330. Saṅghabhedakakkhandhake anupiyāyantiādīsu ‘‘anupiyā nāmā’’ti vattabbe ākārassa rassattaṃ anunāsikassa ca āgamaṃ katvā ‘‘anupiyaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
330. In the Chapter on Causing a Schism in the Saṅgha, among phrases like “anupiyāya,” where it should be said “anupiyā nāma,” the vowel “ā” is shortened, and a nasal sound is inserted, thus it is stated as “anupiyaṃ nāmā.”
330. Trong chương về kẻ phá hòa hợp Tăng, trong Anupiyāya, v.v., thay vì nói “Anupiyā tên là”, thì đã nói “Anupiyaṃ tên là” bằng cách rút ngắn nguyên âm ‘ā’ và thêm âm mũi.
Mallānanti mallarājūnaṃ.
Of the Mallas means of the Malla kings.
Của các vị Malla có nghĩa là của các vị vua Malla.
Na heṭṭhā pāsādā orohatīti uparipāsādato heṭṭhimatalaṃ na orohati, ‘‘heṭṭhāpāsāda’’ntipi paṭhanti.
He does not descend to the lower palace means he does not descend from the upper palace to the lower floor. Some also read “heṭṭhāpāsādaṃ.”
Không đi xuống từ lầu gác phía dưới có nghĩa là không đi xuống tầng thấp hơn từ lầu gác phía trên, cũng có bản đọc là “heṭṭhāpāsādaṃ”.
Anuruddho vā pabbājeyyāti yojetabbaṃ.
It should be construed as “or Anuruddha might ordain.”
Nên kết hợp là “hoặc Anuruddha sẽ cho xuất gia”.
Gharāvāsatthanti gharāvāsassa anucchavikaṃ kammaṃ.
For household life means work suitable for household life.
Vì đời sống gia đình có nghĩa là công việc phù hợp với đời sống gia đình.
Udakaṃ abhinetabbanti udakaṃ āharitabbaṃ.
Water should be brought in means water should be fetched.
Nên mang nước đến có nghĩa là nên lấy nước.
Ninnetabbanti ābhatamudakaṃ puna nīharitabbaṃ.
It should be carried out means the brought water should be carried out again.
Nên mang đi có nghĩa là nước đã mang đến nên được mang đi lần nữa.
Niddhāpetabbanti antarantarā uṭṭhitatiṇāni uddharitvā apanetabbaṃ.
To be cleared means that grasses which have grown here and there should be pulled up and removed.
Niddhāpetabba có nghĩa là phải nhổ bỏ những cỏ dại mọc lên giữa chừng.
Lavāpetabbanti paripakkakāle lavāpetabbaṃ.
To be reaped means it should be reaped at the time of ripening.
Lavāpetabba có nghĩa là phải gặt vào mùa chín.
Ubbāhāpetabbanti khalamaṇḍalaṃ harāpetabbaṃ.
To be carried off means the produce should be carried to the threshing floor.
Ubbāhāpetabba có nghĩa là phải mang đống lúa đã đập đi.
Ujuṃ kārāpetabbanti puñjaṃ kārāpetabbaṃ.
To be made straight means a heap should be made.
Ujuṃ kārāpetabba có nghĩa là phải chất thành đống.
Palālāni uddharāpetabbānīti palālāni apanetabbāni.
The stalks should be removed means the stalks should be taken away.
Palālāni uddharāpetabbāni có nghĩa là phải loại bỏ rơm.
Bhusikā uddharāpetabbāti gunnaṃ khuraggehi sañchinnā bhusasaṅkhātā nāḷadaṇḍā apanetabbā.
The husks should be removed means the husks, which are stalk-stems cut off by the hooves of oxen, should be removed.
Bhusikā uddharāpetabbā có nghĩa là phải loại bỏ những cuống lúa đã bị bò cắt đứt bằng móng guốc, được gọi là vỏ trấu.
Opunāpetabbanti vātamukhe opunāpetvā palālaṃ apanetabbaṃ.
To be winnowed means it should be winnowed at the mouth of the wind, and the stalks should be removed.
Opunāpetabba có nghĩa là phải sàng sảy trước gió để loại bỏ rơm.
Atiharāpetabbanti antokoṭṭhāgāraṃ upanetabbaṃ.
To be brought inside means it should be taken into the inner granary.
Atiharāpetabba có nghĩa là phải mang vào kho chứa bên trong.
Na kammāti na kammāni.
Are not deeds means are not actions.
Na kammā có nghĩa là không phải công việc.
Gharāvāsatthenāti upayogatthe karaṇavacanaṃ.
As a householder is an instrumental case denoting purpose.
Gharāvāsatthenā là cách dùng giới từ chỉ dụng cụ với nghĩa sử dụng.
Upajānāhīti ca upasaggamatto upa-saddo.
Understand is merely a prefix upa-.
Upajānāhī thì tiếp đầu ngữ upa chỉ là một tiếp đầu ngữ.
Tenāha ‘‘gharāvāsatthaṃ jānāhī’’ti.
Therefore, he said, “understand the life of a householder.”
Vì vậy, có nói “gharāvāsatthaṃ jānāhī” (hãy biết ý nghĩa của đời sống gia đình).
Jānāhīti cettha paṭipajjāti attho veditabbo.
Here, the meaning of understand should be understood as ‘practice’.
Ở đây, jānāhi phải được hiểu là hãy thực hành.
Akāmakāti anicchamānā.
Unwillingly means not desiring.
Akāmakā có nghĩa là không muốn.
331-332. Yaṃ na nivattoti yasmā na nivatto.
331-332. Because he did not turn back means because he did not turn back.
331-332. Yaṃ na nivatto có nghĩa là vì không quay trở lại.
Suññāgāragatoti (udā. aṭṭha. 20) ‘‘ṭhapetvā gāmañca gāmūpacārañca avasesaṃ arañña’’nti (pārā.92) vuttaṃ araññaṃ rukkhamūlañca ṭhapetvā aññaṃ pabbatakandarādi pabbajitasāruppaṃ nivāsaṭṭhānaṃ janasambādhābhāvato idha ‘‘suññāgāra’’nti adhippetaṃ.
Gone to an empty dwelling means, apart from a village and its surroundings, the rest is the forest, as stated (Ud.A. 20, Pārā. 92). The forest and the root of a tree, and other dwelling places suitable for renunciants, such as mountain caves, etc., are intended here as empty dwellings due to the absence of crowds.
Suññāgāragato (Ud. A. 20) — “trừ làng và vùng phụ cận của làng, phần còn lại là rừng” (Pārā. 92) — khu rừng được nói đến, và gốc cây, và các nơi cư trú thích hợp cho người xuất gia như hang động núi, v.v., không có sự chen chúc của người, được hiểu là “suññāgāra” (nơi vắng vẻ) ở đây.
Atha vā jhānakaṇṭakānaṃ saddānaṃ abhāvato vivittaṃ yaṃ kiñci agārampi ‘‘suññāgāra’’nti veditabbaṃ.
Alternatively, any secluded dwelling place, free from the disturbing sounds that hinder meditation, should be understood as an empty dwelling.
Hoặc, bất kỳ ngôi nhà nào vắng vẻ, không có những tiếng ồn ào gây trở ngại cho thiền định, cũng phải được hiểu là “suññāgāra”.
Taṃ suññāgāraṃ upagato.
He had gone to that empty dwelling.
Vị ấy đã đến nơi vắng vẻ đó.
Abhikkhaṇanti bahulaṃ.
Frequently means often.
Abhikkhaṇa có nghĩa là thường xuyên.
Udānaṃ udānesīti so hi āyasmā araññe divāvihāraṃ upagatopi rattivāsūpagatopi yebhuyyena phalasamāpattisukhena nirodhasamāpattisukhena ca vītināmesi, tasmā taṃ sukhaṃ sandhāya pubbe attanā anubhūtaṃ sabhayaṃ sapariḷāhaṃ rajjasukhaṃ jigucchitvā ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti somanassasahitañāṇasamuṭṭhānaṃ pītisamuggāraṃ samuggirati.
Expressed an utterance means that venerable one, whether staying for the day or for the night in the forest, mostly spent his time in the bliss of fruition attainment and the bliss of cessation attainment. Therefore, referring to that bliss, having previously despised the fearful and distressing bliss of kingship, he expressed an eruption of joy, born of knowledge accompanied by satisfaction, saying, “Oh, what bliss! Oh, what bliss!”
Udānaṃ udānesī (thốt lên lời cảm hứng) — vì Tôn giả ấy, dù ở trong rừng để an trú ban ngày hay ban đêm, chủ yếu sống bằng sự an lạc của quả vị và sự an lạc của diệt thọ tưởng định, do đó, liên quan đến sự an lạc đó, Ngài ghê tởm sự an lạc vương quyền đầy sợ hãi và phiền não mà Ngài đã trải qua trước đây, và thốt lên lời cảm hứng đầy hỷ lạc, phát sinh từ trí tuệ, “Ôi an lạc! Ôi an lạc!”
Te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocunti te sambahulā bhikkhū ullumpanasabhāvasaṇṭhitā tassa anuggaṇhanādhippāyena bhagavantaṃ etadavocuṃ, na ujjhānavasena.
Those bhikkhus said this to the Blessed One means those numerous bhikkhus, being of an uplifting nature, said this to the Blessed One with the intention of encouraging him, not with a grumbling mind.
Te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocu (các Tỳ-khưu ấy đã thưa với Đức Thế Tôn điều này) — các Tỳ-khưu đông đảo ấy đã thưa với Đức Thế Tôn điều này với ý định hỗ trợ Ngài, không phải với ý định than phiền.
Nissaṃsayanti asandehena, ekantenāti attho.
Without a doubt means without uncertainty, meaning absolutely.
Nissaṃsaya có nghĩa là không nghi ngờ, chắc chắn.
Te kira bhikkhū puthujjanā tassa āyasmato vivekasukhaṃ sandhāya udānaṃ ajānantā evamāhaṃsu.
Those bhikkhus, being ordinary people, did not understand the venerable one’s utterance regarding the bliss of solitude, and so they spoke thus.
Các Tỳ-khưu ấy, là phàm nhân, đã nói như vậy vì không hiểu lời cảm hứng của Tôn giả ấy liên quan đến sự an lạc của viễn ly.
Samanussarantoti ukkaṇṭhanavasena anussaranto.
Recollecting means recollecting with a sense of weariness.
Samanussaranto có nghĩa là hồi tưởng với sự chán nản.
Aññataranti nāmagottena apākaṭaṃ ekaṃ bhikkhuṃ.
A certain one means a certain bhikkhu not known by name or clan.
Aññatara có nghĩa là một Tỳ-khưu không rõ danh tính.
Āmantesīti āṇāpesi te bhikkhū saññāpetukāmo.
Addressed means commanded, wishing to make those bhikkhus understand.
Āmantesī có nghĩa là ra lệnh, với ý muốn khuyên bảo các Tỳ-khưu ấy.
Evanti vacanasampaṭiggahe, sādhūti attho.
Yes means in acceptance of the statement, meaning ‘very well’.
Eva có nghĩa là chấp nhận lời nói, tức là tốt lành.
Evaṃ bhanteti ettha pana evaṃ-saddo paṭiññāyaṃ.
In “Yes, Venerable Sir,” however, the word yes denotes agreement.
Ở đây, từ evaṃ (vâng) là sự chấp thuận.
‘‘Abhikkhaṇaṃ ‘aho sukhaṃ aho sukha’nti imaṃ udānaṃ udānesī’’ti yathā te bhikkhū vadanti, taṃ evaṃ tathevāti attano udānaṃ paṭijānāti.
He affirms his own utterance, saying that just as those bhikkhus say, “He frequently expressed this utterance, ‘Oh, what bliss! Oh, what bliss!’,” so it is indeed.
“Thường xuyên thốt lên lời cảm hứng ‘Ôi an lạc! Ôi an lạc!’” — như các Tỳ-khưu ấy nói, Tôn giả xác nhận lời cảm hứng của mình là đúng như vậy.
‘‘Kiṃ pana tvaṃ bhaddiyā’’ti kasmā bhagavā pucchati, kiṃ tassa cittaṃ na jānātīti?
“But Bhaddiya, why do you…?” Why does the Blessed One ask? Does he not know his mind?
“Kiṃ pana tvaṃ bhaddiyā” (Này Bhaddiya, sao vậy?) — Tại sao Đức Thế Tôn hỏi? Ngài không biết tâm của Tôn giả ấy sao?
No na jānāti, teneva pana tamatthaṃ vadāpetvā te bhikkhū saññāpetuṃ pucchati.
No, he does not not know. However, he asks in order to make him speak that matter and thereby instruct those bhikkhus.
Không phải Ngài không biết, nhưng Ngài hỏi để các Tỳ-khưu ấy được khuyên bảo sau khi Ngài đã làm cho Tôn giả ấy nói ra điều đó.
Vuttañhetaṃ ‘‘jānantāpi tathāgatā pucchanti, jānantāpi na pucchantī’’tiādi (pārā. 16, 194).
Indeed, it has been said, “Tathāgatas ask even when they know, and they do not ask even when they know” (Pārā. 16, 194), and so on.
Điều này đã được nói: “Các Như Lai biết mà hỏi, biết mà không hỏi,” v.v. (Pārā. 16, 194).
Atthavasanti kāraṇaṃ.
Reason means cause.
Atthavasa có nghĩa là lý do.
Antopi antepureti itthāgārassa sañcaraṇaṭṭhānabhūte rājagehassa abbhantare, yattha rājā nahānabhojanasayanādiṃ kappeti.
Inside the inner palace means in the inner part of the royal residence, which is the area for women to move about, where the king arranges his bathing, eating, sleeping, and other activities.
Antopi antepure có nghĩa là bên trong cung điện của nhà vua, nơi là khu vực đi lại của hậu cung, nơi nhà vua tắm rửa, ăn uống, ngủ nghỉ, v.v.
Rakkhā susaṃvihitāti ārakkhādikatapurisehi gutti suṭṭhu samantato vihitā.
Well-arranged protection means protection well-established by guards and other protective personnel.
Rakkhā susaṃvihitā có nghĩa là sự bảo vệ được sắp xếp rất tốt bởi các vệ sĩ và những người khác.
Bahipi antepureti aṭṭakaraṇaṭṭhānādike antepurato bahibhūte rājagehe.
Outside the inner palace means in the royal residence outside the inner palace, in places such as watchtowers.
Bahipi antepure có nghĩa là bên ngoài cung điện, trong các khu vực như nơi chứa kho báu, v.v.
Evaṃ rakkhito gopito santoti evaṃ rājageharājadhānīrajjadesesu anto bahi ca anekesu ṭhānesu anekasatehi susaṃvihitarakkhāvaraṇaguttiyā mameva nibbhayatthaṃ phāsuvihāratthaṃ rakkhito gopito samāno.
Thus protected and guarded means being thus protected and guarded by hundreds of well-arranged protections, safeguards, and watchmen in numerous places both inside and outside the royal residence, royal capital, and kingdom, solely for my safety and comfortable living.
Evaṃ rakkhito gopito santo có nghĩa là được bảo vệ và giữ gìn như vậy, trong cung điện, kinh đô, và các vùng đất của vương quốc, cả bên trong lẫn bên ngoài, ở hàng trăm nơi, với sự bảo vệ và canh gác được sắp xếp rất tốt bởi hàng trăm người, chỉ vì sự an toàn và sự an lạc của chính tôi.
Bhītotiādīni padāni aññamaññavevacanāni.
Fearful and so on are synonyms for each other.
Các từ bhīto v.v. là những từ đồng nghĩa lẫn nhau.
Atha vā bhītoti pararājūhi bhāyamāno.
Alternatively, fearful means fearing other kings.
Hoặc, bhīto có nghĩa là sợ hãi các vị vua khác.
Ubbiggoti sakarajjepi pakatikkhobhato uppajjanakabhayubbegena ubbiggo calito.
Agitated means agitated and disturbed by the arising of fear and distress from natural disturbances even within his own kingdom.
Ubbiggo có nghĩa là bị xáo động bởi nỗi sợ hãi và sự xáo động phát sinh từ sự bất ổn tự nhiên ngay cả trong vương quốc của mình.
Ussaṅkīti ‘‘raññā nāma sabbakālaṃ avissatthena bhavitabba’’nti vacanato sabbattha avissāsanavasena tesaṃ tesaṃ kiccakaraṇīyānaṃ accayato uppajjanakaparisaṅkāya ca uddhamuddhaṃ saṅkamāno.
Suspicious means constantly suspicious due to the saying, “A king should always be untrusting,” and due to the anxiety arising from the shortcomings in various duties and tasks.
Ussaṅkī có nghĩa là luôn nghi ngờ, không tin tưởng vào mọi thứ theo nguyên tắc “một vị vua phải luôn cảnh giác”, và luôn lo lắng về sự chậm trễ trong các công việc cần làm.
Utrāsīti ‘‘santikāvacarehipi ajānantasseva me kadāci anattho bhaveyyā’’ti uppannena sarīrakampampi uppādanasamatthena tāsena utrāsi.
Terrified means terrified by a dread capable of causing bodily trembling, which arose from thinking, “Perhaps some harm might come to me unexpectedly, even from those close to me.”
Utrāsī có nghĩa là sợ hãi bởi sự kinh hoàng có khả năng gây ra sự run rẩy thân thể, phát sinh từ ý nghĩ “có thể có điều bất lợi xảy đến với tôi bất cứ lúc nào, ngay cả từ những người thân cận nhất mà tôi không hề hay biết.”
‘‘Utrasto’’tipi paṭhanti.
They also read “utrasto” (terrified).
Cũng có bản đọc là “Utrasto”.
Viharāmīti evaṃbhūto hutvā viharāmi.
I dwell means I dwell in such a state.
Viharāmī có nghĩa là sống trong trạng thái như vậy.
Etarahīti idāni pabbajitakālato paṭṭhāya.
Now means from the time of becoming a renunciant onwards.
Etarahī có nghĩa là bây giờ, kể từ khi xuất gia.
Ekoti asahāyo.
Alone means without companions.
Eko có nghĩa là một mình, không có bạn đồng hành.
Tena vivekaṭṭhakāyataṃ dasseti.
Thereby, he shows the physical solitude.
Điều này cho thấy sự viễn ly về thân.
Abhītotiādīnaṃ padānaṃ vuttavipariyāyena attho veditabbo.
The meaning of words like fearless and so on should be understood as the opposite of what was stated.
Ý nghĩa của các từ abhīto v.v. phải được hiểu ngược lại với những gì đã nói.
Bhayādinimittassa pariggahassa taṃnimittassa ca kilesagahanassa abhāvenevassa abhītāditāti etena cittavivekaṃ dasseti.
By this, he shows mental solitude, due to the absence of the object of fear and so on, and the absence of the thicket of defilements that cause them.
Điều này cho thấy sự viễn ly về tâm, do không có các dấu hiệu sợ hãi và sự nắm giữ các phiền não liên quan đến chúng.
Appossukkoti sarīraguttiyaṃ nirussukko.
Unconcerned means unconcerned about bodily protection.
Appossukko có nghĩa là không lo lắng về sự bảo vệ thân thể.
Pannalomoti lomahaṃsuppādakassa chambhitattassa abhāvena anuggatalomo.
With hair laid low means with hair not standing on end, due to the absence of fright which causes goosebumps.
Pannalomo có nghĩa là không dựng lông, do không có sự run sợ gây dựng lông.
Padadvayenapi serivihāraṃ dasseti.
By both words, he shows unrestricted dwelling.
Hai từ này cho thấy sự sống tự do.
Paradattavuttoti parehi dinnena cīvarādinā vattamāno.
Living on what others give means subsisting on robes and other things given by others.
Paradattavutto có nghĩa là sống nhờ những gì người khác bố thí, như y phục, v.v.
Etena sabbaso saṅgābhāvadīpanamukhena anavasesabhayahetuvirahaṃ dasseti.
By this, through demonstrating the complete absence of attachment, he shows the absence of all causes of fear.
Điều này cho thấy sự vắng mặt hoàn toàn của mọi nguyên nhân sợ hãi, thông qua việc làm rõ sự không có bất kỳ sự dính mắc nào.
Migabhūtena cetasāti vissatthavihāritāya migassa viya jātena cittena.
With a mind like that of a wild animal means with a mind that has become like that of a wild animal, due to dwelling at ease.
Migabhūtena cetasā có nghĩa là với một tâm hồn như loài thú, do sống một cách tự tin.
Migo hi amanussapathe araññe vasamāno vissattho tiṭṭhati nisīdati nipajjati yenakāmañca pakkamati appaṭihatacāro, evaṃ ahampi viharāmīti dasseti.
A wild animal, dwelling in the forest where humans do not tread, stands, sits, lies down, and roams wherever it pleases, with an unhindered movement. So too, I dwell, he shows.
Một con thú, khi sống trong rừng, nơi không có con người, đứng, ngồi, nằm và đi lại một cách tự tin đến bất cứ nơi nào nó muốn, không bị cản trở; tôi cũng sống như vậy, Tôn giả nói.
Vuttañhetaṃ paccekasambuddhena –
Indeed, it has been said by the Paccekasambuddha:
Điều này đã được một vị Phật Độc Giác nói:
Imaṃ kho ahaṃ, bhante, atthavasanti bhagavā yadidaṃ mama etarahi paramaṃ vivekasukhaṃ phalasamāpattisukhaṃ, idameva kāraṇaṃ sampassamāno ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti udānemi.
This reason, Venerable Sir, indeed means, Venerable Sir, seeing this very reason, which is my supreme bliss of solitude and bliss of fruition attainment now, I express the utterance, “Oh, what bliss! Oh, what bliss!”
Imaṃ kho ahaṃ, bhante, atthavasa (Thưa Đức Thế Tôn, chính vì lý do này) — Đức Thế Tôn, khi tôi thấy rõ lý do này, tức là sự an lạc viễn ly tối thượng, sự an lạc của quả vị mà tôi đang có bây giờ, tôi đã thốt lên lời cảm hứng “Ôi an lạc! Ôi an lạc!”
Etamatthanti etaṃ bhaddiyattherassa puthujjanavisayātītaṃ vivekasukhasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā.
This matter means having fully understood this matter, which is the bliss of solitude of Venerable Bhaddiya, transcending the scope of ordinary people.
Etamattha (điều này) — sau khi biết rõ hoàn toàn điều này, tức là sự an lạc viễn ly vượt ngoài tầm hiểu biết của phàm nhân của Trưởng lão Bhaddiya.
Imaṃ udānanti imaṃ sahetukabhayasokavigamānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānesi.
This utterance means he expressed this utterance, which indicates the power of the disappearance of fear and sorrow caused by specific reasons.
Imaṃ udāna (lời cảm hứng này) — đã thốt lên lời cảm hứng này, điều làm sáng tỏ công đức của sự thoát ly khỏi sợ hãi và sầu khổ có nguyên nhân.
Yassantarato na santi kopāti yassa ariyapuggalassa antarato abbhantare attano citte cittakālussiyakaraṇato cittappakopā rāgādayo āghātavatthuādikāraṇabhedato anekabhedā dosakopā eva vā na santi, maggena pahīnattā na vijjanti.
Whose inner anger does not exist means that in the mind of which noble person, internally, within his own mind, mental disturbances like lust, etc., which defile the mind, or various kinds of anger and hatred, arising from different causes such as objects of aversion, do not exist, being abandoned by the path, they are not found.
Yassantarato na santi kopā (trong lòng không có các sự phẫn nộ) nghĩa là trong lòng, trong tâm của bậc Thánh nhân ấy, do sự làm cho tâm bị ô nhiễm, các sự phẫn nộ trong tâm như tham ái, v.v., hoặc các sự phẫn nộ do sân hận có nhiều loại khác nhau do sự khác biệt về nguyên nhân như các đối tượng của sự oán ghét, v.v., không có mặt, không tồn tại vì đã được đoạn trừ bằng đạo.
Ayañhi antara-saddo kiñcāpi ‘‘mañca tvañca kimantara’’ntiādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe dissati, ‘‘antaraṭṭhake himapātasamaye’’tiādīsu (mahāva. 346) vemajjhe, ‘‘antarā ca jetavanaṃ antarā ca sāvatthi’’ntiādīsu (udā. 13, 44) vivare, ‘‘bhayamantarato jāta’’ntiādīsu (itivu. 88; mahāni. 5) citte, idhāpi citte eva daṭṭhabbo.
Indeed, although this word " antara" is seen in the sense of 'cause' in expressions like 'What is the cause between me and you?' (Saṃ. Ni. 1.228), in the sense of 'middle' in 'during the snowfall in the middle regions' (Mahāva. 346), in the sense of 'interval' in 'between Jetavana and Sāvatthī' (Udā. 13, 44), and in the sense of 'mind' in 'fear born from within the mind' (Itivu. 88; Mahāni. 5), here too it should be understood as 'mind'.
Thật vậy, từ antara (trong) này, mặc dù được thấy trong ý nghĩa nguyên nhân như trong câu ‘‘mañca tvañca kimantara’’ (giữa tôi và bạn có gì khác biệt), v.v., trong ý nghĩa ở giữa như trong câu ‘‘antaraṭṭhake himapātasamaye’’ (vào thời gian tuyết rơi ở vùng giữa), v.v., trong ý nghĩa khoảng trống như trong câu ‘‘antarā ca jetavanaṃ antarā ca sāvatthi’’ (giữa Jetavana và Sāvatthī), v.v., và trong ý nghĩa tâm như trong câu ‘‘bhayamantarato jāta’’ (sợ hãi phát sinh từ bên trong), v.v., thì ở đây cũng phải được hiểu là tâm.
Tenevāha ‘‘yassa citte kopā na santī’’ti.
Therefore, it is said: " In whose mind no anger exists".
Vì vậy, đã nói: ‘‘Trong tâm của người ấy không có các sự phẫn nộ’’.
Abhava-saddassa vibhava-saddena atthuddhāre kāraṇamāha ‘‘vibhavoti ca abhavoti ca atthato eka’’nti.
Regarding the extraction of the meaning of the word " abhava" by the word " vibhava," it is said: " Vibhava and abhava are one in meaning".
Để giải thích ý nghĩa của từ abhava (phi hữu) bằng từ vibhava (phi hữu), đã nói lý do là: ‘‘vibhava và abhava về ý nghĩa là một’’.
Iti-saddo pakāravacanoti āha ‘‘iti anekappakārā bhavābhavatā’’ti.
The word " iti" means 'of such a kind'; thus, it is said: " Thus, various kinds of existence and non-existence".
Từ iti (như vậy) là từ chỉ loại, nên đã nói: ‘‘như vậy, có nhiều loại hữu và phi hữu’’.
Vītivattoti atikkanto.
Vītivatto means 'gone beyond'.
Vītivatto (vượt qua) nghĩa là đã vượt qua.
Ettha ca ‘‘yassā’’ti idaṃ yo vītivattoti vibhattivipariṇāmavasena yojetabbaṃ.
And here, " yassā" (whose) should be connected with "yo vītivatto" (who has gone beyond) by way of inflectional change.
Ở đây, câu ‘‘yassā’’ (của người nào) này phải được kết hợp theo sự biến đổi cách thành ‘‘yo vītivatto’’ (người nào đã vượt qua).
Taṃ vigatabhayanti taṃ evarūpaṃ yathāvuttaguṇasamannāgataṃ khīṇāsavaṃ cittakopābhāvato itibhavābhavasamatikkamanato ca bhayahetuvigamena vigatabhayaṃ.
That one, free from fear means that such an Arahant, endowed with the aforementioned qualities, is free from fear due to the absence of mental disturbances and having transcended this existence and non-existence, and by the cessation of the causes of fear.
Taṃ vigatabhayaṃ (người ấy không còn sợ hãi) nghĩa là vị Tỳ-kheo đã diệt tận lậu hoặc có đầy đủ các đức tính đã nêu như vậy, do không có các sự phẫn nộ trong tâm và do đã vượt qua các hữu và phi hữu này, nên không còn sợ hãi vì nguyên nhân của sự sợ hãi đã chấm dứt.
Vivekasukhena aggaphalasukhena ca sukhiṃ, vigatabhayattā eva asokaṃ.
He is happy with the happiness of solitude and the happiness of the highest fruit, and sorrowless due to being free from fear.
Do sự an lạc của viễn ly và sự an lạc của quả tối thượng nên sukhiṃ (an lạc), và do không còn sợ hãi nên asokaṃ (không sầu muộn).
Devā nānubhavanti dassanāyāti adhigatamagge ṭhapetvā sabbepi upapattidevā vāyamantāpi cittacāradassanavasena dassanāya daṭṭhuṃ nānubhavanti na abhisambhuṇanti na sakkonti, pageva manussā.
Gods cannot attain to see him means that all devas, excluding those who have attained the path, even if they strive, cannot attain, cannot succeed, cannot see by way of discerning the workings of his mind, let alone humans.
Devā nānubhavanti dassanāyā (chư thiên không thể thấy) nghĩa là, ngoại trừ những vị đã chứng đắc đạo, tất cả chư thiên tái sinh, dù có cố gắng cũng không thể thấy, không thể đạt được sự thấy theo cách thấy sự vận hành của tâm, huống hồ là loài người.
Sekkhāpi hi puthujjanā viya arahato cittappavattiṃ na jānanti.
Even trainees and ordinary people do not know the mental activity of an Arahant.
Ngay cả các bậc Hữu học cũng không biết được sự vận hành của tâm của bậc A-la-hán giống như phàm nhân.
Tassa dassanaṃ devānampi dullabhanti etthāpi cittacāradassanavasena tassa dassanaṃ devānampi dullabhaṃ alabbhanīyaṃ, devehipi taṃ dassanaṃ na sakkā pāpuṇitunti evamattho gahetabbo.
His seeing is difficult even for gods means that even for devas, seeing his mental activity is difficult, unattainable; it is not possible for devas to reach that seeing. This is the meaning to be understood.
Trong câu Tassa dassanaṃ devānampi dullabhaṃ (sự thấy người ấy cũng khó đối với chư thiên) này, ý nghĩa phải được hiểu là sự thấy người ấy theo cách thấy sự vận hành của tâm cũng khó đối với chư thiên, không thể đạt được, chư thiên cũng không thể đạt được sự thấy ấy.
Abhāvattho hettha du-saddo ‘‘duppañño’’tiādīsu viya.
Here, the prefix " du" (difficult) indicates the sense of 'absence' or 'difficulty', as in "duppañño" (unwise).
Ở đây, tiền tố du có nghĩa là không có, giống như trong ‘‘duppañño’’ (kém trí tuệ), v.v.
333. Bhattābhihāroti abhiharitabbabhattaṃ.
333. Bhattābhihāro means food to be offered.
333. Bhattābhihāro (sự dâng cúng thức ăn) nghĩa là thức ăn cần được dâng cúng.
Tassa pana pamāṇaṃ dassetuṃ ‘‘pañca ca thālipākasatānī’’ti vuttaṃ.
To show its measure, it is said: " five hundred potfuls of rice".
Để chỉ rõ số lượng của nó, đã nói ‘‘pañca ca thālipākasatānī’’ (năm trăm nồi cơm).
Tattha eko thālipāko dasannaṃ purisānaṃ bhattaṃ gaṇhāti.
Therein, one potful of rice provides food for ten men.
Trong đó, một nồi cơm đủ cho mười người ăn.
Lābhasakkārasilokenāti ettha lābho nāma catupaccayalābho.
In " Lābhasakkārasilokenā" (with gain, honor, and fame), lābha refers to the gain of the four requisites.
Trong câu Lābhasakkārasilokenā (bằng lợi lộc, sự cung kính và danh tiếng) này, lābho (lợi lộc) là sự đạt được bốn vật dụng.
Sakkāroti tesaṃyeva sukatānaṃ susaṅkhatānaṃ lābho.
Sakkāra means the gain of those well-made and well-prepared requisites themselves.
Sakkāro (sự cung kính) là sự đạt được những vật dụng ấy đã được làm tốt, đã được sắp xếp tốt.
Silokoti vaṇṇaghoso.
Siloka means renown or fame.
Siloko (danh tiếng) là tiếng khen ngợi.
Manomayaṃ kāyanti jhānamanena nibbattaṃ brahmakāyaṃ.
Manomayaṃ kāya (mind-made body) means a Brahmā-body produced by jhāna.
Manomayaṃ kāyaṃ (thân do ý tạo) nghĩa là thân Phạm thiên được tạo ra bằng thiền định.
Upapannoti upagato.
Upapanno means attained.
Upapanno (đã tái sinh) nghĩa là đã đến.
Attabhāvappaṭilābhoti sarīrapaṭilābho.
Attabhāvappaṭilābho means the attainment of a body.
Attabhāvappaṭilābho (sự thọ nhận thân) nghĩa là sự thọ nhận thân thể.
Dve vā tīṇi vā māgadhakāni gāmakhettānīti ettha māgadhakaṃ gāmakhettaṃ atthi khuddakaṃ, atthi majjhimaṃ, atthi mahantaṃ.
In " dve vā tīṇi vā māgadhakāni gāmakhettānī" (two or three Magadhan village-fields), there are small, medium, and large Magadhan village-fields.
Trong câu Dve vā tīṇi vā māgadhakāni gāmakhettānī (hai hoặc ba vùng làng của xứ Māgadha) này, có vùng làng của xứ Māgadha nhỏ, có trung bình, có lớn.
Khuddakaṃ gāmakhettaṃ ito cattālīsa usabhāni, etto cattālīsa usabhānīti gāvutaṃ hoti.
A small village-field is forty usabhas (ox-lengths) from here, and forty usabhas from there, making it a gāvuta.
Vùng làng nhỏ là bốn mươi usabha (đơn vị đo lường) từ đây, bốn mươi usabha từ kia, tức là một gāvuta.
Majjhimaṃ ito gāvutaṃ, etto gāvutanti aḍḍhayojanaṃ hoti.
A medium one is a gāvuta from here, and a gāvuta from there, making it half a yojana.
Vùng làng trung bình là một gāvuta từ đây, một gāvuta từ kia, tức là nửa dojana.
Mahantaṃ ito diyaḍḍhagāvutaṃ, etto diyaḍḍhagāvutanti tigāvutaṃ hoti.
A large one is one and a half gāvutas from here, and one and a half gāvutas from there, making it three gāvutas.
Vùng làng lớn là một gāvuta rưỡi từ đây, một gāvuta rưỡi từ kia, tức là ba gāvuta.
Tesu khuddakena gāmakhettena tīṇi, khuddakena ca majjhimena ca dve gāmakhettāni tassa attabhāvo.
Among these, his body (attabhāva) is three small village-fields, or two small and medium village-fields.
Trong số đó, thân của người ấy bằng ba vùng làng nhỏ, hoặc bằng hai vùng làng nhỏ và trung bình.
Tigāvutañhissa sarīraṃ.
Indeed, his body is three gāvutas long.
Thân của người ấy là ba gāvuta.
Pariharissāmīti paṭijaggissāmi gopayissāmi.
Pariharissāmī means 'I will maintain', 'I will protect'.
Pariharissāmī (tôi sẽ chăm sóc) nghĩa là tôi sẽ chăm sóc, tôi sẽ bảo vệ.
Rakkhassetanti rakkhassu etaṃ.
Rakkhassetaṃ means 'protect it'.
Rakkhassetaṃ (hãy bảo vệ điều này) nghĩa là hãy bảo vệ điều này.
335. Nāsāya pittaṃ bhindeyyunti acchapittaṃ vā macchapittaṃ vā nāsāpuṭe pakkhipeyyuṃ.
335. Nāsāya pittaṃ bhindeyyuṃ means they might put clear bile or fish bile into his nostrils.
335. Nāsāya pittaṃ bhindeyyuṃ (họ sẽ làm vỡ mật vào mũi) nghĩa là họ sẽ nhỏ mật cá hoặc mật heo vào lỗ mũi.
Parābhavāyāti avaḍḍhiyā vināsāya.
Parābhavāyā means for decline, for destruction.
Parābhavāyā (vì sự suy đồi) nghĩa là vì sự không tăng trưởng, vì sự hủy diệt.
Assatarīti vaḷavāya kucchismiṃ gadrabhassajātā, taṃ assena saddhiṃ sampayojenti, sā gabbhaṃ gaṇhitvā kāle sampatte vijāyituṃ na sakkoti, pādehi bhūmiṃ paharantī tiṭṭhati, athassā cattāro pāde catūsu khāṇukesu bandhitvā kucchiṃ phāletvā potakaṃ nīharanti, sā tattheva marati.
Assatarī means a mule born in the womb of a mare from a donkey; they mate it with a horse, and when it conceives and the time comes, it cannot give birth, but stands striking the ground with its feet. Then, they bind its four feet to four stakes, cut open its womb, and pull out the foal, and it dies there.
Assatarī (con la) là con được sinh ra từ con lừa trong bụng con ngựa cái; người ta cho nó giao phối với một con ngựa đực, nó mang thai nhưng khi đến kỳ thì không thể sinh nở, nó đứng đạp chân xuống đất; sau đó người ta buộc bốn chân của nó vào bốn cọc, rồi mổ bụng nó để lấy con non ra, và nó chết ngay tại đó.
Tena vuttaṃ ‘‘attavadhāya gabbhaṃ gaṇhātī’’ti.
Therefore, it is said: " she conceives for her own destruction".
Vì vậy, đã nói ‘‘attavadhāya gabbhaṃ gaṇhātī’’ (nó mang thai để tự hủy diệt mình).
342. Mā kuñjara nāgamāsadoti bho, kuñjara, buddhanāgaṃ vadhakacittena mā upagaccha.
342. Mā kuñjara nāgamāsado (O elephant, do not approach the Nāga) means: O elephant, do not approach the Buddha-Nāga with murderous intent.
342. Mā kuñjara nāgamāsado (hỡi voi, đừng đến gần Phật voi) nghĩa là này voi, đừng đến gần Phật voi với ý định giết hại.
Dukkhanti dukkhakāraṇattā dukkhaṃ.
Dukkhaṃ means suffering, because it is a cause of suffering.
Dukkhaṃ (khổ) nghĩa là khổ vì là nguyên nhân của khổ.
Kathaṃ taṃ dukkhanti āha ‘‘na hi nāgahatassā’’tiādi.
How is it suffering? It is said: " na hi nāgahatassā" (for one slain by a Nāga) and so on.
Thế nào là khổ ấy? Đã nói ‘‘na hi nāgahatassā’’ (vì người đã giết voi) v.v.
Nāgahatassa sugatipaṭikkhepena buddhanāgassa ghāto duggatidukkhakāraṇanti dasseti.
It shows that killing the Buddha-Nāga is a cause of suffering in the lower realms, by denying a good destination for one slain by a Nāga.
Chỉ ra rằng việc giết Phật voi là nguyên nhân của khổ cảnh vì đã ngăn cản sự tái sinh vào thiện thú của người đã giết voi.
Itoti ito jātito.
Ito means 'from this birth'.
Ito (từ đây) nghĩa là từ kiếp này.
Yatoti yasmā.
Yato means 'from which'.
Yato (vì) nghĩa là vì.
Ito paraṃ yatoti ito paraṃ gacchantassāti vā attho.
Ito paraṃ yato means 'for one going beyond this', or 'from which going beyond this'.
Ito paraṃ yato (từ đây về sau) hoặc có nghĩa là người đi từ đây về sau.
Madoti mānamado.
Mado means the conceit of pride.
Mado (kiêu mạn) nghĩa là sự kiêu mạn.
Pamādoti pamattabhāvo.
Pamādo means heedlessness.
Pamādo (sự phóng dật) nghĩa là trạng thái phóng dật.
Paṭikuṭitoti saṅkuṭito.
Paṭikuṭito means 'curled up', 'wrinkled'.
Paṭikuṭito (co rút) nghĩa là co rút.
Alakkhikoti ahiriko.
Alakkhiko means 'shameless'.
Alakkhiko (vô liêm sỉ) nghĩa là không có lòng hổ thẹn.
Yatra hi nāmāti yo nāma.
Yatra hi nāmā means 'where indeed'.
Yatra hi nāmā (người nào) nghĩa là người nào.
Āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocāti (udā. aṭṭha. 48) devadatto sabbaṃ saṅghabhedassa pubbabhāgaṃ nipphādetvā ‘‘ekaṃseneva ajja āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammañca karissāmī’’ti cintetvā etaṃ ‘‘ajjatagge’’tiādivacanaṃ avoca.
Āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocā (He said this to Venerable Ānanda): Devadatta, having completed all the preliminary steps for a schism in the Saṅgha, thinking, "I will certainly perform a separate Uposatha and Saṅgha-act today," spoke these words: " ajjatagge" (from today onwards), and so on.
Āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocā (Devadatta đã nói điều này với Tôn giả Ānanda) nghĩa là Devadatta, sau khi hoàn thành tất cả các bước chuẩn bị cho sự phá hòa hợp Tăng, đã nghĩ ‘‘chắc chắn hôm nay ta sẽ làm lễ Uposatha và các Tăng sự riêng biệt’’, và đã nói những lời ‘‘ajjatagge’’ (kể từ hôm nay) v.v. này.
Tattha aññatreva bhagavatāti vinā eva bhagavantaṃ, taṃ satthāraṃ akatvāti attho.
Therein, aññatreva bhagavatā means 'without the Blessed One', meaning 'without making him the teacher'.
Trong đó, aññatreva bhagavatā (ngoại trừ Đức Thế Tôn) nghĩa là không có Đức Thế Tôn, có nghĩa là không xem vị Đạo sư ấy là Đạo sư.
Aññatra bhikkhusaṅghā uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cāti bhagavato ovādakārakaṃ bhikkhusaṅghaṃ vinā maṃ anuvattantehi bhikkhūhi saddhiṃ āveṇikaṃ uposathaṃ saṅghakammāni ca karissāmi.
Aññatra bhikkhusaṅghā uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cā (I will perform the Uposatha and Saṅgha-acts apart from the Saṅgha of bhikkhus) means 'I will perform a separate Uposatha and Saṅgha-acts with the bhikkhus who follow me, without the Saṅgha of bhikkhus who listen to the Blessed One's advice'.
Aññatra bhikkhusaṅghā uposathaṃ karissāmi saṅghakammāni cā (tôi sẽ làm lễ Uposatha và các Tăng sự ngoại trừ Tăng đoàn Tỳ-kheo) nghĩa là tôi sẽ làm lễ Uposatha và các Tăng sự riêng biệt cùng với các Tỳ-kheo theo tôi, không có Tăng đoàn Tỳ-kheo đang nhận lời giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Ajjatagge, bhante, devadatto saṅghaṃ bhindissatīti bhedakārakānaṃ sabbesaṃ devadattena sajjitattā ‘‘ekaṃseneva devadatto ajja saṅghaṃ bhindissatī’’ti maññamāno evamāha.
Ajjatagge, bhante, devadatto saṅghaṃ bhindissatī (From today, venerable sir, Devadatta will cause a schism in the Saṅgha) means that, believing, "Devadatta will certainly cause a schism in the Saṅgha today" because all those who would cause the schism had been prepared by Devadatta, he said this.
Ajjatagge, bhante, devadatto saṅghaṃ bhindissatī (bạch Ngài, kể từ hôm nay, Devadatta sẽ phá hòa hợp Tăng) nghĩa là, vì tất cả những người gây chia rẽ đều đã được Devadatta chuẩn bị, nên nghĩ rằng ‘‘chắc chắn hôm nay Devadatta sẽ phá hòa hợp Tăng’’, và đã nói như vậy.
Bhindissatīti dvidhā karissati.
Bhindissatī means 'he will divide into two'.
Bhindissatī (sẽ phá) nghĩa là sẽ chia thành hai.
Tattha sukaraṃ sādhunā sādhūti attano paresañca hitaṃ sādhetīti sādhu, sammāpaṭipanno.
Therein, Good is easy for the good means one who accomplishes what is beneficial for oneself and others is good, one who practices rightly.
Trong đó, việc tốt được người tốt làm dễ dàng có nghĩa là người tốt là người thành tựu lợi ích cho bản thân và người khác, người thực hành đúng đắn.
Tena sādhunā sāriputtādinā sāvakena paccekasambuddhena sammāsambuddhena aññena vā lokiyasādhunā sādhu sundaraṃ bhaddakaṃ attano paresañca hitasukhāvahaṃ sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkā.
By that good person—a disciple like Sāriputta, a Paccekabuddha, a Sammāsambuddha, or any other worldly good person—the good, which is beautiful, excellent, and brings benefit and happiness to oneself and others, is easy; it can be done with ease.
Với người tốt đó, như các đệ tử Xá-lợi-phất, các vị Độc Giác Phật, các vị Chánh Đẳng Giác, hoặc bất kỳ người tốt thế tục nào khác, việc tốt, việc thiện lành, việc mang lại lợi ích và hạnh phúc cho bản thân và người khác, là dễ dàng, có thể làm được một cách dễ dàng.
Sādhu pāpena dukkaranti tadeva pana vuttalakkhaṇaṃ sādhu pāpena devadattādinā pāpapuggalena dukkaraṃ kātuṃ na sakkā, na so taṃ kātuṃ sakkotīti attho.
Good is hard for the evil means that same good of the described characteristic is hard for an evil person like Devadatta; it cannot be done, meaning he is unable to do it.
Việc tốt được người xấu làm khó khăn có nghĩa là việc tốt có đặc tính như đã nói, đối với người xấu như Devadatta và những người xấu khác, thì khó làm, không thể làm được; nghĩa là người đó không thể làm được việc đó.
Pāpaṃ pāpena sukaranti pāpaṃ asundaraṃ attano paresañca anatthāvahaṃ pāpena yathāvuttapāpapuggalena sukaraṃ sukhena kātuṃ sakkuṇeyyaṃ.
Evil is easy for the evil means evil, which is unbeautiful and brings harm to oneself and others, can be easily done by the aforementioned evil person.
Việc xấu được người xấu làm dễ dàng có nghĩa là việc xấu, việc không tốt đẹp, việc mang lại bất lợi cho bản thân và người khác, đối với người xấu như đã nói, thì dễ dàng, có thể làm được một cách dễ dàng.
Pāpamariyehi dukkaranti ariyehi pana buddhādīhi taṃ pāpaṃ dukkaraṃ durabhisambhavaṃ.
Evil is hard for the Noble Ones means for the Noble Ones, such as the Buddhas, that evil is hard to do, difficult to accomplish.
Việc xấu được bậc Thánh làm khó khăn có nghĩa là đối với các bậc Thánh như chư Phật, việc xấu đó là khó làm, khó thành tựu.
Setughātoyeva hi tesaṃ tatthāti dīpeti.
Indeed, it indicates that it is like a broken bridge for them in that regard.
Vị ấy nói rõ rằng đối với các bậc Thánh, việc đó giống như việc phá cầu.
345. Atha kho āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyātiādīsu parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyaṃ, sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanaṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ, iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyaṃ.
In passages like Then the Venerable Sāriputta, with the miracle of instruction and the miracle of teaching, miracle of instruction is speaking after knowing another's mind; miracle of teaching is constant teaching of Dhamma to disciples and Buddhas; miracle of psychic power is the variety of psychic powers.
Trong câu Rồi Tôn giả Xá-lợi-phất đã giáo huấn các Tỳ-kheo bằng pháp thoại với thần thông chỉ giáo và thần thông giáo hóa, v.v... việc biết tâm người khác mà nói là thần thông chỉ giáo (ādesanāpāṭihāriyaṃ); việc thuyết pháp liên tục cho các đệ tử và chư Phật là thần thông giáo hóa (anusāsanīpāṭihāriyaṃ); các loại thần thông là thần thông thần túc (iddhipāṭihāriyaṃ).
