Saṭṭhivassasahassānīti idaṃ seṭṭhiputtapetavatthu.
“For sixty thousand years” – this is the Seṭṭhiputta Petavatthu.
Saṭṭhivassasahassānī là câu chuyện về ngạ quỷ con trai trưởng giả.
Tassa kā uppatti?
What is its origin?
Nguồn gốc của câu chuyện đó là gì?
Bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane.
The Blessed One was residing in Sāvatthī, in Jetavana.
Đức Phật đang trú ngụ tại Jetavana, Sāvatthī.
Tena kho pana samayena rājā pasenadi kosalo alaṅkatappaṭiyatto hatthikkhandhavaragato mahatiyā rājiddhiyā mahantena rājānubhāvena nagaraṃ anusañcaranto aññatarasmiṃ gehe uparipāsāde vātapānaṃ vivaritvā taṃ rājavibhūtiṃ olokentiṃ rūpasampattiyā devaccharāpaṭibhāgaṃ ekaṃ itthiṃ disvā adiṭṭhapubbe ārammaṇe sahasā samuppannena kilesasamudācārena pariyuṭṭhitacitto satipi kularūpācārādiguṇavisesasampanne antepurajane sabhāvalahukassa pana duddamassa cittassa vasena tassaṃ itthiyaṃ paṭibaddhamānaso hutvā pacchāsane nisinnassa purisassa ‘‘imaṃ pāsādaṃ imañca itthiṃ upadhārehī’’ti saññaṃ datvā rājagehaṃ paviṭṭho.
At that time, King Pasenadi of Kosala, adorned and well-equipped, mounted on a royal elephant, traversing the city with great royal majesty and great royal power, saw a woman, like a celestial nymph in beauty, who had opened a window in an upper palace of a certain house and was looking at that royal splendor. His mind became afflicted by a sudden arising of defilements towards an object never seen before. Although there were women in his royal inner chamber endowed with special qualities such as family, character, and beauty, due to the naturally fickle and untamed mind, he became infatuated with that woman. He then gave a sign to the man sitting in the back seat, saying, "Observe this palace and this woman," and entered the royal residence.
Vào lúc bấy giờ, vua Pasenadi Kosala, đã trang sức và sửa soạn chỉnh tề, ngự trên lưng voi quý, với uy quyền và oai lực vương giả lớn lao, đang đi tuần trong thành phố. Ngài nhìn thấy một người phụ nữ có sắc đẹp như thiên nữ, đang mở cửa sổ trên lầu cao của một ngôi nhà nọ để ngắm nhìn sự huy hoàng của nhà vua. Với tâm bị phiền não xâm chiếm do sự ham muốn đột ngột phát sinh trước một đối tượng chưa từng thấy, mặc dù có nhiều cung nữ với phẩm chất ưu việt về gia thế, sắc đẹp và phong thái, nhưng do bản chất tâm dễ dao động và khó điều phục, ngài đã bị mê đắm bởi người phụ nữ ấy. Ngài ra hiệu cho người hầu đang ngồi phía sau: “Hãy ghi nhớ tòa lầu này và người phụ nữ này,” rồi ngài trở về cung điện.
Aññaṃ sabbaṃ ambasakkarapetavatthumhi āgatanayeneva veditabbaṃ.
All other matters should be understood according to the method described in the Ambasakkara Petavatthu.
Tất cả những điều khác nên hiểu theo cách đã được trình bày trong câu chuyện về ngạ quỷ Ambasakkara.
Ayaṃ pana viseso – idha puriso sūriye anatthaṅgateyeva āgantvā nagaradvāre thakite attanā ānītaṃ aruṇavaṇṇamattikaṃ uppalāni ca nagaradvārakavāṭe laggetvā nipajjituṃ jetavanaṃ agamāsi.
This is the distinction here: The man, having returned before the sun had set, and with the city gates closed, attached the reddish clay and lotus flowers he had brought to the city gate doors, and then went to Jetavana to sleep.
Tuy nhiên, đây là một điểm đặc biệt: ở đây, người đàn ông đã trở về trước khi mặt trời lặn, và khi cổng thành đóng lại, anh ta đã treo đất màu đỏ và hoa sen mà mình mang theo lên cánh cổng thành, rồi đi đến Jetavana để ngủ.
Rājā pana sirisayane vāsūpagato majjhimayāme sa-iti na-iti du-iti so-iti ca imāni cattāri akkharāni mahatā kaṇṭhena uccāritāni viya vissaravasena assosi.
King Pasenadi, however, having retired to his splendid couch, heard in the middle watch of the night what sounded like the four syllables 'sa', 'na', 'du', 'so' uttered with a loud voice and distinct sound.
