Table of Contents

⮲

Cūḷaniddesapāḷi

Edit
650
1. Ajitamāṇavapucchāniddeso
1. Ajitamāṇavapucchāniddeso
1. Giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Ajita
651
1.
1.
1.
652
Kenassu nivuto loko,*
By what is the world enveloped,*
“Thế gian bị cái gì che lấp,
653
Kenassu nappakāsati;
By what does it not shine forth?
Bị cái gì không chiếu sáng;
654
Kissābhilepanaṃ brūsi* , kiṃsu tassa mahabbhayaṃ.
What do you declare to be its defilement? What is its great danger?
Ngài nói cái gì là chất bôi trét, cái gì là nỗi sợ hãi lớn của nó?”
655
Kenassu nivuto lokoti.
“By what is the world enveloped?”
“Thế gian bị cái gì che lấp?”
Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko devaloko – ayaṃ vuccati loko.
“World” means the hell-world, the animal-world, the ghost-world, the human-world, the deva-world, the khandha-world, the dhātu-world, the āyatana-world, this world, the other world, the Brahmā-world, the deva-world – this is called the world.
Thế gian ở đây là: cõi địa ngục, cõi súc sinh, cõi ngạ quỷ, cõi người, cõi trời, cõi uẩn (khandha), cõi giới (dhātu), cõi xứ (āyatana), thế gian này, thế gian khác, cõi Phạm thiên, cõi trời – đây được gọi là thế gian.
Ayaṃ loko kena āvuto nivuto ovuto* pihito paṭicchanno paṭikujjitoti – kenassu nivuto loko?
By what is this world covered, enveloped, concealed, hidden, obscured, shut off? – “By what is the world enveloped?”
Thế gian này bị cái gì bao phủ, bị cái gì che lấp, bị cái gì che đậy, bị cái gì ẩn giấu, bị cái gì phủ kín, bị cái gì úp ngược xuống? – Thế gian bị cái gì che lấp?
656
Iccāyasmā ajitoti.
“Thus spoke Venerable Ajita.”
“Tôn giả Ajita nói vậy”.
Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ* iccāti.
“Iccā” is a conjunction of words, a connection of words, a completion of words, a combination of syllables, a smoothness of consonants, a sequence of words – this is “iccā”.
“Iccā” là sự nối kết các từ, sự liên kết các từ, sự hoàn chỉnh của từ, sự hài hòa của các chữ cái, sự trôi chảy của phụ âm, sự tuần tự của các từ – đó là “iccā”.
Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ āyasmāti.
“Āyasmā” is an endearing term, a respectful term, a term of reverence and deference – this is “āyasmā”.
“Āyasmā” là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói biểu lộ sự tôn trọng và kính cẩn – đó là “āyasmā”.
Ajitoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpoti – iccāyasmā ajito.
“Ajita” is the name, designation, appellation, convention, name-giving, nomenclature, etymology, expression, declaration of that brahmin – thus spoke Venerable Ajita.
“Ajita” là tên, danh hiệu, biệt danh, cách gọi, tên gọi, việc đặt tên, danh xưng, cách diễn đạt, biểu thị, cách nói của vị Bà-la-môn đó – “Tôn giả Ajita nói vậy”.
657
Kenassu nappakāsatīti kena loko nappakāsati na bhāsati na tapati na virocati na ñāyati na paññāyatīti – kenassu nappakāsati.
“By what does it not shine forth?” By what does the world not shine, not glow, not radiate, not appear, not become known, not become manifest? – “By what does it not shine forth?”
“Bị cái gì không chiếu sáng?” Thế gian bị cái gì mà không chiếu sáng, không rực rỡ, không tỏa sáng, không hiển lộ, không được biết đến, không được nhận ra? – Bị cái gì không chiếu sáng?
658
Kissābhilepanaṃ brūsīti kiṃ lokassa lepanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso.
“What do you declare to be its defilement?” What is the world’s anointing, clinging, binding, or defilement?
Ngài nói cái gì là sự thoa phết có nghĩa là: Cái gì là sự thoa phết, sự dính mắc, sự trói buộc, sự phiền não của thế gian?
Kena loko litto saṃlitto upalitto kiliṭṭho saṃkiliṭṭho makkhito saṃsaṭṭho laggo laggito palibuddho, brūsi ācikkhasi desesi paññapesi* paṭṭhapesi vivarasi vibhajasi uttānīkarosi* pakāsesīti – kissābhilepanaṃ brūsi.
By what is the world anointed, thoroughly anointed, smeared, defiled, thoroughly defiled, stained, entangled, clung to, attached, bound? Do you declare, teach, expound, make known, establish, reveal, analyze, clarify, or proclaim? – “What do you declare to be its defilement?”
Do cái gì mà thế gian bị thoa phết, bị thoa phết kỹ lưỡng, bị trét lên, bị ô nhiễm, bị ô nhiễm hoàn toàn, bị bôi trét, bị liên hệ, bị dính mắc, bị làm cho dính mắc, bị trói buộc? Ngài nói, ngài chỉ dạy, ngài thuyết giảng, ngài làm cho biết, ngài thiết lập, ngài khai mở, ngài phân tích, ngài làm cho rõ ràng, ngài tuyên bố? – Ngài nói cái gì là sự thoa phết.
659
Kiṃsu tassa mahabbhayanti kiṃ lokassa bhayaṃ mahabbhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggoti – kiṃsu tassa mahabbhayaṃ.
“What is its great danger?” What is the world’s fear, great danger, oppression, affliction, calamity, or peril? – “What is its great danger?”
Cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó có nghĩa là: Cái gì là sự kinh sợ, nỗi kinh sợ lớn, sự bức bách, sự va chạm, sự tai ương, sự nguy hiểm của thế gian? – Cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
660
‘‘Kenassu nivuto loko,*
“By what is the world enveloped,*
“Thế gian bị cái gì che đậy,*
661
Kenassu nappakāsati;
By what does it not shine forth?
Do cái gì mà nó không chiếu sáng;
662
Kissābhilepanaṃ brūsi, kiṃsu tassa mahabbhaya’’nti.
What do you declare to be its defilement? What is its great danger?”
Ngài nói cái gì là sự thoa phết, cái gì là nỗi kinh sợ lớn của nó?”
663
2.
2.
2.
664
Avijjāya nivuto loko,*
“The world is enveloped by ignorance,*
Thế gian bị vô minh che đậy,*
665
Vevicchā pamādā nappakāsati;
It does not shine forth due to wavering and heedlessness;
Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng;
666
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhayaṃ.
I declare craving to be its defilement, suffering is its great danger.”
Ta nói khát vọng là sự thoa phết, khổ là nỗi kinh sợ lớn của nó.
667
Avijjāya nivuto lokoti.
“The world is enveloped by ignorance.”
Thế gian bị vô minh che đậy có nghĩa là:
Avijjāti dukkhe aññāṇaṃ dukkhasamudaye aññāṇaṃ dukkhanirodhe aññāṇaṃ dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ aparante aññāṇaṃ pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā* apaccavekkhaṇakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ, ayaṃ vuccati – avijjā.
“Ignorance” means not knowing suffering, not knowing the origin of suffering, not knowing the cessation of suffering, not knowing the path leading to the cessation of suffering; not knowing the past, not knowing the future, not knowing both the past and the future; not knowing the conditionally arisen phenomena. Whatever such not-knowing, not-seeing, non-comprehension, non-realization, non-awakening, non-penetration, non-grasping, non-fathoming, non-contemplation, non-reflection, non-actualization, dullness, foolishness, non-discernment, delusion, infatuation, confusion, ignorance, the flood of ignorance, the yoke of ignorance, the latent tendency of ignorance, the obsession of ignorance, the barrier of ignorance, delusion, the root of unwholesomeness – this is called ignorance.
Vô minh là không biết về khổ, không biết về khổ tập, không biết về khổ diệt, không biết về con đường đưa đến khổ diệt; không biết về quá khứ, không biết về tương lai, không biết về cả quá khứ và tương lai; không biết về các pháp duyên sinh theo lý duyên khởi này. Bất cứ sự không biết, không thấy, không thấu đạt, không giác ngộ, không liễu tri, không thông suốt, không nắm bắt, không thẩm sát, không quán xét, không phản tỉnh, hành động không phản tỉnh, sự ngu muội, sự u mê, sự không tỉnh giác, sự si mê, sự mê muội, sự hoàn toàn si mê, vô minh, bộc lưu vô minh, ách phược vô minh, tùy miên vô minh, triền cái vô minh, then cài vô minh, si, gốc rễ bất thiện nào như vậy, đây được gọi là – vô minh.
668
Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko devaloko – ayaṃ vuccati loko.
“World” means the hell-world, the animal-world, the ghost-world, the human-world, the deva-world, the khandha-world, the dhātu-world, the āyatana-world, this world, the other world, the Brahmā-world, the deva-world – this is called the world.
Thế gian là thế gian địa ngục, thế gian súc sinh, thế gian ngạ quỷ, thế gian loài người, thế gian chư thiên, thế gian uẩn, thế gian giới, thế gian xứ, thế gian này, thế gian khác, thế gian Phạm thiên, thế gian chư thiên – đây được gọi là thế gian.
Ayaṃ loko imāya avijjāya āvuto nivuto ovuto pihito paṭicchanno paṭikujjitoti – avijjāya nivuto loko.
This world is covered, enveloped, concealed, hidden, obscured, shut off by this ignorance – thus, “the world is enveloped by ignorance.”
Thế gian này bị vô minh này che lấp, che đậy, bao phủ, che kín, bao trùm, úp lại – thế gian bị vô minh che đậy.
669
Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.
“Ajita,” the Blessed One addressed that brahmin by name.
Này Ajita là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.
Bhagavāti gāravādhivacanaṃ.
“Bhagavā” is a term of reverence.
Bhagavā là một danh xưng tôn kính.
Api ca, bhaggarāgoti bhagavā; bhaggadosoti bhagavā; bhaggamohoti bhagavā; bhaggamānoti bhagavā; bhaggadiṭṭhīti bhagavā; bhaggakaṇṭakoti bhagavā; bhaggakilesoti bhagavā; bhaji vibhaji pavibhaji dhammaratananti bhagavā; bhavānaṃ antakaroti bhagavā; bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto* bhāvitapaññoti bhagavā; bhaji vā bhagavā araññavanapatthāni pantāni senāsanāni appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni* paṭisallānasāruppānīti bhagavā; bhāgī vā bhagavā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā attharasassa dhammarasassa vimuttirasassa adhisīlassa adhicittassa adhipaññāyāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā catunnaṃ jhānānaṃ catunnaṃ appamaññānaṃ catunnaṃ arūpasamāpattīnanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā aṭṭhannaṃ vimokkhānaṃ aṭṭhannaṃ abhibhāyatanānaṃ navannaṃ anupubbasamāpattīnanti bhagavā; bhāgī vā bhagavā dasannaṃ saññābhāvanānaṃ kasiṇasamāpattīnaṃ ānāpānassatisamādhissa asubhasamāpattiyāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ catunnaṃ sammappadhānānaṃ catunnaṃ iddhipādānaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ pañcannaṃ balānaṃ sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassāti bhagavā; bhāgī vā bhagavā dasannaṃ tathāgatabalānaṃ catunnaṃ vesārajjānaṃ catunnaṃ paṭisambhidānaṃ channaṃ abhiññānaṃ channaṃ buddhadhammānanti bhagavā; bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ.
Furthermore, the Bhagavā is one who has shattered lust; the Bhagavā is one who has shattered hatred; the Bhagavā is one who has shattered delusion; the Bhagavā is one who has shattered conceit; the Bhagavā is one who has shattered wrong views; the Bhagavā is one who has shattered the thorns (of defilements); the Bhagavā is one who has shattered defilements; the Bhagavā is one who has resorted to, distinguished, and thoroughly distinguished the jewel of the Dhamma; the Bhagavā is one who makes an end of existences; the Bhagavā is one whose body is developed, whose morality is developed, whose mind is developed, whose wisdom is developed; or the Bhagavā resorted to remote forest groves, secluded abodes, quiet, free from noise, devoid of human commotion, suitable for seclusion; or the Bhagavā is a partaker of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick; or the Bhagavā is a partaker of the taste of benefit, the taste of Dhamma, the taste of liberation, higher morality, higher mind, and higher wisdom; or the Bhagavā is a partaker of the four jhānas, the four immeasurables, the four formless attainments; or the Bhagavā is a partaker of the eight liberations, the eight spheres of mastery, the nine successive attainments; or the Bhagavā is a partaker of the ten contemplations of perception, the kasiṇa attainments, the concentration of mindfulness of breathing, the attainment of foulness; or the Bhagavā is a partaker of the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of enlightenment, the Noble Eightfold Path; or the Bhagavā is a partaker of the ten powers of a Tathāgata, the four intrepidities, the four analytical knowledges, the six higher knowledges, the six Buddha-qualities. This name ‘Bhagavā’ was not made by his mother, nor by his father, nor by his brother, nor by his sister, nor by his friends and associates, nor by his relatives and kinsmen, nor by recluses and brahmins, nor by deities.
Hơn nữa, vì đã bẻ gãy tham ái nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy sân hận nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy si mê nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy ngã mạn nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy tà kiến nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy gai góc nên là Bhagavā; vì đã bẻ gãy phiền não nên là Bhagavā; vì đã phân tích, phân chia, phân loại pháp bảo nên là Bhagavā; vì là người chấm dứt các cõi hữu nên là Bhagavā; vì đã tu tập thân, đã tu tập giới, đã tu tập tâm, đã tu tập tuệ nên là Bhagavā; vì Bhagavā đã lui tới những trú xứ như rừng rậm, rừng sâu, nơi xa vắng, ít tiếng động, không ồn ào, vắng người, kín đáo, thích hợp cho việc độc cư nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong y phục, vật thực khất thực, trú xứ, dược phẩm trị bệnh nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong vị của ý nghĩa, vị của Pháp, vị của giải thoát, của tăng thượng giới, tăng thượng tâm, tăng thượng tuệ nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong bốn thiền, bốn vô lượng tâm, bốn thiền vô sắc nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong tám giải thoát, tám thắng xứ, chín thiền định thứ lớp nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong mười pháp tu tưởng, các thiền định biến xứ, định niệm hơi thở, thiền định bất tịnh nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác chi, Bát Thánh Đạo nên là Bhagavā; vì Bhagavā là người có phần trong mười lực Như Lai, bốn vô úy, bốn vô ngại giải, sáu thần thông, sáu pháp của bậc Giác Ngộ nên là Bhagavā; Bhagavā không phải là danh hiệu do mẹ đặt, không phải do cha đặt, không phải do anh em đặt, không phải do chị em đặt, không phải do bạn bè thân hữu đặt, không phải do quyến thuộc đặt, không phải do Sa-môn Bà-la-môn đặt, không phải do chư thiên đặt.
Vimokkhantikametaṃ buddhānaṃ bhagavantānaṃ bodhiyā mūle saha sabbaññutañāṇassa paṭilābhā sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – ajitāti bhagavā.
This is a true designation, a term established by the Buddhas, the Bhagavās, at the foot of the Bodhi tree, together with the attainment of omniscience, namely, ‘Bhagavā’—thus Ajita, the Bhagavā.
Đây là một danh xưng có tính giải thoát của các Đức Phật, các bậc Thế Tôn, một chế định được chứng thực cùng với sự chứng đắc Toàn Giác Trí tại cội Bồ-đề, đó là Bhagavā – này Ajita, Đức Thế Tôn phán.
670
Vevicchā pamādā nappakāsatīti.
“ The world does not shine due to stinginess and heedlessness.”
Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng có nghĩa là:
Vevicchaṃ vuccati pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ.
Stinginess is said to be the five kinds of avarice: avarice concerning dwellings, avarice concerning families, avarice concerning gain, avarice concerning praise, avarice concerning Dhamma.
Keo kiệt được nói là năm thứ bỏn xẻn: bỏn xẻn trú xứ, bỏn xẻn gia đình, bỏn xẻn lợi lộc, bỏn xẻn dung sắc, bỏn xẻn Pháp.
Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyaṃ.
That avarice, that act of being avaricious, that state of being avaricious, that stinginess, that meanness, that harsh contraction, that unclearness of mind—this is called avarice.
Bất cứ sự bỏn xẻn, tính bỏn xẻn, trạng thái bỏn xẻn, sự keo kiệt, tính bủn xỉn, sự co rút, sự không trong sạch của tâm nào như vậy – đây được gọi là sự bỏn xẻn.
Api ca khandhamacchariyampi macchariyaṃ, dhātumacchariyampi macchariyaṃ, āyatanamacchariyampi macchariyaṃ, gāho vuccati macchariyaṃ.
Furthermore, avarice concerning the aggregates is avarice, avarice concerning the elements is avarice, avarice concerning the sense bases is avarice; grasping is called avarice.
Hơn nữa, bỏn xẻn về uẩn cũng là bỏn xẻn, bỏn xẻn về giới cũng là bỏn xẻn, bỏn xẻn về xứ cũng là bỏn xẻn, sự chấp giữ được gọi là bỏn xẻn.
Pamādo vattabbo – kāyaduccarite vā vacīduccarite vā manoduccarite vā pañcasu kāmaguṇesu vā cittassa vosaggo* vosaggānuppadānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā asātaccakiriyatā anaṭṭhitakiriyatā* olīnavuttitā nikkhittacchandatā nikkhittadhuratā anāsevanā abhāvanā abahulīkammaṃ anadhiṭṭhānaṃ ananuyogo pamādo.
Heedlessness is to be stated as: in bodily misconduct, or verbal misconduct, or mental misconduct, or in the five strands of sensual pleasure, the abandonment of the mind, the giving over to abandonment, the not-doing with respect, the not-doing continuously, the not-doing with steadfastness, the state of being sluggish, the abandoning of zeal, the abandoning of effort, non-cultivation, non-development, non-frequent practice, non-determination, non-application—this is heedlessness.
Phóng dật nên được nói đến: sự buông thả, sự liên tục buông thả tâm trong thân ác hành, khẩu ác hành, ý ác hành, hoặc trong năm dục trưởng dưỡng; sự không thực hành một cách cung kính, không thực hành một cách liên tục, không thực hành một cách kiên trì trong việc tu tập các pháp thiện; thái độ co rút, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng, không thực hành, không tu tập, không làm cho sung mãn, không quyết tâm, không chuyên cần là phóng dật.
Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ – ayaṃ vuccati pamādo.
That kind of heedlessness, the act of being heedless, the state of being heedless—this is called heedlessness.
Bất cứ sự phóng dật, sự lơ là, trạng thái lơ là nào như vậy – đây được gọi là phóng dật.
Vevicchā pamādā nappakāsatīti iminā ca macchariyena iminā ca pamādena loko nappakāsati na bhāsati na tapati na virocati na ñāyati na paññāyatīti – vevicchā pamādā nappakāsati.
“ The world does not shine due to stinginess and heedlessness” means that due to this avarice and due to this heedlessness, the world does not shine forth, does not illuminate, does not glow, does not radiate, is not known, is not understood—thus, “the world does not shine due to stinginess and heedlessness.”
Do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng có nghĩa là do sự bỏn xẻn này và do sự phóng dật này mà thế gian không chiếu sáng, không tỏa sáng, không rực rỡ, không chói lọi, không được biết đến, không được nhận ra – do keo kiệt và phóng dật mà không chiếu sáng.
671
Jappābhilepanaṃ brūmīti jappā vuccati taṇhā.
“ I declare craving to be an anointing”—craving is called jappā.
Ta nói khát vọng là sự thoa phết có nghĩa là khát vọng được gọi là jappā.
Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī* nandirāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā* āyūhanī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo* sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsīsanā* āsīsitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chadanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ mārāmisaṃ māravisayo māranivāso māragocaro mārabandhanaṃ taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati jappā.
That lust, that strong lust, that inclination, that compliance, that delight, that delight-lust, that strong lust of the mind, that desire, that infatuation, that clinging, that greed, that strong greed, that attachment, that mire, that agitation, that deception, that generator, that producer, that stitcher, that net, that current, that entanglement, that thread, that spreading, that drawing, that second, that aspiration, that leading to existence, that forest, that thicket, that familiarity, that affection, that longing, that bond, that hope, that aspiration, that state of wishing, that hope for forms, that hope for sounds, that hope for odours, that hope for tastes, that hope for tactile objects, that hope for gain, that hope for wealth, that hope for sons, that hope for life, that longing, that intense longing, that excessive longing, that act of longing, that state of longing, that covetousness, that strong covetousness, that state of strong covetousness, that trembling, that desire for good things, that unrighteous lust, that unwholesome greed, that yearning, that desire, that wish, that ardent wish, that strong wish, that craving for sensual pleasures, that craving for existence, that craving for non-existence, that craving for form, that craving for the formless, that craving for cessation, that craving for forms, that craving for sounds, that craving for odours, that craving for tastes, that craving for tactile objects, that craving for mental objects, that flood, that yoke, that fetter, that clinging, that obstruction, that hindrance, that covering, that binding, that defilement, that latent tendency, that obsession, that creeper, that vacillation, that root of suffering, that source of suffering, that origin of suffering, that snare of Māra, that hook of Māra, that bait of Māra, that sphere of Māra, that abode of Māra, that range of Māra, that bondage of Māra, that river of craving, that net of craving, that bond of craving, that ocean of craving, that covetousness, that greed, that root of unwholesomeness – this is called longing.
Bất cứ tham ái nào, sự tham ái mãnh liệt, sự thiên vị, sự thuận theo, sự hoan hỷ, tham ái đi cùng hoan hỷ, sự tham ái mãnh liệt của tâm, sự mong muốn, sự mê muội, sự chìm đắm, sự tham lam, sự tham lam mãnh liệt, sự dính mắc, vũng lầy, sự rung động, ảo ảnh, người tạo ra, người sinh ra, người khâu vá, người giăng lưới, dòng sông, sự bám víu, sợi chỉ, sự lan tỏa, người nỗ lực, người bạn đồng hành, sự mong mỏi, người dẫn đến các cõi hữu, rừng rậm, bụi rậm, sự thân mật, tình yêu, sự quyến luyến, sự ràng buộc, sự hy vọng, sự khao khát, trạng thái khao khát, hy vọng vào sắc, hy vọng vào thanh, hy vọng vào hương, hy vọng vào vị, hy vọng vào xúc, hy vọng vào lợi lộc, hy vọng vào tài sản, hy vọng vào con cái, hy vọng vào sự sống, sự thì thầm, sự lẩm bẩm, sự thì thầm mãnh liệt, sự thì thầm, trạng thái thì thầm, sự tham lam, hành vi tham lam, trạng thái tham lam, sự run rẩy, sự mong muốn điều tốt lành, tham ái phi pháp, tham lam không chừng mực, sự ưa thích, sự khao khát, sự mong cầu, sự ước ao, sự mong cầu trọn vẹn, dục ái, hữu ái, phi hữu ái, sắc ái, vô sắc ái, ái đối với sự đoạn diệt, ái đối với sắc, ái đối với thanh, ái đối với hương, ái đối với vị, ái đối với xúc, ái đối với pháp, bộc lưu, ách phược, triền phược, thủ, cái che đậy, cái ngăn che, cái bao phủ, sự trói buộc, phiền não phụ, tùy miên, triền, dây leo, sự đa dạng, gốc rễ của khổ, nguyên nhân của khổ, nguồn gốc của khổ, vòng của Ma, lưỡi câu của Ma, mồi của Ma, cảnh giới của Ma, nơi ở của Ma, nơi kiếm ăn của Ma, sự trói buộc của Ma, sông ái, lưới ái, dây ái, biển ái, tham lam, tham, gốc rễ của bất thiện – đây được gọi là jappā (sự thì thầm, sự khao khát).
Lokassa lepanaṃ lagganaṃ bandhanaṃ upakkileso imāya jappāya loko litto saṃlitto upalitto kiliṭṭho saṃkiliṭṭho makkhito saṃsaṭṭho laggo laggito palibuddhoti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – jappābhilepanaṃ brūmi.
I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I clarify, I make manifest that this longing is the smearing, clinging, binding, and defilement of the world. By this longing, the world is smeared, thoroughly smeared, defiled, thoroughly defiled, stained, thoroughly mixed, attached, clung to, and bound. This is what I mean by the anointing of longing.
Sự bôi bẩn, sự dính mắc, sự trói buộc, phiền não phụ của thế gian; bởi jappā này mà thế gian bị bôi bẩn, bị bôi bẩn hoàn toàn, bị vấy bẩn, bị ô nhiễm, bị ô nhiễm hoàn toàn, bị phết lên, bị vướng vào, bị dính mắc, bị dính chặt, bị trói buộc hoàn toàn, Ta nói, Ta chỉ ra, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta mở ra, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố – Ta nói rằng jappā là sự bôi bẩn.
672
Dukkhamassa mahabbhayanti.
Suffering is a great danger.
Khổ là mối nguy lớn của nó.
Dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ pettivisayikaṃ dukkhaṃ mānusikaṃ dukkhaṃ gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ gabbhaṭṭhitimūlakaṃ* dukkhaṃ gabbhavuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ attūpakkamadukkhaṃ parūpakkamadukkhaṃ saṅkhāradukkhaṃ vipariṇāmadukkhaṃ cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho* jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā* vitacchikā lohitapittaṃ* madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ dukkhaṃ mātumaraṇaṃ dukkhaṃ pitumaraṇaṃ dukkhaṃ bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ puttamaraṇaṃ dukkhaṃ dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ ñātibyasanaṃ dukkhaṃ rogabyasanaṃ dukkhaṃ bhogabyasanaṃ dukkhaṃ sīlabyasanaṃ dukkhaṃ diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati.
Suffering means the suffering of birth, the suffering of old age, the suffering of sickness, the suffering of death, the suffering of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair; the suffering in hell, the suffering in the animal realm, the suffering in the realm of hungry ghosts, the suffering in the human realm; the suffering rooted in conception in the womb, the suffering rooted in remaining in the womb, the suffering rooted in emergence from the womb; the suffering associated with being born, the suffering of being dependent after birth; the suffering caused by oneself, the suffering caused by others; the suffering of formations, the suffering of change; eye disease, ear disease, nose disease, tongue disease, body disease, head disease, earache, mouth disease, toothache, cough, asthma, catarrh, fever, old age, abdominal disease, fainting, dysentery, stabbing pains, cholera, leprosy, boils, skin disease, consumption, epilepsy, ringworm, itching, scabies, skin abrasions, eczema, blood-vomiting, diabetes, piles, carbuncles, fistulas; diseases arising from bile, diseases arising from phlegm, diseases arising from wind, diseases arising from the combination of humors, diseases arising from changes in season, diseases arising from improper care, diseases arising from external causes, diseases arising from kamma-result; cold, heat, hunger, thirst, defecation, urination, the suffering of contact with gnats, mosquitoes, wind, sun, and creeping things; the suffering of mother's death, the suffering of father's death, the suffering of brother's death, the suffering of sister's death, the suffering of son's death, the suffering of daughter's death, the suffering of loss of relatives, the suffering of loss through sickness, the suffering of loss of wealth, the suffering of loss of sīla, the suffering of loss of view; these are the phenomena whose arising is evident from the beginning.
Khổ là: khổ của sinh, khổ của già, khổ của bệnh, khổ của chết, khổ của sầu, bi, khổ, ưu, não; khổ ở địa ngục, khổ ở loài súc sinh, khổ ở cõi ngạ quỷ, khổ ở cõi người; khổ lấy việc nhập thai làm gốc, khổ lấy việc ở trong thai làm gốc, khổ lấy việc ra khỏi thai làm gốc; khổ ràng buộc người đã sinh ra, khổ của việc bị lệ thuộc vào người khác khi đã sinh ra, khổ do tự mình gây ra, khổ do người khác gây ra; khổ của các hành, khổ của sự biến hoại; bệnh mắt, bệnh tai, bệnh mũi, bệnh lưỡi, bệnh thân, bệnh đầu, bệnh tai, bệnh miệng, bệnh răng; ho, hen suyễn, sổ mũi, nóng sốt, sốt rét, bệnh bụng, ngất xỉu, kiết lỵ, đau nhói, thổ tả; bệnh hủi, ung nhọt, bạch biến, lao phổi, động kinh; hắc lào, ngứa, ghẻ, trầy xước, nứt nẻ; bệnh huyết-đởm, bệnh tiểu đường; đau vai, mụn nhọt, bệnh trĩ; các bệnh do đởm sanh, các bệnh do đàm sanh, các bệnh do gió sanh, các bệnh do ba thứ hợp lại sanh; các bệnh do thời tiết thay đổi sanh, các bệnh do sinh hoạt không điều độ sanh, các bệnh do nghiệp đột ngột sanh, các bệnh do quả của nghiệp sanh; lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện; khổ do xúc chạm với ruồi, muỗi, gió, nắng, loài bò sát; khổ do mẹ chết, khổ do cha chết, khổ do anh em trai chết, khổ do chị em gái chết, khổ do con trai chết, khổ do con gái chết; khổ do mất người thân, khổ do bệnh tật, khổ do mất tài sản, khổ do mất giới, khổ do mất tri kiến; những pháp nào mà sự khởi sanh lúc ban đầu được nhận biết.
Atthaṅgamato nirodho paññāyati.
Their cessation is evident upon their disappearance.
Sự đoạn diệt khi hoại diệt được nhận biết.
Kammasannissito vipāko.
Kamma is dependent on its result.
Quả nương vào nghiệp.
Vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ jarāya anusaṭaṃ byādhinā abhibhūtaṃ maraṇena abbhāhataṃ dukkhe patiṭṭhitaṃ atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – idaṃ vuccati dukkhaṃ.
