145. Sāvajjena bahulanti yassa sāvajjameva kāyakammaṃ bahu hoti, appaṃ anavajjaṃ; so sāvajjena bahulaṃ kāyakammena samannāgato, appaṃ anavajjenāti vuccati.
145. Sāvajjena bahulaṃ means that person whose blamable bodily action is abundant and whose blameless action is slight, is said to be endowed with abundant blamable bodily action and slight blameless action.
145. Sāvajjena bahulaṃ có nghĩa là người mà hành động thân có lỗi nhiều, hành động không lỗi ít; người ấy được gọi là người có hành động thân chủ yếu là có lỗi, ít là không lỗi.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Trong các trường hợp khác cũng theo cách này.
Ko pana evarūpo hotīti?
Who then is this kind of person?
Vậy người như vậy là ai?
Yo gāmadhammatāya vā nigamadhammatāya vā kadāci karahaci uposathaṃ samādiyati, sīlāni pūreti.
He is one who, occasionally and from time to time, due to the custom of the village or the custom of the town, undertakes the Uposatha and fulfills the precepts.
Là người đôi khi, thỉnh thoảng, do thói quen của làng xã hay thị trấn, thọ trì giới Uposatha, hoàn thành các giới luật.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo tīhi dvārehi āyūhanakammesu sāvajjasseva bahulatāya anavajjassa appatāya vajjabahuloti vuccati.
Ayaṃ vuccatī means this kind of person is called vajjabahulo (abundantly faulty) because among his actions performed through the three doors, the blamable is abundant and the blameless is slight.
Ayaṃ vuccatī có nghĩa là người như vậy được gọi là chủ yếu có lỗi (vajjabahulo), vì trong các hành động tạo tác qua ba cửa, hành động có lỗi là chủ yếu, hành động không lỗi là ít.
Yathā hi ekasmiṃ padese dubbaṇṇāni duggandhāni pupphāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ atimuttakavassikapāṭalāni patitāni bhaveyyuṃ.
Just as in a certain place, unsightly and foul-smelling flowers might be heaped up, and on top of them here and there, jasmines, seasonal lotuses, and pāṭalī flowers might have fallen.
Ví như, ở một nơi có những bông hoa xấu màu, hôi thối chất thành đống, và trên đó đây đó có những bông hoa atimuttaka, vassika, pāṭalā rơi xuống.
Evarūpo ayaṃ puggalo veditabbo.
This kind of person should be understood as such.
Người này phải được hiểu là người như vậy.
Yathā pana ekasmiṃ padese atimuttakavassikapāṭalāni rāsikatānassu, tesaṃ upari tahaṃ tahaṃ dubbaṇṇaduggandhāni badarapupphādīni patitāni bhaveyyuṃ.
But just as in a certain place, jasmines, seasonal lotuses, and pāṭalī flowers might be heaped up, and on top of them here and there, unsightly and foul-smelling jujube flowers, etc., might have fallen.
Ví như, ở một nơi có những bông hoa atimuttaka, vassika, pāṭalā chất thành đống, và trên đó đây đó có những bông hoa xấu màu, hôi thối như hoa táo gai, v.v. rơi xuống.
Evarūpo tatiyo puggalo veditabbo.
The third kind of person should be understood as such.
Người thứ ba phải được hiểu là người như vậy.
Catuttho pana tīhipi dvārehi āyūhanakammassa niddosattā, catumadhurabharitasuvaṇṇapāti viya daṭṭhabbo.
The fourth, however, should be regarded as a golden bowl filled with the four kinds of sweet things, due to the flawlessness of his actions through all three doors.
Người thứ tư, do hành động tạo tác qua cả ba cửa đều không có lỗi, phải được xem như một bát vàng đầy bốn thứ mật ngọt.
Tesu paṭhamo andhabālaputhujjano.
Among these, the first is a blind, foolish ordinary person (puthujjana).
Trong số đó, người thứ nhất là phàm phu ngu si mù quáng.
Dutiyo antarantarā kusalassa kārako lokiyaputhujjano.
The second is an ordinary mundane person who performs wholesome deeds occasionally.
Người thứ hai là phàm phu thế gian, đôi khi làm điều thiện.
Tatiyo sotāpanno sakadāgāmianāgāminopi eteneva saṅgahitā.
The third is a stream-enterer, and once-returners and non-returners are also included in this.
Người thứ ba là bậc Nhập Lưu (Sotāpanna); các bậc Nhất Lai (Sakadāgāmī) và Bất Lai (Anāgāmī) cũng được bao gồm trong hạng này.
Catuttho khīṇāsavo.
The fourth is one whose taints are destroyed (khīṇāsava).
Người thứ tư là bậc A-la-hán (Khīṇāsava).
So hi ekantena anavajjoyeva.
Indeed, he is entirely blameless.
Thật vậy, vị ấy hoàn toàn không có lỗi.
Ayaṃ aṅguttaraṭṭhakathāyo.
This is from the Aṅguttara Commentary.
Đây là cách giải thích trong Chú giải Tăng Chi Bộ (Aṅguttaraṭṭhakathā).
148. Ugghaṭitaññūādīsu – ugghaṭitaññūti ettha ugghaṭitaṃ nāma ñāṇugghāṭanaṃ, ñāṇe ugghaṭitamatteyeva jānātīti attho.
148. In ugghaṭitaññūādīsu (the quick-witted, etc.): ugghaṭitaññū (quick-witted)—here, ugghaṭitaṃ means the opening of knowledge; it means one understands as soon as knowledge is opened.
148. Trong các loại người Ugghaṭitaññū, v.v. – ugghaṭitaṃ ở đây có nghĩa là sự khai mở trí tuệ, tức là chỉ cần trí tuệ được khai mở một chút là đã hiểu.
Saha udāhaṭavelāyāti udāhāre udāhaṭamatteyeva.
Saha udāhaṭavelāyā means as soon as the statement is uttered.
Saha udāhaṭavelāyā có nghĩa là ngay khi lời thuyết giảng được nói ra.
Dhammābhisamayoti catusaccadhammassa ñāṇena saddhiṃ abhisamayo.
Dhammābhisamayo means the full comprehension of the four Noble Truths with knowledge.
