Suttanipāta-aṭṭhakathā

1162

4. Maṅgalasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Maṅgala Sutta

4. Chú giải Maṅgala Sutta

1163

Evaṃ me sutanti maṅgalasuttaṃ.

Thus have I heard—this is the Maṅgala Sutta.

Evaṃ me sutaṃ là Maṅgala Sutta.

Kā uppatti?

What was its origin?

Sự phát sinh là gì?

Jambudīpe kira tattha tattha nagaradvārasanthāgārasabhādīsu mahājanā sannipatitvā hiraññasuvaṇṇaṃ datvā nānappakāraṃ sītāharaṇādibāhirakakathaṃ kathāpenti, ekekā kathā catumāsaccayena niṭṭhāti.

It is said that in Jambudīpa, people would gather at city gates, assembly halls, and other places, and, giving gold and silver, would have various external stories narrated, such as the abduction of Sītā; each story would conclude after four months.

Người ta kể rằng ở Jambudīpa, tại các cổng thành, hội trường, và các nơi tụ họp khác, đông đảo dân chúng đã tập trung, trao vàng bạc và kể những câu chuyện bên ngoài khác nhau, như chuyện về Sita bị bắt cóc. Mỗi câu chuyện kéo dài bốn tháng mới kết thúc.

Tattha ekadivasaṃ maṅgalakathā samuṭṭhāsi – ‘‘kiṃ nu kho maṅgalaṃ, kiṃ diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ maṅgalaṃ, ko maṅgalaṃ jānātī’’ti?

One day, a discussion about auspiciousness (maṅgala) arose there: “What, indeed, is auspicious? Is seeing auspicious, hearing auspicious, cognizing auspicious? Who knows what is auspicious?”

Một ngày nọ, câu chuyện về maṅgala (điềm lành) đã nảy sinh – “Cái gì là maṅgala? Cái gì được thấy là maṅgala? Cái gì được nghe là maṅgala? Cái gì được cảm nhận là maṅgala? Ai biết maṅgala?”

1164

Atha diṭṭhamaṅgaliko nāmeko puriso āha – ‘‘ahaṃ maṅgalaṃ jānāmi, diṭṭhaṃ loke maṅgalaṃ, diṭṭhaṃ nāma abhimaṅgalasammataṃ rūpaṃ.

Then a certain man named Diṭṭhamaṅgalika said, “I know what is auspicious. What is seen in the world is auspicious; a form considered highly auspicious.

Khi đó, một người tên là Diṭṭhamaṅgalika (người tin vào điềm lành được thấy) nói: “Tôi biết maṅgala. Cái được thấy là maṅgala trên thế gian này, cái được thấy là sắc tướng được coi là điềm lành tối thượng.

Seyyathidaṃ – idhekacco kālasseva vuṭṭhāya cātakasakuṇaṃ vā passati, beluvalaṭṭhiṃ vā gabbhiniṃ vā kumārake vā alaṅkatapaṭiyatte puṇṇaghaṭaṃ vā allarohitamacchaṃ vā ājaññaṃ vā ājaññarathaṃ vā usabhaṃ vā gāviṃ vā kapilaṃ vā, yaṃ vā panaññampi kiñci evarūpaṃ abhimaṅgalasammataṃ rūpaṃ passati, idaṃ vuccati diṭṭhamaṅgala’’nti.

For instance, some person here, rising early, might see a cuckoo-bird, or a bamboo pole, or a pregnant woman, or adorned and ready young boys and girls, or a full water pot, or a fresh rohita fish, or a thoroughbred horse, or a thoroughbred chariot, or a bull, or a cow, or a tawny-colored cow, or any other such form considered highly auspicious—this is called ‘seen auspiciousness’.”

Chẳng hạn, ở đây, có người thức dậy sớm và thấy một con chim cāṭaka, hoặc một cây tre non, hoặc một phụ nữ mang thai, hoặc những đứa trẻ được trang điểm sẵn sàng, hoặc một bình nước đầy, hoặc một con cá rohita ướt, hoặc một con ngựa thuần chủng, hoặc một cỗ xe ngựa thuần chủng, hoặc một con bò đực, hoặc một con bò cái, hoặc một con khỉ, hoặc bất cứ sắc tướng nào khác được coi là điềm lành tối thượng như vậy, điều này được gọi là diṭṭhamaṅgala (điềm lành được thấy)”.

Tassa vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce nāggahesuṃ.

Some accepted his words, while others did not.

Một số người chấp nhận lời nói của ông ta, một số khác thì không.

Ye nāggahesuṃ, te tena saha vivadiṃsu.

Those who did not accept them debated with him.

Những người không chấp nhận đã tranh cãi với ông ta.

1165

Atha sutamaṅgaliko nāmeko puriso āha – ‘‘cakkhu nāmetaṃ, bho, sucimpi asucimpi passati, tathā sundarampi asundarampi, manāpampi amanāpampi.

Then a certain man named Sutamaṅgalika said, “Friends, this eye sees both clean and unclean, beautiful and ugly, pleasing and unpleasing.

Khi đó, một người tên là Sutamaṅgalika (người tin vào điềm lành được nghe) nói: “Này các bạn, con mắt này thấy cả cái sạch và cái dơ, cả cái đẹp và cái không đẹp, cả cái vừa ý và cái không vừa ý.

Yadi tena diṭṭhaṃ maṅgalaṃ siyā, sabbampi maṅgalaṃ siyā, tasmā na diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, apica kho pana sutaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ nāma abhimaṅgalasammato saddo.

If what is seen by it were auspicious, then everything would be auspicious. Therefore, seeing is not auspicious. Furthermore, what is heard is auspicious; what is heard is a sound considered highly auspicious.

Nếu cái được thấy là điềm lành, thì tất cả mọi thứ được thấy đều là điềm lành. Do đó, cái được thấy không phải là điềm lành. Hơn nữa, cái được nghe mới là điềm lành; cái được nghe là âm thanh được xem là điềm lành tối thượng.

Seyyathidaṃ – idhekacco kālasseva vuṭṭhāya vaḍḍhāti vā vaḍḍhamānāti vā puṇṇāti vā phussāti vā sumanāti vā sirīti vā sirivaḍḍhāti vā ajja sunakkhattaṃ sumuhuttaṃ sudivasaṃ sumaṅgalanti evarūpaṃ vā yaṃkiñci abhimaṅgalasammataṃ saddaṃ suṇāti, idaṃ vuccati sutamaṅgala’’nti.

For instance, some person here, rising early, hears sounds like ‘May it grow!’ or ‘It is growing!’ or ‘It is full!’ or ‘It has been touched!’ or ‘It is well-minded!’ or ‘It is glory!’ or ‘It increases glory!’ or ‘Today is a good constellation! A good moment! A good day! A good omen!’ or any other such sound considered highly auspicious—this is called ‘heard auspiciousness’.”

Chẳng hạn như, ở đây, có người thức dậy sớm và nghe được những âm thanh như: “Tăng trưởng!” hay “Đang tăng trưởng!” hay “Đầy đủ!” hay “May mắn!” hay “Hân hoan!” hay “Phước đức!” hay “Phước đức tăng trưởng!” hay “Hôm nay là sao tốt, là thời khắc tốt, là ngày tốt, là điềm lành tối thượng!” hoặc bất kỳ âm thanh nào khác được xem là điềm lành tối thượng, thì điều này được gọi là điềm lành được nghe.

Tassapi vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce nāggahesuṃ.

Some also accepted his words, while others did not.

Lời nói của người ấy, một số người chấp nhận, một số người không chấp nhận.

Ye nāggahesuṃ, te tena saha vivadiṃsu.

Those who did not accept them debated with him.

Những người không chấp nhận đã tranh cãi với người ấy.

1166

Atha mutamaṅgaliko nāmeko puriso āha – ‘‘sotampi hi nāmetaṃ bho sādhumpi asādhumpi manāpampi amanāpampi suṇāti.

Then a certain man named Mutamaṅgalika said, “Friends, this ear hears both good and bad, pleasing and unpleasing sounds.

Sau đó, một người tên là Mutamaṅgalika nói: “Này các bạn, cái được nghe cũng có thể nghe điều tốt lẫn điều xấu, điều vừa ý lẫn điều không vừa ý.

Yadi tena sutaṃ maṅgalaṃ siyā, sabbampi maṅgalaṃ siyā, tasmā na sutaṃ maṅgalaṃ, apica kho pana mutaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ nāma abhimaṅgalasammataṃ gandharasaphoṭṭhabbaṃ.

If what is heard by it were auspicious, then everything would be auspicious. Therefore, hearing is not auspicious. Furthermore, what is cognized is auspicious; what is cognized is a smell, taste, or touch considered highly auspicious.

Nếu cái được nghe là điềm lành, thì tất cả mọi thứ được nghe đều là điềm lành. Do đó, cái được nghe không phải là điềm lành. Hơn nữa, cái được cảm nhận mới là điềm lành; cái được cảm nhận là mùi, vị, xúc được xem là điềm lành tối thượng.

Seyyathidaṃ – idhekacco kālasseva vuṭṭhāya padumagandhādipupphagandhaṃ vā ghāyati, phussadantakaṭṭhaṃ vā khādati, pathaviṃ vā āmasati, haritasassaṃ vā allagomayaṃ vā kacchapaṃ vā tilavāhaṃ vā pupphaṃ vā phalaṃ vā āmasati, phussamattikāya vā sammā limpati, phussasāṭakaṃ vā nivāseti, phussaveṭhanaṃ vā dhāreti, yaṃ vā panaññampi kiñci evarūpaṃ abhimaṅgalasammataṃ gandhaṃ vā ghāyati, rasaṃ vā sāyati, phoṭṭhabbaṃ vā phusati, idaṃ vuccati mutamaṅgala’’nti.

It is like this: Here, some person rises early and smells the scent of lotus and other flowers, or chews a pleasant tooth-stick, or touches the earth, or green crops, or fresh cow dung, or a tortoise, or sesame, or a flower, or a fruit, or smears oneself properly with agreeable clay, or puts on pleasant clothes, or wears a pleasant head-covering, or smells any other such scent, tastes any flavor, or feels any contact considered to be extremely auspicious—this is called a ‘perceived omen’ (mutamaṅgala).

Chẳng hạn như, ở đây, có người thức dậy sớm ngửi mùi hoa sen hoặc các loại hoa khác, nhai cây xỉa răng tốt, chạm vào đất, chạm vào lúa xanh hoặc phân bò tươi hoặc rùa hoặc hạt mè hoặc hoa hoặc quả, hoặc xoa đất tốt, hoặc mặc y phục tốt, hoặc đội khăn đội đầu tốt, hoặc bất kỳ mùi nào khác được xem là điềm lành tối thượng được ngửi, vị được nếm, xúc được chạm, thì điều này được gọi là điềm lành được cảm nhận.”

Tassapi vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce nāggahesuṃ.

Some people accepted his words, others did not.

Lời nói của người ấy, một số người chấp nhận, một số người không chấp nhận.

1167

Tattha na diṭṭhamaṅgaliko sutamutamaṅgalike asakkhi saññāpetuṃ.

Among them, the observer of auspicious signs (diṭṭhamaṅgalika) could not convince those who held to auspicious sounds and perceptions (sutamutamaṅgalika).

Trong số đó, người theo quan điểm điềm lành được thấy không thể thuyết phục được những người theo quan điểm điềm lành được nghe và điềm lành được cảm nhận.

Na tesaṃ aññataro itare dve.

Neither could any one of them convince the other two.

Không ai trong số họ có thể thuyết phục hai người kia.

Tesu ca manussesu ye diṭṭhamaṅgalikassa vacanaṃ gaṇhiṃsu, te ‘‘diṭṭhaṃyeva maṅgala’’nti gatā.

Among those people, those who accepted the words of the diṭṭhamaṅgalika went on to believe, “Only what is seen is auspicious.”

Trong số những người ấy, những ai chấp nhận lời nói của người theo quan điểm điềm lành được thấy thì cho rằng “chỉ có cái được thấy mới là điềm lành”.

Ye sutamutamaṅgalikānaṃ vacanaṃ gaṇhiṃsu, te ‘‘sutaṃyeva mutaṃyeva maṅgala’’nti gatā.

Those who accepted the words of the sutamutamaṅgalikas went on to believe, “Only what is heard and what is perceived are auspicious.”

Những ai chấp nhận lời nói của những người theo quan điểm điềm lành được nghe và điềm lành được cảm nhận thì cho rằng “chỉ có cái được nghe và cái được cảm nhận mới là điềm lành”.

Evamayaṃ maṅgalakathā sakalajambudīpe pākaṭā jātā.

Thus, this discussion on omens became well-known throughout the entire Jambudīpa.

Như vậy, câu chuyện về điềm lành này đã trở nên nổi tiếng khắp toàn cõi Diêm Phù Đề.

1168

Atha sakalajambudīpe manussā gumbagumbā hutvā ‘‘kiṃ nu kho maṅgala’’nti maṅgalāni cintayiṃsu.

Then, people throughout the entire Jambudīpa gathered in groups and pondered, “What indeed is auspicious?”

Sau đó, khắp cõi Diêm Phù Đề, loài người tụ tập thành từng nhóm, suy nghĩ về các điềm lành: “Điềm lành là gì?”

Tesaṃ manussānaṃ ārakkhadevatā taṃ kathaṃ sutvā tatheva maṅgalāni cintayiṃsu.

Their guardian deities, having heard that discussion, likewise pondered on omens.

Các vị thiên thần hộ mệnh của loài người nghe câu chuyện đó cũng suy nghĩ về các điềm lành như vậy.

Tāsaṃ devatānaṃ bhummadevatā mittā honti, atha tato sutvā bhummadevatāpi tatheva maṅgalāni cintayiṃsu.

The earth deities (bhummadevatā) were friends of those deities, and having heard from them, the earth deities also pondered on omens in the same way.

Các vị thiên thần đất là bạn của các vị thiên thần ấy, sau khi nghe từ đó, các vị thiên thần đất cũng suy nghĩ về các điềm lành như vậy.

Tāsampi devatānaṃ ākāsaṭṭhadevatā mittā honti, ākāsaṭṭhadevatānaṃ cātumahārājikadevatā.

The sky-dwelling deities (ākāsaṭṭhadevatā) were friends of those deities, and the Cātumahārājika deities were friends of the sky-dwelling deities.

Các vị thiên thần trên không là bạn của các vị thiên thần đất ấy, và các vị thiên thần Tứ Đại Thiên Vương là bạn của các vị thiên thần trên không.

Eteneva upāyena yāva sudassīdevatānaṃ akaniṭṭhadevatā mittā honti, atha tato sutvā akaniṭṭhadevatāpi tatheva gumbagumbā hutvā maṅgalāni cintayiṃsu.

By this same method, up to the Sudassī deities, the Akaniṭṭha deities were friends; and having heard from them, the Akaniṭṭha deities also gathered in groups and pondered on omens in the same way.

Cứ theo cách này, cho đến các vị thiên thần Akaniṭṭha là bạn của các vị thiên thần Sudassī; sau khi nghe từ đó, các vị thiên thần Akaniṭṭha cũng tụ tập thành từng nhóm và suy nghĩ về các điềm lành như vậy.

Evaṃ dasasahassacakkavāḷesu sabbattha maṅgalacintā udapādi.

Thus, the pondering on omens arose everywhere throughout the ten thousand world-systems.

Như vậy, sự suy nghĩ về điềm lành đã phát sinh khắp mười ngàn thế giới.

Uppannā ca sā ‘‘idaṃ maṅgalaṃ idaṃ maṅgala’’nti vinicchiyamānāpi appattā eva vinicchayaṃ dvādasa vassāni aṭṭhāsi.

And though it arose and was deliberated upon as “this is auspicious, this is auspicious,” it remained unresolved for twelve years.

Và sự suy nghĩ ấy, dù đã được phân định là “đây là điềm lành, đây là điềm lành”, vẫn không đạt được sự phân định cuối cùng và kéo dài mười hai năm.

Sabbe manussā ca devā ca brahmāno ca ṭhapetvā ariyasāvake diṭṭhasutamutavasena tidhā bhinnā.

All humans, devas, and Brahmās, except the noble disciples (ariyasāvakas), were divided into three groups based on what was seen, heard, and perceived.

Tất cả loài người, chư thiên và chư Phạm thiên, ngoại trừ các vị Thánh đệ tử, đều bị chia thành ba loại theo quan điểm về cái được thấy, cái được nghe và cái được cảm nhận.

Ekopi ‘‘idameva maṅgala’’nti yathābhuccato niṭṭhaṅgato nāhosi, maṅgalakolāhalaṃ loke uppajji.

Not one person had come to a definite conclusion, "This alone is auspicious," in accordance with reality, and a great clamor (kolāhala) about omens arose in the world.

Không một ai đạt được sự kết luận chân thật rằng “chỉ có điều này là điềm lành”, và một sự hỗn loạn về điềm lành đã phát sinh trong thế gian.

1169

Kolāhalaṃ nāma pañcavidhaṃ – kappakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, maṅgalakolāhalaṃ, moneyyakolāhalanti.

There are five kinds of clamor (kolāhala): the clamor of a world-cycle, the clamor of a wheel-turning monarch, the clamor of a Buddha, the clamor of omens, and the clamor of sagacity.

Sự hỗn loạn (kolāhala) có năm loại – sự hỗn loạn về kiếp (kappakolāhala), sự hỗn loạn về Chuyển Luân Vương (cakkavattikolāhala), sự hỗn loạn về Đức Phật (buddhakolāhala), sự hỗn loạn về điềm lành (maṅgalakolāhala), và sự hỗn loạn về hạnh tịch tịnh (moneyyakolāhala).

Tattha kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudammukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā, ‘‘vassasatasahassassa accayena kappuṭṭhānaṃ bhavissati.

Among these, the devas of the sensuous sphere, with dishevelled hair and tearful faces, wiping away tears with their hands, dressed in red garments, looking exceedingly disfigured, wandered the human realm proclaiming, “Friends, in one hundred thousand years, the world-cycle will end.

Trong số đó, chư thiên cõi Dục giới, với tóc xõa, tóc rối bù, mặt đẫm lệ, tay lau nước mắt, mặc y phục đỏ, mang hình dáng vô cùng xấu xí, đi khắp nhân gian và thông báo: “Này các bạn, sau một trăm ngàn năm, sự hủy diệt kiếp sẽ xảy ra.

Ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddo sussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā uḍḍhayhissati vinassissati, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati.

This world will be destroyed, the great ocean will dry up, and this great earth and the king of mountains, Sineru, will be burnt up and destroyed; indeed, destruction will reach as far as the Brahma world.

Thế giới này sẽ bị hủy diệt, đại dương sẽ khô cạn, trái đất vĩ đại này và núi chúa Sineru sẽ bị thiêu rụi và hủy diệt, sự hủy diệt thế giới sẽ xảy ra cho đến cõi Phạm thiên.

Mettaṃ, mārisā, bhāvetha, karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ, mārisā, bhāvetha, mātaraṃ upaṭṭhahatha, pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hotha, jāgaratha mā pamādatthā’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.

Friends, cultivate loving-kindness; friends, cultivate compassion, appreciative joy, and equanimity. Attend to your mother, attend to your father, be reverent to your elders in the family; be vigilant, do not be heedless!”

Này các bạn, hãy tu tập tâm từ, hãy tu tập tâm bi, tâm hỷ, tâm xả, này các bạn, hãy phụng dưỡng mẹ, hãy phụng dưỡng cha, hãy tôn kính người lớn trong gia đình, hãy tỉnh thức, đừng phóng dật!”

Idaṃ kappakolāhalaṃ nāma.

This is called the clamor of a world-cycle.

Đây gọi là sự hỗn loạn về kiếp.

1170

Kāmāvacaradevāyeva ‘‘vassasatassaccayena cakkavattirājā loke uppajjissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.

The devas of the sensuous sphere themselves wander the human realm proclaiming, “Friends, in one hundred years, a wheel-turning monarch will arise in the world.”

Chư thiên cõi Dục giới cũng đi khắp nhân gian và thông báo: “Sau một trăm năm, một vị Chuyển Luân Vương sẽ xuất hiện trên thế gian.”

Idaṃ cakkavattikolāhalaṃ nāma.

This is called the clamor of a wheel-turning monarch.

Đây gọi là sự hỗn loạn về Chuyển Luân Vương.

1171

Suddhāvāsā pana devā brahmābharaṇena alaṅkaritvā brahmaveṭhanaṃ sīse katvā pītisomanassajātā buddhaguṇavādino ‘‘vassasahassassa accayena buddho loke uppajjissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.

But the Suddhāvāsa devas, adorned with Brahma ornaments, wearing Brahma turbans on their heads, filled with joy and happiness, praising the Buddha’s virtues, wander the human realm proclaiming, “Friends, in one thousand years, a Buddha will arise in the world.”

Còn chư thiên cõi Tịnh Cư thiên, trang sức bằng trang sức của Phạm thiên, đội khăn Phạm thiên trên đầu, tràn đầy hỷ lạc, ca ngợi công đức của Đức Phật, đi khắp nhân gian và thông báo: “Sau một ngàn năm, một vị Phật sẽ xuất hiện trên thế gian.”

Idaṃ buddhakolāhalaṃ nāma.

This is called the clamor of a Buddha.

Đây gọi là sự hỗn loạn về Đức Phật.

1172

Suddhāvāsā eva devā manussānaṃ cittaṃ ñatvā ‘‘dvādasannaṃ vassānaṃ accayena sammāsambuddho maṅgalaṃ kathessatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.

The Suddhāvāsa devas themselves, knowing the minds of humans, wander the human realm proclaiming, “Friends, in twelve years, a Perfectly Self-Enlightened One will teach about omens.”

Chính chư thiên cõi Tịnh Cư thiên, biết được tâm ý của loài người, đi khắp nhân gian và thông báo: “Sau mười hai năm, một vị Sammāsambuddha sẽ thuyết giảng về điềm lành.”

Idaṃ maṅgalakolāhalaṃ nāma.

This is called the clamor of omens.

Đây gọi là sự hỗn loạn về điềm lành.

1173

Suddhāvāsā eva devā ‘‘sattannaṃ vassānaṃ accayena aññataro bhikkhu bhagavatā saddhiṃ samāgamma moneyyapaṭipadaṃ pucchissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.

The Suddhāvāsa devas themselves wander the human realm proclaiming, “Friends, in seven years, a certain bhikkhu, having approached the Blessed One, will inquire about the path of sagacity (moneyyapaṭipadā).”

Chính chư thiên cõi Tịnh Cư thiên đi khắp nhân gian và thông báo: “Sau bảy năm, một vị Tỳ-kheo nào đó sẽ đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi về hạnh tịch tịnh (moneyyapaṭipadā).”

Idaṃ moneyyakolāhalaṃ nāma.

This is called the clamor of sagacity.

Đây gọi là sự hỗn loạn về hạnh tịch tịnh (moneyyakolāhala).

Imesu pañcasu kolāhalesu diṭṭhamaṅgalādivasena tidhā bhinnesu devamanussesu idaṃ maṅgalakolāhalaṃ loke uppajji.

Among these five clamors, this clamor of omens arose in the world among devas and humans who were divided into three categories based on what was seen, heard, and perceived.

Trong năm loại hỗn loạn này, sự hỗn loạn về điềm lành đã phát sinh trong thế gian giữa chư thiên và loài người bị chia thành ba loại theo quan điểm về cái được thấy, cái được nghe và cái được cảm nhận.

1174

Atha devesu ca manussesu ca vicinitvā vicinitvā maṅgalāni alabhamānesu dvādasannaṃ vassānaṃ accayena tāvatiṃsakāyikā devatā saṅgamma samāgamma evaṃ samacintesuṃ – ‘‘seyyathāpi nāma, mārisā, gharasāmiko antogharajanānaṃ, gāmasāmiko gāmavāsīnaṃ, rājā sabbamanussānaṃ, evamevaṃ ayaṃ sakko devānamindo amhākaṃ aggo ca seṭṭho ca yadidaṃ puññena tejena issariyena paññāya dvinnaṃ devalokānaṃ adhipati.

Then, when the devas and humans, after searching and searching, could not find omens, after twelve years, the devas of Tāvatiṃsa gathered together and deliberated thus: “Friends, just as a householder is the chief and foremost among the people of the house, a village headman among the villagers, and a king among all people, even so, Sakka, king of devas, is our chief and foremost, being, by merit, glory, sovereignty, and wisdom, the overlord of the two deva realms.

Sau đó, khi chư thiên và loài người đã tìm kiếm và không tìm thấy được điềm lành, sau mười hai năm, chư thiên cõi Tāvatiṃsa đã tụ họp lại và cùng suy nghĩ như sau: “Này các bạn, giống như chủ nhà là người đứng đầu và cao quý nhất trong số những người trong nhà, chủ làng là người đứng đầu và cao quý nhất trong số những người dân làng, vua là người đứng đầu và cao quý nhất trong số tất cả loài người, thì cũng vậy, Sakka, vua của chư thiên, là người đứng đầu và cao quý nhất của chúng ta, bởi vì với phước đức, oai lực, quyền năng và trí tuệ, ngài là chủ tể của hai cõi trời.

Yaṃnūna mayaṃ sakkaṃ devānamindaṃ etamatthaṃ puccheyyāmā’’ti.

Why don't we consult Sakka, king of devas, on this matter?”

Hay là chúng ta nên hỏi Sakka, vua của chư thiên, về vấn đề này?”

Tā sakkassa santikaṃ gantvā sakkaṃ devānamindaṃ taṅkhaṇānurūpanivāsanābharaṇasassirikasarīraṃ aḍḍhateyyakoṭiaccharāgaṇaparivutaṃ pāricchattakamūle paṇḍukambalavarāsane nisinnaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhatvā etadavocuṃ – ‘‘yagghe, mārisa, jāneyyāsi, etarahi maṅgalapañhā samuṭṭhitā, eke diṭṭhaṃ maṅgalanti vadanti, eke sutaṃ maṅgalanti vadanti, eke mutaṃ maṅgalanti vadanti.

They went to Sakka, king of devas, saluted him as he sat on the excellent Paṇḍukambala stone seat at the foot of the Pāricchattaka tree, his body radiant with apparel and ornaments appropriate for that moment, surrounded by a retinue of two and a half crore nymphs, and standing to one side, they said this: “Pray, Venerable Sir, know that a question about omens has now arisen. Some say that what is seen is auspicious, some say that what is heard is auspicious, and some say that what is perceived is auspicious.

Họ đến chỗ Sakka, vua của chư thiên, đảnh lễ ngài đang ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala cao quý dưới gốc cây Pāricchattaka, với thân thể rực rỡ bởi y phục và trang sức phù hợp với khoảnh khắc đó, được vây quanh bởi hai mươi lăm triệu nữ thiên, rồi đứng sang một bên và nói: “Này Đại vương, xin ngài hãy biết rằng, hiện nay vấn đề về điềm lành đang nổi lên. Một số người nói rằng cái được thấy là điềm lành, một số người nói rằng cái được nghe là điềm lành, một số người nói rằng cái được cảm nhận là điềm lành.

Tattha mayañca aññe ca aniṭṭhaṅgatā, sādhu vata no tvaṃ yāthāvato byākarohī’’ti.

Neither we nor others have reached a conclusion on this matter. It would be good if you would explain it to us truly.”

Trong vấn đề đó, chúng tôi và những người khác vẫn chưa đạt được sự kết luận. Xin ngài hãy giải thích cho chúng tôi một cách chân thật.”

Devarājā pakatiyāpi paññavā ‘‘ayaṃ maṅgalakathā kattha paṭhamaṃ samuṭṭhitā’’ti āha.

The King of Devas, being naturally wise, asked, “Where did this discussion about omens first arise?”

Vua của chư thiên, vốn có trí tuệ tự nhiên, hỏi: “Câu chuyện về điềm lành này phát sinh lần đầu tiên ở đâu?”

‘‘Mayaṃ deva cātumahārājikānaṃ assumhā’’ti āhaṃsu.

“We heard it from the Cātumahārājika devas, O Deva,” they replied.

Họ thưa: “Thưa Đại vương, chúng tôi nghe từ chư thiên Tứ Đại Thiên Vương.”

Tato cātumahārājikā ākāsaṭṭhadevatānaṃ, ākāsaṭṭhadevatā bhummadevatānaṃ, bhummadevatā manussārakkhadevatānaṃ, manussārakkhadevatā ‘‘manussaloke samuṭṭhitā’’ti āhaṃsu.

Then the Cātumahārājika devas heard it from the sky-dwelling devas; the sky-dwelling devas heard it from the earth-dwelling devas; the earth-dwelling devas heard it from the human-guardian devas; and the human-guardian devas said, “It arose in the human world.”

Sau đó, chư thiên Tứ Đại Thiên Vương nghe từ chư thiên trên không, chư thiên trên không nghe từ chư thiên đất, chư thiên đất nghe từ chư thiên hộ mệnh của loài người, và chư thiên hộ mệnh của loài người thưa: “Nó phát sinh ở cõi người.”

1175

Atha devānamindo ‘‘sammāsambuddho kattha vasatī’’ti pucchi.

Then the King of Devas asked, “Where does the Perfectly Self-Enlightened One reside?”

Sau đó, vua của chư thiên hỏi: “Đức Sammāsambuddha đang ngự ở đâu?”

‘‘Manussaloke, devā’’ti āhaṃsu.

“In the human world, O Deva,” they replied.

Họ thưa: “Thưa Đại vương, ở cõi người.”

‘‘Taṃ bhagavantaṃ koci pucchī’’ti āha.

“Has anyone asked the Blessed One?” he asked.

Ngài hỏi: “Có ai đã hỏi Đức Thế Tôn đó chưa?”

‘‘Na koci devā’’ti.

“No one, O Deva,” they replied.

“Thưa Đại vương, chưa có ai.”

‘‘Kiṃ nu kho nāma tumhe mārisā aggiṃ chaḍḍetvā khajjopanakaṃ ujjāletha, ye anavasesamaṅgaladesakaṃ taṃ bhagavantaṃ atikkamitvā maṃ pucchitabbaṃ maññatha?

“Friends, why do you abandon fire and try to ignite a firefly, thinking it proper to question me instead of the Blessed One, who teaches all omens without remainder?

“Này các bạn, vì sao các vị lại vứt bỏ lửa mà thắp sáng đom đóm, khi các vị cho rằng nên hỏi tôi thay vì Đức Thế Tôn, bậc đã giảng giải các điều lành một cách trọn vẹn?

Āgacchatha, mārisā, taṃ bhagavantaṃ pucchāma, addhā sassirikaṃ pañhabyākaraṇaṃ labhissāmā’’ti ekaṃ devaputtaṃ āṇāpesi – ‘‘tvaṃ bhagavantaṃ pucchā’’ti.

Come, friends, let us question the Blessed One; surely we shall receive a glorious answer to the question!” And he commanded a certain deva-son, saying, “You, question the Blessed One!”

Này các bạn, hãy đến đây, chúng ta hãy hỏi Đức Thế Tôn, chắc chắn chúng ta sẽ nhận được lời giải đáp vấn đề một cách vinh quang.” Rồi ngài ra lệnh cho một vị thiên tử: “Ngươi hãy hỏi Đức Thế Tôn!”

So devaputto taṅkhaṇānurūpena alaṅkārena attānaṃ alaṅkaritvā vijjuriva vijjotamāno devagaṇaparivuto jetavanamahāvihāraṃ āgantvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhatvā maṅgalapañhaṃ pucchanto gāthāya ajjhabhāsi.

The devaputta, having adorned himself with ornaments befitting that moment, shining like lightning, surrounded by a host of devas, came to the great Jetavana monastery, paid homage to the Blessed One, stood at one side, and wishing to ask the question about blessings, spoke with a verse.

Vị thiên tử đó, trang điểm cho mình bằng những đồ trang sức phù hợp với khoảnh khắc ấy, chói sáng như tia chớp, được đoàn chư thiên vây quanh, đến Đại tinh xá Jetavana, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đứng sang một bên và đọc lên bài kệ để hỏi về vấn đề phước lành.

Bhagavā tassa taṃ pañhaṃ vissajjento imaṃ suttamabhāsi.

The Blessed One, wishing to answer that devaputta’s question, taught this Sutta.

Đức Thế Tôn, để giải đáp vấn đề đó của vị ấy, đã thuyết bài kinh này.

1176

Tattha evaṃ me sutantiādīnamattho saṅkhepato kasibhāradvājasuttavaṇṇanāyaṃ vutto, vitthāraṃ pana icchantehi papañcasūdaniyā majjhimaṭṭhakathāyaṃ vuttanayena gahetabbo.

Therein, the meaning of terms like ‘Evaṃ me sutaṃ’ has been stated briefly in the commentary on the Kasibhāradvāja Sutta; however, those desiring a detailed explanation should refer to the method described in the Majjhima Nikāya commentary, Papañcasūdanī.

Trong đó, ý nghĩa của các từ như “Evaṃ me sutaṃ” (Tôi nghe như vầy) đã được trình bày tóm tắt trong phần chú giải kinh Kasibhāradvāja, còn ai muốn biết chi tiết thì nên tham khảo theo cách đã được trình bày trong chú giải Trung Bộ (Majjhimaṭṭhakathā) Papacasūdanī.

Kasibhāradvājasutte ca ‘‘magadhesu viharati dakkhiṇāgirismiṃ ekanāḷāyaṃ brāhmaṇagāme’’ti vuttaṃ, idha ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti.

In the Kasibhāradvāja Sutta, it is stated, “He was dwelling in Magadha, in the brahman village of Ekanāḷā, on Dakkhiṇāgiri”; here it is stated, “He was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s monastery.”

Và trong kinh Kasibhāradvāja, có nói: “Đức Phật an cư tại làng Bà-la-môn Ekanāḷā, ở Dakkhiṇāgiri, xứ Magadha”, còn ở đây thì nói: “Đức Phật an cư tại Sāvatthī, trong khu vườn của Anāthapiṇḍika, Jetavana”.

Tasmā ‘‘sāvatthiya’’nti imaṃ padaṃ ādiṃ katvā idha apubbapadavaṇṇanaṃ karissāma.

Therefore, we will provide an explanation of the new terms here, starting with the word “Sāvatthī.”

Vì vậy, bắt đầu từ từ “Sāvatthī” này, chúng tôi sẽ chú giải các từ chưa từng được giải thích trước đây.

1177

Seyyathidaṃ, sāvatthiyanti evaṃnāmake nagare.

That is to say, ‘in Sāvatthī’ means in a city by that name.

Đó là, Sāvatthī là tên của một thành phố như vậy.

Taṃ kira savatthassa nāma isino nivāsaṭṭhānaṃ ahosi.

It is said that this city was the dwelling place of a sage named Savattha.

Thành phố đó được cho là nơi cư trú của vị ẩn sĩ tên Savattha.

Tasmā yathā kusambassa nivāso kosambī, kākaṇḍassa nivāso kākaṇḍīti, evaṃ itthiliṅgavasena ‘‘sāvatthī’’ti vuccati.

Therefore, just as Kosambī is the dwelling of Kusamba, and Kākaṇḍī is the dwelling of Kākaṇḍa, so too, in the feminine gender, it is called ‘Sāvatthī’.

Vì vậy, giống như nơi cư trú của Kusamba là Kosambī, nơi cư trú của Kākaṇḍa là Kākaṇḍī, thì theo giống cái, nó được gọi là “Sāvatthī”.

Porāṇā pana vaṇṇayanti – yasmā tasmiṃ ṭhāne satthasamāyoge ‘‘kiṃbhaṇḍamatthī’’ti pucchite ‘‘sabbamatthī’’ti āhaṃsu, tasmā taṃ vacanamupādāya ‘‘sāvatthī’’ti vuccati.

However, the ancients explain it thus: because in that place, when merchants were asked, “What goods are there?” they replied, “Everything is here,” therefore, taking that statement, it is called ‘Sāvatthī’.

Tuy nhiên, các bậc cổ đức chú giải rằng: Bởi vì ở nơi đó, khi các thương nhân tụ họp và hỏi: “Có món hàng gì không?”, họ trả lời: “Có tất cả (sabbamatthī)”, nên lấy lời nói đó mà gọi là “Sāvatthī”.

Tassaṃ sāvatthiyaṃ.

In that Sāvatthī.

Trong thành Sāvatthī đó.

Etenassa gocaragāmo dīpito hoti.

By this, His alms-resort village is indicated.

Bằng cách này, làng khất thực của Đức Phật được chỉ rõ.

Jeto nāma rājakumāro, tena ropitasaṃvaḍḍhitattā tassa jetassa vananti jetavanaṃ, tasmiṃ jetavane.

Jeta was a prince; because it was planted and developed by him, it is Jeta’s wood, thus in Jeta’s Grove.

Jeta là tên của một vị hoàng tử, vì được hoàng tử Jeta trồng và nuôi dưỡng nên gọi là Jetavana (rừng của Jeta), tại Jetavana đó.

Anāthānaṃ piṇḍo etasmiṃ atthīti anāthapiṇḍiko, tassa anāthapiṇḍikassa.

Anāthapiṇḍika means he who has food given to the helpless, thus of Anāthapiṇḍika.

Anāthapiṇḍika là người có cơm cúng dường cho những người không nơi nương tựa, của Anāthapiṇḍika đó.

Anāthapiṇḍikena gahapatinā catupaṇṇāsakoṭipariccāgena niṭṭhāpitārāmeti attho.

This means the monastery that was completed by the householder Anāthapiṇḍika, with a donation of fifty-four crores.

Có nghĩa là khu vườn được gia chủ Anāthapiṇḍika hoàn thành với sự hiến tặng năm mươi bốn crore.

Etenassa pabbajitānurūpanivāsokāso dīpito hoti.

By this, His dwelling place, suitable for recluses, is indicated.

Bằng cách này, nơi cư trú phù hợp cho các vị xuất gia của Đức Phật được chỉ rõ.

1178

Athāti avicchedatthe, khoti adhikārantaranidassanatthe nipāto.

Atha is a particle signifying uninterruptedness, and kho is a particle indicating a distinctive further point.

Atha là một trạng từ chỉ sự không gián đoạn, kho là một trạng từ chỉ sự trình bày thêm một điểm đặc biệt.

Tena avicchinneyeva tattha bhagavato vihāre ‘‘idamadhikārantaraṃ udapādī’’ti dasseti.

By these, it is shown that in the Blessed One’s dwelling there arose this distinctive further point, without interruption.

Do đó, nó chỉ ra rằng “điểm đặc biệt này đã phát sinh” ngay tại nơi Đức Thế Tôn an trú mà không bị gián đoạn.

Kiṃ tanti?

What was that?

Điểm đó là gì?

Aññatarā devatātiādi.

The passage begins with ‘Aññatarā devatā’.

Đó là “một vị thiên tử” và các từ tiếp theo.

Tattha aññatarāti aniyamitaniddeso.

Therein, aññatarā is an indefinite designation.

Trong đó, aññatarā là một từ chỉ sự không xác định.

Sā hi nāmagottato apākaṭā, tasmā ‘‘aññatarā’’ti vuttā.

Indeed, she was not known by name or clan, therefore she is called “aññatarā.”

Vì vị thiên tử đó không được biết rõ về tên và dòng tộc, nên được gọi là “aññatarā” (một vị nào đó).

Devo eva devatā, itthipurisasādhāraṇametaṃ.

Deva itself is devatā; this term is common to both male and female.

Devatā chỉ là một vị devā, đây là từ chung cho cả nam và nữ.

Idha pana puriso eva so devaputto, kintu sādhāraṇanāmavasena ‘‘devatā’’ti vutto.

But here, that devaputta was male, yet he is called “devatā” using the common designation.

Ở đây, vị thiên tử đó là nam giới, nhưng được gọi là “devatā” theo tên chung.

1179

Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati.

In ‘abhikkantāya rattiyā’, the word abhikkanta is seen in the senses of passing away, beautiful, lovely, approval, and so on.

Trong cụm từ abhikkantāya rattiyā, từ abhikkanta được thấy với các ý nghĩa như: đã qua, tốt đẹp, xinh đẹp, tán thán, v.v.

Tattha ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho.

Therein, it is seen in the sense of passing away in passages like, “The night is far spent, Venerable Sir, the first watch has passed, the monastic community has been seated for a long time.

Trong đó, nó được thấy với ý nghĩa “đã qua” trong các trường hợp như: “Bạch Thế Tôn, đêm đã qua, canh đầu đã hết, Tăng đoàn đã ngồi lâu.

Uddisatu, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (cūḷava. 383; a. ni. 8.20; udā. 45) khaye dissati.

May the Blessed One recite the Pātimokkha for the bhikkhus.”

Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn hãy đọc Pātimokkha cho các Tỳ-khưu” và các trường hợp tương tự.

‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti evamādīsu (a. ni. 4.100) sundare.

It is seen in the sense of beautiful in passages like, “This one of these four individuals is more excellent and more refined.”

Nó được thấy với ý nghĩa “tốt đẹp” trong các trường hợp như: “Vị này là người tốt đẹp hơn và ưu việt hơn trong bốn hạng người này” và các trường hợp tương tự.

1180

‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

“Who worships my feet, shining with power and glory;

“Ai đang đảnh lễ chân tôi, rực rỡ với thần thông và uy đức;

1181

Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti.(vi. va. 857) –

With radiant beauty, illuminating all directions?”

Với sắc tướng tuyệt đẹp, chiếu sáng khắp mọi phương?”

1182

Evamādīsu abhirūpe.

It is seen in the sense of lovely in passages such as this.

Trong các trường hợp như vậy, nó có nghĩa là “xinh đẹp”.

‘‘Abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (a. ni. 2.16; pārā. 15) abbhanumodane.

It is seen in the sense of approval in passages like, “It is excellent, Master Gotama, it is excellent, Master Gotama.”

Trong các trường hợp như: “Thật tuyệt vời, thưa Gotama, thật tuyệt vời, thưa Gotama” và các trường hợp tương tự, nó có nghĩa là “tán thán”.

Idha pana khaye.

Here, however, it is in the sense of passing away.

Ở đây, nó có nghĩa là “đã qua”.

Tena abhikkantāya rattiyā, parikkhīṇāya rattiyāti vuttaṃ hoti.

Thus, ‘abhikkantāya rattiyā’ means, the night having passed.

Do đó, abhikkantāya rattiyā có nghĩa là đêm đã tàn, đêm đã hết.

1183

Abhikkantavaṇṇāti ettha abhikkantasaddo abhirūpe, vaṇṇasaddo pana chavithutikulavaggakāraṇasaṇṭhānappamāṇarūpāyatanādīsu dissati.

In ‘abhikkantavaṇṇā’, the word abhikkanta is in the sense of lovely, and the word vaṇṇa is seen in the senses of complexion, praise, class group, cause, form, measure, sense-object (rūpāyatana), and so on.

Trong từ abhikkantavaṇṇā, từ abhikkanta có nghĩa là “xinh đẹp”, còn từ vaṇṇa được thấy với các ý nghĩa như: màu da, lời khen, nhóm dòng tộc, nguyên nhân, hình dáng, kích thước, sắc xứ, v.v.

Tattha ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553) chaviyaṃ.

Therein, it is seen in the sense of complexion in passages like, “The Blessed One is of golden complexion.”

Trong đó, nó được thấy với ý nghĩa “màu da” trong các trường hợp như: “Bạch Thế Tôn, ngài có màu da vàng óng” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kadā saññūḷhā pana te, gahapati, ime samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.77) thutiyaṃ.

It is seen in the sense of praise in passages like, “Householder, when were these praises of the recluse Gotama well-spoken by you?”

Nó được thấy với ý nghĩa “lời khen” trong các trường hợp như: “Này gia chủ, những lời khen ngợi về Sa-môn Gotama này đã được ông tiếp nhận từ khi nào vậy?” và các trường hợp tương tự.

‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge.

It is seen in the sense of class group in passages like, “There are these four classes, Master Gotama.”

Nó được thấy với ý nghĩa “nhóm dòng tộc” trong các trường hợp như: “Này Gotama, có bốn nhóm dòng tộc này” và các trường hợp tương tự.

‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhatthenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe.

It is seen in the sense of cause in passages like, “By what cause then is he called a perfume thief?”

Nó được thấy với ý nghĩa “nguyên nhân” trong các trường hợp như: “Vậy thì do nguyên nhân nào mà được gọi là kẻ trộm hương?” và các trường hợp tương tự.

‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne.

It is seen in the sense of form in passages like, “Having created a grand form of a royal elephant.”

Nó được thấy với ý nghĩa “hình dáng” trong các trường hợp như: “Sau khi hóa hiện thành hình dáng voi chúa vĩ đại” và các trường hợp tương tự.

‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu pamāṇe.

It is seen in the sense of measure in passages like, “Three measures of the bowl.”

Nó được thấy với ý nghĩa “kích thước” trong các trường hợp như: “Ba kích thước của bát” và các trường hợp tương tự.

‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane.

It is seen in the sense of rūpāyatana in passages like, “Color, smell, taste, nutritive essence.”

Nó được thấy với ý nghĩa “sắc xứ” trong các trường hợp như: “Sắc, hương, vị, oja” và các trường hợp tương tự.

So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo.

Here, it should be understood in the sense of complexion.

Ở đây, nó nên được hiểu là “màu da”.

Tena abhikkantavaṇṇā abhirūpacchavīti vuttaṃ hoti.

Thus, ‘abhikkantavaṇṇā’ means having a lovely complexion, having a beautiful skin.

Do đó, abhikkantavaṇṇā có nghĩa là có màu da xinh đẹp, có dung mạo tuyệt vời.

1184

Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyaabyāmissaanatirekadaḷhatthavisaṃyogādianekattho.

In ‘kevalakappaṃ’, the word kevala has many meanings, such as entirely, mostly, unmixed, not excessive, firm, separated, and so on.

Trong từ kevalakappaṃ, từ kevala có nhiều nghĩa như: không còn sót lại, phần lớn, không pha tạp, không quá mức, kiên cố, không liên kết, v.v.

Tathā hissa ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti evamādīsu (dī. ni. 1.255; pārā. 1) anavasesatā attho.

Thus, its meaning is entire in passages like, “the entirely complete, pure holy life.”

Thật vậy, nó có nghĩa là “không còn sót lại” trong các trường hợp như: “Phạm hạnh hoàn toàn (kevalaparipuṇṇaṃ) và thanh tịnh” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kevalakappā ca aṅgamāgadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu (mahāva. 43) yebhuyyatā.

It is mostly in passages like, “And the people of Aṅga and Magadha will come bringing much food, hard and soft.”

Nó có nghĩa là “phần lớn” trong các trường hợp như: “Và phần lớn (kevalakappā) dân chúng Aṅga và Magadha sẽ đến với nhiều thức ăn và đồ uống” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti evamādīsu (vibha. 225) abyāmissatā.

It is unmixed in passages like, “There arises an unmixed mass of suffering.”

Nó có nghĩa là “không pha tạp” trong các trường hợp như: “Toàn bộ (kevalassa) khối khổ đau phát sinh” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti evamādīsu (mahāva. 244) anatirekatā.

It is not excessive in passages like, “This venerable one indeed has only faith.”

Nó có nghĩa là “không quá mức” trong các trường hợp như: “Chắc chắn vị Tôn giả này chỉ có đức tin (kevalaṃ saddhāmattakaṃ) mà thôi” và các trường hợp tương tự.

‘‘Āyasmato bhante anuruddhassa bāhiko nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti evamādīsu (a. ni. 4.243) daḷhatthatā.

It is firm in passages like, “Venerable Anuruddha’s companion in the holy life, named Bāhika, remained firmly for the schism of the Sangha.”

Nó có nghĩa là “kiên cố” trong các trường hợp như: “Bạch Thế Tôn, đệ tử tên Bāhika của Tôn giả Anuruddha đã kiên cố (kevalakappaṃ) đứng về phía chia rẽ Tăng đoàn” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 3.57) visaṃyogo.

It is separated in passages like, “He who is complete, who has lived the holy life, is called the highest person.”

Nó có nghĩa là “không liên kết” trong các trường hợp như: “Người đã hoàn tất (kevalī), đã sống phạm hạnh, được gọi là bậc tối thượng” và các trường hợp tương tự.

Idha panassa anavasesato attho adhippeto.

Here, however, its intended meaning is entirely, without remainder.

Ở đây, ý nghĩa “không còn sót lại” được mong muốn.

1185

Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahanavohārakālapaññattichedanavikappalesasamantabhāvādianekattho.

The word kappa also has many meanings, such as conviction, designation, time, concept, cutting, imagining, approximation, being all-encompassing, and so on.

Còn từ kappa này có nhiều nghĩa như: tin tưởng, cách dùng, thời gian, sự đặt tên, cắt, phân loại, một phần nhỏ, khắp mọi nơi, v.v.

Tathā hissa ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yatā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) abhisaddahanamattho.

Thus, its meaning is conviction in passages like, “This is fitting for Master Gotama, as it is for an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One.”

Thật vậy, nó có nghĩa là “tin tưởng” trong các trường hợp như: “Thưa Gotama, điều này đáng tin (okappaniyaṃ) đối với ngài, vì ngài là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác” và các trường hợp tương tự.

‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti evamādīsu (cūḷava. 250) vohāro.

It is designation in passages like, “I allow, bhikkhus, to consume fruit with five designations for recluses.”

Nó có nghĩa là “cách dùng” trong các trường hợp như: “Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép ăn trái cây theo năm cách dùng (samaṇakappehi) của Sa-môn” và các trường hợp tương tự.

‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo.

It is time in passages like, “By which indeed I ever dwell.”

Nó có nghĩa là “thời gian” trong các trường hợp như: “Nhờ đó mà tôi luôn (niccakappaṃ) an trú” và các trường hợp tương tự.

‘‘Iccāyasmā kappo’’ti evamādīsu (su. ni. 1098; cūḷani. kappamāṇavapucchā 117) paññatti.

It is concept in passages like, “Thus is Venerable Kappa.”

Nó có nghĩa là “sự đặt tên” trong các trường hợp như: “Thưa Tôn giả Kappa” và các trường hợp tương tự.

‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ti evamādīsu (jā. 2.22.1368) chedanaṃ.

It is cutting in passages like, “Adorned, with trimmed hair and beard.”

Nó có nghĩa là “cắt” trong các trường hợp như: “Đã trang điểm, tóc và râu đã cắt (kappitakesamassū)” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti evamādīsu (cūḷava. 446) vikappo.

It is imagining in passages like, “A two-finger length is allowable.”

Nó có nghĩa là “phân loại” trong các trường hợp như: “Hai đốt ngón tay là hợp lệ (kappati dvaṅgulakappo)” và các trường hợp tương tự.

‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti evamādīsu (a. ni. 8.80) leso.

It is approximation in passages like, “There is a time to lie down.”

Nó có nghĩa là “một phần nhỏ” trong các trường hợp như: “Có một phần nhỏ (kappa) để nằm” và các trường hợp tương tự.

‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.94) samantabhāvo.

It is all-encompassing in passages like, “Having illuminated the entire Veḷuvana.”

Nó có nghĩa là “khắp mọi nơi” trong các trường hợp như: “Chiếu sáng khắp (kevalakappaṃ) khu rừng Veluvana” và các trường hợp tương tự.

Idha panassa samantabhāvo atthoti adhippeto.

Here, however, its intended meaning is all-encompassing.

Ở đây, ý nghĩa “khắp mọi nơi” được mong muốn.

Yato kevalakappaṃ jetavananti ettha anavasesaṃ samantato jetavananti evamattho daṭṭhabbo.

Thus, in ‘kevalakappaṃ jetavanaṃ’, the meaning should be understood as the entire Jeta’s Grove, all around.

Vì vậy, trong cụm từ kevalakappaṃ jetavanaṃ, nên hiểu là “khắp toàn bộ Jetavana mà không còn sót lại gì”.

1186

Obhāsetvāti ābhāya pharitvā, candimā viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho.

Having illuminated means having spread light, having produced a single radiance, a single splendor, like the moon and like the sun.

Obhāsetvā có nghĩa là chiếu sáng khắp, tức là làm cho toàn bộ khu rừng trở nên rực rỡ như mặt trăng hay mặt trời, với một ánh sáng duy nhất.

1187

Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhummatthe karaṇavacanaṃ, yato yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.

In " Where the Blessed One was, there he approached," the instrumental case is used in the sense of the locative. The meaning here should be understood as: "Because the Blessed One was at that place, he approached there."

Yena bhagavā tenupasaṅkamī (đi đến chỗ Đức Thế Tôn) là một cách dùng từ chỉ địa điểm, nên ở đây có nghĩa là “đi đến nơi Đức Thế Tôn đang ở”.

Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, teneva kāraṇena upasaṅkamīti evampettha attho daṭṭhabbo.

Or, the meaning here should be understood as: "He approached for the very reason that the Blessed One should be approached by devas and humans."

Hoặc vì lý do nào mà Thế Tôn đáng được chư thiên và loài người đến gần, thì vì lý do ấy mà vị ấy đã đến gần, ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.

Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo?

And for what reason should the Blessed One be approached?

Và vì lý do nào mà Thế Tôn đáng được đến gần?

Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena sāduphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.

With the intention of attaining various special qualities, just as birds approach a great tree always laden with fruit with the intention of enjoying sweet fruits.

Vì mong muốn đạt được những phẩm chất đặc biệt đa dạng, giống như một cây đại thụ luôn sai quả mà các loài chim đến để thụ hưởng những quả ngọt.

Upasaṅkamīti ca gatāti vuttaṃ hoti.

And "upasaṅkamī" means he went.

Và Upasaṅkamī có nghĩa là đã đến.

Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ.

Having approached indicates the completion of the approach.

Upasaṅkamitvā là sự chỉ rõ kết thúc của việc đến gần.

Atha vā evaṃ gatā tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvātipi vuttaṃ hoti.

Alternatively, it means having gone to a place closer to the Blessed One, which is called "nearby."

Hoặc, có nghĩa là đã đến một nơi gần hơn, tức là đã đến gần Thế Tôn.

Bhagavantaṃ abhivādetvāti bhagavantaṃ vanditvā paṇamitvā namassitvā.

Having paid homage to the Blessed One means having bowed down to, prostrated before, and saluted the Blessed One.

Bhagavantaṃ abhivādetvā có nghĩa là đã đảnh lễ, cúi mình, và tôn kính Thế Tôn.

1188

Ekamantanti bhāvanapuṃsakaniddeso, ekokāsaṃ ekapassanti vuttaṃ hoti.

To one side is an indication of a neuter noun in the sense of 'state of being', meaning to one place, to one side.

Ekamantaṃ là một từ chỉ trạng thái trung tính, có nghĩa là một nơi, một bên.

Bhummatthe vā upayogavacanaṃ.

Or it is the use of the instrumental case in the sense of the locative.

Hoặc là một từ thuộc cách định sở.

Aṭṭhāsīti nisajjādipaṭikkhepo, ṭhānaṃ kappesi, ṭhitā ahosīti attho.

Stood signifies the rejection of sitting, etc.; it means she established a standing posture, she was standing.

Aṭṭhāsī là sự phủ nhận việc ngồi, v.v., có nghĩa là đã đứng, đã ở tư thế đứng.

1189

Kathaṃ ṭhitā pana sā ekamantaṃ ṭhitā ahūti?

How did she stand, that she stood to one side?

Vị ấy đã đứng một bên như thế nào?

1190

‘‘Na pacchato na purato, nāpi āsannadūrato;

"Not from behind, not from in front,

“Không ở phía sau, không ở phía trước, không quá gần cũng không quá xa;

1191

Na kacche nopi paṭivāte, na cāpi oṇatuṇṇate;

Not too near or too far, not by his side, nor downwind, nor on uneven ground;

Không ở bên cạnh, không ở ngược gió, cũng không ở chỗ quá thấp hay quá cao;

1192

Ime dose vivajjetvā, ekamantaṃ ṭhitā ahū’’ti.

Avoiding these faults, she stood to one side."

Tránh xa những lỗi lầm này, vị ấy đã đứng một bên.”

1193

Kasmā panāyaṃ aṭṭhāsi eva, na nisīdīti?

But why did she stand thus, and not sit down?

Nhưng tại sao vị ấy lại đứng như vậy mà không ngồi xuống?

Lahuṃ nivattitukāmatāya.

Because she wished to return quickly.

Vì muốn nhanh chóng quay trở lại.

Devatā hi kañcideva atthavasaṃ paṭicca sucipuriso viya vaccaṭṭhānaṃ manussalokaṃ āgacchanti.

Devas, for some purpose, come to the human world, like a pure person going to a lavatory.

Chư thiên đến thế giới loài người vì một mục đích nào đó, giống như một người thanh tịnh đến nơi đại tiện.

Pakatiyā panetāsaṃ yojanasatato pabhuti manussaloko duggandhatāya paṭikūlo hoti, na tattha abhiramanti.

Naturally, the human world is repulsive to them due to its foul odor from a distance of one hundred yojanas upwards, and they do not delight in it.

Về mặt tự nhiên, đối với các vị deva này, từ một trăm dojun trở đi, cõi người trở nên đáng ghê tởm vì mùi hôi thối, và họ không hoan hỷ ở đó.

Tena sā āgatakiccaṃ katvā lahuṃ nivattitukāmatāya na nisīdi.

Therefore, having performed her task, she did not sit down due to her desire to return quickly.

Do đó, sau khi hoàn thành việc đến, vì muốn nhanh chóng trở về nên vị ấy không ngồi.

Yassa ca gamanādiiriyāpathaparissamassa vinodanatthaṃ nisīdanti, so devānaṃ parissamo natthi, tasmāpi na nisīdi.

And because devas do not experience the fatigue of traveling, etc., for the removal of which one sits, she did not sit for that reason either.

Và sự mệt mỏi của các oai nghi đi đứng, v.v., mà người ta ngồi để xua tan, thì các vị deva không có sự mệt mỏi đó, do đó vị ấy cũng không ngồi.

Ye ca mahāsāvakā bhagavantaṃ parivāretvā ṭhitā, te patimānesi, tasmāpi na nisīdi.

And because she respected the great disciples who were standing around the Blessed One, she did not sit for that reason either.

Và các vị đại đệ tử đang vây quanh Đức Thế Tôn, vị deva này tôn kính họ, do đó vị ấy cũng không ngồi.

Apica bhagavati gāraveneva na nisīdi.

Moreover, it was out of reverence for the Blessed One that she did not sit.

Hơn nữa, vị ấy không ngồi chỉ vì lòng tôn kính đối với Đức Thế Tôn.

Devānañhi nisīditukāmānaṃ āsanaṃ nibbattati, taṃ anicchamānā nisajjāya cittampi akatvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.

For devas, a seat appears if they wish to sit, but not desiring it, and without even thinking of sitting, she stood to one side.

Thật vậy, đối với các vị deva muốn ngồi, chỗ ngồi sẽ hiện ra; nhưng vì không muốn, và không đặt tâm vào việc ngồi, vị ấy đã đứng một bên.

1194

Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatāti evaṃ imehi kāraṇehi ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā.

That deity, having stood to one side means that deity stood to one side for these reasons.

Vị deva ấy đứng một bên có nghĩa là vị deva ấy đã đứng một bên vì những lý do như vậy.

Bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsīti bhagavantaṃ gāthāya akkharapadaniyamitaganthitena vacanena abhāsīti attho.

Addressed the Blessed One in verse means she spoke to the Blessed One with words composed of regulated syllables.

Vị ấy đã nói với Đức Thế Tôn bằng kệ ngôn có nghĩa là vị ấy đã nói với Đức Thế Tôn bằng lời nói được kết cấu bằng các chữ và từ ngữ có quy tắc trong kệ ngôn.

1195

261. Tattha bahūti aniyamitasaṅkhyāniddeso.

Therein, many is an indication of an unregulated number.

Trong đó, bahū là một cách chỉ số lượng không xác định.

Tena anekasatā anekasahassā anekasatasahassāti vuttaṃ hoti.

It means hundreds, thousands, and hundreds of thousands.

Điều đó có nghĩa là không phải một trăm, không phải một ngàn, không phải một trăm ngàn.

Dibbantīti devā, pañcahi kāmaguṇehi kīḷanti, attano vā siriyā jotantīti attho.

Those who shine are devas; they delight in the five strands of sensual pleasure, or they shine with their own splendor.

Devā là những người đang vui chơi, nghĩa là họ vui đùa với năm dục lạc, hoặc họ tỏa sáng với vẻ huy hoàng của chính mình.

Apica tividhā devā sammutiupapattivisuddhivasena.

Moreover, devas are threefold: conventional devas, rebirth devas, and purified devas.

Hơn nữa, có ba loại deva theo cách quy ước (sammuti), tái sinh (upapatti) và thanh tịnh (visuddhi).

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1196

‘‘Devāti tayo devā sammutidevā, upapattidevā, visuddhidevā.

"Devas are threefold: conventional devas, rebirth devas, purified devas.

“Deva có ba loại: sammuti-deva, upapatti-deva, visuddhi-deva.

Tattha sammutidevā nāma rājāno, deviyo, rājakumārā.

Herein, conventional devas are kings, queens, and princes.

Trong đó, sammuti-deva là các vị vua, hoàng hậu, hoàng tử.

Upapattidevā nāma cātumahārājike deve upādāya taduttaridevā.

Rebirth devas are those devas beginning with the Cātumahārājika devas and the devas above them.

Upapatti-deva là các vị deva từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên.

Visuddhidevā nāma arahanto vuccantī’’ti (cūḷani. dhotakamāṇavapucchāniddesa 32, pārāyanānugītigāthāniddesa 119).

Purified devas are called Arahants."

Visuddhi-deva là những vị A-la-hán.”

1197

Tesu idha upapattidevā adhippetā.

Among these, rebirth devas are intended here.

Trong số đó, ở đây ý muốn nói đến upapatti-deva.

Manuno apaccāti manussā.

Offspring of Manu are humans.

Những người là con cháu của Manu là manussā (loài người).

Porāṇā pana bhaṇanti – manassa ussannatāya manussā.

But the ancients say: humans are so called due to the abundance of their minds.

Tuy nhiên, các bậc cổ đức nói rằng: manussā là những người có nhiều tâm ý.

Te jambudīpakā, aparagoyānakā, uttarakurukā, pubbavidehakāti catubbidhā.

They are four types: those of Jambudīpa, Aparagoyāna, Uttarakuru, and Pubbavideha.

Họ có bốn loại: Jambudīpakā (người ở Jambudīpa), Aparagoyānakā (người ở Aparagoyāna), Uttarakurukā (người ở Uttarakuru), Pubbavidehakā (người ở Pubbavideha).

Idha jambudīpakā adhippetā.

Here, those of Jambudīpa are intended.

Ở đây, ý muốn nói đến Jambudīpakā.

Maṅgalanti imehi sattāti maṅgalāni, iddhiṃ vuddhiñca pāpuṇantīti attho.

By these are beings auspicious, meaning they attain prosperity and growth.

Những điều mà nhờ đó chúng sinh đạt được sự tăng trưởng là maṅgalāni (phước lành), nghĩa là đạt được thần thông và sự phát triển.

Acintayunti cintesuṃ.

Thought about means pondered.

Acintayuṃ nghĩa là đã suy nghĩ.

Ākaṅkhamānāti icchamānā patthayamānā pihayamānā.

Desiring means wishing, longing, yearning.

Ākaṅkhamānā nghĩa là mong muốn, khát khao, ao ước.

Sotthānanti sotthibhāvaṃ, sabbesaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ sobhanānaṃ sundarānaṃ kalyāṇānaṃ dhammānamatthitanti vuttaṃ hoti.

Welfare means a state of well-being, implying the existence of all good, beautiful, and wholesome things pertaining to this world and the next.

Sotthānaṃ nghĩa là sự an lành, tức là sự hiện hữu của tất cả các pháp tốt đẹp, thiện lành, cao quý, mang lại lợi ích trong hiện tại và tương lai.

Brūhīti desehi pakāsehi ācikkha vivara vibhaja uttānīkarohi.

Declare means teach, reveal, explain, clarify, elucidate, make clear.

Brūhī nghĩa là hãy thuyết giảng, hãy công bố, hãy chỉ bày, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng.

Maṅgalanti iddhikāraṇaṃ vuddhikāraṇaṃ sabbasampattikāraṇaṃ.

Auspiciousness means a cause of prosperity, a cause of growth, a cause of all success.

Maṅgalaṃ nghĩa là nguyên nhân của sự thành tựu, nguyên nhân của sự phát triển, nguyên nhân của mọi sự thịnh vượng.

Uttamanti visiṭṭhaṃ pavaraṃ sabbalokahitasukhāvahanti ayaṃ gāthāya anupubbapadavaṇṇanā.

Supreme means excellent, pre-eminent, bringing benefit and happiness to all the world—this is the sequential word-by-word explanation of the verse.

Uttamaṃ nghĩa là tối thượng, cao quý, mang lại lợi ích và hạnh phúc cho tất cả chúng sinh – đây là phần giải thích từng từ của kệ ngôn.

1198

Ayaṃ pana piṇḍattho – so devaputto dasasahassacakkavāḷesu devatā maṅgalapañhaṃ sotukāmatāya imasmiṃ ekacakkavāḷe sannipatitvā ekavālaggakoṭiokāsamatte dasapi vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi saṭṭhipi sattatipi asītipi sukhumattabhāve nimminitvā sabbadevamārabrahmāno siriyā ca tejasā ca adhigayha virocamānaṃ paññattavarabuddhāsane nisinnaṃ bhagavantaṃ parivāretvā ṭhitā disvā tasmiṃ ca samaye anāgatānampi sakalajambudīpakānaṃ manussānaṃ cetasā cetoparivitakkamaññāya sabbadevamanussānaṃ vicikicchāsallasamuddharaṇatthaṃ āha – ‘‘bahū devā manussā ca, maṅgalāni acintayuṃ, ākaṅkhamānā sotthānaṃ attano sotthibhāvaṃ icchantā, brūhi maṅgalamuttamaṃ, tesaṃ devānaṃ anumatiyā manussānañca anuggahena mayā puṭṭho samāno yaṃ sabbesameva amhākaṃ ekantahitasukhāvahanato uttamaṃ maṅgalaṃ, taṃ no anukampaṃ upādāya brūhi bhagavā’’ti.

The summary meaning, however, should be understood as follows: Having heard this speech of the devaputta, the deities in the ten thousand world-systems, desirous of hearing the question about auspiciousness, assembled in this one world-system. Having created subtle forms of ten, twenty, thirty, forty, fifty, sixty, seventy, or eighty, in a space no bigger than the tip of a single hair, and having seen the Blessed One, who surpassed all devas, Māras, and Brahmās in splendor and power, seated on the excellent Buddha-seat that had appeared, and knowing by his own mind the thoughts of the humans of all Jambudīpa who were yet to come at that time, he spoke for the purpose of removing the dart of doubt of all devas and humans: "Many devas and humans pondered auspiciousness, desiring welfare, wishing for their own well-being. Declare the supreme auspiciousness! Out of compassion for us, being asked by me with the consent of those devas and for the benefit of humans, O Blessed One, declare that auspiciousness which is supreme, for it brings ultimate benefit and happiness to all of us."

Đây là ý nghĩa tóm tắt: Vị thiên tử ấy, thấy các chư thiên từ mười ngàn cõi luân hồi, vì muốn nghe câu hỏi về Maṅgala, đã hội tụ tại một cõi luân hồi này, hóa hiện thành thân vi tế, mười, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, sáu mươi, bảy mươi, tám mươi vị cùng ở trong một không gian chỉ bằng đầu sợi lông, vây quanh Đức Thế Tôn đang ngự trên tòa Phật tối thượng đã được sắp đặt, Ngài rực rỡ vượt trội tất cả chư thiên, Ma vương và Phạm thiên về uy đức và oai lực. Vào thời điểm đó, vị thiên tử ấy, thấu rõ tư duy và suy nghĩ của những người sẽ sinh ra ở toàn bộ Jambudīpa (Diêm Phù Đề) trong tương lai, vì muốn nhổ bỏ mũi tên nghi hoặc của tất cả chư thiên và loài người, đã thưa rằng: “Nhiều chư thiên và loài người đã suy tư về các Maṅgala, mong cầu sự an lành cho chính mình. Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy thuyết giảng về Maṅgala tối thượng. Do sự chấp thuận của các chư thiên và sự gia hộ cho loài người, con đã thỉnh vấn. Bạch Thế Tôn, xin Ngài vì lòng từ bi đối với chúng con mà thuyết giảng về Maṅgala tối thượng, điều mang lại lợi ích và hạnh phúc tuyệt đối cho tất cả chúng con.”

1199

262. Evametaṃ devaputtassa vacanaṃ sutvā bhagavā ‘‘asevanā ca bālāna’’nti gāthamāha.

Having heard this speech of the devaputta, the Blessed One spoke the verse: " Not associating with fools, etc."

262. Nghe lời vị thiên tử ấy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng kệ ngôn “Asevanā ca bālānaṃ” (Không gần gũi kẻ ngu).

Tattha asevanāti abhajanā apayirupāsanā.

Therein, non-association means not associating, not frequenting.

Trong đó, asevanā có nghĩa là không kết giao, không phụng sự.

Bālānanti balanti assasantīti bālā, assasitapassasitamattena jīvanti, na paññājīvitenāti adhippāyo.

Of fools refers to those who are bewildered, who live by mere inhalation and exhalation, not by the life of wisdom—this is the intention.

Bālānaṃ (của kẻ ngu): Những kẻ ngu dại là những người sống chỉ bằng hơi thở ra vào, không phải bằng trí tuệ. Đó là ý nghĩa.

Tesaṃ bālānaṃ paṇḍitānanti paṇḍantīti paṇḍitā, sandiṭṭhikasamparāyikesu atthesu ñāṇagatiyā gacchantīti adhippāyo.

And of those fools, of the wise refers to those who are wise, whose knowledge proceeds with understanding in matters pertaining to this life and the next—this is the intention.

Paṇḍitānaṃ (của người trí): Những người trí là những người thông minh, nghĩa là những người tiến bước bằng trí tuệ trong các vấn đề liên quan đến lợi ích hiện tại và tương lai. Đó là ý nghĩa.

Tesaṃ paṇḍitānaṃ.

Of those wise ones.

Của những người trí ấy.

Sevanāti bhajanā payirupāsanā taṃsahāyatā taṃsampavaṅkatā.

Association means associating, frequenting, being a companion to them, being connected with them.

Sevanā có nghĩa là kết giao, phụng sự, làm bạn với họ, hướng về họ.

Pūjāti sakkāragarukāramānanavandanā.

Homage means reverence, respect, veneration, salutation.

Pūjā có nghĩa là sự cung kính, tôn trọng, quý mến, đảnh lễ.

Pūjaneyyānanti pūjārahānaṃ.

To those worthy of homage.

Pūjaneyyānaṃ có nghĩa là những người đáng được cúng dường.

Etaṃ maṅgalamuttamanti yā ca bālānaṃ asevanā, yā ca paṇḍitānaṃ sevanā, yā ca pūjaneyyānaṃ pūjā, taṃ sabbaṃ sampiṇḍetvā āha etaṃ maṅgalamuttamanti.

This is the supreme auspiciousness—having combined all of them, namely, non-association with fools, association with the wise, and paying homage to those worthy of homage, he said, "This is the supreme auspiciousness."

Etaṃ maṅgalamuttamaṃ (Đây là Maṅgala tối thượng): Đức Thế Tôn đã tổng hợp tất cả, tức là không gần gũi kẻ ngu, gần gũi người trí, và cúng dường người đáng cúng dường, rồi nói: “Đây là Maṅgala tối thượng.”

Yaṃ tayā puṭṭhaṃ ‘‘brūhi maṅgalamuttama’’nti, ettha tāva etaṃ maṅgalamuttamanti gaṇhāhīti vuttaṃ hoti.

It means, "Take this as the supreme auspiciousness, concerning what you asked, 'Declare the supreme auspiciousness.'"

Lời Ngài muốn nói là: “Điều ngươi đã hỏi ‘Hãy thuyết giảng Maṅgala tối thượng’, thì trước hết hãy hiểu đây là Maṅgala tối thượng.”

Ayametissā gāthāya padavaṇṇanā.

This is the word-by-word explanation of this verse.

Đây là phần giải thích từ ngữ của kệ ngôn ấy.

1200

Atthavaṇṇanā panassā evaṃ veditabbā – evametaṃ devaputtassa vacanaṃ sutvā bhagavā imaṃ gāthamāha.

Its explanation of meaning should be understood as follows: Having heard this speech of the devaputta, the Blessed One spoke this verse.

Phần giải thích ý nghĩa của kệ ngôn ấy nên được hiểu như sau: Nghe lời vị thiên tử ấy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng kệ ngôn này.

Tattha yasmā catubbidhā kathā pucchitakathā, apucchitakathā, sānusandhikathā, ananusandhikathāti.

Herein, discourse is of four kinds: asked discourse, unasked discourse, context-connected discourse, and context-unconnected discourse.

Trong đó, có bốn loại thuyết giảng: thuyết giảng theo câu hỏi, thuyết giảng không theo câu hỏi, thuyết giảng có liên hệ, và thuyết giảng không liên hệ.

Tattha ‘‘pucchāmi taṃ, gotama, bhūripaññaṃ, kathaṃkaro sāvako sādhu hotī’’ti (su. ni. 378) ca, ‘‘kathaṃ nu tvaṃ, mārisa, oghamatarī’’ti (saṃ. ni. 1.1) ca evamādīsu pucchitena kathikā pucchitakathā.

Among these, a pucchitakathā (discourse given in response to a question) is exemplified by phrases such as, ‘‘Gotama, you of vast wisdom, I ask you: how does a disciple become good?” and ‘‘How, good sir, did you cross the flood?”

Trong đó, những lời nói được nói ra do người khác hỏi, như trong các câu: ‘Bạch Thế Tôn Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, con xin hỏi Ngài, một đệ tử làm thế nào thì trở nên tốt đẹp?’ và ‘Này hiền giả, ông đã vượt qua dòng nước lũ (ogha) như thế nào?’ được gọi là pucchitakathā (lời nói do được hỏi).

‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato’’ti evamādīsu (su. ni. 767) apucchitena attajjhāsayavaseneva kathitā apucchitakathā.

An apucchitakathā (discourse given without being questioned) is exemplified by phrases such as, ‘‘What others call happiness, the Noble Ones call suffering,” which are spoken based on one's own inclination, without being questioned.

Những lời nói được nói ra do ý muốn của chính mình mà không do người khác hỏi, như trong các câu: ‘Điều mà người khác gọi là hạnh phúc, các bậc Thánh gọi là khổ đau,’ được gọi là apucchitakathā (lời nói không do được hỏi).

Sabbāpi buddhānaṃ kathā ‘‘sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī’’ti (a. ni. 3.126; kathā. 806) vacanato sānusandhikathā.

All discourses of the Buddhas are sānusandhikathā (connected discourses with a context), in accordance with the statement, ‘‘Bhikkhus, I teach the Dhamma with a cause.”

Tất cả những lời nói của chư Phật đều là sānusandhikathā (lời nói có liên hệ) theo câu: ‘Này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp có căn nguyên.’

Ananusandhikathā imasmiṃ sāsane natthi.

There is no ananusandhikathā (disconnected discourse) in this Dispensation.

Không có ananusandhikathā (lời nói không liên hệ) trong giáo pháp này.

Evametāsu kathāsu ayaṃ devaputtena pucchitena bhagavatā kathitattā pucchitakathā.

Thus, among these discourses, this one is a pucchitakathā because it was spoken by the Bhagavā in response to a question from a devaputta.

Vì vậy, trong những loại lời nói này, lời nói này do chư thiên hỏi và do Đức Thế Tôn thuyết giảng, nên được gọi là pucchitakathā.

Pucchitakathāyañca yathā cheko puriso kusalo maggassa, kusalo amaggassa, maggaṃ puṭṭho paṭhamaṃ vijahitabbaṃ ācikkhitvā pacchā gahetabbaṃ ācikkhati – ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne dvedhāpatho hoti, tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhathā’’ti, evaṃ sevitabbāsevitabbesu asevitabbaṃ ācikkhitvā sevitabbaṃ ācikkhati.

In a pucchitakathā, just as an expert person skilled in paths and not paths, when asked about a path, first points out what should be avoided and then what should be taken – saying, ‘‘At such-and-such a place there is a fork in the road; there, abandon the left and take the right” – so too, regarding what should be associated with and what should not, the Bhagavā first points out what should not be associated with and then what should be associated with.

Trong lời nói được hỏi, cũng như một người khéo léo, thông thạo đường đi, thông thạo đường lạc, khi được hỏi về con đường, trước hết chỉ ra con đường cần tránh, sau đó chỉ ra con đường cần đi – ‘‘Ở chỗ kia có một ngã ba, hãy bỏ đường bên trái mà đi đường bên phải,’’ – như vậy, trong số những điều nên thân cận và không nên thân cận, Ngài chỉ ra điều không nên thân cận, rồi chỉ ra điều nên thân cận.

Bhagavā ca maggakusalapurisasadiso.

And the Bhagavā is like a person skilled in paths.

Và Đức Thế Tôn cũng giống như người thông thạo đường đi.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1201

‘‘Puriso maggakusaloti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (saṃ. ni. 3.84).

‘‘‘A person skilled in paths,’ Tissa, is indeed an appellation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.”

‘‘Này Tissa, người thông thạo đường đi, đó là một tên gọi của Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.’’

1202

So hi kusalo imassa lokassa, kusalo parassa lokassa, kusalo maccudheyyassa, kusalo amaccudheyyassa, kusalo māradheyyassa, kusalo amāradheyyassāti.

For he is skilled in this world, skilled in the other world, skilled in the realm of death, skilled in the deathless realm, skilled in the realm of Māra, skilled in the realm beyond Māra.

Ngài thông thạo thế giới này, thông thạo thế giới khác; thông thạo cõi chết, thông thạo cõi bất tử; thông thạo cõi Ma vương, thông thạo cõi không Ma vương.

Tasmā paṭhamaṃ asevitabbaṃ ācikkhitvā sevitabbaṃ ācikkhanto āha – ‘‘asevanā ca bālānaṃ, paṇḍitānañca sevanā’’ti.

Therefore, first pointing out what should not be associated with and then pointing out what should be associated with, he said: ‘‘Not associating with fools, associating with the wise.”

Vì vậy, trước hết chỉ ra điều không nên thân cận, rồi chỉ ra điều nên thân cận, Ngài nói: ‘‘Không thân cận kẻ ngu, thân cận người trí.’’

Vijahitabbamaggo viya hi paṭhamaṃ bālā na sevitabbā na payirupāsitabbā, tato gahetabbamaggo viya paṇḍitā sevitabbā payirupāsitabbāti.

For fools, like an abandoned path, should not be associated with or served first; thereafter, the wise, like a path to be taken, should be associated with and served.

Thật vậy, trước tiên, những kẻ ngu không nên thân cận, không nên gần gũi, giống như con đường cần tránh; sau đó, những người trí nên thân cận, nên gần gũi, giống như con đường cần đi.

1203

Kasmā pana bhagavatā maṅgalaṃ kathentena paṭhamaṃ bālānaṃ asevanā paṇḍitānañca sevanā kathitāti?

Why, then, when teaching about good omens (maṅgala), did the Bhagavā first speak of not associating with fools and then of associating with the wise?

Tại sao Đức Thế Tôn, khi giảng về các điều lành (maṅgala), lại nói trước về việc không thân cận kẻ ngu và thân cận người trí?

Vuccate – yasmā imaṃ diṭṭhādīsu maṅgaladiṭṭhiṃ bālasevanāya devamanussā gaṇhiṃsu, sā ca amaṅgalaṃ, tasmā nesaṃ taṃ idhalokatthaparalokatthabhañjakaṃ akalyāṇamittasaṃsaggaṃ garahantena ubhayalokatthasādhakañca kalyāṇamittasaṃsaggaṃ pasaṃsantena bhagavatā paṭhamaṃ bālānaṃ asevanā paṇḍitānañca sevanā kathitāti.

It is said: Because devas and humans, through associating with fools, adopted this view of good omens (maṅgaladiṭṭhi) regarding sights, etc., and that was inauspicious (amaṅgala), therefore, wishing to criticize their bad companionship (akalyāṇamittasaṃsagga) which destroys welfare in both this world and the next, and to praise good companionship (kalyāṇamittasaṃsagga) which brings welfare in both worlds, the Bhagavā first taught asevanā ca bālānaṃ, paṇḍitānañca sevanā (not associating with fools, associating with the wise).

Được nói rằng: Bởi vì chư thiên và loài người đã chấp giữ quan niệm về điều lành này (maṅgala-diṭṭhi) trong số các điều lành thấy được (diṭṭhādīsu) do thân cận kẻ ngu, và điều đó là bất lành (amaṅgala); vì vậy, Đức Thế Tôn, Ngài đã quở trách sự giao du với ác hữu (akalyāṇamitta-saṃsagga) làm hư hoại lợi ích đời này và đời sau của họ, và tán thán sự giao du với thiện hữu (kalyāṇamitta-saṃsagga) có thể thành tựu lợi ích cho cả hai thế giới, nên Ngài trước hết đã nói về việc không thân cận kẻ ngu và thân cận người trí.

1204

Tattha bālā nāma ye keci pāṇātipātādiakusalakammapathasamannāgatā sattā.

Therein, fools are all beings endowed with unwholesome courses of action (akusalakammapatha) such as the destruction of life.

Trong đó, kẻ ngu (bālā) là tất cả những chúng sinh có đầy đủ các nghiệp đạo bất thiện như sát sinh (pāṇātipāta) v.v.

Te tīhākārehi jānitabbā.

They should be known by three characteristics.

Họ cần được nhận biết qua ba phương diện.

Yathāha – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇānī’’ti (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.246) suttaṃ.

As it is said in the sutta: ‘‘Bhikkhus, there are these three characteristics of a fool.”

Như đã nói trong kinh: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có ba dấu hiệu của kẻ ngu.’’

Apica pūraṇakassapādayo cha satthāro devadattakokālikakaṭamodakatissakhaṇḍadeviyāputtasamuddadattaciñcamāṇavikādayo atītakāle ca dīghavidassa bhātāti ime aññe ca evarūpā sattā bālāti veditabbā.

Moreover, the six teachers such as Pūraṇakassapa, and in the past, Devadatta, Kokālika, Kaṭamodakatissa, the son of Khaṇḍadevi, Samuddadatta, Ciñcamāṇavikā, and others like them, as well as Dīghavida’s brother, are to be known as fools.

Hơn nữa, sáu vị đạo sư như Pūraṇa Kassapa v.v., Devadatta, Kokālika, Kaṭamodaka Tissa, con trai của Khaṇḍadeviyā, Samuddadatta, Ciñcamāṇavikā v.v., và trong quá khứ là anh trai của Dīghavidu, và những chúng sinh tương tự như vậy, cần được biết là kẻ ngu.

1205

Te aggipadittamiva aṅgāraṃ attanā duggahitena attānañca attano vacanakārake ca vināsenti, yathā dīghavidassa bhātā catubuddhantaraṃ saṭṭhiyojanamattena attabhāvena uttāno patito mahāniraye paccati, yathā ca tassa diṭṭhiṃ abhirucikāni pañca kulasatāni tasseva sahabyataṃ upapannāni niraye paccanti.

Like a house on fire, they, by their wrongly held views, destroy themselves and those who follow their words; just as Dīghavida’s brother, having fallen supine with a body sixty yojanas long, between four Buddhas, suffers in the great hell, and five hundred families who delighted in his view likewise fell into his company and suffer in hell.

Họ tự hủy hoại bản thân và những người làm theo lời họ bằng sự chấp giữ sai lầm của chính mình, giống như ngọn lửa thiêu rụi ngôi nhà. Như anh trai của Dīghavidu, với thân thể dài sáu mươi dojana, nằm ngửa trong bốn thời kỳ Phật, bị thiêu đốt trong đại địa ngục; và như năm trăm gia đình đã hoan hỷ với quan điểm của ông ta, đã tái sinh làm bạn với ông ta và bị thiêu đốt trong địa ngục.

Vuttaṃ hetaṃ –

For it is said:

Điều này đã được nói:

1206

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, naḷāgārā vā tiṇāgārā vā aggi mutto kūṭāgārānipi ḍahati ullittāvalittāni nivātāni phusitaggaḷāni pihitavātapānāni, evameva kho, bhikkhave, yāni kānici bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato.

‘‘Bhikkhus, just as fire released into a house of reeds or a house of grass burns down even gabled houses, plastered and smeared, sheltered from the wind, with bolts fastened, and windows closed; even so, bhikkhus, whatever dangers arise, all those arise from fools, not from the wise.

‘‘Này các Tỳ-khưu, ví như lửa thoát ra từ nhà tranh hay nhà lá, nó cũng thiêu rụi những ngôi nhà có mái nhọn, đã được trát vôi, không có gió lùa, chốt cửa đã được gài, cửa sổ đã đóng. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, tất cả những nỗi sợ hãi nào khởi lên, tất cả đều khởi lên từ kẻ ngu, không phải từ người trí.