Karma is dependent on vipāka; form is dependent on nāma; nāma is dependent on form. Followed by birth, pervaded by old age, overwhelmed by sickness, struck down by death, established in suffering, without protection, without a refuge, without shelter, incapable of providing shelter – this is called suffering.
Nghiệp nương vào quả, sắc nương vào danh, danh nương vào sắc, bị sinh theo sau, bị già lan khắp, bị bệnh chế ngự, bị chết áp đảo, đứng vững trong khổ, không nơi nương tựa, không nơi ẩn náu, không nơi trú ẩn, không thể làm nơi nương náu – đây được gọi là khổ.
Idaṃ dukkhaṃ lokassa bhayaṃ mahābhayaṃ pīḷanaṃ ghaṭṭanaṃ upaddavo upasaggoti – dukkhamassa mahabbhayaṃ.
This suffering is a danger, a great danger, an oppression, a torment, a calamity, an affliction for the world – suffering is its great danger.
Khổ này là sự sợ hãi của thế gian, là mối nguy lớn, là sự áp bức, sự va chạm, tai ương, tai họa – khổ là mối nguy lớn của nó.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì thế, Đức Thế Tôn đã dạy:
673
‘‘Avijjāya nivuto loko,*
“The world is shrouded by ignorance,*
“Thế gian bị vô minh che lấp,*
674
Vevicchā pamādā nappakāsati;
It does not shine forth due to doubt and heedlessness;
Vì do dự và phóng dật nên không tỏ rạng;
675
Jappābhilepanaṃ brūmi, dukkhamassa mahabbhaya’’nti.
I declare craving to be a defilement, suffering is its great danger.”
Ta nói rằng khao khát là sự bôi bẩn, khổ là mối nguy lớn của nó.”
676
3.
3.
3.
677
Savanti sabbadhi sotā,*
“Streams flow everywhere,*
Các dòng chảy khắp nơi,*
678
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
What is the dam for these streams?
Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?
679
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhiyyare* .
Tell me the restraint of these streams, by what are the streams stopped?”
Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy, các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?
680
Savanti sabbadhi sotāti.
“Streams flow everywhere” means:
Các dòng chảy khắp nơi.
Sotāti taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto.
Streams are the stream of craving, the stream of views, the stream of defilements, the stream of misconduct, the stream of ignorance.
Các dòng chảy là: dòng ái, dòng tà kiến, dòng phiền não, dòng ác hạnh, dòng vô minh.
Sabbadhīti sabbesu āyatanesu.
Everywhere means in all sense bases.
Khắp nơi là: trong tất cả các xứ.
Savantīti savanti āsavanti sandanti pavattanti.
Flow means they flow, they pour forth, they stream, they proceed.
Chảy là: chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.
Cakkhuto rūpe savanti āsavanti sandanti pavattanti.
From the eye, forms flow, pour forth, stream, proceed.
Từ mắt, đối với các sắc, chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.
Sotato sadde savanti…pe… ghānato gandhe savanti… jivhāto rase savanti… kāyato phoṭṭhabbe savanti… manato dhamme savanti āsavanti sandanti pavattanti.
From the ear, sounds flow… From the nose, smells flow… From the tongue, tastes flow… From the body, tangibles flow… From the mind, mental phenomena flow, pour forth, stream, proceed.
Từ tai, đối với các âm thanh, chúng chảy... cho đến... từ mũi, đối với các mùi hương, chúng chảy... từ lưỡi, đối với các vị, chúng chảy... từ thân, đối với các xúc, chúng chảy... từ ý, đối với các pháp, chúng chảy, chúng rỉ ra, chúng tuôn ra, chúng diễn tiến.
Cakkhuto rūpataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattanti.
From the eye, craving for forms flows, pours forth, streams, proceeds.
Từ mắt, sắc ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến.
Sotato saddataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattanti.
From the ear, craving for sounds flows, pours forth, streams, proceeds.
Từ tai, thanh ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến.
Ghānato gandhataṇhā savanti… jivhāto rasataṇhā savanti… kāyato phoṭṭhabbataṇhā savanti… manato dhammataṇhā savanti āsavanti sandanti pavattantīti – savanti sabbadhi sotā.
From the nose, craving for smells flows… From the tongue, craving for tastes flows… From the body, craving for tangibles flows… From the mind, craving for mental phenomena flows, pours forth, streams, proceeds – thus, streams flow everywhere.
Từ mũi, hương ái chảy... từ lưỡi, vị ái chảy... từ thân, xúc ái chảy... từ ý, pháp ái chảy, rỉ ra, tuôn ra, diễn tiến – các dòng chảy khắp nơi.
681
Iccāyasmā ajitoti.
“Said Venerable Ajita” means:
Tôn giả Ajita thưa.
Iccāti padasandhi…pe… padānupubbatāpetaṃ iccāti…pe… iccāyasmā ajito.
“Icca” is a word connection… it is a sequence of words… thus, Venerable Ajita.
Thưa là sự nối kết từ... cho đến... đây là sự tuần tự của các từ... cho đến... Tôn giả Ajita thưa.
682
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇanti sotānaṃ kiṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopananti – sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ.
“What is the dam for these streams?” means what is the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding for these streams? – What is the dam for these streams?
Điều gì ngăn chặn các dòng chảy? Điều gì là sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự gìn giữ các dòng chảy? – Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?
683
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhīti sotānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopanaṃ brūhi ācikkha desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi.
“Tell me the restraint of these streams” means tell, declare, teach, proclaim, establish, reveal, explain, clarify, make manifest the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding of these streams – Tell me the restraint of these streams.
Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy: Xin hãy nói, chỉ ra, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, mở ra, phân tích, làm cho rõ ràng, tuyên bố về sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự gìn giữ các dòng chảy – Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy.
684
Kena sotā pidhiyyareti kena sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattantīti – kena sotā pidhiyyare.
“By what are the streams stopped?” means by what are the streams stopped, cut off, do not flow, do not pour forth, do not stream, do not proceed? – By what are the streams stopped?
Các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì? Các dòng chảy bị bịt lại, bị cắt đứt, không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không diễn tiến bởi cái gì? – Các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
685
‘‘Savanti sabbadhi sotā,*
“Streams flow everywhere,*
“Các dòng chảy khắp nơi,*
686
Sotānaṃ kiṃ nivāraṇaṃ;
What is the dam for these streams?
Điều gì ngăn chặn các dòng chảy?
687
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūhi, kena sotā pidhiyyare’’.
Tell me the restraint of these streams, by what are the streams stopped?”
Xin hãy nói về sự phòng hộ các dòng chảy, các dòng chảy bị bịt lại bởi cái gì?”
688
4.
4.
4.
689
Yāni sotāni lokasmiṃ,*
“Whatever streams there are in the world,*
Những dòng chảy nào trong thế gian,*
690
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
Mindfulness is their dam;
Niệm là sự ngăn chặn của chúng;
691
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhiyyare.
I declare the restraint of these streams, by wisdom are they stopped.”
Ta nói về sự phòng hộ các dòng chảy, chúng bị bịt lại bởi trí tuệ.
692
Yāni sotāni lokasminti yāni etāni sotāni mayā kittitāni pakittitāni ācikkhitāni desitāni paññapitāni paṭṭhapitāni vivaritāni vibhajitāni* uttānīkatāni pakāsitāni, seyyathidaṃ* – taṇhāsoto diṭṭhisoto kilesasoto duccaritasoto avijjāsoto.
“Whatever streams there are in the world” means those streams that I have recounted, fully recounted, declared, taught, proclaimed, established, revealed, explained, clarified, made manifest, namely – the stream of craving, the stream of views, the stream of defilements, the stream of misconduct, the stream of ignorance.
Những dòng chảy nào trong thế gian có nghĩa là: những dòng chảy này đã được Ta kể ra, tuyên thuyết, chỉ dạy, thuyết giảng, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm cho rõ ràng, làm cho sáng tỏ; đó là: dòng chảy ái, dòng chảy tà kiến, dòng chảy phiền não, dòng chảy ác hạnh, dòng chảy vô minh.
Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloketi – yāni sotāni lokasmiṃ.
In the world means in the world of suffering, in the human world, in the divine world, in the world of aggregates, in the world of elements, in the world of sense bases – whatever streams there are in the world.
Trong thế gian có nghĩa là: trong cõi khổ, trong cõi người, trong cõi trời, trong thế giới uẩn, trong thế giới giới, trong thế giới xứ. – (Đó là nghĩa của câu) những dòng chảy nào trong thế gian.
Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.
“Ajita,” the Blessed One addresses that brahmin by name.
Này Ajita có nghĩa là: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.
693
Sati tesaṃ nivāraṇanti.
“Mindfulness is their dam” means:
Niệm là sự ngăn ngừa chúng.
Satīti yā sati anussati paṭissati sati saraṇatā dhāraṇatā apilāpanatā asammussanatā sati satindriyaṃ satibalaṃ sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo – ayaṃ vuccati sati.
Mindfulness is that mindfulness, recollection, repeated recollection, the state of remembering, the state of retaining, the state of not forgetting, the state of not being muddled, mindfulness, the faculty of mindfulness, the power of mindfulness, right mindfulness, the enlightenment factor of mindfulness, the one-way path – this is called mindfulness.
Niệm là: niệm nào, sự tùy niệm, sự đối niệm, niệm, sự ghi nhớ, sự không quên lãng, sự không lú lẫn, niệm, niệm căn, niệm lực, chánh niệm, niệm giác chi, con đường độc nhất – đây được gọi là niệm.
Nivāraṇanti āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopananti – sati tesaṃ nivāraṇaṃ.
Dam means covering, hindrance, restraint, protection, guarding – mindfulness is their dam.
Sự ngăn ngừa có nghĩa là: sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự giữ gìn. – (Đó là nghĩa của câu) niệm là sự ngăn ngừa chúng.
694
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmīti sotānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ saṃvaraṇaṃ rakkhanaṃ gopanaṃ brūmi ācikkhāmi…pe… uttānīkaromi pakāsemīti – sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi.
“I declare the restraint of these streams” means I declare, I proclaim… I clarify, I make manifest the covering, the hindrance, the restraint, the protection, the guarding of these streams – I declare the restraint of these streams.
Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy có nghĩa là: Ta nói, Ta chỉ dạy… đến… Ta làm cho rõ ràng, Ta làm cho sáng tỏ sự che chắn, sự ngăn cản, sự phòng hộ, sự bảo vệ, sự giữ gìn các dòng chảy. – (Đó là nghĩa của câu) Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy.
695
Paññāyete pidhiyyareti.
By wisdom, these are closed.
Chúng được bịt lại bằng tuệ.
Paññāti yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
Paññā means that wisdom which knows by distinctions such as impermanence, etc., and knows by characteristics, and knows without delusion, and knows by discerning the Four Noble Truths, and is the wisdom skillful in the right path to liberation.
Tuệ là: tuệ nào, sự biết rõ… đến… sự vô si, trạch pháp, chánh kiến.
Paññāyete pidhiyyareti – paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
By wisdom, these are closed means: By wisdom, those streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Chúng được bịt lại bằng tuệ có nghĩa là: những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are impermanent,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các hành là vô thường”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are suffering,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các hành là khổ”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Sabbe saṅkhārā anattā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “All conditioned phenomena are not-self,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Tất cả các pháp là vô ngã”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “Conditioned phenomena arise dependent on ignorance,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Do vô minh duyên, các hành (sanh)”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Saṅkhārapaccayā viññāṇa’’nti…pe… ‘‘viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti… ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’nti… ‘‘saḷāyatanapaccayā phasso’’ti… ‘‘phassapaccayā vedanā’’ti… ‘‘vedanāpaccayā taṇhā’’ti… ‘‘taṇhāpaccayā upādāna’’nti… ‘‘upādānapaccayā bhavo’’ti… ‘‘bhavapaccayā jātī’’ti… ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “Consciousness arises dependent on conditioned phenomena”… “Name-and-form arises dependent on consciousness”… “The six sense bases arise dependent on name-and-form”… “Contact arises dependent on the six sense bases”… “Feeling arises dependent on contact”… “Craving arises dependent on feeling”… “Clinging arises dependent on craving”… “Existence arises dependent on clinging”… “Birth arises dependent on existence”… “Aging-and-death arises dependent on birth,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Do hành duyên, thức (sanh)”… đến… “do thức duyên, danh sắc (sanh)”… “do danh sắc duyên, sáu xứ (sanh)”… “do sáu xứ duyên, xúc (sanh)”… “do xúc duyên, thọ (sanh)”… “do thọ duyên, ái (sanh)”… “do ái duyên, thủ (sanh)”… “do thủ duyên, hữu (sanh)”… “do hữu duyên, sanh (sanh)”… “do sanh duyên, già-chết (sanh)”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Avijjānirodhā saṅkhāranirodho’’ti… ‘‘saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho’’ti… ‘‘viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho’’ti… ‘‘nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho’’ti… ‘‘saḷāyatananirodhā phassanirodho’’ti… ‘‘phassanirodhā vedanānirodho’’ti… ‘‘vedanānirodhā taṇhānirodho’’ti… ‘‘taṇhānirodhā upādānanirodho’’ti… ‘‘upādānanirodhā bhavanirodho’’ti… ‘‘bhavanirodhā jātinirodho’’ti… ‘‘jātinirodhā jarāmaraṇanirodho’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “With the cessation of ignorance, there is the cessation of conditioned phenomena”… “With the cessation of conditioned phenomena, there is the cessation of consciousness”… “With the cessation of consciousness, there is the cessation of name-and-form”… “With the cessation of name-and-form, there is the cessation of the six sense bases”… “With the cessation of the six sense bases, there is the cessation of contact”… “With the cessation of contact, there is the cessation of feeling”… “With the cessation of feeling, there is the cessation of craving”… “With the cessation of craving, there is the cessation of clinging”… “With the cessation of clinging, there is the cessation of existence”… “With the cessation of existence, there is the cessation of birth”… “With the cessation of birth, there is the cessation of aging-and-death,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Do vô minh diệt, hành diệt”… “do hành diệt, thức diệt”… “do thức diệt, danh sắc diệt”… “do danh sắc diệt, sáu xứ diệt”… “do sáu xứ diệt, xúc diệt”… “do xúc diệt, thọ diệt”… “do thọ diệt, ái diệt”… “do ái diệt, thủ diệt”… “do thủ diệt, hữu diệt”… “do hữu diệt, sanh diệt”… “do sanh diệt, già-chết diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Idaṃ dukkha’’nti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “This is suffering”… “This is the origin of suffering”… “This is the cessation of suffering”… “This is the path leading to the cessation of suffering,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Đây là khổ”… đến… “đây là khổ tập”… “đây là khổ diệt”… “đây là con đường đưa đến khổ diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Ime dhammā āsavā’’ti…pe… ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “These phenomena are āsavas”… “This is the origin of āsavas”… “This is the cessation of āsavas”… “This is the path leading to the cessation of āsavas,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Các pháp này là lậu hoặc”… đến… “đây là lậu hoặc tập”… “đây là lậu hoặc diệt”… “đây là con đường đưa đến lậu hoặc diệt”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
‘‘Ime dhammā abhiññeyyā’’ti…pe… ‘‘ime dhammā pariññeyyā’’ti… ‘‘ime dhammā pahātabbā’’ti… ‘‘ime dhammā bhāvetabbā’’ti… ‘‘ime dhammā sacchikātabbā’’ti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees, “These phenomena are to be fully understood”… “These phenomena are to be fully comprehended”… “These phenomena are to be abandoned”… “These phenomena are to be developed”… “These phenomena are to be realized,” by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy rằng “Các pháp này cần được thắng tri”… đến… “các pháp này cần được liễu tri”… “các pháp này cần được đoạn trừ”… “các pháp này cần được tu tập”… “các pháp này cần được chứng ngộ”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
Channaṃ phassāyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattanti.
For one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the six sense bases of contact, by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow.
Đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của sáu xúc xứ, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành.
Pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato… catunnaṃ mahābhūtānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca jānato passato… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti jānato passato paññāyete sotā pidhīyanti pacchijjanti na savanti na āsavanti na sandanti nappavattantīti – paññāyete pidhiyyare.
For one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the five aggregates of clinging… for one who knows and sees the origin, the disappearance, the gratification, the danger, and the escape from the four great elements… for one who knows and sees that whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease, by wisdom, these streams are cut off, severed; they do not arise, do not flow, do not stream, do not continue to flow—by wisdom, these are closed.
Đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của năm thủ uẩn… đối với người biết và thấy sự sanh khởi và sự đoạn diệt, vị ngọt, sự nguy hại và sự xuất ly của bốn đại chủng… đối với người biết và thấy rằng “Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận”, những dòng chảy này được bịt lại, được cắt đứt bằng tuệ; chúng không chảy, không rỉ ra, không tuôn ra, không vận hành. – (Đó là nghĩa của câu) chúng được bịt lại bằng tuệ.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
696
‘‘Yāni sotāni lokasmiṃ,*
“Whatever streams there are in the world,
“Những dòng chảy nào trong thế gian,*
697
Sati tesaṃ nivāraṇaṃ;
Mindfulness is their restraint;
Niệm là sự ngăn ngừa chúng;
698
Sotānaṃ saṃvaraṃ brūmi, paññāyete pidhiyyare’’ti.
“I declare the restraint of those streams; by wisdom are they stopped.”
Ta nói sự phòng hộ các dòng chảy, chúng được bịt lại bằng tuệ.”
699
5.
5.
5.
700
Paññā ceva sati cāpi,*
“O venerable sir, both wisdom and mindfulness,
Cả tuệ và cả niệm,*
701
Nāmarūpañca mārisa;
And nāma-rūpa;
Và cả danh-sắc, thưa Ngài;
702
Etaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhati.
Being asked this, declare to me, where do these cease?”
Điều này con đã hỏi, xin hãy nói rõ, chúng diệt tận ở đâu?
703
Paññā ceva sati cāpīti.
Paññā ceva sati cāpīti. Paññā means that wisdom which is understanding, analysis, investigation, discrimination of phenomena, discernment, apprehension, repeated apprehension, sagacity, skill, adroitness, comprehension, reflection, examination, insight, intelligence, leadership, Vipassanā, clear comprehension, the goad, wisdom, the faculty of wisdom, the power of wisdom, the sword of wisdom, the palace of wisdom, the light of wisdom, the radiance of wisdom, the splendor of wisdom, the gem of wisdom, non-delusion, discrimination of phenomena, right view.
Cả tuệ và cả niệm.
Paññāti yā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī* medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
Satīti means that mindfulness which is recollection… and so on… right mindfulness—thus, both wisdom and mindfulness, said Venerable Ajita.
Tuệ là: tuệ nào, sự biết rõ, sự thẩm sát, sự thẩm sát kỹ lưỡng, trạch pháp, sự nhận rõ đặc tính, sự nhận biết, sự nhận biết rõ ràng, sự thông thái, sự khéo léo, sự tinh tế, sự sáng suốt, sự suy xét, sự quán sát, sự rộng lớn, trí tuệ, sự dẫn dắt, minh sát, tỉnh giác, cây roi thúc, tuệ, tuệ căn, tuệ lực, tuệ kiếm, tuệ lâu đài, tuệ ánh sáng, tuệ quang minh, tuệ ngọn đuốc, tuệ báu, sự vô si, trạch pháp, chánh kiến.
Satīti yā sati anussati…pe… sammāsatīti – paññā ceva saticāpi, iccāyasmā ajito.
Thus, Venerable Ajita asked: "Both wisdom and mindfulness."
Niệm là: niệm nào, sự tùy niệm… đến… chánh niệm. – (Đó là nghĩa của câu) cả tuệ và cả niệm, Tôn giả Ajita thưa.
704
Nāmarūpañca mārisāti.
Nāmarūpañca mārisāti.
Và cả danh-sắc, thưa Ngài.
Nāmanti cattāro arūpino khandhā.
Nāma means the four immaterial aggregates.
Danh là: bốn uẩn vô sắc.
Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ.
Rūpa means the four great primary elements and the derived form dependent on the four great primary elements.
Sắc là: bốn đại chủng và sắc y sinh từ bốn đại chủng.
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – nāmarūpañca mārisa.
Mārisā is an endearing term, a term of respect, a term of reverence and deference—thus, nāma-rūpa, O venerable sir.
Thưa Ngài là: đây là lời nói thân ái, lời nói tôn kính, lời nói biểu thị sự kính trọng và vâng phục. – (Đó là nghĩa của câu) và cả danh-sắc, thưa Ngài.
705
Etaṃ me puṭṭho pabrūhīti.
Etaṃ me puṭṭho pabrūhīti.
Điều này con đã hỏi, xin hãy nói rõ.
Etaṃ meti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi.
Etaṃ me means what I ask, what I request, what I urge, what I implore.
Điều này của con có nghĩa là: điều mà con hỏi, điều mà con thỉnh cầu, điều mà con khẩn khoản, điều mà con mong mỏi.
Puṭṭhoti pucchito yācito ajjhesito pasādito.
Puṭṭho means being asked, requested, urged, implored.
Đã hỏi có nghĩa là: đã được hỏi, đã được thỉnh cầu, đã được khẩn khoản, đã được mong mỏi.
Pabrūhīti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi* uttānīkarohi pakāsehīti – etaṃ me puṭṭho pabrūhi.
Pabrūhī means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest—thus, being asked this, declare to me.
Pabrūhīti là hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy làm cho biết, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên thuyết – đây là điều con đã hỏi, xin Ngài hãy giảng giải.
706
Katthetaṃ uparujjhatīti katthetaṃ nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti.
Katthetaṃ uparujjhatīti means where do these cease, subside, come to an end, become completely tranquil?
Katthetaṃ uparujjhatīti là chúng đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh ở đâu.
Katthetaṃ uparujjhati.
Where do these cease?
Chúng đoạn diệt ở đâu.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói –
707
‘‘Paññā ceva sati cāpi,*
“Both wisdom and mindfulness,*
“Trí tuệ và cả niệm,
708
Nāmarūpañca mārisa;
And nāma-rūpa, O venerable sir;
Cùng danh và sắc nữa, thưa Ngài;
709
Evaṃ me puṭṭho pabrūhi, katthetaṃ uparujjhatī’’ti.
Being asked this, declare to me, where do these cease?”
Con đã hỏi như vậy, xin Ngài hãy giảng giải, chúng đoạn diệt ở đâu?”
710
6.
6.
6.
711
Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
“Ajita, I will tell you the question you asked:
“Câu hỏi mà ngươi đã hỏi, này Ajita, Ta sẽ nói cho ngươi;
712
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
Where nāma and rūpa cease without remainder;
Nơi nào danh và sắc, đoạn diệt không còn sót;
713
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhati.
By the cessation of consciousness, there do these cease.”
Với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.”
714
Yametaṃ pañhaṃ apucchīti.
Yametaṃ pañhaṃ apucchīti.
Yametaṃ pañhaṃ apucchīti.
Yametanti paññañca satiñca nāmarūpañca.
Yametaṃ means wisdom, mindfulness, and nāma-rūpa.
Yametan là trí tuệ, niệm, và danh sắc.
Apucchīti apucchasi yācasi ajjhesati* pasādesīti – yametaṃ pañhaṃ apucchi.
Apucchī means you asked, you requested, you urged, you implored—thus, the question you asked.
Apucchīti là ngươi đã hỏi, đã thỉnh cầu, đã thỉnh mời, đã làm cho hoan hỷ – câu hỏi mà ngươi đã hỏi.
715
Ajita taṃ vadāmi teti.
Ajita taṃ vadāmi teti.
Ajita taṃ vadāmi teti.
Ajitāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.
Ajita means the Blessed One addresses that brahmin by name.
Ajitāti là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.
Tanti paññañca satiñca nāmarūpañca.
Taṃ means wisdom, mindfulness, and nāma-rūpa.
Tan là trí tuệ, niệm, và danh sắc.
Vadāmīti vadāmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti.
Vadāmī means I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I clarify, I make manifest.
Vadāmīti là Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta làm cho biết, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên thuyết.
Ajita taṃ vadāmi te.
Ajita, I will tell you that.
Này Ajita, Ta sẽ nói điều đó cho ngươi.
716
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti nāmanti cattāro arūpino khandhā.
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti. Nāma means the four immaterial aggregates.
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhatīti nāman là bốn uẩn vô sắc.
Rūpanti cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ.
Rūpa means the four great primary elements and the derived form dependent on the four great primary elements.
Rūpan là bốn đại chủng và sắc do bốn đại chủng tạo thành.
Asesanti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ* asesanti.
Asesaṃ means completely, entirely, in every way, without remainder, without residue—this is a term for complete exhaustion.
Asesan là bằng mọi cách, hoàn toàn, tất cả, không còn sót, không còn dư lại; đây là từ ngữ chỉ sự thâu tóm trọn vẹn – asesan.
Uparujjhatīti nirujjhati vūpasammati atthaṃ gacchati paṭippassambhatīti.
Uparujjhatī means ceases, subsides, comes to an end, becomes completely tranquil.
Uparujjhatīti là đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh.
Yattha nāmañca rūpañca asesaṃ uparujjhati.
Where nāma and rūpa cease without remainder.
Nơi nào danh và sắc đoạn diệt không còn sót.
717
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Sotāpatti-magga, excluding the seven existences, in the beginningless saṃsāra, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Sakadāgāmi-magga, excluding the two existences, in the five existences, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here.
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatīti là với sự diệt của thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa) bằng trí tuệ Tu-đà-hoàn đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong vòng luân hồi vô thủy, ngoại trừ bảy kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.
Sakadāgāmimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena dve bhave ṭhapetvā pañcasu bhavesu ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.
By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Anāgāmi-magga, excluding one existence, whether in the rūpa-dhātu or the arūpa-dhātu, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. By the cessation of consciousness conditioned by kamma, through the knowledge of the Arahant-magga, whatever nāma and rūpa might arise, these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here. For the Arahant who attains Parinibbāna in the anupādisesa-Nibbāna-dhātu (Nibbāna without any remainder of aggregates), by the cessation of the final consciousness, wisdom, mindfulness, nāma, and rūpa—these cease, subside, come to an end, become completely tranquil here, at the time of attaining Parinibbāna. Therefore, the Blessed One said:
Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ Tư-đà-hàm đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong năm kiếp sống, ngoại trừ hai kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.
Anāgāmimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ekaṃ bhavaṃ ṭhapetvā rūpadhātuyā vā arūpadhātuyā vā ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.
By the cessation of abhisaṅkhāraviññāṇa through the Anāgāmi path-knowledge, excluding one existence, those name-and-form that would arise in the form realm or the formless realm, these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized.
Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ A-na-hàm đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi ở sắc giới hay vô sắc giới, ngoại trừ một kiếp sống, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.
Arahattamaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhanti.
By the cessation of abhisaṅkhāraviññāṇa through the Arahantship path-knowledge, those name-and-form that would arise, these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized.
Với sự diệt của thức hành bằng trí tuệ A-la-hán đạo, những danh và sắc nào có thể sanh khởi, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây.
Arahato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyantassa carimaviññāṇassa nirodhena paññā ca sati ca nāmañca rūpañca, etthete nirujjhanti vūpasammanti atthaṃ gacchanti paṭippassambhantīti – viññāṇassa nirodhena etthetaṃ uparujjhati.
By the cessation of the final consciousness of an Arahant attaining parinibbāna in the anupādisesā nibbānadhātu, wisdom, mindfulness, name, and form—these cease here, are appeased, come to an end, are fully tranquilized. Thus, by the cessation of consciousness, this ceases here.
Đối với bậc A-la-hán đang nhập Vô dư y Niết-bàn giới (anupādisesā nibbānadhātu), với sự diệt của tâm cuối cùng, cả trí tuệ, niệm, danh và sắc, chúng đều đoạn diệt, lắng dịu, đi đến chấm dứt, trở nên an tịnh tại đây – với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói –
718
‘‘Yametaṃ pañhaṃ apucchi, ajita taṃ vadāmi te;
“The question you asked, Ajita, I shall answer you:
“Câu hỏi mà ngươi đã hỏi, này Ajita, Ta sẽ nói cho ngươi;
719
Yattha nāmañca rūpañca, asesaṃ uparujjhati;
Where name and form cease without remainder,
Nơi nào danh và sắc, đoạn diệt không còn sót;
720
Viññāṇassa nirodhena, etthetaṃ uparujjhatī’’ti.
There, by the cessation of consciousness, this ceases.”
Với sự diệt của thức, tại đây chúng đoạn diệt.”
721
7.
7.
7.
722
Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā* puthū idha;
Those who are saṅkhātadhammā, and those who are sekhā, many here;
“Những vị có pháp đã được thẩm xét, và những bậc hữu học nhiều ở đây;
723
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.
Wise one, tell me, when asked, their conduct, O venerable one.
Hạnh của các vị ấy, thưa Ngài, bậc trí tuệ, khi được hỏi, xin hãy giảng giải cho con.”
724
Ye ca saṅkhātadhammāseti saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavā.
Those who are saṅkhātadhammā: Saṅkhātadhammā are called Arahants, whose taints are destroyed.
Ye ca saṅkhātadhammāseti những bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét (saṅkhātadhammā).
Kiṃkāraṇā saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavā?
For what reason are Arahants, whose taints are destroyed, called saṅkhātadhammā?
Vì lý do gì mà các bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét?
Te saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.
They are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.
Các vị ấy có các pháp đã được thẩm xét, các pháp đã được liễu tri, các pháp đã được cân nhắc, các pháp đã được phán xét, các pháp đã được làm cho hiển lộ, các pháp đã được làm cho sáng tỏ.
‘‘Sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.
“All conditioned phenomena are impermanent”—thus they are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.
“Tất cả các hành là vô thường” là pháp đã được thẩm xét, pháp đã được liễu tri, pháp đã được cân nhắc, pháp đã được phán xét, pháp đã được làm cho hiển lộ, pháp đã được làm cho sáng tỏ.
