Abhikkantena vaṇṇenāti suṇisāvimānaṃ.
Abhikkantena vaṇṇenā is the Suṇisā Vimāna.
Abhikkantena vaṇṇenā là câu chuyện về Suṇisāvimāna.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Sự phát sinh của nó là gì?
Sāvatthiyaṃ aññatarasmiṃ gehe ekā kulasuṇhā gehaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ khīṇāsavattheraṃ disvā sañjātapītisomanassā ‘‘idaṃ mayhaṃ uttamaṃ puññakkhettaṃ upaṭṭhita’’nti attanā laddhaṃ pūvabhāgaṃ ādāya ādarena therassa upanesi, thero taṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ katvā gato.
In Sāvatthī, in a certain house, a daughter-in-law, seeing an Arahant elder who had entered the house for alms, became filled with joy and delight, thinking, "This is a supreme field of merit presented to me." Taking a portion of a cake she had obtained, she respectfully offered it to the elder. The elder accepted it, gave anumodanā, and departed.
Nghe nói, tại Sāvatthī, trong một gia đình nọ, có một người con dâu. Khi thấy một vị Trưởng lão A-la-hán đi khất thực vào nhà, cô ấy liền hoan hỷ và vui mừng, nghĩ rằng: “Đây là ruộng phước tối thượng đã đến với mình,” rồi lấy phần bánh mà mình có được, thành kính dâng lên vị Trưởng lão. Vị Trưởng lão nhận lấy, sau khi tán thán, ngài liền rời đi.
Sā aparabhāge kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane uppajji.
Later, after passing away, she was reborn in the Tāvatiṃsa realm.
Sau đó, cô ấy qua đời và được tái sinh vào cõi trời Tāvatiṃsa.
Sesaṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttasadisameva.
All the rest is similar to what was stated earlier.
Tất cả phần còn lại tương tự như đã nói ở trên.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Vì thế, đã nói rằng:
112. Tattha suṇisāti puttassa bhariyā.
112. Therein, suṇisā means a son's wife.
Trong đó, suṇisā nghĩa là vợ của con trai.
Itthiyā hi sāmikassa pitā ‘‘sasuro’’ti vuccati, tassa ca sā ‘‘suṇisā’’ti.
Indeed, a woman's husband's father is called a "father-in-law," and she is his "daughter-in-law."
Thật vậy, cha của chồng một người phụ nữ được gọi là “sasura” (cha chồng), và người phụ nữ ấy được gọi là “suṇisā” (con dâu) đối với ông ta.
Taṃ sandhāya ‘‘suṇisā ahosiṃ sasurassa gehe’’ti.
Referring to that, it is said, “I was a daughter-in-law in my father-in-law's house.”
Vì vậy, đã nói: “suṇisā ahosiṃ sasurassa gehe” (tôi là con dâu trong nhà chồng).
Abhikkantena vaṇṇenāti uttarāvimānaṃ.
Abhikkantena vaṇṇenā is the Uttarā Vimāna.
Abhikkantena vaṇṇenā là Uttarāvimāna (Lâu đài của Uttarā).
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Câu chuyện khởi nguyên của nó là gì?
Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
The Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Veḷuvana at the Kalandakanivāpa.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Rājagaha, trong Veḷuvana, tại Kalandakanivāpa.
Tena ca samayena puṇṇo nāma duggatapuriso rājagahaseṭṭhiṃ upanissāya jīvati, tassa bhariyā uttarā, uttarā ca nāma dhītāti dve eva gehamānusakā.
At that time, a poor man named Puṇṇa lived dependent on the treasurer of Rājagaha. He had a wife named Uttarā and a daughter also named Uttarā; thus, there were only two people in his household.
Vào thời đó, có một người đàn ông nghèo tên Puṇṇa sống nương tựa vào vị trưởng giả của Rājagaha; vợ ông là Uttarā và con gái tên Uttarā – chỉ có hai người này là thành viên trong gia đình.
Athekadivasaṃ rājagahe ‘‘mahājanena sattāhaṃ nakkhattaṃ kīḷitabba’’nti ghosanaṃ kariṃsu.
One day, a proclamation was made in Rājagaha that “the people should celebrate a festival for seven days.”
Rồi một ngày nọ, người ta loan báo ở Rājagaha rằng “Đại chúng sẽ tổ chức lễ hội trong bảy ngày.”
Taṃ sutvā seṭṭhi pātova āgataṃ puṇṇaṃ ‘‘tāta, amhākaṃ parijano nakkhattaṃ kīḷitukāmo, tvaṃ kiṃ nakkhattaṃ kīḷissasi, udāhu bhatiṃ karissasī’’ti āha.
Hearing this, the treasurer said to Puṇṇa, who had arrived early that morning, “My family wishes to celebrate the festival. Will you celebrate the festival, or will you do hired labor?”
Nghe vậy, vị trưởng giả nói với Puṇṇa đến từ sáng sớm: “Này con, người nhà của chúng ta muốn tổ chức lễ hội. Con sẽ tổ chức lễ hội, hay con sẽ làm công?”
‘‘Sāmi, nakkhattaṃ nāma sadhanānaṃ hoti, mama pana gehe svātanāya yāgutaṇḍulānipi natthi, kiṃ me nakkhattena?
“Master, festivals are for the wealthy. As for me, there is not even rice for gruel in my house for tomorrow. What good is a festival to me?
“Thưa chủ, lễ hội là dành cho những người giàu có. Còn trong nhà con, đến gạo để nấu cháo cho ngày mai cũng không có. Lễ hội thì có ích gì cho con?
Goṇe labhanto kasituṃ gamissāmī’ti.
If I get oxen, I will go to plough the field,” he said.
Nếu được bò, con sẽ đi cày.”
‘‘Tena hi goṇe gaṇhassū’’ti.
“Then take the oxen,” he said.
“Vậy thì hãy nhận bò đi,” (vị trưởng giả nói).
So balavagoṇe ca bhaddanaṅgalañca gahetvā ‘‘bhadde, nāgarā nakkhattaṃ kīḷanti, ahaṃ daliddatāya bhatiṃ kātuṃ gamissāmi, mayhampi tāva ajja diguṇaṃ nivāpaṃ pacitvā bhattaṃ āhareyyāsī’’ti bhariyaṃ vatvā khettaṃ agamāsi.
So, taking powerful oxen and a good plough, he said to his wife, “Dear wife, the townspeople are celebrating a festival, but I, due to poverty, must go to do hired work. So, for me, please cook a double portion of food and bring it today.” Having said this to his wife, he went to the field.
Ông ấy lấy những con bò khỏe mạnh và cái cày tốt, rồi nói với vợ: “Này em, dân thành đang tổ chức lễ hội, còn anh vì nghèo nên sẽ đi làm công. Hôm nay em hãy nấu gấp đôi khẩu phần ăn cho anh và mang cơm đến cho anh nhé.” Sau đó ông đi ra đồng.
Sāriputtattheropi sattāhaṃ nirodhasamāpanno tato vuṭṭhāya ‘‘kassa nu kho ajja mayā saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti olokento puṇṇaṃ attano ñāṇajālassa anto paviṭṭhaṃ disvā ‘‘saddho nu kho esa, sakkhissati vā me saṅgahaṃ kātu’’nti olokento tassa saddhabhāvañca saṅgahaṃ kātuṃ samatthabhāvañca tappaccayā ca tassa mahāsampattipaṭilābhaṃ ñatvā pattacīvaraṃ ādāya tassa kasanaṭṭhānaṃ gantvā āvāṭatīre ekaṃ gumbaṃ olokento aṭṭhāsi.
Venerable Sāriputta, too, having emerged from a seven-day attainment of cessation (nirodhasamāpatti), surveyed to see “whom should I assist today?” He saw Puṇṇa within the range of his net of knowledge. Seeing him, he reflected, “Is this one faithful? Will he be able to perform a service for me?” Knowing his faith and ability to provide a service, and the great prosperity he would gain because of this, he took his bowl and robes and went to Puṇṇa's ploughing field, where he stood looking at a bush by the edge of a well.
Trưởng lão Sāriputta, sau khi xuất định diệt thọ tưởng trong bảy ngày, đã quán sát: “Hôm nay ta nên giúp đỡ ai?” Khi thấy Puṇṇa lọt vào lưới trí tuệ của mình, Ngài quán sát: “Người này có đức tin không? Liệu người này có thể giúp đỡ ta không?” Khi biết được đức tin của ông ấy, khả năng giúp đỡ của ông ấy, và nhờ đó ông ấy sẽ đạt được tài sản lớn, Ngài mang y bát đến nơi ông ấy đang cày, và đứng nhìn một bụi cây bên bờ giếng.
Puṇṇo theraṃ disvāva kasiṃ ṭhapetvā pañcapatiṭṭhitena theraṃ vanditvā ‘‘dantakaṭṭhena attho bhavissatī’’ti dantakaṭṭhaṃ kappiyaṃ katvā adāsi.
As soon as Puṇṇa saw the Venerable One, he stopped his ploughing, saluted the Venerable One with the five-point prostration, and, thinking, “He might need a tooth-stick,” he made a tooth-stick allowable and offered it.
Puṇṇa vừa thấy Trưởng lão liền bỏ việc cày cấy, đảnh lễ Trưởng lão bằng năm chi chạm đất, rồi nghĩ: “Chắc Ngài cần cây xỉa răng,” ông ấy làm cho cây xỉa răng hợp pháp và dâng lên.
Athassa thero pattañca parissāvanañca nīharitvā adāsi.
Then the Venerable One took out his bowl and water-strainer and offered them to him.
Sau đó, Trưởng lão lấy bát và cái lọc nước ra đưa cho ông ấy.
So ‘‘pānīyena attho bhavissatī’’ti taṃ ādāya pānīyaṃ parissāvetvā adāsi.
Thinking, “He might need water,” Puṇṇa took them, strained water, and offered it.
Ông ấy nghĩ: “Chắc Ngài cần nước uống,” liền nhận lấy, lọc nước và dâng lên.
Thero cintesi ‘‘ayaṃ paresaṃ pacchimagehe vasati, sacassa gehadvāraṃ gamissāmi, imassa bhariyā maṃ daṭṭhuṃ na sakkhissati, yāvassa bhariyā bhattaṃ ādāya maggaṃ paṭipajjati, tāva idheva bhavissāmī’’ti.
The Venerable One thought, “This man lives in another's house. If I go to his house-door, his wife will not be able to see me. I will remain here until his wife sets out on the road with his meal.”
Trưởng lão suy nghĩ: “Người này sống trong nhà người khác. Nếu ta đi đến cửa nhà ông ấy, vợ ông ấy sẽ không thể thấy ta. Ta sẽ ở đây cho đến khi vợ ông ấy mang cơm đi trên đường.”
So tattheva thokaṃ vītināmetvā tassā maggāruḷhabhāvaṃ ñatvā antonagarābhimukho pāyāsi.
He spent a little time there and, knowing that she had set out on the road, proceeded towards the inner city.
Ngài ở đó một lúc, rồi biết rằng nàng đã lên đường, Ngài đi về phía nội thành.
Sā antarāmagge theraṃ disvā cintesi ‘‘appekadāhaṃ deyyadhamme sati ayyaṃ na passāmi, appekadā me ayyaṃ passantiyā deyyadhammo na hoti, ajja pana me ayyo ca diṭṭho, deyyadhammo cāyaṃ atthi, karissati nu kho me saṅgaha’’nti.
When she saw the Venerable One on the road, she thought, “Sometimes I don’t see the Venerable One when I have an offering, and sometimes when I see the Venerable One, I have no offering. But today, I have seen the Venerable One and have this offering. Will he accept my service?”
Nàng thấy Trưởng lão giữa đường và suy nghĩ: “Đôi khi ta có vật cúng dường nhưng không gặp được Ngài, đôi khi ta gặp được Ngài nhưng không có vật cúng dường. Hôm nay ta vừa gặp được Ngài, lại có vật cúng dường này. Liệu Ngài có giúp đỡ ta không?”
Sā bhattabhājanaṃ otāretvā theraṃ pañcapatiṭṭhitena vanditvā ‘‘bhante, idaṃ lūkhaṃ vā paṇītaṃ vāti acintetvā dāsassa vo saṅgahaṃ karothā’’ti āha.
She put down the meal-vessel, saluted the Venerable One with the five-point prostration, and said, “Bhante, without considering whether this is coarse or fine, please accept it as a favour to your servant.”
Nàng đặt hộp cơm xuống, đảnh lễ Trưởng lão bằng năm chi chạm đất, rồi nói: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài đừng nghĩ đây là thô sơ hay tinh tế, xin Ngài hãy giúp đỡ con tớ này.”
Atha thero pattaṃ upanāmetvā tāya ekena hatthena bhājanaṃ dhāretvā ekena hatthena tato bhattaṃ dadamānāya upaḍḍhabhatte dinne ‘‘ala’’nti hatthena pattaṃ pidahi.
Then the Venerable One extended his bowl, and when she, holding the vessel with one hand and serving rice from it with the other, had given half the rice, he covered his bowl with his hand, saying, “Enough.”
Thế rồi, Trưởng lão đưa bát ra, và khi nàng lấy một tay giữ hộp cơm, một tay múc cơm dâng lên, sau khi dâng được nửa bát cơm, Ngài dùng tay che bát lại, nói: “Đủ rồi.”
Sā ‘‘bhante, ekova paṭivīso, na sakkā dvidhā kātuṃ, tumhākaṃ dāsassa idhalokasaṅgahaṃ akatvā paralokasaṅgahaṃ karotha, niravasesameva dātukāmāmhī’’ti vatvā sabbamevassa patte patiṭṭhāpetvā ‘‘tumhehi diṭṭhadhammassa bhāginī assa’’nti patthanaṃ akāsi.
She said, “Bhante, this is just one portion, it cannot be divided into two. Do not only grant your servant favour in the next world, but also in this world. I wish to give it all without remainder.” And having placed all of it in his bowl, she made a wish, “May I be a partaker of the Dhamma seen by you.”
Nàng nói: “Bạch Thế Tôn, đây chỉ là một phần ăn, không thể chia đôi được. Xin Ngài đừng giúp đỡ con tớ của Ngài ở đời này mà hãy giúp đỡ ở đời sau. Con muốn dâng cúng hết toàn bộ.” Sau khi đặt hết cơm vào bát của Ngài, nàng cầu nguyện: “Xin cho con được chia sẻ Pháp mà Ngài đã chứng ngộ.”
Thero ‘‘evaṃ hotū’’ti vatvā ṭhitakova anumodanaṃ katvā ekasmiṃ udakaphāsukaṭṭhāne nisīditvā bhattakiccaṃ akāsi.
The Venerable One said, “So be it,” and standing, he pronounced the anumodanā (words of appreciation for the offering), then sat down in a place convenient for water and consumed his meal.
Trưởng lão nói: “Nguyện được như vậy,” và sau khi tùy hỷ (anumodana) trong khi đứng, Ngài ngồi xuống một chỗ có nước tiện lợi và dùng bữa.
Sāpi paṭinivattitvā taṇḍule pariyesitvā bhattaṃ paci.
She, too, returned, sought out rice, and cooked the meal.
Nàng cũng quay về, tìm gạo và nấu cơm.
Puṇṇopi aḍḍhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ kasitvā jighacchaṃ sahituṃ asakkonto goṇe vissajjetvā ekaṃ rukkhachāyaṃ pavisitvā maggaṃ olokento nisīdi.
Puṇṇa, having ploughed about half a karīsa of land, was unable to bear his hunger. He unyoked the oxen and sat down in the shade of a tree, looking out for the path.
Puṇṇa cũng cày được một nửa karīsa đất, không thể chịu đựng được cơn đói, bèn thả bò ra, vào trú dưới bóng cây và ngồi đợi trên đường.
Athassa bhariyā bhattamādāya gacchamānā taṃ disvāva ‘‘esa jighacchāpīḷito maṃ olokento nisinno, sace maṃ ‘ativiya cirāyī’ti tajjetvā patodalaṭṭhiyā paharissati, mayā katakammaṃ niratthakaṃ bhavissati, paṭikaccevassa ārocessāmī’’ti cintetvā evamāha ‘‘sāmi, ajjekadivasaṃ cittaṃ pasādehi, mā mayā katakammaṃ niratthakaṃ kari, ahaṃ pātova te bhattaṃ āharantī antarāmagge dhammasenāpatiṃ disvā tava bhattaṃ tassa datvā puna gehaṃ gantvā bhattaṃ pacitvā āgatā, pasādehi, sāmi, citta’’nti.
Then his wife, coming with the meal, saw him and thought, “He is suffering from hunger and is sitting, looking out for me. If he scolds me for being ‘too late’ and strikes me with the goad-stick, the good deed I have done will be useless. I will inform him beforehand.” So she said, “My dear, gladden your mind today for one day. Do not make my good deed useless. I brought your meal early in the morning, but on the way, I saw the Dhamma-commander (Sāriputta) and gave your meal to him. I then returned home, cooked the meal, and came. My dear, gladden your mind.”
Thế rồi, vợ ông ấy đang mang cơm đến, vừa thấy ông liền nghĩ: “Ông ấy đang đói cồn cào, ngồi nhìn ta. Nếu ông ấy mắng ta ‘sao lâu thế’ và đánh ta bằng cây gậy thúc bò, thì công đức ta đã làm sẽ vô ích. Ta sẽ nói cho ông ấy biết trước.” Nàng bèn nói: “Thưa chồng, hôm nay xin anh hãy hoan hỷ, đừng để công đức em đã làm trở nên vô ích. Em đã nấu cơm cho anh từ sáng sớm, nhưng trên đường đi, em đã gặp Pháp Quân Sư (Trưởng lão Sāriputta) và đã dâng cơm của anh cho Ngài. Sau đó em về nhà nấu cơm lại rồi mới đến. Xin anh hãy hoan hỷ, thưa chồng.”
So ‘‘kiṃ vadesi, bhadde’’ti pucchitvā puna tamatthaṃ sutvā ‘‘bhadde, sādhu vata te kataṃ mama bhattaṃ ayyassa dadamānāya, mayāpissa ajja pātova dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinna’’nti pasannamānaso taṃ vacanaṃ abhinanditvā ussūre laddhabhattatāya kilantakāyo tassā aṅke sīsaṃ katvā niddaṃ okkami.
He asked, “What do you say, dear wife?” And having heard the matter again, he said, “Dear wife, it was indeed well done by you to give my meal to the Noble One. I, too, gave him a tooth-stick and water for washing his face this morning.” Being delighted in mind, he rejoiced at her words. Due to receiving his meal so late in the day, his body was weary, so he rested his head on her lap and fell asleep.
Ông ấy hỏi: “Em nói gì vậy, này em?” Sau khi nghe lại câu chuyện, ông ấy nói: “Này em, em đã làm rất tốt khi dâng cơm của anh cho Ngài. Anh cũng đã dâng cây xỉa răng và nước súc miệng cho Ngài từ sáng sớm nay.” Với tâm hoan hỷ, ông ấy tán thán lời nói đó, và vì cơ thể mệt mỏi do nhận bữa ăn muộn, ông ấy đặt đầu lên lòng nàng và ngủ thiếp đi.
Athassa pātova kasitaṭṭhānaṃ paṃsucuṇṇaṃ upādāya sabbaṃ rattasuvaṇṇaṃ hutvā kaṇikārapuppharāsi viya sobhamānaṃ aṭṭhāsi.
Then, early in the morning, all the soil of his ploughed field, starting from the dust, turned into red gold, appearing splendid like a heap of golden karnikāra flowers.
