29. Navame bhikkhudassanaṃ hāpetīti bhikkhusaṅghassa dassanatthāya gamanaṃ hāpeti.
29. In the ninth*, bhikkhudassanaṃ hāpetīti: he neglects going to see the community of bhikkhus.
29. Trong kinh thứ chín, bhikkhudassanaṃ hāpetīti có nghĩa là bỏ bê việc đến thăm Tăng chúng.
Adhisīleti pañcasīladasasīlasaṅkhāte uttamasīle.
Adhisīleti: in the higher morality, which consists of the five precepts and ten precepts.
Adhisīleti có nghĩa là giới cao thượng, tức là Ngũ giới và Thập giới.
Ito bahiddhāti imamhā sāsanā bahiddhā.
Ito bahiddhāti: outside this Dispensation.
Ito bahiddhāti có nghĩa là bên ngoài giáo pháp này.
Dakkhiṇeyyaṃ gavesatīti deyyadhammapaṭiggāhake pariyesati.
Dakkhiṇeyyaṃ gavesatīti: he seeks recipients worthy of offerings.
Dakkhiṇeyyaṃ gavesatīti có nghĩa là tìm kiếm người xứng đáng nhận vật cúng dường.
Tattha ca pubbakāraṃ karotīti tesaṃ bāhirānaṃ titthiyānaṃ datvā pacchā bhikkhūnaṃ deti.
Tattha ca pubbakāraṃ karotīti: he makes prior offerings to those external sectarians, and only afterwards gives to the bhikkhus.
Tattha ca pubbakāraṃ karotīti có nghĩa là cúng dường cho các ngoại đạo trước rồi sau đó mới cúng dường cho các tỳ khưu.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Tất cả những phần còn lại đều rõ ràng.
36. Catutthassa pañcame duddadanti duppariccajaṃ mahārahaṃ bhaṇḍakaṃ.
36. In the fifth* of the fourth*, duddadanti: a difficult-to-give, very valuable item.
36. Trong kinh thứ năm của phẩm thứ tư, duddadaṃ có nghĩa là vật phẩm khó từ bỏ, quý giá.
Dukkaraṃ karotīti kātuṃ asukaraṃ kammaṃ karoti.
Dukkaraṃ karotīti: he does a deed that is difficult to do.
Dukkaraṃ karotīti có nghĩa là làm việc khó làm.
Dukkhamaṃ khamatīti sahāyassa atthāya duradhivāsaṃ adhivāseti.
Dukkhamaṃ khamatīti: for the sake of a friend, he endures what is hard to bear.
Dukkhamaṃ khamatīti có nghĩa là chịu đựng điều khó chịu đựng vì lợi ích của bạn bè.
Guyhamassa āvikarotīti attano guyhaṃ tassa āvikaroti.
Guyhamassa āvikarotīti: he reveals his secret to him.
Guyhamassa āvikarotīti có nghĩa là tiết lộ điều bí mật của mình cho người ấy.
Guyhamassa pariguhatīti tassa guyhaṃ aññesaṃ nācikkhati.
Guyhamassa pariguhatīti: he conceals his secret from others.
Guyhamassa pariguhatīti có nghĩa là che giấu điều bí mật của người ấy, không nói cho người khác biết.
Khīṇena nātimaññatīti tassa bhoge khīṇe tena khayena taṃ nātimaññati, tasmiṃ omānaṃ attani ca atimānaṃ na karoti.
Khīṇena nātimaññatīti: when his wealth is diminished, he does not despise him because of that loss; he does not feel contempt for him or excessive pride in himself.
Khīṇena nātimaññatīti có nghĩa là khi tài sản của người ấy suy giảm, thì không vì sự suy giảm đó mà khinh thường người ấy, không có sự xem thường người ấy và không có sự kiêu mạn trong mình.
38. Sattame idaṃ me cetaso līnattanti uppanne cetaso līnatte ‘‘idaṃ me cetaso līnatta’’nti yathāsabhāvato jānāti.
38. In the seventh*, idaṃ me cetaso līnattanti: when dullness of mind arises, he knows it as "this is dullness of my mind" as it truly is.
38. Trong kinh thứ bảy, idaṃ me cetaso līnattaṃ có nghĩa là khi sự chìm đắm của tâm phát sinh, thì biết rõ theo bản chất rằng “đây là sự chìm đắm của tâm tôi.”
Ajjhattaṃ saṃkhittaṃ nāma thinamiddhānugataṃ.
Ajjhattaṃ saṃkhittaṃ nāma: "inwardly contracted" means accompanied by sloth and torpor.
Ajjhattaṃ saṃkhittaṃ có nghĩa là bị hôn trầm, thụy miên chi phối.
Bahiddhā vikkhittaṃ nāma pañcasu kāmaguṇesu vikkhittaṃ.
Bahiddhā vikkhittaṃ nāma: "outwardly dispersed" means dispersed among the five strands of sensual pleasure.
Bahiddhā vikkhittaṃ có nghĩa là bị phân tán bởi năm dục lạc.
Vedanātiādīni papañcamūlavasena gahitāni.
Vedanātiādīni: "feeling" and so on are taken in terms of the root of proliferation.
Vedanātiādīni được hiểu theo nghĩa gốc rễ của sự phóng dật (papañca).
Vedanā hi taṇhāya mūlaṃ sukhavasena taṇhuppattito, saññā diṭṭhiyā mūlaṃ avibhūtārammaṇe diṭṭhiuppattito, vitakko mānassa mūlaṃ vitakkavasena asmīti mānuppattito.
For feeling is the root of craving, as craving arises through pleasure; perception is the root of wrong view, as wrong view arises in an unclear object; thinking is the root of conceit, as conceit "I am" arises through thinking.
Thọ chính là gốc rễ của ái, vì ái sinh khởi theo cách của lạc; tưởng là gốc rễ của tà kiến, vì tà kiến sinh khởi trên đối tượng không rõ ràng; tầm là gốc rễ của mạn, vì mạn sinh khởi theo cách suy nghĩ "ta là".
Sappāyāsappāyesūti upakārānupakāresu.
Sappāyāsappāyesūti: in what is beneficial and unbeneficial.
Sappāyāsappāyesū có nghĩa là trong các điều lợi ích và không lợi ích.
Nimittanti kāraṇaṃ.
Nimittanti: cause.
Nimitta có nghĩa là nguyên nhân.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi chỉ có nghĩa rõ ràng.
44-45. Pañcamassa paṭhame viññāṇaṭṭhitiyoti paṭisandhiviññāṇassa ṭhānāni.
44-45. In the first* of the fifth*, viññāṇaṭṭhitiyoti: the stations of rebirth-consciousness.
Trong phẩm thứ năm, ở phần đầu, viññāṇaṭṭhitiyo là những trú xứ của thức tái sinh.
Seyyathāpīti nidassanatthe nipāto, yathā manussāti attho.
The particle seyyathāpi is used in the sense of an illustration, meaning "as humans."
Seyyathāpī là một từ phụ trong ý nghĩa ví dụ, nghĩa là "như con người".
Aparimāṇesu hi cakkavāḷesu aparimāṇānaṃ manussānaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena dvepi ekasadisā natthi.
Indeed, in countless world-systems, even two of the countless humans are not identical in terms of color, form, and so on.
Thật vậy, trong vô số thế giới, không có hai con người nào giống hệt nhau về màu sắc, hình dáng, v.v., trong vô số con người.
Yepi hi katthaci yamakabhātaro vaṇṇena vā saṇṭhānena vā sadisā honti, tesampi ālokitavilokitakathitahasitagamanaṭṭhānādīhi viseso hotiyeva.
Indeed, even if twin brothers are similar in color or form somewhere, there is still a difference in their looking, gazing, speaking, laughing, walking, and standing.
Ngay cả những người anh em sinh đôi nào đó có thể giống nhau về màu sắc hoặc hình dáng, thì vẫn có sự khác biệt về cách nhìn, cách nhìn lại, cách nói, cách cười, cách đi, cách đứng, v.v.
Tasmā nānattakāyāti vuttā.
Therefore, they are called "having diverse bodies" (nānattakāyā).
Vì vậy, họ được gọi là nānattakāyā (thân khác nhau).
Paṭisandhisaññā pana nesaṃ tihetukāpi dvihetukāpi ahetukāpi hoti.
Their rebirth-consciousness (paṭisandhi-saññā) can be three-rooted (tihetukā), two-rooted (dvihetukā), or rootless (ahetukā).
Tuy nhiên, tưởng tái sinh của họ có thể là tam nhân, nhị nhân, hoặc vô nhân.
Tasmā nānattasaññinoti vuttā.
Therefore, they are called "having diverse perceptions" (nānattasaññino).
Vì vậy, họ được gọi là nānattasaññino (tưởng khác nhau).
Ekacce ca devāti cha kāmāvacaradevā.
"And some devas" (ekacce ca devā) refers to the six kāma-world devas.
Ekacce ca devā là sáu cõi trời Dục giới.
Tesu hi kesañci kāyo nīlo hoti, kesañci pītakādivaṇṇo.
Among them, some have blue bodies, while others have yellow or other colors.
Trong số đó, thân của một số vị là màu xanh, của một số vị là màu vàng, v.v.
Saññā pana tesaṃ dvihetukāpi tihetukāpi hoti, ahetukā natthi.
Their perception (saññā) is either two-rooted (dvihetukā) or three-rooted (tihetukā); it is never rootless (ahetukā).
Tuy nhiên, tưởng của họ có thể là nhị nhân hoặc tam nhân, không có vô nhân.
Ekacce ca vinipātikāti catuapāyavinimuttā uttaramātā yakkhinī, piyaṅkaramātā, phussamittā, dhammaguttāti evamādikā aññe ca vemānikā petā.
"And some vinipātika spirits" (ekacce ca vinipātikā) refers to the yakkhinī Uttaramātā, Piyaṅkaramātā, Phussamittā, Dhammaguttā, and other such vimāna-dwelling petas, who are free from the four lower realms (apāya).
Ekacce ca vinipātikā là những ngạ quỷ thuộc cõi thấp, thoát khỏi bốn đường ác, như Yakkhinī mẹ của Uttaramātā, mẹ của Piyaṅkara, Phussamittā, Dhammaguttā, v.v., và các loại ngạ quỷ du hành khác.
Etesañhi pītaodātakāḷamaṅguracchavisāmavaṇṇādivasena ceva kisa thūlarassadīghavasena ca kāyo nānā hoti, manussānaṃ viya dvihetukatihetukaahetukavasena saññāpi.
Their bodies are diverse in terms of yellow, white, black, brown, and dark complexion, as well as thin, stout, short, and tall, and their perceptions are also diverse, like humans, being two-rooted, three-rooted, or rootless.
Thân của những vị này khác nhau về màu sắc như vàng, trắng, đen, nâu, xám, v.v., và về kích thước như gầy, mập, lùn, cao, cũng như tưởng của họ có thể là tam nhân, nhị nhân, hoặc vô nhân, giống như con người.
Te pana devā viya na mahesakkhā, kapaṇamanussā viya appesakkhā dullabhaghāsacchādanā dukkhapīḷitā viharanti.
However, unlike devas, they are not highly powerful; like poor humans, they are of little power, find food and clothing difficult to obtain, and live afflicted by suffering.
Tuy nhiên, những vị này không có đại uy lực như chư thiên, mà có ít uy lực như những người nghèo khổ, khó tìm thức ăn và y phục, sống trong đau khổ.
Ekacce kāḷapakkhe dukkhitā juṇhapakkhe sukhitā honti.
Some are miserable during the dark half of the month and happy during the bright half.
Một số vị đau khổ trong kỳ tối (âm lịch) và hạnh phúc trong kỳ sáng (âm lịch).
Tasmā sukhasamussayato vinipatitattā vinipātikāti vuttā.
Therefore, they are called "fallen into misfortune" (vinipātikā) because they have fallen from an accumulation of happiness.
Vì vậy, họ được gọi là vinipātikā (sa đọa) vì đã sa đọa khỏi sự tích lũy hạnh phúc.
Ye panettha tihetukā, tesaṃ dhammābhisamayopi hoti piyaṅkaramātādīnaṃ viya.
Among them, those who are three-rooted can attain the comprehension of Dhamma, like Piyaṅkaramātā and others.
Những vị nào trong số này là tam nhân, thì họ cũng có sự chứng ngộ pháp, như mẹ của Piyaṅkara, v.v.
Brahmakāyikāti brahmapārisajjabrahmapurohitamahābrahmāno.
Brahmakāyikā refers to the Brahma-pārisajjā, Brahma-purohitā, and Mahābrahmā devas.
Brahmakāyikā là các Phạm Thiên thuộc Phạm Chúng, Phạm Phụ và Đại Phạm Thiên.
Paṭhamābhinibbattāti te sabbepi paṭhamajjhānena abhinibbattā.
Paṭhamābhinibbattā means all of them are reborn through the first jhāna.
Paṭhamābhinibbattā là tất cả những vị đó đều được tái sinh do thiền thứ nhất.
Brahmapārisajjā pana parittena abhinibbattā, tesaṃ kappassa tatiyo bhāgo āyuppamāṇaṃ.
The Brahma-pārisajjā are reborn through a slight development (of the jhāna), and their lifespan is one-third of a kappa.
Các Phạm Chúng được tái sinh với mức độ thấp, tuổi thọ của họ là một phần ba của một kiếp.
Brahmapurohitā majjhimena, tesaṃ upaḍḍhakappo āyuppamāṇaṃ, kāyo ca tesaṃ vipphārikataro hoti.
The Brahma-purohitā are reborn through a medium development, their lifespan is half a kappa, and their bodies are more expansive.
Các Phạm Phụ được tái sinh với mức độ trung bình, tuổi thọ của họ là nửa kiếp, và thân của họ rộng lớn hơn.
Mahābrahmāno paṇītena, tesaṃ kappo āyuppamāṇaṃ, kāyo ca pana tesaṃ ativipphārikova hoti.
The Mahābrahmā are reborn through an excellent development, their lifespan is one kappa, and their bodies are exceedingly expansive.
Các Đại Phạm Thiên được tái sinh với mức độ vi tế, tuổi thọ của họ là một kiếp, và thân của họ rất rộng lớn.
Iti te kāyassa nānattā paṭhamajjhānavasena saññāya ekattā nānattakāyā ekattasaññinoti veditabbā.
Thus, they are to be understood as "having diverse bodies and unified perception" (nānattakāyā ekattasaññino) due to the diversity of their bodies and the unity of their perception based on the first jhāna.
Vì vậy, những vị đó được biết là nānattakāyā ekattasaññino (thân khác nhau, tưởng đồng nhất) do thân khác nhau và tưởng đồng nhất theo thiền thứ nhất.
Yathā ca te, evaṃ catūsu apāyesu sattā.
Just as they are, so too are beings in the four lower realms (apāyesu).
Cũng như vậy, các chúng sinh trong bốn đường ác.
Nirayesu hi kesañci gāvutaṃ, kesañci aḍḍhayojanaṃ, kesañci yojanaṃ attabhāvo hoti, devadattassa pana yojanasatiko jāto.
In the hells, some have a body of a gāvuta, some half a yojana, some a yojana, but Devadatta's body became one hundred yojanas long.
Thật vậy, ở các địa ngục, thân của một số vị là một gāvuta (khoảng 1/4 dặm), một số là nửa dojana (khoảng 2 dặm), một số là một dojana (khoảng 4 dặm), nhưng của Devadatta thì sinh ra có thân dài một trăm dojana.
Tiracchānesupi keci khuddakā, keci mahantā.
Among animals too, some are small, some are large.
Trong loài súc sinh cũng có loài nhỏ, loài lớn.
Pettivisayesupi keci saṭṭhihatthā, keci asītihatthā honti, keci suvaṇṇā, keci dubbaṇṇā.
In the realm of petas, some are sixty cubits tall, some eighty cubits tall; some are golden, some are ill-favored.
Trong cõi ngạ quỷ cũng có vị cao sáu mươi cánh tay, có vị cao tám mươi cánh tay; có vị màu vàng, có vị xấu xí.
Tathā kālakañcikā asurā.
Similarly, the Kāḷakañcika asuras.
Cũng như vậy là các A-tu-la Kāḷakañcika.
Apicettha dīghapiṭṭhikapetā nāma saṭṭhiyojanikāpi honti.
Moreover, there are also long-backed petas (dīghapiṭṭhikapetā) who are sixty yojanas tall.
Hơn nữa, ở đây có những ngạ quỷ Dīghapiṭṭhika cao đến sáu mươi dojana.
Saññā pana sabbesampi akusalavipākāhetukāva hoti.
However, the perception (saññā) of all of them is always rootless, being the result of unwholesome kamma.
Tuy nhiên, tưởng của tất cả chúng sinh này đều là vô nhân do quả bất thiện.
Iti āpāyikāpi nānattakāyā ekattasaññinotveva saṅkhyaṃ gacchanti.
Thus, those in the lower realms are also classified as "having diverse bodies and unified perception" (nānattakāyā ekattasaññino).
Vì vậy, các chúng sinh trong cõi ác cũng được xếp vào loại nānattakāyā ekattasaññino (thân khác nhau, tưởng đồng nhất).
Ābhassarāti daṇḍaukkāya acci viya etesaṃ sarīrato ābhā chijjitvā chijjitvā patantī viya sarati vissaratīti ābhassarā.
Ābhassarā means that their radiance (ābhā) seems to break off and fall from their bodies, like the flame of a torch, flowing and emanating.
Ābhassarā (Quang Âm Thiên) được gọi như vậy vì ánh sáng từ thân của họ tuôn chảy và tỏa ra như ngọn lửa từ một cây đuốc.
Tesu pañcakanaye dutiyatatiyajjhānadvayaṃ parittaṃ bhāvetvā upapannā parittābhā nāma honti, tesaṃ dve kappā āyuppamāṇaṃ.
Among them, those who developed the second and third jhānas slightly, according to the fivefold method, are called Parittābhā, and their lifespan is two kappas.
Trong số đó, những vị được tái sinh sau khi tu tập thiền định thứ hai và thứ ba ở mức độ thấp theo phương pháp ngũ thiền được gọi là Parittābhā (Thiểu Quang Thiên), tuổi thọ của họ là hai kiếp.
Majjhimaṃ bhāvetvā upapannā appamāṇābhā nāma honti, tesaṃ cattāro kappā āyuppamāṇaṃ.
Those who developed it moderately are called Appamāṇābhā, and their lifespan is four kappas.
Những vị được tái sinh sau khi tu tập ở mức độ trung bình được gọi là Appamāṇābhā (Vô Lượng Quang Thiên), tuổi thọ của họ là bốn kiếp.
Paṇītaṃ bhāvetvā upapannā ābhassarā nāma honti, tesaṃ aṭṭha kappā āyuppamāṇaṃ.
Those who developed it excellently are called Ābhassarā, and their lifespan is eight kappas.
Những vị được tái sinh sau khi tu tập ở mức độ vi tế được gọi là Ābhassarā (Quang Âm Thiên), tuổi thọ của họ là tám kiếp.
Idha pana ukkaṭṭhaparicchedavasena sabbeva te gahitā.
Here, however, all of them are included based on the highest classification.
Ở đây, tất cả những vị đó đều được bao gồm theo mức độ cao nhất.
Sabbesañhi tesaṃ kāyo ekavipphārova hoti, saññā pana avitakkavicāramattā vā avitakkaavicārā vāti nānā.
The bodies of all of them are uniformly expansive, but their perceptions (saññā) are diverse, being either with initial application but no sustained application (savitakka-savicāra) or without initial and sustained application (avitakka-avicāra).
Thân của tất cả những vị đó đều có một sự tỏa sáng đồng nhất, nhưng tưởng của họ khác nhau, hoặc là chỉ có tầm và tứ, hoặc là không có tầm và tứ.
Subhakiṇhāti subhena vokiṇṇā vikiṇṇā, subhena sarīrappabhāvaṇṇena ekagghanāti attho.
Subhakiṇhā means pervaded and diffused with beauty, meaning they are uniformly radiant with the splendor of their bodies.
Subhakiṇhā có nghĩa là được bao phủ, được rải rác bởi vẻ đẹp, nghĩa là có vẻ đẹp thân thể đồng nhất.
Etesañhi na ābhassarānaṃ viya chijjitvā chijjitvā pabhā gacchati.
Their radiance does not break off and fall like that of the Ābhassarā devas.
Ánh sáng của những vị này không tỏa ra và phân tán như của các Ābhassarā.
Pañcakanaye pana parittamajjhimapaṇītassa catutthajjhānassa vasena soḷasabāttiṃsacatussaṭṭhikappāyukā parittaappamāṇasubhakiṇhā nāma hutvā nibbattanti.
In the fivefold system, however, by virtue of the fourth jhāna, which is inferior, medium, and superior, beings with lifespans of sixteen, thirty-two, and sixty-four kappas are reborn as those named Parittasubha, Appamāṇasubha, and Subhakiṇha.
Tuy nhiên, theo phương pháp ngũ thiền, những vị có tuổi thọ mười sáu, ba mươi hai, sáu mươi bốn kiếp, tùy theo mức độ thấp, trung bình, vi tế của thiền thứ tư, được sinh ra với tên gọi Paritta, Appamāṇa, Subhakiṇhā.
Iti sabbepi te ekattakāyā ceva catutthajjhānasaññāya ekattasaññino cāti veditabbā.
Thus, all of them are to be understood as having one body and, due to the perception of the fourth jhāna, as having one perception.
Vì vậy, tất cả những vị đó đều được biết là ekattakāyā (thân đồng nhất) và ekattasaññino (tưởng đồng nhất) do tưởng của thiền thứ tư.
Vehapphalāpi catutthaviññāṇaṭṭhitimeva bhajanti.
The Vehapphala devas also partake of the fourth consciousness-abode.
Các vị Vehapphalā (Quảng Quả Thiên) cũng thuộc trú xứ thức thứ tư.
Asaññasattā viññāṇābhāvā ettha saṅgahaṃ na gacchanti, sattāvāsesu gacchanti.
The Asaññasattā, due to the absence of consciousness, are not included here, but they are included among the abodes of beings.
Các Asaññasattā (Vô Tưởng Hữu Tình) không được bao gồm ở đây do không có thức, nhưng được bao gồm trong các trú xứ của chúng sinh.
Suddhāvāsā vivaṭṭapakkhe ṭhitā na sabbakālikā, kappasatasahassampi asaṅkheyyampi buddhasuññe loke na uppajjanti.
The Suddhāvāsā devas, being situated on the side of liberation, are not eternal; they do not arise in a world devoid of Buddhas for even a hundred thousand kappas or an incalculable period.
Các Suddhāvāsā (Tịnh Cư Thiên) thuộc về phe giải thoát, không phải là vĩnh viễn, không sinh ra trong những thế giới không có Phật trong một trăm ngàn kiếp hoặc vô số kiếp.
Soḷasakappasahassaabbhantare buddhesu uppannesuyeva uppajjanti.
They arise only when Buddhas appear within sixteen thousand kappas.
Họ chỉ sinh ra khi có Phật xuất hiện trong vòng mười sáu ngàn kiếp.
Dhammacakkappavattissa bhagavato khandhāvāraṭṭhānasadisā honti.
They are like the encampment of the Blessed One who set the Wheel of Dhamma in motion.
Họ giống như nơi trú ngụ của quân đội của Đức Thế Tôn khi chuyển Pháp luân.
Tasmā neva viññāṇaṭṭhitiṃ na sattāvāsaṃ bhajanti.
Therefore, they partake neither of the consciousness-abode nor of the abode of beings.
Vì vậy, họ không thuộc trú xứ của thức hay trú xứ của chúng sinh.
Mahāsīvatthero pana ‘‘na kho pana so, sāriputta, āvāso sulabharūpo, yo mayā anāvutthapubbo iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehī’’ti (ma. ni. 1.160) iminā suttena suddhāvāsāpi catutthaviññāṇaṭṭhitiṃ catutthasattāvāsañca bhajantīti vadati, taṃ appatibāhiyattā suttassa anuññātaṃ.
However, Mahāsīvatthera states, based on the sutta, ‘‘Indeed, Sāriputta, that abode is not easy to obtain, which I have not previously inhabited throughout this long journey, except for the Suddhāvāsa devas’’ (MN 1.160), that the Suddhāvāsā also partake of the fourth consciousness-abode and the fourth abode of beings; this is allowed because the sutta cannot be refuted.
Tuy nhiên, Trưởng lão Mahāsīva nói rằng: "Này Sāriputta, nơi trú ngụ mà ta chưa từng sống trong thời gian dài này, ngoại trừ các vị trời Tịnh Cư, không phải là nơi dễ tìm thấy" (Ma. Ni. 1.160). Theo kinh này, các vị trời Tịnh Cư cũng thuộc trú xứ thức thứ tư và trú xứ chúng sinh thứ tư, điều này được chấp nhận vì kinh không thể bị bác bỏ.
46. Tatiye sabbepi rāgādayo anuḍahanaṭṭhena aggī.
46. In the third, all passions and so forth are fires in the sense of burning up.
46. Trong phần thứ ba, tất cả các tham ái, v.v., đều là aggī (lửa) theo nghĩa thiêu đốt.
Āhuneyyaggītiādīsu panettha āhunaṃ vuccati sakkāro, āhunaṃ arahantīti āhuneyyā.
In phrases like Āhuneyyaggi, here, āhuna means respect, and those who are worthy of respect are āhuneyya.
Ở đây, trong Āhuneyyaggī, v.v., āhunaṃ có nghĩa là sự tôn kính, āhuneyyā là những người xứng đáng được tôn kính.
Mātāpitaro hi puttānaṃ bahupakārattā āhunaṃ arahanti, tesu vippaṭipajjamānā puttā nirayādīsu nibbattanti.
Parents, being of great help to their children, are worthy of respect; children who act contrary to them are reborn in hell and other miserable states.
Cha mẹ xứng đáng được tôn kính vì đã có nhiều công ơn đối với con cái. Những đứa con bất hiếu với cha mẹ sẽ tái sinh vào địa ngục, v.v.
Tasmā kiñcāpi mātāpitaro na anuḍahanti, anuḍahanassa pana paccayā honti.
Therefore, although parents do not burn, they are causes for burning.
Vì vậy, mặc dù cha mẹ không trực tiếp thiêu đốt, nhưng họ là nguyên nhân của sự thiêu đốt.
Iti anuḍahanaṭṭheneva āhuneyyaggīti vuccanti.
Thus, they are called Āhuneyyaggi (fire worthy of offerings) in the sense of burning up.
