Tattha rūpīti ajjhattaṃ kesādīsu uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, tadassatthīti rūpī.
Here, 'rūpī' (having form) means that the rūpa-jhāna generated internally in hair, etc., is rūpa (form); the person who has that is rūpī.
Trong đó, rūpī (có sắc) có nghĩa là thiền sắc giới (rūpajjhāna) được phát sinh trong các sắc bên trong như tóc, v.v., và người đó có sắc đó.
Ajjhattañhi nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāya vā karoti.
For, when one performs the blue preliminary work (parikamma) internally, one does so on the hair, or bile, or the pupil of the eye.
Khi một người thực hành địa đại xanh lam (nīlaparikamma) bên trong, người đó thực hiện trên tóc, hoặc mật, hoặc đồng tử mắt.
Pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā akkhīnaṃ pītaṭṭhāne vā karoti.
When one performs the yellow preliminary work, one does so on fat, or skin, or the yellow part of the eyes.
Khi thực hành địa đại vàng (pītaparikamma), người đó thực hiện trên mỡ, hoặc da, hoặc phần vàng của mắt.
Lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā hatthatalapādatalesu vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti.
When one performs the red preliminary work, one does so on flesh, or blood, or the tongue, or the palms of the hands and soles of the feet, or the red part of the eyes.
Khi thực hành địa đại đỏ (lohitaparikamma), người đó thực hiện trên thịt, hoặc máu, hoặc lưỡi, hoặc lòng bàn tay, lòng bàn chân, hoặc phần đỏ của mắt.
Odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti.
When one performs the white preliminary work, one does so on bone, or teeth, or nails, or the white part of the eyes.
Khi thực hành địa đại trắng (odātaparikamma), người đó thực hiện trên xương, hoặc răng, hoặc móng tay, hoặc phần trắng của mắt.
Evaṃ parikammaṃ katvā uppannajjhānasamaṅginaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This statement was made with reference to a person who, having performed such preparatory work, is endowed with the arisen jhānas.
Lời này được nói đến để chỉ người đã thực hiện công phu như vậy và đang an trú trong thiền định đã phát sinh.
Rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādirūpāni jhānacakkhunā passati.
‘ He sees material forms’ means that he sees external forms such as the blue kasiṇa, etc., with the eye of jhāna.
Rūpāni passati (thấy các sắc) có nghĩa là người đó thấy các sắc bên ngoài như địa đại xanh lam, v.v., bằng nhãn thiền (jhānacakkhu).
Iminā ajjhattabahiddhāvatthukesu kasiṇesu jhānapaṭilābho dassito.
By this, the attainment of jhāna in kasiṇas that have both internal and external objects is shown.
Qua đó, sự thành tựu thiền định được chỉ ra trong các địa đại có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Subhanti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni.
‘ Beautiful’ (subhaṃ) by this, jhānas in the very purified colour kasiṇas such as blue, etc., are shown.
Subhaṃ (đẹp đẽ) qua từ này, các thiền định trong các địa đại màu sắc như xanh lam, v.v., rất trong sạch, được chỉ ra.
Tattha kiñcāpi antoappanāya ‘subha’nti ābhogo natthi, yo pana suvisuddhaṃ subhakasiṇaṃ ārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā ‘subha’nti…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, tathā dutiyādīni, tasmā evaṃ desanā katā.
Although there is no advertence of ‘beautiful’ within the appanā, yet because the yogi who dwells, making a very pure, beautiful kasiṇa as object, enters upon and dwells in the first jhāna, etc., by advertence of ‘beautiful’ (subhaṃ), having completely separated from sensual desires, thus this teaching was made.
Mặc dù không có sự chú tâm ‘đẹp đẽ’ trong thiền an chỉ (appanā) bên trong, nhưng vì người nào an trú bằng cách lấy địa đại đẹp đẽ (subhakasiṇa) rất trong sạch làm đối tượng, người đó ‘đẹp đẽ’... v.v., nhập và an trú trong thiền thứ nhất, rồi các thiền thứ hai, v.v., nên bài giảng được thực hiện như vậy.
Paṭisambhidāmagge pana ‘‘kathaṃ subhantveva adhimutto hotīti vimokkho?
However, in the Paṭisambhidāmagga, it is said: “How is it that he is resolved as ‘beautiful’? This is liberation (vimokkha). Here, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness…pe… Through the cultivation of loving-kindness, beings become not disagreeable. So too with compassion… sympathetic joy… equanimity. Through the cultivation of equanimity, beings become not disagreeable. Thus, he is resolved as ‘beautiful’; this is liberation.”
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidāmagga đã nói: ‘‘Làm thế nào mà giải thoát (vimokkha) là chỉ chú tâm vào cái đẹp đẽ (subhaṃ)?”
Idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, mettāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti; karuṇā… muditā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ…pe… viharati, upekkhāya bhāvitattā sattā appaṭikūlā honti, evaṃ subhantveva adhimutto hotī’’ti vimokkhoti (paṭi. ma. 1.212) vuttaṃ.
This teaching is stated as: ‘How is it that he is resolved as ‘beautiful’? This is liberation (vimokkha). Here, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness…pe… Through the cultivation of loving-kindness, beings become not disagreeable. So too with compassion… sympathetic joy… equanimity. Through the cultivation of equanimity, beings become not disagreeable. Thus, he is resolved as ‘beautiful’; this is liberation’.
Ở đây, một Tỳ-kheo an trú với tâm từ (mettāsahagatena cetasā) đối với một phương… (v.v.)… do sự tu tập từ (mettāya bhāvitattā), các chúng sanh không còn đáng ghét; (tương tự với) bi (karuṇā)… hỷ (muditā)… xả (upekkhāsahagatena cetasā) đối với một phương… (v.v.)… do sự tu tập xả (upekkhāya bhāvitattā), các chúng sanh không còn đáng ghét, như vậy, chỉ có sự giải thoát (vimokkho) là sự quyết định (adhimutto) vào cái đẹp (subha) như đã được nói.
Idha pana upari pāḷiyaṃyeva brahmavihārānaṃ āgatattā taṃ nayaṃ paṭikkhipitvā sunīlakasupītakasulohitakasuodātakaparisuddhanīlakaparisuddhapītakaparisuddhalohitakaparisuddhaodātakavaseneva subhavimokkho anuññāto.
Here, however, since the Brahmavihāras are directly mentioned in the Pāḷi text above, rejecting that method, the subha vimokkha is allowed only through the modes of perfectly blue, perfectly yellow, perfectly red, perfectly white, purely blue, purely yellow, purely red, and purely white (kasiṇas).
Tuy nhiên, ở đây, vì các Phạm trú (brahmavihāra) đã được đề cập trực tiếp trong Pāḷi ở phần trên, nên phương pháp đó đã bị bác bỏ và sự giải thoát về cái đẹp (subhavimokkho) được chấp nhận chỉ theo cách thức của màu xanh rất đẹp, màu vàng rất đẹp, màu đỏ rất đẹp, màu trắng rất đẹp, màu xanh hoàn toàn trong sạch, màu vàng hoàn toàn trong sạch, màu đỏ hoàn toàn trong sạch, và màu trắng hoàn toàn trong sạch.
Iti kasiṇanti vā abhibhāyatananti vā vimokkhoti vā rūpāvacarajjhānameva.
Thus, whether called kasiṇa, abhibhāyatana, or vimokkha, it is the rūpāvacara jhāna itself.
Như vậy, dù là kasiṇa, abhibhāyatana hay vimokkha, tất cả đều là các thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna).
Tañhi ārammaṇassa sakalaṭṭhena kasiṇaṃ nāma, ārammaṇaṃ abhibhavanaṭṭhena abhibhāyatanaṃ nāma, ārammaṇe adhimuccanaṭṭhena paccanīkadhammehi ca vimuccanaṭṭhena vimokkho nāmāti vuttaṃ.
For it is called kasiṇa by reason of the object being complete, it is called abhibhāyatana by reason of overwhelming the object, and it is called vimokkha by reason of being resolute upon the object and by reason of being liberated from opposing defilements.
Thật vậy, thiền đó được gọi là kasiṇa theo nghĩa là toàn bộ đối tượng; được gọi là abhibhāyatana theo nghĩa là chế ngự đối tượng; và được gọi là vimokkha theo nghĩa là quyết định vào đối tượng và giải thoát khỏi các pháp đối nghịch.
Tattha kasiṇadesanā abhidhammavasena, itarā pana suttantadesanāvasena vuttāti veditabbā.
Among these, the teaching of kasiṇa is according to the Abhidhamma method, while the others (abhibhāyatana and vimokkha) are stated according to the Suttanta method; this should be understood.
Trong đó, sự thuyết giảng về kasiṇa là theo phương pháp Abhidhamma, còn các thuyết giảng khác là theo phương pháp Suttanta, cần phải hiểu như vậy.
Ayamettha apubbapadavaṇṇanā.
This is the explanation of the unprecedented terms here.
Đây là phần giải thích các từ ngữ chưa từng có trong phần này.
Ekekasmiṃ pana vimokkhe pathavīkasiṇe viya pañcavīsati pañcavīsatīti katvā pañcasattati navakā veditabbā.
Furthermore, in each vimokkha, as in the earth kasiṇa, there are twenty-five categories of twenty-five (navakas), making seventy-five navakas in total; this should be understood.
Trong mỗi vimokkha, giống như kasiṇa đất, cần phải hiểu có bảy mươi lăm nhóm chín (navaka), mỗi nhóm gồm hai mươi lăm.
251. Idāni mettādibrahmavihāravasena pavattamānaṃ rūpāvacarakusalaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
Now, to show the rūpāvacara wholesome consciousness that occurs by way of mettā and other Brahmavihāras, the section beginning with " What are the wholesome phenomena?" is again commenced.
251. Bây giờ, để trình bày thiện pháp sắc giới (rūpāvacarakusala) phát sinh theo các Phạm trú như Từ (mettā), v.v., câu katame dhammā kusalā (Những pháp nào là thiện?) v.v. lại được bắt đầu.
Tattha mettāsahagatanti mettāya samannāgataṃ.
Therein, ‘ accompanied by loving-kindness’ means endowed with loving-kindness.
Trong đó, mettāsahagata có nghĩa là đi kèm với Từ.
Parato karuṇāsahagatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to ‘accompanied by compassion’, etc., later on.
Tương tự cũng áp dụng cho các từ karuṇāsahagata (đi kèm với Bi) v.v. ở phần sau.
Yena panesa vidhānena paṭipanno mettādisahagatāni jhānāni upasampajja viharati, taṃ mettādīnaṃ bhāvanāvidhānaṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.240) vitthāritameva.
The entire method of cultivation of mettā, etc., by which this yogi practises and enters upon and dwells in the jhānas accompanied by mettā, etc., is elaborated in the Visuddhimagga.
Tất cả các phương pháp tu tập Từ, v.v., mà hành giả thực hành để đạt được và an trú trong các thiền đi kèm với Từ, v.v., đều đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Avasesāya pāḷiyā attho pathavīkasiṇe vuttanayeneva veditabbo.
The meaning of the remaining Pāḷi text should be understood in the same way as stated for the earth kasiṇa.
Ý nghĩa của phần Pāḷi còn lại nên được hiểu theo cách đã nói trong kasiṇa đất.
Kevalañhi pathavīkasiṇe pañcavīsati navakā, idha purimāsu tīsu tikacatukkajjhānikavasena pañcavīsati sattakā, upekkhāya catutthajjhānavasena pañcavīsati ekakā, karuṇāmuditāsu ca chandādīhi catūhi saddhiṃ karuṇāmuditāti imepi yevāpanakā labbhanti.
The only difference is that in the earth kasiṇa, there are twenty-five navakas; here, in the first three (mettā, karuṇā, muditā), there are twenty-five sattakas by way of the tikajjhāna and catukkajjhāna. In upekkhā, there are twenty-five ekakas by way of the fourth jhāna. Also, in karuṇā and muditā, these additional yevāpanakas such as chanda, etc., together with the four, are found.
Tuy nhiên, trong kasiṇa đất có hai mươi lăm nhóm chín (navaka), còn ở đây, trong ba pháp đầu (Từ, Bi, Hỷ) có hai mươi lăm nhóm bảy (sattaka) theo cách thiền ba và thiền bốn, và trong Xả (upekkhā) có hai mươi lăm nhóm một (ekaka) theo cách thiền thứ tư; và trong Bi và Hỷ, các yếu tố phụ trợ (yevāpanaka) như Bi và Hỷ cùng với bốn yếu tố như dục (chanda) v.v. cũng được tìm thấy.
Dukkhapaṭipadādibhāvo cettha mettāya tāva byāpādavikkhambhanavasena, karuṇāya vihiṃsāvikkhambhanavasena, muditāya arativikkhambhanavasena, upekkhāya rāgapaṭighavikkhambhanavasena veditabbo.
Here, the state of painful practice, etc., should be understood as follows: for mettā, by way of suppressing ill-will; for karuṇā, by way of suppressing harming; for muditā, by way of suppressing discontent; for upekkhā, by way of suppressing lust and aversion.
Ở đây, trạng thái khó hành trì (dukkhapaṭipadā) v.v. cần được hiểu như sau: đối với Từ là theo cách thức trấn áp sự ác ý (byāpāda); đối với Bi là theo cách thức trấn áp sự làm hại (vihiṃsā); đối với Hỷ là theo cách thức trấn áp sự bất mãn (arati); và đối với Xả là theo cách thức trấn áp tham ái (rāga) và sân hận (paṭigha).
Parittārammaṇatā pana nabahusattārammaṇavasena; appamāṇārammaṇatā bahusattārammaṇavasena hotīti ayaṃ viseso.
The distinction is that the limited object (parittārammaṇatā) is by way of an object consisting of not many beings, while the immeasurable object (appamāṇārammaṇatā) is by way of an object consisting of many beings.
Sự khác biệt ở đây là: đối tượng hữu hạn (parittārammaṇatā) là theo cách thức đối tượng là ít chúng sanh; đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇatā) là theo cách thức đối tượng là nhiều chúng sanh.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại là tương tự.
Etāsu hi mettākaruṇāmuditāupekkhāsu atthato tāva mejjatīti mettā, siniyhatīti attho.
Among these mettā, karuṇā, muditā, and upekkhā, essentially: Mettā is that which makes one friendly; the meaning is that it makes one affectionate.
Trong Từ, Bi, Hỷ, Xả này, về mặt ý nghĩa, mettā (Từ) là cái làm cho người ta yêu mến, nghĩa là làm cho người ta có tình cảm.
Mitte vā bhavā, mittassa vā esā pavattatīpi mettā.
Or it is mettā because it arises in a friend, or it proceeds for a friend.
Hoặc là cái phát sinh trong bạn bè, hoặc là cái này phát sinh cho bạn bè, cũng là mettā.
Paradukkhe sati sādhūnaṃ hadayakampanaṃ karotīti karuṇā.
Karuṇā is that which causes the heart of good people to tremble when there is the suffering of others.
Karuṇā (Bi) là cái làm cho trái tim của những người thiện lương rung động khi có khổ đau của người khác.
Kiṇāti vā paradukkhaṃ hiṃsati vināsetīti karuṇā.
Or karuṇā is that which afflicts, harms, or destroys the suffering of others.
Hoặc karuṇā là cái hủy diệt, làm tan biến khổ đau của người khác.
Kirīyati vā dukkhitesu pharaṇavasena pasāriyatīti karuṇā.
Or karuṇā is that which is extended or spread out towards those who are suffering, by way of pervasion.
Hoặc karuṇā là cái được lan tỏa đến những người đang đau khổ.
Modanti tāya taṃsamaṅgino, sayaṃ vā modati, modanamattameva vā tanti muditā.
Muditā is that by which those endowed with it rejoice, or it itself rejoices, or it is merely rejoicing.
Muditā (Hỷ) là cái mà những người có nó hoan hỷ, hoặc tự mình hoan hỷ, hoặc chỉ đơn thuần là sự hoan hỷ.
‘Averā hontū’tiādibyāpārappahānena majjhattabhāvūpagamanena ca upekkhatīti upekkhā.
Upekkhā is that which regards with equanimity, by abandoning the act of 'May they be free from enmity,' etc., and by resorting to a state of neutrality.
Upekkhā (Xả) là cái giữ thái độ trung lập bằng cách từ bỏ những hành động như ‘mong không có oán thù’ v.v.
Lakkhaṇādito panettha hitākārappavattilakkhaṇā ‘mettā’, hitūpasaṃhārarasā, āghātavinayapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ manāpabhāvadassanapadaṭṭhānā.
Among these, from the perspective of characteristics: Mettā has the characteristic of proceeding with the aspect of desiring welfare; its function is to bring about welfare; its manifestation is the removal of resentment; its proximate cause is seeing the pleasing aspect of beings.
Trong số này, về mặt đặc tính v.v.: ‘Từ’ (mettā) có đặc tính là sự phát sinh mong muốn lợi ích; có nhiệm vụ là mang lại lợi ích; có biểu hiện là sự chế ngự ác ý; có nguyên nhân gần là thấy được trạng thái đáng yêu của chúng sanh.
Byāpādūpasamo etissā sampatti, sinehasambhavo vipatti.
The success of this is the appeasement of ill-will; its failure is the arising of affection (craving).
Sự trấn áp ác ý là thành công của nó; sự phát sinh ái luyến là thất bại của nó.
Dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā ‘karuṇā’, paradukkhāsahanarasā, avihiṃsāpaccupaṭṭhānā, dukkhābhibhūtānaṃ anāthabhāvadassanapadaṭṭhānā.
Karuṇā has the characteristic of proceeding with the aspect of wishing to remove suffering; its function is not to tolerate the suffering of others; its manifestation is non-violence; its proximate cause is seeing the helplessness of those overcome by suffering.
‘Bi’ (karuṇā) có đặc tính là sự phát sinh mong muốn loại bỏ khổ đau; có nhiệm vụ là không chịu đựng khổ đau của người khác; có biểu hiện là sự không làm hại; có nguyên nhân gần là thấy được trạng thái không có nơi nương tựa của những người bị khổ đau áp bức.
Vihiṃsūpasamo tassā sampatti, sokasambhavo vipatti.
The success of this is the appeasement of cruelty; its failure is the arising of sorrow.
Sự trấn áp sự làm hại là thành công của nó; sự phát sinh sầu khổ là thất bại của nó.
Sattesu pamodanalakkhaṇā ‘muditā’, anissāyanarasā, arativighātapaccupaṭṭhānā, sattānaṃ sampattidassanapadaṭṭhānā.
Muditā has the characteristic of rejoicing in beings; its function is non-envy; its manifestation is the removal of discontent; its proximate cause is seeing the prosperity of beings.
‘Hỷ’ (muditā) có đặc tính là sự hoan hỷ đối với chúng sanh; có nhiệm vụ là không ganh tỵ; có biểu hiện là sự loại bỏ sự bất mãn; có nguyên nhân gần là thấy được sự thành công của chúng sanh.
Arativūpasamo tassā sampatti, pahāsasambhavo vipatti.
The success of this is the appeasement of discontent; its failure is the arising of boisterous joy.
Sự trấn áp sự bất mãn là thành công của nó; sự phát sinh sự vui đùa là thất bại của nó.
Sattesu majjhattākārappavattilakkhaṇā ‘upekkhā’, sattesu samabhāvadassanarasā, paṭighānunayavūpasamapaccupaṭṭhānā, ‘‘kammassakā sattā, te kassa ruciyā sukhitā vā bhavissanti, dukkhato vā muccissanti, pattasampattito vā na parihāyissantī’’ti?
Upekkhā has the characteristic of proceeding with a neutral aspect towards beings; its function is seeing beings impartially; its manifestation is the appeasement of aversion and attachment; its proximate cause is seeing that "Beings are owners of their kamma; by whose wish will they be happy, or liberated from suffering, or not fall away from the prosperity they have attained?"
‘Xả’ (upekkhā) có đặc tính là sự phát sinh thái độ trung lập đối với chúng sanh; có nhiệm vụ là thấy được sự bình đẳng giữa chúng sanh; có biểu hiện là sự trấn áp sân hận và tham ái; và có nguyên nhân gần là thấy được rằng “chúng sanh là chủ nhân của nghiệp, chúng sẽ hạnh phúc hay thoát khỏi khổ đau, hay không mất đi sự thành công đã đạt được, theo ý muốn của ai?”
Evaṃ pavattakammassakatādassanapadaṭṭhānā.
Thus, its proximate cause is seeing the ownership of kamma operating in this way.
Như vậy, nguyên nhân gần là thấy được sự sở hữu nghiệp như đã nói.
Paṭighānunayavūpasamo tassā sampatti, gehassitāya aññāṇupekkhāya sambhavo vipatti.
The success of this is the appeasement of aversion and attachment; its failure is the arising of ignorant equanimity associated with household life.
Sự trấn áp sân hận và tham ái là thành công của nó; sự phát sinh xả vô minh (aññāṇupekkhā) dựa vào gia đình là thất bại của nó.
Ekamekassa cettha āsannadūravasena dve dve paccatthikā.
Here, each of them has two adversaries, near and far.
Trong mỗi pháp này, có hai kẻ thù, một gần và một xa.
Mettābrahmavihārassa hi, samīpacāro viya purisassa sapatto, guṇadassanasabhāgatāya rāgo āsannapaccatthiko.
For the mettā-brahmavihāra, lust is the near adversary, like an enemy wandering nearby, due to its nature of seeing agreeable qualities.
Đối với Phạm trú Từ (mettābrahmavihāra), tham ái (rāga) là kẻ thù gần, vì nó có tính chất tương đồng trong việc nhìn thấy các phẩm chất, giống như một kẻ thù đi gần bên một người.
So lahuṃ otāraṃ labhati.
It quickly finds an opportunity to enter.
Nó dễ dàng tìm được cơ hội.
Tasmā tato suṭṭhu mettā rakkhitabbā.
Therefore, mettā should be well-guarded from it.
Vì vậy, Từ cần được bảo vệ cẩn thận khỏi nó.
Pabbatādigahananissito viya purisassa sapatto sabhāvavisabhāgatāya byāpādo dūrapaccatthiko.
As an enemy for a person relying on a dense place like a mountain, ill-will is a distant enemy due to its dissimilarity in nature.
Ác ý (byāpāda) là kẻ thù xa, vì nó có tính chất trái ngược về bản chất, giống như một kẻ thù ẩn náu trong rừng núi v.v. của một người.
Tasmā tato nibbhayena mettāyitabbaṃ.
Therefore, one should cultivate mettā fearlessly from that (ill-will).
Vì vậy, Từ nên được phát triển mà không sợ hãi khỏi nó.
Mettāyissati ca nāma kopañca karissatīti aṭṭhānametaṃ.
To say, "One will cultivate mettā and also generate anger," is an impossibility.
Thật không thể nào một người vừa phát triển Từ lại vừa nổi giận.
Karuṇābrahmavihārassa ‘‘cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ.
As for the Brahmavihāra of karuṇā, "When one perceives the non-acquisition of visible forms cognizable by the eye, which are desirable, agreeable, pleasing, enchanting, and connected with worldly allurements, or when one recollects visible forms that were acquired in the past, have ceased, or have undergone change, sorrow arises.
Đối với Phạm trú Bi (karuṇābrahmavihāra), sự ưu phiền thế tục (gehassitaṃ domanassaṃ) được đề cập theo cách như sau: “Sự ưu phiền phát sinh ở một người khi không đạt được các sắc khả kiến, đáng mong muốn, đáng yêu, làm vui lòng, làm thỏa mãn tâm trí, liên quan đến lợi lộc thế gian, hoặc khi nhớ lại các sắc đã từng đạt được trong quá khứ, đã diệt, đã biến đổi. Sự ưu phiền như vậy được gọi là ưu phiền thế tục.”
Yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehassitaṃ domanassa’’ntiādinā nayena āgataṃ gehassitaṃ domanassaṃ vipattidassanasabhāgatāya āsannapaccatthikaṃ.
Such sorrow is called house-rooted sorrow," and so on, this house-rooted sorrow is an approximate enemy due to its nature of seeing misfortune.
Sự ưu phiền thế tục này là kẻ thù gần, vì nó có tính chất tương đồng trong việc nhìn thấy sự bất hạnh.
Sabhāvavisabhāgatāya vihesā dūrapaccatthikā.
Harm (vihesā) is a distant enemy due to its dissimilarity in nature.
Sự làm hại (vihesā) là kẻ thù xa, vì nó có tính chất trái ngược về bản chất.
Tasmā tato nibbhayena karuṇāyitabbaṃ.
Therefore, one should cultivate karuṇā fearlessly from that (harm).
Vì vậy, Bi nên được phát triển mà không sợ hãi khỏi nó.
Karuṇañca nāma karissati pāṇiādīhi ca vihesissatīti aṭṭhānametaṃ.
To say, "One will cultivate karuṇā and also inflict harm with hands and so on," is an impossibility.
Thật không thể nào một người vừa phát triển Bi lại vừa làm hại bằng tay chân v.v.
Muditābrahmavihārassa ‘‘cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ.
As for the Brahmavihāra of muditā, "When one perceives the acquisition of visible forms cognizable by the eye, which are desirable, agreeable, pleasing, enchanting, and connected with worldly allurements, or when one recollects visible forms that were acquired in the past, have ceased, or have undergone change, joy arises.
Đối với Hỷ Phạm trú (Muditābrahmavihāra): sự hoan hỷ (somanassaṃ) khởi lên khi nhìn thấy sự đạt được (paṭilābhaṃ vā paṭilābhato) các sắc khả tri bằng mắt (cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ) đáng mong muốn (iṭṭhānaṃ), đáng yêu (kantānaṃ), vừa ý (manāpānaṃ), đẹp đẽ (manoramānaṃ), liên quan đến lợi lộc thế gian (lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ); hoặc khi hồi tưởng (samanussarato) về những gì đã từng đạt được (paṭiladdhapubbaṃ) trong quá khứ (pubbe), đã diệt (niruddhaṃ), đã biến đổi (vipariṇataṃ).
Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehassitaṃ somanassa’’ntiādinā (ma. ni. 3.306) nayena āgataṃ gehassitaṃ somanassaṃ sampattidassanasabhāgatāya āsannapaccatthikaṃ.
Such joy is called house-rooted joy," and so on, this house-rooted joy is an approximate enemy due to its nature of seeing success.
Sự hoan hỷ như vậy (Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ) được gọi là hoan hỷ thế tục (gehassitaṃ somanassaṃ) theo cách đã được nói đến trong kinh (ma. ni. 3.306), là kẻ thù gần (āsannapaccatthikaṃ) của Hỷ Phạm trú vì có cùng bản chất là nhìn thấy sự thành tựu (sampattidassanasabhāgatāya).
Sabhāvavisabhāgatāya arati dūrapaccatthikā.
Discontent (arati) is a distant enemy due to its dissimilarity in nature.
Sự bất mãn (arati) là kẻ thù xa (dūrapaccatthikā) vì có bản chất trái ngược (sabhāvavisabhāgatāya).
Tasmā tato nibbhayena muditā bhāvetabbā.
Therefore, one should develop muditā fearlessly from that (discontent).
Do đó, Hỷ (muditā) cần được tu tập không sợ hãi (nibbhayena) từ đó.
Pamudito ca nāma bhavissati pantasenāsanesu ca adhikusaladhammesu ca ukkaṇṭhissatīti aṭṭhānametaṃ.
To say, "One will be joyful and also become weary of solitary dwellings and higher wholesome states," is an impossibility.
Thật không thể nào (aṭṭhānametaṃ) một người hoan hỷ (pamudito ca nāma) lại trở nên chán nản (ukkaṇṭhissatīti) với những trú xứ thanh vắng (pantasenāsanesu) và các pháp thiện cao thượng (adhikusaladhammesu).
Upekkhābrahmavihārassa pana ‘‘cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa.
However, as for the Brahmavihāra of upekkhā, "When a foolish, deluded, ordinary person, who has not overcome defilements or their results, who does not see danger, who is uninstructed, sees a visible form with the eye, equanimity arises.
Tuy nhiên, đối với Xả Phạm trú (Upekkhābrahmavihārassa): “Khi nhìn thấy sắc bằng mắt (cakkhunā rūpaṃ disvā), sự xả (upekkhā) khởi lên nơi người ngu (bālassa), người mê muội (mūḷhassa), phàm phu (puthujjanassa), người chưa chiến thắng các giới hạn (anodhijinassa), người chưa chiến thắng quả báo (avipākajinassa), người không thấy sự nguy hiểm (anādīnavadassāvino), người chưa nghe pháp (assutavato), phàm phu (puthujjanassa).
Yā evarūpā upekkhā rūpaṃ sā nātivattati.
Such equanimity does not transcend the visible form.
Sự xả như vậy (Yā evarūpā upekkhā) không vượt ra khỏi sắc (rūpaṃ sā nātivattati).
Tasmā sā upekkhā gehassitāti vuccatī’’tiādinā (ma. ni. 3.308) nayena āgatā gehassitā aññāṇupekkhā dosaguṇānaṃ avicāraṇavasena sabhāgattā āsannapaccatthikā.
Therefore, that equanimity is called house-rooted," and so on, this house-rooted equanimity of ignorance is an approximate enemy due to its similarity in not discerning faults and merits.
Do đó, sự xả ấy (sā upekkhā) được gọi là xả thế tục (gehassitāti vuccatī’’tiādinā) theo cách đã được nói đến trong kinh (ma. ni. 3.308), là kẻ thù gần (āsannapaccatthikā) vì có cùng bản chất là không xem xét lỗi lầm và đức tính (dosaguṇānaṃ avicāraṇavasena).
Sabhāvavisabhāgatāya rāgapaṭighā dūrapaccatthikā.
Greed and aversion (rāgapaṭighā) are distant enemies due to their dissimilarity in nature.
Tham ái và sân hận (rāgapaṭighā) là kẻ thù xa (dūrapaccatthikā) vì có bản chất trái ngược (sabhāvavisabhāgatāya).
Tasmā tato nibbhayena upekkhitabbaṃ.
Therefore, one should practice upekkhā fearlessly from that (greed and aversion).
Do đó, cần phải xả (upekkhitabbaṃ) không sợ hãi (nibbhayena) từ đó.
Upekkhissati ca nāma rajjissati ca paṭihaññissati cāti aṭṭhānametaṃ.
To say, "One will practice upekkhā and also become attached and struck by aversion," is an impossibility.
Thật không thể nào (aṭṭhānametaṃ) một người có xả (upekkhissati ca nāma) lại tham đắm (rajjissati ca) và sân hận (paṭihaññissati cāti).
Tatrāyaṃ vaḍḍhanakkamo – yathā hi kusalo kassako kasitabbaṭṭhānaṃ paricchinditvā kasati, evaṃ paṭhamameva ekaṃ āvāsaṃ paricchinditvā tattha sattesu ‘imasmiṃ āvāse sattā averā hontū’tiādinā nayena mettā bhāvetabbā.
Here is the method of expansion: Just as a skilled farmer delimits a field to be ploughed and then ploughs it, so too, one should first delimit one dwelling place and develop mettā towards the beings there, saying, 'May the beings in this dwelling place be free from enmity,' and so on.
Đây là thứ tự mở rộng (vaḍḍhanakkamo) ở đây: Như một người nông dân lành nghề (kusalo kassako) phân định (paricchinditvā) khu vực cần cày (kasitabbaṭṭhānaṃ) rồi cày (kasati), cũng vậy, trước tiên (paṭhamameva) cần phân định (paricchinditvā) một khu vực (ekaṃ āvāsaṃ) và tu tập từ bi (mettā bhāvetabbā) đối với chúng sinh ở đó (tattha sattesu) theo cách như: ‘Mong rằng chúng sinh trong khu vực này (imasmiṃ āvāse sattā) không có oán thù (averā hontū)’.
Tattha cittaṃ muduṃ kammaniyaṃ katvā dve āvāsā paricchinditabbā.
Having made the mind soft and workable there, two dwelling places should be delimited.
Sau khi làm cho tâm trở nên mềm mại (muduṃ) và dễ uốn nắn (kammaniyaṃ) ở đó, cần phân định hai khu vực (dve āvāsā paricchinditabbā).
Tato anukkamena tayo cattāro pañca cha satta aṭṭha nava dasa, ekā racchā, upaḍḍhagāmo, gāmo, janapado, rajjaṃ, ekā disāti evaṃ yāva ekaṃ cakkavāḷaṃ, tato vā pana bhiyyo tattha tattha sattesu mettā bhāvetabbā.
Then, in gradual succession, three, four, five, six, seven, eight, nine, ten, one street, half a village, a village, a district, a kingdom, one direction—in this way, mettā should be developed towards the beings in each of those places, up to one world-system, or even beyond.
Từ đó, tuần tự (anukkamena) ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười khu vực; một con đường (ekā racchā), nửa làng (upaḍḍhagāmo), một làng (gāmo), một vùng (janapado), một vương quốc (rajjaṃ), một phương hướng (ekā disā); cứ thế cho đến một vũ trụ (ekaṃ cakkavāḷaṃ), hoặc hơn thế nữa (bhiyyo), cần tu tập từ bi (mettā bhāvetabbā) đối với chúng sinh ở từng nơi (tattha tattha sattesu).
Tathā karuṇādayoti.
Similarly for karuṇā and so on.
Cũng vậy đối với Bi (karuṇā) và các pháp khác (ādayo).
Ayamettha ārammaṇavaḍḍhanakkamo.
This is the method of expanding the object here.
Đây là thứ tự mở rộng đối tượng (ārammaṇavaḍḍhanakkamo) ở đây.
Yathā pana kasiṇānaṃ nissando āruppā, samādhīnaṃ nissando nevasaññānāsaññāyatanaṃ, vipassanānaṃ nissando phalasamāpatti, samathavipassanānaṃ nissando nirodhasamāpatti, evaṃ purimabrahmavihārattayassa nissando ettha upekkhābrahmavihāro.
Just as the outflow of kasiṇas is the immeasurable attainments, the outflow of samādhis is the neither-perception-nor-non-perception attainment, the outflow of vipassanā is the fruition attainment, and the outflow of samatha and vipassanā is the cessation attainment, so too, the outflow of the first three Brahmavihāras here is the upekkhābrahmavihāra.
Như sự tiếp nối (nissando) của các biến xứ (kasiṇānaṃ) là các thiền vô sắc (āruppā), sự tiếp nối của các định (samādhīnaṃ) là phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanaṃ), sự tiếp nối của các tuệ quán (vipassanānaṃ) là quả định (phalasamāpatti), sự tiếp nối của tịnh chỉ và tuệ quán (samathavipassanānaṃ) là diệt tận định (nirodhasamāpatti), cũng vậy, Xả Phạm trú (upekkhābrahmavihāro) ở đây là sự tiếp nối của ba Phạm trú đầu tiên (purimabrahmavihārattayassa).
Yathā hi thambhe anussāpetvā tulāsaṅghāṭaṃ anāropetvā na sakkā ākāse kūṭagopānasiyo ṭhapetuṃ, evaṃ purimesu tatiyajjhānaṃ vinā na sakkā catutthaṃ bhāvetuṃ.
Indeed, just as it is impossible to place pinnacles and rafters in the air without erecting pillars and laying beams, so too, it is impossible to develop the fourth (Brahmavihāra) without the third jhāna in the preceding ones.
Thật vậy, không thể nào (na sakkā) đặt các xà ngang (kūṭagopānasiyo) trên không (ākāse) mà không dựng cột (thambhe anussāpetvā) và không đặt xà dọc (tulāsaṅghāṭaṃ anāropetvā); cũng vậy, không thể tu tập thiền thứ tư (catutthaṃ bhāvetuṃ) mà không có thiền thứ ba (tatiyajjhānaṃ) trong ba pháp đầu tiên (purimesu).
Kasiṇesu pana uppannatatiyajjhānassapesā nuppajjati visabhāgārammaṇattāti.
However, in the case of kasiṇas, even for one who has attained the third jhāna, this (upekkhā) does not arise because their object is dissimilar.
Tuy nhiên, ngay cả đối với người đã đạt được thiền thứ ba (uppannatatiyajjhānassapesā) trong các biến xứ (kasiṇesu), sự xả này (esā) cũng không khởi lên (nuppajjati) vì đối tượng không tương đồng (visabhāgārammaṇattāti).
Ettha siyā – ‘kasmā panetā mettā karuṇā muditā upekkhā brahmavihārāti vuccanti?
Here, one might ask: 'Why are mettā, karuṇā, muditā, and upekkhā called Brahmavihāras?
Ở đây có thể có câu hỏi: ‘Tại sao các pháp Từ (mettā), Bi (karuṇā), Hỷ (muditā), Xả (upekkhā) này lại được gọi là Phạm trú (brahmavihārāti)?
Kasmā ca, catassova?
And why only four?
Và tại sao chỉ có bốn (catassova)?
Ko ca etāsaṃ kamo?
What is their order?
Thứ tự của chúng là gì (Ko ca etāsaṃ kamo)?
Vibhaṅge ca kasmā appamaññāti vuttā’ti?
And why are they called Appamaññā in the Vibhaṅga?'
Và tại sao trong Luận Tạng (Vibhaṅge ca) chúng lại được gọi là Vô lượng tâm (appamaññāti vuttā)’?
Vuccate – seṭṭhaṭṭhena tāva niddosabhāvena cettha brahmavihāratā veditabbā.
It is said: Their quality of being Brahmavihāras here should be understood primarily by way of their excellence and their faultless nature.
Xin trả lời: Trước hết, cần hiểu rằng chúng là Phạm trú (brahmavihāratā veditabbā) ở đây bởi ý nghĩa là cao thượng (seṭṭhaṭṭhena) và bởi bản chất không có lỗi lầm (niddosabhāvena ca).
Sattesu sammāpaṭipattibhāvena hi seṭṭhā ete vihārā.
Indeed, these abidings are excellent due to their nature of right conduct towards beings.
Thật vậy, những trú xứ này (ete vihārā) là cao thượng (seṭṭhā) bởi bản chất thực hành đúng đắn (sammāpaṭipattibhāvena) đối với chúng sinh (sattesu).
Yathā ca brahmāno niddosacittā viharanti, evaṃ etehi sampayuttā yogino brahmasamāva hutvā viharantīti seṭṭhaṭṭhena niddosabhāvena ca brahmavihārāti vuccanti.
And just as Brahmās abide with faultless minds, so too, yogis endowed with these (Brahmavihāras) abide like Brahmās; therefore, they are called Brahmavihāras by way of their excellence and faultless nature.
Và như các Phạm thiên (brahmāno) sống với tâm không lỗi lầm (niddosacittā viharanti), cũng vậy, các hành giả (yogino) được kết hợp với những pháp này (etehi sampayuttā) sống như các Phạm thiên (brahmasamāva hutvā viharantīti); do đó, chúng được gọi là Phạm trú (brahmavihārāti vuccanti) bởi ý nghĩa cao thượng (seṭṭhaṭṭhena) và bản chất không lỗi lầm (niddosabhāvena ca).
Yasmā pana catassopetā bhāvetukāmena paṭhamaṃ hitākārappavattivasena sattesu paṭipajjitabbaṃ, hitākārappavattilakkhaṇā ca mettā; tato evaṃ patthitahitānaṃ sattānaṃ dukkhābhibhavaṃ disvā vā sutvā vā sambhāvetvā vā dukkhāpanayanākārappavattivasena, dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā ca karuṇā; athevaṃ patthitahitānaṃ patthitadukkhāpagamānañca nesaṃ sampattiṃ disvā sampattippamodanavasena, pamodanalakkhaṇā ca muditā; tato paraṃ pana kattabbābhāvato ajjhupekkhakatāsaṅkhātena majjhattākārena paṭipajjitabbaṃ, majjhattākārappavattilakkhaṇā ca upekkhā; tasmā ito hitādiākāravasā panāsaṃ paṭhamaṃ mettā vuttā.
However, since one who desires to develop all four must first practice towards beings by way of wishing for their welfare, and mettā is characterized by the arising of the aspect of welfare; then, having seen, heard, or contemplated the suffering that has overcome those beings for whom welfare was wished, one practices by way of the arising of the aspect of removing suffering, and karuṇā is characterized by the arising of the aspect of removing suffering; then, having seen the success of those for whom welfare was wished and from whom suffering was wished to be removed, one practices by way of rejoicing in their success, and muditā is characterized by rejoicing; after that, since there is no further duty to perform, one practices with the aspect of equanimity, which is the state of being indifferent, and upekkhā is characterized by the arising of the aspect of equanimity; therefore, from this perspective, by way of the aspects of welfare and so on, mettā is taught first.
Tuy nhiên, bởi vì người muốn tu tập (bhāvetukāmena) tất cả bốn pháp này (catassopetā) trước tiên (paṭhamaṃ) phải hành xử (paṭipajjitabbaṃ) đối với chúng sinh (sattesu) theo phương diện mong muốn lợi ích (hitākārappavattivasena), và Từ (mettā) có đặc tính là mong muốn lợi ích (hitākārappavattilakkhaṇā); sau đó, khi thấy (disvā), nghe (sutvā) hoặc suy nghĩ (sambhāvetvā) về sự khổ não (dukkhābhibhavaṃ) của những chúng sinh đã mong muốn lợi ích như vậy (evaṃ patthitahitānaṃ sattānaṃ), cần hành xử theo phương diện mong muốn loại bỏ khổ đau (dukkhāpanayanākārappavattivasena), và Bi (karuṇā) có đặc tính là mong muốn loại bỏ khổ đau (dukkhāpanayanākārappavattilakkhaṇā); và sau đó, khi thấy sự thành tựu (sampattiṃ disvā) của những chúng sinh đã mong muốn lợi ích và mong muốn hết khổ đau như vậy (evaṃ patthitahitānaṃ patthitadukkhāpagamānañca nesaṃ), cần hoan hỷ với sự thành tựu (sampattippamodanavasena), và Hỷ (muditā) có đặc tính là hoan hỷ (pamodanalakkhaṇā); sau đó (tato paraṃ), vì không còn việc gì phải làm (kattabbābhāvato), cần hành xử theo phương diện trung lập (majjhattākārena) được gọi là sự thờ ơ (ajjhupekkhakatāsaṅkhātena), và Xả (upekkhā) có đặc tính là hành xử trung lập (majjhattākārappavattilakkhaṇā); do đó, dựa trên phương diện lợi ích và các phương diện khác (ito hitādiākāravasā), Từ (mettā) được nói đến trước tiên (paṭhamaṃ vuttā).
Atha karuṇā muditā upekkhāti ayaṃ kamo veditabbo.
Then, this order should be understood: karuṇā, muditā, upekkhā.
Thứ tự này cần được hiểu là sau đó là Bi (karuṇā), Hỷ (muditā) và Xả (upekkhā).
Evaṃ appamāṇagocaratāya ekalakkhaṇāsu cāpi etāsu purimā tisso tikacatukkajjhānikāva honti.
Thus, although these (Brahmavihāras) share the same characteristic of having immeasurable objects, the first three (mettā, karuṇā, muditā) are associated with the three jhānas (for tikajjhāna system) or four jhānas (for catukkajjhāna system).
Mặc dù các pháp này (etāsu) có cùng đặc tính (ekalakkhaṇāsu) là có đối tượng vô lượng (appamāṇagocaratāya), nhưng ba pháp đầu tiên (purimā tisso) chỉ thuộc về tam thiền và tứ thiền (tikacatukkajjhānikāva honti).
Kasmā?
Why so?
Tại sao (Kasmā)?
Somanassāvippayogato.
Because they are not dissociated from joy (somanassa).
Vì không tách rời hỷ (somanassāvippayogato).
Kasmā panāsaṃ somanassena avippayogoti?
And why are they not dissociated from joy?
Tại sao chúng không tách rời hỷ (Kasmā panāsaṃ somanassena avippayogoti)?
Domanassasamuṭṭhitānaṃ byāpādādīnaṃ nissaraṇattā.
Because they are the escape from ill-will (byāpāda) and so on, which arise from displeasure (domanassa).
Vì chúng là lối thoát (nissaraṇattā) khỏi sân hận và các phiền não khác (byāpādādīnaṃ) phát sinh từ ưu (domanassasamuṭṭhitānaṃ).
Pacchimā pana avasesekajjhānikāva.
However, the last one (upekkhā) is associated only with a single jhāna (the fourth jhāna).
Tuy nhiên, pháp cuối cùng (pacchimā pana) chỉ thuộc về nhất thiền còn lại (avasesekajjhānikāva).
Kasmā?
Why so?
Tại sao (Kasmā)?
Upekkhāvedanāsampayogato.
Because it is conjoined with the feeling of equanimity (upekkhā-vedanā).
Vì liên kết với thọ xả (upekkhāvedanāsampayogato).
Na hi sattesu majjhattākārappavattā brahmavihārupekkhā upekkhāvedanaṃ vinā vattatīti.
Indeed, the equanimity of the Brahmavihāras, which proceeds with an attitude of impartiality towards beings, does not occur without the feeling of equanimity.
Thật vậy, Xả Phạm trú (brahmavihārupekkhā) vận hành theo phương diện trung lập (majjhattākārappavattā) đối với chúng sinh (sattesu) không thể tồn tại (na vattati) nếu không có thọ xả (upekkhāvedanaṃ vinā).
Tattha uddhumātakasaññāsahagatantiādīsu, bhastā viya vāyunā, uddhaṃ jīvitapariyādānā yathānukkamaṃ samuggatena sūnabhāvena dhumātattā uddhumātaṃ.
Among these, in uddhumātakasaññāsahagataṃ (conjoined with the perception of a bloated corpse) and so on, "bloated" (uddhumātaṃ) means swollen due to the accumulation of gases that arise successively after the cessation of life, like a bellows (inflated with air).
Trong đó, đối với các từ như uddhumātakasaññāsahagata (tưởng về thi thể trương phồng), thi thể được gọi là uddhumāta (trương phồng) vì nó bị sưng phồng và bốc mùi do sự trương phồng tăng dần sau khi sự sống chấm dứt, giống như một cái túi da căng phồng do gió.
Uddhumātameva uddhumātakaṃ.
That which is bloated is uddhumātakaṃ.
Chính sự trương phồng này là uddhumātaka (thi thể trương phồng).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ uddhumātanti uddhumātakaṃ.
Alternatively, it is called uddhumātakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) bloated (uddhumātaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể trương phồng bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là uddhumātaka.
Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that is bloated in such a way.
Đây là tên gọi của một thi thể như vậy.
Vinīlaṃ vuccati viparibhinnanīlavaṇṇaṃ.
"Discolored" (vinīlaṃ) means having a variegated bluish color.
Vinīla (thi thể xanh tím) được gọi là thi thể có màu xanh tím bị biến đổi.
Vinīlameva vinīlakaṃ.
That which is discolored is vinīlakaṃ.
Chính sự xanh tím này là vinīlaka (thi thể xanh tím).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vinīlanti vinīlakaṃ.
Alternatively, it is called vinīlakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) discolored (vinīlaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể xanh tím bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là vinīlaka.
Maṃsussadaṭṭhānesu rattavaṇṇassa, pubbasannicayaṭṭhānesu setavaṇṇassa, yebhuyyena ca nīlavaṇṇassa, nīlaṭṭhāne nīlasāṭakapārutasseva chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that is reddish in places where there is an accumulation of flesh, whitish in places where pus collects, and predominantly bluish, as if covered with a blue cloth in the bluish areas.
Đây là tên gọi của một thi thể có màu đỏ ở những chỗ có nhiều thịt, màu trắng ở những chỗ tích tụ mủ, và phần lớn có màu xanh tím, giống như một thi thể được phủ bằng một tấm vải xanh ở chỗ màu xanh.
Paribhinnaṭṭhānesu vissandamānaṃ pubbaṃ vipubbaṃ.
"Pus-exuding" (vipubbaṃ) refers to pus that flows out from broken places.
Mủ chảy ra từ những chỗ bị vỡ là vipubba (thi thể có mủ).
Vipubbameva vipubbakaṃ.
That which is pus-exuding is vipubbakaṃ.
Chính sự có mủ này là vipubbaka (thi thể có mủ).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vipubbanti vipubbakaṃ.
Alternatively, it is called vipubbakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) pus-exuding (vipubbaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể có mủ bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là vipubbaka.
Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that is exuding pus in such a way.
Đây là tên gọi của một thi thể như vậy.
Vicchiddaṃ vuccati dvidhā chindanena apadhāritaṃ, vicchiddameva vicchiddakaṃ.
"Severed" (vicchiddaṃ) means cut into two parts; that which is severed is vicchiddakaṃ.
Vicchidda (thi thể bị cắt đứt) được gọi là thi thể bị chia đôi do bị cắt làm hai, chính sự cắt đứt này là vicchiddaka (thi thể bị cắt đứt).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vicchiddanti vicchiddakaṃ.
Alternatively, it is called vicchiddakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) severed (vicchiddaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể bị cắt đứt bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là vicchiddaka.
Vemajjhe chinnassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that has been cut in the middle.
Đây là tên gọi của một thi thể bị cắt ngang giữa.
Ito ca etto ca vividhākārena soṇasiṅgālādīhi khāyitaṃ vikkhāyitaṃ.
"Gnawed" (vikkhāyitaṃ) means eaten by dogs, jackals, and so on, in various ways, from here and there.
Thi thể bị các loài chó, chó rừng, v.v., ăn cắn theo nhiều cách khác nhau từ đây và từ đó là vikkhāyita (thi thể bị ăn cắn).
Vikkhāyitameva vikkhāyitakaṃ.
That which is gnawed is vikkhāyitakaṃ.
Chính sự bị ăn cắn này là vikkhāyitaka (thi thể bị ăn cắn).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vikkhāyitanti vikkhāyitakaṃ.
Alternatively, it is called vikkhāyitakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) gnawed (vikkhāyitaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể bị ăn cắn bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là vikkhāyitaka.
Tathārūpassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that is gnawed in such a way.
Đây là tên gọi của một thi thể như vậy.
Vividhā khittaṃ vikkhittaṃ.
"Scattered" (vikkhittaṃ) means thrown in various ways.
Thi thể bị ném vứt lung tung là vikkhitta (thi thể bị vứt rải rác).
Vikkhittameva vikkhittakaṃ.
That which is scattered is vikkhittakaṃ.
Chính sự bị vứt rải rác này là vikkhittaka (thi thể bị vứt rải rác).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ vikkhittanti vikkhittakaṃ.
Alternatively, it is called vikkhittakaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) scattered (vikkhittaṃ) thing due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, thi thể bị vứt rải rác bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là vikkhittaka.
‘Aññena hatthaṃ aññena pādaṃ aññena sīsa’nti evaṃ tato tato khittassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that has been thrown here and there, with a hand in one place, a foot in another, and a head in yet another.
Đây là tên gọi của một thi thể bị vứt rải rác từng bộ phận như “tay ở chỗ này, chân ở chỗ kia, đầu ở chỗ khác”.
Hatañca taṃ purimanayeneva vikkhittakañcāti hatavikkhittakaṃ.
That which is cut and scattered in the aforementioned manner is hatavikkhittakaṃ.
Thi thể bị đánh đập và vứt rải rác theo cách trước đó là hatavikkhittaka (thi thể bị đánh đập và vứt rải rác).
Kākapadākārena aṅgapaccaṅgesu satthena hanitvā vuttanayena vikkhittakassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse that has been cut with a weapon in the limbs and minor parts, resembling crow's feet, and scattered in the manner described.
Đây là tên gọi của một thi thể bị đánh đập bằng vũ khí ở các bộ phận cơ thể theo hình dạng chân quạ và bị vứt rải rác theo cách đã nói.
Lohitaṃ kirati, vikkhipati, ito cito ca paggharatīti lohitakaṃ.
"Bloody" (lohitakaṃ) means exuding blood, scattering (blood), or flowing (blood) here and there.
Thi thể đổ máu, vung vãi, chảy ra từ đây và từ đó là lohitaka (thi thể đẫm máu).
Paggharitalohitamakkhitassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse stained with flowing blood.
Đây là tên gọi của một thi thể bị dính đầy máu chảy.
Puḷavā vuccanti kimayo.
"Worms" (puḷavā) are called insects.
Puḷavā được gọi là những con sâu bọ.
Puḷave vikiratīti puḷavakaṃ.
That which is infested with worms is puḷavakaṃ.
Thi thể bị sâu bọ làm vương vãi là puḷavaka (thi thể đầy giòi bọ).
Kimiparipuṇṇassa chavasarīrassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a corpse full of worms.
Đây là tên gọi của một thi thể đầy giòi bọ.
Aṭṭhiyeva aṭṭhikaṃ.
"Bony" (aṭṭhikaṃ) is simply a bone.
Chính xương là aṭṭhika (thi thể xương).
Paṭikūlattā vā kucchitaṃ aṭṭhīti aṭṭhikaṃ.
Alternatively, it is called aṭṭhikaṃ because it is a repulsive (kucchitaṃ) bone (aṭṭhi) due to its unwholesome (paṭikūlattā) nature.
Hoặc, xương bị ghê tởm do sự đáng ghê tởm nên gọi là aṭṭhika.
Aṭṭhisaṅkhalikāyapi ekaṭṭhikassapi etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a chain of bones or even a single bone.
Đây là tên gọi của một chuỗi xương hoặc thậm chí một mảnh xương.
Imāni ca pana uddhumātakādīni nissāya uppannanimittānampi nimittesu paṭiladdhajjhānānampi etāneva nāmāni.
And these same names, such as uddhumātaka and so on, also apply to the nimittas (meditation signs) that arise based on these (corpses), and to the jhānas attained through these nimittas.
Và những tên gọi này cũng được dùng cho các tướng (nimitta) phát sinh dựa trên các thi thể trương phồng (uddhumātaka) và các thiền định (jhāna) đã đạt được trên các tướng đó.
Tattha uddhumātakanimitte appanāvasena uppannā saññā uddhumātakasaññā.
Among these, the perception that arises in the nimitta of a bloated corpse through the power of absorption is "uddhumātakasaññā" (perception of a bloated corpse).
Trong số đó, tưởng (saññā) phát sinh do nhập định (appanā) trên tướng thi thể trương phồng (uddhumātakanimitta) được gọi là uddhumātakasaññā.