Ye keci upaddavā uppajjanti…pe… ye keci upasaggā…pe… no paṇḍitato.

Whatever misfortunes arise… (likewise) …whatever calamities… (likewise) …not from the wise.

Tất cả những tai họa nào khởi lên… (lặp lại)… tất cả những chướng ngại nào khởi lên… (lặp lại)… không phải từ người trí.

Iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito.

Thus, bhikkhus, a fool is full of danger, a wise person is free from danger.

Như vậy, này các Tỳ-khưu, kẻ ngu có sự sợ hãi, người trí không có sự sợ hãi.

Saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito, saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito’’ti (a. ni. 3.1).

A fool is full of misfortune, a wise person is free from misfortune; a fool is full of calamity, a wise person is free from calamity.”

Kẻ ngu có tai họa, người trí không có tai họa; kẻ ngu có chướng ngại, người trí không có chướng ngại.’’

1207

Apica pūtimacchasadiso bālo, pūtimacchabandhapattapuṭasadiso hoti tadupasevī, chaḍḍanīyataṃ jigucchanīyatañca āpajjati viññūnaṃ.

Moreover, a fool is like a rotten fish, and one who associates with them is like a leaf-wrapper bound around a rotten fish; they become despicable and loathsome to the wise.

Hơn nữa, kẻ ngu giống như cá thối; người thân cận kẻ ngu giống như cái gói lá bọc cá thối, trở nên đáng vứt bỏ và đáng ghê tởm đối với người trí.

Vuttañcetaṃ –

And it is said:

Điều này đã được nói:

1208

‘‘Pūtimacchaṃ kusaggena, yo naro upanayhati;

‘‘The man who wraps a rotten fish with kusa grass;

‘‘Người nào dùng ngọn cỏ buộc cá thối,

1209

Kusāpi pūtī vāyanti, evaṃ bālūpasevanā’’ti.(itivu. 76; jā. 1.15.183; 2.22.1257);

The kusa grass too smells rotten; such is association with fools.”

Cỏ cũng hôi thối, thân cận kẻ ngu cũng vậy.’’

1210

Akittipaṇḍito cāpi sakkena devānamindena vare diyyamāne evamāha –

And Akitti Paṇḍita, when offered boons by Sakka, king of devas, spoke thus:

Và Akittipaṇḍita, khi được Sakka, vua của chư thiên, ban cho điều ước, đã nói như sau:

1211

‘‘Bālaṃ na passe na suṇe, na ca bālena saṃvase;

‘‘Let me not see or hear a fool, nor live with a fool;

‘‘Chớ thấy kẻ ngu, chớ nghe kẻ ngu, chớ sống chung với kẻ ngu;

1212

Bālenallāpasallāpaṃ, na kare na ca rocaye.

Let me not converse or delight in conversation with a fool.

Chớ nói chuyện với kẻ ngu, chớ thích nói chuyện với kẻ ngu.

1213

‘‘Kinnu te akaraṃ bālo, vada kassapa kāraṇaṃ;

‘‘What wrong has a fool done to you, Kassapa? Tell me the reason;

‘‘Kẻ ngu đã làm gì cho ông, này Kassapa, hãy nói lý do;

1214

Kena kassapa bālassa, dassanaṃ nābhikaṅkhasi.

Why, Kassapa, do you not wish to see a fool?

Vì sao, này Kassapa, ông không muốn thấy kẻ ngu?’’

1215

‘‘Anayaṃ nayati dummedho, adhurāyaṃ niyuñjati;

‘‘A senseless person leads to ruin, he engages in what is unfit;

‘‘Kẻ ngu dẫn đến sự suy đồi, gánh vác việc không phù hợp;

1216

Dunnayo seyyaso hoti, sammā vutto pakuppati;

He prefers what is ill-advised, and gets angry when rightly spoken to;

Kẻ khó dạy lại được khen ngợi, khi được khuyên đúng thì nổi giận;

1217

Vinayaṃ so na jānāti, sādhu tassa adassana’’nti.(jā. 1.13.90-92);

He knows no discipline; it is good not to see him.”

Y không biết kỷ luật (vinaya), tốt nhất là không thấy y.’’

1218

Evaṃ bhagavā sabbākārena bālūpasevanaṃ garahanto bālānaṃ asevanaṃ ‘‘maṅgala’’nti vatvā idāni paṇḍitasevanaṃ pasaṃsanto ‘‘paṇḍitānañca sevanā maṅgala’’nti āha.

Thus, the Bhagavā, censuring association with fools in every way, said that not associating with fools is a maṅgala, and now, praising association with the wise, says, ‘‘and association with the wise is a maṅgala.”

Như vậy, Đức Thế Tôn, khi quở trách việc thân cận kẻ ngu bằng mọi cách, đã nói rằng không thân cận kẻ ngu là ‘‘điều lành’’ (maṅgala). Giờ đây, Ngài tán thán việc thân cận người trí, Ngài nói: ‘‘Thân cận người trí là điều lành.’’

Tattha paṇḍitā nāma ye keci pāṇātipātāveramaṇiādidasakusalakammapathasamannāgatā sattā, te tīhākārehi jānitabbā.

Therein, the wise are all beings endowed with the ten wholesome courses of action (kusala kammapatha) such as abstaining from the destruction of life; they should be known by three characteristics.

Trong đó, người trí (paṇḍitā) là tất cả những chúng sinh có đầy đủ mười nghiệp đạo thiện như tránh sát sinh (pāṇātipātā-veramaṇi) v.v.; họ cần được nhận biết qua ba phương diện.

Yathāha – ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇānī’’ti (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.253) vuttaṃ.

As it is said: ‘‘Bhikkhus, there are these three characteristics of a wise person.”

Như đã nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, có ba dấu hiệu của người trí.’’

Apica buddhapaccekabuddhaasītimahāsāvakā aññe ca tathāgatassa sāvakā sunettamahāgovindavidhurasarabhaṅgamahosadhasutasomanimirāja- ayogharakumāraakittipaṇḍitādayo ca paṇḍitāti veditabbā.

Moreover, the Buddhas, Paccekabuddhas, the eighty Great Disciples (mahāsāvaka), and other disciples of the Tathāgata, as well as Sunetta, Mahāgovinda, Vidhura, Sarabhaṅga, Mahosadha, Sutasoma, King Nimi, Prince Ayoghara, Akitti Paṇḍita, and others, are to be known as the wise.

Hơn nữa, chư Phật, chư Độc Giác Phật, tám mươi vị Đại Thanh Văn, và các vị Thanh Văn khác của Đức Như Lai, cùng với Sunetta, Mahāgovinda, Vidhura, Sarabhaṅga, Mahosadha, Sutasoma, vua Nemi, hoàng tử Ayoghara, Akittipaṇḍita v.v., cần được biết là người trí.

1219

Te bhaye viya rakkhā, andhakāre viya padīpo, khuppipāsādidukkhābhibhave viya annapānādipaṭilābho, attano vacanakarānaṃ sabbabhayaupaddavūpasaggaviddhaṃsanasamatthā honti.

They are like protection in fear, like a lamp in darkness, like obtaining food and drink in distress such as hunger and thirst, and are capable of destroying all dangers, misfortunes, and calamities for those who follow their words.

Họ có khả năng tiêu diệt tất cả mọi nỗi sợ hãi, tai họa, chướng ngại cho những người làm theo lời họ, giống như sự bảo vệ khi có nguy hiểm, giống như ngọn đèn trong bóng tối, giống như việc có được thức ăn, nước uống v.v., khi bị đói khát và các khổ đau khác áp bức.

Tathā hi tathāgataṃ āgamma asaṅkhyeyyā aparimāṇā devamanussā āsavakkhayaṃ pattā, brahmaloke patiṭṭhitā, devaloke patiṭṭhitā, sugatiloke uppannā.

Indeed, by depending on the Tathāgata, countless and immeasurable devas and humans have attained the destruction of the āsavas, are established in the Brahmā world, established in the deva world, reborn in fortunate realms.

Thật vậy, nhờ Đức Như Lai, vô số chư thiên và loài người đã đạt được sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya), đã an trú trong cõi Phạm thiên, đã an trú trong cõi trời, đã tái sinh vào các thiện thú.

Sāriputtatthere cittaṃ pasādetvā catūhi paccayehi theraṃ upaṭṭhahitvā asīti kulasahassāni sagge nibbattāni.

Eighty thousand families, having purified their minds towards the Elder Sāriputta and served the Elder with the four requisites, were reborn in heaven.

Tám mươi ngàn gia đình, sau khi tịnh tín nơi Trưởng lão Sāriputta và cúng dường Trưởng lão với bốn vật dụng, đã tái sinh trên cõi trời.

Tathā mahāmoggallānamahākassapappabhutīsu sabbamahāsāvakesu, sunettassa satthuno sāvakā appekacce brahmaloke uppajjiṃsu, appekacce paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ…pe… appekacce gahapatimahāsālakulānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu.

Similarly, in the case of Mahāmoggallāna, Mahākassapa, and all other Great Disciples; some disciples of the Teacher Sunetta were reborn in the Brahmā world, some in the company of the devas of Paranimmitavasavattī… (and so on) …some were reborn in the company of great householder families.

Cũng vậy, đối với tất cả các Đại Thanh Văn như Mahāmoggallāna, Mahākassapa v.v., một số đệ tử của đạo sư Sunetta đã tái sinh vào cõi Phạm thiên, một số tái sinh làm bạn với chư thiên Paranimmitavasavattī… (lặp lại)… một số tái sinh làm bạn với các gia đình đại gia chủ.

Vuttañcetaṃ –

And it is said:

Điều này đã được nói:

1220

‘‘Natthi, bhikkhave, paṇḍitato bhayaṃ, natthi paṇḍitato upaddavo, natthi paṇḍitato upasaggo’’ti (a. ni. 3.1).

‘‘Bhikkhus, there is no danger from the wise, there is no misfortune from the wise, there is no calamity from the wise.”

‘‘Này các Tỳ-khưu, không có sợ hãi từ người trí, không có tai họa từ người trí, không có chướng ngại từ người trí.’’

1221

Apica tagaramālādigandhabhaṇḍasadiso paṇḍito, tagaramālādigandhabhaṇḍapaliveṭhanapattasadiso hoti tadupasevī, bhāvanīyataṃ manuññatañca āpajjati viññūnaṃ.

Furthermore, a wise person is like fragrant goods such as tagara flowers and garlands; one who associates with such a wise person is like the leaf that wraps these fragrant goods, and thus attains amiability and loveliness in the eyes of the discerning.

Hơn nữa, người trí giống như các loại hương liệu như bột tagara v.v.; người thân cận người trí giống như cái lá bọc các loại hương liệu như bột tagara v.v., trở nên đáng kính trọng và dễ chịu đối với người trí.

Vuttañcetaṃ –

And it was said:

Điều này đã được nói:

1222

‘‘Tagarañca palāsena, yo naro upanayhati;

“The man who wraps tagara in a leaf;

‘‘Người nào dùng lá bọc bột tagara,

1223

Pattāpi surabhī vāyanti, evaṃ dhīrūpasevanā’’ti.(itivu. 76; jā. 1.15.184; 2.22.1258);

Even the leaves become fragrant; so it is with associating with the wise.”

Lá cũng thơm lừng, thân cận người trí cũng vậy.’’

1224

Akittipaṇḍito cāpi sakkena devānamindena vare diyyamāne evamāha –

And the wise Akitti, when Sakka, the king of devas, offered him boons, said thus:

Và Akittipaṇḍita, khi được Sakka, vua của chư thiên, ban cho điều ước, đã nói như sau:

1225

‘‘Dhīraṃ passe suṇe dhīraṃ, dhīrena saha saṃvase;

“May I see the wise, hear the wise, live with the wise;

‘‘Hãy thấy người trí, hãy nghe người trí, hãy sống chung với người trí;

1226

Dhīrenallāpasallāpaṃ, taṃ kare tañca rocaye.

May I converse with the wise, do that, and approve of that.

Hãy nói chuyện với người trí, và hãy thích điều đó.

1227

‘‘Kinnu te akaraṃ dhīro, vada kassapa kāraṇaṃ;

“What has the wise one done for you, tell me, Kassapa, the reason;

‘‘Người trí đã làm gì cho ông, này Kassapa, hãy nói lý do;

1228

Kena kassapa dhīrassa, dassanaṃ abhikaṅkhasi.

Why, Kassapa, do you long to see the wise one?

Vì sao, này Kassapa, ông muốn thấy người trí?’’

1229

‘‘Nayaṃ nayati medhāvī, adhurāyaṃ na yuñjati;

“The intelligent one leads to what is proper, he does not engage in what is improper;

‘‘Người có trí tuệ dẫn dắt đúng đắn, không gánh vác việc không phù hợp;

1230

Sunayo seyyaso hoti, sammā vutto na kuppati;

Good conduct is superior, when rightly spoken to, he does not get angry;

Người dễ dạy lại được khen ngợi, khi được khuyên đúng thì không nổi giận;

1231

Vinayaṃ so pajānāti, sādhu tena samāgamo’’ti.(jā. 1.13.94-96);

He understands discipline, good is association with him.”

Y biết kỷ luật (vinaya), tốt lành thay khi được gặp gỡ y.’’

1232

Evaṃ bhagavā sabbākārena paṇḍitasevanaṃ pasaṃsanto, paṇḍitānaṃ sevanaṃ ‘‘maṅgala’’nti vatvā idāni tāya bālānaṃ asevanāya paṇḍitānaṃ sevanāya ca anupubbena pūjaneyyabhāvaṃ upagatānaṃ pūjaṃ pasaṃsanto ‘‘pūjā ca pūjaneyyānaṃ etaṃ maṅgalamuttama’’nti āha.

Thus, the Blessed One, praising the association with the wise in every way, and stating that associating with the wise is a "blessing," now, by means of not associating with fools and associating with the wise, praising the veneration of those who have gradually attained worthiness of veneration, said: "Veneration of those worthy of veneration is the highest blessing."

Như vậy, Đức Thế Tôn, khi tán thán việc thân cận người trí bằng mọi cách, đã nói rằng thân cận người trí là ‘‘điều lành’’ (maṅgala). Giờ đây, Ngài tán thán sự cúng dường những bậc đáng được cúng dường, những người đã dần dần đạt đến phẩm chất đáng được tôn kính nhờ việc không thân cận kẻ ngu và thân cận người trí đó, Ngài nói: ‘‘Cúng dường những bậc đáng cúng dường, đó là điều lành tối thượng.’’

Tattha pūjaneyyā nāma sabbadosavirahitattā sabbaguṇasamannāgatattā ca buddhā bhagavanto, tato pacchā paccekabuddhā ariyasāvakā ca.

Here, those worthy of veneration are the Buddhas, the Blessed Ones, being free from all faults and endowed with all virtues; after them are the Paccekabuddhas and the noble disciples.

Ở đây, những bậc đáng cúng dường (pūjaneyyā) là các Đức Phật, những bậc Thế Tôn, vì các Ngài hoàn toàn không có mọi lỗi lầm và đầy đủ mọi công đức; sau đó là các vị Phật Độc Giác (Paccekabuddha) và các bậc Thánh Thanh văn (Ariyasāvaka).

Tesañhi pūjā appakāpi dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti, sumanamālākāramallikādayo cettha nidassanaṃ.

Indeed, even a small offering to them brings benefit and happiness for a long time; the story of Sumanamālākāra (the garland-maker Sumanā) and others are examples here.

Thật vậy, sự cúng dường dù nhỏ cho các Ngài cũng mang lại lợi ích và an lạc lâu dài. Người thợ làm vòng hoa Sumanā và những người khác là ví dụ cho điều này.

1233

Tatthekaṃ nidassanamattaṃ bhaṇāma.

Here we shall relate just one example.

Ở đây, chúng ta sẽ kể một ví dụ.

Bhagavā kira ekadivasaṃ pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.

It is said that one day, in the forenoon, the Blessed One, having dressed and taken His bowl and robe, entered Rājagaha for alms.

Một ngày nọ, Đức Thế Tôn, vào buổi sáng, đắp y, cầm bát và y đi vào thành Rājagaha để khất thực.

Atha kho sumanamālākāro rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa pupphāni gahetvā gacchanto addasa bhagavantaṃ nagaradvāraṃ anuppattaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāsītānubyañjanapaṭimaṇḍitaṃ buddhasiriyā jalantaṃ.

Then Sumanamālākāra, the garland-maker, while going with flowers for King Seniya Bimbisāra of Magadha, saw the Blessed One, who had arrived at the city gate, graceful and inspiring, adorned with the thirty-two major marks and eighty minor characteristics of a Great Man, shining with the glory of a Buddha.

Bấy giờ, người thợ làm vòng hoa tên Sumanā, khi đang mang hoa cho vua Magadha Seniya Bimbisāra, đã thấy Đức Thế Tôn đến cửa thành, với vẻ đoan trang, đáng kính, được trang điểm bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân và tám mươi vẻ đẹp phụ, rực rỡ với oai đức của một vị Phật.

Disvānassa etadahosi – ‘‘rājā pupphāni gahetvā sataṃ vā sahassaṃ vā dadeyya, tañca idhalokamattameva sukhaṃ bhaveyya, bhagavato pana pūjā appameyyaasaṅkhyeyyaphalā dīgharattaṃ hitasukhāvahā hoti.

Seeing Him, he thought: "The king might give a hundred or a thousand for these flowers, but that would only be happiness in this world. However, an offering to the Blessed One yields immeasurable, incalculable results, bringing benefit and happiness for a long time.

Khi thấy vậy, ông suy nghĩ: “Vua có thể ban cho mình một trăm hoặc một ngàn (đồng tiền) khi nhận hoa, nhưng điều đó chỉ mang lại hạnh phúc trong đời này. Còn việc cúng dường Đức Thế Tôn thì mang lại quả báo vô lượng, vô số, đem lại lợi ích và an lạc lâu dài.

Handāhaṃ imehi pupphehi bhagavantaṃ pūjemī’’ti pasannacitto ekaṃ pupphamuṭṭhiṃ gahetvā bhagavato paṭimukhaṃ khipi, pupphāni ākāsena gantvā bhagavato upari mālāvitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.

Let me offer these flowers to the Blessed One." With a mind full of faith, he took a handful of flowers and threw them towards the Blessed One; the flowers flew through the air and formed a canopy of garlands above the Blessed One, where they remained.

Thôi được, ta sẽ cúng dường Đức Thế Tôn bằng những bông hoa này.” Với tâm hoan hỷ, ông lấy một nắm hoa ném về phía Đức Thế Tôn, những bông hoa bay trên không trung và tạo thành một tán hoa trên đầu Đức Thế Tôn.

Mālākāro taṃ ānubhāvaṃ disvā pasannataracitto puna ekaṃ pupphamuṭṭhiṃ khipi, tāni gantvā mālākañcuko hutvā aṭṭhaṃsu.

Seeing that wondrous power, the garland-maker, with an even more purified mind, threw another handful of flowers; they flew and became a flower-robe, where they remained.

Người thợ làm hoa thấy thần lực ấy, tâm càng thêm hoan hỷ, lại ném thêm một nắm hoa nữa, chúng bay lên và tạo thành một chiếc áo choàng hoa.

Evaṃ aṭṭha pupphamuṭṭhiyo khipi, tāni gantvā pupphakūṭāgāraṃ hutvā aṭṭhaṃsu.

Thus, he threw eight handfuls of flowers; they flew and became a flower-pavilion, where they remained.

Cứ thế, ông ném tám nắm hoa, chúng bay lên và tạo thành một ngôi nhà mái nhọn bằng hoa.

Bhagavā antokūṭāgāre viya ahosi, mahājanakāyo sannipati.

The Blessed One was as if inside the pavilion, and a great multitude gathered.

Đức Thế Tôn ở bên trong như đang ở trong một ngôi nhà mái nhọn, và đông đảo quần chúng đã tụ tập.

Bhagavā mālākāraṃ passanto sitaṃ pātvākāsi.

Seeing the garland-maker, the Blessed One smiled.

Đức Thế Tôn nhìn người thợ làm hoa và mỉm cười.

Ānandatthero ‘‘na buddhā ahetu appaccayā sitaṃ pātukarontī’’ti sitakāraṇaṃ pucchi.

Venerable Ānanda asked the reason for the smile, thinking, "Buddhas do not smile without cause or condition."

Trưởng lão Ānanda hỏi nguyên nhân nụ cười, vì “các Đức Phật không mỉm cười mà không có nguyên nhân hay điều kiện.”

Bhagavā āha – ‘‘eso, ānanda, mālākāro imissā pūjāya ānubhāvena satasahassakappe devesu ca manussesu ca saṃsaritvā pariyosāne sumanissaro nāma paccekabuddho bhavissatī’’ti.

The Blessed One said: “Ananda, by the power of this offering, this garland-maker, after wandering through existences among devas and humans for a hundred thousand aeons, will eventually become a Paccekabuddha named Sumanissara.”

Đức Thế Tôn nói: “Này Ānanda, người thợ làm hoa này, nhờ năng lực của sự cúng dường này, sẽ luân hồi trong cõi trời và cõi người trong một trăm ngàn kiếp, và cuối cùng sẽ trở thành một vị Phật Độc Giác tên là Sumanissara.”

Vacanapariyosāne ca dhammadesanatthaṃ imaṃ gāthaṃ abhāsi –

And at the conclusion of his words, for the purpose of teaching the Dhamma, he spoke this verse:

Và khi lời nói kết thúc, Ngài đã thuyết bài kệ này để giảng pháp:

1234

‘‘Tañca kammaṃ kataṃ sādhu, yaṃ katvā nānutappati;

“That deed is well done, which, having done, one does not regret;

“Việc làm nào đã làm tốt đẹp, sau khi làm không hối tiếc;

1235

Yassa patīto sumano, vipākaṃ paṭisevatī’’ti.(dha. pa. 68);

The fruit of which one experiences with joy and gladness.”

Người ấy hoan hỷ, tâm vui vẻ, hưởng thụ quả báo.”

1236

Gāthāpariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, evaṃ appakāpi tesaṃ pūjā dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti veditabbā.

At the conclusion of the verse, the penetration of the Dhamma occurred for eighty-four thousand living beings. Thus, it should be understood that even such a small offering brings benefit and happiness for a long time.

Khi bài kệ kết thúc, tám mươi bốn ngàn chúng sinh đã chứng ngộ Pháp. Như vậy, cần phải biết rằng sự cúng dường dù nhỏ cho các Ngài cũng mang lại lợi ích và an lạc lâu dài.

Sā ca āmisapūjāva ko pana vādo paṭipattipūjāya.

And that was merely an offering of material things (āmisapūjā); what then need be said of the offering of practice (paṭipattipūjā)?

Đó chỉ là sự cúng dường vật chất (āmisapūjā), huống chi là sự cúng dường bằng thực hành (paṭipattipūjā).

Yato ye kulaputtā saraṇagamanena sikkhāpadapaṭiggahaṇena uposathaṅgasamādānena catupārisuddhisīlādīhi ca attano guṇehi bhagavantaṃ pūjenti, ko tesaṃ pūjāya phalaṃ vaṇṇayissati.

For who can describe the fruit of the offering of those noble sons who venerate the Blessed One with their own virtues, such as going for refuge, undertaking the precepts, observing the Uposatha vows, and the Catu Pārisuddhi Sīla?

Vì những thiện nam tử nào cúng dường Đức Thế Tôn bằng các công đức của mình như quy y Tam Bảo (saraṇagamana), thọ trì các giới (sikkhāpada), giữ gìn các chi phần Bát quan trai giới (uposathaṅgasamādāna), và các giới thanh tịnh bốn phần (catupārisuddhisīla), ai sẽ ca ngợi quả báo của sự cúng dường của họ?

Te hi tathāgataṃ paramāya pūjāya pūjentīti vuttā.

Indeed, it is said that they venerate the Tathāgata with the highest veneration.

Họ được nói là cúng dường Đức Như Lai bằng sự cúng dường tối thượng.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1237

‘‘Yo kho, ānanda, bhikkhu vā bhikkhunī vā upāsako vā upāsikā vā dhammānudhammapaṭipanno viharati sāmīcippaṭipanno anudhammacārī, so tathāgataṃ sakkaroti garuṃ karoti māneti pūjeti apaciyati paramāya pūjāyā’’ti.

“Ananda, any bhikkhu or bhikkhunī, lay follower male or female, who dwells practicing the Dhamma in accordance with the Dhamma, practicing properly, living in harmony with the Dhamma, he or she honors, respects, reveres, venerates, and pays homage to the Tathāgata with the highest veneration.”

“Này Ānanda, tỳ khưu, tỳ khưu ni, cư sĩ nam hay cư sĩ nữ nào sống đúng Pháp, thực hành đúng Pháp, sống hòa hợp, hành trì đúng Pháp, người ấy tôn kính, trọng vọng, cung kính, cúng dường và kính trọng Đức Như Lai bằng sự cúng dường tối thượng.”

1238

Etenānusārena paccekabuddhaariyasāvakānampi pūjāya hitasukhāvahatā veditabbā.

Following this method, the bringing of benefit and happiness by veneration of Paccekabuddhas and noble disciples should also be understood.

Theo cách này, sự cúng dường cho các vị Phật Độc Giác và các bậc Thánh Thanh văn cũng được biết là mang lại lợi ích và an lạc.

1239

Apica gahaṭṭhānaṃ kaniṭṭhassa jeṭṭho bhātāpi bhaginīpi pūjaneyyā, puttassa mātāpitaro, kulavadhūnaṃ sāmikasassusasurāti evampettha pūjaneyyā veditabbā.

Furthermore, among householders, a younger sibling should venerate an elder brother or sister; a child, their parents; daughters-in-law, their husbands, mothers-in-law, and fathers-in-law. Thus, those worthy of veneration in this context should be understood.

Hơn nữa, đối với các cư sĩ, anh chị lớn hơn em út cũng là những bậc đáng cúng dường; cha mẹ đối với con cái; chồng, cha mẹ chồng đối với con dâu. Như vậy, ở đây, cần phải biết những bậc đáng cúng dường.

Etesampi hi pūjā kusaladhammasaṅkhātattā āyuādivaḍḍhihetuttā ca maṅgalameva.

Indeed, veneration of these, being reckoned as wholesome Dhamma and a cause for increase in longevity and so forth, is itself a blessing.

Thật vậy, sự cúng dường cho những người này cũng là một phước lành (maṅgala), vì nó được xem là các pháp thiện (kusaladhamma) và là nguyên nhân làm tăng trưởng tuổi thọ, v.v.

Vuttañhetaṃ –

For it has been said:

Điều này đã được nói:

1240

‘‘Te matteyyā bhavissanti petteyyā sāmaññā brahmaññā kule jeṭṭhāpacāyino, idaṃ kusalaṃ dhammaṃ samādāya vattissanti.

“They will be devoted to their mothers, devoted to their fathers, devoted to recluses, devoted to brahmins, revering their elders in the family. They will undertake and abide by this wholesome Dhamma.

“Họ sẽ là những người hiếu thảo với mẹ, hiếu thảo với cha, kính trọng các Sa-môn, các Bà-la-môn, và kính trọng người lớn tuổi trong gia đình. Họ sẽ thọ trì và thực hành pháp thiện này.

Te tesaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samādānahetu āyunāpi vaḍḍhissanti, vaṇṇenapi vaḍḍhissantī’’tiādi.

By reason of undertaking these wholesome Dhammas, they will increase in longevity, they will increase in beauty,” and so on.

Vì thọ trì các pháp thiện ấy, họ sẽ tăng trưởng về tuổi thọ, tăng trưởng về sắc đẹp,” v.v.

1241

Evametissā gāthāya bālānaṃ asevanā paṇḍitānaṃ sevanā pūjaneyyānaṃ pūjāti tīṇi maṅgalāni vuttāni.

Thus, in this verse, three blessings are stated: non-association with fools, association with the wise, and veneration of those worthy of veneration.

Như vậy, trong bài kệ này đã nói đến ba điều phước lành (maṅgala): không gần gũi kẻ ngu, gần gũi người trí và cúng dường những bậc đáng cúng dường.

Tattha bālānaṃ asevanā bālasevanapaccayabhayādiparittāṇena ubhayalokahitahetuttā paṇḍitānaṃ sevanā pūjaneyyānaṃ pūjā ca tāsaṃ phalavibhūtivaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva nibbānasugatihetuttā ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

Among these, non-association with fools is to be understood as a “blessing” because it leads to benefit in both worlds by protecting one from the dangers arising from associating with fools. Association with the wise and veneration of those worthy of veneration are also to be understood as “blessings” because they lead to Nibbāna and a good destination, in the manner described in the elaboration of their fruits and distinctions.

Ở đây, việc không gần gũi kẻ ngu được biết là một “phước lành” vì nó là nguyên nhân mang lại lợi ích cho cả hai thế giới bằng cách bảo vệ khỏi những nỗi sợ hãi phát sinh từ việc gần gũi kẻ ngu; việc gần gũi người trí và cúng dường những bậc đáng cúng dường cũng được biết là “phước lành” vì chúng là nguyên nhân dẫn đến Nibbāna và các cõi thiện (sugati), theo cách đã được nói trong phần giải thích về sự hiển lộ của quả báo của chúng.

Ito paraṃ tu mātikaṃ adassetvā eva yaṃ yattha maṅgalaṃ, taṃ vavatthapessāma, tassa ca maṅgalattaṃ vibhāvayissāmāti.

Henceforth, without presenting the mātikā, we shall distinguish what is a blessing wherever it occurs, and we shall clarify its nature as a blessing.

Từ đây trở đi, chúng ta sẽ xác định điều gì là phước lành ở đâu mà không trình bày khái niệm chung, và chúng ta sẽ làm rõ tính chất phước lành của nó.

1242

Niṭṭhitā asevanā ca bālānanti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

Here ends the explanation of the meaning of the verse “Non-association with fools.”

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ “Không gần gũi kẻ ngu” đã hoàn tất.

1243

263. Evaṃ bhagavā ‘‘brūhi maṅgalamuttama’’nti ekaṃ ajjhesitopi appaṃ yācito bahudāyako uḷārapuriso viya ekāya gāthāya tīṇi maṅgalāni vatvā tato uttaripi devatānaṃ sotukāmatāya maṅgalānañca atthitāya yesaṃ yesaṃ yaṃ yaṃ anukūlaṃ, te te satte tattha tattha maṅgale niyojetukāmatāya ca ‘‘patirūpadesavāso cā’’tiādīhi gāthāhi punapi anekāni maṅgalāni vattumāraddho.

263. Thus, the Blessed One, though requested by a deva to “Declare the highest blessing” with a single word, like a noble person who, when asked for little, gives much, having stated three blessings in one verse, then, out of the devas’ desire to hear more, and because there are indeed more blessings, and wishing to engage beings in whatever blessings are suitable for them, began to speak of many more blessings with verses like “Dwelling in a suitable region…”

263. Như vậy, Đức Thế Tôn, dù chỉ được một vị trời thỉnh cầu “Hãy nói về phước lành tối thượng,” Ngài đã nói ba điều phước lành bằng một bài kệ, giống như một người cao thượng ban tặng nhiều thứ dù chỉ được yêu cầu ít. Từ đó trở đi, vì các vị trời muốn nghe thêm, và vì có nhiều phước lành khác, và vì muốn hướng dẫn chúng sinh đến những phước lành phù hợp với từng người, Ngài lại bắt đầu nói nhiều phước lành khác bằng các bài kệ như “Sống ở nơi thích hợp” (patirūpadesavāso cā), v.v.

1244

Tattha paṭhamagāthāya tāva patirūpoti anucchaviko.

Among these, in the first verse, patirūpo means suitable.

Ở đây, trong bài kệ đầu tiên, patirūpa có nghĩa là thích hợp.

Desoti gāmopi nigamopi nagarampi janapadopi yo koci sattānaṃ nivāsokāso.

Deso means any place where beings reside, be it a village, a market town, a city, or a district.

Desa có nghĩa là làng, thị trấn, thành phố hay bất cứ nơi nào mà chúng sinh cư trú.

Vāsoti tattha nivāso.

Vāso means dwelling there.

Vāsa có nghĩa là sự cư trú ở đó.

Pubbeti purā atītāsu jātīsu.

Pubbe means formerly, in past existences.

Pubbe có nghĩa là trong những kiếp quá khứ xa xưa.

Katapuññatāti upacitakusalatā.

Katapuññatā means having accumulated merit.

Katapuññatā có nghĩa là đã tích lũy công đức.

Attāti cittaṃ vuccati, sakalo vā attabhāvo.

Attā refers to the mind, or the entire personality.

Attā được gọi là tâm, hoặc toàn bộ tự ngã (attabhāva).

Sammāpaṇidhīti tassa attano sammā paṇidhānaṃ niyuñjanaṃ, ṭhapananti vuttaṃ hoti.

Sammāpaṇidhī means the proper aspiration or dedication, the establishment of one’s self.

Sammāpaṇidhī có nghĩa là sự thiết lập đúng đắn, sự định hướng đúng đắn của tâm đó, tức là sự an trú.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayamettha padavaṇṇanā.

The rest is just as explained before; this is the word-commentary here.

Phần còn lại theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ ở đây.

1245

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā patirūpadeso nāma yattha catasso parisā viharanti, dānādīni puññakiriyāvatthūni vattanti, navaṅgaṃ satthu sāsanaṃ dippati.

The meaning-commentary, however, should be understood thus: A suitable region is one where the four assemblies dwell, where meritorious deeds such as giving alms are practiced, and where the nine-fold Dispensation of the Teacher shines forth.

Còn về phần giải thích ý nghĩa, cần phải hiểu như sau: Nơi thích hợp (patirūpadesa) là nơi mà bốn chúng hội cư trú, các việc làm phước thiện như bố thí được thực hành, và giáo pháp chín phần của Đức Bổn Sư được phát triển rực rỡ.

Tattha nivāso sattānaṃ puññakiriyāya paccayattā ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Residence there is called a "blessing" because it is a cause for beings to perform meritorious deeds.

Việc cư trú ở đó được gọi là “phước lành” vì nó là điều kiện cho chúng sinh thực hành các việc thiện.

Sīhaḷadīpapaviṭṭhakevaṭṭādayo cettha nidassanaṃ.

Fishermen who settled in Sri Lanka, for example, serve as an illustration here.

Những người đánh cá đã đến đảo Sīhaḷa là ví dụ cho điều này.

1246

Aparo nayo – patirūpadeso nāma bhagavato bodhimaṇḍappadeso, dhammacakkappavattitappadeso, dvādasayojanāya parisāya majjhe sabbatitthiyamataṃ bhinditvā yamakapāṭihāriyadassitakaṇḍambarukkhamūlappadeso, devorohanappadeso, yo vā panaññopi sāvatthirājagahādibuddhādivāsappadeso.

Another method: a suitable region is the Buddha’s Bodhimaṇḍa, the region where the Dhamma-cakka was set in motion, the region at the foot of the Kaṇḍamba tree where the Twin Miracle was displayed, shattering the views of all sectarians in the midst of a twelve-yojana assembly, the Devorohaṇa region, or any other region such as Sāvatthī, Rājagaha, etc., where the Buddhas resided.

Một cách khác: Nơi thích hợp (patirūpadesa) là nơi Bồ Đề Đạo Tràng của Đức Thế Tôn, nơi chuyển Pháp luân, nơi dưới gốc cây xoài Kaṇḍamba mà Ngài đã phá tan mọi tà kiến của các ngoại đạo và thị hiện song thông thần biến giữa hội chúng rộng mười hai dojana, nơi Ngài giáng trần từ cõi trời (Devorohaṇa), hoặc bất kỳ nơi nào khác mà Đức Phật đã cư trú như Sāvatthī, Rājagaha, v.v.

Tattha nivāso sattānaṃ chaanuttariyapaṭilābhapaccayato ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Residence there is called a "blessing" because it is a cause for beings to attain the six unsurpassed achievements.

Việc cư trú ở đó được gọi là “phước lành” vì nó là điều kiện để chúng sinh đạt được sáu điều vô thượng.

1247

Aparo nayo – puratthimāya disāya kajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa aparena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.

Another method: in the eastern direction, there is a market town named Kajaṅgala. Beyond it are the Mahāsālā, and further beyond are the border regions. The area before this is the Middle Country.

Một cách khác: Về phía đông có một thị trấn tên là Kajaṅgala, phía sau nó là các làng lớn, và xa hơn nữa là các vùng biên giới, còn bên trong là vùng trung tâm.

Dakkhiṇapuratthimāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.

In the southeastern direction, there is a river named Sallavatī. Beyond it are the border regions. The area before this is the Middle Country.

Về phía đông nam có một con sông tên là Sallavatī, phía sau nó là các vùng biên giới, còn bên trong là vùng trung tâm.

Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.

In the southern direction, there is a market town named Setakaṇṇika. Beyond it are the border regions. The area before this is the Middle Country.

Về phía nam có một thị trấn tên là Setakaṇṇika, phía sau nó là các vùng biên giới, còn bên trong là vùng trung tâm.

Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.

In the western direction, there is a brahmin village named Thūṇa. Beyond it are the border regions. The area before this is the Middle Country.

Về phía tây có một làng Bà-la-môn tên là Thūṇa, phía sau nó là các vùng biên giới, còn bên trong là vùng trung tâm.

Uttarāya disāya usiraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe (mahāva. 259).

In the northern direction, there is a mountain named Usiraddhaja. Beyond it are the border regions. The area before this is the Middle Country.

Về phía bắc có một ngọn núi tên là Usiraddhaja, phía sau nó là các vùng biên giới, còn bên trong là vùng trung tâm.

Ayaṃ majjhimappadeso āyāmena tīṇi yojanasatāni, vitthārena aḍḍhateyyāni, parikkhepena navayojanasatāni honti, eso patirūpadeso nāma.

This Middle Country is three hundred yojanas in length, two hundred and fifty yojanas in width, and nine hundred yojanas in circumference; this is called a suitable region.

Vùng trung tâm này có chiều dài ba trăm dojana, chiều rộng hai trăm rưỡi dojana, và chu vi chín trăm dojana. Đó được gọi là nơi thích hợp (patirūpadesa).

1248

Ettha catunnaṃ mahādīpānaṃ dvisahassānaṃ parittadīpānañca issariyādhipaccakārakā cakkavattī uppajjanti, ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā sāriputtamahāmoggallānādayo mahāsāvakā uppajjanti, dve asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā paccekabuddhā, cattāri aṭṭha soḷasa vā asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā sammāsambuddhā ca uppajjanti.

Here arise Cakkavatti kings who hold dominion over the four great continents and the two thousand minor islands; Mahāsāvakā like Sāriputta and Mahāmoggallāna arise after fulfilling Pāramīs for one asaṅkhyeyya and one hundred thousand aeons; Paccekabuddhā arise after fulfilling Pāramīs for two asaṅkhyeyyas and one hundred thousand aeons; and Sammāsambuddhā arise after fulfilling Pāramīs for four, eight, or sixteen asaṅkhyeyyas and one hundred thousand aeons.

Ở đây, các vị Chuyển Luân vương cai trị bốn đại châu và hai ngàn tiểu châu bao quanh được sinh ra; các vị Đại Thanh văn như Sāriputta, Moggallāna, v.v., đã viên mãn Ba-la-mật trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp được sinh ra; các vị Độc Giác Phật đã viên mãn Ba-la-mật trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp được sinh ra; và các vị Chánh Đẳng Giác đã viên mãn Ba-la-mật trong bốn, tám, hoặc mười sáu a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp cũng được sinh ra.

Tattha sattā cakkavattirañño ovādaṃ gahetvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāya saggaparāyaṇā honti, tathā paccekabuddhānaṃ ovāde patiṭṭhāya.

There, beings, having taken the advice of a Cakkavatti king, establish themselves in the five precepts and are destined for heaven; likewise, by establishing themselves in the advice of Paccekabuddhā.

Ở đó, các chúng sinh thọ nhận lời giáo huấn của vua Chuyển Luân và an trú trong ngũ giới sẽ được tái sinh vào cõi trời; cũng vậy, những ai an trú trong lời giáo huấn của các vị Độc Giác Phật cũng sẽ được tái sinh vào cõi trời.

Sammāsambuddhasāvakānaṃ pana ovāde patiṭṭhāya saggaparāyaṇā nibbānaparāyaṇā ca honti.

However, by establishing themselves in the advice of Sammāsambuddha's disciples, they are destined for heaven and destined for Nibbāna.

Tuy nhiên, những ai an trú trong lời giáo huấn của các vị Thanh văn của Chánh Đẳng Giác thì sẽ được tái sinh vào cõi trời và cũng sẽ chứng đạt Niết Bàn.

Tasmā tattha vāso imāsaṃ sampattīnaṃ paccayato ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Therefore, dwelling there is called a "blessing" because it is a cause for these attainments.

Do đó, việc cư trú ở nơi ấy được gọi là “điềm lành” (maṅgala) vì nó là nhân cho những thành tựu này.

1249

Pubbe katapuññatā nāma atītajātiyaṃ buddhapaccekabuddhakhīṇāsave ārabbha upacitakusalatā, sāpi maṅgalaṃ.

Having done meritorious deeds in the past means accumulated wholesome action in past lives, concerning Buddhas, Paccekabuddhā, and Arahants, and that too is a blessing.

Pubbe katapuññatā (việc đã làm phước trong quá khứ) là sự tích lũy thiện nghiệp trong các kiếp quá khứ đối với chư Phật, chư Độc Giác Phật và các vị A-la-hán; điều này cũng là một điềm lành.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Buddhapaccekabuddhe sammukhato dassetvā buddhānaṃ vā buddhasāvakānaṃ vā sammukhā sutāya catuppadikāyapi gāthāya pariyosāne arahattaṃ pāpetīti katvā.

Because it leads to the attainment of Arahantship at the conclusion of even a four-lined stanza heard directly from the Buddhas, Paccekabuddhā, or their disciples.

Vì sau khi được thấy chư Phật và chư Độc Giác Phật trực tiếp, hoặc sau khi nghe một bài kệ bốn câu từ chư Phật hay các vị Thanh văn của Phật, người đó có thể đạt đến A-la-hán quả vào cuối bài kệ ấy.

Yo ca manusso pubbe katādhikāro ussannakusalamūlo hoti, so teneva kusalamūlena vipassanaṃ uppādetvā āsavakkhayaṃ pāpuṇāti yathā rājā mahākappino aggamahesī ca.

And a person who has made aspirations in the past and has an abundance of roots of wholesome deeds will, through those roots of wholesome deeds, generate insight and attain the destruction of the taints, just as King Mahākappina and his chief queen.

Người nào đã tạo thiện duyên trong quá khứ và có căn lành dồi dào, người ấy nhờ căn lành đó mà phát sinh tuệ quán và đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya), giống như Vua Mahākappina và Hoàng hậu của ngài.

Tena vuttaṃ ‘‘pubbe ca katapuññatā maṅgala’’nti.

Therefore, it is said, "Having done meritorious deeds in the past is a blessing."

Do đó, đã nói rằng: “việc đã làm phước trong quá khứ là điềm lành.”

1250

Attasammāpaṇidhi nāma idhekacco attānaṃ dussīlaṃ sīle patiṭṭhāpeti, assaddhaṃ saddhāsampadāya patiṭṭhāpeti, macchariṃ cāgasampadāya patiṭṭhāpeti.

Rightly directing oneself means that in this world, some individual, being immoral, establishes themselves in morality; being faithless, establishes themselves in the perfection of faith; being stingy, establishes themselves in the perfection of generosity.

Attasammāpaṇidhi (tự thân chánh định) là khi một người nào đó ở đây tự thiết lập mình, vốn là người vô giới, vào giới; thiết lập mình, vốn là người vô tín, vào đức tin; thiết lập mình, vốn là người xan tham, vào sự bố thí.

Ayaṃ vuccati ‘‘attasammāpaṇidhī’’ti.

This is called "rightly directing oneself."

Điều này được gọi là “tự thân chánh định.”

Eso ca maṅgalaṃ.

And this is a blessing.

Và điều này là một điềm lành.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Diṭṭhadhammikasamparāyikaverappahānavividhānisaṃsādhigamahetutoti.

Because it is the cause for abandoning enmities in this life and the next, and for attaining various benefits.

Vì đó là nguyên nhân để đạt được nhiều lợi ích khác nhau, như sự đoạn trừ các mối thù hận trong hiện tại và tương lai.

1251

Evaṃ imissāpi gāthāya patirūpadesavāso, pubbe ca katapuññatā, attasammāpaṇidhīti tīṇiyeva maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this stanza too, only three blessings are mentioned: dwelling in a suitable region, having done meritorious deeds in the past, and rightly directing oneself; and their nature as blessings has been explained in various places.

Như vậy, trong bài kệ này, chỉ có ba điềm lành được nói đến là cư trú ở nơi thích hợp (patirūpadesavāso), việc đã làm phước trong quá khứ (pubbe ca katapuññatā), và tự thân chánh định (attasammāpaṇidhi); và tính chất điềm lành của chúng đã được giải thích ở từng chỗ.

1252

Niṭṭhitā patirūpadesavāso cāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

The meaning-commentary for the stanza "dwelling in a suitable region" is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ “Patirūpadesavāso” đã hoàn tất.

1253

264. Idāni bāhusaccañcāti ettha bāhusaccanti bahussutabhāvo.

264. Now, in the phrase bāhusaccañcā, bāhusaccaṃ means being well-versed in learning.

264. Bây giờ, trong phần bāhusaccañcāti (đa văn), bāhusaccaṃ (đa văn) có nghĩa là sự đa văn (bahussutabhāvo).

Sippanti yaṃkiñci hatthakosallaṃ.

Sippaṃ means any manual skill whatsoever.

Sippaṃ (nghề nghiệp) là bất kỳ kỹ năng thủ công nào.

Vinayoti kāyavācācittavinayanaṃ.

Vinayo means the discipline of body, speech, and mind.

Vinayo (giới luật) là sự điều phục thân, khẩu và ý.

Susikkhitoti suṭṭhu sikkhito.

Susikkhito means well-trained.

Susikkhito (được học hỏi kỹ lưỡng) là được học hỏi rất tốt.

Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā.

Subhāsitā means well-spoken.

Subhāsitā (lời nói chân chánh) là lời nói được nói ra rất tốt.

Yāti aniyamaniddeso.

Yā is an indefinite pronoun.

Yā là một từ chỉ sự không xác định.

Vācāti girā byappatho.

Vācā means speech, utterance.

Vācā (lời nói) là lời nói, sự diễn đạt bằng lời.

Sesaṃ vuttanayamevāti.

The rest is just as explained before.

Phần còn lại là theo cách đã nói.

Ayamettha padavaṇṇanā.

This is the word-commentary here.

Đây là phần giải thích từ ngữ ở đây.

1254

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – bāhusaccaṃ nāma yaṃ taṃ ‘‘sutadharo hoti sutasannicayo’’ti (ma. ni. 1.339; a. ni. 4.22) ca ‘‘idha, bhikkhave, ekaccassa puggalassa bahukaṃ sutaṃ hoti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇa’’nti (a. ni. 4.6) ca evamādinā nayena satthusāsanadharattaṃ vaṇṇitaṃ, taṃ akusalappahānakusalādhigamahetuto anupubbena paramatthasaccasacchikiriyahetuto ca ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

The meaning-commentary, however, should be understood thus: Bāhusaccaṃ is that which is described as "one who retains what has been heard, who has amassed what has been heard" and "here, bhikkhus, a certain individual has heard much—suttas, geyyas, vyākaraṇas" and so on, by being a bearer of the Teacher's Dispensation. This is called a "blessing" because it is a cause for abandoning unwholesome states, for attaining wholesome states, and progressively for realizing ultimate truth.

Tuy nhiên, phần giải thích ý nghĩa phải được hiểu như sau: Bāhusaccaṃ (đa văn) là điều đã được mô tả về việc nắm giữ giáo pháp của Bậc Đạo Sư theo cách như “người ấy là người thọ trì những gì đã nghe, người ấy là người tích lũy những gì đã nghe” và “ở đây, này các Tỳ-khưu, một số cá nhân có nhiều điều đã nghe, như kinh (sutta), kệ (geyya), giải thích (veyyākaraṇa)”, v.v.; điều đó được gọi là “điềm lành” vì là nguyên nhân đoạn trừ bất thiện và đạt được thiện, và là nguyên nhân dần dần chứng ngộ chân lý tối hậu (paramatthasacca).

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For it was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn nói đến:

1255

‘‘Sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67).

"A well-learned noble disciple, bhikkhus, abandons the unwholesome, develops the wholesome, abandons what is blameworthy, develops what is blameless, and maintains themselves in purity."

“Này các Tỳ-khưu, một vị Thánh đệ tử đa văn đoạn trừ bất thiện, phát triển thiện, đoạn trừ điều có tội, phát triển điều vô tội, và giữ gìn tự thân thanh tịnh.”

1256

Aparampi vuttaṃ –

And it was also said:

Một điều khác cũng được nói đến:

1257

‘‘Dhatānaṃ dhammānaṃ atthamupaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahanto tulayati, tulayanto padahati, padahanto kāyena ceva paramatthasaccaṃ sacchikaroti, paññāya ca ativijjha passatī’’ti (ma. ni. 2.432).

"One examines the meaning of the Dhamma one has learned; as one examines the meaning, the Dhamma becomes acceptable to one's contemplation; when the Dhamma is acceptable to one's contemplation, zeal arises; being zealous, one strives; striving, one weighs; weighing, one exerts; exerting, one realizes ultimate truth with the body and sees it by penetrating with wisdom."

“Người ấy quán xét ý nghĩa của những pháp đã được thọ trì. Khi quán xét ý nghĩa, các pháp trở nên rõ ràng đối với người ấy. Khi các pháp trở nên rõ ràng, ý muốn phát sinh. Khi ý muốn phát sinh, người ấy nỗ lực. Khi nỗ lực, người ấy cân nhắc. Khi cân nhắc, người ấy tinh tấn. Khi tinh tấn, người ấy chứng ngộ chân lý tối hậu bằng thân, và thấy rõ bằng trí tuệ thấu suốt.”

1258

Apica agārikabāhusaccampi yaṃ anavajjaṃ, taṃ ubhayalokahitasukhāvahanato ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

Furthermore, even the learning of a householder, if it is blameless, should be understood as a "blessing" because it brings about welfare and happiness in both worlds.

Hơn nữa, ngay cả sự đa văn của người cư sĩ, nếu là vô tội, cũng phải được hiểu là “điềm lành” vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới.

1259

Sippaṃ nāma agārikasippañca anagārikasippañca.

Sippaṃ means householder's craft and monastic craft.

Sippaṃ (nghề nghiệp) là nghề nghiệp của cư sĩ và nghề nghiệp của người xuất gia.

Tattha agārikasippaṃ nāma yaṃ parūparodhavirahitaṃ akusalavivajjitaṃ maṇikārasuvaṇṇakārakammādi, taṃ idhalokatthāvahanato maṅgalaṃ.

Among these, householder's craft is any craft that is free from harming others, free from unwholesome actions, such as gem-cutting, goldsmithing, etc. This is a blessing because it brings benefits in this world.

Trong đó, nghề nghiệp của cư sĩ là những nghề không gây hại cho người khác và tránh xa bất thiện, như nghề thợ ngọc, thợ vàng, v.v.; điều đó là điềm lành vì nó mang lại lợi ích trong đời này.

Anagārikasippaṃ nāma cīvaravicāraṇasibbanādi samaṇaparikkhārābhisaṅkharaṇaṃ, yaṃ taṃ ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni, tattha dakkho hotī’’tiādinā nayena tattha tattha saṃvaṇṇitaṃ, yaṃ ‘‘nāthakaraṇo dhammo’’ti (dī. ni. 3.345; a. ni. 10.17) ca vuttaṃ, taṃ attano ca paresañca ubhayalokahitasukhāvahanato ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

Monastic craft is the preparation of monastic requisites such as arranging and sewing robes, which is praised in various places with phrases like "here, bhikkhus, a bhikkhu is skilled in the various duties of his fellow practitioners," and which is also called a "shelter-providing Dhamma." This should be understood as a "blessing" because it brings welfare and happiness to oneself and others in both worlds.

Nghề nghiệp của người xuất gia là việc sắp xếp và may y phục, sửa chữa các vật dụng của Sa-môn, v.v., như đã được mô tả ở nhiều nơi theo cách “ở đây, này các Tỳ-khưu, một vị Tỳ-khưu khéo léo trong các công việc khác nhau của các vị đồng Phạm hạnh”, và cũng được nói là “pháp tạo nên nơi nương tựa”; điều đó phải được hiểu là “điềm lành” vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới, cho bản thân và cho người khác.

1260

Vinayo nāma agārikavinayo ca anagārikavinayo ca.

Vinayo means householder's discipline and monastic discipline.

Vinayo (giới luật) là giới luật của cư sĩ và giới luật của người xuất gia.

Tattha agārikavinayo nāma dasaakusalakammapathaviramaṇaṃ, so tattha asaṃkilesāpajjanena ācāraguṇavavatthānena ca susikkhito ubhayalokahitasukhāvahanato maṅgalaṃ.

Among these, householder's discipline is abstaining from the ten unwholesome courses of action. When one is well-trained in this, through not being defiled and through the establishment of virtuous conduct, it is a blessing because it brings welfare and happiness in both worlds.

Trong đó, giới luật của cư sĩ là sự từ bỏ mười ác nghiệp; điều đó, khi được học hỏi kỹ lưỡng bằng cách không bị nhiễm ô và bằng cách thiết lập các đức hạnh trong hành vi, là điềm lành vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới.

Anagārikavinayo nāma sattāpattikkhandhe anāpajjanaṃ, sopi vuttanayeneva susikkhito.

The monastic Vinaya is not committing the seven groups of offenses, and it is well-trained in the manner described.

Giới luật của người xuất gia là sự không phạm bảy loại tội (āpatti), điều này cũng được học hỏi kỹ lưỡng theo cách đã nói.

Catupārisuddhisīlaṃ vā anagārikavinayo.

Alternatively, the Catu Pārisuddhi Sīla is the monastic Vinaya.

Hoặc Tứ Thanh Tịnh Giới (catupārisuddhisīla) là giới luật của người xuất gia.

So yathā tattha patiṭṭhāya arahattaṃ pāpuṇāti, evaṃ sikkhanena susikkhito lokiyalokuttarasukhādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbo.

It should be understood as a “blessing” because, by training in it in such a way that one establishes oneself therein and attains Arahantship, it is a cause for the attainment of worldly and supramundane happiness.

Điều đó, khi được học hỏi kỹ lưỡng để có thể an trú trong đó và đạt đến A-la-hán quả, phải được hiểu là “điềm lành” vì nó là nguyên nhân đạt được hạnh phúc thế gian và siêu thế.

1261

Subhāsitā vācā nāma musāvādādidosavirahitā vācā.

Well-spoken speech (Subhāsitā vācā) means speech free from faults such as false speech.

Subhāsitā vācā (lời nói chân chánh) là lời nói không có lỗi lầm như nói dối, v.v.

Yathāha – ‘‘catūhi, bhikkhave, aṅgehi samannāgatā vācā subhāsitā hotī’’ti.

As it is said: "Monks, speech endowed with four factors is well-spoken."

Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, lời nói được đầy đủ bốn yếu tố thì là lời nói chân chánh.”

Asamphappalāpā vācā eva vā subhāsitā.

Or, speech that is not frivolous is indeed well-spoken.

Hoặc chỉ lời nói không vô ích là lời nói chân chánh.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1262

‘‘Subhāsitaṃ uttamamāhu santo,

"The good declare well-spoken speech to be supreme;

“Các bậc Thánh nhân nói lời chân chánh là tối thượng,

1263

Dhammaṃ bhaṇe nādhammaṃ taṃ dutiyaṃ;

One should speak Dhamma, not non-Dhamma — that is the second;

Nên nói pháp, không nói phi pháp – đó là điều thứ hai;

1264

Piyaṃ bhaṇe nāppiyaṃ taṃ tatiyaṃ,

One should speak what is pleasing, not what is unpleasing — that is the third;

Nên nói lời dễ thương, không nói lời khó chịu – đó là điều thứ ba;

1265

Saccaṃ bhaṇe nālikaṃ taṃ catuttha’’nti.(saṃ. ni. 1.213; su. ni. 452);

One should speak truth, not falsehood — that is the fourth."

Nên nói lời chân thật, không nói lời dối trá – đó là điều thứ tư.”

1266

Ayampi ubhayalokahitasukhāvahanato ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

This too should be understood as a maṅgala, as it brings benefit and happiness in both worlds.

Lời nói này cũng phải được hiểu là “điềm lành” vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới.

Yasmā ca ayaṃ vinayapariyāpannā eva, tasmā vinayaggahaṇena etaṃ asaṅgaṇhitvā vinayo saṅgahetabbo.

And since this speech is included within the Vinaya, the Vinaya should be included without separately including this maṅgala of well-spoken speech.

Và vì điều này thuộc về giới luật, nên giới luật phải được bao gồm mà không cần phải bao gồm điều này một cách riêng biệt.

Athavā kiṃ iminā parissamena paresaṃ dhammadesanāvācā idha ‘‘subhāsitā vācā’’ti veditabbā.

Or what is the use of this effort? The speech of teaching Dhamma to others should be understood here as "well-spoken speech."

Hoặc, tại sao phải bận tâm với điều này? Lời nói thuyết pháp cho người khác ở đây phải được hiểu là “lời nói chân chánh.”

Sā hi yathā patirūpadesavāso, evaṃ sattānaṃ ubhayalokahitasukhanibbānādhigamapaccayato ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Indeed, just as dwelling in a suitable region, it is called a "maṅgala" because it is a condition for beings to attain benefit, happiness, and Nibbāna in both worlds.

Thật vậy, lời nói ấy, giống như việc cư trú ở nơi thích hợp, được gọi là “điềm lành” vì nó là nhân cho chúng sinh đạt được lợi ích, hạnh phúc và Niết Bàn ở cả hai thế giới.

Āha ca –

And it has been said:

Và đã nói:

1267

‘‘Yaṃ buddho bhāsati vācaṃ, khemaṃ nibbānapattiyā;

"The speech the Buddha speaks, which is safe, for the attainment of Nibbāna,

“Lời nào Phật nói, an ổn, dẫn đến Niết Bàn,

1268

Dukkhassantakiriyāya, sā ve vācānamuttamā’’ti.(saṃ. ni. 1.213; su. ni. 456);

For the ending of suffering, that indeed is the supreme of speeches."

Để chấm dứt khổ đau, lời ấy thật tối thượng trong các lời nói.”

1269

Evaṃ imissā gāthāya bāhusaccaṃ, sippaṃ, vinayo susikkhito, subhāsitā vācāti cattāri maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, the four maṅgalas mentioned are extensive learning (bāhusacca), skill (sippa), well-trained discipline (vinayo susikkhito), and well-spoken speech (subhāsitā vācā), and their quality as maṅgala has been explained in each instance.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điềm lành đã được nói đến là đa văn (bāhusaccaṃ), nghề nghiệp (sippaṃ), giới luật được học hỏi kỹ lưỡng (vinayo susikkhito), và lời nói chân chánh (subhāsitā vācā); và tính chất điềm lành của chúng đã được giải thích ở từng chỗ.

1270

Niṭṭhitā bāhusaccañcāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

Here ends the explanation of the meaning of the verse "Bāhusaccañca."

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ “Bāhusaccañcā” đã hoàn tất.

1271

265. Idāni mātāpituupaṭṭhānanti ettha mātu ca pitu cāti mātāpitu.

Now, in mātāpituupaṭṭhānaṃ (supporting mother and father), mātāpitu refers to mother and father.

265. Bây giờ, trong phần mātāpituupaṭṭhānaṃ (phụng dưỡng cha mẹ), mātāpitu là mẹ và cha.

Upaṭṭhānanti upaṭṭhahanaṃ.

Upaṭṭhānaṃ means supporting.

Upaṭṭhānaṃ là sự phụng dưỡng.

Puttānañca dārānañcāti puttadārassa.

Puttadārassa refers to children and wife.

Puttadārassa là của con cái và vợ.

Saṅgaṇhanaṃ saṅgaho.

Saṅgaho is gathering or supporting.

Saṅgaho là sự giúp đỡ, sự chu cấp.

Na ākulā anākulā.

Anākulā means not confused.

Anākulā là không rối loạn.

Kammāni eva kammantā.

Kammantā are simply actions.

Kammantā là các công việc.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as stated before; this is the word explanation.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1272

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – mātā nāma janikā vuccati, tathā pitā.

The explanation of the meaning should be understood thus: Mātā is called the genetrix, and similarly pitā.

Tuy nhiên, phần giải thích ý nghĩa phải được hiểu như sau: Mātā được gọi là người mẹ sinh ra, và Pitā cũng vậy.

Upaṭṭhānaṃ nāma pādadhovanasambāhanaucchādananhāpanehi catupaccayasampadānena ca upakārakaraṇaṃ.

Upaṭṭhānaṃ means rendering assistance by washing feet, massaging, anointing, bathing, and providing the four requisites.

Upaṭṭhānaṃ (phụng dưỡng) là sự giúp đỡ bằng cách rửa chân, xoa bóp, thoa dầu, tắm rửa, và cung cấp đầy đủ bốn vật dụng thiết yếu.

Tattha yasmā mātāpitaro bahūpakārā puttānaṃ atthakāmā anukampakā, yaṃ puttake bahi kīḷitvā paṃsumakkhitasarīrake āgate disvā paṃsukaṃ puñchitvā matthakaṃ upasiṅghāyantā paricumbantā ca sinehaṃ uppādenti, vassasatampi mātāpitaro sīsena pariharantā puttā tesaṃ paṭikāraṃ kātuṃ asamatthā.

In this regard, since mothers and fathers are of great help to their children, wishing for their welfare and being compassionate—when they see their children returning from playing outside, their bodies smeared with dust, they wipe away the dust, smell their heads, and kiss them, thereby generating affection—even if children carry their parents on their heads for a hundred years, they are unable to repay them.

Trong đó, bởi vì cha mẹ là những người mang lại nhiều ân đức, mong muốn lợi ích cho con cái, và luôn thương xót. Khi thấy những đứa con nhỏ chơi đùa bên ngoài, thân thể lấm lem bụi bẩn trở về, họ lau sạch bụi bẩn, hôn lên đỉnh đầu và ôm ấp, từ đó phát sinh tình yêu thương. Ngay cả khi con cái phụng dưỡng cha mẹ bằng cách đội trên đầu suốt trăm năm, chúng cũng không thể đền đáp hết ân đức của cha mẹ.

Yasmā ca te āpādakā posakā imassa lokassa dassetāro brahmasammatā pubbācariyasammatā, tasmā tesaṃ upaṭṭhānaṃ idha pasaṃsaṃ pecca saggasukhañca āvahati, tena ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

And since they are the nourishers, the raisers, the revealers of this world, regarded as Brahmā, and regarded as the first teachers, therefore, supporting them brings praise in this life and heavenly happiness in the next; hence, it is called a "maṅgala."

Và bởi vì cha mẹ là những người sinh thành, nuôi dưỡng, là những người chỉ dẫn thế gian này, được xem là Phạm Thiên (Brahmā), được xem là bậc thầy đầu tiên (pubbācariya). Do đó, việc phụng dưỡng họ mang lại lời khen ngợi ở đời này và hạnh phúc cõi trời ở đời sau. Vì vậy, điều đó được gọi là "maṅgala" (phước lành).

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For this was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn dạy:

1273

‘‘Brahmāti mātāpitaro, pubbācariyāti vuccare;

"Mothers and fathers are called Brahmā, and the first teachers;

“Cha mẹ được gọi là Phạm Thiên, được gọi là bậc thầy đầu tiên;

1274

Āhuneyyā ca puttānaṃ, pajāya anukampakā.

They are worthy of offerings from their children, compassionate to their offspring.

Là những người đáng được cúng dường của con cái, là những người thương xót chúng sinh.

1275

‘‘Tasmā hi ne namasseyya, sakkareyya ca paṇḍito;

Therefore, the wise person should revere and honor them;

Vì vậy, người trí phải kính lễ, và tôn trọng họ;

1276

Annena atha pānena, vatthena sayanena ca.

With food and drink, with clothes and bedding,

Bằng đồ ăn, thức uống, bằng y phục, chỗ nằm.

1277

‘‘Ucchādanena nhāpanena, pādānaṃ dhovanena ca;

With anointing, bathing, and washing their feet;

Bằng cách xoa bóp, tắm rửa, và rửa chân;

1278

Tāya naṃ pāricariyāya, mātāpitūsu paṇḍitā;

By such service to mothers and fathers, the wise

Nhờ sự phụng dưỡng đó đối với cha mẹ, người trí;

1279

Idheva naṃ pasaṃsanti, pecca sagge pamodatī’’ti.(a. ni. 3.31; itivu. 106; jā. 2.20.181-183);

Are praised right here, and after death, they rejoice in heaven."

Ở đời này được khen ngợi, sau khi chết được hoan hỷ trên cõi trời.”

1280

Aparo nayo – upaṭṭhānaṃ nāma bharaṇakiccakaraṇakulavaṃsaṭṭhapanādipañcavidhaṃ, taṃ pāpanivāraṇādipañcavidhadiṭṭhadhammikahitahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

Another method: Upaṭṭhānaṃ is fivefold, such as the duty of nourishing, doing what is needful, establishing the family lineage, etc. This should be understood as a "maṅgala" because it is a cause of welfare in this visible world, being fivefold, such as preventing evil.

Một phương pháp khác – sự phụng dưỡng (upaṭṭhāna) có năm loại: nuôi dưỡng, làm các việc cần thiết, duy trì gia tộc, thừa kế tài sản, và cúng dường cho người đã khuất. Điều đó được biết là "maṅgala" vì là nguyên nhân mang lại lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika) như ngăn ngừa điều ác, v.v.

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For this was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn dạy:

1281

‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhātabbā ‘bhato ne bharissāmi, kiccaṃ nesaṃ karissāmi, kulavaṃsaṃ ṭhapessāmi, dāyajjaṃ paṭipajjissāmi, atha vā pana petānaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇaṃ anuppadassāmī’ti.

"Householder's son, a son should attend to his parents, the eastern direction, in five ways: 'Having been supported by them, I will support them; I will perform their duties; I will uphold the family lineage; I will be worthy of the inheritance; or I will give offerings to the departed, to those who have passed away.'

“Này gia chủ tử, cha mẹ là phương đông, con cái phải phụng dưỡng họ bằng năm cách: ‘Con sẽ nuôi dưỡng những người đã nuôi dưỡng con, con sẽ làm những việc cần thiết cho họ, con sẽ duy trì gia tộc, con sẽ thừa kế tài sản, hoặc con sẽ cúng dường cho những người đã qua đời.’

Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi puttaṃ anukampanti, pāpā nivārenti, kalyāṇe nivesenti, sippaṃ sikkhāpenti, patirūpena dārena saṃyojenti, samaye dāyajjaṃ niyyādentī’’ti (dī. ni. 3.267).

Householder's son, parents, the eastern direction, attended to by a son in these five ways, show compassion to their son in five ways: they restrain him from evil, they encourage him to do good, they train him in a craft, they arrange a suitable marriage for him, and at the proper time, they hand over the inheritance."

Này gia chủ tử, khi cha mẹ là phương đông được con cái phụng dưỡng bằng năm cách này, họ sẽ thương xót con cái bằng năm cách: ngăn chặn điều ác, khuyến khích điều thiện, dạy nghề, kết hôn với người phù hợp, và trao tài sản đúng lúc.”

1282

Apica yo mātāpitaro tīsu vatthūsu pasāduppādanena sīlasamādāpanena pabbajjāya vā upaṭṭhahati, ayaṃ mātāpituupaṭṭhākānaṃ aggo, tassa taṃ mātāpituupaṭṭhānaṃ mātāpitūhi katassa upakārassa paccupakārabhūtaṃ anekesaṃ diṭṭhadhammikānaṃ samparāyikānañca atthānaṃ padaṭṭhānato ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Furthermore, whoever supports their parents by inspiring faith in the Three Jewels, by encouraging them to undertake sīla, or by their own ordination, that support of parents is supreme among those who support parents. That support of parents, being a requital for the kindness done by the parents, is called a maṅgala because it is the foundation for many benefits both in this life and the next.

Hơn nữa, người con nào phụng dưỡng cha mẹ bằng cách khiến họ phát sinh niềm tin vào Tam Bảo, giữ giới, hoặc xuất gia, thì người đó là bậc nhất trong số những người phụng dưỡng cha mẹ. Sự phụng dưỡng cha mẹ đó của người ấy, là sự đền đáp ân đức mà cha mẹ đã làm, được gọi là "maṅgala" vì là nền tảng cho nhiều lợi ích ở đời này (diṭṭhadhammika) và đời sau (samparāyika).

1283

Puttadārassāti ettha attanā janitā puttāpi dhītaropi ‘‘puttā’’ tveva saṅkhyaṃ gacchanti.

Here, concerning Puttadārassa, both sons and daughters born to oneself are reckoned as 'sons'.

Trong cụm từ Puttadārassa (con cái và vợ), cả con trai và con gái do mình sinh ra đều được tính là "puttā" (con cái).

Dārāti vīsatiyā bhariyānaṃ yā kāci bhariyā.

Dārā refers to any one of the twenty wives.

Dārā (vợ) là bất kỳ người vợ nào trong số hai mươi loại vợ.

Puttā ca dārā ca puttadāraṃ, tassa puttadārassa.

Sons and wives are puttadāra, hence to that puttadāra.

Con cái và vợ là puttadāraṃ; puttadārassa là của con cái và vợ.

Saṅgahoti sammānanādīhi upakārakaraṇaṃ.

Saṅgaho means rendering assistance through respect and so forth.

Saṅgaho (sự đối xử tốt) là việc giúp đỡ bằng cách tôn trọng, v.v.

Taṃ susaṃvihitakammantatādidiṭṭhadhammikahitahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

It should be understood as a maṅgala because it is a cause for well-being in this life, such as well-arranged work.

Điều đó được biết là "maṅgala" vì là nguyên nhân mang lại lợi ích ở đời này (diṭṭhadhammika), như việc sắp xếp công việc một cách chu đáo, v.v.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘pacchimā disā puttadārā veditabbā’’ti (dī. ni. 3.266) ettha uddiṭṭhaṃ puttadāraṃ bhariyāsaddena saṅgaṇhitvā –

For this was stated by the Blessed One: "The western direction should be known as children and wife" (Dī. Ni. 3.266). Here, having included the children and wife mentioned in the term 'wife', he said:

Điều này đã được Thế Tôn dạy: “Phương tây được biết là con cái và vợ” (Dī. Ni. 3.266). Ở đây, puttadāra (con cái và vợ) được đề cập đã được bao gồm trong từ bhariyā (vợ) và được giải thích:

1284

‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi sāmikena pacchimā disā bhariyā paccupaṭṭhātabbā, sammānanāya anavamānanāya anaticariyāya issariyavossaggena alaṅkārānuppadānena.

"In five ways, householder's son, should the wife, the western direction, be attended to by her husband: by honoring, by not disparaging, by not being unfaithful, by entrusting authority, and by providing adornments.

“Này gia chủ tử, người chồng phải phụng dưỡng người vợ là phương tây bằng năm cách: bằng sự tôn trọng, không khinh thường, không ngoại tình, trao quyền điều hành, và cung cấp trang sức.

Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi sāmikena pacchimā disā bhariyā paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi sāmikaṃ anukampati, susaṃvihitakammantā ca hoti, saṅgahitaparijanā ca, anaticārinī ca, sambhatañca anurakkhati, dakkhā ca hoti analasā sabbakiccesū’’ti (dī. ni. 3.269).

In these five ways, householder's son, the wife attended to by her husband, the western direction, shows compassion to her husband in five ways: she performs her duties well, she manages her household well, she is not unfaithful, she safeguards the accumulated wealth, and she is skillful and diligent in all her duties" (Dī. Ni. 3.269).

Này gia chủ tử, khi người vợ là phương tây được chồng phụng dưỡng bằng năm cách này, cô ấy sẽ thương xót chồng bằng năm cách: công việc được sắp xếp chu đáo, người hầu được quản lý tốt, không ngoại tình, bảo vệ tài sản đã tích lũy, và khéo léo, không lười biếng trong mọi công việc.”

1285

Ayaṃ vā aparo nayo – saṅgahoti dhammikāhi dānapiyavācaatthacariyāhi saṅgaṇhanaṃ.

Or this is another method: Saṅgaho means gathering by righteous giving, pleasant speech, and beneficial conduct.

Hoặc đây là một phương pháp khác – saṅgaho (sự đối xử tốt) là việc đối xử tốt bằng cách bố thí (dāna), lời nói ái ngữ (piyavāca) và hành động lợi ích (atthacariyā) phù hợp với Chánh Pháp.

Seyyathidaṃ – uposathadivasesu paribbayadānaṃ, nakkhattadivasesu nakkhattadassāpanaṃ, maṅgaladivasesu maṅgalakaraṇaṃ, diṭṭhadhammikasamparāyikesu atthesu ovādānusāsananti.

For example: giving provisions on Uposatha days, arranging for festivals on festival days, performing auspicious ceremonies on auspicious days, and giving advice and instruction on matters beneficial in this life and the next.

Ví dụ: bố thí chi phí vào ngày Uposatha, cho xem lễ hội vào ngày lễ hội, tổ chức lễ cưới vào ngày cưới, và khuyên răn, giáo huấn về các vấn đề lợi ích ở đời này và đời sau.

Taṃ vuttanayeneva diṭṭhadhammikahitahetuto samparāyikahitahetuto devatāhipi namassanīyabhāvahetuto ca ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

That should be understood as a maṅgala for the reasons stated: because it is a cause for well-being in this life, a cause for well-being in the next life, and a cause for being honored even by deities.

Điều đó được biết là "maṅgala" vì là nguyên nhân mang lại lợi ích ở đời này (diṭṭhadhammika), nguyên nhân mang lại lợi ích ở đời sau (samparāyika), và nguyên nhân được chư thiên kính lễ, theo cách đã nói.

Yathāha sakko devānamindo –

As Sakka, king of the devas, said:

Như Sakka, vua của chư thiên, đã nói:

1286

‘‘Ye gahaṭṭhā puññakarā, sīlavanto upāsakā;

"Those householders who do good deeds, who are virtuous lay followers,

“Những gia chủ làm phước, có giới hạnh, là cận sự nam;

1287

Dhammena dāraṃ posenti, te namassāmi mātalī’’ti.(saṃ. ni. 1.264);

Who support their wives righteously, them I salute, Mātali" (Saṃ. Ni. 1.264);

Nuôi dưỡng vợ con đúng Pháp, tôi kính lễ họ, Mātali.”

1288

Anākulā kammantā nāma kālaññutāya patirūpakāritāya analasatāya uṭṭhānavīriyasampadāya abyasanīyatāya ca kālātikkamanaappatirūpakaraṇākaraṇasithilakaraṇādiākulabhāvavirahitā kasigorakkhavaṇijjādayo kammantā.

Unconfused enterprises are undertakings such as farming, cattle-rearing, and trade, which are free from states of confusion like missing the right time, doing inappropriate things, or performing actions sluggishly, due to knowing the right time, acting appropriately, being diligent, being endowed with energetic effort, and being free from misfortune.

Anākulā kammantā (những công việc không rối ren) là những công việc như nông nghiệp, chăn nuôi gia súc, thương mại, v.v., không bị rối ren bởi sự chậm trễ, làm những việc không phù hợp, không làm những việc cần làm, hoặc làm việc lơ là, nhờ sự hiểu biết thời điểm, khả năng làm việc phù hợp, không lười biếng, đầy đủ tinh tấn và không sa đọa.

Ete attano vā puttadārassa vā dāsakammakarānaṃ vā byattatāya evaṃ payojitā diṭṭheva dhamme dhanadhaññavuḍḍhipaṭilābhahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuttā.

When these are thus applied by one's own skill, or for the benefit of one's children and spouse, or servants and workers, they are called "blessings" because they are a cause for gaining growth in wealth and grain right in this present life.

Những điều này, khi được thực hiện một cách khéo léo vì lợi ích của bản thân, con cái, vợ, hoặc người hầu, được gọi là "maṅgala" vì là nguyên nhân mang lại sự tăng trưởng tài sản và ngũ cốc ngay trong đời này.

Vuttañcetaṃ bhagavatā –

For it was said by the Blessed One:

Điều này đã được Thế Tôn dạy:

1289

‘‘Patirūpakārī dhuravā, uṭṭhātā vindate dhana’’nti.(su. ni. 189; saṃ. ni. 1.246) ca;

“One who acts appropriately, is firm, and diligent, gains wealth.”

“Người làm việc phù hợp, có trách nhiệm, tinh tấn sẽ tìm thấy tài sản.”

1290

‘‘Na divā soppasīlena, rattimuṭṭhānadessinā;

“It is not possible to live in a house with one who has a habit of sleeping by day,

“Không thể ở nhà người có thói quen ngủ ngày, ghét sự tinh tấn ban đêm;

1291

Niccaṃ mattena soṇḍena, sakkā āvasituṃ gharaṃ.

who dislikes rising at night, and is constantly drunk and a wastrel.

Luôn say sưa, nghiện rượu.”

1292

‘‘Atisītaṃ atiuṇhaṃ, atisāyamidaṃ ahu;

‘It is too cold, it is too hot, it is too late in the evening’ —

“Quá lạnh, quá nóng, quá muộn;

1293

Iti vissaṭṭhakammante, atthā accenti māṇave.

Thus, for young men who neglect their tasks, their welfare passes them by.

Khi những người trẻ bỏ bê công việc, tài sản sẽ trôi đi.”

1294

‘‘Yodha sītañca uṇhañca, tiṇā bhiyyo na maññati;

But he who regards cold and heat as no more than a blade of grass,

“Người nào ở đây không xem lạnh hay nóng hơn cỏ rác;

1295

Karaṃ purisakiccāni, so sukhā na vihāyatī’’ti.

performing the duties of a man, does not fall away from happiness.”

Làm những việc của người đàn ông, người đó sẽ không rời xa hạnh phúc.”

ca (dī. ni. 3.253);

and

và

1296

‘‘Bhoge saṃharamānassa, bhamarasseva irīyato;

“For one who gathers wealth, like a bee,

“Đối với người tích lũy tài sản, như ong đi kiếm mật;

1297

Bhogā sannicayaṃ yanti, vammikovūpacīyatī’’ti.(dī. ni. 3.265) –

wealth accumulates, like an ant-hill is built up.”

Tài sản sẽ tích lũy, như tổ mối được xây dựng.”

1298

Ca evamādi.

And so on.

Và những điều tương tự như vậy.

1299

Evaṃ imissāpi gāthāya mātupaṭṭhānaṃ, pitupaṭṭhānaṃ, puttadārassa saṅgaho, anākulā ca kammantāti cattāri maṅgalāni vuttāni, puttadārassa saṅgahaṃ vā dvidhā katvā pañca, mātāpituupaṭṭhānaṃ vā ekameva katvā tīṇi.

Thus, in this verse also, four blessings are stated: supporting mother, supporting father, supporting children and spouse, and unconfused enterprises; or, by dividing the support of children and spouse into two, five blessings; or, by taking the support of mother and father as one, three blessings.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điều phước lành đã được nói đến: phụng dưỡng mẹ, phụng dưỡng cha, đối xử tốt với con cái và vợ, và công việc không rối ren. Hoặc, nếu chia sự đối xử tốt với con cái và vợ thành hai, thì có năm điều. Hoặc, nếu gộp sự phụng dưỡng cha mẹ thành một, thì có ba điều.

Maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

And their auspicious nature has been explained in each respective place.

Tính chất phước lành của chúng đã được giải thích rõ ràng ở từng nơi.

1300

Niṭṭhitā mātāpituupaṭṭhānanti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

Here ends the commentary on the meaning of the verse beginning "Supporting mother and father".

Giải thích ý nghĩa của bài kệ về sự phụng dưỡng cha mẹ đã hoàn tất.

1301

266. Idāni dānañcāti ettha dīyate imināti dānaṃ, attano santakaṃ parassa paṭipādīyatīti vuttaṃ hoti.

266. Now, in the phrase dānañca (and generosity), dāna is that by which something is given; it means one's own possession is handed over to another.

266. Bây giờ, trong cụm từ dānañca (và bố thí), dāna là thứ được cho đi, nghĩa là tài sản của mình được trao cho người khác.

Dhammassa cariyā, dhammā vā anapetā cariyā dhammacariyā.

Dhammacariyā is the practice of Dhamma, or a practice not departing from Dhamma.

Dhammacariyā (hành Pháp) là việc thực hành Pháp, hoặc việc thực hành không rời xa Pháp.

Ñāyante ‘‘amhākaṃ ime’’ti ñātakā.

Ñātakā (relatives) are those whom one recognizes as "these are ours".

Ñātakā (thân quyến) là những người được biết là “những người này là của chúng ta”.

Na avajjāni anavajjāni, aninditāni agarahitānīti vuttaṃ hoti.

Anavajjāni means not blameworthy; it means not censured, not reproached.

Anavajjāni (không lỗi lầm) nghĩa là không đáng bị chỉ trích, không đáng bị khiển trách.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as already explained. This is the word commentary.

Phần còn lại theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1302

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – dānaṃ nāma paraṃ uddissa subuddhipubbikā annādidasadānavatthupariccāgacetanā taṃsampayutto vā alobho.

The meaning commentary, however, should be understood as follows: Dāna (generosity) is the volitional act of giving up various things, such as food and the ten requisites, preceded by good intention, with reference to another; or it is the non-greed associated with that volitional act.

Tuy nhiên, phần giải thích ý nghĩa phải được hiểu như sau: Dānaṃ (bố thí) là ý chí dâng cúng các vật bố thí như thức ăn và mười loại vật khác, với ý định hướng đến người khác và có lợi ích đi trước; hoặc là tâm không tham (alobha) đi kèm với ý chí đó.

Alobhena hi taṃ vatthuṃ parassa paṭipādeti.

For it is with non-greed that one hands over that item to another.

Vì với tâm không tham, người ta trao vật đó cho người khác.

Tena vuttaṃ ‘‘dīyate imināti dāna’’nti.

Therefore it is said, "Dāna is that by which something is given."

Do đó, đã nói: “Dīyate imināti dānaṃ” (Điều được cho đi bằng cách này gọi là bố thí).

Taṃ bahujanapiyamanāpatādīnaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ phalavisesānaṃ adhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuttaṃ.

That act of giving is called a "blessing" because it is a cause for attaining various fruits in this very life and in the life to come, such as being beloved and agreeable to many people.

Điều đó được gọi là "maṅgala" vì là nguyên nhân để đạt được những quả đặc biệt ở đời này và đời sau, như được nhiều người yêu mến, v.v.

‘‘Dāyako sīha dānapati bahuno janassa piyo hoti manāpo’’ti evamādīni cettha suttāni (a. ni. 5.34) anussaritabbāni.

And here, suttas such as, "O Siha, a donor, a master of giving, is beloved and agreeable to many people," should be recalled.

Ở đây, cần nhớ các bài kinh như: “Này Sīha, người bố thí, người chủ của sự bố thí được nhiều người yêu mến và hài lòng.”

1303

Aparo nayo – dānaṃ nāma duvidhaṃ āmisadānañca, dhammadānañca.

Another method: Dāna is of two kinds: material giving (āmisadāna) and Dhamma-giving (dhammadāna).

Một phương pháp khác – dāna (bố thí) có hai loại: bố thí vật chất (āmisadāna) và bố thí Pháp (dhammadāna).

Tattha āmisadānaṃ vuttappakārameva.

Of these, material giving is as already described.

Trong đó, bố thí vật chất là loại đã được nói đến.

Idhalokaparalokadukkhakkhayasukhāvahassa pana sammāsambuddhappaveditassa dhammassa paresaṃ hitakāmatāya desanā dhammadānaṃ.

Dhamma-giving, however, is the teaching of the Dhamma proclaimed by the Perfectly Self-Enlightened One, which brings about the cessation of suffering and happiness in this world and the next, out of concern for the welfare of others.

Còn bố thí Pháp là việc thuyết giảng Pháp đã được Đức Chánh Đẳng Giác tuyên bố, Pháp mang lại sự chấm dứt khổ đau và hạnh phúc cho đời này và đời sau, với lòng mong muốn lợi ích cho người khác.

Imesañca dvinnaṃ dānānaṃ etadeva aggaṃ.

And among these two kinds of giving, this Dhamma-giving is supreme.

