Sundarīti tassā nāmaṃ.
Sundarī was her name.
Sundarī là tên của cô ấy.
Sā kira tasmiṃ kāle sabbaparibbājikāsu abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā, teneva sā ‘‘sundarī’’ti paññāyittha.
It is said that at that time, she was the most beautiful, lovely, and charming among all the female wanderers (paribbājikā), endowed with supreme beauty and grace. For this very reason, she was known as "Sundarī."
Vào thời điểm đó, trong số tất cả các du sĩ nữ, cô ấy là người rất xinh đẹp, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, được phú cho vẻ đẹp tuyệt vời, chính vì thế cô ấy được gọi là “Sundarī”.
Sā ca anatītayobbanā asaṃyatasamācārāva hoti, tasmā te sundariṃ paribbājikaṃ pāpakamme uyyojesuṃ.
And she was still in her youth and unrestrained in conduct; therefore, they incited Sundarī the female wanderer to a wicked deed.
Cô ấy vẫn còn trẻ và có hành vi không đoan chính, do đó họ đã xúi giục Sundarī du sĩ nữ làm điều ác.
Te hi aññatitthiyā buddhuppādato paṭṭhāya sayaṃ hatalābhasakkārā heṭṭhā akkosasuttavaṇṇanāyaṃ āgatanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uḷāraṃ aparimitaṃ lābhasakkāraṃ pavattamānaṃ disvā issāpakatā ekato hutvā sammantayiṃsu – mayaṃ samaṇassa gotamassa uppannakālato paṭṭhāya naṭṭhā hatalābhasakkārā, na no koci atthibhāvampi jānāti, kiṃ nissāya nu kho loko samaṇe gotame abhippasanno uḷāraṃ sakkārasammānaṃ upanetīti?
Indeed, those other sectarians, whose gains and honours had been destroyed since the arising of the Buddha, seeing the great, immeasurable gains and honours occurring for the Fortunate One and the Saṅgha of bhikkhus, as described in the commentary to the Akkosusutta below, became overcome with envy. They gathered together and deliberated: "Since the time that the ascetic Gotama appeared, our gains and honours have been lost; no one even knows of our existence. By relying on what, indeed, has the world become greatly devoted to the ascetic Gotama and offered him great reverence and respect?"
Những người ngoại đạo đó, kể từ khi Đức Phật xuất hiện, đã mất đi lợi lộc và sự tôn kính của mình. Theo cách giải thích trong Kinh Akkosa phía dưới, khi thấy lợi lộc và sự tôn kính lớn lao, vô hạn đang diễn ra đối với Đức Thế Tôn và Tăng đoàn chư Tỳ-khưu, họ bị sự ganh tị chi phối, tụ tập lại và bàn bạc: “Kể từ khi Sa-môn Gotama xuất hiện, chúng ta đã bị suy tàn, mất đi lợi lộc và sự tôn kính. Không ai còn biết đến sự tồn tại của chúng ta nữa. Do đâu mà thế gian lại rất hoan hỷ với Sa-môn Gotama và dâng lên sự cúng dường, tôn kính lớn lao như vậy?”
Tattheko āha – ‘‘uccākulappasuto asambhinnāya mahāsammatappaveṇiyā jāto’’ti, aparo ‘‘abhijātiyaṃ tassa anekāni acchariyāni pātubhūtānī’’ti, añño ‘‘kāladevilaṃ vandāpetuṃ upanītassa pādā parivattitvā tassa jaṭāsu patiṭṭhitā’’ti, aparo ‘‘vappamaṅgalakāle jambucchāyāya sayāpitassa vītikkantepi majjhanhike jambucchāyā aparivattitvā ṭhitā’’ti, añño ‘‘abhirūpo dassanīyo pāsādiko rūpasampattiyā’’ti, aparo ‘‘jiṇṇāturamatapabbajitasaṅkhātanimitte disvā saṃvegajāto āgāminaṃ cakkavattirajjaṃ pahāya pabbajito’’ti.
Among them, one said, "He was born into a high family, from the unbroken lineage of the Mahāsammata." Another said, "At his birth, many wonders manifested for him." Another said, "When he was brought to be saluted by the ascetic Kāladevilā, his feet turned and rested on the ascetic's matted hair." Another said, "During the plowing festival, when he was laid in the shade of a rose-apple tree, even after midday had passed, the shade of the rose-apple tree did not shift and remained still." Another said, "He is handsome, comely, and charming in his physical beauty." Another said, "Seeing the omens of the old, the sick, the dead, and the recluse, he became filled with spiritual urgency, abandoned the future universal sovereignty, and went forth into homelessness."
Trong số đó, một người nói: “Vì ngài xuất thân từ dòng dõi cao quý, sinh ra trong dòng dõi Đại Thắng (Mahāsammata) không bị pha tạp.” Một người khác nói: “Khi ngài đản sinh, nhiều điều kỳ diệu đã xuất hiện.” Người khác nữa nói: “Khi được đưa đến để bái lạy đạo sĩ Kaladevila, chân ngài đã xoay chuyển và đặt lên búi tóc của ông ấy.” Người khác nói: “Vào dịp lễ cày ruộng, khi ngài được đặt nằm dưới bóng cây jambu, bóng cây jambu vẫn không di chuyển ngay cả khi đã quá trưa.” Người khác nói: “Ngài rất xinh đẹp, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, được phú cho vẻ đẹp hoàn hảo.” Người khác nói: “Khi thấy các điềm báo về người già, người bệnh, người chết và vị sa-môn, ngài đã xúc động từ bỏ vương vị Chuyển Luân Vương trong tương lai mà xuất gia.”
Evaṃ aparimāṇakāle sambhataṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavato puññañāṇasambhāraṃ ukkaṃsapāramippattaṃ nirupamaṃ sallekhappaṭipadaṃ anuttarañca ñāṇapahānasampadādibuddhānubhāvaṃ ajānantā attanā yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ dharamānaṃ taṃ taṃ bhagavato bahumānakāraṇaṃ kittetvā abahumānakāraṇaṃ pariyesitvā apassantā ‘‘kena nu kho kāraṇena mayaṃ samaṇassa gotamassa ayasaṃ uppādetvā lābhasakkāraṃ nāseyyāmā’’ti.
Thus, not knowing the Fortunate One's immeasurable accumulations of merit and wisdom, accumulated over countless eons, his unsurpassed perfection of ascetic practice, and his Buddha-power, which included the supreme accomplishments of knowledge and abandonment, they praised each of these causes for reverence towards the Fortunate One as they had seen and heard, and then, searching for causes of disrespect and finding none, they deliberated: "By what means, indeed, could we bring ill repute to the ascetic Gotama and destroy his gains and honours?"
Vì không biết đến sự tích lũy công đức và trí tuệ vô hạn, phi thường của Đức Thế Tôn trong vô số kiếp, sự đạt đến đỉnh cao ba-la-mật, hạnh sống thiểu dục vô song, và uy lực Phật Đà gồm trí tuệ siêu việt, sự đoạn trừ phiền não, v.v., họ đã ca ngợi những lý do đáng tôn kính của Đức Thế Tôn mà họ đã thấy và nghe. Sau khi tìm kiếm những lý do không đáng tôn kính mà không tìm thấy, họ tự hỏi: “Do đâu mà chúng ta có thể gây ra sự tai tiếng cho Sa-môn Gotama và hủy hoại lợi lộc và sự tôn kính của ngài?”
Tesu eko tikhiṇamantī evamāha – ‘‘ambho imasmiṃ sattaloke mātugāmasukhe asattasattā nāma natthi, ayañca samaṇo gotamo abhirūpo devasamo taruṇo, attano samarūpaṃ mātugāmaṃ labhitvā sajjeyya.
Among them, one with keen discernment said, "Friends, in this world of beings, there is no being who is not attached to the pleasure of women. This ascetic Gotama is handsome, godlike, and young. He might become attached if he found a woman of similar beauty.
Trong số đó, một người có mưu trí sắc bén đã nói như sau: “Này các bạn, trong thế gian này không có chúng sanh nào không vướng mắc vào sự khoái lạc của nữ giới. Sa-môn Gotama này rất đẹp đẽ, giống như chư thiên, còn trẻ tuổi. Ngài có thể sẽ vướng mắc khi có được một phụ nữ có vẻ đẹp tương xứng với mình.
Athāpi na sajjeyya, janassa pana saṅkiyo bhaveyya, handa mayaṃ sundariṃ paribbājikaṃ tathā uyyojema, yathā samaṇassa gotamassa ayaso pathaviyaṃ patthareyyā’’ti.
Even if he does not become attached, people might still suspect him. Let us therefore incite the female wanderer Sundarī in such a way that the ascetic Gotama's ill repute spreads throughout the earth."
Dù cho ngài không vướng mắc, nhưng người đời cũng sẽ nghi ngờ. Vậy chúng ta hãy xúi giục Sundarī du sĩ nữ sao cho tai tiếng của Sa-môn Gotama sẽ lan truyền khắp mặt đất.”
Taṃ sutvā itare ‘‘idaṃ suṭṭhu tayā cintitaṃ, evañhi kate samaṇo gotamo ayasakena upadduto sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto yena vā tena vā palāyissatī’’ti sabbeva ekajjhāsayā hutvā tathā uyyojetuṃ sundariyā santikaṃ agamaṃsu.
Having heard this, the others said, "This is an excellent idea you have conceived! If this is done, the ascetic Gotama, tormented by disgrace and unable to hold up his head, will flee hither and thither." All of them, being of one mind, went to Sundarī to incite her in this manner.
Nghe vậy, những người kia nói: “Anh đã suy tính rất đúng. Làm như vậy, Sa-môn Gotama sẽ bị tai tiếng quấy nhiễu, không thể ngẩng đầu lên được và sẽ bỏ trốn đến bất cứ nơi nào.” Tất cả đều đồng lòng và đi đến chỗ Sundarī để xúi giục cô ấy làm như vậy.
Sā te disvā ‘‘kiṃ tumhe ekato āgatatthā’’ti āha.
Seeing them, she asked, "Why have you come together?"
Khi thấy họ, cô ấy hỏi: “Các vị đến đây cùng nhau có việc gì?”
Titthiyā anālapantā ārāmapariyante paṭicchanne ṭhāne nisīdiṃsu.
The sectarians, without speaking, sat down in a secluded place at the edge of the park.
Những người ngoại đạo không nói gì mà ngồi xuống một nơi kín đáo ở rìa tu viện.
Sā tattha gantvā punappunaṃ ālapantī paṭivacanaṃ alabhitvā kiṃ tumhākaṃ aparajjhaṃ?
She went there and, repeatedly speaking to them but receiving no reply, asked, "What wrong have I done to you?
Cô ấy đi đến đó, hỏi đi hỏi lại nhưng không nhận được câu trả lời. “Tôi đã làm gì sai với các vị?
Kasmā me paṭivacanaṃ na dethāti?
Why do you not answer me?"
Tại sao các vị không trả lời tôi?”
Tathā hi pana tvaṃ amhe viheṭhiyamāne ajjhupekkhasīti.
"Indeed, you ignore us while we are being tormented!" they said.
“Thật vậy, cô lại thờ ơ khi chúng tôi bị quấy nhiễu sao?”
Ko tumhe viheṭhetīti?
"Who torments you?" she asked.
“Ai quấy nhiễu các vị?”
‘‘Kiṃ pana tvaṃ na passasi, samaṇaṃ gotamaṃ amhe viheṭhetvā hatalābhasakkāre katvā vicaranta’’nti vatvā ‘‘tattha mayā kiṃ kātabba’’nti vutte ‘‘tena hi tvaṃ abhikkhaṇaṃ jetavanasamīpaṃ gantvā mahājanassa evañcevañca vadeyyāsī’’ti āhaṃsu.
"Do you not see the ascetic Gotama, who torments us and goes about having destroyed our gains and honours?" When she asked, "What should I do about that?" they replied, "Then you should frequently go near Jetavana and say such and such to the public."
“Cô không thấy Sa-môn Gotama đang quấy nhiễu chúng tôi, khiến chúng tôi mất đi lợi lộc và sự tôn kính sao?” Khi cô ấy hỏi: “Tôi phải làm gì trong việc đó?”, họ nói: “Vậy thì cô hãy thường xuyên đến gần Tịnh xá Jetavana và nói với đại chúng như thế này, như thế kia.”
Sāpi ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
She agreed, saying, "Very well."
Cô ấy cũng đồng ý: “Vâng, được ạ.”
Tena vuttaṃ – ‘‘aññatitthiyā paribbājakā bhagavato sakkāraṃ asahamānā’’tiādi.
Therefore it is said, " The other sectarian wanderers, unable to endure the Fortunate One's honours," and so forth.
Vì vậy, được nói rằng: “Những du sĩ ngoại đạo không chịu đựng được sự tôn kính của Đức Thế Tôn” v.v.
Tattha ussahasīti sakkosi.
Therein, ussahasī means: are able.
Trong đó, ussahasī có nghĩa là có thể.
Atthanti hitaṃ kiccaṃ vā.
Attha means: benefit or task.
Atthaṃ là lợi ích hoặc công việc.
Kyāhanti kiṃ ahaṃ.
Kyāhaṃ means: what am I.
Kyāhaṃ là kiṃ ahaṃ (tôi là gì).
Yasmā te titthiyā tassā aññātakāpi samānā pabbajjasambandhamattena saṅgaṇhituṃ ñātakā viya hutvā ‘‘ussahasi tvaṃ bhagini ñātīnaṃ atthaṃ kātu’’nti āhaṃsu.
Since those sectarians, though not her relatives, acted as if they were relatives, showing affection merely by virtue of their common renunciation, and said, " Sister, are you able to work for the welfare of your relatives?"
Vì những người ngoại đạo đó, mặc dù không phải là bà con của cô ấy, nhưng chỉ vì mối liên hệ xuất gia mà họ đã đối xử như bà con và nói: “Này chị, chị có thể làm lợi ích cho bà con không?”
Tasmā sāpi migaṃ valli viya pāde laggā jīvitampi me pariccattaṃ ñātīnaṃ atthāyāti āha.
Therefore, she, like a deer caught in a creeper, said, " My very life is sacrificed for the welfare of my relatives."
Vì vậy, cô ấy, như một con nai bị dây leo quấn chân, nói: “Ngay cả mạng sống của tôi cũng được hiến dâng vì lợi ích của bà con.”
Tena hīti ‘‘yasmā tvaṃ ‘jīvitampi me tumhākaṃ atthāya pariccatta’nti vadasi, tvañca paṭhamavaye ṭhitā abhirūpā sobhaggappattā ca, tasmā yathā taṃ nissāya samaṇassa gotamassa ayaso uppajjissati, tathā kareyyāsī’’ti vatvā ‘‘abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ gacchāhī’’ti uyyojesuṃ.
Tena hi means: "Since you say, 'My very life is sacrificed for your welfare,' and you are in the prime of youth, beautiful, and endowed with charm, therefore you should act in such a way that ill repute will arise for the ascetic Gotama because of you." Having said this, they sent her off, saying, "Go frequently to Jetavana."
Tena hi có nghĩa là: “Vì cô nói ‘ngay cả mạng sống của tôi cũng được hiến dâng vì lợi ích của các vị’, và cô lại đang ở tuổi thanh xuân, xinh đẹp, đạt đến sự duyên dáng, vậy thì cô hãy làm sao để tai tiếng của Sa-môn Gotama sẽ xuất hiện vì cô.” Nói xong, họ xúi giục: “Hãy thường xuyên đến Jetavana.”
Sāpi kho bālā kakacadantapantiyā pupphāvalikīḷaṃ kīḷitukāmā viya, pabhinnamadaṃ caṇḍahatthiṃ soṇḍāya parāmasantī viya, nalāṭena maccuṃ gaṇhantī viya titthiyānaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā mālāgandhavilepanatambūlamukhavāsādīni gahetvā mahājanassa satthu dhammadesanaṃ sutvā nagaraṃ pavisanakāle jetavanābhimukhī gacchantī ‘‘kahaṃ gacchasī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇassa gotamassa santikaṃ, ahañhi tena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasāmī’’ti vatvā aññatarasmiṃ titthiyārāme vasitvā pātova jetavanamaggaṃ otaritvā nagarābhimukhī āgacchantī ‘‘kiṃ sundari kahaṃ gatāsī’’ti ca puṭṭhā ‘‘samaṇena gotamena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā taṃ kilesaratiyā ramāpetvā āgatāmhī’’ti vadati.
That foolish woman, assenting to the words of the sectarians as if desiring to play a garland game with a saw-toothed rake, or as if touching a fierce elephant in rut with its trunk, or as if grasping death with her forehead, took garlands, perfumes, unguents, betel, mouth fresheners, and so forth. As the public, having listened to the Master's discourse, was entering the city, she went towards Jetavana. When asked, "Where are you going?" she replied, "To the ascetic Gotama. I indeed dwell with him in the same perfume chamber." Then, after staying overnight in one of the sectarians' monasteries, she would descend onto the Jetavana road early in the morning and approach the city. When asked, "Sundarī, where have you been?" she would say, "Having dwelled with the ascetic Gotama in the same perfume chamber and pleased him with sensual pleasure, I have returned."
Cô gái ngu dại đó, như muốn chơi trò hoa trên răng cưa, như chạm vào vòi một con voi dữ đang say, như nắm lấy cái chết bằng trán, đã chấp nhận lời của những người ngoại đạo. Cô ấy mang theo vòng hoa, hương liệu, phấn thoa, trầu cau, nước súc miệng, v.v., và khi đại chúng nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp và đang trên đường vào thành, cô ấy đi về phía Jetavana. Khi được hỏi: “Cô đi đâu vậy?”, cô ấy trả lời: “Tôi đi đến chỗ Sa-môn Gotama, vì tôi sống cùng ngài trong một hương thất.” Sau khi ngủ lại tại một tu viện ngoại đạo, sáng sớm hôm sau, cô ấy đi xuống con đường Jetavana và đi về phía thành phố. Khi được hỏi: “Này Sundarī, cô đã đi đâu vậy?”, cô ấy trả lời: “Tôi đã sống cùng Sa-môn Gotama trong một hương thất, làm cho ngài hoan hỷ với sự khoái lạc của phiền não, rồi tôi trở về.”
Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ ayyāti kho sundarī paribbājikā tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ paṭissutvā abhikkhaṇaṃ jetavanaṃ agamāsī’’ti.
Therefore it is said, " "So be it, noble sirs," said the wanderer Sundarī, having assented to those other sectarian wanderers, and she frequently went to Jetavana."
Vì vậy, được nói rằng: “Này các Tôn giả, Sundarī du sĩ nữ đã vâng lời những du sĩ ngoại đạo đó và thường xuyên đến Jetavana.”
Titthiyā katipāhassa accayena dhuttānaṃ kahāpaṇe datvā ‘‘gacchatha, sundariṃ māretvā samaṇassa gotamassa gandhakuṭiyā avidūre mālākacavarantare nikkhipitvā ethā’’ti vadiṃsu.
After a few days, the sectarians gave money to rogues and said, "Go, kill Sundarī, and leave her body among the flower and rubbish heaps not far from the ascetic Gotama's perfume chamber, then come back."
Sau vài ngày, những người ngoại đạo đã đưa tiền cho bọn côn đồ và nói: “Hãy đi giết Sundarī, rồi giấu xác cô ấy vào giữa đống hoa và rác gần hương thất của Sa-môn Gotama, rồi trở về đây.”
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Chúng đã làm như vậy.
Tato titthiyā ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ārocetvā ‘‘kattha pana tumhe parisaṅkathā’’ti raññā vuttā imesu divasesu jetavane vasati, tatthassā pavattiṃ na jānāmāti.
Then the sectarians caused an uproar, saying, "We don't see Sundarī!" They reported it to the king. When the king asked, "Where do you suspect she might be?" they replied, "These days she has been staying at Jetavana. We do not know what has become of her there."
Sau đó, những người ngoại đạo đã gây ồn ào: “Chúng tôi không thấy Sundarī đâu cả!” và báo cáo với nhà vua. Khi nhà vua hỏi: “Vậy các ngươi nghi ngờ ở đâu?”, họ nói: “Trong những ngày này, cô ấy sống ở Jetavana. Chúng tôi không biết tình hình của cô ấy ở đó.”
‘‘Tena hi gacchatha, naṃ tattha vicinathā’’ti raññā anuññātā attano upaṭṭhāke gahetvā jetavanaṃ gantvā vicinantā viya hutvā mālākacavaraṃ byūhitvā tassā sarīraṃ mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ pavesetvā ‘‘samaṇassa gotamassa sāvakā ‘satthunā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādessāmā’ti sundariṃ māretvā mālākacavarantare nikkhipiṃsū’’ti rañño ārocesuṃ.
Allowed by the king, who said, "Then go and search for her there," they took their attendants and went to Jetavana. Feigning a search, they uncovered her body from among the flower and rubbish heaps, placed it on a litter, brought it into the city, and reported to the king, "The disciples of the ascetic Gotama killed Sundarī and left her among the flower and rubbish heaps, thinking, 'We will conceal the evil deed done by the Master.'"
Được nhà vua cho phép: “Vậy thì hãy đi tìm cô ấy ở đó!”, họ dẫn theo những người hầu của mình đến Jetavana. Giả vờ tìm kiếm, họ đã bới đống hoa và rác, đặt thi thể của cô ấy lên một chiếc cáng nhỏ, đưa vào thành phố và báo cáo với nhà vua: “Các đệ tử của Sa-môn Gotama đã giết Sundarī và giấu xác vào giữa đống hoa và rác để che giấu tội ác mà thầy của họ đã gây ra.”
Rājāpi anupaparikkhitvā ‘‘tena hi gacchatha, nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āha.
The king, without investigating, said, "Then go and parade her around the city."
Nhà vua cũng không điều tra kỹ lưỡng mà nói: “Vậy thì hãy đi, hãy đi khắp thành phố.”
Te nagaravīthīsu ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vadantā vicaritvā puna rañño nivesanadvāraṃ agamaṃsu.
They went around the city streets, saying, "Behold the deeds of the Sakyan ascetics!" and similar things, then returned to the king's palace gate.
Họ đã đi khắp các con đường trong thành phố, nói những lời như: “Hãy xem hành động của các Sa-môn dòng Thích Ca!” và rồi lại trở về cổng cung điện của nhà vua.
Rājā sundariyā sarīraṃ āmakasusāne aṭṭakaṃ āropetvā rakkhāpesi.
The king had Sundarī's body placed on a scaffold in the charnel ground and guarded.
Nhà vua đã đặt thi thể của Sundarī lên một giàn thiêu ở nghĩa địa hoang và cho người canh gác.
Sāvatthivāsino ṭhapetvā ariyasāvake yebhuyyena ‘‘passatha samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ kamma’’ntiādīni vatvā antonagare bahinagare ca bhikkhū akkosantā vicariṃsu.
The residents of Sāvatthī, except for the noble disciples, mostly went around both inside and outside the city, abusing the bhikkhus, saying, "Behold the deeds of the Sakyan renunciants!" and similar things.
Dân chúng ở Sāvatthī, ngoại trừ các vị Thánh đệ tử, phần lớn đã đi khắp trong và ngoài thành phố, chửi rủa các Tỳ-khưu, nói những lời như: “Hãy xem hành động của các Sa-môn dòng Thích Ca!”
Tena vuttaṃ – ‘‘yadā te aññiṃsu titthiyā paribbājakā ‘vodiṭṭhā kho sundarī’’’tiādi.
Therefore it was said: "When those wandering ascetics, the titthiyas, knew, 'Indeed, Sundarī has been seen...'" and so on.
Do đó, đã nói rằng – “Khi những người ngoại đạo du sĩ ấy biết rằng ‘Này Sundarī đã được nhìn thấy’” vân vân.
Tattha aññiṃsūti jāniṃsu.
Therein, aññiṃsū means they knew.
Trong đó, aññiṃsū có nghĩa là đã biết.
Vodiṭṭhāti byapadiṭṭhā, jetavanaṃ āgacchantī ca gacchantī ca visesato diṭṭhā, bahulaṃ diṭṭhāti attho.
Vodiṭṭhā means clearly seen, seen especially often coming to and going from Jetavana, meaning seen frequently.
Vodiṭṭhā có nghĩa là đã được chỉ định, đã được nhìn thấy đặc biệt khi cô ta đến và đi từ Jetavana, tức là đã được nhìn thấy nhiều lần.
Parikhākūpeti dīghikāvāṭe.
Parikhākūpe means in the moat.
Parikhākūpe có nghĩa là trong hào nước.
Yā sā, mahārāja, sundarīti, mahārāja, yā sā imasmiṃ nagare rūpasundaratāya ‘‘sundarī’’ti pākaṭā abhiññātā paribbājikā.
" Yā sā, mahārāja, sundarī" means, O great king, that female wanderer who is famous and well-known in this city as "Sundarī" for her beauty.
“Này đại vương, Sundarī đó” có nghĩa là, thưa đại vương, du sĩ nữ Sundarī ấy, người nổi tiếng và được biết đến trong thành phố này với vẻ đẹp của mình, được gọi là “Sundarī”.
Sā no na dissatīti sā amhākaṃ cakkhu viya jīvitaṃ viya ca piyāyitabbā, idāni na dissati.
" Sā no na dissatī" means that female wanderer, who is dear to us like our eyes and like our life, is now not seen.
“Cô ta không được nhìn thấy” có nghĩa là cô ta, người đáng yêu như mắt hay sinh mạng của chúng tôi, bây giờ không được nhìn thấy.
Yathānikkhittanti purise āṇāpetvā mālākacavarantare attanā yathāṭhapitaṃ.
Yathānikkhittaṃ means as they themselves had placed it among the refuse and flowers after ordering men.
Yathānikkhittaṃ có nghĩa là sau khi sai người, chính họ đã đặt cô ta vào giữa đống rác hoa như đã định.
‘‘Yathānikhāta’’ntipi pāṭho, pathaviyaṃ nikhātappakāranti attho.
"Yathānikhātaṃ" is also a reading, meaning as it was buried in the earth.
Cũng có một bản đọc là “yathānikhātaṃ”, có nghĩa là như đã chôn xuống đất.
Rathiyāya rathiyanti vīthito vīthiṃ.
Rathiyāya rathiyaṃ means from street to street.
Rathiyāya rathiyaṃ có nghĩa là từ đường này sang đường khác.
Vīthīti hi vinivijjhanakaracchā.
For indeed, vīthī is a road that cuts through.
Vīthī là con đường xuyên qua.
Siṅghāṭakanti tikoṇaracchā.
Siṅghāṭakaṃ means a three-way intersection.
Siṅghāṭakaṃ là ngã ba đường.
Alajjinoti na lajjino, pāpajigucchāvirahitāti attho.
Alajjino means shameless, that is, devoid of repulsion for evil.
Alajjino có nghĩa là không biết xấu hổ, tức là không có sự ghê tởm đối với điều ác.
Dussīlāti nissīlā.
Dussīlā means immoral.
Dussīlā có nghĩa là vô giới.
Pāpadhammāti lāmakasabhāvā nihīnācārā.
Pāpadhammā means those of base nature, of vile conduct.
Pāpadhammā có nghĩa là bản chất thấp kém, hành vi đê tiện.
Musāvādinoti dussīlā samānā ‘‘sīlavanto maya’’nti alikavāditāya musāvādino.
Musāvādino means liars because, though immoral, they speak falsely, saying, "We are virtuous."
Musāvādino có nghĩa là những kẻ nói dối vì họ là người vô giới nhưng lại nói sai sự thật rằng “chúng tôi là người giữ giới”.
Abrahmacārinoti ‘‘methunappaṭisevitāya aseṭṭhacārino ime hi nāmā’’ti hīḷentā vadanti.
Abrahmacārino means they deride them, saying, "These are those who lead ignoble lives, indulging in sexual intercourse."
Abrahmacārino có nghĩa là họ nói với vẻ khinh bỉ: “Những người này là những kẻ hành xử không cao thượng vì họ thực hành hành vi bất tịnh.”
Dhammacārinoti kusaladhammacārino.
Dhammacārino means those who practice wholesome Dhamma.
Dhammacārino có nghĩa là những người thực hành pháp thiện.
Samacārinoti kāyakammādisamacārino.
Samacārino means those whose bodily actions and so on are in harmony.
Samacārino có nghĩa là những người thực hành bình đẳng trong hành động thân thể, v.v.
Kalyāṇadhammāti sundarasabhāvā, paṭijānissanti nāmāti sambandho.
Kalyāṇadhammā means of good nature; the connection is: they will surely declare themselves as such.
Kalyāṇadhammā có nghĩa là bản chất tốt đẹp, có liên quan đến việc họ sẽ tuyên bố.
Nāmasaddayogena hi ettha paṭijānissantīti anāgatakālavacanaṃ.
Here, the use of the word nāma makes paṭijānissanti a future tense verb.
Ở đây, do sự kết hợp với danh từ, từ “paṭijānissanti” là động từ ở thì tương lai.
Sāmaññanti samaṇabhāvo samitapāpatā.
Sāmaññaṃ means the state of being a recluse, the calming of evil.
Sāmaññaṃ có nghĩa là trạng thái của một Sa-môn, là sự chấm dứt điều ác.
Brahmaññanti seṭṭhabhāvo bāhitapāpatā.
Brahmaññaṃ means the noble state, the expulsion of evil.
Brahmaññaṃ có nghĩa là trạng thái cao thượng, là sự loại bỏ điều ác.
Kutoti kena kāraṇena.
Kuto means by what cause?
Kuto có nghĩa là do nguyên nhân nào.
Apagatāti apetā paribhaṭṭhā.
Apagatā means fallen away, lost.
Apagatā có nghĩa là đã rời bỏ, đã mất đi.
Purisakiccanti methunappaṭisevanaṃ sandhāya vadanti.
Purisakiccaṃ refers to sexual intercourse when they speak.
Purisakiccaṃ có nghĩa là họ nói đến hành vi bất tịnh.
Atha bhikkhū taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Then the bhikkhus reported that incident to the Blessed One.
Sau đó, các Tỳ-khưu đã báo cáo sự việc đó cho Thế Tôn.
Satthā ‘‘tena hi, bhikkhave, tumhepi te manusse imāya gāthāya paṭicodethā’’ti vatvā ‘‘abhūtavādī’’ti gāthamāha.
The Teacher, saying, "In that case, bhikkhus, you too should admonish those people with this verse," spoke the verse beginning with "Abhūtavādī."
Bậc Đạo Sư nói: “Vậy thì, này các Tỳ-khưu, các con cũng hãy quở trách những người đó bằng bài kệ này,” rồi Ngài nói bài kệ “abhūtavādī” (kẻ nói điều không có thật).
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā’’ti.
Referring to that, it was said, " atha kho sambahulā…pe… nihīnakammā manujā paratthā."
Liên quan đến điều đó, đã nói rằng – “Sau đó, nhiều vị Tỳ-khưu…pe… những người có hành động thấp kém ở đời sau.”
Tattha neso, bhikkhave, saddo ciraṃ bhavissatīti idaṃ satthā tassa ayasassa nipphattiṃ sabbaññutaññāṇena jānitvā bhikkhū samassāsento āha.
Therein, the Teacher, knowing by his omniscience the cessation of that ill-repute, spoke this phrase, " neso, bhikkhave, saddo ciraṃ bhavissatī," to console the bhikkhus.
Trong đó, “Này các Tỳ-khưu, tiếng đồn ấy sẽ không kéo dài lâu” là lời Bậc Đạo Sư nói để an ủi các Tỳ-khưu, sau khi Ngài đã biết sự chấm dứt của tiếng xấu đó bằng tuệ tri toàn giác.
Gāthāyaṃ abhūtavādīti parassa dosaṃ adisvāva musāvādaṃ katvā abhūtena atacchena paraṃ abbhācikkhanto.
In the verse, abhūtavādī refers to one who slanders another with falsehoods and untruths, having spoken a lie without even seeing the other's fault.
Trong bài kệ, abhūtavādī là kẻ vu khống người khác bằng lời nói dối, nói điều không có thật, không đúng sự thật, mà không thấy lỗi của người khác.
Yo vāpi katvāti yo vā pana pāpakammaṃ katvā ‘‘nāhaṃ etaṃ karomī’’ti āha.
Yo vāpi katvā means or one who, having committed an evil deed, says, "I did not do it."
Yo vāpi katvā là kẻ nào đó đã làm điều ác nhưng lại nói “tôi không làm điều đó.”
Pecca samā bhavantīti te ubhopi janā ito paralokaṃ gantvā nirayūpagamanena gatiyā samā bhavanti.
Pecca samā bhavantī means both those persons, having gone from this world to the next, become equal in destiny by going to hell.
Pecca samā bhavantī là cả hai người đó, sau khi đi từ đời này sang đời sau, sẽ trở nên bình đẳng về cảnh giới, tức là đi đến địa ngục.
Gatiyeva hi nesaṃ paricchinnā, āyū pana aparicchinnā.
Indeed, their destination is fixed, but their lifespan is not fixed.
Cảnh giới của họ đã được định rõ, nhưng tuổi thọ thì không.
Bahukañhi pāpaṃ katvā ciraṃ niraye paccati, parittakaṃ katvā appamattakameva kālaṃ paccati.
For one who commits much evil is cooked in hell for a long time, but one who commits a little is cooked for only a short time.
Vì đã làm nhiều điều ác, họ phải chịu khổ trong địa ngục lâu dài; nếu làm ít điều ác, họ chỉ chịu khổ trong một thời gian ngắn.
Yasmā pana nesaṃ ubhinnampi lāmakameva kammaṃ, tena vuttaṃ – nihīnakammā manujā paratthāti.
But since the deeds of both of them are vile, it was said, " nihīnakammā manujā paratthā."
Vì hành động của cả hai đều là xấu xa, nên đã nói rằng – “những người có hành động thấp kém ở đời sau.”
‘‘Paratthā’’ti imassa pana padassa purato ‘‘peccā’’tipadena sambandho, pecca parattha ito gantvā te nihīnakammā paraloke samā bhavantīti attho.
The word " paratthā" is connected with " peccā" that precedes it, meaning having gone from here to the other world, those people of ignoble deeds become equal in the next world.
Từ “paratthā” này được liên kết với từ “peccā” ở phía trước, có nghĩa là sau khi đi từ đời này sang đời sau, những người có hành động thấp kém đó sẽ trở nên bình đẳng ở đời sau.
Pariyāpuṇitvāti uggahetvā.
Pariyāpuṇitvā means having learned.
Pariyāpuṇitvā có nghĩa là học thuộc lòng.
Akārakāti aparādhassa na kārakā.
Akārakā means not perpetrators of the offense.
Akārakā có nghĩa là không phải là người gây ra tội lỗi.
Nayimehi katanti evaṃ kira nesamahosi – imehi samaṇehi sakyaputtiyehi addhā taṃ pāpakammaṃ na kataṃ, yaṃ aññatitthiyā ugghositvā sakalanagaraṃ āhiṇḍiṃsu, yasmā ime amhesu evaṃ asabbhāhi pharusāhi vācāhi abbhācikkhantesupi na kiñci vikāraṃ dassenti, khantisoraccañca na vijahanti, kevalaṃ pana ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti dhammaṃyeva vadantā sapantiyeva, ime samaṇā sakyaputtiyā amhe anupadhāretvā abbhācikkhante sapanti, sapathaṃ karontā viya vadanti.
Nayimehi kataṃ means indeed it was their thought: "Surely these Sakyan renunciants did not commit that evil deed which the other sectarians proclaimed and went around the whole city. Because these monks, the Sakyan renunciants, do not show any agitation even when we falsely accuse them with such improper and harsh words, and they do not abandon patience and gentleness. They merely speak the Dhamma, saying, 'The liar goes to hell,' as if they are swearing. These Sakyan renunciants are swearing at us who falsely accuse them without due consideration, speaking as if making an oath."
Nayimehi kataṃ có nghĩa là họ đã nghĩ như thế này: “Những Sa-môn Thích tử này chắc chắn không làm điều ác mà những người ngoại đạo khác đã la lối và đi khắp thành phố, vì những người này không thể hiện bất kỳ sự thay đổi nào ngay cả khi chúng tôi vu khống họ bằng những lời lẽ thô tục và không phù hợp, họ cũng không từ bỏ sự nhẫn nại và hiền lành, mà chỉ nói Pháp rằng ‘kẻ nói điều không có thật sẽ đi đến địa ngục,’ như thể họ đang thề. Những Sa-môn Thích tử này đang thề với chúng tôi, những kẻ vu khống họ mà không điều tra; họ nói như thể đang thề.” Hoặc, “kẻ nào đã làm mà nói ‘tôi không làm’” – khi nói như vậy, họ thề, có nghĩa là “những người này đang thề với chúng tôi để cho chúng tôi biết rằng họ không phải là người làm điều đó.”
Atha vā ‘‘yo vāpi katvā ‘na karomi’ cāhā’’ti vadantā sapanti, attano akārakabhāvaṃ bodhetuṃ amhākaṃ sapathaṃ karonti imeti attho.
Alternatively, it means they swear, saying, "Yo vāpi katvā 'na karomi' cāhā," (or one who, having done it, says, 'I did not do it'), as if they are making an oath to us to make known their innocence.
Ngay sau khi những người đó nghe bài kệ được Thế Tôn thuyết giảng, nhờ oai lực của Đức Phật, họ đã cảm thấy hổ thẹn và phát sinh sự kinh hoàng, nghĩ rằng: “Điều này chúng tôi không thấy tận mắt, mà chỉ nghe nói. Điều nghe nói có thể là thật, cũng có thể là không. Những người ngoại đạo này mong muốn điều bất lợi và không lợi ích cho họ (các Sa-môn). Vì vậy, chúng tôi không nên nói điều này với niềm tin. Các Sa-môn thật khó mà biết được.”
Rājāpi yehi sundarī māritā, tesaṃ jānanatthaṃ purise āṇāpesi.
The king also ordered men to find out who had killed Sundarī.
Sau đó, những kẻ côn đồ đó đã cãi nhau khi uống rượu bằng những đồng tiền đó.
Atha te dhuttā tehi kahāpaṇehi suraṃ pivantā aññamaññaṃ kalahaṃ kariṃsu.
Then those rogues, drinking liquor with those coins, quarreled among themselves.
Trong số đó, một kẻ nói với kẻ kia: “Mày đã giết Sundarī bằng một đòn duy nhất, ném vào đống rác hoa, rồi uống rượu bằng những đồng tiền kiếm được từ đó. Cứ thế đi! Cứ thế đi!”
Tesu hi eko ekaṃ āha – ‘‘tvaṃ sundariṃ ekappahārena māretvā mālākacavarantare khipitvā tato laddhakahāpaṇehi suraṃ pivasi, hotu hotū’’ti.
One of them said to another: "You killed Sundarī with one blow, threw her into the refuse and flowers, and are now drinking liquor with the coins you got from that! So be it! So be it!"
Các quan quân nghe vậy đã bắt những kẻ côn đồ đó và trình lên vua.
Rājapurisā taṃ sutvā te dhutte gahetvā rañño dassesuṃ.
The king's men, hearing that, arrested those rogues and brought them before the king.
Vua hỏi những kẻ côn đồ đó: “Các ngươi đã giết cô ta phải không?”
Rājā ‘‘tumhehi sā māritā’’ti te dhutte pucchi.
The king asked those rogues, "Did you kill her?"
“Vâng, thưa bệ hạ.”
‘‘Āma, devā’’ti.
"Yes, Your Majesty."
“Ai đã sai các ngươi giết?”
‘‘Kehi mārāpitā’’ti?
"Who instigated the killing?"
“Thưa bệ hạ, những người ngoại đạo.”
‘‘Aññatitthiyehi, devā’’ti.
"Other sectarians, Your Majesty."
Vua triệu tập những người ngoại đạo, bắt họ thú nhận sự việc, và ra lệnh: “Các ngươi hãy đi khắp thành phố và nói rằng: ‘Sundarī này đã bị chúng tôi giết vì chúng tôi muốn bôi nhọ Sa-môn Gotama. Không có lỗi của Gotama, cũng không có lỗi của các đệ tử của Gotama. Lỗi là của chính chúng tôi.’”
Rājā titthiye pakkosāpetvā tamatthaṃ paṭijānāpetvā, ‘‘ayaṃ sundarī tassa samaṇassa gotamassa avaṇṇaṃ āropetukāmehi amhehi mārāpitā, neva gotamassa, na gotamasāvakānaṃ doso atthi, amhākameva dosoti evaṃ vadantā nagaraṃ āhiṇḍathā’’ti āṇāpesi.
The king summoned the sectarians, made them confess the matter, and ordered them: "Go around the city saying: 'We, who wished to bring discredit upon the recluse Gotama, instigated the killing of this Sundarī. There is no fault of Gotama, nor of Gotama's disciples; the fault is ours alone.'"
Họ đã làm như vậy.
Te tathā akaṃsu.
They did so.
Đại chúng đã tin tưởng một cách đúng đắn.
Mahājano sammadeva saddahi.
The great multitude believed completely.
Họ đã chỉ trích những người ngoại đạo, và những người ngoại đạo đã phải chịu hình phạt giết người.
Titthiyānaṃ dhikkāraṃ akāsi, titthiyā manussavadhadaṇḍaṃ pāpuṇiṃsu.
They scorned the titthiyas, and the titthiyas incurred the penalty for murder.
Từ đó về sau, sự cúng dường và tôn kính dành cho Đức Phật và Tăng đoàn đã trở nên vô cùng lớn lao.
Tato paṭṭhāya buddhassa bhikkhusaṅghassa ca bhiyyosomattāya sakkārasammāno mahā ahosi.
From then on, the Buddha and the Saṅgha of bhikkhus received even greater honor and respect.
Các Tỳ-khưu, với tâm trạng ngạc nhiên và kinh ngạc, đã đảnh lễ Thế Tôn và hoan hỷ báo cáo.
Bhikkhū acchariyabbhutacittajātā bhagavantaṃ abhivādetvā attamanā paṭivedesuṃ.
The bhikkhus, filled with wonder and amazement, saluted the Blessed One and reported with joyful minds.
Do đó, đã nói rằng – “Sau đó, nhiều vị Tỳ-khưu…pe… tiếng đồn đó, bạch Thế Tôn, đã biến mất.”
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo’’ti.
Therefore it was said: " atha kho sambahulā bhikkhū…pe… antarahito so, bhante, saddo."
Vậy tại sao Thế Tôn không báo cho các Tỳ-khưu biết rằng “đây là hành động của những người ngoại đạo”?
Kasmā pana bhagavā ‘‘titthiyānaṃ idaṃ kamma’’nti bhikkhūnaṃ nārocesi?
But why did the Blessed One not inform the bhikkhus, "This is the deed of the titthiyas"?
Đối với các bậc Thánh thì không cần phải báo tin, nhưng đối với những phàm phu, Ngài không báo vì “những ai không tin thì điều đó sẽ dẫn đến bất lợi và đau khổ lâu dài cho họ.”
Ariyānaṃ tāva ārocanena payojanaṃ natthi, puthujjanesu pana ‘‘ye na saddaheyyuṃ, tesaṃ taṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyyā’’ti nārocesi.
There was no purpose in informing the noble ones. As for ordinary people, he did not inform them because "for those who would not believe, it would lead to their harm and suffering for a long time."
Hơn nữa, việc báo trước một sự việc như vậy trong tương lai không phải là thói quen của chư Phật.
Apicetaṃ buddhānaṃ anāciṇṇaṃ, yaṃ anāgatassa īdisassa vatthussa ācikkhanaṃ.
Moreover, it is not the custom of Buddhas to reveal such future events.
Thật vậy, Thế Tôn chỉ làm sáng tỏ khía cạnh ô nhiễm bằng cách chỉ cho người khác, và một nghiệp đã tạo ra cơ hội thì không thể ngăn cản được. Vì vậy, Thế Tôn đã ngồi yên, chấp nhận sự vu khống và nguyên nhân của nó.
Parānuddesikameva hi bhagavā saṃkilesapakkhaṃ vibhāveti, kammañca katokāsaṃ na sakkā nivattetunti abbhakkhānaṃ tannimittañca bhagavā ajjhupekkhanto nisīdi.
Indeed, the Blessed One reveals the defilement aspect only by referring to others, and a kamma that has been given an opportunity cannot be averted. Thus, the Blessed One sat overlooking the accusation and its cause.
Điều này đã được nói:
Vuttañhetaṃ –
For this was said:
“Không ở giữa không trung, không ở giữa biển cả,
Tattha tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjaranti kāyikasaṃvarādīsu kassacipi saṃvarassa abhāvena asaṃyatā avinītā bālajanā sarehi sāyakehi saṅgāmagataṃ yuddhagataṃ kuñjaraṃva hatthināgaṃ paṭiyodhā viya vācāsattīhi tudanti vijjhanti, ayaṃ tesaṃ sabhāvo.
There, tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjaraṃ means foolish people, unrestrained and undisciplined due to the lack of any restraint such as bodily restraint, pierce with verbal darts, like opposing warriors pierce an elephant king gone to battle with arrows; this is their nature.
Trong bài kệ cảm hứng đó, tudanti vācāya janā asaññatā, sarehi saṅgāmagataṃva kuñjara (nghĩa là: những người không chế ngự, dùng lời lẽ đâm chọc, như voi chúa ra trận bị tên đâm chọc). Những người ngu si, không được huấn luyện, không có sự chế ngự nào về thân, v.v., đâm chọc bằng lời lẽ như những mũi tên, giống như quân địch đâm chọc con voi chúa đang ra trận, đang chiến đấu, bằng những mũi tên. Đó là bản chất của họ.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacittoti taṃ pana tehi bālajanehi udīritaṃ bhāsitaṃ mammaghaṭṭanavasena pavattitaṃ pharusaṃ vākyaṃ vacanaṃ abhūtaṃ bhūtato nibbeṭhento mama kakacūpamaovādaṃ (ma. ni. 1.222 ādayo) anussaranto īsakampi aduṭṭhacitto hutvā ‘‘saṃsārasabhāvo eso’’ti saṃsāre bhayaṃ ikkhaṇasīlo bhikkhu adhivāsaye, adhivāsanakhantiyaṃ ṭhatvā khameyyāti attho.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacitto means having heard that harsh word, that speech uttered by those foolish people, which was meant to wound, a bhikkhu, recalling my simile of the saw instruction, without even a trace of ill-will, thinking "this is the nature of saṃsāra," and being accustomed to seeing danger in saṃsāra, should endure; that is, he should remain in the patience of endurance and forgive.
Sutvāna vākyaṃ pharusaṃ udīritaṃ, adhivāsaye bhikkhu aduṭṭhacitto (nghĩa là: nghe lời lẽ thô tục được nói ra, tỳ-khưu nên nhẫn chịu với tâm không sân hận). Tỳ-khưu, với tâm không chút sân hận, nên nhẫn chịu lời lẽ thô tục được những kẻ ngu si đó nói ra, được phát ra một cách xúc phạm, bằng cách giải thích rằng điều không có thật là không có thật, và nhớ lại lời giáo huấn ví như lưỡi cưa của Ta, rằng “đây là bản chất của luân hồi”, quán thấy sự nguy hiểm trong luân hồi. Đó là ý nghĩa rằng vị ấy nên an trú trong sự nhẫn chịu và tha thứ.
Etthāha – kiṃ pana taṃ kammaṃ, yaṃ aparimāṇakālaṃ sakkaccaṃ upacitavipulapuññasambhāro satthā evaṃ dāruṇaṃ abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇīti?
Here it is asked: What kamma was it that caused the Teacher, who had diligently accumulated vast stores of merit over an immeasurable period, to experience such a cruel and false accusation?
Tại đây, người chất vấn nói: “Vậy đó là nghiệp gì mà bậc Đạo sư, người đã tích lũy vô lượng công đức trong vô số kiếp, lại phải gánh chịu những lời vu khống tàn nhẫn như vậy?”
Vuccate – ayaṃ so bhagavā bodhisattabhūto atītajātiyaṃ munāḷi nāma dhutto hutvā pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo vicarati.
It is said: This very Blessed One, when he was a Bodhisatta in a past life, was a rogue named Munāḷi, who associated with evil people and frequently engaged in unwise attention.
Được nói rằng: Chính Đức Thế Tôn này, khi còn là Bồ-tát trong kiếp quá khứ, đã từng là một kẻ lường gạt tên Munāḷi, sống chung với những kẻ xấu ác, và thường xuyên có những tác ý sai lầm.
So ekadivasaṃ surabhiṃ nāma paccekasambuddhaṃ nagaraṃ piṇḍāya pavisituṃ cīvaraṃ pārupantaṃ passi.
One day, he saw a Paccekabuddha named Surabhi putting on his robe to enter the city for alms.
Một ngày nọ, Ngài thấy một vị Độc Giác Phật tên Surabhi đang khoác y để vào thành khất thực.
Tasmiñca samaye aññatarā itthī tassa avidūrena gacchati.
At that time, a certain woman was walking not far from him.
Vào lúc đó, một người phụ nữ nào đó đang đi ngang qua không xa vị ấy.
Dhutto ‘‘abrahmacārī ayaṃ samaṇo’’ti abbhācikkhi.
The rogue accused him, saying, "This ascetic is unchaste."
Kẻ lường gạt đã vu khống: “Vị Sa-môn này không sống phạm hạnh.”
So tena kammena bahūni vassasatasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena idāni buddho hutvāpi sundariyā kāraṇā abhūtabbhakkhānaṃ pāpuṇi.
So, by that karma, having suffered in hell for many hundreds of thousands of years, and by the remaining result of that very karma, even now, having become a Buddha, he encountered false accusation on account of Sundarī.
Do nghiệp đó, Ngài đã phải chịu khổ trong địa ngục hàng trăm ngàn năm, và do phần còn lại của quả báo nghiệp đó, bây giờ, dù đã thành Phật, Ngài vẫn phải chịu lời vu khống vì Sundarī.
Yathā cetaṃ, evaṃ ciñcamāṇavikādīnaṃ vikārakitthīnaṃ bhagavato abbhakkhānādīni dukkhāni pattāni, sabbāni pubbe katassa kammassa vipākāvasesāni, yāni ‘‘kammapilotikānī’’ti vuccanti.
And just as this happened, similarly, the sufferings such as false accusations that the Blessed One encountered due to corrupt women like Ciñcamāṇavikā and others, all these are the remaining results of unwholesome karma performed in the past, which are called 'remnants of karma'.
Cũng như vậy, những nỗi khổ như lời vu khống của Ciñcamāṇavikā và các phụ nữ xấu xa khác mà Đức Thế Tôn phải chịu, tất cả đều là phần còn lại của quả báo nghiệp đã làm trong quá khứ, được gọi là “những mảnh vụn của nghiệp” (kammapilotikā).
Vuttañhetaṃ apadāne (apa. thera 1.39.64-96) –
And this is indeed true. These verses are stated in the Apadāna:
Điều này đã được nói trong Apadāna:
Ayañhi thero āyasmato sāriputtassa kaniṭṭhabhātā, sāsane pabbajitvā apaññatte sikkhāpade upasampadāya dvivasso upajjhāyo hutvā ekaṃ bhikkhuṃ upasampādetvā tena saddhiṃ bhagavato upaṭṭhānaṃ gato, tassa bhikkhuno bhagavatā tassa saddhivihārikabhāvaṃ pucchitvā khandhake āgatanayena ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, āvatto bāhullāya, yadidaṃ gaṇabandhiya’’nti (mahāva. 75) vigarahito patodābhitunno viya ājānīyo saṃviggamānaso ‘‘yadipāhaṃ idāni parisaṃ nissāya bhagavatā vigarahito, parisaṃyeva pana nissāya pāsaṃsiyo bhaveyya’’nti ussāhajāto sabbe dhutadhamme samādāya vattamāno vipassanaṃ ārabhitvā na cirasseva chaḷabhiñño paṭisambhidāppatto mahākhīṇāsavo hutvā attano nissitake dhutaṅgadhare eva katvā tehi saddhiṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā santhatasikkhāpade (pārā. 565 ādayo) āgatanayena ‘‘pāsādikā kho tyāyaṃ, upasena, parisā’’ti parisavasena bhagavato santikā laddhapasaṃso ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ samantapāsādikānaṃ yadidaṃ upaseno vaṅgantaputto’’ti (a. ni. 1.213) etadagge ṭhapito asītiyā mahāsāvakesu abbhantaro.