‘‘Sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti saṅkhātadhammā…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti saṅkhātadhammā… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti saṅkhātadhammā… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saṅkhātadhammā ñātadhammā tulitadhammā tīritadhammā vibhūtadhammā vibhāvitadhammā.
“All conditioned phenomena are suffering”—thus they are saṅkhātadhammā…pe… “All phenomena are not-self”—thus they are saṅkhātadhammā… “Conditioned phenomena arise dependent on ignorance”—thus they are saṅkhātadhammā… “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease”—thus they are saṅkhātadhammā, ñātadhammā, tulitadhammā, tīritadhammā, vibhūtadhammā, vibhāvitadhammā.
“Tất cả các hành là khổ” là pháp đã được thẩm xét… cho đến… “tất cả các pháp là vô ngã” là pháp đã được thẩm xét… “vô minh duyên các hành” là pháp đã được thẩm xét… “bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt” là pháp đã được thẩm xét, pháp đã được liễu tri, pháp đã được cân nhắc, pháp đã được phán xét, pháp đã được làm cho hiển lộ, pháp đã được làm cho sáng tỏ.
Atha vā tesaṃ khandhā saṅkhātā dhātuyo saṅkhātā āyatanāni saṅkhātā gatiyo saṅkhātā upapattiyo saṅkhātā paṭisandhi saṅkhātā bhavā saṅkhātā saṃsārā saṅkhātā vaṭṭā saṅkhātā.
Or else, their aggregates are saṅkhātā, their elements are saṅkhātā, their sense bases are saṅkhātā, their destinations are saṅkhātā, their rebirths are saṅkhātā, their re-linking consciousness is saṅkhātā, their existences are saṅkhātā, their rounds of rebirth are saṅkhātā, their cycles of existence are saṅkhātā.
Hoặc là, đối với các vị ấy, các uẩn đã được thẩm xét, các giới đã được thẩm xét, các xứ đã được thẩm xét, các cõi đã được thẩm xét, các nơi sanh đã được thẩm xét, sự tái sanh đã được thẩm xét, các cõi tồn tại đã được thẩm xét, các vòng luân hồi đã được thẩm xét, các vòng luân chuyển đã được thẩm xét.
Atha vā te khandhapariyante ṭhitā dhātupariyante ṭhitā āyatanapariyante ṭhitā gatipariyante ṭhitā upapattipariyante ṭhitā paṭisandhipariyante ṭhitā bhavapariyante ṭhitā saṃsārapariyante ṭhitā vaṭṭapariyante ṭhitā antime bhave ṭhitā antime samussaye ṭhitā antimadehadharā arahanto.
Or else, they stand at the end of aggregates, stand at the end of elements, stand at the end of sense bases, stand at the end of destinations, stand at the end of rebirths, stand at the end of re-linking consciousness, stand at the end of existences, stand at the end of rounds of rebirth, stand at the end of cycles of existence, stand in their final existence, stand in their final aggregation, Arahants bearing their final body.
Hoặc là, các vị ấy đứng ở điểm cuối cùng của uẩn, đứng ở điểm cuối cùng của giới, đứng ở điểm cuối cùng của xứ, đứng ở điểm cuối cùng của cõi, đứng ở điểm cuối cùng của nơi sanh, đứng ở điểm cuối cùng của sự tái sanh, đứng ở điểm cuối cùng của cõi tồn tại, đứng ở điểm cuối cùng của vòng luân hồi, đứng ở điểm cuối cùng của vòng luân chuyển, đứng trong kiếp sống cuối cùng, đứng trong thân thể cuối cùng, các bậc A-la-hán mang thân xác cuối cùng.
725
Tesaṃ cāyaṃ* pacchimako, carimoyaṃ samussayo;
This is their last, this is their final aggregation;
Đối với các vị ấy, đây là kiếp cuối cùng, thân thể này là cuối cùng;
726
Jātimaraṇasaṃsāro, natthi nesaṃ punabbhavoti.
The round of birth-and-death, there is no more rebirth for them.
Vòng luân hồi sanh tử, không còn tái sanh đối với các vị ấy.
727
Taṃkāraṇā saṅkhātadhammā vuccanti arahanto khīṇāsavāti.
For that reason, Arahants whose taints are destroyed are called saṅkhātadhammā.
Vì lý do đó, các bậc A-la-hán, những vị đã đoạn tận lậu hoặc, được gọi là những người có pháp đã được thẩm xét.
Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idhāti.
Those who are saṅkhātadhammā, and those who are sekhā, many here.
Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idhāti.
Sekhāti kiṃkāraṇā vuccanti sekhā?
Sekhā: For what reason are they called sekhā?
Sekhāti vì lý do gì được gọi là hữu học?
Sikkhantīti sekhā.
Because they train, they are sekhā.
Vì đang học tập nên gọi là hữu học.
Kiñca sikkhanti?
What do they train in?
Học tập những gì?
Adhisīlampi sikkhanti, adhicittampi sikkhanti, adhipaññampi sikkhanti.
They train in higher virtue (adhisīla), they train in higher mind (adhicitta), they train in higher wisdom (adhipaññā).
Học tập cả tăng thượng giới, học tập cả tăng thượng tâm, học tập cả tăng thượng tuệ.
Katamā adhisīlasikkhā?
What is the training in higher virtue?
Thế nào là tăng thượng giới học?
Idha bhikkhu sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī, samādāya sikkhati sikkhāpadesu.
Here, a bhikkhu is virtuous, he dwells restrained by the Pātimokkha restraint, endowed with good conduct and resort, seeing danger in the slightest faults, he undertakes and trains in the training rules.
Ở đây, vị Tỳ-khưu có giới, sống được thu thúc bởi sự thu thúc của Pātimokkha, đầy đủ oai nghi và nơi hành xứ, thấy sự nguy hiểm trong những lỗi nhỏ nhặt, chấp nhận và học tập trong các học giới.
Khuddako sīlakkhandho mahanto sīlakkhandho sīlaṃ patiṭṭhā ādi caraṇaṃ saṃyamo saṃvaro mukhaṃ pamukhaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – ayaṃ adhisīlasikkhā.
A small aggregate of virtue, a great aggregate of virtue; virtue is the foundation, the basis, the beginning, the practice, the restraint, the protection, the door, the chief door for the attainment of wholesome states—this is the training in higher virtue.
Giới uẩn nhỏ, giới uẩn lớn, giới là nền tảng, là khởi đầu, là bước chân, là sự chế ngự, là sự thu thúc, là cửa ngõ, là hàng đầu để chứng đắc các thiện pháp – đây là tăng thượng giới học.
728
Katamā adhicittasikkhā?
What is the training in higher mind?
Thế nào là tăng thượng tâm học?
Idha bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ… dutiyaṃ jhānaṃ… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati – ayaṃ adhicittasikkhā.
Here, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures…pe… attains and dwells in the first jhāna… the second jhāna… the third jhāna… the fourth jhāna—this is the training in higher mind.
Ở đây, vị Tỳ-khưu ly dục… cho đến… chứng và trú thiền thứ nhất… thiền thứ hai… thiền thứ ba… thiền thứ tư – đây là tăng thượng tâm học.
729
Katamā adhipaññāsikkhā?
What is the training in higher wisdom?
Thế nào là tăng thượng tuệ học?
Idha bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.
Here, a bhikkhu is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, leading to the right destruction of suffering.
Ở đây, vị Tỳ-khưu có trí tuệ, sở hữu trí tuệ thấy được sự sanh diệt, là trí tuệ bậc Thánh, có khả năng xuyên thấu, đưa đến sự đoạn tận khổ một cách chân chánh.
So ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti…pe… ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it really is: ‘This is suffering’; ‘This is the origin of suffering’… ‘This is the cessation of suffering’; ‘This is the path leading to the cessation of suffering,’ as it really is.
Vị ấy tuệ tri như thật: “Đây là khổ”, “Đây là khổ tập”… cho đến… “Đây là khổ diệt”… “Đây là con đường đưa đến khổ diệt”.
‘‘Ime āsavā’’ti…pe… ‘‘ayaṃ āsavasamudayo’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodho’’ti… ‘‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it really is: ‘These are the āsavas’… ‘This is the origin of the āsavas’… ‘This is the cessation of the āsavas’… ‘This is the path leading to the cessation of the āsavas.’
Vị ấy tuệ tri như thật: “Đây là các lậu hoặc”… cho đến… “Đây là lậu hoặc tập”… “Đây là lậu hoặc diệt”… “Đây là con đường đưa đến lậu hoặc diệt”.
‘‘Ayaṃ adhipaññāsikkhā’’… imā tisso sikkhāyo āvajjantā sikkhanti jānantā sikkhanti passantā sikkhanti cittaṃ adhiṭṭhahantā sikkhanti saddhāya adhimuccantā sikkhanti vīriyaṃ* paggaṇhantā sikkhanti satiṃ upaṭṭhapentā sikkhanti cittaṃ samādahantā sikkhanti paññāya pajānantā sikkhanti abhiññeyyaṃ abhijānantā sikkhanti pariññeyyaṃ parijānantā sikkhanti pahātabbaṃ pajahantā sikkhanti bhāvetabbaṃ bhāventā sikkhanti sacchikātabbaṃ sacchikarontā sikkhanti ācaranti samācaranti samādāya vattanti.
‘This is the training in higher wisdom’… reflecting on these three trainings, they train; knowing, they train; seeing, they train; resolving the mind, they train; having faith, they train; exerting energy, they train; establishing mindfulness, they train; concentrating the mind, they train; understanding with wisdom, they train; directly knowing what is to be directly known, they train; fully understanding what is to be fully understood, they train; abandoning what is to be abandoned, they train; developing what is to be developed, they train; realizing what is to be realized, they train; they practice, they fully practice, they undertake and abide.
“Đây là tăng thượng tuệ học”… Họ học tập ba học pháp này trong khi quán xét, họ học tập trong khi biết, họ học tập trong khi thấy, họ học tập trong khi quyết định tâm, họ học tập trong khi tin tưởng với đức tin, họ học tập trong khi nỗ lực tinh tấn, họ học tập trong khi an trú niệm, họ học tập trong khi định tâm, họ học tập trong khi biết rõ bằng trí tuệ, họ học tập trong khi thắng tri điều cần thắng tri, họ học tập trong khi liễu tri điều cần liễu tri, họ học tập trong khi từ bỏ điều cần từ bỏ, họ học tập trong khi tu tập điều cần tu tập, họ học tập trong khi chứng ngộ điều cần chứng ngộ, họ thực hành, họ thực hành tốt, họ thọ trì và hành theo.
Taṃkāraṇā vuccanti – sekhā.
For that reason, they are called Sekhas.
Vì lý do đó, họ được gọi là các bậc hữu học.
Puthūti bahukā.
Puthū means many.
Puthū có nghĩa là nhiều.
Ete sekhā sotāpannā ca paṭipannā ca sakadāgāmino ca paṭipannā ca anāgāmino ca paṭipannā ca arahanto ca paṭipannā ca.
These Sekhas are Stream-Enterers and those practicing for Stream-Entry, Once-Returners and those practicing for Once-Returning, Non-Returners and those practicing for Non-Returning, and Arahants and those practicing for Arahantship.
Các bậc hữu học này là các vị Dự lưu và những vị đang thực hành (để thành Dự lưu), các vị Nhất lai và những vị đang thực hành (để thành Nhất lai), các vị Bất lai và những vị đang thực hành (để thành Bất lai), và những vị đang thực hành để thành A-la-hán.
Idhāti imissā diṭṭhiyā imissā khantiyā imissā ruciyā imasmiṃ ādāye imasmiṃ dhamme imasmiṃ vinaye imasmiṃ dhammavinaye imasmiṃ pāvacane imasmiṃ brahmacariye imasmiṃ satthusāsane imasmiṃ attabhāve imasmiṃ manussaloketi – ye ca sekhā puthū idha.
Idha means in this view, in this patience, in this liking, in this acceptance, in this Dhamma, in this Vinaya, in this Dhamma-Vinaya, in this teaching, in this holy life, in this Teacher’s Dispensation, in this existence, in this human world—thus: ‘and the many Sekhas here.’
Idha (ở đây) có nghĩa là: trong tri kiến này, trong sự kham nhẫn này, trong sự ưa thích này, trong sự chấp nhận này, trong Pháp này, trong Luật này, trong Pháp và Luật này, trong lời giáo huấn này, trong phạm hạnh này, trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư này, trong thân thể này, trong cõi người này – đó là ý nghĩa của “những bậc hữu học, đông đảo, ở đây”.
730
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisāti tvampi nipako paṇḍito paññavā buddhimā ñāṇī medhāvī.
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā means: ‘You too are discerning, wise, intelligent, sagacious, knowledgeable, astute.’
Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa: Ngài cũng là bậc uyên bác, bậc hiền trí, bậc có trí tuệ, bậc có trí thông minh, bậc có tri kiến, bậc có tuệ giác.
Tesaṃ saṅkhātadhammānañca sekkhānañca iriyaṃ cariyaṃ vutti pavatti ācaraṃ gocaraṃ vihāraṃ paṭipadaṃ.
Their conduct, behavior, way of life, course of action, practice, resort, abiding, and path of those whose dhammas are understood and of the Sekhas.
Hạnh của họ, những người đã thấu triệt các pháp và các bậc hữu học, là sự thực hành, cách sống, sự tồn tại, sự diễn tiến, cách hành xử, cảnh giới, trú xứ, con đường.
Puṭṭhoti pucchito yācito ajjhesito pasādito.
Puṭṭho means asked, requested, exhorted, pleased.
Khi được hỏi có nghĩa là được hỏi, được yêu cầu, được thỉnh cầu, được làm cho hoan hỷ.
Pabrūhīti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehi.
Pabrūhi means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, proclaim.
Hãy nói có nghĩa là hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố.
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisa.
Mārisā is a term of endearment, a term of respect, a term expressing reverence and deference—thus: ‘O venerable one, being asked, declare to me their conduct, being discerning.’
Mārisa là một lời nói thân ái, một lời nói tôn trọng, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục, đó là Mārisa – Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
731
‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idha;
“And those whose dhammas are understood, and the many Sekhas here;
“Những người đã thấu triệt các pháp, và những bậc hữu học, đông đảo, ở đây;
732
Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti.
O venerable one, being asked, declare to me their conduct, being discerning.”
Xin ngài, bậc uyên bác, hãy nói cho con về hạnh của họ, khi được hỏi, thưa ngài Mārisa.”
733
8.
8.
8.
734
Kāmesu nābhigijjheyya, manasānāvilo siyā;
One should not crave for sensual pleasures, one should be undisturbed in mind;
Không nên tham đắm trong các dục, tâm không nên bị vẩn đục;
735
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje.
Skilled in all dhammas, mindful, a bhikkhu should wander.
Là người thiện xảo trong tất cả các pháp, vị Tỳ khưu có chánh niệm nên du hành.
736
Kāmesu nābhigijjheyyāti.
Kāmesu nābhigijjheyya.
Không nên tham đắm trong các dục.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca.
Kāmā are briefly of two kinds: vatthukāmā (sensual objects) and kilesakāmā (sensual defilements).
Dục: Nói tóm lại, có hai loại dục – dục đối tượng và dục phiền não.
Katame vatthukāmā?
What are vatthukāmā?
Thế nào là dục đối tượng?
Manāpikā rūpā manāpikā saddā manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā, attharaṇā pāvuraṇā* dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo* raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca – yaṃ kiñci rajanīyavatthu vatthukāmā.
Pleasant forms, pleasant sounds, pleasant odors, pleasant tastes, pleasant tactile objects, coverings and clothes, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses and mares, fields, land, silver, gold, villages, towns, royal capitals, country and provinces, treasury and storehouses—whatever is an object of attachment is vatthukāmā.
Các sắc khả ý, các thanh khả ý, các hương khả ý, các vị khả ý, các xúc khả ý, đồ trải, đồ đắp, tôi tớ nam nữ, dê và cừu, gà và heo, voi, bò, ngựa và ngựa cái, ruộng, đất, bạc, vàng, làng, thị trấn, kinh thành, quốc độ và xứ sở, kho tàng và vựa lúa – bất cứ vật gì có thể làm khởi sinh tham ái đều là dục đối tượng.
737
Api ca atītā kāmā anāgatā kāmā paccuppannā kāmā ajjhattā kāmā bahiddhā kāmā ajjhattabahiddhā kāmā, hīnā kāmā majjhimā kāmā paṇītā kāmā, āpāyikā kāmā mānusikā kāmā dibbā kāmā, paccupaṭṭhitā kāmā, nimmitā kāmā paranimmitā kāmā, pariggahitā kāmā apariggahitā kāmā, mamāyitā kāmā amamāyitā kāmā, sabbepi kāmāvacarā dhammā, sabbepi rūpāvacarā dhammā, sabbepi arūpāvacarā dhammā, taṇhāvatthukā taṇhārammaṇā, kāmanīyaṭṭhena rajanīyaṭṭhena madanīyaṭṭhena ramaṇīyaṭṭhena* kāmā.
Furthermore, past kāmā, future kāmā, present kāmā, internal kāmā, external kāmā, internal and external kāmā, inferior kāmā, mediocre kāmā, excellent kāmā, kāmā of the lower realms, human kāmā, divine kāmā, kāmā that are present, kāmā that are created, kāmā that are created by others, kāmā that are grasped, kāmā that are not grasped, kāmā that are considered ‘mine,’ kāmā that are not considered ‘mine,’ all kāmāvacara dhammas, all rūpāvacara dhammas, all arūpāvacara dhammas, those that are objects of craving, those that are supports of craving, are kāmā by reason of being longed for, by reason of being intoxicating, by reason of being alluring, by reason of being delightful.
Hơn nữa, các dục trong quá khứ, các dục trong tương lai, các dục trong hiện tại, các dục bên trong, các dục bên ngoài, các dục cả trong lẫn ngoài, các dục hạ liệt, các dục trung bình, các dục cao thượng, các dục ở cõi khổ, các dục ở cõi người, các dục ở cõi trời, các dục đã hiện khởi, các dục được hóa hiện, các dục được người khác hóa hiện, các dục đã được chiếm hữu, các dục chưa được chiếm hữu, các dục được xem là của ta, các dục không được xem là của ta, tất cả các pháp thuộc dục giới, tất cả các pháp thuộc sắc giới, tất cả các pháp thuộc vô sắc giới, là cơ sở của ái, là đối tượng của ái, được gọi là dục theo nghĩa là đáng mong muốn, đáng tham đắm, đáng say mê, đáng vui thích.
Ime vuccanti vatthukāmā.
These are called vatthukāmā.
Những thứ này được gọi là dục đối tượng.
738
Katame kilesakāmā?
What are kilesakāmā?
Thế nào là dục phiền não?
Chando kāmo rāgo kāmo chandarāgo kāmo saṅkappo kāmo rāgo kāmo saṅkapparāgo kāmo, yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapipāsā kāmapariḷāho kāmagedho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ kāmogho kāmayogo kāmupādānaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ –
Desire is kāma, lust is kāma, desire-and-lust is kāma, intention is kāma, lust is kāma, intention-and-lust is kāma; whatever kāma-chanda (sensual desire), kāma-rāga (sensual lust), kāma-nandī (delight in sensuality), kāma-taṇhā (sensual craving), kāma-sineha (sensual affection), kāma-pipāsā (thirst for sensuality), kāma-pariḷāha (fever of sensuality), kāma-gedha (greed for sensuality), kāma-mucchā (infatuation with sensuality), kāmajjhosāna (clinging to sensuality), kāmogha (flood of sensuality), kāmayoga (fetter of sensuality), kāmupādāna (clinging to sensuality), kāmacchandanīvaraṇa (hindrance of sensual desire) in sensual pleasures –
Dục là lòng ham muốn, dục là tham ái, dục là lòng ham muốn và tham ái, dục là sự suy tư, dục là tham ái, dục là sự suy tư và tham ái, trong các dục, đó là dục tham, dục ái, dục hỷ, dục ái, dục luyến, dục khát, dục nhiệt não, dục tham lam, dục si mê, sự chìm đắm trong dục, dục bộc, dục ách, dục thủ, dục tham triền cái –
739
Addasaṃ kāma te mūlaṃ, saṅkappā kāma jāyasi;
“O Kāma, I have seen your root; O Kāma, you arise from intentions;
Hỡi dục, ta đã thấy gốc rễ của ngươi, ngươi sinh ra từ sự suy tư;
740
Na taṃ saṅkappayissāmi, evaṃ kāma na hehisīti.
I will not intend you, thus, O Kāma, you will not be.”
Ta sẽ không suy tư về ngươi, như vậy, hỡi dục, ngươi sẽ không tồn tại.
741
Ime vuccanti kilesakāmā.
These are called defilement-kāmas (kilesakāmā).
Những thứ này được gọi là dục phiền não.
Gedho vuccati taṇhā, yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
Greed (gedha) is called craving (taṇhā); whatever is lust (rāga), that is strong lust (sarāga)...pe... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesome states (akusalamūla).
Sự tham lam được gọi là ái, đó là tham, tham luyến… cho đến… tham lam, tham, là gốc rễ của bất thiện.
Kāmesu nābhigijjheyyāti kilesakāmena vatthukāmesu nābhigijjheyya na palibundheyya* agiddho assa agadhito amucchito anajjhāpanno* vītagedho vigatagedho cattagedho vantagedho muttagedho pahīnagedho paṭinissaṭṭhagedho vītarāgo vigatarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā vihareyyāti – kāmesu nābhigijjheyya.
“Should not be greedy for sensual pleasures” means one should not be greedy for or bound by material sensual pleasures with defilement-kāma. One should be ungreedy, unattached, uninfatuated, uncommitted, free from greed, gone beyond greed, having abandoned greed, having vomited greed, released from greed, having given up greed, having relinquished greed; free from lust, gone beyond lust, having abandoned lust, having vomited lust, released from lust, having given up lust, having relinquished lust; unthirsting, extinguished, cooled, experiencing happiness, and should dwell with a mind that has become brahmā-like – this is “should not be greedy for sensual pleasures.”
Không nên tham đắm trong các dục có nghĩa là không nên tham đắm, không nên bị trói buộc bởi dục phiền não trong các dục đối tượng; nên không tham đắm, không say mê, không si mê, không chìm đắm, đã từ bỏ sự tham lam, đã xa lìa sự tham lam, đã vứt bỏ sự tham lam, đã từ bỏ sự tham lam, đã giải thoát khỏi sự tham lam, đã đoạn trừ sự tham lam, đã xả bỏ sự tham lam, không còn tham ái, đã xa lìa tham ái, đã vứt bỏ tham ái, đã từ bỏ tham ái, đã giải thoát khỏi tham ái, đã đoạn trừ tham ái, đã xả bỏ tham ái, không còn khao khát, đã tịch tịnh, đã mát mẻ, cảm nhận được hạnh phúc, nên sống với một tâm hồn cao thượng – đó là ý nghĩa của “không nên tham đắm trong các dục”.
742
Manasānāvilo siyāti.
“One should be undisturbed in mind.”
Tâm không nên bị vẩn đục.
Manoti yaṃ cittaṃ mano mānasaṃ hadayaṃ paṇḍaraṃ mano manāyatanaṃ manindriyaṃ viññāṇaṃ viññāṇakkhandho tajjā manoviññāṇadhātu.
“Mind” means that which is consciousness, mind, mentality, heart, the bright mind, mind, mind-base, mind-faculty, consciousness, the aggregate of consciousness, the mind-consciousness element arising therefrom.
Tâm là cái gì là citta, mano, mānasa, hadaya, paṇḍara, mano, manāyatana, manindriya, viññāṇa, viññāṇakkhandha, và manoviññāṇadhātu tương ứng.
Kāyaduccaritena cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ.
By misconduct in body, the mind becomes disturbed, agitated, stirred, struck, moved, bewildered, unpacified.
Do thân ác hạnh, tâm trở nên vẩn đục, khuấy động, dao động, bị va chạm, rung chuyển, quay cuồng, không an tịnh.
Vacīduccaritena…pe… manoduccaritena… rāgena… dosena… mohena… kodhena… upanāhena… makkhena… paḷāsena… issāya… macchariyena… māyāya… sāṭheyyena… thambhena… sārambhena… mānena… atimānena… madena… pamādena… sabbakilesehi… sabbaduccaritehi… sabbaḍāhehi… sabbapariḷāhehi… sabbasantāpehi… sabbākusalābhisaṅkhārehi cittaṃ āvilaṃ hoti luḷitaṃ eritaṃ ghaṭṭitaṃ calitaṃ bhantaṃ avūpasantaṃ.
By misconduct in speech...pe... by misconduct in mind... by lust... by hatred... by delusion... by anger... by resentment... by disparagement... by domination... by envy... by avarice... by deceit... by craftiness... by obstinacy... by arrogance... by conceit... by excessive pride... by intoxication... by heedlessness... by all defilements... by all misconducts... by all burnings... by all fevers... by all torments... by all unwholesome volitional formations, the mind becomes disturbed, agitated, stirred, struck, moved, bewildered, unpacified.
Do khẩu ác hạnh… cho đến… do ý ác hạnh… do tham… do sân… do si… do phẫn… do hận… do phú… do não… do tật… do xan… do man trá… do xảo quyệt… do ngoan cố… do tranh cạnh… do mạn… do quá mạn… do say sưa… do phóng dật… do tất cả các phiền não… do tất cả các ác hạnh… do tất cả các sự thiêu đốt… do tất cả các sự nóng bức… do tất cả các sự phiền muộn… do tất cả các hành bất thiện, tâm trở nên vẩn đục, khuấy động, dao động, bị va chạm, rung chuyển, quay cuồng, không an tịnh.
Manasānāvilo siyāti cittena anāvilo siyā – aluḷito anerito aghaṭṭito acalito abhanto vūpasanto āvilakare kilese jaheyya pajaheyya vinodeyya byantīkareyya* anabhāvaṃ gameyya, āvilakarehi kilesehi ca ārato* virato paṭivirato nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā vihareyyāti – manasānāvilo siyā.
“One should be undisturbed in mind” means one should be undisturbed in mind – unagitated, unstirred, unstruck, unmoved, unbewildered, pacified. One should abandon, relinquish, dispel, make an end of, bring to naught the defilements that cause disturbance. And one should be far removed from, abstained from, fully abstained from, departed from, released from, disjoined from the defilements that cause disturbance, and should dwell with a mind that is boundless – this is “undisturbed in mind.”
Tâm không nên bị vẩn đục có nghĩa là tâm không nên bị vẩn đục – không bị khuấy động, không bị dao động, không bị va chạm, không bị rung chuyển, không bị quay cuồng, nên được an tịnh, nên từ bỏ, đoạn trừ, loại bỏ, chấm dứt, làm cho không còn tồn tại các phiền não gây vẩn đục, và nên xa lìa, từ bỏ, đoạn tuyệt các phiền não gây vẩn đục, nên thoát ra, từ bỏ, giải thoát hoàn toàn, không còn bị ràng buộc, nên sống với một tâm không còn giới hạn – đó là ý nghĩa của “tâm không nên bị vẩn đục”.
743
Kusalo sabbadhammānanti ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ, ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti kusalo sabbadhammānaṃ…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti kusalo sabbadhammānaṃ.
“Skilled in all phenomena”: one is skilled in all phenomena by understanding, “All conditioned things are impermanent.” One is skilled in all phenomena by understanding, “All conditioned things are suffering.” One is skilled in all phenomena by understanding, “All phenomena are not self.” One is skilled in all phenomena by understanding, “Conditioned things arise dependent on ignorance”...pe... “Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.”
Là người thiện xảo trong tất cả các pháp có nghĩa là: thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các hành là vô thường”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các hành là khổ”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “tất cả các pháp là vô ngã”, thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “do vô minh làm duyên, các hành sinh khởi”… cho đến… thiện xảo trong tất cả các pháp rằng “bất cứ pháp nào có tính sinh khởi, tất cả pháp ấy đều có tính diệt tận”.
Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.
In this way too, one is skilled in all phenomena.
Như vậy cũng là thiện xảo trong tất cả các pháp.
744
Atha vā, aniccato kusalo sabbadhammānaṃ, dukkhato…pe… rogato… gaṇḍato… sallato… aghato… ābādhato… parato… palokato… ītito… upaddavato… bhayato… upasaggato… calato… pabhaṅguto… addhuvato* … atāṇato… aleṇato… asaraṇato… asaraṇībhūtato… rittato… tucchato… suññato… anattato… ādīnavato… vipariṇāmadhammato… asārakato… aghamūlato… vadhakato… vibhavato… sāsavato… saṅkhatato… mārāmisato… jātidhammato… jarādhammato… byādhidhammato… maraṇadhammato… sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadhammato … saṃkilesikadhammato… samudayato… atthaṅgamato… assādato… ādīnavato… nissaraṇato kusalo sabbadhammānaṃ.
Or, one is skilled in all phenomena by seeing impermanence, by seeing suffering...pe... by seeing disease... by seeing a boil... by seeing a dart... by seeing misfortune... by seeing affliction... by seeing the other side... by seeing decay... by seeing calamity... by seeing danger... by seeing fear... by seeing misfortune... by seeing movement... by seeing destruction... by seeing instability... by seeing no protection... by seeing no shelter... by seeing no refuge... by seeing no refuge for those who rely... by seeing emptiness... by seeing hollowness... by seeing voidness... by seeing not-self... by seeing danger... by seeing the nature of change... by seeing lack of essence... by seeing the root of misfortune... by seeing a slayer... by seeing non-existence... by seeing with taints... by seeing conditionedness... by seeing Māra’s bait... by seeing the nature of birth... by seeing the nature of old age... by seeing the nature of sickness... by seeing the nature of death... by seeing the nature of sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair... by seeing the nature of defilement... by seeing origin... by seeing disappearance... by seeing gratification... by seeing danger... by seeing escape, one is skilled in all phenomena.