Thế rồi, từ sáng sớm, toàn bộ khu đất mà ông ấy đã cày, từ những hạt bụi đất, đã biến thành vàng đỏ rực, đứng đó lấp lánh như một đống hoa kaṇikāra.
So pabuddho oloketvā bhariyaṃ āha ‘‘bhadde, etaṃ mayā kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ mama suvaṇṇaṃ hutvā paññāyati, kiṃ nu kho me atiussūre laddhabhattatāya akkhīni bhamantī’’ti.
He awoke, looked, and said to his wife, “Dear wife, all this ploughed field appears to me as gold. Is it that my eyes are spinning because I received my meal so late in the day?”
Ông ấy thức dậy, nhìn quanh và nói với vợ: “Này em, toàn bộ khu đất anh đã cày dường như đã biến thành vàng cho anh. Có phải mắt anh đang quay cuồng vì nhận bữa ăn quá muộn không?”
‘‘Sāmi, mayhampi evameva paññāyatī’’ti.
“My dear, it appears exactly the same to me,” she replied.
“Thưa chồng, em cũng thấy như vậy,” nàng nói.
So uṭṭhāya tattha gantvā ekaṃ piṇḍaṃ gahetvā naṅgalasīse paharitvā suvaṇṇabhāvaṃ ñatvā ‘‘aho ayyassa dhammasenāpatissa dinnadāne ajjeva vipāko dassito, na kho pana sakkā ettakaṃ dhanaṃ paṭicchādetvā paribhuñjitu’’nti bhariyāya ābhataṃ bhattapātiṃ suvaṇṇassa pūretvā rājakulaṃ gantvā raññā katokāso pavisitvā rājānaṃ abhivādetvā ‘‘kiṃ tātā’’ti vutte ‘‘deva, ajja mayā kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇarāsimeva hutvā ṭhitaṃ, suvaṇṇaṃ āharāpetuṃ vaṭṭatī’’ti āha.
He arose and went there. Taking a clod of earth and striking it with the ploughshare, he realized it was gold. He thought, “Ah, the fruit of the offering given to the Dhamma-commander (Sāriputta) has manifested today! It is not possible to conceal and enjoy so much wealth.” So he filled the meal-vessel brought by his wife with gold and went to the royal palace. Having been granted permission by the king, he entered, saluted the king, and when asked, “What is it, my son?” he said, “Your Majesty, the entire field I ploughed today has become a heap of gold. It is fitting that the gold be brought in.”
Sau đó, ông đứng dậy, đi đến đó, nhặt một cục đất, đập vào đầu cày và biết đó là vàng. Ông nghĩ: "Ôi! Quả báo của sự bố thí đã dâng cúng cho Tôn giả, vị Tướng quân Pháp, đã được hiển lộ ngay hôm nay. Thật sự không thể che giấu và thọ hưởng một lượng tài sản lớn như thế này." Ông liền lấy cái giỏ cơm mà vợ mang đến, đổ đầy vàng vào đó, rồi đến hoàng cung. Được nhà vua cho phép, ông bước vào, đảnh lễ nhà vua. Khi vua hỏi: "Này con, có chuyện gì vậy?", ông tâu: "Đại vương, hôm nay, toàn bộ khu đất con đã cày đều biến thành một đống vàng. Xin Đại vương hãy cho người đến mang vàng về."
‘‘Kosi tva’’nti?
“Who are you?”
"Ngươi là ai?"
‘‘Puṇṇo nāmāha’’nti.
“I am named Puṇṇa.”
"Tâu, con tên là Puṇṇa."
‘‘Kiṃ pana te ajja kata’’nti?
“What good deed did you do today?”
"Hôm nay ngươi đã làm gì?"
‘‘Dhammasenāpatissa me pātova dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ, bhariyāyapi me mayhaṃ āhaṭabhattaṃ tasseva dinna’’nti.
“This morning I offered a tooth-stick and water for washing the face to the Dhamma-commander (Sāriputta), and my wife also gave my brought meal to him.”
"Tâu, sáng sớm nay con đã dâng cúng tăm xỉa răng và nước súc miệng cho Tướng quân Pháp. Vợ con cũng đã dâng cúng phần cơm của con cho chính Ngài."
Taṃ sutvā rājā ‘‘ajjeva kira bho dhammasenāpatissa dinnadāne vipāko dassito’’ti vatvā ‘‘tāta, kiṃ karomī’’ti pucchi.
Hearing that, the king said, “Indeed, it is said that the fruit of the offering made to the Dhamma-commander has manifested today!” and asked, “My son, what should I do?”
Nghe vậy, nhà vua nói: "Hôm nay, quả báo của sự bố thí đã dâng cúng cho Tướng quân Pháp đã được hiển lộ rồi!" rồi hỏi: "Này con, ta phải làm gì đây?"
‘‘Bahūni sakaṭasahassāni pahiṇitvā suvaṇṇaṃ āharāpethā’’ti.
“Send many thousands of carts and have the gold brought in.”
"Xin hãy sai hàng ngàn cỗ xe đến chở vàng về."
Rājā sakaṭāni pahiṇi.
The king sent carts.
Nhà vua sai xe đi.
Rājapurisesu ‘‘rañño santaka’’nti gaṇhantesu gahitaṃ gahitaṃ mattikāva hoti.
When the royal officers took the gold, saying, “It belongs to the king,” everything they took turned into clay.
Khi các quan quân lấy vàng và nói: "Đây là của nhà vua," thì tất cả những gì họ lấy đều biến thành đất sét.
Tehi gantvā rañño ārocite ‘‘tātā, tumhehi kinti vatvā gahita’’nti puṭṭhā ‘‘tumhākaṃ santaka’’nti āhaṃsu.
When they went and reported this to the king, he asked, “My sons, what did you say when you took it?” They replied, “We said, ‘It belongs to Your Majesty.’”
Khi họ trở về tâu lại với vua, vua hỏi: "Này các con, các con đã nói gì khi lấy?" Họ đáp: "Tâu, chúng con nói đó là của Đại vương."
Tena hi, tātā, puna gacchatha, ‘‘puṇṇassa santaka’’nti vatvā gaṇhathāti.
“In that case, my sons, go again and take it, saying, ‘It belongs to Puṇṇa.’”
"Vậy thì, này các con, hãy đi lại, và nói 'Đây là của Puṇṇa' rồi hãy lấy."
Te tathā kariṃsu gahitaṃ gahitaṃ suvaṇṇameva ahosi.
They did so, and everything they took was gold.
Họ làm theo, và tất cả những gì họ lấy đều là vàng.
Taṃ sabbaṃ āharitvā rājaṅgaṇe rāsiṃ akaṃsu, asītihatthubbedho rāsi ahosi.
They brought all of it and made a heap in the royal courtyard; the heap was eighty cubits high.
Họ mang tất cả về và chất thành đống ở sân cung vua; đống vàng cao tám mươi cubit.
Rājā nāgare sannipātāpetvā āha ‘‘imasmiṃ nagare atthi kassaci ettakaṃ suvaṇṇa’’nti?
The king summoned the citizens and asked, “Is there anyone in this city who has so much gold?”
Nhà vua triệu tập dân chúng trong thành và hỏi: "Trong thành này có ai có nhiều vàng như thế này không?"
‘‘Natthi, devā’’ti.
“No, Your Majesty,” they replied.
"Không có, tâu Đại vương," họ đáp.
‘‘Kiṃ panassa dātuṃ vaṭṭatī’’ti?
“What then should be given to him?”
"Vậy thì nên ban tặng gì cho ông ấy?"
‘‘Seṭṭhicchattaṃ, devā’’ti.
“The parasol of a Seṭṭhi (financier), Your Majesty,” they said.
"Tâu Đại vương, nên ban tặng lọng của một trưởng giả."
Rājā ‘‘bahudhanaseṭṭhi nāma hotū’’ti mahantena bhogena saddhiṃ tassa seṭṭhicchattaṃ adāsi.
The king then said, “Let him be called Bahudhanaseṭṭhi (Seṭṭhi of Great Wealth),” and bestowed upon him the parasol of a Seṭṭhi along with immense wealth.
Nhà vua nói: "Hãy để ông ấy trở thành trưởng giả giàu có!" và ban tặng cho ông ấy lọng trưởng giả cùng với tài sản lớn.
Atha naṃ so āha ‘‘mayaṃ, deva, ettakaṃ kālaṃ parakule vasimhā, vasanaṭṭhānaṃ no dethā’’ti.
Then Puṇṇa said to the king, “Your Majesty, we have lived in others’ homes for so long. Please give us a dwelling place.”
Sau đó, ông ấy tâu với vua: "Tâu Đại vương, chúng con đã sống trong nhà người khác bấy lâu nay. Xin Đại vương hãy ban cho chúng con một nơi để ở."
Tena hi passa, esa gumbo paññāyati, etaṃ harāpetvā gehaṃ kārehīti purāṇaseṭṭhissa gehaṭṭhānaṃ ācikkhi.
"Then look, this thicket is visible. Have it cleared away and build a house here," so he pointed out the site of the former merchant's house.
"Vậy thì hãy nhìn, có một bụi cây kia," nhà vua nói, "Hãy dọn nó đi và xây nhà ở đó." Nhà vua chỉ cho ông ấy địa điểm của ngôi nhà cũ của vị trưởng giả trước đây.
So tasmiṃ ṭhāne katipāheneva gehaṃ kārāpetvā gehapavesanamaṅgalañca chattamaṅgalañca ekatova karonto sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ adāsi.
Having a house built on that spot within a few days, he held both the house-warming ceremony and the parasol-bearing ceremony simultaneously, and for seven days, he offered alms to the community of bhikkhus headed by the Buddha.
Tại địa điểm đó, chỉ trong vài ngày, ông đã xây xong một ngôi nhà. Ông tổ chức lễ nhập trạch và lễ đội lọng trưởng giả cùng một lúc, và đã dâng cúng bữa ăn cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu trong bảy ngày.
Athassa satthā dānānumodanaṃ karonto anupubbiṃ kathaṃ kathesi.
Then the Master, performing the anumodanā for the offering, delivered a gradual discourse to him.
Khi ấy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tùy hỷ công đức, tuần tự theo từng giai đoạn.
Dhammakathāvasāne puṇṇaseṭṭhi ca bhariyā cassa dhītā ca uttarāti tayopi janā sotāpannā ahesuṃ.
At the conclusion of the Dhamma talk, Puṇṇa the merchant, his wife, and his daughter Uttarā—all three individuals—became Stream-Enterers (sotāpanna).
Khi bài pháp kết thúc, trưởng giả Puṇṇa, vợ ông ấy, Uttara, và con gái ông ấy, Uttara, cả ba người đều chứng đắc Sơ quả.
Aparabhāge rājagahaseṭṭhi puṇṇaseṭṭhino dhītaraṃ attano puttassa vāresi.
Later, the merchant of Rājagaha sought Puṇṇa the merchant's daughter for his son.
Một thời gian sau, trưởng giả Rājagaha đã cầu hôn con gái của trưởng giả Puṇṇa cho con trai mình.
So ‘‘nāhaṃ dassāmī’’ti vutto ‘‘mā evaṃ karotu, ettakaṃ kālaṃ amhe nissāya vasanteneva te sampatti laddhā, detu me puttassa te dhītara’’nti āha.
When told, "I will not give her," he said, "Do not do that; by living dependent on us for such a long time, you have acquired this prosperity. Give your daughter to my son."
Khi được nói: "Tôi sẽ không gả con bé," ông ta nói: "Đừng làm như vậy. Bấy lâu nay, nhờ chúng tôi mà ông đã có được tài sản này. Hãy gả con gái ông cho con trai tôi."
So ‘‘micchādiṭṭhikā tumhe, mama dhītā tīhi ratanehi vinā vasituṃ na sakkoti, nevassa dhītaraṃ dassāmī’’ti āha.
He replied, "You are wrong-viewed (micchādiṭṭhika). My daughter cannot live without the Three Jewels. I will certainly not give her to your son."
Ông Puṇṇa nói: "Các ông là những người tà kiến. Con gái tôi không thể sống thiếu Ba Ngôi Báu. Tôi sẽ không gả con gái cho con trai ông."
Atha naṃ bahū seṭṭhigahapatikādayo kulaputtā ‘‘mā tena saddhiṃ vissāsaṃ bhindi, dehissa dhītara’’nti yāciṃsu.
Then many wealthy householders and other prominent individuals implored him, "Do not break your trust with him. Give him your daughter."
Khi ấy, nhiều gia chủ trưởng giả và các gia đình quý tộc khác đã thỉnh cầu ông: "Đừng phá vỡ mối quan hệ thân thiết với ông ấy. Hãy gả con gái cho ông ấy."
So tesaṃ vacanaṃ sampaṭicchitvā āsāḷhipuṇṇamāya dhītaraṃ adāsi.
Accepting their words, he gave his daughter on the full moon day of Āsāḷha.
Ông Puṇṇa đã chấp thuận lời họ và gả con gái vào ngày trăng tròn tháng Āsāḷha.
Sā patikulaṃ gatakālato paṭṭhāya bhikkhuṃ vā bhikkhuniṃ vā upasaṅkamituṃ dānaṃ vā dātuṃ dhammaṃ vā sotuṃ nālattha, evaṃ aḍḍhatiyesu māsesu vītivattesu attano santike ṭhite paricārike pucchi ‘‘idāni kittakaṃ antovassaṃ avasiṭṭha’’nti?
From the time she went to her husband's family, she was unable to approach a bhikkhu or bhikkhuni, or to give alms, or to listen to the Dhamma. When two and a half months had passed in this manner, she asked the maidservants who were with her, "How much of the rainy season (vassa) is left now?"
Kể từ khi về nhà chồng, cô ấy không thể đến thăm Tỳ-khưu hay Tỳ-khưu-ni, không thể bố thí hay nghe pháp. Sau hai tháng rưỡi trôi qua như vậy, cô hỏi các người hầu đang ở bên cạnh: "Bây giờ còn bao lâu nữa thì mùa an cư kết thúc?"
‘‘Aḍḍhamāso, ayye’’ti.
"Half a month, lady."
"Tâu cô chủ, còn nửa tháng nữa."
Sā mātāpitūnaṃ sāsanaṃ pahiṇi ‘‘kasmā maṃ evarūpe bandhanāgāre pakkhipiṃsu, varaṃ tumhehi maṃ lakkhaṇāhataṃ katvā paresaṃ dāsiṃ sāvetuṃ, na evarūpassa micchādiṭṭhikassa kulassa dātuṃ, āgatakālato paṭṭhāya bhikkhudassanādīsu ekampi puññaṃ kātuṃ na labhāmī’’ti.
She sent a message to her parents: "Why did you cast me into such a prison? It would have been better for you to brand me and let me be a slave to others than to give me to such a family of wrong-viewed people. Since I arrived, I have not been able to perform a single meritorious deed, such as seeing bhikkhus."
Cô liền gửi lời nhắn cho cha mẹ: "Tại sao cha mẹ lại đẩy con vào một nhà tù như thế này? Thà cha mẹ đánh dấu con bằng một dấu hiệu nô lệ và bán con làm tớ gái cho người khác, còn hơn là gả con vào một gia đình tà kiến như thế này. Kể từ khi về đây, con không thể làm bất cứ việc thiện nào, dù chỉ là việc thấy Tỳ-khưu."
Athassā pitā ‘‘dukkhitā vata me dhītā’’ti anattamanataṃ pavedetvā pañcadasa kahāpaṇasahassāni pesesi, ‘‘imasmiṃ nagare sirimā nāma gaṇikā atthi, devasikaṃ sahassaṃ gaṇhāti, imehi kahāpaṇehi taṃ ānetvā sāmikassa niyyādetvā sayaṃ yathāruci puññāni karotū’’ti sāsanañca pahiṇi.
Then her father, expressing his displeasure, "My daughter is truly miserable," sent fifteen thousand kahāpaṇas with a message: "There is a courtesan named Sirimā in this city; she charges a thousand a day. Let her bring Sirimā with these kahāpaṇas, give her to her husband, and then she herself may perform meritorious deeds as she wishes."
Khi ấy, cha cô nói: "Con gái ta thật khổ sở!" bày tỏ sự không hài lòng của mình, rồi gửi mười lăm ngàn đồng kahāpaṇa cùng lời nhắn: "Trong thành này có kỹ nữ tên Sirimā, mỗi ngày cô ấy nhận một ngàn đồng. Hãy dùng số tiền này để mời cô ấy về, giao cô ấy cho chồng con lo liệu, còn con thì hãy tự do làm các việc thiện tùy thích."
Uttarā tathā katvā sāmikena sirimaṃ disvā ‘‘kimida’’nti vutte ‘‘sāmi, imaṃ aḍḍhamāsaṃ mama sahāyikā tumhe paricaratu, ahaṃ pana imaṃ aḍḍhamāsaṃ dānañceva dātukāmā dhammañca sotukāmā’’ti āha.
Uttarā did so. When her husband saw Sirimā and asked, "What is this?" she replied, "My lord, let my friend attend to you for this half month. As for me, I wish to give alms and listen to the Dhamma for this half month."
Uttara làm theo lời cha. Khi chồng thấy Sirimā và hỏi: "Đây là ai?", cô đáp: "Chàng ơi, trong nửa tháng này, bạn con sẽ hầu hạ chàng. Còn con, trong nửa tháng này, con muốn bố thí và nghe pháp."
So taṃ abhirūpaṃ itthiṃ disvā uppannasineho ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchi.
Seeing that beautiful woman, he felt affection for her and agreed, "Very well."
Thấy người phụ nữ xinh đẹp đó, ông ta nảy sinh tình cảm và chấp thuận: "Được thôi."
Uttarāpi kho buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā ‘‘bhante, imaṃ aḍḍhamāsaṃ aññattha agantvā idheva bhikkhā gahetabbā’’ti satthu paṭiññaṃ gahetvā ‘‘ito dāni paṭṭhāya yāva mahāpavāraṇā, tāva satthāraṃ upaṭṭhātuṃ dhammañca sotuṃ labhissāmī’’ti tuṭṭhamānasā ‘‘evaṃ yāguṃ pacatha, evaṃ bhattaṃ pacatha, evaṃ pūvaṃ pacathā’’ti mahānase sabbakiccāni saṃvidahantī vicarati.
Uttarā, having invited the community of bhikkhus headed by the Buddha, obtained the Master's promise, "Venerable Sirs, for this half month, please do not go elsewhere; alms should be received right here." Delighted in mind, thinking, "From now until the Mahāpavāraṇā, I will be able to attend upon the Teacher and listen to the Dhamma," she went about arranging all the tasks in the kitchen, saying, "Cook the gruel in this way, cook the rice in this way, cook the cakes in this way."
Uttara cũng thỉnh mời Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, và nhận lời hứa của Đức Thế Tôn: "Bạch Thế Tôn, trong nửa tháng này, xin chư Tăng đừng đi nơi khác mà hãy thọ thực tại đây." Với tâm hoan hỷ, cô nghĩ: "Từ nay cho đến Đại Tự Tứ, con sẽ được hầu hạ Đức Thế Tôn và nghe pháp." Cô đi lại trong bếp, sắp xếp mọi công việc: "Hãy nấu cháo như thế này, nấu cơm như thế này, chiên bánh như thế này."
