Idāni rūpakaṇḍaṃ bhājetvā dassetuṃ puna katame dhammā abyākatātiādi āraddhaṃ.
Now, in order to expound the Matter Chapter by classifying it, the passage beginning with "Which states are indeterminate?" is commenced again.
Bây giờ, để phân tích và trình bày Phẩm Sắc, một lần nữa câu “Những pháp nào là vô ký?” v.v. đã được bắt đầu.
Tattha kiñcāpi heṭṭhā cittuppādakaṇḍe vipākābyākatañceva kiriyābyākatañca nissesaṃ katvā bhājitaṃ, rūpābyākatanibbānābyākatāni pana akathitāni, tāni kathetuṃ catubbidhampi abyākataṃ samodhānetvā dassento kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākātiādimāha.
Although the resultant indeterminate and the functional indeterminate were fully classified in the Consciousness Arising Chapter below, the indeterminate matter and indeterminate Nibbāna were not mentioned. To mention these, all four kinds of indeterminate states are brought together and expounded, so it is said: "the results of wholesome and unwholesome states" and so on.
Mặc dù ở dưới, trong Phẩm Tâm Sanh, các pháp Vô Ký quả và các pháp Vô Ký tác ý đã được phân tích đầy đủ, nhưng các pháp Vô Ký sắc và Vô Ký Nibbāna vẫn chưa được nói đến. Để nói về chúng, khi gom bốn loại Vô Ký lại và trình bày, Ngài đã nói “Quả của các pháp thiện và bất thiện” v.v.
Tattha kusalākusalānanti catubhūmakakusalānañceva akusalānañca.
Here, "of wholesome and unwholesome" refers to both the four-plane wholesome states and the unwholesome states.
Trong đó, “kusalākusalānaṃ” (của thiện và bất thiện) là của các pháp thiện thuộc bốn cõi và của các pháp bất thiện.
Evaṃ tāva vipākābyākataṃ kusalavipākākusalavipākavasena dvīhi padehi pariyādiyitvā dassitaṃ.
Thus, the resultant indeterminate has been presented by covering it with two terms: wholesome results and unwholesome results.
Như vậy, pháp Vô Ký quả đã được trình bày bằng cách bao gồm hai phần: quả thiện và quả bất thiện.
Yasmā pana taṃ sabbampi kāmāvacaraṃ vā hoti, rūpāvacarādīsu vā aññataraṃ, tasmā ‘kāmāvacarā’tiādinā nayena tadeva vipākābyākataṃ bhūmantaravasena pariyādiyitvā dassitaṃ.
Since all of that (resultant indeterminate) is either sense-sphere or one of the rūpa-planes and so on, that very resultant indeterminate is presented by covering it according to the difference in planes, with the method beginning "sense-sphere" and so on.
Tuy nhiên, bởi vì tất cả những pháp đó hoặc thuộc Dục giới, hoặc thuộc một trong các cõi Sắc giới v.v., nên pháp Vô Ký quả đó đã được trình bày bằng cách bao gồm theo cách “thuộc Dục giới” v.v. theo sự khác biệt của các cõi.
Yasmā pana taṃ vedanākkhandhopi hoti…pe… viññāṇakkhandhopi, tasmā puna sampayuttacatukkhandhavasena pariyādiyitvā dassitaṃ.
Since that (resultant indeterminate) is also the aggregate of feeling...pe... and the aggregate of consciousness, it is again presented by covering it according to the four associated aggregates.
Tuy nhiên, bởi vì pháp đó cũng là thọ uẩn… v.v. … cũng là thức uẩn, nên một lần nữa nó được trình bày bằng cách bao gồm theo bốn uẩn tương ưng.
Evaṃ vipākābyākataṃ kusalākusalavasena bhūmantaravasena sampayuttakkhandhavasenāti tīhi nayehi pariyādāya dassetvā, puna kiriyābyākataṃ dassento ye ca dhammā kiriyātiādimāha.
Having thus presented the resultant indeterminate by covering it in three ways – according to wholesome and unwholesome, according to the difference in planes, and according to the associated aggregates – the functional indeterminate is then presented by saying "and those states that are functional" and so on.
Sau khi trình bày pháp Vô Ký quả bằng cách bao gồm theo ba cách: theo thiện và bất thiện, theo sự khác biệt của các cõi, và theo các uẩn tương ưng, một lần nữa, để trình bày pháp Vô Ký tác ý, Ngài đã nói “và những pháp nào là tác ý” v.v.
Tattha ‘kāmāvacarā rūpāvacarā arūpāvacarā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho’ti vattabbaṃ bhaveyya.
Here it should have been stated as 'sense-sphere, rūpa-sphere, arūpa-sphere, the aggregate of feeling...pe... the aggregate of consciousness.'
Trong đó, đáng lẽ phải nói “thọ uẩn thuộc Dục giới, thuộc Sắc giới, thuộc Vô Sắc giới… v.v. … thức uẩn”.
Heṭṭhā pana gahitamevāti nayaṃ dassetvā nissajjitaṃ.
But it was set aside, showing that it had already been included below.
Nhưng vì đã được đề cập ở phần dưới nên đã được bỏ qua bằng cách chỉ ra phương pháp.
Idāni avibhattaṃ dassento sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātūti āha.
Now, in presenting what is unclassified, it is said: "and all matter, and the unconditioned element."
Bây giờ, để trình bày những gì chưa được phân loại, Ngài nói “tất cả sắc và giới vô vi”.
Tattha ‘sabbañca rūpa’nti padena pañcavīsati rūpāni channavutirūpakoṭṭhāsā nippadesato gahitāti veditabbā.
Here, it should be understood that by the term "all matter" the twenty-five kinds of matter and the ninety-six parts of matter are entirely included.
Trong đó, cần phải hiểu rằng bằng từ “tất cả sắc” thì hai mươi lăm sắc pháp và chín mươi sáu phần của sắc đã được bao gồm một cách không sót.
‘Asaṅkhatā ca dhātū’ti padena nibbānaṃ nippadesato gahitanti.
And by the term "unconditioned element," Nibbāna is entirely included.
Bằng từ “giới vô vi” thì Nibbāna đã được bao gồm một cách không sót.
Ettāvatā ‘abyākatā dhammā’ti padaṃ niṭṭhitaṃ hoti.
Thus far, the term "indeterminate states" is concluded.
Cho đến đây, từ “các pháp vô ký” đã hoàn tất.
584. Tattha katamaṃ sabbaṃ rūpanti idaṃ kasmā gahitaṃ?
584. "Therein, what is all matter?" Why is this taken?
584. Trong đó, sắc pháp toàn bộ là gì? Câu này được đề cập vì lý do gì?
Heṭṭhā rūpābyākataṃ saṅkhepena kathitaṃ.
Below, indeterminate matter was briefly explained.
Ở dưới, sắc vô ký đã được nói một cách tóm tắt.
Idāni taṃ ekakadukatikacatukka…pe… ekādasakavasena vitthārato bhājetvā dassetuṃ idaṃ gahitaṃ.
Now, this is taken in order to expound that (indeterminate matter) in detail by classifying it into single, dual, triple, quadruple, ...pe... and elevenfold categories.
Bây giờ, để phân tích và trình bày sắc đó một cách chi tiết theo từng đơn vị, đôi, ba, bốn… v.v. … cho đến mười một đơn vị, câu này đã được đề cập.
Tassattho – yaṃ vuttaṃ ‘sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātū’ti, tasmiṃ padadvaye ‘katamaṃ sabbaṃ rūpaṃ nāma’?
The meaning of this is: Regarding what was said, 'all matter and the unconditioned element,' what is meant by 'all matter' in that pair of terms?
Ý nghĩa của câu đó là: Trong hai từ “tất cả sắc và giới vô vi” đã được nói, “tất cả sắc” là gì?
Idāni taṃ dassento cattāro ca mahābhūtātiādimāha.
Now, in expounding that, it is said: "the four great elements" and so on.
Hiện nay, để trình bày điều đó, Ngài đã nói câu ‘Bốn đại chủng’ (cattāro ca mahābhūtā) và những điều tiếp theo.
Tattha cattāroti gaṇanaparicchedo.
Here, "four" is a numerical limitation.
Trong đó, từ ‘cattāro’ (bốn) là sự xác định về số lượng.
Tena tesaṃ ūnādhikabhāvaṃ nivāreti.
By this, it prevents them from being fewer or more than four.
Do đó, nó ngăn chặn sự thiếu hụt hoặc vượt quá số lượng của chúng.
‘Ca’-saddo sampiṇḍanattho.
The word 'ca' (and) means collection.
Từ ‘ca’ có nghĩa là tổng hợp.
Tena na kevalaṃ ‘cattāro mahābhūtāva’ rūpaṃ, aññampi atthīti ‘upādārūpaṃ’ sampiṇḍeti.
By this, it connects the 'derived matter' (upādārūpa), implying that not only the 'four great elements' are matter, but there is also other (matter).
Do đó, nó tổng hợp ‘sắc y sinh’ (upādārūpa), nghĩa là không chỉ có ‘bốn đại chủng’ (cattāro mahābhūtā) là sắc, mà còn có những sắc khác nữa.
Mahābhūtāti ettha mahantapātubhāvādīhi kāraṇehi mahābhūtatā veditabbā.
In Mahābhūtā (great elements), their greatness should be understood from reasons such as their great manifestation.
Trong từ ‘mahābhūtā’ (đại chủng), tính chất đại chủng cần được hiểu là do các nguyên nhân như sự hiện hữu vĩ đại, v.v.
Etāni hi mahantapātubhāvato, mahābhūtasāmaññato, mahāparihārato, mahāvikārato, mahantabhūtattā cāti imehi kāraṇehi mahābhūtānīti vuccanti.
Indeed, these are called great elements for these reasons: because of their great manifestation, their resemblance to great beings, their great management, their great alteration, and their being greatly existing.
Thật vậy, những sắc này được gọi là đại chủng vì các lý do sau: do sự hiện hữu vĩ đại, do sự tương đồng với các đại chủng, do sự duy trì rộng lớn, do sự biến đổi lớn, và do sự hiện hữu vĩ đại.
Tattha ‘mahantapātubhāvato’ti, etāni hi anupādinnakasantānepi upādinnakasantānepi mahantāni pātubhūtāni.
Therein, "because of great manifestation" means that these elements manifest greatly both in insentient continua and sentient continua.
Trong đó, ‘do sự hiện hữu vĩ đại’ có nghĩa là những sắc này hiện hữu vĩ đại trong cả dòng tương tục không bị chấp thủ lẫn dòng tương tục bị chấp thủ.
Tesaṃ anupādinnakasantāne evaṃ mahantapātubhāvatā veditabbā – ekañhi cakkavāḷaṃ āyāmato ca vitthārato ca yojanānaṃ dvādasa satasahassāni tīṇi sahassāni cattāri satāni paññāsañca yojanāni.
Their great manifestation in insentient continua should be understood thus: One world-system (cakkavāḷa), in length and width, is twelve hundred thousand yojanas, three thousand, four hundred and fifty yojanas.
Sự hiện hữu vĩ đại của chúng trong dòng tương tục không bị chấp thủ cần được hiểu như sau: một cõi thế giới (cakkavāḷa) có chiều dài và chiều rộng là một triệu hai trăm lẻ ba ngàn bốn trăm năm mươi (1.203.450) dojana.
Parikkhepato –
Its circumference is –
Về chu vi —
‘Mahābhūtasāmaññato’ti etāni hi yathā māyākāro amaṇiṃyeva udakaṃ maṇiṃ katvā dasseti, asuvaṇṇaṃyeva leḍḍuṃ suvaṇṇaṃ katvā dasseti, yathā ca sayaṃ neva yakkho na pakkhī samāno yakkhabhāvampi pakkhibhāvampi dasseti, evameva sayaṃ anīlāneva hutvā nīlaṃ upādārūpaṃ dassenti, apītāni… alohitāni… anodātāneva hutvā odātaṃ upādārūpaṃ dassentīti māyākāramahābhūtasāmaññato mahābhūtāni.
‘Due to their similarity to great beings’ (Mahābhūtasāmaññato): Just as a magician makes water that is not a gem appear as a gem, and a lump of earth that is not gold appear as gold, and just as he himself, being neither a yakkha nor a bird, can appear as both a yakkha and a bird; in the same way, these (elements), though not inherently blue, manifest blue derivative matter (upādārūpa); though not yellow, though not red, though not white, they manifest white derivative matter. Thus, they are called mahābhūtas due to their similarity to the great magician-like elements.
‘Mahābhūtasāmaññato’ (do có sự tương đồng với các đại quỷ): Như một ảo thuật gia biến nước không phải ngọc thành ngọc, biến đất không phải vàng thành vàng, và như chính mình không phải dạ-xoa hay chim nhưng lại hiện ra thân dạ-xoa hay thân chim, cũng vậy, chúng (các đại hiển lộ) tự thân không xanh nhưng hiện ra sắc pháp sở y (upādārūpa) màu xanh; không vàng… không đỏ… không trắng nhưng hiện ra sắc pháp sở y màu trắng. Do có sự tương đồng với các đại quỷ của ảo thuật gia, nên chúng được gọi là Mahābhūta (Đại Hiển Lộ).
Yathā ca yakkhādīni mahābhūtāni yaṃ gaṇhanti neva tesaṃ tassa anto na bahiṭhānaṃ upalabbhati, na ca taṃ nissāya na tiṭṭhanti, evameva etānipi neva aññamaññassa anto na bahi ṭhitāni hutvā upalabbhanti, na ca aññamaññaṃ nissāya na tiṭṭhantīti.
And just as great beings like yakkhas, when they seize someone, cannot be found either inside or outside that person, yet they do not exist without relying on that person; in the same way, these (elements) are not found existing either inside or outside each other, yet they do not exist without relying on each other.
Và như các đại quỷ (mahābhūta) như dạ-xoa khi chiếm hữu ai đó thì không thể tìm thấy chúng ở bên trong hay bên ngoài người đó, nhưng chúng lại không tồn tại mà không nương tựa vào người đó; cũng vậy, những (đại hiển lộ) này cũng không thể tìm thấy chúng tồn tại bên trong hay bên ngoài lẫn nhau, nhưng chúng lại không tồn tại mà không nương tựa vào nhau.
Acinteyyaṭṭhānatāya yakkhādimahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.
They are also called mahābhūtas due to their similarity to great beings like yakkhas, because of their inconceivability.
Do là những điều không thể nghĩ bàn, nên chúng cũng được gọi là Mahābhūta (Đại Hiển Lộ) vì có sự tương đồng với các đại quỷ như dạ-xoa.
Yathā ca yakkhinīsaṅkhātāni mahābhūtāni manāpehi vaṇṇasaṇṭhānavikkhepehi attano bhayānakabhāvaṃ paṭicchādetvā satte vañcenti, evameva etānipi itthipurisasarīrādīsu manāpena chavivaṇṇena, manāpena aṅgapaccaṅgasaṇṭhānena, manāpena ca hatthapādaṅgulibhamukavikkhepena attano kakkhaḷatādibhedaṃ sarasalakkhaṇaṃ paṭicchādetvā bālajanaṃ vañcenti, attano sabhāvaṃ daṭṭhuṃ na denti.
And just as great beings in the form of female yakkhas deceive beings by concealing their dreadful nature with charming colors, shapes, and movements; in the same way, these (elements) in the bodies of men and women, etc., deceive foolish people by concealing their true characteristics, such as hardness, etc., with charming skin color, charming shapes of limbs and minor limbs, and charming movements of hands, feet, fingers, and eyebrows. They do not allow their true nature to be seen.
Và như các đại quỷ (mahābhūta) được gọi là quỷ dạ-xoa cái, che giấu bản chất đáng sợ của mình bằng những màu sắc, hình dáng và cử động duyên dáng, rồi lừa dối chúng sinh; cũng vậy, những (đại hiển lộ) này cũng che giấu bản chất thô cứng của mình bằng màu da duyên dáng, hình dáng các chi thể duyên dáng, và những cử động tay, chân, ngón tay, lông mày duyên dáng trong thân thể nam nữ v.v., rồi lừa dối những kẻ ngu si, không cho họ thấy bản chất thật của chúng.
Iti vañcakaṭṭhena yakkhinīmahābhūtasāmaññatopi mahābhūtāni.
Thus, by reason of their deceptive nature, they are also called mahābhūtas due to their similarity to female yakkhas, who are great beings.
Vì vậy, do có tính chất lừa dối, chúng cũng được gọi là Mahābhūta (Đại Hiển Lộ) vì có sự tương đồng với các đại quỷ dạ-xoa cái.
Tattha ‘sabbaṃ rūpa’nti idaṃ padaṃ ‘sabbaṃ rūpaṃ na hetu’ ‘sabbaṃ rūpaṃ ahetuka’nti evaṃ sabbapadehi saddhiṃ yojetabbaṃ.
In this context, the phrase ‘all material form’ (sabbaṃ rūpaṃ) should be joined with all subsequent terms, as in ‘all material form is not a root condition’ (sabbaṃ rūpaṃ na hetu), ‘all material form is rootless’ (sabbaṃ rūpaṃ ahetukaṃ), and so on.
Trong đó, từ ‘tất cả sắc’ (sabbaṃ rūpaṃ) này phải được kết hợp với tất cả các từ tiếp theo như ‘tất cả sắc không phải là nhân’ (sabbaṃ rūpaṃ na hetu), ‘tất cả sắc là vô nhân’ (sabbaṃ rūpaṃ ahetuka).
Sabbāneva cetāni ‘na hetū’tiādīni tecattālīsapadāni uddiṭṭhāni.
All these forty-three terms, beginning with ‘is not a root condition,’ have been stated.
Tất cả bốn mươi ba từ như ‘không phải là nhân’ v.v. đã được trình bày tóm tắt.
Tesu paṭipāṭiyā cattālīsapadāni mātikato gahetvā ṭhapitāni, avasāne tīṇi mātikāmuttakānīti.
Of these, forty terms are taken and placed from the matrix in order, and the remaining three are outside the matrix.
Trong số đó, bốn mươi từ đã được lấy từ maṭikā và đặt vào theo thứ tự, ba từ còn lại ở cuối là những từ không thuộc maṭikā.
Evaṃ tāva paṭhame saṅgahe pāḷivavatthānameva veditabbaṃ.
Thus, in the first classification, only the arrangement of the Pāḷi text should be understood.
Như vậy, trong tập hợp đầu tiên, chỉ cần biết sự phân loại theo Pāḷi.
Tathā dutiyasaṅgahādīsu.
The same applies to the second classification and so on.
Tương tự đối với các tập hợp thứ hai v.v.
Tatrāyaṃ nayo – dutiyasaṅgahe tāva sataṃ cattāro ca dukā.
Here is the method: In the second classification, there are one hundred and four pairs (duka).
Đây là phương pháp: Trong tập hợp thứ hai, có một trăm lẻ bốn cặp (duka).
Tattha atthi rūpaṃ upādā, atthi rūpaṃ noupādātiādayo ādimhi cuddasa dukā aññamaññasambandhābhāvato pakiṇṇakadukā nāma.
Among these, the fourteen pairs at the beginning, such as ‘There is material form that is grasped, there is material form that is not grasped’ (atthi rūpaṃ upādā, atthi rūpaṃ noupādā), are called pakiṇṇakadukā (miscellaneous pairs) because they lack mutual connection.
Trong đó, mười bốn cặp đầu tiên như ‘Có sắc là nương tựa, có sắc không phải là nương tựa’ (Atthi rūpaṃ upādā, atthi rūpaṃ noupādā) v.v. được gọi là các cặp phân tán (pakiṇṇakaduka) vì chúng không có mối liên hệ tương hỗ.
Tato atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa vatthūtiādayo pañcavīsati dukā vatthuavatthuupaparikkhaṇavasena pavattattā vatthudukā nāma.
Then, the twenty-five pairs, such as ‘There is material form that is the basis for eye-contact’ (atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa vatthu), are called vatthudukā (basis pairs) because they are presented through the examination of what is a basis and what is not a basis.
Sau đó, hai mươi lăm cặp (duka) bắt đầu bằng ‘Có sắc là nền tảng (vatthu) cho sự xúc chạm của mắt’ được gọi là các cặp Vatthu-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc là nền tảng và không phải nền tảng.
Tato atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammaṇantiādayo pañcavīsati ārammaṇānārammaṇaupaparikkhaṇavasena pavattattā ārammaṇadukā nāma.
Then, the twenty-five pairs, such as ‘There is material form that is an object for eye-contact’ (atthi rūpaṃ cakkhusamphassassa ārammaṇaṃ), are called ārammaṇadukā (object pairs) because they are presented through the examination of what is an object and what is not an object.
Sau đó, hai mươi lăm cặp bắt đầu bằng ‘Có sắc là đối tượng (ārammaṇa) của sự xúc chạm của mắt’ được gọi là các cặp Ārammaṇa-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc là đối tượng và không phải đối tượng.
Tato atthi rūpaṃ cakkhāyatananti ādayo dasa āyatanānāyatanaupaparikkhaṇavasena pavattattā āyatanadukā nāma.
Then, the ten pairs, such as ‘There is material form that is the eye-ayatana’ (atthi rūpaṃ cakkhāyatanaṃ), are called āyatanadukā (sense-base pairs) because they are presented through the examination of what is an āyatana and what is not an āyatana.
Sau đó, mười cặp bắt đầu bằng ‘Có sắc là xứ mắt’ được gọi là các cặp Āyatana-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc là xứ và không phải xứ.
Tato atthi rūpaṃ cakkhudhātūtiādayo dasa dhātuadhātuupaparikkhaṇavasena pavattattā dhātudukā nāma.
Then, the ten dyads beginning with " There is form, the eye-element" are called the "element-dyads" because they proceed by way of examining elements and non-elements.
Sau đó, mười cặp bắt đầu bằng ‘Có sắc là giới mắt’ được gọi là các cặp Dhātu-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc là giới và không phải giới.
Tato atthi rūpaṃ cakkhundriyantiādayo aṭṭha indriyānindriyaupaparikkhaṇavasena pavattattā indriyadukā nāma.
Then, the eight dyads beginning with " There is form, the eye-faculty" are called the "faculty-dyads" because they proceed by way of examining faculties and non-faculties.
Sau đó, tám cặp bắt đầu bằng ‘Có sắc là quyền mắt’ được gọi là các cặp Indriya-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc là quyền và không phải quyền.
Tato atthi rūpaṃ kāyaviññattītiādayo dvādasa sukhumāsukhumarūpaupaparikkhaṇavasena pavattattā sukhumarūpadukā nāmāti.
Then, the twelve dyads beginning with " There is form, bodily intimation" are called the "subtle form dyads" because they proceed by way of examining subtle and non-subtle forms.
Sau đó, mười hai cặp bắt đầu bằng ‘Có sắc là thân biểu tri’ được gọi là các cặp Sukhumārūpa-duka, vì chúng phát sinh theo cách khảo sát sắc tế và sắc thô.
Idaṃ dutiyasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ.
This is the classification of the Pali in the second compilation.
Đây là sự phân loại Paṭṭhāna trong tập hợp thứ hai.
585. Tatiyasaṅgahe sataṃ tīṇi ca tikāni.
585. In the third compilation, there are one hundred and three triads.
Trong tập hợp thứ ba có một trăm lẻ ba cặp ba (tika).
Tattha dutiyasaṅgahe vuttesu cuddasasu pakiṇṇakadukesu ekaṃ ajjhattikadukaṃ sesehi terasahi yojetvā yaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ upādā; yaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ atthi upādā, atthi noupādātiādinā nayena ṭhapitā terasa pakiṇṇakatikā nāma.
Among these, from the fourteen miscellaneous dyads mentioned in the second compilation, one internal dyad is combined with the remaining thirteen, establishing thirteen miscellaneous triads, in the manner of "Whatever form is internal, that is upādā; whatever form is external, that is either upādā or not upādā."
Trong đó, mười ba cặp ba Pakiṇṇaka-tika được thiết lập bằng cách kết hợp một cặp Ajjhattika-duka từ mười bốn cặp Pakiṇṇaka-duka đã được đề cập trong tập hợp thứ hai với mười ba cặp còn lại, theo cách như: ‘Sắc nào là nội (ajjhattika), sắc ấy là bị chấp thủ (upādā); sắc nào là ngoại (bāhira), sắc ấy có thể bị chấp thủ, có thể không bị chấp thủ’.
Tato tameva dukaṃ sesadukehi saddhiṃ yojetvā yaṃ taṃ rūpaṃ bāhiraṃ taṃ cakkhusamphassassa na vatthu, yaṃ taṃ rūpaṃ ajjhattikaṃ taṃ atthi cakkhusamphassassa vatthu, atthi cakkhusamphassassa na vatthūtiādinā nayena sesatikā ṭhapitā.
Thereafter, that same dyad is combined with the remaining dyads, and the remaining triads are established in the manner of "Whatever form is external, that is not a basis for eye-contact; whatever form is internal, that is sometimes a basis for eye-contact, sometimes not a basis for eye-contact."
Sau đó, các cặp ba còn lại được thiết lập bằng cách kết hợp chính cặp duka đó với các cặp duka khác, theo cách như: ‘Sắc nào là ngoại, sắc ấy không phải là nền tảng cho sự xúc chạm của mắt; sắc nào là nội, sắc ấy có thể là nền tảng cho sự xúc chạm của mắt, có thể không phải là nền tảng cho sự xúc chạm của mắt’.
Tesaṃ nāmañca gaṇanā ca tesaṃyeva vatthudukādīnaṃ vasena veditabbāti.
Their names and enumeration should be understood according to those same object-dyads and so on.
Tên gọi và số lượng của chúng cần được hiểu dựa trên chính các cặp Vatthu-duka, v.v.
Idaṃ tatiyasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ.
This is the classification of the Pali in the third compilation.
Đây là sự phân loại Paṭṭhāna trong tập hợp thứ ba.
586. Catutthasaṅgahe dvāvīsati catukkā.
586. In the fourth compilation, there are twenty-two tetrads.
Trong tập hợp thứ tư có hai mươi hai cặp bốn (catukka).
Tattha sabbapacchimo atthi rūpaṃ upādā atthi rūpaṃ noupādāti evaṃ idha vuttaṃ mātikaṃ anāmasitvā ṭhapito.
Among these, the very last one, "There is form that is upādā, there is form that is not upādā," is established without referring to the mātikā mentioned here in this way.
Trong đó, cặp bốn cuối cùng, tức là ‘Có sắc bị chấp thủ, có sắc không bị chấp thủ’, được thiết lập mà không đề cập đến maṭikā đã được nói đến ở đây.
Itare pana āmasitvā ṭhapitā.
The others, however, are established with reference to it.
Còn các cặp khác thì được thiết lập bằng cách đề cập đến maṭikā.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ye tāva idha duvidhasaṅgahe pakiṇṇakesu ādito tayo dukā, tesu ekekaṃ gahetvā yaṃ taṃ rūpaṃ upādā taṃ atthi upādiṇṇaṃ, atthi anupādiṇṇantiādinā nayena pañcahi pañcahi dukehi saddhiṃ yojetvā dukattayamūlakā ādimhi pañcadasa catukkā ṭhapitā.
Firstly, the three dyads at the beginning of the miscellaneous dyads in the two-fold compilation are taken one by one and combined with five dyads each, thereby establishing fifteen tetrads based on the three dyads at the beginning, in the manner of "Whatever form is upādā, that is either grasped or not grasped."
Trước hết, ba cặp duka đầu tiên trong các cặp Pakiṇṇaka của tập hợp hai loại ở đây, mỗi cặp được lấy và kết hợp với năm cặp duka khác, theo cách như: ‘Sắc nào bị chấp thủ, sắc ấy có thể bị chi phối bởi sự chấp thủ (upādiṇṇa), có thể không bị chi phối bởi sự chấp thủ (anupādiṇṇa)’, v.v., tạo thành mười lăm cặp bốn có nguồn gốc từ ba cặp duka ở phần đầu.
Idāni yo yaṃ catukko sanidassanaduko so yasmā yaṃ taṃ rūpaṃ sanidassanaṃ taṃ atthi sappaṭighaṃ, atthi appaṭighantiādinā nayena parehi vā, atthi upādā atthi noupādātiādinā nayena purimehi vā, dukehi saddhiṃ atthābhāvato kamābhāvato visesābhāvato ca yogaṃ na gacchati.
Now, as for the fourth tetrad, the "sanidassana-dyad," since whatever form is visible is either sappaṭigha or appaṭigha, it does not combine with the subsequent dyads due to the absence of meaning, the absence of order, and the absence of distinction, nor with the preceding dyads in the manner of "There is upādā, there is non-upādā."
Hiện tại, cái Tứ (Catukka) này, tức là Sanidassanaduka, không thể kết hợp được, vì không có ý nghĩa, không có thứ tự và không có đặc điểm khác biệt khi kết hợp với các cặp (Duka) sau theo cách "rūpa sanidassana đó có sappaṭigha, có appaṭigha" v.v., hoặc với các cặp trước theo cách "có upādā, có no upādā" v.v.
Sanidassanañhi ‘appaṭighaṃ’ nāma, ‘no upādā’ vā natthīti atthābhāvato yogaṃ na gacchati.
For visible form is called 'invisible' (appaṭigha) or 'not upādā' (no upādā), but there is no such meaning, hence it does not combine.
Quả thật, rūpa sanidassana không có tên là ‘appaṭigha’, cũng không có ‘no upādā’, nên không thể kết hợp vì không có ý nghĩa.
‘Upādiṇṇaṃ pana anupādiṇṇañca atthi taṃ kamābhāvā yogaṃ na gacchati.
However, "grasped" and "ungrasped" exist, but they do not combine due to the absence of order.
Còn rūpa upādiṇṇa và anupādiṇṇa thì không thể kết hợp vì không có thứ tự.
Sabbadukā hi pacchimapacchimeheva saddhiṃ yojitā.
Indeed, all dyads are combined only with the very last ones.
Quả thật, tất cả các cặp (Duka) đều được kết hợp với các cặp sau cùng.
Ayamettha kamo.
This is the order here.
Đây là thứ tự trong trường hợp này.
Purimehi pana saddhiṃ kamābhāvoti.
But there is no order with the preceding ones.
Còn với các cặp trước thì không có thứ tự.
‘Sati atthe kamābhāvo akāraṇaṃ.
If it is argued, "If there is meaning, the absence of order is not a reason; therefore, it should be combined with the terms 'grasped' and so on," then no, because there is no distinction; the terms 'grasped' and so on are already combined with this one.
Nếu nói rằng: ‘Khi có ý nghĩa, việc không có thứ tự không phải là lý do. Do đó, cần phải kết hợp với các từ như upādiṇṇa v.v.’ – thì không đúng, vì không có đặc điểm khác biệt.
Tasmā upādiṇṇapadādīhi saddhiṃ yojetabbo’ti ce – na, visesābhāvā; upādiṇṇapadādīni hi iminā saddhiṃ yojitāni.
There, if it is said, "Grasped is visible," or "Visible is grasped," there is no distinction, so due to the absence of distinction, it also does not combine.
Quả thật, các từ như upādiṇṇa v.v. đã được kết hợp với cái này.
Tattha ‘upādiṇṇaṃ vā sanidassanaṃ, sanidassanaṃ vā upādiṇṇa’nti vutte viseso natthīti visesābhāvāpi yogaṃ na gacchati.
Therefore, not referring to that fourth dyad, but combining two dyads each with the subsequent three dyads beginning with "There is form that is sappaṭigha" in the manner of "Whatever form is sappaṭigha, that is either a faculty or not a faculty; whatever form is appaṭigha, that is either a faculty or not a faculty," six tetrads are established.
Ở đó, nếu nói ‘upādiṇṇa là sanidassana, hoặc sanidassana là upādiṇṇa’, thì không có gì khác biệt, nên cũng không thể kết hợp vì không có đặc điểm khác biệt.
Tasmā taṃ catutthadukaṃ anāmasitvā, tato parehi atthi rūpaṃ sappaṭighantiādīhi tīhi dukehi saddhiṃ ‘yaṃ taṃ rūpaṃ sappaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriyaṃ, yaṃ taṃ rūpaṃ appaṭighaṃ taṃ atthi indriyaṃ, atthi na indriya’ntiādinā nayena yujjamāne dve dve duke yojetvā cha catukkā ṭhapitā.
Just as this fourth dyad does not combine, so too the first dyad (ādiko duko) with it.
Vì vậy, không đề cập đến cặp thứ tư (Catutthaduka) đó, mà bỏ qua nó và kết hợp hai cặp với nhau theo cách ‘rūpa sappaṭigha đó có indriya, có no indriya; rūpa appaṭigha đó có indriya, có no indriya’ v.v., với ba cặp sau đó như ‘atthi rūpaṃ sappaṭighaṃ’ v.v., sáu Tứ (Catukka) đã được thiết lập.
Yathā cāyaṃ catutthaduko yogaṃ na gacchati, tathā tena saddhiṃ ādidukopi.
Why?
Cũng như cặp thứ tư (Catutthaduka) này không thể kết hợp, cặp đầu tiên (Ādiduka) cũng vậy với nó.
Kasmā?
Because non-upādā form is entirely invisible.
Tại sao?
Anupādārūpassa ekantena anidassanattā.
For, if it were to be combined with the fourth dyad in the manner of "Whatever form is non-upādā, that is either visible or invisible," it would not combine.
Vì rūpa anupādā hoàn toàn là anidassana.
So hi yaṃ taṃ rūpaṃ noupādā taṃ atthi sanidassanaṃ, atthi anidassananti – evaṃ catutthena dukena saddhiṃ yojiyamāno yogaṃ na gacchati.
Therefore, bypassing it, it is combined with the fifth.
Khi cặp đầu tiên đó được kết hợp với cặp thứ tư theo cách ‘rūpa noupādā đó có sanidassana, có anidassana’ – thì không thể kết hợp.
Tasmā taṃ atikkamitvā pañcamena saha yojito.
Thus, which combines with which, and which does not, should be understood.
Vì vậy, nó đã được bỏ qua cặp đó và kết hợp với cặp thứ năm.
Evaṃ yo yena saddhiṃ yogaṃ gacchati, yo ca na gacchati so veditabboti.
This is the classification of the Pali in the fourth compilation.
Như vậy, cặp nào kết hợp được với cặp nào, và cặp nào không kết hợp được, thì nên biết như vậy.
Idaṃ catutthasaṅgahe pāḷivavatthānaṃ.
But the subsequent seven compilations, starting with the five-fold compilation, are unmixed.
Đây là sự phân định theo Pāḷi trong Tứ Tăng-kết (Catuttha Saṅgaha).
Ito pare pana pañcavidhasaṅgahādayo satta saṅgahā asammissā eva.
In this way, the classification of the Pali for the entire mātikā should be understood.
Còn bảy Tăng-kết (Saṅgaha) sau đó, như Ngũ chủng Tăng-kết (Pañcavidhasaṅgaha) v.v., thì hoàn toàn không lẫn lộn.
Evaṃ sakalāyapi mātikāya pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
Description of the Single Division of Form
Như vậy, sự phân định theo Pāḷi của toàn bộ Mātika cần được biết.
594. Idāni tassā atthaṃ bhājetvā dassetuṃ sabbaṃ rūpaṃ na hetumevātiādi āraddhaṃ.
Why is the question "Which form is not a root?" not asked here?
Bây giờ, để phân chia và trình bày ý nghĩa của Mātika đó, câu sabbaṃ rūpaṃ na hetumeva v.v. đã được bắt đầu.
Kasmā panettha ‘katamaṃ taṃ sabbaṃ rūpaṃ na hetū’ti pucchā na katāti?
Because there is no distinction.
Tại sao ở đây không đặt câu hỏi ‘rūpa nào là không phải hetu’?
Bhedābhāvato.
For, just as in the dyads and so on, there is "upādā form" and "non-upādā form," similarly here, there is no distinction such as "root" or "not a root," or "rooted" or "not rooted"; therefore, it is analyzed without asking a question.
Vì không có sự khác biệt.
Yathā hi dukādīsu ‘upādārūpa’mpi atthi ‘noupādārūpa’mpi, evamidha hetu na hetūtipi sahetukamahetukantipi bhedo natthi, tasmā pucchaṃ akatvāva vibhattaṃ.
There, " all" means complete, without remainder.
Quả thật, trong các cặp (Duka) v.v. có cả ‘upādārūpa’ và ‘noupādārūpa’, nhưng ở đây không có sự phân biệt giữa hetu và no hetu, hay sahetuka và ahetuka; do đó, không đặt câu hỏi mà trực tiếp phân loại.
Tattha ‘sabba’nti sakalaṃ, niravasesaṃ.
" Form" (rūpaṃ)—this word indicates its general characteristic as liable to change (ruppanabhāva) due to cold and so on.
Ở đó, ‘sabbaṃ’ có nghĩa là toàn bộ, không còn sót lại.
‘Rūpa’nti ayamassa sītādīhi ruppanabhāvadīpano sāmaññalakkhaṇaniddeso.
" Not a root only" (na hetumevā) is a statement precluding a common root.
Từ ‘Rūpa’ (sắc) này là sự trình bày đặc tính chung của sắc, chỉ rõ bản chất bị biến hoại (ruppana) của nó bởi các yếu tố như lạnh, v.v.