Tattha iddhipāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānattherassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena saddhiṃ anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa.
Therein, the miracle of teaching along with the miracle of psychic power was habitual for the Elder Mahāmoggallāna, and the miracle of teaching along with the miracle of instruction was habitual for the General of the Dhamma.
Trong đó, thần thông giáo hóa cùng với thần thông thần túc là thói quen của Trưởng lão Mahāmoggallāna; thần thông giáo hóa cùng với thần thông chỉ giáo là của Pháp sư.
Tena vuttaṃ ‘‘āyasmā sāriputto ādesanāpāṭihāriyānusāsaniyā bhikkhū dhammiyā kathāya ovadī’’tiādi.
Therefore, it is said: "The Venerable Sāriputta admonished the bhikkhus with a Dhamma talk, with the miracle of instruction and teaching," and so forth.
Vì vậy, đã nói rằng: “Tôn giả Xá-lợi-phất đã giáo huấn các Tỳ-kheo bằng pháp thoại với thần thông chỉ giáo và thần thông giáo hóa”, v.v...
Tadā hi dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ bhikkhūnaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, pāḷiyañcettha dvinnampi therānaṃ desanāya dhammacakkhupaṭilābhova dassito.
At that time, among the two chief disciples, the General of the Dhamma, knowing the mental state of those bhikkhus, taught the Dhamma; the Elder Mahāmoggallāna, showing his transformations, taught the Dhamma. And in the Pāḷi, the attainment of the Dhamma-eye for both Elders' teachings is shown.
Khi đó, trong hai vị Đại đệ tử, vị Pháp sư đã biết được tâm hành của các Tỳ-kheo mà thuyết pháp; Trưởng lão Mahāmoggallāna đã thể hiện các biến hóa rồi thuyết pháp; và trong kinh điển Pāli, việc chứng đắc Pháp nhãn của cả hai vị Trưởng lão đều được trình bày.
Dīghabhāṇakā pana evaṃ vadanti ‘‘bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittacāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatāpi bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
However, the Dīghabhāṇakas say thus: "Among the two chief disciples sent by the Blessed One, the General of the Dhamma, knowing their mental state, taught the Dhamma. Having heard the Elder's Dhamma teaching, five hundred bhikkhus became established in the fruit of stream-entry.
Tuy nhiên, các vị Dīghabhāṇaka (thuyết giả Kinh Trường Bộ) nói như sau: “Trong hai vị Đại đệ tử được Đức Thế Tôn phái đi, vị Pháp sư đã biết được tâm hành của họ mà thuyết pháp; sau khi nghe pháp thoại của Trưởng lão, năm trăm Tỳ-kheo đã an trú vào quả Dự lưu.
Atha nesaṃ mahāmoggallānatthero vikubbanaṃ dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsū’’ti.
Then the Elder Mahāmoggallāna, showing his transformations, taught the Dhamma. Having heard that, all became established in the fruit of arahantship."
Sau đó, Trưởng lão Mahāmoggallāna đã thể hiện các biến hóa rồi thuyết pháp cho họ; sau khi nghe pháp đó, tất cả đều an trú vào quả A-la-hán.”
Devadattaṃ uṭṭhāpesīti jaṇṇukena hadayamajjhe paharitvā uṭṭhāpesi.
Made Devadatta get up means he struck him with his knee in the middle of the chest and made him get up.
Đã vực Devadatta dậy có nghĩa là đã đánh vào giữa ngực bằng đầu gối rồi vực dậy.
346. Sarasīti saro.
346. In the pond means a pond.
346. Hồ (Sarasī) có nghĩa là cái hồ.
Suvikkhālitanti suṭṭhu vikkhālitaṃ, suvisodhitaṃ katvāti attho.
Well washed means thoroughly washed, meaning having made it well-purified.
Được rửa sạch kỹ lưỡng (Suvikkhālitaṃ) có nghĩa là đã rửa sạch rất kỹ, đã làm cho rất tinh khiết.
Saṃkhāditvāti suṭṭhu khāditvā.
Having thoroughly eaten means having eaten very well.
Đã ăn kỹ lưỡng (Saṃkhāditvā) có nghĩa là đã ăn rất kỹ.
Mahiṃ vikubbatoti mahiṃ dantehi vilikhantassa.
Transforming the earth means scraping the earth with his tusks.
Làm biến hóa mặt đất (Mahiṃ vikubbato) có nghĩa là đang cào đất bằng răng.
Nadīsu bhisaṃ ghasānassāti yojetabbaṃ.
It should be connected with "grazing on lotus stalks in rivers."
Nên ghép với câu “đang ăn ngó sen trong các con sông”.
Nadīti cettha mahāsaro adhippeto.
River here means a great lake.
Sông (Nadī) ở đây có ý nghĩa là đại hồ.
Jaggatoti hatthiyūthaṃ pālentassa.
Watching means protecting the herd of elephants.
Đang canh giữ (Jaggato) có nghĩa là đang bảo vệ đàn voi.
Bhiṅkovāti hatthipotako viya.
Like a tusker means like a young elephant.
Như con voi con (Bhiṅkovā) có nghĩa là giống như một con voi con.
Mamānukubbanti maṃ anukaronto.
Imitating me means imitating me.
Đang bắt chước tôi (Mamānukubbaṃ) có nghĩa là đang làm theo tôi.
347. Dūteyyanti dūtakammaṃ.
347. Message means the act of a messenger.
347. Sứ giả (Dūteyyaṃ) có nghĩa là công việc của sứ giả.
Gantumarahatīti dūteyyasaṅkhātaṃ sāsanaṃ harituṃ dhāretvā harituṃ arahati.
Is worthy to go means is worthy to carry, to bear and carry, the message called a Dūteyya.
Xứng đáng đi (Gantumarahatī) có nghĩa là xứng đáng mang, giữ và mang thông điệp, tức là công việc sứ giả.
Sotāti yaṃ assa sāsanaṃ denti, tassa sotā.
A listener means a listener to the message they give.
Người nghe (Sotā) có nghĩa là người nghe thông điệp họ trao.
Sāvetāti taṃ uggaṇhitvā ‘‘idaṃ nāma tumhehi vutta’’nti paṭisāvetā.
A repeater means one who, having grasped it, repeats it back, saying "This is what you said."
Người nói lại (Sāvetā) có nghĩa là người tiếp thu rồi nói lại: “Điều này là do quý vị đã nói.”
Uggahetāti suuggahitaṃ katvā uggahetā.
A grasper means one who grasps it, having made it well-grasped.
Người tiếp thu (Uggahetā) có nghĩa là người tiếp thu một cách kỹ lưỡng.
Dhāretāti sudhāritaṃ katvā dhāretā.
A bearer means one who bears it, having made it well-borne in mind.
Người ghi nhớ (Dhāretā) có nghĩa là người ghi nhớ một cách kỹ lưỡng.
Viññātāti attanā tassa atthaṃ jānitā.
An understander means one who personally knows its meaning.
Người hiểu biết (Viññātā) có nghĩa là người tự mình hiểu ý nghĩa của điều đó.
Viññāpetāti paraṃ vijānāpetā.
An explainer means one who makes others understand.
Người làm cho người khác hiểu (Viññāpetā) có nghĩa là người làm cho người khác hiểu.
Sahitāsahitassāti ‘‘idaṃ sahitaṃ, idaṃ asahita’’nti evaṃ sahitāsahitassa kusalo upagatānupagatesu cheko sāsanaṃ ārocento sahitāsahitaṃ sallakkhetvā āroceti.
Skilful in what is appropriate and inappropriate means skilful in what is appropriate and inappropriate, meaning expert in what is accepted and not accepted, when reporting a message, he discerns what is appropriate and inappropriate and then reports it.
Người thiện xảo (Kusalo) trong việc đúng và không đúng, tức là khéo léo trong việc đã đến và chưa đến, khi truyền đạt thông điệp, người ấy xem xét điều đúng và không đúng rồi truyền đạt.
Na byathatīti na vedhati na chambhati.
Does not waver means does not tremble, does not falter.
Không run sợ (Na byathatī) có nghĩa là không run rẩy, không hoảng sợ.
Uggavādininti pharusavacanena samannāgataṃ.
To one of harsh speech means endowed with harsh words.
Người nói lời thô ác (Uggavādinaṃ) có nghĩa là người có lời nói thô ác.
Pucchitoti paṭiññatthāya pucchito.
Questioned means questioned for a declaration.
Được hỏi (Pucchito) có nghĩa là được hỏi để xác nhận.
348. Aṭṭhahi, bhikkhave, asaddhammehītiādīsu asaddhammehīti (itivu. aṭṭha. 89) asataṃ dhammehi, asantehi vā asobhanehi vā dhammehi.
348. In passages like Bhikkhus, by these eight unwholesome qualities, unwholesome qualities (itivu. aṭṭha. 89) means qualities of the ignoble, or ignoble or unbeautiful qualities.
348. Trong câu Này các Tỳ-kheo, bởi tám pháp bất thiện, v.v... các pháp bất thiện (asaddhammehīti) (itivu. aṭṭha. 89) có nghĩa là các pháp của người bất thiện, hoặc các pháp không có thật, hoặc các pháp không tốt đẹp.
Abhibhūtoti ajjhotthaṭo.
Overpowered means completely overcome.
Bị chế ngự (Abhibhūto) có nghĩa là bị áp đảo.
Pariyādinnacittoti khepitacitto lābhādihetukena icchācārena mānamadādinā ca khayaṃ pāpitakusalacitto.
With mind consumed means with mind exhausted, wholesome mind brought to ruin by craving and conceit, pride, etc., caused by gain.
Tâm bị hủy hoại (Pariyādinnacitto) có nghĩa là tâm bị hao mòn, tâm thiện bị suy tàn do lòng tham muốn, sự kiêu mạn, say đắm, v.v... vì lợi lộc.
Atha vā pariyādinnacittoti parito ādinnacitto, vuttappakārena akusalakoṭṭhāsena yathā kusalacittassa uppattivāro na hoti, evaṃ samantato gahitacittasantānoti attho.
Alternatively, with mind consumed means with mind entirely seized, meaning the continuity of mind is grasped on all sides by the aforementioned portion of unwholesomeness in such a way that there is no opportunity for the arising of wholesome consciousness.
Hoặc tâm bị hủy hoại có nghĩa là tâm bị chiếm đoạt hoàn toàn, nghĩa là dòng tâm thức bị chi phối hoàn toàn bởi phần bất thiện như đã nói, đến nỗi không còn cơ hội cho tâm thiện khởi lên.
Apāye nibbattanārahatāya āpāyiko.
Bound for the states of woe because he is worthy of rebirth in the states of woe.
Sẽ tái sinh vào cõi khổ (Apāyiko) vì xứng đáng tái sinh vào cõi khổ.
Tatthapi avīcisaṅkhāte mahāniraye uppajjatīti nerayiko.
A denizen of hell because he arises in the great hell called Avīci.
Sẽ tái sinh vào địa ngục (Nerayiko) có nghĩa là sẽ tái sinh vào đại địa ngục tên là Avīci.
Ekaṃ antarakappaṃ paripuṇṇameva katvā tattha tiṭṭhatīti kappaṭṭho.
Remaining for an eon because he stays there for a whole intermediate eon.
Tồn tại suốt một kiếp (Kappaṭṭho) có nghĩa là sẽ ở đó trọn vẹn một antarakappa.
Atekicchoti buddhehipi anivattanīyattā avīcinibbattiyā tikicchābhāvato atekiccho, atikicchanīyoti attho.
Incurable because it is not reversible even by the Buddhas, due to the absence of a cure for rebirth in Avīci; it means difficult to cure.
Không thể cứu vãn (Atekiccho) có nghĩa là không thể cứu vãn, vì không thể quay trở lại ngay cả bởi chư Phật, và không có cách chữa trị cho việc tái sinh vào Avīci.
Lābhenāti lābhena hetubhūtena.
By gain means gain being the cause.
Bởi lợi lộc (Lābhenā) có nghĩa là lợi lộc là nguyên nhân.
Atha vā lābhahetukena mānādinā.
Alternatively, by conceit, etc., caused by gain.
Hoặc do sự kiêu mạn, v.v... phát sinh từ lợi lộc.
Lābhañhi nissāya idhekacce puggalā pāpicchā icchāpakatā icchācāre ṭhatvā ‘‘lābhaṃ nibbattessāmā’’ti anekavihitaṃ anesanaṃ appatirūpaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti.
Indeed, relying on gain, some individuals here, being evil in desires and prone to craving, having fallen into craving-conduct, thinking "we will create gain," indulge in various improper and unfitting wrongful livelihoods and, having passed away from here, are reborn in the states of woe.
Thật vậy, vì lợi lộc, một số người ở đây, với tâm ác, bị tham ái chi phối, sống trong sự tham ái, nghĩ rằng “chúng ta sẽ tạo ra lợi lộc”, rồi thực hiện nhiều hành vi bất chính, không phù hợp, và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ.
Apare yathālābhaṃ labhitvā taṃnimittaṃ mānātimānamadamacchariyādivasena pamādaṃ āpajjitvā ito cutā apāyesu nibbattanti, ayañca tādiso.
Others, having acquired gain as it came, due to that, indulge in heedlessness by way of conceit, arrogance, pride, jealousy, etc., and, having passed away from here, are reborn in the states of woe. And this person is such.
Những người khác, sau khi nhận được lợi lộc, vì lợi lộc đó, rơi vào sự phóng dật do kiêu mạn, tự mãn, say đắm, keo kiệt, v.v... và sau khi chết ở đây, họ tái sinh vào các cõi khổ; và người này cũng vậy.
Tena vuttaṃ ‘‘lābhena, bhikkhave, abhibhūto pariyādinnacitto devadatto āpāyiko’’tiādi.
Therefore it is said: "Bhikkhus, Devadatta, overpowered by gain, with mind consumed, is bound for the states of woe," and so forth.
Vì vậy, đã nói rằng: “Này các Tỳ-kheo, Devadatta bị lợi lộc chế ngự, tâm bị hủy hoại, sẽ tái sinh vào cõi khổ”, v.v...
Asakkārenāti hīḷetvā paribhavitvā parehi attani pavattitena asakkārena, asakkārahetukena vā mānādinā.
By disrespect means by disrespect shown to him by others, having despised and scorned him, or by conceit, etc., caused by disrespect.
Bởi sự bất kính (Asakkārenā) có nghĩa là bởi sự bất kính do người khác thể hiện đối với mình, bằng cách khinh miệt, sỉ nhục; hoặc do sự kiêu mạn, v.v... phát sinh từ sự bất kính.
Asantaguṇasambhāvanādhippāyena pavattā pāpā icchā etassāti pāpiccho, tassa bhāvo pāpicchatā, tāya.
By evil wishes means evil wishes are evil wishes arising with the intention of attributing non-existent good qualities to oneself; by that.
Bởi tâm ác (Pāpicchatā) có nghĩa là tâm ác khởi lên với ý định tưởng tượng những phẩm chất không có thật ở mình; trạng thái của tâm ác đó là tâm ác, bởi tâm ác đó.
‘‘Ahaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti hi tassa icchā uppannā.
Indeed, the wish arose in him: "I will become a Buddha, I will lead the bhikkhu Saṅgha."
Thật vậy, ý muốn của người ấy đã khởi lên rằng: “Tôi sẽ trở thành một vị Phật, tôi sẽ chăm sóc Tăng đoàn.”
Kokālikādayo pāpā lāmakā mittā etassāti pāpamitto, tassa bhāvo pāpamittatā, tāya.
By evil friendship means Kokālika and others were evil, base friends for him; the state of that is evil friendship; by that.
Bởi bạn bè xấu (Pāpamittatā) có nghĩa là Kokālika và những người khác là bạn bè xấu, tồi tệ của người ấy; trạng thái của người có bạn bè xấu đó là bạn bè xấu, bởi bạn bè xấu đó.
350. Tīhi, bhikkhave, asaddhammehītiādi vuttanayameva.
350. Bhikkhus, by these three unwholesome qualities and so forth is the same explanation as before.
350. Câu Này các Tỳ-kheo, bởi ba pháp bất thiện, v.v... cũng theo cách giải thích tương tự.
Oramattakena visesādhigamena antarā vosānaṃ āpādīti ettha pana ayamattho.
Here, however, the meaning of made an end in the middle with a trifling special attainment is as follows.
Tuy nhiên, ở đây, câu đã dừng lại giữa chừng với một thành tựu đặc biệt nhỏ bé có ý nghĩa như sau:
Oramattakenāti appamattakena jhānābhiññāmattena.
By a trifling means by a small measure of jhāna and abhiññā.
Nhỏ bé (Oramattakenā) có nghĩa là chỉ ở mức thiền định và các thắng trí nhỏ bé.
Visesādhigamenāti uttarimanussadhammādhigamena.
Special attainment means attainment of supramundane qualities.
Thành tựu đặc biệt (Visesādhigamenā) có nghĩa là thành tựu các pháp siêu nhân.
Antarāti vemajjhe.
Antarā means in the middle.
Antarā nghĩa là ở giữa.
Vosānaṃ āpādīti akatakiccova samāno ‘‘katakiccomhī’’ti maññamāno samaṇadhammato vigamaṃ āpajji.
Vosānaṃ āpādī means, being one who had not yet finished his task, but thinking "I have finished my task," he deviated from the recluse's practice.
Vosānaṃ āpādī nghĩa là trong khi chưa hoàn thành nhiệm vụ, tự cho rằng "tôi đã hoàn thành nhiệm vụ", rồi rơi vào sự suy thoái khỏi pháp của Sa-môn.
Idaṃ vuttaṃ hoti – jhānābhiññāhi uttarikaraṇīye adhigantabbe maggaphale anadhigate satiyeva taṃ anadhigantvā samaṇadhammato vigamaṃ āpajjīti.
This is said to mean that while the paths and fruits, which are higher accomplishments to be attained through jhāna and supernormal powers, were not yet attained, he failed to attain them and deviated from the recluse's practice.
Điều này được nói là – khi chưa đạt được các đạo quả cần phải đạt được cao hơn bằng các thiền và thắng trí, không đạt được điều đó, rồi rơi vào sự suy thoái khỏi pháp của Sa-môn.
Iti bhagavā iminā suttena visesato puthujjanabhāve ādīnavaṃ pakāseti ‘‘bhāriyo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma jhānābhiññāpariyosānā sampattiyo nibbattetvāpi anekānatthāvahaṃ nānāvidhadukkhahetuasantaguṇasambhāvanaṃ asappurisasaṃsaggaṃ ālasiyānuyogañca avijahanto avīcisaṃvattanikaṃ kappaṭṭhiyaṃ atekicchaṃ kibbisaṃ pasavatī’’ti.
Thus, the Blessed One, by this discourse, specifically revealed the danger in being a worldling: "Grave is the state of a worldling, where indeed, even after developing attainments culminating in jhāna and supernormal powers, one who does not abandon the association of ignoble persons, the pursuit of idleness—which brings forth manifold harm, the potential for impure qualities which are causes of various kinds of suffering—produces an unrectifiable offense that leads to Avīci and endures for an eon."
Như vậy, Thế Tôn với kinh này đặc biệt thuyết minh sự nguy hiểm của trạng thái phàm phu: "Trạng thái phàm phu thật nặng nề, vì ngay cả khi đã tạo ra những thành tựu tột cùng của thiền và thắng trí, nhưng không từ bỏ sự giao du với những kẻ bất thiện, sự lười biếng, vốn là nguyên nhân của vô số điều bất lợi, các loại khổ đau khác nhau, và không có phẩm chất an tịnh, thì vẫn tạo ra tội lỗi không thể chữa trị, kéo dài một kiếp, dẫn đến Avīci."
Paṇḍitoti samaññātoti pariyattibāhusaccena paṇḍitoti ñāto.
Paṇḍitoti samaññāto means known as a wise person due to vast knowledge of the scriptures.
Paṇḍitoti samaññāto nghĩa là được biết là bậc hiền trí nhờ sự học rộng về kinh điển.
Bhāvitattoti sammatoti jhānābhiññāhi bhāvitacittoti sambhāvito.
Bhāvitattoti sammato means considered as one with a developed mind through jhāna and supernormal powers.
Bhāvitattoti sammato nghĩa là được xem là người có tâm đã được tu tập bằng các thiền và thắng trí.
Tathā hi so ‘‘mahiddhiko godhiputto, mahānubhāvo godhiputto’’ti dhammasenāpatināpi pasaṃsito ahosi.
Indeed, he was praised even by the Dhamma-commander (Sāriputta) as "Godhiputta, the mighty," "Godhiputta, the powerful."
Thật vậy, ông ta đã được Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) khen ngợi: "Con trai của Godha có đại thần thông, con trai của Godha có đại uy lực."
Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissutoti attano kittiyā parivārena ca jalanto viya obhāsanto viya ṭhito devadattoti evaṃ vissuto pākaṭo ahosi.
Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissuto means he stood shining and gleaming with his fame and retinue, renowned and well-known as Devadatta.
Jalaṃva yasasā aṭṭhā, devadattoti vissuto nghĩa là ông ta đã nổi tiếng, được biết đến là Devadatta, đứng đó như đang rực rỡ, như đang tỏa sáng với danh tiếng và đoàn thể của mình.
‘‘Me suta’’ntipi pāṭho, mayā sutaṃ sutamattaṃ, katipāheneva atathābhūtattā tassa taṃ paṇḍiccādisavanamattamevāti attho.
"Me suta" is also a reading, meaning "I heard it" or "it was heard by me." The meaning is that his being a wise person was merely a hearing, as it became untrue within a few days.
Cũng có bản đọc là "Me sutaṃ", nghĩa là "tôi đã nghe", chỉ là sự nghe, vì chỉ trong vài ngày, những điều đó không còn đúng nữa, nên chỉ là sự nghe về sự hiền trí của ông ta.
So pamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgatanti so evaṃbhūto devadatto ‘‘buddhopi sākiyaputto, ahampi sākiyaputto, buddhopi samaṇo, ahampi samaṇo, buddhopi iddhimā, ahampi iddhimā, buddhopi dibbacakkhuko, dibbasotacetopariyañāṇalābhī, buddhopi atītānāgatapaccuppanne dhamme jānāti, ahampi te jānāmī’’ti attano pamāṇaṃ ajānitvā sammāsambuddhaṃ attanā samasamaṭṭhapanena pamādaṃ āpajjanto ‘‘idānāhaṃ buddho bhavissāmi, bhikkhusaṅghaṃ pariharissāmī’’ti abhimārapayojanādinā tathāgataṃ āsajja āsādetvā viheṭhetvā.
So pamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgataṃ means: That Devadatta, being such, without knowing his own measure, thinking "the Sakyan son is a Buddha, I am also a Sakyan son; the Sakyan son is a recluse, I am also a recluse; the Sakyan son is powerful, I am also powerful; the Sakyan son possesses divine vision, divine hearing, and knowledge of the minds of others; the Sakyan son knows past, future, and present phenomena, and I also know them"—thus falling into heedlessness by equating himself with the Fully Self-Awakened One—and desiring to become a Buddha, to manage the monastic Sangha, thereby assailing, offending, and harming the Tathāgata.
So pamādaṃ anuciṇṇo, āsajja naṃ tathāgataṃ nghĩa là Devadatta như vậy, không biết giới hạn của mình, tự đặt mình ngang hàng với Đức Chánh Đẳng Giác, nói rằng: "Đức Phật là con của dòng Sakya, tôi cũng là con của dòng Sakya; Đức Phật là Sa-môn, tôi cũng là Sa-môn; Đức Phật có thần thông, tôi cũng có thần thông; Đức Phật có thiên nhãn, thiên nhĩ, biết tâm người khác, Đức Phật biết các pháp quá khứ, vị lai, hiện tại, tôi cũng biết các pháp đó," rồi rơi vào sự phóng dật, và với ý định ác độc muốn làm hại, nghĩ rằng "bây giờ tôi sẽ trở thành Phật, tôi sẽ quản lý Tăng đoàn," đã xúc phạm, làm phiền nhiễu Đức Như Lai.
‘‘Pamādamanujiṇṇo’’tipi paṭhanti.
"Pamādamanujiṇṇo" is also a reading.
Cũng có bản đọc là "Pamādamanujiṇṇo".
Tassattho – pamādaṃ vuttanayena pamajjanto pamādaṃ nissāya bhagavatā saddhiṃ yugaggāhacittuppādena saheva jhānābhiññāhi anujiṇṇo parihīnoti.
Its meaning is: heedlessly going about as described, due to heedlessness, through generating a thought of rivalry with the Blessed One, he declined and fell from jhāna and supernormal powers.
Ý nghĩa của nó là – phóng dật theo cách đã nói, dựa vào sự phóng dật, với ý nghĩ muốn cạnh tranh với Thế Tôn, cùng với các thiền và thắng trí, đã suy giảm.
Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakanti jālānaṃ tattha uppannasattānaṃ vā nirantaratāya ‘‘avīcī’’ti laddhanāmaṃ catūsu passesu catumahādvārayogena catudvāraṃ atibhayānakaṃ mahānirayaṃ paṭisandhiggahaṇavasena patto.
Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakaṃ means he reached Avīci, the great, terrifying hell with four doors, so named "Avīci" due to the continuous suffering of the beings born there, and "catudvāra" due to having four main doors on its four sides, by taking rebirth there.
Avīcinirayaṃ patto, catudvāraṃ bhayānakaṃ nghĩa là đã rơi vào đại địa ngục Avīci, được gọi là "Avīci" vì sự không gián đoạn của các ngọn lửa và của các chúng sinh sinh ra ở đó, có bốn cửa ở bốn phía, rất đáng sợ, bằng cách tái sinh vào đó.
Tathā hi vuttaṃ –
Thus it is said:
Thật vậy, đã nói rằng –
Aduṭṭhassāti aduṭṭhacittassa.
Aduṭṭhassa means of one with an uncorrupted mind.
Aduṭṭhassā nghĩa là người không có tâm ác.
Dubbheti dusseyya.
Dubbhe means should act maliciously.
Dubbhe nghĩa là kẻ làm hại.
Tameva pāpaṃ phusatīti tameva aduṭṭhadubbhiṃ pāpapuggalaṃ pāpaṃ nihīnaṃ pāpaphalaṃ phusati pāpuṇāti abhibhavati.
Tameva pāpaṃ phusatī means that very evil deed, that vile evil fruit, reaches, attains, and overcomes that malicious evil person who acted maliciously against the uncorrupted.
Tameva pāpaṃ phusatī nghĩa là chính cái ác đó, cái quả ác thấp hèn đó, chạm đến, đạt được, áp đảo chính kẻ ác đã làm hại người không có tâm ác đó.
Bhesmāti vipulabhāvena gambhīrabhāvena ca bhiṃsāpano, bhiṃsāpento viya vipulagambhīroti attho.
Bhesmā means terrifying due to its vastness and depth; it means vast and deep as if causing terror.
Bhesmā nghĩa là đáng sợ hãi bởi sự rộng lớn và sâu thẳm, có nghĩa là rộng lớn và sâu thẳm như đang làm cho sợ hãi.
Vādenāti dosena.
Vādenā means by fault.
Vādenā nghĩa là do lỗi lầm.
Upahiṃsatīti bādhati āsādeti.
Upahiṃsatī means harms or assails.
Upahiṃsatī nghĩa là làm hại, xúc phạm.
Vādo tamhi na rūhatīti tasmiṃ tathāgate parena āropiyamāno doso na ruhati na tiṭṭhati, visakumbho viya samuddassa na tassa vikāraṃ janetīti attho.
Vādo tamhi na rūhatī means that fault, if imputed by another to that Tathāgata, does not take root or abide; it means it does not cause any distortion to him, just like a pot of poison in the ocean.
Vādo tamhi na rūhatī nghĩa là lỗi lầm do người khác gán cho Đức Như Lai không bám vào, không tồn tại, có nghĩa là nó không gây ra sự biến đổi cho Ngài, giống như một bình thuốc độc đối với biển cả.
‘‘Devadatte hi avīcimahānirayaṃ paviṭṭhe devadattapakkhikā aññatitthiyā ‘samaṇena gotamena abhisapito devadatto pathaviṃ paviṭṭho’ti abbhācikkhiṃsu.
"When Devadatta entered the Avīci great hell, non-Buddhist ascetics who were Devadatta's followers slandered, saying, 'The recluse Gotama cursed Devadatta, and he descended into the earth.'
"Khi Devadatta đã rơi vào đại địa ngục Avīci, các ngoại đạo thuộc phe Devadatta đã vu khống rằng 'Sa-môn Gotama đã nguyền rủa Devadatta nên ông ta đã rơi xuống đất'.
Taṃ sutvā sāsane anabhippasannā manussā ‘siyā nu kho etadevaṃ, yathā ime bhaṇantī’ti āsaṅkaṃ uppādesuṃ.
Hearing that, people who were not yet convinced in the dispensation developed doubts, thinking, 'Could it be so, as these people say?'
Nghe vậy, những người không có lòng tin vào giáo pháp đã nảy sinh nghi ngờ: 'Có lẽ điều này đúng như họ nói chăng?'
Taṃ pavattiṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ.
The monks reported this matter to the Blessed One.
Các Tỳ-kheo đã báo cáo sự việc đó với Thế Tôn.
Atha kho bhagavā ‘na, bhikkhave, tathāgatā kassaci abhisapaṃ denti, tasmā na devadatto mayā abhisapito, attano kammeneva nirayaṃ paviṭṭho’ti vatvā tesaṃ micchāgāhaṃ paṭisedhento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ abhāsī’’ti –
Then the Blessed One, saying, 'Monks, Tathāgatas do not curse anyone; therefore, Devadatta was not cursed by me but entered hell by his own kamma,' spoke this discourse in response to that occasion to refute their wrong view."
Khi đó, Thế Tôn nói: 'Này các Tỳ-kheo, các Như Lai không nguyền rủa bất cứ ai, vì vậy Devadatta không phải do Ta nguyền rủa, mà ông ta đã rơi vào địa ngục do chính nghiệp của mình', và để bác bỏ quan điểm sai lầm của họ, Ngài đã thuyết kinh này với sự kiện phát sinh đó."
Vuttaṃ, tasmā tesaṃ matena tassa nirayūpapattito pacchāpi bhagavā idaṃ suttamabhāsīti veditabbaṃ.
Therefore, according to their view, it should be understood that the Blessed One spoke this discourse even after his rebirth in hell.
Vì vậy, theo quan điểm của họ, cần phải hiểu rằng Thế Tôn đã thuyết kinh này sau khi Devadatta rơi vào địa ngục.
Idha pana tassa nirayūpapattito paṭhamameva uppanne vatthumhi bhāsitaṃ pāḷiāruḷhanti daṭṭhabbaṃ.
Here, however, it should be seen that it was spoken when the situation that is included in the Pāḷi arose for the first time before his rebirth in hell.
Tuy nhiên, ở đây, cần phải xem xét rằng kinh này được thuyết trong một sự kiện phát sinh trước khi ông ta rơi vào địa ngục, và điều đó đã được ghi vào kinh điển Pali.
Teneva ‘‘avīcinirayaṃ patto’’ti idaṃ pana āsaṃsāyaṃ atītavacananti vuttaṃ, āsaṃsāti cettha avassambhāvinī atthasiddhi adhippetā.
Thus, "avīcinirayaṃ patto" is said to be past tense for an anticipated future event, and āsaṃsā here implies an inevitable accomplishment.
Vì vậy, câu "avīcinirayaṃ patto" được nói là thì quá khứ trong ý nghĩa của āsaṃsā, và āsaṃsā ở đây có nghĩa là sự thành tựu chắc chắn của sự việc.
Avassambhāviniñhi atthasiddhimapekkhitvā anāgatampi bhūtaṃ viya voharanti, tañca saddalakkhaṇānusārena veditabbaṃ.
Indeed, anticipating an inevitable accomplishment, even a future event is referred to as if it were past, and this should be understood according to the rules of grammar.
Thật vậy, khi dự kiến một sự thành tựu chắc chắn của sự việc, người ta dùng thì quá khứ để nói về điều chưa xảy ra, và điều đó cần được hiểu theo ngữ pháp.
352. Aṭṭhārasabhedakaravatthumhi dasa akusalakammapathā saṃkiliṭṭhadhammatāya vodānadhammapaapakkhattā ‘‘adhammo’’ti dassitā, tathā upādānādayo, bodhipakkhiyadhammānaṃ ekantānavajjabhāvato natthi adhammabhāvo, bhagavatā pana desitākārena hāpetvā vaḍḍhetvā vā kathanaṃ yathādhammaṃ akathananti katvā adhammabhāvoti dassento āha ‘‘tayo satipaṭṭhānā’’tiādi.
352. In the eighteen grounds for causing schism, the ten courses of unwholesome action are shown as ‘not-Dhamma’ because they are defiled states and opposed to purifying states; likewise for clinging and so on. Since the qualities pertaining to enlightenment are exclusively blameless, there is no state of not-Dhamma. However, because speaking by omitting or adding to the way the Blessed One taught is not speaking in accordance with the Dhamma, showing that this is a state of not-Dhamma, he said, “Three foundations of mindfulness,” and so on.
352. Trong trường hợp mười tám điều gây chia rẽ, mười nghiệp đạo bất thiện được chỉ ra là “phi pháp” vì bản chất ô nhiễm của chúng và vì chúng đối nghịch với các pháp thanh tịnh. Tương tự, các pháp chấp thủ (upādānā) và các pháp khác cũng vậy. Vì các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhammā) hoàn toàn không có lỗi, nên không có trạng thái phi pháp. Tuy nhiên, việc nói ra một cách thêm bớt hoặc rút gọn so với cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng được coi là không nói đúng Pháp (yathādhammaṃ akathana), và do đó, khi chỉ ra trạng thái phi pháp, Đức Thế Tôn đã nói: “Ba pháp niệm xứ” v.v.
Niyyānikanti sapāṭihīraṃ appaṭihataṃ hutvā pavattatīti attho.
Leading out means it proceeds with miraculous power, unhindered.
Niyyānika (có khả năng dẫn đến giải thoát): có nghĩa là nó diễn ra với thần thông và không bị cản trở.
Tathevāti iminā ‘‘evaṃ amhāka’’ntiādinā vuttamatthaṃ ākaḍḍhati.
By in the same way, he draws in the meaning stated by “thus for us,” and so on.
Tathevā (cũng vậy): với từ này, nó gợi lại ý nghĩa đã được nói đến trong câu "Chúng ta cũng vậy" v.v.
Kātabbaṃ kammaṃ dhammo nāmāti yathādhammaṃ karaṇato dhammo nāma, itaraṃ vuttavipariyāyato adhammo nāma.
An act that should be done is called Dhamma: Because it is done in accordance with the Dhamma, it is called Dhamma; the other, being the opposite of what has been said, is called not-Dhamma.
Kātabbaṃ kammaṃ dhammo nāmā (việc cần làm được gọi là Pháp): vì làm đúng Pháp, nên gọi là Pháp (dhammo); điều ngược lại với những gì đã nói được gọi là phi pháp (adhammo).
Rāgavinayo…pe… ayaṃ vinayo nāmāti rāgādīnaṃ vinayanato saṃvaraṇato pajahanato paṭisaṅkhānato ca vinayo nāma, vuttavipariyāyena itaro avinayo.
The removal of lust… this is called Vinaya: Because it disciplines, restrains, abandons, and reflects on lust and so on, it is called Vinaya; the other, being the opposite of what has been said, is not-Vinaya.
Rāgavinayo…pe… ayaṃ vinayo nāmā (sự điều phục tham ái…pe… đây được gọi là Luật): vì điều phục, kiềm chế, đoạn trừ, và quán xét tham ái (rāga) v.v., nên được gọi là Luật (vinayo). Điều ngược lại với những gì đã nói là phi Luật (avinayo).
Vatthusampattiādivasena sabbesaṃ vinayakammānaṃ akuppatāti āha ‘‘vatthusampatti…pe… ayaṃ vinayo nāmā’’ti.
Because all acts of Vinaya are unshakeable by way of the right basis and so on, he said, “The right basis… this is called Vinaya.”
Vì tất cả các hành vi theo Luật (vinayakamma) không bị hủy hoại nhờ sự thành tựu về vật (vatthusampatti) v.v., nên Đức Phật đã nói: “vatthusampatti…pe… ayaṃ vinayo nāmā” (sự thành tựu về vật…pe… đây được gọi là Luật).
Tappaṭipakkhato avinayo veditabbo.
Not-Vinaya should be understood as its opposite.
Điều ngược lại với nó được hiểu là phi Luật (avinayo).
Tenāha ‘‘vatthuvipattī’’tiādi.
Therefore, he said, “The wrong basis,” and so on.
Do đó, Đức Phật đã nói: “vatthuvipattī” (sự thất bại về vật) v.v.
Yāsaṃ āpannassa pabbajjā sāvasesā, tā āpattiyo sāvasesā.
Those offenses for which one who has committed them has his ordination with a remainder, those offenses are with a remainder.
Những giới bị phạm mà khiến cho sự xuất gia của người phạm giới vẫn còn dang dở, được gọi là sāvasesā (còn sót lại).
354. Āpāyikotiādigāthāsu (itivu. aṭṭha. 18) saṅghassa bhedasaṅkhāte vagge ratoti vaggarato.
354. In the verses beginning with “Bound for a woeful state,” one who delights in a faction means one who delights in the faction known as the schism of the Sangha.
354. Trong các bài kệ Āpāyiko (người đọa vào cõi khổ) v.v. (Itivuttaka Atthakathā 18), vaggarato (người vui thích chia rẽ) là người vui thích trong sự chia rẽ Tăng-già.
Adhammikatāya adhamme bhedakaravatthumhi saṅghabhedasaṅkhāte eva ca adhamme ṭhitoti adhammaṭṭho.
Because it is unrighteous, one is established in the not-Dhamma, that is, in the ground for causing schism, which is known as schism of the Sangha; thus, one is established in not-Dhamma.
Do tính phi pháp, người an trú trong điều phi pháp, tức là trong việc gây chia rẽ Tăng-già, được gọi là adhammaṭṭho (người an trú trong phi pháp).
Yogakkhemā padhaṃsatī ti hitato parihāyati, catūhipi yogehi anupaddutattā yogakkhemaṃ nāma arahattaṃ nibbānañca, tato panassa dhaṃsane vattabbameva natthi.
He falls away from security from bondage: he falls away from his welfare. Security from the yokes, named Arahantship and Nibbāna, is so-called because it is untroubled by the four yokes; there is nothing to be said about his falling away from that.
Yogakkhemā padhaṃsatī (đọa lạc khỏi sự an ổn vô thượng): có nghĩa là bị tổn hại khỏi lợi ích. Yogakkhemaṃ (sự an ổn vô thượng) là A-la-hán quả và Niết-bàn, vì không bị bốn ách nạn (yoga) làm phiền nhiễu. Nếu người ấy bị đọa lạc khỏi đó, thì không cần phải nói thêm gì nữa.
Diṭṭhisīlasāmaññato saṅghataṭṭhena saṅghaṃ, tato eva ekakammādividhānayogena samaggaṃ sahitaṃ bhinditvā pubbe vuttalakkhaṇena saṅghabhedena bhinditvā.
Having split the Sangha, which is united and harmonious through the means of a single formal act and so on, from the state of a Sangha in terms of sameness of view and virtue, with a schism of the Sangha of the previously stated characteristic.
Saṅghaṃ (Tăng-già): là Tăng-già được thành lập bởi sự đồng nhất về kiến giải và giới luật. Samaggaṃ (hòa hợp): là Tăng-già hòa hợp, hiệp nhất, nhờ sự kết hợp của việc hành một nghiệp v.v. Bhinditvā (phá hòa hợp): là phá hòa hợp Tăng-già theo đặc tính đã nói ở trên.
Kappanti antarakappasaṅkhātaṃ āyukappaṃ.
An aeon: a life-aeon, which is known as an intermediate aeon.
Kappa (kiếp): là kiếp sống, tức là kiếp trung gian (antarakappa).
Nirayamhīti avīcimahānirayamhi.
In hell: in the great Avīci hell.
Nirayamhī (trong địa ngục): là trong đại địa ngục A-tỳ (Avīci).
Sukhā saṅghassa sāmaggīti (itivu. aṭṭa. 19) sukhassa paccayabhāvato sāmaggī ‘‘sukhā’’ti vuttā yathā ‘‘sukho buddhānamuppādo’’ti (dha. pa. 194).
Happy is the harmony of the Sangha: Because harmony is a condition for happiness, it is called ‘happy,’ just as in “Happy is the arising of the Buddhas.”
Sukhā saṅghassa sāmaggī (sự hòa hợp của Tăng-già là hạnh phúc) (Itivuttaka Atthakathā 19): sự hòa hợp được gọi là "hạnh phúc" vì nó là nguyên nhân của hạnh phúc, giống như câu "Sự xuất hiện của chư Phật là hạnh phúc" (Dhammapada 194).
Samaggānañcanuggahoti samaggānaṃ sāmaggianumodanena anuggaṇhanaṃ sāmaggianurūpaṃ vā, yathā te sāmaggiṃ na vijahanti, tathā gahaṇaṃ ṭhapanaṃ anubalappadānanti attho.
And the support of the harmonious: The supporting of the harmonious by approving of their harmony, or it means in a way suitable for harmony. The meaning is the grasping, establishing, and giving of strength so that they do not abandon harmony.
Samaggānañcanuggaho (và sự ủng hộ những người hòa hợp): là việc ủng hộ những người hòa hợp bằng cách tùy hỷ sự hòa hợp của họ, hoặc là việc giữ gìn sự hòa hợp của họ, tức là thiết lập, củng cố và tăng cường sự hòa hợp để họ không từ bỏ nó.
Samaggaṃ katvānāti bhinnaṃ saṅghaṃ saṅgharājippattaṃ vā samaggaṃ sahitaṃ katvā.
Having made harmonious: having made united a Sangha that was split or that had reached a crack in the Sangha.
Samaggaṃ katvānā (sau khi làm cho hòa hợp): là làm cho Tăng-già bị chia rẽ hoặc đã đạt đến sự chia rẽ trở nên hòa hợp, hiệp nhất.
Kappanti āyukappameva.
An aeon: a life-aeon.
Kappa (kiếp): cũng là kiếp sống.
Saggamhi modatīti kāmāvacaradevaloke aññe deve dasahi ṭhānehi abhibhavitvā dibbasukhaṃ anubhavanto icchitanibbattiyā ca modati pamodati laḷati kīḷati.
He rejoices in heaven: In the world of the devas of the sense-sphere, having surpassed other devas in ten respects and experiencing divine bliss, he rejoices, exults, sports, and plays because his wishes are fulfilled.
Saggamhi modatī (hoan hỷ trong cõi trời): là người trải nghiệm hạnh phúc chư thiên, vượt trội hơn các vị trời khác ở cõi dục giới về mười phương diện, và hoan hỷ, vui mừng, thích thú, vui chơi với sự thành tựu những điều mình mong muốn.
355. Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedakotiādi pāḷianusāreneva veditabbaṃ.
355. The Pali passage beginning with “Could it be, venerable sir, that one is a schismatic of the Sangha” should be understood according to the text.
355. Siyā nu kho, bhante, saṅghabhedako (Bạch Thế Tôn, có phải người phá hòa hợp Tăng-già) v.v. nên được hiểu theo nguyên văn Pāḷi.
‘‘Pañcahi, upāli, ākārehi saṅgho bhijjati kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti evaṃ parivāre (pari. 458) āgatampi saṅghabhedalakkhaṇaṃ idha vuttena kiṃ nānākaraṇanti dassetuṃ ‘‘parivāre panā’’tiādimāha.
To show what the difference is between the characteristic of schism of the Sangha stated here and that which is found in the Parivāra—“Upāli, the Sangha is split in five ways: by a formal act, by a recitation, by conducting a transaction, by an announcement, and by taking voting-tickets”—he said, “But in the Parivāra,” and so on.
Để chỉ ra sự khác biệt giữa đặc tính phá hòa hợp Tăng-già được nói ở đây với đặc tính đã được nêu trong Parivāra (Phụ lục) (Pari. 458): "Này Upāli, Tăng-già bị chia rẽ bởi năm phương diện: bởi nghiệp, bởi sự tuyên bố, bởi sự hành xử, bởi sự nhắc nhở, bởi sự bỏ phiếu", Đức Phật đã nói: "Parivāre panā" (Nhưng trong Parivāra) v.v.
Ettha ca sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca.
And in this case, when the Sangha within the boundary is not assembled, for one who performs a formal act, or recites a recitation, or conducts a transaction, announcement, or taking of voting-tickets, having taken a separate group, there is both a schism and an act with immediate consequence.
Ở đây, đối với người thực hiện một hành vi, hoặc tuyên bố một sự tuyên bố, hoặc nhắc nhở, hoặc bỏ phiếu, bằng cách tập hợp một nhóm riêng biệt khi Tăng-già trong cùng một khu vực (sīmaṭṭhaka) chưa tập hợp, thì đó là sự phá hòa hợp và cũng là nghiệp vô gián.
Samaggasaññāya pana ‘‘vaṭṭatī’’ti saññāya vā karontassa bhedova hoti, na ānantariyakammaṃ.
But for one who does so with the perception of unity, or with the perception that “it is allowable,” there is only a schism, not an act with immediate consequence.
Nhưng đối với người thực hiện điều đó với nhận thức về sự hòa hợp, hoặc với nhận thức rằng "điều này là đúng", thì đó chỉ là sự phá hòa hợp, không phải là nghiệp vô gián.
Tato ūnaparisāya karontassa neva saṅghabhedo na ānantariyaṃ.
Therefore, for one who does so with a group of insufficient number, there is neither a schism of the Sangha nor an act with immediate consequence.
Đối với người thực hiện điều đó với một nhóm ít hơn, thì không phải là phá hòa hợp Tăng-già, cũng không phải là nghiệp vô gián.
Sabbantimena hi paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti, anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ, dhammavādino anavajjā.
For, in the final analysis, for him who splits the Sangha of nine persons, there is an act with immediate consequence. For the followers who are proponents of not-Dhamma, there is a gravely reprehensible act. The proponents of Dhamma are blameless.
Thật vậy, theo định nghĩa cuối cùng, người phá hòa hợp Tăng-già của chín người thì mắc nghiệp vô gián; những người ủng hộ lời nói phi pháp thì mắc nghiệp trọng tội; những người nói đúng Pháp thì không có lỗi.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
356-357. Vattakkhandhake uparipiṭṭhitoti piṭṭhisaṅghāṭassa uparibhāgato, dvārabāhassa uparipadesatoti attho.
356-357. In the Chapter on Duties, from the upper part of the back means from the upper part of the door-post-back; the meaning is from the area above the door-frame.
356-357. Trong chương về các quy tắc ứng xử (Vattakkhandhaka), uparipiṭṭhito (từ phía trên lưng): có nghĩa là từ phần trên của y vai (piṭṭhisaṅghāṭa), tức là từ phần trên của khung cửa.
Vissajjetabbanti sukkhāpanatthaṃ ātape vissajjitabbaṃ.
Should be put out: should be put out in the sun for the purpose of drying.
Vissajjetabba (nên phơi): nên phơi ra nắng để làm khô.
Abhivādāpetabboti tassa vasse pucchite yadi daharo hoti, sayameva vandissati, tadā imināva vandāpito nāma hoti.
He should be made to pay respects: When his number of rains is asked, if he is junior, he will pay homage himself; then he is said to have been made to pay respects by this one.
