100. Catukkanipātassa paṭhame ahanti attaniddeso.
100. In the first discourse of the Chapter of Fours, I is a self-referential term.
100. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm Bốn Pháp, “Ta (ahaṃ)” là sự tự xưng.
Yo hi paro na hoti, so niyakajjhattasaṅkhāto attā ‘‘aha’’nti vuccati.
Indeed, that which is not another, which is one's own self, is called "I".
Thật vậy, cái gì không phải là người khác, cái ấy được gọi là “Ta” (ahaṃ), tức là cái tự ngã nội tại.
Asmīti paṭijānanā.
Am is an affirmation.
“Là (asmi)” là sự xác nhận.
Yo paramatthabrāhmaṇabhāvo ‘‘aha’’nti vuccamāno, tassa attani atthibhāvaṃ paṭijānanto hi satthā ‘‘asmī’’ti avoca.
The Teacher said "am," affirming the existence in himself of that ultimate Brahmin state referred to as "I".
Đấng Đạo Sư đã nói “là (asmi)” để xác nhận sự hiện hữu của cái tự ngã ấy, tức là trạng thái Bà-la-môn tối thượng, được gọi là “Ta” (ahaṃ).
‘‘Ahamasmī’’ti ca yathā ‘‘ahamasmi brahmā mahābrahmā, seyyohamasmī’’ti ca appahīnadiṭṭhimānānusayā puthujjanā attano diṭṭhimānamaññanābhinivesavasena abhivadanti, na evaṃ vuttaṃ.
The expression "I am" was not spoken as deluded ordinary individuals, whose latent tendencies of wrong view and conceit are not abandoned, might express their own wrong views, conceit, and clinging, saying "I am Brahmā, the Great Brahmā, I am superior."
Và câu “Ta là (Ahamasmi)” không được nói như những phàm phu chưa đoạn trừ tà kiến, ngã mạn, tùy miên (diṭṭhimānānusayā) tự xưng theo sự chấp trước vào tà kiến, ngã mạn, và tưởng của mình, như “Ta là Phạm thiên, Đại Phạm thiên, Ta là tối thượng.”
Sabbaso pana pahīnadiṭṭhimānānusayo bhagavā samaññaṃ anatidhāvanto lokasamaññānurodhena veneyyasantānesu dhammaṃ patiṭṭhapento kevalaṃ tādisassa guṇassa attani vijjamānataṃ paṭijānanto ‘‘ahamasmī’’ti āha.
But the Blessed One, whose latent tendencies of wrong view and conceit are completely abandoned, without transgressing common conventions, establishing the Dhamma in the minds of those capable of being trained, in accordance with worldly convention, merely affirming the existence of such a quality in himself, said "I am."
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn, bậc đã hoàn toàn đoạn trừ tà kiến, ngã mạn, tùy miên, không vượt quá danh xưng thông thường, thuận theo danh xưng thế gian để thiết lập Pháp trong tâm thức của các chúng sinh cần được giáo hóa, chỉ xác nhận sự hiện hữu của phẩm chất như vậy trong tự thân, nên đã nói “Ta là (ahamasmī)”.
Brāhmaṇoti bāhitapāpattā brahmassa ca aṇanato brāhmaṇo.
Brahmin means one who has expelled evil (bāhitapāpattā) and who proclaims Brahma (brahmassa ca aṇanato).
Bà-la-môn (Brāhmaṇo) là vì đã loại bỏ tội lỗi (bāhitapāpattā) và vì đã đạt đến Phạm hạnh (brahmassa ca aṇanato).
Ayañhettha attho – bhikkhave, ahaṃ paramatthato brāhmaṇosmīti.
This is the meaning here: "Monks, I am ultimately a Brahmin."
Ở đây, ý nghĩa là: “Này các Tỳ-kheo, Ta là Bà-la-môn theo nghĩa tối thượng.”
Bhagavā sabbākāraparipuṇṇassa dānasaṃyamādivatasamādānassa niravasesāya tapacariyāya pāraṃ gato sammadeva vusitabrahmacariyavāso sakalavedantagū suvisuddhavijjācaraṇo sabbathā ninhātapāpamalo anuttarassa ariyamaggasaṅkhātassa brāhmaṇassa vattā pavattā, suparisuddhassa ca sāsanabrahmacariyassa pavedetā, tasmā sabbaso bāhitapāpattā brahmassa ca aṇanato kathanato paramatthena brāhmaṇoti vuccati.
The Blessed One, having perfected all forms of giving, self-restraint, and other vows, having completely accomplished ascetic practices, having rightly completed the holy life, being skilled in all Vedas, endowed with perfectly purified knowledge and conduct, having utterly washed away all defilements, is the proclaimer and promulgator of the unsurpassed noble holy life (brahmacariya) and the revealer of the perfectly pure holy life (sāsana-brahmacariya). Therefore, because he has completely expelled evil and proclaims Brahma, he is truly called a Brahmin.
Đức Thế Tôn đã hoàn tất trọn vẹn sự thực hành các giới hạnh như bố thí, tự chế, v.v., đã hoàn thành viên mãn đời sống Phạm hạnh, đã thông suốt toàn bộ kinh Vệ-đà, có minh và hạnh thanh tịnh tuyệt đối, đã hoàn toàn gột sạch mọi cấu uế của tội lỗi, là người thuyết giảng và thiết lập con đường Bà-la-môn tối thượng, tức là Thánh đạo, và là người công bố đời sống Phạm hạnh thanh tịnh tuyệt đối của giáo pháp. Do đó, Ngài được gọi là Bà-la-môn theo nghĩa tối thượng vì đã hoàn toàn loại bỏ tội lỗi và vì đã đạt đến Phạm hạnh.
Tattha yācayogoti yācehi yutto.
Herein, yācayoga means "endowed with petitioners."
Trong đó, yācayoga (người được khẩn cầu) nghĩa là gắn liền với những người khẩn cầu.
Yācantīti yācā, yācakā, te panettha veneyyā veditabbā.
Those who ask are "yācā" or "yācakā" (petitioners), and here, these are to be understood as those who are to be disciplined.
Những người khẩn cầu (yācanti) là những người thỉnh cầu (yācā, yācakā); trong trường hợp này, họ nên được hiểu là những người có thể giáo hóa (veneyya).
Te hi ‘‘desetu, bhante bhagavā, dhammaṃ; desetu, sugato, dhamma’’nti bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammadesanaṃ yācanti.
For these, approaching the Blessed One, request a discourse on the Dhamma, saying, "Venerable Blessed One, teach the Dhamma; Fortunate One, teach the Dhamma."
Bởi vì họ đến gần Thế Tôn và thỉnh cầu giáo pháp, rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài thuyết pháp; bạch Thiện Thệ, xin Ngài thuyết pháp.”
Bhagavā ca tesaṃ icchāvighātaṃ akaronto yathāruci dhammaṃ desento dhammadānaṃ detīti yācayogo, sadā sabbakālaṃ tehi avirahito.
And the Blessed One, not thwarting their wishes, teaches the Dhamma according to their inclination, bestowing the gift of Dhamma; thus, he is yācayoga, always and at all times inseparable from them.
Và Thế Tôn, không làm thất vọng ước muốn của họ, Ngài thuyết pháp tùy theo ý muốn của họ, ban bố Pháp thí. Do đó, Ngài là yācayoga, luôn luôn, mọi lúc không rời xa họ.
Atha vā yācayogoti yācanayoggo, adhippāyapūraṇato yācituṃ yuttoti attho ‘‘yājayogo’’tipi pāṭho.
Alternatively, yācayoga means "fit for petition," that is, worthy of being asked due to fulfilling desires. There is also the reading " yājayogo."
Hoặc yācayoga nghĩa là xứng đáng được khẩn cầu, tức là xứng đáng được thỉnh cầu vì Ngài làm viên mãn ý nguyện của họ. Cũng có bản đọc là “yājayoga”.
Tattha yājo vuccati mahādānaṃ, yiṭṭhanti attho.
Therein, "yāja" is called a great offering, meaning "sacrificed."
Trong đó, yāja được gọi là đại thí, tức là đã cúng dường.
Idha pana dhammadānaṃ veditabbaṃ, yāje niyuttoti yājayogā.
Here, however, it is to be understood as the gift of Dhamma. He who is engaged in offerings is yājayoga.
Ở đây, cần hiểu là Pháp thí. Những người được giao phó cho yāja là yājayogā.
Sadāti sabbadā, anavaratappavattasaddhammamahādānoti attho.
Sadā means "always," signifying the ceaseless and uninterrupted great gift of the good Dhamma.
Sadā (luôn luôn) nghĩa là mọi lúc, tức là sự ban bố đại Pháp thí chân diệu diễn ra không ngừng.
Atha vā yājena yojetītipi yājayogo.
Alternatively, he who connects with offerings is also yājayoga.
Hoặc yājayoga cũng có nghĩa là người kết nối với yāja.
Tividhadānasaṅkhātena yājena satte yathārahaṃ yojeti, tattha dāne niyojetīti attho.
He suitably connects beings with offerings, which consist of the three kinds of gifts; meaning, he engages them in giving.
Ngài kết nối chúng sanh một cách thích hợp với yāja, tức là ba loại bố thí. Trong đó, nghĩa là Ngài giao phó họ vào việc bố thí.
‘‘Yājayogo satata’’ntipi paṭhanti.
Some also read "yājayogo satataṃ."
Cũng có bản đọc là “yājayogo satataṃ” (luôn luôn là yājayoga).
Payatapāṇīti parisuddhahattho.
Payatapāṇī means "with purified hands."
Payatapāṇī (tay thanh tịnh) nghĩa là tay trong sạch.
Yo hi dānādhimutto āmisadānaṃ dento sakkaccaṃ sahatthena deyyadhammaṃ dātuṃ sadā dhotahatthoyeva hoti, so ‘‘payatapāṇī’’ti vuccati.
For one who is devoted to giving, when bestowing material gifts, is always with washed hands to reverently give the gift with his own hands; he is called "payatapāṇī."
Người nào chuyên tâm bố thí, khi ban bố vật thí, luôn luôn có tay rửa sạch để tự tay cúng dường một cách cung kính, người ấy được gọi là “payatapāṇī”.
Bhagavāpi dhammadānādhimutto sakkaccaṃ sabbakālaṃ dhammadāne yuttappayuttoti katvā vuttaṃ ‘‘payatapāṇī’’ti.
The Blessed One, being devoted to the gift of Dhamma, is earnestly and always engaged in the gift of Dhamma; thus it is said, " payatapāṇī."
Thế Tôn cũng chuyên tâm Pháp thí, luôn luôn cung kính và tinh tấn trong Pháp thí, vì vậy Ngài được gọi là “payatapāṇī”.
‘‘Sadā’’ti ca padaṃ imināpi saddhiṃ yojetabbaṃ ‘‘sadā payatapāṇī’’ti.
And the word "sadā" should also be combined with this: "sadā payatapāṇī" (always with purified hands).
Và từ “sadā” (luôn luôn) cũng cần được kết hợp với từ này: “sadā payatapāṇī” (luôn luôn tay thanh tịnh).
Avibhāgena hi satthā veneyyalokassa saddhammadānaṃ sadā sabbakālaṃ pavattento tattha yuttappayutto hutvā viharati.
For the Teacher, without distinction, dwells constantly engaged in bestowing the gift of the good Dhamma upon beings in the world, at all times.
Bởi vì Đạo Sư luôn luôn, mọi lúc, ban bố Pháp thí chân diệu cho những người có thể giáo hóa mà không phân biệt, Ngài an trú trong sự tinh tấn và chuyên tâm đó.
Aparo nayo – yogo vuccati bhāvanā.
Another method: yoga is called development (bhāvanā).
Một cách giải thích khác – yogo (yoga) được gọi là sự tu tập (bhāvanā).
Yathāha ‘‘yogā ve jāyate bhūrī’’ti (dha. pa. 282).
As it is said, "From development indeed wisdom arises."
Như đã nói: “Từ yoga, trí tuệ phát sinh” (Dhp. 282).
Tasmā yājayogoti yājabhāvanaṃ, pariccāgabhāvanaṃ anuyuttoti attho.
Therefore, yājayoga means devoted to the development of giving, the development of relinquishment.
Do đó, yājayoga nghĩa là chuyên tâm vào sự tu tập yāja, sự tu tập xả bỏ.
Bhagavā hi abhisambodhito pubbe bodhisattabhūtopi karuṇāsamussāhito anavasesato dānaṃ paribrūhento tattha ukkaṃsapāramippatto hutvā abhisambodhiṃ pāpuṇi, buddho hutvāpi tividhaṃ dānaṃ paribrūhesi visesato dhammadānaṃ, parepi tattha niyojesi.
For the Blessed One, even as a Bodhisatta before his complete enlightenment, driven by compassion, perfected generosity without residue, and having attained the highest perfection (pāramī) in it, he reached complete enlightenment. Even after becoming a Buddha, he cultivated the three kinds of giving, especially the gift of Dhamma, and also encouraged others in it.
Thật vậy, Thế Tôn, trước khi thành đạo, khi còn là Bồ Tát, được thúc đẩy bởi lòng bi mẫn, Ngài đã hoàn thiện bố thí không còn sót lại gì, đạt đến đỉnh cao của Ba-la-mật đó và chứng đắc Chánh Đẳng Giác. Sau khi thành Phật, Ngài cũng hoàn thiện ba loại bố thí, đặc biệt là Pháp thí, và Ngài cũng khuyến khích người khác thực hành điều đó.
Tathā hi so veneyyayācakānaṃ kassaci saraṇāni adāsi, kassaci pañca sīlāni, kassaci dasa sīlāni, kassaci catupārisuddhisīlaṃ, kassaci dhutadhamme, kassaci cattāri jhānāni, kassaci aṭṭha samāpattiyo, kassaci pañcābhiññāyo, cattāro magge, cattāri sāmaññaphalāni, tisso vijjā, catasso paṭisambhidāti evamādilokiyalokuttarabhedaṃ guṇadhanaṃ dhammadānavasena yathādhippāyaṃ dento pare ca ‘‘dethā’’ti niyojento pariccāgabhāvanaṃ paribrūhesi.
Indeed, he gave refuge to some of the trainable petitioners, to some the five precepts, to some the ten precepts, to some the fourfold purity of sila, to some the ascetic practices (dhutadhammas), to some the four jhāna attainments, to some the eight meditative attainments, to some the five abhiññā, the four paths, the four fruits of recluseship, the three knowledges, the four analytical knowledges (paṭisambhidā). Thus, bestowing this wealth of qualities, both mundane and supramundane, as desired, in the form of the gift of Dhamma, and enjoining others, "Give!" he cultivated the development of relinquishment.
Thật vậy, Ngài đã ban bố cho những người có thể giáo hóa và những người thỉnh cầu, một số thì quy y, một số thì năm giới, một số thì mười giới, một số thì giới Tứ thanh tịnh, một số thì hạnh đầu đà, một số thì bốn thiền, một số thì tám thiền định, một số thì năm thắng trí, bốn đạo, bốn quả Sa-môn, ba minh, bốn phân tích tuệ. Bằng cách ban bố kho tàng công đức gồm các loại pháp thế gian và siêu thế như vậy dưới hình thức Pháp thí theo ý nguyện của họ, và khuyến khích người khác “hãy cho đi”, Ngài đã hoàn thiện sự tu tập xả bỏ.
Tena vuttaṃ ‘‘pariccāgabhāvanaṃ anuyutto’’ti.
Therefore, it is said, "devoted to the development of relinquishment."
Vì vậy, đã nói: “chuyên tâm vào sự tu tập xả bỏ.”
Payatapāṇīti vā āyatapāṇī, hatthagataṃ kiñci dātuṃ ‘‘ehi gaṇhā’’ti pasāritahattho viya ācariyamuṭṭhiṃ akatvā saddhammadāne yuttappayuttoti attho.
Alternatively, payatapāṇī means with outstretched hands, as if extending a hand saying, "Come, take this!" to give something in hand, not keeping a "teacher's fist," but constantly engaged in the gift of the good Dhamma.
Hoặc payatapāṇī (tay thanh tịnh) cũng có nghĩa là āyatapāṇī (tay duỗi ra), tức là không giữ lại giáo pháp như nắm tay của một vị thầy, mà tinh tấn và chuyên tâm ban bố Pháp thí chân diệu như người duỗi tay nói “hãy đến mà nhận lấy” để ban bố thứ gì đó đang có trong tay.
Payatapāṇīti vā ussāhitahattho, āmisadānaṃ dātuṃ ussāhitahattho viya dhammadāne katussāhoti attho.
Alternatively, payatapāṇī means with eager hands, as if with hands eager to give material gifts, so too zealous in the gift of Dhamma.
Hoặc payatapāṇī (tay thanh tịnh) cũng có nghĩa là ussāhitahattho (tay hăng hái), tức là có sự hăng hái trong Pháp thí như người có tay hăng hái để ban bố vật thí.
Antimadehadharoti brahmacariyavasena brāhmaṇakaraṇānaṃ dhammānaṃ pāripūriyā pacchimattabhāvadhārī.
Antimadehadharo (bearer of the final body) means, by way of the holy life (brahmacariya), the bearer of the final existence due to the complete fulfillment of the qualities that make one a brahmin.
Antimadehadharo (người mang thân cuối cùng) nghĩa là người mang thân cuối cùng do sự viên mãn của các pháp tạo thành bậc Phạm hạnh (brahmaṇa), tức là bậc Phạm hạnh theo nghĩa Phạm hạnh.
Avusitavato hi vasalakaraṇānaṃ dhammānaṃ appahānena vasalādisamaññā gati āyatiṃ gabbhaseyyā siyā.
For one who has not completed (the holy life), due to not abandoning the qualities that make one an outcast (vasala), the designation of outcast and rebirth in a womb might occur in the future.
Thật vậy, đối với người chưa hoàn thành Phạm hạnh, do không đoạn trừ các pháp tạo thành kẻ hạ tiện (vasala), có thể có danh xưng kẻ hạ tiện, và trong tương lai có thể tái sanh vào bào thai.
Tena bhagavā attano accantavusitabrāhmaṇabhāvaṃ dasseti.
Through this, the Blessed One shows his absolutely complete brahminhood.
Do đó, Thế Tôn thể hiện sự hoàn toàn viên mãn Phạm hạnh của chính Ngài.
Anuttaro bhisakko sallakattoti duttikicchassa vaṭṭadukkharogassa tikicchanato uttamo bhisakko, aññehi anuddharaṇīyānaṃ rāgādisallānaṃ kantanato samucchedavasena samuddharaṇato uttamo sallakantanavejjo.
Anuttaro bhisakko sallakatto (the unsurpassed physician, surgeon) means the supreme physician because he cures the difficult-to-treat illness of the cycle of suffering (vaṭṭadukkha-roga), and the supreme surgeon because he cuts out and completely removes the arrows of lust (rāga) and so on, which are otherwise impossible to extract.
Anuttaro bhisakko sallakatto (vị lương y tối thượng, vị phẫu thuật gia) nghĩa là vị lương y tối thượng vì Ngài chữa lành bệnh khổ luân hồi khó chữa; Ngài là vị phẫu thuật gia tối thượng vì Ngài nhổ bỏ, tức là đoạn trừ hoàn toàn các mũi tên như tham ái mà người khác không thể nhổ bỏ.
Iminā nippariyāyato brāhmaṇakaraṇānaṃ dhammānaṃ attani patiṭṭhitānaṃ parasantatiyaṃ patiṭṭhāpanena paresampi brāhmaṇakaraṇamāha.
By this, he describes the making of others into brahmins, through establishing in their minds those qualities that constitute a brahmin, which are firmly established in himself in the true sense.
Với điều này, Ngài nói rằng Ngài cũng làm cho người khác trở thành bậc Phạm hạnh bằng cách thiết lập các pháp tạo thành bậc Phạm hạnh đã được thiết lập trong Ngài vào dòng tâm thức của người khác một cách trực tiếp.
Tassa me tumhe puttāti tassa evarūpassa mama tumhe, bhikkhave, puttā atrajā hotha.
Tassa me tumhe puttā (You are my sons) means: "You, monks, are my sons, my own offspring, of such a one as I."
Tassa me tumhe puttā (các con là con của Ta) nghĩa là “Này các Tỳ-kheo, các con là con ruột của Ta, người cha như vậy.”
Orasāti urasi sambandhā.
Orasā (born of the breast) means connected to the breast.
Orasā (con ruột) nghĩa là có liên hệ với ngực (của cha).
Yathā hi sattānaṃ orasaputtā atrajā visesena pitusantakassa dāyajjassa bhāgino honti, evametepi ariyapuggalā sammāsambuddhassa dhammassavanante ariyāya jātiyā jātā.
Just as the own sons of beings are their offspring and specially share in their father's inheritance, so too these noble individuals, born of a noble birth at the end of hearing the Dhamma from the Perfectly Self-Enlightened One.
Như con ruột của chúng sanh là con ruột, đặc biệt là người thừa kế tài sản của cha, thì các bậc Thánh nhân này cũng vậy, sau khi nghe pháp của Đức Chánh Đẳng Giác, họ đã sanh ra trong Thánh chủng.
Tassa santakassa vimuttisukhassa ariyadhammaratanassa ca ekaṃsabhāgiyatāya orasā.
They are orasā because they are certain partakers of the bliss of liberation and the gem of the noble Dhamma belonging to him.
Họ là con ruột (orasā) vì chắc chắn được chia sẻ sự an lạc giải thoát và Pháp bảo của Ngài.
Atha vā bhagavato dhammadesanānubhāvena ariyabhūmiṃ okkamamānā okkantā ca ariyasāvakā satthu ure vāyāmajanitābhijātitāya nippariyāyena ‘‘orasaputtā’’ti vattabbataṃ arahanti.
Alternatively, noble disciples, who are entering or have entered the noble stage through the power of the Blessed One's Dhamma teaching, are truly worthy of being called "own sons" due to their birth originating from the Teacher's effort in the breast.
Hoặc, các Thánh đệ tử, những người bước vào Thánh địa và đã bước vào Thánh địa nhờ năng lực thuyết pháp của Thế Tôn, xứng đáng được gọi là “con ruột” một cách trực tiếp vì sự sanh khởi của họ được tạo ra bởi nỗ lực của Đạo Sư.
Tathā hi te bhagavatā āsayānusayacariyādhimuttiādivolokanena vajjānucintanena ca hadaye katvā vajjato nivāretvā anavajje patiṭṭhapentena sīlādidhammasarīraposanena saṃvaḍḍhitā.
Indeed, they were nurtured by the Blessed One, who observed their inclinations, underlying tendencies, and dispositions, contemplated their faults, took them to heart, restrained them from faults, established them in blamelessness, and fostered them with the body of Dhamma, such as sīla.
Thật vậy, họ đã được Thế Tôn nuôi dưỡng bằng cách quán xét các khuynh hướng tiềm ẩn, hành vi, khuynh hướng và các lỗi lầm, giữ họ trong tâm, ngăn họ khỏi lỗi lầm, thiết lập họ vào những điều không lỗi lầm, và nuôi dưỡng họ bằng Pháp thân giới hạnh, v.v.
Mukhato jātāti mukhato jātāya dhammadesanāya ariyāya jātiyā jātattā mukhato jātā.
Mukhato jātā (born of the mouth) means born of the mouth because they are born of a noble birth through the Dhamma teaching that originated from the mouth.
Mukhato jātā (sanh ra từ miệng) nghĩa là sanh ra từ miệng vì họ đã sanh ra trong Thánh chủng nhờ Pháp thoại sanh ra từ miệng.
Atha vā anaññasādhāraṇato sabbassa kusaladhammassa mukhato pātimokkhato vuṭṭhānagāminivipassanāsaṅkhātato vimokkhamukhato vā ariyamaggajātiyā jātātipi mukhato jātā.
Alternatively, they are mukhato jātā (born of the mouth) because they are born of the noble path birth from the mouth of all wholesome dhammas, which is unique; or from the Pātimokkha, or from the mouth of liberation (vimokkha-mukha) referring to insight leading to emergence.
Hoặc, mukhato jātā cũng có nghĩa là sanh ra trong Thánh chủng từ cửa giải thoát, tức là từ sự chứng ngộ (vipassanā) dẫn đến sự thoát ly khỏi giới bổn (pātimokkha), tức là cửa của tất cả các pháp thiện, không thể chia sẻ với người khác.
Sikkhattayasaṅgahe sāsanadhamme ariyamaggadhamme vā jātāti dhammajā.
Dhammajā (born of the Dhamma) means born of the Dhamma of the teaching encompassed by the three trainings, or born of the Dhamma of the noble path.
Dhammajā (sanh ra từ Pháp) nghĩa là sanh ra trong giáo pháp, tức là trong các pháp Thánh đạo, được bao gồm trong ba học.
Teneva dhammena nimmitā māpitāti dhammanimmitā.
They are dhammanimmitā (fashioned by the Dhamma) because they are created and formed by that very Dhamma.
Dhammanimmitā (do Pháp tạo ra) nghĩa là được tạo ra, được hình thành bởi chính Pháp đó.
Satidhammavicayādi dhammadāyādā, na lābhasakkārādi āmisadāyādā, dhammadāyādā no āmisadāyādā hothāti attho.
Dhammadāyādā (heirs of the Dhamma) means heirs to mindfulness, investigation of Dhamma, and so on, not heirs to gain, honor, and so on, which are āmisadāyādā (heirs of material things). The meaning is: "Be heirs of the Dhamma, not heirs of material things."
Dhammadāyādā (người thừa kế Pháp) là người thừa kế chánh niệm, trạch pháp, v.v., chứ không phải āmisadāyādā (người thừa kế vật chất) như lợi lộc, danh tiếng, v.v. Nghĩa là “hãy là người thừa kế Pháp, chứ không phải người thừa kế vật chất.”
Tattha dhammo duvidho – nippariyāyadhammo, pariyāyadhammoti.
Herein, Dhamma is twofold: Dhamma in the ultimate sense (nippariyāya-dhamma) and Dhamma in a figurative sense (pariyāya-dhamma).
Trong đó, Pháp có hai loại – Pháp trực tiếp (nippariyāya) và Pháp gián tiếp (pariyāya).
Āmisampi duvidhaṃ – nippariyāyāmisaṃ, pariyāyāmisanti.
Material things (āmisa) are also twofold: material things in the ultimate sense (nippariyāya-āmisa) and material things in a figurative sense (pariyāya-āmisa).
Vật chất (āmisa) cũng có hai loại – vật chất trực tiếp (nippariyāyāmisa) và vật chất gián tiếp (pariyāyāmisa).
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Maggaphalanibbānappabhedo hi navavidho lokuttaradhammo nippariyāyadhammo, nibbattitadhammoyeva, na kenaci pariyāyena kāraṇena vā lesena vā dhammo.
The ninefold supramundane Dhamma, consisting of path, fruit, and Nibbāna, is Dhamma in the ultimate sense, that which is simply produced, and not Dhamma by any figurative means, reason, or aspect.
Chín loại Pháp siêu thế, tức là Đạo, Quả và Niết Bàn, là Pháp trực tiếp, chỉ là pháp đã được tạo ra, không phải là Pháp theo bất kỳ cách gián tiếp, lý do hay phương tiện nào.
Yaṃ panidaṃ vivaṭṭūpanissitaṃ kusalaṃ, seyyathidaṃ – idhekacco vivaṭṭaṃ patthento dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, gandhamālādīhi vatthupūjaṃ karoti, dhammaṃ suṇāti, deseti, jhānasamāpattiyo nibbatteti, evaṃ karonto anupubbena nippariyāyaṃ amataṃ nibbānaṃ paṭilabhati, ayaṃ pariyāyadhammo.
But that wholesome Dhamma here which leads to dispassion (vivaṭṭa-upanissitaṃ kusalaṃ), for example—when someone, aspiring for dispassion, gives alms, undertakes precepts, performs the Uposatha observance, makes offerings of perfumes, garlands, etc., listens to Dhamma, teaches Dhamma, cultivates jhāna attainments—by doing so, he gradually attains the ultimate Nibbāna, the Deathless. This is Dhamma in a figurative sense.
Còn điều thiện này dựa trên sự thoát ly luân hồi, ví dụ: ở đây, một số người mong cầu thoát ly luân hồi thì bố thí, thọ trì giới, thực hành trai giới, cúng dường vật phẩm như hương hoa, nghe pháp, thuyết pháp, chứng đắc thiền định. Làm như vậy, dần dần họ chứng đắc Niết Bàn bất tử trực tiếp. Đây là Pháp gián tiếp.
Tathā cīvarādayo cattāro paccayā nippariyāyāmisameva, na aññena pariyāyena vā kāraṇena vā lesena vā āmisaṃ.
Similarly, the four requisites, such as robes, etc., are directly mundane material, and not mundane material by any other indirect means, reason, or pretext.
Tương tự, bốn vật dụng như y phục là vật chất trực tiếp, không phải là vật chất theo bất kỳ cách gián tiếp, lý do hay phương tiện nào khác.
Yaṃ panidaṃ vaṭṭagāmikusalaṃ, seyyathidaṃ – idhekacco vaṭṭaṃ patthento sampattibhavaṃ icchamāno dānaṃ deti…pe… samāpattiyo nibbatteti, evaṃ karonto anupubbena devamanussasampattiyo paṭilabhati, idaṃ pariyāyāmisaṃ nāma.
But this wholesome kamma leading to repeated existence – namely, when some individual here, desiring repeated existence, wishing for a prosperous existence, gives dana... develops attainments, acting thus, one gradually obtains divine and human prosperity – this is called indirect mundane material.
Còn điều thiện này dẫn đến luân hồi, ví dụ: ở đây, một số người mong cầu luân hồi, mong muốn sự thành tựu của hữu, thì bố thí... v.v... chứng đắc thiền định. Làm như vậy, dần dần họ chứng đắc sự thành tựu của chư thiên và loài người. Đây được gọi là vật chất gián tiếp.
‘‘So, hāvuso, bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto, vattā pavattā, atthassa ninnetā, amatassa dātā, dhammassāmī tathāgato’’ti (ma. ni. 1.203; 3.281) ca.
And: “That Blessed One, friend, knows knowing, sees seeing; he has become the eye, has become knowledge, has become Dhamma, has become Brahmā; he is the speaker, the promulgator, the bringer of meaning, the giver of the deathless, the Lord of Dhamma, the Tathāgata.”
“Này các hiền giả, Đức Thế Tôn ấy biết những gì cần biết, thấy những gì cần thấy; Ngài là con mắt, là trí tuệ, là Pháp, là Phạm thiên; Ngài là người nói, người khởi xướng; Ngài là người dẫn dắt đến mục đích, người ban tặng sự bất tử; Ngài là chủ của Pháp, là Như Lai” (Tăng Chi Bộ Kinh 1.203; 3.281).
Pariyāyadhammopi bhagavatoyeva santako.
The indirect Dhamma also belongs to the Blessed One himself.
Pháp phương tiện (pariyāyadhamma) cũng thuộc về Đức Thế Tôn.
Bhagavatā hi kathitattā eva jānanti ‘‘vivaṭṭaṃ patthetvā dānaṃ dento…pe… samāpattiyo nibbattento anukkamena amataṃ nibbānaṃ paṭilabhatī’’ti.
For it is because it was taught by the Blessed One that they know: “One who, desiring deliverance (from saṃsāra), gives dana... develops attainments, gradually attains the deathless Nibbāna.”
Vì đã được Đức Thế Tôn giảng dạy, nên* biết rằng: “Người bố thí với mong muốn thoát ly luân hồi… (v.v.)… người thành tựu các thiền định sẽ tuần tự chứng đắc Niết-bàn bất tử.”
Nippariyāyāmisampi bhagavatoyeva santakaṃ.
The direct mundane material also belongs to the Blessed One himself.
Vật thực không phương tiện (nippariyāyāmisa) cũng thuộc về Đức Thế Tôn.
Bhagavatā hi anuññātattāyeva bhikkhūhi jīvakavatthuṃ ādiṃ katvā paṇītacīvaraṃ laddhaṃ.
For it is because it was permitted by the Blessed One that bhikkhus received fine robes, starting with the story of Jīvaka.
Vì đã được Đức Thế Tôn cho phép, nên các Tỳ-kheo đã nhận được y phục cao cấp, bắt đầu từ câu chuyện của Jīvaka.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, gahapaticīvaraṃ.
“I permit, bhikkhus, robes from a householder.
“Này các Tỳ-kheo, Ta cho phép y phục của gia chủ.
Yo icchati, paṃsukūliko hotu.
Whoever wishes, let him be a paṃsukūlika.
Ai muốn, hãy là người mặc y phấn tảo.
Yo icchati, gahapaticīvaraṃ sādiyatu.
Whoever wishes, let him accept householder robes.
Ai muốn, hãy chấp nhận y phục của gia chủ.
Itarītarenapāhaṃ, bhikkhave, santuṭṭhiṃyeva vaṇṇemī’’ti (mahāva. 337).
For I, bhikkhus, praise contentment with either.”
Này các Tỳ-kheo, Ta tán thán sự tri túc với bất cứ thứ gì” (Đại Phẩm 337).
Evaṃ itarepi paccayā bhagavatā anuññātattā eva bhikkhūhi paribhuñjituṃ laddhā.
In this way, the other requisites too were obtained by bhikkhus for consumption because they were permitted by the Blessed One.
Tương tự như vậy, các vật dụng khác cũng được các Tỳ-kheo thọ dụng vì đã được Đức Thế Tôn cho phép.
Pariyāyāmisampi bhagavatoyeva santakaṃ.
The indirect mundane material also belongs to the Blessed One himself.
Vật thực phương tiện (pariyāyāmisa) cũng thuộc về Đức Thế Tôn.
Bhagavatā hi kathitattā eva jānanti ‘‘sampattibhavaṃ patthento dānaṃ datvā sīlaṃ…pe… samāpattiyo nibbattetvā anukkamena pariyāyāmisaṃ dibbasampattiṃ manussasampattiñca paṭilabhatī’’ti.
For it is because it was taught by the Blessed One that they know: “One who, desiring a prosperous existence, having given dana, observed sīla... developed attainments, gradually obtains the indirect mundane material, namely divine prosperity and human prosperity.”
Vì đã được Đức Thế Tôn giảng dạy, nên* biết rằng: “Người bố thí, giữ giới… (v.v.)… thành tựu các thiền định với mong muốn tái sinh vào cảnh giới an lạc sẽ tuần tự chứng đắc sự an lạc cõi trời và cõi người, là vật thực phương tiện.”
Yadeva yasmā nippariyāyadhammopi pariyāyadhammopi nippariyāyāmisampi pariyāyāmisampi bhagavatoyeva santakaṃ, tasmā tattha attano sāmibhāvaṃ dassento tattha ca yaṃ seṭṭhataraṃ accantahitasukhāvahaṃ tattheva ne niyojento evamāha ‘‘tassa me tumhe puttā orasā…pe… no āmisadāyādā’’ti.
Since the direct Dhamma, the indirect Dhamma, the direct mundane material, and the indirect mundane material all belong to the Blessed One himself, therefore, showing his ownership therein, and assigning them to that which is most excellent, which brings ultimate welfare and happiness, he spoke thus: “You are, my sons, my legitimate children...pe... not heirs to mundane material.”
Vì cả Pháp không phương tiện, Pháp phương tiện, vật thực không phương tiện và vật thực phương tiện đều thuộc về Đức Thế Tôn, nên Ngài đã nói như vậy: “Các con là những người con chính tông của Ta… (v.v.)… không phải là những người thừa kế vật thực,” để chỉ ra quyền sở hữu của mình đối với những điều đó và để hướng dẫn họ đến điều cao thượng nhất, mang lại lợi ích và hạnh phúc tối thượng trong những điều đó.
Iti bhagavā paripuṇṇavatasamādānaṃ tapacariyaṃ sammadeva vusitabrahmacariyaṃ suvisuddhavijjācaraṇasampannaṃ anavasesavedantapāraguṃ bāhitasabbapāpaṃ satataṃ yācayogaṃ sadevake loke anuttaradakkhiṇeyyabhāvappattaṃ attano paramatthabrāhmaṇabhāvaṃ ariyasāvakānañca attano orasaputtādibhāvaṃ pavedesi.
Thus, the Blessed One proclaimed his state as a supreme brahmin, complete in the undertaking of vows, ascetical practice, one who has rightly lived the holy life, endowed with perfectly pure knowledge and conduct, one who has reached the other shore of all knowledge without remainder, one who has expelled all evil, constantly devoted to earnest endeavor, one who has attained the state of the highest recipient of offerings in the world with its devas; and he proclaimed the state of his noble disciples as his legitimate sons, etc.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã tuyên bố phẩm chất Bà-la-môn tối thượng của mình, là người đã hoàn mãn giới nguyện, đã thực hành khổ hạnh, đã hoàn toàn sống phạm hạnh, đã thành tựu viên mãn minh hạnh, đã thông suốt tất cả các kinh Veda, đã loại bỏ mọi tội lỗi, luôn luôn tu tập thiền định, đã đạt đến địa vị đáng cúng dường vô thượng trong thế giới chư thiên và loài người; và Ngài cũng tuyên bố các bậc Thánh đệ tử là những người con chính tông của mình.
Bhagavā hi ‘‘sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (a. ni. 5.99) ettha sīhasadisaṃ, ‘‘puriso maggakusaloti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 3.84) ettha maggadesakapurisasadisaṃ, ‘‘rājāhamasmi selā’’ti (ma. ni. 2.399; su. ni. 559) ettha rājasadisaṃ, ‘‘bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (ma. ni. 3.65) ettha vejjasadisaṃ, ‘‘brāhmaṇoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 8.85) ettha brāhmaṇasadisaṃ attānaṃ kathesi.
For the Blessed One spoke of himself as similar to a lion in “Lion, bhikkhus, is an appellation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One” (A.N. 5.99); similar to a path-showing man in “A man skilled in the path, Tissa, is an appellation for the Tathāgata” (S.N. 3.84); similar to a king in “I am the king, Selā” (M.N. 2.399; Sutta Nipāta 559); similar to a physician-surgeon in “A physician-surgeon, Sunakkhatta, is an appellation for the Tathāgata” (M.N. 3.65); and similar to a brahmin in “Brahmin, bhikkhus, is an appellation for the Tathāgata” (A.N. 8.85).
Quả thật, Đức Thế Tôn đã tự xưng mình giống như sư tử trong câu “Này các Tỳ-kheo, sư tử là một danh xưng của Như Lai, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác” (Tăng Chi Bộ Kinh 5.99); giống như người chỉ đường trong câu “Này Tissa, người thiện xảo về con đường là một danh xưng của Như Lai” (Tương Ưng Bộ Kinh 3.84); giống như vua trong câu “Này Sela, Ta là một vị vua” (Trung Bộ Kinh 2.399; Kinh Tập 559); giống như thầy thuốc, người phẫu thuật trong câu “Này Sunakkhatta, thầy thuốc, người phẫu thuật là một danh xưng của Như Lai” (Trung Bộ Kinh 3.65); và giống như Bà-la-môn trong câu “Này các Tỳ-kheo, Bà-la-môn là một danh xưng của Như Lai” (Tăng Chi Bộ Kinh 8.85).
Idhāpi brāhmaṇa sadisaṃ katvā kathesi.
Here too, he spoke of himself as similar to a brahmin.
Ở đây cũng vậy, Ngài đã tự xưng mình giống như Bà-la-môn.
Idāni yehi dānādīhi yuttassa ito bāhirakabrāhmaṇassa brāhmaṇakiccaṃ paripuṇṇaṃ maññanti, tehi attano dānādīnaṃ aggaseṭṭhabhāvaṃ pakāsetuṃ ‘‘dvemāni, bhikkhave, dānānī’’tiādi āraddhaṃ.
Now, in order to proclaim the supreme excellence of his own dana, etc., over those dānas, etc., by which they deem the brahmin's task fulfilled for an external brahmin, the discourse starting with “There are these two kinds of dāna, bhikkhus” was begun.
Bây giờ, để tuyên bố sự tối thượng của các sự bố thí của mình so với những sự bố thí mà các Bà-la-môn bên ngoài cho rằng đã hoàn mãn phẩm chất Bà-la-môn của họ, Ngài đã bắt đầu nói “Này các Tỳ-kheo, có hai loại bố thí” và những câu tiếp theo.
Tattha yāgāti mahāyaññā, mahādānānīti attho, yāni ‘‘yiṭṭhānī’’tipi vuccanti.
Therein, yāgā means great sacrifices, meaning great acts of giving, which are also called “yiṭṭhāni” (offerings).
Trong đó, yāgā là các đại lễ cúng dường, nghĩa là các đại bố thí, mà cũng được gọi là “yiṭṭhāni” (những điều đã cúng dường).
Tattha velāmadānavessantaradānamahāvijitayaññasadisā āmisayāgā veditabbā, mahāsamayasuttamaṅgalasuttacūḷarāhulovādasuttasamacittasuttadesanādayo dhammayāgā.
Among these, material sacrifices (āmisayāgā) are to be understood as similar to the Velāma offering, the Vessantara offering, and the Mahāvijita sacrifice; Dhamma sacrifices (dhammayāgā) are similar to the teaching of the Mahāsamaya Sutta, Maṅgala Sutta, Cūḷarāhulovāda Sutta, Samacitta Sutta, etc.
Trong đó, āmisayāgā (cúng dường vật chất) nên được hiểu là những lễ cúng dường vật chất lớn như lễ bố thí Velāma, lễ bố thí Vessantara, và đại lễ cúng dường Vijita; dhammayāgā (cúng dường Pháp) là các bài giảng Pháp như Kinh Đại Thời, Kinh Hạnh Phúc, Kinh Tiểu La Hầu La Khuyên Dạy, Kinh Tâm Bình Đẳng, v.v.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is the same as the method stated earlier.
Phần còn lại tương tự như đã nói ở trên.
101. Dutiye appānīti parittāni.
101. In the second sutta, appānī means few or little.
101. Trong Sutta thứ hai, appānī nghĩa là ít ỏi.
Sulabhānīti sukhena laddhabbāni, yattha katthaci vā sakkā hoti laddhuṃ.
Sulabhānī means easy to obtain, or obtainable anywhere.
Sulabhānī nghĩa là dễ dàng có được, có thể có được ở bất cứ đâu.
Anavajjānīti vajjarahitāni niddosāni āgamanasuddhito kāyamaṇḍanādikilesavatthubhāvābhāvato ca.
Anavajjānī means faultless, blameless, by purity of acquisition and by the absence of being objects of defilements like bodily adornment.
Anavajjānī nghĩa là không có lỗi lầm, không có khuyết điểm, cả về sự thanh tịnh của nguồn gốc và sự không tồn tại của các đối tượng phiền não như trang sức thân thể.
Tattha sulabhatāya pariyesanadukkhassa abhāvo dassito, appatāya pariharaṇadukkhassapi abhāvo dassito, anavajjatāya agarahitabbatāya bhikkhusāruppabhāvo dassito hoti.
Therein, the absence of the suffering of seeking is shown by their being easy to obtain; the absence of the suffering of maintenance is also shown by their being few; and their suitability for a bhikkhu is shown by their blamelessness, their not being censurable.
Ở đây, sự dễ dàng có được (sulabhatā) chỉ ra sự không có khổ đau trong việc tìm kiếm; sự ít ỏi (appatā) chỉ ra sự không có khổ đau trong việc bảo quản; sự không có lỗi lầm (anavajjatā) chỉ ra phẩm chất phù hợp với Tỳ-kheo, không đáng bị chỉ trích.
Appatāya vā parittāsassa avatthutā, sulabhatāya gedhāya avatthutā, anavajjatāya ādīnavavasena nissaraṇapaññāya vatthutā dassitā hoti.
Alternatively, the fewness indicates their not being a basis for craving; the easy obtainability indicates their not being a basis for greed; and the blamelessness indicates their being a basis for wisdom of escape through the aspect of danger.
Hoặc là, sự ít ỏi chỉ ra sự không có đối tượng cho sự sợ hãi; sự dễ dàng có được chỉ ra sự không có đối tượng cho lòng tham; sự không có lỗi lầm chỉ ra đối tượng cho trí tuệ giải thoát theo cách của sự nguy hiểm.
Appatāya vā lābhena na somanassaṃ janayanti, sulabhatāya alābhena na domanassaṃ janayanti, anavajjatāya vippaṭisāranimittaṃ aññāṇupekkhaṃ na janayanti avippaṭisāravatthubhāvato.