Lại nữa, là thiện xảo đối với tất cả các pháp xét theo phương diện vô thường, xét theo phương diện khổ… cho đến… xét theo phương diện bệnh tật… xét theo phương diện ung nhọt… xét theo phương diện mũi tên… xét theo phương diện điều ác… xét theo phương diện bệnh hoạn… xét theo phương diện kẻ khác… xét theo phương diện hoại diệt… xét theo phương diện tai ương… xét theo phương diện tai họa… xét theo phương diện hiểm nguy… xét theo phương diện phiền não… xét theo phương diện dao động… xét theo phương diện tan vỡ… xét theo phương diện không bền vững… xét theo phương diện không có sự che chở… xét theo phương diện không có nơi ẩn náu… xét theo phương diện không có nơi nương tựa… xét theo phương diện không trở thành nơi nương tựa… xét theo phương diện trống rỗng… xét theo phương diện rỗng tuếch… xét theo phương diện không… xét theo phương diện vô ngã… xét theo phương diện nguy hiểm… xét theo phương diện có bản chất biến hoại… xét theo phương diện không có lõi cây… xét theo phương diện là gốc rễ của điều ác… xét theo phương diện là kẻ sát hại… xét theo phương diện là sự không tồn tại… xét theo phương diện có lậu hoặc… xét theo phương diện là pháp hữu vi… xét theo phương diện là mồi của Ác ma… xét theo phương diện có bản chất sanh… xét theo phương diện có bản chất già… xét theo phương diện có bản chất bệnh… xét theo phương diện có bản chất chết… xét theo phương diện có bản chất sầu, bi, khổ, ưu, não… xét theo phương diện có bản chất ô nhiễm… xét theo phương diện tập khởi… xét theo phương diện đoạn diệt… xét theo phương diện vị ngọt… xét theo phương diện sự nguy hiểm… xét theo phương diện sự xuất ly; là thiện xảo đối với tất cả các pháp.
Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.
In this way too, one is skilled in all phenomena.
Như vậy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp.
745
Atha vā, khandhakusalo dhātukusalo āyatanakusalo paṭiccasamuppādakusalo satipaṭṭhānakusalo sammappadhānakusalo iddhipādakusalo indriyakusalo balakusalo bojjhaṅgakusalo maggakusalo phalakusalo nibbānakusalo.
Or, skilled in aggregates, skilled in elements, skilled in sense bases, skilled in dependent origination, skilled in foundations of mindfulness, skilled in right exertions, skilled in bases of psychic power, skilled in faculties, skilled in powers, skilled in factors of awakening, skilled in the path, skilled in the fruit, skilled in Nibbāna.
Lại nữa, là thiện xảo về uẩn, thiện xảo về giới, thiện xảo về xứ, thiện xảo về duyên khởi, thiện xảo về niệm xứ, thiện xảo về chánh cần, thiện xảo về thần túc, thiện xảo về căn, thiện xảo về lực, thiện xảo về giác chi, thiện xảo về đạo, thiện xảo về quả, thiện xảo về Nibbāna.
Evampi kusalo sabbadhammānaṃ.
In this way, too, he is skilled in all phenomena.
Như vậy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp.
746
Atha vā, sabbadhammā vuccanti dvādasāyatanāni – cakkhu ceva* rūpā ca, sotañca saddā ca, ghānañca gandhā ca, jivhā ca rasā ca, kāyo ca phoṭṭhabbā ca, mano ca dhammā ca.
Or, all phenomena are called the twelve sense bases: the eye and forms, the ear and sounds, the nose and odors, the tongue and tastes, the body and tangibles, the mind and mental phenomena.
Lại nữa, tất cả các pháp được gọi là mười hai xứ – mắt và các sắc, tai và các tiếng, mũi và các mùi, lưỡi và các vị, thân và các vật xúc chạm, ý và các pháp.
Yato ca ajjhattikabāhiresu āyatanesu chandarāgo pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato* āyatiṃ anuppādadhammo, ettāvatāpi kusalo sabbadhammānanti – kusalo sabbadhammānaṃ.
When desire-passion in the internal and external sense bases is abandoned, uprooted, made like a palm-stump, brought to non-existence, and is of a nature not to arise again in the future, by this much too, he is skilled in all phenomena—skilled in all phenomena.
Và khi nào dục tham trong các xứ nội và ngoại đã được đoạn tận, đã được nhổ tận gốc, làm cho như thân cây tala không còn ngọn, làm cho không thể hiện hữu, có bản chất không sanh khởi trong tương lai, đến chừng ấy cũng là thiện xảo đối với tất cả các pháp – là thiện xảo đối với tất cả các pháp.
747
Sato bhikkhu paribbajeti.
A mindful bhikkhu should wander.
Vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.
Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, citte cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato.
Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness on the body in the body; mindful by developing the foundation of mindfulness on feelings in feelings; mindful by developing the foundation of mindfulness on the mind in the mind; mindful by developing the foundation of mindfulness on phenomena in phenomena.
Chánh niệm là chánh niệm do bốn lý do – là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán thân trên thân, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán thọ trên các thọ, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán tâm trên tâm, là chánh niệm khi tu tập niệm xứ tùy quán pháp trên các pháp.
748
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – asatiparivajjanāya sato, satikaraṇīyānaṃ dhammānaṃ katattā sato, satiparibandhānaṃ* dhammānaṃ hatattā sato, satinimittānaṃ dhammānaṃ asammuṭṭhattā* sato.
And by another four reasons, he is mindful: mindful by avoiding the unmindful; mindful by having performed the phenomena conducive to mindfulness; mindful by having destroyed the phenomena that obstruct mindfulness; mindful by not forgetting the signs of mindfulness.
Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do từ bỏ sự thất niệm, là chánh niệm do đã làm các pháp cần làm với niệm, là chánh niệm do đã hủy diệt các pháp đối nghịch với niệm, là chánh niệm do không quên lãng các pháp là nhân của niệm.
749
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, satiyā vasitattā sato, satiyā pāguññena samannāgatattā sato, satiyā apaccorohaṇatāya sato.
And by another four reasons, he is mindful: mindful by being endowed with mindfulness; mindful by being proficient in mindfulness; mindful by being endowed with skill in mindfulness; mindful by not falling back from mindfulness.
Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do đã thành tựu niệm, là chánh niệm do đã thuần thục trong niệm, là chánh niệm do đã thành tựu sự thuần thục trong niệm, là chánh niệm do không thoái lui khỏi niệm.
750
Aparehipi catūhi kāraṇehi sato – satiyā samannāgatattā sato, santattā sato, samitattā sato, santadhammasamannāgatattā sato.
And by another four reasons, he is mindful: mindful by being endowed with mindfulness; mindful by being tranquil; mindful by being appeased; mindful by being endowed with tranquil phenomena.
Là chánh niệm do bốn lý do khác – là chánh niệm do đã thành tựu niệm, là chánh niệm do có sự tịch tịnh, là chánh niệm do đã được an tịnh, là chánh niệm do đã thành tựu các pháp tịch tịnh.
Buddhānussatiyā sato, dhammānussatiyā sato, saṅghānussatiyā sato, sīlānussatiyā sato, cāgānussatiyā sato, devatānussatiyā sato, ānāpānassatiyā sato, maraṇassatiyā sato, kāyagatāsatiyā sato, upasamānussatiyā sato.
Mindful through recollection of the Buddha, mindful through recollection of the Dhamma, mindful through recollection of the Saṅgha, mindful through recollection of virtue, mindful through recollection of generosity, mindful through recollection of devas, mindful through mindfulness of breathing, mindful through mindfulness of death, mindful through mindfulness of the body, mindful through recollection of peace.
Là chánh niệm do niệm Phật, là chánh niệm do niệm Pháp, là chánh niệm do niệm Tăng, là chánh niệm do niệm giới, là chánh niệm do niệm thí, là chánh niệm do niệm thiên, là chánh niệm do niệm hơi thở, là chánh niệm do niệm sự chết, là chánh niệm do niệm thân thể, là chánh niệm do niệm sự an tịnh.
Yā sati anussati…pe… sammāsati satisambojjhaṅgo ekāyanamaggo, ayaṃ vuccati sati.
That mindfulness, recollection… (etc.)… right mindfulness, the mindfulness factor of awakening, the one-way path—this is called mindfulness.
Sự niệm, sự tùy niệm… cho đến… chánh niệm, niệm giác chi, con đường độc nhất, đây được gọi là niệm.
Imāya satiyā upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno* samannāgato, so vuccati sato.
He is endowed, fully endowed, approached, fully approached, established, fully established, possessed of this mindfulness; he is called mindful.
Vị ấy được gọi là người chánh niệm vì đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã tới gần, đã hoàn toàn tới gần, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã viên mãn niệm này.
Bhikkhūti sattannaṃ dhammānaṃ bhinnattā bhikkhu – sakkāyadiṭṭhi bhinnā hoti, vicikicchā bhinnā hoti, sīlabbataparāmāso bhinno hoti, rāgo bhinno hoti, doso bhinno hoti, moho bhinno hoti, māno bhinno hoti.
Bhikkhu means bhikkhu because seven phenomena are broken: sakkāya-diṭṭhi is broken, vicikicchā is broken, sīlabbataparāmāsa is broken, greed is broken, hatred is broken, delusion is broken, conceit is broken.
Bhikkhu là bhikkhu do đã phá vỡ bảy pháp – thân kiến đã được phá vỡ, hoài nghi đã được phá vỡ, giới cấm thủ đã được phá vỡ, tham đã được phá vỡ, sân đã được phá vỡ, si đã được phá vỡ, mạn đã được phá vỡ.
Bhinnā honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā* sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
Evil, unwholesome phenomena that defile, lead to renewed existence, are accompanied by distress, result in suffering, and lead to birth, aging, and death in the future are broken.
Các pháp ác, bất thiện, gây ô nhiễm, đưa đến tái sanh, gây khổ não, có quả khổ, là nhân của sanh, già, chết trong tương lai đã được phá vỡ.
751
Pajjena katena* attanā,*
“By oneself, by the light made,*
Do chính mình đã thực hành con đường,*
752
Parinibbānagato vitiṇṇakaṅkho;
Having gone to Nibbāna, having crossed over doubt;
Đã đạt đến Parinibbāna, đã vượt qua hoài nghi;
753
Vibhavañca bhavañca vippahāya, vusitavā khīṇapunabbhavo sa bhikkhūti.
Having abandoned both non-existence and existence, having lived the holy life, with rebirth exhausted, he is a bhikkhu.”
Đã từ bỏ cả sự không tồn tại và sự tồn tại, đã sống phạm hạnh, đã tận diệt tái sanh, vị ấy là bhikkhu.
754
Sato bhikkhu paribbajeti sato bhikkhu paribbaje, sato gaccheyya, sato tiṭṭheyya, sato nisīdeyya, sato seyyaṃ kappeyya, sato abhikkameyya, sato paṭikkameyya, sato ālokeyya, sato vilokeyya, sato samiñjeyya, sato pasāreyya, sato saṅghāṭipattacīvaraṃ dhāreyya, sato careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – sato bhikkhu paribbaje.
A mindful bhikkhu should wander means a mindful bhikkhu should wander, a mindful bhikkhu should go, a mindful bhikkhu should stand, a mindful bhikkhu should sit, a mindful bhikkhu should lie down, a mindful bhikkhu should advance, a mindful bhikkhu should retreat, a mindful bhikkhu should look forward, a mindful bhikkhu should look around, a mindful bhikkhu should bend his limbs, a mindful bhikkhu should stretch his limbs, a mindful bhikkhu should wear his outer robe, bowl, and inner robe, a mindful bhikkhu should conduct himself, dwell, move, behave, protect, sustain, maintain—thus, a mindful bhikkhu should wander.
Vị bhikkhu chánh niệm nên du hành có nghĩa là vị bhikkhu chánh niệm nên du hành, chánh niệm nên đi, chánh niệm nên đứng, chánh niệm nên ngồi, chánh niệm nên nằm, chánh niệm nên đi tới, chánh niệm nên đi lui, chánh niệm nên nhìn thẳng, chánh niệm nên nhìn nghiêng, chánh niệm nên co tay chân, chánh niệm nên duỗi tay chân, chánh niệm nên mang y tăng-già-lê, bát và y, chánh niệm nên đi, nên trú, nên duy trì oai nghi, nên hành trì, nên bảo hộ, nên nuôi mạng, nên duy trì – vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
755
‘‘Kāmesu nābhigijjheyya, manasānāvilo siyā;
“He should not crave for sensual pleasures, his mind should be undisturbed;
“Không nên tham đắm trong các dục, tâm không nên bị vẩn đục;
756
Kusalo sabbadhammānaṃ, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
Skilled in all phenomena, a mindful bhikkhu should wander.”
Là người thiện xảo đối với tất cả các pháp, vị bhikkhu chánh niệm nên du hành.”
757
Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
As soon as the stanza ended, for those many thousands of beings who were of the same desire, the same effort, the same intention, and imbued with the same latent tendencies as that brahmin, the stainless, undefiled Dhamma-eye arose: "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Khi bài kệ vừa kết thúc, những người có cùng ý muốn, cùng sự thực hành, cùng mục đích, cùng tập quán với vị bà-la-môn ấy, trong số hàng ngàn chúng sanh ấy, pháp nhãn không bụi, không uế đã sanh khởi: “Phàm pháp nào có bản chất sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có bản chất đoạn diệt.”
Tassa brāhmaṇassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci.
That brahmin's mind was liberated from the asavas, without clinging.
Tâm của vị bà-la-môn ấy đã giải thoát khỏi các lậu hoặc do không còn chấp thủ.
Saha arahattappattā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā, bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.
Simultaneously with attaining Arahantship, his deerskin, matted hair, bark-garment, staff, water-strainer, hair, and beard disappeared. Dressed in soft saffron robes, wearing the triple robe and carrying his bowl, he sat down, saluting the Blessed One with joined hands, in accordance with his attainment, saying: "Venerable sir, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple."
Ngay khi chứng đắc A-la-hán quả, da thú, bện tóc, y vỏ cây, gậy ba trạc, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất, vị ấy trở thành người mặc y nhuộm màu sẫm, mang y tăng-già-lê, bát và y, chắp tay, ngồi đảnh lễ Đức Thế Tôn với sự thực hành phù hợp với mục đích, và nói: “Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo Sư của con, con là đệ tử.”
758
Ajitamāṇavapucchāniddeso paṭhamo.
The first exposition of Ajita's Questions is concluded.
Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Ajita, chương thứ nhất.
759
2. Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso
2. Exposition of Tissametteyya's Questions
2. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Tissametteyya
760
9.
9.
9.
761
Kodha santusito loke,*
Who is content in the world,*
Ai là người tri túc trong đời,*
762
Kassa no santi iñjitā;
For whom are there no agitations?
Ai là người không còn những rung động;
763
Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
Who, having fully understood both ends, is not defiled by wisdom in the middle?
Ai là người sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị dính mắc ở khoảng giữa bởi trí tuệ;
764
Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā.
Whom do you call a great man? Who here has overcome the seamstress?
Ngài gọi ai là bậc Đại nhân, ai ở đây đã vượt qua được đường may.
765
Kodha santusito loketi ko loke tuṭṭho santuṭṭho attamano paripuṇṇasaṅkappoti – kodha santusito loke.
Who is content in the world? means: Who in the world is pleased, well-pleased, joyful, with fulfilled aspirations? – Who is content in the world?
Ai là người tri túc trong đời nghĩa là ai trong đời là người hoan hỷ, tri túc, mãn ý, có ý nguyện viên mãn?
766
Iccāyasmā tissametteyyoti.
So said Venerable Tissametteyya.
Kính bạch, Tôn giả Tissametteyyo.
Iccāti padasandhi padasaṃsaggo padapāripūrī akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāpetaṃ – iccāti.
So said is a word-connection, a word-combination, a word-completion, an agreement of letters, a smoothness of consonants, a sequence of words—this is so said.
Kính bạch là sự nối kết từ, sự liên kết từ, sự hoàn chỉnh từ, sự hòa hợp chữ, sự trôi chảy của phụ âm; kính bạch là sự tuần tự của các từ.
Āyasmāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ – āyasmāti.
Venerable is an affectionate word, a respectful word, a word of reverence and deference—this is Venerable.
Tôn giả là lời nói thân ái, lời nói tôn trọng; Tôn giả là lời nói thể hiện sự kính trọng và tôn phục.
Tissoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo.
Tissa is that brahmin's name, designation, appellation, term, name, naming, nomenclature, etymology, expression, declaration.
Tissa là tên của vị bà-la-môn ấy, là cách gọi, là danh xưng, là sự quy định, là cách dùng từ, là tên, là việc đặt tên, là tên gọi, là sự giải thích, là sự biểu thị, là sự tuyên bố.
Metteyyoti tassa brāhmaṇassa gottaṃ saṅkhā samaññā paññatti vohāroti – iccāyasmā tissametteyyo.
Metteyya is that brahmin's clan, designation, appellation, term—this is so said Venerable Tissametteyya.
Metteyya là họ của vị bà-la-môn ấy, là cách gọi, là danh xưng, là sự quy định, là cách dùng từ – kính bạch, Tôn giả Tissametteyyo.
767
Kassa no santi iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.
For whom are there no agitations? means: Agitation of craving, agitation of views, agitation of conceit, agitation of defilements, agitation of sensual pleasures.
Ai là người không còn những rung động là sự rung động do tham ái, sự rung động do tà kiến, sự rung động do ngã mạn, sự rung động do phiền não, sự rung động do nghiệp.
Kassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – kassa no santi iñjitā.
For whom do these agitations not exist, are not present, are not found, are abandoned, eradicated, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge? – For whom are there no agitations?
Đối với ai, những dao động này không có, không hiện hữu, không được tìm thấy, không thể đạt được, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – đối với ai không có các dao động.
768
Ko ubhantamabhiññāyāti ko ubho ante abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ko ubhantamabhiññāya.
Who, having fully understood both ends? means: Who, having fully understood, known, weighed, investigated, clearly perceived, and made manifest both ends? – Who, having fully understood both ends?
Ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan có nghĩa là: Ai sau khi đã thắng tri, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ cả hai cực đoan – ấy là ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan.
769
Majjhe mantā na lippatīti majjhe mantāya na lippati, alitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – majjhe mantā na lippati.
Is not defiled by wisdom in the middle? means: Is not defiled by wisdom in the middle; undefiled, unattached, gone forth, released, liberated, disjoined, dwelling with a boundless mind – is not defiled by wisdom in the middle.
Không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ có nghĩa là: Ở khoảng giữa, vị ấy không bị nhiễm trước bởi trí tuệ, không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, đã thoát ly, đã từ bỏ, đã hoàn toàn giải thoát, đã không còn liên hệ, trú với tâm đã vượt thoát mọi giới hạn – ấy là không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ.
770
Kaṃ brūsi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso padhānapuriso pavarapurisoti.
Whom do you call a great man? A great man means a foremost man, an excellent man, a pre-eminent man, a leading man, a supreme man, a chief man, a most excellent man.
Ngài gọi ai là bậc đại nhân có nghĩa là: Bậc đại nhân là bậc nhân tối thượng, bậc nhân cao tột, bậc nhân ưu việt, bậc nhân lỗi lạc, bậc nhân tối thắng, bậc nhân chủ đạo, bậc nhân cao quý.
Kaṃ brūsi kaṃ kathesi kaṃ maññasi kaṃ bhaṇasi kaṃ passati kaṃ voharasīti – kaṃ brūsi mahāpurisoti.
Whom do you call, whom do you speak of, whom do you consider, whom do you declare, whom do you see, whom do you address? – Whom do you call a great man?
Ngài gọi ai, Ngài nói về ai, Ngài nghĩ về ai, Ngài tuyên bố về ai, Ngài thấy ai, Ngài gọi tên ai – ấy là Ngài gọi ai là bậc đại nhân.
771
Ko idha sibbinimaccagāti ko idha sibbiniṃ taṇhaṃ ajjhagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – ko idha sibbinimaccagā.
Who here has overcome the seamstress? means: Who here has overcome, surpassed, transcended, gone beyond craving, the seamstress? – Who here has overcome the seamstress?
Ai ở đây đã vượt qua được đường may vá có nghĩa là: Ai ở đây đã vượt qua, đã đi qua, đã vượt lên, đã hoàn toàn vượt lên, đã đi qua khỏi được ái dục là đường may vá – ấy là ai ở đây đã vượt qua được đường may vá.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
772
‘‘Kodha santusito loke,*
‘‘Who is content in the world,*
“Ai ở đời này được mãn nguyện,*
773
Kassa no santi iñjitā;
For whom are there no agitations?
Đối với ai không có các dao động;
774
Ko ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
Who, having fully understood both ends, is not defiled by wisdom in the middle?
Ai sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ;
775
Kaṃ brūsi mahāpurisoti, ko idha sibbinimaccagā’’ti.
Whom do you call a great man? Who here has overcome the seamstress?’’
Ngài gọi ai là bậc đại nhân, ai ở đây đã vượt qua được đường may vá?”
776
10.
10.
10.
777
Kāmesu brahmacariyavā,*
Metteyya, the bhikkhu who leads the holy life in sensual pleasures,
“Vị sống phạm hạnh trong các dục,*
778
Vītataṇho sadā sato;
Is free from craving, ever mindful;
Đã ly ái, luôn chánh niệm;
779
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā.
Having comprehended, the bhikkhu is extinguished; for him there are no agitations.
Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh, đối với vị ấy không có các dao động.”
780
Kāmesu brahmacariyavāti.
Leads the holy life in sensual pleasures.
Vị sống phạm hạnh trong các dục.
Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā.
Sensual pleasures are briefly of two kinds: material sensual pleasures and defilement sensual pleasures… (pa) …these are called material sensual pleasures… (pa) …these are called defilement sensual pleasures.
Các dục: Nói tóm lại, có hai loại dục – vật dục và phiền não dục… này được gọi là vật dục… này được gọi là phiền não dục.
Brahmacariyaṃ vuccati asaddhammasamāpattiyā ārati virati paṭivirati veramaṇī akiriyā akaraṇaṃ anajjhāpatti velāanatikkamo.
The holy life is called abstention, avoidance, refraining, desisting from engaging in ignoble conduct; non-doing, not committing, not falling into, not transgressing the boundary of noble conduct.
Phạm hạnh được gọi là sự từ bỏ, sự tránh xa, sự lánh xa, sự kiêng cữ, sự không làm, sự không thực hiện, sự không vướng vào, sự không vượt qua giới hạn đối với việc thực hành phi pháp.
Api ca, nippariyāyena brahmacariyaṃ vuccati ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
Furthermore, in the ultimate sense, the noble eight-membered path is called brahmacariya, namely: right view, right intention, right speech, right action, right livelihood, right effort, right mindfulness, right concentration.
Hơn nữa, theo nghĩa tuyệt đối, phạm hạnh được gọi là Bát Thánh Đạo, tức là: Chánh kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
Yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavā.
Whoever is endowed, well-endowed, attained, well-attained, possessed, accomplished, fully endowed with this noble eight-membered path, that one is called one who lives the brahmacariya.
Người nào được trang bị, được đầy đủ, đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã hội đủ Bát Thánh Đạo này, vị ấy được gọi là người sống phạm hạnh.
Yathā ca dhanena dhanavāti vuccati, bhogena bhogavāti vuccati, yasena yasavāti vuccati, sippena sippavāti vuccati, sīlena sīlavāti vuccati, vīriyena vīriyavāti vuccati, paññāya paññavāti vuccati, vijjāya vijjavāti vuccati – evameva yo iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato, so vuccati brahmacariyavāti – kāmesu brahmacariyavā.
Just as one is called wealthy by wealth, prosperous by possessions, glorious by fame, skilled by craft, virtuous by virtue, energetic by energy, wise by wisdom, learned by knowledge – in the same way, whoever is endowed, well-endowed, attained, well-attained, possessed, accomplished, fully endowed with this noble eight-membered path, that one is called one who lives the brahmacariya – one who lives the brahmacariya in regard to sensual pleasures.
Và cũng như người có tài sản được gọi là người giàu có, người có của cải được gọi là người sung túc, người có danh tiếng được gọi là người danh giá, người có tài nghệ được gọi là người tài hoa, người có giới hạnh được gọi là người có giới, người có tinh tấn được gọi là người tinh cần, người có trí tuệ được gọi là người có tuệ, người có minh được gọi là người có minh – cũng vậy, người nào được trang bị, được đầy đủ, đã đạt đến, đã hoàn toàn đạt đến, đã thành tựu, đã hoàn toàn thành tựu, đã hội đủ Bát Thánh Đạo này, vị ấy được gọi là người sống phạm hạnh – ấy là vị sống phạm hạnh trong các dục.
781
Metteyyāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ gottena ālapati.
"Metteyya!"—thus the Blessed One addresses that brahmin by his clan name.
Này Metteyya: Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng dòng họ.
Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – metteyyāti bhagavā.
"Bhagavā" is a term of respect…pe… a true designation, namely "Bhagavā"—"Metteyya!" said the Blessed One.
Đức Thế Tôn: Đây là một danh xưng tôn kính… đây là một định danh được chứng thực, tức là Đức Thế Tôn – ấy là này Metteyya, Đức Thế Tôn dạy.
782
Vītataṇho sadā satoti.
"One who is free from craving, ever mindful"—
Đã ly ái, luôn chánh niệm.
Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā.
Craving means craving for forms…pe… craving for phenomena.
Ái: là ái đối với sắc… ái đối với pháp.
Yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo vantarāgo muttarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
For whom this craving is abandoned, cut off, calmed, tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, that one is called one free from craving, one who has relinquished craving, one who has vomited forth craving, one who is released from craving, one who has abandoned craving, one who has renounced craving; one free from passion, one who has relinquished passion, one who has vomited forth passion, one who is released from passion, one who has abandoned passion, one who has renounced passion; one who is unthirsting, unbound, cooled, experiencing happiness, dwelling with a divine self.
Người nào đã đoạn trừ, đã cắt đứt, đã lắng dịu, đã an tịnh, không còn khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ đối với ái này, vị ấy được gọi là người đã ly ái, đã từ bỏ ái, đã khước từ ái, đã giải thoát khỏi ái, đã đoạn trừ ái, đã xả ly ái, đã ly tham, đã từ bỏ tham, đã khước từ tham, đã giải thoát khỏi tham, đã đoạn trừ tham, đã xả ly tham, không còn khao khát, đã tịch tịnh, đã trở nên mát mẻ, đang cảm thọ lạc, trú với tự thân đã trở thành phạm thiên.
Sadāti sadā sabbadā sabbakālaṃ niccakālaṃ dhuvakālaṃ satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ poṅkhānupoṅkhaṃ* udakūmikajātaṃ avīcisantatisahitaṃ* phassitaṃ* purebhattaṃ pacchābhattaṃ purimayāmaṃ majjhimayāmaṃ pacchimayāmaṃ kāḷe juṇhe vasse hemante gimhe purime vayokhandhe majjhime vayokhandhe pacchime vayokhandhe.
Ever means always, at all times, at every moment, constantly, perpetually, continuously, without interruption, in unbroken succession, like waves of water, accompanied by an unbroken continuity, touched; before meals, after meals, in the first watch, in the middle watch, in the last watch; in the dark fortnight, in the bright fortnight; in the rainy season, in winter, in summer; in the first stage of life, in the middle stage of life, in the last stage of life.
Luôn: là luôn luôn, mọi lúc, mọi thời, thường xuyên, bền vững, liên tục, không gián đoạn, không ngắt quãng, nối tiếp nhau, như sóng nước dâng trào, liên tục không gián đoạn, tiếp xúc, trước bữa ăn, sau bữa ăn, trong canh đầu, trong canh giữa, trong canh cuối, trong kỳ tối, trong kỳ sáng, trong mùa mưa, trong mùa đông, trong mùa hè, trong giai đoạn đầu của cuộc đời, trong giai đoạn giữa của cuộc đời, trong giai đoạn cuối của cuộc đời.
Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, citte cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, dhammesu dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – vītataṇho sadā sato.
Mindful means mindful due to four reasons: mindful by developing the foundation of mindfulness of the body in the body, mindful by developing the foundation of mindfulness of feelings in feelings, mindful by developing the foundation of mindfulness of mind in the mind, mindful by developing the foundation of mindfulness of phenomena in phenomena…pe… that one is called mindful—one who is free from craving, ever mindful.
Chánh niệm: là chánh niệm do bốn lý do – vị ấy chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thân trên thân, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán thọ trên các cảm thọ, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán tâm trên tâm, chánh niệm khi tu tập niệm xứ quán pháp trên các pháp… vị ấy được gọi là người chánh niệm – ấy là đã ly ái, luôn chánh niệm.
783
Saṅkhāya nibbuto bhikkhūti saṅkhā vuccati ñāṇaṃ.
"A monk, having understood, is unbound"—understanding is called knowledge.
Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh: Thẩm sát được gọi là trí tuệ.
Yā paññā pajānanā vicayo pavicayo…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
That wisdom, discernment, analysis, thorough analysis…pe… non-delusion, investigation of phenomena, right view.
Trí tuệ ấy là sự hiểu biết, sự phân biệt, sự thẩm xét, sự quán sát… sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.
Saṅkhāyāti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti… ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’ti… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
Having understood means having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding, "all formations are impermanent"; having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding, "all formations are suffering"…pe… "all phenomena are not-self"… "formations arise conditioned by ignorance"… "whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease"—having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding.