This Elder was the younger brother of Venerable Sāriputta. After going forth in the Dispensation, he, two years after his ordination (upasampadā) and before the establishment of the training rules, became an Upajjhāya (preceptor), ordained one bhikkhu, and together with him went to attend upon the Bhagavā. The Bhagavā, having asked about that bhikkhu's relationship as his co-resident, rebuked him in the manner described in the Khandhaka, saying, "You, foolish man, have become involved in too much too quickly, that is, in forming a group." Reproached thus, like a noble steed spurred by a goad, his mind was agitated, and he resolved, "If I am now reproached by the Bhagavā on account of the assembly, then I will be praised on account of the assembly itself." Inspired by this resolve, he undertook all the dhutaṅga practices, and by engaging in insight meditation, he soon became a great Arahant (khīṇāsava), endowed with six abhiññās and paṭisambhidās. He then made his own disciples observe the dhutaṅga practices. With them, he approached the Bhagavā and, in the manner described in the Santhata Sikkhāpada, was praised by the Bhagavā with the words, "Upasena, this assembly of yours is indeed inspiring." Thus, praised by the Bhagavā on account of his assembly, he was placed at the forefront as "foremost among my bhikkhu disciples who are inspiring in every respect, namely Upasena Vaṅgantaputta," and became one of the eighty great chief disciples.
Vị Trưởng lão này là em trai của Đại đức Sāriputta. Sau khi xuất gia trong Giáo pháp, khi giới luật chưa được chế định, sau hai năm thọ giới Cụ túc, Ngài đã trở thành Upajjhāya (Thầy tế độ) và thọ giới Cụ túc cho một Tỳ-kheo. Cùng với Tỳ-kheo ấy, Ngài đến hầu Đức Thế Tôn. Khi Đức Thế Tôn hỏi về mối quan hệ Thầy trò giữa Ngài và Tỳ-kheo ấy, Đức Thế Tôn đã quở trách Ngài theo cách đã được trình bày trong Khandhaka: “Này kẻ trống rỗng, ngươi quá vội vàng trong việc trở thành một nhóm trưởng.” Bị quở trách như vậy, Ngài cảm thấy bàng hoàng như một con ngựa thuần chủng bị roi thúc, tâm Ngài chấn động. Ngài nghĩ: “Nếu bây giờ ta bị Đức Thế Tôn quở trách vì dựa vào hội chúng, thì ta cũng sẽ được tán dương nhờ hội chúng mà thôi.” Với quyết tâm như vậy, Ngài đã thực hành tất cả các pháp hạnh đầu đà, bắt đầu tu tập thiền quán và chẳng bao lâu sau đã trở thành một vị A-la-hán vĩ đại, đạt được sáu thắng trí và các tuệ phân tích (Paṭisambhidā). Ngài chỉ dạy các đệ tử của mình thực hành các pháp hạnh đầu đà, rồi cùng họ đến gặp Đức Thế Tôn. Lúc ấy, Đức Thế Tôn đã tán dương Ngài về hội chúng của mình theo cách đã được trình bày trong giới Santhata: “Này Upasena, hội chúng này của ngươi thật đáng kính.” Nhờ được Đức Thế Tôn tán dương vì hội chúng, Ngài đã được xếp vào hàng tối thắng: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, những người có oai nghi thanh tịnh khắp mọi mặt, Upasena Vaṅgantaputta là bậc tối thắng.” Ngài là một trong tám mươi vị Đại Thanh văn.
So ekadivasaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto antevāsikesu attano attano divāṭṭhānaṃ gatesu udakakumbhato udakaṃ gahetvā pāde pakkhāletvā gattāni sītiṃ katvā cammakkhaṇḍaṃ attharitvā divāṭṭhāne divāvihāraṃ nisinno attano guṇe āvajjesi.
One day, after his meal, having returned from his alms-round, when his resident pupils had gone to their respective daytime abodes, he took water from a water pot, washed his feet, cooled his body, spread out a piece of animal skin, and sat in his daytime abode for a midday retreat, contemplating his own virtues.
Một ngày nọ, sau bữa ăn và trở về từ việc khất thực, khi các đệ tử đã về chỗ ở ban ngày của mình, Ngài Upasena đã lấy nước từ bình, rửa chân, làm mát cơ thể, trải tấm da thú và ngồi thiền ban ngày tại chỗ ở của mình, quán xét các đức tính của bản thân.
Tassa te anekasatā anekasahassā poṅkhānupoṅkhaṃ upaṭṭhahiṃsu.
Many hundreds and many thousands of these virtues appeared to him, one after another.
Vô số, hàng ngàn đức tính ấy đã hiện rõ một cách liên tiếp trước tâm Ngài.
So ‘‘mayhaṃ tāva sāvakassa sato ime evarūpā guṇā, kīdisā nu kho mayhaṃ satthu guṇā’’ti bhagavato guṇābhimukhaṃ manasikāraṃ pesesi.
He thought: “These are such virtues for me, a disciple. What kind of virtues must my Teacher possess?” and directed his attention towards the Bhagavā’s virtues.
Ngài nghĩ: “Nếu một đệ tử như ta còn có những đức tính như vậy, thì đức tính của Bậc Đạo Sư của ta sẽ như thế nào?” Ngài hướng tâm quán xét các đức tính của Đức Thế Tôn.
Te tassa ñāṇabalānurūpaṃ anekakoṭisahassā upaṭṭhahiṃsu.
Tens of thousands of those virtues appeared to him, commensurate with his knowledge and power.
Vô số hàng ngàn vạn đức tính ấy đã hiện rõ trước tâm Ngài, tương ứng với sức mạnh trí tuệ của Ngài.
So ‘‘evaṃsīlo me satthā evaṃdhammo evaṃpañño evaṃvimuttī’’tiādinā ca ‘‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’tiādinā ca āvibhāvānurūpaṃ satthu guṇe anussaritvā, tato ‘‘svākkhāto’’tiādinā dhammassa, ‘‘suppaṭipanno’’tiādinā ariyasaṅghassa ca guṇe anussari.
He recollected the Teacher's virtues, in accordance with what was revealed, saying, "My Teacher is thus in sīla, thus in Dhamma, thus in paññā, thus in liberation," and "Indeed, the Bhagavā is Arahant, Perfectly Self-Enlightened." After that, he recollected the virtues of the Dhamma, saying, "Well-proclaimed," and the virtues of the Noble Saṅgha, saying, "Practicing well," and so on.
Ngài đã niệm tưởng các đức tính của Bậc Đạo Sư theo cách phù hợp với sự hiển lộ, như: “Bậc Đạo Sư của ta có Giới như thế này, Pháp như thế này, Tuệ như thế này, Giải thoát như thế này,” và “Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác,” v.v. Sau đó, Ngài niệm tưởng các đức tính của Pháp, bắt đầu bằng “Svākkhāto” (được thuyết giảng khéo léo), và các đức tính của Tăng đoàn cao quý, bắt đầu bằng “Suppaṭipanno” (thực hành chân chánh).
Evaṃ mahāthero anekākāravokāraṃ ratanattayaguṇesu āvibhūtesu attamano pamudito uḷārapītisomanassaṃ paṭisaṃvedento nisīdi.
Thus, when the virtues of the Triple Gem, manifold and various, were manifest, the Great Elder sat, pleased and joyful, experiencing sublime rapture and happiness.
Như vậy, khi các đức tính của Tam Bảo hiện rõ dưới nhiều hình thức và khía cạnh khác nhau, vị Đại Trưởng lão ấy đã hoan hỷ, vui mừng, cảm nhận niềm hỷ lạc lớn lao và an tọa.
Tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘āyasmato upasenassa vaṅgantaputtassa rahogatassā’’tiādi vuttaṃ.
To illustrate this matter, the passage beginning with "When Venerable Upasena Vaṅgantaputta was in seclusion..." was stated.
Để trình bày ý nghĩa đó, câu “āyasmato upasenassa vaṅgantaputtassa rahogatassā” (Đại đức Upasena, con của Vaṅganta, khi ở một mình) v.v. đã được nói.
Tattha rahogatassāti rahasi gatassa.
Therein, rahogatassa means gone into seclusion.
Trong đó, rahogatassā nghĩa là người đã đi đến nơi vắng vẻ.
Paṭisallīnassāti ekībhūtassa.
Paṭisallīnassa means dwelling alone.
Paṭisallīnassā nghĩa là người đã ở một mình.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādīti evaṃ idāni vuccamānākāro cittassa vitakko uppajji.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādī means such a thought arose in his mind as is now being spoken of.
Evaṃ cetaso parivitakko udapādī nghĩa là ý nghĩ trong tâm như sau đã khởi lên.
Lābhā vata meti ye ime manussattabuddhuppādasaddhāsamadhigamādayo, aho vata me ete lābhā.
Lābhā vata me means, "Oh, indeed, these gains—such as obtaining human existence, the arising of a Buddha, and the acquisition of faith—are mine!"
Lābhā vata me nghĩa là những lợi ích như được làm người, Đức Phật xuất hiện, đạt được niềm tin, v.v., ôi, đó thật sự là những lợi ích cho ta.
Suladdhaṃ vata meti yañcidaṃ mayā bhagavato sāsane pabbajjūpasampadāratanattayapayirupāsanādi paṭiladdhaṃ, taṃ me aho vata suṭṭhu laddhaṃ.
Suladdhaṃ vata me means, "Oh, indeed, what I have gained in the Bhagavā's Dispensation—such as going forth, ordination, and attending upon the Triple Gem—is well gained by me!"
Suladdhaṃ vata me nghĩa là những gì ta đã đạt được trong Giáo pháp của Đức Thế Tôn, như xuất gia, thọ giới Cụ túc, phụng sự Tam Bảo, v.v., ôi, ta đã đạt được những điều đó thật tốt lành.
Tattha kāraṇamāha ‘‘satthā ca me’’tiādinā.
The reason for this is stated in the passage "Satthā ca me..." and so forth.
Trong đó, lý do được nói đến bằng “satthā ca me” v.v.
Tattha diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ satte anusāsatīti satthā.
Therein, one who instructs beings appropriately in matters pertaining to this life, the next life, and the ultimate truth, is called Satthā (Teacher).
Trong đó, Ngài là Satthā (Bậc Đạo Sư) vì Ngài giáo hóa chúng sinh một cách thích đáng bằng những lợi ích hiện tại, lợi ích đời sau và lợi ích tối thượng.
Bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā.
Due to reasons such as being fortunate, he is called Bhagavā.
Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) vì những lý do như có phước báu, v.v.
Ārakattā kilesehi, kilesārīnaṃ hatattā, saṃsāracakkassa vā arānaṃ hatattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā arahaṃ.
He is called Arahant because he is far removed from defilements, or because he has destroyed the enemies of defilements, or because he has destroyed the spokes (arā) of the wheel of saṃsāra, or because he is worthy of offerings (arahattā paccayādīnaṃ), or because there is no secrecy (rahābhāvā) in his performance of evil.
Ngài là A-la-hán vì xa lìa các phiền não, vì đã diệt trừ kẻ thù phiền não, hoặc vì đã diệt trừ các chướng ngại của bánh xe luân hồi, vì xứng đáng thọ nhận các vật cúng dường, v.v., và vì không có nơi nào để làm điều ác.
Sammā sāmañca sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhoti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.123 ādayo) buddhānussatiniddesato gahetabbo.
This is a brief explanation: He is called Sammāsambuddha (Perfectly Self-Enlightened) because he has rightly and by himself understood all phenomena. For a detailed explanation, one should refer to the section on Buddhānussati (Recollection of the Buddha) in the Visuddhimagga.
Ngài là Sammāsambuddho (Chánh Đẳng Giác) vì tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách chân chánh. Đây là tóm tắt, phần giải thích chi tiết có thể tìm thấy trong phần niệm Phật của Visuddhimagga.
Svākkhāteti suṭṭhu akkhāte, ekantaniyyānikaṃ katvā bhāsite.
Svākkhāte means well-proclaimed, taught in such a way that it leads exclusively to liberation.
Svākkhāte nghĩa là được thuyết giảng khéo léo, được nói ra một cách chắc chắn dẫn đến sự giải thoát.
Dhammavinayeti pāvacane.
Dhammavinaye refers to the Teaching.
Dhammavinaye nghĩa là trong lời giáo huấn.
Tañhi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānānaṃ saṃsāradukkhapātato dhāraṇena, rāgādikilese vinayanena ca dhammavinayoti vuccati.
For those who practice according to the instructions, it is called Dhammavinaya because it upholds (dhāraṇena) them from falling into the suffering of saṃsāra and because it disciplines (vinayanena) defilements such as greed.
Nó được gọi là Pháp và Luật (Dhammavinaya) vì nó giữ gìn những người thực hành theo lời giáo huấn khỏi rơi vào khổ đau luân hồi, và vì nó chế ngự các phiền não như tham ái, v.v.
Sabrahmacārinoti seṭṭhaṭṭhena brahmasaṅkhātaṃ bhagavato sāsanaṃ ariyamaggaṃ saha caranti paṭipajjantīti sabrahmacārino.
Sabrahmacārino means those who practice the noble path, the Dispensation of the Bhagavā, which is excellent, together (saha caranti).
Sabrahmacārino nghĩa là những người cùng thực hành, cùng sống theo Giáo pháp của Đức Thế Tôn, tức là Bát Chánh Đạo, được gọi là Phạm hạnh vì tính cao thượng của nó.
Sīlavantoti maggaphalasīlavasena sīlavanto.
Sīlavanto means virtuous, by way of magga-phala-sīla (virtue of the path and its fruition).
Sīlavanto nghĩa là những người có giới, theo nghĩa giới của đạo và quả.
Kalyāṇadhammāti samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanādayo kalyāṇā sundarā dhammā etesaṃ atthīti kalyāṇadhammā.
Kalyāṇadhammā means those who possess beautiful and excellent qualities (dhammā) such as concentration (samādhi), wisdom (paññā), liberation (vimutti), and the knowledge and vision of liberation.
Kalyāṇadhammā nghĩa là những người có những pháp tốt đẹp, thiện lành như Định, Tuệ, Giải thoát, Giải thoát tri kiến, v.v.
Etena saṅghassa suppaṭipattiṃ dasseti.
By this, the Saṅgha's excellent practice (suppaṭipatti) is demonstrated.
Điều này cho thấy sự thực hành chân chánh của Tăng đoàn.
Sīlesu camhi paripūrakārīti ‘‘ahampi pabbajitvā na tiracchānakathākathiko kāyadaḷhibahulo hutvā vihāsiṃ, atha kho pātimokkhasaṃvarādiṃ catubbidhampi sīlaṃ akhaṇḍaṃ achiddaṃ asabalaṃ akammāsaṃ bhujissaṃ viññuppasatthaṃ aparāmaṭṭhaṃ katvā paripūrento ariyamaggaṃyeva pāpesi’’nti vadati.
Sīlesu camhi paripūrakārī means, "I, having gone forth, did not dwell engaging in animal talk or being excessively prone to bodily rigidity. Rather, by making the fourfold sīla, such as the Pātimokkha restraint, unbroken, unpierced, unspotted, unblemished, free, praised by the wise, and untainted, I fulfilled it and thereby attained the Noble Path."
Sīlesu camhi paripūrakārī nghĩa là “Ta sau khi xuất gia, không sống bằng những câu chuyện vô ích hoặc lười biếng về thân thể, mà ta đã hoàn thiện bốn loại giới luật, bao gồm giới Pātimokkha saṃvara, v.v., làm cho chúng không bị sứt mẻ, không bị thủng, không bị lốm đốm, không bị ô uế, tự do, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, và ta đã đạt đến Bát Chánh Đạo.”
Etena heṭṭhimaphaladvayasampattimattano dīpeti.
By this, he indicates his own attainment of the first two fruits (of stream-entry and once-returning).
Điều này cho thấy sự thành tựu hai quả thấp hơn của chính Ngài.
Sotāpannasakadāgāmino hi sīlesu paripūrakārino.
Indeed, the Stream-Enterer and the Once-Returner fully accomplish sīla.
Thật vậy, những vị Nhập Lưu và Nhất Lai là những người hoàn thiện giới luật.
Susamāhito camhi ekaggacittoti upacārappanābhedena samādhinā sabbathāpi samāhito ca amhi avikkhittacitto.
Susamāhito camhi ekaggacitto means, "I am perfectly concentrated and one-pointed in mind in every way, by means of samādhi, both access concentration (upacāra) and absorption concentration (appanā)."
Susamāhito camhi ekaggacitto nghĩa là ta đã hoàn toàn an định bằng định, theo hai loại cận định và an chỉ định, và tâm ta không bị tán loạn.
Iminā samādhismiṃ paripūrakāritāvacanena tatiyaphalasampattimattano dīpeti.
By this statement regarding his perfect accomplishment in samādhi, he indicates his own attainment of the third fruit (of non-returning).
Bằng lời nói về sự hoàn thiện trong định này, Ngài cho thấy sự thành tựu quả thứ ba của mình.
Anāgāmino hi samādhismiṃ paripūrakārino.
Indeed, non-returners fully accomplish samādhi.
Thật vậy, những vị Bất Hoàn là những người hoàn thiện trong định.
Arahā camhi khīṇāsavoti kāmāsavādīnaṃ sabbaso khīṇattā khīṇāsavo, tato eva parikkhīṇabhavasaṃyojano sadevake loke aggadakkhiṇeyyatāya arahā camhi.
Arahā camhi khīṇāsavo means, "I am an Arahant and have eradicated allāsavas because the kāmāsava and other defilements are utterly destroyed. And precisely for that reason, having exhausted the fetters of existence, I am worthy of the highest offerings in the world, including the devas."
Arahā camhi khīṇāsavo nghĩa là ta là vị Khīṇāsava (lậu tận) vì tất cả các lậu hoặc như dục lậu, v.v., đã hoàn toàn chấm dứt. Chính vì vậy, ta là vị A-la-hán, đã đoạn tận các kiết sử tái sinh, và là bậc tối thượng xứng đáng thọ nhận vật cúng dường trong thế gian cùng với chư thiên.
Etena attano katakaraṇīyataṃ dasseti.
By this, he indicates that his task is done.
Điều này cho thấy Ngài đã hoàn thành việc cần làm của mình.
Mahiddhiko camhi mahānubhāvoti adhiṭṭhānavikubbanādiiddhīsu mahatā vasībhāvena samannāgatattā mahiddhiko uḷārassa puññānubhāvassa guṇānubhāvassa ca sampattiyā mahānubhāvo ca asmi.
Mahiddhiko camhi mahānubhāvo means, "I am great in supernormal power (mahiddhiko) because I am greatly proficient in the various supernormal powers such as determination and transformation. And I am of great influence (mahānubhāvo) by the attainment of immense meritorious power and virtuous influence."
Mahiddhiko camhi mahānubhāvo nghĩa là ta là bậc có đại thần thông (mahiddhiko) vì ta thành tựu sự thuần thục lớn lao trong các thần thông như biến hóa, v.v., và ta là bậc có đại uy lực (mahānubhāvo) vì ta thành tựu uy lực phước báu và uy lực đức hạnh cao cả.
Etena lokiyābhiññānavānupubbavihārasamāpattiyogamattano dīpeti.
By this, he indicates his own engagement in mundane supernormal knowledges and the successive attainments of meditative dwelling.
Điều này cho thấy Ngài đã chứng đắc các thắng trí thế gian và các thiền định tuần tự.
Abhiññāsu vasībhāvena hi ariyā yathicchitanipphādanena mahiddhikā, pubbūpanissayasampattiyā nānāvihārasamāpattīhi ca visodhitasantānattā mahānubhāvā ca hontīti.
Indeed, Noble Ones are great in supernormal power due to their mastery in abhiññās, enabling them to accomplish whatever they desire, and they are of great influence because their mental continuum is purified by the attainment of previous supporting conditions and by various meditative dwellings.
Thật vậy, các bậc Thánh là những người có đại thần thông vì họ có thể thực hiện mọi điều mình muốn nhờ sự thuần thục trong các thắng trí, và họ có đại uy lực vì dòng tâm thức của họ đã được thanh tịnh nhờ sự thành tựu các duyên lành trong quá khứ và các thiền định khác nhau.
Bhaddakaṃ me jīvitanti evaṃvidhasīlādiguṇasamannāgatassa me yāvāyaṃ kāyo dharati, tāva sattānaṃ hitasukhameva vaḍḍhati, puññakkhettabhāvato jīvitampi me bhaddakaṃ sundaraṃ.
‘‘My life is good’’—for me, endowed with various virtues such as sīla, as long as this body endures, only the welfare and happiness of beings increase, because it is a field of merit. Therefore, my life is also good, beautiful.
Bhaddakaṃ me jīvita nghĩa là chừng nào thân này của ta, người đã thành tựu các đức tính Giới, v.v., còn tồn tại, chừng đó lợi ích và hạnh phúc của chúng sinh sẽ tăng trưởng. Vì là ruộng phước, nên cuộc sống của ta cũng là tốt lành, đáng quý.
Bhaddakaṃ maraṇanti sace panidaṃ khandhapañcakaṃ ajja vā imasmiṃyeva vā khaṇe anupādāno viya jātavedo nibbāyati, taṃ appaṭisandhikaṃ parinibbānasaṅkhātaṃ maraṇampi me bhaddakanti ubhayattha tādibhāvaṃ dīpeti.
‘‘My death is good’’—if these five aggregates for me were to be extinguished today, or even at this very moment, like a forest fire without fuel, then even that death, which is a parinibbāna without future rebirth, is good for me. Thus, it reveals his imperturbability (tādibhāva) in both life and death.
Bhaddakaṃ maraṇa nghĩa là nếu năm uẩn này của ta diệt tận hôm nay hoặc ngay trong khoảnh khắc này, như ngọn lửa không còn nhiên liệu, thì cái chết ấy, tức là sự Niết bàn không tái sinh, cũng là tốt lành đối với ta. Điều này cho thấy sự bình thản của Ngài trong cả hai trường hợp sống và chết.
Evaṃ mahāthero appahīnasomanassuppilāvitavāsanussannattā uḷārasomanassito dhammabahumānena dhammapītipaṭisaṃvedanena parivitakkesi.
Thus, the Mahāthera, being filled with abundant joy due to the unabandoned latent tendencies of exuberant joy (somanassuppilāvitavāsanussannattā), pondered deeply with great esteem for the Dhamma and experiencing the rapture of the Dhamma (dhammapītipaṭisaṃvedanena).
Như vậy, vị Đại Trưởng lão ấy, vì chưa đoạn trừ được những dấu vết của niềm hoan hỷ và sự hân hoan quá mức, đã tràn đầy niềm hoan hỷ lớn lao, và với sự tôn kính Pháp cùng cảm nhận niềm hỷ lạc Pháp, Ngài đã suy tư.
Tattha yaṃ jīvitaṃ na tapatīti yaṃ khīṇāsavapuggalaṃ jīvitaṃ āyatiṃ khandhappavattiyā sabbena sabbaṃ abhāvato na tapati na bādhati, vattamānameva vā jīvitaṃ sabbaso saṅkhatadhammattā satipaññāvepullappattiyā sabbattha satisampajaññasamāyogato na bādhati.
Therein, ‘‘whose life does not torment him’’ means the life of an Arahant (khīṇāsava) does not torment or afflict him at all, due to the complete absence of future aggregates. Or, even the present life, being entirely conditioned (saṅkhata dhamma), does not afflict him due to the fullness of mindfulness and wisdom, and the constant presence of mindfulness and clear comprehension in all situations.
Ở đây, "yaṃ jīvitaṃ na tapati" (cuộc sống nào không làm khổ) có nghĩa là cuộc sống không làm khổ, không gây phiền não cho bậc A-la-hán (khīṇāsavapuggala) vì sự tái sinh các uẩn (khandhappavatti) trong tương lai hoàn toàn không còn. Hoặc, cuộc sống hiện tại cũng không gây phiền não vì tất cả đều là pháp hữu vi (saṅkhatadhamma), và vị ấy đã đạt được sự phát triển rộng lớn của niệm và tuệ (satipaññāvepullappatti), luôn luôn hợp nhất với niệm và tỉnh giác (satisampajañña) trong mọi hành vi.
Yo hi andhaputhujjano pāpajanasevī ayonisomanasikārabahulo akatakusalo akatapuñño, so ‘‘akataṃ vata me kalyāṇa’’ntiādinā vippaṭisārena tapatīti tassa jīvitaṃ taṃ tapati nāma.
Indeed, an ignorant worldling (andhaputhujjano) who associates with evil people, abounds in improper attention (ayoniso manasikāra), has not done good deeds, has not made merit—such a person is tormented by regret thinking, ‘‘Alas, I have not done what is wholesome!’’ Thus, his life torments him.
Thật vậy, phàm phu mù quáng nào thân cận kẻ ác, thường xuyên tác ý phi lý, không làm điều thiện, không tạo công đức, thì người ấy bị phiền não bởi sự hối hận như: "Ôi, ta đã không làm điều lành!" — cuộc sống như vậy làm khổ người ấy.
Itare pana akatapāpā katapuññā kalyāṇaputhujjanena saddhiṃ satta sekhā tapanīyadhammaparivajjanena atapanīyadhammasamannāgamena ca pacchānutāpena na tapantīti na tesaṃ jīvitaṃ tapati.
But others, those who have not committed evil, who have made merit, the seven Noble Ones (sekhā) along with wholesome worldlings (kalyāṇa-puthujjana), are not tormented by later regret, by avoiding blameworthy actions and being endowed with blameless actions. Therefore, their life does not torment them.
Còn những người khác, tức là bảy bậc Hữu học (sekha) cùng với thiện phàm phu (kalyāṇaputhujjana), vì không làm điều ác và đã tạo công đức, lại tránh xa các pháp gây phiền não và thành tựu các pháp không gây phiền não, nên họ không bị phiền não bởi sự hối tiếc về sau. Do đó, cuộc sống của họ không làm khổ.
Khīṇāsave pana vattabbameva natthīti pavattidukkhavasena atthavaṇṇanā katā.
For the Arahant, however, there is nothing to be said, so the explanation of the meaning is made in terms of the suffering of ongoing existence (pavattidukkha).
Đối với bậc A-la-hán (khīṇāsava) thì không cần phải nói thêm gì nữa. Do đó, lời giải thích ý nghĩa này được đưa ra theo khía cạnh khổ đau của sự tiếp diễn (pavatti-dukkha).
Maraṇante na socatīti maraṇasaṅkhāte ante pariyosāne, maraṇasamīpe vā na socati anāgāmimaggeneva sokassa samugghātitattā.
‘‘At death, he does not grieve’’ means at the end, the termination which is death, or near death, he does not grieve, because grief has been utterly uprooted by the Anāgāmi path.
"Maraṇante na socati" (không sầu não khi cận kề cái chết) có nghĩa là không sầu não vào lúc cuối cùng, tức là cái chết, hoặc khi cái chết đến gần, bởi vì sự sầu não đã được nhổ tận gốc bằng đạo quả Bất Lai (Anāgāmimagga).
Sa ve diṭṭhapado dhīro, sokamajjhe na socatīti so anabhijjhādīnaṃ catunnaṃ dhammapadānaṃ nibbānasseva vā diṭṭhattā diṭṭhapado, dhitisampannattā dhīro khīṇāsavo socanadhammattā ‘‘sokā’’ti laddhanāmānaṃ avītarāgānaṃ sattānaṃ, sokahetūnaṃ vā lokadhammānaṃ majjhe ṭhatvāpi na socati.
‘‘He, the wise one, who has seen the Path, does not grieve amidst sorrow’’—that Arahant (khīṇāsavo), who has seen the four Dhamma-padas such as non-covetousness, or has seen Nibbāna itself, is ‘‘one who has seen the Path’’ (diṭṭhapado); being endowed with resolution, he is ‘‘wise’’ (dhīro). Even when abiding amidst beings who are not free from defilements (avītarāga) and who are characterized by sorrow, or amidst worldly conditions (lokadhamma) which are causes of sorrow, he does not grieve.
"Sa ve diṭṭhapado dhīro, sokamajjhe na socati" (Quả thật, bậc trí tuệ ấy đã thấy Đạo, không sầu não giữa sầu khổ) có nghĩa là bậc A-la-hán (khīṇāsava) ấy là diṭṭhapada (đã thấy Đạo) vì đã thấy bốn pháp tu hành như vô tham, v.v., hoặc chỉ thấy Nibbāna; là dhīra (trí tuệ) vì đầy đủ kiên định (dhiti). Ngay cả khi ở giữa những chúng sanh chưa đoạn trừ tham ái, những người được gọi là "soka" (sầu khổ) vì bản chất của họ là sầu khổ, hoặc ở giữa những pháp thế gian (lokadhamma) là nguyên nhân của sầu khổ, vị ấy cũng không sầu não.
Idānissa sabbaso sokahetūnaṃ abhāvaṃ dīpetuṃ ‘‘ucchinnabhavataṇhassā’’tiādimāha.
Now, to show the complete absence of the causes of sorrow for him, the Buddha said: ‘‘For one whose craving for existence is cut off,’’ and so forth.
Bây giờ, để chỉ rõ rằng tất cả các nguyên nhân của sầu khổ đều không còn nơi vị ấy, Đức Phật đã nói "ucchinnabhavataṇhassa" (người đã đoạn trừ khát ái tái sinh), v.v.
Tattha yassa aggamaggena sabbaso ucchinnā bhavataṇhā, so ucchinnabhavataṇho.
Among these, he whose craving for existence (bhavataṇhā) has been completely cut off by the Arahantship Path is ‘‘one whose craving for existence is cut off’’ (ucchinnabhavataṇho).
Ở đây, người nào đã đoạn trừ hoàn toàn khát ái tái sinh (bhavataṇhā) bằng đạo quả tối thượng (aggamagga), người ấy là ucchinnabhavataṇha.
Tassa avasesakilesānaṃ anavasesavūpasamena santacittassa khīṇāsavabhikkhuno.
For that bhikkhu, an Arahant (khīṇāsava), whose mind is serene (santacittassa) due to the complete cessation of remaining defilements.
Đối với vị Tỳ-khưu A-la-hán (khīṇāsavabhikkhu) có tâm an tịnh (santacitta) do sự diệt tận hoàn toàn các phiền não còn lại.
Vikkhīṇo jātisaṃsāroti jātiādiko –
‘‘The cycle of births is destroyed’’ (vikkhīṇo jātisaṃsāro) refers to the cycle of rebirths beginning with birth—
"Vikkhīṇo jātisaṃsāro" (sự luân hồi sinh tử đã chấm dứt) có nghĩa là sự luân hồi (saṃsāra) bắt đầu từ sự sinh (jāti), v.v. –
Vuttalakkhaṇo saṃsāro visesato khīṇo.
The saṃsāra, characterized as stated, is especially destroyed.
được gọi là ‘luân hồi’ (saṃsāra)” –
Tasmā natthi tassa punabbhavoti yasmā tassa evarūpassa ariyapuggalassa āyatiṃ punabbhavo natthi, tasmā tassa jātisaṃsāro khīṇo.
Therefore, ‘‘There is no further existence for him.’’ Since there is no further existence (punabbhava) in the future for such a Noble One, his cycle of births (jātisaṃsāra) is destroyed.
Sự luân hồi với đặc tính đã được nói đến đã hoàn toàn chấm dứt. Do đó, "natthi tassa punabbhavo" (không có tái sinh nữa cho vị ấy) có nghĩa là vì vị Thánh nhân (ariyapuggala) như vậy không còn tái sinh trong tương lai, nên sự luân hồi sinh tử của vị ấy đã chấm dứt.
Kasmā panassa punabbhavo natthi?
But why is there no further existence for him?
Nhưng tại sao vị ấy không còn tái sinh nữa?
Yasmā ucchinnabhavataṇho santacitto ca hoti, tasmāti āvattetvā vattabbaṃ.
Because he is one whose craving for existence is cut off and whose mind is serene—this should be added and stated.
Nên hiểu rằng: Bởi vì vị ấy đã đoạn trừ khát ái tái sinh và có tâm an tịnh.
Atha vā vikkhīṇo jātisaṃsāro, tato eva natthi tassa punabbhavoti attho yojetabbo.
Alternatively, the meaning should be connected as: The cycle of births is destroyed, and for that very reason, there is no further existence for him.
Hoặc, có thể kết nối ý nghĩa rằng: Sự luân hồi sinh tử đã chấm dứt hoàn toàn, chính vì thế mà không có tái sinh nữa cho vị ấy.
Āyasmā hi sāriputto anupasantakilesānaṃ sattānaṃ rāgādikilesajanitasantāpadarathapariḷāhadukkhañceva kilesābhisaṅkhāranimittaṃ jātijarābyādhimaraṇasokaparidevādidukkhañca paccakkhato disvā atītānāgatepi nesaṃ vaṭṭamūlakadukkhaṃ parituletvā karuṇāyamāno attanāpi puthujjanakāle anubhūtaṃ kilesanimittaṃ vā anappakaṃ dukkhaṃ anussaritvā ‘‘īdisassa nāma mahādukkhassa hetubhūtā kilesā idāni me suppahīnā’’ti attano kilesavūpasamaṃ abhiṇhaṃ paccavekkhati.
Indeed, Venerable Sāriputta, having directly seen the suffering of intense heat, agitation, and burning generated by defilements such as greed, and the suffering of birth, aging, sickness, death, sorrow, lamentation, and so forth, caused by the defilement-forming volitions (kilesābhisaṅkhāra-nimitta) in beings whose defilements are not yet pacified—and having reflected on their suffering rooted in the cycle of existence (vaṭṭamūlaka-dukkha) in the past and future, and having recalled his own immeasurable suffering caused by defilements experienced in his time as a worldling—frequently contemplates the pacification of his own defilements, thinking, ‘‘Defilements, which were the cause of such great suffering, have now been completely eradicated by me.’’
Thật vậy, Tôn giả Sāriputta đã trực tiếp thấy khổ đau do sự nóng bức, phiền muộn, và thiêu đốt do các phiền não như tham ái, v.v., gây ra cho những chúng sanh có phiền não chưa được dập tắt; và cả khổ đau như sinh, già, bệnh, chết, sầu, bi, v.v., do nghiệp hành phiền não (kilesābhisaṅkhāra) làm nhân. Ngài đã cân nhắc khổ đau gốc rễ của luân hồi (vaṭṭamūlaka-dukkha) của họ trong quá khứ và tương lai, và nhớ lại khổ đau không nhỏ mà chính mình đã trải qua trong thời kỳ còn là phàm phu do phiền não gây ra. Ngài thường xuyên quán xét sự diệt tận phiền não của mình, rằng: "Những phiền não là nguyên nhân của khổ đau lớn như vậy giờ đây đã được ta đoạn trừ hoàn toàn."
Paccavekkhanto ca ‘‘ime ettakā kilesā sotāpattimaggena upasamitā, ettakā sakadāgāmimaggena, ettakā anāgāmimaggena, ettakā arahattamaggena upasamitā’’ti taṃtaṃmaggañāṇehi odhiso kilesānaṃ upasamitabhāvaṃ paccavekkhati, tena vuttaṃ – ‘‘attano upasamaṃ paccavekkhamāno’’ti.
And as he contemplates, he reflects on the pacification of defilements in stages by specific path-knowledges, saying, ‘‘So many defilements were pacified by the Stream-entry Path, so many by the Once-return Path, so many by the Non-return Path, so many by the Arahantship Path.’’ Therefore, it is said: ‘‘contemplating his own pacification.’’
Khi quán xét, Ngài quán xét sự diệt tận phiền não theo từng giai đoạn bằng các trí tuệ đạo quả tương ứng: "Chừng này phiền não đã được diệt tận bằng đạo Tu-đà-hoàn, chừng này bằng đạo Tư-đà-hàm, chừng này bằng đạo A-na-hàm, chừng này bằng đạo A-la-hán." Vì thế, đã nói: "attano upasamaṃ paccavekkhamāno" (quán xét sự an tịnh của tự thân).
Apare ‘‘thero arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paccavekkhitvā ‘imassa vatāyaṃ santapaṇītabhāvo accantasantāya asaṅkhatāya dhātuyā ārammaṇato, sayañca sammadeva kilesavūpasamato’ti evaṃ abhiṇhaṃ upasamaṃ paccavekkhatī’’ti vadanti.
Others say, ‘‘The elder entered Arahantship fruition (arahattaphala-samāpatti), and having contemplated it, he frequently contemplated this pacification, thinking, ‘This calm and sublime state is indeed due to its object being the ultimately calm, unconditioned element, and due to the complete pacification of defilements by himself.’’’
Một số người khác nói: "Vị Trưởng lão đã nhập A-la-hán quả định, sau khi quán xét định ấy, Ngài thường xuyên quán xét sự an tịnh như vậy: 'Quả thật, sự an tịnh và vi diệu này là do lấy Nibbāna, yếu tố vô vi hoàn toàn an tịnh, làm đối tượng, và tự thân đã diệt tận phiền não một cách hoàn hảo.'"
Aññe pana ‘‘anavasesakilesānaṃ upasamapariyosāne jātaṃ aggaphalamevettha upasamo nāma, taṃ paccavekkhamāno nisinno’’ti.
Yet others say, ‘‘Pacification (upasama) here is precisely the supreme fruition that arises at the ultimate cessation of all defilements, and he was seated contemplating that.’’
Những người khác lại nói: "Ở đây, 'an tịnh' (upasama) chính là quả tối thượng (aggaphala) đã sinh khởi khi phiền não được diệt tận hoàn toàn, và Ngài ngồi quán xét quả ấy."
Tattha upasantasantacittassāti upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto.
Therein, ‘‘For one whose mind is utterly tranquil (upasantasantacittassa)’’—his mind is utterly tranquil, because it has become tranquil through pacification. Thus, he is ‘‘one whose mind is utterly tranquil.’’
Ở đây, "upasantasantacittassa" (người có tâm an tịnh hoàn toàn) có nghĩa là người có tâm an tịnh vì đã hoàn toàn an tịnh.
Samāpattiyā vikkhambhanena hi upasantakilesattā upasantacittaṃ na sabbathā ‘‘upasantasanta’’nti vuccati tassa upasamassa anaccantikabhāvato, na tathā aggamaggena.
Indeed, a mind whose defilements are pacified by the suppression of attainments (samāpattiyā vikkhambhanena) is not called ‘‘utterly tranquil’’ (upasantasanta) in every way, because that pacification is not ultimate; it is not like that with the Arahantship Path.
Thật vậy, tâm an tịnh do phiền não được dập tắt bằng sự trấn áp của thiền định (samāpatti-vikkhambhana) không được gọi là "an tịnh hoàn toàn" (upasantasanta) trong mọi khía cạnh, vì sự an tịnh đó không phải là vĩnh viễn, không như đạo quả tối thượng (aggamagga).
Tena pana accantameva kilesānaṃ samucchinnattā arahato cittaṃ puna kilesānaṃ anupasametabbatāya samathavipassanāheṭṭhimamaggehi upasantakilesaṃ hutvā accantasantabhāvatova ‘‘upasantasanta’’nti vuccati.
But for an Arahant, because defilements have been utterly eradicated by that Path, and because there is no need to pacify defilements again, his mind is called ‘‘utterly tranquil’’ (upasantasanta) precisely because, having been pacified of defilements by the lower paths of serenity (samatha) and insight (vipassanā), it has become ultimately tranquil.
Nhưng tâm của bậc A-la-hán được gọi là "an tịnh hoàn toàn" (upasantasanta) vì phiền não đã được nhổ tận gốc một cách vĩnh viễn bằng đạo quả ấy, và vì không còn cần phải dập tắt phiền não nữa, tâm đã an tịnh phiền não bằng các đạo quả thấp hơn của samatha và vipassanā, và đã đạt đến sự an tịnh tuyệt đối.
Tena vuttaṃ – ‘‘upasantameva hutvā santaṃ cittaṃ etassāti upasantasantacitto’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘His mind is utterly tranquil, because it has become tranquil through pacification. Thus, he is ‘one whose mind is utterly tranquil’.’’
Vì thế, đã nói: "Người có tâm an tịnh vì đã hoàn toàn an tịnh, người ấy là upasantasantacitta."
Upasantanti vā upasamo vuccati, tasmā ‘‘upasantasantacittassā’’ti accantūpasamena santacittassāti attho.
Or, ‘‘pacification’’ is called upasanta; therefore, ‘‘upasantasantacittassa’’ means for one whose mind is tranquil through ultimate pacification.
Hoặc, upasama (sự an tịnh) được gọi là upasanta. Do đó, "upasantasantacittassa" có nghĩa là người có tâm an tịnh tuyệt đối.
Tatrāyamattho – bhusaṃ daḷhaṃ vā santaṃ upasantaṃ, tena upasantena upasantameva hutvā santaṃ upasantasantaṃ, tādisaṃ cittaṃ etassāti sabbaṃ purimasadisameva.
In this third sentence, this meaning is to be understood: "strongly" or "firmly tranquil," becoming "tranquil" through that tranquility, "firmly tranquil." Such a mind belongs to him; thus, everything is similar to the preceding explanation.
Ở đây, ý nghĩa là: upasanta là an tịnh một cách mạnh mẽ hoặc vững chắc. Do đó, upasanta-santa là an tịnh một cách hoàn toàn an tịnh. Người có tâm như vậy thì mọi thứ đều giống như trước.
Tathā hesa bhagavatā – ‘‘sāriputto, bhikkhave, mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño’’tiādinā (ma. ni. 3.93) anekapariyāyena vaṇṇito thomito.
Thus, the Blessed One praised and extolled Venerable Sāriputta in many ways, saying: "Monks, Sāriputta is greatly wise, widely wise, swiftly wise, sharp-witted, penetratingly wise," and so forth.
Thật vậy, Ngài đã được Đức Thế Tôn khen ngợi và ca ngợi bằng nhiều cách khác nhau như: "Này các Tỳ-khưu, Sāriputta là bậc đại trí, quảng trí, hân hoan trí, nhanh trí, sắc bén trí, thấu triệt trí" (Ma. Ni. 3.93).
Netticchinnassāti netti vuccati bhavataṇhā saṃsārassa nayanato, sā netti chinnā etassāti netticchinno.
Netticchinnassā means that netti (leading cord) refers to craving for existence (bhavataṇhā), as it leads to saṃsāra. That netti has been cut off for him, hence he is netticchinna.
"Netticchinnassa" (người đã cắt đứt sợi dây) có nghĩa là netti được gọi là khát ái tái sinh (bhavataṇhā) vì nó dẫn dắt đến luân hồi (saṃsāra). Người đã cắt đứt sợi dây netti ấy là netticchinna.
Tassa netticchinnassa, pahīnataṇhassāti attho.
For him whose netti is cut off, it means for him whose craving (taṇhā) is abandoned.
Netticchinna có nghĩa là người đã đoạn trừ khát ái.
Mutto so mārabandhanāti so evaṃvidho parikkhīṇabhavasaṃyojano sabbasmā mārabandhanato mutto, na tassa mārabandhanamocanāya karaṇīyaṃ atthi, tasmā dhammasenāpati attano upasamaṃ paccavekkhatīti.
Mutto so mārabandhanā means that such a one, whose fetters of existence are fully exhausted, is freed from all bonds of Māra. There is nothing left for him to do concerning liberation from the bonds of Māra. Therefore, the General of the Dhamma contemplates his own tranquility.
"Mutto so mārabandhanā" (người ấy đã thoát khỏi sự trói buộc của Māra) có nghĩa là người như vậy, đã đoạn trừ hoàn toàn các kiết sử tái sinh (bhavasaṃyojana), đã thoát khỏi mọi sự trói buộc của Māra. Không còn việc gì phải làm để giải thoát khỏi sự trói buộc của Māra nữa. Vì thế, Pháp Chủ quán xét sự an tịnh của tự thân.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained before.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Kasmā pucchati?
Why does he ask?
Tại sao lại hỏi?
Ayañhi sāvatthiyaṃ duggatamālākārassa dhītā.
This Mallikā was the daughter of a poor garland-maker in Sāvatthī.
Hoàng hậu này là con gái của một người làm vườn hoa nghèo ở Sāvatthī.
Ekadivasaṃ āpaṇato pūvaṃ gahetvā mālārāmaṃ gantvā ‘‘khādissāmī’’ti gacchantī paṭipathe bhikkhusaṅghaparivutaṃ bhagavantaṃ bhikkhācāraṃ pavisantaṃ disvā pasannacittā taṃ bhagavato adāsi.
One day, having taken some cakes from the market and going to the flower garden, she was about to eat them when she saw the Blessed One entering for alms, surrounded by the assembly of monks, and with a gladdened heart, she gave them to the Blessed One.
Một ngày nọ, nàng lấy bánh bột từ chợ, đang đi đến vườn hoa với ý định "sẽ ăn", thì trên đường nàng thấy Đức Thế Tôn đang vào thành khất thực, được chúng Tỳ-khưu vây quanh. Với tâm hoan hỷ, nàng đã dâng chiếc bánh đó cho Đức Thế Tôn.
Satthā tathārūpe ṭhāne nisīdanākāraṃ dassesi.
The Teacher indicated a suitable place to sit.
Đức Đạo Sư đã chỉ cử chỉ ngồi tại nơi thích hợp để thọ dụng chiếc bánh đó.
Ānandatthero cīvaraṃ paññāpetvā adāsi.
And Venerable Ānanda spread out a robe and offered it.
Trưởng lão Ānanda đã trải y và dâng lên.
Bhagavā tattha nisīditvā taṃ pūvaṃ paribhuñjitvā mukhaṃ vikkhāletvā sitaṃ pātvākāsi.
The Blessed One sat there, consumed the cakes, rinsed his mouth, and revealed a smile.
Đức Thế Tôn ngồi trên đó, thọ dụng chiếc bánh, rửa miệng rồi nở nụ cười.
Thero ‘‘ko imissā, bhante, dānassa vipāko bhavissatī’’ti pucchi.
The Elder Ānanda asked, "Venerable Sir, what will be the result of this girl's offering?"
Trưởng lão hỏi: “Bạch Đức Thế Tôn, quả báo của sự bố thí này sẽ là gì?”
‘‘Ajjesā, ānanda, tathāgatassa paṭhamaṃ bhojanaṃ adāsi, ajjeva kosalarañño aggamahesī bhavissati piyā manāpā’’ti.
"Today, Ānanda, she offered the first meal to the Tathāgata; today itself she will become the chief queen of the King of Kosala, dear and pleasing."
“Này Ānanda, hôm nay nàng đã dâng món ăn đầu tiên cho Như Lai, ngay trong ngày hôm nay nàng sẽ trở thành Hoàng hậu của vua Kosala, được yêu quý và vừa lòng.”
Taṃ divasameva ca rājā kāsigāme bhāgineyyena saddhiṃ yujjhitvā parājito palāyitvā āgato nagaraṃ pavisanto ‘‘balakāyassa āgamanaṃ āgamessāmī’’ti taṃ mālārāmaṃ pāvisi.
On that very day, the king, having fought with his nephew in Kāsigāma and being defeated, fled and returned to the city. As he entered, he thought, "I will await the arrival of my army," and entered that flower garden.
Cũng trong ngày hôm đó, nhà vua sau khi giao chiến với cháu mình ở làng Kāsī và bị đánh bại, đã bỏ chạy và trở về. Khi vào thành, ngài đã đi vào vườn hoa đó, nghĩ: “Ta sẽ đợi quân đội đến.”
Sā rājānaṃ āgataṃ passitvā tassa vattamakāsi.
Seeing the king approach, she performed her duties for him.
Nàng thấy nhà vua đến, đã làm bổn phận của mình đối với ngài.
Rājā tassā vatte pasīditvā pitaraṃ pakkosāpetvā mahantaṃ issariyaṃ datvā taṃ antepuraṃ paṭiharāpetvā aggamahesiṭṭhāne ṭhapesi.
The king, pleased by her service, summoned her father, bestowed great authority upon him, brought her to the inner palace, and established her in the position of chief queen.
Nhà vua hoan hỷ với bổn phận của nàng, cho gọi cha nàng đến, ban cho nàng quyền lực lớn, cho đưa nàng vào nội cung và đặt vào vị trí Hoàng hậu.
Athekadivasaṃ rājā cintesi – ‘‘mayā imissā mahantaṃ issariyaṃ dinnaṃ, yaṃnūnāhaṃ imaṃ puccheyyaṃ ‘ko te piyo’ti?
Then, one day, the king thought, "I have given her great authority; what if I were to ask her, 'Who is dear to you?'
Rồi một ngày nọ, nhà vua suy nghĩ: “Ta đã ban cho nàng quyền lực lớn. Hay là ta nên hỏi nàng: ‘Ai là người con yêu quý nhất?’
Sā ‘tvaṃ me, mahārāja, piyo’ti vatvā, puna maṃ pucchissati, athassāhaṃ ‘mayhampi tvaṃyeva piyā’ti vakkhāmī’’ti.
She would say, 'You, great king, are dear to me,' and then she would ask me in return. Then I would say to her, 'You are dear to me too.'"
Nàng sẽ nói: ‘Tâu Đại vương, chính ngài là người con yêu quý nhất.’ Rồi nàng sẽ hỏi lại ta, và ta sẽ nói: ‘Đối với ta, chính nàng cũng là người yêu quý nhất.’”
Iti so aññamaññaṃ vissāsajananatthaṃ sammodanīyaṃ karonto pucchi.
Thus, in order to foster mutual trust and friendship, he asked.
Như vậy, để tạo sự thân mật lẫn nhau, ngài đã hỏi nàng một cách thân tình.
Devī pana paṇḍitā buddhupaṭṭhāyikā saṅghupaṭṭhāyikā ‘‘nāyaṃ pañho rañño mukhaṃ ulloketvā kathetabbo’’ti cintetvā yathābhūtameva vadantī ‘‘natthi kho me, mahārāja, kocañño attanā piyataro’’ti āha.
But the queen, being intelligent, wise, and a supporter of the Buddha and Saṅgha, considered, "This question should not be answered by looking at the king's face," and speaking truthfully, she said, "Indeed, great king, there is no one dearer to me than myself."
Nhưng Hoàng hậu là người trí tuệ, là người phụng sự chư Phật, phụng sự Tăng. Nàng nghĩ: “Câu hỏi này không nên trả lời bằng cách nhìn vào mặt nhà vua.” Nàng đã nói đúng sự thật rằng: “Tâu Đại vương, không có ai khác yêu quý hơn chính mình đối với con.”
Vatvāpi attanā byākatamatthaṃ upāyena rañño paccakkhaṃ kātukāmā ‘‘tuyhaṃ pana, mahārāja, atthañño koci attanā piyataro’’ti tatheva rājānaṃ pucchi yathā raññā sayaṃ puṭṭhā.
Having spoken thus, and desiring to make her own declared meaning evident to the king through a skillful means, she asked the king in the same way he had asked her: "But, great king, is there anyone else dearer to you than yourself?"
Sau khi nói vậy, và muốn làm rõ ý nghĩa mà mình đã tuyên bố cho nhà vua bằng một phương tiện khéo léo, nàng đã hỏi lại nhà vua y như cách nhà vua đã hỏi nàng: “Tâu Đại vương, có ai khác yêu quý hơn chính mình đối với ngài không?”
Rājāpi tāya sarasalakkhaṇena kathitattā nivattituṃ asakkonto sayampi sarasalakkhaṇeneva kathento tatheva byākāsi yathā deviyā byākataṃ.
The king, being unable to turn back because she had spoken so truly, also spoke truly and answered just as the queen had answered.
