Yānīdha bhūtānīti ratanasuttaṃ.
Yānīdha bhūtāni refers to the Ratana Sutta.
Yānīdha bhūtāni là Ratanasutta.
Kā uppatti?
What was its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Atīte kira vesāliyaṃ dubbhikkhādayo upaddavā uppajjiṃsu.
It is said that in the past, calamities such as famine arose in Vesālī.
Nghe nói, trong quá khứ, tại Vesālī đã phát sinh các tai họa như nạn đói.
Tesaṃ vūpasamanatthāya licchavayo rājagahaṃ gantvā, yācitvā, bhagavantaṃ vesālimānayiṃsu.
To quell these, the Licchavī went to Rājagaha, requested the Fortunate One, and brought him to Vesālī.
Để chấm dứt chúng, các vị Licchavī đã đến Rājagaha, thỉnh cầu, và thỉnh Đức Thế Tôn đến Vesālī.
Evaṃ ānīto bhagavā tesaṃ upaddavānaṃ vūpasamanatthāya idaṃ suttamabhāsi.
Having been thus invited, the Fortunate One spoke this sutta to quell those calamities.
Đức Thế Tôn, sau khi được thỉnh đến như vậy, đã thuyết bài kinh này để chấm dứt các tai họa đó.
Ayamettha saṅkhepo.
This is a summary of the matter.
Đây là tóm tắt về điều đó.
Porāṇā panassa vesālivatthuto pabhuti uppattiṃ vaṇṇayanti.
But the ancients describe its origin from the story of Vesālī.
Tuy nhiên, các bậc cổ đức đã giải thích sự khởi nguyên của bài kinh này bắt đầu từ câu chuyện về Vesālī.
Sā evaṃ veditabbā – bārāṇasirañño kira aggamahesiyā kucchimhi gabbho saṇṭhāsi.
This should be understood as follows: It is said that a fetus was conceived in the womb of the chief queen of the king of Bārāṇasī.
Câu chuyện đó nên được hiểu như sau: Nghe nói, trong bụng của vị hoàng hậu chính của vua Bārāṇasī đã thành hình một bào thai.
Sā taṃ ñatvā rañño nivedesi.
Knowing this, she informed the king.
Sau khi biết điều đó, bà đã báo cho nhà vua.
Rājā gabbhaparihāraṃ adāsi.
The king provided protection for the pregnancy.
Nhà vua đã ban sự chăm sóc cho bào thai.
Sā sammā parihariyamānagabbhā gabbhaparipākakāle vijāyanagharaṃ pāvisi.
When the pregnancy was fully mature, with proper care, she entered the lying-in chamber.
Bà, với bào thai được chăm sóc đúng mực, đã vào phòng sinh khi đến thời kỳ thai nghén.
Puññavatīnaṃ paccūsasamaye gabbhavuṭṭhānaṃ hoti, sā ca tāsaṃ aññatarā, tena paccūsasamaye alattakapaṭalabandhujīvakapupphasadisaṃ maṃsapesiṃ vijāyi.
For fortunate women, birth occurs in the early morning; she was one of them, and so in the early morning, she gave birth to a piece of flesh resembling a mass of lac or a Bandhujīvaka flower.
Đối với những người có phước báu, việc sinh nở diễn ra vào lúc rạng đông, và bà là một trong số đó, vì vậy vào lúc rạng đông, bà đã sinh ra một khối thịt giống như một mảng sơn son hoặc một bông hoa bandhujīvaka.
Tato ‘‘aññā deviyo suvaṇṇabimbasadise putte vijāyanti, aggamahesī maṃsapesinti rañño purato mama avaṇṇo uppajjeyyā’’ti cintetvā tena avaṇṇabhayena taṃ maṃsapesiṃ ekasmiṃ bhājane pakkhipitvā aññena paṭikujjitvā rājamuddikāya lañchetvā gaṅgāya sote pakkhipāpesi.
Thereupon, she thought, "Other queens give birth to sons like golden images, but the chief queen gave birth to a piece of flesh; discredit might arise for me before the king," and fearing this discredit, she placed the piece of flesh in a vessel, covered it with another, sealed it with the royal seal, and had it cast into the current of the Gaṅgā.
Sau đó, bà nghĩ: “Các hoàng hậu khác sinh con trai giống như tượng vàng, còn hoàng hậu chính lại sinh khối thịt, e rằng tiếng xấu sẽ phát sinh trước mặt nhà vua,” và vì sợ tiếng xấu đó, bà đã đặt khối thịt vào một cái bình, đậy kín bằng một cái khác, niêm phong bằng ấn của nhà vua, rồi sai người thả xuống dòng sông Gaṅgā.
Manussehi chaḍḍitamatte devatā ārakkhaṃ saṃvidahiṃsu.
As soon as it was cast off by humans, devas provided protection.
Ngay khi con người vứt bỏ nó, các vị thiên đã sắp đặt sự bảo vệ.
Suvaṇṇapaṭṭikañcettha jātihiṅgulakena ‘‘bārāṇasirañño aggamahesiyā pajā’’ti likhitvā bandhiṃsu.
They wrote "The offspring of the chief queen of the king of Bārāṇasī" on a golden plate with native vermillion and fastened it to the vessel.
Họ còn buộc một tấm vàng có khắc dòng chữ “Con của hoàng hậu chính vua Bārāṇasī” bằng son chu sa.
Tato taṃ bhājanaṃ ūmibhayādīhi anupaddutaṃ gaṅgāya sotena pāyāsi.
Then that vessel, undisturbed by dangers such as the force of waves, floated away on the current of the Gaṅgā.
Sau đó, cái bình đó, không bị các tai họa như sóng dữ làm hại, đã trôi theo dòng sông Gaṅgā.
Tena ca samayena aññataro tāpaso gopālakulaṃ nissāya gaṅgāya tīre vasati.
At that time, a certain ascetic dwelt on the bank of the Gaṅgā, supported by a family of cowherds.
Vào thời điểm đó, có một vị ẩn sĩ sống bên bờ sông Gaṅgā, nương tựa vào một gia đình chăn bò.
So pātovagaṅgaṃ otiṇṇo taṃ bhājanaṃ āgacchantaṃ disvā paṃsukūlasaññāya aggahesi.
Having descended into the Gaṅgā in the early morning, he saw the vessel approaching and, mistaking it for a discarded rag, took it.
Ông, vào buổi sáng sớm, xuống sông Gaṅgā, thấy cái bình đang trôi đến, đã nhặt lấy nó với ý nghĩ đó là một tấm vải rách.
Tato tattha taṃ akkharapaṭṭikaṃ rājamuddikālañchanañca disvā muñcitvā taṃ maṃsapesiṃ addasa.
Then, seeing the inscribed plate and the royal seal there, he opened it and saw the piece of flesh.
Sau đó, ông thấy tấm bảng khắc chữ và dấu ấn của nhà vua ở đó, liền mở ra và thấy khối thịt.
Disvānassa etadahosi – ‘‘siyā gabbho, tathā hissa duggandhapūtibhāvo natthī’’ti taṃ assamaṃ netvā suddhe okāse ṭhapesi.
Having seen it, this thought occurred to him: "It might be an embryo, for it has no foul or putrid smell," so he took it to his hermitage and placed it in a clean spot.
Sau khi thấy, ông nghĩ: “Có thể đây là một bào thai, vì nó không có mùi hôi thối,” rồi mang nó về tịnh xá và đặt ở một nơi sạch sẽ.
Atha aḍḍhamāsaccayena dve maṃsapesiyo ahesuṃ.
Then, after half a month, there were two pieces of flesh.
Sau nửa tháng, khối thịt biến thành hai khối thịt.
Tāpaso disvā sādhukataraṃ ṭhapesi.
The ascetic saw them and placed them even more carefully.
Vị ẩn sĩ thấy vậy, càng cẩn thận hơn.
Tato puna addhamāsaccayena ekamekissā pesiyā hatthapādasīsānamatthāya pañca pañca piḷakā uṭṭhahiṃsu.
Then, after another half month, five swellings arose from each piece of flesh, for the purpose of forming hands, feet, and head.
Sau đó, thêm nửa tháng nữa, từ mỗi khối thịt, năm cục u nổi lên để hình thành tay, chân và đầu.
Atha tato addhamāsaccayena ekā maṃsapesi suvaṇṇabimbasadiso dārako; ekā dārikā ahosi.
Then, after another half month, one piece of flesh became a boy like a golden image, and the other became a girl.
Rồi sau đó, thêm nửa tháng nữa, một khối thịt biến thành một bé trai giống như tượng vàng; khối kia biến thành một bé gái.
Tesu tāpasassa puttasineho uppajji, aṅguṭṭhato cassa khīraṃ nibbatti, tato pabhuti ca khīrabhattaṃ labhati.
A fatherly affection arose in the ascetic for these children, and milk flowed from his thumb; from that time onward, he obtained milk-rice.
Tình thương con cái đã phát sinh trong vị ẩn sĩ đối với chúng, và sữa đã chảy ra từ ngón tay cái của ông; từ đó trở đi, ông có sữa và cơm.
So bhattaṃ bhuñjitvā khīraṃ dārakānaṃ mukhe āsiñcati.
He would eat his meal and then pour milk into the children’s mouths.
Ông ăn cơm rồi đổ sữa vào miệng các đứa trẻ.
Tesaṃ yaṃ yaṃ udaraṃ pavisati, taṃ sabbaṃ maṇibhājanagataṃ viya dissati.
Whatever entered their stomachs appeared as if contained in a jeweled cup.
Bất cứ thứ gì đi vào bụng chúng, tất cả đều trông như đặt trong một cái bát ngọc.
Evaṃ nicchavī ahesuṃ.
Thus, they had no skin (or transparent skin).
Chúng không có da như vậy.
Apare pana āhu – ‘‘sibbitvā ṭhapitā viya nesaṃ aññamaññaṃ līnā chavi ahosī’’ti.
Others say, "Their skin was so smooth that it seemed as if it had been sewn and placed there, clinging to one another."
Những người khác nói: “Da của chúng dính liền với nhau như thể được khâu lại và đặt vào.”
Evaṃ te nicchavitāya vā līnacchavitāya vā licchavīti paññāyiṃsu.
Thus, they became known as Licchavī due to having no skin or clinging skin.
Vì vậy, chúng được biết đến với tên Licchavī do không có da hoặc da dính liền.
Tāpaso dārake posento ussūre gāmaṃ piṇḍāya pavisati, atidivā paṭikkamati.
The ascetic, raising the children, would enter the village for alms late in the day and return very late.
Vị ẩn sĩ nuôi dưỡng các đứa trẻ, vào làng khất thực khi mặt trời đã lên cao, và trở về muộn.
Tassa taṃ byāpāraṃ ñatvā gopālakā āhaṃsu – ‘‘bhante, pabbajitānaṃ dārakaposanaṃ palibodho, amhākaṃ dārake detha, mayaṃ posessāma, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti.
Knowing his preoccupation, the cowherds said, "Venerable sir, raising children is an impediment for ascetics. Give us the children, we will raise them; you attend to your own practice."
Biết được công việc đó của ông, những người chăn bò nói: “Bạch Đại đức, việc nuôi trẻ là một trở ngại cho các bậc xuất gia, xin Đại đức hãy giao các đứa trẻ cho chúng con, chúng con sẽ nuôi dưỡng chúng, còn Đại đức hãy làm công việc của mình.”
Tāpaso ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
The ascetic consented, saying, "Good."
Vị ẩn sĩ đồng ý: “Được thôi.”
Gopālakā dutiyadivase maggaṃ samaṃ katvā, pupphehi okiritvā; dhajapaṭākā ussāpetvā tūriyehi vajjamānehi assamaṃ āgatā.
On the second day, the cowherds smoothed the path, strewn it with flowers, raised banners and flags, and with instruments playing, came to the hermitage.
Ngày hôm sau, những người chăn bò đã dọn đường, rải hoa; dựng cờ phướn, và với tiếng nhạc cụ vang lên, họ đã đến tịnh xá.
Tāpaso ‘‘mahāpuññā dārakā, appamādena vaḍḍhetha, vaḍḍhetvā ca aññamaññaṃ āvāhavivāhaṃ karotha, pañcagorasena rājānaṃ tosetvā bhūmibhāgaṃ gahetvā nagaraṃ māpetha, tatra kumāraṃ abhisiñcathā’’ti vatvā dārake adāsi.
The ascetic said, "The children are very meritorious; raise them carefully. When they are grown, arrange their marriage among yourselves. Please the king with the five products of the cow, take a portion of land, build a city, and anoint the prince there." Having said this, he gave them the children.
Vị ẩn sĩ nói: “Các đứa trẻ này có nhiều phước báu, hãy nuôi dưỡng chúng cẩn thận, sau khi chúng lớn lên, hãy gả cưới cho nhau, hãy làm hài lòng nhà vua bằng năm loại sản phẩm từ bò, nhận một phần đất và xây dựng một thành phố, rồi tấn phong hoàng tử ở đó.” Nói xong, ông giao các đứa trẻ cho họ.
Te ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā dārake netvā posesuṃ.
They consented, saying, "Good," took the children, and raised them.
Họ đồng ý: “Được thôi,” rồi mang các đứa trẻ về và nuôi dưỡng chúng.
Dārakā vaḍḍhimanvāya kīḷantā vivādaṭṭhānesu aññe gopāladārake hatthenapi pādenapi paharanti, te rodanti.
When the children grew up and were playing, they would hit other cowherd children with their hands and feet in disputes, and those children would cry.
Khi các đứa trẻ lớn lên và chơi đùa, chúng thường đánh đập các đứa trẻ chăn bò khác bằng tay và chân, khiến chúng khóc.
‘‘Kissa rodathā’’ti ca mātāpitūhi vuttā ‘‘ime nimmātāpitikā tāpasapositā amhe atīva paharantī’’ti vadanti.
When asked by their parents, "Why are you crying?", they would say, "These parentless children, raised by the ascetic, hit us excessively."
Khi cha mẹ hỏi: “Tại sao các con khóc?”, chúng nói: “Những đứa trẻ mồ côi, được ẩn sĩ nuôi dưỡng này, đánh chúng con rất nhiều.”
Tato tesaṃ mātāpitaro ‘‘ime dārakā aññe dārake viheṭhenti dukkhāpenti, na ime saṅgahetabbā, vajjetabbā ime’’ti āhaṃsu.
Then their parents said, "These children harass and trouble other children; they should not be befriended, they should be avoided."
Từ đó, cha mẹ của chúng nói: “Những đứa trẻ này làm hại và gây đau khổ cho các đứa trẻ khác, không nên chấp nhận chúng, phải tránh xa chúng.”
Tato pabhuti kira so padeso ‘‘vajjī’’ti vuccati yojanasataṃ parimāṇena.
From that time on, it is said that the region, spanning one hundred yojanas, was called "Vajjī" (the avoided region).
Nghe nói, từ đó trở đi, vùng đất đó được gọi là Vajjī với chu vi một trăm dojana.
Atha taṃ padesaṃ gopālakā rājānaṃ tosetvā aggahesuṃ.
Then the cowherds, having pleased the king, took that region.
Sau đó, những người chăn bò đã làm hài lòng nhà vua và chiếm lấy vùng đất đó.
Tattheva nagaraṃ māpetvā soḷasavassuddesikaṃ kumāraṃ abhisiñcitvā rājānaṃ akaṃsu.
They built a city there and anointed the sixteen-year-old prince as king.
Họ đã xây dựng một thành phố ở đó và tấn phong hoàng tử mười sáu tuổi làm vua.
Tāya cassa dārikāya saddhiṃ vāreyyaṃ katvā katikaṃ akaṃsu – ‘‘na bāhirato dārikā ānetabbā, ito dārikā na kassaci dātabbā’’ti.
They made an agreement with that girl, forming a matrimonial pact: "No girls are to be brought from outside, and no girls from here are to be given to anyone outside."
Họ đã sắp xếp hôn nhân với cô bé đó và lập giao ước: “Không được đưa con gái từ bên ngoài vào, và không được gả con gái từ đây cho bất cứ ai.”
Tesaṃ paṭhamasaṃvāsena dve dārakā jātā dhītā ca putto ca, evaṃ soḷasakkhattuṃ dve dve jātā.
From their first union, two children were born, a daughter and a son. Thus, sixteen times, two children were born.
Từ cuộc sống chung đầu tiên của họ, hai đứa trẻ đã được sinh ra, một con gái và một con trai, cứ như vậy mười sáu lần, mỗi lần hai đứa trẻ được sinh ra.
Tato tesaṃ dārakānaṃ yathākkamaṃ vaḍḍhantānaṃ ārāmuyyānanivāsanaṭṭhānaparivārasampattiṃ gahetuṃ appahontaṃ taṃ nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena pākārena parikkhipiṃsu.
Then, for these children as they gradually grew up, that city was insufficient to accommodate their parks, gardens, residences, and retinue, so they surrounded it with three outer walls, each at an interval of a gāvuta.
Sau đó, khi các đứa trẻ lớn lên theo thứ tự, thành phố đó không đủ lớn để chứa đựng các khu vườn, công viên, nơi ở và sự giàu có của đoàn tùy tùng của chúng, nên họ đã bao quanh thành phố bằng ba lớp tường thành, mỗi lớp cách nhau một gāvuta.
Tassa punappunaṃ visālīkatattā vesālītveva nāmaṃ jātaṃ.
Due to being expanded again and again, its name became Vesālī.
Vì nó được mở rộng nhiều lần, nên nó có tên là Vesālī.
Idaṃ vesālīvatthu.
This is the story of Vesālī.
Đây là câu chuyện về Vesālī.
Sā aparena samayena dubbhikkhā ahosi dubbuṭṭhikā dussassā.
Later, it became afflicted by famine, drought, and scarcity of crops.
Vào một thời điểm khác, thành phố đó bị nạn đói, hạn hán, và mất mùa.
Paṭhamaṃ duggatamanussā maranti, te bahiddhā chaḍḍenti.
First, the poor people died, and they were cast outside.
Đầu tiên, những người nghèo chết, và họ vứt xác ra bên ngoài.
Matamanussānaṃ kuṇapagandhena amanussā nagaraṃ pavisiṃsu.
By the stench of the dead bodies, non-human beings entered the city.
Do mùi hôi thối của xác chết, các loài phi nhân đã xâm nhập vào thành phố.
Tato bahutarā mīyanti, tāya paṭikūlatāya ca sattānaṃ ahivātakarogo uppajji.
Because of that, many more died, and due to the repulsiveness of those decaying bodies, a pestilence arose among the beings.
Từ đó, nhiều người chết hơn, và do sự ghê tởm đó, bệnh dịch tả đã phát sinh trong chúng sinh.
Iti tīhi dubbhikkhaamanussarogabhayehi upaddutāya vesāliyā nagaravāsino upasaṅkamitvā rājānamāhaṃsu – ‘‘mahārāja, imasmiṃ nagare tividhaṃ bhayamuppannaṃ, ito pubbe yāva sattamā rājakulaparivaṭṭā evarūpaṃ anuppannapubbaṃ, tumhākaṃ maññe adhammikattena etarahi uppanna’’nti.
Thus, being afflicted by these three dangers—famine, non-human beings, and disease—the residents of Vesālī approached the king and said: “Great King, a threefold danger has arisen in this city. Never before, even up to seven generations of the royal family, has such a thing occurred. It seems to us that it has arisen now due to your unrighteousness.”
Vì vậy, cư dân Vesālī, bị ba nỗi sợ hãi là nạn đói, phi nhân và bệnh tật đe dọa, đã đến gặp nhà vua và nói: “Đại vương, ba loại tai họa đã phát sinh trong thành phố này, trước đây chưa từng xảy ra điều như vậy trong suốt bảy đời hoàng tộc, chúng tôi nghĩ rằng điều này xảy ra bây giờ là do sự bất chính của Đại vương.”
Rājā sabbe santhāgāre sannipātāpetvā, ‘‘mayhaṃ adhammikabhāvaṃ vicinathā’’ti āha.
The king assembled everyone in the public assembly hall and said, “Investigate my unrighteousness.”
Vua triệu tập tất cả mọi người tại đại sảnh nghị sự và nói: “Hãy xem xét sự bất chính của ta.”
Te sabbaṃ paveṇiṃ vicinantā na kiñci addasaṃsu.
Investigating all the traditional customs, they found nothing amiss.
Tất cả những người đó, khi xem xét truyền thống, không tìm thấy bất cứ điều gì sai trái.
Tato rañño dosaṃ adisvā ‘‘idaṃ bhayaṃ amhākaṃ kathaṃ vūpasameyyā’’ti cintesuṃ.
Then, not finding any fault with the king, they considered, “How can this danger be appeased for us?”
Sau đó, không thấy lỗi của nhà vua, họ suy nghĩ: “Làm thế nào tai họa này có thể chấm dứt đối với chúng ta?”
Tattha ekacce cha satthāro apadisiṃsu – ‘‘etehi okkantamatte vūpasamissatī’’ti.
Some among them pointed to the six teachers, saying, “It will be appeased the moment they arrive.”
Ở đó, một số người đã chỉ ra sáu vị đạo sư – “Khi họ đến, tai họa sẽ chấm dứt.”
Ekacce āhaṃsu – ‘‘buddho kira loke uppanno, so bhagavā sabbasattahitāya dhammaṃ deseti mahiddhiko mahānubhāvo, tena okkantamatte sabbabhayāni vūpasameyyu’’nti.
Others said, “It is said that a Buddha has arisen in the world. That Blessed One teaches the Dhamma for the welfare of all beings, possessing great power and mighty influence. The moment he arrives, all dangers would cease.”
Một số người khác nói: “Nghe nói Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian, Thế Tôn ấy thuyết Pháp vì lợi ích của tất cả chúng sinh, Ngài có đại thần thông, đại uy lực. Chỉ cần Ngài đến, tất cả tai họa sẽ chấm dứt.”
Tena te attamanā hutvā ‘‘kahaṃ pana so bhagavā etarahi viharati, amhehi vā pesite āgaccheyyā’’ti āhaṃsu.
Delighted by this, they said, “Where does that Blessed One now reside, and would he come if we sent for him?”
Nghe vậy, họ hoan hỷ và nói: “Vậy thì Thế Tôn ấy hiện đang trú ngụ ở đâu? Liệu Ngài có đến nếu chúng ta thỉnh cầu không?”
Athāpare āhaṃsu – ‘‘buddhā nāma anukampakā, kissa nāgaccheyyuṃ, so pana bhagavā etarahi rājagahe viharati, rājā ca bimbisāro taṃ upaṭṭhahati, kadāci so āgantuṃ na dadeyyā’’ti.
Then others said, “Buddhas are compassionate; why would they not come? That Blessed One currently resides in Rājagaha, and King Bimbisāra attends upon him. Perhaps he would not allow him to come.”
Sau đó, những người khác nói: “Các vị Phật vốn có lòng từ bi, tại sao Ngài lại không đến? Nhưng Thế Tôn ấy hiện đang trú ngụ ở Rājagaha, và vua Bimbisāra đang hộ độ Ngài. Có lẽ nhà vua sẽ không cho phép Ngài đến.”
‘‘Tena hi rājānaṃ saññāpetvā ānessāmā’’ti dve licchavirājāno mahatā balakāyena pahūtaṃ paṇṇākāraṃ datvā rañño santikaṃ pesesuṃ – ‘‘bimbisāraṃ saññāpetvā bhagavantaṃ ānethā’’ti.
“Then we shall convince the king and bring him,” they said, and sent two Licchavi kings with a large army and abundant gifts to the king, saying, “Persuade Bimbisāra and bring the Blessed One.”
“Vậy thì chúng ta sẽ thuyết phục nhà vua và thỉnh Ngài đến.” Hai vị vua Licchavī, cùng với một lực lượng quân đội lớn, đã gửi nhiều lễ vật đến vua Bimbisāra và sai sứ giả đi: “Hãy thuyết phục Bimbisāra và thỉnh Thế Tôn về.”
Te gantvā rañño paṇṇākāraṃ datvā taṃ pavattiṃ nivedetvā ‘‘mahārāja, bhagavantaṃ amhākaṃ nagaraṃ pesehī’’ti āhaṃsu.
They went, presented gifts to the king, reported the situation, and said, “Great King, please send the Blessed One to our city.”
Họ đến, dâng lễ vật lên nhà vua, báo cáo tình hình và nói: “Đại vương, xin hãy cho phép Thế Tôn đến thành phố của chúng tôi.”
Rājā na sampaṭicchi – ‘‘tumhe eva jānāthā’’ti āha.
The king did not consent. He said, “You yourselves know what to do.”
Nhà vua không chấp thuận, nói: “Các vị tự biết vậy.”
Te bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā evamāhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ nagare tīṇi bhayāni uppannāni.
Those Licchavi kings then approached the Blessed One, paid homage, and spoke thus: “Venerable Sir, three dangers have arisen in our city.
Hai vị vua Licchavī ấy đến gặp Thế Tôn, đảnh lễ và bạch rằng: “Bạch Thế Tôn, ba tai họa đã xảy ra trong thành phố của chúng con.
Sace bhagavā āgaccheyya, sotthi no bhaveyyā’’ti.
If the Blessed One were to come, there would be safety for us.”
Nếu Thế Tôn ngự đến, chúng con sẽ được an lành.”
Bhagavā āvajjetvā ‘‘vesāliyaṃ ratanasutte vutte sā rakkhā koṭisatasahassacakkavāḷāni pharissati, suttapariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo bhavissatī’’ti adhivāsesi.
The Blessed One reflected and consented, thinking, “When the Ratana Sutta is recited in Vesālī, that protection will spread throughout a hundred thousand koṭis of universes, and at the end of the Sutta, eighty-four thousand beings will attain Dhamma-realization.”
Thế Tôn quán xét và chấp thuận, nghĩ rằng: “Khi kinh Ratana được thuyết tại Vesālī, sự bảo hộ ấy sẽ lan tỏa khắp một trăm ngàn vạn cõi thế giới. Khi kinh kết thúc, tám mươi bốn ngàn chúng sinh sẽ chứng ngộ Pháp.”
Atha rājā bimbisāro bhagavato adhivāsanaṃ sutvā ‘‘bhagavatā vesāligamanaṃ adhivāsita’’nti nagare ghosanaṃ kārāpetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘kiṃ, bhante, sampaṭicchittha vesāligamana’’nti?
Then King Bimbisāra, hearing of the Blessed One’s consent, had a proclamation made throughout Rājagaha: “The Blessed One has consented to go to Vesālī!” He then approached the Blessed One and said, “Venerable Sir, have you indeed consented to go to Vesālī?”
Sau đó, vua Bimbisāra nghe Thế Tôn chấp thuận, liền cho loan báo trong thành rằng: “Thế Tôn đã chấp thuận đến Vesālī.” Rồi nhà vua đến gặp Thế Tôn và bạch: “Bạch Thế Tôn, Ngài đã chấp thuận đến Vesālī sao?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
“Yes, Great King,” he replied.
“Vâng, Đại vương.”
‘‘Tena hi, bhante, āgametha, yāva maggaṃ paṭiyādemī’’ti.
“Then, Venerable Sir, please wait while I prepare the road.”
“Vậy thì, bạch Thế Tôn, xin hãy chờ đợi, con sẽ chuẩn bị con đường.”
Atha kho rājā bimbisāro rājagahassa ca gaṅgāya ca antarā pañcayojanaṃ bhūmiṃ samaṃ katvā, yojane yojane vihāraṃ māpetvā, bhagavato gamanakālaṃ paṭivedesi.
Then King Bimbisāra leveled the ground for five yojanas between Rājagaha and the Ganges, had a monastery built at every yojana, and reported the time of the Blessed One’s departure.
Sau đó, vua Bimbisāra san bằng đoạn đường dài năm dojana giữa Rājagaha và sông Gaṅgā, xây dựng các tu viện cách mỗi dojana một tu viện, rồi báo cho Thế Tôn biết thời gian khởi hành.
Bhagavā pañcahi bhikkhusatehi parivuto pāyāsi.
The Blessed One set forth, surrounded by five hundred bhikkhus.
Thế Tôn, được năm trăm Tỳ-kheo vây quanh, khởi hành.
Rājā pañcayojanaṃ maggaṃ pañcavaṇṇehi pupphehi jāṇumattaṃ okirāpetvā dhajapaṭākāpuṇṇaghaṭakadaliādīni ussāpetvā bhagavato dve setacchattāni, ekekassa ca bhikkhussa ekamekaṃ ukkhipāpetvā saddhiṃ attano parivārena pupphagandhādīhi pūjaṃ karonto ekekasmiṃ vihāre bhagavantaṃ vasāpetvā mahādānāni datvā pañcahi divasehi gaṅgātīraṃ nesi.
The king had the five-yojana road strewn with five-colored flowers knee-deep, erected banners, flags, full pots, plantain trees, and other decorations, held two white umbrellas over the Blessed One, and one over each bhikkhu. Together with his entourage, offering flowers, perfumes, and other tributes, he had the Blessed One stay in each monastery, offered great alms, and in five days brought him to the bank of the Ganges.
Nhà vua cho rải hoa năm màu ngập đến đầu gối trên đoạn đường dài năm dojana, dựng cờ phướn, bình nước đầy, cây chuối và các vật trang trí khác, cho che hai cây lọng trắng cho Thế Tôn, mỗi Tỳ-kheo một cây lọng, cùng với tùy tùng của mình, dâng cúng hoa hương và các vật phẩm khác, cho Thế Tôn trú ngụ tại mỗi tu viện, cúng dường đại thí, và trong năm ngày đã đưa Ngài đến bờ sông Gaṅgā.
Tattha sabbālaṅkārehi nāvaṃ alaṅkaronto vesālikānaṃ sāsanaṃ pesesi – ‘‘āgato bhagavā, maggaṃ paṭiyādetvā sabbe bhagavato paccuggamanaṃ karothā’’ti.
There, while decorating a boat with all ornaments, he sent a message to the people of Vesālī: “The Blessed One has arrived. Prepare the road and all of you go forth to welcome the Blessed One.”
Tại đó, nhà vua trang hoàng chiếc thuyền với tất cả đồ trang sức và gửi thông điệp đến dân Vesālī: “Thế Tôn đã đến, hãy chuẩn bị con đường và tất cả hãy ra nghênh đón Thế Tôn.”
Te ‘‘diguṇaṃ pūjaṃ karissāmā’’ti vesāliyā ca gaṅgāya ca antarā tiyojanaṃ bhūmiṃ samaṃ katvā bhagavato cattāri, ekekassa ca bhikkhuno dve dve setacchattāni sajjetvā pūjaṃ kurumānā gaṅgātīre āgantvā aṭṭhaṃsu.
They, saying, “We will make a twofold offering,” leveled the ground for three yojanas between Vesālī and the Ganges, prepared four white umbrellas for the Blessed One and two each for the bhikkhus, and making offerings, they came to the bank of the Ganges and stood there.
Họ nói: “Chúng ta sẽ cúng dường gấp đôi,” liền san bằng đoạn đường dài ba dojana giữa Vesālī và sông Gaṅgā, chuẩn bị bốn cây lọng trắng cho Thế Tôn và hai cây lọng trắng cho mỗi Tỳ-kheo, rồi ra bờ sông Gaṅgā đứng chờ, tiếp tục dâng cúng.
Bimbisāro dve nāvāyo saṅghāṭetvā, maṇḍapaṃ katvā, pupphadāmādīhi alaṅkaritvā tattha sabbaratanamayaṃ buddhāsanaṃ paññāpesi.
King Bimbisāra joined two boats together, made a pavilion, adorned it with garlands of flowers and other decorations, and arranged a Buddha-seat made entirely of jewels therein.
Vua Bimbisāra ghép hai chiếc thuyền lại thành bè, dựng một gian lều, trang hoàng bằng vòng hoa và các vật phẩm khác, rồi đặt một chỗ ngồi dành cho Đức Phật làm bằng tất cả các loại ngọc quý.
Bhagavā tasmiṃ nisīdi.
The Blessed One sat on it.
Thế Tôn ngồi vào đó.
Pañcasatā bhikkhūpi nāvaṃ abhiruhitvā yathānurūpaṃ nisīdiṃsu.
The five hundred bhikkhus also boarded the boat and sat down appropriately.
Năm trăm Tỳ-kheo cũng lên thuyền và ngồi vào những chỗ thích hợp.
Rājā bhagavantaṃ anugacchanto galappamāṇaṃ udakaṃ orohitvā ‘‘yāva, bhante, bhagavā āgacchati, tāvāhaṃ idheva gaṅgātīre vasissāmī’’ti vatvā nivatto.
The king, accompanying the Blessed One, descended into the water up to his neck and said, “Venerable Sir, I shall remain here on the bank of the Ganges until the Blessed One returns,” and then turned back.
Vua, đi theo Thế Tôn, lội xuống nước đến ngang cổ và nói: “Bạch Thế Tôn, con sẽ ở lại bờ sông Gaṅgā này cho đến khi Thế Tôn đến nơi,” rồi quay trở lại.
Upari devatā yāva akaniṭṭhabhavanā pūjamakaṃsu, heṭṭhā gaṅgānivāsino kambalassatarādayo nāgā pūjamakaṃsu.
Above, the devas offered homage up to the Akanittha realm; below, the Nāgas residing in the Ganges, such as Kambalassatara, offered homage.
Trên cao, các vị trời cúng dường cho đến cõi trời Akanittha. Dưới sông Gaṅgā, các vị Nāga như Kambalassatara và các vị khác cũng cúng dường.
Evaṃ mahatiyā pūjāya bhagavā yojanamattaṃ addhānaṃ gaṅgāya gantvā vesālikānaṃ sīmantaraṃ paviṭṭho.
Thus, with great veneration, the Blessed One traveled for one yojana on the Ganges and entered the territory of the people of Vesālī.
Với sự cúng dường vĩ đại như vậy, Thế Tôn đã đi một dojana trên sông Gaṅgā và tiến vào lãnh thổ của dân Vesālī.
Tato licchavirājāno tena bimbisārena katapūjāya diguṇaṃ karontā galappamāṇe udake bhagavantaṃ paccuggacchiṃsu.
Then the Licchavi kings, making offerings twice as grand as those made by King Bimbisāra, went forth to welcome the Blessed One, standing in water up to their necks.
Sau đó, các vị vua Licchavī, cúng dường gấp đôi so với vua Bimbisāra, đã ra nghênh đón Thế Tôn trong nước ngập đến ngang cổ.
Teneva khaṇena tena muhuttena vijjuppabhāvinaddhandhakāravisaṭakūṭo gaḷagaḷāyanto catūsu disāsu mahāmegho vuṭṭhāsi.
At that very moment, at that very instant, a great cloud, with widely spread peaks of darkness interwoven with flashes of lightning, thundered and rose from the four directions.
Ngay lúc đó, ngay khoảnh khắc đó, một đám mây lớn nổi lên từ bốn phương, với những cột mây đen dày đặc xen lẫn ánh chớp, ầm ầm vang dội.
Atha bhagavatā paṭhamapāde gaṅgātīre nikkhittamatte pokkharavassaṃ vassi.
Then, the moment the Blessed One placed his first foot on the bank of the Ganges, a lotus rain fell.
Khi Thế Tôn đặt bước chân đầu tiên lên bờ sông Gaṅgā, một trận mưa hoa sen (pokkharavassa) đã rơi xuống.
Ye temetukāmā, te eva tementi, atemetukāmā na tementi.
Those who wished to get wet got wet; those who did not wish to get wet did not get wet.
Ai muốn ướt thì ướt, ai không muốn ướt thì không ướt.
Sabbattha jāṇumattaṃ ūrumattaṃ kaṭimattaṃ galappamāṇaṃ udakaṃ vahati, sabbakuṇapāni udakena gaṅgaṃ pavesitāni parisuddho bhūmibhāgo ahosi.
Everywhere, the water flowed knee-deep, thigh-deep, waist-deep, and neck-deep; all the decaying bodies were swept into the Ganges by the water, and the ground became thoroughly purified.
Khắp nơi, nước chảy ngập đến đầu gối, đến đùi, đến eo, đến cổ. Tất cả xác chết bị nước cuốn trôi vào sông Gaṅgā, khiến mặt đất trở nên thanh tịnh.
Licchavirājāno bhagavantaṃ antarā yojane yojane vāsāpetvā mahādānāni datvā tīhi divasehi diguṇaṃ pūjaṃ karontā vesāliṃ nayiṃsu.
The Licchavi kings, having the Blessed One stay at intervals of one yojana, made great offerings, and with twofold veneration over three days, they brought him to Vesālī.
Các vị vua Licchavī, cho Thế Tôn trú ngụ cách mỗi dojana một nơi, cúng dường đại thí, và trong ba ngày đã cúng dường gấp đôi khi đưa Ngài đến Vesālī.
Vesāliṃ sampatte bhagavati sakko devānamindo devasaṅghapurakkhato āgacchi, mahesakkhānaṃ devānaṃ sannipātena amanussā yebhuyyena palāyiṃsu.
When the Blessed One arrived in Vesālī, Sakka, the king of devas, came escorted by the assembly of devas, and with the gathering of these powerful devas, the non-human beings mostly fled.
Khi Thế Tôn đến Vesālī, Sakka, vua của chư thiên, cùng với đoàn tùy tùng chư thiên, đã đến. Do sự tập hợp của các vị trời có đại uy lực, hầu hết các phi nhân đã bỏ chạy.
Bhagavā nagaradvāre ṭhatvā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘imaṃ ānanda, ratanasuttaṃ uggahetvā balikammūpakaraṇāni gahetvā licchavikumārehi saddhiṃ vesāliyā tīsu pākārantaresu vicaranto parittaṃ karohī’’ti ratanasuttaṃ abhāsi.
The Blessed One stood at the city gate and addressed Venerable Ānanda: “Ānanda, learn this Ratana Sutta, take the requisites for offerings, and together with the Licchavi princes, go around between the three city walls of Vesālī, performing the protective chant.” And he recited the Ratana Sutta.
Thế Tôn đứng ở cổng thành và gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, hãy học thuộc kinh Ratana này, lấy các vật phẩm cúng dường và cùng với các vương tử Licchavī, đi vòng quanh giữa ba lớp tường thành Vesālī để làm lễ hộ trì (paritta),” rồi Ngài đã thuyết kinh Ratana.
Evaṃ ‘‘kena panetaṃ suttaṃ, kadā, kattha, kasmā ca vutta’’nti etesaṃ pañhānaṃ vissajjanā vitthārena vesālivatthuto pabhuti porāṇehi vaṇṇiyati.
Thus, the answers to these questions — “By whom was this Sutta recited? When? Where? And why?” — are extensively described by ancient teachers, starting from the story of Vesālī.
Như vậy, để giải đáp các câu hỏi: “Kinh này do ai thuyết, khi nào, ở đâu và vì sao được thuyết?”, các vị thầy cổ xưa đã giải thích chi tiết từ câu chuyện Vesālī.
Evaṃ bhagavato vesāliṃ anuppattadivaseyeva vesālinagaradvāre tesaṃ upaddavānaṃ paṭighātatthāya vuttamidaṃ ratanasuttaṃ uggahetvā āyasmā ānando parittatthāya bhāsamāno bhagavato pattena udakaṃ ādāya sabbanagaraṃ abbhukkiranto anuvicari.
On the very day the Blessed One arrived in Vesālī, Venerable Ānanda, having learned this Ratana Sutta, which was recited at the Vesālī city gate to counter those calamities, took water in the Blessed One’s bowl and went around sprinkling it throughout the entire city, chanting for protection.
Như vậy, ngay trong ngày Thế Tôn đến Vesālī, Tôn giả Ānanda đã học thuộc kinh Ratana này, được thuyết tại cổng thành Vesālī để xua tan những tai họa đó. Khi Tôn giả Ānanda tụng kinh hộ trì, Ngài lấy nước trong bình bát của Thế Tôn và đi rải khắp thành phố.
‘‘Yaṃ kiñcī’’ti vuttamatteyeva ca therena ye pubbe apalātā saṅkārakūṭabhittippadesādinissitā amanussā, te catūhi dvārehi palāyiṃsu, dvārāni anokāsāni ahesuṃ.
And at the very moment the Elder uttered “Yaṃ kiñci”, the non-human beings who had not previously fled, dwelling in places such as rubbish heaps and wall crevices, fled through the four gates. The gates became inaccessible.
Ngay khi Tôn giả nói “Yaṃ kiñcī” (Bất cứ điều gì), những phi nhân trước đây chưa bỏ chạy, ẩn náu trong các đống rác, khe tường và các nơi tương tự, đã bỏ chạy qua bốn cổng thành, khiến các cổng thành trở nên tắc nghẽn.
Tato ekacce dvāresu okāsaṃ alabhamānā pākāraṃ bhinditvā palātā.
Then some, not finding an opening at the gates, broke through the city wall and fled.
Sau đó, một số phi nhân, không tìm được lối thoát ở các cổng, đã phá tường thành mà bỏ chạy.
Amanussesu gatamattesu manussānaṃ gattesu rogo vūpasanto, te nikkhamitvā sabbagandhapupphādīhi theraṃ pūjesuṃ.
As soon as the non-human beings had departed, the sickness in the bodies of the humans subsided, and they came out and paid homage to the Elder with all kinds of perfumes, flowers, and so forth.
Khi các phi nhân đã rời đi, bệnh tật trên thân thể con người đã thuyên giảm. Họ đi ra và cúng dường Tôn giả bằng tất cả các loại hương hoa và các vật phẩm khác.
Mahājano nagaramajjhe santhāgāraṃ sabbagandhehi limpitvā vitānaṃ katvā sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā tattha buddhāsanaṃ paññāpetvā bhagavantaṃ ānesi.
The great multitude smeared the assembly hall in the middle of the city with all kinds of perfumes, set up a canopy, adorned it with all embellishments, arranged a Buddha-seat there, and brought the Blessed One.
Đại chúng đã quét dọn đại sảnh nghị sự ở giữa thành phố bằng tất cả các loại hương, dựng trần che, trang hoàng bằng tất cả đồ trang sức, đặt chỗ ngồi dành cho Đức Phật ở đó, rồi thỉnh Thế Tôn đến.
224. Tattha yānīdha bhūtānīti paṭhamagāthāyaṃ yānīti yādisāni appesakkhāni vā mahesakkhāni vā.
In the first verse, “Yānīdha bhūtāni”— “Yāni” means “of whatever kind, whether of little power or great power.”