Sau khi thẩm sát: là sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là vô thường”; sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ rằng: “Tất cả các hành là khổ”… “Tất cả các pháp là vô ngã”… “Do vô minh làm duyên, các hành sanh khởi”… “Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có diệt tận”, sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.
784
Atha vā, aniccato saṅkhāya jānitvā…pe… dukkhato… rogato… gaṇḍato… sallato…pe… nissaraṇato saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā.
Or, having understood, known by understanding as impermanent…pe… as suffering… as a disease… as a boil… as a dart…pe… as an escape; having understood, known, weighed, investigated, clarified, made manifest by understanding.
Hoặc là, sau khi đã thẩm sát, đã biết… về phương diện vô thường… về phương diện khổ… về phương diện bệnh… về phương diện ung nhọt… về phương diện mũi tên… về phương diện xuất ly, sau khi đã thẩm sát, đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm xét, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển lộ.
Nibbutoti rāgassa nibbāpitattā nibbuto, dosassa nibbāpitattā nibbuto, mohassa nibbāpitattā nibbuto, kodhassa… upanāhassa… makkhassa… paḷāsassa… issāya… macchariyassa… māyāya… sāṭheyyassa… thambhassa… sārambhassa… mānassa… atimānassa… madassa… pamādassa… sabbakilesānaṃ… sabbaduccaritānaṃ… sabbadarathānaṃ … sabbapariḷāhānaṃ… sabbasantāpānaṃ… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ nibbāpitattā nibbuto.
Unbound means unbound due to the extinguishing of passion, unbound due to the extinguishing of aversion, unbound due to the extinguishing of delusion, unbound due to the extinguishing of anger… resentment… denigration… domineering… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… arrogance… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… unbound due to the extinguishing of all defilements… all misconduct… all torments… all internal fevers… all distresses… all unwholesome volitional formations.
Đã tịch tịnh: là đã tịch tịnh vì tham đã được dập tắt, đã tịch tịnh vì sân đã được dập tắt, đã tịch tịnh vì si đã được dập tắt, vì phẫn nộ… uất hận… gièm pha… ganh tỵ… ganh ghét… xan tham… lừa dối… xảo trá… ngoan cố… tranh đua… kiêu mạn… quá mạn… say đắm… phóng dật… vì tất cả phiền não… tất cả ác hạnh… tất cả phiền muộn… tất cả nhiệt não… tất cả thiêu đốt… tất cả hành bất thiện đã được dập tắt.
Bhikkhūti sattannaṃ dhammānaṃ bhinnattā bhikkhu…pe… vusitavā khīṇapunabbhavo sa bhikkhūti – saṅkhāya nibbuto bhikkhu.
Bhikkhu means one who breaks through the seven dhammas (such as sakkāyadiṭṭhi). …pe… He has completed the holy life, his rebirth is exhausted; such a bhikkhu is one who is extinguished by understanding.
Tỳ-khưu: là Tỳ-khưu vì đã phá tan bảy pháp… đã sống xong đời phạm hạnh, đã tận trừ tái sanh, vị ấy là Tỳ-khưu – ấy là vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh.
785
Tassa no santi iñjitāti.
He has no agitations.
Đối với vị ấy không có các dao động.
Tassāti arahato khīṇāsavassa.
Tassa means for the Arahant, whose defilements are destroyed.
Đối với vị ấy: là đối với bậc A-la-hán, bậc lậu tận.
Iñjitāti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.
Iñjitā means agitation due to craving, agitation due to views, agitation due to conceit, agitation due to defilements, agitation due to sensual pleasures.
Các dao động: là sự dao động của ái, sự dao động của tà kiến, sự dao động của ngã mạn, sự dao động của phiền não, sự dao động của dục.
Tassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhāti – tassa no santi iñjitā.
For him, these agitations do not exist, are not present, are not found, are not perceived; they are abandoned, utterly cut off, calmed, extinguished, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge. Thus, he has no agitations.
Đối với vị ấy, những dao động này không có, không hiện hữu, không được tìm thấy, không thể đạt được, đã được đoạn trừ, đã được cắt đứt, đã được lắng dịu, đã được an tịnh, không có khả năng sanh khởi, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ – ấy là đối với vị ấy không có các dao động.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy:
786
‘‘Kāmesu brahmacariyavā,*
“One who lives the holy life in sensual pleasures,*
“Vị sống phạm hạnh trong các dục,*
787
Vītataṇho sadā sato;
Free from craving, ever mindful;
Đã ly ái, luôn chánh niệm;
788
Saṅkhāya nibbuto bhikkhu, tassa no santi iñjitā’’ti.
A bhikkhu extinguished by understanding, he has no agitations.”
Vị Tỳ-khưu sau khi thẩm sát đã tịch tịnh, đối với vị ấy không có các dao động.”
789
11.
11.
11.
790
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom;
“Vị ấy sau khi đã thắng tri cả hai cực đoan, không bị nhiễm trước ở khoảng giữa bởi trí tuệ;
791
Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā.
Him I call a great man, he has transcended the seamstress here.
Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân, người đã vượt qua ái dục ở đời này.
792
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti.
Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom.
Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ.
Antāti phasso eko anto, phassasamudayo dutiyo anto, phassanirodho majjhe; atītaṃ eko anto, anāgataṃ dutiyo anto, paccuppannaṃ majjhe; sukhā vedanā eko anto, dukkhā vedanā dutiyo anto, adukkhamasukhā vedanā majjhe; nāmaṃ eko anto, rūpaṃ dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; cha ajjhattikāni āyatanāni eko anto, cha bāhirāni āyatanāni dutiyo anto, viññāṇaṃ majjhe; sakkāyo eko anto, sakkāyasamudayo dutiyo anto, sakkāyanirodho majjhe.
Antā means: contact is one extreme, the origin of contact is the second extreme, the cessation of contact is the middle; the past is one extreme, the future is the second extreme, the present is the middle; pleasant feeling is one extreme, painful feeling is the second extreme, neither-painful-nor-pleasant feeling is the middle; name is one extreme, form is the second extreme, consciousness is the middle; the six internal sense bases are one extreme, the six external sense bases are the second extreme, consciousness is the middle; sakkāya is one extreme, the origin of sakkāya is the second extreme, the cessation of sakkāya is the middle. Mantā is called wisdom; that wisdom is knowing, ...pe... non-delusion, investigation of dhamma, right view.
Cực đoan là: Xúc là một cực đoan, sự tập khởi của xúc là cực đoan thứ hai, sự đoạn diệt của xúc là trung đạo; quá khứ là một cực đoan, vị lai là cực đoan thứ hai, hiện tại là trung đạo; lạc thọ là một cực đoan, khổ thọ là cực đoan thứ hai, thọ bất khổ bất lạc là trung đạo; danh là một cực đoan, sắc là cực đoan thứ hai, thức là trung đạo; sáu nội xứ là một cực đoan, sáu ngoại xứ là cực đoan thứ hai, thức là trung đạo; thân kiến là một cực đoan, sự tập khởi của thân kiến là cực đoan thứ hai, sự đoạn diệt của thân kiến là trung đạo.
Mantā vuccati paññā, yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
Mantā is called wisdom; that wisdom is knowing, ...pe... non-delusion, investigation of dhamma, right view.
Trí tuệ được gọi là mantā, trí tuệ nào là sự hiểu biết... cho đến... vô si, trạch pháp, chánh kiến.
793
Lepāti dve lepā – taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca.
Lepā means two stains: the stain of craving and the stain of views.
Sự dính mắc là có hai sự dính mắc – sự dính mắc do ái và sự dính mắc do tà kiến.
Katamo taṇhālepo?
What is the stain of craving?
Thế nào là sự dính mắc do ái?
Yāvatā taṇhāsaṅkhātena sīmakataṃ odhikataṃ* pariyantakataṃ pariggahitaṃ mamāyitaṃ – ‘‘idaṃ mama, etaṃ mama, ettakaṃ mama, ettāvatā mama rūpā saddā gandhā rasā phoṭṭhabbā attharaṇā pāvuraṇā dāsidāsā ajeḷakā kukkuṭasūkarā hatthigavāssavaḷavā khettaṃ vatthu hiraññaṃ suvaṇṇaṃ gāmanigamarājadhāniyo raṭṭhañca janapado ca koso ca koṭṭhāgārañca’’.
Whatever is delimited, bounded, restricted, grasped, and cherished by way of craving: “This is mine, that is mine, this much is mine, so much are my forms, sounds, smells, tastes, tangibles, coverings, cloaks, male and female slaves, goats and sheep, chickens and pigs, elephants, cattle, horses, mares, fields, land, silver, gold, villages, towns, royal capitals, and country, and district, and treasury, and storehouse.”
Bất cứ điều gì được phân định, được giới hạn, được xác định ranh giới, được nắm giữ, được coi là của ta bởi cái được gọi là ái – "đây là của ta, cái kia là của ta, chừng này là của ta, bấy nhiêu là của ta", các sắc, thanh, hương, vị, xúc, vật trải, vật đắp, tôi tớ nam nữ, dê và cừu, gà và heo, voi, bò, ngựa và lừa, ruộng, đất, vàng, bạc, làng, thị trấn, kinh thành, xứ, quốc độ, ngân khố và kho lẫm.
Kevalampi mahāpathaviṃ taṇhāvasena mamāyati.
Even the entire great earth is cherished by way of craving.
Ngay cả toàn bộ đại địa cũng được coi là của ta do năng lực của ái.
Yāvatā aṭṭhasatataṇhāvicaritaṃ – ayaṃ taṇhālepo.
Whatever is the roaming of the one hundred and eight cravings—this is the stain of craving.
Tất cả một trăm lẻ tám loại ái đang vận hành – đây là sự dính mắc do ái.
794
Katamo diṭṭhilepo?
What is the stain of views?
Thế nào là sự dính mắc do tà kiến?
Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi, dasavatthukā micchādiṭṭhi, dasavatthukā antaggāhikā diṭṭhi, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho* viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho, yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni – ayaṃ diṭṭhilepo.
The twenty-fold sakkāyadiṭṭhi, the ten-fold wrong view, the ten-fold extreme-grasping view; whatever such view, wrong view, thicket of views, wilderness of views, distortion of views, agitation of views, fetter of views, grasping, clinging, adherence, attachment, wrong path, false way, wrongness, sectarian basis, perverted grasping, distorted grasping, inverted grasping, wrong grasping, the grasping of reality in the unreal, whatever the sixty-two wrong views—this is the stain of views.
Thân kiến có hai mươi đối tượng, tà kiến có mười đối tượng, biên kiến có mười đối tượng, bất cứ tà kiến nào như vậy, sự lạc vào tà kiến, rừng rậm tà kiến, hoang địa tà kiến, sự nhức nhối của tà kiến, sự dao động của tà kiến, triền phược tà kiến, sự nắm giữ, sự bám chặt, sự cố chấp, sự chấp thủ, con đường xấu, con đường sai lầm, sự sai lầm, nền tảng của các tà thuyết, sự chấp thủ sai lầm, sự chấp thủ ngược, sự chấp thủ điên đảo, sự chấp thủ sai trái, sự chấp thủ cái không có thực là có thực, cho đến sáu mươi hai loại tà kiến – đây là sự dính mắc do tà kiến.
795
So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippatīti so ubho ca ante majjhañca mantāya abhiññāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā na lippati na palippati na upalippati, alitto asaṃlitto anupalitto nikkhanto nissaṭo vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti – so ubhantamabhiññāya majjhe mantā na lippati.
Having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom means: that bhikkhu, having fully known, understood, weighed, examined, developed, and made manifest both extremes and the middle by wisdom, is not stained, not thoroughly stained, not attached, unstained, unattached, unadhered, gone forth, released, liberated, disjoined, and dwells with a boundless mind. Thus, having fully known both extremes, he is not stained in the middle by wisdom.
Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ nghĩa là: người ấy do thắng tri, biết rõ, cân nhắc, thẩm xét, làm cho sáng tỏ, làm cho hiển lộ cả hai cực đoan và trung đạo bằng trí tuệ, nên không bị dính mắc, không bị vấy bẩn, không bị nhiễm ô, là người không dính mắc, không vấy bẩn, không nhiễm ô, đã thoát ra, đã từ bỏ, đã hoàn toàn giải thoát, không còn bị ràng buộc, sống với tâm không còn giới hạn – đó là ý nghĩa của "người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ".
796
Taṃ brūmi mahāpurisoti mahāpuriso aggapuriso seṭṭhapuriso viseṭṭhapuriso pāmokkhapuriso uttamapuriso pavarapuriso, taṃ brūmi taṃ kathemi taṃ bhaṇāmi taṃ dīpemi taṃ voharāmi.
Him I call a great man means: a great man, a foremost man, a best man, a most excellent man, a chief man, a supreme man, a pre-eminent man; him I call, him I say, him I declare, him I point out, him I designate.
Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân nghĩa là: bậc Đại nhân, bậc Tối thượng, bậc Tối thắng, bậc Vô song, bậc Thủ lĩnh, bậc Tối cao, bậc Cao quý; Ta gọi người ấy, Ta nói về người ấy, Ta tuyên bố về người ấy, Ta chỉ rõ về người ấy, Ta xưng danh người ấy.
797
Āyasmā sāriputto* bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mahāpuriso mahāpuriso’ti, bhante, vuccati.
Venerable Sāriputta addressed the Blessed One thus: “Mahāpurisa, mahāpurisa, Bhante, it is said.
Tôn giả Sāriputta đã bạch với Đức Thế Tôn điều này: "Bạch Thế Tôn, người ta gọi là 'bậc Đại nhân, bậc Đại nhân'.
Kittāvatā nu kho, bhante, mahāpuriso hotī’’ti?
To what extent, Bhante, is one a mahāpurisa?”
Bạch Thế Tôn, do đâu mà một người trở thành bậc Đại nhân?"
‘‘Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmi.
“It is because of the liberation of the mind, Sāriputta, that I call one a mahāpurisa; it is not because of the non-liberation of the mind that I call one a mahāpurisa.”
"Này Sāriputta, Ta nói rằng do tâm đã giải thoát mà một người là bậc Đại nhân; Ta không nói rằng do tâm chưa giải thoát mà một người là bậc Đại nhân.
798
‘‘Kathañca, sāriputta, vimuttacitto hoti?
‘‘And how, Sāriputta, is one liberated in mind?
"Và này Sāriputta, thế nào là tâm đã giải thoát?
Idha, sāriputta, bhikkhu ajjhattaṃ kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, Sāriputta, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.
Ở đây, này Sāriputta, vị Tỳ khưu sống quán thân trên thân bên trong, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để loại bỏ tham và ưu ở đời.
Tassa kāye kāyānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.
As he dwells contemplating the body in the body, his mind becomes dispassionate and is liberated from the asavas without clinging.
Khi vị ấy sống quán thân trên thân, tâm của vị ấy trở nên ly tham, giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.
Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
He dwells contemplating feelings in feelings... mind in mind... phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and displeasure in the world.
Trên các thọ... cho đến... trên tâm... vị ấy sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, để loại bỏ tham và ưu ở đời.
Tassa dhammesu dhammānupassino viharato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.
As he dwells contemplating phenomena in phenomena, his mind becomes dispassionate and is liberated from the asavas without clinging.
Khi vị ấy sống quán pháp trên các pháp, tâm của vị ấy trở nên ly tham, giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.
Evaṃ kho, sāriputta, bhikkhu vimuttacitto hoti.
It is in this way, Sāriputta, that a bhikkhu is liberated in mind.
Này Sāriputta, như vậy là vị Tỳ khưu có tâm đã giải thoát.
Vimuttacittattā khvāhaṃ, sāriputta, mahāpurisoti vadāmi, avimuttacittattā no mahāpurisoti vadāmī’’ti – taṃ brūmi mahāpurisoti.
Because of being liberated in mind, Sāriputta, I call him a great man; because of not being liberated in mind, I do not call him a great man.’’ – that one I call a great man.
Này Sāriputta, Ta nói rằng do tâm đã giải thoát mà một người là bậc Đại nhân; Ta không nói rằng do tâm chưa giải thoát mà một người là bậc Đại nhân" – đó là ý nghĩa của "Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân".
799
So idha sibbinimaccagāti sibbinī vuccati taṇhā.
He here transcended the sibbinī means that sibbini is called craving (taṇhā).
Người đã vượt qua ái dục ở đời này nghĩa là: ái dục được gọi là sibbinī (người thợ may).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ, yassesā sibbinī taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.
That which is passion (rāga), intense passion (sārāga)... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesomeness (akusalamūla), that sibbini craving of his is abandoned, uprooted, calmed, fully tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge.
Sự tham ái, sự say đắm... cho đến... lòng tham, tham lam, gốc rễ của bất thiện; đối với người nào mà ái dục, người thợ may này, đã được từ bỏ, đoạn trừ, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.
So sibbiniṃ taṇhaṃ accagā upaccagā atikkanto samatikkanto vītivattoti – so idha sibbinimaccagā.
He transcended (accagā), went beyond (upaccagā), overcame (atikkanto), thoroughly overcame (samatikkanto), passed beyond (vītivatto) that sibbini craving – thus, he here transcended the sibbini.
Người ấy đã vượt qua, đã vượt lên trên, đã đi qua, đã hoàn toàn đi qua, đã vượt khỏi ái dục, người thợ may – đó là ý nghĩa của "người đã vượt qua ái dục ở đời này".
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
800
‘‘So ubhantamabhiññāya, majjhe mantā na lippati;
‘‘Having fully known both ends, he is not stained by the middle, being wise;
"Người ấy do thắng tri hai cực đoan, không bị dính mắc ở trung đạo bằng trí tuệ;
801
Taṃ brūmi mahāpurisoti, so idha sibbinimaccagā’’ti.
That one I call a great man, he here transcended the sibbini.’’
Ta gọi người ấy là bậc Đại nhân, người đã vượt qua ái dục ở đời này."
802
Saha gāthāpariyosānā ye te brāhmaṇena saddhiṃ ekacchandā ekapayogā ekādhippāyā ekavāsanavāsitā, tesaṃ anekapāṇasahassānaṃ virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
With the conclusion of the verse, for those many thousands of beings who were of the same intention, same practice, same aspiration, imbued with the same disposition as that brahmin, the dustless, stainless Dhamma-eye arose: ‘‘Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease.’’
Ngay khi bài kệ kết thúc, đối với hàng ngàn chúng sanh có cùng ý nguyện, cùng sự nỗ lực, cùng mục đích, cùng tập quán với vị Bà-la-môn ấy, pháp nhãn không bụi, không uế nhiễm đã khởi lên: "Bất cứ pháp nào có sanh khởi, tất cả pháp ấy đều có đoạn diệt".
Tassa brāhmaṇassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci.
That brahmin’s mind was liberated from the asavas without clinging.
Tâm của vị Bà-la-môn ấy đã giải thoát khỏi các lậu hoặc không còn chấp thủ.
Saha arahattappattā ajinajaṭāvākacīratidaṇḍakamaṇḍalukesā ca massū ca antarahitā.
Immediately upon attaining Arahantship, his deerskin, matted hair, bark-garment, staff, water-pot, hair, and beard vanished.
Ngay khi chứng đắc A-la-hán, da thú, tóc bện, vỏ cây, gậy, bình nước, tóc và râu của vị ấy đều biến mất.
Bhaṇḍukāsāyavatthavasano saṅghāṭipattacīvaradharo anvatthapaṭipattiyā pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.
Having a shaven head, wearing saffron robes, holding a bowl and outer robe, he sat reverently with clasped hands, paying homage to the Blessed One, saying: ‘‘Venerable Sir, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple.’’
Vị ấy trở thành người cạo đầu, mặc y màu vỏ cây nhạt, mang y tăng-già-lê, bình bát và y, với sự thực hành phù hợp, chắp tay, ngồi đảnh lễ Đức Thế Tôn và nói: "Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo sư của con, con là đệ tử của Ngài".
803
Tissametteyyamāṇavapucchāniddeso dutiyo.
The Second Section on the Questions of Tissametteyya the Youth.
Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Tissametteyya, chương thứ hai.
804
3. Puṇṇakamāṇavapucchāniddeso
3. Section on the Questions of Puṇṇaka the Youth
3. Phần giải thích câu hỏi của thanh niên Puṇṇaka
805
12.
12.
12.
806
Anejaṃ mūladassāviṃ,*
To the Undisturbed, the Knower of the Roots,*
Đến bậc Vô Nhiễm, thấy rõ cội nguồn,*
807
Atthi pañhena āgamaṃ;
I have come with a question;
Con đến đây với một câu hỏi;
808
Kiṃnissitā isayo manujā, khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Rishis, humans, khattiyas, brahmins, relying on what, for the devas,
Nương vào đâu mà các vị ẩn sĩ, con người, các vị vua và Bà-la-môn
809
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
Did they perform many sacrifices here in the world? I ask you, Blessed One, tell me this.
Đã thực hiện nhiều lễ tế cho chư thiên ở thế gian này? Con xin hỏi Ngài điều đó, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con.
810
Anejaṃ mūladassāvinti ejā vuccati taṇhā.
To the Undisturbed, the Knower of the Roots – ejā is called craving (taṇhā).
Đến bậc Vô Nhiễm, thấy rõ cội nguồn nghĩa là: ái dục được gọi là ejā (sự dao động).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ sā ejā taṇhā buddhassa bhagavato pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṃkatā āyatiṃ anuppādadhammā.
That which is passion (rāga), intense passion (sārāga)... covetousness (abhijjhā), greed (lobha), a root of unwholesomeness (akusalamūla) – that ejā craving of the Blessed Buddha is abandoned, its root cut off, made like a palm-stump, made non-existent, and is of a nature not to arise in the future.
Sự tham ái, sự say đắm... cho đến... lòng tham, tham lam, gốc rễ của bất thiện, ái dục dao động đó đã được Đức Phật, Đức Thế Tôn, từ bỏ, nhổ tận gốc, làm cho như gốc cây thốt nốt, làm cho không còn tồn tại, có tính chất không sanh khởi trong tương lai.
Tasmā buddho anejo.
Therefore, the Buddha is aneja (undisturbed).
Vì vậy, Đức Phật là bậc Vô Nhiễm (anejo).
Ejāya pahīnattā anejo.
Because craving (ejā) is abandoned, he is aneja.
Do đã từ bỏ sự dao động (ejā), Ngài là bậc Vô Nhiễm (anejo).
Bhagavā lābhepi na iñjati, alābhepi na iñjati, yasepi na iñjati, ayasepi na iñjati, pasaṃsāyapi na iñjati, nindāyapi na iñjati, sukhepi na iñjati, dukkhepi na iñjati na calati na vedhati nappavedhatīti – anejaṃ.
The Blessed One does not waver at gain, does not waver at loss, does not waver at fame, does not waver at disrepute, does not waver at praise, does not waver at blame, does not waver at pleasure, does not waver at pain, does not tremble, does not shake, does not quiver – thus, aneja.
Đức Thế Tôn không dao động khi được lợi, không dao động khi không được lợi, không dao động khi được danh, không dao động khi không được danh, không dao động khi được khen, không dao động khi bị chê, không dao động trong lạc, không dao động trong khổ, không lay chuyển, không rung động, không chấn động – đó là ý nghĩa của bậc Vô Nhiễm (anejaṃ).
Mūladassāvinti bhagavā mūladassāvī hetudassāvī nidānadassāvī sambhavadassāvī pabhavadassāvī samuṭṭhānadassāvī āhāradassāvī ārammaṇadassāvī paccayadassāvī samudayadassāvī.
Knower of the Roots – the Blessed One is a knower of roots (mūladassāvī), a knower of causes (hetudassāvī), a knower of origins (nidānadassāvī), a knower of arising (sambhavadassāvī), a knower of production (pabhavadassāvī), a knower of origination (samuṭṭhānadassāvī), a knower of nutriment (āhāradassāvī), a knower of objects (ārammaṇadassāvī), a knower of conditions (paccayadassāvī), a knower of accumulation (samudayadassāvī).
Thấy rõ cội nguồn nghĩa là: Đức Thế Tôn thấy rõ cội nguồn, thấy rõ nhân, thấy rõ duyên khởi, thấy rõ nguồn gốc, thấy rõ sự phát sanh, thấy rõ sự khởi sanh, thấy rõ vật thực, thấy rõ đối tượng, thấy rõ điều kiện, thấy rõ sự tập khởi.
811
Tīṇi akusalamūlāni – lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ.
There are three roots of unwholesomeness: greed is a root of unwholesomeness, hatred is a root of unwholesomeness, delusion is a root of unwholesomeness.
Có ba gốc rễ bất thiện – tham là gốc rễ bất thiện, sân là gốc rễ bất thiện, si là gốc rễ bất thiện.
812
Vuttañhetaṃ bhagavatā –* ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, nidānāni kammānaṃ samudayāya.
This was said by the Blessed One: ‘‘Monks, these are the three origins for the arising of kamma.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, có ba nhân duyên này cho sự sanh khởi của các nghiệp.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba điều ấy là gì?
Lobho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, doso nidānaṃ kammānaṃ samudayāya, moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya.
Greed is an origin for the arising of kamma, hatred is an origin for the arising of kamma, delusion is an origin for the arising of kamma.
Tham là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp, sân là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp, si là nhân duyên cho sự sanh khởi của các nghiệp.
Na, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo.
Monks, by kamma born of greed, by kamma born of hatred, by kamma born of delusion, devas do not arise, humans do not arise, nor do any other good destinations.
Này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ tham, do nghiệp sanh từ sân, do nghiệp sanh từ si, chư Thiên không được biết đến, loài người không được biết đến, hay bất kỳ thiện thú nào khác cũng vậy.
Atha kho, bhikkhave, lobhajena kammena dosajena kammena mohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo niraye tiracchānayoniyā pettivisaye attabhāvābhinibbattiyā’’.
However, monks, due to kamma born of greed, due to kamma born of hatred, due to kamma born of delusion, hell appears, the animal realm appears, the realm of hungry ghosts appears, or any other miserable states of existence for the manifestation of existence in hell, in the animal realm, or in the realm of hungry ghosts.”
Mà này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ tham, do nghiệp sanh từ sân, do nghiệp sanh từ si, địa ngục được biết đến, loài súc sanh được biết đến, cảnh giới ngạ quỷ được biết đến, hay bất kỳ ác thú nào khác trong địa ngục, trong loài súc sanh, trong cảnh giới ngạ quỷ, do sự tái sanh của tự thân’’.
Imāni tīṇi akusalamūlānīti bhagavā jānāti passati.
“These three are the roots of unwholesome kamma,” the Blessed One knows and sees.
Đức Thế Tôn biết và thấy rằng: “Ba điều này là các gốc rễ bất thiện”.
Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.
Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ.
There are three roots of wholesome kamma: non-greed is a root of wholesome kamma, non-hatred is a root of wholesome kamma, non-delusion is a root of wholesome kamma.
Có ba gốc rễ thiện – vô tham là gốc rễ thiện, vô sân là gốc rễ thiện, vô si là gốc rễ thiện.
813
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘tīṇimāni…pe… na, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena nirayo paññāyati, tiracchānayoni paññāyati, pettivisayo paññāyati, yā vā panaññāpi kāci duggatiyo.
For this was said by the Blessed One: “Monks, due to kamma born of non-greed, due to kamma born of non-hatred, due to kamma born of non-delusion, hell does not appear, the animal realm does not appear, the realm of hungry ghosts does not appear, nor any other miserable states of existence.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Có ba điều này… … Này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ vô tham, do nghiệp sanh từ vô sân, do nghiệp sanh từ vô si, địa ngục không được biết đến, loài súc sanh không được biết đến, cảnh giới ngạ quỷ không được biết đến, hay bất kỳ ác thú nào khác cũng vậy.
Atha kho, bhikkhave, alobhajena kammena adosajena kammena amohajena kammena devā paññāyanti, manussā paññāyanti, yā vā panaññāpi kāci sugatiyo deve ca manusse ca attabhāvābhinibbattiyā’’.
But, monks, due to kamma born of non-greed, due to kamma born of non-hatred, due to kamma born of non-delusion, devas appear, human beings appear, or any other happy states of existence for the manifestation of existence among devas and human beings.”
Mà này các Tỳ khưu, do nghiệp sanh từ vô tham, do nghiệp sanh từ vô sân, do nghiệp sanh từ vô si, chư Thiên được biết đến, loài người được biết đến, hay bất kỳ thiện thú nào khác trong cõi trời và cõi người, do sự tái sanh của tự thân’’.
Imāni tīṇi kusalamūlānīti bhagavā jānāti passati.
“These three are the roots of wholesome kamma,” the Blessed One knows and sees.
Đức Thế Tôn biết và thấy rằng: “Ba điều này là các gốc rễ thiện”.
Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.
814
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ye keci, bhikkhave, dhammā akusalā akusalabhāgiyā akusalapakkhikā sabbe te avijjāmūlakā avijjāsamosaraṇā avijjāsamugghātā’’.
For this was said by the Blessed One: “Whatever unwholesome phenomena there are, monks, those pertaining to the unwholesome, those allied with the unwholesome, all of them have ignorance as their root, ignorance as their convergence, ignorance as their eradication.”
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, bất kỳ pháp nào là bất thiện, thuộc phần bất thiện, thuộc phe bất thiện, tất cả chúng đều có vô minh làm gốc rễ, vô minh làm nơi quy tụ, vô minh làm nơi phát sanh’’.
Sabbe te samugghātaṃ gacchantīti bhagavā jānāti passati.
“All of them go to eradication,” the Blessed One knows and sees.
Đức Thế Tôn biết và thấy rằng, tất cả chúng đều đi đến sự đoạn trừ.
Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.
815
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ye keci, bhikkhave, dhammā kusalā kusalabhāgiyā kusalapakkhikā, sabbe te appamādamūlakā appamādasamosaraṇā.