Alternatively, by their fewness, they do not generate joy upon gain; by their easy obtainability, they do not generate sorrow upon loss; by their blamelessness, they do not generate ignorance-equanimity as a cause for remorse, as they are a basis for freedom from remorse.
Hoặc là, do sự ít ỏi, họ không sinh tâm hoan hỷ khi có lợi lộc; do sự dễ dàng có được, họ không sinh tâm ưu phiền khi không có lợi lộc; do sự không có lỗi lầm, họ không sinh ra sự thờ ơ vô minh do hối hận, vì đó là đối tượng không hối hận.
Paṃsukūlanti rathikāsusānasaṅkārakūṭādīsu yattha katthaci paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena paṃsukūlaṃ viyāti paṃsukūlaṃ, paṃsu viya kucchitabhāvaṃ ulati gacchatīti paṃsukūlanti evaṃ laddhanāmaṃ rathikādīsu patitanantakāni uccinitvā katacīvaraṃ.
Paṃsukūla means rag-robes, so named because they are found (literally, ascend or go) on dust (paṃsu) in streets, cemeteries, rubbish heaps, etc., or because they assume a despicable state like dust; they are robes made by gathering discarded cloths from streets, etc.
Paṃsukūlaṃ là y phấn tảo, được gọi như vậy vì nó giống như y phấn tảo do nằm trên bụi bẩn ở các con đường, nghĩa địa, bãi rác, v.v., hoặc vì nó đi đến trạng thái đáng ghê tởm như bụi bẩn; đó là y được làm từ vải vụn nhặt được ở các con đường, v.v.
Piṇḍiyālopoti jaṅghapiṇḍiyā balena caritvā ghare ghare ālopamattaṃ katvā laddhabhojanaṃ.
Piṇḍiyālopo means food obtained by walking vigorously for alms and receiving merely a mouthful from house to house.
Piṇḍiyālopo là thực phẩm có được bằng cách đi khất thực từ nhà này sang nhà khác với sức mạnh của đôi chân, chỉ nhận một chút thức ăn.
Rukkhamūlanti vivekānurūpaṃ yaṃkiñci rukkhasamīpaṃ.
Rukkhamūla means any vicinity of a tree suitable for solitude.
Rukkhamūlaṃ là bất kỳ nơi nào gần cây cối phù hợp cho sự độc cư.
Pūtimuttanti yaṃkiñci gomuttaṃ.
Pūtimutta means any cow urine.
Pūtimuttaṃ là bất kỳ nước tiểu bò nào.
Yathā hi suvaṇṇavaṇṇopi kāyo pūtikāyova evaṃ abhinavampi muttaṃ pūtimuttameva.
Just as even a golden-hued body is a foul body, so too even fresh urine is foul urine.
Cũng như thân thể dù có màu vàng kim cũng là thân thể hôi thối, thì nước tiểu dù mới cũng là nước tiểu hôi thối.
Tattha keci gomuttabhāvitaṃ haritakīkhaṇḍaṃ ‘‘pūtimutta’’nti vadanti, pūtibhāvena āpaṇādito vissaṭṭhaṃ chaḍḍitaṃ apariggahitaṃ yaṃkiñci bhesajjaṃ pūtimuttanti adhippetanti apare.
Some here call a piece of haritakī soaked in cow's urine "pūtimutta." Others opine that any medicine, discarded from a shop, left unappropriated due to its rotten condition, is meant by "pūtimutta."
Trong đó, một số người nói rằng một mảnh cây haritakī đã được ngâm trong nước tiểu bò là “pūtimutta”; những người khác cho rằng “pūtimutta” là bất kỳ loại thuốc nào đã bị loại bỏ, vứt bỏ, không được sở hữu do trạng thái hôi thối của nó từ các cửa hàng, v.v.
Yato khoti paccatte nissakkavacanaṃ, yaṃ khoti vuttaṃ hoti.
" Yato kho" is an ablative word indicating cause, meaning "yaṃ kho" (that which).
Yato kho là từ chỉ định cách sở hữu, nghĩa là “điều mà”.
Tena ‘‘tuṭṭho hotī’’ti vuttakiriyaṃ parāmasati.
By that, it refers to the verb "is content" which was stated.
Với điều đó, nó đề cập đến động từ “tuṭṭho hotī” (là người tri túc) đã được nói.
Tuṭṭhoti santuṭṭho.
" Tuṭṭho" means content.
Tuṭṭho nghĩa là tri túc.
Idamassāhanti yvāyaṃ catubbidhena yathāvuttena paccayena appena sulabhena santoso, idaṃ imassa bhikkhuno sīlasaṃvarādīsu aññataraṃ ekaṃ sāmaññaṅgaṃ samaṇabhāvakāraṇanti ahaṃ vadāmi.
" Idamassāhaṃ" (This for him, I say) means: this contentment with the four kinds of requisites, as stated, obtained easily and with little effort, I declare to be one of the factors of recluseship (sāmaññaṅga) for this bhikkhu, a cause of his recluseness, being one of the factors like moral restraint (sīlasaṃvara), etc.
Idamassāhaṃ nghĩa là tôi nói rằng sự tri túc của Tỳ-kheo này đối với bốn loại vật dụng đã nói ở trên, ít ỏi và dễ có được, là một trong các chi phần của Sa-môn (sāmaññaṅga), là nguyên nhân của phẩm chất Sa-môn.
Santuṭṭhassa hi catupārisuddhisīlaṃ suparipuṇṇaṃ hoti, samathavipassanā ca bhāvanāpāripūriṃ gacchanti.
For one who is content, indeed, the fourfold purity of morality (catupārisuddhisīla) becomes perfectly complete, and the development of serenity (samatha) and insight (vipassanā) reaches its fulfillment.
Quả thật, giới Tứ thanh tịnh của người tri túc được hoàn mãn, và sự tu tập samatha và vipassanā cũng đạt đến sự viên mãn.
Atha vā sāmaññaṃ nāma ariyamaggo.
Alternatively, sāmaññaṃ refers to the Noble Eightfold Path (ariyamagga).
Hoặc là, sāmañña (phẩm chất Sa-môn) là Thánh đạo.
Tassa saṅkhepato dve aṅgāni – bāhiraṃ, ajjhattikanti.
In brief, it has two factors: external and internal.
Tóm lại, có hai chi phần của nó: bên ngoài và bên trong.
Tattha bāhiraṃ sappurisūpanissayo saddhammassavanañca, ajjhattikaṃ pana yoniso manasikāro dhammānudhammapaṭipatti ca.
Of these, the external are reliance on good persons (sappurisūpanissaya) and listening to the True Dhamma (saddhammassavana); the internal are proper attention (yoniso manasikāra) and practice in conformity with the Dhamma (dhammānudhammapaṭipatti).
Trong đó, bên ngoài là sự nương tựa bậc thiện nhân và sự lắng nghe chánh pháp; còn bên trong là sự tác ý như lý và sự thực hành pháp tùy pháp.
Tesu yasmā yathārahaṃ dhammānudhammapaṭipattibhūtā tassā mūlabhūtā cete dhammā, yadidaṃ appicchatā santuṭṭhitā pavivittatā asaṃsaṭṭhatā āraddhavīriyatāti evamādayo, tasmā vuttaṃ ‘‘idamassāhaṃ aññataraṃ sāmaññaṅganti vadāmī’’ti.
Among these, since these qualities, such as fewness of wishes (appicchatā), contentment (santuṭṭhitā), seclusion (pavivittatā), non-association (asaṃsaṭṭhatā), and aroused energy (āraddhavīriyatā), are either practices in conformity with the Dhamma (dhammānudhammapaṭipatti) or the root of such, as appropriate, therefore it is said, "This for him, I declare to be one of the factors of recluseship."
Trong số đó, vì những pháp này là sự thực hành pháp tùy pháp một cách thích đáng và là căn bản của nó, đó là ít dục (appicchatā), tri túc (santuṭṭhitā), viễn ly (pavivittatā), không giao du (asaṃsaṭṭhatā), tinh tấn (āraddhavīriyatā) và những điều tương tự; do đó đã được nói: “Ta nói đây là một trong những chi phần của Sa-môn hạnh (sāmaññaṅga) của vị ấy.”
Gāthāsu senāsanamārabbhāti vihārādiṃ mañcapīṭhādiñca senāsanaṃ nissāya.
In the verses, " senāsanamārabbhā" means by resorting to lodging (senāsana), such as monasteries (vihāra) and couches and chairs (mañcapīṭha).
Trong các bài kệ, senāsanamārabbhā có nghĩa là nương tựa nơi chỗ ở (vihāra) và giường ghế (mañcapīṭha) v.v… là chỗ nằm ngồi.
Cīvaraṃ pānabhojananti nivāsanādicīvaraṃ, ambapānakādipānaṃ, khādanīyabhojanīyādibhuñjitabbavatthuñca ārabbhāti sambandho.
" Cīvaraṃ pānabhojanaṃ" means by resorting to robes (cīvara) like lower garments (nivāsana), drinks (pāna) like mango juice (ambapānaka), and foods (bhojana) like edibles and meals (khādanīyabhojanīya); this is the connection.
Cīvaraṃ pānabhojananti có liên hệ đến việc nói về y phục như y mặc (nivāsana), đồ uống như nước xoài (ambapānaka), và đồ ăn như đồ ăn cứng (khādanīya) và đồ ăn mềm (bhojanīya).
Vighāto vihatabhāvo cetodukkhaṃ na hotīti yojanā.
" Vighāto" (hindrance) means mental suffering due to disappointment, and the meaning is "does not arise."
Vighāto có nghĩa là sự bị đánh bại, sự đau khổ về tâm không phát sinh.
Ayañhettha saṅkhepattho – ‘‘asukasmiṃ nāma āvāse paccayā sulabhā’’ti labhitabbaṭṭhānagamanena vā ‘‘mayhaṃ pāpuṇāti na tuyha’’nti vivādāpajjanena vā navakammakaraṇādivasena vā senāsanādīni pariyesantānaṃ asantuṭṭhānaṃ icchitalābhādinā yo vighāto cittassa hoti, so tattha santuṭṭhassa na hotīti.
This is the brief meaning here: "There are abundant requisites in such and such a dwelling." The mental anguish (vighāto) that arises for discontented individuals who seek lodging (senāsana) etc. by going to places where things can be obtained, or by engaging in disputes like "It's for me, not for you," or by undertaking new construction work, that anguish does not arise for one who is content.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây – đối với những người không biết đủ, tìm kiếm các vật dụng như chỗ ở, bằng cách đi đến nơi có thể có được vật dụng (nghĩ rằng: “ở nơi ở tên là X này, các vật dụng dễ tìm”), hoặc bằng cách gây tranh cãi (nghĩ rằng: “cái này thuộc về tôi, không phải của anh”), hoặc bằng cách làm công việc xây dựng mới, v.v., sự trở ngại trong tâm do không đạt được những gì mong muốn sẽ không xảy ra đối với người biết đủ ở nơi đó.
Disā nappaṭihaññatīti santuṭṭhiyā cātuddisābhāvena disā nappaṭihanti.
" Disā nappaṭihaññatī" means that the directions do not hinder because of contentment in all four directions.
Các phương không bị ngăn trở có nghĩa là do sự biết đủ có mặt ở bốn phương, nên các phương không bị ngăn trở.
Vuttañhetaṃ –
For it is said:
Điều này đã được nói:
Yassa hi ‘‘asukaṭṭhānaṃ nāma gato cīvarādīni labhissāmī’’ti cittaṃ uppajjati, tassa disā paṭihaññati nāma.
Indeed, for one whose mind arises with the thought, "If I go to such and such a place, I will obtain robes and so on," his directions are said to be hindered.
Thật vậy, đối với người mà tâm khởi lên ý nghĩ: “Nếu đi đến nơi tên là X, ta sẽ có được y phục, v.v.,” thì các phương bị ngăn trở.
Yassa pana evaṃ na uppajjati, tassa disā na paṭihaññati nāma.
But for one in whom such a thought does not arise, his directions are said not to be hindered.
Còn đối với người mà tâm không khởi lên ý nghĩ như vậy, thì các phương không bị ngăn trở.
Dhammāti paṭipattidhammā.
" Dhammā" refers to the practices (paṭipattidhamma).
Các pháp là các pháp thực hành.
Sāmaññassānulomikāti samaṇadhammassa samathavipassanābhāvanāya ariyamaggasseva vā anucchavikā appicchatādayo.
" Sāmaññassānulomikā" means suitable for the practice of a recluse (samaṇadhamma), for the development of serenity and insight (samathavipassanābhāvanā), or for the Noble Path itself, such as fewness of wishes and so on.
Phù hợp với hạnh Sa-môn là sự thiểu dục, v.v., phù hợp với pháp Sa-môn, tức là sự tu tập samatha và vipassanā, hay phù hợp với Thánh đạo.
Adhiggahitāti sabbe te tuṭṭhacittassa santuṭṭhacittena bhikkhunā adhiggahitā paṭipakkhadhamme abhibhavitvā gahitā honti abbhantaragatā, na bāhiragatāti.
" Adhiggahitā" means all those (qualities) are firmly grasped (adhiggahitā) by the contented bhikkhu, having overcome opposing qualities, being internalized, not external.
Đã thâu tóm có nghĩa là tất cả những pháp đó đã được vị Tỳ-khưu với tâm biết đủ thâu tóm, đã được nắm giữ bằng cách chế ngự các pháp đối nghịch, đã đi vào bên trong, chứ không phải ở bên ngoài.
102. Tatiye jānatoti jānantassa.
102. In the third (sutta), " jānato" means for one who knows.
102. Trong bài kinh thứ ba, biết có nghĩa là người đang biết.
Passatoti passantassa.
" Passato" means for one who sees.
Thấy có nghĩa là người đang thấy.
Yadipi imāni dvepi padāni ekatthāni, byañjanameva nānaṃ, evaṃ santepi ‘‘jānato’’ti ñāṇalakkhaṇaṃ upādāya puggalaṃ niddisati.
Although both these words have the same meaning and only the expression differs, even so, " jānato" refers to a person by taking knowledge (ñāṇa) as a characteristic.
Mặc dù hai từ này đồng nghĩa, chỉ khác về hình thức, nhưng dù vậy, từ “biết” chỉ người dựa trên đặc tính của trí tuệ.
Jānanalakkhaṇañhi ñāṇaṃ.
For knowledge (ñāṇa) has the characteristic of knowing.
Vì trí tuệ có đặc tính là biết.
‘‘Passato’’ti ñāṇappabhāvaṃ upādāya.
" Passato" refers to a person by taking the power of knowledge.
Từ “thấy” dựa trên sức mạnh của trí tuệ.
Dassanappabhāvañhi upādāya ñāṇasamaṅgī puggalo cakkhumā viya puggalo cakkhunā rūpāni, ñāṇena vivaṭe dhamme passati.
Indeed, taking the power of seeing, a person endowed with knowledge, like a person with eyes seeing forms, sees open phenomena with knowledge.
Vì dựa trên sức mạnh của sự thấy, người có trí tuệ giống như người có mắt thấy các sắc, thấy các pháp hiển lộ bằng trí tuệ.
Atha vā jānatoti anubodhañāṇena jānato.
Alternatively, " jānato" means knowing with the knowledge of comprehension (anubodhañāṇa).
Hoặc biết có nghĩa là biết bằng anubodhañāṇa (trí tuệ thấu hiểu).
Passatoti paṭivedhañāṇena passato.
" Passato" means seeing with the knowledge of penetration (paṭivedhañāṇa).
Thấy có nghĩa là thấy bằng paṭivedhañāṇa (trí tuệ thâm nhập).
Paṭilomato vā dassanamaggena passato, bhāvanāmaggena jānato.
Or, conversely, seeing by the path of vision, knowing by the path of development.
Hoặc theo thứ tự ngược lại, thấy bằng đạo thấy (dassanamagga), biết bằng đạo tu tập (bhāvanāmagga).
Keci pana ‘‘ñātatīraṇapahānapariññāhi jānato, sikhāppattavipassanāya passato’’ti vadanti.
Some, however, say, "knowing by the pariññā of knowing, investigating, and abandoning, and seeing by insight that has reached its peak."
Một số người nói rằng: “biết bằng ñātatīraṇapahānapariññā (trí tuệ biết, xét đoán và đoạn trừ), thấy bằng sikhāppattavipassanā (tuệ quán đạt đến đỉnh cao).”
Atha vā dukkhaṃ pariññābhisamayena jānato, nirodhaṃ sacchikiriyābhisamayena passato.
Alternatively, knowing suffering by the penetration of full understanding (pariññābhisamaya), seeing cessation by the penetration of realization (sacchikiriyābhisamaya).
Hoặc là biết Khổ bằng pariññābhisamaya (sự thâm nhập bằng tuệ tri), thấy Diệt bằng sacchikiriyābhisamaya (sự thâm nhập bằng sự chứng ngộ).
Tadubhaye ca sati pahānabhāvanābhisamayā siddhā eva hontīti catusaccābhisamayo vutto hoti.
And when these two are present, the penetrations of abandoning and developing are already accomplished, thus the penetration of the Four Noble Truths is stated.
Khi cả hai điều đó hiện hữu, thì pahānabhāvanābhisamaya (sự thâm nhập bằng sự đoạn trừ và tu tập) cũng được thành tựu, như vậy là đã nói đến sự thâm nhập Tứ Thánh Đế.
Yadā cettha vipassanāñāṇaṃ adhippetaṃ, tadā ‘‘jānato passato’’ti padānaṃ hetuatthadīpanatā daṭṭhabbā.
When insight knowledge (vipassanāñāṇa) is intended here, then the two words "jānato passato" should be understood as indicating the cause.
Khi tuệ quán (vipassanāñāṇa) được đề cập ở đây, thì phải hiểu rằng các từ “biết, thấy” có ý nghĩa là chỉ nguyên nhân.
Yadā pana maggañāṇaṃ adhippetaṃ, tadā maggakiccatthadīpanatā.
But when path knowledge (maggañāṇa) is intended, then it indicates the function of the path.
Còn khi đạo tuệ (maggañāṇa) được đề cập, thì có ý nghĩa là chỉ chức năng của đạo.
Āsavānaṃ khayanti ‘‘jānato, ahaṃ bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) evamāgate sabbāsavasaṃvarapariyāye ‘‘āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimutti’’ntiādīsu (ma. ni. 1.438) ca suttapadesu āsavānaṃ pahānaṃ accantakkhayo asamuppādo khīṇākāro natthibhāvo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto.
" Āsavānaṃ khayaṃ" (the destruction of the defilements). In passages such as, "Monks, for one who knows, for one who sees, I declare the destruction of the defilements (āsavānaṃ khayaṃ)" and in passages in the context of the restraint of all defilements (sabbāsavasaṃvara), "By the destruction of the defilements, the undefiled liberation of mind (anāsavaṃ cetovimutti)," the abandonment, complete destruction, non-arising, state of being worn out, or non-existence of the defilements is called "āsavakkhaya."
Sự diệt tận các lậu hoặc – trong các đoạn kinh như “Này các Tỳ-khưu, ta nói về sự diệt tận các lậu hoặc đối với người biết, thấy” (Ma. Ni. 1.15; Saṃ. Ni. 3.101; 5.1095) và “do sự diệt tận các lậu hoặc, tâm giải thoát không lậu hoặc” (Ma. Ni. 1.438), v.v., sự đoạn trừ các lậu hoặc, sự diệt tận hoàn toàn, sự không tái sinh, trạng thái diệt tận, trạng thái không còn là “āsavakkhaya” (sự diệt tận các lậu hoặc).
‘‘Āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’’tiādīsu (ma. ni. 1.438) phalaṃ.
In passages like, "By the destruction of the defilements, one becomes a recluse (samaṇo hoti)," it refers to the fruit.
Trong các đoạn như “do sự diệt tận các lậu hoặc, trở thành Sa-môn” (Ma. Ni. 1.438), v.v., là quả.
Evamāgate indriyasutte idha ca maggo ‘‘āsavakkhayo’’ti vutto.
In passages like this, in the Indriya Sutta and here, the path is called "āsavakkhaya."
Trong kinh Indriya như vậy và ở đây, đạo được gọi là “āsavakkhaya” (sự diệt tận các lậu hoặc).
Tasmā yathāvuttanayena jānantassa passantassa ahaṃ ariyamaggādhigamaṃ vadāmīti vuttaṃ hoti.
Therefore, it means, "For one who knows and sees in the manner stated, I declare the attainment of the Noble Path (ariyamaggādhigama)."
Do đó, có nghĩa là ta nói về sự thành tựu Thánh đạo đối với người biết và thấy theo cách đã nói.
No ajānato no apassatoti yo pana na jānāti na passati, tassa no vadāmīti attho.
" No ajānato no apassato" means, "for one who does not know and does not see, I do not declare it."
Không phải đối với người không biết, không thấy có nghĩa là đối với người không biết, không thấy, ta không nói.
Etena ye ajānato apassatopi saṃsārasuddhiṃ vadanti, te paṭikkhipati.
By this, he rejects those who declare purity from saṃsāra even for those who do not know or see.
Với điều này, Ngài bác bỏ những người nói rằng sự thanh tịnh của luân hồi (saṃsārasuddhi) cũng có thể đạt được đối với người không biết, không thấy.
Purimena vā padadvayena upāyo vutto, iminā anupāyapaṭisedho.
Alternatively, by the former two words, the means (upāya) is stated, and by this, the rejection of the lack of means.
Hoặc hai từ trước nói về phương tiện, từ này là sự bác bỏ phi phương tiện.
Saṅkhepena cettha ñāṇaṃ āsavakkhayakaraṃ, sesaṃ tassa parikkhāroti dasseti.
In brief, it shows that knowledge is the cause of the destruction of the defilements, and the rest are its accessories.
Tóm lại, ở đây Ngài chỉ ra rằng trí tuệ là nguyên nhân của sự diệt tận các lậu hoặc, còn lại là các yếu tố hỗ trợ cho trí tuệ đó.
Idāni yaṃ jānato yaṃ passato āsavakkhayo hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘kiñca, bhikkhave, jānato’’ti pucchaṃ ārabhi.
Now, to show what one knows and sees by which the destruction of the defilements occurs, he begins the question, " Kiñca, bhikkhave, jānato" (And what, monks, knowing?).
Bây giờ, để chỉ ra điều gì mà khi biết, khi thấy thì các lậu hoặc diệt tận, Ngài bắt đầu câu hỏi: “Này các Tỳ-khưu, biết điều gì?”
Tattha jānanā bahuvidhā.
Here, knowing is of many kinds.
Trong đó, sự biết có nhiều loại.
Dabbajātiko eva hi koci bhikkhu chattaṃ kātuṃ jānāti, koci cīvarādīnaṃ aññataraṃ, tassa īdisāni kammāni vattasīse ṭhatvā karontassa sā jānanā ‘‘maggaphalānaṃ padaṭṭhānaṃ na hotī’’ti na vattabbā.
Indeed, some bhikkhu, by nature, knows how to make an umbrella; another, one of the robes, etc. That knowing, for one performing such tasks as part of his duties, should not be called "not a foundation for the path and fruits."
Một số Tỳ-khưu có bản chất khéo léo biết cách làm dù, một số khác biết cách làm y phục, v.v. Không thể nói rằng sự biết đó của người thực hiện những công việc như vậy, giữ vị trí đứng đầu trong các bổn phận, không phải là nền tảng cho đạo quả.
Yo pana sāsane pabbajitvā vejjakammādīni kātuṃ jānāti, tassevaṃ jānato āsavā vaḍḍhantiyeva.
But for one who, having gone forth into the Dispensation, knows how to practice medicine, etc., for one who knows in such a way, defilements indeed increase.
Nhưng đối với người đã xuất gia trong Giáo pháp mà biết cách làm nghề y, v.v., thì khi biết như vậy, các lậu hoặc của người ấy chỉ tăng trưởng thêm.
Tasmā yaṃ jānato yaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti, tadeva dassento āha ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādi.
Therefore, showing that by knowing and seeing what the destruction of the defilements occurs, he says, " Idaṃ dukkhaṃ" (This is suffering), etc.
Vì vậy, để chỉ ra điều gì mà khi biết, khi thấy thì các lậu hoặc diệt tận, Ngài nói: “Đây là Khổ,” v.v.
Tattha yaṃ vattabbaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ, taṃ heṭṭhā yonisomanasikārasutte saṅkhepato vuttameva.
Here, what needs to be said about the meditation on the Four Noble Truths (catusaccakammaṭṭhāna) has already been stated briefly below in the Yoniso Manasikāra Sutta.
Trong đó, những gì cần nói về đề mục Tứ Thánh Đế đã được nói tóm tắt trong kinh Yoniso Manasikāra (Tư duy có hệ thống) ở phần dưới.
Tattha pana ‘‘yoniso, bhikkhave, bhikkhu manasi karonto akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’’ti (itivu. 16) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti yoniso manasi karotī’’tiādinā atthavibhāvanā katā.
Here, since it is stated, "Monks, a bhikkhu, attending carefully, abandons unwholesome states and develops wholesome states" (Iti. 16), the meaning was elaborated with "one attends carefully to 'this is suffering'," and so on.
Trong kinh đó, vì đã nói: “Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu tư duy có hệ thống sẽ đoạn trừ bất thiện, tu tập thiện” (Itivu. 16), nên ý nghĩa đã được giải thích bằng cách nói: “tư duy có hệ thống rằng đây là Khổ,” v.v.
Idha ‘‘idaṃ dukkhanti, bhikkhave, jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’ti (ma. ni. 1.15; saṃ. ni. 3.101; 5.1095) āgatattā ‘‘idaṃ dukkhanti pariññāpaṭivedhavasena pariññābhisamayavasena maggañāṇena jānato passato āsavānaṃ khayo hotī’’tiādinā nayena yojetabbaṃ.
Here, since it is stated, "Monks, for one who knows and sees 'this is suffering,' the taints are destroyed" (MN 1.15; SN 3.101; 5.1095), it should be connected in the manner of "for one who knows and sees 'this is suffering' by means of path-knowledge, through penetration of full understanding and comprehension of full understanding, the taints are destroyed," and so on.
Ở đây, vì đã nói: “Này các Tỳ-khưu, khi biết, khi thấy đây là Khổ, các lậu hoặc diệt tận” (Ma. Ni. 1.15; Saṃ. Ni. 3.101; 5.1095), nên phải kết nối theo cách: “khi biết, khi thấy đây là Khổ bằng đạo tuệ, tức là bằng sự thâm nhập tuệ tri và sự thâm nhập chứng ngộ, thì các lậu hoặc diệt tận,” v.v.
Āsavesu ca paṭhamamaggena diṭṭhāsavo khīyati, tatiyamaggena kāmāsavo, catutthamaggena bhavāsavo avijjāsavo ca khīyatīti veditabbo.
And it should be understood that among the taints, the taint of wrong view (diṭṭhāsava) is destroyed by the first path, the taint of sensual desire (kāmāsava) by the third path, and the taint of existence (bhavāsava) and the taint of ignorance (avijjāsava) by the fourth path.
Và đối với các lậu hoặc, lậu hoặc tà kiến (diṭṭhāsava) được diệt tận bằng đạo thứ nhất, lậu hoặc dục (kāmāsava) bằng đạo thứ ba, và lậu hoặc hữu (bhavāsava) cùng lậu hoặc vô minh (avijjāsava) được diệt tận bằng đạo thứ tư, điều này cần được hiểu.
Gāthāsu vimuttiñāṇanti vimuttiyaṃ nibbāne phale ca paccavekkhaṇañāṇaṃ.
In the verses, vimuttiñāṇa (knowledge of liberation) is the knowledge of reviewing Nibbāna, which is the fruit.
Trong các bài kệ, trí tuệ giải thoát là trí tuệ quán xét về sự giải thoát, Niết-bàn và quả.
Uttamanti uttamadhammārammaṇattā uttamaṃ.
Uttama (supreme) means supreme because its object is the supreme Dhamma.
Tối thượng là tối thượng vì là đối tượng của pháp tối thượng.
Khaye ñāṇanti āsavānaṃ saṃyojanānañca khaye khayakare ariyamagge ñāṇaṃ.
Khaye ñāṇa (knowledge of destruction) is knowledge of the destruction of the taints and fetters, or knowledge of the Noble Path that causes their destruction.
Trí tuệ về sự diệt tận là trí tuệ về Thánh đạo, là cái làm diệt tận các lậu hoặc và các kiết sử.
‘‘Khīṇā saṃyojanā iti ñāṇa’’nti idhāpi ānetvā sambandhitabbaṃ.
Here, it should also be brought in and connected as "knowledge that the fetters are destroyed."
“Trí tuệ rằng các kiết sử đã diệt tận” cũng phải được thêm vào và liên kết ở đây.
Tena pahīnakilesapaccavekkhaṇaṃ dasseti.
Thereby, it shows the knowledge of reviewing the abandoned defilements.
Với điều đó, Ngài chỉ ra trí tuệ quán xét các phiền não đã đoạn trừ.
Evamettha cattāripi paccavekkhaṇañāṇāni vuttāni honti.
Thus, all four kinds of reviewing knowledge are stated here.
Như vậy, ở đây đã nói đến cả bốn trí tuệ quán xét.
Avasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇā hi idha natthi arahattaphalādhigamassa adhippetattā.
For the reviewing of remaining defilements is not present here, as the attainment of the fruit of Arahantship is intended.
Vì ở đây có ý nghĩa là sự thành tựu quả A-la-hán, nên không có trí tuệ quán xét các phiền não còn lại.
Yathā cettha jānato passatoti nibbānādhigamena sammādiṭṭhikiccaṃ adhikaṃ katvā vuttaṃ, evaṃ sammappadhānakiccampi adhikameva icchitabbanti dassento ‘‘na tvevidaṃ kusītenā’’ti osānagāthamāha.
Just as here the function of right view is predominantly stated by "for one who knows and sees" through the attainment of Nibbāna, so too, the function of right effort is predominantly desired, as shown by the concluding verse, "na tvevidaṃ kusītenā" (not indeed by the lazy one).
Cũng như ở đây, chức năng của chánh kiến đã được nói nhiều hơn bằng cách nói “khi biết, khi thấy” về sự thành tựu Niết-bàn, Ngài cũng muốn chỉ ra rằng chức năng của chánh tinh tấn cũng được ưu tiên, nên Ngài nói bài kệ cuối cùng: “điều này không phải đối với người biếng nhác.”
Tattha na tvevidanti na tu eva idaṃ.
Here, na tvevidaṃ means 'not indeed this.'
Trong đó, na tvevidaṃ là na tu eva idaṃ (không phải chính điều này).
Tusaddo nipātamattaṃ.
The word tu is merely a particle.
Từ tu chỉ là một giới từ.
Bālenamavijānatāti makāro padasandhikaro.
In bālenamavijānatā, the letter ma is a euphonic conjunction.
Bālenamavijānatā – chữ ma là để nối từ.
Ayañhettha saṅkhepattho – idaṃ sekkhamaggena asekkhamaggena ca pattabbaṃ abhijjhākāyaganthādisabbaganthānaṃ pamocanaṃ pamocanassa nimittabhūtaṃ nibbānaṃ ‘‘idaṃ dukkha’’ntiādinā cattāri saccāni yathābhūtaṃ avijānatā tato eva bālena aviddasunā yathā adhigantuṃ na sakkā, evaṃ kusītena nibbīriyenāpi, tasmā tadadhigamāya āraddhavīriyena bhavitabbanti.
Here is a brief summary: This Nibbāna, which is to be attained by the path of training and the path of no-training, and which is the release from all fetters such as the bodily fetter of covetousness, being the sign of release, cannot be attained by one who does not truly know the Four Noble Truths, starting with "This is suffering," just as it cannot be attained by such a foolish and ignorant one, so too by one who is lazy and without energy. Therefore, one should be energetic for its attainment.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây – sự giải thoát khỏi tất cả các kiết sử như thân kiến tham ái, sự giải thoát, Niết-bàn là dấu hiệu của sự giải thoát, điều này cần đạt được bằng Thánh đạo Hữu học và Thánh đạo Vô học, không thể đạt được bởi người không biết Tứ Thánh Đế như “đây là Khổ,” v.v., đúng như thật, và bởi người ngu si do đó, không có trí tuệ; cũng không thể đạt được bởi người biếng nhác, không có tinh tấn; do đó, phải là người có tinh tấn đã được khởi lên để thành tựu điều đó.
Tenāha bhagavā ‘‘āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, no kusītassa’’ (dī. ni. 3.358).
Therefore the Blessed One said: "This Dhamma is for one who has aroused energy, not for one who is lazy."
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Pháp này dành cho người có tinh tấn đã được khởi lên, không phải cho người biếng nhác” (Dī. Ni. 3.358).
103. Catutthe ye hi kecīti ye keci.
103. In the fourth Sutta, ye hi kecī means whoever.
103. Trong bài kinh thứ tư, ye hi kecī có nghĩa là bất cứ ai.
Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ nappajānantīti ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti aviparītaṃ sabhāvasarasalakkhaṇato vipassanāpaññāsahitāya maggapaññāya dukkhasaccaṃ na jānanti na paṭivijjhanti.
Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ nappajānantīti means they do not know, do not penetrate the truth of suffering with path-wisdom accompanied by insight-wisdom, in its unperverted nature, essence, and characteristics, thinking, "This is suffering, this much is suffering, no more than this."
Idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ nappajānantī có nghĩa là không biết, không thấu hiểu khổ đế bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán, một cách không sai lầm, theo đặc tính tự tánh, hương vị và tướng trạng, rằng “đây là khổ, khổ chừng này, không hơn thế nữa.”
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Na me te, bhikkhavetiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – bhikkhave, catusaccakammaṭṭhānaṃ ananuyuttā pabbajjāmattasamaṇā ceva jātimattabrāhmaṇā ca na mayā te samitapāpasamaṇesu samaṇoti, bāhitapāpabrāhmaṇesu brāhmaṇoti ca sammatā anuññātā.
In Na me te, bhikkhave and so on, this is the brief meaning: Monks, those who are not engaged in the meditation on the Four Noble Truths, who are merely recluses by virtue of their ordination, and brahmins merely by birth, are not considered or approved by me as recluses among those whose evils are calmed, or as brahmins among those whose evils are cast out.
Trong Na me te, bhikkhave v.v…, đây là ý nghĩa tóm tắt: Này các Tỳ-khưu, những Sa-môn chỉ có sự xuất gia và những Bà-la-môn chỉ có dòng dõi, không chuyên tâm vào nghiệp xứ Tứ Thánh Đế, không được Ta chấp nhận là Sa-môn trong số các Sa-môn đã dẹp bỏ điều ác, và không được chấp nhận là Bà-la-môn trong số các Bà-la-môn đã xua đuổi điều ác.
Samaṇakaraṇānaṃ brāhmaṇakaraṇānañca dhammānaṃ abhāvatoti.
Because the qualities that make one a recluse or a brahmin are absent.
Vì không có những pháp làm nên Sa-môn và làm nên Bà-la-môn.
Tenevāha ‘‘na ca pana te āyasmanto’’tiādi.
Therefore it is said, "Na ca pana te āyasmanto" and so on.
Vì lẽ đó, Ngài đã nói “na ca pana te āyasmanto” v.v…
Tattha sāmaññatthanti sāmaññasaṅkhātaṃ atthaṃ, cattāri sāmaññaphalānīti attho.
There, sāmaññatthaṃ means the goal called recluseship, which means the four fruits of recluseship.
Trong đó, sāmaññatthanti có nghĩa là mục đích được gọi là Sa-môn hạnh, tức là bốn quả Sa-môn.
Brahmaññatthanti tasseva vevacanaṃ.
Brahmaññatthaṃ is a synonym for the same.
Brahmaññatthanti là từ đồng nghĩa của điều đó.
Apare pana ‘‘sāmaññatthanti cattāro ariyamaggā, brahmaññatthanti cattāri ariyaphalānī’’ti vadanti.
Others, however, say that sāmaññatthaṃ means the four Noble Paths, and brahmaññatthaṃ means the four Noble Fruits.
Tuy nhiên, những người khác nói rằng “sāmaññatthanti là bốn Thánh đạo, brahmaññatthanti là bốn Thánh quả.”
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Sukkapakkho vuttavipariyāyena veditabbo.
The bright side should be understood in the opposite way to what has been stated.
Phần trắng (sukkapakkha) phải được hiểu theo cách ngược lại với điều đã nói.
Gāthāsu apubbaṃ natthi.
There is nothing new in the verses.
Trong các bài kệ không có gì mới.
104. Pañcame sīlasampannāti ettha sīlaṃ nāma khīṇāsavānaṃ lokiyalokuttarasīlaṃ, tena sampannā samannāgatāti sīlasampannā.
104. In the fifth Sutta, sīlasampannā means those endowed with sīla, which is the mundane and supramundane sīla of the Arahants.
104. Trong bài kinh thứ năm, sīlasampannā ở đây, sīla (giới) là giới thế gian và xuất thế gian của các vị A-la-hán; sīlasampannā là người đầy đủ, thành tựu giới hạnh đó.
Samādhipaññāsupi eseva nayo.
The same method applies to samādhipaññāsu.
Trong samādhipaññāsu cũng theo cách này.
Vimutti pana phalavimuttiyeva, vimuttiñāṇadassanaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Vimutti, however, is only the fruit-liberation, and vimuttiñāṇadassanaṃ is the knowledge of reviewing.
Còn vimutti (giải thoát) chỉ là quả giải thoát, vimuttiñāṇadassanaṃ là tuệ quán xét.
Evamettha sīlādayo tayo lokiyalokuttarā, vimutti lokuttarāva, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva.
Thus, here, sīla and the other two are mundane and supramundane, liberation is supramundane only, and the knowledge of liberation-insight is mundane.
Như vậy, ở đây, giới (sīla) v.v… ba pháp là thế gian và xuất thế gian, giải thoát (vimutti) chỉ là xuất thế gian, tuệ giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassanaṃ) chỉ là thế gian.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ pare ovadanti anusāsantīti ovādakā.
They instruct and admonish others appropriately with regard to the benefits in this life, the benefits in the next life, and the ultimate benefit, hence they are ovādakā (instructors).
Họ là ovādakā (người khuyên bảo) vì họ khuyên bảo, giáo huấn người khác một cách thích đáng về các mục đích tối hậu trong hiện tại và tương lai.
Viññāpakāti kammāni kammaphalāni ca, viññāpakā, tattha ca ‘‘ime dhammā kusalā, ime dhammā akusalā.
Viññāpakā means those who make known actions and their results; and there, they are those who make known and clarify the dhammas in various ways, such as by distinguishing between wholesome and unwholesome, "These dhammas are wholesome, these dhammas are unwholesome. These dhammas are blameworthy, these dhammas are blameless," and so on, and by distinguishing between aggregates and so on, by their specific characteristics and general characteristics.
Viññāpakā (người trình bày) là những người trình bày các nghiệp và quả nghiệp, và trong đó, họ là những người làm cho người khác hiểu rõ, làm cho người khác giác ngộ các pháp bằng nhiều cách khác nhau, như phân loại thiện (kusala) và bất thiện (akusala) theo cách “những pháp này là thiện, những pháp này là bất thiện. Những pháp này có tội, những pháp này không có tội” v.v…, phân loại theo các uẩn (khandha) v.v…, theo đặc tướng (salakkhaṇa) và theo tướng chung (sāmaññalakkhaṇa).
Ime dhammā sāvajjā, ime dhammā anavajjā’’tiādinā kusalādivibhāgato khandhādivibhāgato salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇatoti vividhehi nayehi dhammānaṃ ñāpakā avabodhakā.
They make known and bring understanding of dhammas by various methods: by way of the division into wholesome, etc., beginning with “these dhammas are faulty, these dhammas are faultless”; by way of the division into aggregates, etc.; by way of their individual characteristics; and by way of their general characteristics.
Họ là những người làm cho người khác hiểu rõ các pháp bằng nhiều cách khác nhau, như phân loại thiện và bất thiện theo cách “những pháp này là thiện, những pháp này là bất thiện. Những pháp này có tội, những pháp này không có tội” v.v…, phân loại theo các uẩn v.v…, theo đặc tướng và theo tướng chung.
Sandassakāti teyeva dhamme hatthena gahetvā viya parassa paccakkhato dassetāro.
Sandassakā means those who show those very dhammas to others as if directly, by taking them in hand.
Sandassakā (người chỉ bày) là những người chỉ bày các pháp đó cho người khác như thể cầm tay mà chỉ.
Samādapakāti yaṃ sīlādi yehi asamādinnaṃ, tassa samādāpetāro, tattha te patiṭṭhāpetāro.
Samādapakā means those who cause others to undertake sīla and so on, which they have not yet undertaken, establishing them therein.
Samādapakā (người khuyến khích chấp nhận) là những người khuyến khích chấp nhận giới hạnh v.v… mà những người khác chưa chấp nhận, là những người thiết lập họ vào đó.
Samuttejakāti evaṃ kusaladhammesu patiṭṭhitānaṃ upari adhicittānuyoge niyojanavasena cittassa sammā uttejakā, yathā visesādhigamo hoti, evaṃ nisāmanavasena tejakā.
Samuttejakā means those who properly encourage the mind of those established in wholesome dhammas by engaging them in higher mental training, thus stimulating them to achieve special attainments.
Samuttejakā (người khuyến khích tinh tấn) là những người khuyến khích tâm một cách đúng đắn bằng cách hướng dẫn họ chuyên tâm vào thiền định cao hơn (adhicittānuyoga) đối với những người đã an trú trong các pháp thiện như vậy, là những người khích lệ họ để có được sự thành tựu đặc biệt.
Sampahaṃsakāti tesaṃ yathāladdhehi upariladdhabbehi ca guṇavisesehi cittassa sammā pahaṃsakā, laddhassādavasena suṭṭhu tosakā.
Sampahaṃsakā means those who properly gladden their minds with the special qualities they have attained and those yet to be attained, thoroughly delighting them with the taste of what they have achieved.
Sampahaṃsakā (người làm cho hoan hỷ) là những người làm cho tâm họ hoan hỷ một cách đúng đắn bằng những phẩm chất đặc biệt đã đạt được và sẽ đạt được của họ, là những người làm cho họ vui mừng sâu sắc bằng cách thưởng thức những gì đã đạt được.
Alaṃsamakkhātāroti alaṃ pariyattaṃ yathāvuttaṃ aparihāpetvā sammadeva anuggahādhippāyena akkhātāro.
Alaṃsamakkhātāro means those who sufficiently and properly explain, without diminishing what has been stated, with the intention of helping.
Alaṃsamakkhātāro (người giải thích đầy đủ) là những người giải thích đầy đủ, không bỏ sót những gì đã nói, với ý định giúp đỡ một cách đúng đắn.
Atha vā sandassakāti dhammaṃ desentā pavattinivattiyo sabhāvasarasalakkhaṇato sammadeva dassetāro.
Alternatively, sandassakā means those who, when teaching the Dhamma, properly show the processes of arising and cessation in terms of their nature, essence, and characteristics.
Hoặc sandassakā (người chỉ bày) là những người thuyết pháp, chỉ bày một cách đúng đắn sự phát sinh và sự đoạn trừ theo đặc tính tự tánh, hương vị và tướng trạng.
Samādapakāti citte patiṭṭhāpanavasena tasseva atthassa gāhāpakā.
Samādapakā means those who make one grasp that very meaning by way of establishing it in the mind.
Samādapakā (người khuyến khích chấp nhận) là những người làm cho người khác nắm giữ ý nghĩa đó bằng cách an trú trong tâm.
Samuttejakāti tadatthaggahaṇe ussāhajananena sammadeva vodapakā jotakā vā.
Samuttejakā means those who clarify well or illuminate by generating enthusiasm for grasping that meaning.
Samuttejakā (người khuyến khích tinh tấn) là những người khuyến khích hoặc làm sáng tỏ một cách đúng đắn bằng cách tạo ra sự tinh tấn trong việc nắm giữ ý nghĩa đó.
Sampahaṃsakāti tadatthapaṭipattiyaṃ ānisaṃsadassanena sammadeva pahaṃsakā tosakā.
Sampahaṃsakā means those who gladden well and satisfy by showing the advantages in the practice of that meaning.
Sampahaṃsakā (người làm cho hoan hỷ) là những người làm cho hoan hỷ, làm cho vui mừng một cách đúng đắn bằng cách chỉ ra lợi ích trong việc thực hành ý nghĩa đó.
Alaṃsamakkhātāroti samatthā hutvā vuttanayena samakkhātāro.
Alaṃsamakkhātāro means those who, being capable, explain well in the manner stated.