224. Trong câu kệ đầu tiên yānīdha bhūtāni, yāni có nghĩa là những chúng sinh như thế nào, dù có ít uy lực hay đại uy lực.
Idhāti imasmiṃ padese, tasmiṃ khaṇe sannipatitaṭṭhānaṃ sandhāyāha.
“Idha” means “in this place,” referring to the place where they were assembled at that moment.
Idha có nghĩa là ở nơi này, ý muốn nói đến nơi tập trung vào lúc đó.
Bhūtānīti kiñcāpi bhūtasaddo ‘‘bhūtasmiṃ pācittiya’’nti evamādīsu (pāci. 69) vijjamāne, ‘‘bhūtamidanti, bhikkhave, samanupassathā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.401) khandhapañcake, ‘‘cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetū’’ti evamādīsu (ma. ni. 3.86) catubbidhe pathavīdhātvādirūpe, ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ti evamādīsu (jā. 1.2.190) khīṇāsave, ‘‘sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussaya’’nti evamādīsu (dī. ni. 2.220) sabbasatte, ‘‘bhūtagāmapātabyatāyā’’ti evamādīsu (pāci. 90) rukkhādike, ‘‘bhūtaṃ bhūtato sañjānātī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.3) cātumahārājikānaṃ heṭṭhā sattanikāyaṃ upādāya vattati.
“Bhūtāni”: Although the word bhūta appears in phrases like “bhūtasmiṃ pācittiyaṃ” (meaning ‘being’ or ‘existent’), “bhūtamidaṃ, bhikkhave, samanupassathā” (referring to the five aggregates), “cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetū” (referring to the four elements like earth-element), “yo ca kālaghaso bhūto” (referring to an Arahant), “sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussayaṃ” (referring to all beings), and “bhūtagāmapātabyatāyā” (referring to trees and plants), and “bhūtaṃ bhūtato sañjānātī” (referring to the hosts of beings below the Cātumahārājika devas),
Bhūtāni (chúng sinh) – mặc dù từ bhūta được dùng trong các trường hợp như ‘‘bhūtasmiṃ pācittiyaṃ’’ (nếu là sự thật thì phạm tội pācittiya), trong đó nó có nghĩa là sự thật; trong các trường hợp như ‘‘bhūtamidaṃ, bhikkhave, samanupassathā’’ (này các Tỳ-khưu, hãy quán sát đây là các yếu tố đã hiện hữu), trong đó nó chỉ năm uẩn; trong các trường hợp như ‘‘cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetū’’ (này Tỳ-khưu, bốn đại chủng chính là nhân), trong đó nó chỉ bốn loại sắc pháp như địa đại; trong các trường hợp như ‘‘yo ca kālaghaso bhūto’’ (người đã diệt tận thời gian), trong đó nó chỉ vị A-la-hán; trong các trường hợp như ‘‘sabbeva nikkhipissanti, bhūtā loke samussayaṃ’’ (tất cả chúng sinh trên đời đều sẽ từ bỏ thân này), trong đó nó chỉ tất cả chúng sinh; trong các trường hợp như ‘‘bhūtagāmapātabyatāyā’’ (vì làm hại loài cây cỏ), trong đó nó chỉ cây cối, v.v.; và trong các trường hợp như ‘‘bhūtaṃ bhūtato sañjānātī’’ (biết cái đã hiện hữu là cái đã hiện hữu), trong đó nó được dùng để chỉ các loài hữu tình dưới chư Thiên Tứ Đại Vương.
Idha pana avisesato amanussesu daṭṭhabbo.
here, without distinction, it should be understood as referring to non-human beings.
Tuy nhiên, ở đây, nó cần được hiểu là chỉ các phi nhân nói chung.
Samāgatānīti sannipatitāni.
“Samāgatāni” means “assembled.”
Samāgatāni (đã vân tập) nghĩa là đã tụ họp lại.
Bhummānīti bhūmiyaṃ nibbattāni.
“Bhummāni” means “those born on the earth.”
Bhummāni (trú trên đất) nghĩa là những loài sinh ra trên đất.
Vāti vikappane.
“Vā” is used for option/alternation.
Vā (hay) là từ dùng để phân biệt.
Tena yānīdha bhummāni vā bhūtāni samāgatānīti imamekaṃ vikappaṃ katvā puna dutiyaṃ vikappaṃ kātuṃ ‘‘yāni vā antalikkhe’’ti āha.
Thus, having formed one option, “Yānīdha bhummāni vā bhūtāni samāgatāni” (whatever beings born on the earth have assembled here), to form a second option, it is said: “Yāni vā antalikkhe” (or those in the sky).
Do đó, sau khi tạo ra một sự phân biệt là “yānīdha bhummāni vā bhūtāni samāgatāni” (những chúng sinh trú trên đất nào đã vân tập ở đây), để tạo ra sự phân biệt thứ hai, Ngài nói ‘‘yāni vā antalikkhe’’ (hay những loài ở trên không).
Antalikkhe vā yāni bhūtāni nibbattāni, tāni sabbāni idha samāgatānīti attho.
The meaning is: all those beings born in the sky have also assembled here.
Ý nghĩa là: tất cả những chúng sinh sinh ra trên không gian cũng đã vân tập ở đây.
Ettha ca yāmato yāva akaniṭṭhaṃ, tāva nibbattāni bhūtāni ākāse pātubhūtavimānesu nibbattattā ‘‘antalikkhe bhūtānī’’ti veditabbāni.
Here, beings born from the Yama heaven up to the Akaniṭṭha heaven should be understood as “beings in the sky” because they are born in mansions that manifest in the sky.
Ở đây, các chúng sinh sinh ra từ cõi Yāmā cho đến cõi Akaniṭṭha cần được hiểu là ‘‘antalikkhe bhūtāni’’ (chúng sinh trên không) vì chúng sinh ra trong các cung điện hiện hữu trên không.
Tato heṭṭhā sineruto pabhuti yāva bhūmiyaṃ rukkhalatādīsu adhivatthāni pathaviyañca nibbattāni bhūtāni, tāni sabbāni bhūmiyaṃ bhūmipaṭibaddhesu ca rukkhalatāpabbatādīsu nibbattattā ‘‘bhummāni bhūtānī’’ti veditabbāni.
From below Sineru down to the earth, the beings dwelling in trees, creepers, etc., and those born on the earth, all these should be understood as “earth-born beings” (bhummāni bhūtāni) because they are born on the earth and in trees, creepers, mountains, etc., connected with the earth.
Còn các chúng sinh trú ngụ trong cây cối, dây leo, v.v. trên mặt đất, từ núi Sineru trở xuống, và các chúng sinh sinh ra trên mặt đất, tất cả những loài đó cần được hiểu là ‘‘bhummāni bhūtāni’’ (chúng sinh trú trên đất) vì chúng sinh ra trên đất và trên các cây cối, dây leo, núi non, v.v. gắn liền với đất.
Evaṃ bhagavā sabbāneva amanussabhūtāni ‘‘bhummāni vā yāni va antalikkhe’’ti dvīhi padehi vikappetvā puna ekena padena pariggahetvā ‘‘sabbeva bhūtā sumanā bhavantū’’ti āha.
Thus, the Blessed One, having distinguished all non-human beings with the two phrases “bhummāni vā yāni vā antalikkhe,” then encompassing them with a single term, said: “Sabbeva bhūtā sumanā bhavantū” (May all beings be well-minded).
Như vậy, Thế Tôn đã phân loại tất cả các loài phi nhân thành hai nhóm ‘‘bhummāni vā yāni vā antalikkhe’’ (những loài trú trên đất hay những loài ở trên không), rồi gom tất cả lại thành một nhóm ‘‘sabbeva bhūtā’’ (tất cả chúng sinh), và sau đó nói ‘‘sumanā bhavantū’’ (hãy có tâm hoan hỷ) để hướng chúng đến sự thành tựu về ý định.
Sabbeti anavasesā.
“Sabbe” means “all without exception.”
Sabbe (tất cả) nghĩa là không sót một ai.
Evāti avadhāraṇe, ekampi anapanetvāti adhippāyo.
“Eva” is for emphasis, meaning “without excluding even one.”
Eva là một từ xác định, ý nghĩa là không loại bỏ một ai.
Bhūtāti amanussā.
“Bhūtā” refers to non-human beings.
Bhūtā (chúng sinh) nghĩa là các phi nhân.
Sumanā bhavantūti sukhitamanā, pītisomanassajātā bhavantūti attho.
“Sumanā bhavantū” means “May they be happy in mind, filled with joy and happiness.”
Sumanā bhavantū (hãy có tâm hoan hỷ) nghĩa là hãy có tâm vui vẻ, hãy phát sinh hỷ lạc và hoan hỷ.
Athopīti kiccantarasanniyojanatthaṃ vākyopādāne nipātadvayaṃ.
“Athopī” is a pair of particles used to connect an additional matter to the discourse.
Athopī là hai tiểu từ dùng để giới thiệu một câu nhằm nối kết một vấn đề khác.
Sakkacca suṇantu bhāsitanti aṭṭhiṃ katvā, manasi katvā, sabbacetaso samannāharitvā dibbasampattilokuttarasukhāvahaṃ mama desanaṃ suṇantu.
“Sakkacca suṇantu bhāsitaṃ” means “May they listen attentively, keeping it in mind, fully directing their whole mind to my teaching, which brings divine prosperity and supramundane happiness.”
Sakkacca suṇantu bhāsitaṃ (hãy lắng nghe lời dạy một cách cung kính) nghĩa là hãy lắng nghe giáo pháp của Ta, là điều mang lại hạnh phúc chư Thiên và hạnh phúc siêu thế, với sự chú tâm, ghi nhớ trong tâm, và gom tụ toàn bộ tâm ý.
225. Tasmā hi bhūtāti dutiyagāthā.
224. “Tasmā hi bhūtā” is the second verse.
225. Tasmā hi bhūtā là bài kệ thứ hai.
Tattha tasmāti kāraṇavacanaṃ.
Here, “Tasmā” is a word indicating a reason.
Trong đó, tasmā (do đó) là từ chỉ nguyên nhân.
Bhūtāti āmantanavacanaṃ.
“Bhūtā” is a vocative word.
Bhūtā (hỡi chúng sinh) là từ gọi mời.
Nisāmethāti suṇātha.
“Nisāmethā” means “listen.”
Nisāmetha (hãy lắng nghe) nghĩa là hãy lắng nghe.
Sabbeti anavasesā.
“Sabbe” means “all without exception.”
Sabbe (tất cả) nghĩa là không sót một ai.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is said?
Ý nghĩa là gì?
Yasmā tumhe dibbaṭṭhānāni tattha upabhogasampadañca pahāya dhammassavanatthaṃ idha samāgatā, na naṭanaccanādidassanatthaṃ, tasmā hi bhūtā nisāmetha sabbeti.
It means: since you have come here, giving up your divine abodes and their enjoyments, for the sake of hearing the Dhamma, and not for seeing dances or shows, therefore, O beings, all of you should listen attentively.
Vì các ngươi đã từ bỏ các cõi chư Thiên và sự hưởng thụ ở đó để vân tập về đây lắng nghe Pháp, chứ không phải để xem các điệu múa, ca hát, v.v., nên hỡi các chúng sinh, tất cả hãy lắng nghe.
Atha vā ‘‘sumanā bhavantu sakkacca suṇantū’’ti vacanena tesaṃ sumanabhāvaṃ sakkaccaṃ sotukamyatañca disvā āha – yasmā tumhe sumanabhāvena attasammāpaṇidhiyonisomanasikārāsayasuddhīhi sakkaccaṃ sotukamyatāya sappurisūpanissayaparatoghosapadaṭṭhānato payogasuddhīhi ca yuttā, tasmā hi bhūtā nisāmetha sabbeti.
Alternatively, seeing their well-mindedness and desire to listen attentively from the words “sumanā bhavantu sakkacca suṇantu,” he said: Since you, O beings, are endowed with well-mindedness, right aspiration (attasammāpaṇidhi), proper attention (yonisomanasikāra), purity of intention, and purity of practice, deriving from reliance on good people and the proximate cause of hearing the Dhamma from others (paratoghosa), and a diligent desire to listen, therefore, O beings, all of you should listen attentively.
Hoặc, thấy được tâm hoan hỷ và ý muốn lắng nghe một cách cung kính của họ qua lời nói ‘‘sumanā bhavantu sakkacca suṇantu’’ (hãy có tâm hoan hỷ, hãy lắng nghe một cách cung kính), Ngài nói: Vì các ngươi, với tâm hoan hỷ, với sự thanh tịnh về tự thân chánh nguyện, tác ý đúng đắn và ý định, và với sự thanh tịnh về sự thực hành, nhờ nương tựa bậc thiện hữu và tiếng nói từ người khác, nên hỡi các chúng sinh, tất cả hãy lắng nghe.
Atha vā yaṃ purimagāthāya ante ‘‘bhāsita’’nti vuttaṃ, taṃ kāraṇabhāvena apadisanto āha – ‘‘yasmā mama bhāsitaṃ nāma atidullabhaṃ aṭṭhakkhaṇaparivajjitassa khaṇassa dullabhattā, anekānisaṃsañca paññākaruṇāguṇena pavattattā, tañcāhaṃ vattukāmo ‘suṇantu bhāsita’nti avocaṃ.
Or, referring to what was said as “bhāsitaṃ” at the end of the previous verse as the reason, he said: “Since my teaching (bhāsita) is extremely rare, due to the rarity of a moment free from the eight unfavourable conditions, and it is endowed with many benefits, having arisen from the qualities of wisdom and compassion, and I desired to teach it when I said ‘suṇantu bhāsitaṃ’ (may they listen to the teaching).
Hoặc, Ngài chỉ ra điều đã nói ở cuối bài kệ trước là ‘‘bhāsitaṃ’’ (lời dạy) như một nguyên nhân và nói: ‘‘Vì lời dạy của Ta là vô cùng hiếm có, do sự hiếm có của khoảnh khắc thoát khỏi tám bất hạnh, và nó mang lại vô số lợi ích, do được thuyết giảng với phẩm chất của trí tuệ và lòng bi mẫn, và Ta muốn thuyết giảng điều đó, nên Ta đã nói ‘suṇantu bhāsitaṃ’ (hãy lắng nghe lời dạy).
Tasmā hi bhūtā nisāmetha sabbe’’ti idaṃ iminā gāthāpadena vuttaṃ hoti.
Therefore, O beings, all of you should listen attentively”—this is what is conveyed by this verse-line.
Do đó, hỡi các chúng sinh, tất cả hãy lắng nghe’’, điều này được nói trong câu kệ này.
Evametaṃ kāraṇaṃ niropento attano bhāsitanisāmane niyojetvā nisāmetabbaṃ vattumāraddho ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ti.
Thus, having established this reason and enjoined them to listen to his teaching, he proceeded to speak of what should be listened to: “Mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā” (Cultivate loving-kindness towards the human populace).
Như vậy, sau khi đặt ra nguyên nhân này và hướng họ lắng nghe lời dạy của mình, Ngài bắt đầu nói về điều cần lắng nghe: ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ (hãy thực hành lòng từ đối với loài người).
Tassattho – yāyaṃ tīhi upaddavehi upaddutā mānusī pajā, tassā mānusiyā pajāya mittabhāvaṃ hitajjhāsayataṃ paccupaṭṭhāpethāti.
The meaning of this is: “May you establish a state of friendship and benevolent intent towards this human populace, which is afflicted by the three dangers.”
Ý nghĩa của câu này là: Hãy thể hiện tâm từ và ý muốn lợi ích đối với loài người đang bị ba tai họa hoành hành.
Keci pana ‘‘mānusiyaṃ paja’’nti paṭhanti, taṃ bhummatthāsambhavā na yujjati.
Some, however, recite “mānusiyaṃ pajaṃ,” but that is unsuitable due to the impossibility of the locative case here.
Một số người đọc là ‘‘mānusiyaṃ pajaṃ’’, nhưng cách đọc đó không phù hợp vì không thể có ý nghĩa ở vị trí định sở.
Yampi caññe atthaṃ vaṇṇayanti, sopi na yujjati.
And any other meaning that others explain is also unsuitable.
Và ý nghĩa khác mà một số người giải thích cũng không phù hợp.
Adhippāyo panettha – nāhaṃ buddhoti issariyabalena vadāmi, apica pana tumhākañca imissā ca mānusiyā pajāya hitatthaṃ vadāmi – ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ti.
The intention here is: “I do not speak as a Buddha through power and might; rather, I speak for the welfare of both you and this human populace—‘Cultivate loving-kindness towards the human populace.’”
Ý định ở đây là: Ta không nói với quyền năng tối thượng của một vị Phật, mà Ta nói vì lợi ích của các ngươi và của loài người này – ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ (hãy thực hành lòng từ đối với loài người).
Ettha ca –
And here—
Và ở đây –
Evaṃ ubhayesampi hitabhāvaṃ dassento ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ti vatvā idāni upakārampi dassento āha ‘‘divā ca ratto ca haranti ye baliṃ, tasmā hi ne rakkhatha appamattā’’ti.
Thus, showing the beneficial nature for both, having said “Cultivate loving-kindness for humankind,” the text now states, showing their reciprocal assistance: “Since they bring offerings day and night, therefore, protect them diligently.”
Như vậy, sau khi chỉ ra lợi ích cho cả hai bên bằng cách nói ‘‘mettaṃ karotha mānusiyā pajāyā’’ (hãy thực hành lòng từ đối với loài người), bây giờ Ngài lại chỉ ra sự giúp đỡ và nói: ‘‘divā ca ratto ca haranti ye baliṃ, tasmā hi ne rakkhatha appamattā’’ (những ai cúng dường vào ban ngày và ban đêm, do đó, hãy bảo vệ họ một cách không xao nhãng).
Tassattho – ye manussā cittakammakaṭṭhakammādīhipi devatā katvā cetiyarukkhādīni ca upasaṅkamitvā devatā uddissa divā baliṃ karonti, kāḷapakkhādīsu ca rattiṃ baliṃ karonti.
Its meaning is this: Those humans who, through making images by drawing, carving wood, etc., and approaching shrines, trees, etc., thinking of devas, make offerings during the day, and make offerings at night during the dark half of the month, etc.
Ý nghĩa của câu này là: Hỡi các chúng sinh, những người nào cúng dường vào ban ngày bằng cách làm các hình tượng chư Thiên bằng tranh vẽ, tượng gỗ, v.v., và đến các cây cúng dường, v.v., rồi cúng dường cho chư Thiên; và cúng dường vào ban đêm trong các ngày tối, v.v.
Salākabhattādīni vā datvā ārakkhadevatā upādāya yāva brahmadevatānaṃ pattidānaniyyātanena divā baliṃ karonti, chattāropanadīpamālā sabbarattikadhammassavanādīni kārāpetvā pattidānaniyyātanena ca rattiṃ baliṃ karonti, te kathaṃ na rakkhitabbā.
Or, by giving ticket-meals, etc., and dedicating merits to guardian devas up to the Brahmā devas, they make offerings during the day. By arranging for the setting up of parasols, lamps, garlands, listening to Dhamma all night, etc., and dedicating merits, they make offerings at night. How should such people not be protected?
Hoặc, sau khi cúng dường các bữa ăn theo phiếu, v.v., họ cúng dường vào ban ngày bằng cách hồi hướng công đức cho chư Thiên hộ trì cho đến chư Thiên Phạm Thiên; và cúng dường vào ban đêm bằng cách tổ chức các lễ dựng lọng, thắp đèn, nghe pháp suốt đêm, v.v., rồi hồi hướng công đức, thì tại sao những người đó lại không được bảo vệ?
Yato evaṃ divā ca ratto ca tumhe uddissa karonti ye baliṃ, tasmā hi ne rakkhatha.
Since they make offerings for you, day and night, therefore, protect them.
Vì những người đó cúng dường cho các ngươi cả ngày lẫn đêm, do đó, hãy bảo vệ họ.
Tasmā balikammakāraṇāpi te manusse rakkhatha gopayatha, ahitaṃ tesaṃ apanetha, hitaṃ upanetha appamattā hutvā taṃ kataññubhāvaṃ hadaye katvā niccamanussarantāti.
Therefore, due to these offering acts, you devas should protect and guard those humans, remove their harm, bring them benefit, being diligent and always remembering their gratitude in your hearts.
Do đó, vì lý do cúng dường, các ngươi hãy bảo vệ và che chở những người đó, hãy loại bỏ những điều bất lợi cho họ, hãy mang lại những điều lợi ích cho họ, hãy không xao nhãng, ghi nhớ lòng biết ơn đó trong tim và luôn luôn nhớ đến họ.
226. Evaṃ devatāsu manussānaṃ upakārakabhāvaṃ dassetvā tesaṃ upaddavavūpasamanatthaṃ buddhādiguṇappakāsanena ca devamanussānaṃ dhammassavanatthaṃ ‘‘yaṃkiñci vitta’’ntiādinā nayena saccavacanaṃ payujjitumāraddho.
226. Having thus shown the helpfulness of humans to devas, and for the pacification of their troubles, and for devas and humans to hear the Dhamma by expounding the qualities of the Buddha and so on, the text has begun to employ a statement of truth in the manner of “ Whatever wealth, etc.”
Như vậy, sau khi chỉ ra sự giúp đỡ của loài người đối với chư Thiên, và để làm dịu các tai họa của họ, đồng thời để chư Thiên và loài người lắng nghe Pháp bằng cách tuyên bố các phẩm chất của Đức Phật, v.v., Ngài bắt đầu sử dụng lời nói chân thật theo cách ‘‘yaṃkiñci vitta’’ (bất cứ tài sản nào) và các câu tiếp theo.
Tattha yaṃkiñcīti aniyamitavasena anavasesaṃ pariyādiyati yaṃkiñci tattha tattha vohārūpagaṃ.
Here, yaṃ kiñci (whatever) refers to something unspecified, encompassing without remainder whatever is used in transactions here and there.
Ở đây, cụm từ yaṃkiñcī (bất cứ thứ gì) bao hàm tất cả mà không có giới hạn, tức là bất cứ thứ gì được sử dụng trong giao dịch ở những nơi khác nhau.
Vittanti dhanaṃ.
Vittaṃ means wealth.
Vitta (tài sản) là của cải.
Tañhi vittiṃ janetīti vittaṃ.
It is called vittaṃ because it generates delight (vittiṃ janeti).
Bởi vì nó sinh ra sự hài lòng, nên nó được gọi là vitta (tài sản).
Idha vāti manussalokaṃ niddisati, huraṃ vāti tato paraṃ avasesalokaṃ.
Idha vā (here) refers to the human realm, huraṃ vā (or beyond) to the remaining realms beyond that.
Cụm từ idha vā (ở đây) chỉ thế giới loài người, còn huraṃ vā (hoặc ở đó) chỉ các thế giới còn lại ngoài thế giới loài người.
Tena ca ṭhapetvā manusse sabbalokaggahaṇe patte ‘‘saggesu vā’’ti parato vuttattā ṭhapetvā manusse ca sagge ca avasesānaṃ nāgasupaṇṇādīnaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.
Although by these words, if all realms except the human realm were included, then since "saggesu vā" (or in the heavens) is mentioned later, it should be understood that after excluding humans and devas, the remaining Nāgas, Supaṇṇas, etc., are meant.
Và khi cụm từ đó bao gồm tất cả các thế giới ngoại trừ loài người, thì do câu “saggesu vā” (hoặc ở các cõi trời) được nói sau đó, nên cần hiểu rằng nó bao gồm các loài Nāga, Supaṇṇa, v.v., còn lại, ngoại trừ loài người và chư thiên.
Evaṃ imehi dvīhi padehi yaṃ manussānaṃ vohārūpagaṃ alaṅkāraparibhogūpagañca jātarūparajatamuttāmaṇiveḷuriyapavāḷalohitaṅkamasāragallādikaṃ, yañca muttāmaṇivālukatthatāya bhūmiyā ratanamayavimānesu anekayojanasatavitthatesu bhavanesu uppannānaṃ nāgasupaṇṇādīnaṃ vittaṃ, taṃ niddiṭṭhaṃ hoti.
Thus, by these two terms, whatever is used by humans for transactions, adornments, and enjoyment, such as gold, silver, pearls, gems, cat's-eye gems, coral, rubies, sapphires, etc., and whatever wealth belongs to Nāgas, Supaṇṇas, etc., born in jewel-made mansions in realms with pearl and jewel-strewn sands, spanning many hundreds of yojanas, is indicated.
Như vậy, với hai từ này, tài sản của loài người dùng để giao dịch, trang sức và hưởng thụ như vàng, bạc, ngọc trai, ngọc bích, lưu ly, san hô, hồng ngọc, mã não, v.v., và tài sản của các loài Nāga, Supaṇṇa, v.v., sinh ra trong các cung điện làm bằng ngọc, có nền cát ngọc trai và ngọc bích, rộng hàng trăm dojana, đều được đề cập.
Na no samaṃ atthi tathāgatenāti na-iti paṭisedhe, no-iti avadhāraṇe.
Na no samaṃ atthi tathāgatenā (There is nothing equal to the Tathāgata): here na is for negation, and no is for emphasis.
Na no samaṃ atthi tathāgatenā (Không có gì sánh bằng với Như Lai): Na là phủ định, no là nhấn mạnh.
Samanti tulyaṃ.
Samaṃ means equal.
Samaṃ là tương đương, ngang bằng.
Atthīti vijjati.
Atthi means exists.
Atthī là hiện hữu.
Tathāgatenāti buddhena.
Tathāgatena means with the Buddha.
Tathāgatenā là với Đức Phật.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Nghĩa là gì?
Yaṃ etaṃ vittañca ratanañca pakāsitaṃ, ettha ekampi buddharatanena sadisaṃ ratanaṃ nevatthi.
Among this wealth and these jewels that have been declared, not even one jewel is equal to the Buddha-jewel.
Trong số tài sản và báu vật đã được nói đến này, không có một báu vật nào sánh bằng với Phật Bảo.
Yampi hi taṃ cittīkataṭṭhena ratanaṃ, seyyathidaṃ – rañño cakkavattissa cakkaratanaṃ maṇiratanañca, yamhi uppanne mahājano na aññattha cittīkāraṃ karoti, na koci pupphagandhādīni gahetvā yakkhaṭṭhānaṃ vā bhūtaṭṭhānaṃ vā gacchati, sabbopi jano cakkaratanamaṇiratanameva cittiṃ karoti pūjeti, taṃ taṃ varaṃ pattheti, patthitapatthitañcassa ekaccaṃ samijjhati, tampi ratanaṃ buddharatanena samaṃ natthi.
Indeed, even that which is a jewel by virtue of being esteemed, such as the wheel-jewel and the wish-fulfilling jewel of a universal monarch (cakkavattin), at whose appearance the great multitude does not direct their esteem elsewhere, no one takes flowers, perfumes, etc., to a yakkha shrine or a bhūta shrine; all people esteem and worship only the wheel-jewel and the wish-fulfilling jewel, and pray for their desired boons, and some of their desired boons are fulfilled—even that jewel is not equal to the Buddha-jewel.
Thật vậy, báu vật được quý trọng như bánh xe báu và ngọc báu của Chuyển Luân Vương, khi chúng xuất hiện, đại chúng không còn quý trọng bất cứ thứ gì khác, không ai mang hoa, hương, v.v., đến các điện thờ Dạ Xoa hay quỷ thần, mà tất cả mọi người đều quý trọng và cúng dường bánh xe báu và ngọc báu, cầu nguyện những điều ước tốt đẹp, và một số điều ước của họ được thành tựu. Ngay cả báu vật đó cũng không sánh bằng Phật Bảo.
Yadi hi cittīkataṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ.
For if something is a jewel by virtue of being esteemed, then the Tathāgata alone is the jewel.
Nếu báu vật là cái được quý trọng, thì chính Như Lai là báu vật.
Tathāgate hi uppanne ye keci mahesakkhā devamanussā, na te aññatra cittīkāraṃ karonti, na kañci aññaṃ pūjenti.
For when the Tathāgata appears, whatever powerful devas and humans there may be, they do not direct their esteem elsewhere, nor do they worship anyone else.
Thật vậy, khi Như Lai xuất hiện, bất kỳ chư thiên và loài người có oai lực lớn nào cũng không quý trọng ai khác, không cúng dường bất kỳ ai khác.
Tathā hi brahmā sahampati sinerumattena ratanadāmena tathāgataṃ pūjesi, yathābalañca aññe devā manussā ca bimbisārakosalarājaanāthapiṇḍikādayo.
Thus, Brahmā Sahampati worshipped the Tathāgata with a garland of jewels as large as Mount Sineru, and other devas and humans, such as King Bimbisāra, King Kosala, and Anāthapiṇḍika, worshipped according to their ability.
Chính Phạm thiên Sahampati đã cúng dường Như Lai bằng một chuỗi ngọc lớn như núi Sineru, và các chư thiên và loài người khác như vua Bimbisāra, vua Kosala, trưởng giả Anāthapiṇḍika, v.v., cũng cúng dường tùy theo khả năng của họ.
Parinibbutampi ca bhagavantaṃ uddissa channavutikoṭidhanaṃ vissajjetvā asokamahārājā sakalajambudīpe caturāsīti vihārasahassāni patiṭṭhāpesi, ko pana vādo aññesaṃ cittīkārānaṃ.
Moreover, King Asoka, having spent ninety-six crores of wealth, established eighty-four thousand monasteries throughout Jambudīpa, dedicating them to the Bhagavā even after his parinibbāna. What need is there to speak of other acts of esteem?
Và ngay cả khi Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, Đại vương Asoka đã chi chín mươi sáu crore tài sản để xây dựng tám mươi bốn ngàn tu viện trên khắp Jambudīpa để tưởng nhớ Ngài. Huống hồ gì những sự quý trọng khác!
Apica kassaññassa parinibbutassāpi jātibodhidhammacakkappavattanaparinibbānaṭṭhānāni paṭimācetiyādīni vā uddissa evaṃ cittīkāragarukāro vattati yathā bhagavato.
Furthermore, for whose other parinibbūta (one who has passed into Nibbāna) does such esteem and reverence exist, dedicated to places of birth, enlightenment, the first turning of the Dhamma wheel, and parinibbāna, or to images and monuments, as it does for the Bhagavā?
Hơn nữa, có ai khác, ngay cả khi đã nhập Niết Bàn, mà các nơi sinh ra, giác ngộ, chuyển Pháp luân, và nhập Niết Bàn của họ, cùng với các tượng và tháp, v.v., được quý trọng và tôn kính như của Thế Tôn không?
Evaṃ cittīkataṭṭhenāpi tathāgatasamaṃ ratanaṃ natthi.
Thus, by virtue of being esteemed, there is no jewel equal to the Tathāgata.
Như vậy, ngay cả về mặt được quý trọng, không có báu vật nào sánh bằng Như Lai.
Tathā yampi taṃ mahagghaṭṭhena ratanaṃ, seyyathidaṃ – kāsikaṃ vatthaṃ.
Similarly, that which is a jewel by virtue of being highly valuable, such as a Kāsi cloth.
Tương tự, báu vật có giá trị lớn như vải Kāsi.
Yathāha – ‘‘jiṇṇampi, bhikkhave, kāsikaṃ vatthaṃ vaṇṇavantañceva hoti sukhasamphassañca mahagghañcā’’ti, tampi buddharatanena samaṃ natthi.
As it is said: “Even an old Kāsi cloth, bhikkhus, is beautiful, pleasant to touch, and highly valuable.” Even that is not equal to the Buddha-jewel.
Như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, ngay cả tấm vải Kāsi cũ nát cũng có màu sắc đẹp, cảm giác dễ chịu và giá trị cao.” Ngay cả báu vật đó cũng không sánh bằng Phật Bảo.
Yadi hi mahagghaṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ.
For if something is a jewel by virtue of being highly valuable, then the Tathāgata alone is the jewel.
Nếu báu vật là cái có giá trị lớn, thì chính Như Lai là báu vật.
Tathāgato hi yesaṃ paṃsukampi paṭiggaṇhāti, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ, seyyathāpi asokassa rañño.
For if the Tathāgata accepts even a piece of rag-robe from someone, it brings great fruit and great benefit to them, just as it did for King Asoka.
Thật vậy, đối với những ai mà Như Lai chấp nhận ngay cả một chút bụi, thì điều đó mang lại quả lớn và lợi ích lớn cho họ, ví như vua Asoka.
Idamassa mahagghatāya.
This is due to his great value.
Đây là do giá trị lớn của Ngài.
Evaṃ mahagghatāvacane cettha dosābhāvasādhakaṃ idaṃ tāva suttapadaṃ veditabbaṃ –
Thus, in speaking of great value here, this sutta passage should be understood as establishing the absence of fault:
Như vậy, để chứng minh không có lỗi trong việc nói về giá trị lớn ở đây, cần biết câu kinh này:
Tathā yampi taṃ atulaṭṭhena ratanaṃ.
Likewise, that jewel by way of being incomparable.
Tương tự, báu vật không thể so sánh.
Seyyathidaṃ – rañño cakkavattissa cakkaratanaṃ uppajjati indanīlamaṇimayanābhi sattaratanamayasahassāraṃ pavāḷamayanemi, rattasuvaṇṇamayasandhi, yassa dasannaṃ dasannaṃ arānaṃ upari ekaṃ muṇḍāraṃ hoti vātaṃ gahetvā saddakaraṇatthaṃ, yena kato saddo sukusalappatāḷitapañcaṅgikatūriyasaddo viya hoti.
What is it? A wheel-jewel arises for a universal monarch: its nave is made of sapphire, its thousand spokes are made of the seven precious jewels, its rim is made of coral, and its joints are made of red gold. Above every ten spokes, there is a single hollow spoke designed to catch the wind and produce a sound, which, when produced, is like the sound of a five-part musical instrument skillfully played.
Ví dụ như bánh xe báu của Chuyển Luân Vương xuất hiện, có trục làm bằng ngọc Indanīla, một ngàn nan hoa làm bằng bảy loại báu vật, và vành làm bằng san hô, các mối nối làm bằng vàng đỏ, trên mỗi mười nan hoa có một nan hoa tròn để đón gió và tạo ra âm thanh, âm thanh đó giống như âm thanh của năm loại nhạc cụ được đánh bởi một người thợ lành nghề.
Yassa nābhiyā ubhosu passesu dve sīhamukhāni honti, abbhantaraṃ sakaṭacakkasseva susiraṃ, tassa kattā vā kāretā vā natthi, kammapaccayena ututo samuṭṭhāti.
On both sides of its nave are two lion-mouths, and its interior is hollow like a cartwheel. It has no maker or one who causes it to be made; it arises due to karma and the season.
Ở hai bên trục của nó có hai miệng sư tử, bên trong rỗng như bánh xe bò, không có ai tạo ra hay ra lệnh tạo ra nó, mà nó xuất hiện do nghiệp duyên và thời tiết.
Yaṃ rājā dasavidhaṃ cakkavattivattaṃ pūretvā tadahuposathe pannarase puṇṇamadivase sīsaṃnhāto uposathiko uparipāsādavaragato sīlāni sodhento nisinno puṇṇacandaṃ viya sūriyaṃ viya ca uṭṭhentaṃ passati, yassa dvādasayojanato saddo suyyati, yojanato vaṇṇo dissati, yaṃ mahājanena ‘‘dutiyo maññe cando sūriyo vā uṭṭhito’’ti ativiya kotūhalajātena dissamānaṃ nagarassa upari āgantvā rañño antepurassa pācīnapasse nātiuccaṃ nātinīcaṃ hutvā mahājanassa gandhapupphādīhi pūjetuṃ yuttaṭṭhāne akkhāhataṃ viya tiṭṭhati.
Having fulfilled the ten duties of a universal monarch, on the full-moon Uposatha day, the king, having bathed his head, observing the Uposatha, seated on the highest palace, purifying his virtues, sees it rising like a full moon or the sun. Its sound is heard from twelve leagues away, and its color is seen from one league. The great multitude, thinking, “Perhaps a second moon or sun has risen,” filled with intense curiosity, sees it come above the city and stand, as if struck by an axle, at a suitable height, neither too high nor too low, on the eastern side of the king’s inner palace, for people to worship with perfumes, flowers, and so forth.
Vào ngày trăng tròn của lễ Uposatha, khi nhà vua đã thực hành mười bổn phận của Chuyển Luân Vương, đã gội đầu, giữ giới Uposatha, ngồi trên cung điện cao quý, quán sát các giới, ngài nhìn thấy bánh xe báu xuất hiện như mặt trăng tròn hay mặt trời mọc, âm thanh của nó có thể nghe được từ khoảng cách mười hai dojana, màu sắc của nó có thể nhìn thấy từ khoảng cách một dojana, và khi nó xuất hiện trên thành phố, đại chúng vô cùng tò mò, nghĩ rằng “chắc là mặt trăng hay mặt trời thứ hai đã mọc”, nó dừng lại ở một vị trí không quá cao cũng không quá thấp ở phía đông cung điện của nhà vua, nơi thích hợp để đại chúng cúng dường bằng hương hoa, v.v., như thể nó được đóng chặt.
Tampi anubandhamānaṃ pariṇāyakaratanaṃ uppajjati rañño pakatijeṭṭhaputto, cakkaratane uppannamatte atirekapaññāveyyattiyena samannāgato hoti, dvādasayojanāya parisāya cetasā cittaṃ parijānitvā niggahapaggahasamattho hoti.
Following that, the adviser-jewel arises; he is the king’s natural eldest son, endowed with extraordinary wisdom and cleverness as soon as the wheel-jewel arises. He is capable of discerning the minds of an assembly of twelve leagues and is able to rebuke and favor as appropriate.
Cũng theo đó, bảo châu tướng quân xuất hiện, đó là vị thái tử trưởng nam bình thường của vua, người mà ngay khi bánh xe báu xuất hiện, liền có được trí tuệ và sự khéo léo phi thường, có khả năng thấu hiểu tâm ý của hội chúng rộng mười hai dojana và có thể khiển trách hay tán dương.
So rājānaṃ upasaṅkamitvā pavāreti – ‘‘appossukko tvaṃ, deva, hohi, ahaṃ te rajjaṃ anusāsissāmī’’ti.
He approaches the king and says, “Be free from worry, O king. I will administer your kingdom.”
Vị ấy đến gần nhà vua và thưa rằng: “Đại vương, xin ngài hãy an tâm, thần sẽ cai trị vương quốc cho ngài.”
Yaṃ vā panaññampi evarūpaṃ atulaṭṭhena ratanaṃ, yassa na sakkā tulayitvā tīrayitvā aggho kātuṃ ‘‘sataṃ vā sahassaṃ vā agghati koṭiṃ vā’’ti.
Or indeed, any other such jewel that is incomparable, for which it is impossible to weigh, measure, or determine a price, saying, “It is worth one hundred, or one thousand, or one crore.”
Hoặc bất kỳ bảo châu nào khác thuộc loại này, được gọi là bảo châu vì không thể cân đo, định giá là “có giá một trăm, một ngàn, hay một vạn triệu”.
Tattha ekaratanampi buddharatanena samaṃ natthi.
Among those jewels, not a single one is equal to the Buddha-jewel.
Trong số đó, không có một bảo châu nào sánh bằng Phật bảo châu.
Yadi hi atulaṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ.
Indeed, if a jewel is incomparable, then the Tathāgata alone is the jewel.
Nếu nói bảo châu là thứ vô song, thì Như Lai chính là bảo châu.
Tathāgato hi na sakkā sīlato vā samādhito vā paññādīnaṃ vā aññatarato kenaci tulayitvā tīrayitvā ‘‘ettakaguṇo vā iminā samo vā sappaṭibhāgo vā’’ti paricchindituṃ.
For no one can measure or weigh the Tathāgata by his virtue, concentration, wisdom, or any other quality, to determine, “He has this many qualities, or is equal or comparable to this one.”
Thật vậy, Như Lai không thể được bất kỳ ai cân đo hay định lượng về giới, định, tuệ, hoặc bất kỳ phẩm chất nào khác, để nói rằng “có phẩm chất như thế này, hoặc bằng hay tương đương với vị này”.
Evaṃ atulaṭṭhenāpi tathāgatasamaṃ ratanaṃ natthi.
Thus, even by way of being incomparable, there is no jewel equal to the Tathāgata.
Ngay cả theo ý nghĩa vô song, cũng không có bảo châu nào sánh bằng Như Lai.
Tathā yampi taṃ dullabhadassanaṭṭhena ratanaṃ.
Likewise, that jewel by way of being difficult to see.
Tương tự, bất kỳ bảo châu nào được gọi là bảo châu vì khó thấy.
Seyyathidaṃ – dullabhapātubhāvo rājā cakkavatti cakkādīni ca tassa ratanāni, tampi buddharatanena samaṃ natthi.
What is it? A universal monarch and his jewels, such as the wheel, are rare in appearance; yet even that is not equal to the Buddha-jewel.
Ví dụ như sự xuất hiện hiếm có của một vị Chuyển Luân Vương và các bảo châu của ngài như bánh xe báu, v.v., thì cũng không sánh bằng Phật bảo châu.
Yadi hi dullabhadassanaṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ, kuto cakkavattiādīnaṃ ratanattaṃ, yāni ekasmiṃyeva kappe anekāni uppajjanti.
Indeed, if a jewel is difficult to see, then the Tathāgata alone is the jewel. How can the jewels of universal monarchs and so forth be called jewels when many of them arise in a single eon?
Nếu nói bảo châu là thứ khó thấy, thì Như Lai chính là bảo châu. Làm sao các bảo châu của Chuyển Luân Vương, v.v., lại được gọi là bảo châu, khi chúng xuất hiện nhiều lần trong cùng một kiếp?
Yasmā pana asaṅkhyeyyepi kappe tathāgatasuñño loko hoti, tasmā tathāgato eva kadāci karahaci uppajjanato dullabhadassano.
But because the world is devoid of a Tathāgata for even countless eons, therefore the Tathāgata alone is difficult to see, arising only rarely and occasionally.
Vì thế giới có thể trống rỗng không có Như Lai trong vô số kiếp, nên Như Lai là đấng khó thấy vì chỉ thỉnh thoảng mới xuất hiện.
Vuttaṃ cetaṃ bhagavatā parinibbānasamaye –
And this was said by the Blessed One at the time of his Parinibbāna:
Điều này đã được Thế Tôn nói vào lúc sắp nhập Niết Bàn:
Tathā yampi taṃ anomasattaparibhogaṭṭhena ratanaṃ.
Likewise, that jewel by way of being enjoyed by excellent beings.