Vua Pasenadi Kosala, khi đang ở trên giường quý, vào giữa canh khuya, đã nghe bốn âm tiết 'Sa', 'Na', 'Du', 'So' này vang lên với âm thanh lớn, như thể được phát ra từ một cổ họng to lớn.
Tāni kira atīte kāle sāvatthivāsīhi catūhi seṭṭhiputtehi bhogamadamattehi yobbanakāle pāradārikakammavasena bahuṃ apuññaṃ pasavetvā aparabhāge kālaṃ katvā tasseva nagarassa samīpe lohakumbhiyaṃ nibbattitvā paccamānehi lohakumbhiyā mukhavaṭṭiṃ patvā ekekaṃ gāthaṃ vatthukāmehi uccāritānaṃ tāsaṃ gāthānaṃ ādiakkharāni, te paṭhamakkharameva vatvā vedanāppattā hutvā lohakumbhiṃ otariṃsu.
It is said that these were the initial letters of verses that were uttered by four wealthy sons who lived in Sāvatthī in a previous age. Drunk with the intoxication of wealth, they had committed much evil through adultery in their youth. Later, having died, they were reborn in the Lohakumbhī hell near that very city and, while being boiled, reached the rim of the cauldron. Wishing to utter a complete verse related to sensual desires, they spoke only the first letter and, overwhelmed by unbearable pain, plunged back into the Lohakumbhī hell.
Bốn âm tiết ấy, trong thời quá khứ, là những chữ cái đầu tiên của những bài kệ mà bốn con trai của các trưởng giả sống ở Sāvatthī, do say đắm tài sản, đã cố gắng đọc khi họ phạm tội tà dâm trong tuổi trẻ, gây ra nhiều bất thiện. Sau đó, họ chết và tái sinh vào địa ngục Lohakumbhī gần chính thành phố đó. Khi bị nung nấu ở đó, họ đã đến miệng vạc Lohakumbhī, và mỗi người chỉ nói được chữ cái đầu tiên của bài kệ mà họ muốn đọc, rồi do quá đau đớn, họ lại chìm xuống vạc Lohakumbhī.
Rājā pana taṃ saddaṃ sutvā bhītatasito saṃviggo lomahaṭṭhajāto taṃ rattāvasesaṃ dukkhena vītināmetvā vibhātāya rattiyā purohitaṃ pakkosāpetvā taṃ pavattiṃ kathesi.
King Pasenadi, upon hearing that sound, became terrified, agitated, and his hair stood on end. He spent the remainder of that night in distress. When the night broke, he sent for his chaplain and recounted the incident.
Vua Pasenadi Kosala, nghe tiếng đó, trở nên sợ hãi, run rẩy, kinh hoàng, lông tóc dựng ngược, trải qua phần còn lại của đêm trong đau khổ. Khi trời sáng, vua cho gọi vị đạo sĩ và kể lại sự việc đó.
Purohito rājānaṃ bhītatasitaṃ ñatvā lābhagiddho ‘‘uppanno kho ayaṃ mayhaṃ brāhmaṇānañca lābhuppādanupāyo’’ti cintetvā ‘‘mahārāja, mahā vatāyaṃ upaddavo uppanno, sabbacatukkaṃ yaññaṃ yajāhī’’ti āha.
The chaplain, realizing the king was terrified and agitated, thought, "This is an opportunity for me and the brahmins to gain profit!" So he said, "Your Majesty, a great calamity has indeed arisen. You must perform the Sabbacatukka sacrifice!"
Vị đạo sĩ, biết vua đang sợ hãi và run rẩy, vì tham lam lợi lộc, nghĩ: “Đây là cách để ta và các Bà-la-môn kiếm được lợi lộc,” liền thưa: “Đại vương, một tai họa lớn đã xảy ra! Xin Đại vương hãy cúng dường một lễ hiến tế “sabbacatukka” (bốn phương toàn diện).”
Rājā tassa vacanaṃ sutvā amacce āṇāpesi ‘‘sabbacatukkayaññassa upakaraṇāni sajjethā’’ti.
The king, hearing his words, ordered his ministers, "Prepare the requisites for the Sabbacatukka sacrifice!"
Vua nghe lời đạo sĩ, liền ra lệnh cho các quan đại thần: “Hãy chuẩn bị các vật dụng cho lễ hiến tế ‘sabbacatukka’.”
Taṃ sutvā mallikā devī rājānaṃ evamāha – ‘‘kasmā, mahārāja, brāhmaṇassa vacanaṃ sutvā anekapāṇavadhahiṃsanakakiccaṃ kātukāmosi, nanu sabbattha appaṭihatañāṇacāro bhagavā pucchitabbo?
