Rājā piṅgalako nāmāti idaṃ nandakapetavatthu.
Rājā piṅgalako nāmāti refers to this Nandaka Peta story.
Rājā piṅgalako nāmā là câu chuyện về người đã chết tên Nandaka.
Tassa kā uppatti?
What was its origin?
Duyên khởi của nó là gì?
Satthu parinibbānato vassasatadvayassa accayena suraṭṭhavisaye piṅgalo nāma rājā ahosi.
Two hundred years after the Teacher’s Parinibbāna, there was a king named Piṅgala in the country of Surattha.
Hai trăm năm sau khi Đức Phật nhập Niết-bàn, có một vị vua tên Piṅgala ở xứ Surattha.
Tassa senāpati nandako nāma micchādiṭṭhī viparītadassano ‘‘natthi dinna’’ntiādinā micchāgāhaṃ paggayha vicari.
His general, named Nandaka, was a person of wrong view, holding a perverted perception, propagating the false belief, "There is no (result of) giving," and so on.
Vị tướng quân của ông tên Nandaka là người có tà kiến, có cái nhìn sai lệch, đã chấp giữ tà kiến rằng "không có quả báo của sự bố thí" v.v. và sống lang thang.
Tassa dhītā uttarā nāma upāsikā patirūpe kule dinnā ahosi.
His daughter, named Uttarā, a female lay follower, was given in marriage to a suitable family.
Con gái của ông, một nữ cư sĩ tên Uttarā, đã được gả vào một gia đình phù hợp.
Nandako pana kālaṃ katvā viñjhāṭaviyaṃ mahati nigrodharukkhe vemānikapeto hutvā nibbatti.
Nandaka, however, after passing away, was reborn as a celestial peta residing in a great banyan tree in the Vindhyā forest.
Nandaka sau khi chết đã tái sinh thành một dạ xoa (vemānika peta) trên một cây đa lớn trong rừng Viñjha.
Tasmiṃ kālakate uttarā sucisītalagandhodakapūritaṃ pānīyaghaṭaṃ kummāsābhisaṅkhatehi vaṇṇagandharasasampannehi pūvehi paripuṇṇasarāvakañca aññatarassa khīṇāsavattherassa datvā ‘‘ayaṃ dakkhiṇā mayhaṃ pitu upakappatū’’ti uddisi, tassa tena dānena dibbapānīyaṃ aparimitā ca pūvā pātubhaviṃsu.
When he had passed away, Uttarā offered a water-pot filled with pure, cool, fragrant water and a plate full of cakes made of barley meal, excellent in color, smell, and taste, to a certain Arahant Thera, and dedicated the merit, saying, "May this donation be of benefit to my father." Due to that offering, divine water and innumerable cakes appeared for him.
Khi ông ấy qua đời, Uttarā đã dâng một bình nước uống đầy nước hương thơm trong sạch, mát lạnh và một bát đầy bánh làm từ bột lúa mạch, có màu sắc, hương vị tuyệt hảo, cho một vị Trưởng lão A-la-hán, rồi hồi hướng: “Nguyện thí vật này được lợi ích cho cha con.” Nhờ sự bố thí đó, nước uống thần diệu và vô số bánh đã hiện ra cho ông ấy.
Taṃ disvā so evaṃ cintesi – ‘‘pāpakaṃ vata mayā kataṃ, yaṃ mahājano ‘natthi dinna’ntiādinā micchāgāhaṃ gāhito.
Seeing that, the peta thought, "Indeed, I have done evil by causing the great populace to cling to the wrong view, 'There is no (result of) giving,' and so on.
Thấy vậy, vị ngạ quỷ ấy nghĩ: “Thật là một điều ác mà ta đã làm, khi khiến đại chúng mắc phải tà kiến ‘không có bố thí’ và những điều tương tự.
Idāni pana piṅgalo rājā dhammāsokassa rañño ovādaṃ dātuṃ gato, so taṃ tassa datvā āgamissati, handāhaṃ natthikadiṭṭhiṃ vinodessāmī’’ti.
Now, King Piṅgala has gone to give advice to King Dhammāsoka; he will return after giving it to him. Come, I will remove his nihilistic view."
Bây giờ, vua Piṅgala đã đi để dâng cống phẩm cho vua Dhammāsoka, ngài ấy sẽ trở về sau khi đã dâng cống phẩm. Ta hãy loại bỏ tà kiến ‘không có gì’ này.”
Na cireneva ca piṅgalo rājā dhammāsokassa rañño ovādaṃ datvā paṭinivattanto maggaṃ paṭipajji.
And before long, King Piṅgala, having given advice to King Dhammāsoka, set out on the road to return.
Không lâu sau, vua Piṅgala, sau khi dâng cống phẩm cho vua Dhammāsoka, đã trở về và đi trên đường.
Atha so peto attano vasanaṭṭhānābhimukhaṃ taṃ maggaṃ nimmini.
Then that peta created a path leading towards his dwelling place.
Sau đó, vị ngạ quỷ ấy đã tạo ra con đường đó hướng về nơi ở của mình.
Rājā ṭhitamajjhanhike samaye tena maggena gacchati.
The king traveled along that path at midday.
Vua đi trên con đường đó vào giữa trưa.
Tassa gachantassa purato maggo dissati, piṭṭhito panassa antaradhāyati.
Before him, the path appeared, but behind him, it disappeared.
Con đường hiện ra trước mặt ngài, nhưng phía sau ngài thì nó biến mất.
Sabbapacchato gacchanto puriso maggaṃ antarahitaṃ disvā bhīto vissaraṃ viravanto dhāvitvā rañño ārocesi, taṃ sutvā rājā bhīto saṃviggamānaso hatthikkhandhe ṭhatvā catasso disā olokento petassa vasananigrodharukkhaṃ disvā tadabhimukho agamāsi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
A man walking last, seeing the path disappear, cried out in fear, ran, and reported to the king. Hearing that, the king, frightened and disturbed in mind, sat on the elephant's back and, looking in the four directions, saw the banyan tree where the peta dwelt. He then proceeded towards it with his four-division army.
Người đi sau cùng thấy con đường biến mất, sợ hãi, la hét hoảng loạn rồi chạy đến báo cho vua. Nghe vậy, vua sợ hãi, tâm ý bàng hoàng, ngồi trên lưng voi, nhìn bốn phương, thấy cây đa là nơi ở của vị ngạ quỷ, liền đi thẳng đến đó cùng với đạo quân bốn binh chủng.
Athānukkamena raññe taṃ ṭhānaṃ patte peto sabbābharaṇavibhūsito rājānaṃ upasaṅkamitvā paṭisanthāraṃ katvā pūve ca pānīyañca dāpesi.
Then, as the king gradually arrived at that place, the peta, adorned with all ornaments, approached the king, exchanged courtesies, and had cakes and water offered to him.
Sau đó, khi vua đến nơi ấy, vị ngạ quỷ, được trang sức đầy đủ, đến gần vua, chào hỏi và dâng bánh cùng nước uống.
Rājā saparijano nhatvā pūve khāditvā pānīyaṃ pivitvā paṭippassaddhamaggakilamatho ‘‘devatā nusi gandhabbo’’tiādinā petaṃ pucchi.
The king, with his retinue, having bathed, eaten the cakes, and drunk the water, and with his road fatigue relieved, asked the peta, "Are you a deity or a gandhabba?" and so on.
Vua và tùy tùng tắm rửa, ăn bánh và uống nước, sau khi sự mệt mỏi trên đường đã lắng xuống, ngài hỏi vị ngạ quỷ bằng câu: “Devatā nusi gandhabbo” (Ngài là thiên thần hay Gandhabba?) và những câu tương tự.
Peto ādito paṭṭhāya attano pavattiṃ ācikkhitvā rājānaṃ micchādassanato vimocetvā saraṇesu sīlesu ca patiṭṭhāpesi.
The peta, relating his story from the beginning, freed the king from wrong view and established him in the refuges and precepts.
Vị ngạ quỷ kể lại câu chuyện của mình từ đầu, giải thoát vua khỏi tà kiến và giúp ngài an trú vào Tam quy và Ngũ giới.
Tamatthaṃ dassetuṃ saṅgītikārā –
To show that matter, the compilers of the Pāli Canon said:
Để trình bày ý nghĩa đó, các vị kết tập kinh điển đã nói:
658-9. Tattha rājā piṅgalako nāma, suraṭṭhānaṃ adhipati ahūti piṅgalacakkhutāya ‘‘piṅgalo’’ti pākaṭanāmo suraṭṭhadesassa issaro rājā ahosi.
658-9. There, rājā piṅgalako nāma, suraṭṭhānaṃ adhipati ahū means that a king named Piṅgala, so called because of his tawny eyes, was the ruler of the Suraṭṭha country.
658-9. Ở đây, rājā piṅgalako nāma, suraṭṭhānaṃ adhipati ahū có nghĩa là vị vua tên Piṅgala, nổi tiếng với tên Piṅgala vì có mắt màu vàng, là người cai trị xứ Suraṭṭha. Moriyānaṃ đề cập đến các vị vua Moriya, ám chỉ vua Dhammāsoka. Suraṭṭhaṃ punarāgamā có nghĩa là quay trở lại con đường dẫn đến Suraṭṭha, hướng về lãnh thổ của Suraṭṭha. Paṅka là vùng đất mềm. Vaṇṇupatha là con đường trên sa mạc được các ngạ quỷ tạo ra.
Moriyānanti moriyarājūnaṃ, dhammāsokaṃ sandhāya vadati.
Moriyānaṃ refers to the Moriya kings, alluding to King Dhammāsoka.
Moriyāna (của dòng Morya) có nghĩa là nói đến các vị vua Morya, ám chỉ vua Dhammāsoka.
Suraṭṭhaṃ punarāgamāti suraṭṭhassa visayaṃ uddissa suraṭṭhagāmimaggaṃ paccāgañchi.
Suraṭṭhaṃ punarāgamā means he returned along the road leading to Suraṭṭha, intending to reach the realm of Suraṭṭha.
Suraṭṭhaṃ punarāgamā (trở về xứ Soraṭṭha) có nghĩa là đã trở lại con đường dẫn đến làng Soraṭṭha, hướng về lãnh thổ của xứ Soraṭṭha.
Paṅkanti mudubhūmiṃ.
Paṅka refers to muddy ground (this nissaya seems to interpret 'vaṅka' as 'muddy ground' but the Pali is 'paṅka', which is muddy or mire).
Paṅka (bùn) có nghĩa là đất mềm.
Vaṇṇupathanti petena nimmitaṃ marūbhūmimaggaṃ.
Vaṇṇupatha refers to a desert road created by the petas.
Vaṇṇupatha (con đường hiện ra) có nghĩa là con đường sa mạc được các ngạ quỷ tạo ra.
660. Khemoti nibbhayo.
660. Khemo means fearless.
660. Khemo nghĩa là không sợ hãi. Sovatthiko nghĩa là mang lại sự an lành. Sivo nghĩa là không có tai họa. Suraṭṭhānaṃ santike ito nghĩa là chúng ta đang ở gần vùng đất Suraṭṭha bằng con đường này.
Sovatthikoti sotthibhāvāvaho.
Sovatthiko means conducive to well-being.
Sovatthiko (an toàn) có nghĩa là mang lại sự an lành.
Sivoti anupaddavo.
Sivo means free from danger.
Sivo (may mắn) có nghĩa là không có tai họa.
Suraṭṭhānaṃ santike itoti iminā maggena gacchantā mayaṃ suraṭṭhavisayassa samīpeyeva.
Suraṭṭhānaṃ santike ito means, “Going by this road, we are indeed near the realm of Suraṭṭha.”
Suraṭṭhānaṃ santike ito (từ đây gần xứ Soraṭṭha) có nghĩa là chúng tôi đi theo con đường này và đang ở gần lãnh thổ của xứ Soraṭṭha.
661-2. Soraṭṭhoti suraṭṭhādhipati.
661-2. Soraṭṭho means the lord of Suraṭṭha.
661-2. Soraṭṭho là người cai trị Suraṭṭha. Ubbiggarūpo là có tính chất hoảng sợ. Bhiṃsanaṃ là gây sợ hãi. Lomahaṃsanaṃ là làm cho lông dựng tóc gáy vì sự đáng sợ.
Ubbiggarūpoti utrastasabhāvo.
Ubbiggarūpo means having a terrified nature.
Ubbiggarūpo (có hình dạng lo lắng) có nghĩa là có bản chất sợ hãi.
Bhiṃsananti bhayajananaṃ.
Bhiṃsanaṃ means causing fear.
Bhiṃsana (đáng sợ) có nghĩa là gây ra nỗi sợ hãi.
Lomahaṃsananti bhiṃsanakabhāvena lomānaṃ haṃsāpanaṃ.
Lomahaṃsanaṃ means causing the hair to stand on end due to its fearsome nature.
Lomahaṃsana (nổi da gà) có nghĩa là làm cho lông dựng đứng vì sợ hãi.
663. Yamapurisāna santiketi petānaṃ samīpe vattāma.
663. Yamapurisāna santike means “we are near the petas.”
663. Yamapurisāna santike nghĩa là chúng ta đang ở gần các ngạ quỷ. Amānuso vāyati gandho nghĩa là mùi hương của thân thể ngạ quỷ đang tỏa ra. Ghoso suyyati dāruṇo nghĩa là âm thanh khủng khiếp của những chúng sinh đang bị hành hạ trong các địa ngục riêng lẻ được nghe thấy.
Amānuso vāyati gandhoti petānaṃ sarīragandho vāyati.
Amānuso vāyati gandho means the smell of the petas’ bodies blows.
Amānuso vāyati gandho (mùi phi nhân thổi đến) có nghĩa là mùi cơ thể của các ngạ quỷ thổi đến.
Ghoso suyyati dāruṇoti paccekanirayesu kāraṇaṃ kāriyamānānaṃ sattānaṃ ghorataro saddo suyyati.
Ghoso suyyati dāruṇo means the extremely dreadful sound of beings being tormented in the individual hells is heard.
Ghoso suyyati dāruṇo (tiếng kêu khủng khiếp vang lên) có nghĩa là tiếng kêu ghê rợn của các chúng sinh đang bị hành hạ trong các địa ngục riêng biệt vang lên.
666. Pādapanti pādasadisehi mūlāvayavehi udakassa pivanato ‘‘pādapo’’ti laddhanāmaṃ taruṃ.
666. Pādapaṃ refers to a tree that has obtained the name “pādapa” because it drinks water with its root parts, which resemble feet.
666. Pādapa là cây có tên gọi như vậy vì nó hút nước bằng các bộ phận rễ giống như chân. Chāyāsampannaṃ là có bóng mát đầy đủ. Nīlabbhavaṇṇasadisaṃ là giống như mây xanh về màu sắc. Meghavaṇṇasirīnibhaṃ là xuất hiện với hình dáng giống màu mây.
Chāyāsampannanti sampannacchāyaṃ.
Chāyāsampannaṃ means possessing a cool shade.
Chāyāsampanna (đầy bóng mát) có nghĩa là có bóng mát đầy đủ.
Nīlabbhavaṇṇasadisanti vaṇṇena nīlameghasadisaṃ.
Nīlabbhavaṇṇasadisaṃ means resembling dark clouds in color.
Nīlabbhavaṇṇasadisa (giống như màu mây xanh) có nghĩa là giống như mây xanh về màu sắc.
Meghavaṇṇasirīnibhanti meghavaṇṇasaṇṭhānaṃ hutvā khāyamānaṃ.
Meghavaṇṇasirīnibhaṃ means appearing with the beautiful form of a thundercloud.
Meghavaṇṇasirīnibha (giống như vẻ đẹp màu mây) có nghĩa là có hình dáng màu mây và hiện ra.
670. Pūraṃ pānīyasarakanti pānīyena puṇṇaṃ pānīyabhājanaṃ.
670. Pūraṃ pānīyasaraka means a drinking vessel full of water.
670. Pūraṃ pānīyasarakaṃ là một bình nước đầy. Pūve là bánh ngọt. Vitte là thấy những chiếc bánh ngọt được đặt đầy trong các bát ở khắp nơi, ngọt ngào và dễ chịu, mang lại niềm vui.
Pūveti khajjake.
Pūve means cakes.
Pūve (bánh ngọt) có nghĩa là các món ăn vặt.
Vitteti vittijanane madhure manuññe tahiṃ tahiṃ sarāve pūretvā ṭhapitapūve addasa.
Vitte refers to seeing cakes, sweet and delightful, placed full in various bowls, causing pleasure.
Vitte (được làm ra) có nghĩa là thấy những chiếc bánh ngọt được đặt đầy trong các bát ở khắp nơi, ngọt ngào, dễ chịu, và gây thích thú.
672. Atho te adurāgatanti ettha athoti nipātamattaṃ, avadhāraṇatthe vā, mahārāja, te āgataṃ durāgataṃ na hoti, atha kho svāgatamevāti mayaṃ sampaṭicchāmāti attho.
672. In atho te adurāgata, atho is merely a particle, or in the sense of emphasis: "O great king, your coming is not an unwelcome arrival, but a welcome one, which we accept." This is the meaning.
672. Trong atho te adurāgataṃ, atho chỉ là một từ đệm, hoặc để nhấn mạnh. Này đại vương, sự đến của ngài không phải là sự đến không tốt lành, mà là sự đến tốt lành. Chúng tôi chấp nhận điều đó. Arindamā là người có thói quen chế ngự kẻ thù.
Arindamāti arīnaṃ damanasīla.
Arindamā means one whose nature is to subdue enemies.
Arindamā (bậc hàng phục kẻ thù) có nghĩa là người có thói quen hàng phục kẻ thù.
678. Suraṭṭhasmiṃ ahanti suraṭṭhadese ahaṃ.
678. Suraṭṭhasmiṃ ahaṃ means "I in the country of Suraṭṭha".
678. Suraṭṭhasmiṃ ahaṃ nghĩa là tôi ở xứ Suraṭṭha. Devā là lời gọi vua. Micchādiṭṭhī là người có quan điểm sai lầm với tà kiến hư vô. Dussīlo là người không có giới đức. Kadariyo là người keo kiệt cứng nhắc. Paribhāsako là người mắng nhiếc các sa môn và Bà la môn.