Dhammābhisamayo có nghĩa là sự chứng ngộ Pháp Tứ Diệu Đế bằng trí tuệ.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ ‘cattāro satipaṭṭhānā’tiādinā nayena saṃkhittena mātikāya ṭhapiyamānāya desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā arahattaṃ gaṇhituṃ samattho puggalo ugghaṭitaññūti vuccati.
Ayaṃ vuccatī means this kind of person, who is capable of directing his knowledge according to the teaching, as expressed in brief by a matrix like 'the four foundations of mindfulness,' and attaining Arahantship, is called quick-witted (ugghaṭitaññū).
Ayaṃ vuccatī có nghĩa là người có khả năng gửi trí tuệ theo lời thuyết giảng và đạt được A-la-hán quả khi giáo lý được trình bày tóm tắt theo cách “bốn niệm xứ”, v.v. được gọi là Ugghaṭitaññū.
152. Yuttapaṭibhānādīsu – paṭibhānaṃ vuccati ñāṇampi, ñāṇassa upaṭṭhitavacanampi.
Regarding yuttapaṭibhāna and so forth: Paṭibhāna is also called knowledge, and it is also called the words that arise immediately from knowledge.
152. Trong các từ yuttapaṭibhāna v.v... – paṭibhāna (biện tài) được gọi là trí tuệ, cũng được gọi là lời nói hiện khởi từ trí tuệ.
Taṃ idha adhippetaṃ.
This (latter meaning) is intended here.
Ở đây, ý muốn nói đến trường hợp sau.
Atthayuttaṃ kāraṇayuttañca paṭibhānamassāti yuttappaṭibhāno.
He has an insight that is connected with the meaning and connected with the reason, thus he is called yuttappaṭibhāno.
Người có biện tài hợp với nghĩa và hợp với lý do được gọi là yuttappaṭibhāno.
Pucchitānantarameva sīghaṃ byākātuṃ asamatthatāya no muttaṃ paṭibhānamassāti no muttappaṭibhāno.
Due to his inability to answer quickly immediately after being asked, his insight is not free, thus he is called no muttappaṭibhāno.
Người có biện tài không nhanh nhạy vì không có khả năng giải đáp nhanh chóng ngay sau khi được hỏi được gọi là no muttappaṭibhāno.
Iminā nayena sesā veditabbā.
In this way, the others should be understood.
Nên hiểu những trường hợp còn lại theo phương pháp này.
Ettha pana paṭhamo – kiñci kālaṃ vīmaṃsitvā yuttameva pekkhati, tipiṭakacūḷanāgatthero viya.
Among these, the first one, after reflecting for some time, perceives only what is appropriate, like Elder Tipiṭaka Cūḷanāga.
Ở đây, người thứ nhất – sau khi suy xét một thời gian, chỉ thấy điều hợp lý, giống như trưởng lão Cūḷanāga, bậc Tam Tạng.
So kira pañhaṃ puṭṭho pariggahetvā yuttapayuttakāraṇameva katheti.
When asked a question, he grasps it with wisdom and then answers only what is appropriate and relevant.
Tương truyền, khi được hỏi một vấn đề, ngài nắm bắt vấn đề và chỉ nói ra những lý do hợp lý và thích đáng.
156. Dhammakathikesu – appañca bhāsatīti sampattaparisāya thokameva katheti.
Regarding Dhamma speakers: "He speaks little" means he speaks only a little Dhamma to the assembled audience.
156. Trong các hạng pháp sư – nói ít có nghĩa là chỉ nói một chút cho hội chúng đã đến.
Asahitañcāti kathento ca pana na atthayuttaṃ kāraṇayuttaṃ katheti.
"And not appropriately" means that what he speaks is not connected with the meaning or connected with the reason.
Và không mạch lạc có nghĩa là khi nói, không nói điều hợp với nghĩa, hợp với lý do.
Parisā cassa na kusalā hotīti sotuṃ nisinnaparisā cassa yuttāyuttaṃ kāraṇākāraṇaṃ siliṭṭhāsiliṭṭhaṃ na jānātīti attho.
"And his audience is not skilled" means that the audience seated to listen does not know what is appropriate or inappropriate, what is a reason or not a reason, what is fluent or not fluent.
Và hội chúng của vị ấy không thiện xảo có nghĩa là hội chúng ngồi nghe pháp của vị ấy không biết điều gì là thích hợp hay không thích hợp, điều gì là nguyên nhân hay không phải là nguyên nhân, điều gì là trôi chảy hay không trôi chảy.
Evarūpoti ayaṃ evaṃjātiko bāladhammakathiko.
"Such a person" means this type of foolish Dhamma speaker.
Người như vậy là vị pháp sư kém cỏi thuộc loại này.
Evaṃjātikāya bālaparisāya dhammakathikotveva nāmaṃ labhati.
He receives the name "Dhamma speaker" only from such a foolish audience.
Trong một hội chúng kém cỏi thuộc loại như vậy, vị ấy chỉ nhận được danh xưng là pháp sư mà thôi.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood in all cases.
Theo phương pháp này, ý nghĩa cần được hiểu ở mọi nơi.
Ettha ca dveyeva janā sabhāvadhammakathikā, itare pana dhammakathikānaṃ antare paviṭṭhattā evaṃ vuttā.
Here, only two people are true Dhamma speakers; the others are mentioned as such because they are included among Dhamma speakers.
Và ở đây, chỉ có hai hạng người là pháp sư thực thụ, còn những người khác được gọi như vậy là do đã được kể vào trong số các pháp sư.
157. Valāhakūpamesu valāhakāti meghā.
Regarding the cloud comparisons: Valāhakā are clouds.
157. Trong các ví dụ về mây, valāhakā là mây.
Gajjitāti thanitā.
Gajjitā means thundering.
Gajjitā là sấm vang.
Tattha gajjitvā no vassanabhāvo nāma pāpako.
Among these, the state of thundering without raining is indeed bad.
Trong đó, việc chỉ sấm vang mà không mưa là điều xấu.
Manussā hi yathā devo gajjati ‘suvuṭṭhikā bhavissatī’ti bījāni nīharitvā vapanti.
For people, when the god (rain-cloud) thunders, thinking 'there will be good rain,' they take out seeds and sow them.