Abhivādāpetabbo (nên cho đảnh lễ): nếu được hỏi về tuổi và nếu là vị tỳ-khưu trẻ, vị ấy sẽ tự đảnh lễ, khi đó vị ấy được xem là đã được cho đảnh lễ.
Nilloketabboti oloketabbo.
Should be looked at: should be observed.
Nilloketabbo (nên nhìn): nên nhìn.
Yathābhāganti pubbe paññattaṃ padesabhāgaṃ anatikkamitvā.
According to the share: without exceeding the share of the place previously designated.
Yathābhāga (theo phần đã định): không vượt quá phần đất đã được quy định trước.
Santānakanti uṇṇanābhisuttaṃ.
Cobweb: a spider's thread.
Santānaka (mạng nhện): là sợi tơ nhện.
Ullokāti gehassa uparibhāgato paṭṭhāya, paṭhamaṃ uparibhāgo sammajjitabboti vuttaṃ hoti.
From the ceiling: starting from the upper part of the building. It is said that the upper part should be swept first.
Ullokā (từ trần nhà): bắt đầu từ phần trên của ngôi nhà, có nghĩa là trước hết phải quét dọn phần trên.
364. Manussānaṃ parivisanaṭṭhānanti yattha manussā saputtadārā āvasitvā denti.
364. The place where people serve: where people with their sons and wives reside and give.
364. Manussānaṃ parivisanaṭṭhāna (nơi con người phục vụ): là nơi con người cùng vợ con cư trú và cúng dường.
Hatthadhovanaudakaṃ sandhāyāti bhuttāvissa bhojanāvasāne hatthadhovanaudakaṃ sandhāya.
With reference to the water for washing hands: with reference to the water for washing hands at the end of the meal, after having eaten.
Hatthadhovanaudakaṃ sandhāya (ám chỉ nước rửa tay): ám chỉ nước rửa tay sau khi ăn của người đã ăn xong.
Tenevāha ‘‘antarā pipāsitena pana…pe… hatthā na dhovitabbā’’ti.
Therefore he said, “But by one who is thirsty in the middle… the hands should not be washed.”
Do đó, Đức Phật đã nói: “antarā pipāsitena pana…pe… hatthā na dhovitabbā” (nhưng nếu khát giữa chừng…pe… tay không nên rửa).
Potthakesu pana ‘‘pānīyaṃ pivitvā hatthā na dhovitabbā’’ti likhanti, ‘‘hatthā dhovitabbā’’ti pāṭhena bhavitabbanti amhākaṃ khanti.
But in the books, they write, “having drunk water, the hands should not be washed.” It is my opinion that the reading should be “the hands should be washed.”
Tuy nhiên, trong các bản kinh (potthakesu) lại ghi: “pānīyaṃ pivitvā hatthā na dhovitabbā” (sau khi uống nước, tay không nên rửa). Theo ý chúng tôi, phải là “hatthā dhovitabbā” (tay nên rửa).
Aññathā ‘‘na tāva udakanti idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’’nti vatvā ‘‘antarā pipāsitena panā’’tiādinā vuttaviseso na upalabbhati.
Otherwise, after stating, “The phrase ‘not yet water’ was said with reference to the water for washing hands,” the specific point made by the passage starting with “But by one who is thirsty in the middle” would not be found.
Nếu không, thì không có sự khác biệt được nói đến trong câu “na tāva udakanti idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta” (chưa phải là nước, câu này ám chỉ nước rửa tay) và câu “antarā pipāsitena panā” (nhưng nếu khát giữa chừng) v.v.
Atha mataṃ ‘‘na tāva therena udakaṃ paṭiggahetabbanti idaṃ kiṃ pānīyapaṭiggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, udāhu hatthadhovanaudakaggahaṇaṃ sandhāyāti āsaṅkānivattanatthaṃ ‘idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’ntiādi kathita’’nti, tañca na, tattha āsaṅkāya eva asambhavato.
If the view is held that it was said, “This was said with reference to the water for washing hands,” and so on, to dispel the doubt about whether the statement “The elder should not yet accept water” was said with reference to accepting drinking water or with reference to accepting water for washing hands, that is also not correct, because there is no possibility of doubt in that case.
Nếu cho rằng: “na tāva therena udakaṃ paṭiggahetabba” (vị trưởng lão chưa nên nhận nước) – câu này ám chỉ việc nhận nước uống, hay ám chỉ việc nhận nước rửa tay? – để loại bỏ sự nghi ngờ này, nên đã nói “idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta” (câu này ám chỉ nước rửa tay) v.v. Điều đó không đúng, vì ngay từ đầu đã không có sự nghi ngờ như vậy.
Na hi bhagavā ‘‘yāva aññe na bhuttāvino honti, tāva pānīyaṃ na pātabba’’nti vakkhatīti sakkā viññātuṃ.
For it cannot be known that the Blessed One would say, “As long as others have not finished eating, drinking water should not be drunk.”
Thật vậy, không thể hiểu rằng Đức Thế Tôn sẽ nói: “Cho đến khi những người khác chưa ăn xong, thì không nên uống nước.”
Yadi cetaṃ pānīyapaṭiggahaṇaṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘na tāva therena udakaṃ paṭiggahetabba’’nti udakasaddappayogo ca na kattabbo siyā, aṭṭhakathāyañca ‘‘idaṃ hatthadhovanaudakaṃ sandhāya vutta’’nti vatvā tena nivattitabbamatthaṃ dassentena ‘‘antarā pipāsitena pana gale vilaggāmisena vā pānīyaṃ pivitabba’’nti ettakameva vattabbaṃ, ‘‘pānīyaṃ pivitvā hatthā na dhovitabbā’’ti evaṃ pana na vattabbanti.
And if this was said concerning the acceptance of drinking water, then the word 'water' should not have been used in "the Elder should not accept water yet"; and in the commentary, having said, "this was said concerning hand-washing water," and showing that it should be prevented by that, only this much should be said: "If one is thirsty in the interim or has food stuck in one's throat, drinking water should be drunk," but it should not be said, "hands should not be washed after drinking water."
Nếu điều này được nói liên quan đến việc nhận nước uống, thì việc sử dụng từ “nước” không nên được thực hiện, và trong Chú giải, sau khi nói “điều này được nói liên quan đến nước rửa tay”, và để chỉ ra ý nghĩa phải tránh điều đó, chỉ nên nói “nếu khát giữa chừng hoặc thức ăn mắc kẹt trong cổ họng thì nên uống nước”, nhưng không nên nói “sau khi uống nước thì không nên rửa tay”.
Dhure nisinnā hontīti dvārasamīpe nisinnā honti.
Dhure nisinnā honti means they are seated near the doorway.
Dhure nisinnā honti (ngồi ở ngưỡng cửa) có nghĩa là ngồi gần cửa.
Imasmiṃ vattakkhandhake āgatāni āgantukāvāsikagamiyānumodanabhattaggapiṇḍacārikāraññika senāsana jantāghara vaccakuṭi upajjhācariya saddhivihārika antevāsikavattāni cuddasa mahāvattāni nāma, ito aññāni pana kadāci tajjanīyakammakatādikāleyeva caritabbāni asīti khandhakavattānīti veditabbāni.
The practices found in this chapter on practices, namely, those for new arrivals, residents, pilgrims, communal meal, alms-rounders, forest dwellers, dwellings, hot-bath houses, latrines, preceptors, teachers, resident pupils, and co-residents, are called the fourteen great practices. The other practices, which are to be observed only when admonitory action, etc., have been carried out, should be understood as the eighty section practices.
Trong phần Quy tắc này, các quy tắc về khách đến, cư trú, du hành, tùy hỷ, phòng ăn, hành khất, sống trong rừng, chỗ ở, nhà tắm hơi, nhà vệ sinh, thầy bổn sư, thầy giáo thọ, đệ tử đồng trú và đệ tử nội trú được gọi là mười bốn đại quy tắc. Các quy tắc khác, chỉ được thực hành trong trường hợp bị khiển trách, v.v., được biết đến là tám mươi quy tắc khandhaka.
Gaṇṭhipadesu pana ‘‘imāniyeva cuddasa mahāvattāni aggahitaggahaṇena gahiyamānāni asīti khandhakavattāānī’’ti vuttaṃ, taṃ na gahetabbaṃ.
However, in the Gaṇṭhipadesu, it is stated that "these same fourteen great practices, when understood with added and omitted aspects, are the eighty section practices," but this should not be accepted.
Tuy nhiên, trong Gaṇṭhipadesu (các ghi chú), có nói rằng “chính mười bốn đại quy tắc này, khi được hiểu theo nghĩa bao quát và không bao quát, là tám mươi quy tắc khandhaka”, điều đó không nên được chấp nhận.
383. Pātimokkhaṭṭhapanakkhandhake tadahūti (udā. aṭṭha. 45) tasmiṃ ahani tasmiṃ divase.
383. In the Chapter on the Postponement of the Pātimokkha, tadahū (Ud.A. 45) means on that day, on that date.
383. Trong Pātimokkhaṭṭhapanakkhandhaka, tadahū (Udā. Aṭṭha. 45) có nghĩa là vào ngày đó, vào buổi đó.
Uposatheti ettha upavasanti etthāti uposatho, upavasantīti sīlena vā anasanena vā upetā hutvā vasantīti attho.
Uposathe – here, uposatha means "they fast in this" or "they dwell"; the meaning is that they dwell having undertaken the Uposatha observance with sīla or fasting.
Uposathe (ngày Trai giới) ở đây, uposatho là nơi người ta giữ trai giới; upavasanti có nghĩa là sống với giới hoặc với sự nhịn ăn.
Ayañhi uposatha-saddo ‘‘aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasāmī’’tiādīsu (a. ni. 3.71; 10.46) sīle āgato.
Indeed, this word uposatha appears with the meaning of sīla in phrases like "I observe the Uposatha endowed with eight factors."
Từ uposatha này được dùng để chỉ giới trong các trường hợp như “Con xin giữ giới uposatha gồm tám chi phần” (A.N. 3.71; 10.46).
‘‘Uposatho vā pavāraṇā vā’’tiādīsu (mahāva. 155) pātimokkhuddesādivinayakamme.
In phrases like "Uposatha or Pavāraṇā," it refers to disciplinary acts such as the recitation of the Pātimokkha.
Trong các trường hợp như “Uposatha hoặc Pavāraṇā” (Mahāva. 155), nó chỉ các nghi thức Vinaya như thuyết Pātimokkha.
‘‘Gopālakūposatho nigaṇṭhūposatho’’tiādīsu (a. ni. 3.71) upavāse.
In phrases like "the cowherd's Uposatha, the Nigaṇṭha's Uposatha," it refers to fasting.
Trong các trường hợp như “Uposatha của người chăn bò, Uposatha của Ni-kiền-tử” (A.N. 3.71), nó chỉ sự nhịn ăn.
‘‘Uposatho nāma nāgarājā’’tiādīsu (dī. ni. 2.246; ma. ni. 3.258) paññattiyaṃ.
In phrases like "the nāga king named Uposatha," it refers to a designation.
Trong các trường hợp như “Uposatha tên là vua rắn” (Dī.N. 2.246; Ma.N. 3.258), nó chỉ một tên gọi.
‘‘Ajjuposatho pannaraso’’tiādīsu (mahāva. 168) divase.
In phrases like "Today is the fifteenth Uposatha," it refers to the day.
Trong các trường hợp như “Hôm nay là ngày Uposatha rằm” (Mahāva. 168), nó chỉ một ngày.
Idhāpi divaseyeva daṭṭhabbo.
Here too, it should be understood as referring to the day.
Ở đây cũng vậy, nó nên được hiểu là ngày.
Tasmā tadahuposatheti tasmiṃ uposathadivasabhūte ahanīti attho.
Therefore, tadahuposathe means on that day which is the Uposatha day.
Do đó, tadahuposathe có nghĩa là vào ngày đó, tức là ngày Uposatha.
Nisinno hotīti mahābhikkhusaṅghaparivuto ovādapātimokkhaṃ uddisituṃ upāsikāya ratanapāsāde nisinno hoti.
Nisinno hoti means, surrounded by a large assembly of bhikkhus, he was seated in the jeweled pavilion of the female lay follower to recite the admonitory Pātimokkha.
Nisinno hotī (Ngài ngồi) có nghĩa là Ngài ngồi ở Ratanapāsāda (Tòa nhà Đá Quý) của nữ cư sĩ, được bao quanh bởi đại Tăng chúng, để thuyết Pātimokkha giáo huấn.
Nisajja pana bhikkhūnaṃ cittāni olokento ekaṃ dussīlapuggalaṃ disvā ‘‘sacāhaṃ imasmiṃ puggale idha nisinneyeva pātimokkhaṃ uddisissāmi, sattadhāvassa muddhā phalissatī’’ti tasmiṃ anukampāya tuṇhīyeva ahosi.
However, having sat down and observing the minds of the bhikkhus, he saw a certain immoral person and thought, "If I recite the Pātimokkha here while this person is seated, his head will split into seven pieces," so out of compassion for him, he remained silent.
Sau khi ngồi, Ngài quán sát tâm của các Tỳ-kheo và thấy một người có giới đức xấu, Ngài nghĩ: “Nếu ta thuyết Pātimokkha khi người này còn ngồi ở đây, đầu của người ấy sẽ vỡ thành bảy mảnh”, vì lòng từ bi đối với người đó, Ngài im lặng.
Abhikkantāti atikkantā parikkhīṇā.
Abhikkantā means passed, exhausted.
Abhikkantā (đã qua) có nghĩa là đã trôi qua, đã hết.
Uddhaste aruṇeti uggate aruṇasīse.
Uddhaste aruṇe means with the dawn risen.
Uddhaste aruṇe (khi bình minh đã lên) có nghĩa là khi đỉnh bình minh đã ló dạng.
Nandimukhiyāti tuṭṭhimukhiyā.
Nandimukhiyā means with a joyful face.
Nandimukhiyā (với khuôn mặt hoan hỷ) có nghĩa là với khuôn mặt vui vẻ.
Uddhastaṃ aruṇanti aruṇuggamanaṃ patvāpi ‘‘uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti thero bhagavantaṃ pātimokkhuddesaṃ yāci tasmiṃ kāle ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo’’ti (mahāva. 183) sikkhāpadassa apaññattattā.
Uddhastaṃ aruṇaṃ: Even when the dawn had broken, the Elder asked the Fortunate One to recite the Pātimokkha to the bhikkhus, at which time the precept "Bhikkhus, the Uposatha should not be performed on a non-Uposatha day" had not yet been laid down.
Uddhastaṃ aruṇaṃ (bình minh đã lên) có nghĩa là mặc dù bình minh đã lên, vị trưởng lão vẫn thỉnh cầu Thế Tôn thuyết Pātimokkha cho các Tỳ-kheo vào thời điểm đó, vì giới luật “Này các Tỳ-kheo, không nên cử hành Uposatha vào ngày không phải Uposatha” (Mahāva. 183) chưa được chế định.
Aparisuddhā, ānanda, parisāti tikkhattuṃ therena pātimokkhuddesassa yācitattā anuddesassa kāraṇaṃ kathento ‘‘asukapuggalo aparisuddho’’ti avatvā ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti āha.
Aparisuddhā, ānanda, parisā: Because the Elder had requested the recitation of the Pātimokkha three times, the reason for not reciting was explained by saying, "Ānanda, the assembly is impure," without stating, "Such and such a person is impure."
Aparisuddhā, Ānanda, parisā (Này Ānanda, hội chúng chưa thanh tịnh) vì vị trưởng lão đã thỉnh cầu thuyết Pātimokkha ba lần, Ngài đã nói “Này Ānanda, hội chúng chưa thanh tịnh” mà không nói “người kia chưa thanh tịnh” để giải thích lý do không thuyết.
Kasmā pana bhagavā tiyāmarattiṃ tathā vītināmesi?
Why did the Fortunate One spend the three watches of the night in that manner?
Tại sao Thế Tôn lại để ba canh đêm trôi qua như vậy?
Tato paṭṭhāya ovādapātimokkhaṃ anuddisitukāmo tassa vatthuṃ pākaṭaṃ kātuṃ.
He desired to make the cause for not reciting the admonitory Pātimokkha manifest from that time onwards.
Để làm rõ sự kiện đó, vì Ngài muốn không thuyết Pātimokkha giáo huấn kể từ lúc đó.
Addasāti kathaṃ addasa.
Addasā – how did he see?
Addasā (Ngài đã thấy) Ngài đã thấy như thế nào?
Attano cetopariyañāṇena tassaṃ parisati bhikkhūnaṃ cittāni parijānanto tassa purisassa dussīlyacittaṃ passi.
Knowing the minds of the bhikkhus in that assembly with his knowledge of others' minds, he saw the immoral mind of that person.
Ngài đã thấy tâm bất tịnh của người ấy khi Ngài quán sát tâm của các Tỳ-kheo trong hội chúng bằng tuệ thông biết tâm người khác của mình.
Yasmā pana citte diṭṭhe taṃsamaṅgīpuggalo diṭṭho nāma hoti, tasmā ‘‘addasā kho āyasmā mahāmoggallāno taṃ puggalaṃ dussīla’’nti vuttaṃ.
Because when the mind is seen, the person possessing that mind is seen, it is stated: "Indeed, Venerable Mahāmoggallāna saw that immoral person."
Vì khi tâm được thấy, người có tâm đó cũng được thấy, nên có nói: “Tôn giả Mahāmoggallāna đã thấy người ấy là người có giới đức xấu”.
Yatheva hi anāgate sattasu divasesu pavattaṃ paresaṃ cittaṃ cetopariyañāṇalābhī pajānāti, evaṃ atītepīti.
For just as one endowed with knowledge of others' minds knows the minds of others that will arise in the next seven days, so too he knows those of the past.
Giống như người có tuệ thông biết tâm người khác có thể biết tâm của người khác sẽ phát sinh trong bảy ngày tới, thì cũng có thể biết tâm trong quá khứ.
Dussīlanti nissīlaṃ, sīlavirahitanti attho.
Dussīlaṃ means immoral, without sīla, lacking virtue.
Dussīlaṃ (có giới đức xấu) có nghĩa là không có giới, thiếu giới.
Pāpadhammanti dussīlattā eva hīnajjhāsayatāya lāmakasabhāvaṃ.
Pāpadhammaṃ means, due to being immoral, of a lowly nature due to a base disposition.
Pāpadhammaṃ (có pháp ác) có nghĩa là bản chất xấu xa do ý định thấp hèn vì có giới đức xấu.
Asucinti aparisuddhehi kāyakammādīhi samannāgatattā na suciṃ.
Asuciṃ means not pure, due to being endowed with impure bodily actions and so on.
Asuciṃ (không thanh tịnh) có nghĩa là không trong sạch vì có những hành động thân, khẩu, ý không thanh tịnh.
Saṅkassarasamācāranti kiñcideva asāruppaṃ disvā ‘‘idaṃ iminā kataṃ bhavissatī’’ti evaṃ paresaṃ āsaṅkanīyatāya saṅkāya saritabbasamācāraṃ.
Saṅkassarasamācāraṃ means behavior that is to be suspected with doubt, in such a way that upon seeing something improper, others might suspect, "This must have been done by him."
Saṅkassarasamācāraṃ (có hành vi đáng nghi ngờ) có nghĩa là có hành vi đáng bị người khác nghi ngờ khi thấy điều gì đó không phù hợp, như “Điều này chắc chắn do người này làm”.
Atha vā kenacideva karaṇīyena mantayante bhikkhū disvā ‘‘kacci nu kho ime mayā katakammaṃ jānitvā mantentī’’ti attanoyeva saṅkāya saritabbasamācāraṃ.
Alternatively, it refers to behavior that, upon seeing bhikkhus deliberating for some purpose, causes him to suspect himself, "Are they perhaps deliberating because they know of a deed I have done?"
Hoặc, khi thấy các Tỳ-kheo đang bàn bạc về một việc gì đó, thì có hành vi đáng bị nghi ngờ bởi chính mình, như “Liệu những người này có biết việc ta đã làm mà đang bàn bạc không?”.
Lajjitabbatāya paṭicchādetabbassa karaṇato paṭicchannaṃ kammantaṃ etassāti paṭicchannakammantaṃ.
Paṭicchannakammantaṃ means one whose deeds are hidden, because he performs deeds that ought to be covered up due to shame.
Paṭicchannakammantaṃ (có hành vi che giấu) có nghĩa là người có hành vi cần phải che giấu vì đáng hổ thẹn.
Kucchitasamaṇavesadhāritāya na samaṇanti assamaṇaṃ.
Assamaṇaṃ means not a recluse, due to wearing the robes of a contemptible recluse.
Assamaṇaṃ (không phải Sa-môn) có nghĩa là không phải Sa-môn vì có vẻ ngoài Sa-môn đáng khinh bỉ.
Salākaggahaṇādīsu ‘‘kittakā samaṇā’’ti gaṇanāya ‘‘ahampi samaṇomhī’’ti micchāpaṭiññāya samaṇapaṭiññaṃ.
Samaṇapaṭiññaṃ means one who falsely claims to be a recluse, by counting himself among recluses in instances like taking a voting-stick, saying, "I too am a recluse."
Samaṇapaṭiññaṃ (tự xưng là Sa-môn) có nghĩa là tự xưng sai lầm “Tôi cũng là Sa-môn” khi đếm số Sa-môn trong việc nhận phiếu bầu, v.v.
Aseṭṭhacāritāya abrahmacāriṃ.
Abrahmacāriṃ means one who is not a celibate, due to unwholesome conduct.
Abrahmacāriṃ (không phải Phạm hạnh) vì có hành vi không cao thượng.
Aññe brahmacārino sunivatthe supārute kusumbhakapaṭadhare gāmanigamādīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā abrahmacārī samāno sayampi tādisena ākārena paṭipajjanto uposathādīsu ca sandissanto ‘‘ahampi brahmacārī’’ti paṭiññaṃ dento viya hotīti brahmacāripaṭiññaṃ.
Brahmacāripaṭiññaṃ means one who, though not a celibate, acts in such a way, when seeing other celibates dressed well, well-covered, wearing saffron robes, maintaining their livelihood by going on alms-round in villages and towns, and appearing on Uposatha days and so on, as if making the claim, "I too am a celibate."
Brahmacāripaṭiññaṃ (tự xưng là Phạm hạnh) có nghĩa là khi thấy các vị Phạm hạnh khác mặc y chỉnh tề, che thân kỹ lưỡng, mặc y màu nghệ, hành khất trong làng mạc, thị trấn, v.v., để kiếm sống, thì người không phải Phạm hạnh đó cũng hành xử với vẻ ngoài tương tự và xuất hiện trong các ngày Uposatha, v.v., như thể tự xưng “Tôi cũng là Phạm hạnh”.
Pūtinā kammena sīlavipattiyā anto anupaviṭṭhattā antopūtiṃ.
Antopūtiṃ means inwardly rotten, due to having entered within through defiled actions and a lapse in sīla.
Antopūtiṃ (thối rữa bên trong) vì đã thâm nhập vào bên trong bởi nghiệp thối rữa, tức là sự suy đồi giới hạnh.
Chahi dvārehi rāgādikilesāvassavena tintattā avassutaṃ.
Avassutaṃ means stained, due to being permeated by defilements like greed through the six doors.
Avassutaṃ (rỉ chảy) vì bị thấm ướt bởi các phiền não như tham ái qua sáu căn môn.
Sañjātarāgādikacavarattā sīlavantehi chaḍḍetabbattā ca kasambujātaṃ.
because of being a kind of filth such as lust having arisen, and because of being to be discarded by those endowed with virtue, it is rubbish (kasambujāta).
Vì là sự ô uế như tham ái, v.v., đã sinh khởi, và vì phải bị những người có giới đức vứt bỏ, nên gọi là kasambujātaṃ (sự ô uế).
Majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnanti saṅghapariyāpanno viya bhikkhusaṅghassa anto nisinnaṃ.
"Seated in the midst of the Saṅgha of bhikkhus" means seated within the community of bhikkhus, as if included in the Saṅgha.
Ngồi giữa Tăng đoàn tỳ khưu nghĩa là ngồi bên trong Tăng đoàn tỳ khưu như thể là một phần của Tăng đoàn.
Diṭṭhosīti ‘‘ayaṃ na pakatatto’’ti bhagavatā diṭṭho asi.
"You are seen" means you are seen by the Blessed One as "this one is not a normal (bhikkhu)".
Ngươi đã bị thấy nghĩa là “người này không phải là người bình thường” – ngươi đã bị Đức Thế Tôn thấy.
Yasmā ca evaṃ diṭṭho, tasmā natthi te tava bhikkhūhi saddhiṃ ekakammādisaṃvāso.
And since you are seen thus, therefore you have no communal living (saṃvāsa) such as a single act (ekakamma) with the bhikkhus.
Và vì ngươi đã bị thấy như vậy, cho nên ngươi không có sự chung sống (saṃvāsa) như cùng làm một nghiệp (kamma) với các tỳ khưu.
Yasmā pana so saṃvāso tava natthi, tasmā uṭṭhehi āvusoti evamettha padayojanā veditabbā.
But since that communal living is not yours, therefore "Get up, friend"—thus should the construction of the words be understood here.
Nhưng vì ngươi không có sự chung sống đó, cho nên “Hãy đứng dậy, hiền giả!” – đây là cách hiểu ý nghĩa của lời nói ở đây.
Tatiyampi kho so puggalo tuṇhī ahosīti anekavāraṃ vatvāpi ‘‘thero sayameva nibbinno oramissati, idāni imesaṃ paṭipattiṃ jānissāmī’’ti vā adhippāyena tuṇhī ahosi.
"For a third time, that person remained silent" means he remained silent with the intention of thinking, "Even after being told many times, the Elder himself, having become disenchanted, will depart, and now I will understand their practice."
Lần thứ ba, người ấy vẫn im lặng nghĩa là dù đã nói nhiều lần, người ấy vẫn im lặng với ý nghĩ: “Vị trưởng lão sẽ tự mình chán nản mà rời đi, bây giờ ta sẽ biết được hành vi của những người này”.
Bāhāyaṃ gahetvāti ‘‘bhagavatā mayā ca yāthāvato diṭṭho, yāvatatiyaṃ ‘uṭṭhehī’ti ca vutto na uṭṭhāti, idānissa nikkaḍḍhanakālo, mā saṅghassa uposathantarāyo ahosī’’ti bāhāyaṃ aggahesi.
"Taking him by the arm" means he took him by the arm, thinking, "He has been truly seen by the Blessed One and by me, and though told 'Get up' for a third time, he does not get up; now is the time to expel him, lest there be an obstruction to the Uposatha of the Saṅgha."
Nắm lấy cánh tay nghĩa là “Người này đã bị Đức Thế Tôn và ta thấy rõ như thật, đã được bảo ‘Hãy đứng dậy’ đến lần thứ ba mà vẫn không đứng dậy, bây giờ là lúc phải trục xuất người này, đừng để có sự gián đoạn Uposatha của Tăng đoàn” – thế là nắm lấy cánh tay.
Bahi dvārakoṭṭhakā nikkhāmetvāti dvārakoṭṭhakā dvārasālato nikkhāmetvā, bahīti pana nikkhāmitaṭṭhānadassanaṃ.
"Having expelled him outside the gate-tower" means having expelled him from the gate-tower, from the gate-hall; and "outside" indicates the place of expulsion.
Đuổi ra ngoài cổng nghĩa là đuổi ra khỏi cổng, ra khỏi sảnh cổng. Còn bên ngoài là để chỉ nơi đã bị đuổi ra.
Atha vā bahidvārakoṭṭhakāti bahidvārakoṭṭhakatopi nikkhāmetvā, na antodvārakoṭṭhakato eva.
Alternatively, "outside the gate-tower" means having expelled him even from outside the gate-tower, not just from inside the gate-tower.
Hoặc ra ngoài cổng nghĩa là đuổi ra cả bên ngoài cổng, không chỉ từ bên trong cổng.
Ubhayathāpi vihārato bahikatvāti attho.
In either case, the meaning is having put him outside the monastery.
Cả hai cách đều có nghĩa là đuổi ra khỏi tu viện.
Sūcighaṭikaṃ datvāti aggaḷasūciñca uparighaṭikañca ādahitvā, suṭṭhu kavāṭaṃ thaketvāti attho.
"Having inserted the bolt and latch" means having inserted the bolt (aggaḷasūci) and the upper latch (uparighaṭikā), meaning having securely fastened the door.
Cài then chốt nghĩa là cài then cửa và chốt trên, tức là đóng chặt cửa.
Yāva bāhāgahaṇāpi nāmāti ‘‘aparisuddhā, ānanda, parisā’’ti vacanaṃ sutvā eva hi tena pakkamitabbaṃ siyā, evaṃ apakkamitvā yāva bāhāgahaṇāpi nāma so moghapuriso āgamissati, acchariyamidanti dasseti.
"Even to the point of being taken by the arm" indicates that this wretched person would come even to the point of being taken by the arm, whereas he should have departed upon hearing the statement, "Ānanda, the assembly is impure"—it is amazing.
Thậm chí đến mức bị nắm cánh tay điều này cho thấy rằng đáng lẽ người ấy phải rời đi ngay khi nghe lời nói “Này Ānanda, hội chúng chưa thanh tịnh”. Việc người ngu si đó không rời đi mà đợi đến mức bị nắm cánh tay, thật là điều kỳ diệu.
Idañca garahaṇacchariyamevāti veditabbaṃ.
And this should be understood as an amazing and reprehensible act.
Điều này cần được hiểu là một sự kỳ diệu đáng trách.
384. Aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamuddeti (udā. aṭṭha. 45) ko anusandhi?
384. "These eight, bhikkhus, in the great ocean" (Ud. Aṭṭha. 45)—what is the connection?
384. Này các tỳ khưu, tám điều này trong đại dương (Udā. aṭṭha. 45) có sự liên kết nào?
Yvāyaṃ aparisuddhāya parisāya pātimokkhassa anuddeso, so imasmiṃ dhammavinaye acchariyo abbhuto dhammoti taṃ aparehi sattahi acchariyaabbhutadhammehi saddhiṃ vibhajitvā dassetukāmo paṭhamaṃ tāva tesaṃ upamābhāvena mahāsamudde acchariyaabbhutadhamme dassento satthā ‘‘aṭṭhime, bhikkhave, mahāsamudde’’tiādimāha.
Wishing to show that the non-recitation of the Pātimokkha in an impure assembly is an amazing and wonderful phenomenon in this Dhamma and Discipline, by dividing it with the other seven amazing and wonderful phenomena, the Teacher, first showing the amazing and wonderful phenomena in the great ocean as a simile for them, said "These eight, bhikkhus, in the great ocean" and so on.
Việc không tụng giới Pātimokkha trong một hội chúng chưa thanh tịnh là một pháp kỳ diệu, phi thường trong Pháp và Luật này. Nhằm phân tích và trình bày điều đó cùng với bảy pháp kỳ diệu, phi thường khác, trước hết, để trình bày những pháp kỳ diệu, phi thường trong đại dương như một ví dụ, Đức Đạo Sư đã nói “Này các tỳ khưu, tám điều này trong đại dương” và tiếp theo.
Asurāti devā viya na suranti na īsanti na virocantīti asurā.
"Asuras" are those who do not shine or are not resplendent (na suranti na īsanti na virocanti) like devas.
Asurā (phi thiên) nghĩa là những chúng sinh không rạng rỡ, không chói sáng, không hiển hách như các vị trời (surā).
Surā nāma devā, tesaṃ paṭipakkhāti vā asurā, vepacittipahārādādayo.
Or Asuras are the opponents of devas, such as Vepacitti, Pahārāda, and so on.
Hoặc asurā là kẻ đối nghịch với các vị trời (surā), như Vepacitti, Pahārāda, v.v.
Tesaṃ bhavanaṃ sinerussa heṭṭhābhāge, te tattha pavisantā nikkhamantā sinerupāde maṇḍapādīni nimminitvā kīḷantāva abhiramanti.
Their abode is beneath Sineru; entering and exiting there, they delight in playing, constructing pavilions and so on at the foot of Sineru.
Chỗ ở của họ nằm dưới chân núi Sineru. Khi họ ra vào đó, họ xây dựng các lều trại và những thứ tương tự ở chân núi Sineru và vui chơi thỏa thích.
Sā tattha tesaṃ abhirati ime guṇe disvāti āha ‘‘ye disvā disvā asurā mahāsamudde abhiramantī’’ti.
That delight of theirs there is said to be upon seeing these qualities: "which having seen, the Asuras delight in the great ocean."
Sự thích thú của họ ở đó là do thấy những phẩm chất này, nên đã nói “Khi thấy những điều này, các Asura vui thích trong đại dương”.
Tattha abhiramantīti ratiṃ vindanti, anukkaṇṭhamānā vasantīti attho.
Here, "delight" means they find joy, meaning they dwell without becoming weary.
Ở đây, vui thích nghĩa là tìm thấy niềm vui, sống mà không chán nản.
Anupubbaninnotiādīni sabbāni anupaṭipāṭiyā ninnabhāvasseva vevacanāni.
"Gradually sloping" and so on are all synonyms for the state of gradually sloping.
Thoai thoải dần và các từ tiếp theo đều là những từ đồng nghĩa của trạng thái thoai thoải dần theo thứ tự.
Na āyatakeneva papātoti nacchinnataṭamahāsobbho viya ādito eva papāto.
"Not an abrupt drop" means not an initial drop like a steep cliff or a great chasm.
Không phải là một vách đứng đột ngột nghĩa là không phải là một vách đứng đột ngột ngay từ đầu như một hẻm núi lớn có bờ bị sụt lở.
So hi tīradesato paṭṭhāya ekaṅguladvaṅgulavidatthiratanayaṭṭhiusabhaaḍḍhagāvutagāvutaaḍḍhayojanayojanādivasena gambhīro hutvā gacchanto gacchanto sinerupādamūle caturāsītiyojanasahassagambhīro hutvā ṭhitoti dasseti.
It demonstrates that starting from the shore, it gradually deepens by one finger-breadth, two finger-breadths, a span, a cubit, a rod, a hundred cubits, a half-league, a league, a half-yojana, a yojana, and so on, until at the base of Sineru, it is eighty-four thousand yojanas deep.
Điều này cho thấy rằng, bắt đầu từ bờ biển, nó sâu dần theo từng phân, hai phân, một gang, một tấc, một sào, một dặm, nửa dojana, một dojana, v.v., cho đến khi đạt độ sâu 84.000 dojana ở chân núi Sineru.
Ṭhitadhammoti ṭhitasabhāvo avaṭṭhitasabhāvo.
"Fixed nature" means its fixed and established nature.
Pháp kiên định nghĩa là bản chất kiên định, bản chất ổn định.
Kuṇapenāti yena kenaci hatthiassādikaḷevarena.
"With a corpse" means with any carcass, such as of an elephant or horse.
Xác chết nghĩa là bất kỳ xác chết nào của voi, ngựa, v.v.
Vāhetīti hatthena gahetvā viya vīcippahāreneva thale khipati.
"Washes away" means it casts ashore by the force of the waves, as if taking it by hand.
Đẩy đi nghĩa là đẩy lên bờ chỉ bằng sức mạnh của sóng, như thể nắm bằng tay.
Gaṅgā yamunāti anotattadahassa dakkhiṇamukhato nikkhantanadī pañcadhārā hutvā pavattaṭṭhāne gaṅgātiādinā pañcadhā saṅkhaṃ gatā.
"Gaṅgā, Yamunā" refers to the river that flows out from the southern mouth of Lake Anotatta, which, when it divides into five streams, is known as Gaṅgā, Yamunā, and so on, being called by five names.
Sông Gaṅgā, Yamunā nghĩa là con sông chảy ra từ phía nam hồ Anotatta, chia thành năm nhánh, được gọi là Gaṅgā, v.v., tại nơi nó chảy thành năm dòng.
Tattha nadī ninnagātiādikaṃ gottaṃ, gaṅgā yamunātiādikaṃ nāmaṃ.
Here, "river, stream" and so on are generic terms, while "Gaṅgā, Yamunā" and so on are proper names.
Ở đây, sông, dòng sông v.v. là tên gọi chung, còn Gaṅgā, Yamunā v.v. là tên riêng.
Savantiyoti yā kāci savamānā sandamānā gacchantiyo mahānadiyo vā kunnadiyo vā.
"Flowing rivers" means any great rivers or small rivers that are flowing and streaming.
Những con sông nghĩa là bất kỳ con sông lớn hay nhỏ nào đang chảy, đang tuôn trào.
Appentīti allīyanti osaranti.
"They enter" means they unite, they merge.
Hòa vào nghĩa là nhập vào, đổ vào.
Dhārāti vuṭṭhidhārā.
"Showers" means rain showers.
Những dòng nghĩa là những dòng mưa.
Pūrattanti puṇṇabhāvo.
"Fullness" means the state of being full.
Đầy đủ nghĩa là trạng thái đầy đủ.
Mahāsamuddassa hi ayaṃ dhammatā – ‘‘imasmiṃ kāle devo mando jāto, jālakkhipādīni ādāya macchakacchape gaṇhissāmī’’ti vā ‘‘imasmiṃ kāle atimahantā vuṭṭhi, labhissāma nu kho piṭṭhipasāraṇaṭṭhāna’’nti vā na sakkā vattuṃ.
Indeed, this is the nature of the great ocean: it is impossible to say, "At this time the deity is weak, so we will take nets and fishing spears to catch fish and turtles," or "At this time there is very heavy rain; will we find a place to spread our backs?"
Thật vậy, đây là bản chất của đại dương – không thể nói: “Vào lúc này, trời mưa ít, ta sẽ bắt cá và rùa bằng lưới và móc” hoặc “Vào lúc này, mưa rất lớn, liệu chúng ta có tìm được chỗ để trải lưng không?”.
Paṭhamakappikakālato paṭṭhāya hi tīraṃ bhassitvā sinerumekhalaṃ āhacca udakaṃ ṭhitaṃ, tato ekaṅgulamattampi udakaṃ neva heṭṭhā otarati, na uddhaṃ uttarati.
From the time of the first eon, the water has been standing, having eroded the shore and reached the girdle of Sineru; not even a finger-breadth of water ever descends below or rises above that level.
Thật vậy, từ thời kỳ đầu của kiếp trái đất, nước đã sụp đổ bờ và chạm vào vành núi Sineru, từ đó, nước không bao giờ xuống thấp hơn một phân, cũng không bao giờ lên cao hơn.
Ekarasoti asambhinnaraso.
"Of one taste" means of unmixed taste.
Một vị nghĩa là vị không pha trộn.
Muttāti khuddakamahantavaṭṭadīghādibhedā anekavidhamuttā.
"Pearls" are many kinds of pearls, differentiated as small, large, round, elongated, and so on.
Ngọc trai nghĩa là nhiều loại ngọc trai khác nhau, phân loại theo lớn nhỏ, tròn dài, v.v.
Maṇīti rattanīlādibhedo anekavidho maṇi.
"Gems" are many kinds of gems, differentiated as ruby, sapphire, and so on.
Ngọc nghĩa là nhiều loại ngọc khác nhau, phân loại theo kim cương, ngọc bích, v.v.
Veḷuriyoti vaṃsavaṇṇasirīsapupphavaṇṇādisaṇṭhānato anekavidho.
"Beryl (Veḷuriya)" is of many kinds according to its appearance, such as the color of bamboo or the color of a sirīsa flower.
Ngọc bích nghĩa là nhiều loại khác nhau về hình dạng như màu tre, màu hoa sirīsa, v.v.
Saṅkhoti dakkhiṇāvaṭṭakatumbakucchidhamanasaṅkhādibhedo anekavidho.
"Conch" is of many kinds, differentiated as right-spiraled, gourd-bellied, blown conch, and so on.
Ốc xà cừ nghĩa là nhiều loại ốc xà cừ khác nhau, phân loại theo ốc xà cừ xoay phải, ốc xà cừ hình bầu dục, ốc xà cừ hình bụng, v.v.
Silāti setakāḷamuggavaṇṇādibhedā anekavidhā.
"Stone" is of many kinds, differentiated as white, black, mung-bean colored, and so on.
Đá nghĩa là nhiều loại đá khác nhau, phân loại theo màu trắng, đen, xanh lá cây, v.v.
Pavāḷampi khuddakamahantarattaghanarattādibhedaṃ anekavidhaṃ.
"Coral" is also of many kinds, differentiated as small, large, deep red, solid red, and so on.
San hô cũng có nhiều loại khác nhau, phân loại theo lớn nhỏ, đỏ đậm, đỏ tươi, v.v.
Lohitako padumarāgādibhedo anekavidho.
"Red coral (Lohitaka)" is of many kinds, differentiated as padumarāga (ruby) and so on.
Hồng ngọc nghĩa là nhiều loại khác nhau, phân loại theo hồng ngọc sen, v.v.
Masāragallaṃ kabaramaṇi.
"Masāragalla" is a variegated gem.
Masāragallaṃ là ngọc cẩm thạch.
Cittaphalikantipi vadanti.
Some also call it "cittaphalika" (variegated crystal).
Cũng có người nói là pha lê màu.
Mahataṃ bhūtānanti mahantānaṃ sattānaṃ.
"Of great beings" means of great creatures.
Của những chúng sinh vĩ đại nghĩa là của những chúng sinh to lớn.
Timi timiṅgalo timitimiṅgaloti tisso macchajātiyo.
"Timi, Timiṅgala, Timitimiṅgala" are three species of fish.
Timi, timiṅgala, timitimiṅgala là ba loài cá.
Timiṃ gilanasamattho timiṅgalo, timiñca timiṅgalañca gilanasamattho timitimiṅgaloti vadanti.
They say Timiṅgala is capable of swallowing a Timi, and Timitimiṅgala is capable of swallowing both a Timi and a Timiṅgala.
Có người nói timiṅgala là loài có khả năng nuốt cá timi, còn timitimiṅgala là loài có khả năng nuốt cả cá timi và timiṅgala.
Nāgāti ūmipiṭṭhivāsinopi vimānaṭṭhakanāgāpi.
"Nāgas" are both those dwelling on the ocean's surface and those nāgas dwelling in celestial mansions.
Rồng (Nāgā) nghĩa là cả những loài rồng sống trên lưng sóng và những loài rồng sống trong cung điện.
385. Evameva khoti kiñcāpi satthā imasmiṃ dhammavinaye soḷasapi bāttiṃsapi tato bhiyyopi acchariyabbhutadhamme vibhajitvā dassetuṃ sakkoti, upamābhāvena pana gahitānaṃ aṭṭhannaṃ anurūpavasena aṭṭheva te upametabbadhamme vibhajitvā dassanto ‘‘evameva kho, bhikkhave, imasmiṃ dhammavinaye aṭṭha acchariyā abbhutā dhammā’’ti āha.
385. "Even so"—although the Teacher could explain sixteen, thirty-two, or even more amazing and wonderful phenomena in this Dhamma and Discipline, he, wishing to show eight qualities suitable for comparison, comparing them with the eight taken as similes, said "Even so, bhikkhus, there are eight amazing and wonderful phenomena in this Dhamma and Discipline."
385. Cũng vậy nghĩa là mặc dù Đức Đạo Sư có thể phân tích và trình bày mười sáu, ba mươi hai, hoặc thậm chí nhiều hơn những pháp kỳ diệu, phi thường trong Pháp và Luật này, nhưng để phù hợp với tám điều đã được dùng làm ví dụ, Ngài đã phân tích và trình bày tám pháp cần được ví dụ đó, và nói “Cũng vậy, này các tỳ khưu, trong Pháp và Luật này có tám pháp kỳ diệu, phi thường”.
Tattha anupubbasikkhāya tisso sikkhā gahitā, anupubbakiriyāya terasa dhutadhammā, anupubbapaṭipadāya satta anupassanā aṭṭhārasa mahāvipassanā aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā ca gahitā.
Here, by "gradual training (anupubbasikkhā)" the three trainings are understood; by "gradual performance (anupubbakiriyā)" the thirteen ascetic practices (dhutadhammas); and by "gradual practice (anupubbapaṭipadā)" the seven contemplations (anupassanā), the eighteen great insights (mahāvipassanā), the thirty-eight kinds of meditation objects (ārammaṇavibhattiyo), and the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) are understood.
Ở đây, học tập dần dần bao gồm ba học pháp; thực hành dần dần bao gồm mười ba hạnh đầu đà (dhutadhammā); con đường thực hành dần dần bao gồm bảy quán tưởng (anupassanā), mười tám đại quán (mahāvipassanā), ba mươi tám phân loại đối tượng (ārammaṇavibhattiyo), và ba mươi bảy pháp giác chi (bodhipakkhiyadhammā).
Na āyatakeneva aññāpaṭivedhoti maṇḍūkassa uppatitvā gamanaṃ viya āditova sīlapūraṇādīni akatvā arahattapaṭivedho nāma natthi, paṭipāṭiyā pana sīlasamādhipaññāyo pūretvāva arahattappattīti attho.
"Not an abrupt penetration of knowledge" means there is no attainment of Arahantship without first fulfilling virtue and so on, like a frog leaping; rather, it means the attainment of Arahantship is only through the gradual fulfillment of virtue, concentration, and wisdom.
Không phải là sự chứng ngộ trí tuệ đột ngột nghĩa là không có sự chứng đắc A-la-hán mà không thực hiện các việc như viên mãn giới hạnh ngay từ đầu, giống như sự nhảy vọt của con ếch. Mà là phải viên mãn giới, định, tuệ theo thứ tự mới đạt đến quả A-la-hán.
Mama sāvakāti sotāpannādike ariyapuggale sandhāya vadati.
“My disciples” refers to noble individuals like Sotāpannas and others.
Các đệ tử của Ta là nói đến các bậc Thánh nhân như Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) và những vị khác.
Na saṃvasatīti uposathakammādivasena saṃvāsaṃ na karoti.
“Does not associate” means does not associate in terms of Uposatha ceremonies and so forth.
Không sống chung nghĩa là không sống chung theo cách thức của các nghi lễ Uposatha và những việc tương tự.
Ukkhipatīti apaneti.
“Removes” means puts away.
Trục xuất nghĩa là loại bỏ.
Ārakāvāti dūre eva.
“Are far off” means indeed far away.
Ở xa nghĩa là chỉ ở xa.
Tathāgatappavediteti tathāgatena bhagavatā sāvakesu desite akkhāte pakāsite.
“Expounded by the Tathāgata” means taught, declared, and proclaimed by the Blessed One, the Tathāgata, to his disciples.
Được Như Lai thuyết giảng nghĩa là được Đức Thế Tôn Như Lai thuyết giảng, tuyên bố, công bố cho các đệ tử.
Na tena nibbānadhātuyā ūnattaṃ vā pūrattaṃ vāti asaṅkhyeyyepi mahākappe buddhesu anuppajjantesu ekasattopi parinibbātuṃ na sakkoti, tadāpi ‘‘tucchā nibbānadhātū’’ti na sakkā vattuṃ, buddhakāle pana ekekasmiṃ samāgame asaṅkhyeyyāpi sattā amataṃ ārādhenti, tadāpi na sakkā vattuṃ ‘‘pūrā nibbānadhātū’’ti.
“There is no deficiency or fullness in the Nibbāna element” because even if Buddhas do not arise for countless great kappas, and not even a single being can attain parinibbāna, even then it cannot be said that “the Nibbāna element is empty.” But in the time of a Buddha, countless beings realize the Deathless in each assembly, and even then it cannot be said that “the Nibbāna element is full.”