Devāti rājānaṃ ālapati.
Devā addresses the king.
Devā (thưa Thiên nhân) có nghĩa là gọi vua.
Micchādiṭṭhīti natthikadiṭṭhiyā viparītadassano.
Micchādiṭṭhī means one whose view is perverted by the natthika (nihilistic) view.
Micchādiṭṭhī (tà kiến) có nghĩa là có cái nhìn sai lệch với quan điểm hư vô.
Dussīloti nissīlo.
Dussīlo means immoral.
Dussīlo (ác giới) có nghĩa là không có giới hạnh.
Kadariyoti thaddhamaccharī.
Kadariyo means stubbornly avaricious.
Kadariyo (keo kiệt) có nghĩa là người có sự keo kiệt cứng nhắc.
Paribhāsakoti samaṇabrāhmaṇānaṃ akkosako.
Paribhāsako means one who abuses ascetics and brahmins.
Paribhāsako (phỉ báng) có nghĩa là người hay mắng nhiếc các Sa-môn, Bà-la-môn.
680. Vipāko natthi dānassātiādi vāritākāradassanaṃ.
680. Vipāko natthi dānassā and so on shows the manner of preventing.
680. Vipāko natthi dānassā và những lời tương tự là cách thể hiện sự ngăn cấm. Ở đó, vipāko natthi dānassā nghĩa là không có quả báo cho người bố thí, không có kết quả để đạt được trong tương lai. Như vậy, nó phủ nhận quả báo. Saṃyamassa kuto phalaṃ nghĩa là vậy thì làm sao có quả báo của giới đức? Ý là hoàn toàn không có. Natthi ācariyo nāmā nghĩa là không có ai gọi là thầy dạy về hành vi và cách cư xử. Ý là chúng sinh tự nhiên mà thuần hóa hoặc không thuần hóa. Vì vậy, câu hỏi ‘‘adantaṃ ko damessatī’’ (ai sẽ thuần hóa người chưa thuần hóa?) đã được nói.
Tattha vipāko natthi dānassāti dānaṃ dadato tassa vipāko āyatiṃ pattabbaphalaṃ natthīti vipākaṃ paṭibāhati.
Therein, vipāko natthi dānassā means "there is no result for giving", implying that the result or fruit to be attained in the future for one who gives a donation does not exist. Thus, it rejects the result.
Trong đó, vipāko natthi dānassā (không có quả báo của sự bố thí) là bác bỏ quả báo, tức là không có quả báo, không có thành quả sẽ đạt được trong tương lai từ việc bố thí.
Saṃyamassa kuto phalanti sīlassa pana kuto nāma phalaṃ, sabbena sabbaṃ taṃ natthīti adhippāyo.
Saṃyamassa kuto phalaṃ means "what fruit, then, could there be for moral conduct? In every way, it does not exist." This is the intention.
Saṃyamassa kuto phalaṃ (vậy thì làm sao có quả của sự tự chế?) có nghĩa là vậy thì làm sao có quả của giới hạnh? Ý là hoàn toàn không có.
Natthi ācariyo nāmāti ācārasamācārasikkhāpako ācariyo nāma koci natthi.
Natthi ācariyo nāmā means "there is no teacher who instructs in proper conduct and good behavior."
Natthi ācariyo nāmā (không có người thầy nào cả) có nghĩa là không có người thầy nào dạy về cách cư xử và hành vi.
Sabhāvato eva hi sattā dantā vā adantā vā hontīti adhippāyo.
For beings are by nature either disciplined or undisciplined. This is the intention.
Ý là chúng sinh tự nhiên là đã được điều phục hoặc chưa được điều phục.
Tenāha ‘‘adantaṃ ko damessatī’’ti.
Therefore, it is said: "Who will discipline the undisciplined?"
Vì vậy, người ấy nói: ‘‘adantaṃ ko damessatī’’ (ai sẽ điều phục kẻ chưa được điều phục?).
681. Samatulyāni bhūtānīti ime sattā sabbepi aññamaññaṃ samasamā, tasmā jeṭṭho eva natthi, kuto jeṭṭhāpacāyiko, jeṭṭhāpacāyanapuññaṃ nāma natthīti attho.
681. Samatulyāni bhūtāni means "all these beings are mutually equal, therefore there is no elder, and from where would there be respect for elders? There is no such merit as honoring elders." This is the meaning.
681. Samatulyāni bhūtāni nghĩa là tất cả chúng sinh này đều bình đẳng với nhau, do đó không có người lớn tuổi, vậy thì làm sao có việc tôn kính người lớn tuổi? Ý là không có phước báu gọi là tôn kính người lớn tuổi. Natthi balaṃ phủ nhận sức mạnh tinh tấn mà dựa vào đó chúng sinh thực hành tinh tấn để đạt được các thành tựu từ hạnh phúc của con người cho đến A-la-hán. Vīriyaṃ vā natthi kuto uṭṭhānaporisa được nói để phủ nhận quan điểm cho rằng điều này không phát sinh do tinh tấn của con người hay nỗ lực của con người.
Natthi balanti yamhi attano bale patiṭṭhitā sattā vīriyaṃ katvā manussasobhagyataṃ ādiṃ katvā yāvaarahattaṃ sampattiyo pāpuṇanti, taṃ vīriyabalaṃ paṭikkhipati.
Natthi balaṃ rejects the strength of effort, by relying on which beings, having exerted effort, attain prosperity ranging from human good fortune up to arahantship.
Natthi bala (không có sức mạnh) là bác bỏ sức mạnh tinh tấn, mà nhờ đó chúng sinh, dựa vào sức mạnh của mình, nỗ lực và đạt được các thành tựu từ sự may mắn của con người cho đến A-la-hán quả.
Vīriyaṃ vā natthi kuto uṭṭhānaporisanti idaṃ no purisavīriyena purisakārena pavattanti evaṃ pavattavādapaṭikkhepavasena vuttaṃ.
Vīriyaṃ vā natthi kuto uṭṭhānaporisaṃ was said in the sense of rejecting the assertion that "these things occur through human effort and human endeavor."
Vīriyaṃ vā natthi kuto uṭṭhānaporisaṃ (không có tinh tấn, vậy thì làm sao có sự nỗ lực của con người?) câu này được nói để bác bỏ quan điểm cho rằng không có sự nỗ lực của con người hay hành động của con người.
682. Natthi dānaphalaṃ nāmāti dānassa phalaṃ nāma kiñci natthi, deyyadhammapariccāgo bhasmanihitaṃ viya nipphalo evāti attho.
682. Natthi dānaphalaṃ nāmā means "there is no such thing as a fruit of giving; the renunciation of a gift is fruitless, like something cast into ashes." This is the meaning.
682. Natthi dānaphalaṃ nāmā nghĩa là không có bất kỳ quả báo nào của sự bố thí. Ý là sự hy sinh các vật phẩm cúng dường là vô ích, giống như đổ vào tro. Na visodheti verinaṃ ở đây, verinaṃ nghĩa là không thanh tịnh hóa người có tội đã gây ra các ác nghiệp như sát sinh do thù hận, hoặc do các ác nghiệp khác, từ các hạnh như bố thí, trì giới. Không bao giờ làm cho họ thanh tịnh. Trước đây, ‘‘vipāko natthi dānassā’’ và những lời tương tự là cách thể hiện sự ngăn cấm bản thân và người khác khỏi bố thí, v.v. Còn ‘‘natthi dānaphalaṃ nāmā’’ và những lời tương tự là cách thể hiện tà kiến của chính mình. Điều đó nên được hiểu. Laddheyyaṃ là điều nên được nhận. Làm sao để nhận được? Câu trả lời là ‘‘niyatipariṇāmaja’’. Ý là chúng sinh này nhận được hạnh phúc hay khổ đau là do sự chuyển biến của định mệnh, không phải do nghiệp đã làm, cũng không phải do chúa tể, v.v.
Na visodheti verinanti ettha verinanti veravantaṃ verānaṃ vasena pāṇātipātādīnaṃ vasena ca katapāpaṃ puggalaṃ dānasīlādivatato na visodheti, kadācipi suddhaṃ na karoti.
In na visodheti verinaṃ, verinaṃ means that giving and moral conduct do not purify a person who has committed evil through enmity, such as taking life, and so on; they can never make one pure.
Ở đây, cụm từ Na visodheti verina (không làm cho kẻ thù trong sạch) thì verina có nghĩa là một người đã tạo ác nghiệp do thù hận, do các hành vi như sát sinh, v.v., thì không thể làm cho người đó trong sạch khỏi các hạnh bố thí, trì giới, v.v., và cũng không thể làm cho người đó thanh tịnh dù chỉ một chút.
Pubbe ‘‘vipāko natthi dānassā’’tiādi dānādito attano paresaṃ nivāritākāradassanaṃ, ‘‘natthi dānaphalaṃ nāmā’’tiādi pana atthano micchābhinivesadassananti daṭṭhabbaṃ.
Previously, vipāko natthi dānassā and so on, showed the manner of preventing oneself and others from giving, whereas natthi dānaphalaṃ nāmā and so on, should be understood as showing one's own false conviction.
Trước đây, câu nói “không có quả báo của sự bố thí” (vipāko natthi dānassā) v.v. là sự thể hiện việc ngăn cản bản thân và người khác khỏi bố thí, v.v., còn câu nói “không có quả báo bố thí nào cả” (natthi dānaphalaṃ nāmā) v.v. là sự thể hiện tà kiến của chính mình; nên hiểu như vậy.
Laddheyyanti laddhabbaṃ.
Laddheyyaṃ means that which is to be obtained.
Laddheyya có nghĩa là điều đáng được nhận.
Kathaṃ pana laddhabbanti āha ‘‘niyatipariṇāmaja’’nti.
How, then, is it to be obtained? It states, niyatipariṇāmaja.
Vậy thì làm sao để nhận được? Về điều này, câu nói “niyatipariṇāmaja” (sinh ra từ sự biến đổi của định mệnh) được đề cập.
Ayaṃ satto sukhaṃ vā dukkhaṃ vā labhanto niyativipariṇāmavaseneva labhati, na kammassa katattā, na issarādinā cāti adhippāyo.
This being, whether experiencing happiness or suffering, experiences it solely by way of destiny's transformation, not by having performed kamma, nor by the will of a lord, and so on. This is the intention.
Ý nghĩa là chúng sinh này nhận được hạnh phúc hay khổ đau chỉ do sự biến đổi của định mệnh, chứ không phải do đã tạo nghiệp, cũng không phải do thần linh, v.v.
683. Natthi mātā pitā bhātāti mātādīsu sammāpaṭipattimicchāpaṭipattīnaṃ phalābhāvaṃ sandhāya vadati.
683. Natthi mātā pitā bhātā is said with reference to the absence of results for proper or improper conduct towards one's mother and so on.
683. Natthi mātā pitā bhātā (Không có mẹ, cha, anh em) là nói đến sự không có quả báo của hành vi đúng đắn và hành vi sai trái đối với mẹ và những người khác.
Loko natthi ito paranti ito idhalokato paraloko nāma koci natthi, tattha tattheva sattā ucchijjantīti adhippāyo.
Loko natthi ito paraṃ means "there is no other world beyond this present world; beings are annihilated right where they are." This is the intention.
Loko natthi ito para (Không có thế giới nào khác ngoài thế giới này) có nghĩa là không có bất kỳ thế giới nào khác ngoài thế giới hiện tại này, các chúng sinh bị đoạn diệt ngay tại nơi chúng sinh ra.
Dinnanti mahādānaṃ.
Dinnaṃ refers to the result of a great gift.
Dinna (Đã cho) là đại thí.
Hutanti pahenakasakkāro, tadubhayampi phalābhāvaṃ sandhāya ‘‘natthī’’ti paṭikkhipati.
Hutaṃ refers to the result of an offering of homage, or a tribute; both dinna and huta are rejected with natthi (there is not) with reference to the absence of results.
Huta (Đã cúng) là sự cúng dường, lễ bái. Cả hai điều đó cũng bị bác bỏ bằng từ "natthi" (không có) để nói đến sự không có quả báo.
Sunihitanti suṭṭhu nihitaṃ.
Sunihitaṃ means well-deposited merit.
Sunihita (Đã cất giữ kỹ) là điều thiện đã được cất giữ kỹ càng.
Na vijjatīti yaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ dānaṃ nāma ‘‘anugāmikanidhī’’ti vadanti, taṃ na vijjati.
Na vijjatī means that which ascetics and brahmins call "a treasure that follows" (anugāmikanidhī) when referring to giving, does not exist.
Na vijjati (Không tồn tại) là điều mà các sa-môn, Bà-la-môn gọi là bố thí, là "kho tàng theo sau" (anugāmikanidhī), điều đó không tồn tại.
Tesaṃ taṃ vācāvatthumattamevāti adhippāyo.
For them, it is merely a matter of words. This is the intention.
Ý nghĩa là: đối với họ, đó chỉ là lời nói suông.
684. Na koci kañci hanatīti yo puriso paraṃ purisaṃ haneyya, parassa purisassa sīsaṃ chindeyya, tattha paramatthato na koci kañci hanati, sattannaṃ kāyānaṃ chiddabhāvato hananto viya hoti.
684. Na koci kañci hanatī means that if a person were to kill another person, or cut off another person's head, in the ultimate sense, no one kills anyone, because the seven aggregates are indestructible; it is merely as if one kills.
684. Na koci kañci hanati (Không ai giết hại ai) có nghĩa là: người nào giết hại người khác, chặt đầu người khác, thì trên phương diện chân đế, không ai giết hại ai, vì bảy thân không có lỗ hổng, nên chỉ giống như người giết hại.
Kathaṃ satthapahāroti āha ‘‘sattannaṃ vivaramantare’’ti.
How, then, is a weapon's blow? It states: sattannaṃ vivaramantare.
Làm thế nào mà có sự tấn công bằng vũ khí? Vị ấy nói: "sattannaṃ vivaramantare" (vào khoảng trống giữa bảy thân).
Pathavīādīnaṃ sattannaṃ kāyānaṃ vivarabhūte antare chidde satthaṃ pavisati, tena sattā asiādīhi pahatā viya honti, jīvo viya pana sesakāyāpi niccasabhāvattā na chijjantīti adhippāyo.
The weapon enters the space, the gap, between the seven aggregates, such as earth and so on. Therefore, beings are as if struck by swords and so on, but just like the life-force, the remaining aggregates are also permanent by nature and are not cut. This is the intention.
Vũ khí đi vào khoảng trống, lỗ hổng giữa bảy thân như đất, v.v., do đó chúng sinh bị tấn công như bằng gươm, v.v., nhưng ý nghĩa là: các thân còn lại cũng không bị chặt đứt vì có bản chất thường hằng, giống như sinh mạng.
685. Acchejjābhejjo hi jīvoti ayaṃ sattānaṃ jīvo satthādīhi na chinditabbo na bhinditabbo niccasabhāvattā.
685. Acchejjābhejjo hi jīvo means this life-force of beings cannot be cut or broken by weapons and so on, because it is permanent by nature.
685. Acchejjābhejjo hi jīvo (Thật vậy, sinh mạng không thể bị chặt, không thể bị phá) có nghĩa là: sinh mạng của chúng sinh này không thể bị chặt đứt hay phá vỡ bằng vũ khí, v.v., vì có bản chất thường hằng.
Aṭṭhaṃso guḷaparimaṇḍaloti so pana jīvo kadāci aṭṭhaṃso hoti kadāci guḷaparimaṇḍalo.
Aṭṭhaṃso guḷaparimaṇḍalo means that this life-force is sometimes eight-sided and sometimes spherical like a ball.
Aṭṭhaṃso guḷaparimaṇḍalo (Có tám cạnh, hình cầu tròn) có nghĩa là: sinh mạng đó đôi khi có tám cạnh, đôi khi hình cầu tròn.
Yojanānaṃ sataṃ pañcāti kevalībhāvaṃ patto pañcayojanasatubbedho hoti.
Yojanānaṃ sataṃ pañcā means that when it attains the state of ultimate reality (kevalībhāva), it is five hundred yojanas tall.
Yojanānaṃ sataṃ pañcā (Năm trăm do-tuần) có nghĩa là: khi đạt đến trạng thái toàn vẹn, nó cao năm trăm do-tuần.
Ko jīvaṃ chettumarahatīti niccaṃ nibbikāraṃ jīvaṃ ko nāma satthādīhi chindituṃ arahati, na so kenaci vikopaneyyoti vadati.
Ko jīvaṃ chettumarahatī means "who indeed can cut with weapons and so on this life-force which is eternal and immutable? It cannot be disturbed by anyone," it states.
Ko jīvaṃ chettumarahati (Ai có thể chặt đứt sinh mạng?) là nói rằng: ai có thể chặt đứt sinh mạng thường hằng, không biến đổi bằng vũ khí, v.v., nó không thể bị ai làm tổn hại.
686. Suttaguḷeti veṭhetvā katasuttaguḷe.
686. Suttaguḷe means a ball of thread made by winding.
686. Suttaguḷe (Cuộn chỉ) là cuộn chỉ đã được cuộn lại.
Khitteti nibbeṭhanavasena khitte.
Khitte means when thrown, by way of unwinding.
Khitte (Khi ném) là khi ném ra để tháo cuộn.
Nibbeṭhentaṃ palāyatīti pabbate vā rukkhagge vā ṭhatvā nibbeṭhiyamānaṃ khittaṃ suttaguḷaṃ nibbeṭhentameva gacchati, sutte khīṇe na gacchati.
Nibbeṭṭhentaṃ palāyatī means that a thrown ball of thread, when unwound from a mountain or treetop, continues unwinding as it goes, and stops when the thread runs out.
Nibbeṭhentaṃ palāyati (Nó chạy khi được tháo ra) có nghĩa là: cuộn chỉ được ném ra, khi được tháo ra trong khi đứng trên núi hoặc ngọn cây, thì nó đi theo chiều tháo ra, và không đi nữa khi sợi chỉ hết.
