Porāṇā panāhu – aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvāti nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā.
But the ancient teachers say, "having attained a certain concentration" means having attained the attainment of cessation (nirodhasamāpatti).
Tuy nhiên, các bậc cổ đức đã nói: aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā (nhập một định nào đó) nghĩa là nhập Diệt Thọ Tưởng Định (nirodhasamāpatti).
Kathaṃ pana nirodhasamāpatti samādhīti vuttā?
How is the attainment of cessation called samādhi?
Nhưng tại sao Diệt Thọ Tưởng Định lại được gọi là định (samādhi)?
Samādhānaṭṭhena.
By way of steady placement (samādhānaṭṭha).
Theo nghĩa là sự an định (samādhāna).
Ko panāyaṃ samādhānaṭṭho?
What is this meaning of steady placement?
Vậy nghĩa an định này là gì?
Sammadeva ādhātabbatā.
It is the state of being well-placed.
Là sự được an định một cách đúng đắn.
Yā hi esā paccanīkadhammehi akampanīyā balappattiyā samathabalaṃ vipassanābalanti imehi dvīhi balehi, aniccadukkhānattanibbidāvirāganirodhapaṭinissaggavivaṭṭānupassanā cattāri maggañāṇāni cattāri ca phalañāṇānīti imesaṃ soḷasannaṃ ñāṇānaṃ vasena soḷasahi ñāṇacariyāhi, paṭhamajjhānasamādhiādayo aṭṭha samādhī ekajjhaṃ katvā gahito tesaṃ upacārasamādhi cāti imesaṃ navannaṃ samādhīnaṃ vasena navahi samādhicariyāhi kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro cittasaṅkhāroti imesaṃ tiṇṇaṃ saṅkhārānaṃ tattha tattha paṭippassaddhiyā tathā viharitukāmena yathāvuttesu ṭhānesu vasībhāvappattena arahatā anāgāminā vā yathādhippetaṃ kālaṃ cittacetasikasantānassa sammadeva appavatti ādhātabbā, tassā tathā samādhātabbatā idha samādhānaṭṭho, tenāyaṃ vihāro samādhīti vutto, na avikkhepaṭṭhena.
For this attainment of cessation, which is unshakable by opposing states, strengthened by the power of calm (samathabala) and the power of insight (vipassanābala)—these two powers; through the sixteen knowledge-functions (ñāṇacariyā) by way of the sixteen knowledges: anicca, dukkha, anatta, nibbida, virāga, nirodha, paṭinissagga, vivaṭṭa, and the four path-knowledges, and the four fruition-knowledges; and through the nine concentration-functions (samādhicariyā) by way of the nine concentrations, which are the eight jhāna-samādhi and so on, taken together, plus their access concentration (upacārasamādhi); by the successive calming of the three fabrications: bodily fabrication (kāyasaṅkhāro), verbal fabrication (vacīsaṅkhāro), and mental fabrication (cittasaṅkhāro) in their respective places—a being intent on abiding thus, an Arahant or an Anāgāmī who has attained mastery in the aforementioned states, should well-establish the non-occurrence of the mind-and-mental-factors continuum for the desired duration. The state of being thus well-established is the meaning of steady placement here. Therefore, this abiding is called samādhi, not by way of non-distraction.
Thật vậy, Diệt Thọ Tưởng Định này, không bị lay động bởi các pháp đối nghịch, được tăng cường bởi hai lực là lực tịnh chỉ (samathabala) và lực quán xét (vipassanābala); với mười sáu hành tướng trí tuệ (ñāṇacariyā) theo mười sáu trí tuệ này: vô thường, khổ, vô ngã, nhàm chán, ly tham, diệt, xả bỏ, chuyển ly (aniccadukkhānattanibbidāvirāganirodhapaṭinissaggavivaṭṭānupassanā), bốn đạo trí (maggañāṇa) và bốn quả trí (phalañāṇa); với chín hành tướng định (samādhicariyā) theo chín định này: tám định từ sơ thiền định (paṭhamajjhānasamādhi) v.v... được gom lại thành một, và cận định (upacārasamādhi) của chúng; với sự lắng dịu dần dần của ba hành (saṅkhāra) là thân hành (kāyasaṅkhāra), khẩu hành (vacīsaṅkhāra) và ý hành (cittasaṅkhāra) ở từng nơi; một vị A-la-hán hoặc Bất Lai (Anāgāmī) đã thành thạo ở những điểm đã nói, muốn sống như vậy, phải an định một cách đúng đắn sự không khởi lên của dòng tâm và các tâm sở (cittacetasikasantāna) trong khoảng thời gian mong muốn. Sự được an định đúng đắn như vậy của định đó ở đây được gọi là nghĩa an định (samādhānaṭṭho); do đó, trạng thái sống này được gọi là định (samādhi), chứ không phải theo nghĩa không tán loạn.
Etenassa samāpattiatthopi vuttoti veditabbo.
By this, its meaning as 'attainment' is also stated, it should be understood.
Và bằng cách này, nghĩa nhập định (samāpattiattho) của từ đó cũng được nói đến.
Imañhi nirodhasamāpattiṃ sandhāya paṭisambhidāmagge –
It is with reference to this attainment of cessation that in the Paṭisambhidāmagga it is asked:
Liên quan đến Diệt Thọ Tưởng Định này, trong Paṭisambhidāmagga:
Pucchitvā ‘‘dvīhi balehī’’ti dve balāni samathabalaṃ vipassanābalanti vitthāro.
Then it is explained: "with two powers"—these are the two powers: the power of calm and the power of insight.
Sau khi hỏi "Làm thế nào do hai lực?", câu trả lời là sự giải thích chi tiết về hai lực là lực tịnh chỉ (samathabala) và lực quán xét (vipassanābala).
Sāyaṃ nirodhasamāpattikathā visuddhimagge (visuddhi. 2.867 ādayo) saṃvaṇṇitāva.
This discourse on the attainment of cessation is already expounded in the Visuddhimagga.
Câu chuyện về Diệt Thọ Tưởng Định này đã được giải thích trong Visuddhimagga.
Kasmā panāyaṃ thero phalasamāpattiṃ asamāpajjitvā nirodhaṃ samāpajji?
But why did the Elder attain cessation instead of the fruition attainment?
Nhưng tại sao vị Trưởng lão này không nhập quả định mà lại nhập Diệt Thọ Tưởng Định?
Sattesu anukampāya.
Out of compassion for beings.
Vì lòng từ bi đối với chúng sanh.
Ayañhi mahāthero sabbāpi samāpattiyo vaḷañjeti, sattānuggahena pana yebhuyyena nirodhaṃ samāpajjati.
Indeed, this Great Elder enters all attainments, but mostly attains cessation for the benefit of beings.
Thật vậy, vị Đại Trưởng lão này thực hành tất cả các định, nhưng vì muốn giúp đỡ chúng sanh nên Ngài thường nhập Diệt Thọ Tưởng Định.
Tañhi samāpajjitvā vuṭṭhitassa kato appakopi sakkāro visesato mahapphalo mahānisaṃso hotīti.
For even a small offering made to one who has emerged from that attainment becomes especially greatly fruitful and greatly beneficial.
Vì bất kỳ sự cúng dường nhỏ nhặt nào được thực hiện cho người vừa xuất định đó cũng sẽ mang lại quả lớn và lợi ích lớn.
Tena kho pana samayena sakko devānamindo āyasmato mahākassapassa piṇḍapātaṃ dātukāmo hotīti kathaṃ tassa dātukāmatā jātā?
At that time, Sakka, the lord of devas, desired to offer almsfood to Venerable Mahākassapa. How did this desire to offer alms arise in him?
Tena kho pana samayena sakko devānamindo āyasmato mahākassapassa piṇḍapātaṃ dātukāmo hoti (Vào lúc đó, Đế Thích, chúa các chư thiên, muốn cúng dường bát cơm cho Tôn giả Mahākassapa). Làm thế nào mà ý muốn cúng dường ấy khởi lên?
Yāni ‘‘tāni pañcamattāni devatāsatānī’’ti vuttāni, tā sakkassa devarañño paricārikā kakuṭapādiniyo pubbe ‘‘ayyo mahākassapo rājagahaṃ piṇḍāya pavisati, gacchatha therassa dānaṃ dethā’’ti sakkena pesitā upagantvā dibbāhāraṃ dātukāmā ṭhitā therena paṭikkhittā devalokameva gatā.
The five hundred celestial nymphs, his attendants, called Kakuṭapādiniyo, previously sent by Sakka, the king of devas, saying, "Venerable Mahākassapa is entering Rājagaha for alms, go and give alms to the Elder," went forth and stood desiring to offer divine food, but were refused by the Elder and returned to the deva realm.
Năm trăm vị nữ thần được nhắc đến là "năm trăm vị nữ thần" là những người hầu cận của Đế Thích, vua các chư thiên, có đôi chân mềm mại như chân chim bồ câu. Trước đây, khi Ngài Mahākassapa nhập thành Rājagaha để khất thực, Đế Thích đã sai họ: "Hãy đi và cúng dường cho Trưởng lão." Họ đến, muốn cúng dường thức ăn của chư thiên, nhưng bị Trưởng lão từ chối và họ trở về cõi trời.
Idāni purimappaṭikkhepaṃ cintetvā ‘‘kadāci gaṇheyyā’’ti samāpattito vuṭṭhitassa therassa dānaṃ dātukāmā sakkassa anārocetvā sayameva āgantvā dibbabhojanāni upanentiyo purimanayeneva therena paṭikkhittā devalokaṃ gantvā sakkena ‘‘kahaṃ gatatthā’’ti puṭṭhā tamatthaṃ ārocetvā ‘‘dinno vo therassa piṇḍapāto’’ti sakkena vutte ‘‘gaṇhituṃ na icchatī’’ti.
Now, remembering the previous refusal and thinking, "Perhaps he might accept now," they, desiring to offer alms to the Elder who had emerged from attainment, came without informing Sakka and presented divine food. But they were again refused by the Elder in the same manner as before. They returned to the deva realm, and when Sakka asked, "Where have you been?", they reported the matter. When Sakka asked, "Did you give almsfood to the Elder?", they replied, "He did not wish to accept it."
Bây giờ, nghĩ về lần từ chối trước, họ tự nhủ "Có lẽ lần này Ngài sẽ nhận," nên họ đến mà không báo cho Đế Thích, muốn cúng dường thức ăn của chư thiên cho Trưởng lão vừa xuất định. Tuy nhiên, họ lại bị Trưởng lão từ chối như lần trước và trở về cõi trời. Khi Đế Thích hỏi: "Các ngươi đã đi đâu?", họ kể lại sự việc. Khi Đế Thích hỏi: "Các ngươi đã cúng dường bát cơm cho Trưởng lão chưa?", họ đáp: "Ngài không muốn nhận."
‘‘Kiṃ kathesī’’ti?
"What did he say?"
"Ngài nói gì?"
‘‘‘Duggatānaṃ saṅgahaṃ karissāmī’ti āha, devā’’ti.
"He said, 'I shall show favor to the poor,' lord deva."
"Ngài nói: 'Ta sẽ giúp đỡ những người nghèo khổ, thưa chư thiên!'"
‘‘Tumhe kenākārena gatā’’ti?
"In what guise did you go?"
"Các ngươi đã đi với hình dạng nào?"
‘‘Imināva, devā’’ti.
"In this very guise, lord deva."
"Với hình dạng này thôi, thưa chư thiên!"
Sakko ‘‘tumhādisiyo therassa piṇḍapātaṃ kiṃ dassantī’’ti?
Sakka thought, "How can those like you give almsfood to the Elder?"
Đế Thích nghĩ: "Những người như các ngươi làm sao có thể cúng dường bát cơm cho Trưởng lão?"
Sayaṃ dātukāmo, jarājiṇṇo khaṇḍadanto palitakeso obhaggasarīro mahallako tantavāyo hutvā, sujampi asuradhītaraṃ tathārūpimeva mahallikaṃ katvā, ekaṃ pesakāravīthiṃ māpetvā tantaṃ pasārento acchi, sujā tasaraṃ pūreti.
Desiring to give alms himself, he became an old, decrepit weaver with broken teeth, grey hair, and a bent body, and made Sujā, the daughter of the Asuras, into a similarly old woman. He created a weaver's street, and he sat there stretching the loom, while Sujā filled the bobbin.
Muốn tự mình cúng dường, Ngài biến thành một người thợ dệt già nua, răng rụng, tóc bạc, thân thể gù lưng, và biến Sujā, con gái của vua A-tu-la, thành một bà lão tương tự. Ngài tạo ra một con đường thợ dệt và ngồi giăng tơ, còn Sujā thì cuộn sợi.
Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena sakko devānamindo…pe… tasaraṃ pūretī’’ti.
Therefore it is said, "At that time, Sakka, the lord of devas...pe... Sujā filled the bobbin."
Vì vậy, đã nói: "Tena kho pana samayena sakko devānamindo…pe… tasaraṃ pūretī" (Vào lúc đó, Đế Thích, chúa các chư thiên... v.v... cuộn sợi).
Tattha tantaṃ vinātīti pasāritatantaṃ vinanto viya hoti.
Here, "stretching the loom" means he appeared to be pulling the spread threads.
Ở đó, tantaṃ vinātī (giăng tơ) nghĩa là như đang giăng tơ đã được trải ra.
Tasaraṃ pūretīti tasaravaṭṭiṃ vaḍḍhentī viya.
"Filled the bobbin" means she appeared to be winding the bobbin thread.
Tasaraṃ pūretī (cuộn sợi) nghĩa là như đang cuộn sợi.
Yena sakkassa devānamindassa nivesanaṃ tenupasaṅkamīti thero nivāsetvā pattacīvaramādāya ‘‘duggatajanasaṅgahaṃ karissāmī’’ti nagarābhimukho gacchanto bahinagare sakkena māpitaṃ pesakāravīthiṃ paṭipajjitvā olokento addasa oluggaviluggajiṇṇasālaṃ tattha ca te jāyampatike yathāvuttarūpe tantavāyakammaṃ karonte disvā cintesi – ‘‘ime mahallakakālepi kammaṃ karonti.
"He approached Sakka, the lord of devas, where his dwelling was"—the Elder, having donned his lower robe and taken his bowl and upper robe, thought, "I shall show compassion to the poor," and as he walked towards the city, he came upon the weaver's street created by Sakka outside the city. Looking around, he saw an old, dilapidated shed and the couple working there as weavers, as described. He thought, "These elderly people are still working.
Yena sakkassa devānamindassa nivesanaṃ tenupasaṅkamī (đi đến nơi ở của Đế Thích, chúa các chư thiên) nghĩa là Trưởng lão, sau khi mặc y, cầm bát và y, nghĩ "Ta sẽ giúp đỡ những người nghèo khổ," và khi đi về phía thành phố, Ngài đi vào con đường thợ dệt do Đế Thích tạo ra ở ngoại ô. Nhìn quanh, Ngài thấy một túp lều cũ nát, xiêu vẹo, và thấy hai vợ chồng đó đang làm công việc dệt vải như đã nói. Ngài nghĩ: "Hai người già này vẫn phải làm việc. Chắc không có ai nghèo hơn họ trong thành phố này."
Imasmiṃ nagare imehi duggatatarā natthi maññe.
I don't think there are any people poorer than them in this city.
Ta nghĩ rằng không có ai nghèo khổ hơn những người này trong thành phố này.
Imehi dinnaṃ sākamattampi gahetvā imesaṃ saṅgahaṃ karissāmī’’ti.
I shall take even a little vegetable broth given by them and show them compassion."
Ta sẽ nhận dù chỉ là chút rau do hai người này cúng dường, và sẽ giúp đỡ họ."
So tesaṃ gehābhimukho agamāsi.
So he approached their dwelling.
Vị Trưởng lão ấy liền đi về phía nhà của họ.
Sakko taṃ āgacchantaṃ disvā sujaṃ āha – ‘‘bhadde, mayhaṃ ayyo ito āgacchati, taṃ tvaṃ apassantī viya tuṇhī hutvā nisīda.
Sakka, seeing him coming, said to Sujā, "My dear, the venerable one is coming to me from this direction. Sit quietly as if you don't see him.
Sakka thấy ngài ấy đang đến, liền nói với Sujā: "Này hiền thê, vị tôn giả của ta đang đến đây. Nàng hãy ngồi yên như không thấy ngài ấy.
Khaṇeneva vañcetvā piṇḍapātaṃ dassāmā’’ti thero gantvā gehadvāre aṭṭhāsi.
We will trick him and then give him almsfood immediately." The Elder went and stood at the door of the house.
Chỉ một lát nữa thôi, ta sẽ lừa ngài ấy và cúng dường vật thực." Vị Trưởng lão đi đến và đứng ở cửa nhà.
Tepi apassantā viya attano kammameva karontā thokaṃ āgamayiṃsu.
And they, as if not seeing, continued with their own work, waiting for a little while.
Hai người đó cũng như không thấy, vẫn tiếp tục công việc của mình một lúc.
Atha sakko ‘‘gehadvāre ṭhito eko thero viya khāyati, upadhārehi tāvā’’ti āha.
Then Sakka said, “It seems there is a thera standing at the house door; please observe him.”
Rồi Sakka nói: "Có vẻ như có một vị Trưởng lão đang đứng ở cửa nhà. Hãy xem xét kỹ xem sao."
‘‘Tumhe gantvā upadhāretha, sāmī’’ti.
“Master, you go and observe,” she replied.
"Tâu Chủ, xin ngài hãy đi xem xét."
So gehā nikkhamitvā theraṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ubhohi hatthehi jaṇṇukāni olumbitvā nitthunanto uṭṭhāya ‘‘kataratthero nu kho ayyo’’ti thokaṃ osakkitvā ‘‘akkhīni me dhūmāyantī’’ti vatvā nalāṭe hatthaṃ ṭhapetvā uddhaṃ ulloketvā ‘‘aho dukkhaṃ ayyo no mahākassapattherova cirassaṃ me kuṭidvāraṃ āgato.
He then came out of the house, bowed to the thera with the five-point prostration, and then, supporting himself by both hands on his knees, sighed as he rose and asked, “Which thera is this venerable one?” Moving a little closer, he said, “My eyes are clouded,” and putting his hand on his forehead, looked upwards and exclaimed, “Alas, what suffering! It is Venerable Mahākassapa Thera, who has come to my hermitage door after a long time.
Người ấy bước ra khỏi nhà, đảnh lễ vị Trưởng lão bằng năm phần thân thể chạm đất, rồi dùng hai tay chống đầu gối, thở dài, đứng dậy và nói: "Ôi, vị tôn giả là Trưởng lão nào vậy?" Rồi lùi lại một chút, nói: "Mắt con đang bốc khói," và đặt tay lên trán, nhìn lên trên, nói: "Ôi, thật là khổ sở! Vị tôn giả là Đại Trưởng lão Mahākassapa của chúng con đã lâu lắm rồi mới đến cửa nhà con.
Atthi nu kho kiñci gehe’’ti āha.
Is there anything in the house?”
Trong nhà có thứ gì không, thưa ngài?"
Sujā thokaṃ ākulā viya hutvā ‘‘atthi, sāmī’’ti paṭivacanaṃ adāsi.
Sujātā, appearing somewhat flustered, replied, “Yes, Master.”
Sujā có vẻ hơi bối rối, đáp lại: "Có, thưa Chủ."
Sakko, ‘‘bhante, lūkhaṃ vā paṇītaṃ vāti acintetvā saṅgahaṃ no karothā’’ti pattaṃ gaṇhi.
Sakka took the bowl, saying, “Venerable Sir, without considering whether it is coarse or exquisite, please show us your compassion.”
Sakka nói: "Bạch Thế Tôn, xin ngài đừng nghĩ đến việc thô hay tinh, hãy nhận sự cúng dường của chúng con," rồi cầm lấy bát.
Thero pattaṃ dento ‘‘imesaṃ eva duggatānaṃ jarājiṇṇānaṃ mayā saṅgaho kātabbo’’ti cintesi.
As the thera handed him the bowl, he thought, “I must show compassion to these poor, aged people.”
Vị Trưởng lão khi đưa bát, nghĩ: "Ta phải giúp đỡ những người nghèo khổ, già yếu này."
So anto pavisitvā ghaṭiodanaṃ nāma ghaṭito uddharitvā, pattaṃ pūretvā, therassa hatthe ṭhapesi.
He entered the house, took out the ghaṭiodana from the pot, filled the bowl, and placed it in the thera’s hands.
Người ấy vào trong, lấy một loại cơm gọi là ghaṭiodana từ trong nồi ra, đổ đầy bát và đặt vào tay vị Trưởng lão.
Tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho sakko devānamindo…pe… adāsī’’ti.
Thus it was said: “Then Sakka, king of devas…pe… gave.”
Do đó, có lời dạy: "Rồi Thiên chủ Sakka đã thấy... (vân vân)... đã cúng dường."
Tattha ghaṭiyāti bhattaghaṭito.
In this passage, ghaṭiyā means from the rice pot.
Ở đây, ghaṭiyā có nghĩa là từ nồi cơm.
‘‘Ghaṭiodana’’ntipi pāṭho, tassa ghaṭiodanaṃ nāma devānaṃ koci āhāravisesoti atthaṃ vadanti.
“Ghaṭiodana” is also a reading; for this, they say the meaning is that ghaṭiodana is a certain special food of the devas.
Cũng có bài đọc là "Ghaṭiodanaṃ", và họ nói rằng ý nghĩa của nó là một loại thức ăn đặc biệt của các vị trời tên là ghaṭiodana.
Uddharitvāti kutoci bhājanato uddharitvā.
Uddharitvā means taking out completely from some vessel.
Uddharitvā có nghĩa là lấy ra từ một vật chứa nào đó.
Anekasūpo so eva āhāro patte pakkhipitvā therassa hatthe ṭhapanakāle kapaṇānaṃ upakappanakalūkhāhāro viya paññāyittha, hatthe ṭhapitamatte pana attano dibbasabhāveneva aṭṭhāsi.
That very food, though having many curries, when placed in the bowl and offered to the thera, appeared like a coarse food suitable for the poor to partake of; but as soon as it was placed in his hands, it remained in its divine nature.
Món ăn đó, với nhiều loại canh, khi được đặt vào bát và trao vào tay vị Trưởng lão, trông như một món ăn thô sơ thích hợp cho những người nghèo khổ; nhưng ngay khi được đặt vào tay, nó liền hiện ra với bản chất thần diệu của chính nó.
Anekasūpoti muggamāsādisūpehi ceva khajjavikatīhi ca anekavidhasūpo.
Anekasūpo means having many kinds of curries, such as mung beans and black gram curries, and various confectioneries.
Anekasūpo có nghĩa là nhiều loại canh, với các loại canh như đậu xanh, đậu đen, và nhiều loại đồ ăn vặt.
Anekabyañjanoti nānāvidhauttaribhaṅgo.
Anekabyañjano means having various kinds of side dishes.
Anekabyañjano có nghĩa là nhiều loại món ăn phụ khác nhau.
Anekarasabyañjanoti anekehi sūpehi ceva byañjanehi ca madhurādimūlarasānañceva sambhinnarasānañca abhibyañjako, nānaggarasasūpabyañjanoti attho.
Anekarasabyañjano means having many curries and dishes that manifest root flavors like sweet, as well as mixed flavors; that is to say, having many excellent, flavorful curries and dishes.
Anekarasabyañjano có nghĩa là biểu hiện của nhiều loại canh và món ăn phụ với các vị ngọt, v.v., và các vị hỗn hợp. Ý nghĩa là canh và món ăn phụ có nhiều vị ngon tuyệt vời.
So kira piṇḍapāto therassa hatthe ṭhapitakāle rājagahanagaraṃ attano dibbagandhena ajjhotthari, tato thero cintesi – ‘‘ayaṃ puriso appesakkho, piṇḍapāto ativiya paṇīto sakkassa bhojanasadiso.
It is said that when that almsfood was placed in the thera's hands, it pervaded the city of Rājagaha with its divine fragrance. Thereupon, the thera thought, “This person has little power, yet the almsfood is exceedingly exquisite, like the food of Sakka.
Nghe nói, khi vật thực ấy được đặt vào tay vị Trưởng lão, toàn thành Rājagaha tràn ngập hương thơm thần diệu của nó. Từ đó, vị Trưởng lão nghĩ: "Người này có oai lực nhỏ, nhưng vật thực lại vô cùng tinh xảo, giống như món ăn của Sakka.
Ko nu kho eso’’ti?
Who could he be?”
Ai vậy?"
Atha naṃ ‘‘sakko’’ti ñatvā āha – ‘‘bhāriyaṃ te, kosiya, kammaṃ kataṃ duggatānaṃ sampattiṃ vilumpantena, ajja mayhaṃ dānaṃ datvā kocideva duggato senāpatiṭṭhānaṃ vā seṭṭhiṭṭhānaṃ vā labheyyā’’ti.
Then, recognizing him as Sakka, he said, “Kosiya, you have performed a grave act by plundering the fortune of the poor. Today, having given me this offering, some poor person might obtain the position of a general or a wealthy merchant.”
Rồi khi biết đó là Sakka, ngài nói: "Này Kosiya, ông đã làm một việc nặng nề khi cướp đoạt tài sản của những người nghèo khổ. Hôm nay, sau khi cúng dường cho ta, có lẽ một người nghèo khổ nào đó sẽ đạt được địa vị tướng quân hay trưởng giả."
‘‘Ko mayā duggatataro atthi, bhante’’ti?
“Venerable Sir, who is poorer than I?”
"Bạch Thế Tôn, ai nghèo khổ hơn con nữa?"
‘‘Kathaṃ tvaṃ duggato devarajjasiriṃ anubhavanto’’ti?
“How are you poor, experiencing the glory of a deva king?”
"Làm sao ông lại nghèo khổ khi đang hưởng thụ sự vinh quang của vương quyền chư thiên?"
‘‘Bhante, evaṃ nāmetaṃ, mayā pana anuppanne buddhe kalyāṇakammaṃ kataṃ, buddhuppāde pana vattamāne puññakammaṃ katvā cūḷarathadevaputto mahārathadevaputto anekavaṇṇadevaputtoti ime tayo devaputtā mamāsannaṭṭhāne nibbattā mahātejavantatarā.
“Venerable Sir, it is indeed so. However, before the Buddha arose, I performed wholesome deeds, but now, with the Buddha arisen, after performing meritorious deeds, the three devaputtas named Cūḷarathadevaputta, Mahārathadevaputta, and Anekavaṇṇadevaputta have arisen near my residence and are much more powerful.
"Bạch Thế Tôn, đúng là như vậy, nhưng con đã làm việc thiện khi Đức Phật chưa xuất hiện. Tuy nhiên, khi Đức Phật đã xuất hiện, sau khi làm việc phước thiện, ba vị thiên tử này là Cūḷarathadevaputta, Mahārathadevaputta và Anekavaṇṇadevaputta đã tái sinh gần chỗ con và có oai lực lớn hơn nhiều.
Ahaṃ tesu devaputtesu ‘nakkhattaṃ kīḷissāmā’ti paricārikāyo gahetvā antaravīthiṃ otiṇṇesu palāyitvā gehaṃ pavisāmi.
When those devaputtas, taking their attendants, descend into the main street to celebrate a festival, I flee and enter my house.
Khi các vị thiên tử đó dẫn theo các thị nữ để vui chơi lễ hội và đi vào giữa đường phố, con phải chạy trốn và vào nhà.
Tesañhi sarīrato tejo mama sarīraṃ ottharati, mama sarīrato tejo tesaṃ sarīraṃ na ottharati.
For the splendor from their bodies overpowers my body, but the splendor from my body does not overpower their bodies.
Ánh sáng từ thân thể của các vị ấy bao trùm thân thể con, nhưng ánh sáng từ thân thể con lại không bao trùm thân thể các vị ấy.
Ko mayā duggatataro, bhante’’ti?
Who, Venerable Sir, is poorer than I?”
Bạch Thế Tôn, ai nghèo khổ hơn con nữa?"
‘‘Evaṃ santepi ito paṭṭhāya mayhaṃ mā evaṃ vañcetvā dānamadāsī’’ti.
“Even though this is so, from now on, do not deceive me and give offerings in this manner.”
"Dù là như vậy, từ nay trở đi, đừng lừa dối mà cúng dường cho ta như thế này nữa."
‘‘Vañcetvā tumhākaṃ dāne dinne mayhaṃ kusalaṃ atthi natthī’’ti?
“If an offering is given to you by deception, is there merit for me, or is there not?”
"Nếu con lừa dối mà cúng dường cho ngài, thì con có được phước báu không, hay không có?"
‘‘Atthi, āvuso’’ti.
“There is, friend.”
"Có, này hiền hữu."
‘‘Evaṃ sante kusalakaraṇaṃ nāma mayhaṃ bhāro, bhante’’ti vatvā theraṃ vanditvā sujaṃ ādāya theraṃ padakkhiṇaṃ katvā, vehāsaṃ abbhuggantvā ‘‘aho dānaṃ paramadānaṃ, kassape suppatiṭṭhita’’nti tikkhattuṃ udānaṃ udānesi.
“If so, performing merit is my burden, Venerable Sir,” he said, and after bowing to the thera, taking Sujā, circumambulating the thera, he ascended into the sky and thrice uttered this exclamation of joy: “Oh, what a gift! The supreme gift, well-established in Kassapa!”
"Nếu vậy, việc làm phước báu là trách nhiệm của con, bạch Thế Tôn," nói xong, Sakka đảnh lễ vị Trưởng lão, dẫn Sujā đi nhiễu hữu vị Trưởng lão, rồi bay lên không trung và ba lần cất tiếng udāna: "Ôi, bố thí là tối thượng bố thí, đã được an lập tốt đẹp nơi Kassapa!"
Tena vuttaṃ ‘‘atha kho āyasmato mahākassapassa etadahosī’’tiādi.
Thus it was said: “Then it occurred to the Venerable Mahākassapa…” and so on.
Do đó, có lời dạy: "Rồi Tôn giả Mahākassapa đã nghĩ như sau..." và tiếp theo.
Tattha kosiyāti sakkaṃ devānamindaṃ gottena ālapati.
In this passage, Kosiyā is addressing Sakka, the king of devas, by his clan name.
Ở đây, Kosiya là gọi Thiên chủ Sakka bằng họ.
Puññena atthoti puññena payojanaṃ.
Puññena attho means "purpose with merit."
Puññena attho có nghĩa là có mục đích với phước báu.
Atthīti vacanaseso.
The remaining word is "atthi" (is).
Từ "atthīti" (có) là phần còn lại của câu.
Vehāsaṃ abbhuggantvāti pathavito vehāsaṃ abhiuggantvā.
Vehāsaṃ abbhuggantvā means having ascended into the sky from the earth.
Vehāsaṃ abbhuggantvā có nghĩa là bay vọt lên không trung từ mặt đất.
Ākāse antalikkheti ākāsameva pariyāyasaddena antalikkheti vadanti.
Ākāse antalikkhe means they call ākāsa (space) by the synonymous word antalikkha.
Ākāse antalikkhe có nghĩa là họ gọi bầu trời bằng từ đồng nghĩa "antalikkha".
Atha vā antalikkhasaṅkhāte ākāse na kasiṇugghāṭimādiākāseti visesento vadati.
Or, it is said to distinguish that it is in the space known as antarikkha, not in the space attained by kasiṇa-ugghāṭima, and so on.
Hoặc là, để phân biệt, ngài nói rằng đó là bầu trời được gọi là antalikkha, chứ không phải bầu trời được tạo ra bằng cách loại bỏ kasiṇa, v.v.
Aho dānanti ettha ahoti acchariyatthe nipāto.
In Aho dānaṃ, aho is an interjection in the sense of wonder.
Trong câu Aho dānaṃ, từ aho là một giới từ biểu thị sự kinh ngạc.
Sakko hi devānamindo, ‘‘yasmā nirodhā vuṭṭhitassa ayyassa mahākassapattherassa sakkaccaṃ sahatthena cittīkatvā anapaviddhaṃ kālena paresaṃ anupahacca, sammādiṭṭhiṃ purakkhatvā idamīdisaṃ mayā dibbabhojanadānaṃ dinnaṃ, tasmā khettasampatti deyyadhammasampatti cittasampattīti, tividhāyapi sampattiyā samannāgatattā sabbaṅgasampannaṃ vata mayā dānaṃ pavattita’’nti acchariyabbhutacittajāto tadā attano hadayabbhantaragataṃ pītisomanassaṃ samuggiranto ‘‘aho dāna’’nti vatvā tassa dānassa vuttanayena uttamadānabhāvaṃ khettaṅgatabhāvañca pakāsento ‘‘paramadānaṃ kassape suppatiṭṭhita’’nti udānaṃ udānesi.
For Sakka, the king of devas, having been filled with wonder and amazement, thinking, "Since I, having risen from Nirodha-samāpatti, respectfully, with my own hands, having treated with reverence, without discarding it, at the proper time, without harming others, and having made right view my forefront, have given such a divine food offering, therefore, endowed with the three perfections: perfection of the field, perfection of the object of offering, and perfection of intention—what a perfectly wholesome offering I have indeed performed!" Thus, desiring to express the joy and gladness that had arisen in his heart at that time, he said "Aho dānaṃ" and, proclaiming that offering's supreme nature and its quality as a fertile field in the manner described, he uttered the exclamation "Paramadānaṃ Kassape suppatiṭṭhitaṃ" (The supreme offering, well-established in Kassapa).
Thiên chủ Sakka, vì đã cúng dường món ăn thần diệu như vậy cho Tôn giả Mahākassapa, người đã xuất định diệt, với sự tôn kính, bằng chính tay mình, không bỏ sót, đúng lúc, không làm tổn hại người khác, và lấy chánh kiến làm chủ đạo, nên đã sinh ra tâm trạng kinh ngạc và kỳ diệu rằng: "Thật vậy, ta đã thực hiện một sự bố thí hoàn hảo với đầy đủ mọi yếu tố, vì nó được trang bị ba loại viên mãn: viên mãn về ruộng phước, viên mãn về vật cúng dường, và viên mãn về tâm ý." Khi đó, với niềm hỷ lạc và hoan hỷ dâng trào trong lòng, ngài nói "Aho dānaṃ" và cất tiếng udāna "paramadānaṃ kassape suppatiṭṭhita" để tuyên bố rằng sự bố thí đó là tối thượng và là ruộng phước tốt lành theo cách đã nói.
Evaṃ pana sakkassa udānentassa bhagavā vihāre ṭhitoyeva dibbasotena saddaṃ sutvā ‘‘passatha, bhikkhave, sakkaṃ devānamindaṃ udānaṃ udānetvā ākāsena gacchanta’’nti bhikkhūnaṃ vatvā tehi ‘‘kiṃ pana, bhante, tena kata’’nti puṭṭho ‘‘mama puttassa kassapassa vañcetvā dānaṃ adāsi, tena ca attamano udānesī’’ti āha.
When Sakka was thus exclaiming, the Blessed One, while staying in the monastery, heard the sound with his divine ear and said to the bhikkhus, “Bhikkhus, do you see Sakka, the king of devas, uttering an exclamation of joy and going through the sky?” When asked by them, “Venerable Sir, what did he do?” he replied, “He deceived my son Kassapa and gave an offering, and being delighted by it, he uttered an exclamation of joy.”
Khi Sakka cất tiếng udāna như vậy, Đức Thế Tôn, đang ở trong tịnh xá, đã nghe thấy âm thanh đó bằng thiên nhĩ. Ngài nói với các Tỳ-kheo: "Này các Tỳ-kheo, hãy xem Thiên chủ Sakka đang bay trên không trung sau khi cất tiếng udāna." Khi được các Tỳ-kheo hỏi: "Bạch Thế Tôn, ngài ấy đã làm gì?", Đức Thế Tôn đáp: "Ngài ấy đã lừa dối và cúng dường cho Kassapa, con của Ta, và vì hoan hỷ với điều đó, ngài ấy đã cất tiếng udāna."
Tena vuttaṃ ‘‘assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā’’tiādi.
Thus it was said: “Then the Blessed One heard with the divine ear-element…” and so on.
Do đó, có lời dạy: "Rồi Đức Thế Tôn đã nghe bằng thiên nhĩ..." và tiếp theo.
Tattha dibbāya sotadhātuyāti dibbasadisattā dibbā.
In this passage, Dibbāya sotadhātuyā is "divine" because it resembles that of devas.
Ở đây, dibbāya sotadhātuyā có nghĩa là thần diệu vì giống như của chư thiên.
Devatānañhi sucaritakammanibbattā pittasemharuhirādīhi apalibuddhā upakkilesavinimuttatāya dūrepi ārammaṇaṃ gahetuṃ samatthā dibbapasādasotadhātu hoti.
For the devas, the sense-door of pure hearing, born of wholesome kamma and unblemished by bile, phlegm, blood, etc., being free from defilements, is capable of perceiving objects even from afar.
Thật vậy, thiên nhĩ của chư thiên, được sinh ra từ nghiệp thiện, không bị vướng bận bởi mật, đờm, máu, v.v., và vì thoát khỏi các phiền não, nên có khả năng nắm bắt đối tượng ở xa.
Ayañcāpi bhagavato vīriyabhāvanābalanibbattā ñāṇamayā sotadhātu tādisā evāti dibbasadisattā dibbā.
And this sense-door of hearing of the Blessed One, born of the power of sustained effort and meditation, and consisting of knowledge, is likewise similar, and therefore it is "divine" due to its resemblance to the divine.
Thiên nhĩ của Đức Thế Tôn, được sinh ra từ sức mạnh của sự tinh tấn và tu tập, là một yếu tố thính giác được tạo thành từ trí tuệ, cũng giống như vậy, nên nó là thần diệu vì giống như của chư thiên.
Api ca dibbavihāravasena paṭiladdhattā attanā ca dibbavihārasannissitattāpi dibbā.
Moreover, it is "divine" because it was attained through the divine abiding (divya-vihāra) and because he himself abides in the divine abiding.
Hơn nữa, nó là thần diệu vì được đạt được thông qua sự an trú thần diệu (dibbavihāra) và vì chính Ngài cũng nương tựa vào sự an trú thần diệu.
Savanaṭṭhena ca sabhāvadhāraṇaṭṭhena ca sotadhātu, sotadhātuyāpi kiccakaraṇena sotadhātu viyāti sotadhātu, tāya dibbāya sotadhātuyā.
It is the sense-door of hearing (sotadhātu) in the sense of hearing and in the sense of bearing its nature; and it is like the sense-door of hearing by performing the function of the sense-door of hearing, therefore it is sotadhātu, by that divine sense-door of hearing.
Nó là sotadhātu (yếu tố thính giác) theo nghĩa là lắng nghe và theo nghĩa là duy trì bản chất tự nhiên, và nó cũng là sotadhātu theo nghĩa là thực hiện chức năng của sotadhātu. Đó là thiên nhĩ thần diệu đó.
Visuddhāyāti parisuddhāya nirupakkilesāya.
Visuddhāyā means pure, undefiled.
Visuddhāyā có nghĩa là thanh tịnh, không có phiền não.
Atikkantamānusikāyāti manussūpacāraṃ atikkamitvā saddassavanena mānusikamaṃsasotadhātuṃ atikkamitvā ṭhitāya.
Atikkantamānusikāyā means transcending the human realm of hearing sounds, transcending the human physical ear-element (maṃsasotadhātu), and abiding.
Atikkantamānusikāyā có nghĩa là vượt qua sự tiếp cận của con người trong việc nghe âm thanh, vượt qua yếu tố thính giác vật lý của con người.
Tatra piṇḍapātikaṅgasaṅkhātaṃ dhutaṅgaṃ samādāya tassa paripūraṇena piṇḍapātikassa.
Therein, by undertaking the dhutaṅga known as piṇḍapātikaṅga and fulfilling it, for the alms-food eater (piṇḍapātikassa).
Trong đó, do thọ trì pháp dhutaṅga được gọi là piṇḍapātika và hoàn thành nó, nên piṇḍapātikassa (của người hành khất thực).
Nanu cāyaṃ gāthā āyasmantaṃ mahākassapaṃ nimittaṃ katvā bhāsitā, thero ca sabbesaṃ dhutavādānaṃ aggo terasadhutaṅgadharo, so kasmā ekeneva dhutaṅgena kittitoti?
But was not this verse spoken with reference to Venerable Mahākassapa, and the Elder is foremost among all those who practice the dhutaṅgas, observing thirteen dhutaṅgas? Why is he praised only by one dhutaṅga?
Chẳng phải kệ này được thuyết giảng do lấy Tôn giả Mahākassapa làm nhân duyên hay sao? Vị Trưởng lão ấy là bậc tối thắng trong số những người hành trì dhutaṅga, là người thọ trì mười ba pháp dhutaṅga. Tại sao Ngài lại chỉ được tán thán bằng một pháp dhutaṅga thôi?
Aṭṭhuppattivasenāyaṃ niddeso.
This explanation is given according to the origin of the incident.
Đây là sự giải thích dựa trên duyên khởi.
Atha vā desanāmattametaṃ, iminā desanāsīsena sabbepissa dhutaṅgā vuttāti veditabbā.
Alternatively, this is merely a teaching, and it should be understood that all his dhutaṅgas are implied by this head of teaching.
Hoặc giả, đây chỉ là một phương thức thuyết giảng, nên cần hiểu rằng tất cả các pháp dhutaṅga của vị Trưởng lão ấy đều được nói đến qua đầu đề thuyết giảng này.
Atha vā ‘‘yathāpi bhamaro puppha’’nti (dha. pa. 49) gāthāya vuttanayena paramappicchatāya kulānuddayatāya cassa sabbaṃ piṇḍapātikavattaṃ akkhaṇḍetvā tattha sātisayaṃ paṭipattiyā pakāsanatthaṃ ‘‘piṇḍapātikassā’’ti vuttaṃ.
Or, as explained in the verse "Just as a bee..." (Dhp. 49), in order to reveal his excellent practice of all piṇḍapātika duties, without flaw, due to his extreme fewness of wishes and compassion for families, it is said, " of the alms-food eater (piṇḍapātikassā)."
Hoặc giả, theo cách đã nói trong kệ ‘‘yathāpi bhamaro puppha’’ (Pháp Cú 49), để tuyên bố sự thực hành vượt trội của Ngài trong việc không phá hoại tất cả các hạnh piṇḍapātika (khất thực) do sự ít dục và lòng từ bi đối với các gia đình, nên mới nói ‘‘piṇḍapātikassā’’ (của người hành khất thực).
Piṇḍapātikassāti ca pihayantīti padaṃ apekkhitvā sampadānavacanaṃ, taṃ upayogatthe daṭṭhabbaṃ.
And "piṇḍapātikassa" is a dative case, expecting the word "pihayanti," and it should be understood in the sense of 'for the purpose of' (upayogatthe).
Và piṇḍapātikassa là cách nói ở thể sở thuộc (sampadāna) khi xét đến từ pihayanti (mong muốn), cần được hiểu theo nghĩa sử dụng.
Attabharassāti ‘‘appāni ca tāni sulabhāni anavajjānī’’ti (a. ni. 4.27; itivu. 101) evaṃ vuttehi appānavajjasulabharūpehi catūhi paccayehi attānameva bharantassa.
Of him who supports himself (attabharassā): of him who supports only himself with the four requisites that are "few, easily obtainable, and blameless" (A. IV, 27; Itiv. 101), as stated.
Attabharassā (người tự nuôi mình) có nghĩa là người tự nuôi dưỡng bản thân bằng bốn yếu tố: ít (appāni), dễ tìm (sulabhāni), không có lỗi (anavajjāni), như đã nói.
Anaññaposinoti āmisasaṅgaṇhanena aññe sissādike posetuṃ anussukkatāya anaññaposino.
Not supporting others (anaññaposino): not eager to support others such as disciples by gathering material gains.
Anaññaposino (không nuôi dưỡng người khác) có nghĩa là không bận tâm nuôi dưỡng người khác như đệ tử bằng cách thâu nhận vật thực.
Padadvayenassa kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena vicaraṇato sallahukavuttitaṃ subharataṃ paramañca santuṭṭhiṃ dasseti.
By these two terms, it shows his light way of living (sallahukavuttitaṃ), his ease of maintenance (subharataṃ), and his supreme contentment (paramañca santuṭṭhiṃ), as he wanders with robes for bodily upkeep and alms-food for stomach upkeep.
Hai từ này chỉ ra rằng vị ấy có lối sống thanh đạm, dễ nuôi và sự biết đủ tối thượng vì chỉ đi khất thực với y phục để che thân và vật thực để nuôi bụng.
Atha vā attabharassāti ekavacanicchāya attabhāvasaṅkhātaṃ ekaṃyeva imaṃ attānaṃ bharati, na ito paraṃ aññanti attabharo, tato eva attanā aññassa posetabbassa abhāvato anaññaposī, tassa attabharassa anaññaposino.
Alternatively, of him who supports himself (attabharassā) means one who supports only this one self, which is his own existence, not others beyond this, due to the desire for the singular form. Therefore, he is attabharo. And for that very reason, he does not have others to support, hence he is anaññaposī. Thus, of him who supports himself, not supporting others.
Hoặc giả, attabharassā (người tự nuôi mình) có nghĩa là người chỉ nuôi dưỡng cái thân này, tức là cái tự ngã được gọi là attabhāva (sự hiện hữu của tự ngã), chứ không nuôi dưỡng ai khác ngoài cái này; do đó, vì không có ai khác cần được nuôi dưỡng bởi chính mình, nên vị ấy là anaññaposī (không nuôi dưỡng người khác), tức là của người tự nuôi mình và không nuôi dưỡng người khác.
Padadvayenapi khīṇāsavabhāvena āyatiṃ anādānataṃ dasseti.
By these two terms, it indicates his non-accumulation in the future due to being an Arahant (khīṇāsava).
Hai từ này cũng chỉ ra sự không chấp thủ trong tương lai của một vị A-la-hán.
28. Aṭṭhame pacchābhattanti ekāsanikakhalupacchābhattikānaṃ pātova bhuttānaṃ antomajjhanhikopi pacchābhattameva, idha pana pakatibhattasseva pacchato pacchābhattanti veditabbaṃ.
28. In the eighth sutta, pacchābhattaṃ means that even for those who observe the ekāsanika and khalupacchābhattika dhutaṅgas and have eaten early in the morning, the time even within midday is still pacchābhattaṃ. Here, however, it should be understood as the time after the usual meal.
Trong bài kinh thứ tám, pacchābhattaṃ (sau bữa ăn) đối với những vị hành ekāsanika (chỉ ăn một lần) và khalupacchābhattika (không ăn sau khi đã ăn), ngay cả thời gian giữa trưa cũng là sau bữa ăn nếu họ đã ăn vào buổi sáng. Tuy nhiên, ở đây, cần hiểu pacchābhattaṃ là sau bữa ăn thông thường.
Piṇḍapātapaṭikkantānanti piṇḍapātato paṭikkantānaṃ, piṇḍapātaṃ pariyesitvā bhattakiccassa niṭṭhāpanavasena tato nivattānaṃ.
Having returned from alms-round (piṇḍapātapaṭikkantānaṃ): having returned from the alms-round, meaning having returned from seeking alms-food and finishing the meal duty.
Piṇḍapātapaṭikkantānaṃ (những vị đã trở về từ việc khất thực) có nghĩa là những vị đã trở về từ việc khất thực, tức là đã hoàn thành bữa ăn sau khi đi khất thực và đã quay về từ đó.
Karerimaṇḍalamāḷeti ettha karerīti varuṇarukkhassa nāmaṃ.
Here, in Karerimaṇḍalamāḷe, Karerī is the name of the varuṇa tree.
Trong cụm từ karerimaṇḍalamāḷe, karerī là tên của cây varuṇa (cây thủy ba).
So kira gandhakuṭiyā maṇḍapassa sālāya ca antare hoti, tena gandhakuṭīpi ‘‘karerikuṭikā’’ti vuccati, maṇḍapopi sālāpi ‘‘karerimaṇḍalamāḷo’’ti.
This tree is said to be between the Perfumed Chamber (gandhakuṭī) and the assembly hall (maṇḍapa or sālā). Therefore, the Perfumed Chamber is called "Karerikuṭikā," and the assembly hall is called "Karerimaṇḍalamāḷo."
Cây này được cho là nằm giữa gandhakuṭi (hương thất) và maṇḍapa (chánh điện) hoặc sālā (đại sảnh). Vì vậy, gandhakuṭi cũng được gọi là karerikuṭikā, và maṇḍapa hay sālā cũng được gọi là karerimaṇḍalamāḷa.
Tasmā karerirukkhassa avidūre kate nisīdanasālasaṅkhāte maṇḍalamāḷe.
Therefore, in the maṇḍalamāḷa (circular pavilion) near the Karerī tree, which is an assembly hall for sitting.
Do đó, nó có nghĩa là trong maṇḍalamāḷa (đại sảnh hình tròn), tức là một sảnh ngồi được xây dựng không xa cây karerī.
Tiṇapaṇṇacchadanaṃ anovassakaṃ ‘‘maṇḍalamāḷo’’ti vadanti, atimuttakādilatāmaṇḍapo ‘‘maṇḍalamāḷo’’ti apare.
Some call a thatched or leaf-covered place, impervious to rain, a "maṇḍalamāḷa"; others call a pavilion of atimuttaka creeper and the like a "maṇḍalamāḷa."
Một số người gọi một mái che bằng cỏ và lá không bị dột là maṇḍalamāḷa, những người khác gọi một mái che bằng dây leo như atimuttaka (hoa lài) là maṇḍalamāḷa.
Kālena kālanti kāle kāle antarantarā, tasmiṃ tasmiṃ samayeti attho.
From time to time (kālena kālaṃ) means at intervals, at various times.
Kālena kālaṃ (thỉnh thoảng) có nghĩa là từng lúc, giữa các khoảng thời gian, tức là vào những thời điểm khác nhau.
Manāpiketi manavaḍḍhake, piyarūpe iṭṭheti attho.
Agreeable (manāpike) means pleasing to the mind, lovely and desirable.
Manāpike (dễ chịu) có nghĩa là làm tăng thêm tâm ý, tức là những gì đáng yêu và mong muốn.
Iṭṭhāniṭṭhabhāvo ca puggalavasena ca dvāravasena ca gahetabbo.
The state of being agreeable or disagreeable should be understood with respect to individuals and sense-doors.
Trạng thái đáng mong muốn và không đáng mong muốn cần được hiểu theo cá nhân và theo căn môn.
Ekaccassa hi iṭṭhābhimato ekaccassa aniṭṭho hoti, ekaccassa aniṭṭhābhimato ekaccassa iṭṭho.
For some, what is considered agreeable might be disagreeable to others; what is considered disagreeable to some might be agreeable to others.
Thật vậy, điều một người ưa thích có thể là điều một người khác không ưa thích, và điều một người không ưa thích có thể là điều một người khác ưa thích.
Tathā ekassa dvārassa iṭṭho aññassa aniṭṭho.
Similarly, what is agreeable to one sense-door might be disagreeable to another.
Tương tự, điều một căn môn ưa thích có thể là điều một căn môn khác không ưa thích.
Vipākavasena panettha vinicchayo veditabbo.
Here, the discernment should be understood based on results.