For this was said by the Blessed One: “Whatever wholesome phenomena there are, monks, those pertaining to the wholesome, those allied with the wholesome, all of them have heedfulness as their root, heedfulness as their convergence.
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói – ‘‘Này các Tỳ khưu, bất kỳ pháp nào là thiện, thuộc phần thiện, thuộc phe thiện, tất cả chúng đều có sự không dể duôi làm gốc rễ, sự không dể duôi làm nơi quy tụ.
Appamādo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’ti bhagavā jānāti passati.
Heedfulness is declared to be the foremost of those phenomena,” the Blessed One knows and sees.
Sự không dể duôi được xem là cao tột trong các pháp ấy’’, Đức Thế Tôn biết và thấy.
Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.
816
Atha vā, bhagavā jānāti passati.
Or, the Blessed One knows and sees:
Hoặc là, Đức Thế Tôn biết và thấy.
‘‘Avijjā mūlaṃ saṅkhārānaṃ, saṅkhārā mūlaṃ viññāṇassa, viññāṇaṃ mūlaṃ nāmarūpassa, nāmarūpaṃ mūlaṃ saḷāyatanassa, saḷāyatanaṃ mūlaṃ phassassa, phasso mūlaṃ vedanāya, vedanā mūlaṃ taṇhāya, taṇhā mūlaṃ upādānassa, upādānaṃ mūlaṃ bhavassa, bhavo mūlaṃ jātiyā, jāti mūlaṃ jarāmaraṇassā’’ti – bhagavā jānāti passati.
“Ignorance is the root of volitional formations; volitional formations are the root of consciousness; consciousness is the root of mentality-materiality; mentality-materiality is the root of the six sense bases; the six sense bases are the root of contact; contact is the root of feeling; feeling is the root of craving; craving is the root of clinging; clinging is the root of existence; existence is the root of birth; birth is the root of aging and death.” Thus, the Blessed One knows and sees.
‘‘Vô minh là gốc rễ của các hành, các hành là gốc rễ của thức, thức là gốc rễ của danh sắc, danh sắc là gốc rễ của sáu xứ, sáu xứ là gốc rễ của xúc, xúc là gốc rễ của thọ, thọ là gốc rễ của ái, ái là gốc rễ của thủ, thủ là gốc rễ của hữu, hữu là gốc rễ của sanh, sanh là gốc rễ của già chết’’ – Đức Thế Tôn biết và thấy.
Evampi bhagavā mūladassāvī…pe… samudayadassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots…pe… a seer of origin.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ… … là bậc thấy rõ sự sanh khởi.
817
Atha vā, bhagavā jānāti passati.
Or, the Blessed One knows and sees:
Hoặc là, Đức Thế Tôn biết và thấy.
‘‘Cakkhu mūlaṃ cakkhurogānaṃ, sotaṃ mūlaṃ sotarogānaṃ, ghānaṃ mūlaṃ ghānarogānaṃ, jivhā mūlaṃ jivhārogānaṃ, kāyo mūlaṃ kāyarogānaṃ, mano mūlaṃ cetasikānaṃ dukkhāna’’nti – bhagavā jānāti passati.
“The eye is the root of eye diseases; the ear is the root of ear diseases; the nose is the root of nose diseases; the tongue is the root of tongue diseases; the body is the root of bodily diseases; the mind is the root of mental sufferings.” Thus, the Blessed One knows and sees.
‘‘Mắt là gốc rễ của các bệnh về mắt, tai là gốc rễ của các bệnh về tai, mũi là gốc rễ của các bệnh về mũi, lưỡi là gốc rễ của các bệnh về lưỡi, thân là gốc rễ của các bệnh về thân, ý là gốc rễ của các khổ tâm’’ – Đức Thế Tôn biết và thấy.
Evampi bhagavā mūladassāvī hetudassāvī nidānadassāvī sambhavadassāvī pabhavadassāvī samuṭṭhānadassāvī āhāradassāvī ārammaṇadassāvī paccayadassāvī samudayadassāvīti – anejaṃ mūladassāvī.
Thus, too, the Blessed One is a seer of roots, a seer of causes, a seer of origins, a seer of sources, a seer of arising, a seer of generation, a seer of nutriment, a seer of objects, a seer of conditions, a seer of origin—an unshakeable seer of roots.
Như vậy, Đức Thế Tôn là bậc thấy rõ gốc rễ, thấy rõ nhân, thấy rõ duyên, thấy rõ sự sanh khởi, thấy rõ sự phát sanh, thấy rõ nơi khởi sanh, thấy rõ vật thực, thấy rõ đối tượng, thấy rõ trợ duyên, thấy rõ sự tập khởi – bậc thấy rõ gốc rễ không lay động.
818
Iccāyasmā puṇṇakoti iccāti padasandhi…pe… āyasmā puṇṇako.
Thus Venerable Puṇṇaka—here iccā is a sandhi of words…pe… Venerable Puṇṇaka.
Vậy nên Tôn giả Puṇṇaka thì vậy nên là sự nối kết từ… … Tôn giả Puṇṇaka.
819
Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi,* pañhaṃ pucchitukāmo āgatomhi, pañhaṃ sotukāmo āgatomhīti – evampi atthi pañhena āgamaṃ.
I have come with a question means, “I have come seeking a question, I have come wishing to ask a question, I have come wishing to hear a question.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”
Đã đến với câu hỏi có nghĩa là, con đã đến vì có câu hỏi, con đã đến vì muốn hỏi, con đã đến vì muốn nghe câu hỏi – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.
Atha vā, pañhatthikānaṃ pañhaṃ pucchitukāmānaṃ pañhaṃ sotukāmānaṃ āgamanaṃ abhikkamanaṃ upasaṅkamanaṃ payirupāsanaṃ atthīti – evampi atthi pañhena āgamaṃ.
Alternatively, “There is a coming, an approach, an attendance, a waiting upon for those seeking questions, wishing to ask questions, wishing to hear questions.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”
Hoặc là, có sự đến, sự đi đến, sự tiếp cận, sự hầu cận của những người có câu hỏi, muốn hỏi câu hỏi, muốn nghe câu hỏi – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.
Atha vā, pañhāgamo tuyhaṃ atthi, tvampi pahu tvamasi alamatto.
Alternatively, “You have a coming with a question; you are also capable, you are able.
Hoặc là, Ngài có người đến hỏi, Ngài có khả năng, Ngài có đủ năng lực.
Mayā pucchitaṃ kathetuṃ visajjetuṃ vahassetaṃ bhāranti* – evampi atthi pañhena āgamaṃ.
You are able to explain, to answer what I ask; you can bear this burden.” Thus, too, is the meaning of “I have come with a question.”
Để nói, để giải đáp điều con hỏi, hãy gánh vác gánh nặng này – như vậy cũng là đã đến với câu hỏi.
820
Kiṃ nissitā isayo manujāti kiṃ nissitā āsitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttā.
On what do sages and humans depend? means, “On what do they rely, adhere, cling, approach, settle, or incline?”
Các vị ẩn sĩ, con người nương tựa vào điều gì là nương tựa, dựa vào, bám víu, gần gũi, chấp thủ, quyết đoán vào điều gì.
Isayoti isināmakā ye keci isipabbajjaṃ pabbajitā ājīvakā nigaṇṭhā jaṭilā tāpasā.
Sages means all those known as sages who have gone forth into the ascetic life, such as Ājīvakas, Nigaṇṭhas, matted-hair ascetics, and hermits.
Các vị ẩn sĩ là bất kỳ ai mang tên ẩn sĩ, đã xuất gia theo lối sống ẩn sĩ, các vị Ājīvaka, Nigaṇṭha, Jaṭila, Tāpasa.
Manujāti manussā vuccantīti – kiṃ nissitā isayo manujā.
Manujā means humans. What do these ascetics, these humans, rely on?
Con người được gọi là loài người – các vị ẩn sĩ, con người nương tựa vào điều gì.
821
Khattiyā brāhmaṇā devatānanti.
Khattiyas, brāhmaṇas, and devas.
Giai cấp Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, và chư thiên.
Khattiyāti ye keci khattiyajātikā.
Khattiyā are all those of the khattiya caste.
Giai cấp Sát-đế-lỵ là bất kỳ ai thuộc dòng dõi Sát-đế-lỵ.
Brāhmaṇāti ye keci bhovādikā.
Brāhmaṇā are all those who address others with "bho".
Bà-la-môn là bất kỳ ai có thói quen xưng hô “bho”.
Devatānanti ājīvakasāvakānaṃ ājīvakā devatā, nigaṇṭhasāvakānaṃ nigaṇṭhā devatā, jaṭilasāvakānaṃ jaṭilā devatā, paribbājakasāvakānaṃ paribbājakā devatā, aviruddhakasāvakānaṃ aviruddhakā* devatā, hatthivatikānaṃ hatthī devatā, assavatikānaṃ assā devatā, govatikānaṃ gāvo devatā, kukkuravatikānaṃ kukkurā devatā, kākavatikānaṃ kākā devatā, vāsudevavatikānaṃ vāsudevo devatā, baladevavatikānaṃ baladevo devatā, puṇṇabhaddavatikānaṃ puṇṇabhaddo devatā, maṇibhaddavatikānaṃ maṇibhaddo devatā, aggivatikānaṃ aggi devatā, nāgavatikānaṃ nāgā devatā, supaṇṇavatikānaṃ supaṇṇā devatā, yakkhavatikānaṃ yakkhā devatā, asuravatikānaṃ asurā devatā, gandhabbavatikānaṃ gandhabbā devatā, mahārājavatikānaṃ mahārājāno devatā, candavatikānaṃ cando devatā, sūriyavatikānaṃ sūriyo devatā, indavatikānaṃ indo devatā, brahmavatikānaṃ brahmā devatā, devavatikānaṃ devo devatā, disāvatikānaṃ disā devatā, ye yesaṃ dakkhiṇeyyā te tesaṃ devatāti – khattiyabrāhmaṇā devatānaṃ.
Devatānaṃ means for the disciples of Ājīvakas, the Ājīvakas are their devas; for the disciples of Nigaṇṭhas, the Nigaṇṭhas are their devas; for the disciples of Jaṭilas, the Jaṭilas are their devas; for the disciples of Paribbājakas, the Paribbājakas are their devas; for the disciples of Aviruddhaka, the Aviruddhakas are their devas; for those who practice the elephant-vow, elephants are their devas; for those who practice the horse-vow, horses are their devas; for those who practice the cow-vow, cows are their devas; for those who practice the dog-vow, dogs are their devas; for those who practice the crow-vow, crows are their devas; for those who practice the Vāsudeva-vow, Vāsudeva is their deva; for those who practice the Baladeva-vow, Baladeva is their deva; for those who practice the Puṇṇabhadda-vow, Puṇṇabhadda is their deva; for those who practice the Maṇibhadda-vow, Maṇibhadda is their deva; for those who practice the fire-vow, fire is their deva; for those who practice the nāga-vow, nāgas are their devas; for those who practice the supaṇṇa-vow, supaṇṇas are their devas; for those who practice the yakkha-vow, yakkhās are their devas; for those who practice the asura-vow, asuras are their devas; for those who practice the gandhabba-vow, gandhabbas are their devas; for those who practice the Mahārāja-vow, the Mahārājas are their devas; for those who practice the moon-vow, the moon is their deva; for those who practice the sun-vow, the sun is their deva; for those who practice the Inda-vow, Inda is their deva; for those who practice the Brahmā-vow, Brahmā is their deva; for those who practice the deva-vow, devas are their devas; for those who practice the direction-vow, directions are their devas; whoever are worthy of offerings for them, they are their devas – this is Khattiyas, brāhmaṇas, and devas.
Chư thiên là: đối với các đệ tử Ājīvaka, Ājīvaka là chư thiên; đối với các đệ tử Nigaṇṭha, Nigaṇṭha là chư thiên; đối với các đệ tử Jaṭila, Jaṭila là chư thiên; đối với các đệ tử Paribbājaka, Paribbājaka là chư thiên; đối với các đệ tử Aviruddhaka, Aviruddhaka là chư thiên; đối với những người theo hạnh con voi, voi là chư thiên; đối với những người theo hạnh con ngựa, ngựa là chư thiên; đối với những người theo hạnh con bò, bò là chư thiên; đối với những người theo hạnh con chó, chó là chư thiên; đối với những người theo hạnh con quạ, quạ là chư thiên; đối với những người theo hạnh Vāsudeva, Vāsudeva là chư thiên; đối với những người theo hạnh Baladeva, Baladeva là chư thiên; đối với những người theo hạnh Puṇṇabhadda, Puṇṇabhadda là chư thiên; đối với những người theo hạnh Maṇibhadda, Maṇibhadda là chư thiên; đối với những người theo hạnh thờ lửa, lửa là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài nāga, nāga là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài supaṇṇa, supaṇṇa là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài yakkha, yakkha là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài asura, asura là chư thiên; đối với những người theo hạnh loài gandhabba, gandhabba là chư thiên; đối với những người theo hạnh các vị Mahārāja, các vị Mahārāja là chư thiên; đối với những người theo hạnh mặt trăng, mặt trăng là chư thiên; đối với những người theo hạnh mặt trời, mặt trời là chư thiên; đối với những người theo hạnh Indra, Indra là chư thiên; đối với những người theo hạnh Brahmā, Brahmā là chư thiên; đối với những người theo hạnh deva, deva là chư thiên; đối với những người theo hạnh các phương, các phương là chư thiên; những ai là bậc đáng cúng dường của họ, thì đó là chư thiên của họ – giai cấp Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, và chư thiên.
822
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loketi yaññaṃ vuccati deyyadhammo cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ* seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke means that offerings (yañña) are robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps.
Đã thực hiện nhiều lễ tế trong thế gian này, lễ tế được gọi là vật phẩm cúng dường: y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cho người bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, thuốc xoa, chỗ nằm, nơi ở, đèn dầu.
Yaññamakappayiṃsūti yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.
Yaññamakappayiṃsū means that those who seek, search for, and look for offerings—robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.
Đã thực hiện lễ tế là: những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế, tức là y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men và vật dụng cho người bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, thuốc xoa, chỗ nằm, nơi ở, đèn dầu, những người ấy cũng đang thực hiện lễ tế.
Yepi yaññaṃ abhisaṅkharonti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.
And those who arrange offerings—robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink… and beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.
Những ai chuẩn bị cho sự cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc, những người ấy cũng đang thực hiện sự cúng dường.
Yepi yaññaṃ denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.
And those who give, sacrifice, and relinquish offerings—robes, almsfood… and beds, shelters, and lamps—they too prepare offerings.
Những ai cho, cúng tế, từ bỏ sự cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc, những người ấy cũng đang thực hiện sự cúng dường.
Puthūti yaññā vā ete puthū, yaññayājakā* vā ete puthū, dakkhiṇeyyā vā ete puthū.
Puthū means that these offerings are manifold, or these sacrificers of offerings are manifold, or these recipients of offerings are manifold.
Nhiều nghĩa là: hoặc những sự cúng dường này là nhiều, hoặc những người thực hiện cúng dường này là nhiều, hoặc những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều.
Kathaṃ yaññā vā ete puthū?
How are these offerings manifold?
Thế nào là những sự cúng dường này là nhiều?
Bahukānaṃ ete yaññā cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālaṃ gandhaṃ vilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyaṃ – evaṃ yaññā vā ete puthū.
These offerings are manifold: robes, almsfood, dwellings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, shelters, and lamps – thus are these offerings manifold.
Những sự cúng dường này là của nhiều người, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương thơm, vật thoa, chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc – như vậy, những sự cúng dường này là nhiều.
823
Kathaṃ yaññayājakā vā ete puthū?
How are these sacrificers of offerings manifold?
Thế nào là những người thực hiện cúng dường này là nhiều?
Bahukā ete yaññayājakā khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca – evaṃ yaññayājakā vā ete puthū.
These sacrificers of offerings are manifold: khattiyas, brāhmaṇas, vessas, suddas, householders, renunciants, devas, and humans – thus are these sacrificers of offerings manifold.
Những người thực hiện cúng dường này là nhiều, gồm các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, Thủ-đà, tại gia, xuất gia, chư thiên và loài người – như vậy, những người thực hiện cúng dường này là nhiều.
824
Kathaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū?
How are these recipients of offerings manifold?
Thế nào là những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều?
Bahukā ete dakkhiṇeyyā puthū samaṇabrāhmaṇā kapaṇaddhikavanibbakayācakā* – evaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū.
These recipients of offerings are manifold: samaṇas, brāhmaṇas, the poor, wayfarers, merchants, and beggars – thus are these recipients of offerings manifold.
Những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều, gồm các sa-môn, bà-la-môn, người nghèo khổ, người giàu có, người hành khất, người ăn xin – như vậy, những người xứng đáng nhận cúng dường này là nhiều.
Idha loketi manussaloketi yaññamakappayiṃsu – puthūdha loke.
Idha loke means in the human world – thus they prepared offerings, manifold, here in the world.
Ở đời này nghĩa là ở trong nhân gian, họ đã thực hiện các cuộc tế lễ – nhiều ở đời này.
825
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.
Pucchāti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā.
Pucchā means there are three kinds of questions: questions to illuminate the unseen, questions to confirm the seen, and questions to resolve doubt.
Hỏi có ba loại câu hỏi: câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy, câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy, và câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.
Katamā adiṭṭhajotanā pucchā?
What is a question to illuminate the unseen?
Thế nào là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy?
Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ, tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.
A characteristic is naturally unknown, unseen, uncompared, unexamined, unmanifested, undeveloped; one asks a question for its knowledge, for its seeing, for its comparison, for its examination, for its manifestation, for its development – this is a question to illuminate the unseen.
Vốn dĩ, một đặc tính chưa được biết, chưa được thấy, chưa được cân nhắc, chưa được suy xét, chưa được hiển lộ, chưa được làm cho rõ ràng; người ấy đặt câu hỏi để biết, để thấy, để cân nhắc, để suy xét, để làm cho hiển lộ, để làm cho rõ ràng – đây là câu hỏi để làm sáng tỏ điều chưa thấy.
826
Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā?
What is the inquiry for comparing one's view?
Thế nào là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy?
Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ.
By nature, a characteristic is known, seen, weighed, investigated, clearly understood, and well-explained.
Vốn dĩ, một đặc tính đã được biết, đã được thấy, đã được cân nhắc, đã được suy xét, đã được hiển lộ, đã được làm cho rõ ràng.
Aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.
One asks a question in order to compare it with other wise people – this is the inquiry for comparing one's view.
Người ấy đặt câu hỏi để đối chiếu với các bậc hiền trí khác – đây là câu hỏi để đối chiếu điều đã thấy.
827
Katamā vimaticchedanā pucchā?
What is the inquiry for cutting off doubt?
Thế nào là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi?
Pakatiyā saṃsayapakkhando* hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti!
By nature, one is inclined to doubt, inclined to perplexity, of two minds, thinking: “Is it so? Is it not so? What is it? How is it?”
Vốn dĩ, người ấy rơi vào trạng thái ngờ vực, rơi vào trạng thái hoài nghi, sinh tâm phân vân – “Có phải như vậy chăng, hay không phải như vậy chăng, là cái gì vậy, là thế nào vậy?”
So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ vimaticchedanā pucchā.
One asks a question in order to cut off doubt – this is the inquiry for cutting off doubt.
Người ấy đặt câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi – đây là câu hỏi để đoạn trừ hoài nghi.
Imā tisso pucchā.
These are the three types of inquiries.
Đây là ba loại câu hỏi.
828
Aparāpi tisso pucchā – manussapucchā, amanussapucchā, nimmitapucchā.
There are also three other types of inquiries: the human inquiry, the non-human inquiry, and the created-being inquiry.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi của con người, câu hỏi của phi nhân, câu hỏi của người hóa hiện.
Katamā manussapucchā?
What is the human inquiry?
Thế nào là câu hỏi của con người?
Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pucchanti, bhikkhū pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upāsakā pucchanti, upāsikāyo pucchanti, rājāno pucchanti, khattiyā pucchanti, brāhmaṇā pucchanti, vessā pucchanti, suddā pucchanti, gahaṭṭhā pucchanti, pabbajitā pucchanti – ayaṃ manussapucchā.
Humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; bhikkhus ask questions, bhikkhunīs ask questions, male lay followers ask questions, female lay followers ask questions, kings ask questions, khattiyas ask questions, brahmins ask questions, vessas ask questions, suddas ask questions, householders ask questions, monastics ask questions – this is the human inquiry.
Con người đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; các tỳ-khưu hỏi, các tỳ-khưu-ni hỏi, các nam cư sĩ hỏi, các nữ cư sĩ hỏi, các vị vua hỏi, các vị Sát-đế-lợi hỏi, các vị Bà-la-môn hỏi, các vị Phệ-xá hỏi, các vị Thủ-đà hỏi, người tại gia hỏi, người xuất gia hỏi – đây là câu hỏi của con người.
829
Katamā amanussapucchā?
What is the non-human inquiry?
Thế nào là câu hỏi của phi nhân?
Amanussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, nāgā pucchanti, supaṇṇā pucchanti, yakkhā pucchanti, asurā pucchanti, gandhabbā pucchanti, mahārājāno pucchanti, indā pucchanti, brahmāno pucchanti, devatāyo pucchanti – ayaṃ amanussapucchā.
Non-humans approach the Buddha, the Blessed One, and ask questions; nāgas ask questions, supaṇṇas ask questions, yakkhas ask questions, asuras ask questions, gandhabbas ask questions, Great Kings ask questions, Indas ask questions, Brahmās ask questions, devas ask questions – this is the non-human inquiry.
Các phi nhân đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; các loài rồng hỏi, các loài kim sí điểu hỏi, các loài dạ-xoa hỏi, các loài a-tu-la hỏi, các loài càn-thát-bà hỏi, các vị Đại vương hỏi, các vị Đế-thích hỏi, các vị Phạm thiên hỏi, các vị chư thiên hỏi – đây là câu hỏi của phi nhân.
830
Katamā nimmitapucchā?
What is the created-being inquiry?
Thế nào là câu hỏi của người hóa hiện?
Yaṃ bhagavā rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ, so nimmito buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati; bhagavā visajjeti* – ayaṃ nimmitapucchā.
The Blessed One creates a mind-made form, complete with all its limbs and minor parts, with unimpaired faculties, and that created being approaches the Buddha, the Blessed One, and asks a question; the Blessed One answers – this is the created-being inquiry.
Khi Thế Tôn hóa hiện ra một hình sắc do tâm tạo, có đủ các chi phần lớn nhỏ, các căn không thiếu sót, người hóa hiện ấy đến gần Đức Phật, Thế Tôn và đặt câu hỏi; Thế Tôn trả lời – đây là câu hỏi của người hóa hiện.
Imā tisso pucchā.
These are the three types of inquiries.
Đây là ba loại câu hỏi.
831
Aparāpi tisso pucchā – attatthapucchā, paratthapucchā, ubhayatthapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry for one's own welfare, the inquiry for the welfare of others, the inquiry for the welfare of both.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi vì lợi ích của bản thân, câu hỏi vì lợi ích của người khác, câu hỏi vì lợi ích của cả hai.
Aparāpi tisso pucchā – diṭṭhadhammikatthapucchā, samparāyikatthapucchā, paramatthapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry for welfare in this present life, the inquiry for welfare in the future life, the inquiry for ultimate welfare.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về lợi ích trong hiện tại, câu hỏi về lợi ích trong tương lai, câu hỏi về lợi ích tối thượng.
Aparāpi tisso pucchā – anavajjatthapucchā, nikkilesatthapucchā, vodānatthapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry for blameless welfare, the inquiry for undefiled welfare, the inquiry for purified welfare.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về điều không có lỗi, câu hỏi về việc không còn phiền não, câu hỏi về sự thanh tịnh.
Aparāpi tisso pucchā – atītapucchā, anāgatapucchā, paccuppannapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the past, the inquiry about the future, the inquiry about the present.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về quá khứ, câu hỏi về tương lai, câu hỏi về hiện tại.
Aparāpi tisso pucchā – ajjhattapucchā, bahiddhāpucchā, ajjhattabahiddhāpucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the internal, the inquiry about the external, the inquiry about both internal and external.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về nội phần, câu hỏi về ngoại phần, câu hỏi về cả nội phần và ngoại phần.
Aparāpi tisso pucchā – kusalapucchā, akusalapucchā, abyākatapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the wholesome, the inquiry about the unwholesome, the inquiry about the indeterminate.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về điều thiện, câu hỏi về điều bất thiện, câu hỏi về điều vô ký.
Aparāpi tisso pucchā – khandhapucchā, dhātupucchā, āyatanapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the aggregates, the inquiry about the elements, the inquiry about the sense bases.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về uẩn, câu hỏi về giới, câu hỏi về xứ.
Aparāpi tisso pucchā – satipaṭṭhānapucchā, sammappadhānapucchā, iddhipādapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the foundations of mindfulness, the inquiry about the right exertions, the inquiry about the bases of psychic power.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về niệm xứ, câu hỏi về chánh cần, câu hỏi về thần túc.
Aparāpi tisso pucchā – indriyapucchā, balapucchā, bojjhaṅgapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the faculties, the inquiry about the powers, the inquiry about the factors of awakening.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về căn, câu hỏi về lực, câu hỏi về giác chi.
Aparāpi tisso pucchā – maggapucchā, phalapucchā, nibbānapucchā.
There are also three other types of inquiries: the inquiry about the path, the inquiry about the fruit, the inquiry about Nibbāna.
Lại có ba loại câu hỏi khác: câu hỏi về đạo, câu hỏi về quả, câu hỏi về Niết-bàn.
832
Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ ‘‘kathayassu me’’ti pucchāmi taṃ.
I ask you means I ask you, I entreat you, I urge you, I approach you with faith, I ask you, "Tell me."
Con xin hỏi Ngài nghĩa là con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh Ngài, con xin khẩn cầu Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, “xin hãy nói cho con” – con xin hỏi Ngài.
Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.
Blessed One is a term of reverence… a true designation – that is, the Blessed One.
Thế Tôn là một danh xưng tôn kính… một khái niệm được chứng thực – đó là Thế Tôn.
Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
Tell me means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, make manifest – I ask you, Blessed One, tell me.
Xin hãy nói cho con nghĩa là xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên thuyết – con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Do đó, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
833
‘‘Anejaṃ mūladassāviṃ,*
“Punṇaka the venerable, who sees the root, free from agitation,
“Bậc không dao động, thấy rõ cội nguồn,*
834
Atthi pañhena āgamaṃ;
Has come with a question.
Con đến đây với một câu hỏi;
835
Kiṃ nissitā isayo manujā, khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Rishis, humans, khattiyas, brahmins, for the devas,
Nương vào điều gì mà các ẩn sĩ, con người, các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn đã dâng cúng tế lễ lên chư thiên,
836
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.
Performed sacrifices widely here in the world. I ask you, Blessed One, tell me.”
Nhiều như vậy ở đời này? Con xin hỏi Ngài, Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.”
837
13.
13.
13.
838
Ye kecime isayo manujā,*
“ All those rishis and humans,*
Bất kỳ ẩn sĩ, con người nào,*
839
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Khattiyas, brahmins, for the devas;
Các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên;
840
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ* ;
Who performed sacrifices widely here in the world, Punṇaka, aspiring to this state of being;
Đã thực hiện các cuộc tế lễ nhiều ở đời này, là vì mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này;
841
Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsu.
Being subject to old age, they performed sacrifices.”
Nương vào tuổi già, họ đã thực hiện các cuộc tế lễ.
842
Ye kecime isayo manujāti.
“All those rishis and humans”.
Bất kỳ ẩn sĩ, con người nào.
Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti.
“All those” is a word that signifies completely, in every way, entirely, without remainder, without exception – all those.
Bất kỳ nào là một từ bao hàm tất cả, theo mọi cách, toàn bộ, không trừ sót, không để lại gì – đó là bất kỳ nào.
Isayoti isināmakā ye keci isipabbajjaṃ pabbajitā ājīvakā nigaṇṭhā jaṭilā tāpasā.
Isayo means all those named isi who have gone forth into the ascetic life, such as Ājīvakas, Nigaṇṭhas, ascetics with matted hair (jaṭilā), and other ascetics (tāpasā).
Ẩn sĩ là bất kỳ ai mang tên ẩn sĩ, đã xuất gia theo lối sống của ẩn sĩ, các vị Ājīvaka, Nigaṇṭha, Jaṭila, Tāpasa.
Manujāti manussā vuccantīti – ye kecime isayo manujā puṇṇakāti bhagavā.
Manujā means humans. Thus, "whatever ascetics and humans (ye kecime isayo manujā)," the Blessed One addresses as "Puṇṇaka."
Con người được gọi là người – bất kỳ ẩn sĩ, con người nào, này Puṇṇaka, Thế Tôn dạy.
843
Khattiyā brāhmaṇā devatānanti.
Khattiyas, brahmins, and devatās.
Các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên.
Khattiyāti ye keci khattiyajātikā.
Khattiyā means all those of the khattiya caste.
Sát-đế-lợi là bất kỳ ai thuộc dòng dõi Sát-đế-lợi.
Brāhmaṇāti ye keci bhovādikā.
Brāhmaṇā means all those who address others with "bho."
Bà-la-môn là bất kỳ ai có thói quen xưng hô “bho”.
Devatānanti ājīvakasāvakānaṃ ājīvakā devatā…pe… disāvatikānaṃ disā devatā.
Devatāna means the Ājīvakas are the devatās of the Ājīvaka disciples…pe… the directions are the devatās of those who worship the directions.
Đối với chư thiên nghĩa là đối với các đệ tử của Ājīvaka, thì các Ājīvaka là chư thiên… đối với những người thờ các phương hướng, thì các phương hướng là chư thiên.