Niết-bàn giới không tăng không giảm vì điều đó nghĩa là ngay cả khi các vị Phật không xuất hiện trong vô số đại kiếp, không một chúng sinh nào có thể nhập Niết-bàn, khi đó cũng không thể nói rằng “Niết-bàn giới là trống rỗng”; nhưng trong thời kỳ của chư Phật, trong mỗi cuộc hội họp, vô số chúng sinh đạt được sự bất tử (amata), khi đó cũng không thể nói rằng “Niết-bàn giới là đầy đủ”.
Vimuttirasoti kilesehi vimuccanaraso.
“The taste of liberation” is the taste of liberation from defilements.
Vị giải thoát nghĩa là vị được giải thoát khỏi các phiền não.
Sabbā hi sāsanasampatti yāvadeva anupādāya āsavehi cittassa vimuttīti attho.
Indeed, the entirety of the dispensation's accomplishment means the liberation of the mind from the āsavas through non-clinging.
Toàn bộ sự thành tựu của giáo pháp chỉ là sự giải thoát của tâm khỏi các lậu hoặc (āsava) bằng cách không chấp thủ.
Yadi ca cittīkatādibhāvena ratanaṃ nāma hoti, satipaṭṭhānādīnaññeva bhūto ratanabhāvo.
And if something is a treasure by virtue of being valued and so forth, then the state of being a treasure truly belongs to Satipaṭṭhānas and others.
Nếu một châu báu có đặc tính được trân trọng và những điều tương tự, thì đặc tính châu báu đó chỉ thuộc về các niệm xứ và những pháp khác.
Bodhipakkhiyadhammānañhi so ānubhāvo, yaṃ sāvakā sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekasambuddhā paccekabodhiñāṇaṃ, sammāsambuddhā sammāsambodhiṃ adhigacchanti āsannakāraṇattā.
For such is the power of the Bodhipakkhiyadhammā that disciples attain the knowledge of a disciple’s perfection, Paccekabuddhas attain the knowledge of a Paccekabuddha’s enlightenment, and Sammāsambuddhas attain Sammāsambodhi due to their immediate causality.
Thật vậy, đó là năng lực của các pháp giác chi (bodhipakkhiya dhamma), nhờ đó các đệ tử đạt được trí tuệ Ba-la-mật của đệ tử (sāvakapāramīñāṇa), các vị Độc Giác Phật đạt được trí tuệ giác ngộ Độc Giác (paccekabodhiñāṇa), và các vị Chánh Đẳng Giác đạt được Chánh Đẳng Giác (sammāsambodhi) vì chúng là nguyên nhân trực tiếp.
Paramparakāraṇañhi dānādiupanissayoti evaṃ ratijananaṭṭhena cittīkatādiatthena ca ratanabhāvo bodhipakkhiyadhammānaṃ sātisayo.
The remote cause is the support of giving and so forth. Thus, the state of being a treasure in the sense of producing delight and being valued and so forth, is exceptional for the Bodhipakkhiyadhammā.
Nguyên nhân gián tiếp là sự yểm trợ từ bố thí và những việc tương tự; do đó, đặc tính châu báu của các pháp giác chi là vượt trội, vì chúng tạo ra sự hoan hỷ và có đặc tính được trân trọng và những điều tương tự.
Tena vuttaṃ ‘‘tatrimāni ratanāni, seyyathidaṃ – cattāro satipaṭṭhānā’’tiādi.
Therefore, it is said: “These are the treasures, namely, the four Satipaṭṭhānas,” and so forth.
Vì vậy, đã nói “Ở đây có những châu báu này, đó là – bốn niệm xứ” và những điều tương tự.
Ārammaṇe okkanditvā upaṭṭhānaṭṭhena paṭṭhānaṃ, satiyeva paṭṭhānaṃ satipaṭṭhānaṃ.
That which settles upon an object and is ready to appear is paṭṭhāna; sati itself being paṭṭhāna is satipaṭṭhāna.
Niệm xứ (Satipaṭṭhāna) là sự thiết lập (paṭṭhāna) bằng cách đi sâu vào đối tượng (ārammaṇa) và hiện diện; chính niệm (sati) là sự thiết lập.
Ārammaṇassa pana kāyādivasena catubbidhattā vuttaṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’ti.
But because the object is fourfold in terms of body, etc., it is said: “ four Satipaṭṭhānas.”
Vì đối tượng có bốn loại theo thân và những điều tương tự, nên đã nói “bốn niệm xứ”.
Tathā hi kāyavedanācittadhammesu subhasukhaniccaattasaññānaṃ pahānato asubhadukkhāniccānattabhāvaggahaṇato ca nesaṃ kāyānupassanādibhāvo vibhatto.
Thus, by abandoning perceptions of beauty, pleasure, permanence, and self, and by grasping the states of ugliness, suffering, impermanence, and non-self in relation to body, feelings, mind, and phenomena, their nature as kāyānupassanā, etc., is expounded.
Thật vậy, đặc tính quán thân và những điều tương tự của chúng được phân biệt bằng cách từ bỏ các nhận thức về đẹp đẽ, lạc, thường, ngã trong thân, thọ, tâm, pháp và bằng cách nắm bắt các trạng thái bất tịnh, khổ, vô thường, vô ngã.
Ijjhatīti iddhi, samijjhati nipphajjatīti attho.
It succeeds, thus iddhi; it accomplishes, it is brought to fruition, is the meaning.
Điều thành tựu được gọi là thần thông (iddhi), nghĩa là điều thành tựu, hoàn thành.
Ijjhanti tāya vā sattā iddhā vuddhā ukkaṃsagatā hontīti iddhi.
Or beings succeed through it, they become mighty, eminent, exalted, thus iddhi.
Hoặc các chúng sinh thành tựu nhờ đó, trở nên phát triển, đạt đến đỉnh cao, đó là thần thông (iddhi).
Paṭhamena atthena iddhi eva pādo iddhipādo, iddhikoṭṭhāsoti attho.
In the first sense, iddhi itself is a foot (pāda), thus iddhipāda; it means a portion of iddhi.
Theo nghĩa thứ nhất, thần thông chính là chân (pāda), đó là chân thần thông (iddhipāda), nghĩa là một phần của thần thông.
Dutiyena atthena iddhiyā pādo patiṭṭhā adhigamupāyoti iddhipādo.
In the second sense, the foundation or support or means of attainment for iddhi is iddhipāda.
Theo nghĩa thứ hai, chân là nền tảng, là phương tiện để đạt được thần thông, đó là chân thần thông (iddhipāda).
Tena hi uparūparivisesasaṅkhātaṃ iddhiṃ pajjanti pāpuṇanti.
For by this, they approach and attain iddhi, which is characterized by higher and higher distinctions.
Thật vậy, nhờ đó mà người ta đạt được thần thông, tức là những đặc tính cao hơn nữa.
Svāyaṃ iddhipādo yasmā chandādike cattāro adhipatidhamme dhure jeṭṭhake katvā nibbattīyati, tasmā vuttaṃ ‘‘cattāro iddhipādo’’ti.
Since this iddhipāda arises by making the four dominant factors—such as desire—the chief and foremost, therefore it is said: “ four Iddhipādas.”
Chân thần thông này, vì nó sinh khởi bằng cách lấy bốn pháp chủ đạo như ý muốn (chanda) làm chủ yếu, làm chính, nên đã nói “bốn chân thần thông”.
Satta bojjhaṅgāti bodhiyā, bodhissa vā aṅgāti bojjhaṅgā.
“ Seven factors of enlightenment” (satta bojjhaṅgā) are factors of enlightenment because they are factors of enlightenment (bodhi) or factors of the enlightener (bodhi).
Bảy giác chi (satta bojjhaṅgā) là các chi của giác ngộ (bodhi) hoặc của người giác ngộ (bodhissa).
Yā hi esā dhammasāmaggī, yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhati kilesaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgāti bojjhaṅgā jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.
The totality of phenomena by which, arising at the moment of the supramundane path, being opposed to countless dangers such as sluggishness, restlessness, attachment, clinging to sensual pleasures, self-mortification, annihilationism, and eternalism, and consisting of mindfulness, investigation of phenomena, effort, rapture, tranquility, concentration, and equanimity—by this totality of phenomena, a noble disciple awakens, rises from the sleep of defilements, or penetrates the Four Noble Truths, or directly experiences Nibbāna; this is called “ bodhi.” The factors of this bodhi, which is the totality of phenomena, are bojjhaṅgā, like the factors of jhāna or path factors.
Thật vậy, sự hòa hợp của các pháp này, khi sinh khởi vào khoảnh khắc của đạo siêu thế, là đối nghịch với nhiều tai họa như sự chùng xuống, sự phóng dật, sự chấp thủ, sự bám víu, sự hưởng thụ dục lạc, sự hành khổ tự thân, sự đoạn kiến, sự thường kiến và những điều tương tự; nhờ sự hòa hợp của các pháp này, bao gồm niệm (sati), trạch pháp (dhammavicaya), tinh tấn (vīriya), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), định (samādhi), xả (upekkhā), mà Thánh đệ tử giác ngộ, thức tỉnh khỏi giấc ngủ của phiền não, hoặc thấu hiểu Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Niết-bàn, được gọi là “giác ngộ (bodhī)”; các chi của giác ngộ, tức là sự hòa hợp của các pháp đó, là giác chi (bojjhaṅgā), giống như các chi của thiền (jhānaṅga), các chi của đạo (maggaṅga) và những điều tương tự.
Yopesa vuttappakārāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako ‘‘bodhī’’ti vuccati, tassa bodhissa vā aṅgātipi bojjhaṅgā senaṅgarathaṅgādayo viya.
Or the noble disciple, being one who awakens by means of the aforementioned totality of phenomena, is called “ bodhi.” The factors of this bodhi are also bojjhaṅgā, like factors of an army or factors of a chariot.
Hoặc, vì Thánh đệ tử giác ngộ nhờ sự hòa hợp của các pháp đã nói trên, nên Thánh đệ tử được gọi là “người giác ngộ (bodhī)”; các chi của người giác ngộ đó cũng là giác chi (bojjhaṅgā), giống như các chi của quân đội (senaṅga), các chi của xe (rathaṅga) và những điều tương tự.
Tenāhu porāṇā ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti bojjhaṅgā’’ti (saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182; vibha. aṭṭha. 466; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.25), ‘‘bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā’’tiādinā (paṭi. ma. 2.17) nayenapi bojjhaṅgaṭṭho veditabbo.
Therefore, the ancients said, “Factors of the awakening person are bojjhaṅgā,” and the meaning of bojjhaṅga is to be understood also by the method beginning with “they conduce to enlightenment, thus bojjhaṅgā.”
Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói: “Các chi của người giác ngộ là giác chi” và “Các pháp dẫn đến giác ngộ là giác chi” và những điều tương tự, ý nghĩa của giác chi cần được hiểu theo cách này.
Sotāpannoti maggasaṅkhātaṃ sotaṃ āpajjitvā pāpuṇitvā ṭhito, sotāpattiphalaṭṭhoti attho.
“ Sotāpanna” means one who has entered and attained the stream (sota) of the path; it means one who has attained the fruit of stream-entry.
Bậc Nhập Lưu (Sotāpanno) là người đã đi vào (āpajjitvā) và đạt được (pāpuṇitvā) dòng (sota) tức là đạo; nghĩa là người đã đạt được quả Nhập Lưu (Sotāpattiphalaṭṭho).
Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannoti sotāpattiphalassa attapaccakkhakaraṇatthāya paṭipajjamāno paṭhamamaggaṭṭho, yo aṭṭhamakotipi vuccati.
“ One practicing for the realization of the fruit of stream-entry” means one who is practicing for the direct experience of the fruit of stream-entry, the first path-attainer, who is also called the eighth person.
Người đang thực hành để chứng ngộ quả Nhập Lưu (Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno) là người đang thực hành để tự mình chứng kiến quả Nhập Lưu, tức là người đang ở đạo thứ nhất, còn được gọi là người thứ tám (aṭṭhamaka).
Sakadāgāmīti sakideva imaṃ lokaṃ paṭisandhiggahaṇavasena āgamanasīlo dutiyaphalaṭṭho.
“ Sakadāgāmī” means one whose nature is to return to this world only once through rebirth; one who has attained the second fruit.
Bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) là người có thói quen trở lại thế giới này một lần nữa bằng cách tái sinh, tức là người đã đạt được quả thứ hai.
Anāgāmīti paṭisandhiggahaṇavasena kāmalokaṃ anāgamanasīlo tatiyaphalaṭṭho.
“ Anāgāmī” means one whose nature is not to return to the sensual realm through rebirth; one who has attained the third fruit.
Bậc Bất Lai (Anāgāmī) là người có thói quen không trở lại dục giới bằng cách tái sinh, tức là người đã đạt được quả thứ ba.
Yo pana saddhānusārī dhammānusārī ekabījīti evamādiko ariyapuggalavibhāgo, so tesaṃyeva bhedoti.
The classification of noble individuals, such as the faith-follower, the Dhamma-follower, the one-seeded, and so forth, is merely a division of these.
Sự phân loại các bậc Thánh nhân như Tín tùy hành (Saddhānusārī), Pháp tùy hành (Dhammānusārī), Nhất chủng tử (Ekabījī) và những điều tương tự, là các phân loại của chính những bậc đó.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is in accordance with what has been said.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Āpajjati, tato aparanti evaṃ āpattivassaṃ kilesavassaṃ ativiya vassati.
incurs; and so forth, in this way, the rain of offenses, the rain of defilements, rains excessively.
Phạm tội, và cứ thế, mưa tội lỗi, mưa phiền não cứ trút xuống quá mức.
Vivaṭaṃ nātivassatīti āpattiṃ āpanno taṃ appaṭicchādetvā vivaranto sabrahmacārīnaṃ pakāsento yathādhammaṃ yathāvinayaṃ paṭikaronto desento vuṭṭhahanto aññaṃ navaṃ āpattiṃ nāpajjati, tenassa taṃ vivaṭaṃ puna āpattivassaṃ kilesavassaṃ na vassati.
It does not rain excessively on what is open means having committed an offense, not concealing it but revealing it, disclosing it to fellow practitioners, acting in accordance with the Dhamma and Vinaya, confessing, and rising up, one does not incur another new offense. Therefore, the rain of offenses and the rain of defilements do not rain again on that person's revealed state.
Vivaṭaṃ nātivassatī có nghĩa là, người phạm tội không che giấu mà công khai, tiết lộ với các vị đồng Phạm hạnh, hành xử theo Dhamma, theo Vinaya, sám hối và đứng dậy, thì không phạm một tội mới khác. Do đó, đối với người ấy, điều đã được tiết lộ đó sẽ không còn mưa tội lỗi, mưa phiền não nữa.
Yasmā ca etadeva, tasmā channaṃ chāditaṃ āpattiṃ vivaretha.
And because it is precisely this, therefore open (reveal) the concealed offense.
Và bởi vì chính điều này, cho nên hãy tiết lộ tội lỗi channaṃ đã che giấu.
Evaṃ taṃ nātivassatīti evaṃ sante taṃ āpattiṃ āpajjanapuggalānaṃ attabhāvaṃ ativijjhitvā kilesavassanena na vassati na temeti, evaṃ so kilesehi anavassuto parisuddhasīlo samāhito hutvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā sammasanto anukkamena nibbānaṃ pāpuṇātīti adhippāyo.
In this way, it does not rain excessively on him means in this way, it does not rain or soak the being of those who have committed offenses with the rain of defilements. The intention is that such a person, unstained by defilements, with purified morality and concentration, establishes vipassanā, and by contemplating, gradually attains Nibbāna.
Evaṃ taṃ nātivassatī có nghĩa là, khi đã như vậy, thì mưa phiền não sẽ không trút xuống, không làm ướt thân của những người phạm tội, xuyên qua thân họ. Như vậy, người ấy không bị phiền não làm ướt, trở nên trong sạch về giới, an định, sau đó thiết lập tuệ quán, quán chiếu và dần dần đạt đến Nibbāna, đó là ý nghĩa.
386. Atha bhagavā cintesi ‘‘idāni bhikkhusaṅghe abbudo jāto, aparisuddhā puggalā uposathaṃ āgacchanti, na ca tathāgato aparisuddhāya parisāya uposathaṃ uddisati, anuddisante ca bhikkhusaṅghassa uposatho pacchijjati, yannūnāhaṃ ito paṭṭhāya bhikkhūnaññeva pātimokkhuddesaṃ anujāneyya’’nti, evaṃ pana cintetvā bhikkhūnaññeva pātimokkhuddesaṃ anujāni.
386. Then the Blessed One reflected: "Now a growth has arisen in the Saṅgha of bhikkhus; impure individuals come to the Uposatha, and the Tathāgata does not recite the Uposatha to an impure assembly. If it is not recited, the Uposatha of the Saṅgha of bhikkhus will be interrupted. What if I were to authorize the bhikkhus themselves to recite the Pātimokkha from now on?" Having reflected thus, he authorized the bhikkhus themselves to recite the Pātimokkha.
386. Sau đó, Đức Thế Tôn suy nghĩ: “Hiện nay, trong Tăng đoàn đã phát sinh một khối u, những người không trong sạch đến dự Uposatha, và Như Lai không tụng đọc Pātimokkha cho một hội chúng không trong sạch. Nếu không tụng đọc, thì Uposatha của Tăng đoàn sẽ bị gián đoạn. Vậy thì, ta nên cho phép các Tỳ-khưu tự mình tụng đọc Pātimokkha từ nay trở đi.” Sau khi suy nghĩ như vậy, Ngài đã cho phép các Tỳ-khưu tự mình tụng đọc Pātimokkha.
Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā’’ti.
Therefore it is said: "Then the Blessed One... (pe) ...you should recite the Pātimokkha."
Vì vậy đã nói: “Atha kho bhagavā…pe… pātimokkhaṃ uddiseyyāthā” (Rồi Đức Thế Tôn…pe… các ngươi nên tụng đọc Pātimokkha).
Tattha nadānāhanti na idāni ahaṃ.
There, nadānāhaṃ means not now, I.
Trong đó, nadānāhaṃ có nghĩa là, không phải bây giờ tôi.
Uposathaṃ na karissāmi, pātimokkhaṃ na uddisissāmīti paccekaṃ na-kārena sambandho.
The word na is to be connected separately to "I will not perform the Uposatha" and "I will not recite the Pātimokkha."
Không làm Uposatha, không tụng đọc Pātimokkha, mỗi câu được liên kết với từ na (không).
Duvidhaṃ pātimokkhaṃ āṇāpātimokkhaṃ ovādapātimokkhanti.
There are two kinds of Pātimokkha: the command-Pātimokkha (āṇāpātimokkha) and the exhortation-Pātimokkha (ovādapātimokkha).
Pātimokkha có hai loại: Pātimokkha giới luật (Āṇāpātimokkha) và Pātimokkha khuyên dạy (Ovādapātimokkha).
Tesu ‘‘suṇātu me bhante’’tiādikaṃ āṇāpātimokkhaṃ, taṃ sāvakāva uddisanti, na buddhā, yaṃ anvaddhamāsaṃ uddisīyati.
Among these, the āṇāpātimokkha is that which begins with "Suṇātu me bhante," etc., and this is recited by disciples, not by Buddhas, and is recited every half-month.
Trong số đó, Pātimokkha bắt đầu bằng “Suṇātu me bhante” (Bạch chư Tôn giả hãy lắng nghe con) v.v… là Āṇāpātimokkha, do các đệ tử tụng đọc, không phải do các Đức Phật, được tụng đọc nửa tháng một lần.
‘‘Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90; dha. pa. 183-185) imā pana tisso gāthā ovādapātimokkhaṃ nāma, taṃ buddhāva uddisanti, na sāvakā.
But these three verses: "Khantī paramaṃ... (pe) ...sabbapāpassa akaraṇaṃ... (pe) ...anupavādo anupaghāto... (pe) ...etaṃ buddhāna sāsanaṃ" (Dī. Ni. 2.90; Dha. Pa. 183-185) are called the ovādapātimokkha, and this is recited by Buddhas, not by disciples.
Còn ba bài kệ này: “Khantī paramaṃ…pe… sabbapāpassa akaraṇaṃ…pe… anupavādo anupaghāto…pe… etaṃ buddhāna sāsanaṃ” (Nhẫn nhục là tối thượng…pe… không làm các điều ác…pe… không phỉ báng, không sát hại…pe… đó là lời giáo huấn của chư Phật) là Ovādapātimokkha, do các Đức Phật tụng đọc, không phải do các đệ tử.
Channampi vassānaṃ accayena uddisanti.
They recite it even after six years.
Các Ngài tụng đọc sau sáu năm.
Dīghāyukabuddhānañhi dharamānakāle ayameva pātimokkhuddeso, appāyukabuddhānaṃ pana paṭhamabodhiyaṃyeva, tato paraṃ itaro, tañca kho bhikkhū eva uddisanti, na buddhā.
Indeed, for Buddhas of long life, this is the only recitation of the Pātimokkha during their lifetime. For Buddhas of short life, it is only in the first period of their enlightenment; thereafter, it is the other kind, and that is recited by bhikkhus, not by Buddhas.
Đối với các Đức Phật có tuổi thọ dài, trong thời gian các Ngài còn tại thế, đây chính là sự tụng đọc Pātimokkha. Còn đối với các Đức Phật có tuổi thọ ngắn, thì chỉ vào thời gian giác ngộ đầu tiên, sau đó là loại kia, và điều đó chỉ do các Tỳ-khưu tụng đọc, không phải do các Đức Phật.
Tasmā amhākampi bhagavā vīsativassamattaṃ imaṃ ovādapātimokkhaṃ uddisitvā imaṃ antarāyaṃ disvā tato paraṃ na uddisi.
Therefore, our Blessed One also, after reciting this ovādapātimokkha for about twenty years, seeing this obstacle, did not recite it thereafter.
Do đó, Đức Thế Tôn của chúng ta cũng đã tụng đọc Ovādapātimokkha này trong khoảng hai mươi năm, sau khi thấy chướng ngại này, Ngài không tụng đọc nữa.
Aṭṭhānanti akāraṇaṃ.
Aṭṭhānaṃ means an impossibility.
Aṭṭhānaṃ có nghĩa là không có lý do.
Anavakāsoti tasseva vevacanaṃ.
Anavakāso is a synonym for the same.
Anavakāso là từ đồng nghĩa của nó.
Kāraṇañhi tiṭṭhati ettha phalaṃ tadāyattavuttitāyāti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati, evaṃ ‘‘avakāso’’tipi vuccati.
A "ṭhāna" (place/basis) is so called because the result stands there, as its existence depends on it. Similarly, it is called "avakāso" (opportunity/scope).
Lý do được gọi là “ṭhāna” vì quả vị tồn tại ở đó, sự tồn tại của nó phụ thuộc vào đó. Tương tự, nó cũng được gọi là “avakāso”.
Yanti kiriyāparāmasanaṃ.
Yaṃ refers to the action.
Yaṃ là sự tham chiếu đến hành động.
Na ca, bhikkhave, sāpattikena pātimokkhaṃ sotabbantiādi padatthato suviññeyyaṃ.
Nor, bhikkhus, should the Pātimokkha be listened to by one who is guilty of an offense and so forth, is easily understood from the meaning of the words.
Na ca, bhikkhave, sāpattikena pātimokkhaṃ sotabba v.v… thì dễ hiểu theo nghĩa đen của từ.
Vinicchayato panettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāya vuttameva.
Whatever needs to be said by way of determination here has already been said in the commentary.
Về phương diện phán quyết, điều cần nói ở đây đã được nói trong Chú giải.
Tattha pure vā pacchā vāti ñattito pubbe vā pacchā vā.
There, before or after means before or after the ñatti (motion).
Trong đó, pure vā pacchā vā có nghĩa là trước hoặc sau khi tuyên bố (ñatti).
402. Bhikkhunikkhandhake sakkesu viharatīti paṭhamagamanena gantvā viharati.
402. In the Bhikkhunīk-khandhaka, viharati sakkesu means he went there for the first time and dwelled among the Sakyas.
402. Trong Bhikkhunikkhandhaka, sakkesu viharatī có nghĩa là, đã đến và an trú ở xứ Sakka lần đầu tiên.
Mahāpajāpati gotamīti ettha gotamīti gottaṃ.
In Mahāpajāpati Gotamī, Gotamī is her clan name.
Mahāpajāpati Gotamī, trong đó, Gotamī là họ.
Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati.
On the day of her naming ceremony, respected brahmins, having seen her auspicious marks, declared: "If this one gives birth to a daughter, she will become the chief consort of a universal monarch.
Vào ngày đặt tên, các Bà-la-môn được trọng đãi, sau khi thấy các tướng tốt, đã tiên đoán: “Nếu cô ấy sinh con gái, sẽ là hoàng hậu của một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương.
Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatīti ubhayathāpi mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti nāmaṃ akaṃsu, idha pana gottena saddhiṃ saṃsanditvā ‘‘mahāpajāpati gotamī’’ti vuttaṃ.
If she gives birth to a son, he will become a universal monarch. In either case, her progeny will be great." Therefore, due to the greatness of her progeny, both sons and daughters, they named her "Mahāpajāpatī." Here, however, it is stated as "Mahāpajāpatī Gotamī" by combining it with her clan name.
Nếu sinh con trai, sẽ là một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương. Dù thế nào, con cái của cô ấy cũng sẽ vĩ đại.” Vì vậy, do sự vĩ đại của con trai và con gái mà họ đặt tên là “Mahāpajāpatī”. Ở đây, nó được kết hợp với họ nên gọi là “Mahāpajāpati Gotamī”.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhagavā kapilapuraṃ gantvā paṭhamameva nandaṃ pabbājesi, sattame divase rāhulakumāraṃ.
Where the Blessed One was, there she approached means the Blessed One, having gone to Kapilavatthu, first ordained Nanda, and on the seventh day, Prince Rāhula.
Yena bhagavā tenupasaṅkamī có nghĩa là, Đức Thế Tôn đã đến Kapilapura và xuất gia cho Nanda đầu tiên, và đến ngày thứ bảy thì xuất gia cho hoàng tử Rāhula.
Cumbaṭakakalahe pana ubhayanagaravāsikesu yuddhatthāya nikkhantesu satthā gantvā te rājāno saññāpetvā attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi.
However, in the Cumbaṭaka quarrel, when the inhabitants of both cities went out for battle, the Teacher went and appeased the kings and preached the Attadaṇḍasutta (Sn. 941 ff.).
Trong cuộc tranh chấp về máng nước, khi cư dân của cả hai thành phố ra trận, Đức Đạo Sư đã đến, khuyên nhủ các vị vua và thuyết Attadaṇḍasutta.
Rājāno pasīditvā aḍḍhateyyasate aḍḍhateyyasate dārake adaṃsu.
The kings were pleased and offered two hundred and fifty youths each.
Các vị vua hoan hỷ và cúng dường hai trăm năm mươi thanh niên mỗi bên.
Tāni pañca kumārasatāni satthu santike pabbajiṃsu.
Those five hundred princes ordained with the Teacher.
Năm trăm vị hoàng tử đó đã xuất gia với Đức Đạo Sư.
Atha nesaṃ pajāpatiyo sāsanaṃ pesetvā anabhiratiṃ uppādayiṃsu.
Then their wives sent a message and caused dissatisfaction to arise.
Sau đó, các hoàng hậu của họ đã gửi thông điệp và gây ra sự bất mãn (không hoan hỷ).
Satthā tesaṃ anabhiratiyā uppannabhāvaṃ ñatvā te pañcasate daharabhikkhū kuṇāladahaṃ netvā attano kuṇālakāle nisinnapubbe pāsāṇatale nisīditvā kuṇālajātakakathāya (jā. 2.21.kuṇālajātaka) tesaṃ anabhiratiṃ vinodetvā sabbepi te sotāpattiphale patiṭṭhāpesi, puna mahāvanaṃ ānetvā arahattaphale.
The Teacher, knowing that discontent had arisen in them, took those five hundred young bhikkhus to the Kuṇāla lake, and sitting on the stone slab where he had previously sat in his time as Kuṇāla, he dispelled their discontent with the story of the Kuṇāla Jātaka, establishing them all in the fruit of stream-entry, and then bringing them back to the Mahāvana, in the fruit of arahantship.
Bậc Đạo Sư, biết được sự bất mãn của họ đã khởi lên, Ngài dẫn năm trăm vị tỳ khưu trẻ ấy đến hồ Kuṇāla, ngồi trên phiến đá mà Ngài đã từng ngồi trước đây vào thời Kuṇāla của mình, Ngài xua tan sự bất mãn của họ bằng câu chuyện Kuṇālajātaka, và an lập tất cả họ vào quả vị Nhập Lưu. Sau đó, Ngài đưa họ trở lại Đại Lâm và an lập vào quả vị A-la-hán.
Tesaṃ cittajānanatthaṃ punapi pajāpatiyo sāsanaṃ pahiṇiṃsu.
To know their state of mind, their former wives again sent a message.
Để biết được tâm ý của họ, các bà vợ lại gửi sứ giả đến.
Te ‘‘abhabbā mayaṃ gharāvāsassā’’ti paṭisāsanaṃ pahiṇiṃsu.
They sent back a reply: “We are now incapable of the household life.”
Họ gửi sứ giả trả lời rằng: “Chúng tôi không còn thích hợp với đời sống gia đình.”
Tā ‘‘na dāni amhākaṃ paragharaṃ gantuṃ yuttaṃ, mahāpajāpatiyā santikaṃ gantvā pabbajjaṃ anujānāpetvā pabbajissāmā’’ti pañcasatāpi mahāpajāpatiṃ upasaṅkamitvā ‘‘ayye, amhākaṃ pabbajjaṃ anujānāpethā’’ti āhaṃsu.
Thinking, “It is not proper for us now to go to another’s house; we will go to Mahāpajāpati, have her request permission for the going forth, and go forth,” all five hundred of them approached Mahāpajāpati and said, “Venerable lady, please request permission for our going forth.”
Năm trăm bà ấy nói: “Giờ đây chúng ta không nên đến nhà người khác nữa, chúng ta sẽ đến chỗ Mahāpajāpati để xin phép xuất gia rồi sẽ xuất gia.” Rồi họ đến gặp Mahāpajāpati và nói: “Bạch bà, xin bà cho phép chúng tôi xuất gia.”
Mahāpajāpati ca tā itthiyo gahetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, setacchattassa heṭṭhā rañño parinibbutakāle upasaṅkamītipi vadantiyeva.
And Mahāpajāpati, taking those women, approached the Blessed One; some say she approached him under the white parasol at the time of the king’s final passing.
Và Mahāpajāpati dẫn những người phụ nữ ấy đến chỗ Thế Tôn, có người nói rằng bà đến gặp Ngài vào thời điểm nhà vua đã nhập Niết-bàn dưới lọng trắng.
Pakkāmīti puna kapilapurameva pāvisi.
Departed: she entered Kapilapura again.
Pakkāmī (đã rời đi) có nghĩa là lại đi vào Kapilavatthu.
Yathābhirantaṃ viharitvāti bodhaneyyasattānaṃ upanissayaṃ olokento yathājjhāsayena viharitvā.
Having dwelt as he pleased: having dwelt according to his inclination while considering the supporting conditions of those to be awakened.
Yathābhirantaṃ viharitvā (sau khi an trú tùy thích) có nghĩa là sau khi an trú theo ý muốn, quan sát căn cơ của các chúng sanh cần được giác ngộ.
Cārikaṃ pakkāmīti mahājanasaṅgahaṃ karonto uttamāya buddhasiriyā anopamena buddhavilāsena aturitacārikaṃ pakkāmi.
He set out on a journey: bringing about the welfare of the great multitude, he set out on an unhurried journey with supreme Buddhic splendor, with incomparable Buddhic grace.
Cārikaṃ pakkāmī (Ngài đã du hành) có nghĩa là Ngài đã du hành với vẻ uy nghi bậc giác ngộ tối thượng, với phong thái bậc giác ngộ vô song, không vội vã, để làm lợi ích cho đại chúng.
Sambahulāhi sākiyānīhi saddhinti antonivesanasmiṃyeva dasabalaṃ uddissa pabbajjāvesaṃ gahetvā tāpi pañcasatā sākiyāniyo pabbajjāvesaṃyeva gāhāpetvā sabbāhipi tāhi sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ.
With many Sākiyan women: having taken on the appearance of one gone forth in honor of the one of Ten Powers right within the palace, and having had those five hundred Sākiyan women also take on the appearance of those gone forth, with all those many Sākiyan women.
Sambahulāhi sākiyānīhi saddhiṃ (cùng với nhiều phụ nữ dòng Thích-ca) có nghĩa là chính trong nội cung, các phụ nữ ấy đã thọ y phục xuất gia vì Đức Thập Lực. Và bà cũng khiến năm trăm phụ nữ dòng Thích-ca ấy thọ y phục xuất gia, cùng với tất cả các phụ nữ dòng Thích-ca đông đảo ấy.
Pakkāmīti gamanaṃ abhinīhari.
Departed: she set out on the journey.
Pakkāmī (đã rời đi) có nghĩa là đã bắt đầu cuộc hành trình.
Gamanābhinīharaṇakāle panassā ‘‘sukumārā rājitthiyo padasā gantuṃ na sakkhissantī’’ti sākiyakoliyarājāno suvaṇṇasivikāyo upaṭṭhāpayiṃsu, tā pana ‘‘yāne āruyha gacchantīhi satthari agāravo kato hotī’’ti ekapaṇṇāsayojanikaṃ maggaṃ padasāva paṭipajjiṃsu.
However, at the time she was setting out, the Sākiyan and Koliyan kings, thinking, “These royal ladies of delicate constitution will not be able to go on foot,” provided golden palanquins. But they, thinking, “Disrespect would be shown to the Teacher by those who go riding in a vehicle,” undertook the fifty-one-yojana journey on foot.
Vào thời điểm bắt đầu cuộc hành trình của bà, các vị vua dòng Thích-ca và Koliya đã chuẩn bị những kiệu vàng vì nghĩ rằng: “Các vị hoàng hậu cao quý sẽ không thể đi bộ được.” Nhưng các bà lại nghĩ: “Nếu đi bằng xe cộ thì sẽ là sự bất kính đối với Bậc Đạo Sư,” nên các bà đã đi bộ suốt quãng đường dài năm mươi mốt dojana.
Rājānopi purato ca pacchato ca ārakkhaṃ saṃvidahāpetvā taṇḍulasappitelādīnaṃ sakaṭāni pūretvā ‘‘gatagataṭṭhāne āhāraṃ paṭiyādethā’’ti purise pesayiṃsu.
The kings also had a guard arranged in front and behind, and having filled carts with rice, ghee, oil, and so on, they sent men with the instruction, “Prepare food in each place they go.”
Các vị vua cũng đã sắp đặt đội bảo vệ phía trước và phía sau, chất đầy xe bò với gạo, dầu mè, v.v., và sai người đi trước để “chuẩn bị thức ăn ở mỗi nơi đến.”
Sūnehi pādehīti tāsañhi sukhumālattā pādesu eko phoṭo uṭṭheti, eko bhijjati, ubho pādā kaṭakaṭṭhisamparikiṇṇā viya hutvā uddhumātā.
With swollen feet: on account of their delicate constitution, one blister would rise on their feet, another would burst; both feet became swollen as if strewn with gravel.
Sūnehi pādehī (với đôi chân sưng phù) có nghĩa là vì sự mềm yếu của các bà, một vết phồng rộp nổi lên ở chân, một vết vỡ ra, và cả hai bàn chân đều sưng phồng như bị bao phủ bởi gai góc.
Tena vuttaṃ ‘‘sūnehi pādehī’’ti.
Therefore it was said, “with swollen feet.”
Vì thế mà nói “với đôi chân sưng phù”.
Bahidvārakoṭṭhaketi dvārakoṭṭhakassa bahi.
At the outer gatehouse: outside the gatehouse.
Bahidvārakoṭṭhake (ở bên ngoài cổng thành) có nghĩa là bên ngoài cổng thành.
Kasmā panevaṃ ṭhitāti?
But why did she stand thus?
Tại sao bà lại đứng như vậy?
Evaṃ kirassā ahosi ‘‘ahaṃ tathāgatena anuññātā sayameva pabbajjāvesaṃ aggahesiṃ, evaṃ gahitabhāvo ca pana me sakalajambudīpe pākaṭo jāto, sace satthā pabbajjaṃ anujānissati, iccetaṃ kusalaṃ.
It seems she thought thus: “I, having been permitted by the Tathāgata, took on the appearance of one gone forth myself. And the fact of my having done so has become well-known throughout all of Jambudīpa. If the Teacher permits the going forth, that would be excellent.
Bởi vì bà đã nghĩ rằng: “Ta đã tự mình thọ y phục xuất gia mà không được Đức Như Lai cho phép; và việc ta thọ y phục như vậy đã trở nên công khai khắp toàn cõi Diêm-phù-đề. Nếu Bậc Đạo Sư cho phép xuất gia, thì đó là điều tốt lành. Nếu Ngài không cho phép, thì sẽ có sự khiển trách lớn.” Vì vậy, bà không thể vào tịnh xá và đứng khóc.
Sace nānujānissati, mahatī garahā bhavissatī’’ti vihāraṃ pavisituṃ asakkontī rodamānā aṭṭhāsi.
If he does not permit it, there will be great censure.” Unable to enter the monastery, she stood there weeping.
.
Kiṃ nu tvaṃ gotamīti kiṃ nu rājakulānaṃ vipatti uppannā, kena nu tvaṃ kāraṇena evaṃ vivaṇṇabhāvaṃ pattā sūnehi pādehi…pe… ṭhitāti.
Why is it, Gotamī: has some misfortune befallen the royal families? For what reason have you reached such a state of pallor, with swollen feet… and so on… standing thus?
Kiṃ nu tvaṃ gotamī (Này Gotamī, có chuyện gì vậy?) có nghĩa là: Có phải đã xảy ra tai họa gì cho hoàng tộc không? Vì lý do gì mà bà lại trở nên tiều tụy như vậy, với đôi chân sưng phù…v.v… và đang đứng đó?
Aññenapi pariyāyenāti aññenapi kāraṇena.
By another reason also: by another cause as well.
Aññenapi pariyāyenā (bằng một cách khác) có nghĩa là bằng một lý do khác.
Āpādikāti saṃvaḍḍhikā, tumhākaṃ hatthapādesu hatthapādakiccaṃ asādhentesu hatthe ca pāde ca vaḍḍhetvā paṭijaggikāti attho.
Foster-mother: nurturer. The meaning is: when you were unable to perform the functions of your hands and feet, she fostered and cared for your hands and feet.
Āpādikā (người nuôi dưỡng) có nghĩa là người làm cho lớn lên, tức là người đã chăm sóc, nuôi dưỡng tay chân của các con khi chúng không thể tự làm công việc của tay chân, làm cho tay chân của chúng lớn lên.
Posikāti divasassa dve tayo vāre nahāpetvā bhojetvā pāyetvā tumhe posesi.
Nourisher: she nourished you by bathing, feeding, and giving you drink two or three times a day.
Posikā (người nuôi nấng) có nghĩa là người đã tắm rửa, cho ăn, cho uống hai ba lần một ngày để nuôi dưỡng các con.
Thaññaṃ pāyesīti nandakumāro kira bodhisattato katipāheneva daharataro.
Gave you her breast milk: It is said that Prince Nanda was younger than the Bodhisatta by only a few days.
Thaññaṃ pāyesī (đã cho bú sữa mẹ) có nghĩa là Nandakumāra sinh sau Bồ-tát vài ngày.
Tasmiṃ jāte mahāpajāpati attano puttaṃ dhātīnaṃ datvā sayaṃ bodhisattassa dhātikiccaṃ sādhayamānā attano thaññaṃ pāyesi.
When he was born, Mahāpajāpati gave her own son to wet nurses, and personally attending to the duties of a wet nurse for the Bodhisatta, she gave him her own breast milk.
Khi Ngài sinh ra, Mahāpajāpati đã giao con trai của mình cho các nhũ mẫu, còn tự mình làm công việc của nhũ mẫu cho Bồ-tát, đã cho Ngài bú sữa của mình.
Taṃ sandhāya thero evamāha.
Referring to this, the Elder spoke thus.
Vị trưởng lão nói như vậy là để chỉ điều đó.
Sādhu bhanteti ‘‘bahukārā’’tiādīhi tassā guṇaṃ kathetvā puna pabbajjaṃ yācanto evamāha.
It is good, venerable sir: having described her virtue with words such as “she was of great service,” he spoke thus, again requesting the going forth.
Sādhu bhante (Lành thay, bạch Thế Tôn) có nghĩa là sau khi kể ra các đức tính của bà ấy bằng những lời như “người có nhiều ân đức”, vị ấy lại cầu xin sự xuất gia và nói như vậy.
Tadahupasampannassāti taṃ divasampi upasampannassa.
Of one ordained on that very day: of one who received higher ordination even on that same day.
Tadahupasampannassā (đối với người đã thọ cụ túc giới trong ngày đó) có nghĩa là đối với người đã thọ cụ túc giới trong cùng ngày.
Abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ kātabbanti mānātimānaṃ akatvā pañcapatiṭṭhitena abhivādanaṃ, āsanā uṭṭhāya paccuggamanavasena paccuṭṭhānaṃ, dasanakhe samodhānetvā añjalikammaṃ, āsanapaññāpanabījanādikaṃ anucchavikakammasaṅkhātaṃ sāmīcikammañca kattabbaṃ.
Salutation, rising up, respectful gesture with joined palms, and proper courtesy must be done: without having pride or conceit, salutation with the five points touching the ground; rising up from one’s seat by way of going to meet someone; the respectful gesture of joining the ten fingers; and proper courtesy, defined as suitable actions such as preparing a seat, fanning, and so on, must be done.
Abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ añjalikammaṃ sāmīcikammaṃ kātabba (phải thực hành sự đảnh lễ, đứng dậy chào đón, chắp tay và nghi thức phù hợp) có nghĩa là phải thực hành sự đảnh lễ bằng năm điểm chạm đất mà không có sự kiêu mạn, sự đứng dậy chào đón bằng cách đứng dậy khỏi chỗ ngồi, sự chắp tay bằng cách khép mười móng tay lại, và nghi thức phù hợp bao gồm việc sắp đặt chỗ ngồi, quạt mát, v.v.
Abhikkhuke āvāseti yattha vasantiyā anantarāyena ovādatthāya upasaṅkamanārahe ṭhāne ovādadāyako ācariyo natthi, ayaṃ abhikkhuko āvāso nāma, evarūpe āvāse vassaṃ na upagantabbaṃ.
In a residence without a bhikkhu: a place where, for one dwelling there, there is no teacher to give an exhortation in a location suitable for approaching without obstruction—this is called a residence without a bhikkhu. The rains retreat should not be entered upon in such a residence.
Abhikkhuke āvāse (trong trú xứ không có tỳ khưu) có nghĩa là một trú xứ mà không có vị thầy ban lời khuyên, nơi không thích hợp để đến xin lời khuyên mà không có chướng ngại khi đang an trú, đó gọi là trú xứ không có tỳ khưu. Không được an cư mùa mưa trong trú xứ như vậy.
Anvaddhamāsanti anuposathikaṃ.
Every half-month: every Uposatha day.
Anvaddhamāsaṃ (nửa tháng một lần) có nghĩa là theo ngày bố-tát.
Ovādūpasaṅkamananti ovādatthāya upasaṅkamanaṃ.
The approaching for exhortation: the approaching for the purpose of exhortation.
Ovādūpasaṅkamanaṃ (việc đến xin lời khuyên) có nghĩa là việc đến để xin lời khuyên.
Diṭṭhenāti cakkhunā diṭṭhena.
By what is seen: by what is seen with the eye.
Diṭṭhenā (bằng điều đã thấy) có nghĩa là bằng điều đã thấy bằng mắt.
Sutenāti sotena sutena.
By what is heard: by what is heard with the ear.
Sutenā (bằng điều đã nghe) có nghĩa là bằng điều đã nghe bằng tai.
Parisaṅkāyāti diṭṭhasutavasena parisaṅkitena.
On suspicion: on suspicion based on what has been seen or heard.
Parisaṅkāyā (bằng sự nghi ngờ) có nghĩa là bằng điều đã nghi ngờ dựa trên điều đã thấy và đã nghe.
Garudhammanti garukaṃ saṅghādisesāpattiṃ.
A grave rule: a serious Saṅghādisesa offense.
Garudhammaṃ (giới pháp trọng) có nghĩa là tội nặng như Tăng-già-bà-thi-sa.
Pakkhamānattanti anūnāni pannarasa divasāni mānattaṃ.
Penance for half a month: mānatta for a full fifteen days.
Pakkhamānattaṃ (sự sám hối trong nửa tháng) có nghĩa là sự sám hối không dưới mười lăm ngày.
Chasu dhammesūti vikālabhojanacchaṭṭhesu sikkhāpadesu.
In the six rules: in the training rules with eating at the wrong time as the sixth.
Chasu dhammesu (trong sáu giới pháp) có nghĩa là trong sáu giới học, bắt đầu từ việc ăn phi thời.
Sikkhitasikkhāyāti ekasikkhampi akhaṇḍaṃ katvā pūritasikkhāya.
Who has trained in the training rules: who has fulfilled the training rules without breaking even a single one.
Sikkhitasikkhāyā (người đã học giới) có nghĩa là người đã hoàn thành giới học mà không vi phạm dù chỉ một giới.
Na akkositabbo na paribhāsitabboti dasannaṃ akkosavatthūnaṃ aññatarena akkosavatthunā na akkositabbo, bhayupadaṃsanāya kāyaci paribhāsāya na paribhāsitabbo.
Is not to be abused or reviled: she is not to be abused with any of the ten grounds for abuse; she is not to be reviled with any kind of reviling for the purpose of intimidation.
Na akkositabbo na paribhāsitabbo (không được mắng nhiếc, không được phỉ báng) có nghĩa là không được mắng nhiếc bằng bất kỳ lời mắng nhiếc nào trong mười loại lời mắng nhiếc, không được phỉ báng bằng bất kỳ lời phỉ báng nào mang tính đe dọa.
Ovaṭo bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu vacanapathoti ovādānusāsanidhammakathāsaṅkhāto vacanapatho bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu ovaṭo pihito, na bhikkhuniyā koci bhikkhu ovaditabbo vā anusāsitabbo vā, ‘‘bhante porāṇakattherā idañcidañca vattaṃ pūrayiṃsū’’ti evaṃ pana paveṇivasena kathetuṃ vaṭṭati.
The path of speech from bhikkhunīs to bhikkhus is closed: the path of speech, defined as exhortation, instruction, and Dhamma talks, from bhikkhunīs to bhikkhus is closed, obstructed. A bhikkhu is not to be exhorted or instructed in any way by a bhikkhunī. However, it is permissible to speak by way of tradition, such as, “Venerable sir, the ancient elders fulfilled such and such duties.”
Ovaṭo bhikkhunīnaṃ bhikkhūsu vacanapatho (lời nói của tỳ khưu-ni đối với tỳ khưu bị cấm đoán) có nghĩa là con đường lời nói bao gồm lời khuyên, lời giáo huấn và pháp thoại của tỳ khưu-ni đối với tỳ khưu bị đóng lại, tức là không tỳ khưu-ni nào được khuyên bảo hay giáo huấn bất kỳ tỳ khưu nào. Tuy nhiên, được phép nói theo truyền thống như “Bạch Thế Tôn, các vị trưởng lão ngày xưa đã thực hành những phận sự này và này.”
