985. Ettāvatā kusalattiko sabbesaṃ kusalādidhammānaṃ padabhājananayena vitthārito hoti.
By this much, the triad of wholesome states (Kusalattika) has been expounded extensively by way of the analysis of terms for all wholesome and other phenomena.
Đến đây, tam đề thiện đã được trình bày chi tiết theo phương pháp phân tích các thuật ngữ (padabhājana) của tất cả các pháp thiện và các pháp khác.
Yasmā pana yvāyaṃ kusalattikassa vibhajananayo vutto, sesatikadukānampi eseva vibhajananayo hoti – yathā hi ettha, evaṃ ‘katame dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā?
But since the method of analysis for this Kusalattika has been stated, the same method of analysis applies to the remaining triads and dyads, for just as here, so also in 'Which phenomena are associated with pleasant feeling?'.
Và bởi vì phương pháp phân tích tam đề thiện đã được nêu ra này cũng chính là phương pháp phân tích cho các tam đề và nhị đề còn lại – ví như ở đây, cũng vậy, đối với tất cả các tam đề và nhị đề, các bậc trí có thể nhận thấy phương pháp phân tích theo thứ tự qua câu ‘Những pháp nào tương ưng với lạc thọ?
Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti somanassasahagataṃ ñāṇasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… ye vā pana tasmiṃ samaye aññepi atthi paṭiccasamuppannā arūpino dhammā ṭhapetvā vedanākhandhaṃ, ime dhammā sukhāya vedanāya sampayuttā’tiādinā anukkamena sabbatikadukesu sakkā paṇḍitehi vibhājananayaṃ sallakkhetuṃ – tasmā taṃ vitthāradesanaṃ nikkhipitvā, aññena nātisaṅkhepanātivitthāranayena sabbatikadukadhammavibhāgaṃ dassetuṃ katame dhammā kusalāti nikkhepakaṇḍaṃ āraddhaṃ.
By this length of discourse, the Kusalattika has been expanded by the method of dividing the terms of all wholesome and other phenomena. But since the method of division which was taught for the Kusalattika also applies to the remaining tikas and dukas, indeed, just as here in the Kusalattika, it is possible for the wise to discern the method of division in all tikas and dukas by this sequence, beginning with ‘What phenomena are associated with pleasant feeling?’ (with only the two terms ‘excluding the feeling aggregate’ being additional, the rest being according to the first Mahākusala-citta Pāḷi). Therefore, setting aside that elaborate exposition and to show the division of phenomena for all tikas and dukas by another method that is neither too concise nor too elaborate, the section What phenomena are wholesome? (Katame dhammā kusalā) called the Nikkhepakaṇḍa has been commenced by the Blessed One.
Vào lúc tâm thiện cõi Dục giới sanh khởi, câu hành với thọ hỷ, tương ưng với trí, lấy sắc làm cảnh… v.v… hoặc bất cứ pháp vô sắc nào khác đồng sanh theo duyên khởi vào lúc ấy, ngoại trừ thọ uẩn, những pháp này tương ưng với lạc thọ’, v.v… – do đó, sau khi đặt sang một bên phần thuyết giảng chi tiết đó, Phẩm Trình Bày (Nikkhepakaṇḍa) được bắt đầu với câu “Những pháp nào là thiện?” để chỉ ra sự phân loại các pháp trong tất cả các tam đề và nhị đề theo một phương pháp khác, không quá vắn tắt cũng không quá chi tiết.
Cittuppādakaṇḍañhi vitthāradesanā, aṭṭhakathākaṇḍaṃ saṅkhepadesanā.
The Cittuppādakaṇḍa is an elaborate exposition, and the Aṭṭhakathā-kaṇḍa is a concise exposition.
Vì Phẩm Tâm Sanh (Cittuppādakaṇḍa) là phần thuyết giảng chi tiết, còn Phẩm Chú Giải (Aṭṭhakathākaṇḍa) là phần thuyết giảng tóm tắt.
Idaṃ pana nikkhepakaṇḍaṃ cittuppādakaṇḍaṃ upādāya saṅkhepo, aṭṭhakathākaṇḍaṃ upādāya vitthāroti saṅkhittavitthāradhātukaṃ hoti.
However, this Nikkhepakaṇḍa is concise in relation to the Cittuppādakaṇḍa and elaborate in relation to the Aṭṭhakathā-kaṇḍa; thus, it possesses the nature of both conciseness and elaborateness.
Còn Phẩm Trình Bày (Nikkhepakaṇḍa) này, so với Phẩm Tâm Sanh thì là tóm tắt, so với Phẩm Chú Giải thì là chi tiết, do đó nó có bản chất vừa tóm tắt vừa chi tiết.
Tayidaṃ, vitthāradesanaṃ nikkhipitvā desitattāpi, heṭṭhā vuttakāraṇavasenāpi, nikkhepakaṇḍaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that this is called the Nikkhepakaṇḍa because it is expounded after setting aside the elaborate exposition, and also due to the reasons mentioned below (in the Nidānā-kathā).
Cần phải hiểu rằng, chương này được gọi là Nikkhepakaṇḍa (Chương Tóm Lược) vì đã được thuyết giảng sau khi gác lại phần thuyết giảng chi tiết, và cũng do bởi lý do đã được nêu ở trước.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói rằng –
Idañhi tīṇi kusalamūlānītiādinā nayena mūlato nikkhipitvā desitaṃ.
Here, this (Nikkhepakaṇḍa) is expounded by way of laying down from the roots, by the method beginning with three roots of wholesome actions.
Thật vậy, chương này đã được thuyết giảng sau khi tóm lược theo căn bằng phương pháp bắt đầu bằng “ba căn thiện”.
Taṃsampayutto vedanākkhandhoti khandhato.
The feeling aggregate associated with that is by way of the aggregates.
Theo uẩn là “thọ uẩn tương ưng với chúng”.
Taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammanti dvārato.
Bodily action arisen from that is by way of the doors.
Theo môn là “thân nghiệp đồng sanh với chúng”.
Kāyadvārappavattañhi kammaṃ kāyakammanti vuccati.
For action that arises through the body-door is called bodily action.
Thật vậy, nghiệp diễn ra qua thân môn được gọi là thân nghiệp.
Sukhabhūmiyaṃ, kāmāvacareti bhūmito nikkhipitvā desitaṃ.
In the plane of pleasant feeling, in the sense-sphere is expounded by way of laying down from the planes.
Đã được thuyết giảng sau khi tóm lược theo cõi là “trong cõi an lạc, trong cõi Dục giới”.
Tattha tattha atthadhammanāmaliṅgānaṃ vasena desitattā atthādīhi nikkhipitvā desitaṃ nāmāti veditabbaṃ.
And it should be understood that because it is expounded in various places by way of meaning, phenomena, name, and gender, it is expounded by laying down from meaning and so forth.
Cần phải hiểu rằng, vì được thuyết giảng ở mỗi nơi theo phương diện nghĩa, pháp, danh và tính, nên được gọi là đã thuyết giảng sau khi tóm lược theo nghĩa, v.v.
Tattha kusalapadaniddese tāva tīṇīti gaṇanaparicchedo.
There, in the exposition of wholesome terms, first, three is a numerical classification.
Trong đó, trước hết, trong phần chỉ định về mục từ thiện, “ba” là sự phân định về số lượng.
Kusalāni ca tāni mūlāni ca, kusalānaṃ vā dhammānaṃ hetupaccayapabhavajanakasamuṭṭhānanibbattakaṭṭhena mūlānīti kusalamūlāni.
They are wholesome and they are roots, or they are roots by being the cause, condition, origin, generator, source, and producer of wholesome phenomena. Hence, roots of wholesome actions (kusalamūlāni).
Chúng vừa là thiện, vừa là các căn; hoặc chúng là các căn của các pháp thiện theo nghĩa là nhân, là duyên, là nguồn gốc, là tác nhân phát sanh, là tác nhân tạo thành, nên gọi là “các căn thiện”.
Evaṃ atthavasena dassetvā idāni nāmavasena dassetuṃ alobho adoso amohoti āha.
Having thus shown by way of meaning, now, to show by way of name, it is said: non-greed, non-hatred, non-delusion.
Sau khi đã chỉ ra như vậy theo phương diện nghĩa, bây giờ để chỉ ra theo phương diện danh, Ngài nói “vô tham, vô sân, vô si”.
Ettāvatā yasmā mūlena muttaṃ kusalaṃ nāma natthi, tasmā catubhūmakakusalaṃ tīhi mūlehi pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
By this much, since there is no wholesome action that is free from a root, the King of Dhamma taught all four-plane wholesome actions by fully encompassing them with the three roots.
Bởi lẽ đó, vì không có pháp thiện nào tách rời khỏi căn, nên Pháp Vương đã chỉ ra pháp thiện thuộc bốn cõi bằng cách bao gồm chúng qua ba căn.
Taṃsampayuttoti tehi alobhādīhi sampayutto.
Associated with that means associated with those (roots), non-greed and so forth.
“Tương ưng với chúng” nghĩa là tương ưng với các pháp vô tham, v.v. ấy.
Tattha alobhena sampayutte saṅkhārakkhandhe, adosāmohāpi alobhena sampayuttasaṅkhārakkhandhagaṇanaṃyeva gacchanti.
There, when the formation aggregate is associated with non-greed, non-hatred and non-delusion also fall under the count of the formation aggregate associated with non-greed.
Trong đó, trong hành uẩn tương ưng với vô tham, thì vô sân và vô si cũng được tính vào trong số hành uẩn tương ưng với vô tham.
Sesadvayavasena sampayogepi eseva nayo.
The same method applies to association by way of the other two (non-hatred and non-delusion).
Phương pháp này cũng tương tự đối với sự tương ưng theo hai pháp còn lại.
Iti catubhūmakakusalaṃ puna taṃsampayuttakacatukkhandhavasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
Thus, the King of Dhamma, having fully encompassed the four-plane wholesome actions with the three roots, further showed them by way of the four aggregates associated with those roots.
Như vậy, Pháp Vương lại chỉ ra pháp thiện thuộc bốn cõi bằng cách bao gồm chúng theo phương diện bốn uẩn tương ưng với các căn ấy.
Taṃsamuṭṭhānanti tehi alobhādīhi samuṭṭhitaṃ.
Arisen from that means arisen from those (roots), non-greed and so forth.
“Đồng sanh với chúng” nghĩa là được sanh khởi từ các pháp vô tham, v.v. ấy.
Imināpi nayena tadeva catubhūmikakusalaṃ tiṇṇaṃ kammadvārānaṃ vasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
By this method too, the King of Dhamma showed those same four-plane wholesome actions by fully encompassing them by way of the three doors of action.
Cũng bằng phương pháp này, Pháp Vương đã chỉ ra chính pháp thiện thuộc bốn cõi ấy bằng cách bao gồm chúng theo phương diện ba nghiệp môn.
Evaṃ tāva kusalaṃ tīsu ṭhānesu pariyādiyitvā dassitaṃ.
Thus, wholesome action has been shown by fully encompassing it in these three ways.
Như vậy, trước hết, pháp thiện đã được chỉ ra bằng cách bao gồm chúng trong ba phương diện.
986. Akusalepi eseva nayo.
The same method applies to unwholesome action.
986. Trong pháp bất thiện cũng theo phương pháp này.
Dvādasannañhi akusalacittānaṃ ekampi mūlena muttaṃ nāma natthīti mūlena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
Indeed, among the twelve unwholesome cittas, not even one is free from a root, hence the King of Dhamma showed them by fully encompassing them through the roots.
Thật vậy, vì trong mười hai tâm bất thiện, không có một tâm nào tách rời khỏi căn, nên Pháp Vương đã chỉ ra chúng bằng cách bao gồm chúng qua các căn.
Taṃsampayuttacatukkhandhato ca uddhaṃ akusalaṃ nāma natthīti tāneva dvādasa akusalacittāni catukkhandhavasena pariyādiyitvā dassesi.
And there is no unwholesome action beyond the four aggregates associated with those roots, thus He showed those same twelve unwholesome cittas by fully encompassing them through the four aggregates.
Và vì không có pháp bất thiện nào vượt ngoài bốn uẩn tương ưng với các căn ấy, nên Ngài đã chỉ ra chính mười hai tâm bất thiện ấy bằng cách bao gồm chúng theo phương diện bốn uẩn.
Dhammarājā kāyakammādivasena pana nesaṃ pavattisabbhāvato kammadvāravasena pariyādiyitvā dassesi dhammarājā.
The King of Dhamma, furthermore, showed them by fully encompassing them by way of the doors of action, due to their occurrence through bodily action and so forth.
Và do sự tồn tại của sự diễn tiến của chúng theo phương diện thân nghiệp, v.v., nên Pháp Vương đã chỉ ra chúng bằng cách bao gồm chúng theo phương diện nghiệp môn.
Yaṃ panettha tadekaṭṭhā ca kilesātiādi vuttaṃ, tattha ekasmiṃ citte puggale vā ṭhitanti ‘ekaṭṭhaṃ’.
As for what is said here, and the defilements having the same basis with them and so forth: in that, ekaṭṭha (same basis) means residing in a single citta or a single individual.
Trong đó, điều được nói là “và các phiền não đồng trú với chúng”, v.v., thì ở đây “đồng trú” (ekaṭṭha) có nghĩa là trú trong cùng một tâm hoặc cùng một cá nhân.
Tattha ekasmiṃ citte ṭhitaṃ sahajekaṭṭhaṃ nāma hoti.
That which resides in a single citta is called sahajekaṭṭha (co-arisen and having the same basis).
Trong đó, pháp trú trong cùng một tâm được gọi là sahajekaṭṭha (đồng sanh đồng trú).
Ekasmiṃ puggale ṭhitaṃ pahānekaṭṭhaṃ nāma.
That which resides in a single individual is called pahānekaṭṭha (to be abandoned and having the same basis).
Pháp trú trong cùng một cá nhân được gọi là pahānekaṭṭha (đồng trú cần đoạn trừ).
Tena lobhādinā aññena vā tattha tattha niddiṭṭhena saha ekasmiṃ ṭhitanti tadekaṭṭhaṃ.
Tadekaṭṭha (having the same basis with that) means residing in a single (citta or individual) together with that greed and so forth, or with other (defilements) indicated in each respective place.
Do đó, vì trú trong cùng một nơi với tham, v.v., hoặc với pháp khác đã được chỉ ra ở nơi này nơi kia, nên gọi là tadekaṭṭha (đồng trú với pháp ấy).
Tattha ‘katame dhammā saṃkiliṭṭhasaṃkilesikā?
There, in the Saṃkiliṭṭhattika: ‘What phenomena are defiled and defiling? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Trong đó, câu: ‘Thế nào là các pháp nhiễm ô và là đối tượng của nhiễm ô? Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Saṃkiliṭṭha; ‘Thế nào là các pháp hạ liệt?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti saṃkiliṭṭhattike; ‘katame dhammā hīnā?
In the Hīnattika: ‘What phenomena are inferior? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Hīna; ‘Thế nào là các pháp bất thiện?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti hīnattike ‘katame dhammā akusalā?
In this Kusalattika: ‘What phenomena are unwholesome? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong bộ ba Kusala này; ‘Thế nào là các pháp nhiễm ô?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti imasmiṃ kusalattike; ‘katame dhammā saṃkiliṭṭhā?
In the Kilesagocchaka: ‘What phenomena are defiled? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ trong nhóm Kilesa; ‘Thế nào là các pháp hữu lậu?
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti kilesagocchake ‘katame dhammā saraṇā?
In the Saraṇaduka: ‘What phenomena are with refuge? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them.’
Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng trong bộ đôi Saraṇa’ –
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesāti saraṇaduke’ti – imesu ettakesu ṭhānesu ‘sahajekaṭṭhaṃ’ āgataṃ.
It should be understood that sahajekaṭṭha appears in these specified places.
trong chừng ấy trường hợp này, thuật ngữ ‘sahajekaṭṭha’ đã xuất hiện.
Dassanenapahātabbattike pana ‘imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti, dassanenapahātabbahetukattikepi ‘imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā’ti, puna tattheva tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi vicikicchā sīlabbataparāmāso, ime dhammā dassanenapahātabbā; tadekaṭṭho lobho doso moho, ime dhammā dassanenapahātabbahetū; tadekaṭṭhā ca kilesā taṃsampayutto vedanākhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ime dhammā dassanenapahātabbahetukāti; sammappadhānavibhaṅge ‘‘tattha katame pāpakā akusalā dhammā?
However, in the Dassanenapahātabbattika: ‘These are the three fetters, and the defilements having the same basis with them.’ In the Dassanenapahātabbahetukattika: ‘These are the three fetters, and the defilements having the same basis with them.’ Again in the same place: ‘These three fetters – personality view, doubt, adherence to rites and rituals – these phenomena are to be abandoned by seeing; the greed, hatred, and delusion having the same basis with them – these phenomena are the causes to be abandoned by seeing; and the defilements having the same basis with them, the feeling aggregate associated with them…pe… the consciousness aggregate, bodily action, verbal action, mental action arisen from them – these phenomena are causes to be abandoned by seeing.’ In the Sammappadhānavibhaṅga: ‘‘Therein, what are unwholesome evil phenomena? The three roots of unwholesome actions – greed, hatred, delusion, and the defilements having the same basis with them’’
Còn trong bộ ba Dassanenapahātabba có câu ‘Ba kiết sử này, và các phiền não đồng trú với chúng’; trong bộ ba Dassanenapahātabbahetuka cũng có câu ‘Ba kiết sử này, và các phiền não đồng trú với chúng’; lại nữa, cũng trong bộ ba đó: ‘Ba kiết sử – thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, các pháp này cần được đoạn trừ bằng tri kiến; tham, sân, si đồng trú với chúng, các pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng tri kiến; và các phiền não đồng trú với chúng, thọ uẩn tương ưng với chúng… cho đến… thức uẩn, thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp phát sanh từ chúng, các pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng tri kiến’; trong phần phân tích Chánh cần: ‘Trong đó, thế nào là các pháp ác, bất thiện? Ba căn bất thiện – tham, sân, si, và các phiền não đồng trú với chúng’ –
Tīṇi akusalamūlāni – lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā’’ti (vibha. 391) – imesu pana ettakesu ṭhānesu ‘pahānekaṭṭhaṃ’ āgatanti veditabbaṃ.
it should be understood that pahānekaṭṭha appears in these specified places.
cần hiểu rằng trong chừng ấy trường hợp này, thuật ngữ ‘pahānekaṭṭha’ đã xuất hiện.
988. Vedanāttikaniddese sukhabhūmiyanti ettha yathā tambabhūmi kaṇhabhūmīti tambakaṇhabhūmiyova vuccanti, evaṃ sukhampi sukhabhūmi nāma.
988. In the exposition of the Vedanāttika (triad of feelings), in the phrase sukhabhūmiyaṃ (in the plane of pleasant feeling), just as "red earth" and "black earth" are called tambabhūmi and kaṇhabhūmi respectively, so too pleasant feeling itself is called sukhabhūmi.
988. Trong phần giải thích bộ ba Thọ, ở đoạn sukhabhūmiyaṃ (trong trú xứ của lạc), cũng như đất đỏ, đất đen được gọi là tambabhūmi, kaṇhabhūmi, thì lạc cũng được gọi là sukhabhūmi.
Yathā ucchubhūmi sālibhūmīti ucchusālīnaṃ uppajjanaṭṭhānāni vuccanti, evaṃ sukhassa uppajjanaṭṭhānaṃ cittampi sukhabhūmi nāma.
Just as the places where sugarcane and rice grow are called ucchubhūmi and sālibhūmi respectively, so too the citta, which is the place where pleasant feeling arises, is called sukhabhūmi.
Cũng như nơi sanh khởi của mía và lúa được gọi là ucchubhūmi, sālibhūmi, thì tâm là nơi sanh khởi của lạc cũng được gọi là sukhabhūmi.
Taṃ idha adhippetaṃ.
This is what is intended here.
Điều này được ngụ ý ở đây.
Yasmā pana sā kāmāvacare vā hoti, rūpāvacarādīsu vā, tasmāssā taṃ pabhedaṃ dassetuṃ kāmāvacaretiādi vuttaṃ.
And since that (plane of pleasant feeling) occurs in the sense-sphere or in the fine-material sphere and so forth, in the sense-sphere and so forth is stated to show its differentiation.
Lại nữa, vì rằng pháp ấy có ở cõi Dục hoặc ở cõi Sắc v.v..., do đó, để chỉ rõ sự phân loại ấy của nó, nên đã nói kāmāvacare v.v...
Sukhavedanaṃ ṭhapetvāti yā sā sukhabhūmiyaṃ sukhavedanā, taṃ ṭhapetvā.
Excluding pleasant feeling means excluding that pleasant feeling which is in the plane of pleasant feeling.
Sukhavedanaṃ ṭhapetvā (trừ lạc thọ) có nghĩa là: trừ đi lạc thọ ở trong trú xứ của lạc.
Taṃsampayuttoti tāya ṭhapitāya sukhavedanāya sampayutto.
Associated with that means associated with that excluded pleasant feeling.
Taṃsampayutto (tương ưng với nó) có nghĩa là: tương ưng với lạc thọ đã được trừ ra ấy.
Sesapadadvayepi imināva nayena attho veditabboti.
The meaning of the other two pairs of terms (associated with painful feeling and associated with neither painful nor pleasant feeling) should be understood in the same way.
Đối với hai thuật ngữ còn lại, ý nghĩa cũng cần được hiểu theo phương pháp này.
Imasmiṃ tike tisso vedanā, sabbaṃ rūpaṃ, nibbānanti idampi na labbhati.
In this tika, the three feelings, all rūpa, and Nibbāna are also not found.
Trong bộ ba này, ba thọ, tất cả sắc, và Nibbāna—những pháp này cũng không có được.
Ayañhi tiko kusalattike ca alabbhamānehi imehi ca tīhi koṭṭhāsehi muttako nāma.
This triad is indeed free from what is not obtainable in the kusalattika and from these three components.
Vì bộ ba này được gọi là bộ ba được miễn trừ khỏi những pháp không có trong bộ ba Thiện và khỏi ba phần này.
Ito paresu pana tikadukesu pāḷito ca atthato ca yaṃ vattabbaṃ siyā taṃ sabbaṃ padānukkamena mātikākathāyañceva kusalādīnaṃ niddese ca vuttameva.
However, with regard to what should be said concerning the subsequent triads and dyads, both in terms of Pāli and meaning, all of that has already been stated in the exposition of the mātikā and in the definition of kusala and so forth, in due order of terms.
Tuy nhiên, trong các bộ ba và bộ đôi sau đây, tất cả những gì cần nói về phương diện Pāḷi và ý nghĩa đều đã được trình bày theo thứ tự thuật ngữ trong phần giải thích Mātikā và trong phần định nghĩa về Thiện v.v...
Yaṃ pana yattha visesamattaṃ tadeva vakkhāma.
Whatever is merely a special point in a particular place, that alone we shall explain.
Tuy nhiên, chúng tôi sẽ chỉ nói về những điểm đặc biệt ở từng nơi.
991. Tattha vipākattike tāva kiñcāpi arūpadhammā viya rūpadhammāpi kammasamuṭṭhānā atthi, anārammaṇattā pana te kammasarikkhakā na hontīti sārammaṇā arūpadhammāva kammasarikkhakattā vipākāti vuttā, bījasarikkhakaṃ phalaṃ viya.
991. First, in the vipākattika, although rūpa-dharmas, like arūpa-dharmas, are also karma-generated, yet, because they are not objective, they are not similar to karma. Therefore, only objective arūpa-dharmas are called vipāka, due to their similarity to karma, like a fruit resembling its seed.
991. Ở đó, trước hết trong bộ ba Dị thục, mặc dù có các sắc pháp do nghiệp tạo ra giống như các vô sắc pháp, nhưng vì chúng không có đối tượng nên không tương tự như nghiệp. Do đó, chỉ có các vô sắc pháp có đối tượng, vì tương tự như nghiệp, mới được gọi là dị thục, giống như quả tương tự như hạt giống.
Sālibījasmiñhi vapite aṅkurapattādīsu nikkhantesupi sāliphalanti na vuccati.
When a rice seed is sown, even if sprouts and leaves emerge, it is not called a rice fruit.
Thật vậy, khi hạt lúa được gieo, dù mầm, lá v.v... đã mọc lên, chúng vẫn không được gọi là quả lúa.
Yadā pana sālisīsaṃ pakkaṃ hoti pariṇataṃ, tadā bījasarikkhako sāli eva sāliphalanti vuccati.
But when the rice ear is ripe and matured, then only the rice that resembles the seed is called a rice fruit.
Nhưng khi bông lúa đã chín, đã trưởng thành, lúc đó chính hạt lúa tương tự như hạt giống mới được gọi là quả lúa.
Aṅkurapattādīni pana bījajātāni bījato nibbattānīti vuccanti, evameva rūpampi kammajanti vā upādiṇṇanti vā vattuṃ vaṭṭati.
Sprouts, leaves, and so forth are called "seed-born" or "produced from the seed." In the same way, rūpa can be said to be "karma-born" or "grasped."
Còn mầm, lá v.v... được gọi là sinh từ hạt, phát sinh từ hạt. Tương tự như vậy, sắc cũng có thể được gọi là do nghiệp sinh (kammaja) hoặc là được chấp thủ (upādiṇṇa).
994. Upādiṇṇattike kiñcāpi khīṇāsavassa khandhā ‘amhākaṃ mātulatthero amhākaṃ cūḷapitutthero’ti vadantānaṃ paresaṃ upādānassa paccayā honti, maggaphalanibbānāni pana aggahitāni aparāmaṭṭhāni anupādiṇṇāneva.
994. In the upādiṇṇattika, although the aggregates of an Arahant may be causes for the clinging of others who say, 'This is our maternal uncle elder,' 'This is our paternal uncle elder,' yet the paths, fruits, and Nibbāna are ungripped, ungrasped, and unappropriated.
994. Trong bộ ba Chấp thủ, mặc dù các uẩn của vị lậu tận có thể là nhân duyên cho sự chấp thủ của người khác khi họ nói: ‘Vị trưởng lão cậu của chúng tôi, vị trưởng lão chú của chúng tôi’, nhưng Đạo, Quả và Nibbāna thì không bị nắm giữ, không bị xuyên tạc, và không bị chấp thủ.
Tāni hi, yathā divasaṃ santatto ayoguḷo makkhikānaṃ abhinisīdanassa paccayo na hoti, evameva tejussadattā taṇhāmānadiṭṭhivasena gahaṇassa paccayā na honti.
For they, just as an iron ball heated throughout the day does not become a cause for flies to alight, similarly, due to their intense glow, do not become causes for grasping by way of craving, conceit, and wrong view.
Thật vậy, giống như một quả cầu sắt bị nung nóng suốt ngày không phải là nhân duyên cho ruồi đậu vào, cũng vậy, do tính chất mãnh liệt, chúng không phải là nhân duyên cho sự nắm giữ theo cách của tham, mạn và tà kiến.
Tena vuttaṃ – ime dhammā anupādiṇṇaanupādāniyāti.
Therefore, it is said: These phenomena are unappropriated and not liable to appropriation.
Do đó đã nói rằng: những pháp này là không bị chấp thủ và không phải là đối tượng của chấp thủ.
1003. Pītisahagatattike pītiādayo attanā sahajātadhammānaṃ pītisahagatādibhāvaṃ datvā sayaṃ piṭṭhivaṭṭakā jātā.
1003. In the pītisahagatattika, pīti and so forth, after bestowing the state of being associated with pīti (joy-associated) upon their co-existent phenomena, have themselves turned their back.
1003. Trong bộ ba Câu hành với hỷ, hỷ v.v... sau khi đã trao cho các pháp đồng sinh với mình trạng thái câu hành với hỷ v.v..., tự chúng lại trở thành nền tảng.
Imasmiñhi tike dve domanassasahagatacittuppādā dukkhasahagataṃ kāyaviññāṇaṃ upekkhāvedanā rūpaṃ nibbānanti – idampi na labbhati.
In this triad, two states of consciousness associated with dejection, bodily pain-associated consciousness, equanimity-associated feeling, rūpa, and Nibbāna — these are also not included.
Trong bộ ba này, hai tâm sở câu hành với ưu, thân thức câu hành với khổ, xả thọ, sắc và Nibbāna—những pháp này cũng không có được.
Ayañhi tiko kusalattike ca alabbhamānehi imehi ca pañcahi koṭṭhāsehi muttako nāma.
This triad is indeed free from what is not obtainable in the kusalattika and from these five components.
Thật vậy, tam đề này được gọi là tam đề được giải thoát khỏi những pháp không có trong tam đề thiện và khỏi năm phần này.
1006. Dassanenapahātabbattike saññojanānīti bandhanāni.
1006. In the dassanenapahātabbattika, saṃyojanāni means fetters.
1006. Trong tam đề cần được đoạn trừ bằng tri kiến, saññojanāni nghĩa là các pháp trói buộc.
Sakkāyadiṭṭhīti vijjamānaṭṭhena sati khandhapañcakasaṅkhāte kāye; sayaṃ vā satī tasmiṃ kāye diṭṭhīti ‘sakkāyadiṭṭhi’.
Sakkāyadiṭṭhi is the view (diṭṭhi) that arises in the body (kāya), which is the five aggregates, in the sense of being truly existent; or it is the view (diṭṭhi) that is truly existent in that body. Hence, sakkāyadiṭṭhi.
Sakkāyadiṭṭhi là: trong thân (kāya) được gọi là năm uẩn, vốn hiện hữu (sati) do ý nghĩa là đang tồn tại; hoặc tự thân tà kiến hiện hữu trong thân ấy, nên gọi là ‘sakkāyadiṭṭhi’.
Sīlena sujjhituṃ sakkā, vatena sujjhituṃ sakkā, sīlavatehi sujjhituṃ sakkāti gahitasamādānaṃ pana sīlabbataparāmāso nāma.
However, the practice undertaken with the belief that one can be purified by precepts, by observances, or by precepts and observances, is called sīlabbataparāmāsa.
Còn sự chấp thủ rằng: có thể thanh tịnh nhờ giới, có thể thanh tịnh nhờ vật, có thể thanh tịnh nhờ giới và vật, thì được gọi là sīlabbataparāmāso.
1007. Idhāti desāpadese nipāto.
1007. Idha is a particle indicating a place or locality.
1007. Idha là một bất biến từ chỉ nơi chốn.
Svāyaṃ katthaci lokaṃ upādāya vuccati.
This term is sometimes used with reference to the world.
Từ này, ở một số nơi, được nói đến để chỉ thế gian.
Yathāha – ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’ti (dī. ni. 1.189).
As it is said: "Herein, the Tathāgata arises in the world."
Như có lời dạy: “Này đây, Như Lai xuất hiện trong thế gian”.
Katthaci sāsanaṃ.
Sometimes, it refers to the Dispensation.
Ở một số nơi, chỉ giáo pháp.
Yathāha – ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo idha dutiyo samaṇo’’ti (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).
As it is said: "Herein, bhikkhus, is a recluse; here is a second recluse."
Như có lời dạy: “Chỉ ở đây, này các Tỳ khưu, có sa-môn, ở đây có sa-môn thứ hai”.
Katthaci okāsaṃ.
Sometimes, it refers to a place.
Ở một số nơi, chỉ không gian.
Yathāha –
As it is said:
Như có lời dạy:
Assutavā puthujjanoti ettha pana ‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti’.
Regarding assutavā puthujjano (the untaught ordinary person), it is to be known as 'untaught due to the absence of learning and penetration.'
Trong câu Assutavā puthujjano, cần hiểu rằng ‘do không có văn và chứng, nên gọi là vô văn’.
Yassa hi khandhadhātuāyatanapaccayākārasatipaṭṭhānādīsu uggahaparipucchāvinicchayarahitattā diṭṭhipaṭisedhako neva ‘āgamo’, paṭipattiyā adhigantabbassa anadhigatattā neva ‘adhigamo’ atthi, so ‘āgamādhigamābhāvā ñeyyo assutavā iti’.
For the person who, due to lacking learning, inquiry, and decisive knowledge regarding aggregates, elements, sense bases, dependent origination, foundations of mindfulness, etc., has no 'learning' (āgama) capable of refuting wrong views, and has not 'penetrated' (adhigama) what should be penetrated through practice, such a person is 'untaught due to the absence of learning and penetration.'
Thật vậy, người nào do không học hỏi, tra vấn, và quyết trạch về uẩn, giới, xứ, duyên khởi, niệm xứ, v.v., nên không có ‘văn’ (āgama) để bác bỏ tà kiến; và do chưa chứng đắc những gì cần chứng đắc qua thực hành, nên không có ‘chứng’ (adhigama); người đó ‘do không có văn và chứng, nên được gọi là vô văn’.
Svāyaṃ –
This person is—
Vị ấy –
So hi puthūnaṃ nānappakārānaṃ kilesādīnaṃ jananādīhi kāraṇehi puthujjano.
Indeed, he is an ordinary person (puthujjano) due to causes such as generating many diverse defilements (kilesa).
Thật vậy, vị ấy được gọi là puthujjano do các nguyên nhân như làm phát sinh nhiều (puthu) phiền não (kilesa) đa dạng.
Yathāha – ‘‘puthu kilese janentīti puthujjanā.
As it is said: "They generate many defilements, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Như có lời dạy: “Họ làm phát sinh nhiều phiền não, nên gọi là phàm phu.
Puthu avihatasakkāyadiṭṭhikāti puthujjanā.
They have many uneliminated sakkāyadiṭṭhi, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ có nhiều thân kiến chưa bị đoạn trừ, nên gọi là phàm phu.
Puthu satthārānaṃ mukhullokikāti puthujjanā.
They look to the faces of many teachers, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ trông chờ vào nhiều vị đạo sư, nên gọi là phàm phu.
Puthu sabbagatīhi avuṭṭhitāti puthujjanā.
They are not yet arisen from many all destinations, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ chưa thoát khỏi tất cả các cõi, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānābhisaṅkhāre abhisaṅkharontīti puthujjanā.
They construct many diverse formations, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ tạo tác nhiều loại hành khác nhau, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāoghehi vuyhantīti puthujjanā.
They are carried away by many diverse floods, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại bộc lưu cuốn trôi, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāsantāpehi santappantīti puthujjanā.
They are tormented by many diverse torments, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại nhiệt não thiêu đốt, nên gọi là phàm phu.
Puthu nānāpariḷāhehi pariḍayhantīti puthujjanā.
They are consumed by many diverse fevers, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ bị nhiều loại phiền muộn thiêu đốt, nên gọi là phàm phu.
Puthu pañcasu kāmaguṇesu rattā giddhā gadhitā mucchitā ajjhosannā laggā laggitā palibuddhāti puthujjanā.
They are attached, greedy, infatuated, deluded, immersed, stuck, clung to, and entangled in the five sense pleasures, therefore they are ordinary people (puthujjanā).
Họ tham đắm, say mê, dính mắc, mê muội, chìm đắm, bám víu, quyến luyến, bị trói buộc trong năm dục, nên gọi là phàm phu.
Puthu pañcahi nīvaraṇehi āvutā nivutā ovutā pihitā paṭicchannā paṭikujjitāti puthujjanā’’ti (mahāni. 94).
They are obstructed, hindered, covered, closed, concealed, and inverted by the five hindrances, therefore they are ordinary people (puthujjanā)."
Bị năm triền cái (nīvaraṇa) che đậy, ngăn che, bao trùm, đóng kín, che lấp, úp lại, nên gọi là phàm phu (puthujjana).
Puthūnaṃ vā gaṇanapathamatītānaṃ ariyadhammaparammukhānaṃ nīcadhammasamācārānaṃ janānaṃ antogadhattāpi puthujjanā.
Or they are ordinary people (puthujjanā) because they are included among numerous beings, countless and averse to noble qualities, whose conduct is ignoble.
Hoặc, do được bao gồm trong số những chúng sanh nhiều vô số, vượt ngoài con đường đếm được, quay lưng với Thánh pháp (ariyadhamma), và thực hành các pháp thấp hèn, nên cũng gọi là phàm phu.
Puthu vā ayaṃ – visuṃyeva saṅkhyaṃ gato, visaṃsaṭṭho sīlasutādiguṇayuttehi ariyehi – janotipi puthujjano.
Or this person (ayaṃ jano) is an ordinary person (puthujjano) because he is distinctly reckoned and unmixed with noble ones (ariyā) who are endowed with virtues such as morality and learning.
Hoặc, chúng sanh này là riêng biệt – được kể riêng ra, không hòa hợp với các bậc Thánh có các đức tính như giới, văn, v.v... – nên cũng gọi là phàm phu.
Evametehi ‘assutavā puthujjano’ti dvīhi padehi ye te –
Thus, by these two terms, 'untaught' (assutavā) and 'ordinary person' (puthujjano), it should be understood that of the two types of ordinary people—
Như vậy, với hai từ ‘phàm phu vô văn’ này, những người mà–
Ariyānaṃ adassāvītiādīsu ariyāti ārakattā kilesehi, anaye na iriyanato, aye iriyanato, sadevakena lokena ca araṇīyato buddhā ca paccekabuddhā ca buddhasāvakā ca vuccanti.
In ariyānaṃ adassāvī and so forth, ariyā refers to Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Buddha, because they are far from defilements, do not act improperly, act properly, and are to be honored by the world including devas.
Trong các cụm từ như ariyānaṃ adassāvī (không thấy các bậc Thánh), ariyā (bậc Thánh) được dùng để chỉ các Đức Phật, các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Đức Phật, vì các ngài xa lìa các phiền não, không đi vào đường bất lợi, đi vào đường lợi ích, và đáng được thế gian cùng chư thiên tôn kính.
Buddhā eva vā idha ariyā.
Or here, only Buddhas are ariyā.
Hoặc ở đây, chỉ có các Đức Phật là bậc Thánh.
Yathāha – ‘‘sadevake, bhikkhave, loke…pe… tathāgato ariyoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 5.1098).
As it is said: "In the world with its devas, bhikkhus... the Tathāgata is called an Ariya."
Như có lời dạy: “Này các Tỳ-khưu, trong thế gian cùng với chư thiên... Như Lai được gọi là bậc Thánh.”
Sappurisāti ettha pana paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisāti veditabbā.
Here, in sappurisā, Paccekabuddhas and the Tathāgata's disciples are to be known as sappurisā.
Còn trong từ sappurisā (bậc chân nhân), cần hiểu rằng các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Như Lai là bậc chân nhân.
Te hi lokuttaraguṇayogena sobhanā purisāti sappurisā.
For they are excellent persons (sobhanā purisā) due to their connection with supramundane qualities, thus sappurisā.
Bởi vì các vị ấy, do liên hệ với các đức tính siêu thế, là những người cao đẹp, nên gọi là sappurisā.
Sabbeva vā ete dvedhāpi vuttā.
Or all of these are stated in both ways.
Hoặc, tất cả các vị ấy đều được nói đến theo cả hai cách.
Buddhāpi hi ariyā ca sappurisā ca paccekabuddhā buddhasāvakāpi.
Buddhas are indeed Ariyas and Sappurisā; Paccekabuddhas and Buddha's disciples are also (Ariyas and Sappurisā).