Hearing this, Queen Mallikā said to the king, "Why, Your Majesty, hearing the words of a brahmin, do you desire to perform an act of violence involving the slaughter of many beings, which is dreadful and cannot be remedied? Should not the Fortunate One, whose knowledge is unhindered everywhere, be consulted?
Nghe vậy, Hoàng hậu Mallikā thưa với vua: “Đại vương, tại sao Đại vương lại muốn thực hiện một hành động giết hại vô số sinh linh đáng sợ, sau khi nghe lời của một Bà-la-môn? Chẳng phải Đức Thế Tôn, bậc có trí tuệ vô ngại khắp mọi nơi, nên được hỏi sao?
Yathā ca te bhagavā byākarissati, tathā paṭipajjitabba’’nti.
And as the Fortunate One will explain it to you, so should you act."
Đức Thế Tôn sẽ giải thích cho Đại vương như thế nào, Đại vương nên thực hành như vậy.”
Rājā tassā vacanaṃ sutvā satthu santikaṃ gantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
The king, hearing her words, went to the Teacher and reported the incident to the Blessed One.
Vua nghe lời hoàng hậu, liền đến chỗ Đức Đạo Sư và trình bày sự việc đó với Đức Thế Tôn.
Bhagavā ‘‘na, mahārāja, tatonidānaṃ tuyhaṃ koci antarāyo’’ti vatvā ādito paṭṭhāya tesaṃ lohakumbhiniraye nibbattasattānaṃ pavattiṃ kathetvā tehi paccekaṃ uccāretuṃ āraddhagāthāyo –
The Blessed One, saying, "Your Majesty, there is no danger for you from that cause," recounted the story of those beings reborn in the Lohakumbhī hell from the beginning, completing the verses that they had each begun to utter:
Đức Thế Tôn nói: “Đại vương, không có tai họa nào đến với Đại vương từ nguyên nhân đó,” rồi kể lại câu chuyện của những chúng sinh tái sinh trong địa ngục Lohakumbhī từ đầu, và hoàn thành các bài kệ mà họ đã cố gắng đọc từng bài một:
802. Tattha saṭṭhivassasahassānīti vassānaṃ saṭṭhisahassāni.
Therein, Saṭṭhivassasahassānīti means sixty thousand years. It is said that in that Lohakumbhī hell, a being born there, descending, reaches the bottom level in thirty thousand years, and ascending from there, also reaches the rim in thirty thousand years. With this understanding, that hell-being, wishing to utter the verse "Sixty thousand years, fully completed in every way," uttered 'sa' and then, overcome by extreme pain, fell headlong down. The Blessed One, however, related that verse in its complete form to the king.
Trong đó, saṭṭhivassasahassāni có nghĩa là sáu vạn năm.
Tasmiṃ kira lohakumbhiniraye nibbattasatto adho ogacchanto tiṃsāya vassasahassehi heṭṭhimatalaṃ pāpuṇāti, tato uddhaṃ uggacchantopi tiṃsāya eva vassasahassehi mukhavaṭṭipadesaṃ pāpuṇāti, tāya saññāya so ‘‘saṭṭhivassasahassāni, paripuṇṇāni sabbaso’’ti gāthaṃ vattukāmo sa-iti vatvā adhimattavedanāppatto hutvā adhomukho pati.
It is said that in that Lohakumbhī hell, a being born there, descending, reaches the bottom level in thirty thousand years, and ascending from there, also reaches the rim in thirty thousand years. With this understanding, that hell-being, wishing to utter the verse "Sixty thousand years, fully completed in every way," uttered 'sa' and then, overcome by extreme pain, fell headlong down.
Người ta kể rằng, một chúng sinh tái sinh trong địa ngục Lohakumbhī, khi chìm xuống, mất ba vạn năm để đến đáy; từ đáy, khi nổi lên, cũng mất ba vạn năm để đến miệng vạc. Với ý niệm đó, chúng sinh kia, muốn đọc bài kệ “Sáu vạn năm, trọn vẹn tất cả,” đã nói chữ ‘Sa’ rồi, nhưng do quá đau đớn, liền úp mặt chìm xuống.
Bhagavā pana taṃ rañño paripuṇṇaṃ katvā kathesi.
The Blessed One, however, related that verse in its complete form to the king.
Đức Thế Tôn đã hoàn thành bài kệ đó và kể lại cho vua.
Esa nayo sesagāthāsupi.
The same method applies to the remaining verses.
Tương tự như vậy đối với các bài kệ còn lại.
Tattha kadā anto bhavissatīti lohakumbhiniraye paccamānānaṃ amhākaṃ kadā nu kho imassa dukkhassa anto pariyosānaṃ bhavissati.