Vì khi trời sấm vang, con người nghĩ rằng ‘sẽ có mưa thuận gió hòa’ rồi đem hạt giống ra gieo trồng.
Atha deve avassante khette bījāni khetteyeva nassanti, gehe bījāni geheyeva nassantīti dubbhikkhaṃ hoti.
Then, if the god does not rain, the seeds in the field perish in the field itself, and the seeds at home perish at home itself, thus there is famine.
Sau đó, khi trời không mưa, hạt giống ngoài đồng thì hư hoại ngay tại đồng, hạt giống trong nhà thì hư hoại ngay tại nhà, do đó xảy ra nạn đói.
No gajjitvā vassanabhāvopi pāpakova.
The state of raining without thundering is also bad.
Việc mưa mà không sấm vang cũng là điều xấu.
Manussā hi ‘imasmiṃ kāle dubbuṭṭhikā bhavissatī’ti ninnaṭṭhānesuyeva vappaṃ karonti.
For people, thinking 'there will be a drought at this time,' they sow only in low-lying areas.
Vì con người nghĩ rằng ‘thời điểm này sẽ ít mưa’ nên chỉ gieo trồng ở những nơi trũng thấp.
Atha devo vassitvā sabbabījāni mahāsamuddaṃ pāpeti, dubbhikkhameva hoti.
Then the god rains and sweeps all the seeds into the great ocean, and there is still famine.
Sau đó, trời mưa và cuốn trôi tất cả hạt giống ra biển lớn, nạn đói liền xảy ra.
Gajjitvā vassanabhāvo pana bhaddako.
But the state of thundering and raining is good.
Còn việc vừa sấm vang vừa mưa là điều tốt.
Tadā hi subhikkhaṃ hoti.
At that time, there is abundance.
Vì khi đó, mùa màng bội thu.
No gajjitvā no vassanabhāvo ekantapāpakova.
The state of neither thundering nor raining is absolutely bad.
Việc không sấm vang cũng không mưa thì hoàn toàn là điều xấu.
Kattā hoti no bhāsitāti ‘ganthadhuraṃ vā pūressāmi vāsadhuraṃ vā’ti na bhāsati.
"He acts but does not speak" means he does not say, 'I will fulfill the burden of study' or 'I will fulfill the burden of meditation.'
Là người làm nhưng không phải người nói có nghĩa là không nói rằng ‘ta sẽ hoàn thành phận sự học kinh điển hoặc phận sự tu tập’.
Sampatte pana kāle tamatthaṃ sampādeti.
But when the appropriate time arrives, he accomplishes that task.
Nhưng khi đến thời điểm thích hợp thì hoàn thành công việc đó.
Iminā nayena itarepi veditabbā.
In this manner, the others should also be understood.
Theo phương pháp này, các trường hợp khác cũng cần được hiểu như vậy.
Sabbaṃ panetaṃ paccayadāyakeneva kathitaṃ.
All of this was spoken by the Buddha concerning the donors of requisites.
Tuy nhiên, tất cả những điều này được nói ra chỉ liên quan đến người thí chủ cúng dường vật dụng.
Eko hi ‘asukadivase nāma dānaṃ dassāmī’ti saṅghaṃ nimanteti, sampattakāle no karoti.
One person invites the Saṅgha, thinking, 'I will give alms on such-and-such a day,' but does not do so when the appointed time arrives.
Vì có người thỉnh mời Tăng chúng rằng ‘vào ngày kia, con sẽ cúng dường’, nhưng khi đến thời điểm đã định lại không thực hiện.
Ayaṃ puggalo puññena parihāyati, bhikkhusaṅghopi lābhena parihāyati.
This person loses merit, and the community of bhikkhus also loses offerings.
Người này bị tổn giảm phước báu, và chư Tăng cũng bị tổn thất lợi lộc.
Aparo saṅghaṃ animantetvāva sakkāraṃ katvā ‘bhikkhū ānessāmī’ti na labhati, sabbe aññattha nimantitā honti.
Another person, without inviting the Saṅgha, prepares an offering and intends to bring the bhikkhus, but cannot find them; all of them have been invited elsewhere.
Người khác không thỉnh mời Tăng chúng trước mà đã chuẩn bị vật cúng dường, rồi khi đi tìm ‘để thỉnh các vị tỳ-khưu’ thì không gặp được ai, vì tất cả đều đã được thỉnh mời đi nơi khác.
Ayampi puññena parihāyati, saṅghopi tena lābhena parihāyati.
This person also loses merit, and the Saṅgha also loses that offering.
Người này cũng bị tổn giảm phước báu, và Tăng chúng cũng bị tổn thất lợi lộc đó.
Aparo paṭhamaṃ saṅghaṃ nimantetvā, pacchā sakkāraṃ katvā dānaṃ deti, ayaṃ kiccakārī hoti.
Another person first invites the Saṅgha, then prepares an offering and gives alms; this person is a doer of what is proper.
Người khác trước tiên thỉnh mời Tăng chúng, sau đó chuẩn bị vật cúng dường rồi mới dâng cúng, người này là người làm đúng phận sự.
Aparo neva saṅghaṃ nimanteti, na dānaṃ deti, ayaṃ ‘pāpapuggalo’ti veditabbo.
Another person neither invites the Saṅgha nor gives alms; this person should be known as a bad individual.
Người khác vừa không thỉnh mời Tăng chúng, vừa không cúng dường, người này cần được hiểu là ‘hạng người xấu ác’.
158. Mūsikūpamesu – gādhaṃ kattā no vasitāti attano āsayaṃ bilaṃ kūpaṃ khaṇati, no tattha vasati, kismiñcideva ṭhāne vasati, evaṃ biḷārādiamittavasaṃ gacchati.
Regarding the mouse comparisons: "One who digs a burrow but does not dwell in it" means one digs one's own burrow or well, but does not dwell there; one dwells in some other place, and thus falls under the power of enemies like cats and so forth.
158. Trong các ví dụ về chuột – làm hang nhưng không ở có nghĩa là nó đào hang, đào hố làm nơi trú ngụ cho mình, nhưng không ở đó mà lại ở một nơi nào đó khác, do vậy nó rơi vào tay kẻ thù như mèo v.v.