Bởi vì các Đức Phật vừa là bậc Thánh vừa là bậc chân nhân, các vị Phật Độc Giác và các vị Thinh Văn của Đức Phật cũng vậy.
Yathāha –
As it is said:
Như có lời dạy –
‘Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’ti ettāvatā hi buddhasāvako vutto.
By "a good friend and possessed of firm devotion," a disciple of the Buddha is meant.
Bởi vì, chỉ với câu ‘có bạn lành và lòng tin vững chắc’, vị Thinh Văn của Đức Phật đã được nói đến.
Kataññutādīhi paccekabuddhā buddhāti.
By gratefulness and so forth, Paccekabuddhas and Buddhas are meant.
Với các đức tính như biết ơn v.v..., các vị Phật Độc Giác và các Đức Phật được nói đến.
Idāni yo tesaṃ ariyānaṃ adassanasīlo, na ca dassane sādhukārī, so ariyānaṃ adassāvīti veditabbo.
Now, a person who has no habit of seeing those noble ones and does not act well in seeing them, that person is to be understood as one who does not see the noble ones.
Bây giờ, người nào có thói quen không thấy các bậc Thánh ấy, và không hoan hỷ trong việc thấy, người đó cần được hiểu là ariyānaṃ adassāvī (người không thấy các bậc Thánh).
So cakkhunā adassāvī ñāṇena adassāvīti duvidho.
That one who does not see is of two kinds: one who does not see with the eye, and one who does not see with wisdom (ñāṇa).
Người đó có hai loại: không thấy bằng mắt và không thấy bằng trí tuệ.
Tesu ñāṇena adassāvī idha adhippeto.
Among these, the one who does not see with wisdom is intended here.
Trong số đó, người không thấy bằng trí tuệ được nhắm đến ở đây.
Maṃsacakkhunā hi dibbacakkhunā vā ariyā diṭṭhāpi adiṭṭhāva honti, tesaṃ cakkhūnaṃ vaṇṇamattaggahaṇato, na ariyabhāvagocarato.
For noble ones, even if seen with the physical eye or the divine eye, are as if unseen, because those eyes only grasp the mere appearance, not the range of their Ariya-state.
Bởi vì, dù các bậc Thánh được thấy bằng mắt thịt hay thiên nhãn, thì cũng như không thấy, vì các con mắt ấy chỉ nắm bắt được hình sắc bên ngoài, chứ không phải cảnh giới của Thánh tánh.
Soṇasiṅgālādayopi cakkhunā ariye passanti, na ca te ariyānaṃ dassāvino.
Even dogs and jackals, for instance, see noble ones with their eyes, but they are not considered as 'seers of the noble ones'.
Ngay cả loài chó, chó rừng v.v... cũng thấy các bậc Thánh bằng mắt, nhưng chúng không phải là người thấy các bậc Thánh.
Tatridaṃ vatthu – cittalapabbatavāsino kira khīṇāsavattherassa upaṭṭhāko vuḍḍhapabbajito ekadivasaṃ therena saddhiṃ piṇḍāya caritvā therassa pattacīvaraṃ gahetvā piṭṭhito āgacchanto theraṃ pucchi – ‘ariyā nāma bhante kīdisā’ti?
In this regard, there is this story: A certain elderly ascetic, an attendant of a Kīṇāsava Thera residing on Cittala Mountain, one day went for alms with the Thera. Carrying the Thera’s bowl and robe, he followed behind and asked the Thera, “Venerable Sir, what are noble ones like?”
Về điều này, có câu chuyện như sau – nghe nói, vị thị giả của trưởng lão lậu tận trú tại núi Cittalapabbata là một vị xuất gia lớn tuổi, một hôm sau khi đi khất thực cùng với vị trưởng lão, mang y bát của ngài và đi theo sau, đã hỏi vị trưởng lão rằng: ‘Bạch ngài, bậc Thánh là người như thế nào?’
Thero āha – ‘idhekacco mahallako ariyānaṃ pattacīvaraṃ gahetvā vattapaṭipattiṃ katvā saha carantopi neva ariye jānāti, evaṃdujjānāvuso, ariyā’ti.
The Thera said, “Here, some elderly person, even carrying the robes and bowl of noble ones, practicing their observances, and walking together with them, still does not know the noble ones. Thus difficult to know, friend, are the noble ones.”
Vị trưởng lão đáp: ‘Này hiền giả, ở đời có người dù là bậc trưởng thượng, mang y bát của các bậc Thánh, thực hành các phận sự và đi cùng các ngài, nhưng vẫn không biết các bậc Thánh. Này hiền giả, các bậc Thánh khó biết được như vậy đó.’
Evaṃ vuttepi so neva aññāsi.
Even after being told this, he still did not understand.
Dù được nói như vậy, vị ấy vẫn không hiểu.
Tasmā na cakkhunā dassanaṃ ‘dassanaṃ’, ñāṇadassanameva ‘dassanaṃ’.
Therefore, seeing with the eye is not 'seeing'; only seeing with wisdom is 'seeing'.
Vì thế, sự thấy bằng mắt không phải là ‘thấy’, chỉ có sự thấy bằng trí tuệ mới là ‘thấy’.
Yathāha – ‘‘kiṃ te vakkali iminā pūtikāyena diṭṭhena?
As it is said: “What is there for you, Vakkali, in seeing this foul body?
Như đã nói: “‘Này Vakkali, có ích gì cho ngươi khi thấy cái thân hôi thối này?
Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87).
Whoever, Vakkali, sees the Dhamma, sees me.”
Này Vakkali, người nào thấy Pháp, người đó thấy Ta.’”
Tasmā cakkhunā passantopi, ñāṇena ariyehi diṭṭhaṃ aniccādilakkhaṇaṃ apassanto, ariyādhigatañca dhammaṃ anadhigacchanto, ariyakaradhammānaṃ ariyabhāvassa ca adiṭṭhattā, ‘ariyānaṃ adassāvī’ti veditabbo.
Therefore, even one who sees with the eye, but does not see the characteristics like impermanence (anicca) seen by the noble ones, and does not comprehend the Dhamma attained by the noble ones, due to not seeing the qualities that make one noble and the state of being noble, is to be understood as one who does not see the noble ones.
Do đó, dù thấy bằng mắt, nhưng không thấy được đặc tính vô thường v.v. mà các bậc Thánh đã thấy bằng trí tuệ, không chứng ngộ được Pháp mà các bậc Thánh đã chứng ngộ, vì không thấy được các pháp làm nên bậc Thánh và bản chất của bậc Thánh, nên phải hiểu người ấy là ‘người không thấy các bậc Thánh’.
Ayañhi saṃvaravinayo pahānavinayoti duvidho vinayo.
Indeed, this discipline (vinaya) is of two kinds: the discipline of restraint (saṃvaravinaya) and the discipline of abandonment (pahānavinaya).
Thật vậy, vinaya (sự huấn luyện) này có hai loại: saṃvaravinaya (huấn luyện bằng cách phòng hộ) và pahānavinaya (huấn luyện bằng cách đoạn trừ).
Ettha ca duvidhepi vinaye ekameko vinayo pañcadhā bhijjati.
And in both kinds of discipline, each discipline divides into five types.
Và trong hai loại vinaya này, mỗi loại lại được chia làm năm phần.
Saṃvaravinayopi hi sīlasaṃvaro satisaṃvaro ñāṇasaṃvaro khantisaṃvaro vīriyasaṃvaroti pañcavidho.
The discipline of restraint (saṃvaravinaya) is indeed fivefold: restraint through sīla, restraint through mindfulness (sati), restraint through wisdom (ñāṇa), restraint through patience (khanti), and restraint through effort (vīriya).
Saṃvaravinaya có năm loại: sīlasaṃvara (phòng hộ bằng giới), satisaṃvara (phòng hộ bằng niệm), ñāṇasaṃvara (phòng hộ bằng trí), khantisaṃvara (phòng hộ bằng nhẫn nại), và vīriyasaṃvara (phòng hộ bằng tinh tấn).
Pahānavinayopi tadaṅgapahānaṃ vikkhambhanapahānaṃ samucchedapahānaṃ paṭippassaddhipahānaṃ nissaraṇapahānanti pañcavidho.
The discipline of abandonment (pahānavinaya) is also fivefold: abandonment by substitution (tadaṅgapahāna), abandonment by suppression (vikkhambhanapahāna), abandonment by eradication (samucchedapahāna), abandonment by tranquilization (paṭippassaddhipahāna), and abandonment by escape (nissaraṇapahāna).
Pahānavinaya cũng có năm loại: tadaṅgapahāna (đoạn trừ bằng chi phần đối trị), vikkhambhanapahāna (đoạn trừ bằng cách đè nén), samucchedapahāna (đoạn trừ bằng cách cắt đứt), paṭippassaddhipahāna (đoạn trừ bằng cách làm cho an tịnh), và nissaraṇapahāna (đoạn trừ bằng cách xuất ly).
Ayaṃ ñāṇasaṃvaro nāma.
This is called restraint through wisdom (ñāṇasaṃvaro). “He is patient with cold and heat,” this is restraint through patience (khantisaṃvaro).
Đây được gọi là ñāṇasaṃvara.
‘‘Khamo hoti sītassa uṇhassā’’ti (ma. ni. 1.24; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ khantisaṃvaro.
“He does not tolerate an arisen sensual thought,” this is restraint through effort (vīriyasaṃvaro).
“Vị ấy chịu đựng được lạnh, nóng” — đây là khantisaṃvara.
‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’ti (ma. ni. 1.26; a. ni. 4.114; 6.58) ayaṃ vīriyasaṃvaro.
“He does not tolerate an arisen thought of sensual desire” is restraint through energy (vīriyasaṃvara).
“Vị ấy không dung chứa dục tầm đã khởi lên” — đây là vīriyasaṃvara.
Sabbopi cāyaṃ saṃvaro yathāsakaṃ saṃvaritabbānaṃ vinetabbānañca kāyaduccaritādīnaṃ saṃvaraṇato saṃvaro, vinayanato vinayoti vuccati.
All this restraint, because it restrains the various bodily misconducts and so on that are to be restrained and disciplined, is called 'restraint' (saṃvara), and because it disciplines, it is called 'discipline' (vinaya).
Tất cả sự thu thúc này, do vì thu thúc các pháp cần được thu thúc và chế ngự như thân ác hạnh, v.v., tùy theo từng trường hợp, nên được gọi là saṃvaro (sự thu thúc); và do vì chế ngự, nên được gọi là vinayo (sự điều phục).
Evaṃ tāva ‘saṃvaravinayo’ pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the 'discipline of restraint' divides into five types.
Như vậy, trước hết, cần phải hiểu rằng ‘saṃvaravinayo’ (sự điều phục bằng thu thúc) được phân chia thành năm loại.
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato, ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ ‘vikkhambhanapahānaṃ’ nāma.
But the abandonment of those hindrances and other defilements by the suppression of their arising through concentration (samādhi), which is distinguished as access (upacāra) and absorption (appanā), just as moss on the surface of water is cleared by a blow from a pot, this is called abandonment by suppression (vikkhambhanapahānaṃ).
Còn sự đoạn trừ các pháp như triền cái, v.v., bằng định (samādhi) được phân chia thành cận hành và an chỉ, do ngăn chặn sự phát sinh của chúng, giống như dùng chậu gạt rêu trên mặt nước, sự đoạn trừ này được gọi là ‘vikkhambhanapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách trấn áp).
‘‘Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano attano santāne diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277) nayena vuttassa samudayapakkhikassa kilesagaṇassa accantaṃ appavattibhāvena pahānaṃ, idaṃ ‘samucchedapahānaṃ’ nāma.
The complete non-arising of the multitude of defilements belonging to the origin-side, as stated in the manner of "due to the cultivation of the four Noble Paths, for the abandonment of personality views (diṭṭhigata) in one's own continuum for each person who has attained that Path" and so on, this is called abandonment by eradication (samucchedapahānaṃ).
Do sự tu tập bốn Thánh đạo, sự đoạn trừ nhóm phiền não thuộc về phần tập khởi đã được nói theo phương pháp: “Để đoạn trừ các tà kiến trong dòng tâm thức của người có đạo tương ứng…” v.v., bằng cách khiến chúng hoàn toàn không khởi lên, sự đoạn trừ này được gọi là ‘samucchedapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách cắt đứt).
Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhattaṃ kilesānaṃ, etaṃ ‘paṭippassaddhipahānaṃ’ nāma.
But the tranquilization of defilements at the moment of fruition, this is called abandonment by tranquilization (paṭippassaddhipahānaṃ).
Còn sự lắng dịu của các phiền não vào sát-na quả, sự đoạn trừ này được gọi là ‘paṭippassaddhipahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách làm cho lắng dịu).
Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ ‘nissaraṇapahānaṃ’ nāma.
The Nibbāna which is free from all conditioned things (saṅkhata) and has all conditioned things abandoned, this is called abandonment by escape (nissaraṇapahānaṃ).
Còn Nibbāna, nơi đã đoạn trừ tất cả các pháp hữu vi do đã thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi, sự đoạn trừ này được gọi là ‘nissaraṇapahānaṃ’ (đoạn trừ bằng cách thoát ly).
Sabbampi cetaṃ pahānaṃ yasmā cāgaṭṭhena pahānaṃ, vinayanaṭṭhena vinayo, tasmā ‘pahānavinayo’ti vuccati.
All this abandonment is called 'abandonment' because it is abandonment in the sense of relinquishing, and it is called 'discipline' (vinaya) in the sense of disciplining.
Và tất cả sự đoạn trừ này, vì có nghĩa là từ bỏ nên được gọi là pahānaṃ (sự đoạn trừ), vì có nghĩa là điều phục nên được gọi là vinayo (sự điều phục), do đó được gọi là ‘pahānavinayo’ (sự điều phục bằng đoạn trừ).
Taṃtaṃpahānavato vā tassa tassa vinayassa sambhavatopetaṃ pahānavinayoti vuccati.
Or it is called 'discipline of abandonment' (pahānavinaya) because of the existence of each specific discipline for each type of abandonment.
Hoặc, do sự tồn tại của từng sự điều phục tương ứng nơi người có sự đoạn trừ tương ứng, nên nó được gọi là pahānavinayo.
Evaṃ pahānavinayopi pañcadhā bhijjatīti veditabbo.
Thus, it should be understood that the discipline of abandonment also divides into five types.
Như vậy, cần phải hiểu rằng pahānavinayo cũng được phân chia thành năm loại.
Evamayaṃ saṅkhepato duvidho, bhedato ca dasavidho vinayo, bhinnasaṃvarattā, pahātabbassa ca appahīnattā, yasmā etassa assutavato puthujjanassa natthi, tasmā abhāvato tassa, ayaṃ ‘avinīto’ti vuccatīti.
So, this discipline (vinaya), which is twofold in brief and tenfold in detail, because the restraint is broken, and because what should be abandoned has not been abandoned, is absent in this uninstructed ordinary person. Therefore, due to its absence, this person is called 'undisciplined' (avinīto).
Như vậy, sự điều phục này, nói tóm lại có hai loại, và phân chia ra có mười loại. Vì sự thu thúc của kẻ phàm phu vô văn đã bị phá vỡ, và những gì cần đoạn trừ vẫn chưa được đoạn trừ, nên sự điều phục này không có nơi người ấy. Do đó, vì không có, người này được gọi là ‘avinīto’ (kẻ không được điều phục).
Esa nayo sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinītoti etthāpi.
This same method applies also to one who does not see the good people (sappurisānaṃ adassāvī), unskilled in the Dhamma of good people (sappurisadhammassa akovido), undisciplined in the Dhamma of good people (sappurisadhamme avinīto).
Phương pháp này cũng áp dụng trong trường hợp không thấy các bậc chân nhân, không thiện xảo trong pháp của bậc chân nhân, không được huấn luyện trong pháp của bậc chân nhân.
Ninnānākaraṇañhetaṃ atthato.
For in meaning, these are not different.
Thật vậy, về mặt ý nghĩa, điều này không có sự khác biệt.
Yathāha – ‘‘yeva te ariyā teva te sappurisā, yeva te sappurisā teva te ariyā.
As it is said: “Those who are noble ones, are good people; those who are good people, are noble ones.
Như đã nói – ‘‘Những vị nào là bậc Thánh, những vị ấy là bậc chân nhân; những vị nào là bậc chân nhân, những vị ấy là bậc Thánh.
Yo eva so ariyānaṃ dhammo so eva so sappurisānaṃ dhammo, yo eva so sappurisānaṃ dhammo so eva so ariyānaṃ dhammo.
That Dhamma which belongs to noble ones, is the Dhamma of good people; that Dhamma which belongs to good people, is the Dhamma of noble ones.
Pháp nào là pháp của các bậc Thánh, pháp ấy là pháp của các bậc chân nhân; pháp nào là pháp của các bậc chân nhân, pháp ấy là pháp của các bậc Thánh.
Yeva te ariyavinayā teva te sappurisavinayā, yeva te sappurisavinayā teva te ariyavinayā.
Those disciplines which belong to noble ones, are the disciplines of good people; those disciplines which belong to good people, are the disciplines of noble ones.
Giới luật nào là giới luật của bậc Thánh, giới luật ấy là giới luật của bậc chân nhân; giới luật nào là giới luật của bậc chân nhân, giới luật ấy là giới luật của bậc Thánh.
Ariyeti vā sappuriseti vā, ariyadhammeti vā sappurisadhammeti vā, ariyavinayeti vā sappurisavinayeti vā, esese eke ekaṭṭhe same samabhāge tajjāte taññevā’’ti.
Whether 'noble ones' or 'good people', whether 'Dhamma of noble ones' or 'Dhamma of good people', whether 'discipline of noble ones' or 'discipline of good people' – these are all one, having one meaning, the same, of the same kind, that very thing.”
Dù là bậc Thánh hay bậc chân nhân, dù là pháp của bậc Thánh hay pháp của bậc chân nhân, dù là giới luật của bậc Thánh hay giới luật của bậc chân nhân, tất cả đều là một, cùng một ý nghĩa, tương đồng, cùng một phần, cùng một bản chất, chỉ là một mà thôi.’’
Rūpaṃ attato samanupassatīti idhekacco rūpaṃ attato samanupassati – ‘yaṃ rūpaṃ so ahaṃ, yo ahaṃ taṃ rūpa’nti rūpañca attānañca advayaṃ samanupassati.
Perceiving form as self (rūpaṃ attato samanupassati) means that here, some person perceives form as self – 'That which is form, that am I; that which am I, that is form' – he perceives form and self as non-dual.
Quán xét sắc là tự ngã có nghĩa là, ở đây có người quán xét sắc là tự ngã như sau – ‘Cái gì là sắc, cái đó là ta; cái gì là ta, cái đó là sắc’, người ấy quán xét sắc và tự ngã là không hai.
‘‘Seyyathāpi nāma telappadīpassa jhāyato yā acci so vaṇṇo, yo vaṇṇo sā accīti acciñca vaṇṇañca advayaṃ samanupassati,’’ evameva idhekacco rūpaṃ attato samanupassatīti evaṃ rūpaṃ attāti diṭṭhipassanāya passati.
‘‘Just as for a burning oil lamp, that which is the flame is the colour, and that which is the colour is the flame; thus one perceives the flame and the colour as not two.’’ In the same way, some individual here perceives form as self—thus he perceives, by the perception of wrong view, that form is the self.
‘‘Ví như ngọn lửa của cây đèn dầu đang cháy, cái gì là ngọn lửa, cái đó là màu sắc; cái gì là màu sắc, cái đó là ngọn lửa, người ấy quán xét ngọn lửa và màu sắc là không hai,’’ cũng vậy, ở đây có người quán xét sắc là tự ngã, tức là thấy sắc là tự ngã bằng cái thấy của tà kiến.
Rūpavantaṃ vā attānanti ‘arūpaṃ attā’ti gahetvā, chāyāvantaṃ rukkhaṃ viya, taṃ rūpavantaṃ samanupassati.
Or the self as possessing form means, taking the non-material (arūpa) as the self, one perceives that self as possessing form, like a tree with its shadow.
Hoặc tự ngã có sắc có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã là vô sắc’, người ấy quán xét tự ngã đó có sắc, giống như cây có bóng.
Attani vā rūpanti ‘arūpameva attā’ti gahetvā, pupphamhi gandhaṃ viya, attani rūpaṃ samanupassati.
Or form in the self means, taking the non-material (arūpa) itself as the self, one perceives form in the self, like scent in a flower.
Hoặc sắc ở trong tự ngã có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã chính là vô sắc’, người ấy quán xét sắc ở trong tự ngã, giống như hương thơm ở trong bông hoa.
Rūpasmiṃ vā attānanti ‘arūpameva attā’ti gahetvā, karaṇḍake maṇiṃ viya, attānaṃ rūpasmiṃ samanupassati.
Or the self in form means, taking the non-material (arūpa) itself as the self, one perceives the self in form, like a gem in a casket.
Hoặc tự ngã ở trong sắc có nghĩa là, sau khi chấp thủ ‘tự ngã chính là vô sắc’, người ấy quán xét tự ngã ở trong sắc, giống như viên ngọc ở trong hộp.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so forth.
Đối với thọ v.v... cũng theo phương pháp này.
Tattha ‘rūpaṃ attato samanupassatī’ti suddharūpameva attāti kathitaṃ.
In this connection, ‘perceives form as self’ refers to pure form as the self.
Trong đó, câu ‘quán xét sắc là tự ngã’ nói về việc chấp thủ sắc thuần túy là tự ngã.
‘Rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ attato samanupassati… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’ti imesu sattasu ṭhānesu ‘arūpaṃ attā’ti kathitaṃ.
In these seven instances: ‘or the self as possessing form, or form in the self, or the self in form; perceives feeling as self… perception… mental formations… consciousness as self,’ the non-material (arūpa) is stated as the self.
Trong bảy trường hợp này: ‘hoặc tự ngã có sắc, hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc; quán xét thọ là tự ngã… tưởng… các hành… thức là tự ngã’, thì ‘tự ngã là vô sắc’ được nói đến.
Vedanāvantaṃ vā attānaṃ, attani vā vedanaṃ, vedanāya vā attānanti evaṃ catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasena dvādasasu ṭhānesu ‘rūpārūpamissako attā’ kathito.
‘Or the self as possessing feeling, or feeling in the self, or the self in feeling,’—in this way, in twelve instances, by way of three each among the four aggregates, the self mixed with both form and non-form (rūpārūpamissako attā) is described.
Trong mười hai trường hợp theo cách chia ba loại cho mỗi uẩn trong bốn uẩn, như ‘hoặc tự ngã có thọ, hoặc thọ ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thọ’, thì ‘tự ngã hỗn hợp sắc và vô sắc’ được nói đến.
Tattha ‘rūpaṃ attato samanupassati vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassatī’ti imesu pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā.
Here, in these five instances: ‘perceives form as self, feeling… perception… mental formations… consciousness as self,’ the annihilation view (ucchedadiṭṭhi) is explained.
Trong đó, ở năm trường hợp ‘quán xét sắc là tự ngã, thọ… tưởng… các hành… thức là tự ngã’, đoạn kiến được nói đến.
Avasesesu sassatadiṭṭhi.
In the remaining instances, it is the eternalist view (sassatadiṭṭhi).
Trong các trường hợp còn lại là thường kiến.
Evamettha pannarasa bhavadiṭṭhiyo pañca vibhavadiṭṭhiyo honti.
Thus, there are fifteen views of existence (bhavadiṭṭhi) and five views of non-existence (vibhavadiṭṭhi) here.
Như vậy, ở đây có mười lăm hữu kiến và năm vô hữu kiến.
Tā sabbāpi maggāvaraṇā, na saggāvaraṇā, paṭhamamaggavajjhāti veditabbā.
All of them are obstacles to the path (maggāvaraṇā), not obstacles to heaven (na saggāvaraṇā), and are to be abandoned by the first path (paṭhamamaggavajjhā).
Cần phải hiểu rằng tất cả chúng đều là chướng ngại của Đạo, không phải là chướng ngại của cõi trời, và bị đoạn trừ bởi Đạo đầu tiên.
1008. Satthari kaṅkhatīti satthu sarīre vā guṇe vā ubhayattha vā kaṅkhati.
1008. Doubts the Teacher means he doubts the Teacher’s body, or his qualities, or both.
1008. Hoài nghi về Bậc Đạo Sư là hoài nghi về thân thể của Bậc Đạo Sư, hoặc về đức hạnh, hoặc về cả hai.
Sarīre kaṅkhamāno ‘dvattiṃsavaralakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ nāma sarīraṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts the body wonders, ‘Is there a body adorned with the thirty-two marks of a great man, or is there not?’
Khi hoài nghi về thân thể, người ấy hoài nghi rằng: ‘Thân thể được trang hoàng bởi ba mươi hai tướng tốt của bậc đại nhân có thật chăng, hay không có thật?’.
Guṇe kaṅkhamāno ‘atītānāgatapaccuppannajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts the qualities wonders, ‘Is there omniscience, capable of knowing past, future, and present, or is there not?’
Khi hoài nghi về đức hạnh, người ấy hoài nghi rằng: ‘Trí tuệ toàn giác (sabbaññutañāṇa) có khả năng biết rõ quá khứ, vị lai và hiện tại có thật chăng, hay không có thật?’.
Ubhayattha kaṅkhamāno ‘asītianubyañjanabyāmappabhānurañjitāya sarīranipphattiyā samannāgato sabbañeyyajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā ṭhito lokatārako buddho nāma atthi nu kho natthī’ti kaṅkhati.
One who doubts both wonders, ‘Is there a Buddha, the saviour of the world, endowed with the perfection of a body radiant with eighty minor marks and a fathom-long aura, and having penetrated omniscience, which is capable of knowing all knowable things, or is there not?’
Khi hoài nghi về cả hai, người ấy hoài nghi rằng: ‘Bậc Giác Ngộ, người cứu độ thế gian, người đã thành tựu thân thể được tô điểm bởi tám mươi vẻ đẹp phụ và hào quang một tầm, và đã đứng vững sau khi chứng ngộ trí tuệ toàn giác (sabbaññutaññāṇa) có khả năng biết tất cả những gì cần biết, có thật chăng, hay không có thật?’.
Ayañhissa attabhāve guṇe vā kaṅkhanato ubhayattha kaṅkhati nāma.
Indeed, this is called doubting both because of his doubt about the existence of the Teacher or his qualities.
Thật vậy, do hoài nghi về thân thể hoặc đức hạnh của vị ấy, nên đây được gọi là hoài nghi về cả hai.
Vicikicchatīti ārammaṇaṃ nicchetuṃ asakkonto kicchati kilamati.
Is perplexed means, being unable to ascertain the object, he becomes distressed and wearied.
Vicikicchati là do không thể quyết đoán về đối tượng nên trở nên mệt mỏi, khổ sở.
Nādhimuccatīti tattheva adhimokkhaṃ na labhati.
Does not firmly resolve means he does not attain conviction in that very object.
Nādhimuccati là không thể đạt được sự quyết đoán ở nơi đó.
Na sampasīdatīti cittaṃ anāvilaṃ katvā pasīdituṃ na sakkoti, guṇesu nappasīdati.
Does not become clear means he cannot make his mind clear and serene; he does not become serene regarding the qualities.
Na sampasīdati là không thể làm cho tâm trong sạch để có được sự tịnh tín, không tịnh tín nơi các đức hạnh.
Dhamme kaṅkhatītiādīsu pana ‘kilese pajahantā cattāro ariyamaggā, paṭippassaddhakilesāni cattāri sāmaññaphalāni, maggaphalānaṃ ārammaṇapaccayabhūtaṃ amataṃ mahānibbānaṃ nāma atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi ‘ayaṃ dhammo niyyāniko nu kho aniyyāniko’ti kaṅkhantopi dhamme kaṅkhati nāma.
In ‘ Doubts the Dhamma’ and so forth, even one who wonders, ‘Are there the four noble paths that abandon defilements, or are there not? Are there the four fruits of recluseship, which have the defilements entirely subsided, or are there not? Is there the great Nibbāna, which is immortal and serves as the object-condition for the paths and fruits, or is there not?’ or one who wonders, ‘Is this Dhamma leading to liberation or not leading to liberation?’ is said to doubt the Dhamma.
Trong các câu như hoài nghi về Pháp v.v., người hoài nghi rằng: ‘Bốn Thánh đạo đoạn trừ phiền não, bốn quả Sa-môn với các phiền não đã được lắng dịu, và Đại Nibbāna bất tử làm duyên đối tượng cho đạo và quả, có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Pháp này có đưa đến giải thoát chăng, hay không đưa đến giải thoát?’, đều được gọi là hoài nghi về Pháp.
‘Cattāro maggaṭṭhakā cattāro phalaṭṭhakāti idaṃ saṅgharatanaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi, ‘ayaṃ saṅgho suppaṭipanno nu kho duppaṭipanno’ti kaṅkhantopi, ‘etasmiṃ saṅgharatane dinnassa vipākaphalaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi saṅghe kaṅkhati nāma.
Even one who wonders, ‘Is there this Jewel of the Saṅgha, consisting of the four who have attained the path and the four who have attained the fruit, or is there not?’ or one who wonders, ‘Is this Saṅgha practicing well or practicing poorly?’ or one who wonders, ‘Is there a result and fruit of offerings made to this Jewel of the Saṅgha, or is there not?’ is said to doubt the Saṅgha.
Người hoài nghi rằng: ‘Tăng bảo này, gồm bốn bậc trú trong đạo và bốn bậc trú trong quả, có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Tăng chúng này có phải là bậc thiện hạnh chăng, hay là bậc ác hạnh?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Quả báo của sự cúng dường đến Tăng bảo này có thật chăng, hay không có thật?’, đều được gọi là hoài nghi về Tăng.
‘Tisso pana sikkhā atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi, ‘tisso sikkhā sikkhitapaccayena ānisaṃso atthi nu kho natthī’ti kaṅkhantopi sikkhāya kaṅkhati nāma.
Even one who wonders, ‘Are there the three trainings (sikkhā), or are there not?’ or one who wonders, ‘Is there a benefit from having trained in the three trainings, or is there not?’ is said to doubt the training.
Người hoài nghi rằng: ‘Ba học pháp có thật chăng, hay không có thật?’, hoặc người hoài nghi rằng: ‘Do duyên thực hành ba học pháp, có lợi ích chăng, hay không có lợi ích?’, đều được gọi là hoài nghi về học pháp.
Pubbanto vuccati atītāni khandhadhātāyatanāni.
Pubbanta (the past end) refers to the past aggregates, elements, and sense bases.
Tiền biên được gọi là các uẩn, giới, và xứ trong quá khứ.
Aparanto anāgatāni.
Aparanta (the future end) refers to the future ones.
Hậu biên là các pháp trong vị lai.
Tattha atītesu khandhādīsu ‘atītāni nu kho, na nu kho’ti kaṅkhanto pubbante kaṅkhati nāma.
Here, one who doubts about the past aggregates and so forth, saying, ‘Were they past, or were they not?’ is said to doubt the past end.
Trong đó, người hoài nghi về các uẩn v.v. trong quá khứ rằng: ‘Chúng có thật trong quá khứ chăng, hay không có thật?’, được gọi là hoài nghi về tiền biên.
Anāgatesu ‘anāgatāni nu kho, na nu kho’ti kaṅkhanto aparante kaṅkhati nāma.
One who doubts about the future ones, saying, ‘Will they be future, or will they not?’ is said to doubt the future end.
Người hoài nghi về các pháp trong vị lai rằng: ‘Chúng sẽ có thật trong vị lai chăng, hay sẽ không có thật?’, được gọi là hoài nghi về hậu biên.
Ubhayattha kaṅkhanto pubbantāparante kaṅkhati nāma.
One who doubts about both is said to doubt the past and future ends.
Người hoài nghi về cả hai được gọi là hoài nghi về tiền biên và hậu biên.
‘Dvādasapadikaṃ paccayavaṭṭaṃ atthi nu kho natthī’ti kaṅkhanto idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati nāma.
One who doubts, ‘Is there the twelve-linked cycle of conditionality, or is there not?’ is said to doubt in the conditionality (idappaccayatā) and dependently arisen phenomena (paṭiccasamuppanna dhammā).
Người hoài nghi rằng: ‘Vòng tương duyên gồm mười hai chi phần có thật chăng, hay không có thật?’, được gọi là hoài nghi về các pháp idappaccayatāpaṭiccasamuppanna (các pháp sinh khởi tùy thuộc vào duyên này).
Tatrāyaṃ vacanattho – imesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayā ‘idappaccayā’.
Herein, the etymological meaning is this: the conditions for these old age-and-death and so forth are ‘idappaccayā’ (these conditions).
Ở đây, ý nghĩa của từ ngữ này là – các duyên của những pháp này như già, chết v.v. là ‘idappaccayā’ (duyên của những pháp này).
Idappaccayānaṃ bhāvo ‘idappaccayatā’.
The state of these conditions is ‘idappaccayatā’ (conditionality).
Trạng thái của các idappaccayā là ‘idappaccayatā’.
Idappaccayā eva vā ‘idappaccayatā’; jātiādīnametaṃ adhivacanaṃ.
Or, these conditions themselves are ‘idappaccayatā’; this is a designation for birth and so forth.
Hoặc, chính ‘idappaccayā’ (duyên của cái này) là ‘idappaccayatā’ (tính duyên của cái này); đây là danh xưng của các pháp như sanh, v.v.
Jātiādīsu taṃ taṃ paṭicca āgamma samuppannāti ‘paṭiccasamuppannā’.
That which arises by depending on each of these (jātiādīsu taṃ taṃ paṭicca āgamma) birth and so forth is called ‘paṭiccasamuppannā’ (dependently arisen).
Trong các pháp như sanh, v.v., vì duyên theo, nương vào cái này cái kia mà sanh khởi, nên gọi là ‘paṭiccasamuppannā’ (các pháp do duyên sanh).
Idaṃ vuttaṃ hoti – idappaccayatāya ca paṭiccasamuppannesu ca dhammesu kaṅkhatīti.
This means: he doubts in conditionality (idappaccayatā) and in dependently arisen phenomena (paṭiccasamuppanna dhammā).
Điều được nói ở đây là – người ấy hoài nghi về idappaccayatā (tính duyên) và về các pháp paṭiccasamuppanna (do duyên sanh).
1009. Sīlenāti gosīlādinā.
1009. By moral habit (sīlena) means by moral habits such as those of a cow.
1009. Sīlena (bởi giới): là bởi ngưu giới, v.v.
Vatenāti govatādināva.
By vow (vatena) means by vows such as those of a cow itself.
Vatena (bởi hạnh): chính là bởi ngưu hạnh, v.v.
Sīlabbatenāti tadubhayena.
By moral habit and vow (sīlabbattena) means by both of these.
Sīlabbatena (bởi giới cấm): là bởi cả hai điều đó.
Suddhīti kilesasuddhi; paramatthasuddhibhūtaṃ vā nibbānameva.
Purity (suddhī) means purity from defilements; or it is Nibbāna itself, which is the ultimate purity.
Suddhi (sự thanh tịnh): là sự thanh tịnh khỏi phiền não; hoặc chính là Nibbāna, vốn là sự thanh tịnh tối hậu.
Tadekaṭṭhāti idha pahānekaṭṭhaṃ dhuraṃ.
That which has the same purpose (tadekaṭṭhā) here refers to the central point of abandonment (pahānekaṭṭha).
Tadekaṭṭhā (cùng một đối tượng): ở đây, gánh nặng là pahānekaṭṭha (cùng một đối tượng đoạn trừ).
Imissā ca pāḷiyā diṭṭhikileso vicikicchākilesoti dveyeva āgatā.
In this text, only the defilement of wrong view (diṭṭhikilesa) and the defilement of doubt (vicikicchākilesa) are mentioned directly.
Và trong đoạn Pāḷi này, chỉ có hai loại là phiền não tà kiến và phiền não hoài nghi được đề cập đến.
Lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime pana aṭṭha anāgatā.
But craving, hatred, delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread (lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappaṃ) —these eight are not mentioned directly.
Còn tám loại này: tham, sân, si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý thì không được đề cập.
Āharitvā pana dīpetabbā.
However, they should be introduced and explained.
Tuy nhiên, cần phải dẫn ra và chỉ rõ.
Ettha hi diṭṭhivicikicchāsu pahīyamānāsu apāyagamanīyo lobho doso moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti sabbepime pahānekaṭṭhā hutvā pahīyanti.
For when wrong view and doubt are abandoned here, all these defilements that lead to the lower realms—craving, hatred, delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread—are abandoned as having the same purpose (pahānekaṭṭhā).
Bởi vì ở đây, khi tà kiến và hoài nghi đang được đoạn trừ, thì tất cả những pháp này: tham, sân, si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, là những pháp dẫn đến khổ cảnh, cũng trở thành cùng một đối tượng đoạn trừ và được đoạn trừ.
Sahajekaṭṭhaṃ pana āharitvā dīpetabbaṃ.
However, that which is concomitant (sahajekaṭṭha) should be introduced and explained.
Còn sahajekaṭṭha (cùng một đối tượng đồng sanh) thì cần phải được dẫn ra và chỉ rõ.
Sotāpattimaggena hi cattāri diṭṭhisahagatāni vicikicchāsahagatañcāti pañca cittāni pahīyanti.
Indeed, by the Stream-entry path, five consciousnesses are abandoned: the four associated with wrong view and the one associated with doubt.
Bởi vì, bởi Tu-đà-hoàn đạo, năm tâm được đoạn trừ: bốn tâm tương ưng tà kiến và một tâm tương ưng hoài nghi.
Tattha dvīsu asaṅkhārikadiṭṭhicittesu pahīyantesu tehi sahajāto lobho moho uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti.
Among these, when the two unprompted consciousnesses associated with wrong view are abandoned, the defilements of craving, delusion, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread, which arise concomitantly with them, are abandoned by way of being concomitantly associated (sahajekaṭṭhavasena).
Trong đó, khi hai tâm tà kiến vô trợ được đoạn trừ, các phiền não đồng sanh với chúng là tham, si, trạo cử, vô tàm, vô quý được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đồng sanh.
Sesadiṭṭhikileso ca vicikicchākileso ca pahānekaṭṭhavasena pahīyanti.
The remaining defilement of wrong view and the defilement of doubt are abandoned by way of having the same purpose (pahānekaṭṭhavasena).
Còn phiền não tà kiến còn lại và phiền não hoài nghi thì được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đoạn trừ.
Diṭṭhigatasampayuttasasaṅkhārikacittesupi pahīyantesu tehi sahajāto lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ime kilesā sahajekaṭṭhavasena pahīyanti.
Also, when the prompted consciousnesses associated with wrong view are abandoned, the defilements of craving, delusion, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread, which arise concomitantly with them, are abandoned by way of being concomitantly associated (sahajekaṭṭhavasena).
Ngay cả khi các tâm tà kiến tương ưng hữu trợ được đoạn trừ, các phiền não đồng sanh với chúng là tham, si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý cũng được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đồng sanh.
Sesadiṭṭhikileso ca vicikicchākileso ca pahānekaṭṭhavasena pahīyanti.