Athassā sāmiko ‘‘sve mahāpavāraṇā bhavissatī’’ti mahānasābhimukho vātapāne ṭhatvā ‘‘kiṃ nu kho karontī sā andhabālā vicaratī’’ti oloketvā taṃ sedakilinnaṃ chārikāya okiṇṇaṃ aṅgāramasimakkhitaṃ tathā saṃvidahitvā vicaramānaṃ disvā ‘‘aho andhabālā evarūpe ṭhāne imaṃ sirisampattiṃ nānubhavati, ‘‘muṇḍakasamaṇe upaṭṭhahissāmī’ti tuṭṭhacittā vicaratī’’ti hasitvā apagañchi.
Then her husband, thinking, "Tomorrow will be the Mahāpavāraṇā," stood at a window facing the kitchen and looked, "What is that blind fool doing as she goes about?" Seeing her covered in sweat, smeared with ashes and charcoal soot, going about arranging things in that manner, he laughed and left, thinking, "Alas, this blind fool does not enjoy this prosperity in such a place, but goes about with a delighted mind, saying, 'I will attend upon the shaven-headed ascetics!'"
Khi ấy, chồng cô nghĩ: "Ngày mai là Đại Tự Tứ rồi," liền đứng ở cửa sổ nhìn về phía bếp: "Con nhỏ ngu ngốc đó đang làm gì vậy?" Thấy cô ấy mồ hôi nhễ nhại, dính đầy tro và bồ hóng than, vẫn đang bận rộn sắp xếp công việc, ông ta cười và bỏ đi, nghĩ: "Con nhỏ ngu ngốc này không hưởng thụ sự giàu sang phú quý ở một nơi như thế này, mà lại vui vẻ đi lại để hầu hạ các Sa-môn đầu trọc."
Tasmiṃ apagate tassa santike ṭhitā sirimā ‘‘kiṃ nu kho oloketvā esa hasatī’’ti teneva vātapānena olokentī uttaraṃ disvā ‘‘imaṃ oloketvā iminā hasitaṃ, addhā imassa etāya saddhiṃ santhavo atthī’’ti cintesi.
When he had left, Sirimā, who was standing near him, looked through the same window, thinking, "What was he looking at when he laughed?" Seeing Uttarā, she thought, "He laughed looking at this woman. Surely he has an intimacy with her."
Khi ông ta bỏ đi, Sirimā đang đứng gần đó nghĩ: "Ông ta nhìn gì mà cười vậy?" Cô liền nhìn qua cửa sổ đó, thấy Uttara, và nghĩ: "Ông ta nhìn cô này mà cười. Chắc chắn ông ta có mối quan hệ thân mật với cô này."
Sā kira aḍḍhamāsaṃ tasmiṃ gehe bāhirakaitthī hutvā vasamānāpi taṃ sampattiṃ anubhavamānā attano bāhirakaitthibhāvaṃ ajānitvā ‘‘ahaṃ gharasāminī’’ti saññamakāsi.
Although she had lived in that house for half a month as an outsider, enjoying that prosperity, she did not realize her status as an outsider and imagined, "I am the mistress of the house."
Mặc dù cô ấy đã sống trong ngôi nhà đó nửa tháng với tư cách là một người phụ nữ bên ngoài, nhưng khi hưởng thụ sự giàu sang đó, cô ấy đã không biết mình là một người phụ nữ bên ngoài và đã nghĩ: "Ta là chủ nhà."
Sā uttarāya āghātaṃ bandhitvā ‘‘dukkhamassā uppādessāmī’’ti pāsādā oruyha mahānasaṃ pavisitvā pūvapacanaṭṭhāne pakkuthitaṃ sappiṃ kaṭacchunā ādāya uttarābhimukhaṃ pāyāsi.
Sirimā, harboring resentment towards Uttarā, thought, "I will cause her suffering." She descended from the palace, entered the kitchen, took a ladleful of boiling ghee from the cake-cooking area, and advanced towards Uttarā.
Sirimā ôm lòng oán hận Uttara, nghĩ: "Ta sẽ gây đau khổ cho cô ta," rồi xuống khỏi lầu, vào bếp, dùng muỗng múc một muỗng bơ đã sôi sùng sục từ chỗ chiên bánh, và tiến về phía Uttara.
Uttarā taṃ āgacchantiṃ disvā ‘‘mama sahāyikāya mayhaṃ upakāro kato, cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, brahmaloko atinīcako, mama pana sahāyikāya guṇova mahanto, ahampi etaṃ nissāya dānañca dātuṃ dhammañca sotuṃ labhiṃ, sace mama etissāya upari kodho atthi, idaṃ sappi maṃ dahatu, sace natthi, mā maṃ dahatū’’ti taṃ mettāya phari.
Uttarā, seeing her approach, thought, "My friend has been kind to me. The cakkavāḷa is too constricted, and the Brahma-world is too lowly. But my friend's virtue is great. It is also through her that I have been able to give alms and listen to the Dhamma. If there is anger in me towards her, let this ghee burn me. If not, let it not burn me," and she pervaded Sirimā with loving-kindness.
Uttara thấy cô ấy đang đến, nghĩ: "Bạn của ta đã làm ơn cho ta. Vũ trụ quá chật hẹp, cõi Phạm thiên quá thấp kém, nhưng công đức của bạn ta thì thật lớn lao. Nhờ cô ấy mà ta đã được bố thí và nghe pháp. Nếu ta có chút giận dữ nào đối với cô ấy, thì bơ này hãy đốt cháy ta. Nếu không, thì đừng đốt cháy ta." Cô ấy đã trải tâm từ đến Sirimā.
Tāya tassā matthake āsiñcitampi pakkuthitasappi sītodakaṃ viya ahosi.
Even though Sirimā poured the boiling ghee on Uttarā's head, it became like cold water.
Ngay cả bơ đã sôi sùng sục mà Sirimā đổ lên đầu Uttara cũng trở nên lạnh như nước đá.
Atha naṃ ‘‘idaṃ sītalaṃ bhavissatī’’ti puna kaṭacchukaṃ pūretvā ādāya āgacchantiṃ uttarāya dāsiyo disvā ‘‘are dubbinīte na tvaṃ amhākaṃ ayyāya upari pakkasappiṃ āsiñcituṃ anucchavikā’’ti santajjentiyo ito cito ca uṭṭhāya hatthehi ca pādehi ca pothetvā bhūmiyaṃ pātesuṃ, uttarā vārentīpi vāretuṃ nāsakkhi.
Then Uttarā's maidservants, seeing Sirimā coming again with a full ladle, thinking, "This will be cold," angrily rebuked her, "Hey, ill-behaved woman! You are not fit to pour boiling ghee on our mistress!" They rose up from here and there, struck her with their hands and feet, and threw her to the ground. Even though Uttarā tried to stop them, she could not.
Khi ấy, các tớ gái của Uttara thấy Sirimā lại múc đầy muỗng và đến, nghĩ: "Cái đồ hư đốn kia, ngươi không xứng đáng đổ bơ sôi lên đầu cô chủ của chúng ta!" Họ liền la mắng, đứng dậy từ mọi phía, dùng tay chân đánh đập và xô ngã cô ấy xuống đất. Dù Uttara cố gắng ngăn cản, cô cũng không thể ngăn được.
Atha sā upari ṭhatvā sabbā dāsiyo paṭibāhitvā ‘‘kissa te evarūpaṃ bhāriyaṃ kammaṃ kata’’nti sirimaṃ ovaditvā uṇhodakena nhāpetvā satapākatelena abbhañji.
Then Uttarā stood over her, pushed away all the maidservants, admonished Sirimā, saying, "Why did you commit such a grave act?" She had her bathed with warm water and massaged her with oil boiled a hundred times.
Sau đó, nàng (Uttarā) đứng lên, ngăn cản tất cả các tỳ nữ, quở trách Sirimā rằng: “Vì sao cô lại làm một việc nặng nề như vậy?”, rồi cho nàng tắm bằng nước ấm và xoa bóp bằng dầu bách luyện.
Tasmiṃ khaṇe sā attano bāhirakitthibhāvaṃ ñatvā cintesi ‘‘mayā bhāriyaṃ kammaṃ kataṃ sāmikassa hasitamattakāraṇā imissā upari pakkasappiṃ āsiñcantiyā, ayaṃ ‘gaṇhatha na’nti dāsiyo na āṇāpetvā maṃ viheṭhanakālepi sabbā dāsiyo paṭibāhitvā mayhaṃ kattabbameva akāsi.
At that moment, Sirimā realized her status as an outsider and thought, "I have committed a grave act by pouring boiling ghee on this lady just because her husband smiled. She, without ordering the maidservants to seize me, even when I was being tormented, pushed all the maidservants away and did for me what ought to be done."
Vào khoảnh khắc ấy, Sirimā nhận ra thân phận mình chỉ là một người phụ nữ bên ngoài (không phải vợ chính thức), và suy nghĩ: “Ta đã làm một việc nặng nề chỉ vì nụ cười của chồng, trong khi nàng (Uttarā) không ra lệnh cho các tỳ nữ ‘Hãy bắt lấy nó’ khi ta hành hạ nàng, mà lại ngăn cản tất cả các tỳ nữ và chỉ làm những việc cần làm cho ta.
Sacāhaṃ imaṃ na khamāpessāmi, muddhā me sattadhā phaleyyā’’ti tassā pādamūle nipajjitvā ‘‘ayye, khamāhi me dosa’’nti āha.
"If I do not seek forgiveness from her, my head might split into seven pieces." She prostrated herself at Uttarā's feet and said, "Lady, forgive my fault."
Nếu ta không xin lỗi nàng, đầu ta chắc chắn sẽ vỡ thành bảy mảnh.” Rồi nàng quỳ xuống dưới chân Uttarā và nói: “Bạch Ni sư, xin Ni sư tha thứ lỗi lầm của con.”
‘‘Ahaṃ sappitikā dhītā, pitari me khamāpite khamissāmī’’ti.
"I am a daughter with a father. I will forgive when my father forgives me."
Uttarā đáp: “Ta là con gái có cha. Khi cha ta tha thứ, ta sẽ tha thứ.”
‘‘Hotu, ayye, pitarampi te puṇṇaseṭṭhiṃ khamāpessāmī’’ti.
"Very well, Lady, I will also seek forgiveness from your father, Puṇṇa the merchant."
Sirimā nói: “Được thôi, bạch Ni sư, con sẽ xin lỗi cả cha Ni sư là trưởng giả Puṇṇa.”
‘‘Puṇṇo mama vaṭṭe janakapitā, vivaṭṭe janakapitari khamāpite pana ahaṃ khamissāmī’’ti.
"Puṇṇa is my biological father in saṃsāra (vaṭṭe janakapitā). But I will forgive when my biological father in liberation (vivaṭṭe janakapitari) forgives me."
Uttarā đáp: “Puṇṇa là cha sinh dưỡng của ta trong vòng luân hồi (vaṭṭa). Khi cha sinh dưỡng của ta trong sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) được xin lỗi, ta sẽ tha thứ.”
‘‘Ko pana te vivaṭṭe janakapitā’’ti?
"Who then is your biological father in liberation?"
Sirimā hỏi: “Vậy ai là cha sinh dưỡng của Ni sư trong sự thoát ly luân hồi?”
‘‘Sammāsambuddho’’ti.
"The Perfectly Self-Enlightened One."
Uttarā đáp: “Đức Sammāsambuddha (Chánh Đẳng Giác).”
‘‘Mayhaṃ tena saddhiṃ vissāso natthi, ahaṃ kiṃ karissāmī’’ti?
"I have no intimacy with him. What shall I do?"
Sirimā nói: “Con không có mối thân tình với Ngài, con phải làm gì đây?”
‘‘Satthā sve bhikkhusaṅghaṃ ādāya idhāgamissati, tvaṃ yathāladdhaṃ sakkāraṃ gahetvā idheva āgantvā taṃ khamāpehī’’ti.
"The Teacher will come here tomorrow with the community of bhikkhus. You should bring whatever offerings you have and come here to seek his forgiveness."
Uttarā đáp: “Ngày mai, Đức Đạo Sư sẽ đến đây cùng với Tăng đoàn. Cô hãy mang những lễ vật đã chuẩn bị đến đây và xin lỗi Ngài.”
Sā ‘‘sādhu, ayye’’ti uṭṭhāya attano gehaṃ gantvā pañcasataparicārikitthiyo āṇāpetvā nānāvidhāni khādanīyabhojanīyāni ceva sūpeyyāni ca sampādetvā punadivase taṃ sakkāraṃ ādāya uttarāya gehaṃ āgantvā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa patte patiṭṭhāpetuṃ avisahantī aṭṭhāsi, taṃ sabbaṃ gahetvā uttarāva saṃvidahi.
She said, “Yes, madam,” rose, went to her own house, ordered five hundred attendant women, prepared various kinds of edibles, foods, and curries, and on the next day, bringing that offering, came to Uttarā’s house. Unable to place it in the bowls of the Sangha headed by the Buddha, she stood there. Uttarā herself took all of it and arranged it.
Sirimā nói: “Vâng, bạch Ni sư.” Rồi nàng đứng dậy, về nhà, sai năm trăm nữ tỳ chuẩn bị đủ loại thức ăn, đồ uống và các món canh. Ngày hôm sau, nàng mang các lễ vật đó đến nhà Uttarā, nhưng không dám tự mình dâng cúng vào bát của Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, nên nàng đứng yên. Uttarā đã nhận tất cả và tự mình sắp xếp.
Sirimāpi satthu bhattakiccāvasāne saddhiṃ parivārena satthu pādamūle nipajji.
Sirimā, too, at the end of the Teacher's meal, prostrated herself at the Teacher's feet with her retinue.
Sirimā cũng vậy, sau khi Đức Đạo Sư dùng bữa xong, cùng với tùy tùng của mình, nàng quỳ dưới chân Đức Đạo Sư.
Atha naṃ satthā pucchi ‘‘ko te aparādho’’ti.
Then the Teacher asked her, “What is your offense?”
Đức Đạo Sư hỏi nàng: “Lỗi lầm của con là gì?”
‘‘Bhante mayā hiyyo idaṃ nāma kataṃ, atha me sahāyikā maṃ viheṭhayamānā dāsiyo nivāretvā mayhaṃ upakārameva akāsi.
“Venerable Sir, yesterday I did such and such, and then my friend, though I was tormenting her, restrained her servants and only did me a favor.
Sirimā bạch: “Bạch Thế Tôn, hôm qua con đã làm việc này. Thế rồi, bạn con (Uttarā) đã ngăn cản các tỳ nữ đang hành hạ con và chỉ làm điều lợi ích cho con.
Sāhaṃ imissā guṇaṃ jānitvā imaṃ khamāpesiṃ, atha maṃ esā ‘tumhesu khamāpitesu khamissāmī’ti āhā’’ti.
Knowing her virtue, I apologized to her, and then she said to me, ‘I will forgive when you apologize to them (the Buddhas).’”
Con nhận ra ân đức của nàng và đã xin lỗi nàng, nhưng nàng nói với con rằng: ‘Khi các Ngài được xin lỗi, ta sẽ tha thứ.’”
‘‘Evaṃ kira uttare’’ti.
“Is that so, Uttarā?”
Đức Đạo Sư hỏi: “Này Uttarā, có phải vậy không?”
‘‘Āma, bhante, sīse me sahāyikāya pakkasappi āsitta’’nti.
“Yes, Venerable Sir, boiling ghee was poured on my head by my friend.”
Uttarā bạch: “Vâng, bạch Thế Tôn, Sirimā, bạn con, đã đổ bơ đã nấu chín lên đầu con.”
‘‘Atha tayā kiṃ cintita’’nti?
“Then what did you think?”
Đức Đạo Sư hỏi: “Thế con đã suy nghĩ gì?”
‘‘Cakkavāḷaṃ atisambādhaṃ, brahmaloko atinīcako, mama sahāyikāya guṇova mahanto, ahañhi etaṃ nissāya dānañca dātuṃ dhammañca sotuṃ alatthaṃ, sace me imissā upari kodho atthi, idaṃ maṃ dahatu, no ce, mā dahatū’’ti evaṃ cintetvā imaṃ mettāya phariṃ, bhanteti.
“Venerable Sir, I thought, ‘The Cakkavāḷa is too constricted, the Brahma-world is too low; my friend's virtue is truly great. Indeed, relying on her, I was able to give alms and listen to the Dhamma. If I have anger towards her, let this burn me; if not, may it not burn me.’ Having thought thus, I pervaded her with loving-kindness.”
Uttarā bạch: “Bạch Thế Tôn, thế giới (cakka-vāla) này quá chật hẹp, cõi Phạm Thiên (brahmaloka) quá thấp kém, nhưng ân đức của bạn con (Sirimā) thật vĩ đại. Con nhờ nàng mà có thể bố thí và nghe Pháp. Nếu con có sự sân hận đối với nàng, thì bơ này hãy thiêu đốt con; nếu không, thì đừng thiêu đốt con.” Con đã suy nghĩ như vậy và rải tâm từ (mettā) đến nàng, bạch Thế Tôn.
Satthā ‘‘sādhu sādhu, uttare, evaṃ kodhaṃ jinituṃ vaṭṭati.
The Teacher said, “Excellent, excellent, Uttarā! It is proper to conquer anger in this way.
Đức Đạo Sư nói: “Lành thay, lành thay, này Uttarā! Phải chiến thắng sân hận như vậy.
Kodhano hi nāma akkodhena, akkosako anakkosantena, paribhāsako aparibhāsantena, thaddhamaccharī attano santakassa dānena, musāvādī saccavacanena jinitabbo’’ti imamatthaṃ dassento –
Indeed, an angry person should be conquered by non-anger, an abusive person by non-abuse, a reviler by non-reviling, a stubborn miser by giving of one's own possessions, and a liar by truthful speech,” thus showing this meaning—
Kẻ sân hận phải được chiến thắng bằng sự không sân hận, kẻ mắng nhiếc bằng sự không mắng nhiếc, kẻ phỉ báng bằng sự không phỉ báng, kẻ keo kiệt cứng đầu bằng sự bố thí tài sản của mình, kẻ nói dối bằng lời nói chân thật.” Để chỉ rõ ý nghĩa này, Đức Đạo Sư đã thuyết lên bài kệ:
Imaṃ gāthaṃ vatvā gāthāpariyosāne catusaccakathaṃ abhāsi.
Having spoken this verse, at the conclusion of the verse, he delivered a discourse on the Four Noble Truths.
Lấy bố thí thắng kẻ keo kiệt, lấy chân thật thắng kẻ nói dối.
Saccapariyosāne uttarā sakadāgāmiphale patiṭṭhahi, sāmiko ca sasuro ca sassu ca sotāpattiphalaṃ sacchikariṃsu, sirimāpi pañcasataparivārā sotāpannā ahosi.
At the conclusion of the Truths, Uttarā became established in the fruit of Sakadāgāmī, and her husband, father-in-law, and mother-in-law realized the fruit of Sotāpatti. Sirimā, too, with her retinue of five hundred, became a Sotāpanna.
Sau khi thuyết bài kệ này, khi bài kệ kết thúc, Đức Đạo Sư đã thuyết về Tứ Diệu Đế. Khi sự thuyết giảng về Tứ Diệu Đế kết thúc, Uttarā đã chứng đắc quả Bất Lai (Sakadāgāmiphala), chồng nàng và cha mẹ chồng nàng đã chứng đắc quả Dự Lưu (Sotāpattiphala). Sirimā cùng với năm trăm tùy tùng cũng trở thành bậc Dự Lưu.
Aparabhāge uttarā kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane uppajji.
Later, Uttarā passed away and was reborn in the Tāvatiṃsa heaven.