Evamevanti yathā taṃ suttaguḷaṃ nibbeṭhiyamānaṃ gacchati, sutte khīṇe na gacchati, evameva so jīvo ‘‘cullāsīti mahākappino satasahassānī’’ti vuttakālameva attabhāvaguḷaṃ nibbeṭhento palāyati pavattati, tato uddhaṃ na pavattati.
Evamevaṃ means just as that ball of thread, when unwound, continues to go, but stops when the thread runs out, so too does that life-force proceed, unwinding the ball of existence for the period described as "eighty-four hundred thousand great kalpas," and does not proceed beyond that.
Evamevaṃ (Cũng vậy) có nghĩa là: giống như cuộn chỉ đó đi khi được tháo ra, và không đi nữa khi sợi chỉ hết, cũng vậy, sinh mạng đó tiếp tục tháo cuộn thân thể trong khoảng thời gian đã nói là "tám mươi bốn ngàn đại kiếp", và không tiếp tục sau đó.
689. Cullāsītīti caturāsīti.
689. Cullāsītī means eighty-four.
689. Cullāsīti (Tám mươi bốn) là tám mươi bốn.
Mahākappinoti mahākappānaṃ.
Mahākappino refers to great kalpas.
Mahākappino (Đại kiếp) là các đại kiếp.
Tattha ‘‘ekamhā mahāsarā anotattādito vassasate vassasate kusaggena ekekaṃ udakabinduṃ nīharante iminā upakkamena sattakkhattuṃ tamhi sare nirudake jāte eko mahākappo nāma hotī’’ti vatvā ‘‘evarūpānaṃ mahākappānaṃ caturāsītisatasahassāni saṃsārassa parimāṇa’’nti vadanti.
In that regard, it is said that "when, from a great lake like Anotatta and so on, one drops a single drop of water with the tip of a kusa grass blade every hundred years, and by this method that lake becomes waterless seven times, that is called one great kalpa." Having said this, it is further stated that "eighty-four hundred thousand such great kalpas is the measure of saṃsāra."
Trong đó, người ta nói: "Khi một giọt nước được lấy ra bằng đầu cỏ Kusa cứ mỗi trăm năm từ một hồ lớn như Anotatta, và bằng cách này, hồ đó cạn nước bảy lần, thì đó là một đại kiếp. Và tám mươi bốn vạn đại kiếp như vậy là giới hạn của luân hồi."
Ye bālā ye ca paṇḍitāti ye andhabālā, ye ca sappaññā, sabbepi te.
Ye bālā ye ca paṇḍitā means "those who are utterly foolish, and those who are wise," all of them.
Ye bālā ye ca paṇḍitā (Những người ngu và những người trí) là tất cả những người ngu dốt và những người có trí tuệ.
Saṃsāraṃ khepayitvānāti yathāvuttakālaparicchedaṃ saṃsāraṃ aparāparuppattivasena khepetvā.
“Having ended saṃsāra” means having ended saṃsāra, which has the aforementioned duration, by means of repeated rebirths.
Saṃsāraṃ khepayitvānā (Sau khi đã làm cạn kiệt luân hồi) là sau khi đã làm cạn kiệt luân hồi với khoảng thời gian đã nói, bằng cách tái sinh liên tục.
Dukkhassantaṃ karissareti vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ pariyosānaṃ karissanti.
“They will make an end of suffering” means they will make an end, a cessation, of the suffering of cyclic existence.
Dukkhassantaṃ karissare (Sẽ chấm dứt khổ) là sẽ chấm dứt sự khổ của vòng luân hồi.
Paṇḍitāpi antarā sujjhituṃ na sakkonti, bālāpi tato uddhaṃ nappavattantīti tassa laddhi.
Even the wise are unable to purify themselves in the interim, and fools do not arise beyond that; this is his doctrine.
Giáo lý của người đó là: ngay cả người trí cũng không thể thanh tịnh ở giữa chừng, và người ngu cũng không tiếp tục sau đó.
690. Mitāni sukhadukkhāni, doṇehi piṭakehi cāti sattānaṃ sukhadukkhāni nāma doṇehi piṭakehi mānabhājanehi mitāni viya yathāvuttakālaparicchedeneva parimitattā paccekañca tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tāni niyatipariṇāmajāni parimitāni.
690. “Measured are pleasures and pains, by doṇas and piṭakas” means that the pleasures and pains of beings are, as it were, measured by doṇas, piṭakas, and measuring vessels, being limited by the aforementioned duration, and for each individual being, they are fixed in their outcome and limited.
690. Mitāni sukhadukkhāni, doṇehi piṭakehi cā (Hạnh phúc và đau khổ được đo lường bằng giạ và thúng) có nghĩa là: hạnh phúc và đau khổ của chúng sinh được đo lường như bằng giạ và thúng, các vật chứa, vì chúng bị giới hạn bởi khoảng thời gian đã nói, và riêng từng chúng sinh, chúng có kết quả được xác định và giới hạn.
Tayidaṃ jino sabbaṃ pajānāti jinabhūmiyaṃ ṭhito kevalaṃ pajānāti saṃsārassa samatikkantattā.
This is that which states, “The Conqueror knows all”; one who stands in the state of a Conqueror knows all completely, having transcended saṃsāra.
Điều này, jino sabbaṃ pajānāti (Người chiến thắng biết tất cả), người đứng trên địa vị của một vị Jinā (Phật) biết tất cả một cách toàn diện vì đã vượt qua luân hồi.
Saṃsāre pana paribbhamati sammūḷhāyaṃ itarā pajā.
But other beings wander in saṃsāra, bewildered.
Còn itarā pajā (những chúng sinh khác) thì mê muội, và lang thang trong luân hồi.
691. Evaṃdiṭṭhi pure āsinti yathāvuttanatthikadiṭṭhiko pubbeva ahaṃ ahosiṃ.
691. “Such a view I formerly held” means, “Previously, I held such a nihilistic view as mentioned.”
691. Evaṃdiṭṭhi pure āsiṃ (Trước đây ta có tà kiến như vậy) là trước đây ta đã có tà kiến hư vô luận như đã nói.
Sammūḷho mohapārutoti yathāvuttāya diṭṭhiyā hetubhūtena sammohena sammūḷho, taṃsahajātena pana mohena pāruto, paṭicchāditakusalabījoti adhippāyo.
“Bewildered, enveloped by delusion” means bewildered by the delusion that was the cause of such a view, and enveloped by the delusion co-arising with it, implying that the seeds of wholesome deeds were covered.
Sammūḷho mohapāruto (Mê muội, bị vô minh che lấp) có nghĩa là: mê muội bởi sự mê muội là nguyên nhân của tà kiến đã nói, và bị vô minh che lấp, tức là hạt giống thiện bị che đậy, do sự mê muội đồng sinh với nó.
695-7. Tattha vassāni satasahassānīti vassānaṃ satasahassāni, atikkamitvāti vacanaseso.
695-7. There, “hundred thousand years” means a hundred thousand years, with the remaining word being “having passed”.
695-7. Trong đó, vassāni satasahassānī (trăm ngàn năm) là trăm ngàn năm, phần còn lại của câu là "sau khi đã trải qua".
Bhummatthe vā etaṃ paccattavacanaṃ, vassesu satasahassesu vītivattesūti attho.
Alternatively, this word is in the locative case, meaning “when a hundred thousand years have passed.”
Hoặc đây là từ ở thì sở thuộc, có nghĩa là "khi trăm ngàn năm đã trôi qua".
Ghoso suyyati tāvadeti yadā ettako kālo atikkanto hoti, tāvadeva tasmiṃ kāle ‘‘idha paccantānaṃ vo mārisā vassasatasahassaparimāṇo kālo atīto’’ti evaṃ tasmiṃ niraye saddo suyyati.
“A sound is immediately heard” means that when such a period has passed, at that very time, a sound is heard in that hell, saying, “Friends, here for you, the dwellers in hell, a period of one hundred thousand years has passed.”
Ghoso suyyati tāvade (Âm thanh được nghe ngay lập tức) có nghĩa là: khi thời gian đó đã trôi qua, ngay lập tức vào thời điểm đó, một tiếng nói được nghe trong địa ngục đó rằng: "Hỡi các bạn, một trăm ngàn năm đã trôi qua đối với những người ở biên giới này."
Lakkho eso, mahārāja, satabhāgavassakoṭiyoti satabhāgā satakoṭṭhāsā vassakoṭiyo, mahārāja, niraye paccantānaṃ sattānaṃ āyuno eso lakkho eso paricchedoti attho.
“This is the mark, O great king, a hundred parts of ten million years” means, O great king, a hundred divisions of ten million years, this is the mark, this is the limit of life for beings in hell, is the meaning.
Lakkho eso, mahārāja, satabhāgavassakoṭiyo (Thưa đại vương, đây là dấu hiệu, một trăm phần trăm triệu năm) có nghĩa là: thưa đại vương, đây là dấu hiệu, đây là giới hạn tuổi thọ của chúng sinh ở biên giới trong địa ngục, là một trăm phần trăm triệu năm.
Idaṃ vuttaṃ hoti – dasadasakaṃ sataṃ nāma, dasa satāni sahassaṃ nāma, dasadasasahassāni satasahassaṃ nāma, satasatasahassāni koṭi nāma, tāsaṃ koṭīnaṃ vasena satasahassavassakoṭiyo satabhāgā vassakoṭiyo.
This is what is meant: ten tens are a hundred; ten hundreds are a thousand; ten ten-thousands are a hundred thousand; a hundred hundred-thousands are a koṭi (ten million); in terms of those koṭis, there are a hundred thousand koṭis of years, which are a hundred parts of koṭis of years.
Điều này có nghĩa là: mười lần mười là một trăm, mười trăm là một ngàn, mười vạn là một trăm ngàn, một trăm trăm ngàn là một crore (mười triệu). Theo các crore đó, một trăm ngàn crore năm là một trăm phần trăm triệu năm.
Sā ca kho nerayikānaṃyeva vassagaṇanāvasena veditabbā, na manussānaṃ, devānaṃ vā.
And this is to be understood in terms of the reckoning of years for hell-beings, not for humans or devas.
Và điều đó phải được hiểu theo cách tính năm của những người ở địa ngục, chứ không phải của con người hay chư thiên.
Īdisāni anekāni vassakoṭisatasahassāni nerayikānaṃ āyu.
The lifespan of hell-beings is many hundreds of thousands of koṭis of such years.
Tuổi thọ của những người ở địa ngục là nhiều trăm ngàn crore năm như vậy.
Tenāha ‘‘koṭisatasahassāni, niraye paccare janā’’ti.
Therefore it is said, “Hundreds of thousands of koṭis, people cook in hell.”
Vì vậy, vị ấy nói: "koṭisatasahassāni, niraye paccare janā" (Hàng trăm ngàn crore người bị nung nấu trong địa ngục).
Yādisena pana pāpena sattā evaṃ nirayesu paccanti, taṃ nigamanavasena dassetuṃ ‘‘micchādiṭṭhī ca dussīlā, ye ca ariyūpavādino’’ti vuttaṃ.
To show, by way of conclusion, by what evil deeds beings are thus cooked in hell, it is said, “Those of wrong view, unvirtuous, and those who abuse the Noble Ones.”
Để chỉ ra ác nghiệp mà chúng sinh phải chịu đựng trong địa ngục như vậy, vị ấy kết luận rằng: "micchādiṭṭhī ca dussīlā, ye ca ariyūpavādino" (những người có tà kiến, những người ác đức, và những người phỉ báng các bậc Thánh).
Vedissanti anubhavissaṃ.
“I shall experience” means I shall endure.
Vedissaṃ (Ta sẽ cảm nhận) là ta sẽ trải nghiệm.
698-706. Evaṃ āyatiṃ attanā anubhavitabbaṃ pāpaphalaṃ dassetvā idāni ‘‘kena te brahmacariyena, ānubhāvo ayaṃ tavā’’ti raññā pucchitamatthaṃ ācikkhitvā taṃ saraṇesu ceva sīlesu ca patiṭṭhāpetukāmo ‘‘taṃ suṇohi mahārājā’’tiādimāha.
698-706. Having thus shown the evil fruit he would experience in the future, he now, wishing to establish the king in the refuges and precepts, after explaining the matter about which the king asked, “By what holy life is this your power?”, speaks of “Listen, O great king,” and so forth.
698-706. Sau khi đã chỉ ra quả báo ác nghiệp mà mình sẽ phải chịu trong tương lai, bây giờ, vì muốn kể lại điều mà nhà vua đã hỏi: "Do phạm hạnh nào mà ngài có thần thông này?", và muốn thiết lập nhà vua vào các chỗ nương tựa và giới hạnh, vị ấy nói: "taṃ suṇohi mahārājā" (Thưa đại vương, xin hãy lắng nghe), v.v.
Tattha sīlesuposathe ratāti niccasīlesu ca uposathasīlesu ca abhiratā.
There, “delighting in precepts and Uposatha” means delighting in both regular precepts and Uposatha precepts.
Trong đó, sīlesuposathe ratā (ưa thích giới hạnh và Uposatha) là ưa thích giới hạnh thường xuyên và giới hạnh Uposatha.
Adāti adāsi.
“He gave” means he gave.
Adā (Đã cho) là đã cho.
Taṃ dhammanti taṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ amatapadañca.
“That Dhamma” means that eightfold path and the deathless state.
Taṃ dhamma (Pháp đó) là Bát Chánh Đạo và cảnh giới bất tử (Nibbāna).
709-12. Evaṃ petena saraṇesu sīlesu ca samādapito rājā pasannamānaso tena attano kataṃ upakāraṃ tāva kittetvā saraṇādīsu patiṭṭhahanto ‘‘atthakāmo’’tiādikā tisso gāthā vatvā pubbe attanā gahitāya pāpikāya diṭṭhiyā paṭinissaṭṭhabhāvaṃ pakāsento ‘‘ophuṇāmī’’ti gāthamāha.
709-12. Thus, the king, being exhorted by the peta in the refuges and precepts, with a mind full of faith, first praised the help rendered to him, and then, establishing himself in the refuges and so forth, spoke the three verses beginning with “desirous of good,” and then, declaring that he had renounced the evil view he had formerly held, spoke the verse, “I cast off.”
709-12. Sau khi được vị ngạ quỷ đó khuyến khích về các chỗ nương tựa và giới hạnh, nhà vua với tâm hoan hỷ, trước hết ca ngợi sự giúp đỡ mà vị ngạ quỷ đã ban cho mình, và khi đã an trú vào các chỗ nương tựa, v.v., nhà vua đã nói ba câu kệ bắt đầu bằng "atthakāmo" (mong muốn lợi ích), v.v., và để tuyên bố rằng mình đã từ bỏ tà kiến xấu xa mà mình đã chấp giữ trước đây, nhà vua đã nói câu kệ "ophuṇāmī" (ta thổi bay).
Tattha ophuṇāmi mahāvāteti mahante vāte vāyante bhusaṃ viya taṃ pāpakaṃ diṭṭhiṃ, yakkha, tava dhammadesanāvāte ophuṇāmi niddhunāmi.
There, “I cast off in the great wind” means, O yakkha, just as chaff is cast off when a great wind blows, so I cast off, I shake off, that evil view in the wind of your Dhamma teaching.
Trong đó, ophuṇāmi mahāvāte (ta thổi bay trong gió lớn) có nghĩa là: hỡi Dạ-xoa, ta thổi bay, ta xua tan tà kiến xấu xa đó như trấu trong gió lớn đang thổi mạnh, trong cơn gió giáo pháp của ngươi.
Nadiyā vā sīghagāmiyāti sīghasotāya mahānadiyā vā tiṇakaṭṭhapaṇṇakasaṭaṃ viya pāpikaṃ diṭṭhiṃ pavāhemīti adhippāyo.
“Or in a swiftly flowing river” implies, just as grass, wood, leaves, and rubbish are carried away in a swiftly flowing great river, so I let flow that evil view.
Nadiyā vā sīghagāmiyā (như dòng sông chảy xiết) có nghĩa là: như dòng sông lớn chảy xiết cuốn trôi cỏ rác, lá cây, v.v., ta sẽ cuốn trôi tà kiến xấu xa.
Vamāmi pāpikaṃ diṭṭhinti mama manomukhagataṃ pāpikaṃ diṭṭhiṃ ucchaḍḍayāmi.
“I spew forth the evil view” means I reject that evil view which has reached the mouth of my mind.
Vamāmi pāpikaṃ diṭṭhiṃ (ta nhổ bỏ tà kiến xấu xa) có nghĩa là ta từ bỏ tà kiến xấu xa đã ở trong tâm ta.
Tattha kāraṇamāha ‘‘buddhānaṃ sāsane rato’’ti. Yasmā ekaṃsena amatāvahe buddhānaṃ bhagavantānaṃ sāsane rato abhirato, tasmā taṃ diṭṭhisaṅkhātaṃ visaṃ vamāmīti yojanā.
Here, the reason is given: “Because I delight in the teaching of the Buddhas.” The connection is: “Since I entirely delight, am devoted, to the teaching of the Buddhas, the Bhagavants, who lead to the deathless, therefore I spew forth that poison, which is the view.”
Lý do được nêu ở đây là “buddhānaṃ sāsane rato” (hoan hỷ trong giáo pháp của chư Phật). Câu này có nghĩa là: bởi vì ta hoan hỷ, rất hoan hỷ trong giáo pháp của chư Phật Thế Tôn, giáo pháp dẫn đến Niết Bàn không sai khác, nên ta nhổ bỏ chất độc gọi là tà kiến đó.
713. Ti osānagāthā saṅgītikārehi ṭhapitā.
713. This concluding verse was placed by the reciters.
713. Đây là bài kệ kết thúc được các vị kết tập kinh điển đặt vào.
Tattha pāmokkhoti pācīnadisābhimukho hutvā.
There, “facing east” means having turned towards the eastern direction.
Trong đó, pāmokkho (hướng về phía trước) có nghĩa là hướng về phía đông.
Rathamāruhīti rājā gamanasajjaṃ attano rājarathaṃ abhiruhi, āruyha yakkhānubhāvena taṃ divasameva attano nagaraṃ patvā rājabhavanaṃ pāvisi.
“Mounted the chariot” means the king ascended his royal chariot, which was prepared for departure; having ascended, by the power of the yakkha, he reached his city on that very day and entered the royal palace.