Na hetumevāti sādhāraṇahetupaṭikkhepaniddeso.
Here, roots are of four kinds: hetu-hetu (root-cause), paccaya-hetu (condition-cause), uttama-hetu (supreme-cause), and sādhāraṇa-hetu (common-cause).
‘Na hetumeva’ là sự trình bày bác bỏ nhân chung (sādhāraṇahetu) kèm theo sự xác định.
Tattha hetuhetu paccayahetu uttamahetu sādhāraṇahetūti catubbidho hetu.
Among these, the "three wholesome roots, three unwholesome roots, and three indeterminate roots" are called "hetu-hetu."
Trong đó, nhân (hetu) có bốn loại: nhân-nhân (hetuhetu), nhân duyên (paccayahetu), nhân tối thượng (uttamahetu), và nhân chung (sādhāraṇahetu).
Tesu ‘tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetū’ti (dha. sa. 1059) ayaṃ ‘hetuhetu’ nāma.
"Bhikkhus, the four great primary elements are the cause, the four great primary elements are the condition for the manifestation of the form aggregate"—this is called "paccaya-hetu."
Trong số đó, ‘ba nhân lành (kusalahetu), ba nhân bất thiện (akusalahetu), ba nhân vô ký (abyākatahetu)’ (Dhs. 1059) đây được gọi là ‘nhân-nhân’ (hetuhetu).
‘‘Cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetu, cattāro mahābhūtā paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāyā’’ti (ma. ni. 3.85; saṃ. ni. 3.82) ayaṃ ‘paccayahetu’ nāma.
"Wholesome and unwholesome in their own result-state, the supreme desirable object in the wholesome result-state, the supreme undesirable object in the unwholesome result-state"—this is called "uttama-hetu."
“Này các Tỳ-khưu, bốn đại chủng là nhân, bốn đại chủng là duyên để chế định sắc uẩn” (M. III, 85; S. III, 82) đây được gọi là ‘nhân duyên’ (paccayahetu).
‘‘Kusalākusalaṃ attano vipākaṭṭhāne, uttamaṃ iṭṭhārammaṇaṃ kusalavipākaṭṭhāne, uttamaṃ aniṭṭhārammaṇaṃ akusalavipākaṭṭhāne’’ti ayaṃ ‘uttamahetu’ nāma.
As it is said: "He knows the result of past, future, and present actions, according to their basis and cause, as they truly are." And also, "This indeed is the root, this is the condition for formations, namely ignorance"—ignorance, being a common cause for formations, pervades the state of a condition; this is called "sādhāraṇa-hetu."
“Thiện và bất thiện ở nơi quả của chính nó, đối tượng khả ái tối thượng ở nơi quả thiện, đối tượng bất khả ái tối thượng ở nơi quả bất thiện” đây được gọi là ‘nhân tối thượng’ (uttamahetu).
Yathāha – ‘atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākaṃ yathābhūtaṃ pajānātī’ti (ma. ni. 1.148; vibha. 810; pāṭi. ma. 2.44), ‘‘eseva hetu esa paccayo saṅkhārānaṃ yadidaṃ avijjā’’ti avijjā saṅkhārānaṃ sādhāraṇahetu hutvā paccayaṭṭhaṃ pharatīti ayaṃ ‘sādhāraṇahetu’ nāma.
Just as the sap of earth and the sap of water are conditions for both sweet and non-sweet trees, so too ignorance is a common condition for both wholesome and unwholesome formations.
Như đã nói: ‘Vị ấy biết như thật về quả của các nghiệp đã tạo trong quá khứ, vị lai và hiện tại, về căn cứ và nhân duyên của chúng’ (M. I, 148; Vibh. 810; Paṭis. II, 44), “Đây chính là nhân, đây chính là duyên của các hành, tức là vô minh (avijjā)” – vô minh trở thành nhân chung của các hành và lan tỏa đến ý nghĩa của duyên; đây được gọi là ‘nhân chung’ (sādhāraṇahetu).
Yathā hi pathavīraso āporaso ca madhurassāpi amadhurassāpi paccayo, evaṃ avijjā kusalasaṅkhārānampi akusalasaṅkhārānampi sādhāraṇapaccayo hoti.
In this context, however, "hetu-hetu" is intended.
Ví như vị của đất và vị của nước là duyên cho cả vị ngọt lẫn vị không ngọt, cũng vậy, vô minh là duyên chung cho cả các hành thiện lẫn các hành bất thiện.
Imasmiṃ panatthe ‘hetuhetu’ adhippeto.
Thus, by determining and precluding the state of being a root for form, as it appears in the mātikā " Roots are phenomena, non-roots are phenomena," it is said, " not a root only."
Tuy nhiên, trong ý nghĩa này, ‘nhân-nhân’ (hetuhetu) được đề cập.
Iti ‘hetū dhammā na hetū dhammā’ti (dha. sa. dukamātikā 1) mātikāya āgataṃ hetubhāvaṃ rūpassa niyametvā paṭikkhipanto ‘na hetumevā’ti āha.
In this way, the statement of preclusion and the statement of non-preclusion should be understood in all terms.
Như vậy, khi xác định và bác bỏ trạng thái nhân của sắc đã được đề cập trong ma-tika ‘các pháp là nhân, các pháp không phải là nhân’ (Dhs. Dukamātikā 1), vị ấy nói ‘na hetumeva’.
Iminā nayena sabbapadesu paṭikkhepaniddeso ca appaṭikkhepaniddeso ca veditabbo.
The etymological meaning of all terms has already been stated in the commentary on the mātikā.
Theo cách này, sự trình bày bác bỏ và sự trình bày không bác bỏ cần được hiểu ở tất cả các từ.
Vacanattho pana sabbapadānaṃ mātikāvaṇṇanāyaṃ vuttoyeva.
In " sappaccayamevā (conditioned only)," the meaning should be understood as form arising from kamma is only conditioned by kamma; form arising from nutriment and so on is only conditioned by nutriment and so on, according to the four conditions of form mentioned.
Ý nghĩa của từ đối với tất cả các từ đã được nói trong phần chú giải ma-tika.
Sappaccayamevāti ettha pana kammasamuṭṭhānaṃ kammapaccayameva hoti, āhārasamuṭṭhānādīni āhārādipaccayānevāti evaṃ rūpasseva vuttacatupaccayavasena attho veditabbo.
However, here, concerning “ sappaccayam-eva” (dependent only on causes), materiality arising from kamma is dependent only on kamma. Materiality arising from nutriment, etc., is dependent on nutriment, etc. Thus, the meaning should be understood based on the four causes mentioned for materiality.
Tuy nhiên, ở đây, trong ‘sappaccayameva’, sắc do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna) chỉ có duyên nghiệp (kammapaccaya), sắc do thực phẩm sinh (āhārasamuṭṭhāna) v.v. chỉ có duyên thực phẩm v.v. Như vậy, ý nghĩa cần được hiểu theo bốn duyên đã nói của sắc.
Rūpamevāti ‘rūpino dhammā arūpino dhammā’ti mātikāya vuttaṃ arūpībhāvaṃ paṭikkhipati.
The term rūpameva (material form only) negates the state of being non-material, which is stated in the mātikā (matrix) as 'material phenomena and non-material phenomena'.
‘Rūpameva’ bác bỏ trạng thái vô sắc (arūpībhāva) đã được nói trong ma-tika ‘các pháp hữu sắc, các pháp vô sắc’.
Uppannaṃ chahi viññāṇehīti paccuppannarūpameva cakkhuviññāṇādīhi chahi veditabbaṃ.
By uppannaṃ chahi viññāṇehi (arisen by the six consciousnesses), it is meant that only present material form is to be known by the six consciousnesses, such as eye-consciousness.
‘Uppannaṃ chahi viññāṇehī’ (đã sinh bởi sáu thức) có nghĩa là chỉ có sắc hiện tại mới có thể được nhận biết bởi sáu thức như nhãn thức, v.v.
Niyāmo pana cakkhuviññāṇādīni sandhāya gahito.
This rule, however, is adopted with reference to eye-consciousness and the other five consciousnesses.
Tuy nhiên, sự quy định này được nắm giữ liên quan đến nhãn thức, v.v.
Na hi tāni atītānāgataṃ vijānanti.
For they do not cognize past or future (material form).
Vì chúng không nhận biết quá khứ và vị lai.
Manoviññāṇaṃ pana atītampi anāgatampi vijānāti.
Mind-consciousness (manoviññāṇa), however, cognizes both past and future.
Tuy nhiên, ý thức (manoviññāṇa) có thể nhận biết cả quá khứ lẫn vị lai.
Taṃ imasmiṃ pañcaviññāṇasote patitattā sotapatitameva hutvā gataṃ.
Having fallen into this stream of the five consciousnesses, it (mind-consciousness) has become one that has fallen into the stream (of the teaching).
Nó đã rơi vào dòng năm thức này và đã đi qua như một phần của dòng.
Hutvā abhāvaṭṭhena pana aniccameva.
And because it arises and then ceases, it is impermanent (anicca) indeed.
Tuy nhiên, do trạng thái không còn tồn tại sau khi đã sinh, nó chỉ là vô thường (aniccameva).
Jarāya abhibhavitabbadhammakattā jarābhibhūtameva.
Because it is a phenomenon susceptible to being overcome by decay, it is decay-afflicted indeed.
Do bản chất phải bị lão hóa chi phối, nó chỉ bị lão hóa chi phối (jarābhibhūtameva).
Yasmā vā rūpakāye jarā pākaṭā hoti, tasmāpi ‘jarābhibhūtamevā’ti vuttaṃ.
Or, because decay is manifest in the material body (rūpakāya), it is therefore said to be 'decay-afflicted indeed'.
Hoặc vì sự già yếu (jarā) biểu hiện rõ ràng trong thân sắc (rūpakāya), nên cũng nói rằng ‘chỉ bị già yếu chi phối’.
Evaṃ ekavidhena rūpasaṅgahoti ettha ‘vidhā’-saddo mānasaṇṭhānakoṭṭhāsesu dissati.
In evaṃ ekavidhena rūpasaṅgaho (thus the classification of material form by one kind), the word vidhā is seen in the senses of conceit, characteristic, and division.
Trong câu ‘Như vậy, sự thâu tóm sắc theo một phương diện’ (Evaṃ ekavidhena rūpasaṅgaho), từ ‘vidhā’ được thấy có nghĩa là kiêu mạn (māna), hình thái (saṇṭhāna) và phần (koṭṭhāsa).
‘‘Seyyohamasmīti vidhā, sadisohamasmīti vidhā’’tiādīsu (vibha. 962) hi māno vidhā nāma.
For instance, in phrases like "The conceit 'I am superior', the conceit 'I am equal'," conceit is called vidhā.
Trong các câu như ‘‘Tôi là người cao quý hơn’ – đó là kiêu mạn (vidhā); ‘Tôi là người bằng với người kia’ – đó là kiêu mạn (vidhā)’’ (Vibh. 962), thì kiêu mạn (māna) được gọi là vidhā.
‘‘Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) saṇṭhānaṃ.
In phrases like "Of what kind do they call one who is virtuous? Of what kind do they call one who is wise?", it refers to characteristic.
Trong các câu như ‘‘Họ nói người giữ giới (sīlavanta) là người có hình thái (kathaṃvidha) như thế nào? Họ nói người có trí tuệ (paññavanta) là người có hình thái (kathaṃvidha) như thế nào?’’ (Saṃ. Ni. 1.95), thì đó là hình thái (saṇṭhāna).
‘Kathaṃvidha’nti hi padassa kathaṃsaṇṭhānanti attho.
For the meaning of kathaṃvidhaṃ (of what kind) is 'of what characteristic'.
Vì nghĩa của từ ‘kathaṃvidha’ là ‘có hình thái như thế nào’.
‘‘Ekavidhena ñāṇavatthuṃ duvidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751-752) koṭṭhāso vidhā nāma.
In phrases like "The basis of knowledge by one division, the basis of knowledge by two divisions," division is called vidhā.
Trong các câu như ‘‘Đối tượng của tuệ (ñāṇavatthu) theo một phần (ekavidhena), đối tượng của tuệ theo hai phần (duvidhena)’’ (Vibh. 751-752), thì phần (koṭṭhāsa) được gọi là vidhā.
Idhāpi koṭṭhāsova adhippeto.
Here too, 'division' is the intended meaning.
Ở đây, cũng là phần được hàm ý.
Saṅgahasaddopi sajātisañjātikiriyāgaṇanavasena catubbidho.
The word saṅgaha (classification) is also of four kinds, by way of same-class, same-origin, action, and enumeration.
Từ saṅgaha (sự thâu tóm) cũng có bốn loại theo sự thâu tóm đồng loại (sajātisaṅgaha), sự thâu tóm đồng xuất xứ (sañjātisaṅgaha), sự thâu tóm đồng hành động (kiriyāsaṅgaha) và sự thâu tóm theo số đếm (gaṇanasaṅgaha).
Tattha ‘‘sabbe khattiyā āgacchantu, sabbe brāhmaṇā sabbe vessā sabbe suddā āgacchantu’’, ‘‘yā cāvuso visākha, sammāvācā, yo ca sammākammanto, yo ca sammāājīvo – ime dhammā sīlakkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ ‘sajātisaṅgaho’ nāma.
Among these, the classification like "Let all Khattiyas come, all Brāhmaṇas, all Vessas, all Suddas come"; "Friend Visākha, whatever is right speech, right action, and right livelihood—these phenomena are included in the aggregate of morality (sīlakkhandha)" is called sajātisaṅgaho (same-class classification).
Trong đó, ‘‘Tất cả các chiến sĩ (khattiya) hãy đến, tất cả các Bà-la-môn (brāhmaṇa), tất cả các thương nhân (vessa), tất cả các tiện dân (sudda) hãy đến’’, ‘‘Này Tôn giả Visākha, lời nói chân chánh (sammāvācā), hành động chân chánh (sammākammanta) và sinh kế chân chánh (sammāājīva) – những pháp này được thâu tóm trong giới uẩn (sīlakkhandha)’’ – đây gọi là ‘sự thâu tóm đồng loại’ (sajātisaṅgaha).
‘Ekajātikā āgacchantū’ti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbe jātiyā ekasaṅgahaṃ gatā.
For here, all have entered into a single classification by their class, just as in the place where it is said, 'Let those of the same class come.'
Vì ở đây, tất cả đều được thâu tóm thành một loại theo chủng loại, giống như trong trường hợp nói ‘những người đồng chủng loại (ekajātikā) hãy đến’.
‘‘Sabbe kosalakā āgacchantu, sabbe māgadhakā, sabbe bhārukacchakā āgacchantu’’, ‘‘yo cāvuso visākha, sammāvāyāmo, yā ca sammāsati, yo ca sammāsamādhi – ime dhammā samādhikkhandhe saṅgahitā’’ti ayaṃ ‘sañjātisaṅgaho’ nāma.
"Let all Kosalans come, all Magadhans, all Bhārukacchas come"; "Friend Visākha, whatever is right effort, right mindfulness, and right concentration—these phenomena are included in the aggregate of concentration (samādhikkhandha)" is called sañjātisaṅgaho (same-origin classification).
‘‘Tất cả những người Kosala hãy đến, tất cả những người Magadha, tất cả những người Bhārukaccha hãy đến’’, ‘‘Này Tôn giả Visākha, tinh tấn chân chánh (sammāvāyāma), chánh niệm (sammāsati) và chánh định (sammāsamādhi) – những pháp này được thâu tóm trong định uẩn (samādhikkhandha)’’ – đây gọi là ‘sự thâu tóm đồng xuất xứ’ (sañjātisaṅgaha).
Ekaṭṭhāne jātā saṃvuddhā āgacchantūti vuttaṭṭhāne viya hi idha sabbe sañjātiṭṭhānena nivutthokāsena ekasaṅgahaṃ gatā.
For here, all have entered into a single classification by their place of origin and their dwelling place, just as in the place where it is said, 'Let those born and grown up in one place come.'
Vì ở đây, tất cả đều được thâu tóm thành một loại theo nơi xuất xứ, nơi cư trú, giống như trong trường hợp nói ‘những người sinh ra và lớn lên ở cùng một nơi (ekaṭṭhāne jātā saṃvuddhā) hãy đến’.
‘‘Sabbe hatthārohā āgacchantu, sabbe assārohā, sabbe rathikā āgacchantu’’, ‘‘yā cāvuso visākha, sammādiṭṭhi, yo ca sammāsaṅkappo – ime dhammā paññākkhandhe saṅgahitā’’ti (ma. ni. 1.462) ayaṃ ‘kiriyāsaṅgaho’ nāma.
"Let all elephant riders come, all horse riders, all charioteers come"; "Friend Visākha, whatever is right view and right intention—these phenomena are included in the aggregate of wisdom (paññākkhandha)" is called kiriyāsaṅgaho (action classification).
‘‘Tất cả những người cưỡi voi hãy đến, tất cả những người cưỡi ngựa, tất cả những người lái xe hãy đến’’, ‘‘Này Tôn giả Visākha, chánh kiến (sammādiṭṭhi) và chánh tư duy (sammāsaṅkappo) – những pháp này được thâu tóm trong tuệ uẩn (paññākkhandha)’’ – đây gọi là ‘sự thâu tóm đồng hành động’ (kiriyāsaṅgaho).
Sabbeva hete attano kiriyākaraṇena ekasaṅgahaṃ gatā.
All of these have entered into a single classification by their performance of actions.
Vì tất cả những điều này đều được thâu tóm thành một loại theo hành động của chính chúng.
‘‘Cakkhāyatanaṃ katamakkhandhagaṇanaṃ gacchati?
"To which aggregate count does the eye-base (cakkhāyatana) go?
‘‘Nhãn xứ (cakkhāyatana) thuộc vào sự đếm của uẩn nào?
Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati.
The eye-base goes to the aggregate count of material form (rūpakkhandha).
Nhãn xứ thuộc vào sự đếm của sắc uẩn (rūpakkhandha).
Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchati, tena vata re vattabbe – cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahita’’nti (kathā. 471), ayaṃ ‘gaṇanasaṅgaho’ nāma.
If the eye-base goes to the aggregate count of material form, then it should indeed be said that the eye-base is included in the aggregate of material form." This is called gaṇanasaṅgaho (enumeration classification).
Nếu nhãn xứ thuộc vào sự đếm của sắc uẩn, thì này người, phải nói rằng – nhãn xứ được thâu tóm bởi sắc uẩn’’ – đây gọi là ‘sự thâu tóm theo số đếm’ (gaṇanasaṅgaho).
Ayamidha adhippeto.
This is what is intended here.
Điều này được hàm ý ở đây.
Ekakoṭṭhāsena rūpagaṇanāti ayañhettha attho.
The meaning here is "the enumeration of material form by one division."
Đây là ý nghĩa: sự đếm sắc theo một phần.
Esa nayo sabbattha.
The same method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả các trường hợp.
595. Idāni duvidhasaṅgahādīsu ‘atthi rūpaṃ upādā, atthi rūpaṃ noupādā’ti evaṃ bhedasabbhāvato pucchāpubbaṅgamaṃ padabhājanaṃ dassento katamaṃ taṃ rūpaṃ upādātiādimāha.
Now, showing the word-by-word analysis in the manner of a question, due to the existence of distinctions such as 'there is material form that is clung to (upādā), and there is material form that is not clung to (no-upādā)' in the classifications by dyads and so forth, he says, What is that material form that is clung to? and so on.
Bây giờ, trong các phần tổng hợp hai loại (duvidhasaṅgaha) v.v., vì có sự phân biệt rõ ràng như "có sắc bị chấp thủ (upādā), có sắc không bị chấp thủ (noupādā)", nên để trình bày phần phân tích từ ngữ (padabhājana) có câu hỏi đi trước,* đã nói câu "Thế nào là sắc bị chấp thủ (upādā) đó?" và tiếp theo.
Tattha upādiyatīti ‘upādā’; mahābhūtāni gahetvā, amuñcitvā, tāni nissāya pavattatīti attho.
Therein, upādā means 'it is clung to'; the meaning is that it takes hold of the great elements, does not let go, and proceeds dependent on them.
Trong đó, ‘upādā’ có nghĩa là ‘bị chấp thủ’; tức là nắm giữ các đại hiển (mahābhūta), không buông bỏ, và nương tựa vào chúng mà tồn tại.
Idāni taṃ pabhedato dassento cakkhāyatanantiādimāha.
Now, showing its specific kinds, he says, the eye-base and so on.
Bây giờ, để trình bày sự phân loại của nó,* đã nói câu "nhãn xứ (cakkhāyatana)" và tiếp theo.
596. Evaṃ tevīsatividhaṃ upādārūpaṃ saṅkhepato uddisitvā puna tadeva vitthārato niddisanto katamaṃ taṃ rūpaṃ cakkhāyatanantiādimāha.
Having thus briefly enumerated the twenty-three kinds of clung-to material form (upādārūpa), he then proceeds to describe the same in detail, saying, What is that material form, the eye-base? and so on.
Như vậy, sau khi tóm tắt hai mươi ba loại sắc bị chấp thủ (upādārūpa), để trình bày chi tiết về chúng,* đã nói câu "Sắc nhãn xứ (cakkhāyatana) đó là gì?" và tiếp theo.
Tattha duvidhaṃ cakkhu – maṃsacakkhu paññācakkhu ca.
Therein, the eye is of two kinds: the physical eye (maṃsacakkhu) and the eye of wisdom (paññācakkhu).
Trong đó, nhãn (cakkhu) có hai loại: nhục nhãn (maṃsacakkhu) và tuệ nhãn (paññācakkhu).
Etesu ‘buddhacakkhu samantacakkhu ñāṇacakkhu dibbacakkhu dhammacakkhū’ti pañcavidhaṃ paññācakkhu.
Among these, the eye of wisdom is of five kinds: the Buddha-eye, the all-seeing eye, the eye of knowledge, the divine eye, and the eye of Dhamma.
Trong số đó, tuệ nhãn có năm loại: Phật nhãn (buddhacakkhu), biến tri nhãn (samantacakkhu), trí nhãn (ñāṇacakkhu), thiên nhãn (dibbacakkhu), và pháp nhãn (dhammacakkhu).
Tattha ‘‘addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe…pe… duviññāpaye’’ti (ma. ni. 1.283) idaṃ buddhacakkhu nāma.
Therein, "Monks, I saw the world with the Buddha-eye, surveying beings with little dust in their eyes...difficult to instruct," this is called the Buddha-eye.
Trong đó, "Này các Tỳ-khưu, khi ta dùng Phật nhãn quán sát thế gian, ta thấy các hữu tình có ít bụi trần... v.v... khó có thể giáo hóa" là Phật nhãn.
‘‘Samantacakkhu vuccati sabbaññutaññāṇa’’nti idaṃ samantacakkhu nāma.
"The all-seeing eye is called omniscience," this is called the all-seeing eye.
"Biến tri nhãn được gọi là nhất thiết trí" là biến tri nhãn.
‘‘Cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādī’’ti (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 15) idaṃ ñāṇacakkhu nāma.
"The eye arose, knowledge arose," this is called the eye of knowledge.
"Nhãn khởi lên, trí khởi lên" là trí nhãn.
‘‘Addasaṃ kho ahaṃ, bhikkhave, dibbena cakkhunā visuddhenā’’ti (ma. ni. 1.284) idaṃ dibbacakkhu nāma.
"Monks, I saw with the pure divine eye," this is called the divine eye.
"Này các Tỳ-khưu, ta đã thấy bằng thiên nhãn thanh tịnh" là thiên nhãn.
‘‘Tasmiṃ yevāsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādī’’ti (ma. ni. 2.395) idaṃ heṭṭhimamaggattayasaṅkhātaṃ ñāṇaṃ dhammacakkhu nāma.
"On that very seat, the stainless, blemishless eye of Dhamma arose," this knowledge, comprising the three lower paths, is called the eye of Dhamma.
"Ngay trên tòa đó, pháp nhãn không bụi trần, không cấu uế đã khởi lên" là trí tuệ được gọi là ba đạo thấp hơn, đó là pháp nhãn.
Maṃsacakkhupi pasādacakkhu sasambhāracakkhūti duvidhaṃ hoti.
The physical eye (maṃsacakkhu) is also of two kinds: the sensitive eye (pasādacakkhu) and the composite eye (sasambhāracakkhu).
Nhục nhãn cũng có hai loại: tịnh sắc nhãn (pasādacakkhu) và nhãn có các thành phần cấu tạo (sasambhāracakkhu).
Tattha yoyaṃ akkhikūpake patiṭṭhito heṭṭhā akkhikūpakaṭṭhikena, upari bhamukaṭṭhikena, ubhato akkhikūṭehi, anto matthaluṅgena, bahiddhā akkhilomehi paricchinno maṃsapiṇḍo.
Therein, that lump of flesh which is situated in the eye-socket, bounded below by the bone of the eye-socket, above by the eyebrow bone, on both sides by the eye-corners, internally by the brain, and externally by the eyelashes.
Trong đó, khối thịt nằm trong hốc mắt, được giới hạn ở phía dưới bởi xương hốc mắt, phía trên bởi xương lông mày, hai bên bởi khóe mắt, bên trong bởi não, và bên ngoài bởi lông mi.
Saṅkhepato ‘catasso dhātuyo, vaṇṇo gandho raso ojā, sambhavo saṇṭhānaṃ, jīvitaṃ bhāvo kāyapasādo cakkhupasādo’ti cuddasasambhāro.
In brief, it has fourteen components: the four great elements, color, odor, taste, nutritive essence, sperm, shape, life, gender, body-sensitivity, and eye-sensitivity.
Tóm lại, có mười bốn thành phần: bốn đại, sắc, hương, vị, oai, tinh dịch, hình thể, sinh mạng, giới tính, thân tịnh sắc, nhãn tịnh sắc.
Vitthārato ‘catasso dhātuyo, taṃsannissitavaṇṇagandharasaojāsaṇṭhānasambhavā cā’ti imāni dasa catusamuṭṭhānikattā cattālīsaṃ honti.
In detail, the four great elements and the six material forms dependent on them—color, odor, taste, nutritive essence, shape, and sperm—these ten, being produced by four causes, amount to forty.
Nói rộng ra, bốn đại, và sáu sắc nương tựa vào chúng (sắc, hương, vị, oai, hình thể, tinh dịch) – mười loại này do có bốn nguyên nhân khởi lên nên thành bốn mươi.
Jīvitaṃ bhāvo kāyapasādo cakkhupasādoti cattāri ekantakammasamuṭṭhānānevāti imesaṃ catucattālīsāya rūpānaṃ vasena catucattālīsasambhāro.
Life, gender, body-sensitivity, and eye-sensitivity—these four are exclusively produced by kamma, thus, there are forty-four components by way of these forty-four material forms.
Sinh mạng, giới tính, thân tịnh sắc, nhãn tịnh sắc – bốn loại này chỉ hoàn toàn do nghiệp khởi lên. Như vậy, có bốn mươi bốn thành phần theo cách phân loại của bốn mươi bốn sắc này.
Yaṃ loko setaṃ cakkhuṃ puthulaṃ visaṭaṃ vitthiṇṇaṃ ‘cakkhu’nti sañjānanto na cakkhuṃ sañjānāti, vatthuṃ cakkhuto sañjānāti, so maṃsapiṇḍo akkhikūpe patiṭṭhito, nhārusuttakena matthaluṅge ābaddho, yattha setampi atthi, kaṇhampi lohitakampi, pathavīpi āpopi tejopi vāyopi, yaṃ semhūssadattā setaṃ, pittussadattā kaṇhaṃ, ruhirussadattā lohitakaṃ, pathavussadattā patthiṇṇaṃ hoti, āpussadattā paggharati, tejussadattā paridayhati, vāyussadattā sambhamati, idaṃ sasambhāracakkhu nāma.
That lump of flesh, which people perceive as the white, broad, extensive, wide eye, is not the (sensitive) eye; they perceive the base (vatthu) as the eye. This lump of flesh is situated in the eye-socket, bound to the brain by nerve-threads. In it, there is white, black, and red; there is earth, water, fire, and air. It is white due to an excess of phlegm, black due to an excess of bile, red due to an excess of blood, firm due to an excess of earth element, flows due to an excess of water element, burns due to an excess of fire element, and whirls due to an excess of air element. This is called the composite eye.
Cái mà thế gian nhận thức là mắt trắng, rộng rãi, trải dài, mênh mông, nhưng khi nhận thức là ‘mắt’ thì không phải nhận thức về mắt (cakkhu), mà là nhận thức về vật (vatthu) như là mắt. Khối thịt đó được an trú trong hốc mắt, được cột vào não bằng dây gân; trong đó có cái trắng, cái đen, cái đỏ, có đất, có nước, có lửa, có gió. Cái gì do có nhiều đờm nên trắng, do có nhiều mật nên đen, do có nhiều máu nên đỏ; do có nhiều đất nên kiên cố, do có nhiều nước nên chảy ra, do có nhiều lửa nên nóng cháy, do có nhiều gió nên quay cuýnh, cái này được gọi là mắt với các thành phần cấu tạo (sasambhāracakkhu).
Yo panettha sito ettha paṭibaddho catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo, idaṃ pasādacakkhu nāma.
But the sensitivity (pasāda) which is here dependent, attached to, and derived from the four great elements, this is called the sensitive eye.
Cái gì ở đây là sự tịnh tín (pasāda) nương tựa vào đó, gắn liền với đó, phát sinh từ bốn đại hiển nhiên, cái này được gọi là mắt tịnh tín (pasādacakkhu).
Tadetaṃ tassa sasambhāracakkhuno setamaṇḍalaparikkhittassa kaṇhamaṇḍalassa majjhe, abhimukhe ṭhitānaṃ sarīrasaṇṭhānuppattidesabhūte diṭṭhimaṇḍale, sattasu picupaṭalesu āsittatelaṃ picupaṭalāni viya, sattakkhipaṭalāni byāpetvā, dhāraṇanhāpanamaṇḍanabījanakiccāhi catūhi dhātīhi khattiyakumāro viya, sandhāraṇaābandhanaparipācanasamudīraṇakiccāhi catūhi dhātūhi katūpakāraṃ, utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ, āyunā anupāliyamānaṃ, vaṇṇagandharasādīhi parivutaṃ, pamāṇato ūkāsiramattaṃ, cakkhuviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati.
This pure eye (pasādacakkkhu) exists in the middle of the black disk, which is surrounded by the white disk of the eye (sasambhāracakkhu), in the visible region, which is the place for the manifestation of bodily forms for those standing in front of it. It pervades the seven eye membranes like oil poured onto seven layers of cotton pads. It is maintained by the four great elements (catūhi dhātūhi) with their functions of holding, binding, maturing, and stirring, just as a prince is cared for by four nurses with their duties of carrying, bathing, anointing, and fanning. It is sustained by climate, mind, and food, and continually protected by life (āyu). It is surrounded by color, odor, taste, and so forth. Its size is that of a louse's head. It accomplishes its role as the appropriate physical basis and door for eye-consciousness and other mental states.
Mắt tịnh tín đó nằm ở giữa vòng đen được bao quanh bởi vòng trắng của mắt với các thành phần cấu tạo (sasambhāracakkhu) ấy, trong vòng thấy (diṭṭhimaṇḍala) là nơi phát sinh hình dáng thân thể của những vật đứng đối diện. Nó lan tỏa khắp bảy lớp mắt (sattakkhipaṭala) như dầu thấm vào bảy lớp vải bông (picupaṭala). Nó được bốn đại (tứ đại) hỗ trợ bằng các chức năng duy trì, ràng buộc, làm chín và thúc đẩy, giống như một hoàng tử được bốn người vú nuôi dưỡng với các nhiệm vụ bồng ẵm, tắm rửa, thoa dầu và quạt mát. Nó được thời tiết, tâm và thức ăn nuôi dưỡng, được thọ mạng (āyu) bảo vệ liên tục, được bao quanh bởi sắc, hương, vị, v.v., có kích thước bằng đầu chấy, và nó tồn tại để thực hiện vai trò là vật y cứ (vatthu) và cửa (dvāra) cho nhãn thức (cakkhuviññāṇa) và các tâm khác một cách thích đáng.
Vuttampi cetaṃ dhammasenāpatinā –
And this was also stated by the Dhamma-senāpati (General of the Dhamma, Sāriputta):
Tôn giả Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) cũng đã nói rằng:
Cakkhu ca taṃ āyatanañcāti cakkhāyatanaṃ.
“The eye and that sense-base” means eye-sense-base (cakkhāyatanaṃ).
Nó nhỏ bé, vi tế, giống như đầu chấy.”
Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādoti idhāpi upayogattheyeva sāmivacanaṃ; cattāri mahābhūtāni upādiyitvā pavattappasādoti attho.
“ The eye, the sensitivity dependent on the four great elements” – here too, the genitive case (sāmivacanaṃ) is used in the sense of dependence. The meaning is: the sensitivity that arises dependent on the four great elements.
Mắt (cakkhu) và xứ (āyatana) đó là nhãn xứ (cakkhāyatana). Trong câu “Cái mắt là sự tịnh tín phát sinh từ bốn đại” (Yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo) ở đây, từ sở hữu cách (sāmivacana) được dùng với nghĩa dụng cách (upayogattha); nghĩa là: sự tịnh tín phát sinh do nương tựa vào bốn đại.
Iminā pasādacakkhumeva gaṇhāti, sesacakkhuṃ paṭikkhipati.
By this, only the sensitive eye (pasādacakkhu) is taken, while the other types of eye are excluded.
Bằng cách này, chỉ chấp nhận mắt tịnh tín (pasādacakkhu), và loại bỏ các loại mắt khác.
Yaṃ pana indriyagocarasutte ‘‘ekaṃ mahābhūtaṃ upādāya pasādo pathavīdhātuyā tīhi mahābhūtehi saṅgahito āpodhātuyā ca tejodhātuyā ca vāyodhātuyā ca,’’ catuparivattasutte ‘‘dvinnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo pathavīdhātuyā ca āpodhātuyā ca dvīhi mahābhūtehi saṅgahito tejodhātuyā ca vāyodhātuyā cā’’ti vuttaṃ, taṃ pariyāyena vuttaṃ.
What is stated in the Indriyagocara Sutta as "the sensitivity dependent on one great element, the earth element, being comprised of the three great elements of water, fire, and air" and in the Catuparivatta Sutta as "the sensitivity dependent on two great elements, the earth and water elements, being comprised of the two great elements of fire and air," is said in a figurative sense (pariyāya).
Tuy nhiên, điều đã được nói trong kinh Indriyagocara (Phạm vi của các căn) rằng: “Sự tịnh tín phát sinh do nương tựa vào một đại là địa đại, được bao gồm bởi ba đại khác là thủy đại, hỏa đại và phong đại”; và trong kinh Catuparivatta (Bốn biến chuyển) rằng: “Sự tịnh tín phát sinh do nương tựa vào hai đại là địa đại và thủy đại, được bao gồm bởi hai đại khác là hỏa đại và phong đại,” những điều đó được nói theo phương tiện (pariyāya).
Ayañhi suttantikakathā nāma pariyāyadesanā.
This Suttanta discourse is, in fact, a figurative teaching.
Vì lời dạy trong kinh tạng (suttantikakathā) là lời thuyết giảng theo phương tiện.
Yo ca catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo so tesu ekekassāpi dinnaṃ dvinnampi pasādoyevāti iminā pariyāyena tattha desanā āgatā.
The sensitivity dependent on the four great elements is, in a figurative sense, also the sensitivity given to each and every one of them, and to each two of them, and in this figurative way the teaching there has come.
Và pasāda (tịnh sắc) nương tựa vào bốn đại chủng, thì pasāda đó cũng là pasāda của từng đại chủng một, hoặc của hai đại chủng một, v.v., theo cách ẩn dụ này mà lời dạy được trình bày ở đó.
Abhidhammo pana nippariyāyadesanā nāma.
Abhidhamma, however, is a direct teaching (nippariyāyadesanā).
Nhưng Abhidhamma là một lời dạy trực tiếp (nippariyāyadesanā).
Tasmā idha ‘catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo’ti vuttaṃ.
Therefore, here it is stated as 'the sensitivity dependent on the four great elements'.
Vì vậy, ở đây nói ‘pasāda nương tựa vào bốn đại chủng’.
Yenātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – yena karaṇabhūtena cakkhunā ayaṃ satto idaṃ vuttappakāraṃ rūpaṃ atīte passi vā, vattamāne passati vā, anāgate passissati vā, sacassa aparibhinnaṃ cakkhu bhaveyya, athānena āpāthagataṃ rūpaṃ passe vā, atītaṃ vā rūpaṃ atītena cakkhunā passi, paccuppannaṃ paccuppannena passati, anāgataṃ anāgatena passissati, sace taṃ rūpaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgaccheyya cakkhunā taṃ rūpaṃ passeyyāti idamettha parikappavacanaṃ.
Among 'by which' (yenā) and so on, this is the condensed meaning: by which eye, as an instrument, this being saw, sees, or will see in the future, the aforementioned form in the past, present, or future; if his eye were unimpaired, then he would see the form that comes into range. Alternatively, he saw past forms with a past eye, sees present forms with a present eye, and will see future forms with a future eye; if that form were to come within the range of the eye, he would see that form with the eye—this is a hypothetical statement here.