Alaṃsamakkhātāro (người giải thích đầy đủ) là những người có khả năng giải thích theo cách đã nói.
Saddhammassāti paṭivedhasaddhammassa, tividhassāpi vā saddhammassa desetāro.
Saddhammassa means exponents of the Dhamma of penetration, or of the threefold Dhamma.
Saddhammassā (của Chánh pháp) là người thuyết giảng Chánh pháp của sự thấu hiểu, hoặc của cả ba loại Chánh pháp.
Dassanampahanti dassanampi ahaṃ.
Dassanampahaṃ means "I also see."
Dassanampahanti có nghĩa là "và sự thấy của tôi".
Taṃ panetaṃ cakkhudassanaṃ ñāṇadassananti duvidhaṃ.
This seeing is twofold: eye-seeing and knowledge-seeing.
Sự thấy này có hai loại: nhãn kiến và tuệ kiến.
Tattha pasannehi cakkhūhi ariyānaṃ olokanaṃ cakkhudassanaṃ nāma.
Among these, looking at the noble ones with clear eyes is called eye-seeing.
Trong đó, sự nhìn các bậc Thánh bằng đôi mắt trong sáng được gọi là nhãn kiến.
Ariyabhāvakarānaṃ pana dhammānaṃ ariyabhāvassa ca vipassanāmaggaphalehi adhigamo ñāṇadassanaṃ nāma.
But the attainment of noble states and the Dhamma that brings about noble states through insight, path, and fruition is called knowledge-seeing.
Còn sự thành tựu các pháp làm nên bậc Thánh và trạng thái bậc Thánh bằng tuệ quán, tuệ đạo và tuệ quả được gọi là tuệ kiến.
Imasmiṃ panatthe cakkhudassanaṃ adhippetaṃ.
In this context, eye-seeing is intended.
Tuy nhiên, trong ý nghĩa này, nhãn kiến được đề cập.
Ariyānañhi pasannehi cakkhūhi olokanampi sattānaṃ bahūpakārameva.
Indeed, even the mere sight of the Noble Ones by those with serene eyes is greatly beneficial to beings.
Vì ngay cả việc nhìn các bậc Thánh bằng đôi mắt trong sáng cũng rất hữu ích cho chúng sinh.
Savananti ‘‘asuko nāma khīṇāsavo asukasmiṃ nāma raṭṭhe vā janapade vā gāme vā nigame vā vihāre vā leṇe vā vasatī’’ti kathentānaṃ sotena savanaṃ, etampi bahūpakārameva.
Listening means hearing with the ear when people say, "Such and such an arahant dwells in such and such a kingdom, or province, or village, or town, or monastery, or cave." This too is greatly beneficial.
Savananti (sự lắng nghe) là sự lắng nghe bằng tai khi người ta kể rằng “vị A-la-hán tên là X đang trú tại quốc gia, hoặc vùng đất, hoặc làng mạc, hoặc thị trấn, hoặc tu viện, hoặc hang động tên là Y”; điều này cũng rất hữu ích.
Upasaṅkamananti ‘‘dānaṃ vā dassāmi, pañhaṃ vā pucchissāmi, dhammaṃ vā sossāmi, sakkāraṃ vā karissāmī’’ti evarūpena cittena ariyānaṃ upasaṅkamanaṃ.
Approaching means approaching the Noble Ones with a mind thinking, "I will give a gift, or I will ask a question, or I will listen to the Dhamma, or I will pay homage."
Upasaṅkamananti (sự đến gần) là sự đến gần các bậc Thánh với tâm ý như vậy: “Tôi sẽ bố thí, hoặc tôi sẽ hỏi câu hỏi, hoặc tôi sẽ nghe pháp, hoặc tôi sẽ cúng dường.”
Payirupāsananti pañhapayirupāsanaṃ, ariyānaṃ guṇe sutvā te upasaṅkamitvā nimantetvā dānaṃ vā datvā vattaṃ vā katvā ‘‘kiṃ, bhante, kusala’’ntiādinā nayena pañhapucchananti attho.
Serving means serving by asking questions. The meaning is: having heard the virtues of the Noble Ones, approaching them, inviting them, giving a gift, or performing a duty, and then asking questions in ways such as, "What, venerable sir, is wholesome?"
Payirupāsananti (sự phụng sự) là sự phụng sự bằng cách hỏi câu hỏi, tức là sau khi nghe về phẩm chất của các bậc Thánh, đến gần họ, thỉnh mời, bố thí hoặc làm bổn phận, rồi hỏi câu hỏi theo cách “Bạch Đại đức, điều gì là thiện?”
Veyyāvaccādikaraṇaṃ payirupāsanaṃyeva.
Performing duties and such is also serving.
Việc làm các công việc phục vụ v.v… cũng là sự phụng sự.
Anussaraṇanti rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu nisinnassa ‘‘idāni ariyā gumbaleṇamaṇḍapādīsu jhānavipassanāmaggaphalasukhehi vītināmentī’’ti tesaṃ dibbavihārādiguṇavisesārammaṇaṃ anussaraṇaṃ.
Recollection means, for one sitting in a night-dwelling or day-dwelling, recollecting the Noble Ones, focusing on their specific divine abodes and other virtues, thinking, "Now the Noble Ones are spending their time in groves, caves, pavilions, etc., enjoying the bliss of jhāna, vipassanā, magga, and phala."
Anussaraṇanti (sự hồi tưởng) là khi ngồi ở chỗ nghỉ đêm hoặc chỗ nghỉ ngày, hồi tưởng về các phẩm chất đặc biệt của các bậc Thánh như trú xứ thiêng liêng của họ, rằng “bây giờ các bậc Thánh đang trải qua thời gian trong các lùm cây, hang động, giảng đường v.v… bằng sự an lạc của thiền định, tuệ quán, đạo và quả.”
Yo vā tesaṃ santikā ovādo laddho hoti, taṃ āvajjitvā ‘‘imasmiṃ ṭhāne sīlaṃ kathitaṃ, imasmiṃ samādhi, imasmiṃ vipassanā, imasmiṃ maggo, imasmiṃ phala’’nti evaṃ anussaraṇaṃ.
Or, having obtained instruction from them, reflecting on it thus: "At this point, sīla was taught; at this point, samādhi; at this point, vipassanā; at this point, the path; at this point, the fruit." Such is recollection.
Hoặc là sự hồi tưởng lời khuyên đã nhận được từ họ, bằng cách suy xét rằng “ở chỗ này giới được thuyết, ở chỗ này định, ở chỗ này tuệ quán, ở chỗ này đạo, ở chỗ này quả.”
Anupabbajjanti ariyesu cittaṃ pasādetvā gharā nikkhamma tesaṃ santike pabbajjaṃ.
Following in renunciation means, having developed faith in the Noble Ones, going forth from home and renouncing under them.
Anupabbajjanti (sự xuất gia theo sau) là sự xuất gia sau khi làm cho tâm hoan hỷ nơi các bậc Thánh, rời bỏ gia đình và xuất gia dưới sự hướng dẫn của họ.
Ariyesu hi cittaṃ pasādetvā tesaṃyeva santike pabbajitvā tesaṃyeva ovādānusāsaniṃ paccāsīsamānassa caratopi pabbajjā anupabbajjā nāma, aññesaṃ santike ovādānusāsaniṃ paccāsīsamānassa caratopi pabbajjā anupabbajjā nāma, ariyesu pasādena aññattha pabbajitvā ariyānaṃ santike ovādānusāsaniṃ paccāsīsamānassa caratopi pabbajjā anupabbajjāva.
Indeed, for one who has developed faith in the Noble Ones and gone forth under them, seeking their advice and instruction, even if dwelling elsewhere, that renunciation is called following in renunciation. For one who has developed faith in the Noble Ones and gone forth under others, seeking their advice and instruction, even if dwelling elsewhere, that renunciation is called following in renunciation. And for one who, out of faith in the Noble Ones, has gone forth elsewhere and is seeking the advice and instruction of the Noble Ones, that renunciation is also following in renunciation.
Thật vậy, đối với người làm cho tâm hoan hỷ nơi các bậc Thánh, xuất gia dưới sự hướng dẫn của chính họ, và sống mong đợi lời khuyên và giáo huấn từ chính họ, sự xuất gia đó được gọi là anupabbajjā. Ngay cả đối với người sống mong đợi lời khuyên và giáo huấn từ những người khác, sự xuất gia đó cũng được gọi là anupabbajjā. Đối với người xuất gia ở nơi khác với niềm tin nơi các bậc Thánh, và sống mong đợi lời khuyên và giáo huấn từ các bậc Thánh, sự xuất gia đó cũng là anupabbajjā.
Aññesu pana pasādena aññesaṃyeva santike pabbajitvā aññesaṃyeva ovādānusāsaniṃ paccāsīsamānassa carato pabbajjā anupabbajjā nāma na hoti.
However, for one who, out of faith in others, has gone forth under those same others and is seeking the advice and instruction of those same others, that renunciation is not called following in renunciation.
Nhưng đối với người xuất gia dưới sự hướng dẫn của những người khác với niềm tin nơi những người khác, và sống mong đợi lời khuyên và giáo huấn từ chính những người khác đó, sự xuất gia đó không được gọi là anupabbajjā.
Vuttanayena pabbajitesu pana mahākassapattherassa tāva anupabbajjaṃ pabbajitā satasahassamattā ahesuṃ, tathā therasseva saddhivihārikassa candaguttattherassa, tassāpi saddhivihārikassa sūriyaguttattherassa, tassāpi saddhivihārikassa assaguttattherassa, tassāpi saddhivihārikassa yonakadhammarakkhitattherassa.
Following in renunciation as described, there were a hundred thousand who went forth in the renunciation of Mahākassapa Thera; similarly, of Canda-gutta Thera, the Thera’s saddhivihārika; of Sūriyagutta Thera, his saddhivihārika; of Assagutta Thera, his saddhivihārika; of Yoṇakadhammarakkhita Thera, his saddhivihārika.
Theo cách đã nói, trong số những người xuất gia, có một trăm ngàn vị đã xuất gia theo Trưởng lão Mahākassapa; cũng vậy, theo Trưởng lão Candagutta, đệ tử của chính vị Trưởng lão (Mahākassapa); theo Trưởng lão Sūriyagutta, đệ tử của vị ấy; theo Trưởng lão Assagutta, đệ tử của vị ấy; và theo Trưởng lão Yonakadhammarakkhita, đệ tử của vị ấy.
Tassa pana saddhivihāriko asokarañño kaniṭṭhabhātā tissatthero nāma ahosi.
His saddhivihārika was Tissa Thera, King Asoka’s younger brother.
Nhưng đệ tử của vị ấy là Trưởng lão Tissa, em trai của vua Asoka.
Tassa anupabbajjaṃ pabbajitā aḍḍhateyyakoṭisaṅkhā ahesuṃ.
Two and a half crores went forth in his following in renunciation.
Những người xuất gia theo vị ấy có số lượng hai triệu rưỡi.
Dīpappasādakamahāmahindattherassa pana anupabbajitānaṃ gaṇanaparicchedo natthi.
However, there is no numerical limit to those who followed in the renunciation of Mahāmahinda Thera, who brought serenity to the island.
Nhưng số lượng những người xuất gia theo Trưởng lão Mahā Mahinda, người đã làm cho Đảo (Lanka) hoan hỷ, thì không thể đếm được.
Yāvajjadivasā laṅkādīpe satthari pasādena pabbajantā mahāmahindattherasseva anupabbajjanti nāma.
Even to this day, those who go forth in the Dhamma out of faith in the Teacher on the island of Laṅkā are said to follow in the renunciation of Mahāmahinda Thera.
Cho đến ngày nay, những người xuất gia tại đảo Lanka với niềm tin vào Bậc Đạo Sư được gọi là xuất gia theo Trưởng lão Mahā Mahinda.
Idāni yena kāraṇena tesaṃ ariyānaṃ dassanādi bahūpakāranti vuttaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘tathārūpe’’tiādimāha.
Now, to show the reason why the sight of the Noble Ones, etc., is greatly beneficial, he says "such as these" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra lý do tại sao việc thấy các bậc Thánh ấy là có nhiều lợi ích, câu “tathārūpe” và những câu tiếp theo được nói đến.
Tattha tathārūpeti tādise sīlādiguṇasampanne ariye.
Therein, "such as these" refers to Noble Ones endowed with such virtues as sīla.
Trong đó, tathārūpe có nghĩa là những bậc Thánh có đầy đủ các đức tính như giới (sīla).
Yasmā dassanasavanānussaraṇāni upasaṅkamanapayirupāsanaṭṭhānāni, tasmā tāni anāmasitvā upasaṅkamanapayirupāsanāniyeva dassetuṃ ‘‘sevato bhajato payirupāsato’’ti vuttaṃ.
Because seeing, listening, and recollecting are conditions for approaching and serving, therefore, without mentioning those, only approaching and serving are shown with the words "serving, associating, and attending upon."
Bởi vì sự thấy, sự nghe và sự ghi nhớ là những cơ sở để đến gần và phụng sự, do đó, không đề cập đến chúng, chỉ để trình bày sự đến gần và phụng sự, nên đã nói "phụng sự, thân cận, phụng dưỡng".
Dassanasavanānussaraṇato hi ariyesu uppannasaddho te upasaṅkamitvā payirupāsitvā pañhaṃ pucchitvā laddhasavanānuttariyo aparipūre sīlādiguṇe paripūressatīti.
Indeed, one who has developed faith in the Noble Ones through seeing, listening, and recollecting will approach and serve them, ask questions, and having received excellent instruction, will perfect the virtues of sīla and so on which are not yet complete.
Thật vậy, người có đức tin phát sinh nơi các bậc Thánh do sự thấy, nghe và ghi nhớ, sẽ đến gần các vị ấy, phụng sự các vị ấy, hỏi các vấn đề, và sau khi được nghe những điều tối thượng, sẽ hoàn thiện các đức tính như giới (sīla) vốn chưa được hoàn thiện.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsatī’’tiādi (ma. ni. 2.183).
Thus it is said, "One born of faith approaches; approaching, one serves," and so on.
Quả thật, đã nói rằng: "Người có đức tin phát sinh sẽ đến gần, khi đến gần sẽ phụng sự," v.v.
Tattha sevatoti vattapaṭivattakaraṇavasena kālena kālaṃ upasaṅkamato.
Therein, "serving" means approaching from time to time by performing duties and counter-duties.
Trong đó, "sevato" (phụng sự) có nghĩa là đến gần theo thời gian, bằng cách thực hiện các bổn phận và đối xử tốt.
Bhajatoti sampiyāyanabhattivasena bhajato.
"Associating" means associating with fondness and devotion.
"Bhajato" (thân cận) có nghĩa là thân cận bằng cách yêu mến và kính trọng.
Payirupāsatoti pañhapucchanena paṭipattianukaraṇena ca payirupāsatoti tiṇṇaṃ padānaṃ atthavibhāgo dīpetabbo.
"Attending upon" means attending by asking questions and imitating their practice; thus, the meaning of these three terms should be explained.
"Payirupāsato" (phụng dưỡng) có nghĩa là phụng dưỡng bằng cách hỏi các vấn đề và noi theo sự thực hành. Ý nghĩa phân biệt của ba từ này nên được trình bày như vậy.
Vimuttiñāṇadassanassa pāripūri ekūnavīsatimassa paccavekkhaṇañāṇassa uppattiyā veditabbā.
The perfection of vimutti-ñāṇa-dassana is to be understood by the arising of the nineteen-fold reviewing knowledge.
Sự viên mãn của giải thoát trí kiến (vimuttiñāṇadassana) nên được hiểu là sự phát sinh của trí tuệ quán xét thứ mười chín.
Evarūpā ca te, bhikkhave, bhikkhūtiādīsu ye yathāvuttaguṇasamannāgamena evarūpā edisā bhinnasabbakilesā bhikkhū, te diṭṭhadhammikādihitesu sattānaṃ niyojanavasena anusāsanato satthārotipi vuccanti.
In "Such are those bhikkhus, monks," etc., those bhikkhus who are endowed with the aforementioned virtues and are such, meaning, those who have destroyed all defilements, are also called "teachers" due to their instructing beings to engage in such beneficial actions in this present life and so on.
Trong các câu như "Này các Tỳ-kheo, những Tỳ-kheo như vậy", những Tỳ-kheo có đầy đủ các đức tính đã nói ở trên, những vị như vậy, những vị đã đoạn trừ tất cả phiền não, được gọi là "Satthāro" (Bậc Đạo Sư) vì các vị ấy hướng dẫn chúng sinh đến các lợi ích hiện tại và tương lai.
Jātikantārādinittharaṇato satthavāhātipi, rāgādiraṇānaṃ jahanato jahāpanato ca raṇañjahātipi, avijjātamassa vinodanato vinodāpanato ca tamonudātipi, saparasantānesu paññāālokapaññāobhāsapaññāpajjotānaṃ karaṇena nibbattanena ālokādikarātipi, tathā ñāṇukkāñāṇappabhādhammukkādhammappabhānaṃ dhāraṇena karaṇena ca ukkādhārātipi, pabhaṅkarātipi, ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye ca iriyanato paresaṃ tathābhāvahetubhāvato, sadevakena lokena araṇīyato ariyātipi, paññācakkhudhammacakkhūnaṃ sātisayapaṭilābhena cakkhumantotipi vuccanti.
They are also called "caravan leaders" because they cross over the wilderness of birth and so on; "renouncers of strife" because they abandon and cause others to abandon the strifes of lust and so on; "dispellers of darkness" because they dispel and cause others to dispel the darkness of ignorance; "makers of light and so on" because they create and produce the light of wisdom, the radiance of wisdom, and the illumination of wisdom in their own and others' mental continua; similarly, "holders of torches" and "radiant ones" because they uphold and create torches of knowledge, flames of knowledge, torches of Dhamma, and flames of Dhamma; "Noble Ones" because they are far from defilements, do not act improperly, and act properly, thus being a cause for others to be likewise, and are worthy of veneration by the world including devas; and "those with vision" because of their exceptional attainment of the eye of wisdom and the eye of Dhamma.
Các vị ấy cũng được gọi là "Satthavāhā" (Trưởng đoàn lữ hành) vì đã vượt qua những hiểm nguy như sa mạc sinh tử; "Raṇañjahā" (Bậc đoạn trừ phiền não) vì đã từ bỏ và khiến các phiền não như tham dục không còn; "Tamonudā" (Bậc xua tan bóng tối) vì đã xua tan và khiến bóng tối vô minh không còn; "Ālokādikarā" (Bậc tạo ra ánh sáng) vì đã tạo ra và phát sinh ánh sáng trí tuệ, sự rực rỡ của trí tuệ, sự chiếu sáng của trí tuệ trong tự thân và tha nhân; cũng được gọi là "Ukkādhārā" (Bậc cầm đuốc), "Pabhaṅkarā" (Bậc tạo ánh sáng) vì đã nắm giữ và tạo ra ngọn đuốc trí tuệ, ánh sáng trí tuệ, ngọn đuốc Chánh pháp, ánh sáng Chánh pháp; "Ariyā" (Bậc Thánh) vì đã xa lìa phiền não, không hành động một cách sai trái, và hành động một cách đúng đắn, là nguyên nhân khiến người khác trở nên như vậy, và được thế giới cùng chư thiên kính trọng; cũng được gọi là "Cakkhumanto" (Bậc có mắt) vì đã đạt được nhãn tuệ và pháp nhãn một cách siêu việt.
Gāthāsu pāmojjakaraṇaṃ ṭhānanti nirāmisassa pamodassa nibbattakaṃ ṭhānaṃ kāraṇaṃ.
In the verses, "a cause of joy" means a condition for the arising of unworldly gladness.
Trong các bài kệ, "pāmojjakaraṇaṃ ṭhānaṃ" là cơ sở, nguyên nhân phát sinh niềm hoan hỷ vô nhiễm.
Etanti idāni vattabbanidassanaṃ sandhāya vadati.
"This" refers to the example that is now to be stated.
"Etaṃ" (điều này) được nói đến để chỉ ví dụ sắp được trình bày.
Vijānatanti saṃkilesavodāne yāthāvato jānantānaṃ.
"Those who understand" means those who understand defilement and purification as they truly are.
"Vijānataṃ" (của những người hiểu biết) có nghĩa là của những người hiểu biết đúng đắn về sự ô nhiễm và sự thanh tịnh.
Bhāvitattānanti bhāvitasabhāvānaṃ, kāyabhāvanādīhi bhāvitasantānānanti attho.
"Those whose selves are developed" means those whose nature is developed, whose mental continua are developed through kāyabhāvanā and so on.
"Bhāvitattānaṃ" (của những người đã tu tập tự thân) có nghĩa là của những người đã tu tập bản chất của mình, tức là những người đã tu tập dòng tâm thức bằng cách tu tập thân, v.v.
Dhammajīvinanti micchājīvaṃ pahāya dhammena ñāyena jīvikakappanato, dhammena vā ñāyena attabhāvassa pavattanato, samāpattibahulatāya vā aggaphaladhammena jīvanato dhammajīvinaṃ.
"Those who live by the Dhamma" means living by the Dhamma and righteousness, having abandoned wrong livelihood; or the existence of one’s self by the Dhamma and righteousness; or living by the supreme Dhamma of the fruits, due to being rich in attainments.
"Dhammajīvinaṃ" (của những người sống bằng Chánh pháp) có nghĩa là của những người đã từ bỏ tà mạng và sống bằng Chánh pháp, bằng lẽ phải; hoặc là của những người duy trì sự tồn tại của mình bằng Chánh pháp, bằng lẽ phải; hoặc là của những người sống bằng Chánh pháp là quả vị tối thượng do thường xuyên nhập định.
Ayañhettha saṅkhepattho – yadidaṃ bhāvitattānaṃ pariniṭṭhitasamādhipaññābhāvanānaṃ tato eva dhammajīvinaṃ ariyānaṃ dassanaṃ.
Here is the brief meaning: it is the sight of the Noble Ones whose selves are developed, whose development of samādhi and paññā is perfected, and who therefore live by the Dhamma.
Tóm tắt ý nghĩa ở đây là: Sự thấy những bậc Thánh đã tu tập tự thân, những người đã hoàn thiện sự tu tập định và tuệ, và do đó sống bằng Chánh pháp.
Etaṃ avippaṭisāranimittānaṃ sīlādīnaṃ pāripūrihetubhāvato vijānataṃ sappaññajātikānaṃ ekanteneva pītipāmojjakāraṇanti.
This, being a cause for the perfection of sīla and so on, which are the basis for non-regret, is indeed a cause of rapture and joy for those of discerning wisdom.
Điều này, đối với những người hiểu biết, những người có trí tuệ, chắc chắn là nguyên nhân của niềm hoan hỷ và hân hoan, vì nó là nguyên nhân của sự viên mãn các đức tính như giới, vốn là dấu hiệu của sự không hối tiếc.
Idāni taṃ tassa kāraṇabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘te jotayantī’’ti osānagāthādvayamāha.
Now, to show that this is the cause, he speaks the last two verses: "They illuminate."
Bây giờ, để trình bày điều đó là nguyên nhân của điều này, hai bài kệ cuối cùng nói "te jotayanti".
Tattha teti te bhāvitattā dhammajīvino ariyā.
Therein, "they" refers to those Noble Ones whose selves are developed and who live by the Dhamma.
Trong đó, "te" (các vị ấy) là những bậc Thánh đã tu tập tự thân, sống bằng Chánh pháp.
Jotayantīti pakāsayanti.
"Illuminate" means they reveal.
"Jotayanti" (chiếu sáng) có nghĩa là làm cho rực rỡ.
Bhāsayantīti saddhammobhāsena lokaṃ pabhāsayanti, dhammaṃ desentīti attho.
"Shine forth" means they illuminate the world with the radiance of the Saddhamma; the meaning is, they teach the Dhamma.
"Bhāsayanti" (làm cho chói sáng) có nghĩa là làm cho thế gian chói sáng bằng ánh sáng Chánh pháp, tức là thuyết giảng Chánh pháp.
Yesanti yesaṃ ariyānaṃ.
"Whose" refers to the Noble Ones.
"Yesaṃ" (của những vị nào) là của những bậc Thánh nào.
Sāsananti ovādaṃ.
"Teaching" means instruction.
"Sāsanaṃ" (lời giáo huấn) là lời khuyên.
Sammadaññāyāti pubbabhāgañāṇehi sammadeva jānitvā.
"Having fully understood" means having fully understood with the preliminary knowledges.
"Sammadaññāyā" (hiểu biết đúng đắn) là hiểu biết đúng đắn bằng các trí tuệ thuộc giai đoạn đầu.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
105. Chaṭṭhe taṇhuppādāti ettha uppajjati etesūti uppādā.
105. In the sixth, taṇhuppādā: here, uppādā means that in which they arise.
Trong bài kinh thứ sáu, "Taṇhuppādā" (sự phát sinh của tham ái), ở đây, "uppādā" là những gì mà trong đó phát sinh.
Kā uppajjati?
What arises?
Điều gì phát sinh?
Taṇhā.
Craving (taṇhā).
Tham ái (Taṇhā).
Taṇhāya uppādā taṇhuppādā, taṇhāvatthūni taṇhākāraṇānīti attho.
Taṇhuppādā means the arising of craving, meaning the objects of craving, the causes of craving.
Sự phát sinh của tham ái là "taṇhuppādā", tức là những đối tượng của tham ái, những nguyên nhân của tham ái.
Yatthāti yesu nimittabhūtesu.
Yatthā means in which, referring to the signs.
"Yatthā" (ở đâu) là trong những dấu hiệu nào.
Uppajjamānāti uppajjanasīlā.
Uppajjamānā means prone to arise.
"Uppajjamānā" (đang phát sinh) là có bản chất phát sinh.
Cīvarahetūti ‘‘kattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmī’’ti cīvarakāraṇā uppajjati.
Cīvarahetū means craving arises due to robes, thinking, "Where shall I obtain a pleasing robe?"
"Cīvarahetū" (do y phục) có nghĩa là tham ái phát sinh do y phục, vì nghĩ "tôi sẽ có y phục đẹp ở đâu?"
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Các từ khác cũng theo cách tương tự.
Itibhavābhavahetūti ettha pana itīti nidassanatthe nipāto.
In itibhavābhavahetū, iti is an indeclinable particle indicating example.
Trong "itibhavābhavahetū", "iti" là một giới từ chỉ sự ví dụ.
Yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetupīti attho.
It means just as it is a cause for robes, so too it is a cause for existence and non-existence.
Ý nghĩa là: như do y phục, v.v., thì cũng do sự tồn tại và không tồn tại.
Bhavābhavāti cettha paṇītappaṇītāni sappinavanītādīni adhippetāni bhavati ārogyaṃ etenāti katvā.
Here, bhavābhavā refers to excellent and very excellent things like ghee and fresh butter, because health arises from them.
Ở đây, "Bhavābhavā" (sự tồn tại và không tồn tại) được hiểu là những thứ cao cấp và rất cao cấp như bơ và bơ tươi, vì chúng làm cho sức khỏe tồn tại.
‘‘Sampattibhavesu paṇītappaṇītataro bhavābhavo’’tipi vadanti.
Some also say, "Among states of prosperity, bhavābhava is the most excellent and very excellent."
Cũng có người nói: "Trong các trạng thái sung túc, 'bhavābhavo' là trạng thái cao cấp và rất cao cấp hơn."
Bhavoti vā sampatti, abhavoti vipatti.
Or bhava means prosperity, abhava means misfortune.
Hoặc "bhava" là sự sung túc, "abhava" là sự bất hạnh.
Bhavoti vuḍḍhi, abhavoti hāni.
Bhava means growth, abhava means decline.
"Bhava" là sự tăng trưởng, "abhava" là sự suy giảm.
Taṃ nimittañca taṇhā uppajjatīti vuttaṃ ‘‘bhavābhavahetu vā’’ti.
It is said that craving arises from that sign, thus " or due to existence and non-existence."
Tham ái cũng phát sinh do dấu hiệu đó, nên đã nói "hoặc do sự tồn tại và không tồn tại".
Gāthā heṭṭhā vuttatthā eva.
The verses have the same meaning as explained below.
Các bài kệ có ý nghĩa như đã nói ở trên.
Apica taṇhādutiyoti taṇhāsahāyo.
Furthermore, taṇhādutiyo means accompanied by craving.
Hơn nữa, "taṇhādutiyo" (có tham ái làm bạn) có nghĩa là có tham ái làm người đồng hành.
Ayañhi satto anamatagge saṃsāravaṭṭe saṃsaranto na ekakova saṃsarati, taṇhaṃ pana dutiyikaṃ sahāyikaṃ labhitvāva saṃsarati.
This being, wandering in the beginningless cycle of saṃsāra, does not wander alone, but wanders having craving as a companion, a friend.
Chúng sinh này, khi luân hồi trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, không luân hồi một mình, mà luân hồi sau khi có tham ái làm bạn đồng hành, làm người bạn gái.
Tathā hi taṃ papātapātaṃ acintetvā madhugaṇhanakaluddakaṃ viya anekādīnavākulesupi bhavesu ānisaṃsameva dassentī anatthajāle sā paribbhamāpeti.
Indeed, without considering the danger of falling into an abyss, like a honey-gathering hunter, craving shows only advantages even in existences fraught with many dangers, and it makes one wander in the net of harm.
Thật vậy, tham ái dẫn dắt chúng sinh lang thang trong lưới khổ, chỉ cho thấy những lợi ích trong các kiếp sống đầy rẫy vô vàn hiểm nguy, giống như người thợ săn ong không nghĩ đến việc rơi xuống vực thẳm.
Etamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ atītānāgatapaccuppannesu khandhesu itthabhāvaññathābhāvasaññitaṃ ādīnavaṃ jānitvā.
Etamādīnavaṃ ñatvā means having known this danger, which is the state of being thus or otherwise in the past, future, and present aggregates.
"Etamādīnavaṃ ñatvā" (sau khi biết được hiểm nguy này) có nghĩa là sau khi biết được hiểm nguy này, tức là sự biến đổi của các uẩn trong quá khứ, hiện tại và tương lai.
Taṇhaṃ dukkhassa sambhavanti ‘‘taṇhā cāyaṃ vaṭṭadukkhassa sambhavo pabhavo kāraṇa’’nti jānitvā.
Taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ means having known that "this craving is the origin, the source, the cause of the suffering of the cycle of existence."
"Taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ" (tham ái là nguyên nhân của khổ) có nghĩa là sau khi biết rằng "tham ái này là nguyên nhân, là nguồn gốc của khổ trong vòng luân hồi."
Ettāvatā ca ekassa bhikkhuno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattuppatti dassitā.
By this much, the development of insight in a bhikkhu leading to the attainment of Arahantship is shown.
Cho đến đây, đã trình bày sự phát triển thiền quán của một Tỳ-kheo và sự chứng đắc A-la-hán.
Idāni taṃ khīṇāsavaṃ thomento ‘‘vītataṇho’’tiādimāha.
Now, praising that Arahant, he says "vītataṇho" and so on.
Bây giờ, để tán thán vị A-la-hán ấy, Đức Phật đã nói "vītataṇho" (đã đoạn trừ tham ái), v.v.
Yaṃ panettha avuttaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.
Whatever is not mentioned here, it is in the same manner as explained below.
Những gì chưa nói ở đây thì theo cách đã nói ở trên.
106. Sattame sabrahmakānīti saseṭṭhakāni.
106. In the seventh, sabrahmakāni means having a chief, superior.
Trong bài kinh thứ bảy, "sabrahmakāni" (có Phạm thiên) có nghĩa là có những bậc tối thượng.
Yesanti yesaṃ kulānaṃ.
Yesaṃ means of which families.
"Yesaṃ" (của những gia đình nào).
Puttānanti puttehi pūjitasaddayogena hi idaṃ karaṇatthe sāmivacanaṃ.
Puttānaṃ means by sons; this is a genitive case used in the instrumental sense, implying worship with faith.
"Puttānaṃ" (của những người con) ở đây là cách nói sở hữu trong ý nghĩa công cụ, tức là do sự tôn kính của những người con.
Ajjhāgāreti sake ghare.
Ajjhāgāre means in their own home.
"Ajjhāgāre" (trong nhà) có nghĩa là trong nhà của mình.
Pūjitā hontīti yaṃ ghare atthi, tena paṭijaggitā manāpena ceva kāyikavācasikena ca paccupaṭṭhitā honti.
Pūjitā honti means they are cared for with whatever is in the house, and they are attended to with pleasing bodily and verbal actions.
"Pūjitā honti" (được tôn kính) có nghĩa là được chăm sóc bằng những gì có trong nhà, được phụng dưỡng bằng những lời nói và hành động dễ chịu.
Iti mātāpitupūjakāni kulāni ‘‘sabrahmakānī’’ti pasaṃsitvā uparipi nesaṃ pasaṃsanīyataṃ dassento ‘‘sapubbadevatānī’’tiādimāha.
Thus, having praised families that honor their parents as "sabrahmaka," he further shows their praiseworthiness by saying "sapubbadevatāni" and so on.
Như vậy, sau khi tán thán những gia đình tôn kính cha mẹ là "sabrahmakāni", để trình bày thêm sự đáng tán thán của họ, Đức Phật đã nói "sapubbadevatāni" (có các vị thần tiên thời trước), v.v.
Tattha brahmātiādīni tesaṃ brahmādibhāvasādhanatthaṃ vuttāni.
Here, brahmā and so on are stated to establish their state of being Brahmā and so forth.
Trong đó, các từ như "brahmā" (Phạm thiên) được nói ra để chứng minh rằng họ có phẩm chất của Phạm thiên, v.v.
Tatrāyamatthavibhāvanā – brahmāti seṭṭhādhivacanaṃ.
Here is the detailed explanation of the meaning: brahmā is a term for the best, the superior.
Đây là sự phân tích ý nghĩa: "Brahmā" là từ chỉ bậc tối thượng.
Yathā hi brahmuno catasso bhāvanā avijahitā honti mettā, karuṇā, muditā, upekkhāti, evaṃ mātāpitūnaṃ puttesu catasso bhāvanā avijahitā honti.
Just as the four sublime abodes—loving-kindness, compassion, appreciative joy, and equanimity—are not abandoned by Brahmā, so too the four sublime abodes are not abandoned by parents towards their children.
Như Phạm thiên không từ bỏ bốn tâm vô lượng là từ, bi, hỷ, xả, thì cha mẹ cũng không từ bỏ bốn tâm vô lượng ấy đối với con cái.
Tā tasmiṃ tasmiṃ kāle veditabbā – kucchigatasmiñhi dārake ‘‘kadā na kho puttakaṃ arogaṃ paripuṇṇaṅgapaccaṅgaṃ passissāmā’’ti mātāpitūnaṃ mettacittaṃ uppajjati.
They should be understood at those respective times – for when a child is in the womb, the parents' mind of loving-kindness arises with the thought, "When will we see our child healthy and complete in limbs and minor parts?"
Những điều này nên được hiểu vào từng thời điểm cụ thể: khi đứa trẻ còn trong bụng mẹ, tâm từ của cha mẹ phát sinh, nghĩ "khi nào thì ta sẽ thấy con ta khỏe mạnh, đầy đủ các bộ phận cơ thể?"
Yadā panesa mando uttānaseyyako ūkāhi vā maṅkulehi vā daṭṭho dukkhaseyyāya vā pīḷito parodati viravati, tadāssa saddaṃ sutvā mātāpitūnaṃ kāruññaṃ uppajjati.
But when that feeble infant, lying on its back, bitten by lice or mosquitoes, or afflicted by an uncomfortable sleep, cries out and wails, then hearing its sound, the parents' compassion arises.
Khi đứa trẻ yếu ớt, nằm ngửa, bị rận hoặc côn trùng cắn, hoặc bị bệnh tật hành hạ mà khóc lóc, la hét, thì khi nghe tiếng khóc ấy, lòng bi mẫn của cha mẹ phát sinh.
Ādhāvitvā vidhāvitvā kīḷanakāle pana lobhanīyavayasmiṃ vā ṭhitakāle dārakaṃ oloketvā mātāpitūnaṃ cittaṃ sappimaṇḍe pakkhittasatavihatakappāsapicupaṭalaṃ viya mudukaṃ āmoditaṃ pamoditaṃ, tadā nesaṃ muditā labbhati.
But when the child, running about and playing, or having reached an endearing age, is looked upon by the parents, their minds become soft, delighted, and joyful, like a hundred-times-beaten cotton swab dipped in ghee; then their appreciative joy is obtained.
Khi đứa trẻ chạy nhảy, vui đùa, hoặc ở tuổi đáng yêu, nhìn đứa con, tâm của cha mẹ trở nên mềm mại, hoan hỷ, vui mừng, như một lớp bông gòn đã được giặt sạch bảy lần nhúng vào bơ tươi, lúc đó lòng hỷ của cha mẹ được thể hiện.
Yadā pana tesaṃ putto dārabharaṇaṃ paccupaṭṭhapetvā pāṭiyekkaṃ agāraṃ ajjhāvasati, tadā mātāpitūnaṃ ‘‘sakkoti dāni no puttako attano dhammatāya jīvitu’’nti majjhattabhāvo uppajjati.
But when their son, having taken on the burden of supporting a family, resides in his own separate home, then the parents' equanimity arises with the thought, "Now our son is able to live according to his own nature."
Nhưng khi con của họ tự gánh vác việc nuôi vợ con và sống riêng trong một ngôi nhà, thì cha mẹ phát sinh trạng thái xả (trung lập) với ý nghĩ: "Con ta bây giờ có thể sống tự lập theo cách của nó rồi."
Evaṃ tasmiṃ kāle upekkhā labbhati.
Thus, at that time, equanimity is obtained.
Như vậy, vào lúc đó, xả được có.
Evaṃ mātāpitūnaṃ puttesu yathākālaṃ catubbidhassapi brahmavihārassa labbhanato brahmasadisavuttitāya vuttaṃ ‘‘brahmāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
Since all four kinds of Brahmavihāras are obtained by parents towards their children at the appropriate times, it is said, "Brahmā, bhikkhus, is an appellation for parents," due to their conduct being similar to Brahmā.
Như vậy, vì cha mẹ có thể có đủ bốn pháp Brahmavihāra đối với con cái tùy lúc, nên được gọi là sống như Phạm thiên, do đó Đức Phật đã nói: "Này các Tỳ-kheo, 'Phạm thiên' là tên gọi của cha mẹ."
Pubbadevatāti ettha devā nāma tividhā – sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevāti.
Here, in Pubbadevatā (Foremost Deities), there are three kinds of devas: conventional devas, rebirth devas, and purified devas.
Ở đây, trong từ Pubbadevatā (Chư Thiên Đầu Tiên), chư thiên có ba loại: Sammutidevā (Thiên giả định), Upapattidevā (Thiên tái sanh), Visuddhidevā (Thiên thanh tịnh).
Tesu sammutidevā nāma rājāno khattiyā.
Among these, conventional devas are kings and khattiyas.
Trong số đó, Sammutidevā là các vị vua chúa.
Te hi ‘‘devo, devī’’ti loke voharīyanti, devā viya lokassa niggahānuggahasamatthā ca honti.
For they are spoken of in the world as "deva" and "devī", and they are capable of both punishing and favoring the world, like devas.
Họ được gọi là "Thiên tử, Thiên nữ" trong thế gian và có khả năng ban ân hay trừng phạt thế gian như chư thiên.
Upapattidevā nāma cātumahārājikato paṭṭhāya yāva bhavaggā uppannā sattā.
Rebirth devas are beings born from the Cātumahārājika realm up to the Bhavagga.
Upapattidevā là các chúng sanh tái sanh từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên cho đến cõi Hữu Đỉnh.
Visuddhidevā nāma khīṇāsavā sabbakilesavisuddhito.
Purified devas are Arahants, due to their purification from all defilements.
Visuddhidevā là các bậc A-la-hán, vì đã hoàn toàn thanh tịnh mọi phiền não.
Tatrāyaṃ vacanattho – dibbanti, kīḷanti, laḷanti, jotanti paṭipakkhaṃ jayanti vāti devā.
Here is the meaning of the word: "Devas" are those who play, sport, delight, shine, or conquer the opposition.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là: "dibba" (sống rực rỡ), "kīḷa" (vui chơi), "laḷa" (nuông chiều), "jota" (tỏa sáng), "paṭipakkhaṃ jaya" (chiến thắng đối phương) – đó là chư thiên.
Tesu sabbaseṭṭhā visuddhidevā.
Among these, the purified devas are the most excellent.
Trong số đó, Visuddhidevā là tối thượng.
Yathā te bālajanehi kataṃ aparādhaṃ agaṇetvā ekanteneva tesaṃ anatthahāniṃ atthuppattiñca ākaṅkhantāva yathāvuttabrahmavihārayogena atthāya hitāya sukhāya paṭipajjanti, dakkhiṇeyyatāya ca tesaṃ kārānaṃ mahapphalataṃ mahānisaṃsatañca āvahanti; evameva mātāpitaropi puttānaṃ aparādhaṃ agaṇetvā ekanteneva tesaṃ anatthahāniṃ atthuppattiñca ākaṅkhantā vuttanayeneva catubbidhassapi brahmavihārassa labbhanato atthāya hitāya sukhāya paṭipajjantā paramadakkhiṇeyyā hutvā attani katānaṃ kārānaṃ mahapphalataṃ mahānisaṃsatañca āvahanti.
Just as they, disregarding the offenses committed by foolish individuals, solely wish for the cessation of their harm and the arising of their welfare, and by means of the aforementioned Brahmavihāras, they practice for the good, benefit, and happiness of beings, and being worthy of offerings, they bring about great fruit and great benefit from the services rendered to them; similarly, parents, disregarding the offenses of their children, solely wish for the cessation of their harm and the arising of their welfare, and by means of the aforementioned four kinds of Brahmavihāras, they practice for the good, benefit, and happiness of their children, and being supremely worthy of offerings, they bring about great fruit and great benefit from the services rendered to them.
Giống như các vị ấy không kể lỗi lầm do những người ngu si gây ra, mà chỉ mong muốn sự diệt trừ bất lợi và sự phát sinh lợi ích cho họ, và do sự thực hành Brahmavihāra như đã nói, các vị ấy hành động vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc, và do xứng đáng được cúng dường, các vị ấy mang lại quả lớn, lợi ích lớn cho những việc làm của họ; cũng vậy, cha mẹ cũng không kể lỗi lầm của con cái, mà chỉ mong muốn sự diệt trừ bất lợi và sự phát sinh lợi ích cho chúng, và do có đủ bốn pháp Brahmavihāra theo cách đã nói, các vị ấy hành động vì lợi ích, vì hạnh phúc, vì an lạc, và trở thành những bậc tối thượng xứng đáng được cúng dường, mang lại quả lớn, lợi ích lớn cho những việc làm được thực hiện cho mình.
Sabbadevehi ca paṭhamaṃ tesaṃ upakāravantatāya te āditoyeva devā.
And because they are beneficial to them first among all devas, they are devas from the very beginning.
Và vì họ là những người có ơn đầu tiên hơn tất cả chư thiên, nên họ là chư thiên ngay từ đầu.
Tesañhi vasena te paṭhamaṃ aññe deve ‘‘devā’’ti jānanti ārādhenti payirupāsanti, ārādhanavidhiṃ ñatvā tathā paṭipajjantā tassā paṭipattiyā phalaṃ adhigacchanti, tasmā te pacchādevā nāma.
It is by means of them that people first come to know and worship other devas, and having learned the method of worship, they practice accordingly and attain the fruit of that practice; therefore, those are called later devas.
Chính nhờ họ mà người ta lần đầu tiên biết đến, tôn kính và phụng sự các vị thiên khác là "chư thiên", và khi biết cách tôn kính, thực hành như vậy, họ đạt được quả của sự thực hành đó, do đó các vị thiên kia được gọi là chư thiên về sau.
Tena vuttaṃ ‘‘pubbadevatāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
Thus it is said, "Pubbadevatā, bhikkhus, is an appellation for parents."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Này các Tỳ-kheo, 'chư thiên đầu tiên' là tên gọi của cha mẹ."
Pubbācariyāti paṭhamaācariyā.
Pubbācariyā means foremost teachers.
Pubbācariyā (Các Bậc Thầy Đầu Tiên) là những vị thầy đầu tiên.