Anovaṭo bhikkhūnaṃ bhikkhunīsūti bhikkhūnaṃ pana bhikkhunīsu vacanapatho anivārito, yathāruciyā ovadantu anusāsantu dhammakathaṃ kathentūti ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā garudhammakathā mahāvibhaṅge vuttanayeneva veditabbā.
Is not closed from bhikkhus to bhikkhunīs: However, the path of speech from bhikkhus to bhikkhunīs is not barred. Let them exhort, instruct, and give Dhamma talks as they wish. This is the summary here. But this discourse on the Garudhammas should be understood in detail according to the method stated in the Mahāvibhaṅga.
Không ngăn cấm đối với chư Tỳ-khưu đối với chư Tỳ-khưu-ni có nghĩa là con đường lời nói của chư Tỳ-khưu đối với chư Tỳ-khưu-ni không bị ngăn cấm; hãy tùy ý mà khuyên bảo, giáo huấn, thuyết pháp. Đây là tóm tắt ở đây. Nhưng về chi tiết, câu chuyện về các trọng pháp (garudhamma) này cần được hiểu theo cách đã nói trong Mahāvibhaṅga.
Ime pana aṭṭha garudhamme satthu santike uggahetvā therena attano ārociyamāne sutvā mahāpajāpatiyā tāvamahantaṃ domanassaṃ khaṇena paṭippassambhi.
But having learned these eight Garudhammas in the presence of the Teacher, and having heard them being announced by the elder to herself, the great sorrow of Mahāpajāpatī instantly subsided.
Tuy nhiên, sau khi nghe Tám Pháp Trọng này được vị trưởng lão thuật lại cho mình, mà vị trưởng lão đã học từ Đức Bổn Sư, nỗi ưu phiền to lớn của Mahāpajāpatī đã lắng xuống ngay lập tức.
Anotattadahato āhaṭena sītudakassa ghaṭasatena matthake parisittā viya vigatapariḷāhā attamanā hutvā garudhammapaṭiggahaṇena uppannapītipāmojjaṃ āvi karontī ‘‘seyyathāpi, bhante’’tiādikaṃ udānaṃ udānesi.
As if sprinkled on the head with hundreds of pitchers of cool water brought from Lake Anotatta, she became free from feverishness and delighted, and expressing the joy and happiness arisen from accepting the Garudhammas, she uttered the solemn utterance beginning with ‘Just as, Venerable Sir,’ and so on.
Giống như được dội hàng trăm gáo nước mát lạnh từ hồ Anotatta lên đầu, bà đã hết phiền não, hoan hỷ, và bày tỏ niềm hoan lạc, hân hoan phát sinh từ việc chấp nhận các Pháp Trọng, bằng cách thốt lên lời cảm hứng bắt đầu bằng “Bạch Thế Tôn, ví như”.
Tattha daharoti taruṇo.
Here, daharo means 'young'.
Trong đó, daharo (trẻ) nghĩa là trẻ tuổi.
Yuvāti yobbaññabhāve ṭhito.
Yuvā means 'being in the state of youth'.
Yuvā (thanh niên) nghĩa là người đang ở tuổi thanh xuân.
Maṇḍanakajātikoti alaṅkārasabhāvo.
Maṇḍanakajātiko means 'having a nature for adornment'.
Maṇḍanakajātiko (thích trang điểm) nghĩa là có bản chất thích trang sức.
Tattha koci taruṇopi yuvā na hoti yathā atitaruṇo.
Here, sometimes one who is young is not a youth, like one who is very young.
Trong đó, có người trẻ tuổi (taruṇo) nhưng không phải thanh niên (yuvā), như người quá trẻ.
Koci yuvāpi maṇḍanakajātiko na hoti yathā upasantasabhāvo ālasiyabyasanādīhi vā abhibhūto, idha pana daharo ceva yuvā ca maṇḍanakajātiko ca adhippeto, tasmā evamāha.
Sometimes one who is a youth is not of an adorning nature, like one who is tranquil by nature or overcome by idleness, addiction, and so on. But here, 'young,' 'youth,' and 'of an adorning nature' are all intended; therefore, it is said thus.
Có người là thanh niên (yuvā) nhưng không thích trang điểm (maṇḍanakajātiko), như người có bản chất an tịnh hoặc bị chi phối bởi sự lười biếng, thói hư tật xấu, v.v… Tuy nhiên, ở đây ý muốn nói đến người vừa trẻ tuổi (daharo), vừa là thanh niên (yuvā), vừa thích trang điểm (maṇḍanakajātiko); vì vậy đã nói như thế này.
Uppalādīni lokasammatattā vuttāni.
Water lilies and so forth are mentioned because they are commonly accepted by people.
Các loài hoa sen, v.v… được nói đến vì chúng được thế gian chấp nhận.
Ito paraṃ yaṃ yaṃ vattabbaṃ, taṃ taṃ aṭṭhakathāyaṃ dassitameva.
Whatever else needs to be said after this has already been shown in the Aṭṭhakathā.
Từ đây trở đi, những gì cần được nói đều đã được trình bày trong Chú Giải.
Tattha mātugāmassa pabbajitattāti idaṃ pañcavassasatato uddhaṃ aṭṭhatvā pañcasuyeva vassasatesu saddhammaṭṭhitiyā kāraṇanidassanaṃ.
Here, the statement ‘because women were ordained’ is a demonstration of the reason for the Sāsana’s existence for five hundred years, instead of more than five hundred years.
Trong đó, mātugāmassa pabbajitattā (vì phụ nữ đã xuất gia) đây là sự trình bày nguyên nhân về việc Giáo Pháp tồn tại chỉ năm trăm năm, thay vì tồn tại hơn năm ngàn năm.
Paṭisambhidāpabhedappattakhīṇāsavavaseneva vuttanti ettha ‘‘paṭisambhidāpattakhīṇāsavaggahaṇena jhānānipi gahitāneva honti.
Regarding ‘stated based solely on Arahants who have attained the discriminations’, it is said in the Gaṇṭhipadesu: ‘‘By taking Arahants who have attained the discriminations, the jhāna meditations are also included.
Trong câu Paṭisambhidāpabhedappattakhīṇāsavavaseneva vuttaṃ (chỉ được nói theo nghĩa A-la-hán đạt được các phân tích tuệ), ở đây, Gaṇṭhipada đã nói rằng: “Bằng cách dùng từ ‘A-la-hán đạt được các phân tích tuệ’ thì các thiền định cũng đã được bao gồm. Bởi vì không thể thành tựu mọi loại hoàn hảo cho những người không có thiền định.”
Na hi nijjhānakānaṃ sabbappakārasampatti ijjhatī’’ti gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
For without jhāna meditations, accomplishment of all kinds is not achieved.’’
"Quả thật, đối với những người không suy xét kỹ lưỡng, mọi loại thành tựu đều không thành công" đã được nói trong Gaṇṭhipada.
Sukkhavipassakakhīṇāsavavasena vassasahassantiādinā ca yaṃ vuttaṃ.
And what is stated with ‘one thousand years based on dry-insight Arahants’ and so on,
Và những gì đã được nói bằng câu Sukkhavipassakakhīṇāsavavasena vassasahassaṃ (một ngàn năm theo nghĩa A-la-hán tuệ quán thuần túy), v.v….
Taṃ khandhakabhāṇakānaṃ matena vuttanti veditabbaṃ.
should be understood as having been said according to the opinion of the Khandhaka reciters.
Điều đó cần được hiểu là đã được nói theo quan điểm của các vị tụng giả của Tạng Khandhaka.
Dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.161) pana evaṃ vuttaṃ –
However, in the Dīghanikāya Aṭṭhakathā it is stated thus:
Tuy nhiên, trong Dīghanikāyaṭṭhakathā (Dī. Ni. Aṭṭha. 3.161) đã nói như sau –
‘‘Paṭhamabodhiyañhi bhikkhū paṭisambhidāpattā ahesuṃ.
‘‘Indeed, in the first period of enlightenment, monks attained the discriminations.
“Thật vậy, trong thời kỳ giác ngộ ban đầu, các Tỳ Khưu đã đạt được phân tích tuệ.
Atha kāle gacchante paṭisambhidā pāpuṇituṃ na sakkhiṃsu, chaḷabhiññā ahesuṃ, tato cha abhiññā pattuṃ asakkontā tisso vijjā pāpuṇiṃsu.
Then, as time passed, they could not attain the discriminations, but they attained the six supernormal powers; then, being unable to attain the six supernormal powers, they attained the three knowledges.
Sau đó, theo thời gian trôi qua, họ không thể đạt được phân tích tuệ nữa, mà đạt được sáu thắng trí. Sau đó, không thể đạt được sáu thắng trí nữa, họ đạt được ba minh.
Idāni kāle gacchante tisso vijjā pāpuṇituṃ asakkontā āsavakkhayamattaṃ pāpuṇissanti, tampi asakkontā anāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sakadāgāmiphalaṃ, tampi asakkontā sotāpattiphalaṃ, gacchante kāle sotāpattiphalampi pattuṃ na sakkhissantī’’ti –
Now, as time passes, being unable to attain the three knowledges, they will attain merely the destruction of the defilements; being unable to attain even that, the fruit of non-returning; being unable to attain even that, the fruit of once-returning; being unable to attain even that, the fruit of stream-entry; as time passes, they will not be able to attain even the fruit of stream-entry.’’
Bây giờ, theo thời gian trôi qua, không thể đạt được ba minh nữa, họ sẽ đạt được sự diệt trừ lậu hoặc (āsavakkhayamattaṃ). Ngay cả điều đó cũng không thể đạt được, họ sẽ đạt được quả Bất Hoàn (anāgāmiphalaṃ). Ngay cả điều đó cũng không thể đạt được, họ sẽ đạt được quả Nhất Lai (sakadāgāmiphalaṃ). Ngay cả điều đó cũng không thể đạt được, họ sẽ đạt được quả Dự Lưu (sotāpattiphalaṃ). Theo thời gian trôi qua, họ sẽ không thể đạt được cả quả Dự Lưu nữa.”
Tāniyevāti tāniyeva pañca vassasahassāni.
Tāniyevā refers to those very five thousand years.
Tāniyevā (chính những điều đó) nghĩa là chính năm ngàn năm đó.
Pariyattimūlakaṃ sāsananti āha ‘‘na hi pariyattiyā asati paṭivedho atthī’’tiādi.
He states that the Sāsana is rooted in pariyatti, saying ‘‘for without pariyatti, there is no penetration.’’
Giáo Pháp có gốc rễ từ Pariyatti (Sự học hỏi), nên đã nói ‘‘na hi pariyattiyā asati paṭivedho atthī’’ (nếu không có sự học hỏi thì không có sự chứng đắc), v.v…
Pariyattiyā hi antarahitāya paṭipatti antaradhāyati, paṭipattiyā antarahitāya adhigamo antaradhāyati.
Indeed, when pariyatti disappears, paṭipatti disappears; when paṭipatti disappears, adhigama disappears.
Khi Pariyatti biến mất, Paṭipatti (Sự thực hành) sẽ biến mất. Khi Paṭipatti biến mất, Adhigama (Sự chứng đắc) sẽ biến mất.
Kiṃkāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Ayañhi pariyatti paṭipattiyā paccayo hoti, paṭipatti adhigamassa, iti paṭipattitopi pariyattiyeva pamāṇaṃ.
Because this pariyatti is the cause of paṭipatti, and paṭipatti is the cause of adhigama. Thus, even more than paṭipatti, pariyatti is the standard.
Thật vậy, Pariyatti này là nhân duyên cho Paṭipatti, và Paṭipatti là nhân duyên cho Adhigama. Như vậy, ngay cả so với Paṭipatti, Pariyatti vẫn là tiêu chuẩn quan trọng hơn.
Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi.
There, paṭivedha and paṭipatti may or may not exist.
Trong đó, Paṭivedha và Paṭipatti có thể có hoặc không có.
Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, ‘‘esa bhikkhu puthujjano’’ti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti, imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi.
Indeed, at one time there were many monks who achieved penetration, while at another time it was necessary to point with a finger and say, ‘‘This monk is an ordinary person’’; yet in this very island, there was once no such thing as an ordinary monk.
Thật vậy, có lúc các Tỳ Khưu chứng đắc rất nhiều, đến nỗi người ta có thể chỉ ngón tay và nói: “Vị Tỳ Khưu này là phàm nhân.” Nhưng cũng có lúc, ngay trên hòn đảo này, không hề có một Tỳ Khưu phàm nhân nào.
Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā, iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi.
Those who fulfill paṭipatti are sometimes many, sometimes few. Thus, paṭivedha and paṭipatti may or may not exist.
Các vị hoàn thành Paṭipatti cũng có lúc nhiều, có lúc ít. Như vậy, Paṭivedha và Paṭipatti có thể có hoặc không có.
Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyattiyeva pamāṇaṃ.
However, for the stability of the Sāsana, pariyatti alone is the standard.
Tuy nhiên, để Giáo Pháp tồn tại, Pariyatti mới là tiêu chuẩn quan trọng.
Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti.
For a wise person, having heard the Tepiṭaka, fulfills both.
Thật vậy, một người trí tuệ sau khi nghe Tam Tạng, sẽ hoàn thành cả hai (thực hành và chứng đắc).
Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so ‘‘na jānāmī’’ti āha, tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti, tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti.
Just as our Bodhisatta, having produced the five supernormal powers and the seven attainments in the presence of Āḷāra, asked about the preliminary work for the attainment of neither-perception-nor-non-perception, and he said, ‘‘I do not know’’; then going to Uddaka, and having reconciled the special attainments, he asked about the preliminary work for the attainment of neither-perception-nor-non-perception, and he explained it, and immediately upon his words, the Great Being accomplished it. In the same way, a wise monk, having heard pariyatti, fulfills both. Therefore, when pariyatti endures, the Sāsana endures.
Ví như Bồ Tát của chúng ta, sau khi chứng đắc năm thắng trí và bảy thiền định nơi Āḷāra, đã hỏi về phương pháp chuẩn bị cho thiền định Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ. Vị ấy nói: “Ta không biết.” Sau đó, Bồ Tát đến chỗ Udaka, đối chiếu những điều đặc biệt đã chứng đắc, và hỏi về phương pháp chuẩn bị cho thiền định Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ. Vị ấy đã chỉ dạy, và ngay khi nghe lời đó, Đại Sĩ đã thành tựu thiền định ấy. Cũng như thế, một Tỳ Khưu có trí tuệ sau khi nghe Pariyatti, sẽ hoàn thành cả hai (thực hành và chứng đắc). Vì vậy, khi Pariyatti còn tồn tại, Giáo Pháp còn tồn tại.
Yathāpi mahato taḷākassa pāḷiyā thirāya udakaṃ na ṭhassatīti na vattabbaṃ, udake sati padumādīni pupphāni na pupphissantīti na vattabbaṃ, evameva mahātaḷākassa thirapāḷisadise tepiṭake buddhavacane sati mahātaḷāke udakasadisā paṭipattipūrakā kulaputtā natthīti na vattabbaṃ, tesu sati mahātaḷāke padumādīni pupphāni viya sotāpannādayo ariyapuggalā natthīti na vattabbaṃ.
Just as it cannot be said that when the bank of a great lake is firm, the water will not remain, nor can it be said that when there is water, lotus and other flowers will not bloom, so too, when the Tepiṭaka, the Buddha’s word, which is like the firm bank of a great lake, exists, it cannot be said that there are no young men who fulfill paṭipatti, who are like the water in a great lake; and when they exist, it cannot be said that there are no Noble Ones like stream-enterers and so on, who are like the lotus and other flowers in a great lake.
Ví như không thể nói rằng khi bờ của một hồ nước lớn vững chắc thì nước sẽ không còn. Không thể nói rằng khi có nước thì các loài hoa sen, v.v… sẽ không nở. Cũng như thế, khi có Phật ngôn Tam Tạng giống như bờ vững chắc của một hồ nước lớn, không thể nói rằng không có những thiện nam tử hoàn thành sự thực hành giống như nước trong hồ lớn. Khi có những vị ấy, không thể nói rằng không có các bậc Thánh nhân như Dự Lưu, v.v… giống như các loài hoa sen, v.v… trong hồ lớn.
Evaṃ ekantato pariyattiyeva pamāṇaṃ.
Thus, pariyatti alone is definitively the standard.
Như vậy, Pariyatti một cách tuyệt đối là tiêu chuẩn quan trọng.
Pariyattiyā antarahitāyāti ettha pariyattīti (a. ni. aṭṭha. 1.1.130) tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ sāṭṭhakathā pāḷi.
Here, pariyatti in ‘‘When pariyatti disappears’’ refers to the Tepiṭaka, the Buddha’s word, along with its Aṭṭhakathās.
Trong câu Pariyattiyā antarahitāyā (khi Pariyatti biến mất), ở đây pariyattī (A. Ni. Aṭṭha. 1.1.130) là Phật ngôn Tam Tạng cùng với Chú Giải.
Yāva sā tiṭṭhati, tāva pariyatti paripuṇṇā nāma hoti.
As long as it exists, pariyatti is considered complete.
Chừng nào điều đó còn tồn tại, chừng đó Pariyatti được gọi là hoàn chỉnh.
Gacchante gacchante kāle kaliyugarājāno adhammikā honti, tesu adhammikesu tesampi amaccādayo adhammikā honti, tato raṭṭhajanapadavāsinoti tesaṃ adhammikatāya na devo sammā vassati, tato sassāni na sampajjanti, tesu asampajjantesu paccayadāyakā bhikkhusaṅghassa paccaye dātuṃ na sakkonti, bhikkhū paccayehi kilamantā antevāsike saṅgahetuṃ na sakkonti.
As time passes, the kings of the degenerate age become unrighteous; when they are unrighteous, their ministers and others also become unrighteous; then the inhabitants of the country and districts also become unrighteous. Because of their unrighteousness, the sky does not rain properly; consequently, the crops do not prosper; when they do not prosper, those who provide requisites cannot offer requisites to the community of bhikkhus; the bhikkhus, suffering from lack of requisites, cannot gather disciples.
Theo thời gian trôi qua, các vị vua thời Kaliyuga trở nên phi pháp. Khi các vị ấy phi pháp, các vị quan và những người khác của họ cũng trở nên phi pháp. Sau đó, vì sự phi pháp của những người dân sống trong các quốc độ và xứ sở, trời không mưa đúng lúc. Do đó, mùa màng không tốt. Khi mùa màng không tốt, những người cúng dường không thể cúng dường các vật dụng cho Tăng đoàn. Các Tỳ Khưu, vì thiếu thốn vật dụng, không thể thu nhận đệ tử.
Gacchante gacchante kāle pariyatti parihāyati, atthavasena dhāretuṃ na sakkonti, pāḷivaseneva dhārenti.
As time passes, pariyatti declines; they are unable to retain it by meaning, but only by its literal text.
Theo thời gian trôi qua, Pariyatti dần suy yếu. Các Tỳ Khưu không thể ghi nhớ theo ý nghĩa, mà chỉ ghi nhớ theo văn bản Pāḷi.
Tato kāle gacchante pāḷimpi sakalaṃ dhāretuṃ na sakkonti, paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ parihāyati, parihāyamānaṃ matthakato paṭṭhāya parihāyati.
Then, as time passes, they are unable to retain the entire literal text. First, the Abhidhamma Piṭaka declines; when it declines, it does so starting from the top.
Sau đó, theo thời gian trôi qua, họ không thể ghi nhớ toàn bộ văn bản Pāḷi nữa. Trước hết, Tạng Abhidhamma sẽ suy yếu. Khi suy yếu, nó sẽ suy yếu từ phần đầu.
Paṭhamameva hi mahāpakaraṇaṃ parihāyati, tasmiṃ parihīne yamakaṃ, kathāvatthu, puggalapaññatti, dhātukathā, vibhaṅgo, dhammasaṅgahoti.
Indeed, first the Mahāpakaraṇa declines; when that declines, then the Yamaka, the Kathāvatthu, the Puggalapaññatti, the Dhātukathā, the Vibhaṅga, the Dhammasaṅgaha.
Thật vậy, trước hết, Mahāpakaraṇa sẽ suy yếu. Khi nó suy yếu, Yamaka, Kathāvatthu, Puggalapaññatti, Dhātukathā, Vibhaṅga, Dhammasaṅgaṇī sẽ suy yếu theo.
Evaṃ abhidhammapiṭake parihīne matthakato paṭṭhāya suttantapiṭakaṃ parihāyati.
Thus, when the Abhidhamma Piṭaka has declined, starting from its peak, the Suttanta Piṭaka declines.
Như vậy, khi Tạng Abhidhamma suy tàn, Tạng Suttanta bắt đầu suy tàn từ phần cuối.
Paṭhamañhi aṅguttaranikāyo parihāyati, tasmimpi paṭhamaṃ ekādasakanipāto…pe… tato ekakanipātoti.
First, the Aṅguttara Nikāya declines, and within that, first the Book of Elevens… and so on… then the Book of Ones.
Trước hết, Tăng Chi Bộ (Aṅguttaranikāya) suy tàn; trong đó, trước hết là Tập Mười Một Chi… rồi đến Tập Một Chi.
Evaṃ aṅguttaranikāye parihīne matthakato paṭṭhāya saṃyuttanikāyo parihāyati.
Thus, when the Aṅguttara Nikāya has declined, starting from its peak, the Saṃyutta Nikāya declines.
Như vậy, khi Tăng Chi Bộ suy tàn, Tương Ưng Bộ (Saṃyuttanikāya) bắt đầu suy tàn từ phần cuối.
Paṭhamañhi mahāvaggo parihāyati, tato saḷāyatanavaggo, khandhakavaggo, nidānavaggo, sagāthāvaggoti.
First, the Mahāvagga declines, then the Saḷāyatana Vagga, the Khandhaka Vagga, the Nidāna Vagga, and the Sagāthā Vagga.
Trước hết, Đại Phẩm suy tàn, rồi đến Lục Xứ Phẩm, Uẩn Phẩm, Nhân Duyên Phẩm, Tương Ưng Có Kệ Phẩm.
Evaṃ saṃyuttanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya majjhimanikāyo parihāyati.
Thus, when the Saṃyutta Nikāya has declined, starting from its peak, the Majjhima Nikāya declines.
Như vậy, khi Tương Ưng Bộ suy tàn, Trung Bộ (Majjhimanikāya) bắt đầu suy tàn từ phần cuối.
Paṭhamañhi uparipaṇṇāsako parihāyati, tato majjhimapaṇṇāsako, tato mūlapaṇṇāsakoti.
First, the Uparipaṇṇāsaka declines, then the Majjhimapaṇṇāsaka, then the Mūlapaṇṇāsaka.
Trước hết, Thượng Phần suy tàn, rồi đến Trung Phần, rồi đến Căn Bản Phần.
Evaṃ majjhimanikāye parihīne matthakato paṭṭhāya dīghanikāyo parihāyati.
Thus, when the Majjhima Nikāya has declined, starting from its peak, the Dīgha Nikāya declines.
Như vậy, khi Trung Bộ suy tàn, Trường Bộ (Dīghanikāya) bắt đầu suy tàn từ phần cuối.
Paṭhamañhi pāthikavaggo parihāyati, tato mahāvaggo, tato sīlakkhandhavaggoti.
First, the Pāthika Vagga declines, then the Mahāvagga, then the Sīlakkhandha Vagga.
Trước hết, Ba-thú-ca Phẩm suy tàn, rồi đến Đại Phẩm, rồi đến Giới Uẩn Phẩm.
Evaṃ dīghanikāye parihīne suttantapiṭakaṃ parihīnaṃ nāma hoti.
Thus, when the Dīgha Nikāya has declined, the Suttanta Piṭaka is considered to have declined.
Như vậy, khi Trường Bộ suy tàn, Tạng Suttanta được gọi là đã suy tàn.
Vinayapiṭakena saddhiṃ jātakameva dhārenti.
Along with the Vinaya Piṭaka, they retain only the Jātaka.
Chỉ còn giữ lại Tạng Luật và Jātaka.
Vinayapiṭakañhi lajjino dhārenti, lābhakāmā pana ‘‘suttante kathitepi sallakkhentā natthī’’ti jātakameva dhārenti.
For those who are conscientious, they retain the Vinaya Piṭaka; but those desirous of gain, thinking, "There is no one who carefully reflects even when the Suttantas are preached," retain only the Jātaka.
Tạng Luật thì những người biết hổ thẹn gìn giữ, còn những người tham lợi thì nghĩ rằng: “Khi các Kinh Suttanta được thuyết giảng thì không có ai ghi nhận”, nên chỉ gìn giữ Jātaka.
Gacchante kāle jātakampi dhāretuṃ na sakkonti.
As time passes, they are unable to retain even the Jātaka.
Theo thời gian, họ cũng không thể gìn giữ được Jātaka.
Atha nesaṃ paṭhamaṃ vessantarajātakaṃ parihāyati, tato paṭilomakkamena puṇṇakajātakaṃ, mahānāradajātakanti pariyosāne apaṇṇakajātakaṃ parihāyati, vinayapiṭakameva dhārenti.
Then, for them, first the Vessantara Jātaka declines, then, in reverse order, the Puṇṇaka Jātaka, the Mahānārada Jātaka, and finally the Apaṇṇaka Jātaka declines, and they retain only the Vinaya Piṭaka.
Khi đó, trước hết là Vessantara Jātaka suy tàn, rồi theo thứ tự ngược lại là Puṇṇaka Jātaka, Mahānārada Jātaka, và cuối cùng là Apaṇṇaka Jātaka suy tàn; chỉ còn giữ lại Tạng Luật.
Gacchante kāle tampi matthakato paṭṭhāya parihāyati.
As time passes, even that declines, starting from its peak.
Theo thời gian, phần đó cũng bắt đầu suy tàn từ phần cuối.
Paṭhamañhi parivāro parihāyati, tato khandhako, bhikkhunīvibhaṅgo, mahāvibhaṅgoti anukkamena uposathakkhandhakamattameva dhārenti.
First, the Parivāra declines, then the Khandhaka, the Bhikkhunīvibhaṅga, the Mahāvibhaṅga; in this sequence, they retain only the Uposathakkhandhaka.
Trước hết, Parivāra suy tàn, rồi đến Khandhaka, Bhikkhunīvibhaṅga, Mahāvibhaṅga; theo thứ tự, họ chỉ còn giữ lại phần Uposatha Khandhaka.
Tadāpi pariyatti anantarahitāva hoti.
Even then, the pariyatti is not interrupted.
Ngay cả khi đó, Giáo Pháp (Pariyatti) vẫn chưa bị đoạn tuyệt.
Yāva pana manussesu catuppadikagāthāpi pavattati, tāva pariyatti anantarahitāva hoti.
Indeed, as long as even a four-lined stanza (catuppadikā gāthā) persists among humans, the pariyatti is not interrupted.
Chừng nào một bài kệ bốn câu vẫn còn lưu hành giữa loài người, chừng đó Giáo Pháp vẫn chưa bị đoạn tuyệt.
Yadā saddho pasanno rājā hatthikkhandhe suvaṇṇacaṅkoṭakamhi sahassatthavikaṃ ṭhapāpetvā ‘‘buddhehi kathitaṃ catuppadikaṃ gāthaṃ jānanto imaṃ sahassaṃ gaṇhatū’’ti nagare bheriṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā ‘‘ekavāraṃ carāpite nāmaṃ suṇantāpi honti asuṇantāpī’’ti yāvatatiyaṃ carāpetvā gaṇhanakaṃ alabhitvā rājapurisā sahassatthavikaṃ puna rājakulaṃ pavesenti, tadā pariyatti antarahitā nāma hoti.
When a faithful and devout king, having placed a purse of a thousand (coins) in a golden casket on the back of an elephant, makes a proclamation with a drum throughout the city saying, "Let whoever knows a four-lined stanza spoken by the Buddhas take this thousand," and finds no one to take it; then, thinking, "Perhaps some hear and some do not when it is proclaimed once," he has it proclaimed a third time, and still finding no one to take it, the royal officers bring the purse of a thousand back to the royal palace – at that time, the pariyatti is considered to have disappeared.
Khi một vị vua có đức tin và lòng tịnh tín, đặt một túi ngàn đồng tiền vàng lên kiệu voi, rồi cho đánh trống trong thành rằng: “Ai biết một bài kệ bốn câu do chư Phật thuyết giảng thì hãy nhận ngàn đồng tiền này!”, nhưng không tìm được người nhận; và nghĩ rằng: “Khi chỉ đánh trống một lần thì có người nghe, có người không nghe”, nên cho đánh trống đến ba lần mà vẫn không tìm được người nhận; khi các quan quân mang túi ngàn đồng tiền vàng trở về hoàng cung, khi đó Giáo Pháp được gọi là đã bị đoạn tuyệt.
Ciraṃ pavattissatīti pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ addhānaṃ pavattissati.
It will continue for a long time: Even when the pariyatti has disappeared, a mere sign (liṅga) will continue for a long time.
Sẽ tồn tại lâu dài là, ngay cả khi Giáo Pháp bị đoạn tuyệt, thì biểu tượng (liṅga) vẫn sẽ tồn tại một thời gian.
Kathaṃ?
How so?
Như thế nào?
Gacchante gacchante hi kāle cīvaraggahaṇaṃ pattaggahaṇaṃ samiñjanapasāraṇaṃ ālokitavilokitaṃ na pāsādikaṃ hoti, nigaṇṭhasamaṇā viya alābupattaṃ bhikkhū pattaṃ aggabāhāya parikkhipitvā ādāya vicaranti, ettāvatāpi liṅgaṃ anantarahitameva hoti.
As time passes, the manner of holding the robe, holding the bowl, stretching and contracting the limbs, and looking around will not be graceful; bhikkhus will wander about holding their bowls tucked under their arms like Niganta ascetics holding a gourd-bowl. Even then, the sign is not interrupted.
Theo thời gian, việc cầm y, cầm bát, co duỗi tay chân, nhìn ngó sẽ không còn trang nghiêm; các Tỳ-khưu sẽ đi lại với bát được che bằng cánh tay trên cùng như các đạo sĩ Ni-kiền-tử với bát bầu; đến chừng đó, biểu tượng vẫn chưa bị đoạn tuyệt.
Gacchante pana kāle aggabāhato otāretvā hatthena vā sikkāya vā olambetvā vicaranti, cīvarampi rajanasāruppaṃ akatvā oṭṭhaṭṭhivaṇṇaṃ katvā rajanti.
However, as time passes, they will let it down from under the arm and wander about carrying it either by hand or hanging from a sling; robes will also be dyed not in a proper color for dyeing but in the color of an oṭṭhaṭṭhi (camel bone, i.e., pale yellow).
Nhưng theo thời gian, họ sẽ bỏ bát khỏi cánh tay trên cùng và đi lại bằng cách cầm trong tay hoặc treo bằng dây; y cũng không nhuộm màu thích hợp mà nhuộm màu vỏ sò.
Gacchante kāle rajanampi na hoti, dasacchindanaṃ ovaṭṭikāvijjhanaṃ kappamattañca katvā vaḷañjanti, puna ovaṭṭikaṃ vijjhitvā kappaṃ na karonti.
As time passes, there will be no dyeing either; they will use robes by merely cutting the fringes, making eyelets for the patches (ovaṭṭikā), and sizing them (kappa). Later, they will make eyelets but not size them.
Theo thời gian, việc nhuộm cũng không còn; họ chỉ cắt tua, đục lỗ và may vá một chút rồi sử dụng, rồi lại đục lỗ mà không may vá.
Tato ubhayampi akatvā dasā chetvā paribbājakā viya caranti.
Then, without doing either, they will cut the fringes and wander about like wandering ascetics.
Sau đó, họ bỏ cả hai việc đó, chỉ cắt tua và đi lại như các du sĩ.
Gacchante kāle ‘‘ko iminā amhākaṃ attho’’ti khuddakaṃ kāsāvakhaṇḍaṃ hatthe vā gīvāyaṃ vā bandhanti, kesesu vā allīyāpenti, dārabharaṇaṃ karontā kasitvā vapitvā jīvikaṃ kappetvā vicaranti, tadā dakkhiṇaṃ dento jano saṅghaṃ uddissa etesampi deti.
As time passes, thinking, "What is the use of this for us?" they will tie a small piece of saffron cloth on their hand or neck, or stick it in their hair; they will live by supporting families, farming, sowing, and earning a living, and at that time, people giving donations will give to them, dedicating it to the Saṅgha.
Theo thời gian, họ nghĩ: “Cái này có ích gì cho chúng ta?”, rồi cắt một mảnh vải cà-sa nhỏ và buộc vào tay hoặc cổ, hoặc dán vào tóc; họ đi lại bằng cách cày cấy, gieo trồng để nuôi vợ con và kiếm sống; khi đó, những người bố thí vẫn bố thí cho những người này với ý hướng cúng dường Tăng.
Idaṃ sandhāya bhagavatā vuttaṃ ‘‘bhavissanti kho panānanda, anāgatamaddhānaṃ gotrabhuno kāsāvakaṇṭhā dussīlā pāpadhammā, tesu dussīlesu saṅghaṃ uddissa dānaṃ dassanti, tadāpāhaṃ, ānanda, saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380).
It is with reference to this that the Blessed One said, "Indeed, Ānanda, in the future there will be those of the Buddha's lineage (gotrabhuno) wearing saffron collars, immoral and wicked. To these immoral ones, people will give gifts dedicated to the Saṅgha. Even then, Ānanda, I say that the merit of a donation given to the Saṅgha is immeasurable and incalculable" (MN 3.380).
Liên quan đến điều này, Đức Thế Tôn đã nói: “Này Ānanda, trong tương lai sẽ có những người mang cà-sa màu vàng, thuộc dòng dõi Gotama, nhưng là những người ác giới, ác pháp. Khi người ta bố thí cho những người ác giới đó với ý hướng cúng dường Tăng, thì này Ānanda, ta nói rằng sự bố thí cho Tăng là vô lượng, vô biên” (M. III.380).
Tato gacchante kāle nānāvidhāni kammāni karontā ‘‘papañco esa, kiṃ iminā amhāka’’nti kāsāvakhaṇḍaṃ chinditvā araññe khipanti, tasmiṃ kāle liṅgaṃ antarahitaṃ nāma hoti.
Then, as time passes, while engaging in various kinds of work, thinking, "This is a distraction; what is its use to us?" they will tear off the piece of saffron cloth and throw it into the forest. At that time, the sign (liṅga) is considered to have disappeared.
Rồi theo thời gian, khi làm đủ loại công việc, họ nghĩ: “Đây là sự phiền phức, cái này có ích gì cho chúng ta?”, rồi cắt mảnh vải cà-sa và ném vào rừng; khi đó, biểu tượng được gọi là đã bị đoạn tuyệt.
Kassapadasabalassa kira kālato paṭṭhāya yonakānaṃ setavatthāni pārupitvā caraṇacārittaṃ jātaṃ.
It is said that from the time of Kassapa Ten-Powers (Kassapadasabala), it became the practice for Yonakas to wear white clothes and wander about.
Kể từ thời Đức Kassapa Thập Lực, đã có tập quán cho người Yonaka mặc y trắng đi lại.
Evaṃ pariyattiyā antarahitāyapi liṅgamattaṃ ciraṃ pavattissatīti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that even when the pariyatti has disappeared, a mere sign will continue for a long time.
Như vậy, cần phải biết rằng ngay cả khi Giáo Pháp bị đoạn tuyệt, thì biểu tượng vẫn sẽ tồn tại lâu dài.
404-405. Yadaggenāti yaṃ divasaṃ ādiṃ katvā.
404-405. Yadaggenāti: taking that day as the beginning.
404-405. Yadaggenā (từ khi) là: lấy ngày đó làm khởi điểm.
Tadevāti tasmiññeva divase.
Tadevāti: on that very day.
Tadevā (chính ngày đó) là: ngay trong ngày đó.
Anuññattiyāti anuññāya.
Anuññattiyāti: by authorization (anuññāya).
Anuññattiyā (do sự cho phép) là: do sự cho phép.
Ekāhaṃ, bhante ānanda, bhagavantaṃ varaṃ yācāmīti ‘‘evameva kho ahaṃ, bhante ānanda, ime aṭṭha garudhamme paṭiggaṇhāmi yāvajīvaṃ anatikkamanīye’’ti paṭijānitvā idāni kasmā varaṃ yācatīti ce?
Ekāhaṃ, bhante ānanda, bhagavantaṃ varaṃ yācāmīti: If it is asked, "Having accepted these eight Garudhammas as not to be transgressed for life, why does Mahāpajāpati now ask for a boon, 'For one day, Venerable Ānanda, I ask the Blessed One for a boon'?"
Ekāhaṃ, bhante ānanda, bhagavantaṃ varaṃ yācāmī (Bạch Thế Tôn Ānanda, con cầu xin Đức Thế Tôn một điều) là: nếu nói rằng “Bạch Thế Tôn Ānanda, con xin thọ nhận tám pháp trọng này, không vi phạm trọn đời” đã được chấp nhận, vậy bây giờ tại sao lại cầu xin điều ước?
Parūpavādavivajjanatthaṃ.
It is for the purpose of avoiding reproach from others.
Để tránh lời chỉ trích của người khác.
Evañhi keci vadeyyuṃ ‘‘mahāpajāpatiyā paṭhamaṃ sampaṭicchitattā bhikkhūnaṃ bhikkhunīnañca yathāvuḍḍhaṃ abhivādanaṃ nāhosi, sā ce varaṃ yāceyya, bhagavā anujāneyyā’’ti.
For some might say, "Because Mahāpajāpati accepted first, there was no salutation according to seniority between bhikkhus and bhikkhunis. If she had asked for a boon, the Blessed One would have granted it."
Vì như vậy, một số người có thể nói: “Vì Mahāpajāpatī đã chấp nhận trước, nên các Tỳ-khưu và Tỳ-khưu-ni không cần phải đảnh lễ theo tuổi tác; nếu bà ấy cầu xin một điều ước, Đức Thế Tôn hẳn sẽ chấp thuận.”
406. Sarāgāyāti sarāgabhāvāya kāmarāgabhavarāgaparibrūhanāya.
406. Sarāgāyāti: for the state of being with attachment, for the cultivation of kāmarāga (sensual attachment) and bhavarāga (attachment to existence).
406. Sarāgāyā (vì có tham ái) là: vì có tham ái, để tăng trưởng dục tham và hữu tham.
Saññogāyāti vaṭṭe saṃyojanatthāya.
Saññogāyāti: for connection in saṃsāra.
Saññogāyā (vì có sự trói buộc) là: vì sự trói buộc trong vòng luân hồi.
Ācayāyāti vaṭṭassa vaḍḍhanatthāya.
Ācayāyāti: for the increase of saṃsāra.
Ācayāyā (vì sự tích lũy) là: vì sự tăng trưởng của vòng luân hồi.
Mahicchatāyāti mahicchabhāvāya.
Mahicchatāyāti: for the state of having great desires.
Mahicchatāyā (vì nhiều dục vọng) là: vì có nhiều dục vọng.
Asantuṭṭhiyāti asantuṭṭhibhāvāya.
Asantuṭṭhiyāti: for the state of discontent.
Asantuṭṭhiyā (vì không biết đủ) là: vì không biết đủ.
Saṅgaṇikāyāti kilesasaṅgaṇagaṇasaṅgaṇavihārāya.
Saṅgaṇikāyāti: for dwelling amidst groups tainted by defilements.
Saṅgaṇikāyā (vì sự tụ tập) là: vì sự tụ tập của các phiền não và sự tụ tập của chúng hội.
Kosajjāyāti kusītabhāvāya.
Kosajjāyāti: for the state of laziness.
Kosajjāyā (vì sự biếng nhác) là: vì sự biếng nhác.
Dubbharatāyāti dupposatāya.
Dubbharatāyāti: for difficulty in being supported.
Dubbharatāyā (vì khó nuôi dưỡng) là: vì khó nuôi dưỡng.
Virāgāyāti sakalavaṭṭato virajjanatthāya.
Virāgāyāti: for dispassion towards the entire saṃsāra.
Virāgāyā (vì sự ly tham) là: vì sự ly tham khỏi toàn bộ vòng luân hồi.
Visaññogāyāti kāmarāgādīhi visaṃyujjanatthāya.
Visaññogāyāti: for disjunction from kāmarāga and so on.
Visaññogāyā (vì sự không trói buộc) là: vì sự không bị trói buộc bởi dục tham, v.v..
Apacayāyāti sabbassapi vaṭṭassa apacayatthāya, nibbānāyāti attho.
Apacayāyāti: for the decrease of all saṃsāra; that is, for Nibbāna.
Apacayāyā (vì sự tiêu trừ) là: vì sự tiêu trừ của tất cả vòng luân hồi, có nghĩa là Niết Bàn.
Appicchatāyāti paccayappicchatādivasena sabbaso icchāpagamāya.
Appicchatāyāti: for the complete absence of desire, by way of being content with requisites and so on.
Appicchatāyā (vì ít dục vọng) là: vì sự hoàn toàn không có dục vọng, theo nghĩa ít dục vọng về các vật dụng, v.v..
Santuṭṭhiyāti dvādasavidhasantuṭṭhibhāvāya.
Santuṭṭhiyāti: for the state of twelve kinds of contentment.
Santuṭṭhiyā (vì biết đủ) là: vì có mười hai loại biết đủ.
Pavivekāyāti pavivittabhāvāya kāyavivekāditadaṅgavivekādivivekasiddhiyā.
Pavivekāyāti: for the state of seclusion, for the attainment of seclusion such as physical seclusion and temporary seclusion.
Pavivekāyā (vì sự độc cư) là: vì sự độc cư, vì sự thành tựu của thân độc cư, độc cư từng phần, v.v..
Vīriyārambhāyāti kāyikassa ceva cetasikassa ca vīriyassa paggaṇhanatthāya.
Vīriyārambhāyāti: for the exertion of physical and mental effort.
Vīriyārambhāyā (vì sự tinh tấn) là: vì sự nỗ lực của tinh tấn về thân và tâm.
Subharatāyāti sukhaposanatthāya.
Subharatāyāti: for ease of support.
Subharatāyā (vì dễ nuôi dưỡng) là: vì dễ nuôi dưỡng.
Evaṃ yo pariyattidhammo uggahaṇadhāraṇaparipucchāmanasikāravasena yoniso paṭipajjantassa sarāgādibhāvaparivajjanassa kāraṇaṃ hutvā virāgādibhāvāya saṃvattati, ekaṃsato eso dhammo, eso vinayo sammadeva apāyādīsu apatanavasena dhāraṇato kilesānaṃ vinayanato, satthu sammāsambuddhassa ovādānusiṭṭhibhāvato etaṃ satthusāsananti dhāreyyāsi jāneyyāsi, avabujjheyyāsīti attho.
Thus, the teaching (pariyattidhamma) that, by means of proper engagement in learning, memorizing, questioning, and wise attention, becomes a cause for avoiding states of attachment and so forth, and leads to states of dispassion and so forth—this is unequivocally the Dhamma, this is the Vinaya, because it correctly upholds (one) from falling into lower realms and so forth, and because it removes defilements. And because it is the advice and instruction of the Teacher, the Perfectly Self-Awakened One, you should bear in mind that this is the Teacher’s Dispensation; it means you should know and comprehend it.
Như vậy, pháp học nào, nhờ sự học hỏi, ghi nhớ, hỏi han, tác ý đúng đắn của người thực hành đúng đắn, trở thành nguyên nhân để tránh xa trạng thái có tham ái và các phiền não khác, và dẫn đến trạng thái ly tham và các trạng thái thanh tịnh khác, thì đây chắc chắn là Pháp, đây là Luật, vì nó giữ gìn một cách đúng đắn, không để rơi vào các cõi khổ và các cảnh giới thấp kém khác, vì nó điều phục các phiền não, vì nó là lời giáo huấn và sự chỉ dạy của Bậc Đạo Sư Chánh Đẳng Giác, nên con hãy ghi nhớ điều này là Giáo Pháp của Bậc Đạo Sư, nghĩa là con hãy biết, hãy thấu hiểu.
Imasmiṃ sutte paṭhamavārena vaṭṭaṃ, dutiyavārena vivaṭṭaṃ kathitaṃ.
In this Sutta, the round of existence (vaṭṭa) is spoken of in the first section, and the cessation of the round (vivaṭṭa) in the second section.
Trong kinh này, vòng luân hồi (vaṭṭa) được nói đến ở phần đầu, và sự giải thoát (vivaṭṭa) được nói đến ở phần thứ hai.
437. Pañcasatikakkhandhake pāvāya kusināranti (dī. ni. aṭṭha. 2.231) pāvānagare piṇḍāya caritvā kusināraṃ gamissāmīti addhānamaggappaṭipanno.
437. In the Pañcasatikakkhandhaka, from Pāvā to Kusinārā (Dī. Nī. Aṭṭha. 2.231) means he was traveling on the road, intending to go to Kusinārā after having sought alms in Pāvā city.
437. Trong Pañcasatikakkhandhaka, pāvāya kusināraṃ (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.231) có nghĩa là đã đi trên con đường từ Pāvā để khất thực rồi sẽ đi đến Kusinārā.
Mandāravapupphaṃ gahetvāti mahācāṭippamāṇaṃ pupphaṃ āgantukadaṇḍake ṭhapetvā chattaṃ viya gahetvā.
Having taken a mandārava flower means having placed a flower the size of a large pot on his traveler's staff and holding it like an umbrella.
Mandāravapupphaṃ gahetvā có nghĩa là cầm một bông hoa lớn như cái chậu, đặt trên gậy của người khách lữ hành, và cầm nó như một cái dù.
Addasaṃ khoti āgacchantaṃ dūratova addasaṃ.
I saw means I saw him approaching from afar.
Addasaṃ kho có nghĩa là tôi đã thấy từ xa khi ông ấy đang đến.
Disvā ca pana ‘‘pucchissāmi naṃ bhagavato pavatti’’nti cittaṃ uppādetvā ‘‘sace kho pana nisinnakova pucchissāmi, satthari agāravo kato bhavissatī’’ti uṭṭhahitvā ṭhitaṭṭhānato apakkamma chaddanto nāgarājā maṇicammaṃ viya dasabaladattiyaṃ meghavaṇṇapaṃsukūlacīvaraṃ pārupitvā dasanakhasamodhānasamujjalaṃ añjaliṃ sirasmiṃ patiṭṭhāpetvā satthari katena gāravena ājīvakassa abhimukho hutvā ‘‘apāvuso amhākaṃ satthāraṃ jānāsī’’ti āha.
Having seen him, he generated the thought, "I will ask him about the Bhagavā's news." Then, thinking, "If I ask while sitting, disrespect will be shown to the Teacher," he stood up, departed from where he was standing, and like a Nāga king shedding its jeweled skin, he draped himself in the cloud-colored dust-heap-robe (paṃsukūlacīvara) of the Ten-Powered One, placed his joined palms, shining with ten fingernails, on his head, and with reverence for the Teacher, facing the Ājīvaka, he said, "Friend, do you know our Teacher?"
Sau khi thấy, ông ấy khởi ý muốn hỏi về tin tức của Đức Thế Tôn, rồi nghĩ rằng "nếu ta ngồi mà hỏi, sẽ là thiếu tôn kính đối với Bậc Đạo Sư", nên ông ấy đứng dậy, rời khỏi chỗ đang đứng, và như một con rắn chúa lột da ngọc, ông ấy khoác chiếc y phấn tảo màu mây do Đức Thập Lực ban tặng, chắp tay trang nghiêm mười đầu ngón tay lên đầu, với lòng tôn kính đối với Bậc Đạo Sư, ông ấy hướng về vị du sĩ Ājīvaka và nói: "Này hiền giả, ông có biết Bậc Đạo Sư của chúng tôi không?"