Trong các từ ‘ yena’ v.v., ý nghĩa tóm tắt là thế này: Bằng nhãn căn làm nhân, chúng sanh này đã thấy, đang thấy, hoặc sẽ thấy sắc pháp được nói đến như vậy trong quá khứ, hiện tại, hoặc vị lai. Nếu nhãn căn của người ấy không bị hư hoại, thì người ấy có thể thấy sắc pháp hiện ra trước mắt. Hoặc là đã thấy sắc pháp quá khứ bằng nhãn căn quá khứ, đang thấy sắc pháp hiện tại bằng nhãn căn hiện tại, sẽ thấy sắc pháp vị lai bằng nhãn căn vị lai. Nếu sắc pháp ấy hiện ra trước mắt nhãn căn, thì người ấy sẽ thấy sắc pháp ấy bằng nhãn căn. Đây là cách nói giả định ở đây.
Dassanapariṇāyakaṭṭhena cakkhuṃpetaṃ, sañjātisamosaraṇaṭṭhena cakkhāyatanaṃpetaṃ, suññatabhāvanissattaṭṭhena cakkhudhātupesā.
This is also called cakkhu (eye) in the sense of being the leader for seeing. This is also called cakkhāyatana (eye-sense-base) in the sense of being the place of origination and coming together (of phenomena like contact). This is also the cakkhudhātu (eye-element) in the sense of being empty of self and without a living essence.
Vì là cái dẫn đầu trong việc thấy nên cũng là nhãn (cakkhuṃpetaṃ). Vì là nơi phát sinh và hội tụ nên cũng là nhãn xứ (cakkhāyatanaṃpetaṃ). Vì là trống rỗng, không có tự ngã nên cũng là nhãn giới (cakkhudhātupesā).
Dassanalakkhaṇe indaṭṭhaṃ kāretīti cakkhundriyaṃpetaṃ.
This is also called cakkhundriyaṃ (eye-faculty) because it exercises sovereignty in the characteristic of seeing.
Vì thực hiện quyền năng trong đặc tính thấy nên cũng là nhãn căn (cakkhundriyaṃpetaṃ).
Lujjanapalujjanaṭṭhena lokopeso.
This is also called loka (world) in the sense of being subject to decay and dissolution.
Vì có tính chất hoại diệt và tan rã nên cũng là thế gian (lokopeso).
Vaḷañjanaṭṭhena dvārāpesā.
This is also called dvāra (door) in the sense of being a channel for experience.
Vì là nơi đi vào nên cũng là cửa (dvārāpesā).
Apūraṇīyaṭṭhena samuddopeso.
This is also called samudda (ocean) in the sense of being insatiable.
Vì không thể làm đầy nên cũng là biển (samuddopeso).
Parisuddhaṭṭhena paṇḍaraṃpetaṃ.
This is also called paṇḍaraṃ (white/pure) in the sense of being utterly pure.
Vì trong sạch nên cũng là trắng (paṇḍaraṃpetaṃ).
Phassādīnaṃ abhijāyanaṭṭhena khettaṃpetaṃ.
This is also called khettaṃ (field) in the sense of being the place where contact (phassa) and so forth arise.
Vì là nơi phát sinh xúc v.v. nên cũng là ruộng (khettaṃpetaṃ).
Tesaṃyeva patiṭṭhānaṭṭhena vatthuṃpetaṃ.
This is also called vatthuṃ (physical basis) in the sense of being the support for these very things.
Vì là nơi nương tựa của chúng (xúc v.v.) nên cũng là vật (vatthuṃpetaṃ).
Samavisamaṃ dassentaṃ attabhāvaṃ netīti nettaṃpetaṃ.
This is also called nettaṃ (leader/eye) because, by showing what is even and uneven, it leads one's individual existence (attabhāvaṃ).
Vì dẫn dắt thân thể, chỉ ra cái bằng phẳng và không bằng phẳng nên cũng là cái dẫn dắt (nettaṃpetaṃ).
Tenevaṭṭhena nayanaṃpetaṃ.
For the same reason, this is also called nayanaṃ (eye).
Cũng với ý nghĩa đó nên cũng là cái dẫn dắt (nayanaṃpetaṃ).
Sakkāyapariyāpannaṭṭhena orimaṃ tīraṃpetaṃ.
This is also called orimaṃ tīraṃ (this shore) in the sense of being included in the existing body (sakkāya).
Vì thuộc về thân kiến (sakkāya) nên cũng là bờ bên này (orimaṃ tīraṃpetaṃ).
Bahusādhāraṇaṭṭhena assāmikaṭṭhena ca suñño gāmopesoti.
This is also called suñño gāmo (empty village) in the sense of being common to many and being ownerless.
Vì có nhiều sự tương quan và vì không có chủ sở hữu nên cũng là làng trống (suñño gāmopeso).
Ettāvatā ‘passi vā’tiādīhi catūhi padehi cakkhuṃpetantiādīni cuddasa nāmāni yojetvā cakkhāyatanassa cattāro vavatthāpananayā vuttāti veditabbā.
Thus, it should be understood that by connecting the four terms 'saw', 'sees', etc., with the fourteen names 'this is the eye', etc., the four ways of determining the eye-sense-base have been stated.
Với chừng ấy, cần phải hiểu rằng bốn phương pháp xác định nhãn xứ đã được nói đến bằng cách kết hợp mười bốn danh từ như ‘cũng là nhãn’ v.v. với bốn từ ‘đã thấy’ v.v.
Ettha hi yena cakkhunā anidassanena sappaṭighena rūpaṃ sanidassanaṃ sappaṭighaṃ passi vā cakkhuṃpetaṃ…pe… suñño gāmopeso, idaṃ taṃ rūpaṃ cakkhāyatananti ayameko nayo.
Here, by which unseeable (anidassana) and impinging (sappaṭigha) eye one saw a visible (sanidassana) and impinging (sappaṭigha) form, that is the eye... up to... that is the empty village; this is that form which is the eye-sense-base (cakkhāyatanaṃ)—this is one method.
Ở đây, bằng nhãn căn không thể chỉ rõ, có va chạm, đã thấy sắc pháp có thể chỉ rõ, có va chạm, thì đó là nhãn, v.v., đó là nhãn xứ – đây là một phương pháp.
Evaṃ sesāpi veditabbā.
Similarly, the other methods should also be understood.
Tương tự, các phương pháp còn lại cũng nên được hiểu như vậy.
597. Idāni yasmā vijjuniccharaṇādikālesu anoloketukāmassāpi rūpaṃ cakkhupasādaṃ ghaṭṭeti, tasmā taṃ ākāraṃ dassetuṃ dutiyo niddesavāro āraddho.
Now, since form impinges upon the sensitive eye even for one who does not wish to look during phenomena such as a flash of lightning, the second division of exposition has been initiated to show that aspect.
597. Giờ đây, vì ngay cả khi một người không muốn nhìn, sắc vẫn va chạm với nhãn tịnh sắc (cakkhupasāda) vào những lúc như khi tia chớp lóe lên, nên để chỉ ra khía cạnh đó, phần trình bày thứ hai đã được bắt đầu.
Tattha yamhi cakkhumhīti yamhi adhikaraṇabhūte cakkhumhi.
There, yamhi cakkhumhīti (in whichever eye) means in whichever eye, serving as a basis.
Trong đó, cụm từ yamhi cakkhumhi (trong nhãn nào) có nghĩa là trong nhãn đó, vốn là nơi nương tựa (adhikaraṇa).
Rūpanti paccattavacanametaṃ.
Rūpaṃ (form) is here a nominative singular word.
Từ rūpaṃ (sắc) là một từ ở cách chủ cách (paccatta-vacana).
Tattha paṭihaññi vāti atītattho.
There, paṭihaññi vā (or impinged) refers to the past tense.
Trong đó, paṭihaññi vā (hoặc đã va chạm) là thì quá khứ.
Paṭihaññati vāti paccuppannattho.
Paṭihaññati vā (or impinges) refers to the present tense.
Paṭihaññati vā (hoặc đang va chạm) là thì hiện tại.
Paṭihaññissati vāti anāgatattho.
Paṭihaññissati vā (or will impinge) refers to the future tense.
Paṭihaññissati vā (hoặc sẽ va chạm) là thì tương lai.
Paṭihaññe vāti vikappanattho.
Paṭihaññe vā (or should impinge) refers to the conditional tense.
Paṭihaññe vā (hoặc có thể va chạm) là thì giả định (vikappana).
Atītañhi rūpaṃ atīte cakkhusmiṃ paṭihaññi nāma.
Indeed, past form is said to have impinged on the past eye.
Thật vậy, sắc quá khứ được gọi là đã va chạm với nhãn quá khứ.
Paccuppannaṃ paccuppanne paṭihaññati nāma.
Present form is said to impinge on the present eye.
Sắc hiện tại được gọi là đang va chạm với nhãn hiện tại.
Anāgataṃ anāgate paṭihaññissati nāma.
Future form is said to impinge on the future eye.
Sắc vị lai được gọi là sẽ va chạm với nhãn vị lai.
Sace taṃ rūpaṃ cakkhussa āpāthaṃ āgaccheyya, cakkhumhi paṭihaññeyya taṃ rūpanti ayamettha parikappo.
If that form were to come within the range of the eye, that form would impinge on the eye—this is a hypothetical statement here.
Nếu sắc đó đi vào tầm nhìn của nhãn, thì sắc đó sẽ va chạm với nhãn – đây là giả định ở đây.
Atthato pana pasādaṃ ghaṭṭayamānameva rūpaṃ paṭihaññati nāma.
However, in essence, form is said to impinge only when it makes contact with the sensitive eye.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, sắc được gọi là va chạm khi nó đang va chạm với tịnh sắc.
Idhāpi purimanayeneva cattāro vavatthāpananayā veditabbā.
Here, too, the four ways of determining should be understood in the same manner as before.
Ở đây cũng vậy, bốn phương pháp xác định cần được hiểu theo cách tương tự như trước.
598. Idāni yasmā attano icchāya oloketukāmassa rūpe cakkhuṃ upasaṃharato cakkhu rūpasmiṃ paṭihaññati, tasmā taṃ ākāraṃ dassetuṃ tatiyo niddesavāro āraddho.
Now, since the eye impinges on the form when one who wishes to look voluntarily applies the eye to the form, the third division of exposition has been initiated to show that aspect.
598. Giờ đây, vì nhãn va chạm với sắc khi một người muốn nhìn theo ý muốn của mình và đưa nhãn đến sắc, nên để chỉ ra khía cạnh đó, phần trình bày thứ ba đã được bắt đầu.
So atthato pākaṭoyeva.
Its meaning is, in fact, self-evident.
Về mặt ý nghĩa, điều đó là hiển nhiên.
Ettha pana cakkhu ārammaṇaṃ sampaṭicchamānameva rūpamhi paṭihaññati nāma.
Here, however, the eye is said to impinge on the form only when it receives the object.
Tuy nhiên, ở đây, nhãn được gọi là va chạm với sắc khi nó đang tiếp nhận đối tượng.
Idhāpi purimanayeneva cattāro vavatthāpananayā veditabbā.
Here, too, the four ways of determining should be understood in the same manner as before.
Ở đây cũng vậy, bốn phương pháp xác định cần được hiểu theo cách tương tự như trước.
599. Ito paraṃ phassapañcamakānaṃ uppattidassanavasena pañca, tesaṃyeva ārammaṇapaṭibaddhauppattidassanavasena pañcāti, dasa vārā dassitā.
Hereafter, five divisions are shown based on the manifestation of contact (phassa) and the four subsequent phenomena, and another five based on the manifestation of these very phenomena in relation to the object, making a total of ten divisions.
599. Từ đây trở đi, mười vòng được trình bày: năm vòng để chỉ ra sự phát sinh của các pháp có xúc là thứ năm, và năm vòng nữa để chỉ ra sự phát sinh của chính các pháp đó liên quan đến đối tượng.
Tattha cakkhuṃ nissāyāti cakkhuṃ nissāya, paccayaṃ katvā.
There, cakkhuṃ nissāyāti means depending on the eye, making it a condition.
Trong đó, cakkhuṃ nissāya (nương vào nhãn) có nghĩa là nương vào nhãn, lấy nhãn làm duyên.
Rūpaṃ ārabbhāti rūpārammaṇaṃ āgamma, sandhāya, paṭicca.
Rūpaṃ ārabbhāti means resorting to the visual object, having it in mind, or depending on it.
Rūpaṃ ārabbhā (liên quan đến sắc) có nghĩa là dựa vào, liên quan đến, hoặc tùy thuộc vào đối tượng sắc.
Iminā cakkhupasādavatthukānaṃ phassādīnaṃ purejātapaccayena cakkhudvārajavanavīthipariyāpannānaṃ ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayapaccayehi rūpassa paccayabhāvo dassito.
By this, the conditioning of form for contact and the subsequent phenomena that have the sensitive eye as their basis, which are included in the eye-door javana-vīthi, is shown through the pure-born condition (purejātapaccaya) and the conditions of object-dominance (ārammaṇādhipati) and strong-dependence-on-object (ārammaṇūpanissaya).
Bằng cách này, duyên tính của sắc đối với xúc và các pháp khác có nhãn tịnh sắc làm nền tảng, vốn thuộc về lộ trình tâm javana ở nhãn môn, đã được chỉ ra thông qua duyên tiền sanh (purejāta-paccaya) và các duyên đối tượng như đối tượng chủ tể (ārammaṇādhipati) và đối tượng cận y duyên (ārammaṇūpanissaya).
Itaresu pañcasu vāresu rūpaṃ ārammaṇamassāti rūpārammaṇoti evaṃ ārammaṇapaccayamatteneva paccayabhāvo dassito.
In the other five divisions, the conditioning of form is shown merely by the object condition (ārammaṇapaccaya) in the sense that 'form is its object', thus rūpārammaṇo.
Trong năm vòng còn lại, duyên tính của sắc chỉ được chỉ ra thông qua duyên đối tượng (ārammaṇa-paccaya), như trong câu "sắc là đối tượng của nó, do đó là rūpārammaṇa (đối tượng sắc)".
Yathā pana purimesu tīsu, evaṃ imesupi dasasu vāresu cattāro cattāro vavatthāpananayā veditabbā.
Just as in the first three, so too in these ten divisions, the four ways of determining should be understood.
Cũng như trong ba vòng trước, bốn phương pháp xác định cần được hiểu trong mỗi mười vòng này.
Evaṃ katamaṃ taṃ rūpaṃ cakkhāyatananti pucchāya uddhaṭaṃ cakkhuṃ ‘idaṃ ta’nti nānappakārato dassetuṃ, purimā tayo, ime dasāti, terasa niddesavārā dassitā.
Thus, in response to the question "Which is that eye that is the eye-sense-base?", thirteen divisions of exposition have been shown—the first three and these ten—to present the eye (pasādacakkhu) that was brought forth in various ways as 'this is it'.
Vì vậy, để chỉ ra nhãn được đề cập trong câu hỏi "Cái gì là nhãn xứ đó?" là "cái này" theo nhiều cách khác nhau, mười ba vòng trình bày đã được chỉ ra: ba vòng trước và mười vòng này.
Ekekasmiñcettha catunnaṃ catunnaṃ vavatthāpananayānaṃ āgatattā dvipaññāsāya nayehi paṭimaṇḍetvāva dassitāti veditabbā.
And here, since four methods of determination have been applied to each of these, it should be understood that it has been shown adorned with fifty-two methods.
Và cần phải hiểu rằng trong mỗi vòng, vì có bốn phương pháp xác định, nên chúng đã được trình bày với năm mươi hai phương pháp.
600. Ito paresu sotāyatanādiniddesesupi eseva nayo.
600. In the subsequent descriptions of the ear-ayatana and so on, the same method applies.
600. Tương tự là phương pháp trong các phần trình bày về nhĩ xứ (sotāyatana) và các xứ khác.
Visesamattaṃ panettha evaṃ veditabbaṃ – suṇātīti sotaṃ.
However, the only distinction here is to be understood thus: that which hears is ear (sota).
Điểm đặc biệt ở đây cần được hiểu như sau: Bởi vì nó nghe, nên gọi là sota (tai).
Taṃ sasambhārasotabilassa anto tanutambalomācite aṅgulivedhakasaṇṭhāne padese vuttappakārāhi dhātūhi katūpakāraṃ, utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ, āyunā anupāliyamānaṃ, vaṇṇādīhi parivutaṃ sotaviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati.
That ear, within the ear-cavity with its components, in a place resembling a finger-ring, covered with fine, reddish hairs, rendering proper assistance through the elements as described, sustained by season, mind, and food, continuously nourished by life, surrounded by color and so on, establishes itself as the appropriate basis and door for ear-consciousness and so on.
Tai tịnh sắc đó nằm bên trong lỗ tai có cấu trúc hoàn chỉnh, ở một vùng có hình dạng như chiếc nhẫn, được bao phủ bởi những sợi lông tơ mỏng và đỏ, được các đại yếu tố đã nói ở trên hỗ trợ, được thời tiết, tâm và thức ăn duy trì, được sinh mạng gìn giữ, được bao quanh bởi sắc và các yếu tố khác, và thực hiện chức năng làm cơ sở và cửa ngõ thích hợp cho nhĩ thức và các yếu tố khác.
Yāvatā pana imasmiṃ kāye upādiṇṇakarūpaṃ nāma atthi, sabbattha kāyāyatanaṃ, kappāsapaṭale sneho viya, yathāvuttappakāraupakārupatthambhanānupālanaparivārameva hutvā kāyaviññāṇādīnaṃ yathārahaṃ vatthudvārabhāvaṃ sādhayamānaṃ tiṭṭhati.
However, the body-ayatana exists wherever there is dependent matter in this body, like oil in a cotton sheet, endowed with the assistance, sustenance, continuous nourishment, and surroundings as described, establishing itself as the appropriate basis and door for body-consciousness and so on.
Tuy nhiên, trong thân này, bất cứ nơi nào có sắc do nghiệp tạo ra (upādiṇṇakarūpa), ở đó đều có thân xứ (kāyāyatana), giống như dầu thấm vào tấm bông gòn, được hỗ trợ, duy trì, gìn giữ và bao quanh bởi các yếu tố đã nói ở trên, và thực hiện chức năng làm cơ sở và cửa ngõ thích hợp cho thân thức và các yếu tố khác.
Ayamettha viseso.
This is the distinction here.
Đây là điểm đặc biệt ở đây.
Seso pāḷippabhedo ca attho ca cakkhuniddese vuttanayeneva veditabbo.
The rest of the Pāḷi divisions and meanings are to be understood in the same way as described in the definition of the eye.
Phần còn lại của sự phân loại Pāḷi và ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về cakkhu.
Kevalañhi idha cakkhupadassa ṭhāne sotapadādīni, rūpapadassa ṭhāne saddapadādīni, passīti ādīnaṃ ṭhāne suṇītiādipadāni ca āgatāni.
Indeed, here, instead of the word 'eye', 'ear' and other words have appeared; instead of the word 'form', 'sound' and other words have appeared; and instead of 'sees' and so on, 'hears' and other words have appeared.
Thật vậy, ở đây, thay vì từ cakkhu, các từ sota, v.v., đã xuất hiện; thay vì từ rūpa, các từ sadda, v.v., đã xuất hiện; và thay vì các từ passīti, v.v., các từ suṇīti, v.v., đã xuất hiện.
‘Nettaṃpetaṃ, nayanaṃpeta’nti imassa ca padadvayassa abhāvā dvādasa dvādasa nāmāni honti.
And due to the absence of the two words 'nettaṃ' and 'nayanaṃ', there are twelve names each.
Và do sự vắng mặt của hai từ ‘nettaṃpetaṃ, nayanaṃpetaṃ’ này, nên có mười hai tên gọi.
Sesaṃ sabbattha vuttasadisameva.
The rest is similar to what has been stated everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều giống như đã nói.
Tattha siyā – yadi yāvatā imasmiṃ kāye upādiṇṇakarūpaṃ nāma atthi, sabbattha kāyāyatanaṃ, kappāsapaṭale sneho viya.
Here, it might be asked: "If the body-ayatana is present wherever there is dependent matter in this body, like oil in a cotton sheet, then is there a mixing of characteristics?"
Trong trường hợp đó, có thể có câu hỏi: “Nếu trong thân này, bất cứ nơi nào có sắc do nghiệp tạo ra, ở đó đều có thân xứ, giống như dầu thấm vào tấm bông gòn,
‘Evaṃ sante lakkhaṇasammissatā āpajjatī’ti.
"If that is the case, then there is a mixing of characteristics."
thì như vậy sẽ dẫn đến sự lẫn lộn các đặc tính.”
‘Nāpajjatī’ti.
"No, there is not."
“Không dẫn đến sự lẫn lộn.”
‘Kasmā’?
"Why?"
“Tại sao?”
‘Aññassa aññattha abhāvato’.
"Because one (the body-ayatana) is not in the other (e.g., eye-decad)."
“Vì cái này không có ở nơi khác.”
‘Yadi evaṃ, na sabbattha kāyāyatana’nti?
"If so, then the body-ayatana is not everywhere (in the body)?"
“Nếu vậy, thì thân xứ không có ở mọi nơi sao?”
‘Neva paramatthato sabbattha.
"No, not truly everywhere.
“Không phải là không có ở mọi nơi theo nghĩa tối hậu.
Vinibbhujitvā panassa nānākaraṇaṃ paññāpetuṃ na sakkā, tasmā evaṃ vuttaṃ.
But it is not possible to define its distinctiveness by separating it; therefore, it is stated thus.
Nhưng không thể phân biệt và chỉ ra sự khác biệt của nó, vì vậy đã nói như vậy.
Yathā hi rūparasādayo, vālikācuṇṇāni viya, vivecetuṃ asakkuṇeyyatāya aññamaññabyāpinoti vuccanti, na ca paramatthato rūpe raso atthi.
Just as forms, tastes, and so on are said to permeate each other, like sand particles, due to the impossibility of separating them, but in ultimate reality, there is no taste in form.
Giống như sắc và vị, v.v., được gọi là thâm nhập lẫn nhau vì không thể tách rời chúng như bột cát, nhưng theo nghĩa tối hậu, không có vị trong sắc.
Yadi siyā rūpaggahaṇeneva rasaggahaṇaṃ gaccheyya.
If there were, then grasping form would entail grasping taste.
Nếu có, thì việc nắm bắt sắc sẽ bao gồm việc nắm bắt vị.
Evaṃ kāyāyatanampi paramatthato neva sabbattha atthi, na ca sabbattha natthi, vivecetuṃ asakkuṇeyyatāyāti.
In the same way, the body-ayatana is not truly everywhere, nor is it not everywhere, due to the impossibility of separating it.
Tương tự, thân xứ cũng không phải là có ở mọi nơi theo nghĩa tối hậu, cũng không phải là không có ở mọi nơi, vì không thể phân biệt nó.”
Evamettha na lakkhaṇasammissatā āpajjatīti veditabbā’.
Thus, it should be understood that there is no mixing of characteristics here."
Như vậy, ở đây cần hiểu rằng không dẫn đến sự lẫn lộn các đặc tính.
Keci pana ‘tejādhikānaṃ bhūtānaṃ pasādo cakkhu, vāyupathavīāpādhikānaṃ bhūtānaṃ pasādā sotaghānajivhā, kāyo sabbesa’nti vadanti.
Some say that the eye is sensitive matter where the element of heat (tejo) predominates; the ear, nose, and tongue are sensitive matter where the elements of wind (vāyo), earth (paṭhavī), and water (āpo) predominate; and the body is sensitive matter where all elements are present. Others say that the eye is sensitive matter where the element of heat predominates; and the ear, nose, tongue, and body are sensitive matter where the elements of space (vivara), wind, water, and earth predominate. To them it should be said, "Present a Sutta!" Certainly, they will not find a Sutta. Some here offer the reason that "forms and so on are supported by the qualities of heat and so on." To them it should be said, "Who says that forms and so on are qualities of heat and so on? For, in forms that are inseparable, it is not possible to say, 'This is a quality of this, this is a quality of this.'" And if they were to say, "Just as you desire the functions of holding and so on for earth and so on, due to the predominance of that particular element in its respective components, so too, seeing the predominance of forms and so on in components where heat and so on predominate, it should be desired that forms and so on are their qualities," to them it should be said, "We would desire it if the odor of cotton, in which the earth element predominates, were more intense than the odor of liquor, in which the water element predominates, and if the color of cold water were to diminish compared to the color of hot water, in which the heat element predominates. However, since neither of these is the case, this imagining of a distinction in these supportive elements should be abandoned. Just as in an undifferentiated single kalāpa (group) of elements, forms, tastes, and so on are dissimilar to each other, so too are the sensitive matters of the eye and so on, even when no other distinguishing cause exists."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: "Nhãn căn là sự trong sạch của các bhūta có yếu tố lửa (tejā) trội hơn; nhĩ căn, tỷ căn, thiệt căn là sự trong sạch của các bhūta có yếu tố gió (vāyu), đất (pathavī), nước (āpa) trội hơn; thân căn là của tất cả các yếu tố."
Apare ‘tejādhikānaṃ pasādo cakkhu, vivaravāyuāpapathavādhikānaṃ pasādā sotaghānajivhākāyā’ti vadanti.
Some say that the eye is sensitive matter where the element of heat (tejo) predominates; the ear, nose, and tongue are sensitive matter where the elements of wind (vāyo), earth (paṭhavī), and water (āpo) predominate; and the body is sensitive matter where all elements are present. Others say that the eye is sensitive matter where the element of heat predominates; and the ear, nose, tongue, and body are sensitive matter where the elements of space (vivara), wind, water, and earth predominate.
Những người khác lại nói: "Nhãn căn là sự trong sạch của các bhūta có yếu tố lửa trội hơn; nhĩ căn, tỷ căn, thiệt căn, thân căn là sự trong sạch của các bhūta có yếu tố không gian (vivara), gió, nước, đất trội hơn."
Te vattabbā – ‘suttaṃ āharathā’ti.
To them it should be said, "Present a Sutta!"
Chúng ta nên hỏi họ: "Hãy đưa ra kinh điển (sutta)!"
Addhā suttameva na dakkhissanti.
Indeed, they will not find a Sutta.
Chắc chắn họ sẽ không tìm thấy bất kỳ kinh điển nào.
Keci panettha ‘tejādīnaṃ guṇehi rūpādīhi anuggayhabhāvato’ti kāraṇaṃ vadanti.
Some here offer the reason that "forms and so on are supported by the qualities of heat and so on."
Một số người trong số đó đưa ra lý do rằng: "Bởi vì sắc cảnh (rūpa) v.v. được hỗ trợ bởi các phẩm chất của lửa (tejā) v.v."
Te ca vattabbā – ‘ko panevamāha – rūpādayo tejādīnaṃ guṇā’ti?
And to them it should be said, "Who says that forms and so on are qualities of heat and so on?"
Chúng ta nên hỏi họ: "Ai nói rằng sắc cảnh v.v. là phẩm chất của lửa v.v.?"
Avinibbhogesu hi rūpesu ‘ayaṃ imassa guṇo, ayaṃ imassa guṇo’ti na labbhā vattuṃ.
For, in forms that are inseparable, it is not possible to say, 'This is a quality of this, this is a quality of this.'
Thật vậy, đối với các sắc pháp không thể phân chia, không thể nói rằng "cái này là phẩm chất của cái này, cái kia là phẩm chất của cái kia."
Athāpi vadeyyuṃ – ‘yathā tesu tesu sambhāresu tassa tassa bhūtassa adhikatāya pathavīādīnaṃ sandhāraṇādīni kiccāni icchatha, evaṃ tejādiadhikesu sambhāresu rūpādīnaṃ adhikabhāvadassanato icchitabbametaṃ rūpādayo tesaṃ guṇā’ti.
And if they were to say, "Just as you desire the functions of holding and so on for earth and so on, due to the predominance of that particular element in its respective components, so too, seeing the predominance of forms and so on in components where heat and so on predominate, it should be desired that forms and so on are their qualities,"
Nếu họ nói: "Cũng như quý vị mong muốn các chức năng như duy trì v.v. của đất v.v. trong các thành phần tương ứng do sự trội hơn của bhūta đó, thì cũng vậy, do thấy sự trội hơn của sắc cảnh v.v. trong các thành phần có yếu tố lửa v.v. trội hơn, nên điều này nên được mong muốn rằng sắc cảnh v.v. là phẩm chất của chúng."
Te vattabbā – iccheyyāma, yadi āpādhikassa āsavassa gandhato pathavīadhike kappāse gandho adhikataro siyā, tejādhikassa ca uṇhodakassa vaṇṇatopi sītūdakassa vaṇṇo parihāyetha.
To them it should be said, "We would desire it if the odor of cotton, in which the earth element predominates, were more intense than the odor of liquor, in which the water element predominates, and if the color of cold water were to diminish compared to the color of hot water, in which the heat element predominates.
Nên nói với họ rằng – Chúng tôi sẽ chấp nhận, nếu mùi hương trong bông gòn có địa đại trội hơn lại nồng hơn mùi của rượu có thủy đại trội hơn, và nếu sắc của nước lạnh lại kém hơn sắc của nước nóng có hỏa đại trội hơn.
Yasmā panetaṃ ubhayampi natthi, tasmā pahāyethetaṃ etesaṃ nissayabhūtānaṃ visesakappanaṃ, yathā avisesepi ekakalāpe bhūtānaṃ rūparasādayo aññamaññaṃ visadisā honti, evaṃ cakkhupasādādayo, avijjamānepi aññasmiṃ visesakāraṇeti gahetabbametaṃ.
However, since neither of these is the case, this imagining of a distinction in these supportive elements should be abandoned. Just as in an undifferentiated single kalāpa (group) of elements, forms, tastes, and so on are dissimilar to each other, so too are the sensitive matters of the eye and so on, even when no other distinguishing cause exists."
Nhưng vì cả hai điều này đều không xảy ra, do đó, hãy từ bỏ sự suy xét về sự đặc biệt của các đại hiển phù làm nơi nương tựa này. Giống như trong một kalāpa, dù các đại hiển phù không có gì đặc biệt, các sắc, vị v.v... vẫn khác biệt nhau, cũng vậy, nên hiểu rằng nhãn thanh triệt v.v... cũng khác biệt nhau dù không có nguyên nhân đặc biệt nào khác (ngoài nghiệp).
Kiṃ pana taṃ yaṃ aññamaññassa asādhāraṇaṃ?
What, then, is that which is not common to one another?
Vậy, cái gì là nguyên nhân không chung cho nhau?
Kammameva nesaṃ visesakāraṇaṃ.
Kamma itself is the distinguishing cause for them.
Chính nghiệp là nguyên nhân đặc biệt của chúng.
Tasmā kammavisesato etesaṃ viseso, na bhūtavisesato.
Therefore, their distinction is due to the distinction in kamma, not due to the distinction in the great elements.
Do đó, sự khác biệt của chúng là do sự khác biệt của nghiệp, không phải do sự khác biệt của các đại hiển phù.
Bhūtavisese hi sati pasādova nuppajjati.
For if there were a distinction in the great elements, then the sensitive matter itself would not arise.
Vì nếu có sự khác biệt của các đại hiển phù, thì thanh triệt sẽ không thể sinh khởi.
Samānānañhi pasādo, na visamānānanti porāṇā.
For, the ancients say, sensitive matter arises for the similar, not for the dissimilar.
Các vị cổ sư nói rằng, thanh triệt chỉ có ở những thứ tương đồng, không có ở những thứ không tương đồng.
Evaṃ kammevisasato visesavantesu ca etesu cakkhusotāni asampattavisayaggāhakāni attano nissayaṃ anallīnanissaye eva visaye viññāṇahetuttā.
Thus, among these sense faculties, which are distinct due to the distinction in kamma, the eye and ear apprehend objects that are not in contact, because they are causes for consciousness in objects that are not intimately connected to their bases.
Như vậy, trong số các thanh triệt này có sự khác biệt do sự khác biệt của nghiệp, nhãn và nhĩ là những cơ quan tiếp nhận đối tượng chưa tiếp xúc, vì chúng là nguyên nhân cho thức sinh khởi đối với đối tượng có nơi nương tựa không dính liền với nơi nương tựa của chính chúng.
Ghānajivhākāyā sampattavisayaggāhakā, nissayavasena ceva sayañca attano nissayaṃ allīneyeva visaye viññāṇahetuttā.
The nose, tongue, and body apprehend objects that are in contact, because they are causes for consciousness in objects that are intimately connected to their bases, both by way of the base and by themselves.
Tỷ, thiệt và thân là những cơ quan tiếp nhận đối tượng đã tiếp xúc, vì chúng là nguyên nhân cho thức sinh khởi đối với đối tượng đã dính liền vào nơi nương tựa của chính chúng, cả về phương diện nơi nương tựa lẫn về phương diện tự thân.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘āpāthagatattāva ārammaṇaṃ sampattaṃ nāma.
However, in the Commentary, an object is called 'contacted' (sampatta) simply by coming into range.
Tuy nhiên, trong Chú giải có nói: “Đối tượng được gọi là đã tiếp xúc chỉ vì nó đã đi vào tầm nhận biết.
Candamaṇḍalasūriyamaṇḍalānañhi dvācattālīsayojanasahassamatthake ṭhitānaṃ vaṇṇo cakkhupasādaṃ ghaṭṭeti.
Indeed, the color of the moon and sun discs, situated 42,000 yojanas above, impinges on the eye-sensitivity.
Vì sắc của mặt trăng và mặt trời, dù ở trên cao bốn mươi hai ngàn do tuần, vẫn va chạm vào nhãn thanh triệt.
So dūre ṭhatvā paññāyamānopi sampattoyeva nāma.
Even though that color appears from afar, from 42,000 yojanas high, it is still considered 'contacted'.
Dù được nhận biết từ xa, nó vẫn được gọi là đã tiếp xúc.
Taṃgocarattā cakkhu sampattagocarameva nāma.
Because it is such an object, the eye is indeed 'contacted-object-sensitive' (sampattagocara).
Vì có đối tượng như vậy, nên nhãn được gọi là có đối tượng đã tiếp xúc.
Dūre rukkhaṃ chindantānampi, rajakānañca vatthaṃ dhovantānaṃ dūratova kāyavikāro paññāyati.
Also, the bodily movements of those cutting down trees and of washermen washing clothes are perceived from afar.
Đối với những người đang đốn cây ở xa, và những người thợ giặt đang giặt quần áo, sự biến đổi của thân thể cũng được nhận biết từ xa.
Saddo pana dhātuparamparāya āgantvā sotaṃ ghaṭṭetvā saṇikaṃ vavatthānaṃ gacchatī’’ti vuttaṃ.
But sound, coming successively through the elements, impinges on the ear and gradually becomes discriminated.”
Còn âm thanh thì đến qua sự truyền nối của các đại, va chạm vào nhĩ rồi từ từ đi đến sự xác định.”
Tattha kiñcāpi āpāthagatattā ārammaṇaṃ sampattanti vuttaṃ, candamaṇḍalādivaṇṇo pana cakkhuṃ asampatto dūre ṭhitova paññāyati.
Although it is stated therein that an object is 'contacted' by merely coming into range, the color of the moon's disc and so forth, without reaching the eye, is perceived while remaining far away.
Ở đó, mặc dù có nói rằng “đối tượng được gọi là đã tiếp xúc vì nó đã đi vào tầm nhận biết”, nhưng sắc của mặt trăng v.v... vẫn được nhận biết từ xa mà không tiếp xúc với nhãn.
Saddopi sace saṇikaṃ āgaccheyya, dūre uppanno cirena suyyeyya, paramparaghaṭṭanāya ca āgantvā sotaṃ ghaṭṭento asukadisāya nāmāti na paññāyeyya.
And if sound were to arrive slowly, a sound originating far away would be heard much later, and arriving through successive impingements, it would not be perceived as coming from a specific direction.
Cả âm thanh nữa, nếu nó đến từ từ, thì âm thanh phát sinh ở xa sẽ được nghe sau một thời gian dài, và khi nó đến va chạm vào nhĩ qua sự va chạm truyền nối, người ta sẽ không thể nhận biết được nó đến từ hướng nào.
Tasmā asampattagocarāneva tāni.
Therefore, these are indeed 'uncontacted-object-sensitive' (asampattagocara).
Do đó, chúng thực sự là những cơ quan có đối tượng chưa tiếp xúc.
Ahiādisamānāni cetāni.
And these are similar to a snake and so forth.
Và những giác quan này giống như loài rắn v.v...
Yathā hi ahi nāma bahi sittasammaṭṭhaṭṭhāne nābhiramati, saṅkāraṭṭhānatiṇapaṇṇagahanavammikāniyeva pana pavisitvā nipannakāle abhiramati, ekaggataṃ āpajjati, evameva cakkhupetaṃ visamajjhāsayaṃ maṭṭhesu suvaṇṇabhittiādīsu nābhiramati, oloketumpi na icchati, rūpacittapupphalatādicittesuyeva pana abhiramati.
Just as a snake does not delight in clean and swept places but delights and becomes concentrated only when it enters and rests in rubbish heaps, dense grass and leaves, and ant hills, so too this eye, having an uneven inclination, does not delight in smooth surfaces like golden walls; it does not even wish to look at them, but it delights only in variegated objects like pictures, flowers, and vines.