Sau đó, Uttarā qua đời và tái sinh vào cõi trời Đao Lợi (Tāvatiṃsa).
Athāyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva devacārikaṃ caranto uttaraṃ devadhītaraṃ disvā –
Then, Venerable Mahāmoggallāna, while traveling among the devas in the manner mentioned below, saw the devadhītā Uttarā—
Sau đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, khi du hành đến các cõi trời theo cách đã nói ở dưới, thấy thiên nữ Uttarā liền hỏi:
126. Mama ca, bhante, vacanena bhagavato pāde sirasā vandeyyāsi ‘‘uttarā nāma bhante, upāsikā bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti.
126. "And, Venerable Sir, by my words, you should pay homage with your head at the feet of the Bhagavā, saying, 'Venerable Sir, the female lay follower named Uttarā pays homage with her head at the feet of the Bhagavā.'"
126. “Bạch Đại đức, xin Đại đức hãy đến yết kiến Đức Thế Tôn và, thay lời con, cung kính đảnh lễ dưới chân Ngài, thưa rằng: ‘Bạch Thế Tôn, nữ cư sĩ tên Uttarā cung kính đảnh lễ dưới chân Ngài.’
Anacchariyaṃ kho panetaṃ, bhante, yaṃ maṃ bhagavā aññatarasmiṃ sāmaññaphale byākareyya, taṃ bhagavā sakadāgāmiphale byākāsīti.
"And it is not surprising, Venerable Sir, that the Bhagavā would declare me to be endowed with some fruit of recluseship; the Bhagavā declared me to be endowed with the fruit of Sakadāgāmi."
Bạch Đại đức, việc Đức Thế Tôn tuyên bố con chứng đắc một quả Sa-môn nào đó thì không có gì lạ, nhưng việc Đức Thế Tôn đã tuyên bố con chứng đắc quả Bất Lai (Sakadāgāmiphala) thì thật là phi thường.”
128. Tattha issā ca maccheramatho paḷāso, nāhosi mayhaṃ gharamāvasantiyāti yā ca agāramajjhe vasantīnaṃ aññāsaṃ itthīnaṃ sampattiādivisayā parasampattiusūyanalakkhaṇā issā, yañca tāvakālikādivasenāpi kiñci yācantānaṃ adātukāmatāya attasampattinigūhanalakkhaṇaṃ macchariyaṃ, yo ca kulapadesādinā parehi yugaggāhalakkhaṇo paḷāso uppajjati, so tividhopi pāpadhammo gehe ṭhitāya mayhaṃ satipi paccayasamavāye nāhosi na uppajji.
128. Therein, "There was no envy, miserliness, or contempt for me while dwelling in the house" means that the envy characterized by jealousy towards others' prosperity concerning the wealth of other women dwelling in the house, the miserliness characterized by concealing one's own wealth due to unwillingness to give anything to those who ask, even temporarily, and the contempt characterized by vying with others based on family or region, all three kinds of evil qualities, did not arise for me, who was dwelling in the house, even when the conditions for their arising were present.
128. Ở đây, câu issā ca maccheramatho paḷāso, nāhosi mayhaṃ gharamāvasantiyā có nghĩa là: Sự ganh tị (issā) đặc trưng bởi sự đố kỵ với tài sản của người khác, liên quan đến tài sản của những người phụ nữ khác sống trong nhà; sự keo kiệt (macchariya) đặc trưng bởi sự che giấu tài sản của mình, không muốn cho những người xin xỏ dù chỉ là tạm thời; và sự phỉ báng (paḷāsa) đặc trưng bởi sự cạnh tranh với người khác về dòng dõi, địa vị, v.v., ba loại ác pháp này đã không phát sinh nơi tôi, dù có đầy đủ các điều kiện để chúng phát sinh, khi tôi sống trong nhà.
Akkodhanāti khantimettānuddayasampannatāya akujjhanasabhāvā.
"Not angry" means having a nature that does not get angry due to being endowed with patience, loving-kindness, and compassion.
Akkodhanā (không sân hận) có nghĩa là có bản chất không giận dữ do đầy đủ sự nhẫn nại, tâm từ và lòng bi mẫn.
Bhattu vasānuvattinīti pubbuṭṭhānapacchānipātanādinā sāmikassa anukūlabhāvena vase vattanasīlā, manāpacārinīti attho.
"Obedient to her husband" means having the habit of acting in accordance with her husband, by rising before him and going to rest after him, etc.; it means being one who acts pleasingly.
Bhattu vasānuvattinī (thuận theo ý chồng) có nghĩa là có thói quen hành động theo ý chồng, bằng cách dậy trước và ngủ sau chồng, v.v., tức là có thói quen hành xử một cách dễ chịu.
Uposathe niccahamappamattāti ahaṃ uposathasīlarakkhaṇe niccaṃ appamattā appamādavihārinī.
"Always diligent in observing the Uposatha" means I was always diligent, dwelling with heedfulness, in observing the Uposatha precepts.
Uposathe niccahamappamattā (tôi luôn luôn không phóng dật trong ngày Uposatha) có nghĩa là tôi luôn luôn không phóng dật, sống không phóng dật trong việc giữ gìn giới Uposatha.
129. Tameva uposathe appamādaṃ dassentī yesu divasesu taṃ rakkhitabbaṃ, yādisaṃ yathā ca rakkhitabbaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘cātuddasi’’ntiādimāha.
129. Showing that same diligence in observing the Uposatha, and to show on which days it should be observed, and how it should be observed, the deity said "the fourteenth" and so on.
129. Để chỉ rõ sự không phóng dật trong việc giữ giới Uposatha, thiên nữ đã nói “cātuddasiṃ” và các câu tiếp theo để chỉ ra những ngày nào cần giữ giới, và giữ giới như thế nào.
Tattha cātuddasiṃ pañcadasinti pakkhassāti sambandho, accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ.
Therein, "the fourteenth, the fifteenth" is connected with "of the fortnight"; and this is a word for continuous association.
Ở đây, cātuddasiṃ pañcadasiṃ (ngày mười bốn, ngày rằm) có liên quan đến pakkhassa (của nửa tháng). Đây là cách dùng từ chỉ sự liên tục tuyệt đối.
Yā ca pakkhassa aṭṭhamīti ettha cāti vacanaseso.
In "and the eighth day of the fortnight", the word "ca" implies a remaining part of the statement.
Trong câu yā ca pakkhassa aṭṭhamī (và ngày mùng tám của nửa tháng), ca là phần còn lại của câu.
Pāṭihāriyapakkhañcāti paṭiharaṇakapakkhañca, cātuddasīpañcadasīaṭṭhamīnaṃ yathākkamaṃ ādito antato cāti pavesananikkhamanavasena uposathasīlassa paṭiharitabbaṃ pakkhañca, terasī pāṭipadā sattamī navamī cāti attho.
"And the special fortnight" means the fortnight to be observed, the fortnight for which the Uposatha precept is to be carried out by entering and exiting, in due order, from the beginning and end of the fourteenth, fifteenth, and eighth days; it means the thirteenth, the first, the seventh, and the ninth days.
Pāṭihāriyapakkhañcā (và nửa tháng đặc biệt) có nghĩa là nửa tháng cần được thực hành (paṭiharaṇaka-pakkha), tức là nửa tháng mà giới Uposatha cần được thực hành theo thứ tự vào các ngày mười bốn, rằm và mùng tám, theo cách bắt đầu và kết thúc, tức là các ngày mười ba, mùng một, mùng bảy và mùng chín.
Aṭṭhaṅgasusamāgatanti pāṇātipātāveramaṇīādīhi aṭṭhahaṅgehi eva suṭṭhu samāgataṃ samannāgataṃ.
"Endowed with eight factors" means perfectly endowed with the eight factors, such as abstaining from the destruction of life.
Aṭṭhaṅgasusamāgata có nghĩa là hoàn toàn đầy đủ, được trang bị tốt với tám yếu tố như sự kiêng cữ sát sinh, v.v.
130. Upavasissanti upavasiṃ.
130. "Upavasissaṃ" means I observed.
130. Upavasissa có nghĩa là đã thực hành Uposatha.
Atītatthe hi idaṃ anāgatavacanaṃ.
Indeed, this future tense word is used in the past sense.
Thật vậy, từ này là một từ ở thì tương lai nhưng mang nghĩa quá khứ.
Keci pana ‘‘upavasiṃ’’icceva paṭhanti.
Some, however, read "upavasiṃ" itself.
Tuy nhiên, một số người đọc là “upavasiṃ”.
Sadāti sappaṭihārikesu sabbesu uposathadivasesu.
"Always" means on all Uposatha days that are to be observed.
Sadā có nghĩa là vào tất cả những ngày Uposatha có thể giữ được.
Sīlesūti uposathasīlesu sādhetabbesu.
"In sīla" means in the Uposatha precepts that are to be accomplished.
Sīlesu có nghĩa là trong các giới Uposatha cần được hoàn thành.
Nipphādetabbe hi idaṃ bhummaṃ.
Indeed, this word is in the locative case, meaning "to be accomplished."
Thật vậy, đây là cách dùng ở thì hiện tại phân từ mang nghĩa cần hoàn thành.
Saṃvutāti kāyavācācittehi saṃvutā.
Saṃvutā means restrained in body, speech, and mind.
Saṃvutā có nghĩa là được chế ngự bởi thân, khẩu, ý.
Sadāti vā sabbakālaṃ.
Or, sadā means always.
Hoặc sadā có nghĩa là luôn luôn.
Sīlesūti niccasīlesu.
Sīlesu means in the constant precepts.
Sīlesu có nghĩa là trong các giới thường xuyên.
Saṃvutāti kāyavācāhi saṃvutā.
Saṃvutā means restrained in body and speech.
Saṃvutā có nghĩa là được chế ngự bởi thân và khẩu.
131. Idāni taṃ niccasīlaṃ dassetuṃ ‘‘pāṇātipātā viratā’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show that constant precept, it is said: "pāṇātipātā viratā" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra giới thường xuyên đó, đã nói “pāṇātipātā viratā” v.v.
Tattha pāṇoti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Therein, pāṇa means a sentient being by conventional expression, and the life-faculty (jīvitindriya) in the ultimate sense.
Trong đó, pāṇa theo cách dùng thông thường là chúng sinh, theo nghĩa tối hậu là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Pāṇassa atipāto pāṇavadho pāṇaghāto pāṇātipāto, atthato pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārapavattā vadhakacetanā.
The destruction of life, killing a living being, slaying a living being, the taking of life (pāṇātipāto), in meaning, is the volition (cetanā) to kill, arising through either the bodily or verbal door, initiating an effort that severs the life-faculty (jīvitindriya) of a sentient being perceived as such.
Sự sát hại sinh mạng là pāṇavadha, pāṇaghāta, pāṇātipāta; theo nghĩa là ý muốn sát hại, phát sinh từ một trong hai cửa thân hoặc khẩu, gây ra hành động hủy hoại sinh mạng của một chúng sinh có nhận thức về sinh mạng.
Tato pāṇātipātā.
Therefore, from the taking of life.
Do đó, pāṇātipātā.
Viratāti oratā, nivattāti attho.
Viratā means abstained, restrained.
Viratā có nghĩa là từ bỏ, tức là đã dừng lại.
Musāvādāti musā nāma visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjanako vacīpayogo vā kāyapayogo vā, visaṃvādanādhippāyena parassa visaṃvādakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
As for musāvādā (false speech): musā refers to a bodily or verbal action that destroys welfare, premeditated with an intention to deceive; or it is the volition that gives rise to bodily or verbal action that deceives another with the intention to deceive.
Musāvādā: Musā là lời nói hoặc hành động phá hoại lợi ích của người khác với ý định lừa dối; ý muốn lừa dối người khác, gây ra hành động thân và khẩu lừa dối là musāvāda.
Atha vā musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu, vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpetukāmassa tathā viññattisamuṭṭhāpikā cetanā.
Alternatively, musā is that which is untrue and incorrect, and vādo is the volition that gives rise to such a declaration, desiring to make another understand that untrue and incorrect thing as true and correct.
Hoặc musā là sự việc không có thật, không đúng; vāda là ý muốn làm cho người khác hiểu sự việc đó là thật, là đúng, gây ra hành động thân và khẩu biểu lộ như vậy.
Tato musāvādā saññatā oratā, viratāti attho.
Therefore, restrained from false speech (musāvādā) means abstained, refrained.
Do đó, musāvādā saññatā có nghĩa là được chế ngự khỏi lời nói dối, tức là đã từ bỏ.
Ca-saddo sampiṇḍanattho.
The word 'ca' (and) has the meaning of جمع (sampiṇḍana, combining).
Từ “ca” (và) có nghĩa là tập hợp.
Theyyāti theyyaṃ vuccati thenabhāvo, corikāya parassaharaṇanti attho.
As for theyyā (theft): theyya is called the state of being a thief, meaning taking what belongs to another through thievery.
Theyyā: Theyya được gọi là tính trộm cắp, tức là lấy của người khác bằng cách trộm cắp.
Atthato parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā theyyaṃ.
In meaning, theyya is the volition of theft (theyyacetanā) that arises from the intent to take what is possessed by others, with the perception that it is possessed by others.
Theo nghĩa tối hậu, theyya là ý muốn trộm cắp, phát sinh từ hành động lấy đi tài sản của người khác, khi người đó nhận thức được đó là tài sản của người khác.
Tato theyyā saññatā, ārakāti vā sambandho.
Therefore, from theft (theyyā), restrained, or the connection is, kept far away.
Do đó, theyyā saññatā có nghĩa là được chế ngự khỏi trộm cắp, hoặc có liên quan đến việc tránh xa.
Aticārāti aticca cāro aticāro, lokamariyādaṃ atikkamitvā agamanīyaṭṭhāne kāmavasena cāro micchācāroti attho.
As for aticārā (sexual misconduct): aticca cāro is aticāro, meaning misconduct by transgressing worldly custom and engaging in sexual activity in forbidden places due to desire.
Aticārā: Aticca cāro là aticāra, tức là hành vi sai trái do ham muốn tình dục ở những nơi không nên đến, vượt qua giới hạn của thế gian.
Agamanīyaṭṭhānaṃ nāma – purisānaṃ māturakkhitā piturakkhitā mātāpiturakkhitā bhāturakkhitā bhaginirakkhitā ñātirakkhitā gottarakkhitā dhammarakkhitā sārakkhā saparidaṇḍāti dasa, dhanakkītā chandavāsinī bhogavāsinī paṭavāsinī odapattakinī obhaṭacumbaṭā dāsī ca bhariyā kammakārī ca bhariyā dhajāhaṭā muhuttikāti dasāti vīsati itthiyo.
Forbidden places for men are twenty women: ten are protected by mother, protected by father, protected by both mother and father, protected by brother, protected by sister, protected by relatives, protected by clan, protected by Dhamma, those guarded (sārakkhā), and those subject to penalty (saparidaṇḍā); and ten are those bought with money, those living by choice, those living for wealth, those living in a garment, those who have immersed their hands in water, those who have lowered their head-load, a female slave who is a wife, a female worker who is a wife, those seized by a banner, and those for a temporary period.
Những nơi không nên đến đối với nam giới là mười loại phụ nữ: được mẹ bảo vệ, được cha bảo vệ, được cha mẹ bảo vệ, được anh em bảo vệ, được chị em bảo vệ, được thân quyến bảo vệ, được dòng họ bảo vệ, được Pháp bảo vệ, được bảo vệ (sārakkhā), và bị cấm đoán (saparidaṇḍā); và mười loại phụ nữ khác: được mua bằng tài sản, sống theo ý muốn, sống nhờ tài sản, sống nhờ y phục, được trao chén nước, được hạ gối, vợ là nô tì, vợ là người làm công, vợ bị bắt làm tù binh, và vợ tạm thời. Tổng cộng là hai mươi loại phụ nữ.
Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ aññapurisā agamanīyaṭṭhānaṃ, idameva idha adhippetaṃ.
Among women, for men, the forbidden places are the twelve women, namely the two who are guarded and subject to penalty, and the ten women beginning with those bought with money. This is what is intended here.
Trong số các phụ nữ, đối với nam giới, mười hai loại phụ nữ sau đây là những nơi không nên đến: hai loại được bảo vệ (sārakkhā) và bị cấm đoán (saparidaṇḍā), và mười loại phụ nữ từ dhanakkītā (được mua bằng tài sản) trở đi. Đây là điều được đề cập ở đây.
Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārapavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā aticāro.
However, by characteristic, aticāra is the volition to transgress in forbidden places, arising through the bodily door with the intention of unwholesome conduct (asaddhamma).
Theo nghĩa đặc trưng, aticāra là ý muốn vượt giới hạn ở những nơi không nên đến, phát sinh từ cửa thân, với ý định hành động bất thiện.
Tasmā aticārā.
Therefore, from sexual misconduct (aticārā).
Do đó, aticārā.
Majjapānāti majjaṃ vuccatimadanīyaṭṭhena surā ca merayañca, pivanti tenāti pānaṃ, majjassa pānaṃ majjapānaṃ.
As for majjapānā (drinking intoxicants): majja is called fermented and distilled liquor due to its intoxicating nature, and pāna is that by which one drinks. Majjapāna is the drinking of intoxicants.
Majjapānā: Majja được gọi là surā (rượu) và meraya (chất say) do có tính chất làm say. Uống bằng thứ đó là pāna (sự uống). Uống majja là majjapāna.
Yāya dussīlyacetanāya majjasaṅkhātaṃ piṭṭhasurā, pūvasurā, odaniyasurā, kiṇṇapakkhittā, sambhārasaṃyuttāti pañcabhedaṃ suraṃ vā, pupphāsavo, phalāsavo, madhvāsavo, guḷāsavo, sambhārasaṃyuttoti pañcabhedaṃ merayaṃ vā bījato paṭṭhāya kusaggenāpi pivati, sā cetanā majjapānaṃ.
The volition of unwholesomeness (dussīlyacetanā) by which one drinks intoxicants, referred to as majja, such as the five kinds of fermented liquor (surā): flour-liquor, cake-liquor, rice-liquor, that mixed with yeast, and that mixed with various ingredients; or the five kinds of distilled liquor (meraya): flower-essence, fruit-essence, honey-essence, molasses-essence, and that mixed with various ingredients; even if one drinks it starting from a seed, even with the tip of a kusa grass blade, that volition is majjapāna.
Ý muốn xấu xa mà qua đó người ta uống surā năm loại (rượu làm từ bột, rượu làm từ bánh, rượu làm từ cơm, rượu có men, rượu pha trộn các nguyên liệu) hoặc meraya năm loại (rượu hoa, rượu trái cây, rượu mật ong, rượu đường mía, rượu pha trộn các nguyên liệu) từ hạt cho đến một đầu ngọn cỏ, ý muốn đó là majjapāna.
Tasmā majjapānā ārakā viratā.
Therefore, from the drinking of intoxicants (majjapānā), kept far away, abstained.
Do đó, majjapānā ārakā có nghĩa là tránh xa, từ bỏ.
132. Evaṃ ‘‘pāṇātipātā viratā’’tiādinā pahātabbadhammavasena vibhajitvā dassitaṃ niccasīlaṃ puna samādātabbatāvasena ekato katvā dassentī ‘‘pañcasikkhāpade ratā’’ti āha.
132. In this way, the constant virtue (niccasīla) shown by dividing it according to the defilements to be abandoned, beginning with "abstains from the taking of life" (pāṇātipātā viratā), is now presented together as "devoted to the five training rules" (pañcasikkhāpade ratā) in terms of its observance.