Nhà vua, vì nàng đã nói đúng sự thật, không thể chối từ, nên cũng nói đúng sự thật y như cách Hoàng hậu đã nói.
Byākaritvā ca mandadhātukatāya evaṃ cintesi – ‘‘ahaṃ rājā pathavissaro mahantaṃ pathavimaṇḍalaṃ abhivijiya ajjhāvasāmi, mayhaṃ tāva yuttaṃ ‘attanā piyataraṃ aññaṃ na passāmī’ti, ayaṃ pana vasalī hīnajaccā samānā mayā ucce ṭhāne ṭhapitā sāmibhūtaṃ maṃ na tathā piyāyati, ‘attāva piyataro’ti mama sammukhā vadati, yāva kakkhaḷā vatāya’’nti anattamano hutvā ‘‘nanu te tīṇi ratanāni piyatarānī’’ti codesi.
Having answered, due to his dull faculties, he thought, "I am a king, a ruler of the earth, who has conquered and dwells over a vast region of the world. It is fitting for me to say, 'I see no one dearer than myself.' But this low-born woman, though placed in a high position by me, does not love me, her lord, in that way. She says, 'I am dearer to myself,' right in front of me. How coarse she is!" Being displeased, he challenged her, "Are not the Three Jewels dearer to you?"
Sau khi trả lời, do tâm trí chậm chạp, ngài lại nghĩ: “Ta là vua, là chúa tể của trái đất, đã chinh phục và cai trị một vùng đất rộng lớn. Việc ta nói ‘ta không thấy ai yêu quý hơn chính mình’ là hợp lý. Nhưng con tiện dân này, vốn thuộc dòng dõi thấp kém, lại được ta đặt vào vị trí cao quý, mà lại không yêu quý ta, chủ nhân của nó, đến mức nói trước mặt ta rằng ‘chính mình là yêu quý nhất’. Quả là một kẻ thô lỗ!” Không hài lòng, ngài hỏi vặn: “Chẳng phải Tam Bảo còn quý hơn đối với nàng sao?”
Devī ‘ratanattayaṃpāhaṃ deva attano saggasukhaṃ mokkhasukhañca patthayantī sampiyāyāmi, tasmā attāva me piyataro’’ti āha.
The queen replied, "My Lord, I cherish the Three Jewels as well, desiring my own heavenly happiness and the happiness of liberation. Therefore, I am dearer to myself."
Hoàng hậu nói: “Tâu Đại vương, con yêu quý Tam Bảo vì con mong cầu hạnh phúc cõi trời và hạnh phúc giải thoát cho chính con. Do đó, chính con là người yêu quý nhất đối với con.”
Sabbo cāyaṃ loko attadatthameva paraṃ piyāyati, puttaṃ patthentopi ‘‘ayaṃ maṃ jiṇṇakāle posessatī’’ti pattheti, dhītaraṃ ‘‘mama kulaṃ vaḍḍhissatī’’ti, bhariyaṃ ‘‘mayhaṃ pāde paricarissatī’’ti, aññepi ñātimittabandhave taṃtaṃkiccavasena, iti attadatthameva sampassanto loko paraṃ piyāyatīti.
Indeed, everyone in this world loves others for their own benefit. Even one who desires a son desires him thinking, "He will support me in my old age." A daughter, thinking, "My family line will flourish." A wife, thinking, "She will attend to me." And other relatives, friends, and kin, for various purposes. Thus, seeing only its own benefit, the world loves others.
Tất cả thế gian này đều yêu quý người khác vì lợi ích của chính mình. Người mong có con cũng mong: “Con ta sẽ nuôi dưỡng ta khi về già.” Người mong có con gái thì mong: “Dòng dõi của ta sẽ phát triển.” Người mong có vợ thì mong: “Nàng sẽ chăm sóc ta.” Những người thân, bạn bè, quyến thuộc khác cũng vì những công việc khác nhau. Như vậy, thế gian này yêu quý người khác vì thấy lợi ích của chính mình.
Ayañhi deviyā adhippāyo.
This was the queen's intention.
Đây là ý của Hoàng hậu.
Atha rājā cintesi – ‘‘ayaṃ mallikā kusalā paṇḍitā nipuṇā ‘attāva me piyataro’ti vadati, mayhampi attāva piyataro hutvā upaṭṭhāti, handāhaṃ imamatthaṃ satthu ārocessāmi, yathā ca me satthā byākarissati, tathā naṃ dhāressāmī’’ti.
Then the king thought, "This Mallikā is skilled, wise, and clever. She says, 'I am dearer to myself,' and indeed, I find myself dearer to myself. Well then, I shall report this matter to the Teacher. Whatever the Teacher explains to me, I shall retain it."
Rồi nhà vua nghĩ: “Mallikā này khéo léo, trí tuệ, tinh tế. Nàng nói ‘chính mình là người yêu quý nhất đối với ta’. Đối với ta, chính ta cũng là người yêu quý nhất. Hay là ta nên trình bày vấn đề này với Đức Đạo Sư. Đức Đạo Sư sẽ giải thích thế nào, ta sẽ ghi nhớ như vậy.”
Evaṃ pana cintetvā satthu santikaṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ ārocesi.
Having thus thought, he approached the Teacher and reported the matter.
Sau khi suy nghĩ như vậy, ngài đến gặp Đức Đạo Sư và trình bày vấn đề đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho rājā pasenadi kosalo…pe… piyataro’’ti.
Thus it is said: "Then King Pasenadi of Kosala... (etc.) ...dearer."
Vì vậy, đã được nói rằng: “Rồi vua Pasenadi Kosala…pe… yêu quý nhất.”
Tattha sabbā disā anuparigamma cetasāti sabbā anavasesā dasapi disā pariyesanavasena cittena anugantvā.
Therein, sabbā disā anuparigamma cetasā means having followed all ten directions without exception, by way of searching, with the mind.
Trong đó, “đi khắp mọi phương bằng tâm ý” nghĩa là đi khắp mười phương không sót một phương nào bằng tâm ý để tìm kiếm.
Nevajjhagā piyataramattanā kvacīti attanā atisayena piyaṃ aññaṃ koci puriso sabbussāhena pariyesanto kvaci katthaci sabbadisāsu neva adhigaccheyya na passeyya.
Nevajjhagā piyataramattanā kvacī means, no person, searching with all his might, would find or see anyone else anywhere in any direction who is dearer to him than himself.
“Không hề tìm thấy ai yêu quý hơn chính mình” nghĩa là bất kỳ người nào, dù tìm kiếm hết sức mình, cũng không thể tìm thấy hay nhìn thấy ai khác yêu quý hơn chính mình ở bất cứ nơi nào, ở tất cả các phương.
Evaṃ piyo puthu attā paresanti evaṃ kassaci attanā piyatarassa anupalabbhanavasena puthu visuṃ visuṃ tesaṃ tesaṃ sattānaṃ attāva piyo.
Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ means, in this way, since no one dearer than oneself can be found, for each and every being, oneself is dear.
“Như vậy, chính mình là yêu quý đối với mỗi người” nghĩa là vì không thể tìm thấy ai yêu quý hơn chính mình, nên chính mình là yêu quý đối với mỗi chúng sanh riêng biệt.
Tasmā na hiṃse paramattakāmoti yasmā evaṃ sabbopi satto attānaṃ piyāyati attano sukhakāmo dukkhappaṭikūlo, tasmā attakāmo attano hitasukhaṃ icchanto paraṃ sattaṃ antamaso kunthakipillikaṃ upādāya na hiṃse na haneyya na pāṇileḍḍudaṇḍādīhipi viheṭheyya.
Tasmā na hiṃse paramattakāmo means, since every being loves itself in this way, desiring its own happiness and disliking suffering, therefore, one who desires one's own welfare and happiness should not harm another being, not even an ant or a termite, nor should one torment them with one's hand, a clod of earth, a stick, and so forth.
“Vì vậy, người yêu quý mình chớ hại người khác” nghĩa là vì mọi chúng sanh đều yêu quý chính mình, mong cầu hạnh phúc cho mình và ghét bỏ khổ đau, nên người yêu quý mình, mong cầu lợi ích và hạnh phúc cho mình, chớ nên làm hại, giết chóc hay hành hạ chúng sanh khác, dù chỉ là côn trùng nhỏ bé như kiến.
Parassa hi attanā kate dukkhe taṃ tato saṅkamantaṃ viya kālantare attani sandissati.
For indeed, the suffering inflicted on another by oneself returns, as if migrating, and appears in oneself in a later time.
Vì khổ đau mà người khác gây ra cho mình, về sau sẽ quay lại với chính mình như thể nó chuyển từ người đó sang mình.
Ayañhi kammānaṃ dhammatāti.
This is the nature of kamma.
Đây là quy luật của nghiệp.
42. Dutiye acchariyaṃ, bhanteti idampi meghiyasutte viya garahaṇacchariyavasena veditabbaṃ.
42. In the second (sutta), this phrase, " Bhante, it is wonderful," should be understood as an astonishing blameworthiness, as in the Meghiya Sutta.
42. Trong bài kinh thứ hai, “Thật kỳ diệu, bạch Đức Thế Tôn” cũng nên được hiểu theo nghĩa kỳ diệu đáng trách, như trong kinh Meghiya.
Yāva appāyukāti yattakaṃ parittāyukā, atiittarajīvitāti attho.
" Yāva appāyukā" (as short-lived as they are) means "as much as they are short-lived," which is to say, "having a very short life."
“Tuổi thọ ngắn ngủi biết bao” nghĩa là tuổi thọ rất ít, tức là cuộc đời rất ngắn ngủi.
Sattāhajāteti sattāhena jāto sattāhajāto.
" Sattāhajāte" (born seven days ago) means "born in seven days" from birth.
“Sinh ra được bảy ngày” nghĩa là sinh ra được bảy ngày.
Tasmiṃ sattāhajāte, jātassa sattame ahanīti attho.
In that sattāhajāte, it means "on the seventh day after birth."
Vào ngày thứ bảy sau khi sinh, tức là vào ngày thứ bảy của người đã sinh.
Tusitaṃ kāyaṃ upapajjīti tusitaṃ devanikāyaṃ paṭisandhiggahaṇavasena upapajji.
" Tusitaṃ kāyaṃ upapajjī" (she was reborn in the Tusita realm) means she was reborn in the Tusita divine realm through taking rebirth.
“Đã tái sanh vào cõi Tusita” nghĩa là đã tái sanh vào cõi trời Tusita bằng cách thọ sanh.
Ekadivasaṃ kira thero pacchābhattaṃ divāṭṭhāne nisinno lakkhaṇānubyañjanappaṭimaṇḍitaṃ sobhaggappattaṃ dassanānuttariyabhūtaṃ bhagavato rūpakāyasiriṃ manasi karitvā, ‘‘aho buddhānaṃ rūpakāyasampatti dassanīyā samantapāsādikā manoharā’’ti uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedento evaṃ cintesi – ‘‘vijātamātuyā nāma virūpopi putto surūpo viya manāpo hoti, sace pana buddhānaṃ mātā mahāmāyā devī dhareyya, kīdisaṃ nu kho tassā bhagavato rūpadassane pītisomanassaṃ uppajjeyya, mahājāni kho mayhaṃ mahāmātu deviyā, yā sattāhajāte bhagavati kālakatā’’ti.
It is said that one day, after his meal, the Elder, while seated in his daytime abode, reflected on the Buddha's physical form, which was adorned with the thirty-two major and eighty minor marks, possessed of beauty, and unsurpassed in appearance. Experiencing immense joy and delight, he thought: "A mother, even of an unsightly son, regards him as beautiful and pleasing. If the Buddha's mother, Mahāmāyādevī, were still alive, what kind of joy and delight would arise in her at the sight of the Buddha's form? What a great loss it was for my great aunt, Mahāmāyādevī, who passed away when the Buddha was seven days old!"
Tương truyền, một ngày nọ, sau bữa ăn, Trưởng lão ngồi tại chỗ nghỉ trưa, quán tưởng đến vẻ đẹp hình thể của Đức Thế Tôn, được trang điểm bằng ba mươi hai tướng tốt và tám mươi vẻ đẹp phụ, đạt đến sự hoàn hảo và là cảnh giới tối thượng để chiêm ngưỡng. Ngài cảm nhận niềm hoan hỷ và hân hoan tột độ, rồi nghĩ: “Ồ, sự viên mãn về hình thể của chư Phật thật đáng chiêm ngưỡng, toàn diện và mê hoặc lòng người. Nếu mẹ của chư Phật là Đại Mẫu Māyā còn sống, thì niềm hoan hỷ và hân hoan của bà khi nhìn thấy hình thể của Đức Thế Tôn sẽ như thế nào? Thật là một mất mát lớn cho Đại Mẫu của ta, người đã qua đời khi Đức Thế Tôn mới sinh được bảy ngày.”
Evaṃ pana cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā attano parivitakkitaṃ ārocento tassā kālakiriyaṃ garahanto ‘‘acchariyaṃ, bhante’’tiādimāha.
Having thought this, he approached the Buddha, reported his reflections, and, in lamenting her passing, said, " Bhante, it is wonderful," and so forth.
Sau khi suy nghĩ như vậy, ngài đến gần Đức Thế Tôn, trình bày suy nghĩ của mình và than trách về cái chết của bà, bắt đầu bằng lời “Thật kỳ diệu, bạch Đức Thế Tôn.”
Keci panāhu – ‘‘mahāpajāpati gotamī bhagavantaṃ mahatā āyāsena pabbajjaṃ yācitvāpi paṭikkhittā, mayā pana upāyena yācito bhagavā aṭṭhagarudhammappaṭiggahaṇavasena tassā pabbajjaṃ upasampadañca anujāni, sā te dhamme paṭiggahetvā laddhapabbajjūpasampadā bhagavato dutiyaṃ parisaṃ uppādetvā catutthāya parisāya paccayo ahosi.
However, some say: "Mahāpajāpatī Gotamī, though she pleaded with the Buddha to be allowed to go forth with great difficulty, was refused. But when I pleaded with him skillfully, the Buddha allowed her to go forth and be ordained by accepting the eight Garudhammas. Having accepted those Dhamma rules and attained going forth and ordination, she established the Buddha's third assembly and became the cause for the fourth assembly.
Một số người khác lại nói: “Maha Pajāpatī Gotamī, dù đã thỉnh cầu Đức Thế Tôn cho phép xuất gia với nhiều khó khăn, nhưng đã bị từ chối. Tuy nhiên, khi ta thỉnh cầu bằng phương tiện khéo léo, Đức Thế Tôn đã cho phép bà xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu-ni với điều kiện chấp nhận tám giới trọng. Bà đã chấp nhận những giới luật đó, được xuất gia và thọ giới Tỳ-khưu-ni, đã tạo ra hội chúng thứ ba của Đức Thế Tôn và trở thành nhân duyên cho hội chúng thứ tư.
Sace pana bhagavato janetti mahāmāyā devī dhareyya, evametā cubhopi khattiyabhaginiyo ekato hutvā imaṃ sāsanaṃ sobheyyuṃ, bhagavā ca mātari bahumānena mātugāmassa sāsane pabbajjaṃ upasampadañca sukheneva anujāneyya, appāyukatāya panassā kasirena nipphannamidanti iminā adhippāyena thero bhagavato santike ‘acchariyaṃ, bhante’tiādimāhā’’ti.
If the Buddha's birth-mother, Mahāmāyādevī, had been alive, these two royal sisters together would have adorned this Sāsana, and the Buddha, out of great respect for his mother, would have easily permitted women to go forth and be ordained in his Sāsana. But because of her short life, this was accomplished with difficulty. With this intention, the Elder said to the Buddha, ' Bhante, it is wonderful,' and so forth."
Nếu Mẫu hậu Mahāmāyā, mẹ ruột của Thế Tôn, còn tại thế, thì cả hai chị em dòng Sát-đế-lợi này sẽ cùng nhau làm rạng rỡ giáo pháp này. Và Thế Tôn, với lòng tôn kính lớn đối với mẫu hậu, sẽ dễ dàng cho phép phụ nữ xuất gia và thọ giới trong giáo pháp. Nhưng vì mẫu hậu đoản mạng, việc này mới thành tựu một cách khó khăn. Với ý này, trưởng lão đã thưa lên Thế Tôn những lời như ‘Thật hy hữu, bạch Thế Tôn’ và vân vân.”
Taṃ akāraṇaṃ.
That is not correct.
Lời nói đó là vô lý.
Bhagavā hi mātuyā vā aññassa vā mātugāmassa attano sāsane pabbajjaṃ anujānanto garukaṃyeva katvā anujānāti, na lahukaṃ ciraṭṭhitikāmatāyāti.
For the Buddha, when he allows his mother or any other woman to go forth in his Sāsana, he always does so by making it difficult, not easily, out of a desire for its long endurance.
Bởi vì, khi Thế Tôn cho phép mẹ mình hay bất kỳ người phụ nữ nào xuất gia trong giáo pháp của Ngài, Ngài đã cho phép một cách nghiêm túc, không hề xem nhẹ, vì Ngài mong muốn giáo pháp được tồn tại lâu dài.
Apare panāhu – ‘‘dasabalacatuvesārajjādike anaññasādhāraṇe anantāparimāṇe buddhaguṇe thero manasi karitvā yā evaṃ mahānubhāvaṃ nāma loke aggapuggalaṃ satthāraṃ kucchinā dasa māse parihari, sā buddhamātā kassaci paricārikā bhavissatīti ayuttamidaṃ.
Others, however, say: "The Elder, reflecting on the Buddha's infinite and immeasurable qualities, such as the ten powers and the four kinds of intrepidity, which are not shared by others, thought: 'It is improper that the Buddha's mother, who bore such a powerful supreme person and teacher in the world in her womb for ten months, should become a mere attendant for anyone.
Một số vị khác lại nói: “Vị trưởng lão đã quán tưởng đến những đức Phật vô lượng vô biên, không ai có thể sánh bằng, như mười lực, bốn vô úy, v.v. Một vị Đạo Sư có uy lực vĩ đại như vậy, một bậc tối thượng trong thế gian, đã được mẹ Ngài mang thai mười tháng trong bụng. Thật không hợp lý nếu cho rằng vị Phật mẫu ấy lại trở thành người hầu của ai đó.
Satthu guṇānucchavikamevetaṃ, yadidaṃ sattāhajāte bhagavati janetti kālaṃ karoti, kālakatā ca tusitesu uppajjatīti acchariyabbhutacittajāto hutvā taṃ attano vitakkuppādanaṃ bhagavato ārocento ‘acchariyaṃ, bhante’tiādivacanaṃ avocā’’ti.
It is indeed in accordance with the Teacher's qualities that his birth-mother passes away when the Buddha is seven days old, and having passed away, she is reborn among the Tusita devas.' Being filled with astonishing and wondrous thoughts, he reported his reflections to the Buddha and uttered the words, ' Bhante, it is wonderful,' and so forth."
Điều này phù hợp với các đức tính của Đạo Sư, đó là khi Thế Tôn mới sinh được bảy ngày, mẹ Ngài qua đời, và sau khi qua đời, bà tái sinh vào cõi trời Tusita. Vị trưởng lão đã sinh lòng kinh ngạc và hoan hỷ trước điều kỳ diệu và phi thường này, rồi trình bày suy nghĩ của mình lên Thế Tôn bằng những lời như ‘Thật hy hữu, bạch Thế Tôn’ và vân vân.”
Satthā pana yasmā sattāhajātesu bodhisattesu bodhisattamātu kālakiriyā dhammatā siddhā, tasmā taṃ dhammataṃ paridīpento ‘‘evametaṃ, ānandā’’tiādimāha.
However, because it is an established rule (dhammatā) that the mothers of Bodhisattas pass away when their Bodhisatta sons are seven days old, the Teacher, in expounding this established rule, said, " It is so, Ānanda," and so forth.
Tuy nhiên, vì việc mẹ của Bồ-tát qua đời khi Bồ-tát mới sinh được bảy ngày là một quy luật tự nhiên đã được chứng minh, nên Đạo Sư đã giải thích quy luật tự nhiên đó bằng những lời như “Này Ānanda, sự việc là như vậy” và vân vân.
Sā panāyaṃ dhammatā yasmā yathā sabbe bodhisattā pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā āyupariyosāne dasasahassacakkavāḷadevatāhi sannipatitvā abhisambodhiṃ pattuṃ manussaloke paṭisandhiggahaṇāya ajjhesitā kāladīpadesakulāni viya janettiyā āyuparimāṇampi oloketvā paṭisandhiṃ gaṇhanti, ayampi bhagavā bodhisattabhūto tatheva tusitapure ṭhito pañca mahāvilokanāni vilokento sattadivasādhikadasamāsaparimāṇaṃ mātuyā āyuparimāṇaṃ paricchinditvā ‘‘ayaṃ mama paṭisandhiggahaṇassa kālo, idāni uppajjituṃ vaṭṭatī’’ti ñatvāva paṭisandhiṃ aggahesi, tasmā sabbabodhisattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇavaseneva veditabbaṃ.
This established rule should be understood as the customary practice of all Bodhisattas. Just as all Bodhisattas, having perfected the Pāramīs, are born in the Tusita city, remain there for their full lifespan, and at the end of their lives, are entreated by the devas of ten thousand world-systems to take rebirth in the human world to attain full awakening, and they choose their time, continent, region, and family, likewise, they also examine their mother's lifespan before taking rebirth. In the same way, this Buddha, when he was a Bodhisatta, residing in the Tusita city and performing the five great observations, determined his mother's lifespan to be ten months and seven days. He understood, "This is the right time for my conception; it is proper to be born now," and only then did he take conception. Therefore, this should be understood as the customary practice of all Bodhisattas.
Quy luật tự nhiên này cần được hiểu theo cách mà tất cả các vị Bồ-tát, sau khi hoàn thành các Ba-la-mật, tái sinh vào cõi trời Tusita, ở đó cho đến hết tuổi thọ. Khi tuổi thọ kết thúc, chư thiên từ mười ngàn thế giới vũ trụ tụ họp lại và thỉnh cầu các Ngài tái sinh vào cõi người để đạt được Chánh Đẳng Giác. Các Ngài sẽ quán xét thời gian, châu lục, xứ sở, và gia đình, cũng như tuổi thọ của mẹ mình, rồi mới thọ thai. Vị Thế Tôn này, khi còn là Bồ-tát, cũng đã ở cõi trời Tusita và quán xét năm đại quán. Ngài đã xác định tuổi thọ của mẹ mình là mười tháng và bảy ngày, rồi biết rằng: “Đây là thời điểm thích hợp để ta thọ thai, bây giờ là lúc nên xuất hiện.” Chỉ sau khi biết như vậy, Ngài mới thọ thai. Do đó, điều này cần được hiểu là một truyền thống được thực hành bởi tất cả các vị Bồ-tát.
Tenāha bhagavā – ‘‘appāyukā hi, ānanda, bodhisattamātaro hontī’’tiādi.
That is why the Buddha said, " For, Ānanda, the mothers of Bodhisattas are short-lived," and so forth.
Vì vậy, Thế Tôn đã dạy: “Này Ānanda, các vị Bồ-tát mẫu thường có tuổi thọ ngắn ngủi” và vân vân.
Tattha kālaṃ karontīti yathāvuttaāyuparikkhayeneva kālaṃ karonti, na vijātapaccayā.
In this context, " kālaṃ karonti" (they pass away) means they pass away due to the exhaustion of their stated lifespan, not due to childbirth.
Ở đây, kālaṃ karontī (qua đời) có nghĩa là các vị ấy qua đời do tuổi thọ đã hết như đã nói, chứ không phải do nguyên nhân sinh con.
Carimattabhāvehi bodhisattehi vasitaṭṭhānaṃ cetiyagharasadisaṃ hoti, na aññesaṃ paribhogārahaṃ, na ca sakkā bodhisattamātaraṃ apanetvā aññaṃ aggamahesiṭṭhāne ṭhapetunti tattakaṃ eva bodhisattamātu āyuppamāṇaṃ hoti, tasmā tadā kālaṃ karonti.
The place where a Bodhisatta resides in his final existence is like a cetiya-shrine; it is not suitable for others to use, nor can anyone remove the Bodhisatta's mother and place another in the position of chief queen. Therefore, the Bodhisatta's mother has that much lifespan, and thus, they pass away at that time.
Nơi mà Bồ-tát cư ngụ trong kiếp cuối cùng giống như một bảo tháp, không thích hợp cho người khác sử dụng. Và không thể loại bỏ Bồ-tát mẫu để đặt người khác vào vị trí hoàng hậu tối thượng. Vì tuổi thọ của Bồ-tát mẫu là như vậy, nên các vị ấy qua đời vào thời điểm đó.
Imameva hi atthaṃ sandhāya mahābodhisattā pañcamaṃ mahāvilokanaṃ karonti.
It is indeed with this meaning in mind that the Great Bodhisattas make the fifth great observation.
Chính vì ý nghĩa này mà các vị Đại Bồ-tát thực hiện đại quán thứ năm.
Katarasmiṃ pana vaye kālaṃ karontīti?
In what age, then, do they pass away?
Vậy các vị ấy qua đời ở tuổi nào?
Majjhimavaye.
In middle age.
Ở tuổi trung niên.
Paṭhamavayasmiñhi sattānaṃ attabhāve chandarāgo balavā hoti, tena tadā sañjātagabbhā itthiyo yebhuyyena gabbhaṃ anurakkhituṃ na sakkonti.
In the first age, the sensual desire for one's own body is strong in beings, and therefore, women who become pregnant at that time are mostly unable to protect the fetus.
Trong tuổi thiếu niên, sự tham ái vào thân thể của chúng sinh rất mạnh mẽ, do đó, những phụ nữ mang thai vào thời điểm đó thường không thể bảo vệ thai nhi.
Gaṇheyyuṃ ce, gabbho bahvābādho hoti.
If they conceive, the fetus becomes afflicted with many diseases.
Nếu họ mang thai, thai nhi sẽ gặp nhiều bệnh tật.
Majjhimavayassa pana dve koṭṭhāse atikkamitvā tatiyakoṭṭhāse vatthu visadaṃ hoti, visade vatthumhi nibbattadārakā arogā honti, tasmā bodhisattamātaro paṭhamavaye sampattiṃ anubhavitvā majjhimavayassa tatiyakoṭṭhāse vijāyitvā kālaṃ karontīti.
However, in middle age, after two portions have passed, the third portion of the womb is pure, and children born from a pure womb are healthy. Therefore, the mothers of Bodhisattas experience prosperity in the first age, give birth in the third portion of middle age, and then pass away.
Tuy nhiên, sau khi vượt qua hai phần ba của tuổi trung niên, đến phần ba cuối cùng, tử cung trở nên thanh tịnh. Những đứa trẻ sinh ra từ tử cung thanh tịnh sẽ không bệnh tật. Do đó, các vị Bồ-tát mẫu, sau khi hưởng thụ hạnh phúc trong tuổi thiếu niên, sẽ sinh con và qua đời vào phần ba cuối cùng của tuổi trung niên.
Tattha ye kecīti aniyamaniddeso.
In this context, " ye kecī" (whoever) is an indefinite designation.
Ở đây, ye keci là một cách chỉ định không xác định.
Bhūtāti nibbattā.
" Bhūtā" (beings) are those who have arisen.
Bhūtā là những chúng sinh đã sinh ra.
Bhavissantīti anāgate nibbattissanti.
" Bhavissantī" (will be) are those who will arise in the future.
Bhavissanti là những chúng sinh sẽ sinh ra trong tương lai.
Vāsaddo vikappattho, apisaddo sampiṇḍanattho.
The word " vā" (or) has the meaning of alternative, and the word " api" (also) has the meaning of summation.
Từ vā có nghĩa là lựa chọn, từ api có nghĩa là bao gồm.
Tena nibbattamānepi saṅgaṇhāti.
Therefore, it also includes those who are presently arising.
Do đó, nó cũng bao gồm những chúng sinh đang được sinh ra.
Ettāvatā atītādivasena tiyaddhapariyāpanne satte anavasesato pariyādiyati.
Thus, it encompasses all beings that belong to the three periods of time (past, present, future) without remainder.
Như vậy, tất cả chúng sinh trong ba thời quá khứ, hiện tại và vị lai đều được bao gồm trọn vẹn.
Apica gabbhaseyyakasattā gabbhato nikkhantakālato paṭṭhāya bhūtā nāma, tato pubbe bhavissanti nāma.
Furthermore, beings born from a womb are called bhūtā from the time they emerge from the womb; before that, they are called bhavissantī.
Hơn nữa, các chúng sinh thai sinh được gọi là bhūtā kể từ khi ra khỏi bụng mẹ; trước đó, chúng được gọi là bhavissanti.
Saṃsedajūpapātikā paṭisandhicittato parato bhūtā nāma, tato pubbe uppajjitabbabhavavasena bhavissanti nāma.
Beings born from moisture and spontaneously arising beings are called bhūtā from the moment of their rebirth-consciousness; before that, they are called bhavissantī in the sense of a future existence that is to arise.
Các chúng sinh thấp sinh và hóa sinh được gọi là bhūtā sau khi tâm tái sinh khởi lên; trước đó, chúng được gọi là bhavissanti theo nghĩa sẽ sinh ra trong kiếp sống sắp tới.
Sabbepi vā paccuppannabhavavasena bhūtā nāma, āyatiṃ punabbhavavasena bhavissanti nāma.
Or, all beings are called bhūtā in the sense of their present existence, and bhavissantī in the sense of future re-existence.
Hoặc, tất cả chúng sinh được gọi là bhūtā theo nghĩa kiếp sống hiện tại, và được gọi là bhavissanti theo nghĩa tái sinh trong tương lai.
Khīṇāsavā bhūtā nāma.
Arahants are called bhūtā.
Các vị A-la-hán được gọi là bhūtā.
Te hi bhūtā eva, na puna bhavissantīti, tadaññe bhavissanti nāma.
For they are bhūtā (existed) and will not exist again; all others are bhavissantī (will exist).
Quả thật, các vị ấy đã sinh ra, và sẽ không sinh ra nữa. Còn những chúng sinh khác ngoài các vị ấy được gọi là bhavissanti.
Sabbe gamissanti pahāya dehanti sabbe yathāvuttabhedā sabbabhavayonigativiññāṇaṭṭhitisattāvāsādivasena anekabhedabhinnā sattā dehaṃ attano sarīraṃ pahāya nikkhipitvā paralokaṃ gamissanti, asekkhā pana nibbānaṃ.
“All will go, abandoning the body”—all beings, manifold in distinction as explained (regarding states of existence, wombs, destinies, consciousness-abodes, and habitations of beings), will abandon and discard their bodies, their own physical forms, and go to the other world. However, the Asekkhās go to Nibbāna.
Sabbe gamissanti pahāya dehaṃ (Tất cả sẽ ra đi, bỏ lại thân này): Tất cả chúng sinh được phân loại như đã nói, với vô số sai biệt theo các cõi, chủng loại, cảnh giới thức, nơi cư ngụ của chúng sinh, v.v., đều sẽ bỏ lại thân thể của mình, từ bỏ thân này và đi đến thế giới bên kia. Riêng các bậc A-la-hán thì đi đến Nibbāna.
Ettha koci acavanadhammo nāma natthīti dasseti.
Hereby it is shown that there is no one not subject to decease.
Điều này cho thấy rằng không có bất kỳ ai không trải qua sự biến đổi.
Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvāti tadetaṃ sabbassa sattassa jāniṃ hāniṃ maraṇaṃ, sabbassa vā sattassa jāniṃ vināsaṃ pabhaṅgutaṃ kusalo paṇḍitajātiko maraṇānussativasena aniccatāmanasikāravasena vā jānitvā.
“The skillful one, having known this entire perishing”—this refers to the perishing, decline, and death of all beings; or, having known the birth, destruction, and fragility of all beings. The skillful one, a wise person, having known this through mindfulness of death (maraṇānussati) or through contemplation of impermanence (aniccatā).
Taṃ sabbajāniṃ kusalo viditvā (Người thiện xảo, sau khi biết sự suy tàn của tất cả): Điều đó có nghĩa là sự suy tàn, mất mát, cái chết của tất cả chúng sinh; hoặc sự sinh ra, sự hoại diệt, sự tan rã của tất cả chúng sinh, được người thiện xảo, người có trí tuệ, biết rõ thông qua sự quán niệm về cái chết hoặc sự quán niệm về vô thường.
Ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyāti vipassanāya kammaṃ karonto ātāpiyasaṅkhātena vīriyena samannāgatattā ātāpiyo catubbidhasammappadhānavasena āraddhavīriyo anavasesamaraṇasamatikkamanūpāyaṃ maggabrahmacariyaṃ careyya, paṭipajjeyyāti attho.
“The ardent one should practice the holy life”—meaning, one who practices the work of insight (vipassanā), being endowed with energy (vīriya) called ardency (ātāpiya), one who is ardent and has aroused energy through the four right efforts (cattāri sammappadhānā), should practice the holy life of the path, which is the means to transcend death completely.
Ātāpiyo brahmacariyaṃ careyyā (Người tinh tấn nên thực hành Phạm hạnh): Có nghĩa là người đang thực hành thiền quán, người có đầy đủ tinh tấn gọi là ātāpiya (nhiệt tâm), người đã khởi phát tinh tấn theo bốn chánh cần, nên thực hành Phạm hạnh là con đường đưa đến vượt qua mọi cái chết còn lại, tức là nên thực hành.
43. Tatiye rājagahe suppabuddho nāma kuṭṭhī ahosīti suppabuddhanāmako eko puriso rājagahe ahosi.
43. In the third (discourse), “ there was a leper named Suppabuddha in Rājagaha”—meaning, there was a man named Suppabuddha in Rājagaha.
43. Trong bài kinh thứ ba, rājagahe suppabuddho nāma kuṭṭhī ahosi (Ở Rājagaha có một người bệnh phong tên Suppabuddha) có nghĩa là có một người tên Suppabuddha ở Rājagaha.
So ca kuṭṭhī kuṭṭharogena bāḷhavidūsitagatto.
And he was a leper, whose body was severely corrupted by leprosy.
Người đó bị bệnh phong, thân thể bị hủy hoại nặng nề bởi bệnh phong.
Manussadaliddoti yattakā rājagahe manussā tesu sabbaduggato.
“ The most wretched among men”—meaning, he was the most distressed among all the people in Rājagaha.
Manussadaliddo (người nghèo nhất trong loài người) có nghĩa là người cùng khổ nhất trong tất cả những người ở Rājagaha.
So hi saṅkārakūṭavatiādīsu manussehi chaḍḍitapilotikakhaṇḍāni sibbitvā paridahati, kapālaṃ gahetvā gharā gharaṃ gantvā laddhaācāmaucchiṭṭhabhattāni nissāya jīvati, tampi pubbe katakammapaccayā na yāvadatthaṃ labhati.
Indeed, he stitched together discarded rags and scraps from rubbish heaps and such, thrown away by people, and wore them. He carried a bowl, went from house to house, and lived by means of the rice-gruel and leftover food he received, but even that he did not obtain sufficiently due to past kamma.
Quả thật, người ấy nhặt những mảnh vải rách bị người ta vứt bỏ ở các đống rác, đường phố, v.v., rồi may vá lại để mặc. Người ấy cầm bát đi từ nhà này sang nhà khác, sống nhờ những thức ăn thừa, nước cơm xin được, nhưng cũng không được như ý muốn do nghiệp đã tạo trong quá khứ.
Tena vuttaṃ ‘‘manussadaliddo’’ti.
Therefore, it is said, “the most wretched among men.”
Vì vậy, có câu nói “người nghèo nhất trong loài người”.
Manussakapaṇoti manussesu paramakapaṇataṃ patto.
“ The most pathetic among men”—meaning, he had reached the utmost pitiable state among men.
Manussakapaṇo (người đáng thương nhất trong loài người) có nghĩa là người đạt đến mức độ đáng thương nhất trong số loài người.
Manussavarākoti manussānaṃ hīḷitaparibhūtatāya ativiya dīno.
“ The most miserable among men”—meaning, he was extremely downtrodden due to being scorned and humiliated by men.
Manussavarāko (người khốn khổ trong loài người) có nghĩa là người vô cùng khốn khổ vì bị người đời khinh miệt và sỉ nhục.
Mahatiyā parisāyāti mahatiyā bhikkhuparisāya ceva upāsakaparisāya ca.
“ By a large assembly”—meaning, by a large assembly of both monastics and lay followers.
Mahatiyā parisāya (với một đại hội chúng) có nghĩa là với một đại hội chúng Tỳ-kheo và hội chúng cư sĩ.
Ekadivasaṃ kira bhagavā mahābhikkhusaṅghaparivāro rājagahaṃ piṇḍāya pavisitvā bhikkhūnaṃ sulabhapiṇḍapātaṃ katvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto katipayabhikkhuparivāro nikkhanto yehi dānaṃ dinnaṃ, tesaṃ upāsakānaṃ avasesabhikkhūnañca āgamanaṃ āgamayamāno antonagareyeva aññatarasmiṃ ramaṇīye padese aṭṭhāsi.
It is said that one day the Bhagavā, accompanied by a great assembly of bhikkhus, entered Rājagaha for alms. Having made it easy for the bhikkhus to obtain alms, after the meal and having returned from the alms-round, the Bhagavā, accompanied by a few bhikkhus, went out. Awaiting the arrival of the lay followers who had given alms and the remaining bhikkhus, he stood in a pleasant spot within the city.
Một hôm, Thế Tôn, với đại chúng Tỳ-kheo vây quanh, vào Rājagaha để khất thực. Sau khi đã tạo điều kiện cho các Tỳ-kheo dễ dàng nhận được vật thực, Ngài đã rời khỏi nơi thọ thực sau bữa ăn. Với một số ít Tỳ-kheo vây quanh, Ngài đứng ở một nơi dễ chịu trong thành phố, chờ đợi các cư sĩ đã cúng dường và các Tỳ-kheo còn lại đến.
Tāvadeva bhikkhū tato tato āgantvā bhagavantaṃ parivāresuṃ, upāsakāpi ‘‘anumodanaṃ sutvā vanditvā nivattissāmā’’ti bhagavantaṃ upasaṅkamiṃsu, mahāsannipāto ahosi.
Just then, bhikkhus came from various places and surrounded the Bhagavā. The lay followers also approached the Bhagavā, thinking, “We will listen to the anumodanā (thanksgiving) and then pay homage and return.” A great gathering occurred.
Ngay lúc đó, các Tỳ-kheo từ khắp nơi đến vây quanh Thế Tôn. Các cư sĩ cũng nghĩ: “Chúng ta sẽ nghe lời tùy hỷ, đảnh lễ rồi trở về,” nên họ đến gần Thế Tôn, tạo thành một đại hội chúng.
Bhagavā nisīdanākāraṃ dassesi.
The Bhagavā indicated that he would sit.
Thế Tôn ra dấu hiệu ngồi xuống.
Tāvadeva buddhārahaṃ āsanaṃ paññāpesuṃ.
Immediately, a seat suitable for the Buddha was prepared.
Ngay lúc đó, họ đã trải một chỗ ngồi xứng đáng cho Đức Phật.
Atha bhagavā asītianubyañjanappaṭimaṇḍitehi dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi virocamānāya byāmappabhāparikkhepasamujjalāya nīlapītalohitodātamañjeṭṭhapabhassarānaṃ vasena chabbaṇṇabuddharaṃsiyo vissajjentiyā anupamāya rūpakāyasiriyā sakalameva taṃ padesaṃ obhāsento tārāgaṇaparivuto viya puṇṇacando bhikkhugaṇaparivuto paññattavarabuddhāsane nisīditvā manosilātale kesarasīho viya sīhanādaṃ nadanto karavīkarutamañjunā brahmassarena dhammaṃ deseti.
Then the Bhagavā, illuminating the entire area with his incomparable physical beauty, adorned with the eighty minor characteristics (anubyañjanā) and the thirty-two major characteristics of a Great Man (mahāpurisalakkhaṇa), radiant with a fathom-wide aura, emitting six-colored Buddha-rays—blue, yellow, red, white, crimson, and brilliant—sat upon the prepared excellent Buddha-seat, surrounded by the assembly of bhikkhus, like a full moon surrounded by a galaxy of stars. Roaring a lion’s roar like a lion on a cinnabar slab, he taught the Dhamma with a sweet, melodious voice like that of a karavīka bird.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn, được trang sức bằng tám mươi tướng phụ tốt đẹp và ba mươi hai tướng đại nhân, rực rỡ với vầng hào quang một tầm chiếu sáng rực rỡ khắp nơi, phóng ra sáu sắc quang Phật (nīla, pīta, lohita, odāta, mañjeṭṭha, pabhassara) với vẻ đẹp thân thể vô song, chiếu sáng toàn bộ khu vực đó, giống như mặt trăng tròn được bao quanh bởi các vì sao, Ngài được Tăng chúng Tỳ-kheo vây quanh, ngồi trên chỗ ngồi tối thượng đã được trải sẵn cho Đức Phật, rồi giống như một con sư tử có bờm gầm lên tiếng gầm sư tử trên phiến đá màu chu sa, Ngài thuyết pháp với giọng Phạm âm êm ái như tiếng chim Karavīka.
Bhikkhūpi kho appicchā santuṭṭhā pavivittā asaṃsaṭṭhā āraddhavīriyā pahitattā codakā pāpagarahino vattāro vacanakkhamā sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā vimuttisampannā vimuttiñāṇadassanasampannā meghavaṇṇaṃ paṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā suvammitā viya gandhahatthino bhagavantaṃ parivāretvā ohitasotā dhammaṃ suṇanti.
The bhikkhus, indeed, were of few wishes, contented, secluded, unentangled, ardent in effort, resolute, reprovers of evil, teachers who were patient of speech, endowed with moral conduct (sīla), endowed with concentration (samādhi), endowed with wisdom (paññā), endowed with liberation (vimutti), and endowed with the knowledge and vision of liberation (vimuttiñāṇadassana). They wore robes made of rags, the color of clouds, and listened to the Dhamma attentively, like well-trained perfumed elephants, surrounding the Bhagavā.
Các Tỳ-kheo cũng, với ít dục vọng, biết đủ, sống viễn ly, không giao du, tinh tấn, có ý chí kiên định, biết khiển trách, quở trách điều ác, biết khuyên dạy, dễ nghe lời, đầy đủ giới hạnh, đầy đủ định, đầy đủ tuệ, đầy đủ giải thoát, đầy đủ giải thoát tri kiến, khoác lên mình y phấn tảo màu mây, giống như những con voi chúa được thuần hóa tốt, vây quanh Đức Thế Tôn, lắng tai nghe pháp.
Upāsakāpi suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā pubbaṇhasamayaṃ mahādānāni pavattetvā gandhamālādīhi bhagavantaṃ pūjetvā vanditvā bhikkhusaṅghassa nipaccakāraṃ dassetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca parivāretvā saṃyatahatthapādā ohitasotā sakkaccaṃ dhammaṃ suṇanti.
The lay followers, wearing pure garments, with pure upper robes respectfully placed over their shoulders, having offered great donations in the morning, honored the Bhagavā with perfumes, flowers, and so forth. Having paid homage, and shown reverence to the Saṅgha of bhikkhus, they surrounded the Bhagavā and the Saṅgha of bhikkhus, with restrained hands and feet, and listened to the Dhamma earnestly and attentively.
Các cư sĩ cũng, mặc y phục sạch sẽ, khoác y thượng sạch sẽ, vào buổi sáng đã thực hành các đại thí, cúng dường Đức Thế Tôn bằng hương hoa và các vật phẩm khác, đảnh lễ, bày tỏ lòng tôn kính đối với Tăng chúng Tỳ-kheo, rồi vây quanh Đức Thế Tôn và Tăng chúng Tỳ-kheo, với tay chân trang nghiêm, lắng tai cung kính nghe pháp.
Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena bhagavā mahatiyā parisāya parivuto dhammaṃ desento nisinno hotī’’ti.
Therefore, it is said: “ Now at that time the Bhagavā was seated, surrounded by a large assembly, teaching the Dhamma.”
Vì vậy, đã được nói rằng: “Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đang ngồi thuyết pháp, được một đại chúng vây quanh.”
Suppabuddho pana jighacchādubbalyapareto ghāsapariyesanaṃ caramāno antaravīthiṃ otiṇṇo dūratova taṃ mahājanasannipātaṃ disvā, ‘‘kiṃ nu kho ayaṃ mahājanakāyo sannipatito, addhā ettha bhojanaṃ dīyati maññe, appeva nāmettha gatena kiñci khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā laddhuṃ sakkā’’ti sañjātābhilāso tattha gantvā addasa bhagavantaṃ pāsādikaṃ dassanīyaṃ pasādanīyaṃ uttamadamathasamathamanuppattaṃ dantaṃ guttaṃ santindriyaṃ susamāhitaṃ tāya parisāya parivutaṃ dhammaṃ desentaṃ, disvāna purimajātisambhatāya paripakkāya upanissayasampattiyā codiyamāno ‘‘yaṃnūnāhampi dhammaṃ suṇeyya’’nti parisapariyante nisīdi.
Suppabuddha, however, overcome by hunger and weakness, searching for food, entered an inner street. Seeing that great gathering of people from afar, he thought, “Why has this great multitude gathered? Surely, food is being given here, I imagine. Perhaps, if I go there, I might be able to get some hard food or soft food.” Having conceived this desire, he went there and saw the Bhagavā, who was beautiful, lovely, inspiring, who had attained the highest training and tranquility, who was restrained, guarded, with tranquil faculties, well-composed, teaching the Dhamma, surrounded by that assembly. Having seen him, and being urged by his mature supporting condition (upanissaya-sampatti), accumulated in previous births, he thought, “Perhaps I too should listen to the Dhamma,” and sat down at the edge of the assembly.
Còn Suppabuddha, vì bị đói và suy yếu hành hạ, đang tìm kiếm thức ăn, đi vào giữa đường phố, từ xa nhìn thấy đại chúng tụ họp đó, nghĩ: “Tại sao đại chúng này lại tụ họp? Chắc hẳn ở đây có bố thí thức ăn. Có lẽ nếu mình đến đó, mình có thể nhận được một chút đồ ăn hay thức uống nào đó,” với lòng ham muốn trỗi dậy, anh ta đến đó và nhìn thấy Đức Thế Tôn, Ngài có vẻ ngoài khả ái, đáng kính, đáng tin cậy, đã đạt đến sự an tịnh và tự chế tối thượng, đã được chế ngự, được bảo vệ, có các căn thanh tịnh, tâm an định, đang thuyết pháp được chúng hội đó vây quanh. Sau khi nhìn thấy, được thúc đẩy bởi sự thành tựu của duyên lành đã tích lũy từ những kiếp trước, anh ta nghĩ: “Ước gì mình cũng được nghe pháp,” rồi ngồi xuống một góc của chúng hội.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘addasā kho suppabuddho kuṭṭhī…pe… tattheva ekamantaṃ nisīdi ‘ahampi dhammaṃ sossāmī’’’ti.
It is with reference to this that it is said: “ Then Suppabuddha the leper saw… and sat down at one side, thinking, ‘I too will listen to the Dhamma.’”
Liên quan đến điều đó, đã được nói rằng: “Thật vậy, Suppabuddha, người mắc bệnh phong… (vân vân)… đã ngồi xuống một bên ở đó, (nghĩ) ‘Tôi cũng sẽ nghe pháp.’”
Sabbāvantanti sabbāvatiṃ hīnādisabbapuggalavataṃ, tattha kiñcipi anavasesetvāti attho.
“ The entire (assembly)” means all individuals, high and low, without omitting anyone in that assembly; that is the meaning.
Sabbāvantaṃ có nghĩa là tất cả chúng hội, bao gồm tất cả mọi người từ thấp kém đến cao quý, không bỏ sót bất kỳ ai ở đó.
‘‘Sabbavanta’’ntipi paṭhanti.
Some also read “Sabbavantaṃ.”
Người ta cũng đọc là “Sabbavantaṃ.”
Cetasāti buddhacakkhusampayuttacittena.
“ With his mind” means with a mind endowed with the Buddha-eye.
Cetasā có nghĩa là bằng tâm đi kèm với Phật nhãn.
Cittasīsena hi ñāṇaṃ niddiṭṭhaṃ, tasmā āsayānusayañāṇena indriyaparopariyattañāṇena cāti attho.
Indeed, knowledge is indicated by the term ‘mind’ (citta); therefore, it means with the knowledge of inclinations and underlying tendencies (āsayānusaya-ñāṇa) and the knowledge of the superiority and inferiority of faculties (indriya-paropariyatta-ñāṇa).
Thật vậy, trí tuệ được chỉ định bằng tâm, do đó có nghĩa là bằng trí tuệ về khuynh hướng và tùy miên, và trí tuệ về sự hơn kém của các căn.
Ceto paricca manasākāsīti tassā parisāya cittaṃ paccekaṃ paricchinditvā manasi akāsi te volokesi.
“ Having surveyed their minds, he comprehended with his own mind”—meaning, having individually discerned the mind of that assembly, he mentally perceived them, he surveyed them.
Ceto paricca manasākāsi có nghĩa là Ngài đã quán sát từng tâm của chúng hội đó và ghi nhớ chúng.
Bhabbo dhammaṃ viññātunti maggaphaladhammaṃ adhigantuṃ samattho, upanissayasampannoti attho.
“ Is capable of understanding the Dhamma”—meaning, he is able to attain the Dhamma of the path and its fruit (magga-phala-dhamma); he is endowed with supporting conditions (upanissaya-sampanna); that is the meaning.
Bhabbo dhammaṃ viññātuṃ có nghĩa là có khả năng chứng đắc pháp đạo quả, tức là có đầy đủ duyên lành.
Etadahosīti ayaṃ suppabuddho kiñcāpi tagarasikhimhi paccekabuddhe aparajjhitvā īdiso jāto, maggaphalūpanissayo panassa paṃsupaṭicchannasuvaṇṇanikkhaṃ viya antohadayeyeva vijjotati, tasmā suviññāpiyoti idaṃ ahosi.
“ This occurred to him”—this Suppabuddha, although he was born in such a state, afflicted with leprosy, having offended a Paccekabuddha named Tagarasikhī, his supporting condition for the path and its fruit shines within his heart like a gold coin covered in dust. Therefore, he is easy to teach. This thought occurred to him.
Etadahosi có nghĩa là ý nghĩ này đã khởi lên: “Mặc dù Suppabuddha này đã sinh ra trong tình trạng như vậy do đã phạm lỗi với vị Độc Giác Phật tên Tagarasikhī, nhưng duyên lành cho đạo quả của anh ta vẫn tỏa sáng trong tâm như một đồng tiền vàng được phủ bụi. Do đó, anh ta rất dễ hiểu (pháp).”
Tenāha – ‘‘ayaṃ kho idha bhabbo dhammaṃ viññātu’’nti.
Therefore, it is said: “ This one here is capable of understanding the Dhamma.”
Vì vậy, Ngài đã nói: “Thật vậy, người này ở đây có khả năng hiểu pháp.”
Dānakathanti idaṃ nāma sukhānaṃ nidānaṃ, sampattīnaṃ mūlaṃ, bhogānaṃ patiṭṭhā, visamagatassa tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ, idhalokaparalokesu dānasadiso avassayo patiṭṭhā ālambanaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi.
The Discourse on Generosity (Dānakathā) is indeed the root cause of happinesses, the foundation of accomplishments, the basis of wealth, a protector, a refuge, a destination, a final resort for one who has gone astray. In this world and the next, there is no support, no foundation, no object of reliance, no protector, no refuge, no destination, no final resort like generosity.
Dānakathaṃ có nghĩa là bài pháp về sự bố thí. Bố thí là cội nguồn của mọi hạnh phúc, là gốc rễ của mọi thành tựu, là nền tảng của mọi tài sản, là nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi đến, nơi trú ẩn cho người đang gặp khó khăn. Ở đời này và đời sau, không có nơi nương tựa, nền tảng, chỗ dựa, nơi ẩn náu, nơi đến, nơi trú ẩn nào sánh bằng bố thí.