Tương tự, bất kỳ bảo châu nào được gọi là bảo châu vì được thọ dụng bởi những chúng sanh cao quý.
Seyyathidaṃ – rañño cakkavattissa cakkaratanādi.
What is it? The wheel-jewel and other jewels of a universal monarch.
Ví dụ như bánh xe báu của Chuyển Luân Vương, v.v.
Tañhi koṭisatasahassadhanānampi sattabhūmikapāsādavaratale vasantānampi caṇḍālavenanesādarathakārapukkusādīnaṃ nīcakulikānaṃ omakapurisānaṃ supinantepi paribhogatthāya na nibbattati.
These do not arise for the enjoyment, even in a dream, of lowly individuals of base families, such as Caṇḍālas, Veṇas, Nesādas, Rathakāras, and Pukkusas, even if they possess a hundred thousand crores of riches and dwell on the highest floor of a seven-storied palace.
Thật vậy, bảo châu đó không bao giờ xuất hiện để được thọ dụng, ngay cả trong giấc mơ, bởi những người có tài sản hàng trăm ngàn vạn triệu, sống trong các tầng lầu cung điện bảy tầng, hay những người thuộc hạ đẳng như Caṇḍāla, Veṇa, Nesāda, Rathakāra, Pukkusa, v.v.
Ubhato sujātassa pana rañño khattiyasseva paripūritadasavidhacakkavattivattassa paribhogatthāya nibbattanato anomasattaparibhogaṃyeva hoti, tampi buddharatanena samaṃ natthi.
But because they arise only for the enjoyment of a Khattiya king, well-born on both sides, who has fulfilled the ten duties of a universal monarch, they are indeed enjoyed by excellent beings. Yet even that is not equal to the Buddha-jewel.
Vì nó chỉ xuất hiện để được thọ dụng bởi một vị vua Sát-đế-lỵ sinh ra từ cả hai dòng dõi cao quý và đã hoàn thành mười loại hạnh của Chuyển Luân Vương, nên nó chỉ được thọ dụng bởi những chúng sanh cao quý. Bảo châu này cũng không sánh bằng Phật bảo châu.
Yadi hi anomasattaparibhogaṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ.
Indeed, if a jewel is enjoyed by excellent beings, then the Tathāgata alone is the jewel.
Nếu nói bảo châu là thứ được thọ dụng bởi những chúng sanh cao quý, thì Như Lai chính là bảo châu.
Tathāgato hi loke anomasattasammatānampi anupanissayasampannānaṃ viparītadassanānaṃ pūraṇakassapādīnaṃ channaṃ satthārānaṃ aññesañca evarūpānaṃ supinantepi aparibhogo, upanissayasampannānaṃ pana catuppadāyapi gāthāya pariyosāne arahattamadhigantuṃ samatthānaṃ nibbedhikañāṇadassanānaṃ bāhiyadārucīriyappabhutīnaṃ aññesañca mahākulappasutānaṃ mahāsāvakānaṃ paribhogo.
Indeed, the Tathāgata is not fit to be used even in a dream by those who are considered inferior beings in the world, who are not endowed with supporting conditions, who hold wrong views, such as Purāṇakassapa and the other six teachers, and other such individuals. But for those who are endowed with supporting conditions, who are capable of attaining Arahantship at the end of even a four-lined stanza, who possess penetrative knowledge and insight, such as Bāhiya Dārucīriya and others, and other great disciples born of noble families, He is fit to be used.
Thật vậy, Như Lai không được thọ dụng, ngay cả trong giấc mơ, bởi những chúng sanh bị xem là hạ đẳng trên thế gian, những người không có duyên lành, những người có tà kiến như sáu vị đạo sư Pūraṇa Kassapa, v.v., và những người tương tự khác. Nhưng Ngài được thọ dụng bởi những chúng sanh có duyên lành, những người có khả năng đạt được quả Arahant vào cuối một bài kệ bốn câu, những người có trí tuệ và tuệ quán thấu triệt như Bāhiya Dārucīriya, v.v., và các Đại Thanh văn khác xuất thân từ các gia tộc cao quý.
Te hi taṃ dassanānuttariyasavanānuttariyapāricariyānuttariyādīni sādhentā tathā tathā paribhuñjanti.
For they utilize the Tathāgata in various ways, bringing to fruition the unsurpassed vision, unsurpassed hearing, unsurpassed attendance, and so forth.
Những vị ấy thọ dụng Ngài theo nhiều cách khác nhau, thực hành các pháp tối thượng như tối thượng về chiêm ngưỡng, tối thượng về lắng nghe, tối thượng về phụng sự, v.v.
Evaṃ anomasattaparibhogaṭṭhenāpi tathāgatasamaṃ ratanaṃ natthi.
Thus, in the sense of being an object of consumption for noble beings, there is no gem equal to the Tathāgata.
Ngay cả theo ý nghĩa được thọ dụng bởi những chúng sanh cao quý, cũng không có bảo châu nào sánh bằng Như Lai.
Yampi taṃ avisesato ratijananaṭṭhena ratanaṃ.
Furthermore, there is that which is a gem in the sense of causing delight without distinction.
Và bất kỳ bảo châu nào tạo ra niềm vui một cách đặc biệt.
Seyyathidaṃ – rañño cakkavattissa cakkaratanaṃ.
For instance, the wheel-gem of a Universal Monarch.
Ví dụ như bánh xe báu của Chuyển Luân Vương.
Tañhi disvā rājā cakkavatti attamano hoti, evampi taṃ rañño ratiṃ janeti.
Seeing it, the Universal Monarch becomes joyful; thus, it causes delight for the king.
Khi Chuyển Luân Vương nhìn thấy nó, ngài hoan hỷ, và nó tạo ra niềm vui cho ngài như vậy.
Puna caparaṃ rājā cakkavatti vāmena hatthena suvaṇṇabhiṅkāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukkirati ‘‘pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ, abhivijinātu bhavaṃ cakkaratana’’nti.
Again, the Universal Monarch, holding a golden ewer in his left hand, anoints the wheel-gem with his right hand, saying, "May the wheel-gem, sir, roll forth! May the wheel-gem, sir, conquer!"
Hơn nữa, Chuyển Luân Vương cầm bình vàng bằng tay trái và rưới nước lên bánh xe báu bằng tay phải, nói rằng: “Xin bánh xe báu hãy chuyển động, xin bánh xe báu hãy chinh phục!”
Tato cakkaratanaṃ pañcaṅgikaṃ viya tūriyaṃ madhurassaraṃ niccharantaṃ ākāsena puratthimaṃ disaṃ gacchati, anvadeva rājā cakkavatti cakkānubhāvena dvādasayojanavitthiṇṇāya caturaṅginiyā senāya nātiuccaṃ nātinīcaṃ uccarukkhānaṃ heṭṭhābhāgena, nīcarukkhānaṃ uparibhāgena, rukkhesu pupphaphalapallavādipaṇṇākāraṃ gahetvā āgatānaṃ hatthato paṇṇākārañca gaṇhanto ‘‘ehi kho mahārājā’’tievamādinā paramanipaccakārena āgate paṭirājāno ‘‘pāṇo na hantabbo’’tiādinā nayena anusāsanto gacchati.
Then the wheel-gem, emitting a sweet sound like a five-piece musical ensemble, proceeds eastward through the sky. The Universal Monarch follows, by the power of the wheel, with his fourfold army, twelve leagues wide, neither too high nor too low, beneath tall trees and above short trees, receiving tribute of flowers, fruits, and sprouts from those who brought them, and accepting tribute from the hands of those who arrived with utmost humility, saying, "Come, great king," and so forth, admonishing the opposing kings in the manner of "no living being should be harmed," and so on, as he proceeds.
Khi đó, bánh xe báu, phát ra âm thanh du dương như một dàn nhạc năm loại, bay trên không trung về phía đông. Chuyển Luân Vương cùng với quân đội bốn binh chủng rộng mười hai dojana đi theo, nhờ uy lực của bánh xe, không quá cao cũng không quá thấp, đi dưới những cây cao và trên những cây thấp, nhận lễ vật hoa, quả, chồi, v.v. từ những người đến dâng, và cũng nhận lễ vật từ tay những người đến với sự cung kính tối thượng như “Hoàng đế vĩ đại, xin ngài hãy đến!”, ngài giáo huấn các vị vua đối địch theo cách như “Không được sát hại sinh vật”, v.v.
Yattha pana rājā bhuñjitukāmo vā divāseyyaṃ vā kappetukāmo hoti, tattha cakkaratanaṃ ākāsā otaritvā udakādisabbakiccakkhame same bhūmibhāge akkhāhataṃ viya tiṭṭhati.
Wherever the king desires to eat or to take his midday rest, there the wheel-gem descends from the sky and stands fixed like an axle-hub on a level ground suitable for all necessary activities like obtaining water.
Khi nhà vua muốn ăn hoặc muốn nghỉ trưa, bánh xe báu từ trên không trung hạ xuống và đứng yên như bị đóng cọc trên một mặt đất bằng phẳng, thích hợp cho mọi việc như lấy nước, v.v.
Puna rañño gamanacitte uppanne purimanayeneva saddaṃ karontaṃ gacchati, yaṃ sutvā dvādasayojanikāpi parisā ākāsena gacchati.
Then, when the thought of departure arises in the king, it proceeds, making a sound in the same manner as before, hearing which, even a gathering of twelve leagues travels through the air.
Khi nhà vua có ý muốn đi tiếp, nó lại phát ra âm thanh như trước và đi, nghe vậy, cả đoàn tùy tùng rộng mười hai dojana cũng bay trên không trung.
Cakkaratanaṃ anupubbena puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogāhati, tasmiṃ ajjhogāhante udakaṃ yojanappamāṇaṃ apagantvā bhittīkataṃ viya tiṭṭhati.
The wheel-gem gradually plunges into the eastern ocean. As it plunges, the water recedes for a distance of one league and stands as if made into a wall.
Bánh xe báu dần dần đi vào biển phía đông. Khi nó đi vào, nước biển rút đi một dojana và đứng yên như một bức tường.
Mahājano yathākāmaṃ satta ratanāni gaṇhāti.
The great multitude takes the seven gems as they please.
Đại chúng tùy ý lấy bảy loại bảo châu.
Puna rājā suvaṇṇabhiṅkāraṃ gahetvā ‘‘ito paṭṭhāya mama rajja’’nti udakena abbhukkiritvā nivattati.
Then the king, taking a golden ewer, anoints the water, saying, "From here onwards is my dominion," and returns.
Sau đó, nhà vua cầm bình vàng, rưới nước và nói: “Từ đây trở đi là vương quốc của ta,” rồi quay trở lại.
Senā purato hoti, cakkaratanaṃ pacchato, rājā majjhe.
The army is in front, the wheel-gem is behind, and the king is in the middle.
Quân đội đi trước, bánh xe báu đi sau, nhà vua ở giữa.
Cakkaratanassa osakkitosakkitaṭṭhānaṃ udakaṃ paripūrati.
The place where the wheel-gem moved away and returned becomes filled with water again.
Nước lại đầy vào những nơi bánh xe báu đã rút đi.
Eteneva upāyena dakkhiṇapacchimauttarepi samudde gacchati.
By this same method, it travels to the southern, western, and northern oceans as well.
Bằng cách tương tự, nó cũng đi đến các biển phía nam, tây và bắc.
Evaṃ catuddisaṃ anusaṃyāyitvā cakkaratanaṃ tiyojanappamāṇaṃ ākāsaṃ ārohati.
Thus, having traversed the four directions, the wheel-gem ascends into the sky for a height of three leagues.
Sau khi đi khắp bốn phương như vậy, bánh xe báu bay lên không trung cao ba dojana.
Tattha ṭhito rājā cakkaratanānubhāvena vijitaṃ pañcasataparittadīpapaṭimaṇḍitaṃ sattayojanasahassaparimaṇḍalaṃ pubbavidehaṃ, tathā aṭṭhayojanasahassaparimaṇḍalaṃ uttarakuruṃ, sattayojanasahassaparimaṇḍalaṃyeva aparagoyānaṃ, dasayojanasahassaparimaṇḍalaṃ jambudīpañcāti evaṃ catumahādīpadvisahassaparittadīpapaṭimaṇḍitaṃ ekaṃ cakkavāḷaṃ suphullapuṇḍarīkavanaṃ viya oloketi.
Standing there, the king, by the power of the wheel-gem, surveys his conquered realm: Pubbavideha, adorned with five hundred small islands and having a circumference of seven thousand leagues; and similarly, Uttarukuru, with a circumference of eight thousand leagues; Aparagoyāna, also with a circumference of seven thousand leagues; and Jambudīpa, with a circumference of ten thousand leagues. Thus, he views one cosmic world, adorned with the four great continents and two thousand small islands, as if it were a blooming lotus pond.
Đứng ở đó, nhà vua, nhờ uy lực của bánh xe báu, nhìn ngắm toàn bộ một cõi Chuyển Luân, được trang điểm bởi bốn đại châu và hai ngàn tiểu châu, bao gồm Pubbavideha rộng bảy ngàn dojana được trang điểm bởi năm trăm tiểu đảo, Uttarakuru rộng tám ngàn dojana, Aparagoyāna cũng rộng bảy ngàn dojana, và Jambudīpa rộng mười ngàn dojana, giống như một khu rừng hoa sen trắng nở rộ.
Evaṃ olokayato cassa anappikā rati uppajjati.
As he thus surveys, immense delight arises in him.
Khi ngài nhìn ngắm như vậy, niềm vui vô hạn phát sinh trong ngài.
Evampi taṃ cakkaratanaṃ rañño ratiṃ janeti, tampi buddharatanasamaṃ natthi.
Even so, that wheel-gem generates delight for the king, but it is not equal to the Buddha-gem.
Như vậy, bảo châu luân ấy làm phát sinh sự hoan hỷ cho vị vua, nhưng nó cũng không sánh bằng Phật bảo.
Yadi hi ratijananaṭṭhena ratanaṃ, tathāgatova ratanaṃ.
For if it is a gem in the sense of generating delight, then the Tathāgata alone is the gem.
Thật vậy, nếu bảo vật được gọi là ratana (báu vật) vì có khả năng tạo ra sự hoan hỷ, thì chỉ có Đức Như Lai mới là ratana.
Kiṃ karissati etaṃ cakkaratanaṃ?
What will this wheel-gem accomplish?
Bảo châu luân này có thể làm gì?
Tathāgato hi yassā dibbāya ratiyā cakkaratanādīhi sabbehipi janitā cakkavattirati saṅkhampi kalampi kalabhāgampi na upeti, tatopi ratito uttaritarañca paṇītatarañca attano ovādappatikarānaṃ asaṅkhyeyyānampi devamanussānaṃ paṭhamajjhānaratiṃ, dutiyatatiyacatutthapañcamajjhānaratiṃ, ākāsānañcāyatanaratiṃ, viññāṇañcāyatanaākiñcaññāyatananevasaññānāsaññāyatanaratiṃ, sotāpattimaggaratiṃ, sotāpattiphalaratiṃ, sakadāgāmianāgāmiarahattamaggaphalaratiñca janeti.
For the delight of a Universal Monarch, generated by all wheel-gems and so forth, cannot be counted, measured, or compared to a fraction of the divine delight which the Tathāgata generates for countless devas and humans who follow his advice—the delight of the first jhāna, the delight of the second, third, fourth, and fifth jhāna, the delight of the sphere of infinite space, the delight of the sphere of infinite consciousness, the delight of the sphere of nothingness, the delight of the sphere of neither perception nor non-perception, the delight of the path of stream-entry, the delight of the fruition of stream-entry, and the delight of the path and fruition of once-returning, non-returning, and Arahantship.
Thật vậy, sự hoan hỷ của Chuyển Luân Vương do tất cả các loại bảo châu luân, v.v., tạo ra, không thể sánh bằng, dù chỉ là một phần nhỏ, một phần trăm, hay một phần ngàn của sự hoan hỷ thiêng liêng mà Đức Như Lai tạo ra. Hơn thế nữa, còn cao quý và vi diệu hơn cả sự hoan hỷ đó, Ngài còn tạo ra sự hoan hỷ của sơ thiền, nhị thiền, tam thiền, tứ thiền, ngũ thiền, hoan hỷ của Không Vô Biên Xứ, Thức Vô Biên Xứ, Vô Sở Hữu Xứ, Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, hoan hỷ của đạo Tu-đà-hoàn, quả Tu-đà-hoàn, đạo quả Tư-đà-hàm, A-na-hàm và A-la-hán cho vô số chư thiên và loài người đã thực hành theo lời giáo huấn của Ngài.
Evaṃ ratijananaṭṭhenāpi tathāgatasamaṃ ratanaṃ natthīti.
Thus, even in the sense of generating delight, there is no gem equal to the Tathāgata.
Như vậy, ngay cả về phương diện tạo ra sự hoan hỷ, cũng không có bảo vật nào sánh bằng Đức Như Lai.
Apica ratanaṃ nāmetaṃ duvidhaṃ hoti saviññāṇakaṃ aviññāṇakañca.
Furthermore, a gem is of two kinds: animate (saviññāṇaka) and inanimate (aviññāṇaka).
Hơn nữa, ratana (báu vật) có hai loại: hữu tình và vô tình.
Tattha aviññāṇakaṃ cakkaratanaṃ maṇiratanaṃ, yaṃ vā panaññampi anindriyabaddhaṃ suvaṇṇarajatādi, saviññāṇakaṃ hatthiratanādi pariṇāyakaratanapariyosānaṃ, yaṃ vā panaññampi evarūpaṃ indriyabaddhaṃ.
Among these, the inanimate are the wheel-gem, the jewel-gem, or any other non-sentient objects like gold, silver, and so forth; the animate are the elephant-gem, and so forth, up to the leader-gem, or any other such sentient, sense-faculty-bound beings.
Trong đó, bảo châu luân, bảo châu ngọc, hay bất kỳ vàng bạc, ngọc ngà nào khác không có giác quan, là vô tình; còn bảo tượng, v.v., cho đến bảo pariṇāyaka (đại thần), hay bất kỳ vật nào khác có giác quan như vậy, là hữu tình.
Evaṃ duvidhe cettha saviññāṇakaratanaṃ aggamakkhāyati.
Among these two kinds, the animate gem is declared to be supreme.
Trong hai loại này, ratana hữu tình được xem là tối thượng.
Yasmā aviññāṇakaṃ suvaṇṇarajatamaṇimuttādiratanaṃ, saviññāṇakānaṃ hatthiratanādīnaṃ alaṅkāratthāya upanīyati.
Because inanimate gems like gold, silver, jewels, and pearls are brought for the adornment of animate gems like elephant-gems and so forth.
Bởi vì ratana vô tình như vàng, bạc, ngọc, ngà, v.v., được dùng để trang sức cho các ratana hữu tình như bảo tượng, v.v.
Saviññāṇakaratanampi duvidhaṃ tiracchānagataratanaṃ, manussaratanañca.
The animate gem is also of two kinds: animal-gem and human-gem.
Ratana hữu tình cũng có hai loại: ratana loài bàng sanh và ratana loài người.
Tattha manussaratanaṃ aggamakkhāyati.
Among these, the human-gem is declared to be supreme.
Trong đó, ratana loài người được xem là tối thượng.
Yasmā tiracchānagataratanaṃ manussaratanassa opavayhaṃ hoti.
Because the animal-gem serves as a vehicle for the human-gem.
Bởi vì ratana loài bàng sanh là vật cưỡi cho ratana loài người.
Manussaratanampi duvidhaṃ itthiratanaṃ, purisaratanañca.
The human-gem is also of two kinds: female-gem and male-gem.
Ratana loài người cũng có hai loại: ratana nữ và ratana nam.
Tattha purisaratanaṃ aggamakkhāyati.
Among these, the male-gem is declared to be supreme.
Trong đó, ratana nam được xem là tối thượng.
Yasmā itthiratanaṃ purisaratanassa paricārikattaṃ āpajjati.
Because the female-gem serves as an attendant to the male-gem.
Bởi vì ratana nữ là người hầu hạ cho ratana nam.
Purisaratanampi duvidhaṃ agārikaratanaṃ, anagārikaratanañca.
The male-gem is also of two kinds: householder-gem and renunciant-gem.
Ratana nam cũng có hai loại: ratana cư sĩ và ratana xuất gia.
Tattha anagārikaratanaṃ aggamakkhāyati.
Among these, the renunciant-gem is declared to be supreme.
Trong đó, ratana xuất gia được xem là tối thượng.
Yasmā agārikaratanesu aggo cakkavattīpi sīlādiguṇayuttaṃ anagārikaratanaṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā upaṭṭhahitvā payirupāsitvā ca dibbamānusikā sampattiyo pāpuṇitvā ante nibbānasampattiṃ pāpuṇāti.
Because even the Universal Monarch, the highest among householder-gems, reveres, attends, and associates with a renunciant-gem endowed with virtues like morality, thereby attaining divine and human prosperity, and ultimately the prosperity of Nibbāna.
Bởi vì ngay cả Chuyển Luân Vương, vị tối thượng trong các ratana cư sĩ, cũng phải đảnh lễ, cúng dường, và phụng sự ratana xuất gia có đầy đủ các đức tính như giới, v.v., bằng năm chi cung kính, rồi đạt được các thành tựu cõi trời và cõi người, và cuối cùng đạt được thành tựu Niết Bàn.
Evaṃ anagārikaratanampi duvidhaṃ – ariyaputhujjanavasena.
Thus, the renunciant-gem is also of two kinds: according to Ariyas and ordinary individuals (puthujjana).
Như vậy, ratana xuất gia cũng có hai loại – theo phân biệt giữa bậc Thánh và phàm phu.
Ariyaratanampi duvidhaṃ sekkhāsekkhavasena.
The Ariya-gem is also of two kinds: according to Sekkhas and Asekkhas.
Ratana bậc Thánh cũng có hai loại – theo phân biệt giữa bậc Hữu Học và Vô Học.
Asekkharatanampi duvidhaṃ sukkhavipassakasamathayānikavasena, samathayānikaratanampi duvidhaṃ sāvakapāramippattaṃ, appattañca.
The Asekkha-gem is also of two kinds: according to dry-insight meditators (sukkhavipassaka) and serenity-vehicle meditators (samathayānika). The serenity-vehicle gem is also of two kinds: one who has attained the perfection of a disciple (sāvakapāramippatta) and one who has not.
Ratana bậc Vô Học cũng có hai loại – theo phân biệt giữa sukkhavipassaka (thuần quán) và samathayānika (thiền chỉ). Ratana samathayānika cũng có hai loại – đã đạt được sāvaka-pāramī (ba-la-mật của Thanh Văn) và chưa đạt được.
Tattha sāvakapāramippattaṃ aggamakkhāyati.
Among these, the one who has attained the perfection of a disciple is declared to be supreme.
Trong đó, ratana đã đạt được sāvaka-pāramī được xem là tối thượng.
Guṇamahantatāya.
Due to the greatness of his qualities.
Vì sự vĩ đại của các đức tính.
Sāvakapāramippattaratanatopi paccekabuddharatanaṃ aggamakkhāyati.
Even more supreme than a gem who has attained the perfection of a disciple is a Paccekabuddha-gem.
Ratana Độc Giác Phật được xem là tối thượng hơn cả ratana đã đạt được sāvaka-pāramī.
Guṇamahantatāya.
Due to the greatness of his qualities.
Vì sự vĩ đại của các đức tính.
Sāriputtamoggallānasadisāpi hi anekasatā sāvakā ekassa paccekabuddhassa guṇānaṃ satabhāgampi na upenti.
For even many hundreds of disciples, like Sāriputta and Moggallāna, do not equal even a hundredth part of the qualities of a single Paccekabuddha.
Thật vậy, hàng trăm ngàn Thanh Văn như ngài Sāriputta và Moggallāna cũng không thể sánh bằng một phần trăm các đức tính của một vị Độc Giác Phật.
Paccekabuddharatanatopi sammāsambuddharatanaṃ aggamakkhāyati.
Even more supreme than a Paccekabuddha-gem is a Sammāsambuddha-gem.
Ratana Chánh Đẳng Giác được xem là tối thượng hơn cả ratana Độc Giác Phật.
Guṇamahantatāya.
Due to the greatness of his qualities.
Vì sự vĩ đại của các đức tính.
Sakalampi hi jambudīpaṃ pūretvā pallaṅkena pallaṅkaṃ ghaṭṭentā nisinnā paccekabuddhā ekassa sammāsambuddhassa guṇānaṃ neva saṅkhaṃ na kalaṃ na kalabhāgaṃ upenti.
Indeed, Paccekabuddhas, seated cross-legged, filling the entire Jambudīpa, touching one another with their cross-legs, do not approach even a fraction, or a part, or a portion of the qualities of a single Sammāsambuddha.
Thật vậy, nếu toàn bộ Jambudīpa (Nam Thiệm Bộ Châu) được lấp đầy bởi các vị Độc Giác Phật ngồi kiết già sát nhau, thì các Ngài cũng không thể sánh bằng, dù chỉ là một con số, một phần nhỏ, hay một phần ngàn các đức tính của một vị Chánh Đẳng Giác.
Vuttampi cetaṃ bhagavatā – ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādi (saṃ. ni. 5.139; a. ni. 4.34; 5.32; itivu. 90).
And this has been said by the Blessed One: “Monks, as far as there are beings, whether legless... and so on... the Tathāgata is declared to be the foremost among them.”
Điều này cũng đã được Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-kheo, trong số tất cả chúng sanh, dù không chân… cho đến… Đức Như Lai được xem là tối thượng của các chúng sanh ấy.”
Evaṃ kenacipi pariyāyena tathāgatasamaṃ ratanaṃ natthi.
Thus, by no means whatsoever is there a jewel equal to the Tathāgata.
Như vậy, không có bảo vật nào sánh bằng Đức Như Lai bằng bất kỳ phương cách nào.
Tenāha bhagavā ‘‘na no samaṃ atthi tathāgatenā’’ti.
Therefore, the Blessed One said: “There is no one equal to the Tathāgata for us.”
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Không có ai sánh bằng Đức Như Lai của chúng ta.”
Tassattho – idampi idha vā huraṃ vā saggesu vā yaṃkiñci atthi vittaṃ vā ratanaṃ vā, tena saddhiṃ tehi tehi guṇehi asamattā buddharatanaṃ paṇītaṃ.
Its meaning is: This Buddha-jewel is excellent (paṇītaṃ), unequalled by any wealth or jewel that exists here or hereafter, or in the heavens, in terms of its various qualities.
Ý nghĩa của câu đó là: “idampi” (cũng vậy) – bất cứ tài sản hay bảo vật nào hiện hữu ở đây hay ở đó, trên cõi trời hay ở bất cứ đâu, thì Phật bảo là tối thượng vì không thể sánh bằng với những tài sản hay bảo vật đó về các đức tính.
Yadi etaṃ saccaṃ, etena saccena imesaṃ pāṇīnaṃ sotthi hotu, sobhanānaṃ atthitā hotu, arogatā nirupaddavatāti.
If this is true, by this truth, may there be well-being (sotthi hotu) for these beings, may there be existence of good things, freedom from sickness, and freedom from danger.
Nếu điều này là chân thật, thì “etena saccena” (bằng lời chân thật này), “sotthi hotu” (nguyện cho sự an lành đến) với những chúng sanh này, nguyện cho sự hiện hữu của những điều tốt đẹp, không bệnh tật, không tai ương.
Ettha ca yathā ‘‘cakkhuṃ kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā’’tievamādīsu (saṃ. ni. 4.85) attabhāvena vā attaniyabhāvena vāti attho.
And here, just as in phrases like “The eye, Ānanda, is empty of self or of what belongs to self,” the meaning is "empty of self-existence or of what belongs to self-existence."
Ở đây, cũng như trong các câu “Này Ānanda, con mắt trống rỗng với tự ngã hay cái thuộc về tự ngã”, v.v., ý nghĩa là trống rỗng với trạng thái tự ngã hay trạng thái thuộc về tự ngã.
Itarathā hi cakkhu attā vā attaniyaṃ vāti appaṭisiddhameva siyā.
Otherwise, the eye being self or belonging to self would not have been refuted.
Nếu không như vậy, thì việc con mắt là tự ngã hay cái thuộc về tự ngã sẽ không bị bác bỏ.
Evaṃ ratanaṃ paṇītanti ratanattaṃ paṇītaṃ, ratanabhāvo paṇītoti ayamattho veditabbo.
Similarly, in "ratanaṃ paṇītaṃ", the meaning to be understood is that the quality of being a jewel is excellent, the state of being a jewel is excellent.
Tương tự, “ratanaṃ paṇītaṃ” (bảo vật cao quý) có nghĩa là trạng thái bảo vật là cao quý, bản chất bảo vật là cao quý. Ý nghĩa này cần được hiểu rõ.
Itarathā hi buddho neva ratananti sijjheyya.
Otherwise, it would not be established that the Buddha is a jewel.
Nếu không như vậy, thì Đức Phật sẽ không được xem là bảo vật.
Na hi yattha ratanaṃ atthi, taṃ ratananti sijjhati.
For where there is a jewel, that is not established as a jewel.
Thật vậy, nơi nào không có bảo vật, nơi đó không được xem là bảo vật.
Yattha pana cittīkatādiatthasaṅkhātaṃ yena vā tena vā vidhinā sambandhagataṃ ratanattaṃ atthi, yasmā taṃ ratanattamupādāya ratananti paññāpīyati, tasmā tassa ratanattassa atthitāya ratananti sijjhati.
But where there is the quality of being a jewel, defined by the meaning of 'to be cherished' and so on, connected in one way or another, since it is designated as a jewel by virtue of that quality of being a jewel, therefore, by the existence of that quality of being a jewel, it is established as a jewel.
Tuy nhiên, nơi nào có trạng thái bảo vật, tức là ý nghĩa của sự quý trọng, v.v., được liên kết bằng cách này hay cách khác, thì vì trạng thái bảo vật đó mà được gọi là bảo vật, do đó, nhờ sự hiện hữu của trạng thái bảo vật đó mà được xem là bảo vật.
Atha vā idampi buddhe ratananti imināpi kāraṇena buddhova ratananti evampettha attho veditabbo.
Alternatively, in "idampi buddhe ratanaṃ", the meaning to be understood here is that for this reason too, the Buddha alone is a jewel.
Hoặc, “idampi buddhe ratanaṃ” (trong Đức Phật cũng có bảo vật) – ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: chính Đức Phật là bảo vật vì lý do này.
Vuttamattāya ca bhagavatā imāya gāthāya rājakulassa sotthi jātā, bhayaṃ vūpasantaṃ.
Merely by the Blessed One uttering this verse, well-being occurred to the royal family, and fear subsided.
Chỉ với việc Đức Thế Tôn nói lên câu kệ này, sự an lành đã đến với hoàng tộc, nỗi sợ hãi đã được xoa dịu.
Imissā gāthāya āṇā koṭisatasahassacakkavāḷesu amanussehi paṭiggahitāti.
The authority of this verse was accepted by non-human beings in hundreds of thousands of koṭis of universes.
Quyền năng của câu kệ này đã được các phi nhân ở hàng trăm ngàn vạn cakkavāḷa (thiên hà) tiếp nhận.
227. Evaṃ buddhaguṇena saccaṃ vatvā idāni nibbānadhammaguṇena vattumāraddho ‘‘khayaṃ virāga’’nti.
227. Having thus pronounced a truth regarding the quality of the Buddha, the Blessed One now began to speak about the quality of the Dhamma of Nibbāna with “khayaṃ virāgaṃ”.
227. Như vậy, sau khi nói lên lời chân thật bằng đức tính của Đức Phật, bây giờ Ngài bắt đầu nói lên bằng đức tính của Pháp Niết Bàn: “khayaṃ virāga” (sự diệt tận, sự ly tham).
Tattha yasmā nibbānasacchikiriyāya rāgādayo khīṇā honti parikkhīṇā, yasmā vā taṃ tesaṃ anuppādanirodhakkhayamattaṃ, yasmā ca taṃ rāgādiviyuttaṃ sampayogato ca ārammaṇato ca, yasmā vā tamhi sacchikate rāgādayo accantaṃ virattā honti vigatā viddhastā, tasmā ‘‘khaya’’nti ca ‘‘virāga’’nti ca vuccati.
Here, because when Nibbāna is realized, lust and other defilements are exhausted, completely worn out; or because it is the non-arising and cessation and exhaustion of these (defilements); or because it is free from lust and other defilements, both in association and as an object; or because when it is realized, lust and other defilements become utterly dispassionate, gone, and destroyed; therefore it is called “exhaustion” (khayaṃ) and “dispassion” (virāgaṃ).
Trong đó, vì khi Niết Bàn được chứng ngộ, tham ái, v.v., đều bị tiêu diệt, bị đoạn tận; hoặc vì Niết Bàn là sự diệt tận, sự chấm dứt không tái sinh của chúng; hoặc vì Niết Bàn là sự ly biệt với tham ái, v.v., cả về phương diện tương ưng và đối tượng; hoặc vì khi Niết Bàn được chứng ngộ, tham ái, v.v., hoàn toàn ly tham, biến mất, bị phá hủy; do đó, Niết Bàn được gọi là “khaya” (diệt tận) và “virāga” (ly tham).
Yasmā panassa na uppādo paññāyati, na vayo na ṭhitassa aññathattaṃ, tasmā taṃ na jāyati na jīyati na mīyatīti katvā ‘‘amata’’nti vuccati, uttamaṭṭhena pana atappakaṭṭhena ca paṇītanti.
And because its arising is not perceived, nor its decay, nor the alteration of its stability, it is called “Deathless” (amata) on the grounds that it does not arise, does not age, does not die. And it is called “Excellent” (paṇīta) in the sense of supreme and unsatiating.
Tuy nhiên, vì không có sự sinh khởi, không có sự hoại diệt, không có sự biến đổi của trạng thái tồn tại của Niết Bàn, nên Niết Bàn không sinh, không già, không chết, và do đó được gọi là “amata” (bất tử), còn “paṇīta” (vi diệu) là do ý nghĩa tối thượng và không thể thỏa mãn.
Yadajjhagāti yaṃ ajjhagā vindi, paṭilabhi, attano ñāṇabalena sacchākāsi.
Yadajjhagā means "which he attained," "discovered," "obtained," "realized by the power of his knowledge."
“Yadajjhagā” có nghĩa là đã đạt được, đã tìm thấy, đã chứng ngộ Niết Bàn bằng sức mạnh trí tuệ của mình.
Sakyamunīti sakyakulappasutattā sakyo, moneyyadhammasamannāgatattā muni, sakyo eva muni sakyamuni.
Sakyamunī means "Sakyan" due to being born in the Sakyan clan, "Muni" due to being endowed with the quality of wisdom; he is a Sakyan and also a Muni, hence Sakyamuni.
“Sakyamunī” (Thích Ca Mâu Ni) có nghĩa là: Ngài là Thích Ca vì sinh ra trong dòng tộc Thích Ca; Ngài là Mâu Ni vì đầy đủ các pháp moneyya (trí tuệ, sự trầm lặng); Thích Ca chính là Mâu Ni, nên gọi là Thích Ca Mâu Ni.
Samāhitoti ariyamaggasamādhinā samāhitacitto.
Samāhito means "one whose mind is composed" by the samādhi of the Noble Path.
“Samāhito” có nghĩa là tâm đã an định bằng ariyamagga-samādhi (chánh định của Thánh đạo).
Na tena dhammena samatthi kiñcīti tena khayādināmakena sakyamuninā adhigatena dhammena samaṃ kiñci dhammajātaṃ natthi.
Na tena dhammena samatthi kiñcī means that there is no Dhamma whatsoever equal to that Dhamma, named exhaustion and so on, attained by the Sakyamuni.
“Na tena dhammena samatthi kiñcī” có nghĩa là không có pháp nào sánh bằng pháp do vị Mâu Ni Thích Ca chứng đắc, tức là pháp có tên gọi là khaya (diệt tận), v.v.
Tasmā suttantarepi vuttaṃ ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’tiādi (a. ni. 4.34; itivu. 90).
Therefore, it is also said in another Sutta: “Monks, as far as there are Dhammas, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared to be the foremost among these Dhammas.”
Do đó, trong một kinh khác cũng đã nói: “Này các Tỳ-kheo, trong số tất cả các pháp, dù là hữu vi hay vô vi, virāga (ly tham) được xem là tối thượng của các pháp ấy.”
228. Evaṃ nibbānadhammaguṇena saccaṃ vatvā idāni maggadhammaguṇena vattumāraddho ‘‘yaṃ buddhaseṭṭho’’ti.
228. Having thus pronounced a truth regarding the quality of the Dhamma of Nibbāna, the Blessed One now began to speak about the quality of the Dhamma of the Path with “yaṃ buddhaseṭṭho”.
Như vậy, sau khi nói lời chân thật bằng phẩm chất của Pháp Niết Bàn, bây giờ Ngài bắt đầu nói bằng phẩm chất của Pháp Đạo (magga-dhamma) với câu “mà đấng Tối Thượng trong chư Phật”.
Tattha ‘‘bujjhitā saccānī’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddesa 97; paṭi. ma. 1.162) nayena buddho, uttamo pasaṃsanīyo cāti seṭṭho, buddho ca so seṭṭho cāti buddhaseṭṭho.
Here, "Buddha" is understood by the method beginning with "he who has awakened to the truths" and so on; "Seṭṭha" means supreme and commendable; Buddha and supreme, therefore Buddhaseṭṭha.
Trong đó, “Đấng đã giác ngộ các sự thật” và tương tự, là Đức Phật (Buddha); Ngài là tối thượng (uttama) và đáng tán thán (pasaṃsanīya) nên là Tối Thượng (Seṭṭha); là Đức Phật và là Tối Thượng, nên gọi là Buddhaseṭṭha (Đấng Tối Thượng trong chư Phật).
Anubuddhapaccekabuddhasaṅkhātesu vā buddhesu seṭṭhoti buddhaseṭṭho.
Or he is the foremost among Buddhas, referring to the Anubuddhas and Paccekabuddhas, hence Buddhaseṭṭha.
Hoặc Ngài là Tối Thượng trong các vị Phật được gọi là Anubuddha (Thanh văn Giác) và Paccekabuddha (Độc Giác Phật), nên là Buddhaseṭṭha.
So buddhaseṭṭho yaṃ parivaṇṇayī, ‘‘aṭṭhaṅgiko ca maggānaṃ, khemaṃ nibbānappattiyā’’ti (ma. ni. 2.215) ca ‘‘ariyaṃ vo, bhikkhave, sammāsamādhiṃ desessāmi saupanisaṃ saparikkhāra’’nti (ma. ni. 3.136) ca evamādinā nayena tattha tattha pasaṃsi pakāsayi.
That Buddhaseṭṭha described (parivaṇṇayī) it, proclaiming and praising it here and there in ways such as: “The path of eight constituents, the safe arrival at Nibbāna” and “Monks, I will teach you the noble right concentration with its conditions and requisites.”
Đấng Buddhaseṭṭha ấy đã tán thán (parivaṇṇayī), đã ca ngợi và tuyên bố ở nhiều chỗ theo cách như: “Bát chánh đạo là con đường an ổn dẫn đến Niết Bàn” và “Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về chánh định cao thượng, có điều kiện và có sự hỗ trợ”.
Sucinti kilesamalasamucchedakaraṇato accantavodānaṃ.
Suci means "absolutely pure" because it eradicates the defilements and impurities.
Suci (thanh tịnh) nghĩa là vô cùng trong sạch vì nó cắt đứt mọi cấu uế phiền não.
Samādhimānantarikaññamāhūti yañca attano pavattisamanantaraṃ niyameneva phaladānato ‘‘ānantarikasamādhī’’ti āhu.
Samādhimānantarikaññamāhū means "that samādhi which they call 'ānantarika' (immediately consequent)" because it inevitably yields its fruit immediately after its occurrence.
Samādhimānantarikaññamāhū (được gọi là định vô gián) là định mà người ta gọi là “định vô gián” (ānantarikasamādhi), vì ngay sau khi nó phát khởi, nó chắc chắn sẽ cho quả.
Na hi maggasamādhiñhi uppanne tassa phaluppattinisedhako koci antarāyo atthi.
Indeed, when the path-samādhi arises, there is no obstacle that prevents the arising of its fruit.
Thật vậy, khi định đạo (magga-samādhi) phát sinh, không có chướng ngại nào có thể ngăn cản sự phát sinh của quả của nó.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
229. Evaṃ maggadhammaguṇenāpi saccaṃ vatvā idāni saṅghaguṇenāpi vattumāraddho ‘‘ye puggalā’’ti.
229. Thus, having spoken the truth by the quality of the Path-Dhamma, he now begins to speak by the quality of the Saṅgha, “Those persons”.
Như vậy, sau khi nói lời chân thật bằng phẩm chất của Pháp Đạo, bây giờ Ngài bắt đầu nói bằng phẩm chất của Tăng (Saṅgha) với câu “những người”.
Tattha yeti aniyametvā uddeso.
Here, “ye” (those) is an indefinite designation.
Trong đó, “ye” (những) là sự chỉ định không xác định.
Puggalāti sattā.
“Puggalā” means beings.
Puggalā (những người) là chúng sinh.
Aṭṭhāti tesaṃ gaṇanaparicchedo.
“Aṭṭhā” (eight) is the numerical determination of them.
Aṭṭhā (tám) là sự phân định số lượng của họ.
Te hi cattāro ca paṭipannā cattāro ca phale ṭhitāti aṭṭha honti.
For they are four who are on the path and four who are established in the fruit, thus they are eight.
Họ là bốn người đang tu tập và bốn người đã an trú trong quả, tổng cộng là tám (ariya-puggala).
Sataṃ pasatthāti sappurisehi buddhapaccekabuddhasāvakehi aññehi ca devamanussehi pasatthā.
“Praised by the good (sataṃ pasatthā)” means praised by good people, Buddhas, Paccekabuddhas, disciples, and other devas and humans.
Sataṃ pasatthā (được bậc thiện nhân tán thán) nghĩa là được các bậc thiện nhân như Phật, Độc Giác Phật, Thanh văn và các vị trời, người khác tán thán.
Sahajātasīlādiguṇayogā.
Because they are endowed with qualities such as natural virtue (sīla).
Vì họ có các phẩm chất như giới (sīla) phát sinh tự nhiên.
Tesañhi campakavakulakusumādīnaṃ sahajātavaṇṇagandhādayo viya sahajātasīlasamādhiādayo guṇā.