Therein, kadā anto bhavissatīti means: "When will there be an end, a cessation, to this suffering for us who are being boiled in the Lohakumbhī hell?"
Trong đó, kadā anto bhavissati có nghĩa là: “Khi nào thì sự đau khổ này sẽ kết thúc đối với chúng ta, những người đang bị nung nấu trong địa ngục Lohakumbhī?”
804. Dujjīvitanti viññūhi garahitabbaṃ jīvitaṃ.
804. Dujjīvitaṃ: a life censured by the wise. Ye santeti: "We, having existing things to be given."
Dujjīvitaṃ là cuộc sống bị người trí quở trách.
Ye santeti ye mayaṃ sante vijjamāne deyyadhamme.
"We, having existing things to be given."
Ye sante là “chúng ta, những người có những vật đáng bố thí.”
Na dadamhaseti na adamha.
Na dadamhaseti: "we did not give."
Na dadamhase là “chúng ta đã không bố thí.”
Vuttamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākamha attano’’ti vuttaṃ.
To make the expressed meaning clearer, it is said: ‘‘santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākamha attano’’ "When there were things to be given, we did not make an island for ourselves."
Để làm rõ nghĩa đã nói, nên mới nói “santesu deyyadhammesu, dīpaṃ nākamha attano” (Khi có những vật đáng bố thí, chúng ta đã không tạo ra hòn đảo cho chính mình).
805. Sohanti so ahaṃ.
805. Sohaṃti: "I am that one."
Sohaṃ là “tôi, người đó.”
Nūnāti parivitakke nipāto.
Nūnāti: an indeclinable particle indicating reflection.
Nūnā là một từ nghi vấn trong ngữ cảnh suy tư.
Itoti imasmā lohakumbhinirayā.
Itoti: "From this Lohakumbhī hell."
Ito là “từ địa ngục Lohakumbhī này.”
Gantvāti apagantvā.
Gantvāti: "Having departed."
Gantvā là “sau khi rời đi.”
Yoniṃ laddhāna mānusinti manussayoniṃ manussattabhāvaṃ labhitvā.
Yoniṃ laddhāna mānusiṃti: "Having obtained a human birth, a human existence."
Yoniṃ laddhāna mānusiṃ là “sau khi có được thân người, trạng thái làm người.”
Vadaññūti pariccāgasīlo, yācakānaṃ vā vacanaññū.
Vadaññūti: "Generous in giving, or knowing the words of petitioners."
Vadaññū là người có thói quen bố thí, hoặc người hiểu lời của những người xin xỏ.
Sīlasampannoti sīlācārasampanno.
Sīlasampannoti: "Endowed with sīla and good conduct."
Sīlasampanno là người đầy đủ giới hạnh và hành vi đạo đức.
Kāhāmi kusalaṃ bahunti pubbe viya pamādaṃ anāpajjitvā bahuṃ pahūtaṃ kusalaṃ puññakammaṃ karissāmi, upacinissāmīti attho.
Kāhāmi kusalaṃ bahuṃti: "I will perform much, abundant meritorious deeds, accumulating them, unlike my past negligence." This is the meaning.
Kāhāmi kusalaṃ bahu có nghĩa là “tôi sẽ không lơ là như trước, mà sẽ làm nhiều thiện nghiệp, tích lũy công đức.”
Satthā imā gāthāyo vatvā vitthārena dhammaṃ desesi, desanāpariyosāne mattikārattuppalahārako puriso sotāpattiphale patiṭṭhahi.
The Teacher, having spoken these verses, expounded the Dhamma at length. At the conclusion of the discourse, the man who brought the reddish clay and lotus flowers was established in the fruit of Stream-entry (Sotāpatti).
Đức Đạo Sư sau khi nói những bài kệ này, đã thuyết pháp một cách rộng rãi. Khi bài pháp kết thúc, người đàn ông mang đất sét đỏ và hoa sen đã chứng đắc quả vị Nhập Lưu.
Rājā sañjātasaṃvego parapariggahe abhijjhaṃ pahāya sadārasantuṭṭho ahosīti.
The king, experiencing deep spiritual emotion, abandoned covetousness for others' wives and became content with his own wife.
Vua, lòng tràn đầy cảm động, từ bỏ lòng tham muốn vợ người khác, và trở nên mãn nguyện với vợ mình.
Kiṃ nu ummattarūpovāti idaṃ satthari veḷuvane viharante aññataraṃ petaṃ ārabbha vuttaṃ.
Kiṃ nu ummattarūpovāti: This was spoken by the Teacher while residing in Veḷuvana, concerning a certain peta. It is said that in the past, in the city of Bārāṇasī, there was a certain cripple, skilled in the art of stone-throwing, or sālittaka, who had attained mastery in the skill of throwing pebbles. He would sit at the foot of a banyan tree near the city gate and, with his pebble shots, would depict forms such as elephants, horses, people, chariots, turreted houses, banners, and full pots on banyan leaves.