Rathamāruhī (lên xe) có nghĩa là nhà vua đã lên chiếc xe ngựa hoàng gia của mình đã được chuẩn bị để khởi hành, và sau khi lên xe, nhờ thần lực của vị dạ xoa, ngay trong ngày đó, ông đã về đến thành phố của mình và vào cung điện.
So aparena samayena imaṃ pavattiṃ bhikkhūnaṃ ārocesi, bhikkhū taṃ therānaṃ ārocesuṃ, therā tatiyasaṅgītiyaṃ saṅgahaṃ āropesuṃ.
Later, he reported this incident to the bhikkhus; the bhikkhus reported it to the Elders, and the Elders included it in the Third Council.
Sau đó, vào một dịp khác, ông đã kể lại câu chuyện này cho các Tỳ-kheo, các Tỳ-kheo đã kể lại cho các Trưởng lão, và các Trưởng lão đã đưa câu chuyện này vào kỳ kết tập kinh điển lần thứ ba.
714-36. Uṭṭhehi, revate, supāpadhammeti idaṃ revatīpetavatthu.
714-36. “Arise, Revatī, you of exceedingly evil deeds”—this is the Revatī Peta-story.
714-36. Uṭṭhehi, revate, supāpadhamme (Hãy đứng dậy, Revatī, kẻ có ác pháp tột cùng) là câu chuyện về quỷ Revatī.
Taṃ yasmā revatīvimānavatthunā nibbisesaṃ, tasmā yadettha aṭṭhuppattiyaṃ gāthāsu ca vattabbaṃ, taṃ paramatthadīpaniyaṃ vimānavatthuvaṇṇanāyaṃ (vi. va. aṭṭha. 860 revatīvimānavaṇṇanā) vuttanayeneva veditabbaṃ.
Since it is identical to the Revatī Vimāna-story, what needs to be said here regarding its origin and verses should be understood in the same way as described in the commentary on the Vimāna-story in the Paramatthadīpanī (Vi. Va. Aṭṭha. 860 Revatīvimānavaṇṇanā).
Vì câu chuyện này không khác gì câu chuyện về cung điện của Revatī, nên những gì cần nói về nguồn gốc và các bài kệ ở đây nên được hiểu theo cách đã trình bày trong phần giải thích câu chuyện về cung điện trong Paramatthadīpanī (Vi. Va. Aṭṭha. 860 Revatīvimāṇavaṇṇanā).
Idañhi nandiyassa devaputtassa vasena vimānavatthupāḷiyaṃ saṅgahaṃ āropitampi revatīpaṭibaddhāya gāthāya vasena ‘‘revatīpetavatthu’’nti petavatthupāḷiyampi saṅgahaṃ āropitanti daṭṭhabbaṃ.
Indeed, this, although included in the Vimānavatthu Pāli in connection with the deva-son Nandiya, should be understood as also included in the Petavatthu Pāli as the “Revatī Peta-story” by virtue of the verse related to Revatī.
Nên biết rằng câu chuyện này, mặc dù được kết tập trong kinh Vimānavatthu Pāḷi dưới tên của thiên tử Nandiya, nhưng cũng được kết tập trong kinh Petavatthu Pāḷi dưới tên “Revatīpetavatthu” (Câu chuyện về quỷ Revatī) dựa trên bài kệ liên quan đến Revatī.
Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantanti idaṃ ucchupetavatthu.
“This great sugarcane grove is mine”—this is the Ucchu Peta-story.
Idaṃ mama ucchuvanaṃ mahantaṃ (Đây là rừng mía lớn của tôi) là câu chuyện về quỷ cây mía.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Nguồn gốc của nó là gì?
Bhagavati veḷuvane viharante aññataro puriso ucchukalāpaṃ khandhe katvā ekaṃ ucchuṃ khādanto gacchati.
While the Bhagavā was dwelling in Veḷuvana, a certain man was carrying a bundle of sugarcane on his shoulder and eating a stalk of sugarcane as he went.
Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Veḷuvana, có một người đàn ông vác một bó mía trên vai, vừa đi vừa ăn một cây mía.
Atha aññataro upāsako sīlavā kalyāṇadhammo bāladārakena saddhiṃ tassa piṭṭhito piṭṭhito gacchati.
Then, a certain virtuous lay follower of good conduct was walking behind him with a young child.
Bấy giờ, một thiện tín, người có giới hạnh và đức tính tốt, đi theo sau người đàn ông đó cùng với một đứa trẻ con.
Dārako ucchuṃ passitvā ‘‘dehī’’ti parodati.
The child saw the sugarcane and cried, saying, “Give it to me!”
Đứa trẻ nhìn thấy cây mía liền khóc đòi “cho con”.
Upāsako dārakaṃ parodantaṃ disvā taṃ purisaṃ saṅgaṇhanto tena saddhiṃ sallāpamakāsi.
Seeing the child crying, the lay follower, wishing to console the man, spoke with him.
Thấy đứa trẻ khóc, thiện tín muốn giúp đỡ nên đã nói chuyện với người đàn ông đó.
So pana puriso tena saddhiṃ na kiñci ālapi, dārakassa ucchukhaṇḍampi nādāsi.
But that man did not speak anything with him, nor did he give a piece of sugarcane to the child.
Nhưng người đàn ông đó không nói gì với ông ta, cũng không cho đứa trẻ một khúc mía nào.
Upāsako taṃ dārakaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ dārako ativiya rodati, imassa ekaṃ ucchukhaṇḍaṃ dehī’’ti āha.
The lay follower pointed to the child and said, “This child is crying excessively; please give him a piece of sugarcane.”
Thiện tín chỉ vào đứa trẻ và nói: “Đứa trẻ này khóc rất nhiều, xin hãy cho nó một khúc mía.”
Taṃ sutvā so puriso asahanto paṭihatacittaṃ upaṭṭhapetvā anādaravasena ekaṃ ucchulaṭṭhiṃ piṭṭhito khipi.
Hearing this, that man, annoyed, became angry and, out of disrespect, threw a sugarcane stalk behind him.
Nghe vậy, người đàn ông đó không chịu đựng được, nổi giận trong lòng, và với thái độ khinh thường, ông ta ném một cây mía ra phía sau.
So aparena samayena kālaṃ katvā ciraṃ paribhāvitassa lobhassa vasena petesu nibbatti, tassa phalaṃ nāma sakakammasarikkhakaṃ hotīti aṭṭhakarīsamattaṃ ṭhānaṃ avattharantaṃ añjanavaṇṇaṃ musaladaṇḍaparimāṇehi ucchūhi ghanasañchannaṃ mahantaṃ ucchuvanaṃ nibbatti.
After some time, that man died, and due to the long-cherished greed, he was reborn among the petas. The result of that was a great sugarcane grove, black as collyrium, covered thickly with canes the size of pestles, spreading over an area of eight karīsas, as befits his kamma.
Sau đó, người đàn ông đó qua đời và do lòng tham đã tích lũy lâu dài, ông ta tái sinh làm quỷ (peta). Quả báo của nghiệp tương ứng với nghiệp đã tạo, nên một rừng mía lớn đã xuất hiện, bao phủ một khu vực rộng khoảng tám mẫu, với những cây mía màu đen như thuốc kẻ mắt, to bằng cán chày, mọc dày đặc.
Tasmiṃ khāditukāmatāya ‘‘ucchuṃ gahessāmī’’ti upagatamatte taṃ ucchū abhihananti, so tena pucchito patati.
When that peta, desiring to eat, merely approached thinking, "I will take some sugarcane," the canes struck him, and he fell, bewildered by them.
Khi quỷ đó đến gần với ý định ăn mía, những cây mía đó liền đánh vào nó, khiến nó ngất xỉu và ngã xuống.
737-8. Tattha kissāti kīdisassa, kammassāti adhippāyo.
737-8. Here, kissā means, "of what kind of kamma?" This is the intention.
737-8. Trong đó, kissā có nghĩa là loại nghiệp nào, đó là ý nghĩa.
Haññāmīti vihaññāmi vighātaṃ āpajjāmi.
Haññāmi means "I am afflicted, I suffer distress."
Haññāmī (tôi bị đánh đập) có nghĩa là tôi bị tổn hại, tôi rơi vào tình trạng bị đánh đập.
Vihaññāmīti vā vibādhiyāmi, visesato pīḷiyāmīti attho.
Or vihaññāmi means "I am harassed, I am oppressed in particular." This is the meaning.
Hoặc vihaññāmī có nghĩa là tôi bị làm phiền, bị hành hạ đặc biệt, đó là ý nghĩa.
Khajjāmīti khādiyāmi, asipattasadisehi nisitehi khādantehi viya ucchupattehi kantiyāmīti attho.
Khajjāmi means "I am eaten, I am cut as if by sharp swords, by the sugarcane leaves." This is the meaning.
Khajjāmī (tôi bị ăn mòn) có nghĩa là tôi bị ăn, tôi bị cắt như bị những lưỡi kiếm sắc bén cắt bởi những lá mía.
Vāyamāmīti ucchuṃ khādituṃ vāyāmaṃ karomi.
Vāyamāmi means "I make an effort to eat sugarcane."
Vāyamāmī (tôi cố gắng) có nghĩa là tôi nỗ lực để ăn mía.
Parisakkāmīti payogaṃ karomi.
Parisakkāmi means "I make an exertion."
Parisakkāmī (tôi nỗ lực) có nghĩa là tôi thực hiện sự nỗ lực.
Paribhuñjitunti ucchurasaṃ paribhuñjituṃ, ucchuṃ khāditunti attho.
Paribhuñjituṃ means "to enjoy the sugarcane juice, to eat sugarcane." This is the meaning.
Paribhuñjituṃ (để thọ hưởng) có nghĩa là để thọ hưởng nước mía, để ăn mía, đó là ý nghĩa.
Chinnathāmoti chinnasaho upacchinnathāmo, parikkhīṇabaloti attho.
Chinnathāmo means "with strength cut off, with strength severed, with power exhausted." This is the meaning.
Chinnathāmo (sức lực bị cắt đứt) có nghĩa là sức lực bị cắt đứt, sức lực đã suy yếu, sức lực đã cạn kiệt, đó là ý nghĩa.
Kapaṇoti dīno.
Kapaṇo means "wretched, miserable."
Kapaṇo (khốn khổ) có nghĩa là đáng thương.
Lālapāmīti dukkhena aṭṭito ativiya vilapāmi.
Lālapāmi means "being afflicted by suffering, I lament excessively."
Lālapāmī (tôi than khóc) có nghĩa là tôi than khóc rất nhiều vì đau khổ.
739. Vighātoti vighātavā, vihatabalo vā.
739. Vighāto means "distressed" or "powerless."
739. Vighāto (kiệt sức) có nghĩa là có sự kiệt sức, hoặc sức lực đã bị phá hủy.
Paripatāmi chamāyanti ṭhātuṃ asakkonto bhūmiyaṃ papatāmi.
Paripatāmi chamāyaṃ means "being unable to stand, I fall to the ground."
Paripatāmi chamāyaṃ (tôi ngã xuống đất) có nghĩa là tôi ngã xuống đất vì không thể đứng vững.
Parivattāmīti paribbhamāmi.
Parivattāmi means "I roll about."
Parivattāmī (tôi lăn lộn) có nghĩa là tôi lăn tròn.
Vāricarovāti maccho viya.
Vāricarova means "like a fish."
Vāricarovā (như cá) có nghĩa là như cá.
Ghammeti ghammasantatte thale.
Ghamme means "on hot, sun-baked ground."
Ghamme (dưới nắng nóng) có nghĩa là trên mặt đất bị nắng nóng thiêu đốt.
740-4. Santassitoti oṭṭhakaṇṭhatālūnaṃ sosappattiyā suṭṭhu tasito.
740-4. Santassito means "very thirsty due to dryness of lips, throat, and palate."
740-4. Santassito (khát nước) có nghĩa là rất khát nước do môi, cổ họng và vòm miệng bị khô.
Sātasukhanti sātabhūtaṃ sukhaṃ.
Sātasukhaṃ means "pleasant comfort."
Sātasukha (hạnh phúc an lạc) có nghĩa là hạnh phúc dễ chịu.
Na vindeti na labhāmi.
Na vinde means "I do not find."
Na vinde (tôi không tìm thấy) có nghĩa là tôi không nhận được.
Tanti tuvaṃ.
Taṃ means "you."
Ta (ngươi) có nghĩa là ngươi.
Vijānāti vijānāhi.
Vijānā means "know."
Vijānā (hãy hiểu) có nghĩa là hãy hiểu.
Payātoti gantuṃ āraddho.
Payāto means "he began to go."
Payāto (đã đi) có nghĩa là đã bắt đầu đi.
Anvagacchīti anubandhi.
Anvagacchī means "he followed."
Anvagacchī (đã đi theo) có nghĩa là đã theo sau.
Paccāsantoti paccāsīsamāno.
Paccāsanto means "longing."
Paccāsanto (với hy vọng) có nghĩa là với hy vọng.
Tassetaṃ kammassāti ettha etanti nipātamattaṃ, tassa kammassāti attho.
Tassetaṃ kammassā – here etaṃ is merely a particle; the meaning is "of that kamma."
Tassetaṃ kammassā (đây là quả báo của nghiệp đó): ở đây, etaṃ chỉ là một tiểu từ, ý nghĩa là của nghiệp đó.
Piṭṭhito gaṇheyyāsīti attano piṭṭhipasseneva ucchuṃ gaṇheyyāsi.
Piṭṭhito gaṇheyyāsi means "you should take the sugarcane from your own back."
Piṭṭhito gaṇheyyāsī (hãy lấy từ phía sau) có nghĩa là hãy lấy mía từ chính phía sau mình.
Pamoditoti pamudito.
Pamodito means "delighted."
Pamodito nghĩa là hoan hỷ.
745. Gahetvāna taṃ khādi yāvadatthanti therena āṇattiniyāmena ucchuṃ gahetvā yathāruci khāditvā mahantaṃ ucchukalāpaṃ gahetvā therassa upanesi, thero taṃ anuggaṇhanto teneva taṃ ucchukalāpaṃ gāhāpetvā veḷuvanaṃ gantvā bhagavato adāsi, bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ taṃ paribhuñjitvā anumodanaṃ akāsi, peto pasannacitto vanditvā gato, tato paṭṭhāya yathāsukhaṃ ucchuṃ paribhuñji.
Gahetvāna taṃ khādi yāvadatthaṃ means that by the method instructed by the Elder, he took the sugarcane, ate it as much as he wished, then took a large bundle of sugarcane and offered it to the Elder. The Elder, wishing to favor him, had him take that bundle of sugarcane, went to Veḷuvana, and gave it to the Blessed One. The Blessed One, together with the community of bhikkhus, consumed it and gave a discourse of appreciation. The peta, with a gladdened mind, paid homage and departed. From that day on, he partook of sugarcane as he pleased.
745. Gahetvāna taṃ khādi yāvadattha (Lấy và ăn tùy thích) nghĩa là, theo sự sai bảo của vị Trưởng lão, sau khi lấy mía và ăn tùy thích, vị ngạ quỷ ấy đã mang một bó mía lớn đến dâng cho vị Trưởng lão. Vị Trưởng lão, vì muốn ban ân cho vị ngạ quỷ ấy, đã bảo vị ngạ quỷ ấy cầm bó mía đó, rồi đi đến Tịnh xá Trúc Lâm (Veḷuvana) và dâng lên Đức Phật. Đức Phật cùng với Tăng đoàn đã thọ dụng mía đó và ban lời tùy hỷ. Vị ngạ quỷ, với tâm hoan hỷ, đã đảnh lễ và ra đi. Từ đó trở đi, vị ấy được thọ dụng mía tùy thích.
So aparena samayena kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppajji.
After some time, that peta died and was reborn among the Tāvatiṃsa devas.
Sau một thời gian, vị ấy qua đời và tái sinh vào cõi trời Ba Mươi Ba (Tāvatiṃsa).
Sā panesā petassa pavatti manussaloke pākaṭā ahosi.
This story of the peta became known in the human world.
Câu chuyện về vị ngạ quỷ này đã trở nên nổi tiếng trong thế giới loài người.
Atha manussā satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ pucchiṃsu.
Then people approached the Teacher and asked about that event.
Bấy giờ, mọi người đến gần Đức Đạo Sư và hỏi về sự việc đó.
Satthā tesaṃ tamatthaṃ vitthārato kathetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā manussā maccheramalato paṭiviratā ahesunti.
The Teacher explained the matter to them in detail and taught the Dhamma. Hearing that, the people refrained from the defilement of stinginess.
Đức Đạo Sư đã kể chi tiết sự việc đó cho họ và thuyết pháp; nghe pháp, mọi người từ bỏ cấu uế keo kiệt.
Sāvatthi nāma nagaranti idaṃ satthā jetavane viharanto dve pete ārabbha kathesi.
Sāvatthī nāma nagaraṃ — The Teacher told this story concerning two petas while residing at Jetavana.
Đức Đạo Sư đã kể câu chuyện này, bắt đầu bằng câu “Thành phố tên Sāvatthī”, khi Ngài đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến hai ngạ quỷ.
Sāvatthiyaṃ kira kosalarañño dve puttā pāsādikā paṭhamavaye ṭhitā yobbanamadamattā paradārakammaṃ katvā kālaṃ katvā parikhāpiṭṭhe petā hutvā nibbattiṃsu.
It is said that in Sāvatthī, two sons of King Pasenadi, handsome and in the prime of their youth, became intoxicated with the pride of youth, committed adultery, and after dying, were reborn as petas outside the moat.
Người ta kể rằng, ở Sāvatthī, hai người con trai của vua Kosala, đẹp đẽ, ở tuổi thanh xuân, say sưa trong men say tuổi trẻ, đã phạm tội tà dâm, sau khi chết, họ tái sinh làm ngạ quỷ ở phía sau hào thành.
Te rattiyaṃ bheravena saddena parideviṃsu.
They wept at night with a terrifying sound.
Ban đêm, chúng than khóc với tiếng kêu rùng rợn.