For they have natural qualities such as virtue and concentration, just like the naturally endowed colors and fragrances of campaka and bakula flowers.
Thật vậy, các phẩm chất như giới, định (samādhi) của họ phát sinh tự nhiên, giống như màu sắc và hương thơm tự nhiên của các loài hoa như champaka và bakula.
Tena te vaṇṇagandhādisampannāni viya pupphāni devamanussānaṃ sataṃ piyā manāpā pasaṃsanīyā ca honti.
Therefore, they are dear, delightful, and praiseworthy to good devas and humans, like flowers endowed with color and fragrance.
Vì thế, họ được các bậc thiện nhân trong chư thiên và loài người yêu quý, hài lòng và tán thán, giống như những bông hoa có màu sắc và hương thơm hoàn hảo.
Tena vuttaṃ ‘‘ye puggalā aṭṭhasataṃ pasatthā’’ti.
That is why it is said: “Those persons, eight, praised by the good.”
Do đó, đã nói: “những người được tám bậc thiện nhân tán thán”.
Atha vā yeti aniyametvā uddeso.
Alternatively, “ye” is an indefinite designation.
Hoặc “ye” là sự chỉ định không xác định.
Puggalāti sattā.
“Puggalā” means beings.
Puggalā là chúng sinh.
Aṭṭhasatanti tesaṃ gaṇanaparicchedo.
“Aṭṭhasataṃ” (one hundred and eight) is the numerical determination of them.
Aṭṭhasataṃ (một trăm lẻ tám) là sự phân định số lượng của họ.
Te hi ekabījī kolaṃkolo sattakkhattuparamoti tayo sotāpannā, kāmarūpārūpabhavesu adhigatapphalā tayo sakadāgāmino, te sabbepi catunnaṃ paṭipadānaṃ vasena catuvīsati, antarāparinibbāyī, upahaccaparinibbāyī, sasaṅkhāraparinibbāyī, asaṅkhāraparinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti, avihesu pañca, tathā atappasudassasudassīsu.
For they are the three stream-enterers: the one-seeder, the family-to-family, and the one bound to seven more existences; the three once-returners who have attained the fruit in kāma, rūpa, and arūpa realms—all these are twenty-four according to the four practices; and the anāgāmins are twenty-four (the antarāparinibbāyī, upahaccaparinibbāyī, sasaṅkhāraparinibbāyī, asaṅkhāraparinibbāyī, uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī – five in Avihā, and likewise in Atappa, Sudassā, Sudassī; and four in Akaniṭṭha, excluding the uddhaṃsota); the two Arahants (the dry-insight meditator and the one who has developed concentration); and the four who are on the path—all these are fifty-four.
Thật vậy, họ gồm có ba bậc Dự Lưu (Sotāpanna): Nhất Chủng Tử (Ekabījī), Gia Gia (Kolaṃkolo), và Thất Lai (Sattakkhattuparamo); ba bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) đã chứng quả trong các cõi Dục, Sắc, Vô Sắc; tất cả sáu vị này, theo bốn đạo lộ (paṭipadā), là hai mươi bốn vị; năm bậc Bất Hoàn (Anāgāmī) ở cõi Vô Phiền (Aviha) là: Trung Bát Niết Bàn (Antarāparinibbāyī), Hạ Sinh Bát Niết Bàn (Upahaccaparinibbāyī), Hữu Hành Bát Niết Bàn (Sasaṅkhāraparinibbāyī), Vô Hành Bát Niết Bàn (Asaṅkhāraparinibbāyī), và Thượng Lưu Bất Hoàn đến cõi Sắc Cứu Kính (Uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī); tương tự, năm vị ở cõi Vô Nhiệt (Atappa), Thiện Hiện (Sudassa), Thiện Kiến (Sudassī).
Akaniṭṭhesu pana uddhaṃsotavajjā cattāroti catuvīsati anāgāmino, sukkhavipassako samathayānikoti dve arahanto, cattāro maggaṭṭhāti catupaññāsa.
These, all of them, are fifty-four.
Còn ở cõi Sắc Cứu Kính (Akaniṭṭha) thì có bốn vị, trừ Thượng Lưu Bất Hoàn, tổng cộng là hai mươi bốn bậc Bất Hoàn; hai bậc A-la-hán là Thuần Quán (Sukkhavipassako) và Chỉ Tịnh Thừa (Samathayāniko); và bốn bậc Đạo Quả (Maggaṭṭha), tổng cộng là năm mươi bốn vị.
Te sabbepi saddhādhurapaññādhurānaṃ vasena diguṇā hutvā aṭṭhasataṃ honti.
These, all of them, become one hundred and eight when doubled according to those devoted to faith and those devoted to wisdom.
Tất cả những vị này, nhân hai theo hai loại là Tín Hành (Saddhādhura) và Tuệ Hành (Paññādhura), sẽ thành một trăm lẻ tám vị.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Cattāri etāni yugāni hontīti te sabbepi aṭṭha vā aṭṭhasataṃ vāti vitthāravasena uddiṭṭhapuggalā, saṅkhepavasena sotāpattimaggaṭṭho phalaṭṭhoti ekaṃ yugaṃ, evaṃ yāva arahattamaggaṭṭho phalaṭṭhoti ekaṃ yuganti cattāri yugāni honti.
“These are four pairs”: All those individuals, designated extensively as eight or one hundred and eight, are, concisely, four pairs. For example, the stream-enterer on the path and the stream-enterer established in the fruit form one pair; likewise, up to the Arahant on the path and the Arahant established in the fruit form one pair, making four pairs.
Cattāri etāni yugāni honti (có bốn cặp này) nghĩa là tất cả những người đã được đề cập chi tiết là tám hoặc một trăm lẻ tám vị, xét theo cách tóm tắt, thì bậc đang ở đạo Dự Lưu và bậc đang ở quả Dự Lưu là một cặp; tương tự, cho đến bậc đang ở đạo A-la-hán và bậc đang ở quả A-la-hán là một cặp, như vậy có bốn cặp.
Te dakkhiṇeyyāti ettha teti pubbe aniyametvā uddiṭṭhānaṃ niyametvā niddeso.
In “Te dakkhiṇeyyā” (They are worthy of offerings), “te” (they) is a specific designation of those who were previously designated indefinitely.
Trong câu Te dakkhiṇeyyā (Họ là những người đáng cúng dường), chữ te là sự chỉ định xác định những người đã được đề cập không xác định trước đó.
Ye puggalā vitthāravasena aṭṭha vā aṭṭhasataṃ vā, saṅkhepavasena cattāri yugāni hontīti vuttā, sabbepi te dakkhiṇaṃ arahantīti dakkhiṇeyyā.
Those individuals who were stated to be eight or one hundred and eight extensively, or four pairs concisely—all of them are worthy of offerings, hence they are called dakkhiṇeyyā.
Những người đã được nói là tám hoặc một trăm lẻ tám theo cách chi tiết, hoặc bốn cặp theo cách tóm tắt, tất cả họ đều xứng đáng nhận sự cúng dường (dakkhiṇaṃ), nên họ được gọi là dakkhiṇeyyā.
Dakkhiṇā nāma kammañca kammavipākañca saddahitvā ‘‘esa me idaṃ vejjakammaṃ vā jaṅghapesanikaṃ vā karissatī’’ti evamādīni anapekkhitvā dīyamāno deyyadhammo, taṃ arahanti nāma sīlādiguṇayuttā puggalā.
An offering (dakkhiṇā) is a gift given without expectation of a return, such as "This one will perform this medical treatment or this errand for me," trusting in kamma and its result; those individuals endowed with qualities such as sīla are worthy of such an offering.
Dakkhiṇā (sự cúng dường) là vật thí được dâng cúng mà không mong đợi những điều như “người này sẽ làm công việc chữa bệnh hoặc công việc sai vặt này cho tôi” sau khi tin vào nghiệp và quả của nghiệp; và những người xứng đáng nhận vật thí ấy là những người có các phẩm chất như giới.
Ime ca tādisā, tena vuccanti te ‘‘dakkhiṇeyyā’’ti.
And these are such (individuals); therefore, they are called “dakkhiṇeyyā”.
Những người này cũng như vậy, do đó họ được gọi là “dakkhiṇeyyā”.
Sugatassa sāvakāti bhagavā sobhanena gamanena yuttattā, sobhanañca ṭhānaṃ gatattā, suṭṭhu ca gatattā suṭṭhu eva ca gadattā sugato, tassa sugatassa.
“Disciples of the Sugata”: The Blessed One is called Sugata because he is endowed with a good going, has gone to a good state (Nibbāna), has gone well, and has spoken well. He is that Sugata.
Sugatassa sāvakā (các đệ tử của đấng Thiện Thệ): Đức Thế Tôn được gọi là Sugata (Thiện Thệ) vì Ngài có sự đi đứng tốt đẹp (sobhanena gamanena yuttattā), vì Ngài đã đi đến nơi tốt đẹp (sobhanañca ṭhānaṃ gatattā), và vì Ngài đã nói lời tốt đẹp (suṭṭhu eva ca gadattā); của đấng Sugata ấy.
Sabbepi te vacanaṃ suṇantīti sāvakā.
All of them listen to his words, hence they are called sāvakā (disciples).
Tất cả họ đều lắng nghe lời dạy, nên họ là sāvakā (Thanh văn, đệ tử).
Kāmañca aññepi suṇanti, na pana sutvā kattabbakiccaṃ karonti.
Though others also listen, they do not perform the task that should be done after listening.
Mặc dù những người khác cũng nghe, nhưng họ không làm những việc cần làm sau khi nghe.
Ime pana sutvā kattabbaṃ dhammānudhammapaṭipattiṃ katvā maggaphalāni pattā, tasmā ‘‘sāvakā’’ti vuccanti.
But these (disciples), having heard, performed the duty of practicing the Dhamma in accordance with the Dhamma, and attained the paths and fruits; therefore, they are called “sāvakā”.
Còn những người này, sau khi nghe, đã thực hành Pháp và tùy Pháp (dhammānudhamma-paṭipatti) cần làm và đã chứng đắc các đạo quả, do đó họ được gọi là “sāvakā”.
Etesu dinnāni mahapphalānīti etesu sugatasāvakesu appakānipi dānāni dinnāni paṭiggāhakato dakkhiṇāvisuddhibhāvaṃ upagatattā mahapphalāni honti.
“Gifts given to them are of great fruit”: Gifts, even small ones, given to these disciples of the Sugata become of great fruit because they have attained the purity of the offering due to the recipients.
Etesu dinnāni mahapphalānī (những gì đã cúng dường cho họ đều mang lại quả lớn) nghĩa là những vật thí dù nhỏ bé đã cúng dường cho các đệ tử của đấng Thiện Thệ này đều mang lại quả lớn, vì chúng đã đạt đến sự thanh tịnh của vật cúng dường thông qua người nhận.
Tasmā suttantarepi vuttaṃ –
Therefore, it is also said in a Sutta –
Do đó, trong các kinh khác cũng đã nói:
230. Evaṃ maggaṭṭhaphalaṭṭhānaṃ vasena saṅghaguṇena saccaṃ vatvā idāni tato ekacciyānaṃ phalasamāpattisukhamanubhavantānaṃ khīṇāsavapuggalānaṃyeva guṇena vattumāraddho ‘‘ye suppayuttā’’ti.
230. Thus, having spoken the truth by the quality of the Saṅgha through those on the path and those established in the fruit, he now begins to speak of the quality of certain individuals, the Arahants, who are experiencing the bliss of fruition-attainment, by “Ye suppayuttā” (those who are well-practiced).
230. Sau khi nói lời chân thật về phẩm hạnh của Tăng đoàn dựa trên những bậc Đạo quả (Maggaṭṭha) và Quả vị (Phalaṭṭha), bây giờ, Ngài bắt đầu nói về phẩm hạnh của một số vị A-la-hán (khīṇāsava) đang an hưởng sự an lạc của quả vị nhập diệt (phalasamāpatti) bằng câu “ye suppayuttā” (những ai tu tập đúng đắn).
Tattha yeti aniyamituddesavacanaṃ.
Here, “ye” is an indefinite designation.
Trong đó, từ “ye” (những ai) là một từ chỉ định không xác định.
Suppayuttāti suṭṭhu payuttā, anekavihitaṃ anesanaṃ pahāya suddhājīvitaṃ nissāya vipassanāya attānaṃ payuñjitumāraddhāti attho.
“Suppayuttā” means well-engaged; that is, having abandoned various improper means of livelihood, relying on a pure livelihood, they have begun to apply themselves to insight meditation.
Suppayuttā (tu tập đúng đắn) có nghĩa là đã tu tập rất tốt, từ bỏ nhiều loại sinh kế bất chính, nương tựa vào sinh kế thanh tịnh, và bắt đầu chuyên tâm tu tập thiền quán (vipassanā).
Atha vā suppayuttāti parisuddhakāyavacīpayogasamannāgatā.
Alternatively, “suppayuttā” means endowed with purified bodily and verbal application.
Hoặc, suppayuttā có nghĩa là những vị có hành động thân và khẩu thanh tịnh.
Tena tesaṃ sīlakkhandhaṃ dasseti.
By this, it demonstrates their sīla-aggregate.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng họ đã thành tựu giới uẩn (sīlakkhandha).
Manasā daḷhenāti daḷhena manasā, thirasamādhiyuttena cetasāti attho.
“Manasā daḷhenā” (with steadfast mind) means with a firm mind, that is, with a consciousness endowed with stable concentration.
Manasā daḷhenā (với tâm kiên cố) có nghĩa là với tâm kiên cố, với ý chí vững chắc có đầy đủ định (samādhi).
Tena tesaṃ samādhikkhandhaṃ dasseti.
By this, it demonstrates their samādhi-aggregate.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng họ đã thành tựu định uẩn (samādhikkhandha).
Nikkāminoti kāye ca jīvite ca anapekkhā hutvā paññādhurena vīriyena sabbakilesehi katanikkamanā.
“Nikkāmino” (having gone forth) means being unconcerned with the body and life, they have gone forth from all defilements through exertion governed by wisdom.
Nikkāmino (không còn tham ái) có nghĩa là những vị không còn chấp trước vào thân và mạng sống, đã thoát ly khỏi mọi phiền não (kilesa) bằng sự tinh tấn (vīriya) có trí tuệ (paññā) làm chủ đạo.
Tena tesaṃ vīriyasampannaṃ paññākkhandhaṃ dasseti.
By this, it demonstrates their wisdom-aggregate, endowed with effort.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng họ đã thành tựu tuệ uẩn (paññākkhandha) với đầy đủ tinh tấn.
Gotamasāsanamhīti gottato gotamassa tathāgatasseva sāsanamhi.
“Gotamasāsanamhi” (in Gotama’s Dispensation) means in the Dispensation of the Tathāgata, Gotama by clan.
Gotamasāsanamhi (trong giáo pháp của Gotama) có nghĩa là trong giáo pháp của Đức Như Lai Gotama, người thuộc dòng họ Gotama.
Tena ito bahiddhā nānappakārampi amaratapaṃ karontānaṃ suppayogādiguṇābhāvato kilesehi nikkamanābhāvaṃ dīpeti.
By this, it points out that those outside this (Dispensation) who perform various kinds of austerities do not have qualities like good application, and thus there is no going forth from defilements for them.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng những người thực hành các loại khổ hạnh khác nhau bên ngoài giáo pháp này không có các phẩm chất như sự tu tập đúng đắn, và do đó không thể thoát ly khỏi phiền não.
Teti pubbe uddiṭṭhānaṃ niddesavacanaṃ.
“Te” (they) is a referential word for those previously designated.
Te (những vị ấy) là từ chỉ định những người đã được đề cập trước đó.
Pattipattāti ettha pattabbāti patti, pattabbā nāma pattuṃ arahā, yaṃ patvā accantayogakkhemino honti, arahattaphalassetaṃ adhivacanaṃ, taṃ pattiṃ pattāti pattipattā.
In “pattipattā” (having attained the attainment), patti means what is to be attained, what is worthy of attainment, which, having attained, one becomes utterly free from bondage (yogakkhemin); this is a designation for the fruit of Arahantship. Having attained that attainment (patti), they are pattipattā.
Pattipattā (đã đạt được sự thành tựu): Ở đây, “patti” (sự thành tựu) có nghĩa là điều cần đạt đến, điều xứng đáng đạt đến, điều mà khi đạt được sẽ mang lại sự an toàn tuyệt đối khỏi mọi ràng buộc (yoga); đây là tên gọi khác của quả vị A-la-hán (arahattaphala). Những vị đã đạt được “patti” đó được gọi là pattipattā.
Amatanti nibbānaṃ.
“Amataṃ” (the Deathless) refers to Nibbāna.
Amataṃ (bất tử) là Niết Bàn (Nibbāna).
Vigayhāti ārammaṇavasena vigāhitvā.
“Vigayhā” means having plunged into it as an object.
Vigayhā (đã thâm nhập) có nghĩa là đã thâm nhập vào cảnh giới (ārammaṇa).
Laddhāti labhitvā.
“Laddhā” means having obtained.
Laddhā (đã đạt được) có nghĩa là đã nhận được.
Mudhāti abyayena kākaṇikamattampi byayaṃ akatvā.
“Mudhā” means without any loss, not even a kākaṇika (a small coin's worth) of loss.
Mudhā (không tốn kém) có nghĩa là không tốn kém một chút nào, dù chỉ là một kākaṇika (đơn vị tiền tệ nhỏ nhất thời xưa).
Nibbutinti paṭippassaddhakilesadarathaṃ phalasamāpattiṃ.
“Nibbutiṃ” (Nibbāna) refers to the fruition-attainment which is the calming of the distress of defilements.
Nibbutiṃ (sự tịch tịnh) là quả vị nhập diệt (phalasamāpatti), nơi sự bức bách của phiền não đã được lắng dịu.
Bhuñjamānāti anubhavamānā.
“Bhuñjamānā” means experiencing.
Bhuñjamānā (đang hưởng thụ) có nghĩa là đang trải nghiệm.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Vậy ý nghĩa là gì?
Ye imasmiṃ gotamasāsanamhi sīlasampannattā suppayuttā, samādhisampannattā manasā daḷhena, paññāsampannattā nikkāmino, te imāya sammāpaṭipadāya amataṃ vigayha mudhā laddhā phalasamāpattisaññitaṃ nibbutiṃ bhuñjamānā pattipattā nāma hontīti.
Those who, in this Dispensation of Gotama, being accomplished in morality, are well-established; being accomplished in concentration, possess a steadfast mind; and being accomplished in wisdom, are free from craving—those, by means of this right practice, having attained Nibbāna and having obtained, effortlessly, the peace known as fruition attainment, are said to have reached the attainment.
Những vị nào trong giáo pháp của Đức Gotama này, nhờ thành tựu giới (sīla) mà tu tập đúng đắn ( suppayuttā), nhờ thành tựu định (samādhi) mà có tâm kiên cố ( manasā daḷhenā), nhờ thành tựu tuệ (paññā) mà không còn tham ái ( nikkāmino), thì những vị ấy, bằng chánh đạo (sammāpaṭipadā) này, đã thâm nhập Niết Bàn (amataṃ vigayha), đạt được không tốn kém (mudhā laddhā), và đang hưởng thụ sự tịch tịnh (nibbutiṃ bhuñjamānā) được gọi là quả vị nhập diệt (phalasamāpatti), những vị ấy được gọi là pattipattā.
231. Evaṃ khīṇāsavapuggalānaṃ guṇena saṅghādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vatvā idāni bahujanapaccakkhena sotāpannasseva guṇena vattumāraddho ‘‘yathindakhīlo’’ti.
Thus, having uttered a statement of truth established on the Sangha by means of the excellence of Arahant individuals, the Blessed One now began to speak of the excellence of a Stream-Enterer, which is evident to the multitude, with the words “Just as an Indakhīla,”.
231. Sau khi nói lời chân thật về Tăng đoàn dựa trên phẩm hạnh của các vị A-la-hán một cách không phân biệt, bây giờ, Ngài bắt đầu nói về phẩm hạnh của vị Nhập lưu (sotāpanna), điều mà nhiều người có thể chứng kiến, bằng câu “yathindakhīlo” (như cột trụ Indra).
Tattha yathāti upamāvacanaṃ.
Here, yathā is a word of comparison.
Trong đó, yathā (như) là một từ so sánh.
Indakhīloti nagaradvāranivāraṇatthaṃ ummārabbhantare aṭṭha vā dasa vā hatthe pathaviṃ khaṇitvā ākoṭitassa sāradārumayathambhassetaṃ adhivacanaṃ.
Indakhīlo is a designation for a pillar made of hard wood, driven eight or ten cubits into the ground within a threshold to secure a city gate.
Indakhīlo (cột trụ Indra) là tên gọi của một cây cột làm bằng gỗ cứng, được đóng sâu tám hoặc mười cubit (hasta) xuống đất bên trong ngưỡng cửa để chặn cổng thành.
Pathavinti bhūmiṃ.
Pathaviṃ means the earth.
Pathaviṃ (đất) là mặt đất.
Sitoti anto pavisitvā nissito.
Sito means having entered within and settled firmly.
Sito (đã cắm sâu) có nghĩa là đã đi vào bên trong và bám chắc.
Siyāti bhaveyya.
Siyā means it may be.
Siyā (có thể) có nghĩa là có thể xảy ra.
Catubbhi vātehīti catūhi disāhi āgatavātehi.
Catubbhi vātehi means by winds coming from the four directions.
Catubbhi vātehi (bởi bốn luồng gió) có nghĩa là bởi những luồng gió đến từ bốn phương.
Asampakampiyoti kampetuṃ vā cāletuṃ vā asakkuṇeyyo.
Asampakampiyo means unable to be shaken or swayed.
Asampakampiyo (không thể lay chuyển) có nghĩa là không thể làm rung chuyển hay dịch chuyển.
Tathūpamanti tathāvidhaṃ.
Tathūpamaṃ means of such a likeness.
Tathūpamaṃ (tương tự như vậy) có nghĩa là có sự tương tự như vậy.
Sappurisanti uttamapurisaṃ.
Sappurisaṃ means a noble person.
Sappurisaṃ (bậc thiện nhân) là bậc nhân vật tối thượng.
Vadāmīti bhaṇāmi.
Vadāmi means I declare.
Vadāmi (Ta nói) có nghĩa là Ta tuyên bố.
Yo ariyasaccāni avecca passatīti yo cattāri ariyasaccāni paññāya ajjhogāhetvā passati.
Yo ariyasaccāni avecca passati means whoever perceives the four Noble Truths by deeply penetrating them with wisdom.
Yo ariyasaccāni avecca passati (người nào thấu triệt Tứ Thánh Đế) có nghĩa là người nào thấu triệt Tứ Thánh Đế bằng trí tuệ.
Tattha ariyasaccāni visuddhimagge vuttanayeneva veditabbāni.
Here, the Noble Truths should be understood in the manner stated in the Visuddhimagga.
Ở đây, Tứ Thánh Đế cần được hiểu theo cách đã trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ayokhīlo vā indakhīlo vā gambhīranemo sunikhāto acalo asampakampī, puratthimāya cepi disāya āgaccheyya bhusā vātavuṭṭhi, neva naṃ saṅkampeyya na sampakampeyya na sampacāleyya.
“Just as, bhikkhus, an iron pillar or an indakhīla, deep-rooted and well-established, is immovable and unshakable—even if a strong wind and rain should come from the eastern direction, it would neither shake, nor tremble, nor sway it.
“Này các Tỳ-kheo, như một cột sắt hay một cột trụ Indra, được cắm sâu, vững chắc, không lay động, không rung chuyển. Dù có một trận gió bão dữ dội đến từ phương Đông, nó cũng không lay động, không rung chuyển, không dịch chuyển.
Pacchimāya…pe… dakkhiṇāya… uttarāya cepi…pe… na sampacāleyya.
Even if from the western… or southern… or northern direction… it would not sway it.
Từ phương Tây… (tương tự)… từ phương Nam… từ phương Bắc… (tương tự)… nó cũng không dịch chuyển.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Gambhīrattā, bhikkhave, nemassa sunikhātattā indakhīlassa.
Because, bhikkhus, the indakhīla is deep-rooted and well-established.
Này các Tỳ-kheo, vì cột trụ Indra có nền móng sâu và được cắm chắc.
Evameva kho, bhikkhave, ye ca kho keci samaṇā vā brāhmaṇā vā ‘idaṃ dukkhanti…pe… paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānanti, te na aññassa samaṇassa vā brāhmaṇassa vā mukhaṃ olokenti ‘ayaṃ nūna bhavaṃ jānaṃ jānāti passaṃ passatī’ti.
Even so, bhikkhus, whatever recluses or brahmins fully understand, as it actually is, ‘This is suffering’… and ‘the path to the cessation of suffering,’ they do not look to the face of another recluse or brahmin, thinking, ‘Surely, this venerable one knows what he knows and sees what he sees.’
Cũng vậy, này các Tỳ-kheo, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào hiểu rõ như thật rằng ‘đây là Khổ… (tương tự)… con đường đưa đến diệt Khổ’, thì họ không nhìn mặt bất kỳ Sa-môn hay Bà-la-môn nào khác mà nghĩ rằng ‘vị tôn giả này chắc chắn biết điều mình biết, thấy điều mình thấy’.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Sudiṭṭhattā, bhikkhave, catunnaṃ ariyasaccāna’’nti (saṃ. ni. 5.1109).
Because, bhikkhus, the four Noble Truths are well seen.”
Này các Tỳ-kheo, vì họ đã thấy rõ Tứ Thánh Đế một cách hoàn hảo.”
Tesaṃ sabbakaniṭṭhassa sattakkhattuparamassa guṇena vattumāraddho ‘‘ye ariyasaccānī’’ti.
Among them, he began to speak of the excellence of the lowest of all, the Sattakkhattuparama, with the words “Ye ariyasaccāni” (Those who the Noble Truths).
Ngài bắt đầu nói về phẩm hạnh của vị Thất lai (sattakkhattuparama), là vị thấp nhất trong số đó, bằng câu “ye ariyasaccāni” (những ai Tứ Thánh Đế).
Tattha ye ariyasaccānīti etaṃ vuttanayameva.
Here, ye ariyasaccāni has the same meaning as stated previously.
Ở đây, ye ariyasaccāni (những ai Tứ Thánh Đế) có ý nghĩa như đã nói.
Vibhāvayantīti paññāobhāsena saccapaṭicchādakaṃ kilesandhakāraṃ vidhamitvā attano pakāsāni pākaṭāni karonti.
Vibhāvayanti means, by the light of wisdom, having dispelled the darkness of defilements that conceals the truths, they make them manifest and clear for themselves.
Vibhāvayanti (làm cho hiển lộ) có nghĩa là xua tan bóng tối phiền não che lấp các chân lý bằng ánh sáng trí tuệ, làm cho chúng trở nên rõ ràng, hiển lộ cho chính mình.
Gambhīrapaññenāti appameyyapaññatāya sadevakassapi lokassa ñāṇena alabbhaneyyapatiṭṭhapaññena, sabbaññunāti vuttaṃ hoti.
Gambhīrapaññenā means with immeasurable wisdom, a wisdom whose foundation cannot be obtained by the knowledge of any being in the world, including devas; it is said to be the omniscience of the Buddha.
Gambhīrapaññena (với trí tuệ sâu sắc) có nghĩa là với trí tuệ không thể đo lường, không thể đạt đến bởi trí tuệ của bất kỳ ai trong cõi trời và cõi người, tức là trí tuệ của bậc Toàn giác (sabbaññu).
Sudesitānīti samāsabyāsasākalyavekalyādīhi tehi tehi nayehi suṭṭhu desitāni.
Sudesitāni means well taught by various methods, such as in brief and in detail, in whole and in part, and so on.
Sudesitāni (đã được giảng dạy tốt) có nghĩa là đã được giảng dạy một cách hoàn hảo bằng nhiều phương pháp khác nhau, như tóm tắt và chi tiết, đầy đủ và từng phần.
Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattāti te vibhāvitaariyasaccā puggalā kiñcāpi devarajjacakkavattirajjādippamādaṭṭhānaṃ āgamma bhusaṃ pamattā honti, tathāpi sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhā ṭhapetvā satta bhave anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, tesaṃ niruddhattā atthaṅgatattā na aṭṭhamaṃ bhavaṃ ādiyanti, sattamabhave eva pana vipassanaṃ ārabhitvā arahattaṃ pāpuṇantīti.
Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattā means: those individuals who have manifested the Noble Truths, even if they become very heedless due to such grounds for heedlessness as the sovereignty of devas or world-ruling monarchs, nevertheless, by the cessation of the rebirth-linking consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa) through the Stream-Entry knowledge, they do not take an eighth existence. This is because the nāma and rūpa that would arise in the beginningless saṃsāra, apart from the seven existences, have been extinguished and abolished for them. Rather, in the seventh existence itself, having commenced vipassanā, they attain Arahantship.
Kiñcāpi te honti bhusaṃ pamattā (dù cho họ có thể rất phóng dật): Dù cho những người đã làm hiển lộ Tứ Thánh Đế (vibhāvitaariyasaccā puggalā) có thể rất phóng dật do những hoàn cảnh gây phóng dật như vương quyền của chư thiên hay đế vương, nhưng nhờ trí tuệ của đạo Nhập lưu (sotāpattimaggañāṇa), sự tái sinh do nghiệp (abhisaṅkhāraviññāṇa) đã bị diệt trừ. Do đó, sau bảy kiếp, trong vòng luân hồi vô thủy (anamatagge saṃsāre), danh và sắc (nāmañca rūpañca) sẽ không còn tái sinh nữa. Vì chúng đã bị diệt trừ và chấm dứt, họ sẽ không tái sinh kiếp thứ tám, mà sẽ bắt đầu tu tập thiền quán (vipassanā) trong kiếp thứ bảy và đạt được quả vị A-la-hán (arahattaṃ pāpuṇanti).
233. Evaṃ sattakkhattuparamassa aṭṭhamaṃ bhavaṃ anādiyanaguṇena saṅghādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vatvā idāni tasseva satta bhave ādiyatopi aññehi appahīnabhavādānehi puggalehi visiṭṭhena guṇena vattumāraddho ‘‘sahāvassā’’ti.
Thus, having uttered a statement of truth established on the Sangha by means of the Sattakkhattuparama's quality of not taking an eighth existence, the Blessed One now began to speak of an excellence of that same Sattakkhattuparama, who, although taking seven existences, is superior to other individuals who cling to unabandoned existences, with the words “Sahāvassā” (Together with his).
233. Sau khi nói lời chân thật về Saṅgha, với phẩm chất không chấp nhận tái sinh thứ tám của bậc Nhập Lưu tối đa bảy lần tái sinh (sattakkhattuparamassa), bây giờ, để nói về phẩm chất đặc biệt của vị ấy – dù vẫn chấp nhận bảy lần tái sinh – so với những người khác chưa đoạn trừ sự chấp thủ vào tái sinh, Ngài bắt đầu nói bằng câu “sahāvassā” (cùng với người ấy).
Tattha sahāvāti saddhiṃyeva.
Here, sahāvā means together with, or simultaneously.
Trong đó, sahāvā có nghĩa là cùng với.
Assāti ‘‘na te bhavaṃ aṭṭhamamādiyantī’’ti vuttesu aññatarassa.
Assā refers to any one of those Stream-Enterers of whom it was said, “They do not take an eighth existence.”
Assā là của một trong những người được nói đến là “họ không chấp nhận tái sinh thứ tám”.
Dassanasampadāyāti sotāpattimaggasampattiyā.
Dassanasampadāyā means by the attainment of the Stream-Entry path.
Dassanasampadāyā là sự thành tựu đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).
Sotāpattimaggo hi nibbānaṃ disvā kattabbakiccasampadāya sabbapaṭhamaṃ nibbānadassanato ‘‘dassana’’nti vuccati.
Indeed, the Stream-Entry path is called dassana (vision) because it is the first of all paths to see Nibbāna, and by the perfection of the task to be done after seeing Nibbāna.
Thật vậy, đạo Tu-đà-hoàn được gọi là “dassana” (sự thấy) vì là sự thấy Nibbāna đầu tiên trong tất cả các đạo, để hoàn thành việc cần làm sau khi thấy Nibbāna.
Tassa attani pātubhāvo dassanasampadā, tāya dassanasampadāya saha eva.
Its manifestation in oneself is dassanasampadā, together with that Dassanasampadā.
Sự hiển lộ của nó trong tự thân là dassanasampadā (sự thành tựu của cái thấy), cùng với sự thành tựu của cái thấy ấy.
Tayassu dhammā jahitā bhavantīti ettha suiti padapūraṇamatte nipāto.
In Tayassu dhammā jahitā bhavanti, the particle su is merely for metrical completion.
Trong câu “tayassu dhammā jahitā bhavanti” (ba pháp ấy được đoạn trừ), từ su là một tiểu từ chỉ để điền vào câu.
‘‘Idaṃsu me, sāriputta, mahāvikaṭabhojanasmiṃ hotī’’tievamādīsu (ma. ni. 1.156) viya.
Just as in phrases like “This great coarse food, Sāriputta, is with me” and so on.
Giống như trong các câu “Idaṃsu me, Sāriputta, mahāvikaṭabhojanasmiṃ hotī” (Này Xá-lợi-phất, đây là thức ăn lớn của tôi), v.v.
Yato sahāvassa dassanasampadāya tayo dhammā jahitā bhavanti pahīnā bhavantīti ayamevettha attho.
The meaning here is simply that, together with his attainment of vision, three qualities are abandoned; they become eliminated.
Ý nghĩa ở đây chính là: cùng với sự thành tựu của cái thấy của người ấy, ba pháp ấy được đoạn trừ, được loại bỏ.
Idāni jahitadhammadassanatthaṃ āha ‘‘sakkāyadiṭṭhī vicikicchitañca, sīlabbataṃ vāpi yadatthi kiñcī’’ti.
Now, in order to show the states abandoned, it is said: "Sakkāya-diṭṭhi, doubt, and also any observance of precepts or vows that exist."
Bây giờ, để chỉ ra các pháp đã được đoạn trừ, Ngài nói: “sakkāyadiṭṭhī vicikicchitañca, sīlabbataṃ vāpi yadatthi kiñcī” (thân kiến, hoài nghi và bất cứ giới cấm thủ nào).
Tattha sati kāye vijjamāne upādānakkhandhapañcakasaṅkhāte kāye vīsativatthukā diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi, satī vā tattha kāye diṭṭhītipi sakkāyadiṭṭhi, yathāvuttappakāre kāye vijjamānā diṭṭhīti attho.
Therein, sakkāya-diṭṭhi is the view based on twenty aspects concerning the body, existing when the body, consisting of the five aggregates of clinging, is present. Or, it is also sakkāya-diṭṭhi because views exist in that body; this is the meaning of a view existing in a body of the aforementioned kind.
Trong đó, diṭṭhi (kiến chấp) có hai mươi thứ liên quan đến kāya (thân), tức là năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) khi kāya ấy hiện hữu, được gọi là sakkāyadiṭṭhi (thân kiến), hoặc cũng gọi là sakkāyadiṭṭhi vì có diṭṭhi trong kāya ấy; nghĩa là kiến chấp hiện hữu trong kāya như đã nói.
Satiyeva vā kāye diṭṭhītipi sakkāyadiṭṭhi, yathāvuttappakāre kāye vijjamāne rūpādisaṅkhāto attāti evaṃ pavattā diṭṭhīti attho.
Or, it is also sakkāya-diṭṭhi because there is a view when there is a body; this is the meaning of a view that arises in the aforementioned kind of body, such as the view that the aggregates like rūpa constitute a self.
Hoặc cũng gọi là sakkāyadiṭṭhi vì có diṭṭhi trong kāya ấy; nghĩa là kiến chấp phát sinh rằng “tự ngã” (atta) là sắc, v.v., hiện hữu trong kāya như đã nói.
Tassā ca pahīnattā sabbadiṭṭhigatāni pahīnāniyeva honti.
And because it is abandoned, all wrong views are indeed abandoned.
Và do sự đoạn trừ của nó, tất cả các tà kiến đều được đoạn trừ.
Sā hi nesaṃ mūlaṃ.
For it is their root.
Thật vậy, đó là cội rễ của chúng.
Sabbakilesabyādhivūpasamanato paññā ‘‘cikicchita’’nti vuccati, taṃ paññācikicchitaṃ ito vigataṃ, tato vā paññācikicchitā idaṃ vigatanti vicikicchitaṃ, ‘‘satthari kaṅkhatī’’tiādinā (dha. sa. 1008; vibha. 915) nayena vuttāya aṭṭhavatthukāya vimatiyā etaṃ adhivacanaṃ.
By the cessation of all defilement-diseases, wisdom is called "cikicchita" (healing); this wisdom-healing is absent from this (defilement), or this (doubt) is devoid of wisdom-healing; hence vicikicchita (doubt). This is an appellation for the eight-fold perplexity mentioned in the passage beginning with "doubts the Teacher."
Trí tuệ được gọi là “cikicchita” (sự chữa trị) vì nó làm lắng dịu tất cả các bệnh phiền não (kilesa), cái trí tuệ cikicchita ấy đã rời khỏi đây, hoặc cái này đã rời khỏi trí tuệ cikicchita ấy, nên gọi là vicikicchitaṃ (hoài nghi); đây là tên gọi của sự nghi ngờ có tám đối tượng được nói đến theo cách “nghi ngờ về Bậc Đạo Sư”, v.v.
Tassā pahīnattā sabbavicikicchitāni pahīnāni honti.
Because it is abandoned, all doubts are abandoned.
Do sự đoạn trừ của nó, tất cả các hoài nghi đều được đoạn trừ.
Tañhi nesaṃ mūlaṃ.
For it is their root.
Thật vậy, đó là cội rễ của chúng.
‘‘Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhī’’tievamādīsu (dha. sa. 1222; vibha. 938) āgataṃ gosīlakukkurasīlādikaṃ sīlaṃ govatakukkuravatādikañca vataṃ ‘‘sīlabbata’’nti vuccati.
The practices like those of a cow or dog, mentioned in passages such as "Purity through morality, purity through vows, for recluses and brahmins outside this (teaching)," are called sīlabbata (observance of precepts and vows).
Giới (sīla) như giới của bò, giới của chó, v.v., và các cấm giới (vata) như cấm giới của bò, cấm giới của chó, v.v., được đề cập trong các câu “sự thanh tịnh của các Sa-môn, Bà-la-môn bên ngoài đây là do giới, do cấm giới”, v.v., được gọi là “sīlabbataṃ” (giới cấm thủ).
Tassa pahīnattā sabbampi naggiyamuṇḍikādi amaratapaṃ pahīnaṃ hoti.
Because that is abandoned, all other ascetic practices, such as nudity and shaving the head, are abandoned.
Do sự đoạn trừ của nó, tất cả các khổ hạnh khác như khỏa thân, cạo trọc đầu, v.v., đều được đoạn trừ.
Tañhi tassa mūlaṃ.
For it is their root.
Thật vậy, đó là cội rễ của chúng.
Tena sabbāvasāne vuttaṃ ‘‘yadatthi kiñcī’’ti.
Therefore, at the end of all, it is stated "whatever exists."
Vì thế, ở cuối cùng, Ngài nói “yadatthi kiñcī” (bất cứ điều gì có).
Dukkhadassanasampadāya cettha sakkāyadiṭṭhi, samudayadassanasampadāya vicikicchitaṃ, maggadassananibbānadassanasampadāya sīlabbataṃ pahīyatīti viññātabbaṃ.
Herein, sakkāya-diṭṭhi should be understood as being abandoned by the accomplishment of seeing suffering; doubt by the accomplishment of seeing the origin; and sīlabbata by the accomplishment of seeing the path and Nibbāna.
Ở đây, cần hiểu rằng thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) được đoạn trừ nhờ sự thành tựu của cái thấy Khổ (dukkha-dassana), hoài nghi (vicikicchita) được đoạn trừ nhờ sự thành tựu của cái thấy Tập (samudaya-dassana), và giới cấm thủ (sīlabbata) được đoạn trừ nhờ sự thành tựu của cái thấy Đạo và cái thấy Nibbāna (magga-dassana-nibbāna-dassana).
Evamassa vipākavaṭṭappahānaṃ dassetvā idāni yaṃ imassa vipākavaṭṭassa mūlabhūtaṃ kammavaṭṭaṃ, tassāpi pahānaṃ dassento āha ‘‘chaccābhiṭhānāni abhabba kātu’’nti.
Having thus shown his abandonment of the cycle of results, now, in order to show the abandonment of the cycle of kamma, which is the root of this cycle of results, it is said: "and unable to commit the six grievous acts."
Sau khi chỉ ra sự đoạn trừ vòng luân hồi quả báo (vipākavaṭṭa) của vị ấy, bây giờ, để chỉ ra sự đoạn trừ vòng luân hồi nghiệp (kammavaṭṭa) – là cội rễ của vòng luân hồi quả báo này – Ngài nói: “chaccābhiṭhānāni abhabba kātuṃ” (không thể thực hiện sáu hành vi tày trời).
Tattha abhiṭhānānīti oḷārikaṭṭhānāni, tāni esa cha abhabbo kātuṃ.
Therein, abhiṭṭhānāni means grave acts, and he is unable to commit these six.
Trong đó, abhiṭhānāni là những hành vi tày trời; vị ấy không thể thực hiện sáu hành vi ấy.
Tāni ca ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ diṭṭhisampanno puggalo mātaraṃ jīvitā voropeyyā’’tiādinā (a. ni. 1.271; ma. ni. 3.128; vibha. 809) nayena ekakanipāte vuttāni mātughātapitughātaarahantaghātalohituppādasaṅghabhedaaññasatthāruddesakammāni veditabbāni.
These are to be understood as the acts of matricide, patricide, Arahant-cide, drawing blood from a Buddha, causing a schism in the Saṅgha, and dedicating oneself to another teacher, as stated in the Aṅguttara Nikāya, Book of the Ones, with the passage, "It is impossible, bhikkhus, there is no chance that a person endowed with right view would take his mother's life," and so on.
Và những hành vi ấy là giết mẹ, giết cha, giết A-la-hán, làm chảy máu Phật, chia rẽ Tăng-già, và quy y ngoại đạo, được nói đến trong Tạng Tăng Chi Bộ (Ekakanipāta) theo cách “Này các Tỳ-khưu, điều này là không thể, là không có cơ hội, rằng một người thành tựu chánh kiến sẽ giết mẹ”, v.v.