Idañhi avassayaṭṭhena ratanamayasīhāsanasadisaṃ, patiṭṭhānaṭṭhena mahāpathavisadisaṃ, ālambanaṭṭhena ālambanarajjusadisaṃ, dukkhanittharaṇaṭṭhena nāvāsadisaṃ, samassāsanaṭṭhena saṅgāmasūro, bhayaparittāṇaṭṭhena suparikhāparikkhittanagaraṃ, maccheramalādīhi anupalittaṭṭhena padumaṃ, tesaṃ nidahanaṭṭhena jātavedo, durāsadaṭṭhena āsīviso, asantāsaṭṭhena sīho, balavantaṭṭhena hatthī, abhimaṅgalasammataṭṭhena setausabho, khemantabhūmisampāpanaṭṭhena valāhako assarājā.
Indeed, in the sense of a support, it is like a jewel-throne; in the sense of a foundation, it is like the great earth; in the sense of an object of reliance, it is like a supporting rope; in the sense of extricating from suffering, it is like a boat; in the sense of comforting, it is a hero in battle; in the sense of safeguarding from danger, it is a well-fortified city surrounded by a moat; in the sense of being undefiled by the defilement of avarice and so forth, it is a lotus; in the sense of burning those (defilements), it is a forest fire; in the sense of being unapproachable, it is a venomous snake; in the sense of fearlessness, it is a lion; in the sense of strength, it is an elephant; in the sense of being considered greatly auspicious, it is a white bull; in the sense of leading to the land of safety, it is the king of horses, Valāhaka.
Thật vậy, bố thí, theo nghĩa là nơi nương tựa, giống như ngai vàng sư tử bằng ngọc; theo nghĩa là nền tảng, giống như đại địa; theo nghĩa là chỗ dựa, giống như sợi dây để nắm; theo nghĩa là thoát khỏi khổ đau, giống như con thuyền; theo nghĩa là an ủi, giống như dũng sĩ trong trận chiến; theo nghĩa là bảo vệ khỏi nguy hiểm, giống như thành phố được bao quanh bởi hào sâu; theo nghĩa là không bị ô nhiễm bởi keo kiệt và các cấu uế khác, giống như hoa sen; theo nghĩa là thiêu đốt chúng, giống như lửa; theo nghĩa là khó tiếp cận, giống như rắn độc; theo nghĩa là không sợ hãi, giống như sư tử; theo nghĩa là mạnh mẽ, giống như voi; theo nghĩa là được coi là điềm lành, giống như bò đực trắng; theo nghĩa là dẫn đến vùng đất an toàn, giống như vua ngựa Valāhaka.
Dānañhi loke rajjasiriṃ deti, cakkavattisampattiṃ sakkasampattiṃ mārasampattiṃ brahmasampattiṃ sāvakapāramīñāṇaṃ paccekabodhiñāṇaṃ sammāsambodhiñāṇaṃ detīti evamādidānaguṇappaṭisaṃyuttakathaṃ.
Generosity in the world bestows the glory of kingship, the accomplishment of a Universal Monarch, the accomplishment of Sakka, the accomplishment of Māra, the accomplishment of Brahmā, the knowledge of a disciple’s perfection, the knowledge of a Paccekabuddha, the knowledge of a Perfectly Enlightened Buddha—such is the discourse connected with the virtues of generosity.
Thật vậy, bố thí mang lại vinh quang vương quyền trong thế gian, mang lại sự thành tựu của Chuyển Luân Vương, sự thành tựu của chư Thiên, sự thành tựu của chư Thiên Ma, sự thành tựu của chư Thiên Phạm Thiên, trí tuệ Ba-la-mật của Thanh Văn, trí tuệ Độc Giác Bồ-đề, trí tuệ Chánh Đẳng Chánh Giác, v.v. Đây là bài pháp liên quan đến các phẩm chất của bố thí.
Yasmā pana dānaṃ dento sīlaṃ samādātuṃ sakkoti, tasmā dānakathānantaraṃ sīlakathaṃ kathesi.
However, because one who gives generosity is able to undertake morality, after the discourse on generosity, he spoke the discourse on morality.
Vì người bố thí có thể thọ trì giới, nên sau bài pháp về bố thí, Ngài đã thuyết bài pháp về giới.
Sīlakathanti sīlaṃ nāmetaṃ sattānaṃ avassayo patiṭṭhā ālambanaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ.
The Discourse on Morality (Sīlakathā): Morality is indeed a support, a foundation, an object of reliance, a protector, a refuge, a destination, a final resort for beings.
Sīlakathaṃ có nghĩa là bài pháp về giới. Giới là nơi nương tựa, nền tảng, chỗ dựa, nơi ẩn náu, nơi đến, nơi trú ẩn của chúng sinh.
Idhalokaparalokasampattīnañhi sīlasadiso avassayo patiṭṭhā ālambanaṃ tāṇaṃ leṇaṃ gati parāyaṇaṃ natthi, sīlālaṅkārasadiso alaṅkāro, sīlapupphasadisaṃ pupphaṃ, sīlagandhasadiso gandho natthi, sīlālaṅkārena hi alaṅkataṃ sīlakusumapiḷandhitaṃ sīlagandhānulittaṃ sadevako loko olokento tittiṃ na gacchatīti evamādīhi sīlaguṇappaṭisaṃyuttakathaṃ.
Indeed, for the accomplishments of this world and the next, there is no support, no foundation, no object of reliance, no protector, no refuge, no destination, no final resort like morality; no adornment like the adornment of morality; no flower like the flower of morality; no fragrance like the fragrance of morality. Indeed, the world with its devas, beholding a person adorned with the adornment of morality, wearing the flower of morality, anointed with the fragrance of morality, is never satiated—such is the discourse connected with the virtues of morality.
Thật vậy, đối với sự thành tựu ở đời này và đời sau, không có nơi nương tựa, nền tảng, chỗ dựa, nơi ẩn náu, nơi đến, nơi trú ẩn nào sánh bằng giới; không có trang sức nào sánh bằng trang sức giới; không có hoa nào sánh bằng hoa giới; không có hương nào sánh bằng hương giới. Thật vậy, thế gian cùng với chư Thiên, khi nhìn thấy người được trang sức bằng trang sức giới, được cài hoa giới, được xức hương giới, cũng không bao giờ chán đủ. Đây là bài pháp liên quan đến các phẩm chất của giới như vậy.
Idaṃ pana sīlaṃ nissāya ayaṃ saggo labbhatīti dassetuṃ sīlānantaraṃ saggakathaṃ kathesi.
To show that this heaven is attained by relying on this morality, after morality, he spoke the discourse on heaven.
Để chỉ ra rằng cõi trời này có thể đạt được nhờ nương vào giới, sau bài pháp về giới, Ngài đã thuyết bài pháp về cõi trời.
Saggakathanti saggo nāma iṭṭho kanto manāpo, niccamettha kīḷā niccasampattiyo labbhanti, cātumahārājikā devā navutivassasatasahassāni dibbasukhaṃ dibbasampattiṃ paṭilabhanti, tāvatiṃsā tisso vassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassānīti evamādisaggaguṇappaṭisaṃyuttakathaṃ.
The Discourse on Heaven (Saggakathā) means heaven is desirable, pleasing, delightful. There, enjoyment is constant; constant accomplishments are attained. The devas of the Cātumahārājika realm experience divine happiness and divine accomplishments for ninety hundred thousand years. The Tāvatiṃsā devas for three crores of years and sixty hundred thousand years—such is the discourse connected with the virtues of heaven.
Saggakathaṃ có nghĩa là bài pháp về cõi trời. Cõi trời là nơi đáng mong muốn, đáng yêu thích, đáng hài lòng; ở đó luôn có trò vui và sự thành tựu. Chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương hưởng thụ hạnh phúc và sự thành tựu của chư Thiên trong chín mươi ngàn năm. Chư Thiên Tam Thập Tam Thiên hưởng thụ hạnh phúc và sự thành tựu của chư Thiên trong ba mươi triệu và sáu trăm ngàn năm. Đây là bài pháp liên quan đến các phẩm chất của cõi trời như vậy.
Saggasampattiṃ kathentānañhi buddhānaṃ mukhaṃ nappahoti.
Indeed, the mouths of Buddhas, when speaking of the accomplishments of heaven, are insufficient.
Thật vậy, miệng của chư Phật không đủ để nói về sự thành tựu của cõi trời.
Vuttampi cetaṃ ‘‘anekapariyāyena kho ahaṃ, bhikkhave, saggakathaṃ katheyya’’ntiādi.
And it was also said, “In many ways, Bhikkhus, I could speak of heaven,” and so on.
Điều này cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết về cõi trời bằng nhiều phương cách khác nhau,” v.v.
Evaṃ hetunā saddhiṃ saggakathāya palobhetvā puna hatthiṃ alaṅkaritvā tassa soṇḍaṃ chindanto viya ‘‘ayampi saggo anicco adhuvo, na ettha chandarāgo kātabbo’’ti dassanatthaṃ ‘‘appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā, ādīnavo ettha bhiyyo’’tiādinā (ma. ni. 1.177; 2.42) nayena kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ kathesi.
Thus, having enticed them with the discourse on heaven, he then, as if adorning an elephant and then cutting off its trunk, taught the drawbacks, defilements, and impurity of sensual pleasures by saying, “Sensual pleasures are of little satisfaction, full of suffering, full of vexation, and the danger in them is greater,” and so forth, to show that “this heaven too is impermanent and unstable, and no passionate desire should be made for it.”
Sau khi dụ dỗ chúng sinh bằng bài pháp về cõi trời cùng với nguyên nhân, rồi lại giống như trang sức cho con voi rồi chặt vòi của nó, để chỉ ra rằng “cõi trời này cũng vô thường, không bền vững, không nên có tham ái ở đó,” Ngài đã thuyết về sự nguy hiểm, sự thấp kém, và sự ô nhiễm của các dục lạc bằng cách nói: “Các dục lạc có ít vị ngọt, nhiều khổ đau, nhiều phiền não, và sự nguy hiểm ở đó còn nhiều hơn,” v.v.
Tattha ādīnavanti dosaṃ.
Here, ādīnava means fault.
Trong đó, ādīnava có nghĩa là lỗi lầm.
Okāranti lāmakasabhāvaṃ, aseṭṭhehi sevitabbaṃ seṭṭhehi na sevitabbaṃ nihīnasabhāvanti attho.
Okāra means meanness, the meaning being a low quality to be indulged in by the ignoble, not to be indulged in by the noble.
Okāra có nghĩa là bản chất thấp kém, tức là bản chất hèn hạ, đáng được những người thấp kém thực hành và không đáng được những người cao quý thực hành.
Saṃkilesanti tehi sattānaṃ saṃsāre saṃkilissanaṃ.
Saṃkilesa means the defilement of beings in saṃsāra by them.
Saṃkilesa có nghĩa là sự ô nhiễm của chúng sinh trong luân hồi do những điều đó.
Tenāha – ‘‘kilissanti vata bho sattā’’ti (ma. ni. 2.351).
Therefore, he said, “Indeed, beings are defiled, Venerable Sirs!”
Vì vậy, Ngài đã nói: “Than ôi, chúng sinh thật sự bị ô nhiễm!”
Evaṃ kāmādīnavena tajjetvā nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi pabbajjāya jhānādīsu ca guṇaṃ dīpesi vaṇṇesi.
Having thus intimidated them with the danger of sensual pleasures, he then proclaimed the advantage in renunciation, and revealed and praised the virtue in going forth (pabbajjā) and in jhānas, and so on.
Sau khi đe dọa bằng sự nguy hiểm của các dục lạc như vậy, Ngài đã tuyên bố lợi ích của sự xuất ly, tức là Ngài đã chỉ ra và ca ngợi phẩm chất của sự xuất gia và các thiền định.
Kallacittantiādīsu kallacittanti kammaniyacittaṃ, heṭṭhā pavattitadesanāya assaddhiyādīnaṃ cittadosānaṃ vigatattā uparidesanāya bhājanabhāvūpagamanena kammaniyacittaṃ, kammakkhamacittanti attho.
Among kallacitta, etc., kallacitta means a malleable mind, a mind fit for work, meaning a mind capable of work by having become a vessel for the subsequent teaching, due to the disappearance of mental faults like lack of faith, etc., in the teaching previously given.
Trong các từ như Kallacitta, Kallacitta có nghĩa là tâm có thể hành động (kammaniyacitta), tức là tâm có khả năng thực hiện thiền quán (vipassanā) và các quả đạo (magga-phala) vì đã loại bỏ các lỗi lầm của tâm như sự bất tín, bất tịnh, v.v., đã được trình bày trong giáo lý trước đó, và đã trở thành một nền tảng thích hợp cho giáo lý cao hơn. Đó là ý nghĩa của tâm có khả năng hành động (kammakkhamacitta).
Diṭṭhimānādisaṃkilesavigamena muducittaṃ.
Muducittaṃ (soft mind) due to the removal of defilements such as wrong views and conceit.
Với sự loại bỏ các phiền não như tà kiến (diṭṭhi) và kiêu mạn (māna), tâm trở nên mềm mại (muducitta).
Kāmacchandādivigamena vinīvaraṇacittaṃ.
Vinīvaraṇacittaṃ (mind free from hindrances) due to the removal of sensual desire and so forth.
Với sự loại bỏ tham dục (kāmacchanda) và các triền cái khác, tâm trở nên không có triền cái (vinīvaraṇacitta).
Sammāpaṭipattiyaṃ uḷārapītipāmojjayogena udaggacittaṃ.
Udaggacittaṃ (exalted mind) due to the presence of abundant joy and gladness in right practice.
Với sự kết hợp của hỷ (pīti) và hoan hỷ (pāmojja) cao cả trong sự thực hành đúng đắn (sammāpaṭipatti), tâm trở nên phấn khởi (udaggacitta).
Tattha saddhāsampattiyā pasannacittaṃ, yadā bhagavā aññāsīti sambandho.
There, pasannacittaṃ (clear mind) is due to the accomplishment of faith. The connection is, “when the Blessed One knew.”
Trong đó, nhờ sự thành tựu của đức tin (saddhā), tâm trở nên thanh tịnh (pasannacitta). Điều này liên quan đến khi Đức Thế Tôn biết được.
Atha vā kallacittanti kāmacchandavigamena arogacittaṃ.
Alternatively, kallacittaṃ (malleable mind) is a mind free from sickness, due to the removal of sensual desire.
Hoặc, Kallacitta có nghĩa là tâm không bệnh tật, do đã loại bỏ tham dục (kāmacchanda).
Muducittanti byāpādavigamena mettāvasena akathinacittaṃ.
Muducittaṃ (soft mind) is a mind not harsh, due to the removal of ill-will, by means of loving-kindness.
Muducitta có nghĩa là tâm không cứng nhắc, do đã loại bỏ sân hận (byāpāda) và nhờ lòng từ (mettā).
Vinīvaraṇacittanti uddhaccakukkuccavigamena avikkhipanato na pihitacittaṃ.
Vinīvaraṇacittaṃ (mind free from hindrances) is a mind not obstructed due to non-distraction, by the removal of restlessness and remorse.
Vinīvaraṇacitta có nghĩa là tâm không bị che lấp, không bị phân tán do đã loại bỏ trạo cử (uddhacca) và hối hận (kukkucca).
Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahavasena alīnacittaṃ.
Udaggacittaṃ (exalted mind) is a mind not drooping, by means of proper exertion, due to the removal of sloth and torpor.
Udaggacitta có nghĩa là tâm không bị chìm đắm, do đã loại bỏ hôn trầm (thīna) và thụy miên (middha), nhờ sự tinh tấn (sampaggaha).
Pasannacittanti vicikicchāvigamena sammāpaṭipattiyā adhimuttacittaṃ.
Pasannacittaṃ (clear mind) is a mind inclined towards right practice, due to the removal of doubt.
Pasannacitta có nghĩa là tâm đã quyết định (adhimutta) vào sự thực hành đúng đắn (sammāpaṭipatti), do đã loại bỏ hoài nghi (vicikicchā).
Athāti pacchā.
Atha means afterwards.
Atha có nghĩa là sau đó.
Sāmukkaṃsikāti sāmaṃ ukkaṃsikā attanāva uddharitvā gahitā, sayambhūñāṇena sāmaṃ diṭṭhā, aññesaṃ asādhāraṇāti attho.
Sāmukkaṃsikā means that which is uplifted by oneself, taken up by oneself, seen by one's own self-existent knowledge, meaning it is not common to others.
Sāmukkaṃsikā có nghĩa là tự mình nâng lên, tự mình lấy ra, tự mình thấy bằng trí tuệ tự sinh, không chung với người khác. Đó là ý nghĩa.
Kā ca pana sāti?
And what is that?
Và đó là gì?
Ariyasaccadesanā.
It is the teaching of the Noble Truths (Ariyasacca).
Là giáo lý về các Thánh đế (Ariyasacca).
Tenevāha – ‘‘dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ magga’’nti.
Therefore, he said, “suffering, its origin, its cessation, and the path.”
Chính vì vậy mà Ngài đã nói: “khổ, tập, diệt, đạo”.
Idañhi saccānaṃ sarūpadassanaṃ, tasmā imasmiṃ ṭhāne ariyasaccāni kathetabbāni, tāni sabbākārato vitthārena visuddhimagge (visuddhi. 2.529) vuttānīti tattha vuttanayena veditabbāni.
This is a showing of the nature of the Truths. Therefore, at this point, the Noble Truths should be spoken. They are explained extensively in all aspects in the Visuddhimagga, so they should be understood according to the method stated therein.
Đây là sự trình bày bản chất của các chân lý. Vì vậy, tại chỗ này, các Thánh đế phải được thuyết giảng. Các Thánh đế đó đã được trình bày chi tiết về mọi phương diện trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), nên cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Seyyathāpītiādinā upamāvasena suppabuddhassa kilesappahānaṃ ariyamagguppādañca dasseti.
By the simile starting with Seyyathāpi, etc., he demonstrates Suppabuddha’s abandonment of defilements and the arising of the Noble Path.
Với câu Seyyathāpi và tiếp theo, Đức Thế Tôn đã dùng ví dụ để chỉ ra sự đoạn trừ các phiền não và sự phát sinh của Thánh đạo nơi Suppabuddha.
Apagatakāḷakanti vigatakāḷakaṃ.
Apagatakāḷakaṃ means free from black stains.
Apagatakāḷakaṃ có nghĩa là đã loại bỏ vết bẩn.
Sammadevāti suṭṭhuyeva.
Sammadevā means very well indeed.
Sammadevā có nghĩa là rất tốt.
Rajananti nīlapītalohitamañjeṭṭhādiraṅgajātaṃ.
Rajanaṃ means dye, such as blue, yellow, red, madder, etc.
Rajanaṃ có nghĩa là thuốc nhuộm màu xanh, vàng, đỏ, cánh sen, v.v.
Paṭiggaṇheyyāti gaṇheyya, pabhassaraṃ bhaveyya.
Paṭiggaṇheyyā means would take on, would become radiant.
Paṭiggaṇheyyā có nghĩa là sẽ nhận, sẽ trở nên rực rỡ.
Tasmiṃyeva āsaneti tassaṃyeva nisajjāyaṃ.
Tasmiṃyeva āsane means in that very sitting.
Tasmiṃyeva āsane có nghĩa là ngay tại chỗ ngồi đó.
Etenassa lahuvipassanakatā tikkhapaññatā sukhāpaṭipadā khippābhiññatā ca dassitā honti.
By this, his swift vipassanā, keen insight, easy practice, and quick higher knowledge are shown.
Qua đó, cho thấy rằng vị ấy có thiền quán nhanh chóng, có trí tuệ sắc bén, có sự thực hành an lạc và chứng ngộ nhanh chóng.
Virajaṃ vītamalanti apāyagamanīyarāgarajādīnaṃ abhāvena virajaṃ, anavasesadiṭṭhivicikicchāmalāpagamena vītamalaṃ.
Virajaṃ vītamalaṃ means free from dust (virajaṃ) due to the absence of the dust of craving leading to lower realms, and free from stain (vītamalaṃ) due to the complete removal of the stains of wrong views and doubt.
Virajaṃ vītamalaṃ có nghĩa là không có bụi (virajaṃ) do không còn bụi phiền não như tham ái (rāga) dẫn đến các cõi khổ (apāya), và không có cấu uế (vītamalaṃ) do đã loại bỏ hoàn toàn các cấu uế như tà kiến (diṭṭhi) và hoài nghi (vicikicchā).
Paṭhamamaggavajjhakilesarajābhāvena vā virajaṃ, pañcavidhadussīlamalāpagamena vītamalaṃ.
Alternatively, free from dust (virajaṃ) due to the absence of the dust-like defilements to be overcome by the first path, and free from stain (vītamalaṃ) due to the removal of the five kinds of stains of immorality.
Hoặc, không có bụi (virajaṃ) do không còn bụi phiền não bị Thánh đạo đoạn trừ, và không có cấu uế (vītamalaṃ) do đã loại bỏ cấu uế là năm loại ác giới (dussīla).
Dhammacakkhunti sotāpattimaggo adhippeto.
Dhammacakkhu is intended to mean the Path of Stream-entry (Sotāpatti-magga).
Dhammacakkhu có nghĩa là Thánh đạo Nhập Lưu (Sotāpattimagga).
Tassa uppattiākāradassanatthaṃ ‘‘yaṃkiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti vuttaṃ.
To show the manner of its arising, it is said, “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”
Để chỉ ra cách thức phát sinh của nó, đã nói: “Bất cứ điều gì có tính chất phát sinh, tất cả đều có tính chất diệt tận”.
Tañhi nirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā kiccavasena eva saṅkhatadhamme paṭivijjhantaṃ uppajjati.
For, taking cessation as its object, it arises only by way of function, penetrating the conditioned phenomena.
Thật vậy, nó phát sinh khi lấy sự diệt tận (nirodha) làm đối tượng và thấu hiểu các pháp hữu vi (saṅkhata-dhamma) theo chức năng của chúng.
Evaṃ pana suppabuddho parisapariyante nisinno dhammadesanaṃ sutvā sotāpattiphalaṃ patvā attanā paṭiladdhaguṇaṃ satthu ārocetukāmo parisamajjhaṃ ogāhituṃ avisahanto mahājanassa satthāraṃ vanditvā anugantvā nivattakāle bhagavati vihāraṃ gate sayampi vihāraṃ agamāsi.
Then Suppabuddha, having sat at the edge of the assembly and listened to the discourse, attained the fruit of stream-entry (sotāpatti phala). Wishing to announce his acquired attainment to the Teacher, but unable to enter the middle of the assembly, he waited until the crowd, having paid homage to the Teacher and followed him, returned. When the Blessed One had gone to the monastery, he himself also went to the monastery.
Như vậy, Suppabuddha, người bệnh cùi, ngồi ở rìa hội chúng, sau khi nghe giáo lý và chứng đắc quả Nhập Lưu (Sotāpatti), muốn trình bày phẩm hạnh đã đạt được của mình lên Đức Thế Tôn, nhưng không dám đi vào giữa hội chúng. Khi mọi người đã đảnh lễ Đức Thế Tôn và đi theo một đoạn rồi quay về, Đức Thế Tôn đã vào tịnh xá. Suppabuddha cũng tự mình đi vào tịnh xá.
Tasmiṃ khaṇe sakko devarājā ‘‘ayaṃ suppabuddho kuṭṭhī attanā satthu sāsane paṭiladdhaguṇaṃ pākaṭaṃ kātukāmo’’ti ñatvā ‘‘vīmaṃsissāmi na’’nti gantvā ākāse ṭhito etadavoca – ‘‘suppabuddha tvaṃ manussadaliddo manussakapaṇo manussavarāko, ahaṃ te aparimitaṃ dhanaṃ dassāmi, ‘buddho na buddho, dhammo na dhammo, saṅgho na saṅgho, alaṃ me buddhena, alaṃ me dhammena, alaṃ me saṅghenā’ti vadehī’’ti.
At that moment, Sakka, king of devas, knowing, "This Suppabuddha, the leper, wishes to reveal the attainment he has gained in the Teacher's Dispensation," thought, "I will test him," and going, stood in the sky and spoke thus: "Suppabuddha, you are a destitute man, a wretched man, a miserable man. I will give you immeasurable wealth. Say: 'The Buddha is not the Buddha, the Dhamma is not the Dhamma, the Saṅgha is not the Saṅgha. Enough for me with the Buddha, enough for me with the Dhamma, enough for me with the Saṅgha!'"
Vào lúc đó, Sakka, vua chư thiên, biết rằng “Suppabuddha, người bệnh cùi này, muốn công bố phẩm hạnh đã đạt được trong giáo pháp của Đức Thế Tôn”, liền nghĩ “Ta sẽ thử thách ông ta”, rồi đi đến, đứng trên không trung và nói: “Này Suppabuddha, ngươi là một kẻ nghèo hèn, khốn khổ, đáng thương trong loài người. Ta sẽ ban cho ngươi vô số tài sản. Hãy nói rằng: ‘Phật không phải là Phật, Pháp không phải là Pháp, Tăng không phải là Tăng. Ta không cần Phật, ta không cần Pháp, ta không cần Tăng’ ”.
Atha naṃ so āha ‘‘kosi tva’’nti?
Then he said to him, "Who are you?"
Bấy giờ, Suppabuddha hỏi: “Ông là ai?”
‘‘Ahaṃ sakko devarājā’’ti.
"I am Sakka, king of devas," he replied.
“Ta là Sakka, vua chư thiên.”
‘‘Andhabāla ahirika, tvaṃ mayā saddhiṃ kathetuṃ na yuttarūpo, yo tvaṃ evaṃ avattabbaṃ vadesi, apica maṃ tvaṃ ‘duggato daliddo kapaṇo’ti kasmā vadesi, nanu ahaṃ lokanāthassa orasaputto, nevāhaṃ duggato na daliddo na kapaṇo, atha kho sukhappatto paramena sukhena apāhamasmi mahaddhano’’ti vatvā āha –
"O blind fool, shameless one! It is not proper for you to speak with me, who speak such unutterable words. Moreover, why do you call me 'wretched, destitute, miserable'? Am I not the true son of the Lord of the World? I am neither wretched, nor destitute, nor miserable. Indeed, I have attained happiness, I am endowed with supreme happiness, I am one of great wealth!" Having said that, he further declared:
“Này kẻ ngu si, vô liêm sỉ! Ngươi không xứng đáng nói chuyện với ta, ngươi lại nói những lời không nên nói như vậy. Hơn nữa, tại sao ngươi lại nói ta là kẻ khốn cùng, nghèo hèn, đáng thương? Chẳng phải ta là con ruột của Đấng Thế Tôn, bậc lãnh đạo thế gian sao? Ta không phải là kẻ khốn cùng, không phải là kẻ nghèo hèn, không phải là kẻ đáng thương. Ngược lại, ta đã đạt được hạnh phúc, ta là người giàu có với hạnh phúc tối thượng.” Nói xong, Suppabuddha nói:
Sakko tassa kathaṃ sutvā taṃ antarāmagge ohāya satthu santikaṃ gantvā sabbaṃ taṃ vacanaṃ paṭivacanañca ārocesi.
Sakka, hearing his words, abandoned the path and went to the Teacher, reporting all those words and the responses.
Sakka nghe lời Suppabuddha nói, liền bỏ dở nửa đường, đi đến chỗ Đức Thế Tôn và trình bày tất cả những lời qua tiếng lại đó.
Atha naṃ bhagavā āha – ‘‘na kho sakka sakkā tādisānaṃ satenapi sahassenapi suppabuddhaṃ kuṭṭhiṃ ‘buddho na buddho, dhammo na dhammo, saṅgho na saṅgho’ti kathāpetu’’nti.
Then the Blessed One said to him, "Sakka, it is not possible to make Suppabuddha, the leper, say 'The Buddha is not the Buddha, the Dhamma is not the Dhamma, the Saṅgha is not the Saṅgha' even with a hundred or a thousand such beings as you."
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với Sakka: “Này Sakka, không thể nào, dù với hàng trăm hay hàng nghìn vị như ngươi, có thể khiến Suppabuddha, người bệnh cùi, nói rằng ‘Phật không phải là Phật, Pháp không phải là Pháp, Tăng không phải là Tăng’ ”.
Suppabuddhopi kho kuṭṭhī satthu santikaṃ gantvā satthārā katapaṭisanthāro attanā paṭiladdhaguṇaṃ ārocesi.
And Suppabuddha, the leper, having gone to the Teacher, and having been greeted by the Teacher, reported his acquired attainment.
Suppabuddha, người bệnh cùi, cũng đi đến chỗ Đức Thế Tôn, được Đức Thế Tôn tiếp đón và trình bày phẩm hạnh đã đạt được của mình.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho suppabuddho kuṭṭhī diṭṭhadhammo’’tiādi.
Therefore it was said, " Then Suppabuddha, the leper, had seen the Dhamma" and so on.
Vì vậy, đã nói: “Sau đó, Suppabuddha, người bệnh cùi, đã thấy Pháp” và tiếp theo.
Tattha diṭṭhadhammoti diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo.
Therein, diṭṭhadhammo (has seen the Dhamma) means, "by him the Dhamma of the Noble Truths has been seen."
Trong đó, diṭṭhadhammo có nghĩa là người đã thấy Pháp, tức là Thánh đế (Ariyasacca Dhamma).
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ còn lại cũng vậy.
Tattha ‘‘diṭṭhadhammo’’ti cettha sāmaññavacano dhammasaddo.
In " diṭṭhadhammo," the word "dhamma" is used in a general sense.
Trong đó, từ “dhamma” trong “diṭṭhadhammo” là từ chung.
Dassanaṃ nāma ñāṇadassanato aññampi atthīti taṃ nivattanatthaṃ ‘‘pattadhammo’’ti vuttaṃ.
Since there is seeing other than seeing by knowledge (ñāṇa-dassana), to prevent that, "pattadhammo" (has reached the Dhamma) was said.
Vì sự thấy (dassana) không chỉ là sự thấy bằng trí tuệ (ñāṇadassana) mà còn có những loại thấy khác, nên để loại bỏ ý nghĩa đó, đã nói “pattadhammo” (người đã đạt Pháp).
Patti ca ñāṇasampattito aññāpi vijjatīti tato visesanatthaṃ ‘‘viditadhammo’’ti vuttaṃ.
Since there is also attainment other than attainment by knowledge, to distinguish from that, "viditadhammo" (has understood the Dhamma) was said.
Và vì sự đạt (patti) cũng không chỉ là sự đạt bằng trí tuệ (ñāṇasampatti) mà còn có những loại đạt khác, nên để phân biệt với ý nghĩa đó, đã nói “viditadhammo” (người đã biết Pháp).
Sā panāyaṃ viditadhammatā dhammesu ekadesenāpi hotīti nippadesato viditabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘pariyogāḷhadhammo’’ti vuttaṃ.
But this state of having understood the Dhamma can also be partial, so to show that it is known completely, "pariyogāḷhadhammo" (has penetrated the Dhamma) was said.
Và vì sự biết Pháp (viditadhammatā) này có thể chỉ là một phần nhỏ của các pháp, nên để chỉ ra sự biết toàn diện, đã nói “pariyogāḷhadhammo” (người đã thấu triệt Pháp).
Tenassa yathāvuttaṃ saccābhisambodhaṃyeva dīpeti.
By this, it illuminates precisely the comprehension of the Truths as stated.
Qua đó, chỉ ra sự giác ngộ các Thánh đế (saccābhisambodha) như đã nói.
Maggañāṇañhi ekābhisamayavasena pariññādikiccaṃ sādhentaṃ nippadesenapi pariññeyyadhammaṃ samantato ogāḷhaṃ nāma hoti, na tadaññañāṇaṃ.
For path-knowledge, in the manner of a single realization, while accomplishing the task of full understanding (pariññā), etc., penetrates all around the Dhamma to be fully understood completely, but no other knowledge does.
Thật vậy, trí tuệ Thánh đạo (maggañāṇa), khi hoàn thành các chức năng như sự thấu triệt (pariññā) bằng cách chứng ngộ một lần (ekābhisamaya), sẽ thấu triệt hoàn toàn các pháp cần được thấu triệt (pariññeyyadhamma) mà không bỏ sót bất kỳ phần nào. Không có trí tuệ nào khác làm được điều đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘diṭṭho ariyasaccadhammo etenāti diṭṭhadhammo’’ti.
Therefore, it was said, "by him the Dhamma of the Noble Truths has been seen, thus diṭṭhadhammo."
Vì vậy, đã nói: “Người đã thấy Thánh đế (Ariyasacca Dhamma) là diṭṭhadhammo.”
Tenevāha ‘‘tiṇṇavicikiccho’’tiādi.
For this very reason, it was said, " tiṇṇavicikiccho" (one who has crossed over doubt) and so on.
Chính vì vậy mà đã nói “tiṇṇavicikiccho” (người đã vượt qua hoài nghi) và tiếp theo.
Tattha paṭibhayakantārasadisā soḷasavatthukā ca aṭṭhavatthukā ca tiṇṇā vicikicchā etenāti tiṇṇavicikiccho.
Therein, tiṇṇavicikiccho means, "by him, the doubts, which are sixteen-fold and eight-fold, similar to a fearsome wilderness, have been crossed over."
Trong đó, tiṇṇavicikiccho có nghĩa là người đã vượt qua sự hoài nghi (vicikicchā) với mười sáu đối tượng và tám đối tượng, giống như một con đường nguy hiểm đầy hiểm nguy.
Tato eva pavattiādīsu ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho’’ti evaṃ pavattitā vigatā samucchinnā kathaṃkathā etassāti vigatakathaṃkatho.
For this very reason, his wavering, which manifested as "Is it so, or is it not so?" regarding events etc., has departed and been utterly eradicated, thus vigatakathaṃkatho (one whose perplexity has vanished).
Chính vì vậy, sự nghi ngờ (kathaṃkathā), tức là sự phân vân “có phải vậy không, không phải vậy không” trong các hoạt động, v.v., đã được loại bỏ và đoạn trừ hoàn toàn nơi vị ấy, nên vị ấy được gọi là vigatakathaṃkatho (người không còn nghi ngờ).
Sārajjakarānaṃ pāpadhammānaṃ pahīnattā tappaṭipakkhesu ca sīlādiguṇesu suppatiṭṭhitattā vesārajjaṃ visāradabhāvaṃ veyyattiyaṃ pattoti vesārajjappatto.
Since evil states that cause timidity have been abandoned, and he is well established in their opposing qualities such as morality, he has attained confidence and resoluteness, thus vesārajjappatto (one who has attained confidence).
Do các ác pháp gây ra sự e dè đã được đoạn trừ, và do đã an trú vững chắc trong các đức tính như giới, đối lập với các ác pháp ấy, nên đã đạt được trạng thái không e dè, không sợ hãi, sự khéo léo; vì vậy gọi là Vesārajjappatto (đã đạt được sự vô úy).
Nāssa paro paccayo, na parassa saddhāya ettha vattatīti aparappaccayo.
He has no other support, nor does he proceed here by another's faith, thus aparappaccayo (independent of others).
Đối với người ấy, không có nhân duyên nào khác, không có niềm tin vào người khác tồn tại ở đây; vì vậy gọi là aparappaccayo (không phụ thuộc người khác).
Katthāti āha ‘‘satthusāsane’’ti.
Where? It is said: "in the Teacher's Dispensation."
Ở đâu? Ngài nói: “Trong giáo pháp của bậc Đạo Sư”.
Abhikkantantiādīsu kiñcāpi ayaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpabbhanumodanādīsu anekesu atthesu dissati, idha pana abbhanumodane daṭṭhabbo.
In "Abhikkanta" and so on, although this word abhikkanta appears in many senses such as diminution, beautiful, charming, approving, here it should be understood in the sense of approving.
Trong các từ như “Abhikkanta”, mặc dù từ abhikkanta này được thấy có nhiều nghĩa như sự diệt trừ, sự tốt đẹp, vẻ đẹp tuyệt vời, sự hoan hỷ, v.v., nhưng ở đây nên hiểu là sự hoan hỷ.
Teneva so pasādavasena pasaṃsāvasena ca dvikkhattuṃ vutto, sādhu sādhu, bhanteti vuttaṃ hoti.
For this reason, it was said twice, in the sense of faith and praise, meaning, "Excellent, excellent, Venerable Sir!"
Vì thế, từ ấy được nói hai lần theo nghĩa hoan hỷ và tán thán, tức là “Lành thay, lành thay, bạch Thế Tôn!”
Abhikkantanti vā atikantaṃ atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ, atisundaranti attho.
Or Abhikkantaṃ means exceedingly excellent, exceedingly desirable, exceedingly pleasing, exceedingly beautiful; this is the meaning.
Hoặc Abhikkanta có nghĩa là vượt trội, rất đáng mong muốn, rất vừa ý, tức là rất tốt đẹp.
Tattha ekena abhikkantasaddena bhagavato desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ.
Therein, with one abhikkanta he praises the Blessed One's discourse, and with the other, his own faith.
Ở đây, một từ abhikkanta tán thán lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn, một từ tán thán niềm tin của chính mình.
Ayañhettha adhippāyo – abhikkantaṃ, bhante, yadidaṃ bhagavato dhammadesanā, abhikkantaṃ, bhante, yadidaṃ bhagavato dhammadesanaṃ āgamma mama pasādoti.
This is the intention here: "Excellent, Venerable Sir, is this discourse of the Blessed One; excellent, Venerable Sir, is my faith which arose in dependence on this discourse of the Blessed One."
Đây là ý nghĩa ở đây: “Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời thay lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn! Bạch Thế Tôn, thật tuyệt vời thay niềm tin của con đã phát sinh nhờ lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn!”
Bhagavato eva vā vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato, abhikkantaṃ guṇādhigamanato, tathā saddhāvaḍḍhanato, paññājananato, sātthato, sabyañjanato, uttānapadato, gambhīratthato, kaṇṇasukhato, hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato, aparavambhanato, karuṇāsītalato, paññāvadātato, āpātharamaṇīyato, vimaddakkhamato, suyyamānasukhato, vīmaṃsiyamānahitatoti evamādinayehi thomento padadvayaṃ āha.
Or, praising the Blessed One's words as excellent because they dispel faults, excellent because they lead to the attainment of qualities, and likewise because they increase faith, generate wisdom, are meaningful, well-expressed, easy to understand, profound in meaning, pleasant to hear, heart-stirring, not self-exalting, not disparaging of others, cool with compassion, bright with wisdom, delightful at first hearing, able to withstand scrutiny, pleasant while being listened to, and beneficial when investigated—in these and other ways, he uttered the twofold expression.
Hoặc, lời của Đức Thế Tôn là tuyệt vời vì đã diệt trừ các phiền não, tuyệt vời vì đã đạt được các đức tính, cũng như tuyệt vời vì làm tăng trưởng niềm tin, sinh khởi trí tuệ, có ý nghĩa, có văn chương, lời lẽ rõ ràng, ý nghĩa sâu sắc, êm tai, thấm vào lòng, không tự tán thán, không chê bai người khác, mát mẻ với lòng từ bi, trong sáng với trí tuệ, dễ chịu ngay từ cái nhìn đầu tiên, chịu đựng được sự khảo sát, vui vẻ khi được nghe, lợi ích khi được suy xét; tán thán như vậy bằng hai từ.
Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi.
Beyond that, he praises the discourse itself with four similes.
Từ đó trở đi, Ngài tiếp tục tán thán lời thuyết pháp bằng bốn ví dụ.
Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā.
Therein, nikkujjitaṃ means placed face down, or with its opening downwards.
Ở đây, nikkujjita có nghĩa là đặt úp xuống, hoặc có miệng quay xuống.
Ukkujjeyyāti upari mukhaṃ kareyya.
Ukkujjeyyā means should turn it upwards.
Ukkujjeyyā có nghĩa là lật ngửa lên.
Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādinā chāditaṃ.
Paṭicchannaṃ means covered with grass, leaves, etc.
Paṭicchanna có nghĩa là bị che phủ bởi cỏ, lá, v.v.
Vivareyyāti ugghāṭeyya.
Vivareyyā means should uncover it.
Vivareyyā có nghĩa là mở ra.
Mūḷhassāti disāmūḷhassa.
Mūḷhassa means to one bewildered about directions.
Mūḷhassa có nghĩa là người bị lạc phương hướng.
Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā ‘‘esa maggo’’ti maggaṃ upadiseyya.
Maggaṃ ācikkheyyā means should point out the path, taking one by the hand and saying, "This is the path."
Maggaṃ ācikkheyyā có nghĩa là cầm tay chỉ đường: “Đây là con đường.”
Andhakāreti caturaṅgasamannāgate.
Andhakāre means in utter darkness (lit., darkness endowed with four components).
Andhakāre có nghĩa là trong bóng tối đầy đủ bốn yếu tố.
Ayaṃ tāva padattho.
This is the literal meaning (padattho).
Đây là ý nghĩa của các từ.
Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patiṭṭhitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena, yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānato paṭṭhāya micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena, yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ āvikarontena, yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsanadesanāpajjotadhāraṇena bhagavatā nānānayehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
This is the intended explanation: Just as one would set upright what was overturned, so by raising me, who was averse to the Dhamma and established in non-Dhamma, from non-Dhamma; just as one would reveal what was hidden, so by revealing the Sāsana, which was hidden by the dense thicket of wrong views since the disappearance of the Sāsana of Kassapa the Bhagavā; just as one would point out the way to one who was lost, so by making clear the path to heaven and liberation for me, who was treading the wrong path, the path of wrong views; just as one would hold up an oil lamp in darkness, so by holding up the lamp of teaching that dispels the darkness of delusion which concealed the Buddha and other jewels from me, who was immersed in the darkness of delusion and unable to see them—by the Bhagavā, the Dhamma was proclaimed in various ways, through many methods.
Tuy nhiên, ý nghĩa ở đây được giải thích như sau: Như một người lật ngửa vật bị úp, Đức Thế Tôn đã làm cho con, người quay lưng lại với Chánh pháp và an trú trong tà pháp, thoát khỏi tà pháp. Như một người mở ra vật bị che đậy, Đức Thế Tôn đã mở ra Giáo pháp bị che phủ bởi rừng tà kiến kể từ khi Giáo pháp của Đức Phật Kassapa biến mất. Như một người chỉ đường cho kẻ lạc lối, Đức Thế Tôn đã chỉ rõ con đường đến cõi trời và Niết Bàn cho con, người đang đi trên con đường sai lầm, con đường tà kiến. Như một người cầm đèn dầu trong bóng tối, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp bằng nhiều cách khác nhau, bằng cách cầm đèn thuyết pháp diệt trừ bóng tối vô minh che lấp các bảo vật như Đức Phật, cho con, người đang chìm đắm trong bóng tối vô minh và không nhìn thấy các bảo vật ấy.
Evaṃ desanaṃ thometvā tāya desanāya ratanattaye pasannacitto pasannākāraṃ karonto ‘‘esāha’’ntiādimāha.
Having thus praised the teaching, and with a mind purified by that teaching regarding the Triple Gem, he expressed his purified state and said, “ Esāhaṃ” and so on.
Sau khi tán thán lời thuyết pháp như vậy, với tâm hoan hỷ đối với Tam Bảo nhờ lời thuyết pháp ấy, Ngài bày tỏ sự hoan hỷ bằng cách nói: “Esāhaṃ” (Con đây), v.v.
Tattha esāhanti eso ahaṃ.
Therein, esāhaṃ means “this I am.”
Ở đây, esāhaṃ là eso ahaṃ (con đây).
Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmīti bhagavā me saraṇaṃ parāyaṇaṃ aghassa ghātā, hitassa vidhātāti iminā adhippāyena bhagavantaṃ gacchāmi bhajāmi, evaṃ vā jānāmi bujjhāmīti.
Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi means, “The Bhagavā is my refuge, my ultimate resort, the destroyer of suffering, the bestower of benefit.” With this intention, I approach and devote myself to the Bhagavā, or alternatively, I know and understand thus.
Bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmī có nghĩa là “Đức Thế Tôn là nơi nương tựa, là nơi quy hướng, là Đấng diệt trừ khổ đau, là Đấng ban phước lành của con.” Với ý nghĩa này, con đến với Đức Thế Tôn, con nương tựa Đức Thế Tôn, hoặc con biết, con hiểu như vậy.
Yesañhi dhātūnaṃ gatiattho, buddhipi tesaṃ atthoti.
For those roots that have the meaning of 'going', 'buddhi' (knowing) is also their meaning.
Thật vậy, đối với những căn có nghĩa là “đi”, thì “biết” cũng là một nghĩa của chúng.
Dhammanti adhigatamagge sacchikatanirodhe yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne catūsu apāyesu apatamāne dhāretīti dhammo.
Dhamma means that which upholds individuals who practice as instructed, who have attained the path and realized cessation, preventing them from falling into the four miserable states.
Dhamma (Pháp) có nghĩa là giữ gìn những người thực hành theo lời dạy, đã chứng đắc Thánh đạo, đã chứng ngộ Niết Bàn, không để họ rơi vào bốn khổ cảnh; vì vậy gọi là Dhamma.
So atthato ariyamaggo ceva nibbānañca.
Essentially, it is the Noble Path and Nibbāna.
Về mặt ý nghĩa, đó là Thánh đạo và Niết Bàn.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Bhikkhusaṅghanti diṭṭhisīlasāmaññena saṃhataṃ aṭṭhaariyapuggalasamūhaṃ.
Bhikkhusaṅgha means the assembly of the eight types of noble individuals, united by right view and sīla.
Bhikkhusaṅgha (Tăng đoàn Tỳ-khưu) là nhóm tám bậc Thánh nhân được kết hợp bởi cùng một Chánh kiến và Giới hạnh.
Ettāvatā suppabuddho tīṇi saraṇagamanāni paṭivedesi.
By this much, Suppabuddha declared the three refuges.
Đến đây, Suppabuddha đã tuyên bố ba sự quy y.
Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gatanti ajjataggeti ajjataṃ ādiṃ katvā.
Upāsakaṃ maṃ Bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata means ajjatagge (from today onwards).
Upāsakaṃ maṃ Bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata có nghĩa là ajjatagge (kể từ hôm nay).
‘‘Ajjadagge’’tipi pāṭho, tattha dakāro padasandhikaro, ajja agge ajja ādiṃ katvāti attho.
“Ajjadagge” is also a reading; there, the letter ‘d’ serves as a sandhi connector, meaning “from today onwards.”
Cũng có bản đọc là “Ajjadagge”, ở đó âm “da” là âm nối từ, có nghĩa là “kể từ hôm nay”.
Pāṇupetanti pāṇehi upetaṃ, yāva me jīvitaṃ pavattati, tāva upetaṃ anaññasatthukaṃ tīhi saraṇagamanehi saraṇaṃ gataṃ ratanattayassa upāsanato upāsakaṃ kappiyakārakaṃ maṃ bhagavā upadhāretu jānātūti attho.
Pāṇupetaṃ means endowed with life, for as long as my life continues, endowed with life, having no other teacher, having gone for refuge with the three refuges; the Bhagavā should acknowledge me as an upāsaka, one who attends to the Triple Gem, one who performs suitable services. This is the meaning.
Pāṇupetaṃ có nghĩa là “còn sống”, tức là “chừng nào con còn sống, con vẫn là người quy y không có bậc Đạo Sư nào khác ngoài Đức Phật, đã quy y Tam Bảo bằng ba sự quy y, là một cận sự nam (upāsaka) vì đã phụng sự Tam Bảo, là người thực hành những điều thích hợp. Xin Đức Thế Tôn hãy ghi nhận con, hãy biết con.”
Imassa ca saraṇagamanaṃ ariyamaggādhigameneva nipphannaṃ, ajjhāsayaṃ pana āvikaronto evamāha.
And his taking of refuge was accomplished through the attainment of the Noble Path, but he spoke thus to reveal his aspiration.
Sự quy y này của ông đã được thành tựu bằng sự chứng đắc Thánh đạo, nhưng ông nói như vậy để bày tỏ ý chí của mình.
Pakkanto ca kuṭṭharogābhibhavena chinnahatthapādaṅguli ukkāragatto samantato vissandamānāsavo kaṇḍūtipatipīḷito asuci duggandho jegucchatamo paramakāruññataṃ patto ‘‘nāyaṃ kāyo imassa accantasantassa paṇītatamassa ariyadhammassa ādhāro bhavituṃ yutto’’ti uppannābhisandhinā viya saggasaṃvattaniyena puññakammena okāse kate appāyukasaṃvattaniyena upacchedakena pāpakammena katūpacitena codiyamāno taruṇavacchāya dhenuyā āpatitvā mārito.
Having departed, he, Suppabuddha, afflicted by leprosy, with severed fingers and toes, a body covered in sores, oozing pus and blood all over, tormented by itching, unclean, foul-smelling, most repulsive, having reached a state of extreme wretchedness, was struck and killed by a cow with a young calf. It was as if, with the arising of a strong aspiration, good kamma leading to rebirth in heaven had created an opportunity, while evil kamma, accumulated in the past, leading to a short life and cutting it short, urged him on.
Sau khi rời đi, do bị bệnh phong cùi hoành hành, các ngón tay và ngón chân bị cụt, cơ thể lở loét, mủ và máu chảy ra khắp nơi, bị ngứa ngáy hành hạ, hôi hám, ghê tởm tột độ, rơi vào tình trạng đáng thương hại vô cùng. Có lẽ do một thiện nghiệp dẫn đến cõi trời đã tạo cơ hội, như thể một ý chí đã phát sinh rằng: “Thân thể này không xứng đáng là chỗ nương tựa cho Pháp cao quý và thanh tịnh tuyệt đối của các bậc Thánh.” Nhưng do một ác nghiệp đã tích lũy từ trước, dẫn đến tuổi thọ ngắn ngủi và có khả năng cắt đứt sự sống, thúc đẩy, ông bị một con bò cái có nghé non húc chết.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho acirapakkantaṃ suppabuddhaṃ kuṭṭhiṃ gāvī taruṇavacchā adhipatitvā jīvitā voropesī’’ti.
Therefore, it is said: " Then, not long after Suppabuddha the leper had departed, a cow with a young calf struck him and deprived him of life."
Vì vậy, đã nói: “Rồi, không lâu sau khi Suppabuddha, người phong cùi, rời đi, một con bò cái có nghé non đã húc ông và đoạt mạng sống của ông.”
So kira atīte eko seṭṭhiputto hutvā attano sahāyehi tīhi seṭṭhiputtehi saddhiṃ kīḷanto ekaṃ nagarasobhiniṃ gaṇikaṃ uyyānaṃ netvā divasaṃ sampattiṃ anubhavitvā atthaṅgate sūriye sahāye etadavoca – ‘‘imissā hatthe kahāpaṇasahassaṃ bahukañca suvaṇṇaṃ mahagghāni ca pasādhanāni saṃvijjanti, imasmiṃ vane añño koci natthi, ratti ca jātā, handa imaṃ mayaṃ māretvā sabbaṃ dhanaṃ gahetvā gacchāmā’’ti.
It is said that in a past life, he was a merchant's son who, while playing with three other merchant's sons, took a city courtesan to a park. After enjoying themselves all day, when the sun set, he said to his companions: "In her possession, there is a thousand kahāpaṇas, much gold, and valuable ornaments. There is no one else in this forest, and night has fallen. Come, let us kill her, take all her wealth, and go."
Được biết, trong quá khứ, ông là một con trai của một trưởng giả. Cùng với ba người bạn trưởng giả khác, ông vui đùa với một kỹ nữ thành phố, đưa cô ấy đến một khu vườn và tận hưởng niềm vui suốt cả ngày. Khi mặt trời lặn, ông nói với các bạn: “Trong tay cô ta có một ngàn đồng kahāpaṇa, rất nhiều vàng và những trang sức quý giá. Trong khu rừng này không có ai khác, đêm đã đến. Nào, chúng ta hãy giết cô ta, lấy hết tài sản rồi đi.”
Te cattāropi janā ekajjhāsayā hutvā taṃ māretuṃ upakkamiṃsu.