Manussā taṃ sutvā bhītatasitā ‘‘evaṃ kate idaṃ avamaṅgalaṃ vūpasammatī’’ti buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Hearing that, the people became frightened and terrified, and thinking, "If this is done, this inauspicious event will cease," they offered a great dana to the bhikkhu saṅgha, headed by the Buddha, and reported the matter to the Blessed One.
Mọi người nghe thấy điều đó, sợ hãi và kinh hoàng, nghĩ rằng: “Khi làm điều này, sự điềm gở này sẽ được xoa dịu,” họ đã cúng dường đại thí đến Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu và báo cáo sự việc đó với Đức Thế Tôn.
Bhagavā ‘‘upāsakā tassa saddassa savanena tumhākaṃ na koci antarāyo’’ti vatvā tassa kāraṇaṃ ācikkhitvā tesaṃ dhammaṃ desetuṃ –
The Blessed One, saying, "Lay followers, no danger will befall you by hearing that sound," explained the reason for it and, in order to teach the Dhamma to them, spoke these verses:
Đức Thế Tôn nói: “Này các thiện nam tín nữ, không có tai họa nào đến với quý vị do nghe tiếng kêu đó,” rồi Ngài giải thích nguyên nhân của sự việc đó và để thuyết pháp cho họ, Ngài đã nói:
747. Kāmassādābhinandinoti kāmaguṇesu assādavasena abhinandanasīlā.
747. Kāmassādābhinandino means those whose nature is to greatly delight in sense pleasures by way of enjoyment of sense objects.
747. Kāmassādābhinandino có nghĩa là những người có thói quen hoan hỷ quá mức do sự thỏa mãn trong các dục lạc.
Paccuppannasukhe giddhāti vattamānasukhamatte giddhā gathitā hutvā.
Paccuppannasukhe giddhā means being greedy, clinging to, merely present happiness.
Paccuppannasukhe giddhā có nghĩa là tham đắm, dính mắc vào hạnh phúc hiện tại.
Na te passiṃsunāgatanti duccaritaṃ pahāya sucaritaṃ caritvā anāgataṃ āyatiṃ devamanussesu laddhabbaṃ sukhaṃ te na cintesuṃ.
Na te passiṃsunāgataṃ means they did not consider the future happiness to be attained among devas and humans in the future, by abandoning evil conduct and practicing good conduct.
Na te passiṃsunāgataṃ có nghĩa là họ đã không nghĩ đến hạnh phúc sẽ đạt được trong tương lai, ở cõi trời và cõi người, bằng cách từ bỏ ác hạnh và thực hành thiện hạnh.
Tattha bahūsu vata santesūti anekesu dakkhiṇeyyesu vijjamānesu.
Therein, bahūsu vata santesu means when there were many worthy of offerings.
Trong đó, bahūsu vata santesu có nghĩa là khi có nhiều bậc đáng cúng dường hiện diện.
Deyyadhamme upaṭṭhiteti attano santake dātabbadeyyadhammepi samīpe ṭhite, labbhamāneti attho.
Deyyadhamme upaṭṭhite means when objects fit for giving, belonging to oneself, were present nearby, meaning, when they could be obtained.
Deyyadhamme upaṭṭhite có nghĩa là khi những vật cúng dường đáng được bố thí của chính mình cũng đã sẵn sàng, tức là có thể nhận được.
Parittaṃ sukhāvahanti appamattakampi āyatiṃ sukhāvahaṃ puññaṃ katvā attānaṃ sotthiṃ nirupaddavaṃ kātuṃ nāsakkhimhā vatāti yojanā.
Parittaṃ sukhāvahaṃ is to be construed as "Alas, we were not able to make ourselves safe and free from danger by performing even a small amount of merit that brings happiness in the future."
Parittaṃ sukhāvahaṃ có nghĩa là “Than ôi, chúng tôi đã không thể tự mình tạo ra dù chỉ một chút phước báu mang lại hạnh phúc trong tương lai, để được an toàn và không gặp tai họa.” Đó là cách kết nối.
750. Kiṃ tato pāpakaṃ assāti tato pāpakaṃ lāmakaṃ nāma kiṃ aññaṃ assa siyā.
750. Kiṃ tato pāpakaṃ assā means what other evil or wretched thing could there be worse than that?
750. Kiṃ tato pāpakaṃ assa có nghĩa là “Còn điều gì tệ hại, thấp kém hơn điều đó có thể xảy ra?”
Yaṃ no rājakulā cutāti yena pāpakammena mayaṃ rājakulato cutā idha pettivisayaṃ upapannā petesu nibbattā khuppipāsasamappitā vicarāmāti attho.
Yaṃ no rājakulā cutā means by which evil kamma we, having fallen from a royal family, have been reborn in the realm of pretas here, and wander afflicted by hunger and thirst.
Yaṃ no rājakulā cutā có nghĩa là “Do ác nghiệp nào mà chúng tôi đã mạng chung từ dòng dõi hoàng gia, tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ ở đây, và lang thang bị hành hạ bởi đói khát?” Đó là ý nghĩa.
751. Sāmino idha hutvānāti idha imasmiṃ loke yasmiṃyeva ṭhāne pubbe sāmino hutvā vicaranti, tahiṃ tasmiṃyeva ṭhāne honti assāmino.
751. Sāmino idha hutvānā means in this world, in whatever place they formerly roamed as owners, in that very place they become non-owners.
751. Sāmino idha hutvānā có nghĩa là “Ở thế giới này, tại nơi mà trước đây họ từng là chủ nhân và lang thang, thì ở đó, họ trở thành kẻ không có gì.”
Manussā unnatonatāti manussakāle sāmino hutvā kālakatā kammavasena onatā bhamanti khuppipāsāya, passa saṃsārapakatinti dasseti.
Manussā unnatonatā means that having been owners in their human life and then passed away, by the power of kamma they are degraded and wander, afflicted by hunger and thirst. This shows the nature of saṃsāra.
Manussā unnatonatā có nghĩa là “Khi còn là người, họ là chủ nhân và được tôn quý; khi chết đi, do nghiệp quả, họ sa sút, lang thang trong đói khát. Hãy nhìn bản chất của luân hồi!” Điều này được trình bày như vậy.
752. Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavanti etaṃ issariyamadavasena sambhūtaṃ apāyūpapattisaṅkhātaṃ ādīnavaṃ dosaṃ ñatvā pahāya issariyamadaṃ puññappasuto hutvā.
752. Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavaṃ means having understood this fault, this danger, which consists of rebirth in the woeful states, arising from the intoxication of power, one should abandon the intoxication of power and be intent on merit.
752. Etamādīnavaṃ ñatvā, issaramadasambhavaṃ có nghĩa là “Sau khi biết được tai họa này, tức là sự tái sinh vào các cõi khổ, phát sinh từ sự kiêu mạn quyền lực, và từ bỏ sự kiêu mạn quyền lực, trở thành người siêng năng làm phước.”
Bhave saggagato naroti saggaṃ devalokaṃ gatoyeva bhaveyya.
Bhave saggagato naro means such a person would surely go to the deva world, to heaven.
Bhave saggagato naro có nghĩa là “Người đó sẽ đi đến cõi trời, cõi chư thiên.”
Iti satthā tesaṃ petānaṃ pavattiṃ kathetvā tehi manussehi kataṃ dānaṃ tesaṃ petānaṃ uddisāpetvā sampattaparisāya ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi.
Thus, the Teacher, having related the account of those pretas, had the humans dedicate the alms given by them to those pretas, and then taught the Dhamma suitable to the disposition of the assembled audience.
Như vậy, Đức Đạo Sư đã kể câu chuyện về các ngạ quỷ đó, và sau khi khiến mọi người hồi hướng phước báu đã làm cho các ngạ quỷ đó, Ngài đã thuyết pháp phù hợp với khuynh hướng của hội chúng hiện diện.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the great multitude.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Pubbe katānaṃ kammānanti idaṃ satthā jetavane viharanto rājaputtapetaṃ ārabbha kathesi.
Pubbe katānaṃ kammānaṃ — The Teacher, while dwelling at Jetavana, related this in connection with a royal prince preta.
Đức Đạo Sư đã kể câu chuyện này, bắt đầu bằng câu “Pubbe katānaṃ kammānaṃ” (Nghiệp đã làm trước đây), khi Ngài đang trú ngụ tại Jetavana, liên quan đến một ngạ quỷ con vua.
Tattha yo so atīte kitavassa nāma rañño putto atīte paccekabuddhe aparajjhitvā bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena petesu uppanno.
Therein, the prince of King Kitavassa in the past, who, having offended a Paccekabuddha in a former time, suffered in hell for many thousands of years, and by the residual result of that very kamma, was reborn among the pretas.
Trong đó, hoàng tử của vua Kitavassa trong quá khứ, người đã xúc phạm một vị Paccekabuddha trong quá khứ, đã chịu khổ trong địa ngục hàng ngàn năm, và do phần còn lại của nghiệp quả đó, đã tái sinh làm ngạ quỷ.
So idha ‘‘rājaputtapeto’’ti adhippeto.
He is here referred to as the "royal prince preta."
Ngạ quỷ đó ở đây được gọi là “ngạ quỷ con vua”.
Tassa vatthu heṭṭhā sāṇavāsipetavatthumhi vitthārato āgatameva, tasmā tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ.
The story of that preta has already been given in detail in the Sāṇavāsipetavatthu below; therefore, it should be understood according to the method stated therein.
Câu chuyện về ngạ quỷ đó đã được kể chi tiết trong câu chuyện ngạ quỷ Sāṇavāsī ở phần dưới, do đó, cần được hiểu theo cách đã nói ở đó.
Satthā hi tadā therena attano ñātipetānaṃ pavattiyā kathitāya ‘‘na kevalaṃ tava ñātakāyeva, atha kho tvampi ito anantarātīte attabhāve peto hutvā mahādukkhaṃ anubhavī’’ti vatvā tena yācito –
For the Teacher, at that time, when the elder had related the account of his own kinsmen-pretas, said, "Not only your relatives, but you yourself, in the immediately preceding existence, were a preta and experienced great suffering," and being requested by the elder—
Khi đó, Đức Đạo Sư, sau khi Trưởng lão kể về câu chuyện của các ngạ quỷ thân quyến của mình, đã nói: “Không chỉ các thân quyến của con, mà chính con cũng đã từng là ngạ quỷ trong kiếp sống trước đó, ngay sau kiếp này, và đã chịu đựng khổ đau lớn lao.” Khi được Trưởng lão thỉnh cầu, Ngài đã nói:
753. Tattha pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye mananti purimāsu jātīsu katānaṃ akusalakammānaṃ phalaṃ uḷāraṃ hutvā uppajjamānaṃ andhabālānaṃ cittaṃ mathayeyya abhibhaveyya, paresaṃ anatthakaraṇamukhena attano atthaṃ uppādeyyāti adhippāyo.
753. Therein, pubbe katānaṃ kammānaṃ, vipāko mathaye manaṃ means the fruit of unwholesome kamma performed in previous existences, becoming vast and arising, would confound or overpower the minds of the blind fools, meaning, it would bring about their ruin through causing harm to others.
753. Trong những câu kệ đó, “quả của các nghiệp đã làm trước đây sẽ khuấy động tâm” có nghĩa là, quả của các ác nghiệp đã làm trong các kiếp quá khứ, khi trở nên rộng lớn và phát sinh, sẽ khuấy động và chế ngự tâm của những kẻ ngu si không thấy được lợi ích hiện tại, với ý nghĩa là sẽ tạo ra lợi ích cho chính mình bằng cách làm hại người khác trước.
Idāni taṃ cittamathanaṃ visayena saddhiṃ dassetuṃ ‘‘rūpe sadde’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show that confounding of the mind together with its objects, rūpe sadde and so on were stated.
Bây giờ, để trình bày sự khuấy động tâm đó cùng với đối tượng, câu “rūpe sadde” (trong sắc, trong tiếng) v.v. đã được nói đến.
Tattha rūpeti rūpahetu, yathicchitassa manāpiyassa rūpārammaṇassa paṭilābhanimittanti attho.
Therein, rūpe means due to form, meaning, as a cause for the acquisition of desired, pleasant visual objects.
Trong đó, “rūpe” có nghĩa là do sắc, tức là vì sự thâu nhận được đối tượng sắc khả ái như ý muốn.
Saddetiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to sadde and so on.
Tương tự cũng áp dụng cho “sadde” (trong tiếng) v.v.
754. Evaṃ sādhāraṇato vuttamatthaṃ asādhāraṇato niyametvā dassento ‘‘naccaṃ gīta’’ntiādimāha.
754. Having thus stated the general meaning, the Teacher, intending to define it specifically, spoke naccaṃ gīta and so on.
754. Để xác định ý nghĩa đã được trình bày một cách tổng quát như vậy thành một ý nghĩa cụ thể, câu “naccaṃ gīta” (múa hát) v.v. đã được nói đến.
Tattha ratinti kāmaratiṃ.
Therein, rati means sensual delight.
Trong đó, “rati” là dục lạc.
Khiḍḍanti sahāyakādīhi keḷiṃ.
Khiḍḍa means sport with friends and so forth.
“Khiḍḍa” là trò vui với bạn bè v.v.
Giribbajanti rājagahaṃ.
Giribbaja means Rājagaha.
“Giribbaja” là Rājagaha (Vương Xá).
755. Isinti asekkhānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esanaṭṭhena isiṃ.
755. Isi means a sage by reason of seeking the noble virtue-aggregates (sīlakkhandha) and so on.
755. “Isi” là vị ẩn sĩ (isi) vì sự tìm cầu (esana) các uẩn giới như giới uẩn của bậc vô học (asekkha).
Sunettanti evaṃnāmakaṃ paccekabuddhaṃ.
Sunetta means a Paccekabuddha by that name.
“Sunetta” là một vị Độc Giác Phật tên như vậy.
Attadantanti uttamena damathena damitacittaṃ.
Attadanta means one whose mind is disciplined by supreme self-restraint.
“Attadanta” là người có tâm đã được điều phục bằng sự điều phục tối thượng.
Samāhitanti arahattaphalasamādhinā samāhitaṃ.
Samāhita means composed by the concentration of Arahatship-fruition.
“Samāhita” là người có tâm định tĩnh bằng Arahant-phala-samādhi (định quả A-la-hán).
Uñche pattagate ratanti uñchena bhikkhācārena laddhe pattagate pattapariyāpanne āhāre rataṃ santuṭṭhaṃ.
Uñche pattagate rata means content with the food obtained by alms-gathering, contained within the bowl.
“Uñche pattagate rata” là người hoan hỷ, vừa lòng với thức ăn nhận được qua khất thực (uñcha), được chứa trong bát (pattagata, pattapariyāpanna).
756. Laddhā, bhanteti cābravīti ‘‘api, bhante, bhikkhā laddhā’’ti vissāsajananatthaṃ kathesi.
756. Laddhā, bhanteti cābravī means he spoke, "Bhante, have you received alms?" in order to foster intimacy.
756. “Laddhā, bhanteti cābravī” (Thưa Tôn giả, đã nhận được) có nghĩa là ông ta nói để tạo sự thân mật: “Thưa Tôn giả, đã nhận được vật thực khất thực chưa?”
Uccaṃ paggayhāti uccataraṃ katvā pattaṃ ukkhipitvā.
Uccaṃ paggayhā means lifting the bowl high up.
“Uccaṃ paggayhā” có nghĩa là nâng bát lên cao hơn.
757. Thaṇḍile pattaṃ bhinditvāti kharakaṭhine bhūmippadese khipanto pattaṃ bhinditvā.
757. Thaṇḍile pattaṃ bhinditvā means, throwing it onto a hard, rough ground area, breaking the bowl.
757. “Thaṇḍile pattaṃ bhinditvā” có nghĩa là ném bát xuống nền đất cứng rắn, làm vỡ bát.
Apakkamīti thokaṃ apasakki.
Apakkamī means, moved away a little.
“Apakkamī” có nghĩa là lùi lại một chút.
Apasakkanto ca ‘‘akāraṇeneva andhabālo mahantaṃ anatthaṃ attano akāsī’’ti karuṇāyanavasena olokentaṃ paccekabuddhaṃ rājaputto āha ‘‘rañño kitavassāhaṃ putto, kiṃ maṃ bhikkhu karissasī’’ti.
As he moved away, the prince, seeing the Paccekabuddha looking with compassion and thinking, "This extremely foolish one has brought great harm upon himself for no reason," said to the Paccekabuddha: "I am the son of King Kitava, what will you do to me, bhikkhu?"
Khi lùi lại, vị hoàng tử nói với vị Độc Giác Phật đang nhìn ông ta với lòng bi mẫn rằng: “Kẻ ngu si mù quáng này đã tự gây ra một tai họa lớn mà không có lý do”, và nói: “Ta là con của vua Kitava, này Tỳ-khưu, ngươi sẽ làm gì ta?”
759. Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cāti uttāno nipanno caturāsītivassasahassāni, nikujjo, vāmapassena, dakkhiṇapassena, uddhaṃpādo, olambiko, yathāṭhito cāti evaṃ cha caturāsītisahassāni vassāni honti.
759. Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cā means, lying supine for eighty-four thousand years; lying prone; on the left side; on the right side; head downwards; hanging; and in the usual position – thus there are six sets of eighty-four thousand years.
759. “Chaḷeva caturāsīti, vassāni nahutāni cā” (sáu lần tám vạn bốn ngàn năm và hàng vạn năm) có nghĩa là, nằm ngửa, tám vạn bốn ngàn năm; nằm sấp, nằm nghiêng bên trái, nằm nghiêng bên phải, đầu chúc xuống, treo lủng lẳng, và đứng thẳng – như vậy có sáu lần tám vạn bốn ngàn năm.
Tenāha –
Therefore, it is said:
Do đó đã nói:
762. Etādisanti evarūpaṃ.
762. Etādisaṃ means, of such a nature.
762. “Etādisaṃ” là như vậy.
Kaṭukanti atidukkhaṃ, bhāvanapaṃsakaniddesoyaṃ ‘‘ekamantaṃ nisīdī’’tiādīsu viya.
Kaṭukaṃ means, extremely painful. This is an adjective used as an adverb, like in "sat down to one side" and so on.