Khattātipi pāṭho.
Khattā is also a reading.
Cũng có bản đọc là khattā.
Vasitā no gādhaṃ kattāti sayaṃ na khaṇati, parena khate bile vasati, evaṃ jīvitaṃ rakkhati.
"One who dwells but does not dig a burrow" means one does not dig it oneself, but dwells in a burrow dug by another, and thus protects one's life.
Vasitā no gādhaṃ kattā có nghĩa là: tự mình không đào hang, sống trong hang do người khác đào, nhờ vậy mà bảo toàn mạng sống.
Tatiyā dvepi karontī, jīvitaṃ rakkhati.
The third one does both, and protects its life.
Loại thứ ba làm cả hai việc, bảo toàn được mạng sống.
Catutthā dvepi akarontī amittavasaṃ gacchati.
The fourth one does neither, and falls under the power of enemies.
Loại thứ tư không làm cả hai việc, rơi vào tay kẻ thù.
Imāya pana upamāya upamitesu puggalesu paṭhamo yathā sā mūsikā gādhaṃ khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ uggaṇhāti.
Among the individuals compared with this simile, the first one, just as that mouse digs a burrow, so too does he learn the nine-limbed Dispensation of the Master.
Trong số các hạng người được so sánh với ví dụ này, hạng người thứ nhất, giống như con chuột kia đào hang, cũng vậy, vị ấy học thuộc Cửu Phần Giáo Pháp của Bậc Đạo Sư.
Yathā pana sā tattha na vasati, kismiñcideva ṭhāne vasantī, amittavasaṃ gacchati; tathā ayampi pariyattivasena ñāṇaṃ pesetvā catusaccadhammaṃ na paṭivijjhati, lokāmisaṭṭhānesuyeva caranto maccumārakilesamāradevaputtamārasaṅkhātānaṃ amittānaṃ vasaṃ gacchati.
But just as that mouse does not dwell there, but dwelling in some other place, falls under the power of enemies; so too this person, having sent forth knowledge by way of learning, does not penetrate the Four Noble Truths, but wandering in places of worldly allurements, falls under the power of enemies such as Mārā of death, Mārā of defilements, Mārā of the divine son.
Tuy nhiên, giống như con chuột kia không sống trong hang đó, mà sống ở một nơi nào đó rồi rơi vào tay kẻ thù; cũng vậy, vị này, sau khi vận dụng trí tuệ theo pháp học, lại không thể thâm nhập Tứ Thánh Đế, chỉ đi lang thang trong những nơi thuộc về thế tục vật chất, nên rơi vào tay của những kẻ thù được gọi là Tử Ma, Phiền Não Ma, và Thiên Tử Ma.
Dutiyo yathā sā mūsikā gādhaṃ na khaṇati, evaṃ navaṅgaṃ satthusāsanaṃ na uggaṇhāti.
The second one, just as that mouse does not dig a burrow, so too does he not learn the nine-limbed Dispensation of the Master.
Hạng người thứ hai, giống như con chuột kia không đào hang, cũng vậy, vị ấy không học thuộc Cửu Phần Giáo Pháp của Bậc Đạo Sư.
Yathā pana parena khatabile vasantī jīvitaṃ rakkhati; evaṃ parassa kathaṃ sutvā catusaccadhammaṃ paṭivijjhitvā tiṇṇaṃ mārānaṃ vasaṃ atikkamati.
But just as dwelling in a burrow dug by another, it protects its life; so too this person, having heard the Dhamma talk of another, penetrates the Four Noble Truths and overcomes the power of the three Mārā (defilement, death, and divine son).
Tuy nhiên, giống như con chuột kia sống trong hang do người khác đào mà bảo toàn được mạng sống; cũng vậy, vị này sau khi nghe pháp thoại của người khác, thâm nhập Tứ Thánh Đế, vượt qua được sự chi phối của ba loại Ma.
Iminā nayena tatiyacatutthesupi opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
In this manner, the comparison and correlation should be understood for the third and fourth individuals as well.
Theo phương pháp này, cần phải hiểu sự đối chiếu ví dụ trong trường hợp thứ ba và thứ tư.
159. Ambūpamesu – āmaṃ pakkavaṇṇīti anto āmaṃ bahi pakkasadisaṃ.
Regarding the mango comparisons: "Raw inside, ripe outside" means raw on the inside, but appearing ripe on the outside.
159. Trong các ví dụ về quả xoài – āmaṃ pakkavaṇṇī có nghĩa là bên trong còn sống nhưng bên ngoài có vẻ chín.
Pakkaṃ āmavaṇṇīti anto pakkaṃ bahi āmasadisaṃ.
"Ripe inside, raw outside" means ripe on the inside, but appearing raw on the outside.
Pakkaṃ āmavaṇṇī có nghĩa là bên trong đã chín nhưng bên ngoài có vẻ còn sống.
Sesadvayesupi eseva nayo.
The same method applies to the other two categories.
Đối với hai trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
Tattha yathā ambe apakkabhāvo āmatā hoti, evaṃ puggalepi puthujjanabhāvo āmatā, ariyabhāvo pakkatā.
Here, just as in a mango, the state of being unripe is raw, so too in an individual, the state of being an ordinary person (puthujjana) is rawness, and the state of being a noble one (ariya) is ripeness.
Ở đây, giống như trong quả xoài, trạng thái chưa chín là sống, cũng vậy, trong con người, trạng thái phàm phu là sống, trạng thái bậc Thánh là chín.
Yathā ca tattha pakkasadisatā pakkavaṇṇitā; evaṃ puggalepi ariyānaṃ abhikkamanādisadisatā pakkavaṇṇitāti – iminā nayena upamitapuggalesu opammasaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
And just as in that case, appearing ripe is having the color of ripeness; so too in an individual, similarity to the noble ones in advancing and retreating is having the color of ripeness—in this manner, the comparison and correlation should be understood for the individuals being likened.
Và giống như ở đó, sự giống với quả chín là có vẻ chín; cũng vậy, trong con người, sự giống với các bậc Thánh về đi tới, v.v., là có vẻ chín – theo phương pháp này, cần phải hiểu sự đối chiếu ví dụ trong các hạng người được so sánh.