Ví như loài rắn không thích ở những nơi bên ngoài đã được tô trát và quét dọn, mà chỉ thích thú, đạt đến sự nhất tâm khi đi vào và nằm nghỉ ở những nơi như đống rác, bụi cỏ, đám lá cây hay gò mối, cũng vậy, nhãn này có khuynh hướng ưa thích sự không đồng đều, không thích thú ở những vật trơn láng như tường vàng v.v..., thậm chí không muốn nhìn, mà chỉ thích thú ở những hình ảnh đa dạng như tranh tượng, hoa lá, dây leo v.v...
Tādisesu hi ṭhānesu cakkhumhi appahonte mukhampi vivaritvā oloketukāmā honti.
Indeed, in such places, if the eye is not sufficient, people even open their mouths, desirous to look.
Quả thật, ở những nơi như vậy, khi mắt không đủ (để nhìn), người ta còn muốn mở miệng ra để nhìn.
Susumāropi bahi nikkhanto gahetabbaṃ na passati, akkhīni nimmīletvāva carati.
A crocodile, when it comes out, does not see what to catch; it moves about with its eyes closed.
Cũng vậy, cá sấu khi ra ngoài (nước) không thấy được thứ gì để bắt, và chỉ đi lại với đôi mắt nhắm nghiền.
Yadā pana byāmasatamattaṃ udakaṃ ogāhitvā bilaṃ pavisitvā nipanno hoti, tadā tassa cittaṃ ekaggaṃ hoti sukhaṃ supati, evameva sotaṃ tampe bilajjhāsayaṃ ākāsasannissitaṃ kaṇṇacchiddakūpakeyeva ajjhāsayaṃ karoti.
But when it has dived into water about a hundred fathoms deep, entered a burrow, and settled down, its mind becomes concentrated, and it sleeps peacefully. Similarly, the ear, having a burrow-like inclination, relies on space and has sound as its object, which is dependent on air.
Nhưng khi đã lặn xuống nước sâu khoảng một trăm tầm (byāma) và vào hang nằm xuống, lúc ấy tâm của nó trở nên nhất tâm, nó ngủ ngon lành; cũng như vậy, nhĩ (tai) này cũng lấy hang làm chỗ nương tựa, nương vào hư không, lấy lỗ tai làm chỗ nương tựa.
Kaṇṇacchiddākāsoyeva tassa saddasavane paccayo hoti.
The space of the ear-hole alone is the condition for hearing sound.
Chính hư không trong lỗ tai là yếu tố để nghe âm thanh.
Ajaṭākāsopi vaṭṭatiyeva.
Even undifferentiated space is sufficient.
Hư không trống rỗng (ajaṭākāsa) cũng vẫn phù hợp.
Antoleṇasmiñhi sajjhāye kariyamāne na leṇacchadanaṃ bhinditvā saddo bahi nikkhamati, dvāravātapānacchiddehi pana nikkhamitvā dhātuparamparāyeva ghaṭṭento gantvā sotapasādaṃ ghaṭṭeti.
For when chanting is done inside a cave, the sound does not escape by breaking the cave roof, but comes out through the door, windows, and openings, and then, moving through a succession of elements, impinges on the ear-sensitivity.
Thật vậy, khi tụng kinh trong hang động, âm thanh không xuyên qua mái hang mà thoát ra ngoài, nhưng thông qua các lỗ cửa và cửa sổ, nó va chạm liên tục với các yếu tố (dhātu) và chạm đến nhĩ căn (sotapasāda).
Atha tasmiṃ kāle ‘asuko nāma sajjhāyatī’ti leṇapiṭṭhe nisinnā jānanti.
Then, at that time, those seated on the cave roof know, ‘So-and-so is chanting.’
Vào lúc đó, những người ngồi trên mái hang biết rằng ‘người kia đang tụng kinh’.
Evaṃ sante sampattagocaratā hoti.
If this is the case, then it is 'contacted-object-sensitive' (sampattagocara).
Nếu vậy, đó là sự tiếp xúc đối tượng (sampattagocaratā).
‘Kiṃ panetaṃ sampattagocara’nti?
‘But is this 'contacted-object-sensitive'?’
‘Vậy đây có phải là tiếp xúc đối tượng không?’
‘Āma, sampattagocaraṃ’.
‘Yes, it is 'contacted-object-sensitive'.'
‘Vâng, là tiếp xúc đối tượng.’
‘Yadi evaṃ, dūre bherīādīsu vajjamānesu dūre saddoti jānanaṃ na bhaveyyā’ti?
‘If so, when drums and other instruments are played far away, there would be no knowing, “It is a distant sound,” right?’
‘Nếu vậy, khi trống và các nhạc cụ khác được đánh ở xa, thì sẽ không có sự nhận biết rằng đó là âm thanh ở xa sao?’
‘No na bhavati.
‘No, that is not the case.
‘Không, không phải vậy.
Sotapasādasmiñhi ghaṭṭite dūre saddo āsanne saddo, paratīre orimatīreti tathā tathā jānanākāro hoti.
When the ear-sensitivity is impinged upon, there is a way of knowing, “It is a distant sound,” or “It is a near sound,” or “It is on the far bank,” or “It is on this bank,” and so on.
Khi nhĩ căn (sotapasāda) bị va chạm, sự nhận biết về âm thanh ở xa, âm thanh ở gần, ở bờ bên kia, ở bờ bên này, v.v., sẽ xảy ra theo các cách khác nhau.
Dhammatā esā’ti.
This is its nature.’
Đó là quy luật tự nhiên (dhammatā)’.
‘Kiṃ etāya dhammatāya?
‘What is the purpose of this nature?
‘Quy luật tự nhiên này có ích gì?
Yato yato chiddaṃ tato tato savanaṃ hoti, candimasūriyādīnaṃ dassanaṃ viyāti asampattagocaramevetaṃ’.
From wherever there is an opening, from there comes hearing, just like seeing the moon and sun, etc., so this is indeed 'uncontacted-object-sensitive' (asampattagocara).’
Vì từ bất cứ lỗ hổng nào, sự nghe cũng xảy ra, giống như việc nhìn thấy mặt trăng, mặt trời, v.v., nên đây là không tiếp xúc đối tượng (asampattagocara) mà thôi.’
Pakkhīpi rukkhe vā bhūmiyaṃ vā na ramati.
A bird also does not delight in a tree or on the ground.
Chim cũng không vui vẻ trên cây hay trên mặt đất.
Yadā pana ekaṃ vā dve vā leḍḍupāte atikkamma ajaṭākāsaṃ pakkhando hoti, tadā ekaggacittataṃ āpajjati, evameva ghānampi ākāsajjhāsayaṃ vātūpanissayagandhagocaraṃ.
But when it has flown past one or two stone throws into the undifferentiated open space, its mind becomes concentrated. Similarly, the nose also has an inclination for space and has odor as its object, which is dependent on air.
Nhưng khi nó bay vượt qua một hoặc hai tầm ném đá vào hư không trống rỗng (ajaṭākāsa), lúc ấy tâm nó trở nên nhất tâm; cũng như vậy, khứu (mũi) cũng lấy hư không làm chỗ nương tựa, lấy mùi hương nương vào gió làm đối tượng.
Tathā hi gāvo navavuṭṭhe deve bhūmiyaṃ ghāyitvā ghāyitvā ākāsābhimukhā hutvā vātaṃ ākaḍḍhanti.
Indeed, when it has just rained, cows sniff the ground repeatedly, then turn towards the sky and draw in the air.
Thật vậy, khi trời vừa mưa xong, bò ngửi ngửi đất rồi quay mặt lên trời, kéo gió vào.
Aṅgulīhi gandhapiṇḍaṃ gahetvāpi ca upasiṅghanakāle vātaṃ anākaḍḍhanto neva tassa gandhaṃ jānāti.
Even when taking a lump of perfume with the fingers, one cannot perceive its odor without drawing in air when sniffing.
Ngay cả khi cầm một cục hương bằng ngón tay, nếu không kéo gió vào khi ngửi, người ta cũng không thể nhận biết được mùi hương của nó.
Kukkuropi bahi vicaranto khemaṭṭhānaṃ na passati leḍḍupahārādīhi upadduto hoti.
A dog wandering outside does not find safety; it is afflicted by being hit with stones and so forth. But when it enters the village, digs through ashes in the fireplace, and lies down, it feels comfortable. Similarly, the tongue also has an inclination for water and has taste as its object, which is dependent on the water element.
Chó khi đi lang thang bên ngoài (làng) không thấy được nơi an toàn, và bị quấy rầy bởi những cú ném đá, v.v.
Antogāmaṃ pavisitvā uddhanaṭṭhāne chārikaṃ byūhitvā nipannassa pana phāsukaṃ hoti, evameva jivhāpi gāmajjhāsayā āposannissitarasārammaṇā.
Similarly, the tongue also has an inclination for water and has taste as its object, which is dependent on the water element.
Nhưng khi đã vào trong làng, bới tro ở chỗ bếp lò mà nằm xuống, nó sẽ được thoải mái; cũng như vậy, thiệt (lưỡi) cũng lấy làng làm chỗ nương tựa, lấy vị nương vào chất lỏng làm đối tượng.
Tathā hi tiyāmarattiṃ samaṇadhammaṃ katvāpi pātova pattacīvaramādāya gāmo pavisitabbo hoti.
Indeed, even after observing ascetic practices for three watches of the night, one must take one's bowl and robes and enter the village early in the morning.
Thật vậy, ngay cả khi đã thực hành pháp Sa-môn suốt ba canh đêm, vào sáng sớm cũng phải mang bát và y vào làng.
Sukkhakhādanīyassa ca na sakkā kheḷena atemitassa rasaṃ jānituṃ.
And it is not possible to know the taste of dry food unless it is moistened with saliva.
Và đối với thức ăn khô, không thể nhận biết được vị của nó nếu không làm ẩm bằng nước bọt.
Siṅgālopi bahi caranto ratiṃ na vindati, āmakasusāne manussamaṃsaṃ khāditvā nipannasseva panassa phāsukaṃ hoti, evameva kāyopi upādiṇṇakajjhāsayo pathavīnissitaphoṭṭhabbārammaṇo.
A jackal wandering outside does not find joy; it only feels comfortable when it has eaten human flesh in a fresh charnel ground and lies down. Similarly, the body also has an inclination for what is grasped (upādinnaka) and has tangibles as its object, which are dependent on the earth element.
Như con chó rừng, khi đi lang thang bên ngoài, nó không tìm thấy sự vui thích; nhưng chỉ khi nó ăn thịt người rồi nằm xuống tại bãi tha ma, nó mới cảm thấy thoải mái. Cũng vậy, thân này cũng có ý muốn phát sinh trong thân upādiṇṇaka (thân bị chấp thủ), và có đối tượng là xúc trần nương tựa vào địa đại.
Tathā hi aññaṃ upādiṇṇakaṃ alabhamānā sattā attanova hatthatale sīsaṃ katvā nipajjanti.
Indeed, beings who cannot obtain another grasped body (upādinnaka) lay their heads on their own palms.
Quả thật, các chúng sinh, khi không tìm được thân upādiṇṇaka nào khác, họ đặt đầu lên lòng bàn tay của chính mình mà nằm xuống.
Ajjhattikabāhirā cassa pathavī ārammaṇaggahaṇe paccayo hoti.
Both internal and external earth elements are conditions for its perception of objects.
Và địa đại bên trong và bên ngoài là duyên cho việc nắm bắt đối tượng của nó.
Susanthatassapi hi sayanassa, hatthe ṭhapitānampi vā phalānaṃ, na sakkā anisīdantena vā anippīḷentena vā thaddhamudubhāvo jānitunti.
For even with a well-spread bed, or fruits placed in one's hand, one cannot know their hardness or softness without sitting on them or pressing them.
Thật vậy, đối với một chiếc giường được trải tốt, hoặc những loại trái cây được đặt trong tay, không thể biết được trạng thái cứng hay mềm nếu không ngồi hoặc không ấn xuống.
Ajjhattikabāhirāpathavī etassa kāyapasādassa phoṭṭhabbajānane paccayo hoti.
The internal and external earth element is the condition for this body-sensitivity's perception of tangibles.
Địa đại bên trong và bên ngoài là duyên cho kāyapasāda (tịnh sắc thân) này nhận biết xúc trần.
Evaṃ lakkhaṇādivavatthānatopetesaṃ asammissatā veditabbā.
Thus, their unmixed nature should be understood from their discrimination according to characteristics and so forth.
Sự không hòa lẫn của chúng nên được hiểu từ việc phân biệt các đặc tính, v.v., theo cách này.
Aññeyeva hi cakkhupasādassa lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānagocarajjhāsayanissayā aññe sotapasādādīnanti asammissāneva cakkhāyatanādīni.
For the characteristics, functions, manifestations, proximate causes, objects, inclinations, and supports of the eye-sensitivity are distinct from those of the ear-sensitivity and so forth. Thus, the eye-sense base and so forth are indeed unmixed.
Quả thật, các đặc tính, hương vị, biểu hiện hiện tại, nguyên nhân gần, đối tượng, ý muốn và nơi nương tựa của cakkhupasāda (tịnh sắc nhãn) là khác biệt so với sotapasāda (tịnh sắc nhĩ), v.v. Vì vậy, cakkhāyatana (nhãn xứ), v.v. là không hòa lẫn.
Apica nesaṃ asammissatāya ayaṃ upamāpi veditabbā – yathā hi pañcavaṇṇānaṃ dhajānaṃ ussāpitānaṃ kiñcāpi chāyā ekābaddhā viya hoti, tassa tassa pana aññamaññaṃ asammissāva yathā ca pañcavaṇṇena kappāsena vaṭṭiṃ katvā dīpe jālite kiñcāpi jālā ekābaddhā viya hoti, tassa tassa pana aṃsuno pāṭiyekkā pāṭiyekkā jālā asammissā eva, evameva kiñcāpi imāni pañcāyatanāni ekasmiṃ attabhāve samosaṭāni aññamaññaṃ pana asammissāneva.
Moreover, for their unmixed nature, this simile should also be understood: just as, when five-colored banners are hoisted, although their shadows appear to be joined together, the distinct shadows of each are unmixed; and just as, when a lamp is lit with a wick made of five-colored cotton, although the flames appear to be joined together, the distinct flames of each thread are unmixed, even so, although these five sense bases are gathered together in one existence, they are nevertheless unmixed from one another.
Hơn nữa, về sự không hòa lẫn của chúng, ví dụ này cũng nên được biết: Như bóng của năm lá cờ được dựng lên, mặc dù dường như hòa quyện thành một, nhưng từng bóng của mỗi lá cờ vẫn không hòa lẫn với nhau; và như khi một ngọn đèn được thắp sáng với một sợi bấc làm từ năm loại bông khác nhau, mặc dù ngọn lửa dường như hòa quyện thành một, nhưng từng ngọn lửa của mỗi sợi bông vẫn không hòa lẫn với nhau. Cũng vậy, mặc dù năm xứ này (pañcāyatana) được tập hợp trong một đời sống, nhưng chúng vẫn không hòa lẫn với nhau.
Na kevalañca imāneva pañca, sesarūpānipi asammissāneva.
And not only these five, but the remaining rūpas also are unmixed.
Không chỉ năm pasāda-rūpa này, mà các rūpa còn lại cũng không hòa lẫn.
Imasmiñhi sarīre heṭṭhimakāyo majjhimakāyo uparimakāyoti tayo koṭṭhāsā.
In this body, there are three parts: the lower body, the middle body, and the upper body.
Trong thân này, có ba phần: phần dưới, phần giữa và phần trên.
Tattha nābhito paṭṭhāya heṭṭhā heṭṭhimakāyo nāma.
Among these, the lower body is that which extends downwards from the navel.
Trong đó, phần dưới là phần từ rốn trở xuống.
Tasmiṃ kāyadasakaṃ, bhāvadasakaṃ, āhārasamuṭṭhānāni aṭṭha, utusamuṭṭhānāni aṭṭha, cittasamuṭṭhānāni aṭṭhāti catucattālīsa rūpāni.
In it are the body decad (kāyadasaka), the gender decad (bhāvadasaka), eight rūpas arising from nutriment, eight rūpas arising from temperature, and eight rūpas arising from mind, totaling forty-four rūpas.
Trong phần đó có kāyadasaka (mười pháp thân), bhāvadasaka (mười pháp tính), tám rūpa do thức ăn sinh ra, tám rūpa do thời tiết sinh ra, và tám rūpa do tâm sinh ra, tổng cộng là bốn mươi bốn rūpa.
Nābhito uddhaṃ yāva galavāṭakā majjhimakāyo nāma.
The middle body is that which extends upwards from the navel to the throat.
Phần giữa là phần từ rốn trở lên cho đến cổ họng.
Tattha ca kāyadasakaṃ, bhāvadasakaṃ, vatthudasakaṃ, āhārasamuṭṭhānādīni tīṇi aṭṭhakānīti catupaññāsa rūpāni.
In it are the body decad, the gender decad, the basis decad (vatthudasaka), and three sets of eight rūpas arising from nutriment and so forth, totaling fifty-four rūpas.
Trong phần đó có kāyadasaka, bhāvadasaka, vatthudasaka (mười pháp căn bản), và ba nhóm tám pháp do thức ăn, v.v. sinh ra, tổng cộng là năm mươi bốn rūpa.
Galavāṭakato uddhaṃ uparimakāyo nāma.
The upper body is that which extends upwards from the throat.
Phần trên là phần từ cổ họng trở lên.
Tattha cakkhudasakaṃ, sotadasakaṃ, ghānadasakaṃ, jivhādasakaṃ, kāyadasakaṃ, bhāvadasakaṃ, āhārasamuṭṭhānādīni tīṇi aṭṭhakānīti caturāsīti rūpāni.
In it are the eye decad, the ear decad, the nose decad, the tongue decad, the body decad, the gender decad, and three sets of eight rūpas arising from nutriment and so forth, totaling eighty-four rūpas.
Trong phần đó có cakkhudasaka (mười pháp nhãn), sotadasaka (mười pháp nhĩ), ghānadasaka (mười pháp tỷ), jivhādasaka (mười pháp thiệt), kāyadasaka, bhāvadasaka, và ba nhóm tám pháp do thức ăn, v.v. sinh ra, tổng cộng là tám mươi bốn rūpa.
Tattha cakkhupasādassa paccayāni cattāri mahābhūtāni, vaṇṇo gandho raso ojā, jīvitindriyaṃ cakkhupasādoti idaṃ ekantato avinibhuttānaṃ dasannaṃ nipphannarūpānaṃ vasena cakkhudasakaṃ nāma.
Among these, the four great primary elements which are conditions for eye-sensitivity, color, odor, taste, nutritive essence (ojā), life faculty (jīvitindriya), and eye-sensitivity itself—this collection is called the eye decad, by way of ten generated rūpas which are absolutely inseparable.
Trong đó, bốn đại chủng là duyên của cakkhupasāda, cùng với sắc, hương, vị, oja (dưỡng tố), jīvitindriya (mạng quyền) và cakkhupasāda—tập hợp này được gọi là cakkhudasaka (mười pháp nhãn) theo nghĩa của mười nipphanna-rūpa (sắc đã thành) không thể tách rời một cách tuyệt đối.
Iminā nayena sesānipi veditabbāni.
In this manner, the remaining decads should also be understood.
Theo cách này, những cái còn lại cũng nên được hiểu.
Tesu heṭṭhimakāye rūpaṃ majjhimakāyauparimakāyarūpehi saddhiṃ asammissaṃ.
Among these, materiality in the lower part of the body is unmixed with the materiality of the middle and upper parts of the body.
Trong số đó, sắc trong phần thân dưới không hòa lẫn với sắc của phần thân giữa và thân trên.
Sesakāyadvayepi rūpaṃ itarehi saddhiṃ asammissameva.
In the remaining two parts of the body also, materiality is unmixed with the others.
Và sắc trong hai phần thân còn lại cũng không hòa lẫn với sắc của các phần khác.
Yathā hi sāyanhasamaye pabbatacchāyā ca rukkhacchāyā ca kiñcāpi ekābaddhā viya honti aññamaññaṃ pana asammissāva evaṃ imesupi kāyesu catucattālīsa catupaññāsa caturāsīti rūpāni ca kiñcāpi ekābaddhāni viya honti, aññamaññaṃ pana asammissānevāti.
Just as, at evening time, the shadow of a mountain and the shadow of a tree, though appearing to be bound together, are nevertheless unmixed with each other, so too, in these bodies, the forty-four, fifty-four, and eighty-four types of materiality, though appearing to be bound together, are nevertheless unmixed with each other.
Ví như vào buổi chiều, bóng núi và bóng cây dường như là một khối, nhưng chúng không hòa lẫn vào nhau. Tương tự như vậy, trong các phần thân này, bốn mươi bốn, năm mươi bốn và tám mươi bốn sắc pháp tuy dường như là một khối, nhưng chúng cũng không hòa lẫn vào nhau.
616. Rūpāyatananiddese vaṇṇova vaṇṇanibhā; nibhātīti vā nibhā.
In the exposition of the sense-sphere of visible form, vaṇṇanibhā means color itself as splendor; or, it means splendor because it shines forth.
616. Trong phần giải thích về Rūpāyatana (sắc xứ), vaṇṇanibhā là sắc (vaṇṇa) và sự rực rỡ (nibhā); hoặc nibhā là cái tỏa sáng.
Cakkhuviññāṇassa pākaṭā hotīti attho.
The meaning is that it is manifest to eye-consciousness.
Có nghĩa là nó hiển lộ rõ ràng đối với nhãn thức (cakkhuviññāṇa).
Vaṇṇova nibhā vaṇṇanibhā.
Color itself is splendor, hence vaṇṇanibhā.
Sắc đó chính là sự rực rỡ, vaṇṇanibhā.
Saddhiṃ nidassanena sanidassanaṃ, cakkhuviññāṇena passitabbanti attho.
Sanidassanaṃ means that which is with showing, implying that it is seen by eye-consciousness.
Cùng với sự có thể nhìn thấy được là sanidassanaṃ, có nghĩa là có thể được thấy bằng nhãn thức.
Saddhiṃ paṭighena sappaṭighaṃ, paṭighaṭṭananighaṃsajanakanti attho.
Sappaṭighaṃ means that which is with impact, implying that it generates striking and rubbing contact.
Cùng với sự va chạm là sappaṭighaṃ, có nghĩa là có thể gây ra sự va đập, cọ xát.
Nīlādīsu umāpupphasamānaṃ nīlaṃ, kaṇikārapupphasamānaṃ pītakaṃ, bandhujīvakapupphasamānaṃ lohitakaṃ, osadhitārakasamānaṃ odātaṃ.
Among the blue, etc., nīlaṃ (blue) is like the color of a sesame flower; pītakaṃ (yellow) is like the color of a kaṇikāra flower; lohitakaṃ (red) is like the color of a bandhujīvaka flower; odātaṃ (white) is like the color of a morning star.
Trong số các màu xanh, v.v., màu giống hoa mè (umāpuppha) là màu xanh lam (nīlaṃ); màu giống hoa kanikāra (kaṇikārapuppha) là màu vàng (pītakaṃ); màu giống hoa bandhujīvaka (bandhujīvakapuppha) là màu đỏ (lohitakaṃ); màu giống sao osadhi (osadhitāraka) là màu trắng (odātaṃ).
Jhāmaṅgārasamānaṃ kāḷakaṃ, mandarattaṃ sinduvārakaravīramakuḷasamānaṃ mañjiṭṭhakaṃ.
Kāḷakaṃ (black) is like the color of burnt charcoal; mañjiṭṭhakaṃ (crimson) is slightly red, like the color of sinduvāra or karavīra buds.
Màu giống than cháy (jhāmaṅgāra) là màu đen (kāḷakaṃ); màu giống nụ hoa sinduvāra và karavīra đỏ nhạt là màu đỏ sẫm (mañjiṭṭhakaṃ).
‘‘Harittacahemavaṇṇakāmaṃsumukhapakkamā’’ti (jā. 1.15.133) ettha pana kiñcāpi ‘harī’ti suvaṇṇaṃ vuttaṃ, parato panassa jātarūpaggahaṇena gahitattā idha sāmaṃ hari nāma.
In the passage “‘harittacahemavaṇṇakāmaṃsumukhapakkamā’’ (Jā. 1.15.133), although ‘hari’ refers to gold, since gold is taken later by the term jātarūpa, here hari (yellow) specifically refers to the sallow color.
Trong câu "harittacahemavaṇṇakāmaṃsumukhapakkamā" (Jā. 1.15.133), mặc dù 'hari' được nói đến là vàng, nhưng vì sau đó nó được đề cập bằng từ jātarūpa, nên ở đây hari có nghĩa là màu xanh lục.
Imāni satta vatthuṃ anāmasitvā sabhāveneva dassitāni.
These seven are shown by their intrinsic nature, without reference to their underlying substance.
Bảy điều này được trình bày theo bản chất của chúng mà không cần dựa vào đối tượng.
Harivaṇṇanti haritasaddalavaṇṇaṃ.
Harivaṇṇaṃ means the color of green grass.
Harivaṇṇaṃ là màu của cỏ xanh tươi.
Ambaṅkuravaṇṇanti ambaṅkurena samānavaṇṇaṃ.
Ambaṅkuravaṇṇaṃ means a color similar to a mango shoot.
Ambaṅkuravaṇṇaṃ là màu giống chồi xoài.
Imāni dve vatthuṃ āmasitvā dassitāni.
These two are shown by referring to their underlying substance.
Hai điều này được trình bày bằng cách dựa vào đối tượng.
Dīghādīni dvādasa vohārato dassitāni.
The twelve, dīghādīni (long, etc.), are shown by convention.
Mười hai điều dīghādīni (dài, v.v.) được trình bày theo cách quy ước.
So ca nesaṃ vohāro upanidhāyasiddho ceva sannivesasiddho ca.
And their convention is established by comparison and established by arrangement.
Và cách quy ước đó được thiết lập bằng cách so sánh và bằng cách sắp xếp.
Dīghādīni hi aññamaññaṃ upanidhāyasiddhāni, vaṭṭādīni sannivesavisesena.
For instance, the long, etc., are established by comparison with each other, and the round, etc., by specific arrangements.
Thật vậy, dài (dīgha) và các loại khác được thiết lập bằng cách so sánh lẫn nhau, còn tròn (vaṭṭa) và các loại khác được thiết lập bằng sự sắp xếp đặc biệt.
Tattha rassaṃ upanidhāya tato uccataraṃ dīghaṃ, taṃ upanidhāya tato nīcataraṃ rassaṃ.
Among them, dīghaṃ (long) is that which is taller than a short one by comparison with it; rassaṃ (short) is that which is shorter than a long one by comparison with it.
Trong số đó, cái dài (dīghaṃ) là cái cao hơn khi so sánh với cái ngắn (rassaṃ); cái ngắn (rassaṃ) là cái thấp hơn khi so sánh với cái dài.
Thūlaṃ upanidhāya tato khuddakataraṃ aṇuṃ, taṃ upanidhāya tato mahantataraṃ thūlaṃ.
Aṇuṃ (minute) is that which is smaller than a thick one by comparison with it; thūlaṃ (thick) is that which is larger than a minute one by comparison with it.
Cái nhỏ (aṇuṃ) là cái nhỏ hơn khi so sánh với cái lớn (thūlaṃ); cái lớn (thūlaṃ) là cái lớn hơn khi so sánh với cái nhỏ.
Cakkasaṇṭhānaṃ vaṭṭaṃ, kukkuṭaṇḍasaṇṭhānaṃ parimaṇḍalaṃ.
Vaṭṭaṃ (round) is of the shape of a wheel; parimaṇḍalaṃ (circular) is of the shape of a hen's egg.
Cái có hình dạng bánh xe là tròn (vaṭṭaṃ); cái có hình dạng quả trứng gà là tròn đều (parimaṇḍalaṃ).
Catūhi aṃsehi yuttaṃ caturaṃsaṃ.
Caturaṃsaṃ is that which has four angles.
Cái có bốn góc là vuông (caturaṃsaṃ).
Chaḷaṃsādīsupi eseva nayo.
The same applies to the six-angled, etc.
Tương tự như vậy đối với sáu góc (chaḷaṃsādīsu) và các loại khác.
Ninnanti onataṃ, thalanti unnataṃ.
Ninnaṃ means low-lying; thalaṃ means elevated.
Ninnaṃ là trũng xuống, thalaṃ là nhô lên.
Tattha yasmā dīghādīni phusitvā sakkā jānituṃ, nīlādīni panevaṃ na sakkā, tasmā na nippariyāyena dīghaṃ rūpāyatanaṃ; tathā rassādīni.
Among these, since the long, etc., can be known by touch, but the blue, etc., cannot be known in this way, therefore, "long" is not directly a visible form; similarly with "short," etc.
Trong số đó, vì dài (dīgha) và các loại khác có thể được biết bằng cách chạm vào, còn xanh lam (nīla) và các loại khác thì không thể như vậy, nên dài không phải là sắc xứ (rūpāyatana) theo nghĩa tuyệt đối; tương tự như vậy đối với ngắn (rassa) và các loại khác.
Taṃ taṃ nissāya pana tathā tathā ṭhitaṃ dīghaṃ rassanti tena tena vohārena rūpāyatanamevettha bhāsitanti veditabbaṃ.
But it should be understood that here, visible form, abiding in various ways by relying on that particular (substance), is spoken of as "long," "short," etc., by those respective terms.
Tuy nhiên, dựa vào các sắc đại hiển hiện đó mà các sắc đại hiển hiện tồn tại theo cách này cách nọ, được gọi là dài hay ngắn, thì chính sắc xứ (rūpāyatana) đã được giảng ở đây. Điều này nên được hiểu.
Chāyā ātapoti idaṃ aññamaññaparicchinnaṃ; tathā āloko andhakāro ca.
Chāyā (shadow) and ātapo (sunlight) are mutually distinct; similarly, āloko (light) and andhakāro (darkness).
Bóng tối và ánh nắng là hai thứ được phân biệt lẫn nhau; cũng như ánh sáng và bóng tối.
Abbhā mahikātiādīni cattāri vatthunāva dassitāni.
The four, abbhā mahikā (cloud, mist), etc., are shown by their substance itself.
Bốn thứ như mây và sương mù được trình bày theo đối tượng.
Tattha ‘abbhā’ti valāhako.
Here, ‘abbhā’ refers to a cloud.
Trong đó, ‘mây’ là mây.
‘Mahikā’ti himaṃ.
‘Mahikā’ refers to frost.
‘Sương mù’ là tuyết.
Imehi catūhi abbhādīnaṃ vaṇṇā dassitā.
By these four, the colors of clouds, etc., are shown.
Bốn từ này cho thấy màu sắc của mây và những thứ tương tự.
Candamaṇḍalassa vaṇṇanibhātiādīhi tesaṃ tesaṃ pabhāvaṇṇā dassitā.
By candamaṇḍalassa vaṇṇanibhā (the splendor of the moon's disk), etc., the splendid colors of those various objects are shown.
Với các từ như “sắc tướng của mặt trăng”, các sắc tướng rực rỡ của chúng được trình bày.
Tattha candamaṇḍalādīnaṃ vatthūnaṃ evaṃ viseso veditabbo – maṇimayaṃ rajatapaṭicchannaṃ ekūnapaññāsayojanāyāmavitthāraṃ candassa devaputtassa vimānaṃ candamaṇḍalaṃ nāma.
Here, the distinction among the moon's disk, etc., should be understood thus: the moon-orb is the vimāna (celestial mansion) of the moon-deity, made of gems, covered with silver, forty-nine yojanas in length and width, and is called candamaṇḍalaṃ.
Trong đó, sự khác biệt của các đối tượng như mặt trăng cần được hiểu như sau: cung điện của vị thiên tử mặt trăng, được làm bằng ngọc, được bao phủ bởi bạc, có chiều dài và chiều rộng bốn mươi chín do tuần, được gọi là mặt trăng.
Sovaṇṇamayaṃ phalikapaṭicchannaṃ samapaṇṇāsayojanāyāmavitthāraṃ sūriyassa devaputtassa vimānaṃ sūriyamaṇḍalaṃ nāma.
The sun-orb is the vimāna of the sun-deity, made of gold, covered with crystal, fifty yojanas in length and width, and is called sūriyamaṇḍalaṃ.
Cung điện của vị thiên tử mặt trời, được làm bằng vàng, được bao phủ bởi pha lê, có chiều dài và chiều rộng năm mươi do tuần, được gọi là mặt trời.
Sattaratanamayāni sattaṭṭhadasadvādasayojanāyāmavitthārāni tesaṃ tesaṃ devaputtānaṃ vimānāni tārakarūpāni nāma.
The star-forms are the vimānas of those various deities, made of seven jewels, seven, eight, ten, or twelve yojanas in length and width, and are called tārakarūpāni.
Các cung điện của các vị thiên tử khác nhau, được làm bằng bảy loại ngọc quý, có chiều dài và chiều rộng bảy, tám, mười, mười hai do tuần, được gọi là các vì sao.
Tattha heṭṭhā cando, sūriyo upari, ubhinnamantaraṃ yojanaṃ hoti.
Among them, the moon is below, the sun is above, and the distance between the two is one yojana.
Trong đó, mặt trăng ở dưới, mặt trời ở trên, khoảng cách giữa hai cái là một do tuần.
Candassa heṭṭhimantato sūriyassa uparimanto yojanasataṃ hoti.
From the lower edge of the moon to the upper edge of the sun is one hundred yojanas.
Từ điểm thấp nhất của mặt trăng đến điểm cao nhất của mặt trời là một trăm do tuần.
Dvīsu passesu nakkhattatārakā gacchanti.
The constellations and stars travel on both sides.
Các chòm sao và tinh tú di chuyển ở hai bên.
Etesu pana tīsu cando dandhagamano, sūriyo sīghagamano, nakkhattatārakā sabbasīghagamanā.
Among these three, the moon is slow-moving, the sun is fast-moving, and the constellations and stars are the fastest-moving of all.
Trong ba thứ này, mặt trăng di chuyển chậm, mặt trời di chuyển nhanh, và các chòm sao, tinh tú di chuyển nhanh nhất.
Kālena candimasūriyānaṃ purato honti kālena pacchā.
At times they are in front of the sun and moon, at times behind.
Đôi khi chúng ở phía trước mặt trăng và mặt trời, đôi khi ở phía sau.
Ādāsamaṇḍalanti kaṃsamayaṃ.
Ādāsamaṇḍalaṃ means a copper disk.
Gương là thứ làm bằng đồng.
Maṇīti ṭhapetvā veḷuriyaṃ seso jotirasādianekappabhedo.
Maṇī refers to other gems of various kinds, such as jotirasa, excluding lapis lazuli.
Ngọc là các loại ngọc khác nhau như ngọc sáng, trừ ngọc veḷuriya.
Saṅkhoti sāmuddiko; muttā sāmuddikāpi, sesāpi.
Saṅkho means a conch from the sea; muttā refers to pearls, both from the sea and otherwise.
Ốc là ốc biển; ngọc trai có cả ngọc trai biển và các loại khác.
Veḷuriyoti veḷuvaṇṇamaṇi.
Veḷuriyo means a beryl gem.
Veḷuriya là ngọc màu tre.
Jātarūpaṃ vuccati satthuvaṇṇo.
Jātarūpaṃ is said to be the color of the Teacher (Buddha).
Jātarūpaṃ được gọi là màu của Bậc Đạo Sư.
Satthā hi suvaṇṇavaṇṇo, suvaṇṇampi satthuvaṇṇaṃ.
For the Teacher is of golden color, and gold is also of the Teacher's color.
Bậc Đạo Sư có màu vàng, và vàng cũng có màu của Bậc Đạo Sư.
Rajataṃ vuccati kahāpaṇo – lohamāsako dārumāsako jatumāsako, ye ‘vohāraṃ gacchantī’ti (pārā. 584) vuttaṃ taṃ sabbampi idha gahitaṃ.
Rajataṃ (silver) refers to kahāpaṇa – copper coins, wooden tokens, lac tokens – all that is said to be "current in trade" is included here.
Bạc được gọi là kahāpaṇa – tiền đồng, tiền gỗ, tiền sáp, tất cả những gì được nói là "được dùng trong giao dịch" đều được bao gồm ở đây.
Evametaṃ nīlādinā bhedena bhinnampi rūpaṃ sabbaṃ lakkhaṇādīhi abhinnameva.
Thus, although this materiality is diversified by distinctions such as blue, it is all undifferentiated in terms of its characteristics, etc.
Như vậy, sắc tướng này, mặc dù khác biệt theo các loại như xanh lam, nhưng tất cả đều không khác biệt về các đặc tính, v.v.
Sabbañhetaṃ cakkhupaṭihananalakkhaṇaṃ rūpaṃ, cakkhuviññāṇassa visayabhāvarasaṃ, tasseva gocarapaccupaṭṭhānaṃ, catumahābhūtapadaṭṭhānaṃ.
All this materiality has the characteristic of impacting the eye, the function of being the object of eye-consciousness, its manifestation as the sphere of action, and its proximate cause as the four great elements.
Tất cả những sắc tướng này có đặc tính là đập vào mắt, có chức năng là đối tượng của nhãn thức, biểu hiện là đối tượng của chính nó, và có bốn đại hiển hiện làm nguyên nhân gần.