Trong trường hợp này, sự phân định cần được hiểu theo quả báo (vipāka).
Kusalavipāko hi ekantena iṭṭho, akusalavipāko aniṭṭho evāti.
For the result of wholesome actions is always agreeable, and the result of unwholesome actions is always disagreeable.
Thật vậy, quả báo thiện (kusalavipāka) hoàn toàn là đáng mong muốn, còn quả báo bất thiện (akusalavipāka) thì hoàn toàn không đáng mong muốn.
Cakkhunā rūpe passitunti gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭho upāsakehi gehaṃ pavesetvā pūjāsakkārakaraṇatthaṃ upanītesu āsanavitānādīsu nānāvirāgasamujjalavaṇṇasaṅkhāte rajanīye aññe ca saviññāṇakarūpe cakkhudvārikaviññāṇehi passituṃ.
To see forms with the eye (cakkhunā rūpe passituṃ) means for a bhikkhu who has entered a village for alms, to see with eye-consciousness various enchanting and resplendent colors in seats, canopies, and other adornments brought forth by devotees for offerings and veneration, and other living forms.
Cakkhunā rūpe passituṃ (dùng mắt thấy sắc) có nghĩa là khi đi vào làng khất thực, được các cư sĩ mời vào nhà để cúng dường và tôn kính, vị ấy dùng nhãn thức để thấy các sắc đáng ưa thích, các sắc có màu sắc rực rỡ khác nhau, và các sắc hữu sinh khác.
Saddeti tatheva issarajanānaṃ gehaṃ paviṭṭho tesaṃ payutte gītavāditasadde sotuṃ.
Sounds (sadde) means similarly, having entered the houses of influential people, to hear the harmonious sounds of singing and instrumental music produced by them.
Sadde (tiếng) có nghĩa là tương tự, khi vào nhà của những người quyền quý, vị ấy nghe những âm thanh ca hát và nhạc cụ được họ trình diễn.
Gandheti tathā tehi pūjāsakkāravasena upanīte pupphadhūmādigandhe ghāyituṃ.
Smells (gandhe) means similarly, to smell the scents of flowers, incense, and so on, brought forth by them as offerings and veneration.
Gandhe (hương) có nghĩa là tương tự, vị ấy ngửi những mùi hương từ hoa, trầm hương, v.v., được họ dâng cúng với lòng tôn kính.
Raseti tehi dinnāhāraparibhoge nānaggarase sāyituṃ.
Tastes (rase) means to taste various excellent flavors in the food offered and consumed by them.
Rase (vị) có nghĩa là vị ấy nếm những vị ngon khác nhau trong các món ăn được họ dâng cúng.
Phoṭṭhabbeti mahagghapaccattharaṇesu āsanesu nisinnakāle sukhasamphasse phoṭṭhabbe phusituṃ.
Tangibles (phoṭṭhabbe) means to experience pleasant tactile sensations when sitting on expensive furnishings and seats.
Phoṭṭhabbe (xúc) có nghĩa là khi ngồi trên những chỗ ngồi có trải thảm quý giá, vị ấy cảm nhận những xúc chạm dễ chịu.
Evañca pañcadvārikaiṭṭhārammaṇappaṭilābhaṃ kittetvā idāni manodvārikaiṭṭhārammaṇappaṭilābhaṃ dassetuṃ ‘‘sakkato’’tiādi vuttaṃ.
Thus, after extolling the attainment of agreeable objects through the five sense-doors, now to show the attainment of agreeable objects through the mind-door, it is said, " honored" (sakkato) and so on.
Sau khi tán thán sự thâu nhận các đối tượng đáng ưa thích qua năm căn môn như vậy, bây giờ để chỉ ra sự thâu nhận các đối tượng đáng ưa thích qua ý môn, câu ‘‘sakkato’’ (được tôn kính) v.v. đã được nói.
Taṃ heṭṭhā vuttatthameva.
That is the same meaning as stated earlier.
Điều đó đã được giải thích ở phần dưới.
Kiṃ pana apiṇḍapātikānaṃ ayaṃ nayo na labbhatīti?
But is this method not available to those who do not go on alms-round?
Nhưng lẽ nào những người không hành khất thực không thể đạt được điều này?
Labbhati.
It is available.
Có thể đạt được.
Tesampi hi nimantanasalākabhattādiatthaṃ gāmaṃ gatakāle uḷāravibhavā upāsakā tathā sakkārasammānaṃ karontiyeva, taṃ pana aniyataṃ.
Indeed, when they go to a village for invited meals, ticket meals, etc., wealthy devotees also offer them honor and respect; but that is irregular.
Thật vậy, khi những vị ấy đi vào làng để nhận lời mời, phiếu thực, v.v., những cư sĩ giàu có cũng thực hiện sự tôn kính và trọng vọng như vậy, nhưng điều đó là không cố định.
Piṇḍapātikānaṃ pana tadā niccameva tattha pūjāsakkāraṃ kariyamānaṃ disvā, sakkāragarutāya anissaraṇamagge ṭhatvā, ayonisomanasikāravasena te bhikkhū evamāhaṃsu.
However, seeing the constant offerings and veneration being made to the piṇḍapātikas at that time, and regarding the veneration as important, the bhikkhus, remaining on a path that does not lead to escape and with improper attention, spoke thus.
Tuy nhiên, khi thấy sự cúng dường và tôn kính luôn được thực hiện cho những vị hành khất thực vào thời điểm đó, do sự tôn trọng đối với sự tôn kính, các vị tỳ-khưu ấy đã nói như vậy với sự tác ý không đúng đắn, không đứng trên con đường giải thoát.
Tenevāha – ‘‘handāvuso, mayampi piṇḍapātikā homā’’tiādi.
That is why it is said, " Come, friends, let us also be alms-food eaters" and so on.
Chính vì thế mà Đức Phật đã nói: ‘‘Handāvuso, mayampi piṇḍapātikā homā’’ (Này các bạn, chúng ta cũng hãy trở thành người hành khất thực) v.v.
Tattha handāti vossaggatthe nipāto.
There, handā is an interjection in the sense of urging.
Trong đó, handā là một từ cảm thán dùng để khuyến khích.
Lacchāmāti labhissāma.
We will obtain (lacchāmā) means we shall receive.
Lacchāmā có nghĩa là chúng ta sẽ nhận được.
Tenupasaṅkamīti tattha surabhigandhakuṭiyaṃ nisinno tesaṃ taṃ kathāsallāpaṃ sutvā ‘‘ime bhikkhū mādisassa nāma buddhassa sāsane pabbajitvā mayā saddhiṃ ekavihāre vasantāpi evaṃ ayonisomanasikāravasena kathaṃ pavattenti, sallekhe na vattanti, handa te tato nivāretvā sallekhavihāre niyojessāmī’’ti maṇḍalamāḷaṃ upasaṅkami.
He approached them (tenupasaṅkamī) means that the Buddha, while sitting in the Perfumed Chamber (surabhigandhakuṭī), heard their conversation and thought, "These bhikkhus, having gone forth into the Dispensation of a Buddha like me, and living in the same monastery with me, how can they speak thus with improper attention and not practice austerities? Come, I shall restrain them from that and encourage them in the practice of austerity." Thus, he approached the maṇḍalamāḷa.
Tenupasaṅkamī (Ngài đến gần đó) có nghĩa là, khi Đức Phật đang ngồi trong hương thất thơm ngát, nghe cuộc trò chuyện của các vị tỳ-khưu đó, Ngài suy nghĩ: “Những vị tỳ-khưu này, đã xuất gia trong giáo pháp của một vị Phật như ta, và đang sống cùng một trú xứ với ta, tại sao lại hành xử với tác ý không đúng đắn như vậy, không thực hành hạnh thiểu dục? Ta hãy ngăn họ lại và hướng họ vào hạnh thiểu dục.” Với ý nghĩ đó, Ngài đã đến maṇḍalamāḷa (đại sảnh hình tròn).
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is as explained earlier.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói ở dưới.
Tattha no ce saddasilokanissitoti ‘‘aho ayyo appiccho santuṭṭho paramasallekhavuttī’’tiādinā parehi kittitabbasaddasaṅkhātaṃ silokaṃ.
There, if he is not attached to fame and honor (no ce saddasilokanissito) refers to fame (silokaṃ) which is praised by others as: "Oh, the Venerable one is of few wishes, content, and lives a life of supreme austerity."
Trong đó, no ce saddasilokanissito (nếu không nương tựa vào danh tiếng và sự tán thán) có nghĩa là nếu vị ấy không nương tựa vào danh tiếng, tức là sự tán thán mà người khác dành cho vị ấy với những lời như: “Ôi, vị Tôn giả này thật ít dục, biết đủ, và có lối sống thiểu dục tối thượng”.
Taṇhāya nissito na hoti ceti attho.
The meaning is that he is not dependent on craving.
Và ý nghĩa là nếu vị ấy không nương tựa vào tham ái.
Saddo vā sammukhā vaṇṇabhaṇanathutighoso, siloko parammukhabhūtā pasaṃsā patthaṭayasatā vā.
Sadda (sound) refers to the voice of praise and commendation spoken directly, while siloka (fame) refers to commendation and widespread renown that arises when one is absent.
Hoặc sadda là tiếng khen ngợi, tán thán trực tiếp; siloka là lời khen ngợi hoặc danh tiếng lan truyền khi không có mặt.
Sesaṃ anantarasutte vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated in the preceding sutta.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói trong bài kinh liền trước.
29. Navame ko nu kho, āvuso, sippaṃ jānātīti, āvuso, amhesu idha sannipatitesu ko nu jīvitanimittaṃ sikkhitabbaṭṭhena ‘‘sippa’’nti laddhanāmaṃ yaṃkiñci ājīvaṃ vijānāti?
29. In the ninth (sutta), ko nu kho, āvuso, sippaṃ jānātī means, “Friends, among us gathered here, who knows any livelihood, called a ‘craft’ (sippa) because it is to be learned as a means of living?”
Trong bài kinh thứ chín, ko nu kho, āvuso, sippaṃ jānātī (Này các bạn, ai biết nghề gì?) có nghĩa là, này các bạn, trong số chúng ta đang tụ họp ở đây, ai biết bất kỳ nghề nào, được gọi là sippa (nghề) vì đó là điều cần học để kiếm sống?
Ko kiṃ sippaṃ sikkhīti ko dīgharattaṃ sippācariyakulaṃ payirupāsitvā āgamato payogato ca hatthisippādīsu kiṃ sippaṃ sikkhi?
Who learned what craft? Who, having long attended a craft-master's family, learned what craft among elephant-crafts and so on, through both theory and practice?
Ko kiṃ sippaṃ sikkhī (Ai đã học nghề gì?) có nghĩa là, ai đã học nghề gì, chẳng hạn như nghề điều khiển voi, bằng cách phục vụ thầy dạy nghề trong một thời gian dài, cả về lý thuyết lẫn thực hành?
Kataraṃ sippaṃ sippānaṃ agganti sabbasippānaṃ agārayhatāya mahapphalatāya akicchasiddhiyā ca kataraṃ sippaṃ aggaṃ uttamaṃ?
Which craft is the foremost among crafts? Which craft is foremost, supreme, among all crafts, due to its blamelessness, great fruitfulness, and easy accomplishment?
Kataraṃ sippaṃ sippānaṃ agga (Nghề nào là cao quý nhất trong các nghề?) có nghĩa là, nghề nào là cao quý nhất, tối thượng trong tất cả các nghề, vì không bị chê trách, mang lại nhiều lợi ích và dễ dàng đạt được thành công?
Yaṃ nissāya sukhena sakkā jīvitunti adhippāyo.
The intention is: "By relying on which, one can easily live."
Ý nghĩa là: nhờ nương tựa vào nghề nào mà người ta có thể sống một cách dễ dàng.
Tatthekacceti tesu bhikkhūsu ekacce bhikkhū.
Tatthekacce means some bhikkhus among those bhikkhus.
Tatthekacce có nghĩa là một số tỳ-khưu trong số các tỳ-khưu đó.
Ye hatthācariyakulā pabbajitā te.
Those who had gone forth from a family of elephant-trainers.
Đó là những vị đã xuất gia từ gia đình huấn luyện voi.
Evamāhaṃsūti te evaṃ bhaṇiṃsu.
Evamāhaṃsu means they spoke thus.
Evamāhaṃsū có nghĩa là họ đã nói như vậy.
Ito parampi ‘‘ekacce’’ti vuttaṭṭhāne eseva nayo.
The same method applies to subsequent instances of "some."
Từ đây trở đi, ở những chỗ được nói là “một số”, cũng theo cách này.
Hatthisippanti yaṃ hatthīnaṃ pariggaṇhanadamanasāraṇarogatikicchādibhedaṃ kattabbaṃ, taṃ uddissa pavattaṃ sabbampi sippaṃ idha ‘‘hatthisippa’’nti adhippetaṃ.
Hatthisippaṃ here refers to all crafts related to elephants, such as capturing, taming, training, and treating their diseases.
Hatthisippa (nghệ thuật huấn luyện voi) có nghĩa là tất cả các kỹ năng liên quan đến việc bắt, thuần hóa, điều khiển, chữa bệnh cho voi, v.v., được đề cập ở đây là “nghệ thuật huấn luyện voi”.
Assasippanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to assasippaṃ (horse-craft).
Đối với assasippa (nghệ thuật huấn luyện ngựa), cũng theo cách này.
Rathasippaṃ pana rathayoggānaṃ damanasāraṇādividhānavasena ceva rathassa karaṇavasena ca veditabbaṃ.
Rathasippaṃ (chariot-craft) should be understood in terms of taming and training chariot-yoked animals, as well as making chariots.
Còn rathasippa (nghệ thuật điều khiển xe) cần được hiểu là kỹ năng thuần hóa và điều khiển các loài vật kéo xe, cũng như kỹ năng chế tạo xe.
Dhanusippanti issāsasippaṃ, yo dhanubbedhoti vuccati.
Dhanusippaṃ (bow-craft) is archery, referred to as one skilled in the bow.
Dhanusippa (nghệ thuật bắn cung) là kỹ năng của cung thủ, người được gọi là bậc thầy về cung.
Tharusippanti sesaāvudhasippaṃ.
Tharusippaṃ (sword-craft) is the craft of other weapons.
Tharusippa (nghệ thuật dùng kiếm) là kỹ năng sử dụng các loại vũ khí còn lại.
Muddāsippanti hatthamuddāya gaṇanasippaṃ.
Muddāsippaṃ (finger-counting craft) is the craft of counting by hand gestures.
Muddāsippa (nghệ thuật tính nhẩm) là kỹ năng đếm bằng ngón tay.
Gaṇanasippanti acchiddakagaṇanasippaṃ.
Gaṇanasippaṃ (calculation craft) is the craft of uninterrupted, accurate calculation.
Gaṇanasippa (nghệ thuật tính toán) là kỹ năng tính toán không sai sót.
Saṅkhānasippanti saṅkalanapaṭuppādanādivasena piṇḍagaṇanasippaṃ.
Saṅkhānasippaṃ (reckoning craft) is the craft of calculating totals, such as by addition and production.
Saṅkhānasippa (nghệ thuật ước tính) là kỹ năng tính tổng thể dựa trên các phép cộng, trừ, v.v.
Taṃ yassa paguṇaṃ hoti, so rukkhampi disvā ‘‘ettakāni ettha paṇṇānī’’ti gaṇituṃ jānāti.
One who is skilled in this can see a tree and know how many leaves it has.
Người nào thành thạo kỹ năng đó, dù chỉ nhìn một cái cây, cũng có thể đếm được “có bấy nhiêu lá trên cây này”.
Lekhāsippanti nānākārehi akkharalikhanasippaṃ, lipiñāṇaṃ vā.
Lekhāsippaṃ (writing craft) is the craft of writing letters in various ways, or knowledge of script.
Lekhāsippa (nghệ thuật viết) là kỹ năng viết chữ theo nhiều cách khác nhau, hoặc kiến thức về chữ viết.
Kāveyyasippanti attano cintāvasena vā parato paṭiladdhasutavasena vā, ‘‘imassa ayamattho, evaṃ naṃ yojessāmī’’ti evaṃ atthavasena vā, kiñcideva kabbaṃ disvā, ‘‘tappaṭibhāgaṃ kabbaṃ karissāmī’’ti ṭhānuppattikapaṭibhānavasena vā cintākaviādīnaṃ catunnaṃ kavīnaṃ kabbakaraṇasippaṃ.
Kāveyyasippaṃ (poetry craft) is the craft of composing poetry by the four types of poets—namely, the thought-poet, the heard-poet, the meaning-poet, and the spontaneous-poet—either through one's own thought, or through knowledge gained from others, or by seeing some poem and thinking, "This is its meaning; I will apply it thus," or by thinking, "I will compose a similar poem in response to the occasion."
Kāveyyasippa (nghệ thuật làm thơ) là kỹ năng sáng tác thơ của bốn loại thi sĩ: thi sĩ tư duy, thi sĩ học hỏi, thi sĩ ý nghĩa, và thi sĩ ứng đối – hoặc do tư duy của mình, hoặc do học hỏi từ người khác, hoặc dựa trên ý nghĩa (như thấy một bài thơ nào đó và nghĩ: “Ý nghĩa của bài này là vậy, mình sẽ sắp xếp nó như thế này”), hoặc do khả năng ứng đối tức thời (như thấy một bài thơ và nghĩ: “Mình sẽ làm một bài thơ tương tự”).
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was stated by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:
Lokāyatasippanti ‘‘kāko seto aṭṭhīnaṃ setattā, balākā rattā lohitassa rattattā’’ti evamādinayappavattaṃ paralokanibbānānaṃ paṭisedhakaṃ vitaṇḍasatthasippaṃ.
Lokāyatasippaṃ (worldly philosophy craft) is the craft of sophistry that denies the other world and Nibbāna, proceeding in ways such as "a crow is white because its bones are white, a crane is red because its blood is red."
Lokāyatasippa (nghệ thuật biện luận thế gian) là kỹ năng tranh luận phủ nhận thế giới bên kia và Nibbāna, theo cách như: “Quạ màu trắng vì xương của nó trắng, cò màu đỏ vì máu của nó đỏ”, v.v.
Khattavijjāsippanti abbheyyamāsurakkhādinītisatthasippaṃ.
Khattavijjāsippaṃ (field-science craft) is the craft of political science, such as increasing and diminishing produce.
Khattavijjāsippa (nghệ thuật tướng số) là kỹ năng về khoa học chính trị như bảo vệ lãnh thổ khỏi thiên tai, v.v.
Imāni kira dvādasa mahāsippāni nāma.
These, it is said, are the twelve great crafts.
Đây được gọi là mười hai đại kỹ năng.
Tenevāha tattha tattha ‘‘sippānaṃ agga’’nti.
Therefore, it is said in various places, "foremost among crafts."
Chính vì thế, ở những chỗ khác, Đức Phật đã nói: “sippānaṃ agga” (kỹ năng tối thượng).
Tattha asippajīvīti catunnaṃ taṇhuppādānaṃ samucchedavikkhambhanena paccayāsāya visositattā yaṃkiñci sippaṃ upanissāya jīvikaṃ na kappetīti asippajīvī, etena ājīvapārisuddhisīlaṃ dasseti.
In this regard, asippajīvī (one who lives without a craft) means one who does not make a living by relying on any craft, because craving and clinging have been eradicated and suppressed, and attachment to requisites has been purified; by this, the sīla of purified livelihood (ājīvapārisuddhisīla) is shown.
Trong đó, asippajīvī (không sống bằng nghề nghiệp) có nghĩa là vị ấy không sống bằng bất kỳ nghề nghiệp nào, vì đã làm khô cạn sự khao khát vật chất bằng cách diệt trừ và trấn áp bốn loại chấp thủ (taṇhuppādāna). Điều này thể hiện giới hạnh thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhisīla).
Lahūti appakiccatāya sallahukavuttitāya ca lahu abahulasambhāro, etena catupaccayasantosasiddhaṃ subharataṃ dasseti.
Lahū (light) means one who is light and has few burdens, due to having few duties and a light way of life; by this, the ease of support (subharatā) achieved through contentment with the four requisites is shown.
Lahū (nhẹ nhàng) có nghĩa là ít việc, sống nhẹ nhàng, không có nhiều vật dụng. Điều này thể hiện sự dễ nuôi (subharata) đạt được nhờ sự biết đủ về bốn vật dụng.
Atthakāmoti sadevakassa lokassa atthameva kāmetīti atthakāmo, etena sattānaṃ anatthaparivajjanassa pakāsitattā pātimokkhasaṃvarasīlaṃ dasseti pāṇātipātādianatthaviramaṇaparidīpanato.
Atthakāmo (one who desires welfare) means one who desires only the welfare of the world, including devas; by this, the sīla of Pātimokkha restraint (pātimokkhasaṃvarasīla) is shown, as it reveals the avoidance of harm to beings, such as abstaining from killing.
Atthakāmo (mong cầu lợi ích) có nghĩa là vị ấy chỉ mong cầu lợi ích cho tất cả chúng sinh, kể cả chư thiên. Điều này thể hiện giới Pātimokkha saṃvara (giới luật của Tỳ-khưu) bằng cách chỉ ra sự tránh xa những điều bất lợi như sát sinh, v.v., tức là tránh xa những điều bất lợi cho chúng sinh.
Yatindriyoti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ abhijjhādyappavattito saṃyamena yatindriyo, etena indriyasaṃvarasīlaṃ vuttaṃ.
Yatindriyo (one whose faculties are restrained) means one whose six faculties, such as the eye, are restrained by self-control, preventing the arising of covetousness and so on; by this, the sīla of faculty restraint (indriyasaṃvarasīla) is stated.
Yatindriyo (người chế ngự các căn) có nghĩa là vị ấy chế ngự sáu căn như mắt, v.v., bằng cách không để tham ái, v.v., phát sinh. Điều này nói về giới Indriyasaṃvara (giới chế ngự các căn).
Sabbadhi vippamuttoti evaṃ suparisuddhasīlo catupaccayasantose avaṭṭhito sappaccayaṃ nāmarūpaṃ pariggahetvā aniccādivasena saṅkhāre sammasanto vipassanaṃ ussukkāpetvā tato paraṃ paṭipāṭiyā pavattitehi catūhi ariyamaggehi saṃyojanānaṃ pahīnattā sabbadhi sabbattha bhavādīsu vippamutto.
Sabbadhi vippamutto (completely liberated in every way) means that such a person, having exceedingly pure virtue, established in contentment with the four requisites, having comprehended mind-and-matter with conditions, contemplating formations in terms of impermanence and so on, having exerted effort in insight, and thereafter, due to the abandonment of the fetters by the four Noble Paths that arose in due order, is completely released from all existences and so on, everywhere.
Sabbadhi vippamutto (hoàn toàn giải thoát) có nghĩa là vị ấy, với giới hạnh thanh tịnh như vậy, an trú trong sự biết đủ về bốn vật dụng, sau khi nắm giữ danh sắc có duyên, quán xét các hành theo phương diện vô thường, v.v., đã thúc đẩy thiền quán (vipassanā), và sau đó, nhờ bốn Thánh đạo được phát triển tuần tự, các kiết sử đã được đoạn trừ, nên vị ấy hoàn toàn giải thoát khỏi mọi nơi, mọi cảnh giới tồn tại, v.v.
Anokasārī amamo nirāsoti tathā sabbadhi vippamuttattā eva okasaṅkhātesu chasupi āyatanesu taṇhābhisaraṇassa abhāvena anokasārī, rūpādīsu katthaci mamaṅkārābhāvato amamo, sabbena sabbaṃ anāsīsanato nirāso.
Anokasārī amamo nirāso (not dwelling in abodes, without 'mine', without longing) means that in the same way, precisely because of being completely liberated, there is no craving that resorts to the six sense-bases, which are called "abodes," hence "anokasārī"; there is no notion of 'mine' in any of the sense-objects like forms, hence "amamo"; and there is no longing whatsoever for anything, hence "nirāso."
Anokasārī amamo nirāso (không lang thang trong nhà, không chấp thủ, không hy vọng) có nghĩa là, do đã hoàn toàn giải thoát như vậy, vị ấy không còn tham ái hướng về sáu xứ được gọi là “nhà” (oka), nên là anokasārī; không có sự chấp thủ “của tôi” đối với bất kỳ sắc, v.v., nào, nên là amamo; và hoàn toàn không mong cầu bất cứ điều gì, nên là nirāso.
Hitvā mānaṃ ekacaro sa bhikkhūti evaṃbhūto ca so arahattamaggappattisamakālameva anavasesaṃ mānaṃ hitvā pajahitvā ime bhikkhū viya gaṇasaṅgaṇikaṃ akatvā pavivekakāmatāya taṇhāsahāyavirahena ca sabbiriyāpathesu ekacaro, so sabbaso bhinnakilesattā paramatthato bhikkhu nāma.
Hitvā mānaṃ ekacaro sa bhikkhū (having abandoned conceit, that bhikkhu wanders alone) means that such a person, at the very moment of attaining the Arahant Path, abandons and relinquishes all conceit without remainder. Not forming groups or associations like these ordinary bhikkhus, but desiring solitude, and being free from the companion of craving, he wanders alone in all postures. That person, having completely destroyed defilements, is truly called a bhikkhu in the ultimate sense.
Hitvā mānaṃ ekacaro sa bhikkhū (người tỳ-khưu ấy đã từ bỏ kiêu mạn và sống độc cư) có nghĩa là vị Thánh nhân như vậy, ngay khi đạt đến Thánh đạo A-la-hán, đã từ bỏ hoàn toàn kiêu mạn, không kết giao bè phái như những tỳ-khưu này, mà sống độc cư trong mọi oai nghi vì yêu thích sự độc cư và không có bạn đồng hành là tham ái. Vị Thánh nhân đó, do đã đoạn trừ hoàn toàn các phiền não, thực sự là một tỳ-khưu theo nghĩa tối hậu.
Ettha ca ‘‘asippajīvī’’tiādinā lokiyaguṇā kathitā, ‘‘sabbadhi vippamutto’’tiādinā lokuttaraguṇā kathitā.
Here, worldly qualities are described by phrases such as "asippajīvī" (living without a craft), and supramundane qualities are described by phrases such as "sabbadhi vippamutto" (completely liberated in every way).
Ở đây, những phẩm chất thế gian được nói đến qua “asippajīvī”, v.v., và những phẩm chất siêu thế được nói đến qua “sabbadhi vippamutto”, v.v.
Tattha asippajīvītiādi ‘‘vibhave ṭhitasseva ayaṃ dhammo, na sippaṃ nissāya micchājīvena jīvikaṃ kappentassa, tasmā sippesu sāraggahaṇaṃ vissajjetvā adhisīlādīsuyeva tumhehi sikkhitabba’’nti dasseti.
Among these, "asippajīvī" and so on indicate that this Dhamma belongs only to one who lives without relying on a craft and earning a wrong livelihood. Therefore, it shows that you should abandon grasping at the essence in crafts and train yourselves only in higher virtue and so on.
Trong đó, “asippajīvī”, v.v., chỉ ra rằng pháp này (phẩm chất siêu thế) chỉ dành cho người đã an trú trong sự không sống bằng nghề nghiệp sai trái, chứ không phải cho người sống bằng nghề nghiệp sai trái dựa vào các kỹ năng. Do đó, các con cần từ bỏ việc nắm giữ cốt lõi trong các kỹ năng và chỉ nên học tập trong giới hạnh cao thượng (adhisīla), v.v.
Ādīsu (ma. ni. 1.503) okāsaloko.
In passages like these, the spatial world is spoken of.
Trong những câu như trên, là okāsaloka (thế gian không gian).
‘‘Eko loko – sabbe sattā āhāraṭṭhitikā, dve lokā – nāmañca rūpañca, tayo lokā – tisso vedanā, cattāro lokā – cattāro āhārā, pañca lokā – pañcupādānakkhandhā, cha lokā – cha ajjhattikāni āyatanāni, satta lokā – satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā – aṭṭha lokadhammā, nava lokā – nava sattāvāsā, dasa lokā – dasāyatanāni, dvādasa lokā – dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā – aṭṭhārasa dhātuyo’’tiādīsu (paṭi. ma. 1.112) saṅkhāraloko.
In such instances as, “There is one world – all beings subsist on nutriment; there are two worlds – mind-and-matter; there are three worlds – the three feelings; there are four worlds – the four nutriments; there are five worlds – the five aggregates of clinging; there are six worlds – the six internal sense bases; there are seven worlds – the seven stations of consciousness; there are eight worlds – the eight worldly conditions; there are nine worlds – the nine abodes of beings; there are ten worlds – the ten sense bases; there are twelve worlds – the twelve sense bases; there are eighteen worlds – the eighteen elements,” the world of formations (saṅkhāraloka) is spoken of.
“Một thế gian: tất cả chúng sinh đều tồn tại nhờ thực phẩm. Hai thế gian: danh và sắc. Ba thế gian: ba loại cảm thọ. Bốn thế gian: bốn loại thực phẩm. Năm thế gian: năm uẩn chấp thủ. Sáu thế gian: sáu nội xứ. Bảy thế gian: bảy trú xứ của thức. Tám thế gian: tám pháp thế gian. Chín thế gian: chín trú xứ của chúng sinh. Mười thế gian: mười xứ. Mười hai thế gian: mười hai xứ. Mười tám thế gian: mười tám giới.” – Trong những câu như trên, là saṅkhāraloka (thế gian hữu vi).
‘‘Sassato loko, asassato loko’’tiādīsu sattaloko vutto.
In such instances as, “The world is eternal, the world is not eternal,” the world of beings (sattaloka) is spoken of.
Trong những câu như “Thế gian là thường còn, thế gian là vô thường”, là sattaloka (thế gian chúng sinh) được nói đến.
Idhāpi sattaloko veditabbo.
Here too, the world of beings should be understood.
Ở đây cũng nên hiểu là sattaloka (thế gian chúng sinh).
Tattha lokīyati vicittākārato dissatīti cakkavāḷasaṅkhāto loko okāsaloko, saṅkhāro lujjati palujjatīti loko, lokīyati ettha puññapāpaṃ tabbipāko cāti sattaloko.
Among these, the world spoken of as the cosmos, the okāsaloka, is that which is seen in various wondrous ways, hence it is called "loka" (that which is seen). The saṅkhāra (formation) falls apart and disintegrates, hence it is called "loka" (that which disintegrates). The sattaloka is that in which wholesome and unwholesome deeds and their results reside, hence it is called "loka" (that in which deeds reside).
Trong đó, thế gian được nhìn thấy với nhiều hình thức đa dạng, nên thế gian được gọi là cakkavāḷa (vũ trụ) là okāsaloka; những gì bị hủy hoại, tan rã là saṅkhāraloka; và nơi mà thiện và ác cùng với quả báo của chúng tồn tại là sattaloka.
Tesu bhagavā mahākaruṇāya anukampamāno saṃsāradukkhato mocetukāmo sattalokaṃ olokesi.
Among these, the Blessed One, out of great compassion, wishing to free beings from the suffering of saṃsāra, surveyed the world of beings.
Trong ba loại thế gian đó, Đức Thế Tôn, với lòng đại bi thương xót, mong muốn giải thoát chúng sinh khỏi khổ đau luân hồi, đã quán sát sattaloka.
Katamassa pana sattāhassa accayena olokesi?
After the passing of which of the seven-day periods did he survey it?
Đức Phật đã quán sát sau khi trải qua tuần lễ nào?
Paṭhamassa sattāhassa.
After the first seven-day period.
Sau tuần lễ đầu tiên.
Bhagavā hi pallaṅkasattāhassa pariyosāne pacchimayāmāvasāne ‘‘yadā have pātubhavanti dhammā…pe… sūriyova obhāsayamantalikkha’’nti (udā. 1-3; kathā. 321; mahāva. 1-3) imaṃ ariyamaggānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānetvā, ‘‘ahaṃ tāva evaṃ suduttaraṃ saṃsāramahoghaṃ imāya dhammanāvāya samuttaritvā nibbānapāre ṭhito, handa dāni lokampi tāressāmi, kīdiso nu kho loko’’ti lokaṃ volokesi.
For the Blessed One, at the end of the seven-day period in the Pallaṅka and at the close of the last watch, uttered this udāna, which illuminates the power of the Noble Path: "When things become manifest to the ardent, meditating brahman... just as the sun illuminates the sky." Having uttered this, he surveyed the world, thinking, "I have now crossed this extremely difficult great flood of saṃsāra by means of this Dhamma-boat and stand on the shore of Nibbāna; well then, I shall now lead the world across. What indeed is this world like?"
Sau khi kết thúc tuần lễ ngồi kiết già (pallaṅkasattāha), vào cuối canh cuối cùng, Đức Thế Tôn đã thốt lên bài Udāna (cảm hứng ngữ) này, diễn tả sự vĩ đại của Thánh đạo: “Khi nào các pháp hiện hữu… (v.v.)… như mặt trời chiếu sáng bầu trời”, và nghĩ: “Ta đã vượt qua dòng sông lớn của luân hồi khó vượt này bằng con thuyền pháp, đã đến bờ Nibbāna. Bây giờ, ta sẽ cứu độ thế gian. Thế gian này như thế nào?” – và Ngài đã quán sát thế gian.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’ti.
Referring to that, it is said: “Then the Blessed One, having emerged from that concentration after the passing of that seven-day period, surveyed the world with his Buddha-eye.”
Vì lẽ đó, đã được nói: “Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena tamhā samādhimhā vuṭṭhahitvā buddhacakkhunā lokaṃ volokesī” (Rồi Đức Thế Tôn, sau khi tuần lễ đó trôi qua, từ thiền định ấy đứng dậy, đã dùng Phật nhãn quán sát thế gian).
Tattha volokesīti vividhehi ākārehi passi, hatthatale ṭhapitaāmalakaṃ viya attano ñāṇena paccakkhaṃ akāsi.
There, volokesī means 'saw in various ways'; he made it manifest to his own knowledge, like a myrobalan fruit placed on the palm of his hand.
Trong đó, volokesī (quán sát) có nghĩa là Ngài đã nhìn thấy bằng nhiều cách khác nhau, đã làm cho mọi thứ trở nên hiển nhiên bằng trí tuệ của mình, như một quả āmālaka (me rừng) được đặt trong lòng bàn tay.
Anekehi santāpehītiādi volokitākāradassanaṃ.
The phrase “anekehi santāpehī” and so forth shows the manner of his surveying.
Anekehi santāpehī (với nhiều sự khổ não), v.v... là sự trình bày về cách thức quán sát.
Anekehi santāpehīti anekehi dukkhehi.
“Anekehi santāpehī” means by many sufferings.
Anekehi santāpehī có nghĩa là với nhiều sự khổ.
Dukkhañhi santāpanapīḷanaṭṭhena santāpoti vuccati.
Suffering is indeed called santāpa (anguish) because it is a torment and an affliction.
Quả thật, khổ (dukkha) được gọi là sự khổ não (santāpa) theo nghĩa gây nóng bức và bức bách.
Yathāha – ‘‘dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho’’ti (paṭi. ma. 1.17).
As it is said: "The meaning of oppression, the meaning of conditionedness, the meaning of torment, the meaning of change for suffering."
Như đã nói: “Khổ có nghĩa là bức bách, có nghĩa là được tạo tác, có nghĩa là khổ não, có nghĩa là biến đổi.”
Tañca dukkhadukkhādivasena ceva jātiādivasena ca anekappakāraṃ.
And that suffering is of many kinds, in terms of the suffering of suffering and so forth, and in terms of birth and so forth.
Và sự khổ ấy có nhiều loại, theo nghĩa khổ-khổ, v.v... và theo nghĩa sinh, v.v...
Tena vuttaṃ ‘‘anekehi santāpehī’’ti.
Therefore it is said, "by many torments."
Vì vậy, đã nói “với nhiều sự khổ não.”
Anekehi dukkhehi santappamāne pīḷiyamāne bādhiyamāne.
They are afflicted, tormented, oppressed by many sufferings.
Bởi nhiều sự khổ, bị làm cho khổ não, bị bức bách, bị quấy nhiễu.
Pariḷāhehīti paridāhehi.
Pariḷāhehī means by burning fevers.
Pariḷāhehī có nghĩa là bởi sự nóng cháy.
Pariḍayhamāneti indhanaṃ viya agginā samantato ḍayhamāne.
Pariḍayhamāne means burning all around, like fuel by fire.
Pariḍayhamāne có nghĩa là đang bị thiêu đốt khắp nơi như củi bị lửa thiêu đốt.
Rāgajehīti rāgasambhūtehi.
Rāgajehī means born of lust.
Rāgajehī có nghĩa là do tham ái sinh ra.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ còn lại cũng theo cách đó.
Rāgādayo hi yasmiṃ santāne uppajjanti, taṃ niddahantā viya vibādhenti, tena vuttaṃ – ‘‘tayome, bhikkhave, aggī – rāgaggi, dosaggi, mohaggī’’ti (itivu. 93).
For lust and so forth, when they arise in a continuum, afflict it as if burning it up. Thus it is said: "These three, monks, are fires: the fire of lust, the fire of hatred, the fire of delusion."
Quả thật, tham ái, v.v... khi sinh khởi trong dòng tâm thức nào, chúng quấy nhiễu như thiêu đốt dòng tâm thức ấy, vì vậy đã nói: “Này các tỳ-khưu, có ba ngọn lửa này: lửa tham (rāgaggi), lửa sân (dosaggi), lửa si (mohaggi).”
Yato te cittaṃ kāyañca kilesentīti kilesāti vuccanti.
Because they defile the mind and body, they are called defilements (kilesa).
Vì chúng làm ô nhiễm tâm và thân, nên chúng được gọi là phiền não (kilesa).
Ettha ca pariḍayhamāneti etena bhagavā rāgādikilesānaṃ pavattidukkhataṃ, tena ca sattānaṃ abhibhūtataṃ dasseti.
Here, with the word "pariḍayhamāne" (burning fiercely), the Blessed One shows the suffering of the occurrence of defilements such as lust, and how beings are overwhelmed by them.
Ở đây, với từ pariḍayhamāne, Đức Thế Tôn cho thấy sự khổ của sự tiếp diễn của các phiền não như tham ái, v.v..., và sự bị chế ngự của các chúng sanh bởi chúng.
Santappamāneti iminā pana tesaṃ kālantaradukkhataṃ, tena nirantaropaddavatañca dasseti.
With "santappamāne" (tormented), however, he shows their suffering at a later time, and their continuous affliction thereby.
Với từ santappamāne, Ngài cho thấy sự khổ của chúng trong tương lai, và sự quấy nhiễu không ngừng của chúng.
Bhagavā hi bodhirukkhamūle aparājitapallaṅke nisinno paṭhamayāme pubbenivāsaṃ anussaritvā majjhimayāme dibbacakkhuṃ visodhetvā pacchimayāme paṭiccasamuppāde ñāṇaṃ otāretvā kilesamūlakaṃ vaṭṭadukkhaṃ abhiññāya saṅkhāre pariggahetvā sammasanto anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhetvā ariyamaggādhigamena sayaṃ vigataviddhastakileso abhisambuddho hutvā paccavekkhaṇānantaraṃ anavasesānaṃ kilesānaṃ pahīnattā attano vaṭṭadukkhassa parikkhīṇabhāvadīpakaṃ sabbabuddhānaṃ avijahitaṃ ‘‘anekajātisaṃsāra’’nti (dha. pa. 153) udānaṃ udānetvā teneva pallaṅkena sattāhaṃ vimuttisukhapaṭisaṃvedī nisinno sattamāya rattiyā tīsu yāmesu vuttanayena tīṇi udānāni udānetvā tatiyaudānānantaraṃ buddhacakkhunā lokaṃ volokento ‘‘sakalamidaṃ sattānaṃ vaṭṭadukkhaṃ kilesamūlakaṃ, kilesā nāmete pavattidukkhā āyatimpi dukkhahetubhūtā, tehi ime sattā santappanti pariḍayhanti cā’’ti passi.
For the Blessed One, sitting on the unconquerable seat at the foot of the Bodhi tree, in the first watch recalled his past lives, in the middle watch purified his divine eye, and in the last watch focused his knowledge on dependent origination. Having fully understood the suffering of cycles of existence rooted in defilements, having comprehended the formations, and reflecting on them, he gradually developed insight. Through the attainment of the Noble Path, he became a fully awakened Buddha, whose defilements were completely destroyed. Immediately after the retrospection, because all defilements were abandoned without remainder, he uttered the udāna "Through many births I wandered" – which illuminates the complete cessation of his own suffering in saṃsāra and which is not abandoned by any Buddhas. Seated in that same posture, experiencing the bliss of liberation for seven days, he uttered three udānas in the three watches of the seventh night, as described. Immediately after the third udāna, as he surveyed the world with his Buddha-eye, he saw: "All this suffering of beings in saṃsāra is rooted in defilements. These defilements are suffering in their occurrence and also causes of suffering in the future. By these, these beings are tormented and burned."
Đức Thế Tôn, sau khi ngồi trên Bồ đoàn bất bại dưới gốc cây Bồ-đề, trong canh đầu đã hồi tưởng lại các kiếp sống trước; trong canh giữa đã làm thanh tịnh thiên nhãn; trong canh cuối đã nhập trí tuệ vào Duyên khởi; đã thắng tri sự khổ của luân hồi (vaṭṭadukkha) có gốc rễ từ phiền não; đã thâu tóm các hành (saṅkhāra) và quán sát chúng; dần dần phát triển tuệ quán (vipassanā); sau khi đạt đến Thánh đạo, tự mình trở thành bậc Chánh Đẳng Giác với các phiền não đã được diệt trừ và tiêu tan; sau khi quán xét, do tất cả phiền não đã được đoạn tận, Ngài đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) “Anekajātisaṃsāraṃ” (Ta đã lang thang trong luân hồi nhiều kiếp), một lời cảm hứng không bị tất cả chư Phật bỏ qua, cho thấy sự chấm dứt hoàn toàn sự khổ của luân hồi của chính Ngài; và Ngài đã ngồi trên cùng Bồ đoàn đó trong bảy ngày, cảm nhận sự an lạc của giải thoát (vimuttisukha). Vào đêm thứ bảy, trong ba canh, Ngài đã thốt lên ba lời cảm hứng theo cách đã nói. Sau lời cảm hứng thứ ba, khi quán sát thế gian bằng Phật nhãn, Ngài đã thấy: “Tất cả sự khổ của luân hồi của chúng sanh này đều có gốc rễ từ phiền não. Những phiền não này là sự khổ của sự tiếp diễn, và chúng là nguyên nhân của sự khổ trong tương lai. Bởi chúng, những chúng sanh này bị khổ não và bị thiêu đốt.”
Tena vuttaṃ ‘‘addasā kho bhagavā…pe… mohajehipī’’ti.
Therefore, it is said: "Then the Blessed One saw... and those born of delusion."
Vì vậy, đã nói: “Đức Thế Tôn đã thấy…pe… do si sinh ra.”
Tattha ayaṃ loko santāpajātoti ayaṃ sabbopi loko jarārogamaraṇehi ceva nānāvidhabyasanehi ca kilesapariyuṭṭhānehi ca jātasantāpo, uppannakāyikacetasikadukkhābhibhavoti attho.
There, "Ayaṃ loko santāpajāto" means this entire world of beings is afflicted with suffering born of aging, sickness, death, various calamities, and the vexations of defilements; the meaning is that they are overwhelmed by physical and mental suffering that has arisen.
Trong đó, ayaṃ loko santāpajāto có nghĩa là tất cả thế gian này bị sinh ra bởi sự khổ não do già, bệnh, chết, và các tai họa khác nhau, cũng như do sự bao vây của phiền não; nghĩa là bị chế ngự bởi những sự khổ thân và tâm đã sinh khởi.
Phassaparetoti tato eva anekehi dukkhasamphassehi parihato upadduto.
"Phassapareto" means afflicted and harassed by many painful contacts, precisely due to that.
Phassapareto có nghĩa là vì thế, bị quấy nhiễu, bị xâm chiếm bởi nhiều sự xúc chạm khổ đau.
Atha vā phassaparetoti sukhādisaṅkhātānaṃ tissannaṃ dukkhatānaṃ paccayabhūtehi chahi phassehi abhibhūto, tato tato dvārato tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe pavattivasena upassaṭṭho.
Alternatively, "phassapareto" means overwhelmed by the six contacts that are conditions for the three kinds of suffering, such as pleasure; being continuously afflicted by recurring through this and that door, in this and that object.
Hoặc phassapareto có nghĩa là bị chế ngự bởi sáu xúc (phassa), vốn là nguyên nhân của ba loại khổ đã được gọi là lạc, v.v..., và bị quấy nhiễu liên tục theo cách tiếp diễn từ cửa này đến cửa kia, trên đối tượng này đến đối tượng kia.
Rogaṃ vadati attatoti phassapaccayā uppajjamānaṃ vedanāsaṅkhātaṃ rogaṃ dukkhaṃ, khandhapañcakameva vā yathābhūtaṃ ajānanto ‘‘aha’’nti saññāya diṭṭhigāhavasena ‘‘ahaṃ sukhito dukkhito’’ti attato vadati.
"Rogaṃ vadati attato" means not knowing truly the disease of feeling, which is suffering, arising from contact, or not truly knowing the five aggregates as they are, he says, "I am happy, I am suffering," considering it as self, by the perception of "I" and by the grasp of wrong view.
Rogaṃ vadati attato có nghĩa là không biết chân thật về bệnh khổ được gọi là cảm thọ (vedanā) phát sinh do xúc, hoặc không biết chân thật về năm uẩn (khandha), chúng sanh nói “ta” do tưởng và chấp thủ tà kiến, “ta an lạc, ta đau khổ” là tự ngã (attato) của mình.
‘‘Attano’’tipi paṭhanti.
Some also read "attano."
Cũng có bản đọc là “attano”.
Tassattho – yvāyaṃ loko kenaci dukkhadhammena phuṭṭho abhāvitattatāya adhivāsetuṃ asakkonto ‘‘aho dukkhaṃ, īdisaṃ dukkhaṃ mayhaṃ attanopi mā hotū’’tiādinā vippalapanto kevalaṃ attano rogaṃ vadati, tassa pana pahānāya na paṭipajjatīti adhippāyo.
The meaning of that is: when this world is touched by some painful phenomenon, being unable to endure it due to not having developed self-composure, it simply laments its own illness, saying, "Oh, suffering! May such suffering not be mine," and so forth. The intention is that it does not practice for the abandoning of that.
Ý nghĩa của bản đó là: thế gian này, khi bị một pháp khổ nào đó chạm đến, không thể chịu đựng được do không tu tập tự ngã, than vãn “Ôi khổ quá! Cầu mong sự khổ như thế này đừng đến với ta!” và chỉ nói về bệnh khổ của mình, nhưng không thực hành để đoạn trừ bệnh khổ ấy. Đó là ý nghĩa.
Atha vā taṃ yathāvuttaṃ dukkhaṃ yathābhūtaṃ ajānanto taṇhāgāhavasena ‘‘mama’’nti saññāya attato vadati, ‘‘mama ida’’nti vācaṃ nicchāreti.
Alternatively, not knowing that suffering as it truly is, by the grasp of craving and the perception of "mine," he speaks of it as self, uttering the words, "This is mine."
Hoặc, không biết chân thật về sự khổ đã nói trên, do chấp thủ tham ái, chúng sanh nói “của ta” do tưởng, và thốt ra lời “đây là của ta.”
Yena yena hi maññatīti evamimaṃ rogabhūtaṃ khandhapañcakaṃ attato attano vā vadanto loko yena yena rūpavedanādinā kāraṇabhūtena, yena vā sassatādinā pakārena diṭṭhimānataṇhāmaññanāhi maññati.
"Yena yena hi maññati" means, this world, speaking of this diseased fivefold aggregate as self or as belonging to self in the manner described, conceives by means of views, conceit, and craving-conception, in whatever way, whether by the cause of form, feeling, etc., or by the mode of eternality, etc.
Yena yena hi maññatī có nghĩa là thế gian này, khi nói năm uẩn là bệnh khổ là tự ngã hoặc của tự ngã, thì do nguyên nhân nào như sắc, thọ, v.v..., hoặc do loại nào như thường còn, v.v..., mà chúng sanh tưởng (maññati) với tà kiến (diṭṭhi), kiêu mạn (māna), tham ái (taṇhā).
Tato taṃ hoti aññathāti tato attanā parikappitākārato taṃ maññanāya vatthubhūtaṃ khandhapañcakaṃ aññathā anattānattaniyameva hoti.
"Tato taṃ hoti aññathā" means, from that conceived aspect, that fivefold aggregate which is the object of conception is, in fact, otherwise; it is simply not-self and not-self-belonging.
Tato taṃ hoti aññathā có nghĩa là từ đó, năm uẩn, đối tượng của sự tưởng, trở nên khác biệt, tức là vô ngã và không thuộc về tự ngã.
Vase vattetuṃ asakkuṇeyyatāya ahaṅkāramamaṅkārattaṃ na nipphādetīti attho.
The meaning is that, being unable to control it, it does not bring about the state of "I" or "mine."
Ý nghĩa là: do không thể làm chủ được, nó không tạo ra trạng thái “ta” và “của ta.”
Atha vā tatoti tasmā maññanāmattabhāvato taṃ khandhapañcakaṃ niccādivasena maññitaṃ aññathā aniccādisabhāvameva hoti.
Alternatively, tato (from that) means that because it is merely a perception, that fivefold aggregate, perceived as permanent and so on, is otherwise inherently impermanent and so on.
Hoặc tato có nghĩa là từ đó, từ trạng thái chỉ là sự tưởng, năm uẩn được tưởng là thường còn, v.v... trở nên khác biệt, tức là vô thường, v.v...
Na hi maññanā bhāvaññathattaṃ vā lakkhaṇaññathattaṃ vā kātuṃ sakkoti.
For perception cannot cause a change in nature or a change in characteristics.
Quả thật, sự tưởng không thể làm cho trạng thái trở nên khác biệt hoặc đặc tính trở nên khác biệt.
Aññathābhāvī bhavasattoti asambhave vaḍḍhiyaṃ hitasukhe satto laggo sattaloko maññanāya yathāruci cintiyamānopi viparītappaṭipattiyā tato aññathābhāvī ahitadukkhabhāvī vighātaṃyeva pāpuṇāti.
Aññathābhāvī bhavasatto (the being attached to existence, becoming otherwise) means that the world of beings, attached and clinging to growth, benefit, and happiness in what is impossible, even if imagined according to one's liking by perception, due to wrong practice, becomes otherwise, becoming disadvantageous and painful, and thus encounters only vexation.
Aññathābhāvī bhavasatto có nghĩa là thế gian chúng sanh, bị dính mắc vào sự tăng trưởng, vào lợi ích và an lạc trong những gì không thể có, dù được tưởng tượng theo ý muốn bằng sự tưởng (maññanā), nhưng do sự thực hành sai lầm, nó trở nên khác biệt, trở thành bất lợi và khổ đau, và chỉ đạt đến sự hủy hoại.
Bhavamevābhinandatīti evaṃ santepi taṃ maññanāparikappitaṃ avijjamānaṃ bhavaṃ vaḍḍhiṃ abhinandati eva abhikaṅkhati eva.