161. Udakarahadūpamesu – udakarahado tāva jaṇṇumattepi udake sati paṇṇarasasambhinnavaṇṇattā vā bahalattā vā udakassa apaññāyamānatalo uttāno gambhīrobhāso nāma hoti.
161. In the analogies of water pools: A water pool is called shallow with a deep appearance when, even if the water is only knee-deep, its bottom is not visible either because the color of the water is mixed with leaves or because it is thick.
161. Trong các ví dụ về hồ nước – trước hết, một hồ nước mà đáy không thể nhìn thấy được dù nước chỉ sâu đến đầu gối, do nước có màu sắc lẫn lộn với lá cây hoặc do nước đục, được gọi là nông nhưng có vẻ sâu.
Tiporisa catuporisepi pana udake sati acchattā udakassa paññāyamānatalo gambhīro uttānobhāso nāma hoti.
However, when the water is three or four porisa deep, but its bottom is visible due to the clarity of the water, it is called deep with a shallow appearance.
Tuy nhiên, một hồ nước mà đáy có thể nhìn thấy được dù nước sâu ba hoặc bốn tầm người, do nước trong, được gọi là sâu nhưng có vẻ nông.
Ubhayakāraṇasambhāvato pana itare dve veditabbā.
The other two types should be understood as possible due to the combination of both reasons.
Hai loại còn lại cần được hiểu là có cả hai nguyên nhân.
Puggalopi kilesussadabhāvato guṇagambhīratāya ca abhāvato guṇagambhīrānaṃ sadisehi abhikkamādīhi yutto uttāno gambhīrobhāso nāma.
A person, too, due to an abundance of defilements and the absence of profound virtues, and who appears with gestures (such as walking) similar to those with profound virtues, is called shallow with a deep appearance.
Cá nhân cũng vậy, do có nhiều phiền não và không có phẩm hạnh sâu sắc, nhưng lại hành xử giống như người có phẩm hạnh sâu sắc (như đi đứng, v.v.), được gọi là nông nhưng có vẻ sâu.
Iminā nayena sesāpi veditabbā.
The remaining types should also be understood according to this method.
Tương tự như vậy đối với các cá nhân còn lại.
162. Balībaddūpamesu – balībaddo tāva yo attano gogaṇaṃ ghaṭṭeti ubbejeti, paragogaṇe pana sorato sukhasīlo hoti – ayaṃ sakagavacaṇḍo no paragavacaṇḍo nāma.
162. In the analogies of bulls: A bull that butts and harasses its own herd of cattle but is gentle and well-behaved towards other herds is called fierce towards its own herd, but not fierce towards others' herds.
162. Trong các ví dụ về bò đực – trước hết, một con bò đực mà nó húc và quấy rầy đàn bò của mình, nhưng đối với đàn bò của người khác thì hiền lành và dễ chịu – con này được gọi là hung dữ với bò nhà nhưng không hung dữ với bò người.
Puggalopi attano parisaṃ ghaṭṭento vijjhanto pharusena samudācaranto, paraparisāya pana soraccaṃ nivātavuttitaṃ āpajjanto sakagavacaṇḍo hoti no paragavacaṇḍo nāmāti.
Similarly, a person who assails, wounds, and acts harshly towards their own assembly, but behaves gently and humbly towards others' assemblies, is called fierce towards their own herd, but not fierce towards others' herds.
Cá nhân cũng vậy, người húc, đâm chọc và đối xử thô bạo với hội chúng của mình, nhưng đối với hội chúng của người khác thì trở nên hiền lành và khiêm tốn, được gọi là hung dữ với bò nhà nhưng không hung dữ với bò người.
Iminā nayena sesāpi veditabbā.
The remaining types should also be understood according to this method.
Tương tự như vậy đối với các trường hợp còn lại.
Niddesavāre panettha ubbejitā hotīti ghaṭṭetvā vijjhitvā ubbegappattaṃ karoticceva attho.
Here, in the explanation section, " is harassed" means to cause to be agitated by butting and wounding.
Trong phần giải thích ở đây, bị quấy rầy có nghĩa là bị húc và đâm chọc, khiến cho bị hoảng sợ.
166. Bhūtaṃ tacchanti vijjamānato bhūtaṃ, aviparītato tacchaṃ.
166. " Real and truthful" means real because it exists, and truthful because it is not distorted.
166. Sự thật và chân lý – là sự thật do tồn tại, là chân lý do không sai lệch.
Kālenāti yuttapayuttakālena.
" At the right time" means at the suitable and appropriate time.
Đúng thời điểm nghĩa là vào thời điểm thích hợp và đúng lúc.
Tatra kālaññū hotīti yamidaṃ kālenāti vuttaṃ.
" He is knowledgeable of the time" refers to what was said about "at the right time."
Người biết thời điểm ở đó – đó là điều đã nói "đúng thời điểm".
Tatra yo puggalo kālaññū hoti, kālaṃ jānāti, tassa pañhassa veyyākaraṇatthāya ‘‘imasmiṃ kāle pucchitenāpi mayā na kathetabbā, imasmiṃ kāle kathetabbā’’ti – ayaṃ kālena bhaṇati nāma.
Among those, a person who is knowledgeable of the time, who knows the time, speaks at the right time for the purpose of answering a question, saying, "At this time I should not speak, but at this time I should speak."
Ở đó, cá nhân nào biết thời điểm, biết thời điểm, để giải đáp câu hỏi đó, người ấy nói đúng thời điểm, rằng "vào thời điểm này tôi không nên nói, vào thời điểm này tôi nên nói".
Upekkhako viharatīti majjhattabhūtāya upekkhāya ṭhito hutvā viharati.
" He dwells in equanimity" means he dwells having established himself in the state of equanimity, being impartial.
Sống với sự xả ly nghĩa là sống với tâm xả trung lập.
Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
All the rest is clear in every context.
Phần còn lại đều là điều hiển nhiên.
167. Uṭṭhānaphalūpajīvītiādīsu – yo uṭṭhānavīriyeneva divasaṃ vītināmetvā tassa nissandaphalamattaṃ kiñcideva labhitvā jīvikaṃ kappeti, taṃ pana uṭṭhānaṃ āgamma kiñci puññaphalaṃ na paṭilabhati, taṃ sandhāya yassa puggalassa uṭṭhahatotiādi vuttaṃ.