Do đó, họ được gọi là āhuneyyaggī (lửa đáng được cúng dường) theo nghĩa thiêu đốt.
Gahapatīti pana gehasāmiko vuccati, so mātugāmassa sayanavatthālaṅkārādianuppadānena bahupakāro.
Gahapati means the master of a house; he is of great help to his wife by providing bedding, clothes, ornaments, and so on.
Gahapatī (gia chủ) là người chủ gia đình, có nhiều công ơn đối với vợ con bằng cách cung cấp giường chiếu, y phục, trang sức, v.v.
Taṃ aticaranto mātugāmo nirayādīsu nibbattati.
A woman who transgresses against him is reborn in hell and other miserable states.
Người phụ nữ nào vượt quá giới hạn với người đó sẽ tái sinh vào địa ngục, v.v.
Tasmā sopi purimanayeneva anuḍahanaṭṭhena gahapataggīti vutto.
Therefore, he too is called Gahapataggi (householder's fire) in the sense of burning up, in the same way as before.
Do đó, vị ấy cũng được gọi là gahapataggī (lửa gia chủ) theo cách trước, với ý nghĩa là sự thiêu đốt.
Dakkhiṇeyyaggīti ettha pana dakkhiṇāti cattāro paccayā, bhikkhusaṅgho dakkhiṇeyyo.
In Dakkhiṇeyyaggi, dakkhiṇā means the four requisites, and the Saṅgha of bhikkhus is worthy of offerings (dakkhiṇeyya).
Ở đây, trong từ Dakkhiṇeyyaggī (lửa đáng cúng dường), “dakkhiṇā” là bốn yếu tố vật chất (tứ sự cúng dường), Tăng đoàn là đối tượng đáng cúng dường (dakkhiṇeyya).
So hi gihīnaṃ tīsu saraṇesu pañcasu sīlesu dasasu sīlesu mātāpitupaṭṭhāne dhammikasamaṇabrāhmaṇupaṭṭhāneti evamādīsu kalyāṇadhammesu niyojanena bahupakāro.
Indeed, they are of great help to householders by guiding them in wholesome practices such as the three refuges, the five precepts, the ten precepts, attending to parents, and attending to righteous ascetics and brahmins.
Vì Tăng đoàn rất hữu ích cho người cư sĩ trong việc khuyến khích họ thực hành các thiện pháp như quy y Tam Bảo, giữ năm giới, mười giới, phụng dưỡng cha mẹ, và cúng dường các Sa-môn, Bà-la-môn chân chính.
Tasmiṃ micchāpaṭipannā gihī bhikkhusaṅghaṃ akkositvā paribhāsitvā nirayādīsu nibbattanti.
Householders who act wrongly towards them, by reviling and abusing the Saṅgha of bhikkhus, are reborn in hell and other miserable states.
Những cư sĩ có hành vi sai trái, sau khi mắng nhiếc, phỉ báng Tăng đoàn, sẽ tái sinh vào địa ngục và các cảnh khổ khác.
Tasmā sopi purimanayeneva anuḍahanaṭṭhena dakkhiṇeyyaggīti vutto.
Therefore, they too are called Dakkhiṇeyyaggi (fire worthy of offerings) in the sense of burning up, in the same way as before.
Do đó, vị ấy cũng được gọi là Dakkhiṇeyyaggī theo cách trước, với ý nghĩa là sự thiêu đốt.
Kaṭṭhato nibbatto pākatikova aggi kaṭṭhaggi nāma.
The ordinary fire produced from wood is called Kaṭṭhaggi (wood fire).
Ngọn lửa tự nhiên sinh ra từ củi được gọi là kaṭṭhaggi (lửa củi).
47. Catutthe uggatasarīrassāti so kira brāhmaṇamahāsālo attabhāvenapi bhogehipi uggato sārappatto ahosi, tasmā uggatasarīrotveva paññāyittha.
47. In the fourth, uggatasarīrassa means that the great brahmin householder was eminent and distinguished both in his person and in his possessions; therefore, he was known as one with an eminent body.
47. Trong kinh thứ tư, uggatasarīrassāti: vị Bà-la-môn đại gia ấy có thân thể và tài sản đều phát đạt, đạt đến sự tinh túy, do đó được xem là có thân thể phát đạt.
Upakkhaṭoti paccupaṭṭhito.
Upakkhaṭo means ready, prepared.
Upakkhaṭoti: đã được chuẩn bị sẵn sàng.
Thūṇūpanītānīti yūpasaṅkhātaṃ thūṇaṃ upanītāni.
Thūṇūpanītāni means brought to the post, i.e., the sacrificial post.
Thūṇūpanītānīti: đã được đưa đến cột tế (yūpa).
Yaññatthāyāti vadhitvā yajanatthāya.
Yaññatthāya means for the purpose of sacrificing after killing.
Yaññatthāyāti: để giết và cúng tế.
Upasaṅkamīti so kira sabbaṃ taṃ yaññasambhāraṃ sajjetvā cintesi – ‘‘samaṇo kira gotamo mahāpañño, kiṃ nu kho me yaññassa vaṇṇaṃ kathessati udāhu avaṇṇaṃ, pucchitvā jānissāmī’’ti iminā kāraṇena yena bhagavā tenupasaṅkami.
Upasaṅkamī means that he, having prepared all the sacrificial materials, thought, "The ascetic Gotama is indeed very wise. Will he praise my sacrifice or disparage it? I will ask and find out." For this reason, he approached the Blessed One.
Upasaṅkamīti: vị ấy đã chuẩn bị tất cả vật phẩm tế lễ và suy nghĩ: “Sa-môn Gotama là bậc đại trí. Ngài sẽ tán thán hay chê bai lễ tế của ta? Ta sẽ hỏi để biết.” Với lý do này, vị ấy đã đến chỗ Thế Tôn.
Aggissa ādānanti yaññayajanatthāya navassa maṅgalaggino ādiyanaṃ.
Aggissa ādānaṃ means the taking of a new auspicious fire for the purpose of performing the sacrifice.
Aggissa ādānanti: việc lấy lửa thiêng mới để thực hiện lễ tế.
Sabbena sabbanti sabbena sutena sabbaṃ sutaṃ sameti saṃsandati, ekasadisaṃ hotīti dasseti.
Sabbena sabbaṃ indicates that all that is heard (suta) corresponds and agrees with all that is heard (suta), meaning it is uniform.
Sabbena sabbanti: cho thấy rằng tất cả những gì đã nghe đều hòa hợp và phù hợp với tất cả những gì đã nghe, tức là giống nhau.
Satthānīti vihiṃsanaṭṭhena satthāni viyāti satthāni.
Satthāni means like weapons in the sense of harming, thus weapons.
Satthānīti: những con dao, như những con dao dùng để gây hại.
Sayaṃ paṭhamaṃ samārambhatīti attanāva paṭhamataraṃ ārabhati.
Sayaṃ paṭhamaṃ samārambhati means he himself first starts.
Sayaṃ paṭhamaṃ samārambhatīti: tự mình bắt đầu trước tiên.
Hantunti hanituṃ.
Hantu means to kill.
Hantunti: để giết.
Pahātabbāti pariharitabbā.
Pahātabbā means to be avoided.
Pahātabbāti: cần phải từ bỏ.
Atohayanti ato hi mātāpitito ayaṃ.
Atohayaṃ means because this one is from parents.
Atohayanti: vì đây là từ cha mẹ mà ra.
Āhutoti āgato.
Āhuto means come.
Āhutoti: đã đến.
Sambhūtoti uppanno.
Sambhūto means arisen.
Sambhūtoti: đã sinh ra.
Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, gahapataggīti ayaṃ puttadārādigaṇo yasmā, gahapati, viya gehasāmiko viya hutvā aggati vicarati, tasmā gahapataggīti vuccati.
This, brahmin, is called the householder's fire (gahapataggī) means because this group of children, wives, etc., being like a householder, like the master of the house, goes about (like a fire), therefore it is called the householder's fire (gahapataggī).
Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, gahapataggīti: này Bà-la-môn, nhóm con cái và vợ này được gọi là gahapataggī (lửa gia chủ), vì họ sống và hành xử như chủ nhà.
Attānanti cittaṃ.
Attānaṃ means mind.
Attānanti: tâm.
Damentīti indriyadamanena damenti.
Damenti means they tame by taming the faculties.
Damentīti: chế ngự bằng cách chế ngự các căn.
Samentīti rāgādisamanena samenti.
Samenti means they tranquilize by tranquilizing lust, etc.
Samentīti: làm lắng dịu bằng cách làm lắng dịu tham ái, v.v.
Tesaññeva parinibbāpanena parinibbāpenti.
By the complete extinguishing of these very defilements, they completely extinguish them.
Bằng cách làm cho những phiền não ấy hoàn toàn dập tắt, họ parinibbāpenti (đạt đến Niết-bàn).
Nikkhipitabboti yathā na vinassati, evaṃ ṭhapetabbo.
Nikkhipitabbo means to be placed so that it does not perish.
Nikkhipitabboti: cần phải cất giữ để không bị hư hại.
Upavāyatanti upavāyatu.
Upavāyati means let it blow.
Upavāyatanti: hãy thổi.
Evañca pana vatvā brāhmaṇo sabbesampi tesaṃ pāṇānaṃ jīvitaṃ datvā yaññasālaṃ viddhaṃsetvā satthu sāsane opānabhūto ahosīti.
Having said this, the brahmin, having given life to all those beings, destroyed the sacrificial hall and became like a watering place (opāna) in the Teacher's Dispensation.
Và sau khi nói như vậy, vị Bà-la-môn đã ban sự sống cho tất cả chúng sinh đó, phá hủy nhà tế lễ và trở thành một người ủng hộ giáo pháp của Đức Phật.
48-49. Pañcame amatogadhāti nibbānapatiṭṭhā.
48-49. In the fifth, amatogadhā means established in Nibbāna.
48-49. Trong kinh thứ năm, amatogadhāti: nương tựa vào Niết-bàn.
Amatapariyosānāti nibbānāvasānā.
Amatapariyosānā means ending in Nibbāna.
Amatapariyosānāti: có Niết-bàn là cứu cánh.
Chaṭṭhe methunadhammasamāpattiyāti methunadhammena samaṅgibhāvato.
In the sixth, methunadhammasamāpattiyā means due to being endowed with the sexual act.
Trong kinh thứ sáu, methunadhammasamāpattiyāti: do sự kết hợp với pháp dâm dục.
Nhārudaddulanti nhārukhaṇḍaṃ nhāruvilekhanaṃ vā.
Nhārudaddulaṃ means a piece of sinew or a scraping of sinew.
Nhārudaddulanti: một mảnh gân hoặc một vết xước của gân.
Anusandatīti pavattati.
Anusandatī means it flows on.
Anusandatīti: tiếp tục, lan chảy.
Natthi me pubbenāparaṃ visesoti natthi mayhaṃ pubbena abhāvitakālena saddhiṃ aparaṃ bhāvitakāle viseso.
Natthi me pubbenāparaṃ viseso means there is no difference for me between the former uncultivated time and the latter cultivated time.
Natthi me pubbenāparaṃ visesoti: không có sự khác biệt giữa ta trong thời gian chưa tu tập và thời gian đã tu tập.
Lokacitresūti tidhātukalokasannivāsasaṅkhātesu lokacitresu.
Lokacittesu means in the wonders of the world, which are the abodes of the three realms.
Lokacitresūti: trong những cảnh tượng đa dạng của thế gian, tức là trong sự tập hợp của ba cõi.
Ālasyeti ālasiyabhāve.
Ālasye means in the state of laziness.
Ālasyeti: trong sự lười biếng.
Vissaṭṭhiyeti vissaṭṭhabhāve.
Vissaṭṭhiye means in the state of laxity.
Vissaṭṭhiyeti: trong sự buông thả.
Ananuyogeti yogassa ananuyuñjane.
Ananuyoge means in not engaging in effort.
Ananuyogeti: trong việc không thực hành tinh tấn.
Ahaṅkāramamaṅkāramānāpagatanti ahaṅkāradiṭṭhito ca mamaṅkārataṇhāto ca navavidhamānato ca apagataṃ.
Ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ means free from the view of 'I' (ahaṅkāra), from the craving of 'mine' (mamaṅkāra), and from the nine kinds of conceit (māna).
Ahaṅkāramamaṅkāramānāpagatanti: đã thoát khỏi tà kiến về "ta" (ahaṅkāra), tham ái về "của ta" (mamaṅkāra) và chín loại kiêu mạn (māna).
Vidhāsamatikkantanti tisso vidhā atikkantaṃ.
Vidhāsamatikkantaṃ means having transcended the three kinds of conceit (vidhā).
Vidhāsamatikkantanti: đã vượt qua ba loại phân biệt (vidhā).
Santanti tappaccanīkakilesehi santaṃ.
Santaṃ means tranquil from the defilements that are its adversaries.
Santanti: an tịnh khỏi các phiền não đối nghịch.
Suvimuttanti pañcahi vimuttīhi suṭṭhu vimuttaṃ.
Suvimuttaṃ means well-liberated by the five kinds of liberation.
Suvimuttanti: hoàn toàn giải thoát bằng năm sự giải thoát.
50. Sattame upasaṅkamīti bhuttapātarāso dāsakammakaraparivuto upasaṅkami.
50. In the seventh, upasaṅkamī means having eaten his breakfast, surrounded by servants and workers, he approached.
50. Trong kinh thứ bảy, upasaṅkamīti: sau khi ăn sáng, được các nô lệ và người hầu vây quanh, vị ấy đến gần.
Bhavampinoti bhavampi nu.
Bhavaṃ pino means is it your honor?
Bhavampinoti: có phải là bhavampi nu.
Brahmacārī paṭijānātīti ‘‘ahaṃ brahmacārī’’ti evaṃ brahmacariyavāsaṃ paṭijānātīti pucchati.
Brahmacārī paṭijānātī means he asks, "Does he declare himself a brahmacārī, saying 'I am a brahmacārī'?"
Brahmacārī paṭijānātīti: hỏi rằng “vị ấy có tuyên bố sống đời phạm hạnh không?”
Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘brāhmaṇasamaye vedaṃ uggaṇhantā aṭṭhacattālīsa vassāni brahmacariyaṃ caranti.
For it occurred to him thus: "In the brahmin tradition, those who learn the Vedas practice brahmacariya for forty-eight years.
Vì vị ấy nghĩ rằng: “Trong thời đại Bà-la-môn, những người học Veda sống phạm hạnh trong bốn mươi tám năm.
Samaṇo pana gotamo agāraṃ ajjhāvasanto tīsu pāsādesu tividhanāṭakaratiyā abhirami, idāni kiṃ nu kho vakkhatī’’ti imamatthaṃ sandhāyevaṃ pucchati.
But the ascetic Gotama, dwelling in a house, delighted in three kinds of dance and entertainment in three palaces; now what will he say?" It was with this in mind that he asked thus.
Nhưng Sa-môn Gotama đã từng sống trong gia đình, vui hưởng ba loại vũ nhạc trên ba lầu cung điện. Bây giờ, không biết Ngài sẽ nói gì?” Với ý nghĩ này, vị ấy hỏi.
Tato bhagavā mantena kaṇhasappaṃ gaṇhanto viya amittaṃ gīvāya pādena akkamanto viya attano saṃkilesakāle chabbassāni padhānacariyāya rajjasukhaṃ vā pāsādesu nāṭakasampattiṃ vā ārabbha vitakkamattassāpi anuppannabhāvaṃ sandhāya sīhanādaṃ nadanto yañhi taṃ brāhmaṇātiādimāha.
Then the Blessed One, as if seizing a black snake with a mantra, or as if treading on an enemy's neck with his foot, declared a lion's roar, referring to the fact that during his defiled period, for six years of striving, not even a thought arose concerning the pleasure of kingship or the enjoyment of entertainment in palaces, and thus he spoke: Yañhi taṃ brāhmaṇā and so on.
Sau đó, Thế Tôn, như người bắt rắn hổ mang bằng thần chú, hoặc như người dùng chân giẫm lên cổ kẻ thù, đã rống tiếng sư tử, nói: yañhi taṃ brāhmaṇātiādimāha, liên quan đến việc không có một ý nghĩ nào về sự vương giả hay sự hưởng thụ vũ nhạc trong cung điện trong sáu năm Ngài khổ hạnh.
Tattha dvayaṃdvayasamāpattinti dvīhi dvīhi samāpajjitabbabhāvaṃ.
There, dvayaṃdvayasamāpattiṃ means the state of being attained in pairs.
Ở đó, dvayaṃdvayasamāpattinti: trạng thái nhập định vào hai hai.
Dukkhasmāti sakalavaṭṭadukkhato.
Dukkhasmā means from all suffering of saṃsāra.
Dukkhasmāti: khỏi tất cả khổ đau của vòng luân hồi (saṃsāra).
Sañjagghatīti hasitakathaṃ katheti.
Sañjagghatī means he speaks jesting words.
Sañjagghatīti: nói lời cười đùa.
Saṃkīḷatīti keḷiṃ karoti.
Saṃkīḷatī means he plays.
Saṃkīḷatīti: vui đùa.
Saṃkeḷāyatīti mahāhasitaṃ hasati.
Saṃkeḷāyatī means he laughs loudly.
Saṃkeḷāyatīti: cười lớn.
Cakkhunā cakkhunti attano cakkhunā tassā cakkhuṃ paṭivijjhitvā upanijjhāyati.
Cakkhunā cakkhuṃ means piercing her eye with his own eye, he gazes intently.
Cakkhunā cakkhunti: dùng mắt mình nhìn thấu mắt của người kia và chăm chú nhìn.
Tirokuṭṭaṃ vā tiropākāraṃ vāti parakuṭṭe vā parapākāre vā.
Tirokuṭṭaṃ vā tiropākāraṃ vā means beyond a wall or beyond a fence.
Tirokuṭṭaṃ vā tiropākāraṃ vāti: qua tường hoặc qua hàng rào của người khác.
Devoti eko devarājā.
Devo means a certain king of devas.
Devoti: một vị vua chư thiên.
Devaññataroti aññataro devaputto.
Devaññataro means a certain devaputta.
Devaññataroti: một vị thiên tử nào đó.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattañceva sabbaññutaññāṇañca.
Anuttaraṃ sammāsambodhiṃ means both arahantship and omniscience.
Anuttaraṃ sammāsambodhinti: A-la-hán quả và tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa).
51. Aṭṭhame saṃyogavisaṃyoganti saṃyogavisaṃyogasādhakaṃ.
51. In the eighth, saṃyogavisaṃyogaṃ means that which brings about connection and disconnection.
51. Trong kinh thứ tám, saṃyogavisaṃyoganti: điều kiện dẫn đến sự kết hợp và giải thoát.
Dhammapariyāyanti dhammakāraṇaṃ.
Dhammapariyāyaṃ means a discourse on the Dhamma.
Dhammapariyāyanti: nguyên nhân của giáo pháp.
Ajjhattaṃ itthindriyanti niyakajjhatte itthibhāvaṃ.
Ajjhattaṃ itthindriyaṃ means the female faculty within oneself.
Ajjhattaṃ itthindriyanti: nữ tính bên trong của chính mình.
Itthikuttanti itthikiriyaṃ.
Itthikuttaṃ means female behavior.
Itthikuttanti: hành vi của phụ nữ.
Itthākappanti nivāsanapārupanādiitthiākappaṃ.
Itthākappaṃ means female attire, such as robes and coverings.
Itthākappanti: phong thái của phụ nữ như cách mặc y phục, v.v.
Itthividhanti itthiyā mānavidhaṃ.
Itthividha means a woman’s kind of pride.
Itthividhanti: cách thức kiêu mạn của phụ nữ.
Itthichandanti itthiyā ajjhāsayacchandaṃ.
Itthichanda means a woman’s inclination and desire.
Itthichandanti: ý muốn, nguyện vọng của phụ nữ.
Itthissaranti itthisaddaṃ.
Itthissara means a woman’s voice.
Itthissaranti: tiếng nói của phụ nữ.
Itthālaṅkāranti itthiyā pasādhanabhaṇḍaṃ.
Itthālaṅkāra means a woman’s ornaments.
Itthālaṅkāranti: đồ trang sức của phụ nữ.
Purisindriyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the male faculties and so on.
Purisindriyādīsupi eseva nayo: tương tự cũng áp dụng cho nam tính, v.v.
Bahiddhā saṃyoganti purisena saddhiṃ samāgamaṃ.
Bahiddhā saṃyoga means association with a man.
Bahiddhā saṃyoganti: sự giao hợp với nam giới.
Ativattatīti anabhiratāti evaṃ vuttāya balavavipassanāya ariyamaggaṃ patvā ativattati.
Ativattati means one overcomes by attaining the noble path through strong insight, as it is said, "one is not discontent."
Ativattatīti: vượt qua bằng cách đạt đến Thánh đạo nhờ thiền quán mạnh mẽ, như đã nói là không còn hoan hỷ.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
In this Sutta, the cycle of existence (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) are taught.
Trong kinh này, vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát khỏi luân hồi (vivaṭṭa) đã được giảng giải.
52. Navame sāpekhoti sataṇho.
52. In the ninth (sutta), sāpekho means with craving.
52. Trong kinh thứ chín, sāpekhoti: có tham ái.
Paṭibaddhacittoti vipāke baddhacitto.
Paṭibaddhacitto means with a mind bound to the result.
Paṭibaddhacittoti: tâm bị ràng buộc vào quả báo.
Sannidhipekhoti nidhānapekho hutvā.
Sannidhipekho means having an expectation of accumulation.
Sannidhipekhoti: với hy vọng tích trữ.
Peccāti paralokaṃ gantvā.
Peccā means having gone to the other world.
Peccāti: sau khi đi đến thế giới bên kia.
Taṃ kammaṃ khepetvāti taṃ kammavipākaṃ khepetvā.
Taṃ kammaṃ khepetvā means having exhausted the result of that action.
Taṃ kammaṃ khepetvāti: sau khi làm tiêu tan quả báo của nghiệp đó.
Iddhinti vipākiddhiṃ.
Iddhi means the power of results.
Iddhinti: thần thông do quả báo.
Yasanti parivārasampadaṃ.
Yasa means the accomplishment of retinue.
Yasanti: sự giàu có về tùy tùng.
Ādhipaccanti jeṭṭhabhāvakāraṇaṃ.
Ādhipacca means the cause of being chief.
Ādhipaccanti: nguyên nhân của sự thống trị.
Āgantā itthattanti itthabhāvaṃ ime pañcakkhandhe puna āgantā, na tatrūpapattiko na uparūpapattiko, heṭṭhāgāmīyeva hotīti attho.
" Coming to this state" means coming again to this state of existence, these five aggregates; one is not reborn there, nor reborn above, but goes only downwards. This is the meaning.
Āgantā itthatta (trở lại trạng thái này) nghĩa là trở lại trạng thái này, tức là năm uẩn này; không phải người tái sinh ở đó (tatrūpapattiko) cũng không phải người tái sinh ở cõi cao hơn (uparūpapattiko), mà chỉ là kẻ đi xuống thấp hơn mà thôi.
Sāhu dānanti dānaṃ nāmetaṃ sādhu bhaddakaṃ sundaraṃ.
" Excellent giving" means that this giving is indeed excellent, good, and beautiful.
Sāhu dāna (Bố thí thật tốt) nghĩa là bố thí này là tốt, là thiện lành, là đẹp đẽ.
Tāni mahāyaññānīti tāni sappinavanītadadhimadhuphāṇitādīhi niṭṭhānaṃ gatāni mahādānāni.
" Those great sacrifices" means those great acts of giving that are accomplished with ghee, fresh butter, curds, honey, molasses, and so forth.
Tāni mahāyaññāni (Những đại lễ tế đó) nghĩa là những đại bố thí đó được hoàn thành với bơ, sữa, dầu, mật ong, đường mật, v.v.
Cittālaṅkāracittaparikkhāranti samathavipassanācittassa alaṅkārabhūtañceva parivārabhūtañca.
" Ornament of the mind, accoutrement of the mind" means both an ornament and an accoutrement for the mind of calm and insight (samatha-vipassanā).
Cittālaṅkāra cittaparikkhāra (sự trang hoàng tâm, đồ dùng của tâm) nghĩa là sự trang hoàng và đồ dùng của tâm định (samatha) và tâm tuệ (vipassanā).
Brahmakāyikānaṃ devānaṃ sahabyatanti na sakkā tattha dānena upapajjituṃ.
" Companionship with the Brahmā-devas" means that it is not possible to be reborn there through mere giving.
Brahmakāyikānaṃ devānaṃ sahabyata (sự đồng hành với chư thiên Phạm Thiên) nghĩa là không thể tái sinh ở đó chỉ bằng bố thí.
Yasmā pana taṃ samathavipassanācittassa alaṅkārabhūtaṃ, tasmā tena dānālaṅkatena cittena jhānañceva ariyamaggañca nibbattetvā jhānena tattha upapajjati.
However, since it is an ornament for the mind of calm and insight, one generates jhāna and the Noble Path with that mind adorned by giving, and then is reborn there through jhāna.
Tuy nhiên, vì bố thí là sự trang hoàng cho tâm định và tâm tuệ, nên với tâm được trang hoàng bằng bố thí đó, người ta phát triển thiền định (jhāna) và Thánh đạo (ariyamagga), rồi tái sinh ở đó bằng thiền định.
Anāgāmī hotīti jhānānāgāmī nāma hoti.
" Becomes an anāgāmī" means one becomes a jhāna-anāgāmī.
Anāgāmī hoti (trở thành Bất Hoàn) nghĩa là trở thành Bất Hoàn do thiền định.
Anāgantā itthattanti puna itthabhāvaṃ na āgantā, uparūpapattiko vā tatrūpapattiko vā hutvā tattheva parinibbāyati.
" Not coming to this state" means not coming again to this state of existence; having become one reborn above or reborn there, one attains final Nibbāna right there.
Anāgantā itthatta (không trở lại trạng thái này) nghĩa là không trở lại trạng thái này nữa, mà sẽ nhập Niết Bàn ngay tại đó, hoặc là tái sinh ở cõi cao hơn (uparūpapattiko) hoặc là tái sinh ở đó (tatrūpapattiko).
Iti imesu dānesu paṭhamaṃ taṇhuttariyadānaṃ, dutiyaṃ cittīkāradānaṃ, tatiyaṃ hirottappadānaṃ, catutthaṃ niravasesadānaṃ, pañcamaṃ dakkhiṇeyyadānaṃ, chaṭṭhaṃ somanassupavicāradānaṃ, sattamaṃ alaṅkāraparivāradānaṃ nāmāti.