Bhavamevābhinandatī (he delights only in existence) means that even so, he delights only in that existence, that growth, which is imagined by perception and does not truly exist; he longs for it.
Bhavamevābhinandatī có nghĩa là dù là như vậy, chúng sanh vẫn hoan hỷ, vẫn khao khát sự tồn tại (bhava) đã được tưởng tượng bởi sự tưởng, vốn không thực hữu, tức là sự tăng trưởng.
Atha vā aññathābhāvīti ‘‘nicco me attā’’tiādinā maññanāya parikappitākārato sayaṃ aññathābhāvī samāno anicco adhuvoti attho.
Alternatively, aññathābhāvī (becoming otherwise) means that he himself, being otherwise than the imagined state of perception, such as "my self is permanent," is impermanent and inconstant.
Hoặc aññathābhāvī có nghĩa là tự mình trở nên khác biệt so với trạng thái được tưởng tượng bởi sự tưởng như “tự ngã của ta là thường còn,” v.v..., tức là vô thường, không vĩnh cửu.
Bhavasattoti kāmādibhavesu bhavataṇhāya satto laggo gadhito.
Bhavasatto (attached to existence) means attached, clinging, and infatuated with craving for existence in the existences of sensuality and so on.
Bhavasatto có nghĩa là bị dính mắc, bị ràng buộc vào các cõi hữu như dục giới, v.v... bởi tham ái đối với hữu (bhavataṇhā).
Bhavamevābhinandatīti aniccādisabhāvaṃ bhavameva niccādivasena parāmasitvā, tattha vā adhimuttisaññaṃ taṇhādiṭṭhābhinandanāhi abhinandati, na tattha nibbindati.
Bhavamevābhinandatī (he delights only in existence) means that he delights in existence, which is by nature impermanent and so on, by misapprehending it as permanent and so on, or by delighting in the perception of liberation therein with craving and wrong view; he does not become dispassionate towards it.
Bhavamevābhinandatī có nghĩa là sau khi quán sát sự tồn tại (bhava) có bản chất vô thường, v.v... như là thường còn, v.v..., hoặc với sự quyết định rằng đó là giải thoát (adhimuttisaññā) ở đó, chúng sanh hoan hỷ với tham ái và tà kiến, không nhàm chán ở đó.
Yadabhinandati taṃ bhayanti yaṃ vaḍḍhisaṅkhātaṃ bhavaṃ kāmādibhavaṃ vā abhinandati, taṃ aniccādivipariṇāmasabhāvattā anekabyasanānubandhattā ca bhavahetubhāvato ativiya bhayānakaṭṭhena bhayaṃ.
Yadabhinandati taṃ bhaya (what he delights in is fear) means that the existence, which is called growth, or the existence of sensuality and so on, which he delights in, is fear because it is by nature subject to change like impermanence and so on, is connected with many calamities, and is the cause of existence, thus being extremely dreadful.
Yadabhinandati taṃ bhayaṃ có nghĩa là sự tồn tại (bhava) được hoan hỷ, được gọi là sự tăng trưởng, hoặc các cõi hữu như dục giới, v.v..., sự tồn tại ấy là nỗi sợ hãi (bhaya) bởi vì nó có bản chất biến đổi vô thường, v.v..., và bởi vì nó gắn liền với nhiều tai họa, và bởi vì nó là nguyên nhân của sự tồn tại, nên nó rất đáng sợ.
Yassa bhāyatīti yato jarāmaraṇādito bhāyati, taṃ jarāmaraṇādi dukkhādhiṭṭhānabhāvato dukkhadukkhabhāvato ca dukkhaṃ.
Yassa bhāyatī (that from which he fears) means that from which he fears, such as old age and death, is suffering because old age and death and so on are the basis of suffering and are suffering of suffering.
Yassa bhāyatī có nghĩa là cái mà chúng sanh sợ hãi, như già, chết, v.v..., cái già, chết, v.v... ấy là khổ (dukkha) bởi vì nó là nền tảng của khổ và là khổ-khổ.
Atha vā yassa bhāyatīti bhavābhinandanena yassa vibhavassa bhāyati, so ucchedasaṅkhāto vibhavo, tato bhāyanañca dukkhavatthubhāvato jātiādidukkhassa anativattanato ca dukkhaṃ dukkhasabhāvamevāti attho.
Alternatively, yassa bhāyatī (that from which he fears) means that the non-existence (vibhava) which he fears due to delight in existence, that non-existence is called annihilation (uccheda); and the fear of that is suffering because it is an object of suffering and does not transcend the suffering of birth and so on, thus it is suffering itself.
Hoặc yassa bhāyatī có nghĩa là cái mà chúng sanh sợ hãi do hoan hỷ với hữu, đó là sự chấm dứt (uccheda) được gọi là diệt hữu (vibhava). Sự sợ hãi đó là khổ, bởi vì nó là đối tượng của khổ và không vượt qua được sự khổ của sinh, v.v... Ý nghĩa là nó có bản chất là khổ-khổ.
Atha vā yassa bhāyati taṃ dukkhanti yassa aniccādikassa bhāyati taṃ nissaraṇaṃ ajānanto, taṃ bhayaṃ tassa dukkhaṃ hoti, dukkhaṃ āvahatīti attho.
Alternatively, that which one fears is suffering means that for one who fears impermanence and so forth, not knowing the escape from it, that fear becomes suffering for that person, meaning it brings suffering.
Hoặc yassa bhāyati taṃ dukkhaṃ có nghĩa là cái mà chúng sanh sợ hãi, như vô thường, v.v..., khi không biết sự thoát ly (nissaraṇa) khỏi nó, sự sợ hãi đó trở thành khổ cho chúng sanh, mang lại khổ. Đó là ý nghĩa.
Ettakena vaṭṭaṃ dassetvā idāni vivaṭṭaṃ dassetuṃ, ‘‘bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti āha.
Having thus shown the cycle of existence (vaṭṭa), now, in order to show the cessation of the cycle (vivaṭṭa), he said: ‘This holy life (brahmacariya) is lived for the abandoning of existence (bhava).’
Sau khi trình bày về luân hồi (vaṭṭa) đến đây, bây giờ để trình bày về sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), Ngài nói: “Bhavavippahānāya kho panidaṃ brahmacariyaṃ vussatī” (Sự sống phạm hạnh này được thực hành để đoạn trừ hữu).
Tattha bhavavippahānāyāti kāmādibhavassa pajahanatthāya.
Therein, bhavavippahānāya means for the abandoning of existence, such as sense-sphere existence (kāmabhava).
Trong đó, bhavavippahānāya có nghĩa là để đoạn trừ các cõi hữu như dục giới, v.v...
Khoti avadhāraṇe, panāti padapūraṇe nipāto.
Kho is a particle for emphasis, and pana is a particle for filling out the phrase.
Kho là một tiểu từ để khẳng định, pana là một tiểu từ để làm đầy đủ câu.
Idanti āsannapaccakkhavacanaṃ.
Idaṃ is a word referring to something near and present.
Idaṃ là từ chỉ sự gần gũi và trực tiếp.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.
Brahmacariya refers to the holy life of the path (magga-brahmacariya).
Brahmacariyaṃ có nghĩa là phạm hạnh của đạo lộ.
Vussatīti pūressati.
Vussati means it is fulfilled.
Vussatī có nghĩa là được hoàn thành.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ekanteneva kāmādibhavassa samudayappahānena anavasesapajahanatthāya idaṃ mayā satasahassakappādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni atidukkarāni ācaritvā pāramiyo pūretvā bodhimaṇḍe tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā adhigataṃ sīlādikkhandhattayasaṅgahaṃ aṭṭhaṅgikamaggabrahmacariyaṃ cariyati bhāviyatīti.
This is what is meant: For the utter abandonment of the origin of existence, such as sense-sphere existence, without remainder, this eight-factored holy life of the path, which comprises the three aggregates of morality (sīla) and so forth, was attained by me after practicing extremely difficult deeds for four incalculable aeons (asaṅkheyya) plus one hundred thousand aeons (kappa), fulfilling the perfections (pāramī), and crushing the heads of the three Māras at the Bodhi Maṇḍa; it is practiced and developed.
Điều này có nghĩa là: Để hoàn toàn từ bỏ, không còn sót lại sự diệt trừ nguyên nhân của các cõi hữu khởi từ dục giới, ta đã thực hành những việc cực kỳ khó làm trong bốn a-tăng-kỳ và hơn một trăm ngàn đại kiếp, đã viên mãn các Ba-la-mật, đã nghiền nát đỉnh đầu của ba ma vương tại Bồ-đề đạo tràng, và đã chứng đắc Phạm hạnh Bát Chánh Đạo, bao gồm ba uẩn Giới, Định, Tuệ. Phạm hạnh này được thực hành và phát triển.
Evaṃ ariyamaggassa ekaṃseneva niyyānikabhāvaṃ dassetvā idāni aññamaggassa tadabhāvaṃ dassento ‘‘ye hi kecī’’tiādimāha.
Having thus shown the definite emancipating nature of the Noble Path, now, in order to show the lack of such a nature in other paths, he spoke the passage beginning with ‘‘ye hi kecī’’.
Sau khi trình bày rằng Thánh đạo chắc chắn dẫn đến sự giải thoát khỏi luân hồi như vậy, bây giờ để chỉ ra rằng các đạo khác không có khả năng đó, Đức Phật đã nói câu bắt đầu bằng “ye hi kecī” (những ai đó).
Tattha yeti aniyamaniddeso.
Therein, ye is an indefinite designation.
Trong đó, ye là sự chỉ định không xác định.
Hīti nipātamattaṃ.
Hī is merely a particle.
Hī chỉ là một tiểu từ.
Kecīti ekacce.
Kecī means some.
Kecī là một số.
Padadvayenāpi tathāvādino diṭṭhigatike aniyamato pariyādiyati.
By these two words, those who hold such views and are caught in wrong views are indefinitely encompassed.
Cả hai từ này đều bao hàm những người có tà kiến, những người theo thuyết như vậy một cách không xác định.
Samaṇāti pabbajjūpagamanamattena samaṇā, na samitapāpā.
Samaṇā means ascetics merely by virtue of having gone forth, not those whose evil deeds are calmed.
Samaṇā là những sa-môn chỉ bởi sự xuất gia, chứ không phải là những người đã dứt trừ tội lỗi.
Brāhmaṇāti jātimattena brāhmaṇā, na bāhitapāpā.
Brāhmaṇā means brahmins merely by birth, not those whose evil deeds are cast out.
Brāhmaṇā là những Bà-la-môn chỉ bởi chủng tộc, chứ không phải là những người đã loại bỏ tội lỗi.
Vāsaddo vikappattho.
The word vā means "or" (vikappa).
Từ vā có nghĩa là lựa chọn.
Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsūti ekacce kāmabhavena rūpabhavena vā sabbabhavato vimuttiṃ saṃsārasuddhiṃ kathayiṃsu.
‘Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū’ means that some declared liberation from all existence, or purity of saṃsāra, by way of sense-sphere existence (kāmabhava) or fine-material existence (rūpabhava).
Bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū có nghĩa là một số người đã nói về sự giải thoát khỏi tất cả các cõi hữu, sự thanh tịnh của luân hồi, bằng cõi dục hoặc cõi sắc.
Te pana yasmā yāvadatthaṃ pītattā suhitāya jalūkāya viya ruhirapipāsā kāmādisukhehi samappitassa tassa attano kāmesanādayo na bhavissanti, tadabhāve ca bhavassa abhāvoyeva, yasmiṃ yasmiñca bhave ṭhitassa ayaṃ nayo labbhati, tena tena bhavena sabbabhavato vimutti hotīti vadanti, tasmā ‘‘bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū’’ti vuttā.
Since, just as a leech satiated by drinking blood has no more thirst for blood, so too, for that self endowed with the pleasures of sense-desires and so forth, there will be no more seeking of sense-desires. In the absence of such seeking, there is simply no existence. And in whatever existence this method is found, they say that by that existence there is liberation from all existence. Therefore, it is said, " bhavena bhavassa vippamokkhamāhaṃsū" (they declared liberation from existence by existence).
Những người đó nói rằng vì tự ngã được sung mãn với các lạc thú dục giới, v.v., thì sự thèm khát máu như con đỉa đã hút đủ máu sẽ không còn nữa, nên sự thèm khát dục lạc, v.v., của tự ngã đó sẽ không còn, và khi không còn những điều đó thì sẽ không còn hữu. Bất cứ hữu nào mà cách này được áp dụng, thì sự giải thoát khỏi tất cả các hữu là nhờ hữu đó. Do đó, họ được gọi là “đã nói về sự giải thoát khỏi hữu bằng hữu”.
Yesañca ‘‘ettakaṃ nāma kālaṃ saṃsaritvā bālā ca paṇḍitā ca pariyosānabhave ṭhatvā saṃsārato vimuccantī’’ti laddhi, tepi bhavena bhavassa vippamokkhaṃ vadanti nāma.
And those who hold the doctrine that "fools and the wise, having wandered and transmigrated for such and such a period, will stand in their final existence and be liberated from saṃsāra," they too are said to declare liberation from existence by existence.
Những người có quan điểm rằng: “Sau khi luân hồi trong một khoảng thời gian nhất định, cả người ngu và người trí sẽ dừng lại ở hữu cuối cùng và được giải thoát khỏi luân hồi”, thì họ cũng nói về sự giải thoát khỏi hữu bằng hữu.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Điều này đã được nói:
Atha vā bhavenāti bhavadiṭṭhiyā.
Alternatively, bhavena means by the view of existence (bhavadiṭṭhi).
Hoặc bhavenā là bằng hữu kiến.
Bhavati sassataṃ tiṭṭhatīti pavattanato sassatadiṭṭhi bhavadiṭṭhīti vuccati, bhavadiṭṭhi evettha uttarapadalopena bhavataṇhātiādīsu viya bhavoti vutto.
The view of eternalism (sassatadiṭṭhi) is called the view of existence (bhavadiṭṭhi) because it asserts that existence is permanent and endures. Here, the word "bhava" is used for "bhavadiṭṭhi" by the elision of the latter part of the compound, just as in "bhavataṇhā" (craving for existence) and so forth.
Sassatadiṭṭhi (thường kiến) được gọi là bhavadiṭṭhi (hữu kiến) vì nó cho rằng hữu là thường còn, tồn tại vĩnh viễn. Ở đây, bhavadiṭṭhi được gọi là bhavo bằng cách lược bỏ hậu tố, giống như trong bhavataṇhā (hữu ái), v.v.
Bhavadiṭṭhivasena ca ekacce bhavavisesaṃyeva kilesānaṃ vūpasantavuttiyā āyuno ca dīghāvāsatāya niccādisabhāvaṃ bhavavimokkhaṃ maññanti, seyyathāpi bako brahmā ‘‘idaṃ niccaṃ, idaṃ dhuvaṃ, idaṃ sassataṃ, idaṃ avipariṇāmadhamma’’nti (ma. ni. 1.501) avoca.
And by way of the view of existence, some imagine a particular existence to be liberation from existence, possessing the nature of permanence and so forth, due to the tranquil activity of defilements and the long duration of life. Just as the Brahmā Baka said, "This is permanent, this is stable, this is eternal, this is of an unchangeable nature."
Một số người, do hữu kiến, cho rằng một loại hữu đặc biệt, với sự lắng dịu của các phiền não và tuổi thọ dài lâu, là bản chất thường hằng, v.v., là sự giải thoát khỏi hữu. Giống như Phạm thiên Bakā đã nói: “Cái này là thường, cái này là vĩnh cửu, cái này là thường còn, cái này là pháp không biến đổi.” (Ma. Ni. 1.501).
Tesamevaṃ viparītagāhīnaṃ anissaraṇe nissaraṇadiṭṭhīnaṃ kuto bhavavimokkho.
For those who grasp things perversely in this way, who hold the view of escape in that which is not an escape, how can there be liberation from existence?
Đối với những người có sự chấp thủ sai lầm như vậy, những người có quan điểm giải thoát trong khi không có sự giải thoát, thì làm sao có sự giải thoát khỏi hữu?
Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe te ‘avippamuttā bhavasmā’ti vadāmī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: ‘‘All of them, I declare, are not liberated from existence.’’
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Ta nói rằng tất cả những người đó ‘chưa thoát khỏi hữu’.”
Vibhavenāti ucchedena.
Vibhavenā means by annihilation.
Vibhavenā là bằng sự đoạn diệt.
Bhavassa nissaraṇamāhaṃsūti sabbabhavato niggamanaṃ nikkhantiṃ saṃsārasuddhiṃ vadiṃsu.
Bhavassa nissaraṇamāhaṃsū means they spoke of liberation from all existence, of going forth, of purification from saṃsāra.
Bhavassa nissaraṇamāhaṃsū có nghĩa là họ đã nói về sự thoát ly, sự xuất ly, sự thanh tịnh của luân hồi khỏi tất cả các hữu.
Te hi ‘‘bhavena bhavassa vippamokkho’’ti vadantānaṃ vādaṃ ananujānantā bhavūpacchedena nissaraṇaṃ paṭijāniṃsu.
Indeed, those who did not approve of the doctrine of those who say "liberation from existence is through existence" affirmed liberation through the cutting off of existence.
Những người này, không chấp nhận quan điểm của những người nói “sự giải thoát khỏi hữu bằng hữu”, đã tuyên bố sự thoát ly bằng cách đoạn diệt hữu.
Vibhavenāti vā ucchedadiṭṭhiyā.
Or, Vibhavenā means by the annihilationist view (ucchedadiṭṭhi).
Hoặc vibhavenā là bằng đoạn kiến.
Vibhavati vinassati ucchijjati attā ca loko cāti pavattanato ucchedadiṭṭhi vuttanayena ‘‘vibhavo’’ti vuccati.
Because the self and the world are said to perish, to be destroyed, to be cut off, the annihilationist view is called " vibhavo" in the manner described.
Đoạn kiến được gọi là vibhavo theo cách đã nói, vì nó cho rằng tự ngã và thế giới bị đoạn diệt, bị hủy hoại, bị cắt đứt.
Ucchedadiṭṭhivasena hi sattā adhimuccitvā tattha tattha uppannā ucchijjanti, sā eva saṃsārasuddhīti ucchedavādino.
Indeed, beings, having become convinced by the annihilationist view, are cut off when reborn here and there; that alone is the purification from saṃsāra, say the annihilationists.
Những người theo thuyết đoạn diệt nói rằng: Do đoạn kiến, các chúng sinh chấp thủ và sinh ra ở đó, ở đó, rồi bị đoạn diệt, và đó chính là sự thanh tịnh của luân hồi.
Vuttañhetaṃ –
This has been said:
Điều này đã được nói:
Tesampi evaṃ viparītagāhīnaṃ kuto bhavanissaraṇaṃ.
For them, too, who grasp things in such a perverse way, how can there be liberation from existence?
Đối với những người có sự chấp thủ sai lầm như vậy, thì làm sao có sự thoát ly khỏi hữu?
Tenāha bhagavā – ‘‘sabbe te ‘anissaṭā bhavasmā’ti vadāmī’’ti.
Therefore, the Blessed One said: "I declare that all of them are 'not liberated from existence'."
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Ta nói rằng tất cả những người đó ‘chưa thoát khỏi hữu’.”
Na hi ariyamaggabhāvanāya anavasesakilesaṃ asamugghātetvā kadācipi bhavato nissaraṇavimutti sambhavati.
For liberation and release from existence can never occur without utterly eradicating all defilements through the development of the Noble Path.
Thật vậy, không thể có sự giải thoát, thoát ly khỏi hữu nếu chưa hoàn toàn nhổ tận gốc rễ tất cả phiền não bằng cách tu tập Thánh đạo.
Tathā hi tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ yathābhūtāvabodhābhāvato ‘‘atthi natthī’’ti antadvayanipatitānaṃ taṇhādiṭṭhivasena samparitasitavipphanditamattaṃ, yato te diṭṭhigatikā pavattihetūsupi sammūḷhā sakkāyabhūmiyaṃ sunikhāte viparītadassanathambhe taṇhābandhanena baddhā gaddūlabandhanā viya sā na vijahanti bandhanaṭṭhānaṃ, kuto nesaṃ vimokkho?
Indeed, due to the absence of true understanding for those recluses and brahmins, who have fallen into the two extremes of "is" and "is not," there is merely agitation and trembling due to craving and views, because those holding such views are deluded even about the causes of existence, and, bound by the fetter of craving to the deeply planted pillar of wrong view in the realm of personality, they do not abandon their place of bondage, like dogs tied to a leash. How can there be release for them?
Thật vậy, vì các sa-môn và Bà-la-môn đó không có sự hiểu biết đúng như thật, nên họ rơi vào hai cực đoan “có” và “không”, chỉ là sự khát khao và vùng vẫy do ái và kiến. Vì những người có tà kiến đó bị mê lầm ngay cả trong các nguyên nhân của luân hồi, bị trói buộc bởi sợi dây ái vào cái cột tà kiến đã được chôn sâu trong địa hạt của thân kiến, giống như những con chó bị buộc vào cột không rời khỏi nơi bị buộc, thì làm sao họ có thể giải thoát?
Ye pana catusaccavibhāvanena pavattiādīsu asammohato taṃ antadvayaṃ anupagamma majjhimaṃ paṭipadaṃ samāruḷhā, tesaṃyeva bhavavippamokkho nissaraṇañcāti dassento satthā ‘‘upadhiṃ hī’’tiādimāha.
But the Teacher, desiring to show that liberation from existence and release belong only to those who, through the clear comprehension of the Four Noble Truths, are not deluded about the causes of existence and so forth, and who, without falling into those two extremes, have ascended the Middle Path, said: "upadhiṃ hi" and so on.
Để chỉ ra rằng chỉ những người đã phân biệt Tứ Diệu Đế, không mê lầm trong các nguyên nhân của luân hồi, không rơi vào hai cực đoan đó, và đã đi theo Trung đạo, mới có sự giải thoát khỏi hữu và sự thoát ly, Đức Đạo Sư đã nói câu bắt đầu bằng “upadhiṃ hī”.
Tattha upadhinti khandhādiupadhiṃ.
There, upadhiṃ means the upadhi of the aggregates (khandhas) and so forth.
Trong đó, upadhiṃ là sự chấp thủ vào các uẩn, v.v.
Hīti nipātamattaṃ.
Hī is merely a particle.
Hī chỉ là một tiểu từ.
Paṭiccāti nissāya, paccayaṃ katvā.
Paṭiccā means depending on, making a condition.
Paṭiccā là nương tựa, lấy làm duyên.
Dukkhanti jātiādi dukkhaṃ.
Dukkha means suffering such as birth and so forth.
Dukkhaṃ là khổ đau như sinh, v.v.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Điều gì được nói?
Yatthime diṭṭhigatikā vimokkhasaññino, tattha khandhakilesābhisaṅkhārūpadhayo adhigatā, kuto tattha dukkhanissaraṇaṃ?
Where these adherents of views imagine liberation, there the upadhis of aggregates, defilements, and volitional formations are found. How can there be liberation from suffering there?
Nơi mà những người có tà kiến này cho là giải thoát, ở đó vẫn còn các uẩn, phiền não, hành và chấp thủ. Làm sao có sự thoát ly khổ đau ở đó?
Yatra hi kilesā, tatrābhisaṅkhārasambhavato bhavapabandhassa avicchedoyevāti vaṭṭadukkhassa anivatti.
For where there are defilements, there is the possibility of volitional formations, and thus the continuity of existence is unbroken, meaning the suffering of saṃsāra does not cease.
Thật vậy, nơi nào có phiền não, nơi đó có sự phát sinh của các hành, do đó sự liên tục của hữu không bị cắt đứt, và sự khổ đau của luân hồi không dừng lại.
Tena vuttaṃ – ‘‘upadhiñhi paṭicca dukkhamidaṃ sambhotī’’ti.
Therefore it was said: "Indeed, suffering arises dependent on upadhi."
Do đó đã nói: “Khổ đau này phát sinh do duyên với chấp thủ.”
Idāni yaṃ paramatthato dukkhassa nissaraṇaṃ, taṃ dassetuṃ, ‘‘sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo’’ti vuttaṃ.
Now, to show what true liberation from suffering is, it was said: "With the destruction of all clinging, there is no arising of suffering."
Bây giờ, để chỉ ra sự thoát ly khổ đau chân thật, đã nói: “Sabbupādānakkhayā natthi dukkhassa sambhavo” (Khi tất cả chấp thủ diệt tận, không có sự phát sinh của khổ đau).
Tattha sabbupādānakkhayāti kāmupādānaṃ diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti sabbesaṃ imesaṃ catunnampi upādānānaṃ ariyamaggādhigamena anavasesappahānato.
There, sabbupādānakkhayā means through the complete abandonment of all these four clingings—clinging to sense pleasures (kāmupādāna), clinging to views (diṭṭhupādāna), clinging to rites and rituals (sīlabbatupādāna), and clinging to a self (attavādupādāna)—by the attainment of the Noble Path.
Trong đó, sabbupādānakkhayā là do sự diệt trừ hoàn toàn không còn sót lại tất cả bốn loại chấp thủ này — dục chấp thủ, kiến chấp thủ, giới cấm thủ chấp thủ, và ngã luận chấp thủ — bằng cách chứng đắc Thánh đạo.
Tattha diṭṭhupādānaṃ sīlabbatupādānaṃ attavādupādānanti imāni tīṇi upādānāni sotāpattimaggena khīyanti, anuppattidhammataṃ āpajjanti.
Among these, clinging to views, clinging to rites and rituals, and clinging to a self—these three clingings are destroyed by the Stream-entry Path, and they become of a nature not to arise again.
Trong đó, ba loại chấp thủ là kiến chấp thủ, giới cấm thủ chấp thủ, và ngã luận chấp thủ, được diệt trừ bởi Sơ đạo (Tu-đà-hoàn đạo), và chúng không còn tái sinh.
Kāmupādānaṃ apāyagamanīyaṃ paṭhamena, kāmarāgabhūtaṃ bahalaṃ dutiyena, sukhumaṃ tatiyena, rūparāgārūparāgappahānaṃ catutthenāti catūhipi maggehi khīyati, anuppattidhammataṃ āpajjatīti veditabbaṃ.
Clinging to sense pleasures, which leads to lower realms, is destroyed by the first path; the gross clinging of sense-desire by the second; the subtle clinging by the third; and the abandonment of clinging to form and formless realms by the fourth. Thus, it should be understood that it is destroyed by all four paths and becomes of a nature not to arise again.
Dục chấp thủ, dẫn đến các khổ cảnh, được diệt trừ bởi Sơ đạo; dục chấp thủ thô nặng, là bản chất của dục ái, được diệt trừ bởi Nhị đạo (Tư-đà-hàm đạo); dục chấp thủ vi tế được diệt trừ bởi Tam đạo (A-na-hàm đạo); và sự diệt trừ sắc ái và vô sắc ái được diệt trừ bởi Tứ đạo (A-la-hán đạo). Như vậy, cần phải hiểu rằng dục chấp thủ được diệt trừ bởi cả bốn đạo và không còn tái sinh.
Natthi dukkhassa sambhavoti evaṃ sabbaso upādānakkhayā tadekaṭṭhatāya sabbassapi kilesagaṇassa anuppādanato appamattakassapi vaṭṭadukkhassa sambhavo pātubhāvo natthi.
Natthi dukkhassa sambhavo means that in this way, with the complete destruction of clinging, due to the non-arising of the entire mass of defilements in the same way, there is no arising or manifestation of even the slightest suffering of saṃsāra.
Natthi dukkhassa sambhavo có nghĩa là: Bằng cách diệt trừ hoàn toàn chấp thủ như vậy, và do đó không còn sự phát sinh của toàn bộ nhóm phiền não (vì chúng đồng nhất), nên không có sự phát sinh hay xuất hiện của dù chỉ một chút khổ đau luân hồi.
Evaṃ bhagavā hetunā saddhiṃ pavattiṃ nivattiñca dassetvā ‘‘imaṃ nayaṃ ajānanto ayaṃ sattaloko vaṭṭatopi sīsaṃ na ukkhipatī’’ti dassento ‘‘lokamimaṃ passā’’tiādimāha.
Thus, having shown existence and cessation together with their causes, the Blessed One, desiring to show that "this world of beings, not knowing this method, does not lift its head from saṃsāra," said: "Lokamimaṃ passā" and so forth.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã chỉ ra sự phát sinh và sự đoạn diệt cùng với nguyên nhân, rồi để chỉ ra rằng “chúng sinh thế gian này không nhấc đầu lên khỏi luân hồi vì không biết cách này”, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng “Lokamimaṃ passā” (Hãy nhìn thế gian này).
Tattha lokamimaṃ passāti attano buddhacakkhunā paccakkhato visayabhāvassa upagatattā ‘‘lokamimaṃ passā’’ti bhagavādassanakiriyāya niyojento attānamevālapati.
Therein, "Behold this world" means that the Blessed One, as if seeing directly with his own Buddha-eye, and because it has come into the sphere of his direct perception, addressed himself, engaging in the act of seeing, saying "Behold this world."
Trong đó, “lokamimaṃ passā” (hãy nhìn thế giới này) là do chính Ngài (Đức Phật) đã thấy thế giới này trực tiếp bằng Phật nhãn như một đối tượng, nên Đức Thế Tôn đã tự mình gọi mình, ra lệnh cho hành động nhìn.
Puthūti bahū, visuṃ visuṃ vā.
Puthū means many, or individually.
Puthū có nghĩa là nhiều, hoặc riêng rẽ.
Avijjāya paretāti ‘‘dukkhe aññāṇa’’ntiādinā (dha. sa. 1106; vibha. 226) nayena vuttāya catusaccapaṭicchādikāya avijjāya abhibhūtā.
Avijjāya paretā means overwhelmed by avijjā (ignorance) which conceals the Four Noble Truths, as stated in the manner of "ignorance of suffering" and so on.
Avijjāya paretā có nghĩa là bị vô minh che lấp, tức là bị vô minh che phủ Tứ Thánh Đế, được nói đến theo cách "không biết về khổ" v.v., áp đảo.
Bhūtāti kammakilesehi jātā nibbattā.
Bhūtā means born and produced by kamma and defilements.
Bhūtā có nghĩa là được sinh ra, được tạo ra bởi nghiệp và phiền não.
Bhūtaratāti bhūtesu mātāpituputtadārādisaññāya aññasattesu taṇhāya ratā, bhūte vā khandhapañcake aniccāsubhadukkhānattasabhāve taṃsabhāvānavabodhato itthipurisādiparikappavasena niccādivasena attattaniyagāhavasena ca abhiratā.
Bhūtaratā means delighting in beings (bhūta) through craving, with the perception of mother, father, son, wife, and so on, regarding other beings; or, delighting exceedingly in the five aggregates, which are impermanent, unattractive, suffering, and non-self, due to not comprehending their true nature, but rather conceiving them as man, woman, and so on, as permanent, and grasping them as self and belonging to self.
Bhūtaratā có nghĩa là hoan hỷ trong các hữu tình khác với sự nhận thức về cha mẹ, con cái, vợ con v.v. do tham ái; hoặc hoan hỷ trong năm uẩn (khandhapañcaka) vốn có bản chất vô thường, bất tịnh, khổ, và vô ngã, do không thấu hiểu bản chất đó, mà lại tưởng tượng là nam, nữ v.v., là thường, lạc v.v., và chấp thủ là ngã, là của ngã.
Bhavā aparimuttāti yathāvuttena taṇhādiṭṭhigāhena bhavato saṃsārato na parimuttā.
Bhavā aparimuttā means not freed from existence (saṃsāra) due to the aforementioned grasping of craving and wrong view.
Bhavā aparimuttā có nghĩa là không thoát khỏi hữu (saṃsāra) do chấp thủ tham ái và tà kiến đã nói trên.
Ettha ca ‘‘lokamima’’nti paṭhamaṃ tāva sakalampi sattanikāyaṃ sāmaññato ekattaṃ upanento ekavacanena anodhiso gahaṇaṃ dīpetvā ‘‘svāyaṃ loko bhavayonigatiṭhitisattāvāsādivasena ceva tatthāpi taṃtaṃsattanikāyādivasena ca anekabhedabhinno paccekaṃ mayā volokito’’ti attano buddhacakkhuñāṇānubhāvaṃ pakāsento satthā puna vacanabhedaṃ katvā bahuvacanena odhiso gahaṇaṃ dīpeti ‘‘puthū avijjāya paretā bhūtā’’tiādinā.
Here, first, by saying "this world," the Teacher, bringing the entire mass of beings into a single unity in a general sense, indicates an unspecific apprehension by a singular noun. Then, declaring the power of his Buddha-eye knowledge, saying, "This world, differentiated into many kinds by way of existence, birth, destiny, abode, and so on, and also by way of various groups of beings within those, has been observed by me individually," he then makes a distinction in wording and indicates a specific apprehension by plural nouns, saying, "many, overwhelmed by avijjā, born," and so on.
Trong đoạn này, trước tiên, Đức Bổn Sư đã làm cho toàn bộ chúng sinh trở thành một thể thống nhất bằng cách dùng từ số ít "lokamimaṃ" (thế giới này) để chỉ sự nắm bắt không phân biệt; sau đó, Ngài đã công bố năng lực Phật nhãn của mình rằng: "Thế giới này, với nhiều loại khác nhau như hữu, sinh loại, thú, cảnh giới, trú xứ, và cả từng loại chúng sinh khác nhau trong đó, đã được Ta quan sát từng phần", rồi Ngài đổi cách nói sang số nhiều để chỉ sự nắm bắt có phân biệt: "puthū avijjāya paretā bhūtā" (nhiều chúng sinh bị vô minh che lấp, được sinh ra) v.v.
Evañca katvā ‘‘lokamima’’nti upayogavacanaṃ katvā ‘‘avijjāya paretā’’tiādinā paccattabahuvacananiddesopi aviruddho hoti bhinnavākyattā.
And having done so, by using "this world" as an accusative singular, the designation of the nominative plural "overwhelmed by avijjā" and so on, is not contradictory, because the sentences are distinct.
Và khi làm như vậy, việc dùng từ "lokamimaṃ" ở cách đối cách và sau đó dùng cách chủ cách số nhiều "avijjāya paretā" v.v. cũng không mâu thuẫn vì đây là những câu khác nhau.
Keci pana ekavākyatādhippāyena ‘‘avijjāya paretaṃ bhūtaṃ bhūtarataṃ bhavā aparimutta’’nti paṭhanti, vibhattibhedavaseneva pana purāṇapāṭho.
However, some read it as "overwhelmed by avijjā, born, delighting in beings, not freed from existence" with the intention of a single sentence, but the ancient reading is by way of different inflections.
Tuy nhiên, một số người đọc là "avijjāya paretaṃ bhūtaṃ bhūtarataṃ bhavā aparimuttaṃ" với ý định biến thành một câu duy nhất, nhưng cách đọc cũ lại dùng các cách biến cách khác nhau.
Idāni yena upāyena bhavavippamokkho hoti, taṃ sabbaṃ titthiyānaṃ avisayabhūtaṃ buddhagocaraṃ vipassanāvīthiṃ dassento ‘‘ye hi kecī’’tiādimāha.
Now, showing the path of insight, which is the domain of the Buddhas and beyond the scope of other teachers, by which release from existence is achieved, he said, "Whatever existences there are," and so on.
Bây giờ, để chỉ con đường tuệ quán (vipassanā-vīthi) là phương tiện để giải thoát khỏi hữu, vốn nằm ngoài phạm vi của các ngoại đạo và chỉ thuộc về cảnh giới của chư Phật, Đức Thế Tôn đã nói: "ye hi kecī" v.v.
Tattha ye hi keci bhavāti kāmabhavādi saññībhavādi ekavokārabhavādivibhāgena nānābhedabhinnā sātavanto vā asātavanto vā dīghāyukā vā ittarakkhaṇā vā ye hi keci bhavā.
Therein, "Whatever existences there are" refers to all existences, whatever they may be, of various kinds such as kāma-bhava (sensual existence), saññī-bhava (percipient existence), ekavokāra-bhava (one-constituent existence), and so on, whether pleasant or unpleasant, long-lived or short-lived.
Trong đó, "ye hi keci bhavā" có nghĩa là bất cứ hữu nào, dù là hữu dục giới (kāmabhava) v.v., hữu tưởng (saññībhava) v.v., hữu một uẩn (ekavokārabhava) v.v., được phân chia thành nhiều loại khác nhau, có sự thỏa mãn hay không có sự thỏa mãn, có tuổi thọ dài hay chỉ trong khoảnh khắc ngắn ngủi.
Sabbadhīti uddhaṃ adho tiriyanti ādivibhāgena sabbattha.
Sabbadhī means everywhere, by way of above, below, across, and so on.
Sabbadhī có nghĩa là ở khắp mọi nơi, được phân chia thành trên, dưới, và ngang v.v.
Sabbatthatāyāti saggāpāyamanussādivibhāgena.
Sabbatthatāyā means by way of heavens, lower realms, human realms, and so on.
Sabbatthatāyā có nghĩa là ở khắp mọi nơi, được phân chia thành cõi trời, cõi khổ, cõi người v.v.
Sabbe tetiādīsu sabbepi te bhavā rūpavedanādidhammā hutvā abhāvaṭṭhena aniccā, udayabbayapaṭipīḷitattā dukkhā, jarāya maraṇena cāti dvidhā vipariṇāmetabbatāya vipariṇāmadhammā.
In "all those," and so on, all those existences, being phenomena such as rūpa (form) and vedanā (feeling), are impermanent in the sense of coming into non-existence; they are suffering due to being oppressed by arising and passing away; and they are subject to change because they are to be transformed in two ways: by decay and by death.
Trong "sabbe te" v.v., tất cả những hữu đó, vốn là các pháp như sắc, thọ v.v., là vô thường (aniccā) do bản chất không tồn tại sau khi đã có; là khổ (dukkhā) do bị áp bức bởi sự sinh diệt; là có bản chất biến đổi (vipariṇāmadhammā) do bị biến đổi hai cách bởi già và chết.
Itisaddo ādiattho pakārattho vā, tena anattalakkhaṇampi saṅgahetvā avasavattanaṭṭhena anattā, vipariṇāmadhammatāya vā avasavattanaṭṭhena anattāti vuttā.
The word iti has the meaning of 'and so on' or 'of that kind'; by it, the characteristic of non-self is also included, meaning non-self in the sense of not being subject to control, or non-self in the sense of not being subject to control due to being subject to change.
Từ "iti" có nghĩa là "v.v." hoặc "theo cách đó", qua đó cũng bao gồm đặc tính vô ngã (anattalakkhaṇa), tức là vô ngã do không bị chi phối, hoặc vô ngã do bản chất biến đổi nên không bị chi phối.
Evaṃ lakkhaṇattayapaṭivijjhanākārena etaṃ bhavasaṅkhātaṃ khandhapañcakaṃ yathābhūtaṃ aviparītaṃ sammappaññāya sammā ñāyena vipassanāsahitāya maggapaññāya passato pariññābhisamayādivasena paṭivijjhato ‘‘bhavo nicco’’ti ādinayappavattā bhavesu taṇhā pahīyati, aggamaggappattisamakālameva anavasesaṃ nirujjhati, ucchedadiṭṭhiyā sabbaso pahīnattā vibhavaṃ vicchedaṃ nābhinandati na pattheti.
Thus, for one who sees this aggregate of five khandhas, which is called existence, as it truly is, unperverted, by proper reason, with Vipassanā-wisdom and path-wisdom, by means of penetrating the aggregate of the three characteristics of phenomena, through direct comprehension by full understanding, etc., and thereby penetrates it, craving for existences that arises in ways such as "existence is permanent" is abandoned; it ceases without remainder only at the very moment of attaining Arahantship. Because it is completely abandoned, one does not delight in the cessation of becoming, nor does one long for it.
Khi một người thấy năm uẩn (khandhapañcaka) này, tức là hữu, đúng như thật (yathābhūtaṃ) không sai lệch, bằng chánh tuệ (sammappaññāya) – tức là tuệ đạo (maggapaññā) kèm theo tuệ quán (vipassanā) – theo cách thấu triệt ba đặc tính (vô thường, khổ, vô ngã), thì tham ái (taṇhā) đối với các hữu, vốn phát sinh theo cách "hữu là thường còn" v.v., sẽ được đoạn trừ (pahīyati), hoàn toàn chấm dứt ngay khi đạt đến quả vị A-la-hán, và người đó không hoan hỷ (nābhinandati), không mong cầu sự đoạn diệt (vibhavaṃ), vì đã đoạn trừ hoàn toàn tà kiến đoạn diệt.
Evaṃbhūtassa tassa yā kāmataṇhādivasena aṭṭhasatabhedā avatthādivibhāgena anantabhedā ca, tāsaṃ sabbaso sabbappakārena taṇhānaṃ khayā pahānā, tadekaṭṭhatāya sabbassapi saṃkilesapakkhassa asesaṃ nissesaṃ virāgena ariyamaggena yo anuppādanirodho, taṃ nibbānanti.
For such a one, all these cravings, which are of one hundred and eight kinds due to kāma-taṇhā, etc., and of infinite kinds due to classification by states, etc.—through the destruction and abandonment of all such cravings in every respect, and by means of the dispassion that is the cessation of their non-arising through the Noble Path, which is one with the complete purification of all defilements without remainder—that Nibbāna is attained.
Đối với người đã đạt đến trạng thái như vậy, do sự diệt tận (khayā), sự đoạn trừ hoàn toàn (sabbaso) tất cả các loại tham ái, vốn có một trăm lẻ tám loại theo tham ái dục giới v.v., và vô số loại theo sự phân chia trạng thái v.v., và do sự ly tham (virāgena) hoàn toàn (asesaṃ) tất cả các khía cạnh của phiền não (saṃkilesapakkhassa) – vì chúng có cùng một bản chất với tham ái – thông qua Thánh đạo (ariyamagga), sự đoạn diệt không tái sinh đó được gọi là Nibbāna.
Evaṃ taṇhāya pahānamukhena saupādisesanibbānaṃ dassetvā idāni anupādisesanibbānaṃ dassento ‘‘tassa nibbutassā’’tiādimāha.
Thus, having shown Nibbāna with a remainder (saupādisesanibbāna) through the abandonment of craving, the Blessed One now states “for that one, extinguished,” etc., to show Nibbāna without a remainder (anupādisesanibbāna).
Sau khi chỉ ra Nibbāna hữu dư y (saupādisesanibbāna) thông qua sự đoạn trừ tham ái, bây giờ, Đức Thế Tôn nói về Nibbāna vô dư y (anupādisesanibbāna) bằng cách nói "tassa nibbutassā" v.v.
Tassattho – yo so sabbaso taṇhānaṃ khayā kilesaparinibbānena nibbuto vuttanayena bhinnakileso khīṇāsavabhikkhu, tassa nibbutassa bhikkhuno anupādā upādānābhāvato kilesābhisaṅkhāramārānaṃ vā aggahaṇato punabbhavo na hoti, āyatiṃ paṭisandhivasena upapattibhavo natthi.
Its meaning is: For that bhikkhu, the Arahant, who is extinguished (nibbuto) through the cessation of defilements, having destroyed defilements as stated, because of the absence of clinging (upādāna), or because of not grasping defilements and formations (kilesābhisaṅkhāramāra), there is no rebirth (punabbhavo), no future existence in the sense of relinking consciousness.
Ý nghĩa là: vị Tỳ-khưu đã diệt tận các lậu hoặc (khīṇāsavabhikkhu), người đã tịch tịnh (nibbuto) do sự diệt tận phiền não (kilesaparinibbānena) nhờ sự diệt tận hoàn toàn tham ái, người đã đoạn trừ phiền não theo cách đã nói, không còn tái sinh (punabbhavo na hoti) nữa, tức là không còn hữu tái sinh (upapattibhava) trong tương lai do không có sự chấp thủ (upādāna), hoặc do không còn chấp thủ các ma phiền não (kilesamāra) và ma hành (abhisaṅkhāramāra).
Evaṃbhūtena ca tena abhibhūto māro, ariyamaggakkhaṇe kilesamāro abhisaṅkhāramāro devaputtamāro ca carimakacittakkhaṇe khandhamāro maccumāro cāti pañcavidho māro abhibhūto parājito, puna sīsaṃ ukkhipituṃ appadānena nibbisevano kato, yato tena vijito saṅgāmo mārehi tattha tattha pavattito.
And by such a one, Māra is conquered. The five kinds of Māra—the Māra of defilements, the Māra of formations, and the Māra of divine beings at the moment of the Noble Path, and the Māra of aggregates and the Māra of death at the last moment of consciousness—are conquered and defeated. They are rendered powerless, unable to raise their heads again, for the battle waged by Māras everywhere has been won by that bhikkhu.
Và đối với vị Tỳ-khưu đã đạt đến trạng thái như vậy, Ma vương (Māro) đã bị đánh bại (abhibhūto), tức là năm loại Ma vương: Ma vương phiền não (kilesamāra), Ma vương hành (abhisaṅkhāramāra), Ma vương thiên tử (devaputtamāra) đã bị đánh bại vào khoảnh khắc Thánh đạo; và Ma vương uẩn (khandhamāra), Ma vương tử thần (maccumāra) đã bị đánh bại vào khoảnh khắc tâm cuối cùng. Chúng đã bị đánh bại, bị khuất phục, bị làm cho không thể ngóc đầu dậy được nữa, vì vị Tỳ-khưu đó đã chiến thắng trận chiến mà các Ma vương đã gây ra ở khắp mọi nơi.
Evaṃ vijitasaṅgāmo pana iṭṭhādīsu sabbesu vikārābhāvena tādilakkhaṇappattiyā tādī arahā sabbabhavāni yathāvuttabhede sabbepi bhave upaccagā samatikkanto, na yattha katthaci saṅkhaṃ upeti, aññadatthu anupādāno viya jātavedo parinibbānato uddhaṃ apaññattikova hotīti.
Thus, this victorious one, the Arahant (Tādī), having attained the characteristic of a Tādī due to the absence of any alteration in all desirable things, etc., has transcended all forms of existence (sabbabhavāni) as described. He is not identified with anything anywhere, but rather, like a fire whose fuel has been exhausted, he becomes unknowable after his parinibbāna.
Vị A-la-hán đã chiến thắng trận chiến (vijitasaṅgāmo) như vậy, do không còn sự biến đổi trong tất cả các đối tượng như những điều đáng ưa thích v.v., nên đã đạt đến đặc tính của người bất động (tādī), đã vượt qua (upaccagā) tất cả các hữu (sabbabhavāni) với các loại đã nói trên, không còn được gọi tên ở bất cứ nơi nào, mà giống như ngọn lửa đã hết nhiên liệu (anupādāno viya jātavedo), sau khi nhập Niết bàn thì không còn được nhận biết nữa.
Iti bhagavā imaṃ mahāudānaṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā kūṭaṃ gahetvā niṭṭhapesi.
Thus did the Blessed One conclude this great Udāna, taking the pinnacle as the Nibbāna-dhātu without a remainder.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã kết thúc Đại Udāna này bằng cách đạt đến đỉnh cao của Niết bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).
31. Meghiyavaggassa paṭhame cālikāyanti evaṃ nāmake nagare.
31. In the first Sutta of the Meghiyavagga, in Cālikā means in the city of that name.
31. Trong kinh đầu tiên của phẩm Meghiya, cālikāyaṃ có nghĩa là trong thành phố tên Cālikā.
Tassa kira nagarassa dvāraṭṭhānaṃ muñcitvā samantato calapaṅkaṃ hoti, taṃ calapaṅkaṃ nissāya ṭhitattā olokentānaṃ calamānaṃ viya upaṭṭhāti, tasmā ‘‘cālikā’’ti vuccati.
It is said that, apart from the gate area of that city, there was movable mud all around. Because it was situated near that movable mud, it appeared to observers as if it were moving, therefore it was called “Cālikā”.
Người ta nói rằng, ngoại trừ cổng thành, xung quanh thành phố này có một lớp bùn lầy di động. Do thành phố nằm trên lớp bùn lầy di động đó, nên khi nhìn vào, nó có vẻ như đang di chuyển. Vì vậy, nó được gọi là "Cālikā".
Cālike pabbateti tassa nagarassa avidūre eko pabbato, sopi sabbasetattā kālapakkhauposathe olokentānaṃ calamāno viya upaṭṭhāti, tasmā ‘‘cālikapabbato’’ti saṅkhaṃ gato.
On Cālika Mountain refers to a mountain not far from that city. It is said that this mountain, being entirely white, also appeared to observers on the Uposatha day of the dark fortnight as if it were moving. Therefore, it became known as “Cālika Mountain”.
Cālike pabbate có nghĩa là trên núi Cālikā. Gần thành phố đó có một ngọn núi, ngọn núi này cũng hoàn toàn trắng xóa, nên vào ngày Uposatha của kỳ trăng khuyết, khi nhìn vào, nó có vẻ như đang di chuyển. Vì vậy, nó được gọi là "núi Cālikā".
Tattha bhagavato mahantaṃ vihāraṃ kārayiṃsu, bhagavā tadā taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā tasmiṃ cālikapabbatamahāvihāre viharati.
There, they built a large monastery for the Blessed One. At that time, the Blessed One resided in that great monastery on Cālika Mountain, making that city his alms-resort village.
Tại đó, người ta đã xây một đại tinh xá lớn cho Đức Thế Tôn. Lúc đó, Đức Thế Tôn lấy thành phố đó làm nơi khất thực và trú ngụ tại đại tinh xá núi Cālikā.
Tena vuttaṃ – ‘‘cālikāyaṃ viharati cālike pabbate’’ti.
Therefore, it is said: “He dwells in Cālikā, on Cālika Mountain.”
Vì vậy, đã nói: "trú ngụ tại Cālikā, trên núi Cālikā".
Meghiyoti tassa therassa nāmaṃ.
Meghiya is the name of that Thera.
Meghiyo là tên của vị Trưởng lão đó.
Upaṭṭhāko hotīti paricārako hoti.
Was his attendant means he was his servant.
Upaṭṭhāko hotī có nghĩa là người thị giả.
Bhagavato hi paṭhamabodhiyaṃ upaṭṭhākā anibaddhā ahesuṃ, ekadā nāgasamālo, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, tadāpi meghiyattherova upaṭṭhāko.
Indeed, during the first Bodhi period of the Blessed One, his attendants were not fixed; at one time Nāgasamāla, at another Nāgita, at another Upavāṇa, at another Sunakkhatta; and at that time too, it was Thera Meghiya who was the attendant.
Thật vậy, vào thời kỳ giác ngộ đầu tiên của Đức Thế Tôn, các thị giả của Ngài không cố định: có lúc là Nāgasamāla, có lúc là Nāgita, có lúc là Upavāṇa, có lúc là Sunakkhatta, và lúc đó cũng chính Trưởng lão Meghiya là thị giả.
Tenāha – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā meghiyo bhagavato upaṭṭhāko hotī’’ti.
Therefore, it is said: “Now at that time, Venerable Meghiya was the attendant of the Blessed One.”
Vì vậy, đã nói: "Vào lúc đó, Tôn giả Meghiya là thị giả của Đức Thế Tôn".
Jantugāmanti evaṃ nāmakaṃ tasseva vihārassa aparaṃ gocaragāmaṃ.