Kiṃ nu ummattarūpovā (Có phải ngươi điên rồ không?) — Câu này được Đức Đạo Sư nói khi Ngài đang trú ngụ tại Veluvana, liên quan đến một vị ngạ quỷ.
Atīte kira bārāṇasinagare aññataro pīṭhasappī sālittakapayoge kusalo, tahiṃ sakkharakhipanasippe nipphattiṃ gato nagaradvāre nigrodharukkhamūle nisīditvā sakkharapahārehi hatthiassamanussarathakūṭāgāradhajapuṇṇaghaṭādirūpāni nigrodhapattesu dasseti.
The city children would give him half-māsakas and other coins for their play, and have him perform these arts as they wished.
Người ta kể rằng, trong thời quá khứ, tại thành phố Bārāṇasī, có một người què, giỏi nghề bắn sỏi, thành thạo nghệ thuật ném sỏi. Người này ngồi dưới gốc cây nigrodha ở cổng thành, dùng sỏi ném để tạo ra hình ảnh voi, ngựa, người, xe, cung điện, cờ, bình đầy nước và các hình dạng khác trên lá nigrodha.
Nagaradārakā attano kīḷanatthāya māyakaḍḍhamāsakādīni datvā yathāruci tāni sippāni kārāpenti.
The city children would give him half-māsakas and other coins for their play, and have him perform these arts as they wished.
Các trẻ em trong thành phố đưa cho người đó nửa đồng tiền và các vật khác để chơi, rồi tùy ý yêu cầu người đó thể hiện các kỹ năng đó.
Athekadivasaṃ bārāṇasirājā nagarato nikkhamitvā taṃ nigrodhamūlaṃ upagato nigrodhapattesu hatthirūpādivasena nānāvidharūpavibhattiyo appitā disvā manusse pucchi – ‘‘kena nu kho imesu nigrodhapattesu evaṃ nānāvidharūpavibhattiyo katā’’ti?
Then one day, the king of Bārāṇasī, having left the city, went to the foot of that banyan tree. Having seen many diverse artistic designs like elephant figures, etc., made on the banyan leaves, he asked the people, "By whom, indeed, were such diverse artistic designs made on these banyan leaves?"
Một ngày nọ, vua Bārāṇasī ra khỏi thành phố, đến gốc cây nigrodha đó, thấy nhiều hình dạng khác nhau như hình voi được tạo ra trên lá nigrodha, liền hỏi mọi người: “Ai đã tạo ra những hình dạng đa dạng như vậy trên những chiếc lá nigrodha này?”
Manussā taṃ pīṭhasappiṃ dassesuṃ ‘‘deva, iminā katā’’ti.
The people pointed out that cripple, saying, "Your Majesty, he made them."
Mọi người chỉ người què đó và thưa: “Thưa Đại vương, người này đã làm.”
Rājā taṃ pakkosāpetvā evamāha – ‘‘sakkā nu kho, bhaṇe, mayā dassitassa ekassa purisassa kathentassa ajānantasseva kucchiyaṃ ajalaṇḍikāhi pūretu’’nti?
The king had him summoned and said this: "Friend, is it possible to fill the belly of a certain man, whom I will point out, with goat droppings, while he is speaking and unaware?"
Vua cho gọi người đó đến và hỏi: “Này bạn, ta có thể làm cho bụng của một người đang nói chuyện mà không biết gì, đầy phân dê không?”
‘‘Sakkā, devā’’ti.
"It is possible, Your Majesty," he replied.
“Thưa Đại vương, có thể ạ,” người đó đáp.
Rājā taṃ attano rājabhavanaṃ netvā bahubhāṇike purohite nibbinnarūpo purohitaṃ pakkosāpetvā tena saha vivitte okāse sāṇipākāraparikkhitte nisīditvā mantayamāno pīṭhasappiṃ pakkosāpesi.
The king took him to his royal palace. Being disgusted with the garrulous chaplain, he had the chaplain summoned. Sitting down with him in a secluded place, enclosed by a curtain-wall, and consulting, he had the cripple summoned.
Vua đưa người đó về cung điện của mình. Vì chán ghét vị đạo sĩ nói nhiều, vua cho gọi vị đạo sĩ đến, rồi ngồi cùng ông ta ở một nơi kín đáo, được bao quanh bởi bức màn, để bàn bạc. Sau đó, vua cho gọi người què đến.