Tāya uddhumātakasaññāya sampayogaṭṭhena sahagataṃ uddhumātakasaññāsahagataṃ.
That which is conjoined with this perception of a bloated corpse is uddhumātakasaññāsahagataṃ.
Thiền định đồng sanh (sahagata) với tưởng thi thể trương phồng (uddhumātakasaññā) bởi sự liên hệ (sampayoga) với tưởng đó được gọi là uddhumātakasaññāsahagataṃ.
Vinīlakasaññāsahagatādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vinīlakasaññāsahagatā (conjoined with the perception of a discolored corpse) and so on.
Tương tự như vậy đối với vinīlakasaññāsahagatā (thiền định đồng sanh với tưởng thi thể xanh tím) và các loại khác.
Yaṃ panettha bhāvanāvidhānaṃ vattabbaṃ bhaveyya, taṃ sabbākārena visuddhimagge (visuddhi. 1.103 ādayo) vuttameva.
Any exposition of the method of development that should be stated here has been fully explained in the Visuddhimagga.
Bất kỳ phương pháp tu tập nào cần được nói đến ở đây đều đã được trình bày đầy đủ trong Visuddhimagga.
Avasesā pāḷivaṇṇanā heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
The remaining textual explanations should be understood in the manner stated below.
Các giải thích kinh điển còn lại nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Kevalañhi idha, catutthajjhānavasena upekkhābrahmavihāre viya, paṭhamajjhānavasena ekekasmiṃ pañcavīsati ekakā honti.
The only difference here is that, just as in the equanimity Brahmavihāra (which is associated with) the fourth jhāna, here (in the asubhas) there are twenty-five units (of jhāna-factors) for each (asubha) by way of the first jhāna.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ có hai mươi lăm pháp đơn lẻ (ekaka) trong mỗi thiền định đầu tiên, giống như trong Tứ thiền (catutthajjhāna) của Phạm trú (brahmavihāra) với xả (upekkhā).
Asubhārammaṇassa ca avaḍḍhanīyattā, paritte uddhumātakaṭṭhāne uppannanimittārammaṇaṃ parittārammaṇaṃ, mahante appamāṇārammaṇaṃ veditabbaṃ.
And because the asubha object cannot be enlarged, the object of the nimitta that arises in a small place of a bloated corpse should be understood as parittārammaṇaṃ (a limited object), and in a large place, as appamāṇārammaṇaṃ (an immeasurable object).
Vì đối tượng bất tịnh (asubhārammaṇa) không thể được mở rộng, nên tướng (nimitta) phát sinh ở một vị trí thi thể trương phồng nhỏ được gọi là parittārammaṇaṃ (đối tượng nhỏ), và ở một vị trí lớn được gọi là appamāṇārammaṇaṃ (đối tượng vô lượng).
Sesesupi eseva nayoti.
The same method applies to the rest (of the asubhas).
Và tương tự như vậy đối với các loại còn lại.
Visesato cettha uddhumātakaṃ sarīrasaṇṭhānavipattippakāsanato sarīrasaṇṭhānarāgino sappāyaṃ.
Specifically, among these, the bloated corpse (uddhumātaka) is suitable for one who is lustful for bodily form, as it reveals the deterioration of bodily shape.
Đặc biệt ở đây, thi thể trương phồng (uddhumātaka) thích hợp cho những người có ái luyến về hình dáng cơ thể, vì nó biểu lộ sự biến dạng của hình dáng cơ thể.
Vinīlakaṃ chavirāgavipattippakāsanato sarīravaṇṇarāgino sappāyaṃ.
The discolored corpse (vinīlaka) is suitable for one who is lustful for bodily complexion, as it reveals the deterioration of skin color.
Thi thể xanh tím (vinīlaka) thích hợp cho những người có ái luyến về màu da, vì nó biểu lộ sự biến dạng của màu da.
Vipubbakaṃ kāyavaṇapaṭibaddhassa duggandhabhāvassa pakāsanato mālāgandhādivasena samuṭṭhāpitasarīragandharāgino sappāyaṃ.
The pus-exuding corpse (vipubbaka) is suitable for one who is lustful for bodily fragrance, aroused by garlands, perfumes, and so on, as it reveals the foul smell associated with a body wound.
Thi thể có mủ (vipubbaka) thích hợp cho những người có ái luyến về mùi cơ thể được tạo ra bởi vòng hoa, nước hoa, v.v., vì nó biểu lộ sự hôi thối liên quan đến vết thương trên cơ thể.
Vicchiddakaṃ antosusirabhāvappakāsanato sarīre ghanabhāvarāgino sappāyaṃ.
The severed corpse (vicchidda) is suitable for one who is lustful for the compactness of the body, as it reveals the hollowness within the body.
Thi thể bị cắt đứt (vicchiddaka) thích hợp cho những người có ái luyến về sự rắn chắc của cơ thể, vì nó biểu lộ sự rỗng ruột bên trong cơ thể.
Vikkhāyitakaṃ maṃsūpacayasampattivināsappakāsanato thanādīsu sarīrappadesesu maṃsūpacayarāgino sappāyaṃ.
The gnawed corpse (vikkhāyitaka) is suitable for one who is lustful for the accumulation of flesh in body parts such as breasts and so on, as it reveals the destruction of the accumulation of flesh.
Thi thể bị ăn cắn (vikkhāyitaka) thích hợp cho những người có ái luyến về sự tích tụ thịt ở các bộ phận cơ thể như ngực, v.v., vì nó biểu lộ sự hủy hoại của sự tích tụ thịt.
Vikkhittakaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ vikkhepappakāsanato aṅgapaccaṅgalīlārāgino sappāyaṃ.
The scattered corpse (vikkhittaka) is suitable for one who is lustful for the grace of the limbs and minor parts, as it reveals the scattering of the limbs and minor parts.
Thi thể bị vứt rải rác (vikkhittaka) thích hợp cho những người có ái luyến về sự duyên dáng của các chi thể, vì nó biểu lộ sự phân tán của các chi thể.
Hatavikkhittakaṃ sarīrasaṅghāṭabhedavikārappakāsanato sarīrasaṅghāṭasampattirāgino sappāyaṃ.
The cut-and-scattered corpse (hatavikkhittaka) is suitable for one who is lustful for the perfection of the bodily structure, as it reveals the breaking and distortion of the bodily structure.
Thi thể bị đánh đập và vứt rải rác (hatavikkhittaka) thích hợp cho những người có ái luyến về sự hoàn hảo của cấu trúc cơ thể, vì nó biểu lộ sự biến dạng và vỡ nát của cấu trúc cơ thể.
Lohitakaṃ lohitamakkhitapaṭikūlabhāvappakāsanato alaṅkārajanitasobharāgino sappāyaṃ.
The bloody corpse (lohitaka) is suitable for one who is lustful for beauty arising from adornments, as it reveals the repulsive nature of a corpse smeared with blood.
Thi thể đẫm máu (lohitaka) thích hợp cho những người có ái luyến về vẻ đẹp được tạo ra bởi trang sức, vì nó biểu lộ sự ghê tởm của thi thể bị dính máu.
Puḷavakaṃ kāyassa anekakimikulasādhāraṇabhāvappakāsanato kāye mamattarāgino sappāyaṃ.
The worm-infested corpse (puḷavaka) is suitable for one who is lustful for ownership (mamatta) of the body, as it reveals the body's common nature as belonging to many kinds of worms.
Thi thể đầy giòi bọ (puḷavaka) thích hợp cho những người có ái luyến về sự sở hữu cơ thể, vì nó biểu lộ sự chung đụng của cơ thể với vô số loài sâu bọ.
Aṭṭhikaṃ sarīraṭṭhīnaṃ paṭikūlabhāvappakāsanato dantasampattirāgino sappāyanti.
The bony corpse (aṭṭhika) is suitable for one who is lustful for the perfection of teeth, as it reveals the repulsive nature of the body's bones.
Thi thể xương (aṭṭhika) thích hợp cho những người có ái luyến về sự hoàn hảo của răng, vì nó biểu lộ sự ghê tởm của xương cốt.
Evaṃ rāgacaritavasenāpi dasadhā asubhappabhedo vuttoti veditabbo.
Thus, it should be understood that the ten kinds of asubha, or loathsome objects, have been described according to the nature of those with a lustful temperament.
Như vậy, sự phân loại mười loại bất tịnh cũng đã được nói đến theo tánh tham.
Yasmā pana dasavidhepi etasmiṃ asubhe seyyathāpi nāma aparisaṇṭhitajalāya sīghasotāya nadiyā arittabaleneva nāvā tiṭṭhati, vinā arittena na sakkā ṭhapetuṃ, evameva dubbalattā ārammaṇassa vitakkabaleneva cittaṃ ekaggaṃ hutvā tiṭṭhati, vinā vitakkena na sakkā ṭhapetuṃ, tasmā paṭhamajjhānamevettha hoti, na dutiyādīni.
However, regarding these ten kinds of loathsome objects: just as a boat in a swiftly flowing river with unsteadied water remains stable only by the power of the oar, and cannot be kept stable without the oar; so too, due to the weakness of the object, the mind remains concentrated only by the power of initial application (vitakka), and cannot be kept stable without initial application. Therefore, only the first jhāna arises here, not the second and so on.
Hơn nữa, trong tất cả mười loại bất tịnh này, giống như một chiếc thuyền trên một dòng sông chảy xiết với nước không ổn định chỉ có thể đứng yên nhờ sức mạnh của mái chèo, và không thể giữ yên nếu không có mái chèo, thì tâm cũng chỉ có thể an trú nhất tâm nhờ sức mạnh của tầm (vitakka), và không thể giữ yên nếu không có tầm, do sự yếu kém của đối tượng. Vì vậy, ở đây chỉ có sơ thiền, chứ không có nhị thiền, v.v.
Paṭikūlepi cetasmiṃ ārammaṇe ‘addhā imāya paṭipadāya jarāmaraṇamhā parimuccissāmī’ti evaṃ ānisaṃsadassāvitāya ceva nīvaraṇasantāpappahānena ca pītisomanassaṃ uppajjati, ‘bahuṃ dāni vetanaṃ labhissāmī’ti ānisaṃsadassāvino pupphachaḍḍakassa gūtharāsimhi viya, ussannabyādhidukkhassa rogino vamanavirecanappavattiyaṃ viya ca.
And when contemplating this repulsive object, joy and happiness arise due to seeing the benefit, thinking, ‘By this path, I shall surely be liberated from old age and death.’ This is like the joy and happiness of a flower-sweeper who, seeing a heap of excrement, thinks, ‘Now I will receive a great wage,’ or like that of a patient suffering from severe illness who experiences relief through vomiting and purgation.
Và trong tâm khi đối tượng là ghê tởm, do thấy được lợi ích như vầy: ‘Chắc chắn ta sẽ thoát khỏi già chết bằng con đường này’, và do sự đoạn trừ sự phiền não của các triền cái (nīvaraṇa), hỷ và lạc sanh khởi, giống như người đổ rác hoa thấy được lợi ích rằng ‘bây giờ ta sẽ nhận được nhiều tiền công’ khi đứng trước đống phân, và giống như người bệnh nặng khổ sở do bệnh tật cảm thấy hỷ và lạc khi nôn mửa và tiêu chảy.
Dasavidhampi cetaṃ asubhaṃ lakkhaṇato ekameva hoti.
All these ten kinds of loathsome objects have one and the same characteristic.
Mười loại bất tịnh này chỉ có một đặc tính duy nhất.
Dasavidhassapi hi etassa asuciduggandhajegucchapaṭikūlabhāvo eva lakkhaṇaṃ.
Indeed, the characteristic of all these ten kinds is their uncleanness, foul smell, loathsomeness, and repulsiveness.
Thật vậy, đặc tính của mười loại bất tịnh này chỉ là sự bất tịnh, hôi thối, ghê tởm và đáng kinh tởm.
Tadetaṃ iminā lakkhaṇena na kevalaṃ matasarīreyeva dantaṭṭhikadassāvino pana cetiyapabbatavāsino mahātissattherassa viya, hatthikkhandhagataṃ rājānaṃ ullokentassa saṅgharakkhitattherupaṭṭhākasāmaṇerassa viya ca, jīvamānakasarīrepi upaṭṭhāti.
It should be understood that this characteristic manifests not only in a dead body but also in a living body, like for the Venerable Mahātissa Thera who resided on Cetiya Mountain and saw the bones of a woman, or like for the novice attendant of Venerable Saṅgharakkhita Thera who gazed at a king mounted on an elephant.
Đặc tính này không chỉ hiện hữu ở tử thi, mà còn hiện hữu ở thân thể sống, như đối với Đại Trưởng lão Tissa trú tại núi Cetiyapabbata khi thấy xương răng của một người phụ nữ, và như đối với Sa-di thị giả của Trưởng lão Saṅgharakkhita khi nhìn vị vua đang ngồi trên lưng voi.
Yatheva hi matasarīraṃ evaṃ jīvamānakampi asubhameva.
For just as a dead body is loathsome, so too is a living body loathsome.
Thật vậy, thân thể sống cũng bất tịnh như tử thi.
Asubhalakkhaṇaṃ panettha āgantukena alaṅkārena paṭicchannattā na paññāyatīti.
The characteristic of loathsomeness, however, is not apparent in a living body because it is covered by adventitious adornments.
Chỉ là đặc tính bất tịnh ở đây không hiển lộ rõ vì bị che khuất bởi những đồ trang sức ngoại lai.
Kiṃ pana pathavīkasiṇaṃ ādiṃ katvā aṭṭhikasaññāpariyosānāvesā rūpāvacarappanā, udāhu aññāpi atthīti?
Are these rūpāvacara absorptions, starting with the earth kasiṇa and ending with the perception of bones, the only ones, or are there others?
Phải chăng chỉ có những thiền định sắc giới bắt đầu từ địa biến xứ (pathavīkasiṇa) cho đến tưởng về xương (aṭṭhikasaññā) là những thiền định nhập định (appanā), hay còn có những thiền định khác?
Atthi; ānāpānajjhānañhi kāyagatāsatibhāvanā ca idha na kathitā.
There are others; for ānāpāna-jhāna and kāyagatāsati-bhāvanā have not been spoken of here.
Có; thiền Anāpāna (hơi thở vào ra) và sự tu tập niệm thân (kāyagatāsati) chưa được đề cập ở đây.
Kiñcāpi na kathitā vāyokasiṇe pana gahite ānāpānajjhānaṃ gahitameva; vaṇṇakasiṇesu ca gahitesu kesādīsu catukkapañcakajjhānavasena uppannā kāyagatāsati, dasasu asubhesu gahitesu dvattiṃsākāre paṭikūlamanasikārajjhānavasena ceva navasivathikāvaṇṇajjhānavasena ca pavattā kāyagatāsati gahitāvāti.
Although they have not been spoken of, once the air kasiṇa is grasped, ānāpāna-jhāna is also grasped; and once the color kasiṇas are grasped, kāyagatāsati, arising by way of the four- and five-factored jhānas in hair and so on, is also grasped; and once the ten loathsome objects are grasped, kāyagatāsati, occurring by way of the contemplation of repulsion in the thirty-two parts of the body and by way of the contemplation of the nine charnel ground sights, is also grasped.
Dù chưa được đề cập, nhưng khi đã nắm giữ phong biến xứ (vāyokasiṇa) thì thiền Anāpāna cũng đã được nắm giữ; và khi đã nắm giữ các biến xứ màu sắc (vaṇṇakasiṇa), thì niệm thân sanh khởi theo các thiền tứ (catukka) và ngũ (pañcaka) trên tóc và các phần khác, và niệm thân phát triển theo thiền tác ý ghê tởm (paṭikūlamanasikāra) trên ba mươi hai thể trược và thiền về chín loại thi thể ở bãi tha ma (sivathikāvaṇṇa) khi đã nắm giữ mười loại bất tịnh, cũng đã được nắm giữ.
Sabbāpi rūpāvacarappanā idha kathitāva hotīti.
Therefore, all rūpāvacara absorptions are indeed spoken of here.
Tất cả các thiền định nhập định sắc giới đều đã được đề cập ở đây.
265. Idāni arūpāvacarakusalaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
265. Now, to show arūpāvacara kusala, the section beginning with "What states are wholesome?" is resumed.
265. Bây giờ, để trình bày về thiện vô sắc giới, câu ‘ Những pháp nào là thiện?’ v.v. lại được bắt đầu.
Tattha arūpūpapattiyāti arūpabhavo arūpaṃ, arūpe upapatti arūpūpapatti, tassā arūpūpapattiyā.
Here, arūpūpapattiyā means arūpa-bhava is arūpa; birth in arūpa is arūpūpapatti; for the purpose of such birth in the arūpa plane.
Trong đó, arūpūpapattiyā (để sanh lên cõi vô sắc) có nghĩa là: cõi vô sắc là arūpa (vô sắc); sự sanh lên cõi vô sắc là arūpūpapatti; của sự sanh lên cõi vô sắc đó là arūpūpapattiyā.
Maggaṃ bhāvetīti upāyaṃ hetuṃ kāraṇaṃ uppādeti vaḍḍheti.
Maggaṃ bhāvetī means one develops or cultivates the path, the cause, the condition.
Maggaṃ bhāvetī (tu tập đạo) có nghĩa là sanh khởi và tăng trưởng phương tiện (upāya), nguyên nhân (hetu) và lý do (kāraṇa).
Sabbasoti sabbākārena.
Sabbaso means in every way.
Sabbaso (hoàn toàn) có nghĩa là bằng mọi phương diện.
Sabbāsaṃ vā anavasesānanti attho.
Or, it means all without remainder.
Hoặc có nghĩa là không còn sót lại bất cứ thứ gì.
Rūpasaññānanti saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānānañceva tadārammaṇānañca.
Rūpasaññānaṃ refers to the rūpāvacara jhānas spoken of under the heading of saññā, and also to their objects.
Rūpasaññānaṃ (các tưởng sắc) có nghĩa là các thiền sắc giới được nói đến bằng danh từ tưởng (saññā) và các đối tượng của chúng.
Rūpāvacarajjhānampi hi rūpanti vuccati ‘rūpī rūpāni passatī’tiādīsu (dha. sa. 248; dī. ni. 2.129).
Indeed, rūpāvacara jhāna is also called rūpa in passages such as "A rūpī person sees rūpas."
Thật vậy, thiền sắc giới cũng được gọi là sắc (rūpa) trong các đoạn như ‘người có sắc thấy các sắc’ v.v.
Tassa ārammaṇampi ‘‘bahiddhā rūpāni passati suvaṇṇadubbaṇṇānī’’tiādīsu (dha. sa. 244-246; dī. ni. 2.173); tasmā idha rūpe saññā rūpasaññāti evaṃ saññāsīsena vuttarūpāvacarajjhānassetaṃ adhivacanaṃ.
Its object is also referred to in passages such as "He sees external rūpas, beautiful and ugly"; therefore, here, "rūpa-saññā" (perception of rūpa) is a term for rūpāvacara jhāna, spoken of under the heading of saññā.
Đối tượng của nó cũng được nói đến trong các đoạn như ‘‘thấy các sắc bên ngoài, tốt xấu’’ v.v.; do đó, ở đây, tưởng về sắc (rūpe saññā) là rūpasaññā (tưởng sắc), như vậy đây là tên gọi của thiền sắc giới được nói đến bằng danh từ tưởng.
Rūpaṃ saññā assāti rūpasaññaṃ, rūpamassa nāmanti vuttaṃ hoti.
That which has rūpa as its saññā is rūpa-saññā, meaning its name is rūpa.
Tưởng về sắc (rūpaṃ saññā assāti rūpasaññaṃ), có nghĩa là sắc là tên của nó.
Evaṃ pathavīkasiṇādibhedassa tadārammaṇassa cetaṃ adhivacananti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this is a term for the earth kasiṇa and its kind, and for the object thereof.
Như vậy, cần phải hiểu rằng đây là tên gọi của thiền sắc giới có các loại như địa biến xứ (pathavīkasiṇa) v.v. và của đối tượng của nó.
Tattha yasmā ārammaṇe avirattassa saññāsamatikkamo na hoti, samatikkantāsu ca saññāsu ārammaṇaṃ samatikkantameva hoti, tasmā ārammaṇasamatikkamaṃ avatvā ‘‘tattha katamā rūpasaññā?
In this regard, since there is no transcendence of perception for one who is not detached from the object, and when perceptions are transcended, the object is also transcended; therefore, without speaking of the transcendence of the object, the Vibhaṅga states the transcendence of perceptions alone: "What are rūpa-saññā here?
Trong đó, vì nếu chưa ly tham đối với đối tượng thì không thể vượt qua tưởng, và khi các tưởng đã được vượt qua thì đối tượng cũng đã được vượt qua, do đó, không nói đến việc vượt qua đối tượng mà trong Phân Tích Pháp (Vibhaṅga) chỉ nói đến việc vượt qua tưởng như sau: ‘‘Trong đó, tưởng sắc là gì?
Rūpāvacarasamāpattiṃ samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ, imā vuccanti rūpasaññāyo.
The perception, the act of perceiving, the state of having perceived, of one who has attained or been born in a rūpāvacara attainment, or of one who lives happily in this very life—these are called rūpa-saññās.
Tưởng, sự nhận biết, trạng thái đã nhận biết của người đã nhập thiền sắc giới, hoặc đã sanh lên cõi sắc, hoặc an trú lạc trong hiện tại, đó gọi là các tưởng sắc.
Imā rūpasaññāyo atikkanto hoti, vītikkanto, samatikkanto, tena vuccati sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā’’ti (vibha. 602) evaṃ vibhaṅge saññānaṃyeva samatikkamo vutto.
One has gone beyond, entirely beyond, completely transcended these rūpa-saññās, therefore it is said: ‘through the complete transcendence of rūpa-saññās.’ "
Vị ấy đã vượt qua, đã hoàn toàn vượt qua, đã siêu việt các tưởng sắc này, do đó được gọi là ‘hoàn toàn vượt qua các tưởng sắc’ (sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā)’’.
Yasmā pana ārammaṇasamatikkamena pattabbā etā samāpattiyo, na ekasmiṃyeva ārammaṇe paṭhamajjhānādīni viya, tasmā ayaṃ ārammaṇasamatikkamavasenāpi atthavaṇṇanā katāti veditabbā.
However, since these attainments are to be reached by transcending the object, and not on a single object like the first jhāna and so on, it should be understood that this explanation of meaning is given by way of the transcendence of the object.
Tuy nhiên, vì các thiền định này được chứng đắc bằng cách vượt qua đối tượng, chứ không phải chỉ trên một đối tượng duy nhất như các thiền sơ thiền v.v., nên cần phải hiểu rằng sự giải thích ý nghĩa này cũng được thực hiện theo cách vượt qua đối tượng.
Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamāti cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ rūpādīnaṃ ārammaṇānañca paṭighātena samuppannā saññā paṭighasaññā.
Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā refers to paṭighasaññā, the perception arising from the impingement of the eye and other bases, and visible forms and other objects.
Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā (do sự diệt tận của các tưởng xung đối) có nghĩa là paṭighasaññā (tưởng xung đối) là tưởng sanh khởi do sự va chạm của các căn như mắt (cakkhu) v.v. và các đối tượng như sắc (rūpa) v.v.
Rūpasaññādīnaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for rūpa-saññā and so on.
Đây là tên gọi của các tưởng sắc (rūpasaññā) v.v.
Yathāha – ‘‘tattha katamā paṭighasaññā?
As it is said:
Như đã nói: ‘‘Trong đó, tưởng xung đối là gì?
Rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā, imā vuccanti paṭighasaññāyo’’ti (vibha. 603).
"What are paṭighasaññā here? Rūpa-saññā (visual perception), sadda-saññā (auditory perception), gandha-saññā (olfactory perception), rasa-saññā (gustatory perception), phoṭṭhabba-saññā (tactile perception)—these are called paṭighasaññā."
Tưởng sắc, tưởng thinh, tưởng hương, tưởng vị, tưởng xúc, đó gọi là các tưởng xung đối’’.
Tāsaṃ kusalavipākānaṃ pañcannaṃ akusalavipākānaṃ pañcannanti sabbaso dasannampi paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā pahānā asamuppādā appavattiṃ katvāti vuttaṃ hoti.
It means that by the disappearance, abandonment, non-arising, and rendering inactive of all ten paṭighasaññās—the five resulting from wholesome kamma and the five resulting from unwholesome kamma—is meant.
Có nghĩa là do sự diệt tận, sự đoạn trừ, sự không sanh khởi, sự không hoạt động của tất cả mười loại tưởng xung đối, bao gồm năm loại tưởng quả thiện và năm loại tưởng quả bất thiện.
Kāmañcetā paṭhamajjhānādīni samāpannassāpi na santi – na hi tasmiṃ samaye pañcadvāravasena cittaṃ pavattati – evaṃ santepi, aññattha pahīnānaṃ sukhadukkhānaṃ catutthajjhāne viya, sakkāyadiṭṭhādīnaṃ tatiyamagge viya ca, imasmiṃ jhāne ussāhajananatthaṃ imassa jhānassa pasaṃsāvasena etāsaṃ ettha vacanaṃ veditabbaṃ.
Although these (paṭighasaññās) are not present even for one who has attained the first jhāna and so on—for at that time, consciousness does not operate through the five doors—even so, this mention of them here, in this jhāna, should be understood as a commendation of this jhāna, made to generate enthusiasm, just as the abandonment of pleasant and painful feelings is mentioned in the fourth jhāna, or the abandonment of sakkāya-diṭṭhi and so on is mentioned in the third path.
Mặc dù các tưởng này không hiện hữu nơi người đã nhập sơ thiền v.v. – vì vào lúc đó tâm không hoạt động theo năm cửa giác quan – nhưng dù vậy, việc đề cập đến chúng trong thiền này là để khích lệ và ca ngợi thiền này, giống như việc đề cập đến sự đoạn trừ lạc và khổ trong thiền thứ tư, vốn đã được đoạn trừ ở nơi khác, hoặc như việc đề cập đến sự đoạn trừ tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) v.v. trong đạo thứ ba.
Atha vā kiñcāpi tā rūpāvacaraṃ samāpannassa na santi, atha kho na pahīnattā na santi.
Alternatively, even though they are not present for one who has attained rūpāvacara jhāna, they are not absent because they have been abandoned.
Hoặc giả, mặc dù các tưởng đó không hiện hữu nơi người đã nhập thiền sắc giới, nhưng chúng không hiện hữu không phải vì đã được đoạn trừ.
Na hi rūpavirāgāya rūpāvacarabhāvanā saṃvattati, rūpāyattā ca etāsaṃ pavatti.
For the development of rūpāvacara jhāna does not lead to dispassion for rūpa, and their arising is dependent on rūpa.
Thật vậy, sự tu tập thiền sắc giới không dẫn đến sự ly tham sắc, và sự phát sanh của các tưởng đó phụ thuộc vào sắc.
Ayaṃ pana bhāvanā rūpavirāgāya saṃvattati.
This development, however, leads to dispassion for rūpa.
Nhưng sự tu tập này dẫn đến sự ly tham sắc.
Tasmā tā ettha pahīnāti vattuṃ vaṭṭati.
Therefore, it is fitting to say that they are abandoned here.
Do đó, có thể nói rằng các tưởng đó đã được đoạn trừ ở đây.
Na kevalañca vattuṃ, ekaṃseneva evaṃ dhāretumpi vaṭṭati.
And it is not only fitting to say it, but it is also fitting to hold this view absolutely.
Không chỉ có thể nói, mà còn phải kiên quyết giữ vững quan điểm này.
Tāsañhi ito pubbe appahīnattāyeva paṭhamajjhānaṃ samāpannassa ‘‘saddo kaṇṭako’’ti (a. ni. 10.72) vutto bhagavatā.
Indeed, it is precisely because they were not abandoned before this that the Blessed One said that sound is a thorn for one who has attained the first jhāna.
Thật vậy, chính vì các tưởng đó chưa được đoạn trừ trước đây mà Đức Thế Tôn đã nói rằng ‘‘âm thanh là một cái gai’’ đối với người đã nhập sơ thiền.
Idha ca pahīnattāyeva arūpasamāpattīnaṃ āneñjatā santavimokkhatā ca vuttā.
And here, it is precisely because they are abandoned that the imperturbability and tranquil liberation of the arūpa attainments are spoken of.
Và ở đây, chính vì đã được đoạn trừ mà trạng thái bất động (āneñjatā) và sự giải thoát an tịnh (santavimokkhatā) của các thiền vô sắc đã được đề cập.
Āḷāro ca kāḷāmo āruppasamāpanno pañcamattāni sakaṭasatāni nissāya nissāya atikkantāni neva addasa, na pana saddaṃ assosīti (dī. ni. 2.192).
And Āḷāra Kālāma, being immersed in the attainment of the formless sphere, neither saw nor heard the sound of five hundred cart-loads that passed by, relying on them (for the space for his meditation).
Và Āḷāra Kālāma, khi đã nhập thiền vô sắc, đã không hề thấy hay nghe tiếng của năm trăm cỗ xe bò đi ngang qua gần đó.
Nānattasaññānaṃ amanasikārāti nānatte gocare pavattānaṃ saññānaṃ nānattānaṃ vā saññānaṃ.
"Through not attending to the perceptions of diversity" means perceptions that occur with diverse objects, or perceptions that are diverse in nature.
Nānattasaññānaṃ amanasikārā (do không tác ý đến các tưởng dị biệt) có nghĩa là các tưởng hoạt động trên các đối tượng dị biệt, hoặc các tưởng dị biệt.
Yasmā hi etā ‘‘tattha katamā nānattasaññā?
Indeed, because these are referred to here as "What are perceptions of diversity? The perception, the comprehending, the state of comprehending of one who has not attained, or one endowed with the mind-element, or one endowed with the mind-consciousness-element – these are called perceptions of diversity" thus explained in the Vibhaṅga;
Thật vậy, vì các tưởng này được Đức Thế Tôn phân tích và nói đến trong Phân Tích Pháp (Vibhaṅga) như sau: ‘‘Trong đó, các tưởng dị biệt là gì?
Asamāpannassa manodhātusamaṅgissa vā manoviññāṇadhātusamaṅgissa vā saññā sañjānanā sañjānitattaṃ, imā vuccanti nānattasaññāyo’’ti (vibha. 604) evaṃ vibhaṅge vibhajitvā vuttā idha adhippetā; asamāpannassa manodhātumanoviññāṇadhātusaṅgahitā saññā rūpasaddādibhede nānatte nānāsabhāve gocare pavattanti; yasmā cetā aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, dvādasa akusalasaññā, ekādasa kāmāvacarakusalavipākasaññā, dve akusalavipākasaññā, ekādasa kāmāvacarakiriyasaññāti evaṃ catucattālīsampi saññā nānattā nānāsabhāvā aññamaññaṃ asadisā, tasmā nānattasaññāti vuttā.
the perceptions encompassed by the mind-element and mind-consciousness-element of one who has not attained occur with diverse objects, such as visible forms and sounds, which are of diverse natures. And because these forty-four perceptions—eight kāmāvacara wholesome perceptions, twelve unwholesome perceptions, eleven kāmāvacara wholesome resultant perceptions, two unwholesome resultant perceptions, and eleven kāmāvacara functional perceptions—are diverse, of varied natures, and dissimilar to each other, they are called perceptions of diversity.
“Tưởng của người chưa nhập định, hoặc của người có tâm giới (manodhātu) hoặc của người có ý thức giới (manoviññāṇadhātu) là sự nhận biết, sự nhận biết được, trạng thái nhận biết, những điều này được gọi là các tưởng dị biệt (nānattasaññāyo)”, như vậy, những điều được giải thích trong Vibhaṅga là những gì được đề cập ở đây; các tưởng được bao gồm trong tâm giới và ý thức giới của người chưa nhập định, khởi lên trong các đối tượng có bản chất khác nhau, dị biệt như sắc, thinh, v.v. Bởi vì bốn mươi bốn tưởng này – tám tưởng thiện dục giới, mười hai tưởng bất thiện, mười một tưởng quả thiện dục giới, hai tưởng quả bất thiện, và mười một tưởng duy tác dục giới – đều là dị biệt, có bản chất khác nhau, không giống nhau, nên chúng được gọi là các tưởng dị biệt.
Tāsaṃ sabbaso nānattasaññānaṃ amanasikārā anāvajjanā asamannāhārā apaccavekkhaṇā.
The phrase "amanasikārā" (through not attending) to these perceptions of diversity completely means not adverting, not attending, not focusing, not reviewing.
Sự không tác ý, không hướng tâm, không quán xét, không quán sát đến tất cả các tưởng dị biệt đó.
Yasmā tā nāvajjati, na manasikaroti, na paccavekkhati, tasmāti vuttaṃ hoti.
It is said thus because one does not advert to them, does not attend to them, and does not review them.
Điều đó có nghĩa là bởi vì vị ấy không hướng tâm, không tác ý, không quán sát đến chúng.
Yasmā cettha purimā rūpasaññā paṭighasaññā ca iminā jhānena nibbatte bhavepi na vijjanti, pageva tasmiṃ bhave imaṃ jhānaṃ upasampajja viharaṇakāle, tasmā tāsaṃ ‘samatikkamā atthaṅgamā’ti dvedhāpi abhāvoyeva vutto.
Furthermore, since the former perceptions of form and perceptions of sensory impingement do not exist even in the existence produced by this jhāna, let alone at the time of dwelling having attained this jhāna in that existence, their "transcending" and "disappearance" thus both refer to their non-existence.
Vì các tưởng sắc (rūpasaññā) và tưởng chướng ngại (paṭighasaññā) trước đây không tồn tại ngay cả trong cõi được tạo ra bởi thiền này, huống chi là trong thời gian nhập và an trú thiền này trong cõi đó, nên sự không tồn tại của chúng được nói đến theo hai cách: ‘vượt qua’ và ‘diệt tận’.
Nānattasaññāsu pana yasmā aṭṭha kāmāvacarakusalasaññā, nava kiriyāsaññā, dasa akusalasaññāti imā sattavīsati saññā iminā jhānena nibbatte bhave vijjanti, tasmā tāsaṃ amanasikārāti vuttanti veditabbaṃ.
However, among the perceptions of diversity, since eight kāmāvacara wholesome perceptions, nine functional perceptions, and ten unwholesome perceptions—these twenty-seven perceptions—still exist in the existence produced by this jhāna, it should be understood that "through not attending to them" is stated.
Tuy nhiên, trong các tưởng dị biệt, bởi vì tám tưởng thiện dục giới, chín tưởng duy tác (kiriya-saññā), và mười tưởng bất thiện – tổng cộng hai mươi bảy tưởng này – vẫn tồn tại trong cõi được tạo ra bởi thiền này, nên cần hiểu rằng sự không tác ý đến chúng đã được nói đến.
Tatrāpi hi imaṃ jhānaṃ upasampajja viharanto tāsaṃ amanasikārāyeva upasampajja viharati.
For even there, one who dwells having attained this jhāna, dwells having attained it only by not attending to those perceptions.
Ngay cả ở đó, một người nhập và an trú thiền này cũng chỉ nhập và an trú bằng cách không tác ý đến chúng.
Tā pana manasikaronto asamāpanno hotīti.
But one who attends to those is not in attainment.
Nếu tác ý đến chúng, vị ấy sẽ không nhập định.
Saṅkhepato cettha ‘rūpasaññānaṃ samatikkamā’ti iminā sabbarūpāvacaradhammānaṃ pahānaṃ vuttaṃ.
In brief, here, by "transcending perceptions of form" is meant the abandonment of all form-sphere phenomena.
Tóm lại, ở đây, với cụm từ ‘vượt qua các tưởng sắc’, sự đoạn trừ tất cả các pháp sắc giới đã được nói đến.
‘Paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā’ti iminā sabbesaṃ kāmāvacaracittacetasikānañca pahānaṃ amanasikāro ca vuttoti veditabbo.
By "the disappearance of perceptions of sensory impingement and non-attention to perceptions of diversity" is to be understood the abandonment of all kāmāvacara consciousnesses and mental factors, and non-attention to them.
Với cụm từ ‘diệt tận các tưởng chướng ngại và không tác ý đến các tưởng dị biệt’, sự đoạn trừ và không tác ý đến tất cả các tâm và tâm sở dục giới đã được nói đến.
Iti bhagavā ‘pannarasannaṃ rūpasaññānaṃ samatikkamena, dasannaṃ paṭighasaññānaṃ atthaṅgamena, catucattālīsāya nānattasaññānaṃ amanasikārenā’ti tīhi padehi ākāsānañcāyatanasamāpattiyā vaṇṇaṃ kathesi.
Thus, the Blessed One extolled the attainment of the sphere of infinite space with three phrases: "through transcending the fifteen perceptions of form, through the disappearance of the ten perceptions of sensory impingement, and through not attending to the forty-four perceptions of diversity."
Như vậy, Thế Tôn đã mô tả phẩm chất của thiền Vô Biên Xứ Không (ākāsānañcāyatana-samāpatti) bằng ba cụm từ: ‘vượt qua mười lăm tưởng sắc’, ‘diệt tận mười tưởng chướng ngại’, và ‘không tác ý đến bốn mươi bốn tưởng dị biệt’.
Kiṃ kāraṇāti ce sotūnaṃ ussāhajananatthañceva palobhanatthañca.
What was the reason? It was for the purpose of inspiring and enticing the listeners.
Nếu hỏi vì lý do gì? Đó là để khơi dậy lòng nhiệt thành và để khuyến khích những người nghe.
Sace hi keci apaṇḍitā vadeyyuṃ ‘satthā ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ nibbattethāti vadati, ko nu kho etāya nibbattitāya attho?
For if some ignorant people were to say, "The Teacher says to bring about the attainment of the sphere of infinite space; what benefit, then, is there in achieving it?
Nếu có những người không hiểu biết nói rằng: ‘Bậc Đạo Sư bảo hãy thành tựu thiền Vô Biên Xứ Không, nhưng thiền đó thành tựu thì có lợi ích gì? Có quả vị gì?’
Ko ānisaṃso’ti te evaṃ vattuṃ mā labhantūti imehi ākārehi samāpattiyā vaṇṇaṃ kathesi.
What is the advantage?"—the Blessed One extolled the attainment in these ways so that they might not utter such words.
Để họ không thể nói như vậy, Ngài đã mô tả phẩm chất của thiền định theo những cách này.
Tañhi nesaṃ sutvā evaṃ bhavissati – ‘evaṃsantā kira ayaṃ samāpatti, evaṃpaṇītā, nibbattessāma na’nti.
For when they hear this, they will think, "This attainment is truly so peaceful, so sublime! We shall bring it about!"
Sau khi nghe điều đó, họ sẽ nghĩ: ‘Thiền định này thật sự an tịnh như vậy, thật sự thù thắng như vậy, chúng ta hãy thành tựu nó!’
Athassa nibbattanatthāya ussāhaṃ karissantīti.
Then they will exert effort to bring it about.
Rồi họ sẽ nỗ lực để thành tựu nó.
Palobhanatthañcāpi nesaṃ etissā vaṇṇaṃ kathesi, visakaṇṭakavāṇijo viya.
He also extolled it to entice them, just like a "poison-thorn" merchant.
Ngài cũng mô tả phẩm chất của thiền này để khuyến khích họ, giống như người bán kẹo độc.
Visakaṇṭakavāṇijo nāma guḷavāṇijo vuccati.
A "poison-thorn" merchant is called a jaggery merchant.
Người bán kẹo độc được gọi là người bán đường thô.
So kira guḷaphāṇitakhaṇḍasakkarādīni sakaṭenādāya paccantagāmaṃ gantvā ‘visakaṇṭakaṃ gaṇhatha visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’ti ugghosesi.
He, it is said, took jaggery, treacle, sugar candy, and so forth in a cart, went to a border village, and proclaimed, "Take poison-thorn, take poison-thorn!"
Người ấy, mang theo đường thô, mật mía, đường cát, v.v., trên xe bò, đến một ngôi làng biên giới và rao lên: ‘Hãy mua kẹo độc! Hãy mua kẹo độc!’
Taṃ sutvā gāmikā ‘visaṃ nāma kakkhaḷaṃ, yo naṃ khādati so marati, kaṇṭakopi vijjhitvā māreti.
Hearing this, the villagers thought, "Poison is harsh; whoever eats it dies. A thorn also pierces and kills.
Nghe vậy, dân làng nghĩ: ‘Độc thì cứng, ai ăn thì chết; gai thì đâm chết người.
Ubhopete kakkhaḷā, ko ettha ānisaṃso’ti gehadvārāni thakesuṃ, dārake ca palāpesuṃ.
Both of these are harsh. What advantage is there in this?" and they shut their house doors and made their children flee.
Cả hai thứ này đều cứng, có lợi ích gì đâu?’ Họ đóng cửa nhà và đuổi trẻ con đi.
Taṃ disvā vāṇijo ‘avohārakusalā ime gāmikā, handa ne upāyena gaṇhāpemī’ti ‘atimadhuraṃ gaṇhatha atisāduṃ gaṇhatha, guḷaṃ phāṇitaṃ sakkaraṃ samagghaṃ labbhati, kūṭamāsakakūṭakahāpaṇādīhipi labbhatī’ti ugghosesi.
Seeing this, the merchant thought, "These villagers are unskilled in trading; come, I will make them buy by a stratagem," and he proclaimed, "Take something exceedingly sweet, exceedingly delicious; jaggery, treacle, sugar is available at a low price, even for counterfeit coins and counterfeit kahāpaṇas!"
Thấy vậy, người bán hàng nghĩ: ‘Dân làng này không giỏi giao dịch, ta hãy dùng mưu mẹo để khiến họ mua.’ Rồi ông ta rao lên: ‘Hãy mua thứ cực kỳ ngọt, cực kỳ ngon! Đường thô, mật mía, đường cát được bán với giá rẻ, thậm chí có thể mua bằng tiền giả, đồng giả!’
Taṃ sutvā gāmikā haṭṭhapahaṭṭhā niggantvā bahumpi mūlaṃ datvā gahesuṃ.
Hearing this, the villagers, delighted and overjoyed, came out, gave much money, and bought it.
Nghe vậy, dân làng vui mừng khôn xiết, ra ngoài, trả rất nhiều tiền và mua chúng.
Tattha vāṇijassa ‘visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’ti ugghosanaṃ viya bhagavato ‘ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ nibbattethā’ti vacanaṃ.
There, the merchant's proclamation "Take poison-thorn!" is like the Blessed One's saying, "Bring about the attainment of the sphere of infinite space."
Trong ví dụ đó, lời rao của người bán hàng ‘Hãy mua kẹo độc!’ giống như lời dạy của Thế Tôn ‘Hãy thành tựu thiền Vô Biên Xứ Không’.
‘Ubhopete kakkhaḷā, ko ettha ānisaṃso’ti?
"Both of these are harsh. What advantage is there in this?"
Sự suy nghĩ của dân làng ‘Cả hai thứ này đều cứng, có lợi ích gì đâu?’
Gāmikānaṃ cintanaṃ viya ‘bhagavā ākāsānañcāyatanaṃ nibbattethāti āha, ko ettha ānisaṃso?
The villagers' thought is like the listeners' thought, "The Blessed One says to bring about the sphere of infinite space; what advantage is there in this?
giống như sự suy nghĩ của người nghe ‘Thế Tôn dạy hãy thành tựu thiền Vô Biên Xứ Không, nhưng có lợi ích gì đâu? Chúng ta không biết phẩm chất của nó’.
Nāssa guṇaṃ jānāmā’ti sotūnaṃ cintanaṃ.
We do not know its virtue."
Là ý nghĩ của thính chúng rằng ‘chúng tôi không biết lợi ích của nó’.
Athassa vāṇijassa ‘atimadhuraṃ gaṇhathā’tiādivacanaṃ viya bhagavato rūpasaññāsamatikkamanādikaṃ ānisaṃsappakāsanaṃ.
Then, the merchant's words, "Take something exceedingly sweet," and so on, are like the Blessed One's declaration of advantages such as the transcending of perceptions of form.
Rồi lời của người bán hàng ‘Hãy mua thứ cực kỳ ngọt’, v.v., giống như sự công bố lợi ích của Thế Tôn về việc vượt qua các tưởng sắc, v.v.
Idañhi sutvā te bahumpi mūlaṃ datvā, gāmikā viya guḷaṃ, iminā ānisaṃsena palobhitacittā mahantampi ussāhaṃ katvā imaṃ samāpattiṃ nibbattessantīti ussāhajananatthaṃ palobhanatthañca kathesi.
For hearing this, they will be enticed by these advantages, and like the villagers who bought jaggery by giving much money, they will make great effort and bring about this attainment. Thus, he taught to inspire and to entice.
Sau khi nghe điều này, họ, với tâm bị lợi ích này khuyến khích, giống như dân làng đã trả rất nhiều tiền để mua đường thô, sẽ nỗ lực rất lớn để thành tựu thiền định này. Do đó, Ngài đã thuyết giảng để khơi dậy lòng nhiệt thành và để khuyến khích.
Ākāsānañcāyatanasaññāsahagatanti ettha nāssa antoti anantaṃ.
In " ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ" (accompanied by the perception of the sphere of infinite space), that which has no end is infinite (anantaṃ).
Trong cụm từ ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ, điều không có giới hạn được gọi là vô biên (ananta).
Ākāsaṃ anantaṃ ākāsānantaṃ.
Infinite space is ākāsānantaṃ.
Không gian vô biên là ākāsānanta.
Ākāsānantameva ākāsānañcaṃ.
The infinite space itself is ākāsānañcaṃ.
Chính ākāsānanta đó là ākāsānañca.
Taṃ ākāsānañcaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanamassa sasampayuttadhammassa jhānassa, devānaṃ devāyatanamivāti ākāsānañcāyatanaṃ.
That ākāsānañcaṃ is an āyatana (sphere) for its co-associated jhāna-phenomena in the sense of being their foundation, just as a deva-āyatana is a residence for devas.
Ākāsānañca đó là ākāsānañcāyatanaṃ theo nghĩa là căn cứ (āyatana) cho thiền định và các pháp tương ưng của nó, giống như nơi ở của chư thiên là devāyatana.
Iti ākāsānañcaṃ ca taṃ āyatanañcātipi ākāsānañcāyatanaṃ.
Thus, it is also ākāsānañcāyatanaṃ, being both infinite space and a sphere.
Như vậy, ākāsānañca và āyatana đó cũng là ākāsānañcāyatanaṃ.
Kasiṇugghāṭimākāsassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the space cleared by removing a kasiṇa.
Đây là tên gọi của không gian sau khi loại bỏ kasiṇa.
Tasmiṃ ākāsānañcāyatane appanāppattāya saññāya sahagataṃ ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Accompanied by the perception that has reached absorption (appanā) in that sphere of infinite space is ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Thiền định tương ưng với tưởng đạt đến an định trong căn cứ ākāsānañca đó là ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Yathā pana aññattha ‘ananto ākāso’ti (vibha. 508; dī. ni. 2.129) vuttaṃ, evamidha anantanti vā parittanti vā na gahitaṃ.
However, just as it is stated elsewhere, "space is infinite," it is not taken here as infinite or finite.
Tuy nhiên, như đã nói ở nơi khác: ‘không gian là vô biên’ (ananto ākāso), ở đây không được hiểu là vô biên hay hữu hạn.
Anante hi gahite parittaṃ na gayhati, paritte gahite anantaṃ na gayhati.
For if infinite is taken, finite is not taken; if finite is taken, infinite is not taken.
Vì nếu hiểu là vô biên thì hữu hạn không được bao gồm, nếu hiểu là hữu hạn thì vô biên không được bao gồm.
Evaṃ sante ārammaṇacatukkaṃ na pūrati, desanā soḷasakkhattukā na hoti.
If this were the case, the fourfold object (ārammaṇacatukka) would not be completed, and the teaching would not be sixteenfold.
Nếu vậy, bốn loại đối tượng không được hoàn chỉnh, và lời dạy sẽ không có mười sáu lần.
Sammāsambuddhassa ca imasmiṃ ṭhāne desanaṃ soḷasakkhattukaṃ kātuṃ ajjhāsayo, tasmā anantanti vā parittanti vā avatvā ‘ākāsānañcāyatanasaññāsahagata’nti āha.
The Fully Enlightened One, however, intended to make the teaching sixteenfold in this context, therefore, without saying "infinite" or "finite," he said "ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ."
Và ý định của Đức Chánh Đẳng Giác ở đây là muốn thuyết giảng mười sáu lần, do đó, Ngài không nói là vô biên hay hữu hạn mà nói ‘tương ưng với tưởng Vô Biên Xứ Không’.
Evañhi sati ubhayampi gahitameva hoti.
For in this way, both are included.
Khi đó, cả hai đều được bao gồm.
Ārammaṇacatukkaṃ pūrati, desanā soḷasakkhattukā sampajjati.
The fourfold object is completed, and the teaching becomes sixteenfold.
Bốn loại đối tượng được hoàn chỉnh, và lời dạy được thực hiện mười sáu lần.
Avaseso pāḷiattho heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
The remaining meaning of the Pāḷi should be understood in the same way as explained earlier.
Ý nghĩa còn lại của Pāḷi cần được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
Rūpāvacaracatutthajjhānanikantipariyādānadukkhatāya cettha dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanāparivāsadandhatāya dandhābhiññā hoti.
Here, the path is painful (dukkhā paṭipadā) due to the difficulty of completely eradicating the attachment to the fourth jhāna of the rūpāvacara realm, and for one whose attachment is completely eradicated, the direct knowledge is slow (dandhābhiññā) due to the sluggishness in applying absorption.
Ở đây, con đường thực hành là khổ (dukkhā paṭipadā) do khó khăn trong việc đoạn trừ sự tham đắm (nikanti) vào thiền Tứ (catuttha-jhāna) sắc giới, và sự chứng đắc là chậm (dandhābhiññā) đối với người đã đoạn trừ sự tham đắm do sự chậm chạp trong việc an trú an định.
Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca veditabbā.
Conversely, the path should be understood as pleasant (sukhā paṭipadā) and the direct knowledge as swift (khippābhiññā).
Ngược lại, con đường thực hành là lạc (sukhā paṭipadā) và sự chứng đắc là nhanh (khippābhiññā) cần được hiểu.
Parittakasiṇugghāṭimākāse pana pavattaṃ jhānaṃ parittārammaṇaṃ vipulakasiṇugghāṭimākāse pavattaṃ appamāṇārammaṇanti veditabbaṃ.
It should be understood that the jhāna that occurs with a small kasiṇa-space is an object with a limited scope (parittārammaṇaṃ), and the jhāna that occurs with an extensive kasiṇa-space is an object with an immeasurable scope (appamāṇārammaṇaṃ).
Thiền định khởi lên trong không gian sau khi loại bỏ kasiṇa nhỏ được gọi là thiền có đối tượng hữu hạn (parittārammaṇaṃ), và thiền định khởi lên trong không gian sau khi loại bỏ kasiṇa rộng lớn được gọi là thiền có đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇaṃ).
Upekkhābrahmavihāre viya ca idhāpi catutthajjhānavasena pañcavīsati ekakā honti.
And just as in the Brahmavihāra of equanimity, here too, there are twenty-five single instances by way of the fourth jhāna.
Và ở đây, giống như trong Tứ Vô Lượng Tâm Xả (Upekkhā Brahmavihāra), cũng có hai mươi lăm trường hợp đơn lẻ theo thiền Tứ.
Yathā cettha evaṃ ito paresupi.
Just as it is here, so too in the subsequent jhānas from this one.
Như ở đây, cũng vậy đối với các thiền định sau.
Visesamattameva pana tesu vaṇṇayissāma.
However, we shall only explain the distinctions in those.
Tuy nhiên, chúng ta sẽ chỉ giải thích những điểm khác biệt ở chúng.
Viññāṇañcāyatanasaññāsahagatanti, ettha pana anantanti manasikātabbavasena nāssa antoti anantaṃ.
However, in the phrase "accompanied by the perception of the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ)," "infinite" (anantaṃ) means that there is no end to it, in the sense that it should be attended to as infinite.
Tuy nhiên, trong đoạn văn Viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ (cùng với tưởng Vô biên thức xứ), ở đây, ‘vô biên’ (ananta) có nghĩa là không có giới hạn (anta) đối với thức đó, theo cách tác ý.
Anantameva ānañcaṃ.
That which is infinite is indeed "ānañcaṃ."
Vô biên chính là vô tận (ānañcaṃ).
Viññāṇaṃ ānañcaṃ viññāṇānañcanti avatvā viññāṇañcanti vuttaṃ.
Instead of saying "consciousness (viññāṇaṃ) is infinite (ānañcaṃ), the consciousness (viññāṇa) that is infinite (ānañcaṃ)," it is said "viññāṇañcaṃ."
Không nói là viññāṇānañcaṃ (thức vô tận), mà nói là viññāṇañcaṃ (thức vô biên).
Ayañhettha rūḷhīsaddo.
This is a conventional term here.
Đây là một thuật ngữ thông dụng (rūḷhīsaddo) ở đây.
Tadeva viññāṇañcaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena imāya saññāya āyatananti viññāṇañcāyatanaṃ.
That same infinite consciousness is an "āyatana" (sphere) for this perception (saññā) in the sense of being its foundation; hence, viññāṇañcāyatanaṃ (sphere of infinite consciousness).
Chính thức vô biên đó, vì là nền tảng của tưởng này, nên là xứ (āyatana), tức là Vô biên thức xứ (viññāṇañcāyatanaṃ).
Tasmiṃ viññāṇañcāyatane pavattāya saññāya sahagatanti viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ.
That which is accompanied by the perception arising in that sphere of infinite consciousness is viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ.
Cùng với tưởng sinh khởi trong Vô biên thức xứ đó, nên là cùng với tưởng Vô biên thức xứ (viññāṇañcāyatanasaññāsahagataṃ).
Ākāse pavattaviññāṇārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the jhāna whose object is the consciousness that arose in space.
Đây là tên gọi của thiền có cảnh là thức sinh khởi trong không gian.
Idha ākāsānañcāyatanasamāpattiyā nikantipariyādānadukkhatāya dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanāparivāsadandhatāya dandhābhiññā.