Jantugāma is another alms-resort village of that same monastery, bearing that name.
Jantugāmaṃ là một làng khất thực khác của chính tinh xá đó, mang tên như vậy.
‘‘Jattugāma’’ntipi pāṭho.
“Jattugāma” is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Jattugāmaṃ".
Kimikāḷāyāti kāḷakimīnaṃ bahulatāya ‘‘kimikāḷā’’ti laddhanāmāya nadiyā.
In Kimikāḷā refers to the river named “Kimikāḷā” due to the abundance of black worms (kimikāḷa).
Kimikāḷāyā là con sông được gọi là "Kimikāḷā" do có nhiều sâu bọ đen.
Jaṅghavihāranti ciranisajjāya jaṅghāsu uppannakilamathavinodanatthaṃ vicaraṇaṃ.
Walking meditation refers to walking around to dispel the weariness in the calves caused by prolonged sitting.
Jaṅghavihāraṃ là sự đi kinh hành để xua tan mệt mỏi ở bắp chân do ngồi lâu.
Pāsādikanti aviraḷarukkhatāya siniddhapattatāya ca passantānaṃ pasādamāvahatīti pāsādikaṃ.
Pleasing (pāsādika) means that it brings peace of mind to observers due to its neither sparse nor dense trees and its smooth leaves.
Pāsādikaṃ có nghĩa là dễ chịu, vì cây cối không quá rậm rạp mà lá lại xanh tươi, khiến người nhìn cảm thấy hoan hỷ.
Sandacchāyatāya manuññabhūmibhāgatāya ca manuññaṃ.
Delightful (manuñña) due to its cool shade and pleasant ground.
Manuññaṃ có nghĩa là đáng yêu, do có bóng mát dễ chịu và địa hình đẹp.
Anto paviṭṭhānaṃ pītisomanassajananaṭṭhena cittaṃ rametīti ramaṇīyaṃ.
Charming (ramaṇīya) because it gladdens the mind of those who enter, by giving rise to joy and gladness.
Ramaṇīyaṃ có nghĩa là thú vị, vì làm cho tâm vui thích do tạo ra hỷ lạc cho những người vào bên trong.
Alanti pariyattaṃ, yuttantipi attho.
Enough (alaṃ) means sufficient; it also means suitable.
Alaṃ có nghĩa là đủ, cũng có nghĩa là phù hợp.
Padhānatthikassāti yogena bhāvanāya atthikassa.
For one zealous for exertion means for one desirous of development through meditation.
Padhānatthikassā có nghĩa là đối với người mong muốn tu tập (bhāvanā) bằng thiền định (yoga).
Padhānāyāti samaṇadhammakaraṇāya.
For exertion means for practicing the monastic life.
Padhānāyā có nghĩa là để thực hành pháp Sa-môn.
Āgaccheyyāhanti āgaccheyyaṃ ahaṃ.
I will go means "I shall go".
Āgaccheyyāhaṃ (tức là) tôi sẽ trở lại.
Therena kira pubbe taṃ ṭhānaṃ anupaṭipāṭiyā pañca jātisatāni raññā eva satā anubhūtaṃ uyyānaṃ ahosi, tenassa diṭṭhamatteyeva tattha viharituṃ cittaṃ nami.
It is said that this place had been a park enjoyed by the Thera for five hundred consecutive existences as a king. Therefore, as soon as he saw it, his mind inclined to dwell there.
Được biết, trước kia, nơi ấy là một khu vườn mà Tôn giả đã từng làm vua trong năm trăm kiếp liên tục, và đã tận hưởng thú vui trong vườn. Vì vậy, chỉ vừa nhìn thấy nơi đó, tâm của Tôn giả đã hướng về việc ở lại đó.
Āgamehi tāvāti satthā therassa vacanaṃ sutvā upadhārento ‘‘na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti ñatvā paṭikkhipanto evamāha.
Wait for a while, said the Teacher, hearing the Thera's words and discerning that "his wisdom is not yet mature," thus refusing.
Āgamehi tāva (tức là) sau khi nghe lời của Tôn giả, Bậc Đạo Sư đã quán xét và biết rằng “trí tuệ của Tôn giả chưa chín muồi”, nên Ngài từ chối và nói như vậy.
Ekakamhi tāvāti idaṃ panassa ‘‘evamayaṃ gantvāpi kamme anipphajjamāne nirāsaṅko hutvā pemavasena puna āgacchissatī’’ti cittamaddavajananatthaṃ āha.
While I am alone—this was said to soften the Thera’s mind, thinking, “Even if he goes and his efforts are not successful, he will return without hesitation due to affection.”
Ekakamhi tāva (tức là) lời này được nói ra để cho Tôn giả biết rằng: “Dù người này có đi rồi, nhưng nếu công việc không thành tựu, thì sẽ không còn nghi ngờ gì nữa, và do lòng yêu mến, người ấy sẽ trở lại.”
Yāva aññopi koci bhikkhu āgacchatīti añño koci bhikkhu mama santikaṃ yāva āgacchati, tāva āgamehīti attho.
Until some other bhikkhu arrives means, “Wait until some other bhikkhu comes to me.”
Yāva aññopi koci bhikkhu āgacchati có nghĩa là: “Hãy đợi cho đến khi có một Tỳ-khưu khác đến chỗ ta.”
‘‘Koci bhikkhu dissatī’’tipi pāṭho.
“Koci bhikkhu dissati” (some bhikkhu is seen) is also a reading.
Cũng có bản đọc là: “Koci bhikkhu dissati” (có Tỳ-khưu nào được thấy).
‘‘Āgacchatū’’tipi paṭhanti, tathā ‘‘dissatū’’ti.
Some read “āgacchatu” (let him come), and similarly “dissatu” (let him be seen).
Cũng có người đọc là “Āgacchatū” (hãy đến), và tương tự là “Dissatū” (hãy được thấy).
Natthi kiñci uttari karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññādīnaṃ soḷasannaṃ kiccānaṃ katattā, abhisambodhiyā vā adhigatattā tato aññaṃ uttari karaṇīyaṃ nāma natthi.
There is nothing further to be done means that since the sixteen duties such as full understanding regarding the Four Noble Truths have been accomplished through the four paths, or since full enlightenment has been attained, there is nothing further to be done beyond that.
Natthi kiñci uttari karaṇīyaṃ (có nghĩa là) không có việc gì khác cần phải làm thêm, vì mười sáu công việc như sự liễu tri đã được thực hiện bằng bốn Đạo trong bốn Chân lý, hoặc vì đã đạt được sự Giác ngộ hoàn toàn.
Natthi katassa vā paticayoti katassa vā puna paticayopi natthi.
Nor is there any accumulation of what has been done means there is no further accumulation of what has been accomplished.
Natthi katassa vā paticayo (có nghĩa là) cũng không có sự tích lũy thêm cho những gì đã làm.
Na hi bhāvitamaggo puna bhāvīyati, pahīnakilesānaṃ vā puna pahānena kiccaṃ atthi.
Indeed, a path that has been developed is not developed again, nor is there any need to abandon defilements that have already been abandoned.
Vì Đạo đã tu tập thì không cần phải tu tập lại nữa, và những phiền não đã đoạn trừ thì không cần phải đoạn trừ lại nữa.
Atthi katassa paticayoti mayhaṃ santāne nipphāditassa sīlādidhammassa ariyamaggassa anadhigatattā tadatthaṃ puna vaḍḍhanasaṅkhāto paticayo atthi, icchitabboti attho.
There is accumulation of what has been done means, "Since the Noble Path for the dhamma, such as virtue, accomplished in my continuum, has not been attained, there is further accumulation, in the sense of growth, for that purpose; it is desirable (icchitabba)." This is the Venerable Meghiya’s intention.
Atthi katassa paticayo (có nghĩa là) trong dòng tâm thức của tôi, do chưa đạt được Thánh Đạo của các pháp như Giới đã thành tựu, nên vẫn còn sự tích lũy, tức là sự tăng trưởng thêm cho mục đích đó, có nghĩa là đáng mong cầu.
Padhānanti kho meghiya vadamānaṃ kinti vadeyyāmāti ‘‘samaṇadhammaṃ karomī’’ti taṃ vadamānaṃ mayaṃ aññaṃ kiṃ nāma vadeyyāma?
What, Meghiya, should we say to one who says 'exertion' means, “What else should we say to you, my dear Meghiya, who says ‘I will perform the ascetic’s duty’?”
Padhānanti kho Meghiya vadamānaṃ kinti vadeyyāmā (có nghĩa là) “Tôi sẽ thực hành pháp của Sa-môn”. Khi Tôn giả nói như vậy, chúng ta còn có thể nói gì khác được nữa?
Divāvihāraṃ nisīdīti divāvihāratthāya nisīdi.
He sat down for the day-rest means he sat down for the sake of day-rest.
Divāvihāraṃ nisīdī (có nghĩa là) ngồi nghỉ ban ngày.
Nisinno ca yasmiṃ maṅgalasilāpaṭṭe pubbe anupaṭipāṭiyā pañca jātisatāni rājā hutvā uyyānakīḷaṃ kīḷanto vividhanāṭakaparivāro nisinnapubbo, tasmiṃyeva ṭhāne nisīdi.
And he sat on the very auspicious stone slab where, in his past lives, for five hundred consecutive existences as a king, he had sat, surrounded by various entertainers, playing in the royal garden.
Và Tôn giả đã ngồi trên phiến đá cát tường mà trước kia, trong năm trăm kiếp liên tục, Tôn giả từng làm vua, thường xuyên vui chơi trong vườn với đoàn tùy tùng diễn viên ca múa, và đã từng ngồi trên đó.
Athassa nisinnakālato paṭṭhāya samaṇabhāvo vigato viya ahosi, rājavesaṃ gahetvā nāṭakaparivāraparivuto setacchattassa heṭṭhā mahārahe pallaṅke nisinno viya jāto.
Then, from the moment of his sitting, his state as a recluse seemed to vanish; it was as if he had taken on the attire of a king, surrounded by a retinue of dancers, and was seated on a royal couch under a white parasol, befitting noble ones.
Từ khi Tôn giả ngồi xuống, trạng thái Sa-môn dường như biến mất, và Tôn giả trở nên như một vị vua đang ngồi trên ngai vàng lộng lẫy dưới chiếc lọng trắng, được bao quanh bởi đoàn tùy tùng diễn viên ca múa.
Athassa taṃ sampattiṃ assādayato kāmavitakko udapādi.
Then, as that Thera reveled in that opulence, a thought of sensual desire (kāmavitakko) arose.
Sau đó, khi Tôn giả đang tận hưởng sự thịnh vượng đó, một ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên.
So tasmiṃyeva khaṇe sahoḍḍhaṃ gahite dve core ānetvā purato ṭhapite viya addasa.
At that very moment, he saw as if two thieves, caught with their stolen goods, were brought and placed before him.
Ngay lúc đó, Tôn giả thấy như có hai tên trộm bị bắt cùng với gói đồ và được đặt trước mặt.
Tesu ekassa vadhaṃ āṇāpanavasena byāpādavitakko uppajji, ekassa bandhanaṃ āṇāpanavasena vihiṃsāvitakko, evaṃ so latājālena rukkho viya madhumakkhikāhi madhughātako viya ca akusalavitakkehi parikkhitto samparikiṇṇo ahosi.
Regarding them, a thought of ill-will (byāpādavitakko) arose, wishing for the execution of one; a thought of cruelty (vihiṃsāvitakko) arose, wishing for the imprisonment of the other. Thus, he was surrounded and thoroughly entangled by unwholesome thoughts (akusalavitakkehi), like a tree by a network of vines or a honey-harvester by honeybees.
Trong số đó, một ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên với ý muốn ra lệnh giết một tên, và một ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý muốn ra lệnh trói một tên. Như vậy, Tôn giả bị bao vây và bị vây kín bởi các ý nghĩ bất thiện, giống như một cái cây bị mạng lưới dây leo bao phủ, hoặc như một người lấy mật bị ong mật vây kín.
Taṃ sandhāya ‘‘atha kho āyasmato meghiyassā’’tiādi vuttaṃ.
Concerning that entanglement, the passage “Then the Venerable Meghiya…” and so on, was spoken.
Liên quan đến điều đó, đã nói rằng: “Atha kho āyasmato Meghiyassā” (Rồi Tôn giả Meghiya) và vân vân.
Acchariyaṃ vata bhoti garahaṇacchariyaṃ nāma kiretaṃ yathā āyasmā ānando bhagavato valiyagattaṃ disvā avoca ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante’’ti (saṃ. ni. 5.511).
Wonderful, indeed! (Acchariyaṃ vata bho) – this is an expression of wonder mixed with reproach, just as the Venerable Ānanda, seeing the Bhagavā’s wrinkled body, exclaimed: “Wonderful, Venerable Sir, amazing, Venerable Sir!”
Acchariyaṃ vata bho (Ôi, thật là kỳ diệu!) là một sự ngạc nhiên mang tính khiển trách, giống như Tôn giả Ānanda đã nói khi thấy thân thể của Đức Thế Tôn có nếp nhăn: “Bạch Thế Tôn, thật kỳ diệu! Bạch Thế Tôn, thật phi thường!”
Apare pana ‘‘tasmiṃ samaye pupphaphalapallavādīsu lobhavasena kāmavitakko, kharassarānaṃ pakkhiādīnaṃ saddassavanena byāpādavitakko, leḍḍuādīhi tesaṃ paṭibāhanādhippāyena vihiṃsāvitakko, ‘idhevāhaṃ vaseyya’nti tattha sāpekkhatāvasena kāmavitakko, vanacarake tattha tattha disvā tesu cittadubbhanena byāpādavitakko, tesaṃ viheṭhanādhippāyena vihiṃsāvitakko tassa uppajjī’’tipi vadanti.
Others, however, say that at that time, a thought of sensual desire arose due to attachment to flowers, fruits, and shoots; a thought of ill-will arose from hearing the harsh sounds of birds and so on; a thought of cruelty arose with the intention of driving them away with clods and so on; a thought of sensual desire arose due to his attachment, thinking, ‘May I dwell here!’; a thought of ill-will arose from wishing harm upon the forest dwellers seen here and there; and a thought of cruelty arose with the intention of harming them. So they say.
Tuy nhiên, các vị khác lại nói rằng: “Vào thời điểm đó, ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên do lòng tham lam đối với hoa, quả, lá non, v.v.; ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên khi nghe tiếng chim chóc, v.v., có âm thanh thô ráp; ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý định xua đuổi chúng bằng đá, v.v.; ý nghĩ về dục lạc đã khởi lên do sự quyến luyến với nơi đó, muốn ‘ta sẽ ở lại đây’; ý nghĩ về sự hại người đã khởi lên do tâm ác ý đối với những người đi rừng thấy ở khắp nơi; ý nghĩ về sự làm tổn thương đã khởi lên với ý định làm hại họ.”
Yathā vā tathā vā tassa micchāvitakkuppattiyeva acchariyakāraṇaṃ.
However it may be, the arising of his wrong thoughts (micchāvitakka) itself was the cause for wonder.
Dù thế nào đi nữa, sự khởi lên của các ý nghĩ tà vạy của Tôn giả chính là điều kỳ diệu.
Anvāsattāti anulaggā vokiṇṇā.
Anvāsattā means clinging to, intermingled.
Anvāsattā (có nghĩa là) bám víu, lẫn lộn.
Attani garumhi ca ekattepi bahuvacanaṃ dissati.
The plural is also seen when referring to oneself (attani) or to a revered person (garumhi ca), even if it is singular.
Số nhiều cũng được thấy dùng cho chính mình và cho một người đáng kính.
‘‘Anusanto’’tipi pāṭho.
“Anusanto” is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Anusanto”.
Tattha yebhuyyenāti bahulaṃ abhikkhaṇaṃ.
In that, yebhuyyenā means mostly, frequently.
Trong đó, yebhuyyenā (có nghĩa là) phần lớn, thường xuyên.
Pāpakāti lāmakā.
Pāpakā means evil.
Pāpakā (có nghĩa là) xấu xa.
Akusalāti akosallasambhūtā.
Akusalā means arising from unskillfulness.
Akusalā (có nghĩa là) phát sinh từ sự thiếu khéo léo.
Duggatisampāpanaṭṭhena vā pāpakā, kusalapaṭipakkhatāya akusalā.
Or, they are evil (pāpakā) because they lead to a bad destination; they are unwholesome (akusalā) because they are opposed to wholesome states.
Hoặc là, chúng là ác do dẫn đến khổ cảnh, và là bất thiện do đối nghịch với thiện.
Vitakketi ūhati ārammaṇaṃ cittaṃ abhiniropetīti vitakko, kāmasahagato vitakko kāmavitakko, kilesakāmasampayutto vatthukāmārammaṇo vitakkoti attho.
A thought (vitakko) is that which brings the mind and concomitant mental factors to an object, or projects them onto it; a thought accompanied by sensual desire is kāmavitakko, meaning a thought conjoined with defilement-sensual desire and having object-sensual desire as its support.
Vitakka là trạng thái tâm ý hướng, đặt tâm vào đối tượng. Kāmavitakko là vitakka đi kèm với dục, có nghĩa là vitakka liên hệ với dục phiền não và có đối tượng là dục vật.
Byāpādasahagato vitakko byāpādavitakko.
A thought accompanied by ill-will is byāpādavitakko.
Byāpādavitakko là vitakka đi kèm với sự hại.
Vihiṃsāsahagato vitakko vihiṃsāvitakko.
A thought accompanied by cruelty is vihiṃsāvitakko.
Vihiṃsāvitakko là vitakka đi kèm với sự làm tổn thương.
Tesu kāmānaṃ abhinandanavasena pavatto nekkhammapaṭipakkho kāmavitakko, ‘‘ime sattā haññantu vā vinassantu vā mā vā ahesu’’nti sattesu sampadussanavasena pavatto mettāpaṭipakkho byāpādavitakko, pāṇileḍḍudaṇḍādīhi sattānaṃ viheṭhetukāmatāvasena pavatto karuṇāpaṭipakkho vihiṃsāvitakko.
Among these, kāmavitakko is that which arises due to delight in sensual pleasures and is opposed to renunciation; byāpādavitakko is that which arises due to corrupting thoughts towards beings, thinking, “May these beings be slain or perish, or may they not exist,” and is opposed to loving-kindness; vihiṃsāvitakko is that which arises from the wish to harm beings with hands, clods, sticks, and so on, and is opposed to compassion.
Trong số đó, kāmavitakko (tầm về dục) là sự đối nghịch với nekkhammavitakko (tầm về xuất ly), phát sinh do sự hoan hỷ đối với các dục lạc; byāpādavitakko (tầm về sân) là sự đối nghịch với mettā (tâm từ), phát sinh do sự bất mãn đối với chúng sinh, với ý nghĩ: “Mong cho những chúng sinh này bị giết, bị hủy diệt, hoặc không tồn tại”; vihiṃsāvitakko (tầm về hại) là sự đối nghịch với karuṇā (bi mẫn), phát sinh do ý muốn làm tổn thương chúng sinh bằng tay, đá, gậy, v.v.
Evaṃ tasmiṃ attano pavattiṃ ārocetvā nisinne athassa bhagavā sappāyaṃ dhammaṃ desento ‘‘aparipakkāya, meghiya, cetovimuttiyā’’tiādimāha.
Thus, when the Venerable Meghiya had related his situation and was seated, the Bhagavā, desiring to teach him a suitable Dhamma, spoke the words “For the immaturity of the liberation of mind, Meghiya,” and so on.
Khi Tôn giả đã trình bày sự việc của mình và ngồi xuống như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp phù hợp với Tôn giả, bắt đầu bằng câu “Aparipakkāya, Meghiya, cetovimuttiyā” (Này Meghiya, cho sự giải thoát tâm chưa chín muồi) và vân vân.
Tattha aparipakkāyāti paripākaṃ appattāya.
In that, aparipakkāyā means not having reached maturity.
Trong đó, aparipakkāyā (có nghĩa là) chưa đạt đến sự chín muồi.
Cetovimuttiyāti kilesehi cetaso vimuttiyā.
Cetovimuttiyā means the liberation of the mind from defilements.
Cetovimuttiyā (có nghĩa là) sự giải thoát của tâm khỏi các phiền não.
Pubbabhāge hi tadaṅgavasena ceva vikkhambhanavasena ca kilesehi cetaso vimutti hoti, aparabhāge samucchedavasena ceva paṭipassaddhivasena ca.
Indeed, in the initial stage, liberation of mind from defilements occurs by way of suppression (tadaṅga) and by way of temporary removal (vikkhambhana); in the later stage, it occurs by way of eradication (samuccheda) and by way of tranquilization (paṭipassaddha).
Ở giai đoạn đầu, sự giải thoát của tâm khỏi các phiền não xảy ra theo cách tạm thời (tadaṅga) và theo cách trấn áp (vikkhambhana); ở giai đoạn sau, nó xảy ra theo cách đoạn trừ hoàn toàn (samuccheda) và theo cách an tịnh (paṭipassaddhi).
Sāyaṃ vimutti heṭṭhā vitthārato kathitāva, tasmā tattha vuttanayena veditabbā.
That liberation has already been explained in detail below; therefore, it should be understood according to the method stated there.
Sự giải thoát này đã được nói rộng rãi ở phần trước, vì vậy cần phải hiểu theo cách đã được trình bày ở đó.
Tattha vimuttiparipācanīyehi dhammehi āsaye paripācite pabodhite vipassanāya maggagabbhaṃ gaṇhantiyā paripākaṃ gacchantiyā cetovimutti paripakkā nāma hoti, tadabhāve aparipakkā.
In that context, the liberation of mind (cetovimutti) is said to be mature (paripakkā) when one's dispositions are cultivated and awakened by the qualities that mature liberation, and when it is moving towards maturity by embracing the core of the path through insight (vipassanā); in its absence, it is immature (aparipakkā).
Trong đó, khi những khuynh hướng đã được làm chín muồi và được đánh thức bởi các pháp làm chín muồi sự giải thoát, và khi sự tuệ quán đạt đến giai đoạn thai nghén của Đạo, thì sự giải thoát tâm được gọi là chín muồi; nếu không có điều đó, thì là chưa chín muồi.
Aparepi pannarasa dhammā vimuttiparipācanīyā – saddhāpañcamāni indriyāni, aniccasaññā dukkhasaññā anattasaññā pahānasaññā virāgasaññāti imā pañca nibbedhabhāgiyā saññā, kalyāṇamittatā sīlasaṃvaro abhisallekhatā vīriyārambho nibbedhikapaññāti.
There are other fifteen qualities that mature liberation: the five faculties with faith as the fifth; these five kinds of penetrating perceptions (nibbedhabhāgiyā saññā)—perception of impermanence (aniccasaññā), perception of suffering (dukkhasaññā), perception of non-self (anattasaññā), perception of abandoning (pahānasaññā), and perception of dispassion (virāgasaññā); noble friendship (kalyāṇamittatā), restraint in morality (sīlasaṃvaro), modesty in requisites (abhisallekhatā), arousal of energy (vīriyārambho), and penetrating wisdom (nibbedhikapaññā).
Mười lăm pháp khác nữa làm cho giải thoát chín muồi là: năm căn có tín (saddhā) đứng đầu, năm loại tưởng (saññā) thuộc phần thấu triệt này là: tưởng vô thường (aniccasaññā), tưởng khổ (dukkhasaññā), tưởng vô ngã (anattasaññā), tưởng đoạn trừ (pahānasaññā), tưởng ly tham (virāgasaññā); thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā), phòng hộ giới (sīlasaṃvaro), khắc kỷ (abhisallekhatā), tinh tấn khởi sự (vīriyārambho), trí tuệ thấu triệt (nibbedhikapaññā).
Tesu vineyyadamanakusalo satthā vineyyassa meghiyattherassa ajjhāsayavasena idha kalyāṇamittatādayo vimuttiparipācanīye dhamme dassento ‘‘pañca dhammā paripākāya saṃvattantī’’ti vatvā te vitthārento ‘‘idha, meghiya, bhikkhu kalyāṇamitto hotī’’tiādimāha.
Among these, the Teacher, skilled in disciplining those to be trained, wishing to point out the qualities that mature liberation, such as noble friendship, according to the Venerable Meghiya’s disposition, after saying “Five qualities lead to maturity,” expanded upon them with the words, “Here, Meghiya, a bhikkhu has noble friends (kalyāṇamitto hotī)” and so on.
Trong số đó, Bậc Đạo Sư thiện xảo trong việc chế ngự những người cần giáo hóa, tùy theo ý nguyện của Tôn giả Meghiya cần giáo hóa, ở đây, khi trình bày các pháp làm cho giải thoát chín muồi như thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā) và các pháp khác, Ngài đã nói “Năm pháp làm cho chín muồi” rồi mở rộng chúng bằng cách nói “Này Meghiya, ở đây, một Tỳ-kheo là thiện hữu tri thức” và các lời khác.
Tattha kalyāṇamittoti kalyāṇo bhaddo sundaro mitto etassāti kalyāṇamitto.
In that, kalyāṇamitto means one for whom there is a good, excellent, beautiful friend.
Trong đó, kalyāṇamitto (thiện hữu tri thức) là người có bạn tốt, hiền lành, đẹp đẽ.
Yassa sīlādiguṇasampanno ‘‘aghassa ghātā, hitassa vidhātā’’ti evaṃ sabbākārena upakāro mitto hoti, so puggalo kalyāṇamittova.
A person is indeed a noble friend (kalyāṇamitto) if they have a friend who is endowed with qualities such as morality, and who is helpful in every way, as in “a destroyer of evil, a creator of good.”
Người có bạn là người có đầy đủ các đức tính như giới (sīla), người mà “diệt trừ điều bất thiện, tạo tác điều lợi ích”, người bạn như vậy là thiện hữu tri thức (kalyāṇamitto) theo mọi phương diện.
Yathāvuttehi kalyāṇapuggaleheva sabbiriyāpathesu saha ayati pavattati, na vinā tehīti kalyāṇasahāyo.Kalyāṇapuggalesu eva cittena ceva kāyena ca ninnapoṇapabbhārabhāvena pavattatīti kalyāṇasampavaṅko.
One whose spiritual life proceeds together with good individuals as described, and not without them, is a good companion (kalyāṇasahāyo). One whose mind and body incline, lean, and slope towards good individuals is one who associates well (kalyāṇasampavaṅko).
Người luôn sống cùng với những người bạn tốt như đã nói, trong mọi oai nghi, không bao giờ xa rời họ, nên được gọi là kalyāṇasahāyo (bạn tốt đồng hành). Người luôn có tâm và thân hướng về những người bạn tốt, nên được gọi là kalyāṇasampavaṅko (người có khuynh hướng về bạn tốt).
Padattayena kalyāṇamittasaṃsagge ādaraṃ uppādeti.
With these three terms, he generates respect for association with good friends.
Bằng ba từ này, vị ấy tạo ra lòng tôn kính đối với sự giao du với thiện hữu tri thức.
Tatridaṃ kalyāṇamittalakkhaṇaṃ – idha kalyāṇamitto saddhāsampanno hoti sīlasampanno sutasampanno cāgasampanno vīriyasampanno satisampanno samādhisampanno paññāsampanno.
Herein is the characteristic of a good friend: in this teaching, a good friend is endowed with faith, endowed with morality, endowed with learning, endowed with generosity, endowed with energy, endowed with mindfulness, endowed with concentration, and endowed with wisdom.
Đây là đặc tính của thiện hữu tri thức: Ở đây, thiện hữu tri thức là người đầy đủ tín (saddhā), đầy đủ giới (sīla), đầy đủ đa văn (suta), đầy đủ bố thí (cāga), đầy đủ tinh tấn (vīriya), đầy đủ niệm (sati), đầy đủ định (samādhi), đầy đủ tuệ (paññā).
Tattha saddhāsampattiyā saddahati tathāgatassa bodhiṃ kammaphalañca, tena sammāsambodhihetubhūtaṃ sattesu hitesitaṃ na pariccajati.
Among these, by being endowed with faith, he believes in the Enlightenment of the Tathāgata and the result of kamma; thereby, he does not abandon the desire for the welfare of beings, which is the cause of Perfect Self-Enlightenment.
Trong đó, nhờ sự đầy đủ tín, vị ấy tin vào sự giác ngộ của Đức Như Lai và quả của nghiệp (kamma), do đó không từ bỏ ý muốn lợi ích cho chúng sanh, vốn là nguyên nhân dẫn đến Chánh Đẳng Giác.
Sīlasampattiyā sabrahmacārīnaṃ piyo hoti manāpo garu bhāvanīyo codako pāpagarahī vattā vacanakkhamo, sutasampattiyā saccapaṭiccasamuppādādipaṭisaṃyuttānaṃ gambhīrānaṃ kathānaṃ kattā hoti, cāgasampattiyā appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho, vīriyasampattiyā āraddhavīriyo hoti sattānaṃ hitappaṭipattiyā, satisampattiyā upaṭṭhitassati hoti, samādhisampattiyā avikkhitto hoti samāhitacitto, paññāsampattiyā aviparītaṃ jānāti.
By being endowed with morality, he is dear to his spiritual companions, pleasing, worthy of respect, worthy of cultivation, a reprover, one who condemns evil, an instructor, and tolerant of speech. By being endowed with learning, he is a speaker of profound discourses connected with the aggregates, sense-bases, truths, dependent origination, and so forth. By being endowed with generosity, he is of few wishes, contented, secluded, and unentangled. By being endowed with energy, he is zealous for the welfare of beings. By being endowed with mindfulness, he is established in mindfulness. By being endowed with concentration, he is unscattered and has a composed mind. By being endowed with wisdom, he knows correctly.
Nhờ sự đầy đủ giới, vị ấy được các bạn đồng tu yêu mến, dễ chịu, đáng kính, đáng tôn trọng, thường nhắc nhở, khiển trách điều ác, biết nói lời khuyên và dễ tiếp thu lời khuyên. Nhờ sự đầy đủ đa văn, vị ấy là người thuyết giảng những bài pháp sâu sắc liên quan đến các uẩn (khandha), xứ (ayatana), sự thật (sacca), duyên khởi (paṭiccasamuppāda) và các điều khác. Nhờ sự đầy đủ bố thí, vị ấy ít dục (appiccho), biết đủ (santuṭṭho), sống độc cư (pavivitto), không giao du (asaṃsaṭṭho). Nhờ sự đầy đủ tinh tấn, vị ấy là người tinh tấn khởi sự trong việc thực hành lợi ích cho chúng sanh. Nhờ sự đầy đủ niệm, vị ấy là người có niệm hiện tiền (upaṭṭhitasati). Nhờ sự đầy đủ định, vị ấy là người không tán loạn, tâm định tĩnh (samāhitacitto). Nhờ sự đầy đủ tuệ, vị ấy biết rõ mọi sự không sai lệch.
So satiyā kusalānaṃ dhammānaṃ gatiyo samanvesamāno paññāya sattānaṃ hitāhitaṃ yathābhūtaṃ jānitvā, samādhinā tattha ekaggacitto hutvā, vīriyena satte ahitā nisedhetvā hite niyojeti.
Such a person, through mindfulness, investigates the paths of wholesome states, and through wisdom, truly knowing what is beneficial and harmful for beings, becomes single-minded in concentration regarding that, and through energy, restrains beings from what is harmful and encourages them towards what is beneficial.
Vị ấy, với niệm, tìm hiểu sự diễn tiến của các pháp thiện, với tuệ, biết rõ lợi ích và bất lợi của chúng sanh như thật, với định, tâm an trú nhất tâm vào đó, và với tinh tấn, ngăn cản chúng sanh khỏi điều bất lợi và hướng dẫn họ đến điều lợi ích.
Tenāha –
Therefore it is said:
Vì vậy, Ngài đã nói:
Ayaṃ paṭhamo dhammo paripākāya saṃvattatīti, ayaṃ kalyāṇamittatāsaṅkhāto brahmacariyavāsassa ādibhāvato, sabbesañca kusalānaṃ dhammānaṃ bahukāratāya padhānabhāvato ca imesu pañcasu dhammesu ādito vuttattā paṭhamo anavajjadhammo avisuddhānaṃ saddhādīnaṃ visuddhikaraṇavasena cetovimuttiyā paripākāya saṃvattati.
This first quality leads to maturity: This quality, known as good friendship, is called "first" among these five qualities because it is the beginning of the holy life and of great assistance to all wholesome states. As the foremost blameless quality, it leads to the maturity of liberation of mind by purifying unpurified faith and other virtues.
Pháp thứ nhất này làm cho chín muồi – pháp này, tức là thiện hữu tri thức (kalyāṇamittatā), được nói đến đầu tiên trong năm pháp này vì là khởi đầu của đời sống phạm hạnh (brahmacariya) và vì có công đức to lớn, là pháp chủ yếu của tất cả các pháp thiện. Pháp không tỳ vết này làm cho tâm giải thoát (cetovimutti) chín muồi, bằng cách làm thanh tịnh các pháp như tín (saddhā) chưa được thanh tịnh.
Ettha ca kalyāṇamittassa bahukāratā padhānatā ca ‘‘upaḍḍhamidaṃ, bhante, brahmacariyassa yadidaṃ kalyāṇamittatā’’ti vadantaṃ dhammabhaṇḍāgārikaṃ, ‘‘mā hevaṃ, ānandā’’ti dvikkhattuṃ paṭisedhetvā, ‘‘sakalameva hidaṃ, ānanda, brahmacariyaṃ, yadidaṃ kalyāṇamittatā kalyāṇasahāyatā’’tiādisuttapadehi (saṃ. ni. 1.129; 5.2) veditabbā.
Herein, the great assistance and supremacy of a good friend should be understood from the suttas such as when the Treasurer of Dhamma, Venerable Ānanda, said: "This, Venerable Sir, is half of the holy life, namely good friendship," and the Buddha twice rejected it, saying, "Do not say so, Ānanda," and then said: "It is the entire holy life, Ānanda, namely good friendship, good companionship."
Ở đây, sự công đức to lớn và vị trí chủ yếu của thiện hữu tri thức cần được hiểu qua lời của vị Trưởng lão Thủ kho Pháp (Dhammabhaṇḍāgārika) khi nói “Bạch Thế Tôn, thiện hữu tri thức này là một nửa của đời sống phạm hạnh”, và Đức Phật đã hai lần bác bỏ “Đừng nói như vậy, Ananda!” rồi nói “Này Ananda, toàn bộ đời sống phạm hạnh chính là thiện hữu tri thức, là có bạn tốt đồng hành” và các đoạn kinh khác.
Puna caparanti puna ca aparaṃ dhammajātaṃ.
Furthermore (Puna caparaṃ) means another type of dhamma.
Puna caparaṃ (Hơn nữa, một pháp khác) là một loại pháp khác.
Sīlavāti ettha kenaṭṭhena sīlaṃ?
Moral (Sīlavā): Here, in what sense is sīla meant?
Sīlavā (người có giới) – ở đây, giới (sīla) có nghĩa là gì?
Sīlanaṭṭhena sīlaṃ.
Sīla is meant in the sense of 'arranging'.
Giới (sīla) có nghĩa là sự giữ gìn.
Kimidaṃ sīlanaṃ nāma?
What is this 'arranging' (sīlana) called?
Sự giữ gìn này là gì?
Samādhānaṃ, kāyakammādīnaṃ susīlyavasena avippakiṇṇatāti attho.
It means composition, in the sense of non-dispersion due to the good conduct of bodily actions and so forth.
Nghĩa là sự an định, sự không tán loạn của các hành động thân (kāyakamma) và lời nói (vācākamma) v.v… theo cách giữ gìn tốt.
Atha vā upadhāraṇaṃ, jhānādikusalānaṃ dhammānaṃ patiṭṭhānavasena ādhārabhāvoti attho.
Alternatively, it means upholding, in the sense of being a foundation for wholesome states such as jhāna to be established upon.
Hoặc là sự nâng đỡ, nghĩa là làm nền tảng cho các pháp thiện như thiền định (jhāna) v.v… được an trú.
Tasmā sīleti sīlatīti vā sīlaṃ.
Therefore, sīla is that which arranges (sīleti) or that which upholds (sīlati).
Do đó, sīla là sīla vì nó giữ gìn (sīleti) hoặc vì nó an định (sīlati).
Ayaṃ tāva saddalakkhaṇanayena sīlattho.
This is the meaning of sīla according to the etymological definition of the word.
Đây là ý nghĩa của sīla theo ngữ nguyên.
Apare pana ‘‘siraṭṭho sītalaṭṭho sīlaṭṭho saṃvaraṭṭho’’ti niruttinayena atthaṃ vaṇṇenti.
Others, however, explain the meaning according to the nirutti method, saying "in the sense of head (sira), in the sense of coolness (sītala), in the sense of arranging well (sīla), in the sense of restraint (saṃvara)."
Các vị khác lại giải thích ý nghĩa theo ngữ pháp, rằng sīla có nghĩa là “đứng đầu (siraṭṭho), mát mẻ (sītalaṭṭho), giữ gìn (sīlaṭṭho), phòng hộ (saṃvaraṭṭho)”.
Tayidaṃ pāripūrito atisayato vā sīlaṃ assa atthīti sīlavā, sīlasampannoti attho.
This sīla exists in him by way of completion or by way of excellence, therefore he is moral (sīlavā), meaning he is endowed with morality.
Và người có giới (sīlavā) là người có giới này (sīla) được hoàn thiện hoặc vượt trội, nghĩa là người đầy đủ giới.
Yathā ca sīlavā hoti sīlasampanno, taṃ dassetuṃ ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvuto’’tiādimāha.
To show how one is moral and endowed with morality, he states: "restrained by the Pātimokkha restraint" and so forth.
Để trình bày cách vị ấy là người có giới, đầy đủ giới, Ngài đã nói “được phòng hộ bởi Pātimokkha-saṃvara” và các lời khác.
Tattha pātimokkhanti sikkhāpadasīlaṃ.
Therein, Pātimokkha means the sīla of the training rules.
Trong đó, Pātimokkha là giới của các học giới (sikkhāpada).
Tañhi yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhaṃ.
For that which protects (pāti) one who guards it (rakhati), and frees (mokkheti, moceti) him from sufferings like those of the lower realms, is the Pātimokkha.
Vì nó bảo vệ (pāti) người giữ gìn nó, và giải thoát (mokkheti, moceti) người đó khỏi các khổ đau ở ác đạo (apāyika) v.v… nên gọi là Pātimokkha.
Saṃvaraṇaṃ saṃvaro, kāyavācāhi avītikkamo.
Restraint is saṃvara, non-transgression by body and speech.
Sự phòng hộ (saṃvaraṇaṃ) là phòng hộ (saṃvaro), tức là không vi phạm bằng thân (kāya) và khẩu (vācā).
Pātimokkhameva saṃvaro pātimokkhasaṃvaro, tena saṃvuto pihitakāyavācoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto, idamassa tasmiṃ sīle patiṭṭhitabhāvaparidīpanaṃ.
The Pātimokkha itself is restraint (saṃvaro); therefore, one who is restrained by it, whose body and speech are contained, is restrained by the Pātimokkha restraint (pātimokkhasaṃvarasaṃvuto). This signifies his state of being established in that sīla.
Chính Pātimokkha là sự phòng hộ (saṃvaro), nên gọi là Pātimokkha-saṃvara. Được phòng hộ (saṃvuto) bởi nó, tức là thân và khẩu được che chở, nên gọi là Pātimokkha-saṃvara-saṃvuto. Đây là sự trình bày về trạng thái an trú của vị ấy trong giới đó.
Viharatīti tadanurūpavihārasamaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
He dwells (Viharatī) indicates his state of being endowed with a dwelling (vihara) conforming to that.
Viharatī (an trú) là sự trình bày về trạng thái đầy đủ sự an trú phù hợp với điều đó.
Ācāragocarasampannoti heṭṭhā pātimokkhasaṃvarassa, upari visesānaṃ yogassa ca upakārakadhammaparidīpanaṃ.
Endowed with good conduct and resort (Ācāragocarasampanno) indicates the qualities that support the Pātimokkha restraint below and special yogas above.
Ācāragocarasampanno (đầy đủ oai nghi và phạm vi hành động) là sự trình bày về các pháp hỗ trợ cho sự phòng hộ Pātimokkha ở dưới và cho sự tu tập các pháp đặc biệt ở trên.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti pātimokkhasīlato acavanadhammatāparidīpanaṃ.
Seeing danger in the slightest faults (Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī) indicates the quality of not deviating from the Pātimokkha sīla.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī (thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt) là sự trình bày về trạng thái không rời bỏ giới Pātimokkha.
Samādāyāti sikkhāpadānaṃ anavasesato ādānaparidīpanaṃ.
Undertaking (Samādāya) indicates the complete undertaking of the training rules.
Samādāyā (thọ trì) là sự trình bày về việc thọ trì các học giới một cách không sót.
Sikkhatīti sikkhāya samaṅgibhāvaparidīpanaṃ.
He trains (Sikkhatī) indicates his state of being endowed with training.
Sikkhatī (thực hành) là sự trình bày về trạng thái đầy đủ sự thực hành.
Sikkhāpadesūti sikkhitabbadhammaparidīpanaṃ.
In the training rules (Sikkhāpadesu) indicates the dhammas to be trained in.
Sikkhāpadesu (trong các học giới) là sự trình bày về các pháp cần phải thực hành.
Aparo nayo – kilesānaṃ balavabhāvato, pāpakiriyāya sukarabhāvato, puññakiriyāya ca dukkarabhāvato bahukkhattuṃ apāyesu patanasīloti pātī, puthujjano.
Another interpretation: Because defilements are strong, evil actions are easy to do, and wholesome actions are difficult to do, one who is prone to falling into the lower realms many times is called Pāti, meaning a common person (puthujjana).
Một cách giải thích khác: Do các phiền não (kilesa) mạnh mẽ, do việc làm ác dễ dàng, và do việc làm thiện khó khăn, chúng sanh thường xuyên rơi vào các cõi khổ (apāya), nên gọi là pāti (người rơi rớt), tức là phàm phu (puthujjana).
Aniccatāya vā bhavādīsu kammavegakkhitto ghaṭīyantaṃ viya anavaṭṭhānena paribbhamanato gamanasīloti pātī, maraṇavasena vā tamhi tamhi sattanikāye attabhāvassa patanasīloti vā pātī, sattasantāno cittameva vā.
Or, due to impermanence, one who, being thrown by the force of kamma in existences and so forth, wanders constantly like a potter's wheel, is called Pāti. Or, one who, by way of death, is prone to falling into different states of existence among various groups of beings, is Pāti, meaning the continuum of beings, or simply the mind.
Hoặc do vô thường (aniccatā), bị cuốn theo dòng nghiệp (kamma) trong các cõi hữu (bhava) v.v… như một cái chum bị quay tròn, không ngừng luân chuyển, nên gọi là pāti (người đi). Hoặc do cái chết, thường xuyên rơi vào các đời sống trong các loài chúng sanh khác nhau, nên gọi là pāti (người rơi rớt), tức là dòng tâm thức của chúng sanh, hoặc chỉ là tâm (citta).
Taṃ pātinaṃ saṃsāradukkhato mokkhetīti pātimokkhaṃ.
That which liberates (mokkheti) these Pāti (common people, mind, etc.) from the suffering of saṃsāra is the Pātimokkha.
Nó giải thoát (mokkheti) người pāti đó khỏi khổ đau của luân hồi (saṃsāra), nên gọi là Pātimokkha.
Cittassa hi vimokkhena satto ‘‘vimutto’’ti vuccati.
Indeed, it is by the liberation of the mind that a being is called "liberated".
Thật vậy, nhờ sự giải thoát của tâm (citta), chúng sanh được gọi là “đã giải thoát”.
Vuttañhi ‘‘cittavodānā sattā visujjhantī’’ti (saṃ. ni. 3.100), ‘‘anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti (mahāva. 28) ca.
For it is said: "Beings are purified by the purification of mind" and "The mind is liberated from the asavas without grasping."
Đã nói rằng “chúng sanh được thanh tịnh nhờ sự thanh lọc tâm” và “tâm được giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) mà không có sự chấp thủ (anupādāya)”.
Atha vā pāteti vinipāteti dukkhehīti pāti, cittaṃ.
Alternatively, that which causes one to fall and perish in sufferings is Pāti, meaning the mind.
Hoặc, nó làm cho tâm (citta) rơi rớt, hủy hoại bởi khổ đau, nên gọi là pāti.
Vuttañhi ‘‘cittena niyyatī loko, cittena parikassatī’’ti (saṃ. ni. 1.62).
For it is said: "The world is led by the mind, the world is dragged around by the mind."
Thật vậy, đã nói rằng “thế gian bị dẫn dắt bởi tâm, thế gian bị kéo lê bởi tâm”.
Tassa pātino mokkho etenāti pātimokkho.
The liberation from that Pāti (mind) is by this (sīla), hence Pātimokkha.
Sự giải thoát của tâm pāti đó là nhờ pháp này, nên gọi là Pātimokkha.
Patati vā etena apāyadukkhe saṃsāradukkhe cāti pāti, taṇhādisaṃkilesā.
Or, that by which one falls into the sufferings of the lower realms and the sufferings of saṃsāra is Pāti, meaning the defilements such as craving.
Hoặc, do pháp này, tức là các phiền não (saṃkilesa) như ái (taṇhā), chúng sanh rơi vào khổ đau ở ác đạo (apāya) và khổ đau của luân hồi (saṃsāra), nên gọi là pāti.
Vuttañhi – ‘‘taṇhā janeti purisaṃ (saṃ. ni. 1.55-57), taṇhādutiyo puriso’’ti (itivu. 15, 105) cādi.
For it is said: "Craving generates a person," and "A person with craving as his companion," and so forth.
Thật vậy, đã nói rằng “ái sinh ra con người”, “con người có ái làm bạn đồng hành” và các lời khác.
Tato pātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that Pāti (defilement) is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi điều làm cho rơi rớt (pāti) ấy, nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā patati etthāti pāti, cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni.
Alternatively, that into which one falls is Pāti, meaning the six internal and external sense-bases.
Hoặc, người ta rơi rớt vào đó (patati ettha) nên gọi là pāti, tức sáu xứ nội và ngoại.
Vuttañhi – ‘‘chasu loko samuppanno, chasu kubbati santhava’’nti (su. ni. 171).
For it is said: "The world originates from the six, it forms attachment to the six."
Như đã nói: “Thế gian sanh khởi từ sáu, thế gian tạo sự giao thiệp từ sáu” (Su. Ni. 171).
Tato cha ajjhattikabāhirāyatanasaṅkhātapātito mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that Pāti consisting of the six internal and external sense-bases is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi pāti, tức sáu xứ nội và ngoại, nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā pāto vinipāto assa atthīti pātī, saṃsāro.
Alternatively, that which has fallings and destructions is Pāti, meaning saṃsāra.
Hoặc, pāto là sự rơi rớt (vinipāto) có trong nó, tức là saṃsāra.
Tato mokkhoti pātimokkho.
Liberation from that (saṃsāra) is Pātimokkha.
Giải thoát khỏi đó nên gọi là Pātimokkha.
Atha vā sabbalokādhipatibhāvato dhammissaro bhagavā patīti vuccati, muccati etenāti mokkho.
Alternatively, the Blessed One, being the master of Dhamma due to his sovereignty over all worlds, is called Pati. That by which one is liberated is Mokkha.
Hoặc, Đức Thế Tôn được gọi là Patī vì Ngài là bậc chúa tể (dhammissaro) của tất cả thế gian, và mokkha là sự giải thoát nhờ đó.
Patino mokkho tena paññattattāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
The Mokkha of the Pati (Buddha) is that which was promulgated by Him, hence Patimokkha; Patimokkha itself is Pātimokkha.
Sự giải thoát của Patī, do Ngài đã chế định, nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha.
Sabbaguṇānaṃ vā tammūlabhāvato uttamaṭṭhena pati ca, so yathāvuttaṭṭhena mokkho cāti patimokkho, patimokkho eva pātimokkho.
Or, because it is the root of all good qualities and is supreme in meaning, it is called a ‘protector’ (pati); and because it is liberation (mokkha) in the sense already stated, it is called Patimokkha. Patimokkha itself is Pātimokkha.
Hoặc, vì là căn nguyên của mọi thiện pháp nên là bậc tối thượng (pati), và vì là sự giải thoát theo nghĩa đã nói nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘pātimokkhantiādimetaṃ mukhameta’’nti vitthāro.
Thus it is said: "Pātimokkha" is a detailed explanation beginning with "this is the origin, this is the face".
Như đã nói, “Pātimokkha là sự khởi đầu, là cửa ngõ này”, v.v., là phần giải thích rộng.
Atha vā paiti pakāre, atīti accantatthe nipāto, tasmā pakārehi accantaṃ mokkhetīti pātimokkhaṃ.
Alternatively, "pa" is a particle meaning 'in various ways', and "ati" means 'extremely'. Therefore, it is Pātimokkha because it liberates (mokkheti) extremely in various ways.
Hoặc, pa là loại hình, atī là giới từ chỉ nghĩa tuyệt đối; do đó, giải thoát tuyệt đối khỏi các loại hình (pakāra) nên gọi là Pātimokkha.
Idañhi sīlaṃ sayaṃ tadaṅgavasena, samādhisahitaṃ paññāsahitañca vikkhambhanavasena samucchedavasena ca accantaṃ mokkheti mocetīti pātimokkhaṃ.
For this sīla itself, by way of tadaṅga (temporary suppression), and accompanied by samādhi and paññā, by way of vikkhambhana (suppression by force) and samuccheda (eradication), absolutely liberates and releases (mokkheti moceti), hence it is Pātimokkha.
Giới này tự nó giải thoát một phần (tadaṅgavasena), và cùng với định, cùng với tuệ, giải thoát bằng cách trấn áp (vikkhambhanavasena) và bằng cách đoạn trừ (samucchedavasena) một cách tuyệt đối, nên gọi là Pātimokkha.
Pati mokkhoti vā patimokkho, tamhā tamhā vītikkamadosato paccekaṃ mokkhoti attho.
Or, pati mokkho is Patimokkha; the meaning is liberation from each and every transgression.
Hoặc, Pati mokkho là Patimokkha, nghĩa là giải thoát riêng biệt khỏi từng lỗi lầm vi phạm.
Patimokkho eva pātimokkho.
Patimokkha itself is Pātimokkha.
Patimokkha chính là Pātimokkha.
Mokkhoti vā nibbānaṃ, tassa mokkhassa paṭibimbabhūtoti patimokkho.
Or, liberation (mokkha) is Nibbāna, and it is Patimokkha because it is a reflection of that liberation.
Hoặc, mokkha là Nibbāna, và Patimokkha là hình ảnh phản chiếu của Nibbāna đó.
Sīlasaṃvaro hi sūriyassa aruṇuggamanaṃ viya nibbānassa udayabhūto tappaṭibhāgo ca yathārahaṃ saṃkilesanibbāpanato.
For the restraint of sīla is like the dawn of the sun, being the arising of Nibbāna, and its counterpart, in that it appropriately extinguishes defilements.
Sự phòng hộ giới (sīlasaṃvaro) giống như bình minh của mặt trời đối với Nibbāna, là sự khởi đầu và là phần tương ứng, bởi vì nó làm lắng dịu các phiền não một cách thích đáng.