Mātāpitaro hi putte sikkhāpentā atitaruṇakālato paṭṭhāya ‘‘evaṃ nisīda, evaṃ gaccha, evaṃ tiṭṭha, evaṃ saya, evaṃ khāda, evaṃ bhuñja, ayaṃ te ‘tātā’ti vattabbo, ayaṃ ‘bhātikā’ti, ayaṃ ‘bhaginī’ti, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭati, idaṃ na vaṭṭati, asukaṃ nāma upasaṅkamituṃ vaṭṭati, asukaṃ nāma na vaṭṭatī’’ti gāhenti sikkhāpenti.
For parents, in teaching their children, from a very young age, instruct and train them: "Sit like this, walk like this, stand like this, sleep like this, eat like this, partake of food like this, this one should be addressed as 'father,' this one as 'brother,' this one as 'sister,' this is what should be done, this should not be done, such a person should be approached, such a person should not be approached."
Cha mẹ khi dạy dỗ con cái, ngay từ khi còn rất nhỏ, đã hướng dẫn và dạy dỗ rằng: "Hãy ngồi như thế này, hãy đi như thế này, hãy đứng như thế này, hãy nằm như thế này, hãy ăn như thế này, hãy thọ dụng như thế này, người này con phải gọi là 'cha', người này là 'anh', người này là 'chị', việc này được phép làm, việc này không được phép làm, nên đến thăm người này, không nên đến thăm người kia."
Aparabhāge aññe ācariyāpi sippaṃ muddaṃ gaṇananti evamādiṃ sikkhāpenti, aññe saraṇāni denti, sīlesu patiṭṭhāpenti, pabbājenti, dhammaṃ uggaṇhāpenti, upasampādenti, sotāpattimaggādīni pāpenti.
Later, other teachers teach skills, crafts, and so on; others give refuges, establish in precepts, ordain, help to learn the Dhamma, give upasampadā, and lead to the path of stream-entry and so forth.
Về sau, các vị thầy khác dạy về nghề nghiệp, về cách tính toán, v.v., các vị khác lại ban Tam quy, đặt nền tảng cho giới luật, cho xuất gia, dạy học Pháp, cho thọ Đại giới, và đưa đến các đạo quả như Sơ quả Tu-đà-hoàn.
Iti sabbepi te pacchāācariyā nāma.
Thus, all of them are called later teachers.
Như vậy, tất cả các vị ấy đều là các bậc thầy về sau.
Mātāpitaro pana sabbapaṭhamaṃ.
But parents are the very first.
Còn cha mẹ là những người đầu tiên.
Tenāha ‘‘pubbācariyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
Therefore, it is said, "Pubbācariyā, bhikkhus, is an appellation for parents."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Này các Tỳ-kheo, 'các bậc thầy đầu tiên' là tên gọi của cha mẹ."
Āhuneyyāti ānetvā hunitabbanti āhunaṃ, dūratopi ānetvā phalavisesaṃ ākaṅkhantena guṇavantesu dātabbānaṃ annapānavatthacchādanādīnaṃ etaṃ nāmaṃ, upakārakhettatāya taṃ āhunaṃ arahantīti āhuneyyā.
Āhuneyyā means that which is brought and offered is an offering (āhuna). This is the designation for food, drink, clothing, and so forth, that should be given to those endowed with virtue, brought even from afar by one who desires a special fruit (result). Because they are a field of support, they are worthy of that offering, hence āhuneyyā.
Āhuneyyā (Xứng Đáng Được Cúng Dường) là āhunaṃ (sự cúng dường) là những gì được mang đến và cúng dường, là tên gọi của các món ăn, thức uống, y phục, chỗ ở, v.v., đáng được dâng lên cho những người có đức hạnh, dù phải mang từ xa đến, với mong muốn có được quả báo đặc biệt; và vì họ là ruộng phước có ơn, nên họ xứng đáng nhận những cúng dường đó, do đó gọi là Āhuneyyā.
Tena vuttaṃ ‘‘āhuneyyāti, bhikkhave, mātāpitūnaṃ etaṃ adhivacana’’nti.
Therefore it was said: "Monks, this is a designation for parents as āhuneyyā."
Vì vậy, Đức Phật đã nói: "Này các Tỳ-kheo, 'những bậc xứng đáng được cúng dường' là tên gọi của cha mẹ."
Idāni tesaṃ brahmādibhāve kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘taṃ kissa hetu?
Now, to show the reason for their being like Brahmā and so forth, it was said: "For what reason is that?
Bây giờ, để chỉ ra lý do tại sao họ là Phạm thiên, v.v., Đức Phật đã nói "Taṃ kissa hetu?
Bahukārā’’tiādi vuttaṃ.
They are very helpful," and so on.
Bahukārā" (Vì sao? Vì có nhiều ân đức) và những điều tương tự.
Taṃ kissa hetūti taṃ mātāpitūnaṃ brahmādiadhivacanaṃ kena kāraṇenāti ceti attho.
"For what reason is that?" means, what is the reason for that designation of parents as Brahmā and so on?
Taṃ kissa hetu có nghĩa là: Lý do nào mà cha mẹ được gọi là Phạm thiên, v.v.?
Bahukārāti bahūpakārā.
"They are very helpful" means, they are of great help.
Bahukārā có nghĩa là có nhiều ân đức.
Āpādakāti jīvitassa āpādakā, pālakā.
"Āpādakā" means, those who bring forth life, protectors.
Āpādakā là những người ban sự sống, những người nuôi dưỡng.
Puttānañhi mātāpitūhi jīvitaṃ āpāditaṃ pālitaṃ ghaṭitaṃ anuppabandhena pavattitaṃ sampāditaṃ.
Indeed, life for children is brought forth, protected, established, sustained without interruption, and accomplished by parents.
Thật vậy, sự sống của con cái được cha mẹ ban cho, nuôi dưỡng, hình thành, duy trì liên tục và hoàn thiện.
Posakāti hatthapāde vaḍḍhetvā hadayalohitaṃ pāyetvā posetāro.
"Posakā" means, those who nourish by developing their hands and feet and giving them their heart's blood to drink.
Posakā là những người nuôi dưỡng, làm cho tay chân phát triển, cho uống máu tim.
Imassa lokassa dassetāroti puttānaṃ imasmiṃ loke iṭṭhāniṭṭhārammaṇadassanaṃ nāma mātāpitaro nissāya jātanti te nesaṃ imassa lokassa dassetāro nāma.
"Imassa lokassa dassetāro" means, the sight of agreeable and disagreeable objects in this world for children arises dependent on parents; therefore, they are the ones who show this world to them.
Imassa lokassa dassetāro (Những người chỉ dẫn thế giới này) có nghĩa là: Vì việc nhìn thấy các đối tượng khả ái và bất khả ái trong thế giới này của con cái là nhờ cha mẹ mà có, nên họ là những người chỉ dẫn thế giới này cho con cái.
Iti tesaṃ bahukārattaṃ brahmādibhāvassa kāraṇaṃ dassitaṃ, yena putto mātāpitūnaṃ lokiyena upakārena kenaci pariyāyena pariyantaṃ paṭikāraṃ kātuṃ na samatthoyeva.
Thus, their great helpfulness is shown as the reason for their being like Brahmā and so forth, by which a child is not capable of making a full requital to parents through any worldly help in any way.
Như vậy, việc cha mẹ có nhiều ân đức được chỉ ra là lý do tại sao họ là Phạm thiên, v.v., và nhờ đó, con cái không thể nào đền đáp trọn vẹn ân đức thế gian của cha mẹ bằng bất kỳ cách nào.
Sace hi putto ‘‘mātāpitūnaṃ upakārassa paccupakāraṃ karissāmī’’ti uṭṭhāya samuṭṭhāya vāyamanto dakkhiṇe aṃsakūṭe mātaraṃ, itarasmiṃ pitaraṃ ṭhapetvā vassasatāyuko sakalaṃ vassasatampi parihareyya catūhi paccayehi ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanādīhi ca yathāruci upaṭṭhahanto tesaṃ muttakarīsampi ajigucchanto, na ettāvatā puttena mātāpitūnaṃ paṭikāro kato hoti aññatra saddhādiguṇavisese patiṭṭhāpanā.
For if a child, saying "I will return the help of my parents," were to rise up and strive, carrying his mother on his right shoulder and his father on the other, and attend to them for a full hundred years, even if he lives for a hundred years, serving them with the four requisites, and with anointing, massaging, bathing, shampooing, and so forth, as they wish, not even being disgusted by their urine and feces, yet by this much, a child has not made a requital to his parents, except by establishing them in special qualities such as faith.
Thật vậy, nếu một người con với ý nghĩ: "Tôi sẽ đền đáp ân đức của cha mẹ," đứng dậy, nỗ lực và gánh mẹ trên một vai, gánh cha trên vai kia, và phụng dưỡng họ suốt một trăm năm tuổi thọ, chăm sóc họ bằng bốn yếu tố cần thiết, bằng cách xoa bóp, tắm rửa, mát-xa, v.v., tùy thích, không ghê tởm phân và nước tiểu của họ, thì chừng đó người con vẫn chưa đền đáp được ân đức của cha mẹ, trừ khi thiết lập họ vào những đức tính đặc biệt như niềm tin.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
‘‘Dvinnāhaṃ, bhikkhave, na suppaṭikāraṃ vadāmi.
"Monks, I declare that two cannot be adequately repaid.
"Này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng hai người này không thể được đền đáp một cách đầy đủ.
Katamesaṃ dvinnaṃ?
Which two?
Hai người nào?
Mātu ca pitu ca.
Mother and father.
Mẹ và cha.
Ekena, bhikkhave, aṃsena mātaraṃ parihareyya, ekena aṃsena pitaraṃ parihareyya vassasatāyuko vassasatajīvī, so ca nesaṃ ucchādanaparimaddananhāpanasambāhanena, te ca tattheva muttakarīsaṃ cajeyyuṃ, na tveva, bhikkhave, mātāpitūnaṃ kataṃ vā hoti paṭikataṃ vā.
Monks, if one were to carry his mother on one shoulder and his father on the other shoulder for a hundred years, living for a hundred years, and he were to anoint, massage, bathe, and shampoo them, and they were to defecate and urinate right there, yet, monks, that would not be enough to repay or even partially repay his mother and father.
Này các Tỳ-kheo, nếu một người gánh mẹ trên một vai, gánh cha trên vai kia, sống trăm tuổi, trăm năm, và người ấy xoa bóp, mát-xa, tắm rửa cho họ, và họ đại tiện, tiểu tiện ngay trên đó, thì này các Tỳ-kheo, chừng đó vẫn chưa làm tròn bổn phận hay đền đáp ân đức của cha mẹ.
Imissā ca, bhikkhave, mahāpathaviyā pahūtarattaratanāya mātāpitaro issariyādhipacce rajje patiṭṭhāpeyya, na tveva, bhikkhave, mātāpitūnaṃ kataṃ vā hoti paṭikataṃ vā.
And, monks, if one were to establish his parents in sovereignty, dominion, and kingship over this great earth, rich in jewels, yet, monks, that would not be enough to repay or even partially repay his mother and father.
Này các Tỳ-kheo, nếu một người thiết lập cha mẹ vào quyền lực tối thượng, vào vương quốc trên trái đất rộng lớn này với nhiều châu báu, thì này các Tỳ-kheo, chừng đó vẫn chưa làm tròn bổn phận hay đền đáp ân đức của cha mẹ.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao?
Bahukārā, bhikkhave, mātāpitaro puttānaṃ āpādakā posakā imassa lokassa dassetāro.
Monks, mother and father are very helpful to their children; they are their bringers-forth, their nourishers, and their show-ers of this world.
Này các Tỳ-kheo, cha mẹ có nhiều ân đức đối với con cái, là những người ban sự sống, nuôi dưỡng, và chỉ dẫn thế giới này cho chúng.
‘‘Yo ca kho, bhikkhave, mātāpitaro assaddhe saddhāsampadāya samādapeti niveseti patiṭṭhāpeti.
"But, monks, whoever encourages, establishes, and grounds his faithless parents in the accomplishment of faith,
"Nhưng này các Tỳ-kheo, người nào thiết lập, khuyến khích, đặt cha mẹ không có niềm tin vào sự thành tựu của niềm tin;
Dussīle sīlasampadāya, maccharino cāgasampadāya, duppaññe paññāsampadāya samādapeti niveseti patiṭṭhāpeti.
his immoral parents in the accomplishment of morality, his stingy parents in the accomplishment of generosity, his unwise parents in the accomplishment of wisdom,
Thiết lập những người giới hạnh kém vào sự thành tựu của giới hạnh; thiết lập những người keo kiệt vào sự thành tựu của bố thí; thiết lập những người kém trí tuệ vào sự thành tựu của trí tuệ.
Ettāvatā kho, bhikkhave, mātāpitūnaṃ katañca hoti paṭikatañcā’’ti (a. ni. 2.34).
by this much, monks, one has repaid and adequately repaid his mother and father."
Này các Tỳ-kheo, chừng đó là đã làm tròn bổn phận và đền đáp ân đức của cha mẹ."
Namasseyyāti sāyaṃ pātaṃ upaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘idaṃ mayhaṃ uttamaṃ puññakkhetta’’nti namakkāraṃ kareyya.
"Namasseyyā" means, one should go to attend them morning and evening and pay homage, thinking, "This is my supreme field of merit."
Namasseyyā (Nên lễ bái) có nghĩa là: Sáng tối đến phụng dưỡng và thực hiện sự lễ bái với ý nghĩ "Đây là ruộng phước tối thượng của tôi."
Sakkareyyāti sakkārena paṭimāneyya.
"Sakkareyyā" means, one should honor them with respect.
Sakkareyyā (Nên tôn kính) có nghĩa là: Nên đối đãi bằng sự tôn kính.
Idāni taṃ sakkāraṃ dassento ‘‘annenā’’tiādimāha.
Now, showing that respect, he says "annenā" and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra sự tôn kính đó, Đức Phật nói "annenā" (bằng thức ăn) và những điều tương tự.
Tattha annenāti yāgubhattakhādanīyena.
There, "annenā" means with gruel, rice, and edibles.
Trong đó, annenā là bằng cháo, cơm, thức ăn.
Pānenāti aṭṭhavidhapānena.
"Pānenā" means with the eight kinds of drinks.
Pānenā là bằng tám loại thức uống.
Vatthenāti nivāsanapārupanena.
By clothing means by lower and upper garments.
Vatthenā là bằng y phục mặc và đắp.
Sayanenāti mañcapīṭhabhisibimbohanādinā sayanena.
By bedding means by bedding such as beds, chairs, cushions, and pillows.
Sayanenā là bằng chỗ nằm như giường, ghế, gối, nệm, v.v.
Ucchādanenāti duggandhaṃ paṭivinodetvā sugandhakaraṇucchādanena.
By anointing means by anointing to make fragrant, having removed bad odors.
Ucchādanenā là bằng việc xoa bóp để loại bỏ mùi hôi và làm cho thơm tho.
Nhānenāti sītakāle uṇhodakena, uṇhakāle sītodakena gattāni parisiñcitvā nhāpanena.
By bathing means by bathing, having sprinkled the body with hot water in the cold season and cold water in the hot season.
Tắm rửa nghĩa là vào mùa lạnh thì dùng nước nóng, vào mùa nóng thì dùng nước lạnh để dội rửa thân thể, tức là tắm rửa.
Pādānaṃ dhovanena cāti uṇhodakasītodakehi pādadhovanena ceva telamakkhanena ca.
And by washing feet means by washing feet with hot or cold water and by anointing with oil.
Và rửa chân nghĩa là rửa chân bằng nước nóng và nước lạnh, và xoa dầu.
‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhātabbā ‘bhato ne bharissāmi, kiccaṃ nesaṃ karissāmi, kulavaṃsaṃ ṭhapessāmi, dāyajjaṃ paṭipajjissāmi.
“In five ways, householder’s son, should the eastern direction, one’s parents, be attended to by a son: ‘Having been supported by them, I will support them; I will perform their duties; I will uphold the family lineage; I will be worthy of the inheritance.
“Này gia chủ tử, con trai phải phụng dưỡng cha mẹ, là phương đông, bằng năm cách: ‘Cha mẹ đã nuôi dưỡng con, con sẽ nuôi dưỡng lại cha mẹ; con sẽ làm các việc cần làm cho cha mẹ; con sẽ duy trì dòng dõi gia đình; con sẽ thừa kế tài sản.
Atha vā pana nesaṃ petānaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇamanuppadassāmī’ti.
Or, I will offer alms to them when they have passed away and gone to the other world.’
Hoặc là con sẽ cúng dường cho cha mẹ đã qua đời.’
Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi puttaṃ anukampanti – pāpā nivārenti, kalyāṇe nivesenti, sippaṃ sikkhāpenti, patirūpena dārena saṃyojenti, samaye dāyajjaṃ niyyādentī’’ti (dī. ni. 3.267).
In these five ways, householder’s son, parents attended to by a son in the eastern direction show compassion to their son in five ways: they restrain him from evil, they encourage him to do good, they train him in a craft, they arrange a suitable marriage for him, and they hand over the inheritance to him at the proper time” (Dī. Ni. 3.267).
Này gia chủ tử, cha mẹ được con trai phụng dưỡng, là phương đông, bằng năm cách này, thì cha mẹ sẽ thương yêu con trai bằng năm cách: ngăn con làm điều ác, khuyến khích con làm điều thiện, dạy con nghề nghiệp, gả vợ cho con phù hợp, và trao tài sản cho con đúng lúc.”
Apica yo mātāpitaro tīsu vatthūsu abhippasanne katvā sīlesu vā patiṭṭhāpetvā pabbajjāya vā niyojetvā upaṭṭhahati, ayaṃ mātāpituupaṭṭhākānaṃ aggoti veditabbo.
Furthermore, whoever makes their parents deeply confident in the three things, or establishes them in virtue, or encourages them to go forth, and attends to them, that person is to be known as the foremost among those who attend to parents.
Hơn nữa, người nào phụng dưỡng cha mẹ bằng cách khiến cha mẹ có niềm tin vững chắc vào ba pháp, hoặc khiến cha mẹ an trú trong giới, hoặc khuyến khích cha mẹ xuất gia, người ấy được xem là bậc tối thượng trong số những người phụng dưỡng cha mẹ.
Sā panāyaṃ pāricariyā puttassa ubhayalokahitasukhāvahāti dassento ‘‘idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti āha.
And showing that this service brings welfare and happiness in both worlds to the son, he said: “Here indeed they praise him, after death he rejoices in heaven.”
Và để chỉ ra rằng sự phụng dưỡng đó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới cho người con, Đức Phật đã nói “ở đời này người ấy được khen ngợi, sau khi chết được hoan hỷ ở cõi trời”.
Tattha idhāti imasmiṃ loke.
Therein, here means in this world.
Ở đây, ở đời này nghĩa là trong thế giới này.
Mātāpituupaṭṭhākañhi puggalaṃ paṇḍitamanussā tattha pāricariyāya pasaṃsanti vaṇṇenti thomenti, tassa ca diṭṭhānugatiṃ āpajjantā sayampi attano mātāpitūsu tathā paṭipajjitvā mahantaṃ puññaṃ pasavanti.
Indeed, wise people praise, commend, and extol the person who attends to parents for that service, and following his example, they themselves act similarly towards their own parents and accumulate great merit.
Quả thật, những người trí tuệ khen ngợi, tán dương, và ca ngợi người phụng dưỡng cha mẹ ở đó; và noi gương hành động của người ấy, chính họ cũng hành xử như vậy đối với cha mẹ mình và tích lũy được công đức lớn.
Peccāti paralokaṃ gantvā sagge ṭhito mātāpitupaṭṭhāko dibbasampattīhi modati pamodati abhinandatīti.
After death means having gone to the other world, the one who attends to parents, being established in heaven, rejoices, delights, and exults in divine attainments.
Sau khi chết nghĩa là sau khi đi đến thế giới bên kia, người phụng dưỡng cha mẹ an trú ở cõi trời, hoan hỷ, vui mừng với các tài sản chư thiên.
107. Aṭṭhame brāhmaṇagahapatikāti brāhmaṇā ceva gahapatikā ca.
107. In the eighth sutta, brahmins and householders means brahmins and householders.
107. Trong bài kinh thứ tám, các Bà-la-môn và gia chủ nghĩa là các Bà-la-môn và các gia chủ.
Ṭhapetvā brāhmaṇe ye keci agāraṃ ajjhāvasantā idha gahapatikāti veditabbā.
Excluding brahmins, whoever dwells in a house is to be understood as a householder here.
Trừ các Bà-la-môn ra, bất kỳ ai sống trong gia đình đều được hiểu là gia chủ ở đây.
Yeti aniyamato niddiṭṭhaparāmasanaṃ.
Ye is a pronoun referring to unspecified persons.
Ye là đại từ chỉ định không xác định.
Voti upayogabahuvacanaṃ.
Vo is the plural for possession.
Vo là số nhiều của đại từ sở hữu.
Ayañhettha saṅkhepattho – bhikkhave, tumhākaṃ bahūpakārā brāhmaṇagahapatikā, ye brāhmaṇā ceva sesaagārikā ca ‘‘tumhe eva amhākaṃ puññakkhettaṃ, yattha mayaṃ uddhaggikaṃ dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpema sovaggikaṃ sukhavipākaṃ saggasaṃvattanika’’nti cīvarādīhi paccayehi patiupaṭṭhitāti.
The brief meaning here is this: Monks, brahmins and householders are of great help to you. These brahmins and other householders serve you with requisites such as robes, thinking: “You are indeed our field of merit, where we establish an ultimate offering that leads to heaven, has a pleasant result, and contributes to rebirth in heaven.”
Tóm tắt ý nghĩa ở đây là: Này các Tỳ-khưu, các Bà-la-môn và gia chủ là những người có nhiều lợi ích cho các ông, những Bà-la-môn và các cư sĩ khác phụng dưỡng các ông bằng các vật dụng như y phục, v.v., với ý nghĩ: “Các ông chính là phước điền của chúng tôi, nơi chúng tôi gieo trồng sự cúng dường tối thượng, mang lại kết quả hạnh phúc ở cõi trời, dẫn đến cõi trời.”
Iminā kiṃ kathitaṃ?
What is taught by this?
Điều này đã nói lên điều gì?
Piṇḍāpacāyanaṃ nāma kathitaṃ.
The honoring of alms is taught.
Nó đã nói lên sự đền đáp cho vật thực khất thực.
Ayañhettha adhippāyo – bhikkhave, yasmā ime brāhmaṇagahapatikā neva tumhākaṃ ñātakā, na mittā, na iṇaṃ vā dhārenti, atha kho ‘‘ime samaṇā sammaggatā sammā paṭipannā, ettha no kārā mahapphalā bhavissanti mahānisaṃsā’’ti phalavisesaṃ ākaṅkhantā tumhe cīvarādīhi upaṭṭhahanti.
The intention here is this: Monks, since these brahmins and householders are neither your relatives, nor your friends, nor do they owe you a debt, but rather, desiring a special fruit, thinking “These ascetics are rightly gone, rightly practiced; here our actions will be greatly fruitful and greatly beneficial,” they support you with robes and other requisites.
Ý nghĩa ở đây là: Này các Tỳ-khưu, bởi vì những Bà-la-môn và gia chủ này không phải là thân quyến của các ông, không phải là bạn bè, cũng không nợ nần gì các ông, nhưng họ phụng dưỡng các ông bằng y phục, v.v., với ý nghĩ: “Những Sa-môn này đã đi đúng đường, đã thực hành đúng đắn, sự cúng dường của chúng tôi ở đây sẽ mang lại quả lớn, lợi ích lớn,” mong cầu một kết quả đặc biệt.
Tasmā taṃ tesaṃ adhippāyaṃ paripūrentā appamādena sampādetha, dhammadesanāpi vo kārakānaṃyeva sobhati, ādeyyā ca hoti, na itaresanti evaṃ sammāpaṭipattiyaṃ appamādo karaṇīyoti.
Therefore, fulfilling their intention, strive with diligence; for the teaching of Dhamma is beautiful and worthy of acceptance only for those who act, not for others. Thus, diligence in right practice should be cultivated.
Vì vậy, hãy hoàn thành ý nguyện của họ bằng sự không phóng dật, việc thuyết Pháp của các ông cũng chỉ trở nên tốt đẹp và đáng tin cậy đối với những người làm điều đó, chứ không phải đối với những người khác; như vậy, sự không phóng dật trong việc thực hành đúng đắn là điều cần làm.
Evamidaṃ, bhikkhavetiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – bhikkhave, evaṃ iminā vuttappakārena gahaṭṭhapabbajitehi āmisadānadhammadānavasena aññamaññaṃ sannissāya kāmādivasena catubbidhassapi oghassa nittharaṇatthāya sakalassapi vaṭṭadukkhassa sammadeva pariyosānakaraṇāya uposathasīlaniyamādivasena catupārisuddhisīlādivasena vā idaṃ sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca vussati carīyatīti.
In "Evamidaṃ, bhikkhave" and so on, this is the brief meaning: O bhikkhus, in this way, as stated, by householders and renunciants, relying on each other through material gifts and Dhamma gifts, for the sake of crossing over the fourfold flood of sensual pleasures and so on, and for the complete ending of all suffering of the cycle of existence, by means of observances like Uposatha precepts, or by means of the four kinds of purified morality and so on, this holy life in the Dispensation and the holy life of the path is lived, is practiced.
Trong “Này các Tỳ-khưu, điều này như vậy,” v.v., ý nghĩa tóm tắt là: Này các Tỳ-khưu, như vậy, theo cách đã nói, các cư sĩ và người xuất gia nương tựa lẫn nhau bằng cách bố thí vật chất và bố thí Pháp, nhằm mục đích vượt qua bốn loại thác lũ như dục vọng, v.v., và để kết thúc hoàn toàn mọi khổ đau trong vòng luân hồi, bằng cách thực hành các giới Uposatha, v.v., và các giới Tứ thanh tịnh, v.v., thì đời sống Phạm hạnh trong giáo pháp này và đời sống Phạm hạnh của con đường đạo được thực hành và được sống.
Gāthāsu sāgārāti gahaṭṭhā.
In the verses, sāgārā means householders.
Trong các câu kệ, sāgārā là các gia chủ.
Anagārāti pariccattaagārā pabbajitā.
Anagārā means renunciants who have given up the home.
Anagārā là những người đã từ bỏ gia đình, tức là người xuất gia.
Ubho aññoññanissitāti te ubhopi aññamaññasannissitā.
Ubho aññoññanissitā means both of them rely on each other.
Cả hai nương tựa lẫn nhau nghĩa là cả hai đều nương tựa lẫn nhau.
Sāgārā hi anagārānaṃ dhammadānasannissitā, anagārā ca sāgārānaṃ paccayadānasannissitā.
Indeed, householders rely on renunciants for Dhamma gifts, and renunciants rely on householders for requisites.
Quả thật, các cư sĩ nương tựa vào sự bố thí Pháp của người xuất gia, và người xuất gia nương tựa vào sự bố thí vật dụng của các cư sĩ.
Ārādhayantīti sādhenti sampādenti.
Ārādhayantī means they accomplish, they fulfill.
Ārādhayanti nghĩa là hoàn thành, thực hiện.
Saddhammanti paṭipattisaddhammaṃ paṭivedhasaddhammañca.
Saddhammaṃ means the Dhamma of practice and the Dhamma of penetration.
Chánh Pháp nghĩa là chánh Pháp của sự thực hành và chánh Pháp của sự chứng ngộ.
Tattha yaṃ uttamaṃ, taṃ dassento āha ‘‘yogakkhemaṃ anuttara’’nti arahattaṃ nibbānañca.
Showing what is supreme among these, he said, "yogakkhemaṃ anuttara" meaning Arahantship and Nibbāna.
Để chỉ ra điều tối thượng trong đó, Đức Phật nói “sự an ổn tối thượng khỏi ách nạn” là A-la-hán và Níp-bàn.
Sāgāresūti sāgārehi, nissakke idaṃ bhummavacanaṃ, sāgārānaṃ vā santike.
Sāgāresu means by householders; this is a locative case used in the sense of an ablative, or in the presence of householders.
Sāgāresu là bởi các cư sĩ, đây là cách dùng địa cách (locative) với nghĩa xuất cách (ablative), hoặc là ở nơi các cư sĩ.
Paccayanti vuttāvasesaṃ duvidhaṃ paccayaṃ piṇḍapātaṃ bhesajjañca.
Paccayaṃ means the remaining two kinds of requisites: almsfood and medicine.
Paccayaṃ là hai loại vật dụng còn lại đã nói: vật thực khất thực và thuốc men.
Parissayavinodananti utuparissayādiparissayaharaṇaṃ vihārādiāvasathaṃ.
Parissayavinodanaṃ means a dwelling place like a monastery that removes dangers such as those from the weather.
Parissayavinodanaṃ là nơi trú ngụ như tu viện, v.v., giúp loại bỏ các hiểm nguy như hiểm nguy thời tiết, v.v.
Sugatanti sammā paṭipannaṃ kalyāṇaputhujjanena saddhiṃ aṭṭhavidhaṃ ariyapuggalaṃ.
Sugataṃ means the eight kinds of noble persons, along with the virtuous ordinary person, who have practiced rightly.
Sugataṃ là người đã đi đúng đường, tức là tám hạng Thánh nhân cùng với phàm nhân thiện lành.
Sāvako hi idha sugatoti adhippeto.
Indeed, here, a disciple is intended by sugata.
Quả thật, ở đây, đệ tử được hiểu là Sugata.
Gharamesinoti gharaṃ esino, gehe ṭhatvā gharāvāsaṃ vasantā bhogūpakaraṇāni ceva gahaṭṭhasīlādīni ca esanasīlāti attho.
Gharamesino means those who seek a home, those who dwell in a home, living a household life, and who seek wealth and household precepts and so on; this is the meaning.
Gharamesino là những người tìm kiếm gia đình, nghĩa là những người sống trong nhà, sống đời sống gia đình, tìm kiếm các vật dụng và các giới của cư sĩ, v.v.
Saddahāno arahatanti arahantānaṃ ariyānaṃ vacanaṃ, tesaṃ vā sammāpaṭipattiṃ saddahantā.
Saddahāno arahata means believing the words of the Arahants, the noble ones, or believing in their right practice.
Tin tưởng vào bậc A-la-hán nghĩa là tin vào lời nói của các bậc A-la-hán, các bậc Thánh, hoặc tin vào sự thực hành đúng đắn của họ.
‘‘Addhā ime sammā paṭipannā, yathā ime kathenti, tathā paṭipajjantānaṃ sā paṭipatti saggamokkhasampattiyā saṃvattatī’’ti abhisaddahantāti attho.
The meaning is: firmly believing, "Indeed, these have practiced rightly; as they teach, so for those who practice, that practice conduces to the attainment of heaven and liberation."
Nghĩa là tin tưởng tuyệt đối rằng “Chắc chắn những vị này đã thực hành đúng đắn, sự thực hành đó sẽ dẫn đến hạnh phúc của cõi trời và giải thoát cho những ai thực hành theo lời họ dạy.”
‘‘Saddahantā’’tipi pāṭho.
"Saddahantā" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Saddahantā”.
Ariyapaññāyāti suvisuddhapaññāya.
Ariyapaññāya means with highly purified wisdom.
Bằng trí tuệ của bậc Thánh nghĩa là bằng trí tuệ thanh tịnh tuyệt đối.
Jhāyinoti ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānavasena duvidhenapi jhānena jhāyino.
Jhāyino means those who meditate with both kinds of jhāna, by means of observing the object and observing the characteristic.
Thiền giả là những người thực hành thiền định bằng cả hai loại thiền: thiền quán sát đối tượng và thiền quán sát đặc tính.
Idha dhammaṃ caritvānāti imasmiṃ attabhāve, imasmiṃ vā sāsane lokiyalokuttarasukhassa maggabhūtaṃ sīlādidhammaṃ paṭipajjitvā yāva parinibbānaṃ na pāpuṇanti, tāvadeva sugatigāmino.
Idha dhammaṃ caritvānā means having practiced morality and other Dhamma, which is the path to worldly and supramundane happiness, in this existence or in this Dispensation, as long as they have not attained final Nibbāna, they are bound for a happy destination.
Sau khi thực hành Pháp ở đây nghĩa là trong kiếp này, hoặc trong giáo pháp này, sau khi thực hành Pháp như giới, v.v., là con đường dẫn đến hạnh phúc thế gian và xuất thế gian, chừng nào chưa đạt đến Niết-bàn, thì họ vẫn là những người đi đến cõi thiện.
Nandinoti pītisomanassayogena nandanasīlā.
Nandino means delighting through joy and happiness.
Nandino là những người hoan hỷ, vui mừng với niềm vui và sự hân hoan.
Keci pana ‘‘dhammaṃ caritvāna magganti sotāpattimaggaṃ pāpuṇitvā’’ti vadanti.
Some, however, say, "Dhammaṃ caritvāna magganti means having attained the path of Stream-entry."
Một số người nói rằng “sau khi thực hành Pháp, họ đi đến con đường đạo, tức là đạt đến Sơ quả Tu-đà-hoàn.”
Devalokasminti chabbidhepi kāmāvacaradevaloke.
Devalokasmi means in all six kinds of sensuous heavenly realms.
Trong cõi trời là trong sáu cõi trời dục giới.
Modanti kāmakāminoti yathicchitavatthunipphattito kāmakāmino kāmavanto hutvā pamodantīti.
Modanti kāmakāmino means those who desire sensual pleasures, having desires, rejoice due to the fulfillment of their desired objects.
Những người khao khát dục lạc hoan hỷ nghĩa là những người khao khát dục lạc, có dục vọng, hoan hỷ vì sự thành tựu của những điều mong muốn.
108. Navame kuhāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ vimhāpakāti attho.
108. In the ninth (sutta), kuhā means deceivers through deceptive acts such as flattering, meaning those who deceive others by feigning non-existent qualities.
108. Trong bài kinh thứ chín, kuhā là những kẻ lừa đảo bằng cách lừa dối, như nói năng giả dối, v.v., nghĩa là những kẻ làm cho người khác kinh ngạc bằng cách giả vờ có những phẩm chất không có thật.
Thaddhāti kodhena ca mānena ca thaddhamānasā.
Thaddhā means those whose minds are stiffened by anger and conceit.
Thaddhā là những người có tâm cứng cỏi do sân hận và kiêu mạn.
‘‘Kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyatī’’ti (a. ni. 3.25; pu. pa. 101) evaṃ vuttena kodhena ca, ‘‘dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsani’’nti (ma. ni. 1.181) evaṃ vuttena dovacassena ca, ‘‘jātimado, gottamado, sippamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti (vibha. 832) evaṃ vuttena jātimadādibhedena madena ca garukātabbesu garūsu paramanipaccakāraṃ akatvā ayosalākaṃ gilitvā ṭhitā viya anonatā hutvā vicaraṇakā.
Those who wander about unbending, as if having swallowed an iron spike, not showing utmost respect to those worthy of respect, due to anger, as stated, "He is angry, full of vexation; even if spoken to a little, he gets angry, becomes enraged, becomes hostile, shows resentment" and due to disobedience, as stated, "He is difficult to admonish, endowed with qualities that make him difficult to admonish, impatient, not accepting instruction with deference" and due to conceit, differentiated as conceit of birth, conceit of clan, conceit of skill, conceit of health, conceit of youth, conceit of life, as stated.
“Người ấy hay sân hận, đầy phiền muộn, dù được nói ít cũng chửi bới, nổi giận, gây hại, cố chấp,” với sự sân hận được nói như vậy; và “người ấy khó dạy, đầy những pháp khiến khó dạy, không nhẫn nại, không tiếp nhận lời giáo huấn một cách đúng đắn,” với sự khó dạy được nói như vậy; và “kiêu mạn về dòng dõi, kiêu mạn về gia tộc, kiêu mạn về nghề nghiệp, kiêu mạn về sức khỏe, kiêu mạn về tuổi trẻ, kiêu mạn về sự sống,” với sự kiêu mạn phân loại như kiêu mạn về dòng dõi, v.v., những người không thực hiện sự cung kính tối thượng đối với những bậc đáng tôn kính, mà đi lại với thái độ không cúi mình, như thể đã nuốt một thanh sắt.
Lapāti upalāpakā micchājīvavasena kulasaṅgāhakā paccayatthaṃ payuttavācāvasena nippesikatāvasena ca lapakāti vā attho.
Lapā means flatterers, or those who gather families by means of wrong livelihood, or those who are talkative by means of words uttered for requisites, or by means of being messengers.
Lapā (Lapakā) nghĩa là những người lừa dối, những người thu hút các gia đình bằng cách sống sai trái, hoặc những người mách lẻo bằng những lời nói được sử dụng để cầu xin vật dụng.
Siṅgīti ‘‘tattha katamaṃ siṅgaṃ?
Siṅgī means "What is a horn there?
Siṅgī (Siṅgino) nghĩa là những người đầy rẫy các phiền não hiển lộ giống như sừng, được nói như sau: “Ở đây, thế nào là siṅga (sừng)?
Yaṃ siṅgaṃ siṅgāratā cāturatā cāturiyaṃ parikkhattatā pārikkhattiya’’nti (vibha. 852) evaṃ vuttehi siṅgasadisehi pākaṭakilesehi samannāgatā.
They are endowed with prominent defilements, like horns, as expressed by "siṅgaṃ, siṅgāratā, cāturatā, cāturiyaṃ, parikkhattatā, pārikkhattiyaṃ".
Đó là sự siṅga, sự siṅgārata (duyên dáng), sự cāturatā (khéo léo), sự cāturiya (tinh xảo), sự parikkhattatā (tài trí), sự pārikkhattiya (sự tài trí).”
Unnaḷāti uggatanaḷā, naḷasadisaṃ tucchamānaṃ ukkhipitvā vicaraṇakā.
Unnaḷā means "with uplifted reeds," those who wander about, raising empty conceit like a reed.
Unnaḷā (Unnaḷā) nghĩa là những người ngẩng cao naḷa (ống sáo), tức là những người đi lại với sự kiêu mạn trống rỗng giống như ống sáo.
Asamāhitāti cittekaggatāmattassāpi alābhino.
Asamāhitā means those who do not even attain a mere modicum of one-pointedness of mind.
Asamāhitā (Asamāhitā) nghĩa là những người thậm chí không đạt được sự định tâm.
Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakāti te mayhaṃ bhikkhū mama santakā na honti.
"Monks, these bhikkhus are not mine" means "these bhikkhus do not belong to me."
Này các Tỳ-khưu, những Tỳ-khưu ấy không phải là của Ta (Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakā) nghĩa là những Tỳ-khưu ấy không phải là sở hữu của Ta.
Meti idaṃ padaṃ attānaṃ uddissa pabbajitattā bhagavatā vuttaṃ.
This word "me" (mine) was spoken by the Blessed One because they had gone forth for his sake.
Từ “me” này được Thế Tôn nói để chỉ chính mình, vì họ đã xuất gia vì Ngài.
Yasmā pana te kuhanādiyogato na sammā paṭipannā, tasmā ‘‘na māmakā’’ti vuttā.
However, because they did not practice rightly due to their engagement in deceit and so on, they were called "not mine."
Tuy nhiên, vì những người ấy không thực hành đúng đắn do sự lừa dối, v.v., nên được nói là “không phải của Ta.”
Apagatāti yadipi te mama sāsane pabbajitā, yathānusiṭṭhaṃ pana appaṭipajjanato apagatā eva imasmā dhammavinayā, ito te suvidūravidūre ṭhitāti dasseti.
Apagatā (gone far away) indicates that although they have gone forth in my Dispensation, because they do not practice as instructed, they are indeed far removed from this Dhamma-Vinaya; they stand very, very far from it.
Apagatā (Apagatā) nghĩa là, mặc dù họ đã xuất gia trong Giáo pháp của Ta, nhưng vì không thực hành theo những gì đã được chỉ dạy, họ đã lìa khỏi Pháp và Luật này, cho thấy rằng họ đang ở rất xa.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantīti sīlādiguṇehi vaḍḍhanavasena vuddhiṃ, tattha niccalabhāvena virūḷhiṃ, sabbattha patthaṭabhāvena sīlādidhammakkhandhapāripūriyā vepullaṃ.
" Attaining growth, increase, and fullness" means 'growth' by increasing in virtues such as sīla; 'increase' by being firmly established therein; and 'fullness' by the completion of the aggregates of wholesome states such as sīla, spreading everywhere.
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti (đạt được sự tăng trưởng, sự phát triển, sự sung mãn) nghĩa là sự tăng trưởng theo cách phát triển các phẩm chất như giới, sự phát triển theo cách kiên cố trong đó, sự sung mãn theo cách phổ biến khắp nơi và sự viên mãn các uẩn pháp như giới, v.v.
Na ca te kuhādisabhāvā bhikkhū āpajjanti, na ca pāpuṇantīti attho.
And those monks, characterized by deceit and so on, do not attain them, meaning they do not reach them.
Và những Tỳ-khưu có bản chất lừa dối, v.v., không đạt được, không đạt đến điều đó.
Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakāti idhāpi meti attānaṃ uddissa pabbajitattā vadati, sammā paṭipannattā pana ‘‘māmakā’’ti āha.
" Those monks, O bhikkhus, are mine." Here too, he says "mine" referring to himself because they have gone forth for his sake, but because they practice correctly, he calls them "mine."
Này các Tỳ-khưu, những Tỳ-khưu ấy là của Ta (Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakā): Ở đây, từ “me” cũng được nói để chỉ chính mình vì họ đã xuất gia vì Ngài, nhưng vì họ thực hành đúng đắn, nên Ngài nói “là của Ta.”
Vuttavipariyāyena sukkapakkho veditabbo.
The bright side should be understood by the opposite of what has been said.
Phần trắng (sukkapakkha) nên được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Tattha yāva arahattamaggā virūhanti nāma, arahattaphale pana sampatte virūḷhiṃ vepullaṃ āpannā nāma.
Therein, they are said to 'increase' up to the path of Arahantship, but when the fruit of Arahantship is attained, they are said to have 'attained increase and fullness'.
Trong đó, họ được gọi là “virūhanti” (đang phát triển) cho đến đạo quả A-la-hán, nhưng khi đạt được quả A-la-hán, họ được gọi là “virūḷhiṃ vepullaṃ āpannā” (đã đạt được sự phát triển và sung mãn).
Gāthā suviññeyyā eva.
The verses are easily understandable.
Các bài kệ rất dễ hiểu.
109. Dasame seyyathāpīti opammadassanatthe nipāto, yathā nāmāti attho.
109. In the tenth*, " seyyathāpi" is a particle for showing simile, meaning "just as".
109. Trong bài kinh thứ mười, seyyathāpi là một giới từ biểu thị sự ví dụ, nghĩa là “như là.”
Nadiyā sotena ovuyheyyāti sīghasotāya hārahāriniyā nadiyā udakavegena heṭṭhato vuyheyya adho hariyetha.
" Would be carried away by the current of a river" means he would be carried downstream by the swift current of a river that sweeps things away, he would be borne downwards.
Nadiyā sotena ovuyheyyā (bị dòng sông cuốn trôi) nghĩa là bị dòng nước chảy xiết, cuốn trôi mọi thứ của một con sông, cuốn xuống phía dưới, bị đẩy xuống.
Piyarūpasātarūpenāti piyasabhāvena sātasabhāvena ca kāraṇabhūtena, tassaṃ nadiyaṃ tassā vā paratīre maṇisuvaṇṇādi aññaṃ vā piyavatthu vittūpakaraṇaṃ atthi, taṃ gahessāmīti nadiyaṃ patitvā sotena avakaḍḍheyya.
" By a pleasing and agreeable form" refers to a pleasing nature and an agreeable nature as the cause; there might be jewels, gold, or other pleasing objects, or wealth-producing tools in that river or on its far bank, and thinking "I will get them," he falls into the river and is dragged away by the current.
Piyarūpasātarūpenā (bởi hình tướng đáng yêu và hình tướng dễ chịu) nghĩa là do hình tướng đáng yêu và hình tướng dễ chịu làm nguyên nhân, trên con sông đó hoặc ở bờ bên kia có ngọc báu, vàng bạc hoặc vật đáng yêu khác, vật dụng tài sản, người ấy sẽ nghĩ “ta sẽ lấy chúng” và rơi xuống sông, bị dòng nước cuốn đi.
Kiñcāpīti anujānanaasambhāvanatthe nipāto.
" Kiñcāpi" is a particle expressing concession and improbability.
Kiñcāpi là một giới từ biểu thị sự cho phép hoặc sự không thể xảy ra.
Kiṃ anujānāti, kiṃ na sambhāveti?
What does it concede, what does it consider improbable?