Here, the practice is difficult (dukkhā paṭipadā) due to the difficulty of overcoming attachment to the jhāna of the sphere of infinite space, and the direct knowledge is slow (dandhābhiññā) for one whose attachment is overcome, due to the sluggishness of the initial penetration.
Ở đây, đối với thiền nhập Vô biên không xứ, do sự khổ của việc đoạn trừ sự ưa thích (nikantipariyādānadukkhatāya), nên là con đường khổ (dukkhā paṭipadā); và đối với người đã đoạn trừ sự ưa thích, do sự chậm chạp trong việc chứng đắc an định (appanāparivāsadandhatāya), nên là trí tuệ chậm (dandhābhiññā).
Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca.
Conversely, the practice is pleasant (sukhā paṭipadā) and the direct knowledge is swift (khippābhiññā).
Ngược lại, là con đường vui (sukhā paṭipadā) và trí tuệ nhanh (khippābhiññā).
Parittakasiṇugghāṭimākāsārammaṇaṃ samāpattiṃ ārabbha pavattiyā parittārammaṇatā, vipariyāyena appamāṇārammaṇatā veditabbā.
It should be understood that the jhāna whose object is the consciousness that arose from the removal of a small kasiṇa is of a limited object (parittārammaṇatā), and conversely, of an immeasurable object (appamāṇārammaṇatā).
Cần hiểu rằng do cảnh là không gian được mở rộng từ một kasina nhỏ, nên là cảnh nhỏ (parittārammaṇatā); ngược lại, là cảnh vô lượng (appamāṇārammaṇatā).
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is similar to what was previously stated.
Phần còn lại tương tự như trước.
Ākiñcaññāyatanasaññāsahagatanti ettha pana nāssa kiñcananti akiñcanaṃ; antamaso bhaṅgamattampi assa avasiṭṭhaṃ natthīti vuttaṃ hoti.
However, in the phrase "accompanied by the perception of the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ)," "akiñcanaṃ" means there is nothing (kiñcanaṃ) left of it; it means that not even a trace of its dissolution remains.
Tuy nhiên, trong đoạn văn Ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ (cùng với tưởng Vô sở hữu xứ), ở đây, ‘không có gì’ (akiñcanaṃ) có nghĩa là không có bất cứ thứ gì, dù là một chút phân hủy (bhaṅgamattampi) còn sót lại.
Akiñcanassa bhāvo ākiñcaññaṃ.
The state of nothingness is ākiñcaññaṃ.
Trạng thái không có gì là Vô sở hữu (ākiñcaññaṃ).
Ākāsānañcāyatanaviññāṇāpagamassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the disappearance of the consciousness of the sphere of infinite space.
Đây là tên gọi của sự vắng mặt của thức Vô biên không xứ.
Taṃ ākiñcaññaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena imissā saññāya āyatananti ākiñcaññāyatanaṃ.
That ākiñcaññaṃ is an "āyatana" for this perception (saññā) in the sense of being its foundation; hence, ākiñcaññāyatanaṃ (sphere of nothingness).
Chính Vô sở hữu đó, vì là nền tảng của tưởng này, nên là xứ (āyatana), tức là Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanaṃ).
Tasmiṃ ākiñcaññāyatane pavattāya saññāya sahagatanti ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ.
That which is accompanied by the perception arising in that sphere of nothingness is ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Cùng với tưởng sinh khởi trong Vô sở hữu xứ đó, nên là cùng với tưởng Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanasaññāsahagataṃ).
Ākāse pavattitaviññāṇāpagamārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the jhāna whose object is the disappearance of the consciousness that arose in space.
Đây là tên gọi của thiền có cảnh là sự vắng mặt của thức đã sinh khởi trong không gian.
Idha viññāṇañcāyatanasamāpattiyā nikantipariyādānadukkhatāya dukkhā paṭipadā, pariyādinnanikantikassa appanā parivāsadandhatāya dandhābhiññā.
Here, the practice is difficult (dukkhā paṭipadā) due to the difficulty of overcoming attachment to the jhāna of the sphere of infinite consciousness, and the direct knowledge is slow (dandhābhiññā) for one whose attachment is overcome, due to the sluggishness of the initial penetration.
Ở đây, đối với thiền nhập Vô biên thức xứ, do sự khổ của việc đoạn trừ sự ưa thích (nikantipariyādānadukkhatāya), nên là con đường khổ (dukkhā paṭipadā); và đối với người đã đoạn trừ sự ưa thích, do sự chậm chạp trong việc chứng đắc an định (appanā parivāsadandhatāya), nên là trí tuệ chậm (dandhābhiññā).
Vipariyāyena sukhā paṭipadā khippābhiññā ca.
Conversely, the practice is pleasant (sukhā paṭipadā) and the direct knowledge is swift (khippābhiññā).
Ngược lại, là con đường vui (sukhā paṭipadā) và trí tuệ nhanh (khippābhiññā).
Parittakasiṇugghāṭimākāse pavattitaviññāṇāpagamārammaṇatāya parittārammaṇatā, vipariyāyena appamāṇārammaṇatā veditabbā.
It should be understood that the jhāna whose object is the disappearance of the consciousness that arose from the removal of a small kasiṇa is of a limited object (parittārammaṇatā), and conversely, of an immeasurable object (appamāṇārammaṇatā).
Cần hiểu rằng do cảnh là sự vắng mặt của thức đã sinh khởi trong không gian được mở rộng từ một kasina nhỏ, nên là cảnh nhỏ (parittārammaṇatā); ngược lại, là cảnh vô lượng (appamāṇārammaṇatā).
Sesaṃ purimasadisameva.
The rest is similar to what was previously stated.
Phần còn lại tương tự như trước.
Nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagatanti ettha pana yāya saññāya bhāvato taṃ nevasaññānāsaññāyatananti vuccati, yathā paṭipannassa sā saññā hoti, taṃ tāva dassetuṃ vibhaṅge ‘‘nevasaññīnāsaññī’’ti uddharitvā ‘‘taññeva ākiñcaññāyatanaṃ santato manasikaroti saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāveti, tena vuccati nevasaññīnāsaññī’’ti (vibha. 619) vuttaṃ.
However, in the phrase "accompanied by the perception of the sphere of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ)," to show by what perception it is called the sphere of neither perception nor non-perception, and what kind of perception an individual practicing this attains, it is stated in the Vibhaṅga: "He is neither percipient nor non-percipient (nevasaññīnāsaññī)" as an extract, and then, "He attends to that very sphere of nothingness as peaceful; he develops the attainment that is a remnant of formations; therefore, he is called neither percipient nor non-percipient."
Tuy nhiên, trong đoạn văn Nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ (cùng với tưởng Phi tưởng phi phi tưởng xứ), để chỉ ra tưởng mà do sự hiện hữu của nó, thiền được gọi là Phi tưởng phi phi tưởng xứ, và tưởng đó sinh khởi như thế nào đối với người thực hành, thì trong Phân tích (Vibhaṅga) đã trích dẫn ‘‘phi tưởng phi phi tưởng’’ (nevasaññīnāsaññī) và nói ‘‘vị ấy tác ý liên tục đến chính Vô sở hữu xứ đó, tu tập thiền định còn sót lại các hành (saṅkhārāvasesasamāpattiṃ), do đó được gọi là phi tưởng phi phi tưởng’’.
Tattha ‘santato manasikarotī’ti ‘santā vatāyaṃ samāpatti, yatra hi nāma natthibhāvampi ārammaṇaṃ karitvā ṭhassatī’ti evaṃ santārammaṇatāya naṃ ‘santā’ti manasikaroti.
There, 'He attends to it as peaceful' means: "This attainment is truly peaceful, seeing that it can take even non-existence as its object!" Thus, he attends to it as peaceful due to its having a peaceful object.
Ở đó, ‘tác ý liên tục’ (santato manasikarotī) có nghĩa là vị ấy tác ý đến thiền nhập đó như là ‘tĩnh lặng’ (santā), vì ‘thiền nhập này thật tĩnh lặng, vì nó có thể lấy ngay cả sự không hiện hữu làm đối tượng’.
Santato ce manasikaroti, kathaṃ samatikkamo hotīti?
If he attends to it as peaceful, how then is it transcended?
Nếu vị ấy tác ý liên tục, thì làm sao có sự vượt qua được?
Anāvajjitukāmatāya.
By not wishing to advert to it.
Do không có ý muốn tác ý đến.
So hi kiñcāpi naṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti esa ābhogo samannāhāro manasikāro na hoti.
For although he attends to it as peaceful, he does not have the thought, intention, or advertence: "I will advert to this, I will attain this, I will sustain this, I will emerge from this, I will review this."
Mặc dù vị ấy tác ý liên tục đến thiền nhập đó, nhưng vị ấy không có ý định, không có sự chú tâm, không có sự tác ý rằng ‘tôi sẽ tác ý đến điều này, tôi sẽ nhập định, tôi sẽ an trú, tôi sẽ xuất định, tôi sẽ quán xét’.
Kasmā?
Why is that?
Tại sao?
Ākiñcaññāyatanato nevasaññānāsaññāyatanassa santatarapaṇītataratāya.
Because the sphere of neither perception nor non-perception is more peaceful and more refined than the sphere of nothingness.
Vì Phi tưởng phi phi tưởng xứ tĩnh lặng và vi diệu hơn Vô sở hữu xứ.
Yathā hi rājā mahaccarājānubhāvena hatthikkhandhagato nagaravīthiyaṃ vicaranto dantakārādayo sippike ekaṃ vatthaṃ daḷhaṃ nivāsetvā ekena sīsaṃ veṭhetvā dantacuṇṇādīhi samokiṇṇagatte anekāni dantavikatiādīni karonte disvā ‘aho vata re chekā ācariyā, īdisānipi nāma sippāni karissantī’ti, evaṃ tesaṃ chekatāya tussati, na cassa evaṃ hoti – ‘aho vatāhaṃ rajjaṃ pahāya evarūpo sippiko bhaveyya’nti.
Just as a king, riding an elephant in a city street with great royal splendor, sees artisans like ivory carvers who, having tightly wrapped one cloth around their bodies and another around their heads, and with their bodies smeared with ivory dust and other substances, are making various ivory figures and so on; he might think, "Oh, how skillful these masters are, that they can produce such crafts!" and thus be pleased with their skill, but it does not occur to him: "Oh, if only I could abandon my kingdom and become such an artisan!"
Ví như một vị vua, với uy quyền tối thượng, cưỡi trên lưng voi đi dạo phố trong thành, khi nhìn thấy các thợ thủ công như thợ chạm ngà voi, v.v., mặc một bộ y phục chắc chắn, quấn khăn trên đầu, người dính đầy bột ngà voi và các thứ khác, đang tạo ra nhiều tác phẩm điêu khắc ngà voi, v.v., thì vị vua ấy vui thích vì sự khéo léo của họ, nghĩ rằng ‘Ôi, thật là những bậc thầy tài giỏi, họ có thể tạo ra những tác phẩm nghệ thuật như thế này!’, nhưng vị ấy không nghĩ rằng – ‘Ôi, ước gì ta bỏ vương quốc mà trở thành một người thợ thủ công như vậy’.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Tại sao lại như vậy?
Rajjasiriyā mahānisaṃsatāya.
Because of the great advantage of royal splendor.
Vì sự vĩ đại của vương quyền.
So sippike samatikkamitvāva gacchati.
He passes by the artisans, transcending them.
Vị ấy vượt qua các thợ thủ công mà đi tiếp.
Evamevesa kiñcāpi taṃ samāpattiṃ santato manasikaroti, atha khvassa ‘ahametaṃ samāpattiṃ āvajjissāmi samāpajjissāmi adhiṭṭhahissāmi vuṭṭhahissāmi paccavekkhissāmī’ti neva esa ābhogo samannāhāro manasikāro hoti.
Just so, although this yogi attends to that attainment as peaceful, he does not have the thought, intention, or advertence: "I will advert to this attainment, I will attain this, I will sustain this, I will emerge from this, I will review this."
Cũng vậy, mặc dù vị hành giả tác ý liên tục đến thiền nhập đó, nhưng vị ấy không có ý định, không có sự chú tâm, không có sự tác ý rằng ‘tôi sẽ tác ý đến thiền nhập này, tôi sẽ nhập định, tôi sẽ an trú, tôi sẽ xuất định, tôi sẽ quán xét’.
So taṃ santato manasi karonto taṃ paramasukhumaṃ appanāppattaṃ saññaṃ pāpuṇāti, yāya ‘nevasaññīnāsaññī nāma hoti, saṅkhārāvasesasamāpattiṃ bhāvetī’ti vuccati.
Attending to it as peaceful, he attains that perception which is extremely subtle and has reached access concentration, by which he is called "neither percipient nor non-percipient" and is said to "develop the attainment that is a remnant of formations."
Khi tác ý liên tục đến thiền nhập đó, vị ấy đạt đến tưởng vi tế tối thượng đã chứng đắc an định, mà do đó được gọi là ‘phi tưởng phi phi tưởng, tu tập thiền định còn sót lại các hành’.
‘Saṅkhārāvasesasamāpatti’nti accantasukhumabhāvappattasaṅkhāraṃ catutthāruppasamāpattiṃ.
"Attainment that is a remnant of formations" refers to the fourth immaterial attainment (aruppa-samāpatti) where the formations have reached an extremely subtle state.
‘Thiền định còn sót lại các hành’ (Saṅkhārāvasesasamāpatti) là thiền nhập vô sắc thứ tư, với các hành đã đạt đến trạng thái cực kỳ vi tế.
Vacanattho panettha – oḷārikāya saññāya abhāvato, sukhumāya ca bhāvato, nevassa sasampayuttadhammassa jhānassa saññā, nāsaññāti nevasaññānāsaññaṃ.
The meaning of the term here is: Due to the absence of gross perception and the presence of subtle perception, that jhāna, with its associated phenomena, is neither perception nor non-perception, meaning it is neither gross perception nor the absence of subtle perception. It is Nevasaññānāsañña.
Ý nghĩa của từ ở đây là: Do sự vắng mặt của tưởng thô (oḷārika saññā) và sự hiện diện của tưởng vi tế (sukhumā saññā), nên tưởng của thiền này cùng với các pháp tương ưng của nó không phải là tưởng thô, cũng không phải là vô tưởng (non-perception), mà là phi tưởng phi phi tưởng (nevasaññānāsaññaṃ).
Nevasaññānāsaññañca taṃ manāyatanadhammāyatanapariyāpannattā āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ.
And since that neither perception nor non-perception (Nevasaññānāsañña) is included in the mind-base (manāyatana) and phenomena-base (dhammāyatana), it is also an ayatana; thus, Nevasaññānāsaññāyatana.
Và vì phi tưởng phi phi tưởng ấy thuộc về ý xứ (manāyatana) và pháp xứ (dhammāyatana), nên nó cũng là một xứ (āyatana), do đó gọi là phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanaṃ).
Atha vā yāyamettha saññā, sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññāti nevasaññānāsaññā.
Alternatively, the perception here, being unable to perform the function of prominent perception, is 'not perception' (nevasaññā), and being existent in the subtle form of residual formations, it is 'not non-perception' (nāsaññā); thus, it is Nevasaññānāsaññā.
Hoặc giả, tưởng ở đây, do không có khả năng thực hiện chức năng của tưởng rõ ràng, nên không phải là tưởng (nevasaññā); và do hiện hữu ở trạng thái vi tế còn sót lại của các hành (saṅkhārāvasesasukhumabhāvena), nên không phải là vô tưởng (nāsaññā), do đó gọi là phi tưởng phi phi tưởng.
Nevasaññānāsaññā ca sā sesadhammānaṃ adhiṭṭhānaṭṭhena āyatanañcāti nevasaññānāsaññāyatanaṃ.
And since that Nevasaññānāsaññā is also a base (ayatana) by being the support for other phenomena, it is Nevasaññānāsaññāyatana.
Và vì phi tưởng phi phi tưởng ấy là nền tảng (adhiṭṭhāna) cho các pháp còn lại, nên nó cũng là một xứ (āyatana), do đó gọi là phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Na kevalañcettha saññāva edisī, atha kho vedanāpi nevavedanā nāvedanā, cittampi nevacittaṃ nācittaṃ, phassopi nevaphasso nāphassoti.
Not only is perception of this kind here, but also feeling (vedanā) is neither feeling nor non-feeling, consciousness (citta) is neither consciousness nor non-consciousness, and contact (phassa) is neither contact nor non-contact.
Không chỉ tưởng ở đây là như vậy, mà thọ (vedanā) cũng không phải là thọ rõ ràng, cũng không phải là phi thọ; tâm (citta) cũng không phải là tâm rõ ràng, cũng không phải là phi tâm; xúc (phassa) cũng không phải là xúc rõ ràng, cũng không phải là phi xúc.
Esa nayo sesasampayuttadhammesu.
This method applies to the remaining concomitant phenomena.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các pháp tương ưng còn lại.
Saññāsīsena panāyaṃ desanā katāti veditabbā.
It should be understood that this discourse is given with perception as the chief.
Tuy nhiên, cần biết rằng sự thuyết giảng này được thực hiện với tưởng là chủ yếu.
Pattamakkhanatelappabhutīhi ca upamāhi esamattho vibhāvetabbo – sāmaṇero kira telena pattaṃ makkhetvā ṭhapesi.
This meaning should be clarified with similes such as that of the oil-smeared bowl, and so on: A novice, it is said, smeared a bowl with oil and set it aside.
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng các ví dụ như dầu tráng bát và nhiều ví dụ khác: Có lần, một vị sa-di đã tráng bát bằng dầu và để đó.
Taṃ yāgupānakāle thero ‘pattamāharā’ti āha.
Then, at the time of drinking gruel, the elder said, "Bring the bowl."
Khi đến giờ uống cháo, vị Trưởng lão nói: “Hãy mang bát đến.”
So ‘patte telamatthi, bhante’ti āha.
He replied, "There is oil in the bowl, venerable sir."
Vị sa-di đáp: “Bạch ngài, trong bát có dầu.”
Tato ‘āhara, sāmaṇera, telaṃ nāḷiṃ pūressāmī’ti vutte ‘natthi, bhante, tela’nti āha.
Then, when told, "Bring it, novice, I will fill the oil lamp," he said, "There is no oil, venerable sir."
Khi vị Trưởng lão nói: “Sa-di, hãy mang đến, ta sẽ đổ đầy ống dầu,” thì vị sa-di lại đáp: “Bạch ngài, không có dầu.”
Tattha yathā antovutthattā yāguyā saddhiṃ akappiyaṭṭhena telaṃ atthīti hoti, nāḷipūraṇādīnaṃ abhāvavasena natthīti hoti, evaṃ sāpi saññā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya nevasaññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti.
Just as in that case, because it was kept inside and was thus unfit to be consumed with gruel, it was said there was oil, and due to the absence of enough oil to fill the lamp, it was said there was no oil, so too that perception is 'not perception' (nevasaññā) because it is unable to perform the function of prominent perception, and it is 'not non-perception' (nāsaññā) because it exists in the subtle form of residual formations.
Ở đây, giống như dầu được coi là có vì nó ở bên trong và không thích hợp để dùng cùng với cháo, nhưng lại được coi là không có vì không đủ để đổ đầy ống dầu, tương tự như vậy, tưởng ấy cũng không phải là tưởng rõ ràng vì không có khả năng thực hiện chức năng của tưởng rõ ràng, và không phải là vô tưởng vì nó hiện hữu ở trạng thái vi tế còn sót lại của các hành.
Kimpanettha saññākiccanti?
What, then, is the function of perception here?
Vậy chức năng của tưởng ở đây là gì?
Ārammaṇasañjānanañceva vipassanāya ca visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananaṃ.
It is the recognition of an object and the generation of revulsion (nibbidā) by becoming an object for insight (vipassanā).
Đó là sự nhận biết đối tượng (ārammaṇasañjānana) và sự sinh khởi nhàm chán (nibbidājanana) khi trở thành đối tượng của tuệ quán (vipassanā).
Dahanakiccamiva hi sukhodake tejodhātu, sañjānanakiccampesā paṭuṃ kātuṃ na sakkoti.
Just as the fire element in cold water cannot perform the function of burning, so too this perception cannot perform the function of clear recognition.
Giống như yếu tố lửa (tejodhātu) trong nước lạnh không thể thực hiện chức năng đốt cháy, tưởng này cũng không thể thực hiện rõ ràng chức năng nhận biết.
Sesasamāpattīsu saññā viya vipassanāya visayabhāvaṃ upagantvā nibbidājananampi kātuṃ na sakkoti.
Nor can it generate revulsion by becoming an object for insight, as perception does in other attainments.
Nó cũng không thể sinh khởi sự nhàm chán khi trở thành đối tượng của tuệ quán, như tưởng trong các thiền định khác.
Aññesu hi khandhesu akatābhiniveso bhikkhu nevasaññānāsaññāyatanakkhandhe sammasitvā nibbidaṃ pattuṃ samattho nāma natthi.
Indeed, a bhikkhu who has not developed an intense understanding (abhinivesa) in other aggregates is not able to reflect on the aggregates of the Nevasaññānāsaññāyatana and attain revulsion.
Thật vậy, một tỳ-khưu chưa quen định tâm vào các uẩn khác thì không thể quán xét các uẩn của phi tưởng phi phi tưởng xứ để đạt đến sự nhàm chán.
Apica āyasmā sāriputto, pakativipassako pana mahāpañño sāriputtasadisova sakkuṇeyya.
However, Venerable Sāriputta, or one like Sāriputta, who is naturally endowed with great wisdom and insight, might be able.
Tuy nhiên, chỉ những bậc có tuệ quán tự nhiên, có đại trí như Tôn giả Sāriputta, mới có thể làm được.
Sopi ‘‘evaṃ kirime dhammā ahutvā sambhonti, hutvā paṭiventī’’ti (ma. ni. 3.95) evaṃ kalāpasammasanavaseneva, no anupadadhammavipassanāvasena.
Even he would do so only by reflecting on the aggregates as a whole, thinking, "Indeed, these phenomena arise having not been, and cease having been," not by insight into phenomena individually.
Ngài cũng chỉ quán xét theo cách tổng quát (kalāpasammasanavaseneva) rằng: “Thật vậy, các pháp này không có mà sinh khởi, có rồi lại diệt đi,” chứ không phải theo cách quán xét từng pháp một (anupadadhammavipassanāvasena).
Evaṃ sukhumattaṃ gatā esā samāpatti.
Thus subtle has this attainment become.
Thiền định này đã đạt đến mức độ vi tế như vậy.
Yathā ca pattamakkhanatelūpamāya evaṃ maggudakūpamāyapi ayamattho vibhāvetabbo.
And just as this meaning should be clarified by the simile of the oil-smeared bowl, so too it should be clarified by the simile of water on the path.
Giống như ví dụ về dầu tráng bát, ý nghĩa này cũng cần được giải thích bằng ví dụ về nước trên đường.
Maggapaṭipannassa kira therassa purato gacchanto sāmaṇero thokamudakaṃ disvā ‘udakaṃ, bhante, upāhanā omuñcathā’ti āha.
It is said that a novice, walking ahead of an elder who was on a journey, saw a little water and said, "Venerable sir, there is water, please remove your sandals."
Một lần, một vị sa-di đi trước một vị Trưởng lão đang trên đường, thấy một ít nước liền nói: “Bạch ngài, có nước, xin ngài cởi dép ra.”
Tato therena ‘sace udakamatthi, āhara nhānasāṭakaṃ, nhāyissāmī’ti vutte ‘natthi, bhante’ti āha.
Then, when the elder said, "If there is water, bring my bathing-robe, I will bathe," he replied, "There is none, venerable sir."
Khi vị Trưởng lão nói: “Nếu có nước, hãy mang y tắm đến, ta sẽ tắm,” thì vị sa-di lại đáp: “Bạch ngài, không có nước.”
Tattha yathā upāhanatemanamattaṭṭhena udakaṃ atthīti hoti, nhānaṭṭhena natthīti hoti, evampi sā paṭusaññākiccaṃ kātuṃ asamatthatāya neva saññā, saṅkhārāvasesasukhumabhāvena vijjamānattā nāsaññā hoti.
Just as in that case, it was said there was water in the sense of just enough to wet the sandals, and it was said there was no water in the sense of enough for bathing, so too that perception is 'not perception' (neva saññā) because it is unable to perform the function of prominent perception, and it is 'not non-perception' (nāsaññā) because it exists in the subtle form of residual formations.
Ở đây, giống như nước được coi là có vì đủ để làm ướt dép, nhưng được coi là không có vì không đủ để tắm, tương tự như vậy, tưởng ấy cũng không phải là tưởng rõ ràng vì không có khả năng thực hiện chức năng của tưởng rõ ràng, và không phải là vô tưởng vì nó hiện hữu ở trạng thái vi tế còn sót lại của các hành.
Na kevalañca etāheva, aññāhipi anurūpāhi upamāhi esa attho vibhāvetabbo.
And not only by these similes, but this meaning should also be clarified by other appropriate similes.
Không chỉ bằng những ví dụ này, ý nghĩa đó còn có thể được giải thích bằng những ví dụ phù hợp khác.
Iti imāya nevasaññānāsaññāyatane pavattāya saññāya nevasaññānāsaññāyatanabhūtāya vā saññāya sahagatanti nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ.
Thus, accompanied by the perception that exists in the Nevasaññānāsaññāyatana, or by the perception that has become Nevasaññānāsaññāyatana, it is called nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ (accompanied by the perception of the sphere of neither perception nor non-perception).
Vì vậy, thiền định này là phi tưởng phi phi tưởng xứ tương ưng với tưởng (nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagataṃ) vì nó đi kèm với tưởng hiện hành trong phi tưởng phi phi tưởng xứ, hoặc đi kèm với tưởng đã trở thành phi tưởng phi phi tưởng xứ.
Ākiñcaññāyatanasamāpattiārammaṇassa jhānassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the jhāna whose object is the attainment of the sphere of nothingness (Ākiñcaññāyatana).
Đây là tên gọi khác của thiền định có đối tượng là thiền định Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana samāpatti).
Tatrāyamatthayojanā – asucimhi kira dese eko maṇḍapo.
Herein, this is the explanation of the meaning: In an unclean place, there was a pavilion.
Ở đây, ý nghĩa được giải thích như sau: Có một cái lều ở một nơi dơ bẩn.
Atheko puriso āgantvā taṃ asuciṃ jigucchamāno taṃ maṇḍapaṃ hatthehi ālambitvā tattha laggo, laggito viya aṭṭhāsi.
Then a man came, and detesting that uncleanliness, he grasped the pavilion with his hands and hung there, standing as if clinging.
Rồi một người đàn ông đến, ghê tởm sự ô uế đó, bám vào cái lều bằng tay và đứng đó như bị mắc kẹt.
Athāparo āgantvā taṃ maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito.
Then another came and relied on that man who was clinging to the pavilion.
Rồi một người khác đến, nương tựa vào người đàn ông đang bám vào cái lều đó.
Athañño āgantvā cintesi – ‘yo esa maṇḍape laggo, yo ca taṃ nissito, ubhopete duṭṭhitā; dhuvo ca nesaṃ maṇḍapapapāte pāto, handāhaṃ bahiyeva tiṭṭhāmī’ti so tannissitaṃ anissāya bahiyeva aṭṭhāsi.
Then yet another came and thought: ‘The one clinging to the pavilion and the one relying on him, both are in a bad position; their fall with the fall of the pavilion is certain. Let me stand outside.’ So, without relying on the one who was relied upon, he stood outside.
Rồi một người khác đến suy nghĩ: ‘Người đang bám vào cái lều và người đang nương tựa vào anh ta, cả hai đều đứng không vững; chắc chắn họ sẽ ngã khi cái lều sụp đổ, vậy ta hãy đứng bên ngoài thôi.’ Thế là người đó không nương tựa vào người đang nương tựa kia mà chỉ đứng bên ngoài.
Athāparo āgantvā maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemabhāvaṃ cintetvā bahiṭhitañca suṭṭhitoti mantvā taṃ nissāya aṭṭhāsi.
Then another came, and considering the insecurity of the man clinging to the pavilion and the one relying on him, and deeming the one standing outside to be well-positioned, he relied on him.
Rồi một người khác đến, suy xét về sự bất an của người bám vào cái lều và người nương tựa vào anh ta, và cho rằng người đứng bên ngoài là đứng vững, bèn nương tựa vào người đó mà đứng.
Tattha asucimhi dese maṇḍapo viya kasiṇugghāṭimākāsaṃ daṭṭhabbaṃ.
Therein, the pavilion in the unclean place should be understood as the space created by the removal of the kasiṇa.
Ở đây, cái lều trên nền đất ô uế cần được xem như là không gian biến xứ (kasiṇugghāṭimākāsaṃ).
Asucijigucchāya maṇḍapalaggo puriso viya rūpanimittajigucchāya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ.
The man clinging to the pavilion out of detestation for uncleanliness is like the ākāsānañcāyatana-jhāna, which has the perception of space as its object, due to detestation of the rūpa-nimitta.
Người đàn ông bám vào cái lều do ghê tởm sự ô uế cần được xem như là cảnh giới không vô biên xứ (ākāsānañcāyatanaṃ) với đối tượng là không gian, do ghê tởm tướng sắc (rūpanimitta).
Maṇḍapalaggaṃ purisaṃ nissito viya ākāsārammaṇaṃ ākāsānañcāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ viññāṇañcāyatanaṃ.
The man relying on the one clinging to the pavilion is like the viññāṇañcāyatana-jhāna, which arises by taking the ākāsānañcāyatana-jhāna as its object.
Người nương tựa vào người đàn ông bám cái lều cần được xem như là cảnh giới thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatanaṃ) phát sinh dựa trên cảnh giới không vô biên xứ với đối tượng là không gian.
Tesaṃ dvinnampi akhemabhāvaṃ cintetvā anissāya taṃ maṇḍapalaggaṃ, bahiṭhito viya, ākāsānañcāyatanaṃ ārammaṇaṃ akatvā tadabhāvārammaṇaṃ ākiñcaññāyatanaṃ.
The third man, standing outside, not relying on the one clinging to the pavilion, having considered the insecurity of both of them, is like the ākiñcaññāyatana-jhāna, which, without making the ākāsānañcāyatana-jhāna its object, takes the absence of that (consciousness) as its object.
Người thứ ba đứng bên ngoài mà không nương tựa vào người bám cái lều, sau khi suy xét về sự bất an của cả hai người đó, cần được xem như là cảnh giới vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatanaṃ) với đối tượng là sự không có của cảnh giới không vô biên xứ, không lấy cảnh giới không vô biên xứ làm đối tượng.
Maṇḍapalaggassa tannissitassa ca akhemataṃ cintetvā bahiṭhitañca ‘suṭṭhito’ti mantvā taṃ nissāya ṭhito viya viññāṇābhāvasaṅkhāte bahipadese ṭhitaṃ ākiñcaññāyatanaṃ ārabbha pavattaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ daṭṭhabbaṃ.
The fourth man, who, considering the insecurity of the man clinging to the pavilion and the one relying on him, and deeming the one standing outside to be well-positioned, then relies on him, is like the nevasaññānāsaññāyatana-jhāna, which arises by taking the ākiñcaññāyatana-jhāna, which stands in the external sphere of the non-existence of consciousness, as its object.
Người thứ tư nương tựa vào người đứng bên ngoài, sau khi suy xét sự bất an của người bám cái lều và người nương tựa vào anh ta, và cho rằng người đứng bên ngoài là đứng vững, cần được xem như là cảnh giới phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatanaṃ) phát sinh dựa trên cảnh giới vô sở hữu xứ, tức là đứng ở một nơi bên ngoài được gọi là sự không có của thức.
Evaṃ pavattamānañca –
And thus, as it proceeds—
Và khi ấy, nó vận hành như sau:
Idañhi nevasaññānāsaññāyatanaṃ ‘āsannaviññāṇañcāyatanapaccatthikā ayaṃ samāpattī’ti evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññassa ārammaṇassa abhāvā ārammaṇaṃ karoteva.
This nevasaññānāsaññāyatana-jhāna, though seeing a fault in that ākiñcaññāyatana-jhāna, thinking, ‘this attainment has the viññāṇañcāyatana-jhāna, which is close, as its adversary’, nevertheless makes that (ākiñcaññāyatana) its object due to the absence of another object.
Thật vậy, định phi tưởng phi phi tưởng xứ này, dù thấy lỗi của cảnh giới vô sở hữu xứ đó là ‘sự thành tựu này là đối nghịch với thức vô biên xứ gần kề’, nhưng vì không có đối tượng nào khác, nó vẫn lấy cảnh giới vô sở hữu xứ đó làm đối tượng.
Yathā kiṃ?
How is that?
Như thế nào?
‘Diṭṭhadosampi rājānaṃ vuttihetu yathā jano’.
“Just as people rely on a king, even one with perceived faults, for the sake of livelihood.”
‘Như người dân, vì kế sinh nhai, vẫn nương tựa vào vị vua dù thấy lỗi của ngài’.
Yathā hi asaṃyataṃ pharusakāyavacīmanosamācāraṃ kañci sabbadisampatiṃ rājānaṃ ‘pharusasamācāro aya’nti evaṃ diṭṭhadosampi aññattha vuttiṃ alabhamāno jano vuttihetu nissāya vattati, evaṃ diṭṭhadosampi taṃ ākiñcaññāyatanaṃ aññaṃ ārammaṇaṃ alabhamānamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ ārammaṇaṃ karoteva.
Just as people, unable to find a livelihood elsewhere, rely on an unrestrained king, a ruler of all directions, with rough bodily, verbal, and mental conduct, even though they perceive his fault, thinking, ‘this one’s conduct is rough,’ for the sake of livelihood, so too this nevasaññānāsaññāyatana-jhāna, being unable to find another object, makes that ākiñcaññāyatana-jhāna its object, even though it perceives a fault in it.
Thật vậy, như người dân không tìm được kế sinh nhai ở nơi khác, vì kế sinh nhai mà nương tựa vào một vị vua nào đó, dù thấy lỗi của ngài là ‘vị này có hành vi thô bạo’ với thân, khẩu, ý bất thiện, thì cũng vậy, định phi tưởng phi phi tưởng xứ này, vì không tìm được đối tượng nào khác, vẫn lấy cảnh giới vô sở hữu xứ đó làm đối tượng.
Evaṃ kurumānañca –
And as it does so—
Và khi làm như vậy—
269. Idāni yasmā sabbānipetāni tebhūmakakusalāni hīnādinā pabhedena vattanti, tasmā tesaṃ taṃ pabhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
Now, since all these three-level wholesome deeds (tebhūmaka-kusalāni) proceed with divisions such as inferior (hīna), etc., therefore, in order to show that division, the statement “What are wholesome phenomena (katame dhammā kusalā)?” etc., has been commenced again.
269. Bây giờ, vì tất cả các thiện pháp ba cõi này đều vận hành theo sự phân loại thấp kém, trung bình, cao thượng, v.v., nên câu katame dhammā kusalā (Những pháp nào là thiện?) được bắt đầu lại để trình bày sự phân loại đó.
Tattha hīnanti lāmakaṃ.
Therein, hīnaṃ means inferior.
Trong đó, hīnaṃ (thấp kém) có nghĩa là thấp hèn.
Taṃ āyūhanavasena veditabbaṃ.
It should be understood in terms of the manner of exertion.
Điều này cần được hiểu theo cách nỗ lực (āyūhana).
Hīnuttamānaṃ majjhe bhavaṃ majjhimaṃ.
Majjhimaṃ is that which exists between the inferior and the excellent.
Majjhimaṃ (trung bình) là điều nằm giữa thấp kém và cao thượng.
Padhānabhāvaṃ nītaṃ paṇītaṃ, uttamanti attho.
Paṇītaṃ is that which has been brought to a state of pre-eminence, meaning excellent.
Paṇītaṃ (cao thượng) là điều được đưa đến trạng thái ưu việt, nghĩa là tối thượng.
Tānipi āyūhanavaseneva veditabbāni.
These also should be understood only in terms of the manner of exertion.
Những điều này cũng cần được hiểu theo cách nỗ lực.
Yassa hi āyūhanakkhaṇe chando vā hīno hoti, vīriyaṃ vā, cittaṃ vā, vīmaṃsā vā, taṃ hīnaṃ nāma.
Indeed, if, at the moment of exertion, the desire (chanda) is inferior, or the energy (vīriya), or the consciousness (citta), or the investigation (vīmaṃsā), then that (wholesome deed) is called inferior.
Thật vậy, nếu trong khoảnh khắc nỗ lực, ý muốn (chanda), tinh tấn (vīriya), tâm (citta), hoặc trí tuệ (vīmaṃsā) là thấp kém, thì đó gọi là thấp kém (hīnaṃ).
Yassa te dhammā majjhimā ceva paṇītā, ca taṃ majjhimañceva paṇītañca.
If those phenomena (chanda, vīriya, citta, vīmaṃsā) are medium or excellent, then that (wholesome deed) is medium or excellent.
Nếu những pháp đó là trung bình hoặc cao thượng, thì đó là trung bình hoặc cao thượng.
Yaṃ pana kattukāmatāsaṅkhātaṃ chandaṃ dhuraṃ chandaṃ jeṭṭhakaṃ chandaṃ pubbaṅgamaṃ katvā āyūhitaṃ, taṃ chandādhipatito āgatattā chandādhipateyyaṃ nāma.
That (wholesome deed) which is exerted by making the desire (chanda)—which is called the wish to act (kattukāmatā)—the main factor, the chief, the leading factor, is called chandādhipateyyaṃ, as it arises from the predominance of desire.
Còn điều được nỗ lực với ý muốn (chanda) – tức là sự mong muốn hành động (kattukāmatā) – làm chủ đạo, làm tối thượng, làm tiên phong, thì đó gọi là chandādhipateyyaṃ (do ý muốn làm chủ).
Vīriyādhipateyyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to vīriyādhipateyya (predominance of energy) and so on.
Nguyên tắc tương tự cũng áp dụng cho vīriyādhipateyya (do tinh tấn làm chủ), v.v.
Imasmiṃ pana ṭhāne ṭhatvā nayā gaṇetabbā.
However, in this context, the methods should be counted by remaining here.
Tuy nhiên, tại điểm này, các phương pháp cần được tính toán.
Sabbapaṭhamaṃ vibhatto hi eko nayo, hīnanti eko, majjhimanti eko, paṇītanti eko, chandādhipateyyanti eko.
First of all, there is one method, the pure one (suddhika-naya), which is differentiated; one is “inferior,” one is “medium,” one is “excellent,” and one is “predominance of desire.”
Trước hết, có một phương pháp được phân loại là thuần túy, một là thấp kém, một là trung bình, một là cao thượng, một là do ý muốn làm chủ.
Ime tāva chandādhipateyye pañca nayā.
These, then, are five methods for chandādhipateyya.
Trong các pháp do ý muốn làm chủ, có năm phương pháp này.
Evaṃ vīriyādhipateyyādīsupīti cattāro pañcakā vīsati honti.
Similarly, there are four pentads (groups of five) for vīriyādhipateyya and so on, making twenty in total.
Tương tự, trong các pháp do tinh tấn làm chủ, v.v., có bốn nhóm năm pháp, tổng cộng là hai mươi.
Purimo vā eko suddhikanayo, hīnantiādayo tayo, chandādhipateyyantiādayo cattāro, chandādhipateyyaṃ hīnantiādayo dvādasāti evampi vīsati nayā honti.
Alternatively, there is one pure method (suddhika-naya), three (methods) starting with “inferior,” four (methods) starting with “predominance of desire,” and twelve (methods) starting with “inferior predominance of desire,” making twenty methods in this way also.
Hoặc, có một phương pháp thuần túy ban đầu, ba phương pháp thấp kém, v.v., bốn phương pháp do ý muốn làm chủ, v.v., và mười hai phương pháp thấp kém do ý muốn làm chủ, v.v., như vậy cũng có hai mươi phương pháp.
Ime vīsati mahānayā kattha vibhattāti?
Where are these twenty great methods differentiated?
Hai mươi phương pháp lớn này được phân loại ở đâu?
Mahāpakaraṇe (paṭṭhā. 2.14.1) hīnattike vibhattā.
They are differentiated in the hīna-tika (triad of inferior) in the Mahāpakaraṇa (Paṭṭhāna).
Chúng được phân loại trong Mahāpakaraṇa (Đại Phép) ở nhóm ba thấp kém (hīnattika).
Imasmiṃ pana ṭhāne hīnattikato majjhimarāsiṃ gahetvā hīnamajjhimapaṇītavasena tayo koṭṭhāsā kātabbā.
In this context, however, by taking the middle group from the hīna-tika, three divisions should be made based on inferior, medium, and excellent.
Tuy nhiên, tại điểm này, cần lấy nhóm trung bình từ nhóm ba thấp kém và tạo thành ba phần theo thấp kém, trung bình, cao thượng.
Tatopi majjhimarāsiṃ ṭhapetvā hīnapaṇīte gahetvā nava nava koṭṭhāsā kātabbā.
From those (divisions), by setting aside the middle group and taking the inferior and excellent, nine divisions for each should be made.
Từ đó, bỏ qua nhóm trung bình, lấy nhóm thấp kém và cao thượng, và tạo thành chín chín phần.
Hīnasmiṃyeva hi hīnaṃ atthi majjhimaṃ atthi paṇītaṃ atthi.
Indeed, within the inferior itself, there is inferior, there is medium, there is excellent.
Thật vậy, trong thấp kém có thấp kém, có trung bình, có cao thượng.
Paṇītasmimpi hīnaṃ atthi majjhimaṃ atthi paṇītaṃ atthi.
And within the excellent, there is inferior, there is medium, there is excellent.
Trong cao thượng cũng có thấp kém, có trung bình, có cao thượng.
Tathā hīnahīnasmiṃ hīnaṃ, hīnahīnasmiṃ majjhimaṃ, hīnahīnasmiṃ paṇītaṃ.
Similarly, within inferior-inferior there is inferior, within inferior-inferior there is medium, within inferior-inferior there is excellent.
Tương tự, trong thấp kém của thấp kém có thấp kém, trong thấp kém của thấp kém có trung bình, trong thấp kém của thấp kém có cao thượng.
Hīnamajjhimasmiṃ hīnaṃ, hīnamajjhimasmiṃ majjhimaṃ, hīnamajjhimasmiṃ paṇītaṃ.
Within inferior-medium there is inferior, within inferior-medium there is medium, within inferior-medium there is excellent.
Trong thấp kém của trung bình có thấp kém, trong thấp kém của trung bình có trung bình, trong thấp kém của trung bình có cao thượng.
Hīnapaṇītasmiṃ hīnaṃ, hīnapaṇītasmiṃ majjhimaṃ, hīnapaṇītasmiṃ paṇītanti ayameko navako.
Within inferior-excellent there is inferior, within inferior-excellent there is medium, within inferior-excellent there is excellent; this is one nine-fold set.
Trong thấp kém của cao thượng có thấp kém, trong thấp kém của cao thượng có trung bình, trong thấp kém của cao thượng có cao thượng – đây là một nhóm chín.
Paṇītahīnasmimpi hīnaṃ nāma atthi, paṇītahīnasmiṃ majjhimaṃ, paṇītahīnasmiṃ paṇītaṃ.
And within excellent-inferior, there is also inferior, within excellent-inferior there is medium, within excellent-inferior there is excellent.
Trong cao thượng của thấp kém cũng có thấp kém, trong cao thượng của thấp kém có trung bình, trong cao thượng của thấp kém có cao thượng.
Tathā paṇītamajjhimasmiṃ hīnaṃ, paṇītamajjhimasmiṃ majjhimaṃ, paṇītamajjhimasmiṃ paṇītaṃ.
Similarly, within excellent-medium there is inferior, within excellent-medium there is medium, within excellent-medium there is excellent.
Tương tự, trong cao thượng của trung bình có thấp kém, trong cao thượng của trung bình có trung bình, trong cao thượng của trung bình có cao thượng.
Paṇītapaṇītasmiṃ hīnaṃ, paṇītapaṇītasmiṃ majjhimaṃ, paṇītapaṇītasmiṃ paṇītanti.
Within excellent-excellent there is inferior, within excellent-excellent there is medium, within excellent-excellent there is excellent.
Trong cao thượng của cao thượng có thấp kém, trong cao thượng của cao thượng có trung bình, trong cao thượng của cao thượng có cao thượng.
Ayaṃ dutiyo navakoti dve navakā aṭṭhārasa.
This is the second nine-fold set, making eighteen in total (two nine-fold sets).
Đây là nhóm chín thứ hai, tổng cộng là mười tám.
Imāni aṭṭhārasa kammadvārāni nāma.
These eighteen are called ‘kamma-dvārāni’ (doors of kamma).
Mười tám điều này được gọi là cửa nghiệp (kammadvārāni).
Imehi pabhāvitattā, imesaṃ vasena, aṭṭhārasa khattiyā, aṭṭhārasa brāhmaṇā, aṭṭhārasa vessā, aṭṭhārasa suddā, aṭṭhacattālīsa gottacaraṇāni veditabbāni.
Through being produced by these, and according to these, eighteen Khattiyas, eighteen Brāhmaṇas, eighteen Vessas, eighteen Suddas, and forty-eight Gotta-caraṇas should be understood.
Do được tạo ra bởi những điều này, và theo những điều này, cần hiểu mười tám loại Sát-đế-lợi, mười tám loại Bà-la-môn, mười tám loại Thương nhân, mười tám loại Thủ-đà, và bốn mươi tám dòng dõi và hạnh kiểm.
Imesu ca pana tebhūmakesu kusalesu kāmāvacarakusalaṃ tihetukampi duhetukampi hoti ñāṇasampayuttavippayuttavasena.
Among these three-level wholesome deeds, kāmāvacara-kusala (sensuous sphere wholesome consciousness) can be either tihetuka (rooted in three wholesome roots) or duhetuka (rooted in two wholesome roots), depending on whether it is associated with knowledge or dissociated from it.
Trong các thiện pháp ba cõi này, thiện pháp dục giới có thể là tam nhân (tihetuka) hoặc nhị nhân (duhetuka), tùy theo có tương ưng với trí tuệ hay không.
Rūpāvacarārūpāvacaraṃ pana tihetukameva ñāṇasampayuttameva.
Rūpāvacara-kusala (fine-material sphere wholesome consciousness) and arūpāvacara-kusala (immaterial sphere wholesome consciousness), however, are always tihetuka and always associated with knowledge.
Còn thiện pháp sắc giới và vô sắc giới thì chỉ là tam nhân và chỉ tương ưng với trí tuệ.
Kāmāvacarampettha adhipatinā sahāpi uppajjati vināpi.
Herein, kāmāvacara-kusala can arise with or without an adhipati (predominant factor).
Thiện pháp dục giới ở đây có thể phát sinh cùng với quyền lực tối thượng (adhipati) hoặc không.
Rūpāvacarārūpāvacaraṃ adhipatisampannameva hoti.
Rūpāvacara-kusala and arūpāvacara-kusala always possess an adhipati.
Thiện pháp sắc giới và vô sắc giới thì luôn có quyền lực tối thượng (adhipatisampanna).
Kāmāvacarakusale cettha ārammaṇādhipati sahajātādhipatīti dvepi adhipatayo labbhanti.
In kāmāvacara-kusala, both ārammaṇādhipati (predominance of object) and sahajātādhipati (co-nascent predominance) are found.
Trong thiện pháp dục giới ở đây, cả hai loại quyền lực tối thượng là cảnh quyền (ārammaṇādhipati) và đồng sinh quyền (sahajātādhipati) đều có thể đạt được.
Rūpāvacarārūpāvacaresu ārammaṇādhipati na labbhati, sahajātādhipatiyeva labbhati.
In rūpāvacara-kusala and arūpāvacara-kusala, ārammaṇādhipati is not found; only sahajātādhipati is found.
Trong các thiện pháp sắc giới và vô sắc giới, cảnh quyền không đạt được, chỉ đạt được đồng sinh quyền.
Tattha cittassa cittādhipateyyabhāvo sampayuttadhammānaṃ vasena vutto.
Therein, the predominance of citta as cittādhipati (predominance of consciousness) is stated in terms of its associated phenomena.
Ở đây, trạng thái tâm làm chủ (cittādhipateyyabhāvo) của tâm được nói đến theo các pháp tương ưng.
Dvinnaṃ pana cittānaṃ ekato abhāvena sampayuttacittassa cittādhipati nāma natthi.
However, since two cittas cannot arise simultaneously, there is no such thing as a cittādhipati (predominant consciousness) for a conascent citta.
Tuy nhiên, vì hai tâm không thể đồng thời tồn tại, nên không có tâm làm chủ của tâm tương ưng.
Tathā chandādīnaṃ chandādhipatiādayo.
Similarly, for chanda (desire) and so forth, there are chandādhipati and so forth.
Tương tự, ý muốn làm chủ (chandādhipati), v.v., của ý muốn (chanda), v.v., cũng vậy.
Keci pana ‘sace cittavato kusalaṃ hoti, mayhaṃ bhavissatīti evaṃ yaṃ cittaṃ dhuraṃ katvā jeṭṭhakaṃ katvā aparaṃ kusalacittaṃ āyūhitaṃ, tassa taṃ purimacittaṃ cittādhipati nāma hoti, tato āgatattā idaṃ cittādhipateyyaṃ nāmā’ti evaṃ āgamanavasenāpi adhipatiṃ nāma icchanti.
Some, however, desire adhipati by way of succession, saying: ‘If one who has consciousness has wholesome kamma, then I too shall have it.’ Thus, if a later wholesome citta is exerted, making that citta the chief and the foremost, then that former citta is called cittādhipati, and because of its origination from that, this is called cittādhipateyya (predominance of consciousness).
Một số người khác lại mong muốn có một adhipati (chủ tể) theo cách tiếp cận*, rằng: “Nếu có thiện pháp nơi người có tâm, thì thiện pháp ấy sẽ có nơi tôi,” như vậy, tâm nào được xem là chính yếu, được xem là chủ yếu, và một tâm thiện khác được nỗ lực phát sinh, thì tâm trước đó được gọi là cittādhipati (tâm chủ tể), và vì tâm này (tâm thiện sau) phát sinh từ đó, nên nó được gọi là cittādhipateyya (sự chi phối của tâm chủ tể).
Ayaṃ pana nayo neva pāḷiyaṃ na aṭṭhakathāyaṃ dissati.
However, this method is found neither in the Pāḷi nor in the commentaries.
Tuy nhiên, phương pháp này không được thấy trong cả Pāḷi lẫn các bản Chú giải.
Tasmā vuttanayeneva adhipatibhāvo veditabbo.
Therefore, the nature of predominance should be understood according to the method explained.
Do đó, trạng thái adhipati (chủ tể) nên được hiểu theo phương pháp đã được nói.
Imesu ca ekūnavīsatiyā mahānayesu purime suddhikanaye vuttaparimāṇāneva cittāni ca navakā ca pāṭhavārā ca honti.
Among these nineteen main methods, the cittas, navakas, and textual variations are only of the quantity stated in the preceding suddhika method.
Trong mười chín phương pháp lớn này, các tâm, các nhóm chín (navaka) và các lần đọc (pāṭhavāra) chỉ có số lượng như đã nói trong phương pháp thuần túy (suddhikanaya) ban đầu.
Tasmā ñāṇasampayuttesu vuttaparimāṇato vīsatiguṇo cittanavakavārabhedo veditabbo, catūsu ñāṇavippayuttesu soḷasaguṇoti, ayaṃ tebhūmakakusale pakiṇṇakakathā nāmāti.
Therefore, for those associated with knowledge (ñāṇasampayutta), the division of citta-navaka-vāra should be understood as twenty times the stated quantity, and for the four dissociated from knowledge (ñāṇavippayutta), sixteen times. This is called the miscellaneous discourse on the tebhūmaka kusala.
Do đó, sự khác biệt về các nhóm chín tâm và các lần đọc trong các tâm tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayutta) nên được hiểu là hai mươi lần số lượng đã nói, và trong bốn tâm không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayutta) là mười sáu lần. Đây được gọi là phần giải thích tạp (pakiṇṇakakathā) về các thiện pháp thuộc ba cõi (tebhūmakakusala).
Lokato niyyāti vaṭṭato niyyātīti niyyānikaṃ.
It leads out of the world, it leads out of the cycle of existence (vaṭṭa), therefore it is niyyānika (leading to liberation).
Nó thoát khỏi thế gian, thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa) nên gọi là niyyānikaṃ (đưa đến giải thoát).
Niyyāti vā etenāti niyyānikaṃ.
Or, one is led out by means of this, hence niyyānika.
Hoặc, nhờ nó mà* thoát khỏi, nên gọi là niyyānikaṃ.
Taṃsamaṅgī hi puggalo dukkhaṃ parijānanto niyyāti, samudayaṃ pajahanto niyyāti, nirodhaṃ sacchikaronto niyyāti, maggaṃ bhāvento niyyāti.
Indeed, a person endowed with this leads out by comprehending suffering, leads out by abandoning the origin, leads out by realizing cessation, and leads out by developing the path.
Vì người đầy đủ pháp ấy (lokuttara-jhāna) sẽ thoát khỏi khi quán triệt khổ đế, thoát khỏi khi đoạn trừ tập đế, thoát khỏi khi chứng ngộ diệt đế, thoát khỏi khi tu tập đạo đế.
Yathā ca pana tebhūmakakusalaṃ vaṭṭasmiṃ cutipaṭisandhiyo ācināti vaḍḍhetīti ācayagāmī nāma hoti, na tathā idaṃ.
And just as tebhūmaka kusala (mundane wholesome kamma) accumulates and increases death and rebirth in the cycle of existence, thereby being called ācayagāmī (leading to accumulation), this is not so.
Và các thiện pháp thuộc ba cõi (tebhūmakakusala) được gọi là ācayagāmī (tích lũy) vì chúng tích lũy và tăng trưởng các sự chết và tái sinh trong vòng luân hồi, nhưng pháp này (lokuttarakusala) thì không như vậy.