Pīṭhasappī nāḷimattā ajalaṇḍikā ādāyāgantvā rañño ākāraṃ ñatvā purohitābhimukho nisinno tena mukhe vivaṭe sāṇipākāravivarena ekekaṃ ajalaṇḍikaṃ tassa galamūle patiṭṭhāpesi.
The cripple came with about one nāḷi (measure) of goat droppings. Understanding the king's intention, he sat facing the chaplain. When the chaplain opened his mouth, the cripple placed one goat dropping at a time down his throat through an opening in the curtain-wall.
Người què mang theo một lượng phân dê bằng một nāḷi, đến nơi, biết ý vua, liền ngồi đối diện vị đạo sĩ. Khi vị đạo sĩ mở miệng, người què liền ném từng viên phân dê qua khe hở của bức màn vào cổ họng ông ta.
So lajjāya uggilituṃ asakkonto sabbā ajjhohari.
He, out of shame, was unable to spit them out and swallowed all of them.
Vì xấu hổ, ông ta không thể nhổ ra, nên đã nuốt tất cả.
Atha naṃ rājā ajalaṇḍikāhi pūritodaraṃ vissajji – ‘‘gaccha, brāhmaṇa, laddhaṃ tayā bahubhāṇitāya phalaṃ, maddanaphalapiyaṅgutacādīhi abhisaṅkhataṃ pānakaṃ pivitvā ucchaḍḍehi, evaṃ te sotthi bhavissatī’’ti.
Then the king released him, his stomach filled with goat droppings, saying, "Go, brahmin, you have received the fruit of your garrulity. Drink a concoction prepared with deer's-foot fruit, piyaṅgu bark, etc., and vomit them out. Then you will be well."
Sau đó, vua cho phép vị đạo sĩ, với bụng đầy phân dê, ra về và nói: “Này Bà-la-môn, ngươi đã nhận được quả báo của việc nói nhiều. Hãy uống nước pha chế từ quả maddana, vỏ cây piyaṅgu, v.v., rồi nôn ra, như vậy ngươi sẽ được bình an.”
Tassa ca pīṭhasappissa tena kammena attamano hutvā cuddasa gāme adāsi.
Being pleased with that cripple for that deed, the king gave him fourteen villages.
Vua rất hài lòng với hành động đó của người què, nên đã ban cho người đó mười bốn ngôi làng.
So gāme labhitvā attānaṃ sukhento pīṇento parijanampi sukhento pīṇento samaṇabrāhmaṇādīnaṃ yathārahaṃ kiñci dento diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca atthaṃ ahāpento sukheneva jīvati, attano santikaṃ upagatānaṃ sippaṃ sikkhantānaṃ bhattavetanaṃ deti.
Having received the villages, he made himself happy and prosperous, and also made his family happy and prosperous. Giving something appropriately to recluses, brahmins, and others who were in need, he lived happily, not neglecting his welfare in this life or the next. He gave food and wages to those who came to him to learn his craft.
Người què nhận được các ngôi làng, sống sung sướng, an lạc, làm cho người thân cũng sung sướng, an lạc. Người đó bố thí tùy theo khả năng cho các Sa-môn, Bà-la-môn, v.v., không bỏ lỡ lợi ích hiện tại và tương lai, sống một cuộc đời an lạc, và cấp lương thực cho những người đến học nghề.
Atheko puriso tassa santikaṃ upagantvā evamāha – ‘‘sādhu, ācariya, mampi etaṃ sippaṃ sikkhāpehi, mayhaṃ pana alaṃ bhattavetanenā’’ti.
Then one man came to him and said, "Teacher, please teach me this craft too. However, I do not need food or wages."
Sau đó, một người đàn ông đến gặp anh ta và nói: “Thưa thầy, xin hãy dạy cho con nghề này, con không cần lương thực hay tiền công.”
So taṃ purisaṃ taṃ sippaṃ sikkhāpesi.
So, the cripple taught that man the craft.
Người đó đã dạy nghề ấy cho người đàn ông kia.
So sikkhitasippo sippaṃ vīmaṃsitukāmo gantvā gaṅgātīre nisinnassa sunettassa nāma paccekabuddhassa sakkharābhighātena sīsaṃ bhindi.
That man, having learned the craft, desired to test his skill. He went and, by hitting the head of the Paccekabuddha named Sunetta, who was sitting on the bank of the river Gaṅgā, with a stone, he split it.
Người đàn ông đã học được nghề, muốn thử tài nghề của mình, liền đi đến bờ sông Gaṅgā và dùng đá sỏi đập vỡ đầu của vị Paccekabuddha tên là Sunetta đang ngồi ở đó.
Paccekabuddho tattheva gaṅgātīre parinibbāyi.
The Paccekabuddha attained Parinibbāna right there on the bank of the river Gaṅgā.