Patimokkho eva pātimokkho.
Patimokkha itself is Pātimokkha.
Patimokkha chính là Pātimokkha.
Pativattati mokkheti dukkhanti vā patimokkhaṃ, patimokkhameva pātimokkhanti evaṃ tāvettha pātimokkhasaddassa attho veditabbo.
Or, it is Patimokkha because it turns away from and liberates from suffering. Thus, the meaning of the word Pātimokkha should be understood here in these ways.
Hoặc, điều làm cho đau khổ quay trở lại và giải thoát khỏi đau khổ (pativattati mokkheti dukkhaṃ) nên gọi là Patimokkha; Patimokkha chính là Pātimokkha. Như vậy, ý nghĩa của từ Pātimokkha cần được hiểu ở đây.
Apica yo bhikkhu satthari sagāravo sappatisso sabrahmacārīsu sagāravo sappatisso hirottappasampanno sunivattho supāruto pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena iriyāpathasampanno indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū jāgariyamanuyutto satisampajaññena samannāgato appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho ābhisamācārikesu sakkaccakārī garucittīkārabahulo viharati, ayaṃ vuccati ācārasampanno.
Furthermore, a bhikkhu who lives reverently and respectfully towards the Teacher, reverently and respectfully towards his fellow celibates, endowed with shame and fear of wrongdoing (hiri-ottappa), well-dressed and well-robed, with dignified going forth and coming back, looking forward and looking around, bending and stretching, perfect in postures, with guarded sense doors, moderate in eating, devoted to wakefulness, endowed with mindfulness and clear comprehension, of few wishes, content, secluded, unentangled, and diligent in observing the minor disciplines (ābhisamācārikā), full of reverence and respect—this one is called "endowed with proper conduct" (ācārasampanno).
Hơn nữa, Tỳ-kheo nào sống với lòng tôn kính, trọng thị đối với Bậc Đạo Sư; với lòng tôn kính, trọng thị đối với các vị đồng Phạm hạnh; đầy đủ lòng hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi; mặc y chỉnh tề, đắp y tề chỉnh; oai nghi đầy đủ với sự đi tới, đi lui, nhìn thẳng, nhìn nghiêng, co duỗi tay chân một cách trang nghiêm; giữ gìn các căn; biết đủ trong việc ăn uống; chuyên cần tỉnh giác; đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác; ít dục, biết đủ, sống viễn ly, không giao du; siêng năng thực hành các giới hạnh căn bản; và thường xuyên có tâm tôn kính, vị ấy được gọi là ācārasampanno (đầy đủ giới hạnh).
Gocaro pana upanissayagocaro ārakkhagocaro upanibandhagocaroti tividho.
Resort (gocara) is threefold: resort of support (upanissayagocara), resort of protection (ārakkhagocara), and resort of application (upanibandhagocara).
Phạm vi hành xứ (gocara) có ba loại: upanissayagocara (phạm vi hành xứ nương tựa), ārakkhagocara (phạm vi hành xứ bảo vệ) và upanibandhagocara (phạm vi hành xứ cột chặt).
Tattha yo dasakathāvatthuguṇasamannāgato vuttalakkhaṇo kalyāṇamitto, yaṃ nissāya asutaṃ suṇāti, sutaṃ pariyodāpeti, kaṅkhaṃ vitarati, diṭṭhiṃ ujuṃ karoti, cittaṃ pasādeti, yañca anusikkhanto saddhāya vaḍḍhati, sīlena, sutena, cāgena, paññāya vaḍḍhati, ayaṃ vuccati upanissayagocaro.
Among these, a good friend (kalyāṇamitta) who is endowed with the ten qualities of talk, and described previously, by relying on whom one hears what has not been heard, purifies what has been heard, overcomes doubt, straightens one's view, calms one's mind, and by emulating whom one grows in faith, sīla, learning, generosity, and wisdom—this is called resort of support (upanissayagocara).
Trong đó, người nào là thiện hữu tri thức có đủ mười phẩm chất của kathāvatthu (đề tài đàm luận) như đã nói, nương tựa vào người đó mà nghe điều chưa từng nghe, thanh lọc điều đã nghe, vượt qua nghi ngờ, làm cho chánh kiến ngay thẳng, làm cho tâm thanh tịnh, và khi học hỏi theo người đó, tăng trưởng đức tin, giới, đa văn, bố thí, tuệ, người này được gọi là upanissayagocara.
Yo bhikkhu antaragharaṃ paviṭṭho vīthiṃ paṭipanno okkhittacakkhu yugamattadassāvī cakkhundriyasaṃvutova gacchati, na hatthiṃ olokento, na assaṃ, na rathaṃ, na pattiṃ, na itthiṃ, na purisaṃ olokento, na uddhaṃ olokento, na adho olokento, na disāvidisaṃ pekkhamāno gacchati, ayaṃ ārakkhagocaro.
A bhikkhu who, upon entering a village or walking along a street, goes with downcast eyes, seeing only a yoke's length ahead, with his faculty of sight well-restrained, not looking at an elephant, not at a horse, not at a chariot, not at infantry, not at a woman, not at a man, not looking upwards, not looking downwards, not looking to the cardinal or intermediate directions—this one is resort of protection (ārakkhagocaro).
Tỳ-kheo nào khi vào làng, đi trên đường, mắt nhìn xuống, chỉ thấy một khoảng bằng xe ngựa, đi với các căn được phòng hộ, không nhìn voi, không nhìn ngựa, không nhìn xe, không nhìn người đi bộ, không nhìn phụ nữ, không nhìn đàn ông, không nhìn lên, không nhìn xuống, không nhìn các phương hướng, vị ấy được gọi là ārakkhagocara.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvīti appamattakattā aṇuppamāṇesu assatiyā asañcicca āpannasekhiyaakusalacittuppādādibhedesu vajjesu bhayadassanasīlo.
Seeing danger in the slightest faults refers to being accustomed to seeing danger in faults that are very small or subtle, such as those of the nature of sekhiya transgressions or unwholesome thoughts that arise unintentionally due to lack of mindfulness.
Aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nghĩa là: có thói quen thấy sự nguy hiểm trong những lỗi lầm nhỏ nhặt (aṇuppamāṇa), do sự bất cẩn, do không cố ý, như các giới sekhiya đã phạm, các tâm bất thiện khởi lên, v.v.
Yo hi bhikkhu paramāṇumattaṃ vajjaṃ aṭṭhasaṭṭhiyojanapamāṇādhikayojanasatasahassubbedhasinerupabbatarājasadisaṃ katvā passati, yopi sabbalahukaṃ dubbhāsitamattaṃ pārājikasadisaṃ katvā passati, ayampi aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī nāma.
Indeed, a bhikkhu who regards even a fault as small as an atom as if it were a Sineru mountain-king, rising a hundred thousand yojanas high, with a circumference of sixty-eight yojanas; or one who regards even the slightest misspoken word as if it were a pārājika offense, is called one who sees danger in the slightest faults.
Tỳ-kheo nào thấy một lỗi lầm nhỏ như hạt nguyên tử mà coi nó như ngọn núi Sineru cao một trăm ngàn dojana, hơn sáu mươi tám dojana; hoặc thấy một lời nói thô lỗ nhẹ nhất mà coi nó như một tội Pārājika, vị ấy cũng được gọi là aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesūti yaṃkiñci sikkhāpadesu sikkhitabbaṃ, taṃ sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ anavasesaṃ sammā ādiyitvā sikkhati, pavattati paripūretīti attho.
Undertakes and trains in the training rules means that whatever is to be trained in the training rules, all of it, in every way, completely and without remainder, he undertakes correctly and trains, practices, and fulfills.
Samādāya sikkhati sikkhāpadesu nghĩa là: bất cứ điều gì cần học hỏi trong các giới điều, vị ấy đều thọ trì một cách đúng đắn, hoàn toàn, đầy đủ, không bỏ sót, và thực hành, hoàn thiện chúng.
Idāni yena nibbidādiāvahanena ayaṃ kathā abhisallekhikā cetovivaraṇasappāyā ca nāma hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘ekantanibbidāyā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show by what means, such as the bringing about of disenchantment, this discourse is called "conducive to utterly thinning out" and "conducive to the mind's clarity," the phrase "for complete disenchantment" and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra rằng lời dạy này là abhisallekhikā và cetovivaraṇasappāyā bằng cách đưa đến sự nhàm chán, v.v., nên đã nói “ekantanibbidāyā”, v.v.
Tattha ekantanibbidāyāti ekaṃseneva vaṭṭadukkhato nibbindanatthāya.
Among these, for complete disenchantment means for disenchantment with the suffering of saṃsāra in a definitive manner.
Trong đó, ekantanibbidāyā nghĩa là: để hoàn toàn nhàm chán khổ đau trong vòng luân hồi.
Virāgāya nirodhāyāti tasseva virajjanatthāya ca nirujjhanatthāya ca.
For dispassion, for cessation means for detaching from and for ceasing of that very suffering.
Virāgāya nirodhāyā nghĩa là: để ly tham và đoạn diệt chính khổ đau đó.
Upasamāyāti sabbakilesūpasamāya.
For pacification means for the pacification of all defilements.
Upasamāyā nghĩa là: để làm lắng dịu tất cả các phiền não.
Abhiññāyāti sabbassāpi abhiññeyyassa abhijānanāya.
For super-knowledge means for knowing all that is to be known with higher knowledge (abhiññeyya).
Abhiññāyā nghĩa là: để thấu triệt tất cả những gì cần được thấu triệt.
Sambodhāyāti catumaggasambodhāya.
For full enlightenment means for the full enlightenment of the four paths.
Sambodhāyā nghĩa là: để giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Nibbānāyāti anupādisesanibbānāya.
For Nibbāna means for anupādisesa-Nibbāna (Nibbāna without remainder).
Nibbānāyā nghĩa là: để đạt đến Nibbāna vô dư y.
Etesu hi ādito tīhi padehi vipassanā vuttā, dvīhi maggo, dvīhi nibbānaṃ vuttaṃ.
Among these, Vipassanā is described by the first three terms, the Path by the next two, and Nibbāna by the last two.
Trong các từ này, ba từ đầu tiên nói về vipassanā, hai từ tiếp theo nói về đạo (magga), và hai từ cuối cùng nói về Nibbāna.
Samathavipassanā ādiṃ katvā nibbānapariyosāno ayaṃ sabbo uttarimanussadhammo dasakathāvatthulābhino sijjhatīti dasseti.
This shows that all this superhuman Dhamma, beginning with Samatha-Vipassanā and culminating in Nibbāna, is achieved by one who obtains the ten topics of discourse.
Điều này cho thấy rằng tất cả những pháp siêu nhân (uttarimanussadhammo) này, bắt đầu từ samatha và vipassanā và kết thúc ở Nibbāna, đều được thành tựu bởi người có mười đề tài đàm luận.
Idāni taṃ kathaṃ vibhajitvā dassento ‘‘appicchakathā’’tiādimāha.
Now, to distinguish that discourse, it begins with "discourse on fewness of wishes" and so on.
Bây giờ, để phân tích và chỉ ra lời dạy đó, đã nói “appicchakathā”, v.v.
Tattha appicchoti na iccho, tassa kathā appicchakathā, appicchabhāvappaṭisaṃyuttā kathā vā appicchakathā.
Among these, few wishes (appiccho) means one who has no desires; the discourse concerning him is appicchakathā, or a discourse connected with the state of having few desires.
Trong đó, appiccho là không có dục vọng; lời dạy về điều đó là appicchakathā, hoặc lời dạy liên quan đến trạng thái ít dục vọng là appicchakathā.
Ettha ca atriccho pāpiccho mahiccho appicchoti icchāvasena cattāro puggalā.
Here, there are four types of individuals based on their wishes: atriccha (overly desirous), pāpiccha (of evil wishes), mahiccha (of great wishes), and appiccha (of few wishes).
Ở đây, có bốn loại người theo dục vọng: atriccho (quá tham), pāpiccho (dục vọng xấu), mahiccho (dục vọng lớn), appiccho (ít dục vọng).
Tesu attanā yathāladdhena lābhena atitto uparūpari lābhaṃ icchanto atriccho nāma.
Among these, one who is dissatisfied with the gains acquired by oneself and wishes for ever greater gains is called atriccha (excessively desirous).
Trong số đó, người không thỏa mãn với những gì mình đã nhận được, và luôn mong muốn có thêm lợi lộc, được gọi là atriccho.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ –
Concerning whom it is said:
Điều này được nói đến liên quan đến –
Ete pana atricchatādayo dose ārakā parivajjetvā santaguṇanigūhanādhippāyo paṭiggahaṇe ca mattaññū appiccho.
Having completely avoided these faults such as atricchatā, appiccha (of few desires) is one whose intention is to conceal his existing qualities and who is moderate in receiving and consuming.
Tuy nhiên, sau khi tránh xa những lỗi lầm như quá tham lam, v.v., người thiểu dục (appiccho) là người có ý định che giấu những phẩm chất tốt đẹp của mình và biết đủ khi nhận vật dụng.
So attani vijjamānampi guṇaṃ paṭicchādetukāmatāya saddho samāno ‘‘saddhoti maṃ jano jānātū’’ti na icchati, sīlavā, bahussuto, pavivitto, āraddhavīriyo, upaṭṭhitassati, samāhito, paññavā samāno ‘‘paññavāti maṃ jano jānātū’’ti na icchati.
Such a one, desiring to conceal even qualities present in himself, being faithful, does not wish: “May people know me as faithful!” Being virtuous, learned, secluded, energetic, mindful, concentrated, and wise, he does not wish: “May people know me as wise!”
Người ấy, vì muốn che giấu những phẩm chất hiện có trong mình, dù có đức tin cũng không mong muốn “mong mọi người biết tôi là người có đức tin”; dù giữ giới, đa văn, sống viễn ly, tinh tấn, chánh niệm, định tĩnh, có trí tuệ cũng không mong muốn “mong mọi người biết tôi là người có trí tuệ”.
Svāyaṃ paccayappiccho dhutaṅgappiccho pariyattiappiccho adhigamappicchoti catubbidho.
This appiccha is fourfold: paccayappiccha (of few desires regarding requisites), dhutaṅgappiccha (of few desires regarding dhutaṅga practices), pariyattappiccha (of few desires regarding learning), and adhigamappiccha (of few desires regarding attainments).
Người thiểu dục này có bốn loại: thiểu dục về vật dụng, thiểu dục về hạnh đầu đà, thiểu dục về học tập, thiểu dục về chứng đắc.
Tattha catūsu paccayesu appiccho paccayadāyakaṃ deyyadhammaṃ attano thāmañca oloketvā sacepi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appameva gaṇhāti.
Among these, paccayappiccha is one who is of few desires regarding the four requisites; looking at the donor, the object to be given, and his own strength, even if the object to be given is much, if the donor wishes to give little, he accepts only a little, according to the donor’s wish.
Trong đó, người thiểu dục về bốn vật dụng là người xem xét người cúng dường vật dụng và vật cúng dường cũng như sức lực của bản thân. Dù vật cúng dường có nhiều, nếu người cúng dường chỉ muốn cúng ít, người ấy chỉ nhận ít theo ý người cúng dường.
Deyyadhammo ce appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appameva gaṇhāti.
If the object to be given is little, and the donor wishes to give much, he accepts only a little, according to the object to be given.
Nếu vật cúng dường ít, nhưng người cúng dường muốn cúng nhiều, người ấy chỉ nhận ít theo vật cúng dường.
Deyyadhammopi ce bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇayuttameva gaṇhāti.
And if both the object to be given is much and the donor wishes to give much, knowing his own strength, he accepts only a suitable amount.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường cũng muốn cúng nhiều, người ấy tự biết sức lực của mình mà chỉ nhận vừa đủ.
Evarūpo hi bhikkhu anuppannaṃ lābhaṃ uppādeti, uppannaṃ lābhaṃ thāvaraṃ karoti, dāyakānaṃ cittaṃ ārādheti.
Indeed, such a bhikkhu causes unarisen gains to arise, makes arisen gains firm, and pleases the minds of donors.
Vị tỳ khưu như vậy sẽ làm phát sinh lợi lộc chưa có, làm cho lợi lộc đã có được bền vững, và làm hài lòng tâm ý của các thí chủ.
Dhutaṅgasamādānassa pana attani atthibhāvaṃ na jānāpetukāmo dhutaṅgappiccho.
Dhutaṅgappiccha is one who does not wish to make known the existence of his dhutaṅga practices in himself.
Người thiểu dục về hạnh đầu đà là người không muốn cho người khác biết mình đang thực hành hạnh đầu đà.
Yo attano bahussutabhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ pariyattiappiccho.
One who does not wish to make known his learnedness is pariyattappiccha.
Người không muốn cho người khác biết mình là người đa văn, đó là người thiểu dục về học tập.
Yo pana sotāpannādīsu aññataro hutvā sabrahmacārīnampi attano sotāpannādibhāvaṃ jānāpetuṃ na icchati, ayaṃ adhigamappiccho.
One who, having become one of the stream-enterers and so forth, does not wish to make known his state as a stream-enterer and so forth even to his fellow practitioners, is adhigamappiccha.
Còn người đã chứng đắc một trong các bậc Thánh như Nhập Lưu, v.v., nhưng không muốn cho cả các vị đồng Phạm hạnh biết mình đã chứng đắc Nhập Lưu, v.v., đó là người thiểu dục về chứng đắc.
Evametesaṃ appicchānaṃ yā appicchatā, tassā saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokāraānisaṃsavibhāvanavasena, tappaṭipakkhassa atricchādibhedassa icchācārassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā appicchakathā.
Thus, the discourse that proceeds by explaining the various benefits of the appicchatā of these appicchas through methods like clear exposition, and by explaining the dangers of its opposite, the craving-conduct differentiated into atriccha and so forth, is called the Appicchakathā (Discourse on Few Desires).
Như vậy, sự thiểu dục của những người thiểu dục này, cùng với việc trình bày nhiều phương diện lợi ích của nó qua các phương pháp như trình bày, v.v., và việc trình bày các nguy hiểm của đối nghịch với nó, tức là sự tham lam quá mức, v.v., thì bài thuyết pháp này được gọi là Bài thuyết pháp về thiểu dục (Appicchakathā).
Sammā vā ñāyena bhagavatā anuññātavidhinā paccayehi tuṭṭhi santuṭṭhi.
Or, santuṭṭhi is contentment with requisites in a proper way, according to the method permitted by the Blessed One.
Hoặc, tri túc là sự hài lòng với vật dụng đúng đắn theo phương pháp được Đức Phật cho phép.
Atthato itarītarapaccayasantoso, so dvādasavidho hoti.
In meaning, it is satisfaction with any requisites, and it is twelvefold.
Theo nghĩa đen, đó là sự hài lòng với các vật dụng khác nhau, có mười hai loại.
Cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho, evaṃ piṇḍapātādīsu.
Regarding robes, it is threefold: contentment with whatever is obtained ( yathālābhasantosa), contentment according to one’s strength ( yathābalasantosa), and contentment according to suitability ( yathāsāruppasantosa); similarly for almsfood and so forth.
Đối với y phục, có ba loại: tri túc tùy theo vật đã nhận, tri túc tùy theo sức lực, tri túc tùy theo sự thích hợp; tương tự đối với đồ ăn khất thực, v.v.
Tatrāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso.
Here is the detailed explanation: Here, a bhikkhu obtains a robe, whether beautiful or not beautiful. He sustains himself with it, desires no other, and even if offered, does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding robes.
Đây là sự giải thích chi tiết: Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp, vị ấy sống bằng y phục đó, không mong cầu y phục khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Atha pana pakatidubbalo vā hoti ābādhajarābhibhūto vā, garuṃ cīvaraṃ pārupanto kilamati, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso.
But if he is naturally weak or afflicted by illness and old age, and becomes weary wearing a heavy robe, he exchanges it with a fellow bhikkhu and sustains himself with a light one; he is still contented. This is his yathābalasantosa regarding robes.
Nếu vị ấy yếu đuối tự nhiên hoặc bị bệnh tật, già yếu hành hạ, khi khoác y phục nặng thì mệt mỏi; vị ấy đổi y phục đó với một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh và sống bằng y phục nhẹ hơn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Aparo paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghacīvaraṃ labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ, idaṃ bahussutānaṃ anurūpaṃ, idaṃ gilānānaṃ dubbalānaṃ, idaṃ appalābhīnaṃ vā hotū’’ti tesaṃ datvā attanā saṅkārakūṭādito nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā tesaṃ vā purāṇacīvarāni gahetvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.
Another bhikkhu obtains an expensive robe, such as one made of fine silk, and thinks: “This is suitable for elders who have been ordained for a long time, for the learned, for the sick and weak, or for those with few gains.” He gives it to them, and he himself gathers rags from a rubbish heap and makes a patchwork robe, or takes old robes from them, and wears them; he is still contented. This is his yathāsāruppasantosa regarding robes.
Một vị khác, khi nhận được một bộ y phục quý giá như y phục bằng vải lụa, v.v., nghĩ rằng: “Y phục này hợp với các vị trưởng lão đã xuất gia lâu năm, hợp với các vị đa văn, hợp với các vị bệnh tật, yếu đuối, hoặc hợp với những người ít lợi lộc,” rồi tặng y phục đó cho họ, còn mình thì nhặt vải vụn từ đống rác, v.v., may thành y Saṅghāṭī, hoặc lấy y phục cũ của họ mà mặc, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với y phục của vị ấy.
Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu obtains almsfood, whether coarse or delicious. He sustains himself with it, desires no other, and even if offered, does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding almsfood.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được đồ ăn khất thực, dù thô sơ hay tinh tế, vị ấy sống bằng đồ ăn đó, không mong cầu đồ ăn khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Atha pana ābādhiko hoti, lūkhaṃ pakativiruddhaṃ vā byādhiviruddhaṃ vā piṇḍapātaṃ bhuñjitvā gāḷhaṃ rogātaṅkaṃ pāpuṇāti, so sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappāyabhojanaṃ bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.
But if he is ill and eats coarse almsfood that is unsuitable for his constitution or his illness, and thereby contracts a severe sickness, he gives it to a fellow bhikkhu and eats suitable food from that bhikkhu’s hand, performing the duties of a monk, and is still contented. This is his yathābalasantosa regarding almsfood.
Nếu vị ấy bị bệnh, ăn đồ ăn khất thực thô sơ hoặc không hợp với thể trạng hay bệnh tật, và mắc phải bệnh nặng hơn, vị ấy tặng đồ ăn đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi nhận đồ ăn thích hợp từ tay vị ấy mà ăn, và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Aparo bhikkhu paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so ‘‘ayaṃ piṇḍapāto cirapabbajitādīnaṃ anurūpo’’ti cīvaraṃ viya tesaṃ datvā, tesaṃ vā santakaṃ gahetvā, attanā piṇḍāya caritvā, missakāhāraṃ vā paribhuñjantopi santuṭṭhova hoti.
Another bhikkhu obtains delicious almsfood. He thinks: “This almsfood is suitable for those ordained for a long time,” and like the robes, gives it to them, or takes what belongs to them, and going for alms himself, eats mixed food, and is still contented.
Một vị tỳ khưu khác nhận được đồ ăn khất thực tinh tế, vị ấy nghĩ rằng: “Đồ ăn khất thực này hợp với các vị đã xuất gia lâu năm, v.v.,” rồi tặng cho họ như đối với y phục, hoặc lấy đồ ăn của họ, còn mình thì đi khất thực và ăn đồ ăn hỗn hợp, vị ấy vẫn là người tri túc.
Ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.
This is his yathāsāruppasantosa regarding almsfood.
Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với đồ ăn khất thực của vị ấy.
Idha pana bhikkhuno senāsanaṃ pāpuṇāti manāpaṃ vā amanāpaṃ vā antamaso tiṇakuṭikāpi tiṇasanthārakampi, so teneva santussati, puna aññaṃ sundarataraṃ vā pāpuṇāti, taṃ na gaṇhāti, ayamassa senāsane yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu obtains a dwelling, whether pleasing or unpleasing, even if it is merely a grass hut or a grass mat. He is contented with it, and if another, more beautiful one comes, he does not accept it. This is his yathālābhasantosa regarding dwellings.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được chỗ ở, dù vừa ý hay không vừa ý, thậm chí chỉ là một túp lều tranh hay một tấm trải bằng cỏ, vị ấy vẫn hài lòng với nó, không mong cầu một chỗ ở đẹp hơn, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Atha pana ābādhiko hoti dubbalo vā, so byādhiviruddhaṃ vā pakativiruddhaṃ vā senāsanaṃ labhati, yatthassa vasato aphāsu hoti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa santake sappāyasenāsane vasitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso.
But if he is ill or weak, and obtains a dwelling that is unsuitable for his illness or his constitution, where residing is uncomfortable for him, he gives it to a fellow bhikkhu, and living in a suitable dwelling of that bhikkhu, performing the duties of a monk, he is still contented. This is his yathābalasantosa regarding dwellings.
Nếu vị ấy bị bệnh hoặc yếu đuối, nhận được chỗ ở không hợp với bệnh tật hoặc thể trạng, nơi mà vị ấy cảm thấy không thoải mái khi ở, vị ấy tặng chỗ ở đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi ở trong chỗ ở thích hợp của vị ấy và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Aparo sundaraṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati ‘‘paṇītasenāsanaṃ pamādaṭṭhāna’’nti, mahāpuññatāya vā leṇamaṇḍapakūṭāgārādīni paṇītasenāsanāni labhati, so tāni cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā yattha katthaci vasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.
Another, even when a beautiful dwelling place comes to him, does not accept it, thinking, "a splendid dwelling is a cause for heedlessness." Or, due to great merit, he obtains splendid dwelling places such as caves, pavilions, and pinnacled houses. That bhikkhu, having given those dwellings to elder bhikkhus, etc., just like robes, etc., is content even when dwelling wherever he may be. This is his yathāsāruppa-santosa regarding dwelling places.
Một vị khác, dù nhận được chỗ ở đẹp cũng không chấp nhận, vì nghĩ rằng: “Chỗ ở tinh tế là nơi dễ sinh lơ là,” hoặc vì phước báu lớn mà nhận được những chỗ ở tinh tế như hang động, nhà sàn, nhà có mái nhọn, v.v., vị ấy tặng những chỗ ở đó cho các vị đã xuất gia lâu năm, v.v., như đối với y phục, và sống ở bất cứ đâu, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự thích hợp (yathāsāruppasantoso) đối với chỗ ở của vị ấy.
Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva tussati, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso.
Here, however, a bhikkhu obtains medicine, whether it be coarse or refined. He is content with that alone, does not wish for another, and does not accept it even if he obtains it. This is his yathālābha-santosa regarding requisites for the sick.
Ở đây, một vị tỳ khưu nhận được thuốc men, dù thô sơ hay tinh tế, vị ấy vẫn hài lòng với nó, không mong cầu thuốc khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo vật đã nhận (yathālābhasantoso) đối với vật dụng cho người bệnh của vị ấy.
Atha pana telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā, tassa hatthato telaṃ gahetvā, bhesajjaṃ katvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.
Then, if a bhikkhu, desirous of oil, obtains treacle, he gives that treacle to another bhikkhu of similar disposition, takes oil from that bhikkhu, prepares medicine, and is content even while practicing the ascetic's way of life. This is his yathābala-santosa regarding requisites for the sick.
Nếu vị ấy cần dầu nhưng lại nhận được đường phên, vị ấy tặng đường phên đó cho một vị tỳ khưu cùng phẩm hạnh, rồi nhận dầu từ tay vị ấy, chế biến thuốc và thực hành pháp Sa-môn, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantoso) đối với vật dụng cho người bệnh của vị ấy.
Aparo mahāpuñño bahuṃ telamadhuphāṇitādipaṇītabhesajjaṃ labhati, so taṃ cīvarādīni viya cirapabbajitādīnaṃ datvā tesaṃ ābhatena yena kenaci bhesajjaṃ karontopi santuṭṭhova hoti.
Another, a person of great merit, obtains much refined medicine such as oil, honey, and treacle. He gives that medicine, like robes, etc., to elder bhikkhus, etc., and is content even when making medicine with whatever they bring.
Một người phước đức lớn khác nhận được nhiều loại thuốc quý như dầu, mật, mật mía, v.v. Vị ấy bố thí những thứ đó cho các vị tỳ khưu đã xuất gia lâu năm, v.v., như y phục, v.v., và dù chỉ dùng bất cứ loại thuốc nào do các vị ấy mang đến để chữa bệnh, vị ấy vẫn hoàn toàn mãn nguyện.
Yo pana ekasmiṃ bhājane muttaharītakaṃ, ekasmiṃ catumadhuraṃ ṭhapetvā ‘‘gaṇhatha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesu aññatarenapi rogo vūpasammati, ‘‘muttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitaṃ, pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā, tattha te yāvajīvaṃ ussāho karaṇīyo’’ti (mahāva. 128) vacanamanussaranto catumadhuraṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karonto paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.
And if a bhikkhu, having placed urine-soaked myrobalan in one bowl and the four choice sweets in another, is told, "Venerable sir, take whichever you wish," and if his ailment can be alleviated by either, remembering the saying, "Urine-soaked myrobalan has been praised by the Buddhas, etc.; the ordination is supported by putrid urine as medicine, and you should make effort in that for as long as you live," he rejects the four choice sweets and prepares medicine with urine-soaked myrobalan, being supremely content. This is his yathāsāruppa-santosa regarding requisites for the sick.
Còn vị nào, khi được đặt một chén thuốc ngâm nước tiểu bò và một chén tứ vị mật (mật ong, đường, dầu, bơ) rồi nói: “Bạch Đại đức, xin hãy dùng cái nào Đại đức muốn”, nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm dù chỉ với một trong hai loại đó, vị ấy sẽ nhớ lời dạy: “Thuốc ngâm nước tiểu bò được chư Phật, v.v., ca ngợi, xuất gia là nương nhờ thuốc nước tiểu thối, nên suốt đời phải tinh tấn trong đó” và từ chối tứ vị mật, chỉ dùng thuốc ngâm nước tiểu bò để chữa bệnh, thì vị ấy hoàn toàn mãn nguyện. Đây là sự tùy nghi vừa phải của vị ấy đối với các vật dụng thuốc men cho người bệnh.
So evaṃpabhedo sabbopi santoso santuṭṭhīti pavuccati.
All such varied contentment is called santuṭṭhi.
Tất cả sự mãn nguyện được phân loại như vậy đều được gọi là santuṭṭhī (tri túc).
Tena vuttaṃ ‘‘atthato itarītarapaccayasantoso’’ti.
Therefore, it is said, "contentment with requisites of any kind, in terms of meaning."
Vì vậy, có lời dạy: “Theo nghĩa tối hậu, đó là sự tri túc đối với các vật dụng tùy nghi”.
Itarītarasantuṭṭhiyā saddhiṃ sandassanādividhinā ānisaṃsavibhāvanavasena, tappaṭipakkhassa atricchatādibhedassa icchāpakatattassa ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā santuṭṭhikathā.
The discourse that proceeds by demonstrating the advantage of contentment with requisites of any kind, by means of such methods as showing and explaining, and by demonstrating the disadvantage of its opposite, which is excessive desire, etc., is called santuṭṭhikathā (discourse on contentment).
Bài pháp được thuyết giảng bằng cách trình bày những lợi ích theo phương pháp chỉ rõ, v.v., cùng với sự tri túc đối với các vật dụng tùy nghi, và bằng cách trình bày những tai hại của đối nghịch với nó, tức là sự tham lam, v.v., và sự bị chi phối bởi dục vọng, thì đó là Santuṭṭhikathā (pháp thoại về sự tri túc).
Ito parāsupi kathāsu eseva nayo, visesamattameva vakkhāma.
The same method applies to subsequent discourses; we shall only state the specific differences.
Đối với các bài pháp sau đây cũng theo cách này, chúng tôi sẽ chỉ trình bày những điểm khác biệt.
Pavivekakathāti ettha kāyaviveko cittaviveko upadhivivekoti tayo vivekā.
In pavivekakathā (discourse on seclusion), there are three kinds of seclusion: kāyaviveka (physical seclusion), cittaviveka (mental seclusion), and upadhiviveka (seclusion from substrata of existence).
Trong Pavivekakathā (pháp thoại về sự viễn ly), có ba loại viễn ly: thân viễn ly (kāyaviveka), tâm viễn ly (cittaviveka), và phiền não viễn ly (upadhiviveka).
Tesu eko gacchati, eko tiṭṭhati, eko nisīdati, eko seyyaṃ kappeti, eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati, eko paṭikkamati, eko abhikkamati, eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti, eko carati, eko viharatīti evaṃ sabbiriyāpathesu sabbakiccesu gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya vivittavāso kāyaviveko nāma.
Among these, dwelling in solitude, having abandoned all association and companionship in all postures and all activities—such as one walking alone, one standing alone, one sitting alone, one lying down alone, one entering a village for alms alone, one returning alone, one advancing alone, one engaging in walking meditation alone, one going about alone, one abiding alone—is called kāyaviveka.
Trong số đó, việc từ bỏ sự tụ tập đông người và sống ẩn dật trong mọi oai nghi và mọi công việc – như một mình đi, một mình đứng, một mình ngồi, một mình nằm, một mình vào làng khất thực, một mình trở về, một mình đi tới, một mình đi kinh hành, một mình đi lại, một mình an trú – được gọi là thân viễn ly.
Aṭṭha samāpattiyo pana cittaviveko nāma.
The eight attainments, however, are called cittaviveka.
Tám loại thiền định (samāpatti) được gọi là tâm viễn ly.
Nibbānaṃ upadhiviveko nāma.
Nibbāna is called upadhiviveka.
Niết Bàn được gọi là phiền não viễn ly.
Vuttañhetaṃ –
This has been stated:
Điều này đã được nói:
Asaṃsaggakathāti ettha savanasaṃsaggo dassanasaṃsaggo samullapanasaṃsaggo sambhogasaṃsaggo kāyasaṃsaggoti pañca saṃsaggā.
In asaṃsaggakathā (discourse on non-association), there are five kinds of association: savana-saṃsagga (association through hearing), dassana-saṃsagga (association through seeing), samullapana-saṃsagga (association through conversing), sambhoga-saṃsagga (association through sharing), and kāya-saṃsagga (physical association).
Trong Asaṃsaggakathā (pháp thoại về sự không giao du), có năm loại giao du: giao du bằng nghe, giao du bằng thấy, giao du bằng nói chuyện, giao du bằng thọ dụng, và giao du bằng thân thể.
Tesu idhekacco bhikkhu suṇāti ‘‘asukasmiṃ gāme vā nigame vā itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā’’ti, so taṃ sutvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇasavanena uppannakilesasanthavo savanasaṃsaggo nāma.
Among these, a certain bhikkhu here hears, "In such-and-such a village or market town, there is a woman who is beautiful, comely, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion." Having heard this, he sinks down, he is overwhelmed, he cannot maintain the holy life, he renounces the training, and reverts to a lower state. Such entanglement with defilements, arisen through hearing an unsuitable object, is called savana-saṃsagga.
Trong số đó, ở đây có một tỳ khưu nghe nói: “Ở làng hay thị trấn kia có một người phụ nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, có sắc đẹp tuyệt vời”. Nghe vậy, vị ấy bị chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, từ bỏ giới luật và trở lại đời sống thấp kém. Sự thân cận với phiền não phát sinh do nghe những đối tượng không thích hợp như vậy được gọi là giao du bằng nghe.
Na heva kho bhikkhu suṇāti, apica kho sāmaṃ passati itthiṃ abhirūpaṃ dassanīyaṃ pāsādikaṃ paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgataṃ, so taṃ disvā saṃsīdati visīdati, na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati, evaṃ visabhāgārammaṇadassanena uppannakilesasanthavo dassanasaṃsaggo nāma.
It is not that the bhikkhu hears, but rather he himself sees a woman who is beautiful, comely, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion. Having seen her, he sinks down, he is overwhelmed, he cannot maintain the holy life, he renounces the training, and reverts to a lower state. Such entanglement with defilements, arisen through seeing an unsuitable object, is called dassana-saṃsagga.
Vị tỳ khưu không nghe nói, nhưng tự mình thấy một người phụ nữ xinh đẹp, dễ nhìn, đáng yêu, có sắc đẹp tuyệt vời. Thấy vậy, vị ấy bị chìm đắm, suy sụp, không thể duy trì phạm hạnh, từ bỏ giới luật và trở lại đời sống thấp kém. Sự thân cận với phiền não phát sinh do thấy những đối tượng không thích hợp như vậy được gọi là giao du bằng thấy.
Disvā pana aññamaññaṃ ālāpasallāpavasena uppanno kilesasanthavo samullapanasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements, however, arising from mutual conversing after seeing, is called samullapana-saṃsagga.
Còn sự thân cận với phiền não phát sinh do nói chuyện qua lại sau khi đã thấy thì được gọi là giao du bằng nói chuyện.
Sahajagghanādīnipi eteneva saṅgaṇhāti.
Laughing together and so forth are also included in this.
Cũng bao gồm cả việc cười đùa cùng nhau, v.v.
Attano pana santakaṃ yaṃkiñci mātugāmassa datvā vā adatvā vā tena dinnassa vanabhaṅgiyādino paribhogavasena uppannakilesasanthavo sambhogasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements arising from consuming whatever is given by a woman, such as forest-produce, whether he has given something of his own to her or not, is called sambhoga-saṃsagga.
Còn sự thân cận với phiền não phát sinh do thọ dụng bất cứ thứ gì của mình đã cho hoặc chưa cho người phụ nữ, hoặc thọ dụng những thứ như rau rừng, v.v., do người phụ nữ đó cho, thì được gọi là giao du bằng thọ dụng.
Mātugāmassa hatthaggāhādivasena uppannakilesasanthavo kāyasaṃsaggo nāma.
Entanglement with defilements arising from touching a woman's hand, etc., is called kāya-saṃsagga.
Sự thân cận với phiền não phát sinh do nắm tay người phụ nữ, v.v., thì được gọi là giao du bằng thân thể.
Yopi cesa –
And also that which is said—
Và cũng có loại giao du này—
Evaṃ vutto ananulomiko gihisaṃsaggo, yo ca sabrahmacārīhipi kilesuppattihetubhūto saṃsaggo, taṃ sabbaṃ pahāya yvāyaṃ saṃsāre thirataraṃ saṃvegaṃ, saṅkhāresu tibbaṃ bhayasaññaṃ, sarīre paṭikūlasaññaṃ, sabbākusalesu jigucchāpubbaṅgamaṃ hirottappaṃ, sabbakiriyāsu satisampajaññanti sabbaṃ paccupaṭṭhapetvā kamaladale jalabindu viya sabbattha alaggabhāvo, ayaṃ sabbasaṃsaggappaṭipakkhatāya asaṃsaggo.
This inappropriate association with householders thus described, and any association with fellow renunciants that is a cause for the arising of defilements—having abandoned all of that, he brings to mind a firmer sense of urgency towards saṃsāra, a keen perception of danger in formations, a perception of foulness in the body, shame and dread preceded by disgust towards all unwholesome states, and mindfulness and clear comprehension in all activities, like a drop of water on a lotus leaf, being unattached everywhere. This state of unattachment, being the opposite of all associations, is asaṃsagga.
Sự giao du không phù hợp với gia chủ được nói đến như vậy, và sự giao du với các vị đồng phạm hạnh mà là nguyên nhân phát sinh phiền não, từ bỏ tất cả những điều đó, và sự không dính mắc vào bất cứ điều gì như giọt nước trên lá sen, bằng cách luôn thiết lập sự xúc động mạnh mẽ đối với vòng luân hồi, sự nhận thức về nguy hiểm mãnh liệt đối với các pháp hữu vi, sự nhận thức về sự ghê tởm đối với thân thể, sự hổ thẹn và ghê sợ đi trước sự ghê tởm đối với tất cả các pháp bất thiện, và chánh niệm-tỉnh giác trong mọi hành động. Đây là sự không giao du vì nó đối nghịch với tất cả các loại giao du.
Tappaṭisaṃyuttā kathā asaṃsaggakathā.
A discourse connected with that is asaṃsaggakathā.
Bài pháp liên quan đến điều đó là Asaṃsaggakathā.
Vīriyārambhakathāti ettha vīrassa bhāvo, kammanti vā vīriyaṃ, vidhinā īrayitabbaṃ pavattetabbanti vā vīriyaṃ, vīriyañca taṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya ārambhanaṃ vīriyārambho.
In vīriyārambhakathā (discourse on the exertion of effort), vīriya (effort) is the state of a hero, or action. Or vīriya is that which should be aroused or put forth with proper method. And that vīriya is the exertion ( vīriyārambha) for the abandonment of unwholesome states and for the accomplishment of wholesome states.
Trong Vīriyārambhakathā (pháp thoại về sự tinh tấn), vīriya là trạng thái của người dũng mãnh, hoặc là hành động, hoặc là sự thúc đẩy, sự vận hành theo phương pháp. Và sự tinh tấn đó là sự khởi đầu (ārambha) để từ bỏ các pháp bất thiện và thành tựu các pháp thiện, đó là vīriyārambha.
Svāyaṃ kāyiko cetasiko cāti duvidho, ārambhadhātu, nikkamadhātu, parakkamadhātu cāti tividho; sammappadhānavasena catubbidho.
This is twofold: physical and mental; threefold: the element of initiative (ārambha-dhātu), the element of exertion (nikkama-dhātu), and the element of striving (parakkama-dhātu); and fourfold in terms of the right efforts (sammappadhāna).
Sự tinh tấn này có hai loại: thân hành và tâm hành; có ba loại: tinh tấn lực (ārambhadhātu), tinh tấn nỗ lực (nikkamadhātu), tinh tấn kiên trì (parakkamadhātu); và có bốn loại theo chánh cần (sammappadhāna).
So sabbopi yo bhikkhu gamane uppannaṃ kilesaṃ ṭhānaṃ pāpuṇituṃ na deti; ṭhāne uppannaṃ nisajjaṃ, nisajjāya uppannaṃ sayanaṃ pāpuṇituṃ na deti, tattha tattheva ajapadena daṇḍena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya, tikhiṇena asinā amittaṃ gīvāya paharanto viya ca sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā vīriyabalena niggaṇhāti, tassevaṃ āraddhavīriyassa vasena veditabbo.
All of this is to be understood from the perspective of a bhikkhu who, when a defilement arises while walking, does not allow it to reach the standing posture; when a defilement arises while standing, he does not allow it to reach the sitting posture; when a defilement arises while sitting, he does not allow it to reach the lying-down posture. In that very posture where it arises, he suppresses it with the power of effort, as one would press down and seize a cobra with a goad, or as one would strike an enemy's neck with a sharp sword without letting him raise his head.
Tất cả những điều đó được hiểu theo ý nghĩa của vị tỳ khưu tinh tấn, người không để cho phiền não phát sinh khi đi đến tư thế đứng, không để cho phiền não phát sinh khi đứng đến tư thế ngồi, không để cho phiền não phát sinh khi ngồi đến tư thế nằm, mà ở ngay tại đó, với sức mạnh của tinh tấn, vị ấy chế ngự phiền não, như một người dùng gậy có hình chân dê để đè chặt con rắn hổ mang, hoặc như một người dùng thanh kiếm sắc bén chém vào cổ kẻ thù mà không cho nó ngẩng đầu lên.
Tappaṭisaṃyuttā kathā vīriyārambhakathā.
A discourse connected with that is vīriyārambhakathā.
Bài pháp liên quan đến điều đó là Vīriyārambhakathā.
Sīlakathādīsu duvidhaṃ sīlaṃ lokiyaṃ lokuttarañca.
In sīlakathā, etc., sīla (morality) is twofold: mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara).
Trong Sīlakathā (pháp thoại về giới) và các pháp khác, giới có hai loại: thế gian và xuất thế gian.
Tattha lokiyaṃ pātimokkhasaṃvarādi catupārisuddhisīlaṃ, lokuttaraṃ maggasīlaṃ phalasīlañca.
Among these, mundane sīla is the fourfold purity of sīla, such as restraint according to the Pātimokkha. Supramundane sīla is path-sīla and fruit-sīla.
Trong đó, giới thế gian là giới Tứ Thanh Tịnh, bắt đầu từ Giới Ba-la-đề-mộc-xoa phòng hộ; giới xuất thế gian là giới Đạo và giới Quả.
Tathā vipassanāya pādakabhūtā saha upacārena aṭṭha samāpattiyo lokiyo samādhi, maggasampayutto panettha lokuttaro samādhi nāma.
Similarly, the eight attainments, together with upacāra, which are the basis of vipassanā, are called mundane samādhi; the samādhi associated with the path (magga) here is called supramundane samādhi.
Tương tự, tám loại thiền định cùng với cận định, là nền tảng của thiền quán, là định thế gian; còn định liên quan đến Đạo ở đây là định xuất thế gian.
Tathā paññāpi lokiyā sutamayā cintāmayā jhānasampayuttā vipassanāñāṇañca.
Likewise, wisdom (paññā) is mundane, such as wisdom born of learning (sutamaya), wisdom born of reflection (cintāmaya), wisdom associated with jhāna, and vipassanā-ñāṇa.
Tương tự, trí tuệ (paññā) cũng có trí tuệ thế gian do nghe, do tư duy, trí tuệ liên quan đến thiền định, và trí tuệ thiền quán.
Visesato panettha vipassanāpaññā gahetabbā, lokuttarā maggapaññā phalapaññā ca.
Specifically, vipassanā-paññā should be taken here, and supramundane wisdom is magga-paññā and phala-paññā.
Đặc biệt ở đây, trí tuệ thiền quán cần được hiểu, và trí tuệ xuất thế gian là trí tuệ Đạo và trí tuệ Quả.
Vimuttīpi ariyaphalavimutti nibbānañca.
Emancipation (vimutti) is also the emancipation of the noble fruit and Nibbāna.
Giải thoát (vimutti) là giải thoát quả A-la-hán và Niết Bàn.
Apare pana tadaṅgavikkhambhanasamucchedavimuttīnampi vasenettha atthaṃ vaṇṇenti.
Others, however, explain the meaning here also by way of tadaṅga-vimutti, vikkhambhana-vimutti, and samuccheda-vimutti.
Tuy nhiên, một số vị khác cũng giải thích ý nghĩa ở đây theo cách giải thoát tạm thời (tadaṅgavimutti), giải thoát bằng trấn áp (vikkhambhanavimutti) và giải thoát bằng đoạn diệt (samucchedavimutti).
Vimuttiñāṇadassanampi ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Knowledge and vision of emancipation (vimutti-ñāṇa-dassana) is the nineteen-fold knowledge of review (paccavekkhaṇa-ñāṇa).
Giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassana) là trí tuệ quán xét gồm mười chín loại.
Iti imesaṃ sīlādīnaṃ saddhiṃ sandassanādividhinā anekākāravokāraānisaṃsavibhāvanavasena ceva tappaṭipakkhānaṃ dussīlyādīnaṃ ādīnavavibhāvanavasena ca pavattā kathā, tappaṭisaṃyuttā kathā vā sīlādikathā nāma.
Thus, discourse concerning these sīla and so forth, demonstrating their manifold and excellent benefits through methods like showing them forth, and revealing the disadvantages of their opposites, such as unvirtuous conduct, or discourse associated with them, is called discourse on sīla and so forth.
Như vậy, bài pháp được thuyết giảng bằng cách trình bày vô số lợi ích theo phương pháp chỉ rõ, v.v., của giới và các pháp này, và bằng cách trình bày những tai hại của những điều đối nghịch với chúng như sự phá giới, v.v., hoặc bài pháp liên quan đến điều đó, được gọi là Sīlādikathā (pháp thoại về giới và các pháp khác).
Ettha ca ‘‘attanā ca appiccho hoti, appicchakathañca paresaṃ kattā’’ti (ma. ni. 1.252; a. ni. 10.70) ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti (saṃ. ni. 2.144; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) ca ādivacanato sayañca appicchatādiguṇasamannāgatena paresampi tadatthāya hitajjhāsayena pavattetabbā tathārūpī kathā, yā idha abhisallekhikādibhāvena visesetvā vuttā appicchakathādīti veditabbā.
And here, from statements like "He himself is of few wishes, and he is one who speaks to others of having few wishes" and "He is content with whatever robes he gets, and he praises contentment with whatever robes one gets," it should be understood that such discourse, as described here as appicchakathā etc. (discourse on fewness of wishes) distinguished by being abhisallekhika and so forth, should be cultivated by oneself, being endowed with qualities like fewness of wishes, and by others, with a benevolent intention for that purpose.
Ở đây, cần hiểu rằng bài pháp như vậy, được nói đến ở đây một cách đặc biệt với ý nghĩa là sự thanh lọc, v.v., như "tự mình ít dục vọng, và là người thuyết giảng pháp về sự ít dục vọng cho người khác" và "mãn nguyện với y phục nào có được, và tán thán sự mãn nguyện với y phục nào có được", là bài pháp phải được thuyết giảng bởi chính người có phẩm chất ít dục vọng, v.v., và với ý định lợi ích cho người khác để đạt được mục đích đó, được gọi là Appicchakathā (pháp thoại về sự ít dục vọng) và các pháp khác.
Kārakasseva hi kathā visesato adhippetatthasādhinī.
For indeed, the discourse of the practitioner alone is particularly effective in achieving the intended meaning.
Vì bài pháp của người thực hành mới đặc biệt thành tựu ý nghĩa mong muốn.
Tathā hi vakkhati ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ…pe.
Thus it will be said, "For a monk, Meghi, who has a good friend, this may be expected...
Như vậy, Ngài sẽ nói: ‘Này Meghiya, điều này đáng được mong đợi ở một Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức…pe.
… akasiralābhī’’ti.
...he obtains it without difficulty."
… không khó khăn để đạt được’.
Āraddhavīriyoti paggahitavīriyo.
With aroused energy (āraddhavīriyo) means with exerted energy.
Āraddhavīriyo (tinh tấn khởi lên): có nghĩa là ‘tinh tấn đã được nâng đỡ’.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyāti akosallasambhūtaṭṭhena akusalānaṃ pāpadhammānaṃ pajahanatthāya.
For the abandonment of unwholesome states (akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya) means for the abandonment of evil states, which are unwholesome by being born of unskilfulness.
Akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāyā (để đoạn trừ các pháp bất thiện): có nghĩa là ‘để từ bỏ các pháp bất thiện, tức các pháp xấu ác, do sự thiếu khéo léo sinh ra’.
Kusalānaṃ dhammānanti kucchitānaṃ salanādiatthena anavajjaṭṭhena ca kusalānaṃ sahavipassanānaṃ maggaphaladhammānaṃ.
Of wholesome states (kusalānaṃ dhammānaṃ) means of the magga and phala states accompanied by vipassanā, which are wholesome due to their nature of cutting off detestable things and their blamelessness.
Kusalānaṃ dhammāna (các pháp thiện): có nghĩa là ‘các pháp thiện, tức các pháp vô tội, bao gồm các pháp thiền quán (vipassanā), đạo và quả’, do ý nghĩa của việc ‘cắt bỏ’ (các pháp xấu ác) và ‘vô tội’.