Trong hai loại bố thí này, bố thí Pháp là tối thượng.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1304

‘‘Sabbadānaṃ dhammadānaṃ jināti,

“The gift of Dhamma excels all gifts,

“Bố thí Pháp thắng mọi sự bố thí,

1305

Sabbarasaṃ dhammaraso jināti;

The taste of Dhamma excels all tastes;

Vị Pháp thắng mọi hương vị;

1306

Sabbaratiṃ dhammaratī jināti,

The delight in Dhamma excels all delights,

Pháp lạc chiến thắng mọi lạc thú,

1307

Taṇhakkhayo sabbadukkhaṃ jinātī’’ti.(dha. pa. 354);

The destruction of craving conquers all suffering.”

Sự diệt tận ái dục chiến thắng mọi khổ đau.”

1308

Tattha āmisadānassa maṅgalattaṃ vuttameva.

The auspicious nature of material giving has already been stated.

Ở đây, việc bố thí vật chất là một điều lành đã được nói đến.

Dhammadānaṃ pana yasmā atthapaṭisaṃveditādīnaṃ guṇānaṃ padaṭṭhānaṃ, tasmā ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Dhamma-giving, however, is called a "blessing" because it is the proximate cause for qualities such as experiencing the meaning.

Còn việc bố thí Pháp, vì là cội nguồn của các thiện pháp như sự thấu hiểu ý nghĩa, nên được gọi là “điều lành”.

Vuttañhetaṃ bhagavatā –

For it was said by the Blessed One:

Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến:

1309

‘‘Yathā yathā, bhikkhave, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthapaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī cā’’ti evamādi (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.26).

“Monks, in whatever way a bhikkhu teaches the Dhamma to others extensively, just as he has heard it, just as he has learned it, in that way he experiences the meaning and experiences the Dhamma in that Dhamma.”

“Này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu càng giảng rộng Pháp đã nghe, đã học cho người khác, thì người ấy càng thấu hiểu ý nghĩa của Pháp và thấu hiểu Pháp.” v.v.

1310

Dhammacariyā nāma dasakusalakammapathacariyā.

Dhammacariyā (practice of Dhamma) refers to the practice of the ten wholesome courses of action.

Dhammacariyā (hành Pháp) là sự thực hành mười nghiệp đạo thiện.

Yathāha – ‘‘tividhaṃ kho, gahapatayo, kāyena dhammacariyāsamacariyā hotī’’ti evamādi.

As it is said: “Householders, there are three kinds of bodily practice of Dhamma, practice in conformity with Dhamma,” and so on.

Như đã nói: “Này các gia chủ, sự hành Pháp, sự hành đúng Pháp bằng thân có ba loại.” v.v.

Sā panesā dhammacariyā saggalokūpapattihetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

And this practice of Dhamma should be understood as a "blessing" because it is a cause for rebirth in the heavenly realm.

Sự hành Pháp này được biết là “điều lành” vì là nguyên nhân dẫn đến sự tái sinh vào cõi trời.

Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘dhammacariyāsamacariyāhetu kho, gahapatayo, evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti (ma. ni. 1.441).

For it was said by the Blessed One: “Householders, it is due to the practice of Dhamma, the practice in conformity with Dhamma, that some beings here, with the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world.”

Đức Thế Tôn đã nói: “Này các gia chủ, do sự hành Pháp, sự hành đúng Pháp, một số chúng sinh ở đây, sau khi thân hoại mạng chung, tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.”

1311

Ñātakā nāma mātito vā pitito vā yāva sattamā pitāmahayugā sambandhā.

Ñātakā (relatives) are those connected through the maternal or paternal side, up to the seventh generation of grandparents.

Ñātakā (thân quyến) là những người có mối quan hệ từ mẹ hoặc từ cha, cho đến bảy đời ông bà.

Tesaṃ bhogapārijuññena vā byādhipārijuññena vā abhihatānaṃ attano samīpaṃ āgatānaṃ yathābalaṃ ghāsacchādanadhanadhaññādīhi saṅgaho pasaṃsādīnaṃ diṭṭhadhammikānaṃ sugatigamanādīnañca samparāyikānaṃ visesādhigamānaṃ hetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Supporting these relatives with food, clothing, wealth, grain, etc., according to one's ability, when they have come to one due to loss of wealth or suffering from illness, is called a "blessing" because it is a cause for attaining special benefits in this life, such as praise, and in the next life, such as rebirth in a good destination.

Việc giúp đỡ những người thân quyến bị tổn thất tài sản hoặc bị bệnh tật, những người đến gần mình, bằng cách cung cấp thức ăn, y phục, tiền bạc, lúa gạo, v.v., tùy theo khả năng, được gọi là “điều lành” vì là nguyên nhân dẫn đến những lợi ích đặc biệt trong hiện tại như được khen ngợi, và những lợi ích trong tương lai như được tái sinh vào cõi thiện.

1312

Anavajjāni kammāni nāma uposathaṅgasamādānaveyyāvaccakaraṇaārāmavanaropanasetukaraṇādīni kāyavacīmanosucaritakammāni.

Anavajjāni kammāni (blameless actions) are wholesome actions of body, speech, and mind, such as undertaking Uposatha precepts, performing services, planting parks and forests, and constructing bridges.

Anavajjāni kammāni (những hành vi không đáng chê trách) là những hành vi thiện về thân, khẩu, ý như thọ trì các giới Bát quan trai, làm công quả, trồng cây trong vườn chùa, xây cầu, v.v.

Tāni hi nānappakārahitasukhādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

These are called "blessings" because they are a cause for attaining various kinds of welfare and happiness.

Những hành vi này được gọi là “điều lành” vì là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được nhiều loại lợi ích và hạnh phúc.

‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, visākhe, vijjati yaṃ idhekacco itthī vā puriso vā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyā’’ti evamādīni cettha suttāni (a. ni. 8.43) anussaritabbāni.

And here, suttas such as, “It is indeed possible, Visakha, that a certain woman or man, having observed the Uposatha endowed with eight factors, upon the breaking up of the body, after death, may be reborn in the company of the devas of the Four Great Kings,” should be recalled.

Ở đây, nên nhớ lại các bài kinh như: “Này Visākhā, có trường hợp một người nữ hay người nam nào đó, sau khi thọ trì Bát quan trai giới đầy đủ tám chi, sau khi thân hoại mạng chung, tái sinh vào cõi chư thiên Tứ Đại Thiên Vương.” v.v.

1313

Evaṃ imissā gāthāya dānaṃ, dhammacariyā, ñātakānaṃ saṅgaho, anavajjāni kammānīti cattāri maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, four blessings are stated: generosity, practice of Dhamma, supporting relatives, and blameless actions; and their auspicious nature has been explained in each respective place.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điều lành đã được nói đến là: bố thí, hành Pháp, giúp đỡ thân quyến, và những hành vi không đáng chê trách; và tính chất điều lành của chúng đã được giải thích rõ ở từng phần.

1314

Niṭṭhitā dānañcāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

Here ends the commentary on the meaning of the verse beginning "dānañca".

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ “Dānañca” đã hoàn tất.

1315

267. Idāni āratī viratīti ettha āratīti āramaṇaṃ.

267. Now, in āratī viratī (abstinence from evil), āratī means refraining.

267. Bây giờ, trong phần āratī viratī (tránh xa, từ bỏ), āratī có nghĩa là sự tránh xa.

Viratīti viramaṇaṃ, viramanti vā etāya sattāti virati.

Viratī means abstaining, or that by which beings abstain.

Viratī có nghĩa là sự từ bỏ, hoặc chúng sinh từ bỏ điều ác nhờ đó mà gọi là virati.

Pāpāti akusalā.

Pāpā means from unwholesome things.

Pāpā có nghĩa là từ những điều bất thiện.

Madanīyaṭṭhena majjaṃ, majjassa pānaṃ majjapānaṃ, tato majjapānā.

Majja (intoxicant) is so called because it causes intoxication; majjapāna (drinking intoxicants) is the drinking of intoxicants; hence majjapānā (from drinking intoxicants).

Do nghĩa làm say đắm nên gọi là majja (chất say), việc uống majja là majjapāna (uống rượu), từ đó majjapānā (từ việc uống rượu).

Saṃyamanaṃ saṃyamo.

Saṃyamo means restraint.

Sự kiềm chế là saṃyamo (sự tự chế).

Appamajjanaṃ appamādo.

Appamādo means heedfulness.

Sự không phóng dật là appamādo (sự không phóng dật).

Dhammesūti kusalesu.

Dhammesu means in wholesome qualities.

Dhammesu (trong các Pháp) có nghĩa là trong các Pháp thiện.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as already explained. This is the word commentary.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1316

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – ārati nāma pāpe ādīnavadassāvino manasā eva anabhirati.

The meaning commentary, however, should be understood as follows: Āratī is the mental disinclination, for one who sees the danger in evil.

Còn phần giải thích ý nghĩa thì nên hiểu như sau: Āratī là sự không hoan hỷ trong điều ác bằng tâm, do thấy được sự nguy hiểm của nó.

Virati nāma kammadvāravasena kāyavācāhi viramaṇaṃ.

Viratī is abstaining by body and speech through the avenues of action.

Viratī là sự từ bỏ bằng thân và khẩu theo nghiệp môn.

Sā cesā virati nāma sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti tividhā hoti.

This virati is of three kinds: sampattavirati, samādānavirati, and samucchedavirati.

Sự từ bỏ này có ba loại: Sampattavirati (từ bỏ tùy duyên), Samādānavirati (từ bỏ do thọ trì), và Samucchedavirati (từ bỏ dứt trừ).

Tattha yā kulaputtassa attano jātiṃ vā kulaṃ vā gottaṃ vā paṭicca ‘‘na me etaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ imaṃ pāṇaṃ haneyyaṃ, adinnaṃ ādiyeyya’’ntiādinā nayena sampattavatthuto virati, ayaṃ sampattavirati nāma.

Of these, sampattavirati is the abstinence of a noble son from something that has come into his possession, reflecting, “It is not fitting for me, that I should take this life, or take what is not given,” and so on.

Trong đó, sự từ bỏ của một thiện nam tử đối với một sự việc đang hiện hữu, dựa trên dòng dõi, gia đình, hoặc tông tộc của mình, theo cách như: “Việc ta sát hại sinh vật này, lấy của không cho này, không phù hợp với ta,” v.v., thì sự từ bỏ này được gọi là Sampattavirati.

Sikkhāpadasamādānavasena pana pavattā samādānavirati nāma, yassā pavattito pabhuti kulaputto pāṇātipātādīni na samācarati.

Samādānavirati is the abstinence that arises from undertaking precepts, from the time of whose arising a noble son does not commit such actions as taking life.

Còn sự từ bỏ phát sinh do thọ trì các giới học được gọi là Samādānavirati, từ khi thực hành giới này, thiện nam tử không còn thực hiện các hành vi như sát sinh, v.v.

Ariyamaggasampayuttā samucchedavirati nāma, yassā pavattito pabhuti ariyasāvakassa pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti.

The cessation-by-eradication (samucchedavirati) is that which is conjoined with the Noble Path, from the arising of which for the noble disciple the five dangers and enmities are appeased.

Sự từ bỏ liên quan đến Thánh đạo được gọi là Samucchedavirati, từ khi thực hành giới này, năm mối sợ hãi và thù địch của Thánh đệ tử được lắng dịu.

Pāpaṃ nāma yaṃ taṃ ‘‘pāṇātipāto kho, gahapatiputta, kammakileso adinnādānaṃ…pe… kāmesumicchācāro…pe… musāvādo’’ti evaṃ vitthāretvā –

Evil is that which, when elaborated, is stated as: "Indeed, O householder's son, the killing of living beings is a defilement of action; taking what is not given... sexual misconduct... false speech..."

Pāpaṃ (điều ác) là bốn điều bất thiện được gọi là nghiệp cấu uế, đã được giải thích rộng rãi như: “Này gia chủ tử, sát sinh là nghiệp cấu uế, lấy của không cho… tà hạnh trong các dục… nói dối,” v.v. và được tóm tắt trong bài kệ:

1317

‘‘Pāṇātipāto adinnādānaṃ, musāvādo ca vuccati;

"The taking of life, the taking of what is not given, and false speech are declared;

“Sát sinh, lấy của không cho,

1318

Paradāragamanañceva, nappasaṃsanti paṇḍitā’’ti.(dī. ni. 3.245) –

also going to another's wife — the wise do not praise these."

Và nói dối được gọi là;

1319

Evaṃ gāthāya saṅgahitaṃ kammakilesasaṅkhātaṃ catubbidhaṃ akusalaṃ, tato pāpā.

Thus, the fourfold unwholesome action known as defilement of action (kammakilesa), which is summarized in this verse, is evil. Abstention from that evil,

Cùng với việc tà dâm, các bậc hiền trí không tán thán.” Do đó, từ bỏ điều ác.

Sabbāpesā ārati ca virati ca diṭṭhadhammikasamparāyikabhayaverappahānādinānappakāravisesādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

all this ārati (avoidance) and virati (abstention) is called a maṅgala because it is a cause for achieving various special attainments, such as the elimination of dangers and enmities in this life and the next.

Tất cả sự tránh xa và từ bỏ này được gọi là “điều lành” vì là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được nhiều loại lợi ích đặc biệt như loại bỏ nỗi sợ hãi và thù địch trong hiện tại và tương lai.

‘‘Pāṇātipātā paṭivirato kho, gahapatiputta, ariyasāvako’’tiādīni cettha suttāni anussaritabbāni.

Here, suttas such as "O householder's son, the noble disciple abstains from the taking of life" should be recalled.

Ở đây, nên nhớ lại các bài kinh như: “Này gia chủ tử, Thánh đệ tử từ bỏ sát sinh,” v.v.

1320

Majjapānā ca saṃyamo nāma pubbe vuttasurāmerayamajjapamādaṭṭhānā veramaṇiyāvetaṃ adhivacanaṃ.

Abstinence from intoxicating drinks is a designation for the abstention from fermented and distilled liquors, which were mentioned before as causes for heedlessness.

Majjapānā ca saṃyamo (sự tự chế không uống rượu) là tên gọi của sự từ bỏ các chất say như rượu, bia, là nguyên nhân của sự phóng dật đã nói ở trên.

Yasmā pana majjapāyī atthaṃ na jānāti, dhammaṃ na jānāti, mātupi antarāyaṃ karoti, pitu buddhapaccekabuddhatathāgatasāvakānampi antarāyaṃ karoti, diṭṭheva dhamme garahaṃ, samparāye duggatiṃ, aparāpariyāye ummādañca pāpuṇāti.

For a drunkard does not know what is beneficial nor what is detrimental; he causes harm to his mother, to his father, to Buddhas, Paccekabuddhas, and their disciples; he incurs blame in this present life, an unfortunate destination in the next, and in future existences, madness.

Vì người uống rượu không biết điều lợi, không biết điều Pháp, gây hại cho mẹ, gây hại cho cha, cho chư Phật, chư Phật Độc Giác, chư Thánh đệ tử của chư Như Lai, bị chê trách trong hiện tại, đọa vào khổ cảnh trong tương lai, và trong những kiếp sau sẽ bị điên loạn.

Majjapānā pana saṃyato tesaṃ dosānaṃ vūpasamaṃ tabbiparītaguṇasampadañca pāpuṇāti.

However, one who abstains from intoxicating drinks achieves the appeasement of those faults and the complete attainment of contrary virtues.

Còn người tự chế không uống rượu thì đạt được sự lắng dịu của những lỗi lầm đó và đạt được những phẩm chất tốt đẹp ngược lại.

Tasmā ayaṃ majjapānā saṃyamo ‘‘maṅgala’’nti veditabbo.

Therefore, this abstinence from intoxicating drinks should be understood as a maṅgala.

Do đó, sự tự chế không uống rượu này được biết là “điều lành”.

1321

Kusalesu dhammesu appamādo nāma ‘‘kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā olīnavuttitā nikkhittachandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo.

Heedfulness in wholesome states (kusalesu dhammesu appamādo) is to be understood, in terms of meaning, as the non-separation of mindfulness from wholesome states, by way of being the opposite of heedlessness, which is described as: "Non-doing with due respect, non-doing continuously, non-doing with perseverance, being of a lax disposition, abandoning aspiration, abandoning one's burden, non-cultivation, non-development, non-multiplication, non-determination, non-application for the development of wholesome states—this heedlessness, this being heedless, this state of being heedless, is called heedlessness."

Kusalesu dhammesu appamādo (sự không phóng dật trong các Pháp thiện) có nghĩa là sự không rời xa chánh niệm trong các Pháp thiện, theo cách đối lập với sự phóng dật đã được nói đến ở đây: “Sự không thực hiện một cách cẩn trọng, không thực hiện một cách liên tục, không thực hiện một cách kiên trì, thái độ lười biếng, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng, không thực hành, không tu tập, không làm cho nhiều, không quyết tâm, không chuyên cần trong việc tu tập các Pháp thiện là sự phóng dật.

Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ, ayaṃ vuccati pamādo’’ti (vibha. 846) ettha vuttassa pamādassa paṭipakkhanayena atthato kusalesu dhammesu satiyā avippavāso veditabbo.

This is to be understood, in terms of meaning, as the non-separation of mindfulness from wholesome states, by way of being the opposite of heedlessness, which is described as: "Non-doing with due respect, non-doing continuously, non-doing with perseverance, being of a lax disposition, abandoning aspiration, abandoning one's burden, non-cultivation, non-development, non-multiplication, non-determination, non-application for the development of wholesome states—this heedlessness, this being heedless, this state of being heedless, is called heedlessness."

Sự phóng dật, sự lơ là, sự lơ là như vậy được gọi là phóng dật.”

So nānappakārakusalādhigamahetuto amatādhigamahetuto ca ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

It is called a maṅgala because it is a cause for the attainment of various kinds of wholesome states and for the attainment of the Deathless.

Sự không phóng dật đó được gọi là “điều lành” vì là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được nhiều loại thiện pháp và là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được Vô sanh (Niết Bàn).

Tattha ‘‘appamattassa ātāpino’’ti (ma. ni. 2.18-19; a. ni. 5.26) ca ‘‘appamādo amatapada’’nti (dha. pa. 21) ca evamādi satthusāsanaṃ anussaritabbaṃ.

Here, the Teacher's instructions such as "For one who is heedful and ardent" and "Heedfulness is the path to the Deathless" should be recalled.

Ở đây, nên nhớ lại lời dạy của Đức Bổn Sư như: “Người không phóng dật, tinh cần,” và “Không phóng dật là con đường bất tử,” v.v.

1322

Evaṃ imissā gāthāya pāpā virati, majjapānā saṃyamo, kusalesu dhammesu appamādoti tīṇi maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, three maṅgalas have been stated: abstention from evil, abstinence from intoxicating drinks, and heedfulness in wholesome states, and their quality of being a maṅgala has been explained in their respective places.

Như vậy, trong bài kệ này, ba điều lành đã được nói đến là: từ bỏ điều ác, tự chế không uống rượu, và sự không phóng dật trong các Pháp thiện; và tính chất điều lành của chúng đã được giải thích rõ ở từng phần.

1323

Niṭṭhitā āratī viratīti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

The exposition of the meaning of the verse "Abstinence from evil..." is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ “Āratī viratī” đã hoàn tất.

1324

268. Idāni gāravo cāti ettha gāravoti garubhāvo.

268. Now, in "and reverence," reverence (gāravo) means the state of being respectful.

268. Bây giờ, trong phần gāravo cā (sự cung kính), gāravo có nghĩa là thái độ cung kính.

Nivātoti nīcavuttitā.

Humility (nivāto) means lowliness of conduct.

Nivāto có nghĩa là thái độ khiêm tốn.

Santuṭṭhīti santoso.

Contentment (santuṭṭhī) means satisfaction.

Santuṭṭhī có nghĩa là sự tri túc.

Katassa jānanatā kataññutā.

Gratitude (kataññutā) is knowing what has been done.

Sự biết ơn điều đã được làm là kataññutā (sự tri ân).

Kālenāti khaṇena samayena.

In due season (kālena) means at the proper moment, at the proper time.

Kālena (đúng lúc) có nghĩa là vào thời điểm, vào lúc.

Dhammassa savanaṃ dhammassavanaṃ.

Listening to the Dhamma is listening to the Dhamma (dhammassavanaṃ).

Sự lắng nghe Pháp là dhammassavanaṃ (sự nghe Pháp).

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as already stated. This is the explanation of terms.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1325

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – gāravo nāma garukārapayogārahesu buddhapaccekabuddhatathāgatasāvakaācariyupajjhāyamātāpitujeṭṭhabhātikabhaginiādīsu yathānurūpaṃ garukāro garukaraṇaṃ sagāravatā.

The exposition of the meaning, however, should be understood thus: Reverence (gāravo) is respect, the act of showing respect, being respectful towards those worthy of respect and application, such as Buddhas, Paccekabuddhas, disciples of the Tathāgata, teachers, preceptors, mothers, fathers, elder brothers, and sisters, in a manner appropriate to their status.

Còn phần giải thích ý nghĩa thì nên hiểu như sau: Gāravo là sự cung kính, sự tôn trọng, thái độ cung kính phù hợp đối với những người đáng được tôn kính, đáng được thực hành sự cung kính như chư Phật, chư Phật Độc Giác, chư Thánh đệ tử của chư Như Lai, các bậc thầy, các bậc Hòa thượng, cha mẹ, anh chị lớn, v.v.

Svāyaṃ gāravo yasmā sugatigamanādīnaṃ hetu.

This reverence, since it is a cause for going to a good destination, etc.

Sự cung kính này, vì là nguyên nhân dẫn đến việc tái sinh vào cõi thiện, v.v.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1326

‘‘Garukātabbaṃ garuṃ karoti, mānetabbaṃ māneti, pūjetabbaṃ pūjeti.

"He respects whom he should respect, honors whom he should honor, venerates whom he should venerate.

“Người nào cung kính người đáng cung kính, tôn trọng người đáng tôn trọng, cúng dường người đáng cúng dường.

So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.

Having perfectly accomplished and undertaken such action, upon the dissolution of the body, after death, he reappears in a good destination, in a heavenly world.

Do nghiệp ấy, do đã hoàn thành và thọ trì nghiệp ấy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi thiện, cõi trời.

No ce kāyassa bhedā…pe… upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati, yattha yattha paccājāyati, uccākulīno hotī’’ti (ma. ni. 3.295).

If he does not reappear upon the dissolution of the body... (etc.)... if he comes to human existence, wherever he is reborn, he is of high birth."

Nếu không tái sinh vào cõi thiện… và nếu tái sinh làm người, thì ở bất cứ nơi nào tái sinh, người ấy sẽ thuộc dòng dõi cao quý.”

1327

Yathā cāha – ‘‘sattime, bhikkhave, aparihāniyā dhammā.

And as it is said: "Monks, there are these seven conditions for non-decline.

Và như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có bảy Pháp không thoái đọa.

Katame satta?

What are the seven?

Bảy pháp đó là gì?

Satthugāravatā’’tiādi (a. ni. 7.32-33).

Respect for the Teacher," and so on.

“Sự tôn kính Bậc Đạo Sư,” v.v.

Tasmā ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

Therefore, it is called a maṅgala.

Do đó, nó được gọi là “phước lành” (maṅgala).

1328

Nivāto nāma nīcamanatā nivātavuttitā, yāya samannāgato puggalo nihatamāno nihatadappo pādapuñchanacoḷakasamo chinnavisāṇusabhasamo uddhaṭadāṭhasappasamo ca hutvā saṇho sakhilo sukhasambhāso hoti, ayaṃ nivāto.

Humility (nivāto) means lowliness of mind, humble conduct. A person endowed with this, having subdued his pride and arrogance, becomes like a cloth for wiping feet, like a bull whose horns have been broken off, like a snake whose fangs have been extracted; he is gentle, amiable, and pleasant to converse with. This is humility.

Sự khiêm tốn (Nivāto) là tâm hạ thấp, là lối sống khiêm cung. Một người sở hữu đức tính này sẽ là người đã dẹp bỏ kiêu mạn, đã dẹp bỏ ngã mạn, giống như một mảnh giẻ lau chân, giống như một con bò đực sừng gãy, giống như một con rắn đã bị nhổ nanh, trở nên dịu dàng, thân thiện và dễ nói chuyện. Đây chính là sự khiêm tốn.

Svāyaṃ yasādiguṇapaṭilābhahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

This humility is called a maṅgala because it is a cause for obtaining virtues such as fame.

Sự khiêm tốn này được gọi là “phước lành” (maṅgala) vì nó là nguyên nhân dẫn đến sự đạt được các đức tính như danh tiếng.

Āha ca – ‘‘nivātavutti atthaddho, tādiso labhate yasa’’nti evamādi (dī. ni. 3.273).

And it is said: "One who is humble and not arrogant, such a one gains fame," and so on.

Và đã được nói: “Người sống khiêm cung, không kiêu ngạo, người như vậy sẽ đạt được danh tiếng,” v.v.

1329

Santuṭṭhi nāma itarītarapaccayasantoso, so dvādasavidho hoti.

Contentment (santuṭṭhi) means satisfaction with whatever requisites are obtained; it is twelvefold.

Sự tri túc (Santuṭṭhi) là sự hài lòng với những vật dụng tùy theo cái mình nhận được. Nó có mười hai loại.

Seyyathidaṃ – cīvare yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti tividho.

Namely, three kinds regarding robes: contentment with whatever is obtained, contentment according to one's strength, and contentment appropriate to one's status.

Đó là: sự tri túc tùy theo cái mình nhận được (yathālābhasantosa), sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantosa), sự tri túc tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantosa) đối với y phục, có ba loại.

Evaṃ piṇḍapātādīsu.

Similarly for almsfood, etc.

Tương tự như vậy đối với vật thực khất thực, v.v.

1330

Tassāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso.

This is its detailed explanation: Here, a bhikkhu obtains a robe, whether fine or coarse. He subsists on that alone, does not desire another, and even if he obtains another, he does not take it. This is his contentment with whatever is obtained regarding robes.

Đây là sự giải thích về các phân loại của nó: Ở đây, một Tỳ-khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp, vị ấy sống đủ với y phục đó, không mong cầu cái khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo cái mình nhận được (yathālābhasantosa) đối với y phục của vị ấy.

Atha pana ābādhiko hoti, garuṃ cīvaraṃ pārupanto oṇamati vā kilamati vā.

However, if he is ill and becomes bent or tired from wearing a heavy robe.

Tuy nhiên, nếu vị ấy bị bệnh, khi khoác y phục nặng, vị ấy có thể gục xuống hoặc mệt mỏi.

So sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso.

If he exchanges it with a fellow bhikkhu and subsists on a light one, he is still content. This is his contentment according to his strength regarding robes.

Vị ấy đổi y phục đó với một Tỳ-khưu đồng phạm hạnh và sống đủ với y phục nhẹ nhàng, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantosa) đối với y phục của vị ấy.

Aparo bhikkhu paṇītapaccayalābhī hoti, so paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghaṃ cīvaraṃ labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ bahussutānañca anurūpa’’nti tesaṃ datvā attanā saṅkārakūṭā vā aññato vā kutoci nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.

Another bhikkhu receives excellent requisites; he obtains a costly robe, such as one made of fine cloth, and thinking "This is suitable for the Theras, for those long-ordained and those learned," he gives it to them, and then he himself gathers rag-robes from a rubbish heap or from elsewhere, makes a triple robe, and wears it, yet he is still content. This is his contentment appropriate to his status regarding robes.

Một Tỳ-khưu khác nhận được vật dụng cao cấp, vị ấy nhận được một chiếc y phục đắt tiền, chẳng hạn như y phục bằng lụa, và nghĩ rằng: “Cái này phù hợp với các trưởng lão, những vị đã xuất gia lâu năm và đa văn.” Vị ấy dâng y phục đó cho các vị ấy, rồi tự mình nhặt nhạnh những mảnh vải vụn từ đống rác hoặc từ bất cứ nơi nào khác, may thành y Tăng-già-lê (saṅghāṭi) và mặc, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantosa) đối với y phục của vị ấy.

1331

Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.

Here, a bhikkhu obtains almsfood, whether coarse or excellent. He subsists on that alone, does not desire another, and even if he obtains another, he does not take it. This is his contentment with whatever is obtained regarding almsfood.

Tuy nhiên, ở đây, một Tỳ-khưu nhận được vật thực khất thực, dù thô sơ hay cao cấp, vị ấy sống đủ với vật thực đó, không mong cầu cái khác, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo cái mình nhận được (yathālābhasantosa) đối với vật thực khất thực của vị ấy.

Atha pana ābādhiko hoti, lūkhaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjitvā bāḷhaṃ rogātaṅkaṃ pāpuṇāti, so sabhāgassa bhikkhuno taṃ datvā tassa hatthato sappimadhukhīrādīni bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.

However, if he is ill and, having eaten coarse almsfood, suffers from severe sickness. If he gives it to a fellow bhikkhu and eats ghee, curd, honey, milk, etc., from that bhikkhu's hand, and continues to practice the ascetic life, he is still content. This is his contentment according to his strength regarding almsfood.

Tuy nhiên, nếu vị ấy bị bệnh, sau khi ăn vật thực khất thực thô sơ, vị ấy mắc phải bệnh tật nghiêm trọng. Vị ấy dâng vật thực đó cho một Tỳ-khưu đồng phạm hạnh, rồi nhận và ăn bơ, mật, sữa, v.v., từ tay vị Tỳ-khưu đó, và thực hành Sa-môn pháp, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantosa) đối với vật thực khất thực của vị ấy.

Aparo bhikkhu paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so ‘‘ayaṃ piṇḍapāto therānaṃ cirapabbajitānaṃ aññesañca paṇītapiṇḍapātaṃ vinā ayāpentānaṃ sabrahmacārīnaṃ anurūpo’’ti tesaṃ datvā attanā piṇḍāya caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.

Another bhikkhu obtains excellent almsfood; he thinks, "This almsfood is suitable for the Theras, for those long-ordained, and for other fellow practitioners who cannot subsist without excellent almsfood." He gives it to them and then goes on his alms round himself, eating mixed food, yet he is still content. This is his contentment appropriate to his status regarding almsfood.

Một Tỳ-khưu khác nhận được vật thực khất thực cao cấp, vị ấy nghĩ rằng: “Vật thực khất thực này phù hợp với các trưởng lão, những vị đã xuất gia lâu năm và các vị đồng phạm hạnh khác không thể sống nếu không có vật thực khất thực cao cấp.” Vị ấy dâng vật thực đó cho các vị ấy, rồi tự mình đi khất thực và ăn thức ăn hỗn hợp, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantosa) đối với vật thực khất thực của vị ấy.

1332

Idha pana bhikkhuno senāsanaṃ pāpuṇāti, so teneva santussati, puna aññaṃ sundaratarampi pāpuṇantaṃ na gaṇhāti, ayamassa senāsane yathālābhasantoso.

Here, a bhikkhu obtains a dwelling; he is content with that alone. He does not take another, even if he obtains a finer one. This is his contentment with whatever is obtained regarding dwellings.

Tuy nhiên, ở đây, một Tỳ-khưu nhận được chỗ ở, vị ấy hài lòng với chỗ ở đó, không nhận một chỗ ở nào khác tốt hơn dù có được. Đây là sự tri túc tùy theo cái mình nhận được (yathālābhasantosa) đối với chỗ ở của vị ấy.

Atha pana ābādhiko hoti, nivātasenāsane vasanto ativiya pittarogādīhi āturīyati, so sabhāgassa bhikkhuno taṃ datvā tassa pāpuṇanake savātasītalasenāsane vasitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso.

If, however, a bhikkhu is sick and dwelling in a sheltered lodging causes him excessive suffering from bilious diseases and the like, he may give that lodging to a fellow bhikkhu and, dwelling in a cool, airy lodging that comes to him, perform his monastic duties and still be content. This is his contentment according to his strength (yathābalasantoso) regarding lodgings.

Tuy nhiên, nếu vị ấy bị bệnh, khi ở trong chỗ ở kín gió, vị ấy bị đau nặng do các bệnh về mật, v.v. Vị ấy dâng chỗ ở đó cho một Tỳ-khưu đồng phạm hạnh, rồi ở trong chỗ ở thoáng mát mà vị Tỳ-khưu đó nhận được, và thực hành Sa-môn pháp, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantosa) đối với chỗ ở của vị ấy.

Aparo bhikkhu sundaraṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati ‘‘sundarasenāsanaṃ pamādaṭṭhānaṃ, tatra nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa ca puna paṭibujjhato kāmavitakkā samudācarantī’’ti, so taṃ paṭikkhipitvā abbhokāsarukkhamūlapaṇṇakuṭīsu yattha katthaci nivasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.

Another bhikkhu, even when he obtains a beautiful lodging, does not accept it, thinking, "A beautiful lodging is a cause for heedlessness; when one sits there, sloth and torpor arise, and when one wakes up from being overcome by sleep, sensual thoughts occur." He rejects it and, dwelling wherever he can—in the open air, at the foot of a tree, or in a leaf hut—he is still content. This is his contentment according to suitability (yathāsāruppasantoso) regarding lodgings.

Một Tỳ-khưu khác, dù nhận được chỗ ở đẹp, cũng không chấp nhận, nghĩ rằng: “Chỗ ở đẹp là nơi dễ sinh phóng dật (pamādaṭṭhānaṃ). Khi ngồi ở đó, sự uể oải và buồn ngủ (thinamiddhaṃ) sẽ xâm chiếm, và khi tỉnh dậy sau giấc ngủ, các tư duy dục lạc (kāmavitakkā) sẽ khởi lên.” Vị ấy từ chối chỗ ở đó và sống ở bất cứ đâu, dù là ngoài trời, dưới gốc cây, hay trong túp lều lá, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantosa) đối với chỗ ở của vị ấy.

1333

Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati harītakaṃ vā āmalakaṃ vā, so teneva yāpeti, aññehi laddhaṃ sappimadhuphāṇitādimpi na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso.

Here, a bhikkhu obtains medicine such as haritaka or āmalaka, and he sustains himself with that. He does not wish for ghee, honey, treacle, or other things obtained by others, and even if he receives them, he does not take them. This is his contentment with what is obtained (yathālābhasantoso) regarding requisites for the sick.

Tuy nhiên, ở đây, một Tỳ-khưu nhận được thuốc, dù là quả kha tử (harītakaṃ) hay quả A-ma-lặc (āmalakaṃ), vị ấy sống đủ với thuốc đó, không mong cầu bơ, mật, đường phèn, v.v., mà người khác nhận được, và dù có nhận được cũng không lấy. Đây là sự tri túc tùy theo cái mình nhận được (yathālābhasantosa) đối với thuốc men cho người bệnh của vị ấy.

Atha pana ābādhiko telena atthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telena bhesajjaṃ katvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.

If, however, a sick bhikkhu needs oil but receives treacle, he may give the treacle to a fellow bhikkhu and, making medicine with oil from the other's hand, perform his monastic duties and still be content. This is his contentment according to his strength (yathābalasantoso) regarding requisites for the sick.

Tuy nhiên, nếu vị ấy bị bệnh và cần dầu nhưng lại nhận được đường phèn, vị ấy dâng đường phèn đó cho một Tỳ-khưu đồng phạm hạnh, rồi nhận dầu từ tay vị Tỳ-khưu đó để làm thuốc và thực hành Sa-môn pháp, vị ấy vẫn là người tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sức lực (yathābalasantosa) đối với thuốc men cho người bệnh của vị ấy.

Aparo bhikkhu ekasmiṃ bhājane pūtimuttaharītakaṃ ṭhapetvā ekasmiṃ catumadhuraṃ ‘‘gaṇhatha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesaṃ dvinnaṃ aññatarenapi byādhi vūpasammati, atha ‘‘pūtimuttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇitaṃ, ayañca pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā, tattha te yāvajīvaṃ ussāho karaṇīyo’’ti (mahāva. 128) vuttanti cintento catumadhurabhesajjaṃ paṭikkhipitvā muttaharītakena bhesajjaṃ karontopi paramasantuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.

Another bhikkhu, when offered putimutta-haritaka in one bowl and the four choice sweets (catumadhura) in another, being told, "Venerable sir, take whichever you wish," if his illness is alleviated by either of the two, considers, "Putimutta-haritaka has been praised by the Buddhas and others, and the going forth (pabbajjā) is dependent on this medicine of putrid urine; therefore, one should be diligent in it throughout one's life." Thinking thus, he rejects the catumadhura medicine and makes medicine with putrid urine and haritaka, being supremely content. This is his contentment according to suitability (yathāsāruppasantoso) regarding requisites for the sick.

Một Tỳ-khưu khác, khi được nói: “Bạch Đại đức, xin hãy nhận cái ngài muốn,” trong khi một bát chứa kha tử ngâm nước tiểu thối và một bát khác chứa tứ mật (catumadhuraṃ), nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm bằng một trong hai loại thuốc đó, thì vị ấy nghĩ: “Kha tử ngâm nước tiểu thối đã được Đức Phật và các bậc Thánh khen ngợi, và sự xuất gia này dựa vào thuốc nước tiểu thối, vì vậy con phải tinh tấn suốt đời đối với nó.” Vị ấy từ chối thuốc tứ mật và dùng kha tử ngâm nước tiểu thối làm thuốc, vị ấy vẫn là người cực kỳ tri túc. Đây là sự tri túc tùy theo sự phù hợp (yathāsāruppasantosa) đối với thuốc men cho người bệnh của vị ấy.

1334

Evaṃ pabhedo sabbopeso santoso santuṭṭhīti vuccati.

All such distinctions of contentment are called santuṭṭhi.

Như vậy, tất cả sự tri túc được phân loại này đều được gọi là santuṭṭhi (sự tri túc).

Sā atricchatāpāpicchatāmahicchatādīnaṃ pāpadhammānaṃ pahānādhigamahetuto sugatihetuto ariyamaggasambhārabhāvato cātuddisādibhāvahetuto ca ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

That (contentment) should be understood as a maṅgala because it is a cause for the abandonment and attainment of evil qualities such as excessive desire, great desire, and ignoble desire; a cause for a good destination; a component of the Noble Path; and a cause for being free in all directions (cātuddisādibhāvahetuto).

Sự tri túc đó phải được hiểu là “phước lành” (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để từ bỏ các pháp bất thiện như quá tham, tham lớn, tham xấu, v.v., là nguyên nhân dẫn đến thiện nghiệp, là yếu tố hỗ trợ cho Thánh đạo, và là nguyên nhân để trở thành người không có chướng ngại ở bốn phương, v.v.

Āha ca –

And it has been said:

Và đã được nói:

1335

‘‘Cātuddiso appaṭigho ca hoti,

“He is free in all directions and unhindered,

“Vị ấy không có chướng ngại ở bốn phương,

1336

Santussamāno itarītarenā’’ti.(su. ni. 42; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) evamādi;

Content with whatever comes his way.” And so on.

Hài lòng với bất cứ điều gì có được.” V.v.

1337

Kataññutā nāma appassa vā bahussa vā yena kenaci katassa upakārassa punappunaṃ anussaraṇabhāvena jānanatā.

Gratitude (kataññutā) means the state of knowing by repeatedly remembering a kindness, whether small or great, done by anyone.

Sự biết ơn (Kataññutā) là sự hiểu biết bằng cách liên tục ghi nhớ ân huệ đã được thực hiện bởi bất cứ ai, dù ít hay nhiều.

Apica nerayikādidukkhaparittāṇato puññāni eva pāṇīnaṃ bahūpakārāni, tato tesampi upakārānussaraṇatā ‘‘kataññutā’’ti veditabbā.

Moreover, since meritorious deeds (puññāni) are very beneficial to beings by protecting them from suffering in the hells and so forth, remembering these benefits should also be understood as gratitude (kataññutā).

Hơn nữa, các hành động thiện (puññāni) là những ân huệ lớn lao cho chúng sinh vì chúng che chở khỏi những khổ đau ở địa ngục, v.v. Do đó, sự ghi nhớ những ân huệ đó cũng phải được hiểu là “sự biết ơn” (kataññutā).

Sā sappurisehi pasaṃsanīyatādinānappakāravisesādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuttā.

That (gratitude) is called a maṅgala because it is a cause for attaining various excellent qualities, such as being praised by good people.

Sự biết ơn đó được gọi là “phước lành” (maṅgala) vì nó là nguyên nhân dẫn đến sự đạt được nhiều loại đặc tính cao quý khác nhau, như được người thiện tán thán.

Āha ca – ‘‘dveme, bhikkhave, puggalā dullabhā lokasmiṃ.

And it has been said: “Monks, these two persons are rare in the world.

Và đã được nói: “Này các Tỳ-khưu, có hai hạng người khó tìm thấy trên đời.

Katame dve?

Which two?

Hai hạng người đó là gì?

Yo ca pubbakārī, yo ca kataññū katavedī’’ti (a. ni. 2.120).

He who is a prior doer of good, and he who is grateful and repays a kindness.”

Đó là người đầu tiên làm lợi ích (pubbakārī), và người biết ơn và đền ơn (kataññū katavedī).”

1338

Kālena dhammassavanaṃ nāma yasmiṃ kāle uddhaccasahagataṃ cittaṃ hoti, kāmavitakkādīnaṃ vā aññatarena abhibhūtaṃ, tasmiṃ kāle tesaṃ vinodanatthaṃ dhammassavanaṃ.

Hearing the Dhamma at the right time (kālena dhammassavanaṃ) means hearing the Dhamma at a time when the mind is accompanied by agitation or overwhelmed by any of the sensual thoughts and the like, for the purpose of dispelling them.

Nghe Pháp đúng thời (Kālena dhammassavanaṃ) là nghe Pháp vào thời điểm tâm bị phóng dật (uddhaccasahagataṃ) hoặc bị chi phối bởi một trong các tư duy dục lạc (kāmavitakkā), v.v., nhằm mục đích loại bỏ chúng.

Apare āhu – pañcame pañcame divase dhammassavanaṃ kālena dhammassavanaṃ nāma.

Others say that hearing the Dhamma every fifth day is hearing the Dhamma at the right time.

Những vị khác nói rằng: Nghe Pháp vào ngày thứ năm, ngày thứ năm, được gọi là nghe Pháp đúng thời.

Yathāha āyasmā anuruddho ‘‘pañcāhikaṃ kho pana mayaṃ, bhante, sabbarattiṃ dhammiyā kathāya sannisīdāmā’’ti (ma. ni. 1.327; mahāva. 466).

As Venerable Anuruddha said, “Venerable sir, we gather for a Dhamma talk all night long every fifth day.”

Như Tôn giả Anuruddha đã nói: “Bạch Thế Tôn, cứ năm ngày một lần, chúng con tập hợp lại để nói chuyện Pháp suốt đêm.”

1339

Apica yasmiṃ kāle kalyāṇamitte upasaṅkamitvā sakkā hoti attano kaṅkhāpaṭivinodakaṃ dhammaṃ sotuṃ, tasmiṃ kālepi dhammassavanaṃ ‘‘kālena dhammassavana’’nti veditabbaṃ.

Moreover, when it is possible to approach noble friends and hear Dhamma that dispels one’s doubts, hearing the Dhamma at that time should also be understood as hearing the Dhamma at the right time.

Hơn nữa, vào thời điểm có thể đến gần các bạn lành (kalyāṇamitte) để nghe Pháp có thể xua tan nghi ngờ của mình, việc nghe Pháp vào thời điểm đó cũng phải được hiểu là “nghe Pháp đúng thời” (kālena dhammassavanaṃ).

Yathāha – ‘‘te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhatī’’tiādi (dī. ni. 3.358).

As it is said: “Approaching them from time to time, he questions and inquires,” and so on.

Như đã nói: “Vào thời điểm thích hợp, vị ấy đến gần và hỏi, và tìm hiểu,” v.v.

Tadetaṃ kālena dhammassavanaṃ nīvaraṇappahānacaturānisaṃsaāsavakkhayādinānappakāravisesādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

This hearing the Dhamma at the right time should be understood as a maṅgala because it is a cause for attaining various excellent qualities, such as the abandonment of hindrances, the four benefits, and the eradication of the taints (āsavas).

Việc nghe Pháp đúng thời này phải được hiểu là “phước lành” (maṅgala) vì nó là nguyên nhân dẫn đến sự đạt được nhiều loại đặc tính cao quý khác nhau, như sự đoạn trừ các triền cái (nīvaraṇa), bốn lợi ích, và sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya).

Vuttañhetaṃ –

And it has been said:

Và điều này đã được nói:

1340

‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye ariyasāvako aṭṭhiṃ katvā manasi katvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇāti, pañcassa nīvaraṇāni tasmiṃ samaye na hontī’’ti (saṃ. ni. 5.219) ca.

“Monks, at whatever time a noble disciple listens to the Dhamma with attention, bearing it in mind, directing all his mind to it, with ears alert, at that time five hindrances do not exist for him.”

“Này các Tỳ-khưu, vào thời điểm mà một Thánh đệ tử chú tâm, ghi nhớ, tập trung toàn bộ tâm ý, và lắng tai nghe Pháp, năm triền cái sẽ không có mặt trong vị ấy vào thời điểm đó.”

1341

‘‘Sotānugatānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ…pe… suppaṭividdhānaṃ cattāro ānisaṃsā pāṭikaṅkhā’’ti (a. ni. 4.191) ca.

And: “Monks, for those whose Dhamma teachings are followed by hearing... for those who have thoroughly penetrated them, four benefits are to be expected.”

Và: “Này các Tỳ-khưu, đối với những Pháp đã được nghe… (pe)… và đã được thấu hiểu sâu sắc, bốn lợi ích có thể được mong đợi.”

1342

‘‘Cattārome, bhikkhave, dhammā kālena kālaṃ sammā bhāviyamānā sammā anuparivattiyamānā anupubbena āsavānaṃ khayaṃ pāpenti.

And: “Monks, these four qualities, when developed properly and practiced regularly from time to time, gradually lead to the destruction of the taints (āsavas).

"Này các Tỳ-khưu, bốn pháp này, khi được tu tập đúng đắn vào thời điểm thích hợp, khi được thực hành đúng đắn theo thứ tự, sẽ dần dần đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava)."

Katame cattāro?

Which four?

"Thế nào là bốn?"

Kālena dhammassavana’’nti ca evamādīni (a. ni. 4.147).

Hearing the Dhamma at the right time,” and so on.

"Đó là sự nghe pháp (dhammassavana) đúng lúc," v.v. (A. IV, 147).

1343

Evaṃ imissā gāthāya gāravo, nivāto, santuṭṭhi, kataññutā, kālena dhammassavananti pañca maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, five maṅgalas are mentioned: reverence, humility, contentment, gratitude, and hearing the Dhamma at the right time, and their auspicious nature has been explained in various places.

Như vậy, trong bài kệ này, năm điều phước lành (maṅgala) đã được nói đến là: sự tôn kính (gāravo), sự khiêm tốn (nivāto), sự tri túc (santuṭṭhi), sự tri ân (kataññutā), và sự nghe pháp đúng lúc (kālena dhammassavana); và tính chất phước lành của chúng đã được giải thích ở từng chỗ.

1344

Niṭṭhitā gāravo ca nivāto cāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

End of the explanation of the meaning of the verse beginning "Reverence and humility."

Sự giải thích ý nghĩa của bài kệ "Gāravo ca nivāto ca" đã hoàn tất.

1345

269. Idāni khantī cāti ettha khamanaṃ khanti.

269. Now, in the phrase khantī cāti (and patience), khanti means patience.

269. Bây giờ, trong câu khantī cāti (sự nhẫn nại), khamanaṃ (sự chịu đựng) là khanti (nhẫn nại).

Padakkhiṇaggāhitāya sukhaṃ vaco asminti suvaco, suvacassa kammaṃ sovacassaṃ, sovacassassa bhāvo sovacassatā.

One in whom speech is easy, holding to what is good, is called suvaca. The action of one who is suvaca is sovacassa. The state of being sovacassa is sovacassatā.

Người có lời nói dễ chịu vì có thái độ đúng đắn được gọi là suvaco; hành động của người dễ nói là sovacassaṃ; trạng thái dễ nói là sovacassatā.

Kilesānaṃ samitattā samaṇā.

Samaṇā means ascetics because their defilements (kilesas) are calmed.

Vì các phiền não (kilesa) đã được làm dịu, nên gọi là samaṇā (Sa-môn).

Dassananti pekkhanaṃ.

Dassana means seeing.

Dassanaṃ (sự thấy) là sự nhìn.

Dhammassa sākacchā dhammasākacchā.

Discussion of the Dhamma is dhammasākacchā.

Sự đàm luận về Pháp (Dhamma) là dhammasākacchā.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as already explained. This is the word-by-word explanation.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1346

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā khanti nāma adhivāsanakkhanti, yāya samannāgato bhikkhu dasahi akkosavatthūhi akkosante, vadhabandhādīhi vā vihiṃsante puggale asuṇanto viya ca apassanto viya ca nibbikāro hoti khantivādī viya.

The explanation of the meaning should be understood as follows: Khanti means adhivāsanakkhanti (forbearance). A bhikkhu endowed with this, when people revile him with the ten grounds for abuse, or harm him with violence, imprisonment, and so on, remains undisturbed as if not hearing or seeing, like the ascetic Khantīvādī.

Tuy nhiên, sự giải thích ý nghĩa phải được hiểu như sau: Khanti (nhẫn nại) là adhivāsanakkhanti (sự nhẫn chịu); nhờ có nó, một Tỳ-khưu khi bị những người mắng chửi bằng mười loại lời mắng chửi, hoặc làm hại bằng cách đánh đập, trói buộc, v.v., thì vẫn không biến đổi, như thể không nghe không thấy, giống như Khantivādī (vị Sa-môn thuyết pháp về nhẫn nại).

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1347

‘‘Ahū atītamaddhānaṃ, samaṇo khantidīpano;

“In a past time, there was an ascetic, an exponent of patience;

"Trong thời quá khứ,

1348

Taṃ khantiyāyeva ṭhitaṃ, kāsirājā achedayī’’ti.(jā. 1.4.51);

The king of Kasi cut him up, though he was steadfast in patience.”

Có một Sa-môn thuyết giảng về nhẫn nại; vị ấy kiên trì trong nhẫn nại, và vua Kāsi đã chặt tay chân của vị ấy."

1349

Bhaddakato vā manasi karoti tato uttari aparādhābhāvena āyasmā puṇṇatthero viya.

Or he minds it well, like Venerable Puṇṇa Thera, without causing further offense.

Hoặc nghĩ rằng người ấy đã làm điều tốt, không có lỗi lầm gì thêm, như Tôn giả Puṇṇa.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1350

‘‘Sace maṃ, bhante, sunāparantakā manussā akkosissanti paribhāsissanti, tattha me evaṃ bhavissati ‘bhaddakā vatime sunāparantakā manussā, subhaddakā vatime sunāparantakā manussā, yaṃ me nayime pāṇinā pahāraṃ dentī’’’tiādi (ma. ni. 3.396; saṃ. ni. 4.88).

“Venerable sir, if the people of Sunāparanta revile me, abuse me, then I shall think thus: ‘These people of Sunāparanta are truly good, these people of Sunāparanta are truly excellent, in that they do not strike me with their hands,’” and so on.

"Bạch Thế Tôn, nếu những người ở Sunāparanta mắng chửi con, lăng mạ con, thì con sẽ nghĩ rằng: 'Những người ở Sunāparanta này thật tốt, thật thiện lành, vì họ không đánh đập con bằng tay'," v.v. (M. III, 396; S. IV, 88).

1351

Yāya ca samannāgato isīnampi pasaṃsanīyo hoti.

And by being endowed with this, one becomes praiseworthy even to sages.

Và nhờ có sự nhẫn nại này, vị ấy được các bậc hiền giả (isi) ca ngợi.

Yathāha sarabhaṅgo isi –

As the sage Sarabhaṅga said:

Như hiền giả Sarabhaṅga đã nói:

1352

‘‘Kodhaṃ vadhitvā na kadāci socati,

“Having slain anger, one never grieves;

"Ai diệt trừ sân hận, sẽ không bao giờ phiền muộn;

1353

Makkhappahānaṃ isayo vaṇṇayanti;

Sages praise the abandonment of ill-will;

Các bậc hiền giả ca ngợi sự từ bỏ sự khinh miệt (makkhappahānaṃ).

1354

Sabbesaṃ vuttaṃ pharusaṃ khametha,

Endure harsh words spoken by all;

Hãy nhẫn chịu mọi lời nói thô lỗ;

1355

Etaṃ khantiṃ uttamamāhu santo’’ti.(jā. 2.17.64);

The good call this the highest patience.”

Các bậc thánh nhân nói rằng đây là sự nhẫn nại tối thượng."

1356

Devatānampi pasaṃsanīyo hoti.

One also becomes praiseworthy to the devas.

Vị ấy cũng được các vị trời ca ngợi.

Yathāha sakko devānamindo –

As Sakka, king of the devas, said:

Như Sakka, vua của các vị trời, đã nói:

1357

‘‘Yo have balavā santo, dubbalassa titikkhati;

"Whoever, being strong, endures the weak,

"Ai là người mạnh mẽ, nhưng nhẫn chịu kẻ yếu;

1358

Tamāhu paramaṃ khantiṃ, niccaṃ khamati dubbalo’’ti.(saṃ. ni. 1.250-251);

That they call supreme patience, the weak always endures" (Saṃ. Ni. 1.250-251);

Người ta gọi đó là nhẫn nại tối thượng, kẻ yếu luôn nhẫn chịu."

1359

Buddhānampi pasaṃsanīyo hoti.

He is also praised by the Buddhas.

Vị ấy cũng được các vị Phật ca ngợi.

Yathāha bhagavā –

As the Blessed One said:

Như Đức Thế Tôn đã nói:

1360

‘‘Akkosaṃ vadhabandhañca, aduṭṭho yo titikkhati;

"Whoever endures abuse, blows, and bonds, being undefiled,

"Ai không sân hận mà nhẫn chịu lời mắng chửi, đánh đập và trói buộc;

1361

Khantībalaṃ balānīkaṃ, tamahaṃ brūmi brāhmaṇa’’nti.(dha. pa. 399);

With patience as his strength, his army, him I call a brāhmaṇa" (Dha. Pa. 399);

Ta gọi người ấy là Bà-la-môn, người có sức mạnh của nhẫn nại như một đạo quân."

1362

Sā panesā khanti etesañca idha vaṇṇitānaṃ aññesañca guṇānaṃ adhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

And that patience should be known as a maṅgala because it is the cause for the attainment of these and other qualities described here.

Sự nhẫn nại này được xem là một "phước lành" (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để đạt được những phẩm chất này và những phẩm chất khác được mô tả ở đây.

1363

Sovacassatā nāma sahadhammikaṃ vuccamāne vikkhepaṃ vā tuṇhībhāvaṃ vā guṇadosacintanaṃ vā anāpajjitvā ativiya ādarañca gāravañca nīcamanatañca purakkhatvā ‘‘sādhū’’ti vacanakaraṇatā.

Sovacassatā means, when spoken to by a fellow Dhamma practitioner, not falling into distraction, silence, or contemplation of faults and merits, but rather showing great respect, reverence, and humility, and saying "Sādhu" (well said).

Sovacassatā (dễ khuyên bảo) là việc khi được người đồng phạm hạnh khuyên bảo, không xao nhãng, không im lặng, không suy nghĩ về lỗi hay đức, mà với lòng kính trọng, tôn kính và khiêm nhường tột độ, nói "lành thay" và tuân theo lời khuyên.

Sā sabrahmacārīnaṃ santikā ovādānusāsanīpaṭilābhahetuto dosappahānaguṇādhigamahetuto ca ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

It is called a maṅgala because it is a cause for receiving advice and instruction from fellow Dhamma practitioners, and a cause for abandoning defilements and attaining virtues.

Điều này được gọi là "phước lành" (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để nhận được lời khuyên và giáo huấn từ các đồng phạm hạnh, và là nguyên nhân để từ bỏ lỗi lầm và đạt được các phẩm chất tốt.

1364

Samaṇānaṃ dassanaṃ nāma upasamitakilesānaṃ bhāvitakāyavacīcittapaññānaṃ uttamadamathasamathasamannāgatānaṃ pabbajitānaṃ upasaṅkamanupaṭṭhānaanussaraṇasavanadassanaṃ, sabbampi omakadesanāya ‘‘dassana’’nti vuttaṃ.

Samaṇānaṃ dassanaṃ means approaching, attending to, remembering, listening to, and seeing monastics who have pacified their defilements, who have developed body, speech, mind, and wisdom, and who are endowed with supreme calming and insight; all of this is called "seeing" by way of a partial description.

Samaṇānaṃ dassanaṃ (sự thấy Sa-môn) là việc đến gần, hầu hạ, nhớ nghĩ, lắng nghe và thấy các vị xuất gia đã làm lắng dịu phiền não, đã tu tập thân, khẩu, ý và tuệ, đã đạt được sự tĩnh lặng và điều phục tối thượng; tất cả những điều này được gọi chung là "sự thấy" (dassana) theo cách nói tóm tắt.

Taṃ ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

That should be known as a maṅgala.

Điều đó phải được hiểu là "phước lành" (maṅgala).

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Bahūpakārattā.

Because it is greatly beneficial.

Vì có nhiều lợi ích.

Āha ca – ‘‘dassanampahaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’tiādi (itivu. 104).

And it was said: "I declare, bhikkhus, that seeing those bhikkhus is greatly beneficial," and so forth (Itivu. 104).

Và đã nói: "Này các Tỳ-khưu, Ta nói rằng việc thấy các Tỳ-khưu ấy có nhiều lợi ích," v.v. (Iti. 104).

Yato hitakāmena kulaputtena sīlavante bhikkhū gharadvāraṃ sampatte disvā yadi deyyadhammo atthi, yathābalaṃ deyyadhammena patimānetabbā.

Therefore, when virtuous bhikkhus arrive at the door of a house, a young man who desires his own welfare, if he has an offering, should honor them with an offering according to his ability.

Vì vậy, một thiện nam tử có lòng mong cầu lợi ích, khi thấy các Tỳ-khưu giữ giới đến trước cửa nhà, nếu có vật cúng dường, thì nên cúng dường tùy theo khả năng.

Yadi natthi, pañcapatiṭṭhitaṃ katvā vanditabbā.

If he has none, he should prostrate with the five-point reverence.

Nếu không có, thì nên lạy bằng năm điểm chạm đất.

Tasmiṃ asampajjamāne añjaliṃ paggahetvā namassitabbā, tasmimpi asampajjamāne pasannacittena piyacakkhūhi sampassitabbā.

If that cannot be accomplished, one should raise the hands in añjali and pay homage. If even that cannot be accomplished, one should look upon them with a gladdened mind and loving eyes.

Nếu điều đó không thực hiện được, thì nên chắp tay vái chào; nếu điều đó cũng không thực hiện được, thì nên nhìn bằng ánh mắt thân ái với tâm thanh tịnh.

Evaṃ dassanamūlakenāpi hi puññena anekāni jātisahassāni cakkhumhi rogo vā dāho vā ussadā vā piḷakā vā na honti, vippasannapañcavaṇṇasassirikāni honti cakkhūni ratanavimāne ugghāṭitamaṇikavāṭasadisāni, satasahassakappamattaṃ devesu ca manussesu ca sabbasampattīnaṃ lābhī hoti.

Indeed, by such merit rooted in seeing, for many thousands of existences, there will be no disease, defect, growth, or blemish in the eyes. The eyes will be clear, radiant with five colours, like jeweled doors opened in a jeweled mansion. For a hundred thousand aeons, one will be endowed with all kinds of prosperity among devas and humans.

Thật vậy, nhờ công đức phát sinh từ việc thấy như vậy, trong hàng ngàn kiếp tái sinh, mắt sẽ không bị bệnh, không bị nóng rát, không bị sưng tấy hay mụn nhọt; mắt sẽ trong sáng, rực rỡ với năm màu sắc, giống như cánh cửa đá quý được mở ra trong cung điện ngọc; và trong một trăm ngàn kiếp, vị ấy sẽ được hưởng mọi sự giàu sang phú quý trong cõi trời và cõi người.

Anacchariyañcetaṃ, yaṃ manussabhūto sappaññajātiko sammā pavattitena samaṇadassanamayena puññena evarūpaṃ vipākasampattiṃ anubhaveyya, yattha tiracchānagatānampi kevalaṃ saddhāmattakajanitassa samaṇadassanassa evaṃ vipākasampattiṃ vaṇṇayanti –

It is not surprising that a human being, endowed with wisdom, should experience such a fruition of merit through the proper practice of seeing ascetics, for even regarding animals, they praise such a fruition of merely faith-generated seeing of ascetics:

Và điều này không phải là lạ, khi một người sinh ra làm người, có trí tuệ, nhờ công đức thấy Sa-môn được thực hành đúng đắn, có thể trải nghiệm quả báo tốt lành như vậy, đến nỗi ngay cả đối với loài súc sinh, người ta cũng ca ngợi quả báo tốt lành của việc thấy Sa-môn chỉ do lòng tin đơn thuần như sau:

1365

‘‘Ulūko maṇḍalakkhiko,

“The owl, with round eyes,

"Con cú mắt tròn,

1366

Vediyake ciradīghavāsiko;

Dwelling long in Vedisaka;

Sống lâu trên núi Vediyaka;

1367

Sukhito vata kosiyo ayaṃ,

How happy is this owl,

Ôi, con cú này thật hạnh phúc,

1368

Kāluṭṭhitaṃ passati buddhavaraṃ.

Who sees the Supreme Buddha risen at the proper time.

Được thấy Đức Phật tối thượng vào buổi sáng.

1369

‘‘Mayi cittaṃ pasādetvā, bhikkhusaṅghe anuttare;

Having gladdened his mind in me, and in the unsurpassed Saṅgha of bhikkhus;

Vì đã làm cho tâm mình thanh tịnh đối với Ta và Tăng đoàn vô thượng;

1370

Kappānaṃ satasahassāni, duggatiṃ so na gacchati.

For a hundred thousand aeons, he will not go to a woeful state.

Trong một trăm ngàn kiếp, nó sẽ không đọa vào khổ cảnh.

1371

‘‘Devalokā cavitvāna, kusalakammena codito;

Having passed away from the deva realm, impelled by wholesome kamma;

Sau khi chuyển sinh từ cõi trời, được thúc đẩy bởi nghiệp lành;

1372

Bhavissati anantañāṇo, somanassoti vissuto’’ti.(ma. ni. aṭṭha. 1.144; khu. pā. aṭṭha. 5.10);

He will become a Paccekabuddha named Somanassa, of infinite knowledge, renowned.”

Nó sẽ trở thành một vị Độc Giác Phật (Pacceka-buddha) tên là Somanassa, với trí tuệ vô biên."

1373

Kālena dhammasākacchā nāma padose vā paccūse vā dve suttantikā bhikkhū aññamaññaṃ suttantaṃ sākacchanti, vinayadharā vinayaṃ, ābhidhammikā abhidhammaṃ, jātakabhāṇakā jātakaṃ, aṭṭhakathikā aṭṭhakathaṃ, līnuddhatavicikicchāparetacittavisodhanatthaṃ vā tamhi tamhi kāle sākacchanti, ayaṃ kālena dhammasākacchā.

Timely discussion of Dhamma means that in the evening or early morning, two bhikkhus who are Suttanta experts discuss Suttantas with each other; Vinaya-holders discuss Vinaya; Abhidhamma experts discuss Abhidhamma; Jātaka reciters discuss Jātakas; Aṭṭhakathā experts discuss Aṭṭhakathās. Or, they discuss at appropriate times for the purification of minds afflicted by sluggishness, restlessness, and doubt. This is timely discussion of Dhamma.

Kālena dhammasākacchā (sự đàm luận về Pháp đúng lúc) là việc vào buổi tối hoặc rạng sáng, hai Tỳ-khưu thông thạo kinh điển đàm luận về kinh điển với nhau; các vị thông thạo Luật đàm luận về Luật; các vị thông thạo A-tỳ-đàm đàm luận về A-tỳ-đàm; các vị thông thạo Jātaka đàm luận về Jātaka; các vị thông thạo Chú giải đàm luận về Chú giải; hoặc đàm luận vào những thời điểm thích hợp để thanh lọc tâm trí bị vướng mắc bởi sự thụ động, phóng dật và nghi ngờ. Đây là sự đàm luận về Pháp đúng lúc.

Sā āgamabyattiādīnaṃ guṇānaṃ hetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccatīti.

It is called a "maṅgala" because it is the cause of qualities such as proficiency in learning and clear expression.

Điều này được gọi là "phước lành" (maṅgala) vì nó là nguyên nhân của các phẩm chất như sự thành thạo giáo lý (āgamabyatti), v.v.

1374

Evaṃ imissā gāthāya khanti, sovacassatā, samaṇadassanaṃ, kālena dhammasākacchāti cattāri maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, four maṅgalas are stated: patience, easy admonishability, seeing ascetics, and timely discussion of Dhamma. Their auspicious nature has been explained in each respective place.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điều phước lành đã được nói đến là: nhẫn nại (khanti), dễ khuyên bảo (sovacassatā), thấy Sa-môn (samaṇadassanaṃ), và đàm luận về Pháp đúng lúc (kālena dhammasākacchā); và tính chất phước lành của chúng đã được giải thích ở từng chỗ.

1375

Niṭṭhitā khantī cāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

The explanation of the meaning of the verse, "And patience," is concluded.

Sự giải thích ý nghĩa của bài kệ "Khantī cā" đã hoàn tất.

1376

270. Idāni tapo cāti ettha pāpake akusale dhamme tapatīti tapo.

270. Now, in the phrase tapo ca (and austerity), tapo (austerity) means that which burns away evil unwholesome states.

270. Bây giờ, trong câu tapo cāti (khổ hạnh), điều gì đốt cháy các pháp bất thiện và ác thì gọi là tapo (khổ hạnh).

Brahmaṃ cariyaṃ, brahmānaṃ vā cariyaṃ brahmacariyaṃ, seṭṭhacariyanti vuttaṃ hoti.

Brahmacariyaṃ (holy life) is a noble practice, or the practice of noble ones; it is said to be the supreme practice.

Hành vi cao thượng, hay hành vi của những bậc cao thượng, được gọi là brahmacariyaṃ (Phạm hạnh), tức là hành vi tối thượng.

Ariyasaccānaṃ dassanaṃ ariyasaccāna dassanaṃ.

The seeing of the Noble Truths is ariyasaccāna dassanaṃ (the seeing of the Noble Truths).

Sự thấy các Chân lý Cao thượng (Ariyasacca) là ariyasaccāna dassanaṃ.

Ariyasaccāni dassanantipi eke, taṃ na sundaraṃ.

Some say "ariyasaccāni dassanaṃ," but that is not good.

Một số người đọc là "ariyasaccāni dassananti", điều đó không đúng.

Nikkhantaṃ vānatoti nibbānaṃ, sacchikaraṇaṃ sacchikiriyā, nibbānassa sacchikiriyā nibbānasacchikiriyā.

Nibbāna is that which has departed from craving; sacchikaraṇaṃ is realization; the realization of Nibbāna is nibbānasacchikiriyā.

Điều gì thoát khỏi sự trói buộc (vāna) thì gọi là Nibbāna; sự chứng ngộ là sacchikiriyā; sự chứng ngộ Nibbāna là nibbānasacchikiriyā.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.

The rest is as explained before. This is the word-by-word explanation.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1377

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – tapo nāma abhijjhādomanassādīnaṃ tapanato indriyasaṃvaro, kosajjassa vā tapanato vīriyaṃ.

The explanation of the meaning should be understood as follows: Tapo (austerity) is the restraint of the faculties, as it burns away covetousness, ill-will, and so on; or it is energy, as it burns away idleness.

Tuy nhiên, sự giải thích ý nghĩa phải được hiểu như sau: Tapo (khổ hạnh) là sự chế ngự các căn (indriyasaṃvaro) do đốt cháy các tham lam (abhijjhā), phiền não (domanassa), v.v., hoặc là tinh tấn (vīriyaṃ) do đốt cháy sự lười biếng (kosajja).

Tena hi samannāgato puggalo ātāpīti vuccati.

A person endowed with it is called ātāpī (ardent).

Thật vậy, người có điều đó được gọi là ātāpī (người tinh cần).

Svāyaṃ abhijjhādippahānajhānādipaṭilābhahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbo.

This (tapo) should be understood as a "maṅgala" because it is the cause for abandoning covetousness and so on, and for attaining jhānas and so on.

Khổ hạnh này phải được hiểu là "phước lành" (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để từ bỏ tham lam, v.v., và đạt được thiền định (jhāna), v.v.

1378

Brahmacariyaṃ nāma methunaviratisamaṇadhammasāsanamaggānaṃ adhivacanaṃ.

Brahmacariyaṃ (holy life) is a term for abstinence from sexual intercourse, the ascetic life, the Sāsana, and the Path.

Brahmacariyaṃ (Phạm hạnh) là tên gọi của sự kiêng cữ tà dâm (methunavirati), pháp môn của Sa-môn (samaṇadhamma), giáo pháp (sāsana), và con đường (magga).

Tathā hi ‘‘abrahmacariyaṃ pahāya brahmacārī hotī’’ti (dī. ni. 1.194; ma. ni. 1.292) evamādīsu methunavirati brahmacariyanti vuccati.

Thus, in phrases like "having abandoned unholy life, he lives a holy life," abstinence from sexual intercourse is called brahmacariya.

Thật vậy, trong các câu như "Từ bỏ tà dâm, sống Phạm hạnh" (D. I, 194; M. I, 292), v.v., sự kiêng cữ tà dâm được gọi là Phạm hạnh.

‘‘Bhagavati no, āvuso, brahmacariyaṃ vussatī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.257) samaṇadhammo.

In phrases like "Friends, the holy life is lived in the Blessed One," the ascetic life is meant.

Trong các câu như "Này các hiền giả, chúng ta sống Phạm hạnh trong Đức Thế Tôn" (M. I, 257), v.v., thì pháp môn của Sa-môn được gọi là Phạm hạnh.

‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujañña’’nti evamādīsu (dī. ni. 2.168; saṃ. ni. 5.822; udā. 51) sāsanaṃ.

In phrases like "I will not attain Parinibbāna, Evil One, until this holy life of mine is prosperous, flourishing, widely spread, and popular," the Sāsana is meant.

Trong các đoạn như: “Này Ác ma, Ta sẽ chưa nhập Niết-bàn cho đến khi Phạm hạnh này của Ta chưa được phát triển, hưng thịnh, quảng bá rộng rãi, và được nhiều người biết đến” thì đây là Giáo pháp (sāsana).

‘‘Ayameva kho, bhikkhu, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo brahmacariyaṃ.

In phrases like "This Noble Eightfold Path, bhikkhu, is the holy life.

“Này các Tỳ-khưu, Bát Chánh Đạo này chính là Phạm hạnh.

Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 5.6) maggo.

That is to say, Right View," the Path is meant.

Đó là Chánh kiến, v.v.,” thì đây là Đạo (magga).

Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa gahitattā avasesaṃ sabbampi vaṭṭati.

Here, however, since the Path is taken later by the seeing of the Noble Truths, all the remaining meanings are applicable.

Tuy nhiên, ở đây, vì các Thánh đế đã được thấy, và Đạo đã được nắm giữ sau đó, nên tất cả những gì còn lại đều phù hợp.

Tañcetaṃ uparūpari nānappakāravisesādhigamahetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

And this (brahmacariya) should be understood as a "maṅgala" because it is the cause for attaining higher and higher distinctions of various kinds.

Và điều này cần được hiểu là “điều lành” (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để đạt được những đặc tính khác nhau, ngày càng cao hơn.

1379

Ariyasaccāna dassanaṃ nāma kumārapañhe vuttatthānaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ abhisamayavasena maggadassanaṃ.

The seeing of the Noble Truths means the seeing of the path by way of the penetration of the four Noble Truths, the meaning of which has been stated in the Kumārapañha.

Thấy các Thánh đế (Ariyasaccāna dassanaṃ) là thấy Đạo qua sự chứng ngộ Tứ Thánh đế, như đã được nói trong Kumārapañha.

Taṃ saṃsāradukkhavītikkamahetuto ‘‘maṅgala’’nti vuccati.

That^* is called a blessing because it is the cause for transcending the suffering of saṃsāra.

Điều đó được gọi là “điều lành” vì nó là nguyên nhân vượt thoát khổ đau của luân hồi.

1380

Nibbānasacchikiriyā nāma idha arahattaphalaṃ ‘‘nibbāna’’nti adhippetaṃ.

Here, the realization of Nibbāna refers to Arahantship, which is intended as 'Nibbāna'.

Chứng ngộ Nibbāna (Nibbānasacchikiriyā) ở đây có nghĩa là quả A-la-hán được xem là Nibbāna.

Tampi hi pañcagativānanena vānasaññitāya taṇhāya nikkhantattā ‘‘nibbāna’’nti vuccati.

Indeed, that^* is also called 'Nibbāna' because it is freed from craving (taṇhā), which is designated as 'vāṇa' due to its perfuming in the five destinations.

Quả vị này cũng được gọi là Nibbāna vì đã thoát ly khỏi ái (taṇhā) được gọi là “vāna” (sự níu kéo, sự trói buộc) trong năm cõi.

Tassa patti vā paccavekkhaṇā vā ‘‘sacchikiriyā’’ti vuccati.

Its attainment or its review is called realization.

Sự đạt được hoặc sự quán xét (paccavekkhaṇā) quả vị đó được gọi là “chứng ngộ” (sacchikiriyā).

Itarassa pana nibbānassa ariyasaccānaṃ dassaneneva sacchikiriyā siddhā, tenetaṃ idha na adhippetaṃ.

However, the realization of the other Nibbāna is already accomplished by the seeing of the Noble Truths; therefore, it is not intended here.

Còn đối với Nibbāna kia (Niết-bàn vô dư y), sự chứng ngộ đã được thành tựu nhờ thấy các Thánh đế, nên ở đây không có ý nói đến điều đó.

Evamesā nibbānasacchikiriyā diṭṭhadhammasukhavihārādihetuto ‘‘maṅgala’’nti veditabbā.

Thus, this realization of Nibbāna should be understood as a blessing because it leads to a comfortable abiding in this very life, and so on.

Như vậy, sự chứng ngộ Nibbāna này cần được hiểu là “điều lành” vì nó là nguyên nhân của sự an trú hạnh phúc trong hiện tại, v.v.

1381

Evaṃ imissāpi gāthāya tapo, brahmacariyaṃ, ariyasaccāna dassanaṃ, nibbānasacchikiriyāti cattāri maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse too, four blessings are stated: austerity, holy life, seeing of the Noble Truths, and realization of Nibbāna, and their blessed nature has been explained in their respective places.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điều lành đã được nói đến là khổ hạnh (tapo), phạm hạnh (brahmacariyaṃ), thấy các Thánh đế (ariyasaccāna dassanaṃ), và chứng ngộ Nibbāna (nibbānasacchikiriyā); và tính chất điều lành của chúng đã được giải thích rõ ràng ở từng chỗ.

1382

Niṭṭhitā tapo cāti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

The explanation of the meaning of the verse "tapo ca" (austerity) is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ "Tapo ca" đã hoàn tất.

1383

271. Idāni phuṭṭhassa lokadhammehīti ettha phuṭṭhassāti phusitassa chupitassa sampattassa.

Now, regarding phuṭṭhassa lokadhammehī (touched by worldly conditions), here phuṭṭhassa means encountered, affected, or reached.

271. Bây giờ, trong câu phuṭṭhassa lokadhammehī (người có tâm bị tám pháp thế gian chạm đến), phuṭṭhassa có nghĩa là bị chạm đến, bị đụng chạm, bị ảnh hưởng.

Loke dhammā lokadhammā, yāva lokappavatti, tāva anivattakā dhammāti vuttaṃ hoti.

The states that arise in the world are lokadhammā (worldly conditions); it means that as long as the world exists, these states are unceasing.

Các pháp tồn tại trong thế gian được gọi là lokadhammā (các pháp thế gian), có nghĩa là các pháp không thay đổi chừng nào thế gian còn tồn tại.

Cittanti mano mānasaṃ.

Cittaṃ means mind, consciousness.

Cittaṃ là tâm, ý.

Yassāti navassa vā majjhimassa vā therassa vā.

Yassa refers to a novice, a middle-aged monk, or an elder.

Yassa là của người trẻ, người trung niên, hoặc người trưởng lão.

Na kampatīti na calati, na vedhati.

Na kampati means does not tremble, does not waver.

Na kampatī có nghĩa là không lay động, không rung chuyển.

Asokanti nissokaṃ abbūḷhasokasallaṃ.

Asokaṃ means sorrowless, having the dart of sorrow uprooted.

Asokaṃ là không sầu muộn, mũi tên sầu muộn đã được nhổ bỏ.

Virajanti vigatarajaṃ viddhaṃsitarajaṃ.

Virajaṃ means free from defilement, having defilement destroyed.

Virajaṃ là không cấu uế, bụi bẩn (phiền não) đã được tiêu diệt.

Khemanti abhayaṃ nirupaddavaṃ.

Khemaṃ means fearless, free from danger.

Khemaṃ là không sợ hãi, không tai họa.

Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ tāva padavaṇṇanā.

The rest is as already stated. This concludes the explanation of the terms.

Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.

1384

Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – phuṭṭhassa lokadhammehi yassa cittaṃ na kampati, yassa lābhālābhādīhi aṭṭhahi lokadhammehi phuṭṭhassa ajjhotthaṭassa cittaṃ na kampati, na calati, na vedhati, tassa taṃ cittaṃ kenaci akampanīyalokuttarabhāvāvahanato ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

The explanation of the meaning, however, should be understood thus: phuṭṭhassa lokadhammehi yassa cittaṃ na kampati — the mind of one who is touched, afflicted, by the eight worldly conditions such as gain and loss, does not waver, does not move, does not tremble; that mind is to be known as a maṅgala (blessing) because it brings about an unshakeable supramundane state.

Còn phần giải thích ý nghĩa cần được hiểu như sau: Phuṭṭhassa lokadhammehi yassa cittaṃ na kampati (Người có tâm không lay động khi bị các pháp thế gian chạm đến), có nghĩa là tâm của người bị tám pháp thế gian như lợi lộc, mất mát, v.v., chạm đến và xâm chiếm, nhưng không lay động, không rung chuyển, thì tâm đó cần được hiểu là “điều lành” vì nó mang đến trạng thái siêu thế không thể bị bất cứ điều gì làm lay động.

1385

Kassa pana etehi phuṭṭhassa cittaṃ na kampati?

But whose mind does not waver when touched by these?

Nhưng tâm của ai không lay động khi bị những điều này chạm đến?

Arahato khīṇāsavassa, na aññassa kassaci.

It is the mind of an Arahant whose taints are destroyed, and of no one else.

Chỉ có tâm của một vị A-la-hán đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava), chứ không phải của bất kỳ ai khác.

Vuttañhetaṃ –

For this has been said:

Điều này đã được nói:

1386

‘‘Selo yathā ekagghano, vātena na samīrati;

“As a solid rock

“Như tảng đá nguyên khối, không lay chuyển bởi gió;

1387

Evaṃ rūpā rasā saddā, gandhā phassā ca kevalā.

Is not moved by the wind;

Cũng vậy, sắc, vị, tiếng, hương, xúc hoàn toàn,

1388

‘‘Iṭṭhā dhammā aniṭṭhā ca, na pavedhenti tādino;

So sights, sounds, tastes, smells, and contacts, all, as well as agreeable and disagreeable states, do not disturb such a steadfast one;

Các pháp khả ái và bất khả ái, không làm người như vậy rung động;

1389

Ṭhitaṃ cittaṃ vippamuttaṃ, vayañcassānupassatī’’ti.(a. ni. 6.55; mahāva. 244);

His mind is firm, emancipated, and he perceives its passing away.”

Tâm an tịnh, giải thoát, người ấy thấy sự hoại diệt của chúng.”

1390

Asokaṃ nāma khīṇāsavasseva cittaṃ.

Asokaṃ (sorrowless) is the mind only of one whose taints are destroyed.

Asokaṃ (không sầu muộn) là tâm của vị khīṇāsava.

Tañhi yo ‘‘soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko cetaso parinijjhāyitatta’’ntiādinā (vibha. 237) nayena vuccati soko, tassa abhāvato asokaṃ.

For it is sorrowless due to the absence of sorrow, which is described as “sorrowing, sorrowfulness, the state of having sorrowed, internal sorrow, internal deep sorrow, the state of the mind being deeply distressed,” and so on.

Thật vậy, sầu muộn được nói đến theo cách như “sự sầu muộn, sự than khóc, trạng thái sầu muộn, sự sầu muộn nội tâm, sự đau khổ nội tâm, sự thiêu đốt của tâm,” thì tâm đó là asokaṃ vì không có sự sầu muộn đó.

Keci nibbānaṃ vadanti, taṃ purimapadena nānusandhiyati.

Some say it refers to Nibbāna, but that does not connect with the preceding term.

Một số người nói rằng đó là Nibbāna, nhưng điều đó không phù hợp với từ ngữ trước đó.

Yathā ca asokaṃ, evaṃ virajaṃ khemantipi khīṇāsavasseva cittaṃ.

Just as it is sorrowless, so too virajaṃ (stainless) and khemaṃ (safe) refer only to the mind of one whose taints are destroyed.

Cũng như asokaṃ, virajaṃ (không cấu uế) và khemaṃ (an ổn) cũng là tâm của vị khīṇāsava.

Tañhi rāgadosamoharajānaṃ vigatattā virajaṃ, catūhi ca yogehi khemattā khemaṃ.

For it is virajaṃ due to the absence of the defilements of greed, hatred, and delusion, and it is khemaṃ due to being safe from the four yogas (bondages).

Tâm đó là virajaṃ vì đã diệt trừ các cấu uế tham, sân, si; và là khemaṃ vì an ổn khỏi bốn ách (yoga).

Yato etaṃ tena tenākārena tamhi tamhi pavattikkhaṇe gahetvā niddiṭṭhavasena tividhampi appavattakkhandhatādilokuttamabhāvāvahanato āhuneyyādibhāvāvahanato ca ‘‘maṅgala’’nti veditabbaṃ.

Since it is regarded in various ways at various moments of occurrence, and being explained in a specific manner, this threefold state (sorrowless, stainless, safe) is to be understood as a maṅgala because it brings about a supramundane state free from the arising of aggregates, and because it brings about the state of being worthy of offerings and so on.

Vì tâm này, khi được xem xét ở từng khoảnh khắc hiện hữu theo từng phương diện như vậy, và được chỉ định theo ba khía cạnh (asokaṃ, virajaṃ, khemaṃ), mang đến trạng thái siêu thế như không còn các uẩn tái sinh, v.v., và mang đến trạng thái đáng cúng dường, v.v., nên cần được hiểu là “điều lành.”

1391

Evaṃ imissā gāthāya aṭṭhalokadhammehi akampitacittaṃ, asokacittaṃ, virajacittaṃ, khemacittanti cattāri maṅgalāni vuttāni, maṅgalattañca nesaṃ tattha tattha vibhāvitamevāti.

Thus, in this verse, four blessings are mentioned: a mind unshaken by the eight worldly conditions, a sorrowless mind, a stainless mind, and a safe mind. Their blessed nature has been clarified in each respective context.

Như vậy, trong bài kệ này, bốn điều lành đã được nói đến là tâm không lay động bởi tám pháp thế gian, tâm không sầu muộn, tâm không cấu uế, và tâm an ổn; và tính chất điều lành của chúng đã được giải thích rõ ràng ở từng chỗ.

1392

Niṭṭhitā phuṭṭhassa lokadhammehīti imissā gāthāya atthavaṇṇanā.

The explanation of the meaning of the verse Phuṭṭhassa lokadhammehī is concluded.

Phần giải thích ý nghĩa của bài kệ "Phuṭṭhassa lokadhammehī" đã hoàn tất.

1393

272. Evaṃ bhagavā ‘‘asevanā ca bālāna’’ntiādīhi dasahi gāthāhi aṭṭhatiṃsa maṅgalāni kathetvā idāni etāneva attanā vuttamaṅgalāni thunanto ‘‘etādisāni katvānā’’ti imaṃ avasānagāthamabhāsi.

272. Having thus taught the thirty-eight blessings with ten verses beginning with Asevanā ca bālānaṃ (Not to associate with fools), the Blessed One now, extolling these very blessings that he had taught, spoke this concluding verse: “Etādisāni katvānā” (Having done such things).

272. Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng ba mươi tám điều lành bằng mười bài kệ bắt đầu bằng “Asevanā ca bālānaṃ” (Không giao du với kẻ ngu). Bây giờ, để tán thán những điều lành đã thuyết giảng, Ngài đã nói bài kệ cuối cùng “Etādisāni katvānā”.

1394

Tassāyaṃ atthavaṇṇanā – etādisānīti etāni īdisāni mayā vuttappakārāni bālānaṃ asevanādīni.

This is the explanation of its meaning: Etādisāni means these, such as not associating with fools, of the kind I have spoken of.