The remaining defilement of wrong view and the defilement of doubt are abandoned by way of having the same purpose (pahānekaṭṭhavasena).
Còn phiền não tà kiến còn lại và phiền não hoài nghi thì được đoạn trừ theo phương diện cùng một đối tượng đoạn trừ.
Evaṃ pahānekaṭṭhasmiṃyeva sahajekaṭṭhaṃ labbhatīti idaṃ sahajekaṭṭhaṃ āharitvā dīpayiṃsu.
Thus, since the concomitantly associated (sahajekaṭṭha) is obtained in that which has the same purpose (pahānekaṭṭha), this concomitantly associated (sahajekaṭṭha) has been introduced and explained.
Như vậy, ngay trong pahānekaṭṭha (cùng một đối tượng đoạn trừ) cũng có thể tìm thấy sahajekaṭṭha (cùng một đối tượng đồng sanh), vì thế các ngài đã dẫn ra và chỉ rõ sahajekaṭṭha này.
Taṃsampayuttoti tehi tadekaṭṭhehi aṭṭhahi kilesehi sampayutto.
That which is conjoined with them (taṃsampayutto) means conjoined with those eight defilements that have the same purpose.
Taṃsampayutto (tương ưng với cái đó): là tương ưng với tám phiền não có cùng một đối tượng đó.
Vinibbhogaṃ vā katvā tena lobhena tena dosenāti evaṃ ekekena sampayuttatā dīpetabbā.
Or, by making a distinction, it should be explained that it is conjoined with each one, such as ‘with that craving,’ ‘with that hatred.’
Hoặc, sau khi phân tích riêng rẽ, cần chỉ rõ sự tương ưng với từng pháp một như: với tham đó, với sân đó.
Tattha lobhe gahite, moho māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ saṅkhārakkhandhe kilesagaṇo lobhasampayutto nāma.
Here, when craving is taken, the group of defilements in the aggregate of mental formations—delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and lack of moral dread—is called ‘conjoined with craving’ (lobhasampayutto).
Trong đó, khi tham được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não trong hành uẩn này: si, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với tham.
Dose gahite, moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo dosasampayutto nāma.
When hatred (dosa) is taken, delusion (moha), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) — this group of defilements is called associated with hatred (dosasampayutta).
Khi sân được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với sân.
Mohe gahite, lobho doso māno thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo mohasampayutto nāma.
When delusion (moha) is taken, greed (lobha), hatred (dosa), conceit (māna), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) — this group of defilements is called associated with delusion (mohasampayutta).
Khi si được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: tham, sân, mạn, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, được gọi là tương ưng với si.
Māne gahite, tena sahuppanno lobho moho thinaṃ uddhaccaṃ ahirikaṃ anottappanti ayaṃ kilesagaṇo mānasampayutto nāma.
When conceit (māna) is taken, greed (lobha), delusion (moha), sloth (thīna), restlessness (uddhacca), shamelessness (ahirika), and lack of moral dread (anottappa) that arose simultaneously with it — this group of defilements is called associated with conceit (mānasampayutta).
Khi mạn được lấy làm đối tượng, nhóm phiền não này: tham, si, hôn trầm, trạo cử, vô tàm, vô quý, đồng sanh với mạn đó, được gọi là tương ưng với mạn.
Iminā upāyena tena thinena tena uddhaccena tena ahirikena tena anottappena sampayutto taṃsampayuttoti yojanā kātabbā.
In this way, the interpretation "associated with that" (taṃsampayutto) should be done for those associated with that sloth, that restlessness, that shamelessness, and that lack of moral dread.
Bằng phương pháp này, nên hiểu rằng "tương ưng với nó" (taṃsampayutto) có nghĩa là tương ưng với hôn trầm ấy, với trạo cử ấy, với vô tàm ấy, với vô úy ấy.
Taṃsamuṭṭhānanti tena lobhena…pe… tena anottappena samuṭṭhitanti attho.
"Arising from that" (Taṃsamuṭṭhānaṃ) means "arising from that greed... and from that lack of moral dread."
Đồng sanh khởi với nó (Taṃsamuṭṭhāna) có nghĩa là đã sanh khởi do tham ấy... do vô úy ấy.
Ime dhammā dassanena pahātabbāti ettha dassanaṃ nāma sotāpattimaggo; tena pahātabbāti attho.
In "These phenomena are to be abandoned by vision" (Ime dhammā dassanena pahātabbā), "vision" (dassana) means the Path of Stream-entry (Sotāpattimagga); it means they are to be abandoned by that.
Trong câu "Các pháp này cần được đoạn trừ bằng kiến", "kiến" (dassana) chính là Tu-đà-hoàn đạo; nghĩa là cần được đoạn trừ bởi đạo ấy.
‘Kasmā pana sotāpattimaggo dassanaṃ nāma jāto’ti?
"But why is the Path of Stream-entry called 'vision'?"
‘Vậy tại sao Tu-đà-hoàn đạo lại được gọi là kiến?’
‘Paṭhamaṃ nibbānadassanato’.
"Because it is the first seeing of Nibbāna."
‘Do lần đầu tiên thấy Niết-bàn’.
‘Nanu gotrabhu paṭhamataraṃ passatī’ti?
"But doesn't the Change-of-lineage (Gotrabhu) see it even earlier?"
‘Chẳng phải tâm chuyển tộc (gotrabhu) thấy trước hơn sao?’
‘No na passati; disvāpi kattabbakiccaṃ pana na karoti, saṃyojanānaṃ appahānato.
"No, it does not not see; but even having seen, it does not perform the duty to be done, because the fetters are not abandoned.
‘Không phải là không thấy; nhưng dù thấy cũng không làm được việc cần làm, vì không đoạn trừ được các kiết sử.
Tasmā passatī’ti na vattabbo.
Therefore, it should not be said that it 'sees'.
Vì thế, không thể nói là "thấy".
Yattha katthaci rājānaṃ disvāpi paṇṇākāraṃ datvā kiccanipphattiyā adiṭṭhattā ‘ajjāpi rājānaṃ na passāmī’ti vadanto cettha jānapadapuriso nidassanaṃ.
Here, the countryman who says, 'I still haven't seen the king,' even after having seen the king somewhere and offered a present, because his purpose has not been fulfilled, is an example.
Ví dụ cho trường hợp này là người dân quê, dù đã thấy vua ở một nơi nào đó, nhưng vì chưa dâng lễ vật và hoàn thành công việc nên vẫn nói rằng ‘đến nay tôi vẫn chưa gặp được vua’.
1011. Avaseso lobhoti dassanena pahīnāvaseso.
1011. "Remaining greed" (Avaseso lobho) means the remainder of what was abandoned by vision.
Tham còn lại là tham còn sót lại sau khi đã được đoạn trừ bằng kiến.
Lobho dosamohesupi eseva nayo.
The same method applies to hatred and delusion.
Đối với sân và si, phương pháp cũng tương tự.
Dassanena hi apāyagamanīyāva pahīnā.
For by vision, only those defilements leading to the planes of misery are abandoned.
Bởi vì, bằng kiến, chỉ những pháp dẫn đến khổ cảnh mới được đoạn trừ.
Tehi pana aññe dassetuṃ idaṃ vuttaṃ.
But this statement was made to show others apart from those.
Nhưng để chỉ ra những pháp khác ngoài những pháp ấy, điều này đã được nói đến.
‘Tadekaṭṭhā’ti tehi pāḷiyaṃ āgatehi tīhi kilesehi sampayogatopi pahānatopi ekaṭṭhā pañca kilesā.
"Of the same nature" (Tadekaṭṭhā) means the five defilements are of the same nature as the three defilements (greed, hatred, delusion) mentioned in the Pali text, both in terms of association and abandonment.
‘Đồng nhất với chúng’ có nghĩa là năm phiền não đồng nhất với ba phiền não đã được đề cập trong Chánh tạng về phương diện tương ưng và phương diện đoạn trừ.
Neva dassanena na bhāvanāyāti idaṃ saṃyojanādīnaṃ viya tehi maggehi appahātabbataṃ sandhāya vuttaṃ.
"Neither by vision nor by development" (Neva dassanena na bhāvanāya) this statement refers to the fact that these (wholesome and indeterminate) phenomena are not to be abandoned by those paths, like the fetters, etc.
Câu ‘Không phải bằng kiến, cũng không phải bằng tu’ được nói đến để chỉ rằng chúng không thể bị đoạn trừ bởi các đạo lộ ấy, giống như trường hợp của các kiết sử v.v.
Yaṃ pana ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāravaṭṭe ye uppajjeyyuṃ, nāmañca rūpañca etthete nirujjhantī’’tiādinā nayena kusalādīnampi pahānaṃ anuññātaṃ, taṃ tesaṃ maggānaṃ abhāvitattā ye uppajjeyyuṃ, te upanissayapaccayānaṃ kilesānaṃ pahīnattā pahīnāti imaṃ pariyāyaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
However, what is affirmed elsewhere, such as in the statement: "By the knowledge of the Path of Stream-entry, with the cessation of the volitional consciousness, except for seven existences, whatever mind-and-matter would arise in the beginningless cycle of existence, these cease here," and so on, concerning the abandonment of even wholesome and other phenomena, should be understood as referring to the method where those paths are not developed, but because the defilements, which are proximate causes (upanissayapaccaya) for the arising of mind-and-matter, are abandoned, whatever would arise, those are abandoned.
Còn việc đoạn trừ các pháp thiện v.v. đã được cho phép theo phương pháp như "do sự diệt của thức hành (abhisaṅkhāraviññāṇa) bởi trí Tu-đà-hoàn đạo, sau khi đặt ra bảy kiếp sống, những danh và sắc nào có thể sanh khởi trong vòng luân hồi vô thủy, chúng đều diệt tại đây" v.v., cần phải hiểu rằng điều này được nói đến theo một cách diễn giải khác: rằng những pháp nào có thể sanh khởi do các đạo lộ ấy chưa được tu tập, chúng được xem là đã đoạn trừ vì các phiền não làm duyên y chỉ (upanissayapaccaya) đã được đoạn trừ.
1013. Dassanenapahātabbahetukattike ime dhammā dassanena pahātabbahetukāti niṭṭhapetvā, puna ‘tīṇi saṃyojanānī’tiādi pahātabbe dassetvā, tadekaṭṭhabhāvena hetū ceva sahetuke ca dassetuṃ vuttaṃ.
1013. After concluding "These phenomena have causes to be abandoned by vision" (Dassanenapahātabbahetukattike) (that these phenomena have causes to be abandoned by vision), again, "the three fetters" (tīṇi saṃyojanānī) etc. are stated to show the phenomena to be abandoned, and by their being of the same nature, to show both the causes and those with causes.
Trong bộ ba về các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, sau khi kết luận "các pháp này là các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến", lại chỉ ra những pháp cần đoạn trừ bằng câu ‘ba kiết sử’ v.v., điều này được nói để chỉ ra các nhân và các pháp hữu nhân (sahetuka) trên cơ sở đồng nhất.
Tattha ‘kiñcāpi dassanena pahātabbesu hetūsu lobhasahagato moho lobhena sahetuko hoti, dosasahagato moho dosena, lobhadosā ca mohenāti pahātabbahetukapadepete saṅgahaṃ gacchanti, vicikicchāsahagato pana moho aññassa sampayuttahetuno abhāvena hetuyeva, na sahetukoti tassa pahānaṃ dassetuṃ ime dhammā dassanena pahātabbahetū’ti vuttaṃ.
There, although delusion associated with greed, being caused by greed, and delusion associated with hatred, being caused by hatred, and greed and hatred, being caused by delusion, are included in the term "having causes to be abandoned by vision", nevertheless, delusion associated with doubt (vicikicchā-sahagata moha), due to the absence of another associated cause, is itself a cause, not having a cause. Therefore, to show its abandonment, it is said: "These phenomena have causes to be abandoned by vision."
Trong đó, mặc dù trong các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến, si đồng sanh với tham trở thành hữu nhân bởi tham, si đồng sanh với sân trở thành hữu nhân bởi sân, và tham cùng sân trở thành hữu nhân bởi si, do đó chúng được bao gồm trong thuật ngữ "nhân cần đoạn trừ", nhưng si đồng sanh với hoài nghi, do không có nhân tương ưng nào khác, chỉ là nhân chứ không phải hữu nhân. Để chỉ ra sự đoạn trừ của nó, câu "các pháp này là các nhân cần được đoạn trừ bằng kiến" đã được nói đến.
1018. Dutiyapade uddhaccasahagatassa mohassa pahānaṃ dassetuṃ ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetūti vuttaṃ.
1018. In the second section, to show the abandonment of delusion associated with restlessness (uddhacca), it is stated: "These phenomena have causes to be abandoned by development" (Ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetū).
1018. Ở đoạn thứ hai, để chỉ ra sự đoạn trừ si (moha) tương ưng với phóng dật (uddhacca), đã nói rằng “những pháp này là nhân cần được đoạn trừ bằng sự tu tập”.
So hi attanā sampayuttadhamme sahetuke katvā piṭṭhivaṭṭako jāto, vicikicchāsahagato viya aññassa sampayuttahetuno abhāvā pahātabbahetukapadaṃ na bhajati.
For it, making the phenomena associated with itself to be with causes, has become a "back-turner"; like delusion associated with doubt, due to the absence of another associated cause, it does not fall under the term "having causes to be abandoned."
Bởi vì, si đó, sau khi làm cho các pháp tương ưng với chính nó trở thành có nhân, đã trở thành nền tảng cho vòng luân hồi; giống như si tương ưng với hoài nghi (vicikicchā), do không có nhân tương ưng khác, nó không thuộc vào đoạn “nhân cần được đoạn trừ”.
Tatiyapade avasesā akusalāti puna akusalaggahaṇaṃ vicikicchuddhaccasahagatānaṃ mohānaṃ saṅgahatthaṃ kataṃ.
In the third section, the reiteration of "unwholesome" (akusala) in "remaining unwholesome phenomena" (avasesā akusalā) is for the purpose of including delusion associated with doubt and restlessness.
Ở đoạn thứ ba, việc dùng lại từ bất thiện trong câu “các pháp bất thiện còn lại” được thực hiện nhằm mục đích bao gồm cả si tương ưng với hoài nghi và phóng dật.
Te hi sampayuttahetuno abhāvā pahātabbahetukā nāma na honti.
For these, due to the absence of associated causes, are not called "having causes to be abandoned."
Bởi vì, do không có nhân tương ưng, chúng không được gọi là “nhân cần được đoạn trừ”.
1029. Parittārammaṇattike ārabbhāti ārammaṇaṃ katvā.
1029. In the triad of "with limited object" (Parittārammaṇattike), "ārabbhā" means "making as object".
1029. Trong bộ ba về đối tượng nhỏ, ārabbhā có nghĩa là lấy làm đối tượng.
Sayañhi parittā vā hontu mahaggatā vā, parittadhamme ārammaṇaṃ katvā uppannā parittārammaṇā, mahaggate ārammaṇaṃ katvā uppannā mahaggatārammaṇā, appamāṇe ārammaṇaṃ katvā uppannā appamāṇārammaṇā.
For phenomena themselves, whether limited or exalted, when arising by making limited phenomena their object, are "with limited object" (parittārammaṇā); when arising by making exalted phenomena their object, are "with exalted object" (mahaggatārammaṇā); and when arising by making immeasurable phenomena their object, are "with immeasurable object" (appamāṇārammaṇā).
Bởi vì, tự thân các pháp dù là nhỏ hay lớn, khi sanh khởi lấy các pháp nhỏ làm đối tượng thì được gọi là parittārammaṇā (có đối tượng nhỏ), khi sanh khởi lấy các pháp lớn làm đối tượng thì được gọi là mahaggatārammaṇā (có đối tượng lớn), khi sanh khởi lấy các pháp vô lượng làm đối tượng thì được gọi là appamāṇārammaṇā (có đối tượng vô lượng).
Te pana parittāpi honti mahaggatāpi appamāṇāpi.
However, those (objects) can be limited, exalted, or immeasurable.
Tuy nhiên, chúng có thể là pháp nhỏ, pháp lớn, hoặc pháp vô lượng.
1035. Micchattattike ānantarikānīti anantarāyena phaladāyakāni; mātughātakakammādīnametaṃ adhivacanaṃ.
1035. In the triad of "wrongness" (Micchattattike), "ānantarikāni" refers to those that yield results without interruption; this is a designation for actions such as matricide.
1035. Trong bộ ba về tà tánh, ānantarikāni có nghĩa là những nghiệp cho quả không có gián cách; đây là tên gọi của các nghiệp như giết mẹ, v.v.
Tesu hi ekasmimpi kamme kate taṃ paṭibāhitvā aññaṃ kammaṃ attano vipākassa okāsaṃ kātuṃ na sakkoti.
For if even one of these actions is committed, no other action can counteract it and create an opportunity for its own result.
Bởi vì, khi một trong những nghiệp đó đã được thực hiện, không một nghiệp nào khác có thể ngăn cản nó và tạo cơ hội cho quả của mình.
Sineruppamāṇepi hi suvaṇṇathūpe katvā cakkavāḷamattaṃ vā ratanamayapākāraṃ vihāraṃ kāretvā taṃ pūretvā nisinnassa buddhappamukhassa saṅghassa yāvajīvaṃ cattāro paccaye dadatopi taṃ kammaṃ etesaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭibāhetuṃ na sakkoti eva.
Even if one were to build golden stūpas the size of Mount Sineru, or a monastery with jewel-studded walls the size of a cakkavāḷa, and fill it with the Saṅgha led by the Buddha, and offer the four requisites throughout one's life, that good action would still be unable to counteract the result of these (anantarika) actions.
Thật vậy, ngay cả khi một người đã xây những bảo tháp bằng vàng cao bằng núi Sineru, hoặc đã cho xây một tu viện có tường rào bằng châu báu rộng bằng một cakkavāḷa, rồi cúng dường bốn món vật dụng suốt đời cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu đang ngự đầy trong tu viện đó, nghiệp thiện ấy cũng không thể ngăn cản được quả của những nghiệp này.
Yā ca micchādiṭṭhi niyatāti ahetukavādaakiriyavādanatthikavādesu aññatarā.
"And that wrong view which is fixed" (Yā ca micchādiṭṭhi niyatā) is one of the views of no cause (ahetukavāda), no action (akiriyavāda), or nihilism (natthikavāda).
Và tà kiến nào là cố định (niyatā) có nghĩa là một trong các thuyết: vô nhân kiến, vô tác kiến, và đoạn kiến.
Tañhi gahetvā ṭhitaṃ puggalaṃ buddhasatampi buddhasahassampi bodhetuṃ na sakkoti.
Even a hundred Buddhas or a thousand Buddhas cannot enlighten a person who adheres to such a view.
Bởi vì, một trăm vị Phật hay một ngàn vị Phật cũng không thể làm cho một người đã chấp giữ tà kiến ấy giác ngộ được.
1040. Adhipatiṃ karitvāti ārammaṇādhipatiṃ katvā.
1040. "Making it a predominant factor" (Adhipatiṃ karitvā) means making it the object-predominant factor (ārammaṇādhipati).
1040. Adhipatiṃ karitvā có nghĩa là lấy làm đối tượng trưởng.
Te ca kho parittadhammāva honti.
And these are only limited phenomena.
Và chúng chỉ là các pháp nhỏ.
Ariyasāvakānañhi attano maggaṃ garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle ārammaṇādhipati labbhati.
For Noble disciples, the object-predominant factor (ārammaṇādhipati) is obtained when they reflect on their own path as important.
Bởi vì, đối tượng trưởng được thành tựu vào lúc các bậc thánh đệ tử quán xét đạo của mình với sự trân trọng.
Cetopariyañāṇena pana ariyasāvako parassa maggaṃ paccavekkhamāno garuṃ karontopi attanā paṭividdhamaggaṃ viya garuṃ na karoti.
However, a Noble disciple reflecting on another's path with mind-penetrating knowledge (cetopariyañāṇa), even if he makes it important, does not make it as important as the path he himself has realized.
Vả lại, vị Thánh đệ tử, bằng Tha tâm thông (cetopariyañāṇa), khi quán xét đạo của người khác, dù có tôn trọng, cũng không tôn trọng như là đạo mà tự mình đã chứng ngộ.
‘Yamakapāṭihāriyaṃ karontaṃ tathāgataṃ disvā tassa maggaṃ garuṃ karoti na karotī’ti?
"When seeing the Tathāgata perform the Twin Miracle (Yamakapāṭihāriya), does one make his path important or not?"
‘Khi thấy Như Lai đang thực hiện song thông thần biến (yamakapāṭihāriya), vị ấy có tôn trọng đạo của ngài không?’
Karoti, na pana attano maggaṃ viya.
He does, but not as his own path.
Có tôn trọng, nhưng không như đạo của chính mình.
Arahā na kiñci dhammaṃ garuṃ karoti ṭhapetvā maggaṃ phalaṃ nibbānanti.
An Arahant does not consider any phenomenon important except the path, the fruit, and Nibbāna.
Bậc A-la-hán không tôn trọng bất kỳ pháp nào ngoại trừ đạo, quả và Nibbāna.
Etthāpi ayamevattho.
Here, too, the same meaning applies.
Ở đây cũng có cùng ý nghĩa ấy.
Vīmaṃsādhipateyyanti idaṃ sahajātādhipatiṃ dassetuṃ vuttaṃ.
"Investigation-predominance" (Vīmaṃsādhipateyyaṃ) is stated to show conascent predominance (sahajātādhipati).
Vīmaṃsādhipateyya (trạch pháp làm chủ) này được nói để chỉ ra câu sinh trưởng (sahajātādhipati).
Chandañhi jeṭṭhakaṃ katvā maggaṃ bhāventassa chando adhipati nāma hoti, na maggo.
For a person who develops the path by making desire (chanda) the chief, desire is the predominant factor (adhipati), not the path.
Bởi vì, đối với người tu tập đạo bằng cách lấy dục làm chủ đạo, thì dục được gọi là trưởng, chứ không phải đạo.
Sesadhammāpi chandādhipatino nāma honti, na maggādhipatino.
The other phenomena are also called "desire-predominant," not "path-predominant."
Các pháp còn lại cũng được gọi là có dục làm trưởng, chứ không phải có đạo làm trưởng.
Cittepi eseva nayo.
The same method applies to consciousness (citta).
Đối với tâm cũng theo phương pháp này.
Vīmaṃsaṃ pana jeṭṭhakaṃ katvā maggaṃ bhāventassa vīmaṃsādhipati ceva hoti maggo cāti.
But for one who develops the path by making investigation (vīmaṃsā) the chief, both investigation and the path are predominant factors (adhipati).
Còn đối với người tu tập đạo bằng cách lấy trạch pháp làm chủ đạo, thì trạch pháp vừa là trưởng, đạo cũng vừa là trưởng.
Sesadhammā maggādhipatino nāma honti.
The other phenomena are called "path-predominant."
Các pháp còn lại được gọi là có đạo làm trưởng.
Vīriyepi eseva nayo.
The same method applies to energy (vīriya).
Đối với tinh tấn cũng theo phương pháp này.
1041. Uppannattikaniddese jātāti nibbattā, paṭiladdhattabhāvā.
1041. In the explanation of the triad of "arisen" (Uppannattikaniddese), "born" (jātā) means "originated, having attained their state of being."
Trong phần giải thích về tam pháp đã sanh, jātā có nghĩa là đã phát sanh, đã có được tự tánh.
Bhūtātiādīni tesaṃyeva vevacanāni.
"Come into existence" (bhūtā) and so on are synonyms for these very terms.
Bhūtā v.v... là các từ đồng nghĩa của chúng.
Jātā eva hi bhāvappattiyā bhūtā.
For those that are born become "come into existence" by attaining their state of being.
Bởi vì chính các pháp đã sanh (jātā) được gọi là đã thành (bhūtā) do đã đạt đến trạng thái hiện hữu.
Paccayasaṃyoge jātattā sañjātā.
They are sañjātā (originated) because they have come into being through the conjunction of conditions.
Do được sanh ra trong sự kết hợp của các duyên nên gọi là sañjātā.
Nibbattilakkhaṇappattattā nibbattā.
They are nibbattā (produced) because they have attained the characteristic of arising.
Do đã đạt đến đặc tính phát sanh nên gọi là nibbattā.
Upasaggena pana padaṃ vaḍḍhetvā abhinibbattāti vuttā.
However, by adding a prefix, the word is expanded and spoken of as abhinibbattā (manifested).
Và bằng cách thêm tiếp đầu ngữ, từ này được nói là abhinibbattā.
Pākaṭībhūtāti pātubhūtā.
They are pātubhūtā (appeared) because they have become manifest.
Đã trở nên hiển lộ nên là pātubhūtā.
Pubbantato uddhaṃ pannāti uppannā.
They are uppannā (arisen) because they have proceeded upwards from the past.
Đã sanh lên từ điểm cuối trước đó nên là uppannā.
Upasaggena padaṃ vaḍḍhetvā samuppannāti vuttā.
By adding a prefix, the word is expanded and spoken of as samuppannā (fully arisen).
Bằng cách thêm tiếp đầu ngữ, từ này được nói là samuppannā.
Nibbattaṭṭheneva uddhaṃ ṭhitāti uṭṭhitā.
They are uṭṭhitā (sprung up) in the sense of having arisen.
Đã đứng vững ở trên theo nghĩa đã phát sanh nên là uṭṭhitā.
Paccayasaṃyoge uṭṭhitāti samuṭṭhitā.
They are samuṭṭhitā (fully sprung up) because they have sprung up in conjunction with conditions.
Đã đứng vững trong sự kết hợp của các duyên nên là samuṭṭhitā.
Puna uppannātivacane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The reason for stating "uppannā" again should be understood in the manner explained below.
Lý do của việc nói lại uppannā cần được hiểu theo phương pháp đã được trình bày ở dưới.
Uppannaṃsena saṅgahitāti uppannakoṭṭhāsena gaṇanaṃ gatā.
Uppannaṃsena saṅgahitā means counted within the portion of what has arisen.
Uppannaṃsena saṅgahitā có nghĩa là được tính vào phần đã sanh.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇanti idaṃ nesaṃ sabhāvadassanaṃ.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ (form, feeling, perception, mental formations, consciousness) — this is the demonstration of their inherent nature.
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ (sắc, thọ, tưởng, hành, thức) đây là sự trình bày về tự tánh của chúng.
Dutiyapadaniddeso vuttapaṭisedhanayena veditabbo.
The explanation of the second term should be understood by way of negating what was stated.
Phần giải thích về mục thứ hai cần được hiểu theo phương pháp phủ định những gì đã nói.
Tatiyapadaniddeso uttānatthoyeva.
The explanation of the third term is clear in its meaning.
Phần giải thích về mục thứ ba có ý nghĩa rõ ràng.
Ayaṃ pana tiko dvinnaṃ addhānaṃ vasena pūretvā dassito.
This triad, however, is presented by completing it in terms of the two times (future and present).
Vả lại, tam pháp này được trình bày bằng cách làm cho đầy đủ theo phương diện của hai thời.
Laddhokāsassa hi kammassa vipāko duvidho – khaṇappatto, ca appatto ca.
Indeed, the result of kamma that has found opportunity is of two kinds: that which has reached the moment (of fruition), and that which has not reached it.
Bởi vì quả của nghiệp đã có cơ hội trổ quả có hai loại: đã đến thời điểm, và chưa đến thời điểm.
Tattha ‘khaṇappatto’ uppanno nāma.
Among these, 'that which has reached the moment' is called uppanna (arisen).
Trong đó, ‘đã đến thời điểm’ được gọi là đã sanh.
‘Appatto’ cittānantare vā uppajjatu, kappasatasahassātikkame vā.
'That which has not reached' may arise immediately after a thought, or it may arise after the lapse of hundreds of thousands of eons.
‘Chưa đến thời điểm’ dù sanh khởi ngay sau tâm, hay sau khi đã trải qua một trăm ngàn kiếp.
Dhuvapaccayaṭṭhena natthi nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jāto.
Due to being a constant condition, it is not the case that it does not exist; it is called a phenomenon that will arise.
Do có duyên chắc chắn nên không thể gọi là không có, mà được gọi là các pháp có tính sanh khởi.
Yathā hi – ‘‘tiṭṭhateva sāyaṃ, poṭṭhapāda, arūpī attā saññāmayo.
Just as it is said: "This formless atta, composed of perception, remains, Poṭṭhapāda.
Như có câu: “Này Poṭṭhapāda, tự ngã vô sắc do tưởng tạo thành đó vẫn tồn tại.
Atha imassa purisassa aññā ca saññā uppajjanti aññā ca saññā nirujjhantī’’ti (dī. ni. 1.419).
Then other perceptions arise for this person, and other perceptions cease."
Rồi các tưởng khác sanh khởi nơi người này, và các tưởng khác diệt đi.”
Ettha āruppe kāmāvacarasaññāpavattikāle kiñcāpi mūlabhavaṅgasaññā niruddhā kāmāvacarasaññāya pana niruddhakāle avassaṃ sā uppajjissatīti arūpasaṅkhāto attā natthīti saṅkhyaṃ agantvā ‘tiṭṭhateva’ nāmāti jāto.
Here, even though the original bhavaṅga perception has ceased during the time when sense-sphere perceptions arise in the formless realm, it is said that it 'remains' because it will certainly arise when the sense-sphere perceptions cease, not falling under the classification of the formless atta as non-existent.
Ở đây, trong cõi vô sắc, vào lúc tưởng dục giới đang diễn ra, mặc dù tưởng bhavaṅga nền tảng đã diệt, nhưng vào lúc tưởng dục giới diệt, tưởng ấy chắc chắn sẽ sanh khởi lại. Do đó, cái ngã được gọi là vô sắc không bị xem là ‘không có’, mà được xem là ‘vẫn tồn tại’.
Evameva laddhokāsassa kammassa vipāko duvidho…pe… dhuvapaccayaṭṭhena natthi nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jāto.
In the same way, the result of kamma that has found opportunity is of two kinds... by way of being a constant condition, it is not the case that it does not exist, it is called a phenomenon that will arise.
Cũng vậy, quả của nghiệp đã có cơ hội thì có hai loại…đến… Vì là nhân duyên chắc chắn, nên không thể gọi là không có, mà được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
Yadi pana āyūhitaṃ kusalākusalakammaṃ sabbaṃ vipākaṃ dadeyya, aññassa okāso na bhaveyya.
If all accumulated wholesome and unwholesome kamma were to yield results, there would be no opportunity for other kamma.
Nếu tất cả các nghiệp thiện và bất thiện đã được tạo tác đều cho quả, thì các nghiệp khác sẽ không có cơ hội.
Taṃ pana duvidhaṃ hoti – dhuvavipākaṃ, adhuvavipākañca.
That kamma, however, is of two kinds: kamma with fixed results (dhuvavipāka) and kamma with unfixed results (adhuvavipāka).
Nghiệp ấy có hai loại – nghiệp có quả chắc chắn và nghiệp có quả không chắc chắn.
Tattha pañca ānantariyakammāni, aṭṭha samāpattiyo, cattāro ariyamaggāti etaṃ ‘dhuvavipākaṃ’ nāma.
Among these, the five anantarika kamma, the eight attainments (samāpatti), and the four Noble Paths are called 'dhuvavipāka'.
Trong đó, năm nghiệp vô gián, tám thiền chứng, bốn Thánh đạo, đây được gọi là ‘nghiệp có quả chắc chắn’.
Taṃ pana khaṇappattampi atthi, appattampi.
That (dhuvavipāka) kamma exists both as having reached the moment (of fruition) and as not having reached it.
Nghiệp ấy lại có loại đã đạt đến sát-na và loại chưa đạt đến sát-na.
Tattha ‘khaṇappattaṃ’ uppannaṃ nāma.
Among these, 'that which has reached the moment' is called uppanna (arisen).
Trong đó, ‘đã đạt đến sát-na’ được gọi là đã sanh.
‘Appattaṃ’ anuppannaṃ nāma.
'That which has not reached' is called anuppanna (not yet arisen).
‘Chưa đạt đến sát-na’ được gọi là chưa sanh.
Tassa vipāko cittānantare vā uppajjatu kappasatasahassātikkame vā.
Its result may arise immediately after a thought, or it may arise after the lapse of hundreds of thousands of eons.
Quả của nghiệp ấy dù sanh khởi ngay sau tâm ấy hay sau khi một trăm ngàn kiếp trôi qua.
Dhuvapaccayaṭṭhena anuppannaṃ nāma na hoti, uppādino dhammā nāma jātaṃ.
Due to being a constant condition, it is not the case that it does not exist as anuppanna; it is called a phenomenon that will arise.
Vì là nhân duyên chắc chắn, nên không thể gọi là chưa sanh, mà được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
Metteyyabodhisattassa maggo anuppanno nāma, phalaṃ uppādino dhammāyeva nāma jātaṃ.
The Path of Metteyya Bodhisatta is called anuppanna, but its fruit is certainly a phenomenon that will arise.
Đạo của Bồ-tát Metteyya được gọi là chưa sanh, nhưng quả thì được gọi là các pháp có sự sanh khởi.
1044. Atītattikaniddese atītāti khaṇattayaṃ atikkantā.
1044. In the explanation of the atīta triad, atītā (past) means having passed the three moments (arising, existing, ceasing).
1044. Trong phần giải thích về bộ ba quá khứ, atītā (đã qua) là đã vượt qua ba sát-na.
Niruddhāti nirodhappattā.
Niruddhā (ceased) means having attained cessation.
Niruddhā (đã diệt) là đã đạt đến sự diệt.
Vigatāti vibhavaṃ gatā, vigacchitā vā.
Vigatā (gone) means having gone to disappearance, or having departed.
Vigatā (đã mất) là đã đi đến sự không hiện hữu, hoặc đã lìa đi.
Vipariṇatāti pakativijahanena vipariṇāmaṃ gatā.
Vipariṇatā (transformed) means having undergone change by abandoning their original nature.
Vipariṇatā (đã biến đổi) là đã đi đến sự biến đổi do từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Nirodhasaṅkhātaṃ atthaṃ gatāti atthaṅgatā.
They are atthaṅgatā (set, perished) because they have gone to the meaning of cessation.
Đã đi đến sự tận cùng được gọi là sự diệt, nên là atthaṅgatā (đã lặn mất).
Abbhatthaṅgatāti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Abbhatthaṅgatā is an expansion of the word with a prefix.
Abbhatthaṅgatā (đã hoàn toàn lặn mất) là từ được thêm vào bằng tiếp đầu ngữ.
Uppajjitvā vigatāti nibbattitvā vigacchitā.
Uppajjitvā vigatā (having arisen, having gone) means having come into being and then departed.
Uppajjitvā vigatā (sanh rồi mất) là sanh khởi rồi lìa đi.
Puna atītavacane kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason for stating "atīta" again is as explained previously.
Lý do cho việc lặp lại từ quá khứ đã được nói ở dưới.
Parato anāgatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to anāgatādi (future, etc.) thereafter.
Về sau, trong các phần về vị lai, v.v., phương pháp cũng tương tự.
Atītaṃsena saṅgahitāti atītakoṭṭhāsena gaṇanaṃ gatā.
Atītaṃsena saṅgahitā means counted within the portion of the past.
Atītaṃsena saṅgahitā (được bao gồm trong phần quá khứ) là đã được tính vào trong nhóm quá khứ.
Katame teti?
What are these?
Những pháp ấy là gì?
Rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ.
Form, feeling, perception, mental formations, consciousness.
Sắc, thọ, tưởng, hành, thức.
Parato anāgatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to future, etc., thereafter.
Về sau, trong các phần về vị lai, v.v., phương pháp cũng tương tự.
1050. Ajjhattattikaniddese tesaṃ tesanti padadvayena sabbasatte pariyādiyati.
1050. In the explanation of the ajjhatta triad, the two words tesaṃ tesaṃ (of those, of those) comprehend all beings.
1050. Trong phần giải thích về bộ ba nội phần, với hai từ tesaṃ tesaṃ (của những chúng sanh ấy, của những chúng sanh ấy), ngài bao gồm tất cả chúng sanh.
Ajjhattaṃ paccattanti ubhayaṃ niyakajjhattādhivacanaṃ.
Both ajjhattaṃ and paccattaṃ refer to one's own internal (phenomena).
Ajjhattaṃ paccattaṃ (nội phần, riêng biệt), cả hai đều là từ đồng nghĩa với nội phần của riêng mình.
Niyatāti attani jātā.
Niyatā (inherent) means arisen in oneself.
Niyatā (cố định) là sanh khởi trong tự thân.
Pāṭipuggalikāti pāṭiyekkassa pāṭiyekkassa puggalassa santakā.
Pāṭipuggalikā (personal) means belonging to each individual.
Pāṭipuggalikā (thuộc cá nhân) là thuộc về mỗi cá nhân riêng biệt.
Upādiṇṇāti sarīraṭṭhakā.
Upādiṇṇā (grasped) means existing in the body.
Upādiṇṇā (được chấp thủ) là thuộc về thân thể.
Te hi kammanibbattā vā hontu mā vā, ādinnagahitaparāmaṭṭhavasena pana idha upādiṇṇāti vuttā.
For whether these (phenomena) are produced by kamma or not, here they are called upādiṇṇā by virtue of being firmly grasped, taken, and wrongly conceived.
Bởi vì các pháp ấy dù có do nghiệp sanh hay không, nhưng ở đây chúng được gọi là upādiṇṇā theo nghĩa là được nhận lấy, nắm giữ và bám víu.
1053. Ajjhattārammaṇattikassa paṭhamapade parittamahaggatā dhammā veditabbā.
1053. In the first term of the ajjhattārammaṇa triad, limited and exalted (kāma and mahaggata) phenomena should be understood.
1053. Trong chi phần đầu tiên của bộ ba về đối tượng nội tại, cần hiểu là các pháp hữu hạn và quảng đại.
Dutiye appamāṇāpi.
In the second, immeasurable (appamāṇa) phenomena also.
Trong chi phần thứ hai, cũng có các pháp vô lượng.
Tatiye parittamahaggatāva.
In the third, only limited and exalted phenomena.
Trong chi phần thứ ba, chỉ có các pháp hữu hạn và quảng đại.
Appamāṇā pana kālena bahiddhā kālena ajjhattaṃ ārammaṇaṃ na karonti.
For immeasurable phenomena do not sometimes make internal objects, sometimes external objects, their object.
Còn các pháp vô lượng thì không lấy đối tượng ngoại tại vào một lúc và đối tượng nội tại vào một lúc khác.
Sanidassanattikaniddeso uttānoyevāti.
The explanation of the sanidassana triad is straightforward.
Phần phân tích bộ ba Sanidassana thì đã rõ ràng.
1062. Dukesu adosaniddese mettāyanavasena metti.
1062. In the explanation of adosa (non-hatred) among the dyads, metti (loving-kindness) is so called by way of extending loving-kindness.
1062. Trong các bộ đôi, ở phần phân tích về vô sân, metti (từ) là do ý nghĩa của sự thân ái.
Mettākāro mettāyanā.
The aspect of loving-kindness is mettāyanā (the spreading of loving-kindness).
Cách thức của từ ái là mettāyanā.