Thus, among these acts of giving, the first is giving transcending craving, the second is giving with devotion, the third is giving with shame and dread, the fourth is giving without residue, the fifth is giving to the worthy of offerings, the sixth is giving with sympathetic joy, and the seventh is giving as an ornament and accoutrement.
Như vậy, trong các loại bố thí này, thứ nhất là bố thí vượt lên ái dục (taṇhuttariyadāna), thứ hai là bố thí có ý niệm (cittīkāradāna), thứ ba là bố thí có hổ thẹn và ghê sợ (hirottappadāna), thứ tư là bố thí không còn gì (niravasesadāna), thứ năm là bố thí cho người đáng cúng dường (dakkhiṇeyyadāna), thứ sáu là bố thí với sự suy xét hoan hỷ (somanassupavicāradāna), thứ bảy là bố thí trang hoàng và tùy tùng (alaṅkāraparivāradāna).
53. Dasamaṃ atthuppattivasena desitaṃ.
The tenth Sutta was taught based on the occasion of its arising.
53. Kinh thứ mười được thuyết theo sự kiện phát sinh.
Satthā kira vutthavasso pavāretvā dve aggasāvake ohāya ‘‘dakkhiṇāgiriṃ cārikaṃ gamissāmī’’ti nikkhami, rājā pasenadi kosalo, anāthapiṇḍiko gahapati, visākhā mahāupāsikā, aññe ca bahujanā dasabalaṃ nivattetuṃ nāsakkhiṃsu.
It is said that after the Buddha had completed the rainy season retreat and concluded the Pavāraṇā ceremony, he departed, leaving behind the two chief disciples, saying, "I shall go on a wandering tour to Dakkhiṇāgiri." King Pasenadi of Kosala, Anāthapiṇḍika the householder, Visākhā the great female lay-devotee, and many other people were unable to dissuade the Ten-Powered One.
Đức Thế Tôn sau khi an cư kiết hạ và tự tứ, đã rời đi, bỏ lại hai vị đại đệ tử, nói rằng: “Ta sẽ du hành đến Dakkhiṇāgiri.” Vua Pasenadi xứ Kosala, gia chủ Anāthapiṇḍika, đại cư sĩ Visākhā, và nhiều người khác đã không thể giữ Đức Thập Lực lại.
Anāthapiṇḍiko gahapati ‘‘satthāraṃ nivattetuṃ nāsakkhi’’nti raho cintayamāno nisīdi.
Anāthapiṇḍika the householder sat pondering in private, "I was unable to dissuade the Buddha."
Gia chủ Anāthapiṇḍika ngồi một mình suy nghĩ: “Ta đã không thể giữ Đức Thế Tôn lại.”
Atha naṃ puṇṇā nāma dāsī disvā ‘‘kiṃ nu kho te, sāmi, na pubbe viya indriyāni vippasannānī’’ti pucchi.
Then, a maidservant named Puṇṇā saw him and asked, "Master, why are your faculties not as serene as before?"
Lúc đó, một nữ tỳ tên Puṇṇā nhìn thấy ông và hỏi: “Thưa chủ nhân, sao các căn của ngài không còn trong sáng như trước?”
Āma, puṇṇe, satthā cārikaṃ pakkanto, tamahaṃ nivattetuṃ nāsakkhiṃ.
"Yes, Puṇṇā, the Buddha has departed on a wandering tour, and I was unable to dissuade him.
“Này Puṇṇā, Đức Thế Tôn đã du hành, ta đã không thể giữ Ngài lại.”
Na kho pana sakkā jānituṃ puna sīghaṃ āgaccheyya vā na vā, tenāhaṃ cintayamāno nisinnoti.
It is not possible to know whether he will return soon or not, that is why I sit pondering."
“Không thể biết được liệu Ngài có trở về sớm hay không, vì vậy ta đang ngồi suy nghĩ.”
Sacāhaṃ dasabalaṃ nivatteyyaṃ, kiṃ me kareyyāsīti?
"If I were to persuade the Ten-Powered One to return, what would you do for me?"
“Nếu ta có thể giữ Đức Thập Lực lại, ngươi sẽ làm gì cho ta?”
Bhujissaṃ taṃ karissāmīti.
"I shall set you free," he said.
“Tôi sẽ trả tự do cho ngài.”
Sā gantvā satthāraṃ vanditvā ‘‘nivattatha, bhante’’ti āha.
She went, paid homage to the Buddha, and said, "Venerable Sir, please return."
Nàng đi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn và nói: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy trở lại.”
Mama nivattanapaccayā tvaṃ kiṃ karissasīti?
"What will you do if I return?"
“Vì sự trở lại của Ta, ngươi sẽ làm gì?”
Tumhe, bhante, mama parādhīnabhāvaṃ jānātha, aññaṃ kiñci kātuṃ na sakkomi, saraṇesu pana patiṭṭhāya pañca sīlāni rakkhissāmīti.
"Venerable Sir, you know my dependent state; I cannot do anything else. But I will take refuge and observe the five precepts."
“Bạch Thế Tôn, Ngài biết con đang trong tình trạng bị lệ thuộc, con không thể làm gì khác, nhưng con sẽ nương tựa Tam Bảo và giữ năm giới.”
Sādhu sādhu puṇṇeti, satthā dhammagāravena ekapadasmiññeva nivatti.
"Excellent, excellent, Puṇṇā!" The Buddha, out of respect for the Dhamma, returned at once.
“Tốt lắm, tốt lắm, Puṇṇā!” Đức Thế Tôn, vì tôn trọng Pháp, đã trở lại ngay lập tức.
Vuttañhetaṃ – ‘‘dhammagaru, bhikkhave, tathāgato dhammagāravo’’ti (a. ni. 5.99).
For it has been said: "Monks, the Tathāgata respects the Dhamma, reveres the Dhamma."
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, Như Lai tôn trọng Pháp, kính trọng Pháp.”
Satthā nivattitvā jetavanamahāvihāraṃ pāvisi.
The Buddha returned and entered the Jetavana Great Monastery.
Đức Thế Tôn trở lại và vào Đại Tự viện Jetavana.
Mahājano puṇṇāya sādhukārasahassāni adāsi.
The great assembly gave thousands of acclamations to Puṇṇā.
Đại chúng đã tán thán Puṇṇā hàng ngàn lần.
Satthā tasmiṃ samāgame dhammaṃ desesi, caturāsītipāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu.
On that occasion, the Buddha taught the Dhamma, and eighty-four thousand beings drank the draught of Nibbāna.
Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp trong buổi tập hợp đó, và tám mươi bốn ngàn chúng sinh đã thọ nhận cam lồ Pháp.
Puṇṇāpi seṭṭhinā anuññātā bhikkhuniupassayaṃ gantvā pabbaji.
Puṇṇā, with the permission of the rich man, went to the bhikkhunī's abode and became a nun.
Puṇṇā, được gia chủ cho phép, cũng đến tu viện Tỳ-khưu-ni và xuất gia.
Sammāsambuddho sāriputtamoggallāne āmantetvā ‘‘ahaṃ yaṃ disaṃ cārikāya nikkhanto, tattha na gacchāmi.
The Perfectly Self-Enlightened One addressed Sāriputta and Moggallāna, saying, "I will not go to the direction I set out for wandering.
Đức Chánh Đẳng Giác gọi Sāriputta và Moggallāna đến, nói: “Ta sẽ không đi đến hướng mà Ta đã du hành.”
Tumhe tumhākaṃ parisāya saddhiṃ taṃ disaṃ cārikaṃ gacchathā’’ti vatvā uyyojesi.
You, together with your assembly, go wandering in that direction," and he sent them forth.
“Các con hãy cùng với hội chúng của mình du hành đến hướng đó,” rồi Ngài tiễn họ đi.
Imissaṃ atthuppattiyaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā sāriputtotiādi vuttaṃ.
In connection with this occasion, "On one occasion, Venerable Sāriputta..." and so forth, was stated.
Trong sự kiện phát sinh này, đã nói: Một thời Tôn giả Sāriputta và tiếp theo.
Tattha veḷukaṇḍakīti veḷukaṇṭakanagaravāsinī.
There, " Veḷukaṇḍakī" means a resident of the city of Veḷukaṇṭaka.
Ở đó, Veḷukaṇḍakī nghĩa là cư dân thành phố Veḷukaṇṭaka.
Tassa kira nagarassa pākāraguttatthāya pākārapariyantena veḷū ropitā, tenassa veḷukaṇṭakanteva nāmaṃ jātaṃ.
It is said that bamboo was planted along the perimeter of that city's wall for its protection; hence, it was named Veḷukaṇṭaka.
Vì để bảo vệ bức tường thành của thành phố đó, người ta đã trồng tre dọc theo bức tường, nên nó có tên là Veḷukaṇṭaka.
Pārāyananti nibbānasaṅkhātapāraṃ ayanato pārāyananti laddhavohāraṃ dhammaṃ.
" Pārāyana" means the Dhamma, known as Pārāyana, from its leading to the further shore, Nibbāna.
Pārāyana (đến bờ bên kia) nghĩa là Pháp được gọi là Pārāyana vì nó dẫn đến bờ bên kia, tức là Niết Bàn.
Sarena bhāsatīti sattabhūmikassa pāsādassa uparimatale susaṃvihitārakkhaṭṭhāne nisinnā samāpattibalena rattibhāgaṃ vītināmetvā samāpattito vuṭṭhāya ‘‘imaṃ rattāvasesaṃ katarāya ratiyā vītināmessāmī’’ti cintetvā ‘‘dhammaratiyā’’ti katasanniṭṭhānā tīṇi phalāni pattā ariyasāvikā aḍḍhateyyagāthāsataparimāṇaṃ pārāyanasuttaṃ madhurena sarabhaññena bhāsati.
" Recited in verse" means that the Noble female disciple, who had attained the three fruits, having passed the night in the power of attainment, sitting in a well-guarded place on the uppermost floor of the seven-storied palace, and having emerged from that attainment, reflected, "With what delight shall I spend the rest of this night?" and having resolved, "With the delight of the Dhamma," recited the Pārāyana Sutta, comprising two and a half hundred verses, in sweet chanting.
Sarena bhāsatī (đọc bằng giọng) nghĩa là vị Thánh đệ tử đã chứng ba quả, sau khi trải qua phần đêm bằng sức mạnh thiền định khi ngồi ở nơi được bảo vệ cẩn thận trên tầng cao nhất của cung điện bảy tầng, đã xuất định và suy nghĩ: “Ta sẽ trải qua phần đêm còn lại này bằng niềm vui nào?” Sau khi quyết định “bằng niềm vui Pháp,” nàng đọc Kinh Pārāyana gồm hai trăm năm mươi bài kệ bằng giọng ngâm tụng du dương.
Assosi khoti ākāsaṭṭhakavimānāni pariharitvā tassa pāsādassa uparibhāgaṃ gatena maggena naravāhanayānaṃ āruyha gacchamāno assosi.
" He heard" means that he heard it while traveling, riding in a chariot-like vehicle on the path that passed above that palace, having moved his celestial mansions.
Assosi kho (nghe thấy) nghĩa là (Vessavaṇa) đã nghe thấy khi đang đi trên con đường dẫn đến phần trên của cung điện đó, mang theo các cung điện trên không, ngồi trên cỗ xe Naravāhana.
Kathāpariyosānaṃ āgamayamāno aṭṭhāsīti ‘‘kiṃ saddo esa bhaṇe’’ti pucchitvā ‘‘nandamātāya upāsikāya sarabhaññasaddo’’ti vutte otaritvā ‘‘idamavocā’’ti idaṃ desanāpariyosānaṃ olokento avidūraṭṭhāne ākāse aṭṭhāsi.
" He stood awaiting the conclusion of the discourse" means that having asked, "What is that sound?" and being told, "It is the sound of the chanting of the lay-devotee Nandamātā," he descended and stood in the air not far off, observing the conclusion of this teaching, as if to say, "This she spoke."
Kathāpariyosānaṃ āgamayamāno aṭṭhāsī (đứng chờ đến cuối bài thuyết giảng) nghĩa là sau khi hỏi: “Này, tiếng gì đó?” và được trả lời: “Đó là tiếng ngâm tụng của cư sĩ Nandamātā,” (Vessavaṇa) đã xuống và đứng trên không ở một nơi không xa, chờ đợi sự kết thúc của bài thuyết giảng này, tức là “đây là điều đã được nói.”
Sādhu bhagini, sādhu bhaginīti ‘‘suggahitā te bhagini dhammadesanā sukathitā, pāsāṇakacetiye nisīditvā soḷasannaṃ pārāyanikabrāhmaṇānaṃ sammāsambuddhena kathitadivase ca ajja ca na kiñci antaraṃ passāmi, majjhe bhinnasuvaṇṇaṃ viya te satthu kathitena saddhiṃ sadisameva kathita’’nti vatvā sādhukāraṃ dadanto evamāha.
" Well done, sister, well done, sister!" saying, "Sister, your teaching of the Dhamma is well-grasped, well-spoken; I see no difference between the day the Perfectly Self-Enlightened One taught the Pārāyana Sutta to the sixteen Pārāyana brahmins sitting at Pāsāṇaka Cetiya and today; what you have spoken is identical to what the Buddha taught, like refined gold," he gave his approval and spoke thus.
Sādhu bhagini, sādhu bhaginī (Lành thay, chị! Lành thay, chị!) nghĩa là (Vessavaṇa) đã nói như vậy, tán thán: “Này chị, bài thuyết Pháp của chị thật được nắm giữ tốt, thật được thuyết giảng hay. Ta không thấy có sự khác biệt nào giữa ngày Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng cho mười sáu vị Bà-la-môn Pārāyana tại tháp Pāsāṇaka và ngày hôm nay. Lời thuyết giảng của chị giống hệt lời của Đức Thế Tôn, như vàng nguyên chất vậy.”
Ko paneso bhadramukhāti imasmiṃ susaṃvihitārakkhaṭṭhāne evaṃ mahantena saddena ko nāmesa, bhadramukha, laddhamukha, kiṃ nāgo supaṇṇo devo māro brahmāti suvaṇṇapaṭṭavaṇṇaṃ vātapānaṃ vivaritvā vigatasārajjā tīṇi phalāni pattā ariyasāvikā vessavaṇena saddhiṃ kathayamānā evamāha.
" But who are you, good sir?" In this well-guarded place, speaking with such a loud voice, "Who are you, good sir, fortunate sir? Are you a nāga, a supaṇṇa, a deva, Māra, or Brahmā?" The Noble female disciple, who had attained the three fruits, opened a golden-paneled window and, without apprehension, spoke thus to Vessavaṇa.
Ko paneso bhadramukhā (Này thiện tướng, ai đó?) nghĩa là vị Thánh đệ tử đã chứng ba quả, không còn e thẹn, đã mở cửa sổ bằng vàng và nói chuyện với Vessavaṇa như vậy: “Này thiện tướng, người có gương mặt may mắn, ai đó, là Nāga, Supaṇṇa, chư thiên, Māra, hay Phạm Thiên, ở nơi được bảo vệ cẩn thận này với tiếng nói lớn như vậy?”
Ahaṃ te bhagini bhātāti sayaṃ sotāpannattā anāgāmiariyasāvikaṃ jeṭṭhikaṃ maññamāno ‘‘bhaginī’’ti vatvā puna taṃ paṭhamavaye ṭhitattā attano kaniṭṭhaṃ, attānaṃ pana navutivassasatasahassāyukattā mahallakataraṃ maññamāno ‘‘bhātā’’ti āha.
" Sister, I am your brother" – as he himself was a Stream-Enterer, considering the Anāgāmī Noble female disciple to be his elder, he addressed her as "sister." Then, seeing her in her prime, he called himself "brother," considering himself older due to his lifespan of ninety thousand aeons.
Ahaṃ te bhagini bhātā (Này chị, tôi là em trai của chị) nghĩa là (Vessavaṇa), vì tự mình là bậc Nhập Lưu, nghĩ rằng vị Thánh đệ tử Bất Hoàn là chị cả, nên gọi là “chị.” Rồi vì nàng đang ở tuổi thanh xuân, ông nghĩ mình là em trai của nàng, nhưng vì ông có tuổi thọ chín mươi ngàn năm, ông nghĩ mình lớn tuổi hơn, nên gọi là “anh trai.”
Sādhu bhadramukhāti, bhadramukha, sādhu sundaraṃ, svāgamanaṃ te āgamanaṃ, āgantuṃ yuttaṭṭhānamevasi āgatoti attho.
" Well done, good sir!" "Good sir, well done, excellent; your coming is a welcome arrival; you have come to a place fit for coming," is the meaning.
Sādhu bhadramukhā (Lành thay, thiện tướng!) nghĩa là “Này thiện tướng, tốt lắm, đẹp lắm, sự đến của ngài là một sự đến đáng hoan nghênh, ngài đã đến đúng nơi cần đến.”
Idaṃ te hotu ātitheyyanti idameva dhammabhaṇanaṃ tava atithipaṇṇākāro hotu, na hi te aññaṃ ito uttaritaraṃ dātabbaṃ passāmīti adhippāyo.
" Let this be your hospitality" – the intention is, "Let this recitation of the Dhamma be your guest offering; I see nothing else superior to this to give you."
Idaṃ te hotu ātitheyya (Đây là sự hiếu khách của tôi dành cho ngài) nghĩa là ý muốn nói: “Chính bài thuyết Pháp này là món quà hiếu khách của tôi dành cho ngài, tôi không thấy có gì cao hơn để ban cho ngài.”
Evañceva me bhavissati ātitheyyanti evaṃ attano pattidānaṃ yācitvā ‘‘ayaṃ te dhammakathikasakkāro’’ti aḍḍhateḷasāni koṭṭhasatāni rattasālīnaṃ pūretvā ‘‘yāvāyaṃ upāsikā carati, tāva mā khayaṃ gamiṃsū’’ti adhiṭṭhahitvā pakkāmi.
" So shall this be my hospitality" – having thus requested the sharing of merit, he filled two and a half hundred measures of red rice, saying, "Let them not diminish as long as this female lay-devotee lives," and having made this resolve, he departed.
Evañceva me bhavissati ātitheyya (Sự hiếu khách của tôi sẽ là như vậy) nghĩa là (Vessavaṇa) đã cầu xin sự hồi hướng phước báu của mình như vậy, rồi đổ đầy mười hai ngàn rưỡi giạ gạo đỏ vào kho, nói: “Đây là sự cúng dường cho người thuyết Pháp,” và với lời nguyện: “Chừng nào vị cư sĩ này còn sống, chừng đó chúng sẽ không cạn,” rồi ông rời đi.
Yāva upāsikā aṭṭhāsi, tāva koṭṭhānaṃ heṭṭhimatalaṃ nāma daṭṭhuṃ nāsakkhiṃsu.
As long as the female lay-devotee lived, they were never able to see the bottom of the rice stores.
Chừng nào vị cư sĩ còn sống, người ta không bao giờ thấy đáy của kho.
Tato paṭṭhāya ‘‘nandamātāya koṭṭhāgāraṃ viyā’’ti vohāro udapādi.
From that time onwards, the saying, "Like Nandamātā's granary," arose.
Từ đó, danh xưng “như kho của Nandamātā” đã ra đời.
Pakaraṇeti kāraṇe.
In the matter (pakaraṇe) means "in the cause" or "reason."
Pakaraṇe (trong sự việc) là trong nguyên nhân.
Okkassa pasayhāti ākaḍḍhitvā abhibhavitvā.
Having forcefully seized (okkassa pasayhā) means "having pulled and overcome."
Okkassa pasayhā (kéo xuống và áp đảo) là kéo xuống và áp đảo.
Yakkhayoninti bhummadevatābhāvaṃ.
State of a yakkha (yakkhayoni) means "the state of being an earth deity."
Yakkhayoni (cảnh giới Dạ-xoa) là trạng thái của chư thiên dưới đất.
Teneva purimena attabhāvena uddassetīti purimasarīrasadisameva sarīraṃ māpetvā alaṅkatapaṭiyatto sirigabbhasayanatale attānaṃ dasseti.
He makes himself known with that very same former existence means "having fashioned a body exactly like his former body, adorned and ready, he shows himself on the couch in the royal bedchamber."
Teneva purimena attabhāvena uddassetī (hiện ra với chính thân thể trước đó) là hiện thân của mình trên giường ngủ trong cung điện trang hoàng, giống hệt thân thể trước đó.
Upāsikā paṭidesitāti upāsikā ahanti evaṃ upāsikābhāvaṃ desesiṃ.
The laywoman was revealed means "I am a laywoman; thus I declared the state of being a laywoman."
Upāsikā paṭidesitā (nữ cư sĩ đã tuyên bố) là tôi là nữ cư sĩ, như vậy đã tuyên bố về thân phận nữ cư sĩ.
Yāvadeti yāvadeva.
Yāvade means "just as long as."
Yāvade (chừng nào) là chừng nào.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
54. Chaṭṭhavaggassa paṭhame abyākatavatthūsūti ekaṃsādivasena akathitavatthūsu.
54. In the first (sutta) of the sixth chapter, regarding the undetermined matters (abyākatavatthūsu) means "regarding matters not declared, such as having one aspect."
54. Trong kinh đầu tiên của chương thứ sáu, abyākatavatthūsu (trong các vấn đề vô ký) là trong các vấn đề không được nói ra một cách dứt khoát, v.v.
Tathāgatoti satto.
The Tathāgata means "a being."
Tathāgato (Như Lai) là chúng sanh.
Diṭṭhigatametanti micchādiṭṭhimattakametaṃ, na tāya diṭṭhiyā gahitasatto nāma atthi.
This is a view-point (diṭṭhigatametaṃ) means "this is merely a wrong view; there is no being grasped by that view."
Diṭṭhigatameta (đây là tà kiến) là đây chỉ là tà kiến, không có chúng sanh nào bị nắm giữ bởi tà kiến đó.
Paṭipadanti ariyamaggaṃ.
The path (paṭipada) means "the Noble Path."
Paṭipada (con đường) là Bát Chánh Đạo.
Na chambhatīti diṭṭhivasena na kampati.
Does not tremble (na chambhatī) means "does not waver due to views."
Na chambhatī (không run sợ) là không run rẩy vì tà kiến.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Taṇhāgatanti diṭṭhitaṇhā.
Taṇhāgata means "craving-view."
Taṇhāgata (được đi đến bởi ái) là tà kiến ái.
Saññāgatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to saññāgata, etc.
Trong saññāgatā (được đi đến bởi tưởng), v.v. cũng theo cách này.
Diṭṭhisaññā eva hettha saññāgataṃ, diṭṭhinissitamānoyeva diṭṭhimaññitameva vā maññitaṃ, diṭṭhipapañcova papañcitaṃ, diṭṭhupādānameva upādānaṃ, diṭṭhiyā virūpaṃ paṭisaraṇabhāvoyeva vippaṭisāro nāmāti veditabbo.
Here, saññāgata should be understood as perception-view, maññita as conceit based on view or the conceit itself of thinking a view, papañcita as proliferation of view, upādāna as grasping at view, and vippaṭisāro as the state of being a distorted refuge from view.
Ở đây, saññāgata (tưởng) chính là tà kiến tưởng, maññita (tưởng tri) chính là ngã mạn dựa trên tà kiến hoặc chỉ là tà kiến tưởng tri, papañcita (hý luận) chính là tà kiến hý luận, upādāna (chấp thủ) chính là tà kiến chấp thủ, vippaṭisāro (hối hận) chính là trạng thái nương tựa sai lầm vào tà kiến, cần được hiểu như vậy.
Ettha ca diṭṭhiggahaṇena dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo, diṭṭhinirodhagāminipaṭipadāgahaṇena sotāpattimaggo gahitoti.
Here, by the term "view" (diṭṭhi), the sixty-two views are intended, and by "the path leading to the cessation of views," the Path of Stream-entry is intended.
Ở đây, việc nắm giữ tà kiến bao gồm sáu mươi hai tà kiến, và việc nắm giữ con đường đưa đến sự diệt trừ tà kiến bao gồm đạo quả Nhập Lưu.
55. Dutiye purisagatiyoti purisassa ñāṇagatiyo.
55. In the second (sutta), the course of a person (purisagatiyo) means "the course of a person's knowledge."
55. Trong kinh thứ hai, purisagatiyo (các hành trình của nam nhân) là các hành trình trí tuệ của nam nhân.
Anupādāparinibbānanti apaccayanibbānaṃ.
Nibbāna without fuel (anupādāparinibbāna) means "Nibbāna without conditions."
Anupādāparinibbāna (Niết Bàn không chấp thủ) là Niết Bàn không có duyên.
No cassāti atīte attabhāvanibbattakaṃ kammaṃ no ce abhavissa.
It would not have been (no cassā) means "if there had been no karma that produced my existence in the past."
No cassā (nếu không có) là nếu nghiệp tạo ra sự tái sanh trong quá khứ không tồn tại.
No ca me siyāti etarahi me ayaṃ attabhāvo na siyā.
Nor would it be mine (no ca me siyā) means "this present existence would not be mine."
No ca me siyā (tôi sẽ không có) là thân này của tôi hiện tại sẽ không có.
Na bhavissatīti etarahi me anāgatattabhāvanibbattakaṃ kammaṃ na bhavissati.
It will not be (na bhavissatī) means "the karma that produces my future existence will not exist for me now."
Na bhavissatī (sẽ không có) là nghiệp tạo ra sự tái sanh trong tương lai của tôi hiện tại sẽ không có.
Na ca me bhavissatīti anāgate me attabhāvo na bhavissati.
Nor will it be mine (na ca me bhavissatī) means "my future existence will not be."
Na ca me bhavissatī (tôi sẽ không có) là thân của tôi trong tương lai sẽ không có.
Yadatthi yaṃ bhūtanti yaṃ atthi yaṃ bhūtaṃ paccuppannakkhandhapañcakaṃ.
Whatever exists, whatever has come to be (yadatthi yaṃ bhūtaṃ) means "the present five aggregates that exist and have come to be."
Yadatthi yaṃ bhūta (những gì hiện hữu, những gì đã sanh) là năm uẩn hiện tại đang hiện hữu, đang sanh.
Taṃ pajahāmīti upekkhaṃ paṭilabhatīti taṃ tattha chandarāgappahānena pajahāmīti vipassanupekkhaṃ paṭilabhati.