Vị Paccekabuddha ấy đã nhập Niết Bàn ngay tại bờ sông Gaṅgā.
Manussā taṃ pavattiṃ sutvā taṃ purisaṃ tattheva leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā jīvitā voropesuṃ.
The people, hearing that news, struck that man with stones, clubs, etc., right there and deprived him of his life.
Mọi người nghe tin ấy, liền dùng gạch đá và gậy gộc đánh người đàn ông đó ngay tại chỗ, tước đoạt mạng sống của anh ta.
So kālakato avīcimahāniraye nibbattitvā bahūni vassasahassāni niraye paccitvā tasseva kammassa vipākāvasesena imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagarassa avidūre peto hutvā nibbatti.
Having died, he was reborn in the Avīci Great Hell and suffered there for many thousands of years. By the residual effects of that same karma, he was reborn as a peta not far from the city of Rājagaha during this Buddha's dispensation.
Khi chết, anh ta tái sinh vào đại địa ngục Avīci, chịu khổ trong địa ngục hàng ngàn năm, rồi do phần quả báo còn lại của nghiệp đó, trong thời Đức Phật xuất hiện này, anh ta tái sinh làm ngạ quỷ gần thành Rājagaha.
Tassa kammassa sarikkhakena vipākena bhavitabbanti kammavegukkhittāni pubbaṇhasamayaṃ majjhanhikasamayaṃ sāyanhasamayañca saṭṭhi ayokūṭasahassāni matthake nipatanti.
Because the result of the karma must be similar to the deed performed, sixty thousand iron clubs, hurled by the force of karma, fall upon his head in the morning, at noon, and in the evening.
Vì quả báo phải tương xứng với nghiệp đã tạo, nên sáu mươi ngàn cây chùy sắt do sức mạnh của nghiệp quăng đến, rơi xuống đầu anh ta vào buổi sáng, buổi trưa và buổi chiều.
So chinnabhinnasīso adhimattavedanāppatto bhūmiyaṃ nipatati, ayokūṭesu pana apagatamattesu paṭipākatikasiro tiṭṭhati.
His head, split and broken, he falls to the ground, experiencing extreme pain. However, as soon as the iron clubs disappear, his head returns to its normal state.
Đầu anh ta bị chém nát, vỡ tan, chịu đựng nỗi đau tột cùng mà ngã xuống đất, nhưng khi những cây chùy sắt biến mất, đầu anh ta lại trở lại bình thường.
Imāya gāthāya paṭipucchi.
He asked in return with this verse.
Ngài hỏi lại bằng kệ ngôn này.
Tattha ummattarūpovāti ummattakasabhāvo viya ummādappatto viya.
Therein, ummattarūpovā means like one having the nature of a madman, like one afflicted with madness.
Trong đó, ummattarūpovā có nghĩa là như kẻ điên, như người bị mất trí.
Migo bhantova dhāvasīti bhantamigo viya ito cito ca dhāvasi.
Migo bhantova dhāvasī means you run here and there like a terrified deer.
Migo bhantova dhāvasī có nghĩa là chạy tán loạn đây đó như con nai hoảng sợ.
So hi tesu ayokūṭesu nipatantesu parittāṇaṃ apassanto ‘‘na siyā nu kho evaṃ pahāro’’ti itopi ettopi palāyati.
Indeed, when those iron clubs fall, seeing no protection, he flees here and there, thinking, "Perhaps the blow will not fall here."
Quả thật, khi những cây chùy sắt ấy rơi xuống, không tìm thấy nơi nương tựa, ngạ quỷ đó đã chạy trốn từ chỗ này sang chỗ khác, nghĩ rằng: “Có lẽ sẽ không bị đánh như vậy.”
Te pana kammavegukkhittā yattha katthaci ṭhitassa matthakeyeva nipatanti.
But those clubs, hurled by the force of karma, fall only on his head, no matter where he stands.
Nhưng những cây chùy ấy, do sức mạnh của nghiệp quăng đến, rơi xuống đúng đầu của ngạ quỷ dù nó đứng ở bất cứ đâu.
Kiṃ nu saddāyase tuvanti kiṃ nu kho tuvaṃ saddaṃ karosi, ativiya vissaraṃ karonto vicarasi.
Kiṃ nu saddāyase tuva means why do you make a sound? Why do you wander about making such a very piteous sound?
Kiṃ nu saddāyase tuva có nghĩa là sao ngươi lại kêu la, đi lang thang với tiếng kêu thảm thiết như vậy?
Dvīhi gāthāhi paṭivacanaṃ adāsi.
Gave his reply with two verses.
Đã trả lời bằng hai kệ ngôn.