132. Như vậy, giới thường xuyên đã được phân tích và trình bày theo các pháp cần từ bỏ qua câu “pāṇātipātā viratā” v.v. Để trình bày lại giới này một cách tổng hợp theo khía cạnh cần phải thọ trì, Đức Phật đã nói “pañcasikkhāpade ratā”.
Tattha sikkhāpadanti sikkhitabbapadaṃ, sikkhākoṭṭhāseti attho.
Therein, sikkhāpada means a precept to be trained in; it means a constituent of training.
Trong đó, sikkhāpada có nghĩa là những điều cần học, tức là các phần của sự học.
Atha vā jhānādayo sabbepi kusalā dhammā sikkhitabbato sikkhā, pañcasu pana sīlaṅgesu yaṃkiñci aṅgaṃ tāsaṃ sikkhānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena padanti sikkhānaṃ padattā sikkhāpadaṃ, pañca sīlaṅgāni.
Alternatively, all wholesome states such as jhānas are called sikkhā because they are to be trained in. And among the five virtues (sīlaṅga), any one limb is called pada because it is the foundation for these trainings; thus, it is sikkhāpada, meaning the five limbs of virtue.
Hoặc, tất cả các pháp thiện như thiền định v.v. đều là sikkhā (sự học) vì chúng cần được học. Nhưng bất kỳ yếu tố nào trong năm chi giới (sīlaṅga) đều là pada (nền tảng) cho những sikkhā đó, do đó nó là sikkhāpada, tức là năm chi giới.
Tasmiṃ pañcavidhe sikkhāpade ratā abhiratāti pañcasikkhāpade ratā.
Devoted to the five training rules (pañcasikkhāpade ratā) means devoted, highly delighted in these five kinds of training rules.
Pañcasikkhāpade ratā có nghĩa là hoan hỷ, vui thích trong năm giới đó.
Ariyasaccāna kovidāti pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasena dukkhasamudayanirodhamaggasaṅkhātesu catūsu ariyasaccesu kusalā nipuṇā, paṭividdhacatusaccāti attho.
Skilled in the Noble Truths (ariyasaccāna kovidā) means skilled, expert in the four Noble Truths—namely suffering, its origin, its cessation, and the path—through penetration by full understanding, abandonment, realization, and development. It means one who has penetrated the four truths.
Ariyasaccāna kovidā có nghĩa là thiện xảo, tinh thông trong Tứ Diệu Đế bao gồm Khổ, Tập, Diệt, Đạo, theo cách hiểu về sự liễu tri, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập. Tức là đã thấu hiểu Tứ Diệu Đế.
Gotamassāti bhagavantaṃ gottena kitteti.
Gotamassa mentions the Blessed One by clan name.
Gotamassa là ca ngợi Đức Thế Tôn bằng họ của Ngài.
Yasassinoti kittimato, parivāravato vā.
Yasassino means glorious, or possessing a retinue.
Yasassino có nghĩa là có danh tiếng, hoặc có quyến thuộc.
133. Sāhanti sā yathāvuttaguṇā ahaṃ.
133. Sāhaṃ means I, possessed of the qualities thus described.
133. Sāhaṃ có nghĩa là tôi, người có những đức tính đã nói trên.
Sakena sīlenāti anussukitādinā attano sabhāvasīlena ca uposathasīlādisamādānasīlena ca kāraṇabhūtena.
By my own virtue (sakena sīlena) means by my inherent virtue such as freedom from envy, and by the virtue of observing Uposatha vows and so on, which are the cause.
Sakena sīlena có nghĩa là do giới của chính mình, như không ganh tị v.v., và do giới tự nhiên của mình, cũng như giới Uposatha v.v. đã thọ trì làm nhân.
Tañhi sattānaṃ kammassakatāya hitasukhāvahatāya ca visesato ‘‘saka’’nti vuccati.
Indeed, this virtue is especially called "one's own" because beings are owners of their kamma and because it brings welfare and happiness.
Thật vậy, giới đó được gọi là “của riêng” (saka) một cách đặc biệt vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh do nghiệp của chính họ.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Chính vì thế mà kinh nói:
Yasasā ca yasassinīti ‘‘uttarā upāsikā sīlācārasampannā anussukī amaccharī akkodhanā’’tiādinā ‘‘āgataphalā viññātasāsanā’’tiādinā ca yathābhūtaguṇādhigatena jalatale telena viya samantato patthaṭena kittisaddena yasassinī kittimatī, tena vā sīlaguṇena idha adhigatena yasaparivārena yasassinī sampannaparivārā.
Glorious with fame (yasasā ca yasassinī) means Uttarā the female lay follower, endowed with virtue and conduct, free from envy, not stingy, not angry, and so on. She is glorious, possessing fame, due to her truly acquired qualities, like oil spreading on water, or renowned with a reputation spread all around. Or, she is glorious, possessing a retinue, due to the retinue of fame acquired here through these qualities of virtue.
Yasasā ca yasassinī có nghĩa là có danh tiếng, được vinh quang bởi tiếng tăm lan rộng khắp nơi như dầu trên mặt nước, nhờ những phẩm chất chân thật đã đạt được như “Nữ cư sĩ Uttarā đầy đủ giới hạnh, không ganh tị, không keo kiệt, không giận dữ” v.v. và “đã đạt được quả vị, đã thấu hiểu giáo pháp” v.v. Hoặc do phẩm chất giới hạnh đã đạt được ở đây, có quyến thuộc danh tiếng, tức là có quyến thuộc đầy đủ.
Anubhomi sakaṃ puññanti yathūpacitaṃ attano puññaṃ paccanubhomi.
I enjoy my own merit (anubhomi sakaṃ puññaṃ) means I experience the fruit of my own accumulated merit.
Anubhomi sakaṃ puññaṃ có nghĩa là tôi trải nghiệm phước báu của chính mình đã tích lũy.
Yassa hi puññaphalaṃ anubhūyati, phalūpacārena taṃ puññampi anubhūyatīti vuccati.
Indeed, when the fruit of merit is experienced, it is said that the merit itself is experienced by way of referring to its fruit.
Thật vậy, khi quả của phước báu được trải nghiệm, thì phước báu đó cũng được nói là được trải nghiệm bằng cách ẩn dụ về quả.
Atha vā puthujjanabhāvato sucaritaphalampi ‘‘puñña’’nti vuccati.
Alternatively, due to the state of being an ordinary person, the fruit of good conduct is also called "merit."
Hoặc, do là phàm nhân, quả của hành vi thiện cũng được gọi là “phước báu”.
Yathāha ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti.
As it is said, "Bhikkhus, by the undertaking of wholesome states, this merit increases in this way."
Như đã nói: “Này các Tỳ-khưu, do thọ trì các pháp thiện, phước báu này tăng trưởng như vậy.”
Sukhitā camhināmayāti dibbasukhena ca phalasukhena ca sukhitā camhi bhavāmi, kāyikacetasikadukkhābhāvato anāmayā arogā.
Happy and free from sickness (sukhitā camhināmayā) means I am happy with divine happiness and the happiness of fruition (phala), and I am free from sickness, free from bodily and mental suffering, hence healthy.
Sukhitā camhināmayā có nghĩa là tôi hạnh phúc với hạnh phúc chư thiên và hạnh phúc quả vị, không có bệnh tật, không có khổ đau thân thể và tâm lý.
136. Mama cāti ca-saddo samuccayattho.
136. As for mama ca: the word 'ca' has the meaning of combining.
136. Mama cā: Từ “ca” (và) có nghĩa là tập hợp.
Tena ‘‘mama vacanena ca vandeyyāsi, na tava sabhāvenevā’’ti vandanaṃ samuccinoti.
By that, it combines the veneration, meaning: "You should venerate by my words, not merely by your inherent nature."
Do đó, nó tập hợp hành động đảnh lễ, ý nói: “Xin người hãy đảnh lễ theo lời của tôi, chứ không phải chỉ theo bản chất của người.”
Anacchariyantiādinā attano ariyasāvikābhāvassa pākaṭabhāvaṃ dasseti.
By "not unamazing" (anacchariyaṃ) and so on, she shows the evident nature of her state as a noble female disciple.
Anacchariyaṃ v.v. chỉ ra sự hiển nhiên của việc cô ấy là một Thánh đệ tử.
Taṃ bhagavātiādi saṅgītikāravacanaṃ.
"The Blessed One" (taṃ Bhagavā) and so on are the words of the reciters (Saṅgītikāra).
Taṃ Bhagavā v.v. là lời của các vị kết tập kinh điển.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is in accordance with the method explained.
Những phần còn lại đều theo cách đã nói.
Yuttā ca te paramaalaṅkatā hayāti sirimāvimānaṃ.
"Your horses are harnessed and supremely adorned" refers to Sirimā's mansion.
Yuttā ca te paramaalaṅkatā hayā là Thiên cung Sirimā.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Nguồn gốc của nó là gì?
Bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
The Blessed One was dwelling in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels' Feeding Ground.
Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Rājagaha, trong Veluvana, Kalandakanivāpa.
Tena ca samayena heṭṭhā anantaravatthumhi vuttā sirimā gaṇikā sotāpattiphalassa adhigatattā vissajjitakiliṭṭhakammantā hutvā saṅghassa aṭṭha salākabhattāni paṭṭhapesi.
At that time, Sirimā the courtesan, mentioned in the immediately preceding story below, having attained the fruit of stream-entry, had abandoned her defiling profession and instituted eight ticket-meals for the Saṅgha.
Vào thời điểm đó, Sirimā, một kỹ nữ đã được đề cập trong câu chuyện trước đó, do đã chứng đắc quả vị Nhập Lưu, đã từ bỏ nghề nghiệp ô uế của mình và sắp xếp tám bữa ăn bằng phiếu (salākabhatta) cho Tăng đoàn.
Ādito paṭṭhāya nibaddhaṃ aṭṭha bhikkhū gehaṃ āgacchanti.
Eight bhikkhus regularly came to her house from the very beginning.
Từ ban đầu, tám vị Tỳ-khưu thường xuyên đến nhà cô.
Sā ‘‘sappiṃ gaṇhatha khīraṃ gaṇhathā’’tiādīni vatvā tesaṃ patte pūreti, ekena laddhaṃ tiṇṇampi catunnampi pahoti, devasikaṃ soḷasakahāpaṇaparibbayena piṇḍapāto dīyati.
Saying, "Take ghee, take milk," and so on, she would fill their bowls. What one received was sufficient for three or even four, and alms were given daily at a cost of sixteen kahāpaṇas.
Cô nói “Xin quý Ngài thọ nhận bơ lỏng, xin quý Ngài thọ nhận sữa” v.v. và đổ đầy bát của các Ngài. Bữa ăn mà một vị nhận được đủ cho ba hoặc bốn vị. Mỗi ngày, bữa ăn được cúng dường với chi phí mười sáu đồng kahāpaṇa.
Athekadivasaṃ eko bhikkhu tassā gehe aṭṭhakabhattaṃ bhuñjitvā tiyojanamatthake ekaṃ vihāraṃ agamāsi.
Then, one day, a certain bhikkhu, after partaking of the eight ticket-meals at her house, went to a monastery three yojanas away.
Một ngày nọ, một vị Tỳ-khưu sau khi dùng bữa ăn bằng phiếu tại nhà cô, đã đi đến một tu viện cách đó ba do tuần.
Atha naṃ sāyaṃ therupaṭṭhāne nisinnaṃ pucchiṃsu, ‘‘āvuso, kahaṃ bhikkhaṃ gahetvā idhāgatosī’’ti?
Then, in the evening, as he was sitting in the presence of the elders, they asked him, "Friend, where did you receive alms before coming here?"
Sau đó, vào buổi tối, khi Ngài đang ngồi tại chỗ các Trưởng lão, họ hỏi: “Thưa Đại đức, Ngài đã nhận thực phẩm khất thực ở đâu mà đến đây?”
‘‘Sirimāya aṭṭhakabhattaṃ me bhutta’’nti.
"I partook of Sirimā's eight ticket-meals," he replied.
Ngài đáp: “Tôi đã dùng bữa ăn bằng phiếu của Sirimā.”
‘‘Taṃ manāpaṃ katvā deti, āvuso’’ti.
"Does she offer it delightfully, friend?" they asked.
“Thưa Đại đức, cô ấy có cúng dường với tâm hoan hỷ không?”
‘‘Na sakkā tassā bhattaṃ vaṇṇetuṃ, atipaṇītaṃ katvā deti, ekena laddhaṃ tiṇṇampi catunnampi pahoti, tassā pana deyyadhammatopi dassanameva uttaritaraṃ’’.
‘‘It is impossible to praise her alms-food; she offers it made very exquisite. The alms-food received by one is sufficient for three or even four. Moreover, merely seeing her is superior to her offerings."
“Không thể ca ngợi bữa ăn của cô ấy được, cô ấy cúng dường rất tinh tế, phần ăn mà một vị nhận được đủ cho ba hoặc bốn vị. Nhưng hơn cả vật cúng dường, chính việc nhìn thấy cô ấy là điều tối thượng hơn.”
Sā hi itthī evarūpā ca evarūpā cāti tassā guṇe kathesi.
That woman, Sirimā, is of such and such a nature," he said, enumerating her virtues.
Vị ấy kể về những phẩm chất của cô ấy, rằng người phụ nữ đó là người như thế này và như thế kia.
Atheko bhikkhu tassā guṇakathaṃ sutvā adisvāpi savaneneva sinehaṃ uppādetvā ‘‘mayā tattha gantvā taṃ daṭṭhuṃ vaṭṭatī’’ti attano vassaggaṃ kathetvā taṃ bhikkhuṃ ṭhitikaṃ pucchitvā ‘‘sve, āvuso, tasmiṃ gehe tvaṃ saṅghatthero hutvā aṭṭhakabhattaṃ labhissasī’’ti sutvā taṅkhaṇaññeva pattacīvaramādāya pakkanto pātova aruṇe uggacchante salākaggaṃ pavisitvā ṭhito saṅghatthero hutvā tassā gehe aṭṭhakabhattaṃ labhi.
Then a certain bhikkhu, hearing her praises, developed affection merely by hearing, even without seeing her, and thought, "It is proper for me to go there and see her." He declared his seniority in years and inquired about the bhikkhu's standing. Upon hearing, "Tomorrow, venerable sir, you will be the Saṅghatthera and will receive the aṭṭhakabhatta at that house," he immediately took his bowl and robes and departed. Early in the morning, as the sun was rising, he entered the hall where tickets for alms-food were distributed and stood there. As the Saṅghatthera, he received the aṭṭhakabhatta at her house.
Rồi một vị Tỳ-khưu nọ, nghe lời ca ngợi phẩm chất của cô ấy, dù chưa từng thấy nhưng chỉ nghe thôi đã khởi tâm yêu mến, nghĩ rằng: “Ta nên đến đó để gặp cô ấy.” Sau khi nói về thâm niên an cư của mình và hỏi vị Tỳ-khưu kia về thứ tự cấp bậc, nghe nói: “Này Hiền giả, ngày mai, tại nhà đó, Hiền giả sẽ là trưởng lão Tăng và nhận được bữa ăn aṭṭhaka-bhatta,” ngay lập tức vị ấy mang y bát ra đi. Sáng sớm hôm sau, khi bình minh vừa ló dạng, vị ấy vào phòng phát phiếu và đứng đó, trở thành trưởng lão Tăng và nhận được bữa ăn aṭṭhaka-bhatta tại nhà cô ấy.
Yo pana so bhikkhu hiyyo bhuñjitvā pakkāmi, tassa gatavelāyamevassā sarīre rogo uppajji.
But as for the bhikkhu who had eaten and departed yesterday, a sickness arose in Sirimā’s body at the very time of his departure.
Còn vị Tỳ-khưu đã dùng bữa và rời đi hôm qua, ngay khi vị ấy đi khỏi, một căn bệnh đã phát sinh trong cơ thể cô ấy.
Tasmā ābharaṇāni omuñcitvā nipajji.
Therefore, she took off her ornaments and lay down.
Vì vậy, cô ấy tháo bỏ trang sức và nằm xuống.
Athassā dāsiyo aṭṭhakabhattaṃ labhituṃ āgate bhikkhū disvā ārocesuṃ.
Then her maidservants saw the bhikkhus who had come to receive the aṭṭhakabhatta and informed her.
Rồi các tỳ nữ của cô ấy thấy các vị Tỳ-khưu đến để nhận bữa ăn aṭṭhaka-bhatta liền báo cho cô ấy.
Sā gantvā sahatthā patte gahetuṃ vā nisīdāpetuṃ vā asakkontī dāsiyo āṇāpesi ‘‘ammā patte gahetvā ayye nisīdāpetvā yāguṃ pāyetvā khajjakaṃ datvā bhattavelāya patte pūretvā dethā’’ti.
Unable to personally take their bowls or seat them, she instructed her maidservants, "My dears, take their bowls, seat the venerable ones, offer them gruel, give them snacks, and at mealtime, fill their bowls and offer them."
Cô ấy không thể tự tay nhận bát hay mời các vị ngồi, nên đã ra lệnh cho các tỳ nữ: “Này các con, hãy nhận bát, mời các bậc Tôn giả ngồi, cúng dường cháo, dâng đồ ăn nhẹ, và khi đến giờ ăn chính thì hãy đong đầy bát rồi dâng cúng.”
Tā ‘‘sādhu, ayye’’ti bhikkhū pavesetvā yāguṃ pāyetvā khajjakaṃ datvā bhattavelāya bhattassa patte pūretvā tassā ārocayiṃsu.
They said, "Yes, madam," and ushered the bhikkhus in, offered them gruel, gave them snacks, and at mealtime, filled their bowls with alms-food and informed her.
Các tỳ nữ đáp: “Vâng, thưa chủ mẫu,” rồi mời các vị Tỳ-khưu vào, cúng dường cháo, dâng đồ ăn nhẹ, và khi đến giờ ăn chính, họ đong đầy bát cơm rồi báo cho cô ấy.
Sā ‘‘maṃ pariggahetvā netha, ayye vandissāmī’’ti vatvā tāhi pariggahetvā bhikkhūnaṃ santikaṃ nītā vedhamānena sarīrena bhikkhū vandi.
She said, "Carry me and bring me, I will pay homage to the venerable ones." Carried by them, she was brought before the bhikkhus and paid homage with her trembling body.
Cô ấy nói: “Hãy đỡ ta đi, ta muốn đảnh lễ các bậc Tôn giả,” rồi được các tỳ nữ đỡ đến chỗ các vị Tỳ-khưu, cô ấy đảnh lễ các vị Tỳ-khưu với thân thể run rẩy.
So bhikkhu taṃ oloketvā cintesi ‘‘gilānāya tāva ayaṃ etissā rūpasobhā, arogakāle pana sabbābharaṇapaṭimaṇḍitāya imissā kīdisī rūpasampattī’’ti.
That bhikkhu looked at her and thought, "If her beauty is such in sickness, what must her perfect beauty be like when she is well and adorned with all her ornaments?"
Vị Tỳ-khưu kia nhìn cô ấy và suy nghĩ: “Khi bệnh tật mà cô ấy vẫn có vẻ đẹp hình thể như vậy, thì khi khỏe mạnh, được trang điểm đầy đủ, cô ấy sẽ có vẻ đẹp hoàn hảo đến mức nào?”
Athassa anekavassakoṭisannicito kileso samudācari.
Then defilements accumulated over countless crores of years arose in him.