I abandon that, thus he attains equanimity (taṃ pajahāmīti upekkhaṃ paṭilabhatī) means "I abandon that by giving up desire and lust for it, thus he attains vipassanā-equanimity."
Taṃ pajahāmīti upekkhaṃ paṭilabhatī (tôi từ bỏ điều đó và đạt được xả) là tôi từ bỏ điều đó bằng cách loại bỏ tham ái, và đạt được xả tuệ quán.
Bhave na rajjatīti atīte khandhapañcake taṇhādiṭṭhīhi na rajjati.
Does not cling to existence (bhave na rajjatī) means "does not cling to the past five aggregates with craving and views."
Bhave na rajjatī (không dính mắc vào sự tồn tại) là không dính mắc vào năm uẩn trong quá khứ bằng tham ái và tà kiến.
Sambhave na rajjatīti anāgatepi tatheva na rajjati.
Does not cling to future existence (sambhave na rajjatī) means "likewise, does not cling to future existence."
Sambhave na rajjatī (không dính mắc vào sự tái sanh) là cũng không dính mắc vào sự tái sanh trong tương lai theo cách đó.
Atthuttari padaṃ santanti uttari santaṃ nibbānapadaṃ nāma atthi.
A superior, peaceful state (atthuttari padaṃ santaṃ) means "there is indeed a superior, peaceful state called Nibbāna."
Atthuttari padaṃ santa (có một trạng thái an tịnh tối thượng) là có một trạng thái Niết Bàn an tịnh tối thượng.
Sammappaññāya passatīti taṃ sahavipassanāya maggapaññāya sammā passati.
Sees with right wisdom (sammappaññāya passatī) means "he sees it rightly with wisdom of the Path accompanied by vipassanā."
Sammappaññāya passatī (thấy bằng chánh trí) là thấy điều đó một cách đúng đắn bằng trí tuệ đạo cùng với tuệ quán.
Na sabbena sabbanti ekaccānaṃ kilesānaṃ appahīnattā saccapaṭicchādakassa tamassa sabbaso aviddhaṃsitattā na sabbākārena sabbaṃ.
Not in every way (na sabbena sabbaṃ) means "not in every aspect, because some defilements are not yet abandoned, and because the darkness that conceals the truth has not been completely dispelled."
Na sabbena sabba (không hoàn toàn mọi mặt) là không hoàn toàn mọi mặt vì một số phiền não chưa được đoạn trừ, và vì bóng tối che lấp sự thật chưa bị phá hủy hoàn toàn.
Haññamāneti saṇḍāsena gahetvā muṭṭhikāya koṭṭiyamāne.
Being struck (haññamāne) means "being grabbed with tongs and pounded with a fist."
Haññamāne (bị đánh đập) là bị kẹp bằng kìm và bị đập bằng nắm đấm.
Antarāparinibbāyīti upapattisamanantarato paṭṭhāya āyuno vemajjhaṃ anatikkamitvā etthantare kilesaparinibbānena parinibbuto hoti.
One attaining Nibbāna in the interim (antarāparinibbāyī) means "one who, having originated (in that realm), attains Nibbāna by the cessation of defilements before traversing the midpoint of their lifespan, within that interval."
Antarāparinibbāyī (người nhập Niết Bàn giữa chừng) là người đã nhập Niết Bàn bằng cách diệt trừ phiền não trong khoảng giữa cuộc đời, không vượt quá giữa thọ mạng, ngay sau khi tái sanh.
Anupahacca talanti ākāsatalaṃ anupahacca anatikkamitvā, bhūmiṃ appatvā ākāseyeva nibbāyeyyāti imāhi tīhi upamāhi tayo antarāparinibbāyī dassitā.
Without touching the surface (anupahacca talaṃ) means "without touching the surface of the sky, without reaching the ground, may it extinguish in the sky itself." By these three similes, three types of antarāparinibbāyī are shown.
Anupahacca tala (không chạm đến mặt đất) là không vượt quá, không chạm đến mặt trời, không chạm đến mặt đất, nhập Niết Bàn ngay trong không trung. Ba ví dụ này minh họa ba loại antarāparinibbāyī.
Upahaccaparinibbāyīti āyuvemajjhaṃ atikkamitvā pacchimakoṭiṃ appatvā parinibbuto hoti.
One attaining Nibbāna after touching (upahaccaparinibbāyī) means "one who, having passed the midpoint of their lifespan but not reached its end, attains Nibbāna."
Upahaccaparinibbāyī (người nhập Niết Bàn sau khi chạm đến) là người nhập Niết Bàn sau khi vượt quá giữa thọ mạng nhưng chưa đạt đến cuối cùng.
Upahacca talanti jalamānā gantvā ākāsatalaṃ atikkamitvā pathavītalaṃ vā upahanitvā pathaviyaṃ patitamattāva nibbāyeyya.
Touching the surface (upahacca talaṃ) means "having burnt and gone, transcending the surface of the sky, or hitting the surface of the earth, may it extinguish as soon as it falls on the earth."
Upahacca tala (chạm đến mặt đất) là đi xuống và vượt quá mặt trời, hoặc chạm đến mặt đất và nhập Niết Bàn ngay khi rơi xuống đất.
Asaṅkhārena appayogena kilese khepetvā parinibbāyīti asaṅkhāraparinibbāyī.
One who attains Nibbāna by exhausting defilements without effort (asaṅkhāra) is called asaṅkhāraparinibbāyī.
Người diệt trừ phiền não không cần cố gắng nhiều (appayoga), không cần nỗ lực (asaṅkhāra), và nhập Niết Bàn được gọi là asaṅkhāraparinibbāyī.
Sasaṅkhārena sappayogena kilese khepetvā parinibbāyīti sasaṅkhāraparinibbāyī.
One who attains Nibbāna by exhausting defilements with effort (sasaṅkhāra) is called sasaṅkhāraparinibbāyī.
Người diệt trừ phiền não bằng sự cố gắng (sappayoga), bằng nỗ lực (sasaṅkhāra), và nhập Niết Bàn được gọi là sasaṅkhāraparinibbāyī.
Gacchanti nirārakkhaṃ araññaṃ.
Go (gaccha) means "to a unprotected forest."
Gaccha (rừng) là khu rừng không được bảo vệ.
Dāyanti sārakkhaṃ abhayatthāya dinnaṃ araññaṃ.
Dāya means "a protected forest given for safety."
Dāya (rừng) là khu rừng được bảo vệ, được ban cho để an toàn.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ nghĩa.
Imasmiṃ sutte ariyapuggalāva kathitāti.
In this sutta, only noble individuals are discussed.
Trong kinh này, chỉ nói về các bậc Thánh.
56. Tatiye bhikkhuniyoti mahāpajāpatiyā parivārā pañcasatā bhikkhuniyo.
56. In the third (sutta), bhikkhunīs means "the five hundred bhikkhunīs who were Maha Pajāpati's retinue."
56. Trong kinh thứ ba, bhikkhuniyo (các Tỳ-khưu-ni) là năm trăm Tỳ-khưu-ni thuộc đoàn tùy tùng của Mahāpajāpatī.
Vimuttāti pañcahi vimuttīhi vimuttā.
Liberated (vimuttā) means "liberated by the five liberations."
Vimuttā (được giải thoát) là được giải thoát bằng năm loại giải thoát.
Anupādisesāti upādānasesaṃ aṭṭhapetvā pañcahi vimuttīhi anavasesāhipi vimuttā.
Anupādisesā means "liberated completely by the five liberations, leaving no residue of clinging."
Anupādisesā (không còn dư sót chấp thủ) là được giải thoát hoàn toàn bằng năm loại giải thoát, không để lại dư sót chấp thủ.
Saupādisese vā saupādisesoti saupādānasese puggale ‘‘saupādānaseso aya’’nti.
Saupādisese vā saupādiseso means "regarding a person with a residue of clinging, 'this one has a residue of clinging'."
Saupādisese vā saupādiseso (hoặc người còn chấp thủ, hoặc còn chấp thủ) là đối với người còn chấp thủ, "người này còn chấp thủ".
Itarasmimpi eseva nayo.
The same method applies to the other.
Trong trường hợp kia cũng theo cách này.
Tissoti therassa saddhivihārikabrahmā.
Tissa means "the Brahmā who was a disciple of the Elder."
Tisso (Tissa) là vị Phạm Thiên, đệ tử của Trưởng lão.
Anulomikānīti paṭipattiyā anulomāni vivittāni antimapariyantimāni.
Anulomikānī means "conducive to practice, secluded, and ultimately final."
Anulomikānī (phù hợp) là phù hợp với sự thực hành, là những điều riêng biệt, tối hậu.
Indriyānīti saddhādīni vipassanindriyāni.
Faculties (indriyānī) means "the vipassanā-faculties such as faith."
Indriyānī (các căn) là các căn tuệ quán như tín, v.v.
Samannānayamānoti samannāhāre ṭhapayamāno.
Samannānayamāno means "placing in attention."
Samannānayamāno (đang suy xét) là đang đặt vào sự suy xét.
Na hi pana teti idaṃ kasmā ārabhi?
For those, however (na hi pana te) – why was this begun?
Na hi pana te (nhưng không phải những điều đó) — tại sao điều này được bắt đầu?
Sattamassa puggalassa dassanatthaṃ.
To show the seventh type of person.
Để chỉ ra cá nhân thứ bảy.
Sattamo hi saddhānusāripuggalo na dassito.
For the person who follows faith (saddhānusārī) was not shown.
Vì cá nhân tùy tín (saddhānusāripuggalo) chưa được chỉ ra.
Atha bhagavā balavavipassakavasena taṃ dassento evamāha.
Then the Fortunate One, showing him as one with strong insight, spoke thus.
Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói như vậy để chỉ ra điều đó theo nghĩa của một người có tuệ quán mạnh mẽ.
Tattha sabbanimittānanti sabbesaṃ niccanimittādīnaṃ.
There, of all signs (sabbanimittānaṃ) means "of all signs such as the sign of permanence."
Ở đây, sabbanimittāna (của tất cả các tướng) là của tất cả các tướng thường còn, v.v.
Animittanti balavavipassanāsamādhiṃ.
Signless (animittaṃ) means "the concentration of strong vipassanā."
Animitta (vô tướng) là định tuệ quán mạnh mẽ.
57. Catutthe maccharīti pañcamaccherayutto.
57. In the fourth (sutta), maccharī means "one endowed with the five kinds of stinginess."
57. Trong kinh thứ tư, maccharī (người keo kiệt) là người có năm loại keo kiệt.
Kadariyoti thaddhamacchariyo, paresaṃ diyyamānampi vāreti.
Kadariyo means "stubbornly stingy, one who even prevents others from giving."
Kadariyo (người bủn xỉn) là người keo kiệt cứng nhắc, ngăn cản cả việc người khác bố thí.
Anuppadānaratoti punappunaṃ dānaṃ dadamānova ramati.
Anuppadānarato means "he delights in giving gifts again and again."
Anuppadānarato (thích cho đi liên tục) là người vui thích khi liên tục bố thí.
Anukampantāti ‘‘ko ajja amhehi anuggahetabbo, kassa deyyadhammaṃ vā paṭiggaṇheyyāma, dhammaṃ vā deseyyāmā’’ti evaṃ cittena anukampamānā.
Having compassion (anukampantā) means "feeling compassion in their hearts, thinking 'who should be favored by us today? From whom should we receive offerings, or to whom should we teach the Dhamma?'"
Anukampantā (có lòng từ bi) là có lòng từ bi trong tâm, nghĩ rằng: "Hôm nay ai cần được giúp đỡ bởi chúng ta? Chúng ta nên nhận vật phẩm cúng dường từ ai, hay nên thuyết pháp cho ai?"
61. Aṭṭhame pacalāyamānoti taṃ gāmaṃ upanissāya ekasmiṃ vanasaṇḍe samaṇadhammaṃ karonto sattāhaṃ caṅkamanavīriyena nimmathitattā kilantagatto caṅkamanakoṭiyaṃ pacalāyamāno nisinno hoti.
61. In the eighth (sutta), swaying (pacalāyamāno) means "making an effort in the ascetic practice in a certain grove near that village, with a body tired from seven days of strenuous walking, he sits swaying at the end of the walking path."
61. Trong kinh thứ tám, pacalāyamāno (đang lảo đảo) là đang thực hành pháp Sa-môn trong một khu rừng gần ngôi làng đó, thân thể mệt mỏi vì đã đi kinh hành liên tục bảy ngày, và ngồi lảo đảo ở cuối đường kinh hành.
Pacalāyasi noti niddāyasi nu.
Are you swaying (pacalāyasi no) means "are you sleepy?"
Pacalāyasi no có nghĩa là bạn có buồn ngủ không.
Anumajjitvāti parimajjitvā.
Having wiped clean (anumajjitvā) means "having thoroughly wiped."
Anumajjitvā có nghĩa là đã xoa bóp.
Ālokasaññanti middhavinodanaālokasaññaṃ.
Perception of light (ālokasaññaṃ) means "perception of light for dispelling drowsiness."
Ālokasaññaṃ có nghĩa là tưởng ánh sáng để xua tan hôn trầm.
Divāsaññanti divātisaññaṃ.
Day perception (divāsaññaṃ) means "perception of it being daytime."
Divāsaññaṃ có nghĩa là tưởng ban ngày.
Yathā divā tathā rattinti yathā divā ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ rattimpi adhiṭṭhaheyyāsi.
Yathā divā tathā ratti means: "Just as the perception of light is established by day, so too should you establish it at night."
Yathā divā tathā rattiṃ có nghĩa là như bạn đã an lập tưởng ánh sáng vào ban ngày, thì bạn cũng nên an lập nó vào ban đêm.
Yathā rattiṃ tathā divāti yathā ca te rattiṃ ālokasaññā adhiṭṭhitā, tathā naṃ divāpi adhiṭṭhaheyyāsi.
Yathā rattiṃ tathā divā means: "And just as the perception of light is established by you at night, so too should you establish it by day."
Yathā rattiṃ tathā divā có nghĩa là như bạn đã an lập tưởng ánh sáng vào ban đêm, thì bạn cũng nên an lập nó vào ban ngày.
Sappabhāsanti dibbacakkhuñāṇatthāya sahobhāsaṃ.
Sappabhāsa means with radiance, for the knowledge of the divine eye.
Sappabhāsaṃ có nghĩa là cùng với ánh sáng, để đạt được thiên nhãn trí.
Pacchāpuresaññīti purato ca pacchato ca abhiharaṇasaññāya saññāvā.
Pacchāpuresaññī means one who has the perception of bringing to mind both front and back.
Pacchāpuresaññī có nghĩa là người có tưởng về sự chuyên tâm phía trước và phía sau.
Antogatehi indriyehīti bahi avikkhittehi anto anupaviṭṭheheva pañcahi indriyehi.
Antogatehi indriyehi means with the five faculties that are not scattered externally but are entered internally.
Antogatehi indriyehi có nghĩa là với năm căn đã đi vào bên trong, không bị phân tán ra bên ngoài.
Middhasukhanti niddāsukhaṃ.
Middhasukha means the pleasure of sleep.
Middhasukhaṃ có nghĩa là sự an lạc của giấc ngủ.
Ettakena ṭhānena bhagavā therassa middhavinodanakammaṭṭhānaṃ kathesi.
By this much, the Blessed One taught the elder the meditation subject for dispelling drowsiness.
Với chừng đó điểm, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng đề mục thiền định để xua tan hôn trầm cho vị Trưởng lão.
Soṇḍanti mānasoṇḍaṃ.
Soṇḍa means mental intoxication.
Soṇḍa có nghĩa là sự ngạo mạn.
Kiccakaraṇīyānīti ettha avassaṃ kattabbāni kiccāni, itarāni karaṇīyāni.
Kiccakaraṇīyāni: Here, "kiccāni" are duties that must be done, and "karaṇīyāni" are other things that should be done.
Kiccakaraṇīyāni: ở đây, những việc phải làm là các bổn phận (kicca), những việc khác là những việc nên làm (karaṇīya).
Maṅkubhāvoti nittejatā domanassatā.
Maṅkubhāvo means lack of vigor, dejection.
Maṅkubhāvo có nghĩa là sự thiếu uy lực, sự ưu phiền.
Ettakena ṭhānena satthārā therassa bhikkhācāravattaṃ kathitaṃ.
By this much, the Teacher taught the elder the practice of alms-round.
Với chừng đó điểm, Bậc Đạo Sư đã thuyết giảng hạnh khất thực cho vị Trưởng lão.
Idāni bhasse pariyantakāritāya samādapetuṃ tasmātihātiādimāha.
Now, to urge him to complete the task, he says, tasmātihāti, etc.
Bây giờ, để khuyến khích vị Trưởng lão thực hành đến cùng, Ngài đã nói câu mở đầu Tasmātihā (Do đó, này).
Tattha viggāhikakathanti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsī’’tiādinayappavattā viggāhikakathā.
There, viggāhikakatha means contentious talk that proceeds in the manner of "You do not understand this Dhamma and Discipline," and so on.
Trong đó, viggāhikakathaṃ là câu chuyện tranh cãi diễn ra theo cách “Ông không hiểu Pháp và Luật này,” v.v.
Nāhaṃ moggallānātiādi pāpamittasaṃsaggavivajjanatthaṃ vuttaṃ.
Nāhaṃ moggallānātiādi was said to avoid association with bad friends.
Nāhaṃ moggallānā v.v. được nói ra để tránh giao du với bạn bè xấu.
Kittāvatā nu khoti kittakena nu kho.
Kittāvatā nu kho means by how much, indeed.
Kittāvatā nu kho có nghĩa là bằng bao nhiêu.
Taṇhāsaṅkhayavimutto hotīti taṇhāsaṅkhaye nibbāne taṃ ārammaṇaṃ katvā vimuttacittatāya taṇhāsaṅkhayavimutto nāma saṃkhittena kittāvatā hoti.
Taṇhāsaṅkhayavimutto hotīti means, in brief, by how much does one become liberated through the destruction of craving, having made Nibbāna, the destruction of craving, the object of one's mind's liberation.
Taṇhāsaṅkhayavimutto hotī có nghĩa là bằng bao nhiêu thì một người được gọi là giải thoát khỏi sự diệt trừ tham ái (taṇhāsaṅkhayavimutto), với tâm giải thoát lấy Nibbāna, sự diệt trừ tham ái, làm đối tượng, nói tóm lại là bằng bao nhiêu?
Yāya paṭipattiyā taṇhāsaṅkhayavimutto hoti, tameva khīṇāsavassa bhikkhuno pubbabhāgapaṭipadaṃ saṃkhittena desethāti pucchati.
He asks: "By what practice does one become liberated through the destruction of craving? Please teach, in brief, that preliminary practice of a bhikkhu whose taints are destroyed."
Vị ấy hỏi: “Xin hãy tóm tắt con đường thực hành ban đầu của một vị Tỳ khưu đã diệt trừ các lậu hoặc, con đường mà nhờ đó vị ấy được giải thoát khỏi sự diệt trừ tham ái.”
Accantaniṭṭhoti khayavayasaṅkhātaṃ antaṃ atītāti accantā, accantā niṭṭhā assāti accantaniṭṭho, ekantaniṭṭho satataniṭṭhoti attho.
Accantaniṭṭho means: "anta" (end) is surpassed, hence "accantā" (ultimate); "accantā niṭṭhā assāti" (he has the ultimate completion), thus accantaniṭṭho, meaning ultimately completed, absolutely completed, constantly completed.
Accantaniṭṭho có nghĩa là đã vượt qua cái kết thúc được gọi là sự diệt và sự hoại, nên gọi là accantā; người có sự kết thúc là accantā thì gọi là accantaniṭṭho, có nghĩa là sự kết thúc tuyệt đối, sự kết thúc vĩnh viễn.
Accantayogakkhemīti accantaṃ yogakkhemī, niccayogakkhemīti attho.
Accantayogakkhemī means ultimately secure from bondage, constantly secure from bondage.
Accantayogakkhemī có nghĩa là sự an ổn khỏi các ách phược một cách tuyệt đối, có nghĩa là sự an ổn khỏi các ách phược vĩnh viễn.
Accantabrahmacārīti accantaṃ brahmacārī, niccabrahmacārīti attho.
Accantabrahmacārī means ultimately leading the holy life, constantly leading the holy life.
Accantabrahmacārī có nghĩa là sự phạm hạnh một cách tuyệt đối, có nghĩa là sự phạm hạnh vĩnh viễn.
Accantaṃ pariyosānamassāti purimanayeneva accantapariyosāno.
Accantapariyosāno means having an ultimate conclusion, in the same way as before.
Accantapariyosāno cũng theo cách trên, có nghĩa là có sự kết thúc tuyệt đối.
Seṭṭho devamanussānanti devānañca manussānañca seṭṭho uttamo.
Seṭṭho devamanussāna means chief and supreme among devas and humans.
Seṭṭho devamanussānaṃ có nghĩa là bậc tối thượng, cao quý nhất trong chư thiên và loài người.
Evarūpo bhikkhu kittāvatā hoti, saṅkhepeneva tassa paṭipattiṃ kathethāti yācati.
He implores: "By how much is a bhikkhu of such a kind? Please teach his practice in brief."
Vị ấy thỉnh cầu: “Một vị Tỳ khưu như vậy đạt được bằng bao nhiêu, xin hãy nói tóm tắt về con đường thực hành của vị ấy.”
Sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti ettha sabbe dhammā nāma pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo, te sabbepi taṇhādiṭṭhivasena abhinivesāya nālaṃ na pariyattā na samattā na yuttā.
Here, sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti means that all phenomena, namely the five aggregates, the twelve sense bases, and the eighteen elements, are not fit, not sufficient, not suitable for clinging by way of craving and views.
Trong câu Sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyā (Tất cả các pháp không đáng để chấp thủ), tất cả các pháp là năm uẩn, mười hai xứ, mười tám giới. Tất cả chúng đều không đáng để chấp thủ, không đủ, không thích hợp để chấp thủ do tham ái và tà kiến.
Gahitākārena atiṭṭhanato.
Because they do not abide as they are grasped.
Vì chúng không tồn tại theo cách đã được chấp thủ.
Te hi niccā sukhā attāti gahitāpi aniccā dukkhā anattāva sampajjanti.
For even when grasped as permanent, pleasant, and self, they turn out to be impermanent, suffering, and non-self.
Dù được chấp thủ là thường, lạc, ngã, chúng vẫn trở thành vô thường, khổ, vô ngã.
Tasmā nālaṃ abhinivesāya.
Therefore, they are not fit for clinging.
Do đó, chúng không đáng để chấp thủ.
Abhijānātīti aniccaṃ dukkhaṃ anattāti ñātapariññāya abhijānāti.
Abhijānātīti means he fully knows by the knowledge of full understanding (ñātapariññā) that they are impermanent, suffering, and non-self.
Abhijānāti có nghĩa là biết rõ (abhijānāti) bằng trí tuệ liễu tri (ñātapariññā) rằng chúng là vô thường, khổ, vô ngã.
Parijānātīti tatheva tīraṇapariññāya parijānāti.
Parijānātīti means he fully understands by the knowledge of investigation (tīraṇapariññā) in the same way.
Parijānāti có nghĩa là hiểu rõ (parijānāti) bằng trí tuệ thẩm tri (tīraṇapariññā) cũng theo cách đó.
Yaṃkiñci vedananti antamaso pañcaviññāṇasampayuttaṃ yaṃkiñci appamattakampi vedanaṃ anubhavati.
Yaṃkiñci vedana means whatever feeling, even a slight one associated with the five consciousnesses, he experiences.
Yaṃkiñci vedanaṃ có nghĩa là cảm thọ bất cứ điều gì, dù nhỏ nhặt nhất, liên quan đến năm thức.
Iminā bhagavā therassa vedanāvasena ca vinivaṭṭetvā arūpapariggahaṃ dassesi.
By this, the Blessed One, turning away from the feeling of the elder, showed the comprehension of the formless.
Với điều này, Đức Thế Tôn đã chỉ ra sự phân biệt các pháp vô sắc (arūpapariggaha) cho vị Trưởng lão thông qua cảm thọ.
Aniccānupassīti aniccato anupassanto.
One who contemplates impermanence means one who contemplates as impermanent.
Aniccānupassī có nghĩa là quán chiếu là vô thường.
Virāgānupassīti ettha dve virāgā khayavirāgo ca accantavirāgo ca.
One who contemplates dispassion – here there are two kinds of dispassion: dispassion through decay (khayavirāga) and absolute dispassion (accantavirāga).
Virāgānupassī: ở đây có hai loại ly tham (virāga): ly tham do hoại diệt (khayavirāga) và ly tham tuyệt đối (accantavirāga).
Tattha saṅkhārānaṃ khayaṃ khayato passanā vipassanāpi, accantavirāgaṃ nibbānaṃ virāgato dassanamaggañāṇampi virāgānupassanā.
Among these, seeing the decay of formations as decay is insight (vipassanā), and seeing Nibbāna, which is absolute dispassion, as dispassion is also path-knowledge (maggañāṇa), which is contemplation of dispassion.
Trong đó, quán chiếu sự hoại diệt của các pháp hữu vi là sự hoại diệt (khayato passanā) cũng là vipassanā, và thấy Nibbāna, sự ly tham tuyệt đối, là ly tham (virāgato dassana) cũng là đạo trí (maggañāṇa) được gọi là virāgānupassanā.
Tadubhayasamaṅgipuggalo virāgānupassī nāma.
A person endowed with both of these is called one who contemplates dispassion.
Người có cả hai điều này được gọi là virāgānupassī.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘virāgānupassī’’ti, virāgato anupassantoti attho.
With reference to that, it is said – "one who contemplates dispassion," meaning one who contemplates as dispassion.
Nói về điều đó, đã được nói là – virāgānupassī, có nghĩa là quán chiếu là ly tham.
Nirodhānupassimhipi eseva nayo.
The same method applies to one who contemplates cessation.
Trong Nirodhānupassī (quán chiếu sự đoạn diệt) cũng theo cách đó.
Nirodhopi hi khayanirodho accantanirodhoti duvidhoyeva.
For cessation (nirodha) is also of two kinds: cessation through decay (khayanirodha) and absolute cessation (accantanirodha).
Sự đoạn diệt (nirodha) cũng có hai loại: đoạn diệt do hoại diệt (khayanirodha) và đoạn diệt tuyệt đối (accantanirodha).
Paṭinissaggānupassīti ettha paṭinissaggo vuccati vossaggo.
One who contemplates relinquishment – here, paṭinissagga is called vossagga (relinquishment).