All four of them, being of one mind, proceeded to kill her.
Cả bốn người đều đồng ý và bắt đầu tìm cách giết cô ta.
Sā tehi māriyamānā ‘‘ime nillajjā nikkaruṇā mayā saddhiṃ kilesasanthavaṃ katvā niraparādhaṃ maṃ kevalaṃ dhanalobhena mārenti, ekavāraṃ tāva maṃ ime mārentu, ahaṃ pana yakkhinī hutvā anekavāraṃ ime māretuṃ samatthā bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā kālamakāsi.
As she was being killed by them, she made a wish: "These shameless, merciless men, after having intimate relations with me, are killing me, an innocent person, merely out of greed for wealth. Let them kill me this one time; I, however, will become a yakkhiṇī and be able to kill them many times over." Having made this wish, she passed away.
Cô gái điếm ấy khi bị chúng giết, đã nguyện rằng: "Những kẻ vô liêm sỉ, vô tình này, sau khi đã giao du dục vọng với ta, nay lại chỉ vì lòng tham của cải mà giết ta vô cớ. Hãy để chúng giết ta một lần này, nhưng ta sẽ trở thành một nữ Dạ-xoa và có thể giết chúng nhiều lần." Sau khi nguyện như vậy, cô đã chết.
Tesu kira eko pakkusāti kulaputto ahosi, eko bāhiyo dārucīriyo, eko tambadāṭhiko coraghātako, eko suppabuddho kuṭṭhī, iti imesaṃ catunnaṃ janānaṃ anekasate attabhāve sā yakkhayoniyaṃ nibbattā gāvī hutvā jīvitā voropesi.
Among them, one was the noble son Pakkusāti, one was Bāhiya Dārucīriya, one was Tambadāṭhika, the executioner, and one was Suppabuddha the leper. Thus, in countless existences of these four men, that courtesan, reborn in the yakkha realm, became a cow and deprived them of life.
Trong số đó, một người là thiện nam tử Pakkusāti, một người là Bāhiya Dārucīriya, một người là tên cướp Tambadāṭhika, và một người là Suppabuddha bị bệnh phong. Như vậy, trong hàng trăm kiếp sống của bốn người này, cô gái ấy đã tái sinh vào loài Dạ-xoa, rồi hóa thành bò cái và tước đoạt mạng sống của họ.
Te tassa kammassa nissandena tattha tattha antarāmaraṇaṃ pāpuṇiṃsu.
As a consequence of that kamma, they met with untimely death in various places.
Do quả báo của nghiệp đó, họ đã chết bất đắc kỳ tử ở nhiều nơi khác nhau.
Evaṃ suppabuddhassa kuṭṭhissa sahasā maraṇaṃ jātaṃ, tena vuttaṃ – ‘‘atha kho acirapakkantaṃ…pe… voropesī’’ti.
Thus, Suppabuddha the leper met with a sudden death. Therefore, it is said: "Then, not long after... deprived him of life."
Như vậy, Suppabuddha bị bệnh phong đã chết một cách đột ngột. Do đó, đã nói: "Khi Người vừa đi khỏi…pe… đã tước đoạt mạng sống."
Avinipātadhammoti vinipatanaṃ vinipāto, nāssa vinipāto dhammoti avinipātadhammo, catūsu apāyesu upapajjanavasena apatanasabhāvoti attho.
Avinipātadhammo means vinipatanaṃ is ruin, vinipāto is ruin. There is no phenomenon of ruin for that stream-enterer, therefore it is avinipātadhammo. The meaning is that it is of a nature not to fall into birth in the four lower realms.
"Bất thối đọa pháp" (Avinipātadhammo) nghĩa là không có sự đọa lạc, không có pháp đọa lạc. Nghĩa là không có bản chất rơi vào bốn cõi khổ (apāya).
Niyatoti dhammaniyāmena sammattaniyāmena niyato.
Niyato means determined by the law (Dhamma), determined by the rightness (sammattaniyāmena).
"Quyết định" (Niyato) nghĩa là được quyết định bởi định luật của Pháp (dhammaniyāma), bởi định luật của Chánh kiến (sammattaniyāma).
Sambodhiparāyaṇoti uparimaggattayasaṅkhātā sambodhi paraṃ ayanaṃ assa gati paṭisaraṇaṃ avassaṃ pattabbanti sambodhiparāyaṇo.
Sambodhiparāyaṇo means that for him, the higher three paths of Sambodhi are the supreme destination, the refuge, which must inevitably be attained. Therefore, he is sambodhiparāyaṇo.
"Hướng đến giác ngộ" (Sambodhiparāyaṇo) nghĩa là sự giác ngộ, tức ba Thánh đạo trên, là nơi đến tối thượng, là chỗ nương tựa, là điều chắc chắn sẽ đạt được của vị ấy.
Etena ‘‘tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti pucchāya bhaddikā eva suppabuddhassa gati, na pāpikāti ayamattho dassito.
By this, regarding the question, "What is his destination, what is his future state?", it is shown that Suppabuddha's destination is indeed good, not bad.
Qua đó, khi được hỏi "Vị ấy sẽ đi về đâu, kiếp sau của vị ấy sẽ như thế nào?", ý nghĩa được chỉ ra là kiếp sau của Suppabuddha là tốt lành, không phải là xấu ác.
Na pana tena sampattā gati, taṃ pana pucchānusandhivasena pakāsetukāmo dhammarājā ettakameva abhāsi.
However, the Dhamma King did not describe the destination he attained but only spoke this much, intending to reveal it through the context of the question.
Tuy nhiên, Đức Pháp Vương (Dhammarājā) chỉ nói đến mức đó, không phải vì vị ấy đã đạt được cảnh giới đó, mà vì muốn làm sáng tỏ điều đó theo mạch câu hỏi.
Passati hi bhagavā ‘‘mayā ettake kathite imissaṃyeva parisati anusandhikusalo eko bhikkhu suppabuddhassa kuṭṭhibhāvadāliddiyakapaṇabhāvānaṃ kāraṇaṃ pucchissati, athāhaṃ tassa taṃ kāraṇaṃ tena pucchānusandhinā pakāsetvā desanaṃ niṭṭhāpessāmī’’ti.
For the Blessed One foresaw, "When I have spoken this much, a certain bhikkhu in this very assembly, skilled in the sequence of questions, will ask the cause of Suppabuddha's leprosy, poverty, and wretchedness. Then I will reveal that cause through the context of his question and conclude the discourse."
Đức Thế Tôn thấy rằng: "Khi Ta nói đến mức này, trong chính hội chúng này, một Tỳ-khưu khéo léo trong việc liên kết sẽ hỏi về nguyên nhân của việc Suppabuddha bị bệnh phong, nghèo khổ và đáng thương. Sau đó, Ta sẽ làm sáng tỏ nguyên nhân đó theo mạch câu hỏi của vị ấy và kết thúc bài thuyết pháp."
Tenevāha – ‘‘evaṃ vutte aññataro bhikkhū’’tiādi.
For this very reason, it is said: "When this was said, a certain bhikkhu…" and so on.
Vì lẽ đó, đã nói: "Khi được nói như vậy, một Tỳ-khưu khác" vân vân.
Tattha hetūti asādhāraṇakāraṇaṃ, sādhāraṇakāraṇaṃ pana paccayoti, ayametesaṃ viseso.
Here, hetū means a non-common cause, while a common cause is paccayo. This is the distinction between them.
Ở đây, "nhân" (hetū) là nguyên nhân không phổ biến, còn nguyên nhân phổ biến là "duyên" (paccayo). Đó là sự khác biệt giữa chúng.
Yenāti yena hetunā yena paccayena ca.
Yenā means by which cause and by which condition.
"Do đó" (Yenā) nghĩa là do nhân nào và do duyên nào.
Bhūtapubbanti jātapubbaṃ.
Bhūtapubbaṃ means having happened before.
"Đã từng xảy ra" (Bhūtapubbaṃ) nghĩa là đã từng xuất hiện.
Atīte kāle nibbattaṃ taṃ dassetuṃ ‘‘suppabuddho’’tiādi vuttaṃ.
To show that it occurred in the past, " Suppabuddha" and so on was spoken.
Để chỉ ra điều đó đã phát sinh trong quá khứ, đã nói "Suppabuddha" vân vân.
Kadā pana bhūtanti?
But when did it happen?
Vậy, điều đó đã xảy ra khi nào?
Atīte kira anuppanne tathāgate bārāṇasiyā sāmantā ekasmiṃ gāme ekā kuladhītā khettaṃ rakkhati.
In the past, it is said, before the appearance of a Tathāgata, a certain noble daughter protected a field near Bārāṇasī.
Nghe nói, vào thời quá khứ, khi Đức Như Lai chưa xuất hiện, có một con gái nhà lành ở một làng gần Bārāṇasī đang canh giữ ruộng.
Sā ekaṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannacittā tassa pañcahi lājāsatehi saddhiṃ ekaṃ padumapupphaṃ datvā pañca puttasatāni patthesi.
Seeing a Paccekabuddha, her mind became joyful, and she offered him five hundred grains of parched rice and a lotus flower, wishing for five hundred sons.
Cô ấy thấy một vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), tâm hoan hỷ, đã cúng dường một bông hoa sen cùng với năm trăm hạt lúa rang cho vị ấy, và nguyện ước có năm trăm người con trai.
Tasmiṃyeva khaṇe pañcasatā migaluddakā paccekabuddhassa madhuramaṃsaṃ datvā ‘‘etissā puttā bhaveyyāma, tumhehi pattavisesaṃ labheyyāmā’’ti ca patthayiṃsu.
At that very moment, five hundred deer hunters offered delicious meat to the Paccekabuddha and also wished, "May we be her sons, and may we attain the special accomplishment that you have obtained."
Ngay lúc đó, năm trăm người thợ săn hươu cũng cúng dường thịt ngon cho vị Độc Giác Phật và nguyện ước: "Chúng tôi sẽ trở thành con trai của cô ấy, và chúng tôi sẽ đạt được những điều đặc biệt mà Ngài đã nguyện ước."
Sā yāvatāyukaṃ ṭhatvā devaloke nibbattā.
She lived for her entire lifespan and was reborn in a deva world.
Cô ấy sống hết tuổi thọ và tái sinh vào cõi trời.
Tato cutā ekasmiṃ jātassare padumagabbhe nibbatti.
Falling from there, she was reborn in the womb of a lotus in a certain lotus pond.
Sau khi chết từ cõi trời, cô ấy tái sinh trong một búp sen ở một hồ sen tự nhiên.
Tameko tāpaso disvā paṭijaggi.
A certain ascetic saw her and cared for her.
Một vị đạo sĩ thấy cô ấy và chăm sóc.
Tassā vicarantiyā pāduddhāre pāduddhāre bhūmito padumāni uṭṭhahanti.
As she walked about, lotus flowers sprang forth from the ground at every step.
Khi cô ấy đi lại, mỗi bước chân đều làm cho hoa sen mọc lên từ mặt đất.
Eko vanacarako disvā bārāṇasirañño ārocesi.
A certain forest-dweller saw this and reported it to the king of Bārāṇasī.
Một người sống trong rừng thấy vậy và báo cho vua Bārāṇasī.
Rājā taṃ ānetvā aggamahesiṃ akāsi.
The king had her brought and made her his chief queen.
Vua đưa cô ấy về và phong làm hoàng hậu chính.
Tassā kucchiyaṃ gabbho saṇṭhāsi.
A pregnancy then formed in her womb.
Sau đó, cô ấy mang thai.
Mahāpadumakumāro tassā kucchiyaṃ vasi, sesā gabbhamalaṃ nissāya nibbattā, te vayappattā uyyāne padumasare kīḷantā ekekasmiṃ padume nisīditvā paripakkañāṇā saṅkhāresu khayavayaṃ paṭṭhapetvā paccekabodhiṃ pāpuṇiṃsu.
Prince Mahāpaduma resided in her womb, while the rest were born relying on the impurities of the womb. Upon reaching maturity, they played in a lotus pond in the royal park, and sitting on each lotus, with their knowledge fully ripened, they established the rise and fall (of formations) and attained Paccekabodhi.
Hoàng tử Mahāpaduma cư ngụ trong bụng cô ấy, còn những người khác tái sinh nhờ chất thải của bào thai. Khi đến tuổi trưởng thành, họ vui chơi ở hồ sen trong vườn, mỗi người ngồi trên một bông sen, trí tuệ chín muồi, quán chiếu sự sinh diệt của các pháp hữu vi và đạt được quả vị Độc Giác Phật.
Tesaṃ byākaraṇagāthā ahosi –
Their declaration was the stanza:
Kệ thuyết giảng của các vị ấy là:
Evaṃ paccekabodhiṃ abhisambuddhesu tesu pañcasu paccekabuddhasatesu abbhantaro tagarasikhī nāma paccekasambuddho gandhamādanapabbate nandamūlapabbhāre sattāhaṃ nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā sattāhassa accayena nirodhā vuṭṭhito ākāsena āgantvā isigilipabbate otaritvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
Among these five hundred Paccekabuddhas who had attained Paccekabodhi in this manner, Tagarasikhī, a Paccekasambuddha, remained in the attainment of cessation (nirodhasamāpatti) for seven days in the Nandamūla cave on Mount Gandhamādana. After seven days, he arose from cessation, came through the air, descended on Isigili Mountain, dressed himself in the morning, took his bowl and robe, and entered Rājagaha for alms.
Khi năm trăm vị Độc Giác Phật ấy đã chứng ngộ Độc Giác Bồ-đề, trong số đó, vị Độc Giác Phật tên Tagarasikhī đã nhập diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti) trong bảy ngày tại hang Nandamūla trên núi Gandhamādana. Sau bảy ngày, Ngài xuất định, bay trên không trung đến núi Isigili, hạ xuống, đắp y vào buổi sáng, rồi cầm bát và y vào thành Rājagaha để khất thực.
Tasmiñca samaye rājagahe eko seṭṭhiputto mahatā parivārena uyyānakīḷanatthaṃ nagarato nikkhamanto tagarasikhipaccekabuddhaṃ disvā ‘‘ko ayaṃ bhaṇḍukāsāvavasano, kuṭṭhī bhavissati, tathā hi kuṭṭhicīvarena sarīraṃ pārupitvā gacchatī’’ti niṭṭhubhitvā apasabyaṃ katvā pakkāmi.
At that time in Rājagaha, a certain son of a wealthy merchant, accompanied by a large retinue, was leaving the city to play in the park. Seeing the Paccekabuddha Tagarasikhī, he spat and departed, making a counter-clockwise circumambulation, saying, "Who is this person in faded yellow robes? He must be a leper, for he goes about covering his body with a leper's cloth."
Vào thời điểm đó, một con trai trưởng giả ở Rājagaha, cùng với đoàn tùy tùng đông đảo, đang rời thành để vui chơi trong vườn. Khi thấy vị Độc Giác Phật Tagarasikhī, hắn ta nói: "Kẻ này là ai mà mặc y màu vàng nhạt, chắc là người bị bệnh phong, vì hắn ta đắp y như người phong để che thân." Hắn ta nhổ nước bọt và quay lưng đi.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘suppabuddho kuṭṭhī imasmiṃyeva rājagahe…pe… pakkāmī’’ti.
It is with reference to that incident that it is said: "Suppabuddha, the leper, in this very Rājagaha…pe… departed."
Để chỉ điều đó, đã nói: "Suppabuddha bị bệnh phong, ngay tại Rājagaha này…pe… đã quay lưng đi."
Tattha kvāyanti ko ayaṃ.
There, kvāyaṃ means "who is this?".
Ở đây, "kvāyaṃ" nghĩa là kẻ này là ai.
Khuṃsanavasena vadati.
He speaks scornfully.
Nói với ý khinh miệt.
‘‘Kovāya’’ntipi pāḷi.
"Kovāyaṃ" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Kovāyaṃ".
Kuṭṭhīti akuṭṭhiṃyeva taṃ seṭṭhi kuṭṭharogaṃ akkosavatthuṃ pāpento vadati.
Kuṭṭhī means that the merchant, though the Paccekabuddha was not a leper, speaks in a manner that makes leprosy an object of abuse.
"Kuṭṭhī" (người phong) nghĩa là vị trưởng giả ấy gọi vị ấy là người phong, gán cho vị ấy bệnh phong để sỉ nhục, mặc dù vị ấy không bị phong.
Kuṭṭhicīvarenāti kuṭṭhīnaṃ cīvarena.
Kuṭṭhicīvarenā means with the robe of lepers.
"Kuṭṭhicīvarenā" nghĩa là với y phục của người phong.
Yebhuyyena hi kuṭṭhino ḍaṃsamakasasarīsapapaṭibāhanatthaṃ rogapaṭicchādanatthañca yaṃ vā taṃ vā pilotikakhaṇḍaṃ gahetvā pārupati, evamayampīti dasseti.
Indeed, lepers mostly take any old piece of rag to cover their bodies to ward off flies, mosquitoes, and reptiles, and to conceal their disease. It shows that he too was like this.
Vì hầu hết những người phong thường lấy bất kỳ mảnh vải rách nào để che thân, nhằm xua đuổi muỗi, ruồi, rắn rết và che giấu bệnh tật. Điều này cũng chỉ ra rằng vị ấy cũng như vậy.
Paṃsukūlacīvaradharattā vā aggaḷānaṃ anekavaṇṇabhāvena kuṭṭhasarīrasadisoti hīḷento ‘‘kuṭṭhicīvarenā’’ti āha.
Or, because he wore a rag-robe (paṃsukūla-cīvara) and its patches were of various colors, resembling a leper's body, he said "with a leper's cloth" in contempt.
Hoặc vì mặc y phấn tảo (paṃsukūla-cīvara) với nhiều màu sắc khác nhau của các miếng vá, trông giống như thân thể của người phong, nên hắn ta đã khinh miệt mà nói: "Với y phục của người phong."
Niṭṭhubhitvāti kheḷaṃ pātetvā.
Niṭṭhubhitvā means having spat.
"Niṭṭhubhitvā" nghĩa là nhổ nước bọt.
Apasabyato karitvāti paṇḍitā tādisaṃ paccekabuddhaṃ disvā vanditvā padakkhiṇaṃ karonti, ayaṃ pana aviññutāya paribhavena taṃ apasabyaṃ katvā attano apasabyaṃ apadakkhiṇaṃ katvā gato.
Apasabyato karitvā means that wise people, seeing such a Paccekabuddha, would bow down and circumambulate him clockwise. But this person, out of ignorance and contempt, made a counter-clockwise circumambulation (apasabyaṃ) and left, making his own counter-clockwise movement.
"Apasabyato karitvā" nghĩa là những người trí thường đảnh lễ và đi nhiễu hữu (padakkhiṇaṃ) khi thấy một vị Độc Giác Phật như vậy. Nhưng kẻ này, vì ngu dốt và khinh thường, đã quay lưng, đi nhiễu tả (apasabyaṃ) đối với vị ấy.
‘‘Apasabyāmato’’tipi pāṭho.
"Apasabyāmato" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Apasabyāmato".
Tassa kammassāti tagarasikhimhi paccekabuddhe ‘‘kvāyaṃ kuṭṭhī’’ti hīḷetvā niṭṭhubhanaapasabyakaraṇavasena pavattapāpakammassa.
Tassa kammassā refers to that evil deed which occurred through scornfully calling the Paccekabuddha Tagarasikhī "Who is this leper?", spitting, and making a counter-clockwise circumambulation.
"Tassa kammassa" nghĩa là nghiệp ác đã làm đối với vị Độc Giác Phật Tagarasikhī, bằng cách khinh miệt "Kẻ phong này là ai?", nhổ nước bọt và quay lưng đi.
Niraye paccitthāti niraye nirayagginā dayhittha.
Niraye paccitthā means he was burnt by the fire of hell in hell.
"Niraye paccitthā" nghĩa là bị thiêu đốt bởi lửa địa ngục (nirayaggi) trong địa ngục.
‘‘Paccitvā nirayagginā’’tipi paṭhanti.
"Paccitvā nirayagginā" is also read.
Cũng có bản đọc là "Paccitvā nirayagginā".
Tasseva kammassa vipākāvasesenāti yena kammena so niraye paṭisandhiṃ gaṇhi, na taṃ kammaṃ manussaloke vipākaṃ deti.
Tasseva kammassa vipākāvasesenā means that the karma by which he gained rebirth in hell does not yield results in the human world.
"Tasseva kammassa vipākāvasesenā" nghĩa là nghiệp mà vị ấy đã tái sinh vào địa ngục không cho quả ở cõi người.
Yā panassa nānakkhaṇikā cetanā tadā paccekabuddhe vippaṭipajjanavasena pavattā aparāpariyavedanīyabhūtā, sā aparāpariyavedanīyeneva puññakammena manussesu tihetukapaṭisandhiyā dinnāya pavattiyaṃ kuṭṭhibhāvaṃ dāliddiyaṃ paramakāruññataṃ āpādesi.
However, his varied volitions that arose at that time through acting improperly towards the Paccekabuddha, which were of the category of "experiencable in later lives" (aparāpariyavedanīya), caused him to experience leprosy, poverty, and extreme wretchedness in his subsequent existence when a weak kusala kamma, also of the "experiencable in later lives" category, gave him a tihetuka rebirth among humans.
Nhưng những tâm sở (cetanā) khác nhau của vị ấy, phát sinh vào thời điểm đó do hành động sai trái đối với vị Độc Giác Phật, là những nghiệp cảm thọ trong kiếp sau (aparāpariyavedanīya). Khi nghiệp thiện yếu kém cảm thọ trong kiếp sau đã cho quả tái sinh tam nhân (tihetukapaṭisandhi) ở cõi người, thì trong giai đoạn hiện hữu (pavattiyaṃ), nó đã khiến vị ấy bị bệnh phong, nghèo khổ và vô cùng đáng thương.
Taṃ sandhāya kammasabhāgatāvasena ‘‘tasseva kammassa vipākavasesenā’’ti vuttaṃ.
With reference to that, it is said "tasseva kammassa vipākāvasesenā" (as a remaining result of that very karma), in the sense of the similarity of karma.
Để chỉ điều đó, đã nói "tasseva kammassa vipākāvasesenā" (do phần còn lại của quả báo nghiệp đó) theo cách tương đồng với nghiệp.
Sadisepi hi loke tabbohāro diṭṭho yathā taṃ ‘‘sā eva tittirī, tāniyeva osadhānī’’ti.
For in the world, such usage is seen even for similar things, as in "that is the very partridge, those are the very medicines."
Thật vậy, trong thế gian, cách gọi tương tự cũng được thấy, như "Chính là con gà gô đó, chính là những loại thuốc đó."
Ettāvatā ‘‘ko nu kho, bhante, hetū’’ti tena bhikkhunā puṭṭhapañhaṃ vissajjetvā idāni yo ‘‘tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti pubbe bhikkhūhi puṭṭhapañho, taṃ vissajjetuṃ ‘‘so tathāgatappavedita’’ntiādi vuttaṃ.
With this much, having answered the question posed by that bhikkhu, "What, venerable sir, is the cause?", now, to answer the question previously asked by the bhikkhus, "What is his destination, what is his future state?", the phrase "so tathāgatappavedita" and so on was spoken.
Đến đây, sau khi giải đáp câu hỏi mà vị Tỳ-kheo đã hỏi: ‘‘Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào vậy?’’, bây giờ để giải đáp câu hỏi mà các Tỳ-kheo đã hỏi trước đó: ‘‘Vị ấy có quả báo gì, có đời sau như thế nào?’’, Đức Thế Tôn đã nói ‘‘điều được Như Lai tuyên thuyết’’ và các câu tương tự.
Tattha tathāgatappaveditanti tathāgatena bhagavatā desitaṃ akkhātaṃ pakāsitanti tathāgatappaveditaṃ.
There, tathāgatappaveditaṃ means taught, declared, and made known by the Blessed One, the Tathāgata; thus, tathāgatappaveditaṃ.
Trong đó, tathāgatappavedita có nghĩa là được Đức Thế Tôn Như Lai thuyết giảng, được tuyên bố, được công bố. Do đó, nó được gọi là tathāgatappavedita.
Āgammāti adhigantvā, nissāya ñatvā vā.
Āgammā means having understood, having relied upon, or having known.
Āgamma có nghĩa là nương tựa, dựa vào, hoặc biết.
‘‘Tathāgatappavedite dhammavinaye’’tipi pāṭho.
"Tathāgatappavedite dhammavinaye" is also a reading.
Cũng có bản đọc là: “Trong Giáo Pháp và Giới Luật được Như Lai thuyết giảng”.
Saddhaṃ samādiyīti sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto bhagavatā dhammo, suppaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti ratanattayasannissayaṃ pubbabhāgasaddhañceva lokuttarasaddhañcāti duvidhampi saddhaṃ sammā ādiyi.
Saddhaṃ samādiyī means he rightly took up faith of both kinds: the preliminary faith (pubbabhāgasaddhā) and the supramundane faith (lokuttarasaddhā), which depend on the Triple Gem, thinking: "The Blessed One is perfectly enlightened (sammāsambuddho); the Dhamma has been well-proclaimed by the Blessed One; the Saṅgha of the Blessed One's disciples is practicing well (suppaṭipanno)."
Saddhaṃ samādiyī có nghĩa là: Đức Thế Tôn là Bậc Chánh Đẳng Giác, Giáo Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng là khéo léo, Tăng đoàn đệ tử của Đức Thế Tôn là những bậc thực hành chân chánh. Với sự nương tựa vào Tam Bảo như vậy, vị ấy đã thọ trì một cách đúng đắn cả hai loại tín: tín căn bản và tín siêu thế.
Yathā na puna ādātabbā hoti, evaṃ yāva bhavakkhayā gaṇhi, attano cittasantāne uppādesīti attho.
The meaning is that he grasped this faith in such a way that it need not be grasped again, until the destruction of existence, generating it within his own mental continuum.
Nghĩa là, vị ấy đã thọ trì tín cho đến khi chấm dứt hữu, theo cách mà không cần phải thọ trì lại nữa, đã phát sinh tín trong dòng tâm thức của mình.
Sīlaṃ samādiyītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to terms like ‘undertook sīla’.
Đối với Sīlaṃ samādiyī và các từ khác cũng theo cách tương tự.
Sīlanti pubbabhāgasīlena saddhiṃ maggasīlaṃ phalasīlañca.
‘Sīla’ means the sīla of the preliminary stage, together with the sīla of the path and the sīla of the fruit.
Sīla (Giới) ở đây bao gồm giới căn bản, giới của Đạo và giới của Quả.
Sutanti pariyattibāhusaccaṃ paṭivedhabāhusaccañcāti duvidhampi sutaṃ.
‘Suta’ means both kinds of learning: learning by study (pariyattibāhusacca) and learning by penetration (paṭivedhabāhusacca).
Suta (Văn) ở đây bao gồm cả hai loại văn: văn học Pariyatti (kinh điển) và văn học Paṭivedha (thực chứng).
Pariyattidhammāpi hi tena dhammassavanakāle saccappaṭivedhāya sāvakehi yathāladdhappakāraṃ sutā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā cāti.
Indeed, the teachings of the Pariyatti, when heard by the disciples during the time of listening to the Dhamma for the penetration of the truths, become learned, familiarized, contemplated mentally, and thoroughly penetrated by wisdom, just as they were received.
Thật vậy, các pháp Pariyatti cũng đã được các đệ tử lắng nghe, thực hành, quán xét trong tâm và thấu hiểu rõ ràng bằng tuệ giác vào thời điểm nghe pháp để chứng ngộ các Chân lý.
Cāganti paṭhamamaggavajjhakilesābhisaṅkhārānaṃ vossaggasaṅkhātaṃ cāgaṃ, yena ariyasāvakā deyyadhammesu muttacāgā ca honti payatapāṇī vossaggaratā.
‘Cāga’ means the relinquishment (cāga) which consists of giving up the defilements and formations (kilesābhisaṅkhāra) to be abandoned by the first path, by which noble disciples become unreservedly generous with their dispensable possessions, with purified hands, delighting in relinquishment.
Cāga (Bố thí) có nghĩa là sự xả ly các phiền não và hành uẩn bị đoạn diệt bởi Đạo quả thứ nhất, nhờ đó các Thánh đệ tử trở thành những người rộng lượng trong các vật cúng dường, với bàn tay trong sạch, hoan hỷ với sự xả ly.
Paññanti saddhiṃ vipassanāpaññāya maggapaññañceva phalapaññañca.
‘Paññā’ means the wisdom of insight (vipassanāpaññā), together with the wisdom of the path and the wisdom of the fruit.
Paññā (Tuệ) ở đây bao gồm tuệ quán, tuệ Đạo và tuệ Quả.
Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā.
‘After the break-up of the body’ (Kāyassa bhedā) means the abandonment of the aggregates conditioned by clinging (upādinnakkhandha).
Kāyassa bhedā có nghĩa là sự xả bỏ các uẩn bị chấp thủ.
Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhagahaṇā.
‘After death’ (Paraṃ maraṇā) means the taking up of newly arisen aggregates immediately thereafter.
Paraṃ maraṇā có nghĩa là sự thọ nhận các uẩn tái sinh ngay sau đó.
Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā.
Or, ‘after the break-up of the body’ means the cutting off of the life faculty.
Hoặc, kāyassa bhedā có nghĩa là sự đoạn tuyệt của sinh mạng.
Paraṃ maraṇāti cutito uddhaṃ.
‘After death’ means beyond the passing away (cuti).
Paraṃ maraṇā có nghĩa là sau khi chết.
Sugatiṃ saggaṃ lokanti padattayenāpi devalokameva vadati.
The three terms ‘a good bourn, a heavenly world’ refer to the deva world itself.
Cả ba từ sugatiṃ saggaṃ lokaṃ đều chỉ cõi trời.
So hi sampattīnaṃ sobhanattā sundarā gatīti sugati, rūpādīhi visesehi suṭṭhu aggoti saggo, sabbakālaṃ sukhamevettha lokiyati, lujjatīti vā lokoti vuccati.
Indeed, it is called ‘sugati’ (good bourn) because of the beauty of its attainments, a beautiful destination. It is called ‘sagga’ (heaven) because of its excellence in terms of rūpa and other qualities. It is called ‘loka’ because happiness is experienced (lokiyati) there at all times, or because it disintegrates (lujjati).
Cõi ấy được gọi là sugati vì sự tốt đẹp của các thành tựu, là sagga vì sự thù thắng hơn về sắc tướng và các đặc điểm khác, và được gọi là loka vì ở đó luôn luôn có sự an lạc được nhận biết hoặc vì sự an lạc thường xuyên phát sinh (lujjati).
Upapannoti paṭisandhiggahaṇavasena upagato.
‘Was reborn’ (Upapanno) means having attained, in the sense of taking up rebirth.
Upapanno có nghĩa là đã đi đến, theo cách thọ nhận tái sinh.
Sahabyatanti sahabhāvaṃ.
‘Companionship’ (Sahabyataṃ) means the state of being together.
Sahabyataṃ có nghĩa là sự đồng hành.
Vacanattho pana saha byati pavattati, vasatīti vā sahabyo, sahaṭhāyī sahavāyī vā.
The etymological meaning is: 'one who behaves together, or dwells together, is a sahabi,' or 'one who stands together, or lives together'.
Tuy nhiên, về ngữ nghĩa, sahabyo là người cùng tồn tại, cùng sống, hoặc cùng đứng, cùng ở.
Tassa bhāvo sahabyatā.
The state of that is ‘sahabyatā’ (companionship).
Trạng thái của người đó là sahabyatā.
Atirocatīti atikkamma abhibhavitvā rocati virocati.
‘Shines forth’ (Atirocati) means to shine brightly, surpassing and overpowering.
Atirocatī có nghĩa là vượt trội, áp đảo và tỏa sáng.
Vaṇṇenāti rūpasampattiyā.
‘In beauty’ (Vaṇṇena) means with perfection of form.
Vaṇṇenā có nghĩa là sự hoàn hảo về sắc đẹp.
Yasasāti parivārena.
‘In glory’ (Yasasā) means with retinue.
Yasasā có nghĩa là sự tùy tùng.
So hi asucimakkhitaṃ jajjaraṃ mattikābhājanaṃ chaḍḍetvā anekaratanavicittaṃ pabhassararaṃsijālavinaddhasuddhajambunadabhājanaṃ gaṇhanto viya vuttappakāraṃ kaḷevaraṃ idha nikkhipitvā ekacittakkhaṇena yathāvuttaṃ dibbattabhāvaṃ mahatā parivārena saddhiṃ paṭilabhīti.
Indeed, just as one who discards a decaying, unclean, earthen vessel and takes up a pure Jambunada gold vessel adorned with many jewels and bound with shining rays of light, so did Suppabuddha abandon the aforementioned cadaver here and, in a single moment of consciousness, attain the divine state described above, together with a great retinue.
Thật vậy, giống như việc vứt bỏ một chiếc bình đất sét cũ kỹ, dơ bẩn, mục nát và lấy một chiếc bình vàng jambunada tinh khiết, rực rỡ, được trang trí bằng vô số bảo vật và được bao quanh bởi ánh sáng rực rỡ; vị ấy đã bỏ lại thân xác như đã nói ở đây và trong một khoảnh khắc tâm thức đã đạt được trạng thái thiên giới như đã mô tả, cùng với một đoàn tùy tùng lớn.
Tassāyaṃ saṅkhepattho – yathā cakkhumā puriso parakkame kāyikavīriye vijjamāne sarīre vahante visamāni papātādiṭṭhānāni caṇḍabhāvena vā visamāni hatthiassaahikukkuragorūpādīni parivajjaye, evaṃ jīvalokasmiṃ imasmiṃ sattaloke paṇḍito sappañño puriso tāya sappaññatāya attano hitaṃ jānanto pāpāni lāmakāni duccaritāni parivajjeyya.
Its concise meaning is this: Just as a discerning person, while exerting physical effort (parakkame kāyikavīriye) and carrying his body, would avoid dangerous places like precipices and rough animals like elephants, horses, snakes, dogs, and oxen due to their fierce nature; so too, in this world of living beings (jīvalokasmiṃ), a wise person (paṇḍito), knowing his own welfare through that wisdom, should avoid evil, vile wrongdoings (pāpāni lāmakāni duccaritāni).
Đây là tóm tắt ý nghĩa của lời cảm hứng đó: Giống như một người có mắt (cakkhumā) với sự tinh tấn (parakkame) là nỗ lực của thân đang hiện hữu, đang mang thân này, tránh xa (parivajjaye) những nơi hiểm trở như vực thẳm, hoặc những con vật hung dữ như voi, ngựa, rắn, chó, bò, v.v., thì cũng vậy, trong thế giới chúng sinh (jīvalokasmiṃ) này, một người trí tuệ (paṇḍito) có trí tuệ, biết lợi ích của mình bằng trí tuệ đó, nên tránh xa các điều ác (pāpāni), tức là những hành vi xấu xa, ác hạnh.
Evañhi yathāyaṃ suppabuddho tagarasikhimhi paccekabuddhe pāpaṃ aparivajjetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpajji, evaṃ āpajjeyyāti adhippāyo.
Thus, the intention is that if one does not avoid evil, one will fall into great misfortune and ruin, just as Suppabuddha did by not avoiding evil towards the Paccekabuddha Tagarasikhi.
Ý nghĩa là: Nếu không tránh điều ác, người đó sẽ rơi vào sự hủy hoại lớn lao, giống như Suppabuddha đã không tránh điều ác đối với vị Độc Giác Phật Tagarasikhī và đã phải chịu tai họa lớn.
Yathā vā suppabuddho kuṭṭhī mama dhammadesanaṃ āgamma idāni saṃvegappatto pāpāni parivajjento uḷāraṃ visesaṃ adhigañchi, evaṃ aññopi uḷāraṃ visesādhigamaṃ icchanto pāpāni parivajjeyyāti adhippāyo.
Or, alternatively, the intention is that just as Suppabuddha the leper attained a remarkable distinction by taking refuge in my teaching, becoming deeply moved, and avoiding evil, so too should others who desire such a remarkable attainment avoid evil.
Hoặc, ý nghĩa là: Giống như Suppabuddha, người mắc bệnh phong, nhờ giáo pháp của ta mà nay đã khởi tâm xúc động, tránh xa các điều ác và đạt được sự thù thắng cao cả, thì những người khác cũng vậy, nếu muốn đạt được sự thù thắng cao cả, nên tránh xa các điều ác.
44. Catutthe kumārakāti taruṇapuggalā.
44. In the fourth Sutta, ‘kumārakā’ means young individuals.
44. Trong bài kinh thứ tư, kumārakā (những đứa trẻ) là những người trẻ tuổi.
Ye subhāsitadubbhāsitassa atthaṃ jānanti, te idha kumārakāti adhippetā.
Here, those who understand the meaning of well-spoken and ill-spoken words are referred to as ‘kumārakā’.
Ở đây, những người biết ý nghĩa của lời nói hay và lời nói dở được gọi là kumāraka.
Ime hi sattā jātadivasato paṭṭhāya yāva pañcadasavassakā, tāva ‘‘kumārakā, bālā’’ti ca vuccanti, tato paraṃ vīsativassāni ‘‘yuvāno’’ti.
Indeed, these beings, from the day of their birth until they are fifteen years old, are called ‘kumārakā’ (youngsters) and ‘bālā’ (children); after that, until they are twenty years old, they are called ‘yuvāno’ (youths).
Những chúng sinh này, từ ngày sinh ra cho đến mười lăm tuổi, được gọi là "kumāraka, bāla" (trẻ con, ngu dại); sau đó, đến hai mươi tuổi, được gọi là "yuvāno" (thanh niên).
Macchake bādhentīti maggasamīpe ekasmiṃ taḷāke nidāghakāle udake parikkhīṇe ninnaṭṭhāne ṭhitaṃ udakaṃ ussiñcitvā khuddakamacche gaṇhanti ceva hananti ca ‘‘pacitvā khādissāmā’’ti.
‘Bādhenti macchake’ means that in a certain pond near the road, when the water diminished during the hot season, they bailed out the water that remained in the low-lying areas, caught and killed small fish, thinking, “We will cook and eat them.”
Macchake bādhentī (hành hạ cá) nghĩa là vào mùa khô, khi nước cạn trong một cái ao gần đường, họ tát nước đọng ở chỗ trũng để bắt và giết những con cá nhỏ, nghĩ rằng "chúng ta sẽ nấu ăn".
Tenupasaṅkamīti maggato thokaṃ taḷākaṃ atikkamitvā ṭhito, tasmā ‘‘upasaṅkamī’’ti vadati.
‘He approached them’ (Tenupasaṅkamī) means that he stood a little past the pond from the road, therefore it says ‘he approached’.
Tenupasaṅkamī (đã đến gần đó) nghĩa là Đức Phật đã đi qua con đường một đoạn ngắn đến cái ao, vì vậy nói là "đã đến gần".
Kasmā pana upasaṅkami?
But why did he approach?
Vậy tại sao lại đến gần?
Te kumārake attani vissāsaṃ janetuṃ upasaṅkami.
He approached to inspire confidence in those youngsters.
Ngài đến gần để tạo sự tin tưởng ở những đứa trẻ đó.
Bhāyatha voti ettha voti nipātamattaṃ.
In ‘bhāyatha vo’, ‘vo’ is merely a particle.
Trong câu Bhāyatha vo (các con sợ hãi), từ vo chỉ là một tiểu từ.
Dukkhassāti nissakke sāmivacanaṃ, dukkhasmāti attho.
‘Dukkhassā’ is a genitive case used in the sense of the ablative, meaning ‘from suffering’.
Dukkhassā (của khổ) là cách sở hữu trong ý nghĩa cách ly, nghĩa là "khỏi khổ".
Appiyaṃ vo dukkhanti ‘‘kiṃ tumhākaṃ sarīre uppajjanakadukkhaṃ appiyaṃ aniṭṭha’’nti pucchati.
‘Is suffering disagreeable to you?’ (Appiyaṃ vo dukkhaṃ) — he asks, “Is the suffering that arises in your body disagreeable and unpleasant to you?”
Appiyaṃ vo dukkhaṃ (khổ có phải là điều không ưa thích đối với các con không) nghĩa là hỏi: "Cái khổ phát sinh trong thân các con có phải là điều không ưa thích, không mong muốn đối với các con không?".
Tassattho – yadi tumhākaṃ sakalamāpāyikaṃ, sugatiyañca appāyukatāmanussadobhaggiyādibhedaṃ dukkhaṃ appiyaṃ aniṭṭhaṃ, yadi tumhe tato bhāyatha, āvi vā paresaṃ pākaṭabhāvavasena appaṭicchannaṃ katvā kāyena vā vācāya vā pāṇātipātādippabhedaṃ yadi vā raho apākaṭabhāvavasena paṭicchannaṃ katvā manodvāre eva abhijjhādippabhedaṃ aṇumattampi pāpakaṃ lāmakadhammaṃ mākattha mā karittha, atha pana taṃ pāpakammaṃ etarahi karotha, āyatiṃ vā karissatha, nirayādīsu catūsu apāyesu manussesu ca tassa phalabhūtaṃ dukkhaṃ ito vā etto vā palāyante amhe nānubandhissatīti adhippāyena upecca apecca palāyatampi tumhākaṃ tato mutti mokkho natthi.
Its meaning is: If all suffering in the lower realms, and suffering in the happy realms such as short lifespan, human wretchedness, and so on, is disagreeable and undesirable to you; if you fear that suffering, then do not commit any evil deed, however small, whether openly (āvi vā), in the sense of making it manifest to others through body or speech, such as killing, or secretly (raho), in the sense of concealing it by making it unmanifest, such as covetousness arising only in the mind-door. But if you commit that evil deed now, or will commit it in the future, then even if you conceive the idea, “This suffering, which is the result of that evil deed, will not pursue us as we flee from here or there,” and you flee, there is no escape (mutti) for you from that suffering.
Ý nghĩa của điều đó là – nếu tất cả những khổ đau không đáng ưa, không mong muốn, thuộc về các cõi đọa xứ (apāya), và những khổ đau khác nhau như đoản mạng, bất hạnh của loài người, v.v., trong các cõi thiện thú (sugati) là không đáng ưa đối với các ngươi; nếu các ngươi sợ hãi điều đó, thì chớ làm dù chỉ một chút ác nghiệp (pāpakaṃ), một pháp thấp kém, dù là công khai (āvi vā) – tức là làm cho người khác biết, không che giấu, bằng thân hay lời nói, thuộc các loại như sát sinh, v.v., hay là bí mật (raho) – tức là che giấu, không cho người khác biết, chỉ trong ý môn, thuộc các loại như tham lam, v.v. Nếu các ngươi làm ác nghiệp đó bây giờ, hay sẽ làm trong tương lai, thì dù các ngươi có trốn chạy (palāyata) khỏi nó với ý nghĩ rằng khổ quả của nó trong bốn cõi đọa xứ (apāya) như địa ngục, v.v., và trong cõi người sẽ không theo đuổi chúng ta khi chúng ta chạy trốn từ nơi này đến nơi khác, thì các ngươi cũng không có sự giải thoát (mutti) khỏi điều đó.
Gatikālādipaccayantarasamavāye vipaccissatiyevāti dasseti.
This shows that if other conditions such as destiny and time are present, it will indeed ripen.
Điều này cho thấy rằng, khi có sự hội tụ của các yếu tố khác như thời gian tái sinh (gati-kāla), v.v., thì quả báo chắc chắn sẽ chín muồi.
‘‘Palāyane’’tipi paṭhanti, vuttanayena yattha katthaci gamane pakkamane satīti attho.
Some read ‘palāyane’ as well, meaning, "even if there is going or departing anywhere, in the manner stated."
Một số người đọc là ‘‘palāyane’’ (trong khi chạy trốn); theo cách đã nói, điều đó có nghĩa là khi có sự ra đi, sự rời bỏ đến bất cứ nơi nào.
Ayañca attho ‘‘na antalikkhe na samuddamajjhe…pe… pāpakammā’’ti (dha. pa. 127; mi. pa. 4.2.4) imāya gāthāya dīpetabbo.
This meaning should be explained by the verse: “Not in the sky, not in the midst of the ocean… nor in any other place… will evil deeds not affect one.”
Ý nghĩa này cần được làm rõ bằng bài kệ ‘‘Không giữa hư không, không giữa biển cả…pe… ác nghiệp’’ (Dhp. 127; Mil. 4.2.4).
45. Pañcame tadahūti tasmiṃ ahani tasmiṃ divase.
45. In the fifth Sutta, ‘tadahū’ means on that very day, on that particular day.
45. Trong kinh thứ năm, tadahū có nghĩa là vào ngày đó, vào buổi hôm đó.
Uposatheti ettha upavasanti etthāti uposatho, upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho.
In the term ‘uposathe’, ‘uposatha’ is where people observe. ‘Observe’ means to dwell, endowed with sīla or with fasting.
Ở đây, trong từ Uposathe, uposatha là nơi họ sống (upavasanti); upavasanti có nghĩa là họ sống bằng cách giữ giới (sīla) hoặc bằng cách nhịn ăn (anasana).
Ayañhi uposathasaddo ‘‘aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasāmī’’tiādīsu (a. ni. 3.71; 10.46) sīle āgato.
This word ‘uposatha’ occurs in the sense of sīla, as in “I observe the uposatha endowed with eight factors”.
Thật vậy, từ uposatha này được dùng để chỉ giới (sīla) trong các đoạn như ‘‘aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasāmī’’ (A. III, 71; X, 46).
‘‘Uposatho vā pavāraṇā vā’’tiādīsu (mahāva. 155) pātimokkhuddesādivinayakamme.
In the sense of a Vinaya ritual, such as the recitation of the Pātimokkha, as in “The uposatha or the Pavāraṇā”.
Trong các câu như ‘‘Uposatha hay Pavāraṇā’’, là trong các nghi thức Vinaya như tụng đọc Pātimokkha.
‘‘Gopālakūposatho nigaṇṭhūposatho’’tiādīsu (a. ni. 3.71) upavāse.
In the sense of fasting, as in “The cowherd’s uposatha, the Nigaṇṭha’s uposatha”.
Trong các đoạn như ‘‘Gopālakūposatho nigaṇṭhūposatho’’ (Uposatha của người chăn bò, Uposatha của Ni-kiền-tử), là sự thọ trì.
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246) paññattiyaṃ.
In the sense of a designation, as in “The nāga king named Uposatha”.
Trong các đoạn như ‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’ (Vua Rắn tên Uposatha), là sự chế định.
‘‘Ajjuposatho pannaraso’’tiādīsu (mahāva. 168) divase.
In the sense of a day, as in “Today is the fifteenth uposatha day”.
Trong các đoạn như ‘‘Ajjuposatho pannaraso’’ (Hôm nay là ngày Uposatha rằm), là ngày.
Idhāpi divaseyeva daṭṭhabbo, tasmā ‘‘tadahuposathe’’ti tasmiṃ uposathadivasabhūte ahanīti attho.
Here too, it should be understood as the day itself. Therefore, "on that Uposatha day" means on that day, which was the Uposatha day.
Ở đây cũng nên hiểu là ngày, do đó, ‘‘tadahuposathe’’ có nghĩa là vào ngày Uposatha đó.
Nisinno hotīti mahābhikkhusaṅghaparivuto ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ nisinno hoti.
" He was seated" means he was seated, surrounded by a large Sangha of bhikkhus, to recite the Ovāda Pātimokkha.
Nisinno hotī có nghĩa là Ngài ngồi xuống để thuyết giới Pātimokkha giáo huấn, được bao quanh bởi đại Tăng chúng.
Nisajja pana bhikkhūnaṃ cittāni olokento ekaṃ dussīlapuggalaṃ disvā, ‘‘sacāhaṃ imasmiṃ puggale idha nisinneyeva pātimokkhaṃ uddisissāmi, sattadhāssa muddhā phalissatī’’ti tasmiṃ anukampāya tuṇhīyeva ahosi.
While seated, observing the minds of the bhikkhus, he saw a certain immoral person and thought, "If I were to recite the Pātimokkha while this person is seated here, his head would split into seven pieces." Out of compassion for that person, he remained silent.
Sau khi ngồi xuống, Ngài quán sát tâm của các Tỳ-khưu và thấy một người phạm giới, Ngài nghĩ: ‘‘Nếu ta thuyết giới Pātimokkha ngay khi người này còn đang ngồi đây, đầu người ấy sẽ vỡ thành bảy mảnh’’, và vì lòng từ bi đối với người ấy, Ngài giữ im lặng.
Ettha ca uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ vatvāpi ‘‘uddisatu, bhante bhagavā, bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’tisikkhāpadassa (mahāva. 183) apaññattattā.
In this Pali text, even after saying "the rising of dawn" as uddhastaṃ aruṇaṃ, the elder requested the Blessed One to recite the Pātimokkha, saying, "Venerable Sir, let the Blessed One recite the Pātimokkha for the bhikkhus," because at that time the training rule "O bhikkhus, the Uposatha should not be performed on a non-Uposatha day" had not yet been laid down.
Ở đây, mặc dù đã nói uddhastaṃ aruṇaṃ (bình minh đã lên), nhưng vị Trưởng lão vẫn thỉnh Đức Thế Tôn thuyết giới Pātimokkha cho các Tỳ-khưu, ‘‘Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn thuyết giới Pātimokkha cho các Tỳ-khưu’’, vì vào thời điểm đó, giới luật ‘‘Này các Tỳ-khưu, không được cử hành Uposatha vào ngày không phải Uposatha’’ chưa được chế định.
Aparisuddhā, ānanda, parisāti tikkhattuṃ therena pātimokkhuddesassa yācitattā anuddesassa kāraṇaṃ kathento ‘‘asukapuggalo aparisuddho’’ti avatvā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti āha.
As for Aparisuddhā, Ānanda, parisā (The assembly, Ānanda, is impure), because the elder had requested the recitation of the Pātimokkha three times, the Buddha, stating the reason for not reciting it, said "Aparisuddhā, Ānanda, parisā" without saying "this particular individual is impure."
Aparisuddhā, ānanda, parisā (Này Ānanda, hội chúng không thanh tịnh): Vì vị Trưởng lão đã ba lần thỉnh thuyết giới Pātimokkha, nên khi nói lý do không thuyết giới, Đức Thế Tôn không nói ‘‘Người ấy không thanh tịnh’’ mà nói ‘‘Này Ānanda, hội chúng không thanh tịnh’’.
Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ tathā vītināmesi?
But why did the Blessed One spend the three watches of the night in such a manner?
Tại sao Đức Thế Tôn lại trải qua ba canh đêm như vậy?
Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ.
Because from that day forth, he desired not to recite the Ovādapātimokkha, and to make the matter (of that bhikkhu) evident.
Để làm rõ sự việc đó, vì Ngài muốn từ đó về sau không thuyết giới Pātimokkha giáo huấn nữa.
Addasāti kathaṃ addasa.
Addasā (He saw): How did he see?
Addasā (Đã thấy) – đã thấy như thế nào?
Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa moghapurisassa dussīlyacittaṃ passi.
Knowing the minds of the bhikkhus in that assembly with his cetopariyañāṇa, he saw the unvirtuous mind of that deluded person.
Ngài dùng tuệ tri tâm hành của mình để biết tâm của các Tỳ-khưu trong hội chúng đó, và Ngài đã thấy tâm bất thiện của người đàn ông vô ích đó.
Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ puggalaṃ dussīla’’ntiādi vuttaṃ.
Since, when the mind is seen, the individual endowed with that mind is considered seen, therefore it is said, "Venerable Mahāmoggallāna saw that individual as unvirtuous."
Vì khi tâm được thấy, người có tâm đó cũng được xem là đã thấy, do đó mới nói ‘‘Addasā kho āyasmā Mahāmoggallāno taṃ puggalaṃ dussīlaṃ’’ (Tôn giả Mahāmoggallāna đã thấy người ấy là kẻ phạm giới).
Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattamānaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī jānāti, evaṃ atītepīti.