Rồi phiền não đã tích lũy qua vô số kiếp của vị ấy trỗi dậy.
So aññāṇī hutvā bhattaṃ bhuñjituṃ asakkonto pattaṃ ādāya vihāraṃ gantvā pattaṃ pidhāya ekamante ṭhapetvā cīvarakaṇṇaṃ pattharitvā nipajji.
Becoming ignorant, he was unable to eat the alms-food. He took his bowl, went to the monastery, covered the bowl, placed it aside, spread a corner of his robe, and lay down.
Vị ấy trở nên vô minh, không thể dùng bữa, bèn cầm bát về tịnh xá, đậy bát lại, đặt sang một bên, rồi trải góc y nằm xuống.
Atha naṃ eko sahāyako bhikkhu yācantopi bhojetuṃ nāsakkhi, so chinnabhatto ahosi.
Then, a bhikkhu who was his companion, even though he pleaded, could not make him eat, and so he became one whose meal was cut off.
Rồi một vị Tỳ-khưu bạn bè đã cố gắng mời nhưng không thể khiến vị ấy ăn được, vị ấy đã bỏ bữa.
Taṃ divasameva sāyanhasamaye sirimā kālamakāsi.
On that very day, in the evening, Sirimā passed away.
Ngay chiều hôm đó, Sirimā qua đời.
Rājā satthu sāsanaṃ pesesi ‘‘bhante, jīvakassa kaniṭṭhabhaginī sirimā kālamakāsī’’ti.
The King sent a message to the Teacher: "Venerable Sir, Jīvaka's younger sister, Sirimā, has passed away."
Đức Vua sai sứ đến báo với Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, em gái của Jīvaka là Sirimā đã qua đời.”
Satthā taṃ sutvā rañño sāsanaṃ pahiṇi ‘‘sirimāya sarīrajhāpanakiccaṃ natthi, āmakasusāne taṃ yathā kākādayo na khādanti, tathā nipajjāpetvā rakkhāpethā’’ti.
The Teacher, hearing this, sent a message to the King: "There is no need for Sirimā's cremation. Lay her body in the charnel ground so that crows and other creatures do not eat it, and guard it."
Đức Thế Tôn nghe vậy, sai sứ đến báo với Đức Vua: “Không cần hỏa táng thi thể Sirimā, hãy đặt thi thể cô ấy ở nghĩa địa hoang dã sao cho quạ và các loài khác không thể ăn được, rồi canh giữ.”
Rājā tathā akāsi.
The King did so.
Đức Vua làm theo.
Paṭipāṭiyā tayo divasā atikkantā, catutthe divase sarīraṃ uddhumāyi, navahi vaṇamukhehi puḷavakā pagghariṃsu, sakalasarīraṃ bhinnasālibhattacāṭi viya ahosi.
Three days passed in sequence. On the fourth day, her body became bloated, maggots oozed from nine open wounds, and her whole body was like a broken pot of rice.
Ba ngày trôi qua liên tiếp, đến ngày thứ tư, thi thể sưng phồng, dòi bọ chảy ra từ chín lỗ vết thương, toàn thân giống như một nồi cơm gạo lứt đã vỡ.
Rājā nagare bheriṃ carāpesi ‘‘ṭhapetvā geharakkhaṇakadārake sirimāya dassanatthaṃ anāgacchantānaṃ aṭṭha kahāpaṇā daṇḍo’’ti.
The King had a drum beaten in the city, proclaiming, "Except for children guarding their homes, those who do not come to see Sirimā will be fined eight kahāpaṇas."
Đức Vua cho đánh trống khắp thành phố: “Trừ những đứa trẻ giữ nhà, ai không đến xem Sirimā sẽ bị phạt tám đồng kahāpaṇa.”
Satthu santikañca pesesi ‘‘buddhappamukho kira saṅgho sirimāya dassanatthaṃ āgacchatū’’ti.
And to the Teacher, he sent a message, "Let the Saṅgha, with the Buddha at its head, come to see Sirimā."
Và sai sứ đến Đức Thế Tôn: “Xin Đức Phật cùng Tăng chúng hãy đến xem Sirimā.”
Satthā bhikkhūnaṃ ārocāpesi ‘‘sirimāya dassanatthaṃ gamissāmā’’ti.
The Teacher announced to the bhikkhus, "We shall go to see Sirimā."
Đức Thế Tôn báo cho các vị Tỳ-khưu: “Chúng ta sẽ đi xem Sirimā.”
Sopi daharabhikkhu cattāro divase kassaci vacanaṃ aggahetvā chinnabhattova nipajji.
That young bhikkhu, too, had not listened to anyone for four days and remained without food.
Vị Tỳ-khưu trẻ kia cũng đã bỏ bữa và nằm suốt bốn ngày, không nghe lời ai.
Patte bhattaṃ pūtikaṃ jātaṃ, patte malampi uṭṭhahi.
The alms-food in his bowl had turned rotten, and grime had accumulated in the bowl.
Cơm trong bát đã thối, và cả vết bẩn cũng xuất hiện trong bát.
Atha so sahāyakabhikkhunā upasaṅkamitvā ‘‘āvuso satthā sirimāya dassanatthaṃ gacchatī’’ti vuccamāno tathā chātajjhattopi ‘‘sirimā’’ti vuttapadeyeva sahasā uṭṭhahitvā ‘‘satthā sirimaṃ daṭṭhuṃ gacchati, tvampi gamissasī’’ti?
Then a companion bhikkhu approached him and said, "Friend, the Teacher is going to see Sirimā." Although he was so hungry, at the mere mention of "Sirimā," he suddenly rose and asked, "The Teacher is going to see Sirimā? Are you going too?"
Rồi một vị Tỳ-khưu bạn đến gần và nói: “Này Hiền giả, Đức Thế Tôn đang đi xem Sirimā.” Dù đói đến mức đó, nhưng khi nghe từ “Sirimā,” vị ấy lập tức đứng dậy và nói: “Đức Thế Tôn đi xem Sirimā sao? Hiền giả cũng sẽ đi chứ?”
‘‘Āma gamissāmī’’ti bhattaṃ chaḍḍetvā pattaṃ dhovitvā thavikāya pakkhipitvā bhikkhusaṅghena saddhiṃ agamāsi.
"Yes, I am going," he replied, then threw away the alms-food, washed his bowl, put it in his bag, and went with the community of bhikkhus.
“Vâng, tôi sẽ đi,” vị ấy nói, rồi đổ bỏ cơm, rửa bát, cho vào túi y, và cùng với Tăng đoàn đi theo.
Satthā bhikkhusaṅghaparivuto ekapasse aṭṭhāsi, bhikkhunisaṅghopi rājaparisāpi upāsakaparisāpi upāsikāparisāpi ekekapasse aṭṭhaṃsu.
The Teacher, surrounded by the community of bhikkhus, stood on one side, and the community of bhikkhunīs, the royal assembly, the assembly of male lay followers, and the assembly of female lay followers each stood on one side.
Đức Thế Tôn, được Tăng đoàn vây quanh, đứng ở một bên; Tăng đoàn Tỳ-khưu-ni, hội chúng hoàng gia, hội chúng cận sự nam và hội chúng cận sự nữ cũng đứng mỗi bên.
Satthā rājānaṃ pucchi ‘‘kā esā, mahārājā’’ti?
The Teacher asked the King, "Who is this, great King?"
Đức Thế Tôn hỏi Đức Vua: “Này Đại vương, đây là ai?”
‘‘Bhante, jīvakassa kaniṭṭhabhaginī sirimā nāmā’’ti.
"Venerable Sir, she is Sirimā, Jīvaka's younger sister."
“Bạch Đức Thế Tôn, đây là Sirimā, em gái của Jīvaka.”
‘‘Sirimā esā’’ti?
"Is this Sirimā?"
“Đây là Sirimā sao?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
"Yes, Venerable Sir."
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn.”
Tena hi nagare bheriṃ carāpehi ‘‘sahassaṃ datvā sirimaṃ gaṇhantū’’ti.
"Then have a drum beaten in the city, proclaiming, 'Let them take Sirimā for a thousand!'"
“Vậy thì hãy cho đánh trống khắp thành phố: ‘Hãy mua Sirimā với giá một ngàn đồng.’”
Rājā tathā kāresi, ekopi ‘‘ha’’nti vā ‘‘hu’’nti vā vadanto nāma nāhosi.
The King did so, but not a single person said "aye" or "nay."
Đức Vua làm theo, nhưng không một ai nói “Vâng” hay “Được.”
Rājā satthu ārocesi ‘‘na gaṇhanti bhante’’ti, tena hi mahārāja agghaṃ ohāpehīti.
The King reported to the Teacher, "Venerable Sir, they do not take her." "Then, great King, lower the price," said the Teacher.
Đức Vua báo với Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, không ai mua cả.” Đức Thế Tôn nói: “Vậy thì, Đại vương, hãy hạ giá xuống.”
Rājā ‘‘pañcasatāni datvā gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpetvā kañci gaṇhanakaṃ adisvā ‘‘aḍḍhateyyasatāni, dvesatāni, sataṃ, paññāsaṃ, pañcavīsati, vīsati kahāpaṇe, dasa kahāpaṇe, pañca kahāpaṇe, ekaṃ kahāpaṇaṃ, aḍḍhaṃ, pādaṃ, māsakaṃ, kākaṇikaṃ datvā sirimaṃ gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpetvā ‘‘mudhāpi gaṇhantū’’ti bheriṃ carāpesi, tathāpi ‘‘ha’’nti vā ‘‘hu’’nti vā vadanto nāma nāhosi.
The King had a drum beaten, proclaiming, "Let them take Sirimā for five hundred!" Seeing that no one would take her, he then had drums beaten, proclaiming, "Let them take Sirimā for two hundred and fifty, for two hundred, for one hundred, for fifty, for twenty-five, for twenty kahāpaṇas, for ten kahāpaṇas, for five kahāpaṇas, for one kahāpaṇa, for half, for a quarter, for a māsaka, for a kākaṇika!" Still, not a single person said "aye" or "nay." He even had a drum beaten, proclaiming, "Let them take her for free!"
Đức Vua cho đánh trống: “Hãy mua Sirimā với giá năm trăm đồng,” nhưng không thấy ai muốn mua. Rồi cho đánh trống: “Hai trăm năm mươi, hai trăm, một trăm, năm mươi, hai mươi lăm, hai mươi, mười, năm, một đồng kahāpaṇa, nửa đồng, một phần tư, một đồng māsaka, một đồng kākaṇika.” Rồi lại cho đánh trống: “Hãy mua Sirimā miễn phí.” Nhưng cũng không một ai nói “Vâng” hay “Được.”
Rājā ‘‘mudhāpi, bhante, gaṇhanto natthī’’ti āha.
The King said, "Venerable Sir, there is no one who will take her even for free."
Đức Vua nói: “Bạch Đức Thế Tôn, ngay cả miễn phí cũng không ai muốn mua.”
Satthā ‘‘passatha, bhikkhave, mahājanassa piyamātugāmaṃ, imasmiṃyeva nagare sahassaṃ datvā pubbe ekadivasaṃ labhiṃsu, idāni mudhāpi gaṇhanto natthi evarūpaṃ nāma rūpaṃ khayavayappattaṃ āharimehi alaṅkārehi vicittakataṃ navannaṃ vaṇṇamukhānaṃ vasena arubhūtaṃ tīhi aṭṭhisatehi samussitaṃ niccāturaṃ kevalaṃ bālamahājanena bahudhā saṅkappitatāya bahusaṅkappaṃ addhuvaṃ attabhāva’’nti dassento –
The Teacher then addressed the bhikkhus, "Bhikkhus, behold this woman, beloved by the multitude! In this very city, people previously obtained her for one thousand for a single day. Now, there is no one who will take her even for free. Behold such a form, subject to decay and dissolution, adorned with artificial decorations, disfigured by nine openings of wounds, built up with three hundred bones, constantly afflicted, merely thought of in many ways by the foolish multitude as a body-aggregation that is impermanent." Thus showing this meaning, he uttered this verse:
Đức Thế Tôn nói: “Này các Tỳ-khưu, hãy nhìn người phụ nữ mà đại chúng yêu mến này. Trước đây, ngay trong thành phố này, người ta đã bỏ ra một ngàn đồng để có được cô ấy trong một ngày. Giờ đây, ngay cả miễn phí cũng không ai muốn mua. Hãy xem cái hình sắc như vậy, đã đến lúc hoại diệt, được trang điểm bằng những đồ trang sức nhân tạo, trở thành một vết thương do có chín lỗ hở, được dựng lên từ ba trăm xương, luôn đau yếu, chỉ vì đại chúng ngu si đã tưởng tượng đủ cách nên nó có nhiều ý niệm, một thân thể vô thường,” và để chỉ rõ ý nghĩa này, Ngài nói:
Tena ca samayena sirimā devakaññā attano vibhavasamiddhiṃ oloketvā āgataṭṭhānaṃ olokentī purimattabhāve attano sarīrasamīpe bhikkhusaṅghaparivutaṃ bhagavantaṃ ṭhitaṃ mahājanakāyañca sannipatitaṃ disvā pañcahi devakaññāsatehi parivutā pañcahi rathasatehi dissamānakāyā āgantvā rathato otaritvā saparivārā bhagavantaṃ vanditvā katañjalī aṭṭhāsi.
At that time, Sirimā, as a divine maiden, observed the splendor of her divine existence, and looking back at the place from which she had come, she saw the Blessed One surrounded by the community of bhikkhus, standing near her former body, and the great multitude assembled. Surrounded by five hundred divine maidens and with five hundred chariots, she appeared in manifest form, descended from her chariot, and with her retinue, paid homage to the Blessed One and stood with clasped hands.
Vào lúc đó, thiên nữ Sirimā, sau khi nhìn thấy sự thịnh vượng và uy lực của mình, rồi nhìn về nơi mình đã đến (trần gian), thấy Đức Thế Tôn được Tăng đoàn vây quanh đứng gần thi thể của mình ở kiếp trước, và thấy đại chúng tụ họp, liền cùng năm trăm thiên nữ, với năm trăm cỗ xe, hiện thân đến, rồi từ trên xe bước xuống, cùng tùy tùng đảnh lễ Đức Thế Tôn và đứng chắp tay.
Tena ca samayena āyasmā vaṅgīso bhagavato avidūre ṭhito hoti.
At that time, Venerable Vaṅgīsa was standing not far from the Blessed One.
Vào lúc đó, Tôn giả Vaṅgīsa đang đứng không xa Đức Thế Tôn.
So bhagavantaṃ etadavoca ‘‘paṭibhāti maṃ bhagavā ekaṃ pañhaṃ pucchitu’’nti.
He said to the Blessed One, "It occurs to me, Blessed One, to ask a question."
Ngài nói với Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, con muốn hỏi một câu hỏi.”
‘‘Paṭibhātu taṃ vaṅgīsā’’ti bhagavā avoca.
"Let it occur to you, Vaṅgīsa," said the Blessed One.
Đức Thế Tôn nói: “Này Vaṅgīsa, hãy hỏi đi.”
Āyasmā vaṅgīso taṃ sirimaṃ devadhītaraṃ –
Venerable Vaṅgīsa addressed the devadhītā named Sirimā –
Tôn giả Vaṅgīsa đã hỏi thiên nữ Sirimā:
137. Tattha yuttā ca te paramaalaṅkatā hayāti paramaṃ ativiya visesato alaṅkatā, paramehi vā uttamehi dibbehi assālaṅkārehi alaṅkatā, paramā vā aggā seṭṭhā ājānīyā sabbālaṅkārehi alaṅkatā hayā assā te tava rathe yojitā, yuttā vā te rathassa ca anucchavikā, aññamaññaṃ vā sadisatāya yuttā saṃsaṭṭhāti attho.
137. Here, yuttā ca te paramaalaṅkatā hayā means “supremely adorned, exceedingly, with distinction”; or “adorned with excellent divine horse ornaments”; or “your supreme, foremost, thoroughbred horses are yoked to your chariot, adorned with all ornaments”; or “they are suitable for your chariot,” meaning “appropriate”; or “harmonious, blended due to their mutual similarity.”
137. Ở đây, yuttā ca te paramaalaṅkatā hayā có nghĩa là những con ngựa ấy được trang hoàng vô cùng lộng lẫy, đặc biệt; hoặc được trang hoàng bằng những đồ trang sức ngựa tối thượng, cao quý của chư thiên; hoặc những con ngựa ājānīya tối thượng, xuất sắc, được trang hoàng đầy đủ mọi đồ trang sức, được thắng vào cỗ xe của cô; hoặc chúng phù hợp với cỗ xe của cô, hoặc chúng hòa hợp do sự tương đồng lẫn nhau. Đó là ý nghĩa.
Ettha ca ‘‘paramaalaṅkatā’’ti purimasmiṃ pakkhe sandhiṃ akatvā dutiyasmiṃ pakkhe avibhattikaniddeso daṭṭhabbo.
Here, in the former interpretation, the sandhi is not made for “paramaalaṅkatā”; in the latter, it should be seen as an uninflected statement.
Và ở đây, cụm từ “paramaalaṅkatā” phải được hiểu là không có sự nối âm trong vế đầu tiên, và là một danh từ không có biến cách trong vế thứ hai.
Adhomukhāti heṭṭhāmukhā.
Adhomukhā means “facing downwards.”
Adhomukhā có nghĩa là mặt cúi xuống.
Yadipi te tadā pakatiyāva ṭhitā, devalokato orohaṇavasena ‘‘adhomukhā’’ti vuttā.
Even though they were naturally positioned at that time, they are called “adhomukhā” in the sense of descending from the deva-world.
Mặc dù lúc đó chúng ở trạng thái bình thường, nhưng được nói là “adhomukhā” theo nghĩa giáng xuống từ cõi trời.
Aghasigamāti vehāsaṃgamā.
Aghasigamā means “moving through the sky.”
Aghasigamā có nghĩa là đi trên không trung.
Balīti balavanto.
Balī means “powerful.”
Balī có nghĩa là mạnh mẽ.
Javāti javanakā, balavanto ceva vegavanto cāti attho.
Javā means “swift,” meaning “both powerful and speedy.”
Javā có nghĩa là nhanh nhẹn, tức là vừa mạnh mẽ vừa nhanh nhẹn.
Abhinimmitāti tava puññakammena nimmitā nibbattā.
Abhinimmitā means “created, brought into existence by your wholesome kamma.”
Abhinimmitā có nghĩa là được tạo ra, được sinh ra bởi phước nghiệp của cô.
Sayaṃ nimmitameva vā sandhāya ‘‘abhinimmitā’’ti vuttaṃ nimmānaratibhāvato sirimāya devadhītāya.
Or it is said “abhinimmitā” referring to what is self-created, because the devadhītā Sirimā belongs to the Nimmānarati realm.
Hoặc cụm từ “abhinimmitā” được nói để chỉ sự tự tạo ra, vì nữ thiên Sirimā là một vị trời Nimmānaratī.
Pañcarathāsatāti gāthāsukhatthaṃ thakārassa dīghaṃ liṅgavipallāsañca katvā vuttaṃ, vibhattialopo vā daṭṭhabbo, pañca rathasatānīti attho.
Pañcarathāsatā is spoken with a lengthened ‘tha’ and a gender change for the sake of metric convenience; or it should be seen as an elision of inflection, meaning “five hundred chariots.”
Pañcarathāsatā được nói với nguyên âm dài cho chữ “tha” và sự thay đổi giống để thuận tiện cho vần kệ, hoặc phải hiểu là sự lược bỏ biến cách, có nghĩa là năm trăm cỗ xe.