Tāni hi kiñcāpi diṭṭhisampanno ariyasāvako kunthakipillikampi jīvitā na voropeti, apica kho pana puthujjanabhāvassa vigarahaṇatthaṃ vuttāni.
Indeed, even though a noble disciple endowed with right view would not take the life of even an ant or a termite, these statements are made to condemn the state of an ordinary person.
Mặc dù một đệ tử thánh (ariyasāvaka) thành tựu chánh kiến không giết dù chỉ một con kiến hay con mối, nhưng những điều này được nói ra để khiển trách trạng thái của phàm phu.
Puthujjano hi adiṭṭhisampannattā evaṃmahāsāvajjāni abhiṭhānānipi karoti, dassanasampanno pana abhabbo tāni kātunti.
For an ordinary person, not being endowed with right view, commits such greatly blameworthy grievous acts, but one endowed with right view is incapable of committing them.
Thật vậy, một phàm phu, vì không thành tựu chánh kiến, có thể thực hiện những hành vi tày trời có tội lỗi lớn như vậy; nhưng một người thành tựu cái thấy thì không thể làm những điều ấy.
Abhabbaggahaṇañcettha bhavantarepi akaraṇadassanatthaṃ.
And the mention of "incapable" here is to show that he does not commit them even in future existences.
Và việc chấp nhận sự không thể ở đây là để chỉ ra rằng không làm ngay cả trong những kiếp sau.
Bhavantarepi hi esa attano ariyasāvakabhāvaṃ ajānantopi dhammatāya eva etāni vā cha, pakatipāṇātipātādīni vā pañca verāni aññasatthāruddesena saha cha ṭhānāni na karoti, yāni sandhāya ekacce ‘‘chachābhiṭhānānī’’ti paṭhanti.
Indeed, even in future existences, though unaware of his noble disciple status, he, by nature, does not commit these six (grave acts) or the five natural offenses such as taking life, along with dedicating oneself to another teacher – these six stations to which some teachers refer when they recite "chaccābhiṭṭhānāni."
Thật vậy, ngay cả trong những kiếp sau, dù không biết mình là một đệ tử thánh, vị ấy cũng không làm sáu hành vi ấy, hoặc năm giới cấm như sát sinh, v.v., cùng với việc quy y ngoại đạo, mà một số người đọc là “chachābhiṭhānāni” (sáu hành vi tày trời).
Matamacchaggāhādayo cettha ariyasāvakagāmadārakānaṃ nidassanaṃ.
The grabbing of dead fish and so on are illustrations for noble disciple village children in this context.
Việc bắt cá chết, v.v., ở đây là ví dụ về những đứa trẻ làng là đệ tử thánh.
Tassattho – so dassanasampanno kiñcāpi satisammosena pamādavihāraṃ āgamma yaṃ taṃ bhagavatā lokavajjasañciccānatikkamanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (cūḷava. 385; a. ni. 8.19; udā. 45), taṃ ṭhapetvā aññaṃ kuṭikārasahaseyyādiṃ vā paṇṇattivajjavītikkamasaṅkhātaṃ buddhapaṭikuṭṭhaṃ kāyena pāpakammaṃ karoti, padasodhammauttarichappañcavācādhammadesanāsamphappalāpapharusavacanādiṃ vā vācāya, uda cetasā vā katthaci lobhadosuppādanajātarūpādisādiyanaṃ cīvarādiparibhogesu apaccavekkhaṇādiṃ vā pāpakammaṃ karoti.
Its meaning is this: that person endowed with right view, even if through forgetfulness and negligence he commits an evil deed of the body, such as violating precepts like the Kuṭikāra, Sahaseyyā, or Divāseyyā, which are minor offenses against rules, or other offenses deemed reprehensible by the Buddha, apart from those regarding which the Blessed One said, referring to an intentional transgression of what is commonly blameworthy, "The training rules I have laid down for my disciples, my disciples do not transgress them even for the sake of their lives"; or an evil deed of speech, such as transgressing rules like Pada Sodhamma, Uttari Chapañcavācā, Dhamma-desanā, Samphappalāpa, or Pharusavācanā; or an evil deed of mind, such as giving rise to greed or hatred, or accepting gold and silver, or not reflecting on the requisites like robes, he commits such a deed.
Ý nghĩa của nó là: Dù vị thành tựu cái thấy ấy, do sự lầm lẫn của chánh niệm và sống trong phóng dật, có làm một hành vi ác bằng thân – đó là những lỗi vi phạm quy định của Phật, như tội liên quan đến việc xây cất tịnh xá, ngủ chung, ngủ ngày, v.v., được gọi là lỗi vi phạm giới luật (paññattivajja) – ngoại trừ những lỗi liên quan đến việc cố ý vi phạm những điều Đức Phật đã dạy là lỗi của thế gian, như Ngài đã nói: “Giới luật nào Ta đã chế định cho các đệ tử, các đệ tử của Ta không vi phạm dù vì mạng sống”; hoặc bằng lời nói, như lỗi liên quan đến việc thuyết pháp từng câu, thuyết pháp hơn năm câu, nói lời vô ích, nói lời thô tục, v.v.; hoặc bằng tâm, như việc phát sinh tham ái, sân hận đối với vàng bạc, v.v., hoặc không quán xét khi sử dụng y áo, v.v., thì người ấy đã làm điều ác.
Abhabbo so tassa paṭicchadāya, na so taṃ ‘‘idaṃ akappiyamakaraṇīya’’nti jānitvā muhuttampi paṭicchādeti, taṅkhaṇaññeva pana satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu āvi katvā yathādhammaṃ paṭikaroti, ‘‘na puna karissāmī’’ti evaṃ saṃvaritabbaṃ vā saṃvarati.
He is incapable of concealing it. He does not know, "This is improper, this should not be done," and conceals it for even a moment. Instead, he immediately reveals it to the Teacher or to his wise fellow practitioners, and rectifies it according to the Dhamma, or he undertakes the restraint by thinking, "I will not do it again."
Abhabbo so tassa paṭicchadāya (người ấy không thể che giấu điều đó), người ấy không che giấu điều ấy dù chỉ một khoảnh khắc sau khi biết “điều này là không hợp lệ, không nên làm”, mà ngay lập tức công khai trước Bậc Đạo Sư hoặc các vị đồng phạm hạnh có trí tuệ, và sửa chữa theo pháp, hoặc giữ gìn giới luật để không tái phạm nữa.
Yasmā abhabbatā diṭṭhapadassa vuttā, evarūpaṃ pāpakammaṃ katvā tassa paṭicchādāya diṭṭhanibbānapadassa dassanasampannassa puggalassa abhabbatā vuttāti attho.
Because incapability is declared for one who has seen the state (Nibbāna); this means that for a person endowed with right view who has seen the state of Nibbāna, it is said that he is incapable of concealing such an evil deed, once committed.
Vì abhabbatā diṭṭhapadassa vuttā (sự không thể của người đã thấy Đạo đã được nói đến), ý nghĩa là đã nói về sự không thể của một người thành tựu cái thấy, một người đã thấy Nibbāna, trong việc che giấu hành vi ác như vậy sau khi đã phạm phải.
236. Evaṃ saṅghapariyāpannānaṃ puggalānaṃ tena tena guṇappakārena saṅghādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vatvā idāni yvāyaṃ bhagavatā ratanattayaguṇaṃ dīpentena idha saṅkhepena aññatra ca vitthārena pariyattidhammo desito, tampi nissāya puna buddhādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vattumāraddho ‘‘vanappagumbe yatha phussitagge’’ti.
236. Thus, having spoken of the truth established in the Saṅgha regarding the individuals included in the Saṅgha, through various kinds of qualities, the Blessed One now began to speak the truth established in the Buddha, relying on the pariyatti dhamma which he expounded briefly here and extensively elsewhere, thereby illuminating the qualities of the Triple Gem, with the words "As a tree in a forest grove, with flowering tips."
236. Như vậy, sau khi nói lên lời chân thật dựa trên Tăng bảo, với các phẩm chất khác nhau của những người thuộc Tăng đoàn, giờ đây, Đức Thế Tôn bắt đầu nói lên lời chân thật dựa trên Phật bảo, nương vào Pariyattidhamma (Pháp học) mà Ngài đã thuyết giảng, tóm tắt ở đây và chi tiết ở nơi khác, khi tuyên bố các đức tính của Tam Bảo, bằng câu: “Vanappagumbe yatha phussitagge” (Như cụm cây trong rừng trổ hoa rực rỡ).
Tattha āsannasannivesavavatthitānaṃ rukkhānaṃ samūho vanaṃ, mūlasārapheggutacasākhāpalāsehi pavuḍḍho gumbo pagumbo, vane pagumbo vanappagumbo, svāyaṃ ‘‘vanappagumbe’’ti vutto.
Here, vanaṃ is a collection of trees growing in close proximity; pagumbo is a thicket grown with roots, pith, sapwood, bark, branches, and leaves. A thicket in a forest is called a vanappagumbo. It is spoken of as "vanappagumbe."
Trong đó, vana là tập hợp các cây mọc gần nhau; pagumbo là bụi cây phát triển mạnh với rễ, thân, vỏ, cành, lá; vanappagumbo là bụi cây trong rừng, được gọi là “vanappagumbe” (trong bụi cây rừng).
Evampi hi vattuṃ labbhati ‘‘atthi savitakkasavicāre, atthi avitakkavicāramatte, sukhe dukkhe jīve’’tiādīsu viya.
Indeed, it can be stated thus, as in "There is that which is with initial application and sustained application, there is that which is only with sustained application without initial application, in happiness, in suffering, in life," and so on.
Cũng có thể nói như vậy, giống như trong các trường hợp “có tư duy và quán sát, có chỉ quán sát, trong khổ và lạc, trong sự sống”, v.v.
Yathāti opammavacanaṃ.
The word yathā is a word for simile.
Yathā là từ chỉ sự ví von.
Phussitāni aggāni assāti phussitaggo, sabbasākhāpasākhāsu sañjātapupphoti attho.
That which has flowering tips is phussitaggo, meaning it has flowers sprung up on all its branches and twigs.
Phussitaggo nghĩa là có những ngọn cây nở hoa, tức là hoa nở rộ trên tất cả các cành và nhánh.
So pubbe vuttanayeneva ‘‘phussitagge’’ti vutto.
It is called "phussitagge" in the manner already stated.
Nó được gọi là “phussitagge” theo cách đã nói ở trên.
Gimhāna māse paṭhamasmiṃ gimheti ye cattāro gimhamāsā, tesaṃ catunnaṃ gimhānaṃ ekasmiṃ māse.
Gimhāna māse paṭhamasmiṃ gimhe means in one month of those four summer months.
Gimhāna māse paṭhamasmiṃ gimhe (Vào tháng đầu tiên của mùa hè) nghĩa là trong một tháng của bốn tháng mùa hè.
Katamasmiṃ māse iti ce?
In which month, if it be asked?
Nếu hỏi là tháng nào?
Paṭhamasmiṃ gimhe, citramāseti attho.
Paṭhamasmiṃ gimhe, meaning in the month of Citta.
Thì đó là paṭhamasmiṃ gimhe, tức là tháng Citra (tháng giêng âm lịch).
So hi ‘‘paṭhamagimho’’ti ca ‘‘bālavasanto’’ti ca vuccati.
For that is called "paṭhamagimho" (first summer) and also "bālavasanto" (early spring).
Tháng đó được gọi là “mùa hè đầu tiên” và “mùa xuân non trẻ”.
Tato paraṃ padatthato pākaṭameva.
The rest is clear from the meaning of the words.
Từ đó trở đi, ý nghĩa của các từ đã rõ ràng.
Ayaṃ panettha piṇḍattho – yathā paṭhamagimhanāmake bālavasante nānāvidharukkhagahane vane supupphitaggasākho taruṇarukkhagacchapariyāyanāmo pagumbo ativiya sassiriko hoti, evamevaṃ khandhāyatanādīhi satipaṭṭhānasammappadhānādīhi sīlasamādhikkhandhādīhi vā nānappakārehi atthappabhedapupphehi ativiya sassirikattā tathūpamaṃ nibbānagāmimaggadīpanato nibbānagāmiṃ pariyattidhammavaraṃ neva lābhahetu na sakkārādihetu, kevalañhi mahākaruṇāya abbhussāhitahadayo sattānaṃ paramaṃhitāya adesayīti.
Herein, this is the condensed meaning: Just as in the early spring, called the first summer, a thicket, a young tree and bush, with branches tipped with abundant flowers, becomes exceedingly splendid in a dense forest of various kinds of trees, even so, the supreme pariyatti dhamma, which leads to Nibbāna, is exceedingly splendid due to the flowers of various kinds of profound meanings, such as aggregates, sense bases, etc.; foundations of mindfulness, right efforts, etc.; or morality, concentration, etc. The Blessed One expounded it not for the sake of gain or honour, etc., but only with a heart deeply moved by great compassion, for the ultimate welfare of beings.
Ý nghĩa tổng quát ở đây là: Như vào tháng đầu tiên của mùa hè, tức là mùa xuân non trẻ, trong khu rừng rậm rạp với đủ loại cây cối, bụi cây non với những cành và ngọn nở hoa rực rỡ trở nên vô cùng lộng lẫy, cũng vậy, do vô cùng lộng lẫy với những bông hoa của các phân loại ý nghĩa khác nhau, như ngũ uẩn, mười hai xứ, v.v., hoặc Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần, v.v., hoặc giới uẩn, định uẩn, v.v., và do chỉ ra con đường dẫn đến Nibbāna, tương tự như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng Pariyattidhamma cao quý dẫn đến Nibbāna, không phải vì lợi lộc hay sự tôn kính, mà chỉ vì lòng đại bi thúc đẩy, vì lợi ích tối thượng của chúng sanh.
Paramaṃhitāyāti ettha ca gāthābandhasukhatthaṃ anunāsiko, ayaṃ panattho ‘‘paramahitāya nibbānāya adesayī’’ti.
Here, in Paramaṃhitāya, the nasalization is for the sake of metrical ease. But the meaning is "He expounded it for ultimate welfare, for Nibbāna."
Trong Paramaṃhitāya, có một âm mũi được sử dụng để thuận tiện cho việc làm kệ. Ý nghĩa là: “Ngài đã thuyết giảng vì lợi ích tối thượng, tức là vì Nibbāna.”
237. Evaṃ bhagavā pariyattidhammena buddhādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vatvā idāni lokuttaradhammena vattumāraddho ‘‘varo varaññū’’ti.
237. Thus, the Blessed One, having spoken the truth established in the Buddha through the pariyatti dhamma, now began to speak it through the supramundane dhamma with "Varo Varaññū".
237. Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã nói lên lời chân thật dựa trên Phật bảo bằng Pariyattidhamma, giờ đây Ngài bắt đầu nói bằng Lokuttaradhamma (Pháp siêu thế) với câu: “Varo Varaññū” (Bậc tối thượng, bậc thấu hiểu tối thượng).
Tattha varoti paṇītādhimuttikehi icchito ‘‘aho vata mayampi evarūpā assāmā’’ti, varaguṇayogato vā varo, uttamo seṭṭhoti attho.
Therein, varo means desired by those whose minds are set on the sublime, thinking, "Oh, if only we too could be like this!" or varo due to being endowed with excellent qualities, meaning supreme or foremost.
Trong đó, Varo (Bậc tối thượng) là bậc được những người có tâm hướng thượng mong muốn, với ý nghĩ “Ôi, ước gì chúng ta cũng được như vậy!” hoặc là bậc tối thượng do có những đức tính cao quý, nghĩa là bậc tối cao, bậc xuất chúng.
Varaññūti nibbānaññū.
Varaññū means knower of Nibbāna.
Varaññū (Bậc thấu hiểu tối thượng) là bậc thấu hiểu Nibbāna.
Nibbānañhi sabbadhammānaṃ uttamaṭṭhena varaṃ, tañcesa bodhimūle sayaṃ paṭivijjhitvā aññāsi.
For Nibbāna is supreme by being the best of all phenomena, and the Blessed One himself comprehended it at the foot of the Bodhi tree.
Nibbāna là tối thượng trong tất cả các pháp, và Ngài đã tự mình chứng ngộ Nibbāna dưới cội Bồ-đề.
Varadoti pañcavaggiyabhaddavaggiyajaṭilādīnaṃ aññesañca devamanussānaṃ nibbedhabhāgiyavāsanābhāgiyavaradhammadāyīti attho.
Varado means the bestower of the excellent Dhamma that leads to penetration or produces good predispositions to the group of five, the group of six, ascetics with matted hair, and other deities and humans.
Varado (Bậc ban cho tối thượng) nghĩa là bậc đã ban cho các vị Tỳ-kheo nhóm năm người, nhóm Bhaddavaggiya, các vị khổ hạnh (jaṭila), và các chư thiên và loài người khác những Pháp cao quý dẫn đến sự thấu triệt hoặc dẫn đến sự tích lũy thiện nghiệp.
Varāharoti varassa maggassa āhaṭattā varāharoti vuccati.
Varāharo is so called because he brought the excellent path.
Varāharo (Bậc mang đến tối thượng) được gọi như vậy vì Ngài đã mang đến con đường tối thượng (magga).
So hi bhagavā dīpaṅkarato pabhuti samatiṃsa pāramiyo pūrento pubbakehi sammāsambuddhehi anuyātaṃ purāṇaṃ maggavaraṃ āhari, tena varāharoti vuccati.
For the Blessed One, from the time of Dīpaṅkara onwards, fulfilling thirty perfections, brought forth the excellent ancient path followed by previous Perfectly Self-Enlightened Ones; therefore, he is called Varāhara.
Quả thật, Đức Thế Tôn, từ thời Đức Phật Dīpaṅkara, đã hoàn thành ba mươi Ba-la-mật, mang đến con đường tối thượng cổ xưa đã được các Đức Chánh Đẳng Giác trước đây đi theo, vì vậy Ngài được gọi là Varāharo.
Apica sabbaññutaññāṇapaṭilābhena varo, nibbānasacchikiriyāya varaññū, sattānaṃ vimuttisukhadānena varado, uttamapaṭipadāharaṇena varāharo, etehi lokuttaraguṇehi adhikassa kassaci abhāvato anuttaro.
Furthermore, varo by the attainment of omniscience, varaññū by the realization of Nibbāna, varado by granting the happiness of liberation to beings, varāharo by bringing the supreme practice, and anuttaro because there is no one superior to him in these supramundane qualities.
Hơn nữa, Ngài là Varo (tối thượng) do thành tựu trí Tuệ Toàn Tri; Varaññū (thấu hiểu tối thượng) do chứng ngộ Nibbāna; Varado (ban cho tối thượng) do ban cho chúng sanh hạnh phúc giải thoát; Varāharo (mang đến tối thượng) do mang đến con đường thực hành tối thượng; và Anuttaro (vô thượng) vì không có ai vượt trội hơn Ngài với những đức tính siêu thế này.
238. Evaṃ bhagavā pariyattidhammaṃ lokuttaradhammañca nissāya dvīhi gāthāhi buddhādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vatvā idāni ye taṃ pariyattidhammaṃ assosuṃ sutānusārena ca paṭipajjitvā navappakārampi lokuttaradhammaṃ adhigamiṃsu, tesaṃ anupādisesanibbānappattiguṇaṃ nissāya puna saṅghādhiṭṭhānaṃ saccaṃ vattumāraddho ‘‘khīṇaṃ purāṇa’’nti.
238. Thus, the Blessed One, having spoken the truth established in the Buddha with two verses, relying on the pariyatti dhamma and the supramundane dhamma, now began to speak the truth established in the Saṅgha again, relying on the quality of those who attained Nibbāna without any remainder of clinging, those who heard that pariyatti dhamma and practiced accordingly, thereby realizing the ninefold supramundane dhamma, with the words "Khīṇaṃ purāṇaṃ".
238. Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã nói lên lời chân thật dựa trên Phật bảo bằng hai bài kệ, nương vào Pariyattidhamma và Lokuttaradhamma, giờ đây Ngài bắt đầu nói lên lời chân thật dựa trên Tăng bảo, nương vào đức tính đạt được Nibbāna vô dư y của những người đã nghe Pariyattidhamma đó, và đã thực hành theo những gì đã nghe để chứng đắc chín loại Lokuttaradhamma, bằng câu: “Khīṇaṃ purāṇaṃ” (Cái cũ đã tận).
Tattha khīṇanti samucchinnaṃ.
Therein, khīṇaṃ means utterly destroyed.
Trong đó, khīṇaṃ nghĩa là đã đoạn trừ.
Purāṇanti purātanaṃ.
Purāṇaṃ means old.
Purāṇaṃ nghĩa là cái cũ, cổ xưa.
Navanti sampati vattamānaṃ.
Navaṃ means currently existing.
Navaṃ nghĩa là cái đang hiện hữu.
Natthisambhavanti avijjamānapātubhāvaṃ.
Natthi sambhavaṃ means no reappearance.
Natthi sambhavaṃ nghĩa là không còn sự tái sinh.
Virattacittāti vigatarāgacittā.
Virattacittā means minds detached from passion.
Virattacittā nghĩa là tâm đã ly tham.
Āyatike bhavasminti anāgatamaddhānaṃ punabbhave.
Āyatike bhavasmiṃ means in future existences.
Āyatike bhavasmiṃ nghĩa là trong kiếp tái sinh tương lai.
Teti yesaṃ khīṇaṃ purāṇaṃ navaṃ natthisambhavaṃ, ye ca āyatike bhavasmiṃ virattacittā, te khīṇāsavā bhikkhū.
Te means those khiṇāsava bhikkhus for whom the old karma is exhausted and there is no new becoming, and whose minds are detached from future existence.
Te (Họ) là những vị Tỳ-kheo đã đoạn trừ lậu hoặc (khīṇāsavā) mà cái cũ đã tận, cái mới không còn tái sinh, và tâm họ đã ly tham đối với kiếp sống tương lai.
Khīṇabījāti ucchinnabījā.
Khīṇabījā means seeds destroyed.
Khīṇabījā nghĩa là hạt giống đã bị cắt đứt.
Avirūḷhichandāti virūḷhichandavirahitā.
Avirūḷhichandā means devoid of desire for further growth.
Avirūḷhichandā nghĩa là không còn sự khao khát phát triển.
Nibbantīti vijjhāyanti.
Nibbanti means they are extinguished.
Nibbanti nghĩa là tịch diệt.
Dhīrāti dhitisampannā.
Dhīrā means endowed with fortitude.
Dhīrā nghĩa là bậc trí tuệ.
Yathāyaṃ padīpoti ayaṃ padīpo viya.
Yathāyaṃ padīpo means like this lamp.
Yathāyaṃ padīpo nghĩa là như ngọn đèn này.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Ý nghĩa là gì?
Yaṃ taṃ sattānaṃ uppajjitvā niruddhampi purāṇaṃ atītakālikaṃ kammaṃ taṇhāsinehassa appahīnattā paṭisandhiāharaṇasamatthatāya akhīṇaṃyeva hoti, taṃ purāṇaṃ kammaṃ yesaṃ arahattamaggena taṇhāsinehassa sositattā agginā daḍḍhabījamiva āyatiṃ vipākadānāsamatthatāya khīṇaṃ.
That old, past kamma of beings, which having arisen and ceased, is truly not exhausted because the sap of craving has not been abandoned and it has the ability to bring about rebirth-consciousness. That old kamma, for those Arahants, is exhausted by the path of Arahantship, because the sap of craving has been dried up, like a seed burnt by fire, so it is unable to produce a result (rebirth) in the future.
Nghiệp cũ trong quá khứ của chúng sinh, dù đã sinh khởi và diệt đi, nhưng vì chất béo ái dục chưa được đoạn trừ, nên vẫn chưa tận diệt do có khả năng dẫn dắt tái sinh (paṭisandhi). Nghiệp cũ đó, đối với những vị mà chất béo ái dục đã được làm khô héo bằng A-la-hán đạo, thì đã tận diệt, không còn khả năng cho quả báo trong tương lai, giống như hạt giống bị đốt cháy.
Yañca nesaṃ buddhapūjādivasena idāni pavattamānaṃ kammaṃ navanti vuccati, tañca taṇhāpahāneneva chinnamūlapādapapupphamiva āyatiṃ phaladānāsamatthatāya yesaṃ natthisambhavaṃ, ye ca taṇhāpahāneneva āyatike bhavasmiṃ virattacittā, te khīṇāsavā bhikkhū ‘‘kammaṃ khettaṃ viññāṇaṃ bīja’’nti (a. ni. 3.77) ettha vuttassa paṭisandhiviññāṇassa kammakkhayeneva khīṇattā khīṇabījā.
And that action of theirs, which is now occurring through acts like venerating the Buddha, is called "new," but for those Arahants, because craving has been abandoned, it is like a flower of a tree with its roots severed, thus unable to yield fruit in the future. And those Arahants whose minds are dispassionate towards future existence, owing to the abandonment of craving, those bhikkhus whose defilements are destroyed (Khīṇāsavā), are those whose seeds are destroyed (Khīṇabījā) because the rebirth-consciousness mentioned in the saying "kamma is the field, consciousness is the seed" is exhausted through the destruction of kamma.
Và nghiệp đang diễn ra hiện tại của các vị ấy, như cúng dường Phật v.v., được gọi là nghiệp mới. Nghiệp đó, đối với những vị mà do sự đoạn trừ ái dục (taṇhā), đã không còn khả năng cho quả trong tương lai, giống như hoa của cây bị chặt đứt gốc rễ.
Yopi pubbe punabbhavasaṅkhātāya virūḷhiyā chando ahosi, tassāpi samudayappahāneneva pahīnattā pubbe viya cutikāle asambhavena avirūḷhichandā dhitisampannattā dhīrā carimaviññāṇanirodhena yathāyaṃ padīpo nibbuto, evaṃ nibbanti, puna ‘‘rūpino vā arūpino vā’’ti evamādiṃ paññattipathaṃ accentīti.
Also, the desire for growth in the form of rebirth that existed previously, that too is abandoned by the destruction of its origin (craving). Therefore, for them, unlike before, there is no possibility of arising at the time of death (Pari-Nibbāna), thus they have no desire for further growth. Being endowed with wisdom, they are wise. Just as this lamp is extinguished by the cessation of its final consciousness, so do they attain Nibbāna, and they transcend the path of designation such as "those with form or without form."
Và những vị mà tâm đã ly tham trong các kiếp sống tương lai do sự đoạn trừ ái dục, những Tỳ-kheo lậu tận (khīṇāsava) ấy, được gọi là đã tận diệt hạt giống (khīṇabīja), bởi vì tái sinh thức (paṭisandhi-viññāṇa) được nói đến trong câu ‘‘Nghiệp là ruộng, thức là hạt giống’’ (A. III, 77) đã tận diệt do nghiệp đã tận diệt. Và dục vọng (chanda) đã từng có trước đây đối với sự tăng trưởng được gọi là tái sinh, thì do sự đoạn trừ nguyên nhân tập khởi, nó đã được đoạn trừ, nên không còn sinh khởi vào lúc chết như trước đây, do đó các vị ấy là những người có dục vọng không tăng trưởng (avirūḷhichandā), là những bậc trí tuệ (dhīrā) do đầy đủ sự kiên trì (dhiti), các vị ấy nhập Niết-bàn (nibbanti) giống như ngọn đèn này đã tắt do sự diệt tận của thức cuối cùng. Và các vị ấy vượt qua con đường khái niệm như ‘‘có sắc hay không sắc’’ v.v.
Tasmiṃ kira samaye nagaradevatānaṃ pūjanatthāya jālitesu padīpesu eko padīpo vijjhāyi, taṃ dassento āha – ‘‘yathāyaṃ padīpo’’ti.
It is said that at that time, one of the lamps lit for the veneration of the city deities was extinguished. Showing this, he said: "Just as this lamp…"
Vào thời điểm đó, trong số những ngọn đèn được thắp để cúng dường các vị thần thành phố, một ngọn đèn đã tắt. Để chỉ điều đó, Ngài nói: ‘‘giống như ngọn đèn này’’.
239-241. Atha sakko devānamindo ‘‘bhagavatā ratanattayaguṇaṃ nissāya saccavacanaṃ payuñjamānena nāgarassa sotthi katā, mayāpi nāgarassa sotthitthaṃ ratanattayaguṇaṃ nissāya kiñci vattabba’’nti cintetvā avasāne gāthāttayaṃ abhāsi ‘‘yānīdha bhūtānī’’ti.
Then Sakka, king of the devas, thinking: "The Bhagavā has brought well-being to the citizens by uttering a statement of truth based on the qualities of the Triple Gem. I too should say something for the well-being of the citizens, based on the qualities of the Triple Gem," recited three verses at the end: "Whatever beings here..."
239-241. Bấy giờ, Đế Thích (Sakko), vua của các vị trời, suy nghĩ: ‘‘Đức Thế Tôn đã ban sự an lành cho thành phố bằng cách nói lời chân thật dựa trên công đức của Tam Bảo. Ta cũng nên nói điều gì đó dựa trên công đức của Tam Bảo để mang lại sự an lành cho thành phố’’, rồi Ngài đã đọc ba bài kệ cuối cùng: ‘‘Yānīdha bhūtānī’’.
Tattha yasmā buddho yathā lokahitatthāya ussukkaṃ āpannehi āgantabbaṃ, tathā āgatato, yathā ca etehi gantabbaṃ, tathā gatato, yathā vā etehi ājānitabbaṃ, tathā ājānanato, yathā ca jānitabbaṃ, tathā jānanato, yañca tatheva hoti, tassa gadanato ca ‘‘tathāgato’’ti vuccati.
In that verse, the Buddha is called "Tathāgata" because he came as those intent on the welfare of the world should come; because he went as those Buddhas should go; because he knew as they should know; and because he spoke truly about what is true.
Trong đó, Đức Phật được gọi là ‘‘Như Lai’’ (Tathāgato) vì Ngài đến như những người đã nỗ lực vì lợi ích thế gian nên phải đến, và Ngài đi như những người ấy nên phải đi, hoặc Ngài biết như những người ấy nên phải biết, và Ngài nói những gì là chân thật như vậy.
Yasmā ca so devamanussehi pupphagandhādinā bahinibbattena upakaraṇena, dhammānudhammappaṭipattādinā ca attani nibbattena ativiya pūjito, tasmā sakko devānamindo sabbadevaparisaṃ attanā saddhiṃ sampiṇḍetvā āha ‘‘tathāgataṃ devamanussapūjitaṃ, buddhaṃ namassāma suvatthi hotū’’ti.
And because he was exceedingly honored by devas and humans with external offerings such as flowers and perfumes, and with internal achievements such as practice in accordance with the Dhamma, therefore Sakka, king of the devas, gathering the entire assembly of devas with himself, said: "We bow to the Tathāgata, honored by devas and humans, the Buddha. May there be well-being!"
Và vì Ngài được chư thiên và loài người cúng dường một cách đặc biệt bằng các vật phẩm bên ngoài như hoa, hương v.v., và bằng sự thực hành chánh pháp (dhammānudhamma-paṭipatti) v.v., được phát sinh trong chính mình, nên Đế Thích, vua của các vị trời, đã tập hợp tất cả chúng hội chư thiên cùng với mình và nói: ‘‘Chúng con xin đảnh lễ Đức Như Lai, bậc được chư thiên và loài người cúng dường, Đức Phật. Nguyện cầu sự an lành!’’
Yasmā pana dhamme maggadhammo yathā yuganandha samathavipassanābalena gantabbaṃ kilesapakkhaṃ samucchindantena, tathā gatoti tathāgato.
As for the Dhamma, the path-Dhamma, by the power of Samatha-Vipassanā yoked together, cutting off the mass of defilements, proceeds to Nibbāna, hence it is Tathāgata.
Và vì Pháp bảo, tức là Đạo pháp (Magga-dhamma), đi đến Niết-bàn như những gì phải đi, bằng sức mạnh của định (samatha) và tuệ (vipassanā) song hành, chặt đứt phần phiền não, nên được gọi là Như Lai (Tathāgato).
Nibbānadhammopi yathā gato paññāya paṭividdho sabbadukkhavighātāya sampajjati, buddhādīhi tathā avagato, tasmā ‘‘tathāgato’’ti vuccati.
And Nibbāna-Dhamma is also thoroughly penetrated by wisdom as it is, leading to the eradication of all suffering, and is comprehended by the Buddhas and others just as it is. Therefore, it is called "Tathāgata."
Pháp Niết-bàn cũng được thấu hiểu bằng trí tuệ một cách chân thật, và nó mang lại sự diệt trừ mọi khổ đau, được các bậc Phật v.v. thấu hiểu như vậy, nên được gọi là ‘‘Như Lai’’.
Yasmā ca saṅghopi yathā attahitāya paṭipannehi gantabbaṃ tena tena maggena, tathā gato, tasmā ‘‘tathāgato’’ tveva vuccati.
And because the Saṅgha too has gone in that very way, by that very path, as those striving for their own welfare should go, therefore it is also called "Tathāgata."
Và vì Tăng bảo cũng đi trên con đường đó, con đường mà những người thực hành vì lợi ích của chính mình nên đi, nên được gọi là ‘‘Như Lai’’.
Tasmā avasesagāthādvayepi tathāgataṃ dhammaṃ namassāma suvatthi hotu, tathāgataṃ saṅghaṃ namassāma suvatthi hotūti vuttaṃ.
Therefore, in the remaining two verses, it is said: "We bow to the Tathāgata Dhamma. May there be well-being!" and "We bow to the Tathāgata Saṅgha. May there be well-being!"
Do đó, trong hai bài kệ còn lại cũng nói: ‘‘Chúng con xin đảnh lễ Pháp Như Lai. Nguyện cầu sự an lành! Chúng con xin đảnh lễ Tăng Như Lai. Nguyện cầu sự an lành!’’
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as stated.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Evaṃ sakko devānamindo imaṃ gāthāttayaṃ bhāsitvā bhagavantaṃ padakkhiṇaṃ katvā devapurameva gato saddhiṃ devaparisāya.
Thus, Sakka, king of the devas, after reciting these three verses, circumambulated the Bhagavā and went back to the city of devas with the assembly of devas.
Như vậy, Đế Thích, vua của các vị trời, sau khi đọc ba bài kệ này, đã nhiễu quanh Đức Thế Tôn rồi trở về cõi trời cùng với chúng hội chư thiên.
Bhagavā pana tadeva ratanasuttaṃ dutiyadivasepi desesi, puna caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
The Bhagavā, however, also taught that very Ratana Sutta on the second day, and again there was comprehension of the Dhamma for eighty-four thousand beings.
Đức Thế Tôn lại thuyết giảng Kinh Ratana Sutta đó vào ngày thứ hai, và một lần nữa, tám vạn bốn ngàn chúng sinh đã chứng ngộ giáo pháp.
Evaṃ bhagavā yāva sattamaṃ divasaṃ desesi, divase divase tatheva dhammābhisamayo ahosi.
Thus, the Bhagavā taught for seven days, and each day there was comprehension of the Dhamma in the same way.
Cứ thế, Đức Thế Tôn thuyết giảng cho đến ngày thứ bảy, và mỗi ngày đều có sự chứng ngộ giáo pháp như vậy.
Bhagavā aḍḍhamāsameva vesāliyaṃ viharitvā rājūnaṃ ‘‘gacchāmā’’ti paṭivedesi.
Having stayed in Vesālī for half a month, the Bhagavā informed the kings, saying, "I shall go."
Đức Thế Tôn đã trú tại Vesālī nửa tháng, rồi thông báo cho các vị vua rằng: ‘‘Chúng ta sẽ đi.’’
Tato rājāno diguṇena sakkārena puna tīhi divasehi bhagavantaṃ gaṅgātīraṃ nayiṃsu.
Thereupon, the kings, with double veneration, again escorted the Bhagavā to the bank of the Gaṅgā in three days.
Sau đó, các vị vua, với sự cúng dường gấp đôi, lại đưa Đức Thế Tôn đến bờ sông Gaṅgā trong ba ngày.
Gaṅgāyaṃ nibbattā nāgarājāno cintesuṃ – ‘‘manussā tathāgatassa sakkāraṃ karonti, mayaṃ kiṃ na karissāmā’’ti suvaṇṇarajatamaṇimayā nāvāyo māpetvā suvaṇṇarajatamaṇimaye eva pallaṅke paññāpetvā pañcavaṇṇapadumasañchannaṃ udakaṃ karitvā ‘‘amhākaṃ anuggahaṃ karothā’’ti bhagavantaṃ upagatā.
The Nāga kings born in the Gaṅgā thought, "Humans offer veneration to the Tathāgata. Why should we not do so?" So they fashioned boats made of gold, silver, and jewels, placed jeweled couches on them, made the water of the Gaṅgā covered with five-colored lotuses, and approached the Bhagavā, saying, "Please show us favor."
Các vị vua Nāga sinh sống ở sông Gaṅgā suy nghĩ: ‘‘Loài người cúng dường Đức Như Lai, tại sao chúng ta lại không cúng dường?’’ Rồi họ tạo ra những chiếc thuyền bằng vàng, bạc, ngọc báu, sắp đặt những chiếc ngai vàng, bạc, ngọc báu trên đó, làm cho nước sông phủ đầy hoa sen năm màu, và đến gần Đức Thế Tôn thưa: ‘‘Xin Ngài hãy ban ân cho chúng con!’’
Bhagavā adhivāsetvā ratananāvamārūḷho pañca ca bhikkhusatāni sakaṃ sakaṃ nāvaṃ.
The Bhagavā assented and embarked on the jeweled boat, and five hundred bhikkhus each embarked on their respective boats.
Đức Thế Tôn chấp thuận, Ngài lên chiếc thuyền báu, và năm trăm Tỳ-kheo cũng lên thuyền của mình.
Nāgarājāno bhagavantaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena nāgabhavanaṃ pavesesuṃ.
The Nāga kings led the Bhagavā, together with the Saṅgha of bhikkhus, into the Nāga realm.
Các vị vua Nāga đã đưa Đức Thế Tôn cùng chúng Tỳ-kheo vào cung điện Nāga.
Tatra sudaṃ bhagavā sabbarattiṃ nāgaparisāya dhammaṃ desesi.
There, the Bhagavā taught the Dhamma to the Nāga assembly throughout the night.
Ở đó, Đức Thế Tôn đã thuyết pháp cho chúng hội Nāga suốt cả đêm.
Dutiyadivase dibbehi khādanīyabhojanīyehi mahādānaṃ adaṃsu.
On the second day, they offered a great meal of divine edibles and delicacies.
Vào ngày thứ hai, họ đã cúng dường một đại thí với các món ăn uống của chư thiên.
Bhagavā anumoditvā nāgabhavanā nikkhami.
The Bhagavā, after expressing appreciation, departed from the Nāga realm.
Đức Thế Tôn đã tùy hỷ và rời khỏi cung điện Nāga.
Rājagahamanuppatte bhagavati pacchābhattaṃ maṇḍalamāḷe sannipatitānaṃ bhikkhūnaṃ ayamantarakathā udapādi – ‘‘aho buddhassa bhagavato ānubhāvo, yaṃ uddissa gaṅgāya orato ca pārato ca aṭṭhayojano bhūmibhāgo ninnañca thalañca samaṃ katvā vālukāya okiritvā pupphehi sañchanno, yojanappamāṇaṃ gaṅgāya udakaṃ nānāvaṇṇehi padumehi sañchannaṃ, yāva akaniṭṭhabhavanā chattātichattāni ussitānī’’ti.
When the Bhagavā arrived at Rājagaha, after the meal, this conversation arose among the bhikkhus assembled in the maṇḍalamāla: "Oh, what power the Buddha, the Bhagavā, possesses! For his sake, the land on both sides of the Gaṅgā, eight yojanas wide, both low and high ground, was leveled, covered with sand, and strewn with flowers. The water of the Gaṅgā, a yojana in extent, was covered with lotuses of various colors. Umbrellas upon umbrellas were raised up to the Akanitṭha realm!"
Khi Đức Thế Tôn đến Rājagaha, sau bữa ăn, các Tỳ-kheo tụ họp tại Maṇḍalamāḷa (sảnh tròn) và có cuộc đàm luận này: ‘‘Ôi, uy lực của Đức Phật Thế Tôn thật phi thường! Để tôn vinh Ngài, vùng đất tám dojana cả hai bên sông Gaṅgā, cả chỗ trũng và chỗ cao, đều được san bằng, rải cát và phủ đầy hoa. Nước sông Gaṅgā rộng một dojana được phủ đầy hoa sen đủ màu sắc, và các lọng che được dựng lên tầng tầng lớp lớp cho đến cõi trời Akaniṭṭha!’’
Bhagavā taṃ pavattiṃ ñatvā gandhakuṭito nikkhamitvā taṅkhaṇānurūpena pāṭihāriyena gantvā maṇḍalamāḷe paññattavarabuddhāsane nisīdi.
The Blessed One, having known that occurrence, emerged from the Perfumed Chamber and, by means of a miracle suitable for that moment, went and sat down on the supreme Buddha-seat that had been prepared in the assembly hall.
Đức Thế Tôn biết được sự việc đó, Ngài rời khỏi Gandhakūṭi (hương thất), dùng thần thông (pāṭihāriya) phù hợp với thời điểm đó, và ngự lên tòa Phật (buddhāsana) cao quý đã được sắp đặt tại Maṇḍalamāḷa.
Nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti?
Having sat down, the Blessed One then addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, with what topic of conversation are you now gathered?”
Sau khi an tọa, Đức Thế Tôn hỏi các Tỳ-kheo: ‘‘Này các Tỳ-kheo, bây giờ các ông đang ngồi bàn luận về chuyện gì vậy?’’
Bhikkhū sabbaṃ ārocesuṃ.
The bhikkhus reported everything.
Các Tỳ-kheo đã thuật lại tất cả.
Bhagavā etadavoca – ‘‘na, bhikkhave, ayaṃ pūjāviseso mayhaṃ buddhānubhāvena nibbatto, na nāgadevabrahmānubhāvena, apica kho pubbe appamattakapariccāgānubhāvena nibbatto’’ti.
The Blessed One said this: “Bhikkhus, this special offering was not brought about by my Buddha-power, nor by the power of nāgas, devas, or Brahmās. Rather, it arose due to a small act of giving in the past.”
Đức Thế Tôn nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, sự cúng dường đặc biệt này không phải do uy lực của Phật mà sinh ra, cũng không phải do uy lực của Nāga, chư thiên hay Brahmā, mà là do uy lực của sự bố thí nhỏ nhặt của Ta trong quá khứ.’’