Paṭinissaggānupassī: ở đây, paṭinissagga được gọi là sự buông bỏ (vossagga).
So ca pariccāgavossaggo pakkhandanavossaggoti duvidho hoti.
And that relinquishment is of two kinds: relinquishment by abandonment (pariccāgavossagga) and relinquishment by plunging (pakkhandanavossagga).
Sự buông bỏ đó có hai loại: buông bỏ do từ bỏ (pariccāgavossagga) và buông bỏ do hướng đến (pakkhandanavossagga).
Tattha pariccāgavossaggoti vipassanā.
Among these, relinquishment by abandonment is insight (vipassanā).
Trong đó, pariccāgavossagga là vipassanā.
Sā hi tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca vossajati.
For it abandons defilements and aggregates by way of their temporary suppression.
Vipassanā buông bỏ các phiền não và các uẩn theo cách đối trị từng phần.
Pakkhandanavossaggoti maggo.
Relinquishment by plunging is the path (magga).
Pakkhandanavossagga là đạo (magga).
So hi nibbānaṃ ārammaṇato pakkhandati.
For it plunges into Nibbāna as its object.
Đạo hướng đến Nibbāna làm đối tượng.
Dvīhipi vā kāraṇehi so vossaggoyeva, samucchedavasena khandhānaṃ kilesānañca vossajanato nibbāne ca pakkhandanato.
Or, by both reasons, it is indeed relinquishment: because of the complete eradication of aggregates and defilements, and because of plunging into Nibbāna.
Hoặc vì hai lý do, đó là sự buông bỏ: buông bỏ các uẩn và phiền não bằng cách đoạn diệt hoàn toàn, và hướng đến Nibbāna.
Tasmā kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo.
Therefore, it is relinquishment by abandonment because it abandons defilements and aggregates.
Do đó, buông bỏ các phiền não và các uẩn được gọi là pariccāgavossagga.
Nirodhāya nibbānadhātuyā cittaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggoti ubhayampetaṃ magge sameti.
It is relinquishment by plunging because the mind plunges into the Nibbāna element for cessation; thus, both of these meet in the path.
Tâm hướng đến Nibbāna giới để đoạn diệt được gọi là pakkhandanavossagga; cả hai điều này đều hội tụ trong đạo.
Tadubhayasamaṅgī puggalo imāya paṭinissaggānupassanāya samannāgatattā paṭinissaggānupassī nāma hoti.
A person endowed with both of these, being possessed of this contemplation of relinquishment, is called one who contemplates relinquishment.
Người có cả hai điều này, do có sự quán chiếu sự buông bỏ này, được gọi là paṭinissaggānupassī.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with reference to that.
Điều này được nói ra để chỉ điều đó.
Na kiñci loke upādiyatīti kiñci ekampi saṅkhāragataṃ taṇhāvasena na upādiyati na gaṇhāti na parāmasati.
Does not cling to anything in the world means does not cling to, does not grasp, does not adhere to even a single conditioned thing (saṅkhāragata) through craving.
Na kiñci loke upādiyati có nghĩa là không chấp thủ, không nắm giữ, không bám víu vào bất cứ pháp hữu vi nào, dù là một chút, do tham ái.
Anupādiyaṃ na paritassatīti aggaṇhanto taṇhāparitassanāya na paritassati.
Not clinging, he is not agitated means not grasping, he is not agitated by the agitation of craving.
Anupādiyaṃ na paritassatī có nghĩa là không chấp thủ, không lo sợ do sự lo sợ của tham ái.
Paccattaṃyeva parinibbāyatīti sayameva kilesaparinibbānena parinibbāyati.
He attains Nibbāna personally means he himself attains Nibbāna through the Nibbāna of defilements.
Paccattaṃyeva parinibbāyatī có nghĩa là tự mình nhập Niết Bàn bằng sự nhập Niết Bàn của các phiền não.
Khīṇā jātītiādinā panassa paccavekkhaṇā dassitā.
By "Destroyed is birth," etc., his reviewing is shown.
Với Khīṇā jātī v.v., sự quán xét của vị ấy đã được chỉ ra.
Iti bhagavā saṃkhittena khīṇāsavassa pubbabhāgappaṭipadaṃ pucchito saṃkhitteneva kathesi.
Thus, the Blessed One, being asked about the preliminary practice of one whose taints are destroyed, taught it concisely.
Như vậy, Đức Thế Tôn, khi được hỏi về con đường thực hành ban đầu của một vị A-la-hán một cách tóm tắt, đã thuyết giảng một cách tóm tắt.
Idaṃ pana suttaṃ therassa ovādopi ahosi vipassanāpi.
Moreover, this discourse served as both an admonition and insight for the elder.
Nhưng bài kinh này cũng là lời khuyên và là vipassanā cho vị Trưởng lão.
So imasmiṃyeva sutte vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti.
And in this very discourse, he developed insight and attained Arahantship.
Vị ấy đã phát triển vipassanā trong chính bài kinh này và đạt được quả A-la-hán.
62. Navame mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthāti puññāni karontā tesaṃ mā bhāyittha.
62. In the ninth*, "Monks, do not fear meritorious deeds" means, when performing meritorious deeds, do not fear them.
62. Trong phần thứ chín, mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyitthā có nghĩa là khi làm các việc phước thiện, chớ sợ hãi chúng.
Mettacittaṃ bhāvesinti tikacatukkajjhānikāya mettāya sampayuttaṃ paṇītaṃ katvā cittaṃ bhāvesinti dasseti.
"Develop a mind of loving-kindness" shows that one should develop the mind, making it refined, endowed with loving-kindness associated with the three or four jhāna.
Mettacittaṃ bhāvesiṃ có nghĩa là đã tu tập tâm từ bi liên quan đến thiền từ bi ba hoặc bốn bậc, làm cho tâm trở nên cao quý.
Saṃvaṭṭamāne sudāhanti saṃvaṭṭamāne sudaṃ ahaṃ.
"When the world was contracting, I indeed" means "when the world was contracting, I indeed."
Saṃvaṭṭamāne sudāhaṃ có nghĩa là khi thế giới đang hoại diệt, tôi.
Saṃvaṭṭamāneti jhāyamāne vipajjamāne.
Contracting means decaying, perishing.
Saṃvaṭṭamāne có nghĩa là đang bị thiêu đốt, đang bị hoại diệt.
Dhammikoti dasakusaladhammasamannāgato.
Righteous means endowed with the ten wholesome qualities.
Dhammiko có nghĩa là người có đầy đủ mười pháp thiện.
Dhammarājāti tasseva vevacanaṃ.
King of Dhamma is a synonym for the same.
Dhammarājā là từ đồng nghĩa của từ đó.
Dhammena vā laddharajjattā dhammarājā.
Or, he is a King of Dhamma because he obtained kingship through Dhamma.
Hoặc là Dhammarājā vì đã giành được vương quyền bằng Pháp.
Cāturantoti puratthimasamuddādīnaṃ catunnaṃ samuddānaṃ vasena cāturantāya pathaviyā issaro.
Lord of the four quarters means the ruler of the earth with its four quarters, such as the eastern ocean and so on.
Cāturanto có nghĩa là vua của trái đất có bốn bờ cõi, như bốn đại dương ở phía đông, v.v.
Vijitāvīti vijitasaṅgāmo.
Victorious means one who has won battles.
Vijitāvī có nghĩa là người đã chiến thắng trong trận chiến.
Janapado tasmiṃ thāvariyaṃ thirabhāvaṃ pattoti janapadatthāvariyappatto.
Achieved stability in the provinces means the provinces attained stability, firmness in him.
Janapadatthāvariyappatto có nghĩa là người đã đạt được sự ổn định, sự vững chắc trong quốc gia đó.
Parosahassanti atirekasahassaṃ.
More than a thousand means exceeding a thousand.
Parosahassaṃ có nghĩa là hơn một ngàn.
Sūrāti abhīruno.
Brave means fearless.
Sūrā có nghĩa là không sợ hãi.
Vīraṅgarūpāti vīrānaṃ aṅgaṃ vīraṅgaṃ, vīriyassetaṃ nāmaṃ.
Heroic in form – the limbs of heroes are heroic limbs (vīraṅga), this is a name for energy (vīriya).
Vīraṅgarūpā: vīraṅga là bộ phận của người anh hùng, đây là tên gọi của sự tinh tấn (vīriya).
Vīraṅgarūpametesanti vīraṅgarūpā.
They are heroic in form because they have heroic limbs.
Những người có hình tướng của sự tinh tấn được gọi là vīraṅgarūpā.
Vīriyajātikā vīriyasabhāvā vīriyamayā viya akilāsuno divasampi yujjhantā na kilamantīti vuttaṃ hoti.
It is said that they are of the nature of energy, of the disposition of energy, as if made of energy, unwearying, not tiring even when fighting for a day.
Có nghĩa là những người có bản chất tinh tấn, có tính chất tinh tấn, như thể được tạo thành từ tinh tấn, không mệt mỏi, không mệt mỏi dù chiến đấu cả ngày.
Sāgarapariyantanti cakkavāḷapabbataṃ sīmaṃ katvā ṭhitasamuddapariyantaṃ.
Bordering on the ocean means bordering on the ocean, which has the Cakkavāḷa mountain as its boundary.
Sāgarapariyanta (đến tận biển) là đến tận biển được bao bọc bởi dãy núi Cakkavāḷa.
Adaṇḍenāti dhanadaṇḍenapi chejjabhejjānusāsanena satthadaṇḍenapi vināyeva.
Without rod means without the rod of wealth, without the rod of weapons for cutting, breaking, and admonishing.
Adaṇḍenā (không dùng gậy) là không dùng gậy tiền bạc, không dùng gậy vũ khí để cắt đứt, phá hủy, hay giáo huấn.
Asatthenāti ekatodhārādinā paraviheṭhanasatthenapi vināyeva.
Asatthenā: without a weapon for harming others, such as a single-edged blade.
Asatthenāti có nghĩa là không dùng vũ khí gây hại người khác như kiếm một lưỡi, v.v...
Dhammena abhivijiyāti ehi kho, mahārājāti evaṃ paṭirājūhi sampaṭicchitāgamano ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā dhammeneva vuttappakāraṃ pathaviṃ abhivijinitvā.
Dhammena abhivijiyā: Having conquered the earth of the aforementioned kind by means of Dhamma itself, (such as by proclaiming) "No living being should be harmed," after having been accepted and approached by opposing kings saying, "Come, O great king!"
Dhammena abhivijiyāti có nghĩa là, sau khi được các vị vua đối địch chấp thuận đến, thưa đại vương, bằng chính Pháp, như “không nên sát sinh”, v.v..., đã chinh phục được trái đất theo cách đã nói.
Sukhesinoti sukhapariyesake satte āmanteti.
Sukhesino: calls out to beings who seek happiness.
Sukhesinoti ám chỉ các chúng sinh đang tìm kiếm hạnh phúc.
Suññabrahmūpagoti suññabrahmavimānūpago.
Suññabrahmūpago: approaching the empty Brahmā-plane.
Suññabrahmūpagoti là đi đến cõi Phạm thiên trống rỗng.
Pathaviṃ imanti imaṃ sāgarapariyantaṃ mahāpathaviṃ.
Pathaviṃ imaṃ: this great earth, bordered by the ocean.
Pathaviṃ imanti là trái đất vĩ đại này, tận cùng biển cả.
Asāhasenāti na sāhasikakammena.
Asāhasenā: not by violent action.
Asāhasenāti không phải bằng hành động bạo lực.
Samena manusāsitanti samena kammena anusāsiṃ.
Samena manusāsitaṃ: I have ruled by righteous action.
Samena manusāsitanti tôi đã giáo hóa bằng hành động công bằng.
Tehi etaṃ sudesitanti tehi saṅgāhakehi mahākāruṇikehi buddhehi etaṃ ettakaṃ ṭhānaṃ sudesitaṃ sukathitaṃ.
Tehi etaṃ sudesitaṃ: By those compassionate Buddhas who embrace all, this much (teaching) was well taught, well spoken.
Tehi etaṃ sudesitanti các vị Phật từ bi, vị đại bi ấy đã thuyết giảng, đã nói rõ ràng về điều này.
Pathabyoti puthavisāmiko.
Pathabyo: the lord of the earth.
Pathabyoti là chủ nhân của trái đất.
63. Dasame kevaṭṭā maññe macchavilopeti kevaṭṭānaṃ macchapacchiṃ otāretvā ṭhitaṭṭhāne jāle vā udakato ukkhittamatte macchaggāhakānaṃ mahāsaddo hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
At the tenth (sutta), kevaṭṭā maññe macchavilope: It is said with reference to the loud noise made by fishermen taking fish out of the water, either when letting down their fish-basket or when the net is just lifted from the water.
63. Trong kinh thứ mười, kevaṭṭā maññe macchavilopeti có nghĩa là khi những người đánh cá thả giỏ cá xuống hoặc khi cá được kéo lên khỏi nước, thường có tiếng ồn lớn. Điều này được nói đến để ám chỉ điều đó.
Sujātāti visākhāya kaniṭṭhā.
Sujātā: the younger sister of Visākhā.
Sujātāti là em gái của Visākhā.
Sā neva sassuṃ ādiyatīti sassuyā kattabbavattaṃ nāma atthi, taṃ na karoti, sassūtipi naṃ na gaṇeti.
Sā neva sassuṃ ādiyatī: She does not perform the duties towards her mother-in-law; she does not consider her a mother-in-law.
Sā neva sassuṃ ādiyatīti có nghĩa là có những bổn phận phải làm đối với mẹ chồng, nhưng cô ấy không làm, cũng không xem bà như mẹ chồng.
Na sasuraṃ ādiyatīti vacanaṃ na gaṇhāti.
Na sasuraṃ ādiyatī: does not accept his word.
Na sasuraṃ ādiyatīti không nghe lời.
Evaṃ anādaratāyapi aggahaṇenapi na ādiyati nāma.
Thus, by disrespect or by not accepting, she is said not to accept.
Như vậy, không tôn trọng cũng có nghĩa là không chấp nhận.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining (terms).
Đối với những trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Evaṃ anāthapiṇḍiko suṇisāya ācāraṃ gahetvā satthu purato nisīdi.
In this way, Anāthapiṇḍika, having observed his daughter-in-law's conduct, sat before the Teacher.
Vì vậy, Anāthapiṇḍika đã ghi nhận hành vi của con dâu và ngồi trước mặt Đức Phật.
Sāpi sujātā ‘‘kiṃ nu kho ayaṃ seṭṭhi dasabalassa santike mayhaṃ guṇaṃ kathessati udāhu aguṇa’’nti gantvā avidūre saddaṃ suṇantī aṭṭhāsi.
Sujātā also went and stood not far off, listening to the sound, thinking, "What will this householder say about my good qualities or bad qualities to the Dasabala (Buddha)?"
Sujātā cũng đi đến đứng gần đó, lắng nghe, nghĩ: “Không biết ông trưởng giả này sẽ nói tốt hay xấu về mình trước mặt Đức Thế Tôn?”
Atha naṃ satthā ehi sujāteti āmantesi.
Then the Teacher addressed her, ehi sujāte: "Come, Sujātā!"
Rồi Đức Phật gọi cô ấy: Ehi sujāteti (Này Sujātā, hãy đến đây).
Ahitānukampinīti na hitānukampinī.
Ahitānukampinī: not compassionate for welfare.
Ahitānukampinīti không có lòng thương xót lợi ích.
Aññesūti parapurisesu.
Aññesū: towards other men.
Aññesūti đối với những người đàn ông khác.
Atimaññateti omānāti mānavasena atimaññati.
Atimaññate: despises, acts with contempt due to pride.
Atimaññateti khinh thường, khinh miệt vì kiêu căng.
Dhanena kītassāti dhanena kītā assa.
Dhanena kītassā: bought with money.
Dhanena kītassāti cô ấy đã được mua bằng tiền.
Vadhāya ussukā vadhituṃ ussukkamāpannā.
Vadhāya ussukā: eager to kill.
Vadhāya ussukā cô ấy khao khát giết hại.
Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhananti itthiyā sāmiko yaṃ dhanaṃ labhati.
Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhanaṃ: whatever wealth the husband obtains from his wife.
Yaṃ itthiyā vindati sāmiko dhananti là tài sản mà người chồng kiếm được cho vợ.
Appampi tassa apahātumicchatīti thokatopi assa harituṃ icchati, uddhane āropitaukkhaliyaṃ pakkhipitabbataṇḍulatopi thokaṃ haritumeva vāyamati.
Appampi tassa apahātumicchatī: desires to steal even a little from him; even from the rice to be put into the pot placed on the hearth, she tries to steal a little.
Appampi tassa apahātumicchatīti cô ấy muốn lấy đi dù chỉ một ít của anh ta, thậm chí cố gắng lấy đi một ít gạo đáng lẽ phải bỏ vào nồi đang nấu.
Alasāti nisinnaṭṭhāne nisinnāva ṭhitaṭṭhāne ṭhitāva hoti.
Alasā: remains seated where she is seated, remains standing where she is standing.
Alasāti ngồi thì cứ ngồi, đứng thì cứ đứng.
Pharusāti kharā.
Pharusā: harsh.
Pharusāti thô lỗ.
Duruttavādinīti dubbhāsitabhāsinī, kakkhaḷaṃ vāḷakathameva katheti.
Duruttavādinī: speaks ill words, speaks only cruel and fierce words.
Duruttavādinīti nói lời khó nghe, chỉ nói những lời thô tục, hung bạo.
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattatīti ettha uṭṭhāyakānanti bahuvacanavasena viriyuṭṭhānasampanno sāmiko vutto, tassa taṃ uṭṭhānasampattiṃ abhibhavitvā heṭṭhā katvā vattati.
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattatī: Here, "uṭṭhāyakānaṃ" refers to the husband, who is endowed with energetic effort, in the plural. She acts by overpowering and putting down his energetic effort.
Uṭṭhāyakānaṃ abhibhuyya vattatīti ở đây, uṭṭhāyakānanti theo số nhiều, chỉ người chồng có đầy đủ tinh tấn, và cô ấy hành xử bằng cách vượt qua, đè nén sự tinh tấn đó của anh ta.
Pamodatīti āmoditapamoditā hoti.
Pamodatī: becomes delighted and exceedingly joyful.
Pamodatīti cô ấy vui vẻ, hoan hỷ.
Koleyyakāti kulasampannā.
Koleyyakā: of noble family.
Koleyyakāti thuộc dòng dõi cao quý.
Patibbatāti patidevatā.
Patibbatā: devoted to her husband as a deity.
Patibbatāti trung thành với chồng.
Vadhadaṇḍatajjitāti daṇḍakaṃ gahetvā vadhena tajjitā, ‘‘ghātessāmi na’’nti vuttā.
Vadhadaṇḍatajjitā: threatened with punishment by death, told "I will kill you."
Vadhadaṇḍatajjitāti bị đe dọa bằng hình phạt tử hình, bị nói "ta sẽ giết ngươi".
Dāsīsamanti sāmikassa vattapūrikā dāsīti maṃ bhagavā dhāretūti vatvā saraṇesu patiṭṭhāsi.
Dāsīsamaṃ: "May the Blessed One consider me a female slave, one who fulfills her master's duties," so saying, she established herself in the refuges.
Dāsīsamanti cô ấy nói "xin Đức Thế Tôn hãy xem con như một người hầu gái làm tròn bổn phận của chồng" và nương tựa vào Tam Bảo.
64. Ekādasame sapattakantāti sapattānaṃ verīnaṃ kantā piyā tehi icchitapatthitā.
At the eleventh (sutta), sapattakantā: beloved by enemies, desired and longed for by them.
64. Trong kinh thứ mười một, sapattakantāti là người được kẻ thù yêu thích, được chúng mong muốn.
Sapattakaraṇāti sapattānaṃ verīnaṃ atthakaraṇā.
Sapattakaraṇā: doing good for enemies.
Sapattakaraṇāti là người làm lợi cho kẻ thù.
Kodhaparetoti kodhānugato.
Kodhapareto: overcome by anger.
Kodhaparetoti bị sân hận chi phối.
Pacuratthatāyāti bahuatthatāya bahuhitatāya.
Pacuratthatāyā: for abundant welfare, for much benefit.
Pacuratthatāyāti vì có nhiều lợi ích, nhiều điều tốt đẹp.
Anatthampīti avuddhimpi.
Anatthampī: even non-growth.
Anatthampīti sự không tăng trưởng.
Attho me gahitoti vuḍḍhi me gahitā.
Attho me gahito: growth has been seized by me.
Attho me gahitoti tôi đã nắm giữ sự tăng trưởng.
Atho atthaṃ gahetvānāti atho vuddhiṃ gahetvā.
Atho atthaṃ gahetvānā: then having taken growth.
Atho atthaṃ gahetvānāti và sau khi đã nắm giữ sự tăng trưởng.
Anatthaṃ adhipajjatīti anattho me gahitoti sallakkheti.
Anatthaṃ adhipajjatī: he perceives "non-growth has been taken by me."
Anatthaṃ adhipajjatīti anh ta nhận ra rằng mình đã nắm giữ điều bất lợi.
Vadhaṃ katvānāti pāṇātipātakammaṃ katvā.
Vadhaṃ katvānā: having committed the act of destroying life.
Vadhaṃ katvānāti sau khi đã thực hiện hành vi sát sinh.
Kodhasammadasammattoti kodhamadena matto, ādinnagahitaparāmaṭṭhoti attho.
Kodhasammadasammatto: intoxicated by the madness of anger, meaning seized and clinging to (wrong views).
Kodhasammadasammattoti say sưa trong men say của sân hận, nghĩa là bị nắm giữ, bị chi phối.
Āyasakyanti ayasabhāvaṃ, ayaso niyaso hotīti attho.
Āyasakyaṃ: a state of disrepute, meaning disrepute becomes ignominy.
Āyasakyanti sự không danh tiếng, nghĩa là không có tiếng tốt.
Antarato jātanti abbhantare uppannaṃ.
Antarato jātaṃ: arisen from within.
Antarato jātanti phát sinh từ bên trong.
Atthaṃ na jānātīti vuddhiatthaṃ na jānāti.
Atthaṃ na jānātī: does not know the meaning of growth.
Atthaṃ na jānātīti không biết lợi ích của sự tăng trưởng.
Dhammaṃ na passatīti samathavipassanādhammaṃ na passati.
Dhammaṃ na passatī: does not see the Dhamma of samatha-vipassanā.
Dhammaṃ na passatīti không thấy pháp an tịnh (samatha) và pháp quán (vipassanā).
Andhatamanti andhabhāvakaraṃ tamaṃ bahalatamaṃ.
Andhatamaṃ: a darkness that causes blindness, dense darkness.
Andhatamanti bóng tối dày đặc gây ra sự mù quáng.
Sahateti abhibhavati.
Sahate: overcomes.
Sahateti chế ngự.
Dummaṅkuyanti dummaṅkubhāvaṃ nittejataṃ dubbaṇṇamukhataṃ.
Dummaṅkuyaṃ: a state of awkwardness, a lack of radiance, an uncomely face.
Dummaṅkuyanti sự xấu xí, sự không uy nghi, khuôn mặt kém sắc.
Yato patāyatīti yadā nibbattati.
Yato patāyatī: when it arises.
Yato patāyatīti khi nó phát sinh.
Na vāco hoti gāravoti vacanassapi garubhāvo na hoti.
Na vāco hoti gāravo: there is no respect for speech.
Na vāco hoti gāravoti lời nói cũng không được tôn trọng.
Na dīpaṃ hoti kiñcananti kāci patiṭṭhā nāma na hoti.
Na dīpaṃ hoti kiñcanaṃ: there is no support whatsoever.
Na dīpaṃ hoti kiñcananti không có chỗ nương tựa nào cả.
Tapanīyānīti tāpajanakāni.
Tapanīyānī: causing torment.
Tapanīyānīti những điều gây ra sự thiêu đốt.
Dhammehīti samathavipassanādhammehi.
Dhammehī: by the Dhammas of samatha-vipassanā.
Dhammehīti bằng các pháp samatha và vipassanā.
Ārakāti dūre.
Ārakā: far away.
Ārakāti xa.
Brāhmaṇanti khīṇāsavabrāhmaṇaṃ.
Brāhmaṇaṃ: the Arahat Brahmana.
Brāhmaṇanti vị Bà-la-môn đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava).
Yāya mātu bhatoti yāya mātarā bhato posito.
Yāya mātu bhato: sustained, nourished by which mother.
Yāya mātu bhatoti được người mẹ đã nuôi dưỡng.
Pāṇadadiṃ santinti jīvitadāyikaṃ samānaṃ.
Pāṇadadiṃ santi: being a giver of life.
Pāṇadadiṃ santinti người ban tặng sự sống.
Hanti kuddho puthuttānanti kuddho puggalo puthu nānākāraṇehi attānaṃ hanti.
Hanti kuddho puthuttānaṃ: an angry person harms himself in various ways.
Hanti kuddho puthuttānanti người sân hận tự hại mình bằng nhiều cách khác nhau.
Nānārūpesu mucchitoti nānārammaṇesu adhimucchito hutvā.
Nānārūpesu mucchito: infatuated with various objects.
Nānārūpesu mucchitoti bị mê đắm vào nhiều đối tượng khác nhau.
Rajjuyā bajjha mīyantīti rajjuyā bandhitvā maranti.
Rajjuyā bajjha mīyantī: binding themselves with ropes and dying.
Rajjuyā bajjha mīyantīti bị trói bằng dây và chết.
Pabbatāmapi kandareti pabbatakandarepi patitvā maranti.
Pabbatāmapi kandare: falling even into mountain caves and dying.
Pabbatāmapi kandareti rơi xuống khe núi và chết.
Bhūnahaccānīti hatavuddhīni.
Bhūnahaccānī: having destroyed growth.
Bhūnahaccānīti những người đã hủy hoại sự tăng trưởng.
Itāyanti iti ayaṃ.
Itāyaṃ: this (is the meaning).
Itāyanti đó là điều này.
Taṃ damena samucchindeti taṃ kodhaṃ damena chindeyya.
Taṃ damena samucchinde: he should cut off that anger with restraint.
Taṃ damena samucchindeti hãy đoạn tận sân hận đó bằng sự tự chế.
Katarena damenāti?
With what kind of restraint?
Bằng sự tự chế nào?
Paññāvīriyena diṭṭhiyāti vipassanāpaññāya ceva vipassanāsampayuttena kāyikacetasikavīriyena ca maggasammādiṭṭhiyā ca.