Just as one endowed with cetopariyañāṇa knows the minds of others that will arise in the next seven days, so too in the past.
Cũng như người có tuệ tri tâm hành biết được tâm của người khác sẽ diễn ra trong bảy ngày tới, thì cũng biết được tâm trong quá khứ.
Dussīlanti nissīlaṃ, sīlavirahitanti attho.
Dussīlaṃ means without sīla, devoid of sīla; this is the meaning.
Dussīlaṃ có nghĩa là không có giới, tức là thiếu giới.
Pāpadhammanti dussīlattā eva hīnajjhāsayatāya lāmakasabhāvaṃ.
Pāpadhammaṃ means, due to being unvirtuous, having a base nature because of a base disposition.
Pāpadhammaṃ có nghĩa là bản chất thấp kém do ý định xấu xa, vì là kẻ phạm giới.
Asucinti aparisuddhehi kāyakammādīhi samannāgatattā na suciṃ.
Asuciṃ means not pure, due to being endowed with impure bodily actions and so forth.
Asuciṃ có nghĩa là không trong sạch, vì có những hành động thân khẩu ý không trong sạch.
Saṅkassarasamācāranti kiñcideva asāruppaṃ disvā ‘‘idaṃ iminā kataṃ bhavissatī’’ti evaṃ paresaṃ āsaṅkanīyatāya saṅkāya saritabbasamācāraṃ, atha vā kenacideva karaṇīyena mantayante bhikkhū disvā ‘‘kacci nu kho ime mayā katakammaṃ jānitvā mantentī’’ti attanoyeva saṅkāya saritabbasamācāraṃ.
Saṅkassarasamācāraṃ means having conduct that causes others to suspect, "This must have been done by him," upon seeing something unseemly; or alternatively, having conduct that causes oneself to suspect, "Have these bhikkhus known about the deed I did and are now consulting?" upon seeing bhikkhus consulting about some matter.
Saṅkassarasamācāraṃ có nghĩa là những hành vi đáng ngờ, khiến người khác nghi ngờ ‘‘Việc này chắc chắn do người này làm’’ khi thấy điều gì đó không phù hợp; hoặc khi thấy các Tỳ-khưu đang bàn bạc về một việc gì đó, người ấy tự nghi ngờ ‘‘Chắc là họ đang bàn bạc về việc ta đã làm’’.
Lajjitabbatāya paṭicchādetabbakāraṇato paṭicchannaṃ kammantaṃ etassāti paṭicchannakammantaṃ.
Paṭicchannakammantaṃ means one whose actions are hidden, because they are to be concealed out of shame.
Paṭicchannakammantaṃ có nghĩa là người có hành vi che giấu, vì đó là việc đáng xấu hổ nên phải che đậy.
Kucchitasamaṇavesadhāritāya na samaṇanti assamaṇaṃ.
Assamaṇaṃ means not a recluse, due to wearing the despised garb of a recluse.
Assamaṇaṃ có nghĩa là không phải Sa-môn, vì giữ vẻ bề ngoài Sa-môn đáng ghê tởm.
Salākaggahaṇādīsu ‘‘kittakā samaṇā’’ti ca gaṇanāya ‘‘ahampi samaṇomhī’’ti micchāpaṭiññāya samaṇapaṭiññaṃ.
Samaṇapaṭiññaṃ means one who claims to be a recluse, by falsely declaring "I too am a recluse" when counting "how many recluses are there" during the distribution of tickets and so forth.
Samaṇapaṭiññaṃ có nghĩa là người tự xưng là Sa-môn một cách sai lầm, khi đếm số Sa-môn trong việc nhận phiếu bầu và các việc khác, người ấy nói ‘‘Tôi cũng là Sa-môn’’.
Aseṭṭhacāritāya abrahmacāriṃ.
Abrahmacāriṃ means one who does not lead the holy life, due to unexcellent conduct.
Abrahmacāriṃ có nghĩa là không sống phạm hạnh, vì có hành vi không cao thượng.
Aññe brahmacārino sunivatthe supārute supattadhare gāmanigamādīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā abrahmacārī samāno sayampi tādisena ākārena paṭipajjanto uposathādīsu sandissanto ‘‘ahampi brahmacārī’’ti paṭiññaṃ dento viya hotīti brahmacāripaṭiññaṃ.
Brahmacāripaṭiññaṃ means one who claims to lead the holy life, because, being one who does not lead the holy life, upon seeing other practitioners of the holy life who are well-robed, well-covered, carrying their bowls gracefully, and living by going for alms in villages and towns, he himself behaves in a similar manner and appears during Uposatha and other occasions, as if declaring, "I too am a practitioner of the holy life."
Thấy các vị Phạm hạnh khác mặc y chỉnh tề, đắp y ngay ngắn, mang bát tươm tất, khất thực ở làng mạc, thị trấn để duy trì cuộc sống, người không sống phạm hạnh đó cũng hành xử theo cách tương tự, xuất hiện trong các buổi Uposatha và các buổi khác, như thể tự xưng ‘‘Tôi cũng là người sống phạm hạnh’’, do đó gọi là brahmacāripaṭiññaṃ (tự xưng sống phạm hạnh).
Pūtinā kammena sīlavipattiyā anto anupaviṭṭhattā antopūtiṃ.
Antopūtiṃ means rotten within, because he has entered into a putrid action, a failure of sīla.
Antopūtiṃ có nghĩa là thối rữa bên trong, vì đã thâm nhập vào bên trong bởi nghiệp xấu và sự sa sút giới hạnh.
Chahi dvārehi rāgādikilesavassanena tintattā avassutaṃ.
Avassutaṃ means dripping, because he is drenched by the downpour of defilements like lust through the six doors.
Avassutaṃ có nghĩa là thấm ướt, vì bị thấm ướt bởi mưa phiền não như tham ái qua sáu căn môn.
Sañjātarāgādikacavarattā sīlavantehi chaḍḍetabbattā ca kasambujātaṃ.
Kasambujātaṃ means born of refuse, because defilements like lust have arisen, and because he is to be discarded by those endowed with sīla.
Kasambujātaṃ có nghĩa là đầy rác rưởi, vì đã phát sinh các phiền não như tham ái, và vì đáng bị những người có giới hạnh vứt bỏ.
Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ.
Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnaṃ means sitting within the assembly of bhikkhus as if included in the Saṅgha.
Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnaṃ có nghĩa là ngồi giữa Tăng chúng như thể là một phần của Tăng chúng.
Diṭṭhosīti ayaṃ pana na pakatattoti bhagavatā diṭṭho asi.
Diṭṭho sī (You are seen): This one is not an ordinary person, thus you are seen by the Blessed One.
Diṭṭhosī (Ngươi đã bị thấy) có nghĩa là ‘‘Ngươi đã bị Đức Thế Tôn thấy, vì ngươi không phải là người bình thường’’.
Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso.
Since you are thus seen, there is no communal living (saṃvāsa) such as performing a single act with the bhikkhus for you.
Vì ngươi đã bị thấy như vậy, nên te (cho ngươi) bhikkhūhi saddhiṃ (với các Tỳ-khưu) không có sự chung sống (saṃvāsa) trong các nghi thức như chung nghiệp.
Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi, āvusoti evamettha padayojanā veditabbā.
Since that communal living is not for you, therefore, "Arise, friend!" This is how the word-connection here should be understood.
Vì so saṃvāso (sự chung sống đó) natthi (không có) te (cho ngươi), do đó uṭṭhehi, āvuso (Này hiền giả, hãy đứng dậy). Đây là cách giải thích các từ ở đây.
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi thero ‘‘sayameva nibbinno oramissatī’’ti vā, ‘‘idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi.
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosi (For a third time, that individual remained silent): Even after speaking many times, the elder remained silent with the intention that "he will become disgusted and leave on his own" or "now I will know their conduct."
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosī (Lần thứ ba, người ấy vẫn im lặng) có nghĩa là mặc dù đã nói nhiều lần, vị Trưởng lão vẫn im lặng với ý nghĩ ‘‘Người ấy sẽ tự chán nản mà rời đi’’ hoặc ‘‘Bây giờ ta sẽ biết được hành vi của những người này’’.
Bāhāyaṃ gahetvāti bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ uṭṭhehīti vutto na uṭṭhāti, ‘‘idānissa nikkaḍḍhanakālo mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti taṃ bāhāyaṃ aggahesi, tathā gahetvā.
Bāhāyaṃ gahetvā (Having taken him by the arm): He was seen truly by the Blessed One and by me; having been told "Arise!" three times, he did not arise. Thinking, "Now is the time to expel him, lest there be an obstacle to the Saṅgha's Uposatha," he took him by the arm, thus having taken him.
Bāhāyaṃ gahetvā (Nắm lấy cánh tay) có nghĩa là ‘‘Người ấy đã bị Đức Thế Tôn và ta thấy rõ, đã được bảo hãy đứng dậy ba lần mà vẫn không đứng dậy. Bây giờ là lúc kéo người ấy ra, để không gây trở ngại cho buổi Uposatha của Tăng chúng’’. Với ý nghĩ đó, Ngài nắm lấy cánh tay người ấy, và sau khi nắm lấy như vậy.
Bahidvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakasālato bahi nikkhāmetvā.
Bahidvārakoṭṭhakā nikkhāmetvā (Having expelled him outside the gatehouse) means having expelled him outside the gatehouse hall.
Bahidvārakoṭṭhakā nikkhāmetvā (Kéo ra khỏi cổng) có nghĩa là kéo ra khỏi sảnh cổng.
Bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ, atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato, evaṃ ubhayathāpi vihārato bahi katvāti attho.
The word " Bahī" (outside) shows the place from which one is expelled. Or else, " bahidvārakoṭṭhakā" (outside the gatehouse) means having expelled from outside the gatehouse, not from inside the gatehouse. Thus, in both ways, the meaning is having put him outside the monastery.
Từ bahī (bên ngoài) chỉ nơi bị kéo ra. Hoặc bahidvārakoṭṭhakā có nghĩa là kéo ra khỏi cổng bên ngoài, không phải từ cổng bên trong. Như vậy, trong cả hai trường hợp, có nghĩa là đã đưa ra khỏi tịnh xá.
Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhutaraṃ kavāṭaṃ thaketvāti attho.
" Sūcighaṭikaṃ datvā" means having inserted the bolt-pin and the upper latch, which is to say, having securely closed the door.
Sūcighaṭikaṃ datvā (Đóng then cài) có nghĩa là cài then cửa và chốt trên, tức là đóng cửa thật chặt.
Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti iminā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamessatīti acchariyamidanti dasseti.
By " Yāva bāhāgahaṇāpi nāmā" it is shown that upon hearing the words, "The assembly, Ānanda, is impure," that person should have departed. It is indeed astonishing that such a deluded person would remain until he had to be seized by the arm.
Yāva bāhāgahaṇāpi nāmā (Thậm chí cho đến khi bị nắm lấy cánh tay) điều này cho thấy rằng đáng lẽ người vô ích đó phải rời đi ngay khi nghe lời nói ‘‘Này Ānanda, hội chúng không thanh tịnh’’, nhưng việc người ấy không rời đi mà nán lại cho đến khi bị nắm lấy cánh tay là một điều kỳ lạ.
Idampi garahaṇacchariyamevāti veditabbaṃ.
This too should be understood as an astonishment of censure.
Điều này cũng nên hiểu là một sự kỳ lạ đáng trách.
Atha bhagavā cintesi – ‘‘idāni bhikkhusaṅgho abbudajāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgatā aparisuddhāya parisāya uposathaṃ karonti, pātimokkhaṃ uddisanti, anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati, yaṃnūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti.
Then the Blessed One thought: "Now the Saṅgha of bhikkhus has become a tumor; impure individuals come to the Uposatha. Tathāgatas do not perform the Uposatha or recite the Pātimokkha with an impure assembly. If it is not recited, the Uposatha of the Bhikkhu Saṅgha will be interrupted. What if I were to permit the bhikkhus themselves to recite the Pātimokkha from now on?"
Sau đó, Đức Thế Tôn suy nghĩ: ‘‘Bây giờ Tăng chúng đã bị ô nhiễm, những người không thanh tịnh đến dự Uposatha. Các Như Lai không cử hành Uposatha, không thuyết giới Pātimokkha cho hội chúng không thanh tịnh. Nếu không thuyết giới, buổi Uposatha của Tăng chúng sẽ bị gián đoạn. Hay là ta nên cho phép các Tỳ-khưu tự thuyết giới Pātimokkha từ bây giờ?’’
Evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaṃyeva pātimokkhuddesaṃ anujāni.
Having thought thus, he permitted the bhikkhus themselves to recite the Pātimokkha.
Sau khi suy nghĩ như vậy, Ngài đã cho phép các Tỳ-khưu tự thuyết giới Pātimokkha.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti.
Therefore, it is said: " Then the Blessed One… (etc.) …you should recite the Pātimokkha."
Do đó, đã nói: ‘‘Atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ (Rồi Đức Thế Tôn…pe… các ngươi hãy thuyết giới Pātimokkha).
Tattha na dānāhanti idāni ahaṃ uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho.
There, " na dānāhaṃ" means "now I will not perform the Uposatha, I will not recite the Pātimokkha," with the negative particle na connected to each verb.
Trong đó, na dānāhaṃ (bây giờ ta không) có mối liên hệ với từng từ na (không) trong câu: ‘‘Bây giờ ta sẽ không cử hành Uposatha, ta sẽ không thuyết giới Pātimokkha’’.
Duvidhañhi pātimokkhaṃ āṇāpātimokkhaṃ ovādapātimokkhanti.
Indeed, the Pātimokkha is twofold: the Pātimokkha of injunctions (āṇāpātimokkha) and the Pātimokkha of admonition (ovādapātimokkha).
Có hai loại Pātimokkha: Āṇāpātimokkha (Giới Pātimokkha theo giới luật) và Ovādapātimokkha (Giới Pātimokkha giáo huấn).
Tesu ‘‘suṇātu me, bhante’’tiādikaṃ (mahāva. 134) āṇāpātimokkhaṃ, taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, ayaṃ anvaddhamāsaṃ uddisiyati.
Among these, the Pātimokkha beginning with "May the venerable ones listen to me" is the āṇāpātimokkha. Only disciples recite this, not Buddhas. This is recited every half-month.
Trong số đó, Āṇāpātimokkha là những điều bắt đầu bằng ‘‘Suṇātu me, bhante’’ (Bạch chư Đại đức, xin hãy lắng nghe con). Các đệ tử thuyết giới này, chứ không phải các vị Phật. Giới này được thuyết mỗi nửa tháng một lần.
‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anūpavādo anūpaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma, taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā, channampi vassānaṃ accayena uddisanti.
However, these three verses: "Patience is the highest… (etc.) …not doing any evil… (etc.) …not reviling, not harming… (etc.) …this is the teaching of the Buddhas" are called the ovādapātimokkha. Only Buddhas recite this, not disciples. They recite it after six years.
Còn ba bài kệ ‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anūpavādo anūpaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsanaṃ’’ (Nhẫn nhục là tối thượng…pe… không làm mọi điều ác…pe… không phỉ báng, không hãm hại…pe… đây là lời dạy của chư Phật) được gọi là Ovādapātimokkha. Các vị Phật thuyết giới này, chứ không phải các đệ tử. Giới này được thuyết sau sáu năm.
Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva.
For Buddhas with long life, this was the Pātimokkha recitation during their lifetime; for Buddhas with short life, it was only at the first enlightenment.
Đối với các vị Phật có tuổi thọ dài, đây là giới Pātimokkha giáo huấn được thuyết trong suốt thời gian Ngài còn tại thế. Còn đối với các vị Phật có tuổi thọ ngắn, chỉ thuyết trong giai đoạn giác ngộ đầu tiên.
Tato paraṃ itaro, tañca kho bhikkhū eva uddisanti, na buddhā, tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi.
After that, the other (recitation of the Pātimokkha) occurs. And that (Pātimokkha) is recited only by bhikkhus, not by Buddhas. Therefore, our Blessed One also, having recited the Ovādapātimokkha for a period of twenty years, and having seen this danger, did not recite it after that time.
Sau đó là loại giới Pātimokkha kia (Āṇāpātimokkha), và chỉ có các Tỳ-khưu thuyết giới này, chứ không phải các vị Phật. Do đó, Đức Thế Tôn của chúng ta cũng đã thuyết giới Ovādapātimokkha trong khoảng hai mươi năm, sau khi thấy chướng ngại này, Ngài không thuyết nữa.
Aṭṭhānanti akāraṇaṃ.
Aṭṭhāna means no reason.
Aṭṭhānaṃ có nghĩa là không có lý do.
Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ.
Anavakāso is a synonym for that (aṭṭhāna).
Anavakāso là từ đồng nghĩa với từ đó.
Kāraṇañhi yathā tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ṭhānanti vuccati, evaṃ anavakāsotipi vuccatīti.
Indeed, the reason is called ṭhāna (place/basis) because the result depends on it and stands there; in the same way, anavakāso is also said.
Lý do được gọi là ṭhāna (nền tảng) vì quả dựa vào đó mà tồn tại. Tương tự, nó cũng được gọi là anavakāso (không có cơ hội).
Yanti kiriyāparāmasanaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayena yojetabbaṃ.
Yaṃ is a pronoun referring to a verb, and it should be connected in the manner stated below.
Từ Ya (cái mà) là sự chấp thủ vào các nghi lễ và giới cấm (kiriyāparāmasanaṃ); điều đó cần được kết hợp theo phương pháp đã nêu ở dưới.
Aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamuddeti ko anusandhi?
“ There are, bhikkhus, these eight (wonderful things) in the great ocean”—what is the connection?
Thế thì, này các Tỳ-khưu, có tám điều trong đại dương có sự liên kết nào?
Yvāyaṃ aparisuddhāya parisāya pātimokkhassa anuddeso vutto, so imasmiṃ dhammavinaye acchariyo abbhuto dhammoti taṃ aparehi sattahi acchariyabbhutadhammehi saddhiṃ vibhajitvā dassetukāmo paṭhamaṃ tāva tesaṃ upamābhāvena mahāsamudde aṭṭha acchariyabbhutadhamme dassento satthā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamudde’’tiādimāha.
Since the non-recitation of the Pātimokkha in an impure assembly was stated, and that (non-recitation) is called a wondrous, astonishing phenomenon in this Dhamma-Vinaya, the Teacher, desiring to explain it along with the other seven wondrous, astonishing phenomena, first states the eight wondrous, astonishing phenomena in the great ocean as a simile for them, saying, “There are, bhikkhus, these eight in the great ocean,” and so forth.
Việc không tụng đọc Pātimokkha trong một hội chúng chưa thanh tịnh đã được nói đến, đó là một pháp hy hữu và kỳ diệu (acchariya abbhutadhamma) trong Giáo pháp và Luật này. Vì muốn phân tích điều đó cùng với bảy pháp hy hữu và kỳ diệu khác, trước tiên, Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có tám điều trong đại dương” v.v... để trình bày tám pháp hy hữu và kỳ diệu trong đại dương như một sự ví dụ.
Pakatidevā viya na suranti na isanti na virocantīti asurā, surā nāma devā, tesaṃ paṭipakkhāti vā asurā, vepacittipahārādādayo.
Asuras (anti-gods) are those who do not shine or gleam or radiate like ordinary deities; or, they are opponents of the suras (deities), such as Vepacitti, Pahārāda, and others.
Asura (phi thiên) là những chúng sinh không chiếu sáng, không tỏa rạng, không rực rỡ như chư thiên bình thường. Hoặc, chư thiên được gọi là Surā, và Asura là đối nghịch với họ, như Vepacitti, Pahārāda v.v...
Tesaṃ bhavanaṃ sinerussa heṭṭhābhāge, te tattha pavisantā nikkhamantā sinerupāde maṇḍapādiṃ nimminitvā kīḷantāva abhiramanti.
Their abode is beneath Sineru; entering and exiting there, they create pavilions and similar structures at the base of Sineru and delight in playing.
Cung điện của họ nằm ở phần dưới của núi Sineru; khi họ đi vào hoặc đi ra khỏi đó, họ xây dựng các lều trại v.v... ở chân núi Sineru và vui chơi thỏa thích.
Tattha tesaṃ abhirati ime guṇe disvāti āha – ‘‘ye disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramantī’’ti.
The Buddha states that their delight there is due to seeing these qualities: “Having seen which, bhikkhus, the asuras delight in the great ocean.”
Sự vui thích của họ ở đó là do nhìn thấy những phẩm chất này, nên Ngài nói: “mà khi thấy những điều đó, các Asura vui thích trong đại dương.”
Tattha abhiramantīti ratiṃ vindanti, anukkaṇṭhamānā vasantīti attho.
Here, abhiramanti means they find delight, meaning they dwell without weariness.
Trong đó, abhiramantī (vui thích) có nghĩa là tìm thấy niềm vui, tức là sống mà không chán nản.
Anupubbaninnotiādīni sabbāni anupaṭipāṭiyā ninnabhāvasseva vevacanāni.
Anupubbaninno and so forth are all synonyms for the gradual sloping nature itself.
Các từ Anupubbaninno v.v... đều là những từ đồng nghĩa của trạng thái dốc thoai thoải dần dần.
Na āyatakeneva papātoti na chinnataṭo mahāsobbho viya ādito eva papāto.
Not an abrupt drop means it is not an abrupt drop from the very beginning, like a chasm with a sheer cliff.
Không phải là một vách đá dốc đứng ngay lập tức có nghĩa là không phải là một vực thẳm ngay từ đầu như một vách đá bị cắt đứt.
So hi tīradesato paṭṭhāya ekaṅguladvaṅgulavidatthiratanayaṭṭhiusabhaaḍḍhagāvutagāvutaḍḍhayojanādivasena gambhīro hutvā gacchanto gacchanto sinerupādamūle caturāsītiyojanasahassagambhīro hutvā ṭhitoti dasseti.
It demonstrates that, starting from the shore, it gradually deepens by one finger, two fingers, a span, a cubit, a rod, an usabha, half a gāvuta, a gāvuta, half a yojana, and so forth, until it reaches a depth of eighty-four thousand yojanas at the base of Mount Sineru.
Điều đó cho thấy rằng đại dương, bắt đầu từ bờ, sâu dần theo từng phân, từng tấc, từng gang, từng sải, từng tầm, từng usabha, từng nửa gāvuta, từng gāvuta, từng nửa yojana, v.v... và khi đến chân núi Sineru thì sâu đến tám vạn bốn ngàn yojana.
Ṭhitadhammoti ṭhitasabhāvo avaṭṭhitasabhāvo.
Ṭhitadhammo means of fixed nature, of unvarying nature.
Ṭhitadhammo (pháp ổn định) có nghĩa là bản chất ổn định, bản chất kiên cố.
Na matena kuṇapena saṃvasatīti yena kenaci hatthiassādīnaṃ kaḷevarena saddhiṃ na saṃvasati.
Does not cohabit with a corpse means it does not cohabit with the carcass of any elephant, horse, or other animal.
Không sống chung với xác chết có nghĩa là không sống chung với bất kỳ xác chết nào của voi, ngựa v.v...
Tīraṃ vāhetīti tīraṃ apaneti.
Tīraṃ vāhetī means it pushes the shore away.
Tīraṃ vāhetī (đẩy bờ) có nghĩa là đẩy bờ đi.
Thalaṃ ussāretīti hatthena gahetvā viya vīcippahāreneva thale khipati.
Thalaṃ ussāretī means it throws (the corpse) onto the land, as if grasping it with a hand, solely by the impact of the waves.
Thalaṃ ussāretī (đẩy lên bờ) có nghĩa là ném lên bờ chỉ bằng sức mạnh của sóng, như thể dùng tay mà nắm lấy.
Gaṅgā yamunāti anotattadahassa dakkhiṇamukhato nikkhantanadī pañca dhārā hutvā pavattaṭṭhāne gaṅgātiādinā pañcadhā saṅkhaṃ gatā.
Gaṅgā Yamunā—the rivers emerging from the southern mouth of Lake Anotatta become five streams, and at the place where they flow, they are designated as five, beginning with Gaṅgā.
Gaṅgā, Yamunā (sông Hằng, Yamunā) là những con sông chảy ra từ phía nam của hồ Anotatta, được gọi là Gaṅgā v.v... với năm dòng chảy khi chúng phân thành năm nhánh.
Tatrāyaṃ imāsaṃ nadīnaṃ ādito paṭṭhāya uppattikathā – ayañhi jambudīpo dasasahassayojanaparimāṇo, tattha catusahassayojanappamāṇo padeso udakena ajjhotthaṭo samuddoti saṅkhaṃ gato, tisahassayojanappamāṇe manussā vasanti, tisahassayojanappamāṇe himavā patiṭṭhito ubbedhena pañcayojanasatiko caturāsītikūṭasahassapaṭimaṇḍito samantato sandamānapañcasatanadīvicitto, yattha āyāmena vitthārena gambhīratāya ca paṇṇāsayojanappamāṇo diyaḍḍhayojanasataparimaṇḍalo anotattadaho kaṇṇamuṇḍadaho rathakāradaho chaddantadaho kuṇāladaho mandākinidaho sīhapapātadahoti satta mahāsarā patiṭṭhitā.
Here is the story of the origin of these rivers from the very beginning: This Jambudīpa has a circumference of ten thousand yojanas. Of that, a region measuring four thousand yojanas is covered by water and is designated as the ocean. Humans dwell in a region measuring three thousand yojanas. The Himavā mountain range, with an elevation of five hundred yojanas, adorned with eighty-four thousand peaks, and variegated with five hundred continuously flowing rivers, is situated in a region measuring three thousand yojanas. In that (Himavā forest) are located seven great lakes: Anotatta Lake, Kaṇṇamuṇḍa Lake, Rathakāra Lake, Chaddanta Lake, Kuṇāla Lake, Mandākinī Lake, and Sīhapapāta Lake, each fifty yojanas in length, width, and depth, with a circumference of one hundred and fifty yojanas.
Trong đó, câu chuyện về nguồn gốc của những con sông này từ ban đầu là như sau: Hòn đảo Jambudīpa này có chu vi một vạn yojana; trong đó, một vùng đất rộng bốn ngàn yojana bị nước bao phủ được gọi là đại dương; con người sống trên một vùng đất rộng ba ngàn yojana; núi Himavā (Hy Mã Lạp Sơn) đứng vững trên một vùng đất rộng ba ngàn yojana, cao năm trăm yojana, được trang hoàng bởi tám vạn bốn ngàn đỉnh núi, và được tô điểm bởi năm trăm con sông nhỏ chảy quanh. Tại đó, bảy hồ lớn được thiết lập: hồ Anotatta, hồ Kaṇṇamuṇḍa, hồ Rathakāra, hồ Chaddanta, hồ Kuṇāla, hồ Mandākinī, và hồ Sīhapapāta, mỗi hồ rộng năm mươi yojana về chiều dài, chiều rộng và chiều sâu, với chu vi một trăm năm mươi yojana.
Tesu anotattadaho sudassanakūṭaṃ cittakūṭaṃ kāḷakūṭaṃ gandhamādanakūṭaṃ kelāsakūṭanti imehi pañcahi pabbatakūṭehi parikkhitto.
Among these, Anotatta Lake is surrounded by these five mountain peaks: Sudassana Peak, Cittakūṭa Peak, Kāḷakūṭa Peak, Gandhamādana Peak, and Kelāsa Peak.
Trong số đó, hồ Anotatta được bao quanh bởi năm đỉnh núi: Sudassana, Cittakūṭa, Kāḷakūṭa, Gandhamādana và Kelāsa.
Tattha sudassanakūṭaṃ sovaṇṇamayaṃ tiyojanasatubbedhaṃ antovaṅkaṃ kākamukhasaṇṭhānaṃ tameva saraṃ paṭicchādetvā ṭhitaṃ, cittakūṭaṃ sattaratanamayaṃ.
There, Sudassana Peak is made of gold, three hundred yojanas high, curved inwards, shaped like a crow’s mouth, and stands covering that very lake; Cittakūṭa Peak is made of seven jewels.
Trong đó, đỉnh Sudassana làm bằng vàng, cao ba trăm yojana, cong vào trong, có hình dạng miệng quạ, che phủ chính hồ đó. Đỉnh Cittakūṭa làm bằng bảy loại ngọc quý.
Kāḷakūṭaṃ añjanamayaṃ.
Kāḷakūṭa Peak is made of collyrium (black antimony).
Đỉnh Kāḷakūṭa làm bằng đá kohl.
Gandhamādanakūṭaṃ masāragallamayaṃ abbhantare muggavaṇṇaṃ; mūlagandho, sāragandho, pheggugandho, tacagandho, papaṭikāgandho, khandhagandho, rasagandho, pupphagandho, phalagandho, pattagandhoti imehi dasahi gandhehi ussannaṃ, nānappakāraosadhasañchannaṃ, kāḷapakkhuposathadivase ādittaṃ viya aṅgāraṃ pajjalantaṃ tiṭṭhati.
Gandhamādana Peak is made of masāragalla stone, green like mung beans on the inside; it is rich with these ten scents: root scent, heartwood scent, sapwood scent, bark scent, peel scent, trunk scent, sap scent, flower scent, fruit scent, and leaf scent. It is covered with various medicinal plants and stands glowing like a burning ember on the Uposatha day of the dark fortnight.
Đỉnh Gandhamādana làm bằng masāragalla, màu đậu xanh ở bên trong; nó tràn ngập mười loại hương thơm này: hương rễ, hương lõi, hương vỏ cây, hương vỏ ngoài, hương vảy, hương thân, hương nhựa, hương hoa, hương quả, hương lá. Nó được bao phủ bởi nhiều loại cây thuốc khác nhau, và vào ngày trai giới của nửa tháng tối, nó rực sáng như than hồng đang cháy.
Kelāsakūṭaṃ rajatamayaṃ.
Kelāsa Peak is made of silver.
Đỉnh Kelāsa làm bằng bạc.
Sabbāni cetāni sudassanena samānubbedhasaṇṭhānāni tameva saraṃ paṭicchādetvā ṭhitāni.
All these peaks are of the same height and shape as Sudassana and stand covering that very lake.
Tất cả những đỉnh núi này đều có chiều cao và hình dạng tương tự như Sudassana, che phủ chính hồ đó.
Tattha devānubhāvena nāgānubhāvena ca devo vassati, nadiyo ca sandanti, taṃ sabbampi udakaṃ anotattameva pavisati, candimasūriyā dakkhiṇena vā uttarena vā gacchantā pabbatantarena tattha obhāsaṃ karonti, ujukaṃ gacchantā na karonti, tenevassa ‘‘anotatta’’nti saṅkhā udapādi.
There, by the power of deities and nāgas, rain falls, and rivers flow, and all that water enters only Anotatta. The sun and moon, passing to the south or north, illuminate it through the mountain passes, but when they pass directly overhead, they do not. For this reason, it acquired the designation “Anotatta” (unheated).
Tại đó, do uy lực của chư thiên và uy lực của chư Nāga, trời mưa, và các con sông chảy. Tất cả nước đó đều chảy vào hồ Anotatta. Mặt trăng và mặt trời, khi đi về phía nam hoặc phía bắc, chiếu sáng vào đó qua các khe núi; khi đi thẳng, chúng không chiếu sáng. Chính vì thế mà nó có tên gọi là “Anotatta”.
Tassa catūsu passesu sīhamukhaṃ, hatthimukhaṃ, assamukhaṃ, usabhamukhanti cattāri udakanikkhamanamukhāni honti, yehi catasso nadiyo sandanti.
On its four sides, there are four outlets for water: a lion’s mouth, an elephant’s mouth, a horse’s mouth, and a bull’s mouth, from which four rivers flow.
Ở bốn phía của hồ có bốn cửa nước chảy ra: miệng sư tử, miệng voi, miệng ngựa, và miệng bò. Bốn con sông chảy ra từ đó.
Sīhamukhena nikkhantanadītīre kesarasīhā bahutarā honti, tathā hatthimukhādīhi hatthiassausabhā.
On the banks of the river flowing from the lion’s mouth, there are many lion kings; similarly, elephants, horses, and bulls are numerous on the banks of rivers flowing from the elephant’s mouth and so forth.
Trên bờ sông chảy ra từ miệng sư tử có rất nhiều sư tử bờm; tương tự, trên bờ sông chảy ra từ miệng voi v.v... có voi, ngựa và bò.
Puratthimadisato nikkhantanadī anotattaṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā itarā tisso nadiyo anupagamma pācīnahimavanteneva amanussapathaṃ gantvā mahāsamuddaṃ pavisati.
The river flowing from the eastern direction circumambulates Anotatta three times, and without joining the other three rivers, it proceeds along the eastern Himavanta through a path inaccessible to humans and enters the great ocean.
Con sông chảy ra từ phía đông, sau khi đi nhiễu ba vòng quanh hồ Anotatta, không chảy vào ba con sông kia mà đi qua vùng núi Himavā phía đông, qua con đường không có người ở, rồi đổ vào đại dương.
Pacchimadisato uttaradisato ca nikkhantanadiyopi tatheva padakkhiṇaṃ katvā pacchimahimavanteneva uttarahimavanteneva ca amanussapathaṃ gantvā mahāsamuddaṃ pavisanti.
The rivers flowing from the western and northern directions also circumambulate in the same way, proceed along the western Himavanta and northern Himavanta respectively, through paths inaccessible to humans, and enter the great ocean.
Các con sông chảy ra từ phía tây và phía bắc cũng tương tự, sau khi đi nhiễu ba vòng, chúng đi qua vùng núi Himavā phía tây và Himavā phía bắc, qua con đường không có người ở, rồi đổ vào đại dương.
Dakkhiṇadisato nikkhantanadī pana taṃ tikkhattuṃ padakkhiṇaṃ katvā dakkhiṇena ujukaṃ pāsāṇapiṭṭheneva saṭṭhiyojanāni gantvā pabbataṃ paharitvā uṭṭhāya parikkhepena tigāvutappamāṇaudakadhārā hutvā ākāsena saṭṭhiyojanāni gantvā tiyaggaḷe nāma pāsāṇe patitā, pāsāṇo udakadhārāvegena bhinno.
However, the river flowing from the southern direction circumambulates that (lake) three times, flows straight for sixty yojanas along a rock surface, strikes a mountain, rises, and becomes a stream of water about three gāvutas in circumference, traveling through the air for sixty yojanas before falling onto a rock called Tiyaggaḷa. The rock was split by the force of the water stream.
Tuy nhiên, con sông chảy ra từ phía nam, sau khi đi nhiễu ba vòng quanh hồ đó, đi thẳng sáu mươi yojana trên mặt đá, đâm vào một ngọn núi, rồi vọt lên, tạo thành một dòng nước rộng ba gāvuta, chảy trên không sáu mươi yojana, rồi đổ xuống một tảng đá tên là Tiyaggaḷa. Tảng đá bị vỡ do sức mạnh của dòng nước.
Tattha paññāsayojanappamāṇā tiyaggaḷā nāma pokkharaṇī jātā, pokkharaṇiyā kūlaṃ bhinditvā pāsāṇaṃ pavisitvā saṭṭhiyojanāni gantvā tato ghanapathaviṃ bhinditvā umaṅgena saṭṭhiyojanāni gantvā viñjhaṃ nāma tiracchānapabbataṃ paharitvā hatthatale pañcaṅgulisadisā pañcadhārā hutvā pavattanti.
There, a pond named Tiyaggaḷā, fifty yojanas in size, was formed. Breaking through the bank of the pond, it entered the rock, flowed for sixty yojanas, then broke through the solid earth, traveled through a tunnel for sixty yojanas, struck a horizontal mountain called Vijjha, and then flowed as five streams, similar to five fingers on a palm.
Tại đó, một cái hồ tên là Tiyaggaḷā, rộng năm mươi yojana, đã hình thành. Sau khi phá vỡ bờ hồ, nước chảy vào tảng đá, đi sáu mươi yojana, rồi từ đó phá vỡ lớp đất cứng, đi sáu mươi yojana qua một đường hầm, đâm vào một ngọn núi nằm ngang tên là Viñjha, rồi phân thành năm dòng chảy như năm ngón tay trên lòng bàn tay.
Sā tikkhattuṃ anotattaṃ padakkhiṇaṃ katvā gataṭṭhāne ‘‘āvaṭṭagaṅgā’’ti vuccati, ujukaṃ pāsāṇapiṭṭhena saṭṭhiyojanāni gataṭṭhāne ‘‘kaṇhagaṅgā’’ti, ākāsena saṭṭhiyojanāni gataṭṭhāne ‘‘ākāsagaṅgā’’ti, tiyaggaḷapāsāṇe paññāsayojanokāse ṭhitā ‘‘tiyaggaḷapokkharaṇī’’ti, kūlaṃ bhinditvā pāsāṇaṃ pavisitvā saṭṭhiyojanāni gataṭṭhāne ‘‘bahalagaṅgā’’ti, umaṅgena saṭṭhiyojanāni gataṭṭhāne ‘‘umaṅgagaṅgā’’ti vuccati, viñjhaṃ nāma tiracchānapabbataṃ paharitvā pañcadhārā hutvā pavattaṭṭhāne gaṅgā, yamunā, aciravatī, sarabhū, mahīti pañcadhā saṅkhaṃ gatā.
That river, after circumambulating Lake Anotatta three times, in the place it went, is called "Āvaṭṭagaṅgā"; where it went straight along the rock surface for sixty yojanas, it is called "Kaṇhagaṅgā"; where it went through the sky for sixty yojanas, it is called "Ākāsagaṅgā"; where it stands at a fifty-yojana expanse on the Tiyaggaḷa rock, it is called "Tiyaggaḷapokkharaṇī"; where it broke the bank, entered the rock, and went for sixty yojanas, it is called "Bahalagaṅgā"; where it went through a tunnel for sixty yojanas, it is called "Umaṅgagaṅgā". In the place where it struck the transverse mountain named Vijjha and flowed as five streams, it became known as five rivers: Gaṅgā, Yamunā, Aciravatī, Sarabhū, and Mahī.
Con sông đó, sau khi đi nhiễu ba vòng quanh hồ Anotatta, được gọi là Āvaṭṭagaṅgā tại nơi nó chảy; tại nơi nó đi thẳng sáu mươi yojana trên mặt đá, được gọi là Kaṇhagaṅgā; tại nơi nó đi sáu mươi yojana trên không, được gọi là Ākāsagaṅgā; cái hồ nằm trên tảng đá Tiyaggaḷa, rộng năm mươi yojana, được gọi là Tiyaggaḷapokkharaṇī; tại nơi nó phá vỡ bờ, chảy vào tảng đá, đi sáu mươi yojana, được gọi là Bahalagaṅgā; tại nơi nó đi sáu mươi yojana qua đường hầm, được gọi là Umaṅgagaṅgā; tại nơi nó đâm vào ngọn núi nằm ngang tên là Viñjha và phân thành năm dòng chảy, nó được gọi là Gaṅgā, Yamunā, Aciravatī, Sarabhū, Mahī, tức là năm tên gọi.
Evametā pañca mahānadiyo himavantato pavattantīti veditabbā.
Thus, it should be understood that these five great rivers originate from the Himavanta.
Như vậy, năm con sông lớn này được biết là chảy ra từ núi Himavā.
Tattha nadī ninnagātiādikaṃ gottaṃ, gaṅgā yamunātiādikaṃ nāmaṃ.
In this regard, "river, stream" and so on refer to genus, while "Gaṅgā, Yamunā" and so on refer to name.
Trong đó, nadī, ninnagā v.v... là tên gọi chung; Gaṅgā, Yamunā v.v... là tên riêng.
Savantiyoti yā kāci savamānā sandamānā gacchantiyo mahānadiyo vā kunnadiyo vā.
"Savantiyo" means all the great rivers or minor rivers that flow, streaming forth continually.
Savantiyo (những con sông chảy) là bất kỳ con sông lớn hay sông nhỏ nào đang chảy, đang tuôn trào.
Appentīti allīyanti osaranti.
"Appentī" means they cling to or descend.
Appentī (chảy vào) có nghĩa là dính vào, chảy xuống.
Dhārāti vuṭṭhidhārā.
"Dhārā" means streams of rain.
Dhārā (dòng chảy) là dòng nước mưa.
Pūrattanti puṇṇabhāvo.
"Pūrattaṃ" means fullness.
Pūrattaṃ (sự đầy đủ) là trạng thái đầy ắp.
Mahāsamuddassa hi ayaṃ dhammatā – ‘‘imasmiṃ kāle devo mando jāto, jālakkhipādīni ādāya macchakacchape gaṇhissāmā’’ti vā ‘‘imasmiṃ kāle atimahantī vuṭṭhi, na labhissāma nu kho piṭṭhipasāraṇaṭṭhāna’’nti vā taṃ na sakkā vattuṃ.
Indeed, this is the nature of the great ocean: it cannot be said, "At this time, the rain is slight; we shall take nets and traps to catch fish and turtles," or "At this time, the rain is excessive; shall we not find a place to stretch our backs?"
Vì đây là bản chất của đại dương – không thể nói rằng: “Vào lúc này, mưa ít, chúng ta sẽ mang lưới và móc câu để bắt cá và rùa” hay “Vào lúc này, mưa quá lớn, chúng ta sẽ không tìm được nơi để trú ẩn đâu.”
Paṭhamakappikakālato paṭṭhāya hi yaṃ vassitvā sinerumekhalaṃ āhacca udakaṃ ṭhitaṃ, taṃ tato ekaṅgulamattampi udakaṃ neva heṭṭhā otarati, na uddhaṃ uttarati.
Indeed, since the time of the first eon, the water that fell as rain and settled, reaching the girdle of Mount Sineru, has neither receded a single inch nor risen further from that time.
Thật vậy, từ thời kỳ đầu tiên của kiếp, lượng nước mưa đã rơi xuống và đọng lại ở vòng eo núi Sineru, lượng nước đó không hề giảm xuống dưới hay dâng lên trên dù chỉ một phân.
Ekarasoti asambhinnaraso.
"Ekaraso" means having one taste, unmixed with other tastes.
Ekaraso (một vị) nghĩa là vị không pha trộn.
Muttāti khuddakamahantavaṭṭadīghādibhedā anekavidhā muttā.
"Muttā" refers to various kinds of pearls, such as small and large, round and long.
Muttā (ngọc trai) nghĩa là nhiều loại ngọc trai khác nhau, phân biệt theo kích thước nhỏ, lớn, hình tròn, dài, v.v.
Maṇīti rattanīlādibhedo anekavidho maṇi.
"Maṇī" refers to various kinds of gems, such as rubies and sapphires.
Maṇī (ngọc quý) nghĩa là nhiều loại ngọc quý khác nhau, phân biệt theo hồng ngọc, lam ngọc, v.v.
Veḷuriyoti vaṃsavaṇṇasirīsapupphavaṇṇādisaṇṭhānato anekavidho.
"Veḷuriyo" refers to various kinds of lapis lazuli, such as those with the color of ripe bamboo or the color of a sirīsa flower.
Veḷuriyo (ngọc bích) có nhiều loại khác nhau về hình dạng như màu măng tre, màu hoa sirīsa, v.v.
Saṅkhoti dakkhiṇāvattatambakucchikadhamanasaṅkhādibhedo anekavidho.
"Saṅkho" refers to various kinds of conch shells, such as the right-spiralling, red-bellied, or blowing conch.
Saṅkho (ốc xà cừ) có nhiều loại khác nhau, phân biệt theo loại xoắn phải, bụng đỏ, ốc thổi, v.v.
Silāti setakāḷamuggavaṇṇādibhedā anekavidhā.
"Silā" refers to various kinds of rocks, such as white, black, or mung bean-colored.
Silā (đá) có nhiều loại khác nhau, phân biệt theo màu trắng, đen, màu đậu xanh, v.v.
Pavāḷanti khuddakamahantamandarattaghanarattādibhedaṃ anekavidhaṃ.
"Pavāḷaṃ" refers to various kinds of coral, such as small and large, light red, or deep red.
Pavāḷa (san hô) có nhiều loại khác nhau, phân biệt theo kích thước nhỏ, lớn, màu đỏ nhạt, đỏ đậm, v.v.
Lohitaṅgoti padumarāgādibhedo anekavidho masāragallanti kabaramaṇi.
"Lohitaṅgo" refers to various kinds of red gems, such as padumarāga. "Masāragallaṃ" refers to variegated gems.
Lohitaṅgo (hồng ngọc) có nhiều loại khác nhau, phân biệt theo padumarāga (hồng ngọc sen) và các loại khác. Masāragalla (ngọc mã não) là ngọc có màu lốm đốm.
‘‘Cittaphalika’’ntipi vadanti.
Some also call it "cittaphalika."
Người ta cũng gọi là “pha lê nhiều màu”.
Tattha anupubbasikkhāya tisso bhikkhā gahitā, anupubbakiriyāya terasa dhutaṅgadhammā, anupubbapaṭipadāya satta anupassanā aṭṭhārasa mahāvipassanā aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā ca gahitā.
In this regard, the three trainings are encompassed by "gradual training"; the thirteen ascetic practices (dhutaṅga) by "gradual practice"; and the seven contemplations, the eighteen great insights, the thirty-eight classifications of objects, and the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) by "gradual path".
Trong đó, anupubbasikkhāya (tu học tuần tự) bao gồm ba học pháp, anupubbakiriyāya (hành trì tuần tự) bao gồm mười ba pháp hạnh đầu đà, anupubbapaṭipadāya (con đường tuần tự) bao gồm bảy pháp quán, mười tám đại quán, ba mươi tám cách phân loại đối tượng, và ba mươi bảy Bồ-đề phần pháp.
Na āyatakeneva aññāpaṭivedhoti maṇḍūkassa uppatitvā gamanaṃ viya āditova sīlapūraṇādīni akatvā arahattapaṭivedho nāma natthi, paṭipāṭiyā pana sīlasamādhipaññāyo pūretvāva arahattappattīti attho.
"Not an penetration of knowledge (aññā) from the outset" means that just as a frog leaps and goes, so too there is no penetration to arahatship by not first completing morality and so on. Rather, it means that arahatship is attained only by progressively perfecting morality, concentration, and wisdom.
Na āyatakeneva aññāpaṭivedho (không chứng ngộ trí tuệ ngay lập tức) nghĩa là không có việc chứng đắc A-la-hán ngay từ đầu mà không thực hành viên mãn giới hạnh, v.v., giống như việc con ếch nhảy đi. Mà phải tuần tự viên mãn giới, định, tuệ mới đạt đến A-la-hán, đó là ý nghĩa.
Mama sāvakāti sotāpannādike ariyapuggale sandhāya vadati.
"My disciples" refers to noble persons such as stream-winners.
Mama sāvakā (các đệ tử của Ta) nói đến các bậc Thánh nhân như bậc Dự lưu, v.v.
Na saṃvasatīti uposathakammādivasena saṃvāsaṃ na karoti.
"Does not dwell with" means does not perform communal acts such as Uposatha.
Na saṃvasatī (không sống chung) nghĩa là không sống chung theo cách thực hiện các nghi lễ Uposatha, v.v.
Ukkhipatīti apaneti.
"Removes" means discards.
Ukkhipatī (trục xuất) nghĩa là loại bỏ.
Ārakāvāti dūreyeva.
"Far away" means at a distance.
Ārakāvā (ở xa) nghĩa là rất xa.
Na tena nibbānadhātuyā ūnattaṃ vā pūrattaṃ vāti asaṅkhyeyyepi mahākappe buddhesu anuppajjantesu ekasattopi parinibbātuṃ na sakkoti, tadāpi ‘‘tucchā nibbānadhātū’’ti na sakkā vattuṃ, buddhakāle pana ekekasmiṃ samāgame asaṅkhyeyyāpi sattā amataṃ ārādhenti, tadāpi na sakkā vattuṃ ‘‘pūrā nibbānadhātū’’ti.
"Not by that is the Nibbāna-element diminished or filled": For countless great eons, when Buddhas do not arise, not a single being can attain Parinibbāna. Even then, it cannot be said that the Nibbāna-element is "empty." But in the time of a Buddha, even countless beings realize the Deathless at each assembly. Even then, it cannot be said that the Nibbāna-element is "full."
Na tena nibbānadhātuyā ūnattaṃ vā pūrattaṃ vā (Niết-bàn giới không vì thế mà vơi hay đầy) nghĩa là ngay cả khi chư Phật không xuất hiện trong vô số đại kiếp, không một chúng sinh nào có thể nhập Niết-bàn, nhưng lúc đó cũng không thể nói rằng “Niết-bàn giới trống rỗng.” Còn vào thời chư Phật, trong mỗi cuộc hội ngộ, vô số chúng sinh đạt được bất tử, nhưng lúc đó cũng không thể nói rằng “Niết-bàn giới đầy đủ.”
Vimuttirasoti kilesehi vimuccanaraso.
"Taste of liberation" means the taste of being liberated from defilements.
Vimuttiraso (vị giải thoát) nghĩa là vị giải thoát khỏi các phiền não.
Sabbā hi sāsanassa sampatti yāvadeva anupādāya āsavehi cittassa vimuttiyā hoti.
Indeed, all success in the Dispensation is for the sake of the mind's liberation from the taints (āsava), without clinging.
Tất cả sự thành tựu của giáo pháp đều là sự giải thoát tâm khỏi các lậu hoặc mà không chấp thủ.
Yadi ca cittīkatādibhāvena ratanaṃ nāma hoti, satipaṭṭhānādīnaṃyeva bhūtato ratanabhāvo.
If something is called a treasure by reason of its being revered and so on, then the factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) such as the satipaṭṭhānas are truly treasures.
Nếu một thứ được gọi là châu báu vì nó được tôn kính, v.v., thì chỉ có Tứ Niệm Xứ, v.v., mới thực sự là châu báu.
Bodhipakkhiyadhammānañhi so ānubhāvo, yaṃ sāvakā sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekabuddhā paccekabodhiñāṇaṃ, sammāsambuddhā sammāsambodhiṃ adhigacchantīti āsannakāraṇattā.
Such is the power of the factors of awakening, by which disciples attain the knowledge of a disciple's perfection, Paccekabuddhas attain Paccekabodhi knowledge, and Sammāsambuddhas attain Sammāsambodhi, because they are the proximate causes.
Vì các Bồ-đề phần pháp có năng lực khiến các đệ tử đạt được trí tuệ Ba-la-mật của đệ tử, các vị Độc Giác Phật đạt được trí tuệ Giác ngộ của Độc Giác Phật, và các vị Chánh Đẳng Giác đạt được Chánh Đẳng Giác, vì chúng là nguyên nhân gần.
Paramparakāraṇañhi dānādiupanissayoti evaṃ ratijananaṭṭhena cittīkatādiatthena ca ratanabhāvo bodhipakkhiyadhammānaṃ sātisayo.
However, generosity and so on are remote causes or strong supports. Thus, the factors of awakening possess a preeminent quality of being treasures, by virtue of generating delight and being revered.
Còn bố thí, v.v., là nguyên nhân xa. Do đó, các Bồ-đề phần pháp có tính chất châu báu vượt trội, vì chúng tạo ra niềm vui và được tôn kính, v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘tatrimāni ratanāni, seyyathidaṃ, cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi.
Therefore, it is said: "Herein are these treasures, namely, the four foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna)" and so on.
Vì vậy, đã nói: “Trong đó, có những châu báu này, đó là Tứ Niệm Xứ, v.v.”
Tattha ārammaṇe pakkhanditvā upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ, satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
Among these, paṭṭhāna means presence, by reason of rushing into and appearing in the object. Sati itself is paṭṭhāna, hence satipaṭṭhāna.
Trong đó, Paṭṭhāna (nền tảng) là sự hiện hữu rõ ràng do nhảy vào đối tượng. Niệm chính là nền tảng, là Satipaṭṭhāna (Niệm Xứ).
Ārammaṇassa pana kāyādivasena catubbidhattā vuttaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti.
Since the object is fourfold by way of body and so on, it is said: "the four foundations of mindfulness".