Đây là phần giải thích ý nghĩa của bài kệ đó: Etādisāni có nghĩa là những điều như vậy, những điều đã được Ta nói đến, như không giao du với kẻ ngu, v.v.

Katvānāti katvā.

Katvānā means having done.

Katvānā có nghĩa là đã làm.

Katvāna katvā karitvāti hi atthato anaññaṃ.

For katvāna and katvā and karitvā are not different in meaning.

Thật vậy, Katvāna và katvā có cùng ý nghĩa.

Sabbatthamaparājitāti sabbattha khandhakilesābhisaṅkhāradevaputtamārappabhedesu catūsu paccatthikesu ekenapi aparājitā hutvā, sayameva te cattāro māre parājetvāti vuttaṃ hoti.

Sabbatthamaparājitā means having become undefeated in all respects, by none of the four enemies, namely Māra of the aggregates, Māra of defilements, Māra of formations, and Māra of the son of a deity; it means having defeated those four Māras by oneself.

Sabbatthamaparājitā có nghĩa là không bị đánh bại bởi bất kỳ ai trong bốn kẻ thù như Khaggamāra (Ma uẩn), Kilesamāra (Ma phiền não), Abhisaṅkhāramāra (Ma hành), và Devaputtamāra (Ma thiên tử), mà chính mình đã đánh bại bốn Ma đó.

Makāro cettha padasandhikaraṇamattoti viññātabbo.

The letter ‘m’ here is to be understood as merely serving to connect the words in sandhi.

Chữ ‘m’ ở đây cần được hiểu là chỉ để nối âm giữa các từ.

1395

Sabbattha sotthiṃ gacchantīti etādisāni maṅgalāni katvā catūhi mārehi aparājitā hutvā sabbattha idhalokaparalokesu ṭhānacaṅkamanādīsu ca sotthiṃ gacchanti, bālasevanādīhi ye uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, tesaṃ abhāvā sotthiṃ gacchanti, anupaddutā anupasaṭṭhā khemino appaṭibhayā gacchantīti vuttaṃ hoti.

Sabbattha sotthiṃ gacchantī means that having performed such blessings and having been undefeated by the four Māras, they proceed safely everywhere, in this world and the next, in standing, walking, and so on. They proceed safely because there are no taints, vexations, or feverish anxieties that would arise from associating with fools, etc.; it means they proceed undisturbed, unmolested, safe, and fearless.

Sabbattha sotthiṃ gacchantī có nghĩa là, sau khi thực hành những điều lành như vậy và không bị bốn Ma đánh bại, họ sẽ đi đến an lạc ở khắp mọi nơi, trong cả thế giới này và thế giới khác, trong mọi tư thế đi đứng nằm ngồi. Vì không còn những lậu hoặc (āsava), những phiền não (vighāta) và những sự bức bách (pariḷāha) có thể phát sinh do giao du với kẻ ngu, v.v., nên họ đi đến an lạc, không bị chướng ngại, không bị quấy rầy, không sợ hãi.

Anunāsiko cettha gāthābandhasukhatthaṃ vuttoti veditabbo.

The nasal sound here is to be understood as having been used for the sake of ease in metrical composition.

Và phụ âm mũi ở đây cần được hiểu là được sử dụng để tạo sự dễ dàng trong việc làm thơ.

1396

Taṃ tesaṃ maṅgalamuttamanti iminā gāthāpādena bhagavā desanaṃ niṭṭhāpesi.

With this line of the verse, Taṃ tesaṃ maṅgalamuttamaṃ (This is their highest blessing), the Blessed One concluded his discourse.

Với câu kệ “Taṃ tesaṃ maṅgalamuttamaṃ” (Đó là điều lành tối thượng của họ), Đức Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp.

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Evaṃ devaputta ye etādisāni karonti, te yasmā sabbattha sotthiṃ gacchanti, tasmā taṃ bālānaṃ asevanādi aṭṭhatiṃsavidhampi tesaṃ etādisakārakānaṃ maṅgalaṃ uttamaṃ seṭṭhaṃ pavaranti gaṇhāhīti.

“Devaputta, since those who perform such deeds proceed safely everywhere, therefore, consider that thirty-eight-fold blessing, such as not associating with fools, as the supreme, excellent, and foremost blessing for those who do such things.”

Này thiên tử, những ai thực hành những điều như vậy, vì họ đi đến an lạc ở khắp mọi nơi, nên hãy chấp nhận rằng ba mươi tám điều lành đó, bắt đầu từ việc không giao du với kẻ ngu, là điều lành tối thượng, cao quý nhất, ưu việt nhất đối với những người thực hành như vậy.

1397

Evañca bhagavatā niṭṭhāpitāya desanāya pariyosāne koṭisatasahassadevatā arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalappattānaṃ gaṇanā asaṅkhyeyyā ahosi.

And so, at the conclusion of the discourse finished by the Blessed One, hundreds of thousands of crores of deities attained Arahantship, and the number of those who attained the fruits of stream-entry, once-returning, and non-returning was incalculable.

Và khi bài thuyết pháp của Đức Thế Tôn kết thúc như vậy, hàng trăm ngàn vạn chư thiên đã chứng đắc A-la-hán quả, và số lượng những người chứng đắc quả Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm, A-na-hàm thì vô số kể.

Atha bhagavā dutiyadivase ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘imaṃ, ānanda, rattiṃ aññatarā devatā maṃ upasaṅkamitvā maṅgalapañhaṃ pucchi.

Then, on the next day, the Blessed One addressed Elder Ānanda: “Ānanda, last night a certain deity approached me and asked about the blessing.

Sau đó, vào ngày thứ hai, Đức Thế Tôn gọi Trưởng lão Ānanda và nói: “Này Ānanda, đêm qua một vị thiên tử đã đến gặp Ta và hỏi về vấn đề các điều lành.

Athassāhaṃ aṭṭhatiṃsa maṅgalāni abhāsiṃ, uggaṇha, ānanda, imaṃ maṅgalapariyāyaṃ, uggahetvā bhikkhū vācehī’’ti.

Then I taught him the thirty-eight blessings. Learn this discourse on blessings, Ānanda, and having learned it, teach it to the bhikkhus.”

Và Ta đã thuyết giảng ba mươi tám điều lành cho vị ấy. Này Ānanda, hãy học thuộc bài kinh Maṅgala này, và sau khi học thuộc, hãy dạy cho các Tỳ-khưu.”

Thero uggahetvā bhikkhū vācesi.

The Elder learned it and taught it to the bhikkhus.

Trưởng lão đã học thuộc và dạy cho các Tỳ-khưu.

Tayidaṃ ācariyaparamparābhataṃ yāvajjatanā pavattati, evamidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsitanti veditabbaṃ.

This, having been handed down through the succession of teachers, continues even to this day. Thus, this holy life is prosperous, thriving, expansive, widespread, and well-proclaimed by deities and humans alike, as it should be known.

Và bài kinh Maṅgala này, được truyền thừa từ các bậc thầy, vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay. Như vậy, Phạm hạnh này đã được phát triển, hưng thịnh, quảng bá rộng rãi, và được nhiều người biết đến, được chư thiên và loài người tuyên bố rõ ràng.

1398

Idāni etesveva maṅgalesu ñāṇaparicayapāṭavatthaṃ ayaṃ ādito pabhuti yojanā – evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakāmā sattā bālajanasevanaṃ pahāya, paṇḍite nissāya, pūjaneyye pūjentā, patirūpadesavāsena pubbe katapuññatāya ca kusalappavattiyaṃ codiyamānā, attānaṃ sammā paṇidhāya, bāhusaccasippavinayehi alaṅkatattabhāvā, vinayānurūpaṃ subhāsitaṃ bhāsamānā, yāva gihibhāvaṃ na vijahanti, tāva mātāpituupaṭṭhānena porāṇaṃ iṇamūlaṃ visodhayamānā, puttadārasaṅgahena navaṃ iṇamūlaṃ payojayamānā, anākulakammantatāya dhanadhaññādisamiddhiṃ pāpuṇantā, dānena bhogasāraṃ dhammacariyāya jīvitasārañca gahetvā, ñātisaṅgahena sakajanahitaṃ anavajjakammantatāya parajanahitañca karontā, pāpaviratiyā parūpaghātaṃ majjapānasaṃyamena attūpaghātañca vivajjetvā, dhammesu appamādena kusalapakkhaṃ vaḍḍhetvā, vaḍḍhitakusalatāya gihibyañjanaṃ ohāya pabbajitabhāve ṭhitāpi buddhabuddhasāvakupajjhācariyādīsu gāravena nivātena ca vattasampadaṃ ārādhetvā, santuṭṭhiyā paccayagedhaṃ pahāya, kataññutāya sappurisabhūmiyaṃ ṭhatvā, dhammassavanena cittalīnataṃ pahāya, khantiyā sabbaparissaye abhibhavitvā, sovacassatāya sanāthamattānaṃ katvā, samaṇadassanena paṭipattipayogaṃ passantā, dhammasākacchāya kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodetvā, indriyasaṃvaratapena sīlavisuddhiṃ samaṇadhammabrahmacariyena cittavisuddhiṃ tato parā ca catasso visuddhiyo sampādentā, imāya paṭipadāya ariyasaccadassanapariyāyaṃ ñāṇadassanavisuddhiṃ patvā arahattaphalasaṅkhātaṃ nibbānaṃ sacchikaronti.

Now, for the purpose of skill in the cultivation of knowledge regarding these very blessings, this exposition begins from the outset. Thus, these beings, desirous of happiness in this world, the next world, and the transcendent world, having abandoned association with fools, relying on the wise, honoring those worthy of honor, being urged to the practice of wholesome deeds by dwelling in a suitable region and by merit performed in the past, having rightly established themselves, having their own existence adorned with extensive learning, crafts, and discipline, speaking well-spoken words in accordance with the Vinaya—as long as they do not abandon the state of a householder, purifying the ancient debt by supporting parents, applying a new debt by caring for children and spouses, attaining prosperity in wealth, grain, etc., by having undisturbed occupations, taking the essence of wealth through giving and the essence of life through practicing Dhamma, doing good for their own relatives through kinship and good for others through blameless deeds, avoiding harm to others by abstaining from evil, and self-harm by refraining from intoxicating drinks, having increased the wholesome side through heedfulness in the Dhamma, and by that increased wholesome state, having abandoned the semblance of a householder, even if they remain in the state of a recluse, they achieve perfect conduct through reverence and humility towards the Buddha, his disciples, preceptors, teachers, and so on; abandoning greed for requisites through contentment; standing on the ground of the virtuous through gratitude; abandoning mental sluggishness by listening to the Dhamma; overcoming all dangers through patience; making themselves a refuge through amenability; seeing the application of practice by seeing recluses; dispelling doubts about doctrines that are points of doubt through discussion of the Dhamma; accomplishing purity of morality through austerity in sense-restraint, purity of mind through the practice of recluseship and holy life, and the four subsequent purifications; and by this path, having attained the purity of knowledge and vision, which is the sequence of seeing the Noble Truths, they realize Nibbāna, which is called the fruit of arahantship.

Giờ đây, để làm cho trí tuệ trở nên thuần thục trong những điều lành này, lời giải thích này bắt đầu từ đầu như sau: Như vậy, những chúng sanh mong cầu hạnh phúc ở đời này, đời sau và hạnh phúc siêu thế, từ bỏ việc giao du với kẻ ngu, nương tựa người hiền trí, cúng dường những bậc đáng cúng dường, được khuyến khích thực hành thiện pháp nhờ sống ở nơi thích hợp và đã tạo công đức từ kiếp trước, tự mình đặt định đúng đắn, có được thân thể trang hoàng bằng sự học rộng, nghệ thuật và giới luật, nói lời thiện xảo phù hợp với giới luật, chừng nào chưa từ bỏ đời sống gia đình, thì phụng dưỡng cha mẹ để thanh toán món nợ cũ, nuôi dưỡng vợ con để tạo món nợ mới, đạt được sự thịnh vượng về tài sản, ngũ cốc, v.v. nhờ công việc không rối ren, thâu tóm tinh túy của tài sản bằng bố thí và tinh túy của sự sống bằng việc hành pháp, làm lợi ích cho người thân bằng việc giúp đỡ bà con và làm lợi ích cho người khác bằng những việc làm không đáng chê trách, tránh làm hại người khác bằng việc từ bỏ điều ác và tránh làm hại chính mình bằng việc kiềm chế uống rượu, tăng trưởng phần thiện bằng sự không phóng dật trong các pháp, và nhờ sự tăng trưởng thiện pháp, từ bỏ dấu hiệu của người tại gia và giữ vững đời sống xuất gia, họ đạt được sự viên mãn trong các phận sự bằng sự kính trọng và khiêm tốn đối với chư Phật, chư Thanh văn, các vị Upajjhāya, Acariya, v.v., từ bỏ lòng tham muốn vật chất bằng sự biết đủ, đứng vững trên địa vị của bậc thiện nhân bằng lòng biết ơn, từ bỏ sự trì trệ của tâm bằng việc nghe pháp, vượt qua mọi chướng ngại bằng sự nhẫn nại, tự mình tạo nơi nương tựa bằng sự dễ dạy, nhìn thấy sự thực hành đúng đắn bằng việc chiêm ngưỡng các Sa-môn, giải tỏa nghi ngờ về các pháp đáng nghi ngờ bằng việc đàm luận Phật pháp, đạt được sự thanh tịnh của giới bằng sự tinh tấn kiềm chế các căn, sự thanh tịnh của tâm bằng việc thực hành Sa-môn pháp và Phạm hạnh, và sau đó là bốn sự thanh tịnh khác, rồi bằng con đường này, họ đạt được sự thanh tịnh của tri kiến, đó là sự chứng ngộ các Thánh đế, và chứng đạt Nibbāna, tức quả A-la-hán.

Yaṃ sacchikatvā sinerupabbato viya vātavuṭṭhīhi aṭṭhahi lokadhammehi avikampamānacittā asokā virajā khemino honti.

Having realized which, they become sorrowless, dust-free, and secure, with minds unshaken by the eight worldly conditions, like Mount Sineru by wind and rain.

Sau khi chứng đạt quả vị đó, tâm họ không lay chuyển bởi tám pháp thế gian như núi Sineru không lay chuyển bởi gió bão, họ trở nên vô sầu, vô cấu và an ổn.

Ye ca khemino, te sabbattha ekenāpi aparājitā honti, sabbattha ca sotthiṃ gacchanti.

And those who are secure are unconquered everywhere, even by one, and go to safety everywhere.

Và những ai an ổn, họ không bị đánh bại bởi bất kỳ ai ở bất cứ nơi đâu, và họ luôn được an lành ở khắp mọi nơi.

Tenāha bhagavā –

Therefore, the Blessed One said:

Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:

1399

‘‘Etādisāni katvāna, sabbatthamaparājitā;

“Having done these things, unconquered everywhere,

“Sau khi thực hành những điều như vậy, họ không bị đánh bại ở khắp mọi nơi;

1400

Sabbattha sotthiṃ gacchanti, taṃ tesaṃ maṅgalamuttama’’nti.

They go to safety everywhere – this is their highest blessing.”

Họ luôn được an lành ở khắp mọi nơi, đó là phước lành tối thượng của họ.”

1401

Iti paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

Thus, in the Paramatthajotikā, the Commentary on the Minor Collection,

*Như vậy, phần chú giải về Kinh Mangala trong Khuddaka-aṭṭhakathā,

1402

Suttanipāta-aṭṭhakathāya maṅgalasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The Commentary on the Maṅgala Sutta in the Sutta Nipāta Commentary is concluded.

tức Paramatthajotikā, đã hoàn tất.*

1403

5. Sūcilomasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Sūciloma Sutta

5. Chú giải Kinh Sūciloma

1404

Evaṃ me sutanti sūcilomasuttaṃ.

"Thus have I heard" is the Sūciloma Sutta.

Tôi nghe như vầy là Kinh Sūciloma.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự khởi nguyên là gì?

Atthavaṇṇanānayenevassa uppatti āvi bhavissati.

Its origin will become clear through the method of explaining its meaning.

Sự khởi nguyên của nó sẽ được làm rõ qua phương pháp chú giải ý nghĩa.

Atthavaṇṇanāyañca ‘‘evaṃ me suta’’ntiādi vuttatthameva.

And in the explanation of the meaning, "Thus have I heard," etc., has already been explained.

Và trong phần chú giải ý nghĩa, câu “Tôi nghe như vầy” v.v. đã được giải thích rồi.

Gayāyaṃ viharati ṭaṅkitamañce sūcilomassa yakkhassa bhavaneti ettha pana kā gayā, ko ṭaṅkitamañco, kasmā ca bhagavā tassa yakkhassa bhavane viharatīti?

Here, in "At one time the Blessed One was staying in Gayā, on the Tappana-mañca, in the dwelling of the Yakkha Sūciloma," what is Gayā, what is the Tappana-mañca, and why did the Blessed One stay in the dwelling of that Yakkha?

Tuy nhiên, ở đây, trong câu “Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Gayā, trên tảng đá Ṭaṅkita, trong dinh thự của Dạ-xoa Sūciloma”, Gayā là gì, tảng đá Ṭaṅkita là gì, và vì sao Đức Thế Tôn lại trú tại dinh thự của Dạ-xoa đó?

Vuccate – gayāti gāmopi titthampi vuccati, tadubhayampi idha vaṭṭati.

It is said: Gayā refers to both a village and a ford; both are suitable here.

Được giải thích: Gayā được gọi là một ngôi làng hoặc một bến nước, cả hai đều phù hợp ở đây.

Gayāgāmassa hi avidūre dese viharantopi ‘‘gayāyaṃ viharatī’’ti vuccati, tassa ca gāmassa samīpe avidūre dvārasantike so ṭaṅkitamañco.

For even one dwelling in a place not far from Gayā village is said to be "dwelling in Gayā," and that Tappana-mañca is near the gate, not far from that village.

Thật vậy, dù trú ở một nơi không xa làng Gayā, Ngài vẫn được nói là “trú tại Gayā”; và tảng đá Ṭaṅkita đó nằm gần cổng, không xa làng đó.

Gayātitthe viharantopi ‘‘gayāyaṃ viharatī’’ti vuccati, gayātitthe ca so ṭaṅkitamañco.

Even one dwelling at the Gayā ford is said to be "dwelling in Gayā," and that Tappana-mañca is at the Gayā ford.

Dù trú tại bến Gayā, Ngài vẫn được nói là “trú tại Gayā”; và tảng đá Ṭaṅkita đó nằm ở bến Gayā.

Ṭaṅkitamañcoti catunnaṃ pāsāṇānaṃ upari vitthataṃ pāsāṇaṃ āropetvā kato pāsāṇamañco.

"Tappana-mañca" means a stone slab made by placing a spread-out stone on top of four stone pillars.

Ṭaṅkitamañca là một tảng đá lớn được đặt trên bốn tảng đá khác, tạo thành một cái ghế đá.

Taṃ nissāya yakkhassa bhavanaṃ āḷavakassa bhavanaṃ viya.

The Yakkha's dwelling, relying on that, was like the dwelling of Āḷavaka.

Dinh thự của Dạ-xoa đó nương tựa vào tảng đá đó, giống như dinh thự của Āḷavaka.

Yasmā vā pana bhagavā taṃ divasaṃ paccūsasamaye mahākaruṇāsamāpattito vuṭṭhāya buddhacakkhunā lokaṃ volokento sūcilomassa ca kharalomassa cāti dvinnampi yakkhānaṃ sotāpattiphalūpanissayaṃ addasa, tasmā pattacīvaraṃ ādāya antoaruṇeyeva nānādisāhi sannipatitassa janassa kheḷasiṅghāṇikādinānappakārāsucinissandakilinnabhūmibhāgampi taṃ titthappadesaṃ āgantvā tasmiṃ ṭaṅkitamañce nisīdi sūcilomassa yakkhassa bhavane.

Or, because on that day, in the early morning, the Blessed One arose from his great compassion attainment and surveyed the world with his Buddha-eye, seeing the potential for Stream-entry of both Yakkhas, Sūciloma and Kharaloma, he took his bowl and robe and came to that ford area—even though it was smeared with various impurities like spittle and mucus from people who had gathered from various directions before dawn—and sat on that Tappana-mañca, in the dwelling of the Yakkha Sūciloma.

Hoặc vì vào ngày đó, Đức Thế Tôn vào lúc bình minh, sau khi xuất khỏi đại bi định, Ngài quán sát thế gian bằng Phật nhãn và thấy được nhân duyên chứng quả Dự lưu của cả hai Dạ-xoa Sūciloma và Kharaloma, nên Ngài đã mang y bát đến bến nước đó, nơi đất đai bị ô uế bởi nước dãi, đờm, v.v. của chúng sanh tụ tập từ nhiều hướng ngay trong lúc rạng đông, và ngồi trên tảng đá Ṭaṅkita đó, trong dinh thự của Dạ-xoa Sūciloma.

Tena vuttaṃ ‘‘ekaṃ samayaṃ bhagavā gayāyaṃ viharati ṭaṅkitamañce sūcilomassa yakkhassa bhavane’’ti.

Therefore, it was said: "At one time the Blessed One was staying in Gayā, on the Tappana-mañca, in the dwelling of the Yakkha Sūciloma."

Do đó, có lời dạy: “Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Gayā, trên tảng đá Ṭaṅkita, trong dinh thự của Dạ-xoa Sūciloma.”

1405

Tena kho pana samayenāti yaṃ samayaṃ bhagavā tattha viharati, tena samayena.

"Now at that time" means at the time when the Blessed One was dwelling there.

Vào lúc bấy giờ có nghĩa là vào lúc Đức Thế Tôn trú ở đó.

Kharo ca yakkho sūcilomo ca yakkho bhagavato avidūre atikkamantīti.

"And the Yakkha Kharaloma and the Yakkha Sūciloma were passing not far from the Blessed One."

Dạ-xoa Kharaloma và Dạ-xoa Sūciloma đi ngang qua không xa Đức Thế Tôn.

Ke te yakkhā, kasmā ca atikkamantīti?

Who were these Yakkhas, and why were they passing by?

Hai Dạ-xoa đó là ai, và tại sao chúng lại đi ngang qua?

Vuccate – tesu tāva eko atīte saṅghassa telaṃ anāpucchā gahetvā attano sarīraṃ makkhesi.

It is said: Among them, one in the past took oil from the Saṅgha without asking and smeared it on his body.

Được giải thích: Trong số đó, một Dạ-xoa trong quá khứ đã lấy dầu của Tăng chúng mà không hỏi ý, rồi xoa lên thân mình.

So tena kammena niraye paccitvā gayāpokkharaṇitīre yakkhayoniyaṃ nibbatto.

Due to that deed, having suffered in hell, he was reborn in the Yakkha realm on the bank of the Gayā pond.

Do nghiệp đó, sau khi chịu khổ trong địa ngục, nó tái sanh vào loài Dạ-xoa bên bờ hồ Gayā.

Tasseva cassa kammassa vipākāvasesena virūpāni aṅgapaccaṅgāni ahesuṃ, iṭṭhakacchadanasadisañca kharasamphassaṃ cammaṃ.

As a result of the remaining ripening of that same kamma, his limbs were misshapen, and his skin had a rough texture, like a tiled roof.

Và do tàn dư quả báo của nghiệp đó, các chi phần của nó trở nên xấu xí, và da thịt của nó thô ráp như ngói lợp.

So kira yadā paraṃ bhiṃsāpetukāmo hoti, tadā chadaniṭṭhakasadisāni cammakapālāni ukkhipitvā bhiṃsāpeti.

It is said that when he wanted to frighten someone, he would raise his rough skin-plates, which were like roof-tiles, and frighten them.

Nghe nói, khi muốn hù dọa người khác, nó thường vung những mảng da thô ráp như ngói lợp lên để hù dọa.

Evaṃ so kharasamphassattā kharo yakkhotveva nāmaṃ labhi.

Thus, because of his rough touch, he obtained the name "Kharaloma Yakkha" (Rough-haired Yakkha).

Vì vậy, do có xúc chạm thô ráp, nó được gọi là Dạ-xoa Kharaloma (Lông Cứng).

1406

Itaro kassapassa bhagavato kāle upāsako hutvā māsassa aṭṭha divase vihāraṃ gantvā dhammaṃ suṇāti.

The other, during the time of Kassapa Buddha, was a lay follower who would go to the monastery on the eighth day of the month to listen to the Dhamma.

Dạ-xoa kia, vào thời Đức Phật Kassapa, là một cư sĩ, cứ tám ngày một lần đến tịnh xá nghe pháp.

So ekadivasaṃ dhammassavane ghosite saṅghārāmadvāre attano khettaṃ kelāyanto ugghosanaṃ sutvā ‘‘sace nhāyāmi, ciraṃ bhavissatī’’ti kiliṭṭhagattova uposathāgāraṃ pavisitvā mahagghe bhummattharaṇe anādarena nipajjitvā supi.

One day, when the Dhamma talk was announced, he, while plowing his field at the entrance of the monastic compound, heard the announcement and thought, "If I bathe, it will take a long time." So he entered the uposatha hall with a dirty body and carelessly lay down on an expensive mat and fell asleep.

Một ngày nọ, khi việc nghe pháp được thông báo, trong lúc đang cày ruộng gần cổng Tăng viện, nghe tiếng thông báo, nó nghĩ: “Nếu mình tắm, sẽ mất nhiều thời gian,” rồi cứ thế, với thân thể dơ bẩn, nó vào phòng Uposatha, nằm xuống một cách bất kính trên tấm thảm quý giá và ngủ thiếp đi.

Bhikkhu evāyaṃ, na upāsakoti saṃyuttabhāṇakā.

The teachers of the Saṃyutta Nikāya say that he was a monk, not a lay follower.

Các vị Saṃyutta-bhāṇaka (người tụng đọc Tương Ưng Bộ) nói rằng đây là một Tỳ-kheo chứ không phải cư sĩ.

So tena ca aññena kammena ca niraye paccitvā gayāpokkharaṇiyā tīre yakkhayoniyaṃ nibbatto.

So, due to that kamma and other kamma, having suffered in hell, he was reborn in the Yakkha realm on the bank of the Gayā pond.

Do nghiệp đó và những nghiệp khác, sau khi chịu khổ trong địa ngục, nó tái sanh vào loài Dạ-xoa bên bờ hồ Gayā.

So tassa kammassa vipākāvasesena duddasiko ahosi, sarīre cassa sūcisadisāni lomāni ahesuṃ.

As a result of the remaining ripening of that kamma, he was unsightly, and needle-like hairs were on his body.

Do tàn dư quả báo của nghiệp đó, nó có hình dáng khó coi, và lông trên thân nó giống như kim.

So hi bhiṃsāpetabbake satte sūcīhi vijjhanto viya bhiṃsāpeti.

Indeed, he would frighten beings who were to be frightened as if piercing them with needles.

Thật vậy, khi muốn hù dọa chúng sanh, nó hù dọa như thể đang đâm chúng bằng kim.

Evaṃ so sūcisadisalomattā sūcilomo yakkhotveva nāmaṃ labhi.

Thus, because of his needle-like hair, he obtained the name "Sūciloma Yakkha" (Needle-haired Yakkha).

Vì vậy, do có lông giống như kim, nó được gọi là Dạ-xoa Sūciloma (Lông Kim).

Te attano gocaratthāya bhavanato nikkhamitvā muhuttaṃ gantvā gatamaggeneva nivattitvā itaraṃ disābhāgaṃ gacchantā bhagavato avidūre atikkamanti.

They, having departed from their dwelling to seek food, walked for a while, then returned by the same path, and as they were going in the other direction, they passed not far from the Blessed One.

Hai Dạ-xoa đó rời khỏi dinh thự để tìm kiếm thức ăn, đi một lát rồi quay lại theo con đường cũ, và khi đi về phía khác, chúng đi ngang qua không xa Đức Thế Tôn.

1407

Atha kho kharoti kasmā te evamāhaṃsu?

"Then Kharaloma..." Why did they speak thus?

Rồi Dạ-xoa Kharaloma – tại sao chúng lại nói như vậy?

Kharo samaṇakappaṃ disvā āha.

Kharaloma saw the ascetic's appearance and spoke.

Kharaloma thấy hình dáng của một Sa-môn nên đã nói.

Sūcilomo pana ‘‘yo bhāyati na so samaṇo, samaṇapaṭirūpakattā pana samaṇako hotī’’ti evaṃladdhiko.

Sūciloma, however, held the view that "He who fears is not an ascetic; but because he merely resembles an ascetic, he is a pseudo-ascetic."

Còn Sūciloma thì có quan điểm rằng: “Kẻ nào sợ hãi thì không phải là Sa-môn, mà chỉ là một kẻ giả dạng Sa-môn.”

Tasmā tādisaṃ bhagavantaṃ maññamāno ‘‘neso samaṇo, samaṇako eso’’ti sahasāva vatvāpi puna vīmaṃsitukāmo āha – ‘‘yāvāhaṃ jānāmī’’ti.

Therefore, thinking the Blessed One to be such, he immediately said, "He is no ascetic, he is a pseudo-ascetic," and then, wishing to investigate further, he said, "As far as I know."

Do đó, nghĩ rằng Đức Thế Tôn là một người như vậy, nó đã vội vàng nói “Người này không phải Sa-môn, người này chỉ là kẻ giả dạng Sa-môn”, nhưng sau đó, muốn thử thách, nó nói: “Để ta xem.”

‘‘Atha kho’’ti evaṃ vatvā tato.

"Then..." After saying this, from then on.

“Rồi” có nghĩa là sau khi nói như vậy.

Sūcilomo yakkhoti ito pabhuti yāva apica kho te samphasso pāpakoti, tāva uttānatthameva kevalañcettha bhagavato kāyanti attano kāyaṃ bhagavato upanāmesīti evaṃ sambandho veditabbo.

The connection should be understood thus: from this point, Sūciloma Yakkha, up to “Moreover, your touch is evil,” the meaning is simply evident. Herein, “the body of the Blessed One” means he brought his own rough body close to the Blessed One’s body.

Từ câu “Dạ-xoa Sūciloma” cho đến câu “Hơn nữa, xúc chạm của ngươi thật là xấu xa”, ý nghĩa đều rõ ràng; chỉ cần hiểu rằng ở đây, “thân của Đức Thế Tôn” có nghĩa là nó đưa thân mình đến gần Đức Thế Tôn.

1408

Tato abhāyantaṃ bhagavantaṃ disvā ‘‘pañhaṃ taṃ samaṇā’’tiādimāha.

Then, seeing the Blessed One unafraid, he said, “A question for you, ascetic,” and so on.

Sau đó, thấy Đức Thế Tôn không sợ hãi, nó nói: “Sa-môn, ta sẽ hỏi Ngài một câu hỏi.”

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Lý do là gì?

So hi cintesi – ‘‘imināpi nāma me evaṃ kharena amanussasamphassena manusso samāno ayaṃ na bhāyati, handāhaṃ etaṃ buddhavisaye pañhaṃ pucchāmi, addhā ayaṃ tattha na sampāyissati, tato naṃ evaṃ viheṭhessāmī’’ti.

For he thought: “This human, though subject to such a harsh, non-human touch from me, is not afraid. Let me now ask him questions within the Buddha’s domain. Surely, he will not succeed there, and then I shall torment him in that way.”

Nó nghĩ: “Mặc dù ta có xúc chạm thô ráp và phi nhân như vậy, nhưng người này, là một con người, lại không sợ hãi ta. Thôi được, ta sẽ hỏi người này những câu hỏi liên quan đến Phật pháp; chắc chắn người này sẽ không thể trả lời được, rồi ta sẽ hành hạ người này như vậy.”

Bhagavā taṃ sutvā ‘‘na khvāhaṃ taṃ āvuso’’tiādimāha.

Hearing that, the Blessed One said, “Indeed, friend, I am not,” and so on.

Đức Thế Tôn nghe vậy và nói: “Này hiền giả, ta không...”

Taṃ sabbaṃ āḷavakasutte vuttanayeneva sabbākārehi veditabbaṃ.

All that should be understood in every respect according to the method stated in the Āḷavaka Sutta.

Tất cả điều đó phải được hiểu theo mọi phương diện, đúng như cách đã được nói trong kinh Āḷavaka.

1409

273. Atha kho sūcilomo yakkho bhagavantaṃ gāthāya ajjhabhāsi ‘‘rāgo ca doso cā’’ti.

273. Then Sūciloma Yakkha addressed the Blessed One with a verse: “Greed and hatred—”

273. Bấy giờ, Dạ Xoa Sūciloma đọc kệ với Thế Tôn rằng: “Tham và sân”.

Tattha rāgadosā vuttanayā eva.

Therein, greed and hatred are as previously explained.

Trong đó, tham và sân đã được nói theo cách đã trình bày.

Kutonidānāti kiṃnidānā kiṃhetukā.

“From what source?” means from what origin, from what cause.

‘Kutonidānā’ (có nguyên nhân từ đâu) nghĩa là nguyên nhân gì, lý do gì.

Kutoti paccattavacanassa to-ādeso veditabbo, samāse cassa lopābhāvo.

The suffix to in “kuto” should be understood as an ablative ending, and its non-elision in a compound.

Từ ‘Kuto’ phải được hiểu là sự thay thế ‘to’ cho từ thuộc cách thứ nhất (paccatta-vacana), và trong trường hợp hợp chất (samāsa), nó không bị lược bỏ.

Atha vā nidānāti jātā uppannāti attho, tasmā kutonidānā, kutojātā, kutouppannāti vuttaṃ hoti.

Alternatively, “nidānā” means born, arisen; thus, it is asked: from what source, from what birth, from what arising?

Hoặc ‘nidānā’ có nghĩa là ‘đã sinh ra, đã phát sinh’. Vì vậy, ‘kutonidānā’ có nghĩa là ‘sinh ra từ đâu, phát sinh từ đâu’.

Aratī ratī lomahaṃso kutojāti yāyaṃ ‘‘pantesu vā senāsanesu aññataraññataresu vā adhikusalesu dhammesu arati aratitā anabhirati anabhiramaṇā ukkaṇṭhitā paritassitā’’ti (vibha. 856) evaṃ vibhattā arati, yā ca pañcasu kāmaguṇesu rati, yo ca lomahaṃsasamuṭṭhāpanato ‘‘lomahaṃso’’tveva saṅkhyaṃ gato cittutrāso.

“Discontent, contentment, and dread—from what are they born?” refers to discontent, which is differentiated as “discontent, unease, dissatisfaction, displeasure, weariness, anxiety regarding remote abodes or any higher wholesome states” (Vibh. 856); and contentment regarding the five strands of sensual pleasure; and dread, which is designated as such due to causing hair to stand on end, a trembling of the mind.

‘Aratī ratī lomahaṃso kutojā’ (bất lạc, lạc và rùng mình sinh từ đâu) là sự bất lạc đã được phân tích như sau: “Trong các trú xứ biên địa, hoặc trong các pháp thiện cao cấp khác nhau, là sự bất lạc, không hoan hỷ, không vui thích, chán nản, lo lắng” (Vibh. 856); và sự lạc trong năm dục, và sự rùng mình, tức là sự sợ hãi trong tâm đã được gọi là ‘lomahaṃsa’ (rùng mình) vì nó làm phát sinh sự rùng mình.

Ime tayo dhammā kutojā kutojātāti pucchati.

He asks: from what are these three phenomena born, from what are they arisen?

Nó hỏi: “Ba pháp này sinh từ đâu, phát sinh từ đâu?”

Kuto samuṭṭhāyāti kuto uppajjitvā.

“From what do they arise?” means arising from what?

‘Kuto samuṭṭhāyā’ (từ đâu phát khởi) nghĩa là phát sinh từ đâu.

Manoti kusalacittaṃ, vitakkāti uragasutte vuttā nava kāmavitakkādayo.

“Mind” refers to a wholesome citta; “thoughts” refer to the nine thoughts of sensual desire, etc., as stated in the Uraga Sutta.

‘Mano’ (ý) là tâm thiện, ‘vitakkā’ (tầm) là chín loại tầm dục, v.v., đã được nói trong kinh Uraga.

Kumārakā dhaṅkamivossajantīti yathā gāmadārakā kīḷantā kākaṃ suttena pāde bandhitvā ossajanti khipanti, evaṃ kusalamanaṃ akusalavitakkā kuto samuṭṭhāya ossajantīti pucchati.

“As boys release a crow” means: just as village boys at play tie a crow by the leg with a string and release it, so too he asks: from what do unwholesome thoughts, such as thoughts of sensual desire, arise and cause the wholesome mind to be released?

‘Kumārakā dhaṅkamivossajantī’ (như trẻ con ném quạ đi) nghĩa là như trẻ con khi chơi, chúng buộc chân quạ bằng sợi dây rồi ném đi. Tương tự, nó hỏi: “Tâm thiện và các tầm bất thiện từ đâu phát khởi mà buông bỏ?”

1410

274. Athassa bhagavā te pañhe vissajjento ‘‘rāgo cā’’ti dutiyagāthamabhāsi.

274. Then, resolving those questions for him, the Blessed One spoke the second verse, “Greed and—.”

274. Bấy giờ, Thế Tôn, để giải đáp những câu hỏi đó, đã đọc bài kệ thứ hai: “Tham và sân”.

Tattha itoti attabhāvaṃ sandhāyāha.

Therein, “from this” refers to one’s own existence.

Trong đó, ‘ito’ (từ đây) là chỉ cho tự thân.

Attabhāvanidānā hi rāgadosā.

For greed and hatred originate from one’s own existence.

Vì tham và sân có nguyên nhân từ tự thân.

Aratiratilomahaṃsā ca attabhāvato jātā, kāmavitakkādiakusalavitakkā ca attabhāvatoyeva samuṭṭhāya kusalamano ossajanti, tena tadaññaṃ pakatiādikāraṇaṃ paṭikkhipanto āha – ‘‘itonidānā itojā ito samuṭṭhāyā’’ti.

Discontent, contentment, and dread are also born from one’s own existence; and unwholesome thoughts, such as thoughts of sensual desire, also arise from one’s own existence and release the wholesome mind. Therefore, rejecting any other primary cause, he said, “They originate from this, are born from this, arise from this.”

Bất lạc, lạc và rùng mình cũng sinh từ tự thân; các tầm bất thiện như tầm dục cũng phát khởi từ chính tự thân mà buông bỏ tâm thiện. Vì vậy, để bác bỏ các nguyên nhân khác như bản chất, Ngài nói: “itonidānā itojā ito samuṭṭhāyā” (có nguyên nhân từ đây, sinh ra từ đây, phát khởi từ đây).

Saddasiddhi cettha purimagāthāya vuttanayeneva veditabbā.

The grammatical derivation here should be understood according to the method stated in the preceding verse.

Ngữ pháp ở đây cũng phải được hiểu theo cách đã nói trong bài kệ trước.

1411

275-6. Evaṃ te pañhe vissajjetvā idāni yvāyaṃ ‘‘itonidānā’’tiādīsu ‘‘attabhāvanidānā attabhāvato jātā attabhāvato samuṭṭhāyā’’ti attho vutto, taṃ sādhento āha – ‘‘snehajā attasambhūtā’’ti.

275-6. Having thus resolved those questions, he now affirms the meaning stated in “They originate from this,” etc., i.e., “They originate from one’s own existence, are born from one’s own existence, arise from one’s own existence,” saying, “Born of clinging, arisen from oneself.”

275-6. Sau khi giải đáp những câu hỏi đó, bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đã được nói trong ‘itonidānā’ (có nguyên nhân từ đây), v.v., tức là “có nguyên nhân từ tự thân, sinh từ tự thân, phát khởi từ tự thân”, Ngài nói: “snehajā attasambhūtā” (sinh từ ái luyến, xuất phát từ tự thân).

Ete hi sabbepi rāgādayo vitakkapariyosānā taṇhāsnehena jātā, tathā jāyantā ca pañcupādānakkhandhabhede attabhāvapariyāye attani sambhūtā.

For all these, from greed up to thoughts, are born from the clinging of craving (taṇhā-sneha), and thus being born, they arise in oneself, which is a designation for the five aggregates of clinging, i.e., one’s own existence.

Tất cả những tham, v.v., cho đến tầm này đều sinh ra từ ái luyến (taṇhāsneha). Và khi sinh ra như vậy, chúng xuất hiện trong tự thân, tức là trong năm uẩn chấp thủ, đồng nghĩa với tự thân.

Tenāha – ‘‘snehajā attasambhūtā’’ti.

Therefore, he said, “Born of clinging, arisen from oneself.”

Vì vậy, Ngài nói: “snehajā attasambhūtā” (sinh từ ái luyến, xuất phát từ tự thân).

Idāni tadatthajotikaṃ upamaṃ karoti ‘‘nigrodhasseva khandhajā’’ti.

Now he gives an analogy that elucidates this meaning: “Like shoots from a banyan tree.”

Bây giờ, Ngài đưa ra một ví dụ làm sáng tỏ ý nghĩa đó: “nigrodhasseva khandhajā” (như cành cây đa).

Tattha khandhesu jātā khandhajā, pārohānametaṃ adhivacanaṃ.

Therein, “khandhajā” means born in the trunk; this is a term for aerial roots.

Trong đó, ‘khandhajā’ (sinh từ thân cây) là tên gọi của các chồi non.

Kiṃ vuttaṃ hoti?

What is meant by this?

Điều gì đã được nói?

Yathā nigrodhassa khandhajā nāma pārohā āporasasinehe sati jāyanti, jāyantā ca tasmiṃyeva nigrodhe tesu tesu sākhappabhedesu sambhavanti, evametepi rāgādayo ajjhattataṇhāsnehe sati jāyanti, jāyantā ca tasmiṃyeva attabhāve tesu tesu cakkhādibhedesu dvārārammaṇavatthūsu sambhavanti.

Just as the aerial roots of a banyan tree are born when there is the sap of water, and being born, they arise in that very banyan tree, in its various branch divisions; so too, these, such as greed, are born when there is the clinging of internal craving, and being born, they arise in that very existence, in various sensory bases, objects, and foundations, such as the eye.

Như các chồi non của cây đa sinh ra khi có nhựa cây, và khi sinh ra, chúng xuất hiện trên chính cây đa, trên các cành nhánh khác nhau; tương tự, những tham, v.v. này sinh ra khi có ái luyến nội tại, và khi sinh ra, chúng xuất hiện trên chính tự thân đó, trên các căn môn và đối tượng như mắt, v.v.

Tasmā veditabbametaṃ ‘‘attabhāvanidānā attabhāvajā attabhāvasamuṭṭhānā ca ete’’ti.

Therefore, it should be understood that “these originate from existence, are born from existence, and arise from existence.”

Vì vậy, điều này phải được hiểu rằng: “Những điều này có nguyên nhân từ tự thân, sinh từ tự thân và phát khởi từ tự thân.”

1412

Avasesadiyaḍḍhagāthāya pana ayaṃ sabbasaṅgāhikā atthavaṇṇanā – evaṃ attasambhūtā ca ete puthū visattā kāmesu.

As for the remaining verse and a half, this is the comprehensive explanation of its meaning: These, thus arisen from oneself, are spread extensively in sensual pleasures.

Còn nửa bài kệ còn lại có lời giải thích ý nghĩa bao quát như sau: Những điều này, đã xuất phát từ tự thân như vậy, “phân tán và bám chặt vào các dục” (puthū visattā kāmesu).

Rāgopi hi pañcakāmaguṇikādivasena, dosopi āghātavatthādivasena, aratiādayopi tassa tasseva bhedassa vasenāti sabbathā sabbepime kilesā puthū anekappakārā hutvā vatthudvārārammaṇādivasena tesu tesu vatthukāmesu tathā tathā visattā laggā laggitā saṃsibbitvā ṭhitā.

For greed, in its aspects of the five sensual pleasures, etc.; hatred, in its aspects of objects of resentment, etc.; and discontent, etc., in their respective divisions, are all these defilements, being manifold and diverse, clinging, attached, and interwoven in various material sensual pleasures according to objects, doors, and supports.

Tham cũng vậy, theo phương diện năm dục, v.v.; sân cũng vậy, theo phương diện các đối tượng sân hận, v.v.; bất lạc, v.v. cũng vậy, theo phương diện các loại khác nhau. Như vậy, tất cả những phiền não này đều là “phân tán”, tức là nhiều loại khác nhau, và “bám chặt” vào các dục đối tượng đó theo nhiều cách khác nhau, dính mắc, quấn quýt.

Kimiva?

Like what?

Như cái gì?

Māluvāva vitatā vane, yathā vane vitatā māluvā tesu tesu rukkhassa sākhapasākhādibhedesu visattā hoti laggā laggitā saṃsibbitvā ṭhitā, evaṃ puthuppabhedesu vatthukāmesu visattaṃ kilesagaṇaṃ ye naṃ pajānanti yatonidānaṃ, te naṃ vinodenti suṇohi yakkha.

“Like a māluvā creeper spread in the forest.” Just as a māluvā creeper spread in the forest clings, is attached, and is interwoven in the various branches and sub-branches of a tree, so too, the multitude of defilements are clinging in the various material sensual pleasures. “Those who understand its source, they dispel it, listen, Yakkha.”

“Māluvāva vitatā vane” (như dây māluvā lan tràn trong rừng). Như dây māluvā lan tràn trong rừng, bám chặt vào các cành nhánh của cây, dính mắc, quấn quýt; tương tự, đám phiền não bám chặt vào các dục đối tượng có nhiều loại khác nhau. “Ye naṃ pajānanti yatonidānaṃ, te naṃ vinodenti suṇohi yakkha” (Hỡi Dạ Xoa, hãy lắng nghe! Những ai biết chúng từ đâu mà ra, họ sẽ loại bỏ chúng).

1413

Tattha yatonidānanti bhāvanapuṃsakaniddeso, tena kiṃ dīpeti?

Therein, “yatonidānaṃ” is an instrumental neuter singular, by which what is indicated?

Trong đó, ‘yatonidānaṃ’ là một từ chỉ định trung tính, vậy nó biểu thị điều gì?

Ye sattā naṃ kilesagaṇaṃ ‘‘yatonidānaṃ uppajjatī’’ti evaṃ jānanti, te naṃ ‘‘taṇhāsnehasnehite attabhāve uppajjatī’’ti ñatvā taṃ taṇhāsnehaṃ ādīnavānupassanādibhāvanāñāṇagginā visosentā vinodenti pajahanti byantīkaronti ca, etaṃ amhākaṃ subhāsitaṃ suṇohi yakkhāti.

Those beings who understand this multitude of defilements as “from what source it arises,” knowing that “it arises in existence saturated with the clinging of craving,” they, purifying that clinging of craving with the fire of insight-knowledge, such as the contemplation of danger, dispel it, abandon it, and bring it to an end. Listen to this well-spoken word of ours, Yakkha.

Những chúng sinh nào biết rằng đám phiền não đó “sinh ra từ đâu”, tức là khi biết rằng chúng “sinh ra trong tự thân bị ái luyến làm cho dính mắc”, thì họ sẽ loại bỏ, từ bỏ và tiêu diệt ái luyến đó bằng ngọn lửa trí tuệ của sự tu tập như quán chiếu sự nguy hiểm, v.v. “Hỡi Dạ Xoa, hãy lắng nghe lời dạy tốt đẹp này của chúng ta!”

Evamettha attabhāvajānanena dukkhapariññaṃ taṇhāsneharāgādikilesagaṇavinodanena samudayappahānañca dīpeti.

Thus, by understanding existence, the comprehension of suffering is indicated, and by dispelling the multitude of defilements such as craving, clinging, and greed, the abandonment of the origin of suffering is indicated.

Như vậy, ở đây, việc biết tự thân biểu thị sự liễu tri khổ, và việc loại bỏ đám phiền não như ái luyến, tham, v.v. biểu thị sự đoạn trừ tập đế.

1414

Ye ca naṃ vinodenti, te duttaraṃ oghamimaṃ taranti atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāya.

And those who dispel it, they cross this impassable flood, never crossed before, for the sake of no more rebirth.

Và những ai loại bỏ chúng, “họ vượt qua dòng nước lũ khó vượt này, chưa từng vượt qua trước đây, để không còn tái sinh nữa.”

Etena maggabhāvanaṃ nirodhasacchikiriyañca dīpeti.

By this, the cultivation of the path and the realization of cessation are indicated.

Điều này biểu thị sự tu tập đạo và sự chứng ngộ diệt đế.

Ye hi naṃ kilesagaṇaṃ vinodenti, te avassaṃ maggaṃ bhāventi.

For those who dispel that multitude of defilements invariably cultivate the path.

Những ai loại bỏ đám phiền não đó, chắc chắn sẽ tu tập đạo.

Na hi maggabhāvanaṃ vinā kilesavinodanaṃ atthi.

Indeed, there is no dispelling of defilements without the cultivation of the path.

Vì không có sự loại bỏ phiền não mà không có sự tu tập đạo.

Ye ca maggaṃ bhāventi, te duttaraṃ pakatiñāṇena kāmoghādiṃ catubbidhampi oghamimaṃ taranti.

And those who cultivate the path cross this fourfold flood, such as the flood of sensuality, which is difficult to cross with ordinary knowledge.

Và những ai tu tập đạo, họ vượt qua dòng nước lũ khó vượt này, tức là bốn loại nước lũ như dục lậu, bằng trí tuệ tự nhiên.

Maggabhāvanā hi oghataraṇaṃ.

For the cultivation of the path is the crossing of the flood.

Vì sự tu tập đạo chính là sự vượt qua dòng nước lũ.

Atiṇṇapubbanti iminā dīghena addhunā supinantenapi avītikkantapubbaṃ.

“Never crossed before” means never passed before, even in a dream, throughout this long duration.

‘Atiṇṇapubbaṃ’ (chưa từng vượt qua trước đây) có nghĩa là chưa từng vượt qua, ngay cả trong giấc mơ, trong suốt thời gian dài.

Apunabbhavāyāti nibbānāya.

“For the sake of no more rebirth” refers to Nibbāna.

‘Apunabbhavāya’ (để không còn tái sinh nữa) là để đạt đến Nibbāna.

Evamimaṃ catusaccadīpikaṃ gāthaṃ suṇantā ‘‘sutvā dhammaṃ dhārenti, dhatānaṃ dhammānaṃ atthamupaparikkhantī’’tiādikaṃ kathaṃ subhāviniyā paññāya anukkamamānā te dvepi sahāyakā yakkhā gāthāpariyosāneyeva sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, pāsādikā ca ahesuṃ suvaṇṇavaṇṇā dibbālaṅkāravibhūsitāti.

Thus, listening to this verse, which illuminates the Four Noble Truths, and following the discourse of “hearing the Dhamma, they uphold the Dhamma; upholding the Dhamma, they examine its meaning,” and so forth, those two companion Yakkhas attained the fruit of stream-entry at the conclusion of the verses and became pleasing, golden-hued, adorned with divine ornaments.

Như vậy, hai dạ xoa bạn bè đó, khi nghe bài kệ biểu thị Tứ Thánh Đế này, đã tuần tự thực hành với trí tuệ đã được tu tập tốt đẹp, theo cách “nghe Pháp, thọ trì Pháp, quán sát ý nghĩa của Pháp đã thọ trì”, v.v., và ngay khi bài kệ kết thúc, họ đã an trú vào quả vị Dự Lưu, trở nên khả ái, có màu vàng như vàng, và được trang hoàng bằng trang sức của chư thiên.

1415

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

Here ends the explanation of the Sūciloma Sutta in the Paramatthajotikā, the commentary to the Khuddaka Nikāya.

Paramatthajotikā, Khuddaka-Aṭṭhakathā

1416

Suttanipāta-aṭṭhakathāya sūcilomasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

Here ends the explanation of the Sūciloma Sutta in the Suttanipāta Commentary.

Chú giải kinh Sūciloma trong Suttanipāta-Aṭṭhakathā đã hoàn tất.

1417

6. Kapilasutta-(dhammacariyasutta)-vaṇṇanā

6. Explanation of the Kapila Sutta (Dhammacariya Sutta)

6. Chú giải kinh Kapila (Dhammacariya-sutta)

1418

Dhammacariyanti kapilasuttaṃ.

Dhammacariya is the Kapila Sutta.

‘Dhammacariyā’ là kinh Kapila.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh là gì?

Hemavatasutte vuttanayeneva parinibbute kassape bhagavati dve kulaputtā bhātaro nikkhamitvā sāvakānaṃ santike pabbajiṃsu.

In the same manner as recounted in the Hemavata Sutta, after Kassapa, the Blessed One, had attained Parinibbāna, two young men of good family, who were brothers, went forth from the household life and were ordained as bhikkhus by the disciples.

Theo cách đã nói trong kinh Hemavata, sau khi Đức Phật Kassapa nhập Niết Bàn, hai anh em dòng dõi quý tộc đã xuất gia và trở thành Tỳ-khưu dưới sự hướng dẫn của các đệ tử Phật.

Jeṭṭho sodhano nāma, kaniṭṭho kapilo nāma.

The elder was named Sodhana, and the younger was named Kapila.

Người anh tên là Sodhana, người em tên là Kapila.

Tesaṃ mātā sādhanī nāma, kaniṭṭhabhaginī tāpanā nāma.

Their mother was named Sādhanī, and their younger sister was named Tāpanā.

Mẹ của họ tên là Sādhanī, và em gái út tên là Tāpanā.

Tāpi bhikkhunīsu pabbajiṃsu.

They also became bhikkhunīs.

Họ cũng xuất gia làm Tỳ-khưu-ni.

Tato te dvepi hemavatasutte vuttanayeneva ‘‘sāsane kati dhurānī’’ti pucchitvā sutvā ca jeṭṭho ‘‘vāsadhuraṃ pūressāmī’’ti pañca vassāni ācariyupajjhāyānaṃ santike vasitvā pañcavasso hutvā yāva arahattaṃ, tāva kammaṭṭhānaṃ sutvā araññaṃ pavisitvā vāyamanto arahattaṃ pāpuṇi.

Then, both of them, in the same manner as recounted in the Hemavata Sutta, having inquired and heard, "How many are the spiritual practices (dhura) in the Dispensation?", the elder, thinking "I will fulfill the dhura of dwelling in solitude (vāsadhura)", resided for five years with his teachers and preceptors, and after becoming a bhikkhu of five years, he learned the meditation subject (kammaṭṭhāna) up to Arahantship, entered the forest, and striving diligently, attained Arahantship.

Sau đó, cả hai, theo cách đã nói trong kinh Hemavata, sau khi hỏi “có bao nhiêu trọng trách trong giáo pháp?” và nghe câu trả lời, người anh nói: “Tôi sẽ hoàn thành trọng trách trú xứ (vāsadhura).” Sau khi ở với các thầy và giới sư năm năm, trở thành một vị Tỳ-khưu năm hạ, ông đã nghe về thiền đề (kammaṭṭhāna) cho đến khi đạt A-la-hán, rồi vào rừng nỗ lực và đạt được quả vị A-la-hán.

Kapilo ‘‘ahaṃ tāva taruṇo, vuḍḍhakāle vāsadhuraṃ paripūressāmī’’ti ganthadhuraṃ ārabhitvā tepiṭako ahosi.

Kapila, thinking "I am still young; I will fulfill the dhura of dwelling in solitude (vāsadhura) when I am older," embarked on the dhura of study (ganthadhura) and became well-versed in the Tipiṭaka.

Kapila nghĩ: “Tôi còn trẻ, tôi sẽ hoàn thành trọng trách trú xứ khi về già.” Ông bắt đầu trọng trách học hỏi kinh điển (ganthadhura) và trở thành người thông thạo Tam Tạng.

Tassa pariyattiṃ nissāya parivāro, parivāraṃ nissāya lābho ca udapādi.

Due to his learning (pariyatti), he acquired a large following, and due to his following, he obtained gains.

Nhờ sự học hỏi của ông, ông có được nhiều đồ chúng, và nhờ đồ chúng, ông có được lợi lộc.

1419

So bāhusaccamadena matto paṇḍitamānī anaññātepi aññātamānī hutvā parehi vuttaṃ kappiyampi akappiyaṃ, akappiyampi kappiyaṃ, sāvajjampi anavajjaṃ, anavajjampi sāvajjanti bhaṇati.

Intoxicated by the pride of his vast learning, he considered himself wise, mistook the unknown for the known, declared what was allowable to be unallowable, what was unallowable to be allowable, what was faulty to be faultless, and what was faultless to be faulty.

Say sưa vì sự đa văn của mình, ông tự cho mình là người trí thức, tự cho mình là biết những điều chưa biết, và nói rằng điều hợp lệ là không hợp lệ, điều không hợp lệ là hợp lệ, điều có tội là vô tội, và điều vô tội là có tội.

So pesalehi bhikkhūhi, ‘‘mā, āvuso kapila, evaṃ avacā’’tiādinā nayena ovadiyamāno ‘‘tumhe kiṃ jānātha rittamuṭṭhisadisā’’tiādīhi vacanehi khuṃsento vambhentoyeva carati.

When admonished by well-behaved bhikkhus with words like, "Friend Kapila, do not speak thus," he would disparage and revile them with remarks such as, "What do you know, you are like empty fists?" and continued to act accordingly.

Khi được các Tỳ-khưu có phẩm hạnh khuyên bảo theo cách “Này Hiền giả Kapila, đừng nói như vậy!”, ông vẫn tiếp tục chỉ trích và khinh miệt họ bằng những lời như “Các ông biết gì? Các ông giống như nắm tay rỗng tuếch!”

Bhikkhū tassa bhātuno sodhanattherassāpi etamatthaṃ ārocesuṃ.

The bhikkhus also reported this matter to his brother, Thera Sodhana.

Các Tỳ-khưu đã báo cáo sự việc này cho Trưởng lão Sodhana, anh trai của ông.

Sopi naṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘āvuso kapila, sāsanassa āyu nāma tumhādisānaṃ sammāpaṭipatti.

He too approached him and said, "Friend Kapila, the life of the Dispensation is the proper practice of those like you.

Vị ấy cũng đến gặp ông ta và nói: "Này hiền giả Kapila, sự thực hành đúng đắn của những người như hiền giả chính là tuổi thọ của giáo pháp.

Mā, āvuso kapila, kappiyampi akappiyaṃ, akappiyampi kappiyaṃ, sāvajjampi anavajjaṃ, anavajjampi sāvajjanti vadehī’’ti.

Friend Kapila, do not declare what is allowable to be unallowable, what is unallowable to be allowable, what is faulty to be faultless, and what is faultless to be faulty."

Này hiền giả Kapila, chớ nói điều hợp pháp là không hợp pháp, điều không hợp pháp là hợp pháp, điều có lỗi là không có lỗi, điều không có lỗi là có lỗi!"

So tassapi vacanaṃ nādiyi.

But he did not heed his words either.

Ông ta cũng không nghe lời khuyên của vị ấy.

Tato naṃ sodhanatthero dvattikkhattuṃ vatvā –

Thereupon, Thera Sodhana, after admonishing him two or three times,

Sau đó, Trưởng lão Sodhana đã khuyên răn ông ta hai ba lần rồi –

1420

‘‘Ekavācampi dvivācaṃ, bhaṇeyya anukampako;

"A compassionate person may speak once or twice;

“Kẻ tôi tớ có lòng thương xót,

1421

Tatuttariṃ na bhāseyya, dāsovayyassa santike’’ti.(jā. 2.19.34) –

Beyond that, one should not speak to a servant's master."

Có thể nói một hai lời với chủ;

1422

Parivajjetvā ‘‘tvameva, āvuso, sakena kammena paññāyissasī’’ti pakkāmi.

Saying, "Friend, you yourself will be known by your own actions," he departed.

Tránh xa ông ta và nói: "Này hiền giả, chính do nghiệp của mình mà hiền giả sẽ bị lộ tẩy", rồi bỏ đi.

Tato pabhuti naṃ pesalā bhikkhū chaḍḍesuṃ.

From that time onwards, the well-behaved bhikkhus abandoned him.

Từ đó, các tỳ khưu đức hạnh đã xa lánh ông ta.

1423

So durācāro hutvā durācāraparivuto viharanto ekadivasaṃ ‘‘uposathaṃ osāressāmī’’ti sīhāsanaṃ abhiruyha citrabījaniṃ gahetvā nisinno ‘‘vattati, āvuso, ettha bhikkhūnaṃ pātimokkho’’ti tikkhattuṃ āha.

Becoming ill-behaved and surrounded by ill-behaved companions, one day he ascended the lion-seat, took a colorful fan, and sat down, saying three times, "Friends, is the Pātimokkha recited for the bhikkhus here?"

Ông ta sống với ác hạnh và bị vây quanh bởi những người ác hạnh. Một ngày nọ, ông ta nói: "Chúng ta sẽ cử hành lễ Uposatha", rồi leo lên bệ sư tử, cầm quạt trang trí và ngồi xuống, ba lần nói: "Này hiền giả, giới bổn (Pātimokkha) có được cử hành cho các tỳ khưu ở đây không?"

Atheko bhikkhupi ‘‘mayhaṃ vattatī’’ti na avoca.

But not a single bhikkhu said, "It is recited for me."

Nhưng không một tỳ khưu nào nói: "Đối với tôi thì có."

Na ca tassa tesaṃ vā pātimokkho vattati.

Neither for him nor for them was the Pātimokkha recited.

Và giới bổn cũng không được cử hành cho ông ta hay cho họ.

Tato so ‘‘pātimokkhe sutepi asutepi vinayo nāma natthī’’ti āsanā vuṭṭhāsi.

Thereupon, he rose from his seat, saying, "Whether the Pātimokkha is recited or not, there is no Vinaya."

Sau đó, ông ta đứng dậy khỏi chỗ ngồi và nói: "Dù giới bổn có được nghe hay không được nghe, thì cũng không có Luật (Vinaya) nào cả."

Evaṃ kassapassa bhagavato sāsanaṃ osakkāpesi vināsesi.

Thus, he caused the Dispensation of Kassapa, the Blessed One, to decline and be destroyed.

Như vậy, ông ta đã làm suy yếu và hủy hoại giáo pháp của Đức Phật Kassapa.

Atha sodhanatthero tadaheva parinibbāyi.

Then, Thera Sodhana attained Parinibbāna on that very day.

Sau đó, Trưởng lão Sodhana nhập Niết Bàn ngay trong ngày đó.

Sopi kapilo evaṃ taṃ sāsanaṃ osakkāpetvā kālakato avīcimahāniraye nibbatti, sāpissa mātā ca bhaginī ca tasseva diṭṭhānugatiṃ āpajjitvā pesale bhikkhū akkosamānā paribhāsamānā kālaṃ katvā niraye nibbattiṃsu.

Kapila, too, having thus caused the Dispensation to decline, passed away and was reborn in the Avīci Great Hell; and his mother and sister, having followed his wrong views and reviled and abused the well-behaved bhikkhus, also passed away and were reborn in hell.

Kapila, sau khi làm suy yếu giáo pháp như vậy, đã chết và tái sinh vào Địa ngục lớn Avīci. Mẹ và em gái của ông ta cũng đi theo con đường sai lầm của ông ta, chửi mắng và phỉ báng các tỳ khưu đức hạnh, rồi chết và tái sinh vào địa ngục.

1424

Tasmiṃyeva ca kāle pañcasatā purisā gāmaghātādīni katvā corikāya jīvantā janapadamanussehi anubaddhā palāyamānā araññaṃ pavisitvā tattha kiñci gahanaṃ vā paṭisaraṇaṃ vā apassantā avidūre pāsāṇe vasantaṃ aññataraṃ āraññikaṃ bhikkhuṃ disvā vanditvā ‘‘amhākaṃ, bhante, paṭisaraṇaṃ hothā’’ti bhaṇiṃsu.

At that same time, five hundred men, who lived by thieving, committing acts like village raids, were pursued by the provincial people; fleeing, they entered a forest, and finding no thicket or refuge there, they saw a certain forest-dwelling bhikkhu not far away, bowed to him, and said, "Venerable sir, be our refuge."

Cũng trong thời gian đó, năm trăm người đàn ông sống bằng nghề trộm cướp, đã thực hiện các hành vi như cướp làng, bị dân chúng truy đuổi, họ bỏ chạy vào rừng. Ở đó, không tìm thấy nơi ẩn náu hay nơi trú ẩn nào, họ nhìn thấy một vị tỳ khưu sống trên một tảng đá không xa, liền đảnh lễ và nói: "Bạch Đại đức, xin Đại đức hãy là nơi nương tựa cho chúng con."

Thero ‘‘tumhākaṃ sīlasadisaṃ paṭisaraṇaṃ natthi, sabbe pañca sīlāni samādiyathā’’ti āha.

The Thera said, "There is no refuge equal to your sīla; all of you should undertake the five precepts."

Vị Trưởng lão nói: "Không có nơi nương tựa nào tốt hơn giới đức của các con. Tất cả hãy thọ trì năm giới."

Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā sīlāni samādiyiṃsu.

They assented, saying "Good," and undertook the precepts.

Họ nói: "Lành thay!" rồi chấp nhận và thọ trì các giới.

Thero ‘‘tumhe sīlavanto, idāni attano jīvitaṃ vināsentesupi mā mano padūsayitthā’’ti āha.

The Thera said, "You are now virtuous; even if they destroy your lives, do not corrupt your minds."

Vị Trưởng lão nói: "Các con là người có giới đức. Bây giờ, dù có bị hủy hoại mạng sống của mình, các con cũng đừng để tâm sân hận."

Te ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchiṃsu.

They assented, saying "Good."

Họ nói: "Lành thay!" rồi chấp nhận.

Atha te jānapadā sampattā ito cito ca maggamānā te core disvā sabbeva jīvitā voropesuṃ.

Then, the provincial people arrived, searched here and there, found those thieves, and deprived all of them of their lives.

Sau đó, những người dân địa phương đến, tìm kiếm khắp nơi, thấy những tên cướp đó và tước đoạt mạng sống của tất cả bọn họ.

Te kālaṃ katvā kāmāvacaradevaloke nibbattiṃsu.

They passed away and were reborn in the Deva-world of the sensuous sphere (kāmāvacaradevaloke).

Sau khi chết, họ tái sinh vào cõi trời dục giới.

Tesu jeṭṭhakacoro jeṭṭhakadevaputto ahosi, itare tasseva parivārā.

Among them, the chief thief became the chief deva-son, and the others became his retinue.

Trong số đó, tên cướp thủ lĩnh trở thành vị thiên tử thủ lĩnh, những người còn lại là tùy tùng của ông ta.

1425

Te anulomapaṭilomaṃ saṃsarantā ekaṃ buddhantaraṃ devaloke khepetvā amhākaṃ bhagavato kāle devalokato cavitvā jeṭṭhakadevaputto sāvatthidvāre kevaṭṭagāmo atthi, tattha pañcasatakulajeṭṭhassa kevaṭṭassa pajāpatiyā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi, itare avasesakevaṭṭapajāpatīnaṃ.

Transmigrating in succession, they spent one Buddha-interval in the deva-world, and in the time of our Blessed One, they passed away from the deva-world: the chief deva-son took conception in the womb of the wife of the chief of five hundred fishermen in Kevatta village, which is at the gate of Sāvatthī, and the others in the wombs of the wives of the remaining fishermen.

Họ luân hồi thuận nghịch, trải qua một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật ở cõi trời. Đến thời Đức Phật của chúng ta, vị thiên tử thủ lĩnh đã chết từ cõi trời và tái sinh vào bụng của vợ một ngư dân thủ lĩnh của năm trăm gia đình ngư dân ở làng Kevaṭṭa, gần cổng Sāvatthī. Những người còn lại tái sinh vào bụng của các bà vợ ngư dân khác.

Evaṃ tesaṃ ekadivasaṃyeva paṭisandhiggahaṇañca gabbhavuṭṭhānañca ahosi.

Thus, their conception and emergence from the womb occurred on the same day.

Như vậy, việc thọ thai và sinh nở của họ đều diễn ra trong cùng một ngày.

Atha kevaṭṭajeṭṭho ‘‘atthi nu kho imasmiṃ gāme aññepi dārakā ajja jātā’’ti vicinanto te dārake disvā ‘‘ime me puttassa sahāyakā bhavissantī’’ti sabbesaṃ posāvanikaṃ adāsi.

Then, the chief fisherman, searching to see if there were other children born in this village today, found those children and, thinking "These will be companions for my son," gave maintenance to all of them.

Sau đó, người ngư dân thủ lĩnh tìm kiếm xem "có những đứa trẻ nào khác sinh ra trong làng này hôm nay không", thấy những đứa trẻ đó, ông ta nói: "Những đứa trẻ này sẽ là bạn của con trai ta", rồi ông ta chu cấp cho tất cả.

Te sabbe sahāyakā sahapaṃsuṃ kīḷantā anupubbena vayappattā ahesuṃ.

All those companions, playing together in the dust, gradually reached maturity.

Tất cả những người bạn đó chơi đùa cùng nhau với cát, và dần dần trưởng thành.

Yasojo tesaṃ aggo ahosi.

Yasojā was the foremost among them.

Yasojā là người đứng đầu trong số họ.

1426

Kapilopi tadā niraye pakkāvasesena aciravatiyā suvaṇṇavaṇṇo duggandhamukho maccho hutvā nibbatti.

Kapila, too, at that time, as a remainder of his ripening kamma in hell, was reborn as a golden-colored fish with a foul-smelling mouth in the Aciravatī River.

Kapila vào thời điểm đó, do phần còn lại của nghiệp đã chín muồi trong địa ngục, đã tái sinh thành một con cá có màu vàng óng và miệng hôi thối ở sông Aciravatī.

Athekadivasaṃ sabbepi kevaṭṭadārakā jālāni gahetvā ‘‘macche bandhissāmā’’ti nadiṃ gantvā jālāni pakkhipiṃsu.

Then, one day, all the Kevatta children took their nets, went to the river saying, "We will catch fish," and cast their nets.

Một ngày nọ, tất cả các đứa trẻ ngư dân cầm lưới đi đến sông để bắt cá, rồi quăng lưới xuống.

Tesaṃ jālaṃ so maccho pāvisi.

That fish entered their net.

Con cá đó đã lọt vào lưới của họ.

Taṃ disvā sabbo kevaṭṭagāmo uccāsaddamahāsaddo ahosi – ‘‘amhākaṃ puttā paṭhamaṃ macche bandhantā suvaṇṇamacchaṃ bandhiṃsu, vuḍḍhi nesaṃ dārakānaṃ, idāni ca no rājā pahūtaṃ dhanaṃ dassatī’’ti.

Seeing it, the entire Kevatta village raised a loud uproar, saying, "Our sons, catching fish for the first time, have caught a golden fish! This is prosperity for our children, and now the king will give us much wealth!"

Thấy vậy, cả làng ngư dân vang lên tiếng reo hò lớn: "Con trai chúng ta lần đầu tiên bắt cá đã bắt được con cá vàng! Đây là điềm lành cho những đứa trẻ này, và bây giờ nhà vua sẽ ban cho chúng ta rất nhiều tài sản!"

Atha te pañcasatāpi dārakasahāyakā macchaṃ nāvāya pakkhipitvā nāvaṃ ukkhipitvā rañño santikaṃ agamaṃsu.

Then, all five hundred children and companions put the fish into a boat, lifted the boat, and went to the king.

Sau đó, năm trăm người bạn trẻ đó đặt con cá lên thuyền, rồi nhấc thuyền lên và đi đến chỗ nhà vua.

Rājā disvā ‘‘kiṃ etaṃ bhaṇe’’ti āha.

The king, seeing it, asked, "What is this, sirs?"

Nhà vua nhìn thấy và nói: "Này các ngươi, chuyện gì đây?"

‘‘Maccho devā’’ti.

"It is a fish, Your Majesty."

"Bạch Đại vương, là một con cá."

Rājā suvaṇṇavaṇṇaṃ macchaṃ disvā ‘‘bhagavā etassa vaṇṇakāraṇaṃ jānissatī’’ti macchaṃ gāhāpetvā bhagavato santikaṃ agamāsi.

The king, seeing the golden-colored fish, thought, "The Blessed One will know the reason for its color," and had the fish brought to the Blessed One.

Nhà vua thấy con cá màu vàng óng, nghĩ: "Đức Thế Tôn sẽ biết nguyên nhân của màu sắc này", liền sai người mang cá đến và đi đến chỗ Đức Thế Tôn.

Macchassa mukhavivaraṇakāle jetavanaṃ ativiya duggandhaṃ hoti.

When the fish's mouth was opened, the Jetavana monastery became exceedingly foul-smelling.

Khi miệng con cá mở ra, khu rừng Jetavana trở nên vô cùng hôi thối.

1427

Rājā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘kasmā, bhante, maccho suvaṇṇavaṇṇo jāto, kasmā cassa mukhato duggandho vāyatī’’ti?

The king asked the Blessed One, "Venerable sir, why was this fish born with a golden color, and why does a foul smell emanate from its mouth?"

Nhà vua hỏi Đức Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, vì sao con cá này có màu vàng óng, và vì sao miệng nó lại bốc mùi hôi thối?"

Ayaṃ, mahārāja, kassapassa bhagavato pāvacane kapilo nāma bhikkhu ahosi, bahussuto āgatāgamo.

"Great King, this fish was formerly a bhikkhu named Kapila in the Dispensation of Kassapa, the Blessed One; he was learned and well-versed in the scriptures.

"Này Đại vương, con cá này, trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa, có một tỳ khưu tên là Kapila, vị ấy là người đa văn, thông thạo kinh điển.

Attano vacanaṃ agaṇhantānaṃ bhikkhūnaṃ akkosakaparibhāsako.

He would revile and abuse bhikkhus who did not heed his words.

Ông ta thường chửi mắng và phỉ báng các tỳ khưu không nghe lời ông ta.

Tassa ca bhagavato sāsanavināsako.

And he was a destroyer of the Dispensation of that Blessed One.

Và ông ta là người hủy hoại giáo pháp của Đức Thế Tôn đó.

Yaṃ so tassa bhagavato sāsanaṃ vināsesi, tena kammena avīcimahāniraye nibbatti, vipākāvasesena ca idāni maccho jāto.

Because he destroyed the Dispensation of that Blessed One, he was reborn in the Avīci Great Hell; and as a remnant of that kamma's result, he is now born as a fish.

Do nghiệp mà ông ta đã hủy hoại giáo pháp của Đức Thế Tôn đó, ông ta đã tái sinh vào Địa ngục lớn Avīci, và do phần còn lại của quả báo, bây giờ ông ta tái sinh thành cá.

Yaṃ dīgharattaṃ buddhavacanaṃ vācesi, buddhassa vaṇṇaṃ kathesi, tassa nissandena īdisaṃ vaṇṇaṃ paṭilabhi.

Because he recited the Buddha's word for a long time and praised the Buddha, by that consequence, he obtained such a color.

Vì ông ta đã thuyết giảng lời Phật trong một thời gian dài, đã ca ngợi phẩm hạnh của Đức Phật, do kết quả đó mà ông ta có được màu sắc như vậy.

Yaṃ bhikkhūnaṃ akkosakaparibhāsako ahosi, tenassa mukhato duggandho vāyati.

Because he was a reviler and abuser of bhikkhus, a foul smell emanates from his mouth."

Vì ông ta đã chửi mắng và phỉ báng các tỳ khưu, nên miệng ông ta bốc mùi hôi thối.

‘‘Ullapāpemi naṃ mahārājā’’ti?

"O great king, I will make him speak."

Này Đại vương, con có nên nói chuyện với nó không?"

‘‘Āma bhagavā’’ti.

"Yes, Blessed One."

"Vâng, bạch Thế Tôn,"

Atha bhagavā macchaṃ ālapi – ‘‘tvaṃsi kapilo’’ti?

Then the Blessed One called the fish, "Are you Kapila?"

Sau đó, Đức Thế Tôn nói chuyện với con cá: "Ngươi là Kapila phải không?"

‘‘Āma bhagavā, ahaṃ kapilo’’ti.

"Yes, Blessed One, I am Kapila."

"Vâng, bạch Thế Tôn, con là Kapila."

‘‘Kuto āgatosī’’ti?

"Whence have you come?"

"Ngươi từ đâu đến?"

‘‘Avīcimahānirayato bhagavā’’ti.

"From Avīci, the great hell, Blessed One."

"Từ Địa ngục lớn Avīci, bạch Thế Tôn."

‘‘Sodhano kuhiṃ gato’’ti?

"Where has Sodhana gone?"

"Sodhana đã đi đâu?"

‘‘Parinibbuto bhagavā’’ti.

"He has attained Parinibbāna, Blessed One."

"Đã nhập Niết Bàn, bạch Thế Tôn."

‘‘Sādhanī kuhiṃ gatā’’ti?

"Where has Sādhanī gone?"

"Sodhanī đã đi đâu?"

‘‘Mahāniraye nibbattā bhagavā’’ti.

"She has been reborn in the great hell, Blessed One."

"Đã tái sinh vào Địa ngục lớn, bạch Thế Tôn."

‘‘Tāpanā kuhiṃ gatā’’ti?

"Where has Tāpanā gone?"

"Tāpanā đã đi đâu?"

‘‘Mahāniraye nibbattā bhagavā’’ti.

"She has been reborn in the great hell, Blessed One."

"Đã tái sinh vào Địa ngục lớn, bạch Thế Tôn."

‘‘Idāni tvaṃ kuhiṃ gamissasī’’ti?

"Where will you go now?"

"Bây giờ ngươi sẽ đi đâu?"

‘‘Mahānirayaṃ bhagavā’’ti.

"To the great hell, Blessed One."

"Đến Địa ngục lớn, bạch Thế Tôn."

Tāvadeva vippaṭisārābhibhūto nāvaṃ sīsena paharitvā kālakato mahāniraye nibbatti.

Immediately, overcome by remorse, he struck the boat with his head, died, and was reborn in the great hell.

Ngay lúc đó, bị sự hối hận giày vò, nó đã đập đầu vào thuyền, chết và tái sinh vào Địa ngục lớn.

Mahājano saṃviggo ahosi lomahaṭṭhajāto.

The multitude was agitated and their hair stood on end.

Đại chúng kinh hoàng, lông tóc dựng đứng.

Atha bhagavā tattha sampattagahaṭṭhapabbajitaparisāya taṅkhaṇānurūpaṃ dhammaṃ desento imaṃ suttamabhāsi.

Then the Blessed One, wishing to teach the Dhamma appropriate for that moment to the assembly of householders and renunciants who had gathered there, uttered this Sutta.

Sau đó, Đức Thế Tôn, muốn thuyết giảng giáo pháp phù hợp với thời điểm đó cho hội chúng gồm cư sĩ và người xuất gia đang có mặt, đã nói bài kinh này.

1428

277-8. Tattha dhammacariyanti kāyasucaritādi dhammacariyaṃ.

277-8. In this regard, dhammacariya means conduct according to the Dhamma, such as good bodily conduct.

Ở đây, dhammacariya (phạm hạnh) là sự thực hành chánh pháp, như thân chánh hạnh.

Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.

Brahmacariya means the noble conduct of the Path.

Brahmacariya (phạm hạnh) là phạm hạnh đạo lộ.

Etadāhu vasuttamanti etaṃ ubhayampi lokiyalokuttaraṃ sucaritaṃ saggamokkhasukhasampāpakattā vasuttamanti āhu ariyā.

Etadāhu vasuttama means that the Noble Ones declare both of these, mundane and supramundane good conduct, to be the supreme treasure (vasuttama) because they lead to the bliss of heaven and liberation.

Etadāhu vasuttama (Điều này được gọi là điều tối thượng) — cả hai điều thiện hạnh thế gian và xuất thế gian này được các bậc Thánh gọi là điều tối thượng (vasuttama) vì chúng dẫn đến hạnh phúc cõi trời và sự giải thoát.

Vasuttamaṃ nāma uttamaratanaṃ, anugāmikaṃ attādhīnaṃ rājādīnaṃ asādhāraṇanti adhippāyo.

Vasuttama is indeed a supreme jewel, implying that it is a follower (anugāmika), self-controlled, and not shared by kings and others.

Vasuttama có nghĩa là bảo vật tối thượng, là điều theo sau (trong luân hồi), thuộc về tự thân, không chung với vua chúa, v.v. Đó là ý nghĩa.

1429

Ettāvatā ‘‘gahaṭṭhassa vā pabbajitassa vā sammāpaṭipattiyeva paṭisaraṇa’’nti dassetvā idāni paṭipattivirahitāya pabbajjāya asārakattadassanena kapilaṃ aññe ca tathārūpe garahanto ‘‘pabbajitopi ce hotī’’ti evamādimāha.

Having shown thus far that "right conduct alone is the refuge for either a householder or a renunciant," the Buddha then, by demonstrating the futility of renunciation devoid of such conduct, reproaches Kapila and others of his kind, saying, "Even if one is a renunciant," and so on.

Đến đây, sau khi đã chỉ ra rằng "chỉ có sự thực hành đúng đắn mới là nơi nương tựa cho cư sĩ hay người xuất gia", bây giờ, để chỉ ra sự vô ích của việc xuất gia mà không có sự thực hành, Đức Phật đã quở trách Kapila và những người tương tự bằng cách nói: "Dù là người xuất gia đi nữa" v.v.

1430

Tatrāyaṃ atthavaṇṇanā – yo hi koci gihibyañjanāni apanetvā bhaṇḍukāsāvādigahaṇamattaṃ upasaṅkamanena pabbajitopi ce hoti pubbe vuttatthaṃ agārasmā anagāriyaṃ, so ce mukharajātiko hoti pharusavacano, nānappakārāya vihesāya abhiratattā vihesābhirato, hirottappābhāvena magasadisattā mago, jīvitaṃ tassa pāpiyo, tassa evarūpassa jīvitaṃ atipāpaṃ atihīnaṃ.

The explanation of the meaning here is as follows: Whoever, having discarded the outward signs of a householder and merely taken up yellow robes and so forth, even if he is a renunciant, having gone forth from home to homelessness, (as stated earlier), if he is foul-mouthed (mukharajātiko), using harsh speech, delighting in harassment (vihesābhirato) due to his joy in various forms of torment, and is like a deer (mago) due to his lack of shame and moral dread, his life is evil (jīvitaṃ tassa pāpiyo); such a person's life is extremely evil, extremely base.

Trong đó, đây là lời giải thích ý nghĩa: Bất cứ ai, sau khi từ bỏ các dấu hiệu của người cư sĩ, chỉ bằng cách mặc y vàng cũ kỹ và đến với đời sống không nhà cửa, dù là người xuất gia theo ý nghĩa đã nói ở trên, nếu người ấy là kẻ lắm mồm, nói lời thô tục, thích làm hại người khác vì ưa thích các loại quấy nhiễu, là kẻ ngu si vì thiếu hổ thẹn và ghê sợ tội lỗi, giống như con nai rừng, thì cuộc sống của người ấy là rất xấu xa, cuộc sống của người như vậy là cực kỳ xấu xa, cực kỳ thấp kém.

Kasmā?

Why?

Tại sao ư?

Yasmā imāya micchāpaṭipattiyā rāgādimanekappakāraṃ rajaṃ vaḍḍheti attano.

Because by such wrong conduct, he increases the defilement (rajaṃ) for himself in many ways, such as lust and so on.

Bởi vì với sự thực hành sai lầm này, người ấy tự mình làm tăng trưởng nhiều loại phiền não như tham ái, v.v.

1431

279. Na kevalañca imināva kāraṇenassa jīvitaṃ pāpiyo, apica kho pana ayaṃ evarūpo mukharajātikattā kalahābhirato bhikkhu subhāsitassa atthavijānanasammohanena mohadhammena āvuto, ‘‘mā, āvuso kapila, evaṃ avaca, imināpi pariyāyena taṃ gaṇhāhī’’ti evamādinā nayena pesalehi bhikkhūhi akkhātampi na jānāti dhammaṃ buddhena desitaṃ.

279. Not only for this reason is his life evil, but also, such a quarrelsome bhikkhu (kalahābhirato bhikkhu) is shrouded by the darkness of delusion (mohadhammena āvuto) due to his confusion in understanding the meaning of well-spoken words. Even when the Dhamma taught by the Buddha is explained (akkhātampi) to him by virtuous bhikkhus in ways such as, "Friend Kapila, do not speak thus; understand it in this way," he does not comprehend (na jānāti) it.

279. Không chỉ vì lý do này mà đời sống của vị ấy trở nên tệ hại hơn, mà hơn nữa, vị tỳ-khưu này, vì bản chất hay tranh cãi, ưa thích tranh chấp, bị pháp si mê bao phủ, làm mê mờ sự hiểu biết ý nghĩa của lời nói thiện xảo, nên không biết cả Pháp do Đức Phật thuyết giảng khi được các tỳ-khưu hiền thiện dạy bảo theo cách như: “Này hiền giả Kapila, đừng nói như vậy, hãy tiếp thu điều đó theo cách này,” v.v.

Yo dhammo buddhena desito, taṃ nānappakārena attano vuccamānampi na jānāti.