Mettāya ayitassa mettāsamaṅgino cittassa bhāvo mettāyitattaṃ.
Mettāyitattaṃ is the state of a mind endowed with loving-kindness, which is brought about by the action of loving-kindness.
Trạng thái của tâm có từ ái, được thành tựu bởi từ ái, là mettāyitattaṃ.
Anudayatīti anuddā, rakkhatīti attho.
It protects, hence anuddā (compassion), meaning it guards.
Vì bảo vệ nên gọi là anuddā, nghĩa là gìn giữ.
Anuddākāro anuddāyanā.
The aspect of compassion is anuddāyanā (the extending of compassion).
Cách thức bảo vệ là anuddāyanā.
Anuddāyitassa bhāvo anuddāyitattaṃ.
Anuddāyitattaṃ is the state of a mind endowed with compassion.
Trạng thái của tâm được bảo vệ là anuddāyitattaṃ.
Hitassa esanavasena hitesitā.
Hitesitā (desire for welfare) is so called by way of seeking welfare.
Do ý nghĩa tìm cầu lợi ích nên gọi là hitesitā.
Anukampanavasena anukampā.
Anukampā (sympathy) is so called by way of feeling sympathy.
Do ý nghĩa thương xót nên gọi là anukampā.
Sabbehipi imehi padehi upacārappanāppattā mettāva vuttā.
By all these terms, mettā (loving-kindness) that has reached both access concentration and absorption concentration is described.
Với tất cả các thuật ngữ này, chỉ có tâm từ đã đạt đến cận hành và an chỉ định được nói đến.
Sesapadehi lokiyalokuttaro adoso kathito.
The remaining terms refer to mundane and supramundane adosa (non-hatred).
Với các thuật ngữ còn lại, vô sân thuộc hiệp thế và siêu thế được trình bày.
1063. Amohaniddese dukkhe ñāṇanti dukkhasacce paññā.
1063. In the explanation of amoha (non-delusion), dukkhe ñāṇaṃ (knowledge of suffering) is wisdom regarding the Noble Truth of Suffering.
1063. Trong phần phân tích về vô si, dukkhe ñāṇaṃ (trí về khổ) là trí tuệ về Khổ đế.
Dukkhasamudayetiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to dukkhasamudaye (the origin of suffering), etc.
Trong các câu như dukkhasamudaye (về khổ tập), phương pháp cũng tương tự.
Ettha ca dukkhe ñāṇaṃ savanasammasanapaṭivedhapaccavekkhaṇāsu vattati.
Here, knowledge of suffering occurs in listening, comprehending, penetrating, and reviewing.
Ở đây, trí về khổ vận hành trong các giai đoạn văn, tư, tu và quán chiếu.
Tathā dukkhasamudaye.
Likewise, in the origin of suffering.
Tương tự như vậy đối với khổ tập.
Nirodhe pana savanapaṭivedhapaccavekkhaṇāsu eva.
In cessation, however, it occurs only in listening, penetrating, and reviewing.
Tuy nhiên, đối với diệt đế, nó chỉ vận hành trong các giai đoạn văn, tu và quán chiếu.
Tathā paṭipadāya.
Likewise, in the path.
Tương tự như vậy đối với đạo đế.
Pubbanteti atītakoṭṭhāse.
Pubbante (in the past) means in the past portion.
Pubbanteti là trong phần quá khứ.
Aparanteti anāgatakoṭṭhāse.
Aparante (in the future) means in the future portion.
Aparanteti là trong phần vị lai.
Pubbantāparanteti tadubhaye.
Pubbantāparante (in the past and future) means in both of those.
Pubbantāparanteti là trong cả hai phần đó.
Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇanti ayaṃ paccayo, idaṃ paccayuppannaṃ, idaṃ paṭicca idaṃ nibbattanti, evaṃ paccayesu ca paccayuppannadhammesu ca ñāṇaṃ.
Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ (knowledge of conditionality and dependent origination) means: "this is a condition, this is condition-arisen, dependent on this, this arises"—thus, knowledge in conditions and in condition-arisen phenomena.
Idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇanti là trí tuệ về các nhân duyên và các pháp do duyên sanh, như sau: ‘đây là duyên, đây là pháp do duyên sanh, do duyên này mà pháp này sanh khởi’.
1065. Lobhaniddesepi heṭṭhā anāgatānaṃ padānaṃ ayamattho – rañjanavasena rāgo.
1065. In the explanation of lobha (greed) as well, the meaning of the forthcoming terms is as follows: rāgo (lust) by way of attachment.
1065. Trong phần phân tích về tham, đây là ý nghĩa của các thuật ngữ chưa xuất hiện ở dưới: do ý nghĩa nhiễm trước nên gọi là rāgo.
Balavarañjanaṭṭhena sārāgo.
Sārāgo (strong lust) in the sense of strong attachment.
Do ý nghĩa nhiễm trước mạnh mẽ nên gọi là sārāgo.
Visayesu sattānaṃ anunayanato anunayo.
Anunayo (tendency) is so called because it repeatedly leads beings towards sense-objects.
Vì nó dẫn dắt chúng sanh trong các đối tượng nên gọi là anunayo.
Anurujjhatīti anurodho, kāmetīti attho.
It desires, hence anurodho (attachment), meaning it yearns.
Vì nó ưa thích nên gọi là anurodho, nghĩa là mong muốn.
Yattha katthaci bhave sattā etāya nandanti, sayaṃ vā nandatīti nandī.
Beings delight in this (craving) in any existence whatsoever, or it delights itself, hence nandī (delight).
Chúng sanh hoan hỷ trong bất kỳ cõi nào bởi pháp này, hoặc tự nó hoan hỷ, nên gọi là nandī.
Nandī ca sā rañjanaṭṭhena rāgo cāti nandīrāgo.
That delight is also rāga (lust) in the sense of attachment, hence nandīrāgo (delightful lust).
Nó vừa là nandī (sự hoan hỷ) vừa là rāgo (tham ái) do ý nghĩa nhiễm trước, nên gọi là nandīrāgo.
Tattha ekasmiṃ ārammaṇe sakiṃ uppannā taṇhā ‘nandī’.
Among these, taṇhā (craving) that arises once in a single object is called 'nandī'.
Trong đó, ái sanh khởi một lần đối với một đối tượng được gọi là ‘nandī’.
Punappunaṃ uppajjamānā ‘nandīrāgo’ti vuccati.
When it arises again and again, it is called 'nandīrāgo'.
Khi sanh khởi nhiều lần thì được gọi là ‘nandīrāgo’.
Cittassa sārāgoti yo heṭṭhā balavarañjanaṭṭhena sārāgoti vutto, so na sattassa, cittasseva sārāgoti attho.
Cittassa sārāgo (strong lust of the mind) means that the sārāga (strong lust) mentioned earlier in the sense of strong attachment is not of a being, but only of the mind.
Cittassa sārāgoti có nghĩa là, pháp được gọi là sārāgo do ý nghĩa nhiễm trước mạnh mẽ ở dưới không phải của chúng sanh, mà là sự nhiễm trước mạnh mẽ của chính tâm.
Icchanti etāya ārammaṇānīti icchā.
They desire objects through this, hence icchā (desire).
Do pháp này mà người ta mong muốn các đối tượng, nên gọi là icchā.
Bahalakilesabhāvena mucchanti etāya pāṇinoti mucchā.
Beings become infatuated through this due to the abundance of defilements, hence mucchā (infatuation).
Do pháp này mà các chúng sanh mê muội bởi trạng thái phiền não dày đặc, nên gọi là mucchā.
Gilitvā pariniṭṭhapetvā gahaṇavasena ajjhosānaṃ.
Ajjhosānaṃ (clinging) is by way of swallowing, completing, and taking possession.
Do ý nghĩa nắm giữ bằng cách nuốt chửng và kết thúc, nên gọi là ajjhosānaṃ.
Iminā sattā gijjhanti, gedhaṃ āpajjantīti gedho; bahalaṭṭhena vā gedho.
Beings become greedy with this; they fall into intense craving, hence it is gedha (intense craving); or, gedha in the sense of denseness.
Do pháp này mà chúng sanh tham đắm, rơi vào sự tham đắm, nên gọi là gedho; hoặc gedho theo nghĩa là mãnh liệt.
‘‘Gedhaṃ vā pavanasaṇḍa’’nti hi bahalaṭṭheneva vuttaṃ.
Indeed, it is said, ‘‘Gedhaṃ vā pavanasaṇḍaṃ’’ (a dense forest), in the sense of denseness alone.
Quả vậy, trong câu “gedhaṃ vā pavanasaṇḍaṃ” (khu rừng rậm rạp), (từ gedha) được nói đến với ý nghĩa là dày đặc.
Anantarapadaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ.
The immediately following word (paligedha) is expanded by means of a prefix.
Từ tiếp theo được gia tăng bằng cách thêm tiếp đầu ngữ.
Sabbatobhāgena vā gedhoti paligedho.
Or, that which is craving in every way is paligedha (obsessive craving).
Hoặc, sự tham ái từ mọi phía là paligedho.
Sañjanti etenāti saṅgo; lagganaṭṭhena vā saṅgo.
They cling by means of this, hence it is saṅga (attachment); or, saṅga in the sense of clinging.
Chúng sanh bị dính mắc bởi nó, nên gọi là saṅgo; hoặc do ý nghĩa dính mắc nên là saṅgo.
Osīdanaṭṭhena paṅko.
In the sense of sinking down, it is paṅka (mire).
Do ý nghĩa làm chìm đắm nên là paṅko.
Ākaḍḍhanavasena ejā.
In the sense of pulling, it is ejā (agitation).
Do ý nghĩa kéo lôi nên là ejā.
‘‘Ejā imaṃ purisaṃ parikaḍḍhati tassa tasseva bhavassa abhinibbattiyā’’ti hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘Ejā pulls this person towards the arising of this and that existence.’’
Quả vậy, có lời dạy rằng: “Ejā (sự rung động) này kéo lôi người này đến sự tái sanh vào các kiếp sống khác nhau”.
Vañcanaṭṭhena māyā.
In the sense of deception, it is māyā (deceit).
Do ý nghĩa lừa dối nên là māyā.
Vaṭṭasmiṃ sattānaṃ jananaṭṭhena janikā.
In the sense of producing beings in saṃsāra, it is janikā (producer).
Do ý nghĩa làm phát sanh chúng sanh trong vòng luân hồi nên là janikā.
‘‘Taṇhā janeti purisaṃ cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55-57) hi vuttaṃ.
For it is said, ‘‘Craving produces a person, his mind wanders in another existence.’’
Quả vậy, có lời dạy rằng: “Ái dục sanh ra con người, tâm của nó chạy rong ruổi”.
Vaṭṭasmiṃ satte dukkhena saṃyojayamānā janetīti sañjananī.
Producing beings by binding them with suffering in saṃsāra, hence it is sañjananī (re-producer).
Nó làm phát sanh chúng sanh trong vòng luân hồi bằng cách trói buộc họ với khổ đau, nên là sañjananī.
Ghaṭanaṭṭhena sibbinī.
In the sense of joining, it is sibbinī (sewer).
Do ý nghĩa may vá, kết nối nên là sibbinī.
Ayañhi vaṭṭasmiṃ satte cutipaṭisandhivasena sibbati ghaṭeti, tunnakāro viya pilotikāya pilotikaṃ; tasmā ghaṭanaṭṭhena sibbinīti vuttā.
For this craving binds beings by means of decease and rebirth in saṃsāra, joining them, just like a tailor sews one piece of cloth to another; therefore, it is called sibbinī in the sense of joining.
Quả vậy, nó may vá, kết nối chúng sanh trong vòng luân hồi qua sự chết và tái sanh, giống như người thợ may nối mảnh vải này với mảnh vải khác; do đó, nó được gọi là sibbinī với ý nghĩa kết nối.
Anekappakāraṃ visayajālaṃ taṇhāvipphanditanivesasaṅkhātaṃ vā jālamassā atthīti jālinī.
It has a net of various objects, or a net in the sense of the established tremor of craving, hence it is jālinī (ensnarer).
Nó có lưới đối tượng nhiều loại, hoặc có lưới được gọi là sự rung động và bám víu của ái dục, nên là jālinī.
Ākaḍḍhanaṭṭhena sīghasotā saritā viyāti saritā.
In the sense of drawing, it is like a swift-flowing river, hence it is saritā (river/stream).
Do ý nghĩa lôi cuốn, nó giống như dòng sông chảy xiết, nên là saritā.
Allaṭṭhena vā saritā.
Or, saritā in the sense of moistness.
Hoặc do ý nghĩa ẩm ướt nên là saritā.
Vuttañhetaṃ – ‘‘saritāni sinehitāni ca somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341).
For it is said, ‘‘For beings, there are moist and clinging joys.’’
Điều này đã được nói: “Những hỷ lạc của chúng sanh là những thứ ẩm ướt và dính mắc”.
Allāni ceva siniddhāni cāti ayañhettha attho.
Here, the meaning is ‘‘moist and smooth.’’
Ở đây, ý nghĩa là vừa ẩm ướt vừa trơn láng.
Visatāti visattikā.
It spreads, hence it is visattikā (spreader).
Nó lan rộng ra nên là visattikā.
Visaṭāti visattikā.
It is spread out, hence visattikā.
Nó lan tỏa nên là visattikā.
Visālāti visattikā.
It is extensive, hence visattikā.
Nó rộng lớn nên là visattikā.
Visakkatīti visattikā.
It moves widely, hence visattikā.
Nó di chuyển đa dạng nên là visattikā.
Visaṃvādikāti visattikā.
It is deceptive, hence visattikā.
Nó lừa dối nên là visattikā.
Visaṃharatīti visattikā.
It draws back (from renunciation), hence visattikā.
Nó thu rút (tâm khỏi xuất ly) nên là visattikā.
Visamūlāti visattikā.
It has poison as its root, hence visattikā.
Nó có gốc rễ là độc nên là visattikā.
Visaphalāti visattikā.
It has poison as its fruit, hence visattikā.
Nó có quả là độc nên là visattikā.
Visaparibhogāti visattikā.
It has poison as its enjoyment, hence visattikā.
Nó có sự hưởng thụ là độc nên là visattikā.
Visatā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe vitthatāti visattikā (mahāni. 3).
Or, that craving is spread among sights, sounds, smells, tastes, tactile objects, mental objects, families, and groups, hence visattikā.
Hoặc, ái dục ấy, do lan rộng trong sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp, trong gia tộc, trong đoàn thể, nên là visattikā.
Anayabyasanapāpanaṭṭhena kummānubandhasuttakaṃ viyāti suttaṃ.
In the sense of leading to ruin and misfortune, it is like the string tied to a turtle, hence it is sutta (thread).
Do ý nghĩa dẫn đến tai họa và bất hạnh, nó giống như sợi dây buộc rùa, nên là suttaṃ.
Vuttañhetaṃ – ‘‘suttakanti kho, bhikkhave, nandīrāgassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 2.159).
For it is said, ‘‘Suttaka, bhikkhus, is a term for delight and passion.’’
Điều này đã được nói: “Này các Tỳ khưu, suttaṃ (sợi chỉ) là tên gọi của hỷ tham”.
Rūpādīsu vitthataṭṭhena visaṭā.
In the sense of being spread in sights and so on, it is visaṭā (spread out).
Do ý nghĩa lan rộng trong sắc v.v... nên là visaṭā.
Tassa tassa paṭilābhatthāya satte āyūhāpetīti āyūhinī.
It causes beings to strive for the attainment of this and that, hence it is āyūhinī (striver).
Nó khiến chúng sanh nỗ lực để đạt được các đối tượng khác nhau, nên là āyūhinī.
Ukkaṇṭhituṃ appadānato sahāyaṭṭhena dutiyā.
In the sense of being a companion, since it does not allow one to grow weary, it is dutiyā (companion).
Do không cho phép chán nản, với ý nghĩa là bạn đồng hành, nên là dutiyā.
Ayañhi sattānaṃ vaṭṭasmiṃ ukkaṇṭhituṃ na deti, gatagataṭṭhāne piyasahāyo viya abhiramāpeti.
Indeed, this craving does not allow beings to grow weary of saṃsāra; it causes them to delight in every place they reach, like a beloved companion.
Quả vậy, nó không cho phép chúng sanh chán nản trong vòng luân hồi, mà làm cho họ vui thích ở mọi nơi họ đến, giống như một người bạn thân.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Do đó, có lời dạy rằng –
Paṇidhānakavasena paṇidhi.
In the sense of aspiration, it is paṇidhi (aspiration).
Do ý nghĩa là sự mong cầu nên là paṇidhi.
Bhavanettīti bhavarajju.
Bhavanettī is the rope of existence.
Bhavanettī là sợi dây của hữu.
Etāya hi sattā, rajjuyā gīvāya baddhā goṇā viya, icchiticchitaṭṭhānaṃ niyyanti.
For by this, beings are led to whatever place they desire, like oxen bound by a rope around their necks.
Quả thật, chúng sanh bởi ái này, được dẫn dắt đến nơi mong muốn, giống như con bò bị buộc dây vào cổ.
Taṃ taṃ ārammaṇaṃ vanati bhajati allīyatīti vanaṃ.
One clings to, adheres to, and is attached to this and that object, hence it is vana (forest/craving).
Bám víu, nương tựa, dính mắc vào đối tượng này đối tượng kia, nên gọi là vana.
Vanati yācatīti vā vanaṃ.
Or, it desires, hence vana.
Hoặc vanati có nghĩa là cầu xin, nên gọi là vana.
Vanathoti byañjanena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Vanatha is the word expanded with a consonant.
Vanatho là từ được thêm vào bằng phụ âm.
Anatthadukkhānaṃ vā samuṭṭhāpanaṭṭhena gahanaṭṭhena ca vanaṃ viyāti ‘vanaṃ’; balavataṇhāyetaṃ nāmaṃ.
Or, in the sense of giving rise to disadvantage and suffering, and in the sense of being entangled, it is like a forest, thus ‘vana’; this is a name for powerful craving.
Hoặc, vì làm phát sinh những điều bất lợi và khổ đau, và vì rậm rạp, nên nó giống như khu rừng (vana); đây là tên gọi của ái dục mạnh mẽ.
Gahanataraṭṭhena pana tato balavataro ‘vanatho’ nāma.
However, in the sense of being more entangled, that which is more powerful than that is called ‘vanatha’.
Còn về ý nghĩa rậm rạp hơn, thì cái mạnh hơn nó được gọi là ‘vanatho’.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it is said:
Do đó, có lời dạy rằng –
Santhavanavasena santhavo; saṃsaggoti attho.
In the sense of intimacy, it is santhava (intimacy); meaning association.
Do sự thân thiết nên gọi là santhavo; nghĩa là sự giao du.
So duvidho – taṇhāsanthavo mittasanthavo ca.
That is of two kinds: craving-intimacy and friendship-intimacy.
Nó có hai loại – ái giao du và bạn bè giao du.
Tesu idha taṇhāsanthavo adhippeto.
Among these, craving-intimacy is intended here.
Trong số đó, ở đây muốn nói đến ái giao du.
Sinehavasena sineho.
In the sense of affection, it is sineha (affection/oil).
Do sự dính mắc nên gọi là sineho.
Ālayakaraṇavasena apekkhatīti apekkhā.
In the sense of making an attachment, it yearns, hence it is apekkhā (yearning).
Do sự luyến ái, trông mong nên gọi là apekkhā.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘imāni te deva caturāsītinagarasahassāni kusāvatīrājadhānīpamukhāni.
It is also said, ‘‘These, O god, are your eighty-four thousand cities, with Kusāvatī as the capital.
Điều này cũng đã được nói: “Tâu Đại vương, đây là tám mươi bốn ngàn thành phố của ngài, với kinh thành Kusāvatī là thủ phủ.
Ettha deva chandaṃ janehi, jīvite apekkhaṃ karohī’’ti (dī. ni. 2.266).
Here, O god, generate desire; make your yearning for life.’’
Tâu Đại vương, xin hãy khởi lên ý muốn ở đây, hãy luyến ái mạng sống.”
Ālayaṃ karohīti ayañhettha attho.
Here, the meaning is, ‘‘make your attachment.’’
Ý nghĩa ở đây là, hãy luyến ái.
Pāṭiyekke pāṭiyekke ārammaṇe bandhatīti paṭibandhu.
It binds to each individual object, hence it is paṭibandhu (bond).
Trói buộc vào từng đối tượng riêng lẻ nên gọi là paṭibandhu.
Ñātakaṭṭhena vā pāṭiyekko bandhūtipi paṭibandhu.
Or, a particular relative in the sense of kinship, is also paṭibandhu.
Hoặc theo nghĩa là người thân, người thân riêng lẻ cũng là paṭibandhu.
Niccasannissitaṭṭhena hi sattānaṃ taṇhāsamo bandhu nāma natthi.
For in the sense of constant reliance, there is no relative for beings like craving.
Quả thật, đối với chúng sanh, không có người thân nào bằng ái dục, vì nó luôn gắn bó.
Ārammaṇānaṃ asanato āsā.
From extending to objects, it is āsā (hope/desire).
Do sự tiêu thụ các đối tượng nên gọi là āsā.
Ajjhottharaṇato ceva tittiṃ anupagantvāva paribhuñjanato cāti attho.
This means from overpowering and consuming without being satisfied.
Nghĩa là do sự bao trùm và do sự hưởng thụ mà không bao giờ thỏa mãn.
Āsisanavasena āsisanā.
In the sense of wishing, it is āsisanā (wishing).
Do sự mong mỏi nên gọi là āsisanā.
Āsisitassa bhāvo āsisitattaṃ.
The state of having wished is āsisitattaṃ.
Trạng thái của sự mong mỏi là āsisitattaṃ.
Idāni tassā pavattiṭṭhānaṃ dassetuṃ rūpāsātiādi vuttaṃ.
Now, to show the sphere of its activity, the words rūpāsā and so on are stated.
Bây giờ, để chỉ ra nơi phát sinh của nó, rūpāsā v.v... đã được nói đến.
Tattha āsisanavasena āsāti āsāya atthaṃ gahetvā rūpe āsā rūpāsāti evaṃ navapi padāni veditabbāni.
There, taking the meaning of āsā in the sense of wishing, rūpe āsā (desire for form) is rūpāsā; in this way, all nine terms should be understood.
Ở đó, nên hiểu cả chín từ theo cách này: do sự mong mỏi nên gọi là āsā, lấy ý nghĩa này của āsā, āsā đối với sắc là rūpāsā.
Ettha ca purimāni pañca pañcakāmaguṇavasena vuttāni.
Here, the first five are stated in the sense of the five sense-objects.
Và ở đây, năm từ đầu tiên được nói theo nghĩa năm dục trưởng dưỡng.
Parikkhāralobhavasena chaṭṭhaṃ.
The sixth is in the sense of greed for requisites.
Từ thứ sáu là theo nghĩa tham luyến vật dụng.
Taṃ visesato pabbajitānaṃ.
This particularly applies to monastics.
Điều đó đặc biệt dành cho người xuất gia.
Tato parāni tīṇi atittiyavatthuvasena gahaṭṭhānaṃ.
The subsequent three are for householders in the sense of things that bring no satisfaction.
Ba từ sau đó là dành cho người tại gia, theo nghĩa những vật không bao giờ thỏa mãn.
Na hi tesaṃ dhanaputtajīvitehi aññaṃ piyataraṃ atthi.
For there is nothing dearer to them than wealth, children, and life.
Quả thật, đối với họ, không có gì quý hơn tài sản, con cái và mạng sống.
‘Etaṃ mayhaṃ etaṃ mayha’nti vā ‘asukena me idaṃ dinnaṃ idaṃ dinna’nti vā evaṃ satte jappāpetīti jappā.
It causes beings to mutter ‘‘This is mine, this is mine,’’ or ‘‘So-and-so gave me this, gave me this,’’ hence it is jappā (muttering).
Khiến chúng sanh lẩm bẩm rằng ‘cái này của tôi, cái này của tôi’ hoặc ‘người kia đã cho tôi cái này, đã cho tôi cái này’, nên gọi là jappā.
Parato dve padāni upasaggena vaḍḍhitāni.
The next two words are expanded with prefixes.
Hai từ tiếp theo được mở rộng bằng tiếp đầu ngữ.
Tato paraṃ aññenākārena vibhajituṃ āraddhattā puna jappāti vuttaṃ.
After that, it is again stated as jappā because it is begun to be divided in another way.
Sau đó, vì bắt đầu phân tích theo một cách khác, nên jappā lại được nói đến.
Jappanākāro jappanā.
The manner of muttering is jappanā.
Cách thức lẩm bẩm là jappanā.
Jappitassa bhāvo jappitattaṃ.
The state of having muttered is jappitattaṃ.
Trạng thái của người lẩm bẩm là jappitattaṃ.
Punappunaṃ visaye lumpati ākaḍḍhatīti lolupo.
It repeatedly seizes and pulls at objects, hence lolupa (greedy).
Lôi kéo, thu hút vào đối tượng nhiều lần, nên gọi là lolupo.
Lolupassa bhāvo loluppaṃ.
The state of being lolupa is loluppaṃ (greediness).
Trạng thái của người tham lam là loluppaṃ.
Loluppākāro loluppāyanā.
The manner of being loluppa is loluppāyanā.
Cách thức tham lam là loluppāyanā.
Loluppasamaṅgino bhāvo loluppāyitattaṃ.
The state of one endowed with loluppa is loluppāyitattaṃ.
Trạng thái của người có lòng tham lam là loluppāyitattaṃ.
Pucchañjikatāti yāya taṇhāya lābhaṭṭhānesu, pucchaṃ cālayamānā sunakhā viya, kampamānā vicaranti, taṃ tassā kampanataṇhāya nāmaṃ.
Pucchañjikatā is the name for that trembling craving by which beings wander trembling in places of gain, like dogs wagging their tails.
Pucchañjikatā là tên gọi của loại ái dục làm cho chúng sanh run rẩy đi lại trong những nơi có lợi lộc, giống như loài chó vẫy đuôi; đó là tên của ái dục run rẩy ấy.
Sādhu manāpamanāpe visaye kāmetīti sādhukāmo.
It desires good and very pleasing objects, hence it is sādhukāma (desiring good).
Vì mong muốn các đối tượng tốt đẹp, đáng hài lòng nên gọi là sādhukāmo (người muốn điều tốt).
Tassa bhāvo sādhukamyatā.
The state of that is sādhukamyatā (desire for good).
Trạng thái của người đó là sādhukamyatā (sự muốn điều tốt).
Mātā mātucchātiādike ayuttaṭṭhāne rāgoti adhammarāgo.
Passion arising in an unsuitable place, such as towards one's mother or maternal aunt, is adhammarāga (unrighteous passion).
Tham ái ở nơi không thích hợp như đối với mẹ, dì, v.v... là adhammarāgo (tham ái phi pháp).
Yuttaṭṭhānepi balavā hutvā uppannalobho visamalobho.
Greed that arises strongly even in a suitable place is visamalobha (unjust greed).
Lòng tham khởi lên một cách mạnh mẽ ngay cả ở nơi thích hợp là visamalobho (lòng tham không đồng đều).
‘‘Rāgo visama’’ntiādivacanato (vibha. 924) vā yuttaṭṭhāne vā ayuttaṭṭhāne vā uppanno chandarāgo adhammaṭṭhena ‘adhammarāgo’, visamaṭṭhena ‘visamalobho’ti veditabbo.
Or, from statements such as ‘‘Passion is uneven,’’ desire and passion that arise in a suitable or unsuitable place should be understood as ‘adhammarāga’ in the sense of unrighteousness, and ‘visamalobha’ in the sense of injustice.
Hoặc, từ câu nói “Tham ái là không đồng đều”, v.v..., nên hiểu rằng dục tham khởi lên ở nơi thích hợp hay không thích hợp, do tính chất phi pháp nên được gọi là ‘adhammarāgo’, do tính chất không đồng đều nên được gọi là ‘visamalobho’.
Ārammaṇānaṃ nikāmanavasena nikanti.
In the sense of longing for objects, it is nikanti (longing).
Do việc khao khát các đối tượng nên gọi là nikanti (sự khao khát).
Nikāmanākāro nikāmanā.
The manner of longing is nikāmanā.
Trạng thái khao khát là nikāmanā (sự khao khát).
Patthanāvasena patthanā.
In the sense of wishing, it is patthanā (wish).
Do việc mong cầu nên gọi là patthanā (sự mong cầu).
Pihāyanavasena pihanā.
In the sense of yearning, it is pihanā (yearning).
Do việc ao ước nên gọi là pihanā (sự ao ước).
Suṭṭhu patthanā sampatthanā.
Intense wishing is sampatthanā (strong wish).
Sự mong cầu mãnh liệt là sampatthanā (sự mong cầu tha thiết).
Pañcasu kāmaguṇesu taṇhā kāmataṇhā.
Craving for the five sense-objects is kāmataṇhā (sense-craving).
Ái trong năm dục trưởng dưỡng là kāmataṇhā (dục ái).
Rūpārūpabhave taṇhā bhavataṇhā.
Craving for fine-material or immaterial existence is bhavataṇhā (craving for existence).
Ái trong cõi sắc và cõi vô sắc là bhavataṇhā (hữu ái).
Ucchedasaṅkhāte vibhave taṇhā vibhavataṇhā.
Craving for non-existence, called annihilation, is vibhavataṇhā (craving for non-existence).
Ái trong sự không tồn tại, tức đoạn kiến, là vibhavataṇhā (phi hữu ái).
Suddhe rūpabhavasmiṃyeva taṇhā rūpataṇhā.
Craving for pure fine-material existence itself is rūpataṇhā (craving for form-existence).
Ái chỉ trong cõi sắc thuần túy là rūpataṇhā (sắc ái).
Arūpabhave taṇhā arūpataṇhā.
Craving for immaterial existence is arūpataṇhā (craving for formless-existence).
Ái trong cõi vô sắc là arūpataṇhā (vô sắc ái).
Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo diṭṭhirāgo.
Passion accompanied by the view of annihilation is diṭṭhirāga (passion for views).
Tham ái đi cùng với đoạn kiến là diṭṭhirāgo (kiến ái).
Nirodhe taṇhā nirodhataṇhā.
Craving for cessation is nirodhataṇhā (craving for cessation).
Ái trong sự đoạn diệt là nirodhataṇhā (diệt ái).
Rūpe taṇhā rūpataṇhā.
Craving for forms is rūpataṇhā (craving for forms).
Ái trong sắc là rūpataṇhā (sắc ái).
Sadde taṇhā saddataṇhā.
Craving for sounds is saddataṇhā (craving for sounds).
Ái trong thanh là saddataṇhā (thanh ái).
Gandhataṇhādīsupi eseva nayo.
The same method applies to craving for smells and so on.
Trong các trường hợp như gandhataṇhā (hương ái), v.v..., phương pháp cũng tương tự.
Oghādayo vuttatthāva.
Oghas and the rest have already been explained.
Các từ như ogha (bộc lưu), v.v... đã có ý nghĩa được nêu.
Kusaladhamme āvaratīti āvaraṇaṃ.
It obstructs wholesome states, therefore it is obstruction (āvaraṇa).
Vì ngăn che các pháp thiện nên gọi là āvaraṇaṃ (triền cái).
Chādanavasena chādanaṃ.
It is concealment (chādana) due to its nature of covering.
Do việc che đậy nên gọi là chādanaṃ (sự che đậy).
Satte vaṭṭasmiṃ bandhatīti bandhanaṃ.
It binds beings in the cycle of rebirth (vaṭṭa), therefore it is bondage (bandhana).
Vì trói buộc chúng sanh trong vòng luân hồi nên gọi là bandhanaṃ (sự trói buộc).
Cittaṃ upagantvā kilissati saṃkiliṭṭhaṃ karotīti upakkileso.
It approaches the mind and defiles it, making it greatly defiled, therefore it is defilement (upakkilesa).
Vì đến gần tâm và làm cho nó phiền não, ô nhiễm nên gọi là upakkileso (tùy phiền não).
Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo.
Due to its established nature, it lies latent, therefore it is latent tendency (anusaya).
Vì tiềm ẩn với sức mạnh kiên cố nên gọi là anusayo (tùy miên).
Uppajjamānā cittaṃ pariyuṭṭhātīti pariyuṭṭhānaṃ; uppajjituṃ appadānena kusalacāraṃ gaṇhātīti attho.
When it arises, it seizes the mind, therefore it is preoccupation (pariyuṭṭhāna); the meaning is that by not allowing wholesome states to arise, it seizes their activity.
Khi khởi lên, nó chiếm đoạt tâm, gọi là pariyuṭṭhānaṃ (triền phược); nghĩa là, bằng cách không cho cơ hội sinh khởi, nó chiếm lấy sự thực hành thiện.
‘‘Corā magge pariyuṭṭhiṃsu dhuttā magge pariyuṭṭhiṃsū’’tiādīsu (cūḷava. 430) hi maggaṃ gaṇhiṃsūti attho.
Indeed, in phrases like “Robbers waylaid (pariyuṭṭhiṃsu) on the road, thugs waylaid on the road,” the meaning is they seized the road or the travelers on the road.
Trong các câu như “Bọn cướp đã chặn đường, bọn du đãng đã chặn đường”, v.v..., ý nghĩa là chúng đã chiếm lấy con đường.
Evamidhāpi gahaṇaṭṭhena pariyuṭṭhānaṃ veditabbaṃ.
Similarly, here too, preoccupation (pariyuṭṭhāna) should be understood in the sense of seizing.
Cũng vậy, ở đây nên hiểu pariyuṭṭhānaṃ theo nghĩa chiếm đoạt.
Paliveṭhanaṭṭhena latā viyāti latā.
It is creeper (latā) because it is like a creeper, due to its nature of entwining.
Vì có tính chất quấn quanh như dây leo nên gọi là latā (dây leo).
‘‘Latā ubbhijja tiṭṭhatī’’ti (dha. pa. 340) āgataṭṭhānepi ayaṃ taṇhā latāti vuttā.
Even in the passage that states “The creeper sprouts and stands,” this craving is referred to as a creeper.
Ngay cả ở nơi có câu “Dây leo mọc lên và đứng vững”, ái này cũng được gọi là latā.
Vividhāni vatthūni icchatīti vevicchaṃ.
It desires various objects, therefore it is diverse craving (veviccha).
Vì mong muốn nhiều vật khác nhau nên gọi là vevicchaṃ (sự ham muốn đa dạng).
Vaṭṭadukkhassa mūlanti dukkhamūlaṃ.
It is the root of the suffering of saṃsāra, therefore it is the root of suffering (dukkhamūla).
Là gốc rễ của khổ luân hồi nên gọi là dukkhamūlaṃ (cội rễ của khổ).
Tasseva dukkhassa nidānanti dukkhanidānaṃ.
It is the origin of that same suffering, therefore it is the source of suffering (dukkhanidāna).
Là nhân duyên của chính khổ ấy nên gọi là dukkhanidānaṃ (nhân của khổ).
Taṃ dukkhaṃ ito pabhavatīti dukkhappabhavo.
That suffering arises from this, therefore it is the arising of suffering (dukkhappabhava).
Vì khổ phát sinh từ đây nên gọi là dukkhappabhavo (nguồn gốc của khổ).
Bandhanaṭṭhena pāso viyāti pāso.
It is a snare (pāsa) because it is like a snare, due to its nature of binding.
Vì có tính chất trói buộc như cái bẫy nên gọi là pāso (cái bẫy).
Mārassa pāso mārapāso.
Māra’s snare is Māra’s snare (mārapāsa).
Bẫy của Ma vương là mārapāso (bẫy ma).
Duruggilanaṭṭhena baḷisaṃ viyāti baḷisaṃ.
It is a fish-hook (baḷisa) because it is like a fish-hook, due to its nature of being hard to disgorge.
Vì khó nhổ ra như lưỡi câu nên gọi là baḷisaṃ (lưỡi câu).
Mārassa baḷisaṃ mārabaḷisaṃ.
Māra’s fish-hook is Māra’s fish-hook (mārabaḷisa).
Lưỡi câu của Ma vương là mārabaḷisaṃ (lưỡi câu của ma).
Taṇhābhibhūtā mārassa visayaṃ nātikkamanti, tesaṃ upari māro vasaṃ vattetīti iminā pariyāyena mārassa visayoti māravisayo.
Beings overcome by craving cannot transcend Māra’s domain, and Māra exercises power over them; in this sense, it is Māra’s domain, therefore it is Māra’s domain (māravisaya).
Chúng sanh bị ái luyến áp đảo thì không vượt qua được cảnh giới của ma, ma thực thi quyền lực trên họ; do phương diện này, cảnh giới của ma nên gọi là māravisayo.
Sandanaṭṭhena taṇhāva nadī taṇhānadī.
Craving itself is a river due to its flowing nature, therefore it is the river of craving (taṇhānadī).
Do ý nghĩa trôi chảy, chính ái luyến là dòng sông, gọi là taṇhānadī.
Ajjhottharaṇaṭṭhena taṇhāva jālaṃ taṇhājālaṃ.
Craving itself is a net due to its nature of overwhelming, therefore it is the net of craving (taṇhājālaṃ).
Do ý nghĩa bao trùm, chính ái luyến là tấm lưới, gọi là taṇhājālaṃ.
Yathā sunakhā gaddulabaddhā yadicchakaṃ nīyanti, evaṃ taṇhābaddhā sattāpīti daḷhabandhanaṭṭhena gaddulaṃ viyāti gaddulaṃ.
Just as dogs tied with a gaddula are led wherever one wishes, so too are beings bound by craving; therefore, it is a gaddula because it is like a gaddula, due to its nature of strong binding.
Giống như những con chó bị buộc bằng dây da được dắt đi bất cứ đâu chúng muốn, chúng sanh bị ái luyến trói buộc cũng vậy; do ý nghĩa trói buộc chắc chắn, nó giống như dây da, nên gọi là gaddula.
Taṇhāva gaddulaṃ taṇhāgaddulaṃ.
Craving itself is a gaddula, therefore it is the gaddula of craving (taṇhāgaddulaṃ).
Chính ái luyến là dây da, gọi là taṇhāgaddulaṃ.
Duppūraṇaṭṭhena taṇhāva samuddo taṇhāsamuddo.
Craving itself is an ocean due to its insatiable nature, therefore it is the ocean of craving (taṇhāsamuddo).
Do ý nghĩa khó làm cho đầy, chính ái luyến là biển cả, gọi là taṇhāsamuddo.
1066. Dosaniddese anatthaṃ me acarīti avuḍḍhiṃ me akāsi.
In the explanation of hatred (dosa-niddesa), "he did me harm (anatthaṃ me acarī)" means he caused my decline.
1066. Trong phần giải thích về sân, anatthaṃ me acarī có nghĩa là nó đã gây ra điều không lợi ích cho ta.
Iminā upāyena sabbapadesu attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood in all passages.
Theo phương pháp này, ý nghĩa trong tất cả các trường hợp cần được hiểu.