“Kaṭukaṃ” là cực kỳ đau khổ. Đây là một cách diễn đạt trung tính về trạng thái, giống như trong các câu “ekamantaṃ nisīdī” (ngồi sang một bên) v.v.
Appaduṭṭhappadosinaṃ isiṃ subbataṃ āsajja āsādetvā pāpakammantā puggalā evarūpaṃ kaṭukaṃ ativiya dukkhaṃ paccantīti yojanā.
The meaning is: "Evil-doers, having offended and insulted a faultless, virtuous sage (Paccekabuddha), experience such bitter, extreme suffering."
Cách nối câu là: những người làm ác, khi xúc phạm (āsajja) vị ẩn sĩ (isi) có giới hạnh tốt đẹp (subbata), không làm hại ai (appaduṭṭhappadosinaṃ), sẽ chịu đựng (paccanti) nỗi khổ đau cực kỳ (kaṭukaṃ ativiya dukkhaṃ) như vậy (evarūpaṃ).
763. Soti so rājaputtapeto.
763. So means, that petā who was once a prince.
763. “So” là vị quỷ đó, tức là vị quỷ hoàng tử.
Tatthāti niraye.
Tatthā means, in hell.
“Tatthā” là ở đó, tức là trong địa ngục.
Vedayitvāti anubhavitvā.
Vedayitvā means, having experienced.
“Vedayitvā” là sau khi trải nghiệm.
Nāmāti byattapākaṭabhāvena.
Nāmā means, clearly and distinctly.
“Nāmā” là một cách rõ ràng và hiển nhiên.
Tato cutoti nirayato cuto.
Tato cuto means, having passed away from hell.
“Tato cuto” là sau khi chết từ đó, tức là từ địa ngục.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
Gūthakūpato uggantvāti idaṃ satthari jetavane viharante ekaṃ gūthakhādakapetaṃ ārambha vuttaṃ.
Gūthakūpato uggantvā (emerging from a pit of excrement)—this was spoken by the Teacher when he was residing at Jetavana, concerning an excrement-eating petā.
“Gūthakūpato uggantvā” (thoát ra từ hố phân) – câu này được nói khi Đức Phật đang trú tại Jetavana, liên quan đến một vị quỷ ăn phân.
Sāvatthiyā kira avidūre aññatarasmiṃ gāmake eko kuṭumbiko attano kulūpakaṃ bhikkhuṃ uddissa vihāraṃ kāresi.
It is said that in a certain village not far from Sāvatthī, a householder built a monastery for his attendant bhikkhu.
Người ta kể rằng, ở một ngôi làng gần Sāvatthī, có một gia chủ đã xây một tu viện dành cho vị Tỳ-khưu thân cận của mình.
Tattha nānājanapadato bhikkhū āgantvā paṭivasiṃsu.
Bhikkhus from various regions came and resided there.
Các Tỳ-khưu từ nhiều vùng khác nhau đã đến và trú ngụ ở đó.
Te disvā manussā pasannacittā paṇītena paccayena upaṭṭhahiṃsu.
Seeing them, people with faithful hearts provided them with exquisite requisites.
Khi thấy họ, mọi người với tâm hoan hỷ đã cúng dường các vật phẩm cao cấp.
Kulūpako bhikkhu taṃ asahamāno issāpakato hutvā tesaṃ bhikkhūnaṃ dosaṃ vadanto kuṭumbikaṃ ujjhāpesi.
The attendant bhikkhu, unable to bear this, became overcome with jealousy and slandered those bhikkhus, causing the householder to criticize them.
Vị Tỳ-khưu thân cận đó, không thể chịu đựng được điều này, do đố kỵ, đã nói lỗi của các Tỳ-khưu đó và khiến gia chủ phàn nàn.
Kuṭumbiko te bhikkhū kulūpakañca paribhavanto paribhāsi.
The householder, in turn, insulted and reviled both those visiting bhikkhus and the attendant bhikkhu.
Gia chủ đã khinh miệt và mắng nhiếc các Tỳ-khưu đó và cả vị Tỳ-khưu thân cận.
Atha kulūpako kālaṃ katvā tasmiṃyeva vihāre vaccakuṭiyaṃ peto hutvā nibbatti, kuṭumbiko pana kālaṃ katvā tasseva upari peto hutvā nibbatti.
Then, the attendant bhikkhu died and was reborn as a petā in the latrine of that very monastery; and the householder died and was reborn as a petā above that petā.
Sau đó, vị Tỳ-khưu thân cận chết đi và tái sinh làm quỷ trong nhà vệ sinh của chính tu viện đó; còn gia chủ thì chết đi và tái sinh làm quỷ ngay trên vị quỷ đó.
Athāyasmā mahāmoggallāno taṃ disvā pucchanto –
Then, Venerable Mahā Moggallāna, seeing him, asked, intending to inquire:
Khi Tôn giả Mahāmoggallāna thấy vị quỷ đó, Ngài đã hỏi:
769. Tattha ahu āvāsiko mayhanti mayhaṃ āvāse mayā katavihāre eko bhikkhu āvāsiko nibaddhavasanako ahosi.
769. There, ahu āvāsiko mayhaṃ means, there was a bhikkhu who was a constant resident in my dwelling, in the monastery built by me.
769. Trong đó, “ahu āvāsiko mayhaṃ” có nghĩa là có một vị Tỳ-khưu trú ngụ thường xuyên trong tu viện do tôi xây dựng.
Ajjhāsito mayhaṃ ghareti kulūpakabhāvena mama gehe taṇhābhinivesavasena abhiniviṭṭho.
Ajjhāsito mayhaṃ ghare means, he frequented my house due to being attached to requisites in the manner of an attendant bhikkhu.
“Ajjhāsito mayhaṃ ghare” có nghĩa là, do là vị Tỳ-khưu thân cận, ông ta đã thường xuyên lui tới nhà tôi với sự dính mắc do tham ái.
770. Tassāti tassa kulūpakabhikkhussa.
770. Tassā refers to that attendant bhikkhu.
770. “Tassā” là của vị Tỳ-khưu thân cận đó.
Bhikkhavoti bhikkhū.
Bhikkhavo means, the bhikkhus.
“Bhikkhavo” là các Tỳ-khưu.
Paribhāsisanti akkosiṃ.
Paribhāsisaṃ means, I reviled.
“Paribhāsisaṃ” là tôi đã mắng nhiếc.
Petalokaṃ ito gatoti iminā ākārena petayoniṃ upagato petabhūto.
Petalokaṃ ito gato means, in this manner I entered the realm of petās, becoming a petā.
“Petalokaṃ ito gato” có nghĩa là đã tái sinh vào cõi quỷ, trở thành quỷ theo cách này.
772. Tattha tassevāti tasseva mayhaṃ pubbe kulūpakabhikkhubhūtassa petassa.
772. There, tassevā means, of that same petā who was formerly my attendant bhikkhu.
772. Trong đó, “tassevā” là của chính vị quỷ đó, người trước đây là vị Tỳ-khưu thân cận của tôi.
Pāpakammassāti pāpasamācārassa.
Pāpakammassā means, of the one with evil conduct.
“Pāpakammassā” là của kẻ có hành vi xấu xa.
Sīse tiṭṭhāmi matthaketi sīse tiṭṭhāmi, tiṭṭhanto ca matthake eva tiṭṭhāmi, na sīsappamāṇe ākāseti attho.
Sīse tiṭṭhāmi matthake means, I stand on the head, and as I stand, I stand on the very top, not in the air at head-level; this is the meaning.
“Sīse tiṭṭhāmi matthake” có nghĩa là tôi đứng trên đầu, và khi đứng thì tôi đứng ngay trên đỉnh đầu, không phải trong không gian ngang tầm đầu.
Paravisayaṃ pattoti manussalokaṃ upādāya paravisayabhūtaṃ pettivisayaṃ patto.
Paravisayaṃ patto means, having reached the realm of petās, which is another realm by comparison with the human world.
“Paravisayaṃ patto” có nghĩa là đã đến cõi quỷ, vốn là cảnh giới khác so với cõi người.
Mamevāti mayhaṃ eva paricārako ahosīti vacanaseso.
Mamevā means, he was indeed my attendant; this is the remaining part of the statement.
“Mamevā” (chính của tôi) có nghĩa là ông ta đã là người hầu của chính tôi – đây là phần còn lại của câu.
773. Yaṃ bhadante hadantaññeti bhadante, ayya mahāmoggalāna, tassaṃ vaccakuṭiyaṃ yaṃ aññe uhadanti vaccaṃ ossajanti.
773. Yaṃ bhadante hadantaññe means, "Venerable sir, Noble Mahā Moggallāna, whatever excrement others discharge in that latrine."
773. “Yaṃ bhadante hadantaññe” có nghĩa là, thưa Tôn giả, Đại Moggallāna, những gì người khác thải ra (vaccaṃ ossajanti) trong nhà vệ sinh đó.
Etaṃ me hoti bhojananti etaṃ vaccaṃ mayhaṃ divase divase bhojanaṃ hoti.
Etaṃ me hoti bhojanaṃ means, "That excrement becomes my food day after day."
“Etaṃ me hoti bhojanaṃ” có nghĩa là phân đó trở thành thức ăn hàng ngày của tôi.
Yaṃ hadāmīti taṃ pana vaccaṃ khāditvā yampahaṃ vaccaṃ karomi.
Yaṃ hadāmi means, "And whatever excrement I discharge after eating that excrement."
“Yaṃ hadāmī” có nghĩa là, sau khi ăn phân đó, những gì tôi thải ra.
Etaṃ so upajīvatīti etaṃ mama vaccaṃ so kulūpakapeto divase divase khādanavasena upajīvati, attabhāvaṃ yāpetīti attho.
Etaṃ so upajīvati means, "That petā, who was the attendant bhikkhu, subsists on that excrement of mine day after day by eating it, sustaining his existence."
Etaṃ so upajīvatī (Nó sống nhờ vào điều này) nghĩa là: Vị ngạ quỷ thường đến nhà đó sống nhờ vào phân của tôi mỗi ngày bằng cách ăn nó, duy trì thân mạng.
Tesu kuṭumbiko pesale bhikkhū ‘‘evaṃ āhāraparibhogato varaṃ tumhākaṃ gūthakhādana’’nti akkosi.
Among them, the householder had reviled the virtuous bhikkhus, saying, "Eating excrement is better for you than consuming such food."
Trong số đó, người chủ gia đình đã mắng các tỳ khưu có giới đức rằng: “Thà các ông ăn phân còn hơn là thọ dụng thức ăn như vậy!”
Kulūpako pana kuṭumbikampi tathāvacane samādapetvā sayaṃ tathā akkosi, tenassa tatopi paṭikuṭṭhatarā jīvikā ahosi.
The attendant bhikkhu, having encouraged the householder to speak such words, himself reviled in the same manner, and therefore his livelihood became even more repulsive than that of the householder petā.
Còn vị ngạ quỷ thường đến nhà đó đã xúi giục cả người chủ gia đình mắng chửi như vậy, và chính nó cũng mắng chửi như vậy, nên cuộc sống của nó còn đáng ghê tởm hơn cả vị ngạ quỷ kia.
Āyasmā mahāmoggallāno taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
Venerable Mahā Moggallāna reported that incident to the Bhagavā.
Đại đức Mahāmoggallāna đã trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā upavāde ādīnavaṃ dassetvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Bhagavā made that matter an occasion (for a discourse), showed the danger in reviling, and taught the Dhamma to the assembled audience.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm duyên khởi, chỉ ra sự nguy hiểm của việc phỉ báng, và thuyết pháp cho hội chúng đang có mặt.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the great multitude.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
774-81. Gūthakūpato uggantvāti idaṃ satthari jetavane viharante aññataraṃ gūthakhādakapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
774-81. This (story beginning with) ‘Emerging from the pit of excrement’ (Gūthakūpato uggantvā) was spoken by the Teacher while residing in Jetavana, concerning a certain female peta who eats excrement.
774-81. Gūthakūpato uggantvā (Từ hố phân trồi lên): Điều này được nói liên quan đến một ngạ quỷ cái ăn phân, khi Đức Bổn Sư đang trú tại Jetavana.
Tassā vatthu anantaravatthusadisaṃ.
Her story is similar to the immediately preceding story.
Câu chuyện về ngạ quỷ cái đó tương tự như câu chuyện vừa rồi.
Tattha upāsakena vihāro kāritoti upāsakassa vasena āgataṃ, idha pana upāsikāyāti ayameva viseso.
In that (story), it is mentioned that the monastery was built by a male lay follower, while here it is by a female lay follower—this is the only difference.
Trong câu chuyện trước, có đoạn nói rằng ngôi tịnh xá được xây bởi một cận sự nam, còn ở đây thì bởi một cận sự nữ; đây chính là điểm khác biệt.
Sesaṃ vatthusmiṃ gāthāsu ca apubbaṃ natthi.
The rest of the story and verses contain nothing new.
Phần còn lại trong câu chuyện và các bài kệ không có gì mới.
Naggā dubbaṇṇarūpātthāti idaṃ satthari jetavane viharante sambahule pete ārabbha vuttaṃ.
This (story beginning with) ‘You are naked, of wretched appearance’ (Naggā dubbaṇṇarūpātthā) was spoken by the Teacher while residing in Jetavana, concerning a group of petas.
Naggā dubbaṇṇarūpātthā (Các ông trần truồng, hình dạng xấu xí) được nói liên quan đến nhiều ngạ quỷ, khi Đức Bổn Sư đang trú tại Jetavana.
Sāvatthiyaṃ kira sambahulā manussā gaṇabhūtā assaddhā appasannā maccheramalapariyuṭṭhitacittā dānādisucaritavimukhā hutvā ciraṃ jīvitvā kāyassa bhedā nagarassa samīpe petayoniyaṃ nibbattiṃsu.
It is said that in Sāvatthī, many people, having formed a group, were faithless, undevout, with minds overwhelmed by the defilement of avarice, and averse to good conduct such as giving. After living for a long time, upon the dissolution of the body, they were reborn in the peta realm near the city.
Nghe nói, tại Sāvatthī, nhiều người tụ tập thành nhóm, không có đức tin, không có niềm tịnh tín, tâm bị che lấp bởi cấu uế xan tham, chán ghét các thiện hạnh như bố thí, sau khi sống lâu, khi thân hoại, họ tái sinh vào cõi ngạ quỷ gần thành phố.
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno sāvatthiyaṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge pete disvā –
Then, one day, as Venerable Mahāmoggallāna was going for alms in Sāvatthī, he saw these petas on the way and—
Một ngày nọ, khi Đại đức Mahāmoggallāna đang đi khất thực ở Sāvatthī, trên đường ngài thấy các ngạ quỷ và hỏi bằng bài kệ:
Gāthāya pucchi.
He asked with a verse.
Xương sườn lồi ra, gầy trơ xương, này các ngài, các ngài là ai?”
Tattha dubbaṇṇarūpātthāti dubbaṇṇasarīrā hotha.
Therein, dubbaṇṇarūpātthā means, "you are of wretched bodies."
Trong đó, dubbaṇṇarūpātthā (hình dạng xấu xí) nghĩa là các ông có thân thể xấu xí.
Ke nu tumhetthāti tumhe ke nu nāma bhavatha.
Ke nu tumhetthā means, "who might you be?"
Ke nu tumhetthā (Các ông là ai vậy) nghĩa là các ông có tên là gì?
Mārisāti te attano sāruppavasena ālapati.
Mārisā is his address to them in a manner appropriate to them.
Mārisā (Này các ngài) là cách ngài gọi họ phù hợp với địa vị của họ.
788. Tattha api yojanāni gacchāmāti anekānipi yojanāni gacchāma.
788. Therein, api yojanāni gacchāmā means, "we go even many yojanas."
Trong đó, api yojanāni gacchāmā (Chúng con đi hàng dojana) nghĩa là chúng con đi nhiều dojana.
Kathaṃ?
How?
788. Trong đó, api yojanāni gacchāmā (Chúng con đi hàng dojana) nghĩa là chúng con đi nhiều dojana.
Chātā āhāragedhinoti, cirakālaṃ jighacchāya jighacchitā āhāre giddhā abhigijjhantā hutvā, evaṃ gantvāpi kiñci āhāraṃ aladdhāyeva nivattāma.
Chātā āhāragedhino means, "having been hungry for a long time, greedy for food, ardently craving it, even after going thus, we return without obtaining any food at all."
Tại sao?
Appapuññatāti apuññatā akatakalyāṇatā.
Appapuññatā means, "lack of merit, not having done good deeds."
Chātā āhāragedhino (Đói khát, tham lam thức ăn) nghĩa là, vì đói khát lâu ngày, tham lam thức ăn, chúng con đi như vậy nhưng không tìm được chút thức ăn nào, đành quay về.
790. Te cāti te mayaṃ.
790. Te cā means, "those of us."
Avakujjā patāmase (Úp mặt xuống mà ngã) nghĩa là đôi khi chúng con ngã úp mặt xuống.
Uraṃ sīsañca ghaṭṭemāti avakujjā hutvā patitā uṭṭhātuṃ asakkontā vedhantā vedanāppattā attano attano uraṃ sīsañca paṭighaṃsāma.
Uraṃ sīsañca ghaṭṭemā means, "having fallen prostrate, unable to rise, trembling and afflicted by pain, we strike our chests and heads."
790. Te cā (Và chúng con) nghĩa là chúng tôi.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is in the manner explained below.
Uraṃ sīsañca ghaṭṭemā (Đập ngực và đầu) nghĩa là, khi ngã úp mặt xuống, không thể đứng dậy, đau đớn, chúng tôi đập ngực và đầu của mình.
Thero taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
The Elder reported that matter to the Blessed One.
Phần còn lại tương tự như đã nói ở trên.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One, taking that matter as an occasion, taught the Dhamma to the assembled audience.
Trưởng lão đã trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Taṃ sutvā mahājano maccheramalaṃ pahāya dānādisucaritanirato ahosīti.
Having heard that, the great multitude abandoned the defilement of avarice and delighted in good conduct such as giving.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm duyên khởi, và thuyết pháp cho hội chúng đang có mặt.