Nó cho phép điều gì, nó không thể xảy ra điều gì?
Tena purisena adhippetassa piyavatthussa tattha atthibhāvaṃ anujānāti, tathāgamanaṃ pana ādīnavavantatāya na sambhāveti.
It concedes the existence of the pleasing object desired by that person, but it considers such a journey improbable due to its perilous nature.
Nó cho phép sự hiện hữu của vật đáng yêu mà người ấy mong muốn ở đó, nhưng không cho phép việc đi theo cách đó vì có nguy hiểm.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ambho, purisa, yadipi tayā adhippetaṃ piyavatthu tattha upalabbhati, evaṃ gamane pana ayamādīnavo, yaṃ tvaṃ heṭṭhā rahadaṃ patvā maraṇaṃ maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpuṇeyyāsīti.
This is what is said: "O man, even if the pleasing object you desire is found there, yet in going thus, this danger awaits: you will fall into a whirlpool below and encounter death or suffering equivalent to death."
Điều này có nghĩa là: Này người, mặc dù vật đáng yêu mà ngươi mong muốn có thể tìm thấy ở đó, nhưng nếu đi theo cách này thì có nguy hiểm, đó là ngươi sẽ rơi xuống vực sâu phía dưới và gặp cái chết hoặc nỗi khổ tương đương cái chết.
Atthi cettha heṭṭhā rahadoti etissā nadiyā heṭṭhā anusotabhāge ativiya gambhīravitthato eko mahāsaro atthi.
" There is a whirlpool below" means that downstream of this river, there is one large lake, exceedingly deep and wide.
Atthi cettha heṭṭhā rahado (có một vực sâu ở phía dưới này) nghĩa là ở phía dưới, phần xuôi dòng của con sông này, có một hồ lớn rất sâu và rộng.
So ca samantato vātābhighātasamuṭṭhitāhi maṇimayapabbatakūṭasannibhāhi mahatīhi ūmīhi vīcīhi saūmi, visamesu bhūmippadesesu savegaṃ anupakkhandantena imissā tāva nadiyā mahoghena tahiṃ tahiṃ āvaṭṭamānavipulajalatāya balavāmukhasadisehi saha āvaṭṭehīti sāvaṭṭo.
And that* is " saūmi" (with waves), due to the great waves, resembling peaks of jewel mountains, arising from the impact of winds from all sides; it is " sāvaṭṭo" (with whirlpools), due to the vast amount of water swirling in various places by the mighty current of this river, rushing impetuously over uneven terrain, similar to powerful maws, along with whirlpools.
Hồ đó saūmi (có sóng) với những con sóng lớn, giống như đỉnh núi đá quý, nổi lên do sự va chạm của gió từ mọi phía; và sāvaṭṭo (có xoáy nước) với những xoáy nước mạnh mẽ, giống như những cái miệng khổng lồ, do lượng nước lớn của con sông này chảy xiết và xoáy tròn ở khắp mọi nơi trên những vùng đất gồ ghề.
Taṃ rahadaṃ otiṇṇasatteyeva attano nibaddhāmisagocare katvā ajjhāvasantena ativiya bhayānakadassanena ghoracetasā dakarakkhasena sagaho sarakkhaso, caṇḍamacchamakarādinā vā sagaho, yathāvuttarakkhasena sarakkhaso.
It is " sagaho sarakkhaso" (with a monster, with a demon) due to a terrifying water-demon of fierce mind, dwelling there, having made the beings that enter that whirlpool its constant prey; or " sagaho" (with a monster) due to fierce fish and crocodiles, and " sarakkhaso" (with a demon) due to the aforesaid demon.
Hồ đó sagaho sarakkhaso (có cá sấu và có quỷ) do một con quỷ nước có tâm địa hung ác, đáng sợ, sống ở đó, biến những chúng sinh rơi vào hồ thành thức ăn thường xuyên của mình; hoặc sagaho (có cá sấu) do những loài cá dữ, cá sấu, v.v.; và sarakkhaso (có quỷ) do con quỷ đã nói trên.
Yanti evaṃ sappaṭibhayaṃ yaṃ rahadaṃ.
" Which" means such a perilous whirlpool.
Yaṃ (cái đó) là vực sâu đáng sợ như vậy.
Ambho purisāti ālapanaṃ.
" O men" is an address.
Ambho purisā (Này các người) là lời gọi.
Maraṇaṃ vā nigacchasīti tāhi vā ūmīhi ajjhotthaṭo, tesu vā āvaṭṭesu nipatito sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto tesaṃ vā caṇḍamacchamakarādīnaṃ mukhe nipatito.
" Or you will meet death" means either overwhelmed by those waves, or fallen into those whirlpools unable to lift your head, or fallen into the mouths of those fierce fish and crocodiles.
Maraṇaṃ vā nigacchasī (ngươi sẽ gặp cái chết) nghĩa là hoặc bị những con sóng đó nhấn chìm, hoặc rơi vào những xoáy nước đó không thể ngẩng đầu lên được, hoặc rơi vào miệng của những loài cá dữ, cá sấu, v.v.
Tassa vā dakarakkhasassa hatthaṃ gato maraṇaṃ vā gamissasi, atha vā pana āyusese sati tato muccitvā apagacchanto tehi ūmiādīhi janitaghaṭṭitavasena maraṇamattaṃ maraṇappamāṇaṃ dukkhaṃ nigacchasi.
Or having fallen into the hands of that water-demon, you will meet death, or if there is remaining lifespan, escaping from there and going away, you will encounter suffering equivalent to death, or suffering of the magnitude of death, due to collisions caused by those waves and so on.
Hoặc rơi vào tay của con quỷ nước đó, ngươi sẽ gặp cái chết, hoặc nếu còn sống sót, thoát khỏi đó, ngươi sẽ gặp nỗi khổ tương đương cái chết do bị va chạm bởi những con sóng, v.v.
Paṭisotaṃ vāyameyyāti so pubbe anusotaṃ vuyhamāno tassa purisassa vacanaṃ sutvā ‘‘anattho kira me upaṭṭhito, maccumukhe kirāhaṃ parivattāmī’’ti uppannabalavabhayo sambhamanto diguṇaṃ katvā ussāhaṃ hatthehi ca pādehi ca vāyameyya tareyya, na cireneva tīraṃ sampāpuṇeyya.
" He should exert himself against the current" means that man, previously being carried downstream, hearing the words of that person, and thinking "a misfortune has come upon me, I am indeed rolling into the jaws of death," becoming extremely frightened, would exert himself and swim with his hands and feet, doubling his effort, and would quickly reach the bank.
Paṭisotaṃ vāyameyyā (người ấy sẽ cố gắng ngược dòng) nghĩa là người ấy, trước đó đang bị cuốn trôi xuôi dòng, khi nghe lời nói của người kia, sẽ phát sinh nỗi sợ hãi mãnh liệt rằng “một tai họa đã đến với ta, ta đang lăn lộn trong miệng tử thần,” và vội vã nỗ lực gấp đôi bằng tay và chân để bơi, và sẽ nhanh chóng đến được bờ.
Taṇhāyetaṃ adhivacananti ettha catūhi ākārehi taṇhāya sotasadisatā veditabbā anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇato ca.
" This is a term for craving (taṇhā)." Here, the similarity of craving to the river current should be understood in four ways: progressive growth, continuous flow, causing to sink, and difficulty of crossing.
Taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ (đây là tên gọi của ái) ở đây, sự tương đồng của ái với dòng sông nên được hiểu theo bốn cách: sự tăng trưởng dần dần, sự liên tục, sự nhấn chìm và sự khó vượt qua.
Yathā hi upari mahāmeghe abhippavuṭṭhe udakaṃ pabbatakandarapadarasākhāyo pūretvā tato bhassitvā kusubbhe pūretvā tato bhassitvā kunnadiyo pūretvā tato mahānadiyo pakkhanditvā ekoghaṃ hutvā pavattamānaṃ ‘‘nadīsoto’’ti vuccati, evameva ajjhattikabāhirādivasena anekabhedesu rūpādīsu ārammaṇesu lobho uppajjitvā anukkamena parivuḍḍhiṃ gacchanto ‘‘taṇhāsoto’’ti vuccati, yathā ca nadīsoto āgamanato yāva samuddappatti, tāva sati vicchedapaccayābhāve avicchijjamāno anuppabandhena pavattati, evaṃ taṇhāsotopi āgamanato paṭṭhāya asati vicchedapaccaye avicchijjamāno apāyasamuddābhimukho anuppabandhena pavattati.
Just as, when heavy clouds rain above, water fills mountain caves, ravines, and crevices, then falls to fill small ponds, then falls to fill small rivers, then flows into great rivers, becoming a single mighty current, it is called a "river current"; even so, greed arising in various objects such as forms, divided into internal and external, etc., progressively growing, is called a "craving current." And just as a river current, from its origin until it reaches the ocean, flows continuously without interruption, given the absence of conditions for cessation, even so, the craving current, from its origin, flows continuously towards the ocean of woeful states, without interruption, given the absence of conditions for cessation.
Cũng như khi mưa lớn từ những đám mây trên cao, nước tràn đầy các hang động, khe núi, và các nhánh sông trên núi, rồi chảy xuống lấp đầy các dòng suối nhỏ, rồi chảy xuống lấp đầy các con sông nhỏ, rồi chảy vào các con sông lớn, trở thành một dòng chảy lớn và được gọi là “dòng sông”; cũng vậy, lòng tham phát sinh đối với các đối tượng như sắc, v.v., có nhiều loại khác nhau như nội và ngoại, và tăng trưởng dần dần được gọi là “dòng ái.” Và cũng như dòng sông, từ lúc bắt đầu cho đến khi đổ ra biển, nếu không có yếu tố ngăn chặn, nó chảy liên tục không ngừng; cũng vậy, dòng ái, từ lúc phát sinh, nếu không có yếu tố ngăn chặn, nó chảy liên tục không ngừng hướng về biển khổ của các cõi thấp.
Yathā pana nadīsoto tadantogadhe satte osīdāpeti, sīsaṃ ukkhipituṃ na deti, maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti, evaṃ taṇhāsotopi attano sotantogate satte osīdāpeti, paññāsīsaṃ ukkhipituṃ na deti, kusalamūlacchedanena saṃkilesadhammasamāpajjanena ca maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti.
And just as a river current causes beings caught within it to sink, does not allow them to lift their heads, and brings them to death or suffering equivalent to death, even so, the craving current causes beings caught within its current to sink, does not allow them to lift the head of wisdom, and brings them to death or suffering equivalent to death by cutting off roots of wholesome states and causing them to engage in defiling mental states.
Và cũng như dòng sông nhấn chìm những chúng sinh rơi vào nó, không cho ngẩng đầu lên, và gây ra cái chết hoặc nỗi khổ tương đương cái chết; cũng vậy, dòng ái cũng nhấn chìm những chúng sinh rơi vào dòng của nó, không cho ngẩng đầu trí tuệ lên, và gây ra cái chết hoặc nỗi khổ tương đương cái chết bằng cách cắt đứt các căn lành và rơi vào các pháp phiền não.
Yathā ca nadiyā soto mahoghabhāvena pavattamāno uḷumpaṃ vā nāvaṃ vā bandhituṃ netuñca chekaṃ purisaṃ nissāya paratīraṃ gantuṃ ajjhāsayaṃ katvā tajjaṃ vāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro, evaṃ taṇhāsotopi kāmoghabhavoghabhūto sīlasaṃvaraṃ pūretuṃ samathavipassanāsu kammaṃ kātuṃ ‘‘nipakena arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti ajjhāsayaṃ samuṭṭhāpetvā kalyāṇamitte nissāya samathavipassanānāvaṃ abhiruhitvā sammāvāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro.
And just as a river current, flowing as a mighty torrent, must be crossed by relying on a skilled person to tie a raft or a boat, and with the intention of going to the other bank, making the corresponding effort, and not just anyhow – thus it is difficult to cross; even so, the craving current, being the flood of sensuality and the flood of existence, must be crossed by one who fulfills sīla-restraint, performs work in samatha and vipassanā, raising the intention, "I will wisely attain Arahantship," relying on noble friends, ascending the boat of samatha and vipassanā, and making right effort, and not just anyhow – thus it is difficult to cross.
Cũng như dòng sông chảy xiết với sức mạnh của một dòng lũ lớn, phải nương nhờ một người khéo léo biết buộc và chèo thuyền hay bè, với ý định muốn đến bờ bên kia, và nỗ lực đúng đắn thì có thể vượt qua, không phải cứ thế mà dễ dàng vượt qua. Cũng vậy, dòng ái dục, vốn là dòng lũ dục và dòng lũ hữu, để hoàn thành giới luật, thực hành thiền định và thiền quán, với ý định "ta sẽ khéo léo đạt được A-la-hán quả", phải nương nhờ các thiện hữu tri thức, lên con thuyền định và tuệ, nỗ lực đúng đắn thì có thể vượt qua, không phải cứ thế mà dễ dàng vượt qua.
Evaṃ anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇatoti catūhi ākārehi taṇhāya nadīsotasadisatā veditabbā.
Thus, the similarity of craving to the river current should be understood in four ways: progressive growth, continuous flow, causing to sink, and difficulty of crossing.
Như vậy, sự tương tự giữa ái dục và dòng sông cần được hiểu theo bốn khía cạnh: tăng trưởng dần dần, liên tục không ngừng, nhấn chìm và khó vượt qua.
Piyarūpaṃ sātarūpanti piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ piyarūpaṃ, madhurajātikaṃ madhurasabhāvaṃ sātarūpaṃ, iṭṭhasabhāvanti attho.
" Pleasing form, agreeable form" refers to a pleasing kind, a pleasing nature as a pleasing form; a sweet kind, a sweet nature as an agreeable form; meaning an agreeable nature.
Piyarūpaṃ (hình tướng khả ái) sātarūpaṃ (hình tướng đáng ưa) nghĩa là hình tướng có tính chất khả ái, bản chất khả ái, hình tướng khả ái; hình tướng có tính chất ngọt ngào, bản chất ngọt ngào, hình tướng đáng ưa, tức là bản chất đáng mong muốn.
Channetanti channaṃ etaṃ.
" These six" means these six.
Channetaṃ (sáu cái này) là sáu cái này.
Ajjhattikānanti ettha ‘‘evaṃ mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattānīti ajjhattikāni.
" Internal" (ajjhattikāni). Here, things are called internal because they occur by making oneself the subject, with an intention like, "Thus we will grasp ourselves as 'self'."
Ajjhattikānaṃ (thuộc nội) ở đây, với ý nghĩa "chúng ta sẽ được chấp nhận là tự ngã như vậy", tức là những gì được thực hành bằng cách lấy tự ngã làm đối tượng.
Tattha gocarajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, visayajjhattaṃ, ajjhattajjhattanti catubbidhaṃ ajjhattaṃ.
Therein, there are four kinds of internal: internal as sphere of experience (gocarajjhatta), internal as one's own (niyakajjhatta), internal as sense object (visayajjhatta), and internal as truly internal (ajjhattajjhatta).
Trong đó có bốn loại nội: nội cảnh giới, nội tự thân, nội đối tượng, và nội nội.
Tesu ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti evamādīsu (dha. pa. 362) vuttaṃ idaṃ gocarajjhattaṃ nāma.
Among these, this gocarajjhatta (internal sphere of experience) is what is stated in passages like "delighting internally, composed" (Dhp. 362).
Trong số đó, cái được nói đến trong các câu như "ajjhattarato samāhito" (Dhp. 362) là nội cảnh giới.
‘‘Ajjhattaṃ sampasādana’’nti (dī. ni. 1.228; dha. sa. 161) āgataṃ idaṃ niyakajjhattaṃ nāma.
This niyakajjhatta (personal internal) is what appears in "internal purification" (Dī. Ni. 1.228; Dha. Sa. 161).
Cái được nói đến trong "ajjhattaṃ sampasādanaṃ" (Dī. Ni. 1.228; Dhs. 161) là nội tự thân.
‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’ti (ma. ni. 3.187) evamāgataṃ idaṃ visayajjhattaṃ nāma.
This visayajjhatta (internal object/sphere) is what appears in "not attending to any signs, he enters and abides in the internal emptiness" (Ma. Ni. 3.187).
Cái được nói đến trong "Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī" (Ma. Ni. 3.187) là nội đối tượng.
‘‘Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 20) ettha vuttaṃ ajjhattaṃ ajjhattajjhattaṃ nāma.
The 'internal' mentioned in "internal phenomena, external phenomena" (Dha. Sa. Tikamātikā 20) is ajjhattajjhatta (the internal-internal).
Cái được nói đến trong "ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā" (Dhs. Tikamātikā 20) là nội nội.
Idhāpi etadeva adhippetaṃ, tasmā ajjhattāniyeva ajjhattikāni.
Here too, this very meaning is intended; therefore, what is internal is internal.
Ở đây cũng vậy, chính cái này được đề cập, vì vậy những gì thuộc về nội chính là nội.
Atha vā yathāvutteneva atthena ‘‘ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’tiādīsu viya tesu ajjhattesu bhavāni ajjhattikāni, cakkhādīni.
Or, in the sense stated, just as in passages like "internal phenomena, external phenomena," the eye and so on are internal, being existent among those internal things.
Hoặc, theo nghĩa đã nói, như trong "ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā" (các pháp nội, các pháp ngoại) v.v., những gì tồn tại trong các nội đó là nội, tức là mắt v.v.
Tesaṃ ajjhattikānaṃ.
Of those internal ones.
Của những cái thuộc nội đó.
Āyatanānanti ettha āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti.
Here, āyatanānaṃ (of the sense-bases) refers to them being 'bases' (āyatana), 'spreading out income' (āyānaṃ tanana), and 'leading to length' (āyatassa nayana).
Āyatanānaṃ (các xứ) ở đây, được gọi là xứ (āyatana) vì chúng là nơi đến (āyatana), vì chúng kéo dài (tanana) sự đến (āya), và vì chúng dẫn (nayana) đến sự kéo dài (āyata).
Cakkhādīsu hi taṃtaṃdvāravatthukā cittacetasikā dhammā sakena sakena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti vāyamanti, te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārenti, yañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ ativiya āyataṃ vaṭṭadukkhaṃ, taṃ nayanti pavattenti.
For in the eye and other sense-bases, mind-and-mental-factors, which have their respective doors and bases, strive, arise, exert themselves, and endeavor with their own function of experiencing and so on; and these sense-bases spread out and expand those phenomena which are income; and they lead to and bring about the very long suffering of repeated existence that occurs in beginningless saṃsāra.
Trong mắt v.v., các pháp tâm và tâm sở có căn cứ ở các cửa tương ứng đó hoạt động (āyatanti), khởi lên (uṭṭhahanti), nỗ lực (ghaṭanti), cố gắng (vāyamanti) bằng các chức năng riêng của chúng như trải nghiệm v.v. Và chúng kéo dài (tanonti) các pháp vốn là sự đến (āya) đó. Và chúng dẫn (nayanti) đến sự kéo dài (āyata) của khổ luân hồi đã diễn ra trong vô thủy luân hồi.
Iti sabbathāpime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti vuccanti.
Thus, in every way, these phenomena are called āyatanas (sense-bases) because they are 'bases', 'spread out income', and 'lead to length'.
Như vậy, trong mọi khía cạnh, các pháp này được gọi là xứ vì chúng là nơi đến, vì chúng kéo dài sự đến, và vì chúng dẫn đến sự kéo dài.
Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ.
Furthermore, āyatana should be understood in the sense of a dwelling place, a mine, a gathering place, a place of origin, and a cause.
Hơn nữa, xứ cần được hiểu theo nghĩa là nơi cư ngụ, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.
Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ devāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati.
Thus, in the world, in phrases like "the abode of the gods, the temple of the devas," 'abode' is called āyatana.
Thật vậy, trong thế gian, nơi cư ngụ được gọi là xứ, như trong "issarāyatanaṃ devāyatanaṃ" (xứ của chúa tể, xứ của chư thiên) v.v.
‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro.
In phrases like "a gold mine, a silver mine," it means a mine.
Nguồn gốc, như trong "suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatanaṃ" (mỏ vàng, mỏ bạc) v.v.
Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu samosaraṇaṭṭhānaṃ.
But in the Dispensation, in phrases like "in a delightful āyatana, the birds enjoy it," it means a gathering place.
Nhưng trong giáo pháp, nơi hội tụ, như trong "manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā" (trong xứ khả ái, các loài chim phục vụ) v.v.
‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso.
In phrases like "the southern region is the āyatana of cattle," it means a place of origin.
Nơi phát sinh, như trong "Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatanaṃ" (Dakkhiṇāpatha là xứ của bò) v.v.
‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (ma. ni. 3.158; a. ni. 3.102) kāraṇaṃ āyatananti vuccati.
In phrases like "he attains the capacity for direct knowledge in each and every āyatana" (Ma. Ni. 3.158; A. Ni. 3.102), 'cause' is called āyatana.
Nguyên nhân, như trong "Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane" (Ma. Ni. 3.158; A. Ni. 3.102) (ở đó, ở đó, đạt được khả năng làm chứng khi có xứ) v.v., được gọi là xứ.
Cakkhādīsu ca te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ.
And in the eye and other sense-bases, those various mind-and-mental-factors dwell due to their dependence on them; hence, the eye and so on are their dwelling place.
Và trong mắt v.v., các pháp tâm và tâm sở đó cư ngụ vì chúng tồn tại phụ thuộc vào đó, vì vậy mắt v.v. là nơi cư ngụ của chúng.
Tattha ca te ākiṇṇā tannissitattāti te nesaṃ ākaro, samosaraṇaṭṭhānañca tattha vatthudvārabhāvena samosaraṇato, sañjātideso ca tannissayabhāvena tesaṃ tattheva uppattito, kāraṇañca tadabhāve tesaṃ abhāvatoti.
And they are teeming there due to their dependence on them; hence, they are their mine, and a gathering place because they gather there in the role of base and door, and a place of origin because they arise there precisely due to their basis, and a cause because in its absence, they do not exist.
Và ở đó, chúng tụ tập vì chúng nương tựa vào đó, vì vậy chúng là nguồn gốc của chúng, và là nơi hội tụ vì chúng hội tụ ở đó theo nghĩa là căn và môn, và là nơi phát sinh vì chúng phát sinh ở đó theo nghĩa là chỗ nương tựa của chúng, và là nguyên nhân vì nếu không có chúng thì chúng không tồn tại.
Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi cakkhādīni āyatanānīti vuccanti.
Thus, the eye and so on are called āyatanas for these reasons: in the sense of a dwelling place, a mine, a gathering place, a place of origin, and a cause.
Như vậy, mắt v.v. được gọi là xứ vì những lý do này: theo nghĩa là nơi cư ngụ, là nguồn gốc, là nơi hội tụ, là nơi phát sinh, và là nguyên nhân.
Tena vuttaṃ ‘‘channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanāna’’nti.
Therefore, it is said: "These six internal āyatanas."
Vì vậy, đã nói: "channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ" (sáu xứ nội này).
Yadipi rūpādayopi dhammā ‘‘rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti taṇhāvatthubhāvato piyarūpasātarūpabhāvena vuttā.
Even though phenomena like material forms are also described as "dear and agreeable forms in the world, where this craving, when it arises, arises" due to being objects of craving and being dear and agreeable forms.
Mặc dù các pháp như sắc v.v. cũng được nói là hình tướng khả ái, hình tướng đáng ưa vì chúng là đối tượng của ái dục, như trong "sắc là hình tướng khả ái, hình tướng đáng ưa trong thế gian, ở đó ái dục sinh khởi thì sinh khởi".
Cakkhādike pana muñcitvā attabhāvapaññattiyā abhāvato ‘‘mama cakkhu mama sota’’ntiādinā adhikasinehavatthubhāvena cakkhādayo sātisayaṃ piyarūpaṃ sātarūpanti niddesaṃ arahantīti dassetuṃ ‘‘piyarūpaṃ sātarūpanti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ.
However, apart from the eye and so on, there is no designation of self-existence; therefore, to show that the eye and so on deserve to be designated as exceedingly dear and agreeable forms due to being objects of excessive affection, in phrases like "my eye, my ear," it is said: "Dear and agreeable forms, bhikkhus, is a designation for these six internal āyatanas."
Tuy nhiên, để chỉ ra rằng mắt v.v. đáng được gọi là hình tướng khả ái, hình tướng đáng ưa một cách đặc biệt, vì không có sự quy định về tự ngã nếu loại bỏ mắt v.v., và vì chúng là đối tượng của sự gắn bó đặc biệt như trong "mắt của tôi, tai của tôi" v.v., nên đã nói: "Này các Tỳ-kheo, hình tướng khả ái, hình tướng đáng ưa là tên gọi của sáu xứ nội này."
Orambhāgiyānanti ettha oraṃ vuccati kāmadhātu, tappariyāpannā orambhāgā, paccayabhāvena tesaṃ hitāti orambhāgiyā.
Here, orambhāgiyānaṃ (lower fetters): 'oraṃ' means the sense-sphere realm (kāmadhātu); those pertaining to it are 'orambhāgā' (lower part); those conducive to them in the sense of being a condition are 'orambhāgiyā'.
Orambhāgiyānaṃ (thuộc hạ phần) ở đây, hạ phần (oraṃ) được gọi là cõi dục (kāmadhātu), những gì thuộc về cõi dục là hạ phần (orambhāgā), chúng có lợi cho chúng theo nghĩa là duyên, nên chúng là thuộc hạ phần (orambhāgiyā).
Yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni.
They bind and shackle the person in whom they exist to the cycle of existence, hence they are saṃyojanā (fetters).
Những gì tồn tại trong một người, chúng trói buộc, cột chặt người đó vào vòng luân hồi, nên chúng là kiết sử (saṃyojanāni).
Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsakāmarāgabyāpādānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for identity view, doubt, adherence to rites and rituals, sensual craving, and ill-will.
Đây là tên gọi của thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, dục ái và sân hận.
Te hi kāmabhavūpagānaṃ saṅkhārānaṃ paccayā hutvā rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāvena nihīnabhāvena orambhāgabhūtena kāmabhavena satte saṃyojenti.
For these, as conditions for volitional formations that lead to rebirth in the sense-sphere, bind beings to the sense-sphere, which is a lower part, inferior to the form and formless realms.
Chúng là duyên cho các hành đi đến cõi dục, và trói buộc chúng sinh vào cõi dục, vốn là phần thấp kém, hạ đẳng hơn cõi sắc và cõi vô sắc.
Eteneva tesaṃ heṭṭhārahadasadisatā dīpitāti daṭṭhabbā.
By this, their similarity to a lower abyss is demonstrated.
Qua đó, sự tương tự của chúng với vực sâu phía dưới được chỉ ra.
Ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacananti bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmi eva bhayanti ūmibhayaṃ.
Ūmibhayaṃ (fear of the wave), bhikkhus, is a designation for anger and vexation. 'Bhayaṃ' means fear because one fears from it; 'ūmibhayaṃ' means the wave itself is fear.
Ūmibhayanti kho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacanaṃ (Này các Tỳ-kheo, sự sợ hãi sóng dữ là tên gọi của sự giận dữ và sự phiền não). Cái mà người ta sợ hãi được gọi là sợ hãi (bhayaṃ), sóng dữ chính là sợ hãi nên gọi là sợ hãi sóng dữ (ūmibhayaṃ).
Kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa sarīrassa ca abhippamaddanapavedhanuppādanena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.
'Kodho' (anger) is in the sense of being enraged; 'upāyāso' (vexation) is that very anger in the sense of severely tormenting and producing agitation and trembling of the mind and body.
Giận dữ (kodho) theo nghĩa là nổi giận, chính nó là phiền não (upāyāso) theo nghĩa là làm khổ sở một cách dữ dội bằng cách làm cho tâm và thân bị nghiền nát và run rẩy.
Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanāpādanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā.
Here, the similarity of anger and vexation to a wave should be understood as submerging the being connected with it after arising many times, not allowing it to lift its head, and bringing it to ruin and misfortune.
Ở đây, sự tương tự giữa sự giận dữ và phiền não với sóng dữ cần được hiểu là chúng khởi lên nhiều lần, nhấn chìm chúng sinh bị chúng chi phối, không cho ngóc đầu lên, và gây ra tai họa.
Tathā kāmaguṇānaṃ kilesābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā.
Similarly, the similarity of the five cords of sensual pleasure to a whirlpool should be understood as rotating beings overcome by defilements back and forth, from here to there and from there to here, in oneself, which consists of agreeable forms and so on, so that no thought of renunciation arises, thus leading them to ruin.
Cũng vậy, sự tương tự với xoáy nước cần được hiểu là các dục lạc xoáy chúng sinh bị phiền não chi phối từ đây sang đó, từ đó sang đây, trong các đối tượng khả ái như sắc v.v., đến mức tâm không thể khởi lên đối với sự xuất ly nằm ngoài chúng, và gây ra tai họa.
Yathā pana gaharakkhasopi ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi rakkhasamāyāya gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā avasaṃ attano upakāraṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogayasasukhehipi viyojento mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā vīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena itthimāyāya anvāvisitvā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gaharakkhasasadisatā daṭṭhabbā.
Just as a house-demon, overpowering and seizing a man unprotected and within its domain, then by the demon's magic, leads him even if he is in an undomesticated area into its domain, and by showing frightful forms and so on, makes him incapable of performing any service for himself, and then possessing him, deprives him of complexion, strength, wealth, fame, and happiness, and brings him to great ruin and misfortune; similarly, a woman, overpowering and seizing an unwise man who lacks proper attention, with her feminine charm, gestures, and allurements, and possessing him by the magic of womanhood in the sense of alluring him with her forms and so on, even if he belongs to a brave lineage, makes him incapable of accomplishing beneficial practices like sīla (virtue) for himself, and by depriving him of good qualities and reputation, brings him to great ruin and misfortune; in this way, the similarity of a woman to a house-demon should be seen.
Cũng như một con quỷ rừng (gaharakkhasa), khi bắt được một người đàn ông không có người bảo vệ trong lãnh địa của mình, nó sẽ dẫn người đó đến lãnh địa của mình bằng ma thuật của quỷ, ngay cả khi người đó ở ngoài lãnh địa, và bằng cách hiện ra hình dạng đáng sợ v.v., nó khiến người đó không thể tự làm lợi cho mình, và sau đó nhập vào người đó, tước đoạt sắc đẹp, sức mạnh, tài sản, danh tiếng và hạnh phúc, gây ra tai họa lớn. Cũng vậy, người nữ (mātugāma), khi bắt được một người đàn ông không có sự chú ý đúng đắn và không có tinh thần dũng cảm, bằng những cử chỉ và điệu bộ quyến rũ của mình, và bằng ma thuật của người nữ, ngay cả khi người đó có dòng dõi anh hùng, bằng cách dụ dỗ bằng sắc đẹp v.v., khiến người đó không thể tự hoàn thành các pháp lợi ích như giới luật v.v., và tước đoạt các phẩm chất tốt đẹp v.v., gây ra tai họa lớn. Như vậy, sự tương tự giữa người nữ và con quỷ rừng cần được hiểu.
Tena vuttaṃ ‘‘āvaṭṭanti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ, gaharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti.
Therefore it is said: "A whirlpool, bhikkhus, is a designation for these five cords of sensual pleasure. A house-demon, bhikkhus, is a designation for a woman."
Vì vậy, đã nói: "Này các Tỳ-kheo, xoáy nước là tên gọi của năm dục lạc; này các Tỳ-kheo, quỷ rừng là tên gọi của người nữ."
Vīriyārambhassāti catubbidhasammappadhānavīriyassa.
Vīriyārambhassa (the arousal of energy) refers to the energy of the four right efforts (sammappadhāna).
Của sự tinh tấn khởi lên là của sự tinh tấn Tứ Chánh Cần.
Tassa kāmoghādibhedataṇhāsotasantaraṇassa hatthehi pādehi caturaṅganadīsotasantaraṇavāyāmassa sadisatā pākaṭāyeva.
Its similarity to the exertion of crossing a four-limbed river-current, such as a current of craving divided into the flood of sensual desires (kāmogha) and others, by means of hands and feet, is very clear.
Sự giống nhau của nó với nỗ lực vượt qua dòng sông bốn chi bằng tay và chân để vượt qua dòng tham ái, v.v., là rõ ràng.
Tathā nadīsotassa tīre ṭhitassa cakkhumato purisassa kāmādiṃ catubbidhampi oghaṃ taritvā tassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhitassa pañcahi cakkhūhi cakkhumato bhagavato sadisabhāvo.
Similarly, the similarity of the Blessed One, who possesses five eyes, standing on the shore of Nibbāna which is the far bank, having crossed the four kinds of floods (ogha) beginning with sensual desires, to a man with sight standing on the bank of a river current.
Tương tự, sự giống nhau của một người có mắt đứng trên bờ sông với Đức Thế Tôn có mắt bằng năm loại mắt, đã vượt qua bốn loại thác lũ như dục vọng, và đang đứng trên bờ Niết-bàn bên kia.
Tena vuttaṃ ‘‘cakkhumā puriso…pe… sammāsambuddhassā’’ti.
Therefore it was said: "A man with sight...* ...of the Perfectly Self-Enlightened One."
Vì vậy, đã nói rằng ‘‘người có mắt…v.v… Đức Chánh Đẳng Giác.’’
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – nadīsoto viya anuppabandhavasena pavattamāno taṇhāsoto, tena vuyhamāno puriso viya anamatagge saṃsāravaṭṭe paribbhamanato taṇhāsotena vuyhamāno satto, tassa tattha piyarūpasātarūpavatthusmiṃ abhiniveso viya imassa cakkhādīsu abhiniveso, saūmisāvaṭṭasagaharakkhaso heṭṭhārahado viya kodhupāyāsapañcakāmaguṇamātugāmasamākulo pañcorambhāgiyasaṃyojanasamūho, tamatthaṃ yathābhūtaṃ viditvā tassa nadīsotassa paratīre ṭhito cakkhumā puriso viya sakalaṃ saṃsārādīnavaṃ sabbañca ñeyyadhammaṃ yathābhūtaṃ viditvā taṇhāsotassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhito samantacakkhu bhagavā, tassa purisassa tasmiṃ nadiyā sotena vuyhamāne purise anukampāya rahadassa rahadādīnavassa ca ācikkhanaṃ viya taṇhāsotena vuyhamānassa sattassa mahākaruṇāya bhagavato taṇhādīnaṃ tadādīnavassa ca vibhāvanā, tassa vacanaṃ asaddahitvā anusotagāmino tassa purisassa tasmiṃ rahade maraṇappattimaraṇamattadukkhappattiyo viya bhagavato vacanaṃ asampaṭicchantassa apāyuppatti, sugatiyaṃ dukkhuppatti ca, tassa pana vacanaṃ saddahitvā hatthehi ca pādehi ca vāyāmakaraṇaṃ viya tena ca vāyāmena paratīraṃ patvā sukhena yathicchitaṭṭhānagamanaṃ viya bhagavato vacanaṃ sampaṭicchitvā taṇhādīsu ādīnavaṃ passitvā taṇhāsotassa paṭisotapabbajjādinekkhammavasena vīriyārambho, āraddhavīriyassa ca teneva vīriyārambhena taṇhāsotātikkamanaṃ nibbānatīraṃ patvā arahattaphalasamāpattivasena yathāruci sukhavihāroti.
Herein is the comparison: The current of craving (taṇhāsota), flowing continuously, is like a river current; a being being carried away by the current of craving, wandering in the beginningless cycle of transmigration, is like a man being carried away by it; his attachment to objects of pleasant form and agreeable nature there is like one's attachment to the eye and other senses; the group of five lower fetters (pañcorambhāgiyasaṃyojana), filled with anger, despair, the five strands of sensual pleasure, and women, is like the deep pool below, full of waves, whirlpools, and crocodiles; the Blessed One, the All-seeing, standing on the Nibbāna ground which is the far bank of the current of craving, having seen the whole danger of saṃsāra and all knowable phenomena as they truly are, is like a man with sight standing on the far bank of that river current, having known that matter as it truly is; the Blessed One's revealing of craving and its danger, out of great compassion for the being being carried away by the current of craving, is like that man's compassionate telling of the deep pool and its dangers to the man being carried away in the river's current; the arising in lower realms and the arising of suffering in happy destinations for one who does not accept the Blessed One's words is like the death and suffering of death for the man who goes downstream without believing his words; but the arousal of energy by way of entering the upstream current, renunciation (nekkhamma), etc., having seen the danger in craving and other things, accepting the Blessed One's words, is like making an effort with hands and feet, and by that effort reaching the far bank and going to the desired place happily; and for one who has aroused energy, by that very arousal of energy, overcoming the current of craving, reaching the Nibbāna shore, and dwelling happily as desired by way of the attainment of arahattaphala (fruition of arahantship).
Ở đây, sự so sánh ví dụ là: dòng tham ái, chảy liên tục như dòng sông; chúng sanh bị dòng tham ái cuốn trôi, lang thang trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, như người bị dòng sông cuốn trôi; sự chấp thủ của người đó vào các đối tượng khả ái, khả lạc, như sự chấp thủ của người này vào mắt, v.v.; nhóm năm hạ phần kiết sử đầy sân hận, phiền não, năm dục lạc và phụ nữ, như vực sâu bên dưới có sóng, xoáy nước, cá sấu và quỷ dữ; Đức Thế Tôn, bậc Toàn Giác, đã thấy rõ tất cả sự nguy hiểm của luân hồi và tất cả các pháp cần được biết như chúng là, và đứng trên bờ Niết-bàn bên kia của dòng tham ái, như người có mắt đứng trên bờ bên kia của dòng sông sau khi đã thấy rõ điều đó; sự từ bi của Đức Thế Tôn đối với chúng sanh bị dòng tham ái cuốn trôi, và sự giải thích về tham ái và sự nguy hiểm của nó, như sự giải thích của người đó về vực sâu và sự nguy hiểm của vực sâu cho người bị dòng sông cuốn trôi; sự tái sanh vào các cõi khổ, và sự sanh ra khổ trong cõi thiện, của người không chấp nhận lời Đức Thế Tôn và đi xuôi dòng, như sự chết và sự đau khổ đến mức chết của người đó trong vực sâu; sự tinh tấn khởi lên theo sự xuất ly, v.v., ngược dòng tham ái, sau khi chấp nhận lời Đức Thế Tôn và thấy sự nguy hiểm trong tham ái, v.v., như sự nỗ lực bằng tay và chân sau khi chấp nhận lời nói của người đó; và sự an trú hạnh phúc tùy ý muốn do đạt được quả A-la-hán sau khi vượt qua dòng tham ái và đạt đến bờ Niết-bàn bằng chính sự tinh tấn đã khởi lên đó, của người đã khởi sự tinh tấn.
Gāthāsu sahāpi dukkhena jaheyya kāmeti jhānamaggādhigamatthaṃ samathavipassanānuyogaṃ karonto bhikkhu yadipi tesaṃ pubbabhāgapaṭipadā kicchena kasirena sampajjati, na sukhena vīthiṃ otarati pubbabhāgabhāvanāya kilesānaṃ balavabhāvato, indriyānaṃ vā atikkhabhāvato.
In the verses, "sahāpi dukkhena jaheyya kāme" means that a bhikkhu, engaging in concentration (samatha) and insight (vipassanā) practice for the attainment of jhānas and the path, even if his preliminary practice is achieved with difficulty and hardship, not entering the path easily, due to the strength of defilements or the sharpness of the faculties (indriya) in the preliminary cultivation.
Trong các bài kệ, ‘‘dù với đau khổ cũng từ bỏ các dục’’ có nghĩa là, một Tỳ-khưu thực hành Samatha và Vipassanā để đạt được các thiền và đạo, dù cho con đường sơ khởi của chúng được thành tựu một cách khó khăn, không dễ dàng đi vào con đường do sự mạnh mẽ của các phiền não hoặc sự sắc bén của các căn trong sự tu tập sơ khởi.
Tathā sati sahāpi dukkhena jaheyya kāme, paṭhamajjhānena vikkhambhento tatiyamaggena samucchindanto kilesakāme pajaheyya.
In such a case, he should abandon sensual pleasures (kāma) even with difficulty, suppressing defilement-sensual pleasures (kilesakāma) with the first jhāna and eradicating them with the third path (Anāgāmimagga).
Trong trường hợp đó, dù với đau khổ cũng từ bỏ các dục, bằng cách trấn áp chúng bằng thiền thứ nhất và nhổ tận gốc bằng đạo thứ ba, vị ấy nên từ bỏ các dục phiền não.
Etena dukkhapaṭipade jhānamagge dasseti.
This indicates jhānas and paths of difficult practice.
Điều này chỉ ra các thiền và đạo trên con đường khổ hạnh.
Yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayānoti anāgāmitaṃ arahattaṃ icchanto ākaṅkhamāno.
"Yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno" means desiring, longing for anāgāmitā and arahantship in the future.
‘‘Mong cầu sự an ổn trong tương lai’’ có nghĩa là mong muốn, khát khao sự Bất Hoàn và A-la-hán.
Ayañhettha adhippāyo – yadipi etarahi kicchena kasirena jhānapurimamagge adhigacchāmi, ime pana nissāya upari arahattaṃ adhigantvā katakicco pahīnasabbadukkho bhavissāmīti sahāpi dukkhena jhānādīhi kāme pajaheyyāti.
The intention here is this: "Although I achieve the jhānas and the preliminary paths with hardship now, relying on these, I will attain arahantship later and will have accomplished my task, free from all suffering." Thus, he should abandon sensual pleasures through jhānas, etc., even with difficulty.
Ý nghĩa ở đây là – dù bây giờ tôi đạt được các thiền và đạo sơ khởi một cách khó khăn, nhưng nhờ chúng, tôi sẽ đạt được A-la-hán trong tương lai, hoàn thành nhiệm vụ và thoát khỏi mọi khổ đau; vì vậy, dù với đau khổ, vị ấy nên từ bỏ các dục bằng các thiền, v.v.
Atha vā yo kāmavitakkabahulo puggalo kalyāṇamittassa vasena pabbajjaṃ sīlavisodhanaṃ jhānādīnaṃ pubbabhāgapaṭipattiṃ vā paṭipajjanto kicchena kasirena assumukho rodamāno taṃ vitakkaṃ vikkhambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sahāpi dukkhena jaheyya kāme’’ti.
Alternatively, regarding a person abundant in sensual thoughts (kāmavitakka) who, by means of a virtuous friend, undertakes ordination, purification of sīla, or the preliminary practice of jhānas, and suppresses that thought with hardship and difficulty, with a tearful, crying face – with reference to him, it was said: "sahāpi dukkhena jaheyya kāme".
Hoặc, một người có nhiều tầm tư về dục, khi thực hành xuất gia, tịnh hóa giới, hoặc các thực hành sơ khởi của thiền, v.v., nhờ một thiện hữu tri thức, đã trấn áp tầm tư đó một cách khó khăn, với nước mắt, khóc lóc; liên quan đến người đó, đã nói rằng ‘‘dù với đau khổ cũng từ bỏ các dục’’.
So hi kicchenapi kāme pajahanto jhānaṃ nibbattetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanto anukkamena arahatte patiṭṭhaheyya.
For even while abandoning sensual pleasures with difficulty, he would generate jhāna, and making that jhāna the basis, he would practice insight (vipassanā) and gradually become established in arahantship.
Người đó, dù từ bỏ các dục một cách khó khăn, nhưng sau khi thành tựu thiền, lấy thiền đó làm nền tảng để tu tập Vipassanā, dần dần sẽ an trú vào A-la-hán.
Tena vuttaṃ ‘‘yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno’’ti.
Therefore it was said: "yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno".
Vì vậy, đã nói rằng ‘‘mong cầu sự an ổn trong tương lai’’.
Sammappajānoti vipassanāsahitāya maggapaññāya sammadeva pajānanto.
"Sammappajāno" means rightly knowing with path-wisdom accompanied by insight.
‘‘Chánh trí’’ có nghĩa là nhận biết đúng đắn bằng tuệ đạo cùng với tuệ quán.
Suvimuttacittoti tassa ariyamaggādhigamassa anantaraṃ phalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto.
"Suvimuttacitto" means having a mind well-liberated by the fruition-liberation (phalavimutti) immediately after the attainment of that Noble Path.
‘‘Tâm giải thoát hoàn toàn’’ có nghĩa là tâm hoàn toàn giải thoát bằng sự giải thoát quả ngay sau khi đạt được Thánh đạo đó.