Idaṃ pana yathā ekasmiṃ purise aṭṭhārasahatthaṃ pākāraṃ cinante aparo mahāmuggaraṃ gahetvā tena citacitaṭṭhānaṃ apacinanto viddhaṃsento eva gaccheyya, evameva tebhūmakakusalena citā cutipaṭisandhiyo paccayavekallakaraṇena apacinantaṃ viddhaṃsentaṃ gacchatīti apacayagāmi.
This, however, is like one person building an eighteen-cubit wall, while another takes a large club and goes on demolishing and destroying the places already built with it; in the same way, this* goes on demolishing and destroying the death and rebirth accumulated by tebhūmaka kusala by causing a lack of conditions, thus it is apacayagāmī (leading to diminution).
Ngược lại, pháp này được gọi là apacayagāmī (tiêu trừ) vì nó tiêu trừ và phá hủy các sự chết và tái sinh đã được tích lũy bởi các thiện pháp thuộc ba cõi, bằng cách làm cho các nhân duyên không đầy đủ, giống như một người xây bức tường cao mười tám khuỷu tay, nhưng một người khác cầm cây chùy lớn đi theo sau, phá hủy những gì người kia đã xây.
Diṭṭhigatānaṃ pahānāyāti, ettha diṭṭhiyo eva diṭṭhigatāni, gūthagataṃ muttagatantiādīni (a. ni. 9.11) viya.
In diṭṭhigatānaṃ pahānāyā (for the abandoning of wrong views), diṭṭhigatāni are simply diṭṭhis (wrong views), just like "guṭṭhagataṃ" (gone to dung), "muttagataṃ" (gone to urine), and so forth.
Diṭṭhigatānaṃ pahānāyā (để đoạn trừ các tà kiến), ở đây, các diṭṭhi (tà kiến) chính là diṭṭhigatāni, giống như gūthagataṃ (phân), muttagataṃ (nước tiểu) v.v...
Dvāsaṭṭhiyā vā diṭṭhīnaṃ antogadhattā diṭṭhīsu gatānītipi diṭṭhigatāni.
Or, because they are included within the sixty-two diṭṭhis, they are diṭṭhigatāni, meaning views that have entered into the diṭṭhis.
Hoặc, vì chúng bao gồm sáu mươi hai tà kiến (dvāsaṭṭhiyā diṭṭhīnaṃ antogadhattā), nên chúng là những gì đi vào các tà kiến (diṭṭhīsu gatāni) cũng được gọi là diṭṭhigatāni.
Diṭṭhiyā vā gataṃ etesantipi diṭṭhigatāni.
Or, they are diṭṭhigatāni because they are gone with diṭṭhi.
Hoặc, vì chúng đi theo tà kiến (diṭṭhiyā gataṃ etesaṃ), nên chúng cũng được gọi là diṭṭhigatāni.
Diṭṭhisadisagamanāni diṭṭhisadisappavattānīti attho.
The meaning is that they are similar in movement to diṭṭhi, similar in their occurrence to diṭṭhi.
Ý nghĩa là chúng có sự vận hành tương tự như tà kiến, có sự phát sinh tương tự như tà kiến.
Kāni pana tānīti?
And what are these?
Vậy những tà kiến đó là gì?
Sasampayuttāni sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsaapāyagamanīyarāgadosamohākusalāni.
They are sakkāyadiṭṭhi (self-view), vicikicchā (skeptical doubt), sīlabbataparāmāsa (adherence to rites and rituals), and the unwholesome states of rāga (greed), dosa (hatred), and moha (delusion) that lead to woeful states, together with their conascent factors.
Đó là các bất thiện pháp như sakkāyadiṭṭhi (thân kiến), vicikicchā (hoài nghi), sīlabbataparāmāsa (giới cấm thủ), và các bất thiện pháp dẫn đến ác đạo (apāyagamanīya) như rāga (tham), dosa (sân), moha (si) liên hệ với chúng.
Tāni hi yāva paṭhamamaggabhāvanā tāva pavattisabbhāvato diṭṭhisadisagamanānīti vuccanti.
Indeed, these are called diṭṭhisadisagamanāni (having a course similar to views) because their occurrence exists until the development of the first path.
Vì chúng tồn tại cho đến khi tu tập đạo quả đầu tiên, nên chúng được gọi là những gì có sự vận hành tương tự như tà kiến.
Iti diṭṭhiyo ca diṭṭhigatāni ca diṭṭhigatāni.
Thus, both diṭṭhis and diṭṭhigatāni are called diṭṭhigatāni.
Như vậy, cả các diṭṭhi và diṭṭhigatāni đều là diṭṭhigatāni.
Tesaṃ diṭṭhigatānaṃ.
Diṭṭhigatānaṃ refers to these diṭṭhigatāni.
Diṭṭhigatānaṃ (của những tà kiến đó).
Pahānāyāti samucchedavaseneva pajahanatthāya.
Pahānāyā means for the purpose of abandoning them utterly, by way of eradication.
Pahānāyā (để đoạn trừ) nghĩa là để đoạn trừ hoàn toàn (samuccheda).
Paṭhamāyāti gaṇanavasenapi paṭhamuppattivasenapi paṭhamāya.
Paṭhamāyā means first in terms of enumeration and first in terms of initial arising.
Paṭhamāyā (đầu tiên) là đầu tiên theo thứ tự đếm và đầu tiên theo sự phát sinh.
Bhūmiyāti ‘‘anantarahitāya bhūmiyā’’tiādīsu (pārā. 27; ma. ni. 2.296) tāva ayaṃ mahāpathavī bhūmīti vuccati.
Bhūmiyā (ground or stage) is used in phrases like "on a continuous ground" to refer to this great earth.
Bhūmiyā (cõi, nền tảng), trong các đoạn như "anantarahitāya bhūmiyā" v.v..., bhūmi được gọi là đại địa này.
‘‘Sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare’’tiādīsu (dha. sa. 988) cittuppādo.
In phrases like "in the delightful realm of the sense-sphere," it refers to the arising of consciousness.
Trong các đoạn như "sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare" v.v..., là sự phát sinh của tâm (cittuppāda).
Idha pana sāmaññaphalaṃ adhippetaṃ.
Here, however, the meaning is a stage of noble fruit (sāmaññaphala).
Ở đây, ý muốn nói đến quả Sa-môn (sāmaññaphala).
Tañhi sampayuttānaṃ nissayabhāvato te dhammā bhavanti etthāti bhūmi.
For, because it is a support for the conascent factors, those dhammas arise here, therefore it is a bhūmi.
Vì quả ấy là nơi nương tựa của các pháp tương ưng, nên các pháp đó phát sinh ở đây, do đó gọi là bhūmi.
Yasmā vā samānepi lokuttarabhāve sayampi bhavati uppajjati, na nibbānaṃ viya apātubhāvaṃ, tasmāpi bhūmīti vuccati; tassā paṭhamāya bhūmiyā.
Or, even though it is of a supramundane nature, it itself comes into being, it arises, not like Nibbāna which does not appear, therefore it is also called bhūmi; and tassā paṭhamāya bhūmiyā refers to that first bhūmi.
Hoặc, vì bản thân nó cũng phát sinh, không phải là không hiện hữu như Nibbāna, dù là siêu thế, nên cũng gọi là bhūmi; tassā paṭhamāya bhūmiyā (của cõi đầu tiên đó).
Pattiyāti sotāpattiphalasaṅkhātassa paṭhamassa sāmaññaphalassa pattatthāya paṭilābhatthāyāti evamettha attho veditabbo.
Pattiyā (for the attainment) — here, the meaning should be understood as for the attainment, for the acquisition of the first noble fruit, which is called the fruit of stream-entry (sotāpattiphala).
Pattiyā (để đạt được) nghĩa là để đạt được, để thành tựu quả Sa-môn đầu tiên, tức là quả Nhập Lưu (sotāpattiphala). Ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Viviccāti samucchedavivekavasena viviccitvā, vinā hutvā.
Viviccā means having become separated, having become free, by way of eradication and seclusion.
Viviccā (tách rời) nghĩa là tách rời theo sự đoạn trừ hoàn toàn (samucchedaviveka), trở nên không có.
Katamaṃ pana vāraṃ rocesunti?
Which category do they prefer?
Vậy họ ưa thích trường hợp nào?
Yattha sakiṃ vikkhambhitā kilesā samudācaritvā dutiyampi vikkhambhitā puna samudācaranti, tatiyaṃ vikkhambhite pana tathāvikkhambhiteva katvā maggena samugghātaṃ pāpeti, imaṃ vāraṃ rocesuṃ.
They prefer this category: where defilements, once suppressed, reappear, and suppressed a second time, they reappear again, but when suppressed for the third time, they are kept suppressed as they are and brought to complete eradication by the path.
Họ ưa thích trường hợp mà các phiền não đã bị đoạn trừ một lần lại tái phát, và sau khi bị đoạn trừ lần thứ hai lại tái phát; nhưng khi bị đoạn trừ lần thứ ba, chúng được giữ nguyên trạng thái bị đoạn trừ và được đoạn tận hoàn toàn bởi đạo quả.
Imassa vārassa dukkhāpaṭipadā dandhābhiññāti nāmaṃ kataṃ.
This category is named dukkhappaṭipadā dandhābhiññā.
Trường hợp này được gọi là dukkhapaṭipadā dandhābhiññā.
Ettakena pana na pākaṭaṃ hoti.
However, this much is not clear.
Tuy nhiên, chỉ với chừng đó thì chưa rõ ràng.
Tasmā evamettha ādito paṭṭhāya vibhāvanā veditabbā – yo hi cattāri mahābhūtāni pariggahetvā upādārūpaṃ pariggaṇhāti, arūpaṃ pariggaṇhāti, ‘rūpārūpaṃ’ pana pariggaṇhanto dukkhena kasirena kilamanto pariggahetuṃ sakkoti, tassa dukkhā paṭipadā nāma hoti.
Therefore, the explanation here should be understood from the beginning in this way: one who grasps the four great elements and then grasps derivative materiality (upādārūpa), grasps mentality (arūpa), but can grasp materiality and mentality (rūpārūpa) only with difficulty, with great effort, while suffering, their practice is called dukkhā paṭipadā (painful practice).
Do đó, sự giải thích chi tiết nên được hiểu từ đầu như sau: người nào quán xét bốn đại chủng (mahābhūta) và các sắc pháp do duyên sinh (upādārūpa), quán xét các pháp vô sắc (arūpa), nhưng khi quán xét danh sắc (rūpārūpa) thì phải nỗ lực một cách khó khăn và vất vả, thì con đường tu tập của người ấy là khó khăn (dukkhā paṭipadā).
Pariggahitarūpārūpassa pana vipassanāparivāse maggapātubhāvadandhatāya dandhābhiññā nāma hoti.
But for one who has grasped materiality and mentality, due to the slowness of the path's manifestation in the cultivation of insight, their direct knowledge is called dandhābhiññā (slow direct knowledge).
Còn đối với người đã quán xét danh sắc, sự hiển lộ của đạo quả trong quá trình tu tập thiền quán (vipassanāparivāsa) là chậm chạp, nên trí tuệ của người ấy là chậm phát triển (dandhābhiññā).
Sundarā pasatthā vā vācā sammāvācā.
Speech that is beautiful or praised is sammāvācā (right speech).
Lời nói tốt đẹp hoặc đáng khen là Chánh ngữ (Sammāvācā).
Vacīduccaritasamugghāṭikāya micchāvācāviratiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for abstention from wrong speech (micchāvācā), which completely uproots vocal misconducts.
Đây là tên gọi của sự từ bỏ tà ngữ, tức là sự đoạn trừ hoàn toàn các ác hạnh về lời nói.
Sā pariggahalakkhaṇā viramaṇarasā micchāvācappahānapaccupaṭṭhānā.
It has the characteristic of encompassing (sampayutta dhammas), the function of abstaining, and its manifestation is the abandoning of wrong speech.
Nó có đặc tính là bao trùm, có chức năng là từ bỏ, và biểu hiện là sự đoạn trừ tà ngữ.
Sundaro pasattho vā kammanto sammākammanto.
Action that is beautiful or praised is sammākammanto (right action).
Hành động tốt đẹp hoặc đáng khen là Chánh nghiệp (Sammākammanto).
Micchākammantasamucchedikāya pāṇātipātādiviratiyā etaṃ nāmaṃ.
This is a name for abstention from killing living beings and so on, which utterly destroys wrong actions.
Đây là tên gọi của sự từ bỏ sát sinh, v.v., tức là sự đoạn trừ hoàn toàn các ác nghiệp.
So samuṭṭhānalakkhaṇo viramaṇaraso micchākammantappahānapaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of originating (wholesome bodily actions), the function of abstaining, and its manifestation is the abandoning of wrong actions.
Nó có đặc tính là phát sinh, có chức năng là từ bỏ, và biểu hiện là sự đoạn trừ các ác nghiệp.
Sundaro pasattho vā ājīvo sammāājīvo.
Livelihood that is beautiful or praised is sammāājīvo (right livelihood).
Cách sống tốt đẹp hoặc đáng khen là Chánh mạng (Sammāājīvo).
Micchājīvaviratiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for abstention from wrong livelihood.
Đây là tên gọi của sự từ bỏ tà mạng.
So vodānalakkhaṇo ñāyājīvappavattiraso micchājīvappahānapaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of purification, the function of causing proper livelihood to occur, and its manifestation is the abandoning of wrong livelihood.
Nó có đặc tính là thanh tịnh, có chức năng là duy trì chánh mạng, và biểu hiện là sự đoạn trừ tà mạng.
Apica heṭṭhā viratittaye vuttavasenapettha lakkhaṇādīni veditabbāni.
Moreover, its characteristics and so on should be understood here in the way explained below for the three abstinences.
Hơn nữa, các đặc tính của ba pháp này cũng cần được hiểu theo cách đã nói về ba sự từ bỏ (virati) ở trên.
Iti imesaṃ tiṇṇaṃ dhammānaṃ vasena heṭṭhā vuttaṃ maggapañcakaṃ idha maggaṭṭhakaṃ veditabbaṃ.
Thus, the magga-pañcaka (five-factored path) described below should be understood as the maggaṭṭhaka (eight-factored path) here, by virtue of these three dhammas.
Như vậy, năm chi phần Đạo đã nói ở trên, do ba pháp này, ở đây được hiểu là tám chi phần Đạo (maggaṭṭhaka).
Yevāpanakesu ca imesaṃ abhāvo.
And in yevāpanaka (common) states, these are absent.
Và trong các pháp chung (yevāpanakesu), ba pháp này không có.
Tathā karuṇāmuditānaṃ.
Similarly, loving-kindness and compassionate joy (karuṇā-muditā) are also absent.
Cũng như lòng bi và hỷ.
Ime hi tayo dhammā idha pāḷiyaṃ āgatattāva yevāpanakesu na gahitā.
These three dhammas (right speech, right action, right livelihood) are not included in yevāpanaka states precisely because they are mentioned in the Pāḷi here (in the context of supramundane states).
Ba pháp này không được bao gồm trong các pháp chung (yevāpanakesu) vì chúng đã được đề cập trực tiếp trong Pāli ở đây.
Karuṇāmuditā pana sattārammaṇā, ime dhammā nibbānārammaṇāti tāpettha na gahitā.
Karuṇā and muditā, however, have beings as their object, while these dhammas (of the path) have Nibbāna as their object, which is why they are not included here.
Còn lòng bi và hỷ thì có chúng sinh làm đối tượng, trong khi các pháp này có Niết Bàn làm đối tượng, nên chúng không được bao gồm ở đây.
Ayaṃ tāva uddesavāre visesattho.
This much is the special meaning in the section of enumeration (uddesavāra).
Đây là ý nghĩa đặc biệt trong phần Uddesa (Tóm tắt).
285. Pītisambojjhaṅgoti ettha pīti eva sambojjhaṅgoti pītisambojjhaṅgo.
In pītisambojjhaṅgo (the enlightenment factor of joy), pīti (joy) itself is sambojjhaṅga (a factor of enlightenment).
Trong “Pītisambojjhaṅgo” (Hỷ giác chi) ở đây, chính hỷ là giác chi, nên gọi là Hỷ giác chi.
Tattha bodhiyā bodhissa vā aṅgoti bojjhaṅgo.
Therein, bojjhaṅga means a factor of enlightenment (bodhi), or a factor for enlightenment.
Trong đó, “Bojjhaṅgo” là chi phần của giác ngộ (bodhi) hoặc của người giác ngộ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yā ayaṃ dhammasāmaggī yāya lokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati.
This is what is meant: The aggregate of dhammas, which, arising at the moment of the supramundane path, is opposed to many hindrances such as sloth-and-torpor, agitation, clinging to existence, striving for existence, indulgence in sensual pleasures, self-mortification, annihilationism, and eternalism, and is comprised of mindfulness, investigation of dhammas, energy, joy, tranquility, concentration, and equanimity—it is called bodhi because an Noble Disciple becomes enlightened by it.
Điều này có nghĩa là: Sự hòa hợp của các pháp này, khi khởi lên vào khoảnh khắc Đạo siêu thế, là đối nghịch với vô số chướng ngại như sự chùng xuống, phóng dật, sự bám víu vào sự tồn tại trong luân hồi, sự nỗ lực duy trì sự tồn tại, sự bám víu vào dục lạc, sự bám víu vào khổ hạnh, sự bám víu vào đoạn kiến và thường kiến, v.v., được gọi là giác ngộ (bodhi) vì nhờ sự hòa hợp của các pháp như niệm (sati), trạch pháp (dhammavicaya), tinh tấn (vīriya), hỷ (pīti), khinh an (passaddhi), định (samādhi), và xả (upekkhā) mà vị Thánh đệ tử giác ngộ.
Bujjhatīti kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikaroti.
"Becomes enlightened" means he arises from the slumber of the defilement-continuum, or he penetrates the four Noble Truths, or he realizes Nibbāna itself.
“Giác ngộ” (bujjhati) nghĩa là thoát khỏi giấc ngủ của dòng phiền não, hoặc thấu triệt Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Niết Bàn.
Tassā dhammasāmaggīsaṅkhātāya bodhiyā aṅgotipi bojjhaṅgo, jhānaṅgamaggaṅgādīni viya.
It is also called bojjhaṅga because it is a factor of that enlightenment (bodhi), which is the aggregate of dhammas, like jhānaṅga (factors of jhāna) and maggaṅga (factors of the path).
Nó cũng là “Bojjhaṅgo” (giác chi) vì là chi phần của giác ngộ (bodhi) tức là sự hòa hợp của các pháp, giống như các chi phần của thiền (jhānaṅga) và các chi phần của Đạo (maggaṅga), v.v.
Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa bodhissa aṅgotipi bojjhaṅgo; senaṅgarathaṅgādayo viya.
And also, a Noble Disciple is called bodhi because he becomes enlightened by this aggregate of dhammas of the aforementioned kind, and it is also a bojjhaṅga because it is a factor of that bodhi (the enlightened person), like senaṅga (factors of an army) and rathaṅga (factors of a chariot).
Và vị Thánh đệ tử cũng được gọi là giác ngộ (bodhi) vì vị ấy giác ngộ nhờ sự hòa hợp của các pháp theo cách đã nói, nên nó cũng là “Bojjhaṅgo” (giác chi) vì là chi phần của vị giác ngộ đó, giống như các chi phần của quân đội (senaṅga) và các chi phần của xe (rathaṅga), v.v.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti (vibha. aṭṭha. 466; saṃ. ni. aṭṭha. 3.5.182).
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said: "Or bojjhaṅgā means factors of the enlightened person."
Do đó, các vị Luận sư đã nói: “Hoặc là các chi phần của người giác ngộ thì gọi là Bojjhaṅgā.”
Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā?
Furthermore, the meaning of bojjhaṅga should also be understood according to this method from the Paṭisambhidāmagga: "Bojjhaṅgā (enlightenment factors) - in what sense are they bojjhaṅgā? They lead to enlightenment, thus bojjhaṅgā; they enlighten, thus bojjhaṅgā; they enlighten subsequently, thus bojjhaṅgā; they enlighten thoroughly, thus bojjhaṅgā; they enlighten completely, thus bojjhaṅgā."
Hơn nữa, ý nghĩa của Bojjhaṅga cũng cần được hiểu theo phương pháp Paṭisambhidā này: “Vì ý nghĩa gì mà gọi là Bojjhaṅgā?
Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’ti (paṭi. ma. 2.17) iminā paṭisambhidānayenāpi bojjhaṅgattho veditabbo.
A bojjhaṅga that is excellent or beautiful is sambojjhaṅga.
Vì chúng đưa đến giác ngộ nên gọi là Bojjhaṅgā; vì chúng giác ngộ nên gọi là Bojjhaṅgā; vì chúng tùy giác ngộ nên gọi là Bojjhaṅgā; vì chúng liễu giác ngộ nên gọi là Bojjhaṅgā; vì chúng chánh giác ngộ nên gọi là Bojjhaṅgā.”
Pasattho sundaro vā bojjhaṅgoti sambojjhaṅgo.
Thus, joy (pīti) itself is the sambojjhaṅga, hence pītisambojjhaṅga.
Giác chi tốt đẹp hoặc đáng khen là Sambojjhaṅgo.
Evaṃ pīti eva sambojjhaṅgo pītisambojjhaṅgoti.
In the expositions of one-pointedness of mind (cittekaggatā) and so on, the meaning should be understood in this same way.
Như vậy, chính hỷ là giác chi, nên gọi là Hỷ giác chi.
Cittekaggatāniddesādīsupi imināva nayena attho veditabbo.
Tesaṃ dhammānaṃ (of those dhammas) means of those four Noble Truths that reach penetration at that moment.
Trong các giải thích về nhất tâm (cittekaggatā), v.v., ý nghĩa cũng cần được hiểu theo phương pháp này.
296. Tesaṃ dhammānanti ye tasmiṃ samaye paṭivedhaṃ gacchanti catusaccadhammā, tesaṃ dhammānaṃ.
Anaññātānaṃ (unknown): Although those dhammas may be considered known by the first path, just as a person who has never before visited a monastery and now stands in the middle of it says, "I have come to a place I have never visited before," because it was previously unknown; and just as one who wears a garland never worn before, puts on a robe never worn before, or eats food never eaten before, says "I have eaten food never eaten before" by virtue of it being previously uneaten; similarly here, since these dhammas were never known before by this person (the practitioner), they are referred to as anaññātānaṃ.
“Tesaṃ dhammānaṃ” (của các pháp đó) là của Tứ Thánh Đế, những pháp được thấu triệt vào lúc đó.
Anaññātānanti kiñcāpi paṭhamamaggena te dhammā ñātā nāma honti, yathā pana pakatiyā anāgatapubbaṃ vihāraṃ āgantvā vihāramajjhe ṭhitopi puggalo pakatiyā anāgatabhāvaṃ upādāya ‘anāgatapubbaṃ ṭhānaṃ āgatomhī’ti vadati, yathā ca pakatiyā apiḷandhapubbaṃ mālaṃ piḷandhitvā, anivatthapubbaṃ vatthaṃ nivāsetvā, abhuttapubbaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā, pakatiyā abhuttabhāvaṃ upādāya abhuttapubbaṃ bhojanaṃ bhuttomhīti vadati, evamidhāpi yasmā pakatiyā iminā puggalena ime dhammā na ñātapubbā tasmā anaññātānanti vuttaṃ.
The same method applies to adiṭṭha (unseen) and so on.
“Anaññātānaṃ” (chưa từng được biết): Mặc dù các pháp đó đã được biết qua Đạo đầu tiên, nhưng cũng như một người chưa từng đến một tu viện trước đây, dù đang đứng giữa tu viện, vẫn nói: “Tôi đã đến một nơi chưa từng đến trước đây” vì chưa từng đến đó. Và cũng như khi đeo một vòng hoa chưa từng đeo, mặc một bộ y phục chưa từng mặc, ăn một món ăn chưa từng ăn, người đó nói: “Tôi đã ăn một món ăn chưa từng ăn trước đây” vì chưa từng ăn đó. Tương tự ở đây, vì các pháp này chưa từng được người này biết đến trước đây, nên nói là “anaññātānaṃ” (chưa từng được biết).
Adiṭṭhādīsupi eseva nayo.
Therein, adiṭṭhānaṃ means unseen by the eye of wisdom (paññācakkhu) before this.
Đối với “adiṭṭha” (chưa từng thấy), v.v., cũng theo cách tương tự.
Tattha adiṭṭhānanti ito pubbe paññācakkhunā adiṭṭhānaṃ.
Appattānaṃ means unobtained in the sense of attainment.
Trong đó, “adiṭṭhānaṃ” (chưa từng thấy) là chưa từng được thấy bằng tuệ nhãn trước khoảnh khắc này.
Appattānanti adhigamanavasena appattānaṃ.
Aviditānaṃ means not made manifest by knowledge.
“Appattānaṃ” (chưa từng đạt được) là chưa từng đạt được theo cách chứng đắc.
Aviditānanti ñāṇena apākaṭakatānaṃ.
Asacchikatānaṃ means not realized directly.
“Aviditānaṃ” (chưa từng được biết rõ) là chưa từng được làm cho hiển lộ bằng trí tuệ.
Asacchikatānanti apaccakkhakatānaṃ.
Sacchikiriyāya means for the purpose of direct realization.
“Asacchikatānaṃ” (chưa từng được chứng ngộ) là chưa từng được làm cho hiện tiền.
Sacchikiriyāyāti paccakkhakaraṇatthaṃ.
Just as with this term (sacchikiriyāya), so too with the remaining terms, the connection should be made as follows: anaññātānaṃ for knowing, adiṭṭhānaṃ for seeing, appattānaṃ for attaining, aviditānaṃ for understanding.
“Sacchikiriyāyā” (để chứng ngộ) là để làm cho hiện tiền.
Yathā ca iminā padena, evaṃ sesehipi saddhiṃ anaññātānaṃ ñāṇāya, adiṭṭhānaṃ dassanāya, appattānaṃ pattiyā, aviditānaṃ vedāyāti yojanā kātabbā.
In catūhi vacīduccaritehīti (by the four vocal misconducts) and so on, vacī should be understood as vocal intimation (vacīviññatti).
Và cũng như với từ này, tương tự, cần ghép nối với các từ còn lại: “để biết những điều chưa biết” (anaññātānaṃ ñāṇāya), “để thấy những điều chưa thấy” (adiṭṭhānaṃ dassanāya), “để đạt được những điều chưa đạt được” (appattānaṃ pattiyā), “để biết rõ những điều chưa biết rõ” (aviditānaṃ vedāyāti).
299. Catūhi vacīduccaritehītiādīsu vacīti vacīviññatti veditabbā.
Duccaritāni (misconducts) are actions corrupted by any one of the three defilements (dosas).
Trong “Catūhi vacīduccaritehi” (bốn ác hạnh về lời nói), v.v., “vacī” cần được hiểu là lời nói biểu đạt (vacīviññatti).
Tiṇṇaṃ dosānaṃ yena kenaci duṭṭhāni caritānīti duccaritāni.
Vacīduccaritāni are misconducts arising from speech, or misconducts accomplished by speech.
Các hành vi bị làm hư hoại bởi bất kỳ một trong ba phiền não (tham, sân, si) là ác hạnh (duccaritāni).
Vacīto pavattāni duccaritāni vacīduccaritāni, vaciyā vā nipphāditāni duccaritāni vacīduccaritāni.
Tehi vacīduccaritehi (by those vocal misconducts).
Các ác hạnh phát sinh từ lời nói là ác hạnh về lời nói (vacīduccaritāni), hoặc các ác hạnh được tạo ra bởi lời nói là ác hạnh về lời nói (vacīduccaritāni).
Tehi vacīduccaritehi.
Ārati means to keep far away from, to abstain.
Bởi những ác hạnh về lời nói đó.
Ārakā ramatīti ārati.
Virati means to abstain without them.
“Ārati” (sự tránh xa) là tránh xa chúng.
Vinā tehi ramatīti virati.
Paṭivirati means to turn away from them and enjoy being without them.
“Virati” (sự từ bỏ) là vui thích khi không có chúng.
Tato tato paṭinivattāva hutvā tehi vinā ramatīti paṭivirati.
Or the word is expanded by the prefixes.
“Paṭivirati” (sự hoàn toàn từ bỏ) là khi đã hoàn toàn quay lưng lại với chúng, vui thích khi không có chúng.
Upasaggavasena vā padaṃ vaḍḍhitaṃ.
All of this is an appellation for the act of abstention.
Hoặc từ này được mở rộng bởi các tiền tố.
Sabbamidaṃ oramaṇabhāvassevādhivacanaṃ.
Veramaṇī means that which crushes or destroys animosity.
Tất cả những điều này đều là đồng nghĩa với trạng thái từ bỏ.
Veraṃ maṇati, vināsetīti veramaṇī.
This is also a synonym for abstention.
“Veramaṇī” (sự kiêng cữ) là hủy diệt hoặc chấm dứt sự thù địch.
Idampi oramaṇasseva vevacanaṃ.
However, the volition by which one speaks false words and so on is lokuttaramagga virati (supramundane path abstinence).
Đây cũng là đồng nghĩa với sự từ bỏ.
Yāya pana cetanāya musāvādādīni bhāsamāno karoti nāma, ayaṃ lokuttaramaggavirati.
However, the volition by which one speaks false words and so forth and is said to be performing them—this is the lokuttara-magga virati.
Ý muốn (cetanā) mà người ta nói dối, v.v., là sự từ bỏ của Đạo siêu thế.
Uppajjitvā taṃ kiriyaṃ kātuṃ na deti, kiriyāpathaṃ pacchindatīti akiriyā.
It arises and does not allow that action to be done, cutting off the path of action; hence, it is called non-action (akiriyā).
Nó phát sinh và không cho phép thực hiện hành động đó, nó cắt đứt con đường hành động, nên gọi là akiriyā (không hành động).
Tathā taṃ karaṇaṃ kātuṃ na deti, karaṇapathaṃ pacchindatīti akaraṇaṃ.
Similarly, it does not allow that deed to be done, cutting off the path of doing; hence, it is called non-doing (akaraṇaṃ).
Tương tự, nó không cho phép thực hiện sự làm đó, nó cắt đứt con đường làm, nên gọi là akaraṇaṃ (không làm).
Yāya ca cetanāya catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ bhāsamāno ajjhāpajjati nāma, ayaṃ uppajjitvā tathā ajjhāpajjituṃ na detīti anajjhāpatti.
And by which volition one, speaking the fourfold verbal misconduct, is said to transgress, this (abstinence) arises and does not allow one to transgress in that manner; hence, it is non-transgression (anajjhāpatti).
Và với cetanā nào mà khi nói bốn loại lời nói ác hạnh, được gọi là vi phạm, thì (virati) này, sau khi sanh khởi, không cho phép vi phạm như vậy, nên gọi là anajjhāpatti (không vi phạm).
Velāanatikkamoti ettha ‘‘tāya velāyā’’tiādīsu (dī. ni. 2.154; mahāva. 1-3; udā. 1 ādayo) tāva kālo velāti āgato.
In velāanatikkamo (not overstepping the boundary), in phrases like "at that time (tāya velāya)" (Dī. Ni. 2.154; Mahāva. 1-3; Udā. 1, etc.), velā refers to time.
Trong từ Velāanatikkamo (không vượt qua bờ mé) ở đây, trước hết, trong các đoạn như ‘‘tāya velāyā’’ (vào thời điểm đó), từ velā có nghĩa là thời gian.
‘‘Uruvelāyaṃ viharatī’’ti (mahāva. 1; saṃ. ni. 1.137) ettha rāsi.
In "dwells in Uruvelā" (Mahāva. 1; Saṃ. Ni. 1.137), it means a heap.
Trong đoạn ‘‘Uruvelāyaṃ viharatī’’ (trú tại Uruvelā), nó có nghĩa là một khối lượng, một đống.
‘‘Ṭhitadhammo velaṃ nātivattatī’’ti (cūḷava. 384; a. ni. 8.19; udā. 45) ettha sīmā.
In "the established Dhamma does not overstep the boundary (velaṃ nātivattati)" (Cūḷava. 384; A. Ni. 8.19; Udā. 45), it means a limit or boundary.
Trong đoạn ‘‘Ṭhitadhammo velaṃ nātivattatī’’ (người vững pháp không vượt qua giới hạn), nó có nghĩa là giới hạn.
Idhāpi sīmāva.
Here too, it means a boundary.
Ở đây cũng có nghĩa là giới hạn.
Anatikkamanīyaṭṭhena hi cattāri vacīsucaritāni velāti adhippetāni.
Indeed, the four verbal good conducts (vacīsucarita) are intended as the "boundary" in the sense of being not to be overstepped.
Thật vậy, bốn loại lời nói thiện hạnh được hiểu là velā (bờ mé) theo nghĩa không thể vượt qua.
Iti yāya cetanāya cattāri vacīduccaritāni bhāsamāno velaṃ atikkamati nāma, ayaṃ uppajjitvā taṃ velaṃ atikkamituṃ na detīti velāanatikkamoti vuttā.
Thus, by that volition through which one, speaking the four verbal misconducts, is said to overstep the boundary, this (abstinence) arises and does not allow that boundary to be overstepped; hence, it is called velāanatikkamo.
Vì vậy, với cetanā nào mà khi nói bốn loại lời nói ác hạnh, được gọi là vượt qua bờ mé, thì (virati) này, sau khi sanh khởi, không cho phép vượt qua bờ mé đó, nên được gọi là velāanatikkamo (không vượt qua bờ mé).
Velāyatīti vā velā, calayati viddhaṃsetīti attho.
Or, that which agitates is velā; the meaning is that which shakes or destroys.
Hoặc, cái làm rung động là velā, có nghĩa là làm lay chuyển, phá hủy.
Kiṃ velāyati?
What does it agitate?
Làm rung động cái gì?
Catubbidhaṃ vacīduccaritaṃ.
The fourfold verbal misconduct.
Bốn loại lời nói ác hạnh.
Iti velāyanato ‘velā’.
Thus, because it agitates, it is 'velā'.
Như vậy, vì làm rung động nên gọi là ‘velā’.
Purisassa pana hitasukhaṃ anatikkamitvā vattatīti ‘anatikkamo’.
But 'anatikkamo' means that it proceeds without overstepping the benefit and happiness of a person.
Còn đối với một người, nó diễn ra mà không vượt qua lợi ích và hạnh phúc, nên gọi là ‘anatikkamo’ (không vượt qua).
Evamettha padadvayavasenāpi attho veditabbo.
Thus, the meaning here should be understood by means of the two words.
Như vậy, ở đây cũng cần hiểu ý nghĩa theo cách kết hợp hai từ.
Setuṃ hanatīti setughāto; catunnaṃ vacīduccaritānaṃ padaghāto paccayaghātoti attho.
That which strikes the bridge is setughāto; the meaning is the cutting off of the root, the cutting off of the condition for the four verbal misconducts.
Phá hủy cây cầu là setughāto (phá cầu); có nghĩa là phá hủy nền tảng, phá hủy nhân duyên của bốn loại lời nói ác hạnh.
Paccayo hi idha setūti adhippeto.
Indeed, the condition is here intended as a bridge (setu).
Thật vậy, ở đây nhân duyên được hiểu là setu (cây cầu).
Tatrāyaṃ vacanattho – rāgādiko catunnaṃ vacīduccaritānaṃ paccayo vaṭṭasmiṃ puggalaṃ sinoti bandhatīti setu.
Here is the etymological explanation: the condition for the four verbal misconducts, such as greed (rāga), binds or ties a person in saṃsāra (vaṭṭa); therefore, it is a bridge (setu).
Về điều đó, đây là ý nghĩa của từ: Nhân duyên của bốn loại lời nói ác hạnh, như tham v.v., trói buộc, cột chặt chúng sanh trong vòng luân hồi, nên gọi là setu.
Setussa ghāto setughāto.
The destruction of the bridge (setu) is setughāto.
Sự phá hủy setu là setughāto.
Vacīduccaritapaccayasamugghāṭikāya viratiyā etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for abstinence that utterly uproots the conditions for verbal misconduct.
Đây là tên gọi cho sự kiêng cữ có khả năng nhổ bật gốc nhân duyên của lời nói ác hạnh.
Ayaṃ pana sammāvācāsaṅkhātā virati pubbabhāge nānācittesu labbhati.
This abstinence, designated as right speech (sammāvācā), occurs in different cittas in the preliminary stage.
Sự kiêng cữ này, được gọi là chánh ngữ, trong giai đoạn đầu được tìm thấy trong các tâm khác nhau.
Aññeneva hi cittena musāvādā viramati, aññena pesuññādīhi.
Indeed, one abstains from falsehood by one citta, and from slander and so on by another.
Thật vậy, người ấy kiêng cữ nói dối bằng một tâm khác, và kiêng cữ nói lời đâm thọc v.v. bằng một tâm khác.
Lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacittasmiṃyeva labbhati.
However, at the moment of the supramundane path, it occurs in a single citta.
Nhưng trong khoảnh khắc của đạo siêu thế, nó được tìm thấy chỉ trong một tâm duy nhất.
Catubbidhāya hi vacīduccaritacetanāya padapacchedaṃ kurumānā maggaṅgaṃ pūrayamānā ekāva virati uppajjati.
Indeed, only one abstinence arises, cutting off the root of the fourfold verbal misconduct-volition and perfecting the factor of the path.
Thật vậy, chỉ có một sự kiêng cữ duy nhất sanh khởi, thực hiện việc cắt đứt nền tảng của cetanā về bốn loại lời nói ác hạnh và hoàn thiện chi đạo.
300. Kāyaduccaritehīti kāyato pavattehi kāyena vā nipphāditehi pāṇātipātādīhi duccaritehi.
300. Kāyaduccaritehīti means from bodily misconducts, those that arise from the body or are produced by the body, such as killing living beings (pāṇātipāta) and so on.
300. Kāyaduccaritehi (từ các thân ác hạnh): từ các ác hạnh như sát sanh v.v., phát sinh từ thân hoặc được thực hiện bởi thân.
Sesaṃ purimanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as before.
Phần còn lại nên được hiểu theo phương pháp trước.
Ayampi sammākammantasaṅkhātā virati pubbabhāge nānācittesu labbhati.
This abstinence, designated as right bodily action (sammākammanta), also occurs in different cittas in the preliminary stage.
Sự kiêng cữ này, được gọi là chánh nghiệp, trong giai đoạn đầu cũng được tìm thấy trong các tâm khác nhau.
Aññeneva hi cittena pāṇātipātā viramati, aññena adinnādānamicchācārehi.
Indeed, one abstains from killing living beings by one citta, and from taking what is not given (adinnādāna) and sexual misconduct (micchācāra) by another.
Thật vậy, người ấy kiêng cữ sát sanh bằng một tâm khác, và kiêng cữ trộm cắp, tà dâm bằng một tâm khác.
Lokuttaramaggakkhaṇe pana ekacittasmiṃyeva labbhati.
However, at the moment of the supramundane path, it occurs in a single citta.
Nhưng trong khoảnh khắc của đạo siêu thế, nó được tìm thấy chỉ trong một tâm duy nhất.
Tividhāya hi kāyaduccaritacetanāya padapacchedaṃ kurumānā maggaṅgaṃ pūrayamānā ekāva virati uppajjati.
Indeed, only one abstinence arises, cutting off the root of the threefold bodily misconduct-volition and perfecting the factor of the path.
Thật vậy, chỉ có một sự kiêng cữ duy nhất sanh khởi, thực hiện việc cắt đứt nền tảng của cetanā về ba loại thân ác hạnh và hoàn thiện chi đạo.
301. Sammāājīvaniddese akiriyātiādīsu yāya cetanāya micchājīvaṃ ājīvamāno kiriyaṃ karoti nāma, ayaṃ uppajjitvā taṃ kiriyaṃ kātuṃ na detīti akiriyāti.
301. In the exposition of Right Livelihood (sammāājīva), concerning non-action (akiriyā) and so on: That by which volition, living by wrong livelihood, one performs an action, this (abstinence) arises and does not allow that action to be done; hence, it is called non-action.
301. Trong phần giải thích về chánh mạng, ở các từ akiriyā (không hành động) v.v., với cetanā nào mà khi sinh sống bằng tà mạng, được gọi là làm một hành động, thì (virati) này, sau khi sanh khởi, không cho phép làm hành động đó, nên gọi là akiriyā.
Iminā nayena yojanā veditabbā.
The application should be understood in this manner.
Sự kết hợp nên được hiểu theo phương pháp này.
Ājīvo ca nāmesa pāṭiyekko natthi, vācākammantesu gahitesu gahitova hoti, tappakkhikattā.
Livelihood (ājīva) itself is not a separate thing; when included in speech (vācā) and bodily action (kammanta), it is already included, because it belongs to their category.
Và cái gọi là mạng sống này không có gì riêng biệt, khi lời nói và hành động đã được bao gồm thì nó cũng đã được bao gồm, vì nó thuộc về phe của chúng.
Dhuvapaṭisevanavasena panāyaṃ tato nīharitvā dassitoti.
However, here it is extracted and shown separately due to the manner of constant practice.
Tuy nhiên, nó được tách ra và trình bày từ đó theo cách thực hành thường xuyên.
Evaṃ sante sammāājīvo sakiccako na hoti, aṭṭha maggaṅgāni na paripūrenti, tasmā sammāājīvo sakiccako kātabbo, aṭṭha maggaṅgāni paripūretabbānīti.
If this is the case, then Right Livelihood would not have its own function, and the eight path factors would not be perfected; therefore, Right Livelihood must be given its own function, and the eight path factors must be perfected.
Nếu như vậy, chánh mạng sẽ không có phận sự riêng, tám chi đạo sẽ không được viên mãn, do đó chánh mạng phải được làm cho có phận sự riêng, tám chi đạo phải được viên mãn.
Tatrāyaṃ nayo – ājīvo nāma bhijjamāno kāyavacīdvāresuyeva bhijjati.
Here is the method: Livelihood, when it breaks down, breaks down only at the bodily and verbal doors.
Về điều đó, đây là phương pháp – cái gọi là mạng sống, khi bị phá vỡ, chỉ bị phá vỡ ở thân môn và khẩu môn.
Manodvāre ājīvabhedo nāma natthi.
There is no such thing as a breakdown of livelihood at the mind door.
Không có cái gọi là sự phá vỡ mạng sống ở ý môn.
Pūrayamānopi tasmiṃyeva dvāradvaye pūrati.
Even when it is perfected, it is perfected only at these two doors.
Khi được hoàn thiện, nó cũng được hoàn thiện ở hai môn đó.
Manodvāre ājīvapūraṇaṃ nāma natthi.
There is no such thing as perfection of livelihood at the mind door.
Không có cái gọi là sự hoàn thiện mạng sống ở ý môn.
Kāyadvāre pana vītikkamo ājīvahetukopi atthi naājīvahetukopi.
At the bodily door, however, transgression can be due to livelihood or not due to livelihood.
Tuy nhiên, ở thân môn, có sự vi phạm do sinh kế và cũng có sự vi phạm không do sinh kế.
Tathā vacīdvāre.
Similarly at the verbal door.
Tương tự như vậy ở khẩu môn.
Yaṃ pana ājīvahetu nesādamacchabandhādayo pāṇaṃ hananti, adinnaṃ ādiyanti, micchācāraṃ caranti, ayaṃ micchājīvo nāma.
However, when hunters, fishermen, and so on kill living beings, take what is not given, or engage in sexual misconduct for the sake of livelihood, this is called wrong livelihood (micchājīva).
Còn việc những người thợ săn, người đánh cá v.v., vì mục đích sinh kế mà giết hại sinh mạng, lấy của không cho, hành tà dâm, đây được gọi là tà mạng.
Tato virati ‘sammāājīvo’ nāma.
Abstinence from this is called 'Right Livelihood' (sammāājīvo).
Sự kiêng cữ khỏi điều đó được gọi là ‘chánh mạng’.
Yampi lañjaṃ gahetvā musā bhaṇanti, pesuññapharusasamphappalāpe pavattenti, ayampi micchājīvo nāma.
And when they take bribes and speak falsehood, or engage in slander, harsh speech, or frivolous talk, this is also called wrong livelihood.
Và việc họ nhận hối lộ rồi nói dối, thực hiện lời nói đâm thọc, thô ác, và lời nói vô ích, đây cũng được gọi là tà mạng.
Tato virati sammāājīvo nāma.
Abstinence from this is called Right Livelihood.
Sự kiêng cữ khỏi điều đó được gọi là chánh mạng.
Mahāsīvatthero panāha – ‘kāyavacīdvāresupi vītikkamo ājīvahetuko vā hotu no vā ājīvahetuko, akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammantveva saṅkhyaṃ gacchati.
Mahāsīvatthera, however, said: "Whether a transgression at the bodily or verbal doors is due to livelihood or not due to livelihood, it is only counted as unwholesome bodily action or verbal action.
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Sīva nói rằng: ‘Ở thân môn và khẩu môn, sự vi phạm dù có do sinh kế hay không do sinh kế, đều được kể là thân nghiệp và khẩu nghiệp bất thiện.
Tato viratipi sammākammanto sammāvācātveva vuccatī’ti.
Abstinence from this is only called Right Bodily Action or Right Speech."
Sự kiêng cữ khỏi điều đó được gọi là chánh nghiệp và chánh ngữ’.
‘Ājīvo kuhi’nti vutte pana ‘tīṇi kuhanavatthūni nissāya cattāro paccaye uppādetvā tesaṃ paribhogo’ti āha.
When asked, "Where is livelihood?", he replied, "It is the enjoyment of the four requisites, obtained by relying on the three modes of deception."
Khi được hỏi ‘Vậy mạng sống ở đâu?’, ngài trả lời: ‘Việc tạo ra bốn loại vật dụng dựa vào ba nền tảng của sự giả dối và sử dụng chúng’.
Ayaṃ pana koṭippatto micchājīvo.
This, however, is wrong livelihood that has reached its peak.
Tuy nhiên, đây là tà mạng đã đến mức tột cùng.
Tato virati sammāājīvo nāma.
Abstinence from this is called Right Livelihood.
Sự kiêng cữ khỏi điều đó được gọi là chánh mạng.
343. Ito paraṃ suddhikasuññatā suññatapaṭipadā suddhikaappaṇihitā appaṇihitapaṭipadāti ayaṃ desanābhedo hoti.
343. From here on, there is a distinction in the teaching: plain emptiness (suddhika suññatā), the course of emptiness (suññatapaṭipadā), plain desirelessness (suddhika appaṇihitā), the course of desirelessness (appaṇihitapaṭipadā).
343. Từ đây trở đi, có sự phân chia trong cách thuyết giảng này: tánh không thuần túy, pháp hành tánh không, vô nguyện thuần túy, và pháp hành vô nguyện.
Tattha suññatanti lokuttaramaggassa nāmaṃ.
Among these, emptiness (suññataṃ) is a name for the supramundane path (lokuttara magga).
Trong đó, suññata (tánh không) là tên gọi của đạo siêu thế.
So hi āgamanato saguṇato ārammaṇatoti tīhi kāraṇehi nāmaṃ labhati.
Indeed, it obtains its name by three reasons: as an approach (āgamanato), by its own quality (saguṇato), and by its object (ārammaṇato).
Thật vậy, đạo ấy nhận được tên gọi này do ba lý do: do sự xuất hiện, do tự tánh, và do đối tượng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Idha bhikkhu anattato abhinivisitvā anattato saṅkhāre passati.
Here, a bhikkhu, having firmly conceived of things as not-self, sees phenomena as not-self.
Ở đây, vị tỳ-khưu, sau khi chú tâm vào vô ngã, thấy các hành là vô ngã.
Yasmā pana anattato diṭṭhamatteneva maggavuṭṭhānaṃ nāma na hoti, aniccatopi dukkhatopi daṭṭhumeva vaṭṭati, tasmā ‘aniccaṃ dukkhamanattā’ti tividhaṃ anupassanaṃ āropetvā sammasanto carati.
However, since merely seeing things as not-self does not lead to the arising of the path, it is necessary to see them also as impermanent and unsatisfactory; therefore, one proceeds by contemplating and establishing the three kinds of contemplation: 'impermanent, unsatisfactory, not-self'.
Tuy nhiên, vì sự xuất khởi khỏi đạo không thể xảy ra chỉ bằng cách thấy là vô ngã, mà cần phải thấy cả là vô thường và khổ, do đó vị ấy thực hành quán xét, áp đặt ba loại tùy quán là ‘vô thường, khổ, vô ngã’.
Vuṭṭhānagāminivipassanā panassa tebhūmakepi saṅkhāre suññatova passati.
But his insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminīvipassanā) sees all phenomena in the three planes of existence as empty (suññata) of self.
Nhưng tuệ minh sát dẫn đến xuất khởi của vị ấy thấy các hành, ngay cả trong ba cõi, là trống không.
Ayaṃ vipassanā suññatā nāma hoti.
This insight is called emptiness (suññatā).
Tuệ minh sát này được gọi là suññatā (tánh không).
Sā āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa ‘suññata’nti nāmaṃ deti.
Standing in the place of approach, it gives the name 'emptiness' to its own path.
Nó, đứng ở vị trí của sự xuất hiện, đặt tên cho đạo của mình là ‘suññata’.
Evaṃ maggo ‘āgamanato’ suññatanāmaṃ labhati.
Thus, the path obtains the name 'emptiness' by way of approach.
Như vậy, đạo nhận được tên gọi suññata ‘do sự xuất hiện’.
Yasmā pana so rāgādīhi suñño tasmā ‘saguṇeneva’ suññatanāmaṃ labhati.
Since it is empty of defilements like lust, therefore, it obtains the name ‘emptiness’ (suññatā) solely due to its own nature.
Và vì đạo ấy trống không khỏi tham v.v., nên nó nhận được tên gọi suññata ‘do chính tự tánh của nó’.
Nibbānampi rāgādīhi suññattā suññatanti vuccati.
Nibbāna is also called ‘emptiness’ (suññatā) because it is empty of defilements like lust.
Niết-bàn cũng được gọi là suññata vì trống không khỏi tham v.v.
Taṃ ārammaṇaṃ katvā uppannattā maggo ‘ārammaṇato’ suññatanāmaṃ labhati.
Having that Nibbāna, which is called emptiness, as its object, the Path obtains the name ‘emptiness’ (suññatā) due to its object.
Do nương vào Niết Bàn ấy làm đối tượng mà phát sinh, nên Đạo (magga) nhận được tên gọi ‘suññata’ từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa).
Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati.
Therein, by way of the Suttanta method, it obtains its name both due to its own nature and due to its object.
Trong đó, theo phương pháp thuyết giảng của kinh tạng (suttanta), nó nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) và từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa).
Pariyāyadesanā hesā.
For this is a metaphorical teaching.
Thật vậy, đây là một phương pháp thuyết giảng quy ước (pariyāya-desanā).
Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā.
But the Abhidhamma discourse is a direct teaching.
Còn lời thuyết giảng của Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là một phương pháp thuyết giảng tuyệt đối (nippariyāya-desanā).
Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati.
Therefore, here it does not obtain its name due to its own nature or due to its object; it obtains it solely due to its approach.
Vì vậy, ở đây, nó không nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) hay từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa), mà chỉ nhận được từ khía cạnh sự đến (āgamana) mà thôi.
Āgamanameva hi dhuraṃ.
For the approach itself is the principal factor.
Thật vậy, sự đến (āgamana) là điều chính yếu.
Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.
This is of two kinds: the Vipassanā approach and the Path approach.
Điều đó có hai loại: sự đến của tuệ quán (vipassanāgamana) và sự đến của đạo (maggāgamana).
Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuraṃ.
Therein, at the stage of the Path's arising, the Vipassanā approach is the principal factor; at the stage of the Fruit's arising, the Path approach is the principal factor.
Trong đó, ở nơi Đạo phát sinh, sự đến của tuệ quán là điều chính yếu; ở nơi Quả phát sinh, sự đến của Đạo là điều chính yếu.
Idha maggassa āgatattā vipassanāgamanameva dhuraṃ jātaṃ.
Here, due to the Path's arising, the Vipassanā approach itself has become the principal factor.
Ở đây, do Đạo đã phát sinh, nên sự đến của tuệ quán chính là điều chính yếu.
350. Appaṇihitanti, etthāpi appaṇihitanti maggasseva nāmaṃ.
350. Undauntedly (Appaṇihitaṃ): Here too, appaṇihitaṃ is just a name for the Path.
350. Appaṇihita (Vô nguyện): Ở đây cũng vậy, appaṇihita là tên gọi của chính Đạo.
Idampi nāmaṃ maggo tīheva kāraṇehi labhati.
The Path obtains this name also due to three reasons.
Đạo cũng nhận được tên gọi này từ ba nguyên nhân.
Idha bhikkhu āditova dukkhato abhinivisitvā dukkhatova saṅkhāre passati.
Here, a bhikkhu, having focused on suffering from the very beginning, perceives the formations (saṅkhārā) as suffering.
Ở đây, vị tỳ khưu ngay từ đầu đã quán xét khổ (dukkha) và thấy các pháp hữu vi (saṅkhāra) là khổ.
Yasmā pana dukkhato diṭṭhamatteneva maggavuṭṭhānaṃ nāma na hoti, aniccatopi anattatopi daṭṭhumeva vaṭṭati, tasmā aniccaṃ dukkhamanattā’ti tividhaṃ anupassanaṃ āropetvā sammasanto carati.
However, merely seeing them as suffering does not constitute the emergence of the Path (maggavuṭṭhānaṃ); it is necessary to see them also as impermanent and not-self. Therefore, having applied the three types of contemplation—impermanent, suffering, and not-self—he continues to analyze.
Tuy nhiên, vì chỉ thấy là khổ thôi thì chưa phải là sự thoát ly của Đạo (maggavuṭṭhāna), mà còn phải thấy là vô thường (anicca) và vô ngã (anattā), do đó, vị ấy tiếp tục quán sát ba loại: ‘vô thường, khổ, vô ngã’.
Vuṭṭhānagāminivipassanā panassa tebhūmakasaṅkhāresu paṇidhiṃ sosetvā pariyādiyitvā vissajjeti.
But his emergence-leading insight (vuṭṭhānagāminī vipassanā) dries up, completely exhausts, and relinquishes the aspiration (paṇidhi) in the three realms of formations.