Aṭṭhāne vā pana āghātoti akāraṇe kopo – ekacco hi ‘devo ativassatī’ti kuppati, ‘na vassatī’ti kuppati, ‘sūriyo tappatī’ti kuppati, ‘na tappatī’ti kuppati, vāte vāyantepi kuppati, avāyantepi kuppati, sammajjituṃ asakkonto bodhipaṇṇānaṃ kuppati, cīvaraṃ pārupituṃ asakkonto vātassa kuppati, upakkhalitvā khāṇukassa kuppati idaṃ sandhāya vuttaṃ – aṭṭhāne vā pana āghāto jāyatīti.
Or hatred in an inappropriate place (aṭṭhāne vā pana āghāto) means anger without cause – for instance, someone gets angry, thinking ‘it’s raining too much’; or gets angry, thinking ‘it’s not raining’; or gets angry, thinking ‘the sun is too hot’; or gets angry, thinking ‘it’s not hot’; gets angry when the wind blows, and also when it doesn’t blow; unable to sweep, gets angry at the bodhi leaves; unable to wrap his robe, gets angry at the wind; stumbles and gets angry at the tree stump – it is with reference to this that it is said: or hatred arises in an inappropriate place.
Aṭṭhāne vā pana āghāto có nghĩa là sự phẫn nộ vô cớ – quả vậy, có người tức giận vì ‘trời mưa quá nhiều’, tức giận vì ‘trời không mưa’, tức giận vì ‘mặt trời quá nóng’, tức giận vì ‘mặt trời không nóng’, tức giận cả khi gió thổi, tức giận cả khi không có gió, không thể quét được nên tức giận lá bồ đề, không thể đắp y được nên tức giận gió, vấp ngã nên tức giận gốc cây – điều này được nói đến với ý nghĩa đó – hoặc sự phẫn nộ (āghāto) sinh khởi vô cớ.
Tattha heṭṭhā navasu ṭhānesu satte ārabbha uppannattā kammapathabhedo hoti.
Here, in the nine instances below, because they arise with reference to beings, they constitute differences in karmic paths (kammapathabheda).
Trong đó, ở chín trường hợp dưới, vì phát sinh liên quan đến chúng sanh nên có sự phân biệt về nghiệp lộ.
Aṭṭhānāghāto pana saṅkhāresu uppanno kammapathabhedaṃ na karoti.
However, hatred in an inappropriate place, when it arises with regard to conditioned phenomena (saṅkhāra), does not constitute a difference in karmic path.
Còn sự phẫn nộ vô cớ phát sinh đối với các pháp hữu vi thì không tạo ra sự phân biệt về nghiệp lộ.
Cittaṃ āghātento uppannoti cittassa āghāto.
It arises afflicting the mind, therefore it is affliction of mind (cittassa āghāto).
Vì nó sinh khởi làm tổn hại tâm, nên gọi là cittassa āghāto (sự tổn hại của tâm).
Tato balavataro paṭighāto.
More powerful than that is resistance (paṭighāto).
Mạnh hơn thế nữa là paṭighāto.
Paṭihaññanavasena paṭighaṃ.
Due to its nature of striking against, it is repulsion (paṭighaṃ).
Do tính chất chống đối, gọi là paṭighaṃ.
Paṭivirujjhatīti paṭivirodho.
It opposes, therefore it is opposition (paṭivirodho).
Vì nó đối kháng, gọi là paṭivirodho.
Kuppanavasena kopo.
Due to its nature of becoming agitated, it is anger (kopo).
Do tính chất tức giận, gọi là kopo.
Pakopo sampakopoti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Intense anger (pakopo) and extreme anger (sampakopo) are terms expanded by a prefix.
Pakopo sampakopo là từ được thêm vào bằng tiếp đầu ngữ.
Dussanavasena doso.
Due to its nature of corrupting, it is hatred (doso).
Do tính chất làm hại, gọi là doso.
Padoso sampadosoti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
Malice (padoso) and intense malice (sampadoso) are terms expanded by a prefix.
Padoso sampadoso là từ được thêm vào bằng tiếp đầu ngữ.
Cittassa byāpattīti cittassa vipannatā, viparivattanākāro.
Corruption of mind (cittassa byāpatti) means the mind's perversion, its distorted state.
Cittassa byāpatti là sự hư hoại của tâm, trạng thái biến đổi.
Manaṃ padūsayamāno uppajjatīti manopadoso.
It arises corrupting the mind, therefore it is mental corruption (manopadoso).
Vì nó sinh khởi làm ô uế ý, gọi là manopadoso.
Kujjhanavasena kodho.
Due to its nature of being angry, it is fury (kodho).
Do tính chất phẫn nộ, gọi là kodho.
Kujjhanākāro kujjhanā.
The state of being angry is getting angry (kujjhanā).
Trạng thái phẫn nộ là kujjhanā.
Kujjhitassa bhāvo kujjhitattaṃ.
The condition of one who is angry is anger (kujjhitattaṃ).
Bản chất của sự phẫn nộ là kujjhitattaṃ.
Idāni akusalaniddese vuttanayaṃ dassetuṃ doso dussanātiādi vuttaṃ.
Now, in order to show the method stated in the explanation of unwholesome states, it is said: "hatred is corrupting (doso dussanā)" and so on.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp đã được nói trong phần giải thích về bất thiện, câu doso dussanā v.v... được nêu ra.
Tasmā ‘‘yo evarūpo cittassa āghāto…pe… kujjhitatta’’nti ca idha vutto, ‘‘doso dussanā’’tiādinā nayena heṭṭhā vutto, ayaṃ vuccati dosoti.
Therefore, "whatever such affliction of mind...pe...anger" is stated here, and "hatred is corrupting" and so on is stated below by way of this method—this is called hatred.
Do đó, "bất cứ sự tổn hại nào của tâm như vậy... cho đến... bản chất của sự phẫn nộ" đã được nói ở đây, và cũng đã được nói ở dưới theo phương pháp "sân là sự làm hại" v.v...; pháp này được gọi là sân.
Evamettha yojanā kātabbā.
Thus, the connection here should be made in this way.
Như vậy, sự kết hợp ở đây cần được thực hiện.
Evañhi sati punaruttidoso paṭisedhito hoti.
For in this way, the fault of repetition is prevented.
Vì khi như vậy, lỗi lặp lại được loại bỏ.
Mohaniddeso amohaniddese vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
The explanation of delusion (moha-niddesa) should be understood by the opposing method stated in the explanation of non-delusion (amoha-niddesa).
Phần giải thích về si nên được hiểu theo phương pháp đối nghịch với những gì đã nói trong phần giải thích về vô si.
Sabbākārena panesa vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ āvi bhavissati.
However, this will become clear in all aspects in the Vibhaṅga-aṭṭhakathā.
Tuy nhiên, điều này sẽ trở nên rõ ràng về mọi phương diện trong Vibhaṅgaṭṭhakathā (Chú giải Phân Tích).
1079. Tehi dhammehi ye dhammā sahetukāti tehi hetudhammehi ye aññe hetudhammā vā nahetudhammā vā te sahetukā.
"Those states which have roots (tehi dhammehi ye dhammā sahetukā)" means that those other states, whether rooted or rootless, which are accompanied by those root-states (hetu-dhamma), are said to have roots (sahetukā).
1079. Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā (Những pháp nào là sahetuka bởi các pháp ấy) có nghĩa là: bởi các pháp nhân (hetudhamma) ấy, những pháp khác, dù là pháp nhân hay không phải pháp nhân, đều là sahetuka (có nhân).
Ahetukapadepi eseva nayo.
The same method applies to the term "rootless (ahetuka)".
Đối với thuật ngữ ahetuka (vô nhân), phương pháp cũng tương tự.
Ettha ca hetu hetuyeva ca hoti, tiṇṇaṃ vā dvinnaṃ vā ekato uppattiyaṃ sahetuko ca.
And here, a root (hetu) is indeed a root; it also has roots (sahetuka) when three, two, or one arise together.
Và ở đây, nhân (hetu) chỉ là nhân, nhưng khi ba hoặc hai nhân sinh khởi cùng lúc, nó cũng là sahetuka (có nhân tương ưng).
Vicikicchuddhaccasahagato pana moho hetu ahetuko.
However, delusion (moha) associated with doubt (vicikicchā) and restlessness (uddhacca) is a root, yet it is rootless (ahetuka)*.
Tuy nhiên, si (moha) đồng sinh với hoài nghi (vicikicchā) và trạo cử (uddhacca) là nhân (hetu) nhưng lại là ahetuka (vô nhân tương ưng).
Hetusampayuttadukaniddesepi eseva nayo.
The same method applies to the explanation of the dyad "associated with roots (hetusampayutta)".
Trong phần giải về nhị đề hetusampayutta (tương ưng nhân), phương pháp cũng tương tự.
1101. Kenaci viññeyyadukaniddese cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena vijānitabbā.
In the explanation of the dyad of "knowable by something (kenaci viññeyya)", "knowable by the eye (cakkhuviññeyyā)" means knowable by eye-consciousness.
1101. Trong phần giải về nhị đề kenaci viññeyya (có thể được biết bởi một thức nào đó), cakkhuviññeyyā có nghĩa là có thể được biết bởi nhãn thức.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the other terms.
Đối với các thuật ngữ còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Ettha ca kenaci viññeyyāti cakkhuviññāṇādīsu kenaci ekena cakkhuviññāṇena vā sotaviññāṇena vā vijānitabbā.
And here, "knowable by something (kenaci viññeyyā)" means knowable by one of eye-consciousness, ear-consciousness, etc., or by eye-consciousness, or by ear-consciousness.
Và ở đây, kenaci viññeyyā (có thể được biết bởi một thức nào đó) có nghĩa là có thể được biết bởi một thức nào đó trong số các nhãn thức, v.v., hoặc bởi nhãn thức, hoặc bởi nhĩ thức.
Kenaci na viññeyyāti teneva cakkhuviññāṇena vā sotaviññāṇena vā na vijānitabbā.
"Not knowable by something (kenaci na viññeyyā)" means not knowable by that same eye-consciousness or by ear-consciousness.
Kenaci na viññeyyā (không thể được biết bởi một thức nào đó) có nghĩa là không thể được biết bởi chính nhãn thức ấy hoặc nhĩ thức ấy.
‘Evaṃ sante dvinnampi padānaṃ atthanānattato duko hotī’ti heṭṭhā vuttattā ‘ye te dhammā cakkhuviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā’ti ayaṃ duko na hoti.
Because it was stated below that "if it is so, a dyad arises from the difference in meaning of both terms", this dyad "those states which are knowable by the eye are not knowable by the ear" does not arise.
Vì đã được nói ở dưới rằng ‘Nếu như vậy, do sự khác biệt về ý nghĩa của cả hai thuật ngữ, một nhị đề được hình thành’, nên nhị đề ‘những pháp nào có thể được biết bởi nhãn thức, những pháp ấy không thể được biết bởi nhĩ thức’ không được hình thành.
Rūpaṃ pana cakkhuviññeyyaṃ saddo na cakkhuviññeyyoti imamatthaṃ gahetvā ‘ye te dhammā cakkhuviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā, ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā na te dhammā cakkhuviññeyyā’ti ayameko dukoti veditabbo.
However, taking the meaning that form is knowable by the eye, and sound is not knowable by the eye, one dyad should be understood as: "Those states which are knowable by the eye are not knowable by the ear, and those states which are knowable by the ear are not knowable by the eye."
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng, lấy ý nghĩa ‘sắc có thể được biết bởi nhãn thức, âm thanh không thể được biết bởi nhãn thức’, thì đây là một nhị đề: ‘những pháp nào có thể được biết bởi nhãn thức, những pháp ấy không thể được biết bởi nhĩ thức; hoặc những pháp nào có thể được biết bởi nhĩ thức, những pháp ấy không thể được biết bởi nhãn thức’.
Evaṃ ekekaindriyamūlake cattāro cattāro katvā vīsati dukā vibhattāti veditabbā.
Thus, it should be understood that by making four dyads for each sense faculty, twenty dyads are distinguished.
Như vậy, cần biết rằng hai mươi nhị đề đã được phân loại, mỗi nhị đề có bốn cặp dựa trên từng căn.
Kiṃ pana ‘manoviññāṇena kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā’ natthi?
Are there no states "knowable by mind-consciousness by some and not knowable by some"?
Phải chăng không có ‘có thể được biết bởi một ý thức nào đó, không thể được biết bởi một ý thức nào đó’?
Tenettha dukā na vuttāti?
Is it for this reason that dyads are not stated here?
Có phải vì thế mà các nhị đề không được nói đến ở đây?
No natthi, vavatthānābhāvato pana na vuttā.
No, they do exist, but they are not stated due to the absence of clear distinction.
Không phải là không có, nhưng chúng không được nói đến vì không có sự phân định rõ ràng.
Na hi, yathā cakkhuviññāṇena aviññeyyā evāti vavatthānaṃ atthi, evaṃ manoviññāṇenāpīti vavatthānābhāvato ettha dukā na vuttā.
For there is no such distinction as "only those not knowable by eye-consciousness" in the same way that there is for mind-consciousness; therefore, dyads are not stated here due to the absence of clear distinction.
Thật vậy, không giống như có sự phân định rõ ràng rằng ‘chỉ không thể được biết bởi nhãn thức’, đối với ý thức cũng không có sự phân định như vậy; do đó, vì không có sự phân định rõ ràng, các nhị đề không được nói đến ở đây.
Manoviññāṇena pana kenaci viññeyyā ceva aviññeyyā cāti ayamattho atthi.
However, the meaning that "some are knowable by mind-consciousness and some are unknowable" does exist.
Tuy nhiên, ý nghĩa ‘có thể được biết bởi một ý thức nào đó và không thể được biết bởi một ý thức nào đó’ vẫn tồn tại.
Tasmā so avuttopi yathālābhavasena veditabbo.
Therefore, even though it is not stated, it should be understood as applicable wherever appropriate.
Do đó, dù không được nói đến, điều đó cũng cần được hiểu tùy theo sự hiện hữu của nó.
Manoviññāṇanti hi saṅkhyaṃ gatehi kāmāvacaradhammehi kāmāvacaradhammā eva tāva kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
For mind-consciousness, first, among the kāmāvacara states that are counted, the kāmāvacara states themselves are knowable by some and unknowable by others.
Thật vậy, đối với các pháp dục giới được kể là ý thức, ngay cả các pháp dục giới cũng có thể được biết bởi một số (ý thức dục giới) và không thể được biết bởi một số khác.
Tehiyeva rūpāvacarādidhammāpi kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
By those very states, the rūpāvacara and other states are also knowable by some and unknowable by others.
Cũng bởi chính các (ý thức dục giới) ấy, các pháp sắc giới, v.v., cũng có thể được biết bởi một số và không thể được biết bởi một số khác.
Rūpāvacarehipi kāmāvacarā kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
By the rūpāvacara states, the kāmāvacara states are knowable by some and unknowable by others.
Bởi các (ý thức) sắc giới, các pháp dục giới có thể được biết bởi một số và không thể được biết bởi một số khác.
Teheva rūpāvacarādayopi kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
By those very states, the rūpāvacara and other states are also knowable by some and unknowable by others.
Chính các pháp Sắc Giới ấy cũng có thể nhận biết các đối tượng Sắc Giới v.v... bởi một số pháp và không thể nhận biết bởi một số pháp.
Arūpāvacarehi pana kāmāvacarā rūpāvacarā apariyāpannā ca neva viññeyyā.
However, by the arūpāvacara states, the kāmāvacara, rūpāvacara, and non-included (apariyāpanna) states are not knowable at all.
Còn đối với các pháp Vô Sắc Giới, các đối tượng Dục Giới, Sắc Giới và Bất Tương Ưng thì không thể nào nhận biết được.
Arūpāvacarā pana kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
However, arūpāvacara states are knowable by some and unknowable by others.
Tuy nhiên, các đối tượng Vô Sắc Giới thì có thể được nhận biết bởi một số pháp Vô Sắc Giới và không thể được nhận biết bởi một số pháp khác.
Tepi ca kecideva viññeyyā keci aviññeyyā.
And among these, only some are knowable, and some are unknowable.
Và trong số đó, chỉ một số đối tượng Vô Sắc Giới mới có thể được nhận biết, còn một số khác thì không thể được nhận biết.
Apariyāpannehi kāmāvacarādayo neva viññeyyā.
The kāmāvacara states and so on are not to be known by apariyāpanna states.
Đối với các pháp Bất Tương Ưng, các đối tượng Dục Giới v.v... thì không thể nào nhận biết được.
Apariyāpannā pana nibbānena aviññeyyattā kehici viññeyyā kehici aviññeyyā.
However, the apariyāpanna states, being imperceptible by Nibbāna, are perceptible by some and imperceptible by some.
Tuy nhiên, đối với các đối tượng Bất Tương Ưng, vì Nibbāna không thể được nhận biết (bởi các pháp Siêu thế khác), nên chúng có thể được nhận biết bởi một số pháp Bất Tương Ưng và không thể được nhận biết bởi một số pháp khác.
Tepi ca maggaphalānaṃ aviññeyyattā kecideva viññeyyā keci aviññeyyāti.
And those (apariyāpanna states), being imperceptible by the paths and fruits, are perceptible by some, and imperceptible by some.
Và trong số đó, vì Đạo và Quả không thể được nhận biết (bởi chính chúng), nên chỉ một số đối tượng Bất Tương Ưng nhất định (tức Nibbāna) mới có thể được nhận biết, còn một số khác (tức Đạo và Quả) thì không thể được nhận biết.
1102. Āsavaniddese pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavo nāma.
In the exposition of the āsavas, the craving for the five sense objects is called kāmāsava.
1102. Trong phần giải về lậu hoặc, tham ái liên quan đến năm dục trưởng dưỡng được gọi là dục lậu (kāmāsavo).
Rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti sassatadiṭṭhisahajāto rāgo bhavavasena patthanā bhavāsavo nāma.
The desire and attachment for rūpa and arūpa existences, the delight in jhānas, and the craving arising together with the eternalist view as a longing for existence, are called bhavāsava.
Tham ái trong các cõi Sắc và Vô Sắc, sự luyến ái thiền, tham ái đồng sanh với thường kiến, và sự mong cầu do chấp thủ vào cõi hữu được gọi là hữu lậu (bhavāsavo).
Dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo diṭṭhāsavo nāma.
The sixty-two views are called diṭṭhāsava.
Sáu mươi hai loại tà kiến được gọi là kiến lậu (diṭṭhāsavo).
Aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇaṃ avijjāsavo nāma.
Ignorance concerning the eight points is called avijjāsava.
Sự vô minh trong tám trường hợp được gọi là vô minh lậu (avijjāsavo).
Tattha tattha āgatesu pana āsavesu asammohatthaṃ ekavidhādibhedo veditabbo.
To avoid confusion regarding the āsavas mentioned in various places, their classifications, starting with the single kind, should be understood.
Tuy nhiên, để không bị nhầm lẫn về các lậu hoặc được đề cập ở những nơi khác nhau, cần phải hiểu sự phân loại theo một pháp, v.v...
Atthato hete cirapārivāsiyaṭṭhena āsavāti evaṃ ekavidhāva honti.
Indeed, in terms of meaning, these are only of a single kind, being āsavas due to their long-standing pervasion.
Về mặt ý nghĩa, chúng chỉ là một loại duy nhất, vì chúng là lậu hoặc theo nghĩa là đã được ủ ngấm từ lâu.
Vinaye pana ‘‘diṭṭhadhammikānaṃ āsavānaṃ saṃvarāya samparāyikānaṃ āsavānaṃ paṭighātāyā’’ti (pārā. 39) duvidhena āgatā.
However, in the Vinaya, they are mentioned in two ways: "for the restraint of āsavas in this present life, and for the suppression of āsavas pertaining to future existences."
Tuy nhiên, trong tạng Luật, chúng được trình bày theo hai loại: “để phòng hộ các lậu hoặc thuộc hiện tại, để diệt trừ các lậu hoặc thuộc tương lai”.
Suttante saḷāyatane tāva ‘‘tayome, āvuso, āsavā – kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti (saṃ. ni. 4.321) tividhena āgatā.
In the Sutta Pitaka, in the Six Sense Bases section, they are mentioned in three ways: "Monks, there are these three āsavas: the kāmāsava, the bhavāsava, and the avijjāsava."
Trong tạng Kinh, trước hết là trong Tương Ưng Sáu Xứ, chúng được trình bày theo ba loại: “Này chư hiền, có ba lậu hoặc này – dục lậu, hữu lậu, vô minh lậu”.
Nibbedhikapariyāye ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagamanīyā, atthi āsavā tiracchānayonigamanīyā, atthi āsavā pettivisayagamanīyā, atthi āsavā manussalokagamanīyā, atthi āsavā devalokagamanīyā’’ti (a. ni. 6.63) pañcavidhena āgatā.
In the Nibbedhika discourse, they are mentioned in five ways: "Monks, there are āsavas leading to hell, āsavas leading to the animal realm, āsavas leading to the realm of hungry ghosts, āsavas leading to the human world, and āsavas leading to the world of devas."
Trong pháp môn Thấu Triệt, chúng được trình bày theo năm loại: “Này các Tỳ khưu, có những lậu hoặc đưa đến địa ngục, có những lậu hoặc đưa đến loài bàng sanh, có những lậu hoặc đưa đến cảnh giới ngạ quỷ, có những lậu hoặc đưa đến cõi người, có những lậu hoặc đưa đến cõi trời”.
Chakkanipāte āhuneyyasutte – ‘‘atthi āsavā saṃvarā pahātabbā, atthi āsavā paṭisevanā pahātabbā, atthi āsavā adhivāsanā pahātabbā, atthi āsavā parivajjanā pahātabbā, atthi āsavā vinodanā pahātabbā, atthi āsavā bhāvanā pahātabbā’’ti (a. ni. 6.58) chabbidhena āgatā.
In the Āhuneyya Sutta of the Chakkanipāta, they are mentioned in six ways: "There are āsavas to be abandoned by restraint, āsavas to be abandoned by careful use, āsavas to be abandoned by endurance, āsavas to be abandoned by avoidance, āsavas to be abandoned by dispelling, and āsavas to be abandoned by development."
Trong Phẩm Sáu Pháp, kinh Āhuneyya – chúng được trình bày theo sáu loại: “Có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự phòng hộ, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự thọ dụng, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự kham nhẫn, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tránh né, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự loại bỏ, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tu tập”.
Sabbāsavapariyāye (ma. ni. 1.14 ādayo) ‘dassanapahātabbehi’ saddhiṃ sattavidhena āgatā.
In the Sabbāsava Pariyāya, they are mentioned in seven ways, including those to be abandoned by seeing.
Trong pháp môn Tất Cả Lậu Hoặc, cùng với ‘các pháp cần được đoạn trừ bằng tri kiến’, chúng được trình bày theo bảy loại.
Idha panete kāmāsavādibhedato catubbidhena āgatā.
Here, however, these are mentioned in four ways, according to the divisions of kāmāsava and so on.
Tuy nhiên, ở đây chúng được trình bày theo bốn loại, phân biệt theo dục lậu, v.v...
Tatrāyaṃ vacanattho – pañcakāmaguṇasaṅkhāte kāme āsavo ‘kāmāsavo’.
Herein, this is the meaning of the terms: The āsava in the sense objects, which are the five strands of sensual pleasure, is kāmāsava.
Trong đó, đây là ý nghĩa của từ: Lậu hoặc trong dục, được gọi là năm dục trưởng dưỡng, là ‘dục lậu’.
Rūpārūpasaṅkhāte kammato ca upapattito ca duvidhepi bhave āsavo ‘bhavāsavo’.
The āsava in existence, which is of two kinds—existence through kamma and existence through rebirth—is bhavāsava.
Lậu hoặc trong hai loại hữu, tức hữu Sắc và Vô Sắc, cả về phương diện nghiệp và phương diện tái sanh, là ‘hữu lậu’.
Diṭṭhi eva āsavo ‘diṭṭhāsavo’.
The view itself as an āsava is diṭṭhāsava.
Chính tà kiến là lậu hoặc, nên gọi là ‘kiến lậu’.
Avijjāva āsavo ‘avijjāsavo’.
Ignorance itself as an āsava is avijjāsava.
Chính vô minh là lậu hoặc, nên gọi là ‘vô minh lậu’.
1103. Kāmesūti pañcasu kāmaguṇesu.
In sensual pleasures means in the five strands of sensual pleasure.
1103. Trong các dục nghĩa là trong năm dục trưởng dưỡng.
Kāmacchandoti kāmasaṅkhāto chando, na kattukamyatāchando, na dhammacchando.
Kāmacchando is craving in the sense of sensual pleasure, not the desire to act, nor the desire for righteous states.
Kāmacchando là dục được gọi là dục ái, không phải là tác dục (kattukamyatāchanda), không phải là pháp dục (dhammacchanda).
Kāmanavasena rajjanavasena ca kāmoyeva rāgo kāmarāgo.
Craving for sensual pleasure, by way of desire and by way of attachment, is kāmarāgo.
Do năng lực của sự ham muốn và do năng lực của sự tham đắm, chính dục là tham, nên gọi là kāmarāgo (dục tham).
Kāmanavasena nandanavasena ca kāmova nandīti kāmanandī.
Delight in sensual pleasure, by way of desire and by way of enjoyment, is kāmanandī.
Do năng lực của sự ham muốn và do năng lực của sự hoan hỷ, chính dục là sự hoan hỷ, nên gọi là kāmanandī (dục hỷ).
Evaṃ sabbattha kāmatthaṃ viditvā taṇhāyanaṭṭhena kāmataṇhā, sinehanaṭṭhena kāmasineho, pariḍayhanaṭṭhena kāmapariḷāho, mucchanaṭṭhena kāmamucchā, gilitvā pariniṭṭhāpanaṭṭhena kāmajjhosānanti veditabbaṃ.
In this way, having understood the meaning of "sensual pleasure" everywhere, it should be understood that craving is kāmataṇhā by way of yearning; affection is kāmasineho by way of clinging; distress is kāmapariḷāho by way of burning all around; infatuation is kāmamucchā by way of being deluded; and absorption is kāmajjhosāna by way of engulfing and concluding.
Tương tự như vậy, ở tất cả các thuật ngữ, sau khi đã biết ý nghĩa của từ "kāma", cần hiểu rằng: do ý nghĩa là khao khát nên gọi là kāmataṇhā (dục ái), do ý nghĩa là yêu mến nên gọi là kāmasineho (dục ái luyến), do ý nghĩa là thiêu đốt nên gọi là kāmapariḷāho (dục nhiệt não), do ý nghĩa là mê muội nên gọi là kāmamucchā (dục mê), do ý nghĩa là nuốt chửng và làm cho kết thúc nên gọi là kāmajjhosāna (dục tham đắm).
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ aṭṭhahi padehi vibhatto kāmāsavo nāma vuccati.
This is called means that this kāmāsava, analyzed into eight terms, is so called.
Ayaṃ vuccatīti: Pháp này, được phân chia bởi tám thuật ngữ, được gọi là dục lậu.
1105. Sassato lokoti vātiādīhi dasahākārehi diṭṭhippabhedova vutto.
'The world is eternal' or and so on are merely classifications of views, expressed in these ten ways.
Sassato lokoti vātiādi: Bằng mười cách thức như vậy, chỉ có sự phân loại của tà kiến được nói đến.
Tattha sassato lokoti ettha khandhapañcakaṃ lokoti gahetvā ‘ayaṃ loko nicco dhuvo sabbakāliko’ti gaṇhantassa ‘sassata’nti gahaṇākārappavattā diṭṭhi.
Among them, in "The world is eternal," taking the five aggregates as the world, the view that arises from the way of grasping, "This world is constant, permanent, everlasting," is the view of eternity (sassatadiṭṭhi).
Trong đó, ở câu sassato loko (thế giới là thường hằng), sau khi chấp thủ năm uẩn là thế giới, tà kiến của người chấp rằng ‘thế giới này là thường, là hằng, là tồn tại mãi mãi’ là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ ‘thường hằng’.
Asassatoti tameva lokaṃ ‘ucchijjati vinassatī’ti gaṇhantassa ucchedagahaṇākārappavattā diṭṭhi.
'The world is not eternal' is the view that arises from the way of grasping severance, "This world is cut off, perishes," for one who grasps that same world (as impermanent).
Asassatoti: Đối với người chấp thủ chính thế giới ấy rằng ‘nó bị đoạn diệt, nó bị hủy hoại’, đó là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ đoạn diệt.
Antavāti parittakasiṇalābhino ‘suppamatte vā sarāvamatte vā’ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme lokoti ca kasiṇaparicchedantena ca ‘antavā’ti gaṇhantassa ‘antavā loko’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi.
'The world is finite' is the view that arises from the way of grasping "the world is finite" for one who has attained a small kasiṇa (concentration object), for one who has entered samādhi on a kasiṇa of the size of a winnowing basket or a small cup, taking the rūpa and arūpa phenomena that have arisen within that samādhi as the world, and by the limit of the kasiṇa perimeter, as "finite."
Antavāti: Đối với người chứng đắc kasiṇa nhỏ, khi nhập vào thiền định trong kasiṇa có kích thước bằng cái nia hay cái bát, người ấy chấp thủ các pháp sắc và vô sắc phát sinh trong thiền định là thế giới và chấp rằng ‘thế giới là hữu biên’ do giới hạn của kasiṇa, đó là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ ‘thế giới là hữu biên’.
Sā sassatadiṭṭhipi hoti ucchedadiṭṭhipi.
This antavā view can be an eternalist view or an annihilationist view.
Tà kiến ấy có thể là thường kiến hoặc đoạn kiến.
Vipulakasiṇalābhino pana tasmiṃ kasiṇe samāpannassa antosamāpattiyaṃ pavattitarūpārūpadhamme lokoti ca kasiṇaparicchedantena ca ‘ananto’ti gaṇhantassa ‘anantavā loko’ti gahaṇākārappavattā diṭṭhi.
However, for one who has attained a vast kasiṇa, for one who has entered samādhi on that kasiṇa, taking the rūpa and arūpa phenomena that have arisen within that samādhi as the world, and by the limit of the kasiṇa perimeter, as "infinite," the view that arises from the way of grasping "the world is infinite" is anantavā.
Còn đối với người chứng đắc kasiṇa rộng lớn, khi nhập vào thiền định trong kasiṇa ấy, người ấy chấp thủ các pháp sắc và vô sắc phát sinh trong thiền định là thế giới và chấp rằng ‘thế giới là vô biên’ do không có giới hạn của kasiṇa, đó là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ ‘thế giới là vô biên’.
Sā sassatadiṭṭhipi hoti, ucchedadiṭṭhipi.
This view can be an eternalist view or an annihilationist view.
Tà kiến ấy cũng có thể là thường kiến hoặc đoạn kiến.
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti bhedanadhammassa sarīrasseva ‘jīva’nti gahitattā sarīre ucchijjamāne ‘jīvampi ucchijjatī’ti ucchedagahaṇākārappavattā diṭṭhi.
'The soul is the same as the body': Here, because the soul (jīva) is taken as identical with the body, which is subject to dissolution, the view that arises from the way of grasping annihilation is that "when the body is cut off, the soul is also cut off."
Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti: Do chấp thủ chính thân thể có bản chất tan rã là ‘sinh mạng’, nên khi thân thể bị đoạn diệt, người ấy chấp rằng ‘sinh mạng cũng bị đoạn diệt’, đó là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ đoạn diệt.
Dutiyapade sarīrato aññassa jīvassa gahitattā sarīre ucchijjamānepi ‘jīvaṃ na ucchijjatī’ti sassatagahaṇākārappavattā diṭṭhi.
In the second phrase, because the soul is taken as different from the body, the view that arises from the way of grasping eternity is that "even when the body is cut off, the soul is not cut off."
Ở thuật ngữ thứ hai, do chấp thủ sinh mạng là khác với thân thể, nên ngay cả khi thân thể bị đoạn diệt, người ấy chấp rằng ‘sinh mạng không bị đoạn diệt’, đó là tà kiến phát sinh theo cách chấp thủ thường hằng.
Hoti tathāgato paraṃ maraṇātiādīsu satto tathāgato nāma.
In statements like 'The Tathāgata exists after death' and so on, a sentient being is called a Tathāgata.
Hoti tathāgato paraṃ maraṇātiādīsu: Trong các đoạn kinh này, chúng sinh được gọi là Tathāgata.
So paraṃ maraṇā hotīti gaṇhato paṭhamā sassatadiṭṭhi.
The first is the eternalist view of one who holds that it exists after death.
Đối với người chấp rằng chúng sinh ấy tồn tại sau khi chết, đó là thường kiến thứ nhất.
Na hotīti gaṇhato dutiyā ucchedadiṭṭhi.
The second is the annihilationist view of one who holds that it does not exist.
Đối với người chấp rằng không tồn tại, đó là đoạn kiến thứ hai.
Hoti ca na ca hotīti gaṇhato tatiyā ekaccasassatadiṭṭhi.
The third is the partial eternalist view of one who holds that it exists and does not exist.
Đối với người chấp rằng vừa tồn tại vừa không tồn tại, đó là nhất phần thường kiến thứ ba.
Neva hoti na nahotīti gaṇhato catutthā amarāvikkhepadiṭṭhi.
The fourth is the view of equivocation (Amarāvikkhepa) of one who holds that it neither exists nor does not exist.
Không phải có, cũng không phải không cóti là amarāvikkhepadiṭṭhi (ngụy biện luận) thứ tư của người chấp thủ như vậy.
Ime dhammā āsavāti ime kāmāsavañca bhavāsavañca rāgavasena ekato katvā, saṅkhepato tayo, vitthārato cattāro dhammā āsavā nāma.
'These states are āsavas': Here, combining kāmāsava and bhavāsava into one by way of attachment, briefly, these three or, in detail, these four states are called āsavas.
Các pháp này là lậu hoặc (āsavā)ti, gộp chung kāmāsava (dục lậu) và bhavāsava (hữu lậu) lại làm một theo phương diện của rāga (tham ái), thì tóm tắt có ba pháp, còn chi tiết có bốn pháp, được gọi là āsavā (lậu hoặc).
Yo pana brahmānaṃ vimānakapparukkhaābharaṇesu chandarāgo uppajjati, so kāmāsavo hoti na hotīti?
If attachment and desire arise for the mansions, wish-fulfilling trees, or ornaments of the Brahmās, is that kāmāsava or not?
Lại nữa, dục tham (chandarāgo) khởi lên nơi các vị Phạm thiên đối với cung điện, cây như ý và đồ trang sức, thì đó có phải là dục lậu (kāmāsavo) không?
Na hoti.
It is not.
Không phải.
Pañcakāmaguṇikassa rāgassa idheva pahīnattā.
Because attachment to the five strands of sensual pleasure has already been abandoned in this realm.
Vì tham ái đối với năm dục công đức (pañcakāmaguṇa) đã được đoạn trừ ngay tại đây (cõi người).
Hetugocchakaṃ pana patvā lobho hetu nāma hoti.
However, when it reaches the group of roots (hetugocchaka), that greed is called a root (hetu).
Tuy nhiên, khi xét đến nhóm nhân (hetugocchaka), tham (lobho) được gọi là nhân (hetu).
Ganthagocchakaṃ patvā abhijjhākāyagantho nāma.
When it reaches the group of fetters (ganthagocchaka), it is called the bodily fetter of covetousness (abhijjhākāyagantho).
Khi xét đến nhóm triền phược (ganthagocchaka), nó được gọi là tham thân triền (abhijjhākāyagantho).
Kilesagocchakaṃ patvā lobho kileso nāma hoti.
When it reaches the group of defilements (kilesagocchaka), greed is called a defilement (kilesa).
Khi xét đến nhóm phiền não (kilesagocchaka), tham (lobho) được gọi là phiền não (kileso).
Diṭṭhisahajāto pana rāgo kāmāsavo hoti na hotīti?
But is attachment arising together with wrong view kāmāsava or not?
Lại nữa, tham (rāgo) đồng sanh với tà kiến (diṭṭhi) có phải là dục lậu (kāmāsavo) không?
Na hoti; diṭṭhirāgo nāma hoti.
It is not; it is called attachment to wrong view (diṭṭhirāgo).
Không phải; nó được gọi là kiến tham (diṭṭhirāgo).
Vuttañhetaṃ ‘‘diṭṭhirāgaratte purisapuggale dinnadānaṃ na mahapphalaṃ hoti, na mahānisaṃsa’’nti (paṭi. ma. 1.129).
For it is said, "A gift given to a person inflamed by attachment to wrong views is not of great fruit, not of great benefit."
Điều này đã được nói: “Sự bố thí cho cá nhân đã bị tham ái trong tà kiến (diṭṭhirāga) xâm chiếm thì không có quả lớn, không có lợi ích lớn”.
Ime pana āsave kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati, maggapaṭipāṭiyāpi.
These āsavas can be presented both according to the sequence of defilements and the sequence of paths.
Lại nữa, các lậu hoặc này có thể được trình bày theo thứ tự của phiền não, cũng có thể theo thứ tự của đạo.
Kilesapaṭipāṭiyā kāmāsavo anāgāmimaggena pahīyati, bhavāsavo arahattamaggena, diṭṭhāsavo sotāpattimaggena, avijjāsavo arahattamaggena.
According to the sequence of defilements, kāmāsava is abandoned by the Anāgāmi path, bhavāsava by the Arahantship path, diṭṭhāsava by the Sotāpatti path, and avijjāsava by the Arahantship path.
Theo thứ tự của phiền não, dục lậu (kāmāsavo) được đoạn trừ bởi Bất lai đạo (anāgāmimagga), hữu lậu (bhavāsavo) bởi A-la-hán đạo (arahattamagga), kiến lậu (diṭṭhāsavo) bởi Dự lưu đạo (sotāpattimagga), và vô minh lậu (avijjāsavo) bởi A-la-hán đạo (arahattamagga).
Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena diṭṭhāsavo pahīyati, anāgāmimaggena kāmāsavo, arahattamaggena bhavāsavo avijjāsavo cāti.
According to the sequence of paths, diṭṭhāsava is abandoned by the Sotāpatti path, kāmāsava by the Anāgāmi path, and bhavāsava and avijjāsava by the Arahantship path.
Theo thứ tự của đạo, kiến lậu (diṭṭhāsavo) được đoạn trừ bởi Dự lưu đạo (sotāpattimagga), dục lậu (kāmāsavo) bởi Bất lai đạo (anāgāmimagga), còn hữu lậu (bhavāsavo) và vô minh lậu (avijjāsavo) bởi A-la-hán đạo (arahattamagga).
1121. Saṃyojanesu mānaniddese seyyohamasmīti mānoti uttamaṭṭhena ‘ahaṃ seyyo’ti evaṃ uppannamāno.
In the exposition of conceit among the fetters, 'I am superior' conceit means conceit that arises with the sense of being excellent, "I am superior."
1121. Trong phần giải thích về mạn (māna) thuộc các kiết sử (saṃyojana), mạn rằng ‘ta hơn’ là mạn khởi lên rằng ‘ta hơn’ với ý nghĩa là bậc cao tột.
Sadisohamasmīti mānoti samasamaṭṭhena ‘ahaṃ sadiso’ti evaṃ uppannamāno.
'I am equal' conceit means conceit that arises with the sense of being equal, "I am equal."
Mạn rằng ‘ta bằng’ là mạn khởi lên rằng ‘ta bằng’ với ý nghĩa là ngang bằng.