Yathā cetaṃ tathā sabbānipi upādārūpāni.
And just as it is with this (visible form), so it is with all derived materialities (upādā-rūpāni).
Cũng như sắc tướng này, tất cả các sắc sở thủ đều như vậy.
Yattha pana viseso atthi tattha vakkhāma.
Where there is a distinction, we will explain it there.
Tuy nhiên, ở đâu có sự khác biệt, chúng tôi sẽ giải thích ở đó.
Sesamettha cakkhāyatananiddese vuttanayeneva veditabbaṃ.
The remainder here should be understood in the same way as stated in the exposition of the eye-sphere.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói trong phần giải thích về nhãn xứ.
Kevalañhi tattha cakkhupubbaṅgamo niddeso idha rūpapubbaṅgamo.
The only difference is that there the exposition is preceded by the eye, while here it is preceded by visible form.
Thật vậy, chỉ có sự trình bày trong phần mắt xứ là lấy mắt làm chủ yếu, còn ở đây (trong phần sắc xứ) là lấy sắc làm chủ yếu.
Tattha ‘cakkhuṃ peta’ntiādīni cuddasa nāmāni, idha ‘rūpaṃpeta’ntiādīni tīṇi.
There, there are fourteen terms beginning with ‘cakkhuṃ-petaṃ’ (this is the eye), while here there are three beginning with ‘rūpaṃ-petaṃ’ (this is visible form).
Trong đó, có mười bốn tên gọi bắt đầu bằng ‘mắt là vậy’, còn ở đây (trong phần sắc xứ) có ba tên gọi bắt đầu bằng ‘sắc là vậy’.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is the same.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
Yathā hi catūhi catūhi nayehi paṭimaṇḍetvā cakkhuṃ vavatthāpetuṃ terasa vārā vuttā, idhāpi te tatheva vuttāti.
Just as thirteen instances were given for describing the eye by four methods, so too here they are stated in the same way.
Thật vậy, như đã nói mười ba cách để xác định mắt bằng cách trang trí bằng bốn cách, ở đây cũng vậy, chúng được nói theo cách đó.
620. Saddāyatananiddese bherisaddoti mahābherīpahaṭabherīnaṃ saddo.
In the exposition of the sound-sphere, bherisaddo means the sound of a great drum and a struck drum.
620. Trong phần trình bày về âm xứ (saddāyatana), tiếng trống lớn (bherisaddo) là tiếng của trống lớn và trống được đánh.
Mudiṅgasaṅkhapaṇavasaddāpi mudiṅgādipaccayā saddā.
The sounds of mudiṅga (tom-tom), conch, and paṇava (a type of drum) are also sounds arising from mudiṅga, etc.
Tiếng trống mudiṅga, ốc tù và, trống paṇava cũng là những âm thanh phát ra từ trống mudiṅga và các loại khác.
Gītasaṅkhāto saddo gītasaddo.
The sound designated as a song is gītasaddo.
Âm thanh được gọi là bài hát là tiếng hát (gītasaddo).
Vuttāvasesānaṃ vīṇādīnaṃ tantibaddhānaṃ saddo vāditasaddo.
The sound of stringed instruments like the vīṇā (lute), which remain unmentioned, is vāditasaddo.
Âm thanh của đàn vīṇā và các nhạc cụ có dây khác còn lại là tiếng nhạc cụ (vāditasaddo).
Sammasaddoti kaṃsatālakaṭṭhatālasaddo.
Sammasaddo means the sound of cymbals and wooden clappers.
Tiếng sammasaddo là tiếng của chiêng đồng và tiếng vỗ tay bằng gỗ.
Pāṇisaddoti pāṇippahārasaddo.
Pāṇisaddo means the sound of hand-clapping.
Tiếng vỗ tay (pāṇisaddo) là tiếng vỗ tay.
Sattānaṃ nigghosasaddoti bahūnaṃ sannipatitānaṃ apaññāyamānapadabyañjananigghosasaddo.
Sattānaṃ nigghosasaddo means the clamor of many beings gathered together, where the words and syllables are indistinguishable.
Tiếng ồn ào của chúng sinh (sattānaṃ nigghosasaddo) là tiếng ồn ào của nhiều người tụ tập mà lời nói không rõ ràng.
Dhātūnaṃ sannighātasaddoti rukkhānaṃ aññamaññanighaṃsanaghaṇṭikākoṭanādisaddo.
Dhātūnaṃ sannighātasaddo means the sound of trees rubbing against each other, the tinkling of bells, and so on.
Tiếng va chạm của các yếu tố (dhātūnaṃ sannighātasaddo) là tiếng cọ xát, tiếng chuông gõ, v.v. của cây cối với nhau.
Vātassa vāyato saddo vātasaddo.
The sound of the wind blowing is vātasaddo.
Tiếng gió thổi là tiếng gió (vātasaddo).
Udakassa sandamānassa vā paṭihatassa vā saddo udakasaddo.
The sound of flowing water or water that has been struck is udakasaddo.
Tiếng nước chảy hoặc nước bị cản là tiếng nước (udakasaddo).
Manussānaṃ sallāpādisaddo manussasaddo.
The sound of humans, such as speech, is human sound (manussasadda).
Tiếng nói chuyện của con người, v.v. là tiếng người (manussasaddo).
Taṃ ṭhapetvā seso sabbopi amanussasaddo.
Leaving that aside, all the remaining is non-human sound (amanussasadda).
Ngoài tiếng đó ra, tất cả các tiếng còn lại đều là tiếng phi nhân (amanussasaddo).
Iminā padadvayena sabbopi saddo pariyādinno.
By these two terms, all sound is completely encompassed.
Với hai từ này, tất cả các âm thanh đều đã được bao gồm.
Evaṃ santepi vaṃsaphālanapilotikaphālanādīsu pavatto pāḷiyaṃ anāgatasaddo yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhoti veditabbo.
Even though all sound is thus encompassed, it should be understood that sounds arising from splitting bamboo, tearing cloth, and so on, which are not directly mentioned in the Pāḷi, have entered the category of yevāpanaka.
Mặc dù vậy, những âm thanh không được đề cập trực tiếp trong Pāḷi, chẳng hạn như tiếng tre nứt, tiếng vải rách, v.v., cần được hiểu là đã được đưa vào phần bổ sung.
Evamayaṃ bherīsaddādinā bhedena bhinnopi saddo lakkhaṇādīhi abhinnoyeva.
Thus, even though this sound is differentiated by distinctions such as the sound of a drum, it is undifferentiated in terms of its characteristics and so forth.
Như vậy, dù âm thanh này có nhiều loại khác nhau như tiếng trống, v.v., nhưng về các đặc tính thì nó không khác biệt.
Sabbopi hesa sotapaṭihananalakkhaṇo saddo sotaviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno.
For indeed, all such sound has the characteristic of striking the ear-faculty, the function of being the object of ear-consciousness, and its manifestation is as the sphere of that very consciousness.
Thật vậy, tất cả âm thanh này đều có đặc tính là đập vào tai, có chức năng là đối tượng của nhĩ thức (sotaviññāṇa), và biểu hiện là phạm vi hoạt động của chính nó.
Sesaṃ cakkhāyatananiddese vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated in the exposition of the eye-ayatana.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói trong phần trình bày về mắt xứ.
Idhāpi hi catūhi catūhi nayehi paṭimaṇḍitā terasa vārā vuttā.
Here, too, thirteen instances embellished with four methods each have been stated.
Ở đây cũng vậy, mười ba cách đã được nói, được trang trí bằng bốn cách.
Tesaṃ attho sakkā vuttanayeneva jānitunti na vitthārito.
Their meaning can be known by the method already stated, hence it has not been elaborated upon.
Ý nghĩa của chúng có thể được hiểu theo cách đã nói, nên không cần giải thích thêm.
624. Gandhāyatananiddese mūlagandhoti yaṃ kiñci mūlaṃ paṭicca nibbatto gandho.
In the exposition of the smell-ayatana, root-smell (mūlagandha) is any smell that arises dependent on a root.
624. Trong phần trình bày về hương xứ (gandhāyatana), hương gốc (mūlagandho) là bất kỳ hương nào phát sinh từ một loại rễ.
Sāragandhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to heartwood-smell (sāragandha) and so forth.
Trong các loại hương cốt lõi (sāragandhā), v.v. cũng theo cách tương tự.
Asiddhadusiddhānaṃ ḍākādīnaṃ gandho āmakagandho.
The smell of badly cooked or improperly cooked vegetables and so forth is raw-smell (āmakagandha).
Hương của các loại rau củ chưa được nấu chín hoặc nấu không đúng cách, v.v. là hương sống (āmakagandho).
Macchasakalikāpūtimaṃsasaṃkiliṭṭhasappiādīnaṃ gandho vissagandho.
The smell of fish-scales, putrid meat, contaminated ghee, and so forth is putrid-smell (vissagandha).
Hương của vảy cá, thịt thối, bơ bị nhiễm bẩn, v.v. là hương tanh (vissagandho).
Sugandhoti iṭṭhagandho.
Good smell (sugandha) is a pleasant smell.
Hương thơm (sugandho) là hương dễ chịu.
Duggandhoti aniṭṭhagandho.
Bad smell (duggandha) is an unpleasant smell.
Hương hôi (duggandho) là hương khó chịu.
Iminā padadvayena sabbopi gandho pariyādinno.
By these two terms, all smells are encompassed.
Với hai từ này, tất cả các loại hương đều đã được bao gồm.
Evaṃ santepi kaṇṇakagandhapilotikagandhādayo pāḷiyaṃ anāgatā sabbepi gandhā yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhāti veditabbā.
Even so, it should be understood that all smells not mentioned in the Pāḷi, such as the smell of mushrooms and the smell of rags, fall under the category of "other smells."
Mặc dù vậy, tất cả các loại hương không được đề cập trực tiếp trong Pāḷi, chẳng hạn như hương nấm, hương vải vụn, v.v., cần được hiểu là đã được đưa vào phần bổ sung.
Evamayaṃ mūlagandhādinā bhedena bhinnopi gandho lakkhaṇādīhi abhinnoyeva.
Thus, even though this smell is differentiated by distinctions such as root-smell, it is undifferentiated in terms of its characteristics and so forth.
Như vậy, dù hương này có nhiều loại khác nhau như hương gốc, v.v., nhưng về các đặc tính thì nó không khác biệt.
Sabbopi hesa ghānapaṭihananalakkhaṇo gandho, ghānaviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno.
For indeed, all such smell has the characteristic of striking the nose-faculty, the function of being the object of nose-consciousness, and its manifestation is as the sphere of that very consciousness.
Tất cả mùi này có đặc tính va chạm với mũi, có phận sự làm đối tượng của thức mũi, và hiện hữu như cảnh giới của chính thức mũi.
Sesaṃ cakkhāyatananiddese vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated in the exposition of the eye-ayatana.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói trong phần trình bày về nhãn xứ.
Idhāpi hi tatheva dvipaññāsanayapaṭimaṇḍitā terasa vārā vuttā.
Here, too, thirteen instances embellished with fifty-two methods have been stated in the same way.
Ở đây cũng vậy, mười ba trường hợp được trang hoàng bằng năm mươi hai phương pháp đã được nói đến theo cách đó.
Te atthato pākaṭāyeva.
Their meanings are quite clear.
Những điều đó rõ ràng về mặt ý nghĩa.
628. Rasāyatananiddese mūlarasoti yaṃkiñci mūlaṃ paṭicca nibbattaraso.
In the exposition of the taste-ayatana, root-taste (mūlarasa) is any taste that arises dependent on a root.
628. Trong phần trình bày về vị xứ, vị gốc (mūlaraso) là vị sinh khởi do bất kỳ loại rễ nào.
Khandharasādīsupi eseva nayo.
The same method applies to stem-taste (khandharasa) and so forth.
Tương tự như vậy đối với vị thân cây (khandharasā) v.v.
Ambilanti takkambilādi.
Sour (ambila) refers to sour gruel and so forth.
Chua (ambilanti) là takkambila (nước chua) v.v.
Madhuranti ekantato gosappiādi.
Sweet (madhura) refers to cow's ghee and so forth, which are exclusively sweet.
Ngọt (madhuraṃti) là bơ sữa bò (gosappi) v.v. một cách tuyệt đối.
Madhu pana kasāvayuttaṃ ciranikkhittaṃ kasāvaṃ hoti.
Honey, if mixed with astringent or kept for a long time, becomes astringent.
Mật ong nếu để lâu sẽ có vị chát.
Phāṇitaṃ khāriyuttaṃ ciranikkhittaṃ khāriyaṃ hoti.
Molasses, if mixed with alkaline or kept for a long time, becomes alkaline.
Đường phèn nếu để lâu sẽ có vị kiềm.
Sappi pana ciranikkhittaṃ vaṇṇagandhe jahantampi rasaṃ na jahatīti tadeva ekantamadhuraṃ.
But ghee, even if kept for a long time and losing its color and smell, does not lose its taste, therefore, it is exclusively sweet.
Nhưng bơ sữa bò dù để lâu có mất màu và mùi nhưng không mất vị, nên nó là vị ngọt tuyệt đối.
Tittakanti nimbapaṇṇādi.
Bitter (tittaka) refers to neem leaves and so forth.
Đắng (tittakaṃti) là lá neem (nimbapaṇṇa) v.v.
Kaṭukanti siṅgiveramaricādi.
Pungent (kaṭuka) refers to ginger, pepper, and so forth.
Cay (kaṭukaṃti) là gừng (siṅgivera), tiêu (marica) v.v.
Loṇikanti sāmuddikaloṇādi.
Salty (loṇika) refers to sea salt and so forth.
Mặn (loṇikaṃti) là muối biển (sāmuddikaloṇa) v.v.
Khārikanti vātiṅgaṇakaḷīrādi.
Alkaline (khārika) refers to eggplant shoots and so forth.
Kiềm (khārikaṃti) là măng cà tím (vātiṅgaṇakaḷīra) v.v.
Lambilanti badarāmalakakapiṭṭhasālavādi.
Acrid (lambila) refers to jujube, amalaka, wood apple, salava, and so forth.
Chua chát (lambilaṃti) là táo tàu (badara), amalak (āmalaka), kapiṭṭha (kapiṭṭha), sālava (sālava) v.v.
Kasāvanti haritakādi.
Astringent (kasāva) refers to myrobalan and so forth.
Chát (kasāvaṃti) là haritaka (haritaka) v.v.
Ime sabbepi rasā vatthuvasena vuttā.
All these tastes are stated based on their substances.
Tất cả những vị này được nói đến dựa trên đối tượng.
Taṃtaṃvatthuto panettha rasova ambilādīhi nāmehi vuttoti veditabbo.
Here, it should be understood that taste itself, derived from various substances, is described by names such as sour and so forth.
Ở đây, vị từ đối tượng cụ thể được gọi bằng các tên như chua v.v.
Sādūti iṭṭharaso, asādūti aniṭṭharaso.
Pleasant (sādū) is an agreeable taste, unpleasant (asādū) is a disagreeable taste.
Ngon (sādūti) là vị dễ chịu, không ngon (asādūti) là vị không dễ chịu.
Iminā padadvayena sabbopi raso pariyādinno.
By these two terms, all tastes are encompassed.
Với hai từ này, tất cả các vị đều được bao hàm.
Evaṃ santepi leḍḍurasabhittirasapilotikarasādayo pāḷiyaṃ anāgatā sabbepi rasā yevāpanakaṭṭhānaṃ paviṭṭhāti veditabbā.
Even so, it should be understood that all tastes not mentioned in the Pāḷi, such as the taste of clods of earth, the taste of a wall, and the taste of rags, fall under the category of "other tastes."
Mặc dù vậy, tất cả các vị không được đề cập trong Pāḷi, như vị của đất sét, vị của tường, vị của vải vụn v.v., nên được hiểu là thuộc về phần bổ sung.
Evamayaṃ mūlarasādinābhedena bhinnopi raso lakkhaṇādīhi abhinnoyeva.
Thus, even though this taste is differentiated by distinctions such as root-taste, it is undifferentiated in terms of its characteristics and so forth.
Như vậy, vị này, dù được phân loại theo vị gốc v.v., nhưng về mặt đặc tính thì không khác biệt.
Sabbopi hesa jivhāpaṭihananalakkhaṇo raso, jivhāviññāṇassa visayabhāvaraso, tasseva gocarapaccupaṭṭhāno.
For indeed, all such taste has the characteristic of striking the tongue-faculty, the function of being the object of tongue-consciousness, and its manifestation is as the sphere of that very consciousness.
Tất cả vị này có đặc tính va chạm với lưỡi, có phận sự làm đối tượng của thức lưỡi, và hiện hữu như cảnh giới của chính thức lưỡi.
Sesaṃ cakkhāyatananiddese vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated in the exposition of the eye-ayatana.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói trong phần trình bày về nhãn xứ.
Idhāpi hi tatheva dvipaññāsanayapaṭimaṇḍitā terasa vārā vuttā.
Here, too, thirteen instances embellished with fifty-two methods have been stated in the same way.
Ở đây cũng vậy, mười ba trường hợp được trang hoàng bằng năm mươi hai phương pháp đã được nói đến theo cách đó.
632. Itthindriyaniddese yanti karaṇavacanaṃ.
In the exposition of the female faculty, “yaṃ” is a causal term.
632. Trong phần trình bày về nữ quyền (itthindriya), yaṃ là một từ chỉ nguyên nhân.
Yena kāraṇena itthiyā itthiliṅgādīni hontīti ayamettha attho.
The meaning here is, “due to which cause do a woman’s female characteristics and so forth arise?”
Ở đây, ý nghĩa là: “Do nguyên nhân nào mà nữ giới có các đặc điểm của nữ giới v.v.”.
Tattha ‘liṅga’nti saṇṭhānaṃ.
Among these, ‘liṅga’ means bodily shape.
Trong đó, ‘liṅga’ là hình dáng.
Itthiyā hi hatthapādagīvāurādīnaṃ saṇṭhānaṃ na purisassa viya hoti.
Indeed, the bodily shape of a woman’s hands, feet, neck, chest, and so forth is not like that of a man.
Thật vậy, hình dáng của tay, chân, cổ, ngực v.v. của nữ giới không giống như của nam giới.
Itthīnañhi heṭṭhimakāyo visado hoti, uparimakāyo avisado.
For women, the lower part of the body is distinct, while the upper part is indistinct.
Thật vậy, phần thân dưới của nữ giới rõ ràng, phần thân trên không rõ ràng.
Hatthapādā khuddakā, mukhaṃ khuddakaṃ.
Their hands and feet are small, and their face is small.
Tay chân nhỏ, mặt nhỏ.
Nimittanti sañjānanaṃ.
Nimitta means a distinguishing mark.
Nimitta là dấu hiệu nhận biết.
Itthīnañhi uramaṃsaṃ avisadaṃ hoti, mukhaṃ nimmassudāṭhikaṃ.
For women, the breast-flesh is indistinct, and the face is without moustache, beard, or whiskers.
Thật vậy, ngực của nữ giới không rõ ràng, mặt không có râu và răng nanh.
Kesabandhavatthaggahaṇampi na purisānaṃ viya hoti.
Even the way they bind their hair and hold their clothing is not like that of men.
Cách búi tóc và giữ y phục cũng không giống như nam giới.
Kuttanti kiriyā.
Kutta means action.
Kutta là hành động.
Itthiyo hi daharakāle suppakamusalakehi kīḷanti, cittadhītalikāya kīḷanti, mattikavākena suttakaṃ nāma kantanti.
Indeed, in their youth, women play with small trays and pestles, play with decorated dolls, and spin thread, as it were, with clay fiber.
Thật vậy, khi còn nhỏ, nữ giới chơi với cối và chày nhỏ, chơi với búp bê, và kéo sợi từ vỏ cây đất sét.
Ākappoti gamanādiākāro.
Ākappa means manner of walking and so forth.
Ākappo là dáng điệu như đi lại v.v.
Itthiyo hi gacchamānā avisadā gacchanti, tiṭṭhamānā nipajjamānā nisīdamānā khādamānā bhuñjamānā avisadā bhuñjanti.
Indeed, women walk indistinctly, stand indistinctly, lie down indistinctly, sit indistinctly, eat indistinctly, and consume food indistinctly.
Quả thật, phụ nữ khi đi thì đi một cách không thanh thoát, khi đứng, khi nằm, khi ngồi, khi nhai, khi ăn thì ăn một cách không thanh thoát.
Purisampi hi avisadaṃ disvā mātugāmo viya gacchati tiṭṭhati nipajjati nisīdati khādati bhuñjatīti vadanti.
When they see even a man behaving indistinctly, they say, “He walks, stands, lies down, sits, eats, and consumes food like a woman.”
Khi thấy một người đàn ông cũng không thanh thoát, người ta nói rằng: "Anh ta đi, đứng, nằm, ngồi, nhai, ăn như một người phụ nữ vậy."
Itthattaṃ itthibhāvoti ubhayampi ekatthaṃ; itthisabhāvoti attho.
Itthattaṃ and itthibhāvo both mean the same thing; the meaning is "the state of being a woman."
Itthattaṃ và itthibhāvo cả hai đều có cùng một nghĩa; nghĩa là bản chất nữ tính (itthisabhāva).
Ayaṃ kammajo paṭisandhisamuṭṭhito.
This female faculty arises from kamma, originating at the time of rebirth-linking (paṭisandhi).
Cái này do nghiệp mà sinh, khởi lên từ sự tái tục (paṭisandhi).
Itthiliṅgādīni pana itthindriyaṃ paṭicca pavatte samuṭṭhitāni.
However, the female characteristics (itthiliṅga) and so forth arise in the course of existence (pavatte) dependent on the female faculty.
Còn các dấu hiệu nữ tính (itthiliṅga) v.v. thì khởi lên trong đời sống hiện tại (pavatte), tùy thuộc vào nữ quyền (itthindriya).
Yathā hi bīje sati, bījaṃ paṭicca, bījapaccayā rukkho vaḍḍhitvā sākhāviṭapasampanno hutvā ākāsaṃ pūretvā tiṭṭhati, evameva itthibhāvasaṅkhāte itthindriye sati itthiliṅgādīni honti.
Just as when there is a seed, dependent on the seed and due to the seed, a tree grows, becomes complete with branches and twigs, and fills the sky, so too, when there is the female faculty, which is called the state of being a woman, the female characteristics and so forth arise.
Giống như khi có hạt giống, cây lớn lên nhờ hạt giống, do duyên hạt giống, trở thành có cành và nhánh, rồi đứng vững lấp đầy không gian; cũng vậy, khi có nữ quyền (itthindriya) được gọi là bản chất nữ tính (itthibhāva), thì các dấu hiệu nữ tính (itthiliṅga) v.v. sẽ phát sinh.
Bījaṃ viya hi itthindriyaṃ, bījaṃ paṭicca vaḍḍhitvā ākāsaṃ pūretvā ṭhitarukkho viya itthindriyaṃ paṭicca itthiliṅgādīni pavatte samuṭṭhahanti.
Indeed, the female faculty is like a seed, and dependent on the female faculty, the female characteristics and so forth arise in the course of existence, like a tree that has grown dependent on a seed and stands filling the sky.
Nữ quyền (itthindriya) giống như hạt giống, còn các dấu hiệu nữ tính (itthiliṅga) v.v. khởi lên trong đời sống hiện tại (pavatte) tùy thuộc vào nữ quyền (itthindriya) thì giống như cái cây lớn lên nhờ hạt giống và đứng vững lấp đầy không gian.
Tattha itthindriyaṃ na cakkhuviññeyyaṃ, manoviññeyyameva.
Among these, the female faculty is not perceptible by eye-consciousness; it is only perceptible by mind-consciousness.
Trong đó, nữ quyền (itthindriya) không thể nhận biết bằng nhãn thức (cakkhuviññeyya), mà chỉ có thể nhận biết bằng ý thức (manoviññeyya).
Itthiliṅgādīni cakkhuviññeyyānipi manoviññeyyānipi.
The female characteristics and so forth are perceptible by both eye-consciousness and mind-consciousness.
Các dấu hiệu nữ tính (itthiliṅga) v.v. thì có thể nhận biết bằng nhãn thức (cakkhuviññeyya) và cũng có thể nhận biết bằng ý thức (manoviññeyya).
633. Purisindriyepi eseva nayo.
The same method applies to the male faculty.
633. Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho nam quyền (purisindriya).
Purisaliṅgādīni pana itthiliṅgādīnaṃ paṭipakkhato veditabbāni.
However, male characteristics and so forth should be understood as being opposite to female characteristics and so forth.
Tuy nhiên, các dấu hiệu nam tính (purisaliṅga) v.v. cần được hiểu là đối lập với các dấu hiệu nữ tính (itthiliṅga) v.v.
Purisassa hi hatthapādagīvāurādīnaṃ saṇṭhānaṃ na itthiyā viya hoti.
For a man, the shape of the hands, feet, neck, chest, and so forth is not like that of a woman.
Thật vậy, hình dáng tay, chân, cổ, ngực v.v. của đàn ông không giống như của phụ nữ.
Purisānañhi uparimakāyo visado hoti heṭṭhimakāyo avisado, hatthapādā mahantā, mukhaṃ mahantaṃ, uramaṃsaṃ visadaṃ, massudāṭhikā uppajjanti.
For men, the upper part of the body is distinct, while the lower part is indistinct; their hands and feet are large, their face is large, their breast-flesh is distinct, and moustaches, beards, and whiskers grow.
Thật vậy, phần thân trên của đàn ông rõ ràng (thanh thoát), phần thân dưới không rõ ràng (không thanh thoát), tay chân to lớn, khuôn mặt to lớn, cơ ngực rõ ràng, râu và ria mép mọc ra.
Kesabandhanavatthaggahaṇaṃ na itthīnaṃ viya hoti.
The way they bind their hair and hold their clothing is not like that of women.
Cách buộc tóc và cách mặc y phục không giống như phụ nữ.
Daharakāle rathanaṅgalādīhi kīḷanti, vālikapāḷiṃ katvā vāpiṃ nāma khananti, gamanādīni visadāni honti.
In their youth, they play with toy chariots, plows, and so forth, and they make sand banks and dig, as it were, small ponds; their ways of walking and so forth are distinct.
Khi còn nhỏ, họ chơi với xe cộ, cày bừa v.v., đắp đê cát và đào cái gọi là ao, các hành động đi đứng v.v. của họ đều rõ ràng (thanh thoát).
Itthimpi gamanādīni visadāni kurumānaṃ disvā ‘puriso viya gacchatī’tiādīni vadanti.
When they see even a woman behaving distinctly in her ways of walking and so forth, they say, "She walks like a man," and so forth.
Khi thấy một người phụ nữ có các hành động đi đứng v.v. rõ ràng (thanh thoát), người ta nói rằng: "Cô ấy đi như đàn ông" v.v.
Sesaṃ itthindriye vuttasadisameva.
The rest is similar to what was stated regarding the female faculty.
Phần còn lại tương tự như đã nói về nữ quyền (itthindriya).
Tattha itthibhāvalakkhaṇaṃ itthindriyaṃ, itthīti pakāsanarasaṃ, itthiliṅganimittakuttākappānaṃ kāraṇabhāvapaccupaṭṭhānaṃ.
Among these, the female faculty has the characteristic of being the state of a woman, the function of revealing "woman," and its manifestation is as the cause of female characteristics, distinguishing marks, actions, and manners.
Trong đó, nữ quyền (itthindriya) có đặc tính của bản chất nữ tính (itthibhāva), có chức năng biểu lộ là "phụ nữ", và có sự hiện khởi là nguyên nhân của các dấu hiệu, biểu tượng, cử chỉ và dáng vẻ của phụ nữ.
Purisabhāvalakkhaṇaṃ purisindriyaṃ, purisoti pakāsanarasaṃ, purisaliṅganimittakuttākappānaṃ kāraṇabhāvapaccupaṭṭhānaṃ.
The male faculty has the characteristic of being the state of a man, the function of revealing "man," and its manifestation is as the cause of male characteristics, distinguishing marks, actions, and manners.
Nam quyền (purisindriya) có đặc tính của bản chất nam tính (purisabhāva), có chức năng biểu lộ là "đàn ông", và có sự hiện khởi là nguyên nhân của các dấu hiệu, biểu tượng, cử chỉ và dáng vẻ của đàn ông.
Ubhayampetaṃ paṭhamakappikānaṃ pavatte samuṭṭhāti.
Both of these faculties arise in the course of existence (pavatte) for the beings of the primeval epoch.
Cả hai điều này đều khởi lên trong đời sống hiện tại của những người sống vào thời kỳ đầu của thế giới (paṭhamakappika).
Aparabhāge paṭisandhiyaṃ.
In later periods, they arise at the time of rebirth-linking.
Về sau, chúng khởi lên trong sự tái tục (paṭisandhi).
Paṭisandhisamuṭṭhitampi pavatte calati parivattati.
Even though originating at rebirth-linking, they undergo change and transformation in the course of existence.
Ngay cả khi khởi lên trong sự tái tục (paṭisandhi), chúng vẫn vận động và biến đổi trong đời sống hiện tại (pavatte).
Imesu pana dvīsu purisaliṅgaṃ uttamaṃ, itthiliṅgaṃ hīnaṃ.
Among these two, the male gender is superior; the female gender is inferior.
Trong hai loại giới tính này, giới tính nam (purisaliṅga) là ưu việt, còn giới tính nữ (itthiliṅga) là thấp kém.
Tasmā purisaliṅgaṃ balavaakusalena antaradhāyati, itthiliṅgaṃ dubbalakusalena patiṭṭhāti.
Therefore, the male gender vanishes due to strong unwholesome kamma, while the female gender is established by weak wholesome kamma.
Do đó, giới tính nam (purisaliṅga) biến mất do ác nghiệp mạnh, còn giới tính nữ (itthiliṅga) được thiết lập do thiện nghiệp yếu.
Itthiliṅgaṃ pana antaradhāyantaṃ dubbalaakusalena antaradhāyati, purisaliṅgaṃ balavakusalena patiṭṭhāti.
However, the female gender vanishes due to weak unwholesome kamma, and the male gender is established by strong wholesome kamma.
Tuy nhiên, khi giới tính nữ (itthiliṅga) biến mất, nó biến mất do ác nghiệp yếu, còn giới tính nam (purisaliṅga) được thiết lập do thiện nghiệp mạnh.
Evaṃ ubhayampi akusalena antaradhāyati, kusalena patiṭṭhātīti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that both vanish due to unwholesome kamma and are established by wholesome kamma.
Như vậy, cả hai đều biến mất do ác nghiệp và được thiết lập do thiện nghiệp, điều này nên được hiểu rõ.
Ubhatobyañjanakassa pana kiṃ ekaṃ indriyaṃ udāhu dveti?
For a hermaphrodite (ubhatobyañjanaka), is there one faculty or two?
Còn đối với người song tính (ubhatobyañjanaka), liệu có một quyền năng (indriya) hay hai?
Tañca kho itthiubhatobyañjanakassa itthindriyaṃ, purisaubhatobyañjanakassa purisindriyaṃ.
That one faculty belongs to the female hermaphrodite if it is the female faculty, and to the male hermaphrodite if it is the male faculty.
Và đó là quyền năng nữ tính (itthindriya) đối với người song tính nữ (itthiubhatobyañjanaka), và quyền năng nam tính (purisindriya) đối với người song tính nam (purisaubhatobyañjanaka).
‘Evaṃ sante dutiyabyañjanakassa abhāvo āpajjati.
“If this is so, then there would be no second genital sign.
‘Nếu vậy, sẽ không có dấu hiệu giới tính thứ hai.
Indriyañhi byañjanakāraṇaṃ vuttaṃ.
For the faculty is said to be the cause of the genital sign.
Vì quyền năng đã được nói là nguyên nhân của dấu hiệu giới tính.
Tañcassa natthī’ti?
And this* does not exist for them,” (one might ask).
Và người đó không có nó’?
‘Na tassa indriyaṃ byañjanakāraṇaṃ’.
“For them, the faculty is not the cause of the genital sign.”
‘Quyền năng không phải là nguyên nhân của dấu hiệu giới tính đó’.
‘Kasmā’?
“Why?”
‘Tại sao’?
‘Sadā abhāvato.
“Because of its constant non-existence.
‘Vì nó không tồn tại vĩnh viễn.
Itthiubhatobyañjanakassa hi yadā itthiyā rāgacittaṃ uppajjati, tadāva purisabyañjanaṃ pākaṭaṃ hoti, itthibyañjanaṃ paṭicchannaṃ guḷhaṃ hoti.
For in the case of a female hermaphrodite, when a lustful thought arises towards a woman, then only does the male genital sign become manifest, while the female genital sign is concealed and hidden.
Thật vậy, đối với người song tính nữ (itthiubhatobyañjanaka), khi tâm dục (rāgacitta) đối với một người nữ khởi lên, thì dấu hiệu nam tính (purisabyañjana) trở nên rõ ràng, còn dấu hiệu nữ tính (itthibyañjana) bị che giấu, ẩn kín.
Tathā itarassa itaraṃ.
Likewise, for the other*, the other*.
Tương tự, đối với người kia thì dấu hiệu kia.
Yadi ca tesaṃ indriyaṃ dutiyabyañjanakāraṇaṃ bhaveyya, sadāpi byañjanadvayaṃ tiṭṭheyya.
If the faculty were the cause of their second genital sign, then both genital signs would always be present.
Và nếu quyền năng là nguyên nhân của dấu hiệu giới tính thứ hai của họ, thì cả hai dấu hiệu giới tính sẽ luôn tồn tại.
Na pana tiṭṭhati.
But they are not always present.
Nhưng chúng không tồn tại.
Tasmā veditabbametaṃ na tassa taṃ byañjanakāraṇaṃ.
Therefore, it should be understood that this* is not the cause of their* genital sign.
Do đó, điều này nên được hiểu rằng quyền năng không phải là nguyên nhân của dấu hiệu giới tính đó.
Kammasahāyaṃ pana rāgacittamevettha kāraṇaṃ.
Rather, the lustful thought, aided by kamma, is the cause here.
Tuy nhiên, ở đây, tâm dục (rāgacitta) cùng với nghiệp (kamma) mới là nguyên nhân.
Yasmā cassa ekameva indriyaṃ hoti, tasmā itthiubhatobyañjanako sayampi gabbhaṃ gaṇhāti, parampi gaṇhāpeti.
And since they have only one faculty, a female hermaphrodite can herself conceive and can also make another conceive.
Và vì người đó chỉ có một quyền năng (indriya), nên người song tính nữ (itthiubhatobyañjanaka) tự mình mang thai, và cũng khiến người khác mang thai.
Purisaubhatobyañjanako paraṃ gabbhaṃ gaṇhāpeti, sayaṃ pana na gaṇhātīti.
A male hermaphrodite can make another conceive, but cannot himself conceive.”
Người song tính nam (purisaubhatobyañjanaka) khiến người khác mang thai, nhưng tự mình thì không.
634. Jīvitindriyaniddese yaṃ vattabbaṃ taṃ heṭṭhā arūpajīvitindriye vuttameva.
Regarding the exposition of the life faculty (jīvitindriya), what needs to be said has already been stated below concerning the immaterial life faculty (arūpajīvitindriya).
634. Trong phần giải thích về quyền năng sinh mạng (Jīvitindriya-niddesa), những gì cần nói đã được nói trong phần quyền năng sinh mạng vô sắc (arūpajīvitindriya) ở trên.
Kevalañhi tattha yo tesaṃ arūpīnaṃ dhammānanti vuttaṃ, idha rūpajīvitindriyattā yo tesaṃ rūpīnaṃ dhammānanti ayameva viseso.
The only difference is that there it was said, “that which maintains those immaterial phenomena,” whereas here, because it is the material life faculty (rūpajīvitindriya), it is said, “that which maintains those material phenomena.”
Chỉ có sự khác biệt là ở đó đã nói “ của những pháp vô sắc đó”, còn ở đây, vì là quyền năng sinh mạng sắc pháp (rūpajīvitindriya), nên nói “ của những pháp sắc đó”.
Lakkhaṇādīni panassa evaṃ veditabbāni – sahajātarūpānupālanalakkhaṇaṃ jīvitindriyaṃ, tesaṃ pavattanarasaṃ, tesaṃ yeva ṭhapanapaccupaṭṭhānaṃ, yāpayitabbabhūtapadaṭṭhānanti.
Its characteristics and so forth should be understood as follows: The life faculty has the characteristic of maintaining co-arisen material phenomena, its function is to make them persist, its manifestation is to keep them existing until their dissolution, and its proximate cause is the Great Elements (mahābhūta) which are to be maintained.
Tuy nhiên, các đặc tính của nó nên được hiểu như sau: quyền năng sinh mạng (jīvitindriya) có đặc tính là duy trì các sắc pháp đồng sinh (sahajātarūpānupālana), có chức năng làm cho chúng tiếp tục tồn tại (pavattanarasa), có sự biểu hiện là sự thiết lập chúng (ṭhapanapaccupaṭṭhāna), và có căn bản gần là các đại chủng (mahābhūta) cần được duy trì (yāpayitabbabhūtapadaṭṭhāna).