Nhưng tuệ quán dẫn đến sự thoát ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā) của vị ấy làm khô cạn, tiêu diệt và xả bỏ sự ước muốn (paṇidhi) đối với các pháp hữu vi thuộc ba cõi.
Ayaṃ vipassanā appaṇihitā nāma hoti.
This insight is called appaṇihitā.
Tuệ quán này được gọi là appaṇihitā.
Sā āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa ‘appaṇihita’nti nāmaṃ deti.
Standing in the position of the approach, it gives its Path the name ‘appaṇihita’.
Nó đứng ở vị trí của sự đến (āgamana) và ban tên gọi ‘appaṇihita’ cho Đạo của chính mình.
Evaṃ maggo ‘āgamanato’ appaṇihitanāmaṃ labhati.
Thus, the Path obtains the name ‘appaṇihita’ due to its ‘approach’.
Như vậy, Đạo nhận được tên gọi appaṇihita từ khía cạnh sự đến (āgamana).
Yasmā pana tattha rāgadosamohapaṇidhayo natthi, tasmā ‘saguṇeneva’ appaṇihitanāmaṃ labhati.
However, since there are no aspirations of lust, hatred, and delusion in it, it obtains the name ‘appaṇihita’ solely due to its own nature.
Nhưng vì ở đó không có sự ước muốn (paṇidhi) của tham, sân, si, nên nó nhận được tên gọi appaṇihita ‘chỉ từ khía cạnh tự tánh’ (saguṇa).
Nibbānampi tesaṃ paṇidhīnaṃ abhāvā appaṇihitanti vuccati.
Nibbāna is also called appaṇihita due to the absence of these aspirations.
Niết Bàn cũng được gọi là appaṇihita vì không có những sự ước muốn ấy.
Taṃ ārammaṇaṃ katvā uppannattā maggo appaṇihitanāmaṃ labhati.
Having that Nibbāna as its object, the Path obtains the name ‘appaṇihita’.
Do nương vào Niết Bàn ấy làm đối tượng mà phát sinh, nên Đạo nhận được tên gọi appaṇihita.
Tattha suttantikapariyāyena saguṇatopi ārammaṇatopi nāmaṃ labhati.
Therein, by way of the Suttanta method, it obtains its name both due to its own nature and due to its object.
Trong đó, theo phương pháp thuyết giảng của kinh tạng (suttanta), nó nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) và từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa).
Pariyāyadesanā hesā.
For this is a metaphorical teaching.
Thật vậy, đây là một phương pháp thuyết giảng quy ước (pariyāya-desanā).
Abhidhammakathā pana nippariyāyadesanā.
But the Abhidhamma discourse is a direct teaching.
Còn lời thuyết giảng của Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là một phương pháp thuyết giảng tuyệt đối (nippariyāya-desanā).
Tasmā idha saguṇato vā ārammaṇato vā nāmaṃ na labhati, āgamanatova labhati.
Therefore, here it does not obtain its name due to its own nature or due to its object; it obtains it solely due to its approach.
Vì vậy, ở đây, nó không nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) hay từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa), mà chỉ nhận được từ khía cạnh sự đến (āgamana) mà thôi.
Āgamanameva hi dhuraṃ.
For the approach itself is the principal factor.
Thật vậy, sự đến (āgamana) là điều chính yếu.
Taṃ duvidhaṃ hoti – vipassanāgamanaṃ maggāgamananti.
This is of two kinds: the Vipassanā approach and the Path approach.
Điều đó có hai loại: sự đến của tuệ quán (vipassanāgamana) và sự đến của đạo (maggāgamana).
Tattha maggassa āgataṭṭhāne vipassanāgamanaṃ dhuraṃ, phalassa āgataṭṭhāne maggāgamanaṃ dhuraṃ.
Therein, at the stage of the Path's arising, the Vipassanā approach is the principal factor; at the stage of the Fruit's arising, the Path approach is the principal factor.
Trong đó, ở nơi Đạo phát sinh, sự đến của tuệ quán là điều chính yếu; ở nơi Quả phát sinh, sự đến của Đạo là điều chính yếu.
Idha maggassa āgatattā vipassanāgamanameva dhuraṃ jātaṃ.
Here, due to the Path's arising, the Vipassanā approach itself has become the principal factor.
Ở đây, do Đạo đã phát sinh, nên sự đến của tuệ quán chính là điều chính yếu.
Nanu ca suññato animitto appaṇihitoti tīṇi maggassa nāmāni?
Are not the three names of the Path—suññata, animitta, and appaṇihita?
Há chẳng phải ‘suññata, animitta, appaṇihita’ là ba tên gọi của Đạo sao?
Yathāha – ‘‘tayome, bhikkhave, vimokkhā – suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.209).
As it is said: ‘‘Bhikkhus, these are the three liberations: the liberation of emptiness (suññato vimokkho), the signless liberation (animitto vimokkho), the undaunted liberation (appaṇihito vimokkho)’’.
Như đã nói: “Này các tỳ khưu, có ba loại giải thoát này: giải thoát suññata, giải thoát animitta, giải thoát appaṇihita” (Paṭi. Ma. 1.209).
Tesu idha dve magge gahetvā animitto kasmā na gahitoti?
Among these, taking two Paths here, why is the signless (animitta) not taken?
Trong số đó, ở đây đã lấy hai Đạo, vậy tại sao không lấy animitta?
Āgamanābhāvato.
Because of the absence of an approach.
Vì không có sự đến (āgamana).
Animittavipassanā hi sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ dātuṃ na sakkoti.
For signless insight (animitta vipassanā) itself, when standing in the position of the approach, cannot give its name to its Path.
Tuệ quán animitta tự thân nó không thể đứng ở vị trí của sự đến (āgamana) để ban tên gọi cho Đạo của chính mình.
Sammāsambuddho pana attano puttassa rāhulattherassa.
But the Perfectly Enlightened Buddha, to his son, Thera Rāhula,
Tuy nhiên, Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng cho Tôn giả Rāhula, con trai của Ngài.
Aparo nayo – abhidhammo nāma paramatthadesanā.
Another method: The Abhidhamma is a teaching of ultimate reality.
Một phương pháp khác – Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là lời thuyết giảng về chân đế (paramattha).
Animittamaggassa ca paramatthato hetuvekallameva hoti.
And for the signless Path, in ultimate reality, there is only a deficiency of cause.
Và đối với Đạo animitta, về mặt chân đế, chỉ có sự thiếu hụt nguyên nhân.
Aniccānupassanāya hi vasena animittavimokkho kathito.
For the signless liberation (animittavimokkho) is taught by way of the contemplation of impermanence (anicca-anupassanā).
Giải thoát animitta được thuyết giảng theo khía cạnh quán vô thường (aniccānupassanā).
Tena ca vimokkhena saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti.
And with that liberation, the faculty of faith (saddhindriyaṃ) becomes predominant.
Và nhờ giải thoát ấy, tín căn (saddhindriya) trở nên nổi trội.
Taṃ ariyamagge ekaṅgampi na hoti, amaggaṅgattā attano maggassa paramatthato nāmaṃ dātuṃ na sakkoti.
That (faculty of faith) is not even one factor of the Noble Path; because it is not a Path factor, it cannot give its name to its Path in ultimate reality.
Tín căn đó không phải là một chi phần của Thánh Đạo (ariyamagga), và vì không phải là chi phần của Đạo, nên nó không thể ban tên gọi cho Đạo của chính mình về mặt chân đế.
Itaresu pana dvīsu anattānupassanāya tāva vasena suññatavimokkho, dukkhānupassanāya vasena appaṇihitavimokkho kathito.
As for the other two, the liberation of emptiness (suññatavimokkho) is taught by way of the contemplation of not-self (anattā-anupassanā), and the undaunted liberation (appaṇihitavimokkho) by way of the contemplation of suffering (dukkha-anupassanā).
Còn đối với hai loại khác, giải thoát suññata được thuyết giảng theo khía cạnh quán vô ngã (anattānupassanā), và giải thoát appaṇihita được thuyết giảng theo khía cạnh quán khổ (dukkhānupassanā).
Tesu suññatavimokkhena paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, appaṇihitavimokkhena samādhindriyaṃ.
Among these, with the liberation of emptiness, the faculty of wisdom (paññindriyaṃ) is predominant; with the undaunted liberation, the faculty of concentration (samādhindriyaṃ).
Trong số đó, nhờ giải thoát suññata, tuệ căn (paññindriya) trở nên nổi trội, và nhờ giải thoát appaṇihita, định căn (samādhindriya) trở nên nổi trội.
Tāni ariyamaggassa aṅgattā attano maggassa paramatthato nāmaṃ dātuṃ sakkonti.
Because these are factors of the Noble Path, they can give their names to their Paths in ultimate reality.
Vì chúng là các chi phần của Thánh Đạo, nên chúng có thể ban tên gọi cho Đạo của chính mình về mặt chân đế.
Maggārammaṇattikepi hi maggādhipatidhammavibhajane chandacittānaṃ adhipatikāle tesaṃ dhammānaṃ amaggaṅgattāva maggādhipatibhāvo na vutto.
Even in the section on 'Path-object triad' (maggārammaṇattika), when analyzing 'Path-dominant factors' (maggādhipatidhammavibhajane), the dominance of intention (chanda) and consciousness (citta) is not mentioned as path-dominant because these factors are not path-factors.
Thật vậy, ngay cả trong bộ ba về đối tượng của Đạo (Maggārammaṇattika), khi phân tích các pháp làm chủ Đạo (maggādhipati-dhamma), sự làm chủ Đạo của dục (chanda) và tâm (citta) không được đề cập, chính vì chúng không phải là các chi phần của Đạo.
Evaṃsampadamidaṃ veditabbanti.
This should be understood as such.
Điều này cần được hiểu theo cách như vậy.
Ayamettha aṭṭhakathāmuttako ekassa ācariyassa mativinicchayo.
This is the determination of opinion of one teacher, apart from the commentaries, on this matter.
Đây là sự quyết định ý kiến của một vị trưởng lão, không nằm trong các bản chú giải (aṭṭhakathā).
Evaṃ sabbathāpi animittavipassanā sayaṃ āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ dātuṃ na sakkotīti animittamaggo na gahito.
Thus, in every way, signless insight (animitta vipassanā) cannot give its name to its Path by standing in the position of the approach, so the signless Path is not taken.
Như vậy, dù bằng cách nào đi nữa, tuệ quán animitta tự thân nó không thể đứng ở vị trí của sự đến (āgamana) để ban tên gọi cho Đạo của chính mình, nên Đạo animitta không được chấp nhận.
Keci pana ‘animittamaggo āgamanato nāmaṃ alabhantopi suttantapariyāyena saguṇato ca ārammaṇato ca nāmaṃ labhatī’ti āhaṃsu.
However, some say that ‘even though the signless Path does not obtain its name from the approach, it obtains its name from its own nature and from its object, by way of the Suttanta method’.
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: “Đạo animitta, mặc dù không nhận được tên gọi từ khía cạnh sự đến (āgamana), nhưng theo phương pháp của kinh tạng (suttanta), nó nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) và từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa).”
Te idaṃ vatvā paṭikkhittā – animittamagge saguṇato ca ārammaṇato ca nāmaṃ labhante suññataappaṇihitamaggāpi saguṇatoyeva ārammaṇatoyeva ca idha nāmaṃ labheyyuṃ.
These (teachers) are refuted by saying this: If the signless Path were to obtain its name from its own nature and from its object, then the emptiness Path and the undaunted Path would also obtain their names here solely from their own nature and solely from their object.
Những vị này đã bị bác bỏ khi nói điều này: Nếu Đạo animitta nhận được tên gọi từ khía cạnh tự tánh (saguṇa) và từ khía cạnh đối tượng (ārammaṇa), thì Đạo suññata và appaṇihita cũng sẽ nhận được tên gọi ở đây chỉ từ khía cạnh tự tánh và chỉ từ khía cạnh đối tượng.
Na pana labhanti.
But they do not obtain them.
Nhưng chúng không nhận được.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Ayañhi maggo nāma dvīhi kāraṇehi nāmaṃ labhati – sarasato ca paccanīkato ca; sabhāvato ca paṭipakkhato cāti attho.
Indeed, this Path obtains its name from two reasons: from its intrinsic nature and from its opposition; that is, from its essence and from its counteracting quality.
Thật vậy, Đạo này nhận được tên gọi từ hai nguyên nhân: từ tự tánh (sarasata) và từ đối nghịch (paccanīkata); nghĩa là từ tự tánh (sabhāvato) và từ đối lập (paṭipakkhato).
Tattha suññataappaṇihitamaggā sarasatopi paccanīkatopi nāmaṃ labhanti.
Therein, the emptiness Path and the undaunted Path obtain their names both from their intrinsic nature and from their opposition.
Trong đó, Đạo suññata và appaṇihita nhận được tên gọi từ cả tự tánh và đối nghịch.
Suññataappaṇihitamaggā hi rāgādīhi suññā, rāgapaṇidhiādīhi ca appaṇihitāti evaṃ ‘sarasato’ nāmaṃ labhanti.
For the emptiness Path and the undaunted Path are empty of defilements like lust, and are undaunted by aspirations like lust, etc.; thus, they obtain their names ‘from their intrinsic nature’.
Thật vậy, Đạo suññata và appaṇihita là trống rỗng khỏi tham, v.v., và là vô nguyện đối với sự ước muốn của tham, v.v., như vậy chúng nhận được tên gọi ‘từ tự tánh’.
Suññato ca attābhinivesassa paṭipakkho, appaṇihito paṇidhissāti evaṃ ‘paccanīkato’ nāmaṃ labhanti.
And the emptiness (suññato) is an antidote to the clinging to self (attābhinivesa), and the undaunted (appaṇihito) is an antidote to aspiration (paṇidhi); thus, they obtain their names ‘from their opposition’.
Và suññata là đối lập với sự chấp thủ vào ngã (attābhinivesa), appaṇihita là đối lập với sự ước muốn (paṇidhi), như vậy chúng nhận được tên gọi ‘từ đối nghịch’.
Animittamaggo pana rāgādinimittānaṃ niccanimittādīnañca abhāvena sarasatova nāmaṃ labhati, no paccanīkato.
But the signless Path obtains its name only from its intrinsic nature due to the absence of defilement-signs like lust and permanence-signs, etc., but not from its opposition.
Tuy nhiên, Đạo animitta chỉ nhận được tên gọi từ tự tánh, do không có các tướng (nimitta) của tham, v.v., và tướng thường, v.v., chứ không phải từ đối nghịch.
Na hi so saṅkhāranimittārammaṇāya aniccānupassanāya paṭipakkho.
For it is not an antidote to the contemplation of impermanence, which has formations as its object.
Thật vậy, nó không đối lập với tuệ quán vô thường (aniccānupassanā) mà có đối tượng là tướng của các pháp hữu vi (saṅkhāra-nimitta).
Aniccānupassanā panassa anulomabhāve ṭhitāti.
Rather, the contemplation of impermanence is in harmony with it.
Mà tuệ quán vô thường đứng ở vị trí thuận theo nó.
Sabbathāpi abhidhammapariyāyena animittamaggo nāma natthīti.
In any case, by way of the Abhidhamma method, there is no such thing as the signless Path.
Dù bằng cách nào đi nữa, theo phương pháp của Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), không có Đạo animitta.
Suttantikapariyāyena panesa evaṃ āharitvā dīpito – yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti, tīṇi lakkhaṇāni ekāvajjanena viya āpāthamāgacchanti, tiṇṇañca ekato āpāthagamanaṃ nāma natthi.
However, by way of the Suttanta method, it is explained by inferring thus: indeed, when the emergence of the Path occurs, the three characteristics appear as if by a single apprehension, but there is no such thing as the simultaneous appearance of the three together.
Tuy nhiên, theo phương pháp của kinh tạng (suttanta), điều này đã được trình bày bằng cách dẫn giải như sau: Khi sự thoát ly của Đạo (maggavuṭṭhāna) xảy ra, ba đặc tính dường như xuất hiện cùng lúc trong một sự chú ý (ekāvajjanena), nhưng không có việc cả ba cùng xuất hiện đồng thời.
Kammaṭṭhānassa pana vibhūtabhāvadīpanatthaṃ evaṃ vuttaṃ.
However, this was said to illustrate the clear nature of the meditation subject.
Tuy nhiên, điều này được nói để làm rõ sự hiển nhiên của đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Ādito hi yattha katthaci abhiniveso hotu, vuṭṭhānagāminī pana vipassanā yaṃ yaṃ sammasitvā vuṭṭhāti tassa tasseva vasena āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ deti.
For from the outset, let there be an initial focus on any characteristic, but the emergence-leading insight (vuṭṭhānagāminī vipassanā), having analyzed whichever characteristic it emerges from, gives its name to its Path by way of that very characteristic.
Thật vậy, ban đầu, sự chấp thủ có thể ở bất cứ đâu, nhưng tuệ quán dẫn đến sự thoát ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā), sau khi quán sát và thoát ly khỏi đặc tính nào, thì sẽ ban tên gọi cho Đạo của chính mình theo đặc tính đó.
Aniccādīsu hi yattha katthaci abhinivisitvā itarampi lakkhaṇadvayaṃ daṭṭhuṃ vaṭṭati eva.
Indeed, having entered into any one of the characteristics such as impermanence, it is proper to see the other two characteristics as well.
Thật vậy, sau khi chấp thủ vào bất kỳ đặc tính nào trong số vô thường, v.v., thì cũng phải thấy hai đặc tính còn lại.
Ekalakkhaṇadassanamatteneva hi maggavuṭṭhānaṃ nāma na hoti, tasmā aniccato abhiniviṭṭho bhikkhu na kevalaṃ aniccatova vuṭṭhāti, dukkhatopi anattatopi vuṭṭhātiyeva.
For merely by seeing one characteristic, there is no arising from the path (maggavuṭṭhānaṃ); therefore, a bhikkhu who has firmly fixed his mind on impermanence does not emerge only from impermanence, but emerges from suffering and non-self as well.
Thật vậy, sự xuất ly khỏi đạo (maggavuṭṭhāna) không chỉ xảy ra do việc quán thấy một đặc tính duy nhất. Do đó, một tỳ khưu đã an trụ vào vô thường (anicca) không chỉ xuất ly khỏi vô thường mà còn xuất ly khỏi khổ (dukkha) và vô ngã (anattā) nữa.
Dukkhato anattato abhiniviṭṭhepi eseva nayo.
The same method applies to one who has firmly fixed his mind on suffering and non-self.
Tương tự như vậy đối với người đã an trụ vào khổ và vô ngã.
Iti ādito yattha katthaci abhiniveso hotu, vuṭṭhānagāminī pana vipassanā yaṃ yaṃ sammasitvā vuṭṭhāti tassa tasseva vasena āgamanīyaṭṭhāne ṭhatvā attano maggassa nāmaṃ deti.
Thus, whatever characteristic one might initially fix one's mind upon, the vipassanā that leads to emergence, having thoroughly discerned that characteristic, will give its path a name according to the respective characteristic in the place where it is to be arrived at.
Như vậy, dù ban đầu an trụ vào bất cứ đặc tính nào, nhưng tuệ quán dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā) sau khi quán xét bất cứ đặc tính nào mà xuất ly khỏi đó, thì sẽ đứng ở vị trí của đặc tính ấy và đặt tên cho đạo của mình.
Tattha aniccato vuṭṭhahantassa maggo animitto nāma hoti, dukkhato vuṭṭhahantassa appaṇihito, anattato vuṭṭhahantassa suññatoti.
Among these, the path of one who emerges from impermanence is called Animitta, the path of one who emerges from suffering is called Appaṇihita, and the path of one who emerges from non-self is called Suññata.
Trong đó, đạo của người xuất ly khỏi vô thường được gọi là Vô Tướng (animitta), của người xuất ly khỏi khổ là Vô Nguyện (appaṇihita), và của người xuất ly khỏi vô ngã là Không (suññatā).
Evaṃ suttantapariyāyena āharitvā dīpito.
This has been explained by way of the Suttanta method.
Như vậy, điều này đã được trình bày bằng cách dẫn giải theo phương pháp kinh tạng.
Vuṭṭhānagāminī pana vipassanā kimārammaṇāti?
What is the object of the vipassanā that leads to emergence?
Tuy nhiên, tuệ quán dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā) có đối tượng là gì?
Lakkhaṇārammaṇāti.
The characteristics are its object.
Đối tượng là các đặc tính (lakkhaṇa).
Lakkhaṇaṃ nāma paññattigatikaṃ na vattabbadhammabhūtaṃ.
A characteristic is of the nature of a concept (paññatti), not a phenomenon (dhamma) that can be spoken of as existing.
Đặc tính (lakkhaṇa) là một khái niệm (paññatti) không phải là pháp có thể được nói đến.
Yo pana aniccaṃ dukkhamanattāti tīṇi lakkhaṇāni sallakkheti, tassa pañcakkhandhā kaṇṭhe baddhakuṇapaṃ viya honti.
But for one who discerns the three characteristics—impermanence, suffering, and non-self—the five aggregates become like a rotting corpse tied around the neck.
Nhưng đối với người quán xét ba đặc tính là vô thường, khổ và vô ngã, thì năm uẩn trở nên giống như một xác chết buộc vào cổ.
Saṅkhārārammaṇameva ñāṇaṃ saṅkhārato vuṭṭhāti.
The knowledge whose object is the saṅkhāras itself emerges from the saṅkhāras.
Chính tuệ có đối tượng là các hành (saṅkhāra) sẽ xuất ly khỏi các hành.
Yathā hi eko bhikkhu pattaṃ kiṇitukāmo pattavāṇijena pattaṃ ābhataṃ disvā haṭṭhapahaṭṭho gaṇhissāmīti cintetvā vīmaṃsamāno tīṇi chiddāni passeyya, so na chiddesu nirālayo hoti, patte pana nirālayo hoti; evameva tīṇi lakkhaṇāni sallakkhetvā saṅkhāresu nirālayo hoti.
Just as a bhikkhu, wishing to buy a bowl, sees a bowl brought by a bowl-merchant, and, delighted, thinks, "I will take this," but upon examining it, he sees three holes, and then he is not attached to the holes, but to the bowl; in the same way, having discerned the three characteristics, one becomes detached from the saṅkhāras.
Cũng như một tỳ khưu muốn mua bát, thấy người bán bát mang bát đến, vui mừng nghĩ rằng sẽ mua, nhưng khi xem xét thì thấy ba lỗ thủng. Vị ấy không còn dính mắc vào các lỗ thủng mà không còn dính mắc vào cái bát; cũng vậy, sau khi quán xét ba đặc tính, vị ấy không còn dính mắc vào các hành.
Saṅkhārārammaṇeneva ñāṇena saṅkhārato vuṭṭhātīti veditabbaṃ.
It should be understood that by knowledge whose object is the saṅkhāras, one emerges from the saṅkhāras.
Cần phải biết rằng vị ấy xuất ly khỏi các hành bằng tuệ có đối tượng là các hành.
Dussopamāyapi eseva nayo.
The same method applies to the analogy of the cloth.
Tương tự như vậy đối với ví dụ về tấm vải.
Iti bhagavā lokuttaraṃ jhānaṃ bhājento suddhikapaṭipadāya catukkanayaṃ pañcakanayanti dvepi naye āhari.
Thus, when the Blessed One expounds the supramundane jhāna, he introduces both methods in the Suddhikapaṭipadā: the fourfold and the fivefold methods.
Như vậy, khi Đức Thế Tôn phân loại các thiền siêu thế (lokuttara jhāna), Ngài đã trình bày cả hai phương pháp: Tứ cận và Ngũ cận trong đường lối thực hành thuần túy (suddhikapaṭipadā).
Tathā suddhikasuññatāya suññatapaṭipadāya suddhikaappaṇihitāya appaṇihitapaṭipadāyāti.
Similarly, with Suddhikasuññatā and Suññatapaṭipadā, and Suddhikappaṇihita and Appaṇihitapaṭipadā.
Cũng vậy, đối với Không thuần túy (suddhikasuññatā) là đường lối thực hành Không (suññatapaṭipadā), và đối với Vô Nguyện thuần túy (suddhikaappaṇihitā) là đường lối thực hành Vô Nguyện (appaṇihitapaṭipadā).
Kasmā evaṃ āharīti?
Why did he introduce them in this way?
Tại sao Ngài lại trình bày như vậy?
Puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca.
Due to the disposition of individuals and the beauty of his teaching.
Do khuynh hướng của các cá nhân và sự đa dạng trong giáo pháp.
Tadubhayampi heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
Both of these should be understood in the manner stated previously.
Cả hai điều đó cũng cần được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Evaṃ lokuttaraṃ jhānaṃ bhāvetīti ettha suddhikapaṭipadāya catukkapañcakavasena dve nayā, tathā sesesūti sabbesupi pañcasu koṭṭhāsesu dasa nayā bhājitā.
Thus, in the phrase "cultivates supramundane jhāna," there are two methods in the Suddhikapaṭipadā by way of the fourfold and fivefold, and similarly in the remaining divisions, so there are ten methods divided in all five divisions.
Như vậy, trong câu “ Tu tập thiền siêu thế (lokuttaraṃ jhānaṃ bhāvetī)”, có hai phương pháp theo Tứ cận và Ngũ cận trong đường lối thực hành thuần túy, và tương tự như vậy trong các phần còn lại, tổng cộng có mười phương pháp được phân loại trong tất cả năm phần.
Tattha ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhātītiādīsu tāva idhekacco āditova ajjhattaṃ pañcasu khandhesu abhinivisati, abhinivisitvā te aniccādito passati, yasmā pana na suddhaajjhattadassanamatteneva maggavuṭṭhānaṃ hoti, bahiddhāpi daṭṭhabbameva, tasmā parassa khandhepi anupādinnasaṅkhārepi aniccaṃ dukkhamanattāti passati.
Among these, in "having fixed on what is internal, it emerges from what is internal," etc., here, at the very beginning, a certain individual fixes on the five internal aggregates. Having fixed on them, he sees them as impermanent, etc. But since emergence from the path does not occur merely by seeing what is purely internal, what is external must also be seen. Therefore, he sees the aggregates of others and ungrasped saṅkhāras as impermanent, suffering, and non-self.
Trong đó, đối với các trường hợp như “sau khi an trụ vào nội tại thì xuất ly khỏi nội tại”, thì có một số người ngay từ đầu đã an trụ vào năm uẩn nội tại, sau khi an trụ thì quán thấy chúng là vô thường, v.v. Bởi vì sự xuất ly khỏi đạo không chỉ xảy ra do việc quán thấy thuần túy nội tại, mà còn phải quán thấy ngoại tại nữa, do đó vị ấy cũng quán thấy các uẩn của người khác và các hành không bị chấp thủ là vô thường, khổ, vô ngã.
So kālena ajjhattaṃ sammasati kālena bahiddhāti.
So, at times he discerns what is internal, and at times what is external.
Vị ấy lúc thì quán xét nội tại, lúc thì quán xét ngoại tại.
Tassevaṃ sammasato ajjhattaṃ sammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati.
As he discerns in this way, when he discerns what is internal, his vipassanā connects with the path.
Khi vị ấy quán xét như vậy, trong lúc quán xét nội tại, tuệ quán sẽ kết hợp với đạo.
Evaṃ ajjhattaṃ abhinivisitvā ajjhattaṃ vuṭṭhāti nāma.
Thus, this is called "having fixed on what is internal, it emerges from what is internal."
Như vậy được gọi là sau khi an trụ vào nội tại thì xuất ly khỏi nội tại.
Sace panassa bahiddhā sammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati, evaṃ ajjhattaṃ abhinivisitvā bahiddhā vuṭṭhāti nāma.
If, however, his vipassanā connects with the path when he is discerning what is external, this is called "having fixed on what is internal, it emerges from what is external."
Nếu tuệ quán của vị ấy kết hợp với đạo trong lúc quán xét ngoại tại, thì như vậy được gọi là sau khi an trụ vào nội tại thì xuất ly khỏi ngoại tại.
Eseva nayo bahiddhā abhinivisitvā bahiddhā ca ajjhattañca vuṭṭhānepi.
The same method applies to emerging from both external and internal having fixed on what is external.
Tương tự như vậy đối với việc sau khi an trụ vào ngoại tại thì xuất ly khỏi ngoại tại và nội tại.
Aparo āditova rūpe abhinivisati abhinivisitvā bhūtarūpañca upādārūpañca paricchinditvā aniccādito passati, yasmā pana na suddharūpadassanamatteneva vuṭṭhānaṃ hoti arūpampi daṭṭhabbameva, tasmā taṃ rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannaṃ vedanaṃ saññaṃ saṅkhāre viññāṇañca idaṃ arūpanti paricchinditvā aniccādito passati.
Another individual, at the very beginning, fixes on form. Having fixed on it, he differentiates fundamental matter (bhūtarūpa) and derivative matter (upādārūpa) and sees them as impermanent, etc. But since emergence does not occur merely by seeing purely form, non-form must also be seen. Therefore, having made that form the object, he differentiates the arisen feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhāras), and consciousness (viññāṇa), understanding "this is non-form," and sees them as impermanent, etc.
Một người khác ngay từ đầu đã an trụ vào sắc, sau khi an trụ thì phân biệt sắc đại chủng và sắc y sinh, rồi quán thấy chúng là vô thường, v.v. Bởi vì sự xuất ly không chỉ xảy ra do việc quán thấy thuần túy sắc, mà còn phải quán thấy vô sắc nữa, do đó vị ấy lấy sắc làm đối tượng, rồi phân biệt thọ, tưởng, hành và thức phát sinh là vô sắc, rồi quán thấy chúng là vô thường, v.v.
So kālena rūpaṃ sammasati kālena arūpaṃ.
So, at times he discerns form, and at times non-form.
Vị ấy lúc thì quán xét sắc, lúc thì quán xét vô sắc.
Tassevaṃ sammasato rūpasammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati.
As he discerns in this way, when he is discerning form, his vipassanā connects with the path.
Khi vị ấy quán xét như vậy, trong lúc quán xét sắc, tuệ quán sẽ kết hợp với đạo.
Evaṃ rūpe abhinivisitvā rūpā vuṭṭhāti nāma.
Thus, this is called "having fixed on form, it emerges from form."
Như vậy được gọi là sau khi an trụ vào sắc thì xuất ly khỏi sắc.
Sace panassa arūpasammasanakāle vipassanā maggena saddhiṃ ghaṭiyati, evaṃ rūpe abhinivisitvā arūpā vuṭṭhāti nāma.
If, however, his vipassanā connects with the path when he is discerning non-form, this is called "having fixed on form, it emerges from non-form."
Nếu tuệ quán của vị ấy kết hợp với đạo trong lúc quán xét vô sắc, thì như vậy được gọi là sau khi an trụ vào sắc thì xuất ly khỏi vô sắc.
Esa nayo arūpe abhinivisitvā arūpā ca rūpā ca vuṭṭhānepi.
The same method applies to emerging from both non-form and form having fixed on non-form.
Tương tự như vậy đối với việc sau khi an trụ vào vô sắc thì xuất ly khỏi vô sắc và sắc.
‘Sattaṭṭhaṅgapariṇāma’nti ettha ayaṃ vuttappabhedo aṅgapariṇāmo yathā hoti tathā veditabbo.
In "Sattaṭṭhaṅgapariṇāma," this aforementioned transformation of factors should be understood as it is.
Trong câu “Sự chuyển biến của bảy hoặc tám chi”, cần phải hiểu sự chuyển biến của các chi đã được trình bày như thế nào thì như thế ấy.
Saṅkhārupekkhāñāṇameva hi ariyamaggassa bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgavisesaṃ niyameti.
Indeed, it is the wisdom of equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhāñāṇa) itself that determines the specific bojjhaṅga, maggaṅga, and jhānaṅga of the Noble Path (ariyamagga).
Chính tuệ xả hành (saṅkhārupekkhāñāṇa) mới xác định sự đặc biệt của các chi giác ngộ (bojjhaṅga), chi đạo (maggaṅga) và chi thiền (jhānaṅga) của Thánh đạo (ariyamagga).
Keci pana therā ‘bojjhaṅgamaggaṅgajhānaṅgavisesaṃ pādakajjhānaṃ niyametī’ti vadanti.
Some elders, however, say, ‘It is the foundational jhāna (pādakajjhāna) that determines the specific bojjhaṅga, maggaṅga, and jhānaṅga.’
Tuy nhiên, một số trưởng lão nói rằng ‘chính thiền nền tảng (pādakajjhāna) quyết định sự khác biệt của các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga), chi phần đạo (maggaṅga) và chi phần thiền (jhānaṅgā)’.
Keci ‘vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamentī’ti vadanti.
Some say, ‘It is the khandhas that are the object of insight (vipassanā) that determine it.’
Một số khác lại nói rằng ‘chính các uẩn (khandhā) là đối tượng của tuệ quán (vipassanā) quyết định điều đó’.
Keci ‘puggalajjhāsayo niyametī’ti vadanti.
Some say, ‘It is the individual’s disposition (puggalajjhāsaya) that determines it.’
Một số khác nữa nói rằng ‘chính khuynh hướng cá nhân (puggalajjhāsaya) quyết định điều đó’.
Tesampi vādesu ayaṃ saṅkhārupekkhāsaṅkhātā pubbabhāgā vuṭṭhānagāminivipassanāva niyametīti veditabbā.
Even in the views of these (elders), it should be understood that this pre-Path insight (pubbabhāgā vipassanā), which is called equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) and leads to emergence (vuṭṭhānagāminī), is what determines it.
Trong các luận điểm của họ, cần phải hiểu rằng chính tuệ quán hướng đến xuất ly (vuṭṭhānagāminī vipassanā), tức là xả hành (saṅkhārupekkhā), mới quyết định điều đó.
Pañcakanaye dutiyatatiyacatutthajjhānāni pādakāni katvā uppāditamaggesu yathākkameneva jhānaṃ caturaṅgikaṃ tivaṅgikaṃ duvaṅgikañca hoti.
In the fivefold system (pañcakanaya), in the Paths produced by making the second, third, and fourth jhānas foundational, the jhāna has, respectively, four factors, three factors, and two factors.
Theo ngũ thiền, trong các đạo phát sinh bằng cách lấy nhị thiền, tam thiền và tứ thiền làm nền tảng, thì thiền định lần lượt có bốn chi, ba chi và hai chi.
Sabbesu pana satta maggaṅgāni honti, catutthe cha bojjhaṅgāni.
However, in all (Paths), there are seven path factors; in the fourth (jhānic path), there are six factors of awakening.
Tuy nhiên, trong tất cả các đạo đều có bảy chi phần đạo (maggaṅga), còn trong đạo liên quan đến tứ thiền thì có sáu chi phần giác ngộ (bojjhaṅga).
Ayaṃ viseso pādakajjhānaniyamena ceva vipassanāniyamena ca hoti.
This distinction arises from the determination of the foundational jhāna (pādakajjhāna) and the determination of insight (vipassanā).
Sự khác biệt này là do sự quyết định của thiền nền tảng (pādakajjhāna) và sự quyết định của tuệ quán (vipassanā).
Tesampi hi pubbabhāgavipassanā somanassasahagatāpi upekkhāsahagatāpi hoti.
Indeed, the pre-Path insight for these (Paths) is either accompanied by joy or accompanied by equanimity.
Tuệ quán ở giai đoạn trước của các đạo ấy cũng có thể là đồng sanh với hỷ hoặc đồng sanh với xả.
Vuṭṭhānagāminī somanassasahagatāva.
The insight leading to emergence (vuṭṭhānagāminī) is only accompanied by joy.
Tuệ quán hướng đến xuất ly thì chỉ đồng sanh với hỷ.
Pañcamajjhānaṃ pādakaṃ katvā nibbattitamagge pana upekkhācittekaggatāvasena dve jhānaṅgāni bojjhaṅgamaggaṅgāni cha satta ceva.
However, in the Path generated by making the fifth jhāna foundational, there are two jhāna factors—equanimity and one-pointedness of mind—six factors of awakening (bojjhaṅga), and seven path factors (maggaṅga).
Tuy nhiên, trong đạo phát sinh bằng cách lấy ngũ thiền làm nền tảng, có hai chi phần thiền là xả (upekkhā) và nhất tâm (cittekaggatā), còn các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) và chi phần đạo (maggaṅga) thì có sáu và bảy chi.
Ayampi viseso ubhayaniyamavasena hoti.
This distinction also arises from both determinations (of foundational jhāna and insight).
Sự khác biệt này cũng là do sự quyết định của cả hai yếu tố (thiền nền tảng và tuệ quán).
Imasmiñhi naye pubbabhāgavipassanā somanassasahagatā vā upekkhāsahagatā vā hoti, vuṭṭhānagāminī upekkhāsahagatāva.
In this method, the pre-Path insight is either accompanied by joy or accompanied by equanimity, but the insight leading to emergence is only accompanied by equanimity.
Trong trường hợp này, tuệ quán ở giai đoạn trước có thể là đồng sanh với hỷ hoặc đồng sanh với xả, nhưng tuệ quán hướng đến xuất ly thì chỉ đồng sanh với xả.
Arūpajjhānāni pādakāni katvā uppāditamaggepi eseva nayo.
The same method applies to the Path produced by making the arūpa jhānas foundational.
Đối với đạo phát sinh bằng cách lấy các thiền vô sắc (arūpajjhāna) làm nền tảng, cũng theo cách tương tự.
Evaṃ pādakajjhānato vuṭṭhāya ye keci saṅkhāre sammasitvā nibbattitamaggassa āsannapadese vuṭṭhitā samāpatti attanā sadisabhāvaṃ karoti, bhūmivaṇṇo viya godhāvaṇṇassa.
Thus, after emerging from a foundational jhāna, the attainment (samāpatti) that arises in proximity to the Path generated by contemplating any formations whatsoever makes itself similar to it, like the color of the earth to the color of a monitor lizard.
Như vậy, sau khi xuất khỏi thiền nền tảng (pādakajjhāna) và quán xét bất kỳ hành nào, thì định (samāpatti) phát sinh gần với đạo đã được thành tựu sẽ tương tự như đạo đó, giống như màu của đất tương tự màu của con kỳ đà.
Tāsu hi yassā bhikkhuniyā sotāpattiphalassa upanissayo, sā sotāpattiphaleneva paripuṇṇasaṅkappā ahosi…pe… yassā arahattassa upanissayo sā arahatteneva.
Among those (bhikkhunis), the bhikkhuni for whom Stream-Entry (sotāpattiphala) was the supporting condition (upanissaya) had her aspirations fulfilled by Stream-Entry... and the one for whom Arahantship (arahatta) was the supporting condition (had her aspirations fulfilled) by Arahantship.
Trong số các Tỳ-khưu-ni ấy, vị Tỳ-khưu-ni nào có nhân duyên mạnh mẽ để đạt được quả Nhập Lưu (sotāpattiphala), thì vị ấy đã có ý định viên mãn với quả Nhập Lưu… vị nào có nhân duyên để đạt được A-la-hán (arahatta), thì vị ấy đã có ý định viên mãn với A-la-hán.
Evameva attano ajjhāsayānurūpena yaṃ yaṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā ye vā ye vā jhānadhamme sammasitvā maggo nibbattito taṃtaṃjhānasadisova so hoti.
In the same way, according to one’s own disposition, the Path that is generated by making any jhāna foundational, or by contemplating any jhāna phenomena, is similar to that very jhāna.
Cũng vậy, tùy theo khuynh hướng của bản thân, đạo được thành tựu bằng cách lấy thiền định nào làm nền tảng hoặc quán xét các pháp thiền định nào thì sẽ tương tự như thiền định đó.
Pādakajjhānaṃ pana sammasitajjhānaṃ vā vinā, ajjhāsayamatteneva taṃ na ijjhatīti.
However, without a foundational jhāna or a contemplated jhāna, it does not succeed merely by disposition.
Tuy nhiên, nếu không có thiền nền tảng hoặc thiền đã quán xét, thì chỉ với khuynh hướng thôi sẽ không thành tựu được điều đó.
Etthāpi ca vipassanāniyamo vuttanayeneva veditabbo.
Even here, the determination of insight should be understood in the manner already stated.
Trong trường hợp này, sự quyết định của tuệ quán cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Tattha ‘pādakajjhānameva niyametī’ti evaṃvādiṃ tipiṭakacūḷanāgattheraṃ antevāsikā āhaṃsu – ‘bhante, yattha tāva pādakajjhānaṃ atthi tattha taṃ niyametu; yasmiṃ pana pādakajjhānaṃ natthi, tasmiṃ arūpabhave kiṃ niyametī’ti?
There, the disciples asked Tipiṭaka Cūḷanāga Thera, who said, ‘It is the foundational jhāna that determines it’: ‘Venerable Sir, where there is a foundational jhāna, let that determine it; but in the arūpa existence (arūpabhava), where there is no foundational jhāna, what determines it?’
Trong số đó, các đệ tử đã hỏi Trưởng lão Tipiṭakacūḷanāga, người chủ trương ‘chính thiền nền tảng quyết định điều đó’, rằng: ‘Bạch Thế Tôn, nơi nào có thiền nền tảng thì nó quyết định điều đó; nhưng nơi nào không có thiền nền tảng, như trong cõi vô sắc (arūpabhava), thì điều gì quyết định điều đó?’
‘Āvuso, tatthapi pādakajjhānameva niyameti.
‘Friends, even there, it is the foundational jhāna that determines it.
‘Này các hiền giả, ở đó cũng chính thiền nền tảng quyết định điều đó.
Yo hi bhikkhu aṭṭhasamāpattilābhī paṭhamajjhānaṃ pādakaṃ katvā sotāpattimaggaphalāni nibbattetvā aparihīnajjhāno kālaṃ katvā arūpabhave nibbatto, paṭhamajjhānikāya sotāpattiphalasamāpattiyā vuṭṭhāya vipassanaṃ paṭṭhapetvā upari tīṇi maggaphalāni nibbatteti, tassa tāni paṭhamajjhānikāneva honti.
For if a bhikkhu, who is an attainer of the eight attainments (aṭṭhasamāpattilābhin), after making the first jhāna foundational and generating the Path and Fruit of Stream-Entry (sotāpattimaggaphala), passes away without losing his jhāna and is reborn in the arūpa existence, he emerges from the attainment of the first-jhānic Stream-Entry Fruit (paṭhamajjhānikāya sotāpattiphalasamāpattiyā), establishes insight (vipassanā), and generates the three higher Paths and Fruits (maggaphalāni). For him, these are first-jhānic Paths and Fruits.
Vị Tỳ-khưu nào đắc tám thiền định (aṭṭhasamāpatti), lấy sơ thiền làm nền tảng để thành tựu đạo và quả Nhập Lưu, sau đó viên tịch mà không mất thiền định, và tái sanh vào cõi vô sắc, thì vị ấy xuất khỏi định quả Nhập Lưu liên quan đến sơ thiền, thiết lập tuệ quán, và thành tựu ba đạo quả cao hơn, thì những đạo quả đó vẫn là liên quan đến sơ thiền.
Dutiyajjhānikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the second-jhānic and subsequent Paths and Fruits.
Đối với nhị thiền và các thiền khác cũng theo cách tương tự.
Arūpe tikacatukkajjhānaṃ uppajjati, tañca kho lokuttaraṃ na lokiyaṃ.
In the arūpa existence, the triple or quadruple jhāna (tikacatukkajjhāna) arises, but that is lokuttara, not lokiya.
Trong cõi vô sắc, thiền tam chi và thiền tứ chi phát sinh, nhưng đó là thiền siêu thế (lokuttara), không phải thiền thế gian (lokiya).
Evaṃ tatthāpi pādakajjhānameva niyameti āvuso’ti.
Thus, even there, friends, it is the foundational jhāna that determines it,’ he said.
Như vậy, này các hiền giả, ở đó cũng chính thiền nền tảng quyết định điều đó.’
‘Sukathito, bhante, pañho’ti.
‘Venerable Sir, the question has been well answered,’ they said.
‘Bạch Thế Tôn, vấn đề đã được giải thích rất hay,’ họ nói.
‘Vipassanāya ārammaṇabhūtā khandhā niyamenti; yaṃ yaṃ hi pañcakkhandhaṃ sammasitvā vuṭṭhāti taṃtaṃsadisova maggo hotī’ti vādiṃ moravāpivāsimahādattattherampi antevāsikā āhaṃsu ‘bhante, tumhākaṃ vāde doso paññāyati – rūpaṃ sammasitvā vuṭṭhitabhikkhuno hi rūpasadisena abyākatena maggena bhavitabbaṃ, nevasaññānāsaññāyatanaṃ nayato pariggahetvā vuṭṭhitassa taṃsadiseneva nevasaññānāsaññābhāvappattena maggena bhavitabba’nti.
The disciples also presented the view of Moravāpivāsī Mahādatta Thera, who said, ‘The khandhas that are the object of insight determine it; for the Path is similar to whichever group of five khandhas one contemplates and emerges from,’ and they said to him: ‘Venerable Sir, a fault is apparent in your view: for a bhikkhu who emerges after contemplating form (rūpa), the Path should be indeterminate (abyākata) and similar to form; and for one who emerges after grasping the sphere of neither perception nor non-perception (nevasaññānāsaññāyatana) through the method of contemplation, the Path should be similar to that, having attained the state of neither perception nor non-perception.’
Các đệ tử cũng đã hỏi Trưởng lão Mahādatta sống ở Moravāpi, người chủ trương ‘chính các uẩn là đối tượng của tuệ quán quyết định; đạo sẽ tương tự như năm uẩn nào được quán xét khi xuất khỏi định’, rằng: ‘Bạch Thế Tôn, trong luận điểm của ngài có một sai sót – đối với vị Tỳ-khưu xuất khỏi định sau khi quán xét sắc (rūpa), thì đạo phải là vô ký (abyākata) giống như sắc; đối với vị xuất khỏi định sau khi thấu hiểu cõi phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana) theo cách thức của nó, thì đạo phải là giống như cõi phi tưởng phi phi tưởng xứ đó.’
‘Na, āvuso, evaṃ hoti.
‘No, friends, it is not so.
‘Không phải vậy, này các hiền giả.
Lokuttaramaggo hi appanaṃ appatto nāma natthi, tasmā rūpaṃ sammasitvā vuṭṭhitassa aṭṭhaṅgiko somanassasahagatamaggo hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ sammasitvā vuṭṭhitassapi na sabbākārena tādiso hoti, sattaṅgiko pana upekkhāsahagatamaggo hotī’ti.
For there is no lokuttara Path that has not attained appanā; therefore, for one who emerges after contemplating form, the Path is eight-factored and accompanied by joy. Even for one who emerges after contemplating the sphere of neither perception nor non-perception, it is not entirely similar to that, but rather it is a seven-factored Path accompanied by equanimity,’ he said.
Đạo siêu thế (lokuttaramagga) không có tên gọi là không đạt đến an chỉ (appanā); do đó, đối với vị xuất khỏi định sau khi quán xét sắc, đạo là đồng sanh với hỷ (somanassasahagata) có tám chi phần; đối với vị xuất khỏi định sau khi quán xét cõi phi tưởng phi phi tưởng xứ, đạo cũng không hoàn toàn giống như vậy, mà là đạo đồng sanh với xả (upekkhāsahagata) có bảy chi phần.’
Taṃ kathaṃ āharitvā tipiṭakacūḷābhayattherassa puna kathayiṃsu.
They told that statement again to Tipitaka Cūḷābhaya Thera.
Sau khi nghe câu chuyện đó, họ lại trình bày cho Trưởng lão Tipiṭakacūḷābhayatthera.
So ‘pādakajjhānavato idaṃ kathitaṃ āvuso’ti āha.
He said, 'Friends, this was stated for one who has the pādakajjhāna.'
Vị ấy nói: ‘Này các hiền giả, lời này đã được ta nói cho người có thiền nền tảng.’
Yathā pana pādakajjhānavato, sammasitajjhānavatopi tatheva veditabbaṃ.
However, just as it is for one with the foundational jhāna, so too should it be understood for one with the contemplating jhāna.
Cũng như đối với người có thiền nền tảng, đối với người có thiền đã quán xét (sammasitajjhāna) cũng cần được hiểu tương tự.
Pañcamajjhānato vuṭṭhāya hi paṭhamādīni sammasato uppannamaggo paṭhamattheravādena pañcamajjhāniko.
For, indeed, according to the doctrine of the First Elder, the path that arises in one who, having emerged from the fifth jhāna, contemplates the first and subsequent jhānas, is a path of the fifth jhāna.
Thật vậy, sau khi xuất khỏi Tứ thiền (pañcamajjhāna), đối với người quán xét các thiền từ Sơ thiền trở đi, con đường (magga) phát sinh, theo quan điểm của Trưởng lão thứ nhất, là thuộc Tứ thiền (pañcamajjhāniko).
Dutiyavādena paṭhamādijjhāniko āpajjatīti dvepi vādā virujjhanti.
According to the doctrine of the Second Elder, it becomes a path of the first and subsequent jhānas, and thus both doctrines contradict each other.
Theo quan điểm thứ hai, con đường phát sinh là thuộc các thiền từ Sơ thiền trở đi; do đó, cả hai quan điểm đều mâu thuẫn.
Tatiyavādena panettha ‘yaṃ icchati tajjhāniko hotī’ti te ca vādā na virujjhanti, ajjhāsayo ca sātthako hotīti.
But in the doctrine of the Third Elder, it is said that "whatever jhāna one desires, that jhāna one becomes," and those doctrines do not contradict each other, and the aspiration becomes meaningful.
Trong quan điểm thứ ba, ở đây, “người ấy thuộc thiền nào tùy theo ý muốn của mình”, và các quan điểm ấy không mâu thuẫn, và sự thiên hướng (ajjhāsaya) ấy có ý nghĩa.
Evaṃ tayopi therā paṇḍitā byattā buddhisampannāva.
Thus, all three Elders were wise, skillful, and endowed with intelligence.
Như vậy, cả ba vị Trưởng lão đều là bậc hiền trí, tài giỏi và đầy đủ trí tuệ.
Tena tesaṃ vādaṃ tantiṃ katvā ṭhapayiṃsu.
Therefore, their doctrines were established as authoritative texts.
Do đó, họ đã thiết lập các quan điểm của mình thành một truyền thống (tanti).
Idha pana atthameva uddharitvā tayopete vāde vipassanāva niyametīti dassitaṃ.
Here, however, by extracting the meaning, it is shown that Vipassanā alone determines all three of these doctrines.
Tuy nhiên, ở đây, chỉ nêu ra ý nghĩa và đã chỉ rõ rằng chính Vipassanā (tuệ quán) sẽ xác định cả ba quan điểm này.
Idāni ‘nimittaṃ paṭipadāpatī’ti ettha evaṃ aṅgapariṇāmavato maggassa uppādakāle gotrabhu kuto vuṭṭhāti?
Now, in the phrase ‘the sign is the path’ (nimittaṃ paṭipadāpatī), when the path arises in one whose factors have thus transformed, from what does the gotrabhū consciousness emerge?
Bây giờ, trong câu ‘nimittaṃ paṭipadā patī’ti (tướng là con đường dẫn đến), tại thời điểm phát sinh con đường (magga) mà các yếu tố đã được chuyển hóa như vậy, Gotrabhu (chuyển tộc trí) xuất khởi từ đâu?
Maggo kutoti?
And from what does the path emerge?
Con đường (magga) từ đâu?
Gotrabhu tāva nimittato vuṭṭhāti, pavattaṃ chettuṃ na sakkoti, ekatovuṭṭhāno hesa.
The gotrabhū consciousness emerges from the sign (nimitta). It cannot cut off the continuity of existence (pavatta), for it emerges from one aspect only.
Gotrabhu xuất khởi từ tướng (nimitta), nó không thể cắt đứt sự tiếp diễn (pavatta), vì nó chỉ xuất khởi từ một phía.
Maggo nimittato vuṭṭhāti, pavattampi chindati ubhatovuṭṭhāno hesa.
The path emerges from the sign (nimitta), and it also cuts off the continuity of existence (pavatta), for it emerges from both aspects.
Con đường (magga) xuất khởi từ tướng (nimitta), và nó cũng cắt đứt sự tiếp diễn (pavatta), vì nó xuất khởi từ cả hai phía.
Tesaṃ ayaṃ uppattinayo – yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti, tasmiṃ anulomaṃ neva ekaṃ hoti, na pañcamaṃ.
This is the way of their arising: In the moment when the path emerges, there is neither one nor five Anuloma javanas.
Đây là cách phát sinh của chúng: Thật vậy, trong vòng (vāra) nào mà sự xuất khởi của con đường (magga) xảy ra, thì trong vòng ấy, Anuloma (thuận thứ trí) không phải chỉ có một, cũng không phải là thứ năm.
Ekañhi āsevanaṃ na labhati, pañcamaṃ bhavaṅgassa āsannattā pavedhati.
For one (Anuloma) does not receive the condition of repetition (āsevana), and the fifth (Anuloma) trembles due to its proximity to the bhavaṅga.
Thật vậy, một Anuloma không đạt được sự lặp lại (āsevanā), và Anuloma thứ năm thì rung động vì quá gần với Bhavaṅga (hộ kiếp tâm).
Tadā hi javanaṃ patitaṃ nāma hoti.
At that time, the javana is said to have fallen.
Khi đó, Javana (tốc hành tâm) được gọi là đã rơi xuống.
Tasmā neva ekaṃ hoti na pañcamaṃ.
Therefore, there is neither one nor five (Anuloma javanas).
Do đó, không phải là một cũng không phải là thứ năm.
Mahāpaññassa pana dve anulomāni honti, tatiyaṃ gotrabhu, catutthaṃ maggacittaṃ, tīṇi phalāni, tato bhavaṅgotaraṇaṃ.
However, for one of great wisdom (mahāpañña), there are two Anuloma javanas, the third is gotrabhū consciousness, the fourth is the path-consciousness, three are fruition-consciousnesses, and then a descent into the bhavaṅga.
Đối với người có trí tuệ lớn (mahāpañña), có hai Anuloma, thứ ba là Gotrabhu, thứ tư là Maggacitta (đạo tâm), ba Phala (quả tâm), sau đó là trở về Bhavaṅga.