Paññāvīriyena diṭṭhiyā: with vipassanā-paññā, and with physical and mental effort accompanied by vipassanā, and with Magga-sammādiṭṭhi.
Paññāvīriyena diṭṭhiyāti bằng tuệ quán (vipassanāpaññā), bằng tinh tấn thân và tâm liên quan đến tuệ quán, và bằng chánh kiến của đạo.
Tatheva dhamme sikkhethāti yathā akusalaṃ samucchindeyya, samathavipassanādhammepi tatheva sikkheyya.
Tatheva dhamme sikkhethā: just as one would cut off unwholesome things, so too should one train in the Dhammas of samatha-vipassanā.
Tatheva dhamme sikkhethāti cũng vậy, hãy học tập các pháp samatha và vipassanā để đoạn trừ các bất thiện.
Mā no dummaṅkuyaṃ ahūti mā amhākaṃ dummaṅkubhāvo ahosīti imamatthaṃ patthayamānā.
Mā no dummaṅkuyaṃ ahū: wishing for this meaning, "May there not be an awkward state for us."
Mā no dummaṅkuyaṃ ahūti mong rằng chúng ta không trở nên xấu xí, mong ước điều này.
Anāyāsāti anupāyāsā.
Anāyāsā: without distress.
Anāyāsāti không có sự phiền não.
Anussukāti katthaci ussukkaṃ anāpannā.
Anussukā: not eager for anything.
Anussukāti không có sự khao khát nào.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
All the rest is clear.
Phần còn lại đều rõ nghĩa.
66. Dutiye yasmā ayaṃ sattasūriyadesanā tejosaṃvaṭṭadassanavasena pavattā, tasmā tayo saṃvaṭṭā, tisso saṃvaṭṭasīmā, tīṇi saṃvaṭṭamūlānī, tīṇi kolāhalānīti ayaṃ tāva āditova imassa suttassa purecārikakathā veditabbā.
At the second (sutta), since this teaching of the Seven Suns proceeds by showing the contraction of heat, therefore, the three contractions, the three limits of contraction, the three roots of contraction, and the three clamors—this introductory story of this sutta should first be understood.
66. Trong kinh thứ hai, vì bài thuyết pháp về bảy mặt trời này được trình bày theo cách thấy sự biến hoại của lửa, nên ba sự biến hoại, ba giới hạn của sự biến hoại, ba cội nguồn của sự biến hoại và ba tiếng ồn lớn, đây là câu chuyện dẫn nhập của kinh này cần được biết từ đầu.
Sā visuddhimagge (visuddhi. 2.403) pubbenivāsānussatiniddese vitthāritāva.
This is elaborated in the Visuddhimagga (Visuddhi. 2.403) in the section on the recollection of past lives.
Điều đó đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga (Visuddhi. 2.403) trong phần mô tả về ký ức các đời sống quá khứ.
Etadavocāti aniccakammaṭṭhānikānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ ajjhāsayena upādinnakānaṃ anupādinnakānaṃ saṅkhārānaṃ vipattidassanatthaṃ etaṃ ‘‘aniccā, bhikkhave, saṅkhārā’’tiādisattasūriyopamasuttantaṃ avoca.
He said this: to show the destruction of conditioned phenomena, both appropriated and unappropriated, according to the inclination of the five hundred bhikkhus who meditate on impermanence; this discourse on the simile of the seven suns, beginning with ‘Impermanent, bhikkhus, are conditioned phenomena’.
Ngài đã nói điều này – Với ý định của năm trăm vị tỳ khưu hành thiền vô thường, để chỉ ra sự suy tàn của các hành hữu vi (saṅkhāra) do chấp thủ và không chấp thủ, Ngài đã nói bài kinh ví dụ bảy mặt trời bắt đầu bằng “Này các Tỳ khưu, các hành là vô thường” này.
Tattha aniccāti hutvā abhāvaṭṭhena aniccā.
Therein, impermanent (anicca) means impermanent in the sense of having come into being and then ceasing to be.
Trong đó, vô thường là vô thường theo nghĩa là đã có rồi không còn nữa.
Saṅkhārāti upādinnakaanupādinnakā saṅkhāradhammā.
Conditioned phenomena (saṅkhārā) means conditioned phenomena that are appropriated and unappropriated.
Các hành là các pháp hành hữu vi do chấp thủ và không chấp thủ.
Addhuvāti evaṃ aciraṭṭhena na dhuvā.
Unstable (addhuvā) means not lasting in this sense of being short-lived.
Không bền vững là không bền vững vì không tồn tại lâu dài như vậy.
Anassāsikāti asassatabhāvena assāsarahitā.
Not giving reassurance (anassāsikā) means devoid of reassurance due to their non-eternal nature.
Không có sự an ủi là không có sự an ủi vì không có tính thường hằng.
Alamevāti yuttameva.
Alamevā means it is indeed proper.
Đáng lẽ ra là đúng đắn.
Ajjhogāḷhoti udake anupaviṭṭho.
Submerged (ajjhogāḷho) means entered into the water.
Chìm sâu là chìm vào trong nước.
Accuggatoti udakapiṭṭhito uggato.
Accuggato means risen above the surface of the water.
Nổi lên cao là nổi lên trên mặt nước.
Devo na vassatīti paṭhamaṃ tāva upakappanamegho nāma koṭisatasahassacakkavāḷe ekamegho hutvā vassati, tadā nikkhantabījaṃ na puna gehaṃ pavisati.
The god does not rain (devo na vassatī) means firstly, a formative cloud, being a single cloud, rains over hundreds of thousands of koṭis of Cakkavāḷas. At that time, sprouted seeds do not enter the house again.
Trời không mưa – Trước hết, một đám mây gọi là mây cung cấp (upakappanamegho) sẽ xuất hiện trên một trăm ngàn vạn cõi thế giới và mưa, khi đó hạt giống đã nảy mầm sẽ không trở về nhà nữa.
Tato paṭṭhāya dhamakaraṇe niruddhaṃ viya udakaṃ hoti, puna ekabindumpi devo na vassatīti upamānadhammakathāva pamāṇaṃ.
From then on, water is like that stopped in a bellows, and the god does not rain even a single drop again; thus, the simile and the dharma talk are the measure.
Từ đó trở đi, nước giống như bị chặn trong ống thổi, sau đó trời sẽ không mưa dù chỉ một giọt, ví dụ về Pháp thoại là tiêu chuẩn.
Vinassante pana loke paṭhamaṃ avīcito paṭṭhāya tuccho hoti, tato uṭṭhahitvā sattā manussaloke ca tiracchānesu ca nibbattanti.
However, when the world is perishing, it first becomes empty from Avīci onwards, then beings rise up and are reborn in the human world and among animals.
Tuy nhiên, khi thế giới bị hủy diệt, trước hết từ cõi Avīci trở đi trở nên trống rỗng, sau đó các chúng sinh thoát ra và tái sinh vào cõi người và loài súc sinh.
Tiracchānesu nibbattāpi puttabhātikesu mettaṃ paṭilabhitvā kālakatā devamanussesu nibbattanti.
Even those reborn among animals, having cultivated loving-kindness towards their children and siblings, pass away and are reborn among gods and humans.
Những chúng sinh tái sinh làm súc sinh cũng có được lòng từ ái với con cái và anh em, sau khi chết thì tái sinh vào cõi trời và cõi người.
Devatā ākāsena carantiyo ārocenti – ‘‘na idaṃ ṭhānaṃ sassataṃ na nibaddhaṃ, mettaṃ bhāvetha, karuṇaṃ, muditaṃ, upekkhaṃ bhāvethā’’ti.
The devas, traveling through the sky, announce, "This place is not eternal, it is not fixed. Cultivate loving-kindness, compassion, appreciative joy, and equanimity."
Các vị trời di chuyển trên không trung và thông báo: “Nơi này không thường hằng, không cố định, hãy tu tập lòng từ, bi, hỷ, xả.”
Te mettādayo bhāvetvā tato cutā brahmaloke nibbattanti.
Having cultivated these states of loving-kindness and so forth, they fall from there and are reborn in the Brahma-world.
Họ tu tập lòng từ v.v., sau đó chết đi và tái sinh vào cõi Phạm thiên.
Bījagāmāti ettha bījagāmo nāma pañca bījajātāni.
Seed-village (bījagāmā): Here, seed-village refers to the five kinds of seeds.
Các loại hạt giống – Ở đây, các loại hạt giống là năm loại hạt.
Bhūtagāmo nāma yaṃkiñci nikkhantamūlapaṇṇaṃ haritakaṃ.
Plant-village (bhūtagāmo) means any plant with sprouted roots and leaves.
Các loại thực vật là bất cứ cây xanh nào có rễ và lá đã nảy mầm.
Osadhitiṇavanappatayoti ettha osadhīti osadharukkhā.
Herbs, grasses, and trees (osadhitiṇavanappatayo): Here, herbs (osadhī) are medicinal trees.
Thuốc, cỏ và cây rừng – Ở đây, thuốc là cây thuốc.
Tiṇāti bahisārā tālanāḷikerādayo.
Grasses (tiṇā) are external fibrous plants such as palm and coconut trees.
Cỏ là các loại cây có lõi bên ngoài như cây thốt nốt, dừa v.v.
Vanappatayoti vanajeṭṭhakarukkhā.
Trees (vanappatayo) are principal forest trees.
Cây rừng là các loại cây lớn trong rừng.
Kunnadiyoti ṭhapetvā pañca mahānadiyo avasesā ninnagā.
Small rivers (kunnadiyo) are the remaining rivers apart from the five great rivers.
Các con sông nhỏ là các con sông chảy xuống ngoại trừ năm con sông lớn.
Kusobbhāti ṭhapetvā satta mahāsare avasesā rahadādayo.
Small ponds (kusobbhā) are the remaining lakes and so forth, apart from the seven great lakes.
Các hồ nhỏ là các hồ nước v.v. ngoại trừ bảy hồ lớn.
Dutiyo sūriyotiādīsu dutiyasūriyakāle eko udeti, eko atthaṅgameti.
Regarding second sun (dutiyo sūriyo) and so forth, at the time of the second sun, one rises, one sets.
Trong mặt trời thứ hai v.v., vào thời mặt trời thứ hai, một mặt trời mọc lên, một mặt trời lặn đi.
Tatiyakāle eko udeti, eko atthaṅgameti, eko majjhe hoti.
At the third time, one rises, one sets, and one is in the middle.
Vào thời thứ ba, một mặt trời mọc lên, một mặt trời lặn đi, một mặt trời ở giữa.
Catutthakāle catukulike gāme cattāro piṇḍacārikā dvārapaṭipāṭiyā ṭhitā viya honti.
At the fourth time, they are like four alms-gatherers standing in sequence at the doors in a village of four families.
Vào thời thứ tư, bốn mặt trời giống như bốn vị tỳ khưu khất thực đứng xếp hàng ở một ngôi làng có bốn gia đình.
Pañcamādikālepi eseva nayo.
The same method applies at the fifth time and so forth.
Vào thời thứ năm v.v. cũng theo cách này.
Palujjantīti chijjitvā chijjitvā patanti.
They crumble (palujjantī) means they break off and fall.
Rơi rụng là vỡ vụn và rơi xuống.
Neva chārikā paññāyati na masīti cakkavāḷamahāpathavī sinerupabbatarājā himavā cakkavāḷapabbato cha kāmasaggā paṭhamajjhānikabrahmalokāti ettake ṭhāne daḍḍhe accharāya gahetabbamattāpi chārikā vā aṅgāro vā na paññāyati.
Neither ashes nor soot is evident (neva chārikā paññāyati na masī) means when such places as the great earth of the Cakkavāḷa, the Sineru mountain-king, the Cakkavāḷa mountain, the six sensual heavens, and the Brahma-worlds of the first jhāna are burnt, not even a measure of an ember of ash or soot is evident.
Không thấy tro cũng không thấy bồ hóng – Khi đại địa cõi thế giới, vua núi Sineru, núi Cakravāḷa, sáu cõi trời Dục giới, và cõi Phạm thiên Sơ thiền bị đốt cháy, không thấy một chút tro hay than nào có thể nhặt được.
Ko mantā ko saddhātāti ko tassa saddhāpanatthāya samattho, ko vā tassa saddhātā.
Who would ponder, who would believe? (Ko mantā ko saddhātā) means who is capable of causing belief in it, or who would believe it?
Ai là người suy nghĩ, ai là người tin tưởng – Ai có khả năng làm cho nó được tin, hoặc ai là người tin vào nó?
Aññatra diṭṭhapadehīti diṭṭhapade sotāpanne ariyasāvake ṭhapetvā ko añño saddahissatīti attho.
Except those who have seen the path (aññatra diṭṭhapadehī) means, excluding the noble disciples, the stream-enterers who have seen the path, who else would believe it? This is the meaning.
Ngoại trừ người đã thấy con đường – Nghĩa là, ngoại trừ các vị Thánh đệ tử đã chứng ngộ (sotāpanna), ai khác sẽ tin?
Vītarāgoti vikkhambhanavasena vītarāgo.
Dispassionate (vītarāgo) means dispassionate by way of suppression.
Đã ly tham là đã ly tham bằng cách trấn áp.
Sāsanaṃ ājāniṃsūti anusiṭṭhiṃ jāniṃsu, brahmalokasahabyatāya maggaṃ paṭipajjiṃsu.
They understood the Teaching (sāsanaṃ ājāniṃsū) means they understood the instruction, they entered the path to companionship with the Brahma-world.
Đã hiểu giáo pháp là đã hiểu lời giáo huấn, đã thực hành con đường để đạt được sự đồng hành với cõi Phạm thiên.
Samasamagatiyoti dutiyattabhāve sabbākārena samagatiko ekagatiko.
Of equal destiny (samasamagatiyo) means of completely equal destiny, of a single destiny, in the second existence.
Cùng một con đường là cùng một con đường, cùng một đích đến trong kiếp sống thứ hai.
Uttari mettaṃ bhāveyyanti paṭhamajjhānato uttari yāva tikacatukkajjhānā paṇītaṃ katvā mettaṃ bhāveyyaṃ.
I would cultivate loving-kindness further (uttari mettaṃ bhāveyyaṃ) means I would cultivate loving-kindness, making it sublime, from the first jhāna up to the third and fourth jhānas.
Nên tu tập lòng từ cao hơn là nên tu tập lòng từ, làm cho nó trở nên vi tế, từ Sơ thiền cho đến Tam thiền và Tứ thiền.
Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā.
The one with eyes (cakkhumā) means one with eyes through the five eyes.
Có mắt là có mắt với năm loại mắt.
Parinibbutoti bodhipallaṅkeyeva kilesaparinibbānena parinibbuto.
Completely Nibbānized (parinibbuto) means completely Nibbānized by the Nibbāna of defilements right on the Bodhi-seat.
Đã nhập Niết bàn hoàn toàn là đã nhập Niết bàn hoàn toàn bằng sự diệt trừ phiền não ngay dưới cội Bồ đề.
Evaṃ aniccalakkhaṇaṃ dīpetvā satthari desanaṃ vinivaṭṭente pañcasatāpi te aniccakammaṭṭhānikā bhikkhū desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā nisinnāsanesuyeva arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
In this way, when the Teacher had expounded the characteristic of impermanence and was bringing the discourse to a conclusion, those five hundred bhikkhus who meditated on impermanence directed their knowledge in accordance with the discourse and attained Arahantship right on their seats.
Như vậy, khi Đức Thế Tôn đang thuyết giảng để chỉ rõ đặc tính vô thường, cả năm trăm vị tỳ khưu hành thiền vô thường đó đã hướng trí tuệ của mình theo lời thuyết giảng và đạt được A-la-hán ngay tại chỗ ngồi của họ.
67. Tatiye yatoti yadā.
In the third, when (yato) means at what time.
67. Trong kinh thứ ba, yato là khi.
Paccantimanti raṭṭhapariyante raṭṭhāvasāne niviṭṭhaṃ.
Frontier (paccantimaṃ) means situated at the border of the country, at the end of the country.
Paccantimaṃ là nằm ở biên giới quốc gia, cuối quốc gia.
Majjhimadesanagarassa pana rakkhākiccaṃ natthi, tena taṃ na gahitaṃ.
But a city in the central region has no defensive duties, so it is not included.
Tuy nhiên, thành phố ở vùng trung tâm không có nhiệm vụ bảo vệ, nên nó không được đề cập.
Nagaraparikkhārehi suparikkhatanti nagarālaṅkārehi alaṅkataṃ.
Well-protected with city defenses (nagaraparikkhārehi suparikkhataṃ) means adorned with city ornaments.
Được bảo vệ tốt bằng các yếu tố bảo vệ thành phố là được trang hoàng bằng các vật trang trí thành phố.
Akaraṇīyanti akattabbaṃ ajiniyaṃ.
Akaraṇīyaṃ means not to be done, not to be won.
Không thể làm được là không được làm, không được chinh phục.
Gambhīranemāti gambhīraāvāṭā.
Gambhīranemā means with deep ditches.
Nền móng sâu là các hố sâu.
Sunikhātāti suṭṭhu sannisīdāpitā.
Well-driven in (sunikhātā) means firmly embedded.
Được chôn vững chắc là được đặt xuống rất vững chắc.
Taṃ panetaṃ esikāthambhaṃ iṭṭhakāhi vā karonti silāhi vā khadirādīhi vā sārarukkhehi.
This pillar is made of bricks, or stones, or strong trees like Khadira.
Cột trụ này được làm bằng gạch hoặc đá hoặc các loại gỗ cứng như cây trắc.
Taṃ nagaraguttatthāya karontā bahinagare karonti, alaṅkāratthāya karontā antonagare.
If they are made for the city's protection, they are placed outside the city; if for adornment, they are placed inside the city.
Khi làm để bảo vệ thành phố thì làm bên ngoài thành phố, khi làm để trang trí thì làm bên trong thành phố.
Taṃ iṭṭhakāmayaṃ karontā mahantaṃ āvāṭaṃ katvā cayaṃ cinitvā upari aṭṭhaṃsaṃ katvā sudhāya limpanti.
When making it of brick, they dig a large pit, build a mound, make an octagonal shape on top, and plaster it with whitewash.
Khi làm bằng gạch, họ đào một cái hố lớn, xây chồng lên, làm thành hình bát giác ở trên và trát vôi.
Yadā hatthinā dantehi abhihato na calati, tadā sulitto nāma hoti.
When it does not shake even if struck by an elephant's tusks, then it is called well-plastered.
Khi bị voi húc bằng ngà mà không lay chuyển, thì được gọi là được trát vôi tốt.
Silāthambhādayopi aṭṭhaṃsā eva honti.
Stone pillars and so forth are also octagonal.
Các cột đá v.v. cũng có hình bát giác.
Te sace aṭṭha ratanā honti, caturatanamattaṃ āvāṭe pavisati, caturatanamattaṃ upari hoti.
If they are eight cubits, four cubits enter the pit, and four cubits are above.
Nếu chúng cao tám tầm, thì bốn tầm chìm vào hố, bốn tầm ở trên.
Soḷasaratanavīsatiratanesupi eseva nayo.
The same method applies for sixteen or twenty cubits.
Đối với mười sáu tầm và hai mươi tầm cũng theo cách này.
Sabbesañhi upaḍḍhaṃ heṭṭhā hoti, upaḍḍhaṃ upari.
For all of them, half is below and half is above.
Tất cả đều có một nửa ở dưới, một nửa ở trên.
Te gomuttavaṅkā honti, tena tesaṃ antare padaramayaṃ katvā kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, te pana katacittakammā paggahitaddhajāva honti.
They are curved like cow's urine (gomuttavaṅkā); therefore, it is possible to perform work by making a plank in between them, and they are like decorated works of art with flags raised.
Chúng cong như nước tiểu bò, do đó có thể làm việc bằng cách đặt gỗ giữa chúng, và chúng được trang trí bằng các bức vẽ và treo cờ.
Hatthārohāti sabbepi hatthiācariyahatthivejjahatthibandhādayo.
Elephant-riders (hatthārohā) means all elephant trainers, elephant doctors, elephant keepers, and so forth.
Kỵ tượng là tất cả những người huấn luyện voi, bác sĩ voi, người buộc voi v.v.
Assārohāti sabbepi assācariyaassavejjaassabandhādayo.
Horse-riders (assārohā) means all horse trainers, horse doctors, horse keepers, and so forth.
Kỵ mã là tất cả những người huấn luyện ngựa, bác sĩ ngựa, người buộc ngựa v.v.
Rathikāti sabbepi rathācariyarathayodharatharakkhādayo.
Charioteers (rathikā) means all charioteer trainers, chariot warriors, chariot guards, and so forth.
Chiến xa là tất cả những người huấn luyện xe, chiến binh xe, người bảo vệ xe v.v.
Dhanuggahāti issāsā.
Archers (dhanuggahā) means bowmen.
Cung thủ là những người bắn cung.
Celakāti ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchanti.
Celakā are those who carry the victory banner and go forth in battle.
Celakā là những người cầm cờ chiến thắng đi trước trong trận chiến.
Calakāti ‘‘idha rañño ṭhānaṃ hotu, idha asukamahāmattassā’’ti evaṃ senābyūhakārakā.
Calakā are those who arrange the battle formations, saying, "Let this be the king's place, this be so-and-so minister's place."
Calakā là những người sắp xếp đội hình quân đội như “Đây là vị trí của vua, đây là vị trí của vị đại thần kia.”
Piṇḍadāyikāti sāhasikamahāyodhā.
Piṇḍadāyikā are brave great warriors.
Piṇḍadāyikā là những chiến binh dũng cảm.
Te kira parasenaṃ pavisitvā piṇḍapiṇḍamiva chetvā chetvā dayanti, uppatitvā niggacchantīti attho.
It is said that they enter the enemy army, cut them down piece by piece (like piṇḍa), and then emerge; this is the meaning.
Họ được cho là xông vào quân địch, cắt từng mảnh như từng viên (piṇḍa), và nhảy ra ngoài.
Ye vā saṅgāmamajjhe yodhānaṃ bhattapānīyaṃ gahetvā pavisanti, tesampetaṃ nāmaṃ.
Or, this is also a name for those who carry food and drink for the warriors and enter the midst of battle.
Những người mang thức ăn và nước uống cho các chiến binh giữa trận chiến cũng có tên này.
Uggā rājaputtāti uggatuggatā saṅgāmāvacarā rājaputtā.
Prominent princes (uggā rājaputtā) means very prominent princes who are skilled in battle.
Các vương tử dũng mãnh là các vương tử dũng mãnh, thiện chiến.
Pakkhandinoti ye ‘‘kassa sīsaṃ vā āvudhaṃ vā āharāmā’’ti vatvā ‘‘asukassā’’ti vuttā saṅgāmaṃ pakkhanditvā tadeva āharanti, ime pakkhandantīti pakkhandino.
Pakkhandino are those who, having said, "Whose head or weapon shall I bring?" and being told, "So-and-so's," rush into battle and bring back that very thing; these are called pakkhandantī (rushing in), hence pakkhandino.
Pakkhandino là những người nói “Chúng tôi sẽ mang đầu hoặc vũ khí của ai?” và khi được nói “của người kia”, họ xông vào trận chiến và mang về thứ đó; những người này được gọi là pakkhandino (những người xông vào).
Mahānāgā viya mahānāgā, hatthiādīsupi abhimukhaṃ āgacchantesu anivattiyayodhānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Great Nāgas (mahānāgā) are like great Nāgas; this is an epithet for unretreating warriors even when elephants and other creatures come to face them.
Mahānāgā (Đại tượng) giống như những con voi lớn, đây là tên gọi của những chiến binh không quay đầu khi đối mặt với voi v.v.
Sūrāti ekasūrā, ye sajālikāpi savammikāpi samuddaṃ tarituṃ sakkonti.
Brave means single-handedly brave, those who can cross the ocean even with nets and dams.
Sūrā có nghĩa là những người dũng cảm, những người có thể vượt biển dù có lưới hoặc áo giáp.
Cammayodhinoti ye cammakañcukaṃ vā pavisitvā saraparittāṇacammaṃ vā gahetvā yujjhanti.
Leather-clad warriors means those who fight wearing leather armor or holding leather shields for protection against arrows.
Cammayodhino có nghĩa là những người chiến đấu bằng cách mặc áo giáp da hoặc cầm khiên da để bảo vệ cơ thể.
Dāsakaputtāti balavasinehā gharadāsayodhā.
Sons of slaves means house-slave warriors with strong affection.
Dāsakaputtā có nghĩa là những chiến binh nô lệ trong nhà, những người có tình cảm mạnh mẽ.
Dovārikoti dvārapālako.
Doorkeeper means a gatekeeper.
Dovāriko có nghĩa là người gác cổng.
Vāsanalepanasampannoti vāsanena sabbavivarapaṭicchādanena sudhālepena sampanno.
Vāsanalepanasampanno means endowed with plastering, with lime plaster that covers all openings.
Vāsanalepanasampanno có nghĩa là được trang bị lớp vữa che phủ mọi khe hở và lớp vôi trắng.
Bahi vā khāṇupākārasaṅkhātena vāsanena ghanamaṭṭhena ca sudhālepena sampanno puṇṇaghaṭapantiṃ dassetvā katacittakammapaggahitaddhajo.
Or outside, endowed with plastering consisting of stakes and fences, and with thick, smooth lime plaster, with banners raised after displaying rows of full pots and making decorative paintings.
Bên ngoài, được trang bị lớp vữa dày đặc dưới dạng hàng rào cọc nhọn và lớp vôi trắng mịn, có cờ được dựng lên với những bức tranh trang trí thể hiện hàng chum đầy.
Tiṇakaṭṭhodakanti hatthiassādīnaṃ ghāsatthāya gehānañca chādanatthāya āharitvā bahūsu ṭhānesu ṭhapitatiṇañca, gehakaraṇapacanādīnaṃ atthāya āharitvā ṭhapitakaṭṭhañca, yantehi pavesetvā pokkharaṇīsu ṭhapitaudakañca.
Tiṇakaṭṭhodaka means grass brought for fodder for elephants, horses, and so on, and for roofing houses, and placed in many places; and wood brought and placed for making houses, cooking, and so on; and water led in by machines and placed in ponds.
Tiṇakaṭṭhodaka có nghĩa là cỏ được mang đến và đặt ở nhiều nơi để làm thức ăn cho voi, ngựa, v.v., và để lợp mái nhà; gỗ được mang đến và đặt để xây nhà, nấu nướng, v.v.; và nước được dẫn vào các ao hồ bằng máy bơm.