635. Kāyaviññattiniddese kāyaviññattīti ettha tāva kāyena attano bhāvaṃ viññāpentānaṃ tiracchānehipi purisānaṃ, purisehi vā tiracchānānampi kāyagahaṇānusārena gahitāya etāya bhāvo viññāyatīti ‘viññatti’.
In the exposition of bodily intimation (kāyaviññatti), first, as for “kāyaviññatti” here, it is ‘viññatti’ (intimation) because through this peculiar mode, taken according to the apprehension of the body, the intention is understood for humans who intimate their state with the moving body, and for animals by humans, or for animals who intimate their state with the moving body, or for animals by humans.
635. Trong phần giải thích về thân biểu tri (Kāyaviññatti-niddesa), trước hết, ở đây, từ “ kāyaviññatti” có nghĩa là một sự biểu lộ (viññatti) bởi vì ý muốn được biểu lộ thông qua nó, được nắm bắt theo sự vận động của thân (kāyagahaṇānusārena) của những người biểu lộ ý muốn của mình bằng thân, hoặc ngay cả của các loài súc sinh đối với con người, hoặc của con người đối với các loài súc sinh.
Sayaṃ kāyagahaṇānusārena viññāyatītipi ‘viññatti’.
It is also ‘viññatti’ because it is understood by the apprehension of the body itself.
Nó cũng là ‘viññatti’ vì tự nó được nhận biết theo sự vận động của thân.
‘‘Kāyena saṃvaro sādhū’’tiādīsu (dha. pa. 361) āgato copanasaṅkhāto kāyova viññatti ‘kāyaviññatti’.
The very body, which is called an instigation (copana), as it occurs in phrases like “Wholesome is restraint of body” (Dhp 361), is kāyaviññatti, 'bodily intimation'.
‘Kāyaviññatti’ là chính thân thể, được gọi là copana (sự biểu lộ), xuất hiện trong các câu như ‘‘Kāyena saṃvaro sādhu’’ (Sự chế ngự thân là tốt).
Kāyavipphandanena adhippāyaviññāpanahetuttā, sayañca tathā viññeyyattā kāyena viññattītipi ‘kāyaviññatti’.
It is also called ‘kāyaviññatti’ because it is the cause of intimating one's intention through bodily movement, and because it is itself to be understood in that way by the body.
Cũng là ‘kāyaviññatti’ vì sự rung động của thân là nguyên nhân làm cho ý định được biết đến, và chính nó cũng được biết đến theo cách đó, tức là sự biểu lộ bằng thân.
Kusalacittassa vātiādīsu aṭṭhahi kāmāvacarehi abhiññācittena cāti navahi kusalacittehi kusalacittassa vā, dvādasahipi akusalacittehi akusalacittassa vā, aṭṭhahi mahākiriyehi dvīhi ahetukakiriyehi abhiññāppattena ekena rūpāvacarakiriyenāti ekādasahi kiriyacittehi abyākatacittassa vā.
In “kusalacittassa vā” (or of wholesome consciousness), of wholesome consciousness, by the eight kāmāvacara wholesome consciousnesses and the abhiññā consciousness—that is, by nine wholesome consciousnesses; of unwholesome consciousness, by all twelve unwholesome consciousnesses; and of undeterminable consciousness, by the eight mahākiriyā consciousnesses, the two ahetukakiriyā consciousnesses, and the one rūpāvacara kiriyā consciousness that has attained abhiññā—that is, by eleven kiriyā consciousnesses.
Đối với tâm thiện (kusalacitta) là chín tâm thiện (tám tâm dục giới và tâm Abhiññā), đối với tâm bất thiện (akusalacitta) là mười hai tâm bất thiện, và đối với tâm vô ký (abyākatacitta) là mười một tâm duy tác (tám tâm đại duy tác, hai tâm vô nhân duy tác và một tâm sắc giới duy tác đạt đến Abhiññā).
Ito aññāni hi cittāni viññattiṃ na janenti.
Other consciousnesses, indeed, do not generate intimation.
Quả thật, các tâm khác không tạo ra viññatti.
Sekkhāsekkhaputhujjanānaṃ pana ettakeheva cittehi viññatti hotīti etesaṃ kusalādīnaṃ vasena tīhi padehi ‘hetuto’ dassitā.
However, for trainees (sekkhā), non-trainees (asekkhā), and ordinary persons (puthujjanā), intimation arises only through this many consciousnesses; thus, by these three terms—wholesome, etc.—it is shown from the perspective of cause.
Tuy nhiên, đối với các bậc Hữu học (sekkhā), Vô học (asekkhā) và Phàm phu (puthujjana), viññatti chỉ phát sinh từ những tâm này. Vì vậy, nguyên nhân của viññatti được chỉ ra bởi ba từ (thiện, bất thiện, vô ký) này.
Idāni chahi padehi ‘phalato’ dassetuṃ abhikkamantassa vātiādi vuttaṃ.
Now, to show it from the perspective of result by six terms, “abhikkamantassa vā” (or of one going forward) and so forth are stated.
Bây giờ, để chỉ ra ‘kết quả’ bằng sáu từ, câu ‘abhikkamantassa vā’ v.v. đã được nói đến.
Abhikkamādayo hi viññattivasena pavattattā viññattiphalaṃ nāma.
For advancing, etc., are called the results of intimation, as they occur by way of intimation.
Quả thật, các hành động như đi tới v.v. được gọi là kết quả của viññatti vì chúng phát sinh theo cách viññatti.
Tattha ‘abhikkamantassā’ti purato kāyaṃ abhiharantassa.
Therein, ‘abhikkamantassā’ means of one moving the body forward.
Trong đó, ‘abhikkamantassā’ có nghĩa là của người đang đưa thân về phía trước.
Paṭikkamantassāti pacchato paccāharantassa.
‘Paṭikkamantassā’ means of one drawing it back.
‘Paṭikkamantassā’ có nghĩa là của người đang kéo thân về phía sau.
Ālokentassāti ujukaṃ pekkhantassa.
‘Ālokentassā’ means of one looking straight ahead.
‘Ālokentassā’ có nghĩa là của người đang nhìn thẳng.
Vilokentassāti ito cito ca pekkhantassa.
‘Vilokentassā’ means of one looking hither and thither.
‘Vilokentassā’ có nghĩa là của người đang nhìn đây đó.
Samiñjentassāti sandhayo saṅkocentassa.
‘Samiñjentassā’ means of one bending the joints.
‘Samiñjentassā’ có nghĩa là của người đang co các khớp lại.
Pasārentassāti sandhayo paṭipaṇāmentassa.
‘Pasārentassā’ means of one extending the joints.
‘Pasārentassā’ có nghĩa là của người đang duỗi các khớp ra.
Idāni chahi padehi ‘sabhāvato’ dassetuṃ kāyassa thambhanāti ādi vuttaṃ.
Now, to show its nature by six terms, “kāyassa thambhanā” (the stiffening of the body) and so forth are stated.
Bây giờ, để chỉ ra ‘bản chất’ bằng sáu từ, câu ‘kāyassa thambhanā’ v.v. đã được nói đến.
Tattha ‘kāyassā’ti sarīrassa.
Therein, ‘kāyassā’ means of the body (sarīra).
Trong đó, ‘kāyassā’ có nghĩa là của thân thể.
Kāyaṃ thambhetvā thaddhaṃ karotīti thambhanā.
It stiffens the body, making it rigid; hence, ‘thambhanā’ (stiffening).
‘Thambhanā’ có nghĩa là sự làm cho thân trở nên cứng chắc.
Tameva upasaggena vaḍḍhetvā santhambhanāti āha.
He extended this very term with a prefix and said ‘santhambhanā’ (firm stiffening).
Cũng chính từ đó, bằng cách thêm tiền tố, Ngài nói ‘santhambhanā’.
Balavatarā vā thambhanā ‘santhambhanā’.
Or, a stronger stiffening is ‘santhambhanā’.
Hoặc, ‘santhambhanā’ là sự làm cứng chắc mạnh mẽ hơn.
Santhambhitattanti santhambhitabhāvo.
‘Santhambhitattaṃ’ means the state of being firmly stiffened.
‘Santhambhitattaṃ’ là trạng thái cứng chắc.
Viññāpanavasena viññatti.
Intimation, by way of making known, is ‘viññatti’.
Viññatti theo cách làm cho biết.
Viññāpanāti viññāpanākāro.
‘Viññāpanā’ is the manner of making known.
‘Viññāpanā’ là cách làm cho biết.
Viññāpitabhāvo viññāpitattaṃ.
The state of being made known is ‘viññāpitattaṃ’.
‘Viññāpitattaṃ’ là trạng thái đã được làm cho biết.
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ taṃ heṭṭhā dvārakathāyaṃ vuttameva.
The rest that needs to be said here has already been stated below in the discourse on doors (dvārakathā).
Những gì cần nói thêm ở đây đã được nói trong phần giải thích về Dvara (cửa) ở dưới.
Tathā vacīviññattiyaṃ.
Likewise, for verbal intimation (vacīviññatti).
Tương tự đối với vacīviññatti (ngữ biểu tri).
636. Vacīviññattītipadassa pana niddesapadānañca attho tattha na vutto, so evaṃ veditabbo – vācāya attano bhāvaṃ viññāpentānaṃ tiracchānehipi purisānaṃ, purisehi vā tiracchānānampi, vacīgahaṇānusārena gahitāya etāya bhāvo viññāyatīti viññatti.
However, the meaning of the term ‘vacīviññatti’ and its descriptive terms has not been explained there; it should be understood as follows: ‘viññatti’ (intimation) because through this peculiar mode, taken according to the apprehension of speech, the intention is understood for humans who intimate their state with speech, and for animals by humans, or for animals who intimate their state with speech, or for animals by humans.
Tuy nhiên, ý nghĩa của từ vacīviññatti và các từ giải thích nó chưa được nói đến ở đó, vì vậy nó nên được hiểu như sau: ‘viññatti’ là một hành động đặc biệt mà qua đó ý định của con người được biết đến bởi động vật, hoặc ý định của động vật được biết đến bởi con người, thông qua âm thanh lời nói được nhận thức theo tiến trình nhận thức về lời nói. Hoặc, ‘viññatti’ là chính bản thân hành động đặc biệt đó được biết đến theo tiến trình nhận thức về lời nói.
Sayañca vacīgahaṇānusārena viññāyatītipi viññatti.
It is also ‘viññatti’ because it is understood by the apprehension of speech itself.
Chính nó cũng được biết đến theo tiến trình nhận thức về lời nói, nên cũng là ‘viññatti’.
‘‘Sādhu vācāya saṃvaro’’tiādīsu (dha. pa. 361) āgatā copanasaṅkhātā vacī eva viññatti ‘vacīviññatti’.
The very speech, which is called an instigation (copana), as it occurs in phrases like “Wholesome is restraint of speech” (Dhp 361), is ‘vacīviññatti’, 'verbal intimation'.
‘Vacīviññatti’ là chính lời nói, được gọi là copana (sự biểu lộ), xuất hiện trong các câu như ‘‘Sādhu vācāya saṃvaro’’ (Sự chế ngự lời nói là tốt).
Vacīghosena adhippāyaviññāpanahetuttā sayañca tathāviññeyyattā vācāya viññattītipi ‘vacīviññatti’.
It is also called ‘vacīviññatti’ because it is the cause of intimating one's intention through the sound of speech, and because it is itself to be understood in that way by speech.
Do là nhân tố làm cho biết ý định qua âm thanh của lời nói, và tự thân nó cũng được biết đến như vậy, nên được gọi là ‘vacīviññatti’ (vaci-viññatti, khẩu biểu tri).
Vācā girā tiādīsu vuccatīti ‘vācā’.
It is called ‘vācā’ because it is spoken, and ‘girā’ because it is uttered, as in phrases like “vācā girā” (speech, utterance).
Trong các từ như ‘vācā girā’, cái được nói ra được gọi là ‘vācā’ (lời nói).
Giriyatīti ‘girā’.
‘Byappatho’ is a breaking up of sentences.
Cái được thốt ra được gọi là ‘girā’ (ngôn từ).
Byappathoti vākyabhedo.
And it is also ‘byappatho’ because speech is a path for those who wish to know and those who wish to make known the meaning.
‘Byappatho’ là sự phân biệt của câu nói.
Vākyañca taṃ patho ca atthaṃ ñātukāmānaṃ ñāpetukāmānañcātipi ‘byappatho’.
‘Udīraṇaṃ’ is uttering, because it is uttered.
Vừa là câu nói (vākya), vừa là con đường (patho) cho những người muốn biết và muốn làm cho biết ý nghĩa, nên cũng được gọi là ‘byappatho’.
Udīriyatīti udīraṇaṃ.
‘Ghoso’ is sound, because it is sounded loudly.
Cái được phát biểu ra được gọi là udīraṇaṃ (sự phát biểu).
Ghussatīti ghoso.
‘Kammaṃ’ is action, because it is done.
Cái được vang lên được gọi là ghoso (âm thanh).
Kariyatīti kammaṃ.
The sound itself is action, ‘ghosakammaṃ’ (sound-action).
Cái được thực hiện được gọi là kammaṃ (hành động).
Ghosova kammaṃ ghosakammaṃ.
The meaning is: it is a sound made in various ways.
Âm thanh chính là hành động, nên gọi là ghosakammaṃ (hành động bằng âm thanh).
Nānappakārehi kato ghosoti attho.
‘Vacībhedo’ is the breaking up of speech.
Nghĩa là âm thanh được tạo ra theo nhiều cách khác nhau.
Vaciyā bhedo vacībhedo.
This ‘vācā vacībhedo’ is stated to show that it is not a destruction, but speech that has undergone differentiation.
Sự phân biệt của lời nói là vacībhedo (sự phân biệt của lời nói).
So pana ‘na bhaṅgo, pabhedagatā vācā evā’ti ñāpanatthaṃ vācā vacībhedoti vuttaṃ.
By all these terms, only the vocal speech (saddavācā) is shown.
Tuy nhiên, để cho biết rằng ‘đó không phải là sự tan vỡ, mà chính là lời nói đã đi đến sự phân biệt’, nên đã nói là vācā vacībhedo.
Imehi sabbehipi padehi ‘saddavācāva’ dassitā.
Now, to show its nature in three ways by terms like ‘viññatti’, whose meanings were stated below, by combining them with that vocal speech, “yā tāya vācāya viññatti” (that intimation by that speech) and so forth are stated.
Qua tất cả các từ này, chỉ có ‘lời nói bằng âm thanh’ được chỉ ra.
Idāni tāya vācāya saddhiṃ yojetvā heṭṭhā vuttatthānaṃ viññattiādīnaṃ padānaṃ vasena tīhākārehi sabhāvato taṃ dassetuṃ yā tāya vācāya viññattītiādi vuttaṃ.
That passage, being of the same method as stated below, is clear in meaning.
Bây giờ, để chỉ ra điều đó về mặt bản chất theo ba cách, thông qua các từ như viññatti đã được nói ở dưới, bằng cách kết hợp với lời nói đó, nên đã nói yā tāya vācāya viññattī (sự biểu tri bằng lời nói đó) v.v.
Taṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthameva.
Now, to prevent confusion regarding the consciousnesses that originate intimation, this miscellaneous classification should be understood: thirty-two consciousnesses originate rūpa, support bodily postures, and generate both kinds of intimation.
Điều đó có ý nghĩa rõ ràng do đã được trình bày theo phương pháp đã nói ở dưới.
Idāni viññattisamuṭṭhāpakacittesu asammohatthaṃ dvattiṃsa chabbīsa ekūnavīsati soḷasa pacchimānīti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ – dvattiṃsa cittāni hi rūpaṃ samuṭṭhāpenti, iriyāpathampi upatthambhenti, duvidhampi viññattiṃ janenti.
Twenty-six* do not generate intimation itself, but perform the other two*.
Bây giờ, để không bị nhầm lẫn trong các tâm làm sanh khởi biểu tri, cần phải biết phần tạp loại này: ba mươi hai, hai mươi sáu, mười chín, mười sáu tâm cuối cùng – ba mươi hai tâm làm sanh khởi sắc pháp, cũng hỗ trợ oai nghi, và cũng sanh ra cả hai loại biểu tri.
Chabbīsati viññattimeva na janenti, itaradvayaṃ karonti.
Nineteen* only originate rūpa, but do not perform the other two*.
Hai mươi sáu tâm chỉ không sanh ra biểu tri, nhưng làm hai việc còn lại.
Ekūnavīsati rūpameva samuṭṭhāpenti, itaradvayaṃ na karonti.
Sixteen* do not perform even one of these three.
Mười chín tâm chỉ làm sanh khởi sắc pháp, không làm hai việc còn lại.
Soḷasa imesu tīsu ekampi na karonti.
The sixteen do not perform even one of these three.
Mười sáu tâm không làm bất kỳ việc nào trong ba việc này.
Tattha dvattiṃsāti heṭṭhā vuttāneva kāmāvacarato aṭṭha kusalāni, dvādasa akusalāni, kiriyato dasa cittāni, sekkhaputhujjanānaṃ abhiññācittaṃ, khīṇāsavānaṃ abhiññācittanti.
Among those, thirty-two (cittas) are the eight wholesome cittas of the sensuous realm already mentioned below, the twelve unwholesome cittas, the ten functional cittas, the abhiññā-citta of trainees and ordinary individuals, and the abhiññā-citta of Arahants.
Trong đó, ba mươi hai là những tâm đã được nói ở dưới: tám tâm thiện, mười hai tâm bất thiện thuộc cõi Dục; mười tâm duy tác; tâm thần thông của bậc hữu học và phàm phu, và tâm thần thông của bậc Vô lậu.
Chabbīsāti rūpāvacarato pañca kusalāni, pañca kiriyāni, arūpāvacarato cattāri kusalāni, cattāri kiriyāni, cattāri maggacittāni, cattāri phalacittānīti.
Twenty-six (cittas) are the five wholesome cittas from the fine-material realm, the five functional cittas, the four wholesome cittas from the immaterial realm, the four functional cittas, the four path-cittas, and the four fruition-cittas.
Hai mươi sáu là: năm tâm thiện, năm tâm duy tác thuộc cõi Sắc; bốn tâm thiện, bốn tâm duy tác thuộc cõi Vô sắc; bốn tâm Đạo và bốn tâm Quả.
Ekūnavīsatīti kāmāvacarakusalavipākato ekādasa, akusalavipākato dve, kiriyato kiriyamanodhātu, rūpāvacarato pañca vipākacittānīti.
Nineteen (cittas) are the eleven resultant wholesome sensuous cittas, the two resultant unwholesome cittas, the functional mind-element from the functional consciousnesses, and the five resultant cittas from the fine-material realm.
Mười chín là: mười một tâm quả thiện thuộc cõi Dục, hai tâm quả bất thiện, tâm duy tác ý giới thuộc duy tác; và năm tâm quả thuộc cõi Sắc.
Soḷasāti dve pañcaviññāṇāni, sabbasattānaṃ paṭisandhicittaṃ, khīṇāsavānaṃ cuticittaṃ, arūpe cattāri vipākacittānīti.
Sixteen (cittas) are the two five-sense consciousnesses, the re-linking consciousness of all beings, the death-consciousness of Arahants, and the four resultant cittas in the immaterial realm.
Mười sáu là: hai ngũ song thức, tâm tục sinh của tất cả chúng sanh, tâm tử của bậc Vô lậu, và bốn tâm quả trong cõi Vô sắc.
Imāni soḷasa rūpiriyāpathaviññattīsu ekampi na karonti.
These sixteen (cittas) do not produce any of the physical bodily or verbal indications (rūpa-iriyāpatha-viññatti).
Mười sáu tâm này không làm bất kỳ việc nào trong số sắc pháp, oai nghi và biểu tri.
Aññānipi bahūni arūpe uppannāni anokāsagatattā rūpaṃ na samuṭṭhāpenti.
Many other cittas that arise in the immaterial realm also do not produce rūpa, because they are not related to a physical basis.
Nhiều tâm khác sanh khởi trong cõi Vô sắc cũng không làm sanh khởi sắc pháp do không có cơ sở.
Na tāneva, kāyavacīviññattiyopi.
Not just those (forty-two cittas), but also bodily and verbal indications (kāya-vacī-viññatti).
Không chỉ những tâm đó, mà cả thân biểu tri và khẩu biểu tri cũng vậy.
637. Ākāsadhātuniddese na kassati, na nikassati, kasituṃ vā chindituṃ vā bhindituṃ vā na sakkāti ākāso.
In the explanation of the space element (ākāsadhātu), that which cannot be scratched, cannot be scraped, cannot be marked, cut, or broken is ākāsa.
637. Trong phần giải về hư không giới, không cày, không xới, không thể cày hoặc cắt hoặc phá vỡ, nên gọi là ākāso (hư không).
Ākāsova ākāsagataṃ, kheḷagatādi viya.
Ākāsagataṃ is simply ākāsa, like kheḷagata (saliva-like).
Ākāsa (không gian) chính là ākāsagataṃ, giống như kheḷagata (đờm dãi) và các từ khác.
Ākāsoti vā gatanti ‘ākāsagataṃ’.
Or, ‘ākāsagataṃ’ is that which is known as ākāsa.
Hoặc, ākāsa là ‘ākāsagataṃ’ vì nó được hiểu là ‘không gian’.
Na haññatīti aghaṃ, aghaṭṭanīyanti attho.
That which is not harmed is agham, meaning that which cannot be impinged upon.
Không bị tổn hại, đó là aghaṃ, nghĩa là không thể bị va chạm.
Aghameva aghagataṃ.
Agham itself is aghagataṃ.
Chính cái không bị tổn hại đó là aghagataṃ.
Chiddaṭṭhena vivaro.
Vivaro means a gap, in the sense of an opening.
Với ý nghĩa là một lỗ hổng, đó là vivaro.
Vivarova vivaragataṃ.
Vivarova (the gap itself) is vivaragataṃ.
Chính cái lỗ hổng đó là vivaragataṃ.
Asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehīti etehi asamphuṭṭhaṃ nijjaṭākāsaṃva kathitaṃ.
The phrase "unimpinged by the four great elements" refers to pure space, unentangled, as it were.
Với câu “không bị chạm bởi bốn đại đại chủng”, điều này được nói đến như không gian trống rỗng không bị vướng mắc, không bị chạm bởi những yếu tố đó.
Lakkhaṇādito pana rūpaparicchedalakkhaṇā ākāsadhātu, rūpapariyantappakāsanarasā, rūpamariyādapaccupaṭṭhānā asamphuṭṭhabhāvachiddavivarabhāvapaccupaṭṭhānā vā, paricchinnarūpapadaṭṭhānā, yāya paricchinnesu rūpesu ‘idamito uddhaṃ adho tiriya’nti ca hoti.
From the perspective of its characteristic, the ākāsadhātu has the characteristic of delimiting rūpa, its function is to reveal the boundaries of rūpa, its manifestation is the demarcation of rūpa, or it manifests as unimpinged and as a gap or opening; its proximate cause is the delimited rūpa. Through this ākāsadhātu, it is said that among delimited rūpas, "this is above it, below it, or across from it."
Tuy nhiên, từ góc độ đặc tính, ākāsadhātu (không gian giới) có đặc tính phân định sắc pháp, có chức năng hiển lộ ranh giới của sắc pháp, có biểu hiện là giới hạn của sắc pháp, hoặc có biểu hiện là không bị chạm và có tính chất lỗ hổng, có nguyên nhân gần là sắc pháp bị phân định, nhờ đó mà trong các sắc pháp bị phân định, có sự phân biệt ‘cái này ở trên, cái này ở dưới, cái này ở ngang’.
638. Ito pare rūpassalahutādīnaṃ niddesā cittassalahutādīsu vuttanayeneva veditabbā.
Further on, the explanations of the lightness of rūpa and so forth are to be understood in the same way as in the lightness of citta and so forth.
638. Từ đây trở đi, các định nghĩa về rūpassa lahutā (sự nhẹ nhàng của sắc), v.v., nên được hiểu theo cách đã nói trong cittassa lahutā (sự nhẹ nhàng của tâm), v.v.
Lakkhaṇādito panettha adandhatālakkhaṇā rūpassa lahutā, rūpānaṃ garubhāvavinodanarasā, lahuparivattitāpaccupaṭṭhānā, lahurūpapadaṭṭhānā.
Here, from the perspective of its characteristic, lightness of rūpa (rūpassa lahutā) has the characteristic of non-sluggishness; its function is to remove the heaviness of rūpas; its manifestation is quick change; its proximate cause is light rūpa.
Ở đây, từ góc độ đặc tính, rūpassa lahutā có đặc tính không trì trệ, có chức năng loại bỏ sự nặng nề của sắc pháp, có biểu hiện là sự xoay chuyển nhanh chóng, có nguyên nhân gần là sắc pháp nhẹ nhàng.
Athaddhatālakkhaṇā rūpassa mudutā, rūpānaṃ thaddhabhāvavinodanarasā, sabbakiriyāsu avirodhitāpaccupaṭṭhānā, mudurūpapadaṭṭhānā.
Then, softness of rūpa (rūpassa mudutā) has the characteristic of non-rigidity; its function is to remove the stiffness of rūpas; its manifestation is non-opposition in all activities; its proximate cause is soft rūpa.
Rūpassa mudutā (sự mềm mại của sắc) có đặc tính không cứng nhắc, có chức năng loại bỏ sự cứng nhắc của sắc pháp, có biểu hiện là không chống đối trong mọi hành động, có nguyên nhân gần là sắc pháp mềm mại.
Sarīrakiriyānukūlakammaññabhāvalakkhaṇā rūpassa kammaññatā, akammaññatāvinodanarasā, adubbalabhāvapaccupaṭṭhānā, kammaññarūpapadaṭṭhānā.
Workability of rūpa (rūpassa kammaññatā) has the characteristic of being suitable for bodily activities; its function is to remove unsuitability for work; its manifestation is non-weakness; its proximate cause is workable rūpa.
Rūpassa kammaññatā (sự thích nghi của sắc) có đặc tính là khả năng thích ứng với các hoạt động của cơ thể, có chức năng loại bỏ sự không thích nghi, có biểu hiện là không yếu kém, có nguyên nhân gần là sắc pháp thích nghi.
Etā pana tisso na aññamaññaṃ vijahanti.
However, these three do not abandon each other.
Tuy nhiên, ba điều này không tách rời nhau.
Evaṃ santepi yo arogino viya rūpānaṃ lahubhāvo, adandhatālahuparivattippakāro, rūpadandhattakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno, so rūpavikāro ‘rūpassalahutā’.
Even so, the lightness of rūpas, like that of a healthy person, which is characterized by non-sluggishness and quick change, and which arises from factors opposing the disturbance of elements that cause rūpa to be sluggish, this rūpa-modification is 'rūpassa lahutā' (lightness of rūpa).
Mặc dù vậy, sự nhẹ nhàng của sắc pháp, giống như người không bệnh, có đặc tính không trì trệ, xoay chuyển nhanh chóng, phát sinh từ các yếu tố đối nghịch với sự rối loạn của các yếu tố gây ra sự trì trệ của sắc pháp, sự biến đổi của sắc pháp đó được gọi là ‘rūpassa lahutā’.
Yo suparimadditacammasseva rūpānaṃ mudubhāvo sabbakiriyāvisesesu sarasavattanabhāvo vasavattanabhāvamaddavappakāro rūpathaddhattakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno, so rūpavikāro ‘rūpassa mudutā’.
The softness of rūpas, like that of well-massaged leather, which is characterized by the ability to perform its own function in all special activities, by being amenable and supple, and which arises from factors opposing the disturbance of elements that cause rūpa to be stiff, this rūpa-modification is 'rūpassa mudutā' (softness of rūpa).
Sự mềm mại của sắc pháp, giống như da đã được nhào nặn kỹ, có tính chất thuận lợi trong mọi hoạt động đặc biệt, có đặc tính dễ sai khiến và mềm mại, phát sinh từ các yếu tố đối nghịch với sự rối loạn của các yếu tố gây ra sự cứng nhắc của sắc pháp, sự biến đổi của sắc pháp đó được gọi là ‘rūpassa mudutā’.
Yo pana sudhantasuvaṇṇasseva rūpānaṃ kammaññabhāvo sarīrakiriyānukūlabhāvappakāro sarīrakiriyānaṃ ananukūlakaradhātukkhobhapaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno, so rūpavikāro ‘rūpassa kammaññatā’ti.
However, the workability of rūpas, like that of well-refined gold, which is characterized by suitability for bodily activities, and which arises from factors opposing the disturbance of elements that cause unsuitability for bodily activities, this rūpa-modification is ‘rūpassa kammaññatā’ (workability of rūpa).
Còn sự thích nghi của sắc pháp, giống như vàng đã được tinh luyện kỹ, có đặc tính thuận lợi cho các hoạt động của cơ thể, phát sinh từ các yếu tố đối nghịch với sự rối loạn của các yếu tố gây ra sự không thuận lợi cho các hoạt động của cơ thể, sự biến đổi của sắc pháp đó được gọi là ‘rūpassa kammaññatā’.
Evametāsaṃ viseso veditabbo.
Thus, the distinction among these should be understood.
Như vậy, sự khác biệt của chúng cần được hiểu.
Etā pana tissopi kammaṃ kātuṃ na sakkoti, āhārādayova karonti.
These three, however, cannot perform karma; only food and other causes can produce them.
Tuy nhiên, ba điều này không thể được tạo ra bởi nghiệp, mà chỉ do thức ăn, v.v., tạo ra.
Tathā hi yogino ‘ajja amhehi bhojanasappāyaṃ laddhaṃ, kāyo no lahu mudu kammañño’ti vadanti.
Thus, yogis say, "Today we have received suitable food; our body is light, soft, and workable."
Thật vậy, các thiền sinh nói: ‘Hôm nay chúng tôi đã nhận được thức ăn phù hợp, thân thể của chúng tôi nhẹ nhàng, mềm mại và thích nghi’.
‘Ajja utusappāyaṃ laddhaṃ, ajja amhākaṃ cittaṃ ekaggaṃ, kāyo no lahu mudu kammañño’ti vadantīti.
They say, "Today we have found suitable weather; today our mind is concentrated, and our body is light, soft, and workable."
Họ nói: ‘Hôm nay chúng tôi đã nhận được thời tiết phù hợp, hôm nay tâm của chúng tôi nhất tâm, thân thể của chúng tôi nhẹ nhàng, mềm mại và thích nghi’.
641. Upacayasantatiniddesesu āyatanānanti aḍḍhekādasannaṃ rūpāyatanānaṃ.
In the explanations of growth and continuity: of the āyatanas means of the eleven and a half rūpa-āyatanas.
641. Trong các định nghĩa về upacaya (sự tích lũy) và santati (sự liên tục), āyatana (xứ) là mười một sắc xứ.
Ācayoti nibbatti.
Ācayo is arising.
Ācaya là sự phát sinh.
So rūpassa upacayoti yo āyatanānaṃ ācayo punappunaṃ nibbattamānānaṃ, sova rūpassa upacayo nāma hoti; vaḍḍhīti attho.
That is the growth of rūpa means, the repeated arising of the rūpa-āyatanas is indeed called the growth of rūpa; it means increase.
Sự tăng trưởng của sắc là sự phát sinh lặp đi lặp lại của mười một sắc xứ (rūpāyatana); đó chính là sự tăng trưởng của sắc. Nghĩa là sự lớn mạnh.
Yo rūpassa upacayo sā rūpassa santatīti yā evaṃ upacitānaṃ rūpānaṃ vaḍḍhi, tato uttaritaraṃ pavattikāle sā rūpassa santati nāma hoti; pavattīti attho.
What is the growth of rūpa is the continuity of rūpa means, the increase of rūpas thus grown, during the subsequent period of their continuance, is called the continuity of rūpa; it means persistence.
Sự tăng trưởng của sắc đó chính là sự liên tục của sắc là sự lớn mạnh của các sắc đã được tăng trưởng như vậy, vào thời điểm tiếp tục phát sinh sau đó, đó được gọi là sự liên tục của sắc. Nghĩa là sự tiếp diễn.
Naditīre khatakūpasmiñhi udakuggamanakālo viya ācayo, nibbatti; paripuṇṇakālo viya upacayo, vaḍḍhi; ajjhottharitvā gamanakālo viya santati, pavattīti veditabbā.
This should be understood like the initial rising of water in a dug well by a river bank for 'acquisition' (ācayo), meaning arising; like the period of fullness for 'growth' (upacayo), meaning increase; and like the period of overflowing and flowing for 'continuity' (santati), meaning persistence.
Nên hiểu rằng: sự phát sinh (ācaya) ví như lúc nước trồi lên trong cái hố đào bên bờ sông; sự tăng trưởng (upacaya) ví như lúc nước đầy; sự liên tục (santati) ví như lúc nước tràn ra và chảy đi.
Evaṃ kiṃ kathitaṃ hotīti?
So, what is taught in this way?
Vậy điều gì đã được nói đến?
Āyatanena hi ācayo kathito, ācayena āyatanaṃ kathitaṃ.
Indeed, by the āyatana, ācayo is taught, and by ācayo, āyatana is taught.
Thật vậy, Ācaya được nói đến qua āyatana, và āyatana được nói đến qua ācaya.
Ācayova kathito āyatanameva kathitaṃ.
Only ācayo is taught, and only āyatana is taught.
Chỉ ācaya được nói đến, chỉ āyatana được nói đến.
Evampi kiṃ kathitaṃ hotīti?
Even so, what is taught?
Vậy thì điều gì đã được nói đến như vậy?
Catusantatirūpānaṃ ācayo upacayo nibbatti vaḍḍhi kathitā.
The ācayo, upacayo, arising, and increase of the four continuity-rūpas are taught.
Ācaya, upacaya, sự phát sinh và sự lớn mạnh của bốn loại sắc liên tục đã được nói đến.
Atthato hi ubhayampetaṃ jātirūpasseva adhivacanaṃ.
Essentially, both of these are indeed synonyms for arising-rūpa (jāti-rūpa).
Thật vậy, xét về ý nghĩa, cả hai điều này đều là tên gọi của sắc sinh (jātirūpa).
Ākāranānattena pana veneyyavasena ca upacayo santatīti uddesadesanaṃ katvā yasmā ettha atthato nānattaṃ natthi, tasmā niddese ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo so rūpassa upacayo, yo rūpassa upacayo sā rūpassa santatī’’ti vuttaṃ.
But because of the difference in aspects and for the sake of those who can be trained, the exposition is made as upacayo and santati. And since there is no essential difference here, it is stated in the explanation: "What is the ācayo of the āyatanas is the upacayo of rūpa; what is the upacayo of rūpa is the santati of rūpa."
Tuy nhiên, do sự khác biệt về phương diện và vì lợi ích của người cần được giáo hóa, nên đã có sự trình bày và giảng giải về upacaya và santati. Và bởi vì ở đây không có sự khác biệt về ý nghĩa, nên trong phần giải thích đã nói: “Cái gì là ācaya của các xứ, đó là upacaya của sắc; cái gì là upacaya của sắc, đó là santati của sắc.”
643. Jaratāniddese jīraṇakavasena jarā; ayamettha sabhāvaniddeso.
In the explanation of old age (jaratā): jarā by way of decaying and growing old; this is here the explanation of its intrinsic nature.
Trong phần giải thích về sự già (jaratā), già (jarā) là sự suy yếu, lão hóa. Đây là sự giải thích về bản chất.
Jīraṇākāro jīraṇatā.
The state of decaying and growing old is jīraṇatā.
Trạng thái suy yếu, lão hóa là jīraṇatā.
Khaṇḍiccanti ādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā.
Khaṇḍiccam and the other three are explanations of its function over time.
Ba từ Khaṇḍicca, v.v., là sự giải thích về chức năng trong quá trình thời gian trôi qua.
Pacchimā dve pakatiniddesā.
The latter two are explanations of its natural state.
Hai từ cuối là sự giải thích về bản chất.
Ayañhi ‘jarā’ti iminā padena sabhāvato dīpitā; tenassāyaṃ sabhāvaniddeso.
Indeed, this old age is revealed by its intrinsic nature with the word 'jarā'; hence this is an explanation of its intrinsic nature.
Thật vậy, sự già (jarā) được diễn tả qua từ ‘jarā’ theo bản chất; do đó, đây là sự giải thích về bản chất của nó.
‘Jīraṇatā’ti iminā ākārato; tenassāyaṃ ākāraniddeso.
By the word 'jīraṇatā', it is revealed by its aspect; hence this is an explanation of its aspect.
Nó được diễn tả qua từ ‘jīraṇatā’ theo phương diện; do đó, đây là sự giải thích về phương diện của nó.
Khaṇḍiccanti iminā kālātikkame dantanakhānaṃ khaṇḍitabhāvakaraṇakiccato.
Khaṇḍiccaṃ (brokenness) is revealed by its function of causing teeth and nails to become broken over time.
Nó được diễn tả qua từ khaṇḍicca (răng gãy, móng tay móng chân sứt mẻ) theo chức năng làm cho răng và móng bị gãy khi thời gian trôi qua.
Pāliccanti iminā kesalomānaṃ palitabhāvakaraṇakiccato.
Pāliccaṃ (grey hair) is revealed by its function of causing hair and body-hair to become grey.
Nó được diễn tả qua từ pālicca (tóc bạc) theo chức năng làm cho tóc và lông bị bạc.