Majjhimapaññassa tīṇi anulomāni honti, catutthaṃ gotrabhu, pañcamaṃ maggacittaṃ, dve phalāni, tato bhavaṅgotaraṇaṃ.
For one of medium wisdom (majjhimapañña), there are three Anuloma javanas, the fourth is gotrabhū consciousness, the fifth is the path-consciousness, two are fruition-consciousnesses, and then a descent into the bhavaṅga.
Đối với người có trí tuệ trung bình (majjhimapañña), có ba Anuloma, thứ tư là Gotrabhu, thứ năm là Maggacitta, hai Phala, sau đó là trở về Bhavaṅga.
Mandapaññassa cattāri anulomāni, honti pañcamaṃ gotrabhu, chaṭṭhaṃ maggacittaṃ, sattamaṃ phalaṃ, tato bhavaṅgotaraṇaṃ.
For one of dull wisdom (mandapañña), there are four Anuloma javanas, the fifth is gotrabhū consciousness, the sixth is the path-consciousness, the seventh is fruition-consciousness, and then a descent into the bhavaṅga.
Đối với người có trí tuệ kém (mandapañña), có bốn Anuloma, thứ năm là Gotrabhu, thứ sáu là Maggacitta, một Phala, sau đó là trở về Bhavaṅga.
Tatra mahāpaññamandapaññānaṃ vasena akathetvā majjhimapaññassa vasena kathetabbaṃ.
Among these, it should be explained according to the one of medium wisdom, without mentioning those of great wisdom or dull wisdom.
Trong số đó, nên nói theo trường hợp của người có trí tuệ trung bình, mà không nói theo trường hợp của người có trí tuệ lớn và trí tuệ kém.
Yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti, tasmiṃ kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā manodvārāvajjanaṃ hutvā vipassanāgocare khandhe ārammaṇaṃ katvā bhavaṅgaṃ āvaṭṭeti.
Indeed, in the moment when the path emerges, the Mind-cognition Element accompanied by equanimity, which is non-causal functional consciousness (kriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā), becomes the mind-door-adverting consciousness (manodvārāvajjana), and making the aggregates (khandhas), which are the object of Vipassanā, its object, it turns over the bhavaṅga.
Thật vậy, trong vòng mà sự xuất khởi của con đường (magga) xảy ra, khi đó, kriyāhetukamanoviññāṇadhātu (ý thức giới vô nhân tác ý) đi kèm với xả (upekkhāsahagatā) trở thành manodvārāvajjana (ý môn hướng tâm), lấy các uẩn (khandha) là đối tượng của Vipassanā (tuệ quán) làm cảnh, và làm cho Bhavaṅga quay lại.
Tadanantaraṃ teneva āvajjanena gahitakkhandhe gahetvā uppajjati paṭhamaṃ javanaṃ anulomañāṇaṃ.
Immediately after that, taking those same aggregates apprehended by that adverting consciousness, the first javana, the Anuloma-ñāṇa, arises.
Ngay sau đó, Anulomañāṇa (thuận thứ trí) là javana (tốc hành tâm) thứ nhất phát sinh, nắm giữ các uẩn đã được ý môn hướng tâm ấy nắm giữ.
Taṃ tesu khandhesu aniccāti vā dukkhāti vā anattāti vā pavattitvā oḷārikaṃ oḷārikaṃ saccapaṭicchādakatamaṃ vinodetvā tīṇi lakkhaṇāni bhiyyo bhiyyo pākaṭāni katvā nirujjhati.
It operates on those aggregates, perceiving them as impermanent (anicca), suffering (dukkha), or not-self (anattā), and repeatedly removes the grossest veiling darkness of the Truths, making the three characteristics increasingly clear, and then it ceases.
Trí ấy hoạt động trên các uẩn đó theo cách là vô thường (anicca), khổ (dukkha) hoặc vô ngã (anatta), loại bỏ dần dần sự che chướng thô thiển nhất của Chân lý (saccapaṭicchādakatama), làm cho ba đặc tướng trở nên rõ ràng hơn nữa, rồi diệt đi.
Tadanantaraṃ uppajjati dutiyānulomaṃ.
Immediately after that, the second Anuloma arises.
Ngay sau đó, Anuloma thứ hai phát sinh.
Tesu purimaṃ anāsevanaṃ.
Among these, the preceding one is without repetition (anāsevana).
Trong số đó, Anuloma trước không có sự lặp lại (anāsevanā).
Dutiyassa purimaṃ āsevanaṃ hoti.
For the second, the preceding one is repetition (āsevana).
Đối với Anuloma thứ hai, Anuloma trước là sự lặp lại (āsevanā).
Tampi laddhāsevanattā tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā tasmiṃyevārammaṇe tenevākārena pavattitvā majjhimappamāṇaṃ saccapaṭicchādakatamaṃ vinodetvā tīṇi lakkhaṇāni bhiyyo bhiyyo pākaṭāni katvā nirujjhati.
That, too, having received repetition, becomes sharp, brave, and clear, and operating on that same object in the same manner, it removes the medium veiling darkness of the Truths, making the three characteristics increasingly clear, and then it ceases.
Trí ấy, vì đã đạt được sự lặp lại, trở nên sắc bén, dũng mãnh, và trong sáng, hoạt động trên cùng đối tượng theo cùng cách thức, loại bỏ sự che chướng Chân lý ở mức độ trung bình, làm cho ba đặc tướng trở nên rõ ràng hơn nữa, rồi diệt đi.
Tadanantaraṃ uppajjati tatiyānulomaṃ.
Immediately after that, the third Anuloma arises.
Ngay sau đó, Anuloma thứ ba phát sinh.
Tassa dutiyaṃ āsevanaṃ hoti.
For that, the second is repetition.
Đối với trí ấy, Anuloma thứ hai là sự lặp lại.
Tampi laddhāsevanattā tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā tasmiṃyevārammaṇe tenevākārena pavattitvā tadavasesaṃ aṇusahagataṃ saccapaṭicchādakatamaṃ vinodetvā niravasesaṃ katvā tīṇi lakkhaṇāni bhiyyo bhiyyo pākaṭāni katvā nirujjhati.
That, too, having received repetition, becomes sharp, brave, and clear, and operating on that same object in the same manner, it removes the remaining subtle veiling darkness of the Truths entirely, making the three characteristics increasingly clear, and then it ceases.
Trí ấy, vì đã đạt được sự lặp lại, trở nên sắc bén, dũng mãnh, và trong sáng, hoạt động trên cùng đối tượng theo cùng cách thức, loại bỏ sự che chướng Chân lý vi tế còn lại, làm cho nó không còn gì sót lại, làm cho ba đặc tướng trở nên rõ ràng hơn nữa, rồi diệt đi.
Evaṃ tīhi anulomehi saccapaṭicchādakatame vinodite tadanantaraṃ uppajjati gotrabhuññāṇaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ kurumānaṃ.
Thus, when the veiling darkness of the Truths has been removed by the three Anulomas, immediately after that, the gotrabhū-ñāṇa arises, taking Nibbāna as its object.
Như vậy, khi sự che chướng Chân lý đã được loại bỏ bởi ba Anuloma, ngay sau đó, Gotrabhuñāṇa (chuyển tộc trí) phát sinh, lấy Nibbāna làm đối tượng.
Yadi hi gotrabhu anulomena gahitārammaṇaṃ gaṇheyya puna anulomaṃ taṃ anubandheyyāti maggavuṭṭhānameva na bhaveyya.
For if the gotrabhū were to take the object apprehended by the Anuloma, then the Anuloma would continue to follow it, and there would be no emergence of the path.
Thật vậy, nếu Gotrabhu lấy đối tượng mà Anuloma đã nắm giữ, thì Anuloma sẽ tiếp tục theo sau nó, và như vậy, sự xuất khởi của con đường (magga) sẽ không xảy ra.
Gotrabhuññāṇaṃ pana anulomassa ārammaṇaṃ aggahetvā taṃ apacchatopavattikaṃ katvā sayaṃ anāvajjanampi samānaṃ āvajjanaṭṭhāne ṭhatvā evaṃ nibbattāhīti maggassa saññaṃ datvā viya nirujjhati.
However, the gotrabhū-ñāṇa, without taking the object of the Anuloma, makes the Anuloma a phenomenon that does not recur and, though itself not an adverting consciousness, stands in the place of an adverting consciousness and then ceases, as if giving a signal to the path, saying, "Arise thus!"
Tuy nhiên, Gotrabhuñāṇa không nắm giữ đối tượng của Anuloma, mà làm cho Anuloma không còn tiếp diễn nữa, và mặc dù bản thân nó không phải là ý môn hướng tâm (āvajjana), nó vẫn đứng ở vị trí của ý môn hướng tâm, như thể ra hiệu cho con đường (magga) rằng: "Hãy phát sinh như thế này!", rồi diệt đi.
Maggopi tena dinnasaññaṃ amuñcitvāva avīcisantativasena taṃ ñāṇaṃ anubandhamāno anibbiddhapubbaṃ apadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ dosakkhandhaṃ mohakkhandhaṃ nibbijjhamānova padālayamānova nibbattati.
And the path, without abandoning the signal given by the gotrabhū-ñāṇa, follows that knowledge in an uninterrupted sequence, penetrating and cleaving the masses of greed, hatred, and delusion that had never been penetrated or cleaved before, and so it arises.
Con đường (magga) cũng không bỏ lỡ tín hiệu mà Gotrabhu đã cho, mà tiếp tục theo trí tuệ ấy một cách liên tục không gián đoạn, xuyên thủng và phá vỡ khối tham (lobhakkhandha), khối sân (dosakkhandha), và khối si (mohakkhandha) mà trước đây chưa từng bị xuyên thủng hay phá vỡ, rồi phát sinh.
Tatrāyaṃ upamā – eko kira issāso dhanusatamatthake phalakasataṃ ṭhapāpetvā vatthena mukhaṃ veṭhetvā saraṃ sannayhitvā cakkayante aṭṭhāsi.
Here is an analogy: It is said that a certain archer, having set up a hundred planks on top of a hundred bows, wrapped his face with a cloth, strung an arrow, and stood on a revolving wheel machine.
Trong trường hợp này, có một ví dụ như sau: Có một cung thủ (issāsa) đặt một trăm tấm ván lên trên một trăm cây cung, quấn vải che mặt, lắp mũi tên vào, rồi đứng trên một cỗ xe quay (cakkayanta).
Añño puriso cakkayantaṃ āvañchitvā yadā issāsassa phalakasataṃ abhimukhaṃ hoti tadā tattha daṇḍakena saññaṃ deti, issāso daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva saraṃ khipitvā phalakasataṃ nibbijjhati.
Another man turned the revolving wheel machine, and when the hundred planks faced the archer, he gave a signal there with a stick; the archer, without failing to heed the stick's signal, shot the arrow and pierced the hundred planks.
Một người đàn ông khác quay cỗ xe, và khi một trăm tấm ván đối diện với cung thủ, ông ta ra hiệu bằng một cây gậy; cung thủ không bỏ lỡ tín hiệu bằng gậy, bắn mũi tên và xuyên thủng một trăm tấm ván.
Tattha daṇḍakasaññā viya gotrabhuññāṇaṃ.
In this analogy, the stick's signal is like the gotrabhū-ñāṇa.
Trong ví dụ đó, tín hiệu bằng gậy ví như Gotrabhuñāṇa.
Issāso viya maggañāṇaṃ.
The archer is like the path-knowledge (maggañāṇa).
Cung thủ ví như Maggañāṇa (đạo trí).
Issāsassa daṇḍakasaññaṃ amuñcitvāva phalakasatanibbijjhanaṃ viya maggañāṇassa gotrabhuññāṇena dinnasaññaṃ amuñcitvāva nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā anibbiddhapubbaapadālitapubbānaṃ lobhakkhandhādīnaṃ nibbijjhanapadālanaṃ.
The archer piercing the hundred planks without failing to heed the stick's signal is like the path-knowledge, without failing to heed the signal given by the gotrabhū-ñāṇa, making Nibbāna its object and penetrating and cleaving the masses of greed and so on, which had never been penetrated or cleaved before.
Việc cung thủ không bỏ lỡ tín hiệu bằng gậy mà xuyên thủng một trăm tấm ván ví như việc Maggañāṇa không bỏ lỡ tín hiệu mà Gotrabhuñāṇa đã cho, lấy Nibbāna làm đối tượng, và xuyên thủng, phá vỡ các khối tham, v.v., mà trước đây chưa từng bị xuyên thủng hay phá vỡ.
Bhūmiladdhavaṭṭasetusamugghātakaraṇantipi etadeva.
This is also the complete uprooting of the defilements that bind the cycle of existence (vaṭṭaseta) which has attained its ground (bhūmi).
Đây cũng chính là việc nhổ tận gốc rễ của những ràng buộc luân hồi (vaṭṭasetu) đã đạt được nền tảng (bhūmiladdha).
Maggassa hi ekameva kiccaṃ anusayappajahanaṃ.
For the path has only one function: the abandonment of latent defilements (anusayappajahanaṃ).
Thật vậy, nhiệm vụ duy nhất của con đường (magga) là đoạn trừ các tùy miên (anusaya).
Iti so anusaye pajahanto nimittā vuṭṭhāti nāma, pavattaṃ chindati nāma.
Thus, that path, abandoning the underlying defilements (anusaye), is called emerging from the sign (nimitta) of conditioned phenomena, and severing the continuum (pavatta).
Do đó, khi đoạn trừ các tùy miên, con đường (magga) được gọi là xuất khởi từ tướng (nimitta), và được gọi là cắt đứt sự tiếp diễn (pavatta).
‘Nimitta’nti rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇanimittaṃ.
The ‘sign’ (nimitta) is the sign of form (rūpa), feeling (vedanā), perception (saññā), mental formations (saṅkhārā), and consciousness (viññāṇa).
‘Nimitta’ (tướng) là tướng của sắc (rūpa), thọ (vedanā), tưởng (saññā), hành (saṅkhāra), thức (viññāṇa).
‘Pavatta’mpi rūpavedanāsaññāsaṅkhāraviññāṇapavattameva.
The ‘continuum’ (pavatta) is also just the continuum of form, feeling, perception, mental formations, and consciousness.
Sự tiếp diễn của sắc, thọ, tưởng, hành, thức chính là ‘sự tiếp diễn’ (pavatta).
Taṃ duvidhaṃ hoti – upādinnakaṃ anupādinnakanti.
That continuum is of two kinds: grasped-at (upādinnaka) and not-grasped-at (anupādinnaka).
Sự tiếp diễn đó có hai loại: được chấp thủ (upādinnaka) và không được chấp thủ (anupādinnaka).
Tesu maggassa anupādinnakato vuṭṭhānacchāyā dissatīti vatvā anupādinnakato vuṭṭhātīti vadiṃsu.
Of these, having said that the shadow of emerging from the not-grasped-at (anupādinnaka) state of the path is seen, they stated that it emerges from the not-grasped-at.
Trong đó, họ nói rằng: ‘Bởi vì bóng dáng của sự thoát ly khỏi sự tiếp diễn không được chấp thủ của Đạo lộ được nhìn thấy’, nên họ nói rằng ‘thoát ly khỏi sự tiếp diễn không được chấp thủ’.
Sotāpattimaggena hi cattāri diṭṭhigatasampayuttāni vicikicchāsahagatanti pañca cittāni pahīyanti.
Indeed, by the Sotāpatti-magga, four cittas connected with wrong view (diṭṭhigata-sampayutta) and one accompanied by doubt (vicikicchā-sahagata)—thus, five cittas—are abandoned.
Thật vậy, nhờ đạo Tu-đà-hoàn (Sotāpattimagga), bốn tâm tương ưng với tà kiến (diṭṭhigatasampayutta) và một tâm tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsahagata), tổng cộng năm tâm này được đoạn trừ.
Tāni rūpaṃ samuṭṭhāpenti.
Those cittas give rise to rūpa.
Những tâm ấy sinh khởi sắc.
Taṃ anupādinnakarūpakkhandho.
That is the not-grasped-at (anupādinnaka) rūpa-khandha.
Sắc ấy là sắc uẩn không được chấp thủ (anupādinnakarūpakkhandho).
Tāni cittāni viññāṇakkhandho.
Those cittas are the viññāṇa-khandha.
Những tâm ấy là thức uẩn (viññāṇakkhandho).
Taṃsampayuttā vedanā saññā saṅkhārā tayo arūpakkhandhā.
The feeling (vedanā), perception (saññā), and mental formations (saṅkhārā) associated with them are the three immaterial aggregates (arūpa-khandha).
Thọ, tưởng, hành tương ưng với những tâm ấy là ba vô sắc uẩn (arūpakkhandhā).
Tattha sace sotāpannassa sotāpattimaggo abhāvito abhavissa tāni pañca cittāni chasu ārammaṇesu pariyuṭṭhānaṃ pāpuṇeyyuṃ.
Therein, if the Sotāpatti-magga had not been developed by the stream-enterer (Sotāpanna), those five cittas would have arisen in the six sense-objects (ārammaṇa).
Ở đây, nếu đạo Tu-đà-hoàn của một vị Tu-đà-hoàn chưa được tu tập, thì năm tâm ấy sẽ khởi lên trong sáu cảnh.
Sotāpattimaggo pana tesaṃ pariyuṭṭhānenappattiṃ vārayamāno setusamugghātaṃ abhabbuppattikabhāvaṃ kurumāno anupādinnakato vuṭṭhāti nāma.
But the Sotāpatti-magga, preventing the occurrence of their arising and making their cause utterly destroyed, renders them incapable of future arising, and is thus called emerging from the not-grasped-at.
Nhưng đạo Tu-đà-hoàn ngăn chặn sự khởi lên của những tâm ấy, khiến cho sự đoạn trừ hoàn toàn các nguyên nhân không thể tái sinh, nên được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn không được chấp thủ.
Sakadāgāmimaggena cattāri diṭṭhigatavippayuttāni dve domanassasahagatānīti oḷārikakāmarāgabyāpādavasena cha cittāni pahīyanti.
By the Sakadāgāmi-magga, four cittas dissociated from wrong view (diṭṭhigata-vippayutta) and two accompanied by distress (domanassa-sahagata)—thus, six cittas—are abandoned by way of gross sensual craving (kāmarāga) and ill-will (byāpāda).
Nhờ đạo Nhất lai (Sakadāgāmimagga), bốn tâm không tương ưng với tà kiến và hai tâm tương ưng với ưu (domanassa), tổng cộng sáu tâm được đoạn trừ theo cách thô thiển của tham ái dục giới và sân hận.
Anāgāmimaggena aṇusahagatakāmarāgabyāpādavasena tāni eva cha cittāni pahīyanti.
By the Anāgāmi-magga, those same six cittas are abandoned by way of subtle sensual craving (kāmarāga) and ill-will (byāpāda).
Nhờ đạo Bất hoàn (Anāgāmimagga), sáu tâm ấy được đoạn trừ theo cách vi tế của tham ái dục giới và sân hận.
Arahattamaggena cattāri diṭṭhigatavippayuttāni uddhaccasahagatañcāti pañca akusalacittāni pahīyanti.
By the Arahatta-magga, four cittas dissociated from wrong view and one accompanied by restlessness (uddhacca-sahagata)—thus, five unwholesome cittas—are abandoned.
Nhờ đạo A-la-hán (Arahattamagga), bốn tâm không tương ưng với tà kiến và một tâm tương ưng với trạo cử (uddhacca), tổng cộng năm tâm bất thiện này được đoạn trừ.
Tattha sace tesaṃ ariyānaṃ te maggā abhāvitā assu, tāni cittāni chasu ārammaṇesu pariyuṭṭhānaṃ pāpuṇeyyuṃ.
Therein, if those paths had not been developed by those noble ones (ariya), those cittas would have arisen in the six sense-objects.
Ở đây, nếu những đạo lộ ấy của các bậc Thánh chưa được tu tập, thì những tâm ấy sẽ khởi lên trong sáu cảnh.
Te pana tesaṃ maggā pariyuṭṭhānappattiṃ vārayamānā setusamugghātaṃ abhabbuppattikabhāvaṃ kurumānā anupādinnakato vuṭṭhahanti nāma.
But those paths, preventing the occurrence of their arising and making their cause utterly destroyed, render them incapable of future arising, and are thus called emerging from the not-grasped-at.
Nhưng những đạo lộ ấy ngăn chặn sự khởi lên của chúng, khiến cho sự đoạn trừ hoàn toàn các nguyên nhân không thể tái sinh, nên được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn không được chấp thủ.
Upādinnakato vuṭṭhānacchāyā dissatīti vatvā upādinnakato vuṭṭhātītipi vadiṃsu.
Some also said that having observed the shadow of emerging from the grasped-at (upādinnaka) state, it emerges from the grasped-at.
Họ cũng nói rằng: ‘Bởi vì bóng dáng của sự thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ được nhìn thấy’, nên họ nói rằng ‘thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ’.
Sace hi sotāpannassa sotāpattimaggo abhāvito abhavissa, ṭhapetvā satta bhave anamatagge saṃsāravaṭṭe upādinnakappavattaṃ pavatteyya.
For if the Sotāpatti-magga had not been developed by the stream-enterer, the grasped-at continuum would have arisen in the immeasurable round of transmigration (saṃsāra-vaṭṭa), excluding seven existences.
Thật vậy, nếu đạo Tu-đà-hoàn của một vị Tu-đà-hoàn chưa được tu tập, thì sự tiếp diễn được chấp thủ sẽ tiếp diễn trong vòng luân hồi vô tận, ngoại trừ bảy kiếp.
Tassa pavattiyā hetūnaṃ atthitāya.
Because the causes for its occurrence would still exist.
Vì các nguyên nhân của sự tiếp diễn đó vẫn còn tồn tại.
Tīṇi saṃyojanāni diṭṭhānusayo vicikicchānusayoti ime pana pañca kilese sotāpattimaggo uppajjamānova samugghāteti.
But the Sotāpatti-magga, immediately upon arising, eradicates these five defilements: the three fetters (saṃyojana), the underlying tendency of wrong view (diṭṭhānusaya), and the underlying tendency of doubt (vicikicchānusaya).
Nhưng đạo Tu-đà-hoàn, ngay khi khởi lên, đã đoạn trừ hoàn toàn năm phiền não này: ba kiết sử (saṃyojana) cùng với tà kiến tùy miên (diṭṭhānusaya) và hoài nghi tùy miên (vicikicchānusaya).
Idāni kuto sotāpannassa satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāravaṭṭe upādinnakappavattaṃ pavattissati?
Now, from where would the grasped-at continuum arise in the immeasurable round of transmigration for the stream-enterer, excluding seven existences?
Giờ đây, làm sao sự tiếp diễn được chấp thủ có thể tiếp diễn trong vòng luân hồi vô tận của một vị Tu-đà-hoàn, ngoại trừ bảy kiếp?
Evaṃ sotāpattimaggo upādinnakappavattaṃ appavattaṃ kurumāno upādinnakato vuṭṭhāti nāma.
Thus, the Sotāpatti-magga, by bringing the grasped-at continuum to a cessation, is called emerging from the grasped-at.
Như vậy, đạo Tu-đà-hoàn, bằng cách khiến sự tiếp diễn được chấp thủ không còn tiếp diễn, được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ.
Sace sakadāgāmissa sakadāgāmimaggo abhāvito abhavissa, ṭhapetvā dve bhave pañcasu bhavesu upādinnakapavattaṃ pavatteyya.
If the Sakadāgāmi-magga had not been developed by the once-returner (Sakadāgāmi), the grasped-at continuum would have arisen in five existences, excluding two existences.
Nếu đạo Nhất lai của một vị Nhất lai chưa được tu tập, thì sự tiếp diễn được chấp thủ sẽ tiếp diễn trong năm kiếp, ngoại trừ hai kiếp.
Tassa pavattiyā hetūnaṃ atthitāya.
Because the causes for its occurrence would still exist.
Vì các nguyên nhân của sự tiếp diễn đó vẫn còn tồn tại.
Oḷārikāni kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni oḷāriko kāmarāgānusayo paṭighānusayoti ime pana cattāro kilese so maggo uppajjamānova samugghāteti.
But that path, immediately upon arising, eradicates these four defilements: the gross fetters of sensual craving (kāmarāga) and ill-will (paṭigha), the gross underlying tendency of sensual craving, and the underlying tendency of ill-will (paṭighānusaya).
Nhưng đạo lộ ấy, ngay khi khởi lên, đã đoạn trừ hoàn toàn bốn phiền não này: hai kiết sử thô thiển là tham ái dục giới và sân hận, cùng với tham ái dục giới tùy miên thô thiển và sân hận tùy miên.
Idāni kuto sakadāgāmissa dve bhave ṭhapetvā pañcasu bhavesu upādinnakappavattaṃ pavattissati?
Now, from where would the grasped-at continuum arise in five existences for the once-returner, excluding two existences?
Giờ đây, làm sao sự tiếp diễn được chấp thủ có thể tiếp diễn trong năm kiếp của một vị Nhất lai, ngoại trừ hai kiếp?
Evaṃ sakadāgāmimaggo upādinnakappavattaṃ appavattaṃ kurumāno upādinnakato vuṭṭhāti nāma.
Thus, the Sakadāgāmi-magga, by bringing the grasped-at continuum to a cessation, is called emerging from the grasped-at.
Như vậy, đạo Nhất lai, bằng cách khiến sự tiếp diễn được chấp thủ không còn tiếp diễn, được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ.
Sace anāgāmissa anāgāmimaggo abhāvito abhavissa, ṭhapetvā ekaṃ bhavaṃ dutiyabhave upādinnakappavattaṃ pavatteyya.
If the Anāgāmi-magga had not been developed by the non-returner (Anāgāmi), the grasped-at continuum would have arisen in a second existence, excluding one existence.
Nếu đạo Bất hoàn của một vị Bất hoàn chưa được tu tập, thì sự tiếp diễn được chấp thủ sẽ tiếp diễn trong kiếp thứ hai, ngoại trừ một kiếp.
Tassa pavattiyā hetūnaṃ atthitāya.
Because the causes for its occurrence would still exist.
Vì các nguyên nhân của sự tiếp diễn đó vẫn còn tồn tại.
Aṇusahagatāni kāmarāgapaṭighasaṃyojanāni aṇusahagato kāmarāgānusayo paṭighānusayoti ime pana cattāro kilese so maggo uppajjamānova samugghāteti.
But that path, immediately upon arising, eradicates these four defilements: the subtle fetters of sensual craving and ill-will, the subtle underlying tendency of sensual craving, and the underlying tendency of ill-will.
Nhưng đạo lộ ấy, ngay khi khởi lên, đã đoạn trừ hoàn toàn bốn phiền não này: hai kiết sử vi tế là tham ái dục giới và sân hận, cùng với tham ái dục giới tùy miên vi tế và sân hận tùy miên.
Idāni kuto anāgāmissa ekaṃ bhavaṃ ṭhapetvā dutiyabhave upādinnakappavattaṃ pavattissati?
Now, from where would the grasped-at continuum arise in a second existence for the non-returner, excluding one existence?
Giờ đây, làm sao sự tiếp diễn được chấp thủ có thể tiếp diễn trong kiếp thứ hai của một vị Bất hoàn, ngoại trừ một kiếp?
Evaṃ anāgāmimaggo upādinnakappavattaṃ appavattaṃ kurumāno upādinnakato vuṭṭhāti nāma.
Thus, the Anāgāmi-magga, by bringing the grasped-at continuum to a cessation, is called emerging from the grasped-at.
Như vậy, đạo Bất hoàn, bằng cách khiến sự tiếp diễn được chấp thủ không còn tiếp diễn, được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ.
Sace arahato arahattamaggo abhāvito abhavissa, rūpārūpabhavesu upādinnakappavattaṃ pavatteyya.
If the Arahatta-magga had not been developed by the Arahant, the grasped-at continuum would have arisen in the rūpa and arūpa realms.
Nếu đạo A-la-hán của một vị A-la-hán chưa được tu tập, thì sự tiếp diễn được chấp thủ sẽ tiếp diễn trong các cõi sắc và vô sắc.
Tassa pavattiyā hetūnaṃ atthitāya.
Because the causes for its occurrence would still exist.
Vì các nguyên nhân của sự tiếp diễn đó vẫn còn tồn tại.
Rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā mānānusayo bhavarāgānusayo avijjānusayoti ime pana aṭṭha kilese so maggo uppajjamānova samugghāteti.
But that path, immediately upon arising, eradicates these eight defilements: craving for form existence (rūparāga), craving for formless existence (arūparāga), conceit (māna), restlessness (uddhacca), ignorance (avijjā), the underlying tendency of conceit (mānānusaya), the underlying tendency of craving for existence (bhavarāgānusaya), and the underlying tendency of ignorance (avijjānusaya).
Nhưng đạo lộ ấy, ngay khi khởi lên, đã đoạn trừ hoàn toàn tám phiền não này: tham ái sắc giới (rūparāga), tham ái vô sắc giới (arūparāga), kiêu mạn (māna), trạo cử (uddhacca), vô minh (avijjā), kiêu mạn tùy miên (mānānusaya), tham ái hữu tùy miên (bhavarāgānusaya) và vô minh tùy miên (avijjānusaya).
Idāni kuto khīṇāsavassa punabbhave upādinnakappavattaṃ pavattissati?
Now, from where would the grasped-at continuum arise in future existences for one whose defilements are destroyed (khīṇāsava)?
Giờ đây, làm sao sự tiếp diễn được chấp thủ có thể tiếp diễn trong kiếp sau của một vị đã đoạn trừ các lậu hoặc?
Evaṃ arahattamaggo upādinnakappavattaṃ appavattaṃ kurumāno upādinnakato vuṭṭhāti nāma.
Thus, the Arahatta-magga, by bringing the grasped-at continuum to a cessation, is called emerging from the grasped-at.
Như vậy, đạo A-la-hán, bằng cách khiến sự tiếp diễn được chấp thủ không còn tiếp diễn, được gọi là thoát ly khỏi sự tiếp diễn được chấp thủ.
‘Paṭipadāpatī’ti – ettha pana paṭipadā calati na calatīti?
‘The course of practice (paṭipadā) moves’ – Does the course of practice move or not move?
‘Paṭipadāpatī’ – Ở đây, con đường thực hành (paṭipadā) có thay đổi hay không thay đổi?
Calati.
It moves.
Có thay đổi.
Tathāgatassa hi sāriputtattherassa ca cattāropi maggā sukhapaṭipadā khippābhiññā ahesuṃ.
Indeed, for the Tathāgata and Ven. Sāriputta, all four paths were easy practice (sukha-paṭipadā) and swift insight (khippābhiññā).
Thật vậy, cả bốn đạo lộ của Đức Như Lai và Trưởng lão Sāriputta đều là con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh chóng.
Mahāmoggallānattherassa paṭhamamaggo sukhapaṭipado khippābhiñño, upari tayo maggā dukkhapaṭipadā khippābhiññā.
For Ven. Mahāmoggallāna, the first path was easy practice and swift insight, but the three higher paths were difficult practice (dukkha-paṭipadā) and swift insight.
Đạo lộ đầu tiên của Trưởng lão Mahāmoggallāna là con đường thực hành dễ dàng và chứng ngộ nhanh chóng, còn ba đạo lộ trên là con đường thực hành khó khăn nhưng chứng ngộ nhanh chóng.
Niddābhibhūtattā.
Because he was overcome by sleepiness.
Vì bị buồn ngủ chi phối.
Sammāsambuddho kira sattāhaṃ daharakumārakaṃ viya theraṃ parihari.
It is said that the Perfectly Enlightened One (Sammāsambuddha) looked after the Elder (Mahāmoggallāna) for seven days as if he were a young child.
Nghe nói, Đức Sammāsambuddha đã chăm sóc vị Trưởng lão như một đứa trẻ sơ sinh trong bảy ngày.
Theropi ekadivasaṃ niddāyamāno nisīdi.
One day, the Elder sat down, dozing.
Vị Trưởng lão cũng đã ngồi ngủ gật một ngày.
Atha naṃ satthā āha – ‘‘pacalāyasi no tvaṃ, moggallāna, pacalāyasi no tvaṃ moggallānā’’ti (a. ni. 7.61).
Then the Teacher said to him, "Are you drowsing, Moggallāna? Are you drowsing, Moggallāna?"
Bấy giờ, Đức Đạo Sư nói với Ngài: “Này Moggallāna, con có ngủ gật không? Này Moggallāna, con có ngủ gật không?”
Evarūpassapi mahābhiññappattassa sāvakassa paṭipadā calati, sesānaṃ kiṃ na calissati?
Even for such a disciple who has attained great supernormal powers, the path wavers; why would it not waver for others?
Đường lối thực hành của một đệ tử đạt được đại thần thông như vậy còn thay đổi, huống chi những người khác làm sao không thay đổi?
Ekaccassa hi bhikkhuno cattāropi maggā dukkhapaṭipadā dandhābhiññā honti, ekaccassa dukkhapaṭipadā khippābhiññā, ekaccassa sukhapaṭipadā dandhābhiññā, ekaccassa sukhapaṭipadā khippābhiññā.
Indeed, for some bhikkhus, all four paths are of difficult practice and slow apprehension; for some, of difficult practice and swift apprehension; for some, of easy practice and slow apprehension; for some, of easy practice and swift apprehension.
Quả vậy, đối với một vị tỳ-khưu nào đó, cả bốn đạo đều là khổ hành, chậm thắng trí; đối với một vị nào đó là khổ hành, nhanh thắng trí; đối với một vị nào đó là lạc hành, chậm thắng trí; đối với một vị nào đó là lạc hành, nhanh thắng trí.
Ekaccassa paṭhamamaggo dukkhapaṭipado dandhābhiñño hoti, dutiyamaggo dukkhapaṭipado khippābhiñño, tatiyamaggo sukhapaṭipado dandhābhiñño, catutthamaggo sukhapaṭipado khippābhiññoti.
For some, the first path is of difficult practice and slow apprehension; the second path is of difficult practice and swift apprehension; the third path is of easy practice and slow apprehension; the fourth path is of easy practice and swift apprehension.
Đối với một vị nào đó, đạo thứ nhất là khổ hành, chậm thắng trí; đạo thứ hai là khổ hành, nhanh thắng trí; đạo thứ ba là lạc hành, chậm thắng trí; đạo thứ tư là lạc hành, nhanh thắng trí.
357. Idāni yasmā lokuttarakusalaṃ bhāvento na kevalaṃ upanijjhāyanaṭṭhena jhānaṃyeva bhāveti, niyyānaṭṭhena pana maggampi bhāveti, upaṭṭhānaṭṭhena satipaṭṭhānampi, padahanaṭṭhena sammappadhānampi, ijjhanaṭṭhena iddhipādampi, adhipatiyaṭṭhena indriyampi, akampiyaṭṭhena balampi, bujjhanaṭṭhena bojjhaṅgampi, tathaṭṭhena saccampi, avikkhepaṭṭhena samathampi, suññataṭṭhena dhammampi, rāsaṭṭhena khandhampi, āyatanaṭṭhena āyatanampi, suññasabhāvanissattaṭṭhena dhātumpi, paccayaṭṭhena āhārampi, phusanaṭṭhena phassampi, vedayitaṭṭhena vedanampi, sañjānanaṭṭhena saññampi, cetayitaṭṭhena cetanampi, vijānanaṭṭhena cittampi bhāveti, tasmā etesaṃ ekūnavīsatiyā padānaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi vuttaṃ.
Now, because one who cultivates supramundane wholesome states not only cultivates jhāna in the sense of close contemplation, but also cultivates the path in the sense of leading out, the foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna) in the sense of being established, the right exertions (sammappadhāna) in the sense of striving, the bases of spiritual power (iddhipāda) in the sense of accomplishment, the faculties (indriya) in the sense of predominance, the powers (bala) in the sense of immovability, the factors of awakening (bojjhaṅga) in the sense of awakening, the truths (sacca) in the sense of reality, tranquility (samatha) in the sense of non-distraction, phenomena (dhamma) in the sense of emptiness, aggregates (khandha) in the sense of accumulation, sense bases (āyatana) in the sense of extent, elements (dhātu) in the sense of empty nature and non-being, nutriment (āhāra) in the sense of condition, contact (phassa) in the sense of touching, feeling (vedanā) in the sense of experiencing, perception (saññā) in the sense of perceiving, volition (cetanā) in the sense of willing, and consciousness (citta) in the sense of knowing, therefore, to show these nineteen terms, it is again said: "What are the wholesome states?" and so on.
357. Bây giờ, vì người tu tập thiện siêu thế không chỉ tu tập jhāna (thiền) theo nghĩa chiêm nghiệm, mà còn tu tập magga (đạo) theo nghĩa xuất ly, tu tập satipaṭṭhāna (niệm xứ) theo nghĩa an trú, tu tập sammappadhāna (chánh cần) theo nghĩa tinh tấn, tu tập iddhipāda (thần túc) theo nghĩa thành tựu, tu tập indriya (quyền) theo nghĩa làm chủ, tu tập bala (lực) theo nghĩa không lay động, tu tập bojjhaṅga (giác chi) theo nghĩa giác ngộ, tu tập sacca (đế) theo nghĩa chân thật, tu tập samatha (chỉ) theo nghĩa không phân tán, tu tập dhamma (pháp) theo nghĩa không, tu tập khandha (uẩn) theo nghĩa tụ tập, tu tập āyatana (xứ) theo nghĩa cơ sở, tu tập dhātu (giới) theo nghĩa rỗng không và vô ngã, tu tập āhāra (vật thực) theo nghĩa duyên, tu tập phassa (xúc) theo nghĩa chạm, tu tập vedanā (thọ) theo nghĩa cảm giác, tu tập saññā (tưởng) theo nghĩa ghi nhận, tu tập cetanā (tư) theo nghĩa chủ ý, tu tập citta (tâm) theo nghĩa biết; do đó, để trình bày mười chín thuật ngữ này, lại nói lên thế nào là các pháp thiện v.v...
Evaṃ ‘idampi bhāveti, idampi bhāvetī’ti puggalajjhāsayena ceva desanāvilāsena ca vīsati nayā desitā honti.
Thus, twenty methods are taught, such as 'he cultivates this, he cultivates this,' according to the disposition of individuals and the style of the teaching.
Như vậy, ‘tu tập cái này, tu tập cái kia’ theo thiên hướng của cá nhân và theo phong cách thuyết giảng, hai mươi phương pháp đã được thuyết giảng.
Dhammaṃ sotuṃ nisinnadevaparisāya hi ye upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ ‘jhāna’nti kathite bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena jhānanti kathitaṃ…pe… ye vijānanaṭṭhena ‘citta’nti vutte bujjhanti, tesaṃ sappāyavasena cittanti kathitaṃ.
For the assembly of deities seated to listen to the Dhamma, those who understand the supramundane when it is called 'jhāna' in the sense of close contemplation, for them it is taught as jhāna according to their suitability... and those who understand when the supramundane is called 'citta' in the sense of knowing, for them it is taught as citta according to their suitability.
Quả vậy, trong hội chúng chư thiên đang ngồi nghe pháp, những vị nào hiểu được pháp siêu thế khi được gọi là ‘jhāna’ theo nghĩa chiêm nghiệm, thì đối với họ, pháp được thuyết giảng là jhāna cho thích hợp... cho đến... những vị nào hiểu được khi được gọi là ‘citta’ theo nghĩa biết, thì đối với họ, pháp được thuyết giảng là citta cho thích hợp.
Ayamettha ‘puggalajjhāsayo’.
This is called 'disposition of individuals' here.
Đây là ‘thiên hướng của cá nhân’ trong trường hợp này.
Sammāsambuddho pana attano buddhasubodhitāya dasabalacatuvesārajjacatupaṭisambhidatāya chaasādhāraṇañāṇayogena ca desanaṃ yadicchakaṃ niyametvā dasseti.
However, the Perfectly Enlightened One, by virtue of his perfect Buddhic wisdom, his ten powers, four fearlessnesses, four analytical knowledges, and six extraordinary knowledges, establishes and reveals the teaching as he wishes.
Còn bậc Chánh Đẳng Giác, do sự giác ngộ hoàn hảo của một vị Phật, do sở hữu mười lực, bốn vô úy, bốn vô ngại giải, và do sự kết hợp với sáu trí bất cộng, Ngài trình bày bài pháp theo ý muốn, có quy định.
Icchanto upanijjhāyanaṭṭhena lokuttaraṃ jhānanti dasseti, icchanto niyyānaṭṭhena…pe… vijānanaṭṭhena lokuttaraṃ cittanti.
If he wishes, he reveals the supramundane as jhāna in the sense of close contemplation; if he wishes, as the path in the sense of leading out... as the supramundane citta in the sense of knowing.
Khi muốn, Ngài trình bày pháp siêu thế là jhāna theo nghĩa chiêm nghiệm; khi muốn, Ngài trình bày pháp siêu thế là... cho đến... là citta theo nghĩa biết.
Ayaṃ ‘desanāvilāso’ nāma.
This is called 'style of teaching'.
Đây được gọi là ‘phong cách thuyết giảng’.
Tattha yatheva lokuttaraṃ jhānanti vuttaṭṭhāne dasa nayā vibhattā, evaṃ maggādīsupi teyeva veditabbā.
Therein, just as ten methods are distinguished in the place where the supramundane is called jhāna, so too should these same (ten methods) be understood in the case of the path and so on.
Trong đó, cũng như mười phương pháp đã được phân tích ở chỗ nói pháp siêu thế là jhāna, thì cũng nên hiểu như vậy trong các trường hợp magga v.v...
Iti vīsatiyā ṭhānesu dasa dasa katvā dve nayasatāni vibhattāni honti.
Thus, by taking ten at each of the twenty points, two hundred methods are distinguished.
Như vậy, trong hai mươi trường hợp, mỗi trường hợp có mười phương pháp, thành ra hai trăm phương pháp được phân tích.
358. Idāni adhipatibhedaṃ dassetuṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
358. Now, to show the distinctions of predominance (adhipati), it is again begun with "What are the wholesome states?" and so on.
358. Bây giờ, để trình bày sự phân biệt về adhipati (chủ đạo), lại bắt đầu bằng thế nào là các pháp thiện v.v...
Tattha chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ pubbaṅgamaṃ katvā nibbattitaṃ lokuttaraṃ jhānaṃ chandādhipateyyaṃ nāma.
Therein, supramundane jhāna, arisen by making desire (chanda) the chief, the foremost, the leader, is called chandādhipateyya (dominated by desire).
Trong đó, jhāna siêu thế được phát sinh bằng cách lấy chanda (dục) làm đầu, làm chính, làm tiên phong, được gọi là chandādhipateyya (dục chủ đạo).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest (vīriyādhipateyya, cittādhipateyya, vīmaṃsādhipateyya).
Đối với các trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Iti purimasmiṃ suddhike dvenayasatāni chandādhipateyyādīsupi dve dveti nayasahassena bhājetvā paṭhamamaggaṃ dassesi dhammarājā.
Thus, in the previous plain section, there were two hundred methods, and in the sections on chandādhipateyya and so on, there were two hundred each, making a total of one thousand methods by which the Dhamma-Rāja taught the first path.
Như vậy, trong phần thuần túy trước, có hai trăm phương pháp; trong các phần chandādhipateyya v.v..., mỗi phần cũng có hai trăm, như thế, Pháp Vương đã trình bày đạo thứ nhất bằng cách phân chia thành một ngàn phương pháp.
361. Idāni dutiyamaggādīnaṃ dassanatthaṃ puna katame dhammā kusalātiādi āraddhaṃ.
361. Now, to show the second path and so on, it is again begun with "What are the wholesome states?" and so on.
361. Bây giờ, để trình bày các đạo thứ hai v.v..., lại bắt đầu bằng thế nào là các pháp thiện v.v...
Tattha kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāyāti etesaṃ kilesānaṃ tanubhāvatthāya.
Therein, for the attenuation of sensual desire and ill-will (kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya) means for the purpose of the attenuation of these defilements.
Trong đó, để làm suy yếu ái dục và sân hận có nghĩa là vì mục đích làm suy yếu các phiền não này.
Tattha dvīhi kāraṇehi tanubhāvo veditabbo – adhiccuppattiyā ca pariyuṭṭhānamandatāya ca.
Therein, attenuation is to be understood by two reasons: by infrequent arising and by mildness of obsession.
Trong đó, sự suy yếu nên được hiểu qua hai lý do: do sự phát sinh không thường xuyên và do sự biểu hiện yếu ớt.
Sakadāgāmissa hi, vaṭṭānusārimahājanasseva, kilesā abhiṇhaṃ nuppajjanti, kadāci kadāci uppajjanti; uppajjantāpi viraḷākārā hutvā uppajjanti, viraḷavāpitakhette aṅkurā viya.
For a Sakadāgāmin, defilements do not arise frequently, like for ordinary people entangled in Saṃsāra; they arise only occasionally; and when they arise, they do so in a sparse manner, like sprouts in a sparsely sown field.
Quả vậy, đối với bậc Sakadāgāmī (Nhất Lai), các phiền não không sinh khởi thường xuyên như đối với đám đông theo dòng luân hồi, mà chỉ thỉnh thoảng mới sinh khởi; và khi sinh khởi, chúng cũng sinh khởi một cách thưa thớt, giống như những mầm non trong một cánh đồng gieo hạt thưa thớt.
Uppajjamānāpi, ca vaṭṭānusārimahājanasseva, maddantā pharantā chādentā andhakāraṃ karontā nuppajjanti.
And when they arise, they do not do so by crushing, pervading, covering, and creating darkness, like for ordinary people entangled in Saṃsāra.
Hơn nữa, khi sinh khởi, chúng không sinh khởi một cách áp đảo, lan tràn, che lấp, và gây ra bóng tối như đối với đám đông theo dòng luân hồi.
Dvīhi pana maggehi pahīnattā mandā mandā uppajjanti.
But having been abandoned by the two paths, they arise weakly and weakly.
Mà do đã được đoạn trừ bởi hai đạo, chúng sinh khởi một cách yếu ớt.
Tanukākārā hutvā uppajjanti, abbhapaṭalaṃ viya makkhikāpattaṃ viya ca.
They arise in an attenuated form, like a layer of clouds or the wing of a fly.
Chúng sinh khởi với hình thái mỏng manh, như một lớp mây mỏng hay như cánh của con ruồi.
Catutthe rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjāya anavasesappahānāyāti etesaṃ pañcannaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ nissesapajahanatthāya.
In the fourth (path), "for the complete abandonment of attachment to form, attachment to formless, conceit, restlessness, and ignorance" (rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjāya anavasesappahānāya) means for the complete abandonment of these five higher fetters (uddhambhāgiyasaṃyojana).
Trong đạo thứ tư, để đoạn trừ không còn dư sót ái sắc, ái vô sắc, mạn, trạo cử, vô minh có nghĩa là để đoạn trừ hoàn toàn năm thượng phần kiết sử này.
Tattha rūparāgoti rūpabhave chandarāgo.
Therein, rūparāga (attachment to form) is sensual desire for the rūpabhava (form realms).
Trong đó, ái sắc là tham ái trong cõi sắc.
Arūparāgoti arūpabhave chandarāgo.
Arūparāga (attachment to formless) is sensual desire for the arūpabhava (formless realms).
Ái vô sắc là tham ái trong cõi vô sắc.
Mānoti arahattamaggavajjhako māno eva.
Māna (conceit) is indeed the conceit that is to be destroyed by the Arahantship path.
Mạn chính là mạn bị đoạn trừ bởi đạo A-la-hán.
Tathā uddhaccāvijjā.
Similarly, restlessness (uddhacca) and ignorance (avijjā).
Tương tự đối với trạo cử và vô minh.
Imesupi dvīsu maggesu navamaṃ aññindriyameva hoti.
In these two paths too, the ninth (faculty) is indeed aññindriya.
Trong hai đạo này, quyền thứ chín cũng chính là aññindriya.
Idha pana catūsu maggesu cattāriyeva nayasahassāni.
Here, however, there are only four thousand methods for the four paths.
Tuy nhiên, ở đây chỉ có bốn ngàn phương pháp trong bốn đạo lộ.
Tesu paṭhamajjhānike paṭhamamagge aṭṭhaṅgāni bhājitāni; tathā dutiyādīsu.
Among these, eight factors are analyzed in the first path associated with the first jhāna; and similarly in the second and subsequent ones.
Trong đó, tám chi phần đã được phân tích trong đạo lộ đầu tiên liên quan đến thiền định thứ nhất; và cũng như vậy trong các đạo lộ thứ hai trở đi.
Tattha paṭhamamagge sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiṃ pajahatīti sammādiṭṭhi.
In that first path, Sammādiṭṭhi abandons Micchādiṭṭhi, thus it is called Sammādiṭṭhi.
Ở đó, trong đạo lộ đầu tiên, chánh kiến diệt trừ tà kiến, nên gọi là chánh kiến.
Sammāsaṅkappādayopi micchāsaṅkappādīnaṃ pajahanaṭṭheneva veditabbā.
Sammāsaṅkappa and so forth should also be understood in the sense of abandoning Micchāsaṅkappa and so forth.
Chánh tư duy và các chi phần khác cũng phải được hiểu là diệt trừ tà tư duy và các chi phần khác.
Evaṃ sante ‘paṭhamamaggeneva dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatānaṃ pahīnattā uparimaggattayena pahātabbā diṭṭhi nāma natthi.
If this is the case, then 'since the sixty-two types of wrong view have been abandoned by the first path alone, there is no wrong view left to be abandoned by the aggregate of the higher three paths.
Nếu vậy, thì “do tà kiến sáu mươi hai đã được diệt trừ bởi đạo lộ đầu tiên, nên không có tà kiến nào phải được diệt trừ bởi ba đạo lộ cao hơn.
Tattha sammādiṭṭhīti nāmaṃ kathaṃ hotī’ti?
How then does the name "Sammādiṭṭhi" apply there?'
Ở đó, làm sao có tên gọi ‘chánh kiến’?”
‘Yathā visaṃ atthi vā, hotu mā vā, agado agado tveva vuccati, evaṃ micchādiṭṭhi atthi vā, hotu mā vā, ayaṃ sammādiṭṭhi eva nāma’.
'Just as a medicine is called an antidote, whether there is poison or not, so too, whether there is wrong view or not, this is always called Sammādiṭṭhi.'
“Như thuốc giải độc được gọi là thuốc giải độc, dù có độc hay không, thì cũng vậy, dù có tà kiến hay không, đây vẫn được gọi là chánh kiến.”
‘Yadi evaṃ nāmamattamevetaṃ hoti, uparimaggattaye pana sammādiṭṭhiyā kiccābhāvo āpajjati, maggaṅgāni na paripūrenti, tasmā sammādiṭṭhi sakiccakā kātabbā maggaṅgāni pūretabbānī’ti.
'If it is merely a name, then in the aggregate of the higher three paths, Sammādiṭṭhi would have no function, and the path factors would not be fulfilled. Therefore, Sammādiṭṭhi must be made to have its function, and the path factors must be fulfilled.'
“Nếu chỉ là tên gọi như vậy, thì ba đạo lộ cao hơn sẽ không có việc làm gì cho chánh kiến, và các chi phần của đạo lộ sẽ không được hoàn thiện. Vì vậy, chánh kiến phải có chức năng của nó và các chi phần của đạo lộ phải được hoàn thiện.”
Sakiccakā cettha sammādiṭṭhi yathālābhaniyamena dīpetabbā.
Here, Sammādiṭṭhi, having its own function, should be explained in accordance with what is to be obtained.
Ở đây, chánh kiến có chức năng riêng phải được giải thích theo nguyên tắc có được cái gì thì dùng cái đó.
Uparimaggattayavajjho hi eko māno atthi, so diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati.
Indeed, there is one form of conceit (māna) that is to be abandoned by the aggregate of the higher three paths, and it stands in the place of wrong view (diṭṭhi).
Thật vậy, có một loại kiêu mạn phải được diệt trừ bởi ba đạo lộ cao hơn, nó tồn tại ở vị trí của tà kiến.
Sā taṃ mānaṃ pajahatīti sammādiṭṭhi.
That* abandons that conceit, thus it is Sammādiṭṭhi.
Chánh kiến diệt trừ kiêu mạn đó, nên gọi là chánh kiến.
Sotāpattimaggasmiñhi sammādiṭṭhi micchādiṭṭhiṃ pajahati.
In the Sotāpatti path, Sammādiṭṭhi abandons Micchādiṭṭhi.
Trong đạo lộ Nhập Lưu, chánh kiến diệt trừ tà kiến.
Sotāpannassa pana sakadāgāmimaggavajjho māno atthi, so diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati sā taṃ mānaṃ pajahatīti sammādiṭṭhi.
However, for a Sotāpanna, there is a conceit to be abandoned by the Sakadāgāmi path, which stands in the place of wrong view; that* abandons that conceit, thus it is Sammādiṭṭhi.
Còn đối với bậc Nhập Lưu, có một loại kiêu mạn phải được diệt trừ bởi đạo lộ Nhất Lai, nó tồn tại ở vị trí của tà kiến, chánh kiến diệt trừ kiêu mạn đó, nên gọi là chánh kiến.
Tasseva sattaakusalacittasahajāto saṅkappo atthi.
And there is a thought (saṅkappa) co-arising with the seven unwholesome consciousnesses for that same person.
Và có tư duy đồng sinh với bảy tâm bất thiện của vị ấy.
Teheva cittehi vācaṅgacopanaṃ atthi, kāyaṅgacopanaṃ atthi, paccayaparibhogo atthi, sahajātavāyāmo atthi, asatibhāvo atthi, sahajātacittekaggatā atthi.
There is activation of speech factors by those same consciousnesses, there is activation of bodily factors, there is enjoyment of requisites, there is co-arising effort, there is lack of mindfulness, there is one-pointedness of co-arising consciousness.
Cũng có sự vận động của lời nói, sự vận động của thân, sự thọ dụng vật phẩm, tinh tấn đồng sinh, sự thiếu chánh niệm, sự nhất tâm đồng sinh với những tâm ấy.