Tattha saṭṭhi kūṭasahassānīti saṭṭhimattāni ayokūṭasahassāni.
Therein, saṭṭhi kūṭasahassānī means sixty thousand iron clubs.
Trong đó, saṭṭhi kūṭasahassānī có nghĩa là sáu mươi ngàn cây chùy sắt.
Paripuṇṇānīti anūnāni.
Paripuṇṇānī means undiminished.
Paripuṇṇānī có nghĩa là không thiếu sót.
Sabbasoti sabbabhāgato.
Sabbaso means in every part.
Sabbaso có nghĩa là khắp mọi phần.
Tassa kira saṭṭhiyā ayokūṭasahassānaṃ patanappahonakaṃ mahantaṃ pabbatakūṭappamāṇaṃ sīsaṃ nibbatti.
It is said that a large head, as vast as a mountain peak, capable of being struck by sixty thousand iron clubs, was reborn for him.
Nghe nói, đầu của ngạ quỷ ấy đã tái sinh lớn bằng đỉnh núi, đủ để sáu mươi ngàn cây chùy sắt rơi xuống.
Taṃ tassa vālaggakoṭinitudanamattampi ṭhānaṃ asesetvā tāni kūṭāni patantāni matthakaṃ bhindanti, tena so aṭṭassaraṃ karoti.
Those clubs fall and split his skull without leaving even a hair's breadth of space untouched. Therefore, he makes a piteous sound.
Những cây chùy ấy rơi xuống, không chừa một chỗ nào dù nhỏ bằng đầu sợi lông, đập nát đỉnh đầu của ngạ quỷ, vì thế nó kêu la thảm thiết.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbaso sīse mayhaṃ nipatanti, te bhindanti ca matthaka’’nti.
Thus it is said: "Sabbaso sīse mayhaṃ nipatanti, te bhindanti ca matthaka" ("They fall completely upon my head and split my skull").
Vì thế đã nói: “Sabbaso sīse mayhaṃ nipatanti, te bhindanti ca matthaka” (Rơi xuống đầu con hoàn toàn khắp mọi nơi, chúng đập nát đỉnh đầu con).
Osānagāthamāha.
Spoke the concluding verse.
Đã nói kệ ngôn cuối cùng.
Tattha dhammenāti anurūpakāraṇena.
Therein, dhammenā means by a fitting cause.
Trong đó, dhammenā có nghĩa là do nguyên nhân thích đáng.
Teti tava, tasmiṃ paccekabuddhe aparajjhantena tayā katassa pāpakammassa anucchavikamevetaṃ phalaṃ tuyhaṃ upanītaṃ.
Te means yours; this result, fitting for the evil karma performed by you, who wronged that Paccekabuddha, has been brought upon you.
Te có nghĩa là của ngươi, quả báo này đã đến với ngươi một cách xứng đáng với ác nghiệp mà ngươi đã tạo khi phạm lỗi với vị Paccekabuddha ấy.
Tasmā kenaci devena vā mārena vā brahmunā vā api sammāsambuddhenapi appaṭibāhanīyametanti dasseti.
Therefore, it shows that this cannot be obstructed by any god, or Māra, or Brahmā, or even by a Sammāsambuddha.
Do đó, điều này không thể bị ngăn cản bởi bất kỳ vị trời, Ma vương, Phạm thiên nào, ngay cả bởi một vị Sammāsambuddha cũng không thể ngăn cản được, điều đó được chỉ ra.
Evañca pana vatvā tato nagare piṇḍāya caritvā katabhattakicco sāyanhasamaye satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
Having spoken thus, and having wandered for alms in the city, when his meal was done, in the evening, he approached the Buddha and reported that matter to the Blessed One.
Và sau khi nói như vậy, ngài đi khất thực trong thành, hoàn tất bữa ăn, rồi vào buổi chiều, ngài đến gặp Đức Thế Tôn và kể lại sự việc đó cho Ngài.
Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desento paccekabuddhānaṃ guṇānubhāvaṃ kammānañca avañjhataṃ pakāsesi, mahājano saṃvegajāto hutvā pāpaṃ pahāya dānādipuññanirato ahosīti.
The Blessed One, having made that matter an occasion, taught the Dhamma to the assembled retinue, revealing the glorious power of the Paccekabuddhas and the unfailing nature of kamma. The great multitude, seized with emotion, abandoned evil and delighted in meritorious deeds such as giving.
Đức Thế Tôn, lấy sự việc đó làm nguyên nhân, thuyết pháp cho hội chúng đang hiện diện, trình bày công đức và oai lực của các vị Paccekabuddha, và sự không vô ích của các nghiệp. Đại chúng khởi tâm xúc động, từ bỏ điều ác và chuyên tâm vào các việc thiện như bố thí.