Anventi taṃ sārathicoditā hayāti sārathīhi coditā viya rathesu yuttā ime hayā bhadde, devate, taṃ anugacchanti.
Anventi taṃ sārathicoditā hayā means “these horses, yoked to chariots as if driven by charioteers, O auspicious devatā, follow you.”
Anventi taṃ sārathicoditā hayā có nghĩa là này thiên nữ khả ái, những con ngựa này được thắng vào xe như thể được người đánh xe thúc giục, chúng đi theo cô.
‘‘Sārathiacoditā’’ti keci paṭhanti, sārathīhi acoditā eva anugacchantīti attho.
Some read “sārathiacoditā,” meaning “they follow you even without being driven by charioteers.”
Một số người đọc là “sārathiacoditā”, có nghĩa là chúng đi theo mà không cần người đánh xe thúc giục.
‘‘Sārathicoditā hayā’’ti ekaṃyeva vā padaṃ gāthāsukhatthaṃ dīghaṃ katvā vuttaṃ, sārathicoditahayā pañca rathasatāti yojanā.
Or “sārathicoditā hayā” is spoken as a single word with a lengthened vowel for metric convenience, the construction being “five hundred chariots with charioteer-driven horses.”
Hoặc cụm từ “sārathicoditā hayā” được nói là một từ duy nhất với nguyên âm dài để thuận tiện cho vần kệ, tức là năm trăm cỗ xe có những con ngựa được người đánh xe thúc giục.
138. Sā tiṭṭhasīti sā tvaṃ tiṭṭhasi.
138. Sā tiṭṭhasī means “you stand.”
138. Sā tiṭṭhasī có nghĩa là cô đứng.
Rathavareti rathuttame.
Rathavare means “in the excellent chariot.”
Rathavare có nghĩa là trên cỗ xe tối thượng.
Alaṅkatāti saṭṭhisakaṭabhārehi dibbālaṅkārehi alaṅkatasarīrā.
Alaṅkatā means “your body is adorned with divine ornaments weighing sixty cartloads.”
Alaṅkatā có nghĩa là thân thể được trang hoàng bằng những đồ trang sức chư thiên nặng sáu mươi xe bò.
Obhāsayaṃ jalamiva joti pāvakoti obhāsentī jotiriva jalantī pāvako viya ca tiṭṭhasi, samantato obhāsentī jalantī tiṭṭhasīti vuttaṃ hoti.
Obhāsayaṃ jalamiva joti pāvako means “you stand illuminating like a light, blazing like a fire,” meaning “you stand illuminating and blazing all around.”
Obhāsayaṃ jalamiva joti pāvako có nghĩa là cô đứng chiếu sáng như ánh sáng, cháy sáng như lửa, tức là cô đứng chiếu sáng và cháy sáng khắp mọi phía.
‘‘Jotī’’ti ca candimasūriyanakkhattatārakarūpānaṃ sādhāraṇanāmaṃ.
And jotī is a common name for the forms of the moon, sun, constellations, and stars.
“Jotī” là tên chung cho mặt trăng, mặt trời, các chòm sao và các vì tinh tú.
Varatanūti uttamarūpadhare sabbaṅgasobhane.
Varatanū means “possessing a supreme form, lovely in all limbs.”
Varatanū có nghĩa là người mang hình tướng tối thượng, xinh đẹp toàn thân.
Tato eva anomadassane alāmakadassane, dassanīye pāsādiketi attho.
Therefore, anomadassane means “of faultless appearance, delightful and charming to behold.”
Chính vì thế mà anomadassane có nghĩa là có vẻ ngoài không tầm thường, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương.
Kasmā nu kāyā anadhivaraṃ upāgamīti kuto nāma devakāyato anuttaraṃ sammāsambuddhaṃ payirupāsanāya upagañchi upagatāsi.
Kasmā nu kāyā anadhivaraṃ upāgamī means “from which deva-realm have you come to approach the peerless, perfectly Self-Enlightened Buddha for veneration?”
Kasmā nu kāyā anadhivaraṃ upāgamī có nghĩa là cô đã từ cõi trời nào mà đến để phụng sự vị Chánh Đẳng Giác vô thượng?
139. Tattha kāmaggapattānaṃ yamāhunuttaranti kāmūpabhogehi aggabhāvaṃ pattānaṃ paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ yaṃ devakāyaṃ yasena bhogādivasena ca anuttaranti vadanti, tato kāyā.
139. Here, kāmaggapattānaṃ yamāhunuttaraṃ means “from that realm which they call peerless in glory and wealth among the devas of Paranimmita-vasavatti, who have attained the highest state of sensual enjoyments.”
139. Ở đây, kāmaggapattānaṃ yamāhunuttaraṃ có nghĩa là cõi trời mà chư thiên Pāranimmitavasavattī, những vị đã đạt đến đỉnh cao của sự hưởng thụ dục lạc, gọi là vô thượng về danh tiếng, tài sản, v.v. Từ cõi trời ấy.
Nimmāya nimmāya ramanti devatāti nimmānaratidevatā attanā yathārucite kāme sayaṃ nimminitvā nimminitvā ramanti kīḷanti laḷantā abhiramanti.
Nimmāya nimmāya ramanti devatā means “the Nimmānarati devas create and recreate sensual pleasures according to their wishes, and thus enjoy, sport, delight, and excessively rejoice.”
Nimmāya nimmāya ramanti devatā có nghĩa là chư thiên Nimmānaratī tự mình tạo ra những dục lạc tùy thích và vui chơi, giải trí, hưởng thụ vô cùng.
Tasmā kāyāti tasmā nimmānaratidevanikāyā.
Tasmā kāyā means “from that Nimmānarati deva-assembly.”
Tasmā kāyā có nghĩa là từ cõi trời Nimmānaratī ấy.
Kāmavaṇṇinīti kāmarūpadharā yathicchitarūpadhārinī.
Kāmavaṇṇinī means “possessing a desired form, able to assume any desired form.”
Kāmavaṇṇinī có nghĩa là người mang hình tướng dục lạc, người mang hình tướng tùy ý.
Idhāgatāti idha imasmiṃ manussaloke, imaṃ vā manussalokaṃ āgatā.
Idhāgatā means “having come here to this human world,” or “having arrived at this human world.”
Idhāgatā có nghĩa là đã đến đây, trong cõi người này, hoặc đã đến cõi người này.
140. Tattha ācarīti dīghaṃ katvā vuttaṃ, upacinīti attho.
140. Here, ācarī is spoken with a lengthened vowel, meaning “did you accumulate?”
140. Ở đây, ācarī được nói với nguyên âm dài, có nghĩa là đã tích lũy.
Idhāti nipātamattaṃ, idha vā imasmiṃ devattabhāve.
Idhā is merely a particle, or it means “in this state of being a deva.”
Idhā chỉ là một giới từ, hoặc là trong thân phận chư thiên này.
Kenacchasīti kena puññakammena assatthā acchasi.
Kenacchasī means “by what wholesome kamma do you remain content?”
Kenacchasī có nghĩa là nhờ phước nghiệp nào mà cô được an lạc.
‘‘Kenāsi tva’’nti keci paṭhanti.
Some read “kenāsi tvaṃ.”
Một số người đọc là “Kenāsi tvaṃ”.
Amitayasāti na mitayasā anappakaparivārā.
Amitayasā means “of immeasurable fame, having a large retinue.”
Amitayasā có nghĩa là danh tiếng không thể đo lường, có nhiều tùy tùng.
Sukhedhitāti sukhena vaḍḍhitā, suparibrūhitadibbasukhāti attho.
Sukhedhitā means “flourishing in happiness, possessing well-nurtured divine happiness.”
Sukhedhitā có nghĩa là được nuôi dưỡng trong an lạc, tức là có được sự an lạc chư thiên được vun bồi chu đáo.
Iddhīti dibbānubhāvo.
Iddhī means “divine psychic power.”
Iddhī có nghĩa là thần thông của chư thiên.
Anadhivarāti adhikā visiṭṭhā aññā etissā natthīti anadhivarā, atiuttamāti attho.
Anadhivarā means “anadhivarā because there is no one superior or more distinguished than her,” meaning “most excellent.”
Anadhivarā có nghĩa là không có gì cao hơn, xuất sắc hơn, tức là tối thượng.
Vihaṅgamāti vehāsagāminī.
Vihaṅgamā means “moving through the sky.”
Vihaṅgamā có nghĩa là có thể đi trên không trung.
Dasa disāti dasapi disā.
Dasa disā means “all ten directions.”
Dasa disā có nghĩa là cả mười phương.
Virocatīti obhāseti.
Virocatī means “illuminates.”
Virocatī có nghĩa là chiếu sáng.
141. Parivutā sakkatā casīti samantato parivāritā sambhāvitā ca asi.
141. Parivutā sakkatā casī means “you are surrounded and honored by all.”
141. Parivutā sakkatā casī có nghĩa là cô được vây quanh và được tôn kính.
Kuto cutā sugatigatāsīti pañcasu gatīsu kataragatito cutā hutvā sugatiṃ imaṃ devagatiṃ paṭisandhivasena upagatā asi.
Kuto cutā sugatigatāsī means “from which of the five destinations, having passed away, have you come to this happy destination, this deva-destination, by way of rebirth?”
Kuto cutā sugatigatāsī có nghĩa là cô đã từ cõi nào trong năm cõi mà chuyển sinh đến cõi thiện này, tức là cõi trời này, theo nghĩa tái sinh?
Kassa vā tvaṃ vacanakarānusāsaninti kassa nu vā satthu sāsane pāvacane ovādānusāsanisampaṭicchanena tvaṃ vacanakarā asīti yojanā.
Kassa vā tvaṃ vacanakarānusāsaniṃ is to be construed as “whose teaching or sublime word or admonition did you accept, so that you became obedient?”
Kassa vā tvaṃ vacanakarānusāsaniṃ có nghĩa là cô đã vâng lời giáo huấn của vị Đạo Sư nào, tức là đã thực hành theo lời dạy và giáo huấn của vị Đạo Sư nào.
Kassa vā tvaṃ satthu vacanakarā anusāsakassa anusiṭṭhiyaṃ patiṭṭhānenāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
Or the meaning here should be understood as “in the instruction of which teacher, by abiding therein, were you obedient to whose words?”
Hoặc ở đây, ý nghĩa phải được hiểu là: cô đã vâng lời giáo huấn của vị Đạo Sư nào, tức là đã an trú trong lời dạy của vị Đạo Sư nào.
Evaṃ anuddesikavasena tassā laddhiṃ pucchitvā puna uddesikavasena ‘‘ācikkha me tvaṃ yadi buddhasāvikā’’ti pucchati.
Having thus asked about her doctrine indirectly, he then asks directly: “ācikkha me tvaṃ yadi buddhasāvikā.”
Sau khi hỏi về giáo pháp của vị ấy một cách gián tiếp như vậy, Trưởng lão lại hỏi một cách trực tiếp: “ācikkha me tvaṃ yadi buddhasāvikā”.
Tattha buddhasāvikāti sabbampi ñeyyadhammaṃ sayambhuñāṇena hatthatale āmalakaṃ viya paccakkhato buddhattā buddhassa bhagavato dhammassavanante jātāti buddhasāvikā.
Here, buddhasāvikā means “a female disciple of the Buddha, because the Buddha, having directly known all knowable phenomena like an amalaka fruit in the palm of his hand with his self-arisen knowledge, after hearing the Dhamma of the Blessed One, attained the state of an Arahant.”
Ở đây, buddhasāvikā có nghĩa là đệ tử của Đức Phật, vì Đức Phật đã thấy tất cả các pháp cần được biết bằng tự tri tuệ như quả āmala trong lòng bàn tay, và vị ấy đã trở thành đệ tử sau khi nghe Pháp của Đức Phật.
142. Tattha nagantareti isigilivepullavebhārapaṇḍavagijjhakūṭasaṅkhātānaṃ pañcannaṃ pabbatānaṃ antare vemajjhe, yato taṃ nagaraṃ ‘‘giribbaja’’nti vuccati.
Here, nagantare means in the midst of the five mountains, namely Isigili, Vepulla, Vebhāra, Paṇḍava, and Gijjhakūṭa, because that city is called “Giribbaja.”
142. Ở đó, nagantare có nghĩa là ở giữa năm ngọn núi tên là Isigili, Vepulla, Vebhāra, Paṇḍava và Gijjhakūṭa, bởi vì thành phố đó được gọi là "Giribbaja".
Nagaravareti uttamanagare, rājagahaṃ sandhāyāha.
Nagaravare means in the excellent city, referring to Rājagaha.
Nagaravare có nghĩa là thành phố tối thượng, tức là Rajagaha.
Sumāpiteti mahāgovindapaṇḍitena vatthuvijjāvidhinā sammadeva nivesite.
Sumāpite means well-established by the wise minister Mahāgovinda according to the science of architecture.
Sumāpite có nghĩa là được kiến tạo một cách hoàn hảo bởi đại hiền sĩ Mahāgovinda theo phương pháp kiến trúc.
Paricārikāti saṃgītaparicariyāya upaṭṭhāyikā.
Paricārikā means a female attendant, one who serves with singing.
Paricārikā có nghĩa là người hầu gái phục vụ bằng âm nhạc.
Rājavarassāti bimbisāramahārājassa.
Rājavarassā means of King Bimbisāra.
Rājavarassā có nghĩa là của Đại vương Bimbisāra.
Sirimatoti ettha ‘‘sirīti buddhipuññānaṃ adhivacana’’nti vadanti.
Here, regarding sirimato, they say that "sirī" is a designation for wisdom and merit.
Ở đây, Sirimato (có phước đức), người ta nói rằng "sirī" (phước đức) là tên gọi của trí tuệ và công đức.
Atha vā puññanibbattā sarīrasobhaggādisampatti katapuññaṃ nissayati, katapuññehi vā nissīyatīti ‘‘sirī’’ti vuccati, sā etassa atthīti sirimā, tassa sirimato.
Alternatively, the perfection of bodily beauty and so forth, born of merit, relies on one who has made merit, or is relied upon by those who have made merit, hence it is called "sirī"; one who possesses this is sirimā, of that sirimā.
Hoặc, sự thành tựu như vẻ đẹp thân thể do công đức tạo ra nương tựa vào người đã tạo công đức, hoặc được những người đã tạo công đức nương tựa, nên được gọi là "sirī"; người có sirī đó là sirimā, của vị sirimā đó.
Paramasusikkhitāti ativiya sammadeva ca sikkhitā.
Paramasusikkhitā means exceedingly well-trained.
Paramasusikkhitā có nghĩa là được học hỏi rất kỹ lưỡng và hoàn hảo.
Ahunti ahosiṃ.
Ahuṃ means I was.
Ahuṃ có nghĩa là tôi đã là.
Avediṃsūti aññāsuṃ.
Avediṃsu means they knew.
Avediṃsu có nghĩa là họ đã biết.
143. Isinisabhoti gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho, vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho.
Here, Isinisabho: a bull that is the chief of a hundred cows is called usabha; a bull that is the chief of a thousand cows is called vasabha; or, a bull that is the chief of a hundred herds is called usabha; a bull that is the chief of a thousand herds is called vasabha. The best of all bulls, capable of enduring all dangers, white, pleasing, capable of carrying great burdens, and unshaken even by hundreds of thunderclaps, is called nisabha.
143. Isinisabho (bậc tối thượng trong các hiền nhân): con bò đực đầu đàn của một trăm con bò là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn con bò là vasabha, hoặc con bò đực đầu đàn của một trăm chuồng bò là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn chuồng bò là vasabha, con bò đực tối thượng trong tất cả các loài bò, chịu đựng mọi hiểm nguy, trắng, đáng kính, mang được gánh nặng lớn, không hề run sợ trước hàng trăm tiếng sấm sét, là nisabha.
Rathā so attano nisabhabalena samannāgato catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā kenaci parissayena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ bhagavā dasahi tathāgatabalehi samannāgato catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati, tasmā nisabho viyāti nisabho.
Just as that bull, called nisabha, endowed with its own nisabha strength, presses down the earth with its four feet and stands unshaken by any danger, remaining in a firm position; so too, the Blessed One, endowed with the ten Tathāgata powers, presses down the earth of the eight assemblies with the four feet of fearlessness, and stands unshaken by any enemy or adversary in the world with its deities, thus He is called nisabha, like a bull.
Như con bò nisabha đó, với sức mạnh của mình, dùng bốn chân nén chặt đất, đứng vững không hề lay động bởi bất kỳ hiểm nguy nào; cũng vậy, Thế Tôn, với mười lực Như Lai, dùng bốn chân tự tin nén chặt tám cõi hội chúng, đứng vững không hề lay động trước bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào trong thế giới chư thiên và loài người. Do đó, Ngài được ví như nisabha.
Sīlādīnaṃ dhammakkhandhānaṃ esanaṭṭhena ‘‘isī’’ti laddhavohāresu sekkhāsekkhaisīsu nisabho, isīnaṃ vā nisabho, isi ca so nisabho cāti vā isinisabho.
Among the sekhā and asekha sages who are called "isī" due to their searching for the aggregates of Dhamma such as sīla, He is the chief (nisabha); or, He is the nisabha of the sages; or, He is a sage and He is a nisabha, thus Isinisabho.
Hoặc, trong số các bậc hiền nhân (isī) hữu học và vô học, những người được gọi là "isī" vì tìm cầu các pháp uẩn như giới, Ngài là nisabha; hoặc Ngài là nisabha của các bậc isī; hoặc Ngài là isī và cũng là nisabha, nên gọi là isinisabho.
Veneyyasatte vinetīti vināyako, nāyakavirahitoti vā vināyako, sayambhūti attho.
He trains beings to be tamed, hence vināyako; or, He is without a leader, hence vināyako, meaning self-existent.
Ngài giáo hóa các chúng sinh cần được giáo hóa, nên gọi là vināyako (Đấng Điều Ngự); hoặc Ngài là vināyako vì không có ai dẫn dắt, nghĩa là tự mình giác ngộ.
Adesayī samudayadukkhaniccatanti samudayasaccassa ca dukkhasaccassa ca aniccataṃ vayadhammataṃ abhāsi.
Adesayī samudayadukkhaniccataṃ means He taught the impermanence and the nature of decay of the truth of origination and the truth of suffering.
Adesayī samudayadukkhaniccataṃ có nghĩa là Ngài đã thuyết giảng về tính vô thường (aniccatā) và tính hoại diệt (vayadhammatā) của Khổ đế và Tập đế.
Tena ‘‘yaṃkiñci samudayadhammaṃ, sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti attano abhisamayañāṇassa pavattiākāraṃ dasseti.
By that, He shows the manner of the arising of His own comprehending knowledge, saying, "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Qua đó, Ngài chỉ ra cách thức vận hành của trí tuệ chứng ngộ của mình: "Bất cứ gì có tính chất sinh khởi, tất cả đều có tính chất diệt tận."
Samudayadukkhaniccatanti vā samudayasaccañca dukkhasaccañca aniccatañca.
Or, samudayadukkhaniccataṃ means the truth of origination, the truth of suffering, and impermanence.
Hoặc, samudayadukkhaniccataṃ có nghĩa là Tập đế, Khổ đế và tính vô thường.
Tattha samudayasaccadukkhasaccaggahaṇena vipassanāya bhūmiṃ dasseti, aniccatāgahaṇena tassā pavattiākāraṃ dasseti.