Ete micchāsaṅkappādayo nāma sakadāgāmimagge sammāsaṅkappādayo.
These, such as Micchāsaṅkappa, are called Sammāsaṅkappa and so forth in the Sakadāgāmi path.
Những điều này được gọi là tà tư duy và các chi phần khác, trong đạo lộ Nhất Lai thì là chánh tư duy và các chi phần khác.
Tesaṃ pahānena sammāsaṅkappādayoti veditabbā.
They should be understood as Sammāsaṅkappa and so forth by the abandonment of these*.
Phải hiểu rằng chánh tư duy và các chi phần khác là do sự diệt trừ những điều đó.
Evaṃ sakadāgāmimagge aṭṭhaṅgāni sakiccakāni katvā āgatāni.
Thus, the eight factors in the Sakadāgāmi path come with their own functions.
Như vậy, trong đạo lộ Nhất Lai, tám chi phần đã đến với chức năng riêng của chúng.
Sakadāgāmissa anāgāmimaggavajjho māno atthi.
For a Sakadāgāmi, there is a conceit to be abandoned by the Anāgāmi path.
Có một loại kiêu mạn của bậc Nhất Lai phải được diệt trừ bởi đạo lộ Bất Lai.
So diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati.
It stands in the place of wrong view.
Nó tồn tại ở vị trí của tà kiến.
Tasseva sattahi cittehi sahajātā saṅkappādayo.
And for that same person, there are thoughts (saṅkappa) and so forth co-arising with the seven consciousnesses.
Tư duy và các chi phần khác đồng sinh với bảy tâm của vị ấy.
Tesaṃ pahānena anāgāmimagge aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sakiccakatā veditabbā.
The performance of their own functions by the eight factors in the Anāgāmi path should be understood through the abandonment of these*.
Phải hiểu rằng chức năng riêng của tám chi phần trong đạo lộ Bất Lai là do sự diệt trừ những điều đó.
Anāgāmissa arahattamaggavajjho māno atthi.
For an Anāgāmi, there is a conceit to be abandoned by the Arahatta path.
Có một loại kiêu mạn của bậc Bất Lai phải được diệt trừ bởi đạo lộ A-la-hán.
So diṭṭhiṭṭhāne tiṭṭhati.
It stands in the place of wrong view.
Nó tồn tại ở vị trí của tà kiến.
Yāni panassa pañca akusalacittāni, tehi sahajātā saṅkappādayo.
And for that person, there are thoughts (saṅkappa) and so forth co-arising with the five unwholesome consciousnesses.
Và tư duy cùng các chi phần khác đồng sinh với năm tâm bất thiện của vị ấy.
Tesaṃ pahānena arahattamagge aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ sakiccakatā veditabbā.
The performance of their own functions by the eight factors in the Arahatta path should be understood through the abandonment of these*.
Phải hiểu rằng chức năng riêng của tám chi phần trong đạo lộ A-la-hán là do sự diệt trừ những điều đó.
Imesu catūsu maggesu paṭhamamaggena cattāri saccāni diṭṭhāni.
In these four paths, the four Noble Truths are seen by the first path.
Trong bốn đạo lộ này, bốn chân lý đã được thấy bởi đạo lộ đầu tiên.
‘Uparimaggattayaṃ diṭṭhakameva passati, adiṭṭhakaṃ passatī’ti diṭṭhakameva passatīti ayaṃ ācariyānaṃ samānatthakathā.
The statement, 'Does the aggregate of the higher three paths see what has already been seen, or does it see what has not been seen?' 'It sees what has already been seen' - this is the common explanation of the teachers.
“Ba đạo lộ cao hơn thấy những gì đã được thấy, hay thấy những gì chưa được thấy?” “Thấy những gì đã được thấy” – đây là lời giải thích chung của các vị đạo sư.
Vitaṇḍavādī panāha ‘adiṭṭhaṃ passatī’ti.
But the caviling debater (vitaṇḍavādī) says, 'It sees what has not been seen.'
Nhưng người theo chủ nghĩa biện luận (vitaṇḍavādī) nói rằng “thấy những gì chưa được thấy”.
So vattabbo – ‘paṭhamamagge katamaṃ indriyaṃ bhājesī’ti?
He should be asked: 'Which faculty do you cultivate in the first path?'
Người đó nên được hỏi: “Trong đạo lộ đầu tiên, ông phát triển căn nào?”
Jānamāno ‘anaññātaññassāmītindriya’nti vakkhati.
Knowing, he will say, 'The faculty of knowing what is unknown (Anaññātaññassāmītindriya).''
Nếu biết, người đó sẽ nói: “Căn ‘Ta sẽ biết điều chưa biết’ (anaññātaññassāmītindriya).”
‘Uparimaggesu katara’nti?
'Which one in the higher paths?'
“Trong các đạo lộ cao hơn thì sao?”
Vuttepi ‘aññindriya’nti vakkhati.
Even when asked, he will say, 'The faculty of knowing (Aññindriya).'
Dù được hỏi, người đó vẫn sẽ nói: “Căn ‘đã biết’ (aññindriya).”
So vattabbo – ‘adiṭṭhasaccadassane sati uparimaggesupi anaññātaññassāmītindriyameva bhājehi.
He should be told: 'If you say it sees unseen truths, then you should cultivate the faculty of knowing what is unknown (Anaññātaññassāmītindriya) in the higher paths too.
Người đó nên được nói: “Nếu có sự thấy chân lý chưa được thấy, thì trong các đạo lộ cao hơn cũng hãy phát triển căn ‘Ta sẽ biết điều chưa biết’.
Evaṃ te pañho samessatī’ti.
Then your problem will be resolved.'
Như vậy, vấn đề của ông sẽ được giải quyết.”
‘Kilese pana aññe añño pajahati; pahīne eva pajahatī’ti?
'Do different paths abandon different defilements, or do they abandon those already abandoned?'
“Còn về các phiền não, đạo lộ này diệt trừ phiền não khác, hay diệt trừ những phiền não đã được diệt trừ?”
‘Aññe añño pajahatī’ti.
'Different paths abandon different defilements.'
“Đạo lộ này diệt trừ phiền não khác.”
‘Yadi aññe añño, appahīne kilese pajahati.
'If different paths abandon different defilements, they abandon defilements that have not yet been abandoned.
“Nếu đạo lộ này diệt trừ phiền não khác, thì nó diệt trừ những phiền não chưa được diệt trừ.
Saccānipi adiṭṭhāneva passatī’ti evaṃvādī puggalo pucchitabbo – ‘saccāni nāma katī’ti?
And they see truths that have not been seen.' A person who speaks thus should be asked: 'How many truths are there?'
Và các chân lý cũng thấy những điều chưa được thấy.” Người nói như vậy nên được hỏi: “Có bao nhiêu chân lý?”
Jānanto ‘cattārī’ti vakkhati.
Knowing, he will say, 'Four.'
Nếu biết, người đó sẽ nói: “Bốn.”
So vattabbo – ‘tava vāde soḷasa saccāni āpajjanti.
He should be told: 'According to your assertion, there would be sixteen truths.
Người đó nên được nói: “Theo lý thuyết của ông, có mười sáu chân lý.
Tvaṃ buddhehipi adiṭṭhaṃ passasi.
You see what even the Buddhas did not see.
Ông thấy điều mà ngay cả các Đức Phật cũng chưa thấy.
Bahusaccako nāma tvaṃ.
You are indeed one with many truths.
Ông là người có nhiều chân lý.
Evaṃ mā gaṇha.
Do not hold such a view.
Đừng hiểu như vậy.
Saccadassanaṃ nāma apubbaṃ natthi, kilese pana appahīne pajahatī’ti.
Seeing the truths is not something new, but it is the unabandoned defilements that are abandoned.'
Sự thấy chân lý không phải là điều mới mẻ, nhưng nó diệt trừ những phiền não chưa được diệt trừ.”
Tattha saccadassanassa apubbābhāve peḷopamaṃ nāma gahitaṃ – ekassa kira cattāro ratanapeḷā sāragabbhe ṭhapitā.
In that context, the simile of the casket is taken for the non-newness of seeing the truths: there was a man who had four jewel caskets placed in a treasury.
Ở đó, để minh họa cho việc sự thấy chân lý không phải là điều mới mẻ, một ví dụ về cái hộp đã được đưa ra: Có một người đàn ông có bốn cái hộp đựng châu báu quý giá được cất giữ trong một căn phòng kho báu.
So rattibhāge peḷāsu uppannakicco dvāraṃ vivaritvā, dīpaṃ jāletvā, dīpena vihate andhakāre, peḷāsu pākaṭabhāvaṃ gatāsu, tāsu kiccaṃ katvā dvāraṃ pidahitvā gato.
When there was work with the caskets at night, he would open the door, light a lamp, and after the darkness was dispelled by the lamp, when the caskets became clear, he would do his work with them, close the door, and leave.
Vào ban đêm, khi có việc cần đến các hộp, ông ta mở cửa, thắp đèn, và khi bóng tối bị xua tan bởi ánh đèn, các hộp trở nên rõ ràng. Ông ta hoàn thành công việc với các hộp, đóng cửa lại rồi đi.
Puna andhakāraṃ avatthari.
Again, darkness would settle.
Bóng tối lại bao trùm.
Dutiyavārepi tatiyavārepi tatheva akāsi.
He did the same on the second and third occasions.
Lần thứ hai và lần thứ ba, ông ta cũng làm như vậy.
Catutthavāre dvāre vivaṭe andhakāre peḷā na paññāyantīti vīmaṃsantasseva sūriyo uggañchi, sūriyobhāsena vihate andhakāre peḷāsu kiccaṃ katvā pakkāmi.
On the fourth occasion, as he was wondering, 'The caskets are not visible in the darkness even after the door is opened,' the sun rose, and after the darkness was dispelled by the sunlight, he did his work with the caskets and departed.
Đến lần thứ tư, khi cửa mở, trong bóng tối, các hộp không hiện rõ. Trong lúc ông ta đang suy nghĩ, mặt trời mọc, và khi bóng tối bị xua tan bởi ánh sáng mặt trời, ông ta hoàn thành công việc với các hộp rồi rời đi.
Tattha cattāro peḷā viya cattāri saccāni.
In that simile, the four caskets are like the four Noble Truths.
Ở đó, bốn cái hộp ví như bốn chân lý.
Tāsu kicce uppanne dvāravivaraṇakālo viya sotāpattimaggassa vipassanābhinīharaṇakālo.
The time of opening the door when work arises with the caskets is like the time of bringing vipassanā into focus for the Sotāpatti path.
Thời điểm mở cửa khi có việc với các hộp ví như thời điểm hành giả Nhập Lưu phát triển tuệ quán.
Andhakāraṃ viya saccapaṭicchādakatamaṃ.
Darkness is like the delusion that conceals the truths.
Bóng tối ví như sự vô minh che lấp chân lý.
Dīpo bhāso viya sotāpattimaggobhāso.
The light of the lamp is like the light of the Sotāpatti path.
Ánh sáng của ngọn đèn ví như ánh sáng của đạo lộ Nhập Lưu.
Vihate andhakāre tassa purisassa peḷānaṃ pākaṭabhāvo viya maggañāṇassa saccānaṃ pākaṭabhāvo.
The clarity of the caskets for that man when darkness is dispelled is like the clarity of the truths for the path-knowledge.
Sự rõ ràng của các hộp đối với người đàn ông đó khi bóng tối bị xua tan ví như sự rõ ràng của các chân lý đối với trí tuệ đạo lộ.
Maggañāṇassa pākaṭāni pana maggasamaṅgissa puggalassa pākaṭāneva honti.
The truths that are clear to the path-knowledge are indeed clear to the individual endowed with the path.
Và các chân lý rõ ràng đối với trí tuệ đạo lộ thì cũng rõ ràng đối với người đã thành tựu đạo lộ.
Peḷāsu kiccaṃ katvā gatakālo viya sotāpattimaggassa attanā pahātabbakilese pajahitvā niruddhakālo.
The time of leaving after doing work with the caskets is like the time when the Sotāpatti path has abandoned its own abandonable defilements and ceased.
Thời điểm sau khi hoàn thành công việc với các hộp rồi rời đi ví như thời điểm đạo lộ Nhập Lưu đã diệt trừ các phiền não cần phải diệt trừ bởi chính nó và đã chấm dứt.
Puna andhakārāvattharaṇaṃ viya uparimaggattayavajjhasaccapaṭicchādakatamaṃ.
The re-covering of darkness is like the delusion that conceals the truths, which is to be abandoned by the aggregate of the higher three paths.
Sự bao trùm trở lại của bóng tối ví như sự vô minh che lấp chân lý phải được diệt trừ bởi ba đạo lộ cao hơn.
Catutthavāre dvāravivaraṇakālo viya arahattamaggassa vipassanābhinīharaṇakālo.
The time of opening the door on the fourth occasion is like the time of bringing vipassanā into focus for the Arahatta path.
Thời điểm mở cửa lần thứ tư ví như thời điểm đạo lộ A-la-hán phát triển tuệ quán.
Sūriyuggamanaṃ viya arahattamagguppādo.
The rising of the sun is like the arising of the Arahatta path.
Sự mặt trời mọc ví như sự phát sinh của đạo lộ A-la-hán.
Andhakāravidhamanaṃ viya arahattamaggassa saccapaṭicchādakatamavinodanaṃ.
The dispelling of darkness, which is the delusion covering the Four Noble Truths, is like the Arahatta-magga.
Giống như việc xua tan bóng tối, đó là việc con đường A-la-hán (arahattamagga) loại bỏ sự si mê che đậy các sự thật.
Vihate andhakāre tassa peḷānaṃ pākaṭabhāvo viya arahattamaggañāṇassa catunnaṃ saccānaṃ pākaṭabhāvo.
The clarity of the Four Noble Truths to the Arahatta-magga wisdom is like the visibility of objects to that man when darkness is dispelled.
Khi bóng tối bị xua tan, mọi vật ẩn giấu trở nên rõ ràng, giống như trí tuệ của con đường A-la-hán (arahattamaggañāṇa) làm cho Tứ Thánh Đế (catunnaṃ saccānaṃ) trở nên hiển lộ.
Ñāṇassa pākaṭāni pana puggalassa pākaṭāneva honti.
And the truths that are clear to wisdom are indeed clear to the individual.
Những gì hiển lộ đối với trí tuệ thì cũng hiển lộ đối với cá nhân đó.
Peḷāsu kiccaṃ katvā gatakālo viya arahattamaggassa sabbakilesakhepanaṃ.
The complete destruction of all defilements by the Arahatta-magga is like the time spent having done one's business among the objects.
Giống như thời điểm sau khi đã hoàn thành công việc với các vật ẩn giấu, đó là việc con đường A-la-hán tiêu diệt tất cả phiền não (sabbakilesakhepanaṃ).
Sūriyuggamanato paṭṭhāya ālokasseva pavattikālo viya arahattamaggassa uppannakālato paṭṭhāya puna saccapaṭicchādakatamābhāvo.
The non-existence of the darkness, which is the delusion covering the Four Noble Truths, after the arising of the Arahatta-magga is like the continuous presence of light from the time of sunrise.
Giống như ánh sáng tiếp tục chiếu rọi từ khi mặt trời mọc, đó là việc không còn sự si mê che đậy các sự thật nữa kể từ khi con đường A-la-hán (arahattamagga) phát sinh.
Idaṃ tāva saccadassanassa apubbābhāve opammaṃ.
This, first of all, is an analogy for the non-newness of seeing the truths.
Đây là ví dụ về sự không mới mẻ của việc thấy các sự thật.
Diṭṭhakameva hi passati.
Indeed, one sees what has already been seen.
Quả thật, người ấy thấy những gì đã được thấy.
‘Kilese pana aññe añño pajahatī’ti ettha khāropamaṃ nāma gahitaṃ.
Regarding the phrase ‘one abandons defilements that are distinct from those of another’, an analogy of lye has been adopted.
Tuy nhiên, trong đoạn ‘kilese pana aññe añño pajahatī’ti (những phiền não khác, người khác từ bỏ), ví dụ về chất kiềm đã được nêu ra.
Eko puriso kiliṭṭhaṃ vatthaṃ rajakassa adāsi.
A certain man gave a dirty cloth to a washerman.
Một người đã đưa tấm vải bẩn cho người thợ giặt.
Rajako ūsakhāraṃ chārikakhāraṃ gomayakhāranti tayo khāre datvā khārehi khāditabhāvaṃ ñatvā udake vikkhāletvā oḷārikoḷārikaṃ malaṃ pavāhesi.
The washerman, having applied three types of lye—earth-lye, ash-lye, and cow-dung-lye—and knowing that the lyes had acted, washed the cloth in water and removed the coarser stains.
Người thợ giặt đã cho ba loại chất kiềm: kiềm đất, kiềm tro, kiềm phân bò, rồi biết rằng chúng đã ăn mòn vết bẩn, anh ta giặt sạch trong nước và loại bỏ những vết bẩn thô.
Tato na tāva parisuddhanti dutiyampi tatheva khāre datvā, udake vikkhāletvā, tato nātisaṇhataraṃ malaṃ pavāhesi.
Then, knowing that it was not yet completely clean, he applied the lyes in the same manner a second time, washed it in water, and removed the less subtle stains.
Sau đó, vì nó chưa hoàn toàn sạch, anh ta lại cho các chất kiềm đó lần thứ hai, giặt sạch trong nước, rồi loại bỏ những vết bẩn không quá mịn khác.
Tato na tāva parisuddhanti tatiyampi te khāre datvā udake vikkhāletvā tato saṇhataraṃ malaṃ pavāhesi.
Then, knowing that it was not yet completely clean, he applied those lyes a third time, washed it in water, and removed the subtler stains.
Sau đó, vì nó chưa hoàn toàn sạch, anh ta lại cho ba loại chất kiềm đó lần thứ ba, giặt sạch trong nước, rồi loại bỏ những vết bẩn mịn hơn.
Tato na tāva parisuddhanti catutthampi te khāre datvā, udake vikkhāletvā aṃsuabbhantaragatampi nissesaṃ malaṃ pavāhetvā sāmikassa adāsi.
Then, knowing that it was not yet completely clean, he applied those lyes a fourth time, washed it in water, removed all stains, even those embedded in the threads, and returned it to the owner.
Sau đó, vì nó chưa hoàn toàn sạch, anh ta lại cho các chất kiềm đó lần thứ tư, giặt sạch trong nước, loại bỏ hoàn toàn cả những vết bẩn bám sâu vào sợi vải, rồi trao lại cho chủ nhân.
So gandhakaraṇḍake pakkhipitvā icchiticchitakāle paridahati.
The owner placed it in a perfumed casket and wore it whenever desired.
Người chủ bỏ nó vào hộp hương và mặc vào bất cứ khi nào muốn.
Tattha kiliṭṭhavatthaṃ viya kilesānugataṃ cittaṃ.
Therein, the mind defiled by defilements is like the dirty cloth.
Trong đó, tâm bị phiền não nhiễm ô giống như tấm vải bẩn.
Tividhakhāradānakālo viya tīsu anupassanāsu kammassa pavattanakālo.
The time of applying the three types of lye is like the time of engaging in the practice of the three contemplations (anupassanā).
Thời gian cho ba loại chất kiềm giống như thời gian thực hành công việc trong ba phép quán niệm (anupassanā).
Udake vikkhāletvā oḷārikoḷārikamalappavāhanaṃ viya sotāpattimaggena pañcakilesakhepanaṃ.
The removal of coarse stains by washing in water is like the destruction of five defilements by the Sotāpatti-magga.
Việc giặt sạch trong nước và loại bỏ những vết bẩn thô giống như việc con đường Nhập Lưu (sotāpattimagga) tiêu diệt năm phiền não.
Dutiyampi tesaṃ khārānaṃ anuppadānaṃ viya ‘na tāva parisuddhaṃ idaṃ citta’nti tāsuyeva tīsu anupassanāsu kammappavattanaṃ.
The re-application of those lyes a second time is like engaging in the practice of those same three contemplations, knowing, "This mind is not yet clean."
Việc cho lại các chất kiềm đó lần thứ hai, vì biết ‘tâm này chưa hoàn toàn thanh tịnh’, giống như việc thực hành công việc trong chính ba phép quán niệm đó.
Tato nātisaṇhataramalappavāhanaṃ viya sakadāgāmimaggena oḷārikasaṃyojanadvayakhepanaṃ.
The removal of the less subtle stains then is like the destruction of the two gross fetters by the Sakadāgāmi-magga.
Việc loại bỏ những vết bẩn không quá mịn sau đó giống như việc con đường Nhất Lai (sakadāgāmimagga) tiêu diệt hai kiết sử thô.
Tato ‘na tāva parisuddhaṃ vattha’nti puna khārattayadānaṃ viya ‘na tāva parisuddhaṃ idaṃ citta’nti tāsuyeva tīsu anupassanāsu kammappavattanaṃ.
The re-application of the three lyes, knowing, "This cloth is not yet clean," is like engaging in the practice of those same three contemplations, knowing, "This mind is not yet clean."
Việc lại cho ba loại chất kiềm, vì biết ‘tấm vải này chưa hoàn toàn thanh tịnh’, giống như việc thực hành công việc trong chính ba phép quán niệm đó, vì biết ‘tâm này chưa hoàn toàn thanh tịnh’.
Tato saṇhataramalappavāhanaṃ viya anāgāmimaggena aṇusahagatasaṃyojanadvayakhepanaṃ.
The removal of the subtler stains then is like the destruction of the two subtle fetters by the Anāgāmi-magga.
Việc loại bỏ những vết bẩn mịn hơn sau đó giống như việc con đường Bất Hoàn (anāgāmimagga) tiêu diệt hai kiết sử vi tế.
‘Na tāva parisuddhaṃ vattha’nti puna khārattayadānaṃ viya ‘na tāva parisuddhaṃ idaṃ citta’nti tāsuyeva tīsu anupassanāsu kammappavattanaṃ.
The re-application of the three lyes, knowing, "This cloth is not yet clean," is like engaging in the practice of those same three contemplations, knowing, "This mind is not yet clean."
Việc lại cho ba loại chất kiềm, vì biết ‘tấm vải này chưa hoàn toàn thanh tịnh’, giống như việc thực hành công việc trong chính ba phép quán niệm đó, vì biết ‘tâm này chưa hoàn toàn thanh tịnh’.
Tato vikkhālanena aṃsuabbhantaragate male pavāhetvā parisuddhassa rajatapaṭṭasadisassa gandhakaraṇḍake nikkhittassa vatthassa icchiticchitakkhaṇe paridahanaṃ viya arahattamaggena aṭṭhannaṃ kilesānaṃ khepitattā parisuddhassa khīṇāsavacittassa icchiticchitakkhaṇe phalasamāpattivihārena vītināmanaṃ.
Then, the wearing of the cloth, which is pure and like a silver plate, placed in a perfumed casket, at the desired moment, after removing all stains, even those embedded in the threads, by washing, is like the Arahat's mind, pure due to the destruction of the eight defilements by the Arahatta-magga, passing time with the fruition attainment (phalasamāpatti) at any desired moment.
Sau đó, việc giặt sạch, loại bỏ cả những vết bẩn bám sâu vào sợi vải, và việc mặc tấm vải đã hoàn toàn thanh tịnh, trắng tinh như tấm bạc, được đặt trong hộp hương vào bất cứ lúc nào muốn, giống như việc tâm của bậc A-la-hán (khīṇāsavacitta) đã hoàn toàn thanh tịnh do đã tiêu diệt tám phiền não bằng con đường A-la-hán (arahattamagga), và trải qua thời gian bằng sự an trú trong quả vị (phalasamāpattivihārena) vào bất cứ lúc nào muốn.
Idaṃ ‘aññe añño kilese pajahatī’ti ettha opammaṃ.
This is the analogy for ‘one abandons defilements that are distinct from those of another’.
Đây là ví dụ trong đoạn ‘aññe añño kilese pajahatī’ti (những phiền não khác, người khác từ bỏ).
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Điều này cũng đã được nói:
‘‘Seyyathāpi, āvuso, vatthaṃ saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ, tamenaṃ sāmikā rajakassa anupadajjeyyuṃ.
“Just as, friends, a cloth that is stained and soiled, its owners would hand it over to a washerman.
“Này các Tôn giả, ví như một tấm vải bị dơ, bị nhiễm bẩn, chủ nhân của nó đem giao cho người thợ giặt.
Tamenaṃ rajako ūse vā khāre vā gomaye vā sammadditvā acche udake vikkhāleti.
The washerman would then treat it with earth-lye or ash-lye or cow-dung-lye, and wash it in clear water.
Người thợ giặt ấy, sau khi vò nó với kiềm đất, hay kiềm tro, hay kiềm phân bò, rồi giặt sạch trong nước trong.
Kiñcāpi taṃ hoti vatthaṃ parisuddhaṃ pariyodātaṃ, atha khvassa hotiyeva ‘aṇusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato’.
Although that cloth becomes clean and pure, there still remains an unremoved subtle scent of earth-lye, or ash-lye, or cow-dung-lye.
Dù tấm vải ấy đã được thanh tịnh, trắng sạch, nhưng vẫn còn một mùi kiềm đất, hay mùi kiềm tro, hay mùi kiềm phân bò vi tế chưa được loại bỏ hoàn toàn.
Tamenaṃ rajako sāmikānaṃ deti.
The washerman then gives it back to the owners.
Người thợ giặt ấy trao lại tấm vải cho các chủ nhân.
Tamenaṃ sāmikā gandhaparibhāvite karaṇḍake nikkhipanti.
The owners place it in a perfumed casket.
Các chủ nhân ấy đặt nó vào một hộp hương đã được ướp hương.
Yopissa hoti aṇusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchati.
Even that subtle scent of earth-lye, or ash-lye, or cow-dung-lye, which was unremoved, also gets completely eliminated.
Và mùi kiềm đất, hay mùi kiềm tro, hay mùi kiềm phân bò vi tế chưa được loại bỏ hoàn toàn kia cũng được loại bỏ hoàn toàn.
Evameva kho, āvuso, kiñcāpi ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti, atha khvassa hotiyeva pañcasu upādānakkhandhesu aṇusahagato ‘asmī’ti māno, ‘asmī’ti chando, ‘asmī’ti anusayo asamūhato, so aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati – ‘iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā iti saññā iti saṅkhārā iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti.
In the same way, friends, although the five lower fetters are abandoned by a noble disciple, there still remains in the five aggregates of clinging a subtle uneradicated conceit ‘I am’, a subtle uneradicated desire ‘I am’, a subtle uneradicated latent tendency ‘I am’; at a later time, he dwells contemplating the rise and fall in these five aggregates of clinging—‘Such is form, such is its origination, such is its passing away; such is feeling, such is perception, such are volitional formations, such is consciousness, such is its origination, such is its passing away’.
Cũng vậy, này các Tôn giả, dù năm hạ phần kiết sử của vị đệ tử Thánh đã được đoạn trừ, nhưng vẫn còn một ngã mạn ‘tôi là’, một dục vọng ‘tôi là’, một tùy miên ‘tôi là’ vi tế chưa được loại bỏ hoàn toàn đối với năm uẩn chấp thủ. Vị ấy, sau một thời gian, an trú quán sát sự sinh diệt của năm uẩn chấp thủ – ‘Đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc, đây là sự diệt của sắc; đây là thọ, đây là tưởng, đây là hành, đây là thức, đây là sự tập khởi của thức, đây là sự diệt của thức’.
Tassimesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu aṇusahagato ‘asmī’ti māno, ‘asmī’ti chando, ‘asmī’ti anusayo asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchatī’’ti (saṃ. ni. 3.89).
As he dwells contemplating the rise and fall in these five aggregates of clinging, that subtle conceit ‘I am’, that subtle desire ‘I am’, that subtle latent tendency ‘I am’, which was uneradicated in these five aggregates of clinging, also gets completely eliminated” (Saṃ. Ni. 3.89).
Khi vị ấy an trú quán sát sự sinh diệt của năm uẩn chấp thủ này, thì ngã mạn ‘tôi là’, dục vọng ‘tôi là’, tùy miên ‘tôi là’ vi tế chưa được loại bỏ hoàn toàn đối với năm uẩn chấp thủ kia cũng được loại bỏ hoàn toàn.”
Tattha sotāpattimaggena pañca akusalacittāni pahīyanti saddhiṃ cittaṅgavasena uppajjanakapāpadhammehi.
Therein, by the Sotāpatti-magga, five unwholesome cittas are abandoned, together with the evil mental factors that arise as part of the citta.
Trong đó, năm tâm bất thiện (akusalacittāni) được đoạn trừ bằng con đường Nhập Lưu (sotāpattimaggena), cùng với các pháp bất thiện phát sinh theo từng phần của tâm (cittaṅgavasena uppajjanakapāpadhammehi).
Sakadāgāmimaggena dve domanassasahagatacittāni tanukāni bhavanti saddhiṃ cittaṅgavasena uppajjanakapāpadhammehi.
By the Sakadāgāmi-magga, two cittas accompanied by distress become diminished, together with the evil mental factors that arise as part of the citta.
Bằng con đường Nhất Lai (sakadāgāmimaggena), hai tâm tương ưng với ưu (domanassasahagatacittāni) trở nên yếu đi, cùng với các pháp bất thiện phát sinh theo từng phần của tâm.
Anāgāmimaggena tāniyeva pahīyanti saddhiṃ sampayuttadhammehi.
By the Anāgāmi-magga, those same cittas are abandoned, together with their associated phenomena.
Bằng con đường Bất Hoàn (anāgāmimaggena), chính những tâm đó được đoạn trừ, cùng với các pháp tương ưng.
Arahattamaggena pañca akusalacittāni pahīyanti saddhiṃ cittaṅgavasena uppajjanakapāpadhammehi.
By the Arahatta-magga, five unwholesome cittas are abandoned, together with the evil mental factors that arise as part of the citta.
Bằng con đường A-la-hán (arahattamaggena), năm tâm bất thiện được đoạn trừ, cùng với các pháp bất thiện phát sinh theo từng phần của tâm.
Imesaṃ dvādasannaṃ akusalacittānaṃ pahīnakālato paṭṭhāya khīṇāsavassa cittaṅgavasena puna pacchatopavattanakakileso nāma na hoti.
From the time of the abandonment of these twelve unwholesome cittas, no defilement subsequently arises in an Arahant's mind as a mental factor.
Kể từ khi mười hai tâm bất thiện này được đoạn trừ, không còn phiền não nào phát sinh trở lại theo từng phần của tâm đối với bậc A-la-hán (khīṇāsava).
Tatridaṃ opammaṃ – eko kira mahārājā paccante ārakkhaṃ datvā mahānagare issariyaṃ anubhavanto vasati.
Here is an analogy for that: It is said that a certain great king, having set up defenses in the border regions, resided in the capital city enjoying sovereignty.
Trong trường hợp này có một ví dụ: Có một vị đại vương đặt quân bảo vệ ở biên giới và sống hưởng quyền uy tối thượng trong kinh thành.
Athassa paccanto kuppi.
Then, his border region became turbulent.
Sau đó, biên giới của ngài bị nổi loạn.
Tasmiṃ samaye dvādasa corajeṭṭhakā anekehi purisasahassehi saddhiṃ raṭṭhaṃ vilumpanti.
At that time, twelve chief bandits, accompanied by many thousands of men, plundered the kingdom.
Vào thời điểm đó, mười hai tên cướp đầu sỏ cùng với hàng ngàn người đã cướp phá đất nước.
Paccantavāsino mahāmattā ‘paccanto kupito’ti rañño pahiṇiṃsu.
The high officials residing in the border region sent a message to the king, saying, "The border region is in revolt."
Các đại thần ở biên giới đã gửi tin báo cho nhà vua rằng ‘biên giới đã bị nổi loạn’.
Rājā ‘vissaṭṭhā gaṇhatha, ahaṃ tumhākaṃ kattabbaṃ karissāmī’ti sāsanaṃ pahiṇi.
The king sent a message, saying, "Go forth and seize them; I will do what is necessary for you."
Nhà vua đã gửi thông điệp rằng ‘Hãy tự do bắt giữ chúng, ta sẽ làm những gì cần làm cho các ngươi’.
Te paṭhamasampahāreneva anekehi purisasahassehi saddhiṃ pañca corajeṭṭhake ghātayiṃsu.
With the very first assault, they killed five chief bandits along with many thousands of men.
Ngay trong trận chiến đầu tiên, họ đã giết chết năm tên cướp đầu sỏ cùng với hàng ngàn người của chúng.
Sesā satta janā attano attano parivāre gahetvā pabbataṃ pavisiṃsu.
The remaining seven men, taking their respective retinues, entered a mountain.
Bảy tên còn lại, mỗi tên dẫn theo tùy tùng của mình, đã trốn vào núi.
Amaccā taṃ pavattiṃ rañño pesayiṃsu.
The ministers sent that report to the king.
Các đại thần đã gửi tin tức đó cho nhà vua.
Tattha mahanto rājā viya dhammarājā.
There, the great king is like the Dhammarājā.
Trong đó, vị vua vĩ đại ví như Pháp vương (Dhammarājā).
Paccantavāsino amaccā viya yogāvacarā kulaputtā.
The frontier-dwelling ministers are like the yogāvacara kulaputtas.
Các vị quan sống ở biên giới ví như các thiện nam tử hành giả (yogāvacara).
Dvādasa corajeṭṭhakā viya dvādasa akusalacittāni.
The twelve chief bandits are like the twelve unwholesome cittas.
Mười hai tên trộm đầu sỏ ví như mười hai loại tâm bất thiện (akusalacitta).
Tesaṃ sahāyā anekasahassapurisā viya cittaṅgavasena uppajjanakapāpadhammā.
Their companions, the thousands of men, are like the evil phenomena that arise in terms of mental factors.
Những kẻ tùy tùng của chúng, hàng ngàn người, ví như các pháp bất thiện (pāpadhammā) khởi lên theo khía cạnh tâm sở.
Rañño paccanto kupitoti pahitakālo viya ārammaṇe kilesesu uppannesu ‘bhante, kileso me uppanno’ti satthu ārocanakālo.
The time when the king’s frontier was reported as disturbed is like the time when, upon the arising of defilements regarding an object, it is reported to the Teacher, “Venerable Sir, a defilement has arisen in me.”
Thời điểm báo tin cho vua rằng vùng biên giới đang nổi loạn ví như thời điểm báo cho Đức Thế Tôn rằng ‘Bạch Thế Tôn, phiền não đã khởi lên trong con’ khi các phiền não (kilesa) khởi lên trong đối tượng (ārammaṇa).
‘Vissaṭṭhā gaṇhantū’ti dhanadānaṃ viya ‘kilese niggaṇha bhikkhū’ti dhammarañño kammaṭṭhānācikkhanaṃ.
Giving wealth with the instruction ‘Let them take it freely’ is like the Dhammarājā’s teaching of kammaṭṭhāna: ‘Monks, suppress the defilements.’
Việc ban của cải với lời rằng ‘Hãy tự do mà lấy’ ví như việc Pháp vương chỉ dạy đề mục thiền (kammaṭṭhāna) với lời ‘Này các Tỳ-kheo, hãy chế ngự các phiền não’.
Saparivārānaṃ pañcannaṃ corajeṭṭhakānaṃ ghātitakālo viya sotāpattimaggena sampayuttānaṃ pañcannaṃ akusalacittānaṃ pahānaṃ.
The time when five chief bandits with their retinues were slain is like the abandonment of five unwholesome cittas associated with the Sotāpatti-magga.
Thời điểm năm tên trộm đầu sỏ cùng tùy tùng bị giết ví như sự đoạn trừ năm loại tâm bất thiện tương ưng với đạo Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga).
Puna rañño pavattipesanaṃ viya tathāgatassa paṭiladdhaguṇārocanaṃ.
Again, the Tathāgata sending a message is like the report of the qualities attained.
Việc vua lại sai người đi báo tin ví như việc trình bày những phẩm chất đã đạt được của Đức Như Lai.
‘Vissaṭṭhā gaṇhantū’ti puna dhanadānaṃ viya bhagavato arahattamaggassa vipassanācikkhanaṃ.
Giving wealth again with the instruction ‘Let them take it freely’ is like the Blessed One’s teaching of vipassanā for the Arahatta-magga.
Việc lại ban của cải với lời ‘Hãy tự do mà lấy’ ví như việc Đức Thế Tôn chỉ dạy thiền quán cho đạo A-la-hán (arahattamagga).
Catutthasampahārena saparivārānaṃ pañcannaṃ corajeṭṭhakānaṃ ghātitakālato paṭṭhāya janapadassa khemakālo viya arahattamaggena sasampayuttesu pañcasu akusalacittesu pahīnesu dvādasannaṃ akusalacittānaṃ pahīnakālato paṭṭhāya puna cittaṅgavasena uppajjanakassa akusaladhammassa abhāvo.
From the time the five chief bandits with their retinues were slain through the fourth assault, the land became secure; similarly, when the five unwholesome cittas associated with the Arahatta-magga are abandoned, from the time of the abandonment of the twelve unwholesome cittas, there is no more arising of unwholesome phenomena in terms of mental factors.
Thời điểm đất nước an toàn kể từ khi năm tên trộm đầu sỏ cùng tùy tùng bị giết trong cuộc tấn công thứ tư ví như sự không còn của các pháp bất thiện khởi lên theo khía cạnh tâm sở kể từ khi mười hai loại tâm bất thiện bị đoạn trừ, khi năm loại tâm bất thiện tương ưng bị đoạn trừ bằng đạo A-la-hán.
Rañño vijitasaṅgāmassa amaccagaṇaparivutassa varapāsāde mahāsampattianubhavanaṃ viya khīṇāsavaparivutassa dhammarañño suññataanimittaappaṇihitabhedesu samāpattisukhesu icchiticchitaphalasamāpattisukhānubhavanaṃ veditabbanti.
The king, having conquered in battle and surrounded by his retinue of ministers, enjoying great prosperity in his splendid palace, is to be understood as the Dhammarājā, surrounded by Arahants, experiencing the happiness of attainment of fruits as desired, among the attainments of the Void, the Signless, and the Undirected.
Việc vua đã chiến thắng trận chiến, được bao quanh bởi đoàn quan lại, hưởng thụ sự giàu sang vĩ đại trên cung điện cao quý, nên được hiểu ví như việc Pháp vương, được bao quanh bởi các vị A-la-hán (khīṇāsava), hưởng thụ sự an lạc của các thiền định (samāpatti) như không, vô tướng, vô nguyện, và sự an lạc của các quả thiền định (phalasamāpatti) như ý muốn.
365. Idāni akusaladhammapadaṃ bhājetvā dassetuṃ katame dhammā akusalātiādi āraddhaṃ.
Now, in order to elaborate on the term ‘Akusalā Dhammā,’ the phrase katame dhammā akusalā (what phenomena are unwholesome?) has been introduced.
Bây giờ, để phân tích và trình bày từ ‘pháp bất thiện’ (akusaladhamma), đoạn ‘ Katame dhammā akusalā’ (Những pháp nào là bất thiện?) v.v. đã được bắt đầu.
Tattha dhammavavatthānādivārappabhedo ca heṭṭhā āgatānaṃ padānaṃ atthavinicchayo ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
Here, the divisions of the section on the determination of phenomena and so forth, and the determination of the meaning of the terms mentioned previously, should be understood in the same way as described before.
Trong đó, các phân loại của các phần như phân định pháp (dhammavavatthāna) và sự xác định ý nghĩa của các từ đã nêu trước đó nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Tattha tattha pana visesamattameva vaṇṇayissāma.
We shall only describe the special points in each case.
Tuy nhiên, chúng tôi sẽ chỉ giải thích những điểm đặc biệt ở từng chỗ.
Tattha samayavavatthāne tāva yasmā, kusalassa viya, akusalassa bhūmibhedo natthi, tasmā ekantaṃ kāmāvacarampi samānaṃ etaṃ ‘kāmāvacara’nti na vuttaṃ.
Here, in the determination of conditions, since there is no division by plane for unwholesome phenomena, as there is for wholesome phenomena, even though it is exclusively of the sensuous plane, it is not stated as ‘kāmāvacara’.
Trước hết, trong phần phân định thời gian (samayavavatthāna), vì bất thiện không có sự phân loại theo cõi (bhūmibheda) như thiện, nên dù nó hoàn toàn thuộc cõi Dục (kāmāvacara), nó không được gọi là ‘kāmāvacara’.
Diṭṭhigatasampayuttanti ettha diṭṭhi eva diṭṭhigataṃ ‘gūthagataṃ muttagata’ntiādīni (a. ni. 9.11) viya.
In the term Diṭṭhigatasampayutta, diṭṭhigata is diṭṭhi itself, like ‘gūthagata’ (come to excrement) and ‘muttagata’ (come to urine) and so forth.
Trong từ Diṭṭhigatasampayutta (tương ưng với tà kiến), diṭṭhi (kiến) chính là diṭṭhigata (tà kiến), như trong các từ ‘gūthagataṃ’ (đã đi đến phân), ‘muttagataṃ’ (đã đi đến nước tiểu) v.v.
Gantabbābhāvato vā diṭṭhiyā gatamattamevetantipi diṭṭhigataṃ.
Or, since there is no going to it, it is merely the going of diṭṭhi, hence diṭṭhigata.
Hoặc, vì không có gì để đi đến, nên nó chỉ là sự hiện hữu của diṭṭhi, do đó cũng là diṭṭhigata.
Tena sampayuttaṃ diṭṭhigatasampayuttaṃ.
Associated with that is diṭṭhigatasampayutta.
Tương ưng với điều đó là diṭṭhigatasampayutta.
Tattha asaddhammasavanaṃ, akalyāṇamittatā, ariyānaṃ adassanakāmatādīni ayoniso manasikāroti evamādīhi kāraṇehi imassa diṭṭhigatasaṅkhātassa micchādassanassa uppatti veditabbā.
Here, the arising of this wrong view, called diṭṭhigata, should be understood to be caused by such factors as listening to false doctrines, having evil companions, and wishing not to see the Noble Ones, and inappropriate attention (ayoniso manasikāra).
Trong đó, sự khởi sinh của tà kiến (micchādassana) này, được gọi là diṭṭhigata, nên được hiểu là do các nguyên nhân như nghe phi pháp (asaddhammasavana), có bạn ác (akalyāṇamittatā), không muốn thấy các bậc Thánh (ariyānaṃ adassanakāmatā) v.v. và tác ý không như lý (ayoniso manasikāro).
Ye hi ete diṭṭhivādapaṭisaṃyuttā asaddhammā tesaṃ bahumānapubbaṅgamena atikkantamajjhattena upaparikkhārahitena savanena, ye ca diṭṭhivipannā akalyāṇamittā taṃsampavaṅkatāsaṅkhātāya akalyāṇamittatāya, buddhādīnaṃ ariyānañceva sappurisānañca adassanakāmatāya catusatipaṭṭhānādibhede ariyadhamme akovidattena pātimokkhasaṃvaraindriyasaṃvarasatisaṃvarañāṇasaṃvarapahānasaṃvarappabhede ariyadhamme ceva sappurisadhamme ca saṃvarabhedasaṅkhātena avinayena teheva kāraṇehi paribhāvitena ayoniso manasikārena kotūhalamaṅgalādipasutatāya ca etaṃ uppajjatīti veditabbaṃ.
For indeed, this* arises due to listening to such false doctrines associated with wrong views with great respect, without impartiality, and without investigation; due to having evil companions, who are deluded in their views, and being inclined towards them; due to not wishing to see the Noble Ones such as the Buddha and virtuous people; due to being unskilled in the noble doctrines, such as the four foundations of mindfulness, and in the noble doctrines and virtuous doctrines related to the types of restraint, such as Pātimokkha restraint, sense-faculty restraint, mindfulness restraint, knowledge restraint, and abandonment restraint, leading to indiscipline caused by these very factors; and due to being devoted to superstitions and auspicious signs.
Thật vậy, điều này khởi sinh do sự lắng nghe các phi pháp liên quan đến các tà kiến với sự tôn trọng cao độ, vượt quá sự thờ ơ, không có sự xem xét kỹ lưỡng; do có bạn ác, tức là sự gắn bó với những người có tà kiến sai lạc; do không muốn thấy các bậc Thánh như chư Phật và các bậc chân nhân; do thiếu hiểu biết về các pháp Thánh như Tứ Niệm Xứ v.v.; do sự thiếu giới luật (avinaya) được gọi là sự hủy hoại giới luật, trong các pháp Thánh và pháp chân nhân như Giới bổn (Pātimokkha-saṃvara), Giới căn (Indriyasaṃvara), Giới niệm (Sati-saṃvara), Giới tuệ (Ñāṇa-saṃvara), Giới đoạn trừ (Pahāna-saṃvara); và do tác ý không như lý đã được thấm nhuần bởi chính những nguyên nhân đó; và do sự say mê các nghi lễ, bùa chú v.v.
Asaṅkhārabhāvo panassa cittassa heṭṭhā vuttanayeneva veditabbo.
However, the non-volitional nature of this citta should be understood in the manner already explained below.
Tuy nhiên, trạng thái vô hành (asaṅkhārabhāva) của tâm này nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Micchādiṭṭhīti ayāthāvadiṭṭhi, virajjhitvā gahaṇato vā vitathā diṭṭhi micchādiṭṭhi.
Micchādiṭṭhī (wrong view) is a view that is not in accordance with reality, or it is a false view because it is grasped wrongly.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) là kiến không chân thật, hoặc là kiến sai lầm do chấp giữ một cách sai lạc.
Anatthāvahattā paṇḍitehi jigucchitā diṭṭhītipi micchādiṭṭhi.
It is also called micchādiṭṭhi because it is shunned by the wise as it leads to what is unbeneficial.
Tà kiến cũng là kiến bị các bậc trí ghê tởm vì nó mang lại sự bất lợi.
Micchāsaṅkappādīsupi eseva nayo.
The same method applies to micchāsaṅkappādīsu (wrong intention, etc.).
Đối với tà tư duy (micchāsaṅkappa) v.v. cũng theo cách tương tự.
Apica micchā passanti tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanamattameva vā esāti micchādiṭṭhi.
Moreover, it is micchādiṭṭhi because by it,* see wrongly, or one oneself sees wrongly, or it is merely wrong seeing.
Hơn nữa, tà kiến là do người ta nhìn sai lạc bởi nó, hoặc tự mình nhìn sai lạc, hoặc nó chỉ là sự nhìn sai lạc.
Sā ayoniso abhinivesalakkhaṇā, parāmāsarasā, micchābhinivesapaccupaṭṭhānā, ariyānaṃ adassanakāmatādipadaṭṭhānā; paramaṃ vajjanti daṭṭhabbā.
It has the characteristic of inappropriate adherence, the function of clinging, it manifests as wrong adherence, and its proximate cause is the wish not to see the Noble Ones, etc.; it should be regarded as a supreme fault.
Tà kiến có đặc tính là sự cố chấp không như lý, có chức năng là sự chấp thủ, biểu hiện là sự cố chấp sai lầm, có nguyên nhân gần là không muốn thấy các bậc Thánh v.v.; nên được xem là tội lỗi tột cùng.
Micchāsaṅkappādīsu ‘micchā’ti padamattameva viseso.
In micchāsaṅkappādīsu (wrong intention, etc.), only the word ‘micchā’ (wrong) is the distinguishing feature.
Trong tà tư duy v.v., chỉ có từ ‘micchā’ (tà) là khác biệt.
Sesaṃ kusalādhikāre vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the way stated in the wholesome section.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói trong phần về các pháp thiện (kusalādhikāra).
Ahirikabalaṃ anottappabalanti ettha balattho niddesavāre āvi bhavissati.
In Ahirikabalaṃ anottappabalaṃ (the strength of shamelessness, the strength of fearlessness of wrongdoing), the meaning of ‘bala’ will become evident in the Niddesavāra.
Trong Ahirikabalaṃ (lực vô tàm) và Anottappabalaṃ (lực vô quý), ý nghĩa của từ ‘bala’ (lực) sẽ được trình bày rõ ràng trong phần Niddesavāra.
Itaresu pana – na hiriyatīti ahiriko.
As for the other terms—ahirika is one who is not ashamed.
Trong các từ còn lại – người không biết hổ thẹn là ahiriko.
Ahirikassa bhāvo ahirikaṃ.
The state of being shameless is ahirikaṃ.
Trạng thái không biết hổ thẹn là ahirikaṃ.
Na ottappaṃ anottappaṃ.
No ottappa (moral dread) is anottappaṃ.
Không có sự ghê sợ tội lỗi là anottappaṃ.
Tesu ahirikaṃ kāyaduccaritādīhi ajigucchanalakkhaṇaṃ, alajjālakkhaṇaṃ vā.
Among these, ahirikaṃ is characterized by not being disgusted by bodily misconduct and so forth, or by the characteristic of lack of shame.
Trong số đó, ahirikaṃ có đặc tính là không ghê tởm các ác hạnh thân v.v., hoặc có đặc tính là không biết hổ thẹn.
Anottappaṃ teheva asārajjanalakkhaṇaṃ anuttāsanalakkhaṇaṃ vā.
Anottappaṃ is characterized by not being afraid or not being terrified by those very actions.
Anottappaṃ có đặc tính là không sợ hãi hoặc không kinh hoàng trước những điều đó.
Ahirikameva balaṃ ahirikabalaṃ.
Ahirika itself is strength, ahirikabalaṃ (the strength of shamelessness).
Chính sự vô tàm là lực (bala), là ahirikabalaṃ.
Anottappameva balaṃ anottappabalaṃ.
Anottappa itself is strength, anottappabalaṃ (the strength of fearlessness of wrongdoing).
Chính sự vô quý là lực (bala), là anottappabalaṃ.
Ayamettha saṅkhepattho.
This is the brief explanation here.
Đây là ý nghĩa tóm tắt ở đây.
Vitthāro pana heṭṭhā vuttapaṭipakkhavasena veditabbo.
The detailed explanation, however, should be understood in terms of its opposites as stated earlier.
Phần giải thích chi tiết nên được hiểu theo nghĩa đối lập đã nói ở trên.
Lubbhanti tena, sayaṃ vā lubbhati, lubbhanamattameva vā tanti lobho.
Lobho (greed) is that by which* crave, or one oneself craves, or it is merely craving.
Người ta tham đắm bởi nó, hoặc tự mình tham đắm, hoặc nó chỉ là sự tham đắm, đó là tham (lobho).
Muyhanti tena, sayaṃ vā muyhati, muyhanamattameva vā tanti moho.
That by which (associated dhammas) become bewildered, or that which itself becomes bewildered, or that which is mere bewilderment – that is delusion (moha).
Do đó (các pháp tương ưng) bị mê hoặc, hoặc tự nó mê hoặc, hoặc chỉ là sự mê hoặc. Đó chính là si mê (moho).
Tesu lobho ārammaṇaggahaṇalakkhaṇo makkaṭālepo viya, abhisaṅgaraso tattakapāle khittamaṃsapesi viya, apariccāgapaccupaṭṭhāno telañjanarāgo viya, saṃyojaniyadhammesu assādadassanapadaṭṭhāno.
Among these, greed (lobha) has the characteristic of grasping an object, like monkey-glue; its function is clinging, like a piece of meat thrown onto a hot plate; it manifests as non-renunciation, like the stain of oil-ointment; its proximate cause is seeing enjoyment in things that bind (saṃyojaniya dhammas).
Trong số đó, tham (lobha) có đặc tính là nắm giữ đối tượng, như keo khỉ. Chức năng của nó là dính mắc mãnh liệt, như miếng thịt bị ném vào chảo nóng. Nó biểu hiện là không thể từ bỏ, như sự dính bám của dầu. Cận nhân của nó là thấy sự thỏa mãn trong các pháp dẫn đến trói buộc (saṃyojaniya-dhamma).
So taṇhānadībhāvena vaḍḍhamāno, sīghasotā nadī viya mahāsamuddaṃ, apāyameva gahetvā gacchatīti daṭṭhabbo.
Growing in the manner of the river of craving, it should be understood that it carries one to the woeful states (apāya) just as a swift-flowing river carries one to the great ocean.
Nên hiểu rằng tham ấy, khi tăng trưởng dưới dạng dòng sông ái dục (taṇhā-nadī), sẽ cuốn trôi (người ta) đến các cõi đọa lạc (apāya) như một dòng sông chảy xiết ra biển lớn.
Imasmiṃ citte saddhā, sati, paññā, cha yugaḷakānīti ime dhammā na gahitā.
In this mind, faith (saddhā), mindfulness (sati), wisdom (paññā), and the six pairs (passaddhi, etc.) are not included.
Trong tâm này, đức tin (saddhā), niệm (sati), tuệ (paññā) và sáu cặp pháp (yugaḷaka) này không được đề cập.
Assaddhiyacitte pasādo nāma natthi.
In a mind of faithlessness, there is no confidence (pasāda).
Trong tâm không có đức tin thì không có sự thanh tịnh (pasāda).
Tasmā tāva saddhā na gahitā.
Therefore, faith is not included.
Vì vậy, đức tin không được đề cập.
Kiṃ pana diṭṭhigatikā attano attano satthārānaṃ na saddahantīti?
But do those with wrong views not have faith in their own teachers?
Nhưng những người theo tà kiến (diṭṭhigatika) không tin vào các bậc đạo sư của họ sao?
Saddahanti.
They do have faith.
Họ tin.
Sā pana saddhā nāma na hoti, vacanasampaṭicchanamattamevetaṃ.
But that is not true faith; it is merely accepting words.
Tuy nhiên, đức tin đó không phải là đức tin (thật sự), đó chỉ là sự chấp nhận lời nói.
Atthato anupaparikkhā vā hoti, diṭṭhi vā.
In ultimate reality, it is either non-investigation or wrong view (diṭṭhi).
Về bản chất, đó là sự không quán xét, hoặc là tà kiến.
Asatiyacitte pana sati natthīti na gahitā.
However, in a mind devoid of mindfulness, there is no mindfulness, so it is not included.
Trong tâm không có niệm thì không có niệm, nên niệm không được đề cập.
Kiṃ diṭṭhigatikā attanā katakammaṃ na sarantīti?
Do those with wrong views not remember the actions they have done?