Vì đối tượng có bốn loại theo thân, v.v., nên nói “cattāro satipaṭṭhānā” (bốn Niệm Xứ).
Tathā hi kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattasaññānaṃ pahānato asubhadukkhāniccānattatāgahaṇato ca nesaṃ kāyānupassanādibhāvo vibhatto.
Thus, by abandoning the notions of beauty, pleasure, permanence, and self, and by taking up the notions of ugliness, suffering, impermanence, and not-self in regard to body, feelings, mind, and phenomena, their nature as contemplation of the body and so on is explained.
Thật vậy, việc quán thân, v.v., được phân biệt bằng cách từ bỏ các nhận thức về đẹp, lạc, thường, ngã trong thân, thọ, tâm, pháp, và bằng cách chấp nhận tính bất tịnh, khổ, vô thường, vô ngã của chúng.
Sammā padahanti etena, sayaṃ vā sammā padahati, pasatthaṃ, sundaraṃ vā padahanti sammappadhānaṃ.
One strives rightly by this, or one strives rightly oneself; praiseworthy and excellent is the striving, hence sammappadhāna.
Nhờ đó mà người ta tinh tấn đúng đắn, hoặc tự mình tinh tấn đúng đắn, hoặc tinh tấn đáng khen, hoặc tinh tấn tốt đẹp, đó là sammappadhāna (chánh tinh tấn).
Puggalassa vā sammadeva padhānabhāvakaraṇato sammappadhānaṃ.
Or, it is sammappadhāna because it makes a person's striving truly excellent.
Hoặc vì nó khiến một người trở nên tinh tấn đúng đắn, đó là sammappadhāna.
Vīriyassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for energy (vīriya).
Đây là tên gọi khác của tinh tấn.
Tampi anuppannuppannānaṃ akusalānaṃ anuppādanapahānavasena anuppannuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādanabhāvanavasena ca catukiccaṃ katvā vuttaṃ ‘‘cattāro sammappadhānā’’ti.
This, too, is said to be "the four right strivings" because it performs four functions: preventing the arising of unarisen unwholesome states, abandoning arisen unwholesome states, bringing about the arising of unarisen wholesome states, and maintaining and developing arisen wholesome states.
Và tinh tấn này, bằng cách thực hiện bốn nhiệm vụ: không cho các bất thiện pháp chưa sinh khởi, đoạn trừ các bất thiện pháp đã sinh khởi, làm cho các thiện pháp chưa sinh khởi, và phát triển các thiện pháp đã sinh khởi, nên được gọi là “cattāro sammappadhānā” (bốn Chánh Tinh Tấn).
Ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho.
It is achieved, hence iddhi, meaning it is successful, accomplished.
Ijjhatī (thành tựu) là iddhi (thần thông), nghĩa là thành tựu, viên mãn.
Ijjhanti vā etāya sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iddhi.
Or, by this nature of dhammas, beings become mighty, grown, having reached excellence, therefore it is called iddhi.
Hoặc vì nhờ đó mà chúng sinh trở nên thành tựu, phát triển, đạt đến đỉnh cao, đó là iddhi.
Iti paṭhamena atthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho.
Thus, by the first meaning, iddhi itself is the 'foot' (pāda), Iddhipāda; it means a component of iddhi.
Như vậy, theo nghĩa thứ nhất, thần thông chính là yếu tố (pāda), nghĩa là bộ phận của thần thông.
Dutiyena atthena iddhiyā pādo patiṭṭhā adhigamūpāyoti iddhipādo.
By the second meaning, the 'foot' (pāda) of iddhi is its foundation, the means of attainment, therefore it is Iddhipāda.
Theo nghĩa thứ hai, yếu tố (pāda) là nền tảng, là phương tiện để đạt được thần thông, nên gọi là iddhipādo (thần túc).
Tena hi uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti, svāyaṃ iddhipādo yasmā chandādike cattāro adhipatidhamme dhure jeṭṭhake katvā nibbattiyati, tasmā vuttaṃ ‘‘cattāro iddhipādā’’ti.
Indeed, by these four Iddhipādas, they attain iddhi, which is the higher and higher qualities. Since this Iddhipāda arises by making the four ruling dhammas, such as chanda, primary, therefore it is said, "Four Iddhipādas."
Vì nhờ đó mà người ta đạt được thần thông, tức là những đặc tính ưu việt hơn, và thần túc này được phát sinh bằng cách lấy bốn pháp chủ đạo như dục (chanda), v.v., làm chủ yếu, nên đã nói “cattāro iddhipādā” (bốn Thần Túc).
Satta bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā.
Seven Factors of Enlightenment (satta bojjhaṅgā) means factors of bodhi, or factors for bodhi.
Satta bojjhaṅgā (bảy giác chi) là các chi phần của giác ngộ (bodhi) hoặc của bậc giác ngộ (bodhissa).
Yā hi esā dhammasāmaggī yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyoga- ucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhati, kilesaniddāya vuṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgātipi bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.
Indeed, that harmony of dhammas by which, when it arises at the moment of the supramundane path, being opposed to many dangers such as sloth-and-torpor, agitation, clinging to existence, devotion to sensual pleasures and self-mortification, and extreme views of annihilation and eternity; being called mindfulness, investigation of dhammas, energy, rapture, tranquility, concentration, and equanimity; by which an Arahant comprehends, arises from the sleep of defilements, or penetrates the Four Noble Truths, or realizes Nibbāna itself—that is called "bodhi." The factors of that bodhi, which is the harmony of dhammas, are also bojjhaṅgā, like the factors of jhāna and the factors of the path.
Thật vậy, sự hòa hợp các pháp ấy, với sự sinh khởi trong khoảnh khắc đạo siêu thế, đối nghịch với vô số chướng ngại như sự co rút, phóng dật, sự chấp thủ vào dục lạc và khổ hạnh, sự chấp thủ vào đoạn kiến và thường kiến, v.v., tức là sự hòa hợp các pháp được gọi là niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, nhờ đó mà bậc Thánh đệ tử giác ngộ, thoát khỏi giấc ngủ phiền não, hoặc thấu hiểu Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Niết-bàn—nên được gọi là ‘‘Bodhi’’ (Giác ngộ). Các chi phần của Bodhi, tức là sự hòa hợp các pháp ấy, cũng được gọi là Bojjhaṅga (Chi phần Giác ngộ), như các chi phần thiền, chi phần đạo, v.v.
Yopesa vuttappakārāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassa bodhissa aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya.
And that noble disciple (ariyasāvaka) who, by means of the aforementioned harmony of dhammas, becomes enlightened is called "bodhi"; the factors of that bodhi are also bojjhaṅgā, like the factors of an army or the factors of a chariot.
Hoặc, bậc Thánh đệ tử được gọi là ‘‘Bodhi’’ vì vị ấy giác ngộ nhờ sự hòa hợp các pháp đã được nói đến, các chi phần của Bodhi ấy cũng được gọi là Bojjhaṅga, như các chi phần quân đội, chi phần xe, v.v.
Tenāhu porāṇā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti.
Therefore, the ancients said: "The factors of a person who is enlightened are bojjhaṅgā."
Vì thế, các bậc cổ đức đã nói: ‘‘Các chi phần của người giác ngộ được gọi là Bojjhaṅga.’’
‘‘Bodhiyā saṃvattantīti bojjhaṅgā’’tiādinā nayenapi bojjhaṅgānaṃ bojjhaṅgattho veditabbo.
The meaning of bojjhaṅgā should also be understood from the statement, "They conduce to bodhi, hence bojjhaṅgā," and so on.
Ý nghĩa của Bojjhaṅga cũng nên được hiểu theo cách như ‘‘Bo-đề phần là những gì đưa đến giác ngộ’’, v.v.
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti taṃtaṃmaggavajjhakilesehi ārakattā ariyabhāvakarattā ariyaphalapaṭilābhakarattā ca ariyo.
The Noble Eightfold Path (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) is noble because it is far removed from the defilements to be overcome by each path, because it brings about the state of being noble, and because it brings about the attainment of noble fruits.
Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo (Bát Chánh Đạo Thánh) là ‘‘Thánh’’ (Ariya) vì nó xa lìa các phiền não bị diệt trừ bởi đạo, vì nó tạo nên trạng thái Thánh, và vì nó tạo nên sự thành tựu Thánh quả.
Sammādiṭṭhiādīni aṭṭhaṅgāni assa atthi, aṭṭha aṅgāniyeva vā aṭṭhaṅgiko.
It has eight factors, such as right view (sammādiṭṭhi), or it is eight-factored because it consists of eight factors.
Nó có tám chi phần như Chánh kiến, v.v., hoặc chỉ có tám chi phần nên gọi là Bát Chi (aṭṭhaṅgiko).
Kilese mārento gacchati, nibbānatthikehi maggiyati, sayaṃ vā nibbānaṃ maggatīti maggoti.
It is a path because it goes, destroying defilements; or because it is sought by those seeking Nibbāna; or because it itself seeks Nibbāna.
Nó được gọi là ‘‘Đạo’’ (Magga) vì nó đi diệt trừ phiền não, hoặc được những người mong cầu Niết-bàn tìm kiếm, hoặc tự nó tìm kiếm Niết-bàn.
Evametesaṃ satipaṭṭhānādīnaṃ atthavibhāgo veditabbo.
Thus, the explanation of the meanings of mindfulness foundations (satipaṭṭhāna) and so on should be understood.
Sự phân tích ý nghĩa của các pháp như Niệm xứ, v.v., nên được hiểu như vậy.
Sotāpannoti maggasaṅkhātaṃ sotaṃ āpajjitvā pāpuṇitvā ṭhito, sotāpattiphalaṭṭhoti attho.
Stream-enterer (sotāpanno) means one who has entered and reached the stream (sota), which is the path; that is, one who has attained the fruit of stream-entry (sotāpattiphalaṭṭha).
Sotāpanno (Nhập Lưu) nghĩa là người đã nhập vào dòng (sota), tức là đạo, đã đạt đến quả Dự Lưu.
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannoti sotāpattiphalassa attapaccakkhakaraṇāya paṭipajjamāno paṭhamamaggaṭṭho, yo aṭṭhamakotipi vuccati.
One who is practicing for the realization of the fruit of stream-entry (sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno) means one who is practicing for the direct experience of the fruit of stream-entry, i.e., one who has attained the first path, who is also called an eighth-person (aṭṭhamaka).
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno (người đang thực hành để chứng ngộ quả Dự Lưu) là người đang thực hành để tự mình chứng nghiệm quả Dự Lưu, tức là người đang ở trong Sơ đạo, còn được gọi là người thứ tám.
Sakadāgāmīti sakideva imaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena āgamanasīlo dutiyaphalaṭṭho.
Once-returner (sakadāgāmī) means one who has the habit of coming to this world only once by way of rebirth; one who has attained the second fruit (dutiyaphalaṭṭha).
Sakadāgāmī (Nhất Lai) là người có thói quen trở lại thế giới này một lần nữa để tái sinh, tức là người đã đạt đến quả vị thứ hai.
Anāgāmīti paṭisandhiggahaṇavasena kāmalokaṃ anāgamanasīlo tatiyaphalaṭṭho.
Non-returner (anāgāmī) means one who has the habit of not coming to the sensuous realm (kāmaloka) by way of rebirth; one who has attained the third fruit (tatiyaphalaṭṭha).
Anāgāmī (Bất Hoàn) là người có thói quen không trở lại dục giới để tái sinh, tức là người đã đạt đến quả vị thứ ba.
Yo pana saddhānusārī dhammānusārī ekabījīti evamādiko ariyapuggalavibhāgo, so etesaṃyeva pabhedoti.
The classification of noble individuals (ariyapuggala), such as faith-follower (saddhānusārī), Dhamma-follower (dhammānusārī), and one-seed (ekabījī), is merely a subdivision of these.
Sự phân loại các bậc Thánh nhân như Tín hành (Saddhānusārī), Pháp hành (Dhammānusārī), Nhất chủng tử (Ekabījī), v.v., là các biến thể của những bậc này.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the aforementioned manner.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Tattha channamativassatīti āpattiṃ āpajjitvā paṭicchādento aññaṃ navaṃ āpattiṃ āpajjati, tato paraṃ tato paranti evaṃ āpattivassaṃ kilesavassaṃ ativiya vassati.
There, "it rains excessively on the covered" (channamativassatī) means that a bhikkhu who commits an offense and conceals it commits another new offense, and then another and another, thus the rain of offenses and the rain of defilements fall excessively.
Trong đó, channaṃ ativassatī (che giấu thì bị ướt) nghĩa là vị tỳ-khưu đã phạm tội và che giấu nó, lại phạm thêm một tội mới, rồi cứ thế tiếp tục phạm tội, như vậy trận mưa tội lỗi, trận mưa phiền não, trút xuống rất nhiều.
Vivaṭaṃ nātivassatīti āpattiṃ āpanno taṃ appaṭicchādetvā vivaranto sabrahmacārīnaṃ pakāsento yathādhammaṃ yathāvinayaṃ paṭikaronto desento vuṭṭhahanto aññaṃ navaṃ āpattiṃ na āpajjati, tenassa vivaṭaṃ puna āpattivassaṃ kilesavassaṃ na vassati.
"It does not rain excessively on the unconcealed" (vivaṭaṃ nātivassatī) means that a bhikkhu who has committed an offense, by not concealing it but disclosing it, making it known to his fellow bhikkhus, and rectifying it according to Dhamma and Vinaya, and being released (from the offense), does not commit another new offense. Therefore, the rain of offenses and defilements does not fall again on his unconcealed state.
Vivaṭaṃ nātivassatī (không che giấu thì không bị ướt) nghĩa là vị tỳ-khưu đã phạm tội, không che giấu mà công khai, trình bày với các vị đồng phạm hạnh, và sửa chữa theo đúng Pháp, đúng Luật, thoát khỏi tội lỗi thì sẽ không phạm thêm tội mới. Do đó, trận mưa tội lỗi, trận mưa phiền não, sẽ không trút xuống vị ấy nữa.
Yasmā ca etadevaṃ, tasmā channaṃ chāditaṃ āpattiṃ vivaretha pakāsetha.
And because this is so, therefore "uncover" (vivaretha) the "covered" (channaṃ) offense; make it manifest.
Vì điều đó là như vậy, nên channaṃ (che giấu) tội lỗi đã che giấu, vivaretha (hãy công khai) nó.
Evaṃ taṃ nātivassatīti evaṃ sante taṃ āpattiāpajjanakaṃ āpannapuggalaṃ attabhāvaṃ ativijjhitvā kilesavassaṃ na vassati na temeti.
"Thus it does not rain excessively on him" (evaṃ taṃ nātivassatī) means that in this way, the rain of defilements does not fall on or dampen that individual who committed the offense, piercing through his existence.
Evaṃ taṃ nātivassatī (như vậy thì sẽ không bị ướt) nghĩa là nếu làm như vậy, trận mưa phiền não sẽ không trút xuống, không làm ướt thân thể của người đã phạm tội.
Evaṃ so kilesehi anavassuto parisuddhasīlo samāhito hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto anukkamena nibbānaṃ pāpuṇātīti adhippāyo.
Thus, being unsullied by defilements, pure in sīla, and concentrated, he establishes vipassanā and, contemplating, gradually attains Nibbāna—this is the intention.
Ý nghĩa là: Như vậy, người ấy không bị phiền não làm ướt, trở thành người có giới hạnh thanh tịnh, tâm định tĩnh, rồi thiết lập thiền quán, quán sát và dần dần đạt đến Niết-bàn.
46. Chaṭṭhe avantīsūti avantiraṭṭhe.
46. In the sixth (sutta), in Avanti means in the country of Avanti.
46. Trong bài kinh thứ sáu, Avantīsu (ở Avanti) nghĩa là ở xứ Avanti.
Kuraraghareti evaṃnāmake nagare.
In Kuraraghara means in the town of that name.
Kuraraghare (ở Kuraraghara) nghĩa là ở thành phố tên như vậy.
Pavatte pabbateti pavattanāmake pabbate.
On Pavatta mountain means on the mountain named Pavatta.
Pavatte pabbate (trên núi Pavatta) nghĩa là trên ngọn núi tên là Pavatta.
‘‘Papāte pabbate’’tipi paṭhanti.
Some also read: "on Papāta mountain."
Người ta cũng đọc là ‘‘Papāte pabbate’’ (trên núi có vách đá).
Soṇo upāsako kuṭikaṇṇoti nāmena soṇo nāma, tīhi saraṇagamanehi upāsakabhāvappaṭivedanena upāsako, koṭiagghanakassa kaṇṇapiḷandhanassa dhāraṇena ‘‘koṭikaṇṇo’’ti vattabbe ‘‘kuṭikaṇṇo’’ti evaṃ abhiññāto, na sukhumālasoṇoti adhippāyo.
Soṇa the Upāsaka, Kuṭikaṇṇa means he was named Soṇa, an upāsaka due to his declaration of taking refuge in the Three Refuges, and renowned as "Kuṭikaṇṇa" (instead of "Koṭikaṇṇa" which implies a priceless earring) because he wore an earring worth a koti. The intention is that he was not the delicate Soṇa.
Soṇo upāsako Kuṭikaṇṇo (Cư sĩ Soṇa Kuṭikaṇṇa) nghĩa là tên của ông là Soṇa, ông là cư sĩ vì đã tuyên bố quy y Tam Bảo, và ông được biết đến là ‘‘Kuṭikaṇṇa’’ thay vì ‘‘Koṭikaṇṇa’’ vì ông đeo một chiếc khuyên tai trị giá một crore (mười triệu), ý nói ông không phải là Soṇa yếu đuối.
Ayañhi āyasmato mahākaccāyanassa santike dhammaṃ sutvā sāsane abhippasanno, saraṇesu ca sīlesu ca patiṭṭhito pavatte pabbate chāyūdakasampanne ṭhāne vihāraṃ kāretvā theraṃ tattha vasāpetvā catūhi paccayehi upaṭṭhāti.
This upāsaka, having heard the Dhamma from Venerable Mahākaccāna, was greatly inspired by the Dispensation, established in the refuges and precepts. He had a monastery built in a place on Pavatta mountain, rich in shade and water, and provided the Elder (Mahākaccāna) with the four requisites while he resided there.
Cư sĩ này, sau khi nghe Pháp từ Tôn giả Mahākaccāna, đã rất hoan hỷ với Giáo pháp, vững chắc trong Tam quy và Ngũ giới. Ông đã xây một tu viện trên núi Pavatta, nơi có bóng mát và nước đầy đủ, mời Trưởng lão đến ở đó và cúng dường Tứ vật dụng.
Tena vuttaṃ – ‘‘āyasmato mahākaccānassa upaṭṭhāko hotī’’ti.
Therefore it is said: "He was a supporter of Venerable Mahākaccāna."
Vì thế, đã nói: ‘‘Ông là người hộ trì của Tôn giả Mahākaccāna.’’
So kālena kālaṃ therassa upaṭṭhānaṃ gacchati.
From time to time, he went to attend upon the Elder.
Ông thường xuyên đến thăm Trưởng lão.
Thero cassa dhammaṃ deseti.
The Elder taught him the Dhamma.
Trưởng lão cũng thuyết Pháp cho ông.
Tena saṃvegabahulo dhammacariyāya ussāhajāto viharati.
Because of this, he dwelt filled with urgency and zealous in Dhamma practice.
Vì thế, ông sống với nhiều sự xúc động và nhiệt tâm trong việc thực hành Pháp.
So ekadā satthena saddhiṃ vāṇijjatthāya ujjeniṃ gacchanto antarāmagge aṭaviyaṃ satthe niviṭṭhe rattiyaṃ janasambādhabhayena ekamantaṃ apakkamma niddaṃ upagañchi.
One day, while traveling to Ujjenī with a caravan for trade, when the caravan had settled in a forest along the way, he went aside to sleep at night, fearing the crowded conditions.
Một lần nọ, khi ông đang đi đến Ujjenī để buôn bán cùng với một đoàn lữ hành, trên đường đi, đoàn lữ hành dừng lại trong rừng vào ban đêm. Vì sợ đông người, ông tách ra một mình và ngủ thiếp đi.
Sattho paccūsavelāyaṃ uṭṭhāya gato, na ekopi soṇaṃ pabodhesi, sabbepi visaritvā agamaṃsu.
The caravan departed at dawn; not one person awoke Soṇa, and they all forgot him and left.
Đoàn lữ hành dậy sớm vào buổi sáng và đi tiếp, không ai đánh thức Soṇa cả, tất cả đều quên và đi mất.
So pabhātāya rattiyā pabujjhitvā uṭṭhāya kañci apassanto sattheneva gatamaggaṃ gahetvā sīghaṃ sīghaṃ gacchanto ekaṃ vaṭarukkhaṃ upagañchi.
When night dawned, he awoke, got up, and seeing no one, he took the path the caravan had gone and walked quickly, quickly, until he came upon a banyan tree.
Khi trời sáng, ông thức dậy, đứng lên và không thấy ai cả, ông đi theo con đường mà đoàn lữ hành đã đi, nhanh chóng đến một cây đa.
Tattha addasa ekaṃ mahākāyaṃ virūpadassanaṃ gacchantaṃ purisaṃ aṭṭhito muttāni attano maṃsāni sayameva khādantaṃ, disvāna ‘‘kosi tva’’nti pucchi.
There he saw a man of large build and fearsome appearance, walking and eating his own flesh that had fallen from his bones. Having seen him, he asked, "Who are you?"
Ở đó, ông thấy một người đàn ông có thân hình to lớn, vẻ ngoài xấu xí, đang đi và tự ăn thịt của mình rơi ra từ xương. Thấy vậy, ông hỏi: ‘‘Ngươi là ai?’’
‘‘Petomhi, bhante’’ti.
"I am a peta, sir," he replied.
‘‘Bạch ngài, tôi là một ngạ quỷ.’’
‘‘Kasmā evaṃ karosī’’ti.
"Why do you do this?"
‘‘Tại sao ngươi lại làm như vậy?’’
‘‘Attano pubbakammenā’’ti.
"By my past kamma."
‘‘Vì nghiệp quá khứ của tôi.’’
‘‘Kiṃ pana taṃ kamma’’nti.
"What kind of kamma was it?"
‘‘Nghiệp đó là gì?’’
‘‘Ahaṃ pubbe bhārukacchanagaravāsī kūṭavāṇijo hutvā paresaṃ santakaṃ vañcetvā khādiṃ, samaṇe ca bhikkhāya upagate ‘tumhākaṃ maṃsaṃ khādathā’ti akkosiṃ, tena kammena etarahi imaṃ dukkhaṃ anubhavāmī’’ti.
“In the past, I was a fraudulent merchant living in Bhārukaccha city. Having deceived others, I consumed their property. And when ascetics approached for alms, I reviled them, saying, ‘Eat your own flesh!’ Because of that karma, I now experience this suffering.”
‘‘Trước đây, tôi là một thương gia gian lận sống ở thành phố Bhārukaccha, tôi đã lừa gạt và ăn cắp tài sản của người khác. Khi các Sa-môn đến khất thực, tôi đã mắng họ: ‘Hãy ăn thịt của các ngươi đi!’ Vì nghiệp đó, bây giờ tôi đang chịu khổ đau này.’’
Taṃ sutvā soṇo ativiya saṃvegaṃ paṭilabhi.
Having heard that, Soṇa gained an exceeding sense of spiritual urgency.
Nghe vậy, Soṇa vô cùng xúc động.
Tato paraṃ gacchanto mukhato paggharitakāḷalohite dve petadārake passitvā tatheva pucchi.
Going further, he saw two peta children with black blood oozing from their mouths, and he asked them just as before.
Sau đó, ông đi tiếp và thấy hai đứa trẻ ngạ quỷ đang chảy máu đen từ miệng, ông cũng hỏi chúng như vậy.
Tepissa attano kammaṃ kathesuṃ.
They too told him of their karma.
Chúng cũng kể nghiệp của mình cho ông nghe.
Te kira bhārukacchanagare dārakakāle gandhavāṇijjāya jīvikaṃ kappentā attano mātari khīṇāsave nimantetvā bhojentiyā gehaṃ gantvā ‘‘amhākaṃ santakaṃ kasmā samaṇānaṃ desi, tayā dinnaṃ bhojanaṃ bhuñjanakasamaṇānaṃ mukhato kāḷalohitaṃ paggharatū’’ti akkosiṃsu.
It is said that when they were children in Bhārukaccha city, earning their livelihood as perfume merchants, they went to their mother’s house when she had invited and was feeding an Arahant. They reviled her, saying, “Why do you give our property to ascetics? May black blood ooze from the mouths of those ascetics who eat the food given by you!”
Nghe nói, khi còn nhỏ ở thành phố Bhārukaccha, chúng sống bằng nghề buôn hương liệu. Khi mẹ chúng, một vị A-la-hán, mời chư Sa-môn đến cúng dường bữa ăn, chúng đã đến nhà và mắng: ‘‘Tại sao mẹ lại cúng dường tài sản của chúng con cho các Sa-môn? Cầu mong máu đen chảy ra từ miệng của các Sa-môn ăn thức ăn mà mẹ đã cúng dường!’’
Te tena kammena niraye paccitvā tassa vipākāvasesena petayoniyaṃ nibbattitvā tadā imaṃ dukkhaṃ anubhavanti.
Because of that karma, they ripened in hell and, as a remnant of that kammic result, they were reborn in the peta realm and now experience this suffering.
Vì nghiệp đó, chúng đã bị đọa vào địa ngục, và do phần còn lại của quả báo đó, chúng tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ và đang chịu khổ đau này.
Tampi sutvā soṇo ativiya saṃvegajāto ahosi.
Having heard that too, Soṇa became exceedingly agitated.
Nghe vậy, Soṇa lại càng xúc động hơn nữa.
So ujjeniṃ gantvā taṃ karaṇīyaṃ tīretvā kulagharaṃ paccāgato theraṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro therassa tamatthaṃ ārocesi.
Having gone to Ujjenī, completed his business, and returned to his family home, he approached the Elder. After exchanging greetings, he reported the matter to the Elder.
Soṇa đến Ujjenī, hoàn tất công việc của mình, rồi trở về nhà ở Kuraraghara, đến gặp Trưởng lão. Sau khi chào hỏi, ông kể lại câu chuyện đó cho Trưởng lão.
Theropissa pavattinivattīsu ādīnavānisaṃse vibhāvento dhammaṃ desesi.
The Elder, in turn, explaining the disadvantages and advantages of repeated existence and cessation, taught him the Dhamma.
Trưởng lão cũng thuyết Pháp cho ông, phân tích những hiểm họa và lợi ích của sự sinh tử và sự thoát ly.
So theraṃ vanditvā gehaṃ gato sāyamāsaṃ bhuñjitvā sayanaṃ upagato thokaṃyeva niddāyitvā pabujjhitvā sayanatale nisajja yathāsutaṃ dhammaṃ paccavekkhituṃ āraddho.
Soṇa bowed to the Elder, went home, ate his evening meal, and went to bed. After sleeping for only a short while, he woke up, sat on his bed, and began to reflect on the Dhamma he had heard.
Soṇa đảnh lễ Trưởng lão rồi về nhà, ăn bữa tối xong, ông đi ngủ. Sau khi ngủ một lát, ông thức dậy, ngồi trên giường và bắt đầu quán xét Pháp như đã nghe.
Tassa taṃ dhammaṃ paccavekkhato, te ca petattabhāve anussarato saṃsāradukkhaṃ ativiya bhayānakaṃ hutvā upaṭṭhāsi, pabbajjāya cittaṃ nami.
As he reflected on that Dhamma and recalled those peta existences, the suffering of saṃsāra appeared exceedingly dreadful to him, and his mind inclined towards renunciation.
Khi ông quán xét Pháp ấy và nhớ lại những kiếp ngạ quỷ đó, khổ đau của vòng luân hồi hiện ra vô cùng khủng khiếp, và tâm ông hướng về sự xuất gia.
So vibhātāya rattiyā sarīrapaṭijagganaṃ katvā theraṃ upasaṅkamitvā attano ajjhāsayaṃ ārocetvā pabbajjaṃ yāci.
When night had broken, he attended to his body, approached the Elder, expressed his intention, and requested ordination.
Khi trời sáng, ông tắm rửa sạch sẽ, đến gặp Trưởng lão, trình bày ý định của mình và xin được xuất gia.
Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho soṇassa upāsakassa kuṭikaṇṇassa rahogatassa…pe… pabbājetu maṃ, bhante, ayyo mahākaccāno’’ti.
Therefore, it was said: “Then the lay follower Soṇa Kuṭikaṇṇa, having gone to a solitary place…* …‘Venerable sir, may the Venerable Mahākaccāna ordain me.’”
Vì vậy đã nói rằng – ‘‘Bấy giờ, Tín nam Soṇa Kuṭikaṇṇa, khi ở một mình…pe… Bạch Ngài, xin Tôn giả Mahākaccāna cho con xuất gia’’.
Tattha yathā yathātiādīnaṃ padānaṃ ayaṃ saṅkhepattho – yena yena ākārena ayyo mahākaccāno dhammaṃ deseti ācikkhati paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti pakāseti, tena tena me upaparikkhato evaṃ hoti, yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akkhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ.
Here, the concise meaning of the words “yathā yathā” and so on, is this: In whatever way the Venerable Mahākaccāna teaches, proclaims, makes known, establishes, reveals, analyzes, elucidates, or makes manifest the Dhamma, by reflecting on it in that way, it occurs to me that this pure life of the three trainings, in order to be brought to its final thought without a single day being broken, is perfectly complete.
Trong đó, ý nghĩa tóm tắt của các từ ngữ như yathā yathā là: Bằng bất cứ cách nào mà Tôn giả Mahākaccāna thuyết pháp, chỉ dạy, tuyên bố, thiết lập, khai mở, phân tích, làm rõ, công bố, thì khi con quán sát theo cách đó, con nghĩ rằng: Phạm hạnh ba học này, để đạt đến tâm cuối cùng mà không bị gián đoạn dù chỉ một ngày, là hoàn toàn đầy đủ.
Ekadivasampi kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ.
And in order to be brought to its final thought without being defiled by the stain of defilements for even a single day, it is perfectly pure.
Để đạt đến tâm cuối cùng mà không bị ô nhiễm bởi cấu uế phiền não dù chỉ một ngày, là hoàn toàn thanh tịnh.
Saṅkhalikhitanti likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ.
It should be practiced like a polished conch, like a cleansed and pure conch shell, thus ‘saṅkhalikhitaṃ’.
Nếp sống phạm hạnh cần được thực hành như vỏ ốc được mài dũa, giống như vỏ ốc đã được rửa sạch.
Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekanta paripuṇṇaṃ…pe… carituṃ yaṃnūnāhaṃ kese ceva massūni ca ohāretvā voropetvā kāsāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā nivāsetvā ceva pārupitvā ca agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyaṃ.
“It is not easy to live this perfectly complete…* …pure life while dwelling in a household. Therefore, it occurs to me, ‘What if I were to shave off my hair and beard, put on the saffron robes—garments suitable for those who practice the pure life due to their color being stained with astringent juice—depart from the household life, and go forth into the homeless life?’
Thật khó để thực hành phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ…pe… khi sống trong gia đình (tức là sống giữa gia đình). Sao ta không cạo bỏ tóc và râu, đắp y cà sa (màu vàng nghệ do đã nhuộm bằng nước cốt cây cà sa), những y phục phù hợp với những người đang thực hành phạm hạnh, rồi từ bỏ gia đình để xuất gia không gia đình?
Yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyā nāma.
Since householders’ activities like farming and trade are called ‘household’ activities, and such are not found in the renunciate life, therefore renunciation is called the homeless life (anagāriyā).
Vì những việc làm có lợi cho gia đình như cày cấy, buôn bán, v.v., được gọi là gia đình (agāriyaṃ), và những việc đó không có trong đời sống xuất gia, nên đời sống xuất gia được gọi là không gia đình (anagāriyā).
Taṃ anagāriyaṃ pabbajjaṃ pabbajeyyaṃ upagaccheyyaṃ, paṭipajjeyyanti attho.
The meaning is: that homeless life, that renunciation, ‘I would go forth, I would undertake, I would practice.’
Ý nghĩa là: con sẽ xuất gia không gia đình, con sẽ tiếp cận, con sẽ thực hành.
Evaṃ attanā rahovitakkitaṃ soṇo upāsako therassa ārocetvā taṃ paṭipajjitukāmo ‘‘pabbājetu maṃ, bhante, ayyo mahākaccāno’’ti āha.
Thus, the lay follower Soṇa, having conveyed his private reflection to the Elder, and wishing to undertake that practice, said: “Venerable sir, may the Venerable Mahākaccāna ordain me.”
Sau khi trình bày với Trưởng lão về ý nghĩ riêng tư của mình như vậy, Tín nam Soṇa, mong muốn thực hành điều đó, đã nói: ‘‘Bạch Ngài, xin Tôn giả Mahākaccāna cho con xuất gia’’.
Thero pana ‘‘tāvassa ñāṇaparipākaṃ katha’’nti upadhāretvā ñāṇaparipākaṃ āgamayamāno ‘‘dukkaraṃ kho’’tiādinā pabbajjāchandaṃ nivāresi.
However, the Elder, having considered, “Has his knowledge matured yet?”, and waiting for the maturation of his knowledge, initially discouraged his wish for ordination with the words “It is difficult, indeed,” and so on.
Tuy nhiên, vị Trưởng lão, sau khi quán xét ‘‘Trí tuệ của ông ấy đã chín muồi chưa?’’, và chờ đợi sự chín muồi của trí tuệ, đã ngăn cản ý muốn xuất gia bằng câu ‘‘Thật khó khăn thay’’ và tiếp theo.
Tattha ekabhattanti ‘‘ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā’’ti (dī. ni. 1.194; a. ni. 3.71) evaṃ vuttaṃ vikālabhojanaviratiṃ sandhāya vadati.
Here, “ekabhattaṃ” refers to abstaining from eating at improper times, as stated: “He eats once, abstaining from food at night, refraining from untimely eating.”
Trong đó, ekabhattaṃ đề cập đến việc từ bỏ ăn phi thời, như đã nói: "Chỉ ăn một bữa, từ bỏ ăn đêm, từ bỏ ăn phi thời".
Ekaseyyanti adutiyaseyyaṃ.
“Ekaseyyaṃ” means sleeping alone, without a companion.
Ekaseyyaṃ là nằm một mình.
Ettha ca seyyāsīsena ‘‘eko tiṭṭhati, eko gacchati, eko nisīdatī’’tiādinā (mahāni. 7; 49) nayena vuttesu catūsu iriyāpathesu kāyavivekaṃ dīpeti, na ekākinā hutvā sayanamattaṃ.
Here, by 'sleeping,' he indicates physical seclusion within the four postures, as stated: “one stands alone, one walks alone, one sits alone,” and so on, not merely sleeping alone.
Ở đây, việc nằm một mình biểu thị sự ly thân (kāyaviveka) trong bốn oai nghi đã được nói đến theo cách "một mình đứng, một mình đi, một mình ngồi", chứ không chỉ đơn thuần là việc nằm một mình.
Brahmacariyanti methunaviratibrahmacariyaṃ, sikkhattayānuyogasaṅkhātaṃ sāsanabrahmacariyaṃ vā.
“Brahmacariyaṃ” means the pure life of abstention from sexual intercourse, or the pure life of the Dispensation, which consists in applying oneself to the three trainings.
Brahmacariyaṃ là phạm hạnh từ bỏ tà dâm, hoặc phạm hạnh trong giáo pháp được gọi là sự chuyên cần ba học.
Iṅghāti codanatthe nipāto.
“Iṅghā” is a particle used for exhortation.
Iṅghā là một giới từ dùng để thúc giục.
Tatthevāti geheyeva.
“Tattheva” means right there, in his own home.
Tattheva là ngay tại nhà.
Buddhānaṃ sāsanaṃ anuyuñjāti niccasīlauposathasīlādibhedaṃ pañcaṅgaaṭṭhaṅgadasaṅgasīlaṃ, tadanurūpañca samādhipaññābhāvanaṃ anuyuñja.
“Buddhānaṃ sāsanaṃ anuyuñjā” means to diligently practice the five-limbed, eight-limbed, or ten-limbed precepts, which consist of regular precepts, Uposatha precepts, and other observances, as well as the cultivation of concentration and wisdom appropriate to them.
Anuyuñjā Buddhānaṃ sāsanaṃ có nghĩa là hãy chuyên cần thực hành năm giới, tám giới, mười giới, v.v., bao gồm thường giới và giới Bố-tát, cùng với sự tu tập định và tuệ phù hợp với các giới đó.
Etañhi upāsakena pubbabhāge anuyuñjitabbaṃ buddhasāsanaṃ nāma.
Indeed, this is what is called the Buddha’s teaching, to be diligently practiced by a lay follower in the initial stage.
Đây chính là giáo pháp của chư Phật mà một cư sĩ cần phải chuyên cần thực hành ở giai đoạn đầu.
Tenāha – ‘‘kālayuttaṃ ekabhattaṃ ekaseyyaṃ brahmariya’’nti.
Therefore, he said: “kālayuttaṃ ekabhattaṃ ekaseyyaṃ brahmariyaṃ.”
Do đó, đã nói: ‘‘Phạm hạnh đúng thời, một bữa ăn, một chỗ nằm’’.
Tattha kālayuttanti cātuddasīpañcadasīaṭṭhamīpāṭihāriyapakkhasaṅkhātena kālena yuttaṃ, yathāvuttakāle vā tuyhaṃ anuyuñjantassa yuttaṃ patirūpaṃ sakkuṇeyyaṃ, na sabbakālaṃ pabbajjāti adhippāyo.
Here, “kālayuttaṃ” means appropriate to the time, that is, connected with the times such as the fourteenth, fifteenth, or eighth day of the waxing or waning moon, or, it means that at such aforementioned times, it is appropriate, suitable, and possible for you to practice diligently, but not ordination at all times. This is the intention.
Trong đó, kālayuttaṃ có nghĩa là phù hợp với thời gian như ngày 14, 15, 8 và các ngày lễ Uposatha, hoặc có nghĩa là phù hợp và khả thi cho ông thực hành vào những thời gian đã nói, chứ không phải xuất gia mọi lúc. Đây là ý nghĩa.
Sabbametaṃ ñāṇassa aparipakkattā tassa kāmānaṃ duppahānatāya sammāpaṭipattiyaṃ yogyaṃ kārāpetuṃ vadati, na pabbajjāchandaṃ nivāretuṃ.
All of this was said to encourage proper practice due to the immaturity of his knowledge and the difficulty of abandoning sense desires, not to discourage his desire for ordination.
Tất cả những điều này được nói ra để khiến ông ấy có thể thực hành đúng đắn, vì trí tuệ của ông ấy chưa chín muồi và ông ấy khó từ bỏ các dục, chứ không phải để ngăn cản ý muốn xuất gia của ông ấy.
Pabbajjābhisaṅkhāroti pabbajituṃ ārambho ussāho.
“Pabbajjābhisaṅkhāro” means the commencement and effort to ordain.
Pabbajjābhisaṅkhāro có nghĩa là sự khởi đầu, sự nỗ lực để xuất gia.
Paṭipassambhīti indriyānaṃ aparipakkattā, saṃvegassa ca nātitikkhabhāvato vūpasami.
“Paṭipassambhī” means he subsided due to the immaturity of his faculties and the not-so-intense nature of his spiritual urgency.
Paṭipassambhī có nghĩa là đã lắng dịu, vì các căn chưa chín muồi và sự xúc động chưa quá mãnh liệt.
Kiñcāpi paṭipassambhi, therena vuttavidhiṃ pana anutiṭṭhanto kālena kālaṃ theraṃ upasaṅkamitvā payirupāsanto dhammaṃ suṇāti.
Even though he subsided, by following the method taught by the Elder, he approached the Elder from time to time, attended upon him, and listened to the Dhamma.
Mặc dù đã lắng dịu, nhưng ông ấy vẫn thực hành theo phương pháp do Trưởng lão chỉ dạy, thỉnh thoảng đến gặp Trưởng lão, hầu hạ và nghe pháp.
Tassa vuttanayeneva dutiyaṃ pabbajjāya cittaṃ uppajji, therassa ca ārocesi.
In the same manner as before, a second desire for ordination arose in him, and he reported it to the Elder.
Theo cách đã nói, ý muốn xuất gia lần thứ hai của ông ấy đã khởi lên, và ông ấy đã trình bày với Trưởng lão.
Dutiyampi thero paṭikkhipi.
The Elder refused him a second time.
Lần thứ hai, Trưởng lão cũng từ chối.
Tatiyavāre pana ñāṇassa paripakkabhāvaṃ ñatvā ‘‘idāni naṃ pabbājetuṃ kālo’’ti thero pabbājesi, pabbajitañca taṃ tīṇi saṃvaccharāni atikkamitvā gaṇaṃ pariyesitvā upasampādesi.
On the third occasion, however, knowing the maturity of his knowledge, the Elder realized, “Now is the time to ordain him,” and so ordained him. After his ordination, he sought out a Saṅgha after three years had passed and gave him the higher ordination.
Tuy nhiên, đến lần thứ ba, sau khi biết trí tuệ của ông ấy đã chín muồi, Trưởng lão nghĩ: "Bây giờ là lúc để cho ông ấy xuất gia", và đã cho ông ấy xuất gia. Sau khi xuất gia, ba năm sau, Trưởng lão đã tìm một hội chúng và cho ông ấy thọ cụ túc giới.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘dutiyampi kho soṇo…pe… upasampādesī’’ti.
Referring to this, it was said: “A second time too, Soṇa…* …gave him the higher ordination.”
Liên quan đến điều đó, đã nói: ‘‘Lần thứ hai, Soṇa…pe… đã cho thọ cụ túc giới’’.
Tattha appabhikkhukoti katipayabhikkhuko.
Here, “appabhikkhuko” means having a few bhikkhus.
Trong đó, appabhikkhuko có nghĩa là có ít tỳ-khưu.
Tadā kira bhikkhū yebhuyyena majjhimadese eva vasiṃsu.
At that time, it is said that bhikkhus mostly resided in the middle country.
Vào thời đó, các tỳ-khưu hầu hết đều sống ở vùng Trung Ấn.
Tasmā tattha katipayā eva ahesuṃ, te ca ekasmiṃ nigame eko, ekasmiṃ dveti evaṃ visuṃ visuṃ vasiṃsu.
Therefore, there were only a few there, and they lived separately, one in one village, two in another, and so on.
Vì vậy, ở đó chỉ có một số ít, và họ sống riêng rẽ, mỗi người một làng hoặc hai người một làng.
Kicchenāti dukkhena.
“Kicchenā” means with difficulty.
Kicchenā có nghĩa là với khó khăn.
Kasirenāti āyāsena.
“Kasirenā” means with trouble/delay.
Kasirenā có nghĩa là với sự vất vả.
Tato tatoti tasmā tasmā gāmanigamādito.
“Tato tato” means from this and that village, town, and so on.
Tato tato có nghĩa là từ làng này, thị trấn kia, v.v.
Therena hi katipaye bhikkhū ānetvā aññesu ānīyamānesu pubbe ānītā kenacideva karaṇīyena pakkamiṃsu, kiñci kālaṃ āgametvā puna tesu ānīyamānesu itare pakkamiṃsu.
Indeed, when the Elder brought a few bhikkhus, and others were being brought, those who had been brought earlier left for some reason. After waiting for some time, when others were being brought again, the former ones left.
Khi Trưởng lão đưa một vài tỳ-khưu đến, và trong khi các tỳ-khưu khác đang được đưa đến, những tỳ-khưu đã đến trước đó đã đi vì một lý do nào đó. Sau khi chờ đợi một thời gian, khi những tỳ-khưu khác đang được đưa đến, những người kia lại đi.
Evaṃ punappunaṃ ānayanena sannipāto cireneva ahosi, thero ca tadā ekavihārī ahosi.
Thus, by repeatedly bringing them, the assembly was formed only after a long time, and at that time, the elder used to dwell alone.
Cứ như vậy, việc tập hợp lại mất rất nhiều thời gian, và lúc đó Trưởng lão chỉ sống một mình trong tu viện.
Dasavaggaṃ bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvāti tadā bhagavatā paccantadesepi dasavaggeneva saṅghena upasampadā anuññātā.
Having assembled a Saṅgha of ten bhikkhus means that at that time, the Blessed One had permitted ordination even in the border regions by a Saṅgha of ten.
Sannipātetvā dasavaggaṃ bhikkhusaṅghaṃ có nghĩa là tập hợp một Tăng đoàn mười vị tỳ-khưu. Vào thời đó, Đức Phật đã cho phép thọ cụ túc giới với một Tăng đoàn mười vị tỳ-khưu ngay cả ở vùng biên địa.
Itonidānañhi therena yācito pañcavaggena saṅghena paccantadese upasampadaṃ anujāni.
Indeed, on this account, being requested by the Elder, he permitted ordination in the border regions by a Saṅgha of five.
Chính vì lý do này mà Trưởng lão đã thỉnh cầu, và Đức Phật đã cho phép thọ cụ túc giới ở vùng biên địa với một Tăng đoàn năm vị.
Tena vuttaṃ – ‘‘tiṇṇaṃ vassānaṃ…pe… sannipātetvā’’ti.
Therefore it was said: “After three years…etc.…having assembled.”
Do đó, đã nói: ‘‘Sau ba năm…pe… đã tập hợp’’.
Vassaṃvuṭṭhassāti upasampajjitvā paṭhamavassaṃ upagantvā vusitavato.
For one who has resided during the Rains means one who, having received ordination, entered and resided during the first Rains.
Vassaṃvuṭṭhassā có nghĩa là đã an cư kiết hạ lần đầu tiên sau khi thọ cụ túc giới.
Īdiso ca īdiso cāti evarūpo ca evarūpo ca, evarūpāya nāmakāyarūpakāyasampattiyā samannāgato, evarūpāya dhammakāyasampattiyā samannāgatoti sutoyeva me so bhagavā.
Such and such means possessed of such a corporeal body (nāmakāyarūpakāya) and possessed of such a Dhamma body. Thus, that Blessed One is only heard of by me.
Īdiso ca īdiso cā có nghĩa là "như thế này và như thế kia", tức là được phú cho sự thành tựu về sắc thân và danh thân như thế này, được phú cho sự thành tựu về pháp thân như thế này. ‘‘Vị Thế Tôn đó tôi chỉ nghe nói đến thôi.
Na kho me so bhagavā sammukhā diṭṭhoti etena puthujjanasaddhāya evaṃ āyasmā soṇo bhagavantaṃ daṭṭhukāmo ahosi.
Indeed, that Blessed One has not been seen by me face-to-face – by this, Venerable Soṇa wished to see the Blessed One with the faith of an ordinary person (puthujjana).
Tôi chưa từng thấy vị Thế Tôn đó trực tiếp’’. Với điều này, Tôn giả Soṇa mong muốn được thấy Đức Thế Tôn chỉ với niềm tin của phàm nhân.
Aparabhāge pana satthārā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitvā paccūsasamayaṃ ajjhiṭṭho soḷasa aṭṭhakavaggikāni satthu sammukhā aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā atthadhammappaṭisaṃvedī hutvā bhaṇanto dhammūpasañhitapāmojjādimukhena samāhito sarabhaññapariyosāne vipassanaṃ paṭṭhapetvā saṅkhāre sammasanto anupubbena arahattaṃ pāpuṇi.
Later, having dwelt with the Teacher in the same Perfumed Chamber (gandhakuṭi), and being exhorted in the early morning, he recited the Sixteen Aṭṭhakavaggikas before the Teacher, treating them as essential, contemplating them, fully comprehending all of them with his mind, and realizing the meaning and the Dhamma. Being composed through joy associated with the Dhamma, at the conclusion of his chanting (sarabhañña), he established vipassanā, contemplating the formations, and gradually attained Arahantship.
Tuy nhiên, sau đó, khi sống chung trong một hương thất với Đức Đạo Sư, vào lúc rạng đông, được Đức Đạo Sư yêu cầu, ông đã tụng mười sáu bài Aṭṭhakavaggikaṃ trước mặt Đức Đạo Sư, ghi nhớ, quán niệm, tập trung toàn bộ tâm ý, và trở thành người thấu hiểu nghĩa và pháp. Khi tụng, ông đã an định tâm ý thông qua niềm hoan hỷ phát sinh từ pháp, và khi kết thúc việc tụng kinh, ông đã phát triển thiền quán, quán sát các hành, và tuần tự đạt đến A-la-hán quả.
Etadatthameva hissa bhagavatā attanā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vāso āṇattoti vadanti.
They say that it was for this very purpose that the Blessed One instructed him to reside in the same Gandhakuṭi with him.
Họ nói rằng chính vì mục đích này mà Đức Thế Tôn đã ra lệnh cho ông ấy sống chung trong một hương thất với Ngài.
Keci panāhu – ‘‘na kho me so bhagavā sammukhā diṭṭho’’ti idaṃ rūpakāyadassanameva sandhāya vuttanti.
Some, however, say: “Indeed, that Blessed One has not been seen by me face-to-face” – this was said with reference to seeing only the physical body (rūpakāya).
Tuy nhiên, một số người nói rằng: ‘‘Tôi chưa từng thấy vị Thế Tôn đó trực tiếp’’ – câu này chỉ đề cập đến việc nhìn thấy sắc thân.
Āyasmā hi soṇo pabbajitvāva therassa santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭento vāyamanto anupasampannova sotāpanno hutvā upasampajjitvā ‘‘upāsakāpi sotāpannā honti, ahampi sotāpanno, kimettha citta’’nti uparimaggatthāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā antovasseyeva chaḷabhiñño hutvā visuddhipavāraṇāya pavāresi.
For Venerable Soṇa, immediately after becoming a bhikkhu, having received a meditation subject from his elder, striving and exerting himself, became a Stream-Enterer while still an anupasampanna, and after receiving ordination, he thought: “Even lay followers are Stream-Enterers, and I am also a Stream-Enterer; what is there to strive for higher paths?” So he developed vipassanā for the higher paths, and within the very same Rains retreat, he became endowed with the six supernormal powers (chaḷabhiñño) and made his Pavāraṇā (invitation) with purity.
Thật vậy, Tôn giả Soṇa, sau khi xuất gia, đã nhận đề mục thiền từ Trưởng lão, tinh tấn nỗ lực, và trở thành một Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) ngay khi chưa thọ cụ túc giới. Sau khi thọ cụ túc giới, ông nghĩ: "Các cư sĩ cũng có thể trở thành Bậc Nhập Lưu, và tôi cũng là một Bậc Nhập Lưu. Có gì đáng để tâm ở đây?". Rồi ông phát triển thiền quán để đạt đến các đạo quả cao hơn, và ngay trong mùa an cư kiết hạ đầu tiên, ông đã trở thành một vị có sáu thần thông (chaḷabhiñño) và đã tự tứ với sự thanh tịnh.
Ariyasaccadassanena hi bhagavato dhammakāyo diṭṭho nāma hoti.
Indeed, the Dhamma-body of the Blessed One is said to be seen by the comprehension of the Noble Truths.
Thật vậy, khi thấy được các Chân lý cao quý (Ariyasacca), pháp thân của Đức Phật được xem là đã thấy.
Vuttañhetaṃ –
For this was said:
Điều này đã được nói:
‘‘Sace maṃ upajjhāyo anujānātī’’tipi pāṭho.
“If my preceptor permits me” is also a reading.
Cũng có một bản đọc khác là: ‘‘Nếu Hòa thượng của con cho phép con’’.
‘‘Bhante’’ti pana likhanti.
But they write “Bhante.”
Tuy nhiên, họ viết là: ‘‘Bạch Ngài’’.
Tathā ‘‘sādhu sādhu, āvuso soṇa, gaccha tvaṃ, āvuso soṇā’’tipi pāṭho.
Likewise, “Good, good, friend Soṇa, go, friend Soṇa” is also a reading.
Tương tự, cũng có đoạn văn: “Lành thay, lành thay, hiền giả Soṇa, hiền giả Soṇa, ông hãy đi đi.”