Here, by taking the truth of origination and the truth of suffering, He shows the ground for insight, and by taking impermanence, He shows the manner of its occurrence.
Ở đây, việc đề cập đến Tập đế và Khổ đế chỉ ra đối tượng của thiền quán (vipassanā), và việc đề cập đến tính vô thường chỉ ra cách thức vận hành của nó.
Saṅkhārānañhi aniccākāre vibhāvite dukkhākāro anattākāropi vibhāvitoyeva hoti taṃnibandhanattā tesaṃ.
For when the aspect of impermanence of the formations is clearly shown, the aspect of suffering and the aspect of non-self are also clearly shown, because they are bound to it.
Thật vậy, khi tính vô thường của các hành được làm rõ, thì tính khổ và tính vô ngã cũng được làm rõ, vì chúng liên hệ với nhau.
Tenāha ‘‘yadaniccaṃ, taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ, tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15).
Therefore, it is said: ‘What is impermanent is suffering; what is suffering is not-self.’
Do đó, Ngài đã nói: "Cái gì vô thường là khổ, cái gì khổ là vô ngã."
Asaṅkhataṃ dukkhanirodhasassatanti kenaci paccayena na saṅkhatanti asaṅkhataṃ, sabbakālaṃ tathabhāvena sassataṃ, sakalavaṭṭadukkhanirodhabhāvato dukkhanirodhaṃ ariyasaccañca me adesayīti yojanā.
The meaning of Asaṅkhataṃ dukkhanirodhasassataṃ (the unconditioned, the cessation of suffering, the permanent) is this: That which is not conditioned by any cause is called asaṅkhataṃ; it is permanent because it remains in that state at all times; it is the cessation of suffering because it is the cessation of all suffering of saṃsāra, and it is the Noble Truth of the Cessation of Suffering, which he taught to me.
Asaṅkhataṃ dukkhanirodhasassataṃ có nghĩa là cái gì không bị bất kỳ nhân duyên nào tạo tác thì là asaṅkhata (vô vi); cái gì tồn tại vĩnh viễn với bản chất không thay đổi thì là sassata (thường hằng); cái gì diệt trừ tất cả khổ luân hồi thì là dukkhanirodha (khổ diệt). Ngài đã thuyết giảng cho tôi về Khổ diệt Thánh đế này.
Maggañcimaṃ akuṭilamañjasaṃ sivanti antadvayaparivajjanena kuṭilabhāvakarānaṃ māyādīnaṃ kāyavaṅkādīnañca pahānena akuṭilaṃ, tato eva añjasaṃ, asivabhāvakarānaṃ kāmarāgādīnaṃ samucchindanena sivaṃ nibbānaṃ.
Maggañcimaṃ akuṭilamañjasaṃ sivaṃ (this path, not crooked, direct, and auspicious) means that it is not crooked (akuṭilaṃ) through the abandonment of the two extremes and of deceit and bodily distortions that cause crookedness; for that very reason, it is direct (añjasaṃ); it is auspicious (sivaṃ) Nibbāna through the eradication of sensual passion and other defilements that cause inauspiciousness.
Maggañcimaṃ akuṭilamañjasaṃ sivaṃ có nghĩa là con đường này là akuṭila (không quanh co) do từ bỏ hai cực đoan, các điều quanh co như māyā (huyễn hoặc) và các sự uốn cong thân thể; chính vì thế mà nó là añjasa (thẳng tắp); nó là siva (an lành) do đoạn trừ tận gốc các pháp bất thiện như kāmarāga (tham ái dục lạc) gây ra sự bất an.
Magganti nibbānatthikehi maggīyati, kilese vā mārento gacchatīti ‘‘maggo’’ti laddhanāmaṃ idaṃ tumhākañca mamañca paccakkhabhūtaṃ dukkhanirodhagāminipaṭipadāsaṅkhātaṃ ariyasaccañca me adesayīti yojanā.
Maggaṃ (the path) means that it is sought by those who desire Nibbāna, or it is called "path" because it goes, destroying defilements. This refers to the Noble Truth of the practice leading to the cessation of suffering, which is directly perceived by both you and me, and which he taught to me.
Maggaṃ (con đường) có nghĩa là con đường được những người tìm cầu Nibbāna tìm kiếm, hoặc con đường đi diệt trừ các phiền não. Ngài đã thuyết giảng cho tôi về Thánh đế này, tức là con đường đưa đến sự diệt khổ, là điều hiển nhiên đối với quý vị và tôi.
144. Sutvānahaṃ amatapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatassanadhivarassa sāsananti ettha ayaṃ saṅkhepattho – tathā āgamanādiatthena tathāgatassa, sadevake loke aggabhāvato anadhivarassa, sammāsambuddhassa amatapadaṃ asaṅkhataṃ nibbānaṃ uddissa desitattā, amatassa vā nibbānassa paṭipajjanupāyattā kenacipi asaṅkharaṇīyattā ca amatapadaṃ asaṅkhataṃ sāsanaṃ saddhammaṃ ahaṃ sutvānāti.
144. In Sutvānahaṃ amatapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatassanadhivarassa sāsanaṃ (Having heard the deathless state, the unconditioned, the teaching of the Tathāgata, the Supreme One), this is the brief meaning: I, having heard the teaching (sāsanaṃ)—the Dhamma of the good ones—which is the deathless state (amatapadaṃ), the unconditioned (asaṅkhataṃ) Nibbāna, taught by the Tathāgata (so called because he came in the same way as previous Buddhas like Vipassī), the Supreme One (anadhivarassa) (because of his supremacy in the world with its devas), the Perfectly Self-Enlightened One, either because it was taught with Nibbāna as its object, or because it is the means to attain the deathless Nibbāna, and because it is unconditioned by any cause.
144. Ở đây, Sutvānahaṃ amatapadaṃ asaṅkhataṃ, tathāgatassanadhivarassa sāsanaṃ có nghĩa tóm tắt như sau: Tôi đã nghe giáo pháp (sāsanaṃ) của Đức Sammāsambuddha, Đấng Như Lai (Tathāgata) — vì Ngài đến như các vị Phật trước đó — và Đấng Vô Thượng (anadhivara) — vì Ngài là tối thượng trong thế giới chư thiên và loài người. Giáo pháp này là "amatapadaṃ asaṅkhataṃ" (con đường bất tử, vô vi), vì nó được thuyết giảng hướng đến Nibbāna vô vi, hoặc vì nó là phương tiện để đạt đến Nibbāna bất tử, và vì nó không bị bất kỳ điều gì tạo tác.
Sīlesvahanti sīlesu nipphādetabbesu ahaṃ.
Sīlesvahaṃ (I in virtues) means I, in the virtues to be fulfilled.
Sīlesvahaṃ có nghĩa là tôi trong các giới cần được thành tựu.
Paramasusaṃvutāti ativiya sammadeva saṃvutā.
Paramasusaṃvutā (perfectly restrained) means extremely well restrained.
Paramasusaṃvutā có nghĩa là tôi đã giữ giới rất hoàn hảo.
Ahunti ahosiṃ.
Ahuṃ (I was) means I became.
Ahuṃ có nghĩa là tôi đã là.
Dhamme ṭhitāti paṭipattidhamme patiṭṭhitā.
Dhamme ṭhitā (established in the Dhamma) means established in the Dhamma of practice.
Dhamme ṭhitā có nghĩa là tôi đã an trú trong pháp hành.
145. Ñatvānāti sacchikiriyābhisamayavasena jānitvā.
145. Ñatvānā (having known) means having known through direct realization and penetration.
145. Ñatvānā có nghĩa là đã biết bằng cách chứng ngộ trực tiếp.
Tatthevāti tasmiṃyeva khaṇe, tasmiṃyeva vā attabhāve.
Tatthevā (right there) means at that very moment, or in that very existence.
Tatthevā có nghĩa là ngay trong khoảnh khắc đó, hoặc ngay trong đời sống đó.
Samathasamādhimāphusinti paccanīkadhammānaṃ samucchedavasena samanato vūpasamanato paramatthasamathabhūtaṃ lokuttarasamādhiṃ āphusiṃ adhigacchiṃ.
Samathasamādhimāphusiṃ (I attained tranquil concentration) means I attained the supramundane concentration, which is ultimate samatha, by calming and pacifying through the complete eradication of opposing defilements.
Samathasamādhimāphusiṃ có nghĩa là tôi đã đạt được định siêu thế (lokuttarasamādhi), tức là samatha (chỉ) tối thượng, do làm lắng dịu và đoạn trừ hoàn toàn các pháp đối nghịch.
Yadipi yasmiṃ khaṇe nirodhassa sacchikiriyābhisamayo, tasmiṃyeva khaṇe maggassa bhāvanābhisamayo, ārammaṇapaṭivedhaṃ pana bhāvanāpaṭivedhasseva purimasiddhikāraṇaṃ viya katvā dassetuṃ –
Although the penetration of cessation and the penetration of the path's development occur at the same moment, to show the penetration of the object as if it were the preceding cause of the penetration of development—
Mặc dù khoảnh khắc chứng ngộ sự diệt tận (nirodha) cũng là khoảnh khắc tu tập con đường (magga), nhưng để chỉ ra rằng sự thấu hiểu đối tượng là nguyên nhân dẫn đến sự thành tựu trước đó của sự thấu hiểu tu tập, nên đã nói:
Tatthevahaṃ ‘samathasamādhimāphusi’nti vuttaṃ yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421; saṃ. ni. 4.60).
It is said, “Right there I attained tranquil concentration,” just as it is said, “Eye-consciousness arises dependent on the eye and forms.”
"Tatthevahaṃ samathasamādhimāphusiṃ" (Ngay tại đó, tôi đã đạt được định chỉ) được nói giống như câu "Tùy thuộc vào mắt và các sắc, nhãn thức sinh khởi".
Ñatvānāti vā samānakālavasena vuttanti veditabbaṃ yathā ‘‘nihantvāna tamaṃ sabbaṃ, ādicco nabhamuggato’’ti.
Or, ñatvānā should be understood as spoken in the sense of simultaneity, just as in “The sun, having dispelled all darkness, has risen into the sky.”
Hoặc, ñatvānā được hiểu là nói theo ý nghĩa đồng thời, như câu "Mặt trời đã mọc lên bầu trời, xua tan mọi bóng tối".
Sāyevāti yā lokuttarasamādhiphusanā laddhā, sāyeva.
Sāyevā (that very one) means that very attainment of supramundane concentration.
Sāyevā có nghĩa là chính sự đạt được định siêu thế đó.
Paramaniyāmatāti paramā uttamā magganiyāmatā.
Paramaniyāmatā (supreme certainty) means the supreme, excellent certainty of the path.
Paramaniyāmatā có nghĩa là sự chắc chắn tối thượng của con đường.
146. Visesananti puthujjanehi visesakaṃ visiṭṭhabhāvasādhakaṃ.
146. Visesanaṃ (distinction) means that which distinguishes one from ordinary people, that which establishes a superior state.
146. Visesanaṃ có nghĩa là điều làm cho khác biệt, làm cho trở nên đặc biệt so với phàm nhân.
Ekaṃsikāti ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti ekaṃsagāhavatī ratanattaye nibbicikicchā.
Ekaṃsikā means, “The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practising”—having an unshakeable conviction in this way, free from doubt in the Triple Gem.
Ekaṃsikā có nghĩa là sự không nghi ngờ trong Tam Bảo, với niềm tin vững chắc rằng "Đức Thế Tôn là Sammāsambuddha, Giáo pháp được thuyết giảng hoàn hảo, Tăng đoàn là những bậc hành trì đúng đắn".
Abhisamaye visesiyāti saccapaṭivedhavasena visesaṃ patvā.
Abhisamaye visesiyā means having attained distinction by penetrating the Four Noble Truths.
Abhisamaye visesiyā có nghĩa là đã đạt được sự đặc biệt thông qua sự thấu hiểu các Chân lý.
‘‘Visesinī’’tipi paṭhanti, abhisamayahetu visesavatīti attho.
Some also recite "Visesinī"; the meaning is that she is distinguished due to insight (abhisamaya).
Một số bản đọc là "visesinī", nghĩa là có sự đặc biệt do chứng ngộ.
Asaṃsayāti soḷasavatthukāya aṭṭhavatthukāya ca vicikicchāya pahīnattā apagatasaṃsayā.
Asaṃsayā means free from doubt, due to having abandoned doubt regarding the sixteen and eight aspects.
Asaṃsayā có nghĩa là đã loại bỏ mọi nghi ngờ vì đã từ bỏ mười sáu loại và tám loại hoài nghi.
‘‘Asaṃsiyā’’ti keci paṭhanti.
Some recite "Asaṃsiyā."
Một số bản đọc là "asaṃsiyā".
Bahujanapūjitāti sugatīhi parehi patthanīyaguṇāti attho.
Bahujanapūjitā means having qualities desired by others who have attained a good destination.
Bahujanapūjitā có nghĩa là có những phẩm chất đáng được người khác ở các cõi thiện mong muốn.
Khiḍḍāratinti khiḍḍābhūtaṃ ratiṃ, atha vā khiḍḍañca ratiñca khiḍḍāvihārañca ratisukhañca.
Khiḍḍāratiṃ means delight that has become a play, or else play and delight, or playfulness and the pleasure of delight.
Khiḍḍāratiṃ có nghĩa là sự thích thú như trò chơi, hoặc là trò chơi và sự thích thú, hoặc là sự vui chơi và niềm vui do thích thú.
147. Amatadasamhīti amatadasā nibbānadassāvinī amhi.
147. Amatadasamhi means I have tasted the Deathless (Nibbāna).
147. Amatadasamhī có nghĩa là tôi là người đã thấy Nibbāna, cõi bất tử.
Dhammaddasāti catusaccadhammaṃ diṭṭhavatī.
Dhammaddasā means having seen the Four Noble Truths.
Dhammaddasā có nghĩa là người đã thấy Tứ Thánh đế.
Sotāpannāti ariyamaggasotaṃ ādito pattā.
Sotāpannā means having initially attained the stream of the Noble Path.
Sotāpannā có nghĩa là người đã nhập dòng Thánh đạo (ariyāmaggasota) ngay từ đầu.
Na ca pana matthi duggatīti na ca pana me atthi duggati avinipātadhammattā.
Na ca pana matthi duggatī means there is no bad destination for me, because I am of a nature not to fall into states of woe.
Na ca pana matthi duggatī có nghĩa là tôi không còn tái sinh vào cõi khổ nữa, vì tôi là người không còn đọa lạc.
148. Pāsādiketi pasādāvahe.
148. Pāsādike means inspiring confidence.
148. Pāsādike có nghĩa là đáng kính trọng.
Kusalarateti kusale anavajjadhamme nibbāne rate.
Kusalarate means delighting in wholesome, blameless states, in Nibbāna.
Kusalarate có nghĩa là hoan hỷ trong thiện pháp, tức là Nibbāna, pháp vô tội.
Bhikkhavoti bhikkhū namassituṃ upāgaminti yojanā.
Bhikkhavo should be construed as: "bhikkhus come to pay homage."
Bhikkhavo có nghĩa là các tỳ khưu đến để đảnh lễ.
Samaṇasamāgamaṃ sivanti samaṇānaṃ samitapāpānaṃ buddhabuddhasāvakānaṃ sivañca dhammaṃ khemaṃ samāgamaṃ saṅgamaṃ payirupāsituṃ upāgaminti sambandho.
Samaṇasamāgamaṃ sivaṃ is to be connected as: "to attend upon the auspicious Dhamma and safe gathering of the samaṇas—the Buddhas and disciples of the Buddha—who have calmed evils."
Samaṇasamāgamaṃ sivaṃ có nghĩa là sự liên hệ là đến để phụng sự hội chúng an lành của các Sa-môn (samaṇa) — những người đã làm lắng dịu ác nghiệp — tức là các vị Phật và các đệ tử Phật, và pháp an lành, vô úy.
Sirimato dhammarājinoti bhummatthe sāmivacanaṃ.
Sirimato dhammarājino is a genitive case in the sense of a locative.
Sirimato dhammarājino là cách dùng sở thuộc cách thay cho vị trí cách.
Sirimati dhammarājinīti attho.
The meaning is "in the glorious King of Dhamma."
Nghĩa là ở nơi Đức Pháp Vương đầy phước đức.
Evameva ca keci paṭhanti.
Some also recite it in this manner.
Và một số người đọc là "sirimati dhammarājini" (ở nơi Đức Pháp Vương đầy phước đức) cũng vậy.
149. Muditamanamhīti moditamanā amhi.
149. Muditāmanamhi means I am joyful at heart.
149. Muditamanamhī có nghĩa là tôi có tâm hoan hỷ.
Pīṇitāti tuṭṭhā, pītirasavasena vā tittā.
Pīṇitā means gratified, or satiated by the essence of joy.
Pīṇitā có nghĩa là tôi hài lòng, hoặc tôi đã no đủ với vị hỷ lạc.
Naravaradammasārathinti naravaro ca so aggapuggalattā, dammānaṃ dametabbānaṃ veneyyānaṃ nibbānābhimukhaṃ sāraṇato dammasārathi cāti naravaradammasārathi, taṃ.
Naravaradammasārathiṃ means the Foremost Man, being the supreme person, and also the Charioteer of those to be tamed, guiding the trainees towards Nibbāna; thus, the Foremost Man, Charioteer of those to be tamed—Him.
Naravaradammasārathi (Bậc Vô Thượng Điều Ngự Sư) – Ngài là bậc nam nhân tối thượng vì là bậc tối cao trong các chúng sinh; và là dammasārathi (bậc điều ngự) vì Ngài dẫn dắt các chúng sinh cần được điều phục (veneyya) hướng đến Niết Bàn. Do hai phẩm chất này, Ngài được gọi là Naravaradammasārathi.
Paramahitānukampakanti paramena uttamena hitena sabbasattānaṃ anukampakaṃ.
Paramahitānukampakaṃ means one who has the utmost compassion for the welfare of all beings.
Paramahitānukampaka (Bậc Đại Bi Mẫn Vì Lợi Ích Tối Thượng) – là bậc luôn thương xót tất cả chúng sinh với lợi ích tối thượng, cao cả.
Evaṃ sirimā devadhītā attano laddhipavedanamukhena ratanattaye pasādaṃ pavedetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca vanditvā padakkhiṇaṃ katvā devalokameva gatā.
Thus, the glorious devadhītā, having declared her attainment and expressed her confidence in the Triple Gem, bowed to the Blessed One and the assembly of bhikkhus, circumambulated them, and then returned to the deva realm.
Như vậy, thiên nữ Sirimā, qua việc bày tỏ tín ngưỡng của mình, đã biểu lộ niềm tin thanh tịnh vào Ba Ngôi Báu, rồi đảnh lễ Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, nhiễu quanh ba vòng, sau đó trở về cõi trời.
Bhagavā tameva otiṇṇavatthuṃ aṭṭhuppattiṃ katvā dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahattaṃ pāpuṇi, sampattaparisāyapi sā dhammadesanā sātthikā jātāti.
The Blessed One, making that very incident the occasion, taught the Dhamma; at the conclusion of the discourse, the disgruntled bhikkhu attained Arahantship, and that Dhamma discourse was beneficial to the assembled audience as well.
Đức Thế Tôn đã dùng câu chuyện này làm nhân duyên để thuyết pháp. Khi bài pháp kết thúc, vị Tỳ-khưu chán nản đã chứng đắc A-la-hán quả, và bài pháp ấy cũng đem lại lợi ích cho toàn thể hội chúng.