Diṭṭhā tayā nirayā tiracchānayonīti idaṃ satthari jetavane viharante aññataraṃ vimānapetaṃ ārabbha vuttaṃ.
This (story beginning with) ‘You have seen hells, animal wombs’ (Diṭṭhā tayā nirayā tiracchānayonī) was spoken by the Teacher while residing in Jetavana, concerning a certain mansion-peta.
11. Giải thích câu chuyện về ngạ quỷ ở Pāṭaliputta
Sāvatthivāsino kira pāṭaliputtavāsino ca bahū vāṇijā nāvāya suvaṇṇabhūmiṃ agamiṃsu.
It is said that many merchants, both residents of Sāvatthī and Pāṭaliputta, went to Suvaṇṇabhūmi by ship.
Diṭṭhā tayā nirayā tiracchānayonī (Ngươi đã thấy các địa ngục, các loài súc sinh) được nói liên quan đến một ngạ quỷ có cung điện, khi Đức Bổn Sư đang trú tại Jetavana.
Tattheko upāsako ābādhiko mātugāme paṭibaddhacitto kālamakāsi.
Among them, one male lay follower, being ill and having a mind attached to a woman, passed away.
Nghe nói, nhiều thương nhân từ Sāvatthī và Pāṭaliputta đã đi thuyền đến Suvaṇṇabhūmi.
So katakusalopi devalokaṃ anupapajjitvā itthiyā paṭibaddhacittatāya samuddamajjhe vimānapeto hutvā nibbatti.
Although he had performed wholesome deeds, he did not reappear in the deva realm, but due to his mind being attached to that woman, he was reborn as a mansion-peta in the middle of the ocean.
Trong số đó, một cận sự nam bị bệnh, tâm quyến luyến một người phụ nữ, đã qua đời.
Yassaṃ pana so paṭibaddhacitto, sā itthī suvaṇṇabhūmigāminiṃ nāvaṃ abhiruyha gacchati.
The woman to whom he was attached was traveling on a ship bound for Suvaṇṇabhūmi.
Mặc dù đã làm điều thiện, nhưng vì tâm quyến luyến người phụ nữ đó, ông ta đã không tái sinh vào cõi trời mà tái sinh làm ngạ quỷ có cung điện giữa biển.
Atha kho so peto taṃ itthiṃ gahetukāmo nāvāya gamanaṃ uparundhi.
Then, that peta, desiring to take that woman, stopped the ship’s journey.
Người phụ nữ mà ông ta quyến luyến đang đi trên con thuyền đến Suvaṇṇabhūmi.
Atha vāṇijā ‘‘kena nu kho kāraṇena ayaṃ nāvā na gacchatī’’ti vīmaṃsantā kāḷakaṇṇisalākaṃ vicāresuṃ.
Then the merchants, wondering, “For what reason is this ship not moving?”, cast lots for the unfortunate one.
Lúc đó, vị ngạ quỷ muốn bắt người phụ nữ đó nên đã cản trở con thuyền di chuyển.
Amanussiddhiyā yāvatatiyaṃ tassā eva itthiyā pāpuṇi, yassaṃ so paṭibaddhacitto.
Through the power of non-humans, it fell three times to that very woman to whom he was attached.
Các thương nhân bèn tự hỏi: “Vì lý do gì mà con thuyền này không đi được?” và đã bốc thăm bằng que thăm đen đủi.
Taṃ disvā vāṇijā veḷukalāpaṃ samudde otāretvā tassa upari taṃ itthiṃ otāresuṃ.
Seeing this, the merchants lowered a bundle of bamboos into the ocean and placed that woman upon it.
Do thần lực của phi nhân, que thăm đã trúng chính người phụ nữ đó đến ba lần, người mà vị ngạ quỷ đã quyến luyến.
Itthiyā otāritamattāya nāvā vegena suvaṇṇabhūmiṃ abhimukhā pāyāsi.
As soon as the woman was lowered, the ship swiftly headed towards Suvaṇṇabhūmi.
Thấy vậy, các thương nhân đã thả một bó tre xuống biển và đặt người phụ nữ đó lên trên.
Amanusso taṃ itthiṃ attano vimānaṃ āropetvā tāya saddhiṃ abhirami.
The non-human, seeing that woman, took her to his mansion and delighted with her.
Ngay khi người phụ nữ được thả xuống, con thuyền đã nhanh chóng tiến về Suvaṇṇabhūmi.
Sā ekaṃ saṃvaccharaṃ atikkamitvā nibbinnarūpā taṃ petaṃ yācantī āha – ‘‘ahaṃ idha vasantī mayhaṃ samparāyikaṃ atthaṃ kātuṃ na labhāmi, sādhu, mārisa, maṃ pāṭaliputtameva nehī’’ti.
After a year had passed, she, growing weary, pleaded with that peta, saying, “Living here, I cannot do anything for my future welfare. Please, sir, take me back to Pāṭaliputta.”
Vị phi nhân đã đưa người phụ nữ đó lên cung điện của mình và vui vẻ cùng cô ấy.
So tāya yācito –
Being implored by her, he—
Sau một năm, người phụ nữ cảm thấy chán nản và cầu xin vị ngạ quỷ: “Khi sống ở đây, tôi không thể làm điều lợi ích cho kiếp sau của mình. Xin ngài, thưa ngài, hãy đưa tôi trở về Pāṭaliputta.”
Gāthamāha.
Spoke this verse.
Ta sẽ đưa ngươi về Pāṭaliputta an toàn; ở đó, hãy làm điều thiện.”
Tattha diṭṭhā tayā nirayāti ekacce paccekanirayāpi tayā diṭṭhā.
Therein, diṭṭhā tayā nirayā means, "you have seen some of the individual hells."
Trong đó, diṭṭhā tayā nirayā (Ngươi đã thấy các địa ngục) nghĩa là ngươi đã thấy cả một số địa ngục riêng biệt.
Tiracchānayonīti mahānubhāvā nāgasupaṇṇāditiracchānāpi diṭṭhā tayāti yojanā.
Tiracchānayonī is to be connected (with the meaning), "you have seen even animals of great power like nāgas and supaṇṇas."
Tiracchānayonī (Các loài súc sinh) nghĩa là ghép câu: ngươi đã thấy cả các loài súc sinh có thần lực lớn như rắn thần (nāga) và chim thần (supaṇṇa).
Petāti khuppipāsādibhedā petā.
Petā means, "petas of various kinds, such as those afflicted by hunger and thirst."
Petā (Các ngạ quỷ) nghĩa là các ngạ quỷ thuộc các loại như đói khát.
Asurāti kālakañcikādibhedā asurā.
Asurā means, "asuras of the Kālakañcika type and others."
Asurā (Các A-tu-la) nghĩa là các A-tu-la thuộc loại Kālakañcika.
Devāti ekacce cātumahārājikā devā.
Devā means, "some of the Cātumahārājika devas."
Devā (Chư thiên) nghĩa là một số chư thiên thuộc cõi Tứ Đại Thiên Vương.
So kira attano ānubhāvena antarantarā taṃ gahetvā paccekanirayādike dassento vicarati, tena evamāha.
It is said that he, by his own power, took her from time to time and wandered about showing her individual hells and so on; that is why he spoke thus.
Nghe nói, vị ngạ quỷ đó, nhờ thần lực của mình, thỉnh thoảng đưa người phụ nữ đó đi khắp nơi, chỉ cho nàng thấy các địa ngục riêng biệt, v.v., nên ngài nói như vậy.
Sayamaddasa kammavipākamattanoti nirayādike visesato gantvā passantī sayameva attanā katakammānaṃ vipākaṃ paccakkhato addasa adakkhi.
Sayamaddasa kammavipākamattano means, "having gone specifically to hells and so on and seen them, you have directly seen for yourself the results of your own past deeds."
Sayamaddasa kammavipākamattano (Ngươi đã tự mình thấy quả báo của nghiệp mình) nghĩa là nàng đã đích thân đi đến các địa ngục, v.v., và tự mình trực tiếp thấy quả báo của các nghiệp đã làm.
Nessāmi taṃ pāṭaliputtamakkhatanti idānāhaṃ taṃ akkhataṃ kenaci aparikkhataṃ manussarūpeneva pāṭaliputtaṃ nayissāmi.
Nessāmi taṃ pāṭaliputtamakkhataṃ means, "now I will take you to Pāṭaliputta unharmed by anyone, in human form only."
Nessāmi taṃ pāṭaliputtamakkhataṃ (Ta sẽ đưa ngươi về Pāṭaliputta an toàn) nghĩa là bây giờ ta sẽ đưa ngươi về Pāṭaliputta an toàn, không bị ai làm hại, với hình dạng con người.
Tvaṃ pana tattha gantvā kusalaṃ karohi kammaṃ, kammavipākassa paccakkhato diṭṭhattā yuttapayuttā puññaniratā hohīti attho.
But as for you, having gone there, perform wholesome deeds (kusalaṃ karohi kammaṃ), meaning, since you have directly seen the result of kamma, strive diligently and delight in meritorious deeds.
Còn ngươi, hãy đến đó và làm các việc thiện (kusala kamma), vì đã đích thân thấy quả báo của nghiệp (kammavipāka), hãy tinh tấn và chuyên tâm vào việc phước thiện (puñña)." Đây là ý nghĩa.
Atha so peto taṃ itthiṃ gahetvā ākāsena gantvā pāṭaliputtanagarassa majjhe ṭhapetvā pakkāmi.
Then that peta, taking the woman, went through the air and placed her in the middle of Pāṭaliputta city, and then departed.
Sau đó, vị ngạ quỷ (peta) đó nắm lấy người phụ nữ ấy, bay trên không trung, đặt nàng xuống giữa thành Pāṭaliputta rồi rời đi.
Athassā ñātimittādayo taṃ disvā ‘‘mayaṃ pubbe samudde pakkhittā matāti assumha.
Then her relatives and friends, seeing her, said, ‘‘We had heard that she was thrown into the ocean and died.
Sau đó, bà con, bạn bè của nàng thấy nàng, nói: "Chúng tôi đã nghe rằng nàng đã chết, bị ném xuống biển từ trước.
Sā ayaṃ diṭṭhā vata, bho, sotthinā āgatā’’ti abhinandamānā samāgantvā tassā pavattiṃ pucchiṃsu.
Oh, behold, she has been seen, having arrived safely!’’ Rejoicing, they gathered and asked her for her story.
Thật vậy, nàng đã được thấy, này các bạn, đã trở về bình an!" Họ hoan hỷ tụ họp lại và hỏi nàng về câu chuyện.
Sā tesaṃ ādito paṭṭhāya attanā diṭṭhaṃ anubhūtañca sabbaṃ kathesi.
She recounted to them everything she had seen and experienced from the beginning.
Nàng kể lại tất cả những gì mình đã thấy và trải qua từ đầu.
Sāvatthivāsinopi kho te vāṇijā anukkamena sāvatthiṃ upagatakāle satthu santikaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Those merchants from Sāvatthī, too, in due course, upon arriving in Sāvatthī, approached the Teacher, paid homage, and sat down to one side, relating the story to the Blessed One.
Những thương nhân cư ngụ ở Sāvatthī cũng vậy, tuần tự trở về Sāvatthī, đến gặp Đức Phật (Satthā), đảnh lễ và ngồi xuống một bên, rồi kể lại câu chuyện đó cho Đức Thế Tôn (Bhagavā).
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā catunnaṃ parisānaṃ dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that matter the occasion, taught the Dhamma to the four assemblies.
Đức Thế Tôn đã dùng câu chuyện đó làm duyên khởi để thuyết Pháp cho bốn chúng hội.
Taṃ sutvā mahājano saṃvegajāto dānādikusaladhammanirato ahosīti.
Hearing that, the great multitude, filled with a sense of urgency, became devoted to wholesome dhammas such as giving.
Nghe xong, đại chúng khởi tâm xúc động, chuyên tâm vào các pháp thiện như bố thí (dāna) v.v.
Ayañca te pokkharaṇī surammāti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante ambapetaṃ ārabbha vuttaṃ.
‘‘Ayañca te pokkharaṇī surammā’’ (This delightful pond of yours) —this was spoken by the Teacher while residing in Sāvatthī, concerning the mango peta.
" Ayañca te pokkharaṇī surammā (Đây là hồ nước tuyệt đẹp của ngươi)" - câu này được Đức Phật (Satthā) nói khi Ngài đang trú ngụ tại Sāvatthī, liên quan đến một vị ngạ quỷ (peta) tên Ambapeta.
Sāvatthiyaṃ kira aññataro gahapati parikkhīṇabhogo ahosi.
It is said that in Sāvatthī there was a certain householder whose wealth had diminished.
Nghe nói, tại Sāvatthī có một gia chủ nọ đã cạn kiệt tài sản.
Tassa bhariyā kālamakāsi, ekā dhītāyeva hoti.
His wife had passed away, and he had only one daughter.
Vợ ông đã qua đời, chỉ còn lại một người con gái.
So taṃ attano mittassa gehe ṭhapetvā iṇavasena gahitena kahāpaṇasatena bhaṇḍaṃ gahetvā satthena saddhiṃ vaṇijjāya gato, na cireneva mūlena saha udayabhūtāni pañca kahāpaṇasatāni labhitvā satthena saha paṭinivatti.
He left her at a friend’s house, took goods worth a hundred kahāpaṇas borrowed as a loan, and went trading with a caravan; not long after, he obtained five hundred kahāpaṇas as profit along with the principal, and returned with the caravan.
Ông gửi con gái mình ở nhà một người bạn, rồi vay một trăm đồng tiền (kahāpaṇa) để mua hàng hóa, cùng với đoàn thương nhân đi buôn bán; không lâu sau, ông kiếm được năm trăm đồng tiền, bao gồm cả vốn và lợi nhuận, rồi cùng đoàn thương nhân trở về.
Antarāmagge corā pariyuṭṭhāya satthaṃ pāpuṇiṃsu, satthikā ito cito ca palāyiṃsu.
Along the way, robbers arose and attacked the caravan; the caravaneers fled hither and thither.
Giữa đường, bọn cướp nổi dậy tấn công đoàn xe, các thương nhân bỏ chạy tán loạn.
So pana gahapati aññatarasmiṃ gacche kahāpaṇe nikkhipitvā avidūre nilīyi.
But that householder, having hidden his kahāpaṇas in a certain bush, concealed himself not far away.
Vị gia chủ đó giấu tiền (kahāpaṇa) vào một bụi cây và ẩn mình không xa.
Corā taṃ gahetvā jīvitā voropesuṃ.
The robbers seized him and deprived him of his life.
Bọn cướp bắt được ông và tước đoạt mạng sống của ông.
So dhanalobhena tattheva peto hutvā nibbatti.
Driven by greed for wealth, he was reborn right there as a peta.
Vì lòng tham tiền của cải, ông liền tái sinh làm ngạ quỷ (peta) ngay tại đó.
Vāṇijā sāvatthiṃ gantvā tassa dhītuyā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ.
The merchants went to Sāvatthī and informed his daughter of the incident.
Các thương nhân trở về Sāvatthī và kể lại câu chuyện đó cho con gái của ông.
Sā pitu maraṇena ājīvikābhayena ca ativiya sañjātadomanassā bāḷhaṃ paridevi.
She became exceedingly sorrowful due to her father's death and the fear for her livelihood, and she wept bitterly.
Nàng vô cùng đau khổ vì cái chết của cha và nỗi lo sợ về kế sinh nhai, nên đã khóc than rất nhiều.
Atha naṃ so pitu sahāyo kuṭumbiko ‘‘yathā nāma kulālabhājanaṃ sabbaṃ bhedanapariyantaṃ, evameva sattānaṃ jīvitaṃ bhedanapariyantaṃ.
Then her father's friend, a householder, consoled her, saying, ‘‘Just as all potter’s vessels are destined to break, so too is the life of beings destined to perish.
Sau đó, người bạn thân của cha nàng, một gia chủ giàu có, an ủi nàng rằng: "Cũng như tất cả đồ gốm của người thợ gốm đều có kết cục là vỡ tan, thì cuộc đời của chúng sinh cũng vậy, có kết cục là tan rã.
Maraṇaṃ nāma sabbasādhāraṇaṃ appaṭikārañca, tasmā mā tvaṃ pitari atibāḷhaṃ soci, mā paridevi, ahaṃ te pitā, tvaṃ mayhaṃ dhītā, ahaṃ tava pitu kiccaṃ karomi, tvaṃ pituno gehe viya imasmiṃ gehe avimanā abhiramassū’’ti vatvā samassāsesi.
Death is common to all and irremediable; therefore, do not grieve too much for your father, do not weep. I am your father, you are my daughter. I will perform your father's duties. Be joyful and content in this house as if it were your father's house.’’
Cái chết là điều chung cho tất cả và không thể cứu vãn được; vì vậy, con đừng quá đau buồn hay khóc than vì cha. Ta là cha của con, con là con gái của ta. Ta sẽ làm những việc của cha con, con hãy vui vẻ ở trong nhà này như ở nhà cha con vậy."
Sā tassa vacanena paṭippassaddhasokā pitari viya tasmiṃ sañjātagāravabahumānā attano kapaṇabhāvena tassa veyyāvaccakārinī hutvā vattamānā pitaraṃ uddissa matakiccaṃ kātukāmā yāguṃ pacitvā manosilāvaṇṇāni suparipakkāni madhurāni ambaphalāni kaṃsapātiyaṃ ṭhapetvā yāguṃ ambaphalāni ca dāsiyā gāhāpetvā vihāraṃ gantvā satthāraṃ vanditvā evamāha – ‘‘bhagavā mayhaṃ dakkhiṇāya paṭiggahaṇena anuggahaṃ karothā’’ti.
Comforted by his words, her sorrow subsided, and feeling reverence and respect for him as if he were her father, she, in her helpless state, became his attendant. Desiring to perform a funerary rite for her father, she cooked porridge, placed perfectly ripe and sweet mangoes the color of realgar in a bronze bowl, and having her maid carry the porridge and mangoes, went to the vihāra and paid homage to the Teacher, saying, ‘‘Blessed One, please favor me by accepting my offering.’’