Upasampadāyāti sampādanāya, attano santāne uppādanāya.
For the accomplishment (upasampadāya) means for the attainment, for the production in one's own continuum.
Upasampadāyā (để thành tựu): có nghĩa là ‘để hoàn thành’, ‘để phát sinh trong dòng tâm thức của mình’.
Thāmavāti ussoḷhisaṅkhātena vīriyathāmena samannāgato.
Resolute (thāmavā) means endowed with the strength of energy called earnest endeavour (ussoḷhi).
Thāmavā (có sức mạnh): có nghĩa là ‘có sức mạnh tinh tấn được gọi là sự kiên cường’.
Daḷhaparakkamoti thiraparakkamo asithilavīriyo.
Of firm endeavour (daḷhaparakkamo) means of resolute endeavour, of unflagging energy.
Daḷhaparakkamo (kiên cường tinh tấn): có nghĩa là ‘tinh tấn vững chắc’, ‘tinh tấn không lười nhác’.
Anikkhittadhuroti anorohitadhuro anosakkitavīriyo.
Has not laid down the burden (anikkhittadhuro) means has not abandoned the burden, has not slackened his energy.
Anikkhittadhuro (không bỏ gánh nặng): có nghĩa là ‘không từ bỏ gánh nặng’, ‘tinh tấn không chùn bước’.
Paññavāti vipassanāpaññāya paññavā.
Wise (paññavā) means wise with vipassanā-paññā.
Paññavā (có trí tuệ): có nghĩa là ‘có trí tuệ thiền quán (vipassanā-paññā)’.
Udayatthagāminiyāti pañcannaṃ khandhānaṃ udayañca vayañca paṭivijjhantiyā.
That observes rise and fall (udayatthagāminiyā) means that penetrates the rise and fall of the five aggregates.
Udayatthagāminiyā (biết sự sinh diệt): có nghĩa là ‘thấu hiểu sự sinh và diệt của năm uẩn’.
Ariyāyāti vikkhambhanavasena kilesehi ārakā dūre ṭhitāya niddosāya.
Noble (ariyāya) means stainless, standing far removed from defilements by way of suppression (vikkhambhana).
Ariyāyā (cao quý): có nghĩa là ‘xa lìa các phiền não bằng cách trấn áp chúng, vô tội’.
Nibbedhikāyāti nibbedhabhāgiyāya.
Penetrative (nibbedhikāya) means leading to penetration.
Nibbedhikāyā (thấu suốt): có nghĩa là ‘thuộc về sự thấu suốt’.
Sammā dukkhakkhayagāminiyāti vaṭṭadukkhassa khepanato ‘‘dukkhakkhayo’’ti laddhanāmaṃ ariyamaggaṃ sammā hetunā ñāyena gacchantiyā.
Rightly leading to the destruction of suffering (sammā dukkhakkhayagāminiyā) means rightly proceeding by means of cause and reason to the Noble Path, which is named "destruction of suffering" because it expels the suffering of saṃsāra.
Sammā dukkhakkhayagāminiyā (đúng đắn đưa đến sự diệt tận khổ đau): có nghĩa là ‘đúng đắn, một cách hợp lý, đưa đến Thánh đạo, được gọi là “sự diệt tận khổ đau” vì nó chấm dứt khổ đau trong vòng luân hồi (vaṭṭadukkha)’.
Imesu ca pana pañcasu dhammesu sīlaṃ vīriyaṃ paññā ca yogino ajjhattikaṃ aṅgaṃ, itaradvayaṃ bāhiraṃ aṅgaṃ.
Among these five factors, sīla, vīriya, and paññā are internal aspects for the yogi, while the other two are external aspects.
Trong năm pháp này, giới (sīla), tinh tấn (vīriya) và trí tuệ (paññā) là những yếu tố nội tại của hành giả (yogī), còn hai yếu tố kia là yếu tố bên ngoài.
Tathāpi kalyāṇamittasannissayeneva sesaṃ catubbidhaṃ ijjhati, kalyāṇamittassevettha bahūpakārataṃ dassento satthā ‘‘kalyāṇamittassetaṃ, meghiya, bhikkhuno pāṭikaṅkha’’ntiādinā desanaṃ vaḍḍheti.
Nevertheless, the remaining four aspects are perfected only through reliance on good friendship; thus, to show the great benefit of good friendship here, the Teacher expands the discourse with, "For a monk, Meghi, who has a good friend, this may be expected," and so on.
Tuy nhiên, bốn yếu tố còn lại được thành tựu nhờ sự nương tựa vào thiện hữu tri thức. Để chỉ ra rằng thiện hữu tri thức có lợi ích rất lớn ở đây, Đức Phật đã mở rộng bài thuyết pháp với câu nói “Này Meghiya, điều này đáng được mong đợi ở một Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức” và những câu tiếp theo.
Tattha pāṭikaṅkhanti ekaṃsena icchitabbaṃ, avassaṃbhāvīti attho.
Therein, may be expected (pāṭikaṅkhaṃ) means what is certainly desirable, meaning what will inevitably come to pass.
Trong đó, pāṭikaṅkhaṃ (đáng được mong đợi): có nghĩa là ‘nhất định phải được mong muốn’, ‘chắc chắn sẽ xảy ra’.
Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
What (yaṃ) refers back to the verb.
Yaṃ (điều mà): là một từ chỉ hành động.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sīlavā bhavissatī’’ti ettha yadetaṃ kalyāṇamittassa bhikkhuno sīlavantatāya bhavanaṃ sīlasampannattaṃ, tassa bhikkhuno sīlasampannattā etaṃ tassa pāṭikaṅkhaṃ, avassaṃbhāvī ekaṃseneva tassa tattha niyojanatoti adhippāyo.
This is what is meant: "He will be virtuous" – that which is the being of a monk with a good friend as virtuous, his being endowed with virtue; due to that monk's being endowed with virtue, this is to be expected of him, meaning it is certainly and inevitably enjoined upon him.
Điều này có nghĩa là: “Trong câu ‘sīlavā bhavissatī’ (sẽ có giới), việc Tỳ-khưu có thiện hữu tri thức trở thành người có giới, tức là thành tựu giới, thì điều đó đáng được mong đợi ở Tỳ-khưu ấy, có nghĩa là Tỳ-khưu ấy chắc chắn sẽ được đặt vào vị trí đó.”
Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissatītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to phrases like "He will dwell restrained by the Pātimokkha restraint."
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các câu như “Pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharissatī” (sẽ sống với sự hộ trì bằng giới bổn Pātimokkha) và các câu tương tự.
Evaṃ bhagavā sadevake loke uttamakalyāṇamittasaṅkhātassa attano vacanaṃ anādiyitvā taṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā tādisaṃ vippakāraṃ pattassa āyasmato meghiyassa kalyāṇamittatādinā sakalaṃ sāsanasampattiṃ dassetvā, idānissa tattha ādarajātassa pubbe yehi kāmavitakkādīhi upaddutattā kammaṭṭhānaṃ na sampajji, tassa tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtattā ca bhāvanānayaṃ pakāsetvā, tato paraṃ arahattassa kammaṭṭhānaṃ ācikkhanto, ‘‘tena ca pana, meghiya, bhikkhunā imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāya cattāro dhammā uttari bhāvetabbā’’tiādimāha.
Thus, the Blessed One, not heeding his own words—he who is called the supreme good friend in the world with its devas—and entering that forest grove, showed all the perfection of the Dispensation to the venerable Meghi, who had fallen into such a deviation. Then, for the venerable Meghi, who had now developed respect for him, the Buddha taught the method of development, because the meditation subject had previously not succeeded due to being troubled by sense-desire thoughts and so forth, and because these four meditations are direct antidotes to them. After that, instructing him on the meditation subject for Arahantship, he said, "Therefore, Meghi, a monk, having established himself in these five qualities, should further develop four qualities."
Như vậy, Đức Thế Tôn, sau khi thấy Tỳ-khưu Meghiya không vâng lời dạy của Ngài – đấng thiện hữu tri thức tối thượng trong thế giới chư thiên và loài người – đã đi vào khu rừng đó và gặp phải sự xáo trộn như vậy, Ngài đã chỉ ra toàn bộ sự thành tựu của Giáo pháp cho Tỳ-khưu Meghiya qua việc đề cập đến thiện hữu tri thức và các đức tính khác. Bây giờ, đối với Tỳ-khưu ấy, người đã phát sinh lòng tôn kính đối với Ngài, Đức Phật đã giải thích phương pháp tu tập, vì trước đây Tỳ-khưu ấy đã bị quấy nhiễu bởi các tà tư duy (kāmavitakka) và các tư duy khác, khiến cho đề mục thiền định không được thành tựu. Ngài cũng đã chỉ ra rằng những pháp này là đối nghịch trực tiếp với các tà tư duy đó. Sau đó, Ngài nói: “Này Meghiya, một Tỳ-khưu ấy, sau khi an trú trong năm pháp này, cần phải tu tập thêm bốn pháp nữa” để chỉ dạy đề mục thiền định dẫn đến A-la-hán.
Tattha tenāti evaṃ kalyāṇamittasannissayena yathāvuttasīlādiguṇasamannāgatena.
Therein, by him (tena) means by that monk who has cultivated good friendship and is endowed with the aforementioned qualities of sīla and so forth.
Trong đó, tena (Tỳ-khưu ấy): có nghĩa là ‘Tỳ-khưu đã thành tựu các đức tính như giới đã nói ở trên, nhờ nương tựa vào thiện hữu tri thức’.
Tenevāha ‘‘imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāyā’’ti.
Therefore, he said, "having established himself in these five qualities."
Chính vì thế, Ngài nói: “imesu pañcasu dhammesu patiṭṭhāyā” (sau khi an trú trong năm pháp này).
Uttarīti āraddhataruṇavipassanassa rāgādiparissayā ce uppajjeyyuṃ, tesaṃ visodhanatthaṃ tato uddhaṃ cattāro dhammā bhāvetabbā uppādetabbā vaḍḍhetabbā ca.
Further (uttarī) means that if dangers such as lust arise for one who has commenced nascent vipassanā, four qualities should be developed (produced and increased) beyond those (five qualities) for their purification.
Uttarī (thêm nữa): có nghĩa là ‘nếu các chướng ngại như tham ái (rāga) phát sinh đối với hành giả đã khởi sự thiền quán (vipassanā) còn non yếu, thì để tịnh hóa chúng, cần phải tu tập, phát sinh và tăng trưởng thêm bốn pháp nữa’.
Asubhāti ekādasasu asubhakammaṭṭhānesu yathārahaṃ yattha katthaci asubhabhāvanā.
Loathsomeness (asubhā) refers to the meditation on loathsomeness, appropriately on any one of the eleven loathsome meditation subjects.
Asubhā (bất tịnh): có nghĩa là ‘tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā) ở bất kỳ một trong mười một đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) nào phù hợp’.
Rāgassa pahānāyāti kāmarāgassa pajahanatthāya.
For the abandonment of lust (rāgassa pahānāya) means for the abandonment of sensual lust.
Rāgassa pahānāyā (để đoạn trừ tham ái): có nghĩa là ‘để từ bỏ tham ái dục lạc (kāmarāga)’.
Ayamattho sālilāyakopamāya vibhāvetabbo – eko hi puriso asitaṃ gahetvā koṭito paṭṭhāya sālikhette sāliyo lāyati, athassa vatiṃ bhinditvā gāvo pavisiṃsu.
This meaning should be clarified by the simile of the rice harvester: A certain man takes a sharp sickle and harvests rice in a rice field, starting from the edge. Then, cows break through the fence and enter.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng ví dụ về người gặt lúa: Một người đàn ông cầm lưỡi hái sắc bén, bắt đầu gặt lúa từ một đầu cánh đồng lúa. Bỗng nhiên, những con bò phá hàng rào và đi vào.
So asitaṃ ṭhapetvā, yaṭṭhiṃ ādāya, teneva maggena gāvo nīharitvā, vatiṃ pākatikaṃ katvā, puna asitaṃ gahetvā sāliyo lāyi.
He puts down the sickle, takes a stick, drives the cows out by the same path, repairs the fence, and then takes the sickle again to harvest the rice.
Người đó đặt lưỡi hái xuống, cầm gậy, đuổi những con bò ra khỏi con đường chúng đã vào, sửa lại hàng rào như cũ, rồi lại cầm lưỡi hái tiếp tục gặt lúa.
Tattha sālikhettaṃ viya buddhasāsanaṃ daṭṭhabbaṃ, sālilāyako viya yogāvacaro, asitaṃ viya paññā, lāyanakālo viya vipassanāya kammakaraṇakālo, yaṭṭhi viya asubhakammaṭṭhānaṃ, vati viya saṃvaro, vatiṃ bhinditvā gāvīnaṃ pavisanaṃ viya sahasā appaṭisaṅkhāya pamādaṃ āgamma rāgassa uppajjanaṃ, asitaṃ ṭhapetvā, yaṭṭhiṃ ādāya, paviṭṭhamaggeneva gāvo nīharitvā, vatiṃ paṭipākatikaṃ katvā, puna ṭhitaṭṭhānato paṭṭhāya sālilāyanaṃ viya asubhakammaṭṭhānena rāgaṃ vikkhambhetvā, puna vipassanāya kammakaraṇakāloti idamettha upamāsaṃsandanaṃ.
Here, the Buddha's Dispensation should be seen as the rice field, the yogi as the rice harvester, wisdom as the sickle, the time of harvesting as the time for practising vipassanā, the loathsome meditation subject as the stick, restraint as the fence, the breaking of the fence and entry of cows as the sudden arising of lust due to heedlessness without careful reflection, and the expelling of lust with the loathsome meditation subject, repairing the fence to its original state, and then resuming the rice harvesting from where he stopped, should be seen as the time for practising vipassanā again. This is the application of the simile here.
Ở đây, Giáo pháp của Đức Phật cần được xem như cánh đồng lúa, hành giả (yogāvacara) như người gặt lúa, trí tuệ (paññā) như lưỡi hái, thời gian gặt lúa như thời gian thực hành thiền quán (vipassanā), đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) như cây gậy, sự phòng hộ (saṃvara) như hàng rào, việc bò phá hàng rào và đi vào như sự phát sinh tham ái đột ngột, do không suy xét và do phóng dật. Việc đặt lưỡi hái xuống, cầm gậy, đuổi bò ra khỏi con đường chúng đã vào, sửa lại hàng rào như cũ, rồi tiếp tục gặt lúa từ chỗ đã dừng lại, như việc trấn áp tham ái bằng đề mục bất tịnh rồi lại tiếp tục thực hành thiền quán. Đó là sự so sánh ví dụ ở đây.
Evaṃbhūtaṃ bhāvanāvidhiṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā’’ti.
It was with reference to such a method of development that it was said, "Loathsomeness should be developed for the abandonment of lust."
Việc nói “asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā” (cần tu tập bất tịnh để đoạn trừ tham ái) là để ám chỉ phương pháp tu tập như vậy.
Mettāti mettākammaṭṭhānaṃ.
Loving-kindness (mettā) refers to the meditation on loving-kindness.
Mettā (từ bi): có nghĩa là ‘đề mục từ bi (mettākammaṭṭhāna)’.
Byāpādassa pahānāyāti vuttanayeneva uppannakopassa pajahanatthāya.
For the abandonment of ill-will (byāpādassa pahānāyā) means, in the manner already stated, for the abandonment of arisen anger.
Byāpādassa pahānāyā (để đoạn trừ sân hận): có nghĩa là ‘để từ bỏ sự giận dữ đã phát sinh, theo cách đã nói’.
Ānāpānassatīti soḷasavatthukā ānāpānassati.
Mindfulness of Breathing (Ānāpānassatī) means mindfulness of breathing with sixteen aspects.
Ānāpānassatī (niệm hơi thở vào ra): có nghĩa là ‘niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) với mười sáu yếu tố’.
Vitakkupacchedāyāti vuttanayeneva uppannānaṃ vitakkānaṃ upacchedanatthāya.
For the cutting off of thoughts (Vitakkupacchedāyā) means for the cutting off of thoughts such as thoughts of sensuality, thoughts of ill-will, etc., that have arisen, in the manner already stated.
Vitakkupacchedāyā (để đoạn trừ các tư duy): có nghĩa là ‘để đoạn trừ các tư duy (vitakka) đã phát sinh, theo cách đã nói’.
Asmimānasamugghātāyāti asmīti uppajjanakassa navavidhassa mānassa samucchedanatthāya.
For the eradication of the conceit ‘I am’ (Asmimānasamugghātāyā) means for the complete eradication of the nine kinds of conceit that arise as ‘I am’.
Asmimānasamugghātāyā (để nhổ tận gốc ngã mạn): có nghĩa là ‘để nhổ tận gốc chín loại ngã mạn (māna) phát sinh với ý niệm “tôi là” (asmi)’.
Aniccasaññinoti hutvā abhāvato udayabbayavantato pabhaṅguto tāvakālikato niccappaṭipakkhato ca ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti (dha. pa. 277; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56) pavattaaniccānupassanāvasena aniccasaññino.
One who perceives impermanence (Aniccasaññino) means one who perceives impermanence by means of the impermanence contemplation that arises as ‘all formations (saṅkhārā) are impermanent’ due to their being, then not being; due to their arising and passing away; due to their disintegration; due to their being momentary; and due to being the opposite of permanence.
Aniccasaññino (người nhận thức vô thường): có nghĩa là ‘người nhận thức vô thường (aniccasaññī) theo cách tu tập quán vô thường (aniccānupassanā) đang diễn ra, với ý niệm “tất cả các pháp hữu vi (saṅkhāra) đều vô thường” do chúng có sự hiện hữu rồi không còn, do chúng có sự sinh diệt, do chúng dễ bị hoại diệt, do chúng chỉ tồn tại tạm thời, và do chúng đối nghịch với sự thường hằng’.
Anattasaññā saṇṭhātīti asārakato avasavattanato parato rittato tucchato suññato ca ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti (dha. pa. 279; cūḷani. hemakamāṇavapucchāniddesa 56) evaṃ pavattā anattānupassanāsaṅkhātā anattasaññā citte saṇṭhahati, atidaḷhaṃ patiṭṭhāti.
The perception of non-self is established (Anattasaññā saṇṭhātī) means the perception of non-self, which is called contemplation of non-self, that arises as ‘all phenomena (dhammā) are non-self’ due to their being without essence, not subject to control, alien, empty, vain, and void, becomes firmly established in the mind, becoming very strong.
Anattasaññā saṇṭhātī (tưởng vô ngã an trú): có nghĩa là ‘tưởng vô ngã (anattasaññā), tức là tu tập quán vô ngã (anattānupassanā) đang diễn ra, với ý niệm “tất cả các pháp (dhamma) đều vô ngã” do chúng không có bản chất cốt lõi, do chúng không chịu sự kiểm soát, do chúng là của người khác, do chúng trống rỗng, do chúng không có gì, và do chúng không có tự ngã; tưởng vô ngã này an trú vững chắc trong tâm’.
Aniccalakkhaṇe hi diṭṭhe anattalakkhaṇaṃ diṭṭhameva hoti.
For, when the characteristic of impermanence is seen, the characteristic of non-self is also seen.
Thật vậy, khi đã thấy tướng vô thường (aniccalakkhaṇa), thì tướng vô ngã (anattalakkhaṇa) cũng đã được thấy.
Tīsu hi lakkhaṇesu ekasmiṃ diṭṭhe itaradvayaṃ diṭṭhameva hoti.
Indeed, when one of the three characteristics is seen, the other two are also seen.
Thật vậy, khi đã thấy một trong ba tướng (lakkhaṇa), thì hai tướng còn lại cũng đã được thấy.
Tena vuttaṃ – ‘‘aniccasaññino hi, meghiya, anattasaññā saṇṭhātī’’ti.
Therefore it was said: “Indeed, Meghiya, for one who perceives impermanence, the perception of non-self becomes established.”
Vì vậy, đã nói: “Này Meghiya, đối với người nhận thức vô thường, tưởng vô ngã an trú.”
Anattalakkhaṇe diṭṭhe asmīti uppajjanakamāno suppajahova hotīti āha – ‘‘anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti diṭṭheva dhamme nibbānanti diṭṭheyeva dhamme imasmiṃyeva attabhāve apaccayaparinibbānaṃ pāpuṇāti.
When the characteristic of non-self is seen, the conceit ‘I am’ that arises is easily abandoned. Thus it is said: “One who perceives non-self attains the eradication of the conceit ‘I am’.” Nibbāna in this very life (diṭṭheva dhamme nibbānaṃ) means attaining unconditioned final Nibbāna in this very existence, in this very life.
Khi đã thấy tướng vô ngã, ngã mạn (asmimāna) phát sinh với ý niệm “tôi là” sẽ dễ dàng được đoạn trừ. Vì vậy, đã nói: “Anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī” (người nhận thức vô ngã đạt đến sự nhổ tận gốc ngã mạn). Diṭṭheva dhamme nibbānaṃ (Niết Bàn ngay trong hiện tại): có nghĩa là ‘ngay trong hiện tại, trong đời sống này, đạt đến sự nhập Niết Bàn không còn duyên (apaccaya-parinibbāna)’.
Ayamettha saṅkhepo, vitthārato pana asubhādibhāvanānayo visuddhimagge (visuddhi. 1.102) vuttanayena gahetabbo.
This is the brief explanation here. The extensive method of developing meditations such as the foulness meditation, however, should be understood in the manner described in the Visuddhimagga.
Đây là phần tóm tắt; phần chi tiết về phương pháp tu tập bất tịnh (asubhābhāvanā) và các pháp khác cần được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Tattha khuddāti hīnā lāmakā.
Here, trivial (khuddā) means inferior, base.
Trong đó, khuddā (thấp kém): có nghĩa là ‘hèn hạ, xấu xa’.
Vitakkāti kāmavitakkādayo tayo pāpavitakkā.
Thoughts (Vitakkā) refers to the three unwholesome thoughts, such as thoughts of sensuality.
Vitakkā (các tư duy): có nghĩa là ‘ba loại tà tư duy (pāpavitakka) như tư duy dục lạc (kāmavitakka) và các tư duy khác’.
Te hi sabbavitakkehi patikiṭṭhatāya idha khuddāti vuttā ‘‘na ca khuddamācare’’tiādīsu (khu. pā. 9.3; su. ni. 145) viya.
They are called "trivial" here due to their inferiority to all other thoughts, just as in phrases like "one should not commit trivial acts".
Chúng được gọi là thấp kém (khuddā) ở đây vì chúng thấp kém hơn tất cả các tư duy khác, giống như trong câu “na ca khuddamācare” (không nên làm điều thấp hèn) và các câu tương tự.
Sukhumāti ñātivitakkādayo adhippetā.
Subtle (Sukhumā) refers to thoughts of relatives, etc.
Sukhumā (vi tế): có nghĩa là ‘ám chỉ các tư duy như tư duy về thân quyến (ñātivitakka) và các tư duy khác’.
Ñātivitakko janapadavitakko amarāvitakko parānuddayatāya paṭisaṃyutto vitakko lābhasakkārasilokapaṭisaṃyutto vitakko anavaññattipaṭisaṃyutto vitakkoti ete hi vitakkā kāmavitakkādayo viya dāruṇā na hontīti anoḷārikasabhāvatāya sukhumāti vuttā.
Thoughts of relatives, thoughts of country, thoughts of immortality, thoughts connected with compassion for others, thoughts connected with gain, honor, and fame, thoughts connected with not being despised—these thoughts are not as harsh as thoughts of sensuality, etc.; therefore, they are called "subtle" due to their non-coarse nature.
Tư duy về bà con, tư duy về quốc độ, tư duy về chư thiên, tư duy liên quan đến lòng từ bi đối với người khác, tư duy liên quan đến lợi lộc, danh vọng và tiếng tăm, tư duy liên quan đến sự không khinh thường—thật vậy, những tư duy này không thô bạo như các dục tư duy, v.v., nên được gọi là vi tế vì bản chất không thô thiển của chúng.
Anugatāti cittena anuvattitā.
Followed (Anugatā) means followed by the mind.
Anugatā (theo sau) có nghĩa là được tâm đi theo.
Vitakke hi uppajjamāne cittaṃ tadanugatameva hoti tassa ārammaṇābhiniropanato.
When a thought arises, the mind follows it, as it is directed to that object.
Khi các tư duy khởi lên, tâm đi theo chúng vì nó hướng đến đối tượng của chúng.
‘‘Anuggatā’’tipi pāḷi, anuuṭṭhitāti attho.
The reading "anuggatā" also exists, meaning "not arisen."
Cũng có bản Pāḷi là “Anuggatā”, có nghĩa là “không khởi lên”.
Manaso uppilāvāti cetaso uppilāvitattakarā.
Mental agitation (Manaso uppilāvā) means that which causes the mind to float up.
Manaso uppilāvā (sự nổi trôi của tâm) có nghĩa là những gì khiến tâm nổi trôi.
Ete avidvā manaso vitakketi ete kāmavitakkādike manovitakke assādādīnavanissaraṇato ñātatīraṇapahānapariññāhi yathābhūtaṃ ajānanto.
Not knowing these mental thoughts (Ete avidvā manaso vitakke) means not knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., as they truly are, through the full understanding of their gratification, danger, and escape, and through the full understanding of knowing, comprehending, and abandoning.
Ete avidvā manaso vitakke (không biết các tư duy của tâm này) có nghĩa là không biết như thực các tư duy của tâm, như dục tư duy, v.v., về sự hưởng lạc, sự nguy hiểm và sự thoát ly, bằng sự hiểu biết (ñāta-pariññā), sự thẩm định (tīraṇa-pariññā) và sự đoạn trừ (pahāna-pariññā).
Hurā huraṃ dhāvati bhantacittoti appahīnamicchāvitakkattā anavaṭṭhitacitto ‘‘kadāci rūpe, kadāci sadde’’tiādinā tasmiṃ tasmiṃ ārammaṇe assādādivasena aparāparaṃ dhāvati paribbhamati.
With bewildered mind, he runs here and there (Hurā huraṃ dhāvati bhantacitto) means, due to not having abandoned wrong thoughts, his mind is unstable, and he wanders incessantly, running here and there, delighting in various objects like forms and sounds.
Hurā huraṃ dhāvati bhantacitto (tâm hoảng loạn chạy hết chỗ này đến chỗ khác) có nghĩa là do các tà tư duy chưa được đoạn trừ, tâm không ổn định, chạy hết chỗ này đến chỗ khác, lang thang từ đối tượng này đến đối tượng khác, như "lúc thì sắc, lúc thì tiếng", v.v., theo cách hưởng lạc, v.v.
Atha vā hurā huraṃ dhāvati bhantacittoti apariññātavitakkattā tannimittānaṃ avijjātaṇhānaṃ vasena paribbhamanamānaso idhalokato paralokaṃ ādānanikkhepehi aparāparaṃ dhāvati saṃsaratīti attho.
Alternatively, with bewildered mind, he runs here and there (hurā huraṃ dhāvati bhantacitto) means, due to thoughts not being fully understood, with a mind that constantly wanders on account of ignorance and craving, which are their causes, he runs incessantly from this world to the other world through grasping and letting go, meaning he transmigrates.
Hoặc, hurā huraṃ dhāvati bhantacitto (tâm hoảng loạn chạy hết chỗ này đến chỗ khác) có nghĩa là do các tư duy chưa được thấu hiểu, tâm lang thang khắp nơi theo vô minh và ái dục là nguyên nhân của chúng, chạy hết chỗ này đến chỗ khác, luân hồi từ thế giới này sang thế giới khác bằng cách chấp thủ và đặt để.
Ete ca vidvā manaso vitakketi ete yathāvuttappabhede kāmavitakkādike manovitakke assādādito yathābhūtaṃ jānanto.
And knowing these mental thoughts (Ete ca vidvā manaso vitakke) means knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., of the aforementioned types, as they truly are, beginning with their gratification.
Ete ca vidvā manaso vitakke (và biết các tư duy của tâm này) có nghĩa là biết như thực các tư duy của tâm, như dục tư duy, v.v., với các loại đã nêu, từ sự hưởng lạc, v.v.
Ātāpiyoti vīriyavā.
Diligent (Ātāpiyo) means one possessing effort.
Ātāpiyo (nhiệt tâm) có nghĩa là có tinh tấn.
Saṃvaratīti pidahati.
Restrains (Saṃvaratī) means covers.
Saṃvaratī (chế ngự) có nghĩa là ngăn chặn.
Satimāti satisampanno.
Mindful (Satimā) means endowed with mindfulness.
Satimā (có chánh niệm) có nghĩa là đầy đủ chánh niệm.
Anuggateti dullabhavasena anuppanne.
Not arisen (Anuggate) means not arisen in a gross manner.
Anuggate (chưa khởi lên) có nghĩa là chưa khởi lên theo cách thô thiển.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ete vuttappakāre kāmavitakkādike manovitakke cittassa uppilāvitahetutāya manaso uppilāve vidvā vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya sammadeva jānanto, tassa sahāyabhūtānaṃ sammāvāyāmasatīnaṃ atthitāya ātāpiyo satimā te ariyamaggabhāvanāya āyatiṃ uppattirahe anuggate anuppanne eva maggakkhaṇe saṃvarati, ñāṇasaṃvaravasena pidahati, āgamanapathaṃ pacchindati, evaṃbhūto ca catusaccappabodhena buddho ariyasāvako arahattādhigamena asesaṃ, anavasesaṃ ete kāmavitakkādike pajahāsi samucchindīti.
This is what is meant: Knowing these mental thoughts, such as thoughts of sensuality, etc., of the aforementioned kinds, which are causes of mental agitation, truly by means of Path-wisdom endowed with insight-wisdom, such a diligent and mindful noble disciple, by virtue of possessing right effort and right mindfulness, which are its allies, at the moment of the Path itself, prevents those thoughts, which are liable to arise in the future, from arising; he restrains them by means of wisdom-restraint, cutting off their path of approach; and such a Buddha, a noble disciple, through the realization of the Four Noble Truths and the attainment of Arahantship, completely (asesaṃ) and without residue, abandons (pajahāsi) and eradicates these (ete) thoughts of sensuality, etc.
Điều này có nghĩa là: Một đệ tử cao quý, một bậc Giác ngộ (buddho) bằng sự thấu hiểu Tứ Thánh Đế, người biết rõ các tư duy của tâm như dục tư duy, v.v., với các loại đã nêu, là nguyên nhân khiến tâm nổi trôi (manaso uppilāve), bằng chánh trí (maggapaññā) cùng với tuệ quán (vipassanāpaññā), và do có chánh tinh tấn và chánh niệm là bạn đồng hành của trí tuệ đó, nên nhiệt tâm (ātāpiyo), có chánh niệm (satimā), và chế ngự (saṃvarati) chúng ngay tại khoảnh khắc Đạo, trước khi chúng khởi lên (anuggate) trong tương lai, không cho chúng có cơ hội khởi lên bằng cách tu tập Thánh Đạo, tức là ngăn chặn chúng bằng sự chế ngự của trí tuệ, cắt đứt con đường đến của chúng. Một người như vậy, bằng sự chứng đắc A-la-hán, đã đoạn trừ (pajahāsi) hoàn toàn (anāvasesaṃ) các tư duy (ete) như dục tư duy, v.v. này.
Etthāpi ‘‘anugate’’tipi paṭhanti.
Here, some also read "anugate".
Ở đây, cũng có bản đọc là “anugate”.
Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
Its meaning has already been stated above.
Ý nghĩa của nó đã được giải thích ở trên.
32. Dutiye kusinārāyanti kusinārāyaṃ nāma mallarājūnaṃ nagare.
32. In the second discourse, in Kusinārā (Kusinārāyanti) means in the city named Kusinārā, belonging to the Malla kings.
32. Trong bài kinh thứ hai, Kusinārāyaṃ (tại Kusinārā) có nghĩa là tại thành phố tên Kusinārā của các vua Malla.
Upavattane mallānaṃ sālavaneti yathā hi anurādhapurassa thūpārāmo, evaṃ kusinārāya uyyānaṃ dakkhiṇapacchimadisāya hoti.
In the Sāla Grove of the Mallas, at Upavattana (Upavattane mallānaṃ sālavane): Just as Thūpārāma is in Anurādhapura, so too is the Sāla grove in Kusinārā located in the southwest direction.
Upavattane mallānaṃ sālavane (trong rừng Sāla của các vua Malla tại Upavattana): Giống như Thūpārāma của Anurādhapura, khu vườn này của Kusinārā nằm ở hướng tây nam.
Yathā thūpārāmato dakkhiṇadvārena nagarapavisanamaggo pācīnamukho gantvā uttarena nivattati, evaṃ uyyānato sālapanti pācīnamukhā gantvā uttarena nivattā, tasmā ‘‘upavattana’’nti vuccati.
Just as the path entering the city from Thūpārāma by the southern gate goes eastward and then turns northward, so too the line of Sāla trees from the grove goes eastward and then turns northward; therefore, it is called Upavattana.
Giống như con đường vào thành phố từ cổng phía nam của Thūpārāma đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, thì hàng cây sāla từ khu vườn này cũng đi về phía đông rồi rẽ về phía bắc, do đó được gọi là “Upavattana” (nơi rẽ).
Tasmiṃ upavattane mallarājūnaṃ sālavane.
In that Upavattana, in the Sāla Grove of the Malla kings.
Trong khu rừng Sāla của các vua Malla tại Upavattana đó.
Araññakuṭikāyanti sālapantiyā avidūre rukkhagacchasañchannaṭṭhāne katā kuṭikā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘araññakuṭikāyaṃ viharatī’’ti.
In a forest hut (Araññakuṭikāya): This refers to a hut built near the line of Sāla trees in a place overgrown with trees and bushes. It is said, "He dwelt in a forest hut," referring to that hut.
Araññakuṭikāyaṃ (trong túp lều trong rừng) có nghĩa là một túp lều được dựng ở một nơi rậm rạp cây cối không xa hàng cây sāla, ý muốn nói “trú ngụ trong túp lều trong rừng”.
Te pana bhikkhū paṭisaṅkhānavirahitā ossaṭṭhavīriyā pamattavihārino, tena vuttaṃ ‘‘uddhatā’’tiādi.
But those bhikkhus were devoid of reflection, with slackened effort, living heedlessly. Therefore, it is said, “They were agitated (uddhatā),” and so on.
Những Tỳ-khưu đó sống buông thả, không có sự quán xét, tinh tấn bị bỏ rơi, do đó được nói là “uddhatā” (phóng dật), v.v.
Tattha uddhaccabahulattā avūpasantacittatāya uddhatā.
There, agitated (uddhatā) means having an uncalm mind due to an abundance of agitation.
Trong đó, uddhatā (phóng dật) là do có nhiều sự phóng dật, tâm không an tịnh.
Tucchabhāvena māno naḷo viyāti naḷo, mānasaṅkhāto uggato naḷo etesanti unnaḷā, uggatatucchamānāti attho.
Arrogant (unnaḷā) means having an elevated conceit, like a reed, due to its emptiness; it means having an elevated, vain conceit.
Unnaḷā (kiêu căng) có nghĩa là có sự kiêu mạn trống rỗng đã nổi lên, như cây sậy trống rỗng, tức là có sự kiêu mạn trống rỗng đã nổi lên.
Pattacīvaramaṇḍanādicāpallena samannāgatattā bahukatāya vā capalā.
Fickle (capalā) means being endowed with restlessness in adorning bowls and robes, etc., or due to being lighthearted.
Capalā (xao động) là do đầy đủ sự nông nổi như trang trí bát và y, hoặc do sự nhẹ dạ.
Pharusavācatāya mukhena kharāti mukharā.
Harsh-mouthed (mukharā) means harsh with their mouths due to having rough speech.
Mukharā (nói nhiều) là do lời nói thô lỗ, miệng thô.
Tiracchānakathābahulatāya vikiṇṇā byākulā vācā etesanti vikiṇṇavācā.
Scattered in speech (vikiṇṇavācā) means having confused or distracted speech due to an abundance of worldly talk.
Vikiṇṇavācā (lời nói tán loạn) là do có nhiều lời nói vô ích, lời nói tán loạn hoặc lộn xộn.
Muṭṭhā naṭṭhā sati etesanti muṭṭhassatino, sativirahitā pamādavihārinoti attho.
Forgetful (muṭṭhassatino) means having lost or vanished mindfulness; it means being devoid of mindfulness and living heedlessly.
Muṭṭhassatino (mất chánh niệm) là do chánh niệm bị quên lãng, bị mất, tức là không có chánh niệm, sống buông thả.
Sabbena sabbaṃ sampajaññābhāvato asampajānā.
Undiscerning (asampajānā) means completely lacking clear comprehension.
Asampajānā (không tỉnh giác) là do hoàn toàn không có sự tỉnh giác.
Gaddūhanamattampi kālaṃ cittasamādhānassa abhāvato na samāhitāti asamāhitā.
Unconcentrated (asamāhitā) means not composed, due to the absence of mental concentration even for the short duration of drinking gruel.
Asamāhitā (không định tĩnh) là không định tĩnh vì không có sự định tâm dù chỉ trong một thời gian ngắn như ăn cháo.
Lolasabhāvattā bhantamigasappaṭibhāgatāya vibbhantacittā.
With distracted minds (vibbhantacittā) means resembling a deer that is lost or frightened, due to their restless nature.
Vibbhantacittā (tâm dao động) là do bản chất hay thay đổi, giống như con nai hoảng sợ.
Manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ asaṃvaraṇato asaññatindriyatāya pākatindriyā.
Unrestrained in their faculties (pākatindriyā) means having unrestrained faculties, due to not restraining the six sense faculties.
Pākatindriyā (các căn buông thả) là do không chế ngự các căn, gồm cả ý căn thứ sáu, tức là các căn không được chế ngự.
Tattha arakkhitenāti satiārakkhābhāvena aguttena.
Therein, "by the unprotected" (arakkhitena) means unprotected due to the absence of the protection of mindfulness.
Trong đó, arakkhitena (không được bảo vệ) có nghĩa là không được bảo vệ do thiếu sự bảo vệ của chánh niệm.
Kāyenāti chaviññāṇakāyena cakkhuviññāṇena hi rūpaṃ disvā tattha nimittānubyañjanaggahaṇavasena abhijjhādipavattito viññāṇadvārassa satiyā arakkhitabhāvato.
"By the body" (kāyena) means by the sixfold consciousness-aggregate (chaviññāṇakāya), because having seen a visible object with eye-consciousness, greed, etc., arise through grasping the signs and subsidiary characteristics in that visible object, and thus the door of consciousness is unprotected by mindfulness.
Kāyena (bằng thân) có nghĩa là bằng sáu thức thân, vì khi thấy sắc bằng nhãn thức, do sự chấp thủ tướng và tùy tướng, dục, v.v., khởi lên, nên cửa thức không được bảo vệ bởi chánh niệm.
Sotaviññāṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ear-consciousness and so forth.
Tương tự đối với nhĩ thức, v.v.
Evaṃ chaviññāṇakāyassa arakkhitabhāvaṃ sandhāyāha ‘‘arakkhitena kāyenā’’ti.
Thus, referring to the unprotected state of the sixfold consciousness-aggregate, it is said, "by the unprotected body."
Như vậy, ý nói “bằng thân không được bảo vệ” là để chỉ sự không được bảo vệ của sáu thức thân.
Keci pana ‘‘kāyenā’’ti atthaṃ vadanti, tesampi vuttanayeneva atthayojanāya sati yujjeyya.
Some teachers, however, explain "kāyena" to mean the body; in their case, if the meaning is explained in the manner stated, it would be appropriate with mindfulness.
Một số người giải thích “kāyena” là “bằng thân”, lời giải thích của họ cũng có thể phù hợp theo cách đã nói.
Apare pana ‘‘arakkhitena cittenā’’ti paṭhanti, tesampi vuttanayo eva attho.
Others, however, read "by the unprotected mind" (arakkhitena cittena); in their case too, the meaning is just as stated.
Những người khác lại đọc là “arakkhitena cittena” (bằng tâm không được bảo vệ), ý nghĩa của họ cũng theo cách đã nói.
Micchādiṭṭhihatenāti sassatādimicchābhinivesadūsitena.
"Stricken by wrong view" (micchādiṭṭhihatena) means defiled by adherence to wrong views such as eternalism.
Micchādiṭṭhihatenā (bị tà kiến làm tổn hại) có nghĩa là bị ô nhiễm bởi sự chấp thủ tà kiến như thường kiến, v.v.
Thinamiddhābhibhūtenāti cittassa akalyatālakkhaṇena thinena kāyassa akalyatālakkhaṇena middhena ca ajjhotthaṭena, tena kāyena cittenāti vā sambandho.
"Overwhelmed by sloth and torpor" (thinamiddhābhibhūtena) means overpowered by sloth (thina), which is characterized by the unsuitability of the mind, and torpor (middha), which is characterized by the unsuitability of the body; or the connection is made as "by the body and by the mind."
Thinamiddhābhibhūtenā (bị hôn trầm, thụy miên chế ngự) có nghĩa là bị hôn trầm (thina) có đặc tính là sự không thích hợp của tâm, và thụy miên (middha) có đặc tính là sự không thích hợp của thân làm cho choáng váng; hoặc có thể liên kết là “bằng thân và tâm”.
Vasaṃ mārassa gacchatīti kilesamārādikassa sabbassapi mārassa vasaṃ yathākāmakaraṇīyataṃ upagacchati, tesaṃ visayaṃ nātikkamatīti attho.
"Comes under Māra's sway" (vasaṃ mārassa gacchati) means he falls under the sway of all Māras, such as the Māra of defilements, becoming subject to their will; that is, he does not transcend their domain.
Vasaṃ mārassa gacchati (rơi vào quyền lực của Ma vương) có nghĩa là rơi vào sự tùy ý của tất cả các loại Ma vương như phiền não Ma vương, v.v., tức là không vượt qua được phạm vi của chúng.
Tattha tasmā rakkhitacittassāti yasmā arakkhitacitto mārassa yathākāmakaraṇīyo hutvā saṃsāreyeva hoti, tasmā satisaṃvarena manacchaṭṭhānaṃ indriyānaṃ rakkhaṇena pidahanena rakkhitacitto assa.
Therein, "therefore, for one whose mind is protected" (tasmā rakkhitacittassa) means: because an unprotected mind, becoming subject to Māra's will, remains in saṃsāra, therefore, one should have a mind protected by the restraint of mindfulness and by guarding and closing off the sense faculties, of which the mind is the sixth.
Trong đó, tasmā rakkhitacittassā (do đó, người có tâm được bảo vệ) có nghĩa là vì người có tâm không được bảo vệ sẽ trở thành đối tượng tùy ý của Ma vương và chỉ ở trong luân hồi, do đó, người đó nên có tâm được bảo vệ bằng cách chế ngự các căn, gồm cả ý căn thứ sáu, bằng sự chế ngự của chánh niệm.
Citte hi rakkhite cakkhādiindriyāni rakkhitāneva hontīti.
For, when the mind is protected, the eye and other faculties are also protected.
Thật vậy, khi tâm được bảo vệ, các căn như mắt, v.v., cũng được bảo vệ.
Sammāsaṅkappagocaroti yasmā micchāsaṅkappagocaro tathā tathā ayoniso vitakketvā nānāvidhāni micchādassanāni gaṇhanto micchādiṭṭhihatena cittena mārassa yathākāmakaraṇīyo hoti, tasmā yonisomanasikārena kammaṃ karonto nekkhammasaṅkappādisammāsaṅkappagocaro assa, jhānādisampayuttaṃ sammāsaṅkappameva attano cittassa pavattiṭṭhānaṃ kareyya.
"Whose range is right resolve" (sammāsaṅkappagocaro) means: because one whose range is wrong resolve, deliberating improperly in various ways and holding various wrong views, becomes subject to Māra's will with a mind stricken by wrong view; therefore, acting with proper attention, one should have right resolve as one's range, such as resolve for renunciation, making right resolve, associated with jhāna and so forth, the domain of one's mind's activity.
Sammāsaṅkappagocaro (phạm vi của chánh tư duy) có nghĩa là vì người có tà tư duy sẽ suy nghĩ không đúng đắn theo nhiều cách khác nhau, chấp thủ nhiều tà kiến khác nhau, và với tâm bị tà kiến làm tổn hại, sẽ trở thành đối tượng tùy ý của Ma vương; do đó, khi thực hành đúng đắn bằng sự tác ý như lý, người đó nên có chánh tư duy như xuất ly tư duy làm phạm vi của mình, tức là nên làm cho chánh tư duy, cùng với thiền định, v.v., trở thành nơi hoạt động của tâm mình.
Sammādiṭṭhipurekkhāroti sammāsaṅkappagocaratāya vidhūtamicchādassano puretaraṃyeva kammassakatālakkhaṇaṃ, tato yathābhūtañāṇalakkhaṇañca sammādiṭṭhiṃ purato katvā pubbe vuttanayeneva sīlasamādhīsu yutto payutto vipassanaṃ ārabhitvā saṅkhāre sammasanto ñatvāna udayabbayaṃ pañcasu upādānakkhandhesu samapaññāsāya ākārehi uppādanirodhaṃ vavatthapetvā udayabbayañāṇamadhigantvā tato paraṃ bhaṅgānupassanādivasena vipassanaṃ ussukkāpetvā anukkamena ariyamaggaṃ gaṇhanto aggamaggena, thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jaheti, evaṃ so heṭṭhimamaggavajjhānaṃ kilesānaṃ paṭhamameva pahīnattā diṭṭhivippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjanakathinamiddhānaṃ adhigatena arahattamaggena samucchindanato tadekaṭṭhānaṃ mānādīnampi pahīnattā sabbaso bhinnakileso khīṇāsavo bhikkhu tividhadukkhatāyogena duggatisaṅkhātā sabbāpi gatiyo ucchinnabhavamūlattā jahe, pajaheyya.
"Foremost in right view" (sammādiṭṭhipurekkhāro) means: one who has dispelled wrong views by making right resolve his range should, having made right view foremost – characterized by proprietorship of deeds at the outset, and thereafter by knowledge of things as they are – and having engaged and applied himself in morality and concentration in the manner previously stated, embark on insight and, contemplating formations, by discerning the arising and passing away in the five aggregates of clinging in fifty modes, attain the knowledge of arising and passing away; then, by intensifying insight through contemplation of dissolution, etc., and gradually taking up the noble path, the bhikkhu, through the highest path, having overcome sloth and torpor, by eradicating the defilements that are to be abandoned by the lower paths through the attainment of the Arahant path, and by also abandoning conceit and other defilements that stand in the same category (as sloth and torpor), completely cleansed of defilements, an Arahant (khīṇāsava) bhikkhu, by severing the root of existence, abandons all destinies (gatiyo) that are designated as miserable destinies (duggatiyo) due to their association with the three kinds of suffering.
Sammādiṭṭhipurekkhāro (người đặt chánh kiến lên hàng đầu) có nghĩa là, người có tà kiến đã bị loại trừ do là đối tượng của chánh tư duy, trước hết đặt chánh kiến, đặc tính nghiệp của chính mình, rồi sau đó là trí tuệ như thật, lên hàng đầu, theo cách đã nói ở trên, tỳ khưu đã được phối hợp và tinh tấn trong giới và định, khởi xướng thiền minh sát (vipassanā), quán xét các hành (saṅkhāra), ñatvāna udayabbayaṃ (biết sự sanh diệt) có nghĩa là, sau khi phân định sự sanh và diệt trong năm uẩn chấp thủ (pañca upādānakkhandha) bằng năm mươi cách thức, đạt được trí tuệ về sự sanh diệt (udayabbayañāṇa), rồi sau đó, bằng cách tinh tấn tu tập thiền minh sát (vipassanā) theo phương pháp quán chiếu sự tan rã (bhaṅgānupassanā) và các phương pháp khác, dần dần đạt được Thánh đạo (ariyamagga) bằng đạo quả A-la-hán (aggamagga), thinamiddhābhibhū bhikkhu sabbā duggatiyo jahe (vị tỳ khưu vượt qua hôn trầm, thụy miên, sẽ từ bỏ mọi ác thú). Như vậy, vị tỳ khưu ấy, do các phiền não bị đoạn trừ trước tiên bằng các đạo quả thấp hơn, và do hôn trầm, thụy miên (thinamiddha) sanh khởi trong các tâm sanh khởi đồng sanh với tham (lobha) không tương ưng với tà kiến (diṭṭhi-vippayutta) đã bị đoạn trừ hoàn toàn bằng đạo quả A-la-hán đã đạt được, và do các phiền não như ngã mạn (māna) cũng bị đoạn trừ cùng lúc, vị tỳ khưu đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava), đã phá vỡ hoàn toàn các phiền não, do đã đoạn tận gốc rễ của hữu (bhava), sẽ jahe, tức là từ bỏ mọi cảnh giới ác (duggati) được gọi là ác thú (duggatisaṅkhātā), không còn tương ưng với ba loại khổ (tividhadukkhatā).
Tāsaṃ parabhāge nibbāne patiṭṭheyyāti attho.
That is to say, they would establish themselves in Nibbāna in the subsequent period.
Có nghĩa là, vị ấy sẽ an trú trong Niết-bàn sau đó.
33. Tatiye kosalesūti kosalā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ‘‘kosalā’’tveva vuccati, tesu kosalesu janapade.
33. In the third discourse, "in Kosala" (kosalesu) means that the Kosalas are people of the country, royal princes. Even a single country, the dwelling place of these royal princes, is called "Kosala"; in that country of Kosala.
33. Trong kinh thứ ba, kosalesu có nghĩa là, Kosala là tên của các hoàng tử thuộc một vùng đất, và vùng đất nơi họ cư trú cũng được gọi là “Kosala”. Trong vùng đất Kosala đó.
Cārikaṃ caratīti aturitacārikāvasena janapadacārikaṃ carati.
"Wanders for alms" (cārikaṃ carati) means wanders in the countryside, by way of unhurried wandering.
Cārikaṃ carati có nghĩa là đi du hành trong vùng đất đó một cách không vội vã.
Mahatāti guṇamahattenapi mahatā, aparicchinnasaṅkhyattā saṅkhyāmahattenapi mahatā.
"With a great" (mahatā) means great both by virtue of its excellence and great in number, being of uncounted multitude.
Mahatā có nghĩa là vĩ đại về phẩm hạnh, và cũng vĩ đại về số lượng vì không giới hạn.
Bhikkhusaṅghenāti diṭṭhisīlasāmaññasaṃhatena samaṇagaṇena.
"Assembly of bhikkhus" (bhikkhusaṅghena) means an assembly of renunciants united in view and morality.
Bhikkhusaṅghenā có nghĩa là với đoàn thể Sa-môn (samaṇagaṇa) hợp nhất về quan điểm (diṭṭhi) và giới luật (sīla).
Saddhinti ekato.
"Together" (saddhiṃ) means as one.
Saddhiṃ có nghĩa là cùng nhau.
Maggā okkammāti maggato apakkamitvā.
"Turning aside from the path" (maggā okkammā) means having departed from the road.
Maggā okkammā có nghĩa là rời khỏi con đường.
Aññataraṃ rukkhamūlanti ghanapattasākhāviṭapasampannassa sandacchāyassa mahato rukkhassa samīpasaṅkhātaṃ mūlaṃ.