‘‘Āvuso’’ti pana kesuci potthakesu natthi.
However, in some manuscripts, “friend” is not present.
Tuy nhiên, từ “āvuso” (hiền giả) không có trong một số bản kinh.
Tathā ‘‘evamāvusoti kho āyasmā soṇo’’tipi pāṭho.
And similarly, “Yes, friend, said Venerable Soṇa” is also a reading.
Tương tự, cũng có đoạn văn: “Thưa vâng, hiền giả, Tôn giả Soṇa đã nói.”
Āvusovādoyeva hi aññamaññaṃ bhikkhūnaṃ bhagavato dharamānakāle āciṇṇo.
Indeed, addressing each other as “friend” was customary among bhikkhus during the lifetime of the Blessed One.
Quả thật, trong thời Đức Thế Tôn còn tại thế, các tỳ khưu thường gọi nhau bằng “āvuso” (hiền giả).
Bhagavantaṃ pāsādikantiādīnaṃ padānaṃ attho heṭṭhā vuttoyeva.
The meaning of words like Bhagavantaṃ pāsādikaṃ (the Blessed One, delightful) has already been explained below.
Ý nghĩa của các từ như Bhagavantaṃ pāsādika (Đức Thế Tôn khả ái) đã được giải thích ở phần dưới.
Kacci bhikkhu khamanīyanti bhikkhu idaṃ tuyhaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ kacci khamanīyaṃ, kiṃ sakkā khamituṃ sahituṃ pariharituṃ, kiṃ dukkhabhāro nābhibhavati.
Are you, bhikkhu, able to endure? means, bhikkhu, is this body-machine of yours, with four wheels and nine doors, able to endure? Is it possible to bear, to tolerate, to maintain it? Does the burden of suffering not overcome it?
Kacci bhikkhu khamanīyanti có nghĩa là: Này tỳ khưu, thân thể cỗ máy bốn bánh chín cửa này của ông có chịu đựng được không? Có thể chịu đựng, nhẫn nại, duy trì được không? Gánh nặng khổ đau có đè nặng không?
Kacci yāpanīyanti kiṃ taṃtaṃkiccesu yāpetuṃ gametuṃ sakkā, na kañci antarāyanti dasseti.
Are you able to get along? indicates whether it is possible to carry on and proceed with various duties, and whether there are no obstacles.
Kacci yāpanīyanti có nghĩa là: Có thể duy trì, tiếp tục các công việc đó không? Có bất kỳ trở ngại nào không?
Kaccisi appakilamathenāti anāyāsena imaṃ ettakaṃ addhānaṃ kacci āgatosi.
Have you come without much fatigue? means, have you, without effort, traversed such a long journey?
Kaccisi appakilamathenāti có nghĩa là: Ông đã đến chặng đường dài này mà không gặp khó khăn nào phải không?
Nisajjāya vītināmetvāti ettha yasmā bhagavā āyasmato soṇassa samāpattisamāpajjane paṭisanthāraṃ karonto sāvakasādhāraṇā sabbā samāpattiyo anulomapaṭilomaṃ samāpajjanto bahudeva rattiṃ…pe… vihāraṃ pāvisi, tasmā āyasmāpi soṇo bhagavato adhippāyaṃ ñatvā tadanurūpaṃ sabbā tā samāpattiyo samāpajjanto ‘‘bahudeva rattiṃ…pe… vihāraṃ pāvisī’’ti keci vadanti.
In having passed the night sitting, since the Blessed One, wishing to show hospitality to Venerable Soṇa by entering into attainments, entered into all attainments common to disciples, in progressive and reverse order, for much of the night…etc.…entered the dwelling, therefore some say that Venerable Soṇa, knowing the Blessed One’s intention, also entered into all those attainments accordingly for much of the night…etc.…entered the dwelling.
Tại đây, về Nisajjāya vītināmetvāti, một số vị nói rằng: Vì Đức Thế Tôn, khi thực hiện sự tiếp đón Tôn giả Soṇa bằng cách nhập các thiền định, đã nhập tất cả các thiền định chung cho các đệ tử theo thứ tự thuận nghịch, suốt phần lớn đêm... rồi... vào tịnh xá, nên Tôn giả Soṇa cũng hiểu ý Đức Thế Tôn và, tương ứng với điều đó, đã nhập tất cả các thiền định đó, suốt phần lớn đêm... rồi... vào tịnh xá.
Pavisitvā ca bhagavatā anuññāto cīvaraṃ tirokaraṇīyaṃ katvāpi bhagavato pādapasse nisajjāya vītināmesi.
And having entered and been permitted by the Blessed One, he passed the night sitting by the Blessed One’s feet, even having made his robe a screen.
Và sau khi vào, được Đức Thế Tôn cho phép, ông đã ngồi cạnh chân Đức Thế Tôn suốt đêm, dùng y làm màn che.
Ajjhesīti āṇāpesi.
Ajjhesī means he enjoined.
Ajjhesīti có nghĩa là: Đã ra lệnh.
Paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitunti bhikkhu tuyhaṃ dhammo bhāsituṃ upaṭṭhātu ñāṇamukhe āgacchatu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ bhaṇāhīti attho.
May the Dhamma occur to you to recite, bhikkhu means, bhikkhu, may the Dhamma to be recited appear to you, may it come to the mouth of your knowledge; that is to say, recite the Dhamma as you have heard and learned it.
Paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitunti có nghĩa là: Này tỳ khưu, hãy để Pháp hiện rõ trong trí tuệ của ông để thuyết giảng, tức là hãy thuyết giảng Pháp như đã được nghe, như đã được học.
Soḷasa aṭṭhakavaggikānīti aṭṭhakavaggabhūtāni kāmasuttādīni soḷasa suttāni.
Sixteen Aṭṭhakavaggikas means the sixteen suttas, such as the Kāmasutta, which form the Aṭṭhakavagga.
Soḷasa aṭṭhakavaggikānīti có nghĩa là: Mười sáu bài kinh thuộc nhóm Aṭṭhakavagga, bắt đầu từ Kāmasutta.
Sarena abhaṇīti suttussāraṇasarena abhāsi, sarabhaññavasena kathesīti attho.
He recited with a voice means he uttered with the voice of sutta recitation, that is to say, he chanted it.
Sarena abhaṇīti có nghĩa là: Đã thuyết giảng bằng giọng đọc kinh, tức là đã thuyết giảng theo lối tụng kinh.
Sarabhaññapariyosāneti ussāraṇāvasāne.
At the conclusion of the chanting means at the end of the recitation.
Sarabhaññapariyosāneti có nghĩa là: Khi kết thúc việc tụng kinh.
Suggahitānīti sammā uggahitāni.
Well-learned means properly learned.
Suggahitānīti có nghĩa là: Đã được thọ trì một cách đúng đắn.
Sumanasikatānīti suṭṭhu manasi katāni.
Well-considered means carefully considered.
Sumanasikatānīti có nghĩa là: Đã được quán niệm một cách hoàn hảo.
Ekacco uggahaṇakāle sammā uggahetvāpi pacchā sajjhāyādivasena manasi karaṇakāle byañjanāni vā micchā ropeti, padapacchābhaṭṭhaṃ vā karoti, na evamayaṃ.
Someone, even after properly learning during the time of learning, later, during the time of considering through recitation, etc., either mispronounces the consonants or misplaces the words; this one did not do so.
Một số người, dù đã thọ trì đúng đắn khi học, nhưng sau đó, khi quán niệm bằng cách tụng đọc, lại phát âm sai các phụ âm, hoặc làm cho các từ bị đảo lộn; vị này thì không như vậy.
Iminā pana sammadeva yathuggahitaṃ manasi katāni.
But this one considered them properly, just as they were learned.
Vị này đã quán niệm đúng đắn như đã thọ trì.
Tena vuttaṃ – ‘‘sumanasikatānīti suṭṭhu manasi katānī’’ti.
Therefore it was said, “Sumanasikatāni means well-considered.”
Vì vậy, người ta nói: “Sumanasikatānīti có nghĩa là đã được quán niệm một cách hoàn hảo.”
Sūpadhāritānīti atthatopi suṭṭhu upadhāritāni.
Well-retained means also well-retained in meaning.
Sūpadhāritānīti có nghĩa là: Đã được hiểu rõ nghĩa một cách hoàn hảo.
Atthe hi suṭṭu upadhārite sakkā pāḷiṃ sammā ussāretuṃ.
For if the meaning is well-retained, one can recite the Pāḷi properly.
Thật vậy, khi nghĩa được hiểu rõ, có thể đọc Pāḷi một cách đúng đắn.
Kalyāṇiyāsi vācāya samannāgatoti sithiladhanitādīnaṃ yathāvidhānavacanena parimaṇḍalapadabyañjanaparipuṇṇāya poriyā vācāya samannāgato āsi.
Possessed of a beautiful voice means he was endowed with a refined, cultured voice, complete with well-formed words and syllables, speaking according to the rules of lax and tense pronunciation, etc.
Kalyāṇiyāsi vācāya samannāgatoti có nghĩa là: Ông đã có một giọng nói trang nhã, đầy đủ các từ và phụ âm tròn trịa, được phát âm theo đúng quy tắc về âm nhẹ và âm nặng.
Vissaṭṭhāyāti vimuttāya.
Vissaṭṭhāya means clear and distinct.
Vissaṭṭhāyāti có nghĩa là: Thoát khỏi.
Etenassa vimuttavāditaṃ dasseti.
By this, it shows his clear and distinct recitation.
Điều này cho thấy khả năng thuyết giảng trôi chảy của vị ấy.
Anelagaḷāyāti elā vuccati doso, taṃ na paggharatīti anelagaḷā, tāya niddosāyāti attho.
Anelagaḷāya means elā is called a fault; it does not flow from that, hence anelagaḷā, meaning free from fault.
Anelagaḷāyāti, “elā” được gọi là lỗi, không chảy ra lỗi đó, tức là không có lỗi. Hoặc anelagaḷāyāti có nghĩa là không có lỗi và không bị vướng mắc, tức là không có lỗi, không bị vướng mắc về từ ngữ và phụ âm, không bị thiếu sót về từ ngữ và phụ âm.
Atha vā anelagaḷāyāti anelāya ca agaḷāya ca niddosāya agaḷitapadabyañjanāya, aparihīnapadabyañjanāyāti attho.
Alternatively, anelagaḷāya means without impediment or fault, meaning without incorrect words or syllables, or without deficient words or syllables.
Hoặc anelagaḷāyāti có nghĩa là không có lỗi và không bị vướng mắc, tức là không có lỗi, không bị vướng mắc về từ ngữ và phụ âm, không bị thiếu sót về từ ngữ và phụ âm.
Tathā hi naṃ bhagavā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ kalyāṇavākkaraṇānaṃ yadidaṃ soṇo kuṭikaṇṇo’’ti (a. ni. 1.206) etadagge ṭhapesi.
Indeed, the Blessed One placed him at the foremost position, saying: “Among my bhikkhu disciples who are good speakers, bhikkhus, Soṇa Kuṭikaṇṇa is the foremost.”
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã đặt vị ấy vào hàng tối thượng trong số các tỳ khưu có giọng nói hay, như đã nói: “Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu của Ta, Soṇa Kuṭikaṇṇa là bậc tối thượng về giọng nói hay.”
Atthassa viññāpaniyāti yathādhippetaṃ atthaṃ viññāpetuṃ samatthāya.
Viññāpaniyā of the meaning means capable of conveying the intended meaning.
Atthassa viññāpaniyāti có nghĩa là: Có khả năng làm cho ý nghĩa mong muốn được hiểu rõ.
Kativassoti so kira majjhimavayassa tatiyakoṭṭhāse ṭhito ākappasampanno ca paresaṃ ciratarapabbajito viya khāyati.
How many Rains? They say that he was in the third portion of middle age, endowed with a dignified appearance, and appeared to others as if he had been ordained for a very long time. Some say that the Blessed One asked this referring to that, but that is not the reason.
Kativassoti có nghĩa là: Vị ấy đang ở vào giai đoạn thứ ba của tuổi trung niên, có dáng vẻ đoan trang, và đối với người khác, dường như đã xuất gia từ rất lâu.
Taṃ sandhāya bhagavā pucchatīti keci, taṃ akāraṇaṃ.
The Teacher asked him, “How many Rains have you kept?” in order to further inquire why, if it was appropriate to experience the bliss of concentration while it was present, he had been negligent for such a long time.
Một số người nói rằng Đức Thế Tôn hỏi điều đó để ám chỉ điều này, nhưng điều đó không hợp lý.
Evaṃ sante samādhisukhaṃ anubhavituṃ yutto, ettakaṃ kālaṃ kasmā pamādamāpannoti puna anuyuñjituṃ satthā ‘‘kativassosī’’ti taṃ pucchati.
In such a case, he is fit to experience the bliss of concentration. The Teacher asks him, " How many years are you?" to question him again as to why he had been negligent for such a long time.
Nếu vậy, vị ấy xứng đáng được trải nghiệm niềm an lạc của thiền định, vậy tại sao lại lơ là trong khoảng thời gian dài như vậy? Để hỏi lại lý do đó, Đức Đạo Sư đã hỏi vị ấy: “Ông đã xuất gia được bao nhiêu năm rồi?”
Tenevāha – ‘‘kissa pana tvaṃ bhikkhu evaṃ ciraṃ akāsī’’ti.
Therefore, he said: “But why, bhikkhu, did you delay thus for so long?”
Chính vì vậy mà Ngài đã nói: “Kissa pana tvaṃ bhikkhu evaṃ ciraṃ akāsī” (Này tỳ khưu, tại sao ông lại trì hoãn lâu như vậy?).
Tattha kissāti kiṃ kāraṇā.
Therein, kissā means 'for what reason?'
Trong đó, kissāti có nghĩa là: Vì lý do gì?
Evaṃ ciraṃ akāsīti evaṃ cirāyi, kena kāraṇena evaṃ cirakālaṃ pabbajjaṃ anupagantvā agāramajjhe vasīti attho.
Evaṃ ciraṃ akāsī means 'why did you delay for so long, and for what reason did you reside in the midst of a household for such a long time without undertaking the monastic life?'
Evaṃ ciraṃ akāsīti có nghĩa là: Tại sao lại trì hoãn lâu như vậy? Vì lý do gì mà trong khoảng thời gian dài như thế, ông đã không xuất gia mà lại ở giữa đời sống gia đình?
Ciraṃ diṭṭho meti cirena cirakālena mayā diṭṭho.
Ciraṃ diṭṭho me means 'you were seen by me after a long, long time.'
Ciraṃ diṭṭho meti có nghĩa là: Ta đã thấy ông sau một thời gian dài.
Kāmesūti kilesakāmesu ca vatthukāmesu ca.
Kāmesu refers to both defilement-sensual pleasures (kilesakāma) and object-sensual pleasures (vatthukāma).
Kāmesūti có nghĩa là: Trong các dục vọng phiền não và các dục vọng vật chất.
Ādīnavoti doso.
Ādīnavo means 'fault.'
Ādīnavoti có nghĩa là: Lỗi lầm.
Api cāti kāmesu ādīnave kenaci pakārena diṭṭhepi na tāvāhaṃ gharāvāsato nikkhamituṃ asakkhiṃ.
Api cā means 'even though the danger in sensual pleasures was seen in some way, I was not able to leave the household life so soon.'
Api cāti có nghĩa là: Dù đã thấy được sự nguy hiểm trong các dục vọng bằng cách nào đó, tôi vẫn không thể thoát khỏi đời sống gia đình ngay lập tức.
Sambādho gharāvāso uccāvacehi kiccakaraṇīyehi samupabyūḷho agāriyabhāvo.
Sambādho gharāvāso means 'the household life is cramped, a householder's existence entangled with many high and low duties.'
Sambādho gharāvāso có nghĩa là: Đời sống gia đình chật hẹp, đầy rẫy những công việc lớn nhỏ.
Tenevāha – ‘‘bahukicco bahukaraṇīyo’’ti.
Therefore, he said: "It is full of many duties, many tasks."
Chính vì vậy mà ông đã nói: “Bahukicco bahukaraṇīyo” (có nhiều việc phải làm, có nhiều điều phải thực hiện).
Tattha disvā ādīnavaṃ loketi sabbasmiṃ saṅkhāraloke ‘‘anicco dukkho vipariṇāmadhammo’’tiādinā ādīnavaṃ dosaṃ paññāya passitvā.
Therein, disvā ādīnavaṃ loke means 'having seen the danger, the fault, in all conditioned existence as being impermanent, suffering, and subject to change, and so on, with wisdom.'
Trong đó, disvā ādīnavaṃ loketi có nghĩa là: Đã thấy sự nguy hiểm, lỗi lầm trong tất cả thế giới các hành (saṅkhāra) bằng trí tuệ, với các đặc tính như “vô thường, khổ, có tính chất biến hoại”.
Etena vipassanāvāro kathito.
By this, the Vipassanā section is taught.
Điều này nói lên giai đoạn quán chiếu (vipassanā).
Ñatvā dhammaṃ nirupadhinti sabbūpadhipaṭinissaggattā nirupadhiṃ nibbānadhammaṃ yathābhūtaṃ ñatvā nissaraṇavivekāsaṅkhatāmatasabhāvato maggañāṇena paṭivijjhitvā.
Ñatvā dhammaṃ nirupadhi means 'having truly known the Nibbāna-Dhamma as being free from substratum, because of the relinquishing of all substratum, having penetrated it with the knowledge of the path, as having the nature of release, detachment, the unconditioned, and the deathless.'
Ñatvā dhammaṃ nirupadhinti có nghĩa là: Đã biết rõ Pháp Niết Bàn (nibbānadhamma) không có chấp thủ (nirupadhi) như bản chất vốn có, vì đã từ bỏ tất cả chấp thủ; đã thấu hiểu bằng trí tuệ Đạo (maggañāṇa) bản chất bất tử, ly thoát, viễn ly.
‘‘Disvā ñatvā’’ti imesaṃ padānaṃ ‘‘sappiṃ pivitvā balaṃ hoti, sīhaṃ disvā bhayaṃ hoti, paññāya disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’tiādīsu (pu. pa. 208; a. ni. 9.42-43) viya hetuatthatā daṭṭhabbā.
The meaning of cause for these words "disvā ñatvā" should be understood as in such statements as "By drinking ghee, there is strength; by seeing a lion, there is fear; by seeing with wisdom, the effluents are extinguished," and so on.
Ý nghĩa nhân quả của các từ “Disvā ñatvā” (thấy, biết) cần được hiểu như trong các trường hợp: “Uống bơ thì có sức mạnh, thấy sư tử thì sợ hãi, thấy bằng trí tuệ thì các lậu hoặc được diệt tận.”
Ariyo na ramatī pāpeti kilesehi ārakattā ariyo sappuriso aṇumattepi pāpe na ramati.
Ariyo na ramatī pāpe means 'an Ariya, a good person, being far removed from defilements, does not delight in evil even in the slightest.'
Ariyo na ramatī pāpeti có nghĩa là: Bậc Thánh (ariyo), người thiện (sappuriso), vì đã xa lìa các phiền não, không hoan hỷ dù chỉ một chút trong điều ác (pāpa).
Pāpe na ramatī sucīti suvisuddhakāyasamācārāditāya visuddhapuggalo rājahaṃso viya ukkāraṭṭhāne pāpe saṃkiliṭṭhadhamme na ramati nābhinandati.
Pāpe na ramatī sucī means 'a pure person, being thoroughly purified in bodily conduct and so on, does not delight in evil, in defiling things, just as a royal swan does not delight in a refuse heap.'
Pāpe na ramatī sucīti có nghĩa là: Người thanh tịnh (visuddhapuggalo), vì có giới hạnh thân khẩu ý vô cùng thanh tịnh, không hoan hỷ, không ưa thích điều ác (pāpa), tức là các pháp ô nhiễm, giống như thiên nga chúa không hoan hỷ ở nơi dơ bẩn.
‘‘Pāpo na ramatī suci’’ntipi pāṭho.
There is also the reading "Pāpo na ramatī suciṃ."
Cũng có đoạn văn là: “Pāpo na ramatī suci” (Người ác không hoan hỷ trong sự thanh tịnh).
Tassattho – pāpo pāpapuggalo suciṃ anavajjaṃ vodānadhammaṃ na ramati, aññadatthu gāmasūkarādayo viya ukkāraṭṭhānaṃ asuciṃ saṃkilesadhammaṃyeva ramatīti paṭipakkhato desanaṃ parivatteti.
Its meaning is: 'A wicked person (pāpa) does not delight in what is pure (suci), faultless, and wholesome; rather, like village pigs and so on, he delights only in what is impure, in defiling things, in refuse heaps.' Thus, the teaching is reversed to show the opposite meaning.
Ý nghĩa của đoạn văn đó là: Người ác (pāpapuggalo) không hoan hỷ trong sự thanh tịnh (suci), tức là pháp vô tội, pháp trong sạch; mà chỉ hoan hỷ trong sự dơ bẩn (asuci), tức là pháp ô nhiễm, giống như heo làng và các loài vật khác ưa thích nơi dơ bẩn. Như vậy, bài giảng được chuyển hướng theo nghĩa đối lập.
47. Sattame kaṅkhārevatoti tassa therassa nāmaṃ.
In the seventh, Kaṅkhārevata is the name of that Thera.
47. Trong bài kinh thứ bảy, Kaṅkhārevato là tên của vị Trưởng lão đó.
So hi sāsane pabbajitvā laddhūpasampado sīlavā kalyāṇadhammo viharati, ‘‘akappiyā muggā, na kappanti muggā paribhuñjituṃ, akappiyo guḷo’’ti (mahāva. 272) ca ādinā vinayakukkuccasaṅkhātakaṅkhābahulo pana hoti.
After becoming a monk in the Dispensation and receiving full ordination, he lived endowed with sīla and wholesome qualities, but he was prone to much doubt (kaṅkhā), which is called Vinaya-kukkucca, saying things like "Mung beans are not allowable, mung beans are not allowable to consume, jaggery is not allowable," and so on.
Vị ấy đã xuất gia trong giáo pháp, thọ giới cụ túc, sống với giới hạnh và pháp lành, nhưng lại có nhiều hoài nghi liên quan đến các quy tắc Vinaya, như “đậu xanh không được phép, không được phép dùng đậu xanh, đường thốt nốt không được phép”.
Tena kaṅkhārevatoti paññāyittha.
Therefore, he became known as Kaṅkhārevata.
Do đó, ngài được biết đến với tên Kaṅkhārevata.
So aparabhāge satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā ghaṭento vāyamanto chaḷabhiññā sacchikatvā jhānasukhena phalasukhena vītināmeti, yebhuyyena pana attanā adhigataṃ ariyamaggaṃ garuṃ katvā paccavekkhati.
Later, having received a meditation subject from the Master, he strove and exerted himself, realized the six abhiññā, and passed his time in the bliss of jhāna and the bliss of fruition, but mostly he reviewed the Ariyan Path he had attained, holding it in high regard.
Về sau, vị ấy đã thọ lấy đề mục thiền (kammaṭṭhāna) từ Đức Bổn Sư, tinh tấn nỗ lực, chứng đắc sáu thắng trí (chaḷabhiññā), an hưởng lạc của thiền (jhānasukha) và lạc của quả (phalasukha), nhưng phần lớn, vị ấy xem trọng Thánh đạo (ariyamagga) mình đã chứng đắc và quán xét nó.
Tena vuttaṃ – ‘‘attano kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṃ paccavekkhamāno’’ti.
Therefore, it is said: "reviewing his purity through the removal of doubt."
Do đó, đã nói rằng: “Quán xét sự thanh tịnh của mình qua việc vượt qua mọi nghi ngờ.”
Maggapaññā hi ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayapavattāya (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) soḷasavatthukāya, ‘‘buddhe kaṅkhati…pe… paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhatī’’ti (dha. sa. 1008) evaṃ vuttāya aṭṭhavatthukāya, pageva itarāsanti anavasesato sabbakaṅkhānaṃ vitaraṇato samatikkamanato, aññehi ca attanā pahātabbakilesehi accantavisujjhanato ‘‘kaṅkhāvitaraṇavisuddhī’’ti idhādhippetā.
The wisdom of the Path here is called "purity through the removal of doubt" (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi) because it completely removes all doubts—those sixteen types of doubt that arise like "Was I in the past?" and so on, and those eight types of doubt mentioned as "He doubts the Buddha... he doubts the phenomena arisen from dependent origination," and so on—and because one is absolutely purified from other defilements that must be abandoned by oneself.
Trí tuệ đạo (maggapaññā) ở đây được hiểu là ‘‘sự thanh tịnh của việc vượt qua mọi nghi ngờ’’ (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi) vì nó vượt qua, vượt hẳn tất cả mọi nghi ngờ (kaṅkhā) còn lại, vốn phát sinh theo cách ‘‘Ta có hiện hữu trong thời quá khứ chăng?’’ v.v… với mười sáu đối tượng, và ‘‘nghi ngờ về Đức Phật… v.v… nghi ngờ về các pháp duyên khởi (paṭiccasamuppanna)’’ v.v… với tám đối tượng như đã nói, huống chi những nghi ngờ khác; và vì nó hoàn toàn thanh tịnh khỏi những phiền não khác mà tự mình phải đoạn trừ.
Tañhi ayamāyasmā dīgharattaṃ kaṅkhāpakatattā ‘‘imaṃ maggadhammaṃ adhigamma imā me kaṅkhā anavasesā pahīnā’’ti garuṃ katvā paccavekkhamāno nisīdi, na sappaccayanāmarūpadassanaṃ aniccantikattā tassa kaṅkhāvitaraṇassa.
Because this Venerable One was prone to doubt for a long time, he sat reflecting, holding in high regard, "Having attained this Dhamma of the Path, these doubts of mine have been entirely abandoned," not reflecting on the impermanence of the conditioned nama-rūpa, because that is not the ultimate removal of doubt.
Vì vị Tôn giả này đã có nhiều nghi ngờ trong một thời gian dài, nên ngài đã xem trọng và quán xét rằng: ‘‘Sau khi chứng đắc pháp đạo này, những nghi ngờ này của ta đã được đoạn trừ hoàn toàn’’, và ngài đã ngồi thiền, chứ không phải quán xét sự hiển lộ của danh sắc (nāmarūpa) có duyên hệ, vì sự vượt qua nghi ngờ đó không phải là vô thường (aniccantika).
Tattha yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vāti idha imasmiṃ paccuppanne attabhāve ‘‘ahaṃ nu khosmi no nu khosmī’’tiādinā huraṃ vā, atītānāgatesu attabhāvesu ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinā uppajjanakā kaṅkhā.
Therein, yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vā means 'whatever doubt arises, either here in this present existence, such as "Am I or am I not?", or there in past and future existences, such as "Was I in the past?"'
Trong đó, yā kāci kaṅkhā idha vā huraṃ vā (bất cứ nghi ngờ nào ở đây hay ở đó) có nghĩa là những nghi ngờ phát sinh trong đời sống hiện tại này theo cách ‘‘Ta có hiện hữu chăng, hay không chăng?’’ v.v…; hoặc trong các đời sống quá khứ và vị lai theo cách ‘‘Ta có hiện hữu trong thời quá khứ chăng?’’ v.v…
Sakavediyā vā paravediyā vāti tā evaṃ vuttanayeneva sakaattabhāve ārammaṇavasena paṭilabhitabbāya pavattiyā sakavediyā vā parassa attabhāve paṭilabhitabbāya ‘‘buddho nu kho, no nu kho’’tiādinā vā parasmiṃ padhāne uttame paṭilabhitabbāya pavattiyā paravediyā vā yā kāci kaṅkhā vicikicchā.
Sakavediyā vā paravediyā vā means 'whichever doubt or perplexity, experienced by oneself, arising from one's own existence in the manner described, or experienced by another, arising from another's existence, such as "Was he the Buddha or not?", or arising from another's supreme state.'
Sakavediyā vā paravediyā vā (hoặc do tự mình cảm nhận, hoặc do người khác cảm nhận) có nghĩa là những nghi ngờ, hoài nghi (vicikicchā) như đã nói trên, phát sinh để được cảm nhận trong đời sống của chính mình theo cách đối tượng (ārammaṇa), hoặc để được cảm nhận trong đời sống của người khác theo cách ‘‘Đức Phật có hiện hữu chăng, hay không chăng?’’ v.v… hoặc để được cảm nhận trong một vị trí tối thượng của người khác.
Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantāti ye ārammaṇūpanijjhānena lakkhaṇūpanijjhānena jhāyino vipassanaṃ ussukkāpetvā catubbidhasammappadhānapāripūriyā ātāpino maggabrahmacariyaṃ carantā adhigacchantā saddhānusārīādippabhedā paṭhamamaggaṭṭhā puggalā, tā sabbā kaṅkhā pajahanti samucchindanti maggakkhaṇe.
Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantā means 'those individuals who are established in the first path, such as Saddhānusārī, who are meditators (jhāyino) by focusing on the object of meditation and by scrutinizing characteristics, having intensified Vipassanā and fulfilled the four right efforts, striving with ardent effort (ātāpino) and practicing the noble life (brahmacariya) of the path, attain that path. They abandon (pajahanti), they completely eradicate (samucchindanti) all those doubts at the moment of the Path.'
Ye jhāyino tā pajahanti sabbā, ātāpino brahmacariyaṃ carantā (Những vị thiền giả tinh tấn, thực hành Phạm hạnh, đoạn trừ tất cả những nghi ngờ đó) có nghĩa là những người đã đạt đến sơ đạo (paṭhamamaggaṭṭhā puggalā), như Tín hành giả (saddhānusārī) v.v… là những vị thiền giả (jhāyino) qua sự thiền quán đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna) và sự thiền quán đặc tướng (lakkhaṇūpanijjhāna), những vị tinh tấn (ātāpino) bằng cách nỗ lực thực hành thiền quán (vipassanā) và hoàn thành bốn chánh cần (catubbidhasammappadhāna), thực hành Phạm hạnh đạo (maggabrahmacariyaṃ carantā), họ đoạn trừ (pajahanti), diệt trừ hoàn toàn (samucchindanti) tất cả những nghi ngờ đó vào khoảnh khắc đạo (maggakkhaṇa).
Tato paraṃ pana tā pahīnā nāma honti, tasmā ito aññaṃ tāsaṃ accantappahānaṃ nāma natthīti adhippāyo.
After that moment, they are said to be abandoned; therefore, this implies that there is no absolute abandonment of those doubts apart from this moment.
Sau khoảnh khắc đó, những nghi ngờ ấy được gọi là đã được đoạn trừ; do đó, ý nghĩa là không có sự đoạn trừ hoàn toàn nào khác cho những nghi ngờ ấy ngoài điều này.
48. Aṭṭhame āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocāti abhimāre payojetvā nāḷāgiriṃ vissajjāpetvā silaṃ pavaṭṭetvā bhagavato anatthaṃ kātuṃ asakkonto ‘‘saṅghaṃ bhinditvā cakkabhedaṃ karissāmī’’ti adhippāyena etaṃ ‘‘ajjatagge’’tiādivacanaṃ avoca.
In the eighth, āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocā means 'being unable to harm the Blessed One by employing archers, releasing Nālāgiri, and rolling down a rock, Devadatta said these words beginning with "ajjatagge" with the intention of "I will split the Saṅgha and cause a schism." '
Trong bài kinh thứ tám, āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocā (đã nói với Tôn giả Ānanda điều này) có nghĩa là, Devadatta, vì không thể hãm hại Đức Thế Tôn bằng cách sai những cung thủ (abhimāra) và thả con voi Nālāgiri, cũng như lăn tảng đá, đã nói lời ‘‘ajjatagge’’ (từ nay trở đi) v.v… với ý định ‘‘ta sẽ phá hòa hợp Tăng (saṅghaṃ bhinditvā) và gây chia rẽ giáo đoàn (cakkabhedaṃ karissāmi).’’
Aññatreva bhagavatāti vinā eva bhagavantaṃ, satthāraṃ akatvāti attho.
“Except for the Blessed One” means excluding the Blessed One, not taking Him as a teacher.
Aññatreva bhagavatā (ngoại trừ Đức Thế Tôn) có nghĩa là không có Đức Thế Tôn, tức là không xem Ngài là Bổn Sư (satthāraṃ akatvā).
Aññatra bhikkhusaṅghāti vinā eva bhikkhusaṅghaṃ.
“Except for the Saṅgha of bhikkhus” means excluding the Saṅgha of bhikkhus.
Aññatra bhikkhusaṅghā (ngoại trừ Tăng đoàn Tỳ-khưu) có nghĩa là không có Tăng đoàn Tỳ-khưu.
Uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cāti bhagavato ovādakārakaṃ bhikkhusaṅghaṃ visuṃ katvā maṃ anuvattantehi bhikkhūhi saddhiṃ āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammāni ca karissāmīti attho.
“I will observe uposatha and perform Saṅgha-kamma” means: setting apart the Saṅgha of bhikkhus who follow the Blessed One’s instructions, I will observe uposatha and perform Saṅgha-kamma together with the bhikkhus who follow me.
Uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cā (Ta sẽ làm lễ Uposatha và các hành sự của Tăng) có nghĩa là, ta sẽ tách riêng Tăng đoàn Tỳ-khưu vốn vâng lời Đức Thế Tôn, và cùng với các Tỳ-khưu theo ta, ta sẽ làm lễ Uposatha riêng (āveṇikaṃ uposathaṃ) và các hành sự của Tăng (saṅghakammāni).
Devadatto saṅghaṃ bhindissatīti bhedakarānaṃ sabbesaṃ devadattena sajjitattā ekaṃseneva devadatto ajja saṅghaṃ bhindissati dvidhā karissati.
“Devadatta will split the Saṅgha” means that since all causes for schism have been prepared by Devadatta, Devadatta will certainly split the Saṅgha, he will divide it into two today.
Devadatto saṅghaṃ bhindissatī (Devadatta sẽ phá hòa hợp Tăng) có nghĩa là, vì tất cả các nguyên nhân gây chia rẽ đều do Devadatta sắp đặt, nên chắc chắn Devadatta sẽ chia rẽ Tăng đoàn (saṅghaṃ bhindissati) thành hai phần (dvidhā karissati) vào ngày hôm nay.
‘‘Adhammaṃ dhammo’’tiādīsu hi aṭṭhārasasu bhedakaravatthūsu yaṃkiñci ekampi vatthuṃ dīpetvā tena tena kāraṇena ‘‘imaṃ gaṇhatha, imaṃ rocethā’’ti saññāpetvā salākaṃ gāhetvā visuṃ saṅghakamme kate saṅgho bhinno hoti.
Indeed, when even one of the eighteen schism-causing matters—such as “what is non-Dhamma is Dhamma”—is expounded, and by that reasoning people are persuaded with “take this, approve this,” and a vote (salāka) is taken, and a separate Saṅgha-kamma is performed, then the Saṅgha is split.
Thật vậy, khi một trong mười tám nguyên nhân gây chia rẽ (bhedakaravatthūsu), chẳng hạn như ‘‘Phi pháp là pháp’’ v.v… được trình bày, và sau khi thuyết phục (saññāpetvā) bằng những lý do đó để nói ‘‘Hãy chấp nhận điều này, hãy tán thành điều này’’, rồi lấy phiếu (salākaṃ gāhetvā) và thực hiện một hành sự riêng của Tăng (visuṃ saṅghakamme kate), thì Tăng đoàn bị chia rẽ (saṅgho bhinno) vậy.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Điều này đã được nói:
Tattha kammenāti apalokanakammādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena.
Therein, “by an act” means by any one of the four acts such as an act of announcement (apalokanakamma).
Trong đó, kammenā (bởi hành sự) có nghĩa là bởi một trong bốn hành sự, như hành sự tuyên bố (apalokanakamma) v.v…
Uddesenāti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena.
“By recitation” means by any one of the five recitations of the Pātimokkha.
Uddesenā (bởi sự thuyết giảng) có nghĩa là bởi một trong năm sự thuyết giảng Pātimokkha.
Voharantoti tāhi tāhi uppattīhi ‘‘adhammaṃ dhammo’’tiādīni (a. ni. 10.37; cūḷava. 352) aṭṭhārasabhedakaravatthūni dīpento.
“By declaring” means by expounding any of the eighteen schism-causing matters—such as “what is non-Dhamma is Dhamma”—with various occurrences.
Voharanto (bởi sự tuyên bố) có nghĩa là trình bày mười tám nguyên nhân gây chia rẽ như ‘‘Phi pháp là pháp’’ v.v… bằng những sự kiện khác nhau.
Anussāvanenāti ‘‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca, mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ gāheyyāti kiṃ tumhākaṃ cittampi uppādetuṃ yuttaṃ, kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena.
“By exhortation” means by whispering words into the ear, making a verbal schism, with statements such as: “Do you not know my high family from which I went forth, and my vast learning? How can you even think that one like me would uphold non-Dhamma and non-Vinaya? Am I not afraid of the lower realms?”
Anussāvanenā (bởi sự nhắc nhở) có nghĩa là nhắc nhở bằng cách nói thầm vào tai theo cách ‘‘Há các ông không biết việc ta xuất gia từ dòng dõi cao quý và là người đa văn sao? Há có thích hợp để các ông khởi tâm nghĩ rằng một người như ta lại chấp nhận phi pháp (uddhamma) và phi luật (ubbinaya) sao? Há ta không sợ đọa xứ (apāya) sao?’’, v.v…
Salākaggāhenāti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anāvattidhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena.
“By taking a vote” means having thus exhorted, establishing their minds, making them unchangeable, and taking a vote (salāka) with the words, “Take this vote.”
Salākaggāhenā (bởi việc lấy phiếu) có nghĩa là, sau khi nhắc nhở như vậy, củng cố tâm trí của họ và làm cho họ không thể quay lại, rồi nói ‘‘Hãy lấy phiếu này’’, tức là bởi việc lấy phiếu.
Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ, vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā.
Here, only the act (kamma) or recitation (uddesa) is the measure; but the declarations (vohāra), exhortations (anussāvana), and taking of votes (salākaggāha) are preliminary parts.
Ở đây, chỉ có hành sự (kamma) hoặc sự thuyết giảng (uddesa) là tiêu chuẩn; còn sự tuyên bố (vohāra), sự nhắc nhở (anussāvana) và việc lấy phiếu (salākaggāha) là những giai đoạn chuẩn bị.
Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho.
For even if one makes declarations by expounding the eighteen matters, and then exhorts to generate approval, and a vote is taken, the Saṅgha is still not split.
Thật vậy, ngay cả khi một người tuyên bố bằng cách trình bày mười tám nguyên nhân, nhắc nhở để tạo sự thích thú trong đó, và lấy phiếu, thì Tăng đoàn vẫn chưa bị chia rẽ.
Yadā panevaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ uddesaṃ vā kammaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti.
But when four or more bhikkhus take a vote and perform a separate recitation or an act, then the Saṅgha is said to be split.
Nhưng khi bốn vị hoặc nhiều hơn bốn vị Tỳ-khưu lấy phiếu và thực hiện một sự thuyết giảng (uddesa) hoặc một hành sự (kamma) riêng biệt, lúc đó Tăng đoàn được gọi là đã bị chia rẽ.
Devadatto ca sabbaṃ saṅghabhedassa pubbabhāgaṃ nipphādetvā ‘‘ekaṃseneva ajja āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammañca karissāmī’’ti cintetvā ‘‘ajjatagge’’tiādivacanaṃ avoca.
And Devadatta, having completed all the preliminary parts of a Saṅgha-schism, thinking, “I will certainly observe a separate uposatha and perform Saṅgha-kamma today,” spoke the words, “From today onwards.”
Và Devadatta, sau khi hoàn thành tất cả các giai đoạn chuẩn bị cho việc phá hòa hợp Tăng, đã nghĩ ‘‘Chắc chắn hôm nay ta sẽ thực hiện lễ Uposatha và hành sự của Tăng riêng biệt’’, rồi nói lời ‘‘ajjatagge’’ v.v…
Tenāha – ‘‘ajja, bhante, devadatto saṅghaṃ bhindissatī’’ti.
That is why it is said, “Today, venerable sir, Devadatta will split the Saṅgha.”
Do đó, Ānanda đã nói: ‘‘Bạch Thế Tôn, Devadatta sẽ phá hòa hợp Tăng hôm nay.’’
Yato avocumhā ‘‘bhedakarānaṃ sabbesaṃ devadattena sajjitattā’’ti.
As we have stated, “since all causes for schism have been prepared by Devadatta.”
Vì chúng ta đã nói ‘‘vì tất cả các nguyên nhân gây chia rẽ đều do Devadatta sắp đặt.’’
Tattha sukaraṃ sādhunā sādhūti attano paresañca hitaṃ sādhetīti sādhu, sammāpaṭipanno.
Therein, “what is good is easy for the good” means “good” (sādhu) is one who accomplishes what is beneficial for oneself and others, one who practices rightly.
Trong đó, sukaraṃ sādhunā sādhū (điều thiện dễ làm đối với người thiện) có nghĩa là, người thiện (sādhu) là người hoàn thành lợi ích cho chính mình và cho người khác, là người thực hành đúng đắn (sammāpaṭipanno).
Tena sādhunā sāriputtādinā sāvakena paccekabuddhena sammāsambuddhena aññena vā lokiyasādhunā sādhu sundaraṃ bhaddakaṃ attano paresañca hitasukhāvahaṃ sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkā.
By such a good person—a disciple like Sāriputta, a Paccekabuddha, a Perfectly Self-Enlightened One, or another worldly good person—what is good, beautiful, excellent, and conducive to the well-being and happiness of oneself and others, is easy to do; it can be done with ease.
Đối với người thiện đó, như một đệ tử (sāvaka) như Sāriputta v.v…, một vị Phật Độc Giác (Paccekabuddha), một vị Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha), hoặc một người thiện thế gian (lokiyasādhu) khác, điều thiện (sādhu) là điều tốt đẹp (sundaraṃ), đáng quý (bhaddakaṃ), mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chính mình và cho người khác, dễ làm (sukaraṃ), có thể làm một cách dễ dàng (sukhena kātuṃ sakkā).
Sādhu pāpena dukkaranti tadeva pana vuttalakkhaṇaṃ sādhu pāpena devadattādinā pāpapuggalena dukkaraṃ kātuṃ na sakkā, na so taṃ kātuṃ sakkotīti attho.
“What is good is difficult for the bad” means that same good, of the aforementioned characteristic, is difficult for a bad person like Devadatta to do; it cannot be done; that person cannot do it, is the meaning.
Sādhu pāpena dukkara (điều thiện khó làm đối với kẻ ác) có nghĩa là, điều thiện với đặc tướng như đã nói đó, lại khó làm (dukkaraṃ) đối với kẻ ác (pāpena), một người xấu như Devadatta v.v…, không thể làm được (kātuṃ na sakkā), tức là kẻ đó không thể làm điều đó.
Pāpaṃ pāpena sukaranti pāpaṃ asundaraṃ attano paresañca anatthāvahaṃ pāpena yathāvuttapāpapuggalena sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkuṇeyya.
“What is bad is easy for the bad” means what is bad, unlovely, and conducive to the harm of oneself and others, can easily be done by a bad person, the aforementioned bad individual.
Pāpaṃ pāpena sukara (điều ác dễ làm đối với kẻ ác) có nghĩa là, điều ác (pāpaṃ), điều không tốt đẹp (asundaraṃ), điều mang lại sự bất lợi cho chính mình và cho người khác, có thể dễ dàng làm (sukaraṃ) bởi kẻ ác (pāpena), tức là người xấu như đã nói.
Pāpamariyehi dukkaranti ariyehi pana buddhādīhi taṃ taṃ pāpaṃ dukkaraṃ durabhisambhavaṃ.
“What is bad is difficult for the noble ones” means, however, for the noble ones, such as the Buddhas, that bad deed is difficult to do, hard to achieve.
"Pāpamariyehi dukkara" có nghĩa là, đối với các bậc Thánh, như chư Phật, việc làm ác là khó khăn, việc thực hiện các hành vi ác đó là cực kỳ khó khăn.
Setughātoyeva hi tesanti satthā dīpeti.
The Teacher clarifies that for them, it is like breaking a bridge.
Đức Bổn Sư giải thích ý nghĩa này rằng: "Đối với họ, đó chính là sự đoạn trừ (setughāta)" (nghĩa là đã đoạn trừ hoàn toàn con đường dẫn đến điều ác bằng A-la-hán đạo).
Sadhāyamānarūpāti uppaṇḍanajātikaṃ vacanaṃ sandhāya vuttaṃ.
“Mocking in appearance” (sadhāyamānarūpā) is said with reference to sarcastic speech.
"Sadhāyamānarūpā" được nói đến để chỉ những lời lẽ mang tính chế nhạo.
Aññesaṃ uppaṇḍentā sadhanti, tadatthavacanasīlāti attho.
They mock others and deride; it means they are accustomed to speaking words of ridicule.
Họ chế nhạo người khác và nói lời châm chọc, đó là bản chất của họ.
Tassāyaṃ vacanattho – sadhanaṃ sadho, taṃ ācikkhantīti sadhayamānāti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sadhāyamānā’’ti vuttaṃ.
The etymological meaning of this word is: to mock (sadhanaṃ) is sadha; those who declare it are called sadhayamānā, but it is stated as “sadhāyamānā” with a lengthened vowel.
Ý nghĩa của từ này là: "sadhana" là sự chế nhạo, họ nói về điều đó nên gọi là sadhayamāna, nhưng được kéo dài thành "sadhāyamānā".
Atha vā visesato sasedhe viya attānaṃ āvadantīti sadhāyamānā.
Alternatively, they speak of themselves as if they were especially crude and dull, thus sadhāyamānā.
Hoặc, họ tự nói về mình như những kẻ ngu ngốc một cách đặc biệt, nên gọi là sadhāyamānā.
Te evaṃ sabhāvatāya ‘‘sadhāyamānarūpā’’ti vuttaṃ.
Due to this nature of theirs, they are called “sadhāyamānarūpā.”
Vì bản chất của họ là như vậy nên được gọi là "sadhāyamānarūpā".
‘‘Saddāyamānarūpā’’tipi pāṭho, uccāsaddamahāsaddaṃ karontāti attho.
There is also the reading “saddāyamānarūpā,” meaning making loud and great noises.
Cũng có bản đọc là "saddāyamānarūpā", có nghĩa là những người tạo ra âm thanh lớn, ồn ào.
Bhagavato avidūre atikkamantīti bhagavato savanavisaye taṃ taṃ mukhāruḷhaṃ vadantā atiyanti.
“Passing not far from the Blessed One” means they pass by uttering whatever comes to their mouths within hearing of the Blessed One.
"Bhagavato avidūre atikkamantī" nghĩa là họ đi qua trong tầm nghe của Đức Thế Tôn, nói những lời tục tĩu.
Tattha parimuṭṭhāti dandhā muṭṭhassatino.
Therein, “perplexed” (parimuṭṭhā) means dull, with forgotten mindfulness.
Trong đó, "parimuṭṭhā" nghĩa là những người chậm chạp, mất chánh niệm (muṭṭhassatino).
Paṇḍitābhāsāti paṇḍitapatirūpakā ‘‘ke aññe jānanti, mayamevettha jānāmā’’ti tasmiṃ tasmiṃ atthe attānameva jānantaṃ katvā samudācaraṇato.
“Seeming to be wise” (paṇḍitābhāsā) means appearing as if wise, because they behave as if they alone understand a certain matter, saying, “Who else knows? We alone know this.”
"Paṇḍitābhāsā" nghĩa là những kẻ giả vờ là người trí, vì họ tự cho mình là người biết trong mọi vấn đề, như thể nói: "Ai khác biết? Chỉ có chúng ta mới biết điều này."
Vācāgocarabhāṇinoti yesaṃ vācā eva gocaro visayo, te vācāgocarabhāṇino, vācāvatthumattasseva bhāṇino atthassa apariññātattā.
“Speaking within the range of speech” (vācāgocarabhāṇino) means those whose range or sphere is only speech are called vācāgocarabhāṇino; they speak only about what is a subject for words, because the true meaning is not fully understood.
"Vācāgocarabhāṇino" là những người mà lời nói là đối tượng (gocara) hay phạm vi của họ, họ chỉ nói về những điều liên quan đến lời nói, vì không thấu hiểu ý nghĩa sâu xa.
Atha vā vācāya agocaraṃ ariyānaṃ kathāya avisayaṃ musāvādaṃ bhaṇantīti vācāgocarabhāṇino.
Alternatively, vācāgocarabhāṇino means they speak falsehoods, which are not within the scope of speech, not within the sphere of the speech of noble ones.
Hoặc, "vācāgocarabhāṇino" là những người nói dối, những lời không phải là đối tượng của lời nói của các bậc Thánh, không phải là phạm vi của giáo lý của các bậc Thánh.
Atha vā ‘‘gocarabhāṇino’’ti ettha ākārassa rassabhāvo kato.
Alternatively, here in “gocarabhāṇino,” the vowel of ā is shortened.
Hoặc, trong từ "gocarabhāṇino", âm "ā" đã được rút ngắn.
Vācāgocarā, na satipaṭṭhānādigocarā bhāṇinova.
They are only speakers of verbal subjects, not subjects like mindfulness foundations.
Họ chỉ nói những lời trong phạm vi ngôn ngữ, chứ không phải những lời trong phạm vi Tứ Niệm Xứ (satipaṭṭhāna) và các pháp khác.
Kathaṃ bhāṇino?
How do they speak?
Họ nói như thế nào?
Yāvicchanti mukhāyāmaṃ attano yāva mukhāyāmaṃ yāva mukhappasāraṇaṃ icchanti, tāva pasāretvā bhāṇino, paresu gāravena, attano avisayatāya ca mukhasaṅkocaṃ na karontīti attho.
“As much as they wish for a mouth-opening” means they open their mouths as wide as they wish, and speak; they do not restrict their speech out of respect for others or because it is outside their sphere of understanding.
"Yāvicchanti mukhāyāmaṃ" có nghĩa là họ nói với miệng mở rộng tùy ý, không hề có sự tôn trọng đối với người khác hoặc sự dè dặt vì không phải là phạm vi của mình.
Atha vā vācāgocarā eva hutvā bhāṇino, sayaṃ ajānitvā parapattikā eva hutvā vattāroti attho.
Alternatively, it means they are speakers whose subject is only words; they speak without knowing themselves, but as if they have arrived at the conclusion through others.
Hoặc, họ chỉ nói những lời trong phạm vi ngôn ngữ, có nghĩa là họ nói mà không tự biết, chỉ là những người nói theo người khác.
Tato eva yāvicchanti mukhāyāmaṃ yena vacanena sāvetabbā, taṃ acintetvā yāvadeva attano mukhappasāraṇamattaṃ icchantīti attho.
For that reason, “as much as they wish for a mouth-opening” means they desire only the mere opening of their mouths, without considering what words should be spoken.
Vì vậy, "yāvicchanti mukhāyāmaṃ" có nghĩa là họ không nghĩ đến lời nào nên nói, mà chỉ muốn mở miệng nói tùy ý.
Yena nītā na taṃ vidūti yena muṭṭhassaccādinā nillajjabhāvaṃ paṇḍitamānībhāvañca nītā ‘‘mayamevaṃ bhaṇāmā’’ti, taṃ tathā attano bhaṇantassa kāraṇaṃ na vidū, aviddasuno asūrā na jānantīti attho.
“They do not know what they are led by” means they do not know the reason why they are led to shamelessness and to appearing as wise through forgotten mindfulness, etc., so that they say, “we speak thus”; they are unwise, not skilled, they do not know.
"Yena nītā na taṃ vidū" nghĩa là họ bị dẫn dắt bởi sự mất chánh niệm và sự vô liêm sỉ, sự tự mãn là người trí, họ nói: "Chúng ta nói như vậy", nhưng họ không biết nguyên nhân của lời nói đó, họ là những kẻ ngu ngốc, không hiểu biết.