Bhikkhū āhaṃsu – ‘‘na mayaṃ, bhante, taṃ appamattakaṃ pariccāgaṃ jānāma, sādhu no bhagavā tathā kathetu, yathā mayaṃ taṃ jāneyyāmā’’ti.
The bhikkhus said: “Venerable Sir, we do not know about that small act of giving. May the Blessed One be pleased to relate it so that we may know.”
Các Tỳ-kheo thưa: ‘‘Bạch Đức Thế Tôn, chúng con không biết về sự bố thí nhỏ nhặt đó. Kính xin Đức Thế Tôn hãy kể cho chúng con nghe để chúng con được biết.’’
Bhagavā āha – bhūtapubbaṃ, bhikkhave, takkasilāyaṃ saṅkho nāma brāhmaṇo ahosi.
The Blessed One said: “Bhikkhus, in the past, there was a Brahmin named Saṅkha in Takkasila.
Đức Thế Tôn nói – "Này các Tỳ-khưu, thuở xưa, tại Takkasilā có một Bà-la-môn tên là Saṅkha."
Tassa putto susīmo nāma māṇavo soḷasavassuddesiko vayena, so ekadivasaṃ pitaraṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
His son was a youth named Susīma, sixteen years of age. One day, he approached his father, paid homage, and stood to one side.
Con trai của ông ấy là một thanh niên tên Susīma, mười sáu tuổi. Một ngày nọ, cậu đến gặp cha, đảnh lễ rồi đứng sang một bên.
Taṃ pitā āha – ‘‘kiṃ, tāta susīmā’’ti?
His father said to him, “What is it, dear Susīma?”
Người cha hỏi cậu: “Có chuyện gì vậy, con trai Susīma?”
So āha – ‘‘icchāmahaṃ, tāta, bārāṇasiṃ gantvā sippaṃ uggahetu’’nti.
He replied, “Father, I wish to go to Bārāṇasī to learn a craft.”
Cậu trả lời: “Thưa cha, con muốn đến Bārāṇasī để học nghề.”
‘‘Tena hi, tāta susīma, asuko nāma brāhmaṇo mama sahāyako, tassa santikaṃ gantvā uggaṇhāhī’’ti kahāpaṇasahassaṃ adāsi.
“In that case, dear Susīma, such and such a Brahmin is my friend. Go to him and learn the craft,” and he gave him a thousand kahāpaṇas.
Người cha nói: “Vậy thì, con trai Susīma, vị Bà-la-môn kia là bạn của cha, con hãy đến chỗ ông ấy mà học.” Rồi ông đưa cho cậu một ngàn đồng kahāpaṇa.
So taṃ gahetvā mātāpitaro abhivādetvā anupubbena bārāṇasiṃ gantvā upacārayuttena vidhinā ācariyaṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā attānaṃ nivedesi.
Taking these, he paid homage to his parents and gradually went to Bārāṇasī. He approached his teacher in a respectful manner, paid homage, and introduced himself.
Cậu cầm lấy số tiền đó, đảnh lễ cha mẹ, rồi tuần tự đến Bārāṇasī, theo cách thức đúng lễ nghi, đến gặp vị thầy, đảnh lễ và tự giới thiệu.
Ācariyo ‘‘mama sahāyakassa putto’’ti māṇavaṃ sampaṭicchitvā sabbaṃ pāhuneyyamakāsi.
The teacher, knowing him to be ‘the son of my friend,’ welcomed the youth and treated him with all hospitality.
Vị thầy đón tiếp thanh niên ấy, nghĩ “Đây là con trai của bạn ta,” và đãi đằng mọi thứ cần thiết cho khách.
So addhānakilamathaṃ paṭivinodetvā taṃ kahāpaṇasahassaṃ ācariyassa pādamūle ṭhapetvā sippaṃ uggahetuṃ okāsaṃ yāci.
Having recovered from the fatigue of the journey, he placed the thousand kahāpaṇas at the teacher’s feet and requested an opportunity to learn the craft.
Sau khi đã xua tan sự mệt mỏi của chuyến đi, cậu đặt một ngàn đồng kahāpaṇa dưới chân thầy và xin phép được học nghề.
Ācariyo okāsaṃ katvā uggaṇhāpesi.
The teacher granted the opportunity and had him learn.
Vị thầy cho phép và dạy cho cậu.
So lahuñca gaṇhanto bahuñca gaṇhanto gahitagahitañca suvaṇṇabhājane pakkhittamiva sīhatelaṃ avinassamānaṃ dhārento dvādasavassikaṃ sippaṃ katipayamāseneva pariyosāpesi.
Learning quickly and extensively, and retaining all that he learned without loss, like lion’s oil placed in a golden vessel, he completed the twelve-year craft in just a few months.
Cậu học nhanh chóng và học được rất nhiều, ghi nhớ những gì đã học được như dầu sư tử được đựng trong bình vàng, không bị hư hao, và đã hoàn thành khóa học mười hai năm chỉ trong vài tháng.
So sajjhāyaṃ karonto ādimajjhaṃyeva passati, no pariyosānaṃ.
When he recited, he saw only the beginning and middle, but not the end.
Khi cậu ôn bài, cậu chỉ thấy phần đầu và phần giữa, không thấy phần cuối.
Atha ācariyaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘imassa sippassa ādimajjhameva passāmi, pariyosānaṃ na passāmī’’ti.
Then he approached his teacher and said, “I see only the beginning and middle of this craft, but I do not see the end.”
Sau đó, cậu đến gặp thầy và nói: “Con chỉ thấy phần đầu và phần giữa của nghề này, con không thấy phần cuối.”
Ācariyo āha – ‘‘ahampi, tāta, evamevā’’ti.
The teacher said, “Dear one, it is the same for me.”
Vị thầy nói: “Này con, ta cũng vậy.”
‘‘Atha ko, ācariya, imassa sippassa pariyosānaṃ jānātī’’ti?
“Then, teacher, who knows the end of this craft?”
“Vậy thưa thầy, ai biết được phần cuối của nghề này?”
‘‘Isipatane, tāta, isayo atthi, te jāneyyu’’nti.
“Dear one, there are sages in Isipatana; they would know.”
“Này con, ở Isipatana có các vị ẩn sĩ, họ sẽ biết.”
Te upasaṅkamitvā ‘‘pucchāmi, ācariyā’’ti.
He approached them and said, “Venerable sirs, I wish to ask.”
Cậu đến gặp các vị ấy và nói: “Thưa các vị thầy, con xin hỏi.”
‘‘Puccha, tāta, yathāsukha’’nti.
“Ask as you wish, dear one.”
“Này con, cứ hỏi tùy thích.”
So isipatanaṃ gantvā paccekabuddhe upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘ādimajjhapariyosānaṃ jānāthā’’ti?
So he went to Isipatana and, approaching the Paccekabuddhas, asked, “Do you know the beginning, middle, and end?”
Cậu đến Isipatana, gặp các vị Độc Giác Phật và hỏi: “Các ngài có biết phần đầu, giữa và cuối không?”
‘‘Āmāvuso, jānāmā’’ti.
“Yes, friend, we know,” they replied.
“Vâng, này hiền giả, chúng tôi biết.”
‘‘Taṃ mampi sikkhāpethā’’ti.
“Then teach it to me also.”
“Xin các ngài hãy dạy cho con nữa.”
‘‘Tena, hāvuso, pabbajāhi, na sakkā apabbajitena sikkhitu’’nti.
“In that case, friend, go forth into homelessness. It is not possible to learn as a layperson.”
“Vậy thì, này hiền giả, hãy xuất gia, người chưa xuất gia không thể học được.”
‘‘Sādhu, bhante, pabbājetha vā maṃ, yaṃ vā icchatha, taṃ katvā pariyosānaṃ jānāpethā’’ti.
“Very well, Venerable Sirs, ordain me, or do whatever you wish, and make me know the end.”
“Thưa chư Tôn giả, tốt lắm, xin các ngài hãy cho con xuất gia, hoặc làm bất cứ điều gì các ngài muốn, để con biết được phần cuối.”
Te taṃ pabbājetvā kammaṭṭhāne niyojetuṃ asamatthā ‘‘evaṃ te nivāsetabbaṃ, evaṃ pārupitabba’’ntiādinā nayena ābhisamācārikaṃ sikkhāpesuṃ.
Having ordained him, and being unable to assign him a meditation subject, they taught him the rules of good conduct, such as “thus you should wear your lower robe, thus you should wear your upper robe.”
Sau khi cho cậu xuất gia, các vị ấy không thể hướng dẫn cậu vào đề mục thiền, nên chỉ dạy cậu các quy tắc ứng xử (ābhisamācārikaṃ) như “phải mặc y thế này, phải đắp y thế kia,” v.v.
So tattha sikkhanto upanissayasampannattā na cireneva paccekabodhiṃ abhisambujjhi.
While training there, being endowed with supporting conditions, he soon attained Paccekabodhi.
Khi thực hành ở đó, nhờ có đầy đủ điều kiện hỗ trợ, không lâu sau cậu đã chứng ngộ Độc Giác Bồ-đề.
Sakalabārāṇasiyaṃ ‘‘susīmapaccekabuddho’’ti pākaṭo ahosi lābhaggayasaggappatto sampannaparivāro.
He became known throughout all Bārāṇasī as ‘Susīma the Paccekabuddha,’ having attained the highest gains and fame, and possessing a perfect retinue.
Cậu trở nên nổi tiếng khắp Bārāṇasī là “Độc Giác Phật Susīma,” đạt được danh tiếng và lợi lộc cao nhất, với đoàn tùy tùng đông đảo.
So appāyukasaṃvattanikassa kammassa katattā na cireneva parinibbāyi.
Having performed a deed that leads to a short lifespan, he attained Parinibbāna not long after.
Vì đã tạo nghiệp dẫn đến tuổi thọ ngắn, không lâu sau cậu đã nhập Niết-bàn.
Tassa paccekabuddhā ca mahājanakāyo ca sarīrakiccaṃ katvā dhātuto gahetvā nagaradvāre thūpaṃ patiṭṭhāpesuṃ.
The Paccekabuddhas and the great multitude performed his funeral rites and, taking the relics, established a stūpa at the city gate.
Các vị Độc Giác Phật và đông đảo quần chúng đã làm lễ trà tỳ nhục thân của Ngài, lấy xá-lợi và xây tháp tại cổng thành.
Atha kho saṅkho brāhmaṇo ‘‘putto me ciragato, na cassa pavattiṃ jānāmī’’ti puttaṃ daṭṭhukāmo takkasilāya nikkhamitvā anupubbena bārāṇasiṃ patvā mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ disvā ‘‘addhā bahūsu ekopi me puttassa pavattiṃ jānissatī’’ti cintento upasaṅkamitvā pucchi – ‘‘susīmo nāma māṇavo idha āgato atthi, api nu tassa pavattiṃ jānāthā’’ti?
Then, the Brahmin Saṅkha, thinking, “My son has been gone for a long time, and I know nothing of his whereabouts. Surely, among so many people, someone will know of my son’s situation,” desirous of seeing his son, he left Takkasila and, in due course, arrived in Bārāṇasī. Seeing a great crowd gathered, he approached them and asked, “Is there a youth named Susīma who came here? Do you know anything about him?”
Sau đó, Bà-la-môn Saṅkha, nghĩ: “Con trai ta đã đi lâu rồi, ta không biết tin tức gì về nó,” muốn gặp con nên rời Takkasilā, tuần tự đến Bārāṇasī. Thấy đông đảo quần chúng tụ tập, ông nghĩ: “Chắc chắn trong số đông người này, ít nhất một người sẽ biết tin tức về con trai ta,” rồi ông đến gần và hỏi: “Có một thanh niên tên Susīma đã đến đây, các vị có biết tin tức gì về cậu ấy không?”
Te ‘‘āma, brāhmaṇa, jānāma, asmiṃ nagare brāhmaṇassa santike tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā paccekabuddhānaṃ santike pabbajitvā paccekabuddho hutvā anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi, ayamassa thūpo patiṭṭhāpito’’ti āhaṃsu.
They replied, “Yes, Brahmin, we know. In this city, he became proficient in the three Vedas at the Brahmin’s house, then went forth as an ascetic with the Paccekabuddhas, became a Paccekabuddha, and attained Parinibbāna with the anupādisesa nibbānadhātu. This stūpa has been erected for him.”
Họ nói: “Vâng, thưa Bà-la-môn, chúng tôi biết. Ở thành phố này, cậu ấy đã trở thành bậc thông suốt ba bộ Veda tại chỗ một vị Bà-la-môn, rồi xuất gia tại chỗ các vị Độc Giác Phật, trở thành một Độc Giác Phật và nhập Niết-bàn vô dư y. Đây là tháp của Ngài đã được xây dựng.”
So bhūmiṃ hatthena paharitvā, roditvā ca paridevitvā ca taṃ cetiyaṅgaṇaṃ gantvā tiṇāni uddharitvā uttarasāṭakena vālukaṃ ānetvā, paccekabuddhacetiyaṅgaṇe ākiritvā, kamaṇḍaluto udakena samantato bhūmiṃ paripphositvā vanapupphehi pūjaṃ katvā uttarasāṭakena paṭākaṃ āropetvā thūpassa upari attano chattaṃ bandhitvā pakkāmīti.
He struck the ground with his hand, wept and lamented, and then went to the cetiya grounds. He pulled out the weeds, brought sand in his upper robe, scattered it around the Paccekabuddha's cetiya grounds, sprinkled the ground all over with water from his water pot, made an offering of forest flowers, raised a banner with his upper robe, tied his own umbrella above the stūpa, and departed.
Ông đấm tay xuống đất, khóc lóc và than vãn, rồi đến sân tháp (cetiyaṅgaṇa), nhổ cỏ, dùng tấm y choàng trên mang cát đến, rải khắp sân tháp của Độc Giác Phật, dùng nước từ bình (kamaṇḍalu) rảy khắp mặt đất, cúng dường bằng hoa rừng, dùng tấm y choàng trên treo cờ phướn, và buộc chiếc lọng của mình lên trên tháp rồi rời đi.
Evaṃ atītaṃ dassetvā taṃ jātakaṃ paccuppannena anusandhento bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kathesi – ‘‘siyā kho pana vo, bhikkhave, evamassa añño nūna tena samayena saṅkho brāhmaṇo ahosī’’ti, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, ahaṃ tena samayena saṅkho brāhmaṇo ahosiṃ, mayā susīmassa paccekabuddhassa cetiyaṅgaṇe tiṇāni uddhaṭāni, tassa me kammassa nissandena aṭṭhayojanamaggaṃ vigatakhāṇukaṇṭakaṃ katvā samaṃ suddhamakaṃsu, mayā tattha vālukā okiṇṇā, tassa me nissandena aṭṭhayojanamagge vālukaṃ okiriṃsu.
Thus, having shown the past, he connected that jātaka with the present and gave a Dhamma talk to the bhikkhus: “Bhikkhus, it might occur to you that perhaps someone else was Saṅkha the Brahmin at that time. But it should not be seen that way. I was Saṅkha the Brahmin at that time. I cleared the weeds from the cetiya grounds of Susīma the Paccekabuddha. As a result of that action, they made the eight-yojana road clear of stumps and thorns, smooth and clean. I scattered sand there. As a result of that, they scattered sand on the eight-yojana road.
Sau khi kể lại câu chuyện quá khứ như vậy, Đức Thế Tôn đã kết nối câu chuyện Jātaka ấy với hiện tại và thuyết pháp cho các Tỳ-khưu: “Này các Tỳ-khưu, có thể các con nghĩ rằng: ‘Chắc hẳn Bà-la-môn Saṅkha vào thời đó là một người khác.’ Nhưng không nên thấy như vậy. Ta chính là Bà-la-môn Saṅkha vào thời đó. Ta đã nhổ cỏ ở sân tháp của Độc Giác Phật Susīma, do kết quả của nghiệp ấy, người ta đã dọn sạch con đường dài tám do-tuần, không còn gốc cây và gai góc, làm cho nó bằng phẳng và sạch sẽ. Ta đã rải cát ở đó, do kết quả của nghiệp ấy, người ta đã rải cát trên con đường dài tám do-tuần.
Mayā tattha vanakusumehi pūjā katā, tassa me nissandena navayojanamagge thale ca udake ca nānāpupphehi pupphasantharaṃ akaṃsu.
I made an offering of forest flowers there. As a result of that, they made a carpet of various flowers on the nine-yojana road, both on land and in water.
Ta đã cúng dường hoa rừng ở đó, do kết quả của nghiệp ấy, người ta đã rải hoa đủ loại trên con đường dài chín do-tuần, cả trên cạn lẫn dưới nước.
Mayā tattha kamaṇḍaludakena bhūmi paripphositā, tassa me nissandena vesāliyaṃ pokkharavassaṃ vassi.
I sprinkled the ground there with water from a water pot. As a result of that, a lotus-rain (pokkharavassa) rained down in Vesālī.
Ta đã rảy nước từ bình (kamaṇḍalu) lên đất ở đó, do kết quả của nghiệp ấy, mưa hoa sen đã rơi xuống Vesāli.
Mayā tasmiṃ cetiye paṭākā āropitā, chattañca baddhaṃ, tassa me nissandena yāva akaniṭṭhabhavanā paṭākā ca āropitā, chattātichattāni ca ussitāni.
I raised a banner and tied an umbrella at that cetiya. As a result of that, banners were raised and umbrellas upon umbrellas were hoisted even up to the Akanittha realm.
Ta đã treo cờ phướn và buộc lọng trên tháp ấy, do kết quả của nghiệp ấy, cờ phướn đã được treo và lọng chồng lọng đã được dựng lên cho đến cõi trời Akanittha.
Iti kho, bhikkhave, ayaṃ mayhaṃ pūjāviseso neva buddhānubhāvena nibbatto, na nāgadevabrahmānubhāvena, apica kho appamattakapariccāgānubhāvena nibbatto’’ti.
Thus, bhikkhus, this special offering to me did not arise through the power of a Buddha, nor through the power of nāgas, devas, or Brahmās, but rather through the power of a small act of giving.”
Này các Tỳ-khưu, sự cúng dường đặc biệt này của Ta không phải do oai lực của chư Phật, không phải do oai lực của chư Long vương, chư Thiên hay chư Phạm thiên, mà chính là do oai lực của sự bố thí nhỏ bé.”
Dhammakathāpariyosāne imaṃ gāthamabhāsi –
At the end of the Dhamma talk, he recited this verse:
Khi kết thúc bài pháp, Ngài đã thuyết lên bài kệ này:
Sāmākaciṅgūlakacīnakāni cāti āmagandhasuttaṃ.
The Sutta beginning with Sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā is the Āmagandhasutta.
Sāmākaciṅgūlakacīnakāni cāti là Āmagandhasutta.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Anuppanne bhagavati āmagandho nāma brāhmaṇo pañcahi māṇavakasatehi saddhiṃ tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā himavantaṃ pavisitvā pabbatantare assamaṃ kārāpetvā vanamūlaphalāhāro hutvā tattha paṭivasati, na kadāci macchamaṃsaṃ khādati.
Before the Bhagavā appeared, a brāhmaṇa named Āmagandha, together with five hundred young men, renounced the world as ascetics, entered the Himavanta, built a hermitage in the mountain range, lived there feeding on roots and fruits from the forest, and never ate fish or meat.
Trước khi Đức Thế Tôn xuất hiện, có một Bà-la-môn tên Āmagandha, cùng với năm trăm thanh niên đệ tử, đã xuất gia làm ẩn sĩ, đi vào dãy Hy Mã Lạp Sơn, xây dựng một am thất giữa các ngọn núi, sống bằng rễ cây và trái cây rừng, và không bao giờ ăn cá thịt.
Atha tesaṃ tāpasānaṃ loṇambilādīni aparibhuñjantānaṃ paṇḍurogo uppajji.
Then, because those ascetics did not partake of salt and sour foods, they contracted jaundice.
Sau đó, vì không dùng muối, chua, v.v., các vị ẩn sĩ ấy mắc bệnh vàng da.
Tato te ‘‘loṇambilādisevanatthāya manussapathaṃ gacchāmā’’ti paccantagāmaṃ sampattā.
Thereupon, they thought, "We will go to human settlements to obtain salt and sour foods," and arrived at a border village.
Vì vậy, họ nói: “Chúng ta hãy đi đến nơi có người ở để dùng muối, chua, v.v.,” rồi đến một ngôi làng biên giới.
Tattha manussā tesu pasīditvā nimantetvā bhojesuṃ, katabhattakiccānaṃ nesaṃ mañcapīṭhaparibhogabhājanapādamakkhanādīni upanetvā ‘‘ettha, bhante, vasatha, mā ukkaṇṭhitthā’’ti vasanaṭṭhānaṃ dassetvā pakkamiṃsu.
There, the people, being pleased with them, invited and fed them. After they had finished their meal, the villagers provided them with couches, chairs, utensils for use, and anointing oil for their feet, and said, "Venerable sirs, dwell here, do not be weary," and after showing them a dwelling place, they departed.
Ở đó, dân làng tin tưởng họ, mời họ dùng bữa, và sau khi họ dùng bữa xong, dân làng mang đến giường, ghế, đồ dùng, chậu rửa chân, v.v., và nói: “Thưa chư Tôn giả, xin các ngài hãy ở lại đây, đừng buồn chán,” rồi chỉ chỗ ở cho họ và rời đi.
Dutiyadivasepi nesaṃ dānaṃ datvā puna gharapaṭipāṭiyā ekekadivasaṃ dānamadaṃsu.
On the second day too, they gave alms to them and then, house by house, gave alms on each successive day.
Ngày thứ hai, dân làng cũng cúng dường cho họ, rồi cứ thế, mỗi ngày luân phiên cúng dường theo thứ tự từng nhà.
Tāpasā catumāsaṃ tattha vasitvā loṇambilādisevanāya thirabhāvappattasarīrā hutvā ‘‘mayaṃ, āvuso, gacchāmā’’ti manussānaṃ ārocesuṃ.
The ascetics stayed there for four months and, with their bodies having regained strength through partaking of salt and sour foods, they announced to the people, "Friends, we are going."
Các vị ẩn sĩ ở đó bốn tháng, thân thể trở nên khỏe mạnh nhờ dùng muối, chua, v.v., rồi nói với dân làng: “Này các hiền giả, chúng tôi xin đi.”
Manussā tesaṃ telataṇḍulādīni adaṃsu.
The people gave them oil, rice, and other provisions.
Dân làng cúng dường cho họ dầu, gạo, v.v.
Te tāni ādāya attano assamameva agamaṃsu.
Taking these, they returned to their own hermitage.
Họ nhận lấy những thứ đó và trở về am thất của mình.
Tañca gāmaṃ tatheva saṃvacchare saṃvacchare āgamiṃsu.
And they came to that village in the same manner, year after year.
Và họ cũng đến ngôi làng ấy mỗi năm một lần.
Manussāpi tesaṃ āgamanakālaṃ viditvā dānatthāya taṇḍulādīni sajjetvāva acchanti, āgate ca ne tatheva sammānenti.
The people, knowing the time of their arrival, would prepare rice and other items for giving alms and await them, and when they arrived, they would honor them as before.
Dân làng cũng biết thời gian họ đến, nên đã chuẩn bị sẵn gạo, v.v., để cúng dường, và khi họ đến, dân làng cũng kính trọng họ như trước.
Atha bhagavā loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakko anupubbena sāvatthiṃ gantvā tattha viharanto tesaṃ tāpasānaṃ upanissayasampattiṃ disvā tato nikkhamma bhikkhusaṅghaparivuto cārikaṃ caramāno anupubbena taṃ gāmaṃ anuppatto.
Then, the Bhagavā, having arisen in the world, having set in motion the supreme Dhamma-cakka, gradually went to Sāvatthī, and while dwelling there, perceiving the auspicious condition of those ascetics, he departed from there, surrounded by the assembly of bhikkhus, and wandering on tour, gradually arrived at that village.
Khi ấy, Đức Thế Tôn, sau khi xuất hiện trên đời và chuyển bánh xe Chánh pháp tối thượng, tuần tự đến Savatthi và trú ngụ tại đó. Ngài thấy sự đầy đủ về duyên lành của các đạo sĩ ấy, bèn rời Savatthi, cùng với đoàn chúng Tỳ-khưu du hành, tuần tự đến ngôi làng đó.
Manussā bhagavantaṃ disvā mahādānāni adaṃsu.
The people, seeing the Bhagavā, offered great alms.
Người dân thấy Đức Thế Tôn, liền dâng cúng những món đại thí.
Bhagavā tesaṃ dhammaṃ desesi.
The Bhagavā taught them the Dhamma.
Đức Thế Tôn thuyết pháp cho họ.
Te tāya dhammadesanāya appekacce sotāpannā, ekacce sakadāgāmino, ekacce anāgāmino ahesuṃ, ekacce pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Through that Dhamma teaching, some of them became Sotāpannas, some Sakadāgāmins, some Anāgāmins, and some, having gone forth, attained Arahantship.
Do bài pháp ấy, một số người trở thành bậc Dự Lưu (Sotāpanna), một số người trở thành bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī), một số người trở thành bậc Bất Lai (Anāgāmī), và một số người xuất gia đạt đến A-la-hán.
Bhagavā punadeva sāvatthiṃ paccāgamāsi.
The Bhagavā then returned to Sāvatthī.
Đức Thế Tôn lại trở về Savatthi.
Atha te tāpasā taṃ gāmaṃ āgamiṃsu.
Then those ascetics came to that village.
Khi ấy, các đạo sĩ kia đến ngôi làng đó.
Manussā tāpase disvā na pubbasadisaṃ kotūhalamakaṃsu.
The people, seeing the ascetics, did not show the same enthusiasm as before.
Người dân thấy các đạo sĩ nhưng không còn sự hiếu kỳ như trước.
Tāpasā taṃ pucchiṃsu – ‘‘kiṃ, āvuso, ime manussā na pubbasadisā, kiṃ nu kho ayaṃ gāmo rājadaṇḍena upadduto, udāhu dubbhikkhena, udāhu amhehi sīlādiguṇehi sampannataro koci pabbajito imaṃ gāmamanuppatto’’ti?
The ascetics asked them, "Friends, why are these people not as they were before? Has this village been afflicted by a royal decree, or by famine, or has some ascetic, more accomplished in virtue than us, arrived in this village?"
Các đạo sĩ hỏi họ: "Này các thiện nam, tại sao những người dân này không còn như trước? Phải chăng ngôi làng này bị vua trừng phạt, hay bị nạn đói, hay có vị tu sĩ nào có giới đức hơn chúng tôi đã đến làng này?"
Te āhaṃsu – ‘‘na, bhante, rājadaṇḍena, na dubbhikkhenāyaṃ gāmo upadduto, apica buddho loke uppanno, so bhagavā bahujanahitāya dhammaṃ desento idhāgato’’ti.
They replied, "Venerable sirs, this village has not been afflicted by a royal decree, nor by famine. However, a Buddha has arisen in the world. That Bhagavā, teaching the Dhamma for the welfare of many people, has come here."
Họ đáp: "Bạch chư Tôn giả, làng này không bị vua trừng phạt, cũng không bị nạn đói. Mà là, một vị Phật đã xuất hiện trên đời, Đức Thế Tôn ấy đã đến đây để thuyết pháp vì lợi ích của nhiều người."
Taṃ sutvā āmagandhatāpaso ‘‘buddhoti, gahapatayo, vadethā’’ti?
Hearing that, the ascetic Āmagandha asked, "Householders, do you say 'Buddha'?"
Nghe vậy, đạo sĩ Āmagandha hỏi: "Này các gia chủ, các ông nói là Phật sao?"
‘‘Buddhoti, bhante, vadāmā’’ti tikkhattuṃ vatvā ‘‘ghosopi kho eso dullabho lokasmiṃ, yadidaṃ buddho’’ti attamano attamanavācaṃ nicchāretvā pucchi – ‘‘kiṃ nu kho so buddho āmagandhaṃ bhuñjati, na bhuñjatī’’ti?
After they replied three times, "Venerable sir, we say 'Buddha'," he, being delighted, uttered words of delight and asked, "Does that Buddha partake of āmagandha or not?"
"Bạch Tôn giả, chúng tôi nói là Phật," họ đáp ba lần, rồi đạo sĩ hoan hỷ thốt lên lời hoan hỷ: "Tiếng 'Phật' này quả là khó được trên đời!" rồi hỏi: "Vị Phật ấy có ăn 'āmagandha' không, hay không ăn?"
‘‘Ko, bhante, āmagandho’’ti?
"What, venerable sir, is āmagandha?"
"Bạch Tôn giả, 'āmagandha' là gì?"
‘‘Āmagandho nāma macchamaṃsaṃ, gahapatayo’’ti.
"Āmagandha, householders, is fish and meat."
"Này các gia chủ, 'āmagandha' là cá và thịt," đạo sĩ đáp.
‘‘Bhagavā, bhante, macchamaṃsaṃ paribhuñjatī’’ti.
"The Bhagavā, venerable sir, partakes of fish and meat," they said.
"Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn có dùng cá và thịt," họ nói.
Taṃ sutvā tāpaso vippaṭisārī ahosi – ‘‘māheva kho pana buddho siyā’’ti.
Hearing that, the ascetic felt regret, thinking, "Perhaps he is not a Buddha."
Nghe vậy, đạo sĩ hối hận: "E rằng vị ấy không phải là Phật."
Puna cintesi – ‘‘buddhānaṃ pātubhāvo nāma dullabho, gantvā buddhaṃ disvā pucchitvā jānissāmī’’ti.
Again he thought, "The appearance of Buddhas is rare. I will go, see the Buddha, ask him, and then I will know."
Sau đó, ông lại suy nghĩ: "Sự xuất hiện của các vị Phật là hiếm có. Ta sẽ đi gặp Phật, hỏi Ngài và tìm hiểu."
Tato yena bhagavā gato, taṃ maggaṃ manusse pucchitvā vacchagiddhinī gāvī viya turitaturito sabbattha ekarattivāsena sāvatthiṃ anuppatvā jetavanameva pāvisi saddhiṃ sakāya parisāya.
Then, asking the people which path the Bhagavā had taken, he, like a cow longing for its calf, quickly and swiftly, staying only one night everywhere, reached Sāvatthī and entered Jetavana with his retinue.
Thế rồi, ông hỏi người dân về con đường Đức Thế Tôn đã đi, và như một con bò cái thèm muốn bê con, ông vội vã đi, mỗi đêm chỉ nghỉ một đêm, cuối cùng đến Savatthi và vào thẳng Jetavana cùng với đoàn tùy tùng của mình.
Bhagavāpi tasmiṃ samaye dhammadesanatthāya āsane nisinno eva hoti.
At that time, the Bhagavā was seated on a seat, ready to teach the Dhamma.
Khi ấy, Đức Thế Tôn đang ngồi trên tòa để thuyết pháp.
Tāpasā bhagavantaṃ upasaṅkamma tuṇhībhūtā anabhivādetvāva ekamantaṃ nisīdiṃsu.
The ascetics approached the Bhagavā and, remaining silent without saluting, sat down to one side.
Các đạo sĩ đến gần Đức Thế Tôn, im lặng không đảnh lễ mà ngồi xuống một bên.
Bhagavā ‘‘kacci vo isayo khamanīya’’ntiādinā nayena tehi saddhiṃ paṭisammodi.
The Bhagavā exchanged greetings with them, in the manner of "Are you well, O sages?" and so on.
Đức Thế Tôn chào hỏi họ theo cách thông thường, như: "Này các đạo sĩ, các ông có khỏe không?"
Tepi ‘‘khamanīyaṃ, bho gotamā’’tiādimāhaṃsu.
They too said, "We are well, Venerable Gotama," and so on.
Họ cũng đáp: "Bạch Tôn giả Gotama, chúng tôi khỏe."
Tato āmagandho bhagavantaṃ pucchi – ‘‘āmagandhaṃ, bho gotama, bhuñjasi, na bhuñjasī’’ti?
Then Āmagandha asked the Bhagavā, "Venerable Gotama, do you partake of āmagandha or not?"
Sau đó, đạo sĩ Āmagandha hỏi Đức Thế Tôn: "Này Tôn giả Gotama, Ngài có ăn 'āmagandha' không, hay không ăn?"
‘‘Ko so, brāhmaṇa, āmagandho nāmā’’ti?
"What, brāhmaṇa, is āmagandha?"
"Này Bà-la-môn, 'āmagandha' là gì?"
‘‘Macchamaṃsaṃ, bho gotamā’’ti.
"Fish and meat, Venerable Gotama," he replied.
"Là cá và thịt, này Tôn giả Gotama," đạo sĩ đáp.
Bhagavā ‘‘na, brāhmaṇa, macchamaṃsaṃ āmagandho.
The Bhagavā said, "Brāhmaṇa, fish and meat are not āmagandha.
Đức Thế Tôn nói: "Này Bà-la-môn, cá và thịt không phải là 'āmagandha'.
Apica kho āmagandho nāma sabbe kilesā pāpakā akusalā dhammā’’ti vatvā ‘‘na, brāhmaṇa, idāni tvameva āmagandhaṃ pucchi, atītepi tisso nāma brāhmaṇo kassapaṃ bhagavantaṃ pucchi.
However, all defilements, evil and unwholesome states, are āmagandha." Having said this, he continued, "Brāhmaṇa, it is not only now that you ask about āmagandha; in the past too, a brāhmaṇa named Tissa asked the Bhagavā Kassapa.
Mà 'āmagandha' là tất cả các phiền não, các pháp bất thiện và ác." Ngài nói thêm: "Này Bà-la-môn, không phải chỉ bây giờ ông mới hỏi về 'āmagandha', mà trong quá khứ, một Bà-la-môn tên Tissa cũng đã hỏi Đức Thế Tôn Kassapa.
Evañca so pucchi, evañcassa bhagavā byākāsī’’ti tissena ca brāhmaṇena kassapena ca bhagavatā vuttagāthāyo eva ānetvā tāhi gāthāhi brāhmaṇaṃ saññāpento āha – ‘‘sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā’’ti.
And just as he asked, so too did the Bhagavā explain it to him." Then, bringing forth the verses spoken by the brāhmaṇa Tissa and the Bhagavā Kassapa, he enlightened the brāhmaṇa with those verses, saying, "Sāmākaciṅgūlakacīnakāni ca" (meaning: "also coarse grain, fungus, and rotten food").
Và vị ấy đã hỏi như thế, Đức Thế Tôn đã giải thích cho vị ấy như thế." Sau đó, Ngài dẫn ra các bài kệ đã được Bà-la-môn Tissa và Đức Thế Tôn Kassapa nói, và dùng những bài kệ ấy để giáo hóa Bà-la-môn, bắt đầu bằng "sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā" (lúa miến, lúa chīna, v.v.).
Ayaṃ tāva imassa suttassa idha uppatti.
This is the origin of this Sutta here.
Đây là sự khởi nguyên của kinh này tại đây.
Atīte pana kassapo kira bodhisatto aṭṭhāsaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā bārāṇasiyaṃ brahmadattassa brāhmaṇassa dhanavatī nāma brāhmaṇī, tassā kucchimhi paṭisandhiṃ aggahesi.
In the past, the Bodhisatta Kassapa, having fulfilled the Pāramīs for eight incalculable eons and a hundred thousand great eons, it is said, took conception in the womb of the brāhmaṇī named Dhanavatī, wife of the brāhmaṇa Brahmadatta in Bārāṇasī.
Trong quá khứ, sau khi Bồ-tát Kassapa đã hoàn thành các ba-la-mật trong tám A-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, Ngài đã tái sinh vào bụng của Bà-la-môn nữ Dhanavatī, vợ của Bà-la-môn Brahmadatta ở Bārāṇasī.
Aggasāvakopi taṃ divasaṃyeva devalokā cavitvā anupurohitabrāhmaṇassa pajāpatiyā kucchimhi nibbatti.
On that very day, the Chief Disciple also descended from the deva-world and was born in the womb of the wife of the junior purohita brāhmaṇa.
Cùng ngày đó, vị Thượng Thủ Thanh Văn cũng từ cõi trời chuyển sinh vào bụng vợ của vị Bà-la-môn phó tế.
Evaṃ tesaṃ ekadivasameva paṭisandhiggahaṇañca gabbhavuṭṭhānañca ahosi, ekadivasameva etesaṃ ekassa kassapo, ekassa tissoti nāmamakaṃsu.
Thus, their conception and birth from the womb occurred on the same day. On the same day, they named one Kassapa and the other Tissa.
Như vậy, cả hai vị đều thọ thai và sinh ra cùng một ngày. Cùng ngày đó, một vị được đặt tên là Kassapa, và vị kia được đặt tên là Tissa.
Te sahapaṃsukīḷanakā dve sahāyā anupubbena vuḍḍhiṃ agamiṃsu.
Those two friends, who played together in the dust, grew up gradually.
Hai người bạn cùng chơi cát ấy lớn lên tuần tự.
Tissassa pitā puttaṃ āṇāpesi – ‘‘ayaṃ, tāta, kassapo nikkhamma pabbajitvā buddho bhavissati, tvampissa santike pabbajitvā bhavanissaraṇaṃ kareyyāsī’’ti.
Tissa's father instructed his son, "My dear Tissa, this Kassapa will go forth, become an ascetic, and become a Buddha. You too should go forth with him and achieve release from existence."
Cha của Tissa đã dặn con trai: "Này con, Kassapa này sẽ xuất gia và trở thành Phật. Con cũng hãy xuất gia dưới sự hướng dẫn của Ngài ấy để thoát khỏi luân hồi."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā bodhisattassa santikaṃ gantvā ‘‘ubhopi, samma, pabbajissāmā’’ti āha.
He assented, saying, "So be it," and going to the Bodhisatta, he said, "Friend, let us both go forth."
Vị ấy vâng lời "Lành thay!" rồi đến gặp Bồ-tát và nói: "Này bạn, cả hai chúng ta hãy xuất gia!"
Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
The Bodhisatta agreed, saying, "So be it."
Bồ-tát đáp: "Lành thay!"
Tato vuḍḍhiṃ anuppattakālepi tisso bodhisattaṃ āha – ‘‘ehi, samma, pabbajissāmā’’ti bodhisatto na nikkhami.
Then, even after they had reached maturity, Tissa said to the Bodhisatta, "Come, friend, let us go forth," but the Bodhisatta did not depart.
Sau đó, khi đã trưởng thành, Tissa lại nói với Bồ-tát: "Này bạn, hãy đến, chúng ta sẽ xuất gia!" nhưng Bồ-tát không xuất gia.
Tisso ‘‘na tāvassa ñāṇaṃ paripākaṃ gata’’nti sayaṃ nikkhamma isipabbajjaṃ pabbajitvā araññe pabbatapāde assamaṃ kārāpetvā vasati.
Tissa, thinking, "His knowledge has not yet ripened," went forth himself, took up the ascetic's life, entered the forest, built a hermitage at the foot of a mountain, and lived there.
Tissa nghĩ: "Trí tuệ của Ngài ấy chưa chín muồi," bèn tự mình xuất gia theo lối sống của đạo sĩ, xây dựng một am thất dưới chân núi trong rừng và trú ngụ tại đó.
Bodhisattopi aparena samayena ghare ṭhitoyeva ānāpānassatiṃ pariggahetvā cattāri jhānāni abhiññāyo ca uppādetvā pāsādena bodhimaṇḍasamīpaṃ gantvā ‘‘puna pāsādo yathāṭhāneyeva patiṭṭhātū’’ti adhiṭṭhāsi, so sakaṭṭhāneyeva patiṭṭhāsi.
At a later time, the Bodhisatta, while still at home, developed the four jhāna and psychic powers by focusing on Anāpānassati, and then went to the vicinity of the Bodhimaṇḍa with his palace. He then resolved, "May the palace stand firm in its original place." And it remained in its own place.
Bồ-tát, một thời gian sau, khi vẫn còn ở tại gia, đã tu tập Ānāpānassati (Niệm hơi thở vào ra), phát triển bốn thiền và các thắng trí, rồi Ngài dùng cung điện đến gần Bồ-đề đạo tràng và quán tưởng: "Cung điện này hãy trở về vị trí cũ!" Và nó đã trở về vị trí cũ.
Apabbajitena kira bodhimaṇḍaṃ upagantuṃ na sakkāti.
It is said that one who has not renounced the world cannot approach the Bodhimaṇḍa.
Quả thật, người chưa xuất gia không thể đến Bồ-đề đạo tràng.
So pabbajitvā bodhimaṇḍaṃ patvā nisīditvā satta divase padhānayogaṃ katvā sattahi divasehi sammāsambodhiṃ sacchākāsi.
So, having gone forth, he reached the Bodhimaṇḍa, sat down, practiced strenuous exertion for seven days, and attained perfect Supreme Enlightenment within seven days.
Ngài xuất gia, đến Bồ-đề đạo tràng, ngồi xuống và tu tập tinh tấn trong bảy ngày, rồi trong bảy ngày đó Ngài đã chứng đắc Chánh Đẳng Giác.
Tadā isipatane vīsatisahassā pabbajitā paṭivasanti.
At that time, twenty thousand ascetics dwelt in Isipatana.
Khi ấy, hai mươi ngàn người đã xuất gia đang trú ngụ tại Isipatana.
Atha kassapo bhagavā te āmantetvā dhammacakkaṃ pavattesi.
Then the Blessed One Kassapa, having addressed them, set the Dhamma-wheel in motion.
Sau đó, Đức Thế Tôn Kassapa đã triệu tập họ và chuyển bánh xe Chánh pháp.
Suttapariyosāne sabbeva arahanto ahesuṃ.
At the conclusion of the discourse, all of them became arahants.
Khi bài kinh kết thúc, tất cả đều trở thành các vị A-la-hán.
So sudaṃ bhagavā vīsatibhikkhusahassaparivuto tattheva isipatane vasati.
That Blessed One, accompanied by twenty thousand bhikkhus, dwelt right there in Isipatana.
Đức Thế Tôn ấy, được hai mươi ngàn Tỳ-khưu vây quanh, trú ngụ tại chính Isipatana.
Kikī ca naṃ kāsirājā catūhi paccayehi upaṭṭhāti.
And Kikī, the king of Kasi, attended upon him with the four requisites.
Vua Kāsi tên Kikī đã cúng dường Ngài với bốn vật dụng.