Vimuttiyā phassaye tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ maggaphalādhigamanakāle vimuttiṃ nibbānaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya adhigaccheyya sacchikareyya.
"Vimuttiyā phassaye tattha tattha" means he would experience, touch, reach, attain, realize Nibbāna, which is liberation (vimutti), at each particular time of attaining the path-and-fruit.
‘‘Xúc chạm giải thoát ở nơi đó, nơi đó’’ có nghĩa là vào thời điểm đạt được đạo quả đó, vị ấy xúc chạm, đạt đến, thành tựu, chứng ngộ Niết-bàn, tức sự giải thoát.
Upayogatthe hi ‘‘vimuttiyā’’ti idaṃ sāmivacanaṃ.
Indeed, "vimuttiyā" here is in the sense of 'by means of' (upayoga).
Thật vậy, từ ‘‘vimuttiyā’’ ở đây là cách sở hữu trong ý nghĩa công cụ.
Vimuttiyā vā ārammaṇabhūtāya tattha tattha taṃtaṃphalasamāpattikāle attano phalacittaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya, nibbānogadhāya phalasamāpattiyā vihareyyāti attho.
Alternatively, with liberation as the object, at each particular time of attaining that fruit (phalasamāpatti), he would experience, touch his own fruition-consciousness; the meaning is that he would dwell in fruition-attainment absorbed in Nibbāna.
Hoặc, với sự giải thoát làm đối tượng, vào thời điểm nhập quả đó, vị ấy xúc chạm, đạt đến tâm quả của mình, tức là an trú trong sự nhập quả nương tựa Niết-bàn.
Sa vedagūti so vedasaṅkhātena maggañāṇena catunnaṃ saccānaṃ gatattā paṭividdhattā vedagū.
"Sa vedagū" means he is "vedagū" (one who has reached the Veda, or knowledge) because he has attained and penetrated the four Noble Truths by means of path-knowledge (maggañāṇa), which is called Veda.
‘‘Vị đã đạt đến tri kiến’’ có nghĩa là vị ấy đã đạt đến tri kiến, đã thấu hiểu bốn sự thật bằng tri kiến đạo, tức là tuệ.
Lokantagūti khandhalokassa pariyantaṃ gato.
"Lokantagū" means one who has reached the end of the world of aggregates (khandhaloka).
‘‘Vị đã đạt đến tận cùng thế gian’’ có nghĩa là vị ấy đã đạt đến tận cùng của thế gian các uẩn.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily understood.
Phần còn lại là dễ hiểu.
110. Ekādasame caratoti gacchantassa, caṅkamantassa vā.
110. In the eleventh (sutta), "carato" means for one who is walking or pacing up and down.
Trong bài kinh thứ mười một, ‘‘carato’’ có nghĩa là đang đi, hoặc đang đi kinh hành.
Uppajjati kāmavitakko vāti vatthukāmesu avītarāgatāya tādise paccaye kāmapaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ce, yadi uppajjati.
"Uppajjati kāmavitakko vā" means if a thought connected with sensual pleasures arises concerning such conditions, due to not being dispassionate towards sensual objects (vatthukāma), if it arises.
‘‘Tầm tư về dục khởi lên’’ có nghĩa là nếu tầm tư liên quan đến dục khởi lên do chưa ly tham đối với các dục cảnh, hoặc do các duyên như vậy.
Byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vāti āghātanimittabyāpādapaṭisaṃyutto vā vitakko, leḍḍudaṇḍādīhi paraviheṭhanavasena vihiṃsāpaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ceti sambandho.
"Byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vā" is connected thus: "or if a thought connected with ill-will (byāpāda) due to hatred-causal conditions, or a thought connected with harming (vihiṃsā) by way of afflicting others with clods, sticks, etc., arises."
‘‘Hoặc tầm tư về sân, hoặc tầm tư về hại’’ có nghĩa là tầm tư liên quan đến sân do nhân oán ghét, hoặc tầm tư liên quan đến hại do làm hại người khác bằng gạch, gậy, v.v., thì có sự liên kết.
Adhivāsetīti taṃ yathāvuttaṃ kāmavitakkādiṃ yathāpaccayaṃ attano citte uppannaṃ ‘‘itipāyaṃ vitakko pāpako, itipi akusalo, itipi sāvajjo, so ca kho attabyābādhāyapi saṃvattatī’’tiādinā nayena paccavekkhaṇāya abhāvato adhivāseti attano cittaṃ āropetvā vāseti ce.
"Adhivāsetī" means if he tolerates (adhivāseti) that sensual thought (kāmavitakka) and so on, as described, which has arisen in his mind according to conditions, because of not reflecting by such a method as: "Indeed, this thought is evil, indeed it is unwholesome, indeed it is blameworthy, and it also conduces to one's own affliction," and causes it to dwell in his mind.
‘‘Dung thứ’’ có nghĩa là nếu vị ấy dung thứ tầm tư về dục, v.v., đã khởi lên trong tâm mình do các duyên, mà không quán xét theo cách ‘‘tầm tư này là ác, là bất thiện, là đáng khiển trách, và nó dẫn đến sự tự hại’’, v.v., và để nó an trú trong tâm mình.
Adhivāsentoyeva ca nappajahati tadaṅgādippahānavasena na paṭinissajjati, tato eva na vinodeti attano cittasantānato na nudati na nīharati, tathā avinodanato na byantīkaroti na vigatantaṃ karoti.
And by tolerating, "nappajahati" means he does not abandon it by way of temporary abandonment (tadaṅgappahāna) and so forth, he does not relinquish it; thus, "na vinodeti" means he does not dispel it, does not remove it from his mental continuum; and by not dispelling it, "na byantīkaroti" means he does not bring it to an end, does not make it disappear.
Và khi dung thứ, vị ấy không từ bỏ theo cách đoạn trừ từng phần, v.v., do đó không loại bỏ khỏi dòng tâm thức của mình, không đẩy ra, không loại bỏ; và do không loại bỏ, vị ấy không làm cho nó biến mất.
Ātāpī pahitatto yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi evaṃ karoti, ayaṃ pana tathā na karotīti attho.
An ardent, resolute person acts in such a way that nothing remains, not even the slightest fragment of these (evil thoughts), but this person does not act in that way—this is the meaning.
Một người tinh cần, chuyên tâm, sẽ làm cho chúng không còn sót lại chút nào, dù là một phần nhỏ nhất; nhưng người này thì không làm như vậy.
Tathābhūtova na anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ na gameti.
Being such, "na anabhāvaṃ gameti" means he does not bring it to naught, not to non-existence gradually.
Và khi ở trạng thái đó, vị ấy không làm cho nó biến mất hoàn toàn.
Na pajahati ce, na vinodeti cetiādinā ce-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.
The meaning should be understood by connecting the word "ce" (if) with "na pajahati ce, na vinodeti ce" and so forth.
Ý nghĩa cần được hiểu bằng cách nối từ ‘‘ce’’ (nếu) với ‘‘nếu không từ bỏ’’, ‘‘nếu không loại bỏ’’, v.v.
Caranti caranto.
"Caranti" means for one who is walking.
‘‘Caraṃ’’ có nghĩa là đang đi.
Evaṃbhūtoti evaṃ kāmavitakkādipāpavitakkehi samaṅgībhūto.
"Evaṃbhūto" means endowed with such evil thoughts as sensual thoughts and so forth.
Người như thế có nghĩa là người có đầy đủ các tà tư duy như dục tầm, v.v.
Anātāpī anottāpīti kilesānaṃ ātāpanassa vīriyassa abhāvena anātāpī, pāputrāsaātāpanaparitāpanalakkhaṇassa ottappassa abhāvena anottāpī.
One is without ardour because of the absence of the ardour, the effort of burning up defilements. One is without conscientiousness because of the absence of ottappa, which is characterized by the dread of evil, the burning and tormenting*.
Không tinh cần, không hổ thẹn có nghĩa là không tinh cần (anātāpī) do không có sự tinh cần đốt cháy các phiền não; không hổ thẹn (anottāpī) do không có sự hổ thẹn (ottappa) có đặc tính là sợ hãi, đốt cháy và làm khổ não các ác pháp.
Satataṃ samitanti sabbakālaṃ nirantaraṃ.
Constantly, continuously means all the time, without interruption.
Liên tục, không ngừng có nghĩa là mọi lúc, không gián đoạn.
Kusīto hīnavīriyoti kusalehi dhammehi parihāyitvā akusalapakkhe kucchitaṃ sīdanato kosajjasamannāgamena ca kusīto, sammappadhānavīriyābhāvena hīnavīriyo vīriyavirahitoti vuccati kathīyati.
One is lazy, of low energy means one is lazy due to falling away from wholesome states, despicable idleness in the unwholesome camp, and being endowed with idleness; one is of low energy, without effort, due to the absence of right effort, so it is said, it is stated.
Biếng nhác, kém tinh cần có nghĩa là biếng nhác (kusīto) do suy giảm các thiện pháp, chìm đắm một cách đáng ghê tởm vào phe bất thiện, và do có sự lười biếng; kém tinh cần (hīnavīriyo) do không có chánh tinh cần, tức là không có tinh cần.
Ṭhitassāti gamanaṃ upacchinditvā tiṭṭhato.
While standing means having ceased walking and standing still.
Khi đứng có nghĩa là khi dừng lại không đi.
Sayanairiyāpathassa visesato kosajjapakkhikattā yathā taṃsamaṅgino vitakkā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘jāgarassā’’ti vuttaṃ.
Since the posture of lying down is particularly conducive to idleness, "while awake" was stated to show how the thoughts of one endowed with it arise.
Để chỉ ra rằng các tầm khởi lên nơi người có tư thế nằm, đặc biệt là tư thế thuộc về sự biếng nhác, nên đã nói “khi thức”.
Sukkapakkhe tañce, bhikkhave, bhikkhu nādhivāsetīti āraddhavīriyassāpi viharato anādimati saṃsāre cirakālabhāvitena tathārūpappaccayasamāyogena satisammosena vā kāmavitakkādi uppajjati ce, taṃ bhikkhu attano cittaṃ āropetvā na vāseti ce, abbhantare na vāseti ceti attho.
In the wholesome aspect, "If, bhikkhus, a bhikkhu does not tolerate it" means if, when a sensual thought, etc., arises in a bhikkhu who is living with aroused effort—due to long cultivation in beginningless saṃsāra, or the combination of such conditions, or forgetfulness—the bhikkhu does not accept it into his mind, does not keep it within; this is the meaning.
Trong phe thiện, “Này các Tỳ-khưu, nếu Tỳ-khưu ấy không chấp nhận điều đó” có nghĩa là nếu dục tầm, v.v. khởi lên nơi vị Tỳ-khưu đang tinh cần, do sự kết hợp của các nhân duyên như vậy đã được huân tập từ lâu trong vòng luân hồi vô thủy, hoặc do sự lãng quên chánh niệm, thì vị Tỳ-khưu ấy không chấp nhận điều đó bằng cách không dung chứa trong tâm mình.
Anadhivāsento kiṃ karotīti?
What does one do while not tolerating it?
Không chấp nhận thì làm gì?
Pajahati chaḍḍeti.
One abandons it, casts it away.
Từ bỏ là vứt bỏ.
Kiṃ kacavaraṃ viya piṭakena?
Like rubbish with a basket?
Có phải như vứt rác vào sọt?
Na hi, apica kho taṃ vinodeti nudati nīharati.
No, but rather one removes it, drives it out, expels it.
Không, mà là loại trừ nó, xua đuổi nó, đẩy nó ra.
Kiṃ balībaddaṃ viya patodena?
Like an ox with a goad?
Có phải như xua bò bằng roi?
Na hi, atha kho naṃ byantīkaroti vigatantaṃ karoti.
No, but rather one brings it to an end, makes it cease to exist.
Không, mà là làm cho nó biến mất.
Yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi, tathā te karoti.
One makes them such that nothing remains, not even a fragment.
Làm cho chúng không còn sót lại chút nào, dù chỉ là một mảnh vụn.
Kathaṃ pana te tathā karoti?
But how does one make them so?
Vậy làm sao để làm cho chúng như vậy?
Anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ gameti, vikkhambhanappahānena yathā suvikkhambhitā honti tathā ne karotīti vuttaṃ hoti.
One brings them to non-existence, brings them gradually to non-existence; it is said that one makes them well-suppressed through the abandonment of suppression.
Làm cho nó không còn tồn tại có nghĩa là làm cho nó không còn tồn tại từng chút một, tức là làm cho chúng bị đoạn trừ hoàn toàn bằng cách trấn áp.
Evaṃbhūtotiādīsu evaṃ kāmavitakkādīnaṃ anadhivāsanena suvisuddhāsayo samāno tāya ca āsayasampattiyā tannimittāya ca payogasampattiyā parisuddhasīlo indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū satisampajaññena samannāgato jāgariyaṃ anuyutto tadaṅgādivasena kilesānaṃ ātāpanalakkhaṇena vīriyena samannāgatattā ātāpī, sabbaso pāputrāsena samannāgatattā.
In "One who is thus", etc., one who is thus, having a very pure intention by not tolerating sensual thoughts, etc., and by that perfection of intention and the consequent perfection of application, is of purified morality, guarded in the sense doors, moderate in eating, endowed with mindfulness and clear comprehension, devoted to wakefulness. Due to being endowed with effort, which is characterized by the burning up of defilements through the suppression of their constituents, etc., one is ardent; due to being completely endowed with the dread of evil,
Trong “Người như thế”, v.v., người như thế có nghĩa là người có tâm ý hoàn toàn thanh tịnh do không chấp nhận các dục tầm, v.v. Và do sự thành tựu tâm ý đó, và do sự thành tựu phương tiện đó, là người có giới hạnh thanh tịnh, hộ trì các căn, tiết độ trong ăn uống, có chánh niệm và tỉnh giác, chuyên cần thức tỉnh, do có tinh cần có đặc tính đốt cháy phiền não theo phương pháp đối trị, v.v., nên tinh cần (ātāpī), do hoàn toàn có sự sợ hãi ác pháp.
Ottāpī satataṃ rattindivaṃ, samitaṃ nirantaraṃ samathavipassanābhāvanānuyogavasena catubbidhasammappadhānasiddhiyā, āraddhavīriyo pahitatto nibbānaṃ paṭipesitacittoti vuccati kathīyatīti attho.
one is conscientious, constantly day and night, continuously by way of cultivating tranquillity and insight, through the accomplishment of the four right efforts, and is one with aroused effort, with mind directed towards Nibbāna, so it is said, it is stated; this is the meaning.
Hổ thẹn, liên tục ngày đêm, không ngừng theo sự chuyên cần tu tập thiền định và thiền quán, do thành tựu Tứ Chánh Cần, đã tinh cần, đã gởi tâm đến Nibbāna, nên được gọi là nói.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Gāthāsu gehanissitanti ettha gehavāsīhi apariccattattā gehavāsīnaṃ sabhāvattā gehadhammattā vā gehaṃ vuccati vatthukāmo.
In the verses, "rooted in the home" here, "home" refers to craving for existence, due to not being abandoned by householders, or being the nature of householders, or being a household phenomenon.
Trong các kệ, nương tựa gia đình (gehanissitaṃ) ở đây, gia đình được gọi là dục về vật chất, do không bị những người sống tại gia từ bỏ, do là bản chất của người sống tại gia, hoặc do là pháp của gia đình.
Atha vā gehapaṭibaddhabhāvato kilesakāmānaṃ nivāsaṭṭhānabhāvato taṃvatthukattā vā kāmavitakkādi gehanissitaṃ nāma.
Alternatively, sensual thoughts, etc., are called "rooted in the home" due to being connected to the home, or being the dwelling place of defilement-cravings, or having that as their basis.
Hoặc, dục tầm, v.v. được gọi là nương tựa gia đình do có liên hệ với gia đình, do là nơi trú ngụ của các phiền não dục, hoặc do có vật chất làm nền tảng.
Kummaggaṃ paṭipannoti yasmā ariyamaggassa uppathabhāvato abhijjhādayo tadekaṭṭhadhammā ca kummaggo, tasmā kāmavitakkādibahulo puggalo kummaggaṃ paṭipanno nāma.
"Embarked on a wrong path" means because covetousness and other co-existent states are a wrong path, being the opposite of the noble path, therefore a person abundant in sensual thoughts, etc., is said to have embarked on a wrong path.
Đi vào đường tà có nghĩa là vì tham ái, v.v. và các pháp đồng sanh với chúng là đường tà do là đường lạc lối của Thánh đạo, nên người có nhiều dục tầm, v.v. được gọi là đi vào đường tà.
Mohaneyyesu mucchitoti mohasaṃvattaniyesu rūpādīsu mucchito sammatto ajjhopanno.
"Infatuated with delusive things" means infatuated, intoxicated, attached to forms, etc., which lead to delusion.
Mê đắm trong những điều mê hoặc có nghĩa là mê đắm, say đắm, chấp thủ vào các sắc, v.v. dẫn đến si mê.
Sambodhinti ariyamaggañāṇaṃ.
"Enlightenment" means the knowledge of the noble path.
Chánh giác là trí tuệ Thánh đạo.
Phuṭṭhunti phusituṃ pattuṃ, so tādiso micchāsaṅkappagocaro abhabbo, na kadāci taṃ pāpuṇātīti attho.
"To attain" means to touch, to reach. "Such a person" whose scope is wrong intention, is unable, will never attain it; this is the meaning.
Chạm đến là chạm vào, đạt được, người như vậy là người có tà tư duy, không có khả năng, không bao giờ đạt được điều đó.
Vitakkaṃ samayitvānāti yathāvuttaṃ micchāvitakkaṃ paṭisaṅkhānabhāvanābalehi vūpasametvā.
"Having tranquillized thoughts" means having calmed down the aforementioned wrong thoughts by the power of reflection and development.
Sau khi làm lắng dịu tư duy có nghĩa là sau khi làm lắng dịu tà tư duy đã nói bằng sức mạnh của sự quán xét và tu tập.
Vitakkūpasame ratoti navannampi mahāvitakkānaṃ accantavūpasamabhūte arahatte nibbāne eva vā ajjhāsayena rato abhirato.
"Delighting in the calming of thoughts" means delighting, being pleased in the state of Arahantship, Nibbāna, which is the complete calming of all nine great thoughts, or with the intention of such.
Hoan hỷ trong sự lắng dịu tư duy có nghĩa là hoan hỷ, thích thú với A-la-hán quả, Nibbāna, nơi chín đại tư duy hoàn toàn lắng dịu.
Bhabbo so tādisoti so yathāvutto sammā paṭipajjamāno puggalo pubbabhāge samathavipassanābalena sabbavitakke yathārahaṃ tadaṅgādivasena vūpasametvā ṭhito, vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ nibbānasaṅkhātañca anuttaraṃ sambodhiṃ phuṭṭhuṃ adhigantuṃ bhabbo samatthoti.
"Such a person is capable" means such a person, practicing correctly, having calmed all thoughts appropriately in the initial stage by means of constituent suppression through the power of tranquillity and insight, and having stimulated insight, is capable, able to attain and reach the supreme enlightenment, which is the knowledge of the Arahant path and Nibbāna, through the sequence of the path.
Người như vậy có khả năng có nghĩa là người đang thực hành đúng đắn như đã nói, sau khi làm lắng dịu tất cả các tư duy một cách thích đáng bằng sức mạnh của thiền định và thiền quán trong giai đoạn đầu theo phương pháp đối trị, v.v., và sau khi thúc đẩy thiền quán, có khả năng đạt được Vô Thượng Chánh Giác, tức là trí tuệ Thánh đạo A-la-hán và Nibbāna theo lộ trình đạo.
Ettha paripuṇṇattho sampannasaddo.
Here, the word sampanna means complete.
Ở đây, từ “sampanna” (viên mãn) có nghĩa là đầy đủ.
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) ettha samaṅgibhāvattho sampannasaddo.
"One is endowed, well-endowed, reached, well-reached, complete, furnished with this Pātimokkha restraint" – here, the word sampanna means being endowed.
“Vị ấy có đầy đủ, có đầy đủ, đạt được, đạt được, viên mãn, có đầy đủ sự phòng hộ giới Bát-đề-mộc-xoa này” (vibha. 511) – ở đây, từ “sampanna” có nghĩa là có đầy đủ.
‘‘Imissā, bhante, mahāpathaviyā heṭṭhimatalaṃ sampannaṃ – seyyathāpi khuddamadhuṃ anīlakaṃ, evamassāda’’nti (pārā. 17) ettha madhurattho sampannasaddo.
"Bhante, the lowest level of this great earth is pleasant – like unblemished wild honey, such is its taste" – here, the word sampanna means pleasant.
“Bạch Thế Tôn, tầng đất thấp nhất của đại địa này ngọt ngào – giống như mật ong nhỏ không có màu xanh, vị cũng như vậy” (pārā. 17) – ở đây, từ “sampanna” có nghĩa là ngọt ngào.
Idha pana paripuṇṇatthepi samaṅgibhāvepi vaṭṭati, tasmā sampannasīlāti paripuṇṇasīlā hutvātipi, sīlasamaṅgino hutvātipi evamettha attho veditabbo.
Here, however, it is applicable in the sense of complete as well as in the sense of being endowed. Therefore, the meaning of "of perfect morality" should be understood as "having complete morality" or "being endowed with morality."
Ở đây, từ này có thể dùng với nghĩa đầy đủ hoặc có đầy đủ, do đó, giới hạnh viên mãn có nghĩa là đã trở thành người có giới hạnh đầy đủ, hoặc đã trở thành người có đầy đủ giới hạnh.
Tattha ‘‘paripuṇṇasīlā’’ti iminā atthena khettadosavigamena khettapāripūri viya paripuṇṇaṃ nāma hoti.
Here, "complete morality" means completeness like that of a field, due to the removal of faults in the field.
Ở đây, với nghĩa “giới hạnh đầy đủ”, thì sự viên mãn được gọi là đầy đủ giống như sự đầy đủ của ruộng lúa do không có các lỗi của ruộng.
Tena vuttaṃ ‘‘khettadosavigamena khettapāripūri viya sīladosavigamena sīlapāripūri vuttā’’ti.
Therefore, it is said, "Just as the completeness of a field is spoken of by the removal of its faults, so is the completeness of morality spoken of by the removal of its faults."
Do đó đã nói: “Sự đầy đủ của giới hạnh được nói đến giống như sự đầy đủ của ruộng lúa do không có các lỗi của ruộng.”
‘‘Sīlasamaṅgino’’ti iminā pana atthena sīlena samaṅgībhūtā samodhānagatā samannāgatā hutvā viharathāti vuttaṃ hoti.
By "endowed with morality," it is meant that you live being endowed with, associated with, furnished with morality.
Với nghĩa “người có đầy đủ giới hạnh”, thì có nghĩa là hãy sống với giới hạnh đầy đủ, đã đạt được sự hòa hợp với giới hạnh.
Tattha dvīhi kāraṇehi sampannasīlatā hoti sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ānisaṃsadassanena ca.
Therein, perfection of morality occurs due to two reasons: seeing the danger in moral failure, and seeing the benefit in moral perfection.
Ở đây, giới hạnh viên mãn có được do hai nguyên nhân: thấy được sự nguy hiểm của sự vi phạm giới, và thấy được lợi ích của sự thành tựu giới.
Tadubhayampi visuddhimagge (visuddhi. 1.20-21) vuttanayena veditabbaṃ.
Both of these should be understood according to what is stated in the Visuddhimagga.
Cả hai điều đó cần được hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (visuddhi. 1.20-21).
Tattha ‘‘sampannasīlā’’ti ettāvatā kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’’ti iminā jeṭṭhakasīlaṃ dassetītiādinā ettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
Therein, what needs to be said here, such as "By merely 'of perfect morality,' the Blessed One pointed to the fourfold purity of morality, and by 'restrained with the Pātimokkha restraint,' he indicated the foremost morality," has already been explained below.
Ở đây, những gì cần nói về việc Đức Thế Tôn đã chỉ ra Tứ Thanh Tịnh Giới bằng cách nói “giới hạnh viên mãn”, và sau đó chỉ ra giới hạnh tối thượng bằng cách nói “phòng hộ giới Bát-đề-mộc-xoa”, v.v., đã được nói ở phần trước.
Kimassa uttari karaṇīyanti evaṃ sampannasīlānaṃ viharataṃ tumhākaṃ kinti siyā uttari kātabbaṃ, paṭipajjitabbanti ceti attho.
"What further should be done for him?" means what further should be done or practiced by you who are living with such perfect morality; this is the meaning.
Điều gì cần làm thêm cho vị ấy có nghĩa là các vị đang sống với giới hạnh viên mãn như vậy, điều gì cần làm thêm, cần thực hành thêm?
Evaṃ ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādinā sampādanūpāyena saddhiṃ sīlasampadāya bhikkhū niyojento anekapuggalādhiṭṭhānaṃ katvā desanaṃ ārabhitvā idāni yasmā ekapuggalādhiṭṭhānavasena pavattitāpi bhagavato desanā anekapuggalādhiṭṭhānāva hoti sabbasādhāraṇattā, tasmā taṃ ekapuggalādhiṭṭhānavasena dassento ‘‘carato cepi, bhikkhave, bhikkhuno’’tiādimāha.
Thus, the Blessed One, beginning the discourse by making it applicable to many individuals, enjoining bhikkhus to the perfection of morality with the means of accomplishment through "Bhikkhus, live with perfect morality," etc., now, because the Blessed One's discourse, even when delivered with reference to a single individual, is applicable to many individuals due to its universal nature, he says, "If, bhikkhus, a bhikkhu while walking", etc., demonstrating it with reference to a single individual.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã bắt đầu bài giảng bằng cách khuyến khích các Tỳ-khưu về sự thành tựu giới hạnh với phương pháp thành tựu, v.v., bằng cách nói “Này các Tỳ-khưu, hãy sống với giới hạnh viên mãn”, và đã thực hiện bài giảng dựa trên nhiều cá nhân. Bây giờ, vì bài giảng của Đức Thế Tôn, dù được trình bày dựa trên một cá nhân, vẫn là dựa trên nhiều cá nhân do tính phổ quát của nó, nên để chỉ ra điều đó dựa trên một cá nhân, Ngài đã nói “Này các Tỳ-khưu, ngay cả khi Tỳ-khưu đang đi”, v.v.
Tattha abhijjhāyati etāyāti abhijjhā, parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇassa lobhassetaṃ adhivacanaṃ.
Here, "one covets by means of this, therefore it is covetousness (abhijjhā)." This is a designation for greed (lobha) characterized by coveting others' possessions.
Ở đây, tham ái là tham ái qua đó, đây là tên gọi của lòng tham có đặc tính tham muốn tài sản của người khác.
Byāpajjati pūtibhavati cittaṃ etenāti byāpādo, ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa ekūnavīsatiāghātavatthuvisayassa dosassetaṃ adhivacanaṃ.
The mind becomes afflicted and corrupt by means of this, therefore it is ill-will (byāpādo). This is a designation for hatred (dosa) which manifests in ways such as "he did me harm" and pertains to the nineteen bases of anger.
Sân hận là tâm bị hư hoại bởi nó, đây là tên gọi của sự sân hận liên quan đến mười chín đối tượng sân hận, khởi lên theo cách “nó đã làm hại tôi”, v.v.
Ubhinnampi ‘‘tattha katamo kāmacchando?
For both, the elaboration is to be understood from statements such as, "What, then, is sensual desire (kāmacchanda)?
Đối với cả hai, “ở đây, dục tham là gì?
Yo kāmesu kāmacchando kāmasneho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosāna’’nti (dha. sa. 1159), tathā ‘‘lobho lubbhanā lubbhitattaṃ sārāgo sārajjanā sārajjitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūla’’ntiādinā (dha. sa. 391), ‘‘doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassā’’tiādinā (dha. sa. 418, 1237) ca vitthāro veditabbo.
That sensual desire concerning sensual pleasures, attachment to sensual pleasures, thirst for sensual pleasures, fever of sensual pleasures, infatuation with sensual pleasures, clinging to sensual pleasures," and "Greed, lusting, being lustful; strong desire, being strongly desirous; covetousness, greed, a root of unwholesome states," and "Hatred, being hateful, being hostile; malevolence, being malevolent; opposition, enmity; ferocity, sour disposition, discontent of mind."
“Cái dục tham, sự luyến ái dục, sự khát khao dục, sự thiêu đốt của dục, sự mê đắm dục, sự chấp trước dục trong các dục lạc” (Dhs. 1159), và tương tự, “tham, sự tham đắm, trạng thái tham đắm, sự dính mắc, sự dính líu, trạng thái dính líu, tham lam, tham ái là căn bản bất thiện” (Dhs. 391), và “sân, sự sân hận, trạng thái sân hận, sự ác ý, sự ác hại, trạng thái ác hại, sự đối kháng, sự phản đối, sự hung dữ, sự bất mãn, sự không hài lòng của tâm” (Dhs. 418, 1237) v.v... cần được hiểu rộng rãi.
Vigato hotīti ayañca abhijjhā, ayañca byāpādo vigato hoti apagato, pahīno hotīti attho.
" Is removed (vigato hoti)" means that this covetousness and this ill-will are removed, gone, abandoned.
Đã đoạn trừ có nghĩa là sự tham lam này và sự sân hận này đã được đoạn trừ, đã biến mất, đã được loại bỏ.
Ettāvatā kāmacchandanīvaraṇassa ca byāpādanīvaraṇassa ca pahānaṃ dassitaṃ hoti.
By this much, the abandonment of the sensual desire hindrance and the ill-will hindrance is shown.
Đến đây, sự đoạn trừ chướng ngại dục tham và chướng ngại sân hận đã được trình bày.
Thinamiddhanti thinañceva middhañca.
Sloth and torpor (thīnamiddhaṃ) means sloth (thīna) and torpor (middha).
Hôn trầm và thụy miên là hôn trầm và thụy miên.
Tesu cittassa akammaññatā thinaṃ, ālasiyassetaṃ adhivacanaṃ, vedanādīnaṃ tiṇṇaṃ khandhānaṃ akammaññatā middhaṃ, pacalāyikabhāvassetaṃ adhivacanaṃ.
Among these, the unfitness of the mind is sloth (thīna); this is a designation for laziness. The unfitness of the three aggregates—feeling and so forth—is torpor (middha); this is a designation for the state of drowsiness.
Trong đó, sự không khéo léo của tâm là hôn trầm, đó là tên gọi khác của sự lười biếng; sự không khéo léo của ba uẩn thọ, tưởng, hành là thụy miên, đó là tên gọi khác của trạng thái lờ đờ, buồn ngủ.
Ubhinnampi ‘‘tattha katamaṃ thinaṃ?
For both, the elaboration is to be understood by the method of, "What, then, is sloth (thīna)?
Cả hai đều được hiểu rộng rãi theo cách như: “Trong đó, hôn trầm là gì?
Yā cittassa akallatā akammaññatā olīyanā sallīyanā.
The unreadiness, unfitness of the mind; its sinking, drooping.
Là sự không khéo léo, không linh hoạt của tâm, sự chùng xuống, sự co rút lại.
Tattha katamaṃ middhaṃ?
What, then, is torpor (middha)?
Trong đó, thụy miên là gì?
Yā kāyassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho’’tiādinā (dha. sa. 1162-1163) nayena vitthāro veditabbo.
The unreadiness, unfitness of the body; its sluggishness, complete sluggishness."
Là sự không khéo léo, không linh hoạt của thân, sự nặng nề, sự bao phủ” (Dhs. 1162-1163).
Uddhaccakukkuccanti uddhaccañceva kukkuccañca.
Restlessness and remorse (uddhaccakukkuccaṃ) means restlessness (uddhacca) and remorse (kukkucca).
Trạo cử và hối hận là trạo cử và hối hận.
Tattha uddhaccaṃ nāma cittassa uddhatākāro, kukkuccaṃ nāma akatakalyāṇassa katapāpassa tappaccayā vippaṭisāro.
Among these, restlessness (uddhacca) is the agitated state of mind. Remorse (kukkucca) is regret over good deeds not done and evil deeds done.
Trong đó, trạo cử là trạng thái phóng dật của tâm; hối hận là sự hối tiếc về việc chưa làm điều thiện hoặc đã làm điều ác.
Ubhinnampi ‘‘tattha katamaṃ uddhaccaṃ?
For both, the elaboration of restlessness is, "What, then, is restlessness (uddhacca)?
Cả hai đều được hiểu rộng rãi theo cách như: “Trong đó, trạo cử là gì?
Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassā’’tiādinā (dha. sa. 1165) vitthāro.
The restlessness of mind, the uncalmness, mental distraction, the bewilderment of mind."
Là sự phóng dật của tâm, sự không lắng dịu, sự phân tán của ý, sự xao động của tâm” (Dhs. 1165).
‘‘Akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttānaṃ; kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisa’’ntiādinā (ma. ni. 3.248; netti. 120) pavattiākāro veditabbo.
The manner of remorse's occurrence is to be understood from such statements as, "Indeed, good was not done by me, wholesome was not done, protection from fear was not done; evil was done, cruel was done, defilement was done."
Trạng thái phát sinh như “Ôi, ta đã không làm điều thiện, đã không làm điều lành, đã không làm điều cứu giúp người sợ hãi; ta đã làm điều ác, đã làm điều tàn bạo, đã làm điều tội lỗi” (M. III, 248; Nett. 120) cần được hiểu.
Vicikicchāti buddhādīsu saṃsayo.
Doubt (vicikicchā) is uncertainty concerning the Buddha and so forth.
Nghi ngờ là sự nghi ngờ về Đức Phật và các bậc giác ngộ khác.
Tassā ‘‘satthari kaṅkhati vicikicchati, nādhimuccati na sampasīdatī’’tiādinā (vibha. 915), ‘‘tattha katamā vicikicchā?
Its elaboration is to be understood by the method of, "He is in doubt, uncertain about the Teacher; he does not resolve, he does not become serene," and "What, then, is doubt (vicikicchā)?
Sự nghi ngờ đó cần được hiểu rộng rãi theo cách như: “Nghi ngờ, hoài nghi về Bậc Đạo Sư, không tin tưởng, không thanh tịnh” (Vibh. 915), “Trong đó, nghi ngờ là gì?
Yā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho’’tiādinā (dha. sa. 1008) ca nayena vitthāro veditabbo.
That doubt, being doubtful, the state of being doubtful, indecision, doubt, two-pronged perplexity, a fork in the road, uncertainty, lack of conclusive grasping, wavering, being agitated, inability to penetrate, the state of being bewildered, mental defilement."
Là sự nghi vấn, sự hoài nghi, trạng thái hoài nghi, sự không chắc chắn, sự nghi ngờ, sự lưỡng lự, sự phân vân, sự do dự, sự không quyết đoán, sự dao động, sự chao đảo, sự không thấu triệt, sự rụt rè của tâm, sự rối loạn của ý” (Dhs. 1008).
‘‘So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti.
"Abandoning covetousness in the world, he dwells with a mind free from covetousness; he purifies his mind of covetousness.
“Vị ấy từ bỏ tham lam trong thế gian, an trú với tâm không tham lam, thanh lọc tâm khỏi tham lam.
Byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti.
Abandoning ill-will and malevolence, he dwells with a mind free from ill-will; he purifies his mind of ill-will and malevolence.
Từ bỏ sân hận và ác ý, an trú với tâm không sân hận, thanh lọc tâm khỏi sân hận và ác ý.
Thinamiddhaṃ pahāya vigatathinamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thinamiddhā cittaṃ parisodheti.
Abandoning sloth and torpor, he dwells free from sloth and torpor, perceiving light, mindful and clearly comprehending; he purifies his mind of sloth and torpor.
Từ bỏ hôn trầm và thụy miên, an trú không hôn trầm và thụy miên, với tâm nhận biết ánh sáng, tỉnh giác và chánh niệm, thanh lọc tâm khỏi hôn trầm và thụy miên.
Uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ upasantacitto uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti.
Abandoning restlessness and remorse, he dwells unagitated, with a mind inwardly calm; he purifies his mind of restlessness and remorse.
Từ bỏ trạo cử và hối hận, an trú không phóng dật, với tâm an tịnh bên trong, thanh lọc tâm khỏi trạo cử và hối hận.
Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodhetī’’ti (vibha. 508).
Abandoning doubt, he dwells having overcome doubt, without perplexity regarding wholesome states; he purifies his mind of doubt."
Từ bỏ nghi ngờ, an trú đã vượt qua nghi ngờ, không còn hoài nghi về các thiện pháp, thanh lọc tâm khỏi nghi ngờ” (Vibh. 508).
Evaṃ subhanimitte ayonisomanasikārena uppajjantassa kāmacchandassa tappaṭipakkhato asubhanimitte yonisomanasikārena pahānaṃ hoti.
Thus, for sensual desire arising due to improper attention to a beautiful object, its abandonment occurs through proper attention to a foul object, which is its opposite.
Như vậy, dục tham phát sinh do sự tác ý không đúng đắn đối với tướng tịnh, thì sự đoạn trừ nó là do sự tác ý đúng đắn đối với tướng bất tịnh, đối nghịch với nó.
Tattha asubhanimittaṃ nāma asubhampi asubhārammaṇampi, yonisomanasikāro nāma upāyamanasikāro, pathamanasikāro, anicce aniccanti vā, dukkhe dukkhanti vā, anattani anattāti vā, asubhe asubhanti vā manasikāro.
Here, a foul object (asubhanimitta) means a foul thing or a foul meditation subject. Proper attention (yonisomanasikāra) means skillful attention, fundamental attention, attention to the impermanent as impermanent, or to suffering as suffering, or to non-self as non-self, or to the foul as foul.
Trong đó, tướng bất tịnh là cả sự bất tịnh và đối tượng bất tịnh; tác ý đúng đắn là sự tác ý có phương pháp, sự tác ý đầu tiên, là sự tác ý rằng vô thường là vô thường, khổ là khổ, vô ngã là vô ngã, bất tịnh là bất tịnh.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato kāmacchando pahīyati.
For one who practices this extensively, sensual desire is abandoned.
Khi thực hành điều đó thường xuyên, dục tham sẽ được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
Apica cha dhammā kāmacchandassa pahānāya saṃvattanti – asubhanimittassa uggaho, asubhabhāvanānuyogo, indriyesu guttadvāratā, bhojane mattaññutā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Moreover, six factors conduce to the abandonment of sensual desire: the acquisition of a foul object, constant practice of the foul meditation, guarding the sense doors, moderation in eating, good friendship, and suitable talk.
Ngoài ra, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ dục tham: sự nắm bắt tướng bất tịnh, sự chuyên cần tu tập bất tịnh, sự phòng hộ các căn, sự tiết độ trong ăn uống, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Dasavidhañhi asubhanimittaṃ uggaṇhantassapi kāmacchando pahīyati, bhāventassapi, indriyesu pihitadvārassapi catunnaṃ pañcannaṃ ālopānaṃ okāse sati udakaṃ pivitvā yāpanasīlatāya bhojane mattaññunopi.
For one who acquires the ten foul objects, sensual desire is abandoned; for one who cultivates them, it is abandoned; for one who guards the sense doors, it is abandoned; and for one who is moderate in eating, habitually sustaining oneself by drinking water when there is opportunity for four or five mouthfuls.
Thật vậy, dục tham được đoạn trừ ngay cả khi người ấy nắm bắt mười tướng bất tịnh, ngay cả khi tu tập chúng, ngay cả khi các căn được phòng hộ, ngay cả khi tiết độ trong ăn uống bằng cách uống nước để duy trì sự sống sau khi ăn bốn hoặc năm miếng cơm khi có cơ hội.
Tena vuttaṃ –
Concerning this, it was said:
Vì thế, đã nói:
Paṭighanimitte āyonisomanasikārena byāpādassa uppādo hoti.
The arising of ill-will (byāpāda) occurs through improper attention to an irritation object (paṭighanimitta).
Sự phát sinh của sân hận là do sự tác ý không đúng đắn đối với tướng chướng ngại.
Tattha paṭighampi paṭighanimittaṃ, paṭighārammaṇampi paṭighanimittaṃ.
Here, irritation (paṭigha) itself is an irritation object, and an object of irritation (paṭighārammaṇa) is also an irritation object.
Trong đó, chướng ngại cũng là tướng chướng ngại, đối tượng chướng ngại cũng là tướng chướng ngại.
Ayonisomanasikāro sabbattha ekalakkhaṇo eva.
Improper attention (ayonisomanasikāra) always has the same characteristic.
Sự tác ý không đúng đắn ở mọi nơi đều có cùng một đặc tính.
Taṃ tasmiṃ nimitte bahulaṃ pavattayato byāpādo uppajjati.
For one who practices this extensively regarding that object, ill-will arises.
Khi thực hành điều đó thường xuyên đối với tướng đó, sân hận sẽ phát sinh.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
Mettāya pana cetovimuttiyā yonisomanasikārenassa pahānaṃ hoti.
However, its abandonment occurs through proper attention to the liberation of mind by loving-kindness (mettā cetovimutti).
Tuy nhiên, sự đoạn trừ nó là do sự tác ý đúng đắn đối với tâm giải thoát từ bi.
Tattha ‘‘mettā’’ti vutte appanāpi upacāropi vaṭṭati, ‘‘cetovimuttī’’ti pana appanāva.
Here, when "loving-kindness (mettā)" is mentioned, both access concentration (upacāra) and absorption (appanā) are applicable, but "liberation of mind (cetovimutti)" refers only to absorption.
Trong đó, khi nói “từ bi”, cả sự nhập định và cận định đều được chấp nhận, nhưng “tâm giải thoát” thì chỉ là nhập định.
Yonisomanasikāro vuttalakkhaṇova.
Wise attention is just as described.
Sự tác ý đúng đắn có đặc tính đã được nói đến.
Taṃ tattha bahulaṃ pavattayato byāpādo pahīyati.
For one who frequently practices that, ill-will is abandoned.
Khi thực hành điều đó thường xuyên, sân hận sẽ được đoạn trừ.
Tenāha bhagavā –
Therefore the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói:
Apica cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattanti – mettānimittassa uggaho, mettābhāvanā, kammassakatāpaccavekkhaṇā, paṭisaṅkhānabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of ill-will: seizing the sign of loving-kindness, development of loving-kindness, reflection on ownership of kamma, frequent deliberation, good friendship, and suitable discourse.
Ngoài ra, có sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ sân hận: sự nắm bắt tướng từ bi, sự tu tập từ bi, sự quán chiếu về nghiệp của mình, sự thường xuyên quán xét, có bạn lành, và nói chuyện thích hợp.
Odhisakānodhisakadisāpharaṇānañhi aññataravasena mettaṃ uggaṇhantassapi byāpādo pahīyati, odhiso anodhiso disāpharaṇavasena mettaṃ bhāventassapi byāpādo pahīyati, ‘‘tvaṃ etassa kuddho kiṃ karissasi, kimassa sīlādīni vināsetuṃ sakkhissasi nanu tvaṃ attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissasi, parassa kujjhanaṃ nāma vītaccikaṅgāratattaayasalākagūthādīni gahetvā paraṃ paharitukāmatā viya hoti.
Indeed, ill-will is abandoned even for one who seizes loving-kindness by way of one of the methods of pervading specific or non-specific directions, and ill-will is abandoned even for one who develops loving-kindness by way of pervading specific, non-specific, or directional aspects, or for one who reflects on the ownership of kamma for both oneself and others, thinking, “You, being angry with him, what will you do? Can you destroy his virtue, etc.? Will you not come by your own kamma and go by your own kamma? To be angry with another is like wishing to strike another with fiery embers, a heated iron stake, or filth. What will this one, being angry with you, do? Can he destroy your virtue, etc.? He will come by his own kamma and go by his own kamma. This anger will fall on his own head, like a rejected gift or a handful of dust thrown against the wind.”
Quả thật, khi học tập tâm từ theo một trong các phương pháp rải tâm từ có giới hạn và không giới hạn, thì sự sân hận (byāpāda) được đoạn trừ; khi tu tập tâm từ theo phương pháp rải tâm từ có giới hạn và không giới hạn, thì sự sân hận (byāpāda) được đoạn trừ. “Ngươi giận người này thì sẽ làm gì? Làm sao ngươi có thể hủy hoại giới hạnh, v.v. của người ấy? Chẳng phải ngươi đến với nghiệp của mình và sẽ đi với nghiệp của mình sao? Nổi giận với người khác giống như việc cầm than hồng đang cháy, thanh sắt nung đỏ, phân, v.v. để đánh người khác.