Hīnohamasmīti mānoti lāmakaṭṭhena ‘ahaṃ hīno’ti evaṃ uppannamāno.
'I am inferior' conceit means conceit that arises with the sense of being base, "I am inferior."
Mạn rằng ‘ta thua’ là mạn khởi lên rằng ‘ta thua’ với ý nghĩa là thấp kém.
Evaṃ seyyamāno sadisamāno hīnamānoti ime tayo mānā tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjanti.
Thus, these three conceits—superior conceit, equal conceit, and inferior conceit—arise in three kinds of people.
Như vậy, mạn hơn, mạn bằng và mạn thua, ba loại mạn này khởi lên ở ba hạng người.
Seyyassāpi hi ‘ahaṃ seyyo sadiso hīno’ti tayo mānā uppajjanti.
Indeed, for one who is superior, three kinds of conceit arise: 'I am superior,' 'I am equal,' 'I am inferior.'
Thật vậy, ngay cả ở người hơn, ba loại mạn ‘ta hơn, ta bằng, ta thua’ cũng khởi lên.
Sadisassāpi, hīnassāpi.
Also for one who is equal, and for one who is inferior (the three conceits arise).
Ở người bằng cũng vậy, ở người thua cũng vậy.
Tattha seyyassa seyyamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā.
Among these, for one who is superior, only the conceit of superiority is true conceit; the other two conceits are false.
Trong đó, đối với người hơn, chỉ có mạn hơn là mạn đúng sự thật (yāthāvamāno), hai loại kia là mạn không đúng sự thật (ayāthāvamānā).
Sadisassa sadisamānova…pe… hīnassa hīnamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā.
For one who is equal, only the conceit of equality (is true conceit); ... For one who is inferior, only the conceit of inferiority is true conceit; the other two conceits are false.
Đối với người bằng, chỉ có mạn bằng... Đối với người thua, chỉ có mạn thua là mạn đúng sự thật, hai loại kia là mạn không đúng sự thật.
Iminā kiṃ kathitaṃ?
What is stated by this?
Điều này nói lên điều gì?
Ekassa tayo mānā uppajjantīti kathitaṃ.
It is stated that three kinds of conceit arise in one person.
Nó nói lên rằng ba loại mạn khởi lên ở một người.
Khuddakavatthuke pana paṭhamakamānabhājanīye eko māno tiṇṇaṃ janānaṃ uppajjatīti kathito.
However, in the Khuddakavatthu, in the section on the first category of conceit, it is stated that one kind of conceit arises in three kinds of people.
Tuy nhiên, trong Khuddakavatthu (Tiểu sự), ở phần phân tích về mạn đầu tiên, có nói rằng một loại mạn khởi lên ở ba hạng người.
Mānakaraṇavasena māno.
Conceit (Māna) is so called because of the act of conceiving.
Do tác động của sự đo lường mà gọi là mạn (māno).
Maññanā maññitattanti ākārabhāvaniddesā.
Maññanā (conceiving) and maññitatta (the state of having conceived) are terms indicating its aspect and nature.
Sự ngã mạn (maññanā), trạng thái ngã mạn (maññitatta) là những cách trình bày về phương diện và bản chất.
Ussitaṭṭhena unnati.
Exaltation (Unnati) by way of being raised up.
Với ý nghĩa là sự vươn lên, gọi là unnati (sự vươn lên).
Yassuppajjati taṃ puggalaṃ unnāmeti, ukkhipitvā ṭhapetīti unnamo.
Elevation (Unnamo) means it raises up, uplifts, and establishes the person in whom it arises.
Nó làm cho cá nhân mà nó khởi lên phải vươn lên, nâng lên và đặt để, nên gọi là unnamo (sự nâng lên).
Samussitaṭṭhena dhajo.
Banner (Dhajo) by way of being hoisted high.
Với ý nghĩa là sự dựng lên cao, gọi là dhajo (cờ xí).
Ukkhipanaṭṭhena cittaṃ sampaggaṇhātīti sampaggāho.
Uplifting (Sampaggāho) means it upholds the mind by way of lifting it up.
Với ý nghĩa là sự nâng đỡ, nó nâng đỡ tâm, nên gọi là sampaggāho (sự nâng đỡ).
Ketu vuccati bahūsu dhajesu accuggatadhajo.
Ketu is said to be the highest banner among many banners.
Ketu được gọi là ngọn cờ cao nhất trong số nhiều ngọn cờ.
Mānopi punappunaṃ uppajjamāno aparāpare upādāya accuggataṭṭhena ketu viyāti ‘ketu’.
Conceit, too, arising again and again, depending on various things, is like a banner in its extreme elevation, hence 'ketu'.
Cũng vậy, mạn, khi sinh khởi lặp đi lặp lại, so với những mạn khác, do ý nghĩa cao tột, nó giống như ngọn cờ hiệu, nên gọi là ‘ketu’.
Ketuṃ icchatīti ketukamyaṃ, tassa bhāvo ketukamyatā.
The desire for prominence (Ketukamyatā) is the state of desiring ketu (prominence).
Mong muốn sự tột đỉnh (ketu), nên gọi là ketukamyaṃ, trạng thái của tâm ấy là ketukamyatā.
Sā pana cittassa, na attano.
But that belongs to the mind, not to oneself.
Nhưng đó là (trạng thái) của tâm, không phải của tự ngã.
Tena vuttaṃ – ‘ketukamyatā cittassā’ti.
Therefore, it is said: 'ketukamyatā belongs to the mind.'
Do đó, có lời dạy rằng – ‘ketukamyatā là của tâm’.
Mānasampayuttañhi cittaṃ ketuṃ icchati.
For a mind associated with conceit desires prominence (ketu).
Bởi vì tâm tương ưng với mạn thì mong muốn sự tột đỉnh (ketu).
Tassa ca bhāvo ketukamyatā; ketusaṅkhāto mānoti.
And the state of that is ketukamyatā; that means conceit is called ketu.
Và trạng thái của tâm ấy là ketukamyatā; đó là mạn được gọi là ketu.
1126. Issāniddese yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issāti yā etesu paresaṃ lābhādīsu ‘kiṃ iminā imesa’nti parasampattikhiyyanalakkhaṇā issā.
In the definition of envy (issā), yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā refers to that envy which, regarding the gains of others, thinks, 'What is the use of these for him?', characterized by belittling others' prosperity.
Trong phần giải về issā, câu yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā (tật đố trong các lợi lộc, cung kính, tôn trọng, quý mến, đảnh lễ, cúng dường của người khác) có nghĩa là: sự tật đố (issā) nào có đặc tính chê bai tài sản của người khác, (nghĩ rằng) ‘những thứ này có ích gì cho họ?’ đối với các lợi lộc v.v... của người khác.
Tattha lābhoti cīvarādīnaṃ catunnaṃ paccayānaṃ paṭilābho.
Among these, gain (lābho) is the acquisition of the four requisites such as robes.
Trong đó, lābho (lợi lộc) là sự nhận được bốn món vật dụng như y phục v.v...
Issukī hi puggalo parassa taṃ lābhaṃ khiyyati, ‘kiṃ imassa iminā’ti na icchati.
For an envious person belittles another's gain, thinking, 'What is the use of this for him?', and does not wish for it.
Bởi vì người có lòng tật đố chê bai lợi lộc đó của người khác, không mong muốn (người khác được lợi lộc), (nghĩ rằng) ‘thứ này có ích gì cho người này?’.
Sakkāroti tesaṃyeva paccayānaṃ sukatānaṃ sundarānaṃ paṭilābho.
Honour (sakkāro) is the reception of those very requisites when they are well-made and excellent.
Sakkāro (cung kính) là sự nhận được chính những vật dụng đó đã được làm cho tốt đẹp, mỹ hảo.
Garukāroti garukiriyā, bhāriyakaraṇaṃ.
Reverence (garukāro) is the act of showing respect, treating with importance.
Garukāro (tôn trọng) là hành động tôn trọng, xem là quan trọng.
Mānananti manena piyakaraṇaṃ.
Admiration (mānananti) is the act of holding dear in one's mind.
Mānanaṃ (quý mến) là việc yêu mến bằng tâm.
Vandananti pañcapatiṭṭhitena vandanaṃ.
Veneration (vandananti) is salutation with the five-point prostration.
Vandanaṃ (đảnh lễ) là sự đảnh lễ bằng năm điểm chạm đất.
Pūjanāti gandhamālādīhi pūjanā.
Worship (pūjanā) is offering with perfumes, garlands, and so forth.
Pūjanā (cúng dường) là sự cúng dường bằng hương, hoa v.v...
Issāyanavasena issā.
Issā is so called because of the act of envying.
Do có sự tật đố nên gọi là issā.
Issākāro issāyanā.
The mode of envy is issāyanā.
Cách thức tật đố là issāyanā.
Issāyitabhāvo issāyitattaṃ.
The state of having envied is issāyitattaṃ.
Trạng thái tật đố là issāyitattaṃ.
Usūyādīni issādivevacanāni.
Usūyā and others are synonyms of issā.
Các từ usūyā v.v... là đồng nghĩa với issā.
Imissā pana issāya khiyyanalakkhaṇaṃ āgārikenāpi anāgārikenāpi dīpetabbaṃ.
The characteristic of belittling others' prosperity inherent in this envy should be explained with examples of both householders and renunciants.
Đặc tính chê bai của tật đố này cần được trình bày qua cả người tại gia và người xuất gia.
Āgāriko hi ekacco kasivaṇijjādīsu aññatarena ājīvena attano purisakāraṃ nissāya bhaddakaṃ yānaṃ vā vāhanaṃ vā ratanaṃ vā labhati.
Indeed, some householder, relying on his own effort in farming, trade, or other livelihoods, obtains a fine chariot, or a vehicle, or a jewel.
Bởi vì, có một người tại gia, nhờ vào nỗ lực cá nhân của mình qua một nghề sinh nhai nào đó trong các nghề như nông nghiệp, thương mại v.v..., mà nhận được một cỗ xe tốt, hoặc một con vật cưỡi, hoặc một món bảo vật.
Aparo tassa alābhatthiko tena lābhena na tussati.
Another person, desiring his loss, is not pleased with that gain.
Một người khác không muốn người kia được lợi lộc, nên không hoan hỷ với lợi lộc đó.
‘Kadā nu kho esa imāya sampattiyā parihāyitvā kapaṇo hutvā carissatī’ti cintetvā ekena kāraṇena tasmiṃ tāya sampattiyā parihīne attamano hoti.
He thinks, 'When will this person decline from this prosperity and wander as a pauper?', and when he sees that person decline from that prosperity for some reason, he becomes pleased.
Suy nghĩ rằng ‘Khi nào người này mới suy vong khỏi tài sản này và sống trong cảnh nghèo túng?’, rồi khi người kia vì một lý do nào đó mà suy vong khỏi tài sản ấy, người này liền hoan hỷ.
Anāgārikopi eko issāmanako aññaṃ attano sutapariyattiādīni nissāya uppannalābhādisampattiṃ disvā ‘kadā nu kho eso imehi lābhādīhi parihāyissatī’ti cintetvā, yadā taṃ ekena kāraṇena parihīnaṃ passati, tadā attamano hoti.
Similarly, a certain renunciant, being of an envious mind, seeing another person's prosperity in terms of gains, etc., arising from his learning, practice, and so forth, thinks, 'When will this person decline from these gains, etc.?', and when he sees him decline for some reason, he becomes pleased.
Cũng vậy, một người xuất gia có tâm tật đố, khi thấy một người khác có được tài sản như lợi lộc v.v... nhờ vào sự học hỏi, kinh điển v.v... của mình, liền suy nghĩ ‘Khi nào người này mới suy vong khỏi những lợi lộc này?’, và khi thấy người kia vì một lý do nào đó mà suy vong, người này liền hoan hỷ.
Evaṃ parasampattikhiyyanalakkhaṇā ‘issā’ti veditabbā.
Thus, issā should be understood as having the characteristic of belittling others' prosperity.
Như vậy, cần hiểu rằng ‘issā’ (tật đố) có đặc tính là chê bai tài sản của người khác.
Āvāso nāma sakalārāmopi pariveṇampi ekovarakopi rattiṭṭhānadivāṭṭhānādīnipi.
Dwelling (āvāso) means an entire monastery, or a precinct, or a single room, or a night-rest place, a day-rest place, and so forth.
Āvāso (trú xứ) có thể là toàn bộ một ngôi tự viện, một khu tịnh xá, một phòng riêng, hoặc những nơi như chỗ ở ban đêm, chỗ ở ban ngày v.v...
Tesu vasantā sukhaṃ vasanti paccaye labhanti.
Those who reside in them live comfortably and receive requisites.
Những người sống ở đó thì được sống an lạc và nhận được các vật dụng.
Eko bhikkhu vattasampannasseva pesalassa bhikkhuno tattha āgamanaṃ na icchati.
A certain monk does not wish for the arrival of another monk who is complete in his observances and of good character to that place.
Một vị tỳ-khưu không muốn một vị tỳ-khưu khác, người có giới hạnh viên mãn và đáng mến, đến trú xứ đó.
Āgatopi ‘khippaṃ gacchatū’ti cinteti.
Even if he arrives, he thinks, 'May he leave quickly.'
Ngay cả khi vị kia đã đến, vị này vẫn nghĩ ‘Mong rằng vị ấy mau đi cho’.
Idaṃ ‘āvāsamacchariyaṃ’ nāma.
This is called āvāsamacchariyaṃ.
Đây được gọi là ‘āvāsamacchariyaṃ’ (bỏn xẻn về trú xứ).
Bhaṇḍanakārakādīnaṃ pana tattha vāsaṃ anicchato āvāsamacchariyaṃ nāma na hoti.
However, not wishing for the residence of quarrelsome people and the like in that place is not called āvāsamacchariya.
Tuy nhiên, đối với người không mong muốn sự cư trú tại đó của những người hay gây gổ, v.v..., thì không gọi là keo kiệt trú xứ.
Kulanti upaṭṭhākakulampi ñātikulampi.
Family (kulaṃ) means a supporting family and a kin family.
Gia đình (kula) là gia đình thí chủ và cả gia đình quyến thuộc.
Tattha aññassa upasaṅkamanaṃ anicchato kulamacchariyaṃ hoti.
There, stinginess regarding families arises in one who does not wish for another to approach them.
Ở đó, người không muốn người khác lui tới (các gia đình ấy) thì có sự keo kiệt về gia đình.
Pāpapuggalassa pana upasaṅkamanaṃ anicchantopi maccharī nāma na hoti.
However, one who does not wish for a bad person to approach them is not called stingy.
Tuy nhiên, người không muốn một người ác lui tới thì cũng không gọi là người keo kiệt.
So hi tesaṃ pasādabhedāya paṭipajjati.
For such a person acts to destroy their faith.
Bởi vì người ấy hành xử để làm tổn hại niềm tin của họ.
Pasādaṃ rakkhituṃ samatthasseva pana bhikkhuno tattha upasaṅkamanaṃ anicchanto maccharī nāma hoti.
But one who does not wish for a monk capable of preserving their faith to approach them is called stingy.
Tuy nhiên, người không muốn một vị tỳ khưu có khả năng bảo vệ niềm tin lui tới đó thì được gọi là người keo kiệt.
Lābhoti catupaccayalābhova.
Gain (lābho) is simply the gain of the four requisites.
Lợi lộc chính là lợi lộc về bốn món vật dụng.
Taṃ aññasmiṃ sīlavanteyeva labhante ‘mā labhatū’ti cintentassa lābhamacchariyaṃ hoti.
When another virtuous person obtains such gain, stinginess regarding gain arises in one who thinks, 'May he not obtain it.'
Khi một người có giới đức khác nhận được lợi lộc đó, người suy nghĩ ‘mong rằng người ấy đừng nhận được’ thì có sự keo kiệt về lợi lộc.
Yo pana saddhādeyyaṃ vinipāteti, aparibhogadupparibhogādivasena vināseti, pūtibhāvaṃ gacchantampi aññassa na deti, taṃ disvā ‘sace imaṃ esa na labheyya, añño sīlavā labheyya, paribhogaṃ gaccheyyā’ti cintentassa macchariyaṃ nāma natthi.
But if a person squanders donations given in faith, destroys them through non-use or misuse, or does not give to others even what is decaying, seeing this, if one thinks, 'If this person does not obtain this, another virtuous person might obtain it and it would be used,' then that is not called stinginess.
Tuy nhiên, người nào làm hư hỏng vật cúng dường do tín tâm, làm cho nó bị hủy hoại qua việc không sử dụng, sử dụng sai cách, v.v..., và không cho người khác ngay cả khi nó đang hư thối, thấy người đó mà suy nghĩ rằng ‘nếu người này không nhận được vật này, thì một người có giới đức khác sẽ nhận được, và nó sẽ được sử dụng’, thì người ấy không gọi là có sự keo kiệt.
Dhammoti pariyattidhammo ca paṭivedhadhammo ca.
Dhamma means the Dhamma of learning (pariyatti) and the Dhamma of penetration (paṭivedha).
Pháp (dhamma) là pháp học (pariyattidhamma) và pháp hành (paṭivedhadhamma).
Tattha ariyasāvakā paṭivedhadhammaṃ na maccharāyanti, attanā paṭividdhadhamme sadevakassa lokassa paṭivedhaṃ icchanti.
Among these, noble disciples are not stingy regarding the Dhamma of penetration; they desire for the world, including devas, to penetrate the Dhamma which they themselves have penetrated.
Trong đó, các bậc Thánh đệ tử không keo kiệt đối với pháp hành; các vị mong muốn sự chứng ngộ của thế gian cùng với chư thiên đối với pháp mà mình đã chứng ngộ.
Taṃ pana paṭivedhaṃ ‘pare jānantū’ti icchanti.
However, they desire that others should not know this penetration.
Tuy nhiên, các vị mong rằng ‘mong người khác đừng biết’ về sự chứng ngộ ấy.
Tantidhammeyeva pana dhammamacchariyaṃ nāma hoti.
But stinginess concerning Dhamma (dhammamacchariya) arises only with regard to the Dhamma of the texts (tantidhamma).
Tuy nhiên, sự keo kiệt về pháp chỉ có ở pháp học (tantidhamma).
Tena samannāgato puggalo yaṃ guḷhaṃ ganthaṃ vā kathāmaggaṃ vā jānāti taṃ aññaṃ na jānāpetukāmo hoti.
A person endowed with it, knowing some obscure textual passage or method of exposition, is not inclined to let another know it.
Người có tâm ấy, khi biết một bộ kinh hay một phương pháp luận giải nào đó khó hiểu, thì không muốn cho người khác biết.
Yo pana puggalaṃ upaparikkhitvā dhammānuggahena, dhammaṃ vā upaparikkhitvā puggalānuggahena na deti, ayaṃ dhammamaccharī nāma na hoti.
However, one who, after examining the person, does not teach for the sake of the Dhamma, or after examining the Dhamma, does not teach for the sake of the person, is not called dhammamaccharī.
Tuy nhiên, người nào sau khi xem xét cá nhân mà không cho vì muốn bảo hộ Pháp, hoặc sau khi xem xét Pháp mà không cho vì muốn bảo hộ cá nhân, thì người này không gọi là keo kiệt về pháp.
Tattha ekacco puggalo lolo hoti, kālena samaṇo hoti, kālena brāhmaṇo, kālena nigaṇṭho.
Among these, some person is fickle, at times a recluse, at times a brahmin, at times a naked ascetic.
Trong đó, có người tính tình lăng xăng, có lúc là sa-môn, có lúc là bà-la-môn, có lúc là nigaṇṭha (lõa thể ngoại đạo).
Yo hi bhikkhu ‘ayaṃ puggalo paveṇiāgataṃ tantiṃ saṇhaṃ sukhumaṃ dhammantaraṃ bhinditvā āluḷissatī’ti na deti, ayaṃ puggalaṃ upaparikkhitvā dhammānuggahena na deti nāma.
A monk who, thinking, 'This person will break the subtle and refined tradition of the texts or other teachings that have come down through generations, and cause confusion,' does not teach, is said to be one who, having examined the person, does not teach for the sake of the Dhamma.
Vị tỳ khưu nào nghĩ rằng ‘người này sẽ phá hoại và làm xáo trộn kinh điển được truyền thừa, một pháp môn tế nhị, vi tế khác’ mà không cho, thì vị này được gọi là không cho sau khi xem xét cá nhân vì muốn bảo hộ Pháp.
Yo pana ‘ayaṃ dhammo saṇho sukhumo, sacāyaṃ puggalo gaṇhissati aññaṃ byākaritvā attānaṃ āvikatvā nassissatī’ti na deti, ayaṃ dhammaṃ upaparikkhitvā puggalānuggahena na deti nāma.
But one who, thinking, 'This Dhamma is subtle and profound; if this person learns it, he will proclaim a different truth, expose himself, and come to ruin,' does not teach, is said to be one who, having examined the Dhamma, does not teach for the sake of the person.
Còn người nào nghĩ rằng ‘pháp này tế nhị, vi tế, nếu người này học được, sau khi tuyên bố điều khác (cao hơn), tự bộc lộ mình, người ấy sẽ bị hư hoại’ mà không cho, thì người này được gọi là không cho sau khi xem xét Pháp vì muốn bảo hộ cá nhân.
Yo pana ‘sacāyaṃ imaṃ dhammaṃ gaṇhissati, amhākaṃ samayaṃ bhindituṃ samattho bhavissatī’ti na deti, ayaṃ dhammamaccharī nāma hoti.
However, one who, thinking, 'If this person learns this Dhamma, he will be able to undermine our doctrine,' does not teach, is called stingy regarding the Dhamma.
Còn người nào, vì nghĩ rằng ‘nếu người này học được pháp này, y sẽ có khả năng phá vỡ giáo lý của chúng ta’ mà không cho, người này được gọi là người keo kiệt pháp.
Imesu pañcasu macchariyesu āvāsamacchariyena tāva yakkho vā peto vā hutvā tasseva āvāsassa saṅkāraṃ sīsena ukkhipitvā vicarati.
Among these five kinds of stinginess, through āvāsamacchariya (stinginess regarding dwellings), one becomes a yakkha or a peta and wanders about carrying the refuse of that very dwelling on his head.
Trong năm loại keo kiệt này, trước hết, do keo kiệt trú xứ, người ấy sau khi chết sanh làm dạ xoa hoặc ngạ quỷ, phải đội rác của chính trú xứ ấy trên đầu mà đi lang thang.
Kulamacchariyena tasmiṃ kule aññesaṃ dānamānanādīni karonte disvā ‘bhinnaṃ vatidaṃ kulaṃ mamā’ti cintayato lohitampi mukhato uggacchati, kucchivirecanampi hoti, antānipi khaṇḍākhaṇḍāni hutvā nikkhamanti.
Due to stinginess regarding family, when one sees others making gifts and showing respect to that family, and thinks, ‘Alas, this family of mine is ruined!’ blood may gush from their mouth, they may have diarrhoea, and even their intestines may come out in pieces.
Do keo kiệt gia tộc, khi thấy gia tộc ấy làm các việc như bố thí, tôn kính đối với người khác, người ấy suy nghĩ ‘gia tộc của ta đã tan vỡ rồi thay’, máu liền trào ra từ miệng, bị bệnh tiêu chảy, và ruột cũng đứt ra từng khúc mà tuôn ra ngoài.
Lābhamacchariyena saṅghassa vā gaṇassa vā santake lābhe maccharāyitvā puggalikaparibhogaṃ viya paribhuñjitvā yakkho vā peto vā mahāajagaro vā hutvā nibbattati.
Due to stinginess regarding gains, having been stingy with gains belonging to the Saṅgha or a group, and having used them as if they were personal possessions, one is reborn as a yakkha, a peta, or a great python.
Do keo kiệt tài vật, người ấy keo kiệt với tài vật thuộc về Tăng đoàn hay giáo đoàn, sử dụng chúng như thể là của riêng mình, sau khi chết sanh làm dạ xoa, ngạ quỷ, hoặc mãng xà lớn.
Sarīravaṇṇaguṇavaṇṇamaccharena pariyattidhammamacchariyena ca attanova vaṇṇaṃ vaṇṇeti, paresaṃ vaṇṇe ‘kiṃ vaṇṇo eso’ti taṃ taṃ dosaṃ vadanto pariyattidhammañca kassaci kiñci adento dubbaṇṇo ceva eḷamūgo ca hoti.
Through stinginess regarding one's own bodily appearance and good qualities, and stinginess regarding the Dhamma of study, one praises only one's own appearance and qualities, and regarding the appearance and qualities of others, one says, ‘What kind of appearance is this?’ speaking various faults, and giving nothing of the Dhamma of study to anyone, one becomes ugly and mute (like an eḷamūga).
Do keo kiệt về sắc đẹp thân thể và phẩm hạnh, và do keo kiệt về pháp học, người ấy chỉ tán thán sắc đẹp và phẩm hạnh của chính mình, còn đối với sắc đẹp và phẩm hạnh của người khác thì nói những lời chê bai này nọ rằng ‘sắc đẹp gì thế này’, và không cho ai bất cứ pháp học nào, nên trở thành người có dung sắc xấu xí và bị câm ngọng.
Apica āvāsamacchariyena lohagehe paccati.
Furthermore, due to stinginess regarding dwelling places, one is cooked in an iron house.
Hơn nữa, do keo kiệt trú xứ, người ấy bị thiêu đốt trong nhà sắt.
Kulamacchariyena appalābho hoti.
Due to stinginess regarding family, one has few gains.
Do keo kiệt gia tộc, người ấy có ít tài vật.
Lābhamacchariyena gūthaniraye nibbattati.
Due to stinginess regarding gains, one is reborn in the excrement hell.
Do keo kiệt tài vật, người ấy sanh trong địa ngục phân.
Vaṇṇamacchariyena bhave bhave nibbattassa vaṇṇo nāma na hoti.
Due to stinginess regarding appearance, one has no beauty in any existence in which one is reborn.
Do keo kiệt về sắc đẹp, người ấy sanh ra trong mọi kiếp sống đều không có sắc đẹp.
Dhammamacchariyena kukkuḷaniraye nibbattatīti.
Due to stinginess regarding Dhamma, one is reborn in the hot ash hell.
Do keo kiệt pháp, người ấy sanh trong địa ngục tro nóng.
Maccharāyanavasena maccheraṃ.
Maccheraṃ (stinginess) is so called in the sense of being stingy.
Do duyên keo kiệt nên gọi là maccheraṃ (sự keo kiệt).
Maccharāyanākāro maccharāyanā.
Maccharāyanā is the manner of being stingy.
Trạng thái keo kiệt là maccharāyanā (sự keo kiệt).
Maccharena ayitassa maccherasamaṅgino bhāvo maccharāyitattaṃ.
Maccharāyitattaṃ is the state of one who is stingy, who is possessed of stinginess.
Bản chất của người bị keo kiệt chi phối, của người có lòng keo kiệt là maccharāyitattaṃ (tính chất keo kiệt).
‘Mayhameva hontu mā aññassā’ti sabbāpi attano sampattiyo byāpetuṃ na icchatīti viviccho.
Viviccho is one who does not wish for any of one's own possessions to spread to others, thinking, 'May they be mine alone, not another's.'
Vì không muốn chia sẻ tất cả tài sản của mình cho người khác, với ý nghĩ ‘mong rằng chúng chỉ thuộc về ta, đừng thuộc về người khác’, nên gọi là viviccho.
Vivicchassa bhāvo vevicchaṃ, mudumacchariyassetaṃ nāmaṃ.
Vevicchaṃ is the state of one who is viviccha; this is a name for subtle stinginess.
Bản chất của viviccho là vevicchaṃ, đây là tên gọi của sự keo kiệt nhẹ.
Kadariyo vuccati anādaro.
A kadariya is said to be one who is disrespectful.
Người không tôn trọng sự cho đi được gọi là kadariyo.
Tassa bhāvo kadariyaṃ.
Kadariyaṃ is the state of such a one.
Bản chất của người ấy là kadariyaṃ.
Thaddhamacchariyassetaṃ nāmaṃ.
This is a name for rigid stinginess.
Đây là tên gọi của sự keo kiệt thô thiển.
Tena hi samannāgato puggalo parampi paresaṃ dadamānaṃ nivāreti.
Indeed, a person endowed with this prevents even others from giving to others.
Quả thật, người có tính chất này còn ngăn cản người khác đang cho đi.
Vuttampi cetaṃ –
It is also said:
Điều này đã được nói đến –
Yācake disvā kaṭukabhāvena cittaṃ añcati saṅkocetīti kaṭukañcuko.
Kaṭukañcuko is one whose mind shrinks and contracts with bitterness upon seeing beggars.
Khi thấy người xin, tâm co rút lại vì cay đắng, nên gọi là kaṭukañcuko.
Tassa bhāvo kaṭukañcukatā.
Kaṭukañcukatā is his state.
Bản chất của người đó là kaṭukañcukatā.
Aparo nayo – kaṭukañcukatā vuccati kaṭacchuggāho.
Another interpretation: kaṭukañcukatā is called a spoon-grip.
Một cách giải thích khác – kaṭukañcukatā được gọi là việc múc bằng đầu vá.
Samatittikapuṇṇāya hi ukkhaliyā bhattaṃ gaṇhanto sabbatobhāgena saṅkuṭitena aggakaṭacchunā gaṇhāti, pūretvā gahetuṃ na sakkoti; evaṃ maccharipuggalassa cittaṃ saṅkucati.
Indeed, when taking rice from a pot filled to the brim, one takes it with a small spoon, contracted on all sides, and cannot take it full; in the same way, the mind of a stingy person shrinks.
Thật vậy, khi múc cơm từ một cái nồi đầy ngang miệng, người ta múc bằng đầu cái vá đã được khum lại từ mọi phía, nên không thể múc cho đầy được; cũng vậy, tâm của người keo kiệt co rút lại.
Tasmiṃ saṅkucite kāyopi tatheva saṅkucati, paṭikuṭati, paṭinivattati, na sampasāriyatīti maccheraṃ ‘kaṭukañcukatā’ti vuttaṃ.
When that mind shrinks, the body also contracts, recoils, withdraws, and does not extend, so stinginess is called ‘kaṭukañcukatā.’
Khi tâm ấy co rút, thân cũng co rút, co lại, thụt lùi, không duỗi ra như vậy; vì thế, bỏn xẻn được gọi là ‘kaṭukañcukatā’.
Aggahitattaṃ cittassāti paresaṃ upakārakaraṇe dānādinā ākārena yathā na sampasāriyati, evaṃ āvaritvā gahitabhāvo cittassa.
Aggahitattaṃ cittassāti means the state of the mind being grasped and held back, so that it does not expand in acts of kindness to others through generosity and so forth.
Aggahitattaṃ cittassa (trạng thái không nắm bắt của tâm) là trạng thái của tâm bị che đậy và nắm giữ theo cách không thể lan rộng ra qua hình thức bố thí v.v. trong việc làm lợi ích cho người khác.
Yasmā pana maccharipuggalo attano santakaṃ paresaṃ adātukāmo hoti parasantakaṃ gaṇhitukāmo, tasmā ‘idaṃ acchariyaṃ mayhameva hotu, mā aññassā’ti pavattivasenassa attasampattinigūhanalakkhaṇatā attasampattiggahaṇalakkhaṇatā vā veditabbā.
However, since a stingy person does not wish to give what belongs to them to others, but wishes to take what belongs to others, it should be understood that stinginess has the characteristic of concealing one's own possessions or the characteristic of seizing one's own possessions, as it manifests in the thought, ‘May this marvel be mine alone, and not another's.’
Bởi vì người bỏn xẻn không muốn cho người khác tài sản của mình mà lại muốn lấy tài sản của người khác, do đó, với sự diễn tiến rằng ‘vật tuyệt vời này hãy thuộc về ta, đừng thuộc về người khác’, nên cần hiểu rằng đặc tính của nó là che giấu tài sản của mình, hoặc là đặc tính nắm giữ tài sản của mình.
Sesaṃ imasmiṃ gocchake uttānatthameva.
The rest in this section is clear in meaning.
Phần còn lại trong nhóm này có ý nghĩa rõ ràng.
Imāni pana saṃyojanāni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi.
These fetters can be presented either according to the sequence of defilements or according to the sequence of paths.
Những saṃyojana (kiết sử) này có thể được trình bày theo thứ tự của các phiền não hoặc theo thứ tự của các đạo.
Kilesapaṭipāṭiyā kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni anāgāmimaggena pahīyanti, mānasaṃyojanaṃ arahattamaggena, diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsā sotāpattimaggena, bhavarāgasaṃyojanaṃ arahattamaggena, issāmacchariyāni sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena.
According to the sequence of defilements: the fetters of sensual desire and ill-will are abandoned by the Anāgāmi Path, the fetter of conceit by the Arahant Path, wrong view, doubt, and adherence to rites and rituals by the Sotāpatti Path, the fetter of craving for existence by the Arahant Path, envy and stinginess by the Sotāpatti Path, and ignorance by the Arahant Path.
Theo thứ tự của các phiền não: kāmarāgasaṃyojana (dục ái kiết sử) và paṭighasaṃyojana (sân kiết sử) được đoạn trừ bởi anāgāmimagga (bất lai đạo); mānasaṃyojana (mạn kiết sử) bởi arahattamagga (a-la-hán đạo); diṭṭhi (tà kiến), vicikicchā (hoài nghi) và sīlabbataparāmāsa (giới cấm thủ) bởi sotāpattimagga (dự lưu đạo); bhavarāgasaṃyojana (hữu ái kiết sử) bởi arahattamagga; issā (tật) và macchariya (xan) bởi sotāpattimagga; avijjā (vô minh) bởi arahattamagga.
Maggapaṭipāṭiyā diṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaissāmacchariyāni sotāpattimaggena pahīyanti, kāmarāgapaṭighā anāgāmimaggena, mānabhavarāgaavijjā arahattamaggenāti.
According to the sequence of paths: wrong view, doubt, adherence to rites and rituals, envy, and stinginess are abandoned by the Sotāpatti Path; sensual desire and ill-will by the Anāgāmi Path; and conceit, craving for existence, and ignorance by the Arahant Path.
Theo thứ tự của các đạo: diṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāsa, issā và macchariya được đoạn trừ bởi sotāpattimagga; kāmarāga và paṭigha bởi anāgāmimagga; māna, bhavarāga và avijjā bởi arahattamagga.
1140. Ganthagocchake nāmakāyaṃ gantheti, cutipaṭisandhivasena vaṭṭasmiṃ ghaṭetīti kāyagantho.
1140. In the section on bonds, kāyagantho (bodily bond) binds the aggregate of mind and body, and connects it to the cycle of existence through death and rebirth.
1140. Trong nhóm gantha (triền phược), vì nó trói buộc danh thân, kết nối trong vòng luân hồi qua tử và sanh, nên gọi là kāyagantha (thân triền phược).
Sabbaññubhāsitampi paṭikkhipitvā sassato loko idameva saccaṃ moghamaññanti iminā ākārena abhinivisatīti idaṃsaccābhiniveso.
Idaṃsaccābhiniveso (clinging to this as truth) is so called because one rejects even what the Omniscient One has taught, and firmly holds such views as, ‘The world is eternal; this alone is true, all else is futile.’
Vì nó chấp thủ theo cách thức rằng ‘thế giới là thường hằng, chỉ điều này là chân lý, điều khác là vô ích’, sau khi bác bỏ cả lời dạy của bậc Toàn Giác, nên gọi là idaṃsaccābhiniveso (sự chấp thủ đây là chân lý).
Yasmā pana abhijjhākāmarāgānaṃ viseso atthi, tasmā abhijjhākāyaganthassa padabhājane ‘‘yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo’’ti avatvā yo rāgo sārāgotiādi vuttaṃ.
Because there is a distinction between covetousness (abhijjhā) and sensual craving (kāmarāga), in the analysis of the term abhijjhākāyagantha, instead of saying, ‘The sensual desire, the sensual craving that is in sensual pleasures,’ it is said, ‘The lust, the attachment,’ and so on.
Bởi vì có sự khác biệt giữa abhijjhā (tham lam) và kāmarāga (dục ái), cho nên trong phần phân tích từ của abhijjhākāyagantha, thay vì nói “yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo” (dục tham, dục ái trong các dục), lại nói “yo rāgo sārāgo” (tham nào, ái nhiễm nào) v.v...
Iminā yaṃ heṭṭhā vuttaṃ ‘brahmānaṃ vimānādīsu chandarāgo kāmāsavo na hoti, ganthagocchakaṃ patvā abhijjhākāyagantho hotī’ti taṃ suvuttanti veditabbaṃ.
By this, what was stated earlier—that the desire and lust for the abodes of Brahmā and so forth are not sensual defilements, but when they reach the section on bonds, they become the bodily bond of covetousness—should be understood as well-said.
Qua điều này, cần hiểu rằng điều đã nói ở trước ‘dục tham nơi các thiên cung v.v. của các Phạm thiên không phải là kāmāsava (dục lậu), nhưng khi đến nhóm gantha thì trở thành abhijjhākāyagantha’ là đã được nói một cách đúng đắn.
Parato kilesagocchakepi eseva nayo.
The same method applies to the section on defilements that follows.
Phương pháp này cũng tương tự trong nhóm kilesa (phiền não) ở phần sau.
Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsanti idaṃ yasmā sīlabbataparāmāso ‘idameva sacca’ntiādinā ākārena nābhinivisati, ‘sīlena suddhī’tiādinā eva pana abhinivisati, tasmā micchādiṭṭhibhūtampi taṃ paṭikkhipanto ‘ṭhapetvā’ti āha.
The phrase ṭhapetvā sīlabbataparāmāsaṃ (excluding adherence to rites and rituals) is used because adherence to rites and rituals does not manifest as ‘This alone is true,’ etc., but rather as ‘Purity is through morality,’ etc. Therefore, while it is a type of wrong view, the Buddha said ‘excluding’ to set it apart.
Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsa (ngoại trừ giới cấm thủ): Ở đây, vì sīlabbataparāmāsa không chấp thủ theo cách thức ‘chỉ điều này là chân lý’ v.v., mà chỉ chấp thủ theo cách ‘thanh tịnh nhờ giới hạnh’ v.v., cho nên, khi bác bỏ nó dù là một tà kiến, Ngài đã nói ‘ṭhapetvā’ (ngoại trừ).
1162. Nīvaraṇagocchakassa thinamiddhaniddese cittassa akallatāti cittassa gilānabhāvo.
1162. In the explanation of sloth and torpor in the section on hindrances, cittassa akallatā means the sickness of the mind.
1162. Trong phần giải thích về thina-middha (hôn trầm-thụy miên) của nhóm nīvaraṇa (triền cái), cittassa akallatā là trạng thái bệnh hoạn của tâm.
Gilāno hi akallakoti vuccati.
Indeed, a sick person is called akallaka.
Thật vậy, người bệnh hoạn được gọi là akallaka.
Vinayepi vuttaṃ – ‘‘nāhaṃ, bhante, akallako’’ti (pārā. 151).
It is also said in the Vinaya, "I am not sick, venerable sir."