"A certain tree root" (aññataraṃ rukkhamūlaṃ) means the root, being the vicinity, of a large tree endowed with dense leaves, branches, and boughs, and providing cool shade.
Aññataraṃ rukkhamūlaṃ có nghĩa là gốc của một cây lớn có tán lá dày đặc, cành và nhánh sum suê, có bóng mát rậm rạp.
Aññataro gopālakoti eko gogaṇarakkhako, nāmena pana nando nāma.
"A certain cowherd" (aññataro gopālako) refers to a cowherd, named Nanda.
Aññataro gopālako có nghĩa là một người chăn bò, tên là Nanda.
So kira aḍḍho mahaddhano mahābhogo, yathā keṇiyo jaṭilo pabbajjāvasena, evaṃ anāthapiṇḍikassa goyūthaṃ rakkhanto gopālakattena rājapīḷaṃ apaharanto attano kuṭumbaṃ rakkhati.
It is said that he was rich, wealthy, and of great possessions, like Keṇiya the ascetic (jaṭila) in terms of renunciation; similarly, by tending the herd of Anāthapiṇḍika as a cowherd, avoiding royal oppression, he protected his family.
Người này giàu có, tài sản lớn, của cải nhiều, giống như Keniya, người tu sĩ tóc bện, về phương diện xuất gia. Nanda này, khi chăn đàn bò của trưởng giả Anāthapiṇḍika, tránh được sự áp bức của vua và bảo vệ gia đình mình bằng nghề chăn bò.
So kālena kālaṃ pañca gorase gahetvā, mahāseṭṭhissa santikaṃ āgantvā niyyātetvā satthu santikaṃ gantvā, satthāraṃ passati, dhammaṃ suṇāti, attano vasanaṭṭhānaṃ āgamanatthāya satthāraṃ yācati.
From time to time, he would take the five milk products, go to the treasurer, deliver them, then go to the Teacher, see the Teacher, listen to the Dhamma, and request the Teacher to come to his dwelling place.
Đôi khi, ông lấy năm loại sữa bò, đến gặp vị trưởng giả để giao nộp, rồi đến gặp Đức Phật, chiêm ngưỡng Đức Phật, nghe Pháp, và thỉnh Đức Phật đến nơi ông ở.
Satthā tasseva ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno agantvā, aparabhāge mahatā bhikkhusaṅghena parivuto janapadacārikaṃ caranto, ‘‘idānissa ñāṇaṃ paripakka’’nti ñatvā tassa vasanaṭṭhānassa avidūre maggā okkamma aññatarasmiṃ rukkhamūle nisīdi tassa āgamanaṃ āgamayamāno.
The Teacher, awaiting the ripening of his knowledge, did not go at first, but later, surrounded by a great assembly of bhikkhus, while wandering in the country, knowing "now his knowledge is ripe," He turned aside from the path not far from his dwelling place and sat at the foot of a certain tree, awaiting his arrival.
Đức Phật, chờ đợi sự trưởng thành của trí tuệ ông, đã không đến. Sau đó, khi đang du hành trong vùng đất với một đại chúng tỳ khưu đông đảo, Đức Phật biết rằng "bây giờ trí tuệ của ông ấy đã chín muồi", nên đã rời con đường gần nơi ông ở và ngồi dưới gốc một cây nào đó, chờ đợi ông đến.
Nandopi kho ‘‘satthā kira janapadacārikaṃ caranto ito āgacchatī’’ti sutvā, haṭṭhatuṭṭho vegena gantvā, satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisīdi, athassa bhagavā dhammaṃ desesi.
Nanda, hearing that "the Teacher, while wandering in the country, is coming this way," was delighted and pleased; he quickly went, approached the Teacher, paid homage, exchanged greetings, and sat down to one side. Then the Blessed One taught him the Dhamma.
Nanda, nghe tin "Đức Phật đang du hành trong vùng đất và sẽ đến đây", rất vui mừng và nhanh chóng đến gặp Đức Phật, đảnh lễ, chào hỏi và ngồi sang một bên. Sau đó, Đức Thế Tôn đã thuyết Pháp cho ông.
So sotāpattiphale patiṭṭhahitvā bhagavantaṃ nimantetvā sattāhaṃ pāyāsadānamadāsi, sattame divase bhagavā anumodanaṃ katvā pakkāmi.
Having established himself in the fruit of stream-entry (sotāpattiphala), he invited the Blessed One and offered milk-rice (pāyāsa) for seven days; on the seventh day, the Blessed One, having given the anumodanā, departed.
Ông đã an trú vào quả Dự Lưu (sotāpattiphala), thỉnh Đức Thế Tôn và cúng dường cháo sữa (pāyāsa) trong bảy ngày. Vào ngày thứ bảy, Đức Thế Tôn đã tùy hỷ và rời đi.
Tena vuttaṃ – ‘‘ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ gopālakaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi…pe… uṭṭhāyāsanā pakkāmī’’ti.
Therefore it is said, "The Blessed One instructed...pe... and departed from His seat, the cowherd seated to one side."
Vì vậy, được nói rằng: “Đức Thế Tôn đã khai thị cho người chăn bò đang ngồi một bên bằng bài pháp… (v.v.)… rồi đứng dậy từ chỗ ngồi và rời đi.”
Tattha sandassesīti ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā’’tiādinā kusalādidhamme kammavipāke idhalokaparaloke paccakkhato dassento anupubbikathāvasāne cattāri ariyasaccāni sammā dassesi.
Therein, "instructed" (sandassesi) means He properly instructed him in the Four Noble Truths at the conclusion of a progressive discourse, directly showing wholesome and unwholesome states, and the results of kamma, in this world and the next, with words such as, "these states are wholesome, these states are unwholesome."
Ở đây, sandassesī có nghĩa là, bằng cách chỉ rõ các pháp thiện và bất thiện, quả báo của nghiệp, và thế giới này, thế giới khác một cách trực tiếp, sau khi thuyết giảng tuần tự, Ngài đã chỉ rõ Tứ Diệu Đế (cattāri ariyasaccāni) một cách đúng đắn.
Samādapesīti ‘‘saccādhigamāya ime nāma dhammā attani uppādetabbā’’ti sīlādidhamme sammā gaṇhāpetvā tesu taṃ patiṭṭhapesi.
"Urged on" (samādapesi) means He properly exhorted him to undertake states such as morality, saying, "these states should be developed in oneself for the realization of the Truths," and established him in them.
Samādapesī có nghĩa là, Ngài đã khiến ông ấy chấp nhận đúng đắn các pháp như giới (sīla) v.v., bằng cách nói rằng “để đạt được các chân lý, những pháp này phải được phát triển trong tự thân”, và đã khiến ông ấy an trú trong các pháp đó.
Samuttejesīti te dhammā samādinnā anukkamena bhāviyamānā nibbedhabhāgiyā hutvā tikkhavisadā yathā khippaṃ ariyamaggaṃ āvahanti, tathā sammā uttejesi sammadeva tejesi.
Samuttejesī means that those Dhammas, when undertaken and gradually developed, become conducive to penetration, sharp and clear, so that they quickly lead to the Noble Path; thus, he thoroughly sharpened and thoroughly illuminated them.
Samuttejesī có nghĩa là, Ngài đã khích lệ ông ấy một cách đúng đắn, để các pháp đã được chấp nhận, khi được tu tập tuần tự, sẽ trở thành phần của sự nhàm chán (nibbedhabhāgiyā), trở nên sắc bén và trong sáng, và nhanh chóng dẫn đến Thánh đạo (ariyamagga).
Sampahaṃsesīti bhāvanāya pubbenāparaṃ visesabhāvadassanena cittassa pamodāpanavasena suṭṭhu pahaṃsesi.
Sampahaṃsesī means he greatly gladdened the mind by showing the progressive excellence of the development, thereby causing delight.
Sampahaṃsesī có nghĩa là, Ngài đã làm cho tâm hoan hỷ một cách tuyệt vời bằng cách chỉ ra sự tiến bộ đặc biệt từ trước đến sau trong sự tu tập.
Apicettha sāvajjānavajjadhammesu dukkhādīsu ca sammohavinodanena sandassanaṃ, sammāpaṭipattiyaṃ pamādāpanodanena samādapanaṃ, cittassālasiyāpattivinodanena samuttejanaṃ, sammāpaṭipattisiddhiyā sampahaṃsanaṃ veditabbaṃ.
Moreover, here, 'showing' (sandassana) should be understood as dispelling delusion regarding blameworthy and blameless dhammas, and regarding suffering and so on; 'encouraging' (samādapana) as dispelling negligence in right practice; 'sharpening' (samuttejana) as dispelling mental sluggishness; and 'gladdening' (sampahaṃsana) as the accomplishment of right practice.
Hơn nữa, ở đây, cần hiểu rằng: sandassana là loại bỏ sự mê mờ trong các pháp có tội và không có tội, và trong các khổ đau v.v.; samādapana là khuyến khích sự tinh tấn trong chánh hạnh; samuttejana là loại bỏ sự lười biếng của tâm; và sampahaṃsana là sự hoan hỷ khi thành tựu chánh hạnh.
Evaṃ so bhagavato sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya sotāpattiphale patiṭṭhahi.
Thus, he was established in the fruit of Stream-entry by the Blessed One's special Dhamma discourse.
Như vậy, nhờ giáo pháp đặc biệt của Đức Thế Tôn, ông đã an trú vào quả Dự Lưu (sotāpattiphala).
Adhivāsesīti tena diṭṭhasaccena ‘‘adhivāsetu me, bhante bhagavā’’tiādinā nimantito kāyaṅgavācaṅgaṃ acopento citteneva adhivāsesi sādiyi.
Adhivāsesī means that, being invited by that person who had seen the truth (i.e., Nanda the cowherd) with words like "May the Blessed One, venerable sir, accept...", the Buddha accepted it mentally, without moving his bodily or verbal faculties.
Adhivāsesī có nghĩa là, khi được người đã thấy chân lý (diṭṭhasacca) ấy thỉnh cầu bằng lời “Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài hoan hỷ” v.v., Ngài đã chấp thuận bằng tâm, không cử động thân hay lời nói.
Tenevāha ‘‘tuṇhībhāvenā’’ti.
Therefore, it is said, "by silence."
Vì vậy, được nói là “tuṇhībhāvena” (bằng sự im lặng).
Appodakapāyāsanti nirudakapāyāsaṃ.
Appodakapāyāsaṃ means rice porridge without water.
Appodakapāyāsaṃ có nghĩa là cháo sữa không pha nước.
Paṭiyādāpetvāti sampādetvā sajjetvā.
Paṭiyādāpetvā means having prepared and arranged.
Paṭiyādāpetvā có nghĩa là chuẩn bị, sắp xếp.
Navañca sappinti navanītaṃ gahetvā tāvadeva vilīnaṃ maṇḍasappiñca paṭiyādāpetvā.
Fresh ghee means having taken fresh butter, and having prepared freshly churned clarified butter at that very moment.
Navañca sappiṃ có nghĩa là lấy bơ sữa mới, và chuẩn bị cả sữa đặc đã tan chảy ngay lúc đó.
Sahatthāti ādarajāto sahattheneva parivisanto.
With his own hand means serving with his own hand, being respectful.
Sahatthā có nghĩa là tự tay dâng cúng với lòng thành kính.
Santappesīti paṭiyattaṃ bhojanaṃ bhojesi.
He satisfied means he fed them food that had been prepared.
Santappesī có nghĩa là cúng dường thức ăn đã chuẩn bị.
Sampavāresīti ‘‘alaṃ ala’’nti vācāya paṭikkhipāpesi.
He invited them to refuse means he made them refuse with the words, "Enough, enough."
Sampavāresī có nghĩa là làm cho các vị từ chối bằng lời “đủ rồi, đủ rồi”.
Bhuttāvinti katabhattakiccaṃ.
Having eaten means having completed the meal.
Bhuttāviṃ có nghĩa là đã hoàn tất việc thọ thực.
Onītapattapāṇinti pattato apanītapāṇiṃ, ‘‘dhotapattapāṇi’’ntipi pāṭho, dhotapattahatthanti attho.
With his hand removed from the bowl means with his hand removed from the bowl. There is also the reading "with his hand having washed the bowl," which means with his hand having washed the bowl.
Onītapattapāṇiṃ có nghĩa là tay đã rời khỏi bát. Cũng có bản đọc là “dhotapattapāṇiṃ”, nghĩa là tay đã rửa bát.
Nīcanti anuccaṃ āsanaṃ gahetvā āsaneyeva nisīdanaṃ ariyadesavāsīnaṃ cārittaṃ, so pana satthu santike upacāravasena paññattassa dāruphalakāsanassa samīpe nisīdi.
Low means taking a low seat and sitting on the seat itself, which is the custom of those living in noble lands. He sat near the wooden plank seat that had been arranged for the Teacher out of respect.
Nīcaṃ có nghĩa là một chỗ ngồi không cao. Việc ngồi trên chỗ ngồi là phong tục của những người cư trú ở các xứ Ariya. Ông ấy đã ngồi gần chiếc ghế gỗ được sắp đặt cho Đức Phật theo phép lịch sự.
Dhammiyā kathāyātiādi sattame divase kataṃ anumodanaṃ sandhāya vuttaṃ.
With a Dhamma talk and so on, this was said with reference to the anumodanā given on the seventh day.
Dhammiyā kathāya v.v. được nói đến để chỉ sự tùy hỷ (anumodanā) đã được thực hiện vào ngày thứ bảy.
So kira sattāhaṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca tattha vasāpetvā mahādānaṃ pavattesi.
It is said that he kept the Bhagavā and the Saṅgha of bhikkhus there for seven days and offered a great alms-giving.
Ông ấy đã cho Đức Phật và Tăng đoàn ở lại đó trong bảy ngày và đã cúng dường một đại thí.
Sattame pana divase appodakapāyāsadānaṃ adāsi.
On the seventh day, he offered alms of milk-rice with little water.
Vào ngày thứ bảy, ông đã cúng dường cháo sữa không pha nước.
Satthā tassa tasmiṃ attabhāve uparimaggatthāya ñāṇaparipākābhāvato anumodanameva katvā pakkāmi.
The Teacher, seeing that Nanda the cowherd's knowledge was not yet mature for the higher paths in that existence, simply gave anumodanā and departed.
Đức Phật, vì trí tuệ của ông chưa chín muồi để đạt được các đạo quả cao hơn trong kiếp sống đó, chỉ tùy hỷ và rời đi.
Sīmantarikāyāti sīmantare, tassa gāmassa antaraṃ.
At the village boundary means in the boundary, the inner part of that village.
Sīmantarikāyā có nghĩa là ở giữa ranh giới, tức là giữa ngôi làng đó.
Gāmavāsino kira ekaṃ taḷākaṃ nissāya tena saddhiṃ kalahaṃ akaṃsu.
It is said that the villagers quarreled with him over a pond.
Người dân trong làng đã cãi vã với ông ấy vì một cái ao.
So te abhibhavitvā taṃ taḷākaṃ gaṇhi.
He overpowered them and took possession of that pond.
Ông đã đánh bại họ và chiếm lấy cái ao đó.
Tena baddhāghāto eko puriso taṃ satthu pattaṃ gahetvā dūraṃ anugantvā ‘‘nivattāhi upāsakā’’ti vutte bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ katvā yāva dassanūpacārasamatikkamā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasi paggayha paṭinivattitvā dvinnaṃ gāmānaṃ antare araññappadese ekakaṃ gacchantaṃ sarena vijjhitvā māresi.
Then, a certain man, harboring resentment, took the Teacher's bowl, followed Nanda for a long distance, and when Nanda was told, "Return, lay follower," he bowed to the Bhagavā, circumambulated him clockwise, made an añjali to the Saṅgha of bhikkhus, and holding his añjali, resplendent with the radiance of his ten fingernails, above his head until he passed beyond the range of sight, he returned and shot and killed Nanda with an arrow as he walked alone in the forest area between the two villages.
Một người đàn ông, vì ôm mối hận thù với ông, đã cầm bát của Đức Phật, đi theo ông một đoạn đường dài, và khi được Đức Phật gọi “Này cư sĩ, hãy quay lại!”, ông đã đảnh lễ Đức Phật, đi nhiễu hữu, chắp tay chào Tăng đoàn, rồi giơ hai bàn tay chắp lại rạng rỡ với mười móng tay lên đầu cho đến khi vượt qua tầm nhìn, rồi quay trở lại. Ông đã bắn chết Nanda, người chăn bò, khi ông đang đi một mình trong khu rừng giữa hai ngôi làng.
Tena vuttaṃ acirapakkantassa…pe… voropesī’’ti.
Therefore it is said, "Soon after he had departed... he took his life."
Vì vậy, được nói rằng “acirapakkantassa… (v.v.)… voropesī” (vừa mới rời đi... (v.v.)... đã giết chết).
Kenacideva karaṇīyena ohīyitvā pacchā gacchantā bhikkhū taṃ tathā mataṃ disvā bhagavato tamatthaṃ ārocesuṃ, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū’’tiādi.
The bhikkhus who had lagged behind for some reason and were coming later saw him thus dead and reported the matter to the Bhagavā. With reference to that, it is said, "Then many bhikkhus..." and so on.
Các tỳ khưu đi sau, vì một lý do nào đó đã bị chậm trễ, khi thấy ông ấy đã chết như vậy, đã báo cáo sự việc đó cho Đức Phật. Vì vậy, được nói rằng “atha kho sambahulā bhikkhū” (rồi nhiều tỳ khưu) v.v.
Tattha diso disanti dūsako dūsanīyaṃ coro coraṃ, disvāti vacanaseso.
There, an enemy to an enemy means an aggressor to an aggressor, a thief to a thief. The remaining word is "having seen."
Trong đó, diso disaṃ có nghĩa là: kẻ phá hoại đối với kẻ bị phá hoại, kẻ trộm đối với kẻ trộm; đây là phần còn lại của câu nói:* đã thấy.
Yaṃ taṃ kayirāti yaṃ tassa anayabyasanaṃ kareyya, dutiyapadepi eseva nayo.
Whatever he might do means whatever misfortune or ruin he might cause to that person. The same method applies to the second phrase.
Yaṃ taṃ kayirā (điều mà kẻ ấy có thể làm) nghĩa là: điều bất lợi và tai ương mà kẻ ấy có thể gây ra cho người kia. Điều này cũng áp dụng cho vế thứ hai.
Idaṃ vuttaṃ hoti – eko ekassa mittadubbhī coro puttadārakhettavatthugomahiṃsādīsu aparajjhanto yassa aparajjhati, tampi tatheva attani aparajjhantaṃ coraṃ disvā, verī vā pana kenacideva kāraṇena baddhaveraṃ veriṃ disvā attano kakkhaḷatāya dāruṇatāya yaṃ tassa anayabyasanaṃ kareyya, puttadāraṃ vā pīḷeyya, khettādīni vā nāseyya, jīvitā vā voropeyya, dasasu akusalakammapathesu micchāṭhapitattā micchāpaṇihitaṃ cittaṃ pāpiyo naṃ tato kare, naṃ purisaṃ pāpataraṃ tato kareyya.
This is what is meant: A thief who betrays a friend, or a thief who wrongs another thief in matters of children, wives, fields, land, cattle, buffaloes, and so on, seeing that other thief who wrongs him in the same way; or an enemy, seeing an enemy with whom he has formed an enmity for some reason, whatever misfortune or ruin he might cause to that person out of his own harshness and cruelty—whether he might oppress his children and wives, or destroy his fields and so on, or take his life—a mind wrongly placed in the ten unwholesome courses of action, a wrongly directed mind makes him worse than that. It makes that person worse than that former evil-doer.
Điều này có nghĩa là: một kẻ trộm phản bội bạn bè, một kẻ phạm tội đối với vợ con, ruộng vườn, gia súc, v.v., của người khác, khi thấy một kẻ trộm khác cũng phạm tội tương tự đối với mình, hoặc một kẻ thù khi thấy một kẻ thù đã kết oán vì một lý do nào đó, do sự tàn bạo và độc ác của mình, có thể gây ra tai ương và hủy diệt cho kẻ kia. Kẻ ấy có thể làm khổ vợ con, phá hoại ruộng vườn, hoặc tước đoạt mạng sống. Do bị đặt sai lầm vào mười con đường bất thiện, micchāpaṇihitaṃ cittaṃ pāpiyo naṃ tato kare (tâm tà kiến làm cho người ấy trở nên tệ hại hơn), tức là làm cho người ấy trở thành kẻ xấu xa hơn người kia.
Vuttappakāro hi diso vā verī vā disassa vā verino vā imasmiṃyeva attabhāve dukkhaṃ vā uppādeyya, jīvitakkhayaṃ vā kareyya.
For an enemy or a foe, as described, might cause suffering or loss of life to an enemy or a foe in this very existence.
Thật vậy, một kẻ trộm hoặc một kẻ thù như đã nói trên có thể gây ra đau khổ hoặc tước đoạt mạng sống của kẻ trộm hoặc kẻ thù kia ngay trong kiếp sống này.
Idaṃ pana akusalakammapathesu micchāṭhapitaṃ cittaṃ diṭṭheva dhamme anayabyasanaṃ pāpeti, attabhāvasatasahassesupi catūsu apāyesu khipitvā sīsamassa ukkhipituṃ na detīti.
But this mind, wrongly placed in the unwholesome courses of action, leads one to misfortune and ruin in this very life, and after casting one into the four lower realms for hundreds of thousands of existences, it does not allow one to raise one's head.
Nhưng tâm tà kiến, bị đặt sai lầm vào các con đường bất thiện, không chỉ dẫn đến tai ương và hủy diệt ngay trong đời này, mà còn ném người ấy vào bốn cõi khổ trong hàng trăm ngàn kiếp sống và không cho phép người ấy ngẩng đầu lên.
34. Catutthe kapotakandarāyanti evaṃnāmake vihāre.
34. In the fourth Sutta, at Kapotakandarā means in a monastery of that name.
34. Trong Kinh thứ tư, Kapotakandarāyaṃ (trong hang chim bồ câu) nghĩa là: trong một tu viện có tên như vậy.
Tasmiṃ kira pabbatakandare pubbe bahū kapotā vasiṃsu, tena sā pabbatakandarā ‘‘kapotakandarā’’ti vuccati.
It is said that many pigeons used to live in that mountain cave in the past, which is why that mountain cave is called "Kapotakandarā."
Người ta kể rằng, trước đây có nhiều chim bồ câu sống trong hang núi đó, nên hang núi đó được gọi là "Kapotakandarā" (Hang Chim Bồ Câu).
Aparabhāge tattha katavihāropi ‘‘kapotakandarā’’tveva paññāyittha.
Later, even the monasteries built there became known as "Kapotakandara."
Về sau, tu viện được xây dựng ở đó cũng được biết đến với tên "Kapotakandarā".
Tena vuttaṃ – ‘‘kapotakandarāyanti evaṃnāmake vihāre’’ti.
Therefore, it was said: "in a monastery named Kapotakandara."
Vì vậy, người ta nói: "Kapotakandarāyaṃ (trong hang chim bồ câu) nghĩa là: trong một tu viện có tên như vậy."
Juṇhāya rattiyāti sukkapakkharattiyaṃ.
Juṇhāya rattiyā means on a night of the bright fortnight.
Juṇhāya rattiyā (vào đêm trăng sáng) nghĩa là: vào đêm của nửa tháng sáng.
Navoropitehi kesehīti aciraohāritehi kesehi, itthambhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ.
Navoropitehi kesehi means with hair that had not been shaved long ago; and this is an instrumental case in the sense of "sign of being such."
Navoropitehi kesehi (với mái tóc vừa mới cạo) nghĩa là: với mái tóc vừa mới được cạo, chưa lâu. Đây là cách dùng từ chỉ phương tiện (karaṇavacana) trong ý nghĩa chỉ đặc điểm (itthambhūtalakkhaṇa).
Abbhokāseti yattha uparicchadanaṃ parikkhepo vā natthi, tādise ākāsaṅgaṇe.
Abbhokāse means in an open space where there is no roof or enclosure above.
Abbhokāse (ở nơi trống trải) nghĩa là: ở một khoảng sân trống trải, nơi không có mái che hay hàng rào.
Tattha āyasmā sāriputto suvaṇṇavaṇṇo, āyasmā mahāmoggallāno nīluppalavaṇṇo.
There, Venerable Sāriputta was golden-hued, and Venerable Mahāmoggallāna was lotus-blue in hue.
Trong đó, Tôn giả Sāriputta có màu vàng kim, Tôn giả Mahāmoggallāna có màu xanh hoa sen.
Ubhopi pana te mahātherā udiccabrāhmaṇajaccā kappānaṃ satasahassādhikaṃ ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ abhinīhārasampannā chaḷabhiññāpaṭisambhidāppattā mahākhīṇāsavā samāpattilābhino sattasaṭṭhiyā sāvakapāramiñāṇānaṃ matthakappattā etaṃ kapotakandaravihāraṃ upasobhayantā ekaṃ kanakaguhaṃ paviṭṭhā dve sīhā viya, ekaṃ vijambhanabhūmiṃ otiṇṇā dve byagghā viya, ekaṃ supupphitasālavanaṃ paviṭṭhā dve chaddantanāgarājāno viya, ekaṃ simbalivanaṃ paviṭṭhā dve supaṇṇarājāno viya, ekaṃ naravāhanayānaṃ abhiruḷhā dve vessavaṇā viya, ekaṃ paṇḍukambalasilāsanaṃ abhinisinnā dve sakkā viya, ekavimānabbhantaragatā dve mahābrahmāno viya, ekasmiṃ gaganaṭṭhāne ṭhitāni dve candamaṇḍalāni viya, dve sūriyamaṇḍalāni viya ca virociṃsu.
Both of those great elders, being of the Udicca Brahmin caste, having perfected their aspirations for one hundred thousand aeons and one asaṅkhyeyya, having attained the six abhiññā and paṭisambhidā, great Arahants, endowed with attainments, having reached the pinnacle of the sixty-seven knowledges of a disciple's perfections, adorned that Kapotakandara monastery, shining like two lions entered into a golden cave, like two young tigers descended into a frolicking ground, like two Chaddanta elephant kings entered into a fully blooming Sāla forest, like two Supaṇṇa kings entered into a Silk-cotton forest, like two Vessavaṇas ascended onto a Naravāhana vehicle, like two Sakkas seated on the Paṇḍukambala stone slab, like two Great Brahmās entered into a single celestial mansion, and like two moon discs and two sun discs standing in one celestial space.
Cả hai vị Đại Trưởng lão này đều là người Bà-la-môn thuộc dòng dõi Udicca, đã hoàn thành lời nguyện trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, đạt được sáu thần thông (chaḷabhiññā) và các phân tích tuệ (paṭisambhidā), là những vị A-la-hán vĩ đại, đạt được các thiền định (samāpatti), đứng đầu trong sáu mươi bảy trí tuệ ba-la-mật của các đệ tử. Các ngài đã làm rạng rỡ tu viện Kapotakandarā này, giống như hai con sư tử bước vào một hang vàng, giống như hai con hổ xuống một vùng đất rộng lớn, giống như hai vị vua voi Chaddanta bước vào một rừng cây sala nở rộ, giống như hai vị vua chim Supaṇṇa bước vào một rừng cây simbali, giống như hai vị Vessavaṇa cưỡi trên một cỗ xe Naravāhana, giống như hai vị Sakka ngồi trên tảng đá Pandukambala, giống như hai vị Đại Phạm thiên ở trong một cung điện, giống như hai vầng trăng, hai vầng mặt trời đứng trên bầu trời, các ngài đã tỏa sáng.
Tesu āyasmā mahāmoggallāno tuṇhī nisīdi, āyasmā pana sāriputto samāpajji.
Among them, Venerable Mahāmoggallāna sat silently, while Venerable Sāriputta entered into jhāna.
Trong số đó, Tôn giả Mahāmoggallāna ngồi im lặng, còn Tôn giả Sāriputta thì nhập định.
Tena vuttaṃ – ‘‘aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā’’ti.
Therefore, it was said: "Having entered into a certain samādhi."
Vì vậy, người ta nói: “aññataraṃ samādhiṃ samāpajjitvā” (nhập vào một loại định nào đó).
Tattha aññataraṃ samādhinti upekkhābrahmavihārasamāpattiṃ.
There, "a certain samādhi" refers to the attainment of equanimity-brahmavihāra.
Trong đó, aññataraṃ samādhiṃ (một loại định nào đó) là thiền định Phạm trú Xả (upekkhābrahmavihārasamāpatti).
Keci ‘‘saññāvedayitanirodhasamāpatti’’nti vadanti, apare panāhu ‘‘āruppapādakaṃ phalasamāpatti’’nti.
Some teachers say it is "the attainment of the cessation of perception and feeling (saññāvedayitanirodhasamāpatti)", while others say it is "the attainment of fruition (phalasamāpatti) based on the formless attainments (āruppapādakaṃ)".
Một số người nói đó là thiền định Diệt Thọ Tưởng (saññāvedayitanirodhasamāpatti), những người khác lại nói đó là thiền định Quả (phalasamāpatti) có nền tảng là Vô sắc giới (āruppapādaka).
Imā eva hi tisso kāyarakkhaṇasamatthā samāpattiyo.
Indeed, these three attainments alone are capable of protecting the body.
Thật vậy, chỉ có ba loại thiền định này mới có khả năng bảo vệ thân thể.
Tattha nirodhasamāpattiyā samādhipariyāyasambhavo heṭṭhā vuttova, pacchimaṃyeva pana ācariyā vaṇṇenti.
Among these, the possibility of the nirodhasamāpatti being a type of samādhi has been stated below, but the teachers explain only the latter.
Trong đó, khả năng phát sinh của thiền Diệt Thọ Tưởng trong ngữ cảnh của định đã được nói ở dưới, nhưng các vị thầy chỉ giải thích loại thiền định cuối cùng.
Uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchantīti uttarāya disāya yakkhasamāgamaṃ gantvā attano bhavanaṃ gantuṃ dakkhiṇaṃ disaṃ gacchanti.
"Going from the northern direction to the southern direction" means going to the gathering of yakkhas in the northern direction and then proceeding to the southern direction to return to their abode.
Uttarāya disāya dakkhiṇaṃ disaṃ gacchantī (đi từ hướng bắc sang hướng nam) nghĩa là: đi đến nơi tập trung của các dạ-xoa ở hướng bắc, rồi đi về hướng nam để trở về nơi ở của mình.
Paṭibhāti manti upaṭṭhāti mama.
"Paṭibhāti maṃ" means it occurs to me.
Paṭibhāti maṃ (tôi nảy ra ý nghĩ) nghĩa là: ý nghĩ hiện lên trong tôi.
Manti hi paṭisaddayogena sāmiatthe upayogavacanaṃ, imassa sīse pahāraṃ dātuṃ cittaṃ me uppajjatīti attho.
Indeed, "maṃ" when combined with paṭi-sadda (prefix paṭi) is a dative-case word in the sense of 'ownership', meaning, "the thought arises in me to strike this (ascetic) on the head".
Thật vậy, từ maṃ (tôi) khi kết hợp với tiền tố paṭi là một từ chỉ sở hữu, được dùng ở cách đối cách. Ý nghĩa là: ý nghĩ đánh vào đầu vị Sa-môn này nảy sinh trong tôi.
So kira purimajātiyaṃ there baddhāghāto, tenassa theraṃ disvā paduṭṭhacittassa evaṃ ahosi.
This yakka had, it is said, held a grudge against the Elder in a previous birth; therefore, upon seeing the Elder, his mind became corrupted, and he thought thus.
Người ta nói rằng, dạ-xoa này đã kết oán với vị Trưởng lão trong kiếp trước, vì vậy khi thấy vị Trưởng lão, tâm của nó trở nên độc ác và nó đã có ý nghĩ như vậy.
Itaro pana sappaññajātiko, tasmā taṃ paṭisedhento ‘‘alaṃ sammā’’tiādimāha.
However, the other (yakka) was of a wise nature; therefore, wishing to restrain him, he said, "Enough, friend," and so on.
Còn vị dạ-xoa kia thì thuộc loại có trí tuệ, vì vậy, để ngăn cản dạ-xoa này, nó nói: “Alaṃ, samma” (Thôi đi, bạn!), v.v.
Tattha mā āsādesīti mā ghaṭṭesi, mā pahāraṃ dehīti vuttaṃ hoti.
There, "do not touch (mā āsādesī)" means "do not harass, do not strike," it is said.
Trong đó, mā āsādesī (đừng làm hại) nghĩa là: đừng va chạm, đừng đánh. Đó là ý nghĩa được nói ra.
Uḷāroti uḷārehi uttamehi sīlādiguṇehi samannāgato.
"Uḷāro" means endowed with abundant, excellent qualities such as morality.
Uḷāro (cao thượng) nghĩa là: được trang bị những phẩm chất cao quý và ưu việt như giới hạnh, v.v.
Anādiyitvāti ādaraṃ akatvā, tassa vacanaṃ aggahetvā.
"Anādiyitvā" means without showing respect, without heeding his words.
Anādiyitvā (không để ý đến) nghĩa là: không tôn trọng, không nghe lời nói của dạ-xoa kia.
Yasmā pana tassa vacanaṃ aggaṇhanto taṃ anādiyanto nāma hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘taṃ yakkhaṃ anādiyitvā’’ti.
Since, not heeding his words, he was disrespectful to the yakka, it was said, "disregarding that yakka."
Vì không nghe lời nói của dạ-xoa kia có nghĩa là không để ý đến nó, nên người ta nói: “taṃ yakkhaṃ anādiyitvā” (không để ý đến dạ-xoa đó).
Sīse pahāraṃ adāsīti sabbathāmena ussāhaṃ janetvā ākāse ṭhitova sīse khaṭakaṃ adāsi, muddhani muṭṭhighātaṃ akāsīti attho.
"Struck on the head" means generating all his strength and effort, he struck a blow on the head while standing in the air; the meaning is he delivered a fist-blow to the crown of the head.
Sīse pahāraṃ adāsī (đã đánh vào đầu) nghĩa là: đã dồn hết sức lực, đứng trên không trung và đánh một cú mạnh vào đầu, tức là đấm vào đỉnh đầu. Đó là ý nghĩa.
Tāva mahāti thāmamahattena tattakaṃ mahanto pahāro ahosi.
"So mighty" means the blow was mighty to that extent by the greatness of its strength.
Tāva mahā (lớn đến mức đó) nghĩa là: cú đánh mạnh đến mức đó do sức mạnh vĩ đại.
Tena pahārenāti tena pahārena karaṇabhūtena.
"By that blow" means by that blow, which became the instrument.
Tena pahārenā (bằng cú đánh đó) nghĩa là: bằng cú đánh đó làm phương tiện.
Sattaratananti pamāṇamajjhimassa purisassa ratanena sattaratanaṃ.
"Seven cubits" refers to seven cubits by the cubit of a man of average size.
Sattaratanaṃ (bảy tầm) nghĩa là: bảy tầm, theo tầm tay của một người có tầm vóc trung bình.
Nāganti hatthināgaṃ.
"Nāga" means a noble elephant.
Nāgaṃ (con voi) nghĩa là: con voi chúa.
Osādeyyāti pathaviyaṃ osīdāpeyya nimujjāpeyya.
"Osādeyyā" means might sink into the earth, might make it submerged.
Osādeyyā (có thể nhấn chìm) nghĩa là: có thể nhấn chìm, làm cho lún sâu xuống đất.
‘‘Osāreyyā’’tipi pāṭho, cuṇṇavicuṇṇaṃ kareyyāti attho.
The reading "osāreyyā" also exists, meaning 'might crush into fragments'.
Cũng có bản đọc là “Osāreyyā”, nghĩa là: có thể nghiền nát thành từng mảnh vụn. Đó là ý nghĩa.
Aḍḍhaṭṭhamaratananti aḍḍhena aṭṭhannaṃ pūraṇāni aḍḍhaṭṭhamāni, aḍḍhaṭṭhamāni ratanāni pamāṇaṃ etassāti aḍḍhaṭṭhamaratano, taṃ aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ.
"Aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ" means eight and a half cubits; "aḍḍhaṭṭhamāni" means eight complete units with a half; "aḍḍhaṭṭhamāni ratanāni pamāṇaṃ etassāti" means that which has eight and a half cubits as its measure, that is, eight and a half cubits.
Aḍḍhaṭṭhamaratanaṃ (tám tầm rưỡi) nghĩa là: aḍḍhaṭṭhama là tám rưỡi (aḍḍhena aṭṭhannaṃ pūraṇāni), aḍḍhaṭṭhamaratana là tám tầm rưỡi là kích thước của nó. Đó là tám tầm rưỡi.
Mahantaṃ pabbatakūṭanti kelāsakūṭappamāṇaṃ vipulaṃ girikūṭaṃ.
"A great mountain peak" means a vast mountain peak the size of Mount Kelāsa.
Mahantaṃ pabbatakūṭaṃ (đỉnh núi lớn) nghĩa là: một đỉnh núi rộng lớn, có kích thước bằng đỉnh núi Kelāsa.
Padāleyyāti sakalikākārena bhindeyya.
"Padāleyyā" means might shatter into fragments.
Padāleyyā (có thể đập vỡ) nghĩa là: có thể đập vỡ thành từng mảnh.
Api osādeyya, api padāleyyāti sambandho.
The connection is: might sink, might shatter.
Nó có thể nhấn chìm, nó cũng có thể đập vỡ. Đó là sự liên kết.
Tāvadeva cassa sarīre mahāpariḷāho uppajji, so vedanāturo ākāse ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ pati, taṅkhaṇaññeva aṭṭhasaṭṭhisahassādhikayojanasatasahassubbedhaṃ sinerumpi pabbatarājānaṃ sandhārentī catunahutādhikadviyojanasatasahassabahalā mahāpathavī taṃ pāpasattaṃ dhāretuṃ asakkontī viya vivaramadāsi.
Immediately, a great burning sensation arose in his body. Suffering from pain, he was unable to remain in the air and fell to the ground. At that very moment, the great earth, which sustains Mount Sineru, the king of mountains, towering one hundred thousand yojanas with an additional sixty-eight thousand, and which is two hundred thousand yojanas thick with an additional forty thousand, as if unable to bear that evil being, opened up.
Ngay lúc đó, một cơn nóng dữ dội bùng lên trong thân thể của dạ-xoa, nó đau đớn không thể đứng vững trên không trung nên rơi xuống đất. Ngay lập tức, đại địa rộng lớn, dày hai trăm ngàn dojana và bốn mươi ngàn dojana, có khả năng nâng đỡ cả núi chúa Sineru cao một trăm ngàn dojana và sáu mươi tám ngàn dojana, dường như không thể nâng đỡ chúng sinh ác nghiệp đó, đã nứt ra một khe hở.
Avīcito jālā uṭṭhahitvā kandantaṃyeva taṃ gaṇhiṃsu, so kandanto vippalapanto pati.
Flames erupted from Avīci and seized him even as he wailed. He fell, wailing and lamenting.
Những ngọn lửa từ địa ngục Avīci bốc lên và bắt lấy nó ngay khi nó đang kêu la. Nó vừa kêu la vừa rên rỉ rồi rơi xuống.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha ca pana so yakkho ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti vatvā tattheva mahānirayaṃ apatāsīti.
Therefore, it was said: "Then that yakka, crying 'I am burning, I am burning!', fell right there into the great hell (mahāniraya)."
Vì vậy, người ta nói: “Atha ca pana so yakkho ‘ḍayhāmi ḍayhāmī’ti vatvā tattheva mahānirayaṃ apatāsī” (Và rồi dạ-xoa đó nói ‘tôi bị đốt, tôi bị đốt’ và rơi thẳng xuống đại địa ngục).
Tattha apatāsīti apati.
There, "apatāsī" means fell.
Trong đó, apatāsī (rơi xuống) nghĩa là: đã rơi.
Kiṃ pana so yakkhattabhāveneva nirayaṃ upagacchīti?
Did that yakka go to hell in his yakka existence itself?
Vậy dạ-xoa đó có đi đến địa ngục trong hình dạng dạ-xoa không?
Na upagacchi, yañhettha diṭṭhadhammavedanīyaṃ pāpakammaṃ ahosi, tassa balena yakkhattabhāve mahantaṃ dukkhaṃ anubhavi.
He did not go. Whatever evil kamma was destined to be experienced in this very life, by its power, he experienced great suffering in his yakka existence.
Không, nó không đi. Nhờ sức mạnh của ác nghiệp mà nó đã gây ra và phải chịu quả báo ngay trong đời này, nó đã phải chịu đau khổ lớn trong hình dạng dạ-xoa.
Yaṃ pana upapajjavedanīyaṃ ānantariyakammaṃ, tena cutianantaraṃ niraye uppajjīti.
However, as for the ānantariya kamma (kamma of immediate retribution) destined to be experienced in a future existence, he was reborn in hell immediately after his death.
Còn nghiệp vô gián (ānantariyakamma) mà nó phải chịu quả báo trong kiếp sau, nhờ nghiệp đó mà ngay sau khi chết, nó đã tái sinh vào địa ngục.
Therassa pana samāpattibalena upatthambhitasarīrassa na koci vikāro ahosi.
But due to the power of the Elder's attainment, his body remained undisturbed; there was no change whatsoever.
Nhưng đối với vị Trưởng lão, thân thể của ngài được nâng đỡ bởi sức mạnh của thiền định nên không có bất kỳ sự biến đổi nào.
Samāpattito avuṭṭhitakāle hi taṃ yakkho pahari, tathā paharantaṃ dibbacakkhunā disvā āyasmā mahāmoggallāno dhammasenāpatiṃ upasaṅkami, upasaṅkamanasamakālameva ca dhammasenāpati samāpattito uṭṭhāsi.
Indeed, the yakka struck him while he was not yet emerged from his attainment. Having seen him striking with divine sight, Venerable Mahāmoggallāna approached the Commander of the Dhamma. At the very moment of his approach, the Commander of the Dhamma emerged from his attainment.
Thật vậy, dạ-xoa đã đánh vị Trưởng lão khi ngài chưa xuất định. Tôn giả Mahāmoggallāna, khi thấy dạ-xoa đánh như vậy bằng thiên nhãn, đã đến gặp vị Pháp tướng quân (Dhammasenāpati). Ngay khi đến gần, vị Pháp tướng quân đã xuất định.
Atha naṃ mahāmoggallāno sarīravuttiṃ pucchi, sopissa byākāsi, tena vuttaṃ – ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallāno…pe… api ca me sīsaṃ thokaṃ dukkha’’nti.
Then Mahāmoggallāna inquired about the state of his body, and he answered him. Therefore, it was said: "Venerable Mahāmoggallāna saw... (thus) ...but my head is slightly aching."
Sau đó, Đại Mục-kiền-liên hỏi Ngài về tình trạng thân thể, và Ngài đã trả lời. Bởi vậy, đã được nói rằng: “Tôn giả Đại Mục-kiền-liên đã thấy… (vân vân)… và đầu tôi hơi đau.”
Tattha thokaṃ dukkhanti thokaṃ appamattakaṃ madhurakajātaṃ viya me sīsaṃ dukkhitaṃ, dukkhappattanti attho.
There, "slightly aching" means my head is aching a little, as if stung by a bee; it means it has experienced pain.
Ở đây, “thokaṃ dukkhaṃ” có nghĩa là đầu tôi hơi đau, chút ít, như bị ong bắp cày đốt, tức là bị đau khổ.
Dukkhādhiṭṭhānañhi sīsaṃ dukkhanti vuttaṃ.
Indeed, the head, being the locus of pain, is said to ache.
Thật vậy, đầu được gọi là đau khổ vì nó là nơi nương tựa của đau khổ.
‘‘Sīse thokaṃ dukkha’’ntipi pāṭho.
"Sīse thokaṃ dukkha" is also a reading.
Cũng có bản đọc là: “Đầu hơi đau.”
Kathaṃ pana samāpattibalena sarīre upatthambhite therassa sīse thokampi dukkhaṃ ahosīti?
How, then, did the Elder's head ache even slightly, when his body was supported by the power of his attainment?
Nhưng tại sao, khi thân thể của vị Trưởng lão được hỗ trợ bởi sức mạnh của thiền định (samāpatti), lại có chút đau khổ ở đầu Ngài?
Acireneva vuṭṭhitattā.
Because he had emerged from it recently.
Vì Ngài vừa mới xuất định.
Antosamāpattiyaṃ apaññāyamānadukkhañhi kāyanissitattā niddaṃ upagatassa makasādijanitaṃ viya paṭibuddhassa thokaṃ paññāyittha.
The pain that was imperceptible during the attainment, being dependent on the body, became slightly perceptible upon emergence, just like pain caused by mosquitoes and so forth to one who has fallen asleep, becomes perceptible upon waking.
Thật vậy, nỗi đau không thể nhận biết được trong thiền định, do nương tựa vào thân thể, đã được nhận biết một chút khi Ngài tỉnh giấc, giống như nỗi đau do muỗi đốt khi một người đang ngủ.
‘‘Mahābalena yakkhena tathā sabbussāhena pahaṭe sarīrepi vikāro nāma natthī’’ti acchariyabbhutacittajātena āyasmatā mahāmoggallānena ‘‘acchariyaṃ, āvuso sāriputtā’’tiādinā dhammasenāpatino mahānubhāvatāya vibhāvitāya sopissa ‘acchariyaṃ, āvuso moggallānā’’tiādinā iddhānubhāvamahantatāpakāsanāpadesena attano issāmacchariyāhaṅkārādimalānaṃ suppahīnataṃ dīpeti.
Venerable Mahāmoggallāna, whose mind was filled with wonder at the extraordinary fact that there was no bodily change even after being struck with such force and utmost effort by a powerful yakka, declared the great majesty of the Commander of the Dhamma by saying, "It is wonderful, friend Sāriputta," and so on. The Commander of the Dhamma, in turn, demonstrating the magnitude of his supernormal power by saying, "It is wonderful, friend Moggallāna," and so on, revealed the complete eradication of his defilements such as envy, jealousy, and conceit.
Tôn giả Đại Mục-kiền-liên, với tâm trạng ngạc nhiên và kinh ngạc, đã nói: “Thật kỳ diệu, hiền giả Sāriputta!” và tiếp tục diễn tả quyền năng vĩ đại của Tướng quân Chánh pháp. Vị ấy (Tôn giả Sāriputta) cũng nói: “Thật kỳ diệu, hiền giả Moggallāna!” và bằng cách biểu lộ sự vĩ đại của thần thông, Ngài đã chỉ ra rằng các cấu uế như ganh tị, keo kiệt, ngã mạn, v.v., của mình đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Paṃsupisācakampi na passāmāti saṅkārakūṭādīsu vicaraṇakakhuddakapetampi na passāma.
"We do not even see a dust-ghost (paṃsupisācakaṃ)" means we do not even see a small ghost wandering among heaps of rubbish and so forth.
“Chúng tôi không thấy ngay cả một con quỷ bẩn thỉu (paṃsupisācaka)” có nghĩa là chúng tôi không thấy ngay cả những con quỷ nhỏ lang thang ở các đống rác, v.v.
Iti adhigamappicchānaṃ aggabhūto mahāthero tasmiṃ kāle anāvajjanena tesaṃ adassanaṃ sandhāya vadati.
Thus, the great Elder, who was supreme among those with few wishes for attainments, spoke with reference to not seeing them due to his non-attention at that time.
Như vậy, vị Đại Trưởng lão, người đứng đầu trong số những người có ít ham muốn về sự chứng đắc, đã nói điều này vào lúc đó, ám chỉ việc không nhìn thấy chúng do không chú ý.
Tenevāha ‘‘etarahī’’ti.
For this reason, he said, "at present (etarahī)."
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “etarahī” (bây giờ).
Tattha yassa selūpamaṃ cittaṃ, ṭhitaṃ nānupakampatīti yassa khīṇāsavassa cittaṃ ekagghanasilāmayapabbatūpamaṃ sabbesaṃ iñjanānaṃ abhāvato vasībhāvappattiyāva ṭhitaṃ sabbehipi lokadhammehi nānupakampati na pavedhati.
There, "whose mind is like a rock, standing unshaken" means whose mind, that of an Arahant, is like a solid rock mountain, remaining steadfast due to the absence of all disturbances, and does not tremble or waver from any worldly conditions.
Ở đây, “Tâm của người ấy như núi đá, vững vàng không lay chuyển” có nghĩa là tâm của vị A-la-hán ấy giống như một ngọn núi đá vững chắc, không lay động bởi bất kỳ sự rung chuyển nào, do không có bất kỳ sự xao động nào, và đã đạt đến trạng thái tự chủ, không bị lay chuyển bởi bất kỳ pháp thế gian nào.
Idānissa akampanākāraṃ saddhiṃ kāraṇena dassetuṃ ‘‘viratta’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the manner of his imperturbability, along with its cause, "unattached (virattaṃ)", and so on, was said.
Bây giờ, để chỉ ra trạng thái không lay chuyển của vị ấy cùng với nguyên nhân, đã được nói: “virattaṃ” (ly tham) v.v.
Tattha virattaṃ rajanīyesūti virāgasaṅkhātena ariyamaggena rajanīyesu rāguppattihetubhūtesu sabbesu tebhūmakadhammesu virattaṃ, tattha sabbaso samucchinnarāganti attho.
There, "unattached to things that incite lust (rajanīyesu)" means unattached to all phenomena of the three realms that are causes for the arising of lust, which are attractive; the meaning is, having completely uprooted lust in them.
Ở đây, “ly tham đối với những gì đáng tham đắm (rajanīyesū)” có nghĩa là ly tham đối với tất cả các pháp tam giới đáng tham đắm, là nguyên nhân phát sinh tham ái, bằng Thánh đạo được gọi là ly tham, tức là tham ái đã được đoạn trừ hoàn toàn.
Kopaneyyeti paṭighaṭṭhānīye sabbasmimpi āghātavatthusmiṃ na kuppati na dussati na vikāraṃ āpajjati.
"Kopaneyye" means in any object of resentment that is a basis for aversion, he does not become angry, does not become corrupted, does not undergo change.
“Đối với những gì đáng giận (kopaṇeyye)” có nghĩa là không giận dữ, không ác ý, không biến đổi tâm trạng đối với bất kỳ đối tượng nào gây ra sự sân hận.
Yassevaṃ bhāvitaṃ cittanti yassa yathāvuttassa ariyapuggalassa cittaṃ evaṃ vuttanayena tādibhāvāvahanabhāvena bhāvitaṃ.
The phrase " Yassevaṃ bhāvitaṃ cittaṃ" means that the mind of that noble person, as described, has been developed in the manner stated, in the way that brings about the state of a Tādi.
“Tâm của người ấy đã được tu tập như vậy” có nghĩa là tâm của vị Thánh nhân đã được tu tập theo cách đã nói, theo phương pháp đã nói, dẫn đến trạng thái an tịnh.
Kuto taṃ dukkhamessatīti taṃ uttamapuggalaṃ kuto sattato saṅkhārato vā dukkhaṃ upagamissati, na tādisassa dukkhaṃ atthīti attho.
The phrase " Kuto taṃ dukkhamessatī" means: from which being or from which conditioned phenomenon (saṅkhāra) will suffering approach that supreme person? The meaning is that for such a one, there is no suffering.