The Dhamma taught by the Buddha, even when it is explained to him in various ways, he does not comprehend.

Pháp nào do Đức Phật thuyết giảng, dù được chính mình nói ra theo nhiều cách khác nhau, vị ấy cũng không hiểu.

Evampissa jīvitaṃ pāpiyo.

Thus, his life is evil.

Như vậy, đời sống của vị ấy càng trở nên tệ hại hơn.

1432

280. Tathā so evarūpo vihesābhiratattā vihesaṃ bhāvitattānaṃ bhāvitatte khīṇāsavabhikkhū sodhanattherapabhutike ‘‘na tumhe vinayaṃ jānātha, na suttaṃ na abhidhammaṃ, vuḍḍhapabbajitā’’tiādinā nayena vihesanto.

280. Similarly, such a person, delighting in harassment, harasses the developed ones (bhāvitattānaṃ), meaning the Arahants (khīṇāsavabhikkhū) such as Venerable Sodhana and others, saying, "You do not know the Vinaya, nor the Sutta, nor the Abhidhamma, you senior renunciants!" and so on.

280. Tương tự, vị ấy, vì ưa thích làm hại, làm hại những người đã tu tập (khīṇāsava tỳ-khưu) như Trưởng lão Sodhana, v.v., bằng cách nói: “Các ông không biết Luật, không biết Kinh, không biết Vi Diệu Pháp, các ông chỉ là những người xuất gia lớn tuổi,” v.v.

Upayogappavattiyañhi idaṃ sāmivacanaṃ.

Indeed, this genitive case is used in the sense of the dative for application.

Ở đây, đây là cách dùng từ sở hữu (sāmivacana) trong nghĩa ứng dụng.

Atha vā yathāvutteneva nayena ‘‘vihesaṃ bhāvitattānaṃ karonto’’ti pāṭhaseso veditabbo.

Or, it should be understood that the remaining text means "doing harassment to the developed ones" in the manner already explained.

Hoặc, nên hiểu phần còn lại của câu là “làm hại những người đã tu tập” theo cách đã nói ở trên.

Evaṃ nippariyāyameva sāmivacanaṃ sijjhati.

In this way, the genitive case is established directly.

Như vậy, cách dùng từ sở hữu sẽ được hiểu theo nghĩa trực tiếp.

Avijjāya purakkhatoti bhāvitattavihesane ādīnavadassanapaṭicchādikāya avijjāya purakkhato pesito payojito sesapabbajitānaṃ bhāvitattānaṃ vihesabhāvena pavattaṃ diṭṭheva dhamme cittavibādhanena saṅkilesaṃ, āyatiñca nirayasampāpanena maggaṃ nirayagāminaṃ na jānāti.

Avijjāya purakkhato means led, prompted, and impelled by ignorance (avijjāya), which conceals the danger in harassing developed ones, he does not know defilement (saṅkilesaṃ), which arises in the present life by disturbing the minds of other renunciants and developed ones through harassment, nor the path leading to hell (maggaṃ nirayagāminaṃ) which results in rebirth in hell in the future.

Bị vô minh che lấp nghĩa là bị vô minh che đậy sự thấy rõ hiểm họa trong việc làm hại những người đã tu tập, bị vô minh thúc đẩy, sai khiến, nên không biết sự ô nhiễm phát sinh do việc làm hại những người đã tu tập của các vị xuất gia khác, làm cho tâm phiền não ngay trong hiện tại, và không biết con đường dẫn đến địa ngục do việc phải rơi vào địa ngục trong tương lai.

1433

281. Ajānanto ca tena maggena catubbidhāpāyabhedaṃ vinipātaṃ samāpanno.

281. And not knowing, he falls into perdition (vinipātaṃ samāpanno), which consists of the four lower realms, by that path.

281. Vì không biết con đường đó, vị ấy rơi vào cõi đọa lạc gồm bốn loại địa ngục.

Tattha ca vinipāte gabbhā gabbhaṃ tamā tamaṃ ekekanikāye satakkhattuṃ sahassakkhattumpi mātukucchito mātukucchiṃ candimasūriyehipi aviddhaṃsanīyā asurakāyatamā tamañca samāpanno.

And there in that perdition, from womb to womb, from darkness to darkness (gabbhā gabbhaṃ tamā tamaṃ), he is reborn hundreds or thousands of times from one mother's womb to another, from one realm of darkness to another, in the darkness of the asurakāyas, which even the moon and sun cannot illuminate.

Và trong cõi đọa lạc đó, vị ấy từ thai này sang thai khác, từ bóng tối này sang bóng tối khác, hàng trăm, hàng ngàn lần trong mỗi nhóm, từ bụng mẹ này sang bụng mẹ khác, rơi vào bóng tối của loài A-tu-la mà ngay cả mặt trăng và mặt trời cũng không thể chiếu sáng.

Sa ve tādisako bhikkhu pecca ito paralokaṃ gantvā ayaṃ kapilamaccho viya nānappakāraṃ dukkhaṃ nigacchati.

Such a bhikkhu (sa ve tādisako bhikkhu), after dying (pecca) and going to the other world, like this Kapila fish, undergoes various kinds of suffering (dukkhaṃ nigacchati).

Vị tỳ-khưu như thế, sau khi chết đi đến thế giới bên kia, giống như con cá Kapila này, phải chịu đựng nhiều loại khổ đau.

1434

282. Kiṃ kāraṇā? Gūthakūpo yathā assa, sampuṇṇo gaṇavassiko,yathā vaccakuṭigūthakūpo gaṇavassiko anekavassiko bahūni vassāni mukhato gūthena pūriyamāno sampuṇṇo assa, so udakakumbhasatehi udakakumbhasahassehi dhoviyamānopi duggandhadubbaṇṇiyānapagamā dubbisodho hoti, evameva yo evarūpo assa dīgharattaṃ saṃkiliṭṭhakammanto gūthakūpo viya gūthena pāpena sampuṇṇattā sampuṇṇo puggalo, so dubbisodho hi sāṅgaṇo, cirakālaṃ tassa aṅgaṇassa vipākaṃ paccanubhontopi na sujjhati.

282. For what reason? Just as a cesspool (gūthakūpo), full for many years (sampuṇṇo gaṇavassiko) – just as a cesspit, accumulating filth at its opening for many years, becomes full, and even if it is washed with hundreds or thousands of pots of water, it is difficult to clean because its foul smell and appearance do not disappear – similarly, whoever is such a person (yo evarūpo assa), whose defiled actions have persisted for a long time, and who is full of evil like a cesspit full of filth, he is difficult to purify, being defiled (dubbisodho hi sāṅgaṇo); even enduring the evil results of that defilement for a very long time, he is not purified.

282. Vì lý do gì? Như một hố phân, đầy ứ qua nhiều năm, như một hố phân trong nhà vệ sinh, đã nhiều năm, đầy ứ phân từ miệng, dù được rửa bằng hàng trăm, hàng ngàn chum nước cũng khó mà sạch được vì mùi hôi và màu sắc bẩn thỉu không biến mất, cũng vậy, người như thế, người có nghiệp ô nhiễm lâu dài, đầy ứ tội lỗi như hố phân, là một người đầy ứ (tội lỗi), thì thật khó mà thanh tịnh, còn vướng bận, dù phải chịu quả báo của sự vướng bận đó trong một thời gian dài cũng không thể thanh tịnh được.

Tasmā vassagaṇanāya aparimāṇampi kālaṃ sa ve tādisako bhikkhu pecca dukkhaṃ nigacchatīti.

Therefore, such a bhikkhu, if he exists, endures suffering in the next life for an immeasurable period, counting in years.

Vì vậy, vị tỳ-khưu như thế, sau khi chết, phải chịu khổ đau trong một thời gian vô lượng, tính theo số năm.

Atha vā ayaṃ imissā gāthāya sambandho – yaṃ vuttaṃ ‘‘sa ve tādisako bhikkhu, pecca dukkhaṃ nigacchatī’’ti, tatra siyā tumhākaṃ ‘‘sakkā panāyaṃ tathā kātuṃ, yathā pecca dukkhaṃ na nigaccheyyā’’ti.

Alternatively, this is the connection of this verse: Concerning what was said, "Such a bhikkhu, after dying, undergoes suffering," you might ask, "Is it possible for us to act in such a way that he might not suffer in the next life?"

Hoặc, đây là mối liên hệ với bài kệ này – điều đã nói là “Vị tỳ-khưu như thế, sau khi chết, phải chịu khổ đau,” thì có thể các ông sẽ nghĩ “Có thể làm được điều đó, để sau khi chết không phải chịu khổ đau chăng?”

Na sakkā.

No, it is not possible.

Không thể được.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Yasmā gūthakūpo…pe… sāṅgaṇoti.

Because, "Just as a cesspool... he is defiled," and so on.

Bởi vì hố phân…v.v… còn vướng bận.

1435

283-4. Yato paṭikacceva yaṃ evarūpaṃ jānātha, bhikkhavo gehanissitaṃ, yaṃ evarūpaṃ pañcakāmaguṇanissitaṃ jāneyyātha abhūtaguṇapatthanākārappavattāya pāpikāya icchāya samannāgatattā pāpicchaṃ, kāmavitakkādīhi samannāgatattā pāpasaṅkappaṃ, kāyikavītikkamādinā veḷudānādibhedena ca pāpācārena samannāgatattā pāpācāraṃ, vesiyādipāpagocarato pāpagocaraṃ, sabbe samaggā hutvāna abhinibbajjiyātha naṃ.

283-4. Therefore, Bhikkhus, when you know beforehand that someone is such a one, dependent on a household (gehanissitaṃ), that is, dependent on the five sense pleasures, and when you know him to be evil-wishing (pāpicchaṃ), due to being endowed with evil desires arising from yearning for non-existent qualities; evil-minded (pāpasaṅkappaṃ), due to being endowed with thoughts of sensual pleasure and so on; evil-conducted (pāpācāraṃ), due to being endowed with evil conduct such as bodily transgressions, giving of bamboo, and so on; having evil resort (pāpagocaraṃ), due to frequenting prostitutes and other evil resorts; all of you, being united, should cast him out (abhinibbajjiyātha naṃ).

283-4. Vì vậy, ngay từ đầu, này các tỳ-khưu, điều gì các ông biết là liên quan đến gia đình, điều gì các ông biết là liên quan đến năm dục lạc, vì có những ước muốn xấu xa phát sinh từ sự khao khát những phẩm chất không có, nên có ước muốn xấu xa, vì có những tư duy dục lạc, v.v., nên có tư duy xấu xa, vì có những hành vi xấu xa như phạm giới thân, v.v., và các loại bố thí tre, v.v., nên có hành vi xấu xa, vì có những cảnh giới xấu xa như gái mại dâm, v.v., tất cả hãy đoàn kết lại và từ bỏ người ấy.

Tattha abhinibbajjiyāthāti vivajjeyyātha mā bhajeyyātha, mā cassa abhinibbajjanamatteneva appossukkataṃ āpajjeyyātha, apica kho pana kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha, taṃ kacavarabhūtaṃ puggalaṃ kacavaramiva anapekkhā niddhamatha, kasaṭabhūtañca naṃ khattiyādīnaṃ majjhe paviṭṭhaṃ pabhinnapaggharitakuṭṭhaṃ caṇḍālaṃ viya apakassatha, hatthe vā sīse vā gahetvā nikkaḍḍhatha.

Here, abhinibbajjiyātha means "you should avoid him, do not associate with him." And you should not become complacent merely by avoiding him. Rather, you should drive him out like a Kāranḍava bird, you should expel the scum (kāraṇḍavaṃ niddhamatha, kasambuṃ apakassatha). You should drive out that person, who is like rubbish, without concern, just as one drives out rubbish. And you should expel him, who is like dross, as one would expel an outcaste (caṇḍāla) with a festering, oozing skin disease who has entered among khattiyas and so on, taking him by the hand or head.

Ở đây, abhinibbajjiyāthā nghĩa là hãy tránh xa, đừng kết giao, và đừng thờ ơ chỉ vì đã từ bỏ người ấy, mà hơn nữa, hãy quét sạch rơm rạ, hãy loại bỏ tạp chất, hãy quét sạch người đó như rác rưởi mà không tiếc nuối, và hãy loại bỏ người đó như một kẻ tiện dân bị bệnh phong lở chảy mủ, bị vỡ ra, đã chen vào giữa các vị Sát-đế-lợi, v.v., hãy nắm tay hoặc đầu mà kéo ra.

Seyyathāpi āyasmā mahāmoggallāno taṃ puggalaṃ pāpadhammaṃ bāhāya gahetvā bahidvārakoṭṭhakā nikkhāmetvā sūcighaṭikaṃ adāsi, evaṃ apakassathāti dasseti.

This shows that just as Venerable Mahāmoggallāna took that evil person by the arm, expelled him outside the gateway, and then gave him the door-bolt, so too should you expel him.

Như Tôn giả Mahāmoggallāna đã nắm tay người có ác pháp đó, kéo ra ngoài cổng và trao chìa khóa, cũng vậy, hãy loại bỏ người đó, điều này được chỉ ra.

Kiṃ kāraṇā?

What is the reason?

Vì lý do gì?

Saṅghārāmo nāma sīlavantānaṃ kato, na dussīlānaṃ.

A monastic residence (saṅghārāmo) is made for those who are virtuous, not for those who are immoral.

Tăng xá được xây dựng cho những người có giới hạnh, không phải cho những người vô giới.

1436

285-6. Yato etadeva tato palāpe vāhetha, assamaṇe samaṇamānine, yathā hi palāpā anto taṇḍularahitāpi bahi thusehi vīhī viya dissanti, evaṃ pāpabhikkhū anto sīlādivirahitāpi bahi kāsāvādiparikkhārena bhikkhū viya dissanti.

285-6. For this very reason, then cast out the chaff, those who are not true ascetics but pretend to be ascetics. Just as chaff, though devoid of grain inside, appears from the outside like rice grains with husks, so too evil bhikkhus, though devoid of sīla and so forth inside, appear from the outside like bhikkhus by virtue of their saffron robes and other requisites.

285-6. Vì vậy, hãy quét sạch rơm rạ đó, những người không phải Sa-môn nhưng tự cho mình là Sa-môn, như rơm rạ, dù bên trong không có gạo, nhưng bên ngoài vẫn trông như lúa có vỏ trấu, cũng vậy, những tỳ-khưu xấu xa, dù bên trong không có giới hạnh, v.v., nhưng bên ngoài vẫn trông như tỳ-khưu với y cà-sa, v.v.

Tasmā ‘‘palāpā’’ti vuccanti.

Therefore, they are called "chaff."

Vì vậy, họ được gọi là “rơm rạ”.

Te palāpe vāhetha, opunātha, vidhamatha paramatthato assamaṇe vesamattena samaṇamānine.

Those pieces of chaff, cast them out, winnow them, blow them away—those who are not true ascetics in ultimate reality, but who pretend to be ascetics due to their dissimilarity.

Hãy quét sạch, thổi bay, loại bỏ những rơm rạ đó, những người thực chất không phải Sa-môn nhưng tự cho mình là Sa-môn do sự khác biệt về hình tướng.

Evaṃ niddhamitvāna…pe… patissatā.

Thus, having cast out...and being respectful.

Như vậy, sau khi loại bỏ… v.v… chánh niệm.

Tattha kappayavhoti kappetha, karothāti vuttaṃ hoti.

Here, kappayavho means 'establish' or 'do'.

Ở đây, kappayavho nghĩa là hãy làm, hãy thực hiện.

Patissatāti aññamaññaṃ sagāravā sappatissā.

Patissatā means 'being respectful' and 'reverent towards each other'.

Patissatā nghĩa là tôn kính và lễ độ lẫn nhau.

Tato samaggā nipakā, dukkhassantaṃ karissathāti athevaṃ tumhe suddhā suddhehi saṃvāsaṃ kappentā, diṭṭhisīlasāmaññatāya samaggā, anupubbena paripākagatāya paññāya nipakā, sabbassevimassa vaṭṭadukkhādino dukkhassa antaṃ karissathāti arahattanikūṭeneva desanaṃ niṭṭhapesi.

Then, being harmonious and prudent, you will make an end of suffering – with this, he concluded the discourse with the peak of Arahantship, meaning, "If you, being pure, live together with the pure, united in right view and sīla, and prudent with wisdom that matures gradually, you will make an end of all this suffering, the suffering of saṃsāra and so forth."

Sau đó, đoàn kết và khôn ngoan, các ông sẽ chấm dứt khổ đau nghĩa là khi các ông sống chung với những người thanh tịnh, đoàn kết trong cùng một quan điểm và giới hạnh, khôn ngoan với trí tuệ đã chín muồi dần dần, các ông sẽ chấm dứt tất cả khổ đau của vòng luân hồi, v.v., như vậy, bài thuyết pháp kết thúc với quả vị A-la-hán là đỉnh cao.

1437

Desanāpariyosāne te pañcasatā kevaṭṭaputtā saṃvegamāpajjitvā dukkhassantakiriyaṃ patthayamānā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva dukkhassantaṃ katvā bhagavatā saddhiṃ āneñjavihārasamāpattidhammaparibhogena ekaparibhogā ahesuṃ.

At the conclusion of the discourse, those five hundred fishermen’s sons, seized with spiritual urgency and aspiring to make an end of suffering, went forth into homelessness in the presence of the Blessed One. Not long after, they put an end to suffering and shared the same spiritual enjoyment with the Blessed One, partaking in the attainment of the imperturbable abiding.

Khi bài thuyết pháp kết thúc, năm trăm con trai của ngư dân đó đã cảm thấy xúc động và mong muốn chấm dứt khổ đau, nên đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, và không lâu sau đó, họ đã chấm dứt khổ đau và cùng Đức Thế Tôn hưởng thụ pháp thiền định A-neñja-vihāra-samāpatti, trở thành những người cùng hưởng thụ một pháp.

Sā ca nesaṃ evaṃ bhagavatā saddhiṃ ekaparibhogatā udāne vuttayasojasuttavaseneva veditabbāti.

Their shared enjoyment with the Blessed One in this manner should be understood according to the Yasojasa Sutta, as taught in the Udāna.

Và việc họ cùng hưởng thụ một pháp với Đức Thế Tôn như vậy nên được hiểu theo cách đã nói trong kinh Yasojā thuộc Udāna.

1438

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

From the Paramatthajotikā, the Commentary to the Khuddaka Nikāya,

Trong Paramatthajotikā, chú giải Tiểu Bộ Kinh

1439

Suttanipāta-aṭṭhakathāya kapilasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The Commentary on the Kapila Sutta in the Sutta Nipāta Commentary is concluded.

Chú giải kinh Kapila trong Suttanipāta-aṭṭhakathā đã hoàn tất.

1440

7. Brāhmaṇadhammikasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Brāhmaṇadhammika Sutta

7. Chú giải kinh Brāhmaṇadhammika

1441

Evaṃ me sutanti brāhmaṇadhammikasuttaṃ.

Thus have I heard—this is the Brāhmaṇadhammika Sutta.

Tôi nghe như vầy là kinh Brāhmaṇadhammika.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh là gì?

Ayameva yāssa nidāne ‘‘atha kho sambahulā’’tiādinā nayena vuttā.

It is this very story, as recounted in its introduction with the phrase "Then indeed many," and so forth.

Chính điều đã được nói trong phần mở đầu của kinh này theo cách “Sau đó, nhiều vị,” v.v.

Tattha sambahulāti bahū aneke.

Here, sambahulā means many, numerous.

Ở đây, sambahulā nghĩa là nhiều, vô số.

Kosalakāti kosalaraṭṭhavāsino.

Kosalakā means residents of the Kosala kingdom.

Kosalakā nghĩa là những cư dân của xứ Kosala.

Brāhmaṇamahāsālāti jātiyā brāhmaṇā mahāsāratāya mahāsālā.

Brāhmaṇamahāsālā means brahmins by birth and mahāsālās due to their great wealth.

Brāhmaṇamahāsālā nghĩa là những Bà-la-môn đại gia, những người có tài sản lớn do dòng dõi Bà-la-môn.

Yesaṃ kira nidahitvā ṭhapitaṃyeva asītikoṭisaṅkhyaṃ dhanamatthi, te ‘‘brāhmaṇamahāsālā’’ti vuccanti.

It is said that those who had eighty crores of wealth stored away were called "Brāhmaṇa-mahāsālā."

Người ta nói rằng những người có tài sản tích trữ lên đến tám mươi crore (tám mươi triệu) thì được gọi là “Brāhmaṇamahāsālā”.

Ime ca tādisā, tena vuttaṃ ‘‘brāhmaṇamahāsālā’’ti.

These brahmins were such, therefore it is said "Brāhmaṇa-mahāsālā."

Những người này cũng như vậy, nên được gọi là “Brāhmaṇamahāsālā”.

Jiṇṇāti jajjarībhūtā jarāya khaṇḍiccādibhāvamāpāditā.

Jiṇṇā means worn out, deteriorated by old age, having reached a state of broken teeth, etc.

Jiṇṇā nghĩa là đã già nua, đã đạt đến trạng thái hư hoại, v.v., do tuổi già.

Vuḍḍhāti aṅgapaccaṅgānaṃ vuḍḍhimariyādaṃ pattā.

Vuḍḍhā means having reached the limit of growth of their limbs and sub-limbs.

Vuḍḍhā nghĩa là đã đạt đến giới hạn phát triển của các bộ phận cơ thể.

Mahallakāti jātimahallakatāya samannāgatā, cirakālappasutāti vuttaṃ hoti.

Mahallakā means endowed with the greatness of birth; it is said that they were born a long time ago.

Mahallakā nghĩa là những người có dòng dõi lớn, nghĩa là đã sinh ra từ lâu.

Addhagatāti addhānaṃ gatā, dve tayo rājaparivaṭṭe atītāti adhippāyo.

Addhagatā means having gone a long way; the intention is that two or three cycles of kings had passed.

Addhagatā nghĩa là đã trải qua thời gian, ý nói đã trải qua hai ba đời vua.

Vayo anuppattāti pacchimavayaṃ sampattā.

Vayo anuppattā means having reached the last stage of life.

Vayo anuppattā nghĩa là đã đạt đến tuổi già.

Apica jiṇṇāti porāṇā, cirakālappavattakulanvayāti vuttaṃ hoti.

Alternatively, jiṇṇā means ancient; it is said that they belonged to a lineage that had continued for a long time.

Hơn nữa, jiṇṇā nghĩa là cổ xưa, nghĩa là dòng dõi đã tồn tại từ lâu.

Vuḍḍhāti sīlācārādiguṇavuḍḍhiyuttā.

Vuḍḍhā means endowed with the growth of virtues such as sīla and good conduct.

Vuḍḍhā nghĩa là những người có phẩm chất cao quý như giới hạnh và hành vi.

Mahallakāti vibhavamahantatāya samannāgatā mahaddhanā mahābhogā.

Mahallakā means endowed with great prosperity, having great wealth and great possessions.

Mahallakā nghĩa là những người có tài sản lớn, có nhiều của cải, có nhiều tài sản.

Addhagatāti maggapaṭipannā brāhmaṇānaṃ vatacariyādimariyādaṃ avītikkamma caramānā.

Addhagatā means having entered the path, behaving without transgressing the traditions of brahminical vows and practices.

Addhagatā có nghĩa là những người đã nhập đạo, hành trì không vượt quá giới hạn các truyền thống và thực hành của các Bà-la-môn.

Vayo anuppattāti jātivuḍḍhabhāvampi antimavayaṃ anuppattāti evampettha yojanā veditabbā.

Vayo anuppattā means having reached the end stage of life even in their old age by birth—thus should the connection be understood here.

Vayo anuppattā có nghĩa là đã đạt đến tuổi già, thậm chí đã đạt đến giai đoạn cuối cùng của cuộc đời. Đây là cách giải thích cần được hiểu ở đây.

Sesamettha pākaṭameva.

The rest of it is evident here.

Phần còn lại ở đây đã rõ.

1442

Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsūti khamanīyādīni pucchantā aññamaññaṃ samappavattamodā ahesuṃ.

Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsū means they mutually engaged in pleasantries, asking about the Blessed One's health and well-being.

Bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu có nghĩa là họ đã trao đổi những lời chào hỏi thân mật, hỏi thăm về sức khỏe và sự an lạc của nhau, chẳng hạn như: “Kính thưa Tôn giả Gotama, ngài có khỏe không? Ngài có an lạc không? Ngài có ít bệnh tật không? Ngài có ít phiền não không? Ngài có sức lực không? Ngài có nhẹ nhàng trong mọi cử chỉ không? Ngài có sống an vui không?”.

Yāya ca ‘‘kacci bhoto gotamassa khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, appābādhaṃ, appātaṅkaṃ, balaṃ, lahuṭṭhānaṃ, phāsuvihāro’’tiādikāya kathāya sammodiṃsu, taṃ pītipāmojjasaṅkhātasammodajananato sammodituṃ arahato ca sammodanīyaṃ, atthabyañjanamadhuratāya sucirampi kālaṃ sāretuṃ nirantaraṃ pavattetuṃ arahato saritabbabhāvato ca sāraṇīyaṃ.

And the conversation with which they exchanged pleasantries, such as "Is it well with the venerable Gotama? Is he keeping well? Is he free from illness, free from affliction, strong, light-footed, and living comfortably?"—that conversation is sammodanīyaṃ (agreeable) because it generates joy and delight, and it is sāraṇīyaṃ (memorable) because it is worthy of being remembered and continuously maintained for a long time due to the sweetness of its meaning and phrasing.

Và cuộc trò chuyện mà họ đã trao đổi, bắt đầu bằng những lời hỏi thăm về sự an lạc, được gọi là sammodanīya vì nó tạo ra niềm vui và sự hoan hỷ, và cũng là sāraṇīya vì nó đáng được ghi nhớ và tiếp tục không ngừng trong một thời gian dài do sự ngọt ngào của ý nghĩa và cách diễn đạt.

Suyyamānasukhato ca sammodanīyaṃ, anussariyamānasukhato sāraṇīyaṃ, tathā byañjanaparisuddhatāya sammodanīyaṃ, atthaparisuddhatāya sāraṇīyanti evaṃ anekehi pariyāyehi sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā pariyosāpetvā niṭṭhāpetvā yenatthena āgatā, taṃ pucchitukāmā ekamantaṃ nisīdiṃsu.

It is sammodanīyaṃ due to the happiness of hearing, and sāraṇīyaṃ due to the happiness of recalling. Similarly, it is sammodanīyaṃ due to purity of expression, and sāraṇīyaṃ due to purity of meaning. Thus, having completed and finished such an agreeable and memorable conversation through many such modes, they, wishing to ask about the purpose for which they had come, sat down to one side.

Nó là sammodanīya vì sự dễ chịu khi được nghe, và sāraṇīya vì sự dễ chịu khi được hồi tưởng. Tương tự, nó là sammodanīya vì sự trong sáng của cách diễn đạt, và sāraṇīya vì sự trong sáng của ý nghĩa. Sau khi vītisāretvā (trao đổi) và kết thúc (pariyosāpetvā, niṭṭhāpetvā) cuộc kathaṃ (trò chuyện) sammodanīya và sāraṇīya như vậy bằng nhiều cách, họ muốn hỏi về mục đích mà họ đã đến, và ekamantaṃ nisīdiṃsu (họ ngồi sang một bên).

Taṃ –

That (place) –

Điều đó—

1443

‘‘Na pacchato na purato, nāpi āsannadūrato;

“Not behind, not in front, not too near or too far;

“Không ở phía sau, không ở phía trước, không ở quá gần hay quá xa;

1444

Na passe nāpi paṭivāte, na cāpi oṇatuṇṇate’’ti–

Not on the side, not against the wind, nor on uneven ground” –

Không ở bên cạnh, không ngược gió, cũng không ở nơi quá thấp hay quá cao” —

1445

Ādinā nayena maṅgalasuttavaṇṇanāyaṃ vuttameva.

The method for this is described in the Commentary on the Maṅgala Sutta.

Đã được nói đến trong phần chú giải Kinh Maṅgala theo cách như vậy.

1446

Evaṃ ekamantaṃ nisinnā kho te brāhmaṇamahāsālā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘kiṃ ta’’nti?

Thus, seated to one side, those great brahmin householders said to the Blessed One – "What is that?"

Khi đã ekamantaṃ nisinnā kho te brāhmaṇamahāsālā bhagavantaṃ etadavocuṃ (ngồi sang một bên, các vị Bà-la-môn đại gia ấy đã thưa với Đức Thế Tôn điều này) – “Đó là gì?”

‘‘Sandissanti nu kho’’tiādi.

"Do they truly coincide?" and so forth.

“Sandissanti nu kho” (Liệu có hòa hợp chăng?) v.v.

Taṃ sabbaṃ uttānatthameva.

All of that is straightforward in meaning.

Tất cả những điều đó đều có nghĩa rõ ràng.

Kevalañhettha brāhmaṇānaṃ brāhmaṇadhammeti desakālādidhamme chaḍḍetvā yo brāhmaṇadhammo, tasmiṃyeva.

However, here, brāhmaṇānaṃ brāhmaṇadhamme refers only to that brahminical Dhamma, excluding the Dhamma of the ten wholesome actions, etc.

Tuy nhiên, ở đây, brāhmaṇānaṃ brāhmaṇadhamme (trong các pháp Bà-la-môn của các Bà-la-môn) có nghĩa là chỉ trong các pháp Bà-la-môn, loại bỏ các pháp liên quan đến thời gian, địa điểm, v.v.

Tena hi brāhmaṇāti yasmā maṃ tumhe yācittha, tasmā brāhmaṇā suṇātha, sotaṃ odahatha, sādhukaṃ manasi karotha, yoniso manasi karotha.

Therefore, O brahmins, because you have requested me, therefore, O brahmins, listen, pay attention, consider carefully, consider wisely.

Tena hi brāhmaṇā (Vậy thì, hỡi các Bà-la-môn) có nghĩa là: “Vì các vị đã thỉnh cầu Ta, hỡi các Bà-la-môn, hãy lắng nghe, hãy chú tâm, hãy suy xét kỹ lưỡng, hãy suy xét một cách đúng đắn.”

Tathā payogasuddhiyā suṇātha, āsayasuddhiyā sādhukaṃ manasi karotha.

Likewise, listen with purity of effort, consider carefully with purity of intention.

Tương tự, hãy lắng nghe với sự trong sạch trong thực hành, hãy chú tâm với sự trong sạch trong ý định.

Avikkhepena suṇātha, paggahena sādhukaṃ manasi karothātiādinā nayena etesaṃ padānaṃ pubbe avuttopi adhippāyo veditabbo.

Listen without distraction, consider carefully with firm resolve—thus should the meaning of these terms, even if not stated before, be understood.

Hãy lắng nghe mà không bị phân tâm, hãy chú tâm với sự nỗ lực. Theo cách này, ý nghĩa của những từ này, dù chưa được nói đến trước đây, cũng cần được hiểu.

Atha bhagavatā vuttaṃ taṃ vacanaṃ sampaṭicchantā ‘‘evaṃ bho’’ti kho te brāhmaṇamahāsālā bhagavato paccassosuṃ, bhagavato vacanaṃ abhimukhā hutvā assosuṃ.

Then, accepting that speech uttered by the Blessed One, "So be it, good sir," those great brahmin householders replied to the Blessed One, they listened with their faces turned towards the Blessed One's speech.

Sau đó, chấp nhận lời nói của Đức Thế Tôn, “evaṃ bho”ti kho te brāhmaṇamahāsālā bhagavato paccassosuṃ (các Bà-la-môn đại gia ấy đã đáp lại Đức Thế Tôn rằng: “Vâng, thưa Ngài”), họ đã lắng nghe lời của Đức Thế Tôn một cách trực tiếp.

Atha vā paṭissuṇiṃsu.

Or, they assented.

Hoặc, họ đã chấp nhận.

‘‘Suṇātha sādhukaṃ manasi karothā’’ti vuttamatthaṃ kattukāmatāya paṭijāniṃsūti vuttaṃ hoti.

It is said that they agreed, desiring to do what was meant by "Listen carefully and pay attention."

Điều đó có nghĩa là họ đã cam kết thực hiện điều đã được nói: “Hãy lắng nghe và chú tâm kỹ lưỡng.”

Atha tesaṃ evaṃ paṭissutavataṃ bhagavā etadavoca – ‘‘kiṃ ta’’nti?

Then, to them who had thus assented, the Blessed One said this – "What is that?"

Sau đó, Đức Thế Tôn đã nói điều này với những người đã chấp nhận như vậy – “Đó là gì?”

‘‘Isayo pubbakā’’tiādi.

"The sages of old," and so forth.

“Isayo pubbakā” (Các đạo sĩ thời xưa) v.v.

1447

287. Tattha paṭhamagāthāya tāva saññatattāti sīlasaṃyamena saṃyatacittā.

287. In the first verse, saññatattā means having a mind restrained by sīla-restraint.

287. Trong bài kệ đầu tiên, saññatattā có nghĩa là những người có tâm được chế ngự bằng sự chế ngự giới hạnh.

Tapassinoti indriyasaṃvaratapayuttā.

Tapassino means endowed with ascetic practice, which is the restraint of the faculties.

Tapassino có nghĩa là những người thực hành khổ hạnh bằng sự chế ngự các căn.

Attadatthamacārisunti mantajjhenabrahmavihārabhāvanādiṃ attano atthaṃ akaṃsu.

Attadatthamacārisuṃ means they practiced their own welfare, such as recitation of Vedas and the development of the Brahma-vihāras.

Attadatthamacārisuṃ có nghĩa là họ đã thực hiện lợi ích của chính mình, chẳng hạn như tụng niệm kinh Veda, thiền định, và tu tập các pháp Phạm trú.

Sesaṃ pākaṭameva.

The rest is evident.

Phần còn lại đã rõ.

1448

288. Dutiyagāthādīsupi ayaṃ saṅkhepavaṇṇanā – na pasū brāhmaṇānāsunti porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ pasū na āsuṃ, na te pasupariggahamakaṃsu.

288. In the second verse and so on, this is a concise explanation: na pasū brāhmaṇānāsuṃ means that for the ancient brahmins, cattle did not exist; they did not acquire cattle.

288. Trong các bài kệ thứ hai trở đi, đây là lời giải thích tóm tắt: na pasū brāhmaṇānāsuṃ có nghĩa là các Bà-la-môn thời xưa không có gia súc, họ không sở hữu gia súc.

Na hiraññaṃ na dhāniyanti hiraññañca brāhmaṇānaṃ antamaso jatumāsakopi nāhosi, tathā vīhisāliyavagodhūmādi pubbaṇṇāparaṇṇabhedaṃ dhāniyampi tesaṃ nāhosi.

Na hiraññaṃ na dhāniyaṃ means that gold and silver did not exist for the brahmins, not even a lac-money (jatumāsaka); likewise, grain (dhāniya) of various types such as rice, millet, barley, and wheat did not exist for them.

Na hiraññaṃ na dhāniyaṃ có nghĩa là các Bà-la-môn không có vàng bạc, thậm chí không có một đồng māska bằng sáp, và họ cũng không có ngũ cốc, tức là các loại hạt như lúa, gạo, lúa mạch, lúa mì, v.v.

Te hi nikkhittajātarūparajatā asannidhikārakāva hutvā kevalaṃ sajjhāyadhanadhaññā attano mantajjhenasaṅkhāteneva dhanena dhaññena ca samannāgatā ahesuṃ.

For they had renounced gold and silver, and as non-accumulators, they were solely sajjhāyadhanadhaññā (endowed with the wealth and grain of recitation), possessing only the wealth and grain that consisted of their own Vedic recitation.

Thật vậy, họ đã từ bỏ vàng bạc, không tích trữ, và chỉ sajjhāyadhanadhaññā (có tài sản và ngũ cốc là sự học hỏi và tụng niệm kinh Veda) mà thôi, tức là họ chỉ có tài sản và ngũ cốc là việc tụng niệm kinh Veda của chính mình.

Yo cāyaṃ mettādivihāro seṭṭhattā anugāmikattā ca brahmanidhīti vuccati, tañca brahmaṃ nidhimapālayuṃ sadā tassa bhāvanānuyogena.

And that abiding, such as mettā, which is called the brahmaṃ nidhi (brahmin's treasure) due to its excellence and its being a guide to a higher state, they always apālayuṃ (protected) through constant devotion to its cultivation.

Và pháp Phạm trú (brahmanidhī) này, được gọi là kho tàng của Bà-la-môn vì nó là tối thượng và là pháp tùy thuận, thì họ brahmaṃ nidhimapālayuṃ (luôn luôn bảo vệ kho tàng Phạm trú) bằng cách chuyên cần tu tập nó.

1449

289. Evaṃ vihārīnaṃ yaṃ nesaṃ pakataṃ āsi, yaṃ etesaṃ pakataṃ ete brāhmaṇe uddissa kataṃ ahosi.

289. For those who lived thus, what was prepared for them means what was prepared for the sake of these brahmins.

289. Đối với những người sống như vậy, yaṃ nesaṃ pakataṃ āsi (những gì đã được chuẩn bị cho họ), tức là những gì đã được làm ra dành cho các Bà-la-môn này.

Dvārabhattaṃ upaṭṭhitanti ‘‘brāhmaṇānaṃ dassāmā’’ti sajjetvā tehi tehi dāyakehi attano attano gharadvāre ṭhapitabhattaṃ.

Food placed at the door means food prepared with the thought, "We shall give to the brahmins," and placed by those donors at the doors of their respective homes.

Dvārabhattaṃ upaṭṭhitaṃ có nghĩa là thức ăn đã được các thí chủ chuẩn bị và đặt trước cửa nhà của mình, với ý định: “Chúng ta sẽ cúng dường cho các Bà-la-môn.”

Saddhāpakatanti saddhāya pakataṃ, saddhādeyyanti vuttaṃ hoti.

Prepared with faith means prepared with faith; it is said to be a gift of faith.

Saddhāpakataṃ có nghĩa là được làm bằng niềm tin, tức là được cúng dường bằng niềm tin.

Esānanti esantīti esā, tesaṃ esānaṃ, esamānānaṃ pariyesamānānanti vuttaṃ hoti.

For those seeking means 'esā' because they seek; it is said to be for those seeking, for those searching.

Esānaṃ có nghĩa là những người tìm kiếm, tức là những người đang tìm kiếm, đang dò hỏi.

Dātaveti dātabbaṃ.

To be given.

Dātave có nghĩa là đáng được cúng dường.

Tadamaññisunti taṃ amaññiṃsu, taṃ dvāre sajjetvā ṭhapitaṃ bhattaṃ saddhādeyyaṃ pariyesamānānaṃ etesaṃ brāhmaṇānaṃ dātabbaṃ amaññiṃsu dāyakā janā, na tato paraṃ.

They thought that means they thought that that food, prepared and placed at the door, a gift of faith, was to be given to these brahmins who were seeking it, and no more than that.

Tadamaññisuṃ có nghĩa là họ đã nghĩ rằng, những người thí chủ đã nghĩ rằng thức ăn được chuẩn bị và đặt trước cửa nhà đó, là vật cúng dường bằng niềm tin, đáng được cúng dường cho các Bà-la-môn đang tìm kiếm này, không hơn thế nữa.

Anatthikā hi te aññena ahesuṃ, kevalaṃ ghāsacchādanaparamatāya santuṭṭhāti adhippāyo.

For they had no desire for anything else; the intention is that they were content merely with food and clothing.

Ý nghĩa là họ không mong muốn bất cứ điều gì khác, mà chỉ hài lòng với việc che thân và duy trì sự sống.

1450

290. Nānārattehīti nānāvidharāgarattehi vatthehi vicitrattharaṇatthatehi, sayanehi ekabhūmikadvibhūmikādipāsādavarehi.

290. With various colored robes, with beds spread with varied coverings, and with excellent palaces of one, two, or more stories.

290. Nānārattehī có nghĩa là với những y phục được nhuộm nhiều màu sắc khác nhau, với những chiếc giường được trải bằng nhiều loại vải thảm đẹp mắt, và sayanehi (với những nơi ở) là những cung điện cao quý một tầng, hai tầng, v.v.

Āvasathehīti evarūpehi upakaraṇehi.

With dwellings of such kind of requisites.

Āvasathehī có nghĩa là với những vật dụng như vậy.

Phītā janapadā raṭṭhā ekekappadesabhūtā janapadā ca keci keci sakalaraṭṭhā ca ‘‘namo brāhmaṇāna’’nti sāyaṃ pātaṃ brāhmaṇe deve viya namassiṃsu.

Prosperous districts and kingdoms; some districts, being parts of a single region, and some entire kingdoms, saluted the brahmins morning and evening as if they were gods, saying, "Homage to the brahmins."

Phītā janapadā raṭṭhā (các quận và các quốc gia thịnh vượng) có nghĩa là một số quận là các vùng đất riêng lẻ, và một số quốc gia toàn bộ, đã tôn kính các Bà-la-môn như các vị thần vào buổi sáng và buổi tối, nói rằng: “Kính lễ các Bà-la-môn!”

1451

291. Te evaṃ namassiyamānā lokena avajjhā brāhmaṇā āsuṃ, na kevalañca avajjhā, ajeyyā vihiṃsitumpi anabhibhavanīyattā ajeyyā ca ahesuṃ.

291. Being thus saluted by the people, those brahmins were inviolable, and not only inviolable, but also invincible, being unassailable even to be harmed.

291. Các Bà-la-môn được thế gian tôn kính như vậy là avajjhā brāhmaṇā (không bị chê trách), và không chỉ không bị chê trách, mà còn ajeyyā (không thể bị đánh bại) vì không thể bị làm hại hay khuất phục.

Kiṃ kāraṇā?

For what reason?

Vì lý do gì?

Dhammarakkhitā, yasmā dhammena rakkhitā.

Protected by Dhamma, because they were protected by Dhamma.

Dhammarakkhitā (được Pháp bảo vệ), vì họ được Pháp bảo vệ.

Te hi pañca varasīladhamme rakkhiṃsu, ‘‘dhammo have rakkhati dhammacāri’’nti (jā. 1.10.102; 1.15.385) dhammarakkhitā hutvā avajjhā ajeyyā ca ahesunti adhippāyo.

Indeed, they protected the five excellent moral precepts; the intention is that, being protected by Dhamma, as it is said, "Dhamma truly protects the one who practices Dhamma," they were inviolable and invincible.

Ý nghĩa là họ đã giữ gìn năm giới hạnh cao quý, và do được Pháp bảo vệ, như lời dạy “Pháp chắc chắn bảo vệ người hành Pháp”, nên họ không bị chê trách và không thể bị đánh bại.

Na ne koci nivāresīti te brāhmaṇe kulānaṃ dvāresu sabbaso bāhiresu ca abbhantaresu ca sabbadvāresu yasmā tesu piyasammatesu varasīlasamannāgatesu mātāpitūsu viya ativissatthā manussā ahesuṃ, tasmā ‘‘idaṃ nāma ṭhānaṃ tayā na pavisitabba’’nti na koci nivāresi.

No one prevented them; no one prevented those brahmins, saying, "You must not enter this place," because people were exceedingly familiar with them, as with beloved and esteemed parents, in all entrances, both outside and inside, of the family homes, in all respects.

Na ne koci nivāresī (không ai ngăn cản họ) có nghĩa là không ai ngăn cản các Bà-la-môn đó tại cửa các gia đình, cả bên ngoài lẫn bên trong, tại tất cả các cửa, bằng cách nói: “Ngươi không được vào nơi này”, bởi vì mọi người đều rất tin tưởng họ, giống như cha mẹ, vì họ là những người được yêu mến và được tôn trọng, có giới hạnh cao quý.

1452

292. Evaṃ dhammarakkhitā kuladvāresu anivāritā carantā aṭṭha ca cattālīsañcāti aṭṭhacattālīsaṃ vassāni kumārabhāvato pabhuti caraṇena komāraṃ brahmacariyaṃ cariṃsu te.

292. Thus, protected by Dhamma, and unhindered at the doors of families, they wandered and practiced the holy life of youth for forty-eight years from the time of their childhood.

292. Các Bà-la-môn đó, được Pháp bảo vệ như vậy, đi lại không bị ngăn cản tại cửa các gia đình, đã thực hành komāraṃ brahmacariyaṃ cariṃsu te (đời sống phạm hạnh từ thuở nhỏ) trong suốt aṭṭhacattālīsaṃ vassāni (bốn mươi tám năm) kể từ khi còn là trẻ nhỏ.

Yepi brāhmaṇacaṇḍālā ahesuṃ, ko pana vādo brahmasamādīsūti evamettha adhippāyo veditabbo.

Even those brahmins who were harsh and rude practiced the holy life from youth; what then to speak of those who practiced like Brahmā? This is the intended meaning here.

Ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: ngay cả những Bà-la-môn thuộc giai cấp thấp nhất cũng đã thực hành như vậy, huống chi là những người có phẩm hạnh như Phạm thiên.

Evaṃ brahmacariyaṃ carantā eva hi vijjācaraṇapariyeṭṭhiṃ acaruṃ brāhmaṇā pure, na abrahmacārino hutvā.

Indeed, by thus practicing the holy life, the brahmins of old pursued knowledge and conduct, not by being unchaste.

Thật vậy, chỉ khi thực hành phạm hạnh như vậy, các Bà-la-môn mới vijjācaraṇapariyeṭṭhiṃ acaruṃ brāhmaṇā pure (đã tìm kiếm sự hiểu biết và hành vi đạo đức từ xưa), chứ không phải khi không thực hành phạm hạnh.

Tattha vijjāpariyeṭṭhīti mantajjhenaṃ.

Here, pursuit of knowledge means the study of mantras.

Trong đó, vijjāpariyeṭṭhī là việc tụng niệm kinh Veda.

Vuttañcetaṃ ‘‘so aṭṭhacattālīsa vassāni komāraṃ brahmacariyaṃ carati mante adhīyamāno’’ti (a. ni. 5.192).

It is said, "He practices the holy life of youth for forty-eight years, studying the mantras."

Điều này đã được nói: “Người ấy thực hành phạm hạnh từ thuở nhỏ trong bốn mươi tám năm, tụng niệm các kinh Veda.”

Caraṇapariyeṭṭhīti sīlarakkhaṇaṃ.

Pursuit of conduct means the guarding of sīla.

Caraṇapariyeṭṭhī là việc giữ giới.

‘‘Vijjācaraṇapariyeṭṭhu’’ntipi pāṭho, vijjācaraṇaṃ pariyesituṃ acarunti attho.

There is also the reading ‘Vijjācaraṇapariyeṭṭhuṃ’; the meaning is, they practiced to seek knowledge and conduct.

Cũng có bản đọc là “vijjācaraṇapariyeṭṭhuṃ”, có nghĩa là họ đã thực hành để tìm kiếm sự hiểu biết và hành vi đạo đức.

1453

293. Yathāvuttañca kālaṃ brahmacariyaṃ caritvā tato paraṃ gharāvāsaṃ kappentāpi na brāhmaṇā aññamagamuṃ khattiyaṃ vā vessādīsu aññataraṃ vā, ye ahesuṃ devasamā vā mariyādā vāti adhippāyo.

Having practiced the holy life for the aforementioned period, even when they established a household thereafter, the brahmins did not go to others—neither to a khattiya nor to any other among the Vessas and so forth—meaning, those who were like deities and had boundaries.

293. Ngay cả sau khi thực hành phạm hạnh trong khoảng thời gian đã nói và sau đó lập gia đình, các Bà-la-môn cũng na brāhmaṇā aññamagamuṃ (không đi tìm người khác), tức là không tìm kiếm người thuộc dòng dõi Sát-đế-lỵ hay bất kỳ dòng dõi nào khác như Vệ-xá, v.v., những người có phẩm hạnh như thần linh hay có giới hạn.

Tathā sataṃ vā sahassaṃ vā datvā napi bhariyaṃ kiṇiṃsu te, seyyathāpi etarahi ekacce kiṇanti.

Similarly, they did not buy a wife by giving a hundred or a thousand, as some do nowadays.

Tương tự, họ napi bhariyaṃ kiṇiṃsu te (cũng không mua vợ) bằng cách trả một trăm hay một ngàn, như một số người ngày nay vẫn làm.

Te hi dhammena dāraṃ pariyesanti.

For they sought a wife righteously.

Thật vậy, họ tìm kiếm vợ một cách hợp pháp.

Kathaṃ?

How?

Bằng cách nào?

Aṭṭhacattālīsaṃ vassāni brahmacariyaṃ caritvā brāhmaṇā kaññābhikkhaṃ āhiṇḍanti – ‘‘ahaṃ aṭṭhacattālīsa vassāni ciṇṇabrahmacariyo, yadi vayappattā dārikā atthi, detha me’’ti.

Having practiced the holy life for forty-eight years, the brahmins would go begging for a maiden, saying: “I have observed the holy life for forty-eight years; if there is a grown-up daughter, give her to me.”

Sau khi thực hành Phạm hạnh (brahmacariya) trong bốn mươi tám năm, các Bà-la-môn đi cầu xin thiếu nữ – “Ta đã thực hành Phạm hạnh trong bốn mươi tám năm, nếu có thiếu nữ đã đến tuổi, xin hãy gả cho ta.”

Tato yassa vayappattā dārikā hoti, so taṃ alaṅkaritvā nīharitvā dvāre ṭhitasseva brāhmaṇassa hatthe udakaṃ āsiñcanto ‘‘imaṃ te, brāhmaṇa, bhariyaṃ posāvanatthāya dammī’’ti vatvā deti.

Then, whoever had a grown-up daughter would adorn her, lead her out, and, while pouring water into the hand of the brahmin standing at the door, would say, “Brahmin, I give you this wife for the purpose of raising a family,” and give her.

Khi đó, người nào có thiếu nữ đã đến tuổi, người ấy trang điểm cho nàng, dẫn nàng ra và trong khi rót nước vào tay vị Bà-la-môn đang đứng ở cửa, nói rằng: “Này Bà-la-môn, ta gả người vợ này cho ông để nuôi dưỡng.”

1454

Kasmā pana te evaṃ ciraṃ brahmacariyaṃ caritvāpi dāraṃ pariyesanti, na yāvajīvaṃ brahmacārino hontīti?

But why did they seek a wife after practicing the holy life for so long, and not remain celibate for life?

Tại sao họ lại tìm vợ sau khi đã thực hành Phạm hạnh lâu như vậy, mà không phải là Phạm hạnh trọn đời?

Micchādiṭṭhivasena.

Due to wrong view.

Do tà kiến (micchādiṭṭhi).

Tesañhi evaṃdiṭṭhi hoti – ‘‘yo puttaṃ na uppādeti, so kulavaṃsacchedakaro hoti, tato niraye paccatī’’ti.

For they held such a view: “He who does not beget a son becomes a terminator of the family lineage; thereafter, he suffers in hell.”

Vì họ có tà kiến như vầy: “Người nào không sinh con, người ấy là kẻ đoạn tuyệt dòng dõi gia đình, do đó sẽ bị đọa vào địa ngục.”

Cattāro kira abhāyitabbaṃ bhāyanti gaṇḍuppādo kikī kuntanī brāhmaṇāti.

It is said that four fear what should not be feared: the earthworm, the lapwing, the crane, and the brahmins.

Bốn hạng người sau đây sợ những điều không đáng sợ: giun đất, chim một-tì-tu, chim cúc-cúc và Bà-la-môn.

Gaṇḍuppādā kira mahāpathaviyā khayabhayena mattabhojino honti, na bahuṃ mattikaṃ khādanti.

It is said that earthworms, fearing the destruction of the great earth, eat moderately, not consuming much soil.

Giun đất sợ đất cạn kiệt nên ăn uống có chừng mực, không ăn nhiều đất.

Kikī sakuṇikā ākāsapatanabhayena aṇḍassa upari uttānā seti.

The lapwing bird lies on its back above its eggs, fearing that the sky might fall.

Chim một-tì-tu cái sợ trời sụp nên nằm ngửa trên trứng.

Kuntanī sakuṇikā pathavikampanabhayena pādehi bhūmiṃ na suṭṭhu akkamati.

The crane bird does not firmly tread the earth with its feet, fearing an earthquake.

Chim cúc-cúc sợ đất rung chuyển nên không giẫm chân mạnh xuống đất.

Brāhmaṇā kulavaṃsūpacchedabhayena dāraṃ pariyesanti.

Brahmins seek a wife fearing the cessation of their family lineage.

Các Bà-la-môn sợ dòng dõi gia đình bị đoạn tuyệt nên tìm vợ.

Āha cettha –

Here it is said:

Ở đây có câu:

1455

‘‘Gaṇḍuppādo kikī ceva, kuntī brāhmaṇadhammiko;

“The earthworm, the lapwing, the crane, and the brahmin who observes the Dhamma;

“Giun đất, chim một-tì-tu,

1456

Ete abhayaṃ bhāyanti, sammūḷhā caturo janā’’ti.

These four deluded persons fear what should not be feared.”

Chim cúc-cúc cùng Bà-la-môn giữ Pháp;

1457

Evaṃ dhammena dāraṃ pariyesitvāpi ca sampiyeneva saṃvāsaṃ saṅgantvā samarocayuṃ, sampiyeneva aññamaññaṃ pemeneva kāyena ca cittena ca missībhūtā saṅghaṭitā saṃsaṭṭhā hutvā saṃvāsaṃ samarocayuṃ, na appiyena na niggahena cāti vuttaṃ hoti.

Thus, even after seeking a wife righteously, they lived together harmoniously, delighting in each other with mutual affection, meaning, they were united, connected, and mingled in body and mind with mutual love, delighting in their cohabitation, not with dislike or oppression.

Bốn người này sợ điều không đáng sợ, họ đều là những kẻ ngu si.” Như vậy, sau khi tìm vợ theo Pháp, họ chung sống thuận hòa và đồng lòng, nghĩa là họ hòa hợp, gắn bó, thân mật với nhau bằng thân và tâm trong tình yêu thương, không phải bằng sự ghét bỏ hay cưỡng ép. Đó là ý nghĩa được nói đến.

1458

294. Evaṃ sampiyeneva saṃvāsaṃ karontāpi ca aññatra tamhāti, yo so utusamayo, yamhi samaye brāhmaṇī brāhmaṇena upagantabbā, aññatra tamhā samayā ṭhapetvā taṃ samayaṃ ututo virataṃ utuveramaṇiṃ pati bhariyaṃ, yāva puna so samayo āgacchati, tāva aṭṭhatvā antarāyeva.

Even while living together harmoniously, apart from that—that is, the season when a brahmin's wife should be approached—they abstained from sexual intercourse with their wife during the period of abstinence from the season, until that season arrived again, and only then.

294. Dù sống chung thuận hòa như vậy, nhưng ngoài thời kỳ đó, tức là thời kỳ mà người Bà-la-môn được phép gần gũi vợ mình, họ kiêng cữ khỏi quan hệ tình dục với người vợ đã kiêng cữ trong thời kỳ không thích hợp, cho đến khi thời kỳ thích hợp trở lại, trong khoảng thời gian đó.

Methunaṃ dhammanti methunāya dhammāya.

Sexual conduct means for the sake of sexual conduct.

Pháp dâm dục (methunaṃ dhammaṃ) có nghĩa là vì pháp dâm dục.

Sampadānavacanapattiyā kiretaṃ upayogavacanaṃ.

It is said that this is a word of application in the sense of the dative case.

Đây là một cách dùng từ chỉ sự ban tặng, được hiểu như một cách dùng từ chỉ sự sử dụng.

Nāssu gacchantīti neva gacchanti.

They did not go means they did not go.

Họ không đến nghĩa là họ không bao giờ đến.

Brāhmaṇāti ye honti devasamā ca mariyādā cāti adhippāyo.

Brahmins means those who were like deities and had boundaries.

Bà-la-môn có nghĩa là những người giống chư thiên và có giới hạn.

1459

295. Avisesena pana sabbepi brahmacariyañca…pe… avaṇṇayuṃ.

But without distinction, all of them praised the holy life… and so forth.

295. Tuy nhiên, tất cả họ đều ca ngợi Phạm hạnh (brahmacariya) và các đức tính khác.

Tattha brahmacariyanti methunavirati.

Here, brahmacariya means abstinence from sexual intercourse.

Trong đó, Phạm hạnh (brahmacariya) là sự kiêng cữ dâm dục.

Sīlanti sesāni cattāri sikkhāpadāni.

Sīla means the other four precepts.

Giới (sīla) là bốn giới học còn lại.

Ajjavanti ujubhāvo, atthato asaṭhatā amāyāvitā ca.

Ajjava means uprightness; in essence, absence of deceit and absence of hypocrisy.

Chánh trực (ajjava) là sự ngay thẳng, về mặt ý nghĩa là không gian xảo, không lừa dối.

Maddavanti mudubhāvo, atthato atthaddhatā anatimānitā ca.

Maddava means gentleness; in essence, absence of harshness and absence of excessive pride.

Mềm mỏng (maddava) là sự dịu dàng, về mặt ý nghĩa là không cứng nhắc, không kiêu mạn.

Tapoti indriyasaṃvaro.

Tapo means restraint of the senses.

Khổ hạnh (tapa) là sự chế ngự các căn.

Soraccanti suratabhāvo sukhasīlatā appaṭikūlasamācāratā.

Soracca means being pleasant, having a pleasant disposition, and having a non-repugnant conduct.

Hiền lành (soracca) là sự dễ chịu, tính tình hiền hòa, không gây khó chịu.

Avihiṃsāti pāṇiādīhi avihesikajātikatā sakaruṇabhāvo.

Avihiṃsā means being of a non-harming nature towards living beings and so forth, being compassionate.

Không làm hại (avihiṃsā) là không có bản chất làm hại bằng tay và các thứ khác, có lòng từ bi.

Khantīti adhivāsanakkhanti.

Khantī means endurance.

Nhẫn nại (khantī) là sự nhẫn chịu.

Iccete guṇe avaṇṇayuṃ.

Thus, they praised these qualities.

Họ đã ca ngợi những đức tính này.

Yepi nāsakkhiṃsu sabbaso paṭipattiyā ārādhetuṃ, tepi tattha sāradassino hutvā vācāya vaṇṇayiṃsu pasaṃsiṃsu.

Even those who could not fully achieve the practice would, seeing its essence, praise it verbally.

Ngay cả những người không thể thực hành hoàn toàn, họ cũng nhận thấy giá trị của những điều đó và dùng lời nói để ca ngợi, tán dương.

1460

296. Evaṃ vaṇṇentānañca yo nesaṃ…pe… nāgamā, yo etesaṃ brāhmaṇānaṃ paramo brahmā ahosi, brahmasamo nāma uttamo brāhmaṇo ahosi, daḷhena parakkamena samannāgatattā daḷhaparakkamo.

296. While thus praising, among them, whichever brahmin…pe… did not approach (the sexual act), whichever brahmin among these brahmins was foremost, was indeed a supreme brahmin comparable to Brahmā, was called Daḷhaparakkama due to being endowed with strong effort.

296. Trong số những người ca ngợi đó, người Bà-la-môn tối thượng của họ... không đến, tức là người Bà-la-môn tối thượng, được gọi là Bà-la-môn cao quý như Phạm thiên (brahmasamo), người có nghị lực kiên cường (daḷhaparakkamo) vì được trang bị sự nỗ lực vững chắc.

Sa vāti vibhāvane vā-saddo, tena so evarūpo brāhmaṇoti tameva vibhāveti.

Here, "sa vā" means that the particle "vā" is used for clarification, thereby clarifying that such a person is indeed a brahmin.

Sa vā – từ ‘vā’ ở đây dùng để làm rõ, nó làm rõ chính người Bà-la-môn có phẩm chất như vậy.

Methunaṃ dhammanti methunasamāpattiṃ.

"Methunaṃ dhammaṃ" refers to the indulgence in sexual acts.

Pháp dâm dục (methunaṃ dhammaṃ) có nghĩa là sự gần gũi dâm dục.

Supinantepi nāgamāti supinepi na agamāsi.

"Supinantepi nāgamā" means that he did not approach it even in a dream.

Ngay cả trong giấc mơ cũng không đến có nghĩa là ngay cả trong giấc mơ cũng không gần gũi.

1461

297. Tato tassa vattaṃ…pe… avaṇṇayuṃ.

297. Thereafter, they praised his practice…pe….

297. Sau đó, họ ca ngợi hạnh của vị ấy.

Imāya gāthāya navamagāthāya vuttaguṇeyeva ādiantavasena niddisanto devasame brāhmaṇe pakāseti.

With this stanza, the ninth stanza, the qualities mentioned are indicated by way of beginning and end, thereby revealing the brahmins who were like devas.

Với bài kệ này, bài kệ thứ chín, Đức Phật đã làm sáng tỏ các Bà-la-môn giống chư thiên bằng cách chỉ ra các phẩm chất đã nói đến theo thứ tự từ đầu đến cuối.

Te hi viññujātikā paṇḍitā tassa brahmasamassa brāhmaṇassa vattaṃ anusikkhanti pabbajjāya jhānabhāvanāya ca, te ca ime brahmacariyādiguṇe paṭipattiyā eva vaṇṇayantīti.

For those brahmins, being of discerning and wise disposition, emulate the practice of that brahmin who was like Brahmā through their renunciation and jhāna development; and they praise these qualities such as the holy life through their very practice.

Vì những người Bà-la-môn thông thái, có trí tuệ này, noi gương hạnh của vị Bà-la-môn giống Phạm thiên kia trong việc xuất gia và tu tập thiền định, và họ cũng ca ngợi những phẩm chất Phạm hạnh này bằng cách thực hành chúng.

Te sabbepi brāhmaṇā pañcakanipāte doṇasutte (a. ni. 5.192) vuttanayeneva veditabbā.

All those brahmins are to be understood in the manner described in the Doṇasutta of the Pañcakanipāta (A.N. 5.192).

Tất cả những Bà-la-môn đó cần được hiểu theo cách đã nói trong kinh Doṇa (A.N. 5.192) thuộc Tăng Chi Bộ Năm Pháp.

1462

298. Idāni mariyāde brāhmaṇe dassento āha – ‘‘taṇḍulaṃ sayana’’nti.

298. Now, wishing to show the brahmins of good conduct, he said: "rice, beds".

298. Giờ đây, để chỉ ra những Bà-la-môn có giới hạn, Đức Phật nói: “Gạo, giường nằm”.

Tassattho – tesu ye honti mariyādā, te brāhmaṇā sace yaññaṃ kappetukāmā honti, atha āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭiviratattā nānappakārakaṃ taṇḍulañca, mañcapīṭhādibhedaṃ sayanañca, khomādibhedaṃ vatthañca, gosappitilatelādibhedaṃ sappitelañca yāciya dhammena, ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyāna yācanā’’ti evaṃ vuttena uddissaṭhānasaṅkhātena dhammena yācitvā, atha yo yaṃ icchati dātuṃ, tena taṃ dinnataṇḍulādiṃ samodhānetvā saṃkaḍḍhitvā.

Its meaning is this: Among them, whichever brahmins maintained proper conduct, if they wished to perform a sacrifice, then, being abstinent from accepting raw grain, they would gather various kinds of rice, beds such as couches and chairs, cloth such as linen, and clarified butter and oil such as cow's ghee and sesame oil, by begging according to the Dhamma. Having begged in this manner, in accordance with the saying "Noble ones stand for the purpose (of giving), this is the begging of noble ones," which implies a designated purpose, they would then collect and accumulate the rice and other items given by whoever wished to donate them.

Ý nghĩa của câu đó là: Trong số những Bà-la-môn có giới hạn đó, nếu họ muốn thực hiện một lễ tế, vì họ kiêng cữ không nhận ngũ cốc thô, nên họ đã cầu xin gạo đủ loại, giường nằm thuộc loại ghế dài, ghế đẩu, v.v., y phục thuộc loại vải lanh, v.v., bơ sữa và dầu thuộc loại bơ sữa bò, dầu mè, dầu, v.v., một cách hợp Pháp, tức là bằng cách cầu xin theo Pháp đã được nói đến là “những bậc Thánh đứng vững vì mục đích, đó là sự cầu xin của các bậc Thánh”, sau đó, bất cứ ai muốn cúng dường thứ gì, họ gom góp gạo và các thứ khác đã được cúng dường đó.

‘‘Samudānetvā’’tipi pāṭho, ekoyevattho.

The reading "samudānetvā" also exists; the meaning is the same.

Cũng có bản đọc là “samudānetvā”, ý nghĩa vẫn như nhau.

Tato yaññamakappayunti tato gahetvā dānamakaṃsu.

Then they performed the sacrifice; taking those items, they made donations.

Sau đó họ đã thực hiện lễ tế nghĩa là họ đã lấy những thứ đó và thực hiện việc bố thí.

1463

299. Karontā ca evametasmiṃ upaṭṭhitasmiṃ dānasaṅkhāte yaññasmiṃ nāssu gāvo haniṃsu te, na te gāviyo haniṃsu.

299. And while performing thus, at that sacrifice in the form of a donation they did not slaughter cows. They did not slaughter cows.

299. Khi thực hiện như vậy, trong lễ tế bố thí đã được chuẩn bị này, họ không giết bò, tức là họ không giết những con bò cái.

Gāvīmukhena cettha sabbapāṇā vuttāti veditabbā.

It should be understood that here, by the term 'cows', all living beings are referred to.

Ở đây, cần hiểu rằng qua hình ảnh con bò cái, tất cả chúng sinh đều được nói đến.

Kiṃkāraṇā na haniṃsūti?

For what reason did they not slaughter them?

Tại sao họ không giết?

Brahmacariyādiguṇayuttattā.

Because they were endowed with qualities such as the holy life.

Vì họ có những phẩm chất như Phạm hạnh, v.v.

Apica visesato yathā mātā…pe… nāssu gāvo haniṃsu te.

Moreover, specifically, just as mothers…pe… they did not slaughter cows.

Hơn nữa, đặc biệt là như mẹ... họ không giết bò.

Tattha yāsu jāyanti osadhāti yāsu pittādīnaṃ bhesajjabhūtā pañca gorasā jāyanti.

Therein, "yāsu jāyanti osadhā" means that in which the five milk products, which are medicinal for bile and other ailments, are produced.

Trong đó, những cây thuốc mọc trên chúng có nghĩa là năm loại sữa bò, là thuốc chữa bệnh cho mật, v.v., được sinh ra từ chúng.

1464

300. Annadātiādīsu yasmā pañca gorase paribhuñjantānaṃ khudā vūpasammati, balaṃ vaḍḍhati, chavivaṇṇo vippasīdati, kāyikamānasikaṃ sukhaṃ uppajjati, tasmā annadā baladā vaṇṇadā sukhadā cetāti veditabbā.

300. In phrases like "annadā" (givers of food), it should be understood that because hunger subsides, strength increases, skin complexion brightens, and bodily and mental happiness arises for those who consume the five milk products, therefore, they are givers of food, givers of strength, givers of complexion, and givers of happiness.

300. Trong các từ Annadā (người cho thức ăn), v.v., vì khi chúng sinh tiêu thụ năm loại sữa bò, cơn đói sẽ lắng xuống, sức lực tăng lên, màu da trở nên tươi sáng, và hạnh phúc về thể chất lẫn tinh thần phát sinh, do đó, cần hiểu rằng chúng là những người cho thức ăn, cho sức lực, cho màu sắc và cho hạnh phúc.

Sesamettha uttānatthameva.

The rest here is of obvious meaning.

Phần còn lại ở đây chỉ có nghĩa rõ ràng.

1465

301. Evaṃ te yaññesu gāvo ahanantā puññappabhāvānuggahitasarīrā sukhumālā…pe… sukhamedhittha yaṃ pajā.

301. Thus, those who did not slaughter cows in sacrifices, with bodies sustained by the power of merit, were tender and delicate…pe… the progeny obtained happiness.

301. Như vậy, những người không giết bò trong các lễ tế, với thân thể được hỗ trợ bởi sức mạnh của công đức, mềm mại... và chúng sinh đã đạt được hạnh phúc.

Tattha sukhumālā mudutaluṇahatthapādāditāya, mahākāyā ārohapariṇāhasampattiyā, vaṇṇavanto suvaṇṇavaṇṇatāya saṇṭhānayuttatāya ca, yasassino lābhaparivārasampadāya.

Therein, sukhumālā (tender and delicate) means having soft and supple hands and feet, etc.; mahākāyā (large-bodied) means possessing a tall and well-built physique; vaṇṇavanto (of good complexion) means having a golden complexion and being well-formed; yasassino (famous) means being endowed with gains and a retinue.

Trong đó, mềm mại (sukhumālā) là có tay chân mềm mại, non nớt, v.v.; thân hình vĩ đại (mahākāyā) là có thân hình cao lớn và đầy đặn; có sắc đẹp (vaṇṇavanto) là có màu da vàng óng và thân hình cân đối; có danh tiếng (yasassino) là có được lợi lộc và tùy tùng.

Sehi dhammehīti sakehi cārittehi.

"Sehi dhammehi" means by their own conducts.

Bằng Pháp của chính họ (sehi dhammehī) có nghĩa là bằng các hạnh kiểm của riêng họ.

Kiccākiccesu ussukāti kiccesu ‘‘idaṃ kātabbaṃ’’, akiccesu ‘‘idaṃ na kātabba’’nti ussukkamāpannā hutvāti attho.

"Kiccākiccesu ussukā" means being diligent, thinking, "this should be done" concerning what is to be done, and "this should not be done" concerning what is not to be done.

Siêng năng trong việc nên làm và không nên làm (kiccākiccesu ussukā) có nghĩa là siêng năng trong các việc nên làm (“điều này nên làm”) và các việc không nên làm (“điều này không nên làm”).

Evaṃ te porāṇā brāhmaṇā evarūpā hutvā dassanīyā pasādanīyā lokassa paramadakkhiṇeyyā imāya paṭipattiyā yāva loke avattiṃsu, tāva vigataītibhayupaddavā hutvā nānappakārakaṃ sukhaṃ edhittha pāpuṇi, sukhaṃ vā edhittha sukhaṃ vuḍḍhiṃ agamāsi.

Thus, those ancient brahmins, having been such, lovely to behold, inspiring confidence, and worthy of the highest offerings from the world, as long as they existed in the world through this practice, they obtained various kinds of happiness, being free from vexations, fears, and calamities, or their happiness flourished.

Như vậy, những Bà-la-môn thời xưa, với hình dáng như vậy, đáng được chiêm ngưỡng, đáng được tôn kính, là những bậc đáng cúng dường tối thượng của thế gian, bằng sự thực hành này, chừng nào họ còn tồn tại trên thế gian, chừng đó họ không còn sợ hãi hay tai họa, và họ đã đạt được hạnh phúc đủ loại, hoặc hạnh phúc đã tăng trưởng.

Ayaṃ pajāti sattalokaṃ nidasseti.

"Ayaṃ pajā" refers to the world of beings.

Chúng sinh này (ayaṃ pajā) chỉ thế giới chúng sinh.

1466

302-3. Kālaccayena pana sambhinnamariyādabhāvaṃ āpajjitukāmānaṃ tesaṃ āsi vipallāso…pe… bhāgaso mite.

302-3. But with the passing of time, for those who were about to lose their virtuous conduct, there was a perversion for them…pe… measured in parts.

302-3. Tuy nhiên, theo thời gian, khi họ muốn trở thành những người có giới hạn bị phá vỡ, sự đảo lộn đã xảy ra cho họ... được đo lường theo từng phần.

Tattha vipallāsoti viparītasaññā.

Therein, "vipallāso" means perverted perception.

Trong đó, sự đảo lộn (vipallāso) là sự nhận thức sai lệch.

Aṇuto aṇunti lāmakaṭṭhena parittaṭṭhena appassādaṭṭhena aṇubhūtato kāmaguṇato uppannaṃ jhānasāmaññanibbānasukhāni upanidhāya saṅkhyampi anupagamanena aṇuṃ kāmasukhaṃ, lokuttarasukhaṃ vā upanidhāya aṇubhūtato attanā paṭiladdhalokiyasamāpattisukhato aṇuṃ appakatopi appakaṃ kāmasukhaṃ disvāti adhippāyo.

"Aṇuto aṇuṃ" means seeing sensual pleasure as minute, insignificant, and ungratifying compared to the jhāna, path, and Nibbāna happiness that arises from subtle sensual qualities, or seeing worldly samāpatti happiness attained by oneself as minute, or even smaller than minute, compared to supramundane happiness. This is the intention.

Từ nhỏ đến nhỏ (aṇuto aṇuṃ) có nghĩa là thấy sự lạc thú dục vọng nhỏ bé, tầm thường, ít vị, so với hạnh phúc thiền định, đạo quả và Niết-bàn, nó nhỏ bé đến mức không thể đếm được; hoặc so với hạnh phúc siêu thế, nó nhỏ bé hơn cả hạnh phúc nhập định thế gian mà mình đã đạt được, thậm chí còn nhỏ hơn cả những điều nhỏ bé nhất. Đó là ý nghĩa.

Rājino cāti rañño ca.

"Rājino cā" means also of the king.

Và của vua (rājino cā) có nghĩa là của vua.

Viyākāranti sampattiṃ.

"Viyākāraṃ" means prosperity.

Sự thịnh vượng (viyākāraṃ) có nghĩa là sự giàu có.

Ājaññasaṃyutteti assājānīyasaṃyutte.

"Ājaññasaṃyutte" means yoked with noble steeds.

Ājaññasaṃyutte có nghĩa là được kéo bởi những con ngựa ājañña.

Sukateti dārukammalohakammena suniṭṭhite.

"Sukate" means skillfully completed with wood and metalwork.

Sukate có nghĩa là được hoàn thành tốt bằng gỗ, đồng và sắt.

Cittasibbaneti sīhacammādīhi alaṅkaraṇavasena citrasibbane.

"Cittasibbane" means decorated with colorful stitching, such as with lion hides.

Cittasibbane có nghĩa là được thêu thùa tinh xảo bằng da sư tử, v.v., theo cách trang trí.

Nivesaneti gharavatthūni.

"Nivesane" means house-grounds.

Nivesane có nghĩa là những vật phẩm như nhà cửa.

Niveseti tattha patiṭṭhāpitagharāni.

"Nivese" means houses established there.

Nivese có nghĩa là những ngôi nhà được xây dựng ở đó.

Vibhatteti āyāmavitthāravasena vibhattāni.

"Vibhatte" means divided by length and breadth.

Vibhatte có nghĩa là được phân chia theo chiều dài và chiều rộng.

Bhāgaso miteti aṅgaṇadvārapāsādakūṭāgārādivasena koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ katvā mitāni.

"Bhāgaso mite" means measured part by part, such as by courtyards, doorways, mansions, and pinnacled houses.

Bhāgaso mite có nghĩa là được đo đạc từng phần, như sân, cổng, cung điện, lầu các, v.v.

Kiṃ vuttaṃ hoti?

What is meant?

Nghĩa là gì?

Tesaṃ brāhmaṇānaṃ aṇuto aṇusaññitaṃ kāmasukhañca rañño byākārañca alaṅkatanāriyo ca vuttappakāre rathe ca nivesane nivese ca disvā dukkhesuyeva etesu vatthūsu ‘‘sukha’’nti pavattattā pubbe pavattanekkhammasaññāvipallāsasaṅkhātā viparītasaññā āsi.

For those brahmins, seeing the sensual pleasure considered minute, the king's prosperity, the adorned women, and the aforementioned chariots and established houses, there arose a perverted perception, a perversion of the perception of renunciation that had existed previously, because they perceived these very things, which are essentially suffering, as "happiness".

Khi các vị Bà-la-môn đó thấy những dục lạc vi tế, sự thịnh vượng của vua, những người phụ nữ trang sức lộng lẫy, những cỗ xe và nhà cửa được mô tả như trên, thì nhận thức sai lầm trước đây, tức là sự nhận thức sai lầm về sự từ bỏ, đã khởi lên, vì trong những đối tượng đau khổ này, họ lại cho rằng đó là “hạnh phúc”.

1467

304. Te evaṃ viparītasaññā hutvā gomaṇḍalaparibyūḷhaṃ…pe… brāhmaṇā.

304. Becoming thus perverted in perception, the brahmins coveted the human enjoyment, surrounded by herds of cattle…pe….

304. Khi đã có nhận thức sai lầm như vậy, các vị Bà-la-môn đã bị bao vây bởi đàn bò…v.v….

Tattha gomaṇḍalaparibyūḷhanti goyūthehi parikiṇṇaṃ.

Therein, "gomaṇḍalaparibyūḷhaṃ" means surrounded by herds of cattle.

Trong đó, gomaṇḍalaparibyūḷhaṃ có nghĩa là bị bao vây bởi đàn bò.

Nārīvaragaṇāyutanti varanārīgaṇasaṃyuttaṃ.

"Nārīvaragaṇāyutaṃ" means endowed with a multitude of excellent women.

Nārīvaragaṇāyutaṃ có nghĩa là được kết hợp với nhóm phụ nữ ưu tú.

Uḷāranti vipulaṃ.

"Uḷāraṃ" means extensive.

Uḷāraṃ có nghĩa là rộng lớn.

Mānusaṃ bhoganti manussānaṃ nivesanādibhogavatthuṃ.

"Mānusaṃ bhogaṃ" means human possessions such as houses.

Mānusaṃ bhogaṃ có nghĩa là tài sản của con người như nhà cửa.

Abhijjhāyiṃsūti ‘‘aho vatidaṃ amhākaṃ assā’’ti taṇhaṃ vaḍḍhetvā abhipatthayamānā jhāyiṃsu.

"Abhijjhāyiṃsū" means they yearned and coveted, increasing their craving, thinking, "Oh, if only this were ours!"

Abhijjhāyiṃsū có nghĩa là họ đã suy tư, mong muốn một cách tham lam, “Ôi, ước gì những thứ này là của chúng ta!”.

1468

305. Evaṃ abhijjhāyantā ca ‘‘ete manussā sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmuttamaṇiābharaṇā pañcahi kāmaguṇehi paricārenti, mayaṃ pana evaṃ tehi namassiyamānāpi sedamalakiliṭṭhagattā parūḷhakacchanakhalomā bhogarahitā paramakāruññataṃ pattā viharāma.

305. And as they thus coveted: "These people, having bathed well, anointed well, with hair and beards trimmed, adorned with jeweled ornaments, enjoy themselves with the five strands of sensual pleasure. But we, even though revered by them, live with bodies stained by sweat and dirt, with overgrown armpit hair, nails, and body hair, devoid of possessions, having fallen into a state of extreme pity.

Và khi suy tư như vậy, họ nghĩ: “Những người này được tắm rửa sạch sẽ, thoa dầu thơm, tóc và râu được cắt tỉa, đeo trang sức ngọc quý, hưởng thụ năm loại dục lạc, còn chúng ta, dù được họ kính trọng, lại sống với thân thể dơ bẩn vì mồ hôi và bụi bặm, lông nách, móng tay, tóc tai mọc dài, không có tài sản, sống trong tình trạng đáng thương nhất.

Ete ca hatthikkhandhaassapiṭṭhisivikāsuvaṇṇarathādīhi vicaranti, mayaṃ pādehi.

And these people travel on elephant-backs, horse-backs, palanquins, golden chariots, etc., while we travel on foot.

Những người này đi lại bằng lưng voi, lưng ngựa, kiệu, xe vàng, v.v., còn chúng ta thì đi bộ.

Ete dvibhūmikādipāsādatalesu vasanti, mayaṃ araññarukkhamūlādīsu.

These people live in two-storied mansions and similar buildings, while we live in forests, at the foot of trees, etc.

Những người này sống trong các tầng cung điện hai tầng, v.v., còn chúng ta thì sống dưới gốc cây trong rừng, v.v.

Ete ca gonakādīhi attharaṇehi atthatāsu varaseyyāsu sayanti, mayaṃ taṭṭikācammakhaṇḍādīni attharitvā bhūmiyaṃ.

These people sleep on excellent beds covered with rugs and so forth, while we, spreading out mats, leather scraps, etc., sleep on the ground.

Những người này nằm trên những chiếc giường tốt trải thảm lông, v.v., còn chúng ta thì trải chiếu, mảnh da, v.v., rồi nằm trên đất.

Ete nānārasāni bhojanāni bhuñjanti, mayaṃ uñchācariyāya yāpema.

These people eat various delicious foods, while we sustain ourselves by gleaning."

Những người này ăn những món ăn đủ loại hương vị, còn chúng ta thì sống bằng cách khất thực.

Kathaṃ nu kho mayampi etehi sadisā bhaveyyāmā’’ti cintetvā ‘‘dhanaṃ icchitabbaṃ, na sakkā dhanarahitehi ayaṃ sampatti pāpuṇitu’’nti ca avadhāretvā vede bhinditvā dhammayutte purāṇamante nāsetvā adhammayutte kūṭamante ganthetvā dhanatthikā okkākarājānamupasaṅkamma sotthivacanādīni payuñjitvā ‘‘amhākaṃ, mahārāja, brāhmaṇavaṃse paveṇiyā āgataṃ porāṇamantapadaṃ atthi, taṃ mayaṃ ācariyamuṭṭhitāya na kassaci bhaṇimhā, taṃ mahārājā sotumarahatī’’ti ca vatvā assamedhādiyaññaṃ vaṇṇayiṃsu.

How indeed might we too become similar to them?’ Reflecting thus, and determining that ‘wealth is to be desired, it is not possible for those without wealth to attain this prosperity,’ they corrupted the Vedas. They destroyed the ancient mantras aligned with Dhamma and fabricated fraudulent mantras not aligned with Dhamma. Then, desiring wealth, they approached King Okkāka. Offering blessings and other courtesies, they said, “Your Majesty, in our brahmin lineage, there is an ancient mantra tradition that has been passed down. We have not spoken it to anyone due to our teachers' strictures, but Your Majesty should hear it.” With these words, they praised the Assamedha and other sacrifices.

Làm sao chúng ta có thể giống họ được?” Sau khi suy nghĩ như vậy và xác định rằng “phải mong muốn tài sản, vì không thể đạt được sự thịnh vượng này nếu không có tài sản”, họ đã phá vỡ các kinh Veda, hủy bỏ những câu thần chú cổ xưa hợp pháp, biên soạn những câu thần chú giả dối bất hợp pháp, rồi vì muốn có tài sản, họ đến gặp vua Okkāka, dùng những lời chúc phúc, v.v., và nói: “Đại vương, trong dòng dõi Bà-la-môn của chúng tôi, có những câu thần chú cổ xưa được truyền lại từ tổ tiên. Chúng tôi chưa từng nói với ai vì sự bảo mật của thầy truyền dạy. Đại vương nên nghe điều đó.” Sau đó, họ ca ngợi các lễ tế như lễ tế ngựa (assamedha), v.v.

Vaṇṇayitvā ca rājānaṃ ussāhentā ‘‘yaja, mahārāja, evaṃ pahūtadhanadhañño tvaṃ, natthi te yaññasambhāravekallaṃ, evañhi te yajato sattakulaparivaṭṭā sagge uppajjissantī’’ti avocuṃ.

Having praised them, they incited the king, saying, “Perform the sacrifice, Your Majesty! You are abundant in wealth and grain; there is no lack of sacrificial materials for you. Indeed, if you sacrifice in this way, seven generations of your family will arise in heaven.”

Sau khi ca ngợi và khuyến khích nhà vua, họ nói: “Đại vương, hãy cúng tế! Đại vương là người có nhiều tài sản và ngũ cốc. Ngài không thiếu thốn bất kỳ vật phẩm cúng tế nào. Nếu ngài cúng tế như vậy, bảy đời gia tộc của ngài sẽ được tái sinh trên cõi trời.”

Tena nesaṃ taṃ pavattiṃ dassento āha bhagavā ‘‘te tattha mante…pe… bahu te dhana’’nti.

To show their actions, the Blessed One said, “There, with those mantras…^*… much wealth to you.”

Để chỉ ra sự việc đó của họ, Thế Tôn đã nói: “Họ đã ở đó với những câu thần chú…v.v… ngài có rất nhiều tài sản.”

1469

Tattha tatthāti tasmiṃ, yaṃ bhogamabhijjhāyiṃsu, tannimittanti vuttaṃ hoti.

Therein, tatthā means ‘there’—it is said to refer to the object of enjoyment they coveted, which was the cause for it.

Trong đó, tatthā có nghĩa là ở đó, tức là vì tài sản mà họ đã tham lam mong muốn. Đó là ý nghĩa được nói đến.

Nimittatthe hi etaṃ bhummavacanaṃ.

Indeed, this locative case is in the sense of a cause.

Vì đây là một từ ở thể định sở chỉ về nguyên nhân.

Tadupāgamunti tadā upāgamuṃ.

Tadupāgamuṃ means ‘they approached then’.

Tadupāgamuṃ có nghĩa là họ đã đến vào lúc đó.

Pahūtadhanadhaññosīti pahūtadhanadhañño bhavissasi, abhisamparāyanti adhippāyo.

Pahūtadhanadhaññosī means ‘You will be abundant in wealth and grain’ in the next life. This is the intention.