Những người theo tà kiến không nhớ những việc họ đã làm sao?
Saranti.
They do remember.
Họ nhớ.
Sā pana sati nāma na hoti.
But that is not true mindfulness.
Tuy nhiên, niệm đó không phải là niệm (thật sự).
Kevalaṃ tenākārena akusalacittappavatti.
It is merely the occurrence of an unwholesome mind in that manner.
Đó chỉ là sự khởi lên của tâm bất thiện theo cách đó.
Tasmā sati na gahitā.
Therefore, mindfulness is not included.
Vì vậy, niệm không được đề cập.
Atha kasmā ‘‘micchāsatī’’ti (dī. ni. 3.333; saṃ. ni. 5.1) suttante vuttā?
Then why is it called "wrong mindfulness" (micchāsati) in the suttas?
Vậy tại sao trong kinh điển lại nói đến "tà niệm" (micchā-sati)?
Sā pana akusalakkhandhānaṃ sativirahitattā satipaṭipakkhattā ca micchāmaggamicchattānaṃ pūraṇatthaṃ tattha pariyāyena desanā katā.
That teaching, however, regarding the unwholesome aggregates (akusalakkhandhā) is made metaphorically (pariyāyena) there for the completion of wrong path (micchāmagga) and wrongness (micchātta), due to being devoid of mindfulness and being opposed to mindfulness.
Niệm đó được giảng giải ở đó một cách gián tiếp (pariyāyena) để hoàn thiện tà đạo và các chi phần của tà đạo, vì các uẩn bất thiện thiếu niệm và đối nghịch với niệm.
Nippariyāyena panesā natthi.
But in the ultimate sense (nippariyāyena), it does not exist.
Nhưng một cách trực tiếp (nippariyāyena) thì nó không tồn tại.
Tasmā na gahitā.
Therefore, it is not included.
Vì vậy, nó không được đề cập.
Andhabālacitte pana paññā natthīti na gahitā.
And in the mind of the ignorant fool, there is no wisdom, so it is not included.
Trong tâm của kẻ ngu si và mù quáng thì không có tuệ, nên tuệ không được đề cập.
Kiṃ diṭṭhigatikānaṃ vañcanāpaññā natthīti?
Do those with wrong views not have deceptive wisdom?
Những người theo tà kiến không có tuệ lừa dối sao?
Na panesā paññā, māyā nāmesā hoti.
But this is not wisdom; it is called deceit (māyā).
Nhưng đó không phải là tuệ, đó là sự lừa dối (māyā).
Sā atthato taṇhāva.
In ultimate reality, it is craving (taṇhā).
Về bản chất, đó chính là ái dục (taṇhā).
Idaṃ pana cittaṃ sadarathaṃ garukaṃ bhāriyaṃ kakkhaḷaṃ thaddhaṃ akammaññaṃ gilānaṃ vaṅkaṃ kuṭilaṃ.
However, this mind is agitated, heavy, burdensome, harsh, stiff, unworkable, sick, crooked, and bent.
Tâm này lại đầy phiền não, nặng nề, khó khăn, thô cứng, cứng nhắc, không thích hợp cho công việc, cong vẹo, quanh co.
Tasmā passaddhādīni cha yugaḷakāni na gahitāni.
Therefore, the six pairs like tranquility (passaddhi) are not included.
Vì vậy, sáu cặp pháp như sự khinh an (passaddhi) không được đề cập.
Ettāvatā padapaṭipāṭiyā cittaṅgavasena pāḷiāruḷhāni dvattiṃsa padāni dassetvā idāni yevāpanakadhamme dassetuṃ ye vā pana tasmiṃ samayetiādimāha.
Having thus shown thirty-two terms that appear in the Pāḷi text in order of words, according to the constituents of mind, now to show the optional factors, it states, " and whatsoever other factors may be present at that time," and so on.
Sau khi trình bày ba mươi hai pháp được đề cập trong Pāḷi theo thứ tự từng từ, dưới dạng các chi phần của tâm, bây giờ để trình bày các pháp bổ sung (yevāpanaka-dhamma), (văn bản) nói: " Và bất cứ pháp nào vào lúc ấy" (ye vā pana tasmiṃ samaye) v.v..
Tattha sabbesupi akusalacittesu chando adhimokkho manasikāro māno issā macchariyaṃ thinaṃ middhaṃ uddhaccaṃ kukkuccanti ime daseva yevāpanakā honti dhammā, suttāgatā, suttapadesu dissareti vuttā.
Among these, in all unwholesome minds, these ten factors—intention (chanda), determination (adhimokkha), attention (manasikāra), conceit (māna), envy (issā), stinginess (macchariya), sloth (thīna), torpor (middha), restlessness (uddhacca), and remorse (kukkucca)—are merely optional factors, which are found in the suttas, as stated in the sutta passages.
Trong đó, trong tất cả các tâm bất thiện, chỉ có mười pháp này là các pháp bổ sung: ý muốn (chanda), quyết định (adhimokkha), tác ý (manasikāra), kiêu mạn (māna), tật đố (issā), xan tham (macchariya), hôn trầm (thīna), thụy miên (middha), trạo cử (uddhacca), và hối hận (kukkucca). Chúng được đề cập trong kinh điển, và được thấy trong các đoạn kinh.
Imasmiṃ pana citte chando adhimokkho manasikāro uddhaccanti ime apaṇṇakaṅgasaṅkhātā cattārova yevāpanakā honti.
But in this mind, only these four optional factors, known as the invariable constituents—intention (chanda), determination (adhimokkha), attention (manasikāra), and restlessness (uddhacca)—are present.
Tuy nhiên, trong tâm này, chỉ có bốn pháp này là các pháp bổ sung, được gọi là các chi phần không thể thiếu (apaṇṇakaṅga): ý muốn (chanda), quyết định (adhimokkha), tác ý (manasikāra), và trạo cử (uddhacca).
Tattha chandādayo heṭṭhā vuttanayeneva veditabbā.
Among these, intention (chanda) and so on are to be understood in the same way as stated below (in relation to wholesome states).
Trong đó, ý muốn (chanda) v.v. nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Kevalañhi te kusalā, ime akusalā.
The only difference is that those (previously mentioned) are wholesome, and these (here) are unwholesome.
Điểm khác biệt duy nhất là những pháp kia là thiện, còn những pháp này là bất thiện.
Itaraṃ pana uddhatassa bhāvo ‘uddhaccaṃ’.
The other (uddheca), however, is the state of being agitated, which is 'restlessness'.
Còn trạo cử (uddhacca) là trạng thái của sự xao động.
Taṃ cetaso avūpasamalakkhaṇaṃ vātābhighātacalajalaṃ viya, anavaṭṭhānarasaṃ vātābhighātacaladhajapaṭākā viya, bhantattapaccupaṭṭhānaṃ pāsāṇābhighātasamuddhatabhasmā viya, cetaso avūpasame ayonisomanasikārapadaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of the mind's unsettledness, like water agitated by wind; its function is instability, like a banner agitated by wind; it manifests as mental agitation, like ashes stirred up by striking a rock; its proximate cause is unskillful attention due to the mind's unsettledness.
Nó có đặc tính là sự không yên tĩnh của tâm, như nước bị gió thổi làm dao động. Chức năng của nó là sự không ổn định, như cờ và biểu ngữ bị gió thổi làm bay. Nó biểu hiện là sự bối rối, như tro bụi bị thổi tung bởi sự va chạm của đá. Cận nhân của nó là tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) trong sự không yên tĩnh của tâm.
Cittavikkhepoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood as mental distraction.
Nên hiểu rằng đó là sự phóng dật của tâm (citta-vikkhepa).
Iti phassādīni dvattiṃsa, yevāpanakavasena vuttāni cattārīti sabbānipi imasmiṃ dhammuddesavāre chattiṃsa dhammapadāni bhavanti.
Thus, the thirty-two beginning with contact (phassa), and the four stated as optional factors, altogether make thirty-six dhamma terms in this section of the exposition of dhammas.
Như vậy, ba mươi hai pháp như xúc (phassa) v.v., và bốn pháp được đề cập dưới dạng bổ sung, tổng cộng có ba mươi sáu pháp trong phần trình bày các pháp này.
Cattāri apaṇṇakaṅgāni hāpetvā pāḷiyaṃ āgatāni dvattiṃsameva.
Excluding the four invariable constituents, only thirty-two are directly stated in the Pāḷi text.
Khi bỏ đi bốn chi phần không thể thiếu, chỉ có ba mươi hai pháp được đề cập trong Pāḷi.
Aggahitaggahaṇena panettha phassapañcakaṃ, vitakko vicāro pīti cittassekaggatā vīriyindriyaṃ jīvitindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobho mohoti soḷasa dhammā honti.
By not repeating already included terms, here there are sixteen dhammas: the group of five (phassapañcaka), initial application (vitakka), sustained application (vicāra), rapture (pīti), one-pointedness of mind (cittassekaggatā), faculty of energy (vīriyindriya), faculty of life (jīvitindriya), wrong view (micchādiṭṭhi), shamelessness (ahirika), lack of moral dread (anottappa), greed (lobha), and delusion (moha).
Trong số này, khi không lặp lại các pháp đã được đề cập, có mười sáu pháp: năm pháp xúc (phassa-pañcaka), tầm (vitakka), tứ (vicāra), hỷ (pīti), nhất tâm (cittassekaggatā), cần căn (vīriyindriya), mạng căn (jīvitindriya), tà kiến (micchā-diṭṭhi), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), tham (lobha), và si mê (moha).
Tesu soḷasasu satta dhammā avibhattikā nava savibhattikā honti.
Among these sixteen, seven dhammas are undivided, and nine are divided.
Trong mười sáu pháp đó, bảy pháp là không phân loại, và chín pháp là có phân loại.
Katame satta?
Which are the seven?
Bảy pháp nào?
Phasso saññā cetanā vicāro pīti jīvitindriyaṃ mohoti ime satta avibhattikā.
Contact (phassa), perception (saññā), volition (cetanā), sustained application (vicāra), rapture (pīti), faculty of life (jīvitindriya), and delusion (moha)—these seven are undivided.
Xúc (phassa), tưởng (saññā), tư (cetanā), tứ (vicāra), hỷ (pīti), mạng căn (jīvitindriya), si mê (moha)—bảy pháp này là không phân loại.
Vedanā cittaṃ vitakko cittassekaggatā vīriyindriyaṃ micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime nava savibhattikā.
Feeling (vedanā), mind (citta), initial application (vitakka), one-pointedness of mind (cittassekaggatā), faculty of energy (vīriyindriya), wrong view (micchādiṭṭhi), shamelessness (ahirika), lack of moral dread (anottappa), and greed (lobha)—these nine are divided.
Thọ (vedanā), tâm (citta), tầm (vitakka), nhất tâm (cittassekaggatā), cần căn (vīriyindriya), tà kiến (micchā-diṭṭhi), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), tham (lobha)—chín pháp này là có phân loại.
Tesu cha dhammā dvīsu ṭhānesu vibhattā, eko tīsu, eko catūsu, eko chasu.
Among these, six dhammas are divided into two categories, one into three, one into four, and one into six.
Trong số đó, sáu pháp được phân loại thành hai trường hợp, một pháp thành ba, một pháp thành bốn, và một pháp thành sáu.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Cittaṃ vitakko micchādiṭṭhi ahirikaṃ anottappaṃ lobhoti ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā.
Mind (citta), initial application (vitakka), wrong view (micchādiṭṭhi), shamelessness (ahirika), lack of moral dread (anottappa), and greed (lobha)—these six are divided into two categories.
Tâm (citta), tầm (vitakka), tà kiến (micchā-diṭṭhi), vô tàm (ahirika), vô quý (anottappa), tham (lobha)—sáu pháp này được phân loại thành hai trường hợp.
Tesu hi cittaṃ tāva phassapañcakaṃ patvā cittaṃ hotīti vuttaṃ, indriyāni patvā manindriyanti.
Among these, mind is said to be mind (citta) when it reaches the group of five contacts, and mental faculty (manindriya) when it reaches the faculties.
Trong số đó, tâm (citta) khi đạt đến năm pháp xúc thì được gọi là tâm, khi đạt đến các căn thì được gọi là ý căn (manindriya).
Vitakko jhānaṅgāni patvā vitakko hotīti vutto, maggaṅgāni patvā micchāsaṅkappoti.
Initial application (vitakka) is said to be initial application when it reaches the jhāna factors, and wrong intention (micchāsaṅkappa) when it reaches the path factors.
Tầm (vitakka) khi đạt đến các chi thiền thì được gọi là tầm, khi đạt đến các chi đạo thì được gọi là tà tư duy (micchā-saṅkappa).
Micchādiṭṭhi maggaṅgesupi kammapathesupi micchādiṭṭhiyeva.
Wrong view (micchādiṭṭhi) is always wrong view, both in the path factors and in the courses of action.
Tà kiến (micchā-diṭṭhi) trong các chi đạo và các nghiệp đạo đều là tà kiến.
Ahirikaṃ balāni patvā ahirikabalaṃ hotīti vuttaṃ, lokanāsakadukaṃ patvā ahirikanti.
Shamelessness (ahirika) is said to be the power of shamelessness (ahirīkabala) when it reaches the powers, and shamelessness when it reaches the pair that destroys the world.
Vô tàm (ahirika) khi đạt đến các lực thì được gọi là lực vô tàm (ahirika-bala), khi đạt đến cặp pháp hủy diệt thế gian thì được gọi là vô tàm.
Anottappepi eseva nayo.
The same applies to lack of moral dread (anottappa).
Đối với vô quý (anottappa) cũng vậy.
Lobho mūlaṃ patvā lobho hotīti vutto.
Greed (lobha) is said to be greed when it reaches the roots (of unwholesome states).
Tham (lobha) khi đạt đến các cội rễ thì được gọi là tham.
Kammapathaṃ patvā abhijjhāti.
When it reaches the course of action, it is covetousness (abhijjhā).
Khi đạt đến nghiệp đạo thì được gọi là tham lam (abhijjhā).
Ime cha dvīsu ṭhānesu vibhattā.
These six are divided into two categories.
Sáu pháp này được phân loại thành hai trường hợp.
384. Uddhaccavicikicchāvasena pavattassa visāhārassa paṭipakkhato avisāhāroti evarūpopi attho idha na labbhati.
384. The meaning of "non-wandering" (avisāhāro) as being opposed to the wandering that arises due to uddhacca and vicikicchā is also not taken here.
384. Ý nghĩa như “không phân tán” do đối nghịch với sự phân tán phát sinh do phóng dật và hoài nghi, cũng không được áp dụng ở đây.
Sahajātadhamme pana na visāharatīti avisāhāro.
But avisāhāro means not wandering among co-arising phenomena.
Tuy nhiên, không phân tán các pháp đồng sinh, đó là avisāhāro (không phân tán).
Na vikkhipatīti avikkhepo.
Avikkhepo means not scattering.
Không xao lãng, đó là avikkhepo (không xao lãng).
Akusalacittekaggatāvasena avisāhaṭassa mānasassa bhāvo avisāhaṭamānasatā.
The state of mind that does not wander due to the one-pointedness of unwholesome consciousness is avisāhaṭamānasatā.
Trạng thái của tâm không phân tán theo sự nhất tâm của tâm bất thiện là avisāhaṭamānasatā (tâm không phân tán).
Sahajātadhammesu na kampatīti samādhibalaṃ.
Samādhibalaṃ means not wavering among co-arising phenomena.
Không lay động trong các pháp đồng sinh, đó là samādhibalaṃ (thiền định lực).
Ayāthāvasamādhānato micchāsamādhīti evamidha attho daṭṭhabbo.
Here, the meaning should be understood as micchāsamādhi (wrong concentration) because of its incorrect application.
Do sự an trú không đúng đắn, đó là micchāsamādhīti (tà định), ý nghĩa phải được hiểu như vậy ở đây.
386. Micchādiṭṭhiniddese ayāthāvadassanaṭṭhena micchādiṭṭhi.
386. In the explanation of wrong view (micchādiṭṭhi), micchādiṭṭhi is so called in the sense of seeing incorrectly.
386. Trong phần trình bày về tà kiến, micchādiṭṭhi (tà kiến) là do ý nghĩa của sự thấy sai lầm.
Diṭṭhīsu gataṃ idaṃ dassanaṃ, dvāsaṭṭhidiṭṭhiantogatattāti diṭṭhigataṃ.
This view is diṭṭhigataṃ (view-gone) because it is included among the views, being part of the sixty-two views.
Sự thấy này đã đi vào các kiến chấp, vì nó nằm trong sáu mươi hai tà kiến, đó là diṭṭhigataṃ (kiến chấp).
Heṭṭhāpissa attho vuttoyeva.
Its meaning has already been stated below.
Ý nghĩa của nó cũng đã được nói ở dưới.
Diṭṭhiyeva duratikkamanaṭṭhena diṭṭhigahanaṃ, tiṇagahanavanagahanapabbatagahanāni viya.
This view is diṭṭhigahanaṃ (thicket of views) in the sense of being difficult to overcome, like thickets of grass, forests, and mountains.
Kiến chấp là khó vượt qua, đó là diṭṭhigahanaṃ (rừng rậm kiến chấp), giống như rừng cỏ, rừng cây, rừng núi.
Diṭṭhiyeva sāsaṅkasappaṭibhayaṭṭhena diṭṭhikantāro, corakantāravāḷakantāramarukantāranirudakakantāradubbhikkhakantārā viya.
This view is diṭṭhikantāro (wilderness of views) in the sense of being fraught with danger and fear, like a wilderness of thieves, a wilderness of wild animals, a desert wilderness, a waterless wilderness, or a famine-stricken wilderness.
Kiến chấp là nguy hiểm và đáng sợ, đó là diṭṭhikantāro (sa mạc kiến chấp), giống như sa mạc của kẻ trộm, sa mạc của thú dữ, sa mạc khô cằn, sa mạc không nước, sa mạc đói kém.
Sammādiṭṭhiyā vinivijjhanaṭṭhena vilomanaṭṭhena ca diṭṭhivisūkāyikaṃ.
And diṭṭhivisūkāyikaṃ (perplexity of views) is so called in the sense of piercing and opposing right view.
Do ý nghĩa xuyên thủng và đối lập với chánh kiến, đó là diṭṭhivisūkāyikaṃ (sự rối loạn của kiến chấp).
Micchādassanañhi uppajjamānaṃ sammādassanaṃ vinivijjhati ceva vilometi ca.
For wrong view, when it arises, pierces and opposes right view.
Thật vậy, tà kiến khi phát sinh sẽ xuyên thủng và đối lập với chánh kiến.
Kadāci sassatassa kadāci ucchedassa gahaṇato diṭṭhiyā virūpaṃ phanditanti diṭṭhivipphanditaṃ.
Diṭṭhivipphanditaṃ (fluttering of views) means the view's distorted agitation, due to sometimes grasping eternalism and sometimes annihilationism.
Do đôi khi chấp thường còn đôi khi chấp đoạn, sự lay động của kiến chấp là sai lầm, đó là diṭṭhivipphanditaṃ (sự lay động của kiến chấp).
Diṭṭhigatiko hi ekasmiṃ patiṭṭhātuṃ na sakkoti, kadāci sassataṃ anupatati kadāci ucchedaṃ.
For one holding to views cannot remain stable in one, sometimes inclining towards eternalism, sometimes towards annihilationism.
Vì người có tà kiến không thể an trú vào một điều, đôi khi họ đi theo thường kiến, đôi khi đi theo đoạn kiến.
Diṭṭhiyeva bandhanaṭṭhena saṃyojananti diṭṭhisaṃyojanaṃ.
This view itself is diṭṭhisaṃyojanaṃ (fetter of views) in the sense of binding and being a fetter.
Kiến chấp là sự trói buộc, đó là diṭṭhisaṃyojanaṃ (kiến chấp kiết sử).
Susumārādayo viya purisaṃ, ārammaṇaṃ daḷhaṃ gaṇhātīti gāho.
Gāho (grasping) means firmly seizing an object, like crocodiles and other creatures seize a person.
Giống như cá sấu và những loài khác, nó nắm giữ đối tượng một cách chắc chắn, đó là gāho (sự chấp thủ).
Patiṭṭhahanato patiṭṭhāho.
Patiṭṭhāho (firm grasping) means firmly establishing oneself.
Do sự an trú, đó là patiṭṭhāho (sự an trú chấp thủ).
Ayañhi balavappavattibhāvena patiṭṭhahitvā gaṇhāti.
For this grasps by becoming strongly established.
Thật vậy, điều này nắm giữ sau khi an trú với sức mạnh mạnh mẽ.
Niccādivasena abhinivisatīti abhiniveso.
Abhiniveso (adherence) means adhering firmly in terms of permanence, etc.
Do sự chấp thường, v.v., nó thâm nhập, đó là abhiniveso (sự cố chấp).
Dhammasabhāvaṃ atikkamitvā niccādivasena parato āmasatīti parāmāso.
Parāmāso (clinging) means, having transgressed the true nature of phenomena, touching them from afar (incorrectly) in terms of permanence, etc.
Vượt qua bản chất của pháp, nó chạm vào từ bên ngoài theo cách chấp thường, v.v., đó là parāmāso (sự chấp thủ sai lầm).
Anatthāvahattā kucchito maggo, kucchitānaṃ vā apāyānaṃ maggoti kummaggo.
Kummaggo (wrong path) is a despicable path because it leads to harm, or it is the path to despicable lower realms.
Do mang lại điều bất lợi, đó là con đường xấu, hoặc con đường dẫn đến các cõi khổ, đó là kummaggo (tà đạo).
Ayāthāvapathato micchāpatho.
Micchāpatho (false path) is so called due to being an incorrect path.
Do con đường không đúng đắn, đó là micchāpatho (tà lộ).
Yathā hi disāmūḷhena ayaṃ asukagāmassa nāma pathoti gahitopi taṃ gāmaṃ na sampāpeti, evaṃ diṭṭhigatikena sugatipathoti gahitāpi diṭṭhi sugatiṃ na pāpetīti ayāthāvapathato, micchāpatho.
Just as a person confused about directions, even if they seize a path thinking "this is the path to such-and-such village," is not led to that village, so too, a view, even if seized by one holding to views as "the path to a good destination," does not lead to a good destination; therefore, it is a false path due to being an incorrect path.
Giống như một người lạc đường, dù đã nắm lấy con đường này là con đường đến làng kia, nhưng không thể đến được làng đó; cũng vậy, tà kiến được người có tà kiến chấp là con đường đến thiện đạo, nhưng không thể đưa đến thiện đạo, đó là tà lộ do con đường không đúng đắn.
Micchāsabhāvato micchattaṃ.
Micchattaṃ (wrongness) is so called due to its false nature.
Do bản chất sai lầm, đó là micchattaṃ (tà tính).
Tattheva paribbhamanato taranti ettha bālāti titthaṃ.
Titthaṃ (ford/sect) is a place where fools cross or wander, continually straying within it.
Do sự lang thang trong chính điều đó, những kẻ ngu si vượt qua ở đây, đó là titthaṃ (bến bờ).
Titthañca taṃ anatthānañca āyatananti titthāyatanaṃ.
And since that tittha is also a source of harm, it is titthāyatanaṃ (source of false views).
Đó là bến bờ và là nơi nương tựa của những điều bất lợi, đó là titthāyatanaṃ (tà kiến xứ).
Titthiyānaṃ vā sañjātidesaṭṭhena nivāsaṭhānaṭṭhena ca āyatanantipi titthāyatanaṃ.
Or, it is also titthāyatanaṃ in the sense of being a place where sectarians originate and dwell.
Hoặc do là nơi phát sinh và nơi cư trú của những người theo tà kiến, đó cũng là titthāyatanaṃ (tức là tà kiến xứ).
Vipariyesabhūto gāho, vipariyesato vā gāhoti vipariyesaggāho; vipallattha gāhoti attho.
Vipariyesaggāho (perverted grasping) means grasping that is perverse, or grasping perversely; the meaning is grasping that is distorted.
Sự chấp thủ bị đảo lộn, hoặc sự chấp thủ từ sự đảo lộn, đó là vipariyesaggāho; ý nghĩa là sự chấp thủ sai lầm.
389. Lobhamohaniddesesu lubbhatīti lobho.
389. In the explanations of greed (lobha) and delusion (moha), lobho means craving.
389. Trong phần trình bày về tham và si, tham lam là lobho (tham).
Lubbhanāti lubbhanākāro.
Lubbhanā is the manner of craving.
Sự tham lam là lubbhanā (tức là trạng thái tham lam).
Lobhasampayuttacittaṃ, puggalo vā lubbhito; lubbhitassa bhāvo lubbhitattaṃ.
The consciousness associated with greed, or the person, is greedy (lubbhito); the state of being greedy is lubbhitattaṃ.
Tâm tương ưng với tham, hoặc người tham lam; trạng thái của người tham lam là lubbhitattaṃ (sự tham lam).
Sārajjatīti sārāgo.
Sārāgo means being excessively attached.
Say đắm là sārāgo (sự say đắm).
Sārajjanākāro sārajjanā.
The manner of excessive attachment is sārajjanā.
Trạng thái say đắm là sārajjanā (sự say đắm).
Sārajjitassa bhāvo sārajjitattaṃ.
The state of being excessively attached is sārajjitattaṃ.
Trạng thái của người say đắm là sārajjitattaṃ (sự say đắm).
Abhijjhāyanaṭṭhena abhijjhā.
Abhijjhā is so called in the sense of coveting.
Do ý nghĩa của sự tham muốn, đó là abhijjhā (tham lam).
Puna ‘lobha’-vacane kāraṇaṃ vuttameva.
The reason for the repeated mention of 'lobha' has already been stated.
Lý do cho việc lặp lại từ ‘lobha’ đã được nói rồi.
Akusalañca taṃ mūlañca akusalānaṃ vā mūlanti akusalamūlaṃ.
It is unwholesome and it is a root, or it is a root of unwholesome things, hence akusalamūlaṃ (unwholesome root).
Đó là bất thiện và là căn bản, hoặc là căn bản của các bất thiện pháp, đó là akusalamūlaṃ (bất thiện căn).
390. Ñāṇadassanapaṭipakkhato aññāṇaṃ adassanaṃ.
390. Aññāṇaṃ (ignorance) and adassanaṃ (non-seeing) are so called because they are the opposite of knowledge and seeing.
390. Do đối nghịch với tuệ tri và thấy biết, đó là aññāṇaṃ (vô minh) và adassanaṃ (không thấy biết).
Abhimukho hutvā dhammena na sameti, na samāgacchatīti anabhisamayo.
Anabhisamayo (non-comprehension) means not coming together with the Dhamma directly, not attaining it.
Hướng về pháp nhưng không hòa hợp, không tương ưng, đó là anabhisamayo (không chứng ngộ).
Anurūpato dhamme bujjhatīti anubodho.
Anubodho means understanding the Dhamma appropriately.
Hiểu biết các pháp một cách tương ứng, đó là anubodho (sự hiểu biết theo).
Tappaṭipakkhatāya ananubodho.
Ananubodho (non-understanding) is so called due to being its opposite.
Do đối nghịch với điều đó, đó là ananubodho (không hiểu biết theo).
Aniccādīhi saddhiṃ yojetvā na bujjhatīti asambodho.
Asambodho (non-enlightenment) means not understanding by connecting with impermanence, etc.
Không kết hợp với vô thường, v.v., và không hiểu biết, đó là asambodho (không giác ngộ).
Asantaṃ asamañca bujjhatītipi asambodho.
It is also asambodho in the sense of understanding what is not (real) and what is unequal.
Hiểu biết điều không có và không tương xứng, đó cũng là asambodho.
Catusaccadhammaṃ nappaṭivijjhatīti appaṭivedho.
Appaṭivedho (non-penetration) means not penetrating the Four Noble Truths.
Không thể thấu hiểu Tứ Thánh Đế, đó là appaṭivedho (không thấu triệt).
Rūpādīsu ekadhammampi aniccādisāmaññato na saṅgaṇhātīti asaṃgāhanā.
Asaṃgāhanā (non-grasping) means not grasping even a single phenomenon among material form, etc., in terms of its common characteristics of impermanence, etc.
Không thể nắm giữ dù chỉ một pháp trong sắc, v.v., theo đặc tính chung của vô thường, v.v., đó là asaṃgāhanā (không thâu tóm).
Tameva dhammaṃ na pariyogāhatīti apariyogāhanā.
Apariyogāhanā (non-fathomability) means not thoroughly comprehending that very phenomenon.
Không thể thâm nhập vào chính pháp đó, đó là apariyogāhanā (không thâm nhập).
Na samaṃ pekkhatīti asamapekkhaṇā.
Asamapekkhaṇā (non-equanimous observation) means not observing equally.
Không quán sát một cách bình đẳng, đó là asamapekkhaṇā (không quán sát bình đẳng).
Dhammānaṃ sabhāvaṃ pati na apekkhatīti apaccavekkhaṇā.
Apaccavekkhaṇā (non-reflection) means not reflecting on the true nature of phenomena.
Không quán sát bản chất của các pháp, đó là apaccavekkhaṇā (không quán sát lại).
Kusalākusalakammesu viparītavuttiyā sabhāvaggahaṇābhāvena vā ekampi kammaṃ etassa paccakkhaṃ natthi, sayaṃ vā kassaci kammassa paccakkhakaraṇaṃ nāma na hotīti appaccakkhakammaṃ.
Due to perverse conduct in wholesome and unwholesome kamma, or due to the absence of grasping their true nature, no kamma is evident to it; or it itself is not capable of rendering any kamma evident, hence appaccakkhakammaṃ (unmanifest kamma).
Trong các nghiệp thiện và bất thiện, do hành xử sai lầm hoặc do không nắm bắt được bản chất, nên không có nghiệp nào là trực tiếp đối với nó, hoặc chính nó không thể trực tiếp thực hiện bất kỳ nghiệp nào, đó là appaccakkhakammaṃ (nghiệp không trực tiếp).
Yaṃ etasmiṃ anuppajjamāne cittasantānaṃ mejjhaṃ bhaveyya, suci, vodānaṃ, taṃ duṭṭhaṃ mejjhaṃ imināti dummejjhaṃ.
That mental continuum which would be pure, clean, and undefiled if this (delusion) did not arise, that purity is corrupted by this, hence dummejjhaṃ (impure, defiled).
Dòng tâm thức mà khi điều này không phát sinh thì sẽ trong sạch, thanh tịnh, thuần khiết, thì điều đó bị làm ô uế bởi điều này, đó là dummejjhaṃ (sự ô uế).
Bālānaṃ bhāvoti bālyaṃ.
Bālyaṃ (folly) is the state of fools.
Trạng thái của kẻ ngu si là bālyaṃ (sự ngu si).
Muyhatīti moho.
Moho (delusion) means becoming deluded.
Mê muội là moho (si mê).
Balavataro moho pamoho.
Pamoho (excessive delusion) is a more powerful delusion.
Si mê mạnh mẽ hơn là pamoho (đại si mê).
Samantato muyhatīti sammoho.
Sammoho (complete delusion) means becoming completely deluded.
Mê muội khắp mọi mặt là sammoho (hoàn toàn si mê).
Vijjāya paṭipakkhabhāvato na vijjāti avijjā.
Avijjā (ignorance) means not being knowledge, due to being the opposite of knowledge.
Do đối nghịch với minh, đó là không phải minh, đó là avijjā (vô minh).
Oghayogattho vuttoyeva.
The meaning of oghayoga has already been stated.
Ý nghĩa của oghayoga đã được nói rồi.
Thāmagataṭṭhena anusetīti anusayo.
Anusayo (latent tendency) means lying dormant in the sense of having reached a strong state.
Do ý nghĩa của sự vững chắc, nó tiềm ẩn, đó là anusayo (tùy miên).
Cittaṃ pariyuṭṭhāti, abhibhavatīti pariyuṭṭhānaṃ.
Pariyuṭṭhānaṃ (obsession) means overwhelming and dominating the mind.
Nó bao vây, chế ngự tâm, đó là pariyuṭṭhānaṃ (triền cái).
Hitaggahaṇābhāvena hitābhimukhaṃ gantuṃ na sakkoti, aññadatthu laṅgatiyevāti laṅgī; khañjatīti attho.
Due to the absence of grasping what is beneficial, it is unable to proceed towards benefit; rather, it just clings, hence laṅgī (obstruction); the meaning is limping.
Do không nắm giữ điều lợi ích, không thể đi đến điều lợi ích, mà chỉ bị vướng mắc, đó là laṅgī; ý nghĩa là bị què quặt.
Durugghāṭanaṭṭhena vā laṅgī.
Or, laṅgī is so called in the sense of being difficult to dislodge.
Hoặc laṅgī do ý nghĩa khó mở.
Yathā hi mahāpalighasaṅkhātā laṅgī durugghāṭā hoti, evamayampi laṅgī viyāti laṅgī.
Just as a great door-bar (laṅgī) is difficult to dislodge, so too this (delusion) is like a door-bar, hence laṅgī.
Giống như một cái then cửa lớn khó mở, thì cái này cũng giống như cái then cửa, đó là laṅgī.
Sesaṃ uttānatthameva.
The rest is plain meaning.
Phần còn lại là ý nghĩa rõ ràng.
Saṅgahavārasuññatavārāpi heṭṭhā vuttanayeneva atthato veditabbāti.
The section of inclusion (saṅgahavāra) and the section of emptiness (suññatavāra) should also be understood in meaning according to the method stated below.
Các phần saṅgaha-vāra và suññata-vāra cũng phải được hiểu về mặt ý nghĩa theo cách đã nói ở dưới.
399. Dutiyacitte sasaṅkhārenāti padaṃ visesaṃ.
399. In the second consciousness, the word sasaṅkhārena is distinctive.
399. Trong tâm thứ hai, từ sasaṅkhārenāti là đặc biệt.
Tampi heṭṭhā vuttatthameva.
That too has the same meaning as stated below.
Ý nghĩa của từ đó cũng đã được nói ở dưới.
Idaṃ pana cittaṃ kiñcāpi chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena parāmasantassa uppajjati, tathāpi sasaṅkhārikattā sappayogena saupāyena uppajjanato – yadā kulaputto micchādiṭṭhikassa kulassa kumārikaṃ pattheti.
Although this mind arises in one who, delighted by the six objects, produces greed and grasps with the method of "being, being," etc., nevertheless, being sasaṅkhārika, it arises with application and with means. For example, when a young man desires a maiden from a family holding wrong views.
Tuy rằng tâm này khởi lên nơi người có hỷ lạc đối với sáu đối tượng, phát sinh lòng tham và suy xét theo cách ‘chúng sinh, chúng sinh’ v.v., nhưng do là sasaṅkhārika (có sự tác động) nên nó khởi lên cùng với sự tác động và phương tiện. — Như khi một thiện nam tử cầu hôn một thiếu nữ thuộc gia đình tà kiến.
Te ca ‘aññadiṭṭhikā tumhe’ti kumārikaṃ na denti.
And those (family members) do not give the maiden, saying, "You hold different views."
Những người trong gia đình đó nói: ‘Các ngươi là người có tà kiến khác’, và không gả con gái.
Athaññe ñātakā ‘yaṃ tumhe karotha tamevāyaṃ karissatī’ti dāpenti.
Then other relatives make them give her, saying, "Whatever you do, he will do the same."
Khi đó, những người thân khác nói: ‘Anh ta sẽ làm những gì các ngươi làm’, và gả con gái.
So tehi saddhiṃ titthiye upasaṅkamati.
He then approaches the sectarians with them.
Anh ta cùng với những người đó đến gặp các ngoại đạo (titthiya).
Āditova vematiko hoti.
From the very beginning, he is doubtful.
Ban đầu, anh ta còn hoài nghi.
Gacchante gacchante kāle etesaṃ kiriyā manāpāti laddhiṃ roceti, diṭṭhiṃ gaṇhāti – evarūpe kāle idaṃ labbhatīti veditabbaṃ.
As time passes, he approves of their practices, thinking, "Their actions are pleasing," and adopts their view – it should be understood that this mind is obtained in such circumstances.
Thời gian trôi qua, anh ta thích thú với hành vi của họ và chấp nhận tà kiến. Cần biết rằng tâm này khởi lên trong những trường hợp như vậy.
Yevāpanakesu panettha thinamiddhaṃ adhikaṃ.
Among the yevāpanaka factors here, sloth and torpor (thina-middha) are predominant.
Trong số các yevāpanaka (pháp tùy duyên) ở đây, thina-middha (hôn trầm-thụy miên) là nổi trội.
Tattha thinanatā ‘thinaṃ’.
Among these, the state of being inert is sloth (thina).
Trong đó, sự chùn bước là ‘thina’ (hôn trầm).
Middhanatā ‘middhaṃ’; anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho.
The state of being sluggish is torpor (middha); the meaning is the state of lacking energy and being incapacitated, or being hindered by lack of ability.
Sự mệt mỏi là ‘middha’ (thụy miên); nghĩa là sự thiếu nỗ lực, sự suy yếu năng lực.
Thinañca middhañca thinamiddhaṃ.
Sloth and torpor are thina-middha.
Thina và middha là thina-middha (hôn trầm-thụy miên).
Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ.
Here, sloth has the characteristic of lack of energy, the function of dispelling effort, and it manifests as sinking.
Trong đó, thina có đặc tính là thiếu nỗ lực, có chức năng là loại bỏ tinh tấn, biểu hiện là sự chìm xuống.
Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnabhāvapaccupaṭṭhānaṃ pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā.
Torpor has the characteristic of unworkability, the function of enshrouding, and it manifests as a state of lethargy, or as a state of drowsiness and sleepiness.
Middha có đặc tính là không thích hợp cho công việc, có chức năng là bao phủ, biểu hiện là sự uể oải hoặc biểu hiện là sự buồn ngủ, ngáp ngủ.
Ubhayampi aratitandīvijambhitādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānanti.
Both (sloth and torpor) have improper attention as their proximate cause in states like discontent, laziness, and stretching, etc.
Cả hai đều có căn bản là tác ý không đúng đắn trong các trường hợp như không thích thú, lười biếng, ngáp vặt v.v.
400. Tatiyaṃ chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena aparāmasantassa nārāyaṇavirājanamallayuddhanaṭasamajjādīni passato manāpiyasaddasavanādipasutassa vā uppajjati.
400. The third (mind) arises in a person who, being joyful in the six objects, produces greed and does not grasp with the method of "being, being," etc., but is intent on watching the beautiful dancing, wrestling matches, dramatic performances, etc., of Nārāyaṇa, or on listening to pleasing sounds, etc.
Tâm thứ ba (400) khởi lên nơi người có hỷ lạc đối với sáu đối tượng, phát sinh lòng tham mà không suy xét theo cách ‘chúng sinh, chúng sinh’ v.v., hoặc nơi người đang xem các buổi biểu diễn như kịch của thần Nārāyaṇa, đấu vật, múa hát, hoặc nơi người say mê nghe những âm thanh dễ chịu v.v.
Idha mānena saddhiṃ pañca apaṇṇakaṅgāni honti.
Here, together with conceit, there are five unfailing factors.
Ở đây, có năm thành phần không thể thiếu (apaṇṇakaṅga) cùng với māna (ngã mạn).
Tattha maññatīti ‘māno’.
Among these, it conceives, therefore it is conceit (māna).
Trong đó, ‘māna’ là sự cho rằng (mình hơn người).
So unnatilakkhaṇo, sampaggaharaso, ketukamyatāpaccupaṭṭhāno, diṭṭhivippayuttalobhapadaṭṭhāno, ummādo viya daṭṭhabboti.
It has the characteristic of arrogance, the function of exalting oneself, it manifests as the desire for a banner (prominence), it has greed disconnected from wrong view as its proximate cause, and it should be seen as like madness.
Nó có đặc tính là sự kiêu căng, có chức năng là nâng cao các pháp đồng sanh, biểu hiện là sự mong muốn được như ngọn cờ (nổi bật), có căn bản là lòng tham không kèm tà kiến, và nên được xem như sự điên loạn.
Mūlakammapathesu yathā purimacittesu lobho hoti, abhijjhā hotīti āgataṃ, evaṃ doso hoti, byāpādo hotīti vuttaṃ.
In the root actions (mūlakammapatha), just as it is stated for the preceding minds that there is greed, there is covetousness, so it is stated that there is hatred, there is ill-will.
Trong các con đường nghiệp căn bản (mūlakammapatha), như đã nói ở các tâm trước là có lobha (tham), có abhijjhā (tham lam), thì ở đây nói là có dosa (sân), có byāpāda (ác ý).
Tattha dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti doso so caṇḍikkalakkhaṇo pahaṭāsiviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya, dussanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, āghātavatthupadaṭṭhāno visasaṃsaṭṭhapūtimuttaṃ viya daṭṭhabbo.
Here, that (mind) is corrupted by it, or it corrupts itself, or it is merely corruption, thus it is hatred (dosa). This (hatred) has the characteristic of ferocity, like an enraged poisonous snake; the function of spreading like a poison, like a lightning strike, or the function of burning its own support like a forest fire; it manifests as corrupting, like an enemy who has found an opportunity; it should be seen as having a basis for resentment as its proximate cause, like putrid urine mixed with poison.
Trong đó, cái gì làm cho tâm bị hủy hoại, hoặc tự nó hủy hoại, hoặc chỉ là sự hủy hoại, thì đó là dosa (sân). Dosa có đặc tính là sự hung dữ, như rắn độc bị chọc tức; có chức năng là lan rộng như độc tố, hoặc có chức năng là đốt cháy chỗ nương tựa của chính nó như lửa rừng; biểu hiện là sự hủy hoại như kẻ thù có cơ hội; và nên được xem như có căn bản là các āghāta-vatthu (cơ sở sân hận), như nước tiểu thối trộn lẫn với chất độc.
Byāpajjati tena cittaṃ, pūtibhāvaṃ upagacchati, byāpādayati vā vinayācārarūpasampattihitasukhādīnīti byāpādo.
The mind is corrupted by it, it degenerates into a foul state, or it corrupts good things like discipline, conduct, physical beauty, welfare, happiness, etc., thus it is ill-will (byāpādo).
Cái gì làm cho tâm bị hủy hoại, trở nên thối nát, hoặc làm hủy hoại các lợi ích, hạnh phúc như giới luật, phong tục, sự hoàn hảo về hình tướng, v.v., thì đó là byāpāda (ác ý).
Atthato panesa dosoyeva.
In essence, it is simply hatred.
Tuy nhiên, về ý nghĩa, nó chính là dosa.
Idha padapaṭipāṭiyā ekūnatiṃsa padāni honti.
Here, according to the sequence of terms, there are twenty-nine terms.
Ở đây, theo thứ tự các từ, có hai mươi chín pháp.
Aggahitaggahaṇena cuddasa.
Fourteen, by not reiterating terms already taken.
Bằng cách không lặp lại các pháp đã được lấy, có mười bốn pháp.
Tesaṃ vasena savibhattikāvibhattikarāsibhedo veditabbo.
According to these (fourteen), the distinction between inflected and uninflected aggregates should be understood.
Cần biết sự phân loại theo các pháp có biến cách và không biến cách, và sự phân loại theo nhóm của chúng.
Yevāpanakesu chandādhimokkhamanasikārauddhaccāni niyatāni.
Among the yevāpanaka factors, resolve (chanda), determination (adhimokkha), attention (manasikāra), and restlessness (uddhacca) are constant.
Trong các yevāpanaka, chanda (mong muốn), adhimokkha (quyết định), manasikāra (tác ý) và uddhacca (phóng dật) là những pháp cố định.
Issāmacchariyakukkuccesu pana aññatarena saddhiṃ pañca pañca hutvāpi uppajjanti.
However, envy (issā), avarice (macchariya), and remorse (kukkucca) can arise as five each in conjunction with any one of them.
Tuy nhiên, issā (đố kỵ), macchariya (keo kiệt) và kukkucca (hối hận) có thể khởi lên cùng với một trong số đó, mỗi loại năm pháp.
Evamepi tayo dhammā aniyatayevāpanakā nāma.
Thus, these three mental states are called inconstant yevāpanaka factors.
Như vậy, ba pháp này được gọi là các yevāpanaka không cố định.
Tesu issatīti ‘issā’.
Among these, it envies, hence envy (issā).
Trong số đó, cái gì đố kỵ là ‘issā’.
Sā parasampattīnaṃ usūyanalakkhaṇā, tattheva anabhiratirasā, tato vimukhabhāvapaccupaṭṭhānā, parasampattipadaṭṭhānā.
It has the characteristic of grudging others' prosperity, the function of not delighting in it, it manifests as turning away from it, and it has others' prosperity as its proximate cause.
Nó có đặc tính là sự ganh ghét đối với tài sản của người khác, có chức năng là sự không hoan hỷ trong đó, biểu hiện là sự quay lưng lại với tài sản đó, có căn bản là tài sản của người khác.
Saṃyojananti daṭṭhabbā.
It should be seen as a fetter.
Nó nên được xem là một loại kiết sử (saṃyojana).
Maccherabhāvo ‘macchariyaṃ’.
The state of being stingy is avarice (macchariyaṃ).
Trạng thái keo kiệt là ‘macchariyaṃ’.
Taṃ laddhānaṃ vā labhitabbānaṃ vā attano sampattīnaṃ nigūhanalakkhaṇaṃ, tāsaṃyeva parehi sādhāraṇabhāvaakkhamanarasaṃ, saṅkocanapaccupaṭṭhānaṃ kaṭukañcukatāpaccupaṭṭhānaṃ vā, attasampattipadaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of concealing one's own possessions, whether obtained or yet to be obtained, the function of not enduring their common enjoyment by others, it manifests as contracting, or as a bitter, shrivelled state, and it has one's own possessions as its proximate cause.
Nó có đặc tính là che giấu tài sản của mình, dù đã có hay sắp có; có chức năng là không chấp nhận việc chia sẻ tài sản đó với người khác; biểu hiện là sự co rút hoặc biểu hiện là sự khó chịu, cay đắng; có căn bản là tài sản của chính mình.
Cetaso virūpabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
It should be seen as a distortion of mind.
Nó nên được xem là sự biến dạng của tâm.
Kucchitaṃ kataṃ kukataṃ.
What is done poorly is kukataṃ (bad deed).
Việc làm xấu là kukataṃ (ác nghiệp).
Tassa bhāvo ‘kukkuccaṃ’.
The state of that is remorse (kukkuccaṃ).
Trạng thái của nó là ‘kukkuccaṃ’ (hối hận).
Taṃ pacchānutāpalakkhaṇaṃ, katākatānusocanarasaṃ, vippaṭisārapaccupaṭṭhānaṃ, katākatapadaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of later regret, the function of grieving over deeds done and undone, it manifests as repentance, and it has done and undone deeds as its proximate cause.
Nó có đặc tính là sự hối tiếc về sau, có chức năng là than vãn về những việc đã làm và chưa làm, biểu hiện là sự hối hận, có căn bản là những việc đã làm và chưa làm.
Dāsabyaṃ viya daṭṭhabbaṃ.
It should be seen as like slavery.
Nó nên được xem như sự nô lệ.
Ayaṃ tāva uddesavāre viseso.
This much is the distinction in the section on enumeration.
Đây là điểm đặc biệt trong phần liệt kê (uddesavāra).
418. Dosaniddese dussatīti doso.
418. In the exposition of hatred, it corrupts, therefore it is hatred (doso).
Trong giải thích về dosa, cái gì hủy hoại là dosa.
Dussanāti dussanākāro.
Dussanā means the mode of corrupting.
Dussanā là trạng thái hủy hoại.
Dussitattanti dussitabhāvo.
Dussitattaṃ means the state of being corrupted.
Dussitattaṃ là trạng thái bị hủy hoại.
Pakatibhāvavijahanaṭṭhena byāpajjanaṃ byāpatti.
The act of corrupting, in the sense of abandoning one's natural state, is byāpatti (corruption).
Sự hủy hoại (byāpajjanaṃ) theo nghĩa từ bỏ trạng thái tự nhiên là byāpatti.
Byāpajjanāti byāpajjanākāro.
Byāpajjanā means the mode of corrupting.
Byāpajjanā là trạng thái hủy hoại.
Virujjhatīti virodho.
It opposes, therefore it is opposition (virodho).
Cái gì chống đối là virodho (sự chống đối).
Punappunaṃ virujjhatīti paṭivirodho.
It opposes again and again, therefore it is repeated opposition (paṭivirodho).
Cái gì chống đối lặp đi lặp lại là paṭivirodho (sự đối kháng).
Viruddhākārapaṭiviruddhākāravasena vā idaṃ vuttaṃ.
Or this is stated according to the mode of opposition and the mode of repeated opposition.
Hoặc điều này được nói theo trạng thái chống đối và trạng thái đối kháng.
Caṇḍiko vuccati caṇḍo, thaddhapuggalo; tassa bhāvo caṇḍikkaṃ.
A fierce, stubborn person is called caṇḍiko; his state is ferocity (caṇḍikkaṃ).
Caṇḍiko được gọi là caṇḍo (hung dữ), một người cứng nhắc; trạng thái của người đó là caṇḍikkaṃ (sự hung dữ).
Na etena suropitaṃ vacanaṃ hoti, duruttaṃ aparipuṇṇameva hotīti asuropo.
By this (anger), speech is not well-uttered, it is only ill-spoken and incomplete, thus it is asuropo (incomplete speech).
Lời nói không được sắp đặt tốt đẹp bởi điều này, chỉ là lời nói xấu xa, không đầy đủ, đó là asuropo (lời nói không đầy đủ).
Kuddhakāle hi paripuṇṇavacanaṃ nāma natthi.
Indeed, there is no such thing as complete speech when one is angry.
Thật vậy, khi giận dữ, không có lời nói nào là đầy đủ.
Sacepi kassaci hoti taṃ appamāṇaṃ.
Even if it occurs to someone, it is not a standard.
Ngay cả khi có ai đó có lời nói đầy đủ, điều đó cũng không phải là tiêu chuẩn (không thể so sánh).
Apare pana assujananaṭṭhena assuropanato assuropoti vadanti.
Others, however, say "Assuropa" because of "generating tears," in the sense of causing tears.
Một số người khác lại nói rằng* assuropo vì nó gây ra nước mắt, theo nghĩa là "gây ra nước mắt".
Taṃ akāraṇaṃ, somanassassāpi assujananato.
That is not the reason, because even joy (somanassa) can cause tears.
Điều đó không phải là nguyên nhân chính, vì cả somanassa (hỷ) cũng có thể gây ra nước mắt.
Heṭṭhā vuttaattamanatāpaṭipakkhato na attamanatāti anattamanatā.
Because it is the opposite of the satisfaction (attamanatā) mentioned below, it is not satisfaction, thus non-satisfaction (anattamanatā).
Vì nó đối nghịch với attamanatā (sự hài lòng) đã được nói ở trên, nên không phải attamanatā (sự hài lòng) mà là anattamanatā (sự không hài lòng).
Sā pana yasmā cittasseva, na sattassa, tasmā cittassāti vuttaṃ.
But since that (non-satisfaction) belongs only to the mind (citta), not to a being (satta), it is therefore said to be 'of the mind'.
Và vì anattamanatā này chỉ thuộc về tâm, chứ không phải thuộc về chúng sanh, nên mới nói là cittassa (của tâm).
Sesamettha saṅgahasuññatavāresu ca heṭṭhā vuttanayeneva veditabbanti.
The rest here, in the sections on inclusion (saṅgaha) and emptiness (suññata), should be understood in the same way as explained below.
Phần còn lại ở đây, trong các phần saṅgaha và suññata, nên được hiểu theo cách đã nói ở trên.
Idhāpi padapaṭipāṭiyā ekūnatiṃsa, aggahitaggahaṇena ca cuddaseva padāni honti.
Here too, in the sequence of terms, there are twenty-nine (factors), and by including what was not taken before, there are only fourteen terms.
Ở đây cũng vậy, theo thứ tự các từ có hai mươi chín từ, và bằng cách không lặp lại các từ đã được lấy, chỉ có mười bốn từ.
Yevāpanakesu pana thinamiddhampi labbhati.
However, in the 'incidental factors' (yevāpanaka), sloth and torpor (thīna-middha) are also included.
Tuy nhiên, trong các yếu tố phụ trợ (yevāpanaka), thīnamiddha (hôn trầm, thụy miên) cũng được bao gồm.
Tasmā ettha vinā issāmacchariyakukkuccehi cattāri apaṇṇakaṅgāni thinamiddhanti ime cha issādīnaṃ uppattikāle tesu aññatarena saddhiṃ satta yevāpanakā ekakkhaṇe uppajjanti.
Therefore, here, excluding envy, avarice, and remorse (issā-macchariya-kukkuccehi), the four fundamental factors and sloth and torpor—these six factors, along with any one of envy etc. that arises at the time, constitute the seven incidental factors (yevāpanakā) that arise simultaneously.
Do đó, ở đây, không có issā (đố kỵ), macchariya (xan tham), kukkucca (hối hận), bốn yếu tố không thể thiếu (apaṇṇakaṅga), và thīnamiddha (hôn trầm, thụy miên) – sáu yếu tố này, cùng với một trong số issā và các yếu tố khác khi chúng phát sanh, bảy yếu tố phụ trợ (yevāpanaka) phát sanh đồng thời trong một khoảnh khắc duy nhất.
Sesaṃ sabbaṃ sabbavāresu navamasadisameva.
All other explanations are the same as for the ninth (mind) in all sections.
Tất cả phần còn lại trong mọi trường hợp đều giống như tâm thứ chín.
Imesu pana dvīsu domanassacittesu sahajātādhipatiyeva labbhati, na ārammaṇādhipati.
Among these two minds accompanied by dejection (domanassa-citta), only co-nascent dominance (sahajātādhipati) is obtained, not object dominance (ārammaṇādhipati).
Tuy nhiên, trong hai tâm domanassa (ưu), chỉ có sahajātādhipati (quyết định đồng sanh) được tìm thấy, chứ không phải ārammaṇādhipati (quyết định đối tượng).
Na hi kuddho kiñci garuṃ karotīti.
For an angry person does not hold anything as weighty.
Vì người giận dữ không coi trọng bất cứ điều gì.