Trong Luật tạng cũng có nói: “Bạch ngài, con không phải là người bệnh hoạn (akallako)”.
Akammaññatāti cittagelaññasaṅkhātova akammaññatākāro.
Akammaññatā (unsuitability for work) is the state of unsuitability for work, which is itself the sickness of the mind.
Akammaññatā (sự không kham nhẫn) là trạng thái không kham nhẫn, vốn được gọi là sự bệnh hoạn của tâm.
Olīyanāti olīyanākāro.
Olīyanā (drooping) is the state of drooping.
Olīyanā (sự bám víu) là trạng thái bám víu.
Iriyāpathikacittañhi iriyāpathaṃ sandhāretuṃ asakkontaṃ, rukkhe vagguli viya, khīle laggitaphāṇitavārako viya ca, olīyati.
Indeed, the mind that supports the posture, being unable to maintain it, droops like a bat on a tree or a jar of molasses hanging on a peg.
Thật vậy, khi tâm duy trì oai nghi không thể duy trì oai nghi được, nó bám víu giống như con dơi trên cây, và giống như cái vại mật đường treo trên móc.
Tassa taṃ ākāraṃ sandhāya olīyanāti vuttaṃ.
Referring to this state of the mind, it is called olīyanā.
Nhắm đến trạng thái đó của tâm mà được gọi là olīyanā.
Dutiyapadaṃ upasaggavasena vaḍḍhitaṃ.
The second term (saṃlīyanā) is augmented by a prefix.
Từ thứ hai được tăng thêm do bởi tiếp đầu ngữ.
Līnanti avipphārikatāya paṭikuṭitaṃ.
Līnaṃ (clinging) means contracted due to not being expansive.
Līna (co rút) là sự co rút lại do không lan tỏa.
Itare dve ākārabhāvaniddesā.
The other two are explanations of form and state.
Hai từ còn lại là cách chỉ trạng thái và bản chất.
Thinanti sappipiṇḍo viya avipphārikatāya ghanabhāvena ṭhitaṃ.
Thinaṃ (sloth) means remaining solid due to not being expansive, like a lump of ghee.
Thina (dã dượi) là trạng thái cô đặc do không lan tỏa, giống như một khối bơ sữa.
Thiyanāti ākāraniddeso.
Thiyanā (solidification) is an explanation of the state.
Thiyanā là cách chỉ trạng thái.
Thiyitabhāvo thiyitattaṃ, avipphāravaseneva thaddhatāti attho.
Thiyitattaṃ (the state of being solidified) means stiffness due to not being expansive.
Trạng thái cô đặc là thiyitattaṃ, có nghĩa là sự cứng lại do chính sự không lan tỏa.
1163. Kāyassāti khandhattayasaṅkhātassa nāmakāyassa.
1163. Kāyassāti refers to the aggregate of mind and body, consisting of the three mental aggregates.
1163. Kāyassa (của thân) là của danh thân, được gọi là ba uẩn.
Akallatā akammaññatāti heṭṭhā vuttanayameva.
Akallatā akammaññatāti are as explained previously.
Akallatā akammaññatā (sự không lành mạnh, sự không kham nhẫn) cũng theo phương pháp đã nói ở trên.
Megho viya ākāsaṃ kāyaṃ onayhatīti onāho.
Onāho (envelopment) is so called because it covers the body like a cloud covers the sky.
Onāho (sự bao phủ) là sự bao trùm thân danh như mây bao trùm không gian.
Sabbatobhāgena onāho pariyonāho.
Pariyonāho (complete envelopment) is envelopment on all sides.
Sự bao phủ từ mọi phía là pariyonāho.
Abbhantare samorundhatīti antosamorodho.
Antosamorodho (inner obstruction) is so called because it obstructs within.
Antosamorodho (sự giam hãm bên trong) là vì nó giam hãm bên trong.
Yathā hi nagare rundhitvā gahite manussā bahi nikkhamituṃ na labhanti, evampi middhena samoruddhā dhammā vipphāravasena nikkhamituṃ na labhanti.
Just as people captured and confined in a city cannot go out, so too, mental states, being obstructed by torpor, cannot go forth and expand.
Ví như khi một thành phố bị bao vây và chiếm giữ, người dân không thể thoát ra ngoài, cũng vậy, các pháp bị hôn trầm giam hãm không thể thoát ra bằng cách lan tỏa.
Tasmā antosamorodhoti vuttaṃ.
Therefore, it is called antosamorodho.
Do đó, nó được gọi là sự giam hãm bên trong.
Medhatīti middhaṃ; akammaññabhāvena vihiṃsatīti attho.
Middhaṃ (torpor) means that which injures; the meaning is that it harms through unsuitability for work.
Middhaṃ (hôn trầm) là vì nó gây tổn hại; nghĩa là, nó làm hại bằng trạng thái không kham nhẫn.
Supanti tenāti soppaṃ.
Soppaṃ (sleepiness) is so called because beings go to sleep with it.
Soppaṃ (sự buồn ngủ) là vì người ta ngủ do nó.
Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā.
Pacalāyikā (nodding) is that which causes the eyelids and so forth to quiver.
Pacalāyikā (sự gật gù) là vì nó làm cho mí mắt v.v... cử động.
Supanā supitattanti ākārabhāvaniddesā.
Supanā supitattaṃ are explanations of the manner and state.
Supanā supitatta (sự ngủ, trạng thái ngủ) là cách chỉ trạng thái và bản chất.
Yaṃ pana tesaṃ purato soppapadaṃ tassa punavacane kāraṇaṃ vuttameva.
The reason for the repetition of the word soppaṃ before these (supanā supitattaṃ) has already been stated.
Lý do cho việc lặp lại từ soppa trước chúng đã được nói đến.
Idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇanti idaṃ thinañca middhañca ekato katvā āvaraṇaṭṭhena thinamiddhanīvaraṇanti vuccati.
Idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇaṃti: This is called the hindrance of sloth and torpor because sloth and torpor are taken together and called a hindrance in the sense of obstructing.
Idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇaṃ (Đây gọi là triền cái dã dượi và hôn trầm) có nghĩa là: dã dượi và hôn trầm này, khi được kết hợp lại, được gọi là triền cái dã dượi và hôn trầm vì ý nghĩa ngăn che.
Yaṃ yebhuyyena sekkhaputhujjanānaṃ niddāya pubbabhāgaaparabhāgesu uppajjati taṃ arahattamaggena samucchijjati.
That which mostly arises in trainees (sekkhā) and ordinary people (puthujjanā), in the initial and final parts of sleep, is utterly eradicated by the Arahantship-Path.
Trạng thái này, phần lớn phát sinh ở các bậc hữu học và phàm phu trước và sau khi ngủ, được đoạn trừ hoàn toàn bởi đạo A-la-hán.
Khīṇāsavānaṃ pana karajakāyassa dubbalabhāvena bhavaṅgotaraṇaṃ hoti, tasmiṃ asammisse vattamāne te supanti, sā nesaṃ niddā nāma hoti.
For those whose defilements are destroyed (khīṇāsavā), however, due to the weakness of the physical body (karajakāya), there is a sinking into bhavaṅga. When that occurs unmixed (with active consciousness), they sleep. That is what is called their sleep (niddā).
Còn đối với các bậc lậu tận, do sự suy yếu của thân thể tạo ra từ nghiệp, tâm đi vào trạng thái hữu phần; khi tâm hữu phần đó diễn tiến không bị gián đoạn, các ngài ngủ, đó được gọi là giấc ngủ của các ngài.
Tenāha bhagavā – ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, aggivessana, gimhānaṃ pacchime māse catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapetvā dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitā’’ti (ma. ni. 1.387).
Therefore, the Blessed One said: “Indeed, Aggivessana, I recall having lain down to sleep in the last month of summer, having folded my outer robe (saṅghāṭi) into four layers, lying on my right side, mindful and fully aware.”
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: "Này Aggivessana, Ta biết rằng, vào tháng cuối mùa hè, sau khi đã trải y tăng-già-lê gấp bốn, Ta chánh niệm tỉnh giác đi vào giấc ngủ, nằm nghiêng về phía bên phải".
Evarūpo panāyaṃ karajakāyassa dubbalabhāvo na maggavajjho, upādinnakepi anupādinnakepi labbhati.
However, this kind of weakness of the physical body is not to be abandoned by the path (maggavajjha); it is found in both the grasped (upādinna) and the ungarsed (anupādinna).
Tuy nhiên, sự suy yếu của thân thể tạo ra từ nghiệp như vậy không phải là đối tượng bị đạo đoạn trừ; nó được tìm thấy cả trong thân chấp thủ và trong vật vô chấp thủ.
Upādinnake labbhamāno yadā khīṇāsavo dīghamaggaṃ gato hoti, aññataraṃ vā pana kammaṃ katvā kilanto, evarūpe kāle labbhati.
When it is found in the grasped, it occurs at a time when an Arahant has travelled a long journey or is exhausted after performing some work.
Khi được tìm thấy trong thân chấp thủ, nó xảy ra vào những lúc như khi một vị lậu tận đã đi một quãng đường dài, hoặc đã mệt mỏi sau khi làm một công việc nào đó.
Anupādinnake labbhamāno paṇṇapupphesu labbhati.
When it is found in the ungrasped, it occurs in leaves and flowers.
Khi được tìm thấy trong vật vô chấp thủ, nó xảy ra ở lá và hoa.
Ekaccānañhi rukkhānaṃ paṇṇāni sūriyātapena pasāriyanti rattiṃ paṭikuṭanti, padumapupphādīni sūriyātapena pupphanti, rattiṃ puna paṭikuṭanti.
For some trees, their leaves spread out in the sunlight and curl up at night, and lotus flowers bloom in the sunlight and then curl up at night.
Thật vậy, lá của một số cây thì xòe ra do ánh nắng mặt trời, ban đêm lại co lại; hoa sen v.v... nở ra do ánh nắng mặt trời, ban đêm lại khép lại.
Idaṃ pana middhaṃ akusalattā khīṇāsavānaṃ na hotīti.
But this torpor (middha), being unwholesome (akusala), does not occur in Arahants.
Nhưng middha này, vì là bất thiện, nên không có ở các bậc Lậu Tận.
Tattha siyā – ‘‘na middhaṃ akusalaṃ.
In this regard, it might be said: “Torpor (middha) is not unwholesome (akusala).
Ở đây, có thể có (sự chất vấn rằng) – “middha không phải là bất thiện.
Rūpattā.
Because it is form (rūpa).
Vì là sắc pháp.
Rūpañhi abyākataṃ.
For form is indeterminate (abyākata).
Thật vậy, sắc pháp là vô ký.
Idañca rūpaṃ.
And this (torpor) is form.
Và pháp này là sắc pháp.
Tenevettha ‘kāyassa akallatā akammaññatā’ti kāyaggahaṇaṃ kata’’nti.
That is why the term ‘of the body’ (kāyassa) is used here in ‘lack of skillfulness of the body, inability of the body to act’.”
Chính vì thế, ở đây đã dùng từ ‘kāya’ trong câu ‘sự không thích hợp, sự không kham nhậm của thân’.”
Yadi ‘kāyassā’ti vuttamattenevetaṃ rūpaṃ, kāyapassaddhādayopi dhammā rūpameva bhaveyyuṃ.
If this (torpor) were form merely by being called ‘of the body’, then states such as bodily tranquillity (kāyapassaddhi) would also be form.
Nếu chỉ vì được nói là ‘của thân’ mà pháp này là sắc pháp, thì các pháp như thân khinh an v.v... cũng sẽ là sắc pháp.
‘Sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti’ (dha. sa. 163; dī. ni. 1.230) ‘kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikarotī’ti (ma. ni. 2.183; a. ni. 4.113) sukhapaṭisaṃvedanaparamatthasaccasacchikaraṇānipi rūpakāyeneva siyuṃ.
And in the statements ‘one experiences happiness with the body’ and ‘one realizes the ultimate truth with the body itself’, experiencing happiness and realizing the ultimate truth would also be through the physical body (rūpakāya).
Trong các câu ‘cảm thọ lạc bằng thân’ và ‘chứng ngộ chân lý tối hậu bằng thân’, thì việc cảm thọ lạc và việc chứng ngộ chân lý tối hậu cũng sẽ chỉ do sắc thân mà có.
Tasmā na vattabbametaṃ ‘rūpaṃ middha’nti.
Therefore, it should not be said that ‘torpor is form’.
Do đó, không nên nói rằng ‘middha là sắc pháp’.
Nāmakāyo hettha kāyo nāma.
Here, the mental aggregate (nāmakāya) is called ‘body’.
Ở đây, danh thân được gọi là thân.
Yadi nāmakāyo, atha kasmā ‘soppaṃ pacalāyikā’ti vuttaṃ?
If it is the mental aggregate, then why is it said ‘slumber, drowsiness’?
Nếu là danh thân, vậy tại sao lại nói là ‘sự ngủ gật, sự gật gù’?
Na hi nāmakāyo supati, na ca pacalāyatīti.
For the mental aggregate does not slumber, nor does it get drowsy. This is the objection.
Vì danh thân không ngủ, cũng không gật gù.
‘Liṅgādīni viya indriyassa, tassa phalattā.
It is like signs, etc., of a faculty, as its result.
‘Giống như các tướng v.v... của căn, vì đó là quả của nó.
Yathā hi ‘itthiliṅgaṃ itthinimittaṃ itthikuttaṃ itthākappo’ti imāni liṅgādīni itthindriyassa phalattā vuttāni, evaṃ imassāpi nāmakāyagelaññasaṅkhātassa middhassa phalattā soppādīni vuttāni.
Just as these signs, etc.—‘female sign, female mark, female behavior, female posture’—are stated as results of the female faculty, so too, slumber, etc., are stated as results of this torpor, which is the unhealthiness of the mental aggregate.
Thật vậy, giống như các tướng v.v... này là ‘nữ tướng, nữ tiêu biểu, nữ cử chỉ, nữ dáng điệu’ được nói đến vì là quả của nữ căn, cũng vậy, các pháp như sự ngủ gật v.v... được nói đến vì là quả của middha này, được gọi là sự bệnh hoạn của danh thân.
Middhe hi sati tāni hontīti.
For they occur when there is torpor.
Vì khi có middha thì các pháp ấy mới có mặt.
Phalūpacārena, middhaṃ arūpampi samānaṃ ‘soppaṃ pacalāyikā supanā supitatta’nti vuttaṃ.
By way of figurative speech (phalūpacāra), torpor, although being non-material (arūpa), is called ‘slumber, drowsiness, falling asleep, state of having slept’.
Theo cách nói ẩn dụ về quả, middha dù là phi sắc pháp vẫn được gọi là ‘sự ngủ gật, sự gật gù, trạng thái ngủ, tình trạng đã ngủ’.
‘Akkhidalādīnaṃ pacalabhāvaṃ karotīti pacalāyikā’ti vacanatthenāpi cāyamattho sādhitoyevāti na rūpaṃ middhaṃ.
Furthermore, by the meaning of the word ‘drowsiness’ (pacalāyikā)—meaning that which causes the quivering of eyelids, etc.—this point is already established. Thus, torpor is not form.
Cũng theo nghĩa của từ ‘pacalāyikā là pháp làm cho mí mắt v.v... gật gù’, thì ý nghĩa này đã được chứng minh rồi, do đó middha không phải là sắc pháp.
Onāhādīhipi cassa arūpabhāvo dīpitoyeva.
Its non-material (arūpa) nature is also shown by its being an ‘enveloper’ (onāha), etc.
Và bản chất phi sắc của nó cũng đã được chỉ rõ qua các từ onāha v.v...
Na hi rūpaṃ nāmakāyassa ‘onāho pariyonāho antosamorodho’ hotīti.
For form is not an ‘enveloper’, ‘complete enveloper’, or ‘inner obstruction’ of the mental aggregate (nāmakāya).
Vì sắc pháp không phải là ‘sự bao trùm, sự bao phủ, sự giam hãm bên trong’ đối với danh thân.
‘Nanu ca imināva kāraṇenetaṃ rūpaṃ?
“But is it not form for this very reason?
‘Này, chẳng phải chính vì lý do này mà nó là sắc pháp sao?
Na hi arūpaṃ kassaci onāho, na pariyonāho, na antosamorodho hotī’ti.
For nothing non-material can be an enveloper, a complete enveloper, or an inner obstruction of anything,” This is the objection.
Vì phi sắc pháp không phải là sự bao trùm, không phải là sự bao phủ, không phải là sự giam hãm bên trong đối với bất cứ thứ gì’.
Yadi evaṃ, āvaraṇampi na bhaveyya.
If so, then hindrance (āvaraṇa) would also not exist (as non-material).
Nếu vậy, thì sự che lấp cũng không thể có được.
Yathā kāmacchandādayo arūpadhammā āvaraṇaṭṭhena nīvaraṇā, evaṃ imassāpi onāhanādiatthena onāhāditā veditabbā.
Just as desire for sense-pleasures (kāmacchanda) and other non-material states (arūpadhammā) are called hindrances (nīvaraṇā) in the sense of obstructing, so too, this (torpor) should be understood as an enveloper, etc., in the sense of enveloping, etc.
Giống như các phi sắc pháp như dục tham v.v... là triền cái do có đặc tính che lấp, cũng vậy, cần phải hiểu rằng pháp này có tính chất bao trùm v.v... là do ý nghĩa bao trùm v.v...
Apica ‘‘pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe’’ti (dī. ni. 2.146; saṃ. ni. 5.233) vacanatopetaṃ arūpaṃ.
Moreover, this (torpor) is non-material (arūpa) due to the statement: “Having abandoned the five hindrances, defilements of the mind, and the weakening of wisdom.”
Hơn nữa, từ câu nói “sau khi từ bỏ năm triền cái, là những cấu uế của tâm, làm cho trí tuệ suy yếu”, pháp này cũng là phi sắc pháp.
Na hi rūpaṃ cittupakkileso, na paññāya dubbalīkaraṇaṃ hotīti.
For form is not a defilement of the mind (cittupakkilesa), nor is it a weakening of wisdom.
Vì sắc pháp không phải là cấu uế của tâm, cũng không phải là pháp làm cho trí tuệ suy yếu.
Aparampi vuttaṃ ‘‘cha khome, gahapatiputta, ādīnavā surāmerayamajjapamādaṭṭhānānuyoge – sandiṭṭhikā dhanajāni, kalahappavaḍḍhanī, rogānaṃ āyatanaṃ, akittisañjananī, kopīnanidaṃsanī, paññāya dubbalīkaraṇītveva chaṭṭhaṃ padaṃ bhavatī’’ti (dī. ni. 3.248).
And it has also been said: “There are, householder’s son, these six dangers in addiction to intoxicating liquor, fermented liquor, and heedlessness: visible loss of wealth, increase of quarrels, a breeding ground for diseases, a cause of ill repute, indecent exposure, and the sixth item is the weakening of wisdom.”
Lại nữa, đã được nói rằng: ‘Này con của gia chủ, có sáu sự nguy hại này trong việc đam mê rượu men, rượu nấu, chất say là cơ sở của sự dể duôi – sự tổn thất tài sản hiện tại, làm tăng trưởng cãi cọ, là nơi nương náu của bệnh tật, gây ra tiếng xấu, làm phô bày chỗ kín, và điều thứ sáu chính là làm suy yếu trí tuệ’.
Paccakkhatopi cetaṃ siddhameva.
And this is also evident from direct observation.
Và điều này cũng đã được chứng thực một cách trực tiếp.
Yathā majje udaragate, cittaṃ saṃkilissati, paññā dubbalā hoti, tasmā majjaṃ viya middhampi cittasaṃkileso ceva paññāya dubbalīkaraṇañca siyāti.
Just as when intoxicating liquor enters the stomach, the mind becomes defiled and wisdom becomes weak, so too, torpor, like intoxicating liquor, might be a defilement of the mind and a weakening of wisdom. This is the objection.
Bởi vì khi chất say vào trong bụng, tâm trở nên ô nhiễm, trí tuệ trở nên yếu kém, cho nên, giống như chất say, hôn trầm cũng là sự ô nhiễm của tâm và làm suy yếu trí tuệ, có phải không?
Na, paccayaniddesato.
No, because it is stated as a cause.
Không phải, vì đó là sự chỉ định về nhân.
Yadi hi majjaṃ saṃkileso bhaveyya, so ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese’’ti (ma. ni. 1.297) vā, ‘‘evameva kho, bhikkhave, pañcime cittassa upakkilesā, yehi upakkilesehi upakkiliṭṭhaṃ cittaṃ na ceva mudu hoti, na ca kammaniyaṃ, na ca pabhassaraṃ, pabhaṅgu ca, na ca sammā samādhiyati āsavānaṃ khayāya.
If intoxicating liquor were a defilement, then it would be mentioned in descriptions of defilements such as: “Having abandoned these five hindrances, defilements of the mind,” or “Indeed, bhikkhus, these are the five defilements of the mind, by which defilements the mind is neither soft nor pliable, nor radiant, but brittle and not rightly concentrated for the destruction of theāsavas.”
Bởi nếu chất say là sự ô nhiễm, thì nó đã được đề cập trong các phần chỉ định về các tùy phiền não như: “sau khi từ bỏ năm triền cái này là những tùy phiền não của tâm” hoặc, “Cũng vậy, này các Tỳ khưu, có năm tùy phiền não này của tâm, khi tâm bị những tùy phiền não này làm cho ô nhiễm, thì nó không mềm mại, không kham nhẫn, không trong sáng, dễ vỡ, và không được định tĩnh đúng đắn để đoạn tận các lậu hoặc.
Katame pañca?
“Which five?
Năm là gì?
Kāmacchando, bhikkhave, cittassa upakkileso’’ti (saṃ. ni. 5.214) vā, ‘‘katame ca, bhikkhave, cittassa upakkilesā?
Desire for sense-pleasures, bhikkhus, is a defilement of the mind,” or “And which, bhikkhus, are defilements of the mind?
Này các Tỳ khưu, dục tham là tùy phiền não của tâm” hoặc, “Và này các Tỳ khưu, những gì là tùy phiền não của tâm?
Abhijjhā visamalobho cittassa upakkileso’’ti (ma. ni. 1.71) vā – evamādīsu upakkilesaniddesesu niddesaṃ āgaccheyya.
Covetousness, wrongful greed, is a defilement of the mind” – in such descriptions of defilements.
Tham lam bất chính là tùy phiền não của tâm” – và các đoạn tương tự khác.
Yasmā pana tasmiṃ pīte upakkilesā uppajjanti ye cittasaṃkilesā ceva paññāya ca dubbalīkaraṇā honti, tasmā taṃ tesaṃ paccayattā paccayaniddesato evaṃ vuttaṃ.
But because defilements arise when it (intoxicating liquor) is drunk, which are defilements of the mind and weakenings of wisdom, it is therefore spoken of in this way, as a cause, due to its being their condition.
Tuy nhiên, vì khi uống chất ấy, các tùy phiền não vốn là sự ô nhiễm của tâm và làm suy yếu trí tuệ sanh khởi, cho nên, do nó là nhân của chúng, nên đã được nói như vậy theo cách chỉ định về nhân.
Middhaṃ pana sayameva cittassa saṃkileso ceva paññāya dubbalīkaraṇañcāti arūpameva middhaṃ.
Torpor (middha), however, is itself a defilement of the mind and a weakening of wisdom. Thus, torpor is entirely non-material (arūpa).
Còn hôn trầm thì tự nó chính là sự ô nhiễm của tâm và làm suy yếu trí tuệ, do đó hôn trầm chính là phi sắc pháp.
Kiñca bhiyyo?
And furthermore?
Hơn nữa, còn gì nữa?
Sampayogavacanato.
From the statement of association (sampayoga).
Do lời nói về sự tương ưng.
‘‘Thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcā’’ti (dha. sa. 1176) hi vuttaṃ.
For it is said: “The hindrance of sloth and torpor (thinamiddhanīvaraṇa) is both a hindrance and associated with hindrance of ignorance (avijjānīvaraṇa).”
Bởi đã được nói rằng: “Triền cái hôn trầm-thụy miên, cùng với triền cái vô minh, vừa là triền cái, vừa tương ưng với triền cái”.
Tasmā sampayogavacanato nayidaṃ rūpaṃ.
Therefore, from the statement of association, this is not form (rūpa).
Do đó, vì lời nói về sự tương ưng, nên đây không phải là sắc pháp.
Na hi rūpaṃ sampayuttasaṅkhyaṃ labhatīti.
For form does not achieve the designation of being associated (sampayutta).
Bởi vì sắc pháp không thể được kể là tương ưng pháp.
Athāpi siyā – ‘yathālābhavasenetaṃ vuttaṃ.
Or it might be said: ‘This is stated according to what is obtained.
Lại nữa, có thể có ý kiến rằng – ‘Điều này được nói theo cách tùy nghi ứng dụng.
Yathā hi ‘‘sippisambukampi sakkharakathalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampī’’ti (dī. ni. 1.249; ma. ni. 1.433) evaṃ ekato katvā yathālābhavasena vuttaṃ.
Just as in “shells, conches, gravel, fragments, shoals of fish, moving or stationary,” it is stated collectively according to what is obtained.
Giống như khi nói “cả sò, ốc, sỏi, đá, mảnh sành, cả đàn cá đang bơi lội hay đứng yên”, được nói gộp lại theo cách tùy nghi ứng dụng.
Sakkharakathalañhi tiṭṭhati yeva na carati, itaradvayaṃ tiṭṭhatipi caratipi.
For gravel and fragments only remain stationary, they do not move; the other two (shells/conches and shoals of fish) can both remain stationary and move.
Bởi sỏi đá, mảnh sành chỉ đứng yên chứ không di chuyển, hai loại kia thì vừa đứng yên vừa di chuyển.
Evamidhāpi middhaṃ nīvaraṇameva, na sampayuttaṃ, thinaṃ nīvaraṇampi sampayuttampīti sabbaṃ ekato katvā yathālābhavasena ‘‘nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcā’’ti vuttaṃ.
Similarly here, torpor (middha) is only a hindrance, not associated, while sloth (thina) is both a hindrance and associated. Therefore, everything is taken together and stated as “both a hindrance and associated with hindrance” according to what is obtained.
Cũng vậy, ở đây, hôn trầm chỉ là triền cái, không phải là pháp tương ưng; còn thụy miên vừa là triền cái vừa là pháp tương ưng. Do đó, khi gộp tất cả lại, đã được nói theo cách tùy nghi ứng dụng là “vừa là triền cái, vừa tương ưng với triền cái”.
Middhaṃ pana yathā sakkharakathalaṃ tiṭṭhateva na carati, evaṃ nīvaraṇameva, na sampayuttaṃ.
But torpor, just as gravel and fragments only remain stationary and do not move, is only a hindrance, not associated.
Còn middha, cũng như sỏi đá mảnh sành chỉ đứng yên chứ không di chuyển, cũng vậy, nó chỉ là nīvaraṇa, không phải là pháp tương ưng.
Tasmā rūpameva middhanti.
Therefore, torpor is form.’ This is the objection.
Do đó, middha chỉ là sắc pháp.
Na, rūpabhāvāsiddhito.
No, because its nature as form is not established.
Không phải, vì bản chất sắc pháp của nó chưa được xác lập.
Sakkharakathalañhi na caratīti vināpi suttena siddhaṃ.
For it is established, even without a Sutta, that gravel and fragments do not move.
Quả thật, việc sỏi đá mảnh sành không di chuyển là điều đã được xác lập ngay cả khi không cần đến kinh điển.
Tasmā tattha yathālābhavasenattho hotu.
Therefore, let the meaning there be according to what is obtained.
Vì vậy, ở đó, ý nghĩa hãy được hiểu theo những gì có thể tiếp nhận được.
Middhaṃ pana rūpanti asiddhametaṃ.
But that torpor is form is not established.
Còn việc middha là sắc pháp, điều này chưa được xác lập.
Na sakkā tassa iminā suttena rūpabhāvo sādhetunti middhassa rūpabhāvāsiddhito na idaṃ yathālābhavasena vuttanti arūpameva middhaṃ.
Its nature as form cannot be established by this Sutta. So, due to the unestablished nature of torpor as form, this is not stated according to what is obtained. Thus, torpor is only non-material (arūpa).
Không thể dùng kinh này để chứng minh bản chất sắc pháp của nó được, do đó, vì bản chất sắc pháp của middha chưa được xác lập, nên điều này không được nói theo cách tiếp nhận được gì thì hiểu nấy, do đó middha chỉ là phi sắc pháp.
Kiñca bhiyyo?
What more?
Hơn nữa, còn gì nữa không?
‘Cattattā’tiādivacanato.
From the statement beginning with 'cattattā' (given up), and so on.
Vì có lời dạy ‘cattattā’ (do đã từ bỏ) v.v...
Vibhaṅgasmiñhi ‘‘vigatathinamiddhoti tassa thinamiddhassa cattattā vantattā muttattā pahīnattā paṭinissaṭṭhattā, tena vuccati vigatathinamiddho’’ti (vibha. 547) ca, ‘‘idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti, tena vuccati thinamiddhā cittaṃ parisodheti’’ cāti (vibha. 551) – evaṃ ‘cattattā’tiādi vuttaṃ.
For in the Vibhaṅga, it is stated thus: "Because torpor and sloth are given up, vomited out, released, abandoned, totally relinquished, therefore it is called one whose torpor and sloth are gone," and "this mind purifies, cleanses, thoroughly purifies, frees, completely frees, thoroughly frees itself from this torpor and sloth, therefore it is said, 'it purifies the mind from torpor and sloth'" – thus the statement beginning with 'cattattā' and so on, was made.
Thật vậy, trong bộ Phân Tích có nói: “‘Vigatathinamiddho’ (người đã đoạn trừ hôn trầm thụy miên), là do hôn trầm thụy miên ấy đã được từ bỏ, đã được khạc nhổ, đã được giải thoát, đã được đoạn trừ, đã được xả ly, vì thế được gọi là ‘vigatathinamiddho’ (người đã đoạn trừ hôn trầm thụy miên)” và “‘Idaṃ cittaṃ imamhā thinamiddhā sodheti visodheti parisodheti moceti vimoceti parimoceti, tena vuccati thinamiddhā cittaṃ parisodheti’ (tâm này thanh lọc, tẩy sạch, gột rửa, giải thoát, cởi bỏ, giải thoát hoàn toàn khỏi hôn trầm thụy miên này, vì thế được gọi là ‘thanh lọc tâm khỏi hôn trầm thụy miên’)” – như vậy, lời dạy ‘cattattā’ (do đã từ bỏ) v.v... đã được nói đến.
Na ca ‘rūpaṃ’ evaṃ vuccati, tasmāpi arūpameva middhanti.
And rūpa is not described in this way. Therefore, middha is indeed non-material (arūpa).
Và sắc pháp không được nói đến như vậy, do đó middha chỉ là phi sắc pháp.
Na, cittajassāsambhavavacanato.
Not so, because it refers to the non-origination of cittaja (mind-born) middha.
Không phải, vì có lời dạy về sự không thể sanh khởi của pháp do tâm sanh.
Tividhañhi middhaṃ – cittajaṃ utujaṃ āhārajañca.
Middha is indeed threefold: cittaja, utuja (weather-born), and āhāraja (food-born).
Thật vậy, middha có ba loại: do tâm sanh, do thời tiết sanh và do vật thực sanh.
Tasmā yaṃ tattha cittajaṃ tassa vibhaṅge jhānacittehi asambhavo vutto, na arūpabhāvo sādhitoti rūpameva middhanti.
Therefore, in the Vibhaṅga, the non-origination of the cittaja type of middha by jhanic consciousness was stated, but the non-material nature (arūpabhāva) of middha was not established. Hence, middha is indeed rūpa.
Vì vậy, trong số đó, pháp nào do tâm sanh, sự không thể sanh khởi của nó bởi các tâm thiền đã được nói đến trong bộ Phân Tích, chứ không phải bản chất phi sắc pháp được chứng minh, do đó middha chỉ là sắc pháp.
Na, rūpabhāvāsiddhitova.
Not so, because the material nature (rūpabhāva) of middha is not established.
Không phải, chính vì bản chất sắc pháp của nó chưa được xác lập.
Middhassa hi rūpabhāve siddhe sakkā etaṃ laddhuṃ.
If the material nature of middha were established, then this could be accepted.
Thật vậy, nếu bản chất sắc pháp của middha đã được xác lập thì mới có thể hiểu được điều này.
Tattha cittajassāsambhavo vutto.
There, the non-origination of cittaja middha was stated.
Ở đó, sự không thể sanh khởi của pháp do tâm sanh đã được nói đến.
So eva ca na sijjhatīti arūpameva middhaṃ.
But that material nature itself is not established; therefore, middha is indeed non-material (arūpa).
Và chính điều đó cũng không được xác lập, do đó middha chỉ là phi sắc pháp.
Kiñca bhiyyo?
What more?
Hơn nữa, còn gì nữa không?
Pahānavacanato.
From the statement concerning abandonment.
Vì có lời dạy về sự đoạn trừ.
Bhagavatā hi ‘‘cha, bhikkhave, dhamme pahāya bhabbo paṭhamajjhānaṃ upasampajja viharituṃ; katame cha?
For by the Blessed One, the abandonment of middha is stated in passages such as: "Bhikkhus, having abandoned six qualities, one is capable of entering upon and dwelling in the first jhāna; what six? Sensual desire, ill-will, torpor and sloth, restlessness, regret, and doubt; for him, the danger in sensual pleasures is well seen with right wisdom," and "Having abandoned these five hindrances with strong wisdom, he will know his own welfare or the welfare of others."
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã dạy: “Này các Tỳ khưu, sau khi đoạn trừ sáu pháp, vị ấy có khả năng chứng đắc và an trú trong sơ thiền; sáu pháp ấy là gì?
Kāmacchandaṃ, byāpādaṃ, thinamiddhaṃ, uddhaccaṃ, kakkuccaṃ, vicikicchaṃ; kāmesu kho panassa ādīnavo sammapaññāya sudiṭṭho hotī’’ti (a. ni. 6.73) ca, ‘‘ime pañca nīvaraṇe pahāya balavatiyā paññāya attatthaṃ vā paratthaṃ vā ñassatī’’ti (a. ni. 5.51) ca ādīsu middhassāpi pahānaṃ vuttaṃ.
Here, the abandonment of middha is also stated.
Dục tham, sân, hôn trầm thụy miên, trạo cử, hối quá, và hoài nghi; và sự nguy hại trong các dục đã được vị ấy thấy rõ bằng chánh tuệ” và “Sau khi đoạn trừ năm triền cái này, với trí tuệ mạnh mẽ, vị ấy sẽ biết được lợi ích của mình hay lợi ích của người khác” v.v... trong những đoạn kinh này, sự đoạn trừ middha cũng đã được nói đến.
Na ca rūpaṃ pahātabbaṃ.
But rūpa is not to be abandoned.
Và sắc pháp không phải là pháp cần đoạn trừ.
Yathāha – ‘‘rūpakkhandho abhiññeyyo, pariññeyyo, na pahātabbo, na bhāvetabbo na sacchikātabbo’’ti (vibha. 1031) imassāpi pahānavacanato arūpameva middhanti.
As it is said: "The rūpakkhandha is to be fully understood, to be fully comprehended, not to be abandoned, not to be developed, not to be realized." Therefore, from this statement about its abandonment, middha is indeed non-material.
Như có lời dạy: “Sắc uẩn cần được thắng tri, cần được biến tri, không phải cần được đoạn trừ, không phải cần được tu tập, không phải cần được chứng ngộ”, do lời dạy về sự đoạn trừ này, middha chỉ là phi sắc pháp.
Na, rūpassāpi pahānavacanato.
Not so, because the abandonment of rūpa is also stated.
Không phải, vì cũng có lời dạy về sự đoạn trừ sắc pháp.
‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ, taṃ pajahathā’’ti (ma. ni. 1.247; saṃ. ni. 3.33).
"Rūpa, bhikkhus, is not yours; abandon it!"
“Này các Tỳ khưu, sắc không phải của các ngươi, hãy từ bỏ nó đi”.
Ettha hi rūpassāpi pahānaṃ vuttameva.
Here, the abandonment of rūpa is indeed stated.
Ở đây, sự đoạn trừ sắc pháp cũng đã được nói đến.
Tasmā akāraṇametanti.
Therefore, this is not a valid reason.
Do đó, đây không phải là lý do.
Na, aññathā vuttattā.
Not so, because it is stated differently.
Không phải, vì nó được nói theo một cách khác.
Tasmiñhi sutte ‘‘yo, bhikkhave, rūpe chandarāgavinayo taṃ tattha pahāna’’nti (saṃ. ni. 3.25) evaṃ chandarāgappahānavasena rūpassa pahānaṃ vuttaṃ, na yathā ‘‘cha dhamme pahāya pañca nīvaraṇe pahāyā’’ti evaṃ pahātabbameva vuttanti, aññathā vuttattā, na rūpaṃ middhaṃ.
For in that Sutta, the abandonment of rūpa is stated in terms of the elimination of lust and desire, as in "Bhikkhus, the elimination of lust and desire for rūpa is its abandonment there." It is not stated as "having abandoned six qualities" or "having abandoned five hindrances," meaning that it is simply something to be abandoned. Therefore, since it is stated differently, rūpa is not middha.
Bởi vì trong kinh ấy, việc từ bỏ sắc được nói đến qua việc từ bỏ tham ái, như trong câu “Này các Tỳ-khưu, sự đoạn trừ tham ái trong sắc, đó là sự từ bỏ ở đây”, chứ không phải nói đến chính pháp cần phải từ bỏ như trong câu “từ bỏ sáu pháp, từ bỏ năm triền cái”. Do được nói theo cách khác như vậy, nên hôn trầm không phải là sắc.
Tasmā yānetāni ‘‘so ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese’’tiādīni suttāni vuttāni, etehi ceva aññehi ca suttehi arūpameva middhanti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood from these Suttas, such as "Having abandoned these five hindrances, the defilements of the mind," and other Suttas, that middha is indeed non-material (arūpa).
Do đó, cần phải hiểu rằng hôn trầm chỉ là phi sắc, qua những kinh đã được thuyết giảng như “vị ấy, sau khi từ bỏ năm triền cái này, là những cấu uế của tâm...” và qua các kinh khác nữa.
Tathā hi –
Thus:
Thật vậy –
‘‘Pañcime, bhikkhave, āvaraṇā nīvaraṇā cetaso ajjhāruhā paññāya dubbalīkaraṇā.
"Bhikkhus, these five are hindrances, impediments, defilements of the mind, debilitating to wisdom.
“Này các Tỳ-khưu, có năm pháp che lấp, ngăn che này, chúng xâm chiếm tâm, làm trí tuệ suy yếu.
Katame pañca?
Which five?
Năm pháp ấy là gì?