Esopi tava kuddho kiṃ karissati, kiṃ te sīlādīni vināsetuṃ sakkhissati esa attano kammena āgantvā attano kammeneva gamissati, appaṭicchitapaheṇakaṃ viya, paṭivātaṃ khittarajomuṭṭhi viya ca etasseva esa kodho matthake patissatī’’ti evaṃ attano ca parassa cāti ubhayesaṃ kammassakataṃ paccavekkhatopi, paccavekkhitvā paṭisaṅkhāne ṭhitassapi, assaguttattherasadise mettābhāvanārate kalyāṇamitte sevantassāpi byāpādo pahīyati, ṭhānanisajjādīsu mettānissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Even for one who, having reflected, stands in deliberation, and even for one who associates with good friends devoted to the development of loving-kindness, like the Elder Assagutta, ill-will is abandoned. It is also abandoned through suitable discourse centered on loving-kindness during standing, sitting, etc.
Người này giận ngươi thì sẽ làm gì? Làm sao người ấy có thể hủy hoại giới hạnh, v.v. của ngươi? Người ấy đến với nghiệp của mình và sẽ đi với nghiệp của mình, giống như món quà không được chấp nhận, giống như nắm bụi ném ngược gió, cơn giận này sẽ rơi xuống đầu chính người ấy.” Khi quán xét nghiệp của cả hai bên như vậy, tức là nghiệp của chính mình và của người khác; khi an trú trong sự quán xét và suy tư như vậy; khi thân cận các thiện hữu như Trưởng lão Assagutta, người chuyên tu tập tâm từ, thì sự sân hận cũng được đoạn trừ. Sự sân hận cũng được đoạn trừ nhờ những câu chuyện thích hợp liên quan đến tâm từ trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā byāpādassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said, “Six things lead to the abandoning of ill-will.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ sân hận.”
Aratiādīsu ayonisomanasikārena thinamiddhassa uppādo hoti.
Through unwise attention regarding dissatisfaction and so forth, sloth and torpor arise.
Trong sự không hoan hỷ, v.v., do tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) mà sự phát sinh của hôn trầm, thụy miên (thīnamiddha) xảy ra.
Arati nāma ukkaṇṭhitatā, tandī nāma kāyālasiyaṃ, vijambhitā nāma kāyavinamanā, bhattasammado nāma bhattamucchā bhattapariḷāho, cetaso līnattaṃ nāma cittassa līnākāro.
Dissatisfaction means weariness; languor means bodily sluggishness; yawning means bending of the body; drowsiness after a meal means a stupor or feverishness after a meal; mental sluggishness means a drooping state of mind.
Không hoan hỷ (arati) là sự chán nản; lười biếng (tandī) là sự uể oải của thân; ngáp vặn mình (vijambhitā) là sự uốn éo thân; sự choáng váng do thức ăn (bhattasammado) là sự choáng váng, sự nóng bức do thức ăn; sự co rút của tâm (cetaso līnattaṃ) là trạng thái tâm co lại.
Imesu aratiādīsu ayonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ uppajjati.
Sloth and torpor arise for one who frequently practices unwise attention regarding these, dissatisfaction and so forth.
Khi thường xuyên thực hành tác ý không như lý đối với những điều như không hoan hỷ, v.v. này, thì hôn trầm, thụy miên phát sinh.
Tenāha bhagavā –
Therefore the Blessed One said:
Vì thế, Thế Tôn đã nói:
‘‘Atthi, bhikkhave, arati tandī vijambhitā bhattasammado cetaso līnattaṃ.
“Bhikkhus, there is dissatisfaction, languor, yawning, drowsiness after a meal, mental sluggishness.
“Này các Tỳ-khưu, có sự không hoan hỷ, lười biếng, ngáp vặn mình, sự choáng váng do thức ăn, sự co rút của tâm.
Tattha ayonisomanasikārabahulīkāro – ayamāhāro anuppannassa vā thinamiddhassa uppādāya, uppannassa vā thinamiddhassa bhiyyobhāvāya vepullāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
In that, the frequent practice of unwise attention is the nourishment for the arising of unarisen sloth and torpor, or for the increase and full development of arisen sloth and torpor.”
Ở đây, sự thường xuyên thực hành tác ý không như lý – đây là thức ăn để hôn trầm, thụy miên chưa sinh thì sinh khởi, hoặc để hôn trầm, thụy miên đã sinh thì tăng trưởng và phát triển.” (Saṃ. Ni. 5.232)
Ārambhadhātuādīsu pana yonisomanasikārena thinamiddhassa pahānaṃ hoti.
However, through wise attention regarding the element of initiation and so forth, sloth and torpor are abandoned.
Tuy nhiên, do tác ý như lý (yoniso manasikāra) đối với các yếu tố nỗ lực, v.v. mà hôn trầm, thụy miên được đoạn trừ.
Ārambhadhātu nāma paṭhamārambhavīriyaṃ, nikkamadhātu nāma kosajjato nikkhantatāya tato balavataraṃ, parakkamadhātu nāma paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato tatopi balavataraṃ.
The element of initiation is initial effort; the element of exertion is stronger than that, as it is a departure from idleness; the element of persistent effort is stronger than that, as it continually advances to higher stages.
Yếu tố nỗ lực ban đầu (ārambhadhātu) là sự tinh tấn ban đầu; yếu tố thoát ly (nikkamadhātu) là sự tinh tấn mạnh mẽ hơn, do thoát ly khỏi sự lười biếng; yếu tố kiên trì (parakkamadhātu) là sự tinh tấn mạnh mẽ hơn nữa, do vượt qua từng chướng ngại.
Imasmiṃ tippabhede vīriye yonisomanasikāraṃ bahulaṃ pavattayato thinamiddhaṃ pahīyati.
Sloth and torpor are abandoned for one who frequently practices wise attention in this three-fold effort.
Khi thường xuyên thực hành tác ý như lý đối với sự tinh tấn có ba loại này, thì hôn trầm, thụy miên được đoạn trừ.
Tenāha –
Therefore it was said:
Vì thế, đã nói:
Apica cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattanti, atibhojane nimittaggāho – iriyāpathasamparivattanatā, ālokasaññāmanasikāro, abbhokāsavāso, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of sloth and torpor: grasping the sign in overeating, changing postures, attending to the perception of light, living in the open air, good friendship, and suitable discourse.
Hơn nữa, sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm, thụy miên: nhận biết dấu hiệu trong việc ăn quá độ, thay đổi oai nghi, tác ý về ánh sáng, sống nơi lộ thiên, thân cận thiện hữu, và những câu chuyện thích hợp.
Āharahatthakabhuttavamitakatatthavaṭṭakaalaṃsāṭakakākamāsakabhojanaṃ bhuñjitvā rattiṭṭhānadivāṭṭhāne nisinnassa hi samaṇadhammaṃ karoto thinamiddhaṃ mahāhatthī viya ottharantaṃ āgacchati, catupañcaālopaokāsaṃ pana ṭhapetvā pānīyaṃ pivitvā yāpanasīlassa bhikkhuno taṃ na hoti.
Indeed, for a monk performing ascetic practices, if he eats a meal like a handful of rice, vomited food, a leftover scrap, or a crow's mouthful, and then sits in his night-quarters or day-quarters, sloth and torpor come over him like a great elephant. But for a bhikkhu who makes it a practice to sustain himself by drinking water, leaving space for four or five mouthfuls, that does not happen.
Quả thật, đối với người ăn thức ăn như một người giữ tay, một người đã nôn mửa, một người đã nôn ra và nuốt lại, một người không đủ áo quần, một con quạ ăn thịt, rồi ngồi ở nơi trú đêm hoặc nơi trú ngày để thực hành pháp Sa-môn, thì hôn trầm, thụy miên đến bao trùm như một con voi lớn. Nhưng đối với Tỳ-khưu có thói quen sống bằng cách uống nước, chừa lại bốn hoặc năm miếng cơm, thì điều đó không xảy ra.
Evaṃ atibhojane nimittaṃ gaṇhantassapi thinamiddhaṃ pahīyati.
Thus, sloth and torpor are abandoned even for one who grasps the sign regarding overeating.
Như vậy, khi nhận biết dấu hiệu trong việc ăn quá độ, thì hôn trầm, thụy miên cũng được đoạn trừ.
Yasmiṃ iriyāpathe thinamiddhaṃ okkamati, tato aññaṃ parivattentassapi, rattiṃ candālokaṃ dīpālokaṃ ukkālokaṃ divā sūriyālokaṃ manasikarontassapi, abbhokāse vasantassapi mahākassapattherasadise vigatathinamiddhe kalyāṇamitte sevantassapi thinamiddhaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu dhutaṅganissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Sloth and torpor are abandoned even for one who changes to a different posture from the one in which sloth and torpor arise, even for one who attends to the light of the moon, lamp, or torch at night, or the light of the sun by day, even for one who dwells in the open air, and even for one who associates with good friends free from sloth and torpor, like the Elder Mahākassapa. They are also abandoned through suitable discourse centered on dhutaṅga practices during standing, sitting, etc.
Trong oai nghi nào hôn trầm, thụy miên xâm nhập, khi thay đổi sang một oai nghi khác; khi tác ý đến ánh sáng mặt trăng, ánh sáng đèn, ánh sáng ngọn lửa vào ban đêm, ánh sáng mặt trời vào ban ngày; khi sống nơi lộ thiên; khi thân cận các thiện hữu như Trưởng lão Mahākassapa, người đã thoát khỏi hôn trầm, thụy miên, thì hôn trầm, thụy miên cũng được đoạn trừ. Hôn trầm, thụy miên cũng được đoạn trừ nhờ những câu chuyện thích hợp liên quan đến các pháp đầu đà trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā thinamiddhassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said, “Six things lead to the abandoning of sloth and torpor.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ hôn trầm, thụy miên.”
Apica cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattanti – bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, vuḍḍhasevitā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Furthermore, six things lead to the abandoning of restlessness and remorse: much learning, frequent questioning, being skilled in the Vinaya, associating with elders, good friendship, and suitable discourse.
Hơn nữa, sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ trạo cử, hối hận: đa văn, hay hỏi, thông hiểu về Tỳ-luật, thân cận bậc trưởng lão, thân cận thiện hữu, và những câu chuyện thích hợp.
Bāhusaccenapi hi ekaṃ vā dve vā tayo vā cattāro vā pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, kappiyākappiyaparipucchābahulassapi, vinayapaññattiyaṃ ciṇṇavasībhāvatāya pakataññunopi, vuḍḍhe mahallakatthere upasaṅkamantassapi, upālittherasadise vinayadhare kalyāṇamitte sevantassapi uddhaccakukkuccaṃ pahīyati, ṭhānanisajjādīsu kappiyākappiyanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Indeed, restlessness and remorse are abandoned even for one who, through much learning, grasps one, two, three, four, or five Nikāyas by way of both the Pāḷi and the meaning. And for one who is abundant in questioning about what is allowable and unallowable; for one skilled due to being accustomed to the Vinaya rules; for one who approaches elderly senior bhikkhus; for one who associates with good friends who are Vinaya-holders, like the Elder Upāli; restlessness and remorse are abandoned. They are also abandoned through suitable discourse centered on what is allowable and unallowable during standing, sitting, etc.
Quả thật, do đa văn, khi học một hoặc hai, ba, bốn, hoặc năm bộ Nikāya về cả Pāli và ý nghĩa, thì trạo cử, hối hận cũng được đoạn trừ; đối với người hay hỏi về những điều hợp pháp và không hợp pháp; đối với người thông hiểu về các giới luật do đã thuần thục; đối với người đến gần các Trưởng lão, các bậc cao tuổi; đối với người thân cận các thiện hữu như Trưởng lão Upāli, người tinh thông Tỳ-luật, thì trạo cử, hối hận cũng được đoạn trừ. Trạo cử, hối hận cũng được đoạn trừ nhờ những câu chuyện thích hợp liên quan đến những điều hợp pháp và không hợp pháp trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā uddhaccakukkuccassa pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore it was said, “Six things lead to the abandoning of restlessness and remorse.”
Vì thế, đã nói rằng: “Sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ trạo cử, hối hận.”
‘‘Atthi, bhikkhave, kusalākusalā dhammā, sāvajjānavajjā dhammā, sevitabbāsevitabbā dhammā, hīnapaṇītā dhammā, kaṇhasukkasappaṭibhāgā dhammā.
“Monks, there are wholesome and unwholesome states, blamable and blameless states, to be practiced and not to be practiced states, inferior and superior states, dark and bright states with their counterparts.
“Này các Tỳ-khưu, có các pháp thiện, bất thiện; các pháp có tội, không tội; các pháp nên thực hành, không nên thực hành; các pháp hạ liệt, thù thắng; các pháp đen, trắng và tương ứng.
Tattha yonisomanasikārabahulīkāro ayamāhāro anuppannāya vā vicikicchāya anuppādāya, uppannāya vā vicikicchāya pahānāyā’’ti (saṃ. ni. 5.232).
Therein, making wise attention (yoniso manasikāra) abundant is the nutriment for the non-arising of unarisen doubt, or for the abandonment of arisen doubt.”
Ở đây, sự thường xuyên thực hành tác ý như lý – đây là thức ăn để nghi ngờ chưa sinh thì không sinh khởi, hoặc để nghi ngờ đã sinh thì được đoạn trừ.” (Saṃ. Ni. 5.232)
Apica cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattanti bahussutatā, paripucchakatā, vinaye pakataññutā, adhimokkhabahulatā, kalyāṇamittatā, sappāyakathāti.
Moreover, six qualities conduce to the abandonment of doubt: extensive learning (bahussutatā), inquiry (paripucchakatā), knowledge of the Vinaya, abundance of conviction (adhimokkhabahulatā), noble friendship (kalyāṇamittatā), and suitable talk (sappāyakathā).
Hơn nữa, sáu pháp dẫn đến sự đoạn trừ nghi ngờ: đa văn, hay hỏi, thông hiểu về Tỳ-luật, có nhiều niềm tin kiên định (adhimokkha), thân cận thiện hữu, và những câu chuyện thích hợp.
Bāhusaccavasenapi hi ekaṃ vā…pe… pañca vā nikāye pāḷivasena ca atthavasena ca uggaṇhantassapi vicikicchā pahīyati, tīṇi ratanāni ārabbha kusalādibhedesu dhammesu paripucchābahulassapi, vinaye ciṇṇavasībhāvassapi, tīsu ratanesu okappanīya, saddhāsaṅkhāta, adhimokkhabahulassapi, saddhādhimutte vakkalittherasadise kalyāṇamitte sevantassapi vicikicchā pahīyati, ṭhānanisajjādīsu tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇanissitasappāyakathāyapi pahīyati.
Indeed, doubt is abandoned even in one who learns one...or five nikāyas by way of the Pāḷi and by way of the meaning due to extensive learning; in one who is abundant in inquiry into states such as the wholesome, concerning the Three Jewels; in one who is skilled through practice in the Vinaya; in one who is abundant in conviction, that is, faith that is applicable to the Three Jewels; in one who associates with a noble friend similar to Venerable Vakkali, whose faith is fervent; and it is abandoned through suitable talk concerning the qualities of the Three Jewels in standing, sitting, and so forth.
Thật vậy, nhờ sự đa văn (bāhusacca), khi học thuộc lòng cả về Pali và ý nghĩa của một hoặc... cho đến năm bộ Nikāya, sự hoài nghi (vicikicchā) được loại bỏ. Khi thường xuyên hỏi về các pháp thiện (kusala) và các loại khác liên quan đến Ba Ngôi Báu (tīṇi ratanāni), sự hoài nghi được loại bỏ. Khi đã thành thạo (vasībhāva) trong Giới luật (Vinaya), sự hoài nghi được loại bỏ. Khi có nhiều sự quyết định (adhimokkha) được gọi là niềm tin (saddhā) kiên cố vào Ba Ngôi Báu, sự hoài nghi được loại bỏ. Khi kết giao với bạn lành (kalyāṇamitta) có niềm tin kiên cố như Trưởng lão Vakkali, sự hoài nghi được loại bỏ. Ngay cả khi nói chuyện thích hợp về các đức tính của Ba Ngôi Báu trong các tư thế đứng, ngồi, v.v., sự hoài nghi cũng được loại bỏ.
Tena vuttaṃ ‘‘cha dhammā vicikicchāya pahānāya saṃvattantī’’ti.
Therefore, it is said, “six qualities conduce to the abandonment of doubt.”
Do đó, đã nói rằng: “Sáu pháp này dẫn đến sự đoạn trừ hoài nghi.”
Ettha ca yathāvuttehi tehi tehi dhammehi vikkhambhanavasena pahīnānaṃ imesaṃ nīvaraṇānaṃ kāmacchandanīvaraṇassa tāva arahattamaggena accantappahānaṃ hoti, tathā thinamiddhanīvaraṇassa uddhaccanīvaraṇassa ca.
Here, among these hindrances abandoned by way of suppression (vikkhambhana) through those qualities mentioned, the hindrance of sensual desire (kāmacchandanīvaraṇa) is completely abandoned by the path of Arahantship (arahattamagga), as are the hindrances of sloth and torpor (thīnamiddhanīvaraṇa) and restlessness (uddhaccanīvaraṇa).
Ở đây, trong số các triền cái (nīvaraṇa) này đã được đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhana) bởi các pháp đã nói ở trên, triền cái dục tham (kāmacchandanīvaraṇa) được đoạn trừ hoàn toàn bằng quả vị A-la-hán đạo (arahattamagga), cũng như triền cái hôn trầm thụy miên (thinamiddhanīvaraṇa) và triền cái trạo cử (uddhaccanīvaraṇa).
Byāpādanīvaraṇassa pana kukkuccanīvaraṇassa ca anāgāmimaggena, vicikicchānīvaraṇassa sotāpattimaggena accantappahānaṃ hoti.
However, the hindrances of ill will (byāpādanīvaraṇa) and remorse (kukkuccanīvaraṇa) are completely abandoned by the Anāgāmi path, and the hindrance of doubt (vicikicchānīvaraṇa) by the Sotāpatti path.
Tuy nhiên, triền cái sân hận (byāpādanīvaraṇa) và triền cái hối hận (kukkuccanīvaraṇā) được đoạn trừ hoàn toàn bằng quả vị Bất hoàn đạo (anāgāmimagga), còn triền cái hoài nghi (vicikicchānīvaraṇa) được đoạn trừ hoàn toàn bằng quả vị Nhập lưu đạo (sotāpattimagga).
Tasmā tesaṃ tathā pahānāya upakāradhamme dassetuṃ ‘‘āraddhaṃ hoti vīriya’’ntiādi āraddhaṃ.
Therefore, to show the qualities that are helpful for their abandonment in such a way, “effort has been aroused” (āraddhaṃ hoti vīriyaṃ) and so forth are stated.
Do đó, để chỉ ra các pháp hỗ trợ cho sự đoạn trừ đó, câu “tinh tấn đã được khởi lên” (āraddhaṃ hoti vīriyaṃ) v.v. đã được bắt đầu.
Idameva vā yathāvuttaṃ abhijjhādīnaṃ nīvaraṇānaṃ pahānaṃ, yasmā hīnavīriyatāya kusītena, anupaṭṭhitassatitāya muṭṭhassatinā, apaṭippassaddhadarathatāya sāraddhakāyena, asamāhitatāya vikkhittacittena na kadācipi te sakkā nibbattetuṃ, pageva itaraṃ, tasmā yathā paṭipannassa so abhijjhādīnaṃ vigamo pahānaṃ sambhavati, taṃ dassetuṃ ‘‘āraddhaṃ hoti vīriya’’ntiādi āraddhaṃ.
Or, this very abandonment of covetousness (abhijjhā) and the other hindrances as stated, since it is never possible to bring them about by one who is lax due to weak effort, by one who is unmindful due to forgotten mindfulness, by one whose anguish is not calmed due to a agitated body, by one who is unconcentrated due to a distracted mind—much less the other—therefore, to show how such a disappearance and abandonment of covetousness and the like can occur for one who practices, “effort has been aroused” and so forth are stated.
Hoặc, sự đoạn trừ các triền cái như tham lam v.v. đã nói ở trên, vì không bao giờ có thể tạo ra chúng bởi sự biếng nhác do thiếu tinh tấn, bởi sự thất niệm do không có chánh niệm hiện diện, bởi thân thể bồn chồn do không có sự an tịnh, bởi tâm tán loạn do không có định, huống chi các điều khác. Do đó, để chỉ ra rằng sự đoạn trừ các triền cái như tham lam v.v. có thể xảy ra đối với người thực hành đúng đắn, câu “tinh tấn đã được khởi lên” v.v. đã được bắt đầu.
Tassattho – tesaṃ nīvaraṇānaṃ pahānāya sabbesampi vā saṃkilesadhammānaṃ samucchindanatthāya vīriyaṃ āraddhaṃ hoti, paggahitaṃ asithilappavattanti vuttaṃ hoti.
Its meaning is: for the abandonment of those hindrances, or for the eradication of all defilements, effort is aroused, meaning it is exerted and proceeds without slackening.
Ý nghĩa của nó là: để đoạn trừ các triền cái đó, hoặc để diệt trừ hoàn toàn tất cả các pháp ô nhiễm (saṃkilesadhamma), tinh tấn đã được khởi lên, nghĩa là đã được nắm giữ và không bị chùng xuống.
Āraddhattā eva ca antarā saṅkocassa anāpajjanato asallīnaṃ.
And because it is aroused, it is unslackened (asallīnaṃ), as it does not contract midway.
Vì đã được khởi lên, không bị co rút giữa chừng, nên không chùng xuống (asallīnaṃ).
Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhāti na kevalañca vīriyameva, satipi ārammaṇābhimukhabhāvena upaṭṭhitā hoti, tathā upaṭṭhitattā eva ca cirakatacirabhāsitānaṃ saraṇasamatthatāya asammuṭṭhā.
Mindfulness is established, not forgotten (upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā) means not only effort, but mindfulness (sati) is also established facing the object (ārammaṇa); and because it is so established, it is not forgotten, being capable of recollecting what was done and said long ago.
Niệm hiện hữu, không quên lãng (Upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā) nghĩa là không chỉ có tinh tấn, mà niệm (sati) cũng hiện hữu bằng cách hướng về đối tượng (ārammaṇa). Và vì đã hiện hữu như vậy, nên không quên lãng (asammuṭṭhā) do có khả năng nhớ lại những điều đã làm và đã nói từ lâu.
Passaddhoti kāyacittadarathappassambhanena kāyopissa passaddho hoti.
Calm (passaddho): His body (kāya) is also calm, by the calming of mental and bodily anguish.
An tịnh (Passaddho) nghĩa là thân thể của vị ấy cũng an tịnh (passaddho) do sự an tịnh của sự bồn chồn của thân và tâm.
Tattha yasmā nāmakāye passaddhe rūpakāyopissa passaddho eva hoti, tasmā ‘‘nāmakāyo rūpakāyo’’ti avisesetvā ‘‘passaddho kāyo’’ti vuttaṃ.
Here, since when the mental body (nāmakāya) is calm, his physical body (rūpakāya) is also calm, therefore it is said “calm body” without distinguishing between “mental body” and “physical body.”
Ở đây, vì khi danh thân (nāmakāya) an tịnh thì sắc thân (rūpakāya) của vị ấy cũng an tịnh, nên đã nói “thân thể an tịnh” mà không phân biệt “danh thân, sắc thân”.
Asāraddhoti so ca passaddhattā eva asāraddho, vigatadarathoti vuttaṃ hoti.
Unagitated (asāraddho): And because it is calm, it is unagitated, meaning free from anguish.
Không bồn chồn (Asāraddho) nghĩa là vị ấy không bồn chồn (asāraddho) vì đã an tịnh, tức là không còn sự bồn chồn.
Samāhitaṃ cittaṃ ekagganti cittampissa sammā āhitaṃ suṭṭhu ṭhapitaṃ appitaṃ viya hoti, samāhitattā eva ca ekaggaṃ acalaṃ nipphandanaṃ niriñjananti.
The mind is concentrated, one-pointed (samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ): His mind is also well-established, firmly placed as if fixed; and because it is concentrated, it is one-pointed (ekaggaṃ), immovable, unwavering, unsullied.
Tâm định tĩnh, nhất tâm (Samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ) nghĩa là tâm của vị ấy đã được đặt đúng chỗ, được an định vững chắc như đã được gắn chặt. Và vì đã định tĩnh, nên nhất tâm (ekaggaṃ), bất động, không dao động, không ô nhiễm.
Gāthāsu yataṃ careti yatamāno careyya, caṅkamanādivasena gamanaṃ kappentopi ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.651-662; vibha. 390) nayena vuttasammappadhānavīriyavasena yatanto ghaṭento vāyamanto yathā akusalā dhammā pahīyanti, kusalā dhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, evaṃ gamanaṃ kappeyyāti attho.
In the verses, yataṃ care means he should walk striving, even when adopting the mode of walking such as by circumambulation, he should strive, contend, and exert effort in accordance with the right exertions (sammappadhānavīriya) mentioned in the manner of “he generates desire for the non-arising of unarisen evil unwholesome states, he exerts effort,” so that unwholesome states are abandoned and wholesome states reach completion through development; this is the meaning of his adopting the mode of walking.
Trong các bài kệ, yataṃ care nghĩa là nên đi một cách cố gắng, tức là, ngay cả khi thực hành đi bộ v.v., vị ấy nên đi một cách cố gắng, nỗ lực, tinh tấn theo cách tinh tấn chánh cần (sammappadhānavīriya) đã nói trong câu “vị ấy phát sinh ý muốn, cố gắng để các pháp ác bất thiện chưa sinh không sinh khởi” v.v., để các pháp bất thiện được đoạn trừ, và các pháp thiện đạt đến sự viên mãn trong tu tập. Đó là ý nghĩa.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Keci pana ‘‘yata’’nti etassa saṃyatoti atthaṃ vadanti.
Some, however, say that yata means "restrained."
Một số người lại nói rằng “yataṃ” có nghĩa là “tự chế ngự” (saṃyato).
Tiṭṭheti tiṭṭheyya ṭhānaṃ kappeyya.
Tiṭṭhe means he should stand, adopt the posture of standing.
Tiṭṭhe nghĩa là nên đứng, nên thực hành tư thế đứng.
Accheti nisīdeyya.
Acche means he should sit.
Acche nghĩa là nên ngồi.
Sayeti nipajjeyya.
Saye means he should lie down.
Saye nghĩa là nên nằm.
Yatamenaṃ pasārayeti etaṃ pasāretabbaṃ hatthapādādiṃ yataṃ yatamāno yathāvuttavīriyasamaṅgīyeva hutvā pasāreyya, sabbattha pamādaṃ vijaheyyāti adhippāyo.
Yatamenaṃ pasāraye means he should extend what is to be extended, such as hands and feet, striving (yatama), being endowed with the aforementioned effort, he should extend it; the intention is that he should abandon heedlessness in all circumstances.
Yatamenaṃ pasāraye nghĩa là nên duỗi thẳng các chi như tay chân v.v. một cách cố gắng, tức là chỉ với sự tinh tấn đã nói ở trên. Ý nghĩa là nên từ bỏ sự phóng dật ở mọi nơi.
Idāni yathā paṭipajjanto yataṃ yatamāno nāma hoti, taṃ paṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘uddha’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the practice by which one becomes one who strives, “above” and so forth are stated.
Bây giờ, để chỉ ra con đường thực hành mà một người thực hành theo đó được gọi là người cố gắng, câu “uddha” v.v. đã được nói.
Tattha uddhanti upari.
Therein, uddha means above.
Ở đây, uddha nghĩa là phía trên.
Tiriyanti tiriyato, puratthimadisādivasena samantato disābhāgesūti attho.
Tiriyaṃ means horizontally, meaning in all directions like the eastern direction and so forth.
Tiriyaṃ nghĩa là ở ngang, tức là ở mọi phía theo hướng đông v.v.
Apācīnanti heṭṭhā.
Apācīnaṃ means below.
Apācīnaṃ nghĩa là phía dưới.
Yāvatā jagato gatīti yattakā sattasaṅkhārabhedassa lokassa pavatti, tattha sabbatthāti attho.
Yāvatā jagato gatī means as far as the course of the world, that is, the various formations of beings; meaning, everywhere therein.
Yāvatā jagato gatī nghĩa là ở khắp mọi nơi trong sự vận hành của thế giới, tức là sự vận hành của các loài hữu tình và các pháp hành.
Ettāvatā anavasesato sammasanañāṇassa visayaṃ saṅgahetvā dasseti.
By this, it shows the range of the knowledge of discernment (sammasanañāṇa) completely and without remainder.
Đến đây, đã chỉ ra một cách không sót lại đối tượng của tuệ quán sát (sammasanañāṇa).
Samavekkhitāti sammā hetunā ñāyena avekkhitā, aniccādivasena vipassakoti vuttaṃ hoti.
Samavekkhitā means well-observed with cause and reason; it is said that one vipassanā practitioner contemplates impermanence and so forth.
Samavekkhitā nghĩa là quán sát đúng đắn bằng lý do và phương pháp, tức là quán sát theo cách vô thường v.v.
Dhammānanti sattasuññānaṃ.
Dhammānaṃ means states devoid of self.
Dhammānaṃ nghĩa là các pháp không có chúng sinh.
Khandhānanti rūpādīnaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ.
Khandhānaṃ means the five aggregates (khandhas) such as material form (rūpa).
Khandhānaṃ nghĩa là năm uẩn (khandha) như sắc v.v.
Udayabbayanti udayañca vayañca.
Udayabbaya means arising and passing away.
Udayabbayaṃ nghĩa là sự sinh và diệt.
Idaṃ vuttaṃ hoti – upari tiriyaṃ adhoti tisaṅgahe sabbasmiṃ loke atītādibhedabhinnānaṃ pañcupādānakkhandhasaṅkhātānaṃ sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ aniccatādisammasanādhigatena udayabbayañāṇena pañcavīsatiyā ākārehi udayaṃ, pañcavīsatiyā ākārehi vayañca samavekkhitā samanupassitā bhaveyyāti.
This is said: he should contemplate and observe the arising in twenty-five ways and the passing away in twenty-five ways, of all material and immaterial states comprising the five clinging-aggregates, distinguished by past and so forth, in all parts of the world—above, horizontally, and below—through the knowledge of arising and passing away attained by discerning impermanence and so forth.
Điều này có nghĩa là: ở trên, ở ngang, ở dưới, tóm lại là trong toàn bộ thế giới, vị ấy nên quán sát và nhận biết sự sinh (udaya) theo hai mươi lăm cách và sự diệt (vaya) theo hai mươi lăm cách của tất cả các pháp sắc và vô sắc, tức là năm thủ uẩn (upādānakkhandha) đã phân biệt theo quá khứ v.v., bằng tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa) đã đạt được qua sự quán sát vô thường v.v.
Cetosamathasāmīcinti cittasaṃkilesānaṃ accantavūpasamanato cetosamathasaṅkhātassa ariyamaggassa anucchavikapaṭipadaṃ ñāṇadassanavisuddhiṃ.
Cetosamathasāmīciṃ means the appropriate practice for the noble path, called mental tranquility (cetosamatha), which is the complete calming of mental defilements, (leading to) the purification of knowledge and vision.
Cetosamathasāmīciṃ nghĩa là sự thanh tịnh của tri kiến (ñāṇadassanavisuddhi), con đường thực hành phù hợp với đạo Thánh (ariyamagga) được gọi là tâm định tĩnh (cetosamatha) do sự an tịnh hoàn toàn của các ô nhiễm tâm.
Sikkhamānanti paṭipajjamānaṃ bhāventaṃ ñāṇaparamparaṃ nibbattentaṃ.
Sikkhamānaṃ means one who is practicing, developing, and bringing forth a succession of knowledge.
Sikkhamānaṃ nghĩa là đang thực hành, đang tu tập, đang tạo ra dòng tuệ liên tục.
Sadāti sabbakālaṃ, rattiñceva divā ca.
Sadā means always, both night and day.
Sadā nghĩa là mọi lúc, cả ngày lẫn đêm.
Satanti catusampajaññena samannāgatāya satiyā satokāriṃ.
Sataṃ means one who acts mindfully, endowed with mindfulness accompanied by fourfold clear comprehension (catusampajañña).
Sataṃ nghĩa là hành động với chánh niệm (satokāriṃ) bằng niệm đã được trang bị bốn sự tỉnh giác (catusampajañña).
Satataṃ pahitattoti sabbakālaṃ pahitatto nibbānaṃ paṭipesitattoti tathāvidhaṃ bhikkhuṃ buddhādayo ariyā āhu ācikkhanti kathenti.
"Constantly resolute" means one whose mind is continually directed at all times, one who has dispatched oneself towards Nibbāna. The Buddhas and other noble ones call, declare, and speak of such a bhikkhu.
Satataṃ pahitatto nghĩa là luôn luôn đã tự mình gởi gắm (pahitatto) cho Niết Bàn. Các bậc Thánh như Đức Phật v.v. gọi (āhu), chỉ dạy, nói về một Tỳ-kheo như vậy.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in the same manner as stated.
Phần còn lại theo cách đã nói.
112. Terasame lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko, atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ.
112. In the thirteenth (discourse), "world" (loka) refers to the world in the sense of 'being crushed and decaying.' In meaning, it refers to the first two Noble Truths, but here, the Noble Truth of Suffering should be understood.
112. Trong kinh thứ mười ba, loko (thế gian) có nghĩa là thế gian theo nghĩa bị hủy hoại và tan rã. Về ý nghĩa, hai Thánh đế đầu tiên được hiểu ở đây, nhưng ở đây là Khổ Thánh đế.
Svāyaṃ sattaloko, saṅkhāraloko, okāsalokoti vibhāgato sarūpato ca heṭṭhā vuttoyeva.
This (world) has already been explained below in terms of its divisions—the world of beings (sattaloka), the world of formations (saṅkhāraloka), and the world of space (okāsaloka)—and its characteristics.
Thế gian này đã được nói ở dưới về bản chất và sự phân loại như thế gian chúng sinh (sattaloko), thế gian pháp hành (saṅkhāraloko), thế gian không gian (okāsaloko).
Apica khandhalokādivasena ca anekavidho loko.
Furthermore, the world is of many kinds, such as the world of aggregates (khandhaloka).
Hơn nữa, thế gian có nhiều loại như thế gian uẩn (khandhalokā) v.v.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Lokoti khandhaloko, dhātuloko, āyatanaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko, sampattibhavaloko, sampattisambhavaloko, eko loko sabbe sattā ahāraṭṭhitikā, dve lokā nāmañca rūpañca, tayo lokā tisso vedanā, cattāro lokā cattāro āhārā, pañca lokā pañcupādānakkhandhā, cha lokā cha ajjhattikāni āyatanāni, satta lokā satta viññāṇaṭṭhitiyo, aṭṭha lokā aṭṭha lokadhammā, nava lokā nava sattāvāsā, dasa lokā dasāyatanāni, dvādasa lokā dvādasāyatanāni, aṭṭhārasa lokā aṭṭhārasa dhātuyo’’ti (mahāni. 3; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 2).
"The world means the world of aggregates, the world of elements, the world of sense bases, the world of unfortunate existence, the world of unfortunate becoming, the world of fortunate existence, the world of fortunate becoming. One world: all beings subsist on food. Two worlds: name and form. Three worlds: the three feelings. Four worlds: the four nutriments. Five worlds: the five clinging-aggregates. Six worlds: the six internal sense bases. Seven worlds: the seven stations of consciousness. Eight worlds: the eight worldly conditions. Nine worlds: the nine abodes of beings. Ten worlds: the ten sense bases. Twelve worlds: the twelve sense bases. Eighteen worlds: the eighteen elements" (Mahāniddesa 3; Cūḷaniddesa, Ajitamāṇavapucchāniddesa 2).
“Thế gian (loka) là thế gian uẩn (khandhaloka), thế gian giới (dhātuloka), thế gian xứ (āyatanaloka), thế gian bại hoại (vipattibhavaloka), thế gian sinh khởi bại hoại (vipattisambhavaloka), thế gian thành tựu (sampattibhavaloka), thế gian sinh khởi thành tựu (sampattisambhavaloka). Một thế gian là tất cả chúng sinh tồn tại nhờ thức ăn (āhāraṭṭhitikā). Hai thế gian là danh (nāma) và sắc (rūpa). Ba thế gian là ba thọ (vedanā). Bốn thế gian là bốn loại thức ăn (āhāra). Năm thế gian là năm thủ uẩn (upādānakkhandha). Sáu thế gian là sáu nội xứ (ajjhattikāni āyatanāni). Bảy thế gian là bảy thức trụ (viññāṇaṭṭhitiyo). Tám thế gian là tám pháp thế gian (lokadhammā). Chín thế gian là chín trú xứ của chúng sinh (sattāvāsā). Mười thế gian là mười xứ (āyatanāni). Mười hai thế gian là mười hai xứ. Mười tám thế gian là mười tám giới (dhātuyo).”
Evamanekadhā vibhattopi loko pañcasu upādānakkhandhesu eva saṅgahaṃ samosaraṇaṃ gacchati, upādānakkhandhā ca dukkhaṃ ariyasaccaṃ jātipi dukkhā …pe… saṃkhittena pañcupādānakkhandhāpi dukkhāti.
Even though the world is divided in so many ways, it is all collected and brought into the five clinging-aggregates. And the clinging-aggregates are the Noble Truth of Suffering: "Birth is suffering... and in brief, the five clinging-aggregates are suffering."
Ngay cả khi thế gian được phân loại theo nhiều cách như vậy, nó vẫn được tóm gọn và quy về năm thủ uẩn. Và năm thủ uẩn là Khổ Thánh đế, như “sinh là khổ… cho đến tóm lại, năm thủ uẩn là khổ.”
Tena vuttaṃ ‘‘atthato purimaṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabba’’nti.
Therefore, it is said, "in meaning, the first two Noble Truths; but here, the Noble Truth of Suffering should be understood."
Do đó đã nói: "Về ý nghĩa, hai Thánh đế trước, nhưng ở đây, khổ Thánh đế cần được hiểu."
Nanu ca lujjanapalujjanaṭṭho avisesena pañcasu khandhesu sambhavatīti?
But is not the meaning of 'being crushed and decaying' found in the five aggregates without distinction?
Há không phải ý nghĩa của sự tan rã và hủy hoại có thể xảy ra không khác biệt trong năm uẩn sao?
Saccaṃ sambhavati.
Indeed, it is found.
Đúng vậy, có thể xảy ra.
Yaṃ pana na lujjatīti gahitaṃ, taṃ tathā na hoti, ekaṃseneva lujjati palujjatīti so lokoti upādānakkhandhesveva lokasaddo nirūḷhoti veditabbo.
However, that which is grasped as not decaying, is not so; it is certainly crushed and decays. Therefore, the word 'loka' (world) should be understood as rooted specifically in the clinging-aggregates.
Nhưng cái được cho là không tan rã, thì nó không phải như vậy; nó chắc chắn tan rã và hủy hoại. Đó là thế gian. Vì vậy, từ 'loka' (thế gian) cần được hiểu là đã được thiết lập chỉ trong các uẩn bám chấp (upādānakkhandha).
Tasmā lokoti dukkhaṃ ariyasaccaṃ eva.
Hence, 'loka' (world) is the Noble Truth of Suffering itself.
Do đó, 'loka' (thế gian) chính là Khổ Thánh đế.
Yadipi tathāgata-saddassa heṭṭhā tathāgatasutte nānānayehi vitthārato attho vibhatto, tathāpi pāḷiyā atthasaṃvaṇṇanāmukhena ayamatthavibhāvanā – abhisambuddhoti ‘‘abhiññeyyato pariññeyyato’’ti pubbe vuttavibhāgena vā avisesato tāva āsayānusayacariyādhimuttiādibhedato kusalākusalādivibhāgato vaṭṭappamāṇasaṇṭhānādibhedato, visesato vā pana ‘‘ayaṃ sassatāsayo, ayaṃ ucchedāsayo’’tiādinā ‘‘kakkhaḷalakkhaṇā pathavīdhātu, paggharaṇalakkhaṇā āpodhātū’’tiādinā ca abhivisiṭṭhena sayambhuñāṇena sammā aviparītaṃ yo yo attho yathā yathā bujjhitabbo, tathā tathā buddho ñāto attapaccakkho katoti abhisambuddho.
Although the meaning of the word 'Tathāgata' has been explained in detail in various ways in the Tathāgata Sutta below, this elaboration of meaning is presented through the explanation of the meaning in the Pāli text: "Abhisambuddho" means "one who has fully awakened." This refers to one who has understood, known, and directly experienced, in a correct and unerring manner, through his self-existent knowledge, which is exceedingly distinguished (sayambhuñāṇa)—either generally, as previously explained by way of "what is to be fully known and what is to be fully understood," or without distinction as to the types of latent tendencies, dispositions, and inclinations (āsayānusayacariyādhimuttiādibheda), or as to the distinctions of wholesome and unwholesome, or as to the measure and form of the cycle of existence (vaṭṭappamāṇasaṇṭhānādibheda); or specifically, as in "this one has an eternalist view, this one has an annihilationist view," and "the earth element has the characteristic of hardness, the water element has the characteristic of flowing" – whatever truth is to be awakened to, just as it is, has been awakened to, known, and directly experienced by him.
Mặc dù ý nghĩa của từ 'Tathāgata' đã được giải thích chi tiết theo nhiều cách khác nhau trong kinh Tathāgata trước đây, nhưng đây là sự làm rõ ý nghĩa thông qua việc giải thích ý nghĩa của Pāḷi – Abhisambuddho (Chánh Đẳng Giác) có nghĩa là, hoặc theo cách phân loại đã nói trước đây là "cái cần phải thắng tri, cái cần phải liễu tri", hoặc nói chung, theo các loại như khuynh hướng (āsaya), tùy miên (anusaya), hành vi (cariya), thắng giải (adhimutti), v.v.; theo các loại như thiện (kusala), bất thiện (akusala), v.v.; theo các loại như vòng luân hồi (vaṭṭa), giới hạn (pamāṇa), hình thái (saṇṭhāna), v.v.; hoặc nói riêng, theo cách "đây là khuynh hướng thường kiến, đây là khuynh hướng đoạn kiến", v.v.; và theo cách "địa đại có đặc tính cứng rắn, thủy đại có đặc tính chảy", v.v., bất cứ ý nghĩa nào cần được giác ngộ một cách đúng đắn, không sai lệch, bằng trí tuệ tự thân (sayambhuñāṇa) siêu việt, thì ý nghĩa đó đã được giác ngộ, đã được biết, đã được tự thân chứng ngộ. Do đó gọi là Abhisambuddho.
Lokasmāti yathāvuttalokato.
"From the world" refers to the world as previously described.
Lokasmā (khỏi thế gian) có nghĩa là khỏi thế gian đã nói trên.
Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho, tappaṭibaddhānaṃ sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho.
"Disjoined" means unassociated, free, and completely emancipated from it, due to the total eradication of all fetters associated with it.
Visaṃyutto (thoát ly) có nghĩa là không dính mắc, không liên kết; tức là đã hoàn toàn đoạn trừ tất cả các kiết sử liên kết với nó, do đó là được giải thoát khỏi nó.
Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ.
"The origin of the world" (lokasamudayo) according to the Suttanta method is craving (taṇhā); according to the Abhidhamma method, it is one and a half thousand defilements together with volitional formations.
Lokasamudayo (Khổ tập thế gian) theo phương pháp kinh tạng là tham ái (taṇhā); nhưng theo phương pháp A-tì-đàm (Abhidhamma) là một ngàn rưỡi phiền não cùng với các hành (abhisaṅkhāra).
Pahīnoti bodhimaṇḍe arahattamaggañāṇena samucchedappahānavasena savāsanaṃ pahīno.
"Abandoned" means abandoned with its latent tendencies (savāsanaṃ pahīno) by way of utter eradication through the knowledge of the path of Arahatship at the foot of the Bodhi tree.
Pahīno (đã đoạn trừ) có nghĩa là đã đoạn trừ tận gốc rễ cùng với các tùy miên (savāsanaṃ) bằng trí tuệ đạo A-la-hán (arahattamaggañāṇa) tại Bồ-đề đạo tràng.
Lokanirodhoti nibbānaṃ.
"The cessation of the world" is Nibbāna.
Lokanirodho (Khổ diệt thế gian) là Nibbāna.
Sacchikatoti attapaccakkho kato.
"Realized" means directly experienced.
Sacchikato (đã chứng ngộ) có nghĩa là đã tự thân chứng ngộ.
Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
"The path leading to the cessation of the world" is the Noble Eightfold Path, which comprises the three groups of morality, concentration, and wisdom.
Lokanirodhagāminī paṭipadā (Khổ diệt đạo thế gian) là Bát Chánh Đạo (ariyo aṭṭhaṅgiko maggo) bao gồm ba uẩn: giới (sīla), định (samādhi) và tuệ (paññā).
So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
For it is this path that goes to, attains, and is practiced by the Noble Ones for the cessation of the world, Nibbāna, and thus it is called "the path leading to the cessation of the world."
Vì con đường này dẫn đến Nibbāna, đạt được sự diệt khổ thế gian, và được các bậc Thánh thực hành vì mục đích đó, nên được gọi là Lokanirodhagāminī paṭipadā.
Apica tathāya gatoti tathāgato, tathaṃ gatoti tathāgato, gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho.
Furthermore, "Tathāgata" means "one who has gone to the truth (tathāya gato)," and "one who has gone as such (tathaṃ gato)." And "gone" (gato) means understood, passed beyond, attained, or entered upon.
Hơn nữa, vị đã đi đến sự thật (tathāya gato) nên là Tathāgata; vị đã đi đến sự thật (tathaṃ gato) nên là Tathāgata. Và "gato" có nghĩa là đã nhận thức, đã vượt qua, đã đạt được, đã thực hành.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato.
This is what is meant: Since the Blessed One has gone (gato), i.e., understood, the entire world truly and unerringly through penetrative comprehension (tīraṇapariññāya), therefore, "the world has been fully awakened to by the Tathāgata"—thus "Tathāgata."
Điều này có nghĩa là: Bởi vì Đức Thế Tôn đã nhận thức toàn bộ thế gian một cách như thật, không sai lệch, bằng trí tuệ phân biệt (tīraṇapariññā), nên thế gian đã được Tathāgata Chánh Đẳng Giác. Do đó gọi là Tathāgata.
Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato.
Since he has truly gone beyond (atīto), i.e., through the comprehension of abandonment, the origin of the world—thus "Tathāgata."
Vị đã vượt qua Khổ tập thế gian một cách như thật bằng trí tuệ đoạn trừ, nên là Tathāgata.
Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato.
Since he has truly gone to, i.e., attained, the cessation of the world through direct experience—thus "Tathāgata."
Vị đã đạt được Khổ diệt thế gian một cách như thật bằng sự chứng ngộ, nên là Tathāgata.
Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti.
Since he has truly gone to, i.e., entered upon, the path leading to the cessation of the world unerringly—thus "Tathāgata."
Vị đã thực hành Khổ diệt đạo thế gian một cách như thật, không sai lệch, nên là Tathāgata.
Evaṃ imissā pāḷiyā bhagavato tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
Thus, the meaning of this Pāli passage should be understood as illuminating the Tathāgata-nature of the Blessed One by way of his full awakening to the Four Noble Truths.
Theo cách này, ý nghĩa của đoạn Pāḷi này cần được hiểu theo khía cạnh làm sáng tỏ trạng thái Tathāgata của Đức Thế Tôn.
Iti bhagavā catusaccābhisambodhanavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhivasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha.
Having thus revealed his Tathāgata-nature by way of fully awakening to the Four Truths, the Blessed One now states "That, bhikkhus," and so on, to show it also by way of his full awakening to what is seen, etc.
Sau khi Đức Thế Tôn đã tuyên bố trạng thái Tathāgata của mình thông qua sự Chánh Đẳng Giác Tứ Thánh Đế, bây giờ để trình bày điều đó thông qua sự Chánh Đẳng Giác về những gì đã thấy, v.v., Ngài nói: "Này các Tỳ-kheo, cái gì..." và phần tiếp theo.
Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 2.4.23) pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’tiādi vuttaṃ.
In the Aṅguttara Commentary (A.N.A. 2.4.23), it is said, "Having proclaimed his Buddhahood through the four truths," and so on.
Tuy nhiên, trong Chú giải Aṅguttara (A. Ni. Aṭṭha. 2.4.23) đã nói: "Sau khi đã nói về trạng thái Phật của mình bằng Tứ Thánh Đế," v.v.
Taṃ tathāgatasadda-buddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ.
This was stated to show that the words 'Tathāgata' and 'Buddha' are not different in meaning.
Điều đó được nói để chỉ ra rằng các từ 'Tathāgata' và 'Buddha' không khác nhau về ý nghĩa.
Tathā ceva hi pāḷi pavattāti.
And indeed, the Pāli text proceeds in that way.
Và Pāḷi cũng diễn ra như vậy.
Tattha diṭṭhanti rūpāyatanaṃ.
Therein, "seen" refers to the visible object (rūpāyatana).
Trong đó, diṭṭhaṃ (cái đã thấy) là sắc xứ (rūpāyatana).
Sutanti saddāyatanaṃ.
"Heard" refers to the sound object (saddāyatana).
Sutaṃ (cái đã nghe) là thanh xứ (saddāyatana).
Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanañca.
"Sensed" (Muta) refers to the odor object, the taste object, and the tangible object, because they are grasped upon contact.
Mutaṃ (cái đã ngửi, nếm, xúc chạm) là hương xứ (gandhāyatana), vị xứ (rasāyatana), và xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana), vì chúng được nắm bắt bằng cách tiếp xúc.
Viññātanti sukhadukkhādidhammārammaṇaṃ.
"Known" refers to the mind-object (dhammārammaṇa) such as pleasure and pain.
Viññātaṃ (cái đã biết) là pháp trần (dhammārammaṇa) như khổ, lạc, v.v.
Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ.
"Attained" refers to what is attained, whether sought or unsought.
Pattaṃ (cái đã đạt được) là cái đã đạt được dù có tìm kiếm hay không tìm kiếm.
Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ.
"Sought" refers to what is sought, whether attained or not attained.
Pariyesitaṃ (cái đã tìm kiếm) là cái đã tìm kiếm dù đã đạt được hay chưa đạt được.
Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ.
"Investigated with the mind" means explored with the mind.
Anuvicaritaṃ manasā (cái đã được tâm tư duy) có nghĩa là cái đã được tâm đi theo.
Kassa pana anuvicaritaṃ manasāti?
By whom, pray, is it investigated with the mind?
Vậy cái đó đã được tâm của ai tư duy?
Sadevakassa…pe… sadevamanussāyāti sambandhanīyaṃ.
It should be connected with "together with devas... and together with devas and humans."
Cần phải liên kết với: Sadevakassa...pe... sadevamanussāyā (của thế gian chư thiên... và loài người).
Tattha saha devehīti sadevako, tassa sadevakassa.
Therein, "together with devas" is sadevako; its genitive form is sadevakassa.
Trong đó, "cùng với chư thiên" là sadevaka, của sadevaka là sadevakassa.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ còn lại cũng theo cách này.
Sadevakavacanena cettha pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ veditabbaṃ, samārakavacanena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ, sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ, sassamaṇabrāhmaṇivacanena sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañceva samitapāpabāhitapāpasamaṇabrāhmaṇaggahaṇañca, pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ, sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahaṇaṃ.
Here, by the word 'sadevaka' (together with devas), the devas of the five sense-sphere heavens should be understood; by the word 'samāraka' (together with Māra), the devas of the sixth sense-sphere heaven should be understood; by the word 'sabrahmaka' (together with Brahmā), the Brahmās beginning with the Brahmakāyika devas should be understood; by the word 'sassamaṇabrāhmaṇi' (together with ascetics and brahmins), both ascetics and brahmins who are adversaries of the Sāsana, and ascetics and brahmins who have appeased evil and dispelled evil, should be understood; by the word 'pajā' (generation/beings), the world of beings (sattaloka) should be understood; by the word 'sadevamanussa' (together with devas and humans), conventional devas and the remaining humans should be understood.
Ở đây, cần hiểu rằng từ 'sadevaka' bao gồm chư thiên cõi Dục giới thứ năm; từ 'samāraka' bao gồm chư thiên cõi Dục giới thứ sáu; từ 'sabrahmaka' bao gồm các Phạm thiên như Phạm thiên thân (brahmakāyika), v.v.; từ 'sassamaṇabrāhmaṇī' bao gồm các Sa-môn, Bà-la-môn là kẻ thù của giáo pháp, và cả các Sa-môn, Bà-la-môn đã tịnh hóa tội lỗi, đã loại bỏ tội lỗi; từ 'pajā' bao gồm thế giới chúng sinh; từ 'sadevamanussa' bao gồm chư thiên quy ước và các loài người còn lại.
Evamettha tīhi padehi devamārabrahmehi saddhiṃ sattaloko, dvīhi pajāvasena sattaloko gahitoti veditabbo.
Thus, it should be understood that by these three terms, the world of beings together with devas, Māra, and Brahmā is encompassed, and by the two terms related to 'pajā', the world of beings is encompassed.
Như vậy, ở đây, ba từ bao gồm thế giới chúng sinh cùng với chư thiên, Ma vương và Phạm thiên; hai từ bao gồm thế giới chúng sinh theo nghĩa loài người.
Aparo nayo – sadevakaggahaṇena arūpāvacaradevaloko gahito, samārakavacanena chakāmāvacaradevaloko, sabrahmakavacanena rūpībrahmaloko, sassamaṇabrāhmaṇādivacanena sammutidevehi saha avasesasattaloko gahito.
Another method: By the term "sadevaka" (with devas), the realm of formless devas is included; by the term "samāraka" (with Māra), the six realms of sense-sphere devas are included; by the term "sabrahmaka" (with Brahmās), the realm of form Brahmās is included; by the term "sassamaṇabrāhmaṇā" (with recluses and brahmins) and so on, the remaining beings, along with the conventional devas, are included.
Một cách khác – từ 'sadevaka' bao gồm thế giới chư thiên cõi Vô sắc; từ 'samāraka' bao gồm thế giới chư thiên sáu cõi Dục giới; từ 'sabrahmaka' bao gồm thế giới Phạm thiên cõi Sắc; từ 'sassamaṇabrāhmaṇā' bao gồm toàn bộ thế giới chúng sinh còn lại cùng với chư thiên quy ước.
Apicettha sadevakavacanena ukkaṭṭhaparicchedato sabbalokavisayassa bhagavato abhisambuddhabhāve pakāsite yesamevaṃ siyā ‘‘māro nāma mahānubhāvo chakāmāvacarissaro vasavattī, brahmā pana tatopi mahānubhāvataro dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati, uttamajjhānasamāpattisukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Furthermore, here, by the term "sadevaka," when the Blessed One's complete enlightenment regarding all lokas (worlds) is proclaimed from the perspective of the highest classification, some might think, "Māra is mighty, the lord of the six sense-sphere heavens, a master of control. Brahmā, however, is even mightier than that, illuminating ten thousand world-systems with ten fingers, experiencing the bliss of the highest meditative attainments.
Hơn nữa, ở đây, khi trạng thái Chánh Đẳng Giác của Đức Thế Tôn về tất cả các cảnh giới thế gian được công bố đến mức tối thượng bằng từ 'sadevaka', thì có thể có những người nghĩ rằng: "Ma vương là bậc có đại thần lực, là chủ tể của sáu cõi Dục giới, có quyền lực tối thượng. Còn Phạm thiên thì thần lực còn lớn hơn, có thể phóng ánh sáng đến mười ngàn thế giới, và cảm nhận được sự an lạc của các thiền định cao cấp.
Puthū ca samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno mahānubhāvā saṃvijjanti.
And there are many recluses and brahmins who are endowed with psychic power, divine vision, knowers of others' minds, and mighty.
Và có nhiều Sa-môn, Bà-la-môn có thần thông, có thiên nhãn, biết tâm người khác, có đại thần lực.
Ayañca sattakāyo ananto aparimāṇo, kimetesaṃ sabbesaṃyeva visayo anavasesato bhagavatā abhisambuddho’’ti?
And this multitude of beings is endless and immeasurable. How can the Blessed One have completely comprehended the domain of all these without remainder?"
Và chúng sinh này là vô tận, vô lượng. Liệu tất cả những cảnh giới này có được Đức Thế Tôn Chánh Đẳng Giác một cách trọn vẹn không?"
Tesaṃ vimatiṃ vidhamento bhagavā ‘‘sadevakassa lokassā’’tiādimāha.
To dispel their doubt, the Blessed One said, "of the world with its devas" and so on.
Để xua tan sự hoài nghi của họ, Đức Thế Tôn đã nói: "của thế gian chư thiên..." và phần tiếp theo.
Porāṇā panāhu – ‘‘sadevakassā’’ti devatāhi saddhiṃ avasesalokaṃ pariyādiyati, ‘‘samārakassā’’ti mārena saddhiṃ avasesalokaṃ, ‘‘sabrahmakassā’’ti brahmehi saddhiṃ avasesalokaṃ.
The ancients, however, said: "sadevakassā" (of the world with its devas) encompasses the remaining world together with the devas; "samārakassā" (of the world with Māra) encompasses the remaining world together with Māra; "sabrahmakassā" (of the world with Brahmās) encompasses the remaining world together with the Brahmās.
Các bậc cổ đức đã nói: "Sadevakassa" (của thế gian chư thiên) bao gồm toàn bộ thế gian còn lại cùng với chư thiên; "samārakassa" (của thế gian Ma vương) bao gồm toàn bộ thế gian còn lại cùng với Ma vương; "sabrahmakassa" (của thế gian Phạm thiên) bao gồm toàn bộ thế gian còn lại cùng với Phạm thiên.
Evaṃ sabbepi tibhavūpage satte tīsu padesu pakkhipitvā puna dvīhi padehi pariyādiyanto ‘‘sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā’’ti āha.
Thus, having included all beings subject to the three existences in these three terms, he then, encompassing them with two more terms, said, "sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā" (of the generation of recluses and brahmins, with its devas and humans).
Như vậy, sau khi đã bao gồm tất cả chúng sinh trong ba cõi hữu (tibhavūpage) vào ba từ, Ngài lại bao gồm chúng bằng hai từ: "sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāyā" (của chúng sinh cùng với Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với chư thiên và loài người).
Evaṃ pañcahipi padehi khandhattayaparicchinne sabbasatte pariyādiyati.
In this way, with all five terms, he encompasses all beings delimited by the three aggregates.
Theo cách này, bằng cả năm từ, Ngài bao gồm tất cả chúng sinh được phân định bởi ba uẩn.
Yasmā taṃ tathāgatena abhisambuddhanti iminā idaṃ dasseti – yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘nīlaṃ pītaka’’ntiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, taṃ sabbaṃ ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
"Because that has been fully comprehended by the Tathāgata" — by this, it is shown that whatever visual object, such as "blue, yellow," comes into the range of sight at the eye-door for this world with its devas in immeasurable world-systems, all of that is fully comprehended by the Tathāgata in this way: "This being, at this moment, having seen this particular visual object, became glad, or displeased, or neutral."
Yasmā taṃ tathāgatena abhisambuddhaṃ (Bởi vì điều đó đã được Tathāgata Chánh Đẳng Giác) bằng câu này, Ngài trình bày điều này: Bất cứ sắc trần nào như "xanh, vàng", v.v., trong vô số thế giới, đi vào tầm mắt của thế gian chư thiên này, tất cả điều đó đã được Tathāgata Chánh Đẳng Giác như thế này: "Chúng sinh này, vào khoảnh khắc này, sau khi thấy sắc trần này, đã trở nên vui vẻ, hay buồn bã, hay trung tính."
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa ‘‘bherisaddo mudiṅgasaddo’’tiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘mūlagandho tacagandho’’tiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthamāgacchati, ‘‘mūlaraso khandharaso’’tiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthamāgacchati, ‘‘kakkhaḷaṃ muduka’’ntiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Similarly, whatever auditory object, such as "sound of a drum, sound of a tabor," comes into the range of hearing at the ear-door for this world with its devas in immeasurable world-systems; whatever olfactory object, such as "root-scent, bark-scent," comes into the range of smell at the nose-door; whatever gustatory object, such as "root-taste, trunk-taste," comes into the range of taste at the tongue-door; whatever tangible object, such as "hard, soft," differentiated as earth-element, fire-element, wind-element, comes into the range of touch at the body-door — all of that is fully comprehended by the Tathāgata in this way: "This being, at this moment, having touched this particular tangible object, became glad, or displeased, or neutral."
Tương tự, những gì trong vô lượng cõi giới, đối tượng âm thanh như tiếng trống lớn, tiếng trống nhỏ, v.v. của thế giới với chư thiên này đi vào ngưỡng cửa tai; đối tượng mùi hương như mùi rễ cây, mùi vỏ cây, v.v. đi vào ngưỡng cửa mũi; đối tượng vị như vị rễ cây, vị thân cây, v.v. đi vào ngưỡng cửa lưỡi; đối tượng xúc giác như cứng, mềm, v.v., thuộc các loại địa đại, hỏa đại, phong đại đi vào ngưỡng cửa thân; tất cả những điều đó, như là: "Chúng sanh này vào khoảnh khắc này, sau khi xúc chạm đối tượng xúc giác tên này, trở nên hoan hỷ, hay buồn rầu, hay trung tính," đều được Như Lai giác ngộ như vậy.
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvāre āpāthamāgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ jānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ taṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Likewise, whatever mind-object, of the nature of happiness and so forth, belonging to this world with its devas, comes into the range of the mind-door in countless world-systems—'This being, at this moment, having known this particular mind-object, has become happy, or unhappy, or neutral'—all that is thus fully understood by the Tathāgata.
Tương tự, những gì trong vô lượng cõi giới, đối tượng pháp như lạc, v.v. của thế giới với chư thiên này đi vào ngưỡng cửa ý; tất cả những điều đó, như là: "Chúng sanh này vào khoảnh khắc này, sau khi biết đối tượng pháp tên này, trở nên hoan hỷ, hay buồn rầu, hay trung tính," đều được Như Lai giác ngộ như vậy.
Evaṃ yaṃ imassa sadevakassa lokassa diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ, taṃ tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi.
Thus, whatever is seen, heard, sensed, or cognized by this world with its devas, there is nothing among it that has not been seen, not been heard, not been sensed, or not been cognized by the Tathāgata.
Như vậy, những gì được thấy, được nghe, được cảm nhận, được nhận thức bởi thế giới với chư thiên này, không có điều nào mà Như Lai chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa nhận thức.
Imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi.
However, for this great multitude, there is that which is not attained even after searching, that which is not attained without searching, that which is attained after searching, and that which is attained without searching.
Tuy nhiên, đối với đại chúng này, có điều được tìm kiếm nhưng không đạt được, có điều không tìm kiếm cũng không đạt được, có điều được tìm kiếm và đạt được, có điều không tìm kiếm nhưng đạt được.
Sabbampi tathāgatassa appattaṃ nāma natthi ñāṇena asacchikataṃ.
For the Tathāgata, however, there is nothing that is not attained or not realized by knowledge.
Tất cả đều không có điều gì mà Như Lai chưa đạt được, chưa chứng ngộ bằng trí tuệ.
Tato eva yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu aparimāṇānaṃ sattānaṃ cakkhudvāre āpāthamāgacchantaṃ rūpārammaṇaṃ nāma atthi, taṃ bhagavā sabbaṃ sabbākārena jānāti passati.
Therefore, whatever form-object comes into the range of the eye-door for countless beings in countless world-systems, the Blessed One knows and sees all of it in every aspect.
Chính vì vậy, những gì trong vô lượng cõi giới là đối tượng sắc đi vào ngưỡng cửa mắt của vô lượng chúng sanh, tất cả những điều đó Thế Tôn đều biết và thấy một cách toàn diện.
Evaṃ jānatā passatā cānena taṃ iṭṭhāniṭṭhādivasena vā diṭṭhasutamutaviññātesu labbhamānapadavasena vā ‘‘katamaṃ taṃ rūpaṃ rūpāyatanaṃ?
And by him who thus knows and sees, that*, whether in terms of pleasant or unpleasant, or in terms of the terms found in what is seen, heard, sensed, or cognized—
Và khi biết, khi thấy như vậy, dù là theo cách dễ chịu hay không dễ chịu, hay theo cách được tìm thấy trong những gì đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã nhận thức, thì điều đó là: "Sắc đó là gì, sắc xứ là gì?
Yaṃ rūpaṃ catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vaṇṇanibhā sanidassanaṃ sappaṭighaṃ nīlaṃ pītaka’’ntiādinā (dha. sa. 617) nayena anekehi nāmehi terasahi vārehi dvepaññāsāya nayehi vibhajjamānaṃ tatheva hoti, vitathaṃ natthi.
"What is that form, the form-sphere? It is form dependent on the four great elements, that which is visible, impinges, is blue, yellow," and so forth, when analyzed in various ways with many names, in thirteen instances, and in fifty-two modes, remains exactly as it is; there is no falsehood.
Sắc là những gì do bốn đại chủng tạo thành, có sắc thái, hình dáng, có thể nhìn thấy, có đối kháng, như xanh, vàng," v.v. (Dhs. 617), theo cách này, được phân loại bằng nhiều tên gọi, bằng mười ba cách, bằng năm mươi hai phương pháp, thì điều đó vẫn là như vậy, không sai khác.
Esa nayo sotadvārādīsupi āpāthamāgacchantesu saddādīsu.
The same method applies to sounds and so forth, which come into the range of the ear-door and other doors.
Tương tự như vậy đối với âm thanh, v.v. đi vào ngưỡng cửa tai, v.v.
Tasmā tathāgatoti vuccatīti yaṃ yathā lokena gataṃ, tassa tatheva gatattā tathāgatoti vuccati.
Therefore he is called Tathāgata because he has gone exactly as the world has gone.
Do đó được gọi là Như Lai (Tathāgata) là vì Ngài đã đi đến (gata) như vậy (tathā) những gì thế gian đã đi đến.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘abhisambuddha’’nti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddena samānatthaṃ.
In the Pāḷi, however, "fully understood" (abhisambuddhaṃ) is stated, which is synonymous with the word Tathāgata.
Trong Pāḷi, từ "abhisambuddha" đã được nói, từ đó đồng nghĩa với từ "Tathāgata".
Iminā tathādassibhāvato tathāgatoti ayamattho dassito hoti.
By this, the meaning that he is Tathāgata due to his seeing things as they are (tathādassibhāva) is shown.
Với điều này, ý nghĩa "Như Lai là người thấy sự thật" đã được hiển bày.
Vuttañhetaṃ dhammasenāpatinā –
For this was said by the Dhamma-commander:
Điều này đã được Pháp quân (Dhammasenāpati) nói:
‘‘Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa…pe… sadevamanussāya pajāya diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā, tamahaṃ jānāmi, tamahaṃ abbhaññāsiṃ, taṃ tathāgatassa viditaṃ, taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti (a. ni. 4.24).
"Whatever, bhikkhus, is seen, heard, sensed, cognized, attained, sought, and pondered by the mind, by the world with its devas... by the generation of devas and humans, that I know, that I fully understood, that is known to the Tathāgata, that the Tathāgata did not neglect."
"Này các Tỳ-kheo, những gì của thế giới với chư thiên… (v.v.)… của chúng sanh với chư thiên và loài người đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã nhận thức, đã đạt được, đã tìm kiếm, đã suy tư bằng ý, điều đó Ta biết, điều đó Ta đã chứng ngộ, điều đó Như Lai đã biết rõ, điều đó Như Lai không bỏ qua." (A. Ni. 4.24).
Yañca, bhikkhave, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃ tathā āgatādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati.
And that night, bhikkhus, when the Tathāgata fully awakened to the unsurpassed perfect self-awakening refers to that Visākha full moon night when the Blessed One, the Tathāgata (meaning one who has thus come, etc.), seated on the unconquerable seat at the Bodhi-maṇḍa, having crushed the heads of the three Māras, attains the unsurpassed perfect self-awakening, the all-knowledge (sabbaññutaññāṇa) together with the knowledge of the destruction of the taints (āsavakkhayañāṇa), due to its being unsurpassed.
Và này các Tỳ-kheo, đêm mà Như Lai chứng ngộ Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác là vào đêm trăng tròn Vesākha đó, Như Lai, với ý nghĩa là đã đi đến (gata) như vậy (tathā), Thế Tôn ngồi trên bồ đoàn bất bại tại Bồ-đề đạo tràng, nghiền nát đầu của ba ma vương, đạt được Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, tức là Nhất Thiết Trí (sabbaññutaññāṇa) cùng với Trí diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), vì không có gì cao hơn.
Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamarattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.
And that night when he attained parinibbāna in the Nibbāna-element without any remainder of clinging refers to that very Visākha full moon night when he attained parinibbāna in Kusinārā, in the Upavattana Sāla Grove of the Mallas, between the twin Sāla trees, in the Nibbāna-element without any remainder of clinging.
Và đêm mà Ngài nhập Niết-bàn vô dư y là vào đêm trăng tròn Vesākha đó, tại Kusinārā, trong rừng Sāla của các Malla, giữa hai cây Sāla song sinh, Ngài nhập Niết-bàn vô dư y.
Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ vemajjhe pañcacattālīsavassaparimāṇe kāle paṭhamabodhiyampi, majjhimabodhiyampi, pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati niddisanavasena, lapati uddhisanavasena, niddisati paṭiniddisanavasena.
Whatever is in this interval refers to the Dhamma, categorized as Sutta, Geyya, etc., which he speaks by way of designation, utters by way of declaration, explains by way of re-explanation, during the forty-five-year period between these two Nibbāna-elements (with and without remainder of clinging), whether it be at the time of the first awakening, the middle awakening, or the last awakening.
Những gì trong khoảng thời gian đó là trong khoảng thời gian năm mươi lăm năm giữa hai trạng thái Niết-bàn hữu dư y và vô dư y này, dù là trong giai đoạn giác ngộ đầu tiên, giai đoạn giác ngộ giữa, hay giai đoạn giác ngộ cuối cùng, những Pháp thuộc loại Sutta, Geyya, v.v. mà Ngài thuyết giảng theo cách chỉ định, nói theo cách nêu ra, giảng giải theo cách giải thích.
Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anupavajjaṃ anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ…pe… mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekanāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā.
" All that is just so" means that all the Buddha's word, taught in this context, in its nine divisions such as Sutta and Geyya, is faultless in meaning and phrasing, neither lacking nor exceeding, complete in all respects, crushing the intoxication of lust...*... crushing the intoxication of delusion. There is not even a hair's tip of flaw in it. Like a seal stamped with one stamp, like a measure measured with one vessel, like a weight weighed with one scale, it is just so as it was spoken for its purpose, precisely achieving that, not otherwise.
Tất cả đều là như vậy là tất cả những lời Phật dạy gồm chín chi phần như Sutta, Geyya, v.v. được thuyết giảng trong khoảng thời gian này, về ý nghĩa và văn tự đều không có lỗi, không thiếu, không thừa, hoàn hảo về mọi phương diện, làm tiêu tan sự say mê tham ái… (v.v.)… làm tiêu tan sự say mê si mê; không có một chút nào sai lệch, giống như được đóng dấu bằng một con dấu, được đo bằng một ống đo, được cân bằng một cái cân, điều đó là như vậy đối với mục đích đã được thuyết giảng, vì nó hoàn toàn chứng minh điều đó, không khác.
Tasmā tathaṃ, avitathaṃ, anaññathaṃ.
Therefore, it is true, unfailing, unalterable.
Do đó, nó là sự thật (tathaṃ), không sai khác (avitathaṃ), không khác biệt (anaññathaṃ).
Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti.
By this, it is shown that he is a Tathāgata due to speaking thus.
Với điều này, Ngài hiển bày là Như Lai (Tathāgata) vì Ngài nói sự thật (tathāvādī).
Gadaattho ayaṃ gatasaddo dakārassa takāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho.
The word gata here has the meaning of gada (spoken), with da changed to ta. Therefore, tathāgata means "one who speaks thus".
Từ "gata" ở đây có nghĩa là "gada" (nói), với sự biến đổi âm "da" thành "ta"; do đó, "tathaṃ gadatī" (nói sự thật) là ý nghĩa của Tathāgata.
Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho.
Alternatively, āgadana is āgada, meaning "speech".
Hoặc "āgadanaṃ" là "āgado", có nghĩa là lời nói.
Tatho aviparīto āgado yassāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
Thus, the formation of the word tathāgata should be understood here as "one whose speech (āgada) is thus (unperverted)", by changing da to ta.
"Tatho aviparīto āgado yassā" (lời nói của ai không sai khác) với sự biến đổi âm "da" thành "ta", thì sự hình thành từ "Tathāgata" cần được hiểu như vậy ở đây.
Yathāvādī tathākārīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi.
" As he speaks, so he acts" means that those things which the Fortunate One declares when teaching the Dhamma to others, saying: "These things are unwholesome, blameworthy, censured by the wise, completely undertaken and observed, leading to harm and suffering"—those things he himself completely abandoned.
Nói thế nào làm thế ấy (Yathāvādī tathākārī) là những pháp mà Thế Tôn khi thuyết giảng cho người khác, nói rằng: "Những pháp này là bất thiện, đáng bị khiển trách, bị người trí chê bai, khi được chấp nhận và thực hành sẽ dẫn đến bất lợi, khổ đau," thì Ngài đã hoàn toàn từ bỏ những pháp đó.
Ye pana dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja vihāsi.
And those things which the Fortunate One declares, saying: "These things are wholesome, blameless, praised by the wise, completely undertaken and observed, leading to welfare and happiness"—those things he himself completely attained and dwelt in.
Còn những pháp mà Thế Tôn nói rằng: "Những pháp này là thiện, không đáng bị khiển trách, được người trí tán thán, khi được chấp nhận và thực hành sẽ dẫn đến lợi ích, an lạc," thì Ngài đã hoàn toàn tự mình thành tựu và an trú trong những pháp đó.
Tasmā yathāvādī bhagavā, tathākārīti veditabbo.
Therefore, the Fortunate One should be known as "as he speaks, so he acts."
Do đó, Thế Tôn được biết là người nói thế nào làm thế ấy.
Yathākārī tathāvādīti sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammā paṭipanno sayaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī.
" As he acts, so he speaks" means that the Fortunate One, having acted rightly himself by perfectly fulfilling virtue and so forth, thus acts; and he thus speaks by establishing others in that practice through his teaching of the Dhamma.
Làm thế nào nói thế ấy (Yathākārī tathāvādī) là Thế Tôn tự mình thực hành đúng đắn theo cách đã thành tựu viên mãn giới, v.v., tức là Ngài làm thế nào (yathākārī), thì Ngài cũng nói thế ấy (tathāvādī) bằng cách thiết lập người khác vào đó thông qua việc thuyết giảng Giáo Pháp.
Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā.
Indeed, the body of the Fortunate One conforms to his speech, and his speech conforms to his body.
Thật vậy, lời nói của Thế Tôn phù hợp với hành động của Ngài, và hành động của Ngài cũng phù hợp với lời nói.
Tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti.
Therefore, as he speaks, so he acts; and as he acts, so he speaks.
Do đó, Ngài là người nói thế nào làm thế ấy, và làm thế nào nói thế ấy.
Evaṃbhūtassa cassa yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto.
And for such a one, just as his speech, so too his body has gone, has proceeded.
Đối với một bậc như vậy, lời nói của Ngài đã đi (gata) và được thực hành (pavatta) như vậy.
Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
And just as his body, so too his speech has gone, has proceeded.
Và hành động của Ngài cũng đã đi (gata) và được thực hành (pavatta) như vậy, đó là ý nghĩa.
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi vimuttiñāṇadassanenapi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi, asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devānaṃ atidevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā.
" Overpowering, not overpowered"—the Fortunate One overpowers all beings in the world-system, with the highest heavens (bhavagga) above and the Avīci hell below as its limits, and across countless world-elements horizontally—through virtue, concentration, wisdom, liberation, and knowledge-and-vision of liberation. There is no equal or measure to him; he is unequalled, incomparable, without peer, without counterpart, without a rival, immeasurable, unsurpassed, the Dhamma-King, a god above gods, an Indra above Indras, a Brahmā above Brahmās.
Bậc chinh phục, không bị chinh phục (Abhibhū anabhibhūto) là Thế Tôn chinh phục tất cả chúng sanh trong vô lượng cõi giới, từ đỉnh Bhavagga ở trên đến địa ngục Avīci ở dưới, và theo chiều ngang, bằng giới, bằng định, bằng tuệ, bằng giải thoát, và bằng trí tuệ giải thoát tri kiến; không có ai ngang bằng hay đo lường được với Ngài, Ngài là vô song, không ai sánh bằng, không ai sánh kịp, không ai tương đương, không thể so sánh, không thể đo lường, Vô Thượng Pháp Vương, bậc siêu việt các chư thiên, siêu việt các Sakka, siêu việt các Phạm thiên.
Tato eva sayaṃ na kenaci abhibhūtoti anabhibhūto.
For that reason, he himself is not overpowered by anyone, thus "not overpowered."
Chính vì thế, Ngài không bị ai chinh phục, tức là không bị chinh phục (anabhibhūto).
Aññadatthūti ekaṃsatthe nipāto.
" Aññadatthū" is a particle for emphasis.
Aññadatthu là một ngữ tố chỉ ý nghĩa tuyệt đối.
Yañhi kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti daso.
Whatever is to be known, he sees all of it as if an āmalaka fruit in the palm of his hand—thus, he is the seer.
Vì Ngài thấy tất cả những gì cần biết như quả Amla trong lòng bàn tay, nên Ngài là bậc thấy (daso).
Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññathattūpanayavasena saṅkhāre sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo cittañca vase vattetīti vasavattī.
He governs beings truly through understanding their inclinations and so forth, by bringing about their welfare and so forth; and he governs mental states and attainments through perfect mastery of all aspects, by presenting them as being of a certain nature or otherwise—thus, he is one who has mastery.
Vì Ngài làm cho các chúng sanh tuân theo ý muốn (của Ngài) bằng sự thấu hiểu ý định, v.v., và bằng sự hướng dẫn lợi ích, v.v., một cách không sai lệch; làm cho các hành (duyên sinh) tuân theo ý muốn bằng cách đưa đến sự thay đổi trạng thái; và làm cho các thiền định (đẳng chí) và tâm tuân theo ý muốn bằng mọi phương diện với sự thành thạo đã được thực hành tốt, nên Ngài là Vasavattī (Bậc Tự Tại).
Ettāvatā abhibhavanaṭṭhena bhagavā attano tathāgatabhāvaṃ dasseti.
By this much, the Fortunate One demonstrates his state of being a Tathāgata through the act of overpowering.
Đến đây, Đức Thế Tôn thể hiện trạng thái Như Lai của mình theo nghĩa vượt trội.
Tatrevaṃ padasiddhi veditabbā – agado viya agado.
Here, the formation of the word should be understood thus: Like an antidote (agada) is agada.
Ở đây, cách hình thành từ cần được hiểu như sau: Agada (thuốc giải độc) giống như agada.
Ko panesa?
What is this?
Vậy cái gì là điều đó?
Desanāvilāso ceva puññussayo ca.
It is the splendor of his teaching and his accumulation of merit.
Đó là sự khéo léo trong thuyết pháp và sự tích lũy công đức.
Teneva hesa mahānubhāvo bhisakko viya dibbāgadena sappe, sabbe parappavādino sadevakañca lokaṃ abhibhavati.
By this, he, being of great power, like a physician with a divine antidote for snakes, overpowers all opposing debaters and the entire world with its deities.
Chính vì thế, Ngài, Đấng Đại Thần Lực, giống như một thầy thuốc với thuốc giải độc thần diệu, đã chế ngự tất cả các luận sư ngoại đạo và thế giới cùng với chư thiên.
Iti sabbalokābhibhavane tatho aviparīto desanāvilāso ceva puññussayo ca agado assāti dakārassa takāraṃ katvā tathāgatoti veditabbo.
Thus, in overpowering the entire world, the splendid teaching and accumulated merit are like an unperverted antidote (agada) for him. By changing da to ta, he is known as Tathāgata.
Như vậy, trong việc chế ngự tất cả thế gian, sự khéo léo trong thuyết pháp và sự tích lũy công đức không sai lệch đó là agada (thuốc giải độc); bằng cách biến âm chữ ‘da’ thành ‘ta’, Ngài được gọi là Tathāgata (Như Lai).
Tena vuttaṃ ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… vasavattī, tasmā tathāgatoti vuccatī’’ti.
Therefore, it is said: "Monks, in the world with its deities...*... he has mastery, therefore he is called Tathāgata."
Vì thế, đã nói: “Này các tỳ khưu, trong thế giới cùng với chư thiên…pe… Ngài là Vasavattī (Bậc Tự Tại), do đó Ngài được gọi là Tathāgata (Như Lai).”
Gāthāsu sabbalokaṃ abhiññāyāti tedhātukalokasannivāsaṃ jānitvā.
In the verses, " Having fully known the entire world" means having known the abode of the three-realm world.
Trong các bài kệ, sabbalokaṃ abhiññāyā nghĩa là đã biết rõ sự tập hợp của ba cõi.
Sabbaloke yathātathanti tasmiṃ tedhātukalokasannivāse yaṃkiñci neyyaṃ, taṃ sabbaṃ yathātathaṃ aviparītaṃ jānitvā.
" As it truly is in the entire world" means having known whatever is to be known in that abode of the three-realm world, as it truly is, unperverted.
Sabbaloke yathātathaṃ nghĩa là đã biết rõ tất cả những gì cần được biết trong sự tập hợp của ba cõi đó một cách đúng đắn, không sai lệch.
Sabbalokavisaṃyuttoti catunnaṃ yogānaṃ anavasesappahānena sabbenapi lokena visaṃyutto vippamutto.
" Disjoined from the entire world" means completely disjoined and liberated from the entire world by the complete abandonment of the four bonds (yoga).
Sabbalokavisaṃyutto nghĩa là đã hoàn toàn thoát ly, giải thoát khỏi tất cả thế gian bằng cách đoạn trừ không còn sót lại bốn ách (yoga).
Anūpayoti sabbasmimpi loke taṇhādiṭṭhiupayehi anūpayo tehi upayehi virahito.
" Without clinging" means without clinging in the entire world by means of the clingings (upaya) of craving, views, etc.; devoid of these clingings.
Anūpayo nghĩa là không có các trói buộc (upaya) như tham ái và tà kiến trong tất cả thế gian, tức là không có những trói buộc đó.
Sabbābhibhūti rūpādīni sabbārammaṇāni, sabbaṃ saṅkhāragataṃ, sabbepi māre abhibhavitvā ṭhito.
" Overpowering all" means established after overpowering all objects such as material forms, all conditioned formations, and all Māras.
Sabbābhibhū nghĩa là đã vượt qua tất cả đối tượng như sắc, tất cả các hành (saṅkhāra), và tất cả các ma vương.
Dhīroti dhitisampanno.
" The steadfast one" means endowed with steadfastness.
Dhīro nghĩa là có sự kiên trì.
Sabbaganthappamocanoti sabbe abhijjhākāyaganthādike mocetvā ṭhito veneyyasantānepi attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanato sabbaganthappamocano.
" Releasing all ties" means established after releasing all ties such as the bodily ties of covetousness, and also releasing them in the minds of those to be trained through the splendor of his teaching; thus, "releasing all ties."
Sabbaganthappamocano nghĩa là đã giải thoát khỏi tất cả các trói buộc (gantha) như tham ái (abhijjhā) và thân kiến (kāyagantha), hoặc Ngài là Sabbaganthappamocano vì Ngài giải thoát chúng sanh hữu duyên khỏi các trói buộc đó bằng sự khéo léo trong thuyết pháp của mình.
Phuṭṭhāssāti phuṭṭhā assa.
" Phuṭṭhāssa" means phuṭṭhā assa (touched by him).
Phuṭṭhāssā nghĩa là phuṭṭhā assa (đã chạm đến của Ngài).
Karaṇatthe idaṃ sāmivacanaṃ, phuṭṭhā anenāti attho.
This is the possessive case used in the sense of an instrument: "touched by this" is the meaning.
Đây là cách dùng sở hữu cách (sāmivacana) theo nghĩa công cụ, nghĩa là đã chạm đến bởi Ngài.
Paramā santīti nibbānaṃ.
" Supreme peace" is Nibbāna.
Paramā santī là Nibbāna.
Tañhi tena ñāṇaphusanena phuṭṭhaṃ.
Indeed, it is touched by that touch of knowledge.
Vì Nibbāna đã được chạm đến bằng sự chạm của trí tuệ đó.
Tenevāha ‘‘nibbānaṃ akutobhaya’’nti.
That is why it is said, "Nibbāna, without fear from any quarter."
Chính vì thế, đã nói: “Nibbāna không có sợ hãi từ bất cứ đâu.”
Atha vā paramā santīti uttamā santi.
Alternatively, " supreme peace" means the highest peace.
Hoặc paramā santī nghĩa là sự an tịnh tối thượng.
Katarā sāti?
Which is it?
Đó là gì?
Nibbānaṃ.
Nibbāna.
Nibbāna.
Yasmā pana nibbāne kutoci bhayaṃ natthi, tasmā taṃ akutobhayanti vuccati.
However, since there is no fear from anywhere in Nibbāna, it is called " without fear from any quarter."
Vì không có sự sợ hãi nào từ bất cứ đâu trong Nibbāna, nên nó được gọi là akutobhaya (không sợ hãi từ bất cứ đâu).
Anīghoti niddukkho.
" Without distress" means free from suffering.
Anīgho nghĩa là không có khổ đau.
Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantābhāvaṃ patto.
" Attained to the destruction of all kamma" means attained to the destruction, the end, the utter absence of all kamma.
Sabbakammakkhayaṃ patto nghĩa là đã đạt đến sự diệt tận, sự chấm dứt, sự không còn tuyệt đối của tất cả các nghiệp.
Vimutto upadhisaṅkhayeti upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto.
" Liberated upon the destruction of clinging-bases" means liberated by the fruit-liberation whose object is Nibbāna, which is the destruction of clinging-bases.
Vimutto upadhisaṅkhaye nghĩa là đã giải thoát bằng quả giải thoát (phalavimutti) với Nibbāna là đối tượng, được gọi là sự diệt tận các phiền não (upadhisaṅkhaya).
Esa soti eso so.
" Esa so" means eso so (this is he).
Esa so nghĩa là eso so (đây là Ngài).
Sīho anuttaroti parissayānaṃ sahanaṭṭhena, kilesānaṃ hananaṭṭhena ca, tathāgato anuttaro sīho nāma.
" The unsurpassed lion" means the Tathāgata is called the unsurpassed lion due to enduring dangers and due to destroying defilements.
Sīho anuttaro nghĩa là Đức Như Lai được gọi là sư tử vô thượng vì Ngài chịu đựng được các hiểm nguy và diệt trừ các phiền não.
Brahmanti seṭṭhaṃ.
" Brahma" means supreme.
Brahma nghĩa là tối thượng.
Cakkanti dhammacakkaṃ.
" Wheel" means the Dhamma-wheel.
Cakka nghĩa là Pháp luân.
Pavattayīti tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi.
" Set in motion" means set in motion the twelve-fold wheel with its three revolutions.
Pavattayī nghĩa là đã chuyển vận Pháp luân với ba vòng và mười hai phương diện.
Itīti evaṃ tathāgatassa guṇe jānitvā.
" Thus" means having known such qualities of the Tathāgata.
Itī nghĩa là như vậy, sau khi đã biết các đức tính của Đức Như Lai.
Saṅgammāti samāgantvā.
" Having come together" means having assembled.
Saṅgammā nghĩa là sau khi tụ họp.
Taṃ namassantīti taṃ tathāgataṃ te saraṇaṃ gatā devamanussā namassanti.
" They pay homage to him" means those deities and humans who have gone for refuge to that Tathāgata pay homage to him.
Taṃ namassantī nghĩa là các chư thiên và loài người đã quy y đó đảnh lễ Đức Như Lai.
Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ, catuvesārajjayogena vītasāradaṃ.
He is great because he is endowed with great qualities such as virtue; he is free from agitation due to possessing the four confidences (vesārajja).
Ngài là mahantaṃ (vĩ đại) vì Ngài có đầy đủ các đức tính như giới, và là vītasāradaṃ (không sợ hãi) vì Ngài có bốn sự tự tin (catuvesārajja).
Idāni yaṃ vadantā te namassanti, taṃ dassetuṃ dantotiādi vuttaṃ.
Now, to show what they say as they pay homage, " the tamed one" and so forth are stated.
Bây giờ, để chỉ ra điều mà họ nói khi đảnh lễ Ngài, đã nói danto (đã điều phục) v.v.
Taṃ uttānatthameva.
That is straightforward in meaning.
Điều đó tự nó đã rõ nghĩa.