Athekadivasaṃ bārāṇasivāsī eko puriso pabbate candanasārādīni gavesanto tissassa tāpasassa assamaṃ patvā taṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Then one day, a man dwelling in Bārāṇasī, searching for sandalwood and other things in the mountains, reached the hermitage of the ascetic Tissa, bowed to him, and stood to one side.
Một ngày nọ, một người đàn ông cư trú tại Bārāṇasī, khi đang tìm kiếm gỗ đàn hương và các loại cây quý khác trên núi, đã đến am thất của đạo sĩ Tissa. Ông đảnh lễ đạo sĩ và đứng sang một bên.
Tāpaso taṃ disvā ‘‘kuto āgatosī’’ti pucchi.
The ascetic, seeing him, asked, “Whence have you come?”
Đạo sĩ thấy ông bèn hỏi: "Ông từ đâu đến?"
‘‘Bārāṇasito, bhante’’ti.
“From Bārāṇasī, Venerable Sir,” he replied.
"Bạch Tôn giả, từ Bārāṇasī."
‘‘Kā tattha pavattī’’ti?
“What is the news there?”
"Có tin tức gì ở đó không?"
‘‘Tattha, bhante, kassapo nāma sammāsambuddho uppanno’’ti.
“Venerable Sir, a Perfectly Enlightened Buddha named Kassapa has arisen there.”
"Bạch Tôn giả, ở đó có một vị Chánh Đẳng Giác tên Kassapa đã xuất hiện."
Tāpaso dullabhavacanaṃ sutvā pītisomanassajāto pucchi – ‘‘kiṃ so āmagandhaṃ bhuñjati, na bhuñjatī’’ti?
The ascetic, hearing the rare word, became filled with joy and asked, “Does he consume raw flesh, or does he not consume it?”
Đạo sĩ, nghe lời nói hiếm có ấy, tràn đầy hỷ lạc và hỏi: "Vị ấy có ăn 'āmagandha' không, hay không ăn?"
‘‘Ko bhante, āmagandho’’ti?
“What is raw flesh, Venerable Sir?”
"Bạch Tôn giả, 'āmagandha' là gì?"
‘‘Macchamaṃsaṃ āvuso’’ti.
“Fish and meat, friend,” he replied.
"Này bạn, là cá và thịt," đạo sĩ đáp.
‘‘Bhagavā, bhante, macchamaṃsaṃ bhuñjatī’’ti.
“The Blessed One, Venerable Sir, consumes fish and meat,” he said.
"Bạch Tôn giả, Đức Thế Tôn có dùng cá và thịt."
Taṃ sutvā tāpaso vippaṭisārī hutvā puna cintesi – ‘‘gantvā taṃ pucchissāmi, sace ‘āmagandhaṃ paribhuñjāmī’ti vakkhati, tato naṃ ‘tumhākaṃ, bhante, jātiyā ca kulassa ca gottassa ca ananucchavikameta’nti nivāretvā tassa santike pabbajitvā bhavanissaraṇaṃ karissāmī’’ti sallahukaṃ upakaraṇaṃ gahetvā sabbattha ekarattivāsena sāyanhasamaye bārāṇasiṃ patvā isipatanameva pāvisi.
Hearing that, the ascetic felt remorse, and then he thought again, “I will go and ask him. If he says, ‘I consume raw flesh,’ then I will dissuade him, saying, ‘Venerable Sir, this is not suitable for your birth, family, and lineage,’ and after going forth under him, I will achieve liberation from existence.” So, taking light equipment, he travelled, staying one night in each village, reached Bārāṇasī in the evening, and entered Isipatana itself.
Nghe vậy, đạo sĩ hối hận, rồi lại suy nghĩ: "Ta sẽ đi hỏi Ngài ấy. Nếu Ngài nói 'Ta dùng āmagandha', thì ta sẽ ngăn Ngài ấy bằng cách nói 'Bạch Tôn giả, điều này không phù hợp với dòng dõi, gia tộc và chủng tộc của Ngài,' và sau đó ta sẽ xuất gia dưới sự hướng dẫn của Ngài ấy để thoát khỏi luân hồi." Ông mang theo đồ dùng nhẹ nhàng, đi một đêm một chặng, đến Bārāṇasī vào buổi chiều và vào thẳng Isipatana.
Bhagavāpi tasmiṃ samaye dhammadesanatthāya āsane nisinnoyeva hoti.
At that time, the Blessed One was also seated on a prepared seat to preach the Dhamma.
Khi ấy, Đức Thế Tôn cũng đang ngồi trên tòa để thuyết pháp.
Tāpaso bhagavantaṃ upasaṅkamma anabhivādetvā tuṇhībhūto ekamantaṃ aṭṭhāsi.
The ascetic approached the Blessed One, and without saluting him, remained silent and stood to one side.
Đạo sĩ đến gần Đức Thế Tôn, không đảnh lễ mà im lặng đứng sang một bên.
Bhagavā taṃ disvā pubbe vuttanayeneva paṭisammodi.
The Blessed One, seeing him, exchanged greetings as mentioned earlier.
Đức Thế Tôn thấy ông, bèn chào hỏi theo cách đã nói trước đó.
Sopi ‘‘khamanīyaṃ, bho kassapā’’tiādīni vatvā ekamantaṃ nisīditvā bhagavantaṃ pucchi – ‘‘āmagandhaṃ, bho kassapa, bhuñjasi, na bhuñjasī’’ti?
He, too, saying, “Are you well, good Kassapa?” and so forth, sat to one side and asked the Blessed One, “Good Kassapa, do you consume raw flesh, or do you not consume it?”
Vị ấy cũng nói: "Bạch Tôn giả Kassapa, Ngài có khỏe không?" và những lời tương tự, rồi ngồi xuống một bên và hỏi Đức Thế Tôn: "Này Tôn giả Kassapa, Ngài có ăn 'āmagandha' không, hay không ăn?"
‘‘Nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’’ti.
“Brāhmaṇa, I do not consume raw flesh,” he replied.
"Này Bà-la-môn, Ta không ăn 'āmagandha'," Ngài đáp.
‘‘Sādhu, sādhu, bho kassapa, parakuṇapaṃ akhādanto sundaramakāsi, yuttametaṃ bhoto kassapassa jātiyā ca kulassa ca gottassa cā’’ti.
“Excellent, excellent, good Kassapa! Not eating the flesh of others, you have done well. This is indeed suitable for your birth, family, and lineage, good Kassapa.”
“Lành thay, lành thay, này Kassapa! Ngài đã làm điều tốt đẹp khi không ăn thịt thối. Điều này phù hợp với dòng dõi, gia tộc và bộ tộc của Ngài, Kassapa.”
Tato bhagavā ‘‘ahaṃ kilese sandhāya ‘āmagandhaṃ na bhuñjāmī’ti vadāmi, brāhmaṇo macchamaṃsaṃ pacceti, yaṃnūnāhaṃ sve gāmaṃ piṇḍāya apavisitvā kikīrañño gehā ābhataṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjeyyaṃ, evaṃ āmagandhaṃ ārabbha kathā pavattissati.
Then the Blessed One thought, “I say ‘I do not consume raw flesh’ referring to defilements, but the brāhmaṇa takes it to mean fish and meat. What if I do not enter the village for alms tomorrow, but instead consume the alms food brought from the house of King Kikī? Thus, a discussion about raw flesh will arise.”
Khi ấy, Đức Thế Tôn nghĩ: “Ta nói ‘Ta không ăn āmagandha’ là Ta muốn nói đến các phiền não, còn vị Bà-la-môn này lại cho rằng āmagandha là cá thịt. Nếu ngày mai Ta không vào làng khất thực mà thọ dụng món vật thực được mang đến từ nhà vua Kikī, thì câu chuyện về āmagandha sẽ nảy sinh.
Tato brāhmaṇaṃ dhammadesanāya saññāpessāmī’’ti dutiyadivase kālasseva sarīraparikammaṃ katvā gandhakuṭiṃ pāvisi.
“Then I will instruct the brāhmaṇa with a discourse on the Dhamma.” So, on the second day, he prepared his body early and entered the Perfumed Chamber.
Khi đó, Ta sẽ khiến vị Bà-la-môn này hiểu rõ bằng một bài pháp.” Thế là, vào sáng sớm ngày hôm sau, Ngài tắm rửa thân thể rồi vào Hương Thất.
Bhikkhū gandhakuṭidvāraṃ pihitaṃ disvā ‘‘na bhagavā ajja bhikkhūhi saddhiṃ pavisitukāmo’’ti ñatvā gandhakuṭiṃ padakkhiṇaṃ katvā piṇḍāya pavisiṃsu.
The bhikkhus, seeing the door of the Perfumed Chamber closed, understood that “the Blessed One does not wish to enter today with the bhikkhus,” and circumambulated the Perfumed Chamber before going for alms.
Các Tỳ-khưu thấy cửa Hương Thất đóng, hiểu rằng “Hôm nay Đức Thế Tôn không muốn vào làng cùng các Tỳ-khưu,” nên đảnh lễ Hương Thất rồi đi vào làng khất thực.
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamma paññattāsane nisīdi.
The Blessed One also emerged from the Perfumed Chamber and sat on the prepared seat.
Đức Thế Tôn cũng ra khỏi Hương Thất và ngồi xuống chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Tāpasopi kho pattasākaṃ pacitvā khāditvā bhagavato santike nisīdi.
The ascetic also cooked and ate tree leaves, then sat near the Blessed One.
Vị đạo sĩ cũng nấu và ăn rau lá xong rồi ngồi xuống gần Đức Thế Tôn.
Kikī kāsirājā bhikkhū piṇḍāya carante disvā ‘‘kuhiṃ bhagavā, bhante’’ti pucchitvā ‘‘vihāre, mahārājā’’ti ca sutvā nānābyañjanarasamanekamaṃsavikatisampannaṃ bhojanaṃ bhagavato pāhesi.
King Kikī of Kasi, seeing the bhikkhus going for alms, asked, “Where is the Blessed One, Venerable Sirs?” and hearing “In the monastery, Great King,” he sent food, richly endowed with various sauces, flavours, and many meat preparations, to the Blessed One.
Vua Kikī của xứ Kāsī thấy các Tỳ-khưu đang khất thực bèn hỏi: “Bạch chư Tôn giả, Đức Thế Tôn ở đâu?” Sau khi nghe trả lời: “Tâu Đại vương, Ngài ở trong tịnh xá,” nhà vua bèn sai dâng cúng Đức Thế Tôn món vật thực thịnh soạn với nhiều loại thịt, nhiều hương vị và nhiều món ăn khác nhau.
Amaccā vihāraṃ netvā bhagavato ārocetvā dakkhiṇodakaṃ datvā parivisantā paṭhamaṃ nānāmaṃsavikatisampannaṃ yāguṃ adaṃsu, tāpaso disvā ‘‘khādati nu kho no’’ti cintento aṭṭhāsi.
The ministers, having taken it to the monastery, informed the Blessed One, offered water of dedication, and while serving, first gave gruel mixed with various meat preparations; the ascetic stood thinking, “Will he eat it or not?”
Các quan cận thần mang đến tịnh xá, trình báo Đức Thế Tôn, dâng nước tịnh thí, rồi khi đang dọn cúng, họ dâng trước món cháo với nhiều loại thịt khác nhau. Vị đạo sĩ thấy vậy, đứng lại suy nghĩ: “Không biết Ngài có ăn không?”
Bhagavā tassa passatoyeva yāguṃ pivanto maṃsakhaṇḍaṃ mukhe pakkhipi.
The Blessed One, while drinking the gruel, put a piece of meat into his mouth right before the ascetic’s eyes.
Đức Thế Tôn, ngay trước mắt vị đạo sĩ, vừa uống cháo vừa cho một miếng thịt vào miệng.
Tāpaso disvā kuddho.
The ascetic saw it and became angry.
Vị đạo sĩ thấy vậy thì nổi giận.
Puna yāgupītassa nānārasabyañjanaṃ bhojanamadaṃsu, tampi gahetvā bhuñjantaṃ disvā ativiya kuddho ‘‘macchamaṃsaṃ khādantoyeva ‘na khādāmī’ti bhaṇatī’’ti.
Again, after the gruel was drunk, they offered food with various sauces and meat dishes. Seeing him take and eat that too, the ascetic became exceedingly angry, thinking, “He eats fish and meat, yet he says, ‘I do not eat it!’”
Sau khi Ngài uống cháo xong, họ lại dâng món vật thực với nhiều hương vị và món ăn. Thấy Ngài cầm lấy và thọ dụng món đó, vị đạo sĩ càng nổi giận hơn, nghĩ: “Ngài ăn cá thịt mà lại nói ‘Ta không ăn’!”
Atha bhagavantaṃ katabhattakiccaṃ hatthapāde dhovitvā nisinnaṃ upasaṅkamma ‘‘bho kassapa, musā tvaṃ bhaṇasi, netaṃ paṇḍitakiccaṃ.
Then, approaching the Blessed One who had finished his meal, washed his hands and feet, and was seated, he said, “Good Kassapa, you speak falsely; this is not the act of a wise person.
Sau đó, vị đạo sĩ đến gần Đức Thế Tôn khi Ngài đã dùng bữa xong, rửa tay chân và ngồi xuống, rồi nói: “Này Kassapa, Ngài nói dối. Đó không phải là việc của người trí.
Musāvādo hi garahito buddhānaṃ, yepi te pabbatapāde vanamūlaphalādīhi yāpentā isayo vasanti, tepi musā na bhaṇantī’’ti vatvā puna isīnaṃ guṇe gāthāya vaṇṇento āha ‘‘sāmākaciṅgūlakacīnakāni cā’’ti.
False speech is indeed censured by Buddhas; even those sages who dwell at the foot of mountains, subsisting on forest roots and fruits, do not speak falsely.” Having said this, wishing to praise the virtues of the sages, he spoke in verse: “And sāmāka, ciṅgūlaka, and cīnaka…”
Lời nói dối bị các bậc giác ngộ quở trách. Ngay cả những vị đạo sĩ sống ở chân núi, tự nuôi sống bằng rễ cây và quả rừng, cũng không nói dối.” Nói xong, vị đạo sĩ lại tiếp tục ca ngợi phẩm hạnh của các vị đạo sĩ bằng bài kệ: “Sāmāka, ciṅgūlaka, cīnaka và…”
242. Tattha sāmākāti dhunitvā vā sīsāni uccinitvā vā gayhūpagā tiṇadhaññajāti.
There, sāmākā means a type of wild grain, suitable to be taken after shaking or picking its heads.
242. Trong đó, sāmākā là loại hạt cỏ có thể dùng được sau khi đập hoặc nhặt đầu hạt.
Tathā ciṅgūlakā kaṇavīrapupphasaṇṭhānasīsā honti.
Likewise, ciṅgūlakā have heads resembling the kaṇavīra flower.
Tương tự, ciṅgūlakā có đầu hạt giống hoa kaṇavīra.
Cīnakānīti aṭavipabbatapādesu aropitajātā cīnamuggā.
Cīnakānī refers to wild mung beans that grow uncultivated at the foot of forests and mountains.
Cīnakānī là đậu cīna mọc hoang ở chân núi rừng.
Pattapphalanti yaṃkiñci haritapaṇṇaṃ.
Pattapphala means any kind of green leaf.
Pattapphalaṃ là bất kỳ loại lá xanh nào.
Mūlaphalanti yaṃkiñci kandamūlaṃ.
Mūlaphala means any kind of tuberous root.
Mūlaphalaṃ là bất kỳ loại củ rễ nào.
Gavipphalanti yaṃkiñci rukkhavalliphalaṃ.
Gavipphala means any kind of tree or vine fruit.
Gavipphalaṃ là bất kỳ loại quả cây hay quả dây leo nào.
Mūlaggahaṇena vā kandamūlaṃ, phalaggahaṇena rukkhavalliphalaṃ, gavipphalaggahaṇena udake jātasiṅghātakakaserukādiphalaṃ veditabbaṃ.
Alternatively, by the term “root” is meant tuberous roots; by the term “fruit” is meant tree and vine fruits; and by the term “gavipphala” is meant water-grown fruits such as water caltrops and water chestnuts.
Hoặc có thể hiểu: mūlaggahaṇena (chỉ rễ) là củ rễ, phalaggahaṇena (chỉ quả) là quả cây và quả dây leo, gavipphalaggahaṇena (chỉ quả gavipphala) là các loại quả mọc dưới nước như củ ấu, củ năng, v.v.
Dhammena laddhanti dūteyyapahiṇagamanādimicchājīvaṃ pahāya vane uñchācariyāya laddhaṃ.
Dhammena laddhaṃ means acquired through the practice of gleaning in the forest, having abandoned wrong livelihoods such as acting as messengers or envoys.
Dhammena laddhaṃ là những gì có được do sống đời khất thực trong rừng, từ bỏ các tà mạng như làm sứ giả, chạy việc vặt.
Satanti santo ariyā.
Sataṃ means the good, the noble ones.
Sataṃ là các bậc thiện nhân, các bậc Thánh.
Asnamānāti bhuñjamānā.
Asnamānā means eating.
Asnamānā là đang thọ dụng.
Na kāmakāmā alikaṃ bhaṇantīti te evaṃ amamā apariggahā etāni sāmākādīni bhuñjamānā isayo yathā tvaṃ sādurasādike kāme patthayanto āmagandhaṃ bhuñjantoyeva ‘‘nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’’ti bhaṇanto alikaṃ bhaṇasi, tathā na kāmakāmā alikaṃ bhaṇanti, kāme kāmayantā musā na bhaṇantīti isīnaṃ pasaṃsāya bhagavato nindaṃ dīpeti.
Na kāmakāmā alikaṃ bhaṇanti means that those sages, who are unattached and ungrasping, eating these sāmāka and other wild grains, do not speak falsely, like you, who desire savoury and other pleasures, and though eating raw flesh, speak falsely by saying, “Brāhmaṇa, I do not eat raw flesh.” Thus, he praises the sages and implies censure of the Blessed One.
Na kāmakāmā alikaṃ bhaṇanti nghĩa là những vị đạo sĩ không sở hữu, không chấp thủ, thọ dụng các loại sāmāka, v.v. như vậy, thì không nói dối vì ham muốn các dục lạc. Như Ngài, Kassapa, ham muốn các vị ngon ngọt, v.v., đang ăn āmagandha mà lại nói: “Này Bà-la-môn, Ta không ăn āmagandha,” Ngài nói dối. Các vị đạo sĩ không nói dối như vậy, không nói dối vì ham muốn các dục lạc. Vị đạo sĩ ca ngợi các vị đạo sĩ để ngụ ý chỉ trích Đức Thế Tôn.
243. Evaṃ isīnaṃ pasaṃsāpadesena bhagavantaṃ ninditvā idāni attanā adhippetaṃ nindāvatthuṃ dassetvā nippariyāyeneva bhagavantaṃ nindanto āha ‘‘yadasnamāno’’ti tattha da-kāro padasandhikaro.
Having thus censured the Blessed One by way of praising the sages, he now presents his intended object of censure and directly censures the Blessed One, saying “yadasnamāno”; there, the letter 'da' serves to connect the words.
243. Sau khi chỉ trích Đức Thế Tôn bằng cách ca ngợi các vị đạo sĩ như vậy, bây giờ vị đạo sĩ trình bày đối tượng chỉ trích mà mình muốn nói đến, rồi trực tiếp chỉ trích Đức Thế Tôn bằng cách nói: “Yadasnamāno” (Khi Ngài ăn). Trong đó, âm ‘da’ là âm nối từ.
Ayaṃ panattho – yaṃ kiñcideva sasamaṃsaṃ vā tittiramaṃsaṃ vā dhovanacchedanādinā pubbaparikammena sukataṃ, pacanavāsanādinā pacchāparikammena suniṭṭhitaṃ, na mātarā na pitarā, apica kho pana ‘‘dakkhiṇeyyo aya’’nti maññamānehi dhammakāmehi parehi dinnaṃ, sakkārakaraṇena payataṃ paṇītamalaṅkataṃ, uttamarasatāya ojavantatāya thāmabalabharaṇasamatthatāya ca paṇītaṃ asnamāno āhārayamāno, na kevalañca yaṃkiñci maṃsameva, apica kho pana idampi sālīnamannaṃ vicitakāḷakaṃ sālitaṇḍulodanaṃ paribhuñjamāno so bhuñjasi, kassapa, āmagandhaṃ, so tvaṃ yaṃkiñci maṃsaṃ bhuñjamāno idañca sālīnamannaṃ paribhuñjamāno bhuñjasi, kassapa, āmagandhanti bhagavantaṃ gottena ālapati.
And this is the meaning: “Whatever meat, be it hare meat or partridge meat, is well-prepared through prior processing such as washing and cutting, and well-finished through later processing such as cooking and seasoning, given by others—not by mother, not by father, but by those who deem him worthy of offerings and are devoted to the Dhamma—is offered in a respectful manner, refined and adorned, and rich in the highest flavour, potent, and capable of sustaining strength and power, that excellent food you consume, that is to say, you consume raw flesh, Kassapa. And not only any kind of meat, but also this choice rice food, white rice cooked from pure, unblemished rice grains, you consume, Kassapa. So, you, consuming any kind of meat and also this choice rice food, consume raw flesh, Kassapa!” Thus he addresses the Blessed One by his lineage.
Ý nghĩa là: Bất cứ loại thịt nào, dù là thịt thỏ hay thịt chim đa đa, sukataṃ (được chuẩn bị kỹ lưỡng) bằng các công đoạn sơ chế như rửa, cắt, v.v., và suniṭṭhitaṃ (được hoàn tất tốt đẹp) bằng các công đoạn chế biến sau đó như nấu, ướp gia vị, v.v., không phải do mẹ hay cha làm, mà là parehi dinnaṃ (do người khác dâng cúng) với tâm thiện, nghĩ rằng “Đây là bậc đáng cúng dường,” payataṃ (được chuẩn bị cẩn thận) được trang hoàng tinh tế, và paṇītaṃ asnamāno (đang thọ dụng món ăn ngon lành) vì có hương vị tuyệt hảo, có sức mạnh, và có khả năng nuôi dưỡng sức lực. Không chỉ bất kỳ loại thịt nào, mà ngay cả sālīnamannaṃ (món cơm gạo lúa tốt này), tức là cơm gạo lúa tốt đã được chọn lọc kỹ càng, paribhuñjamāno so bhuñjasi, Kassapa, āmagandhaṃ (Ngài đang thọ dụng, này Kassapa, āmagandha). Ngài đang thọ dụng āmagandha, này Kassapa, khi Ngài ăn bất kỳ loại thịt nào và thọ dụng món cơm gạo lúa tốt này. Vị đạo sĩ gọi Đức Thế Tôn bằng tên bộ tộc.
244. Evaṃ āhārato bhagavantaṃ ninditvā idāni musāvādaṃ āropetvā nindanto āha ‘‘na āmagandho…pe… susaṅkhatehī’’ti.
Having thus criticized the Blessed One concerning food, now, wishing to criticize Him by attributing falsehood, he said, "No raw flesh...pe... with well-prepared food."
244. Sau khi chỉ trích Đức Thế Tôn về phương diện vật thực như vậy, bây giờ vị đạo sĩ lại chỉ trích Ngài về lời nói dối, nói: “Na āmagandho…pe… susaṅkhatehī” (Không phải āmagandha…v.v… với những món được chế biến kỹ lưỡng).
Tassattho – pubbe mayā pucchito samāno ‘‘na āmagandho mama kappatī’’ti icceva tvaṃ bhāsasi, evaṃ ekaṃseneva tvaṃ bhāsasi brahmabandhu brāhmaṇaguṇavirahitajātimattabrāhmaṇāti paribhāsanto bhaṇati.
Its meaning: In the past, when I asked you, "Raw flesh is not fitting for me," you spoke only this word. Thus, you spoke decisively. The brahmin, wishing to revile him, said, "You are a kinsman of brahmins," meaning a brahmin merely by birth, devoid of brahminical qualities.
Ý nghĩa của câu này là: Trước đây, khi được ta hỏi, “Na āmagandho mama kappatī”ti icceva tvaṃ bhāsasi (Ngài đã nói rằng ‘āmagandha không phù hợp với ta’). Ngài đã nói chắc chắn như vậy, brahmabandhu (người thân của Bà-la-môn) – vị đạo sĩ nói với ý chỉ trích rằng Ngài chỉ là Bà-la-môn về dòng dõi nhưng thiếu phẩm hạnh của Bà-la-môn.
Sālīnamannanti sālitaṇḍulodanaṃ.
"Sālīnamannaṃ" means rice cooked from sālī grains.
Sālīnamannaṃ là cơm gạo lúa tốt.
Paribhuñjamānoti bhuñjamāno.
"Paribhuñjamāno" means eating.
Paribhuñjamāno là đang thọ dụng.
Sakuntamaṃsehi susaṅkhatehīti tadā bhagavato abhihaṭaṃ sakuṇamaṃsaṃ niddisanto bhaṇati.
"Sakuntamaṃsehi susaṅkhatehi" indicates the bird's meat brought to the Blessed One at that time.
Sakuntamaṃsehi susaṅkhatehī là vị đạo sĩ nói đến thịt chim đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, món đã được dâng cúng Đức Thế Tôn vào lúc đó.
Evaṃ bhaṇanto eva ca bhagavato heṭṭhā pādatalā pabhuti yāva upari kesaggā sarīramullokento dvattiṃsavaralakkhaṇāsītianubyañjanasampadaṃ byāmappabhāparikkhepañca disvā ‘‘evarūpo mahāpurisalakkhaṇādipaṭimaṇḍitakāyo na musā bhaṇituṃ arahati.
Having spoken thus, as he looked up at the Blessed One's body, from the soles of His feet to the top of His head, seeing the perfection of the thirty-two major marks and eighty minor marks, and the halo extending for a fathom, he thought: "A body adorned with the marks of a Great Man like this is not capable of speaking falsely.
Vừa nói như vậy, vị đạo sĩ vừa nhìn khắp thân Đức Thế Tôn, từ lòng bàn chân lên đến đỉnh đầu, thấy Ngài có đầy đủ ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân và tám mươi tướng phụ, cùng với vầng hào quang tỏa ra một sải tay. Vị đạo sĩ nghĩ: “Thân thể được trang hoàng bởi các tướng tốt của bậc Đại nhân như vậy không thể nói dối.
Ayaṃ hissa bhavantarepi saccavācānissandeneva uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudu tūlasannibhā, ekekāni ca lomakūpesu lomāni.
Indeed, in His previous existences, it was due to the outflow of truthful speech that the uṇṇā hair, white and soft like cotton, grew between His eyebrows, and there was only one hair in each pore.
Thật vậy, ngay cả trong các kiếp sống trước, do quả báo của lời nói chân thật, sợi lông giữa hai lông mày của Ngài đã mọc lên, trắng muốt, mềm mại như bông gòn, và mỗi lỗ chân lông chỉ có một sợi lông.
Svāyaṃ kathamidāni musā bhaṇissati.
How could such a one now speak falsely?
Vậy thì làm sao Ngài có thể nói dối bây giờ?
Addhā añño imassa āmagandho bhavissati, yaṃ sandhāya etadavoca – ‘nāhaṃ, brāhmaṇa, āmagandhaṃ bhuñjāmī’ti, yaṃnūnāhaṃ etaṃ puccheyya’’nti cintetvā sañjātabahumāno gotteneva ālapanto imaṃ gāthāsesaṃ āha –
Surely, there must be another kind of 'raw stench' (āmagandha) for him, referring to which he said, 'Brahmin, I do not eat raw stench.' What if I were to ask him about this?" Thinking this, filled with great reverence, and addressing him by his family name, he spoke the remainder of the verse:
Chắc chắn āmagandha của Ngài phải là một thứ khác, mà Ngài đã nói đến khi phát biểu: ‘Này Bà-la-môn, Ta không ăn āmagandha.’ Hay là ta nên hỏi Ngài về điều đó?” Suy nghĩ như vậy, với lòng tôn kính sâu sắc, vị đạo sĩ gọi Ngài bằng tên bộ tộc và nói phần còn lại của bài kệ:
245. Athassa bhagavā āmagandhaṃ vissajjetuṃ ‘‘pāṇātipāto’’ti evamādimāha.
Then, to dispel the āmagandha for him, the Blessed One began by saying, "Pāṇātipāto" (killing living beings).
245. Khi ấy, Đức Thế Tôn đã nói những lời như “Pāṇātipāto” (sát sinh) để giải thích về āmagandha.
Tattha pāṇātipātoti pāṇavadho.
Here, "Pāṇātipāto" means the slaughter of living beings.
Trong đó, pāṇātipāto là sát hại sinh mạng.
Vadhachedabandhananti ettha sattānaṃ daṇḍādīhi ākoṭanaṃ vadho, hatthapādādīnaṃ chedanaṃ chedo, rajjuādīhi bandho bandhanaṃ.
In "vadhachedabandhanaṃ" (striking, cutting, and binding), vadha is striking beings with sticks and the like, cheda is cutting off hands, feet, etc., and bandhana is binding with ropes and the like.
Vadhachedabandhanaṃ (giết hại, chặt đứt, trói buộc): Ở đây, đánh đập chúng sinh bằng gậy gộc, v.v. là giết hại (vadho); chặt đứt tay chân, v.v. là chặt đứt (chedo); trói buộc bằng dây thừng, v.v. là trói buộc (bandhanaṃ).
Theyyaṃ musāvādoti theyyañca musāvādo ca.
"Theyyaṃ musāvādo" means theft and false speech.
Theyyaṃ musāvādo là trộm cắp và nói dối.
Nikatīti ‘‘dassāmi, karissāmī’’tiādinā nayena āsaṃ uppādetvā nirāsākaraṇaṃ.
"Nikatī" is creating hope by saying, "I will give, I will do," and then disappointing them.
Nikatī là gây ra sự thất vọng sau khi đã tạo hy vọng bằng cách nói: “Ta sẽ cho, ta sẽ làm,” v.v.
Vañcanānīti asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti gāhāpanādīni.
"Vañcanāni" are deceptions like making people accept non-gold as gold.
Vañcanānī là lừa gạt, chẳng hạn như khiến người ta tin vàng giả là vàng thật.
Ajjhenakuttanti niratthakamanekaganthapariyāpuṇanaṃ.
"Ajjhenakuttaṃ" is memorizing many texts without benefit.
Ajjhenakuttaṃ là học thuộc lòng nhiều kinh điển vô ích.
Paradārasevanāti parapariggahitāsu cārittāpajjanaṃ.
"Paradārasevanā" is misconduct with other men's wives.
Paradārasevanā là quan hệ bất chính với vợ của người khác.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa pāṇātipātādiakusaladhammasamudācāro āmagandho vissagandho kuṇapagandho.
"Esāmagandho na hi maṃsabhojanaṃ" means this conduct of unwholesome actions like killing living beings is āmagandha (raw stench), a foul smell, a putrid smell.
Esāmagandho na hi maṃsabhojana (Đây là āmagandha, không phải việc ăn thịt): Hành vi bất thiện như sát sinh, v.v. này chính là āmagandha, là mùi hôi thối, là mùi tử thi.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Vì sao?
Amanuññattā kilesaasucimissakattā sabbhi jigucchitattā paramaduggandhabhāvāvahattā ca.
It is because it is disagreeable, mixed with the impurity of defilements, loathed by the virtuous, and leads to extreme foulness.
Vì nó không đáng ưa, vì nó pha tạp với phiền não bất tịnh, vì nó bị các bậc thiện nhân ghê tởm, và vì nó mang lại mùi hôi thối cực độ.
Ye hi ussannakilesā sattā, te tehi atiduggandhā honti, nikkilesānaṃ matasarīrampi duggandhaṃ na hoti, tasmā esāmagandho.
Indeed, beings abundant in defilements are exceedingly foul-smelling because of them, whereas even the dead body of those without defilements is not foul-smelling. Therefore, this is āmagandha.
Thật vậy, những chúng sinh có nhiều phiền não thì rất hôi thối vì những phiền não đó. Ngay cả thân xác chết của những người không có phiền não cũng không hôi thối. Do đó, đây là āmagandha.
Maṃsabhojanaṃ pana adiṭṭhamasutamaparisaṅkitañca anavajjaṃ, tasmā na hi maṃsabhojanaṃ āmagandhoti.
But eating meat that has not been seen, heard, or suspected to be killed for oneself is blameless. Therefore, eating meat is not āmagandha.
Tuy nhiên, việc ăn thịt không thấy, không nghe, không nghi ngờ thì không có lỗi. Do đó, việc ăn thịt không phải là āmagandha.
Tattha ye idha kāmesu asaññatā janāti ye keci idha loke kāmapaṭisevanasaṅkhātesu kāmesu mātimātucchādīsupi mariyādāvirahena bhinnasaṃvaratāya asaṃyatā puthujjanā.
Among these, "those people who are unrestrained in sensual pleasures" refers to any ordinary individuals in this world who are unrestrained in sensual pleasures, which are characterized by indulging in sensuality, even with mothers, aunts, etc., due to a lack of restraint and a broken vow.
Trong đó, “những người ở đây không chế ngự trong các dục vọng” có nghĩa là bất cứ ai ở đời này không chế ngự trong các dục vọng, tức là việc hưởng thụ dục lạc, thậm chí với mẹ, dì, v.v., do phá vỡ giới hạn và thiếu tự chủ, là những phàm nhân không chế ngự.
Rasesu giddhāti jivhāviññeyyesu rasesu giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā anādīnavadassāvino anissaraṇapaññā rase paribhuñjanti.
"Attached to tastes" means being greedy, infatuated, deeply engrossed in tastes cognizable by the tongue, seeing no danger, lacking the wisdom of escape, and indulging in tastes.
“Tham đắm vị ngon” có nghĩa là tham đắm, mê đắm, chìm đắm trong các vị ngon được nhận biết bằng lưỡi, không thấy được sự nguy hiểm, thiếu trí tuệ thoát ly, và hưởng thụ các vị ngon.
Asucibhāvamassitāti tāya rasagiddhiyā rasapaṭilābhatthāya nānappakāramicchājīvasaṅkhātaasucibhāvamissitā.
"Resorting to impurity" means resorting to various kinds of wrong livelihood, which is impurity, for the sake of obtaining tastes due to that greed for tastes.
“Nương tựa vào sự bất tịnh” có nghĩa là do sự tham đắm vị ngon đó, vì muốn đạt được vị ngon mà nương tựa vào sự bất tịnh, tức là các loại tà mạng khác nhau.
Natthikadiṭṭhīti ‘‘natthi dinna’’ntiādidasavatthukamicchādiṭṭhisamannāgatā.
"Natthikadiṭṭhī" means being endowed with wrong view, such as "there is no gift" and so on, concerning the ten bases.
“Có tà kiến hư vô” có nghĩa là có tà kiến sai lầm về mười điều, như “không có bố thí” và tương tự.
Visamāti visamena kāyakammādinā samannāgatā.
"Visamā" means being endowed with uneven bodily actions and the like.
“Bất chính” có nghĩa là có hành động bất chính về thân nghiệp, v.v.
Durannayāti duviññāpayā sandiṭṭhiparāmāsīādhānaggāhīduppaṭinissaggitāsamannāgatā.
"Durannayā" means being difficult to teach, holding to present views, grasping at what is not the case, and being difficult to relinquish wrong views.
“Khó dạy bảo” có nghĩa là khó hiểu, bám chấp vào kiến giải của mình, chấp thủ những điều không đúng, và khó từ bỏ.
Esāmagandhoti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘kāmesu asaṃyatatā rasagiddhatā ājīvavipattinatthikadiṭṭhikāyaduccaritādivisamatā durannayabhāvatā’’ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho āmagandho veditabbo.
"This is āmagandha" means this six-fold āmagandha is to be understood in the sense previously stated, referring to the lack of restraint in sensual pleasures, attachment to tastes, impurity of livelihood, wrong view, unevenness of physical misconduct and the like, and difficulty to teach, as indicated in this verse based on individuals.
“Đây là āmagandha” có nghĩa là āmagandha này, được chỉ ra trong bài kệ này dựa trên cá nhân, là “không chế ngự trong các dục vọng, tham đắm vị ngon, tà mạng, tà kiến hư vô, bất chính trong thân nghiệp, v.v., và khó dạy bảo”. Một loại āmagandha sáu loại khác cũng nên được hiểu theo ý nghĩa đã nói ở trên.
Na hi maṃsabhojananti maṃsabhojanaṃ pana yathāvuttenevatthena na āmagandhoti.
"Not truly meat-eating" means, however, meat-eating is not āmagandha in the sense previously stated.
“Không phải là việc ăn thịt” có nghĩa là việc ăn thịt, theo ý nghĩa đã nói, không phải là āmagandha.
247. Dutiyagāthāyapi ye lūkhasāti ye lūkhā nirasā, attakilamathānuyuttāti attho.
In the second verse too, "ye lūkhasā" means those who are harsh, disagreeable; the meaning is those devoted to self-mortification.
247. Trong bài kệ thứ hai, “những người thô lỗ” có nghĩa là những người thô lỗ, vô vị, tức là những người tự hành khổ.
Dāruṇāti kakkhaḷā dovacassatāyuttā.
"Dāruṇā" means rough, difficult to admonish.
“Tàn bạo” có nghĩa là cứng cỏi, khó dạy bảo.
Piṭṭhimaṃsikāti purato madhuraṃ bhaṇitvā parammukhe avaṇṇabhāsino.
"Piṭṭhimaṃsikā" means those who speak sweetly to one's face but slander behind one's back.
“Nói xấu sau lưng” có nghĩa là những người nói lời ngọt ngào trước mặt nhưng lại nói xấu sau lưng.
Ete hi abhimukhaṃ oloketumasakkontā parammukhānaṃ piṭṭhimaṃsakhādakā viya honti, tena ‘‘piṭṭhimaṃsikā’’ti vuccanti.
Indeed, being unable to look someone in the face, they are like those who eat the back flesh of others; thus, they are called "piṭṭhimaṃsikā."
Những người này, vì không thể nhìn thẳng mặt, nên giống như những kẻ ăn thịt sau lưng người khác, do đó được gọi là “kẻ nói xấu sau lưng”.
Mittaddunoti mittadūhakā, dāradhanajīvitesu vissāsamāpannānaṃ mittānaṃ tattha micchāpaṭipajjanakāti vuttaṃ hoti.
"Mittadduno" means betrayers of friends; it is said that they engage in wrong conduct concerning the wives, wealth, and lives of friends who have placed their trust in them.
“Phản bội bạn bè” có nghĩa là những kẻ phá hoại bạn bè, tức là những kẻ hành xử sai trái với bạn bè đã tin tưởng họ về vợ con, tài sản và sinh mạng.
Nikkaruṇāti karuṇāvirahitā sattānaṃ anatthakāmā.
"Nikkaruṇā" means those devoid of compassion, wishing ill-will towards beings.
“Vô từ bi” có nghĩa là không có lòng từ bi, mong muốn điều bất lợi cho chúng sinh.
Atimāninoti ‘‘idhekacco jātiyā vā…pe… aññataraññatarena vatthunā pare atimaññati, yo evarūpo māno ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 880) evaṃ vuttena atimānena samannāgatā.
"Atimānino" means those endowed with excessive pride as stated in the Vibhaṅga: "Here, some person despises others by birth...pe... or by some other thing; such pride is an ornament of the mind" (Vibha. 880).
“Quá kiêu mạn” có nghĩa là có sự kiêu mạn thái quá như đã nói trong Vibhaṅga: “Ở đây, một người nào đó khinh thường người khác vì dòng dõi, hoặc… vì một lý do nào đó; đó là sự kiêu mạn như một lá cờ của tâm.”
Adānasīlāti adānapakatikā, adānādhimuttā asaṃvibhāgaratāti attho.
"Adānasīlā" means those whose nature is not to give, those inclined not to give, meaning those who do not delight in sharing.
“Không có thói quen bố thí” có nghĩa là bản chất không bố thí, không có ý định bố thí, không thích chia sẻ.
Na ca denti kassacīti tāya ca pana adānasīlatāya yācitāpi santā kassaci kiñci na denti, adinnapubbakakule manussasadisā nijjhāmataṇhikapetaparāyaṇā honti.
"Na ca denti kassaci" means that due to their nature of not giving, even when asked, they give nothing to anyone; they become like hungry ghosts, born in families where nothing was ever given.
“Và không cho ai cả” có nghĩa là do thói quen không bố thí đó, dù được yêu cầu cũng không cho ai bất cứ thứ gì, họ giống như những người trong gia đình chưa từng bố thí, là nơi nương tựa của những ngạ quỷ đói khát.
Keci pana ‘‘ādānasīlā’’tipi paṭhanti, kevalaṃ gahaṇasīlā, kassaci pana kiñci na dentīti.
Some, however, read "ādānasīlā" (of a seizing nature), meaning they are merely accustomed to taking, but give nothing to anyone.
Một số người khác lại đọc là “ādānasīlā” (thích nhận), chỉ thích nhận mà không cho ai bất cứ thứ gì.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘lūkhatā, dāruṇatā, piṭṭhimaṃsikatā, mittadūbhitā, nikkaruṇatā, atimānitā, adānasīlatā, adāna’’nti aparopi pubbe vuttenevatthena aṭṭhavidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti.
"This is āmagandha, not meat-eating" means this eight-fold āmagandha is to be understood in the sense previously stated, referring to harshness, cruelty, backbiting, betrayal of friends, lack of compassion, excessive pride, being of a non-giving nature, and non-giving, as indicated in this verse based on individuals. Meat-eating is not āmagandha.
“Đây là āmagandha, không phải là việc ăn thịt” có nghĩa là āmagandha này, được chỉ ra trong bài kệ này dựa trên cá nhân, là “thô lỗ, tàn bạo, nói xấu sau lưng, phản bội bạn bè, vô từ bi, quá kiêu mạn, không có thói quen bố thí, và không bố thí”. Một loại āmagandha tám loại khác cũng nên được hiểu theo ý nghĩa đã nói ở trên, và không phải là việc ăn thịt.
248. Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya dve gāthāyo vatvā puna tassa tāpasassa āsayānuparivattanaṃ viditvā dhammādhiṭṭhānāyeva desanāya ekaṃ gāthaṃ abhāsi.
Having thus spoken two verses through a discourse based on individuals, the Blessed One, again perceiving the change in the ascetic's disposition, spoke one verse through a discourse based on the Dhamma alone.