Kiṃ pana satthu parinibbānaṃ jānanto pucchi ajānantoti?
But did he ask, knowing or not knowing the Teacher's Parinibbāna?
Vậy thì, có phải ông ấy hỏi khi đã biết Đức Đạo Sư đã nhập Niết Bàn hay là không biết?
Āvajjanappaṭibaddhaṃ khīṇāsavānaṃ jānanaṃ.
The knowledge of the Arahants is connected with attention.
Sự hiểu biết của các vị A-la-hán bị ràng buộc bởi sự tác ý.
Anāvajjitattā panesa ajānanto pucchīti eke.
But some say that he asked not knowing, because he had not paid attention.
Một số người nói rằng, vì không tác ý, nên ông ấy hỏi khi không biết.
Thero samāpattibahulo rattiṭṭhānadivāṭṭhānaleṇamaṇḍapādīsu niccaṃ samāpattiphaleneva yāpeti.
The Elder, being devoted to attainments, constantly sustains himself by the fruit of attainments in his night and day dwelling places, caves, pavilions, and so forth.
Vị Trưởng lão thường xuyên nhập định, luôn sống bằng quả của các thiền định ở những nơi trú ẩn ban đêm và ban ngày, hang động, giảng đường, v.v.
Kulasantakampi gāmaṃ pavisitvā dvāre samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhitova bhikkhaṃ gaṇhāti.
Even when entering his family's village, he would enter an attainment at the gate and only take alms after rising from that attainment.
Ngay cả khi vào một ngôi làng của gia đình mình, ông ấy nhập định ở cổng, và chỉ sau khi xuất định, ông ấy mới nhận thức ăn khất thực.
Thero kira ‘‘iminā me pacchimena attabhāvena mahājanānuggahaṃ karissāmi, ye mayhaṃ bhikkhaṃ vā denti, gandhamālādīhi vā sakkāraṃ karonti, tesaṃ taṃ mahapphalaṃ hotū’’ti evaṃ karoti.
It is said that the Elder did this thinking, "With this, my last existence, I will benefit many people; may it be of great fruit for those who give me alms or offer me veneration with perfumes, garlands, and so forth."
Vị Trưởng lão đã làm như vậy để nói rằng: "Với thân cuối cùng này, tôi sẽ làm lợi ích cho đại chúng, những ai cúng dường thức ăn hoặc tôn kính tôi bằng hương hoa, v.v., thì điều đó sẽ mang lại quả báo lớn cho họ."
Tasmā samāpattibahulatāya na jāni.
Therefore, due to his abundance of attainments, he did not know.
Do đó, vì thường xuyên nhập định, ông ấy không biết.
Iti ajānantova pucchīti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ.
Thus, some say he asked without knowing, but this should not be accepted.
Họ nói rằng ông ấy đã hỏi khi không biết, nhưng điều đó không nên chấp nhận.
Na hettha ajānanakāraṇaṃ atthi.
For there was no reason for not knowing here.
Không có lý do gì để không biết ở đây.
Abhilakkhitaṃ satthu parinibbānaṃ ahosi dasasahassilokadhātukampanādīhi nimittehi.
The Teacher's Parinibbāna was marked by signs such as the trembling of ten thousand world-systems.
Sự Niết Bàn của Đức Đạo Sư đã được báo trước bằng các điềm báo như mười ngàn thế giới rung chuyển.
Therassa pana parisāya kehici bhikkhūhi bhagavā diṭṭhapubbo, kehici na diṭṭhapubbo.
However, among the Elder's assembly, some bhikkhus had seen the Bhagavā before, and some had not.
Tuy nhiên, trong hội chúng của vị Trưởng lão, một số tỳ khưu đã từng thấy Đức Thế Tôn, một số thì chưa.
Tattha yehi diṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva.
Those who had seen him before also wished to see him.
Trong số đó, những người đã từng thấy cũng muốn thấy lại.
Yehipi adiṭṭhapubbo, tepi passitukāmāva.
Those who had not seen him before also wished to see him.
Và những người chưa từng thấy cũng muốn thấy.
Tattha yehi na diṭṭhapubbo, te abhidassanakāmatāya gantvā ‘‘kuhiṃ bhagavā’’ti pucchantā ‘‘parinibbuto’’ti sutvā sandhāretuṃ na sakkhissanti.
Among those who had not seen him before, if they were to go out of a desire to see him and ask, "Where is the Bhagavā?" upon hearing "He has attained Parinibbāna," they would not be able to restrain themselves.
Trong số đó, những người chưa từng thấy, vì muốn được thấy, sẽ đi đến và khi hỏi "Đức Thế Tôn ở đâu?" và nghe nói "Đã nhập Niết Bàn", họ sẽ không thể chịu đựng được.
Cīvaraṃ chaḍḍetvā ekavatthā vā dunnivatthā vā urāni paṭipisantā parodissanti.
They would throw off their robes, either clad in a single garment or ill-clad, beating their breasts and weeping.
Họ sẽ vứt bỏ y, hoặc chỉ mặc một y hoặc y phục không chỉnh tề, đấm ngực và khóc than.
Tattha manussā ‘‘mahākassapena saddhiṃ āgatapaṃsukūlikā sayampi itthiyo viya parodanti, te kiṃ amhe samassāsentī’’ti mayhaṃ dosaṃ dassanti.
Then people would point out my fault, saying, "These dust-heap-robe wearers who came with Mahākassapa themselves weep like women; how can they comfort us?"
Khi đó, mọi người sẽ nói: "Những vị mặc y phấn tảo đến cùng với Mahākassapa cũng khóc than như phụ nữ, vậy họ an ủi chúng ta bằng cách nào?" Họ sẽ chỉ trích tôi.
Idaṃ pana suññaṃ mahāraññaṃ, idha yathā tathā rodantesu doso natthi.
But this is a desolate great forest; here, there is no fault if they weep however they may.
Nhưng đây là một khu rừng hoang vắng, ở đây, việc khóc than như thế nào cũng không có lỗi.
Purimataraṃ sutvā nāma sokopi tanuko hotīti bhikkhūnaṃ satuppādalābhatthaṃ jānantova pucchi.
And hearing it earlier makes grief lighter, so he asked, knowing, for the sake of the bhikkhus gaining mindfulness.
Nghe trước thì nỗi buồn cũng sẽ giảm bớt, nên ông ấy đã hỏi khi đã biết, để các tỳ khưu có thể tỉnh thức.
Ajja sattāhaparinibbutoti ajja divasato paṭilomato sattame ahani parinibbuto.
Today, seven days ago he attained Parinibbāna means he attained Parinibbāna on the seventh day counting backward from today.
Ajja sattāhaparinibbuto có nghĩa là đã nhập Niết Bàn vào ngày thứ bảy tính ngược lại từ ngày hôm nay.
Tato me idanti tato samaṇassa gotamassa parinibbutaṭṭhānato.
From there to me this means from that place where the ascetic Gotama attained Parinibbāna.
Tato me idaṃ có nghĩa là từ nơi Đức Sa-môn Gotama nhập Niết Bàn.
Avītarāgāti puthujjanā ceva sotāpannasakadāgāmino ca.
Those not free from passion means both ordinary individuals and Stream-Enterers and Once-Returners.
Avītarāgā có nghĩa là phàm nhân và các vị Dự Lưu, Nhất Lai.
Tesañhi domanassaṃ appahīnaṃ, tasmā tepi bāhā paggayha kandanti, ubho hatthe sīse ṭhapetvā rodanti.
For their sorrow is not abandoned; therefore, they also weep, raising their arms, and wail, placing both hands on their heads.
Vì nỗi khổ tâm (domanassa) của họ chưa được đoạn trừ, nên họ cũng giơ tay lên khóc than, đặt cả hai tay lên đầu mà khóc.
Chinnapātaṃ papatantīti chinnānaṃ pāto viya chinnapāto, taṃ chinnapātaṃ, bhāvanapuṃsakaniddesoyaṃ, majjhe chinnā viya hutvā yato vā tato vā patantīti attho.
Falling like a severed body means a fall like that of severed parts; this is a nominative singular neuter noun (bhāvanapuṃsakaniddesa); it means falling here and there as if cut in the middle.
Chinnapātaṃ papatantī có nghĩa là sự ngã xuống như bị cắt đứt, đó là chinnapātaṃ, đây là cách diễn đạt ở dạng trung tính của hành động, nghĩa là họ ngã xuống từ bất cứ đâu như thể bị cắt làm đôi.
Āvaṭṭantīti abhimukhabhāvena vaṭṭanti.
Āvaṭṭantī means they roll facing forward.
Āvaṭṭantī có nghĩa là quay tròn về phía trước.
Yattha patitā, tato katipayaratanaṭṭhānaṃ vaṭṭanavaseneva gantvā puna yathāpatitameva ṭhānaṃ vaṭṭanavasena āgacchanti.
From where they fell, they go some cubits by rolling and then return to the same place by rolling as they had fallen.
Họ đi một khoảng vài sải tay bằng cách lăn tròn từ nơi họ ngã xuống, rồi lại quay trở lại nơi họ ngã xuống bằng cách lăn tròn.
Vivaṭṭantīti yattha patitā, tato nivaṭṭanti, patitaṭṭhānato parabhāgaṃ vaṭṭamānā gacchantīti attho.
Vivaṭṭantī means they roll back from where they fell; it means they roll forward from the place they fell.
Vivaṭṭantī có nghĩa là họ quay đi từ nơi họ ngã xuống, nghĩa là họ lăn tròn đi về phía sau nơi họ ngã xuống.
Apica purato vaṭṭanaṃ āvaṭṭanaṃ, passato pacchato ca vaṭṭanaṃ vivaṭṭanaṃ.
Furthermore, rolling forward is āvaṭṭanaṃ, and rolling backward and forward is vivaṭṭanaṃ.
Hơn nữa, lăn tròn về phía trước là āvaṭṭanaṃ, lăn tròn về phía trước và phía sau là vivaṭṭanaṃ.
Tasmā dve pāde pasāretvā sakiṃ purato sakiṃ pacchato sakiṃ vāmato sakiṃ dakkhiṇato samparivaṭṭamānāpi āvaṭṭanti vivaṭṭantīti vuccanti.
Therefore, even rolling around, extending two feet, once forward, once backward, once left, once right, is called āvaṭṭantī vivaṭṭantī.
Do đó, ngay cả khi duỗi hai chân ra, lăn tròn một lần về phía trước, một lần về phía sau, một lần về bên trái, một lần về bên phải, cũng được gọi là āvaṭṭanti vivaṭṭanti.
Vītarāgāti pahīnadomanassā iṭṭhāniṭṭhesu nibbikāratāya silāthambhasadisā anāgāmikhīṇāsavā.
Those free from passion means Non-Returners and Arahants, whose sorrow is abandoned, who are unshaken in pleasant and unpleasant things, like a pillar of stone.
Vītarāgā có nghĩa là các vị Bất Lai và A-la-hán, những người đã đoạn trừ nỗi khổ tâm, không còn dao động trước những điều ưa thích và không ưa thích, giống như một cột đá.
Kāmañhi domanasse asatipi ekacco rāgo hotiyeva, rāge pana asati domanassassa asambhavoyeva.
Indeed, even when displeasure is absent, some attachment certainly exists, but when attachment is absent, there is no possibility of displeasure.
Thật vậy, ngay cả khi không có ưu phiền (domanassa), một số dục ái (rāga) vẫn có thể tồn tại; nhưng nếu không có dục ái, thì ưu phiền không thể phát sinh.
Tadekaṭṭhabhāvato hi rāgappahānena pahīnadomanassā vuttā, na khīṇāsavā eva.
Because of their intrinsic unity, those whose displeasure has been abandoned through the relinquishing of attachment are spoken of, not merely those who are devoid of defilements.
Quả thật, vì chúng có cùng một bản chất, nên việc đoạn trừ dục ái được nói là đoạn trừ ưu phiền, chứ không phải chỉ những bậc lậu tận (khīṇāsava) mới đoạn trừ được.
Sabbeheva piyehītiādīsu piyāyitabbato piyehi manavaḍḍhanato manāpehi mātāpitābhātābhaginīādikehi.
In phrases like " Sabbeheva piyehī" (by all dear ones), " piyehi" refers to those who are cherished, and " manāpehi" (by pleasing ones) refers to those who gladden the mind, such as mothers, fathers, brothers, and sisters.
Trong các câu như “ Sabbeheva piyehī” (tất cả những gì thân ái), từ “ piyehi” (thân ái) là vì đáng được yêu quý; từ “ manāpehi” (ưa thích) là vì làm tăng sự hài lòng của tâm, như cha mẹ, anh chị em, v.v.
Nānābhāvoti jātiyā nānābhāvo, jātianurūpagamanena visuṃ bhāvo, asambaddhabhāvoti attho.
" Nānābhāvo" (separation) means difference by birth, existing separately according to one's birth, implying an unconnected state.
“ Nānābhāvo” có nghĩa là sự khác biệt về chủng loại, sự tồn tại riêng biệt do đi theo chủng loại của mình, tức là sự không liên quan.
Vinābhāvoti maraṇena vinābhāvo, cutiyā tenattabhāvena apunapavattanato vippayogoti attho.
" Vinābhāvo" (separation) means separation by death, implying disconnection due to non-reoccurrence in that state of existence through decease.
“ Vinābhāvo” có nghĩa là sự chia ly do chết, tức là sự phân ly do sự chấm dứt của kiếp sống đó và không tái diễn.
Aññathābhāvoti bhavena aññathābhāvo, bhavantaraggahaṇena ‘‘kāmāvacarasatto rūpāvacaro hotī’’tiādinā tatthāpi ‘‘manusso devo hotī’’tiādinā ca purimākārato aññākāratāti attho.
" Aññathābhāvo" (alteration) means alteration by existence, through the acquisition of another existence, as in "a being in the sense-sphere becomes a being in the form-sphere" and so on, and there also, "a human becomes a deva" and so on, implying a different state from the former state.
“ Aññathābhāvo” có nghĩa là sự thay đổi về kiếp sống, tức là do thọ nhận kiếp sống khác, như “chúng sanh cõi dục trở thành cõi sắc”, v.v., và ở đó cũng “loài người trở thành chư thiên”, v.v., tức là từ trạng thái trước đó trở thành trạng thái khác.
Tanti tasmā.
" Taṃ" (that) means therefore.
“ Taṃ” có nghĩa là do đó.
Kutettha labbhāti kuto kuhiṃ kasmiṃ nāma ṭhāne ettha etasmiṃ khandhappavatte yaṃ taṃ jātaṃ…pe… mā palujjīti laddhuṃ sakkā, na sakkā eva tādisassa kāraṇassa abhāvato.
" Kutettha labbhā" (How is it possible here?) means in what place, in what kind of place, in this arising of aggregates—that which is born… etc. … 'may it not perish'—is it possible to obtain? It is indeed not possible, due to the absence of such a cause.
“ Kutettha labbhā” có nghĩa là ở đâu, tại nơi nào trong sự vận hành của các uẩn này, cái đã sinh ra… v.v… “đừng hoại diệt” có thể đạt được? Không thể đạt được, vì không có nguyên nhân như vậy.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo, tasmā dasa pāramiyo pūretvāpi sambodhiṃ patvāpi dhammacakkaṃ pavattetvāpi yamakapāṭihāriyaṃ dassetvāpi devorohaṇaṃ katvāpi yaṃ taṃ jātaṃ bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ, tañca tathāgatassapi sarīraṃ mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati, rodantenapi kandantenapi na sakkā taṃ kāraṇaṃ laddhunti.
This is what is meant: Since there is separation from all dear and pleasing ones, it is not possible that that which is born, arisen, conditioned, and subject to decay—even the body of a Tathāgata, even after fulfilling the ten perfections, attaining perfect enlightenment, setting in motion the wheel of Dhamma, displaying the twin miracle, and descending from the heavens—should not perish. It is not possible to obtain such a cause by weeping or wailing.
Điều này có nghĩa là: Bởi vì có sự chia ly với tất cả những gì thân ái và ưa thích, nên ngay cả khi đã hoàn thành mười ba-la-mật, đạt được chánh giác, chuyển pháp luân, thị hiện song thông thần biến, và giáng trần từ cõi trời, thì điều đã sinh ra, đã hiện hữu, đã được tạo tác, là pháp hoại diệt, và ngay cả thân của Đức Như Lai cũng “đừng hoại diệt” – điều đó không thể có được. Ngay cả khi khóc than, cũng không thể đạt được nguyên nhân đó.
441. Samūhaneyyāti ākaṅkhamāno samūhanatu, yadi icchati, samūhaneyyāti attho.
441. " Samūhaneyyā" (should abolish) means if one desires, one may abolish; if one wishes, one should abolish. This is the meaning.
“ Samūhaneyyā” có nghĩa là nếu muốn thì hãy loại bỏ, tức là nếu muốn thì hãy loại bỏ.
Kasmā pana ‘‘samūhanathā’’ti ekaṃseneva avatvā ‘‘ākaṅkhamāno samūhaneyyā’’ti vikappavacaneneva bhagavā ṭhapesīti?
But why did the Fortunate One not say "You should abolish" definitively, but rather established it with a discretionary statement, "If one desires, one may abolish"?
Vì sao Đức Thế Tôn không nói dứt khoát “hãy loại bỏ” mà lại đặt ra bằng lời nói tùy chọn “nếu muốn thì hãy loại bỏ”?
Mahākassapassa ñāṇabalassa diṭṭhattā.
Because the power of insight of Mahākassapa was seen.
Vì đã thấy sức mạnh trí tuệ của Đại Ca Diếp.
Passati hi bhagavā ‘‘samūhanathāti vuttepi saṅgītikāle kassapo na samūhanissatī’’ti, tasmā vikappeneva ṭhapesi.
For the Fortunate One saw, "Even if it is said, 'You should abolish,' Kassapa will not abolish them at the time of the Council." Therefore, he established it with a discretionary statement.
Đức Thế Tôn thấy rằng “ngay cả khi nói ‘hãy loại bỏ’, Ca Diếp cũng sẽ không loại bỏ vào thời điểm kết tập”, do đó Ngài đặt ra bằng lời nói tùy chọn.
Yadi asamūhananaṃ diṭṭhaṃ, tadeva ca icchitaṃ, atha kasmā bhagavā ‘‘ākaṅkhamāno samūhanatū’’ti avocāti?
If non-abolition was foreseen, and that was what was desired, then why did the Fortunate One say, "If one desires, one may abolish"?
Nếu việc không loại bỏ đã được thấy trước và điều đó cũng là điều mong muốn, vậy vì sao Đức Thế Tôn lại nói “nếu muốn thì hãy loại bỏ”?
Tathārūpapuggalajjhāsayavasena.
According to the disposition of such individuals.
Theo ý nguyện của những người như vậy.
Santi hi keci khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni samādāya vattituṃ anicchantā, tesaṃ tathā avuccamāne bhagavati vighāto uppajjeyya, taṃ tesaṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
For there are some who do not wish to observe the minor and lesser rules of training; if it were not said in that way, displeasure might arise in them, and that would be for their harm and suffering for a long time.
Thật vậy, có một số người không muốn giữ gìn các giới luật nhỏ và phụ, nếu không nói như vậy, họ có thể phát sinh sự khó chịu đối với Đức Thế Tôn, điều đó sẽ là bất lợi và đau khổ cho họ trong một thời gian dài.
Tathā pana vutte tesaṃ vighāto na uppajjeyya, amhākamevāyaṃ doso, yato amhesuyeva keci samūhananaṃ na icchantīti.
However, if it is said in that way, no displeasure would arise in them, thinking, "This fault is ours alone, since some among us do not wish to abolish them."
Nhưng nếu nói như vậy, sự khó chịu của họ sẽ không phát sinh, (họ sẽ nghĩ) “đây là lỗi của chính chúng ta, vì trong số chúng ta có một số người không muốn loại bỏ”.
Keci ‘‘sakalassa pana sāsanassa saṅghāyattabhāvakaraṇatthaṃ tathā vutta’’nti vadanti.
Some say, "It was said in that way to place the entire teaching under the authority of the Sangha."
Một số người nói rằng “điều đó được nói ra để làm cho toàn bộ giáo pháp phụ thuộc vào Tăng đoàn”.
Yaṃ kiñci satthārā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ samaṇā sakyaputtiyā sirasā sampaṭicchitvā jīvitaṃ viya rakkhanti.
Whatever rule of training was laid down by the Teacher, the Sakyan renunciants accepted it with respect and guarded it as their very life.
Bất cứ giới luật nào được Đức Đạo Sư chế định, các Sa-môn Thích Tử đều chấp nhận bằng đầu và bảo vệ như mạng sống của mình.
Tathā hi te ‘‘khuddānukhuddakāni sikkhāpadāni ākaṅkhamāno saṅgho samūhanatū’’ti vuttepi na samūhaniṃsu.
Thus, even when it was said, "If the Sangha desires, it may abolish the minor and lesser rules of training," they did not abolish them.
Thật vậy, ngay cả khi được nói “nếu Tăng đoàn muốn, hãy loại bỏ các giới luật nhỏ và phụ”, họ cũng không loại bỏ.
Aññadatthu purato viya tassa accayepi rakkhiṃsuyevāti satthu sāsanassa saṅghassa ca mahantabhāvadassanatthampi tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ.
On the contrary, they guarded it even more diligently than before, as if in its absence. Thus, it should be understood that it was said in that way to demonstrate the greatness of the Teacher's dispensation and of the Sangha.
Ngược lại, họ đã bảo vệ chúng như trước, ngay cả sau khi Ngài nhập Niết Bàn, và điều đó cũng được xem là để hiển thị sự vĩ đại của giáo pháp của Đức Đạo Sư và của Tăng đoàn.
Tathā hi āyasmā ānando aññepi vā bhikkhū ‘‘katamaṃ pana, bhante, khuddakaṃ, katamaṃ anukhuddaka’’nti na pucchiṃsu samūhanajjhāsayasseva abhāvato, teneva ekasikkhāpadampi apariccajitvā sabbesaṃ anuggahetabbabhāvadassanatthaṃ ‘‘cattāri pārājikāni ṭhapetvā avasesāni khuddānukhuddakānī’’tiādimāhaṃsu.
Thus, Venerable Ānanda and other bhikkhus did not ask, "Which, Venerable Sir, is minor, and which is lesser?" because there was no intention to abolish them. For that very reason, to show that all rules should be upheld without abandoning even one, they said, "All rules except the four Pārājika are minor and lesser," and so on.
Thật vậy, Tôn giả Ānanda và các Tỳ khưu khác đã không hỏi “Bạch Thế Tôn, giới nào là nhỏ, giới nào là phụ” vì không có ý định loại bỏ, do đó, để cho thấy rằng không một giới luật nào bị từ bỏ và tất cả đều phải được giữ gìn, họ đã nói “ngoại trừ bốn giới Pārājika, tất cả còn lại là nhỏ và phụ”.
Evañhi vadantehi ‘‘khuddānukhuddakā ime nāmā’’ti avinicchitattā sabbesaṃ anuggahetabbabhāvo dassito hoti.
By speaking in this manner, it is shown that all rules should be upheld, as there was no definite distinction made, "These are the minor and lesser ones."
Khi nói như vậy, do không xác định rõ “đây là các giới nhỏ và phụ”, nên đã cho thấy rằng tất cả đều phải được giữ gìn.
442. Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesīti ettha pana keci vadanti ‘‘bhante nāgasena, katamaṃ khuddakaṃ, katamaṃ anukhuddakanti milindaraññā pucchite ‘dukkaṭaṃ mahārāja, khuddakaṃ, dubbhāsitaṃ anukhuddaka’nti (mi. pa. 4.2.1) vuttattā nāgasenatthero khuddānukhuddakaṃ jāni, mahākassapatthero pana taṃ ajānanto ‘suṇātu me āvuso’tiādinā kammavācaṃ sāvesī’’ti, na taṃ evaṃ gahetabbaṃ.
442. Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesīti (Then Venerable Mahākassapa informed the Sangha). In this regard, some say, "When King Milinda asked Venerable Nāgasena, 'Which, Venerable Sir, is minor, and which is lesser?' he replied, 'Mahārāja, a minor offense is a dukkaṭa, and a lesser offense is a dubbhāsita.' (Milindapañha 4.2.1) Therefore, Venerable Nāgasena knew what was minor and lesser, but Venerable Mahākassapa, not knowing it, announced the motion (kammavācā) with 'Listen, venerable sirs,' and so on." This should not be understood in that way.
“ Atha kho āyasmā mahākassapo saṅghaṃ ñāpesī” (Rồi Tôn giả Đại Ca Diếp thông báo cho Tăng đoàn) – về điều này, một số người nói rằng “Bạch Đại đức Nāgasena, khi vua Milinda hỏi ‘giới nào là nhỏ, giới nào là phụ’, ngài đã trả lời ‘Tâu Đại vương, giới Dukkata là nhỏ, giới Dubbhāsita là phụ’ (Mi. Pa. 4.2.1), do đó Tôn giả Nāgasena biết về các giới nhỏ và phụ, còn Tôn giả Đại Ca Diếp thì không biết điều đó nên đã đọc lời yết ma ‘Xin Tăng đoàn hãy lắng nghe con, thưa chư hiền’”. Điều đó không nên được hiểu như vậy.
Nāgasenatthero hi paresaṃ vādapathopacchedanatthaṃ saṅgītikāle dhammasaṅgāhakamahātherehi gahitakoṭṭhāsesu antimakoṭṭhāsameva gahetvā milindarājānaṃ saññāpesi, mahākassapatthero pana ekasikkhāpadampi asamūhanitukāmatāya tathā kammavācaṃ sāvesi.
For Venerable Nāgasena, to refute the arguments of others, took only the final category from those established by the great elders who compiled the Dhamma at the time of the Council, and thus informed King Milinda. Venerable Mahākassapa, however, announced the motion in that way because he did not wish to abolish even a single rule of training.
Tôn giả Nāgasena đã lấy phần cuối cùng trong số các phần được các Đại Trưởng lão kết tập Pháp chấp nhận vào thời điểm kết tập để thuyết phục vua Milinda, nhằm mục đích bác bỏ các luận điểm của người khác. Còn Tôn giả Đại Ca Diếp đã đọc lời yết ma như vậy vì không muốn loại bỏ dù chỉ một giới luật.
Tattha gihigatānīti gihipaṭisaṃyuttānīti vadanti.
Regarding this, " gihigatānī" means pertaining to laypeople, they say.
Ở đây, “ gihigatānī” có nghĩa là những gì liên quan đến hàng cư sĩ, họ nói như vậy.
Gihīsu gatāni, tehi ñātāni gihigatānīti evaṃ panettha attho daṭṭhabbo.
" Gihigatānī" means 'gone to laypeople,' known by them. This is how the meaning should be understood here.
“ Gihigatānī” có nghĩa là những gì đã đến với hàng cư sĩ, được họ biết đến, ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Dhūmakālo etassāti dhūmakālikaṃ citakadhūmavūpasamato paraṃ appavattanato.
" Dhūmakālikaṃ" (lasting as long as the smoke) means that for which there is a time of smoke, referring to its non-continuation after the smoke from a funeral pyre has subsided.
“ Dhūmakālikaṃ” có nghĩa là thời gian có khói, vì nó không còn tồn tại sau khi khói từ giàn hỏa táng lắng xuống.
Appaññattantiādīsu (dī. ni. aṭṭha. 2.136; a. ni. aṭṭha. 3.7.23) navaṃ adhammikaṃ katikavattaṃ vā sikkhāpadaṃ vā bandhantā appaññattaṃ paññapenti nāma purāṇasanthatavatthusmiṃ sāvatthiyaṃ bhikkhū viya.
Regarding " Appaññattaṃ" (unpromulgated) and so on (Dī. Nī. Aṭṭha. 2.136; A. Nī. Aṭṭha. 3.7.23), those who establish a new unrighteous agreement or rule of training are said to promulgate what is unpromulgated, like the bhikkhus in Sāvatthī concerning the old blanket (santhatavatthu).
Trong các câu như “ Appaññattaṃ” (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.136; A. Ni. Aṭṭha. 3.7.23), những người đặt ra một quy ước hoặc giới luật mới không phù hợp với Pháp thì “ paññapenti appaññattaṃ” (chế định những điều chưa được chế định), như các Tỳ khưu ở Sāvatthī về vấn đề tấm thảm cũ.
Uddhammaṃ ubbinayaṃ sāsanaṃ dīpentā paññattaṃ samucchindanti nāma vassasataparinibbute bhagavati vesālikā vajjiputtakā viya.
Those who declare a teaching that is against the Dhamma and against the Vinaya are said to abolish what is promulgated, like the Vajjīputtakas of Vesālī a hundred years after the Fortunate One's final passing.
Những người giảng dạy giáo pháp trái với Pháp và Luật thì “ samucchindanti paññattaṃ” (hủy bỏ những điều đã được chế định), như các Tỳ khưu Vajjiputtaka ở Vesālī một trăm năm sau khi Đức Thế Tôn nhập Niết Bàn.
Khuddānukhuddakā pana āpattiyo sañcicca vītikkamantā yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya na vattanti nāma assajipunabbasukā viya.
However, those who intentionally transgress minor and lesser offenses are said to not undertake and practice according to the rules of training as promulgated, like Assaji and Punabbasu.
Còn những người cố ý vi phạm các giới luật nhỏ và phụ thì “ na vattanti samādāya yathāpaññattesu sikkhāpadesu” (không giữ gìn và thực hành theo các giới luật đã được chế định), như Assaji và Punabbasu.
Navaṃ pana katikavattaṃ vā sikkhāpadaṃ vā abandhantā, dhammato vinayato sāsanaṃ dīpentā, khuddānukhuddakampi ca sikkhāpadaṃ asamūhanantā appaññattaṃ na paññapenti, paññattaṃ na samucchindanti, yathāpaññattesu sikkhāpadesu samādāya vattanti nāma āyasmā upaseno viya āyasmā yaso kākaṇḍakaputto viya ca.
But those who do not establish a new agreement or rule of training, who declare a teaching that is in accordance with the Dhamma and Vinaya, and who do not abolish even a minor or lesser rule of training, are said to not promulgate what is unpromulgated, not abolish what is promulgated, and undertake and practice according to the rules of training as promulgated, like Venerable Upasena and Venerable Yasa Kakaṇḍakaputta.
Còn những người không đặt ra một quy ước hoặc giới luật mới, giảng dạy giáo pháp phù hợp với Pháp và Luật, và không loại bỏ dù chỉ một giới luật nhỏ và phụ thì “ na paññapenti appaññattaṃ, na samucchindanti paññattaṃ, vattanti samādāya yathāpaññattesu sikkhāpadesu” (không chế định những điều chưa được chế định, không hủy bỏ những điều đã được chế định, và giữ gìn và thực hành theo các giới luật đã được chế định), như Tôn giả Upasena và Tôn giả Yasa Kākandakaputta.
‘‘Ramaṇīyā, ānanda, vesālī, ramaṇīyaṃ udenacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ gotamakacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sattambacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ bahuputtacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ sārandadacetiyaṃ, ramaṇīyaṃ cāpālacetiyaṃ.
"Delightful, Ānanda, is Vesālī; delightful is the Udena Shrine; delightful is the Gotamaka Shrine; delightful is the Sattamba Shrine; delightful is the Bahuputta Shrine; delightful is the Sārandada Shrine; delightful is the Cāpāla Shrine.
“Này Ānanda, Vesālī thật đáng yêu, tháp Udena thật đáng yêu, tháp Gotamaka thật đáng yêu, tháp Sattamba thật đáng yêu, tháp Bahuputta thật đáng yêu, tháp Sārandada thật đáng yêu, tháp Cāpāla thật đáng yêu.
Yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā.
Ananda, whoever has developed, cultivated, made a vehicle of, made a basis of, sustained, accumulated, and properly undertaken the four bases of psychic power (iddhipādā), if he wishes, may remain for an eon or for the remainder of an eon.
Này Ānanda, bất cứ ai đã tu tập, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành nền tảng, được thực hành, được quen thuộc, được khéo léo khởi sự bốn thần túc, người ấy nếu muốn có thể trụ hết một kiếp hoặc phần còn lại của kiếp.
Tathāgatassa kho pana, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, so ākaṅkhamāno, ānanda, tathāgato kappaṃ vā tiṭṭheyya kappāvasesaṃ vā’’ti (dī. ni. 2.166) –
But, Ananda, the Tathagata has developed, cultivated, made a vehicle of, made a basis of, sustained, accumulated, and properly undertaken the four bases of psychic power (iddhipādā). Therefore, Ananda, if the Tathagata wishes, he may remain for an eon or for the remainder of an eon.”
Này Ānanda, Như Lai đã tu tập, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành nền tảng, được thực hành, được quen thuộc, được khéo léo khởi sự bốn thần túc, vậy nên, này Ānanda, Như Lai nếu muốn có thể trụ hết một kiếp hoặc phần còn lại của kiếp.’”
Mārena pariyuṭṭhitacittoti mārena ajjhotthaṭacitto.
His mind obsessed by Māra means his mind overwhelmed by Māra.
Mārena pariyuṭṭhitacitto có nghĩa là tâm bị Māra xâm chiếm.
Māro hi yassa sabbena sabbaṃ dvādasa vipallāsā appahīnā, tassa cittaṃ pariyuṭṭhāti.
For Māra obsesses the mind of one for whom all twelve perversions (vipallāsa) have not been abandoned.
Thật vậy, Māra xâm chiếm tâm của người nào mà mười hai sự điên đảo chưa được đoạn trừ hoàn toàn.
Therassa ca cattāro vipallāsā appahīnā, tenassa māro cittaṃ pariyuṭṭhāsi.
And for the Elder, the four perversions were not abandoned; therefore Māra obsessed his mind.
Và bốn sự điên đảo của vị Trưởng lão chưa được đoạn trừ, vì vậy Māra đã xâm chiếm tâm của ngài.
So pana cittapariyuṭṭhānaṃ karonto kiṃ karotīti?
What does he do when he thus obsesses the mind?
Vậy khi làm cho tâm bị xâm chiếm, nó làm gì?
Bheravaṃ rūpārammaṇaṃ vā dasseti, saddārammaṇaṃ vā sāveti, tato sattā taṃ disvā vā sutvā vā satiṃ vissajjetvā vivaṭamukhā honti, tesaṃ mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayaṃ maddati, tato visaññāva hutvā tiṭṭhanti.
He shows a terrifying visible object, or makes a sound object heard; then beings, seeing or hearing that, release their mindfulness and stand with open mouths. He then inserts his hand through their mouth and crushes their heart; then they stand as if unconscious.
Nó hoặc cho thấy một cảnh sắc đáng sợ, hoặc cho nghe một cảnh âm thanh đáng sợ, sau đó các chúng sinh khi thấy hoặc nghe điều đó thì buông bỏ chánh niệm, há miệng ra, và Māra đưa tay vào miệng họ, bóp trái tim, sau đó họ trở nên bất tỉnh.
Therassa panesa mukhena hatthaṃ pavesetuṃ kiṃ sakkhissati, bheravārammaṇaṃ pana dassesi, taṃ disvā thero nimittobhāsaṃ na paṭivijjhi.
But what could he achieve by inserting his hand through the Elder's mouth? However, he did show a terrifying object, and seeing that, the Elder did not discern the intimation (nimittobhāsa).
Nhưng Māra có thể làm gì để đưa tay vào miệng vị Trưởng lão? Tuy nhiên, nó đã cho thấy một cảnh đáng sợ, và khi thấy điều đó, vị Trưởng lão đã không thấu hiểu dấu hiệu.
445. Ujjavanikāyāti paṭisotagāminiyā.
445. Ujjavanikāya means going against the current.
445. Ujjavanikāyā có nghĩa là đi ngược dòng.
Rajoharaṇanti rajopuñchanī.
Rajoharaṇaṃ means a dust-wiper.
Rajoharaṇaṃ là khăn lau bụi.
Na kulavaṃ gamentīti niratthakavināsanaṃ na gamenti.
Na kulavaṃ gamentī means they do not lead to useless destruction.
Na kulavaṃ gamentī có nghĩa là không dẫn đến sự hủy hoại vô ích.
Kucchito lavo kulavo, anayavināsoti vuttaṃ hoti.
That which is a despicable breaking is kulavo, meaning misfortune and ruin.
Sự cắt bỏ tồi tệ là kulavo, có nghĩa là sự hủy hoại không đúng đắn.
‘‘Dhammavinayasaṅgītiyā’’ti vattabbe saṅgītiyā vinayappadhānattā ‘‘vinayasaṅgītiyā’’ti vuttaṃ.
It should have been said “of the compilation of Dhamma and Vinaya,” but because the Vinaya is primary in the compilation, it is said “of the compilation of Vinaya.”
Thay vì nói “Dhammavinayasaṅgītiyā” (trong kỳ kết tập Pháp và Luật), thì nói “vinayasaṅgītiyā” (trong kỳ kết tập Luật) vì Luật là chủ yếu.
Vinayappadhānā saṅgīti vinayasaṅgīti.
A compilation in which the Vinaya is primary is a vinayasaṅgīti.
Kỳ kết tập mà Luật là chủ yếu là vinayasaṅgīti.
Sesamettha suviññeyyamevāti.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
447. Upakkilesāti virocituṃ adatvā upakkiliṭṭhabhāvakaraṇena upakkilesā.
447. Upakkilesā means defilements because they cause a state of defilement by not allowing one to shine.
447. Upakkilesā là những sự ô nhiễm vì chúng gây ra trạng thái ô uế, không cho phép tỏa sáng.
Mahikāti himaṃ.
Mahikā means frost.
Mahikā là sương giá.
Dhūmo ca rajo ca dhūmarajo.
Smoke and dust is dhūmarajo.
Khói và bụi là dhūmarajo.
Ettha purimā tayo asampattaupakkilesā, rāhu pana sampattaupakkilesavasena kathitoti veditabbo.
Here, the first three should be understood as incomplete defilements, but Rahu is spoken of in terms of an actual defilement.
Ở đây, ba điều đầu tiên được hiểu là những sự ô nhiễm chưa đến, còn Rahu được nói đến theo nghĩa là sự ô nhiễm đã đến.
Samaṇabrāhmaṇā na tapanti na bhāsanti na virocantīti guṇapatāpena na tapanti guṇobhāsena na bhāsanti guṇavirocanena na virocanti.
Ascetics and brahmins do not glow, do not shine, do not radiate means they do not glow with the brilliance of virtues, do not shine with the luster of virtues, do not radiate with the radiance of virtues.
Samaṇabrāhmaṇā na tapanti na bhāsanti na virocantī có nghĩa là không tỏa sáng bởi uy đức, không chiếu sáng bởi hào quang đức hạnh, không rực rỡ bởi sự chói lọi của đức hạnh.
Surāmerayapānā appaṭiviratāti pañcavidhāya surāya catubbidhassa ca merayassa pānato aviratā.
Surāmerayapānā appaṭiviratā means not abstaining from drinking the five kinds of surā and the four kinds of meraya.
Surāmerayapānā appaṭiviratā có nghĩa là không từ bỏ việc uống năm loại rượu surā và bốn loại rượu meraya.
Avijjānivuṭāti avijjāya nivāritā pihitā.
Avijjānivuṭā means hindered and covered by ignorance.
Avijjānivuṭā có nghĩa là bị vô minh che lấp, bị che đậy.
Piyarūpābhinandinoti piyarūpaṃ sātarūpaṃ abhinandamānā tussamānā.
Piyarūpābhinandino means delighting in and enjoying pleasant forms, agreeable forms.
Piyarūpābhinandino có nghĩa là vui thích, hoan hỷ với những hình sắc đáng yêu, đáng ưa thích.
Sādiyantīti gaṇhanti.
Sādiyantī means they accept.
Sādiyantī có nghĩa là chấp nhận.
Aviddasūti andhabālā.
Aviddasū means blind and foolish.
Aviddasū có nghĩa là ngu si, dại dột.
Sarajāti sakilesarajā.
Sarajā means with the defilement of passion.
Sarajā có nghĩa là có phiền não.
Magāti migasadisā.
Magā means like a deer.
Magā có nghĩa là giống như loài thú.
Tasmiṃ tasmiṃ visaye bhave vā netīti netti, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
That which leads one to this or that object or existence is netti, this is a designation for craving.
Netti là cái dẫn dắt đến cảnh giới này cảnh giới kia hoặc đời sống này đời sống kia, đó là một tên gọi khác của tham ái.
Tāya saha vattantīti sanettikā.
Existing together with that is sanettikā.
Cùng với nó là sanettikā.
Tiṇanti senāsanacchadanatiṇaṃ.
Tiṇaṃ means grass for roofing the lodging.
Tiṇaṃ là cỏ để lợp chỗ ở.
Pariyesitabbanti tiṇacchadane vā iṭṭhakacchadane vā gehe palujjante yehi taṃ kāritaṃ, tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘tumhehi kāritaṃ senāsanaṃ ovassati, na sakkā tattha vasitu’’nti ācikkhitabbaṃ.
Pariyesitabbaṃ means if the lodging with a grass roof or brick roof is falling apart, one should go to those who made it and inform them: "The lodging made by you is leaking; it is impossible to live there."
Pariyesitabbaṃ có nghĩa là khi mái nhà bằng cỏ hoặc bằng gạch bị hư hỏng, cần phải đến những người đã xây dựng nó và báo cho họ biết: “Chỗ ở do quý vị xây dựng đang bị dột, không thể ở được trong đó.”
Manussā sakkontā karissanti, asakkontā ‘‘tumhe vaḍḍhakī gahetvā kārāpetha, mayaṃ te saññāpessāmā’’ti vakkhanti.
If people are able, they will do it. If they are unable, they will say: "You get a carpenter and have it done; we will pay them."
Nếu có thể, người ta sẽ sửa chữa; nếu không thể, họ sẽ nói: “Quý vị hãy thuê thợ mộc sửa chữa, chúng tôi sẽ trả tiền cho họ.”
Evaṃ vutte kāretvā tesaṃ ācikkhitabbaṃ, manussā vaḍḍhakīnaṃ dātabbaṃ dassanti.
When thus spoken to, one should have it done and inform them; the people will give what is due to the carpenters.
Khi được nói như vậy, sau khi sửa chữa xong, phải báo cho họ biết, và người ta sẽ trả tiền cho thợ mộc.
Sace āvāsasāmikā natthi, aññesampi bhikkhācāravattena ārocetvā kāretuṃ vaṭṭati.
If there are no owners of the lodging, it is permissible to inform others through the practice of begging and have it done.
Nếu không có chủ chỗ ở, cũng có thể báo cho các tỳ khưu khác theo cách khất thực và nhờ họ sửa chữa.
Imaṃ sandhāya ‘‘pariyesitabba’’nti vuttaṃ.
It is with reference to this that "pariyesitabbaṃ" (to be sought) is said.
Vì lẽ này mà nói “pariyesitabbaṃ”.
Dārūti senāsane gopānasiādīsu palujjamānesu tadatthāya dāru pariyesitabbaṃ.
Dārū means if timbers in the lodging, such as rafters, are falling apart, timber should be sought for that purpose.
Dārū có nghĩa là khi các bộ phận như xà ngang của chỗ ở bị hư hỏng, cần phải tìm kiếm gỗ cho mục đích đó.
Sakaṭanti gihivikaṭaṃ vā tāvakālikaṃ vā katvā sakaṭaṃ pariyesitabbaṃ.
Sakaṭaṃ means a cart should be sought, either made by a layperson or temporarily.
Sakaṭaṃ có nghĩa là cần phải tìm kiếm một chiếc xe bò, hoặc làm một chiếc xe tạm thời hoặc một chiếc xe của cư sĩ.
Na kevalañca sakaṭameva, aññampi vāsipharasukudālādiupakaraṇaṃ evaṃ pariyesituṃ vaṭṭati.
And not only a cart, but other tools such as an adze, axe, or spade may also be sought in this way.
Không chỉ xe bò, mà các dụng cụ khác như rìu, cuốc, v.v., cũng có thể tìm kiếm theo cách này.
Purisoti hatthakammavasena puriso pariyesitabbo.
Puriso means a person should be sought for manual labor.
Puriso có nghĩa là cần phải tìm kiếm một người để làm công việc thủ công.
Yaṃ kañci hi purisaṃ ‘‘hatthakammaṃ āvuso dassasī’’ti vatvā ‘‘dassāmi bhante’’ti vutte ‘‘imasmiṃ idañcidañca karohī’’ti yaṃ icchati, taṃ kāretuṃ vaṭṭati.
One may ask any person, "Friend, will you do some manual work?" and if they say, "Yes, venerable sir," one may have them do whatever one wishes by saying, "Do this and that here."
Có thể nói với bất kỳ người nào: “Thưa hiền giả, ông có thể giúp làm công việc thủ công không?” Khi người đó nói: “Thưa Tôn giả, tôi có thể,” thì có thể nhờ người đó làm bất cứ điều gì mình muốn, chẳng hạn như “Hãy làm cái này và cái kia ở đây.”
Na tvevāhaṃ gāmaṇi kenaci pariyāyenāti jātarūparajataṃ panāhaṃ kenacipi kāraṇena pariyesitabbanti na vadāmi.
But I, village headman, by no means means I do not say that gold and silver should be sought for any reason whatsoever.
Na tvevāhaṃ gāmaṇi kenaci pariyāyenā có nghĩa là: “Này trưởng thôn, tôi không nói rằng vàng bạc châu báu có thể được tìm kiếm bằng bất kỳ cách nào.”
457. Suttavibhaṅgeti padabhājanīye.
457. Suttavibhaṅge means in the analysis of words.
457. Suttavibhaṅge có nghĩa là trong phần phân tích từ ngữ.
Tena saddhinti purepaṭiggahitaloṇena saddhiṃ.
Along with that means along with salt previously received.
Cùng với cái đó có nghĩa là cùng với muối đã được nhận trước.
Na hi ettha yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitanti ‘‘kappati siṅgiloṇakappo’’ti ettha vuttasiṅgiloṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
Here, that which was received on that day is not for life is said with reference to horn-salt, as mentioned in "the custom of horn-salt is permissible."
Ở đây không phải là cái đã nhận trong ngày và giữ suốt đời được nói đến để chỉ muối sừng đã được đề cập trong câu “phép dùng muối sừng là hợp lệ”.
Tañhi pure paṭiggahetvā siṅgena parihaṭaṃ na tadahupaṭiggahitaṃ.
For that, having been received previously and carried in a horn, was not received on that day.
Vì cái đó đã được nhận trước và mang theo trong sừng, không phải là cái đã nhận trong ngày.
Yāvakālikameva tadahupaṭiggahitanti siṅgiloṇena missetvā bhuñjitabbaṃ aloṇāmisaṃ sandhāya vuttaṃ.
Only for the time being is that received on that day is said with reference to unsalted food that is to be eaten mixed with horn-salt.
Chỉ là cái đã nhận trong ngày để dùng tạm thời được nói đến để chỉ thức ăn không muối cần được trộn với muối sừng rồi ăn.
Uposathasaṃyutteti uposathapaṭisaṃyutte, uposathakkhandhaketi vuttaṃ hoti.
Pertaining to the Uposatha means pertaining to the Uposatha, which is to say, in the Uposatha Khandhaka.
Liên quan đến Uposatha có nghĩa là liên quan đến Uposatha, tức là được nói trong chương Uposatha.
Atisaraṇaṃ atisāro, atikkamo.
Excessive going is atisāra, transgression.