Nghe lời ông, nỗi buồn của nàng lắng xuống, nàng kính trọng và quý mến ông như cha mình. Vì cảnh nghèo khó của mình, nàng làm mọi việc phục vụ ông. Một hôm, nàng muốn làm lễ cúng dường cho cha đã mất, nên nấu cháo (yāgu), đặt những trái xoài chín mọng, ngọt lịm, màu đỏ như son (manosilā) vào một chiếc bát đồng, rồi sai người hầu gái mang cháo và xoài đến tịnh xá, đảnh lễ Đức Phật (Satthā) và thưa rằng: "Bạch Đức Thế Tôn, xin Ngài từ bi thọ nhận lễ cúng dường của con."
Satthā mahākaruṇāya sañcoditamānaso tassā manorathaṃ pūrento nisajjākāraṃ dassesi.
The Teacher, whose mind was moved by great compassion, fulfilling her wish, indicated that he would sit.
Đức Phật, với tâm từ bi lớn lao được thúc đẩy, đã tỏ ý đồng ý ngồi xuống để hoàn thành ước nguyện của nàng.
Sā haṭṭhatuṭṭhā paññattavarabuddhāsane attanā upanītaṃ suvisuddhavatthaṃ attharitvā adāsi, nisīdi bhagavā paññatte āsane.
She, delighted and joyful, spread the pure cloth she had brought on the excellent Buddha-seat that had been prepared and offered it. The Blessed One sat on the prepared seat.
Nàng hoan hỷ trải tấm vải sạch sẽ do mình mang đến lên trên chỗ ngồi cao quý đã được sắp đặt cho Đức Phật và dâng cúng. Đức Phật ngồi xuống chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Atha sā bhagavato yāguṃ upanāmesi, paṭiggahesi bhagavā yāguṃ.
Then she offered the porridge to the Blessed One, and the Blessed One accepted the porridge.
Sau đó, nàng dâng cháo lên Đức Phật, và Đức Phật đã thọ nhận cháo.
Atha saṅghaṃ uddissa bhikkhūnampi yāguṃ datvā puna dhotahatthā ambaphalāni bhagavato upanāmesi, bhagavā tāni paribhuñji.
Then, having offered porridge to the bhikkhus intending for the Saṅgha, she, with washed hands, again offered mangoes to the Blessed One, and the Blessed One partook of them.
Tiếp đó, nàng cúng dường cháo cho các Tỳ-kheo trong Tăng đoàn, rồi rửa tay và lại dâng xoài lên Đức Phật. Đức Phật đã thọ dụng những trái xoài đó.
Sā bhagavantaṃ vanditvā evamāha – ‘‘yā me, bhante, paccattharaṇayāguambaphaladānavasena pavattā dakkhiṇā, sā me pitaraṃ pāpuṇātū’’ti.
She paid homage to the Blessed One and said, ‘‘Venerable Sir, may this offering of mine, consisting of the seat-cover, porridge, and mangoes, reach my father.’’
Nàng đảnh lễ Đức Phật và thưa rằng: "Bạch Đức Thế Tôn, phước báu bố thí cháo, xoài và vật trải ngồi của con, xin cho cha con được hưởng."
Bhagavā ‘‘evaṃ hotū’’ti vatvā anumodanaṃ akāsi.
The Blessed One, saying, ‘‘So be it,’’ gave the anumodanā.
Đức Phật nói: "Nguyện cho điều đó thành tựu!" và đã tùy hỷ phước báu.
Sā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
She paid homage to the Blessed One, circumambulated him clockwise, and departed.
Nàng đảnh lễ Đức Phật, nhiễu bên phải rồi rời đi.
Tāya dakkhiṇāya samuddiṭṭhamattāya so peto ambavanauyyānavimānakapparukkhapokkharaṇiyo mahatiñca dibbasampattiṃ paṭilabhi.
As soon as that offering was dedicated, that peta obtained a mango grove, a park, a vimāna, a wish-fulfilling tree, ponds, and great divine splendor.
Ngay khi phước báu đó được hồi hướng, vị ngạ quỷ (peta) đó đã nhận được một khu vườn xoài, một cung điện (vimāna), cây như ý (kapparukkha), hồ nước và một sự giàu sang thần diệu vĩ đại.
Atha te vāṇijā aparena samayena vaṇijjāya gacchantā tameva maggaṃ paṭipannā pubbe vasitaṭṭhāne ekarattiṃ vāsaṃ kappesuṃ.
Then, at a later time, those merchants, going on a trading journey, took the same road and stayed for one night in the place where they had previously resided.
Sau đó, vào một thời điểm khác, những thương nhân đó lại đi buôn bán, đi trên cùng con đường cũ và nghỉ đêm tại nơi họ đã từng ở trước đây.
Te disvā so vimānapeto uyyānavimānādīhi saddhiṃ tesaṃ attānaṃ dassesi.
Seeing them, that vimāna-peta revealed himself to them along with his park, vimāna, and so on.
Thấy họ, vị ngạ quỷ (vimānapeta) đó đã hiện thân cùng với cung điện (uyyānavimāna) của mình cho họ thấy.
Te vāṇijā taṃ disvā tena laddhasampattiṃ pucchantā –
Those merchants, seeing him, and asking about the splendor he had obtained—
Những thương nhân đó thấy ngạ quỷ (peta) và hỏi về sự giàu sang mà ngạ quỷ (peta) đã đạt được—
797. Sabbotukanti pupphūpagaphalūpagarukkhādīhi sabbesu utūsu sukhāvahaṃ.
797. Sabbotuka means agreeable in all seasons due to trees bearing flowers and fruits, and so on.
797. Sabbotukaṃ có nghĩa là mang lại sự thoải mái trong tất cả các mùa nhờ có cây cối ra hoa, kết trái v.v.
Tenāha ‘‘dhārayate phalānī’’ti.
Therefore, it says ‘‘dhārayate phalāni’’ (bears fruits).
Vì thế mới nói "dhārayate phalāni" (mang trái cây).
Supupphitanti niccaṃ supupphitaṃ.
Supupphita means always in full bloom.
Supupphitaṃ có nghĩa là luôn luôn nở hoa.
Gāthamāha.
Thus he spoke the verse.
Lời kệ được nói.
Tattha tena me idha labbhatīti yaṃ taṃ bhagavato bhikkhūnañca ambapakkaṃ udakaṃ yāguñca mamaṃ uddissa dentiyā mayhaṃ dhītāya dinnaṃ dānaṃ, tena me dhītāya dinnadānena idha imasmiṃ dibbe ambavane sabbotukaṃ ambapakkaṃ, imissā dibbāya manuññāya pokkharaṇiyā dibbaṃ udakaṃ, yāguyā attharaṇassa ca dānena uyyānavimānakapparukkhādīsu sītacchāyā manoramā idha labbhati, samijjhatīti attho.
Here, tena me idha labbhatī means: the ripe mangoes in this divine mango grove that yields in all seasons, the divine water in this divine, charming pond, and the cool, pleasant shade in the park, vimāna, wish-fulfilling trees, and so on, are obtained here by me, are fulfilled, by the gift of ripe mangoes, water, and porridge given by my daughter, intending for me, given to the Blessed One and the bhikkhus. This is the meaning.
Trong đó, tena me idha labbhatī có nghĩa là: "Do sự bố thí mà con gái tôi đã dâng cúng cho Đức Phật và các Tỳ-kheo, bao gồm xoài chín, nước và cháo, với ý hướng đến tôi, nhờ sự bố thí đó, tôi được hưởng ở đây, trong khu vườn xoài thần diệu này, xoài chín quanh năm; nước thần diệu trong hồ nước đáng yêu thần diệu này; và nhờ sự bố thí cháo cùng vật trải ngồi, tôi có được bóng mát dễ chịu và đáng yêu trong cung điện (vimāna), cây như ý (kapparukkha) v.v. trong khu vườn này; điều đó thành tựu." Đây là ý nghĩa.
Evañca pana vatvā so peto te vāṇije netvā tāni pañca kahāpaṇasatāni dassetvā ‘‘ito upaḍḍhaṃ tumhe gaṇhatha, upaḍḍhaṃ mayā gahitaṃ iṇaṃ sodhetvā sukhena jīvatūti mayhaṃ dhītāya dethā’’ti āha.
And having said this, that peta led those merchants and showed them those five hundred kahāpaṇas, saying, ‘‘You take half of this. And give the other half to my daughter so that she may pay off the debt I incurred and live happily.’’
Và sau khi nói như vậy, vị ngạ quỷ (peta) đó dẫn các thương nhân đến, chỉ cho họ năm trăm đồng tiền (kahāpaṇa) đó và nói: "Các ông hãy lấy một nửa số này, còn một nửa, xin hãy đưa cho con gái tôi để nó trả nợ mà tôi đã vay và sống an vui."
Vāṇijā anukkamena sāvatthiṃ patvā tassa dhītāya kathetvā tena attano dinnabhāgampi tassā eva adaṃsu.
The merchants, in due course, arrived in Sāvatthī, told his daughter, and also gave her their own share which the peta had given them.
Các thương nhân tuần tự đến Sāvatthī, kể lại cho con gái của ngạ quỷ (peta) đó nghe, và cũng đưa luôn phần của mình cho nàng.
Sā kahāpaṇasataṃ dhanikānaṃ datvā itaraṃ attano pitu sahāyassa tassa kuṭumbikassa datvā sayaṃ veyyāvaccaṃ karonti nivasati.
She, having paid a hundred kahāpaṇas to the creditors, handed over the remaining amount to her father's friend, that householder, and lived there, performing tasks herself.
Nàng trả một trăm đồng tiền cho chủ nợ, còn số tiền còn lại, nàng giao cho người bạn thân của cha mình, vị gia chủ đó, và tự mình ở lại làm mọi việc phục vụ.
So ‘‘idaṃ sabbaṃ tuyhaṃyeva hotū’’ti tassāyeva paṭidatvā taṃ attano jeṭṭhaputtassa gharasāminiṃ akāsi.
He, saying, 'May all this be yours,' gave it back to her and made her the mistress of his eldest son's house.
Vị gia chủ đó nói: "Tất cả số này đều là của con!" và trả lại cho nàng, rồi gả nàng làm chủ nhà cho con trai cả của mình.
Imaṃ gāthamāha.
He spoke this verse.
Khổ đau dưới hình thức an lạc, chế ngự người phóng dật.”
Sā gāthāpariyosāne sotāpattiphale patiṭṭhitā.
At the conclusion of the verse, she was established in the fruit of stream-entry.
Vị ấy nói bài kệ này. Khi bài kệ kết thúc, cô gái đã an trú vào quả Tu-đà-hoàn (sotāpatti).
Sā dutiyadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
On the second day, she offered a great alms-giving to the Saṅgha led by the Buddha and reported the matter to the Blessed One.
Ngày hôm sau, cô gái đã dâng đại thí đến Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu, và trình bày câu chuyện đó lên Đức Phật.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that matter the occasion, taught the Dhamma to the assembled retinue.
Đức Phật đã lấy câu chuyện đó làm duyên khởi (aṭṭhuppatti) để thuyết pháp cho hội chúng hiện diện.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the great multitude.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Yaṃ dadāti na taṃ hotīti idaṃ akkhadāyakapetavatthu.
“What one gives, that does not become” – this is the Akkhadāyaka Petavatthu.
Yaṃ dadāti na taṃ hoti là câu chuyện về ngạ quỷ người dâng trục bánh xe.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Nguồn gốc của câu chuyện đó là gì?
Bhagavati sāvatthiyaṃ viharante aññataro sāvatthivāsī upāsako sakaṭehi bhaṇḍassa pūretvā vaṇijjāya videsaṃ gantvā tattha attano bhaṇḍaṃ vikkiṇitvā paṭibhaṇḍaṃ sakaṭesu āropetvā sāvatthiṃ uddissa maggaṃ paṭipajji.
While the Blessed One was residing in Sāvatthī, a certain devotee from Sāvatthī, having loaded carts with goods, went to a foreign land for trade. There, he sold his goods, loaded return goods onto the carts, and set out on the road towards Sāvatthī.
Khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Sāvatthī, một cư sĩ ở Sāvatthī đã chất đầy hàng hóa lên xe bò để đi buôn ở nước ngoài. Sau khi bán hết hàng hóa của mình ở đó, ông ta chất hàng hóa mua lại lên xe bò và lên đường trở về Sāvatthī.
Tassa maggaṃ gacchantassa aṭaviyaṃ ekassa sakaṭassa akkho bhijji.
As he was traveling through the forest, the axle of one of his carts broke.
Khi ông đang đi trên đường, trục của một chiếc xe bò bị gãy trong rừng.
Atha aññataro puriso rukkhagahaṇatthaṃ kuṭhāripharasuṃ gāhāpetvā attano gāmato nikkhamitvā araññe vicaranto taṃ ṭhānaṃ patvā taṃ upāsakaṃ akkhabhañjanena domanassappattaṃ disvā ‘‘ayaṃ vāṇijo akkhabhañjanena aṭaviyaṃ kilamatī’’ti anukampaṃ upādāya rukkhadaṇḍaṃ chinditvā daḷhaṃ akkhaṃ katvā sakaṭe yojetvā adāsi.
Then a certain man, taking an axe and a hatchet to gather wood, left his village and wandered in the forest. He arrived at that spot, saw the devotee distraught by the broken axle, and, out of compassion, thinking, “This merchant is suffering in the forest because of a broken axle,” he cut a log, made a strong axle, attached it to the cart, and gave it to him.
Khi đó, một người đàn ông khác, cầm rìu và búa đi lấy gỗ, rời làng của mình và lang thang trong rừng, đến chỗ đó. Thấy vị cư sĩ đang buồn bã vì trục xe bị gãy, với lòng từ bi, người đàn ông đó đã chặt một cây gỗ, làm một cái trục chắc chắn, lắp vào xe bò và đưa cho vị cư sĩ.
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Vị ấy nói bài kệ.
Tattha yaṃ dadāti na taṃ hotīti yaṃ deyyadhammaṃ dāyako deti, na tadeva paraloke tassa dānassa phalabhāvena hoti, atha kho aññaṃ bahuṃ iṭṭhaṃ kantaṃ phalaṃ hotiyeva.
Therein, “What one gives, that does not become” means that the object of donation a donor gives does not itself become the fruit of that donation in the other world; rather, many other agreeable and desirable fruits arise.
Trong đó, yaṃ dadāti na taṃ hoti (điều gì được cho, điều đó không phải là điều nhận lại) nghĩa là, vật phẩm bố thí mà người thí chủ dâng cúng, không phải chính vật phẩm đó trở thành quả báo của sự bố thí ở đời sau, mà là nhiều quả báo đáng mong muốn và dễ chịu khác sẽ xuất hiện.
Tasmā detheva dānanti yathā tathā dānaṃ detha eva.
Therefore, “one should give alms” means that you should just give alms in any way you can.
Do đó, detheva dāna (hãy cứ dâng dāna) nghĩa là, hãy cứ dâng cúng dāna như vậy.
Tattha kāraṇamāha ‘‘datvā ubhayaṃ taratī’’ti, dānaṃ datvā diṭṭhadhammikampi samparāyikampi dukkhaṃ anatthañca atikkamati.
The reason for that is stated as “having given, one overcomes both”: having given alms, one overcomes both the suffering and harm in this present life and in the next life.
Lý do được nói ở đây là “datvā ubhayaṃ tarati” (đã dâng dāna rồi sẽ vượt qua cả hai), nghĩa là, sau khi dâng dāna, người ta vượt qua được khổ đau và bất lợi cả ở hiện tại lẫn tương lai.
Ubhayaṃ tena dānena gacchatīti diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañcāti ubhayampi sukhaṃ tena dānena upagacchati pāpuṇāti, attano paresañca hitasukhavasenāpi ayamattho yojetabbo.
“Through that giving, one attains both” means that one reaches, one obtains, both happiness in this present life and in the next life through that giving. This meaning should also be interpreted in terms of one’s own welfare and happiness, and that of others.
Ubhayaṃ tena dānena gacchati (nhờ dāna đó, cả hai đều đạt được) nghĩa là, cả hai loại an lạc, tức là an lạc hiện tại và an lạc tương lai, đều đạt được nhờ dāna đó. Ý nghĩa này cũng nên được liên hệ đến lợi ích và an lạc của bản thân và của người khác.
Jāgaratha mā pamajjathāti evaṃ ubhayānatthanivāraṇaṃ ubhayahitasādhanaṃ dānaṃ sampādetuṃ jāgaratha, dānūpakaraṇāni sajjetvā tattha ca appamattā hothāti attho.
“Be vigilant, do not be heedless” means, "Be vigilant to accomplish such giving that prevents both types of harm and brings about both types of benefit. Prepare the requisites for giving, and be heedful in that regard." This is the meaning.
Jāgaratha mā pamajjathā (hãy tỉnh thức, đừng phóng dật) nghĩa là, hãy tỉnh thức để thực hiện sự bố thí như vậy, vốn ngăn chặn hai điều bất lợi và mang lại hai điều lợi ích; hãy chuẩn bị các phương tiện bố thí và đừng phóng dật trong đó.
Ādaradassanatthaṃ cettha āmeḍitavasena vuttaṃ.
And here, it is said in a repetitive manner to show earnestness.
Ở đây, lời nói lặp lại là để thể hiện sự tha thiết.
Vāṇijo attano kiccaṃ tīretvā paṭinivattitvā anukkamena sāvatthiṃ patvā dutiyadivase satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinno taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
The merchant, having completed his business and returned, gradually arrived at Sāvatthī. On the second day, he approached the Teacher, paid homage, sat down to one side, and reported the matter to the Blessed One.
Vị thương gia hoàn tất công việc của mình và trở về, tuần tự đến Sāvatthī. Ngày hôm sau, ông đến gặp Đức Đạo Sư, đảnh lễ và ngồi xuống một bên, rồi trình bày câu chuyện đó lên Đức Phật.
Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Teacher, making that matter the occasion, taught the Dhamma to the assembled retinue.
Đức Đạo Sư đã lấy câu chuyện đó làm duyên khởi để thuyết pháp cho hội chúng hiện diện.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the great multitude.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.