248. Sau khi thuyết hai bài kệ dựa trên cá nhân như vậy, Đức Phật lại nhận thấy sự thay đổi ý định của vị ẩn sĩ đó, nên Ngài đã thuyết một bài kệ khác dựa trên giáo pháp.
Tattha kodho uragasutte vuttanayeneva veditabbo.
Here, "kodho" (anger) is to be understood in the same way as stated in the Uragasutta.
Trong đó, “phẫn nộ” nên được hiểu theo cách đã nói trong Uraga Sutta.
Madoti ‘‘jātimado, gottamado, ārogyamado’’tiādinā (vibha. 832) nayena vibhaṅge vuttappabhedo cittassa majjanabhāvo.
"Mado" (intoxication/pride) is the state of mental intoxication, whose classifications, such as "intoxication of birth, intoxication of clan, intoxication of health," are stated in the Vibhaṅga (Vibha. 832).
“Kiêu mạn” có nghĩa là sự say sưa của tâm, được phân loại trong Vibhaṅga theo cách như “kiêu mạn về dòng dõi, kiêu mạn về gia tộc, kiêu mạn về sức khỏe”, v.v.
Thambhoti thaddhabhāvo.
"Thambho" (obstinacy) is stubbornness.
“Cứng nhắc” có nghĩa là sự cứng nhắc.
Paccupaṭṭhāpanāti paccanīkaṭṭhāpanā, dhammena nayena vuttassa paṭivirujjhitvā ṭhānaṃ.
Paccupaṭṭhāpanā means confronting, resisting what has been said in accordance with the Dhamma and its method.
“Chống đối” có nghĩa là sự chống đối, tức là đứng lên phản đối những gì được nói một cách đúng đắn theo giáo pháp.
Māyāti ‘‘idhekacco kāyena duccaritaṃ caritvā’’tiādinā (vibha. 894) nayena vibhaṅge vibhattā katapāpapaṭicchādanatā.
Māyā (deceit) means the concealment of evil deeds, as explained in the Vibhanga, beginning with "Here, some individual having engaged in misconduct by body..."
“Lừa dối” có nghĩa là che giấu những điều ác đã làm, được giải thích trong Vibhaṅga theo cách như “ở đây một người nào đó đã hành thân ác nghiệp”, v.v.
Usūyāti paralābhasakkārādīsu issā.
Usūyā (envy) is jealousy regarding others' gains and honors.
“Đố kỵ” có nghĩa là sự ganh tị với lợi lộc, sự tôn kính, v.v., của người khác.
Bhassasamussayoti samussitaṃ bhassaṃ, attukkaṃsanatāti vuttaṃ hoti.
Bhassasamussayo (arrogance) means accumulated insolence, which is self-exaltation.
“Tự ca ngợi” có nghĩa là sự tự ca ngợi, tức là sự tự tôn mình lên.
Mānātimānoti ‘‘idhekacco jātiyā vā…pe… aññataraññatarena vatthunā pubbakālaṃ parehi sadisaṃ attānaṃ dahati, aparakālaṃ attānaṃ seyyaṃ dahati, pare hīne dahati, yo evarūpo māno…pe… ketukamyatā cittassā’’ti (vibha. 880) vibhaṅge vibhatto.
Mānātimāno (excessive pride) is explained in the Vibhanga, as in: "Here, some individual due to birth... or by some other factor, first considers himself equal to others, then later considers himself superior, and considers others inferior. This is the kind of pride... the yearning for a banner in the mind."
“Quá kiêu mạn” được giải thích trong Vibhaṅga: “Ở đây, một người nào đó, vì dòng dõi, hoặc… vì một lý do nào đó, lúc trước tự cho mình ngang bằng với người khác, lúc sau tự cho mình hơn người khác, và cho người khác thấp kém hơn; sự kiêu mạn như vậy… là sự kiêu mạn của tâm.”
Asabbhi santhavoti asappurisehi santhavo.
Asabbhi santhavo is association with unvirtuous persons.
“Kết giao với kẻ xấu” có nghĩa là kết giao với những người không tốt.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa kodhādi navavidho akusalarāsi pubbe vuttenevatthena āmagandhoti veditabbo, na hi maṃsabhojananti.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti (This is raw stench, not the eating of meat): This ninefold accumulation of unwholesome deeds, such as anger, is to be understood as "raw stench" in the sense previously stated; the eating of meat is certainly not.
“Đây là āmagandha, không phải là việc ăn thịt” có nghĩa là khối bất thiện chín loại này, bắt đầu bằng phẫn nộ, nên được hiểu là āmagandha theo ý nghĩa đã nói ở trên, và không phải là việc ăn thịt.
249. Evaṃ dhammādhiṭṭhānāya desanāya navavidhaṃ āmagandhaṃ dassetvā punapi pubbe vuttanayeneva puggalādhiṭṭhānāya desanāya āmagandhe vissajjento tisso gāthāyo abhāsi.
249. Having thus shown the nine kinds of raw stench through a discourse based on the Dhamma, the Blessed One then spoke three verses to dispel the raw stench through a discourse based on individuals, in the same manner as previously stated.
249. Như vậy, sau khi chỉ ra chín loại āmagandha dựa trên giáo pháp, Đức Phật lại tiếp tục giải thích các āmagandha dựa trên cá nhân theo cách đã nói trước đó, và Ngài đã thuyết ba bài kệ.
Tattha ye pāpasīlāti ye pāpasamācāratāya ‘‘pāpasīlā’’ti loke pākaṭā.
Among these, ye pāpasīlā means those who are notorious in the world as "evil-doers" due to their wicked conduct.
Trong đó, “những người có ác hạnh” có nghĩa là những người nổi tiếng trong thế gian là “có ác hạnh” do hành vi xấu xa của họ.
Iṇaghātasūcakāti vasalasutte vuttanayena iṇaṃ gahetvā tassa appadānena iṇaghātā, pesuññena sūcakā ca.
Iṇaghātasūcakā (debt-destroyers and informers) are those who, in the manner stated in the Vasala Sutta, take on debt and then destroy it by not repaying, and are informers through tale-bearing.
“Kẻ hủy hoại nợ nần, kẻ tố cáo” có nghĩa là những kẻ hủy hoại nợ nần do vay nợ mà không trả, và những kẻ tố cáo do nói lời gièm pha, theo cách đã nói trong Vasala Sutta.
Vohārakūṭā idha pāṭirūpikāti dhammaṭṭaṭṭhāne ṭhitā lañjaṃ gahetvā sāmike parājentā kūṭena vohārena samannāgatattā vohārakūṭā, dhammaṭṭhapaṭirūpakattā pāṭirūpikā.
Vohārakūṭā idha pāṭirūpikā means those who are deceitful in their dealings, having taken bribes while serving in a court of justice, thereby defeating the rightful owners; they are counterfeits (pāṭirūpikā) because they merely resemble honest judges.
“Những kẻ gian lận trong giao dịch, những kẻ giả mạo ở đây” có nghĩa là những kẻ gian lận trong giao dịch do đứng ở vị trí công lý mà nhận hối lộ, khiến chủ sở hữu thua kiện, và có hành vi giao dịch gian lận; họ là những kẻ giả mạo công lý.
Atha vā idhāti sāsane.
Or, idha means in the Dispensation.
Hoặc “ở đây” có nghĩa là trong giáo pháp.
Pāṭirūpikāti dussīlā.
Pāṭirūpikā means the immoral (dussīlā).
“Giả mạo” có nghĩa là những người không giữ giới.
Te hi yasmā nesaṃ iriyāpathasampadādīhi sīlavantapaṭirūpaṃ atthi, tasmā paṭirūpā, paṭirūpā eva pāṭirūpikā.
Indeed, because they possess an appearance resembling the virtuous through their perfection of deportment, etc., they are paṭirūpa; those who are paṭirūpa are pāṭirūpikā.
Vì họ có vẻ ngoài giống như người giữ giới qua sự hoàn hảo trong oai nghi, v.v., nên họ là những kẻ giả mạo, và những kẻ giả mạo chính là những kẻ giả mạo.
Narādhamā yedha karonti kibbisanti ye idha loke narādhamā mātāpitūsu buddhapaccekabuddhādīsu ca micchāpaṭipattisaññitaṃ kibbisaṃ karonti.
Narādhamā yedha karonti kibbisanti (the lowest of men who here commit wrongdoing) refers to those lowest of men who, in this world, commit the wrongdoing known as wrong conduct towards mothers, fathers, Buddhas, Paccekabuddhas, etc.
“Những kẻ hạ tiện ở đây gây ra tội lỗi” có nghĩa là những kẻ hạ tiện ở đời này gây ra tội lỗi, tức là hành vi sai trái đối với cha mẹ, chư Phật, chư Phật Độc Giác, v.v.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘pāpasīlatā, iṇaghātatā, sūcakatā, vohārakūṭatā, pāṭirūpikatā, kibbisakāritā’’ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti (This is raw stench, not the eating of meat): This other sixfold raw stench, namely "evil conduct, debt-destruction, tale-bearing, deceit in dealings, counterfeit appearance, and commission of wrongdoing," which is pointed out in this verse by referring to individuals, is to be understood in the same sense as previously stated, not the eating of meat.
“Đây là āmagandha, không phải là việc ăn thịt” có nghĩa là āmagandha này, được chỉ ra trong bài kệ này dựa trên cá nhân, là “ác hạnh, hủy hoại nợ nần, tố cáo, gian lận trong giao dịch, giả mạo, và gây tội lỗi”. Một loại āmagandha sáu loại khác cũng nên được hiểu theo ý nghĩa đã nói ở trên, và không phải là việc ăn thịt.
250. Ye idha pāṇesu asaññatā janāti ye janā idhaloke pāṇesu yathākāmacāritāya satampi sahassampi māretvā anuddayāmattassāpi akaraṇena asaṃyatā.
250. Ye idha pāṇesu asaññatā janā (Those people here who are unrestrained regarding living beings) means those people in this world who are unrestrained in their treatment of living beings, due to their unrestricted behavior, killing even hundreds or thousands without showing any compassion whatsoever.
250. “Những người ở đây không chế ngự đối với chúng sinh” có nghĩa là những người ở đời này không chế ngự đối với chúng sinh, do hành động theo ý muốn, giết hàng trăm, hàng ngàn sinh mạng mà không có một chút lòng trắc ẩn nào.
Paresamādāya vihesamuyyutāti paresaṃ santakaṃ ādāya dhanaṃ vā jīvitaṃ vā tato ‘‘mā evaṃ karothā’’ti yācantānaṃ vā nivārentānaṃ vā pāṇileḍḍudaṇḍādīhi vihesaṃ uyyutā.
Paresamādāya vihesamuyyutā (Those intent on harming others by taking what belongs to them) means those intent on harming others by taking their wealth or life, or by means of stones, sticks, and weapons against those who plead, "Do not do so," or those who restrain them.
“Những kẻ cướp đoạt của người khác và gây hại” có nghĩa là những kẻ cướp đoạt tài sản hoặc sinh mạng của người khác, và sau đó gây hại bằng tay, đá, gậy, v.v., cho những người van xin hoặc ngăn cản họ, nói rằng “đừng làm như vậy”.
Pare vā satte samādāya ‘‘ajja dasa, ajja vīsa’’nti evaṃ samādiyitvā tesaṃ vadhabandhanādīhi vihesamuyyutā.
Or it means taking hold of other beings and, saying "ten today, twenty today," engaging in harm through killing, binding, etc.
Hoặc, những kẻ bắt giữ các sinh vật khác, và sau khi bắt giữ, gây hại cho chúng bằng cách giết hại, trói buộc, v.v., nói rằng “hôm nay mười, hôm nay hai mươi”.
Dussīlaluddāti nissīlā ca durācārattā, luddā ca kurūrakammantā lohitapāṇitāya, macchaghātakamigabandhakasākuṇikādayo idhādhippetā.
Dussīlaluddā (immoral and cruel) refers to those who are immoral due to their wicked conduct, and cruel due to their savage actions and blood-stained hands; fish-killers, hunters, fowlers, and the like are intended here.
“Vô giới, tàn bạo” có nghĩa là những kẻ không giữ giới do hành vi xấu xa, và tàn bạo do hành động độc ác, tay nhuốm máu; ở đây ám chỉ những người như ngư dân, thợ săn, bẫy chim, v.v.
Pharusāti pharusavācā.
Pharusā (harsh) means those with harsh speech.
“Thô tục” có nghĩa là lời nói thô tục.
Anādarāti ‘‘idāni na karissāma, viramissāma evarūpā’’ti evaṃ ādaravirahitā.
Anādarā (disrespectful) means those who are devoid of respect, thinking, "We will not do this now; we will abstain from such things."
“Không tôn trọng” có nghĩa là thiếu sự tôn trọng, nói rằng “từ nay chúng tôi sẽ không làm nữa, chúng tôi sẽ từ bỏ những điều như vậy”.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti esa etāya gāthāya puggale adhiṭṭhāya niddiṭṭho ‘‘pāṇātipāto vadhachedabandhana’’ntiādinā nayena pubbe vutto ca avutto ca ‘‘pāṇesu asaṃyatatā paresaṃ vihesatā dussīlatā luddatā pharusatā anādaro’’ti chabbidho āmagandho veditabbo, na hi maṃsabhojananti.
Esāmagandho na hi maṃsabhojananti (This is raw stench, not the eating of meat): This sixfold raw stench, namely "unrestraint towards living beings, harming others, immorality, cruelty, harshness, and disrespect," both previously stated and unstated, in the manner beginning with "killing, cutting, binding, etc.," and referring to individuals in this verse, is to be understood as raw stench, not the eating of meat.
“Đây là ámagandha, không phải việc ăn thịt” – từ này, trong bài kệ đó, Đức Phật đã chỉ rõ ámagandha sáu loại, bao gồm cả những điều đã được nói trước đó và những điều chưa được nói, bằng cách quy chiếu vào các cá nhân theo cách thức “sát sinh, chặt chém, trói buộc”, v.v., tức là “không tự chế đối với chúng sinh, làm hại người khác, ác giới, tàn bạo, thô lỗ, vô lễ”. Và rằng việc ăn thịt không phải là ámagandha.
Pubbe vuttampi hi sotūnaṃ sotukāmatāya avadhāraṇatāya daḷhīkaraṇatāyāti evamādīhi kāraṇehi puna vuccati.
Indeed, what was stated before is repeated due to the listeners' desire to hear, for emphasis, and for strengthening understanding, and for other similar reasons.
Thật vậy, điều đã được nói trước đó lại được nói lại vì những lý do như mong muốn của người nghe, để nhấn mạnh và củng cố điều đó.
Teneva ca parato vakkhati ‘‘iccetamatthaṃ bhagavā punappunaṃ, akkhāsi naṃ vedayi mantapāragū’’ti.
It is for this very reason that it will be said later: "Thus, the Blessed One, the expert in mantras, repeatedly explained and revealed this matter."
Chính vì thế, sau này sẽ nói: “Đức Thế Tôn, bậc thông đạt chân ngôn, đã lặp đi lặp lại ý nghĩa này, đã tuyên bố và làm cho nó được biết đến.”
251. Etesu giddhā viruddhātipātinoti etesu pāṇesu gedhena giddhā, dosena viruddhā, mohena ādīnavaṃ apassantā punappunaṃ ajjhācārappattiyā atipātino, etesu vā ‘‘pāṇātipāto vadhachedabandhana’’ntiādinā nayena vuttesu pāpakammesu yathāsambhavaṃ ye gedhavirodhātipātasaṅkhātā rāgadosamohā, tehi giddhā viruddhā atipātino ca.
251. Etesu giddhā viruddhātipātino (Greedy for these, hostile, and constantly slaying) refers to those who are greedy for these living beings due to craving, hostile due to aversion, and constantly slaying due to repeated transgression, not seeing the danger through delusion. Alternatively, it means those who are greedy, hostile, and constantly slaying with these defilements of craving, aversion, and delusion, as appropriate, in relation to the evil deeds mentioned in the manner beginning with "killing, cutting, and binding of living beings."
251. “Tham đắm vào những điều này, thù hận và sát hại” – đó là những người tham đắm vào các chúng sinh này bằng lòng tham, thù hận bằng sân, không thấy được hiểm họa do si mê mà lặp đi lặp lại việc sát hại, tức là những kẻ phạm vào các ác nghiệp đã được nói đến theo cách thức “sát sinh, chặt chém, trói buộc”, v.v., tùy theo trường hợp, là những người tham đắm, thù hận và sát hại do tham, sân, si.
Niccuyyutāti akusalakaraṇe niccaṃ uyyutā, kadāci paṭisaṅkhāya appaṭiviratā.
Niccuyyutā (constantly striving) means constantly striving to do unwholesome deeds, never reflecting and abstaining.
“Luôn luôn nỗ lực” – tức là luôn luôn nỗ lực làm điều bất thiện, không bao giờ suy xét và từ bỏ.
Peccāti asmā lokā paraṃ gantvā.
Peccā (having passed away) means having gone from this world to the next.
“Sau khi chết” – tức là sau khi rời bỏ thế giới này và đi đến thế giới khác.
Tamaṃ vajanti ye, patanti sattā nirayaṃ avaṃsirāti ye lokantarikandhakārasaṅkhātaṃ nīcakulatādibhedaṃ vā tamaṃ vajanti, ye ca patanti sattā avīciādibhedaṃ nirayaṃ avaṃsirā adhogatasīsā.
Tamaṃ vajanti ye, patanti sattā nirayaṃ avaṃsirā (Those who go to darkness, those beings who fall headfirst into hell) refers to those beings who go to darkness, which is the darkness of the inter-world (lokantarika) or various low births, and those who fall headfirst into hells such as Avīci.
“Những kẻ đi vào bóng tối, những chúng sinh rơi xuống địa ngục đầu lộn ngược” – tức là những chúng sinh đi vào bóng tối, tức là bóng tối của các cõi địa ngục vô gián, hoặc các loại bóng tối như sinh vào dòng dõi thấp kém, và những chúng sinh rơi xuống địa ngục như A-tì, đầu lộn ngược, tức là đầu chúc xuống.
Esāmagandhoti tesaṃ sattānaṃ tamavajananirayapatanahetu esa gedhavirodhātipātabhedo sabbāmagandhamūlabhūto yathāvuttenatthena tividho āmagandho.
Esāmagandho (This is raw stench) refers to this three-fold raw stench, rooted in all raw stench, consisting of greed, hostility, and slaying, which is the cause of those beings going to darkness and falling into hell, understood in the sense previously stated.
“Đây là ámagandha” – đối với những chúng sinh đó, nguyên nhân của việc đi vào bóng tối và rơi xuống địa ngục là ámagandha ba loại này, tức là sự phân biệt giữa tham, sân, sát hại, là gốc rễ của mọi ámagandha theo ý nghĩa đã được nói đến.
Na hi maṃsabhojananti maṃsabhojanaṃ pana na āmagandhoti.
Na hi maṃsabhojananti (not the eating of meat) means the eating of meat is certainly not raw stench.
“Không phải việc ăn thịt” – còn việc ăn thịt thì không phải là ámagandha.
252. Evaṃ bhagavā paramatthato āmagandhaṃ vissajjetvā duggatimaggabhāvañcassa pakāsetvā idāni yasmiṃ macchamaṃsabhojane tāpaso āmagandhasaññī duggatimaggasaññī ca hutvā tassa abhojanena suddhikāmo hutvā taṃ na bhuñjati, tassa ca aññassa ca tathāvidhassa sodhetuṃ asamatthabhāvaṃ dassento ‘‘na macchamaṃsa’’nti imaṃ chappadaṃ gāthamāha.
252. Having thus, from the ultimate perspective, dispelled the notion of raw stench and revealed its nature as a path to woeful states, the Blessed One now spoke this six-lined verse, "Na macchamaṃsa..." (Not fish and meat...), demonstrating the inability of eating fish and meat—which the ascetic, perceiving as raw stench and a path to woeful states, refrained from eating in desire for purity—and other similar practices, to purify one.
252. Như vậy, Đức Thế Tôn đã giải thích ámagandha theo nghĩa tối hậu và tuyên bố con đường đến khổ cảnh của nó. Bây giờ, Ngài muốn chỉ ra sự bất lực của việc không ăn cá thịt và các hành vi tương tự trong việc thanh lọc, điều mà vị ẩn sĩ đã coi là ámagandha và con đường đến khổ cảnh, và do đó không ăn chúng với mong muốn được thanh tịnh. Ngài đã nói bài kệ sáu câu này: “Không phải cá thịt”.
Tattha sabbapadāni antimapādena yojetabbāni – na macchamaṃsaṃ sodheti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhaṃ, na āhutiyaññamutūpasevanā sodheti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhanti evaṃ.
Here, all clauses should be joined with the last line: "Not fish and meat purify a mortal whose doubts are not resolved, nor sacrifices and rituals purify a mortal whose doubts are not resolved," and so on.
Ở đây, tất cả các từ nên được kết hợp với từ cuối cùng – “Không phải cá thịt thanh lọc người còn nghi ngờ; không phải việc cúng dường và tu tập các mùa thanh lọc người còn nghi ngờ.”
Ettha ca na macchamaṃsanti akhādiyamānaṃ macchamaṃsaṃ na sodheti, tathā anāsakattanti evaṃ porāṇā vaṇṇenti.
And here, na macchamaṃsanti means not refraining from fish and meat does not purify a mortal, and similarly anāsakattaṃ (fasting) does not purify a mortal. The ancients interpret it thus.
Ở đây, “không phải cá thịt” – tức là việc không ăn cá thịt không thanh lọc con người; tương tự, “việc nhịn ăn” – các bậc cổ nhân đã giải thích như vậy.
Evaṃ pana sundarataraṃ siyā ‘‘na macchamaṃsānaṃ anāsakattaṃ na macchamaṃsānānāsakattaṃ, macchamaṃsānaṃ anāsakattaṃ na sodheti, macca’’nti athāpi siyā, evaṃ sante anāsakattaṃ ohīyatīti?
However, it would be more elegant if it were "not the refraining from fish and meat, not the refraining from fish and meat, the refraining from fish and meat does not purify a mortal." If it were so, would not the refraining from food be neglected?
Tuy nhiên, sẽ tốt hơn nếu nói: “Không phải việc không ăn cá thịt, không phải việc không ăn cá thịt, việc không ăn cá thịt không thanh lọc con người.” Nếu vậy, liệu việc nhịn ăn có bị bỏ qua không?
Tañca na, amaratapena saṅgahitattā.
That is not the case, because it is included under "amarā tapa" (immortal austerities).
Không phải vậy, vì nó đã được bao gồm trong “amarātapa” (khổ hạnh bất diệt).
‘‘Ye vāpi loke amarā bahū tapā’’ti ettha hi sabbopi vuttāvaseso attakilamatho saṅgahaṃ gacchatīti.
For in the phrase "Ye vāpi loke amarā bahū tapā" (And also in the world, many immortal austerities), all remaining self-mortification is included.
Thật vậy, trong câu “Và nhiều khổ hạnh bất diệt trên thế gian”, tất cả các khổ hạnh còn lại đều được bao gồm.
Naggiyanti acelakattaṃ.
Naggiyaṃ (nakedness) means being unclothed.
“Naggiyaṃ” – tức là không mặc y phục.
Muṇḍiyanti muṇḍabhāvo.
Muṇḍiyaṃ (shaving) means being shaven-headed.
“Muṇḍiyaṃ” – tức là cạo trọc đầu.
Jaṭājallanti jaṭā ca rajojallañca.
Jaṭājallaṃ (matted hair and dirt) means matted hair and accumulated dust and mud.
“Jaṭājallaṃ” – tức là tóc bện và bụi bẩn.
Kharājinānīti kharāni ajinacammāni.
Kharājinānī (rough animal skins) means rough hides.
“Kharājināni” – tức là các tấm da thú thô ráp.
Aggihuttassupasevanāti aggipāricāriyā.
Aggihuttassupasevanā (service to the fire altar) means tending the sacred fire.
“Aggihuttassupasevanā” – tức là việc thờ lửa.
Amarāti amarabhāvapatthanatāya pavattakāyakilesā.
Amarā (immortal) refers to the bodily defilements that arise from the desire for an immortal state.
“Amarā” – tức là các phiền não thân hành phát sinh do mong cầu trạng thái bất tử.
Bahūti ukkuṭikappadhānādibhedato aneke.
Bahū (many) refers to the countless varieties, such as squatting and intense striving.
“Bahū” – tức là vô số, do các loại như ngồi xổm, tinh tấn, v.v.
Tapāti sarīrasantāpā.
"Austerities" are self-afflictions of the body.
“Tapā” – tức là các khổ hạnh thân hành.
Mantāti vedā.
"Mantras" are the Vedas.
“Mantā” – tức là các kinh Veda.
Āhutīti aggihomakammaṃ.
"Offerings" are the acts of fire sacrifice.
“Āhutī” – tức là lễ cúng dường lửa.
Yaññamutūpasevanāti assamedhādiyaññā ca utūpasevanā ca.
"Sacrifices and season-observances" are sacrifices like the horse sacrifice and observances of seasons.
“Yaññamutūpasevanā” – tức là các lễ tế như mã tế (Assamedha) và việc tu tập theo các mùa.
Utūpasevanā nāma gimhe ātapaṭṭhānasevanā, vasse rukkhamūlasevanā, hemante jalappavesasevanā.
"Observances of seasons" means in summer, dwelling in sun-exposed places; in the rainy season, dwelling at the foot of trees; in winter, dwelling in water.
Việc tu tập theo các mùa là: vào mùa hè, tu tập đứng dưới nắng; vào mùa mưa, tu tập dưới gốc cây; vào mùa đông, tu tập ngâm mình trong nước.
Na sodhenti maccaṃ avitiṇṇakaṅkhanti kilesasuddhiyā vā bhavasuddhiyā vā avitiṇṇavicikicchaṃ maccaṃ na sodhenti.
"Do not purify a mortal whose doubt is not overcome" means they do not purify a mortal whose perplexity is not overcome, either through purification from defilements or purification from existence.
“Không thanh lọc người còn nghi ngờ” – tức là không thanh lọc con người còn nghi ngờ về sự thanh tịnh của phiền não hay sự thanh tịnh của hữu thể.
Kaṅkhāmale hi sati na visuddho hoti, tvañca sakaṅkhoyevāti.
Indeed, when the stain of doubt exists, one is not pure, and "you are still full of doubt."
Thật vậy, khi còn có cấu uế nghi ngờ, người đó không thể thanh tịnh; và ông vẫn còn nghi ngờ.
Ettha ca ‘‘avitiṇṇakaṅkha’’nti etaṃ ‘‘na macchamaṃsa’’ntiādīni sutvā ‘‘kiṃ nu kho macchamaṃsānaṃ abhojanādinā siyā visuddhimaggo’’ti tāpasassa kaṅkhāya uppannāya bhagavatā vuttaṃ siyāti no adhippāyo.
Here, our intention is that the statement "whose doubt is not overcome" might have been spoken by the Blessed One when doubt arose in the ascetic upon hearing "What benefit could there be from not eating fish and meat?" (and other such practices), contemplating whether such a path leads to purification.
Ở đây, câu “người còn nghi ngờ” – ý của chúng tôi là Đức Thế Tôn đã nói điều này khi vị ẩn sĩ nghe những điều như “không phải cá thịt” và nảy sinh nghi ngờ: “Liệu có con đường thanh tịnh nào bằng việc không ăn cá thịt, v.v. không?”
Yā cassa ‘‘so macchamaṃsaṃ bhuñjatī’’ti sutvāva buddhe kaṅkhā uppannā, taṃ sandhāyetaṃ vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that this was said with reference to the doubt that arose in him regarding the Buddha upon hearing, "He eats fish and meat."
Và cần phải hiểu rằng điều này đã được nói để chỉ sự nghi ngờ đã nảy sinh trong vị ẩn sĩ đối với Đức Phật ngay khi ông nghe nói “Đức Phật ăn cá thịt”.
253. Evaṃ macchamaṃsānāsakattādīnaṃ sodhetuṃ asamatthabhāvaṃ dassetvā idāni sodhetuṃ samatthe dhamme dassento ‘‘sotesu gutto’’ti imaṃ gāthamāha.
Having thus shown the inability of abstaining from fish and meat, etc., to purify, the Blessed One now declares the qualities that can purify, saying the verse " Guarded in the streams."
253. Như vậy, sau khi chỉ ra sự bất lực của việc không ăn cá thịt và các hành vi tương tự trong việc thanh lọc, bây giờ, để chỉ ra những pháp có khả năng thanh lọc, Đức Phật đã nói bài kệ này: “Người hộ trì các căn”.
Tattha sotesūti chasu indriyesu.
Here, " in the streams" refers to the six sense faculties.
Ở đây, “các căn” – tức là sáu căn.
Guttoti indriyasaṃvaraguttiyā samannāgato.
" Guarded" means endowed with the restraint of the faculties.
“Hộ trì” – tức là người có sự hộ trì bởi sự chế ngự các căn.
Ettāvatā indriyasaṃvaraparivārasīlaṃ dasseti.
By this much, he shows the virtue surrounded by the restraint of the faculties.
Chỉ với điều này, Ngài đã chỉ ra giới hạnh được bao quanh bởi sự chế ngự các căn.
Viditindriyo careti ñātapariññāya chaḷindriyāni viditvā pākaṭāni katvā careyya, vihareyyāti vuttaṃ hoti.
" Having known the faculties, one should move about" means having known the six sense faculties through comprehension by knowledge, having made them manifest, one should move about, one should dwell; so it is said.
“Người đã biết các căn mà sống” – tức là người đã biết rõ sáu căn bằng Chánh tri kiến và sống, tức là trú ngụ.
Ettāvatā visuddhasīlassa nāmarūpaparicchedaṃ dasseti.
By this much, he shows the discerning of nama-rupa for one of purified virtue.
Chỉ với điều này, Ngài đã chỉ ra sự phân biệt danh sắc của người có giới hạnh thanh tịnh.
Dhamme ṭhitoti ariyamaggena abhisametabbacatusaccadhamme ṭhito.
" Standing in the Dhamma" means standing in the Dhamma of the Four Noble Truths to be penetrated by the Noble Path.
“An trú trong Pháp” – tức là an trú trong Tứ Thánh Đế Pháp cần phải chứng ngộ bằng Thánh đạo.
Etena sotāpattibhūmiṃ dasseti.
By this, he shows the stage of Stream-entry (Sotāpatti).
Với điều này, Ngài đã chỉ ra quả vị Nhập Lưu.
Ajjavamaddave ratoti ujubhāve ca mudubhāve ca rato.
" Delighting in uprightness and gentleness" means delighting in straightness and softness.
“Ưa thích sự ngay thẳng và dịu dàng” – tức là ưa thích sự ngay thẳng và sự dịu dàng.
Etena sakadāgāmibhūmiṃ dasseti.
By this, he shows the stage of Once-returning (Sakadāgāmī).
Với điều này, Ngài đã chỉ ra quả vị Nhất Lai.
Sakadāgāmī hi kāyavaṅkādikarānaṃ cittathaddhabhāvakarānañca rāgadosānaṃ tanubhāvā ajjavamaddave rato hoti.
For a Once-returner, by the attenuation of lust and hatred, which cause crookedness of body, etc., and dullness of mind, delights in uprightness and gentleness.
Thật vậy, một vị Nhất Lai ưa thích sự ngay thẳng và dịu dàng vì tham và sân đã trở nên mỏng manh, những điều gây ra sự cong vẹo của thân và sự cứng nhắc của tâm.
Saṅgātigoti rāgadosasaṅgātigo.
" Gone beyond attachments" means gone beyond the attachments of lust and hatred.
“Vượt qua mọi ràng buộc” – tức là vượt qua mọi ràng buộc của tham và sân.
Etena anāgāmibhūmiṃ dasseti.
By this, he shows the stage of Non-returning (Anāgāmī).
Với điều này, Ngài đã chỉ ra quả vị Bất Lai.
Sabbadukkhappahīnoti sabbassa vaṭṭadukkhassa hetuppahānena pahīnasabbadukkho.
" All suffering abandoned" means all suffering of the cycle of existence is abandoned by the abandonment of its cause.
“Đã đoạn trừ mọi khổ đau” – tức là đã đoạn trừ mọi khổ đau của luân hồi bằng cách đoạn trừ nguyên nhân của mọi khổ đau.
Etena arahattabhūmiṃ dasseti.
By this, he shows the stage of Arahantship.
Với điều này, Ngài đã chỉ ra quả vị A-la-hán.
Na lippati diṭṭhasutesu dhīroti so evaṃ anupubbena arahattaṃ patto dhitisampadāya dhīro diṭṭhasutesu dhammesu kenaci kilesena na lippati.
" The wise one is not stained by what is seen or heard" means such a wise one, having gradually attained Arahantship, being endowed with firmness (dhīti), is not stained by any defilement in things seen or heard.
“Bậc trí không nhiễm trước những điều đã thấy, đã nghe” – vị trí giả đó, đã tuần tự đạt đến quả vị A-la-hán, không bị nhiễm bởi bất kỳ phiền não nào đối với những pháp đã thấy và đã nghe nhờ vào sự thành tựu của trí tuệ.
Na kevalañca diṭṭhasutesu, mutaviññātesu ca na lippati, aññadatthu paramavisuddhippatto hotīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
Not only is he unstained by what is seen or heard, but also by what is smelled, tasted, touched, and cognized; rather, he has attained the highest purity. Thus, he concluded the teaching with the pinnacle of Arahantship.
Không chỉ đối với những điều đã thấy và đã nghe, mà còn không bị nhiễm đối với những điều đã cảm nhận và đã biết. Ngài đã kết thúc bài thuyết giảng bằng đỉnh cao của A-la-hán, rằng vị đó đạt đến sự thanh tịnh tối thượng.
254-5. Ito paraṃ ‘‘iccetamattha’’nti dve gāthā saṅgītikārehi vuttā.
Further, the two verses, " Iccetamatthaṃ" were spoken by the compilers of the Council.
254-5. Từ đây trở đi, hai bài kệ “Như vậy ý nghĩa này” đã được các vị kết tập kinh điển nói đến.
Tāsamattho – iti bhagavā kassapo etamatthaṃ punappunaṃ anekāhi gāthāhi dhammādhiṭṭhānāya puggalādhiṭṭhānāya ca desanāya yāva tāpaso aññāsi, tāva so akkhāsi kathesi vitthāresi.
Their meaning is: Thus, the Blessed One Kassapa repeatedly with many verses, through a discourse based on Dhamma and a discourse based on individuals, explained and expounded this matter until the ascetic understood it.
Ý nghĩa của chúng là: “Như vậy, Đức Thế Tôn” Kassapa “ý nghĩa này” đã được Ngài “lặp đi lặp lại” bằng nhiều bài kệ, với bài giảng dựa trên Pháp và dựa trên cá nhân, cho đến khi vị ẩn sĩ hiểu rõ, Ngài “đã tuyên bố”, đã nói rõ và đã giải thích chi tiết.
Naṃ vedayi mantapāragūti sopi tañca atthaṃ mantapāragū, vedapāragū, tisso brāhmaṇo vedayi aññāsi.
" The master of mantras knew it" means that Brahmin, the master of mantras, the master of the Vedas, also knew that meaning.
“Bậc thông đạt chân ngôn đã biết rõ điều đó” – vị Bà-la-môn Tissa, bậc thông đạt chân ngôn, thông đạt Veda, cũng đã biết rõ ý nghĩa đó.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Yasmā atthato ca padato ca desanānayato ca citrāhi gāthāhi munī pakāsayi.
Because the Sage proclaimed it with wondrous verses in terms of meaning, words, and method of teaching.
Vì “vị ẩn sĩ đã tuyên bố bằng những bài kệ đa dạng” cả về ý nghĩa, từ ngữ và phương pháp thuyết giảng.
Kīdiso?
What kind of Sage?
Thế nào?
Nirāmagandho asito durannayo, āmagandhakilesābhāvā nirāmagandho, taṇhādiṭṭhinissayābhāvā asito, bāhiradiṭṭhivasena ‘‘idaṃ seyyo idaṃ vara’’nti kenaci netuṃ asakkuṇeyyattā durannayo.
Devoid of raw smell, unattached, hard to lead. "Devoid of raw smell" due to the absence of defilements that constitute raw smell; "unattached" due to the absence of cravings and views as support; "hard to lead" because no one could lead him by external views, thinking, "This is better, this is superior."
“Không ámagandha, không nương tựa, khó dẫn dắt” – không ámagandha vì không có phiền não ámagandha; không nương tựa vì không có ái và tà kiến làm chỗ nương tựa; khó dẫn dắt vì không ai có thể dẫn dắt theo tà kiến ngoại đạo mà nói “điều này tốt hơn, điều này cao quý hơn”.
Evaṃ pakāsitavato cassa sutvāna buddhassa subhāsitaṃ padaṃ sukathitaṃ dhammadesanaṃ sutvā nirāmagandhaṃ nikkilesayogaṃ, sabbadukkhappanūdanaṃ sabbavaṭṭadukkhappanūdanaṃ, nīcamano nīcacitto hutvā vandi tathāgatassa, tisso brāhmaṇo tathāgatassa pāde pañcapatiṭṭhitaṃ katvā vandi.
Having heard the well-spoken word of the Buddha, which was devoid of raw smell—meaning, free from the yoke of defilements— and removed all suffering—meaning, removed all suffering of the cycle of existence—the Brahmin Tissa, with humble mind, prostrated himself at the feet of the Tathāgata with five points of contact.
Sau khi nghe “lời thiện thuyết của Đức Phật” đã được tuyên bố như vậy, tức là sau khi nghe bài pháp thiện thuyết “không ámagandha”, tức là không liên hệ với phiền não, “trừ diệt mọi khổ đau”, tức là trừ diệt mọi khổ đau luân hồi, vị Bà-la-môn Tissa “với tâm khiêm hạ” đã “đảnh lễ Đức Như Lai”, tức là đảnh lễ dưới chân Đức Như Lai bằng năm điểm chạm đất.
Tattheva pabbajjamarocayitthāti tattheva ca naṃ āsane nisinnaṃ kassapaṃ bhagavantaṃ tisso tāpaso pabbajjamarocayittha, ayācīti vuttaṃ hoti.
" There he expressed his desire for ordination" means that the ascetic Tissa expressed his desire for ordination to the Blessed One Kassapa, who was sitting on that very seat; in other words, he requested it.
“Ngay tại đó, ông đã xin xuất gia” – tức là ngay tại đó, vị ẩn sĩ Tissa đã xin Đức Thế Tôn Kassapa đang ngồi trên tòa được xuất gia.
Taṃ bhagavā ‘‘ehi bhikkhū’’ti āha.
The Blessed One then said to him, "Come, monk!"
Đức Thế Tôn bảo ông ấy: “Này Tỳ-khưu, hãy đến!”.
So taṅkhaṇaṃyeva aṭṭhaparikkhārayutto hutvā ākāsenāgantvā vassasatikatthero viya bhagavantaṃ vanditvā katipāheneva sāvakapāramiñāṇaṃ paṭivijjhitvā tisso nāma aggasāvako ahosi, puna dutiyo bhāradvājo nāma.
That very moment, he became endowed with the eight requisites, came through the air, and, like an elder of sixty years, paid homage to the Blessed One. Within a few days, having penetrated the knowledge of the pāramīs of a disciple, he became the chief disciple named Tissa, and then the second named Bhāradvāja.
Ngay lúc ấy, ông liền đầy đủ tám vật dụng của Tỳ-khưu, từ trên không trung đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn như một vị Trưởng lão đã an cư một trăm hạ, và chỉ trong vài ngày đã chứng đắc trí tuệ Ba-la-mật của bậc Thanh văn, trở thành vị Thượng thủ Thanh văn tên là Tissa, và vị thứ hai là Bhāradvāja.
Evaṃ tassa bhagavato tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi.
Thus, that Blessed One had a pair of chief disciples named Tissa and Bhāradvāja.
Như vậy, Đức Thế Tôn ấy có một cặp Thượng thủ Thanh văn tên là Tissa và Bhāradvāja.
Amhākaṃ pana bhagavā yā ca tissena brāhmaṇena ādito tisso gāthā vuttā, yā ca kassapena bhagavatā majjhe nava, yā ca tadā saṅgītikārehi ante dve, tā sabbāpi cuddasa gāthā ānetvā paripuṇṇaṃ katvā imaṃ āmagandhasuttaṃ ācariyappamukhānaṃ pañcannaṃ tāpasasatānaṃ āmagandhaṃ byākāsi.
As for our Blessed One, he brought together all fourteen verses—the three verses spoken by the Brahmin Tissa at the beginning, the nine in the middle spoken by the Blessed One Kassapa, and the two at the end spoken by the compilers of the Council—making them complete, and explained this Āmagandha Sutta to the five hundred ascetics led by their teacher.
Đức Thế Tôn của chúng ta, sau khi tập hợp tất cả mười bốn bài kệ — ba bài kệ đầu tiên do vị Bà-la-môn Tissa nói, chín bài kệ giữa do Đức Thế Tôn Kassapa nói, và hai bài cuối cùng do các vị kết tập kinh điển lúc bấy giờ nói — đã hoàn chỉnh và giải thích kinh Āmagandha này cho năm trăm vị đạo sĩ đứng đầu là vị đạo sư của họ.
Taṃ sutvā so brāhmaṇo tatheva nīcamano hutvā bhagavato pāde vanditvā pabbajjaṃ yāci saddhiṃ parisāya.
Having heard it, that Brahmin, likewise with humble mind, paid homage at the feet of the Blessed One and requested ordination, along with his assembly.
Nghe xong, vị Bà-la-môn ấy cũng với tâm khiêm hạ, đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn và xin được xuất gia cùng với hội chúng của mình.
‘‘Etha bhikkhavo’’ti bhagavā avoca.
The Blessed One said, "Come, monks!"
Đức Thế Tôn liền nói: “Này các Tỳ-khưu, hãy đến!”
Te tatheva ehibhikkhubhāvaṃ patvā ākāsenāgantvā bhagavantaṃ vanditvā katipāheneva sabbeva aggaphale arahatte patiṭṭhahiṃsūti.
And they, likewise attaining the state of "ehi bhikkhu" (come, monk), came through the air, paid homage to the Blessed One, and within a few days, all of them became established in Arahantship, the highest fruition.
Họ cũng liền đạt được trạng thái “Ehi Bhikkhu” (Tỳ-khưu hãy đến), từ trên không trung đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn và chỉ trong vài ngày, tất cả đều an trú vào quả vị tối thượng là A-la-hán.