Atisaraṇaṃ là atisāro, sự vượt quá.
Vinayassa atisāro vinayātisāro.
Transgression of the Vinaya is vinayātisāra.
Sự vượt quá giới luật là vinayātisāro.
Taṃ pamāṇaṃ karontassāti dasāya saddhiṃ nisīdane yaṃ pamāṇaṃ vuttaṃ, dasāya vinā taṃ pamāṇaṃ karontassa.
Making that the measure means making that measure (of sitting) which was stated for sitting with ten (bhikkhus), without ten (bhikkhus).
Khi thực hiện theo mức độ đó có nghĩa là khi thực hiện theo mức độ đã được nói đến khi ngồi cùng với mười vị, nhưng không có mười vị.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understood.
Phần còn lại ở đây rất dễ hiểu.
‘‘Jānatā passatā’’ti imesaṃ padānaṃ vinayassa adhikatattā tattha vuttanayena tāva atthaṃ yojetvā idāni suttantanayena dassento satipi ñāṇadassana-saddānaṃ paññāvevacanabhāve tena tena visesena tesaṃ visayavisesapavattidassanatthaṃ vijjattayavasena abhiññānāvaraṇañāṇavasena sabbaññutaññāṇamaṃsacakkhuvasena paṭivedhadesanāñāṇavasena ca atthaṃ yojetvā dassento ‘‘apicā’’tiādimāha.
Having first construed the meaning of the words "knowing, seeing" according to the manner stated therein, due to the prominence of the Vinaya, he now presents it according to the Suttanta method. Even though the words ñāṇadassana are synonyms for paññā, he said "furthermore" and so on, in order to show their particular spheres of activity according to various distinctions, construing the meaning in terms of the three knowledges, in terms of the knowledge of the penetration of the abhiññā, in terms of the all-encompassing knowledge and the physical eye, and in terms of the knowledge of penetration and teaching.
Sau khi phối hợp ý nghĩa của các từ “Jānatā” (biết) và “Passatā” (thấy) theo phương pháp đã được nói đến ở đó, vì Vinaya được làm cho nổi bật, bây giờ để trình bày theo phương pháp của kinh tạng, mặc dù từ “ñāṇadassana” (tri kiến) là đồng nghĩa với “paññā” (tuệ), nhưng để trình bày sự hoạt động của các đối tượng khác nhau của chúng với những đặc điểm khác nhau, nên đã nói “hơn nữa” v.v… để phối hợp ý nghĩa theo ba loại minh, theo trí vô ngại và trí toàn giác, theo nhục nhãn, và theo trí thể nhập và trí thuyết pháp.
Tattha pubbenivāsādīhīti pubbenivāsāsavakkhayañāṇehi.
There, by knowledge of past lives, etc. means by the knowledges of past lives and the destruction of the āsavas.
Trong đó, với túc mạng minh v.v… có nghĩa là với túc mạng minh và lậu tận minh.
Paṭivedhapaññāyāti ariyamaggapaññāya.
By the wisdom of penetration means by the wisdom of the Noble Path.
Với tuệ thể nhập có nghĩa là với tuệ đạo Thánh.
Desanāpaññāya passatāti desetabbadhammānaṃ desetabbappakāraṃ bodhaneyyapuggalānañca āsayānusayacaritādhimuttiādibhedaṃ dhammaṃ desanāpaññāya yāthāvato passatā.
Seeing with the wisdom of teaching means seeing truly, with the wisdom of teaching, the Dhamma that is to be taught, the manner in which it is to be taught, and the divisions such as the dispositions, latent tendencies, temperaments, and inclinations of those to be awakened.
Với tuệ thuyết pháp thấy có nghĩa là với tuệ thuyết pháp thấy một cách chân thật về các pháp cần thuyết giảng, cách thức thuyết giảng, và các loại chúng sinh cần được giác ngộ như khuynh hướng, tùy miên, hành vi, thắng giải v.v…
Arahatāti arīnaṃ, arānañca hatattā, paccayādīnañca arahattā arahatā.
An Arahant means an Arahant because enemies and spokes are destroyed, and because of deserving requisites and so on.
A-la-hán có nghĩa là A-la-hán vì đã diệt trừ kẻ thù (phiền não), đã bẻ gãy các nan và vì xứng đáng các yếu tố v.v…
Sammāsambuddhenāti sammā sāmañca saccānaṃ buddhattā sammāsambuddhena.
A Perfectly Self-Enlightened One means a Perfectly Self-Enlightened One because of having rightly and by himself awakened to the truths.
Chánh Đẳng Giác có nghĩa là Chánh Đẳng Giác vì đã tự mình giác ngộ các chân lý một cách đúng đắn.
Atha vā antarāyikadhamme jānatā, niyyānikadhamme passatā, kilesārīnaṃ hatattā arahatā, sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhenāti evaṃ catuvesārajjavasenapettha yojanā veditabbā.
Or alternatively, the construction here should be understood as: knowing obstructive phenomena, seeing emancipating phenomena, an Arahant because the enemy defilements are destroyed, and a Perfectly Self-Enlightened One because of rightly and by himself awakening to all phenomena, thus in terms of the four kinds of intrepidity.
Hoặc, nên hiểu sự phối hợp ở đây theo bốn vô sở úy như sau: biết các pháp chướng ngại, thấy các pháp dẫn đến giải thoát, A-la-hán vì đã diệt trừ kẻ thù phiền não cùng với tùy miên, Chánh Đẳng Giác vì đã tự mình giác ngộ tất cả các pháp một cách đúng đắn.
Apica ṭhānāṭṭhānādivibhāgaṃ jānatā, yathākammūpage satte passatā, savāsanaāsavānaṃ chinnattā arahatā, abhiññeyyādibhede dhamme abhiññeyyādito aviparītāvabodhato sammāsambuddhena.
Furthermore, knowing the distinction between right and wrong occasion, etc., seeing beings according to their karma, an Arahant because the āsavas with their latent tendencies are severed, and a Perfectly Self-Enlightened One because of the unperverted comprehension of phenomena such as those to be directly known, as what they are to be directly known.
Hơn nữa, biết sự phân biệt về các trường hợp đúng và không đúng v.v…, thấy chúng sinh tùy theo nghiệp, A-la-hán vì đã đoạn trừ các lậu hoặc cùng với tùy miên, Chánh Đẳng Giác vì đã giác ngộ các pháp thuộc loại cần phải thắng tri v.v… một cách không sai lệch từ sự thắng tri v.v…
Atha vā tīsu kālesu appaṭihatañāṇatāya jānatā, kāyakammādivasena tiṇṇampi kammānaṃ ñāṇānuparivattito sammā kāritāya passatā, davādīnaṃ abhāvasādhikāya pahānasampadāya arahatā, chandādīnaṃ ahānihetubhūtāya akkhayapaṭibhānasādhikāya sabbaññutāya sammāsambuddhenāti evaṃ dasabalaaṭṭhārasāveṇikabuddhadhammavasenapi yojanā kātabbā.
Or alternatively, the construction should be made in terms of the ten powers and eighteen exclusive Buddha-qualities as: knowing due to unhindered knowledge in the three times, seeing due to the right performance of all three actions (of body, speech, and mind) as knowledge follows action, an Arahant due to the accomplishment of abandonment which establishes the non-existence of fires, etc., and a Perfectly Self-Enlightened One due to omniscience which establishes unceasing spontaneity, being the cause of non-abandonment of desires, etc.
Hoặc, nên phối hợp theo mười lực và mười tám Phật pháp bất cộng như sau: biết vì có trí vô ngại trong ba thời, thấy vì đã thực hiện đúng đắn ba loại nghiệp như thân nghiệp v.v… do trí tuệ đi theo, A-la-hán vì đã thành tựu sự đoạn trừ, là sự chứng minh không có sự cháy rụi v.v…, Chánh Đẳng Giác vì có trí toàn giác, là sự chứng minh sự thông minh vô tận, là nguyên nhân không mất đi của dục v.v…
257. Samuṭṭhānakathāya pana karuṇāsītalabhāvena candasadisattā ‘‘buddhacande’’ti vuttaṃ, kilesatimirapahānato ‘‘buddhādicce’’ti vuttaṃ.
257. In the story of origin, because of the coolness of compassion, similar to the moon, he is called "Buddha-moon," and because of dispelling the darkness of defilements, he is called "Buddha-sun."
257. Trong câu chuyện về Samuṭṭhāna, Đức Phật được gọi là “Buddhacanda” (mặt trăng Phật) vì Ngài giống như mặt trăng với sự mát mẻ của lòng bi mẫn, và được gọi là “Buddhādicca” (mặt trời Phật) vì Ngài đoạn trừ bóng tối phiền não.
Piṭake tīṇi desayīti yasmā te desayanti, tasmā aṅgirasopi piṭakāni tīṇi desayi.
He taught the three Piṭakas means because they taught, Angirasa also taught the three Piṭakas.
Đã thuyết ba tạng có nghĩa là vì các vị đó thuyết giảng, nên Đức Phật Aṅgirasa cũng đã thuyết giảng ba tạng.
Tāni katamānīti āha ‘‘suttanta’’ntiādi.
He asks, "Which are they?" and says, "Suttanta," etc.
Những tạng đó là gì? Ngài nói “Suttanta” v.v…
Mahāguṇanti mahānisaṃsaṃ.
Of great virtue means of great benefit.
Đại công đức có nghĩa là đại lợi ích.
Evaṃ nīyati saddhammo, vinayo yadi tiṭṭhatīti yadi vinayapariyatti anantarahitā tiṭṭhati pavattati, evaṃ sati paṭipattipaṭivedhasaddhammo nīyati pavattati.
Thus is the Saddhamma led forth, if the Vinaya stands means if the Pariyatti of the Vinaya continues, then the Saddhamma of Paṭipatti and Paṭivedha is led forth.
Pháp tốt được duy trì như vậy, nếu Vinaya còn tồn tại có nghĩa là nếu sự học Vinaya không bị gián đoạn và tiếp tục, thì Pháp tốt về thực hành và thể nhập sẽ được duy trì.
Vinayapariyatti pana kathaṃ tiṭṭhatīti āha ‘‘ubhatocā’’tiādi.
He asks, "But how does the Vinaya Pariyatti stand?" and says, "and both," etc.
Vậy Vinaya học tồn tại như thế nào? Ngài nói “cả hai” v.v…
Parivārena ganthitā tiṭṭhantīti yojetabbaṃ.
It should be construed as: "they stand compiled by the Parivāra."
Nên phối hợp câu “được biên soạn bởi Parivāra thì tồn tại”.
Tasseva parivārassāti tasmiṃyeva parivāre.
In that very Parivāra means in that very Parivāra.
Trong chính Parivāra đó có nghĩa là trong chính Parivāra đó.
274. Sāraṇīyāti saritabbayuttā anussaraṇārahā addhāne atikkantepi na sammussitabbā.
274. "Commemorative" means fit to be remembered, worthy of recollection; not to be forgotten even after a long time has passed.
274. Đáng được ghi nhớ – đáng được nhớ, đáng được nhắc nhở, không nên quên ngay cả khi thời gian đã trôi qua.
Mijjati siniyhati etāyāti mettā, mittabhāvo.
It is by this that one is affectionate, it is mettā, the state of a friend.
Điều mà người ta yêu mến, điều mà người ta thân thiện, đó là mettā (tâm từ), tình bạn.
Mettā etassa atthīti mettaṃ kāyakammaṃ, taṃ pana yasmā mettāsahagatacittasamuṭṭhānaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘mettacittena kataṃ kāyakamma’’nti.
That which has mettā is "an act of loving-kindness" (mettaṃ kāyakammaṃ); since it originates from a mind accompanied by mettā, it is therefore said to be "a bodily action done with a mind of mettā."
Người có tâm từ thì có hành động thân từ ái; điều đó, vì nó khởi lên từ tâm từ, nên được nói là ‘‘hành động thân được làm bằng tâm từ’’.
Āvīti pakāsaṃ.
"Openly" means in public.
Công khai – một cách rõ ràng.
Pakāsabhāvo cettha yaṃ uddissa taṃ kāyakammaṃ karīyati, tassa sammukhabhāvatoti āha ‘‘sammukhā’’ti.
Here, the public nature refers to the presence of the one for whom that bodily action is performed; hence it is said "in their presence."
Sự công khai ở đây là sự có mặt của người mà hành động thân đó được thực hiện vì họ, nên đã nói ‘‘trước mặt’’.
Rahoti apakāsaṃ.
"Secretly" means not in public.
Riêng tư – không công khai.
Apakāsatā ca yaṃ uddissa taṃ kammaṃ karīyati, tassa apaccakkhabhāvatoti āha ‘‘parammukhā’’ti.
And the not-in-public nature refers to the absence of the one for whom that action is performed; hence it is said "behind their back."
Sự không công khai là sự vắng mặt của người mà hành động đó được thực hiện vì họ, nên đã nói ‘‘sau lưng’’.
Ubhayehīti navakehi therehi ca.
"By both" means by newly ordained bhikkhus (navaka) and elder bhikkhus (thera).
Bởi cả hai – bởi các tỳ khưu mới và các tỳ khưu trưởng lão.
Piyaṃ piyāyitabbaṃ karotīti piyakaraṇo.
That which makes one dear and beloved is "making dear."
Điều làm cho được yêu mến, được quý trọng, đó là sự làm cho được yêu mến.
Garuṃ garuṭṭhāniyaṃ karotīti garukaraṇo.
That which makes one worthy of respect and venerable is "making venerable."
Điều làm cho được tôn kính, được trọng vọng, đó là sự làm cho được tôn kính.
Saṅgahāyāti saṅgahavatthuvisesabhāvato sabrahmacārīnaṃ saṅgahaṇatthāya.
"For concord" means for the sake of gathering fellow renunciates (sabrahmacārī) due to its nature as a specific basis of concord (saṅgahavatthu).
Để nhiếp hóa – để nhiếp hóa các vị đồng phạm hạnh vì nó là một loại căn bản nhiếp hóa đặc biệt.
Avivādāyāti saṅgahavatthubhāvato eva na vivādāya.
"For non-contention" means precisely because it is a basis of concord, it is not for contention.
Để không tranh cãi – vì nó là căn bản nhiếp hóa nên không tranh cãi.
Sati ca avivādahetubhūtasaṅgahakatte tesaṃ vasena sabrahmacārīnaṃ samaggabhāvo bhedābhāvo siddhoyevāti āha ‘‘samaggabhāvāyā’’tiādi.
When there is a basis of concord that is a cause of non-contention, the state of unity and absence of division among fellow renunciates is already established through them; hence it is said "for unity" and so forth.
Và khi có sự nhiếp hóa là nguyên nhân của sự không tranh cãi, thì sự hòa hợp, không chia rẽ của các vị đồng phạm hạnh đã được thành tựu, nên đã nói ‘‘để hòa hợp’’ và v.v.
Paggayha vacananti kevalaṃ ‘‘devo’’ti avatvā ‘‘devatthero’’ti guṇehi thirabhāvajotanaṃ paggaṇhitvā uccaṃ katvā vacanaṃ.
"Words of praise" mean not merely saying "Venerable sir," but rather praising and elevating by indicating the firmness of his qualities, saying "Venerable Elder."
Lời nói tôn trọng – không chỉ nói ‘‘ngài’’ mà còn nói ‘‘trưởng lão ngài’’ bằng cách đề cao và làm nổi bật sự vững chắc về phẩm hạnh.
Mamattabodhanavacanaṃ mamāyanavacanaṃ.
Words that convey possessiveness are "words of possessiveness."
Lời nói biểu lộ sự sở hữu là lời nói của sự sở hữu.
Ekantatirokkhassa manokammassa sammukhatā nāma viññattisamuṭṭhāpanavaseneva hoti, tañca kho loke kāyakammanti pākaṭaṃ paññātaṃ hatthavikārādiṃ anāmasitvāyeva dassento ‘‘nayanāni ummīletvā’’tiādimāha.
The presence of a purely internal mental action (manokamma) occurs only through the generation of a communication (viññatti); and to show this without touching upon actions like hand gestures, which are commonly known as bodily actions in the world, he says "opening one's eyes" and so forth.
Sự có mặt của hành động ý hoàn toàn bí mật chỉ xảy ra qua sự biểu lộ thông báo; và điều đó, trong thế gian, được biết đến là hành động thân, không đề cập đến các cử chỉ tay, v.v., mà chỉ hiển thị bằng cách nói ‘‘mở mắt’’ và v.v.
Kāmañcettha mettāsinehasiniddhānaṃ nayanānaṃ ummīlanā pasannena mukhena olokanañca mettaṃ kāyakammameva, yassa pana cittassa vasena nayanānaṃ mettāsinehasiniddhatā mukhassa ca pasannatā, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘mettaṃ manokammaṃ nāmā’’ti.
Although opening one's eyes with mettā-affectionate tenderness and looking with a serene face is indeed a bodily action of loving-kindness, it is with reference to the mind on account of which the eyes are mettā-affectionate and tender, and the face is serene, that it is said to be "a mental action of loving-kindness."
Mặc dù ở đây, việc mở mắt đầy từ ái, thân thiện và việc nhìn bằng khuôn mặt hoan hỷ là hành động thân từ ái; nhưng điều đó được nói là ‘‘hành động ý từ ái’’ để ám chỉ tâm mà do đó mắt trở nên từ ái, thân thiện và khuôn mặt trở nên hoan hỷ.
Imāni (dī. ni. aṭṭha. 2.141; ma. ni. aṭṭha. 1.492; a. ni. aṭṭha. 3.6.11) ca mettakāyakammādīni pāḷiyaṃ bhikkhūnaṃ vasena āgatāni gihīsupi labbhantiyeva.
These mettā-bodily actions and so forth, though mentioned in the Pāḷi for bhikkhus, are also found among householders.
Những hành động thân từ ái này, v.v., mặc dù được đề cập trong kinh điển (Dī. Ni. Aṭṭha. 2.141; Ma. Ni. Aṭṭha. 1.492; A. Ni. Aṭṭha. 3.6.11) liên quan đến các tỳ khưu, nhưng cũng có thể tìm thấy ở các cư sĩ.
Bhikkhūnañhi mettacittena ācariyupajjhāyavattādiābhisamācārikadhammapūraṇaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For bhikkhus, fulfilling the conventional duties (ābhisamācārikadhamma), such as duties towards teachers and preceptors, with a mind of mettā, is called a mettā-bodily action.
Đối với các tỳ khưu, việc thực hiện các pháp nghi lễ như lễ nghi với thầy bổn sư và thầy y chỉ bằng tâm từ được gọi là hành động thân từ ái.
Sabbañca anavajjakāyakammaṃ ābhisamācārikakammantogadhamevāti veditabbaṃ.
And all blameless bodily actions should be understood as being included within conventional actions.
Và tất cả các hành động thân không có lỗi đều được bao gồm trong các hành động nghi lễ.
Gihīnaṃ cetiyavandanatthāya bodhivandanatthāya saṅghanimantanatthāya gamanaṃ, gāmaṃ vā piṇḍāya paviṭṭhe bhikkhū disvā paccuggamanaṃ, pattapaṭiggahaṇaṃ, āsanapaññāpanaṃ, anugamananti evamādikaṃ mettaṃ kāyakammaṃ nāma.
For householders, going to venerate a cetiya, to venerate a Bodhi tree, or to invite the Saṅgha; or, upon seeing bhikkhus who have entered the village for alms, going forth to meet them, receiving their bowls, arranging seats, following them, and so forth, are called mettā-bodily actions.
Đối với các cư sĩ, việc đi đến lễ tháp, lễ cây Bồ đề, thỉnh chư Tăng, hoặc khi thấy các tỳ khưu vào làng khất thực thì đi ra đón, nhận bát, sắp đặt chỗ ngồi, tiễn đưa, v.v., được gọi là hành động thân từ ái.
Bhikkhūnaṃ mettacittena ācārapaññattisikkhāpana kammaṭṭhānakathana dhammadesanā paripucchana aṭṭhakathākathanavasena pavattiyamānaṃ tepiṭakampi buddhavacanaṃ mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For bhikkhus, the entire Buddha's word (buddhavacana) of the Tipiṭaka, as it is manifested through teaching the rules of conduct (ācārapaññatti), instructing meditation subjects (kammaṭṭhāna), delivering Dhamma discourses, asking questions, and explaining commentaries, all done with a mind of mettā, is called a mettā-verbal action.
Đối với các tỳ khưu, việc giảng dạy các giới luật, nói về đề mục thiền, thuyết pháp, hỏi đáp, giải thích chú giải, v.v., bằng tâm từ, tất cả lời Phật dạy trong Tam Tạng cũng được gọi là hành động khẩu từ ái.
Gihīnaṃ ‘‘cetiyavandanatthāya gacchāma, bodhivandanatthāya gacchāma, dhammassavanaṃ karissāma, dīpamālāpupphapūjaṃ karissāma, tīṇi sucaritāni samādāya vattissāma, salākabhattādīni dassāma, vassāvāsikaṃ dassāma, ajja saṅghassa cattāro paccaye dassāma, saṅghaṃ nimantetvā khādanīyādīni saṃvidahatha, āsanāni paññapetha, pānīyaṃ upaṭṭhāpetha, saṅghaṃ paccuggantvā ānetha, paññattāsane nisīdāpetha, chandajātā ussāhajātā veyyāvaccaṃ karothā’’tiādikathanakāle mettaṃ vacīkammaṃ nāma.
For householders, when they say things like "Let's go to venerate the cetiya, let's go to venerate the Bodhi tree, we will listen to the Dhamma, we will offer lamps, garlands, and flowers, we will observe the three good conducts, we will give ticket-food (salākabhatta) and so forth, we will give robes for the Rains Retreat (vassāvāsika), today we will offer the four requisites to the Saṅgha, invite the Saṅgha and prepare edibles and so forth, arrange seats, offer water, go forth to meet the Saṅgha and bring them, seat them on the prepared seats, do service with zeal and enthusiasm," these are called mettā-verbal actions.
Đối với các cư sĩ, khi nói ‘‘Chúng ta hãy đi lễ tháp, chúng ta hãy đi lễ cây Bồ đề, chúng ta sẽ nghe pháp, chúng ta sẽ cúng dường đèn, hoa, hương, chúng ta sẽ thọ trì và thực hành ba thiện hạnh, chúng ta sẽ cúng dường cơm phiếu, v.v., chúng ta sẽ cúng dường vật dụng an cư, hôm nay chúng ta sẽ cúng dường bốn vật dụng cho Tăng, hãy thỉnh Tăng và chuẩn bị đồ ăn, v.v., hãy sắp đặt chỗ ngồi, hãy chuẩn bị nước uống, hãy đi đón Tăng, hãy thỉnh Tăng ngồi vào chỗ đã sắp đặt, hãy hoan hỷ, nhiệt tâm làm công việc phục vụ,’’ v.v., thì đó được gọi là hành động khẩu từ ái.
Bhikkhūnaṃ pātova uṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ cetiyaṅgaṇavattādīni ca katvā vivittāsane nisīditvā ‘‘imasmiṃ vihāre bhikkhū sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma.
For bhikkhus, rising early in the morning, taking care of the body, performing duties in the cetiya precinct and so forth, then sitting in a secluded place and thinking, "May the bhikkhus in this monastery be happy, free from enmity, free from ill-will," is called a mettā-mental action.
Đối với các tỳ khưu, việc thức dậy sớm, chăm sóc thân thể, thực hiện các lễ nghi sân tháp, v.v., rồi ngồi vào chỗ vắng vẻ và suy nghĩ ‘‘Nguyện các tỳ khưu trong tu viện này được an lạc, không thù hận, không ác ý,’’ thì đó được gọi là hành động ý từ ái.
Gihīnaṃ ‘‘ayyā sukhī hontu averā abyāpajjā’’ti cintanaṃ mettaṃ manokammaṃ nāma.
For householders, thinking, "May the venerable ones be happy, free from enmity, free from ill-will," is called a mettā-mental action.
Đối với các cư sĩ, việc suy nghĩ ‘‘Nguyện các ngài được an lạc, không thù hận, không ác ý,’’ thì đó được gọi là hành động ý từ ái.
Lābhāti cīvarādayo laddhapaccayā.
"Gains" means requisites such as robes obtained.
Các vật lợi – các vật dụng đã nhận được như y phục, v.v.
Dhammikāti kuhanādibhedaṃ micchājīvaṃ vajjetvā dhammena samena bhikkhācariyavattena uppannā.
"Righteously obtained" means obtained righteously and fairly through the practice of alms-round (bhikkhācariyavatta), avoiding wrong livelihood (micchājīva) that involves deceit and so forth.
Hợp pháp – có được bằng Chánh pháp, bằng hạnh khất thực, tránh xa tà mạng như lừa dối, v.v.
Antamaso pattapariyāpannamattampīti pacchimakoṭiyā patte pariyāpannaṃ pattassa antogataṃ dvattikaṭacchubhikkhāmattampi.
"Even just the amount contained in the bowl, down to the last" means even the smallest amount of alms-food, two or three spoonfuls, contained in the bowl, at the lowest limit.
Ngay cả một lượng nhỏ vừa đủ một bát – ở mức tối thiểu, một lượng khất thực chỉ hai hoặc ba muỗng vừa đủ một bát.
Deyyaṃ dakkhiṇeyyañca appaṭivibhattaṃ katvā bhuñjatīti appaṭivibhattabhogī.
One who enjoys without dividing, making what is to be given and what is worthy of offering undivided, is "one who enjoys without dividing."
Người thọ dụng mà không chia sẻ vật đáng cho, vật đáng cúng dường, thì gọi là người thọ dụng không chia sẻ.
Ettha hi dve paṭivibhattāni nāma āmisapaṭivibhattaṃ puggalapaṭivibhattañca.
Here, there are two kinds of division: division of material gain (āmisa) and division among individuals (puggala).
Ở đây, có hai loại chia sẻ: chia sẻ vật thực và chia sẻ người.
Tattha ‘‘ettakaṃ dassāmi, ettakaṃ na dassāmī’’ti evaṃ cittena vibhajanaṃ āmisapaṭivibhattaṃ nāma.
Among these, mentally dividing, saying, "I will give this much, I will not give that much," is called "division of material gain."
Trong đó, việc phân chia trong tâm như ‘‘Tôi sẽ cho chừng này, tôi sẽ không cho chừng này’’ được gọi là chia sẻ vật thực.
‘‘Asukassa dassāmi, asukassa na dassāmī’’ti evaṃ cittena vibhajanaṃ pana puggalapaṭivibhattaṃ nāma.
Mentally dividing, saying, "I will give to this one, I will not give to that one," is called "division among individuals."
Còn việc phân chia trong tâm như ‘‘Tôi sẽ cho người này, tôi sẽ không cho người kia’’ được gọi là chia sẻ người.
Tadubhayampi akatvā yo appaṭivibhattaṃ bhuñjati, ayaṃ appaṭivibhattabhogī nāma.
One who eats without doing either of these is called "one who enjoys without dividing."
Người không làm cả hai điều đó mà thọ dụng không chia sẻ, người đó được gọi là người thọ dụng không chia sẻ.
Tenāha ‘‘neva āmisaṃ paṭivibhajitvā bhuñjatī’’tiādi.
Therefore, it is said, "He does not eat after dividing the material gain" and so forth.
Vì vậy đã nói ‘‘không chia sẻ vật thực mà thọ dụng’’ và v.v.
Adātumpīti pi-saddena dātumpi vaṭṭatīti dasseti.
"Even not to give" – the particle "pi" indicates that it is also permissible to give.
Ngay cả không cho – với từ pi, điều này cho thấy rằng việc cho cũng được phép.
Dānañhi nāma na kassaci nivāritaṃ, tena dussīlassapi atthikassa sati sambhave dātabbaṃ, tañca kho karuṇāyanavasena, na vattapūraṇavasena.
For giving is not forbidden to anyone; therefore, even to an immoral person (dussīla) who is in need, it should be given if possible, but out of compassion, not for the sake of fulfilling a duty.
Việc bố thí không bị cấm đối với bất kỳ ai; do đó, ngay cả một người ác hạnh, nếu có nhu cầu và có khả năng, cũng nên được cho, nhưng điều đó là do lòng bi mẫn, không phải để hoàn thành một nghi lễ.
Sāraṇīyadhammapūrakassa appaṭivibhattabhogitāya ‘‘sabbesaṃ dātabbamevā’’ti vuttaṃ.
It is said that "it should be given to everyone" for one who fulfills the commemorative (sāraṇīya) duties and enjoys without dividing.
Đối với người thực hành các pháp đáng ghi nhớ, vì không chia sẻ, nên đã nói ‘‘nên cho tất cả’’.
Gilānādīnaṃ pana odissakaṃ katvā dānaṃ appaṭivibhāgapakkhikaṃ ‘‘asukassa na dassāmī’’ti paṭikkhepassa abhāvato.
Giving specifically to the sick and so forth is on the side of not dividing, because there is no rejection saying "I will not give to this one."
Còn việc bố thí dành riêng cho người bệnh, v.v., là thuộc về loại không chia sẻ, vì không có sự từ chối ‘‘Tôi sẽ không cho người này’’.
Byatirekappadhāno hi paṭivibhāgo.
For division (paṭivibhāga) is primarily about exclusion.
Sự chia sẻ chủ yếu là sự loại trừ.
Tenāha ‘‘gilānagilānupaṭṭhāka…pe… viceyya dātumpi vaṭṭatī’’ti.
Therefore it is said: ‘It is proper to give selectively to the sick, the sick-attendant… and so on’.
Vì vậy, Ngài đã nói: “Người bệnh, người chăm sóc người bệnh… (v.v.)… cũng được phép bố thí sau khi suy xét.”
Sādhāraṇabhogīti ettha sādhāraṇabhogino idaṃ lakkhaṇaṃ – yaṃ yaṃ paṇītaṃ labhati, taṃ taṃ neva lābhena lābhaṃ nijigīsanamukhena gihīnaṃ deti attano ājīvasuddhiṃ rakkhamāno, na attanāva paribhuñjati ‘‘mayhaṃ asādhāraṇabhogitā mā hotū’’ti.
Here, concerning ‘one who shares his requisites (Sādhāraṇabhogī)’, this is the characteristic of one who shares his requisites: whatever choice food he receives, he does not give it to householders with the intention of obtaining gain for gain, while protecting his own purity of livelihood, nor does he consume it himself,* ‘May I not be one who does not share his requisites’.
Ở đây, người cùng hưởng tài vật (sādhāraṇabhogī) có đặc điểm này – bất cứ vật thực cao cấp nào mà vị ấy nhận được, vị ấy không dùng lợi lộc để đổi lấy lợi lộc qua việc tham lam lợi lộc rồi bố thí cho gia chủ, mà vị ấy giữ gìn sự thanh tịnh của sinh kế, không tự mình thọ dụng, (với ý nghĩ) “mong rằng mình không phải là người không chia sẻ tài vật.”
Taṃ paṭiggaṇhanto ca ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotū’’ti gahetvā ghaṇṭiṃ paharitvā paribhuñjitabbaṃ saṅghasantakaṃ viya passati.
And when receiving it, he takes it with the thought, ‘May it be common to the Saṅgha,’ and having rung the bell, he consumes it, regarding it as belonging to the Saṅgha, to be consumed*.
Và khi nhận lấy vật thực đó, vị ấy xem đó như tài vật của Tăng chúng, sau khi nhận lấy (với ý nghĩ) “mong rằng vật này là của chung với Tăng chúng,” rồi đánh chuông và nên thọ dụng.
Iminā ca tassa lābhassa tīsupi kālesu sādhāraṇato ṭhapanaṃ dassitaṃ.
By this, it is shown that the gain is established as common during all three times.
Với điều này, việc thiết lập sự chia sẻ tài vật đó trong cả ba thời điểm đã được chỉ ra.
‘‘Taṃ paṭiggaṇhanto ca saṅghena sādhāraṇaṃ hotū’’ti iminā paṭiggahaṇakālo dassito, ‘‘gahetvā…pe… passatī’’ti iminā paṭiggahitakālo.
By the phrase ‘‘and when receiving it, may it be common to the Saṅgha’’ the time of receiving is indicated, and by ‘‘having taken it… and so on… he regards it’’ the time after receiving is indicated.
“Và khi nhận lấy vật thực đó, mong rằng vật này là của chung với Tăng chúng” – với điều này, thời điểm nhận lấy đã được chỉ ra. “Sau khi nhận lấy… (v.v.)… xem đó” – với điều này, thời điểm đã nhận lấy đã được chỉ ra.
Tadubhayaṃ pana tādisena pubbabhāgena vinā na hotīti atthasiddho purimakālo.
However, both of these do not occur without such a prior state, hence the prior time is implicitly established.
Tuy nhiên, cả hai điều đó sẽ không xảy ra nếu không có phần trước như vậy, nên thời điểm trước đó được hiểu là đã có.
Tayidampi paṭiggahaṇato pubbevassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggahessāmī’’ti, paṭiggaṇhantassa hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggaṇhāmī’’ti, paṭiggahetvā hoti ‘‘saṅghena sādhāraṇaṃ hotūti paṭiggahitaṃ mayā’’ti evaṃ tilakkhaṇasampannaṃ katvā laddhalābhaṃ osānalakkhaṇaṃ avikopetvā paribhuñjanto sādhāraṇabhogī appaṭivibhattabhogī ca hoti.
This* occurs for him even before receiving,* ‘‘I shall receive it with the thought, ‘May it be common to the Saṅgha’’; it occurs for him while receiving,* ‘‘I receive it with the thought, ‘May it be common to the Saṅgha’’; and it occurs after receiving,* ‘‘It has been received by me with the thought, ‘May it be common to the Saṅgha’’’—thus, by making the obtained gain endowed with these three characteristics, and consuming it without violating the final characteristic, one becomes one who shares his requisites (sādhāraṇabhogī) and one who does not keep things to himself (appaṭivibhattabhogī).
Và điều này cũng xảy ra trước khi nhận lấy (với ý nghĩ) “tôi sẽ nhận lấy (vật thực này) với mong muốn nó là của chung với Tăng chúng”; khi đang nhận lấy (với ý nghĩ) “tôi đang nhận lấy (vật thực này) với mong muốn nó là của chung với Tăng chúng”; và sau khi nhận lấy (với ý nghĩ) “tôi đã nhận lấy (vật thực này) với mong muốn nó là của chung với Tăng chúng.” Như vậy, vị ấy là người cùng hưởng tài vật (sādhāraṇabhogī) và người không chia sẻ tài vật riêng (appaṭivibhattabhogī) khi thọ dụng lợi lộc đã nhận được, không làm hỏng đặc điểm cuối cùng, sau khi đã làm cho nó có đầy đủ ba đặc điểm này.
Imaṃ (dī. ni. aṭṭha. 2.141; ma. ni. aṭṭha. 1.492; a. ni. aṭṭha. 3.6.11) pana sāraṇīyadhammaṃ ko pūreti, ko na pūreti?
Who fulfills this course of conduct that is conducive to concord (sāraṇīyadhamma), and who does not?
Tuy nhiên, ai hoàn thành, ai không hoàn thành pháp hòa hợp (sāraṇīyadhamma) này?
Dussīlo tāva na pūreti.
Firstly, a morally corrupt person (dussīla) does not fulfill it.
Trước hết, người ác giới không hoàn thành.
Na hi tassa santakaṃ sīlavanto gaṇhanti.
For those who are virtuous do not accept anything belonging to him.
Thật vậy, những người giữ giới không nhận tài vật của vị ấy.
Parisuddhasīlo pana vattaṃ akhaṇḍento pūreti.
But one whose virtue is purified, by not breaking the practice, fulfills it.
Tuy nhiên, người giữ giới thanh tịnh hoàn thành bằng cách không làm gián đoạn bổn phận.
Tatridaṃ vattaṃ – yo odissakaṃ katvā mātu vā pitu vā ācariyupajjhāyādīnaṃ vā deti, so dātabbaṃ detu, sāraṇīyadhammo panassa na hoti, palibodhajagganaṃ nāma hoti.
Herein is the practice: whoever gives specifically to his mother or father or teachers, preceptors, and so on, may give what is to be given, but for him it is not a course of conduct conducive to concord (sāraṇīyadhamma); it is called attending to an impediment.
Ở đây, bổn phận này là – vị nào bố thí một cách có chủ đích cho mẹ, cha, hoặc các vị thầy bổn sư, y chỉ sư, v.v., vị ấy hãy bố thí những gì nên bố thí, nhưng đối với vị ấy thì đó không phải là pháp hòa hợp, mà gọi là sự chăm sóc chướng ngại.
Sāraṇīyadhammo hi muttapalibodhasseva vaṭṭati.
For the course of conduct conducive to concord is indeed proper only for one who is free from impediments.
Thật vậy, pháp hòa hợp chỉ thích hợp cho người đã giải thoát khỏi chướng ngại.
Tena pana odissakaṃ dentena gilānagilānupaṭṭhākaāgantukagamikānañceva navapabbajitassa ca saṅghāṭipattaggahaṇaṃ ajānantassa dātabbaṃ.
However, when giving specifically, one should give to the sick, sick-attendants, visitors, travellers, and new monastics who do not know how to receive a robe and bowl.
Tuy nhiên, khi bố thí một cách có chủ đích, vị ấy nên bố thí cho người bệnh, người chăm sóc người bệnh, khách tăng, hành tăng, và vị tỳ khưu mới xuất gia chưa biết cách nhận y tăng-già-lê và bình bát.
Etesaṃ datvā avasesaṃ therāsanato paṭṭhāya thokaṃ thokaṃ adatvā yo yattakaṃ gaṇhāti, tassa tattakaṃ dātabbaṃ.
Having given to these, for the remainder, one should give a little at a time, starting from the seat of the elder, to whoever takes however much.
Sau khi bố thí cho những vị này, phần còn lại nên được bố thí từng chút một, bắt đầu từ chỗ ngồi của vị trưởng lão, cho bất cứ ai nhận bao nhiêu thì bố thí bấy nhiêu.
Avasiṭṭhe asati puna piṇḍāya caritvā therāsanato paṭṭhāya yaṃ yaṃ paṇītaṃ, taṃ taṃ datvā sesaṃ bhuñjitabbaṃ.
If there is no remainder, one should go on alms-round again, and starting from the seat of the elder, give whatever choice food is obtained, and then consume the rest.
Nếu không còn lại gì, vị ấy nên đi khất thực lại, rồi bố thí những gì cao cấp, bắt đầu từ chỗ ngồi của vị trưởng lão, và thọ dụng phần còn lại.
Ayaṃ pana sāraṇīyadhammo sāraṇīyadhammapūraṇavidhimhi susikkhitāya parisāya supūro hoti.
This course of conduct conducive to concord (sāraṇīyadhamma) is well-fulfilled by an assembly well-trained in the method of fulfilling the course of conduct conducive to concord.
Tuy nhiên, pháp hòa hợp này dễ hoàn thành trong một hội chúng đã được huấn luyện tốt về phương pháp hoàn thành pháp hòa hợp.
Susikkhitāya hi parisāya yo aññato labhati, so na gaṇhāti.
For in a well-trained assembly, whoever receives from another does not take it.
Thật vậy, trong một hội chúng đã được huấn luyện tốt, ai nhận được từ người khác thì người đó không nhận.
Aññato alabhantopi pamāṇayuttameva gaṇhāti, na atirekaṃ.
Even those who do not receive from another take only a reasonable amount, not excessively.
Ngay cả khi không nhận được từ người khác, vị ấy cũng chỉ nhận vừa đủ, không quá mức.
Ayañca pana sāraṇīyadhammo evaṃ punappunaṃ piṇḍāya caritvā laddhaṃ laddhaṃ dentassapi dvādasahi vassehi pūrati, na tato oraṃ.
This course of conduct conducive to concord, for one who gives whatever he receives by repeatedly going on alms-round in this way, is fulfilled in twelve years, not less than that.
Và pháp hòa hợp này, ngay cả đối với người đi khất thực nhiều lần và bố thí những gì nhận được, cũng phải mất mười hai năm mới hoàn thành, không ít hơn.
Sace hi dvādasamepi vasse sāraṇīyadhammapūrako piṇḍapātapūraṃ pattaṃ āsanasālāyaṃ ṭhapetvā nahāyituṃ gacchati, saṅghatthero ca ‘‘kasseso patto’’ti vatvā ‘‘sāraṇīyadhammapūrakassā’’ti vutte ‘‘āharatha na’’nti sabbaṃ piṇḍapātaṃ vicāretvā bhuñjitvāva rittapattaṃ ṭhapeti.
For if, even in the twelfth year, the one fulfilling the sāraṇīyadhamma places his bowl full of alms-food in the dining hall and goes to bathe, and the elder of the Saṅgha, asking ‘‘Whose bowl is this?’’ and being told ‘‘It belongs to the one fulfilling the sāraṇīyadhamma,’’ says ‘‘Bring it here!’’ and distributes and consumes all the alms-food, leaving only an empty bowl.
Thật vậy, nếu vào năm thứ mười hai, người hoàn thành pháp hòa hợp đặt bình bát đầy vật thực khất thực trong giảng đường rồi đi tắm, và vị Tăng trưởng lão hỏi “bình bát này của ai?” khi được trả lời “của người hoàn thành pháp hòa hợp,” thì vị ấy nói “hãy mang đến đây,” rồi thọ dụng toàn bộ vật thực khất thực và chỉ để lại bình bát rỗng.
Atha so bhikkhu rittapattaṃ disvā ‘‘mayhaṃ anavasesetvāva paribhuñjiṃsū’’ti domanassaṃ uppādeti, sāraṇīyadhammo bhijjati, puna dvādasa vassāni pūretabbo hoti.
If that bhikkhu, seeing the empty bowl, generates displeasure,* ‘‘They have consumed it without leaving anything for me,’’ the sāraṇīyadhamma is broken, and it must be fulfilled again for twelve years.
Nếu vị tỳ khưu đó thấy bình bát rỗng và sinh tâm ưu phiền “họ đã thọ dụng hết mà không để lại cho mình,” thì pháp hòa hợp bị phá vỡ, và vị ấy phải hoàn thành lại trong mười hai năm nữa.
Titthiyaparivāsasadiso hesa, sakiṃ khaṇḍe jāte puna pūretabbova.
For this is like the probationary period for non-Buddhist ascetics; once broken, it must be fulfilled again.
Thật vậy, điều này giống như thời gian biệt trú của ngoại đạo, một khi đã bị gián đoạn thì phải hoàn thành lại.
Yo pana ‘‘lābhā vata me, suladdhaṃ vata me, yassa me pattagataṃ anāpucchāva sabrahmacārino paribhuñjantī’’ti somanassaṃ janeti, tassa puṇṇo nāma hoti.
But if he generates delight,* ‘‘Indeed it is my gain, indeed it is well obtained by me, that my fellow celibates consume what is in my bowl without asking,’’ then it is considered fulfilled.
Tuy nhiên, vị nào sinh tâm hoan hỷ “thật là lợi lộc cho tôi, thật là may mắn cho tôi, vì các vị đồng phạm hạnh đã thọ dụng vật thực trong bình bát của tôi mà không cần hỏi,” thì pháp hòa hợp của vị ấy được gọi là đã hoàn thành.
Tatrimāni vatthūni – leṇagirivāsī tissatthero kira mahākhīragāmaṃ upanissāya vasati.
Here are these stories: It is said that Thera Tissa, dwelling in Leṇagiri, resided near Mahākhīragāma.
Ở đây có những câu chuyện sau – Nghe nói, trưởng lão Tissa trú tại núi Leṇa, sống gần làng Khīra.
Paññāsamattā therā nāgadīpaṃ cetiyavandanatthāya gacchantā khīragāme piṇḍāya caritvā kiñci aladdhā nikkhamiṃsu.
About fifty Theras, going to Nāgadīpa for Cetiya veneration, went on alms-round in Khīragāma but, having received nothing, departed.
Khoảng năm mươi vị trưởng lão đang đi đến đảo Nāga để chiêm bái tháp, đã đi khất thực ở làng Khīra nhưng không nhận được gì nên đã ra đi.
Thero pavisanto te disvā pucchi ‘‘laddhaṃ, bhante’’ti.
The Thera, entering, saw them and asked, ‘‘Did you receive anything, Venerables?’’
Vị trưởng lão (Tissa) khi vào làng thấy họ liền hỏi: “Thưa các ngài, đã nhận được gì chưa?”
Vicarimha, āvusoti.
‘‘We went on alms-round, friend,’’*.
“Chúng tôi đã đi khất thực rồi, thưa hiền giả.”
So aladdhabhāvaṃ ñatvā āha ‘‘bhante, yāvāhaṃ āgacchāmi, tāva idheva hothā’’ti.
Knowing that they had received nothing, he said, ‘‘Venerables, please stay here until I return.’’
Biết họ không nhận được gì, vị ấy nói: “Thưa các ngài, xin hãy ở lại đây cho đến khi con trở về.”
Mayaṃ, āvuso, paññāsa janā pattatemanamattampi na labhimhāti.
‘‘Friend, we fifty people did not receive even enough to moisten our bowls.’’
“Thưa hiền giả, năm mươi người chúng tôi không nhận được dù chỉ một chút nước sốt cho bình bát.”
Bhante, nevāsikā nāma paṭibalā honti, alabhantāpi bhikkhācāramaggasabhāgaṃ jānantīti.
‘‘Venerables, resident monks are capable; even if they don't receive much, they know the way of alms-gathering.’’
“Thưa các ngài, những người dân địa phương thì có khả năng, ngay cả khi không nhận được gì, họ cũng biết phương pháp khất thực.”
Therā āgamiṃsu.
The Theras returned.
Các vị trưởng lão đã trở lại.
Thero gāmaṃ pāvisi.
The Thera entered the village.
Vị trưởng lão (Tissa) vào làng.
Dhurageheyeva mahāupāsikā khīrabhattaṃ sajjetvā theraṃ olokayamānā ṭhitā therassa dvāraṃ sampattasseva pattaṃ pūretvā adāsi.
Right at the main house, a great female lay follower, having prepared milk-rice, stood watching for the Thera, and as soon as the Thera reached her door, she filled his bowl and gave it to him.
Ngay tại ngôi nhà đầu tiên, một nữ cư sĩ lớn tuổi đã chuẩn bị cơm sữa và đang đứng chờ vị trưởng lão; ngay khi vị trưởng lão đến cửa, bà đã đổ đầy bình bát và dâng cúng.
So taṃ ādāya therānaṃ santikaṃ gantvā ‘‘gaṇhatha, bhante’’ti saṅghattheraṃ āha.
He took it, went to the Theras, and said to the elder of the Saṅgha, ‘‘Please take it, Venerables.’’
Vị ấy cầm lấy bình bát đó, đi đến chỗ các vị trưởng lão và nói với vị Tăng trưởng lão: “Thưa các ngài, xin hãy nhận lấy.”
Thero ‘‘amhehi ettakehi kiñci na laddhaṃ, ayaṃ sīghameva gahetvā āgato, kiṃ nu kho’’ti sesānaṃ mukhaṃ olokesi.
The elder looked at the faces of the others,* ‘‘We, so many, received nothing, yet this one quickly obtained and returned; what could it be?’’
Vị trưởng lão (Tăng trưởng lão) nhìn mặt các vị còn lại (và nghĩ): “Chúng ta nhiều người như vậy mà không nhận được gì, vị này lại nhanh chóng nhận được và trở về, có chuyện gì vậy?”
Thero olokanākāreneva ñatvā ‘‘bhante, dhammena samena laddho piṇḍapāto, nikkukkuccā gaṇhathā’’tiādito paṭṭhāya sabbesaṃ yāvadatthaṃ datvā attanāpi yāvadatthaṃ bhuñji.