Pahūtadhanadhaññosī có nghĩa là “ngài sẽ có nhiều tài sản và ngũ cốc trong kiếp sau”. Đó là ý nghĩa.

Āsaṃsāyañhi anāgatepi vattamānavacanaṃ icchanti saddakovidā.

Indeed, masters of grammar desire the present tense to be used for the future when expressing an aspiration.

Các nhà ngữ pháp học muốn dùng thì hiện tại cho thì tương lai khi có sự mong đợi.

Yajassūti yajāhi.

Yajassū means ‘sacrifice!’

Yajassū có nghĩa là hãy cúng tế.

Vittaṃ dhananti jātarūpādiratanameva vittikāraṇato vittaṃ, samiddhikāraṇato dhananti vuttaṃ.

Vittaṃ dhanaṃ means that gold and other jewels are called vitta because they cause delight, and dhana because they cause prosperity. Or else,

Vittaṃ dhanaṃ có nghĩa là vàng bạc và các loại đá quý khác được gọi là vitta vì chúng là nguyên nhân của sự hài lòng, và là dhana vì chúng là nguyên nhân của sự thịnh vượng.

Atha vā vittanti vittikāraṇabhūtameva ābharaṇādi upakaraṇaṃ, yaṃ ‘‘pahūtavittūpakaraṇo’’tiādīsu (dī. ni. 1.331) āgacchati.

vitta refers to ornaments and other requisites that cause delight, as seen in phrases like “rich in possessions and requisites.”

Hoặc, vittaṃ có nghĩa là các vật dụng như trang sức, v.v., là nguyên nhân của sự hài lòng, như được nói trong các đoạn như “pahūtavittūpakaraṇo” (có nhiều tài sản và vật dụng).

Dhananti hiraññasuvaṇṇādi.

Dhana refers to gold, silver, and the like.

Dhanaṃ có nghĩa là vàng, bạc, v.v.

Kiṃ vuttaṃ hoti?

What is said here?

Nghĩa là gì?

Te brāhmaṇā mante ganthetvā tadā okkākaṃ upāgamuṃ.

Those brahmins, having fabricated mantras, then approached Okkāka.

Các vị Bà-la-môn đó đã biên soạn các thần chú và đến gặp vua Okkāka vào lúc đó.

Kinti?

Saying what?

Để làm gì?

‘‘Mahārāja, bahū te vittañca dhanañca, yajassu, āyatimpi pahūtadhanadhañño bhavissasī’’ti.

“Your Majesty, you have much vitta (pleasing requisites) and dhana (wealth); sacrifice! In the future, you will also be abundant in wealth and grain.”

Để nói: “Đại vương, ngài có rất nhiều của cải và tài sản, hãy cúng tế! Trong tương lai, ngài cũng sẽ có nhiều tài sản và ngũ cốc.”

1470

306. Evaṃ kāraṇaṃ vatvā saññāpentehi tato ca rājā…pe… adā dhanaṃ.

306. Having stated the reason in this way, and while instructing, thereafter the king…^*… gave wealth.

306. Sau khi nói nguyên nhân như vậy và được thuyết phục bởi các vị Bà-la-môn, nhà vua đó…v.v… đã ban tài sản.

Tattha saññattoti ñāpito.

Therein, saññatto means ‘made known’.

Trong đó, saññatto có nghĩa là được thông báo.

Rathesabhoti mahārathesu khattiyesu akampiyaṭṭhena usabhasadiso.

Rathesabho means ‘like a bull among great kings’ in the sense of being unshakable among the great Khattiyas.

Rathesabho có nghĩa là giống như con bò đực (usabha) trong số các vị vua vĩ đại (mahārathesu khattiyesu) vì sự kiên định của ngài.

‘‘Assamedha’’ntiādīsu assamettha medhantīti assamedho, dvīhi pariyaññehi yajitabbassa ekavīsatiyūpassa ṭhapetvā bhūmiñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.

Among terms like “Assamedha,” assaṃ ettha medhantī’ti means Assamedha (horse sacrifice); this is a designation for a sacrifice that must be performed with two rounds of offerings, involving twenty-one sacrificial posts, and where all wealth and donations are given, except for land and people.

Trong các lễ tế như “Assamedha”, assamedha có nghĩa là “ở đây, họ giết ngựa”. Đây là tên gọi của một lễ tế được thực hiện với hai loại cúng tế phụ, có hai mươi mốt cây cột tế, và tất cả tài sản cúng dường còn lại, ngoại trừ đất đai và con người.

Purisamettha medhantīti purisamedho, catūhi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.

Purisamettha medhantī’ti means Purisamedha (human sacrifice); this is a designation for a sacrifice that must be performed with four rounds of offerings, involving wealth and donations as stated for the Assamedha, including land.

Purisamedha có nghĩa là “ở đây, họ giết người”. Đây là tên gọi của một lễ tế được thực hiện với bốn loại cúng tế phụ, có tài sản cúng dường như đã nói trong lễ assamedha, bao gồm cả đất đai.

Sammamettha pāsantīti sammāpāso, divase divase sammaṃ khipitvā tassa patitokāse vediṃ katvā saṃhārimehi yūpādīhi sarassatinadiyā nimuggokāsato pabhuti paṭilomaṃ gacchantena yajitabbassa satrayāgassetaṃ adhivacanaṃ.

Sammamettha pāsantī’ti means Sammāpāso (stake throwing); this is a designation for a satrayāga (long-term sacrifice) that must be performed by casting a yoke-pin every day, building a sacrificial altar where it falls, and proceeding upstream from where the Sarasvatī River sinks, with movable sacrificial posts and other items.

Sammāpāso có nghĩa là “ở đây, họ ném cái ách”. Đây là tên gọi của một lễ tế kéo dài (satrayāga) được thực hiện bằng cách ném cái ách mỗi ngày, xây bệ tế ở nơi nó rơi xuống, và di chuyển các cây cột tế, v.v., từ nơi sông Sarasvatī chìm xuống, đi ngược dòng.

Vājamettha pivantīti vājapeyyo.

Vājamettha pivantī’ti means Vājapeyyo (drink of strength).

Vājapeyyo có nghĩa là “ở đây, họ uống vāja (một loại đồ uống nghi lễ)”.

Ekena pariyaññena sattarasahi pasūhi yajitabbassa beluvayūpassa sattarasakadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.

This is a designation for a sacrifice that must be performed with one round of offerings, seventeen animals, a sacrificial post made of beluva wood, and a donation given seventeen times.

Đây là tên gọi của một lễ tế được thực hiện với một loại cúng tế phụ, mười bảy con vật, một cây cột tế bằng tre, và mười bảy lần cúng dường.

Natthi ettha aggaḷāti niraggaḷo, navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā ca purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa sabbamedhapariyāyanāmassa assamedhavikappassetaṃ adhivacanaṃ.

Natthi ettha aggaḷāti means Niraggaḷo (unobstructed); this is a designation for a variant of the Assamedha, which is a sacrifice performed with nine rounds of offerings, including land and people, with wealth and donations as stated for the Assamedha, and which is named after all kinds of sacrifices.

Niraggaḷo có nghĩa là “không có chốt cửa”, tức là không có rào cản. Đây là tên gọi của một biến thể của lễ assamedha, bao gồm tất cả các loại cúng tế, được thực hiện với chín loại cúng tế phụ, có tài sản cúng dường như đã nói trong lễ assamedha, bao gồm cả đất đai và con người.

Sesamettha pākaṭameva.

The rest is clear here.

Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.

1471

307-8. Idāni yaṃ vuttaṃ ‘‘brāhmaṇānamadā dhana’’nti, taṃ dassento ‘‘gāvo sayanañcā’’ti gāthādvayamāha.

307-8. Now, to show what was said, “gave wealth to the brahmins,” he speaks the two verses: “Cows, beds, and so on.”

307-8. Bây giờ, để chỉ ra điều đã nói “đã ban tài sản cho các vị Bà-la-môn”, Thế Tôn đã nói hai bài kệ “Gāvo sayanañcā” (Bò và chỗ nằm).

So hi rājā ‘‘dīgharattaṃ lūkhāhārena kilantā pañca gorase paribhuñjantū’’ti nesaṃ sapuṅgavāni goyūthāneva adāsi, tathā ‘‘dīgharattaṃ thaṇḍilasāyitāya thūlasāṭakanivāsanena ekaseyyāya pādacārena rukkhamūlādivāsena ca kilantā gonakādiatthatavarasayanādīsu sukhaṃ anubhontū’’ti nesaṃ mahagghāni sayanādīni ca adāsi.

Indeed, that king gave herds of cows with bulls to them, saying, “Having suffered long with coarse food, let them enjoy the five cow-products.” Likewise, he gave them expensive beds and other items, saying, “Having suffered long from sleeping on bare ground, wearing rough cloths, sleeping alone, walking on foot, and dwelling at the foot of trees, let them enjoy comfort on excellent couches adorned with antelope hides and so on.”

Thật vậy, nhà vua đó đã ban cho họ những đàn bò cùng với những con bò đực đầu đàn, nghĩ rằng “mong họ, những người đã mệt mỏi vì ăn uống kham khổ trong một thời gian dài, được hưởng năm loại sản phẩm từ bò”. Tương tự, ngài cũng ban cho họ những chỗ nằm quý giá, v.v., nghĩ rằng “mong họ, những người đã mệt mỏi vì nằm trên đất lạnh, mặc áo thô, ngủ một mình, đi bộ, và sống dưới gốc cây, v.v., trong một thời gian dài, được hưởng hạnh phúc trên những chỗ nằm tốt trải thảm lông, v.v.”.

Evametaṃ nānappakārakaṃ aññañca hiraññasuvaṇṇādidhanaṃ adāsi.

Thus, he gave this varied wealth, and other gold and silver wealth as well.

Theo cách này, ngài đã ban nhiều loại tài sản khác nhau như vàng bạc, v.v.

Tenāha bhagavā – ‘‘gāvo sayanañca vatthañca…pe… brāhmaṇānamadā dhana’’nti.

Therefore, the Blessed One said – “Cows, beds, and clothes…^*… gave wealth to the brahmins.”

Vì vậy, Thế Tôn đã nói: “Bò và chỗ nằm, y phục…v.v… đã ban tài sản cho các vị Bà-la-môn.”

1472

309-10. Evaṃ tassa rañño santikā te ca tattha…pe… puna mupāgamuṃ.

309-10. Having received gifts from that king in this way, they there…^*… approached again.

309-10. Như vậy, từ nhà vua đó, họ đã ở đó…v.v… lại đến gặp.

Kiṃ vuttaṃ hoti?

What is meant by this?

Nghĩa là gì?

Tassa rañño santikā te brāhmaṇā tesu yāgesu dhanaṃ labhitvā dīgharattaṃ divase divase evameva ghāsacchādanaṃ pariyesitvā nānappakārakaṃ vatthukāma sannidhiṃ samarocayuṃ.

Those brahmins, having obtained wealth from that king through those sacrifices, accumulated various material desires, having sought food and clothing for a long time, day after day, in this very way.

Từ nhà vua đó, các vị Bà-la-môn đó, sau khi nhận được tài sản trong các lễ tế đó, đã tìm kiếm thức ăn và y phục mỗi ngày trong một thời gian dài, và tích trữ nhiều loại dục lạc vật chất khác nhau.

Tato tesaṃ icchāvatiṇṇānaṃ khīrādipañcagorasassādavasena rasataṇhāya otiṇṇacittānaṃ ‘‘khīrādīnipi tāva gunnaṃ sādūni, addhā imāsaṃ maṃsaṃ sādutaraṃ bhavissatī’’ti evaṃ maṃsaṃ paṭicca bhiyyo taṇhā pavaḍḍhatha.

Thereafter, for those who were overcome by desire, whose minds were immersed in the craving for flavors such as the five cow-products (milk, etc.), thinking, “Milk and the like from cows are delicious, surely their meat will be even more delicious,” thus, their craving for meat grew even stronger.

Sau đó, lòng tham của họ, những người đã chìm đắm trong dục vọng, tức là những người có tâm trí bị cuốn hút bởi vị ngon của năm loại sản phẩm từ bò như sữa, v.v., đã gia tăng hơn nữa đối với thịt, nghĩ rằng “sữa, v.v., của bò đã ngon rồi, chắc chắn thịt của chúng sẽ còn ngon hơn nữa”.

Tato cintesuṃ – ‘‘sace mayaṃ māretvā khādissāma, gārayhā bhavissāma, yaṃnūna mante gantheyyāmā’’ti.

Then they thought, “If we kill and eat, we will be blamed. What if we fabricate mantras?”

Sau đó, họ suy nghĩ: “Nếu chúng ta giết và ăn thịt, chúng ta sẽ bị chỉ trích. Hay là chúng ta nên biên soạn các thần chú mới?”

Atha punapi vedaṃ bhinditvā tadanurūpe te tattha mante ganthetvā te brāhmaṇā tannimittaṃ kūṭamante ganthetvā okkākarājānaṃ puna upāgamiṃsu.

Then, corrupting the Vedas again, and fabricating mantras there appropriate to that, those brahmins, for the sake of that (meat), fabricated fraudulent mantras and approached King Okkāka again.

Thế rồi, một lần nữa, họ đã phá vỡ kinh Veda và, phù hợp với ý nghĩ đó, các vị Bà-la-môn đó đã biên soạn các thần chú ở đó, tức là họ đã biên soạn những thần chú giả dối vì nguyên nhân đó, rồi lại đến gặp vua Okkāka.

Imamatthaṃ bhāsamānā ‘‘yathā āpo ca…pe… bahu te dhana’’nti.

Speaking on this matter, they said, “Just as water…^*… much wealth to you.”

Khi nói về ý nghĩa này, họ đã nói: “Như nước…v.v… ngài có rất nhiều tài sản.”

1473

Kiṃ vuttaṃ hoti?

What is meant by this?

Nghĩa là gì?

Amhākaṃ, mahārāja, mantesu etadāgataṃ yathā āpo hatthadhovanādisabbakiccesu pāṇīnaṃ upayogaṃ gacchati, natthi tesaṃ tatonidānaṃ pāpaṃ.

“Your Majesty, in our mantras, it is taught that just as water is used by living beings for all purposes such as washing hands, there is no evil arising from it for them.

Thưa đại vương, trong các kinh điển của chúng tôi có ghi rằng: Như nước được dùng cho mọi việc như rửa tay, v.v., cho chúng sinh, thì không có ác nghiệp phát sinh từ đó cho họ.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Yasmā parikkhāro so hi pāṇinaṃ, upakaraṇatthāya uppannoti adhippāyo.

Because it is a requisite for living beings; the intention is that it arose for the purpose of being an implement.

Bởi vì nó là vật dụng của chúng sinh, ý nghĩa là nó sinh ra để làm công cụ.

Yathā cāyaṃ mahāpathavī gamanaṭṭhānādisabbakiccesu kahāpaṇasaṅkhātaṃ hiraññaṃ suvaṇṇarajatādibhedaṃ dhanaṃ, yavagodhūmādibhedaṃ dhāniyañca, saṃvohārādisabbakiccesu upayogaṃ gacchati, evaṃ gāvo manussānaṃ sabbakiccesu upayogagamanatthāya uppannā.

And just as this great earth is used for all purposes such as a place for walking, and hiraññaṃ (gold) in the form of coins, dhanaṃ (wealth) such as gold and silver, and dhāniyañca (grain) such as barley and wheat are used for all purposes such as trade, similarly, cows are for human beings, arisen for the purpose of being used for all human needs.

Và như đại địa này được dùng cho mọi việc như đi lại, v.v., tiền bạc gọi là kahāpaṇa, vàng bạc và các loại tài sản khác, ngũ cốc như lúa mạch, lúa mì, v.v., được dùng cho mọi việc như giao dịch, v.v., cũng vậy, bò được sinh ra cho con người để dùng cho mọi việc.

Tasmā etā hanitvā nānappakārake yāge yajassu bahu te vittaṃ, yajassu bahu te dhananti.

Therefore, kill them and perform various sacrifices! Much vitta (pleasing requisites) is yours, sacrifice! Much dhana (wealth) is yours, sacrifice!”

Vì vậy, hãy giết chúng và cúng tế nhiều loại tế lễ khác nhau, hãy cúng tế, ngài có nhiều tài sản; hãy cúng tế, ngài có nhiều của cải.

1474

311-12. Evaṃ purimanayeneva tato ca rājā…pe… aghātayi, yaṃ tato pubbe kañci sattaṃ na pādā…pe… ghātayi.

311-12. In the same manner as before, thereafter the king…^*… killed, which meant that he had not harmed any living being before this, nor killed it.

311-12. Tương tự như cách nói trước, sau đó nhà vua… (v.v.)… đã giết, những gì trước đó chưa từng dùng chân… (v.v.)… để giết bất kỳ chúng sinh nào.

Tadā kira brāhmaṇā yaññāvāṭaṃ gāvīnaṃ pūretvā maṅgalausabhaṃ bandhitvā rañño mūlaṃ netvā ‘‘mahārāja, gomedhayaññaṃ yajassu, evaṃ te brahmalokassa maggo visuddho bhavissatī’’ti āhaṃsu.

Indeed, at that time, the brahmins filled the sacrificial pit with cows, tied a auspicious bull, brought it to the king, and said, “Your Majesty, perform the Gomedha sacrifice! In this way, your path to the Brahmā-world will be purified.”

Khi đó, các Bà-la-môn đã lấp đầy hố tế lễ bằng bò, buộc một con bò đực may mắn, dẫn đến trước vua và nói: “Đại vương, hãy cúng tế lễ gomedha (tế bò), như vậy con đường đến cõi Phạm thiên của ngài sẽ được thanh tịnh.”

Rājā katamaṅgalakicco khaggaṃ gahetvā puṅgavena saha anekasatasahassā gāvo māresi.

The king, having performed the auspicious ceremony, took a sword and killed many hundreds of thousands of cows along with the bull.

Nhà vua, sau khi hoàn thành nghi lễ may mắn, cầm kiếm và giết hàng trăm ngàn con bò cùng với con bò đực đầu đàn.

Brāhmaṇā yaññāvāṭe maṃsāni chinditvā khādiṃsu, pītakodātarattakambale ca pārupitvā māresuṃ.

The brahmins cut the meat in the sacrificial pit and ate it. They also wore yellow, white, and red blankets and killed.

Các Bà-la-môn đã cắt thịt trong hố tế lễ và ăn, và họ đã giết những con bò khi đang khoác những tấm chăn màu vàng, trắng và đỏ.

Tadupādāya kira gāvo pārute disvā ubbijjanti.

Taking that as a cause, cows, seeing those who were covered, are said to have become frightened.

Từ đó trở đi, những con bò, khi nhìn thấy người khoác chăn, đều hoảng sợ.

Tenāha bhagavā – ‘‘na pādā…pe… ghātayī’’ti.

Therefore the Blessed One said: “Not by foot…pe… he slew.”

Vì vậy, Thế Tôn đã nói: “chưa từng dùng chân… (v.v.)… để giết.”

1475

313. Tato devāti evaṃ tasmiṃ rājini gāviyo ghātetumāraddhe atha tadanantarameva taṃ goghātakaṃ disvā ete cātumahārājikādayo devā ca, pitaroti brāhmaṇesu laddhavohārā brahmāno ca, sakko devānamindo ca, pabbatapādanivāsino dānavayakkhasaññitā asurarakkhasā ca ‘‘adhammo adhammo’’ti evaṃ vācaṃ nicchārentā ‘‘dhi manussā, dhi manussā’’ti ca vadantā pakkanduṃ.

313. Thereupon the devas—when the king thus began to kill cows, immediately thereafter, upon seeing that cow-slayer, these devas such as the Cātumahārājika devas, and the ancestors—Brahmās called "fathers" among brāhmaṇas—and Sakka, the lord of devas, and the asuras and rākkhasas dwelling at the foot of mountains, known as dānavas and yakkhas, cried out, saying, “Unrighteousness! Unrighteousness!” and also saying, “Fie on humans! Fie on humans!”

313. Khi đó các vị trời, tức là, khi vị vua đó bắt đầu giết bò, ngay sau đó, thấy kẻ giết bò đó, các vị trời như Tứ Đại Thiên Vương, v.v., và các vị tổ tiên (tức là các vị Phạm thiên được gọi là brāhmaṇa), và vua của các vị trời Sakka, và các A-tu-la, Dạ-xoa (tức là dānava và yakkha) sống ở chân núi, tất cả đều than khóc, thốt lên lời: “Phi pháp! Phi pháp!” và nói: “Ôi loài người! Ôi loài người!”

Evaṃ bhūmito pabhuti so saddo muhuttena yāva brahmalokā agamāsi, ekadhikkāraparipuṇṇo loko ahosi.

Thus, from the earth upwards, that sound reached even the Brahma-world in an instant; the world was filled with a single outcry of “Fie!”

Như vậy, tiếng kêu đó từ mặt đất đã vang đến cõi Phạm thiên trong chốc lát, và toàn bộ thế gian tràn ngập lời quở trách.

Kiṃ kāraṇaṃ?

What was the reason?

Vì lý do gì?

Yaṃ satthaṃ nipatī gave, yasmā gāvimhi satthaṃ nipatīti vuttaṃ hoti.

It is said: “Because the weapon fell upon the cows,” because a weapon fell upon the cow.

Vì lưỡi dao đã rơi xuống bò, có nghĩa là lưỡi dao đã rơi xuống con bò cái.

1476

314. Na kevalañca devādayo pakkanduṃ, ayamaññopi loke anattho udapādi – ye hi te tayo rogā pure āsuṃ, icchā anasanaṃ jarā, kiñci kiñcideva patthanataṇhā ca khudā ca paripākajarā cāti vuttaṃ hoti.

314. Not only did the devas and others cry out, but another evil also arose in the world: the three diseases which existed formerly—desire, starvation, and old age—meaning craving, hunger, and old age due to maturation.

314. Không chỉ các vị trời, v.v., than khóc, mà một tai họa khác cũng đã phát sinh trong thế gian – đó là ba bệnh tật trước đây, là tham muốn, đói khát và già yếu, có nghĩa là sự khao khát, đói khát và sự già yếu của thân thể.

Te pasūnañca samārambhā, aṭṭhānavutimāgamuṃ, cakkhurogādinā bhedena aṭṭhanavutibhāvaṃ pāpuṇiṃsūti attho.

Because of the slaughter of animals, they reached ninety-eight kinds; this means they attained ninety-eight forms, such as eye diseases and so forth.

Những bệnh đó, do sự giết hại súc vật, đã tăng lên chín mươi tám loại, tức là đã đạt đến chín mươi tám loại bệnh tật, như bệnh về mắt, v.v.

1477

315. Idāni bhagavā taṃ pasusamārambhaṃ nindanto āha ‘‘eso adhammo’’ti.

315. Now the Blessed One, condemning that slaughter of animals, said, “This is unrighteousness.”

315. Giờ đây, Thế Tôn quở trách sự giết hại súc vật đó và nói: “Đây là phi pháp”.

Tassattho eso pasusamārambhasaṅkhāto kāyadaṇḍādīnaṃ tiṇṇaṃ daṇḍānaṃ aññataradaṇḍabhūto dhammato apetattā adhammo okkanto ahu, pavatto āsi, so ca kho tato pabhuti pavattattā purāṇo, yassa okkamanato pabhuti kenaci pādādinā ahiṃsanato adūsikāyo gāvo haññanti.

Its meaning is that this unrighteousness, being one of the three kinds of punishments such as physical punishment, in the form of animal slaughter, was established as unrighteousness, deviated from the Dhamma. And indeed, having been established from that time onwards, it is ancient, by the establishment of which cows, faultless because they are not harmed by foot or any other means, are slain.

Ý nghĩa của câu đó là: Đây là hành động giết hại súc vật, một trong ba loại hành động (thân, khẩu, ý), vì trái với Pháp nên là phi pháp đã hiện hành, đã diễn ra, và vì nó đã diễn ra từ thời đó nên nó là cổ xưa, và từ khi nó hiện hành, những con bò vô tội không bị tổn hại bởi chân, v.v., bị giết hại.

Yā ghātentā dhammā dhaṃsanti cavanti parihāyanti yājakā yaññayājino janāti.

And those who slay them are the sacrificers, the people who perform sacrifices, decline from the Dhamma, fall away, diminish.

Những người cúng tế (tức là những người thực hiện tế lễ) giết hại chúng thì pháp của họ bị suy đồi, bị thoái hóa, bị suy giảm.

1478

316. Evameso aṇudhammoti evaṃ eso lāmakadhammo hīnadhammo, adhammoti vuttaṃ hoti.

316. Thus this is a minor evil; thus, this is a base practice, an inferior practice; it means unrighteousness.

316. Như vậy, đây là một pháp nhỏ nhoi (aṇudhammo), có nghĩa là đây là một pháp thấp kém, một pháp hèn hạ, một phi pháp.

Yasmā vā ettha dānadhammopi appako atthi, tasmā taṃ sandhāyāha ‘‘aṇudhammo’’ti.

Or, since there is little Dhamma of giving in this matter, it is called "aṇudhamma" (minor evil) with reference to that.

Hoặc vì trong việc này có chút ít pháp bố thí, nên Ngài nói “aṇudhammo” (pháp nhỏ nhoi) để chỉ điều đó.

Porāṇoti tāva cirakālato pabhuti pavattattā porāṇo.

Ancient means ancient, because it has existed for a very long time.

Cổ xưa (Porāṇo) có nghĩa là cổ xưa vì nó đã tồn tại từ rất lâu.

Viññūhi pana garahitattā viññūgarahitoti veditabbo.

But because it is condemned by the wise, it should be understood as condemned by the wise.

Tuy nhiên, nó được xem là bị người trí quở trách vì bị người trí quở trách.

Yasmā ca viññugarahito, tasmā yattha edisakaṃ passati, yājakaṃ garahatī jano.

And because it is condemned by the wise, wherever people see such a sacrificer, they condemn him.

Và vì nó bị người trí quở trách, nên khi người ta thấy một kẻ cúng tế như vậy, họ quở trách kẻ đó.

Kathaṃ?

How?

Thế nào?

‘‘Abbudaṃ brāhmaṇehi uppāditaṃ, gāvo vadhitvā maṃsaṃ khādantī’’ti evamādīni vatvāti ayamettha anussavo.

Saying things like, “A disease has been produced by the brāhmaṇas, they kill cows and eat their flesh.” This is the tradition in this regard.

“Bệnh hoạn do các Bà-la-môn gây ra, họ giết bò và ăn thịt!” – đây là lời đồn đại ở đây.

1479

317. Evaṃ dhamme viyāpanneti evaṃ porāṇe brāhmaṇadhamme naṭṭhe.

317. When the Dhamma was thus perverted means when the ancient brāhmaṇa Dhamma was destroyed.

317. Khi pháp như vậy bị suy đồi, tức là khi pháp Bà-la-môn cổ xưa bị hủy hoại.

‘‘Viyāvatte’’tipi pāṭho, viparivattitvā aññathā bhūteti attho.

“Viyāvaṭṭe” (changed) is also a reading, meaning it turned around and became otherwise.

Cũng có bản đọc là “viyāvatte”, có nghĩa là bị biến đổi, trở nên khác.

Vibhinnā suddavessikāti pubbe samaggā viharantā suddā ca vessā ca te vibhinnā.

The Sudras and Vessas became divided; the Sudras and Vessas, who previously lived in harmony, became divided.

Các sudda và vessa thuần khiết bị chia rẽ, tức là các sudda và vessa trước đây sống hòa thuận đã bị chia rẽ.

Puthū vibhinnā khattiyāti khattiyāpi bahū aññamaññaṃ bhinnā.

The Khattiyas became greatly divided; many Khattiyas also became divided among themselves.

Các khattiya bị chia rẽ nhiều (Puthū vibhinnā khattiyā), tức là nhiều khattiya cũng chia rẽ lẫn nhau.

Patiṃ bhariyāvamaññathāti bhariyā ca gharāvāsatthaṃ issariyabale ṭhapitā puttabalādīhi upetā hutvā patiṃ avamaññatha, paribhavi avamaññi na sakkaccaṃ upaṭṭhāsi.

The wife despised her husband; the wife, established in the power of a householder for the purpose of family life, endowed with children and other strengths, despised her husband, insulted him, disrespected him, and did not attend to him reverently.

Vợ khinh thường chồng (Patiṃ bhariyāvamaññathā), tức là người vợ, được đặt vào vị trí quyền lực để quản lý gia đình, trở nên có quyền lực nhờ con cái, v.v., đã khinh thường chồng, phỉ báng, không tôn trọng và không chăm sóc chu đáo.

1480

318. Evaṃ aññamaññaṃ vibhinnā samānā khattiyā brahmabandhū ca…pe… kāmānaṃ vasamanvagunti.

318. Thus, being divided among themselves, the Khattiyas and Brahmabundhus…pe… fell under the sway of desires.

318. Như vậy, khi chia rẽ lẫn nhau, các khattiya và các Bà-la-môn… (v.v.)… đã rơi vào quyền lực của các dục.

Khattiyā ca brāhmaṇā ca ye caññe vessasuddā yathā saṅkaraṃ nāpajjanti, evaṃ attano attano gottena rakkhitattā gottarakkhitā.

Khattiyas and brāhmaṇas, and other Vessas and Sudras, who do not mix, were protected by their lineage, because they were safeguarded by their respective clans.

Các khattiya và Bà-la-môn, và những vessa và sudda khác, được bảo vệ bởi dòng dõi của chính họ để không bị pha tạp.

Te sabbepi taṃ jātivādaṃ niraṃkatvā, ‘‘ahaṃ khattiyo, ahaṃ brāhmaṇo’’ti etaṃ sabbampi nāsetvā pañcakāmaguṇasaṅkhātānaṃ kāmānaṃ vasaṃ anvaguṃ āsattaṃ pāpuṇiṃsu, kāmahetu na kiñci akattabbaṃ nākaṃsūti vuttaṃ hoti.

All of them, having abandoned that discourse on lineage, having destroyed all that “I am a Khattiya, I am a brāhmaṇa,” fell under the sway of desires, which are the five strands of sensual pleasure; it means they became attached and did nothing that should not be done for the sake of desires.

Tất cả họ, sau khi từ bỏ quan niệm về đẳng cấp, tức là từ bỏ hoàn toàn quan niệm “tôi là khattiya, tôi là Bà-la-môn”, đã rơi vào quyền lực của các dục (kāma), tức là năm loại dục lạc, trở nên dính mắc, có nghĩa là vì dục lạc mà họ đã làm bất cứ điều gì không nên làm.

1481

Evamettha bhagavā ‘‘isayo pubbakā’’tiādīhi navahi gāthāhi porāṇānaṃ brāhmaṇānaṃ vaṇṇaṃ bhāsitvā ‘‘yo nesaṃ paramo’’ti gāthāya brahmasamaṃ, ‘‘tassa vattamanusikkhantā’’ti gāthāya devasamaṃ, ‘‘taṇḍulaṃ sayana’’ntiādikāhi catūhi gāthāhi mariyādaṃ, ‘‘tesaṃ āsi vipallāso’’tiādīhi sattarasahi gāthāhi sambhinnamariyādaṃ, tassa vippaṭipattiyā devādīnaṃ pakkandanādidīpanatthañca dassetvā desanaṃ niṭṭhāpesi.

Thus, in this discourse, the Blessed One spoke of the virtue of the ancient brāhmaṇas with nine verses beginning with “isayo pubbakā” (the ancient seers), then with the verse “yo nesaṃ paramo” (who is the foremost among them) describing equality with Brahmā, with the verse “tassa vattamanusikkhantā” (practicing his conduct) describing equality with devas, with four verses beginning with “taṇḍulaṃ sayanaṃ” (rice and bedding) describing their customary practice, and with seventeen verses beginning with “tesaṃ āsi vipallāso” (they underwent a perversion) describing their perverted practice, and also showing how devas and others cried out due to this deviation, thereby concluding the teaching.

Ở đây, Thế Tôn đã kết thúc bài thuyết pháp bằng cách ca ngợi các Bà-la-môn cổ xưa với chín bài kệ bắt đầu bằng “các ẩn sĩ thời xưa”, sau đó với bài kệ “người cao cả nhất trong số họ” để so sánh với Phạm thiên, với bài kệ “những người noi theo hạnh của Ngài” để so sánh với các vị trời, với bốn bài kệ bắt đầu bằng “gạo, giường” để nói về giới hạn, và với mười bảy bài kệ bắt đầu bằng “sự đảo lộn của họ” để nói về giới hạn bị phá vỡ, và để minh họa sự than khóc của các vị trời, v.v., do sự sai lệch đó.

Brāhmaṇacaṇḍālo pana idha avuttoyeva.

However, the brāhmaṇa-caṇḍāla (outcaste brāhmaṇa) is not mentioned here.

Tuy nhiên, brāhmaṇacaṇḍāla (Bà-la-môn tiện dân) không được đề cập ở đây.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Yasmā vipattiyā akāraṇaṃ.

Because it is not a cause of the degeneration.

Bởi vì đó không phải là nguyên nhân của sự suy đồi.

Brāhmaṇadhammasampattiyā hi brahmasamadevasamamariyādā kāraṇaṃ honti, vipattiyā sambhinnamariyādo.

Indeed, the customs that are equal to Brahmā and devas are the causes of the attainment of the brāhmaṇa-Dhamma, while perverted customs lead to degeneration.

Sự hoàn thiện của pháp Bà-la-môn là nguyên nhân của giới hạn tương đương với Phạm thiên và các vị trời, còn sự suy đồi là giới hạn bị phá vỡ.

Ayaṃ pana doṇasutte (a. ni. 5.192) vuttappakāro brāhmaṇacaṇḍālo brāhmaṇadhammavipattiyāpi akāraṇaṃ.

But this brāhmaṇa-caṇḍāla, as described in the Doṇa Sutta, is not a cause even for the degeneration of the brāhmaṇa-Dhamma.

Tuy nhiên, brāhmaṇacaṇḍāla được đề cập trong kinh Doṇa (A.N. 5.192) cũng không phải là nguyên nhân của sự suy đồi của pháp Bà-la-môn.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Vipanne dhamme uppannattā.

Because it arises when the Dhamma has already degenerated.

Vì nó phát sinh khi pháp đã suy đồi.

Tasmā taṃ adassetvāva desanaṃ niṭṭhāpesi.

Therefore, without showing it, the Blessed One concluded the teaching.

Vì vậy, Ngài đã kết thúc bài thuyết pháp mà không đề cập đến điều đó.

Etarahi pana sopi brāhmaṇacaṇḍālo dullabho.

At present, even such a brāhmaṇa-caṇḍāla is rare.

Tuy nhiên, ngày nay, brāhmaṇacaṇḍāla đó cũng hiếm có.

Evamayaṃ brāhmaṇānaṃ dhammo vinaṭṭho.

Thus, this Dhamma of the brāhmaṇas was destroyed.

Như vậy, pháp của các Bà-la-môn đã bị hủy hoại.

Tenevāha doṇo brāhmaṇo – ‘‘evaṃ sante mayaṃ, bho gotama, brāhmaṇacaṇḍālampi na pūremā’’ti.

That is why the brāhmaṇa Doṇa said, “If this is so, Venerable Gotama, we brāhmaṇas do not even fill the role of caṇḍālas.”

Vì thế, Bà-la-môn Doṇa đã nói: “Nếu vậy, thưa Tôn giả Gotama, chúng tôi không đủ tư cách làm brāhmaṇacaṇḍāla.”

Sesamettha vuttanayameva.

The rest here is as stated.

Phần còn lại ở đây cũng theo cách đã nói.

1482

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

In the Paramatthajotikā, the Minor Commentary,

Trong Paramatthajotikā, chú giải tiểu bộ kinh

1483

Suttanipāta-aṭṭhakathāya brāhmaṇadhammikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

the commentary on the Brāhmaṇadhammika Sutta in the Suttanipāta Commentary is concluded.

Chú giải kinh Brāhmaṇadhammika của Suttanipāta-aṭṭhakathā đã hoàn tất.

1484

8. Dhammasutta-(nāvāsutta)-vaṇṇanā

8. Commentary on the Dhamma Sutta (Nāva Sutta)

8. Chú giải kinh Dhamma (kinh Nāvāsutta)

1485

319. Yasmā hi dhammanti dhammasuttaṃ, ‘‘nāvāsutta’’ntipi vuccati.

319. The Dhamma Sutta, “Yasmā hi Dhammaṃ,” is also called the “Nāva Sutta.”

319. Vì Pháp (Yasmā hi dhammaṃ), kinh Dhamma, còn được gọi là “kinh Nāvāsutta”.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự khởi nguyên là gì?

Idaṃ suttaṃ āyasmantaṃ sāriputtattheraṃ ārabbha vuttaṃ.

This Sutta was spoken concerning the Venerable Sāriputta Thera.

Kinh này được thuyết giảng liên quan đến Tôn giả Sāriputta.

Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana dvinnaṃ aggasāvakānaṃ uppattito pabhuti veditabbo.

This is a summary; the detailed account should be understood from the origin of the two chief disciples onwards.

Đây là tóm tắt, còn chi tiết cần được hiểu từ sự ra đời của hai vị đại đệ tử.

Seyyathidaṃ – anuppanne kira bhagavati dve aggasāvakā ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā devaloke nibbattā.

That is to say, before the Blessed One appeared, the two chief disciples, having perfected their Pāramīs for one asaṅkheyya and a hundred thousand kappas, were reborn in the deva realm.

Đó là, trước khi Thế Tôn xuất hiện, hai vị đại đệ tử đã hoàn thành các ba-la-mật trong một asaṅkhyeyya và một trăm ngàn kappa, sau đó tái sinh vào cõi trời.

Tesaṃ paṭhamo cavitvā rājagahassa avidūre upatissagāmo nāma brāhmaṇānaṃ bhogagāmo atthi, tattha saṭṭhiadhikapañcakoṭisatadhanavibhavassa gāmasāmino brāhmaṇassa rūpasārī nāma brāhmaṇī, tassā kucchiyaṃ paṭisandhiṃ aggahesi.

The first of them, after passing away, was reborn in the womb of Rūpasārī, a brāhmaṇī, wife of the village headman of Upatissa village, a brāhmaṇa village near Rājagaha, who possessed a fortune of five hundred koṭis and sixty more.

Vị thứ nhất, sau khi chết, đã tái sinh vào bụng của Bà-la-môn nữ tên Rūpasārī, vợ của một Bà-la-môn chủ làng giàu có với năm trăm sáu mươi triệu tài sản, tại làng Upatissa, một làng Bà-la-môn ở gần Rājagaha.

Dutiyo tassevāvidūre kolitagāmo nāma brāhmaṇānaṃ bhogagāmo atthi.

The second, in Kolita village, a brāhmaṇa village not far from Rājagaha.

Người thứ hai (Moggallāna) cũng không xa thành Rājagaha, có một ngôi làng tên là Kolita, là làng hưởng dụng của các Bà-la-môn.

Tattha tathārūpavibhavasseva gāmasāmino brāhmaṇassa moggallānī nāma brāhmaṇī, tassā kucchiyaṃ taṃ divasameva paṭisandhiṃ aggahesi.

There, in the womb of Moggallānī, a brāhmaṇī, wife of the village headman possessing similar wealth, he took rebirth on the very same day.

Tại đó, một nữ Bà-la-môn tên Moggallānī, vợ của một Bà-la-môn chủ làng cũng có tài sản như vậy, đã thọ thai vào chính ngày đó.

Evaṃ tesaṃ ekadivasameva paṭisandhiggahaṇañca gabbhavuṭṭhānañca ahosi.

Thus, their conception and emergence from the womb both occurred on the same day.

Như vậy, việc thọ thai và việc sinh ra từ bụng mẹ của hai vị ấy đều diễn ra trong cùng một ngày.

Ekadivaseyeva ca nesaṃ ekassa upatissagāme jātattā upatisso, ekassa kolitagāme jātattā kolitoti nāmamakaṃsu.

And on the very same day, because one was born in Upatissa village, he was named Upatissa, and because the other was born in Kolita village, he was named Kolita.

Và trong cùng một ngày, một người được đặt tên là Upatissa vì sinh ra ở làng Upatissa, còn người kia được đặt tên là Kolita vì sinh ra ở làng Kolita.

1486

Te sahapaṃsuṃ kīḷantā sahāyakā anupubbena vuḍḍhiṃ pāpuṇiṃsu, ekamekassa ca pañcapañcamāṇavakasatāni parivārā ahesuṃ.

They, playing in the dust together, grew up as friends, and each had five hundred young men as his retinue.

Hai người bạn ấy lớn lên cùng nhau, chơi đùa với cát bụi, và mỗi người có năm trăm thanh niên làm tùy tùng.

Te uyyānaṃ vā nadītitthaṃ vā gacchantā saparivārāyeva gacchanti.

When they went to a park or a bathing place in a river, they would go with their full retinues.

Khi họ đi đến công viên hay bến sông, họ đều đi cùng với tùy tùng của mình.

Eko pañcahi suvaṇṇasivikāsatehi, dutiyo pañcahi ājaññarathasatehi.

One^* with five hundred golden palanquins, the second with five hundred chariots drawn by thoroughbred horses.

Một người đi với năm trăm kiệu vàng, người kia đi với năm trăm cỗ xe ngựa quý.

Tadā ca rājagahe kālānukālaṃ giraggasamajjo nāma hoti.

At that time, in Rājagaha, a festival called Giragga was held season after season.

Vào thời đó, ở Rājagaha, có một lễ hội trên đỉnh núi tên là Giragga-samajja diễn ra định kỳ.

Sāyanhasamaye nagaravemajjhe yattha sakalaaṅgamagadhavāsino abhiññātā khattiyakumārādayo sannipatitvā supaññattesu mañcapīṭhādīsu nisinnā samajjavibhūtiṃ passanti.

In the evening, in the middle of the city, at a place where renowned khattiya princes and others from all over Aṅga and Magadha would assemble and sit on well-arranged couches and seats to watch the splendor of the festival.

Vào buổi chiều, giữa thành phố, nơi tất cả các hoàng tử Khattiya nổi tiếng và những người dân xứ Aṅga-Magadha tụ tập, ngồi trên các ghế và chỗ ngồi được sắp xếp tươm tất, để xem lễ hội.

Atha te sahāyakā tena parivārena saddhiṃ tattha gantvā paññattāsanesu nisīdiṃsu.

Then those friends, together with their retinue, went there and sat on the prepared seats.

Sau đó, hai người bạn ấy cùng với tùy tùng của mình đến đó và ngồi trên những chỗ đã được sắp xếp.

Tato upatisso samajjavibhūtiṃ passanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ disvā ‘‘ettako janakāyo vassasataṃ appatvāva marissatī’’ti cintesi.

From there, Upatissa, as he watched the splendor of the festival, saw the vast crowd assembled and thought, "This many people will die before reaching a hundred years."

Từ đó, Upatissa nhìn thấy sự huy hoàng của lễ hội và đám đông tụ tập, đã suy nghĩ: “Đám đông này sẽ chết trước khi đạt được một trăm năm tuổi.”

Tassa maraṇaṃ āgantvā nalāṭante patiṭṭhitaṃ viya ahosi, tathā kolitassa.

It was as if death had come and settled on his forehead, and likewise for Kolita.

Cái chết đến và dường như đã đứng ngay trước trán ông, và Kolita cũng vậy.

Tesaṃ anekappakāresu naṭesu naccantesu dassanamattepi cittaṃ na nami, aññadatthu saṃvegoyeva udapādi.

Even at the mere sight of the many performers dancing in various ways, their minds were not delighted; on the contrary, only a sense of urgency arose in them.

Tâm trí của họ không hề vui thích dù chỉ một chút khi nhìn thấy các diễn viên và vũ công biểu diễn nhiều loại hình khác nhau; thay vào đó, chỉ có sự cảm động (saṃvega) khởi lên.

1487

Atha vuṭṭhite samajje pakkantāya parisāya sakaparivārena pakkantesu tesu sahāyesu kolito upatissaṃ pucchi – ‘‘kiṃ, samma, nāṭakādidassanena tava pamodanamattampi nāhosī’’ti?

Then, when the festival was over and the assembly had departed, and those friends had also left with their retinues, Kolita asked Upatissa, "Friend, did you not feel even a moment's delight from watching the dance and so on?"

Sau đó, khi lễ hội kết thúc, đám đông giải tán, và khi hai người bạn ấy cùng tùy tùng của mình ra về, Kolita hỏi Upatissa: “Này bạn, việc xem kịch và các thứ khác không làm bạn vui thích chút nào sao?”

So tassa taṃ pavattiṃ ārocetvā tampi tatheva paṭipucchi.

He informed him of that matter and then asked him the same question in return.

Upatissa kể lại câu chuyện của mình cho Kolita nghe và cũng hỏi lại Kolita như vậy.

Sopi tassa attano pavattiṃ ārocetvā ‘‘ehi, samma, pabbajitvā amataṃ gavesāmā’’ti āha.

He too informed him of his own thoughts and said, "Come, friend, let us go forth and seek the Deathless."

Kolita cũng kể lại câu chuyện của mình cho Upatissa nghe và nói: “Này bạn, chúng ta hãy xuất gia và tìm cầu sự bất tử (amata).”

‘‘Sādhu sammā’’ti upatisso taṃ sampaṭicchi.

"Very well, friend," Upatissa agreed.

“Tốt lắm, bạn ơi,” Upatissa đồng ý.

Tato dvepi janā taṃ sampattiṃ chaḍḍetvā punadeva rājagahamanuppattā.

Then both of them renounced that prosperity and arrived again in Rājagaha.

Sau đó, cả hai người từ bỏ tài sản đó và trở lại Rājagaha.

Tena ca samayena rājagahe sañcayo nāma paribbājako paṭivasati.

At that time, a wanderer named Sañcaya resided in Rājagaha.

Vào thời đó, có một du sĩ tên Sañcaya đang cư trú ở Rājagaha.

Te tassa santike pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ pabbajitvā katipāheneva tayo vede sabbañca paribbājakasamayaṃ uggahesuṃ.

Together with five hundred young men, they went forth under him and within a few days mastered the three Vedas and all the doctrines of the wanderers.

Họ cùng với năm trăm thanh niên đệ tử đã xuất gia với ông ta và chỉ trong vài ngày đã học được ba bộ Veda và tất cả các giáo lý của du sĩ.

Te tesaṃ satthānaṃ ādimajjhapariyosānaṃ upaparikkhantā pariyosānaṃ adisvā ācariyaṃ pucchiṃsu – ‘‘imesaṃ satthānaṃ ādimajjhaṃ dissati, pariyosānaṃ pana na dissati ‘idaṃ nāma imehi satthehi pāpuṇeyyāti, yato uttari pāpuṇitabbaṃ natthī’’’ti.

As they examined the beginning, middle, and end of these teachings, they did not see the end and asked their teacher, "The beginning and middle of these teachings are seen, but the end is not seen, 'This is what should be attained through these teachings, and beyond this, there is nothing further to attain.'"

Khi họ xem xét khởi đầu, giữa chừng và kết thúc của những giáo lý đó, họ không thấy được kết thúc, nên hỏi vị thầy: “Khởi đầu và giữa chừng của những giáo lý này thì thấy rõ, nhưng phần kết thúc thì không thấy, tức là không có điều gì có thể đạt được vượt lên trên những giáo lý này.”

Sopi āha – ‘‘ahampi tesaṃ tathāvidhaṃ pariyosānaṃ na passāmī’’ti.

He replied, "I also do not see such an end to them."

Ông ta cũng nói: “Ta cũng không thấy được một kết thúc như vậy cho chúng.”

Te āhaṃsu – ‘‘tena hi mayaṃ imesaṃ pariyosānaṃ gavesāmā’’ti.

They said, "In that case, let us seek this end."

Họ nói: “Vậy thì chúng ta sẽ tìm kiếm kết thúc của những giáo lý này.”

Te ācariyo ‘‘yathāsukhaṃ gavesathā’’ti āha.

The teacher said to them, "Seek as you please."

Vị thầy nói: “Các con cứ tìm kiếm tùy ý.”

Evaṃ te tena anuññātā amataṃ gavesamānā āhiṇḍantā jambudīpe pākaṭā ahesuṃ.

Thus, being permitted by him, they wandered about seeking the Deathless and became well-known throughout Jambudīpa.

Như vậy, được sự cho phép của vị thầy, họ đi khắp Jambudīpa để tìm cầu sự bất tử và trở nên nổi tiếng.

Tehi khattiyapaṇḍitādayo pañhaṃ puṭṭhā uttaruttariṃ na sampāyanti.

When they posed questions to khattiyas, brahmins, and other wise ones, none could surpass them.

Khi các vị vua, học giả và những người khác được họ hỏi các câu hỏi, họ không thể trả lời được những điều cao siêu hơn.

‘‘Upatisso kolito’’ti vutte pana ‘‘ke ete, na kho mayaṃ jānāmā’’ti bhaṇantā natthi, evaṃ vissutā ahesuṃ.

When Upatissa and Kolita were mentioned, there was no one who would say, "Who are they? We do not know them," so renowned were they.

Khi nói đến “Upatissa và Kolita” thì không có ai nói: “Những người này là ai, chúng tôi không biết,” họ nổi tiếng đến vậy.

1488

Evaṃ tesu amatapariyesanaṃ caramānesu amhākaṃ bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena rājagahamanuppatto.

While they were thus seeking the Deathless, our Blessed One arose in the world, set the excellent Wheel of Dhamma in motion, and gradually arrived in Rājagaha.

Trong khi họ đang tìm kiếm sự bất tử như vậy, Đức Thế Tôn của chúng ta đã xuất hiện trên thế gian, chuyển bánh xe Pháp thù thắng, và dần dần đến Rājagaha.

Te ca paribbājakā sakalajambudīpaṃ caritvā tiṭṭhatu amataṃ, antamaso pariyosānapañhavissajjanamattampi alabhantā punadeva rājagahaṃ agamaṃsu.

And those wanderers, having traveled all over Jambudīpa, did not find the Deathless, nor even anyone who could answer their ultimate questions. They returned to Rājagaha.

Và hai du sĩ này, sau khi đi khắp toàn bộ Jambudīpa, không những không tìm thấy sự bất tử mà ngay cả một người có thể giải đáp các câu hỏi về kết thúc, họ lại trở về Rājagaha.

Atha kho āyasmā assaji pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvāti yāva tesaṃ pabbajjā, tāva sabbaṃ pabbajjākkhandhake (mahāva. 60) āgatanayeneva vitthārato daṭṭhabbaṃ.

At that time, Venerable Assaji, having dressed in the morning, and all the details of their going forth are to be seen in detail in the Pabbajjākhandhaka (Mahāvagga 60).

Sau đó, Tôn giả Assaji vào buổi sáng sớm, đắp y, v.v., cho đến khi họ xuất gia, tất cả nên được xem xét chi tiết theo cách đã được trình bày trong Pabbajjākkhandhaka.

1489

Evaṃ pabbajitesu tesu dvīsu sahāyakesu āyasmā sāriputto aḍḍhamāsena sāvakapāramīñāṇaṃ sacchākāsi.

When these two friends had thus gone forth, Venerable Sāriputta attained the knowledge of the Perfection of a Disciple within half a month.

Khi hai người bạn ấy đã xuất gia như vậy, Tôn giả Sāriputta đã chứng đạt trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn trong nửa tháng.

So yadā assajittherena saddhiṃ ekavihāre vasati, tadā bhagavato upaṭṭhānaṃ gantvā anantaraṃ therassa upaṭṭhānaṃ gacchati ‘‘pubbācariyo me ayamāyasmā, etamahaṃ nissāya bhagavato sāsanaṃ aññāsi’’nti gāravena.

When he resided in the same monastery with Venerable Assaji, he would attend upon the Blessed One and immediately afterwards attend upon the Elder, out of reverence, thinking, "This Venerable One is my former teacher; it is by relying on him that I came to know the teaching of the Blessed One."

Khi ngài sống cùng một trú xứ với Trưởng lão Assaji, ngài đến hầu Đức Thế Tôn, rồi liền sau đó đến hầu Trưởng lão, với lòng tôn kính, nghĩ rằng: “Vị Tôn giả này là vị thầy đầu tiên của tôi, nhờ nương tựa vào ngài mà tôi đã hiểu được giáo pháp của Đức Thế Tôn.”

Yadā pana assajittherena saddhiṃ ekavihāre na vasati, tadā yassaṃ disāyaṃ thero vasati, taṃ disaṃ oloketvā pañcapatiṭṭhitena vanditvā añjaliṃ paggayha namassati.

But when he did not reside in the same monastery with Venerable Assaji, he would look towards the direction where the Elder was residing, prostrate with the five-point reverence, raise his clasped hands, and pay homage.

Nhưng khi ngài không sống cùng một trú xứ với Trưởng lão Assaji, ngài nhìn về hướng mà Trưởng lão đang cư trú, rồi đảnh lễ bằng năm chi chạm đất, chắp tay và cúi lạy.

Taṃ disvā keci bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘sāriputto aggasāvako hutvā disaṃ namassati, ajjāpi maññe brāhmaṇadiṭṭhi appahīnā’’ti.

Seeing that, some monks started a conversation, saying, "Sāriputta, being the chief disciple, bows to a direction. Perhaps his brahminical view is still unabandoned."

Thấy vậy, một số Tỷ-kheo đã khởi lên cuộc đàm luận: “Sāriputta là vị Thượng thủ Thanh văn mà lại đảnh lễ phương hướng, có lẽ tà kiến Bà-la-môn vẫn chưa được đoạn trừ.”

Atha bhagavā dibbāya sotadhātuyā taṃ kathāsallāpaṃ sutvā paññattavarabuddhāsane nisinnaṃyeva attānaṃ dassento bhikkhū āmantesi – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti?

Then the Blessed One, hearing that conversation with his divine ear element, showed himself as if still seated on the well-arranged, excellent Buddha-seat, and addressed the monks, "On what topic, O monks, are you now assembled?"

Sau đó, Đức Thế Tôn, với thiên nhĩ thanh tịnh, nghe được cuộc đàm luận đó, hiện thân mình đang ngồi trên tòa Phật cao quý đã được sắp đặt, và gọi các Tỷ-kheo: “Này các Tỷ-kheo, hiện giờ các ông đang ngồi đàm luận về chuyện gì?”

Te taṃ pavattiṃ ācikkhiṃsu.

They recounted that matter.

Họ đã kể lại câu chuyện đó.

Tato bhagavā ‘‘na, bhikkhave, sāriputto disaṃ namassati, yaṃ nissāya sāsanaṃ aññāsi, taṃ attano ācariyaṃ vandati namassati sammāneti, ācariyapūjako, bhikkhave, sāriputto’’ti vatvā tattha sannipatitānaṃ dhammadesanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.

Then the Blessed One said, "Monks, Sāriputta does not bow to a direction. He bows to, respects, and honors his own teacher, by relying on whom he came to know the teaching. Monks, Sāriputta is one who honors his teacher," and having said this, he spoke this Sutta for the purpose of teaching the Dhamma to those assembled there.

Sau đó, Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỷ-kheo, Sāriputta không đảnh lễ phương hướng. Ngài đảnh lễ, cúi lạy, tôn kính vị thầy của mình, người mà nhờ nương tựa vào đó ngài đã hiểu được giáo pháp. Này các Tỷ-kheo, Sāriputta là người tôn kính thầy.” Nói xong, để thuyết Pháp cho những người đang tụ tập ở đó, Ngài đã thuyết bài kinh này.

1490

Tattha yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññāti yato puggalā piṭakattayappabhedaṃ pariyattidhammaṃ vā, pariyattiṃ sutvā adhigantabbaṃ navalokuttarappabhedaṃ paṭivedhadhammaṃ vā puriso vijaññā jāneyya vedeyya.

Therein, yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññā means that the Dhamma pertains to the three Pitakas, or the Dhamma of Penetration, which is ninefold supramundane, to be attained after hearing the pariyatti; if a person knows or understands that, or understands it through perception.

Trong đó, yasmā hi dhammaṃ puriso vijaññā (vì người nào hiểu Pháp) có nghĩa là: Từ vị nào mà một người hiểu, biết, nhận thức được Pháp học (pariyatti-dhamma) ba tạng, hoặc Pháp chứng đắc (paṭivedha-dhamma) chín loại siêu thế, mà có thể đạt được sau khi nghe Pháp học.

‘‘Yassā’’tipi pāṭho, so evattho.

The reading "yassā" also exists, and it has the same meaning.

Cũng có bản đọc là yassā (của ai), nghĩa cũng vậy.

Indaṃva naṃ devatā pūjayeyyāti yathā sakkaṃ devānamindaṃ dvīsu devalokesu devatā pūjenti, evaṃ so puggalo taṃ puggalaṃ kālasseva vuṭṭhāya upāhanaomuñcanādiṃ sabbaṃ vattapaṭivattaṃ karonto pūjeyya sakkareyya garukareyya.

Indaṃva naṃ devatā pūjayeyyā means that just as the deities in the two celestial worlds honor Sakka, the king of devas, so should that person honor, respect, and revere that person by rising early and performing all duties, great and small, such as removing their sandals.

Indaṃva naṃ devatā pūjayyā (chư thiên nên cúng dường như Indra) có nghĩa là: Giống như các vị trời ở hai cõi trời cúng dường Sakka, vị vua của chư thiên, thì người đó nên cúng dường, tôn trọng, quý kính vị đó (vị thầy), bằng cách dậy sớm và thực hiện tất cả các bổn phận (vatta-paṭivatta) như cởi dép, v.v.

Kiṃ kāraṇaṃ?

For what reason?

Vì lý do gì?

So pūjito…pe… pātukaroti dhammaṃ, so ācariyo evaṃ pūjito tasmiṃ antevāsimhi pasannacitto pariyattipaṭivedhavasena bahussuto desanāvaseneva pariyattidhammañca, desanaṃ sutvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā adhigantabbaṃ paṭivedhadhammañca pātukaroti deseti, desanāya vā pariyattidhammaṃ, upamāvasena attanā adhigatapaṭivedhadhammaṃ pātukaroti.

So pūjito…pe… pātukaroti dhammaṃ means that this teacher, thus honored, with a mind pleased towards that student, being learned in terms of pariyatti and paṭivedha, reveals and teaches the Dhamma of pariyatti through exposition, and the Dhamma of paṭivedha, which is to be attained through practice according to what has been taught after hearing the exposition. Or, through exposition, he reveals the Dhamma of pariyatti, and through similes, the Dhamma of paṭivedha he himself has attained.

So pūjito…pe… pātukaroti dhammaṃ (được cúng dường…v.v… vị ấy làm cho Pháp hiển lộ): Vị thầy đó, khi được cúng dường như vậy, với tâm hoan hỷ đối với đệ tử đó, là người đa văn (bahussuta) về Pháp học và Pháp chứng đắc, sẽ làm cho Pháp học hiển lộ bằng cách thuyết giảng, và Pháp chứng đắc (mà có thể đạt được qua thực hành theo lời dạy) hiển lộ sau khi nghe thuyết giảng, hoặc làm cho Pháp học hiển lộ bằng cách thuyết giảng và Pháp chứng đắc mà mình đã đạt được hiển lộ bằng ví dụ.

1491

320. Tadaṭṭhikatvāna nisamma dhīroti evaṃ pasannena ācariyena pātukataṃ dhammaṃ aṭṭhikatvāna suṇitvā upadhāraṇasamatthatāya dhīro puriso.

320. Tadaṭṭhikatvāna nisamma dhīro means that the wise person, having desired that Dhamma revealed by the pleased teacher, listens carefully and is capable of grasping it.

320. Tadaṭṭhikatvāna nisamma dhīro (người trí đã hiểu rõ điều đó và quyết tâm thực hành): Một người trí, có khả năng thấu hiểu, sau khi lắng nghe Pháp được vị thầy hoan hỷ làm cho hiển lộ như vậy, với tâm mong cầu Pháp.

Dhammānudhammaṃ paṭipajjamānoti lokuttaradhammassa anulomattā anudhammabhūtaṃ vipassanaṃ bhāvayamāno.

Dhammānudhammaṃ paṭipajjamāno means cultivating vipassanā, which is in conformity with the supramundane Dhamma.

Dhammānudhammaṃ paṭipajjamāno (thực hành Pháp tùy thuận Pháp): Thực hành thiền quán (vipassanā) là tùy thuận Pháp (anudhammabhūtaṃ), vì nó tương ứng với Pháp siêu thế (lokuttara-dhamma).

Viññū vibhāvī nipuṇo ca hotīti viññutāsaṅkhātāya paññāya adhigamena viññū, vibhāvetvā paresampi pākaṭaṃ katvā ñāpanasamatthatāya vibhāvī, paramasukhumatthapaṭivedhatāya nipuṇo ca hoti.

Viññū vibhāvī nipuṇo ca hotī means that through the attainment of wisdom, which is called understanding, one becomes discerning; through the ability to reveal and make known to others, one becomes an expounder; and through the penetration of the extremely subtle meaning, one becomes skillful.

Viññū vibhāvī nipuṇo ca hotī (trở thành người trí tuệ, người làm hiển lộ, và người tinh tế): Trở thành người trí tuệ (viññū) nhờ đạt được trí tuệ (paññā) được gọi là sự hiểu biết (viññutā); trở thành người làm hiển lộ (vibhāvī) nhờ có khả năng làm cho người khác hiểu rõ và làm cho Pháp hiển lộ; và trở thành người tinh tế (nipuṇo) nhờ thấu hiểu những ý nghĩa vô cùng vi tế.

Yo tādisaṃ bhajati appamattoti yo tādisaṃ pubbe vuttappakāraṃ bahussutaṃ appamatto tappasādanaparo hutvā bhajati.

Yo tādisaṃ bhajati appamatto means whoever, being heedful and devoted to pleasing such a teacher, associates with such a learned person of the aforementioned kind.

Yo tādisaṃ bhajati appamatto (người nào không phóng dật mà thân cận người như vậy): Người nào không phóng dật, với tâm hết lòng tin tưởng, thân cận một người đa văn như đã nói ở trên.

1492

321. Evaṃ paṇḍitācariyasevanaṃ pasaṃsitvā idāni bālācariyasevanaṃ nindanto ‘‘khuddañca bāla’’nti imaṃ gāthamāha.

321. Having thus praised the association with a wise teacher, the Buddha now censures the association with a foolish teacher and spoke the verse "khuddañca bāla."

321. Sau khi ca ngợi việc thân cận vị thầy hiền trí như vậy, bây giờ Đức Phật quở trách việc thân cận vị thầy ngu si bằng cách thuyết bài kệ “khuddañca bālaṃ” này.

Tattha khuddanti khuddena kāyakammādinā samannāgataṃ, paññābhāvato bālaṃ.

Therein, khuddaṃ means one endowed with despicable bodily actions and so forth; bālaṃ means foolish due to the absence of wisdom.

Trong đó, khudda (hèn hạ) nghĩa là kẻ đầy đủ thân nghiệp xấu xa, v.v., là kẻ ngu si vì không có trí tuệ.

Anāgatatthanti anadhigatapariyattipaṭivedhatthaṃ.

Anāgatattha means not knowing the meaning of pariyatti (scriptural learning) and paṭivedha (penetrative understanding).

Anāgatattha (không đạt được mục đích) nghĩa là không thấu hiểu ý nghĩa của Pariyatti (giáo lý) và Paṭivedha (sự chứng ngộ).

Usūyakanti issāmanakatāya antevāsikassa vuḍḍhiṃ asahamānaṃ.

Usūyaka means one who, due to envy, cannot bear the progress of his pupil.

Usūyaka (đố kỵ) nghĩa là không chịu đựng được sự tiến bộ của đệ tử vì tâm đố kỵ.

Sesamettha pākaṭameva padato.

The rest of the terms here are self-evident by their meaning.

Phần còn lại ở đây rõ ràng theo nghĩa từ.

Adhippāyato pana yo bahucīvarādilābhī ācariyo antevāsikānaṃ cīvarādīni na sakkoti dātuṃ, dhammadāne pana aniccadukkhānattavacanamattampi na sakkoti.

As for the meaning, a teacher who has obtained many robes and other requisites but cannot give robes and so on to his pupils, and cannot even utter a word about impermanence, suffering, and non-self in teaching the Dhamma.

Tuy nhiên, theo ý nghĩa sâu xa, một vị đạo sư có nhiều y phục và các vật cúng dường khác nhưng không thể ban phát y phục, v.v., cho các đệ tử của mình, và trong việc bố thí Pháp, thậm chí không thể nói một lời về vô thường, khổ, vô ngã.

Etehi khuddatādidhammehi samannāgatattā taṃ khuddaṃ bālaṃ anāgatatthaṃ usūyakaṃ ācariyaṃ upasevamāno ‘‘pūtimacchaṃ kusaggenā’’ti (itivu. 76; jā. 1.15.183) vuttanayena sayampi bālo hoti.

One who attends upon such a mean, foolish, ignorant, and envious teacher, endowed with these low qualities, becomes foolish himself, in the manner described by "a putrid fish with a blade of kusa grass."

Vì vị đạo sư đó đầy đủ các pháp hèn hạ, v.v., là kẻ hèn hạ, ngu si, không đạt được mục đích, và đố kỵ, nên khi một người phụng sự vị đạo sư như vậy, theo cách nói đã được đề cập là “cầm cá thối bằng ngọn cỏ” (Itivu. 76; Jā. 1.15.183), chính bản thân người đó cũng trở thành kẻ ngu si.

Tasmā idha sāsane kiñci appamattakampi pariyattidhammaṃ paṭivedhadhammaṃ vā avibhāvayitvā ca avijānitvā ca yassa dhammesu kaṅkhā, taṃ ataritvā maraṇaṃ upetīti evamassa attho veditabbo.

Therefore, the meaning of this is to be understood as: in this Dispensation, whoever, without having made clear or known even a little of pariyatti-Dhamma or paṭivedha-Dhamma, still has doubts about the Dhamma, will die without having overcome that doubt.

Do đó, ở đây, trong giáo pháp này, ý nghĩa cần được hiểu là: người nào không phân biệt và không hiểu chút nào về Pariyatti-dhamma (pháp học) hay Paṭivedha-dhamma (pháp chứng ngộ), người đó có nghi ngờ về các pháp, và sẽ chết mà không vượt qua được nghi ngờ đó.

1493

322-3. Idāni tassevatthassa pākaṭakaraṇatthaṃ ‘‘yathā naro’’ti gāthādvayamāha.

Now, to make that very meaning clear, the two verses beginning with "yathā naro" are recited.

Bây giờ, để làm rõ thêm ý nghĩa đó, Đức Phật đã thuyết hai câu kệ “Yathā naro” (Ví như người).

Tattha āpaganti nadiṃ.

Therein, āpagam means a river.

Trong đó, āpaga nghĩa là con sông.

Mahodakanti bahuudakaṃ.

Mahodakam means having much water.

Mahodaka nghĩa là có nhiều nước.

Salilanti ito cito ca gataṃ, vitthiṇṇanti vuttaṃ hoti.

Salilam means flowing here and there, implying it is expansive.

Salila nghĩa là chảy từ đây đến đó, tức là rộng lớn.

‘‘Sarita’’ntipi pāṭho, so evattho.

"Saritam" is also a reading; the meaning is the same.

Cũng có bản đọc là “Sarita”, ý nghĩa tương tự.

Sīghasotanti hārahārikaṃ, vegavatinti vuttaṃ hoti.

Sīghasota means swift-flowing, implying it is rapid.

Sīghasota nghĩa là chảy nhanh, tức là có dòng chảy mạnh.

Kiṃ soti ettha ‘‘so vuyhamāno’’ti iminā ca sokārena tassa narassa niddiṭṭhattā nipātamatto sokāro.

In kim so, the particle so is merely an intensifier, because that man is indicated by "he is being swept away."

Trong cụm từ kiṃ so, chữ “so” chỉ người đó đang bị cuốn trôi, nên “so” chỉ là một tiểu từ.

Kiṃ sūti vuttaṃ hoti yathā ‘‘na bhavissāmi nāma so, vinassissāmi nāma so’’ti.

It means "kim su" (what indeed), as in "I shall not be that, I shall perish."

Nó có nghĩa là “kiṃ su” (cái gì), ví như “Ta sẽ không trở thành người đó, ta sẽ bị hủy diệt”.

Dhammanti pubbe vuttaṃ duvidhameva.

Dhamma refers to the two kinds of Dhamma mentioned previously.

Dhamma (pháp) ở đây chỉ hai loại đã nói trước đó (Pariyatti và Paṭivedha).

Anisāmayatthanti anisāmetvā atthaṃ.

Anisāmayattha means not having discerned the meaning.

Anisāmayattha nghĩa là không hiểu ý nghĩa.

Sesamettha pākaṭameva padato.

The rest of the terms here are self-evident by their meaning.

Phần còn lại ở đây rõ ràng theo nghĩa từ.

1494

Adhippāyato pana yathā yo kocideva naro vuttappakāraṃ nadiṃ otaritvā tāya nadiyā vuyhamāno anusotagāmī sotameva anugacchanto pare pāratthike kiṃ sakkhati pāraṃ netuṃ.

As for the meaning, just as a man who enters such a river and is swept away by that river, following only the downstream current, cannot bring others seeking the far shore to that shore.

Tuy nhiên, theo ý nghĩa sâu xa, ví như một người nào đó xuống một con sông như đã mô tả, bị dòng nước cuốn trôi, xuôi theo dòng chảy, làm sao người đó có thể đưa người khác đến bờ bên kia, những người đang mong muốn đến bờ bên kia?

‘‘Sakkatī’’tipi pāṭho.

"Sakkatī" is also a reading.

Cũng có bản đọc là “Sakkatī” (có thể).

Tatheva duvidhampi dhammaṃ attano paññāya avibhāvayitvā bahussutānañca santike atthaṃ anisāmetvā sayaṃ avibhāvitattā ajānanto anisāmitattā ca avitiṇṇakaṅkho pare kiṃ sakkhati nijjhāpetuṃ pekkhāpetunti evamettha attho daṭṭhabbo.

Similarly, one who has not made clear the two kinds of Dhamma by his own wisdom, and has not discerned the meaning from those who are learned, being himself unclear and unknowing, and having not overcome doubt due to not discerning, how can he make others understand and see? This is how the meaning here is to be understood.

Tương tự như vậy, một người không tự mình phân biệt được cả hai loại Pháp bằng trí tuệ của mình, và không hiểu ý nghĩa từ những người đa văn, vì tự mình không phân biệt được nên không biết, và vì không hiểu nên không vượt qua được nghi ngờ, làm sao người đó có thể khiến người khác quán sát và thấy rõ? Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.

‘‘So vata, cunda, attanā palipapalipanno’’tiādikañcettha (ma. ni. 1.87) suttapadaṃ anussaritabbaṃ.

Here, one should recall the sutta passage: "So, Cunda, being himself mired in mud," and so on.

Ở đây, câu kinh “Này Cunda, người đó tự mình bị lún sâu vào bùn lầy” v.v. cũng cần được ghi nhớ.

1495

324-5. Evaṃ bālasevanāya bālassa paraṃ nijjhāpetuṃ asamatthatāya pākaṭakaraṇatthaṃ upamaṃ vatvā idāni ‘‘yo tādisaṃ bhajati appamatto’’ti ettha vuttassa paṇḍitassa pare nijjhāpetuṃ samatthatāya pākaṭakaraṇatthaṃ ‘‘yathāpi nāva’’nti gāthādvayamāha.

Having thus given a simile to clarify the inability of the foolish to make others understand by associating with a fool, now, to clarify the ability of the wise person, mentioned in "yo tādisaṃ bhajati appamatto" (who attends upon such a one, heedful), to make others understand, the two verses beginning with "yathāpi nāvaṃ" are recited.

Như vậy, sau khi đưa ra ví dụ để làm rõ sự bất lực của kẻ ngu si trong việc khiến người khác quán sát khi phụng sự kẻ ngu si, bây giờ, để làm rõ khả năng của người trí trong việc khiến người khác quán sát, như đã nói trong “người nào phụng sự người như vậy mà không phóng dật”, Đức Phật đã thuyết hai câu kệ “Yathāpi nāvaṃ” (Ví như chiếc thuyền).

Tattha phiyenāti dabbipadarena.

Therein, phiyenā means with a wooden oar.

Trong đó, phiyenā nghĩa là bằng mái chèo gỗ.

Rittenāti veḷudaṇḍena.

Rittenā means with a bamboo pole.

Rittenā nghĩa là bằng cây sào tre.

Tatthāti tassaṃ nāvāyaṃ.

Tatthā means in that boat.

Tatthā nghĩa là trên chiếc thuyền đó.

Tatrūpayaññūti tassā nāvāya āharaṇapaṭiharaṇādiupāyajānanena maggapaṭipādanena upāyaññū.

Tatrūpayaññū means skilled in means, by knowing the ways of managing that boat, such as steering it to and fro, and setting the course.

Tatrūpayaññū nghĩa là người thông thạo phương tiện, thông thạo cách thức vận hành thuyền, v.v., và dẫn đường.

Sikkhitasikkhatāya sukusalahatthatāya ca kusalo.

Kusalo (skilled) because of his trained skill and dexterity.

Kusalo (khéo léo) vì đã học được kỹ năng và có đôi tay thành thạo.

Uppannupaddavapaṭikārasamatthatāya mutīmā.

Mutīmā (sagacious) because of his ability to remedy any impending danger.

Mutīmā (có trí tuệ) vì có khả năng khắc phục những tai ương phát sinh.

Vedagūti vedasaṅkhātehi catūhi maggañāṇehi gato.

Vedagū means one who has gone by the four path-knowledges called veda.

Vedagū nghĩa là đã đạt đến bốn loại đạo trí gọi là Veda.

Bhāvitattoti tāyeva maggabhāvanāya bhāvitacitto.

Bhāvitatto means one whose mind is cultivated through the cultivation of those very paths.

Bhāvitatto nghĩa là tâm đã được tu tập bằng chính sự tu tập đạo đó.

Bahussutoti pubbe vuttanayeneva.

Bahussuto (learned) in the manner explained previously.

Bahussuto (đa văn) theo cách đã nói trước đây.

Avedhadhammoti aṭṭhahi lokadhammehi akampaniyasabhāvo.

Avedhadhammo means one whose nature is unshakeable by the eight worldly conditions.

Avedhadhammo nghĩa là người có bản chất không bị lay chuyển bởi tám pháp thế gian.

Sotāvadhānūpanisūpapanneti sotaodahanena ca maggaphalānaṃ upanissayena ca upapanne.

Sotāvadhānūpanisūpapanne means one who is endowed with attentive listening and the supportive condition of the paths and fruits.

Sotāvadhānūpanisūpapanne nghĩa là người đã đạt được đạo và quả nhờ sự chú tâm lắng nghe và nhờ duyên cận y.

Sesaṃ uttānapadatthameva.

The rest of the word meanings are evident.

Phần còn lại chỉ là nghĩa từ rõ ràng.

Adhippāyayojanāpi sakkā purimanayeneva jānitunti na vitthāritā.

The construction of the meaning can also be understood in the previous manner, so it has not been elaborated.

Việc kết hợp ý nghĩa cũng có thể được hiểu theo cách trước đây, nên không cần giải thích chi tiết.

1496

326. Evaṃ paṇḍitassa pare nijjhāpetuṃ samatthabhāvapākaṭakaraṇatthaṃ upamaṃ vatvā tassā paṇḍitasevanāya niyojento ‘‘tasmā have’’ti imaṃ avasānagāthamāha.

Having thus given a simile to clarify the ability of the wise person to make others understand, and now exhorting one to associate with such a wise person, this concluding verse beginning "tasmā have" is recited.

Như vậy, sau khi đưa ra ví dụ để làm rõ khả năng của người trí trong việc khiến người khác quán sát, Đức Phật đã thuyết câu kệ cuối cùng “Tasmā have” (Vì vậy, chắc chắn) để khuyên nhủ người đó nên phụng sự người trí.

Tatrāyaṃ saṅkhepattho – yasmā upanissayasampannā paṇḍitasevanena visesaṃ pāpuṇanti, tasmā have sappurisaṃ bhajetha.

The brief meaning here is this: Because those endowed with a strong causal support attain distinction by associating with the wise, therefore, indeed, one should associate with a good person.

Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: Vì những người có duyên cận y (upanissaya) đạt được sự đặc biệt nhờ phụng sự người trí, vì vậy, chắc chắn nên phụng sự bậc thiện nhân.

Kīdisaṃ sappurisaṃ bhajetha?

What kind of good person should one associate with?

Nên phụng sự bậc thiện nhân như thế nào?

Medhāvinañceva bahussutañca, paññāsampattiyā ca medhāvinaṃ vuttappakārasutadvayena ca bahussutaṃ.

"The sagacious and the learned." That is, one who is sagacious by virtue of having attained wisdom, and learned by virtue of the two kinds of learning mentioned previously.

Người có trí tuệ và đa văn, tức là người có trí tuệ đầy đủ và đa văn theo hai loại đã nói (Pháp học và Pháp hành).

Tādisañhi bhajamāno tena bhāsitassa dhammassa aññāya atthaṃ evaṃ ñatvā ca yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāno tāya paṭipattiyā paṭivedhavasena viññātadhammo so maggaphalanibbānappabhedaṃ lokuttara sukhaṃ labhetha adhigaccheyya pāpuṇeyyāti arahattanikūṭena desanaṃ samāpesīti.

For, by associating with such a one, understanding the meaning of the Dhamma taught by him, and practicing as instructed, by means of that practice, through penetrative understanding, such a one, one who has understood the Dhamma, would obtain, would attain, would reach the supreme happiness of the supermundane, which comprises the paths, fruits, and Nibbāna. Thus, the discourse concludes with the pinnacle of Arahantship.

Thật vậy, người nào phụng sự bậc như vậy, hiểu rõ ý nghĩa của Pháp do vị ấy thuyết giảng, và thực hành theo lời dạy, thì nhờ sự thực hành đó, thông qua sự chứng ngộ, người đó hiểu rõ Pháp, và sẽ đạt được hạnh phúc siêu thế bao gồm đạo, quả và Nibbāna, tức là chứng đắc A-la-hán. Đức Phật đã kết thúc bài thuyết pháp với đỉnh điểm là A-la-hán quả như vậy.

1497

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

Here ends the Paramatthajotikā, the Commentary to the Khuddaka-aṭṭhakathā,

Chú giải Paramatthajotikā Khuddaka-aṭṭhakathā

1498

Suttanipāta-aṭṭhakathāya dhammasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

the Commentary to the Suttanipāta, the Commentary on the Dhamma Sutta.

Chú giải Suttanipāta-aṭṭhakathā, phần giải thích bài kinh Dhamma đã hoàn thành.

1499

9. Kiṃsīlasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Kiṃsīla Sutta

9. Chú giải bài kinh Kiṃsīla

1500

327. Kiṃsīloti kiṃsīlasuttaṃ.

Kiṃsīlo means the Kiṃsīla Sutta.

Kiṃsīla là bài kinh Kiṃsīla.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh là gì?

Āyasmato sāriputtassa gihisahāyako eko therasseva pituno vaṅgantabrāhmaṇassa sahāyassa brāhmaṇassa putto saṭṭhikoṭiadhikaṃ pañcasatakoṭidhanaṃ pariccajitvā āyasmato sāriputtattherassa santike pabbajitvā sabbaṃ buddhavacanaṃ pariyāpuṇi.

A lay friend of Venerable Sāriputta, who was the son of a brahmin friend of the Elder's own father, the brahmin Vaṅganta, gave up five hundred crores of wealth, with an additional sixty crores, and went forth under Venerable Sāriputta Thera, mastering the entire word of the Buddha.

Một người bạn cư sĩ của Tôn giả Sāriputta, là con trai của một vị Bà-la-môn bạn của Bà-la-môn Vaṅganta, cha của vị Trưởng lão, đã từ bỏ tài sản hơn sáu mươi crore và năm trăm crore, xuất gia dưới sự hướng dẫn của Trưởng lão Sāriputta và học thuộc lòng toàn bộ lời dạy của Đức Phật.

Tassa thero bahuso ovaditvā kammaṭṭhānamadāsi, so tena visesaṃ nādhigacchati.

The Elder advised him repeatedly and gave him a meditation subject, but he did not attain any distinction through it.

Vị Trưởng lão đã nhiều lần khuyên nhủ và ban kammaṭṭhāna (đề mục thiền định) cho vị ấy, nhưng vị ấy không đạt được sự đặc biệt nào.

Tato thero ‘‘buddhaveneyyo eso’’ti ñatvā taṃ ādāya bhagavato santikaṃ gantvā taṃ bhikkhuṃ ārabbha puggalaṃ aniyametvā ‘‘kiṃsīlo’’ti pucchi.

Then, knowing that "this bhikkhu is to be tamed by the Buddha," the Elder took him to the Blessed One and, referring to that bhikkhu but without specifying the individual, asked, " Kiṃsīlo (What is his virtue)?"

Sau đó, Trưởng lão nhận ra rằng “vị này là người có thể được Phật hóa độ”, nên đã đưa vị ấy đến Đức Thế Tôn và hỏi về vị tỳ khưu đó mà không chỉ đích danh cá nhân: “Kiṃsīlo?” (Người có giới hạnh như thế nào?).

Athassa bhagavā tato paraṃ abhāsi.

Thereupon, the Blessed One spoke further to him.

Sau đó, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng cho vị ấy.

Tattha kiṃsīloti kīdisena vārittasīlena samannāgato, kīdisapakatiko vā.

Therein, kiṃsīlo means "endowed with what kind of abstaining virtue, or what kind of nature?"

Trong đó, kiṃsīlo (người có giới hạnh như thế nào) nghĩa là người đầy đủ giới hạnh phòng hộ như thế nào, hay người có bản chất như thế nào.

Kiṃsamācāroti kīdisena cārittena yutto.

Kiṃsamācāro means "endowed with what kind of conduct?"

Kiṃsamācāro (người có oai nghi như thế nào) nghĩa là người có hành vi như thế nào.

Kāni kammāni brūhayanti kāni kāyakammādīni vaḍḍhento.

Kāni kammāni brūhaya means "what actions, such as bodily actions, does one cultivate?"

Kāni kammāni brūhaya (người tăng trưởng những nghiệp gì) nghĩa là người tăng trưởng những thân nghiệp, v.v., nào.

Naro sammā niviṭṭhassāti abhirato naro sāsane sammā patiṭṭhito bhaveyya.

Naro sammā niviṭṭhassā means "a man devoted to the Dispensation should be firmly established."

Naro sammā niviṭṭhassā (người an trú đúng đắn) nghĩa là một người hoan hỷ, an trú đúng đắn trong giáo pháp.

Uttamatthañca pāpuṇeti sabbatthānaṃ uttamaṃ arahattañca pāpuṇeyyāti vuttaṃ hoti.

Uttamatthañca pāpuṇe means "one should attain the supreme goal, which is Arahantship."

Uttamatthañca pāpuṇe (và đạt được mục đích tối thượng) nghĩa là đạt được A-la-hán quả, là mục đích tối thượng trong tất cả các mục đích.

1501

328. Tato bhagavā ‘‘sāriputto aḍḍhamāsūpasampanno sāvakapāramippatto, kasmā ādikammikaputhujjanapañhaṃ pucchatī’’ti āvajjento ‘‘saddhivihārikaṃ ārabbhā’’ti ñatvā pucchāya vuttaṃ cārittasīlaṃ avibhajitvāva tassa sappāyavasena dhammaṃ desento ‘‘vuḍḍhāpacāyī’’tiādimāha.

Then the Blessed One, considering "Sāriputta attained upasampadā half a month ago and has reached the perfection of a disciple; why does he ask a question of a common person who is just beginning?" and knowing that "he asks concerning his saddhivihārika," spoke the Dhamma appropriately for that disciple without dividing the conduct and virtue mentioned in the question, beginning with "vuḍḍhāpacāyī" (reverer of elders).

Sau đó, Đức Thế Tôn, sau khi quán xét “Sāriputta đã thọ giới Tỳ khưu được nửa tháng, đã đạt đến sự hoàn hảo của bậc Thanh văn, tại sao lại hỏi một câu hỏi của phàm phu mới nhập đạo?”, và nhận ra rằng “vị ấy hỏi vì một vị đồng phạm hạnh”, đã không phân tích giới hạnh và oai nghi được đề cập trong câu hỏi, mà thuyết giảng Pháp phù hợp với vị ấy, bắt đầu bằng “Vuḍḍhāpacāyī” (người cung kính bậc trưởng thượng).

1502

Tattha paññāvuḍḍho, guṇavuḍḍho, jātivuḍḍho, vayovuḍḍhoti cattāro vuḍḍhā.

Therein, there are four kinds of elders: those elder in wisdom, elder in virtue, elder in birth, and elder in age.

Trong đó, có bốn loại trưởng thượng: trưởng thượng về trí tuệ, trưởng thượng về đức hạnh, trưởng thượng về dòng dõi, và trưởng thượng về tuổi tác.