Ye yesaṃ dakkhiṇeyyā, te tesaṃ devatāti – khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ.
Those who are worthy of offerings for certain people are their devatās. Thus, "khattiyas, brahmins, and devatās."
Những ai là người xứng đáng nhận cúng dường của ai, thì họ là chư thiên của những người đó – các vị Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, đối với chư thiên.
844
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loketi.
They performed a sacrifice, many here in the world.
Đã thực hiện các cuộc tế lễ nhiều ở đời này.
Yaññaṃ vuccati deyyadhammo cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ.
Sacrifice refers to things to be given: robes, almsfood, lodgings, medicines for the sick, food, drink…pe… beds, residences, and lamps.
Tế lễ được gọi là vật phẩm cúng dường, gồm y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, dược phẩm trị bệnh, thức ăn, thức uống… cho đến chỗ ngủ, trú xá, đèn đuốc.
Yaññamakappayiṃsūti yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ, tepi yaññaṃ kappenti.
They performed a sacrifice means those who seek, search for, and investigate a sacrifice—pe… beds, residences, and lamps—they too perform a sacrifice.
Yaññamakappayiṃsū có nghĩa là: những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu, họ cũng thực hiện lễ tế.
Puthūti yaññā vā ete puthū, yaññayājakā vā ete puthū, dakkhiṇeyyā vā ete puthū…pe… evaṃ dakkhiṇeyyā vā ete puthū.
Puthū means either these sacrifices are many, or these performers of sacrifices are many, or these recipients of offerings are many…pe… thus, these recipients of offerings are many.
Puthū có nghĩa là: những lễ tế này là nhiều, hoặc những người thực hiện lễ tế này là nhiều, hoặc những người đáng nhận lễ cúng dường này là nhiều... cho đến... như vậy, những người đáng nhận lễ cúng dường này là nhiều.
Idha loketi manussaloketi yaññamakappayiṃsu – puthūdha loke.
Idha loke means in the human world. Thus, "they performed a sacrifice, many here in the world."
Idha loke có nghĩa là: trong cõi người, họ đã thực hiện lễ tế – nhiều ở cõi đời này.
845
Āsīsamānā puṇṇaka itthattanti.
Hoping, Puṇṇaka, for existence here.
Āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ (mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này).
Āsīsamānāti rūpapaṭilābhaṃ āsīsamānā, saddapaṭilābhaṃ āsīsamānā, gandhapaṭilābhaṃ āsīsamānā, rasapaṭilābhaṃ āsīsamānā, phoṭṭhabbapaṭilābhaṃ āsīsamānā, puttapaṭilābhaṃ āsīsamānā, dārapaṭilābhaṃ āsīsamānā, dhanapaṭilābhaṃ āsīsamānā, yasapaṭilābhaṃ āsīsamānā, issariyapaṭilābhaṃ āsīsamānā, khattiyamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, brāhmaṇamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, gahapatimahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, cātumahārājikesu* devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā, tāvatiṃsesu devesu yāmesu devesu tusitesu devesu nimmānaratīsu devesu paranimmitavasavattīsu devesu brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti āsīsamānā.
Āsīsamānā means hoping for the acquisition of forms, hoping for the acquisition of sounds, hoping for the acquisition of odours, hoping for the acquisition of tastes, hoping for the acquisition of tangibles, hoping for the acquisition of sons, hoping for the acquisition of wives, hoping for the acquisition of wealth, hoping for the acquisition of fame, hoping for the acquisition of sovereignty, hoping for the acquisition of existence in a great khattiya family, hoping for the acquisition of existence in a great brahmin family, hoping for the acquisition of existence in a great householder family, hoping for the acquisition of existence among the Cātumahārājika devas, hoping for the acquisition of existence among the Tāvatiṃsa devas, among the Yāma devas, among the Tusita devas, among the Nimmānaratī devas, among the Paranimmitavasavattī devas, among the Brahmakāyika devas; wishing, delighting, longing, desiring, and eagerly speaking of. Thus, "āsīsamānā."
Āsīsamānā có nghĩa là: mong cầu được sắc, mong cầu được tiếng, mong cầu được hương, mong cầu được vị, mong cầu được xúc, mong cầu được con trai, mong cầu được vợ, mong cầu được tài sản, mong cầu được danh vọng, mong cầu được quyền lực, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi khattiya đại phú, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi brāhmaṇa đại phú, mong cầu được tái sanh vào dòng dõi gia chủ đại phú, mong cầu được tái sanh vào cõi chư thiên Tứ Đại Thiên Vương, chư thiên Tāvatiṃsa, chư thiên Yāma, chư thiên Tusita, chư thiên Nimmānaratī, chư thiên Paranimmitavasavattī, chư thiên Brahmakāyika; mong mỏi, ưa thích, nguyện cầu, khao khát, ao ước – đó là mong cầu.
846
Puṇṇaka itthattanti ettha attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā ettha khattiyamahāsālakule attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā…pe… ettha brahmakāyikesu devesu attabhāvābhinibbattiṃ āsīsamānā icchamānā sādiyamānā patthayamānā pihayamānā abhijappamānāti āsīsamānā – puṇṇaka itthattaṃ.
Puṇṇaka, for existence here means hoping for the manifestation of existence in this human realm, hoping for the manifestation of existence in this great khattiya family…pe… hoping for the manifestation of existence among these Brahmakāyika devas; wishing, delighting, longing, desiring, and eagerly speaking of. Thus, "āsīsamānā, Puṇṇaka, for existence here."
Puṇṇaka itthattaṃ có nghĩa là: mong cầu sự tái sanh của tự thân ở đây, mong cầu sự tái sanh của tự thân vào dòng dõi khattiya đại phú ở đây... cho đến... mong cầu sự tái sanh của tự thân vào cõi chư thiên Brahmakāyika ở đây; mong mỏi, ưa thích, nguyện cầu, khao khát, ao ước – đó là mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này.
847
Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsūti jarānissitā byādhinissitā maraṇanissitā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā.
Dependent on old age, they performed a sacrifice means dependent on old age, dependent on sickness, dependent on death, dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsū có nghĩa là: nương tựa vào già, nương tựa vào bệnh, nương tựa vào chết, nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não.
Yadeva te jātinissitā tadeva te jarānissitā.
Whatever they performed dependent on birth, that they performed dependent on old age.
Chính vì họ nương tựa vào sanh, nên họ nương tựa vào già.
Yadeva te jarānissitā tadeva te byādhinissitā.
Whatever they performed dependent on old age, that they performed dependent on sickness.
Chính vì họ nương tựa vào già, nên họ nương tựa vào bệnh.
Yadeva te byādhinissitā tadeva te maraṇanissitā.
Whatever they performed dependent on sickness, that they performed dependent on death.
Chính vì họ nương tựa vào bệnh, nên họ nương tựa vào chết.
Yadeva te maraṇanissitā tadeva te sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā.
Whatever they performed dependent on death, that they performed dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair.
Chính vì họ nương tựa vào chết, nên họ nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não.
Yadeva te sokaparidevadukkhadomanassupāyāsanissitā tadeva te gatinissitā.
Whatever they performed dependent on sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair, that they performed dependent on destiny (gati).
Chính vì họ nương tựa vào sầu, bi, khổ, ưu, não, nên họ nương tựa vào cõi đi.
Yadeva te gatinissitā tadeva te upapattinissitā.
Whatever they performed dependent on destiny, that they performed dependent on rebirth (upapatti).
Chính vì họ nương tựa vào cõi đi, nên họ nương tựa vào sự tái sanh.
Yadeva te upapattinissitā tadeva te paṭisandhinissitā.
Whatever they performed dependent on rebirth, that they performed dependent on re-linking consciousness (paṭisandhi).
Chính vì họ nương tựa vào sự tái sanh, nên họ nương tựa vào sự nối liền (paṭisandhi).
Yadeva te paṭisandhinissitā tadeva te bhavanissitā.
Whatever they performed dependent on re-linking consciousness, that they performed dependent on existence (bhava).
Chính vì họ nương tựa vào sự nối liền, nên họ nương tựa vào sự hiện hữu.
Yadeva te bhavanissitā tadeva te saṃsāranissitā.
Whatever they performed dependent on existence, that they performed dependent on saṃsāra.
Chính vì họ nương tựa vào sự hiện hữu, nên họ nương tựa vào luân hồi.
Yadeva te saṃsāranissitā tadeva te vaṭṭanissitā allīnā upagatā ajjhositā adhimuttāti – jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsu.
Whatever they performed dependent on saṃsāra, that they performed dependent on the cycle of existence (vaṭṭa), clinging, having approached, having settled, having become devoted. Thus, "dependent on old age, they performed a sacrifice."
Chính vì họ nương tựa vào luân hồi, nên họ nương tựa vào vòng luân chuyển, bị dính mắc, bị ràng buộc, bị chìm đắm, bị lệ thuộc – nương tựa vào già, họ đã thực hiện lễ tế.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
848
‘‘Ye kecime isayo manujā,*
“Whatever ascetics and humans,*
“Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,*
849
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Khattiyas, brahmins, and devatās;
Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;
850
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, āsīsamānā puṇṇaka itthattaṃ;
They performed a sacrifice, many here in the world, hoping, Puṇṇaka, for existence here;
Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, mong cầu, này Puṇṇaka, sự hiện hữu này;
851
Jaraṃ sitā yaññamakappayiṃsū’’ti.
Dependent on old age, they performed a sacrifice.”
Nương tựa vào già, họ đã thực hiện lễ tế.”
852
14.
14.
14.
853
Ye kecime isayo manujā,*
Whatever ascetics and humans,*
Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,*
854
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Khattiyas, brahmins, and devatās;
Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;
855
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā;
They performed many sacrifices here in the world. O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?
Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ;
856
Atāruṃ* jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
Have they crossed birth and old age, O venerable sir? I ask you, O Blessed One, declare this to me.
Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài, con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.
857
Ye kecime isayo manujāti.
“ Whatever ascetics and humans”—
Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào.
Ye kecīti…pe….
“ Whatever”—…etc….
Bất cứ có nghĩa là... cho đến...
858
Kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattāti.
“ O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?”
Liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ.
Kaccisūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kaccisu.
“ Kaccisū” is a question of doubt, a question of uncertainty, a question of two-mindedness, a question of indecision— “Is it so, is it not so, what is it so, how is it so”— kaccisu.
Liệu là câu hỏi nghi vấn, câu hỏi do dự, câu hỏi lưỡng lự, câu hỏi không chắc chắn – “Có phải vậy chăng, không phải vậy chăng, là gì vậy, làm sao vậy?” – đó là liệu.
Teti yaññayājakā vuccanti.
“ Te” refers to those who perform sacrifices.
Họ ở đây chỉ những người thực hiện lễ tế.
Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – kaccisu te bhagavā.
“ Bhagavā” is a term of respect…etc… a direct designation, namely, Bhagavā— “kaccisu te bhagavā.”
Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một khái niệm có thật, đó là Đức Thế Tôn – liệu họ, bạch Đức Thế Tôn.
Yaññapathe appamattāti yaññoyeva vuccati yaññapatho.
“ Diligent in the path of sacrifice”— the sacrifice itself is called the path of sacrifice (yaññapatha).
Không lơ là trong con đường tế lễ có nghĩa là: chính lễ tế được gọi là con đường tế lễ.
Yathā ariyamaggo ariyapatho devamaggo devapatho brahmamaggo brahmapatho, evameva yaññoyeva vuccati yaññapatho.
Just as the noble path is called the noble path (ariyapatha), the path of devas is called the path of devas (devapatha), the path of Brahmā is called the path of Brahmā (brahmapatha), even so, the sacrifice itself is called the path of sacrifice (yaññapatha).
Cũng như Thánh đạo được gọi là Thánh lộ, thiên đạo được gọi là thiên lộ, Phạm đạo được gọi là Phạm lộ, cũng vậy, chính lễ tế được gọi là con đường tế lễ.
Appamattāti yaññapathe appamattā sakkaccakārino sātaccakārino aṭṭhitakārino anolīnavuttino anikkhittacchandā anikkhittadhurā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyāti – tepi yaññapathe appamattā.
“ Appamattā” means diligent in the path of sacrifice, performing with care, performing continuously, performing steadfastly, maintaining an unflagging attitude, not abandoning their aspiration, not abandoning their burden, practicing it, devoted to it, revering it, inclined towards it, leaning towards it, tending towards it, resolved upon it, having it as their chief aim— they are diligent in the path of sacrifice.
Không lơ là có nghĩa là: không lơ là trong con đường tế lễ, là người hành động một cách cẩn trọng, hành động một cách liên tục, hành động một cách kiên định, có thái độ không thoái lui, không từ bỏ ý muốn, không buông bỏ gánh nặng, chuyên tâm vào đó, chú trọng vào đó, tôn trọng đó, hướng về đó, nghiêng về đó, xuôi về đó, quyết tâm vào đó, xem đó là chủ đạo – họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.
Yepi yaññaṃ esanti gavesanti pariyesanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino…pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattā.
Those who seek, search for, and investigate the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice.
Những ai tìm kiếm, truy tìm, lùng sục lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.
Yepi yaññaṃ abhisaṅkharonti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino…pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattā.
Those who prepare the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice.
Những ai chuẩn bị lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ.
Yepi yaññaṃ denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ…pe… seyyāvasathapadīpeyyaṃ sakkaccakārino …pe… tadadhipateyyā, tepi yaññapathe appamattāti – kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā.
Those who give, offer, and renounce the sacrifice—robes, almsfood, lodging, requisites for the sick, medicine, food, drink…etc… beds, residences, lamps—performing with care…etc… having it as their chief aim, they too are diligent in the path of sacrifice— “kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā.”
Những ai cho, cúng dường, từ bỏ lễ tế như y, vật thực, sàng tọa, dược phẩm trị bệnh và các vật dụng khác, thức ăn, thức uống... cho đến... chỗ ở, nơi trú ngụ, đèn dầu một cách cẩn trọng... cho đến... xem đó là chủ đạo, họ cũng không lơ là trong con đường tế lễ – liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ.
859
Atāruṃ jātiñca jarañca mārisāti jarāmaraṇaṃ atariṃsu uttariṃsu patariṃsu samatikkamiṃsu vītivattiṃsu.
“ Have they crossed birth and old age, O venerable sir?” means they have crossed, overcome, passed beyond, surmounted, and transcended old age and death.
Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài có nghĩa là: họ đã vượt qua, vượt lên, vượt khỏi, vượt hẳn, vượt thoát khỏi già và chết.
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – atāru jātiñca jarañca mārisa.
“ Mārisa” is a term of affection, a term of respect, a term of reverence and deference, this “mārisa”— “atāru jātiñca jarañca mārisa.”
Thưa Ngài là lời nói thân ái, lời nói tôn trọng, đây là một danh xưng thể hiện sự kính trọng và vâng phục, đó là thưa Ngài – đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài.
860
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.
“ I ask you, O Blessed One, declare this to me.”
Con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.
Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ kathayassu meti – pucchāmi taṃ.
“ I ask you” means I ask you, I beg you, I request you, I implore you, tell me— “pucchāmi taṃ.”
Con xin hỏi Ngài có nghĩa là: con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, xin hãy nói cho con – con xin hỏi Ngài.
Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.
“ Bhagavā” is a term of respect…etc… a direct designation—namely, Bhagavā.
Đức Thế Tôn là một danh xưng tôn kính... cho đến... là một khái niệm có thật – đó là Đức Thế Tôn.
Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
“ Declare this to me” means declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, proclaim— “pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.”
Xin hãy nói cho con điều ấy có nghĩa là: xin hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy trình bày, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy tuyên bố – con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Do đó, vị brāhmaṇa ấy đã nói:
861
‘‘Ye kecime isayo manujā,*
“Whatever ascetics and humans,*
“Bất cứ những vị ẩn sĩ, người đời nào,*
862
Khattiyā brāhmaṇā devatānaṃ;
Khattiyas, brahmins, for the devas;
Giai cấp Khattiya, Brāhmaṇa, vì chư thiên;
863
Yaññamakappayiṃsu puthūdha loke, kaccisu te bhagavā yaññapathe appamattā;
Performed many sacrifices here in the world. O Blessed One, are they diligent in the path of sacrifice?
Đã thực hiện nhiều lễ tế ở cõi đời này, liệu họ, bạch Đức Thế Tôn, có không lơ là trong con đường tế lễ;
864
Atāru jātiñca jarañca mārisa, pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.
Have they crossed birth and old age, O venerable sir? I ask you, O Blessed One, declare this to me.”
Đã vượt qua sanh và già chăng, thưa Ngài, con xin hỏi Ngài, bạch Đức Thế Tôn, xin hãy nói cho con điều ấy.”
865
15.
15.
15.
866
Āsīsanti* thomayanti, abhijappanti juhanti;*
They wish, praise, murmur, and offer;*
Họ mong cầu, tán thán, ao ước, cúng dường;*
867
Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ, te yājayogā bhavarāgarattā;
They murmur for sense pleasures, dependent on gain; those engaged in sacrifice, infatuated with the passion for existence;
Họ ao ước các dục, nương vào lợi lộc, những người gắn bó với tế lễ ấy, đam mê trong ái dục hữu;
868
Nātariṃsu jātijaranti brūmi.
I declare they have not crossed birth and old age.
Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.
869
Āsīsanti thomayanti abhijappanti juhantīti.
“ They wish, praise, murmur, and offer.”
Họ mong cầu, tán thán, ao ước, cúng dường.
Āsīsantīti rūpapaṭilābhaṃ āsīsanti, saddapaṭilābhaṃ āsīsanti, gandhapaṭilābhaṃ āsīsanti, rasapaṭilābhaṃ āsīsanti, phoṭṭhabbapaṭilābhaṃ āsīsanti, puttapaṭilābhaṃ āsīsanti, dārapaṭilābhaṃ āsīsanti, dhanapaṭilābhaṃ āsīsanti, yasapaṭilābhaṃ āsīsanti, issariyapaṭilābhaṃ āsīsanti, khattiyamahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti, brāhmaṇamahāsālakule…pe… gahapatimahāsālakule attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti, cātumahārājikesu devesu…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ āsīsanti icchanti sādiyanti patthayanti pihayantīti – āsīsanti.
Āsīsanti means they long for the acquisition of forms, they long for the acquisition of sounds, they long for the acquisition of odors, they long for the acquisition of tastes, they long for the acquisition of tangibles, they long for the acquisition of sons, they long for the acquisition of wives, they long for the acquisition of wealth, they long for the acquisition of fame, they long for the acquisition of sovereignty, they long for the acquisition of a self-existence in a rich Khattiya family, in a rich Brāhmaṇa family… in a rich householder family, they long for the acquisition of a self-existence among the devas of the Cātumahārājika realm… among the devas of the Brahmakāyika realm; they desire, they delight in, they wish for, they yearn for—thus āsīsanti.
Mong cầu có nghĩa là: Họ mong cầu được sắc, họ mong cầu được thanh, họ mong cầu được hương, họ mong cầu được vị, họ mong cầu được xúc, họ mong cầu được con trai, họ mong cầu được vợ, họ mong cầu được tài sản, họ mong cầu được danh vọng, họ mong cầu được quyền uy, họ mong cầu được thân mạng trong dòng dõi Sát-đế-lỵ đại phú, trong dòng dõi Bà-la-môn đại phú... họ mong cầu được thân mạng trong dòng dõi gia chủ đại phú, họ mong cầu được thân mạng trong cõi chư thiên Tứ Đại Thiên Vương... họ mong cầu được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng, họ ước muốn, họ vui thích, họ mong mỏi, họ khao khát — đó là mong cầu.
870
Thomayantīti yaññaṃ vā thomenti phalaṃ vā thomenti dakkhiṇeyye vā thomenti.
Thomayanti means they praise the sacrifice, or they praise the result, or they praise those worthy of offerings.
Tán thán có nghĩa là: Hoặc tán thán lễ tế, hoặc tán thán quả báo, hoặc tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật.
Kathaṃ yaññaṃ thomenti?
How do they praise the sacrifice?
Tán thán lễ tế như thế nào?
Suciṃ dinnaṃ* , manāpaṃ dinnaṃ, paṇītaṃ dinnaṃ, kālena dinnaṃ, kappiyaṃ dinnaṃ, viceyya dinnaṃ, anavajjaṃ dinnaṃ, abhiṇhaṃ dinnaṃ dadaṃ cittaṃ pasāditanti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.
It is given purely, given pleasantly, given exquisitely, given at the proper time, given what is allowable, given after careful consideration, given blamelessly, given constantly, given with a mind made clear—thus they praise, extol, commend, and laud.
“Đã dâng cúng vật trong sạch, đã dâng cúng vật đẹp ý, đã dâng cúng vật cao quý, đã dâng cúng đúng thời, đã dâng cúng vật thích hợp, đã dâng cúng sau khi chọn lựa, đã dâng cúng vật không có lỗi, đã dâng cúng thường xuyên, dâng cúng với tâm hoan hỷ” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.
Evaṃ yaññaṃ thomenti.
Thus they praise the sacrifice.
Họ tán thán lễ tế như thế.
871
Kathaṃ phalaṃ thomenti?
How do they praise the result?
Tán thán quả báo như thế nào?
Ito nidānaṃ rūpapaṭilābho bhavissati…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābho bhavissatīti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.
"From this cause there will be the acquisition of forms… there will be the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm"—thus they praise, extol, commend, and laud.
“Do nhân này, sẽ được sắc... sẽ được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.
Evaṃ phalaṃ thomenti.
Thus they praise the result.
Họ tán thán quả báo như thế.
872
Kathaṃ dakkhiṇeyye thomenti?
How do they praise those worthy of offerings?
Tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật như thế nào?
Dakkhiṇeyyā jātisampannā gottasampannā ajjhāyakā mantadharā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ padakā veyyākaraṇā lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayāti, vītarāgā vā rāgavinayāya vā paṭipannā, vītadosā vā dosavinayāya vā paṭipannā, vītamohā vā mohavinayāya vā paṭipannā, saddhāsampannā sīlasampannā samādhisampannā paññāsampannā vimuttisampannā vimuttiñāṇadassanasampannāti – thomenti kittenti vaṇṇenti pasaṃsanti.
"Those worthy of offerings are endowed with birth, endowed with lineage, reciters, holders of mantras, proficient in the three Vedas with their Nighaṇṭu and Keṭubha, with their distinctions of letters, and with Itihāsa as the fifth; they are experts in terms, grammarians, flawless in Lokāyata and the marks of a great man; or they are free from lust, or practicing for the subduing of lust; or they are free from hatred, or practicing for the subduing of hatred; or they are free from delusion, or practicing for the subduing of delusion; they are endowed with faith, endowed with morality, endowed with concentration, endowed with wisdom, endowed with liberation, endowed with the knowledge and vision of liberation"—thus they praise, extol, commend, and laud.
“Những người xứng đáng nhận lễ vật là những người có dòng dõi cao quý, có gia tộc cao quý, là người tụng đọc, là người trì giữ các câu thần chú, thông suốt ba bộ Veda cùng với các sách Nighaṇḍu, Keṭubha, các loại văn tự, và Itihāsa là thứ năm, là người am hiểu từ cú, là nhà ngữ pháp, không thiếu sót trong các học thuyết Lokāyata và tướng của bậc đại nhân; hoặc là người đã ly tham hay đang thực hành để đoạn trừ tham ái, hoặc là người đã ly sân hay đang thực hành để đoạn trừ sân hận, hoặc là người đã ly si hay đang thực hành để đoạn trừ si mê, là người có đầy đủ đức tin, có đầy đủ giới, có đầy đủ định, có đầy đủ tuệ, có đầy đủ giải thoát, có đầy đủ giải thoát tri kiến” — họ tán thán, ca ngợi, xưng tụng, tán dương như vậy.
Evaṃ dakkhiṇeyye thomentīti – āsīsanti thomayanti.
Thus they praise those worthy of offerings—thus āsīsanti thomayanti.
Họ tán thán những người xứng đáng nhận lễ vật như thế — đó là mong cầu, tán thán.
873
Abhijappantīti rūpapaṭilābhaṃ abhijappanti, saddapaṭilābhaṃ abhijappanti, gandhapaṭilābhaṃ abhijappanti, rasapaṭilābhaṃ abhijappanti…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ abhijappantīti – āsīsanti thomayanti abhijappanti.
Abhijappanti means they repeatedly speak of the acquisition of forms, they repeatedly speak of the acquisition of sounds, they repeatedly speak of the acquisition of odors, they repeatedly speak of the acquisition of tastes… they repeatedly speak of the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm—thus āsīsanti thomayanti abhijappanti.
Ước ao có nghĩa là: Họ ước ao được sắc, họ ước ao được thanh, họ ước ao được hương, họ ước ao được vị... họ ước ao được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng — đó là mong cầu, tán thán, ước ao.
Juhantīti juhanti denti yajanti pariccajanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathapadīpeyyanti – āsīsanti thomayanti abhijappanti juhanti puṇṇakāti bhagavā.
Juhanti means they offer, give, sacrifice, and relinquish robes, almsfood, lodgings, requisites for the sick, medicine, food, drink, clothing, vehicles, garlands, perfumes, unguents, beds, dwellings, and lamps—thus āsīsanti thomayanti abhijappanti juhanti, Punṇaka, said the Blessed One.
Tế lễ có nghĩa là: Họ tế lễ, họ dâng cúng, họ cúng dường, họ bố thí y phục, vật thực khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh và các vật dụng, thức ăn, thức uống, vải vóc, xe cộ, vòng hoa, hương thơm, vật thoa, chỗ nằm, nhà ở, đèn đuốc — đó là mong cầu, tán thán, ước ao, tế lễ, này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn phán.
874
Kāmābhijappanti paṭicca lābhanti rūpapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti, saddapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti…pe… brahmakāyikesu devesu attabhāvapaṭilābhaṃ paṭicca kāme abhijappanti pajappantīti – kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ.
Kāmābhijappanti paṭicca lābha means they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of forms, they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of sounds… they repeatedly speak of sensual pleasures by reason of the acquisition of a self-existence among the devas of the Brahmakāyika realm—thus kāmābhijappanti paṭicca lābha.
Vì lợi lộc mà ước ao các dục có nghĩa là: Duyên vào việc được sắc mà ước ao các dục, duyên vào việc được thanh mà ước ao các dục... duyên vào việc được thân mạng trong cõi chư thiên Phạm Chúng mà ước ao các dục, mong mỏi — đó là vì lợi lộc mà ước ao các dục.
875
Te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmīti teti yaññayājakā vuccanti, yājayogāti yājayogesu yuttā payuttā āyuttā samāyuttā taccaritā tabbahulā taggarukā tanninnā tappoṇā tappabbhārā tadadhimuttā tadadhipateyyāti – te yājayogā, bhavarāgarattāti bhavarāgo vuccati yo bhavesu bhavacchando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ.
Te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmī— te refers to those who offer sacrifices. Yājayogā means they are engaged, devoted, applied, well-applied, accustomed to, abundant in, earnest about, inclined towards, tending towards, leaning towards, resolved upon, and dominant in sacrificial practices—thus te yājayogā. Bhavarāgarattā means the lust for existence, which is the desire for existence, the lust for existence, the delight in existence, the craving for existence, the affection for existence, the fever of existence, the infatuation with existence, the clinging to existence.
Những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu, Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già: Những người ấy là chỉ những người thực hành tế lễ. Chuyên tế lễ có nghĩa là: gắn bó, chuyên chú, dấn thân, hết lòng với việc tế lễ, thực hành điều đó, thường xuyên làm điều đó, xem trọng điều đó, hướng về điều đó, nghiêng về điều đó, xuôi về điều đó, quyết tâm theo điều đó, lấy đó làm chủ đạo — đó là những người chuyên tế lễ. Tham đắm trong ái luyến hữu có nghĩa là: Ái luyến hữu được gọi là sự mong muốn trong các cõi hữu, sự tham ái trong cõi hữu, sự hoan hỷ trong cõi hữu, sự khao khát trong cõi hữu, sự yêu mến trong cõi hữu, sự thiêu đốt trong cõi hữu, sự mê đắm trong cõi hữu, sự chìm đắm trong cõi hữu.
Bhavarāgena bhavesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhāti – te yājayogā bhavarāgarattā.
Infatuated with the lust for existence, they are attached to, greedy for, craving for, infatuated with, clinging to, stuck to, and entangled in existences—thus te yājayogā bhavarāgarattā.
Bởi ái luyến hữu mà họ tham đắm, say mê, dính mắc, mê muội, chìm đắm, vướng víu, bị trói buộc trong các cõi hữu — đó là những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu.
876
Nātariṃsu jātijaranti brūmīti te yājayogā bhavarāgarattā jātijarāmaraṇaṃ nātariṃsu na uttariṃsu na patariṃsu na samatikkamiṃsu na vītivattiṃsu, jātijarāmaraṇā anikkhantā anissaṭā anatikkantā asamatikkantā avītivattā antojātijarāmaraṇe parivattanti antosaṃsārapathe parivattanti.
" I declare that they did not cross over birth and old age" means that those people diligent in sacrifice, being attached to the craving for existence, did not cross over, did not particularly cross over, did not variously cross over, did not properly cross over, did not completely pass beyond birth, old age, and death. Not having departed from, not having abandoned, not having crossed over, not having properly crossed over, not having completely passed beyond birth, old age, and death, they revolve within birth, old age, and death; they revolve within the path of saṃsāra.
Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già: Những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu ấy đã không vượt qua, không thoát khỏi, không qua được, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ không thoát ra khỏi, không rời bỏ, không vượt qua, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong vòng sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong con đường luân hồi.
Jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtāti; brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – te yājayogā bhavarāgarattā nātariṃsu jātijaranti brūmi.
Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, not having become a shelter for those who rely on them—I declare, I explain, I teach, I make known, I establish, I reveal, I analyze, I make clear, I make manifest that those diligent in sacrifice, attached to the craving for existence, did not cross over birth and old age.
Họ bị sanh theo đuổi, bị già bám riết, bị bệnh tật khuất phục, bị cái chết đè nén, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, không trở thành nơi nương tựa cho ai; Ta nói, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố — đó là những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu, Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói:
877
‘‘Āsīsanti thomayanti, abhijappanti juhanti;*
“They hope, they praise, they yearn, they offer sacrifices;*
“Họ mong cầu, tán thán, ước ao, tế lễ;*
878
Kāmābhijappanti paṭicca lābhaṃ, te yājayogā bhavarāgarattā;
Yearning for sensual pleasures, depending on gain, those diligent in sacrifice, attached to the craving for existence;
Vì lợi lộc mà ước ao các dục, những người chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu;
879
Nātariṃsu jātijaranti brūmī’’ti.
I declare that they did not cross over birth and old age.”
Ta nói rằng, họ không vượt qua được sanh và già.”
880
16.
16.
16.
881
Te ce nātariṃsu yājayogā,*
“ If those diligent in sacrifice did not cross over,*
* Nếu những người chuyên tế lễ ấy,
882
Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;
By means of sacrifices, birth and old age, dear sir;
Bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài;
883
Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa;
Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?
Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài?
884
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
I ask you, Blessed One, tell me this.”
Con xin hỏi Ngài, kính mong Đức Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó.
885
Te ce nātariṃsu yājayogāti te yaññayājakā yājayogā bhavarāgarattā jātijarāmaraṇaṃ nātariṃsu na uttariṃsu na patariṃsu na samatikkamiṃsu na vītivattiṃsu, jātijarāmaraṇā anikkhantā anissaṭā anatikkantā asamatikkantā avītivattā antojātijarāmaraṇe parivattanti antosaṃsārapathe parivattanti.
" If those diligent in sacrifice did not cross over" means that those who perform sacrifices, diligent in sacrifice, being attached to the craving for existence, did not cross over, did not particularly cross over, did not variously cross over, did not properly cross over, did not completely pass beyond birth, old age, and death. Not having departed from, not having abandoned, not having crossed over, not having properly crossed over, not having completely passed beyond birth, old age, and death, they revolve within birth, old age, and death; they revolve within the path of saṃsāra.
Nếu những người chuyên tế lễ ấy không vượt qua có nghĩa là: Những người thực hành tế lễ, chuyên tế lễ, tham đắm trong ái luyến hữu ấy đã không vượt qua, không thoát khỏi, không qua được, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ không thoát ra khỏi, không rời bỏ, không vượt qua, không siêu việt, không vượt lên trên sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong vòng sanh, già, và chết; họ luân chuyển trong con đường luân hồi.
Jātiyā anugatā jarāya anusaṭā byādhinā abhibhūtā maraṇena abbhāhatā atāṇā aleṇā asaraṇā asaraṇībhūtāti – te ce nātariṃsu yājayogā.
Followed by birth, pervaded by old age, overcome by sickness, struck down by death, without protection, without refuge, without shelter, not having become a shelter for those who rely on them—if those diligent in sacrifice did not cross over.
Họ bị sanh theo đuổi, bị già bám riết, bị bệnh tật khuất phục, bị cái chết đè nén, không có nơi nương tựa, không có nơi ẩn náu, không có nơi trú ẩn, không trở thành nơi nương tựa cho ai — đó là nếu những người chuyên tế lễ ấy không vượt qua.
886
Iccāyasmā puṇṇakoti.
" Thus spoke Venerable Puṇṇaka" means: thus, Venerable Puṇṇaka asked.
Tôn giả Puṇṇaka thưa rằng.
Iccāti padasandhi…pe… āyasmā puṇṇako.
"Thus" is a conjunction of words...pe... Venerable Puṇṇaka.
“Thưa rằng” là từ nối... Tôn giả Puṇṇaka.
887
Yaññehi jātiñca jarañca mārisāti.
" By means of sacrifices, birth and old age, dear sir" means:
Bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài.
Yaññehīti yaññehi pahūtehi yaññehi vividhehi yaññehi puthūhi.
" By means of sacrifices" means by numerous sacrifices, by various sacrifices, by manifold sacrifices.
Bằng các lễ tế có nghĩa là: Bằng nhiều lễ tế, bằng các loại lễ tế khác nhau, bằng vô số lễ tế.
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappatissādhivacanametaṃ mārisāti – yaññehi jātiñca jarañca mārisa.
" Dear sir" is an endearing address, a respectful address, an address with reverence and respect—by means of sacrifices, birth and old age, dear sir.
Thưa Ngài là một lời nói thân ái, một lời nói tôn kính, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục — đó là bằng các lễ tế, không vượt qua sanh và già, thưa Ngài.
888
Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisāti atha ko eso sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayi* .
" Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?" means: then who, in this world with its devas, with its Māra, with its Brahmā, with its ascetics and brahmins, with its devas and humans, crossed over, particularly crossed over, variously crossed over, properly crossed over, completely passed beyond birth, old age, and death?
Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài? có nghĩa là: Vậy thì, trong thế giới này cùng với chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, trong chúng sanh cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người, ai là người đã vượt qua, thoát khỏi, qua được, siêu việt, vượt lên trên sanh, già, và chết?
Mārisāti piyavacanaṃ garuvacanaṃ sagāravasappattissādhivacanametaṃ mārisāti – atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa.
" Dear sir" is an endearing address, a respectful address, an address with reverence and respect—then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age?
Thưa Ngài là một lời nói thân ái, một lời nói tôn kính, một lời nói thể hiện sự kính trọng và vâng phục — đó là vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài?
889
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metanti.
" I ask you, Blessed One, tell me this" means:
Con xin hỏi Ngài, kính mong Đức Thế Tôn hãy nói cho con biết điều đó.
Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ kathayassu metanti – pucchāmi taṃ.
" I ask you" means I ask you, I entreat you, I urge you, I please you, please tell me this—I ask you.
Con xin hỏi Ngài có nghĩa là: Con xin hỏi Ngài, con xin thỉnh cầu Ngài, con xin thỉnh mời Ngài, con xin làm Ngài hoan hỷ, xin Ngài hãy nói cho con biết — đó là con xin hỏi Ngài.
Bhagavāti gāravādhivacanaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti.
" Blessed One" is a term of respect...pe... a designation that has been realized—namely, Blessed One.
Bhagavā là một từ tôn kính...v.v... là một danh xưng được chứng thực - tức là Bhagavā.
Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.
" Tell me this" means tell, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, make clear, make manifest—I ask you, Blessed One, tell me this.
Hãy nói điều ấy cho con nghĩa là: hãy nói, hãy chỉ dạy, hãy thuyết giảng, hãy làm cho biết, hãy thiết lập, hãy khai mở, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng, hãy hiển thị - con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói điều ấy cho con.
Tenāha so brāhmaṇo –
Therefore, that brahmin said:
Vì thế, vị Bà-la-môn ấy đã nói:
890
‘‘Te ce nātariṃsu yājayogā,*
“If those diligent in sacrifice did not cross over,*
“Nếu những người thực hành tế lễ ấy đã không vượt qua,*
891
Yaññehi jātiñca jarañca mārisa;
By means of sacrifices, birth and old age, dear sir;
Bằng các lễ tế, thưa Ngài, đối với sanh và già;
892
Atha ko carahi devamanussaloke, atāri jātiñca jarañca mārisa;
Then who, in the world of devas and humans, dear sir, crossed over birth and old age;
Vậy thì trong thế giới chư thiên và loài người, ai đã vượt qua sanh và già, thưa Ngài;
893
Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi meta’’nti.
I ask you, Blessed One, tell me this.”
Con xin hỏi Ngài, bạch Thế Tôn, xin hãy nói điều ấy cho con.”
894
17.
17.
17.
895
Saṅkhāya lokasmi* paroparāni,*
“ Having comprehended the high and low in the world,*
Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp,*
896
Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke;
He who has no agitation anywhere in the world;
Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian;
897
Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.
Calm, smokeless, without affliction, without longing, I declare that he has crossed over birth and old age.”
Vị ấy tịch tịnh, không khói, không phiền não, không mong cầu, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sanh và già.
898
Saṅkhāya lokasmi paroparānīti saṅkhā vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi.
" Having comprehended the high and low in the world" means: comprehension is called knowledge, which is wisdom, discerning...pe... non-delusion, investigation of phenomena, right view.
Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp có nghĩa là: saṅkhā được gọi là trí tuệ, tức là tuệ, sự thông hiểu...v.v... sự không si mê, sự trạch pháp, chánh kiến.
Paroparānīti oraṃ vuccati sakattabhāvo, paraṃ vuccati parattabhāvo oraṃ vuccati sakarūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ, paraṃ vuccati pararūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇaṃ; oraṃ vuccati cha ajjhattikāni āyatanāni, paraṃ vuccati cha bāhirāni āyatanāni.
Paroparāni means: one's own existence is called ora; another's existence is called para. One's own rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa are called ora; another's rūpa, vedanā, saññā, saṅkhāra, and viññāṇa are called para. The six internal āyatanas are called ora; the six external āyatanas are called para.
Những điều cao thấp có nghĩa là: điều thấp được gọi là tự thân, điều cao được gọi là tha thân; điều thấp được gọi là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của tự thân, điều cao được gọi là sắc, thọ, tưởng, hành, thức của tha thân; điều thấp được gọi là sáu nội xứ, điều cao được gọi là sáu ngoại xứ.
Oraṃ vuccati manussaloko, paraṃ vuccati devaloko; oraṃ vuccati kāmadhātu, paraṃ vuccati rūpadhātu arūpadhātu; oraṃ vuccati kāmadhātu rūpadhātu, paraṃ vuccati arūpadhātu.
The human realm is called ora; the deva realm is called para. The kāma-dhātu is called ora; the rūpa-dhātu and arūpa-dhātu are called para. The kāma-dhātu and rūpa-dhātu are called ora; the arūpa-dhātu is called para.
Điều thấp được gọi là cõi người, điều cao được gọi là cõi trời; điều thấp được gọi là dục giới, điều cao được gọi là sắc giới, vô sắc giới; điều thấp được gọi là dục giới, sắc giới, điều cao được gọi là vô sắc giới.
Saṅkhāya lokasmi paroparānīti paroparāni aniccato saṅkhāya dukkhato rogato gaṇḍato…pe… nissaraṇato saṅkhāya jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – saṅkhāya lokasmi paroparāni.
Saṅkhāya lokasmi paroparānī means having discerned, known, weighed, investigated, developed, and made manifest these paroparāni in the world as impermanent, as suffering, as a disease, as a boil…pe… as an escape.
Sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp có nghĩa là: sau khi đã thẩm xét những điều cao thấp về phương diện vô thường, khổ, bệnh, ung nhọt...v.v... về phương diện xuất ly, sau khi đã biết, đã cân nhắc, đã thẩm định, đã làm cho sáng tỏ, đã làm cho hiển nhiên - đó là ý nghĩa của "sau khi đã thẩm xét trong thế gian những điều cao thấp".
Puṇṇakāti bhagavāti.
Puṇṇaka, the Blessed One.
Này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn có nghĩa là:
Puṇṇakāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.
Puṇṇaka, the Blessed One addresses that brahmin by name.
Puṇṇaka là Đức Thế Tôn gọi vị Bà-la-môn ấy bằng tên.
Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… yadidaṃ bhagavāti – puṇṇakāti bhagavā.
Bhagavā is a term of respect…pe… namely, the Blessed One— Puṇṇaka, the Blessed One.
Bhagavā là một từ tôn kính...v.v... tức là Bhagavā - đó là ý nghĩa của "này Puṇṇaka, Đức Thế Tôn".
899
Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loketi.
For whom there is no wavering anywhere in the world.
Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian có nghĩa là:
Yassāti arahato khīṇāsavassa.
Yassa refers to an Arahant, one whose āsavas are destroyed.
Người ở đây là chỉ bậc A-la-hán, bậc lậu tận.
Iñjitanti taṇhiñjitaṃ diṭṭhiñjitaṃ māniñjitaṃ kilesiñjitaṃ kāmiñjitaṃ.
Iñjita means wavering due to craving, wavering due to views, wavering due to conceit, wavering due to defilements, wavering due to sensual desires.
Sự dao động là sự dao động do tham ái, sự dao động do tà kiến, sự dao động do ngã mạn, sự dao động do phiền não, sự dao động do dục vọng.
Yassime iñjitā natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhanti, pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā.
For whom these waverings do not exist, are not present, are not found, are not perceived; they are abandoned, uprooted, calmed, fully tranquilized, incapable of arising again, burnt by the fire of wisdom.
Đối với người ấy, những sự dao động này không có, không hiện hữu, không tồn tại, không thể tìm thấy; chúng đã được từ bỏ, đã được đoạn trừ, đã được làm cho lắng dịu, đã được làm cho an tịnh, không còn khả năng tái sanh, đã bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ.
Kuhiñcīti kuhiñci kismiñci katthaci ajjhattaṃ vā bahiddhā vā ajjhattabahiddhā vā.
Kuhiñci means anywhere, in anything, in any place, whether internal or external, or both internal and external.
Ở bất cứ đâu có nghĩa là ở bất cứ nơi nào, trong bất cứ điều gì, ở bất cứ chỗ nào, dù là bên trong, bên ngoài, hay cả bên trong lẫn bên ngoài.
Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloketi – yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke.
Loke means in the realms of woe…pe… in the world of āyatanas— for whom there is no wavering anywhere in the world.
Trong thế gian có nghĩa là trong ác thú thế gian...v.v... trong xứ thế gian - đó là ý nghĩa của "người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian".
900
Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti.
Calm, smokeless, free from distress, without hope, he has crossed birth and old age, I say.
Vị ấy tịch tịnh, không khói, không phiền não, không mong cầu, Ta nói rằng vị ấy đã vượt qua sanh và già có nghĩa là:
Santoti rāgassa santattā santo, dosassa…pe… mohassa… kodhassa… upanāhassa… makkhassa… sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ santattā samitattā vūpasamitattā vijjhātattā* nibbutattā vigatattā paṭipassaddhattā santo upasanto vūpasanto nibbuto paṭipassaddhoti santo; vidhūmoti kāyaduccaritaṃ vidhūmitaṃ vidhamitaṃ sositaṃ visositaṃ byantīkataṃ* , vacīduccaritaṃ…pe… manoduccaritaṃ vidhūmitaṃ vidhamitaṃ sositaṃ visositaṃ byantīkataṃ, rāgo… doso… moho vidhūmito vidhamito sosito visosito byantīkato, kodho… upanāho… makkho… paḷāso… issā… macchariyaṃ… māyā… sāṭheyyaṃ… thambho… sārambho… māno… atimāno… mado… pamādo… sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā vidhūmitā vidhamitā sositā visositā byantīkatā.
Santo means calm due to the calming of lust, calm due to the calming of hatred…pe… delusion… anger… resentment… hypocrisy… and due to the calming, appeasing, pacifying, burning out, extinguishing, removal, and tranquilizing of all unwholesome volitional formations. Therefore, he is calm, peaceful, tranquil, extinguished, and fully tranquilized. Vidhūmo means bodily misconduct is eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end; verbal misconduct…pe… mental misconduct is eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end. Lust… hatred… delusion are eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end. Anger… resentment… hypocrisy… arrogance… envy… avarice… deceit… craftiness… obstinacy… contention… conceit… excessive pride… intoxication… heedlessness… all defilements, all misconducts, all anxieties, all fevers, all torments, all unwholesome volitional formations are eliminated, removed, dried up, completely dried up, and brought to an end.
Tịch tịnh có nghĩa là: tịch tịnh vì tham đã được dập tắt, vì sân...v.v... vì si... vì phẫn... vì hận... vì mạt... vì tất cả các hành bất thiện đã được dập tắt, đã được làm cho yên lặng, đã được làm cho lắng dịu, đã được dập tắt, đã được tịch diệt, đã được đoạn trừ, đã được làm cho an tịnh; tịch tịnh, an tịnh, lắng dịu, tịch diệt, an tịnh là ý nghĩa của "tịch tịnh"; không khói có nghĩa là: thân ác hành đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; khẩu ác hành...v.v... ý ác hành đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; tham... sân... si đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ; phẫn... hận... mạt... não... tật... xan... man trá... xảo quyệt... ngoan cố... tranh cạnh... mạn... quá mạn... kiêu... phóng dật... tất cả phiền não, tất cả ác hành, tất cả khổ não, tất cả nhiệt não, tất cả phiền muộn, tất cả các hành bất thiện đã được thổi bay, đã được xua tan, đã được làm cho khô cạn, đã được làm cho hoàn toàn khô cạn, đã được loại bỏ.
Atha vā, kodho vuccati dhūmo –
Alternatively, anger is called smoke—
Hoặc là, sân được gọi là khói –
901
Māno hi te brāhmaṇa khāribhāro, kodho dhūmo bhasmani* mosavajjaṃ;
Indeed, brahmin, your conceit is a heavy burden, your anger is smoke and false speech is ashes;
Này Bà-la-môn, ngã mạn của ông là gánh nặng, sân là khói, nói dối là tro;
902
Jivhā sujā hadayaṃ* jotiṭṭhānaṃ, attā sudanto purisassa joti.
The tongue is a sacrificial offering, the heart is a place of light; a well-tamed self is the light of a person.
Lưỡi là muỗng tế lễ, tâm là nơi lửa cháy, tự ngã được khéo điều phục là ánh sáng của con người.
903
Api ca, dasahākārehi kodho jāyati – anatthaṃ me acarīti kodho jāyati, anatthaṃ me caratīti kodho jāyati, anatthaṃ me carissatīti kodho jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari, anatthaṃ carati, anatthaṃ carissatīti kodho jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari, atthaṃ carati, atthaṃ carissatīti kodho jāyati, aṭṭhāne vā pana kodho jāyati.
Furthermore, anger arises in ten ways: anger arises thinking, "He harmed me"; anger arises thinking, "He is harming me"; anger arises thinking, "He will harm me." Anger arises thinking, "He harmed my dear and pleasing one; he is harming my dear and pleasing one; he will harm my dear and pleasing one." Anger arises thinking, "He benefited my unpleasant and disagreeable one; he is benefiting my unpleasant and disagreeable one; he will benefit my unpleasant and disagreeable one." Or, anger arises without cause.
Hơn nữa, sân sanh khởi do mười lý do: sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đang làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy sẽ làm điều bất lợi cho ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm, đang làm, sẽ làm điều bất lợi cho người thân yêu, người khả ái của ta', sân sanh khởi vì nghĩ rằng 'người ấy đã làm, đang làm, sẽ làm điều lợi cho người không thân yêu, người không khả ái của ta', hoặc sân sanh khởi một cách vô cớ.
Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo* anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati kodho.
Whatever such vexation of mind, resentment, opposition, hostility, agitation, violent agitation, intense agitation, ill-will, malevolence, intense malevolence, mental affliction, mental corruption, anger, being angry, state of being angry, hatred, being hateful, state of being hateful, perversion, being perverted, state of being perverted, opposition, counter-opposition, ferocity, ill-temper, displeasure of mind—this is called anger.
Sự bức bách, sự chống đối, sự đối kháng, sự thù nghịch, sự tức giận, sự phẫn nộ, sự giận dữ, sự sân hận, sự ác ý, sự ác tâm, sự bất bình của tâm, sự ác ý trong tâm, sự phẫn nộ, sự tức giận, trạng thái tức giận, sự sân hận, sự ác ý, trạng thái ác ý, sự bất bình, sự chống đối, trạng thái chống đối, sự hung dữ, sự thô bạo, sự không hài lòng của tâm - đây được gọi là sân.
904
Api ca, kodhassa adhimattaparittatā veditabbā.
Moreover, the extreme and slight nature of anger should be understood.
Hơn nữa, cần phải biết mức độ mạnh yếu của sân.
Atthi kañci* kālaṃ kodho cittāvilakaraṇamatto hoti, na ca tāva mukhakulānavikulāno hoti.
At some time, anger is merely the defilement of the mind, but the contortion and distortion of the face does not yet occur.
Có lúc, sân chỉ ở mức độ làm cho tâm vẩn đục, nhưng chưa đến mức làm cho mặt mày cau có, nhăn nhó.
Atthi kañci kālaṃ kodho mukhakulānavikulānamatto hoti, na ca tāva hanusañcopano hoti.
At some time, anger is merely the contortion and distortion of the face, but the shaking of the jaw does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ làm cho mặt mày cau có, nhăn nhó, nhưng chưa đến mức làm cho hàm răng nghiến lại.
Atthi kañci kālaṃ kodho hanusañcopanamatto hoti, na ca tāva pharusavācaṃ nicchāraṇo* hoti.
At some time, anger is merely the shaking of the jaw, but the uttering of harsh words does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ làm cho hàm răng nghiến lại, nhưng chưa đến mức thốt ra lời nói thô ác.
Atthi kañci kālaṃ kodho pharusavācaṃ nicchāraṇamatto hoti, na ca tāva disāvidisānuvilokano hoti.
At some time, anger is merely the uttering of harsh words, but the looking repeatedly in this direction and that does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ thốt ra lời nói thô ác, nhưng chưa đến mức nhìn quanh các phương và các hướng phụ.
Atthi kañci kālaṃ kodho disāvidisānuvilokanamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaparāmasano hoti.
At some time, anger is merely the looking repeatedly in this direction and that, but the taking up of sticks and weapons does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ nhìn quanh các phương và các hướng phụ, nhưng chưa đến mức cầm lấy gậy gộc và vũ khí.
Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaparāmasanamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaabbhukkiraṇo hoti.
At some time, anger is merely the taking up of sticks and weapons, but the raising of sticks and weapons does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ cầm lấy gậy gộc và vũ khí, nhưng chưa đến mức giơ gậy gộc và vũ khí lên.
Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaabbhukkiraṇamatto hoti, na ca tāva daṇḍasatthaabhinipātano hoti.
At some time, anger is merely the raising of sticks and weapons, but the striking down with sticks and weapons does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ giơ gậy gộc và vũ khí lên, nhưng chưa đến mức tấn công bằng gậy gộc và vũ khí.
Atthi kañci kālaṃ kodho daṇḍasatthaabhinipātanamatto hoti, na ca tāva chinnavicchinnakaraṇo hoti.
At some time, anger is merely the striking down with sticks and weapons, but the cutting and severing does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ tấn công bằng gậy gộc và vũ khí, nhưng chưa đến mức làm cho bị cắt đứt, chia lìa.
Atthi kañci kālaṃ kodho chinnavicchinnakaraṇamatto hoti, na ca tāva sambhañjanapalibhañjano hoti.
At some time, anger is merely the cutting and severing, but the breaking and shattering does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ làm cho bị cắt đứt, chia lìa, nhưng chưa đến mức đập phá, hủy hoại.
Atthi kañci kālaṃ kodho sambhañjanapalibhañjanamatto hoti, na ca tāva aṅgamaṅgaapakaḍḍhano hoti.
At some time, anger is merely the breaking and shattering, but the tearing off of limbs does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ đập phá, hủy hoại, nhưng chưa đến mức kéo giật tay chân, các chi phần.
Atthi kañci kālaṃ kodho aṅgamaṅgaapakaḍḍhanamatto hoti, na ca tāva jīvitāvoropano* hoti.
At some time, anger is merely the tearing off of limbs, but the taking of life does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ kéo giật tay chân, các chi phần, nhưng chưa đến mức tước đoạt mạng sống.
Atthi kañci kālaṃ kodho jīvitāvoropanamatto hoti, na ca tāva sabbacāgapariccāgāya saṇṭhito hoti.
At some time, anger is merely the taking of life, but the readiness for all renunciation and sacrifice does not yet occur.
Có lúc, sân ở mức độ tước đoạt mạng sống, nhưng chưa đến mức sẵn sàng từ bỏ, hy sinh tất cả.
Yato kodho paraṃ puggalaṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatā kodho paramussadagato paramavepullapatto hoti.
When anger, having killed another person, kills oneself, to that extent anger reaches its highest peak and attains its greatest extent.
Khi nào sân hận sau khi giết người khác rồi giết chính mình, do đó sân hận đã đến mức tột cùng, đã đạt đến sự lan rộng tột cùng.
Yassa so hoti kodho pahīno samucchinno vūpasanto paṭipassaddho abhabbuppattiko ñāṇagginā daḍḍho, so vuccati – vidhūmo.
One in whom that anger is abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "free from smoke" (vidhūmo).
Người nào có sân hận ấy đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là – người không còn khói (vidhūmo).
905
Kodhassa pahīnattā vidhūmo, kodhavatthussa pariññātattā vidhūmo, kodhahetussa pariññātattā vidhūmo, kodhahetussa upacchinnattā vidhūmo.
Free from smoke because anger is abandoned; free from smoke because the basis of anger is fully understood; free from smoke because the cause of anger is fully understood; free from smoke because the cause of anger is cut off.
Do đã đoạn trừ sân hận nên là người không còn khói; do đã liễu tri vật của sân hận nên là người không còn khói; do đã liễu tri nhân của sân hận nên là người không còn khói; do đã cắt đứt nhân của sân hận nên là người không còn khói.
Anīghoti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā.
Anīgho means: lust is affliction, hatred is affliction, delusion is affliction, anger is affliction, resentment is affliction… all unwholesome volitional formations are afflictions.
Không còn phiền não (anīgho) có nghĩa là: tham là phiền não, sân là phiền não, si là phiền não, phẫn nộ là phiền não, oán hận là phiền não… cho đến… tất cả các hành bất thiện là phiền não.
Yassete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anīgho.
One in whom these afflictions are abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "free from affliction" (anīgho).
Người nào có những phiền não này đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là không còn phiền não.
906
Nirāsoti āsā vuccati taṇhā.
Nirāso means: hope is called craving.
Không còn hy vọng (nirāso) có nghĩa là: ái được gọi là hy vọng (āsā).
Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ.
That which is lust, intense lust… covetousness, greed, the root of unwholesome things.
Cái gì là tham, ái nhiễm… cho đến… tham dục, tham, gốc rễ bất thiện.
Yassesā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati nirāso.
One in whom this hope, this craving, is abandoned, uprooted, appeased, tranquillized, incapable of arising again, burnt by the fire of knowledge, is called "without hope" (nirāso).
Người nào có hy vọng, ái này đã được đoạn trừ, cắt đứt hoàn toàn, làm cho an tịnh, làm cho lắng dịu, không có khả năng tái sanh, đã được thiêu đốt bởi ngọn lửa trí tuệ, người ấy được gọi là không còn hy vọng.
Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho.
Jāti means: the birth, origination, descent, rebirth, manifestation of aggregates, and acquisition of sense bases for those various beings in those various abodes of beings.
Sanh có nghĩa là sự sanh, sự tái sanh, sự nhập thai, sự xuất hiện, sự hiện khởi của các uẩn, sự thành tựu các xứ của những chúng sanh này hay những chúng sanh khác trong loài chúng sanh này hay loài chúng sanh khác.
Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko.
Jarā means: the aging, decrepitude, broken teeth, gray hair, wrinkled skin, decline of life, and decay of faculties for those various beings in those various abodes of beings.
Già có nghĩa là sự già, sự lão hóa, sự rụng răng, sự bạc tóc, sự da nhăn, sự suy giảm tuổi thọ, sự chín muồi của các căn của những chúng sanh này hay những chúng sanh khác trong loài chúng sanh này hay loài chúng sanh khác.
Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti yo santo ca vidhūmo ca anīgho ca nirāso ca, so jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.
"Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging"—thus I declare means: one who is peaceful, smokeless, affliction-free, and without hope, has crossed, surmounted, passed beyond, overcome, and transcended birth, aging, and death—thus I declare, explain, teach, make known, establish, reveal, analyze, clarify, and make manifest. Therefore, "Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging"—thus I declare.
Người an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy có nghĩa là: người nào an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, và không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua, đã siêu việt, đã thoát khỏi, đã vượt lên, đã đi qua sanh, già và chết, Ta nói vậy, Ta chỉ dạy, Ta thuyết giảng, Ta trình bày, Ta thiết lập, Ta khai mở, Ta phân tích, Ta làm cho rõ ràng, Ta tuyên bố – người an tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Do đó, Đức Thế Tôn đã dạy rằng –
907
‘‘Saṅkhāya lokasmi paroparāni,*
“Having understood the high and low in the world,
“Sau khi quán xét các pháp cao thấp trong thế gian,*
908
Yassiñjitaṃ natthi kuhiñci loke;
One who has no wavering anywhere in the world;
Người không có sự dao động ở bất cứ đâu trong thế gian;
909
Santo vidhūmo anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.
Peaceful, smokeless, affliction-free, without hope, he has crossed birth and aging”—thus I declare.
An tịnh, không còn khói, không còn phiền não, không còn hy vọng, người ấy đã vượt qua sanh và già, Ta nói vậy.”
910
Sahagāthāpariyosānā…pe… pañjaliko bhagavantaṃ namassamāno nisinno hoti – ‘‘satthā me bhante bhagavā, sāvakohamasmī’’ti.
At the conclusion of the verses… with clasped hands, revering the Blessed One, he sat down, saying, “Bhante, the Blessed One is my Teacher; I am a disciple.”
Khi bài kệ kết thúc… cho đến… chắp tay đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống, thưa rằng – “Bạch Thế Tôn, Ngài là bậc Đạo sư của con, con là đệ tử.”
911
Puṇṇakamāṇavapucchāniddeso tatiyo.
The Third Exposition of Puṇṇaka the student’s Questions.
Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Puṇṇaka, chương thứ ba.
912
4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso
4. The Exposition of Mettagū the student’s Questions
4. Phần giải thích câu hỏi của Bà-la-môn Mettagū
Next Page →

Settings