Sannicitaṃ hotīti paṭikacceva anekesu ṭhānesu suṭṭhu nicitaṃ hoti.
Sannicitaṃ hotīti means it is well-piled up in many places in advance.
Sannicitaṃ hotī có nghĩa là được chất đống cẩn thận ở nhiều nơi từ trước.
Abbhantarānaṃ ratiyāti antonagaravāsīnaṃ ratiatthāya.
Abbhantarānaṃ ratiyā means for the enjoyment of the inner-city dwellers.
Abbhantarānaṃ ratiyā có nghĩa là để cho cư dân trong thành phố được hoan hỷ.
Aparitassāyāti tāsaṃ anāpajjanatthāya.
Aparitassāyā means for them not to become distressed.
Aparitassāyā có nghĩa là để tránh những điều đó.
Sāliyavakanti nānappakārā sāliyo ceva yavā ca.
Sāliyavaka means various kinds of rice and barley.
Sāliyavaka có nghĩa là các loại gạo Sāli và lúa mạch khác nhau.
Tilamuggamāsāparaṇṇanti tilamuggamāsā ca sesāparaṇṇañca.
Tilamuggamāsāparaṇṇa means sesame, mung beans, black gram, and other pulses.
Tilamuggamāsāparaṇṇa có nghĩa là mè, đậu xanh, đậu đen và các loại đậu khác.
Idāni yasmā tathāgatassa nagare kammaṃ nāma natthi, nagarasadisaṃ pana ariyasāvakaṃ, nagaraparikkhārasadise ca satta dhamme, catuāhārasadisāni ca cattāri jhānāni dassetvā ekādasasu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipitvā desanaṃ vinivaṭṭessāmīti ayaṃ upamā ābhatā.
Now, because there is no work for the Tathāgata in the city, this simile has been brought to show a noble disciple as similar to a city, the seven qualities as similar to city provisions, and the four jhāna as similar to the four kinds of food, and then to conclude the teaching by inserting Arahantship in eleven places.
Giờ đây, vì không có công việc nào trong thành phố của Như Lai, nhưng để trình bày giáo pháp bằng cách ví Thánh đệ tử như thành phố, bảy pháp như vật liệu của thành phố, và bốn thiền như bốn loại thức ăn, rồi kết thúc giáo pháp bằng cách đặt A-la-hán quả vào mười một chỗ, nên ví dụ này đã được đưa ra.
Tasmā taṃ desanaṃ pakāsetuṃ idaṃ evameva khotiādi āraddhaṃ.
Therefore, to illuminate that teaching, this evameva kho and so on has been commenced.
Vì vậy, để làm sáng tỏ giáo pháp đó, đoạn evameva kho (Chính như vậy, này các Tỳ-khưu) v.v. đã được bắt đầu.
Tattha saddhammehīti sudhammehi.
Therein, saddhammehīti means with good qualities.
Trong đó, saddhammehī có nghĩa là với các pháp lành.
Saddhoti okappanasaddhāya ceva paccakkhasaddhāya ca samannāgato.
Saddho means endowed with both inferential faith and direct faith.
Saddho có nghĩa là người có đầy đủ niềm tin vững chắc và niềm tin trực nhận.
Tattha dānasīlādīnaṃ phalaṃ saddahitvā dānādipuññakaraṇe saddhā okappanasaddhā nāma.
Therein, faith in performing meritorious deeds like giving and morality, believing in their results, is called inferential faith.
Trong đó, niềm tin vào quả của bố thí, giới v.v. và thực hành các công đức như bố thí được gọi là niềm tin vững chắc.
Maggena āgatasaddhā paccakkhasaddhā nāma.
Faith that has arisen through the path is called direct faith.
Niềm tin có được qua con đường tu tập được gọi là niềm tin trực nhận.
Pasādasaddhātipi esā eva.
This is also called serene faith (pasādasaddhā).
Nó cũng được gọi là niềm tin thanh tịnh.
Tassā lakkhaṇādīhi vibhāgo veditabbo.
Its distinction should be understood by its characteristics and so on.
Sự phân biệt của nó qua các đặc điểm v.v. cần phải được biết.
‘‘Sampakkhandanalakkhaṇā ca, mahārāja, saddhā sampasādanalakkhaṇā cā’’ti (mi. pa. 2.1.10) hi vacanato idaṃ saddhāya lakkhaṇaṃ nāma.
Indeed, this is the characteristic of faith, as it is said: "Faith, great king, has the characteristic of leaping forth and the characteristic of serene clarity."
Vì có câu: “Này Đại vương, niềm tin có đặc tính là nhảy vọt và đặc tính là thanh tịnh” (Mil. 2.1.10), nên đây là đặc tính của niềm tin.
‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi saddho pasanno veditabbo.
However, what is stated in the manner of "Monks, a faithful and confident person is to be known by three things.
Còn điều được nói theo cách này: “Này các Tỳ-khưu, một người có niềm tin thanh tịnh cần được biết qua ba điểm.
Katamehi tīhi?
By which three?
Ba điểm nào?
Sīlavantānaṃ dassanakāmo hotī’’tiādinā (a. ni. 3.42) nayena vuttaṃ pana saddhāya nimittaṃ nāma.
He is desirous of seeing those who are virtuous," and so on, is the sign of faith.
Người ấy mong muốn được thấy những người giữ giới” (A. 3.42) v.v., thì đó là dấu hiệu của niềm tin.
‘‘Ko cāhāro saddhāya, saddhammassavanantissa vacanīya’’nti (a. ni. 10.61) ayaṃ panassā āhāro nāma.
And this, "What is the food for faith? It is to be said: listening to the Dhamma," is its sustenance.
Còn điều này: “Thức ăn của niềm tin là gì? Đó là nghe Chánh pháp” (A. 10.61), thì đó là thức ăn của nó.
‘‘Saddhāpabbajitassa, bhikkhave, bhikkhuno ayaṃ anudhammo hoti, yaṃ rūpe nibbidābahulo viharissatī’’ti ayamassa anudhammo nāma.
"This is the proper practice for a bhikkhu gone forth through faith, that he will dwell much with disenchantment towards form," this is its proper practice.
“Này các Tỳ-khưu, đối với một Tỳ-khưu đã xuất gia với niềm tin, đây là pháp tùy thuận: người ấy sẽ sống với sự nhàm chán nhiều đối với sắc” thì đây là pháp tùy thuận của nó.
‘‘Saddhā bandhati pātheyyaṃ, sirī bhogānamāsayo’’ (saṃ. ni. 1.79).
However, in suttas such as "Faith binds the provisions, prosperity is the abode of wealth."
“Niềm tin là lương thực, sự giàu sang là nơi chứa đựng tài sản” (S. 1.79).
‘‘Saddhā dutiyā purisassa hoti’’ (saṃ. ni. 1.36).
"Faith is a man's second companion."
“Niềm tin là người bạn thứ hai của con người” (S. 1.36).
‘‘Saddhāya tarati oghaṃ’’ (saṃ. ni. 1.246).
"By faith one crosses the flood."
“Với niềm tin, người ta vượt qua dòng nước lũ” (S. 1.246).
‘‘Saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhi’’ (su. ni. 77; saṃ. ni. 1.197).
"Faith is the seed, austerity is the rain."
“Niềm tin là hạt giống, khổ hạnh là mưa” (Sn. 77; S. 1.197).
‘‘Saddhāhattho mahānāgo.
"The great elephant has faith as its hand.
“Con voi lớn có tay là niềm tin.
Upekhāsetadantavā’’tiādīsu pana suttesu etissā baddhabhattapuṭādisarikkhatāya anekasarasatā bhagavatā pakāsitā.
It has tusks of equanimity," the Buddha has revealed its manifold nature, being like a packed food-pouch and so on.
Có ngà trắng là xả” v.v., trong các kinh này, Đức Thế Tôn đã làm sáng tỏ nhiều khía cạnh của nó, tương tự như lương thực được gói ghém, v.v.
Imasmiṃ pana nagaropamasuttante esā acalasuppatiṭṭhitatāya esikāthambhasadisā katvā dassitā.
But in this Nagaropama Sutta, it is shown as being like an unwavering, well-established pillar.
Còn trong kinh Nagaropama này, niềm tin được trình bày như một cột trụ vững chắc không lay chuyển.
68. Catutthe kālaṃ jānātīti yuttappattakālaṃ jānāti.
68. In the fourth, kālaṃ jānātīti means one knows the appropriate and suitable time.
Trong kinh thứ tư, kālaṃ jānāti có nghĩa là biết thời điểm thích hợp.
Ayaṃ kālo uddesassāti ayaṃ buddhavacanaṃ uggaṇhanakālo.
Ayaṃ kālo uddesassāti means this is the time for learning the Buddha's words.
Ayaṃ kālo uddesassā có nghĩa là đây là thời điểm để học thuộc lời Phật dạy.
Paripucchāyāti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ paripucchāya.
Paripucchāyāti means for questioning about what is meaningful and meaningless, what is reasonable and unreasonable.
Paripucchāyā có nghĩa là để hỏi về ý nghĩa và phi ý nghĩa, về nguyên nhân và phi nguyên nhân.
Yogassāti yoge kammaṃ pakkhipanassa.
Yogassāti means for applying oneself to practice.
Yogassā có nghĩa là để đặt công việc vào sự tinh tấn.
Paṭisallānassāti nilīyanassa ekībhāvassa.
Paṭisallānassāti means for seclusion, for solitude.
Paṭisallānassā có nghĩa là sự ẩn mình, sự cô lập.
Dhammānudhammappaṭipannoti navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anurūpadhammaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ paṭipanno.
Dhammānudhammappaṭipanno means one who practices the preliminary practice that is in accordance with the nine supramundane Dhammas.
Dhammānudhammappaṭipanno có nghĩa là người thực hành con đường sơ khởi, là pháp tương ứng với chín Pháp siêu thế.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu puggalaparoparaññū hotīti evaṃ bhikkhu puggalānaṃ paroparaṃ tikkhamudubhāvaṃ jānanasamattho nāma hoti.
“ Thus, bhikkhus, a bhikkhu knows the superiority and inferiority of individuals”—thus, a bhikkhu is capable of knowing the superiority and inferiority, the keenness and dullness, of individuals.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu puggalaparoparaññū hotī có nghĩa là này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu như vậy có khả năng biết được sự hơn kém, sự sắc bén hay chậm lụt của các cá nhân.
69. Pañcame pannapalāsoti patitapalāso.
69. In the fifth sutta, pannapalāso means with fallen leaves.
Trong kinh thứ năm, pannapalāso có nghĩa là cây đã rụng lá.
Jālakajātoti sañjātapattapupphajālo.
Jālakajāto means with a network of leaves and flowers produced.
Jālakajāto có nghĩa là cây đã trổ lá và hoa thành chùm.
Tassa hi pattajālañca pupphajālañca saheva nikkhamati.
For it, both the network of leaves and the network of flowers emerge simultaneously.
Thật vậy, chùm lá và chùm hoa của nó nở ra cùng lúc.
Khārakajātoti pāṭiyekkaṃ sañjātena suvibhattena pattajālakena ca pupphajālakena ca samannāgato.
Khārakajāto means endowed with a distinctly produced and well-divided network of leaves and flowers.
Khārakajāto có nghĩa là cây có chùm lá và chùm hoa riêng biệt, rõ ràng.
Kuṭumalakajātoti sañjātamakuḷo.
Kuṭumalakajāto means with buds produced.
Kuṭumalakajāto có nghĩa là cây đã trổ nụ.
Korakajātoti avikasitehi mahākucchīhi sambhinnamukhehi pupphehi samannāgato.
Korakajāto means endowed with unblossomed flowers having large calyxes and split mouths.
Korakajāto có nghĩa là cây có những bông hoa chưa nở, với những bụng lớn và miệng nứt ra.
Sabbapāliphulloti sabbākārena supupphito.
Sabbapāliphullo means fully bloomed in every way.
Sabbapāliphullo có nghĩa là cây đã nở hoa rực rỡ khắp mọi nơi.
Dibbe cattāro māseti dibbena āyunā cattāro māse.
Dibbe cattāro māse means for four divine months by divine lifespan.
Dibbe cattāro māse có nghĩa là bốn tháng theo tuổi thọ của chư thiên.
Manussagaṇanāya pana tāni dvādasa vassasahassāni honti.
However, by human reckoning, these are twelve thousand years.
Theo cách tính của loài người, đó là mười hai ngàn năm.
Paricārentīti ito cito ca indriyāni cārenti, kīḷanti ramantīti attho.
Paricārentī means they engage their senses here and there, meaning they play and enjoy themselves.
Paricārentī có nghĩa là chư thiên đi đây đó, vui chơi và tận hưởng các giác quan.
Ābhāya phuṭaṃ hotīti tattakaṃ ṭhānaṃ obhāsena phuṭaṃ hoti.
Ābhāya phuṭaṃ hotīti means that entire place is pervaded by radiance.
Ābhāya phuṭaṃ hotī có nghĩa là nơi đó được bao phủ bởi ánh sáng.
Tesañhi pupphānaṃ bālasūriyassa viya ābhā hoti, pattāni paṇṇacchattappamāṇāni, anto mahātumbamattā reṇu hoti.
Indeed, the radiance of those flowers is like that of the morning sun, their leaves are the size of parasols, and inside there is pollen the size of a large gourd.
Thật vậy, những bông hoa đó có ánh sáng như mặt trời sơ khai, lá của chúng có kích thước như chiếc dù lá, và bên trong có phấn hoa lớn như một quả bầu lớn.
Pupphite pana pāricchattake ārohanakiccaṃ vā aṅkusakaṃ gahetvā namanakiccaṃ vā pupphāharaṇatthaṃ caṅgoṭakakiccaṃ vā natthi, kantanakavāto uṭṭhahitvā pupphāni vaṇṭato kantati, sampaṭicchanakavāto sampaṭicchati, pavesanakavāto sudhammaṃ devasabhaṃ paveseti, sammajjanakavāto purāṇapupphāni nīharati, santharaṇakavāto pattakaṇṇikakesarāni rañjento santharati.
However, when the Pāricchattaka tree blossoms, there is no need to climb, no need to bend it down with a hook, and no need for baskets to gather flowers; a cutting wind arises and cuts the flowers from their stalks, a receiving wind receives them, an entering wind carries them into the Sudhammā assembly hall of the devas, a sweeping wind removes the old flowers, and a scattering wind scatters them, adorning the petals, stamens, and filaments.
Khi cây Pāricchattaka nở hoa, không cần phải leo lên, không cần dùng móc để kéo xuống, không cần giỏ để hái hoa. Gió cắt hoa sẽ nổi lên và cắt hoa khỏi cuống, gió thu hoa sẽ thu gom, gió đưa hoa sẽ đưa chúng vào cung điện chư thiên Sudhammā, gió quét sẽ dọn sạch những bông hoa cũ, và gió trải hoa sẽ trải những cánh hoa, nhụy hoa và nhị hoa một cách đẹp đẽ.
Majjhaṭṭhāne dhammāsanaṃ hoti yojanappamāṇo ratanapallaṅko upari tiyojanena setacchattena dhāriyamānena, tadanantaraṃ sakkassa devarañño āsanaṃ atthariyati, tato tettiṃsāya devaputtānaṃ, tato aññesaṃ mahesakkhānaṃ devānaṃ, aññataradevatānaṃ pupphakaṇṇikāva āsanaṃ hoti.
In the center is the Dhamma seat, a jeweled couch one yojana in size, with a white parasol three yojanas above it; immediately after that, the seat of Sakka, the king of devas, is arranged; then the seats of the thirty-three devaputtas; then the seats of other powerful devas; for other devatās, the flower petals themselves serve as seats.
Ở giữa là một pháp tòa, một ngai vàng quý giá rộng một do-tuần, phía trên có một chiếc lọng trắng rộng ba do-tuần đang được giữ. Kế đó là ngai vàng của Sakka, vua chư thiên, rồi đến ngai vàng của ba mươi ba vị thiên tử, rồi đến các vị thiên có uy quyền lớn khác, và đối với những vị thiên khác, chỉ có nhụy hoa là chỗ ngồi.
Devā devasabhaṃ pavisitvā nisīdanti.
The devas enter the assembly hall and sit down.
Chư thiên vào cung điện chư thiên và ngồi xuống.
Tato pupphehi reṇuvaṭṭi uggantvā uparikaṇṇikaṃ āhacca nipatamānā devatānaṃ tigāvutappamāṇaṃ attabhāvaṃ lākhārasaparikammasajjitaṃ viya suvaṇṇacuṇṇapiñjaraṃ viya karoti.
Then, a swirl of pollen rises from the flowers, strikes the upper canopy, and falls, making the devatās' bodies, which are three gavutas in height, appear as if adorned with lac juice or shimmering with golden powder.
Từ những bông hoa đó, một làn bụi phấn hoa bay lên, chạm vào nhụy hoa phía trên và rơi xuống, làm cho thân thể của chư thiên, cao ba gāvuta, trở nên vàng óng như được trang điểm bằng nước sơn mài hoặc như được phủ bụi vàng.
Ekacce devā ekekaṃ pupphaṃ gahetvā aññamaññaṃ paharantāpi kīḷantiyeva.
Some devas, taking one flower each, play even while striking one another.
Một số vị trời cầm từng bông hoa và chơi đùa bằng cách ném vào nhau.
Paharaṇakālepi mahātumbappamāṇā reṇu nikkhamitvā sarīraṃ pabhāsampannehi gandhacuṇṇehi sañjatamanosilārāgaṃ viya karoti.
Even at the time of striking, dust the size of a large gourd emerges, making the body appear as if it is painted with red arsenic, due to radiant fragrant powders.
Ngay cả khi ném, những hạt bụi lớn bằng quả bầu lớn bay ra và làm cho thân thể như được nhuộm màu son bằng bột hương thơm rực rỡ.
Evaṃ sā kīḷā catūhi māsehi pariyosānaṃ gacchati.
Thus, that play comes to an end in four months.
Trò chơi đó kết thúc sau bốn tháng.
Ayamānubhāvoti ayaṃ anupharituṃ ānubhāvo.
Ayamānubhāvo means "this is power for pervading".
Ayamānubhāvo (đây là oai lực) là oai lực để lan tỏa.
Idāni yasmā na satthā pāricchattakena atthiko, tena pana saddhiṃ upametvā satta ariyasāvake dassetukāmo, tasmā te dassetuṃ evameva khotiādimāha.
Now, since the Teacher is not concerned with the Pāricchattaka, but rather wishes to present seven noble disciples by comparing them with it, He speaks the passage beginning with evameva kho to present them.
Giờ đây, vì Bậc Đạo Sư không cần cây pāricchattaka, nhưng Ngài muốn dùng nó để ví dụ, để chỉ ra bảy vị Thánh đệ tử, do đó, để chỉ ra họ, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng evameva kho (cũng vậy).
Tattha pabbajjāya cetetīti pabbajissāmīti cinteti.
Therein, pabbajjāya cetetī means "thinks, 'I shall go forth into homelessness'."
Trong đó, pabbajjāya cetetī (tâm hướng đến xuất gia) có nghĩa là ‘pabbajissāmīti cinteti’ (nghĩ rằng ‘tôi sẽ xuất gia’).
Devānaṃvāti devānaṃ viya.
Devānaṃvā means "like that of devas."
Devānaṃvā (hoặc của chư thiên) có nghĩa là ‘devānaṃ viya’ (giống như của chư thiên).
Yāva brahmalokā saddo abbhuggacchatīti pathavitalato yāva brahmalokā sādhukārasaddena sabbaṃ ekasaddameva hoti.
Yāva brahmalokā saddo abbhuggacchatī means "from the surface of the earth up to the Brahma-world, everything becomes a single sound with the sound of applause."
Yāva brahmalokā saddo abbhuggacchatī (tiếng vang lên đến cõi Phạm thiên) có nghĩa là từ mặt đất cho đến cõi Phạm thiên, tất cả đều trở thành một tiếng vang duy nhất với tiếng tùy hỷ.
Ayamānubhāvoti ayaṃ khīṇāsavassa bhikkhuno anupharaṇānubhāvo.
Ayamānubhāvo means "this is the pervasive power of a Bhikkhu who is free from taints (khīṇāsava)."
Ayamānubhāvo (đây là oai lực) có nghĩa là đây là oai lực lan tỏa của một Tỳ-kheo đã diệt tận các lậu hoặc.
Imasmiṃ sutte catupārisuddhisīlaṃ pabbajjānissitaṃ hoti, kasiṇaparikammaṃ paṭhamajjhānasannissitaṃ, vipassanāya saddhiṃ tayo maggā tīṇi ca phalāni arahattamaggasannissitāni honti.
In this Sutta, the fourfold purity of virtue (catupārisuddhisīla) is dependent on going forth into homelessness (pabbajjā), kasiṇa meditation practice is dependent on the first jhāna, and the three paths and three fruits (of stream-entry, once-returning, and non-returning) together with insight (vipassanā) are dependent on the path to Arahantship.
Trong kinh này, giới Tứ Thanh Tịnh nương vào sự xuất gia; công việc chuẩn bị kasiṇa nương vào thiền định thứ nhất; ba Đạo và ba Quả cùng với tuệ quán nương vào Đạo A-la-hán.
Desanāya heṭṭhato vā uparito vā ubhayato vā paricchedo hoti, idha pana ubhayato paricchedo.
A discourse can have a delimitation from below, from above, or from both; here, the delimitation is from both.
Trong giáo pháp, có sự phân chia từ dưới lên, từ trên xuống, hoặc cả hai; ở đây là sự phân chia cả hai.
Tenetaṃ vuttaṃ.
Therefore, this was said.
Điều này đã được nói đến.
Saṅkhepato panettha vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti veditabbaṃ.
In short, it should be understood that the round of rebirths (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) are discussed here.
Nên hiểu rằng tóm lại, ở đây đã nói về luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
71. Sattame ananuyuttassāti na yuttappayuttassa hutvā viharato.
71. In the seventh (sutta), ananuyuttassā means "for one who dwells not being diligently engaged in practice."
71. Trong kinh thứ bảy, ananuyuttassā (đối với người không tinh tấn) có nghĩa là đối với người sống mà không tinh tấn thực hành.
Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍānīti imā kaṇhapakkhasukkapakkhavasena dve upamā vuttā.
Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍānī – these two similes are given, referring to the dark half and the bright half (of the month).
Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍānī (Ví như, này các Tỳ-kheo, những quả trứng của con gà mái) – hai ví dụ này được nói đến theo khía cạnh hắc bạch (kaṇhapakkhā) và tịnh bạch (sukkapakkhā).
Tāsu kaṇhapakkhūpamā atthassa asādhikā, itarā sādhikāti sukkapakkhūpamāya eva attho veditabbo.
Of these, the simile of the dark half is not conducive to the meaning, while the other is; therefore, the meaning should be understood from the simile of the bright half.
Trong số đó, ví dụ hắc bạch không chứng minh được ý nghĩa, còn ví dụ kia thì chứng minh được, nên ý nghĩa phải được hiểu theo ví dụ tịnh bạch.
Seyyathāti opammatthe nipāto.
Seyyathā is a particle signifying comparison.
Seyyathā là một tiểu từ mang nghĩa ví dụ.
Apīti sambhāvanatthe.
Apī is for emphasis.
Apī mang nghĩa khả năng.
Ubhayenāpi seyyathāpi nāma, bhikkhaveti dasseti.
By both (words), it shows "even as, O Bhikkhus."
Cả hai đều chỉ ra rằng "seyyathāpi nāma, bhikkhave" (ví như, này các Tỳ-kheo).
Kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vāti ettha pana kiñcāpi kukkuṭiyā vuttappakārato ūnādhikānipi aṇḍāni honti, vacanasiliṭṭhatāya panetaṃ vuttaṃ.
Kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā – here, although a hen may have more or fewer eggs than the number stated, this is mentioned for the sake of felicitous expression.
Trong câu kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā (những quả trứng của con gà mái, tám hay mười hay mười hai quả), mặc dù con gà mái có thể có số trứng ít hơn hoặc nhiều hơn số đã nói, nhưng điều này được nói để làm cho lời nói trôi chảy.
Evañhi loke siliṭṭhaṃ vacanaṃ hoti.
For such is felicitous speech in the world.
Vì trong đời, lời nói như vậy thường trôi chảy.
Tānassūti tāni assu, bhaveyyunti attho.
Tānassū means "those should be," or "may they be."
Tānassū có nghĩa là ‘tāni assu’ (chúng sẽ là), ‘bhaveyyuṃ’ (chúng sẽ có).
Kukkuṭiyā sammā adhisayitānīti tāya janettiyā kukkuṭiyā pakkhe pasāretvā tesaṃ upari sayantiyā sammā adhisayitāni.
Kukkuṭiyā sammā adhisayitānī means "properly brooded over by that mother hen, lying over them with outspread wings."
Kukkuṭiyā sammā adhisayitānī (được con gà mái ấp ủ đúng cách) có nghĩa là được con gà mái mẹ ấp ủ đúng cách bằng cách xòe cánh và nằm lên chúng.
Sammā pariseditānīti kālena kālaṃ utuṃ gaṇhāpentiyā suṭṭhu samantato seditāni, usmīkatānīti vuttaṃ hoti.
Sammā pariseditānī means "well and thoroughly warmed by taking in heat from time to time"; it means "kept warm."
Sammā pariseditānī (được sưởi ấm đúng cách) có nghĩa là được sưởi ấm kỹ lưỡng từ mọi phía, bằng cách giữ nhiệt độ thích hợp theo thời gian, tức là được làm ấm.
Sammā paribhāvitānīti kālena kālaṃ suṭṭhu samantato bhāvitāni, kukkuṭagandhaṃ gāhāpitānīti attho.
Sammā paribhāvitānī means "well and thoroughly permeated from time to time"; it means "made to absorb the hen's scent."
Sammā paribhāvitānī (được thấm nhuần đúng cách) có nghĩa là được thấm nhuần kỹ lưỡng từ mọi phía theo thời gian, tức là được làm cho có mùi gà.
Kiñcāpi tassā kukkuṭiyāti tassā kukkuṭiyā imaṃ tividhakiriyākaraṇena appamādaṃ katvā kiñcāpi na evaṃ icchā uppajjeyya.
Kiñcāpi tassā kukkuṭiyā means "even though such a wish may not arise in that hen, despite her diligent performance of these three kinds of actions."