“Từ đâu mà khổ sẽ đến với người ấy?” có nghĩa là từ chúng sinh nào hay từ hành nào mà khổ sẽ đến với vị tối thượng nhân ấy? Tức là không có khổ cho người như vậy.
35. Pañcame kosambiyanti kusumbena nāma isinā vasitaṭṭhāne māpitattā ‘‘kosambī’’ti evaṃladdhanāmake nagare.
In the fifth (sutta), " Kosambī" refers to the city that acquired this name, "Kosambī," because it was built in the place where the sage named Kusumba lived.
35. Trong bài kinh thứ năm, “tại Kosambī” có nghĩa là tại thành phố được đặt tên là Kosambī, vì nó được xây dựng tại nơi ẩn cư của vị ẩn sĩ tên là Kusumba.
Ghositārāmeti ghositaseṭṭhinā kārite ārāme.
" Ghositārāme" means in the park (ārāma) built by the rich man Ghosita.
“Tại Ghositārāma” có nghĩa là tại khu vườn do trưởng giả Ghosita xây dựng.
Bhagavā ākiṇṇo viharatīti bhagavā sambādhappatto viharati.
" Bhagavā ākiṇṇo viharati" means that the Blessed One dwelt amidst a crowd.
“Đức Thế Tôn sống trong sự đông đúc” có nghĩa là Đức Thế Tôn sống trong sự chật chội.
Kiṃ pana bhagavato sambādho atthi, saṃsaggo vāti?
But was there truly a crowd for the Blessed One, or was it a mere association?
Nhưng Đức Thế Tôn có bị chật chội hay bị giao thiệp không?
Natthi.
There was not.
Không.
Na hi koci bhagavantaṃ anicchāya upasaṅkamituṃ sakkoti.
For no one could approach the Blessed One against his will.
Không ai có thể đến gần Đức Thế Tôn mà không được Ngài chấp thuận.
Durāsadā hi buddhā bhagavanto sabbattha ca anupalittattā.
Indeed, the Buddhas, the Blessed Ones, are difficult to approach and unattached everywhere.
Thật vậy, chư Phật, chư Thế Tôn rất khó tiếp cận và không bị ô nhiễm ở bất cứ đâu.
Hitesitāya pana sattesu anukampaṃ upādāya ‘‘mutto mocessāmī’’ti paṭiññānurūpaṃ caturoghanittharaṇatthaṃ aṭṭhannaṃ parisānaṃ attano santikaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ adhivāseti, sayañca mahākaruṇāsamussāhito kālaññū hutvā tattha upasaṅkamati, idaṃ sabbabuddhānaṃ āciṇṇaṃ, ayamidha ākiṇṇavihāroti adhippeto.
However, out of compassion for beings, wishing for their welfare, and in accordance with his vow, "Having been freed, I shall free others," he tolerated the occasional approach of the eight assemblies to himself for the purpose of crossing the four floods, and himself, impelled by great compassion and knowing the right time, approached them. This is the custom of all Buddhas. This is the intended meaning of "dwelling amidst a crowd" here.
Tuy nhiên, vì lòng thương xót chúng sinh và mong muốn lợi ích cho họ, Ngài đã chấp nhận việc tám hội chúng đến gần Ngài theo thời gian, phù hợp với lời hứa “người đã giải thoát sẽ giải thoát người khác” để vượt qua bốn dòng nước lũ, và chính Ngài, được thúc đẩy bởi đại bi tâm, biết thời điểm thích hợp để đến gần họ. Điều này là truyền thống của tất cả chư Phật, và đây là ý nghĩa của việc sống trong sự đông đúc ở đây.
Idha pana kosambikānaṃ bhikkhūnaṃ kalahajātānaṃ satthā dīghītissa kosalarañño vatthuṃ āharitvā, ‘‘na hi verena verāni, sammantīdha kudācana’’ntiādinā (dha. pa. 5; ma. ni. 3.237; mahāva. 464) ovādaṃ adāsi, taṃ divasaṃ tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā.
Here, however, the Teacher, for the bhikkhus of Kosambī who had fallen into contention, brought forth the story of King Dīghīti of Kosala and gave them advice beginning with "For never by hatred are hatreds appeased here at any time." That day, while they were quarreling, the night broke.
Tuy nhiên, ở đây, Đức Đạo Sư đã mang câu chuyện về vua Kosala Dīghīti ra để khuyên nhủ các Tỳ-khưu Kosambī đang tranh cãi, nói rằng: “Oán không bao giờ dứt bằng oán” (Dhp. 5; MN. 3.237; Mahāva. 464) v.v. Ngày đó, đêm đã tàn trong khi các vị ấy vẫn đang tranh cãi.
Dutiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi, taṃ divasampi tesaṃ kalahaṃ karontānaṃyeva ratti vibhātā.
On the second day too, the Blessed One recounted the same story, and that day too, while they were quarreling, the night broke.
Ngày thứ hai, Đức Thế Tôn cũng kể câu chuyện đó, và đêm đó cũng trôi qua trong khi các vị ấy vẫn đang tranh cãi.
Tatiyadivasepi bhagavā tameva vatthuṃ kathesi, athaññataro bhikkhu bhagavantaṃ evamāha – ‘‘appossukko, bhante bhagavā, diṭṭhadhammasukhavihāramanuyutto viharatu, mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmā’’ti.
On the third day too, the Blessed One recounted the same story. Then a certain bhikkhu said to the Blessed One thus: "Venerable Sir, let the Blessed One dwell free from trouble, devoted to a comfortable abiding in this present life. We will make ourselves known through this squabble, quarrel, dispute, and contention."
Ngày thứ ba, Đức Thế Tôn cũng kể câu chuyện đó. Sau đó, một Tỳ-khưu đã bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn hãy an trú trong sự ít việc, chuyên tâm vào sự an lạc hiện tại. Chúng con sẽ tự giải quyết cuộc tranh cãi, cãi vã, bất hòa này.”
Satthā ‘‘pariyādinnacittā kho ime moghapurisā na dānime sakkā saññāpetuṃ, natthi cettha saññāpetabbā, yaṃnūnāhaṃ ekacārikavāsaṃ vaseyyaṃ, evaṃ ime bhikkhū kalahato oramissantī’’ti cintesi.
The Teacher thought: "Indeed, the minds of these foolish men are exhausted; it is not possible to admonish them now. There is no one to be admonished here. How good it would be if I were to dwell alone. Thus these bhikkhus will cease their quarrel."
Đức Đạo Sư suy nghĩ: “Những người ngu này đã bị tâm trí chi phối hoàn toàn, bây giờ không thể khuyên nhủ được nữa. Không có gì để khuyên nhủ ở đây. Tốt hơn hết là Ta nên sống một mình. Như vậy, các Tỳ-khưu này sẽ từ bỏ cuộc tranh cãi.”
Evaṃ tehi kalahakārakehi bhikkhūhi saddhiṃ ekavihāre vāsaṃ vinetabbābhāvato upāsakādīhi upasaṅkamanañca ākiṇṇavihāraṃ katvā vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā ākiṇṇo viharatī’’tiādi.
Because it was not possible to manage dwelling in the same monastery with these quarrelsome bhikkhus and because the approaches of lay followers and others were not to be restrained, the statement "At that time the Blessed One was dwelling amidst a crowd," and so on, was made to signify a crowded dwelling.
Vì không thể sống chung trong một trú xứ với những Tỳ-khưu gây tranh cãi như vậy, và vì sự lui tới đông đúc của các cận sự nam, v.v., nên đã nói: “Lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn sống trong sự đông đúc” v.v.
Tattha dukkhanti na sukhaṃ, anārādhitacittatāya na iṭṭhanti attho.
There, " dukkhaṃ" means not pleasant, not agreeable, due to the mind being displeased.
Ở đây, “đau khổ” có nghĩa là không an lạc, không như ý do tâm không được hài lòng.
Tenevāha ‘‘na phāsu viharāmī’’ti.
It is for that very reason that he said, " na phāsu viharāmi" (I dwell uncomfortably).
Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Tôi không sống an lạc.”
Vūpakaṭṭhoti pavivekaṭṭho dūrībhūto.
" Vūpakaṭṭho" means secluded, withdrawn.
“Vūpakaṭṭho” có nghĩa là ở nơi thanh vắng, xa lánh.
Tathā cintetvāva bhagavā pātova sarīrappaṭijagganaṃ katvā kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā kañci anāmantetvā eko adutiyo gantvā kosalaraṭṭhe pālileyyake vanasaṇḍe bhaddasālamūle vihāsi.
Having thus resolved, the Blessed One, early in the morning, attended to his bodily needs, went for alms in Kosambī, and without informing anyone, went forth alone and unescorted, and dwelt in the Pālileyyaka forest grove in the Kosala country, at the foot of a beautiful Sāla tree.
Sau khi suy nghĩ như vậy, Đức Thế Tôn đã tự mình chỉnh trang thân thể vào buổi sáng sớm, khất thực tại Kosambī, không báo cho ai biết, một mình và không có người thứ hai đi đến khu rừng Pālileyyaka ở xứ Kosala và trú dưới gốc cây Bhaddasāla.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ…pe… bhaddasālamūle’’ti.
Therefore, it is said, " Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ...pe... bhaddasālamūle" (Then the Blessed One, in the forenoon... at the foot of the beautiful Sāla tree).
Bởi vậy, đã được nói rằng: “Rồi Đức Thế Tôn vào buổi sáng sớm… (vân vân)… dưới gốc cây Bhaddasāla.”
Tattha sāmanti sayaṃ.
There, " sāmaṃ" means by himself.
Ở đây, “sāmaṃ” có nghĩa là tự mình.
Saṃsāmetvāti paṭisāmetvā.
" Saṃsāmetvā" means having put away.
“Saṃsāmetvā” có nghĩa là sắp xếp lại.
Pattacīvaramādāyāti etthāpi sāmanti padaṃ ānetvā yojetabbaṃ.
In the phrase " pattacīvaramādāya" (taking his bowl and robes), the word "sāmaṃ" (by himself) should also be inserted and construed.
Trong câu “pattacīvaramādāya” (lấy y bát), cũng nên thêm từ “sāmaṃ” (tự mình) vào.
Upaṭṭhāketi kosambinagaravāsino ghositaseṭṭhiādike upaṭṭhāke, vihāre ca aggupaṭṭhākaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ anāmantetvā.
" Upaṭṭhāke" means without inviting the lay attendants such as Ghosita the rich man who dwelt in Kosambī, or the chief attendant Venerable Ānanda in the monastery.
“Upaṭṭhāke” có nghĩa là không báo cho các cận sự nam như trưởng giả Ghosita, v.v., sống tại thành Kosambī, và cũng không báo cho Tôn giả Ānanda, vị cận sự nam chính trong trú xứ.
Evaṃ gate satthari pañcasatā bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ āhaṃsu – ‘‘āvuso ānanda, satthā ekakova gato, mayaṃ anubandhissāmā’’ti.
When the Teacher had thus departed, five hundred bhikkhus said to Venerable Ānanda: "Friend Ānanda, the Teacher has gone alone. We shall follow him."
Khi Đức Đạo Sư đã đi như vậy, năm trăm Tỳ-khưu đã nói với Tôn giả Ānanda rằng: “Thưa hiền giả Ānanda, Đức Đạo Sư đã đi một mình, chúng ta sẽ đi theo Ngài.”
‘‘Āvuso, yadā bhagavā sāmaṃ senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke ca anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ adutiyo gacchati, tadā ekacāraṃ carituṃ bhagavato ajjhāsayo, sāvakena nāma satthu ajjhāsayānurūpaṃ paṭipajjitabbaṃ, tasmā na imesu divasesu bhagavā anugantabbo’’ti nivāresi, sayampi nānugacchi.
"Friends, when the Blessed One himself puts away his lodging, takes his bowl and robes, and departs without inviting the attendants or bidding farewell to the assembly of bhikkhus, it is the Blessed One's intention to wander alone. A disciple should act in accordance with the Teacher's intention. Therefore, the Blessed One should not be followed during these days," he restrained them, and he himself did not follow.
Tôn giả Ānanda đã ngăn cản họ, nói rằng: “Thưa hiền giả, khi Đức Thế Tôn tự mình sắp xếp chỗ ở, lấy y bát, không báo cho các cận sự nam và không xin phép Tăng đoàn Tỳ-khưu, một mình đi, thì đó là ý muốn của Đức Thế Tôn muốn sống độc cư. Một đệ tử nên hành xử phù hợp với ý muốn của Đức Đạo Sư. Vì vậy, trong những ngày này, không nên đi theo Đức Thế Tôn.” Ngài cũng không đi theo.
Anupubbenāti anukkamena, gāmanigamapaṭipāṭiyā cārikaṃ caramāno ‘‘ekacāravāsaṃ tāva vasamānaṃ bhikkhuṃ passissāmī’’ti bālakaloṇakāragāmaṃ gantvā tattha bhaguttherassa sakalaṃ pacchābhattañceva tiyāmañca rattiṃ ekacāravāse ānisaṃsaṃ kathetvā punadivase tena pacchāsamaṇena piṇḍāya caritvā taṃ tattheva nivattetvā ‘‘samaggavāsaṃ vasamāne tayo kulaputte passissāmī’’ti pācīnavaṃsamigadāyaṃ gantvā tesampi sakalarattiṃ samaggavāse ānisaṃsaṃ kathetvā tepi tattheva nivattetvā ekakova pālileyyagāmaṃ sampatto.
" Anupubbena" means successively, traveling on tour through villages and towns in order. Having thought, "First, I shall see a bhikkhu who dwells alone," he went to the village of Bālakaloṇakāra. There he taught Venerable Bhagu for the entire afternoon and throughout the three watches of the night the advantages of dwelling alone. The next day, after going for alms with that attendant monk, he made him remain there. Having thought, "I shall see three young men of good family who dwell in harmony," he went to the Pācīnavaṃsamigadāya. Having also taught them the advantages of dwelling in harmony for the entire night, he made them remain there as well. He then arrived alone at the village of Pālileyyaka.
Anupubbenā có nghĩa là theo thứ tự, tuần tự. Khi du hành theo thứ tự làng và thị trấn, Đức Thế Tôn nghĩ: “Trước tiên, Ta sẽ gặp một Tỳ-khưu đang sống một mình, thực hành một mình.” Ngài đi đến làng Bālakaloṇakāra, tại đó, Ngài đã thuyết giảng cho Trưởng lão Bhagu về lợi ích của việc sống một mình, thực hành một mình, suốt buổi chiều và ba canh đêm. Vào ngày hôm sau, Ngài đi khất thực cùng với vị Tỳ-khưu theo sau là Trưởng lão Bhagu, rồi để vị ấy ở lại đó. Sau đó, Ngài nghĩ: “Ta sẽ gặp ba vị thiện gia nam tử đang sống hòa hợp.” Ngài đi đến khu rừng Pācīnavaṃsamigadāya, tại đó, Ngài cũng thuyết giảng cho họ về lợi ích của việc sống hòa hợp suốt cả đêm, rồi để họ ở lại đó. Ngài một mình đến làng Pālileyya.
Pālileyyagāmavāsino paccuggantvā bhagavato dānaṃ datvā pālileyyagāmassa avidūre rakkhitavanasaṇḍo nāma atthi, tattha bhagavato paṇṇasālaṃ katvā ‘‘ettha bhagavā vasatū’’ti yācitvā vāsayiṃsu.
The villagers of Pālileyyaka came out to meet the Blessed One, offered him alms, and there was a protected forest grove named Rakkhitavanasaṇḍa not far from Pālileyyaka village. Having built a leaf hut for the Blessed One there, they requested, "Let the Blessed One dwell here," and had him stay.
Cư dân làng Pālileyya đã ra đón và dâng cúng dường cho Đức Thế Tôn. Gần làng Pālileyya có một khu rừng tên là Rakkhitavanasaṇḍa. Họ đã dựng một tịnh xá lá cho Đức Thế Tôn tại đó, và thỉnh Ngài “Xin Đức Thế Tôn hãy trú ngụ tại đây,” rồi thỉnh Ngài ở lại.
Bhaddasāloti pana tattheko manāpo bhaddako sālarukkho, bhagavā taṃ gāmaṃ upanissāya vanasaṇḍe paṇṇasālasamīpe tasmiṃ rukkhamūle vihāsi.
" Bhaddasālo" refers to a pleasant, excellent Sāla tree there. The Blessed One dwelt in that forest grove near the leaf hut, at the foot of that tree, near that village.
Bhaddasālo có nghĩa là một cây sāla đẹp đẽ, dễ chịu ở đó. Đức Thế Tôn đã trú ngụ gần làng đó, trong khu rừng, gần tịnh xá lá, dưới gốc cây đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘pālileyyake viharati rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle’’ti.
Therefore, it is said, " Pālileyyake viharati rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle" (He was dwelling in Pālileyyaka, in the Rakkhitavanasaṇḍa, at the foot of the beautiful Sāla tree).
Vì vậy, đã được nói: “Ngài trú ngụ tại Pālileyyaka, trong khu rừng Rakkhitavanasaṇḍa, dưới gốc cây bhaddasāla.”
Hatthināgoti mahāhatthī yūthapati.
" Hatthināgo" means a great elephant, a leader of the herd.
Hatthināgo có nghĩa là con voi lớn, thủ lĩnh của đàn voi.
Hatthikalabhehīti hatthipotakehi.
" Hatthikalabhehi" means with young elephants.
Hatthikalabhehī có nghĩa là những con voi con.
Hatthicchāpehīti khīrūpagehi daharahatthipotakehi, ye ‘‘bhiṅkā’’tipi vuccanti.
" Hatthicchāpehi" means with suckling young elephants, which are also called "bhiṅkā."
Hatthicchāpehī có nghĩa là những con voi con đang bú sữa, còn được gọi là “bhiṅkā”.
Chinnaggānīti purato purato gacchantehi tehi hatthiādīhi chinnaggāni khāditāvasesāni khāṇusadisāni khādati.
" Chinnaggāni" means it eats the broken tips, the remains of what those elephants and others going ahead have eaten, which are like tree stumps.
Chinnaggānī có nghĩa là nó ăn những phần ngọn cây bị những con voi đó, v.v., đi trước ăn dở, còn lại như gốc cây.
Obhaggobhagganti tena hatthināgena uccaṭṭhānato bhañjitvā bhañjitvā pātitaṃ.
" Obhaggobhaggaṃ" means broken and broken again, thrown down from a high place by that elephant.
Obhaggobhaggaṃ có nghĩa là những cành cây bị con voi đó bẻ gãy và làm đổ từ trên cao.
Assa sākhābhaṅganti etassa santakaṃ sākhābhaṅgaṃ te khādanti.
" Assa sākhābhaṅgaṃ" means they eat the broken branches belonging to it.
Assa sākhābhaṅgaṃ có nghĩa là những cành cây bị bẻ gãy thuộc về con voi đó, mà chúng ăn.
Āvilānīti tehi paṭhamataraṃ otaritvā pivantehi āluḷitattā āvilāni kaddamamissāni pānīyāni pivati.
" Āvilānī" means it drinks turbid water, mixed with mud, because those (elephants) have first descended and stirred it up by drinking.
Āvilānī có nghĩa là nó uống những loại nước bị vẩn đục, lẫn bùn do những con voi đó xuống uống trước làm khuấy động.
Ogāhāti titthato.
" Ogāhā" means from the ford.
Ogāhā có nghĩa là từ bến nước.
‘‘Ogāha’’ntipi pāḷi. Assāti hatthināgassa.
"Ogāhaṃ" is also a reading. " Assa" refers to the elephant.
Cũng có bản Pāḷi là Ogāhaṃ. Assā có nghĩa là của con voi lớn.
Upanighaṃsantiyoti ghaṭṭentiyo, upanighaṃsiyamānopi attano uḷārabhāvena na kujjhati, tena tā taṃ ghaṃsantiyeva.
" Upanighaṃsantiyo" means rubbing against; even though being rubbed against, he does not become angry due to his noble nature, so they continue to rub against him.
Upanighaṃsantiyo có nghĩa là những con voi con va chạm, cọ xát vào nó. Ngay cả khi bị va chạm, nó cũng không tức giận vì sự cao quý của mình, vì vậy chúng cứ va chạm vào nó.
Yūthāti hatthighaṭā.
" Yūthā" means elephant herds.
Yūthā có nghĩa là đàn voi.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti so kira hatthināgo yūthavāse ukkaṇṭhito taṃ vanasaṇḍaṃ paviṭṭho tattha bhagavantaṃ disvā ghaṭasahassena nibbāpitasantāpo viya nibbuto hutvā pasannacitto bhagavato santike aṭṭhāsi, tato paṭṭhāya vattasīse ṭhatvā bhaddasālassa paṇṇasālāya ca samantato appaharitakaṃ katvā sākhābhaṅgehi sammajjati, bhagavato mukhadhovanaṃ deti, nhānodakaṃ āharati, dantakaṭṭhaṃ deti, araññato madhurāni phalāni āharitvā satthu upaneti, satthā tāni paribhuñjati.
"Where the Blessed One was, there he approached" means that elephant king, displeased with living among his herd, entered that forest grove. There, having seen the Blessed One, he became serene as if his feverish heat had been extinguished with a thousand pots of cool water, and with a serene mind, he stood in the presence of the Blessed One. From that day onwards, taking duty as his principal, he stood and made the area around the auspicious Sal tree and the leaf-hut free from grass and vegetation. He swept with a branch-broom, offered water for the Blessed One's face-washing, brought bathing water, gave a toothpick, and brought sweet fruits from the forest to present to the Teacher. The Teacher partook of them.
Yena bhagavā tenupasaṅkamī có nghĩa là con voi lớn đó, vì chán ghét việc sống chung với đàn, đã vào khu rừng đó. Khi nhìn thấy Đức Thế Tôn ở đó, nó trở nên thanh thản như được dập tắt mọi phiền não bằng ngàn bình nước mát, với tâm ý hoan hỷ, nó đứng gần Đức Thế Tôn. Từ đó trở đi, nó tuân thủ các phận sự, dọn dẹp sạch sẽ cỏ cây xung quanh gốc cây bhaddasāla và tịnh xá lá bằng cách dùng cành cây để quét. Nó mang nước rửa mặt cho Đức Thế Tôn, mang nước tắm, dâng cành cây xỉa răng, và mang trái cây ngọt từ rừng về dâng lên Đức Bổn Sư. Đức Bổn Sư đã thọ dụng những trái cây đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘tatra sudaṃ so hatthināgo yasmiṃ padese bhagavā viharati, taṃ padesaṃ appaharitañca karoti, soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
Therefore, it was said: "There, that elephant king made the area where the Blessed One was staying free from vegetation, and with his trunk, he provided drinking water and water for consumption to the Blessed One."
Vì vậy, đã được nói: “Con voi lớn đó đã dọn dẹp sạch sẽ nơi Đức Thế Tôn trú ngụ, và dùng vòi mang nước uống và nước dùng đến dâng cúng cho Đức Thế Tôn.”
Soṇḍāya dārūni āharitvā aññamaññaṃ ghaṃsitvā aggiṃ uṭṭhāpetvā dārūni jālāpetvā tattha pāsāṇakhaṇḍāni tāpetvā tāni daṇḍakehi pavaṭṭetvā soṇḍiyaṃ khipitvā udakassa tattabhāvaṃ ñatvā bhagavato santikaṃ upagantvā tiṭṭhati, bhagavā ‘‘hatthināgo mama nhānaṃ icchatī’’ti tattha gantvā nhānakiccaṃ karoti, pānīyepi eseva nayo.
Bringing firewood with his trunk, rubbing them together to create fire, and igniting the wood, he then heated pieces of stone in the fire. Rolling them with his tusks, he dropped them into the trough of water. Knowing the water to be warm, he approached the Blessed One and stood there. The Blessed One, knowing "The elephant king desires me to bathe," went there and performed his bathing. The same method applied to drinking water.
Nó dùng vòi mang củi đến, cọ xát chúng vào nhau để tạo ra lửa, đốt cháy củi, rồi nung nóng những tảng đá trong lửa. Sau đó, nó dùng ngà để lăn những tảng đá nóng đó vào một cái máng nước, và khi biết nước đã ấm, nó đến gần Đức Thế Tôn và đứng đó. Đức Thế Tôn biết: “Con voi lớn muốn Ta tắm,” nên Ngài đi đến đó và thực hiện việc tắm rửa. Tương tự đối với nước uống.
Tasmiṃ pana sītale sañjāte upasaṅkamati, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
However, when it became cold, he approached. Referring to that, it was said: "With his trunk, he provided drinking water and water for consumption to the Blessed One."
Khi nước đã nguội, nó lại đến gần. Điều này được nói đến khi nói: “Nó dùng vòi mang nước uống và nước dùng đến dâng cúng cho Đức Thế Tôn.”
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – etaṃ īsādantassa rathaīsāsadisadantassa hatthināgassa cittaṃ nāgena buddhanāgassa cittena sameti saṃsandati.
In brief, the meaning here is: the mind of that elephant king, whose tusks are like a chariot pole (īsādanta), is in accord with the mind of the Nāga (the Buddha-Nāga).
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Tâm của con voi lớn có ngà như trục bánh xe hòa hợp với tâm của con voi (Đức Phật).
Kathaṃ sameti ce?
How are they in accord?
Nếu hỏi: Làm sao mà hòa hợp?
Yadeko ramatī vane yasmā buddhanāgo ‘‘ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo vihāsi’’nti purimaṃ ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā vivekaṃ upabrūhayamāno idāni yathā eko adutiyo vane araññe ramati abhiramati, evaṃ ayampi hatthināgo pubbe attano hatthiādīhi ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā vivekaṃ upabrūhayamāno idāni eko asahāyo vane araññe ramati abhiramati.
Because he delights alone in the forest: Just as the Buddha-Nāga, disdaining his former dwelling in a crowd, and cultivating seclusion, now delights alone and without a second in the forest, so too this elephant king, disdaining his former dwelling in a crowd of elephants and others, and cultivating seclusion, now delights alone and without a companion in the forest.
Vì khi một người vui thích trong rừng – vì Đức Phật, con voi lớn, đã chán ghét việc sống chung đụng trước đây, và đang phát triển sự viễn ly, nên bây giờ một mình, không có bạn đồng hành, vui thích trong rừng (arañña), thì con voi lớn này cũng vậy, trước đây đã chán ghét việc sống chung đụng với đàn voi của mình, và đang phát triển sự viễn ly, nên bây giờ một mình, không có bạn đồng hành, vui thích trong rừng.
Tasmāssa cittaṃ nāgena sameti tassa cittena sametīti katvā ekībhāvaratiyā ekasadisaṃ hotīti attho.
Therefore, his mind is in accord with the Nāga's (mind); it means their delight in solitude is similar, being of one accord.
Vì vậy, tâm của nó hòa hợp với tâm của con voi (Đức Phật), nghĩa là tâm của nó trở nên giống hệt với tâm của Đức Phật trong sự vui thích sống một mình.
36. Chaṭṭhe piṇḍolabhāradvājoti piṇḍaṃ ulamāno pariyesamāno pabbajitoti piṇḍolo.
36. In the sixth sutta, Piṇḍola-Bhāradvāja means he went forth into homelessness searching for alms (piṇḍaṃ ulamāno); therefore, he is called Piṇḍola.
Trong bài kinh thứ sáu, Piṇḍolabhāradvājo có nghĩa là Piṇḍola vì vị ấy đã xuất gia để tìm kiếm (ulamāno pariyesamāno) thức ăn (piṇḍaṃ).
So kira parijiṇṇabhogo brāhmaṇo hutvā mahantaṃ bhikkhusaṅghassa lābhasakkāraṃ disvā piṇḍatthāya nikkhamitvā pabbajito.
It is said that this venerable one, a Brahmin whose wealth had declined, seeing the great gains and honors of the community of bhikkhus, went forth seeking alms.
Vị ấy là một Bà-la-môn đã già yếu về tài sản. Khi thấy sự lợi lộc và tôn kính lớn lao dành cho Tăng đoàn, vị ấy đã xuất gia để tìm kiếm thức ăn.
So mahantaṃ kapallaṃ ‘‘patta’’nti gahetvā carati, kapallapūraṃ yāguṃ pivati, bhattaṃ bhuñjati, pūvakhajjakañca khādati.
He would take a large bowl, calling it his "alms-bowl," and go on his rounds. He would drink gruel filling the bowl, eat rice, and chew cakes and sweets.
Vị ấy cầm một cái bát lớn gọi là “patta” và đi khất thực. Vị ấy uống cháo đầy bát, ăn cơm và bánh ngọt.
Athassa mahagghasabhāvaṃ satthu ārocesuṃ.
Later, they reported his excessive eating to the Teacher.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cho Đức Bổn Sư biết về thói quen ăn uống quá nhiều của vị ấy.
Satthā tassa pattatthavikaṃ nānujāni, heṭṭhāmañce pattaṃ nikkujjitvā ṭhapeti, so ṭhapentopi ghaṃsentova paṇāmetvā ṭhapeti, gaṇhantopi ghaṃsentova ākaḍḍhitvā gaṇhāti.
The Teacher did not permit a bowl-bag for him. He would place his bowl inverted under the couch. Even when placing it, he would push and place it with a scrape; and when taking it, he would pull it out with a scrape.
Đức Bổn Sư đã không cho phép vị ấy dùng túi đựng bát. Vị ấy đặt bát úp xuống dưới giường, và khi đặt, vị ấy cứ cọ xát rồi đẩy đi. Khi lấy bát, vị ấy cũng cứ cọ xát rồi kéo lại.
Taṃ gacchante gacchante kāle ghaṃsanena parikkhīṇaṃ, nāḷikodanamattasseva gaṇhanakaṃ jātaṃ.
As time went on, it became worn down by the scraping, so it could hold only an amount of cooked rice equal to one nāḷikā.
Theo thời gian, do sự cọ xát, cái bát đã bị mòn, chỉ còn có thể chứa lượng cơm bằng một nāḷi (một đơn vị đo lường).
Tato satthu ārocesuṃ, athassa satthā pattatthavikaṃ anujāni.
Then they reported it to the Teacher, whereupon the Teacher permitted him a bowl-bag.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cho Đức Bổn Sư biết. Đức Bổn Sư đã cho phép vị ấy dùng túi đựng bát.
Thero aparena samayena indriyabhāvanaṃ bhāvento aggaphale arahatte patiṭṭhāsi.
Later, the Elder, cultivating the development of his faculties, became established in the highest fruit, Arahantship.
Sau một thời gian, vị Trưởng lão đã tu tập các căn (indriya-bhāvanā) và đạt đến quả vị A-la-hán, là quả vị tối thượng.
Iti so pubbe savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti piṇḍolo, gottena pana bhāradvājoti ubhayaṃ ekato katvā ‘‘piṇḍolabhāradvājo’’ti vuccati.
Thus, because he previously sought alms in a special way (savisesaṃ piṇḍatthāya ulatīti), he is called Piṇḍola; by clan, he is Bhāradvāja. So, combining both, he is called "Piṇḍola-Bhāradvāja."
Vì vậy, vị ấy được gọi là Piṇḍola vì trước đây vị ấy đã đặc biệt tìm kiếm thức ăn (piṇḍaṃ ulatīti), và theo dòng họ thì là Bhāradvāja. Do đó, hai tên này được kết hợp lại thành “Piṇḍolabhāradvāja”.
Āraññakoti gāmantasenāsanapaṭikkhipanena araññe nivāso assāti āraññako, āraññakadhutaṅgaṃ samādāya vattantassetaṃ nāmaṃ.
A forest dweller (āraññako) means one who has his dwelling in the forest, rejecting lodgings near villages; this name refers to one who practices the āraññaka dhutaṅga (forest-dweller's ascetic practice).
Āraññako có nghĩa là vị ấy có thói quen trú ngụ trong rừng (araññe nivāso assāti) do từ bỏ chỗ ở gần làng (gāmantasenāsana-paṭikkhipanena). Tên này được dùng cho người thực hành hạnh đầu đà Āraññaka.
Tathā bhikkhāsaṅkhātānaṃ āmisapiṇḍānaṃ pāto piṇḍapāto, parehi dinnānaṃ piṇḍānaṃ patte nipatananti attho.
Similarly, piṇḍapāta is the falling (pāta) of material alms (āmisa piṇḍa) which are called alms-food (bhikkhā); it means the falling of alms given by others into the alms-bowl.
Tương tự, piṇḍapāto là sự rơi xuống của các món ăn vật chất (āmisapiṇḍānaṃ) được gọi là thức ăn khất thực (bhikkhāsaṅkhātānaṃ). Nghĩa là sự rơi xuống của thức ăn được người khác dâng cúng vào bát.
Piṇḍapātaṃ uñchati taṃ taṃ kulaṃ upasaṅkamanto gavesatīti piṇḍapātiko, piṇḍāya vā patituṃ carituṃ vatametassāti piṇḍapātī, piṇḍapātīyeva piṇḍapātiko.
One who seeks (uñchati gavesati) alms-food by approaching various families is called piṇḍapātiko. Alternatively, one whose practice (vataṃ) it is to go seeking alms (piṇḍāya patituṃ carituṃ) is a piṇḍapātī; a piṇḍapātī is indeed a piṇḍapātiko.
Piṇḍapātiko là người đi đến từng gia đình để tìm kiếm thức ăn khất thực. Hoặc, piṇḍapātī là người có hạnh nguyện đi khất thực để nhận thức ăn. Piṇḍapātī chính là Piṇḍapātiko.
Saṅkārakūṭādīsu paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena paṃsukūlaṃ viyāti paṃsukūlaṃ, paṃsu viya vā kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlaṃ, paṃsukūlassa dhāraṇaṃ paṃsukūlaṃ, taṃ sīlaṃ etassāti paṃsukūliko.
Paṃsukūla (rag-robe) is so called because it stands above dust, piles of rubbish, etc., by rising upwards, as if it were a mound of dust. Or, paṃsukūla is so called because it goes (ulati gacchati) to a contemptible state (kucchitabhāvaṃ) like dust. Bearing paṃsukūla is paṃsukūlaṃ; one for whom that is his practice (sīlaṃ) is a paṃsukūliko.
Paṃsukūlaṃ là y phấn tảo, giống như đống rác, do nó nằm trên đất bụi và nổi lên cao (abbhuggataṭṭhena). Hoặc, paṃsukūlaṃ là y phấn tảo, vì nó đi đến (ulati gacchati) trạng thái bị chê bai (kucchitabhāvaṃ) như bụi bẩn (paṃsu viya). Việc mặc y phấn tảo là paṃsukūlaṃ. Vị Tỳ-khưu có hạnh này được gọi là paṃsukūliko.
Saṅghāṭiuttarāsaṅgaantaravāsakasaṅkhātāni tīṇi cīvarāni ticīvaraṃ, ticīvarassa dhāraṇaṃ ticīvaraṃ, taṃ sīlaṃ etassāti tecīvariko.
The three robes (ticīvaraṃ), consisting of the outer robe (saṅghāṭi), upper robe (uttarāsaṅga), and lower robe (antaravāsaka). Bearing the three robes is ticīvaraṃ; one for whom that is his practice (sīlaṃ) is a tecīvariko.
Tecīvariko là người có hạnh mặc ba y (ticīvaraṃ), bao gồm y saṅghāṭi, y uttarāsaṅga, và y antaravāsaka. Việc mặc ba y là ticīvaraṃ. Vị Tỳ-khưu có hạnh này được gọi là tecīvariko.
Appicchotiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
The meaning of terms such as appiccho (of few wishes) has already been explained below.
Ý nghĩa của các từ như Appiccho (ít dục) đã được giải thích ở trên.
Dhutavādoti dhuto vuccati dhutakileso puggalo, kilesadhunanakadhammo vā.
Dhutavādo (one who speaks of dhuta): Dhuto refers to a person whose defilements have been shaken off (dhutakilesa), or to a Dhamma that shakes off defilements (kilesadhunanaka dhamma).
Dhutavādo (người nói về pháp dhuta) nghĩa là: dhuta được gọi là người đã rũ sạch phiền não, hoặc là pháp có khả năng rũ sạch phiền não.
Tattha atthi dhuto, na dhutavādo, atthi na dhuto, dhutavādo, atthi neva dhuto, na dhutavādo, atthi dhuto ceva, dhutavādo cāti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ.
Here, this tetrad should be understood: there is one who is dhuta, but not a dhutavāda; there is one who is not dhuta, but a dhutavāda; there is one who is neither dhuta nor a dhutavāda; and there is one who is both dhuta and a dhutavāda.
Trong đó, cần phải biết bốn loại người này: có người tự mình thực hành pháp dhuta nhưng không thuyết giảng về pháp dhuta; có người tự mình không thực hành pháp dhuta nhưng thuyết giảng về pháp dhuta; có người không tự mình thực hành pháp dhuta và cũng không thuyết giảng về pháp dhuta; và có người tự mình thực hành pháp dhuta và cũng thuyết giảng về pháp dhuta.
Tesu yo sayaṃ dhutadhamme samādāya vattati, na paraṃ tadatthāya samādapeti, ayaṃ paṭhamo.
Among these, the one who himself undertakes and practices the dhuta-dhamma, but does not induce others to do so, is the first.
Trong số đó, người nào tự mình thọ trì và thực hành các pháp dhuta, nhưng không khuyến khích người khác thọ trì vì mục đích đó, người này là loại thứ nhất.
Yo pana sayaṃ na dhutadhamme samādāya vattati, paraṃ samādapeti, ayaṃ dutiyo.
But the one who himself does not undertake and practice the dhuta-dhamma, yet induces others to do so, is the second.
Còn người nào tự mình không thọ trì và thực hành các pháp dhuta, nhưng lại khuyến khích người khác thọ trì, người này là loại thứ hai.
Yo ubhayarahito, ayaṃ tatiyo.
The one who is devoid of both is the third.
Người nào không có cả hai điều trên, người này là loại thứ ba.
Yo pana ubhayasampanno, ayaṃ catuttho.
But the one who is endowed with both is the fourth.
Còn người nào có đủ cả hai điều trên, người này là loại thứ tư.
Evarūpo ca āyasmā piṇḍolabhāradvājoti.
And the Venerable Piṇḍola-Bhāradvāja was such a person.
Và Tôn giả Piṇḍolabhāradvāja là một người như vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘dhutavādo’’ti.
Therefore, it was said: "dhutavādo."
Vì thế, đã nói: “dhutavādo”.
Ekadesasarūpekasesavasena hi ayaṃ niddeso yathā taṃ ‘‘nāmarūpa’’nti.
This designation is based on the ekadesasarūpekasesa method, as in "nāmarūpa" (mind-and-matter).
Thật vậy, đây là một sự giải thích theo cách ekadesasarūpekasesa (chỉ một phần nhưng bao hàm toàn bộ) giống như trường hợp “nāmarūpa” (danh sắc).
Adhicittamanuyuttoti ettha aṭṭhasamāpattisampayogato arahattaphalasamāpattisampayogato vā cittassa adhicittabhāvo veditabbo, idha pana ‘‘arahattaphalacitta’’nti vadanti.
Engaged in the higher mind (adhicittamanuyutto): Here, the higher state of mind (adhicittabhāva) should be understood as due to the attainment of the eight jhāna attainments (aṭṭhasamāpatti) or the attainment of the fruition of Arahantship (arahattaphalasamāpatti). Here, however, they say "the mind of the fruition of Arahantship."
Trong cụm từ Adhicittamanuyutto (chuyên tâm vào adhicitta), trạng thái adhicitta của tâm cần được hiểu là do sự liên hệ với tám định hoặc do sự liên hệ với định quả A-la-hán; nhưng ở đây, người ta nói là “tâm quả A-la-hán”.
Taṃtaṃsamāpattīsu samādhi eva adhicittaṃ, idha pana arahattaphalasamādhi veditabbo.
In those respective attainments, samādhi itself is adhicitta; here, however, the samādhi of the fruition of Arahantship should be understood.
Trong các định đó, chính samādhi là adhicitta; nhưng ở đây, cần hiểu là samādhi quả A-la-hán.
Keci pana ‘‘adhicittamanuyuttena, bhikkhave, bhikkhunā kālena kālaṃ tīṇi nimittāni manasi kātabbānīti etasmiṃ adhicittasutte (a. ni. 3.103) viya samathavipassanācittaṃ adhicittanti idhādhippeta’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ.
Some, however, say, "Just as in the Adhicitta Sutta (A.N. 3.103), 'Bhikkhus, a bhikkhu engaged in the higher mind should from time to time give attention to three signs,' here, the mind of calm (samatha) and insight (vipassanā) is intended as adhicitta." That is not commendable.
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Ở đây, adhicitta được hiểu là tâm samatha-vipassanā (chỉ-quán), giống như trong kinh Adhicitta (A.III.103) có nói: ‘Này các Tỳ-kheo, một Tỳ-kheo chuyên tâm vào adhicitta cần phải tác ý ba tướng tùy thời’”, điều đó không đúng.
Purimoyevattho gahetabbo.
Only the former meaning should be adopted.
Chỉ nên chấp nhận nghĩa trước.
Tattha anūpavādoti vācāya kassacipi anupavadanaṃ.
Therein, non-reproach (anūpavādo) means not reproaching anyone with speech.
Trong đó, anūpavādo (không quở trách) là không quở trách bất cứ ai bằng lời nói.
Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātākaraṇaṃ.
Non-harming (anūpaghāto) means not inflicting harm on anyone with the body.
Anūpaghāto (không tổn hại) là không gây tổn hại bất cứ ai bằng thân.
Pātimokkheti ettha pātimokkhapadassa attho heṭṭhā nānappakārehi vutto, tasmiṃ pātimokkhe.
In " Pātimokkhe" (Disciplinary Code), the meaning of the word pātimokkha has been explained in various ways below; in that pātimokkha.
Pātimokkhe (trong giới bổn) – nghĩa của từ pātimokkha đã được giải thích theo nhiều cách ở dưới – trong giới bổn đó.
Sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamalakkhaṇo saṃvaro.
Restraint (saṃvaro) is characterized by not transgressing the seven classes of offenses.
Saṃvaro (sự phòng hộ) là đặc tính không vi phạm bảy nhóm giới.
Mattaññutāti paṭiggahaṇaparibhogavasena pamāṇaññutā.
Moderation (mattaññutā) means knowing the measure in terms of receiving and consuming.
Mattaññutā (biết đủ) là biết chừng mực trong việc thọ nhận và sử dụng.
Pantañca sayanāsananti vivittaṃ saṅghaṭṭanavirahitaṃ senāsanaṃ.
Secluded lodging (pantañca sayanāsanaṃ) means a secluded dwelling, free from disturbances.
Pantañca sayanāsanaṃ (chỗ nằm ngồi thanh vắng) là chỗ nằm ngồi vắng vẻ, không bị quấy rầy.
Adhicitte ca āyogoti aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ adhigamāya bhāvanānuyogo.
Application to higher consciousness (adhicitte ca āyogo) means diligent practice for the attainment of the eight meditative attainments (samāpatti).
Adhicitte ca āyogo (và sự chuyên tâm vào adhicitta) là sự chuyên cần tu tập để đạt được tám định.
Aparo nayo – anūpavādoti kassacipi uparujjhanavacanassa avadanaṃ.
Another approach: non-reproach (anūpavādo) means not uttering any opposing words to anyone.
Một cách giải thích khác: anūpavādo là không nói lời chống đối bất cứ ai.
Tena sabbampi vācasikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti.
By this, all verbal morality is included.
Nhờ đó, nó bao gồm tất cả các giới về lời nói.
Anūpaghātoti kāyena kassaci upaghātassa paraviheṭhanassa akaraṇaṃ.
Non-harming (anūpaghāto) means not inflicting harm or tormenting others with the body.
Anūpaghāto là không gây tổn hại hay quấy nhiễu người khác bằng thân.
Tena sabbampi kāyikaṃ sīlaṃ saṅgaṇhāti.
By this, all bodily morality is included.
Nhờ đó, nó bao gồm tất cả các giới về thân.
Yādisaṃ panidaṃ ubhayaṃ buddhānaṃ sāsanantogadhaṃ hoti, taṃ dassetuṃ – ‘‘pātimokkhe ca saṃvaro’’ti vuttaṃ.
And to show how both of these are encompassed within the Dispensation of the Buddhas, it is said: " restraint in the Pātimokkha."
Để chỉ ra rằng cả hai điều này đều thuộc về giáo pháp của chư Phật, đã nói “pātimokkhe ca saṃvaro”.
Casaddo nipātamattaṃ.
The word ca (and) is merely a particle.
Từ ca chỉ là một hạt từ.
Pātimokkhe ca saṃvaroti pātimokkhasaṃvarabhūto anūpavādo anūpaghāto cāti attho.
" Restraint in the Pātimokkha" means non-reproach and non-harming, which constitute the restraint of the Pātimokkha.
Pātimokkhe ca saṃvaro có nghĩa là: không quở trách và không tổn hại, đó là sự phòng hộ thuộc về pātimokkha.
Atha vā pātimokkheti adhikaraṇe bhummaṃ.
Alternatively, pātimokkhe is in the locative case, denoting a base.
Hoặc, pātimokkhe là cách dùng bhumma (locative case) để chỉ nơi chốn.
Pātimokkhe nissayabhūte saṃvaro.
Restraint based on the Pātimokkha.
Sự phòng hộ dựa trên pātimokkha.
Ko pana soti?
And what is that?
Vậy nó là gì?
Anūpavādo anūpaghāto.
Non-reproach, non-harming.
Là không quở trách và không tổn hại.
Upasampadavelāyañhi avisesena pātimokkhasīlaṃ samādinnaṃ nāma hoti, tasmiṃ pātimokkhe ṭhitassa tato paraṃ upavādūpaghātānaṃ akaraṇavasena saṃvaro, so anūpavādo anūpaghāto cāti vutto.
Indeed, at the time of ordination, the Pātimokkha precepts are undertaken without distinction; for one established in that Pātimokkha, thereafter, there is restraint by way of not engaging in reproach and harming, and that is called non-reproach and non-harming.
Thật vậy, khi thọ giới upasampadā (thọ đại giới), giới pātimokkha được thọ nhận một cách tổng quát; đối với người đã an trú trong pātimokkha đó, sự phòng hộ sau đó là không gây quở trách và tổn hại, điều này được gọi là không quở trách và không tổn hại.
Atha vā pātimokkheti nipphādetabbe bhummaṃ yathā ‘‘cetaso avūpasamo ayonisomanasikārapadaṭṭhāna’’nti (saṃ. ni. 5.232).
Alternatively, pātimokkhe is in the locative case, denoting that which is to be accomplished, as in "the non-pacification of mind has unwise attention as its proximate cause."
Hoặc, pātimokkhe là cách dùng bhumma để chỉ đối tượng cần được thành tựu, giống như “sự bất an của tâm có ayoniso manasikāra (tác ý không như lý) làm nguyên nhân trực tiếp” (S.V.232).
Tena pātimokkhena sādhetabbo anūpavādo anūpaghāto, pātimokkhasaṃvarasaṅgahito anūpavādo anūpaghātoicceva attho.
Therefore, non-reproach and non-harming are to be achieved through the Pātimokkha; the meaning is simply non-reproach and non-harming, included in the restraint of the Pātimokkha.
Do đó, không quở trách và không tổn hại được thành tựu nhờ pātimokkha, nghĩa là không quở trách và không tổn hại được bao gồm trong sự phòng hộ pātimokkha.
Saṃvaroti iminā pana satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti imesaṃ catunnaṃ saṃvarānaṃ gahaṇaṃ, pātimokkhasādhanaṃ idaṃ saṃvaracatukkaṃ.
By the word saṃvaro (restraint), however, the four kinds of restraint are taken: restraint by mindfulness (sati-saṃvaro), restraint by wisdom (ñāṇa-saṃvaro), restraint by patience (khanti-saṃvaro), and restraint by energy (vīriya-saṃvaro); this tetrad of restraints brings about the Pātimokkha.
Còn với từ saṃvaro (sự phòng hộ) này, là sự bao gồm bốn loại phòng hộ: phòng hộ bằng niệm (sati-saṃvaro), phòng hộ bằng tuệ (ñāṇa-saṃvaro), phòng hộ bằng nhẫn (khanti-saṃvaro), và phòng hộ bằng tinh tấn (vīriya-saṃvaro); bốn loại phòng hộ này là phương tiện để thành tựu pātimokkha.
Mattaññutā ca bhattasminti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanānaṃ vasena bhojane pamāṇaññutā.
" Moderation in food (mattaññutā ca bhattasmiṃ)" means knowing the measure in food with respect to seeking, receiving, consuming, and distributing.
Mattaññutā ca bhattasmiṃ (và biết đủ trong bữa ăn) là biết chừng mực trong việc tìm kiếm, thọ nhận, sử dụng và từ bỏ thức ăn.
Pantañca sayanāsananti bhāvanānukūlaṃ araññarukkhamūlādivivittasenāsanaṃ.
" Secluded lodging (pantañca sayanāsanaṃ)" means a dwelling suitable for meditation, such as a secluded forest, a tree root, and so forth.
Pantañca sayanāsanaṃ (và chỗ nằm ngồi thanh vắng) là chỗ ở vắng vẻ như rừng, gốc cây, v.v., thuận lợi cho việc tu tập.
Adhicitte ca āyogoti sabbacittānaṃ adhikattā uttamattā adhicittasaṅkhāte arahattaphalacitte sādhetabbe tassa nipphādanatthaṃ samathavipassanābhāvanāvasena āyogo.
" Application to higher consciousness (adhicitte ca āyogo)" refers to diligent practice by way of samatha and vipassanā development to achieve the Arahantship Fruition consciousness, which is called adhicitta because it is superior and excellent among all consciousnesses, and which is to be accomplished.
Adhicitte ca āyogo (và sự chuyên tâm vào adhicitta) là sự chuyên cần tu tập samatha-vipassanā để thành tựu tâm quả A-la-hán, được gọi là adhicitta vì nó vượt trội và tối thượng hơn tất cả các tâm khác.
Etaṃ buddhāna sāsananti etaṃ parassa anūpavadanaṃ, anūpaghātanaṃ, pātimokkhasaṃvaro, pariyesanapaṭiggahaṇādīsu mattaññutā, vivittavāso, yathāvuttaadhicittānuyogo ca buddhānaṃ sāsanaṃ ovādo anusiṭṭhīti attho.
" This is the teaching of the Buddhas" means this non-reproach of others, non-harming of others, restraint in the Pātimokkha, moderation in seeking and receiving and so forth, secluded dwelling, and application to higher consciousness as stated, are the Buddhas' teaching, their admonition, and their instruction.
Etaṃ buddhāna sāsanaṃ (Đây là giáo huấn của chư Phật) nghĩa là: không quở trách người khác, không tổn hại người khác, phòng hộ pātimokkha, biết đủ trong việc tìm kiếm và thọ nhận, v.v., sống nơi thanh vắng, và chuyên tâm vào adhicitta như đã nói trên, tất cả những điều này là giáo huấn, lời khuyên và chỉ dẫn của chư Phật.
Evaṃ imāya gāthāya tisso sikkhā kathitāti veditabbā.
Thus, it should be understood that by this verse, the three trainings (sikkhā) are expounded.
Như vậy, cần phải hiểu rằng ba học pháp đã được trình bày trong bài kệ này.