167. In the phrases beginning with "living by the fruit of exertion": It refers to the person who spends their day solely by means of strenuous effort, gains only a certain amount of the resulting fruit of that effort, but does not acquire any fruit of merit based on that effort. It is with reference to such a person that the phrase " for a person who strives..." was spoken.
167. Trong các câu như "người sống nhờ thành quả của sự nỗ lực" – người nào dành cả ngày chỉ bằng sự nỗ lực và tinh tấn, chỉ nhận được một chút thành quả gián tiếp từ đó để duy trì cuộc sống, nhưng không nhận được bất kỳ thành quả công đức nào nhờ sự nỗ lực đó, thì câu " người nào nỗ lực" v.v. được nói đến người đó.
Tatūpari devāti tato upari brahmakāyikādayo devā.
" The devas above that" refers to the Brahmā realms and other devas above that level.
Các vị trời ở trên đó nghĩa là các vị trời Phạm thiên v.v. ở trên đó.
Tesañhi uṭṭhānavīriyena kiccaṃ nāma natthi.
Indeed, for them, there is no need for strenuous effort.
Vì các vị ấy không có việc gì phải làm bằng sự nỗ lực và tinh tấn.
Puññaphalameva upajīvanti.
They live solely by the fruit of merit.
Họ chỉ sống nhờ thành quả của công đức.
Puññavato cāti idaṃ puññavante khattiyabrāhmaṇādayo ceva bhummadeve ādiṃ katvā nimmānaratipariyosāne deve ca sandhāya vuttaṃ.
The phrase " and for the meritorious" was spoken with reference to meritorious khattiyas, brahmins, and others, as well as devas, starting from earth-dwelling devas up to those in the Nimmānaratī realm.
Còn câu " người có công đức" này được nói đến các vị vua chúa, Bà-la-môn v.v. có công đức, và các vị trời từ địa cư thiên cho đến các vị trời Hóa Lạc thiên.
Sabbepi hete vāyāmaphalañceva puññaphalañca anubhavanti.
All of these experience both the fruit of effort and the fruit of merit.
Tất cả những vị này đều hưởng cả thành quả của sự nỗ lực và thành quả của công đức.
Nerayikā pana neva uṭṭhānena ājīvaṃ uppādetuṃ sakkonti, nāpi nesaṃ puññaphalena koci ājīvo uppajjati.
However, those in hell can neither create their livelihood through exertion, nor does any livelihood arise for them through the fruit of merit.
Còn những chúng sinh địa ngục thì không thể tạo ra sinh kế bằng sự nỗ lực, cũng không có sinh kế nào được tạo ra cho họ bằng thành quả công đức.
168. Tamādīsu – ‘‘nīce kule paccājāto’’tiādikena tamena yuttoti tamo.
168. In the phrases beginning with "darkness": The term darkness refers to someone associated with darkness (tamo), as in "reborn in a low family."
168. Trong các câu như "người sinh vào dòng dõi thấp kém", v.v., người nào gắn liền với bóng tối như vậy được gọi là tamo (bóng tối).
Kāyaduccaritādīhi puna nirayatamūpagamanato tamaparāyaṇo.
Furthermore, due to going to the darkness of hell again through bodily misconduct and so forth, he is bound for darkness (tamaparāyaṇo).
Do lại đi đến nơi nương tựa là bóng tối của địa ngục bằng thân ác hạnh v.v., nên gọi là tamaparāyaṇo (nơi nương tựa là bóng tối).
Nesādakuleti migaluddakādīnaṃ kule.
" In a family of hunters" means in a family of deer hunters and so forth.
Dòng dõi Nesāda là dòng dõi những người săn thú v.v.
Venakuleti vilīvakārakule.
" In a family of basket-weavers" means in a family of bamboo-strip workers.
Dòng dõi Veṇa là dòng dõi những người làm đồ đan bằng tre.
Rathakārakuleti cammakārakule.
" In a family of cart-makers" means in a family of leather workers.
Dòng dõi Rathakāra là dòng dõi những người làm đồ da.
Pukkusakuleti pupphachaḍḍakakule.
" In a family of scavengers" means in a family of flower-sweepers.
Dòng dõi Pukkusa là dòng dõi những người dọn rác hoa.
Kasiravuttiketi dukkhavuttike.
" Having a difficult livelihood" means having a miserable livelihood.
Kasiravuttike nghĩa là có cuộc sống khó khăn.
Dubbaṇṇoti paṃsupisācako viya jhāmakhāṇuvaṇṇo.
" Of poor complexion" means having a complexion like a burnt tree stump, like a dust demon.
Dubbaṇṇo nghĩa là có màu da như gốc cây cháy sém, giống như yêu tinh bụi bặm.
Duddasikoti vijātamātuyāpi amanāpadassano.
" Unpleasant to look at" means having an appearance disagreeable even to one's own mother after childbirth.
Duddasiko nghĩa là có vẻ ngoài không dễ chịu ngay cả với người mẹ đã sinh ra mình.
Okoṭimakoti lakuṇḍako.
" Hunchbacked" means dwarfed.
Okoṭimako nghĩa là người lùn.
Kāṇoti ekakkhikāṇo vā ubhayakkhikāṇo vā.
" One-eyed" means one-eyed in one eye or one-eyed in both eyes.
Kāṇo nghĩa là mù một mắt hoặc cả hai mắt.
Kuṇīti ekahatthakuṇī vā ubhayahatthakuṇī vā.
" Crippled" means crippled in one hand or crippled in both hands.
Kuṇī nghĩa là què một tay hoặc cả hai tay.
Khañjoti ekapādakhañjo vā ubhayapādakhañjo vā.
" Lame" means lame in one foot or lame in both feet.
Khañjo nghĩa là què một chân hoặc cả hai chân.
Pakkhahatoti hatapakkho pīṭhasappī.
" Paralyzed" means one whose side is afflicted, a cripple who drags himself along.
Pakkhahato nghĩa là người bị liệt nửa người, phải bò lê trên ghế.
Padīpeyyassāti telakapallakādino padīpūpakaraṇassa.