Kiñcāpi tassā kukkuṭiyā (mặc dù con gà mái đó) có nghĩa là mặc dù con gà mái đó đã thực hiện ba hành động này một cách không lơ là, nhưng ý muốn như vậy có thể không phát sinh.
Atha kho bhabbāva teti atha kho te kukkuṭapotakā vuttanayena sotthinā abhinibbhijjituṃ bhabbāva.
Atha kho bhabbāva te means "yet those chicks are capable of breaking forth safely in the manner stated."
Atha kho bhabbāva te (nhưng chúng có khả năng) có nghĩa là những gà con đó có khả năng nở ra một cách an toàn theo cách đã nói.
Te hi yasmā tāya kukkuṭiyā evaṃ tīhākārehi tāni aṇḍāni paripāliyamānāni na pūtīni honti.
For those eggs, being guarded by that hen in these three ways, do not become rotten.
Vì những quả trứng đó, được con gà mái chăm sóc theo ba cách như vậy, không bị hư thối.
Yopi nesaṃ allasineho, so pariyādānaṃ gacchati, kapālaṃ tanukaṃ hoti, pādanakhasikhā ca mukhatuṇḍakañca kharaṃ hoti, sayampi pariṇāmaṃ gacchati.
And any moist oil in them dries up, the shell becomes thin, the claws and beak become hard, and they themselves develop.
Chất dịch lỏng bên trong chúng cũng cạn dần, vỏ trứng trở nên mỏng, móng chân và mỏ trở nên cứng, và bản thân chúng cũng phát triển.
Kapālassa tanuttā bahiddhā āloko anto paññāyati, tasmā ‘‘ciraṃ vata mayaṃ saṃkuṭitahatthapādā sambādhe sayimha, ayañca bahi āloko dissati, ettha dāni no sukhavihāro bhavissatī’’ti nikkhamitukāmā hutvā kapālaṃ pādena paharanti, gīvaṃ pasārenti, tato taṃ kapālaṃ dvedhā bhijjati.
Due to the thinness of the shell, light from outside is perceptible inside, so desiring to emerge, thinking, "Indeed, we have long lain cramped with folded limbs in confinement, but now light is seen outside, here will be our comfortable abode," they strike the shell with their feet and stretch their necks, and then the shell breaks in two.
Vì vỏ trứng mỏng, ánh sáng bên ngoài có thể nhìn thấy bên trong, do đó, chúng muốn thoát ra, nghĩ rằng: "Chúng ta đã nằm co quắp tay chân trong chật chội quá lâu, và giờ đây ánh sáng bên ngoài đã thấy, ở đây chúng ta sẽ có cuộc sống an lạc", rồi chúng dùng chân đập vào vỏ, vươn cổ, và vỏ trứng vỡ làm đôi.
Atha te pakkhe vidhunantā taṃkhaṇānurūpaṃ viravantā nikkhamantiyeva.
Then, shaking their wings and chirping appropriately for the moment, they emerge.
Rồi chúng vỗ cánh, kêu lên tiếng phù hợp với khoảnh khắc đó, và thoát ra.
Nikkhamantā ca gāmakkhettaṃ upasobhayamānā vicaranti.
And having emerged, they wander about, beautifying the village and fields.
Khi thoát ra, chúng đi lang thang làm đẹp cho làng mạc và cánh đồng.
Evameva khoti idaṃ opammasampaṭipādanaṃ.
Evameva kho is the application of the simile.
Evameva kho (cũng vậy) là sự đối chiếu ví dụ.
Taṃ evaṃ atthena saṃsandetvā veditabbaṃ – tassā kukkuṭiyā aṇḍesu adhisayanāditividhakiriyākaraṇaṃ viya hi imassa bhikkhuno bhāvanaṃ anuyuttakālo, kukkuṭiyā tividhakiriyāsampādanena aṇḍānaṃ apūtibhāvo viya bhāvanaṃ anuyuttassa bhikkhuno tividhānupassanāsampādanena vipassanāñāṇassa aparihāni.
This should be understood by correlating it with the meaning thus: just as the hen's three kinds of actions like brooding over the eggs, so is the time when a Bhikkhu is diligent in cultivation; just as the eggs do not spoil due to the hen's performance of the three actions, so is the non-degeneration of insight-knowledge for a Bhikkhu who is diligent in cultivation, due to the performance of the three kinds of insight-contemplations.
Điều này cần được hiểu bằng cách đối chiếu với ý nghĩa như sau: Việc con gà mái ấp trứng và thực hiện ba hành động như vậy, ví như thời gian vị Tỳ-kheo tinh tấn tu tập; việc trứng không bị hư thối nhờ ba hành động của con gà mái, ví như sự không suy giảm của tuệ quán nơi vị Tỳ-kheo tinh tấn tu tập nhờ thực hành ba loại quán.
Tassā tividhakiriyākaraṇena aṇḍānaṃ allasinehapariyādānaṃ viya tassa bhikkhuno tividhānupassanāsampādanena bhavattayānugatanikantisinehapariyādānaṃ, aṇḍakapālānaṃ tanubhāvo viya bhikkhuno avijjaṇḍakosassa tanubhāvo, kukkuṭapotakānaṃ nakhatuṇḍakānaṃ thaddhabhāvo viya bhikkhuno vipassanāñāṇassa tikkhakharavippasannasūrabhāvo, kukkuṭapotakānaṃ pariṇāmakālo viya bhikkhuno vipassanāñāṇassa pariṇāmakālo vaḍḍhikālo gabbhaggahaṇakālo, kukkuṭapotakānaṃ pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā pakkhe papphoṭetvā sotthinā abhinibbhidākālo viya tassa bhikkhuno vipassanāñāṇagabbhaṃ gaṇhāpetvā vicarantassa tajjātikaṃ utusappāyaṃ vā bhojanasappāyaṃ vā puggalasappāyaṃ vā dhammassavanasappāyaṃ vā labhitvā ekāsane nisinnasseva vipassanaṃ vaḍḍhentassa anupubbādhigatena arahattamaggena avijjaṇḍakosaṃ padāletvā abhiññāpakkhe papphoṭetvā sotthinā arahattappattakālo veditabbo.
Just as the moist oil in the eggs dries up due to her three kinds of actions, so is the drying up of the oil of craving (nikantisineha) that clings to the three planes of existence for that Bhikkhu due to his performance of the three kinds of insight-contemplations; just as the eggshells become thin, so is the thinning of the eggshell of ignorance for the Bhikkhu; just as the chicks' claws and beaks become hard, so is the keen, sharp, purified, and brave nature of the Bhikkhu's insight-knowledge; just as the chicks' time of development, so is the Bhikkhu's time of development, growth, and conception of insight-knowledge; just as the chicks' time of safely breaking forth from the eggshell with their claws or beak, shaking their wings, so is the Bhikkhu's time of attaining Arahantship safely, by conceiving the embryo of insight-knowledge and, while wandering, obtaining suitable seasons, or suitable food, or suitable company, or suitable Dhamma-listening, and sitting in one seat, developing insight and by the gradually attained Arahant-path, breaking open the eggshell of ignorance and shaking the wings of supernormal powers (abhiññā).
Việc chất dịch lỏng trong trứng cạn dần nhờ ba hành động của con gà mái, ví như sự cạn dần của chất dịch lỏng tham ái bám víu vào ba cõi của vị Tỳ-kheo nhờ thực hành ba loại quán; việc vỏ trứng trở nên mỏng, ví như sự mỏng đi của vỏ trứng vô minh của vị Tỳ-kheo; việc móng và mỏ của gà con trở nên cứng, ví như sự sắc bén, cứng rắn, thanh tịnh và dũng mãnh của tuệ quán của vị Tỳ-kheo; thời gian gà con phát triển, ví như thời gian tuệ quán của vị Tỳ-kheo phát triển, thời gian tăng trưởng, thời gian mang thai (kiến thức); thời gian gà con dùng móng chân hoặc mỏ để phá vỡ vỏ trứng, vỗ cánh và nở ra một cách an toàn, ví như thời gian vị Tỳ-kheo đã mang thai tuệ quán, khi đang đi lại, gặp được điều kiện thuận lợi về thời tiết, thức ăn, con người, hoặc nghe pháp, ngồi trên một chỗ, phát triển tuệ quán, rồi bằng A-la-hán Đạo tuần tự đạt được, phá vỡ vỏ trứng vô minh, vỗ cánh thần thông và đạt được A-la-hán một cách an toàn.
Phalagaṇḍassāti vaḍḍhakissa.
Phalagaṇḍassā means "of the carpenter."
Phalagaṇḍassa nghĩa là của người thợ mộc.
So hi olambakasaṅkhātaṃ phalaṃ cāretvā dārūnaṃ gaṇḍaṃ haratīti phalagaṇḍoti vuccati.
For he is called a phalagaṇḍa because he sharpens the axe, called 'olambaka,' and cuts logs.
Quả thật, người ấy được gọi là phalagaṇḍa vì sau khi sử dụng quả cân gọi là olambaka, người ấy đẽo gọt các khúc gỗ.
Vāsijaṭeti vāsidaṇḍakassa gahaṇaṭṭhāne.
Vāsijaṭe means at the handle of the adze, the place for grasping.
Vāsijaṭa có nghĩa là chỗ cầm nắm của cán rìu.
Ettakaṃ me ajja āsavānaṃ khīṇanti pabbajitassa hi pabbajjāsaṅkhepena uddesena paripucchāya yonisomanasikārena vattapaṭipattiyā ca niccakālaṃ āsavā khīyanti.
This much of my defilements is exhausted today means that for one who has gone forth, defilements are constantly exhausted through the brief statement of going forth, inquiry, appropriate attention (yonisomanasikāra), and the practice of duties.
"Hôm nay, chừng này lậu hoặc của ta đã đoạn tận": Quả thật, đối với người xuất gia, các lậu hoặc luôn bị đoạn tận nhờ sự tóm tắt về xuất gia, sự trình bày, sự hỏi han, sự tác ý chân chánh và sự thực hành bổn phận.
Evaṃ khīyamānānaṃ pana nesaṃ ‘‘ettakaṃ ajja khīṇaṃ ettakaṃ hiyyo’’ti evamassa ñāṇaṃ na hotīti attho.
However, the meaning is that for these defilements being exhausted, such knowledge as "this much is exhausted today, this much yesterday" does not arise.
Nhưng đối với những lậu hoặc đang bị đoạn tận như vậy, ý nghĩa là không có trí tuệ để biết rằng “Hôm nay chừng này đã đoạn tận, hôm qua chừng này đã đoạn tận”.
Imāya upamāya vipassanānisaṃso dīpito.
Through this simile, the benefit of vipassanā is illustrated.
Bằng ví dụ này, lợi ích của thiền quán (vipassanā) được chỉ rõ.
Hemantikenāti hemantasamayena.
Hemantikena means by the winter season.
Hemantika có nghĩa là vào thời kỳ mùa đông.
Paṭippassambhantīti thirabhāvena parihāyanti.
Paṭippassambhantī means they decrease in firmness.
Paṭippassambhanti có nghĩa là suy yếu đi do sự kiên cố.
Evameva khoti ettha mahāsamuddo viya sāsanaṃ daṭṭhabbaṃ, nāvā viya yogāvacaro, nāvāya mahāsamudde pariyāyanaṃ viya imassa bhikkhuno ūnapañcavassakāle ācariyupajjhāyānaṃ santike vicaraṇaṃ, nāvāya mahāsamuddaudakena khajjamānānaṃ bandhanānaṃ tanubhāvo viya bhikkhuno pabbajjāsaṅkhepena uddesaparipucchādīhiyeva saṃyojanānaṃ tanubhāvo, nāvāya thale ukkhittakālo viya bhikkhuno nissayamuttakassa kammaṭṭhānaṃ gahetvā araññe vasanakālo, divā vātātapena saṃsussanaṃ viya vipassanāñāṇena taṇhāsinehassa saṃsussanaṃ, rattiṃ himodakena temanaṃ viya kammaṭṭhānaṃ nissāya uppannena pītipāmojjena cittatemanaṃ, rattindivaṃ vātātapehi ceva himodakena ca parisukkhaparitintānaṃ bandhanānaṃ dubbalabhāvo viya vipassanāñāṇapītipāmojjehi saṃyojanānaṃ bhiyyosomattāya dubbalabhāvo, pāvussakamegho viya arahattamaggañāṇaṃ, meghavuṭṭhiudakena nāvāya antopūtibhāvo viya āraddhavipassakassa rūpasattakādivasena vipassanaṃ vaḍḍhentassa okkhāyamāne pakkhāyamāne kammaṭṭhāne ekadivasaṃ utusappāyādīni laddhā ekapallaṅkena nisinnassa arahattaphalādhigamo.
Evameva kho means here the teaching (sāsana) should be seen as the great ocean, the yogāvacara as a boat, the boat's journeying in the great ocean as this monk's dwelling with his teachers and preceptors during the period of less than five years; the weakening of the boat's fastenings due to being consumed by the water of the great ocean as the weakening of the monk's fetters (saṃyojanā) through the brief statement of going forth, inquiry, and so on; the time when the boat is pulled ashore as the time when the monk, freed from dependence (nissaya), takes up a meditation subject (kammaṭṭhāna) and dwells in the forest; the drying up by wind and sun during the day as the drying up of the oil of craving by vipassanā knowledge; the wetting by ice-cold water at night as the moistening of the mind by joy and delight arisen through the meditation subject; the weakening of the fastenings, thoroughly dried and moistened day and night by wind, sun, and ice-cold water, as the even greater weakening of the fetters by vipassanā knowledge, joy, and delight; a monsoon cloud as the knowledge of the path of arahatship; the internal decomposition of the boat by the rainwater as the attainment of the fruit of arahatship by a diligent vipassanā practitioner (āraddhavipassaka) who, having developed vipassanā in terms of the sevenfold rūpa, etc., and having found favorable conditions like the season on a certain day, sits in one posture.
Ở đây, trong câu "Cũng vậy", Giáo Pháp (sāsana) nên được xem như đại dương, hành giả (yogāvacara) như chiếc thuyền, sự đi lại của chiếc thuyền trên đại dương như sự đi lại của vị tỳ khưu này trong thời gian chưa đủ năm hạ ở gần các vị A-xà-lê và Upajjhāya; sự mỏng manh của các mối buộc của chiếc thuyền do bị nước đại dương ăn mòn như sự mỏng manh của các kiết sử của vị tỳ khưu chỉ nhờ sự tóm tắt về xuất gia, sự trình bày, sự hỏi han, v.v.; thời gian chiếc thuyền được kéo lên bờ như thời gian vị tỳ khưu sau khi thoát khỏi sự nương tựa, thọ nhận đề mục thiền và trú ngụ trong rừng; sự khô héo do gió và nắng ban ngày như sự khô héo của chất béo ái dục (taṇhā sineha) do trí tuệ thiền quán; sự thấm ướt ban đêm do nước đá như sự thấm ướt của tâm do hỷ lạc phát sinh nhờ nương tựa đề mục thiền; sự yếu kém hơn nữa của các kiết sử do trí tuệ thiền quán và hỷ lạc như sự yếu kém của các mối buộc của chiếc thuyền đã khô héo và thấm ướt suốt ngày đêm do gió, nắng và nước đá; đám mây mùa mưa như trí tuệ đạo A-la-hán; sự mục nát bên trong của chiếc thuyền do nước mưa như sự chứng đắc quả A-la-hán của hành giả đã tinh tấn thiền quán, sau khi phát triển thiền quán theo bảy loại sắc, v.v., và sau khi được các điều kiện thuận lợi về thời tiết, v.v., trong một ngày, ngồi kiết già (ekapallaṅka) trên đề mục thiền đang bị hao mòn và phân hủy.
Pūtibandhanāya nāvāya kiñci kālaṃ ṭhānaṃ viya khīṇasaṃyojanassa arahato mahājanaṃ anuggaṇhantassa yāvatāyukaṃ ṭhānaṃ, pūtibandhanāya nāvāya anupubbena bhijjitvā apaṇṇattikabhāvūpagamo viya khīṇāsavassa upādinnakkhandhabhedena anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutassa apaṇṇattikabhāvūpagamoti imāya upamāya saṃyojanānaṃ dubbalatā dīpitā.
The dwelling for some time of the boat with decomposed fastenings as the dwelling for a lifetime of an arahant with exhausted fetters, benefiting the multitude; the gradual breaking apart of the boat with decomposed fastenings and its reaching a state of non-proclamation as the arahant (khīṇāsava) who has attained final nibbāna in the element of nibbāna without remainder (anupādisesa), through the breaking up of the grasped aggregates (upādinnakkhandha), reaching a state of non-proclamation – by this simile, the weakness of the fetters is illustrated.
Sự tồn tại của chiếc thuyền với các mối buộc mục nát trong một thời gian như sự tồn tại suốt đời của vị A-la-hán đã đoạn tận kiết sử, đang giúp đỡ đại chúng; sự phân hủy dần dần của chiếc thuyền với các mối buộc mục nát và trở thành không thể nhận biết như sự chứng nhập Niết-bàn vô dư y của bậc A-la-hán đã đoạn tận lậu hoặc, do sự hoại diệt của các uẩn bị chấp thủ, trở thành không thể nhận biết. Bằng ví dụ này, sự yếu kém của các kiết sử được chỉ rõ.
72. Aṭṭhamaṃ atthuppattiyaṃ kathitaṃ.
72. The eighth* is stated in the account of its origin.
Kinh thứ tám đã được nói đến trong phần khởi nguyên.
Atthuppatti panassa heṭṭhā cūḷaccharāsaṅghātasuttavaṇṇanāya (a. ni. aṭṭha. 1.1.51 ādayo) vitthāritā eva.
Its origin has already been elaborated below in the commentary on the Cūḷaccharāsaṅghāta Sutta.
Và khởi nguyên của nó đã được giải thích rộng rãi trong Chú giải kinh Cūḷaccharāsaṅghāta (A.N. Chú giải 1.1.51, v.v.) ở phần dưới.
Passatha noti passatha nu.
Passatha no means do you see?
Passatha no có nghĩa là passatha nu (các ông có thấy không?).
Āliṅgitvāti upagūhitvā.
Āliṅgitvā means having embraced.
Āliṅgitvā có nghĩa là ôm ấp.
Upanisīdeyyāti samīpe nissāya nisīdeyya.
Upanisīdeyyā means would sit near, depending on.
Upanisīdeyyā có nghĩa là ngồi gần bên, nương tựa mà ngồi.
Upanipajjeyyāti upagantvā nipajjeyya.
Upanipajjeyyā means would lie down approaching.
Upanipajjeyyā có nghĩa là đến gần mà nằm.
Ārocayāmīti ācikkhāmi.
Ārocayāmī means I declare.
Ārocayāmī có nghĩa là tôi sẽ nói rõ.
Paṭivedayāmīti paṭivedetvā jānāpetvā kathemi.
Paṭivedayāmī means I declare, having made known.
Paṭivedayāmī có nghĩa là tôi sẽ trình bày, làm cho biết và nói.
Vālarajjuyāti assavālagovālehi vaṭṭitarajjuyā.
Vālarajjuyā means with a rope twisted from horsehair or ox hair.
Vālarajjuyā có nghĩa là bằng sợi dây bện từ lông đuôi ngựa hoặc lông đuôi bò.
Paccorasminti uramajjhe.
Paccorasmiṃ means in the middle of the chest.
Paccorasmi có nghĩa là ở giữa ngực.
Pheṇuddehakanti pheṇaṃ uddehitvā, ussādetvāti attho.
Pheṇuddehakaṃ means causing foam to rise, lifting up foam.
Pheṇuddehaka có nghĩa là nổi bọt lên, ý nói là làm cho nổi lên.
Attatthanti attano diṭṭhadhammikasamparāyikalokiyalokuttaraṃ atthaṃ.
Attatthaṃ means one's own welfare, mundane and supramundane, pertaining to this life and the next.
Attattha có nghĩa là lợi ích của tự thân thuộc thế gian và siêu thế, hiện tại và vị lai.
Paratthobhayatthesupi eseva nayo.
The same method applies to paratthobhayatthesu (the welfare of others and the welfare of both).
Đối với parattha (lợi ích của người khác) và ubhayattha (lợi ích của cả hai) cũng theo cách này.
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ cūḷaccharāsaṅghātasuttassa (a. ni. 1.51 ādayo) atthuppattiyaṃ kathitameva.
Whatever else needs to be said here has all been explained in the account of the origin of the Cūḷaccharāsaṅghāta Sutta.
Phần còn lại cần nói ở đây, tất cả đã được nói trong phần khởi nguyên của kinh Cūḷaccharāsaṅghāta (A.N. 1.51, v.v.).
Idañca pana suttaṃ kathetvā satthā cūḷaccharāsaṅghātasuttaṃ kathesi.
The Teacher taught this sutta and then the Cūḷaccharāsaṅghāta Sutta.
Và sau khi thuyết kinh này, Đức Đạo Sư đã thuyết kinh Cūḷaccharāsaṅghāta.
Navamaṃ uttānatthameva.
The ninth* has a clear meaning.
Kinh thứ chín chỉ có ý nghĩa hiển nhiên.
74. Dasame parittanti appaṃ thokaṃ.
74. In the tenth*, parittaṃ means small, little.
Trong kinh thứ mười, paritta có nghĩa là ít, nhỏ nhoi.
Tañhi sarasaparittatāyapi khaṇaparittatāyapi ṭhitiparittatāyapi parittameva.
For it is little due to its trifling essence, little due to its momentary nature, and little due to its transient duration.
Nó là nhỏ nhoi về bản chất, nhỏ nhoi về sát-na, nhỏ nhoi về thời gian tồn tại.
Lahuṃ uppajjitvā nirujjhanato lahukaṃ.
Lahukaṃ (light) because it arises and ceases quickly.
Lahukaṃ (nhẹ nhàng) vì phát sinh và diệt đi nhanh chóng.
Mantāyaṃ boddhabbanti mantāya boddhabbaṃ, paññāya jānitabbanti attho.
Mantāyaṃ boddhabba means to be understood by counsel, meaning to be known by wisdom.
Mantāyaṃ boddhabba có nghĩa là nên được biết bằng trí tuệ, nên được nhận thức bằng tuệ.
Pabbateyyāti pabbatasambhavā.
Pabbateyyā means originating from the mountains.
Pabbateyyā có nghĩa là phát sinh từ núi.
Hārahārinīti rukkhanaḷaveḷuādīni haritabbāni harituṃ samatthā.
Hārahārinī means capable of carrying things to be carried, such as wood, reeds, and bamboo.
Hārahārinī có nghĩa là có khả năng mang vác những thứ cần mang vác như cây cối, tre, nứa, v.v.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest in all places has a clear meaning.
Tất cả phần còn lại đều có ý nghĩa hiển nhiên.
76. Dutiye svāgatānīti suāgatāni suppaguṇāni.
76. In the second*, svāgatānī means well-welcomed, well-practiced.
Trong kinh thứ hai, svāgatāni có nghĩa là đã được tiếp nhận tốt, đã được thông thạo tốt.
Suvibhattānīti koṭṭhāsato suṭṭhu vibhattāni.
Suvibhattānī means well-divided into portions.
Suvibhattāni có nghĩa là đã được phân chia tốt theo từng phần.
Suppavattīnīti āvajjitāvajjitaṭṭhāne suṭṭhu pavattāni daḷhappaguṇāni.
Suppavattīnī means well-proceeded, firmly practiced in repeatedly reflected upon places.
Suppavattīnī có nghĩa là đã được vận hành tốt ở những chỗ được tác ý lặp đi lặp lại, đã được thông thạo vững chắc.
Suvinicchitānīti suṭṭhu vinicchitāni.
Suvinicchitānī means well-discerned.
Suvinicchitāni có nghĩa là đã được quyết định tốt.
Suttasoti vibhaṅgato.
Suttaso means according to the Vibhaṅga.
Suttaso có nghĩa là theo Vibhaṅga.
Anubyañjanasoti khandhakaparivārato.
Anubyañjanaso means according to the Khandhakas and Parivāra.
Anubyañjanaso có nghĩa là theo Khandhaka và Parivāra.
83. Navame ekoti adutiyo.
83. In the ninth*, eko means without a second.
Trong kinh thứ chín, eko có nghĩa là không có người thứ hai.
Vūpakaṭṭhoti kāyena gaṇato, cittena kilesehi vūpakaṭṭho vivekaṭṭho dūrībhūto.
Vūpakaṭṭho means withdrawn physically from the crowd, withdrawn mentally from defilements, in a state of seclusion, far removed.
Vūpakaṭṭho có nghĩa là cách ly thân khỏi hội chúng, cách ly tâm khỏi các phiền não, sống viễn ly, xa lìa.
Appamattoti satiavippavāse ṭhito.
Appamatto means established in uninterrupted mindfulness.
Appamatto có nghĩa là an trú trong sự không phóng dật.
Pahitattoti pesitatto.
Pahitatto means having directed one's mind.
Pahitatto có nghĩa là đã gửi gắm tâm ý.
Nibbidāyāti vaṭṭe ukkaṇṭhanatthāya.
Nibbidāyā means for disenchantment with saṃsāra.
Nibbidāya có nghĩa là để nhàm chán vòng luân hồi.
Virāgāyāti rāgādīnaṃ virajjanatthāya.
Virāgāyā means for dispassion towards lust and so on.
Virāgāya có nghĩa là để ly tham các dục, v.v.
Nirodhāyāti appavattikaraṇatthāya.
Nirodhāyā means for cessation, for non-occurrence.
Nirodhāya có nghĩa là để không còn phát sinh.
Vūpasamāyāti kilesavūpasamāya appavattiyā.
Vūpasamāyā means for the appeasement of defilements, for non-occurrence.
Vūpasamāya có nghĩa là để làm lắng dịu phiền não, không còn phát sinh.
Abhiññāyāti tilakkhaṇaṃ āropetvā abhijānanatthāya.
Abhiññāyā means for direct knowledge, having applied the three characteristics.
Abhiññāya có nghĩa là để thấu hiểu bằng cách áp dụng ba đặc tính.
Sambodhāyāti maggasaṅkhātassa sambodhassa atthāya.
Sambodhāyā means for awakening, which is the path.
Sambodhāya có nghĩa là để đạt được sự giác ngộ, tức là Đạo.
Nibbānāyāti nibbānassa sacchikaraṇatthāya.
Nibbānāyā means for the realization of nibbāna.
Nibbānāya có nghĩa là để chứng ngộ Niết-bàn.