Valittacatāti iminā maṃsaṃ milāpetvā tace valibhāvakaraṇakiccato dīpitā.
Valittacatā (wrinkled skin) is revealed by its function of shriveling the flesh and causing wrinkles in the skin.
Nó được diễn tả qua từ valittacatā (da nhăn) theo chức năng làm cho da nhăn nheo do thịt bị khô héo.
Tenassā ime ‘khaṇḍicca’ntiādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā.
Hence, these three, 'khaṇḍiccaṃ' and so forth, are explanations of its functions over time.
Do đó, ba từ ‘khaṇḍicca’ v.v. này là sự giải thích về chức năng của nó khi thời gian trôi qua.
Tehi imesaṃ vikārānaṃ dassanavasena pākaṭībhūtā pākaṭajarā dassitā.
By these, visible old age is shown by revealing these alterations.
Qua đó, sự già rõ ràng (pākaṭa jarā) đã được chỉ ra bằng cách trình bày các biến đổi này.
Yatheva hi udakassa vā aggino vā tiṇarukkhādīnaṃ saṃbhaggapalibhaggatāya vā jhāmatāya vā gatamaggo pākaṭo hoti, na ca so gatamaggo tāneva udakādīni, evameva jarāya dantādīsu khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, cakkhuṃ ummīletvāpi gayhati, na ca khaṇḍiccādīneva jarā.
Just as the path taken by water or fire, for instance, through grass and trees becoming broken or burnt, becomes visible, but that path is not the water or fire itself; in the same way, the path taken by old age in teeth and so forth, through brokenness and so forth, is visible, and it can be perceived even by opening the eyes, but old age is not brokenness and so forth themselves.
Ví như con đường của nước hoặc lửa đi qua trở nên rõ ràng bởi cỏ cây bị gãy đổ hoặc bị cháy, nhưng con đường đã đi qua ấy không phải là chính nước hay lửa đó; cũng vậy, con đường của sự già đi qua trở nên rõ ràng nơi răng v.v... qua tình trạng gãy rụng, có thể nhận biết được ngay cả khi mở mắt, nhưng tình trạng gãy rụng v.v... ấy không phải là sự già.
Na hi jarā cakkhuviññeyyā hoti.
Indeed, old age is not knowable by eye-consciousness.
Vì sự già không phải là đối tượng có thể biết được bằng nhãn thức.
Āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripākoti imehi pana padehi kālātikkameyeva abhibyattāya āyukkhayacakkhādiindriyaparipākasaññitāya pakatiyā dīpitā.
However, by these terms, " decline of life, ripening of faculties," old age is explained as a natural condition characterized by the exhaustion of life and the ripening of faculties like the eye, becoming very evident only with the passage of time.
Còn với các thuật ngữ sự hao tổn của tuổi thọ, sự chín muồi của các căn, bản chất tự nhiên được biểu thị, vốn được gọi là sự cạn kiệt của tuổi thọ và sự chín muồi của các căn như nhãn căn, v.v..., vốn chỉ biểu hiện rõ rệt khi thời gian trôi qua.
Tenassime pacchimā dve pakatiniddesāti veditabbā.
Therefore, these latter two are to be understood as descriptions of its nature.
Do đó, cần hiểu rằng hai thuật ngữ cuối cùng này là những định nghĩa về bản chất.
Tattha yasmā jaraṃ pattassa āyu hāyati, tasmā jarā ‘āyuno saṃhānī’ti phalūpacārena vuttā.
Among these, since the life of one who has reached old age declines, old age is called " decline of life" by way of figurative expression based on the result.
Trong đó, vì tuổi thọ của người đã đến tuổi già bị suy giảm, nên sự già được gọi là ‘sự hao tổn của tuổi thọ’ theo cách nói ẩn dụ về kết quả.
Yasmā ca daharakāle suppasannāni, sukhumampi attano visayaṃ sukheneva gaṇhanasamatthāni cakkhādīni indriyāni jaraṃ pattassa paripakkāni āluḷitāni avisadāni, oḷārikampi attano visayaṃ gahetuṃ asamatthāni honti, tasmā ‘indriyānaṃ paripāko’tipi phalūpacāreneva vuttā.
And since the eye and other faculties, which were very clear in youth and capable of easily grasping even subtle objects, become ripe, confused, unclear, and incapable of grasping even gross objects for one who has reached old age, it is also called " ripening of faculties" by way of figurative expression based on the result.
Và vì các căn như nhãn căn, v.v..., vốn rất trong sáng và có khả năng nắm bắt đối tượng của mình một cách dễ dàng dù là vi tế khi còn trẻ, nhưng khi đến tuổi già thì trở nên chín muồi, mờ đục, không rõ ràng, không có khả năng nắm bắt ngay cả đối tượng thô thiển của mình, nên sự già cũng được gọi là ‘sự chín muồi của các căn’ theo cách nói ẩn dụ về kết quả.
Sā panāyaṃ evaṃ niddiṭṭhā sabbāpi jarā pākaṭā paṭicchannāti duvidhā hoti.
This old age, thus described in its entirety, is twofold: manifest and concealed.
Tất cả sự già được định nghĩa như vậy lại có hai loại: rõ ràng và che giấu.
Tattha dantādīsu khaṇḍabhāvādidassanato rūpadhammesu jarā pākaṭajarā nāma.
Among these, old age in material phenomena, as seen in the broken state of teeth and so on, is called manifest old age.
Trong đó, sự già trong các pháp sắc, do thấy được tình trạng gãy rụng v.v... ở răng, được gọi là sự già rõ ràng (pākaṭajarā).
Arūpadhammesu pana jarā tādisassa vikārassa adassanato paṭicchannajarā nāma.
However, old age in immaterial phenomena, due to the absence of such a transformation, is called concealed old age.
Còn sự già trong các pháp vô sắc, do không thấy được sự biến đổi tương tự, được gọi là sự già che giấu (paṭicchannajarā).
Puna avīci savīcīti evampi duvidhā hoti.
Again, it is also twofold: continuous (avīci) and intermittent (savīci).
Lại nữa, nó cũng có hai loại như vậy: không gián đoạn và có gián đoạn.
Tattha maṇikanakarajatapavāḷacandimasūriyādīnaṃ viya, mandadasakādīsu pāṇīnaṃ viya ca, pupphaphalapallavādīsu ca apāṇīnaṃ viya, antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ duviññeyyattā jarā avīcijarā nāma; nirantarajarāti attho.
Among these, old age is called continuous old age (avīci-jarā) because the specific changes in color, etc., are difficult to perceive intermittently, as in jewels, gold, silver, coral, the moon, the sun, etc., and in living beings with weak sense-decades, and in non-living things like flowers, fruits, and sprouts; this means uninterrupted old age.
Trong đó, sự già được gọi là sự già không gián đoạn (avīcijarā), có nghĩa là sự già liên tục, vì sự khác biệt về màu sắc v.v... ở khoảng giữa khó nhận biết, giống như ở ngọc, vàng, bạc, san hô, mặt trăng, mặt trời v.v..., hoặc như ở các chúng sinh trong thập niên tuổi nhỏ nhất (mandadasaka), và ở các vật vô tri như hoa, quả, chồi non v.v...
Tato aññesu pana yathāvuttesu antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ suviññeyyattā jarā savīcijarā nāmāti veditabbā.
But in other cases, as stated, old age is called intermittent old age (savīci-jarā) because the specific changes in color, etc., are easily perceptible intermittently; this should be understood.
Còn ở những thứ khác ngoài những thứ đã nêu trên, sự già được gọi là sự già có gián đoạn (savīcijarā), vì sự khác biệt về màu sắc v.v... ở khoảng giữa dễ nhận biết, cần phải hiểu như vậy.
644. Aniccatāniddese khayagamanavasena khayo, vayagamanavasena vayo, bhijjanavasena bhedo.
In the explanation of impermanence (aniccatā), khaya (decay) is due to reaching exhaustion; vaya (disappearance) is due to reaching cessation; and bheda (breakdown) is due to disintegration.
Trong phần định nghĩa về tính vô thường, khayo là do đi đến sự tiêu hủy, vayo là do đi đến sự biến mất, bhedo là do bị phá vỡ.
Atha vā, yasmā taṃ patvā rūpaṃ khīyati, veti, bhijjati ca, tasmā khīyati etasminti ‘khayo’, veti etasminti ‘vayo’, bhijjati etasminti ‘bhedo’.
Or, because matter declines, disappears, and breaks down upon reaching it, it is called khaya because it declines therein; vaya because it disappears therein; and bheda because it breaks down therein.
Hoặc là, vì khi đạt đến trạng thái đó, sắc bị tiêu hủy, biến mất và bị phá vỡ, cho nên nơi đó nó bị tiêu hủy gọi là ‘khayo’, nơi đó nó biến mất gọi là ‘vayo’, nơi đó nó bị phá vỡ gọi là ‘bhedo’.
Upasaggavasena padaṃ vaḍḍhetvā bhedova paribhedo.
By adding a prefix, bheda becomes paribheda (complete breakdown).
Bằng cách thêm tiếp đầu ngữ, chính sự phá vỡ (bhedo) được gọi là paribhedo.
Hutvā abhāvaṭṭhena, na niccanti aniccaṃ.
It is impermanent (anicca) because, having come into being, it ceases to exist, meaning it is not permanent.
Do ý nghĩa là không tồn tại sau khi đã có, không thường hằng nên gọi là vô thường (aniccaṃ).
Tassa bhāvo aniccatā.
Its state of being impermanent is aniccatā (impermanence).
Trạng thái của nó là aniccatā (vô thường tánh).
Antaradhāyati etthāti antaradhānaṃ.
It is antaradhāna (disappearance) because it vanishes therein.
Nó biến mất trong đó, nên gọi là antaradhānaṃ (sự biến mất).
Maraṇañhi patvā rūpaṃ antaradhāyati, adassanaṃ gacchati.
Indeed, upon reaching death, matter vanishes, it goes to disappearance.
Quả vậy, khi đạt đến sự chết, sắc biến mất, đi đến chỗ không thể thấy được.
Na kevalañca rūpameva, sabbepi pañcakkhandhā.
And not only matter, but all five aggregates.
Và không chỉ riêng sắc, mà tất cả năm uẩn cũng vậy.
Tasmā pañcannampi khandhānaṃ aniccatāya idameva lakkhaṇanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this is the characteristic of impermanence for all five aggregates.
Do đó, cần phải biết rằng đây chính là đặc tính vô thường của cả năm uẩn.
Lakkhaṇādito pana paribhedalakkhaṇā rūpassa aniccatā, saṃsīdanarasā, khayavayapaccupaṭṭhānā, paribhijjamānarūpapadaṭṭhānāti veditabbā.
From the perspective of characteristic, etc., the impermanence of matter is characterized by complete breakdown, its function is to subside, its manifestation is exhaustion and disappearance, and its proximate cause is matter that is breaking down; this should be understood.
Tuy nhiên, từ phương diện đặc tính v.v., tính vô thường của sắc cần được biết là: có sự tan rã là đặc tính, có sự suy thoái là phận sự, có sự tiêu hoại và biến mất là sự biểu hiện, có sắc đang tan rã là nhân cần thiết.
Heṭṭhā jāti gahitā jarā gahitā, imasmiṃ ṭhāne maraṇaṃ gahitaṃ.
Below, birth (jāti) and old age (jarā) were taken; in this place, death (maraṇa) is taken.
Ở phần trước, sanh và già đã được đề cập; ở đây, tử được đề cập.
Ime tayo dhammā imesaṃ sattānaṃ ukkhittāsikapaccāmittasadisā.
These three phenomena are like enemies with uplifted swords for these beings.
Ba pháp này đối với các chúng sanh này giống như kẻ thù giương gươm.
Yathā hi purisassa tayo paccāmittā otāraṃ gavesamānā vicareyyuṃ.
Just as three enemies might wander, seeking an opportunity to attack a man.
Ví như có ba kẻ thù của một người đi rình rập tìm cơ hội.
Tesu eko evaṃ vadeyya – ‘etaṃ nīharitvā aṭavipavesanaṃ mayhaṃ bhāro hotū’ti.
Among them, one might say, "It is my task to drag him out and lead him into the forest."
Trong số đó, một người nói rằng: ‘Việc lôi kẻ này ra và đưa vào rừng là trách nhiệm của ta’.
Dutiyo ‘aṭavigatakāle pothetvā pathaviyaṃ pātanaṃ mayhaṃ bhāro’ti.
The second might say, "It is my task to beat him down to the ground when he is in the forest."
Người thứ hai nói: ‘Khi đã vào rừng, việc đánh đập và quật ngã xuống đất là trách nhiệm của ta’.
Tatiyo ‘pathavigatakālato paṭṭhāya asinā sīsacchedanaṃ mayhaṃ bhāro’ti.
The third might say, "From the time he is on the ground, it is my task to cut off his head with a sword."
Người thứ ba nói: ‘Kể từ khi bị quật ngã xuống đất, việc dùng gươm chém đầu là trách nhiệm của ta’.
Evarūpā ime jāti ādayo.
Such are these, birth and so on.
Sanh v.v. này cũng có bản chất như vậy.
Nīharitvā aṭavipavesanapaccāmittasadisā hettha jāti, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne nibbattāpanato.
Here, birth is like the enemy who drags him out and leads him into the forest, because it causes him to be born in various places.
Ở đây, sanh giống như kẻ thù lôi ra và đưa vào rừng, vì nó làm cho (chúng sanh) sanh khởi ở nơi này nơi kia.
Aṭavigataṃ pothetvā pathaviyaṃ pātanapaccāmittasadisā jarā, nibbattakkhandhānaṃ dubbalaparādhīnamañcaparāyaṇabhāvakaraṇato.
Old age is like the enemy who beats down the one who has reached the forest to the ground, because it makes the arisen aggregates weak, dependent on others, and reliant on a bed or couch.
Già giống như kẻ thù đánh đập và quật ngã kẻ đã vào rừng xuống đất, vì nó làm cho các uẩn đã sanh trở nên yếu đuối, phụ thuộc và phải nằm liệt giường.
Pathavigatassa asinā sīsacchedakapaccāmittasadisaṃ maraṇaṃ, jarāppattānaṃ khandhānaṃ jīvitakkhayapāpanatoti.
Death is like the enemy who cuts off the head of the one on the ground with a sword, because it brings about the exhaustion of life for the aggregates that have reached old age.
Tử giống như kẻ thù dùng gươm chém đầu kẻ đã bị quật ngã xuống đất, vì nó làm cho các uẩn đã đến tuổi già phải chấm dứt mạng sống.
645. Kabaḷīkārāhāraniddese kabaḷaṃ karīyatīti kabaḷīkāro.
In the explanation of kabaḷīkārāhāra (nutriment in the form of a morsel), that which is made into a morsel is kabaḷīkāra.
645. Trong phần giải về đoàn thực (kabaḷīkārāhāra), vì được làm thành miếng, nên gọi là kabaḷīkāra.
Āharīyatīti āhāro.
That which is brought forth (or consumed) is āhāra (nutriment).
Vì được mang vào, nên gọi là āhāra (thực).
Kabaḷaṃ katvā ajjhoharīyatīti attho.
The meaning is that which is consumed after being made into a morsel.
Nghĩa là, sau khi làm thành miếng, nó được nuốt vào.
Rūpaṃ vā āharatītipi ‘āhāro’.
Or, it is also called 'āhāra' because it brings forth matter (rūpa).
Hoặc, vì nó mang lại sắc, nên cũng gọi là ‘āhāra’.
Evaṃ vatthuvasena nāmaṃ uddharitvā puna vatthuvasenevetaṃ pabhedato dassetuṃ odano kummāsotiādi vuttaṃ.
Having thus extracted the name based on the substance, the statement " rice, gruel," and so on, was made to show this nutriment in detail again, based on its substance.
Như vậy, sau khi nêu lên tên gọi theo vật thực, để trình bày sự phân loại của nó cũng theo vật thực, câu odano kummāso (cơm, cháo lúa mạch) v.v. đã được nói đến.
Odanādīni hi phāṇitapariyantāni dvādasa idhādhippetassa āhārassa vatthūni.
Indeed, the twelve substances, from rice and so on, up to molasses, are the bases of the nutriment intended here.
Quả vậy, mười hai loại từ cơm (odana) cho đến mật đường (phāṇita) là vật thực của đoàn thực được đề cập ở đây.
Pāḷiyaṃ anāgatāni mūlaphalādīni yevāpanakaṃ paviṭṭhāni.
Roots, fruits, and so on, which are not mentioned in the Pāḷi, are included in the 'etcetera' category.
Những thứ không được đề cập trong Chánh tạng như rễ cây, trái cây v.v. được bao gồm trong phần "bất cứ thứ gì khác".
Idāni tāni mūlaphalādīni kattabbato dassetuṃ yamhi yamhi janapadetiādimāha.
Now, to show that those roots, fruits, and so on are to be consumed, he states, " In whatever country," and so on.
Bây giờ, để trình bày về các loại rễ cây, trái cây v.v. đó theo cách thức sử dụng, Ngài nói yamhi yamhi janapade (ở bất cứ xứ nào) v.v.
Tattha mukhena asitabbaṃ bhuñjitabbanti mukhāsiyaṃ.
Among these, that which is to be eaten or consumed with the mouth is mukhāsiyaṃ.
Trong đó, thứ có thể được ăn, được thọ dụng bằng miệng, gọi là mukhāsiyaṃ (thứ ăn bằng miệng).
Dantehi vikhāditabbanti dantavikhādanaṃ.
That which is to be chewed with the teeth is dantavikhādanaṃ.
Thứ được nhai bằng răng, gọi là dantavikhādanaṃ (thứ nhai bằng răng).
Galena ajjhoharitabbanti galajjhoharaṇīyaṃ.
That which is to be swallowed through the throat is galajjhoharaṇīyaṃ.
Thứ được nuốt qua cổ họng, gọi là galajjhoharaṇīyaṃ (thứ nuốt qua cổ họng).
Idāni taṃ kiccavasena dassetuṃ kucchivitthambhananti āha.
Now, to show its function, he says, " distending the stomach."
Bây giờ, để trình bày nó theo phận sự, Ngài nói kucchivitthambhana (làm cho bụng chắc lại).
Tañhi mūlaphalādi odanakummāsādi vā ajjhohaṭaṃ kucchiṃ vitthambheti.
Indeed, that consumed root, fruit, etc., or rice, gruel, etc., distends the stomach.
Quả vậy, rễ cây, trái cây v.v. hoặc cơm, cháo lúa mạch v.v. đó, khi được nuốt vào, làm cho bụng chắc lại.
Idamassa kiccaṃ.
This is its function.
Đây là phận sự của nó.
Yāya ojāya sattā yāpentīti heṭṭhā sabbapadehi savatthukaṃ āhāraṃ dassetvā idāni nibbaṭṭitaojameva dassetuṃ idaṃ vuttaṃ.
Having explained the nutriment (ojā) together with its substance by all the previous terms such as, " By which essence beings subsist," this statement is now made to explain only the extracted essence.
Yāya ojāya sattā yāpentīti (chất dinh dưỡng nào mà chúng sanh duy trì sự sống), sau khi đã trình bày về đoàn thực cùng với vật thực của nó bằng tất cả các từ ở trên, bây giờ để chỉ trình bày về chính chất dinh dưỡng đã được tạo ra, câu này đã được nói đến.
Kiṃ panettha vatthussa kiccaṃ?
What, then, is the function of the substance here?
Vậy, trong số này, chức năng của vật chất là gì?
Kiṃ ojāya?
What is the function of the essence?
Chức năng của chất dinh dưỡng (ojā) là gì?
Parissayaharaṇapālanāni.
Removing distress and protecting.
Là loại bỏ nguy hiểm và bảo vệ.
Vatthuhi parissayaṃ harati pāletuṃ na sakkoti, ojā pāleti parissayaṃ harituṃ na sakkoti.
Substances can remove distress but cannot protect; essence protects but cannot remove distress.
Vật chất loại bỏ nguy hiểm nhưng không thể bảo vệ; chất dinh dưỡng bảo vệ nhưng không thể loại bỏ nguy hiểm.
Dvepi ekato hutvā pāletumpi sakkonti parissayampi harituṃ.
Both, being together, can both protect and remove distress.
Cả hai, khi kết hợp, có thể vừa bảo vệ vừa loại bỏ nguy hiểm.
Ko panesa parissayo nāma?
What, then, is this distress called?
Vậy nguy hiểm này là gì?
Kammajatejo.
It is the karmic heat (kammajatejo).
Đó là nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo).
Antokucchiyañhi odanādivatthusmiṃ asati, kammajatejo uṭṭhahitvā udarapaṭalaṃ gaṇhāti, ‘chātomhi, āhāraṃ me dethā’ti vadāpeti.
Indeed, when there is no substance like rice inside the stomach, the karmic heat arises and seizes the stomach lining, causing one to say, 'I am hungry, give me food.'
Thật vậy, khi không có vật chất như cơm v.v. trong bụng, nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo) trỗi dậy, chiếm lấy thành bụng và khiến người ta phải nói: ‘Tôi đói, hãy cho tôi thức ăn!’
Bhuttakāle udarapaṭalaṃ muñcitvā vatthuṃ gaṇhāti.
When food is eaten, it releases the stomach lining and seizes the substance.
Khi đã ăn, nó buông thành bụng và chiếm lấy vật chất.
Atha satto ekaggo hoti.
Then the being becomes concentrated.
Khi đó, chúng sinh trở nên định tâm (ekagga).
Yathā hi chāyārakkhaso chāyaṃ paviṭṭhaṃ gahetvā devasaṅkhalikāya bandhitvā attano bhavane modanto chātakāle āgantvā sīse ḍaṃsati.
Just as a shadow-demon, having seized someone who entered its shade, binds him with a divine chain and, rejoicing in its abode, comes when hungry and bites his head.
Giống như một quỷ chāyārakkhasa, bắt một người đi vào bóng của nó, trói bằng xiềng xích của chư thiên, vui vẻ trong cung điện của mình, rồi khi đói, nó đến cắn vào đầu.
So ḍaṭṭhattā viravati.
Being bitten, he cries out.
Người bị cắn kêu la.
Taṃ viravaṃ sutvā ‘dukkhappatto ettha atthī’ti tato tato manussā āgacchanti.
Hearing that cry, people come from here and there, thinking, 'There is someone suffering here.'
Nghe tiếng kêu la đó, mọi người từ khắp nơi đổ xô đến, nghĩ rằng ‘có người đang đau khổ ở đây’.
So āgatāgate gahetvā khāditvā bhavane modati.
That demon seizes those who come, eats them, and rejoices in its abode.
Quỷ đó bắt những người đến, ăn thịt họ và vui vẻ trong cung điện.
Evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ.
This analogy should be understood in the same way.
Điều này nên được hiểu tương tự như vậy.
Chāyārakkhaso viya hi kammajatejo, devasaṅkhalikāya bandhitvā ṭhapitasatto viya udarapaṭalaṃ, puna āgatamanussā viya odanādivatthu, otaritvā sīse ḍaṃsanaṃ viya kammajatejassa vatthuto muttassa udarapaṭalaggahaṇaṃ, ḍaṭṭhassa viravanakālo viya ‘āhāraṃ dethā’ti vacanakālo, tāya saññāya āgatāgate gahetvā khāditvā bhavane modanakālo viya kammajatejena udarapaṭalaṃ muñcitvā vatthusmiṃ gahite ekaggacittatā.
Indeed, the karmic heat is like the shadow-demon; the stomach lining is like the being bound by a divine chain and held; the rice and other substances are like the people who came later; the biting on the head by descending is like the karmic heat, having been freed from the substance, seizing the stomach lining; the time of the bitten one's crying out is like the time of saying, 'Give food!'; and the concentration of mind, when the karmic heat releases the stomach lining and seizes the substance, is like the time of rejoicing in the abode after seizing and eating those who came, based on that perception.
Nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo) giống như quỷ chāyārakkhasa, thành bụng giống như chúng sinh bị trói bằng xiềng xích của chư thiên, vật chất như cơm v.v. giống như những người đến sau, việc nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo) buông vật chất ra và chiếm lấy thành bụng giống như việc quỷ đó xuống cắn vào đầu, thời điểm kêu la của người bị cắn giống như thời điểm nói ‘hãy cho thức ăn’, và tâm định (ekaggacittatā) khi nhiệt năng do nghiệp (kammajatejo) buông thành bụng ra và chiếm lấy vật chất giống như thời điểm quỷ đó vui vẻ trong cung điện sau khi bắt và ăn thịt những người đến theo dấu hiệu đó.
Tattha oḷārike vatthusmiṃ ojā mandā hoti.
Among these, the essence in coarse substances is weak.
Trong đó, chất dinh dưỡng (ojā) trong vật chất thô thì yếu.
Sukhume balavatī.
In subtle substances, it is strong.
Trong vật chất vi tế thì mạnh.
Kudrūsakabhattādīni hi bhuñjitvā muhutteneva chāto hoti.
Indeed, having eaten millet-rice and so on, one becomes hungry in just a moment.
Thật vậy, sau khi ăn các loại cơm gạo kê v.v., người ta sẽ đói chỉ trong chốc lát.
Sappiādīni pivitvā ṭhitassa divasampi bhattaṃ na ruccati.
Having drunk ghee and so on, one does not relish food even for a day.
Người đã uống bơ tinh luyện (sappi) v.v. thì cả ngày cũng không muốn ăn.
Ettha ca upādāyupādāya oḷārikasukhumatā veditabbā.
And here, the coarseness and subtlety should be understood by taking (examples) one after another.
Và ở đây, sự thô và vi tế nên được hiểu theo từng cấp độ.
Kumbhīlānañhi āhāraṃ upādāya morānaṃ āhāro sukhumo.
Indeed, compared to the food of crocodiles, the food of peacocks is subtle.
Thật vậy, so với thức ăn của cá sấu, thức ăn của công thì vi tế hơn.
Kumbhīlā kira pāsāṇe gilanti.
Crocodiles, it is said, swallow stones.
Người ta nói rằng cá sấu nuốt đá.
Te ca nesaṃ kucchippattā vilīyanti.
And those (stones), having reached their stomachs, dissolve.
Và những viên đá đó, khi vào bụng chúng, sẽ tan rã.
Morā sappavicchikādipāṇe khādanti.
Peacocks eat creatures like snakes and scorpions.
Công ăn các loài vật như rắn, bọ cạp v.v.
Morānaṃ pana āhāraṃ upādāya taracchānaṃ āhāro sukhumo.
However, compared to the food of peacocks, the food of hyenas is subtle.
Nhưng so với thức ăn của công, thức ăn của linh cẩu thì vi tế hơn.
Te kira tivassachaḍḍitāni visāṇāni ceva aṭṭhīni ca khādanti.
They, it is said, eat horns and bones that have been discarded for three years.
Người ta nói rằng chúng ăn sừng và xương đã bị vứt bỏ ba năm.
Tāni ca nesaṃ kheḷena temitamattāneva kandamūlaṃ viya mudukāni honti.
And those horns and bones, only having been moistened by their saliva, become soft like rhizomes and roots.
Và những sừng, xương đó, chỉ cần được làm ướt bằng nước bọt của chúng, sẽ trở nên mềm như củ rễ.
Taracchānampi āhāramupādāya hatthīnaṃ āhāro sukhumo.
Compared to the food of hyenas, the food of elephants is subtle.
So với thức ăn của linh cẩu, thức ăn của voi thì vi tế hơn.
Te hi nānārukkhasākhādayo khādanti.
For they eat various tree branches and so on.
Thật vậy, chúng ăn các loại cành cây khác nhau v.v.
Hatthīnaṃ āhārato gavayagokaṇṇamigādīnaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of elephants is the food of wild oxen, deer, and other such animals.
So với thức ăn của voi, thức ăn của các loài vật như trâu rừng (gavaya), bò rừng (gokaṇṇa) v.v. thì vi tế hơn.
Te kira nissārāni nānārukkhapaṇṇādīni khādanti.
They, it is said, eat various leaves of trees and so on, which are without essence.
Người ta nói rằng chúng ăn các loại lá cây không có chất dinh dưỡng v.v.
Tesampi āhārato gunnaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of those (wild animals) is the food of cattle.
So với thức ăn của chúng, thức ăn của bò thì vi tế hơn.
Te allasukkhatiṇāni khādanti.
They eat wet and dry grass.
Chúng ăn cỏ tươi và cỏ khô.
Tesampi āhārato sasānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of those (cattle) is the food of rabbits.
So với thức ăn của chúng, thức ăn của thỏ thì vi tế hơn.
Sasānaṃ āhārato sakuṇānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of rabbits is the food of birds.
Thức ăn của chim thì vi tế hơn thức ăn của thỏ.
Sakuṇānaṃ āhārato paccantavāsīnaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of birds is the food of border villagers.
Thức ăn của dân cư vùng biên địa thì vi tế hơn thức ăn của chim.
Paccantavāsīnaṃ āhārato gāmabhojakānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of border villagers is the food of village headmen.
Thức ăn của các chủ làng thì vi tế hơn thức ăn của dân cư vùng biên địa.
Gāmabhojakānaṃ āhārato rājarājamahāmattānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of village headmen is the food of kings and great ministers.
Thức ăn của các vua chúa và đại thần thì vi tế hơn thức ăn của các chủ làng.
Tesampi āhārato cakkavattino āhāro sukhumo.
More subtle than the food of those (kings and ministers) is the food of a Cakkavatti king.
Thức ăn của một vị Chuyển Luân Vương thì vi tế hơn thức ăn của họ.
Cakkavattino āhārato bhummadevānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of a Cakkavatti king is the food of terrestrial deities.
Thức ăn của các thiên nhân trú trên đất thì vi tế hơn thức ăn của một vị Chuyển Luân Vương.
Bhummadevānaṃ āhārato cātumahārājikānaṃ āhāro sukhumo.
More subtle than the food of terrestrial deities is the food of the Cātumahārājika devas.
Thức ăn của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương thì vi tế hơn thức ăn của các thiên nhân trú trên đất.
Evaṃ yāva paranimmitavasavattīnaṃ āhāro vitthāretabbo.
Thus, the food should be elaborated up to the Paranimmitavasavattī devas.
Cứ như thế, thức ăn của chư thiên Paranimmitavasavattī cũng nên được giải thích rộng ra.
Tesaṃ panāhāro sukhumotveva niṭṭhaṃ patto.
Their food, however, reaches its culmination as being subtle.
Tuy nhiên, thức ăn của họ đã đạt đến mức vi tế nhất.
647. Phusitabbanti phoṭṭhabbaṃ.
"That which should be touched" (phusitabbaṃ) refers to tangible objects (phoṭṭhabbaṃ).
647. Phusitabbaṃ là xúc trần (phoṭṭhabba).
Phusitvā jānitabbanti attho.
This means that which should be known by touching.
Nghĩa là, thứ được chạm vào và được nhận biết.
Phoṭṭhabbañca taṃ āyatanañcāti phoṭṭhabbāyatanaṃ.
And because it is a tangible object and it is a sense-base, it is called tangible sense-base (phoṭṭhabbāyatanaṃ).
Và đó là xúc trần, và đó là xứ, nên gọi là xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana).
Āpo ca taṃ nissattasuññatasabhāvaṭṭhena dhātu cāti āpodhātu.
And because it is water and it is an element in the sense of being devoid of a living essence and self, it is called water element (āpodhātu).
Và đó là thủy đại, và đó là đại (dhātu) theo nghĩa là không có chúng sinh và là bản chất trống rỗng, nên gọi là thủy đại (āpodhātu).
Idāni yasmā tīṇi rūpāni phusitvā jānitabbāni tasmā tāni bhājetvā dassetuṃ katamaṃ taṃ rūpaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ?
Now, since three kinds of matter are to be known by touching, in order to categorize and show them, it says: “Which is that tangible matter, the earth element?” and so on.
Bây giờ, vì ba sắc pháp (địa, hỏa, phong) có thể được nhận biết qua xúc chạm, nên để phân loại và chỉ ra chúng, Ngài nói: Sắc pháp nào là xúc xứ đó?
Pathavīdhātūtiādimāha.
It is stated with “earth element” (pathavīdhātu) and so forth.
Đó là địa đại, v.v.
Tattha kakkhaḷattalakkhaṇā pathavīdhātu, patiṭṭhānarasā, sampaṭicchanapaccupaṭṭhānā.
Among these, the earth element (pathavīdhātu) has the characteristic of hardness, the function of providing a foundation, and the manifestation of receiving (co-existent phenomena).
Trong đó, địa đại (pathavīdhātu) có đặc tính cứng rắn, có chức năng làm nền tảng, có sự biểu hiện là sự tiếp nhận.
Tejodhātu uṇhattalakkhaṇā, paripācanarasā, maddavānuppadānapaccupaṭṭhānā.
The fire element (tejodhātu) has the characteristic of heat, the function of ripening, and the manifestation of producing softness.
Hỏa đại (tejodhātu) có đặc tính nóng, có chức năng làm chín, có sự biểu hiện là sự tạo ra sự mềm mại.
Vāyodhātu vitthambhanalakkhaṇā, samudīraṇarasā, abhinīhārapaccupaṭṭhānā.
The wind element (vāyodhātu) has the characteristic of distension, the function of stirring up, and the manifestation of impelling (phenomena).
Phong đại (vāyodhātu) có đặc tính trương nở, có chức năng chuyển động, có sự biểu hiện là sự đẩy đi.
Purimā pana ‘āpodhātu’ paggharaṇalakkhaṇā, brūhanarasā, saṅgahapaccupaṭṭhānā.
The former water element (āpodhātu), however, has the characteristic of flowing, the function of increasing, and the manifestation of cohesion.
Còn thủy đại (āpodhātu) trước đó có đặc tính chảy, có chức năng tăng trưởng, có sự biểu hiện là sự kết hợp.
Ekekā cettha sesattayapadaṭṭhānāti veditabbā.
And here, each one should be understood as having the other three as its proximate cause.
Và ở đây, mỗi đại trong số này được hiểu là có ba đại còn lại làm nguyên nhân gần.
Kakkhaḷanti thaddhaṃ.
Hard (kakkhaḷaṃ) means firm.
Kakkhaḷaṃ là cứng rắn.
Mudukanti athaddhaṃ.
Soft (mudukaṃ) means not firm.
Mudukaṃ là mềm mại (không cứng rắn).
Saṇhanti maṭṭhaṃ.
Smooth (saṇhaṃ) means refined.
Saṇhaṃ là mịn màng.
Pharusanti kharaṃ.
Rough (pharusaṃ) means harsh.
Pharusaṃ là thô ráp.
Sukhasamphassanti sukhavedanāpaccayaṃ iṭṭhaphoṭṭhabbaṃ.
Pleasant to touch (sukhasamphassaṃ) means a desirable tangible object, which is a cause of pleasant feeling.
Sukhasamphassaṃ là xúc trần dễ chịu, là nguyên nhân của thọ lạc.
Dukkhasamphassanti dukkhavedanāpaccayaṃ aniṭṭhaphoṭṭhabbaṃ.
Unpleasant to touch (dukkhasamphassaṃ) means an undesirable tangible object, which is a cause of painful feeling.
Dukkhasamphassaṃ là xúc trần khó chịu, là nguyên nhân của thọ khổ.
Garukanti bhāriyaṃ.
Heavy (garukaṃ) means burdensome.
Garukaṃ là nặng nề.
Lahukanti abhāriyaṃ, sallahukanti attho.
Light (lahukaṃ) means not burdensome; it means supple (sallahukaṃ).
Lahukaṃ là không nặng nề, nghĩa là nhẹ nhàng.
Ettha ca ‘kakkhaḷaṃ mudukaṃ saṇhaṃ pharusaṃ garukaṃ lahuka’nti padehi pathavīdhātu eva bhājitā.
And here, the earth element alone is categorized by the terms ‘hard, soft, smooth, rough, heavy, light’.
Ở đây, địa đại được phân loại bằng các từ ‘cứng rắn, mềm mại, mịn màng, thô ráp, nặng nề, nhẹ nhàng’.
‘‘Yadāyaṃ kāyo āyusahagato ca hoti usmāsahagato ca viññāṇasahagato ca tadā lahutaro ca hoti mudutaro ca kammaññataro cā’’ti (dī. ni. 2.424) suttepi lahumudubhūtaṃ pathavīdhātumeva sandhāya vuttaṃ.
Even in the Sutta which states: "When this body is accompanied by vitality, accompanied by heat, and accompanied by consciousness, then it is lighter, softer, and more workable" (Dīgha Nikāya 2.424), it refers to the earth element becoming light and soft.
Trong kinh (Dī. Ni. 2.424) cũng đã nói về địa đại trở nên nhẹ nhàng và mềm mại khi thân này có sự sống, có nhiệt độ và có thức, “Khi thân này có sự sống, có nhiệt độ và có thức, thì nó trở nên nhẹ nhàng hơn, mềm mại hơn và dễ làm việc hơn”.
‘Sukhasamphassaṃ dukkhasamphassa’nti padadvayena pana tīṇipi mahābhūtāni bhājitāni.
However, by the two terms ‘pleasant to touch’ and ‘unpleasant to touch’, all three great elements (mahābhūtāni) are categorized.