The Thera, understanding by his glance, said, ‘‘Venerable, this alms-food was obtained righteously and fairly; please take it without qualms,’’ and starting from the beginning, he gave to all as much as they desired, and he himself also ate as much as he desired.
Vị trưởng lão (Tissa) hiểu được qua thái độ nhìn của vị Tăng trưởng lão, liền nói: “Thưa các ngài, vật thực khất thực này đã được nhận một cách hợp pháp và đúng đắn, xin hãy nhận lấy mà không nghi ngờ gì.” Rồi vị ấy đã bố thí đủ cho tất cả mọi người, bắt đầu từ đầu, và tự mình cũng thọ dụng đủ.
Atha naṃ bhattakiccāvasāne therā pucchiṃsu ‘‘kadā, āvuso, lokuttaradhammaṃ paṭivijjhī’’ti?
Then, at the end of the meal, the Theras asked him, ‘‘When, friend, did you penetrate the supra-mundane Dhamma?’’
Sau đó, khi việc thọ thực kết thúc, các vị trưởng lão hỏi vị ấy: “Thưa hiền giả, ngài đã chứng đắc pháp xuất thế khi nào?”
Natthi me, bhante, lokuttaradhammoti.
‘‘I have no supra-mundane Dhamma, Venerables,’’*.
“Thưa các ngài, con không có pháp xuất thế.”
Jhānalābhīsi āvusoti?
‘‘Are you a jhāna-attainer, friend?’’
“Thưa hiền giả, ngài có đắc thiền không?”
Etampi me, bhante, natthīti.
‘‘That too I do not have, Venerables.’’
“Thưa các ngài, điều đó con cũng không có.”
Nanu, āvuso, pāṭihāriyanti?
‘‘But friend, isn’t it a miracle?’’
“Thưa hiền giả, đó chẳng phải là một phép lạ sao?”
Sāraṇīyadhammo me, bhante, pūrito, tassa me pūritakālato paṭṭhāya sacepi bhikkhusatasahassaṃ hoti, pattagataṃ na khīyatīti.
‘‘Venerables, my sāraṇīyadhamma is fulfilled; from the time it was fulfilled, even if there were a hundred thousand bhikkhus, what is in my bowl is not depleted,’’*.
“Thưa các ngài, pháp hòa hợp của con đã được hoàn thành. Kể từ khi con hoàn thành nó, ngay cả khi có một trăm ngàn tỳ khưu, vật thực trong bình bát của con cũng không bao giờ cạn.”
Sādhu sādhu sappurisa anucchavikamidaṃ tuyhanti.
‘‘Excellent, excellent, good man! This is fitting for you.’’
“Lành thay, lành thay, thiện nam tử! Điều này phù hợp với ngài.”
Idaṃ tāva pattagataṃ na khīyatīti ettha vatthu.
This, then, is the story concerning ‘‘what is in his bowl is not depleted’’.
Đây là câu chuyện về “vật thực trong bình bát không cạn.”
Ayameva pana thero cetiyapabbate giribhaṇḍamahāpūjāya dānaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘imasmiṃ dāne kiṃ varabhaṇḍa’’nti pucchi.
This same Thera went to the alms-giving place at the great festival of Giribhaṇḍa on Cetiya Mountain and asked, ‘‘What is the best offering in this dana?’’
Vị trưởng lão này cũng đã đến khu vực bố thí tại đại lễ cúng dường vật phẩm trên núi Cetiyapabbata và hỏi: “Trong lễ bố thí này, vật phẩm quý giá nhất là gì?”
Dve sāṭakā, bhanteti.
‘‘Two robes, Venerable,’’*.
“Thưa ngài, là hai tấm vải.”
Ete mayhaṃ pāpuṇissantīti.
‘‘Will these reach me?’’
“Những tấm này sẽ thuộc về con.”
Taṃ sutvā amacco rañño ārocesi ‘‘eko daharo evaṃ vadatī’’ti.
Hearing that, the minister reported to the king, ‘‘A young monk is saying this.’’
Nghe vậy, vị quan đã báo cho nhà vua: “Có một vị tỳ khưu trẻ nói như vậy.”
‘‘Daharassa evaṃ cittaṃ, mahātherānaṃ pana sukhumā sāṭakā vaṭṭantī’’ti vatvā ‘‘mahātherānaṃ dassāmī’’ti ṭhapesi.
The king, saying, ‘‘Such a thought in a young monk! Fine robes are suitable for the great Theras,’’ set them aside,* ‘‘I will give them to the great Theras.’’
Nhà vua nói: “Vị tỳ khưu trẻ có ý nghĩ như vậy, nhưng các vị đại trưởng lão thì cần những tấm vải mịn,” rồi giữ lại (những tấm vải đó) và nói: “Tôi sẽ dâng cho các vị đại trưởng lão.”
Tassa bhikkhusaṅghe paṭipāṭiyā ṭhite dentassa matthake ṭhapitāpi te sāṭakā hatthaṃ nārohanti, aññeva ārohanti.
When he gave them to the Saṅgha in order, even when placed on the heads of the monks, those robes did not reach his hand; other robes reached him.
Khi vị quan dâng cúng cho Tăng chúng theo thứ tự, ngay cả khi đặt lên đầu các vị tỳ khưu, những tấm vải đó cũng không đến tay họ, mà những tấm vải khác lại đến tay.
Daharassa dānakāle pana hatthaṃ āruḷhā.
But when it was time to give to the young monk, they reached his hand.
Tuy nhiên, khi đến lượt vị tỳ khưu trẻ, chúng đã đến tay vị ấy.
So tassa hatthe ṭhapetvā amaccassa mukhaṃ oloketvā daharaṃ nisīdāpetvā dānaṃ datvā saṅghaṃ vissajjetvā daharassa santike nisīditvā ‘‘bhante, imaṃ dhammaṃ kadā paṭivijjhitthā’’ti āha.
He, placing it in his hand, looking at the minister's face, having made the young monk sit down, having given the offering, having dismissed the Saṅgha, having sat near the young monk, said, "Venerable sir, when did you penetrate this Dhamma?"
Vị ấy đặt vào tay vị Tỳ-khưu trẻ, nhìn mặt vị đại thần, cho vị trẻ ngồi xuống, đã cúng dường, đã tiễn Tăng chúng, rồi ngồi gần vị trẻ và nói: “Bạch Đại đức, Đại đức đã chứng ngộ pháp này từ khi nào?”
So pariyāyenapi asantaṃ avadanto ‘‘natthi mayhaṃ, mahārāja, lokuttaradhammo’’ti āha.
He, not speaking of what was not, even by implication, said, "Your Majesty, I have no Lokuttara Dhamma (supramundane Dhamma)."
Vị ấy, không nói điều không có ngay cả bằng cách gián tiếp, nói: “Đại vương, con không có pháp siêu thế.”
Nanu, bhante, pubbeva avacutthāti.
"Did you not say so before, Venerable sir?"
“Bạch Đại đức, chẳng phải trước đây Đại đức đã nói sao?”
Āma mahārāja, sāraṇīyadhammapūrako ahaṃ, tassa me dhammassa pūritakālato paṭṭhāya bhājanīyaṭṭhāne aggabhaṇḍaṃ pāpuṇātīti.
"Yes, Your Majesty, I am one who fulfills the Dhamma that creates amiability. From the time that Dhamma was fulfilled by me, the chief offering accrues to the rightful recipient."
“Vâng, Đại vương, con là người hoàn thành pháp hòa kính (sāraṇīyadhamma), kể từ khi con hoàn thành pháp ấy, con đã nhận được vật phẩm quý giá nhất ở nơi đáng phân chia.”
‘‘Sādhu sādhu bhante, anucchavikamidaṃ tumhāka’’nti vanditvā pakkāmi.
"Excellent, excellent, Venerable sir, this is fitting for you," he said, and having paid homage, he departed.
“Lành thay, lành thay, bạch Đại đức, điều này xứng đáng với Đại đức!” rồi đảnh lễ và rời đi.
Idaṃ bhājanīyaṭṭhāne aggabhaṇḍaṃ pāpuṇātīti ettha vatthu.
This is the story concerning " the chief offering accrues to the rightful recipient."
Đây là câu chuyện về câu “nhận được vật phẩm quý giá nhất ở nơi đáng phân chia.”
Caṇḍālatissabhayena pana bhātaragāmavāsino nāgattheriyā anārocetvāva palāyiṃsu.
However, out of fear of Caṇḍālatissa, the residents of Bhātaragāma fled without informing the Elder Nāgātherī.
Do sợ hãi Caṇḍāla Tissa, những người dân làng Bhātaragāma đã bỏ trốn mà không báo cho Ni trưởng Nāgā.
Therī paccūsasamaye ‘‘ati viya appanigghoso gāmo, upadhāretha tāvā’’ti daharabhikkhuniyo āha.
In the early morning, the Therī said to the young bhikkhunīs, "The village is extremely quiet; please check it."
Vào buổi sáng sớm, Ni trưởng nói với các Tỳ-khưu-ni trẻ: “Ngôi làng rất yên tĩnh, các con hãy xem xét thử.”
Tā gantvā sabbesaṃ gatabhāvaṃ ñatvā āgamma theriyā ārocesuṃ.
They went, understood that everyone had left, returned, and reported to the Therī.
Họ đi và biết rằng tất cả đã bỏ đi, rồi trở về báo cho Ni trưởng.
Sā sutvā ‘‘mā tumhe tesaṃ gatabhāvaṃ cintayittha, attano uddesaparipucchāyonisomanasikāresuyeva yogaṃ karothā’’ti vatvā bhikkhācāravelāyaṃ pārupitvā attadvādasamā gāmadvāre nigrodhamūle aṭṭhāsi.
Hearing this, she said, "Do not worry about their departure. Just apply yourselves to your studies, inquiries, and wise attention." Then, at the time for alms-round, she robed herself and, with twelve bhikkhunīs, stood at the root of a banyan tree at the village gate.
Ni trưởng nghe xong nói: “Các con đừng bận tâm về việc họ đã đi, hãy chuyên tâm vào việc học hỏi, hỏi han và tác ý đúng đắn của mình.” Rồi đến giờ đi khất thực, Ni trưởng đắp y, cùng mười hai vị Ni đứng dưới gốc cây đa ở cổng làng.
Rukkhe adhivatthā devatā dvādasannampi bhikkhunīnaṃ piṇḍapātaṃ datvā ‘‘ayye aññattha mā gacchatha, niccaṃ idheva ethā’’ti āha.
The deity residing in the tree gave alms-food to all twelve bhikkhunīs and said, "Noble ladies, do not go elsewhere; always come here."
Vị thiên nữ trú trên cây đã cúng dường vật thực cho cả mười hai vị Tỳ-khưu-ni và nói: “Bạch Ni trưởng, đừng đi nơi khác, hãy thường xuyên đến đây.”
Theriyā pana kaniṭṭhabhātā nāgatthero nāma atthi, so ‘‘mahantaṃ bhayaṃ, na sakkā yāpetuṃ, paratīraṃ gamissāmī’’ti attadvādasamo attano vasanaṭṭhānā nikkhanto ‘‘theriṃ disvā gamissāmī’’ti bhātaragāmaṃ āgato.
Now, the Therī had a younger brother named Elder Nāga. He, thinking, "The danger is great, it is not possible to endure; I will go to the other shore," departed from his dwelling place with twelve monks, and came to Bhātaragāma, thinking, "I will go after seeing the Therī."
Ni trưởng có một người em trai tên là Trưởng lão Nāga. Vị ấy nói: “Nguy hiểm lớn, không thể duy trì được, tôi sẽ đi sang bờ bên kia.” Cùng mười hai vị Tỳ-khưu, vị ấy rời khỏi nơi ở của mình và đến làng Bhātaragāma, nói: “Tôi sẽ gặp Ni trưởng rồi đi.”
Therī ‘‘therā āgatā’’ti sutvā tesaṃ santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ ayyā’’ti pucchi.
The Therī, hearing "The elders have come," went to them and asked, "What is it, noble sirs?"
Ni trưởng nghe nói: “Các Trưởng lão đã đến,” rồi đến gặp họ và hỏi: “Bạch các Đại đức, có việc gì vậy?”
So taṃ pavattiṃ ācikkhi.
He recounted the situation.
Vị ấy kể lại sự việc.
Sā ‘‘ajja ekadivasaṃ vihāre vasitvā sveva gamissathā’’ti āha.
She said, "Stay in the monastery for this one day, and you can leave tomorrow."
Ni trưởng nói: “Hôm nay các vị hãy ở lại tu viện một ngày, ngày mai hãy đi.”
Therā vihāraṃ āgamaṃsu.
The elders came to the monastery.
Các Trưởng lão đã đến tu viện.
Therī punadivase rukkhamūle piṇḍāya caritvā theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘imaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjathā’’ti āha.
The next day, the Therī, having collected alms at the foot of the tree, approached the Elder and said, "Please partake of this alms-food."
Ngày hôm sau, Ni trưởng đi khất thực dưới gốc cây, đến gặp Trưởng lão và nói: “Xin Đại đức thọ dụng vật thực này.”
Thero ‘‘vaṭṭissati therī’’ti vatvā tuṇhī aṭṭhāsi.
The Elder, saying, "It will suffice, Therī," remained silent.
Trưởng lão nói: “Sẽ được thôi, bạch Ni trưởng,” rồi im lặng đứng đó.
Dhammiko tāta piṇḍapāto, kukkuccaṃ akatvā paribhuñjathāti.
"The alms-food is permissible, my dear; partake of it without scruple," she said.
“Này con, vật thực này là vật thực hợp pháp, xin đừng nghi ngờ mà thọ dụng.”
Vaṭṭissati therīti.
"It will suffice, Therī."
“Sẽ được thôi, bạch Ni trưởng.”
Sā pattaṃ gahetvā ākāse khipi.
She took the bowl and threw it into the sky.
Ni trưởng cầm bát ném lên không trung.
Patto ākāse aṭṭhāsi.
The bowl remained suspended in the sky.
Cái bát đứng yên trên không trung.
Thero ‘‘sattatālamatte ṭhitampi bhikkhunībhattameva therī’’ti vatvā ‘‘bhayaṃ nāma sabbakālaṃ na hoti, bhaye vūpasante ariyavaṃsaṃ kathayamāno ‘bho piṇḍapātika bhikkhunībhattaṃ bhuñjitvā vītināmayitthā’ti cittena anuvadiyamāno santhambhituṃ na sakkhissāmi, appamattā hotha theriyo’’ti maggaṃ āruhi.
The Elder, saying, "Even if it stays at a height of seven palm trees, it is still the alms of a bhikkhunī, Therī." He continued, "Danger is not perpetual; when the danger subsides, if I am conversing about the noble lineage and am reproached in my mind, 'Sir, you endured by eating bhikkhunīs' alms-food,' I will not be able to compose myself. Be diligent, Therīs," and he set off on his way.
Trưởng lão nói: “Ngay cả khi nó ở độ cao bảy cây thốt nốt, đó vẫn là vật thực của Tỳ-khưu-ni, bạch Ni trưởng.” Rồi nói: “Sự sợ hãi không phải lúc nào cũng có, khi sự sợ hãi đã lắng xuống, nếu tôi kể về Thánh chủng (ariyavaṃsa) mà tâm cứ trách móc: ‘Này Tỳ-khưu khất thực, ông đã sống qua ngày bằng vật thực của Tỳ-khưu-ni,’ thì tôi sẽ không thể tự chủ được. Các Ni trưởng hãy sống không phóng dật.” Rồi vị ấy lên đường.
Rukkhadevatāpi ‘‘sace thero theriyā hatthato piṇḍapātaṃ paribhuñjissati, na naṃ nivattessāmi, sace na paribhuñjissati, nivattessāmī’’ti cintayamānā ṭhatvā therassa gamanaṃ disvā rukkhā oruyha ‘‘pattaṃ, bhante, dethā’’ti pattaṃ gahetvā theraṃ rukkhamūlaṃyeva ānetvā āsanaṃ paññapetvā piṇḍapātaṃ datvā katabhattakiccaṃ paṭiññaṃ kāretvā dvādasa bhikkhuniyo dvādasa ca bhikkhū satta vassāni upaṭṭhahi.
The tree deity, too, thinking, "If the Elder partakes of alms-food from the Therī's hand, I will not turn him back. If he does not partake, I will turn him back," stood there. Seeing the Elder's departure, she descended from the tree, saying, "Venerable sir, give me the bowl," took the bowl, led the Elder back to the foot of the tree, arranged a seat, gave him alms-food, made him acknowledge that his meal was done, and then supported the twelve bhikkhunīs and twelve monks for seven years.
Vị thiên nữ trên cây cũng nghĩ: “Nếu Trưởng lão thọ dụng vật thực từ tay Ni trưởng, ta sẽ không ngăn cản. Nếu không thọ dụng, ta sẽ ngăn cản.” Sau khi đứng đó và thấy Trưởng lão đi, vị ấy từ trên cây xuống, nói: “Bạch Đại đức, xin hãy đưa bát,” rồi cầm bát, đưa Trưởng lão trở lại gốc cây, sắp đặt chỗ ngồi, cúng dường vật thực, và sau khi hoàn thành bữa ăn, đã hứa nguyện và cúng dường mười hai vị Tỳ-khưu-ni và mười hai vị Tỳ-khưu trong bảy năm.
Idaṃ devatā ussukkaṃ āpajjantīti ettha vatthu.
This is the story concerning " the deity was solicitous."
Đây là câu chuyện về câu “chư thiên quan tâm.”
Tatra hi therī sāraṇīyadhammapūrikā ahosi.
There, the Therī was one who fulfilled the Dhamma that creates amiability.
Trong câu chuyện đó, Ni trưởng là người hoàn thành pháp hòa kính (sāraṇīyadhamma).
Natthi etesaṃ khaṇḍanti akhaṇḍāni, taṃ pana nesaṃ khaṇḍaṃ dassetuṃ ‘‘yassā’’tiādi vuttaṃ.
They are without flaws, hence akhaṇḍāni (unbroken); but to show their flaw, the passage beginning with "yassā" (whose) was stated.
Không bị sứt mẻ (akhaṇḍāni) nghĩa là không có sự sứt mẻ của những giới ấy. Để chỉ ra sự sứt mẻ của chúng, câu “yassā” (nếu giới của ai) v.v. đã được nói.
Tattha upasampannasīlānaṃ uddesakkamena ādiantā veditabbā.
There, the beginning and end of the sīlas of those who have received the Higher Ordination should be known by the order of enumeration.
Ở đây, khởi đầu và kết thúc của các giới của người đã thọ Cụ túc giới cần được hiểu theo thứ tự liệt kê (uddessa).
Tenāha ‘‘sattasū’’tiādi.
Therefore, it says, "sattasū" (among the seven), etc.
Do đó, đã nói “sattasū” (trong bảy) v.v.
Anupasampannasīlānaṃ pana samādānakkamenapi ādiantā labbhanti.
For the sīlas of those who have not received Higher Ordination, the beginning and end are obtained by the order of undertaking as well.
Đối với các giới của người chưa thọ Cụ túc giới, khởi đầu và kết thúc cũng có thể được nhận biết theo thứ tự thọ trì.
Pariyante chinnasāṭako viyāti vatthante dasante vā chinnavatthaṃ viya.
Pariyante chinnasāṭako viyā means like a garment cut at the edge or border.
Giống như tấm vải bị rách ở mép (pariyante chinnasāṭako viyā) nghĩa là giống như tấm vải bị rách ở phần cuối hoặc ở mép.
Visadisudāharaṇañcetaṃ ‘‘akhaṇḍānī’’ti imassa adhikatattā.
And this is a dissimilar example because of the emphasis on "akhaṇḍāni" (unbroken).
Và đây là một ví dụ không tương đồng, vì nó làm nổi bật ý nghĩa của “akhaṇḍāni” (không bị sứt mẻ).
Evaṃ sesānipi udāharaṇāni.
Thus are the other examples as well.
Tương tự như vậy là các ví dụ còn lại.
Khaṇḍanti khaṇḍavantaṃ, khaṇḍitaṃ vā.
Khaṇḍaṃ means having a flaw, or flawed.
Sứt mẻ (khaṇḍaṃ) là có sự sứt mẻ, hoặc bị sứt mẻ.
Chiddantiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to chiddaṃ (perforated), etc.
Trong “chiddaṃ” (thủng) v.v. cũng theo cách này.
Visabhāgavaṇṇena gāvī viyāti sambandho.
The connection is like a cow with a variegated color.
Sự liên hệ là “giống như con bò có màu sắc khác biệt.”
Visabhāgavaṇṇena upaḍḍhaṃ tatiyabhāgaṃ vā sambhinnavaṇṇaṃ sabalaṃ, visabhāgavaṇṇeheva pana bindūhi antarantarā vimissaṃ kammāsaṃ.
Sabalaṃ (spotted) means having a half or one-third portion of variegated color, mixed in. Kammāsaṃ (mottled), however, means interspersed with dots of variegated colors.
Sabalaṃ là màu sắc bị pha trộn một nửa hoặc một phần ba với màu sắc khác biệt; còn kammāsaṃ là màu sắc bị pha trộn giữa chừng với các đốm màu khác biệt.
Ayaṃ imesaṃ viseso.
This is the distinction between them.
Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Bhujissabhāvakaraṇatoti taṇhādāsabyato mocetvā bhujissabhāvakaraṇato.
Bhujissabhāvakaraṇato means due to making one free, liberating from the slavery of craving.
Do làm cho trở nên tự do (bhujissabhāvakaraṇato) nghĩa là do giải thoát khỏi sự nô lệ của tham ái và làm cho trở nên tự do.
Sīlassa ca taṇhādāsabyato mocanaṃ vivaṭṭūpanissayabhāvāpādanaṃ, tenassa vivaṭṭūpanissayatā dassitā.
And the liberation of sīla from the slavery of craving is its establishment as a basis for freedom (vivaṭṭa), thereby indicating its nature as a basis for freedom.
Việc giải thoát giới khỏi sự nô lệ của tham ái là làm cho nó trở thành nền tảng cho sự thoát ly (vivaṭṭūpanissaya), do đó đã chỉ ra rằng giới là nền tảng cho sự thoát ly.
‘‘Bhujissabhāvakaraṇato’’ti ca iminā bhujissakarāni bhujissānīti uttarapadalopenāyaṃ niddesoti dasseti.
And by " bhujissabhāvakaraṇato," it indicates that this designation is made with the elision of the latter part, as in "bhujissakarāni bhujissānī" (those that make one free are free).
Và bằng câu “bhujissabhāvakaraṇato” (do làm cho trở nên tự do), điều này chỉ ra rằng đây là một cách diễn đạt bằng cách lược bỏ hậu tố, nghĩa là bhujissāni (tự do) là những điều làm cho tự do (bhujissakarāni).
Yasmā ca taṃsamaṅgīpuggalo serī sayaṃvasī bhujisso nāma hoti, tasmāpi bhujissāni.
And because a person endowed with that is called free, self-governed, a master of oneself, therefore also bhujissāni (free).
Và bởi vì người có giới ấy trở nên tự chủ, tự tại, tự do, nên chúng cũng được gọi là tự do (bhujissāni).
Suparisuddhabhāvena pāsaṃsattā viññupasatthāni.
Being praised by the wise on account of their extreme purity, they are viññupasatthāni (praised by the wise).
Được người trí khen ngợi (viññupasatthāni) là do sự trong sạch tuyệt đối và đáng khen ngợi.
Aviññūnaṃ pasaṃsāya appamāṇabhāvato viññūgahaṇaṃ kataṃ.
The mention of "the wise" is made because the praise of the unwise is insignificant.
Việc đề cập đến người trí được thực hiện vì lời khen ngợi của người không trí là không đáng kể.
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattāti ‘‘imināhaṃ sīlena devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti taṇhāparāmāsena ‘‘imināhaṃ sīlena devo hutvā tattha nicco dhuvo sassato bhavissāmī’’ti diṭṭhiparāmāsena ca aparāmaṭṭhattā.
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattā means not being grasped by craving and views, in the sense of not being grasped by the craving-clinging (taṇhāparāmāsa) that "by this sīla I shall be a deva or one of the devas," and not by the view-clinging (diṭṭhiparāmāsa) that "by this sīla, having become a deva, I shall be permanent, stable, eternal there."
Không bị tham ái và tà kiến chấp thủ (taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhattā) nghĩa là không bị chấp thủ bởi sự chấp thủ của tham ái như “nhờ giới này tôi sẽ trở thành một vị trời hoặc một vị nào đó trong chư thiên,” và không bị chấp thủ bởi sự chấp thủ của tà kiến như “nhờ giới này tôi sẽ trở thành một vị trời và ở đó một cách thường còn, bền vững, vĩnh cửu.”
Atha vā ‘‘ayaṃ te sīlesu dāso’’ti catūsu vipattīsu yaṃ vā taṃ vā vipattiṃ dassetvā ‘‘imaṃ nāma tvaṃ āpannapubbo’’ti kenaci parāmaṭṭhuṃ anuddhaṃsetuṃ asakkuṇeyyattā aparāmaṭṭhānīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood as aparāmaṭṭhāni (not grasped) because one cannot be grasped or humiliated by anyone who shows any fault among the four failures, saying, "This one is a slave to your sīlas," or "You have previously fallen into such and such."
Hoặc, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là: Không bị chấp thủ (aparāmaṭṭhānī) là không thể bị bất cứ ai chấp thủ hay làm nhục bằng cách chỉ ra bất kỳ sự thất bại nào trong bốn sự thất bại, nói rằng “ông đã từng phạm lỗi này trong các giới của ông, ông là nô lệ của chúng.”
Sīlaṃ nāma avippaṭisārādipārampariyena yāvadeva samādhisampādanatthanti āha ‘‘samādhisaṃvattanikānī’’ti.
Sīla, beginning with freedom from remorse and progressing, is solely for the attainment of concentration; therefore, it states "samādhisaṃvattanikānī" (conducive to concentration).
Giới (sīla) chỉ có mục đích dẫn đến sự thành tựu định (samādhi), bắt đầu từ sự không hối hận (avippaṭisāra) v.v., do đó đã nói “dẫn đến định (samādhisaṃvattanikānī).”
Samādhisaṃvattanappayojanāni samādhisaṃvattanikāni.
Those whose purpose is to lead to concentration are samādhisaṃvattanikāni (conducive to concentration).
Những điều có mục đích dẫn đến định là dẫn đến định (samādhisaṃvattanikāni).
Samānabhāvo sāmaññaṃ, paripuṇṇacatupārisuddhibhāvena majjhe bhinnasuvaṇṇassa viya bhedābhāvato sīlena sāmaññaṃ sīlasāmaññaṃ, taṃ gato upagatoti sīlasāmaññagato.
Equality is sāmañña. Being free from flaws, like gold that is broken in the middle but still retains its full four-fold purity, the sīla is of equal nature, hence sīlasāmañña. One who has attained this is sīlasāmaññagato (one who has attained equality in sīla).
Sự bình đẳng là sự đồng nhất (sāmañña). Do không có sự khác biệt về giới, giống như vàng tinh khiết không bị vỡ ở giữa do sự hoàn hảo của bốn sự thanh tịnh, nên sự đồng nhất với giới là sīlasāmañña. Người đã đạt đến sự đồng nhất đó được gọi là sīlasāmaññagato.
Tenāha ‘‘samānabhāvūpagatasīlo’’ti, sīlasampattiyā samānabhāvaṃ upagatasīlo sabhāgavuttikoti attho.
Therefore, it says, "samānabhāvūpagatasīlo" (one whose sīla has attained equality), meaning one whose sīla has reached a state of equality in accomplishment, having a similar disposition.
Do đó đã nói “người có giới đã đạt đến sự bình đẳng,” nghĩa là người có giới đã đạt đến sự bình đẳng trong sự thành tựu giới, người có hành vi tương đồng.
Sotāpannādīnañhi sīlaṃ samuddantarepi devalokepi vasantānaṃ aññesaṃ sotāpannādīnaṃ sīlena samānameva hoti, natthi maggasīle nānattaṃ.
Indeed, the sīla of Stream-Enterers, etc., is the same as the sīla of other Stream-Enterers, etc., whether they dwell in the ocean or in the deva realms; there is no difference in the sīla of the path.
Giới của các bậc Dự lưu (Sotāpanna) v.v., ngay cả khi họ sống ở giữa biển hoặc trong cõi trời, cũng giống như giới của các bậc Dự lưu khác; không có sự khác biệt trong giới của đạo.
Kāmañhi puthujjanānampi catupārisuddhisīle nānattaṃ na siyā, taṃ pana na ekantikanti idha nādhippetaṃ, maggasīlaṃ pana ekantikaṃ niyatabhāvatoti tameva sandhāya ‘‘yāni tāni sīlānī’’tiādi vuttaṃ.
Although there may be no difference in the four-fold pure sīla of ordinary individuals, that is not absolute, so it is not intended here. However, the sīla of the path is absolute and certain, and it is in reference to that that "yāni tāni sīlānī" (those sīlas), etc., is stated.
Mặc dù giới bốn thanh tịnh của phàm nhân cũng không có sự khác biệt, nhưng điều đó không phải là tuyệt đối, nên không được đề cập ở đây. Giới của đạo thì tuyệt đối và chắc chắn, do đó đã nói “yāni tāni sīlānī” (những giới ấy) v.v.
Yāyanti yā ayaṃ mayhañceva tumhākañca paccakkhabhūtā.
Yāyaṃ means this which is manifest to both me and you.
Yāya (bởi cái mà) nghĩa là cái mà hiển nhiên đối với cả tôi và các vị.
Diṭṭhīti maggasammādiṭṭhi.
Diṭṭhī means right view of the path.
Diṭṭhī (kiến) nghĩa là chánh kiến của đạo (magga-sammādiṭṭhi).
Niddosāti niddhutadosā, samucchinnarāgādipāpadhammāti attho.
Without faults means whose defilements are shaken off, meaning, whose evil qualities such as greed, etc., have been uprooted.
Vô lỗi nghĩa là đã gột sạch lỗi lầm, đã tận diệt các pháp ác như tham ái, v.v.
Niyyātīti vaṭṭadukkhato nissarati nigacchati.
Is liberated means escapes and reaches freedom from the suffering of saṃsāra.
Vượt thoát nghĩa là thoát ly, đi ra khỏi khổ luân hồi.
Sayaṃ niyantīyeva hi taṃmaggasamaṅgīpuggalaṃ vaṭṭadukkhato niyyāpetīti vuccati.
Indeed, it itself leads that person endowed with the path and is said to liberate them from the suffering of saṃsāra.
Chính nó tự dẫn dắt, người thành tựu con đường đó được gọi là làm cho vượt thoát khỏi khổ luân hồi.
Yā satthu anusiṭṭhi, taṃ karotīti takkaro, tassa, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanakassāti attho.
One who does that means one who performs what the Teacher has instructed; that is, one who practices according to the instruction.
Điều mà bậc Đạo Sư đã chỉ dạy, người làm điều đó được gọi là người thực hành theo lời dạy. Nghĩa là của người thực hành đúng theo lời chỉ dạy.
Diṭṭhisāmaññagatoti saccasampaṭivedhena samānadiṭṭhibhāvaṃ upagato.
Having attained equality of view means having attained the state of equal view through the penetration of the truth.
Đạt đến sự tương đồng về chánh kiến nghĩa là đã đạt đến trạng thái có cùng chánh kiến bằng cách thâm nhập chân lý.
293. Lobho pubbaṅgamotiādīsu pana lobhahetu vivadanato ‘‘lobho pubbaṅgamo’’ti vuttaṃ.
293. In greed is primary, etc., it is said “greed is primary” because disputing occurs due to greed.
293. Trong tham ái là nguyên nhân chính, v.v., do tranh cãi vì tham ái nên được nói là “tham ái là nguyên nhân chính”.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự với các trường hợp còn lại.
Ṭhānānīti kāraṇāni.
Grounds means causes.
Các căn cứ nghĩa là các nguyên nhân.
Tiṭṭhanti etthāti ṭhānaṃ.
That in which they stand is a ground.
Nơi mà chúng tồn tại được gọi là căn cứ.
Ke tiṭṭhanti?
Who stand?
Ai tồn tại?
Vivādādhikaraṇādayo.
Disputes and cases.
Các tranh chấp, các vụ kiện, v.v.
Vasanti etthāti vatthu.
That in which they reside is a basis.
Nơi mà chúng trú ngụ được gọi là đối tượng.
Bhavanti etthāti bhūmi.
That in which they arise is a field.
Nơi mà chúng phát sinh được gọi là nền tảng.
Kusalākusalābyākatacittasamaṅgino vivadanato ‘‘nava hetū’’ti vuttaṃ.
“Nine causes” is stated because disputing occurs among those endowed with skillful, unskillful, and indeterminate states of mind.
Do các cá nhân có tâm thiện, bất thiện, vô ký tranh cãi nên được nói là “chín nguyên nhân”.
Dvādasa mūlānīti ‘‘kodhano hoti upanāhī’’tiādīni dvādasa mūlāni.
Twelve roots means the twelve roots such as “becomes angry, holds grudges,” etc.
Mười hai gốc rễ là mười hai gốc rễ như “người hay sân hận, hay ôm hận”, v.v.
296. Cattāri kammāni ṭhānānīti ettha ‘‘evaṃ kattabba’’nti itikattabbatādassanavasena pavattapāḷi kammaṃ nāma, yathāṭhitapāḷivasena karontānaṃ kiriyā kiccādhikaraṇaṃ nāma.
296. Regarding the four acts are grounds, the Pāḷi text that proceeds by way of showing how something should be done, such as “this should be done,” is called act; the action of those who perform according to the established Pāḷi is called a duty-case.
296. Trong bốn hành vi là các căn cứ này, bản Pāḷi được trình bày theo cách chỉ dẫn “phải làm như thế này” được gọi là hành vi; còn hành động của những người thực hiện theo bản Pāḷi đã được thiết lập được gọi là vụ kiện về hành vi.
Ñattiñattidutiyañatticatutthakammāni ñattito jāyanti, apalokanakammaṃ apalokanatovāti āha ‘‘ñattito vā apalokanato vā’’ti.
The acts requiring a motion, a motion followed by a second announcement, or a motion followed by a fourth announcement arise from a motion; the act of annulling arises from annulment. Thus, it says, “either from a motion or from an annulment.”
Các hành vi bạch nhị, bạch tứ phát sinh từ bạch, còn hành vi thỉnh cầu phát sinh từ thỉnh cầu, nên mới nói “từ bạch hoặc từ thỉnh cầu”.
Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati, sampajjatīti attho.
A duty-case is settled by one pacification, meaning it is accomplished.
Vụ kiện về hành vi được hòa giải bằng một phương pháp hòa giải, nghĩa là được hoàn thành.
Tehi sametabbattā ‘‘vivādādhikaraṇassa sādhāraṇā’’ti vuttaṃ.
It is said, “common to a dispute-case,” because they are to be settled by them.
Vì chúng phải được hòa giải bởi những phương pháp đó nên được nói là “chung cho vụ kiện về tranh chấp”.
299. Ekaṃ adhikaraṇaṃ sabbe samathā ekato hutvā sametuṃ sakkonti na sakkontīti pucchanto ‘‘samathā samathassa sādhāraṇā, samathā samathassa asādhāraṇā’’ti āha.
299. Asking whether all pacifications, being together, can settle one case, or not, it says, “Are pacifications common to a pacification, or are pacifications not common to a pacification?”
299. Khi hỏi liệu một vụ kiện có thể được tất cả các phương pháp hòa giải cùng nhau hòa giải hay không, được nói là “các phương pháp hòa giải là chung cho các phương pháp hòa giải, các phương pháp hòa giải không chung cho các phương pháp hòa giải”.
Yebhuyyasikāya samanaṃ sammukhāvinayaṃ vinā na hotīti āha ‘‘yebhuyyasikā sammukhāvinayassa sādhāraṇā’’ti.
Since settlement by a decision by majority cannot occur without settlement in the presence, it says, “a decision by majority is common to settlement in the presence.”
Vì việc hòa giải bằng phương pháp đa số không thể xảy ra nếu không có phương pháp hiện tiền, nên được nói là “phương pháp đa số là chung cho phương pháp hiện tiền”.
Sativinayādīhi samanassa yebhuyyasikāya kiccaṃ natthīti āha ‘‘sativinayassa…pe… asādhāraṇā’’ti.
Since there is no need for a decision by majority in settlement by mindfulness, etc., it says, “not common to settlement by mindfulness... etc.”
Vì không có việc gì cần đến phương pháp đa số khi hòa giải bằng phương pháp ghi nhớ, v.v., nên được nói là “không chung cho phương pháp ghi nhớ… v.v.”.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự với các trường hợp còn lại.
Tabbhāgiyavārepi eseva nayo.
The same method applies in the section on similarities.
Trong trường hợp liên quan cũng theo cách này.
303. Saṅghassa sammukhā paṭiññāte taṃ paṭijānanaṃ saṅghasammukhatā nāma.
303. When something is acknowledged in the presence of the Saṅgha, that act of acknowledging is called 'presence of the Saṅgha'.
303. Việc tuyên bố trước Tăng đoàn, sự tuyên bố đó được gọi là sự hiện tiền của Tăng đoàn.
Tassa paṭijānanacittaṃ sandhāya ‘‘sammukhāvinayo kusalo’’tiādi vuttanti vadanti.
They say that “settlement in the presence is skillful,” etc., is stated with reference to the mind that acknowledges it.
Họ nói rằng “phương pháp hiện tiền là thiện”, v.v., được nói đến để chỉ tâm của sự tuyên bố đó.
Natthi sammukhāvinayo akusaloti dhammavinayapuggalasammukhatāhi tivaṅgiko sammukhāvinayo etehi vinā natthi.
There is no unskillful settlement in the presence: Settlement in the presence, which has three factors—presence of Dhamma, presence of Vinaya, and presence of individuals—does not exist without these.
Không có phương pháp hiện tiền nào là bất thiện vì phương pháp hiện tiền có ba yếu tố là sự hiện tiền của Pháp-Luật và của cá nhân, không có chúng thì không có phương pháp này.
Tattha kusalacittehi karaṇakāle kusalo, arahantehi karaṇakāle abyākato.
In that, it is skillful when done with skillful states of mind; it is indeterminate when done by arahants.
Trong đó, khi được thực hiện với tâm thiện thì là thiện, khi được thực hiện bởi các vị A-la-hán thì là vô ký.
Etesaṃ saṅghasammukhatādīnaṃ akusalapaṭipakkhattā akusalassa sambhavo natthi, tasmā ‘‘natthi sammukhāvinayo akusalo’’ti vuttaṃ.
Since these (Saṅgha-presence, etc.) are the opposite of unskillful, there is no possibility of unskillful. Therefore, it is said, “there is no unskillful settlement in the presence.”
Vì sự hiện tiền của Tăng đoàn, v.v., là đối nghịch với bất thiện, nên không có khả năng phát sinh bất thiện, do đó được nói là “không có phương pháp hiện tiền nào là bất thiện”.
‘‘Yebhuyyasikā adhammavādīhi vūpasamanakāle, dhammavādīnampi adhammavādimhi salākaggāhāpake jāte akusalā.
“A decision by majority is unskillful when settling with those who speak against the Dhamma, and also when an adherent of the Dhamma makes an adherent of the Dhamma choose the voting stick among those who speak against the Dhamma.
“Phương pháp đa số là bất thiện khi hòa giải bởi những người nói phi pháp, và khi những người nói pháp bị những người nói phi pháp chiếm đa số trong việc bỏ phiếu.
Sativinayo anarahato sañcicca sativinayadāne akusalo.
Settlement by mindfulness is unskillful if given intentionally to one who is not an arahant.
Phương pháp ghi nhớ là bất thiện khi một người không phải A-la-hán cố ý ban phương pháp ghi nhớ.
Amūḷhavinayo anummattakassa dāne, paṭiññātakaraṇaṃ mūḷhassa ajānato paṭiññāya karaṇe, tassapāpiyasikā suddhassa karaṇe, tiṇavatthārakaṃ mahākalahe sañcicca karaṇe ca akusalaṃ.
Settlement for an innocent person is unskillful when given to one who is not insane; settlement by acknowledgement is unskillful when acknowledging by one who is deluded and does not know; settlement for one guilty of greater wrongdoing is unskillful when given to one who is pure; and settlement by covering with grass is unskillful when done intentionally in a great dispute.
Phương pháp không si mê là bất thiện khi ban cho người không điên loạn; phương pháp tuyên bố là bất thiện khi tuyên bố cho người si mê không biết; phương pháp xử lý theo tội lỗi đã phạm là bất thiện khi thực hiện với người vô tội; phương pháp che cỏ là bất thiện khi cố ý thực hiện trong một cuộc tranh cãi lớn.
Sabbattha arahato vaseneva abyākata’’nti sabbametaṃ gaṇṭhipadesu vuttaṃ.
Everywhere, it is indeterminate only when done by an arahant.” All of this is stated in the commentarial notes.
Tất cả những điều này đều được nói trong các chú giải rằng “ở mọi nơi, chỉ với các vị A-la-hán thì là vô ký”.
304-305. Yattha yebhuyyasikā labbhati, tattha sammukhāvinayo labbhatītiādi pucchā.
304-305. Wherever a decision by majority is found, settlement in the presence is found, etc., is the question.
304-305. Ở đâu có phương pháp đa số, ở đó có phương pháp hiện tiền, v.v., là câu hỏi.
Yasmiṃ samaye sammukhāvinayena cātiādi tassā vissajjanaṃ, yasmiṃ samaye sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca adhikaraṇaṃ vūpasammati, tasmiṃ samaye yattha yebhuyyasikā labbhati, tattha sammukhāvinayo labbhatīti evaṃ sabbattha sambandho.
At whatever time, with settlement in the presence, etc., is its answer. At whatever time a case is settled by settlement in the presence and by a decision by majority, at that time, wherever a decision by majority is found, settlement in the presence is found. This connection applies everywhere.
Vào thời điểm nào có phương pháp hiện tiền, v.v., là câu trả lời cho câu hỏi đó: vào thời điểm mà một vụ kiện được hòa giải bằng cả phương pháp hiện tiền và phương pháp đa số, thì ở đâu có phương pháp đa số, ở đó có phương pháp hiện tiền. Mối liên hệ là như vậy ở khắp mọi nơi.
Yattha paṭiññātakaraṇaṃ labbhati, tattha sammukhāvinayo labbhatīti ettha ekaṃ vā dve vā bahū vā bhikkhū ‘‘imaṃ nāma āpattiṃ āpannosī’’ti pucchite sati ‘‘āmā’’ti paṭijānane dvepi paṭiññātakaraṇasammukhāvinayā labbhanti.
Regarding wherever settlement by acknowledgement is found, settlement in the presence is found, when one, two, or many bhikkhus are asked, "Have you committed such-and-such an offense?", and they say "Yes," then both settlement by acknowledgement and settlement in the presence are found.
Trong ở đâu có phương pháp tuyên bố, ở đó có phương pháp hiện tiền này, khi một, hai hoặc nhiều Tỳ-kheo được hỏi “ông đã phạm tội này tên là gì?” và họ trả lời “vâng”, thì cả hai phương pháp tuyên bố và phương pháp hiện tiền đều có được.
Tattha ‘‘saṅghasammukhatā dhammavinayapuggalasammukhatā’’ti evaṃ vuttasammukhāvinaye saṅghassa purato paṭiññātaṃ ce, saṅghasammukhatā.
In that, if it is acknowledged before the Saṅgha, it is the presence of the Saṅgha in settlement in the presence as described by "presence of the Saṅgha, presence of Dhamma-Vinaya, presence of individuals."
Trong đó, nếu việc tuyên bố được thực hiện trước Tăng đoàn theo phương pháp hiện tiền đã nói là “sự hiện tiền của Tăng đoàn, sự hiện tiền của Pháp-Luật và của cá nhân”, thì đó là sự hiện tiền của Tăng đoàn.
Tattheva desitaṃ ce, dhammavinayasammukhatāyopi laddhā honti.
If it is confessed right there, then the presences of Dhamma-Vinaya are also obtained.
Nếu việc giảng giải được thực hiện tại đó, thì sự hiện tiền của Pháp-Luật cũng có được.
Atha vivadantā aññamaññaṃ paṭijānanti ce, puggalasammukhatā.
If, however, those disputing acknowledge to one another, it is the presence of individuals.
Nếu những người tranh cãi tự tuyên bố lẫn nhau, thì đó là sự hiện tiền của cá nhân.
Tasseva santike desitaṃ ce, dhammavinayasammukhatāyopi laddhā honti.
If it is confessed in their presence, the presences of Dhamma-Vinaya are also obtained.
Nếu việc giảng giải được thực hiện trước người đó, thì sự hiện tiền của Pháp-Luật cũng có được.
Ekasseva vā ekassa santike āpattidesanakāle ‘‘passasi, passāmī’’ti vutte tattha dhammavinayapuggalasammukhatāsaññito sammukhāvinayo ca paṭiññātakaraṇañca laddhaṃ hoti.
Or, when confessing an offense to one person, or in the presence of one person, when "You see it, I see it" is said, then settlement in the presence, characterized by the presence of Dhamma, Vinaya, and individuals, and settlement by acknowledgement are both obtained there.
Hoặc khi một người hoặc trước một người tuyên bố tội lỗi và nói “ông thấy không, tôi thấy”, thì trong trường hợp đó, cả phương pháp hiện tiền được nhận biết là sự hiện tiền của Pháp-Luật và của cá nhân, và phương pháp tuyên bố đều có được.
309-310. Samathā samathehi sammantītiādi pucchā.
309-310. Are pacifications pacified by pacifications? etc., is the question.
309-310. Các phương pháp hòa giải có hòa giải với các phương pháp hòa giải không, v.v., là câu hỏi.
Siyā samathā samathehi sammantītiādi vissajjanaṃ.
It may be that pacifications are pacified by pacifications, etc., is the answer.
Có thể các phương pháp hòa giải có hòa giải với các phương pháp hòa giải, v.v., là câu trả lời.
Tattha samathā samathehi sammantīti ettha sammantīti sampajjanti, adhikaraṇā vā pana sammanti vūpasamaṃ gacchanti, tasmā yebhuyyasikā sammukhāvinayena sammatīti ettha sammukhāvinayena saddhiṃ yebhuyyasikā sampajjati, na sativinayādīhi saddhiṃ tesaṃ tassā anupakārattāti evamattho daṭṭhabbo.
Therein, in the phrase settlements by means of settlements are in accord, here are in accord means they are accomplished, or the legal questions are in accord, they reach settlement. Therefore, in the phrase the procedure of acting in accordance with the majority is in accord with the procedure of acting in the presence of, the meaning should be understood thus: the procedure of acting in accordance with the majority is accomplished together with the procedure of acting in the presence of, not with the procedure of acting in accordance with the memory and so on, because they are of no assistance to it.
Trong câu " Các pháp dàn xếp được dàn xếp" ở đây, chữ " dàn xếp" có nghĩa là được thành tựu, hoặc các tranh sự được dàn xếp, đi đến sự lắng dịu. Do đó, trong câu " Yebhuyyasikā được dàn xếp bằng Sammukhāvinaya" ở đây, Yebhuyyasikā được thành tựu cùng với Sammukhāvinaya, chứ không phải cùng với Sativinaya và các pháp khác, vì chúng không có ích cho Yebhuyyasikā. Ý nghĩa cần được hiểu như vậy.