" Of a lamp" refers to the accessories of a lamp, such as an oil lamp.
Padīpeyyassā nghĩa là các vật dụng thắp sáng như đèn dầu v.v.
Evaṃ puggalo tamo hoti tamaparāyaṇoti ettha eko puggalo bahiddhā ālokaṃ adisvā mātukucchismiññeva kālaṃ katvā apāyesu nibbattanto sakalepi kappe saṃsarati.
Here, regarding " Thus, a person is darkness, bound for darkness," one person, not seeing light outside, dies within their mother's womb and, being reborn in the lower realms, wanders through saṃsāra for an entire eon.
Trong câu "Người như vậy là bóng tối, nơi nương tựa là bóng tối", một cá nhân nào đó chết ngay trong bụng mẹ mà không nhìn thấy ánh sáng bên ngoài, rồi tái sinh vào các cõi khổ, và lang thang trong vòng luân hồi suốt cả kiếp.
Sopi tamo tamaparāyaṇova.
Such a one is also darkness, bound for darkness.
Người đó cũng là bóng tối, nơi nương tựa là bóng tối.
So pana kuhakapuggalo bhaveyya.
That person, however, might be a deceiver.
Người đó có thể là một kẻ lừa đảo.
Kuhakassa hi evarūpā nibbatti hotīti vuttaṃ.
For a deceiver, it is said, such a rebirth occurs.
Vì đã nói rằng kẻ lừa đảo có sự tái sinh như vậy.
Ettha ca nīce kule paccājāto hoti caṇḍālakule vātiādīhi āgamanavipatti ceva pubbuppannapaccayavipatti ca dassitā.
Here, the phrases " reborn in a low family," " or in a family of outcasts," and so forth, indicate the adverse outcome of past kamma and the adverse outcome of prior generative conditions.
Ở đây, với các câu như " sinh vào dòng dõi thấp kém hoặc dòng dõi người hạ tiện", v.v., đã chỉ ra sự bất hạnh về nơi đến và sự bất hạnh về điều kiện tiền kiếp.
Daliddetiādīhi pavattipaccayavipatti.
The phrases beginning with " poor" and so forth, indicate the adverse outcome of supporting conditions in the present existence.
Với các câu như " nghèo khổ" v.v., là sự bất hạnh về điều kiện hiện tại.
Kasiravuttiketiādīhi ājīvupāyavipatti.
The phrases beginning with " having a difficult livelihood" and so forth, indicate the adverse outcome of means of livelihood.
Với các câu như " có cuộc sống khó khăn" v.v., là sự bất hạnh về phương tiện sinh kế.
Dubbaṇṇotiādīhi rūpavipatti.
The phrases beginning with " of poor complexion" and so forth, indicate the adverse outcome in physical form.
Với các câu như " xấu xí" v.v., là sự bất hạnh về hình thể.
Bahvābādhotiādīhi dukkhakāraṇasamāyogo.
The phrases beginning with " afflicted by many diseases" and so forth, indicate the conjunction of causes of suffering.
Với các câu như " hay bệnh tật" v.v., là sự kết hợp của các nguyên nhân gây khổ đau.
Na lābhītiādīhi sukhakāraṇavipatti ceva upabhogavipatti ca.
The phrases beginning with " not obtaining" and so forth, indicate the adverse outcome of causes of happiness and the adverse outcome of enjoyment.
Với các câu như " không được lợi lộc" v.v., là sự bất hạnh về nguyên nhân hạnh phúc và sự bất hạnh về sự hưởng thụ.
Kāyena duccaritantiādīhi tamaparāyaṇabhāvassa kāraṇasamāyogo.
The phrases beginning with " bodily misconduct" and so forth, indicate the conjunction of causes for being bound for darkness.
Với các câu như " thân ác hạnh" v.v., là sự kết hợp của các nguyên nhân dẫn đến trạng thái nơi nương tựa là bóng tối.
Kāyassa bhedātiādīhi samparāyikatamūpagamo.
The phrases beginning with " at the breaking up of the body" and so forth, indicate the going to darkness in the next world.
Với các câu như " thân hoại mạng chung" v.v., là sự đi đến bóng tối ở kiếp sau.
Sukkapakkho vuttapaṭipakkhanayena veditabbo.
The bright side (sukkapakkha) should be understood by the opposite method to what has been stated.
Phía trắng (sukkapakkha) cần được hiểu theo cách ngược lại với những gì đã nói.
Apicettha tividhāya kulasampattiyā paccājātiādikena jotinā yuttato joti, ālokabhūtoti vuttaṃ hoti.
Furthermore, here, one is called light (joti), or a being of light, because one is endowed with light, such as rebirth due to the three kinds of family prosperity.
Hơn nữa, ở đây, với sự tái sinh vào ba loại gia đình giàu có v.v., do được gắn liền với ánh sáng, nên được gọi là joti (ánh sáng), nghĩa là trở thành ánh sáng.
Kāyasucaritādīhi pana saggūpapattijotibhāvūpagamanato jotiparāyaṇo.
Moreover, due to wholesome bodily conduct and so forth, one proceeds to the state of light through rebirth in the heavens, and is thus bound for light (jotiparāyaṇo).
Do đi đến trạng thái ánh sáng của sự tái sinh vào cõi trời bằng thân thiện hạnh v.v., nên được gọi là jotiparāyaṇo (nơi nương tựa là ánh sáng).
Khattiyamahāsālakule vā tiādīsu khattiyamahāsālāti khattiyā mahāsārā mahāsārappattā khattiyā.
In phrases like " in a family of great khattiyas," great khattiyas are khattiyas who are very wealthy, khattiyas who have attained great wealth.
Trong các câu như " hoặc dòng dõi đại gia Sát-đế-lỵ" v.v., đại gia Sát-đế-lỵ là những Sát-đế-lỵ có nhiều tài sản, những Sát-đế-lỵ đã đạt được nhiều tài sản.
Yesañhi khattiyānaṃ heṭṭhimantena koṭisataṃ nidhānagataṃ hoti, tayo kahāpaṇakumbhā vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapitā honti, te khattiyamahāsālā nāma.
Those khattiyas who have a hundred crores of wealth buried at the lowest limit, and three pots of kahāpaṇas piled up in the middle of the house for daily use, are called great khattiyas.