Nhưng ba đại hiển lộ (mahābhūta) đã được phân chia bằng hai từ ‘xúc dễ chịu’ (sukhasamphassa) và ‘xúc khó chịu’ (dukkhasamphassa).
Pathavīdhātu hi sukhasamphassāpi atthi dukkhasamphassāpi.
For the earth element (pathavīdhātu) exists as both pleasant to touch and unpleasant to touch.
Quả thật, địa đại (pathavīdhātu) có cả xúc dễ chịu và xúc khó chịu.
Tathā tejodhātuvāyodhātuyo.
Similarly, the fire element (tejodhātu) and the wind element (vāyodhātu).
Tương tự là hỏa đại (tejodhātu) và phong đại (vāyodhātu).
Tattha sukhasamphassā pathavīdhātu mudutaluṇahatthe dahare pāde sambāhante assādetvā assādetvā ‘sambāha tāta, sambāha tātā’ti vadāpanākāraṃ karoti.
Among these, the earth element that is pleasant to touch causes one to repeatedly utter, "Massage, my dear, massage, my dear," when a young monk with soft, tender hands massages the feet, finding it extremely delightful.
Trong số đó, địa đại có xúc dễ chịu khiến người ta nói: “Này con, hãy xoa bóp đi, này con, hãy xoa bóp đi!” khi xoa bóp chân cho một người trẻ có bàn tay mềm mại, non nớt, vì họ đã tận hưởng và tận hưởng sự dễ chịu đó.
Sukhasamphassā tejodhātu sītasamaye aṅgārakapallaṃ āharitvā gattaṃ sedente assādetvā assādetvā ‘sedehi tāta, sedehi tātā’ti vadāpanākāraṃ karoti.
The fire element that is pleasant to touch causes one to repeatedly utter, "Warm, my dear, warm, my dear," when one brings a pan of embers and warms the body in cold weather, finding it extremely delightful.
Hỏa đại có xúc dễ chịu khiến người ta nói: “Này con, hãy sưởi ấm đi, này con, hãy sưởi ấm đi!” khi mang một chậu than đến sưởi ấm cơ thể vào mùa lạnh, vì họ đã tận hưởng và tận hưởng sự dễ chịu đó.
Sukhasamphassā vāyodhātu uṇhasamaye vattasampanne dahare bījanena bījante assādetvā assādetvā ‘bīja tāta, bīja tātā’ti vadāpanākāraṃ karoti.
The wind element that is pleasant to touch causes one to repeatedly utter, "Fan, my dear, fan, my dear," when a young monk, perfect in his duties, fans with a fan in hot weather, finding it extremely delightful.
Phong đại có xúc dễ chịu khiến người ta nói: “Này con, hãy quạt đi, này con, hãy quạt đi!” khi một người trẻ tuổi, đầy đủ bổn phận, quạt bằng quạt vào mùa nóng, vì họ đã tận hưởng và tận hưởng sự dễ chịu đó.
Thaddhahatthe pana dahare pāde sambāhante aṭṭhīnaṃ bhijjanakālo viya hoti.
However, when a young monk with rough hands massages the feet, it is as if the bones are breaking.
Nhưng khi xoa bóp chân cho một người trẻ có bàn tay thô cứng thì giống như lúc xương bị gãy.
Sopi ‘apehī’ti vattabbataṃ āpajjati.
Such a person becomes someone to whom one says, "Go away!"
Người ấy cũng trở thành đối tượng để bị nói: “Đi đi!”
Uṇhasamaye aṅgārakapalle ābhate ‘apanehi na’nti vattabbaṃ hoti.
In hot weather, when a pan of embers is brought, one has to say, "Take it away!"
Vào mùa nóng, khi mang chậu than đến, người ta phải nói: “Hãy mang nó ra xa!”
Sītasamaye bījanena bījante ‘apehi, mā bījā’ti vattabbaṃ hoti.
In cold weather, when one is fanning with a fan, one has to say, "Go away! Do not fan!"
Vào mùa lạnh, khi quạt bằng quạt, người ta phải nói: “Đi đi, đừng quạt nữa!”
Evametāsaṃ sukhasamphassatā dukkhasamphassatā ca veditabbā.
Thus, their pleasantness to touch and unpleasantness to touch should be understood.
Như vậy, tính xúc dễ chịu và xúc khó chịu của chúng cần được hiểu rõ.
Tattha ābhujitavasena tāva, pattasmiñhi odanena pūretvā ābhate ekaṃ sitthaṃ gahetvā thaddhaṃ vā mudukaṃ vāti vīmaṃsanto kiñcāpi tattha tejopi atthi vāyopi atthi, pathavīdhātumeva pana ābhujati.
Among these, by way of attention: when a plate is brought full of rice, one takes a grain and examines whether it is hard or soft; although the fire element (tejodhātu) is present there and the wind element (vāyodhātu) is present, one pays attention to the earth element (pathavīdhātu) alone.
Trong đó, trước hết là theo sự chú tâm. Khi một người được mang đến một bát đầy cơm và cầm một hạt cơm để xem nó cứng hay mềm, mặc dù trong hạt cơm đó có cả hỏa đại và phong đại, nhưng người ấy chỉ chú tâm vào địa đại.
Uṇhodake hatthaṃ otāretvā vīmaṃsanto kiñcāpi tattha pathavīpi atthi vāyopi atthi, tejodhātumeva pana ābhujati.
When one dips a hand into hot water and examines it, although the earth element (pathavīdhātu) is present there and the wind element (vāyodhātu) is present, one pays attention to the fire element (tejodhātu) alone.
Khi một người nhúng tay vào nước nóng để kiểm tra, mặc dù trong nước nóng đó có cả địa đại và phong đại, nhưng người ấy chỉ chú tâm vào hỏa đại.
Uṇhasamaye vātapānaṃ vivaritvā vātena sarīraṃ paharāpento ṭhito mandamande vāte paharante kiñcāpi tattha pathavīpi atthi tejopi atthi, vāyodhātumeva pana ābhujati.
In hot weather, a person stands having opened a window and allowed the wind to strike the body; when the wind strikes gently, although the earth element (pathavīdhātu) is present there and the fire element (tejodhātu) is present, one pays attention to the wind element (vāyodhātu) alone.
Khi một người đứng mở cửa sổ để gió thổi vào cơ thể vào mùa nóng, và khi gió nhẹ nhàng thổi đến, mặc dù trong gió đó có cả địa đại và hỏa đại, nhưng người ấy chỉ chú tâm vào phong đại.
Evaṃ ābhujitavasena ārammaṇaṃ karoti nāma.
Thus, it is said to make an object by way of attention.
Như vậy, việc lấy đối tượng được gọi là do sự chú tâm.
Yo pana upakkhalati vā sīsena vā rukkhaṃ paharati bhuñjanto vā sakkharaṃ ḍaṃsati, so kiñcāpi tattha tejopi atthi vāyopi atthi, ussadavasena pana pathavīdhātumeva ārammaṇaṃ karoti.
However, one who slips or strikes a tree with one's head or bites a stone while eating, although the fire element (tejodhātu) is present there and the wind element (vāyodhātu) is present, makes the earth element (pathavīdhātu) alone its object by way of dominance.
Lại nữa, người nào bị trượt ngã, hoặc va đầu vào cây, hoặc đang ăn cắn phải hòn sỏi, người ấy, mặc dù ở đó có cả hỏa đại và phong đại, nhưng do sự trội hơn, chỉ lấy địa đại làm đối tượng.
Aggiṃ akkamantopi kiñcāpi tattha pathavīpi atthi vāyopi atthi, ussadavasena pana tejodhātumeva ārammaṇaṃ karoti.
One who steps on fire, although the earth element (pathavīdhātu) is present there and the wind element (vāyodhātu) is present, makes the fire element (tejodhātu) alone its object by way of dominance.
Người dẫm phải lửa, mặc dù ở đó có cả địa đại và phong đại, nhưng do sự trội hơn, chỉ lấy hỏa đại làm đối tượng.
Balavavāte kaṇṇasakkhaliṃ paharitvā badhirabhāvaṃ karonte.
When a strong wind strikes the ear-lobe and causes deafness.
Khi cơn gió mạnh đập vào tai gây ra tình trạng điếc.
Kiñcāpi tattha pathavīpi atthi tejopi atthi, ussadavasena pana vāyodhātumeva ārammaṇaṃ karoti.
Although the earth element (pathavīdhātu) is present there and the fire element (tejodhātu) is present, it makes the wind element (vāyodhātu) alone its object by way of dominance.
Mặc dù ở đó có cả địa đại và hỏa đại, nhưng do sự trội hơn, chỉ lấy phong đại làm đối tượng.
Yaṃkiñci dhātuṃ ārammaṇaṃ karontassa kāyaviññāṇampi ekappahārena nuppajjati.
For one who makes any element whatsoever an object, body-consciousness also does not arise at once.
Đối với người lấy bất kỳ đại nào làm đối tượng, thân thức cũng không khởi sinh trong một lần.
Sūcikalāpena viddhassa ekappahārena kāyo ghaṭṭiyati.
For a person pierced with a bundle of needles, the body is struck at once.
Khi bị một bó kim đâm, thân thể bị va chạm trong một lần.
Yasmiṃ yasmiṃ pana ṭhāne kāyapasādo ussanno hoti, tattha tattha kāyaviññāṇaṃ uppajjati.
However, wherever the body-sensitivity is intense, there, at that very place, body-consciousness arises.
Tuy nhiên, ở nơi nào thân tịnh sắc trội hơn, thân thức khởi sinh ở nơi đó.
Yattha yatthāpi paṭighaṭṭananighaṃso balavā hoti tattha tattha paṭhamaṃ uppajjati.
Indeed, wherever the friction of impact is strong, there, at that very place, it first arises.
Và ở nơi nào sự va chạm cọ xát mạnh mẽ, thì ở nơi đó (thân thức) khởi sinh trước tiên.
Kukkuṭapattena vaṇe dhoviyamāne aṃsuaṃsu kāyapasādaṃ ghaṭṭeti.
When a wound is being washed with a chicken feather, each strand of the feather touches the body-sensitivity.
Khi rửa vết thương bằng lông gà, từng sợi lông va chạm vào thân tịnh sắc.
Yattha yattha pana pasādo ussanno hoti, tattha tattheva kāyaviññāṇaṃ uppajjati.
However, wherever the sensitivity is intense, body-consciousness arises there and only there.
Tuy nhiên, ở nơi nào tịnh sắc trội hơn, thân thức chỉ khởi sinh ở nơi đó.
Evaṃ ussadavasena ārammaṇaṃ karoti.
Thus, it makes an object by way of abundance.
Như vậy, (tâm) lấy đối tượng theo sự trội hơn.
Ussadavaseneva ca kāyaviññāṇaṃ uppajjati nāma.
And body-consciousness is said to arise by way of abundance.
Và thân thức cũng được gọi là khởi sinh chính do sự trội hơn.
Kathaṃ pana cittassa ārammaṇato saṅkanti hotīti?
How, then, does the mind transfer from one object to another?
Vậy, sự chuyển đổi đối tượng của tâm xảy ra như thế nào?
Dvīhākārehi hoti – ajjhāsayato vā visayādhimattato vā.
It happens in two ways: either due to inclination (ajjhāsayato) or due to the intensity of the object (visayādhimattato).
Xảy ra theo hai cách: do ý hướng (ajjhāsaya) hoặc do sự vượt trội của đối tượng (visayādhimatta).
Vihārapūjādīsu hi ‘tāni tāni cetiyāni ceva paṭimāyo ca vandissāmi, potthakammacittakammāni ca olokessāmī’ti ajjhāsayena gato ekaṃ vanditvā vā passitvā vā itarassa vandanatthāya vā dassanatthāya vā manaṃ katvā vanditumpi passitumpi gacchatiyeva, evaṃ ajjhāsayato saṅkamati nāma.
Indeed, a person who goes to a monastery festival or similar events with the inclination, "I will pay homage to those various cetiyas and statues, and I will look at the paintings and elaborate decorations," after paying homage to one or seeing one, fixes his mind on paying homage to or seeing another, and he does indeed go to pay homage or to see; thus, it is called a transfer due to inclination.
Thật vậy, trong các lễ cúng dường tu viện v.v..., người đi với ý hướng rằng: ‘Ta sẽ đảnh lễ các bảo tháp và tượng Phật kia, và sẽ chiêm ngưỡng các tác phẩm sách và tranh vẽ,’ sau khi đã đảnh lễ hoặc chiêm ngưỡng một thứ, rồi hướng tâm đến việc đảnh lễ hoặc chiêm ngưỡng thứ khác, người ấy liền đi để đảnh lễ hoặc chiêm ngưỡng. Như vậy, được gọi là chuyển đổi do ý hướng.
651. Āpodhātuniddese āpoti sabhāvaniddeso.
In the explanation of the water element (āpodhātu-niddesa), āpo is a description of its inherent nature.
651. Trong phần giải thích về thủy đại, āpo là sự chỉ rõ về tự tánh.
Āpova āpogataṃ.
The water element itself is āpogataṃ.
Chính thủy đại là āpogataṃ.
Sinehavasena sineho, sinehova sinehagataṃ.
Adhesion by way of stickiness is sineho; adhesion itself is sinehagataṃ.
Do tính chất dính ướt nên là sineho, chính sự dính ướt là sinehagataṃ.
Bandhanattaṃ rūpassāti pathavīdhātuādikassa bhūtarūpassa bandhanabhāvo.
The binding nature of matter (rūpassa bandhanattaṃ) is the binding quality of material phenomena (bhūtarūpa), such as the earth element and so forth.
Bandhanattaṃ rūpassa (tính chất kết dính của sắc) là trạng thái kết dính các đại chủng sắc như địa đại v.v...
Ayopiṇḍiādīni hi āpodhātu ābandhitvā baddhāni karoti.
Indeed, the water element binds objects like iron lumps and makes them firm and compact.
Thật vậy, thủy đại kết dính các vật như khối sắt v.v... làm cho chúng được gắn kết.
Tāya ābaddhattā tāni baddhāni nāma honti.
Because they are bound by it, those objects are said to be firm.
Do được kết dính bởi thủy đại ấy, chúng được gọi là đã được gắn kết.
Pāsāṇapabbatatālaṭṭhihatthidantagosiṅgādīsupi eseva nayo.
The same method applies to rocks, mountains, palm-tree wood, elephant tusks, ox horns, and so forth.
Trong các trường hợp như núi đá, hột thốt nốt, ngà voi, sừng bò v.v... cũng theo phương pháp này.
Sabbāni hetāni āpodhātu eva ābandhitvā baddhāni karoti.
Indeed, all these are made firm and compact by the water element binding them.
Quả vậy, chính thủy đại đã liên kết tất cả những thứ này lại và làm cho chúng được kết dính.
Āpodhātuyā ābaddhattāva baddhāni honti.
It is because they are bound by the water element that they become firm.
Chính vì được thủy đại liên kết mà chúng trở nên kết dính.
Kiṃ pana pathavīdhātu sesadhātūnaṃ patiṭṭhā hoti na hotīti hoti phusitvā hoti udāhu aphusitvā?
Is the earth element a foundation for the other elements or not? Is it by contact or without contact?
Vậy, địa đại có phải là nền tảng cho các đại còn lại hay không? Nếu có, nó trở thành nền tảng do tiếp xúc hay không tiếp xúc?
Āpodhātu vā sesā ābandhamānā phusitvā ābandhati udāhu aphusitvāti?
Or does the water element, when binding the others, bind by contact or without contact?
Hay thủy đại, khi liên kết các đại còn lại, nó liên kết do tiếp xúc hay không tiếp xúc?
Pathavīdhātu tāva āpodhātuyā aphusitvāva patiṭṭhā hoti, tejodhātuyā ca vāyodhātuyā ca phusitvā.
The earth element, first of all, serves as a foundation for the water element without contact, but for the fire element and the air element, it does so by contact.
Trước hết, địa đại trở thành nền tảng cho thủy đại mà không cần tiếp xúc, và cho hỏa đại cùng phong đại thì cần có tiếp xúc.
Āpodhātu pana pathavīdhātumpi tejovāyodhātuyopi aphusitvāva ābandhati.
The water element, however, binds the earth element, and also the fire and air elements, without contact.
Còn thủy đại thì liên kết cả địa đại, hỏa đại và phong đại mà không cần tiếp xúc.
Yadi phusitvā ābandheyya phoṭṭhabbāyatanaṃ nāma bhaveyya.
If it were to bind by contact, it would be a tangible sense-object (phoṭṭhabbāyatanaṃ).
Nếu nó liên kết do tiếp xúc, nó sẽ trở thành xúc xứ.
Tejodhātuvāyodhātūnampi sesadhātūsu sakasakakiccakaraṇe eseva nayo.
The same method applies to the fire and air elements performing their respective functions among the other elements.
Đối với hỏa đại và phong đại, khi thực hiện phận sự của mình đối với các đại còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Tejodhātu hi pathavīdhātuṃ phusitvā jhāpeti.
Indeed, the fire element burns the earth element by contact.
Quả vậy, hỏa đại làm cháy địa đại do tiếp xúc.
Sā pana na uṇhā hutvā jhāyati.
However, that earth element does not burn by becoming hot.
Nhưng địa đại đó không trở nên nóng rồi mới cháy.
Yadi uṇhā hutvā jhāyeyya uṇhattalakkhaṇā nāma bhaveyya.
If it were to burn by becoming hot, it would possess the characteristic of heat.
Nếu nó trở nên nóng rồi mới cháy, nó sẽ có đặc tính là sự nóng.
Āpodhātuṃ pana aphusitvāva tāpeti.
But it heats the water element without contact.
Còn đối với thủy đại, hỏa đại làm cho nó nóng lên mà không cần tiếp xúc.
Sāpi tapamānā na uṇhā hutvā tapati.
And that water element, when heated, does not heat by becoming hot.
Thủy đại đó khi bị làm nóng cũng không trở nên nóng rồi mới nóng lên.
Yadi uṇhā hutvā tapeyya uṇhattalakkhaṇā nāma bhaveyya.
If it were to heat by becoming hot, it would possess the characteristic of heat.
Nếu nó trở nên nóng rồi mới nóng lên, nó sẽ có đặc tính là sự nóng.
Vāyodhātuṃ pana phusitvāva tāpeti.
It heats the air element by contact.
Còn đối với phong đại, hỏa đại làm cho nó nóng lên do tiếp xúc.
Sāpi tapamānā na uṇhā hutvā tapati.
And that air element, when heated, does not heat by becoming hot.
Phong đại đó khi bị làm nóng cũng không trở nên nóng rồi mới nóng lên.
Yadi uṇhā hutvā tapeyya uṇhattalakkhaṇā nāma bhaveyya.
If it were to heat by becoming hot, it would possess the characteristic of heat.
Nếu nó trở nên nóng rồi mới nóng lên, nó sẽ có đặc tính là sự nóng.
Vāyodhātu pathavīdhātuṃ phusitvā vitthambheti, tathā tejodhātuṃ āpodhātuṃ pana aphusitvāva vitthambheti.
The air element supports the earth element by contact, and similarly the fire element, but it supports the water element without contact.
Phong đại nâng đỡ địa đại do tiếp xúc, cũng như đối với hỏa đại; còn đối với thủy đại, nó nâng đỡ mà không cần tiếp xúc.
Ucchurasaṃ pacitvā phāṇitapiṇḍe kariyamāne āpodhātu thaddhā hoti na hotīti?
When sugarcane juice is cooked and made into molasses lumps, does the water element become hard or not?
Khi nấu nước mía để làm thành bánh đường phèn, thủy đại có trở nên cứng hay không?
Na hoti.
It does not.
Không trở nên cứng.
Sā hi paggharaṇalakkhaṇā.
Indeed, it has the characteristic of flowing.
Vì nó có đặc tính chảy.
Pathavīdhātu kakkhaḷalakkhaṇā.
The earth element has the characteristic of hardness.
Địa đại có đặc tính cứng.
Omattaṃ pana āpo adhimattapathavīgatikaṃ jātaṃ.
However, the water, being of a weak measure, has become like a predominant earth element.
Nhưng thủy đại với mức độ yếu đã trở nên giống như địa đại với mức độ mạnh.
Sā hi rasākārena ṭhitabhāvaṃ vijahati, lakkhaṇaṃ na vijahati.
Indeed, it abandons its state of existing as a liquid, but it does not abandon its characteristic.
Quả vậy, nó từ bỏ trạng thái tồn tại dưới dạng chất lỏng, nhưng không từ bỏ đặc tính của nó.
Phāṇitapiṇḍe vilīyamānepi pathavīdhātu na vilīyati.
Even when a molasses lump melts, the earth element does not melt.
Ngay cả khi bánh đường phèn tan chảy, địa đại cũng không tan chảy.
Kakkhaḷalakkhaṇā hi pathavīdhātu paggharaṇalakkhaṇā āpodhātu.
Indeed, the earth element has the characteristic of hardness; the water element has the characteristic of flowing.
Vì địa đại có đặc tính cứng, thủy đại có đặc tính chảy.
Omattā pana pathavī adhimattaāpagatikā hoti.
However, the earth, being of a weak measure, has become like a predominant water element.
Nhưng địa đại với mức độ yếu đã trở nên giống như thủy đại với mức độ mạnh.
Sā piṇḍākārena ṭhitabhāvaṃ vijahati, lakkhaṇaṃ na vijahati.
It abandons its state of existing as a lump, but it does not abandon its characteristic.
Nó từ bỏ trạng thái tồn tại dưới dạng khối rắn, nhưng không từ bỏ đặc tính của nó.
Catunnañhi mahābhūtānaṃ bhāvaññathattameva hoti, lakkhaṇaññathattaṃ nāma natthi.
For the four great elements, only their mode of being (bhāvaññathattaṃ) changes, but there is no change in their characteristics (lakkhaṇaññathattaṃ).
Quả vậy, đối với bốn đại, chỉ có sự thay đổi về trạng thái, chứ không có sự thay đổi về đặc tính.
Tassa abhāvo aṭṭhānaparikappasuttena dīpito.
The impossibility of such a change is shown in the Aṭṭhānaparikappasutta.
Sự không thể có đó đã được chỉ ra trong kinh Aṭṭhānaparikappasutta.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Vì đã được nói rằng –
Kasmā pana ‘kammassa katattā’ti ca ‘na kammassa katattā’ti ca ubhinnampi niddese ‘jaratā ca aniccatā ca’ na gahitā, anupādiṇṇādīnaṃyeva niddesesu gahitāti?
Why are "old age and impermanence" not included in the explanations of both "created by kamma" and "not created by kamma," but are only included in the explanations of "not grasped" (anupādiṇṇa) and so forth?
Vậy tại sao trong phần chỉ dẫn của cả hai cụm từ ‘do nghiệp tạo ra’ và ‘không do nghiệp tạo ra’ lại không bao gồm ‘sự già (jaratā) và sự vô thường (aniccatā)’, trong khi chúng lại được bao gồm trong các phần chỉ dẫn về sắc không được chấp thủ (anupādiṇṇa) và các loại khác?
Na kammassa katattāti ettha tāva kammato aññapaccayasamuṭṭhānaṃ saṅgahitaṃ.
In "not created by kamma," that which arises from other causes apart from kamma is included.
Trước hết, trong cụm từ ‘không do nghiệp tạo ra’, sự sanh khởi do các duyên khác ngoài nghiệp được bao gồm.
‘Kammassa katattā’ti ettha kammasamuṭṭhānameva.
In "created by kamma," only that which arises from kamma is included.
Trong cụm từ ‘do nghiệp tạo ra’, chỉ có sự sanh khởi do nghiệp được bao gồm.
Imāni ca dve rūpāni neva kammato na aññasmā rūpajanakapaccayā uppajjanti, tasmā na gahitāni.
And these two rūpas (old age and impermanence) arise neither from kamma nor from any other rūpa-generating condition; therefore, they are not included.
Và hai loại sắc này không sanh khởi từ nghiệp cũng không từ bất kỳ duyên nào khác tạo ra sắc, do đó chúng không được bao gồm.
Sā ca nesaṃ anuppatti parato āvi bhavissati.
And their non-arising will become evident later.
Sự không sanh khởi của chúng sẽ được làm rõ ở phần sau.
Anupādiṇṇantiādīsu pana kevalaṃ anupādiṇṇādiggahaṇena kammādisamuṭṭhānatā paṭikkhittā, naaññapaccayasamuṭṭhānatā anuññātā.
However, in "not grasped" (anupādiṇṇa) and so forth, merely by taking "not grasped" and so forth, their arising from kamma and other causes is rejected, but their arising from other causes is not affirmed.
Tuy nhiên, trong các phần về sắc không được chấp thủ (anupādiṇṇa) và các loại khác, việc chỉ đề cập đến "không được chấp thủ" và các thuật ngữ tương tự chỉ loại trừ sự sanh khởi do nghiệp và các nguyên nhân tương tự, chứ không cho phép sự sanh khởi do các duyên khác.
Tasmā tattha gahitānīti veditabbāni.
Therefore, it should be understood that they are included there.
Do đó, nên hiểu rằng chúng được bao gồm ở đó.
666. Cittasamuṭṭhānaniddese kāyaviññatti vacīviññattīti idaṃ dvayaṃ yasmā ekantacittasamuṭṭhānāni bhūtāni upādāya paññāyati, tasmā vuttaṃ.
In the explanation of mind-originated phenomena (cittasamuṭṭhāna-niddesa), these two, bodily intimation (kāyaviññatti) and verbal intimation (vacīviññatti), are stated because they become manifest dependent on the great elements (bhūta) which are exclusively mind-originated.
Trong phần chỉ dẫn về sắc do tâm sanh (cittasamuṭṭhāna), hai loại thân biểu tri (kāyaviññatti) và khẩu biểu tri (vacīviññatti) này được đề cập đến vì chúng được nhận biết dựa vào các đại chủng hoàn toàn do tâm sanh.
Paramatthato pana tassa nissayabhūtāni bhūtāneva cittasamuṭṭhānāni, taṃnissitattā.
However, in ultimate reality (paramatthato), it is the great elements which serve as their foundation that are truly mind-originated, because these intimations depend on them.
Tuy nhiên, về mặt chân đế (paramattha), chính các đại chủng làm nền tảng cho chúng mới là sắc do tâm sanh, vì chúng nương tựa vào các đại chủng đó.
Yathā aniccassa rūpassa jarāmaraṇaṃ aniccaṃ nāma hoti, evamidampi cittasamuṭṭhānaṃ nāma jātaṃ.
Just as the old age and death of impermanent rūpa are called impermanent, so too these intimations are called mind-originated.
Giống như sự già và sự chết của sắc vô thường được gọi là vô thường, hai loại này cũng được gọi là sắc do tâm sanh.
676. Dūreti ghaṭṭanavasena aggahetabbattā dubbiññeyyabhāvena samīpe ṭhitampi dūre.
Dūre (distant) refers to that which, even when near, is difficult to comprehend because it cannot be grasped by impingement.
Xa (dūre) là ở xa dù đang ở gần, vì khó nhận biết do không thể nắm bắt qua sự va chạm.
Itaraṃ pana ghaṭṭanavasena gahetabbattā suviññeyyabhāvena dūre ṭhitampi santike.
The other, however, even when distant, is santike (near) due to its being graspable by impingement and thus easily comprehensible.
Còn loại kia là gần (santike) dù đang ở xa, vì dễ nhận biết do có thể nắm bắt qua sự va chạm.
Cakkhāyatanādiniddesā heṭṭhā vuttanayeneva vitthārato veditabbā.
The explanations of the eye-base and so forth should be understood in detail according to the method stated below.
Các phần chỉ dẫn về nhãn xứ (cakkhāyatana) và các xứ khác nên được hiểu một cách chi tiết theo phương pháp đã trình bày ở phần trước.
Idaṃ tāva duvidhena rūpasaṅgahe visesamattaṃ.
This is merely a special point in the twofold classification of rūpa.
Trước hết, đây chỉ là điểm đặc biệt trong phần tóm lược sắc pháp theo hai loại.
Tividhasaṅgaho uttānatthova.
The threefold classification is self-evident.
Phần tóm lược theo ba loại có ý nghĩa rõ ràng.
966. Catubbidhasaṅgahāvasāne diṭṭhādīnaṃ pacchimapadassa bhedābhāvena ādito paṭṭhāya pucchaṃ akatvāva rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ saddāyatanaṃ sutantiādi vuttaṃ.
At the end of the fourfold classification, as there is no distinction in the last term (known by mind-consciousness) among the 'seen' and so forth, the statement "the rūpa-ayatana is seen, the sadda-ayatana is heard," etc., was made without asking a question from the beginning.
966. Vào cuối phần tóm lược theo bốn loại, vì thuật ngữ cuối cùng trong các thuật ngữ như diṭṭha (cái được thấy) không có sự phân chia, nên không đặt câu hỏi từ đầu mà đã nói rằng rūpāyatanaṃ diṭṭhaṃ saddāyatanaṃ sutaṃ (sắc xứ là cái được thấy, thanh xứ là cái được nghe), v.v.
Tattha rūpāyatanaṃ cakkhunā oloketvā dakkhituṃ sakkāti ‘diṭṭhaṃ’ nāma jātaṃ.
Therein, the rūpa-āyatana is called 'seen' because it can be seen by looking with the eye (or eye-consciousness).
Trong đó, rūpāyatanaṃ (sắc xứ) có thể được thấy sau khi nhìn bằng mắt, do đó được gọi là ‘diṭṭhaṃ’ (cái được thấy).
Saddāyatanaṃ sotena sutvā jānituṃ sakkāti ‘sutaṃ’ nāma jātaṃ.
The sadda-āyatana is called 'heard' because it can be known by hearing with the ear (or ear-consciousness).
Saddāyatanaṃ (thanh xứ) có thể được biết sau khi nghe bằng tai, do đó được gọi là ‘sutaṃ’ (cái được nghe).
Gandhāyatanādittayaṃ ghānajivhākāyehi patvā gahetabbato munitvā jānitabbaṭṭhena mutaṃ nāma jātaṃ.
The three of gandha-āyatana and so forth are called 'smelt/tasted/touched' (mutaṃ) because they are to be attained and grasped by the nose, tongue, and body, and known by discerning.
Ba xứ bắt đầu bằng hương xứ (gandhāyatana) được gọi là mutaṃ (cái được cảm nhận) theo nghĩa là phải được biết bằng cách nhận thức, vì chúng phải được tiếp nhận bằng cách chạm đến qua mũi, lưỡi và thân.
Phusitvā viññāṇuppattikāraṇato ‘mutaṃ’ nāmātipi vuttaṃ.
It is also said to be 'smelt/tasted/touched' because it is the cause for the arising of consciousness through contact.
Cũng có nói rằng được gọi là ‘mutaṃ’ vì là nguyên nhân cho sự khởi sinh của thức sau khi xúc chạm.
Sabbameva pana rūpaṃ manoviññāṇena jānitabbanti manasā viññātaṃ nāma jātaṃ.
However, all rūpa is called 'known by the mind' because it is to be known by mind-consciousness.
Tuy nhiên, tất cả sắc pháp đều được biết bởi ý thức, nên được gọi là manasā viññātaṃ (cái được biết bởi ý).
967. Pañcavidhasaṅgahaniddese kakkhaḷanti thaddhaṃ.
In the fivefold classification, kakkhaḷa means hard.
967. Trong phần trình bày về tóm lược theo năm loại, kakkhaḷaṃ là cứng.
Kharameva kharagataṃ, pharusanti attho.
Kharagata is just harshness, meaning roughness.
Chính cái cứng là kharagataṃ, nghĩa là thô.
Itare dvepi sabhāvaniddesā eva.
The other two are also descriptions of intrinsic nature.
Hai thuật ngữ còn lại cũng là những cách trình bày về bản chất.
Ajjhattanti niyakajjhattaṃ.
Ajjhatta means one's own internal.
Ajjhattaṃ là nội phần của chính mình.
Bahiddhāti bāhiraṃ.
Bahiddhā means external.
Bahiddhā là ngoại phần.
Upādiṇṇanti na kammasamuṭṭhānameva.
Upādiṇṇa is not exclusively that which arises from kamma.
Upādiṇṇaṃ không chỉ là do nghiệp tạo thành.
Avisesena pana sarīraṭṭhakassetaṃ gahaṇaṃ.
Rather, this term is generally applied to all rūpa existing in the body.
Mà đây là sự bao hàm một cách không phân biệt tất cả những gì thuộc về thân.
Sarīraṭṭhakañhi upādiṇṇaṃ vā hotu anupādiṇṇaṃ vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena sabbaṃ upādiṇṇameva nāma.
For, whether rūpa existing in the body is upādiṇṇa (grasped) or not upādiṇṇa, all of it is indeed called upādiṇṇa in the sense of being clung to, grasped, and wrongly conceived as 'mine'.
Thật vậy, những gì thuộc về thân, dù là upādiṇṇa (được chấp thủ) hay anupādiṇṇa (không được chấp thủ), tất cả đều được gọi là upādiṇṇa theo nghĩa là được chấp nhận, nắm giữ và bám víu.
972-4. Chabbidhādisaṅgahānaṃ tiṇṇaṃ osānapadassa bhedābhāvato ādito paṭṭhāya apucchitvāva niddeso kato.
In the sixfold and subsequent classifications of the three, the explanation was given without asking a question from the beginning, as there is no distinction in the last term (mind-knowable rūpa or mind-element knowable rūpa).
972-4. Vì thuật ngữ cuối cùng của ba phần tóm lược bắt đầu từ sáu loại không có sự phân chia, nên phần trình bày được thực hiện mà không cần hỏi từ đầu.
Tattha cakkhuviññāṇena jānituṃ sakkāti cakkhuviññeyyaṃ…pe… manoviññāṇena jānituṃ sakkāti manoviññeyyaṃ.
Therein, that which can be known by eye-consciousness is cakkhuviññeyya (eye-knowable)... and so on... that which can be known by mind-consciousness is manoviññeyya (mind-knowable).
Trong đó, vì có thể được biết bởi nhãn thức, nên gọi là cakkhuviññeyyaṃ (cái được biết bởi nhãn thức)...v.v... vì có thể được biết bởi ý thức, nên gọi là manoviññeyyaṃ (cái được biết bởi ý thức).
Tividhāya manodhātuyā jānituṃ sakkāti manodhātuviññeyyaṃ sabbaṃ rūpanti ettha yasmā ekaṃ rūpampi manoviññāṇadhātuyā ajānitabbaṃ nāma natthi, tasmā ‘sabbaṃ rūpa’nti vuttaṃ.
Regarding the phrase "all rūpa is manodhātuviññeyya (knowable by mind-element)," it is stated 'all rūpa' because there is no single rūpa that cannot be known by the mind-consciousness element.
Trong câu manodhātuviññeyyaṃ sabbaṃ rūpaṃ (tất cả sắc pháp là cái được biết bởi ý giới), vì không có một sắc pháp nào mà ý thức giới không thể biết, nên đã nói là ‘tất cả sắc pháp’.
Sammāsambuddhena hi abhidhammaṃ patvā nayaṃ kātuṃ yuttaṭṭhāne nayo akato nāma natthi.
Indeed, the Perfectly Enlightened Buddha never failed to formulate a method where it was appropriate to do so in the Abhidhamma.
Thật vậy, đối với bậc Chánh Đẳng Giác, khi đề cập đến Abhidhamma, không có trường hợp nào mà một phương pháp không được áp dụng ở nơi thích hợp để áp dụng.
Idañca ekarūpassāpi manoviññāṇadhātuyā ajānitabbassa abhāvena nayaṃ kātuṃ yuttaṭṭhānaṃ nāma, tasmā nayaṃ karonto ‘sabbaṃ rūpa’nti āha.
And this place, where not even one rūpa exists that is unknowable by the mind-consciousness element, is indeed a place suitable for formulating a method; therefore, in formulating the method, he said "all rūpa."
Và đây cũng là nơi thích hợp để lập ra phương pháp, do không có dù chỉ một sắc pháp nào mà ý thức giới không thể biết được; vì vậy, khi lập ra phương pháp, Ngài đã nói ‘tất cả sắc pháp’.
975. Navake pana indriyarūpassa nāma atthitāya nayo dinno.
In the ninefold classification, however, the method is given because there exist indriya-rūpas (faculties-rūpa).
975. Còn trong phần chín pháp, phương pháp được đưa ra do sự hiện hữu của cái gọi là sắc quyền.
Tasseva sappaṭighaappaṭighatāya dasake nayo dinno.
In the tenfold classification, the method is given according to the sappaṭigha (with impingement) and appaṭigha (without impingement) nature of these very indriya-rūpas.
Trong phần mười pháp, phương pháp được đưa ra dựa trên chính sắc quyền đó với tính cách là sắc hữu đối ngại và vô đối ngại.
Ekādasake aḍḍhekādasa āyatanāni vibhattāni.
In the elevenfold classification, the eleven āyatanas (bases) are divided.
Trong phần mười một pháp, mười một xứ rưỡi đã được phân tích.
Tesaṃ niddesavārā heṭṭhā vuttanayena vitthārato veditabbā.
Their modes of explanation should be understood in detail according to the method stated below.
Các đoạn chỉ dẫn về chúng cần được hiểu một cách chi tiết theo phương pháp đã nêu ở trên.
Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
The rest is self-evident everywhere.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.