Jātiyā hi daharopi bahussuto bhikkhu appassutamahallakabhikkhūnamantare bāhusaccapaññāya vuḍḍhattā paññāvuḍḍho.

Even a young bhikkhu who is learned is elder in wisdom among unlearned elder bhikkhus, due to being elder in erudition and wisdom.

Một vị tỳ khưu trẻ tuổi về dòng dõi nhưng đa văn, thì giữa các vị tỳ khưu già ít học, được gọi là paññāvuḍḍho (trưởng thượng về trí tuệ) vì sự trưởng thành về trí tuệ đa văn.

Tassa hi santike mahallakabhikkhūpi buddhavacanaṃ pariyāpuṇanti, ovādavinicchayapañhavissajjanāni ca paccāsīsanti.

Elder bhikkhus even learn the word of the Buddha from him, and they anticipate advice, discernment, and answers to questions.

Thật vậy, ngay cả các vị tỳ khưu lớn tuổi cũng học lời Phật dạy từ vị ấy, và mong muốn được vị ấy khuyên bảo, quyết định và giải đáp các vấn đề.

Tathā daharopi bhikkhu adhigamasampanno guṇavuḍḍho nāma.

Similarly, a young bhikkhu who is endowed with attainments is called elder in virtue.

Tương tự, một vị tỳ khưu trẻ tuổi nhưng đầy đủ sự chứng đắc được gọi là guṇavuḍḍho (trưởng thượng về đức hạnh).

Tassa hi ovāde patiṭṭhāya mahallakāpi vipassanāgabbhaṃ gahetvā arahattaphalaṃ pāpuṇanti.

Having established themselves in his instruction, even elder monks take up the 'womb' of vipassanā and attain the fruit of Arahantship.

Thật vậy, nương vào lời khuyên của vị ấy, ngay cả các vị lớn tuổi cũng có thể đạt đến A-la-hán quả sau khi phát triển Vipassanā (tuệ quán).

Tathā daharopi rājā khattiyo muddhāvasitto brāhmaṇo vā sesajanassa vandanārahato jātivuḍḍho nāma.

Similarly, even a young king, a consecrated khattiya, or a brahmin, is called jātivuḍḍho (elder by birth) as one worthy of veneration by the rest of the people.

Tương tự, một vị vua Kṣatriya trẻ tuổi đã được phong vương miện, hoặc một Bà-la-môn trẻ tuổi, được gọi là jātivuḍḍho (trưởng thượng về dòng dõi) vì đáng được mọi người khác đảnh lễ.

Sabbo pana paṭhamajāto vayovuḍḍho nāma.

But all those who are firstborn are called vayovuḍḍho (elder by age).

Tuy nhiên, tất cả những người sinh ra trước được gọi là vayovuḍḍho (trưởng thượng về tuổi tác).

Tattha yasmā paññāya sāriputtattherassa sadiso natthi ṭhapetvā bhagavantaṃ, tathā guṇenapi aḍḍhamāsena sabbasāvakapāramīñāṇassa paṭividdhattā.

Among these, there is no one equal to Ven. Sāriputta in wisdom, except for the Blessed One, and likewise in qualities, having penetrated the knowledge of all Sāvaka-pāramī within half a month.

Trong đó, về trí tuệ, không ai sánh bằng Trưởng lão Sāriputta, trừ Đức Thế Tôn; tương tự, về đức hạnh, không ai sánh bằng vì vị ấy đã chứng đắc toàn bộ trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn chỉ trong nửa tháng.

Jātiyāpi so brāhmaṇamahāsālakule uppanno, tasmā tassa bhikkhuno vayena samānopi so imehi tīhi kāraṇehi vuḍḍho.

Even by birth, he was born into a great Brahmin family, therefore, even if that monk is equal in age, he is elder by these three reasons.

Vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn đại phú. Do đó, dù bằng tuổi với vị tỳ-khưu kia, vị ấy vẫn là bậc trưởng thượng do ba lý do này.

Imasmiṃ panatthe paññāguṇehi eva vuḍḍhabhāvaṃ sandhāya bhagavā āha – ‘‘vuḍḍhāpacāyī’’ti.

In this context, the Blessed One said "vuḍḍhāpacāyī" (one who reveres elders), referring to being elder through qualities of wisdom.

Trong trường hợp này, Đức Thế Tôn đã nói – "vuḍḍhāpacāyī" (người tôn kính các bậc trưởng thượng) – để chỉ trạng thái trưởng thượng chỉ dựa trên các phẩm chất trí tuệ.

Tasmā tādisānaṃ vuḍḍhānaṃ apacitikaraṇena vuḍḍhāpacāyī, tesameva vuḍḍhānaṃ lābhādīsu usūyavigamena anusūyako ca siyāti ayamādipādassa attho.

Therefore, vuḍḍhāpacāyī means one who renders respect to such elders, and anusūyako (not envious) means one who is free from envy regarding their gains, etc. This is the meaning of the initial phrase.

Do đó, ý nghĩa của câu đầu là: vị ấy nên là người tôn kính các bậc trưởng thượng bằng cách thể hiện sự kính trọng đối với những bậc trưởng thượng như vậy, và là người không đố kỵ (anusūyako) đối với những lợi lộc, v.v. của chính những bậc trưởng thượng ấy.

1503

Kālaññū cassāti ettha pana rāge uppanne tassa vinodanatthāya garūnaṃ dassanaṃ gacchantopi kālaññū, dose… mohe… kosajje uppanne tassa vinodanatthāya garūnaṃ dassanaṃ gacchantopi kālaññū, yato evaṃ kālaññū ca assa garūnaṃ dassanāya.

Here, regarding kālaññū cassa (he should be discerning of time): one who goes to see teachers to remove lust, when it arises, is discerning of time; one who goes to see teachers to remove hatred, delusion, or idleness, when they arise, is also discerning of time. Thus, he should be discerning of time for visiting teachers.

Trong cụm từ Kālaññū cassa (và nên biết thời), người biết thời là người đi gặp các bậc thầy để loại bỏ tham ái khi nó phát sinh; người biết thời là người đi gặp các bậc thầy để loại bỏ sân hận… si mê… biếng nhác khi chúng phát sinh. Bởi vì, vị ấy nên là người biết thời để đi gặp các bậc thầy.

Dhammiṃ kathanti samathavipassanāyuttaṃ.

Dhammiṃ kathaṃ refers to a discourse imbued with samatha and vipassanā.

Dhammiṃ kathaṃ (Pháp thoại) là pháp thoại liên quan đến samatha (tịnh chỉ) và vipassanā (tuệ quán).

Erayitanti vuttaṃ.

Erayitaṃ means spoken.

Erayitaṃ (đã nói) là đã được nói.

Khaṇaññūti tassā kathāya khaṇavedī, dullabho vā ayaṃ īdisāya kathāya savanakkhaṇoti jānanto.

Khaṇaññū means one who knows the opportune moment for that discourse, or one who knows, "This is a rare moment for hearing such a discourse."

Khaṇaññū (người biết thời cơ) là người biết thời cơ của pháp thoại đó, hoặc người biết rằng thời cơ để nghe pháp thoại như vậy là hiếm có.

Suṇeyya sakkaccāti taṃ kathaṃ sakkaccaṃ suṇeyya.

Suṇeyya sakkaccāti: He should listen to that discourse respectfully.

Suṇeyya sakkaccā (nên lắng nghe một cách cung kính) là nên lắng nghe pháp thoại đó một cách cung kính.

Na kevalañca tameva, aññānipi buddhaguṇādipaṭisaṃyuttāni subhāsitāni sakkaccameva suṇeyyāti attho.

And not only that, but he should also respectfully listen to other well-spoken words related to the Buddha's qualities, etc. — this is the meaning.

Và không chỉ pháp thoại đó, mà còn nên lắng nghe một cách cung kính những lời dạy hay khác liên quan đến các phẩm chất của Đức Phật, v.v.

1504

329. ‘‘Kālaññū cassa garūnaṃ dassanāyā’’ti ettha vuttanayañca attano uppannarāgādivinodanakālaṃ ñatvāpi garūnaṃ santikaṃ gacchanto kālena gacche garūnaṃ sakāsaṃ, ‘‘ahaṃ kammaṭṭhāniko dhutaṅgadharo cā’’ti katvā na cetiyavandanabodhiyaṅgaṇabhikkhācāramaggaatimajjhanhikavelādīsu yattha katthaci ṭhitamācariyaṃ disvā paripucchanatthāya upasaṅkameyya, sakasenāsane pana attano āsane nisinnaṃ vūpasantadarathaṃ sallakkhetvā kammaṭṭhānādividhipucchanatthaṃ upasaṅkameyyāti attho.

329. Regarding the phrase "Kālaññū cassa garūnaṃ dassanāyā" (He should be discerning of time for visiting teachers), having known the time to remove his own arisen defilements such as lust, as described, he should go at the right time to the teachers. He should not, thinking "I am a meditator, an observer of dhutaṅgas," approach a teacher who is standing anywhere, such as at a cetiya, a Bodhi tree, on the alms-round path, or at noon, to ask questions. Instead, he should observe the teacher sitting peacefully in their own dwelling or seat, and then approach them to ask about meditation methods, etc. — this is the meaning.

329. Vị ấy nên đến gặp các bậc thầy đúng lúc (kālena gacche garūnaṃ sakāsaṃ), tức là biết thời điểm để loại bỏ tham ái, v.v. đã phát sinh trong mình, và đi đến các bậc thầy. Không phải là, khi thấy vị thầy đang ở bất cứ đâu như đang đảnh lễ tháp, quét dọn sân Bồ-đề, đi khất thực, trên đường đi, vào giữa trưa, v.v., liền đến gần để hỏi han, mà là nên nhận biết khi vị thầy đang ngồi yên tĩnh trên chỗ ở của mình, đã xả bỏ sự mệt mỏi, rồi đến gần để hỏi về phương pháp thiền định, v.v.

Evaṃ upasaṅkamantopi ca thambhaṃ niraṃkatvā nivātavutti thaddhabhāvakaraṃ mānaṃ vināsetvā nīcavutti pādapuñchanacoḷakachinnavisāṇusabhauddhatadāṭhasappasadiso hutvā upasaṅkameyya.

Even when approaching in this manner, he should discard arrogance and act humbly, abandoning the pride that causes stiffness, and becoming humble like a foot-wiping cloth, a broken-horned ox, or a snake with extracted fangs.

Và khi đến gần như vậy, vị ấy nên loại bỏ sự cứng nhắc và có thái độ khiêm nhường (thambhaṃ niraṃkatvā nivātavutti), tức là loại bỏ sự kiêu mạn gây ra sự cứng nhắc, và có thái độ khiêm nhường, giống như một miếng giẻ lau chân, một con bò đực có sừng bị gãy, hoặc một con rắn có nanh bị nhổ.

Atha tena garunā vuttaṃ atthaṃ dhammaṃ…pe… samācare ca.

Then he should recall and practice the atthaṃ dhammaṃ…pe… spoken by that teacher.

Sau đó, vị ấy nên ghi nhớ và thực hành (anussare ceva samācare ca) ý nghĩa, Pháp… đã được vị thầy đó nói.

Atthanti bhāsitatthaṃ.

Atthaṃ means the meaning of what was spoken.

Atthaṃ (ý nghĩa) là ý nghĩa của lời đã được nói.

Dhammanti pāḷidhammaṃ.

Dhammaṃ means the Pāḷi Dhamma.

Dhammaṃ (Pháp) là Pháp Pāḷi.

Saṃyamanti sīlaṃ.

Saṃyamaṃ means sīla (virtue).

Saṃyamaṃ (sự kiềm chế) là giới.

Brahmacariyanti avasesasāsanabrahmacariyaṃ.

Brahmacariyaṃ means the remaining holy life of the Dispensation.

Brahmacariyaṃ (Phạm hạnh) là phần còn lại của Phạm hạnh trong giáo pháp.

Anussare ceva samācare cāti atthaṃ kathitokāse anussareyya, dhammaṃ saṃyamaṃ brahmacariyaṃ kathitokāse anussareyya, anussaraṇamatteneva ca atussanto taṃ sabbampi samācare samācareyya samādāya vatteyya.

Anussare ceva samācare cāti: He should recollect the meaning in the place where it was taught, and recollect the Dhamma, restraint, and holy life in the place where they were taught, and not being content merely with recollection, he should practice all of it, undertaking and maintaining it.

Anussare ceva samācare cā (nên ghi nhớ và thực hành) là nên ghi nhớ ý nghĩa ở nơi đã được nói; nên ghi nhớ Pháp, sự kiềm chế, Phạm hạnh ở nơi đã được nói. Và không chỉ hài lòng với việc ghi nhớ, vị ấy nên thực hành tất cả những điều đó, tức là nên giữ gìn và hành trì.

Tāsaṃ kathānaṃ attani pavattane ussukkaṃ kareyyāti attho.

This means he should make an effort to apply those discourses to himself.

Điều đó có nghĩa là vị ấy nên nỗ lực để thực hành những lời dạy đó trong chính mình.

Evaṃ karonto hi kiccakaro hoti.

For by doing so, he becomes one who fulfills his duty.

Khi làm như vậy, vị ấy sẽ là người thực hiện nhiệm vụ của mình.

1505

330. Tato parañca dhammārāmo dhammarato dhamme ṭhito dhammavinicchayaññū bhaveyya.

330. After that, he should be dhammārāmo (delighting in Dhamma), dhammarato (fond of Dhamma), dhamme ṭhito (established in Dhamma), and dhammavinicchayaññū (skilled in discerning Dhamma).

330. Sau đó, vị ấy nên yêu mến Pháp, hoan hỷ với Pháp, an trú trong Pháp, và là người biết phân biệt Pháp (dhammārāmo dhammarato dhamme ṭhito dhammavinicchayaññū).

Sabbapadesu cettha dhammoti samathavipassanā, ārāmo ratīti ekova attho, dhamme ārāmo assāti dhammārāmo.

In all these contexts, Dhamma refers to samatha-vipassanā; "delight" and "fondness" have the same meaning. Dhammārāmo means he delights in the Dhamma.

Trong tất cả các trường hợp này, Pháp (dhammo) là samatha và vipassanā. Ārāmo (yêu mến) và ratī (hoan hỷ) có cùng ý nghĩa. Dhammārāmo (yêu mến Pháp) là người yêu mến Pháp.

Dhamme rato, na aññaṃ pihetīti dhammarato.

Dhammarato means he delights in the Dhamma and desires nothing else.

Dhammarato (hoan hỷ với Pháp) là người hoan hỷ với Pháp, không mong muốn điều gì khác.

Dhamme ṭhito dhammaṃ vattanato.

Dhamme ṭhito means established in Dhamma by practicing it.

Dhamme ṭhito (an trú trong Pháp) là người an trú trong Pháp bằng cách thực hành Pháp.

Dhammavinicchayaṃ jānāti ‘‘idaṃ udayañāṇaṃ idaṃ vayañāṇa’’nti dhammavinicchayaññū, evarūpo assa.

Dhammavinicchayaññū means knowing the discernment of Dhamma, discerning "this is knowledge of arising, this is knowledge of passing away." He should be of such a nature.

Dhammavinicchayaññū (người biết phân biệt Pháp) là người biết phân biệt Pháp, tức là biết "đây là tuệ sinh diệt, đây là tuệ hoại diệt". Vị ấy nên là người như vậy.

Atha yāyaṃ rājakathāditiracchānakathā taruṇavipassakassa bahiddhārūpādīsu abhinandanuppādanena taṃ samathavipassanādhammaṃ sandūseti, tasmā ‘‘dhammasandosavādo’’ti vuccati, taṃ nevācare dhammasandosavādaṃ, aññadatthu āvāsagocarādisappāyāni sevanto tacchehi nīyetha subhāsitehi.

Now, royal talk and other low talks (tiracchāna-kathā) corrupt that samatha-vipassanā Dhamma by creating delight in external forms, etc., for a young meditator; therefore, it is called "dhammasandosavāda" (talk that corrupts the Dhamma). He should not engage in such dhammasandosavāda. Instead, by resorting to suitable things like dwellings and alms-resorts, he should guide himself with true well-spoken words.

Vì những câu chuyện thấp hèn như chuyện vua chúa, v.v., làm ô nhiễm Pháp samatha-vipassanā đó bằng cách tạo ra sự thích thú đối với các đối tượng bên ngoài, v.v., ở một hành giả vipassanā trẻ tuổi, nên chúng được gọi là "dhammasandosavāda" (lời nói làm ô nhiễm Pháp). Do đó, vị ấy không nên thực hành những lời nói làm ô nhiễm Pháp (nevācare dhammasandosavādaṃ). Thay vào đó, vị ấy nên tiến hành với những lời dạy đúng đắn (tacchehi nīyetha subhāsitehi) bằng cách phục vụ những điều thích hợp như chỗ ở, nơi đi khất thực, v.v.

Samathavipassanāpaṭisaṃyuttānevettha tacchāni, tathārūpehi subhāsitehi nīyetha nīyeyya, kālaṃ khepeyyāti attho.

Here, only those things connected with samatha-vipassanā are true; he should guide himself, or pass his time, with such well-spoken words. This is the meaning.

Ở đây, chỉ những điều liên quan đến samatha và vipassanā mới là đúng đắn. Điều đó có nghĩa là vị ấy nên tiến hành, nên trải qua thời gian với những lời dạy hay như vậy.

1506

331. Idāni ‘‘dhammasandosavāda’’nti ettha atisaṅkhepena vuttaṃ samathavipassanāyuttassa bhikkhuno upakkilesaṃ pākaṭaṃ karonto tadaññenapi upakkilesena saddhiṃ ‘‘hassaṃ jappa’’nti imaṃ gāthamāha.

331. Now, making manifest the defilement (upakkilesa) of a monk practicing samatha-vipassanā, which was concisely mentioned in "dhammasandosavāda," the Blessed One speaks this stanza, "hassaṃ jappaṃ", along with other defilements.

331. Bây giờ, để làm rõ những ô nhiễm đã được nói một cách tóm tắt trong "dhammasandosavāda" đối với một tỳ-khưu thực hành samatha-vipassanā, Đức Phật đã nói bài kệ "Hassaṃ jappaṃ…" này cùng với các ô nhiễm khác.

Hāsantipi pāṭho.

"Hāsaṃ" is also a reading.

Cũng có bản đọc là Hāsanti.

Vipassakena hi bhikkhunā hasanīyasmiṃ vatthusmiṃ sitamattameva kātabbaṃ, niratthakakathājappo na bhāsitabbo, ñātibyasanādīsu paridevo na kātabbo, khāṇukaṇṭakādimhi manopadoso na uppādetabbo.

Indeed, a meditating monk should only smile at a laughable object; he should not engage in aimless talk (jappa), should not lament over misfortunes of relatives, etc., and should not generate mental ill-will (manopadosa) towards thorns, stakes, etc.

Một tỳ-khưu hành giả vipassanā chỉ nên mỉm cười khi có điều đáng cười, không nên nói những lời vô ích, không nên than khóc khi có tai họa của người thân, v.v., và không nên để tâm sân hận phát sinh đối với gốc cây, gai góc, v.v.

Māyākatanti vuttā māyā, tividhaṃ kuhanaṃ, paccayesu giddhi, jātiādīhi māno, paccanīkasātatāsaṅkhāto sārambho, pharusavacanalakkhaṇaṃ kakkasaṃ, rāgādayo kasāvā, adhimattataṇhālakkhaṇā mucchāti ime ca dosā sukhakāmena aṅgārakāsu viya, sucikāmena gūthaṭhānaṃ viya, jīvitukāmena āsivisādayo viya ca pahātabbā.

Māyākataṃ refers to māyā (deceit) as stated, three kinds of kuhanaṃ (hypocrisy), giddhiṃ (greed) for requisites, māno (conceit) due to birth, etc., sārambho (arrogance) which is continuous opposition, kakkasaṃ (harshness) characterized by rough speech, kasāvā (defilements) such as lust, etc., and mucchā (infatuation) characterized by excessive craving—these faults should be abandoned by one who desires happiness, just as a charcoal pit by one who desires purity, a cesspit by one who desires cleanliness, or poisonous snakes by one who desires life.

Māyākataṃ (sự lừa dối) là māyā (huyễn hoặc) đã được nói; kuhanaṃ (sự gian xảo) có ba loại; giddhi (sự tham lam) đối với các vật dụng; māno (kiêu mạn) do dòng dõi, v.v.; sārambho (sự bạo động) là sự đối kháng liên tục; kakkasaṃ (sự thô bạo) là đặc tính của lời nói thô tục; kasāvā (các cấu uế) là tham ái, v.v.; mucchā (sự mê muội) là đặc tính của khát ái quá mức. Những lỗi lầm này nên được từ bỏ bởi người mong cầu hạnh phúc, giống như than hồng; bởi người mong cầu sự thanh tịnh, giống như nơi chứa phân; và bởi người muốn sống, giống như rắn độc, v.v.

Hitvā ca ārogyamadādivigamā vītamadena cittavikkhepābhāvā ṭhitattena caritabbaṃ.

And having abandoned them, he should behave with a tranquil mind, free from the intoxicants of health and pride, and steadfast.

Sau khi từ bỏ, vị ấy nên sống với tâm không kiêu mạn do đã thoát khỏi sự kiêu mạn về sức khỏe, v.v., và với tâm ổn định do không có sự xao động của tâm.

Evaṃ paṭipanno hi sabbupakkilesaparisuddhāya bhāvanāya na cirasseva arahattaṃ pāpuṇāti.

Indeed, one who practices in this way attains Arahantship without delay, through cultivation purified from all defilements.

Quả thật, một người thực hành như vậy sẽ nhanh chóng đạt được A-la-hán quả nhờ sự tu tập thanh tịnh khỏi mọi ô nhiễm.

Tenāha bhagavā – ‘‘hassaṃ jappaṃ…pe… ṭhitatto’’ti.

Therefore, the Blessed One said: "Hassaṃ jappaṃ…pe… ṭhitatto."

Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói – "hassaṃ jappaṃ…pe… ṭhitatto" (cười giỡn, nói chuyện…pe… tâm an trú).

1507

332. Idāni yvāyaṃ ‘‘hassaṃ jappa’’ntiādinā nayena upakkileso vutto, tena samannāgato bhikkhu yasmā sāhaso hoti avīmaṃsakārī, ratto rāgavasena duṭṭho dosavasena gacchati, pamatto ca hoti kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asātaccakārī, tathārūpassa ca ‘‘suṇeyya sakkacca subhāsitānī’’tiādinā nayena vutto ovādo niratthako, tasmā imassa saṃkilesassa puggalādhiṭṭhānāya desanāya sutādivuddhipaṭipakkhabhāvaṃ dassento ‘‘viññātasārānī’’ti imaṃ gāthamāha.

332. Now, because a monk endowed with the defilements described by "hassaṃ jappaṃ" etc., is impetuous, acts without reflection, is attached due to lust, corrupted due to hatred, and is negligent, not consistently practicing the cultivation of wholesome dhammas, the instruction mentioned as "suṇeyya sakkacca subhāsitānī" (he should respectfully listen to well-spoken words) becomes useless for such a person. Therefore, demonstrating the opposition of this defilement to growth in hearing, etc., in a teaching focused on individuals, the Blessed One spoke this stanza, "viññātasārānī".

332. Bây giờ, vì một tỳ-khưu bị ô nhiễm như đã nói trong "hassaṃ jappaṃ" (cười giỡn, nói chuyện), v.v., là người liều lĩnh, hành động thiếu suy xét, bị ràng buộc bởi tham ái, bị ô nhiễm bởi sân hận, và là người lơ đễnh, không kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện, nên những lời khuyên như "suṇeyya sakkacca subhāsitānī" (nên lắng nghe những lời dạy hay một cách cung kính), v.v., là vô ích đối với người như vậy. Do đó, để chỉ ra rằng sự ô nhiễm này là đối nghịch với sự phát triển của tuệ giác từ sự học hỏi, v.v., Đức Phật đã nói bài kệ "viññātasārānī" này.

1508

Tassattho – yāni hetāni samathavipassanāpaṭisaṃyuttāni subhāsitāni, tesaṃ vijānanaṃ sāro.

Its meaning is: The understanding of these subhāsitāni (well-spoken words) related to samatha-vipassanā is their essence. If they are truly understood, it is good. But if only the sound is grasped, nothing is achieved. That by which these are understood through knowledge based on hearing is sutaṃ (hearing). And this knowledge based on hearing is viññātasamādhisāraṃ (whose essence is understood concentration). The concentration (samādhi)—the undistractedness of mind—in those understood teachings, the practice for attaining that state, this is its essence.

Ý nghĩa của bài kệ đó là: subhāsitāni (những lời dạy hay) liên quan đến samatha và vipassanā này, sự hiểu biết về chúng là cốt lõi.

Yadi viññātāni sādhu, atha saddamattameva gahitaṃ, na kiñci kataṃ hoti, yena etāni sutamayena ñāṇena viññāyanti, taṃ sutaṃ, etañca sutamayañāṇaṃ viññātasamādhisāraṃ, tesu viññātesu dhammesu yo samādhi cittassāvikkhepo tathattāya paṭipatti, ayamassa sāro.

That knowledge based on hearing is also viññātasamādhisāraṃ (whose essence is understood concentration). In those understood teachings, the concentration (samādhi) that is the undistractedness of mind, the practice for attaining that state, this is its essence.

Nếu chúng được hiểu rõ thì tốt. Nếu chỉ nắm bắt được âm thanh mà không làm được gì, thì sự hiểu biết đó bằng tuệ phát sinh từ sự học hỏi (sutamayañāṇa) được gọi là sutaṃ (sự học hỏi). Và tuệ phát sinh từ sự học hỏi này có samādhisāraṃ (cốt lõi là định) đã được hiểu rõ. Định là sự không xao động của tâm trong những pháp đã được hiểu rõ, tức là sự thực hành theo đúng bản chất của chúng. Đây là cốt lõi của vị ấy.

Na hi vijānanamatteneva koci attho sijjhati.

For no benefit is accomplished merely by knowing.

Quả thật, không có lợi ích nào đạt được chỉ bằng sự hiểu biết.

Yo panāyaṃ naro rāgādivasena vattanato sāhaso, kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asātaccakāritāya pamatto, so saddamattaggāhīyeva hoti.

That person who, acting by means of greed and so on, is rash, and due to not performing constantly for the development of wholesome states, is negligent, merely grasps the sound.

Nhưng một người sāhaso (liều lĩnh) do hành động theo tham ái, v.v., và pamatto (lơ đễnh) do không kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện, thì người đó chỉ nắm bắt được âm thanh.

Tena tassa atthavijānanābhāvato sā subhāsitavijānanapaññā ca, tathattāya paṭipattiyā abhāvato sutañca na vaḍḍhatīti.

Therefore, due to the absence of his understanding the meaning, that wisdom of understanding well-spoken teachings, and due to the absence of practice for that purpose, his learning (suta) does not grow.

Do đó, vì người đó không hiểu ý nghĩa, nên tuệ hiểu biết những lời dạy hay đó và sự học hỏi không phát triển, vì không có sự thực hành theo đúng bản chất của chúng.

1509

333. Evaṃ pamattānaṃ sattānaṃ paññāparihāniṃ sutaparihāniñca dassetvā idāni appamattānaṃ tadubhayasārādhigamaṃ dassento āha – ‘‘dhamme ca ye…pe… sāramajjhagū’’ti.

333. Thus, having shown the decline of wisdom and the decline of learning for negligent beings, now, wishing to show the attainment of the essence of both for the heedful, he said: “And those in the Dhamma…pe… attained the essence.”

333. Sau khi chỉ ra sự suy thoái của tuệ giác và sự học hỏi ở những người lơ đễnh như vậy, bây giờ Đức Phật nói về việc những người không lơ đễnh đạt được cốt lõi của cả hai điều đó – "dhamme ca ye…pe… sāramajjhagū" (và những ai trong Pháp…pe… đã đạt được cốt lõi).

Tattha ariyappavedito dhammo nāma samathavipassanādhammo.

In that, "Dhamma declared by the Noble Ones" refers to the Dhamma of tranquility (samatha) and insight (vipassanā).

Ở đây, Pháp được các bậc Thánh thuyết giảng (ariyappavedito dhammo) là Pháp samatha và vipassanā.

Ekopi hi buddho samathavipassanādhammaṃ adesetvā parinibbuto nāma natthi.

Indeed, not a single Buddha has attained parinibbāna without teaching the Dhamma of tranquility and insight.

Thật vậy, không có một vị Phật nào nhập Niết-bàn mà không thuyết giảng Pháp samatha và vipassanā.

Tasmā etasmiṃ dhamme ca ye ariyappavedite ratā niratā appamattā sātaccānuyogino, anuttarā te vacasā manasā kammunā ca, te catubbidhena vacīsucaritena tividhena manosucaritena tividhena kāyasucaritena ca samannāgatattā vacasā manasā kammunā ca anuttarā, avasesasattehi asamā aggāvisiṭṭhā.

Therefore, those who are delighting in this Dhamma "declared by the Noble Ones," who are heedful and constantly diligent, are supreme by speech, mind, and deed. Being endowed with fourfold wholesome verbal conduct, threefold wholesome mental conduct, and threefold wholesome bodily conduct, they are supreme by speech, mind, and deed; they are unequaled, foremost, and distinguished from other beings.

Do đó, những ai hoan hỷ trong Pháp được các bậc Thánh thuyết giảng này, tức là những người không lơ đễnh, kiên trì tinh tấn, họ là vô thượng về lời nói, ý nghĩ và hành động. Vì họ đầy đủ tứ loại thiện hạnh về lời nói, tam loại thiện hạnh về ý nghĩ, và tam loại thiện hạnh về hành động, nên họ là vô thượng về lời nói, ý nghĩ và hành động, không ai sánh bằng các chúng sinh khác, là tối thượng và ưu việt.

Ettāvatā saddhiṃ pubbabhāgasīlena ariyamaggasampayuttaṃ sīlaṃ dasseti.

By this much, he shows the morality associated with the Noble Path, along with the preliminary morality.

Với lời lẽ này, cùng với giới hạnh sơ khởi,^* chỉ ra giới hạnh liên quan đến Thánh đạo.

Evaṃ parisuddhasīlā te santisoraccasamādhisaṇṭhitā, sutassa paññāya ca sāramajjhagū, ye ariyappavedite dhamme ratā, te na kevalaṃ vācādīhi anuttarā honti, apica kho pana santisoracce samādhimhi ca saṇṭhitā hutvā sutassa paññāya ca sāramajjhagū adhigatā icceva veditabbā.

Thus, those with purified morality, those established in peacefulness, gentleness, and concentration, attained the essence of learning and wisdom. It should be understood that those who delight in the Dhamma declared by the Noble Ones are not merely supreme in speech and so on, but having established themselves in peacefulness, gentleness, and concentration, they have attained the essence of learning and wisdom.

Như vậy, những vị có giới hạnh thanh tịnh, những vị an trú trong sự tĩnh lặng, sự ôn hòa và định tâm, đã đạt được tinh túy của sự học hỏi và trí tuệ, những vị hoan hỷ trong Pháp được các bậc Thánh thuyết giảng, các vị ấy không chỉ là vô thượng về lời nói, v.v., mà còn được biết là những người đã an trú trong sự tĩnh lặng, sự ôn hòa và định tâm, và đã đạt được tinh túy của sự học hỏi và trí tuệ.

Āsaṃsāyaṃ bhūtavacanaṃ.

This is an aspirational statement of reality.

Lời nói này là lời nói về sự mong cầu đã thành tựu.

Tattha santīti nibbānaṃ, soraccanti sundare ratabhāvena yathābhūtapaṭivedhikā paññā, santiyā soraccanti santisoraccaṃ, nibbānārammaṇāya maggapaññāyetaṃ adhivacanaṃ.

In that, "peacefulness" (santi) refers to Nibbāna; "gentleness" (soracca) refers to the wisdom that penetrates reality as it is, through delighting in what is good. The peacefulness of gentleness (santisoracca) is a designation for the path-wisdom that has Nibbāna as its object.

Trong đó, tĩnh lặng (santi) là Nibbāna; ôn hòa (soracca) là trí tuệ thấu hiểu thực tại đúng như nó là, do hoan hỷ trong điều tốt đẹp. Tĩnh lặng và ôn hòa là santisoraccaṃ, đây là tên gọi của trí tuệ đạo lộ có Nibbāna làm đối tượng.

Samādhīti taṃsampayuttova maggasamādhi.

"Concentration" (samādhi) refers to the path-concentration associated with it.

Định tâm (samādhi) là định tâm đạo lộ tương ưng với trí tuệ ấy.

Saṇṭhitāti tadubhaye patiṭṭhitā.

"Established" (saṇṭhitā) means established in both.

An trú (saṇṭhitā) là an trú trong cả hai điều ấy.

Sutapaññānaṃ sāraṃ nāma arahattaphalavimutti.

The essence of learning and wisdom is liberation through the fruit of Arahantship.

Tinh túy của sự học hỏi và trí tuệ chính là sự giải thoát quả vị A-la-hán.

Vimuttisārañhi idaṃ brahmacariyaṃ.

For this holy life has liberation as its essence.

Phạm hạnh này thực sự có sự giải thoát làm tinh túy.

1510

Evamettha bhagavā dhammena pubbabhāgapaṭipadaṃ, ‘‘anuttarā vacasā’’tiādīhi sīlakkhandhaṃ, santisoraccasamādhīhi paññākkhandhasamādhikkhandheti tīhipi imehi khandhehi aparabhāgapaṭipadañca dassetvā sutapaññāsārena akuppavimuttiṃ dassento arahattanikūṭena desanaṃ samāpesi.

Here, the Fortunate One, having shown the preliminary practice through Dhamma, the aggregate of morality through "supreme in speech" and so on, and the aggregates of wisdom and concentration through peacefulness, gentleness, and concentration, thereby showing the later stage of practice through these three aggregates, concluded the discourse by showing unshakable liberation as the essence of learning and wisdom, with Arahantship as its pinnacle.

Như vậy, ở đây, Đức Thế Tôn đã chỉ ra con đường thực hành sơ khởi bằng Pháp, giới uẩn bằng các từ "vô thượng về lời nói" v.v., và tuệ uẩn, định uẩn bằng sự tĩnh lặng, sự ôn hòa và định tâm, tức là con đường thực hành hậu kỳ bằng ba uẩn này. Ngài đã kết thúc bài thuyết giảng bằng quả vị A-la-hán, chỉ ra sự giải thoát bất động (akuppavimutti) với tinh túy là sự học hỏi và trí tuệ.

Desanāpariyosāne ca so bhikkhu sotāpattiphalaṃ patvā puna na cirasseva aggaphale arahatte patiṭṭhāsīti.

At the conclusion of the discourse, that monk attained the fruit of stream-entry and soon thereafter established himself in the supreme fruit of Arahantship.

Và khi kết thúc bài thuyết giảng, vị Tỳ-khưu ấy đã chứng đắc quả vị Nhập Lưu, rồi không lâu sau đó đã an trú trong quả vị tối thượng là A-la-hán.

1511

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

Here ends the Paramatthajotikā, the Commentary to the Minor Collection,

Trong Chú giải Tiểu Bộ Kinh, Paramatthajotikā

1512

Suttanipāta-aṭṭhakathāya kiṃsīlasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The Commentary on the Kiṃsīla Sutta in the Suttanipāta-aṭṭhakathā is concluded.

Chú giải Kinh Kimsīla trong Suttanipāta-aṭṭhakathā đã hoàn tất.

1513

10. Uṭṭhānasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Uṭṭhāna Sutta

10. Chú giải Kinh Uṭṭhāna

1514

334. Uṭṭhahathāti uṭṭhānasuttaṃ.

334. “Arise!” is the Uṭṭhāna Sutta.

334. Uṭṭhahathā (Hãy đứng dậy) là kinh Uṭṭhāna.

Kā uppatti?

What was its origin?

Sự phát sinh như thế nào?

Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharanto rattiṃ jetavanavihāre vasitvā pubbaṇhasamayaṃ bhikkhusaṅghaparivuto sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pācīnadvārena nagarā nikkhamitvā migāramātupāsādaṃ agamāsi divāvihāratthāya.

Once, when the Fortunate One was dwelling in Sāvatthī, after staying at the Jetavana monastery at night, in the forenoon, surrounded by the assembly of bhikkhus, he went for alms in Sāvatthī, exited the city through the eastern gate, and went to Migāramātu’s palace for his day-residence.

Một thời nọ, Đức Thế Tôn trú tại Sāvatthī, sau khi ở tại tịnh xá Jetavana vào ban đêm, Ngài cùng với Tăng đoàn Tỳ-khưu khất thực ở Sāvatthī vào buổi sáng, rồi đi ra khỏi thành qua cổng phía đông để nghỉ trưa tại Migāramātupāsāda.

Āciṇṇaṃ kiretaṃ bhagavato rattiṃ jetavanavihāre vasitvā migāramātupāsāde divāvihārūpagamanaṃ, rattiñca migāramātupāsāde vasitvā jetavane divāvihārūpagamanaṃ.

It was indeed the custom of the Fortunate One to stay at the Jetavana monastery at night and go to Migāramātu’s palace for his day-residence, and to stay at Migāramātu’s palace at night and go to Jetavana for his day-residence.

Đây là thông lệ của Đức Thế Tôn: sau khi ở tại tịnh xá Jetavana vào ban đêm, Ngài đến Migāramātupāsāda để nghỉ trưa; và sau khi ở tại Migāramātupāsāda vào ban đêm, Ngài đến Jetavana để nghỉ trưa.

Kasmā?

Why?

Vì sao?

Dvinnaṃ kulānaṃ anuggahatthāya mahāpariccāgaguṇaparidīpanatthāya ca.

For the welfare of the two families, and to demonstrate their great qualities of generosity.

Để hộ trì hai gia đình và để thể hiện phẩm chất bố thí vĩ đại.

Migāramātupāsādassa ca heṭṭhā pañca kūṭāgāragabbhasatāni honti, yesu pañcasatā bhikkhū vasanti.

Below Migāramātu’s palace, there were five hundred chambers with pointed roofs, in which five hundred bhikkhus resided.

Dưới Migāramātupāsāda có năm trăm phòng có mái nhọn, nơi năm trăm Tỳ-khưu cư trú.

Tattha yadā bhagavā heṭṭhāpāsāde vasati, tadā bhikkhū bhagavato gāravena uparipāsādaṃ nāruhanti.

There, when the Fortunate One resided in the lower palace, the bhikkhus, out of respect for the Fortunate One, would not ascend to the upper palace.

Ở đó, khi Đức Thế Tôn ở tầng dưới của cung điện, các Tỳ-khưu vì lòng tôn kính Đức Thế Tôn mà không lên tầng trên.

Taṃ divasaṃ pana bhagavā uparipāsāde kūṭāgāragabbhaṃ pāvisi, tena heṭṭhāpāsāde pañcapi gabbhasatāni pañcasatā bhikkhū pavisiṃsu.

On that day, however, the Fortunate One entered a chamber with a pointed roof in the upper palace; therefore, the five hundred bhikkhus entered the five hundred chambers in the lower palace.

Nhưng vào ngày đó, Đức Thế Tôn đi vào căn phòng có mái nhọn ở tầng trên của cung điện, do đó năm trăm Tỳ-khưu cũng đi vào năm trăm căn phòng ở tầng dưới của cung điện.

Te ca sabbeva navā honti adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ uddhatā unnaḷā pākatindriyā.

And all of them were newly ordained, recently arrived in this Dhamma-Vinaya, restless, unruly, with uncontrolled faculties.

Tất cả các Tỳ-khưu ấy đều là những người mới, vừa mới đến với Pháp và Luật này, họ còn phóng dật, kiêu căng, và các căn của họ còn thô thiển.

Te pavisitvā divāseyyaṃ supitvā sāyaṃ uṭṭhāya mahātale sannipatitvā ‘‘ajja bhattagge tuyhaṃ kiṃ ahosi, tvaṃ kattha agamāsi, ahaṃ āvuso kosalarañño gharaṃ, ahaṃ anāthapiṇḍikassa, tattha evarūpo ca evarūpo ca bhojanavidhi ahosī’’ti nānappakāraṃ āmisakathaṃ kathentā uccāsaddamahāsaddā ahesuṃ.

Having entered, they slept during the day, and in the evening, they arose, gathered on the great terrace, and made loud noises, conversing about various material things, saying, “What did you have for lunch today? Where did you go? ‘Reverend, I went to the king of Kosala’s house.’ ‘I went to Anāthapiṇḍika’s house; there, there was such and such a type of meal preparation.’”

Sau khi vào và ngủ trưa, họ thức dậy vào buổi chiều, tụ tập tại sảnh lớn và nói chuyện ồn ào về các món ăn khác nhau: "Hôm nay ở nhà ăn của bạn có gì? Bạn đã đi đâu? Thưa chư Tôn giả, tôi đã đến nhà vua Kosala, tôi đã đến nhà ông Anāthapiṇḍika, ở đó có những món ăn như thế này và thế kia."

1515

Bhagavā taṃ saddaṃ sutvā ‘‘ime mayā saddhiṃ vasantāpi evaṃ pamattā, aho ayuttakārino’’ti mahāmoggallānattherassa āgamanaṃ cintesi.

The Fortunate One, hearing that noise, reflected, “These, even while residing with me, are so negligent! Oh, how improper their conduct!” and thought of the coming of the Elder Mahāmoggallāna.

Đức Thế Tôn nghe tiếng ồn ấy và nghĩ: "Những vị này sống cùng Ta mà vẫn lơ đễnh như vậy, thật không đúng đắn chút nào!" Ngài liền nghĩ đến việc Tôn giả Mahāmoggallāna sẽ đến.

Tāvadeva āyasmā mahāmoggallāno bhagavato cittaṃ ñatvā iddhiyā āgamma pādamūle vandamānoyeva ahosi.

At that very moment, Venerable Mahāmoggallāna, knowing the Fortunate One’s thought, came by psychic power and paid homage at his feet.

Ngay lúc đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, biết được tâm ý của Đức Thế Tôn, liền dùng thần thông đến và đảnh lễ dưới chân Ngài.

Tato naṃ bhagavā āmantesi – ‘‘ete te, moggallāna, sabrahmacārino pamattā, sādhu ne saṃvejehī’’ti.

Then the Fortunate One addressed him, “Moggallāna, these fellow monastics are negligent. It is good if you arouse a sense of urgency in them.”

Sau đó, Đức Thế Tôn gọi Ngài và nói: "Này Moggallāna, những vị đồng phạm hạnh này của con đang lơ đễnh. Tốt hơn là con nên làm cho họ tỉnh ngộ."

‘‘Evaṃ bhante’’ti kho so āyasmā mahāmoggallāno bhagavato paṭissuṇitvā tāvadeva āpokasiṇaṃ samāpajjitvā karīsabhūmiyaṃ ṭhitaṃ mahāpāsādaṃ nāvaṃ viya mahāvāto pādaṅguṭṭhakena kampesi saddhiṃ patiṭṭhitapathavippadesena.

“Yes, Venerable,” replied Venerable Mahāmoggallāna to the Fortunate One, and immediately entering the water kasina absorption, with his big toe, he shook the great palace standing on the earth as a great wind shakes a ship, along with the very ground it stood upon.

"Vâng, bạch Đức Thế Tôn," Tôn giả Mahāmoggallāna đáp lời Đức Thế Tôn, rồi ngay lập tức nhập thủy biến xứ (āpokasiṇa) và dùng ngón chân cái làm rung chuyển đại cung điện đang đứng trên mặt đất, cùng với phần đất mà nó tọa lạc, như một cơn gió lớn làm rung chuyển một con thuyền.

Atha te bhikkhū bhītā vissaraṃ karontā sakasakacīvarāni chaḍḍetvā catūhi dvārehi nikkhamiṃsu.

Then those bhikkhus, terrified, made distressed sounds, abandoned their robes, and fled out through the four doors.

Bấy giờ, các Tỳ-khưu ấy sợ hãi, la hét thất thanh, vứt bỏ y của mình và chạy ra khỏi bốn cửa.

Bhagavā tesaṃ attānaṃ dassento aññena dvārena gandhakuṭiṃ pavisanto viya ahosi, te bhagavantaṃ disvā vanditvā aṭṭhaṃsu.

The Fortunate One, wishing to reveal himself to them, appeared as if entering the Perfumed Chamber through another door; seeing the Fortunate One, they paid homage and stood there.

Đức Thế Tôn, để cho họ thấy mình, dường như đi vào hương thất qua một cửa khác. Các Tỳ-khưu thấy Đức Thế Tôn, liền đảnh lễ và đứng dậy.

Bhagavā ‘‘kiṃ, bhikkhave, bhītatthā’’ti pucchi, te ‘‘ayaṃ, bhante, migāramātupāsādo kampito’’ti āhaṃsu.

The Fortunate One asked, “Bhikkhus, why are you terrified?” They replied, “Venerable, this Migāramātu’s palace was shaken.”

Đức Thế Tôn hỏi: "Này các Tỳ-khưu, các con có sợ hãi không?" Họ đáp: "Bạch Đức Thế Tôn, cung điện Migāramātupāsāda này đã bị rung chuyển."

‘‘Jānātha, bhikkhave, kenā’’ti?

“Do you know, bhikkhus, by whom?”

"Này các Tỳ-khưu, các con có biết do ai không?"

‘‘Na jānāma, bhante’’ti.

“We do not know, Venerable,” they said.

"Bạch Đức Thế Tôn, chúng con không biết."

Atha bhagavā ‘‘tumhādisānaṃ, bhikkhave, muṭṭhassatīnaṃ asampajānānaṃ pamādavihārīnaṃ saṃvegajananatthaṃ moggallānena kampito’’ti vatvā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammadesanatthaṃ imaṃ suttamabhāsi.

Then the Fortunate One said, “Bhikkhus, it was shaken by Moggallāna to arouse a sense of urgency in you, who are forgetful, lacking clear comprehension, and dwelling in heedlessness like yourselves,” and having said this, he taught this sutta for the instruction of those bhikkhus.

Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-khưu, để tạo sự tỉnh ngộ cho những người như các con, những người thất niệm, không tỉnh giác, sống lơ đễnh, Moggallāna đã làm rung chuyển nó," rồi Ngài thuyết bài kinh này cho các Tỳ-khưu ấy.

1516

Tattha uṭṭhahathāti āsanā uṭṭhahatha ghaṭatha vāyamatha, mā kusītā hotha.

In that, “Arise!” means: rise from your seats, strive, exert yourselves; do not be lazy.

Trong đó, uṭṭhahathā (hãy đứng dậy) có nghĩa là hãy đứng dậy khỏi chỗ ngồi, hãy cố gắng, hãy tinh tấn, đừng lười biếng.

Nisīdathāti pallaṅkaṃ ābhujitvā kammaṭṭhānānuyogatthāya nisīdatha.

“Sit down!” means: cross your legs and sit down for the sake of applying yourselves to meditation subjects.

Nisīdathā (hãy ngồi xuống) có nghĩa là hãy ngồi kiết già để thực hành thiền định (kammaṭṭhāna).

Ko attho supitena voti ko tumhākaṃ anupādāparinibbānatthāya pabbajitānaṃ supitena attho.

“What purpose is there in your sleeping?” means: what purpose is there in your sleeping, who have gone forth for the sake of unconditioned parinibbāna?

Ko attho supitena vo (ngủ thì có ích gì cho các con) có nghĩa là ngủ thì có ích gì cho các con, những người đã xuất gia để đạt đến sự Vô Dư Niết Bàn (anupādāparinibbāna).

Na hi sakkā supantena koci attho pāpuṇituṃ.

Indeed, no purpose can be attained by sleeping.

Thật vậy, không thể đạt được bất kỳ lợi ích nào bằng cách ngủ.

Āturānañhi kā niddā, sallaviddhāna ruppatanti yatra ca nāma appakepi sarīrappadese uṭṭhitena cakkhurogādinā rogena āturānaṃ ekadvaṅgulamattampi paviṭṭhena ayasallaaṭṭhisalladantasallavisāṇasallakaṭṭhasallānaṃ aññatarena sallena ruppamānānaṃ manussānaṃ niddā natthi, tattha tumhākaṃ sakalacittasarīrasantānaṃ bhañjitvā uppannehi nānappakārakilesarogehi āturānañhi kā niddā rāgasallādīhi ca pañcahi sallehi antohadayaṃ pavisiya viddhattā sallaviddhānaṃ ruppataṃ.

In that Sutta, "Uṭṭhahatha" means: stand up from your seats, strive, exert effort, do not be lazy. "Nisīdatha" means: having sat cross-legged for the purpose of engaging in meditation practice, sit down. "Ko attho supitenā vo" means: For you, for the sake of attaining Nibbāna without clinging, sit down. For monks, by sleeping, what benefit will there be? Indeed, by sleeping, no benefit can be gained. So, in what way is there no sleep for the sick, for those pierced by a dart, who suffer? When there is no sleep for people who suffer from an illness like an eye disease that has arisen in even a small part of the body, or for those pierced by a dart—whether it be an iron dart, a bone dart, a horn dart, an ivory dart, or a wooden dart—that has penetrated even an inch or two into them, then how can there be sleep for you, whose entire mental and physical continuity is shattered, who are afflicted by various diseases of defilement? And because you are pierced by the five darts of lust and so on, which have entered deep into your hearts, you suffer from these darts.

Āturānañhi kā niddā, sallaviddhāna ruppata (làm sao người bệnh, người bị mũi tên đâm lại ngủ được) có nghĩa là, khi mà ngay cả những người bệnh tật do các bệnh về mắt, v.v., phát sinh ở một phần nhỏ của cơ thể, hoặc những người bị đau đớn do bị một trong các loại mũi tên như mũi tên sắt, mũi tên xương, mũi tên sừng, mũi tên răng, mũi tên gỗ đâm vào chỉ một hoặc hai đốt ngón tay, thì không thể ngủ được; vậy thì làm sao các con, những người bị bệnh tật bởi các loại phiền não khác nhau đã phá hoại toàn bộ dòng tâm thức và thân thể, và những người bị đâm bởi năm loại mũi tên như mũi tên tham ái, đã xuyên vào tận trái tim, lại có thể ngủ được?

1517

335. Evaṃ vatvā puna bhagavā bhiyyosomattāya te bhikkhū ussāhento saṃvejento ca āha – ‘‘uṭṭhahatha…pe… vasānuge’’ti.

Having spoken thus, the Blessed One further exhorted and moved those bhikkhus, saying: "Arise... (and so on) ...under control."

Nói xong như vậy, Đức Thế Tôn lại càng khuyến khích và làm cho các Tỳ-khưu ấy tỉnh ngộ hơn nữa, Ngài nói: "uṭṭhahatha…v.v… vasānuge".

Tatrāyaṃ sādhippāyayojanā atthavaṇṇanā – evaṃ kilesasallaviddhānañhi vo, bhikkhave, kālo pabujjhituṃ.

Herein, this is the explanation of the meaning with its intention: Indeed, O bhikkhus, for you who are pierced by the darts of defilement, it is time to awaken.

Ở đây, phần chú giải ý nghĩa này là sự giải thích có chủ ý: "Này các Tỳ-khưu, đây là lúc các con phải tỉnh thức, những người đã bị mũi tên phiền não đâm thủng."

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Vì sao?

Maṇḍapeyyamidaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ, satthā sammukhībhūto, ito pubbe pana vo dīgharattaṃ suttaṃ, girīsu suttaṃ, nadīsu suttaṃ, samesu suttaṃ, visamesu suttaṃ, rukkhaggesupi suttaṃ adassanā ariyasaccānaṃ, tasmā tassā niddāya antakiriyatthaṃ uṭṭhahatha nisīdatha daḷhaṃ sikkhatha santiyā.

This holy life, O bhikkhus, is to be proclaimed, the Teacher is present. But before this, you slept for a long time, you slept on mountains, you slept in rivers, you slept on level ground, you slept on uneven ground, you even slept on treetops, due to not seeing the Noble Truths. Therefore, to bring an end to that sleep, arise, sit down, train firmly for peace.

Này các Tỳ-khưu, phạm hạnh này là để được thấy, Bậc Đạo Sư đang hiện diện trước mắt. Trước đây, các con đã ngủ lâu, ngủ trên núi, ngủ dưới sông, ngủ ở những nơi bằng phẳng, ngủ ở những nơi gồ ghề, thậm chí ngủ trên ngọn cây, vì không thấy các Thánh đế. Do đó, để chấm dứt giấc ngủ đó, hãy đứng dậy, hãy ngồi xuống, hãy tinh tấn tu học vững chắc để đạt được sự tĩnh lặng (Nibbāna).

1518

Tattha purimapādassattho vuttanayo eva.

Here, the meaning of the first line is as already stated.

Trong đó, ý nghĩa của câu đầu tiên đã được nói rõ.

Dutiyapāde pana santīti tisso santiyo – accantasanti, tadaṅgasanti, sammutisantīti, nibbānavipassanādiṭṭhigatānametaṃ adhivacanaṃ.

In the second line, "santī" refers to three kinds of peace: absolute peace (accantasanti), temporary peace (tadaṅgasanti), and conventional peace (sammutisanti). This is a term for Nibbāna, Vipassana, and Right View. In this context, accantasanti, Nibbāna, is intended.

Trong câu thứ hai, santi (tĩnh lặng) có ba loại: accantasanti (tĩnh lặng tuyệt đối), tadaṅgasanti (tĩnh lặng tạm thời), sammutisanti (tĩnh lặng quy ước). Đây là tên gọi của Nibbāna, tuệ quán (vipassanā) và chánh kiến (diṭṭhigata).

Idha pana accantasanti nibbānamadhippetaṃ, tasmā nibbānatthaṃ daḷhaṃ sikkhatha, asithilaparakkamā hutvā sikkhathāti vuttaṃ hoti.

Therefore, it means: "Train firmly for Nibbāna," or "Train diligently without slackening your effort."

Ở đây, Nibbāna, tức accantasanti, được đề cập đến. Do đó, có nghĩa là "hãy tinh tấn tu học vững chắc vì Nibbāna, hãy tinh tấn tu học mà không lơi lỏng nỗ lực."

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Vì sao?

Mā vo pamatte viññāya, maccurājā amohayittha vasānuge, mā tumhe ‘‘pamattā ete’’ti evaṃ ñatvā maccurājapariyāyanāmo māro vasānuge amohayittha, yathā tassa vasaṃ gacchatha, evaṃ vasānuge karonto mā amohayitthāti vuttaṃ hoti.

"Lest the King of Death, knowing you to be negligent, lead you astray as those under his sway." That is, lest Māra, who is called the King of Death, knowing you to be negligent, lead you astray to become subject to his power. It means: "Do not let him make you subject to his power, so that you follow his will."

Mā vo pamatte viññāya, maccurājā amohayittha vasānuge (Chớ để vua chết, khi biết các con lơ đễnh, làm cho các con mê muội, trở thành kẻ phục tùng). Có nghĩa là, "chớ để Māra, tức vua chết, khi biết rằng 'những người này lơ đễnh', làm cho các con mê muội, khiến các con trở thành kẻ phục tùng của hắn," tức là "chớ để hắn làm cho các con mê muội bằng cách khiến các con trở thành kẻ phục tùng của hắn."

1519

336. Yato tassa vasaṃ anupagacchantā yāya devā manussā ca…pe… samappitā, yāya devā ca manussā ca atthikā rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbatthikā, taṃ rūpādiṃ sitā nissitā allīnā hutvā tiṭṭhanti, taratha samatikkamatha etaṃ nānappakāresu visayesu visaṭavitthiṇṇavisālattā visattikaṃ bhavabhogataṇhaṃ.

Because, not falling under his sway, "You will cross over that by which gods and humans... (and so on) ...are ensnared." That is, by which gods and humans are eager for sights, sounds, smells, tastes, and tactile objects, and clinging to them, they remain dependent on them. Overcome, transcend this entanglement of craving for existence and possessions, which is diffused, spread out, and vast among various sense objects.

336. Vì các vị ấy, không đi theo quyền lực của tử vương, mà chư thiên và loài người…v.v… đã an trú, mà chư thiên và loài người đã mong cầu sắc, thanh, hương, vị, xúc; nương tựa, bám víu, quyến luyến vào sắc v.v… ấy mà tồn tại. (Các ông) hãy vượt qua, hãy thoát khỏi ái dục đối với hữu và tài vật (bhavabhogataṇhā) này, vốn là sự bám víu do sự rộng lớn, lan tỏa, và phân tán trong các đối tượng đa dạng.

Khaṇo vo mā upaccagā, ayaṃ tumhākaṃ samaṇadhammakaraṇakkhaṇo mā atikkami.

"Let not the moment pass you by." This moment for you to practice the ascetic life, let it not pass by.

Thời cơ chớ để trôi qua, thời cơ tu tập Sa-môn pháp này của các ông chớ để trôi qua.

Yesañhi ayamevarūpo khaṇo atikkamati, ye ca imaṃ khaṇaṃ atikkamanti, te khaṇātītā hi socanti nirayamhi samappitā, nirassādaṭṭhena nirayasaññite catubbidhepi apāye patiṭṭhitā ‘‘akataṃ vata no kalyāṇa’’ntiādinā nayena socanti.

For those whose moment passes by, and who let this moment pass, "They who have let the moment pass truly grieve, ensnared in hell," established in the four lower realms, which are called hell because they are devoid of delight, they grieve, saying, "Alas, we have not done what is wholesome," and so on.

Vì những ai để thời cơ như vậy trôi qua, và những ai bỏ lỡ thời cơ này, thì những kẻ đã bỏ lỡ thời cơ ấy sẽ đau khổ, bị an trú trong địa ngục, tức là an trú trong bốn cõi khổ (apāya) được gọi là địa ngục (niraya) theo nghĩa không có sự thỏa mãn, và đau khổ theo cách ‘‘chúng ta đã không làm điều thiện’’ v.v….

1520

337. Evaṃ bhagavā te bhikkhū ussāhetvā saṃvejetvā ca idāni tesaṃ taṃ pamādavihāraṃ vigarahitvā sabbeva te appamāde niyojento ‘‘pamādo rajo’’ti imaṃ gāthamāha.

Having thus exhorted and moved those bhikkhus, the Blessed One now reproached their negligent dwelling and, enjoining all of them to heedfulness, spoke this verse: "Negligence is defilement."

337. Sau khi khuyến khích và thức tỉnh các Tỳ-khưu ấy như vậy, Đức Thế Tôn giờ đây quở trách sự trú ngụ phóng dật của họ và khuyên nhủ tất cả họ sống không phóng dật, Ngài đã nói bài kệ này: ‘‘Phóng dật là bụi bặm’’.

Tattha pamādoti saṅkhepato sativippavāso, so cittamalinaṭṭhena rajo.

Therein, "pamādo" (negligence) means, in brief, forgetfulness. That, by reason of making the mind dirty, is "rajo" (defilement).

Trong đó, phóng dật (pamādo) tóm lại là sự xao nhãng chánh niệm (sativippavāso); phóng dật ấy là bụi bặm (rajo) theo nghĩa làm ô uế tâm.

Taṃ pamādamanupatito pamādānupatito, pamādānupatitattā aparāparuppanno pamādo eva, sopi rajo.

Falling repeatedly into that negligence, "pamādānupatito" (one who constantly falls into negligence) is negligence itself, which also means defilement.

Kẻ sa vào sự phóng dật ấy là kẻ sa vào sự phóng dật (pamādānupatito), do sa vào sự phóng dật, nên sự phóng dật liên tục phát sinh chính là phóng dật; sự phóng dật ấy cũng là bụi bặm.

Na hi kadāci pamādo nāma arajo atthi.

Indeed, there is never a time when negligence is not defilement.

Thật vậy, không bao giờ có sự phóng dật mà không phải là bụi bặm.

Tena kiṃ dīpeti?

What does it make clear by this?

Điều đó muốn nói lên điều gì?

Mā tumhe ‘‘daharā tāva mayaṃ pacchā jānissāmā’’ti vissāsamāpajjittha.

Do not assume, "We are young now, we will understand later."

Các ông chớ nên nghĩ ‘‘chúng ta còn trẻ, sau này sẽ biết’’ mà trở nên lơ là.

Daharakālepi hi pamādo rajo, majjhimakālepi therakālepi pamādānupatitattā mahārajo saṅkārakūṭo eva hoti, yathā ghare ekadvedivasiko rajo rajo eva, vaḍḍhamāno pana gaṇavassiko saṅkārakūṭo eva hoti.

For even in childhood, negligence is defilement, and in middle age and old age, by constantly falling into negligence, it becomes a great defilement, like a heap of rubbish; just as a day or two's dust in a house is merely dust, but accumulating over years, it becomes a heap of rubbish.

Thật vậy, phóng dật khi còn trẻ cũng là bụi bặm; khi ở tuổi trung niên và tuổi già, do sa vào sự phóng dật, nó trở thành bụi bặm lớn, như một đống rác; giống như bụi trong nhà một hai ngày cũng là bụi, nhưng khi tích tụ nhiều năm thì trở thành đống rác.

Evaṃ santepi pana paṭhamavaye buddhavacanaṃ pariyāpuṇitvā itaravayesu samaṇadhammaṃ karonto, paṭhamavaye vā pariyāpuṇitvā majjhimavaye suṇitvā pacchimavaye samaṇadhammaṃ karontopi bhikkhu pamādavihārī na hoti appamādānulomapaṭipadaṃ paṭipannattā.

However, even if a bhikkhu learns the Buddha's teachings in their youth and practices the ascetic life in later ages, or learns in youth, listens in middle age, and practices in old age, they are not considered negligent, because they are practicing a path conducive to heedfulness (appamāda).

Tuy nhiên, một Tỳ-khưu học Phật ngôn trong tuổi đầu tiên, rồi thực hành Sa-môn pháp trong các tuổi sau, hoặc học trong tuổi đầu tiên, nghe trong tuổi trung niên, và thực hành Sa-môn pháp trong tuổi cuối cùng, thì không phải là người sống phóng dật vì đã thực hành đạo lộ thuận theo sự không phóng dật.

Yo pana sabbavayesu pamādavihārī divāseyyaṃ āmisakathañca anuyutto, seyyathāpi tumhe, tasseva so paṭhamavaye pamādo rajo, itaravayesu pamādānupatito mahāpamādo ca mahārajo evāti.

But as for the one who is negligent in all ages, indulging in day-sleeping and talk about material things, just like you, for him, that negligence in youth is defilement (rajo), and in later ages, by constantly falling into negligence, it becomes great negligence (mahāpamādo) and great defilement (mahārajo).

Còn người nào sống phóng dật trong tất cả các tuổi, say mê ngủ ngày và chuyện thế tục, như các ông, thì sự phóng dật của người ấy trong tuổi đầu tiên là bụi bặm, và trong các tuổi sau, do sa vào sự phóng dật, nó trở thành sự phóng dật lớn và bụi bặm lớn.

1521

Evaṃ tesaṃ pamādavihāraṃ vigarahitvā appamāde niyojento āha – ‘‘appamādena vijjāya, abbahe sallamattano’’ti, tassattho – yasmā evameso sabbadāpi pamādo rajo, tasmā satiavippavāsasaṅkhātena appamādena āsavānaṃ khayañāṇasaṅkhātāya ca vijjāya paṇḍito kulaputto uddhare attano hadayanissitaṃ rāgādipañcavidhaṃ sallanti arahattanikūṭena desanaṃ samāpesi.

Thus, having reproached their negligent dwelling and enjoined them to heedfulness, he said: "With heedfulness and wisdom, pull out your own dart." The meaning of this is: Because this negligence is always a defilement, therefore, a wise young man should, with heedfulness, which is called unfailing mindfulness, and with wisdom, which is called the knowledge of the destruction of the taints (āsavas), pull out the five kinds of darts such as lust, etc., which are lodged in his heart. Thus, he concluded the discourse with the pinnacle of Arahantship.

Sau khi quở trách sự phóng dật của họ như vậy và khuyến khích họ sống không phóng dật, Ngài nói: ‘‘Với sự không phóng dật và trí tuệ, hãy nhổ mũi tên khỏi chính mình’’ (Appamādena vijjāya, abbuhe sallamattano). Ý nghĩa là: Vì sự phóng dật này luôn là bụi bặm, nên người con trai của gia đình quý tộc, có trí tuệ, hãy dùng sự không phóng dật (satiavippavāsa) và trí tuệ (vijjāya), tức là trí tuệ biết về sự diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhayañāṇa), để nhổ năm loại mũi tên (salla) như tham ái v.v… đang ẩn chứa trong tim mình. Ngài kết thúc bài giảng bằng việc dẫn đến quả vị A-la-hán.

Desanāpariyosāne saṃvegamāpajjitvā tameva dhammadesanaṃ manasi karitvā paccavekkhamānā vipassanaṃ ārabhitvā pañcasatāpi te bhikkhū arahatte patiṭṭhahiṃsūti.

At the conclusion of the discourse, those five hundred bhikkhus, having become greatly moved, reflected on that very discourse, began Vipassanā, and became established in Arahantship.

Khi bài giảng kết thúc, năm trăm Tỳ-khưu ấy đã cảm động, suy ngẫm về bài pháp ấy, bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā) và đạt đến quả vị A-la-hán.

1522

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

In the Paramatthajotikā, the Minor Commentary,

Chú Giải Tối Thắng Quang Minh (Paramatthajotikā Khuddaka-aṭṭhakathā)

1523

Suttanipāta-aṭṭhakathāya uṭṭhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

the commentary on the Uṭṭhānasutta of the Suttanipāta Commentary is concluded.

Chú Giải Kinh Uṭṭhāna trong Chú Giải Kinh Tập (Suttanipāta-aṭṭhakathā) đã hoàn tất.

1524

11. Rāhulasuttavaṇṇanā

11. Commentary on the Rāhulasutta

11. Chú Giải Kinh Rāhula

1525

338. Kacci abhiṇhasaṃvāsāti rāhulasuttaṃ.

338. The Sutta beginning "Kacci abhiṇhasaṃvāsā" is the Rāhulasutta.

338. Kinh Rāhula bắt đầu bằng câu ‘‘Kacci abhiṇhasaṃvāsā’’ (Có phải do thường xuyên sống chung).

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh (uppatti) là gì?

Bhagavā sammāsambodhiṃ abhisambujjhitvā bodhimaṇḍato anupubbena kapilavatthuṃ gantvā tattha rāhulakumārena ‘‘dāyajjaṃ me samaṇa dehī’’ti dāyajjaṃ yācito sāriputtattheraṃ āṇāpesi – ‘‘rāhulakumāraṃ pabbājehī’’ti.

The Blessed One, having attained perfect self-enlightenment, went gradually from the Bodhi seat to Kapilavatthu, and there, when Prince Rāhula requested his inheritance, saying, "Give me, ascetic, my inheritance," the Blessed One commanded Venerable Sāriputta, saying, "Ordain Prince Rāhula."

Sau khi Đức Thế Tôn thành tựu Chánh Đẳng Giác, Ngài tuần tự từ Bồ-đề Đạo Tràng đến Kapilavatthu, và tại đó, khi Thái tử Rāhula thỉnh cầu ‘‘Sa-môn, hãy ban cho con gia tài’’, Ngài đã truyền lệnh cho Trưởng lão Sāriputta: ‘‘Hãy cho Rāhula xuất gia’’.

Taṃ sabbaṃ khandhakaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 105) vuttanayeneva gahetabbaṃ.

All that should be understood according to the method stated in the Khandhaka Commentary.

Tất cả những điều đó nên được hiểu theo cách đã nói trong Chú Giải Khandhaka.

Evaṃ pabbajitaṃ pana rāhulakumāraṃ vuḍḍhippattaṃ sāriputtattherova upasampādesi, mahāmoggallānatthero assa kammavācācariyo ahosi.

After Prince Rāhula had thus been ordained and reached maturity, Venerable Sāriputta himself conferred the higher ordination upon him, and Venerable Mahāmoggallāna was his kammavācā teacher.

Sau khi xuất gia như vậy, khi Thái tử Rāhula trưởng thành, chính Trưởng lão Sāriputta đã thọ giới Tỳ-khưu cho ngài, và Trưởng lão Mahāmoggallāna là vị Kammavācācariya (Giáo thọ sư tụng giới) của ngài.

Taṃ bhagavā ‘‘ayaṃ kumāro jātiādisampanno, so jātigottakulavaṇṇapokkharatādīni nissāya mānaṃ vā madaṃ vā mā akāsī’’ti daharakālato pabhuti yāva na ariyabhūmiṃ pāpuṇi, tāva ovadanto abhiṇhaṃ imaṃ suttamabhāsi.

The Blessed One, thinking, "This young man is endowed with noble birth and so on; let him not develop conceit or pride based on his birth, lineage, family, appearance, comeliness, and so on," frequently advised him with this Sutta from his youth until he attained the Noble Stage.

Đức Thế Tôn đã thường xuyên thuyết kinh này để khuyên dạy Thái tử Rāhula từ khi còn nhỏ cho đến khi ngài đạt đến Thánh địa, (Ngài nghĩ): ‘‘Vị thái tử này có đầy đủ dòng dõi v.v… nên chớ vì dòng dõi, gia tộc, sắc đẹp, thân tướng v.v… mà sinh kiêu mạn hay ngã mạn’’.

Tasmā cetaṃ suttapariyosānepi vuttaṃ ‘‘itthaṃ sudaṃ bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ imāhi gāthāhi abhiṇhaṃ ovadatī’’ti.

Therefore, at the conclusion of this Sutta too, it is stated, "Thus indeed, the Blessed One frequently advised venerable Rāhula with these verses."

Vì vậy, khi kết thúc kinh này cũng đã nói: ‘‘Như vậy, Đức Thế Tôn đã thường xuyên khuyên dạy Tôn giả Rāhula bằng những bài kệ này’’.

Tattha paṭhamagāthāyaṃ ayaṃ saṅkhepattho ‘‘kacci tvaṃ, rāhula, abhiṇhaṃ saṃvāsahetu jātiādīnaṃ aññatarena vatthunā na paribhavasi paṇḍitaṃ, ñāṇapadīpassa dhammadesanāpadīpassa ca dhāraṇato ukkādhāro manussānaṃ kacci apacito tayā, kacci niccaṃ pūjito tayā’’ti āyasmantaṃ sāriputtaṃ sandhāya bhaṇati.

Therein, the brief meaning of the first verse is: "O Rāhula, do you not despise the wise one on account of any of these things, such as birth, etc., due to constantly living together? The one who is 'a torch-bearer for humans' on account of holding the lamp of wisdom and the lamp of Dharma teachings, 'is he respected by you?' Is he always venerated by you?" This is said with reference to venerable Sāriputta.

Trong đó, ý nghĩa tóm tắt của bài kệ đầu tiên là: ‘‘Này Rāhula, có phải con không khinh thường bậc trí giả vì bất kỳ lý do nào trong số dòng dõi v.v… do thường xuyên sống chung, và người mang ngọn đuốc cho loài người (ukkādhāro manussānaṃ), có phải con đã tôn kính ngài chăng? (kacci apacito tayā) có phải con luôn cúng dường ngài chăng?’’ – điều này được nói để chỉ Trưởng lão Sāriputta.

1526

339. Evaṃ vutte āyasmā rāhulo ‘‘nāhaṃ bhagavā nīcapuriso viya saṃvāsahetu mānaṃ vā madaṃ vā karomī’’ti dīpento imaṃ paṭigāthamāha ‘‘nāhaṃ abhiṇhasaṃvāsā’’ti.

When this was said, Venerable Rāhula, indicating, “Bhagavā, I do not harbor conceit or pride due to cohabitation like a low-born man,” uttered this responsive verse: “I am not from frequent cohabitation.”

339. Khi được nói như vậy, Tôn giả Rāhula đã nói bài kệ đáp lại này: ‘‘Con không vì thường xuyên sống chung’’ để bày tỏ rằng ‘‘Bạch Đức Thế Tôn, con không sinh kiêu mạn hay ngã mạn vì lý do sống chung như một người thấp kém’’.

Sā uttānatthā eva.

That meaning is indeed clear.

Bài kệ ấy có ý nghĩa rõ ràng.

1527

340. Tato naṃ bhagavā uttariṃ ovadanto pañca kāmaguṇetiādikā avasesagāthāyo āha.

Then the Bhagavā, further admonishing him, uttered the remaining verses beginning with “the five sense pleasures.”

340. Sau đó, Đức Thế Tôn tiếp tục khuyên dạy ngài, đã nói các bài kệ còn lại bắt đầu bằng ‘‘Pañca kāmaguṇe’’ (Năm dục lạc).

Tattha yasmā pañca kāmaguṇā sattānaṃ piyarūpā piyajātikā ativiya sattehi icchitā patthitā, mano ca nesaṃ ramayanti, te cāyasmā rāhulo hitvā saddhāya gharā nikkhanto, na rājābhinīto, na corābhinīto, na iṇaṭṭo, na bhayaṭṭo, na jīvikāpakato, tasmā naṃ bhagavā ‘‘pañca kāmaguṇe hitvā, piyarūpe manorame, saddhāya gharā nikkhammā’’ti samuttejetvā imassa nekkhammassa patirūpāya paṭipattiyā niyojento āha – ‘‘dukkhassantakaro bhavā’’ti.

Therein, since the five sense pleasures are dear to beings, of a dear nature, exceedingly desired and longed for by beings, and they delight their minds, and since Venerable Rāhula abandoned them and went forth from home through faith, not having been led forth by a king, nor by thieves, nor by debt, nor by fear, nor for a livelihood, therefore the Bhagavā encouraged him by saying, “Having abandoned the five sense pleasures, the dear and delightful forms, having gone forth from home through faith,” and then, enjoining him to a practice suitable for this renunciation, said, “Be an ender of suffering.”

Trong đó, vì năm dục lạc là những hình sắc đáng yêu, những loại đáng yêu, rất được chúng sinh mong muốn và khao khát, và chúng làm tâm họ hoan hỷ; và vì Tôn giả Rāhula đã từ bỏ chúng, xuất gia từ bỏ gia đình bằng đức tin, không phải do vua ép buộc, không phải do kẻ trộm ép buộc, không phải vì nợ nần, không phải vì sợ hãi, không phải vì kế sinh nhai, nên Đức Thế Tôn đã khích lệ ngài bằng cách nói ‘‘Từ bỏ năm dục lạc, những hình sắc đáng yêu, làm tâm hoan hỷ, đã xuất gia từ bỏ gia đình bằng đức tin’’, và để khuyến khích ngài thực hành phù hợp với sự xuất gia này, Ngài nói: ‘‘Hãy là người chấm dứt khổ đau’’.

1528

Tattha siyā ‘‘nanu cāyasmā dāyajjaṃ patthento balakkārena pabbājito, atha kasmā bhagavā āha – ‘saddhāya gharā nikkhammā’’’ti vuccate – nekkhammādhimuttattā.

Therein, it might be said, "Was not the Venerable One forcibly ordained, desiring an inheritance? Why then did the Bhagavā say, 'Having gone forth from home through faith'?" It is said, "Because of his inclination towards renunciation."

Trong đó, có thể có người hỏi: ‘‘Chẳng phải Tôn giả đã bị ép buộc xuất gia khi mong muốn gia tài sao? Vậy tại sao Đức Thế Tôn lại nói: ‘đã xuất gia từ bỏ gia đình bằng đức tin’’’ – điều này được giải thích là do ngài có ý chí hướng đến sự xuất gia.

Ayañhi āyasmā dīgharattaṃ nekkhammādhimutto padumuttarasammāsambuddhassa puttaṃ uparevataṃ nāma sāmaṇeraṃ disvā saṅkho nāma nāgarājā hutvā satta divase dānaṃ datvā tathābhāvaṃ patthetvā tato pabhuti patthanāsampanno abhinīhārasampanno satasahassakappe pāramiyo pūretvā antimabhavaṃ upapanno.

For this Venerable One, having long been inclined towards renunciation, upon seeing the novice Uparevata, the son of the Perfect Buddha Padumuttara, became a Nāga king named Saṅkha, gave alms for seven days, and then aspired to such a state. From that time onwards, endowed with aspiration and determination, he fulfilled the pāramīs for a hundred thousand kappas and was reborn in his final existence.

Thật vậy, Tôn giả này đã có ý chí hướng đến sự xuất gia từ rất lâu. Khi thấy vị Sa-di tên Uparevata, con trai của Đức Phật Padumuttara Chánh Đẳng Giác, ngài đã trở thành vua rắn tên Saṅkha, cúng dường trong bảy ngày và cầu nguyện được như vậy. Từ đó, ngài đã hoàn thành lời nguyện và sự phát nguyện, viên mãn các ba-la-mật trong một trăm ngàn đại kiếp, và tái sinh vào kiếp cuối cùng.

Evaṃ nekkhammādhimuttatañcassa bhagavā jānāti.

Thus, the Bhagavā knew his inclination towards renunciation.

Đức Thế Tôn biết rõ ý chí hướng đến sự xuất gia của ngài như vậy.

Tathāgatabalaññatarañhi etaṃ ñāṇaṃ.

Indeed, this knowledge is one of the powers of a Tathāgata.

Thật vậy, trí tuệ này là một trong những thần lực của Như Lai.

Tasmā āha – ‘‘saddhāya gharā nikkhammā’’ti.

Therefore, he said, "Having gone forth from home through faith."

Vì vậy, Ngài nói: ‘‘đã xuất gia từ bỏ gia đình bằng đức tin’’.

Atha vā dīgharattaṃ saddhāyeva gharā nikkhamma idāni dukkhassantakaro bhavāti ayamettha adhippāyo.

Alternatively, the intention here is: "Having long gone forth from home through faith, now be an ender of suffering."

Hoặc ý nghĩa ở đây là: ‘‘Sau khi đã xuất gia từ bỏ gia đình bằng đức tin trong một thời gian dài, giờ đây hãy chấm dứt khổ đau’’.

1529

341. Idānissa ādito pabhuti vaṭṭadukkhassa antakiriyāya paṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘mitte bhajassu kalyāṇe’’tiādimāha.

341. Now, to show the practice for ending the suffering of saṃsāra from the very beginning, he said, "Associate with good friends," and so on.

341. Giờ đây, để chỉ ra con đường thực hành chấm dứt khổ đau luân hồi từ ban đầu cho ngài, Ngài nói: ‘‘Hãy kết bạn với những người thiện lành’’ v.v….

Tattha sīlādīhi adhikā kalyāṇamittā nāma, te bhajanto himavantaṃ nissāya mahāsālā mūlādīhi viya sīlādīhi vaḍḍhati.

Therein, good friends are those who are superior in virtue and other qualities; one who associates with them grows in virtue and other qualities, just as great sal trees grow by relying on the Himalayas, with their roots and so forth.

Trong đó, những người bạn thiện lành (kalyāṇamittā) là những người vượt trội về giới (sīla) v.v… Khi kết bạn với họ, người ta sẽ phát triển về giới v.v… như những cây Sala lớn nương vào núi Hy Mã Lạp Sơn mà phát triển từ gốc rễ v.v….

Tenāha – ‘‘mitte bhajassu kalyāṇe’’ti.

Therefore, he said, "Associate with good friends."

Vì vậy, Ngài nói: ‘‘Hãy kết bạn với những người thiện lành’’.

Pantañca sayanāsanaṃ, vivittaṃ appanigghosanti yañca sayanāsanaṃ pantaṃ dūraṃ vivittaṃ appākiṇṇaṃ appanigghosaṃ, yattha migasūkarādisaddena araññasaññā uppajjati, tathārūpaṃ sayanāsanañca bhajassu.

"And a secluded dwelling place, quiet and free from noise" means that one should resort to such a dwelling place that is remote, secluded, unfrequented, and free from noise, where the sounds of deer, wild boars, etc., evoke the perception of a forest.

Và chỗ nằm ngồi xa vắng, thanh tịnh, ít tiếng ồn ào (pantañca sayanāsanaṃ, vivittaṃ appanigghosaṃ): Chỗ nằm ngồi nào xa, vắng vẻ, ít người qua lại, ít tiếng ồn ào, nơi mà tiếng động của thú rừng như hươu, heo v.v… gợi lên cảm giác về rừng, hãy nương tựa vào chỗ nằm ngồi như vậy.

Mattaññū hohi bhojaneti pamāṇaññū hohi, paṭiggahaṇamattaṃ paribhogamattañca jānāhīti attho.

"Be moderate in food" means be discerning of measure; that is, know the measure for receiving and the measure for consuming.

Hãy biết đủ trong bữa ăn (Mattaññū hohi bhojane) có nghĩa là hãy biết lượng, hãy biết lượng thức ăn được nhận và lượng thức ăn được tiêu thụ.

Tattha paṭiggahaṇamattaññunā deyyadhammepi appe dāyakepi appaṃ dātukāme appameva gahetabbaṃ, deyyadhamme appe dāyake pana bahuṃ dātukāmepi appameva gahetabbaṃ, deyyadhamme pana bahutare dāyakepi appaṃ dātukāme appameva gahetabbaṃ, deyyadhammepi bahutare dāyakepi bahuṃ dātukāme attano balaṃ jānitvā gahetabbaṃ.

Therein, by knowing the measure for receiving, if the offering is small and the donor wishes to give little, only a little should be taken. If the offering is small but the donor wishes to give much, still only a little should be taken. If the offering is ample but the donor wishes to give little, only a little should be taken. If the offering is ample and the donor wishes to give much, one should take it knowing one's own strength.

Trong đó, người biết lượng trong việc thọ nhận, ngay cả khi vật cúng dường ít và người cúng dường muốn cúng ít, thì chỉ nên nhận ít. Nhưng nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường muốn cúng ít, thì cũng chỉ nên nhận ít. Nhưng nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường muốn cúng nhiều, thì nên biết sức mình mà nhận.

Apica mattāyeva vaṇṇitā bhagavatāti paribhogamattaññunā puttamaṃsaṃ viya akkhabbhañjanamiva ca yoniso manasi karitvā bhojanaṃ paribhuñjitabbanti.

Furthermore, the Bhagavā praised only moderation. By knowing the measure for consuming, food should be consumed with proper reflection, like the flesh of one's own child or like axle grease.

Hơn nữa, vì Thế Tôn chỉ ca ngợi sự biết lượng, nên người biết lượng trong việc thọ dụng phải quán tưởng thực phẩm như thịt con mình hay như dầu bôi trục xe, rồi thọ dụng một cách thích đáng.

1530

342. Evamimāya gāthāya brahmacariyassa upakārabhūtāya kalyāṇamittasevanāya niyojetvā senāsanabhojanamukhena ca paccayaparibhogapārisuddhisīle samādapetvā idāni yasmā cīvarādīsu taṇhāya micchāājīvo hoti, tasmā taṃ paṭisedhetvā ājīvapārisuddhisīle samādapento ‘‘cīvare piṇḍapāte cā’’ti imaṃ gāthamāha.

342. Thus, having, by means of this verse, encouraged the association with good friends which is a support for the holy life, and having established one in the purity of virtue regarding the use of requisites by way of lodging and food, now, because wrong livelihood arises from craving for robes and so forth, therefore, forbidding that craving and wishing to establish one in the purity of virtue regarding livelihood, he spoke this verse beginning “In the matter of the robe and almsfood”.

342. Như vậy, với bài kệ này, Đức Thế Tôn đã khuyên dạy về việc thân cận thiện hữu, điều trợ giúp cho Phạm hạnh, và rèn luyện giới thanh tịnh trong việc thọ dụng các vật dụng như chỗ ở, thức ăn. Giờ đây, vì sự tham ái đối với y phục và các vật dụng khác dẫn đến tà mạng, nên để ngăn chặn điều đó và rèn luyện giới thanh tịnh trong đời sống, Ngài đã nói bài kệ “cīvare piṇḍapāte cā” (đối với y phục và vật thực) này.

Tattha paccayeti gilānappaccaye.

Therein, paccaye means in the requisite of medicine for the sick.

Trong đó, paccaye (vật dụng) là vật dụng cho người bệnh.

Etesūti etesu catūsu cīvarādīsu bhikkhūnaṃ taṇhuppādavatthūsu.

Etesūti means: in these four things beginning with the robe, which are the bases for the arising of craving for bhikkhus.

Etesu (đối với những thứ này) là đối với bốn vật dụng y phục và các thứ khác, những đối tượng phát sinh tham ái của các tỳ khưu.

Taṇhaṃ mākāsīti ‘‘hirikopīnapaṭicchādanādiatthameva te cattāro paccayā niccāturānaṃ purisānaṃ paṭikārabhūtā jajjaragharassevimassa atidubbalassa kāyassa upatthambhabhūtā’’tiādinā nayena ādīnavaṃ passanto taṇhaṃ mā janesi, ajanento anuppādento viharāhīti vuttaṃ hoti.