Kāmacchando, bhikkhave, āvaraṇo nīvaraṇo…pe… thinamiddhaṃ, bhikkhave, āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ cetaso ajjhāruhaṃ paññāya dubbalīkaraṇa’’nti (saṃ. ni. 5.220) ca, ‘‘thinamiddhanīvaraṇaṃ, bhikkhave, andhakaraṇaṃ acakkhukaraṇaṃ aññāṇakaraṇaṃ paññānirodhikaṃ vighātapakkhikaṃ anibbānasaṃvattanika’’nti (saṃ. ni. 5.221) ca, ‘‘evameva kho, brāhmaṇa, yasmiṃ samaye thinamiddhapariyuṭṭhitena cetasā viharati thinamiddhaparetenā’’ti (saṃ. ni. 5.236) ca, ‘‘ayoniso, bhikkhave, manasikaroto anuppanno ceva kāmacchando uppajjati…pe… anuppannañceva thinamiddhaṃ uppajjatī’’ti (saṃ. ni. 5.216) ca, ‘‘kevalohāyaṃ, bhikkhave, akusalarāsi yadidaṃ pañca nīvaraṇā’’ti (saṃ. ni. 5.371) ca –
Sensual desire, bhikkhus, is a hindrance, an impediment... (further omitted) ... torpor and sloth, bhikkhus, are a hindrance, an impediment, a defilement of the mind, debilitating to wisdom," and "Torpor and sloth, bhikkhus, are blinding, non-seeing, unknowing, obstructing to wisdom, siding with vexation, not conducive to Nibbāna," and "Just as, brahmin, when one dwells with a mind beset by torpor and sloth, overwhelmed by torpor and sloth," and "Bhikkhus, to one who attends unwisely, unarisen sensual desire arises... (further omitted) ... and unarisen torpor and sloth arise," and "This, bhikkhus, is entirely a mass of unwholesome states, namely, the five hindrances."
Này các Tỳ-khưu, dục tham là pháp che lấp, ngăn che... Này các Tỳ-khưu, hôn trầm-thụy miên là pháp che lấp, ngăn che, xâm chiếm tâm, làm trí tuệ suy yếu”, và “Này các Tỳ-khưu, triền cái hôn trầm-thụy miên làm cho mù lòa, làm cho không có mắt, làm cho không có trí, làm cho trí tuệ bị diệt, thuộc về phần khổ não, không đưa đến Niết-bàn”, và “Này Bà-la-môn, cũng vậy, vào lúc nào vị ấy sống với tâm bị hôn trầm-thụy miên xâm chiếm, bị hôn trầm-thụy miên chi phối”, và “Này các Tỳ-khưu, đối với người tác ý không như lý, dục tham chưa sanh khởi liền sanh khởi... hôn trầm-thụy miên chưa sanh khởi liền sanh khởi”, và “Này các Tỳ-khưu, đây hoàn toàn là một khối bất thiện, tức là năm triền cái này” –
Evamādīni ca anekāni etassa arūpabhāvajotakāneva suttāni vuttāni.
And many Suttas such as these were stated, all of which only reveal its non-material nature.
Nhiều kinh như thế này đã được thuyết giảng, đều làm sáng tỏ bản chất phi sắc của pháp này.
Yasmā cetaṃ arūpaṃ tasmā āruppepi uppajjati.
And since it is non-material (arūpa), it also arises in the Formless Realms (āruppa).
Và vì nó là phi sắc, nên nó cũng sanh khởi trong cõi vô sắc.
Vuttañhetaṃ mahāpakaraṇe paṭṭhāne – ‘‘nīvaraṇaṃ dhammaṃ paṭicca nīvaraṇo dhammo uppajjati, na purejātapaccayā’’ti etassa vibhaṅge ‘‘āruppe kāmacchandanīvaraṇaṃ paṭicca thinamiddhaṃ… uddhaccaṃ avijjānīvaraṇa’’nti (paṭṭhā. 3.8.8) sabbaṃ vitthāretabbaṃ.
For this is stated in the Mahāpakaraṇa, the Paṭṭhāna: "A hindrance-condition arises from a hindrance-condition, not from pre-nascent condition." In its exposition, "In the Formless Realms (āruppa), torpor and sloth arise conditioned by the hindrance of sensual desire... restlessness, the hindrance of ignorance." All of this should be elaborated.
Điều này đã được nói trong đại bộ Paṭṭhāna – trong phần phân tích câu “Do duyên với pháp triền cái, pháp triền cái sanh khởi, không do tiền sanh duyên”, toàn bộ cần được triển khai như sau: “Trong cõi vô sắc, do duyên với dục tham triền cái, hôn trầm-thụy miên... trạo cử, vô minh triền cái (sanh khởi)”.
Tasmā sanniṭṭhānamettha gantabbaṃ arūpameva middhanti.
Therefore, the conclusion here should be reached that middha is indeed non-material (arūpa).
Do đó, ở đây cần đi đến kết luận rằng hôn trầm chỉ là phi sắc.
1166. Kukkuccaniddese akappiye kappiyasaññitātiādīni mūlato kukkuccadassanatthaṃ vuttāni.
1166. In the definition of Kukkucca, the statements beginning with 'akappiye kappiyasaññitā' (perceiving what is unallowable as allowable) were made primarily to show the root cause of regret.
1166. Trong phần giảng về hối quá, các câu như akappiye kappiyasaññitā (tưởng điều không thích hợp là thích hợp) được nói đến để chỉ ra nguồn gốc của hối quá.
Evaṃsaññitāya hi kate vītikamme, niṭṭhite vatthujjhācāre, puna sañjātasatinopi ‘duṭṭhu mayā kata’nti evaṃ anutappamānassa pacchānutāpavasenetaṃ uppajjati.
For when an transgression is committed due to such perception, and the act is complete, then even for one who remembers it again, regret arises through subsequent remorse, thinking 'I have done badly'.
Bởi vì, khi một sự vi phạm đã được thực hiện do tưởng như vậy, khi hành vi sai trái đối với vật đã hoàn tất, thì hối quá này sanh khởi do sự ăn năn về sau của người đó, người mà sau đó có lại chánh niệm và hối hận rằng ‘việc ta làm thật là xấu xa’.
Tena taṃ mūlato dassetuṃ ‘akappiye kappiyasaññitā’tiādi vuttaṃ.
Therefore, to show its root cause, the statement beginning with 'akappiye kappiyasaññitā' was made.
Do đó, để chỉ ra nguồn gốc của nó, câu “akappiye kappiyasaññitā” đã được nói đến.
Tattha akappiyabhojanaṃ kappiyasaññī hutvā paribhuñjati, akappiyamaṃsaṃ kappiyamaṃsasaññī hutvā, acchamaṃsaṃ sūkaramaṃsanti, dīpimaṃsaṃ vā migamaṃsanti khādati; kāle vītivatte kālasaññāya, pavāretvā appavāritasaññāya, pattasmiṃ raje patite paṭiggahitasaññāya bhuñjati – evaṃ ‘akappiye kappiyasaññāya’ vītikkamaṃ karoti nāma.
In this context, one perceives unallowable food as allowable and partakes of it; or perceives unallowable meat as allowable meat, or eats flesh of a wild animal as pork, or eats leopard meat as deer meat; or eats when the time has passed, perceiving it to be the right time; or after having been invited, eats perceiving it as not having been invited; or when dust has fallen into the bowl, eats perceiving it as having been offered. In this way, one commits a transgression by 'perceiving what is unallowable as allowable'.
Trong đó, vị ấy thọ dụng vật thực không hợp lệ với tưởng là hợp lệ, ăn thịt không hợp lệ với tưởng là thịt hợp lệ, ăn thịt gấu mà tưởng là thịt heo, hoặc thịt báo mà tưởng là thịt nai; khi thời gian đã qua mà tưởng là vẫn còn trong thời gian; sau khi đã pavāranā mà tưởng là chưa pavāranā; khi có bụi rơi vào bát mà tưởng là đã được dâng cúng hợp lệ – như vậy, được gọi là phạm lỗi ‘do tưởng điều không hợp lệ là hợp lệ’.
Sūkaramaṃsaṃ pana acchamaṃsasaññāya khādamāno, kāle ca vikālasaññāya bhuñjamāno ‘kappiye akappiyasaññitāya’ vītikkamaṃ karoti nāma.
However, one who eats pork perceiving it as wild animal flesh, or partakes of food at the proper time perceiving it as the wrong time, commits a transgression by 'perceiving what is allowable as unallowable'.
Còn người ăn thịt heo với tưởng là thịt gấu, và người ăn trong thời gian hợp lệ với tưởng là phi thời, thì được gọi là phạm lỗi ‘do tưởng điều hợp lệ là không hợp lệ’.
Anavajjaṃ pana kiñcideva vajjasaññitāya, vajjañca anavajjasaññitāya karonto ‘anavajje vajjasaññāya vajje ca anavajjasaññāya’ vītikkamaṃ karoti nāma.
But one who performs an blameless act, perceiving it as blameworthy, or a blameworthy act, perceiving it as blameless, commits a transgression by 'perceiving what is blameworthy as blameless and what is blameless as blameworthy'.
Còn người làm một việc gì đó không có tội với tưởng là có tội, và làm việc có tội với tưởng là không có tội, thì được gọi là phạm lỗi ‘do tưởng điều không có tội là có tội và điều có tội là không có tội’.
Yasmā panetaṃ ‘‘akataṃ vata me kalyāṇaṃ, akataṃ kusalaṃ, akataṃ bhīruttāṇaṃ, kataṃ pāpaṃ, kataṃ luddaṃ, kataṃ kibbisa’’nti evaṃ anavajje vajjasaññitāyapi kate vītikkame uppajjati, tasmāssa aññampi vatthuṃ anujānanto yaṃ evarūpantiādimāha.
However, since this regret also arises when a transgression is committed by perceiving what is blameless as blameworthy, as in "Oh, I have not done good, I have not done merit, I have not done what protects from fear, I have done evil, I have done violence, I have done wrong," the Blessed One also allowing for other matters, stated the passage beginning with 'yaṃ evarūpaṃ' (whatever is of this kind).
Và vì rằng sự hối hận này cũng khởi sinh khi một sự vi phạm được thực hiện do tưởng điều không có tội là có tội, như: “Than ôi, ta đã không làm điều lành, không làm điều thiện, không làm nơi nương tựa khỏi sợ hãi, mà đã làm điều ác, làm điều tàn nhẫn, làm điều tội lỗi”, do đó, để bao gồm cả những đối tượng khác của nó, Ngài đã nói yaṃ evarūpaṃ (bất cứ cái gì có dạng như vậy), v.v.
Tattha kukkuccapadaṃ vuttatthameva.
There, the term kukkucca has the meaning already explained.
Trong đó, từ kukkucca có ý nghĩa đã được trình bày.
Kukkuccāyanākāro kukkuccāyanā.
The state of experiencing regret is kukkuccāyanā.
Trạng thái hối hận là kukkuccāyanā.
Kukkuccena ayitassa bhāvo kukkuccāyitattaṃ.
The state of having experienced regret is kukkuccāyitattaṃ.
Tình trạng của người bị hối hận tác động là kukkuccāyitattaṃ.
Cetaso vippaṭisāroti ettha katākatassa sāvajjānavajjassa vā abhimukhagamanaṃ ‘vippaṭisāro’ nāma.
In the phrase 'cetaso vippaṭisāro' (remorse of mind), 'vippaṭisāro' means the direct turning towards a done or undone unwholesome or wholesome deed.
Trong câu cetaso vippaṭisāro (sự hối hận của tâm), sự hướng đến việc đã làm hay chưa làm, hoặc có tội hay không có tội, được gọi là ‘vippaṭisāro’.
Yasmā pana so kataṃ vā pāpaṃ akataṃ na karoti, akataṃ vā kalyāṇaṃ kataṃ na karoti, tasmā virūpo kucchito vā paṭisāroti ‘vippaṭisāro’.
However, since it cannot make an evil deed that has been done into an undone one, nor a wholesome deed that has not been done into a done one, it is called 'vippaṭisāro' because it is a distorted or repulsive recollection.
Và vì rằng nó không thể làm cho điều ác đã làm trở thành chưa làm, cũng không thể làm cho điều lành chưa làm trở thành đã làm, nên nó là một sự hối hận sai lệch hoặc đáng chê trách, do đó gọi là ‘vippaṭisāro’.
So pana cetaso, na sattassāti ñāpanatthaṃ ‘cetaso’ vippaṭisāroti vuttaṃ.
It is called 'cetaso vippaṭisāro' to indicate that it pertains to the mind, not to a being.
Và để chỉ ra rằng nó là của tâm chứ không phải của chúng sinh, nên được nói là vippaṭisāro ‘của tâm’.
Ayamassa sabhāvaniddeso.
This is its definition by nature.
Đây là sự trình bày về bản chất của nó.
Uppajjamānaṃ pana kukkuccaṃ āraggamiva kaṃsapattaṃ manaṃ vilikhamānameva uppajjati, tasmā manovilekhoti vuttaṃ.
But when kukkucca arises, it arises scraping the mind, like the tip of an auger scratching a bronze plate. Therefore, it is called 'manovilekho' (mental scraping).
Nhưng khi kukkucca khởi sinh, nó khởi sinh như thể cào xé tâm trí giống như mũi dùi cào lên đĩa đồng, do đó nó được gọi là manovilekho (sự cào xé tâm trí).
Ayamassa kiccaniddeso.
This is its definition by function.
Đây là sự trình bày về phận sự của nó.
Yaṃ pana vinaye ‘‘atha kho āyasmā sāriputto bhagavatā paṭikkhittaṃ anuvasitvā anuvasitvā āvasathapiṇḍaṃ paribhuñjitu’’nti kukkuccāyanto na paṭiggahesīti (pāci. 204) kukkuccaṃ āgataṃ, na taṃ nīvaraṇaṃ.
But that regret (kukkucca) which arose in the Vinaya, where it says, "Then Venerable Sāriputta, feeling regret, did not accept the alms-food from the lodging, which had been forbidden by the Blessed One for repeated dwelling," that is not a hindrance (nīvaraṇa).
Tuy nhiên, trong tạng Luật, có đoạn nói về kukkucca: “Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta, vì hối hận rằng ‘Đức Thế Tôn đã khước từ việc thọ dụng vật thực khất thực tại nhà nghỉ sau khi đã ở lại nhiều ngày’, nên đã không nhận”, thì đó không phải là triền cái.
Na hi arahato ‘duṭṭhu mayā idaṃ kata’nti evaṃ anutāpo atthi.
For in an Arahant there is no such remorse as 'I have done this badly.'
Vì rằng bậc A-la-hán không có sự ăn năn như: ‘Việc này ta đã làm không tốt’.
Nīvaraṇapatirūpakaṃ panetaṃ ‘kappati na kappatī’ti vīmaṃsanasaṅkhātaṃ vinayakukkuccaṃ nāma.
However, this is a semblance of a hindrance, called Vinaya-kukkucca, which consists of investigating whether 'it is allowable or not allowable'.
Mà đây, một trạng thái tương tự triền cái, được gọi là vinayakukkucca (sự hối hận về giới luật), bao gồm việc xem xét ‘có hợp lệ hay không hợp lệ’.
1176. ‘‘Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā cā’’ti padassa niddese yasmā thinamiddhaṃ aññamaññaṃ na vijahati, tasmā thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañcāti abhinditvā vuttaṃ.
1176. In the explanation of the phrase "What phenomena are hindrances and associated with hindrances?", since sloth and torpor do not separate from each other, sloth-and-torpor hindrance is a hindrance and associated with hindrance through the hindrance of ignorance is stated without distinction.
1176. Trong phần giải thích của câu "Những pháp nào vừa là triền cái, vừa tương ưng với triền cái?", vì hôn trầm và thụy miên không rời nhau, nên đã được nói gộp lại, không phân tách, là "hôn trầm-thụy miên triền cái cùng với vô minh triền cái vừa là triền cái, vừa tương ưng với triền cái".
Yasmā pana uddhacce satipi kukkuccassa abhāvā kukkuccena vināpi uddhaccaṃ uppajjati, tasmā taṃ bhinditvā vuttaṃ.
However, since restlessness arises even without remorse (kukkucca), due to the absence of remorse even when restlessness is present, it is stated separately.
Tuy nhiên, vì trạo cử có thể sanh khởi ngay cả khi không có hối quá, và trạo cử cũng sanh khởi mà không cần có hối quá, nên chúng đã được nói riêng rẽ.
Yañca yena sampayogaṃ na gacchati, taṃ na yojitanti veditabbaṃ.
And it should be understood that what is not associated with something is not combined with it.
Cần hiểu rằng, pháp nào không đi đến sự tương ưng với pháp nào, thì pháp đó không được kết hợp.
Ime pana nīvaraṇe kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi.
These hindrances can be introduced either in the sequence of defilements (kilesa) or in the sequence of paths (magga).
Những triền cái này cũng có thể được trình bày theo thứ tự của phiền não hoặc theo thứ tự của đạo.
Kilesapaṭipāṭiyā kāmacchandabyāpādā anāgāmimaggena pahīyanti, thinamiddhuddhaccāni arahattamaggena, kukkuccavicikicchā sotāpattimaggena, avijjā arahattamaggena.
In the sequence of defilements: sensual desire (kāmacchanda) and ill-will (byāpāda) are abandoned by the Anāgāmi path; sloth (thīna), torpor (middha), and restlessness (uddhacca) by the Arahant path; remorse (kukkucca) and doubt (vicikicchā) by the Sotāpatti path; ignorance (avijjā) by the Arahant path.
Theo thứ tự của phiền não: tham dục và sân hận được đoạn trừ bởi đạo Bất Lai; hôn trầm, thụy miên và trạo cử được đoạn trừ bởi đạo A-la-hán; hối quá và hoài nghi được đoạn trừ bởi đạo Dự Lưu; vô minh được đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena kukkuccavicikicchā pahīyanti, anāgāmimaggena kāmacchandabyāpādā, arahattamaggena thinamiddhuddhaccāvijjāti.
In the sequence of paths: by the Sotāpatti path, remorse and doubt are abandoned; by the Anāgāmi path, sensual desire and ill-will; by the Arahant path, sloth, torpor, restlessness, and ignorance.
Theo thứ tự của đạo: đạo Dự Lưu đoạn trừ hối quá và hoài nghi; đạo Bất Lai đoạn trừ tham dục và sân hận; đạo A-la-hán đoạn trừ hôn trầm, thụy miên, trạo cử và vô minh.
1219. Upādānaniddese vatthusaṅkhātaṃ kāmaṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ kāmo ca so upādānañcātipi kāmupādānaṃ.
1219. In the explanation of clinging (upādāna), sensual clinging (kāmupādāna) is clinging to kamas, which are defined as objects; or it is kama and also clinging.*
1219. Trong phần giải thích về thủ, vì chấp thủ dục được gọi là vật chất nên gọi là kāmupādāna (dục thủ); hoặc dục ấy cũng là thủ, nên cũng gọi là kāmupādāna.
Upādānanti daḷhaggahaṇaṃ.
Clinging is firm grasping.
Upādāna là sự nắm giữ chắc chắn.
Daḷhattho hi ettha upasaddo upāyāsaupakaṭṭhādīsu viya.
For here, the prefix upa- has the meaning of firmness, as in upāyāsa (firm distress) or upakaṭṭha (firm closeness).
Ở đây, tiếp đầu ngữ upa có nghĩa là chắc chắn, giống như trong các từ upāyāsa, upakaṭṭha, v.v.
Tathā diṭṭhi ca sā upādānañcāti diṭṭhupādānaṃ.
Similarly, clinging to views (diṭṭhupādāna) is clinging, and it is also a view.
Tương tự, kiến ấy cũng là thủ, nên gọi là diṭṭhupādāna (kiến thủ).
Diṭṭhiṃ upādiyatīti diṭṭhupādānaṃ.
Or clinging to views is clinging to views.*
Vì chấp thủ tà kiến, nên gọi là diṭṭhupādāna.
‘Sassato attā ca loko cā’tiādīsu (dī. ni. 1.31) hi purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi upādiyahi.
Indeed, in phrases like 'the self and the world are eternal', the later view grasps the former view firmly.
Thật vậy, trong các quan điểm như 'ngã và thế giới là thường hằng', v.v., tà kiến sau chấp thủ tà kiến trước.
Tathā sīlabbataṃ upādiyatīti sīlabbatupādānaṃ.
Similarly, clinging to rites and rituals (sīlabbatupādāna) is clinging to rites and rituals.
Tương tự, vì chấp thủ giới cấm, nên gọi là sīlabbatupādāna (giới cấm thủ).
Sīlabbatañca taṃ upādānañcātipi sīlabbatupādānaṃ.
Or clinging to rites and rituals is rites and rituals and also clinging.
Giới cấm ấy cũng là thủ, nên cũng gọi là sīlabbatupādāna.
Gosīlagovatādīni hi ‘evaṃ suddhī’ti abhinivesato sayameva upādānāni.
Indeed, practices such as cow-conduct (gosīla) and dog-conduct (govata) are themselves clung-to (upādāna) due to the adherence to 'purity in this way.'
Thật vậy, những thực hành như giới bò, hạnh bò, v.v., tự thân chúng là thủ do sự cố chấp rằng 'sự thanh tịnh là do như vậy'.
Tathā, vadanti etenāti ‘vādo’; upādiyanti etenāti ‘upādānaṃ’.
Similarly, that by which they speak is 'speech' (vāda); that by which they grasp is 'clinging' (upādāna).
Tương tự, 'vādo' là cái mà người ta dùng để nói; 'upādānaṃ' là cái mà người ta dùng để chấp thủ.
Kiṃ vadanti, upādiyanti vā?
What do they speak? What do they cling to?
Họ nói gì, hoặc chấp thủ gì?
Attano vādupādānaṃ attavādupādānaṃ; ‘attavādamattameva vā attā’ti upādiyanti etenāti attavādupādānaṃ.
The clinging to the self-view is attavādupādāna; or that by which they cling to merely the self-view as the self is attavādupādāna.
Sự nói và chấp thủ về ngã là attavādupādāna (ngã luận thủ); hoặc vì người ta chấp thủ chính lời nói về ngã là ngã, nên gọi là attavādupādāna.
1221. Diṭṭhupādānaniddese natthi dinnanti.
1221. In the explanation of clinging to views (diṭṭhupādāna): "There is no gift".
1221. Trong phần giải thích về kiến thủ, câu "không có quả của sự bố thí".
Dinnaṃ nāma atthi, sakkā kassaci kiñci dātunti jānāti; dinnassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti.
He knows that a gift exists, that it is possible to give something to someone, but he holds that there is no fruit or result of the gift.
Người ấy biết rằng có cái gọi là sự bố thí, rằng có thể cho ai đó một thứ gì đó; nhưng lại cho rằng không có quả, không có dị thục của sự bố thí.
Natthi yiṭṭhanti.
"There is no offering".
"Không có quả của sự cúng dường".
Yiṭṭhaṃ vuccati mahāyāgo.
Offering (yiṭṭha) is called a great sacrifice.
Đại tế lễ được gọi là yiṭṭha.
Taṃ yajituṃ sakkāti jānāti; yiṭṭhassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti.
He knows that it is possible to offer it, but he holds that there is no fruit or result of the offering.
Biết rằng có thể thực hiện việc tế lễ đó; nhưng lại cho rằng việc cúng tế đó không có quả, không có dị thục.
Natthi hutanti āhunapāhunamaṅgalakiriyā.
"There is no burnt offering" refers to acts of inviting guests, hospitality, and auspicious ceremonies.
Không có huta nghĩa là các hành động cúng dường người đáng cúng, tiếp đãi khách, và làm phước thiện.
Taṃ kātuṃ sakkāti jānāti; tassa pana phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti.
He knows that it is possible to perform it, but he holds that there is no fruit or result of it.
Biết rằng có thể thực hiện việc đó; nhưng lại cho rằng việc đó không có quả, không có dị thục.
Natthi, sukatadukkaṭānanti ettha dasa kusalakammapathā sukatakammāni nāma.
In "there is no good or bad deeds", the ten wholesome courses of action are called good deeds.
Trong câu Không có quả của thiện và ác, mười thiện nghiệp lộ được gọi là thiện nghiệp.
Dasa akusalakammapathā dukkaṭakammāni nāma.
The ten unwholesome courses of action are called bad deeds.
Mười bất thiện nghiệp lộ được gọi là ác nghiệp.
Tesaṃ atthibhāvaṃ jānāti phalaṃ vipāko pana natthīti gaṇhāti.
He knows of their existence, but he holds that there is no fruit or result.
Biết rằng chúng có tồn tại, nhưng lại cho rằng không có quả, không có dị thục.
Natthi ayaṃ lokoti paraloke ṭhito imaṃ lokaṃ natthīti gaṇhāti.
"There is no this world" means one who stands in the other world holds that this world does not exist.
Không có đời này nghĩa là đứng ở đời sau mà cho rằng không có đời này.
Natthi paralokoti idha loke ṭhito paralokaṃ natthīti gaṇhāti.
"There is no other world" means one who stands in this world holds that the other world does not exist.
Không có đời sau nghĩa là đứng ở đời này mà cho rằng không có đời sau.
Natthi mātā natthi pitāti mātāpitūnaṃ atthibhāvaṃ jānāti, tesu katapaccayena koci phalaṃ vipāko natthīti gaṇhāti.
"There is no mother, there is no father" means he knows of the existence of mothers and fathers, but he holds that there is no fruit or result from actions done towards them.
Không có mẹ, không có cha nghĩa là biết rằng có sự tồn tại của cha mẹ, nhưng lại cho rằng không có quả, không có dị thục nào do những việc làm đối với họ.
Natthi sattā opapātikāti cavanakaupapajjanakā sattā natthīti gaṇhāti.
"There are no spontaneously arisen beings" means he holds that beings who die and are reborn spontaneously do not exist.
Không có chúng sinh hóa sinh nghĩa là cho rằng không có chúng sinh chết đi và tái sinh.
Sammaggatā sammā paṭipannāti anulomapaṭipadaṃ paṭipannā dhammikasamaṇabrāhmaṇā lokasmiṃ natthīti gaṇhāti.
"There are no rightly gone, rightly practicing" means he holds that there are no righteous recluses and brahmins in the world who practice the path conducive to Nibbāna.
Sammaggatā sammā paṭipannā nghĩa là cho rằng trong đời không có các Sa-môn, Bà-la-môn chân chính đã thực hành thuận pháp.
Ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti imañca lokaṃ parañca lokaṃ attanāva abhivisiṭṭhena ñāṇena ñatvā pavedanasamattho sabbaññū buddho nāma natthīti gaṇhāti.
"Who, having themselves directly known and realized this world and the other world, proclaim them" means he holds that there is no omniscient Buddha who is capable of proclaiming this world and the other world, having known them through a superior knowledge himself.
Những vị tự mình thắng tri, chứng ngộ và tuyên thuyết về đời này và đời sau nghĩa là cho rằng không có bậc Toàn Giác, tức Đức Phật, người có khả năng tự mình biết rõ đời này và đời sau bằng trí tuệ siêu việt và tuyên thuyết lại.
1235. Kilesagocchake kilesā eva kilesavatthūni.
1235. In the section on defilements (kilesa-gocchaka), defilements themselves are defilement-bases (kilesavatthūni).
1235. Trong nhóm phiền não, chính các phiền não là kilesavatthūni (vật của phiền não).
Vasanti vā ettha akhīṇāsavā sattā lobhādīsu patiṭṭhitattāti ‘vatthūni’.
Or, beings who are not Arahants dwell in these, being established in greed and so on; thus, they are 'bases'.
Hoặc, chúng sinh chưa đoạn tận lậu hoặc an trú trong đó, vì đã an lập trong tham v.v., nên gọi là ‘vatthūni’ (nơi trú).
Kilesā ca te tappatiṭṭhānaṃ sattānaṃ vatthūni cāti ‘kilesavatthūni’.
They are defilements (kilesa) and they are also the bases (vatthu) for beings, as the foundation for those defilements; thus, they are 'kilesavatthūni'.
Chúng vừa là phiền não, vừa là nơi trú của các chúng sinh đã an lập trong đó, nên gọi là ‘kilesavatthūni’.
Yasmā cettha anantarapaccayādibhāvena uppajjamānā kilesāpi vasanti eva nāma, tasmā kilesānaṃ vatthūnītipi ‘kilesavatthūni’.
And since the defilements arising here through the condition of proximity and so on also dwell, therefore 'kilesavatthūni' also means the bases for defilements.
Bởi vì trong đó, các phiền não đang sinh khởi do là vô gián duyên v.v. cũng được gọi là an trú, do đó, chúng cũng được gọi là ‘kilesavatthūni’ với nghĩa là nơi trú của các phiền não.
1236. Tattha katamo lobho?
1236. "What is greed? That attachment, that affection" – this greed is explained with more than one hundred terms in three places: the section on roots (hetu-gocchaka), the section on ties (gantha-gocchaka), and this section on defilements (kilesa-gocchaka).
1236. Trong đó, thế nào là tham? Thế nào là rāga, sārāga.
Yo rāgo sārāgoti ayaṃ pana lobho hetugocchake ganthagocchake imasmiṃ kilesagocchaketi tīsu ṭhānesu atirekapadasatena niddiṭṭho.
It is explained with eight terms each in the sections on cankers (āsava), fetters (saṃyojana), floods (ogha), and bonds (yoga).
Tham này được trình bày bằng hơn một trăm thuật ngữ ở ba nơi: trong nhóm nhân, nhóm triền phược, và trong nhóm phiền não này.
Āsavasaṃyojanaoghayoganīvaraṇaupādānagocchakesu aṭṭhahi aṭṭhahi padehi niddiṭṭho.
This (greed) should be understood as being taken completely, without any remainder, both in the places where it is explained with more than one hundred terms and in the places where it is explained with eight terms each.
Trong các nhóm lậu hoặc, kiết sử, bộc lưu, ách, triền cái, và thủ, nó được trình bày bằng tám thuật ngữ trong mỗi nhóm.
Svāyaṃ atirekapadasatena niddiṭṭhaṭṭhānepi aṭṭhahi aṭṭhahi padehi niddiṭṭhaṭṭhānepi nippadesatova gahitoti veditabbo.
In the sections on roots, ties, hindrances, clinging, and defilements (hetu-gantha-nīvaraṇa-upādāna-kilesa-gocchakesu), craving (taṇhā), which is to be abandoned by the four paths, stands as a single category.
Nên hiểu rằng, dù được trình bày ở nơi có hơn một trăm thuật ngữ hay ở những nơi có tám thuật ngữ, tham này đều được bao hàm một cách trọn vẹn.
Tesu hetuganthanīvaraṇaupādānakilesagocchakesu catumaggavajjhā taṇhā ekeneva koṭṭhāsena ṭhitā.
However, in the sections on cankers, fetters, floods, and bonds, craving, which is to be abandoned by the four paths, stands as two categories.
Trong các nhóm nhân, nhóm triền phược, nhóm triền cái, nhóm thủ và nhóm phiền não ấy, ái dục đáng bị bốn đạo đoạn trừ chỉ tồn tại với một phần duy nhất.
Āsavasaṃyojanaoghayogesu catumaggavajjhāpi dve koṭṭhāsā hutvā ṭhitā.
How?
Trong các nhóm lậu, nhóm kiết sử, nhóm bộc lưu và nhóm ách, ái dục đáng bị bốn đạo đoạn trừ lại tồn tại thành hai phần.
Kathaṃ?
In the cankers, it is sensual canker (kāmāsava) and canker of existence (bhavāsava); in the fetters, it is sensual passion fetter (kāmarāga-saṃyojana) and passion for existence fetter (bhavarāga-saṃyojana); in the floods, it is sensual flood (kāmogha) and flood of existence (bhavogha); in the bonds, it is sensual bond (kāmayoga) and bond of existence (bhavayoga).
Thế nào?
Āsavesu kāmāsavo bhavāsavoti, saṃyojanesu kāmarāgasaṃyojanaṃ bhavarāgasaṃyojananti, oghesu kāmogho bhavoghoti, yogesu kāmayogo bhavayogoti.
These defilement-bases (kilesavatthūni) can be introduced either in the sequence of defilements (kilesa) or in the sequence of paths (magga).
Trong các lậu là dục lậu và hữu lậu; trong các kiết sử là dục ái kiết sử và hữu ái kiết sử; trong các bộc lưu là dục bộc lưu và hữu bộc lưu; trong các ách là dục ách và hữu ách.
Imāni pana kilesavatthūni kilesapaṭipāṭiyāpi āharituṃ vaṭṭati maggapaṭipāṭiyāpi.
In the sequence of defilements: greed (lobha) is abandoned by all four paths; hatred (dosa) by the Anāgāmi path; delusion (moha) and conceit (māna) by the Arahant path; wrong view (diṭṭhi) and doubt (vicikicchā) by the Sotāpatti path; sloth and so on (thīnādīni) by the Arahant path.
Hơn nữa, các pháp phiền não này có thể được trình bày theo thứ tự của phiền não hoặc theo thứ tự của đạo.
Kilesapaṭipāṭiyā lobho catūhi maggehi pahīyati, doso anāgāmimaggena, mohamānā arahattamaggena, diṭṭhivicikicchā sotāpattimaggena, thinādīni arahattamaggena.
In the sequence of paths: by the Sotāpatti path, wrong view and doubt are abandoned; by the Anāgāmi path, hatred; by the Arahant path, the remaining seven.
Theo thứ tự của phiền não: tham được đoạn trừ bởi bốn đạo, sân bởi Bất Lai đạo, si và mạn bởi A-la-hán đạo, tà kiến và hoài nghi bởi Dự Lưu đạo, hôn trầm và các pháp còn lại bởi A-la-hán đạo.
Maggapaṭipāṭiyā sotāpattimaggena diṭṭhivicikicchā pahīyanti, anāgāmimaggena doso, arahattamaggena sesā sattāti.
1287. In the explanation of the kama-sphere (kāmāvacara-niddesa), "from below" means from the lower part.
Theo thứ tự của đạo: tà kiến và hoài nghi được đoạn trừ bởi Dự Lưu đạo, sân bởi Bất Lai đạo, bảy pháp còn lại bởi A-la-hán đạo.
1287. Kāmāvacaraniddese heṭṭhatoti heṭṭhābhāgena.
1287. In the exposition of the Kāmāvacara, " below" means in the lower part.
Trong phần giải thích về cõi Dục, heṭṭhato có nghĩa là phần dưới.
Avīcinirayanti vā aggijālānaṃ vā sattānaṃ vā dukkhavedanāya vīci, antaraṃ, chiddaṃ ettha natthīti avīci.
Avīciniraya means that in this hell, there is no interval or gap (vīci) in the flames or in the suffering of beings; hence it is called Avīci.
Avīciniraya (địa ngục Vô Gián) là nơi không có khoảng trống, kẽ hở, hay sự gián đoạn (vīci) của ngọn lửa, của các chúng sanh, hoặc của khổ thọ, nên gọi là avīci.
Sukhasaṅkhāto ayo ettha natthīti nirayo.
In this hell, there is no happiness, which is called pleasure; hence it is called Niraya.
Nơi đây không có sự an lạc (ayo) được gọi là hạnh phúc, nên gọi là nirayo.
Niratiatthenapi nirassādatthenapi nirayo.
It is called Niraya also in the sense of having no delight and no gratification.
Nirayo cũng có nghĩa là không có sự hoan hỷ và không có hương vị.
Pariyantaṃ karitvāti taṃ avīcisaṅkhātaṃ nirayaṃ antaṃ katvā.
Pariyantaṃ karitvā means making that hell, called Avīci, an end or boundary.
Pariyantaṃ karitvā có nghĩa là lấy địa ngục tên là Avīci ấy làm giới hạn.
Uparitoti uparibhāgena.
Uparito means from the upper part.
Uparito có nghĩa là phần trên.
Paranimmitavasavattideveti paranimmitesu kāmesu vasaṃ vattanato evaṃladdhavohāre deve.
Paranimmitavasavattideve refers to the devas who are so named because they exercise power over the sensual pleasures created by others.
Paranimmitavasavattideve có nghĩa là các vị trời có danh xưng như vậy do có quyền năng đối với các dục lạc do người khác hóa hiện.
Anto karitvāti anto pakkhipitvā.
Anto karitvā means placing inside.
Anto karitvā có nghĩa là bao gồm bên trong.
Yaṃ etasmiṃ antareti ye etasmiṃ okāse.
Yaṃ etasmiṃ antare means those things that exist in this space.
Yaṃ etasmiṃ antare có nghĩa là những gì ở trong không gian này.
Etthāvacarāti iminā yasmā etasmiṃ antare aññepi caranti kadāci katthaci sambhavato, tasmā tesaṃ asaṅgaṇhanatthaṃ ‘avacarā’ti vuttaṃ.
Etthāvacarā is said to prevent the inclusion of other phenomena, such as the Mahaggata and Lokuttara phenomena, which may occasionally occur in some fortunate kama realms, because it is because of this phrase that other phenomena, apart from the sensuous realm phenomena, also occur in this realm.
Do đó, từ etthāvacarā được nói đến để loại trừ những pháp khác, vì đôi khi, ở một nơi nào đó trong không gian này, các pháp khác cũng có thể hiện hành do khả năng sinh khởi.
Tena ye etasmiṃ antare ogāḷhā hutvā caranti sabbattha sadā ca sambhavato, adhobhāge caranti avīcinirayassa heṭṭhā bhūtupādāyapavattibhāvena, tesaṃ saṅgaho kato hoti.
By this, phenomena that thoroughly pervade this realm and occur everywhere and always, existing in the lower part of Avīciniraya as the arising state of bhūta-rūpa and upādā-rūpa, are included.
Bằng từ này, sự bao gồm được thực hiện đối với những pháp nào hiện hành sau khi đã thâm nhập vào không gian này, do khả năng sinh khởi ở mọi nơi và mọi lúc, và hiện hành ở phần dưới do sự tồn tại của các sắc do bốn đại tạo và sắc y sinh dưới địa ngục Avīci.
Te hi avagāḷhāva caranti, adhobhāgeva carantīti avacarā.
Indeed, those phenomena are said to be avacarā because they thoroughly pervade the kama realm and also exist in the lower part of Avīci hell.
Bởi vì chúng hiện hành sau khi đã thâm nhập, và hiện hành ở phần dưới, nên chúng được gọi là avacarā.
Ettha pariyāpannāti iminā pana yasmā ete etthāvacarā aññatthāpi avacaranti, na pana tattha pariyāpannā honti, tasmā tesaṃ aññatthāpi avacarantānaṃ pariggaho kato hoti.
By ettha pariyāpannā, however, since these phenomena, though they exist in this sensuous realm, also occur in other rūpa and arūpa realms but are not included therein, it serves to encompass these sensuous realm phenomena that also occur elsewhere.
Hơn nữa, bằng từ ettha pariyāpannā (bao hàm ở đây), sự thâu tóm được thực hiện đối với những pháp avacarā (hiện hành) ở đây, vì chúng cũng hiện hành ở nơi khác, nhưng không được bao hàm ở đó.
Idāni te ettha pariyāpannadhamme rāsisuññatapaccayabhāvato ceva sabhāvato ca dassento khandhātiādimāha.
Now, to show those phenomena included herein, from the perspective of being a collection, emptiness, and condition, and from their intrinsic nature, it is stated: khandhā and so forth.
Bây giờ, để chỉ ra các pháp được bao hàm ở đây theo phương diện là một tập hợp, là tánh không, là nhân duyên, và theo tự tánh, Ngài nói khandhā (các uẩn), v.v.