Taṇhaṃ mākāsīti means: seeing the danger in the manner of “These four requisites are only for the purpose of covering the private parts, etc.; they are a remedy for men who are constantly afflicted; they are a support for this extremely weak body which is like a dilapidated house,” do not generate craving. It is said, “Dwell without generating it, without producing it.”

Taṇhaṃ mākāsī (chớ khởi tham ái) có nghĩa là: “Bốn vật dụng này chỉ dùng để che thân thể đáng hổ thẹn, v.v., là phương thuốc cho người bệnh thường xuyên, là vật chống đỡ cho thân thể yếu ớt như ngôi nhà đổ nát”. Với cách này, khi thấy rõ sự nguy hiểm, chớ khởi tham ái; có nghĩa là hãy sống không khởi tham ái.

Kiṃ kāraṇaṃ?

For what reason?

Vì lý do gì?

Mā lokaṃ punarāgami.

Mā lokaṃ punarāgami (Do not come again to this world).

Mā lokaṃ punarāgami (chớ trở lại thế giới này).

Etesu hi taṇhaṃ karonto taṇhāya ākaḍḍhiyamāno punapi imaṃ lokaṃ āgacchati.

For one who creates craving for these things, being drawn by that craving, comes again to this world.

Vì khi khởi tham ái đối với những thứ này, bị tham ái lôi kéo, người ấy sẽ trở lại thế giới này một lần nữa.

So tvaṃ etesu taṇhaṃ mākāsi, evaṃ sante na puna imaṃ lokaṃ āgamissasīti.

You should not create craving for these things; this being so, you will not come again to this world.

Vậy con chớ khởi tham ái đối với những thứ này, nếu vậy con sẽ không trở lại thế giới này nữa.

1531

Evaṃ vutte āyasmā rāhulo ‘‘cīvare taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti cīvarapaṭisaṃyuttāni dve dhutaṅgāni samādiyi paṃsukūlikaṅgañca, tecīvarikaṅgañca.

When this was said, Venerable Rāhula, taking to heart, ‘The Blessed One told me, “Do not crave for robes,”’ undertook two dhutaṅgas related to robes: the paṃsukūlikaṅga and the tecīvarikaṅga.

Khi được nói như vậy, Tôn giả Rāhula đã thọ trì hai pháp hạnh đầu đà liên quan đến y phục, đó là hạnh mặc y phấn tảo (paṃsukūlikaṅga) và hạnh chỉ mặc ba y (tecīvarikaṅga), vì Ngài nghĩ: “Đức Thế Tôn bảo ta chớ khởi tham ái đối với y phục”.

‘‘Piṇḍapāte taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti piṇḍapātapaṭisaṃyuttāni pañca dhutaṅgāni samādiyi – piṇḍapātikaṅgaṃ, sapadānacārikaṅgaṃ, ekāsanikaṅgaṃ, pattapiṇḍikaṅgaṃ, khalupacchābhattikaṅganti.

Taking to heart, ‘The Blessed One told me, “Do not crave for alms-food,”’ he undertook five dhutaṅgas related to alms-food: the piṇḍapātikaṅga, the sapadānacārikaṅga, the ekāsanikaṅga, the pattapiṇḍikaṅga, and the khalupacchābhattikaṅga.

Vì Ngài nghĩ: “Đức Thế Tôn bảo ta chớ khởi tham ái đối với vật thực”, nên Ngài đã thọ trì năm pháp hạnh đầu đà liên quan đến vật thực: hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga), hạnh khất thực theo thứ tự (sapadānacārikaṅga), hạnh ngồi ăn một lần (ekāsanikaṅga), hạnh ăn bằng một bát (pattapiṇḍikaṅga), và hạnh không ăn thêm sau khi đã từ chối (khalupacchābhattikaṅga).

‘‘Senāsane taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti senāsanapaṭisaṃyuttāni cha dhutaṅgāni samādiyi – āraññikaṅgaṃ, abbhokāsikaṅgaṃ, rukkhamūlikaṅgaṃ, yathāsanthatikaṅgaṃ, sosānikaṅgaṃ, nesajjikaṅganti.

Taking to heart, ‘The Blessed One told me, “Do not crave for lodgings,”’ he undertook six dhutaṅgas related to lodgings: the āraññikaṅga, the abbhokāsikaṅga, the rukkhamūlikaṅga, the yathāsanthatikaṅga, the sosānikaṅga, and the nesajjikaṅga.

Vì Ngài nghĩ: “Đức Thế Tôn bảo ta chớ khởi tham ái đối với chỗ ở”, nên Ngài đã thọ trì sáu pháp hạnh đầu đà liên quan đến chỗ ở: hạnh ở rừng (āraññikaṅga), hạnh ở ngoài trời (abbhokāsikaṅga), hạnh ở gốc cây (rukkhamūlikaṅga), hạnh ở chỗ ngủ nghỉ tùy ý (yathāsanthatikaṅga), hạnh ở nghĩa địa (sosānikaṅga), và hạnh không nằm (nesajjikaṅga).

‘‘Gilānappaccaye taṇhaṃ mākāsīti maṃ bhagavā āhā’’ti sabbappaccayesu yathālābhaṃ yathābalaṃ yathāsāruppanti tīhi santosehi santuṭṭho ahosi, yathā taṃ subbaco kulaputto padakkhiṇaggāhī anusāsaninti.

Taking to heart, ‘The Blessed One told me, “Do not crave for requisites for the sick,”’ he was content with the three satisfactions in all requisites—according to what is obtained, according to one's strength, and according to suitability—just as a good-natured young man who accepts instruction reverently.

Vì Ngài nghĩ: “Đức Thế Tôn bảo ta chớ khởi tham ái đối với vật dụng cho người bệnh”, nên Ngài đã hài lòng với ba sự tri túc: tri túc với những gì có được (yathālābhaṃ), tri túc với khả năng của mình (yathābalaṃ), và tri túc với sự phù hợp (yathāsāruppaṃ) đối với tất cả các vật dụng, như một thiện gia đình tử dễ dạy và vâng lời giáo huấn.

1532

343. Evaṃ bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ ājīvapārisuddhisīle samādapetvā idāni avasesasīle samathavipassanāsu ca samādapetuṃ ‘‘saṃvuto pātimokkhasmi’’ntiādimāha.

343. Having thus established Venerable Rāhula in the morality of pure livelihood (ājīvapārisuddhisīla), the Blessed One now uttered “saṃvuto pātimokkhasmi” and so on, in order to establish him in the remaining moralities, and in samatha and vipassanā.

Sau khi Đức Thế Tôn đã khuyên dạy Tôn giả Rāhula về giới thanh tịnh trong đời sống như vậy, giờ đây, để khuyên dạy về các giới còn lại, về samatha và vipassanā, Ngài đã nói “saṃvuto pātimokkhasmi” (hãy chế ngự trong giới bổn) và các câu tiếp theo.

Tattha saṃvuto pātimokkhasminti ettha bhavassūti pāṭhaseso.

Here, in saṃvuto pātimokkhasmi, the omitted part of the text is "bhavassū" (may you be).

Trong đó, trong câu saṃvuto pātimokkhasmi, phần còn thiếu là “bhavassū” (hãy là).

Bhavāti antimapadena vā sambandho veditabbo, tathā dutiyapade.

Alternatively, the connection should be understood with the last word, bhavā, and similarly in the second phrase.

Hoặc nên hiểu rằng nó liên quan đến từ cuối cùng là bhavā (hãy là), và cũng tương tự trong câu thứ hai.

Evametehi dvīhi vacanehi pātimokkhasaṃvarasīle, indriyasaṃvarasīle ca samādapesi.

Thus, with these two statements, he established him in the morality of Pātimokkha restraint and the morality of sense-faculty restraint.

Như vậy, với hai câu này, Ngài đã khuyên dạy về giới luật Pātimokkha và giới luật phòng hộ các căn.

Pākaṭavasena cettha pañcindriyāni vuttāni.

Here, the five sense faculties are mentioned in a general sense.

Ở đây, năm căn được nói đến một cách rõ ràng.

Lakkhaṇato pana chaṭṭhampi vuttaṃyeva hotīti veditabbaṃ.

But by characteristic, the sixth (mind) is also included; this should be understood.

Nhưng theo đặc tính, cũng nên hiểu rằng căn thứ sáu cũng đã được nói đến.

Sati kāyagatā tyatthūti evaṃ catupārisuddhisīle patiṭṭhitassa tuyhaṃ catudhātuvavatthānacatubbidhasampajaññānāpānassatiāhārepaṭikūlasaññābhāvanādibhedā kāyagatā sati atthu bhavatu, bhāvehi nanti attho.

Sati kāyagatā tyatthū means: May you, who are established in the fourfold pure morality, have mindfulness directed to the body (kāyagatā sati), which comprises the discernment of the four elements, the four kinds of clear comprehension, mindfulness of breathing, and the perception of repulsiveness in food, and so on; cultivate it.

Sati kāyagatā tyatthū (chánh niệm trên thân con hãy có) có nghĩa là: đối với con, người đã an trú trong bốn giới thanh tịnh như vậy, hãy có chánh niệm trên thân, bao gồm sự phân biệt bốn đại, bốn loại chánh niệm tỉnh giác, chánh niệm hơi thở vào ra, và sự quán tưởng ghê tởm trong vật thực. Có nghĩa là hãy tu tập.

Nibbidābahulo bhavāti saṃsāravaṭṭe ukkaṇṭhanabahulo sabbaloke anabhiratasaññī hohīti attho.

Nibbidābahulo bhavā means: Be abundant in disenchantment with the cycle of existence, be one who has the perception of non-delight in all worlds.

Nibbidābahulo bhavā (hãy là người đầy nhàm chán) có nghĩa là: hãy là người thường xuyên nhàm chán với vòng luân hồi, hãy là người không thích thú với tất cả các cõi.

1533

344. Ettāvatā nibbedhabhāgiyaṃ upacārabhūmiṃ dassetvā idāni appanābhūmiṃ dassento ‘‘nimittaṃ parivajjehī’’tiādimāha.

344. Having thus shown the preliminary stage (upacārabhūmi) conducive to penetration (nibbedhabhāgiyaṃ), he now uttered “nimittaṃ parivajjehī” and so on, showing the absorption stage (appanābhūmi).

Sau khi trình bày cảnh giới cận định (upacārabhūmi) thuộc phần nhàm chán đến đây, giờ đây, để trình bày cảnh giới an chỉ định (appanābhūmi), Ngài đã nói “nimittaṃ parivajjehī” (hãy tránh xa tướng) và các câu tiếp theo.

Tattha nimittanti rāgaṭṭhāniyaṃ subhanimittaṃ.

Here, nimittaṃ refers to the beautiful sign (subhanimitta) which is a basis for lust.

Trong đó, nimittaṃ (tướng) là tướng tốt đẹp (subhanimitta) là nơi trú của tham ái.

Teneva naṃ parato visesento āha – ‘‘subhaṃ rāgūpasañhita’’nti.

Therefore, to distinguish it further, he said: “subhaṃ rāgūpasañhitaṃ” (the beautiful, associated with lust).

Chính vì thế, để phân biệt nó với những thứ khác, Ngài nói: “subhaṃ rāgūpasañhitaṃ” (tướng tốt đẹp liên quan đến tham ái).

Parivajjehīti amanasikārena pariccajāhi.

Parivajjehī means: abandon it by not attending to it.

Parivajjehī (hãy tránh xa) có nghĩa là: hãy từ bỏ bằng cách không tác ý.

Asubhāya cittaṃ bhāvehīti yathā saviññāṇake aviññāṇake vā kāye asubhabhāvanā sampajjati, evaṃ cittaṃ bhāvehi.

Asubhāya cittaṃ bhāvehī means: cultivate the mind so that the meditation on repulsiveness (asubhabhāvanā) arises in a conscious or unconscious body.

Asubhāya cittaṃ bhāvehī (hãy tu tập tâm về sự bất tịnh) có nghĩa là: hãy tu tập tâm sao cho sự quán bất tịnh được thành tựu trên thân có tri giác hoặc không có tri giác.

Ekaggaṃ susamāhitanti upacārasamādhinā ekaggaṃ, appanāsamādhinā susamāhitaṃ.

Ekaggaṃ susamāhitaṃ means: unified by access concentration (upacārasamādhi), well-concentrated by absorption concentration (appanāsamādhi).

Ekaggaṃ susamāhitaṃ (tâm chuyên nhất và khéo định tĩnh) là chuyên nhất nhờ cận định, và khéo định tĩnh nhờ an chỉ định.

Yathā te īdisaṃ cittaṃ hoti, tathā naṃ bhāvehīti attho.

The meaning is: cultivate your mind so that it becomes like this.

Có nghĩa là: hãy tu tập tâm con sao cho tâm con trở nên như vậy.

1534

345. Evamassa appanābhūmiṃ dassetvā vipassanaṃ dassento ‘‘animitta’’ntiādimāha.

345. Having thus shown him the absorption stage, he now uttered “animittaṃ” and so on, showing vipassanā.

Sau khi trình bày cảnh giới an chỉ định cho Ngài như vậy, giờ đây, để trình bày về vipassanā, Ngài đã nói “animittaṃ” (tướng vô tướng) và các câu tiếp theo.

Tattha animittañca bhāvehīti evaṃ nibbedhabhāgiyena samādhinā samāhitacitto vipassanaṃ bhāvehīti vuttaṃ hoti.

Here, animittaṃ ca bhāvehī means: having a mind well-concentrated by the samādhi conducive to penetration, cultivate vipassanā.

Trong đó, animittañca bhāvehī (và hãy tu tập vô tướng) có nghĩa là: tâm con đã được định tĩnh nhờ thiền định thuộc phần nhàm chán như vậy, hãy tu tập vipassanā.

Vipassanā hi ‘‘aniccānupassanāñāṇaṃ niccanimittato vimuccatīti animitto vimokkho’’tiādinā nayena rāganimittādīnaṃ vā aggahaṇena animittavohāraṃ labhati.

Indeed, vipassanā obtains the designation of "animitta" (signless) in the way described in such statements as: "The knowledge of contemplating impermanence is freed from the sign of permanence, hence it is the signless liberation (animitto vimokkho)," or by not grasping the signs of lust, etc.

Quả thật, vipassanā được gọi là vô tướng (animitta) theo cách nói “trí quán vô thường thoát khỏi tướng thường còn được gọi là giải thoát vô tướng (animitto vimokkho)”, v.v., hoặc do không chấp thủ các tướng tham ái, v.v.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1535

‘‘So khvāhaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ amanasikārā animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharāmi.

“So, friend, by not attending to all signs, I enter and abide in the signless concentration of mind (animittaṃ cetosamādhiṃ).

“Này các bạn, tôi đã chứng đạt và an trú trong tâm định vô tướng (animittaṃ cetosamādhiṃ) do không tác ý đến tất cả các tướng.

Tassa mayhaṃ, āvuso, iminā vihārena viharato nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’’ti (saṃ. ni. 4.340).

As I, friend, abide in this abiding, my consciousness follows the signs.”

Này các bạn, khi tôi an trú trong sự an trú này, tâm thức của tôi theo sau các tướng.”

1536

Mānānusayamujjahāti imāya animittabhāvanāya aniccasaññaṃ paṭilabhitvā ‘‘aniccasaññino, meghiya, anattasaññā saṇṭhāti, anattasaññī asmimānasamugghātaṃ pāpuṇātī’’ti evamādinā (a. ni. 9.3; udā. 31) anukkamena mānānusayaṃ ujjaha pajaha pariccajāhīti attho.

Mānānusayaṃ ujjahā means: by this cultivation of the signless, having attained the perception of impermanence, and in the sequence beginning with "For one who perceives impermanence, Meghiya, the perception of non-self is established; one who perceives non-self attains the uprooting of the conceit ‘I am’," abandon, relinquish, and renounce the underlying tendency of conceit (mānānusaya).

Mānānusayamujjahā (hãy đoạn trừ tùy miên kiêu mạn) có nghĩa là: nhờ sự tu tập vô tướng này, con sẽ đạt được vô thường tưởng, và theo trình tự “này Meghiya, đối với người có vô thường tưởng, vô ngã tưởng sẽ an trú; người có vô ngã tưởng sẽ đạt đến sự đoạn trừ ngã mạn”, v.v., hãy từ bỏ, hãy đoạn trừ, hãy vứt bỏ tùy miên kiêu mạn.

Tato mānābhisamayā, upasanto carissasīti athevaṃ ariyamaggena mānassa abhisamayā khayā vayā pahānā paṭinissaggā upasanto nibbuto sītibhūto sabbadarathapariḷāhavirahito yāva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāsi, tāva suññatānimittāppaṇihitānaṃ aññataraññatarena phalasamāpattivihārena carissasi viharissasīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.

Then, having overcome conceit, you will live peacefully—after that, by the Noble Path, having overcome, destroyed, vanished, abandoned, and relinquished conceit, being calmed, extinguished, cooled, and free from all agitation and fever, as long as he had not attained final Nibbāna in the anupādisesa Nibbāna-element, he would live by abiding in one of the attainments of Fruition, such as emptiness (suññatā), signless (animitta), or desireless (appaṇihita). Thus, he concluded the discourse with Arahantship as its culmination.

Tato mānābhisamayā, upasanto carissasī (sau khi đoạn trừ kiêu mạn, con sẽ sống an tịnh) có nghĩa là: sau đó, nhờ sự đoạn trừ, tiêu diệt, từ bỏ, vứt bỏ kiêu mạn bằng Thánh đạo như vậy, con sẽ sống an tịnh, tịch tịnh, mát mẻ, không còn mọi sự phiền não, mọi sự bức bách, cho đến khi nhập Niết Bàn vô dư y, con sẽ sống trong một trong các quả định của không (suññatā), vô tướng (animittā), vô nguyện (appaṇihitā). Như vậy, Ngài đã kết thúc bài thuyết giảng bằng quả vị A-la-hán.

1537

Tato paraṃ ‘‘itthaṃ sudaṃ bhagavā’’tiādi saṅgītikārakānaṃ vacanaṃ.

After that, the phrase "Thus indeed the Blessed One" and so on, is the statement of the compilers of the Council.

Sau đó, “itthaṃ sudaṃ bhagavā” (Đức Thế Tôn đã nói như vậy) và các câu tiếp theo là lời của các vị kết tập kinh điển.

Tattha itthaṃ sudanti itthaṃ su idaṃ, evamevāti vuttaṃ hoti.

Therein, "itthaṃ sudaṃ" means "thus indeed," which is to say, "exactly so."

Trong đó, itthaṃ sudaṃ (như vậy tôi nghe) có nghĩa là: itthaṃ su idaṃ, đúng là như vậy.

Sesamettha uttānatthameva.

The rest here has an obvious meaning.

Phần còn lại ở đây đều có nghĩa rõ ràng.

Evaṃ ovadiyamāno cāyasmā rāhulo paripākagatesu vimuttiparipācaniyesu dhammesu cūḷarāhulovādasuttapariyosāne anekehi devatāsahassehi saddhiṃ arahatte patiṭṭhāsīti.

Thus, being exhorted, Venerable Rāhula, when the qualities conducive to liberation had matured, attained Arahantship at the conclusion of the Cūḷarāhulovāda Sutta, together with many thousands of deities.

Và Tôn giả Rāhula, khi được giáo huấn như vậy, với các pháp dẫn đến giải thoát đã chín muồi, vào cuối kinh Cūḷarāhulovāda, đã chứng đạt quả vị A-la-hán cùng với hàng ngàn chư thiên.

1538

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

From the Paramatthajotikā, the Minor Commentary,

Chú giải Paramatthajotikā Khuddaka-aṭṭhakathā

1539

Suttanipāta-aṭṭhakathāya rāhulasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Rāhula Sutta in the Sutta Nipāta Commentary is concluded.

Chú giải kinh Rāhula trong Suttanipāta-aṭṭhakathā đã hoàn tất.

1540

12. Nigrodhakappasutta-(vaṅgīsasutta)-vaṇṇanā

12. Commentary on the Nigrodhakappa Sutta (Vaṅgīsa Sutta)

12. Chú giải kinh Nigrodhakappa (kinh Vaṅgīsa)

1541

Evaṃ me sutanti nigrodhakappasuttaṃ, ‘‘vaṅgīsasutta’’ntipi vuccati.

Thus have I heard—this Sutta is the Nigrodhakappa Sutta; it is also called the "Vaṅgīsa Sutta."

Evaṃ me sutaṃ (Như vậy tôi nghe) là kinh Nigrodhakappa, cũng được gọi là “kinh Vaṅgīsa”.

Kā uppatti?

What is its origin?

Sự phát sinh là gì?

Ayameva yāssa nidāne vuttā.

The same as that stated in its introduction.

Chính là những gì đã được nói trong phần duyên khởi của kinh này.

Tattha evaṃ metiādīni vuttatthāneva, yato tāni aññāni ca tathāvidhāni chaḍḍetvā avuttanayameva vaṇṇayissāma.

Therein, "Evaṃ me" and so on, have already been explained; therefore, we will set aside those and other such terms and explain only what has not yet been explained.

Trong đó, evaṃ me (như vậy tôi nghe) và các câu tương tự đều đã được giải thích. Vì vậy, chúng tôi sẽ bỏ qua những câu đó và những câu tương tự khác, chỉ giải thích những điều chưa được nói đến.

Aggāḷave cetiyeti āḷaviyaṃ aggacetiye.

At Aggāḷava Cetiya means at the Aggāḷava Cetiya in Āḷavī.

Aggāḷave cetiye (tại bảo tháp Aggāḷava) là tại bảo tháp chính ở Āḷavī.

Anuppanne hi bhagavati aggāḷavagotamakādīni anekāni cetiyāni ahesuṃ yakkhanāgādīnaṃ bhavanāni.

Indeed, before the Buddha arose, there were many cetiyas, such as Aggāḷava, Gotamaka, and others, which were abodes of yakkhas, nāgas, and so forth.

Trước khi Đức Thế Tôn xuất hiện, có nhiều bảo tháp như Aggāḷavaka, Gotamaka, v.v., là nơi cư ngụ của các dạ xoa, nāga, v.v.

Tāni uppanne bhagavati manussā vināsetvā vihāre akaṃsu, teneva ca nāmena vohariṃsu.

When the Buddha arose, people destroyed these and built monasteries, and they referred to them by the same names.

Khi Đức Thế Tôn xuất hiện, con người đã phá hủy những nơi đó và xây dựng các tự viện, và họ gọi chúng bằng những tên cũ.

Tato aggāḷavacetiyasaṅkhāte vihāre viharatīti vuttaṃ hoti.

Therefore, it is said that he resided in the monastery known as Aggāḷava Cetiya.

Do đó, có nghĩa là Ngài trú ngụ tại tự viện được gọi là bảo tháp Aggāḷava.

Āyasmato vaṅgīsassāti ettha āyasmāti piyavacanaṃ, vaṅgīsoti tassa therassa nāmaṃ.

In "Āyasmato Vaṅgīsassā," Āyasmā is an affectionate term, and Vaṅgīsa is the name of that Thera.

Trong Āyasmato Vaṅgīsassā (Trưởng lão Vaṅgīsa), từ āyasmā là một từ thân ái, còn Vaṅgīsa là tên của vị Trưởng lão ấy.

So jātito pabhuti evaṃ veditabbo – so kira paribbājakassa putto paribbājikāya kucchimhi jāto aññataraṃ vijjaṃ jānāti, yassānubhāvena chavasīsaṃ ākoṭetvā sattānaṃ gatiṃ jānāti.

He should be known thus from birth: It is said that he was the son of a wandering ascetic, born in the womb of a female ascetic, and knew a certain science by the power of which he could strike a skull and know the destiny of beings.

Về ngài, từ khi sinh ra, nên biết như sau: Ngài là con của một du sĩ, sinh ra trong bụng một nữ du sĩ, biết một loại thần thông mà nhờ uy lực của nó, ngài có thể gõ vào đầu người chết để biết được cảnh giới tái sinh của chúng sinh.

Manussāpi sudaṃ attano ñātīnaṃ kālakatānaṃ susānato sīsāni ānetvā taṃ tesaṃ gatiṃ pucchanti.

People would bring the skulls of their deceased relatives from the charnel ground and ask him about their destiny.

Người ta cũng thường mang đầu của thân quyến đã qua đời từ nghĩa địa đến hỏi ngài về cảnh giới tái sinh của họ.

So ‘‘asukaniraye nibbatto, asukamanussaloke’’ti vadati.

He would say, "Born in such-and-such a hell, or in such-and-such a human world."

Ngài nói: “Người này tái sinh vào địa ngục kia, người kia tái sinh vào cõi người nọ.”

Te tena vimhitā tassa bahuṃ dhanaṃ denti.

Astonished by him, they would give him much wealth.

Họ kinh ngạc trước điều đó và dâng tặng ngài rất nhiều tài sản.

Evaṃ so sakalajambudīpe pākaṭo ahosi.

Thus, he became renowned throughout the entire Jambudīpa.

Cứ thế, ngài trở nên nổi tiếng khắp toàn bộ Jambudīpa.

1542

So satasahassakappaṃ pūritapāramī abhinīhārasampanno pañcahi purisasahassehi parivuto gāmanigamajanapadarājadhānīsu vicaranto sāvatthiṃ anuppatto.

He, having fulfilled perfections for a hundred thousand aeons and being endowed with the aspiration for Arahantship, traveled through villages, towns, districts, and royal capitals, surrounded by five thousand men, and arrived in Sāvatthī.

Ngài, đã viên mãn Ba-la-mật trong một trăm ngàn đại kiếp, đầy đủ sự phát nguyện trở thành A-la-hán, được năm ngàn người vây quanh, đi khắp làng mạc, thị trấn, quận huyện và kinh đô, rồi đến Sāvatthī.

Tena ca samayena bhagavā sāvatthiyaṃ viharati, sāvatthivāsino purebhattaṃ dānaṃ datvā pacchābhattaṃ sunivatthā supārutā pupphagandhādīni gahetvā dhammassavanatthāya jetavanaṃ gacchanti.

At that time, the Blessed One was residing in Sāvatthī. The residents of Sāvatthī, having given alms before their meal, would, after their meal, well-dressed and well-robed, take flowers, perfumes, and so on, and go to Jetavana to listen to the Dhamma.

Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī. Cư dân Sāvatthī, sau khi cúng dường bữa ăn sáng, mặc y phục chỉnh tề, khoác áo đúng cách, mang theo hoa, hương liệu, v.v., đi đến Jetavana để nghe Pháp.

So te disvā ‘‘mahājanakāyo kuhiṃ gacchatī’’ti pucchi.

Seeing them, he asked, "Where is this large crowd going?"

Thấy họ, ngài hỏi: “Đám đông này đi đâu vậy?”

Athassa te ācikkhiṃsu – ‘‘buddho loke uppanno, so bahujanahitāya dhammaṃ deseti, tattha gacchāmā’’ti.

Then they informed him, "A Buddha has arisen in the world, and he teaches the Dhamma for the welfare of many people; we are going there."

Họ nói với ngài: “Một vị Phật đã xuất hiện trên đời, Ngài thuyết Pháp vì lợi ích của nhiều người, chúng tôi đi đến đó.”

Sopi tehi saddhiṃ saparivāro gantvā bhagavatā saddhiṃ sammoditvā ekamantaṃ nisīdi.

He, too, went with his retinue, conversed pleasantly with the Blessed One, and sat down at one side.

Ngài cũng cùng với đoàn tùy tùng của mình đi đến, sau khi chào hỏi Đức Thế Tôn, ngài ngồi sang một bên.

Atha naṃ bhagavā āmantesi – ‘‘kiṃ, vaṅgīsa, jānāsi kira tādisaṃ vijjaṃ, yāya sattānaṃ chavasīsāni ākoṭetvā gatiṃ pavedesī’’ti?

Then the Blessed One addressed him, "Vaṅgīsa, do you know such a science by which you can strike the skulls of beings and declare their destiny?"

Rồi Đức Thế Tôn gọi ngài và hỏi: “Này Vaṅgīsa, ông có biết một loại thần thông như vậy không, mà nhờ đó ông có thể gõ vào đầu người chết để biết được cảnh giới tái sinh của chúng sinh?”

‘‘Evaṃ, bho gotama, jānāmī’’ti.

"Yes, Venerable Gotama, I know it," he replied.

“Thưa Tôn giả Gotama, tôi biết.”

Bhagavā niraye nibbattassa sīsaṃ āharāpetvā dassesi, so nakhena ākoṭetvā ‘‘niraye nibbattassa sīsaṃ bho gotamā’’ti āha.

The Blessed One had a skull of one born in hell brought and showed it to him. He struck it with his nail and said, "Venerable Gotama, this is the skull of one born in hell."

Đức Thế Tôn cho mang đến một cái đầu của người tái sinh vào địa ngục và chỉ cho ngài. Ngài gõ bằng móng tay và nói: “Thưa Tôn giả Gotama, đây là đầu của người tái sinh vào địa ngục.”

Evaṃ sabbagatinibbattānaṃ sīsāni dassesi, sopi tatheva ñatvā ārocesi.

In this way, he showed skulls of those born in all destinies, and he, too, knew and reported them similarly.

Cứ thế, Ngài chỉ cho ngài các cái đầu của những người tái sinh vào tất cả các cảnh giới, và ngài cũng biết và báo cáo đúng như vậy.

Athassa bhagavā khīṇāsavasīsaṃ dassesi, so punappunaṃ ākoṭetvā na aññāsi.

Then the Blessed One showed him the skull of an Arahant. He struck it again and again but could not discern it.

Rồi Đức Thế Tôn chỉ cho ngài cái đầu của một vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc, ngài gõ đi gõ lại nhưng không biết được.

Tato bhagavā ‘‘avisayo te ettha vaṅgīsa, mameveso visayo, khīṇāsavasīsa’’nti vatvā imaṃ gāthamabhāsi –

Then the Blessed One said, "This is not within your scope, Vaṅgīsa; this is my scope. This is the skull of an Arahant," and then spoke this verse:

Sau đó, Đức Thế Tôn nói: “Này Vaṅgīsa, điều này vượt quá khả năng của ông, đây là khả năng của Ta, cái đầu này là của một vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc,” và Ngài đã nói bài kệ này:

1543

‘‘Gatī migānaṃ pavanaṃ, ākāso pakkhinaṃ gati;

"The path of deer is the forest, the path of birds is the sky;

“Rừng là nơi nương tựa của thú vật, bầu trời là nơi nương tựa của chim chóc;

1544

Vibhavo gati dhammānaṃ, nibbānaṃ arahato gatī’’ti.(pari. 339);

Rebirth is the destination of beings; Nibbāna is the destination of the Arahant.

Sự diệt vong là nơi nương tựa của các pháp hữu vi, Nibbāna là nơi nương tựa của bậc A-la-hán.”

1545

Vaṅgīso gāthaṃ sutvā ‘‘imaṃ me, bho gotama, vijjaṃ dehī’’ti āha.

Having heard the verse, Vaṅgīsa said, "O Venerable Gotama, please give this knowledge to me alone."

Nghe bài kệ, Vaṅgīsa nói: “Thưa Tôn giả Gotama, xin hãy ban cho tôi thần thông này.”

Bhagavā ‘‘nāyaṃ vijjā apabbajitānaṃ sampajjatī’’ti āha.

The Blessed One said, "This knowledge is not attained by those who have not gone forth."

Đức Thế Tôn nói: “Thần thông này không thể thành tựu cho những người chưa xuất gia.”

So ‘‘pabbājetvā vā maṃ, bho gotama, yaṃ vā icchasi, taṃ katvā imaṃ vijjaṃ dehī’’ti āha.

So he said, "O Venerable Gotama, having ordained me, or having done whatever you wish, please give this knowledge to me."

Ngài nói: “Thưa Tôn giả Gotama, xin hãy cho tôi xuất gia, hoặc làm bất cứ điều gì Ngài muốn, rồi ban cho tôi thần thông này.”

Tadā ca bhagavato nigrodhakappatthero samīpe hoti, taṃ bhagavā āṇāpesi – ‘‘tena hi, nigrodhakappa, imaṃ pabbājehī’’ti.

At that time, Elder Nigrodhakappa was near the Blessed One, and the Blessed One commanded him: "Then, Nigrodhakappa, ordain him."

Lúc đó, Trưởng lão Nigrodhakappa đang ở gần Đức Thế Tôn, Đức Thế Tôn ra lệnh cho ngài: “Vậy thì, Nigrodhakappa, hãy cho người này xuất gia.”

So taṃ pabbājetvā tacapañcakakammaṭṭhānaṃ ācikkhi.

He ordained him and taught him the meditation on the five parts of the body (tacapañcakakammaṭṭhāna).

Ngài cho Vaṅgīsa xuất gia và chỉ dạy đề mục thiền quán năm phần về da (tacapañcakakammaṭṭhāna).

Vaṅgīso anupubbena paṭisambhidāppatto arahā ahosi.

Vaṅgīsa gradually attained the Paṭisambhidā and became an Arahant.

Vaṅgīsa dần dần đạt được các tuệ phân tích (paṭisambhidā) và trở thành một vị A-la-hán.

Etadagge ca bhagavatā niddiṭṭho ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ paṭibhānavantānaṃ yadidaṃ vaṅgīso’’ti (a. ni. 1.212).

From that time onwards, the Blessed One declared him as foremost: "Monks, among my bhikkhu disciples who are ready-witted, Vaṅgīsa is the foremost."

Và từ đó, Đức Thế Tôn đã tuyên bố: “Này các Tỳ-khưu, trong số các Tỳ-khưu đệ tử của Ta, người có tuệ ứng đối (paṭibhānavantānaṃ) xuất sắc nhất là Vaṅgīsa.”

1546

Evaṃ samudāgatassa āyasmato vaṅgīsassa upajjhāyo vajjāvajjādiupanijjhāyanena evaṃ laddhavohāro nigrodhakappo nāma thero.

Thus, the upajjhāya (preceptor) of Venerable Vaṅgīsa, who had come into being in this way, was an elder named Nigrodhakappa, so called because he would admonish by observing faults and non-faults.

Vị Upajjhāya (Thầy tế độ) của Tôn giả Vaṅgīsa, người đã đạt được danh hiệu này do việc quán xét các lỗi lầm lớn nhỏ (vajjāvajjādiupanijjhāyanena), là một vị Trưởng lão tên là Nigrodhakappa.

Kappoti tassa therassa nāmaṃ, nigrodhamūle pana arahattaṃ adhigatattā ‘‘nigrodhakappo’’ti bhagavatā vutto.

Kappa was that elder's name, but because he attained Arahantship at the foot of a banyan tree (nigrodha), the Blessed One called him "Nigrodhakappa".

Kappa là tên của vị Trưởng lão đó, nhưng vì ngài đã đạt được A-la-hán quả dưới gốc cây bàng (nigrodhamūle), nên Đức Thế Tôn gọi ngài là “Nigrodhakappa”.

Tato naṃ bhikkhūpi evaṃ voharanti.

Thereafter, the bhikkhus also address him thus.

Từ đó, các Tỳ-khưu cũng gọi ngài như vậy.

Sāsane thirabhāvaṃ pattoti thero.

Having attained a firm state in the Dispensation, he is a Thera.

Người đã đạt được sự vững chắc trong giáo pháp được gọi là Trưởng lão.

Aggāḷave cetiye aciraparinibbuto hotīti tasmiṃ cetiye aciraparinibbuto hoti.

The phrase, ‘He recently attained parinibbāna at Aggāḷava Cetiya,’ means he attained parinibbāna recently at that cetiya.

“Aciraparinibbuto hotī” (vừa mới nhập Niết Bàn) tại tháp thờ Aggāḷava có nghĩa là ngài vừa mới nhập Niết Bàn tại tháp thờ đó.

Rahogatassa paṭisallīnassāti gaṇamhā vūpakaṭṭhattā rahogatassa kāyena, paṭisallīnassa cittena tehi tehi visayehi paṭinivattitvā sallīnassa.

The phrase ‘being secluded, having retired,’ means secluded physically from the group of companions, and retired mentally, having withdrawn from those various sense objects, and abiding in tranquility.

“Rahogatassa paṭisallīnassā” có nghĩa là thân ở một mình, xa lìa hội chúng, và tâm an tịnh, rút lui khỏi các đối tượng khác nhau.

Evaṃ cetaso parivitakko udapādīti iminā ākārena vitakko uppajji.

The phrase ‘thus a thought arose in his mind’ means a thought arose in this manner.

“Evaṃ cetaso parivitakko udapādī” có nghĩa là ý nghĩ như vậy đã khởi lên.

Kasmā pana udapādīti.

Now, why did it arise?

Tại sao nó lại khởi lên?

Asammukhattā diṭṭhāsevanattā ca.

Because he was not present and due to his repeated acquaintance.

Vì không có mặt trực tiếp và do thói quen đã thấy.

Ayañhi tassa parinibbānakāle na sammukhā ahosi, diṭṭhapubbañcānena assa hatthakukkuccādipubbāsevanaṃ, tādisañca akhīṇāsavānampi hoti khīṇāsavānampi pubbaparicayena.

Indeed, at the time of that Thera's parinibbāna, this Venerable Vaṅgīsa was not present before him, but he had previously seen the Thera's former habits, such as fidgeting with his hands; such habits can also be present in Arahants due to previous acquaintance.

Vị này (Vaṅgīsa) không có mặt trực tiếp vào lúc vị kia (Nigrodhakappa) nhập Niết Bàn, nhưng vị này đã từng thấy những hành động trước đây của vị kia như cử chỉ tay bồn chồn (hatthakukkuccādi). Những điều như vậy cũng xảy ra với những người chưa diệt tận lậu hoặc, và cả với những người đã diệt tận lậu hoặc do thói quen cũ.

1547

Tathā hi piṇḍolabhāradvājo pacchābhattaṃ divāvihāratthāya udenassa uyyānameva gacchati pubbe rājā hutvā tattha paricāresīti iminā pubbaparicayena, gavampatitthero tāvatiṃsabhavane suññaṃ devavimānaṃ gacchati devaputto hutvā tattha paricāresīti iminā pubbaparicayena.

Thus, the Venerable Piṇḍolabhāradvāja used to go to King Udena’s park for a day-rest after his meal, due to his former acquaintance of having been a king and having enjoyed himself there; the Venerable Gavampati Thera goes to an empty deva-mansion in the Tāvatiṃsa realm, due to his former acquaintance of having been a devaputta and having enjoyed himself there.

Cũng vậy, Trưởng lão Piṇḍolabhāradvāja, sau bữa ăn, thường đi đến khu vườn của vua Udena để nghỉ ngơi ban ngày, do thói quen cũ là đã từng làm vua và hưởng thụ ở đó. Trưởng lão Gavampati đi đến cung điện chư thiên trống rỗng ở cõi Tam Thập Tam Thiên, do thói quen cũ là đã từng làm thiên tử và hưởng thụ ở đó.

Pilindavaccho bhikkhū vasalavādena samudācarati abbokiṇṇāni pañca jātisatāni brāhmaṇo hutvā tathā abhāsīti iminā pubbaparicayena.

The Venerable Pilindavaccha addresses bhikkhus with the term ‘vasala’ (outcaste) due to his former acquaintance of having been a brahmin for five unbroken hundred births and having spoken thus.

Trưởng lão Pilindavaccha thường gọi các Tỳ-khưu bằng lời lẽ khinh miệt (vasalavādena), do thói quen cũ là đã từng làm Bà-la-môn và nói như vậy trong năm trăm kiếp liên tiếp.

Tasmā asammukhattā diṭṭhāsevanattā cassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘parinibbuto nu kho me upajjhāyo, udāhu no parinibbuto’’ti.

Therefore, because his Upajjhāya was not present and due to his previous acquaintance, this thought arose in his mind: “Has my Upajjhāya attained parinibbāna, or not?”

Do đó, vì không có mặt trực tiếp và do thói quen đã thấy, ý nghĩ này đã khởi lên trong tâm ngài (Vaṅgīsa): “Thầy tế độ của ta đã nhập Niết Bàn chưa, hay chưa nhập Niết Bàn?”

Tato paraṃ uttānatthameva.

What follows is straightforward in meaning.

Phần còn lại là rõ ràng.

Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvāti ettha pana puna saṇṭhāpanena evaṃ vuttaṃ.

Here, the phrase ‘having arranged the inner robe over one shoulder’ is stated again to mean a proper adjustment.

Ở đây, “Ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā” được nói lại để chỉ sự chỉnh tề.

Ekaṃsanti ca vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitassetaṃ adhivacanaṃ.

And the word ekaṃsaṃ refers to one who stands with the robe worn over the left shoulder.

Và từ “ekaṃsaṃ” là để chỉ việc khoác y trên vai trái.

Yato yathā vāmaṃsaṃ pārupitvā ṭhitaṃ hoti, tathā cīvaraṃ katvāti evamassattho veditabbo.

Therefore, its meaning should be understood as: “having adjusted the robe in the manner in which one stands with it worn over the left shoulder.”

Vì vậy, ý nghĩa của nó nên được hiểu là: “khoác y như cách khoác trên vai trái.”

Sesaṃ pākaṭameva.

The rest is clear.

Phần còn lại là rõ ràng.

1548

346. Anomapaññanti omaṃ vuccati parittaṃ lāmakaṃ, na omapaññaṃ, anomapaññaṃ, mahāpaññanti attho.

‘Anomapañña’: oma means trifling, base; na oma-paññaṃ means not trifling wisdom, but Anomapaññaṃ, great wisdom. Such is the meaning.

346. Anomapaññaṃ (trí tuệ không thấp kém): “Oma” có nghĩa là nhỏ bé, thấp kém. “Na omapaññaṃ” (không phải trí tuệ thấp kém), “anomapaññaṃ” (trí tuệ không thấp kém), có nghĩa là “mahāpaññaṃ” (trí tuệ vĩ đại).

Diṭṭheva dhammeti paccakkhameva, imasmiṃyeva attabhāveti vā attho.

‘In this very Dhamma’ means directly, in this very existence. Such is the meaning.

Diṭṭheva dhamme (trong chính pháp hiện tại) có nghĩa là “trong hiện tại, ngay trong đời này.”

Vicikicchānanti evarūpānaṃ parivitakkānaṃ.

‘Of doubts’ means of such thoughts as these.

Vicikicchānaṃ (những nghi ngờ) có nghĩa là “những ý nghĩ như vậy.”

Ñātoti pākaṭo.

‘Known’ means evident.

Ñāto (được biết đến) có nghĩa là “nổi tiếng.”

Yasassīti lābhaparivārasampanno abhinibbutattoti guttacitto apariḍayhamānacitto vā.

‘Renowned’ means endowed with gains and attendants, or ‘Abhinibbutatto’ means one whose mind is tranquil, or whose mind is not afflicted.

Yasassī (có danh tiếng) có nghĩa là “người đầy đủ lợi lộc và tùy tùng.” Abhinibbutatto (tâm đã an tịnh) có nghĩa là “tâm được bảo vệ” hoặc “tâm không còn bị thiêu đốt.”

1549

347. Tayā katanti nigrodhamūle nisinnattā ‘‘nigrodhakappo’’ti vadatā tayā katanti yathā attanā upalakkheti, tathā bhaṇati.

‘Done by you’: As he was seated at the foot of a banyan tree, the speaker refers to him as ‘Nigrodhakappa’ (one who has completed his life under a banyan tree), expressing it as ‘done by you’ in the way he recognizes it himself.

347. Tayā kataṃ (được ông làm): Khi nói “Nigrodhakappa” vì ông đã ngồi dưới gốc cây bàng, thì ông nói như thể tự mình nhận biết điều đó.

Bhagavā pana na nisinnattā eva taṃ tathā ālapi, apica kho tattha arahattaṃ pattattā.

However, the Blessed One did not address him thus merely because he was seated there, but rather because he had attained Arahantship there.

Tuy nhiên, Đức Thế Tôn không gọi ngài như vậy chỉ vì ngài đã ngồi ở đó, mà vì ngài đã đạt được A-la-hán quả ở đó.

Brāhmaṇassāti jātiṃ sandhāya bhaṇati.

‘To the brahmin’: This refers to his birth.

Brāhmaṇassa (của Bà-la-môn) được nói để chỉ dòng dõi.

So kira brāhmaṇamahāsālakulā pabbajito.

He had, it is said, gone forth from a brahmin family of great wealth.

Nghe nói ngài đã xuất gia từ một gia đình Bà-la-môn đại phú.

Namassaṃ acarīti namassamāno vihāsi.

‘He worshipped’ means he lived revering.

Namassaṃ acarī (đã đi với sự tôn kính) có nghĩa là “đã sống với sự tôn kính.”

Mutyapekkhoti nibbānasaṅkhātaṃ vimuttiṃ apekkhamāno, nibbānaṃ patthentoti vuttaṃ hoti.

‘Seeking release’ means aspiring for liberation, which is Nibbāna; it is said that he longed for Nibbāna.

Mutyapekkho (mong cầu giải thoát) có nghĩa là “mong cầu sự giải thoát được gọi là Nibbāna,” tức là “mong muốn Nibbāna.”

Daḷhadhammadassīti bhagavantaṃ ālapati.

‘Daḷhadhammadassī’ (one who sees the steadfast Dhamma): This addresses the Blessed One.

Daḷhadhammadassī (người thấy Pháp kiên cố) là lời gọi Đức Thế Tôn.

Daḷhadhammo hi nibbānaṃ abhijjanaṭṭhena, tañca bhagavā dasseti.

Nibbāna is indeed the steadfast Dhamma due to its imperishability, and the Blessed One reveals it.

Nibbāna được gọi là Pháp kiên cố vì nó không bị hủy hoại, và Đức Thế Tôn chỉ bày điều đó.

Tasmā taṃ ‘‘daḷhadhammadassī’’ti āha.

Therefore, he called him ‘Daḷhadhammadassī’.

Do đó, Ngài được gọi là “Daḷhadhammadassī.”

1550

348. Sakyātipi bhagavantameva kulanāmena ālapati.

‘Sakya’: This also addresses the Blessed One by his clan name.

348. Sakyā (Thích Ca) cũng là lời gọi Đức Thế Tôn bằng tên dòng tộc.

Mayampi sabbeti niravasesaparisaṃ saṅgaṇhitvā attānaṃ dassento bhaṇati.

‘And all of us’: This is said to indicate himself by encompassing the entire assembly without remainder.

Mayampi sabbe (tất cả chúng con) được nói để chỉ tất cả hội chúng, bao gồm cả chính mình.

Samantacakkhūtipi bhagavantameva sabbaññutaññāṇena ālapati.

‘Samantacakkhu’: This also addresses the Blessed One by his omniscience.

Samantacakkhū (người có mắt toàn diện) cũng là lời gọi Đức Thế Tôn bằng trí tuệ toàn tri.

Samavaṭṭhitāti sammā avaṭṭhitā ābhogaṃ katvā ṭhitā.

‘Samavaṭṭhitā’ means rightly established, having made a full intention and stood firm.

Samavaṭṭhitā (đã an trú đúng đắn) có nghĩa là “đã an trú đúng đắn, đã đặt tâm chú ý.”

Noti amhākaṃ.

‘No’ means for us.

No (của chúng con) có nghĩa là “của chúng tôi.”

Savanāyāti imassa pañhassa veyyākaraṇassavanatthāya.

‘For hearing’ means for the purpose of hearing the explanation of this question.

Savanāya (để nghe) có nghĩa là “để nghe lời giải đáp cho câu hỏi này.”

Sotāti sotindriyāni.

‘Ears’ refers to the ear faculties.

Sotā (tai) có nghĩa là “các căn tai.”

Tuvaṃ no satthā tvamanuttarosīti thutivacanamattamevetaṃ.

‘You are our Teacher, You are the foremost’: This is merely a word of praise.

Tuvaṃ no satthā tvamanuttarosī (Ngài là bậc Đạo Sư của chúng con, Ngài là vô thượng) chỉ là lời tán thán.

1551

349. Chindeva no vicikicchanti akusalavicikicchāya nibbicikiccho so, vicikicchāpatirūpakaṃ pana taṃ parivitakkaṃ sandhāyevamāha.

‘Cut off our doubt’: He was free from unwholesome doubt, but this refers to that thought which resembled doubt.

349. Chindeva no vicikiccha (xin hãy chặt đứt nghi ngờ của chúng con): Ngài (Vaṅgīsa) đã không còn nghi ngờ về các điều bất thiện, nhưng ngài nói như vậy để chỉ ý nghĩ tương tự như nghi ngờ.

Brūhi metanti brūhi me etaṃ, yaṃ mayā yācitosi ‘‘taṃ sāvakaṃ sakya, mayampi sabbe aññātumicchāmā’’ti, brūvanto ca taṃ brāhmaṇaṃ parinibbutaṃ vedaya bhūripañña majjheva no bhāsa, parinibbutaṃ ñatvā mahāpaññaṃ bhagavā majjheva amhākaṃ sabbesaṃ bhāsa, yathā sabbeva mayaṃ jāneyyāma.

‘Tell me this’ means, “Tell me that, Sakya, which I requested, ‘We all wish to know that disciple.’ And in telling us, ‘Declare that brahmin, O Sagacious One, who has attained parinibbāna; speak to us in the midst of the assembly,’ O Greatly Wise One, having known that he has attained parinibbāna, speak to us all in the midst, so that all of us may know.”

Brūhi metanti nghĩa là: xin Ngài hãy nói cho tôi điều mà tôi đã thỉnh cầu Ngài: “Thưa Đức Thích Ca, chúng con tất cả đều muốn biết về vị đệ tử ấy.” Và khi nói, hãy kể cho chúng con nghe về vị Bà-la-môn đã nhập Niết-bàn, bậc Đại Trí Tuệ, ngay giữa chúng con đây, thưa Đức Thế Tôn Đại Trí Tuệ, khi đã biết về việc nhập Niết-bàn, xin Ngài hãy nói ngay giữa tất cả chúng con, để tất cả chúng con đều có thể biết.

Sakkova devāna sahassanettoti idaṃ pana thutivacanameva.

The phrase ‘like Sakka, the thousand-eyed lord of devas,’ is merely a phrase of praise.

Sakkova devāna sahassanetto (Đế Thích ngàn mắt của chư thiên) – đây chỉ là lời tán thán.

Apicassa ayaṃ adhippāyo – yathā sakko sahassanetto devānaṃ majjhe tehi sakkaccaṃ sampaṭicchitavacano bhāsati, evaṃ amhākaṃ majjhe amhehi sampaṭicchitavacano bhāsāti.

However, his intention here is: “Just as Sakka, the thousand-eyed lord of devas, speaks in the midst of the devas, with his words respectfully accepted by them, so too, speak in our midst, with your words accepted respectfully by us.”

Tuy nhiên, ý nghĩa của nó là: cũng như Đế Thích ngàn mắt nói giữa chư thiên với những lời được họ cung kính chấp nhận, thì Ngài cũng hãy nói giữa chúng con với những lời được chúng con cung kính chấp nhận.

1552

350. Ye kecīti imampi gāthaṃ bhagavantaṃ thunantoyeva vattukāmataṃ janetuṃ bhaṇati.

‘Whatever ties’: This verse also is spoken, intending to arouse the desire to praise the Blessed One.

350. Ye kecī (Bất cứ điều gì) – Ngài nói kệ này cũng chỉ là để phát sinh ý muốn tán thán Đức Thế Tôn.

Tassattho ye keci abhijjhādayo ganthā tesaṃ appahāne mohavicikicchānaṃ pahānābhāvato ‘‘mohamaggā’’ti ca ‘‘aññāṇapakkhā’’ti ca ‘‘vicikicchaṭṭhānā’’ti ca vuccanti.

Its meaning is: ‘Whatever ties,’ such as covetousness, are called ‘paths of delusion’ and ‘of the nature of ignorance’ and ‘abodes of doubt,’ because without their abandonment, the delusion and doubts cannot be abandoned.

Ý nghĩa của nó là: bất cứ điều gì là những kiết sử (ganthā) như tham ái, v.v., khi chúng không được đoạn trừ, vì không đoạn trừ được si mê và hoài nghi, nên chúng được gọi là “con đường của si mê”, và “phía của vô minh”, và “nơi của hoài nghi”.

Sabbe te tathāgataṃ patvā tathāgatassa desanābalena viddhaṃsitā na bhavanti nassanti.

All of them, upon approaching the Tathāgata, are shattered and disappear by the power of the Tathāgata’s teaching.

Tất cả những điều đó, khi đến với Như Lai (tathāgataṃ patvā), nhờ sức mạnh giáo pháp của Như Lai, chúng không còn tồn tại, chúng bị tiêu diệt.

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Vì lý do gì?

Cakkhuñhi etaṃ paramaṃ narānaṃ, yasmā tathāgato sabbaganthavidhamanapaññācakkhujananato narānaṃ paramaṃ cakkhunti vuttaṃ hoti.

For ‘this is the supreme eye of humans,’ meaning that the Tathāgata is called the supreme eye of humans because he generates the eye of wisdom that shatters all fetters.

Vì đây là con mắt tối thượng của con người (etaṃ paramaṃ narānaṃ), nên Như Lai được gọi là con mắt tối thượng của con người, vì Ngài đã tạo ra con mắt trí tuệ có thể phá tan mọi kiết sử.

1553

351. No ce hi jātūti imampi gāthaṃ thunantoyeva vattukāmataṃ janentova bhaṇati.

‘If indeed not ever’: This verse also is spoken, intending to arouse the desire to praise.

351. No ce hi jātū (Nếu không bao giờ) – Ngài nói kệ này cũng chỉ là để phát sinh ý muốn tán thán.

Tattha jātūti ekaṃsavacanaṃ.

There, ‘jātu’ is an emphatic word.

Trong đó, jātū là một từ khẳng định.

Purisoti bhagavantaṃ sandhāyāha.

‘The man’ refers to the Blessed One.

Puriso (Người) – nói đến Đức Thế Tôn.

Jotimantoti paññājotisamannāgatā sāriputtādayo.

‘Luminous ones’ refers to Sāriputta and others, who are endowed with the light of wisdom.

Jotimanto (Những người có ánh sáng) – là những vị như Sāriputta, v.v., những người có ánh sáng trí tuệ.

Idaṃ vuttaṃ hoti – yadi bhagavā yathā puratthimādibhedo vāto abbhaghanaṃ vihanati, evaṃ desanāvegena kilese na vihaneyya.

This is what is meant: if the Blessed One had not dispersed defilements with the swiftness of his teaching, just as a wind of the eastern direction and so on disperses a dense cloud.

Điều này có nghĩa là: nếu Đức Thế Tôn không phá tan các phiền não bằng sức mạnh giáo pháp, như gió từ các hướng đông, v.v., phá tan mây dày.

Tathā yathā abbhaghanena nivuto loko tamova hoti ekandhakāro, evaṃ aññāṇanivutopi tamovassa.

Then, just as the world covered by dense clouds is utterly dark, so too would one covered by ignorance be utterly dark.

Và cũng như thế giới bị bao phủ bởi mây dày trở nên tối tăm, một sự tối tăm hoàn toàn, thì người bị vô minh che phủ cũng sẽ ở trong bóng tối.

Yepi ime dāni jotimanto khāyanti sāriputtādayo, tepi narā na tapeyyunti.

Even these Sāriputta and others, who now appear luminous, would not shine among men.

Và những người hiện giờ đang tỏa sáng như Sāriputta, v.v., cũng sẽ không thể chiếu sáng con người.

1554

352. Dhīrā cāti imampi gāthaṃ purimanayeneva bhaṇati.

‘The wise’: This verse too is spoken in the same manner as before.

352. Dhīrā cā (Và những người trí tuệ) – Ngài nói kệ này cũng theo cách trước.

Tassattho dhīrā ca paṇḍitā purisā pajjotakarā bhavanti, paññāpajjotaṃ uppādenti.

Its meaning is: ‘The wise’ and discerning men ‘become illuminators,’ they produce the light of wisdom.

Ý nghĩa của nó là: những người trí tuệ (dhīrā) và sáng suốt trở thành những người tạo ra ánh sáng (pajjotakarā bhavanti), họ tạo ra ánh sáng trí tuệ.

Tasmā ahaṃ taṃ vīra padhānavīriyasamannāgato bhagavā tatheva maññe dhīroti ca pajjotakarotveva ca maññāmi.

Therefore, I ‘regard you, the Hero,’ the Blessed One endowed with noble energy, ‘as such,’ as wise and an illuminator.

Vì vậy, tôi cũng nghĩ như vậy về Ngài (tatheva maññe), bậc anh hùng (vīra), Đức Thế Tôn đầy tinh tấn, là người trí tuệ và người tạo ra ánh sáng.

Mayañhi vipassinaṃ sabbadhamme yathābhūtaṃ passantaṃ bhagavantaṃ jānantā eva upāgamumhā, tasmā parisāsu no āvikarohi kappaṃ, nigrodhakappaṃ ācikkha pakāsehīti.

For we approached the Blessed One, knowing him to be one who sees all phenomena as they truly are, therefore ‘make Kappa clear to us in the assemblies,’ declare and reveal Nigrodhakappa.

Chúng con đã đến với Đức Thế Tôn, người thấy rõ tất cả các pháp như thật, vì vậy xin Ngài hãy công bố Kappa giữa các hội chúng (parisāsu no āvikarohi kappaṃ), hãy kể và làm sáng tỏ về Nigrodhakappa.

1555

353. Khippanti imampi gāthaṃ purimanayeneva bhaṇati.

‘Quickly’: This verse also is spoken in the same manner as before.

353. Khippaṃ (Nhanh chóng) – Ngài nói kệ này cũng theo cách trước.

Tassattho khippaṃ giraṃ eraya lahuṃ acirāyamāno vacanaṃ bhāsa, vagguṃ manoramaṃ bhagavā.

Its meaning is: ‘Quickly utter your voice,’ speak quickly, without delay, O Blessed One, ‘a lovely’ and pleasing word.

Ý nghĩa của nó là: xin Ngài hãy nhanh chóng cất lời (khippaṃ giraṃ eraya), thưa Đức Thế Tôn, hãy nói lời dịu dàng (vagguṃ), dễ chịu, không chậm trễ.

Yathā suvaṇṇahaṃso gocarapaṭikkanto jātassaravanasaṇḍaṃ disvā gīvaṃ paggayha uccāretvā rattatuṇḍena saṇikaṃ ataramāno vagguṃ giraṃ nikūjati nicchāreti, evameva tvampi saṇikaṃ nikūja, iminā mahāpurisalakkhaṇaññatarena bindussarena suvikappitena suṭṭhuvikappitena abhisaṅkhatena.

Just as a golden swan, having returned from its feeding ground, upon seeing a grove of natural lakes, raises its neck, shakes it, and with its reddish beak, gently and unhurriedly utters a melodious sound, a pleasant call; in the same way, may You, too, utter gently, with this full voice, well-arranged, well-conceived, and well-composed, characteristic of a Great Man.

Cũng như một con thiên nga vàng, sau khi trở về từ nơi kiếm ăn, thấy một khu rừng sen nở, nó vươn cổ (paggayha) lên và từ từ, không vội vã, với cái mỏ đỏ, nó hót lên những tiếng hót dịu dàng, thì Ngài cũng hãy hót lên từ từ (saṇikaṃ nikūja), bằng giọng nói tròn trịa, được điều chỉnh tốt (bindussarena suvikappitena), được sắp đặt khéo léo, một trong những đại nhân tướng.

Ete mayaṃ sabbeva ujugatā avikkhittamānasā hutvā tava nikūjitaṃ suṇomāti.

May all of us, being upright and with unscattered minds, listen to Your utterance.

Tất cả chúng con, với tâm ngay thẳng (sabbeva ujugatā), không bị phân tán, sẽ lắng nghe (suṇomā) tiếng Ngài hót.

1556

354. Pahīnajātimaraṇanti imampi gāthaṃ purimanayeneva bhaṇati.

354. The verse beginning with ‘Pahīnajātimaraṇaṃ’ (who has abandoned birth and death) is explained in the same way as the previous one.

354. Pahīnajātimaraṇaṃ (Người đã đoạn trừ sinh tử) – Ngài nói kệ này cũng theo cách trước.

Tattha na sesetīti aseso, taṃ asesaṃ.

Therein, that which does not remain is without remainder; that is ‘asesaṃ’ (without remainder).

Trong đó, không còn sót lại gì là asesa, tức là hoàn toàn (asesaṃ).

Sotāpannādayo viya kiñci asesetvā pahīnajātimaraṇanti vuttaṃ hoti.

It means that like Sotāpannas and others, he has abandoned birth and death, leaving nothing remaining.

Điều này có nghĩa là đã đoạn trừ sinh tử mà không còn sót lại gì, như các vị Dự Lưu, v.v.

Niggayhāti suṭṭhu yācitvā nibandhitvā.

‘Niggayhā’ means having firmly entreated and bound.

Niggayhā (Sau khi thỉnh cầu mạnh mẽ) – sau khi thỉnh cầu và ràng buộc một cách mạnh mẽ.

Dhonanti dhutasabbapāpaṃ.

‘Dhonaṃ’ means one who has shaken off all evil.

Dhonaṃ (Người đã gột rửa mọi ác nghiệp) – người đã gột rửa mọi ác nghiệp.

Vadessāmīti kathāpessāmi dhammaṃ.

‘Vadessāmi’ means I will cause the Dhamma to be spoken.

Vadessāmī (Tôi sẽ nói) – tôi sẽ thuyết pháp.

Na kāmakāro hi puthujjanānanti puthujjanānameva hi kāmakāro natthi, yaṃ patthenti ñātuṃ vā vattuṃ vā, taṃ na sakkonti.

‘Na kāmakāro hi puthujjanānaṃ’ means that ordinary people indeed have no power of choice; whatever they wish to know or speak, they are unable to do so.

Na kāmakāro hi puthujjanānaṃ (Vì phàm phu không có tự do ý chí) – vì phàm phu không có tự do ý chí, họ không thể biết hoặc nói những gì họ mong muốn.

Saṅkheyyakāro ca tathāgatānanti tathāgatānaṃ pana vīmaṃsakāro paññāpubbaṅgamā kiriyā.

‘Saṅkheyyakāro ca tathāgatānaṃ’ (But for Tathāgatas, it is a matter of reflection) means that for Tathāgatas, however, their action is one of investigation, preceded by wisdom.

Saṅkheyyakāro ca tathāgatānaṃ (Và Như Lai có hành động có suy xét) – nhưng hành động của Như Lai là hành động có suy xét, được dẫn dắt bởi trí tuệ.

Te yaṃ patthenti ñātuṃ vā vattuṃ vā, taṃ sakkontīti adhippāyo.

The meaning is that whatever they wish to know or speak, they are able to do so.

Ý nghĩa là: họ có thể biết hoặc nói những gì họ mong muốn.

1557

355. Idāni taṃ saṅkheyyakāraṃ pakāsento ‘‘sampannaveyyākaraṇa’’nti gāthamāha.

355. Now, clarifying that action of investigation, he recites the verse ‘‘sampannaveyyākaraṇaṃ’’.

355. Bây giờ, để làm rõ hành động có suy xét đó, Ngài nói kệ: “sampannaveyyākaraṇaṃ” (lời giải thích hoàn hảo).

Tassattho – tathā hi tava bhagavā idaṃ samujjupaññassa tattha tattha samuggahītaṃ vuttaṃ pavattitaṃ sampannaveyyākaraṇaṃ, ‘‘santatimahāmatto sattatālamattaṃ abbhuggantvā parinibbāyissati, suppabuddho sakko sattame divase pathaviṃ pavisissatī’’ti evamādīsu aviparītaṃ diṭṭhaṃ.

Its meaning is: Indeed, Venerable Sir, this well-grasped statement, spoken and propagated by You, the Perfectly Righteous Wise One, in various places, is a perfect explanation, seen without distortion in instances such as, ‘‘The great minister Santati, having ascended seven palm-tree heights, will attain Parinibbāna; the Sakyan Suppabuddha will enter the earth on the seventh day.’’

Ý nghĩa của nó là: quả thật, thưa Đức Thế Tôn, lời giải thích hoàn hảo này của Ngài, được nắm bắt và nói ra ở nhiều nơi, là trí tuệ ngay thẳng (samujjupaññassa), được thấy không sai lệch trong các trường hợp như: “Đại thần Santati sẽ bay lên cao bảy cây thốt nốt và nhập Niết-bàn; Sakya Suppabuddha sẽ chìm vào lòng đất vào ngày thứ bảy.”

Tato pana suṭṭhutaraṃ añjaliṃ paṇāmetvā āha – ayamañjalī pacchimo suppaṇāmito, ayamaparopi añjalī suṭṭhutaraṃ paṇāmito.

After that, having bowed with joined hands even more profoundly, he said, “This is the last and most perfectly bowed añjali; this is another añjali bowed even more perfectly.”

Sau đó, Ngài chắp tay cung kính hơn và nói: đây là lần chắp tay cuối cùng được thực hiện một cách hoàn hảo, đây là một lần chắp tay khác được thực hiện một cách hoàn hảo hơn.

Mā mohayīti mā no akathanena mohayi jānaṃ jānanto kappassa gatiṃ.

‘Mā mohayī’ means, by not speaking, do not confuse us, knowing the destination of Kappa, O knowing one!

Mā mohayī (Xin đừng làm chúng con mê muội) – xin đừng làm chúng con mê muội bằng cách không nói, Ngài biết rõ về sự đi đến của Kappa.

Anomapaññāti bhagavantaṃ ālapati.

‘Anomapaññā’ is addressing the Blessed One.

Anomapaññā (Bậc có trí tuệ siêu việt) – Ngài gọi Đức Thế Tôn.

1558

356. Parovaranti imaṃ pana gāthaṃ aparenapi pariyāyena amohanameva yācanto āha.

356. Furthermore, entreating for clarity concerning the knowledge of ‘parovaraṃ’, he recited this verse in another way.

356. Parovaraṃ (Thượng hạ) – Ngài nói kệ này, thỉnh cầu không che giấu bằng một cách khác nữa.

Tattha parovaranti lokiyalokuttaravasena sundarāsundaraṃ dūresantikaṃ vā.

Therein, ‘parovaraṃ’ means superior and inferior, or far and near, in terms of mundane and supramundane.

Trong đó, parovaraṃ (thượng hạ) – là tốt đẹp và không tốt đẹp, hoặc xa và gần, theo nghĩa thế gian và siêu thế.

Ariyadhammanti catusaccadhammaṃ.

‘Ariyadhammaṃ’ refers to the Four Noble Truths.

Ariyadhammaṃ (Pháp cao quý) – là pháp Tứ Thánh Đế.

Viditvāti paṭivijjhitvā.

‘Viditvā’ means having penetrated.

Viditvā (Sau khi biết) – sau khi thấu triệt.

Jānanti sabbaṃ ñeyyadhammaṃ jānanto.

‘Jānaṃ’ means knowing all knowable phenomena.

Jānaṃ (Biết) – biết tất cả các pháp đáng biết.

Vācābhikaṅkhāmīti yathā ghammani ghammatatto puriso kilanto tasito vāriṃ, evaṃ te vācaṃ abhikaṅkhāmi.

‘Vācābhikaṅkhāmī’ means, just as a person suffering from heat, weary and thirsty in the summer, craves water, so do I crave your speech.

Vācābhikaṅkhāmī (Tôi khao khát lời nói) – cũng như một người mệt mỏi, khát nước, nóng bức vì nắng nóng khao khát nước, thì chúng tôi cũng khao khát lời nói của Ngài.

Sutaṃ pavassāti sutasaṅkhātaṃ saddāyatanaṃ pavassa pagghara muñca pavattehi.

‘Sutaṃ pavassā’ means, let the rain of what is heard, the sound-sphere called ‘suta’, flow forth, release, give rise to it.

Sutaṃ pavassā (Hãy ban mưa lời dạy) – hãy ban mưa, tuôn chảy, phóng ra, làm phát sinh những gì đã được nghe, tức là âm thanh.

‘‘Sutassa vassā’’tipi pāṭho, vuttappakārassa saddāyatanassa vuṭṭhiṃ vassāti attho.

There is also a reading ‘‘Sutassa vassā’’ti, the meaning of which is, “let the rain of the sound-sphere, described above, shower down.”

Cũng có bản đọc là “Sutassa vassā”, nghĩa là hãy ban mưa những giọt mưa của âm thanh đã được nói ra.

1559

357. Idāni yādisaṃ vācaṃ abhikaṅkhati, taṃ pakāsento –

357. Now, clarifying the kind of speech he desires, he spoke —

357. Bây giờ, để làm rõ loại lời nói mà Ngài khao khát, Ngài nói:

1560

‘‘Yadatthikaṃ brahmacariyaṃ acarī,

“That brahmacariyaṃ (holy life) for which

“Kappāyana đã sống Phạm hạnh với mục đích gì,

1561

Kappāyano kaccissa taṃ amoghaṃ;

Kappāyano lived, was it not fruitless?

Liệu điều đó có vô ích không?

1562

Nibbāyi so ādu saupādiseso,

Did he attain Nibbāna with no remainder of clinging, or with remainder of clinging?

Ông ấy đã nhập Niết-bàn hoàn toàn hay còn dư y?

1563

Yathā vimutto ahu taṃ suṇomā’’ti–

How he was liberated—that we would like to hear.” —

Chúng con muốn nghe ông ấy đã giải thoát như thế nào.”

1564

Gāthamāha.

He spoke this verse.

Ngài nói kệ.

Tattha kappāyanoti kappameva pūjāvasena bhaṇati.

Therein, ‘Kappāyano’ refers to Kappa himself, spoken out of reverence.

Trong đó, Kappāyano – chỉ nói về Kappa với ý nghĩa tôn kính.

Yathā vimuttoti ‘‘kiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā yathā asekkhā, udāhu upādisesāya yathā sekkhā’’ti pucchati.

‘Yathā vimutto’ means, he asks, ‘‘Was he liberated like Arahants who attain Nibbāna without any remainder of clinging, or like Sekhas who attain Nibbāna with a remainder of clinging?’’

Yathā vimutto (Ông ấy đã giải thoát như thế nào) – Ngài hỏi: “Liệu ông ấy đã giải thoát theo cách của các vị A-la-hán, nhập Niết-bàn vô dư y, hay theo cách của các vị Hữu học, còn dư y?”

Sesamettha pākaṭameva.

The rest here is clear.

Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.

1565

358. Evaṃ dvādasahi gāthāhi yācito bhagavā taṃ viyākaronto –

358. Thus entreated with twelve verses, the Blessed One, in explaining it—

358. Khi được thỉnh cầu bằng mười hai bài kệ như vậy, Đức Thế Tôn đã giải thích điều đó bằng cách nói:

1566

‘‘Acchecchi taṇhaṃ idha nāmarūpe, (iti bhagavā)

“He cut off craving in this mind-and-body, (thus spoke the Blessed One)

“Ông ấy đã đoạn trừ ái dục đối với danh sắc ở đây (Đức Thế Tôn nói),

1567

Kaṇhassa sotaṃ dīgharattānusayitaṃ;

The stream of Māra, long accustomed to defilements;

Dòng chảy của Kāla đã tiềm ẩn từ lâu;

1568

Atāri jātiṃ maraṇaṃ asesaṃ,

He crossed birth and death without remainder,

Ông ấy đã vượt qua sinh tử một cách hoàn toàn,

1569

Iccabravī bhagavā pañcaseṭṭho’’ti–

Thus spoke the Blessed One, the foremost among the wise.” —

Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong năm, đã nói như vậy.”

1570

Gāthamāha.

He spoke this verse.

Ngài nói kệ.

Tattha purimapadassa tāva attho – yāpi imasmiṃ nāmarūpe kāmataṇhādibhedā taṇhādīgharattaṃ appahīnaṭṭhena anusayitā kaṇhanāmakassa mārassa ‘‘sota’’ntipi vuccati, taṃ kaṇhassa sotabhūtaṃ dīgharattānusayitaṃ idha nāmarūpe taṇhaṃ kappāyano chindīti.

Therein, the meaning of the first line is: Kappa cut off that craving which is divided into kāma-craving and so on, and which has long been latent, meaning not abandoned, in this mind-and-body, and which is also called the ‘stream’ of Māra, the Evil One.

Trong đó, ý nghĩa của câu đầu tiên là: Kappa đã đoạn trừ ái dục đối với danh sắc ở đây, tức là ái dục bao gồm tham ái, v.v., đã tiềm ẩn từ lâu vì chưa được đoạn trừ, và cũng được gọi là “dòng chảy” của Māra tên là Kāla.

Iti bhagavāti idaṃ panettha saṅgītikārānaṃ vacanaṃ.

‘Iti bhagavā’—this is the word of the compilers of the Saṅgīti here.

Iti bhagavā (Đức Thế Tôn nói) – đây là lời của các vị kết tập kinh điển.

Atāri jātiṃ maraṇaṃ asesanti so taṃ taṇhaṃ chetvā asesaṃ jātimaraṇaṃ atāri, anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyīti dasseti.

‘Atāri jātiṃ maraṇaṃ asesaṃ’ shows that having cut off that craving, he crossed birth and death without remainder, and attained Parinibbāna without any remainder of clinging.

Atāri jātiṃ maraṇaṃ asesaṃ (Ông ấy đã vượt qua sinh tử một cách hoàn toàn) – điều này cho thấy rằng sau khi đoạn trừ ái dục đó, ông ấy đã vượt qua sinh tử một cách hoàn toàn, ông ấy đã nhập Niết-bàn vô dư y.

Iccabravī bhagavā pañcaseṭṭhoti vaṅgīsena puṭṭho bhagavā etadavoca pañcannaṃ paṭhamasissānaṃ pañcavaggiyānaṃ seṭṭho, pañcahi vā saddhādīhi indriyehi, sīlādīhi vā dhammakkhandhehi ativisiṭṭhehi cakkhūhi ca seṭṭhoti saṅgītikārānamevidaṃ vacanaṃ.

‘Iccabravī bhagavā pañcaseṭṭho’—this is also the word of the compilers of the Saṅgīti, meaning that the Blessed One, questioned by Vaṅgīsa, spoke thus: the foremost among the five first disciples, the group of five ascetics; or foremost by the five faculties such as faith, etc.; or by the aggregates of Dhamma such as morality, etc.; or foremost by the extremely superior five eyes.

Iccabravī bhagavā pañcaseṭṭho (Đức Thế Tôn, bậc tối thượng trong năm, đã nói như vậy) – khi được Vaṅgīsa hỏi, Đức Thế Tôn đã nói điều này, Ngài là bậc tối thượng trong số năm đệ tử đầu tiên, tức là nhóm năm vị tỳ-kheo, hoặc Ngài là bậc tối thượng với năm căn như tín, v.v., hoặc với các uẩn pháp như giới, v.v., và với năm nhãn siêu việt – đây là lời của các vị kết tập kinh điển.

1571

359. Evaṃ vutte bhagavato bhāsitamabhinandamānaso vaṅgīso ‘‘esa sutvā’’tiādigāthāyo āha.

359. When this was said, Vaṅgīsa, delighting in the words of the Blessed One, spoke the verses beginning with ‘‘esa sutvā’’ (having heard this).

359. Khi Đức Thế Tôn nói như vậy, Vaṅgīsa, hoan hỷ với lời dạy của Ngài, đã nói các bài kệ bắt đầu bằng “esa sutvā”.

Tattha paṭhamagāthāya isisattamāti bhagavā isi ca sattamo ca uttamaṭṭhena vipassīsikhīvessabhūkakusandhakoṇāgamanakassapanāmake cha isayo attanā saha satta karonto pātubhūtotipi isisattamo, taṃ ālapanto āha.

Therein, in the first verse, ‘isisattamā’ (foremost of sages)—the Blessed One is called foremost of sages in the sense of being supreme, or by appearing as the seventh sage along with the six sages named Vipassī, Sikhī, Vessabhū, Kakusandha, Koṇāgamana, and Kassapa; addressing Him, he spoke thus.

Trong câu kệ đầu tiên, từ isisattamā (Bậc Đạo Sĩ thứ bảy) có nghĩa là Đức Thế Tôn là một đạo sĩ và cũng là vị thứ bảy theo nghĩa tối thượng, khi Ngài xuất hiện đã làm cho sáu vị đạo sĩ là Vipassī, Sikhī, Vessabhū, Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa cùng với chính Ngài thành bảy vị đạo sĩ. Vị ấy đã nói khi muốn xưng hô với Ngài.

Na maṃ vañcesīti yasmā parinibbuto, tasmā tassa parinibbutabhāvaṃ icchantaṃ maṃ na vañcesi, na visaṃvādesīti attho.

‘Na maṃ vañcesī’ means, since Nigrodhakappa attained Parinibbāna, you did not deceive me, nor did you disappoint me who desired his attainment of Parinibbāna.

Từ Na maṃ vañcesī (Ngài đã không lừa dối tôi) có nghĩa là: Vì Ngài đã nhập Niết Bàn, nên Ngài đã không lừa dối tôi, không làm tôi thất vọng, người mong muốn sự nhập Niết Bàn của Ngài.

Sesamettha pākaṭameva.

The rest here is quite clear.

Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.

1572

360. Dutiyagāthāya yasmā mutyapekkho vihāsi, tasmā taṃ sandhāyāha ‘‘yathāvādī tathākārī, ahu buddhassa sāvako’’ti.

360. In the second verse, since he remained with the expectation of liberation, with reference to that, it is said: ‘‘yathāvādī tathākārī, ahu buddhassa sāvako’’ (as he spoke, so he acted; he was a disciple of the Buddha).

Trong câu kệ thứ hai, vì ngài đã sống với sự chờ đợi giải thoát, nên Đức Thế Tôn đã nói về điều đó: “Vị đệ tử của Đức Phật đã nói như thế nào thì làm như thế ấy”.

Maccuno jālaṃ tatanti tebhūmakavaṭṭe vitthataṃ mārassa taṇhājālaṃ.

‘Maccuno jālaṃ tataṃ’ refers to Māra’s net of craving, spread throughout the three planes of existence (the cycle of saṃsāra).

Từ Maccuno jālaṃ tataṃ (lưới của tử thần giăng khắp) là mạng lưới tham ái của Māra, giăng khắp trong ba cõi luân hồi.

Māyāvinoti bahumāyassa.

‘Māyāvino’ means one with many illusions.

Từ Māyāvino (kẻ đầy mưu mẹo) là kẻ có nhiều mưu mẹo.

‘‘Tathā māyāvino’’tipi keci paṭhanti, tesaṃ yo anekāhi māyāhi anekakkhattumpi bhagavantaṃ upasaṅkami, tassa tathā māyāvinoti adhippāyo.

Some also read, ‘‘Tathā māyāvino’’; for them, the meaning is that Māra, who approached the Blessed One many times with many illusions, was indeed full of such illusions.

Một số người cũng đọc là “Tathā māyāvino” (kẻ đầy mưu mẹo như vậy), theo họ, ý nghĩa là Māra đã nhiều lần đến gặp Đức Thế Tôn với nhiều mưu mẹo, nên Māra là kẻ đầy mưu mẹo như vậy.

1573

361. Tatiyagāthāya ādīti kāraṇaṃ.

361. In the third verse, ‘ādī’ means the cause.

Trong câu kệ thứ ba, từ ādi (nguyên nhân) có nghĩa là nguyên nhân.

Upādānassāti vaṭṭassa.

‘Upādānassa’ refers to the cycle of existence (vaṭṭa).

Từ Upādānassa (của sự chấp thủ) là của luân hồi (vaṭṭa).

Vaṭṭañhi upādātabbaṭṭhena idha ‘‘upādāna’’nti vuttaṃ, tasseva upādānassa ādiṃ avijjātaṇhādibhedaṃ kāraṇaṃ addasa kappoti evaṃ vattuṃ vaṭṭati bhagavāti adhippāyena vadati.

The cycle of existence is here called ‘upādāna’ (clinging) because it is clung to; and the meaning is, “Kappa saw the origin of that very clinging, the cause, which is ignorance, craving, and so on,” and it is appropriate for the Blessed One to say it thus.

Quả thật, luân hồi ở đây được gọi là “upādāna” (chấp thủ) theo nghĩa là đối tượng để chấp thủ. Vị ấy nói với ý rằng Đức Thế Tôn đã thấy nguyên nhân của chính sự chấp thủ đó, tức là vô minh, tham ái, v.v., nên Ngài xứng đáng để nói như vậy.

Accagā vatāti atikkanto vata.

‘Accagā vatā’ means, “he truly overcame!”

Từ Accagā vatā (thật đã vượt qua) có nghĩa là thật đã vượt qua.

Maccudheyyanti maccu ettha dhiyatīti maccudheyyaṃ, tebhūmakavaṭṭassetaṃ adhivacanaṃ.

‘Maccudheyyaṃ’ (realm of death) is so called because death is maintained here; this is a designation for the three planes of existence (saṃsāra).

Từ Maccudheyyaṃ (vương quốc của tử thần) là nơi tử thần ngự trị, đây là tên gọi khác của ba cõi luân hồi.

Taṃ suduttaraṃ maccudheyyaṃ accagā vatāti vedajāto bhaṇati.

He expresses his joy, saying, “He truly overcame that realm of death, so difficult to cross!”

Vị ấy nói với niềm hân hoan rằng: “Thật đã vượt qua vương quốc của tử thần khó vượt qua đó!”

Sesamettha pākaṭamevāti.

The rest here is quite clear.

Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.

1574

Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya

The commentary on the Nigrodhakappa Sutta

Chú giải Paramatthajotikā

1575

Suttanipāta-aṭṭhakathāya nigrodhakappasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

in the Sutta Nipāta Aṭṭhakathā of Paramatthajotikā is concluded.

Chú giải Suttanipāta, phần giải thích về kinh Nigrodhakappa đã hoàn tất.

1576

Table of Contents

4. Maṅgalasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Maṅgala Sutta

4. Chú giải Maṅgala Sutta

5. Sūcilomasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Sūciloma Sutta

5. Chú giải Kinh Sūciloma

6. Kapilasutta-(dhammacariyasutta)-vaṇṇanā

6. Explanation of the Kapila Sutta (Dhammacariya Sutta)

6. Chú giải kinh Kapila (Dhammacariya-sutta)

7. Brāhmaṇadhammikasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Brāhmaṇadhammika Sutta

7. Chú giải kinh Brāhmaṇadhammika

8. Dhammasutta-(nāvāsutta)-vaṇṇanā

8. Commentary on the Dhamma Sutta (Nāva Sutta)

8. Chú giải kinh Dhamma (kinh Nāvāsutta)

9. Kiṃsīlasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Kiṃsīla Sutta

9. Chú giải bài kinh Kiṃsīla

10. Uṭṭhānasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Uṭṭhāna Sutta

10. Chú giải Kinh Uṭṭhāna

11. Rāhulasuttavaṇṇanā

11. Commentary on the Rāhulasutta

11. Chú Giải Kinh Rāhula

12. Nigrodhakappasutta-(vaṅgīsasutta)-vaṇṇanā

12. Commentary on the Nigrodhakappa Sutta (Vaṅgīsa Sutta)

12. Chú giải kinh Nigrodhakappa (kinh Vaṅgīsa)

13. Sammāparibbājanīyasutta-(mahāsamayasutta)-vaṇṇanā

13. Sammāparibbājanīya Sutta (Mahāsamaya Sutta) — Commentary

13. Giải thích kinh Sammāparibbājanīya (Mahāsamayasutta)

Table of Contents

Suttanipāta-aṭṭhakathā

4. Maṅgalasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Maṅgala Sutta

4. Chú giải Maṅgala Sutta

5. Sūcilomasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Sūciloma Sutta

5. Chú giải Kinh Sūciloma

6. Kapilasutta-(dhammacariyasutta)-vaṇṇanā

6. Explanation of the Kapila Sutta (Dhammacariya Sutta)

6. Chú giải kinh Kapila (Dhammacariya-sutta)

7. Brāhmaṇadhammikasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Brāhmaṇadhammika Sutta

7. Chú giải kinh Brāhmaṇadhammika

8. Dhammasutta-(nāvāsutta)-vaṇṇanā

8. Commentary on the Dhamma Sutta (Nāva Sutta)

8. Chú giải kinh Dhamma (kinh Nāvāsutta)

9. Kiṃsīlasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Kiṃsīla Sutta

9. Chú giải bài kinh Kiṃsīla

10. Uṭṭhānasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Uṭṭhāna Sutta

10. Chú giải Kinh Uṭṭhāna

11. Rāhulasuttavaṇṇanā

11. Commentary on the Rāhulasutta

11. Chú Giải Kinh Rāhula

12. Nigrodhakappasutta-(vaṅgīsasutta)-vaṇṇanā

12. Commentary on the Nigrodhakappa Sutta (Vaṅgīsa Sutta)

12. Chú giải kinh Nigrodhakappa (kinh Vaṅgīsa)

13. Sammāparibbājanīyasutta-(mahāsamayasutta)-vaṇṇanā

13. Sammāparibbājanīya Sutta (Mahāsamaya Sutta) — Commentary

13. Giải thích kinh Sammāparibbājanīya (Mahāsamayasutta)

Settings