Những Sát-đế-lỵ nào có một trăm triệu kho báu được chôn cất ở mức thấp nhất, và ba chum tiền kahāpaṇa được chất đống giữa nhà để chi tiêu hàng ngày, thì những vị đó được gọi là đại gia Sát-đế-lỵ.
Yesaṃ brāhmaṇānaṃ asītikoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, diyaḍḍho kahāpaṇakumbho vaḷañjanatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te brāhmaṇamahāsālā nāma.
Those brahmins who have eighty crores of wealth hidden, and one and a half pots of kahāpaṇas piled up in the middle of the house for daily use, are called great brahmins.
Những Bà-la-môn nào có tám mươi triệu tài sản được chôn cất, và một chum rưỡi tiền kahāpaṇa được chất đống giữa nhà để chi tiêu hàng ngày, thì những vị đó được gọi là đại gia Bà-la-môn.
Yesaṃ gahapatīnaṃ cattālīsakoṭidhanaṃ nihitaṃ hoti, kahāpaṇakumbho vaḷañjatthāya gehamajjhe rāsiṃ katvā ṭhapito hoti, te gahapatimahāsālā nāma.
Those householders who have forty crores of wealth hidden, and one pot of kahāpaṇas piled up in the middle of the house for daily use, are called great householders.
Những gia chủ nào có bốn mươi triệu tài sản được chôn cất, và một chum tiền kahāpaṇa được chất đống giữa nhà để chi tiêu hàng ngày, thì những vị đó được gọi là đại gia gia chủ.
Tesaṃ kuleti attho.
The meaning is "in their family."
Nghĩa là trong dòng dõi của họ.
Aḍḍheti issare.
" Rich" means powerful.
Aḍḍhe nghĩa là những người có quyền lực.
Nidhānagatadhanassa mahantatāya mahaddhane.
" Of great wealth" due to the greatness of the hidden wealth.
Mahaddhane nghĩa là có nhiều tài sản do số tài sản chôn cất lớn.
Suvaṇṇarajatabhājanādīnaṃ upabhogabhaṇḍānaṃ mahantatāya mahābhoge.
" Of great possessions" due to the greatness of consumable goods such as gold and silver vessels.
Mahābhoge nghĩa là có nhiều vật dụng hưởng thụ như bát vàng, bát bạc v.v. do số lượng lớn.
Nidhānagatassa jātarūparajatassa pahūtatāya pahūtajātarūparajate.
" Having abundant gold and silver" due to the abundance of hidden gold and silver.
Pahūtajātarūparajate nghĩa là có nhiều vàng bạc do số vàng bạc chôn cất dồi dào.
Vittūpakaraṇassa tuṭṭhikaraṇassa pahūtatāya pahūtavittūpakaraṇe.
Pahūtavittūpakaraṇe (having abundant tools for enjoyment and causes for delight) due to the abundance of things that are instruments for enjoyment and causes for delight.
Do có nhiều vật dụng làm cho hoan hỷ, nên gọi là pahūtavittūpakaraṇe (có nhiều tài sản và vật dụng).
Godhanādīnañca sattavidhadhaññānañca pahūtatāya pahūtadhanadhaññe.
Pahūtadhanadhaññe (having abundant wealth and grain) due to the abundance of cattle and so on, and of seven kinds of grain.
Do có nhiều gia súc v.v. và bảy loại ngũ cốc, nên gọi là pahūtadhanadhaññe (có nhiều của cải và ngũ cốc).
Abhirūpoti sundararūpo.
Abhirūpo means "having beautiful form".
Abhirūpo là có dung sắc xinh đẹp.
Dassanīyoti aññaṃ kammaṃ pahāya divasampi passitabbayutto.
Dassanīyo means "fit to be seen for an entire day, abandoning all other tasks".
Dassanīyo là đáng để người ta bỏ các công việc khác mà ngắm nhìn cả ngày.
Pāsādikoti dassaneneva cittapasādāvaho.
Pāsādiko means "one who inspires mental clarity just by being seen".
Pāsādiko là người mang lại sự trong sạch cho tâm chỉ bằng cách nhìn thấy.
Paramāyāti uttamāya.
Paramāya means "with the highest".
Paramāya là tối thượng.
Vaṇṇapokkharatāyāti pokkharavaṇṇatāya.
Vaṇṇapokkharatāya means "with beauty of form".
Vaṇṇapokkharatāya là có nước da đẹp như hoa sen.
Pokkharaṃ vuccati sarīraṃ.
Pokkharaṃ is said to be the body.
Pokkhara được gọi là thân thể.
Tassa vaṇṇasampattiyāti attho.
This means "with the perfection of its complexion".
Nghĩa là, có được sự toàn hảo về nước da của thân thể ấy.
Samannāgatoti upeto.
Samannāgato means "endowed with".
Samannāgato là được trang bị, thành tựu.
169. Oṇatoṇatādīsu – diṭṭhadhammikāya vā samparāyikāya vā sampattiyā virahito oṇato.
169. In the terms oṇatoṇatādīsu (low, low, etc.): oṇato (low) means "devoid of success, whether in this present life or in a future one".
169. Trong các từ oṇatoṇata, v.v. – người thiếu thốn tài sản trong hiện tại hoặc tương lai được gọi là oṇato (hèn hạ).
Nīco, lāmakoti attho.
Low, mean; that is the meaning.
Nghĩa là thấp kém, thấp hèn.
Tabbipakkhato uṇṇato.
Uṇṇato (high) is the opposite of that.
Trái ngược với điều đó là uṇṇato (cao thượng).
Ucco, uggatoti attho.
High, exalted; that is the meaning.
Nghĩa là cao cả, cao quý.
Sesamettha tamādīsu vuttanayeneva veditabbaṃ.
The remainder here should be understood in the manner stated in tamādīsu.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo phương pháp đã được nói đến trong các hạng người như tama, v.v.
Apica – oṇatoṇatoti idāni nīco, āyatimpi nīcova bhavissati.
Furthermore: oṇatoṇato means "low now, and will be low also in the future".
Hơn nữa – oṇatoṇato là hiện tại thấp hèn, và trong tương lai cũng sẽ là người thấp hèn.
Oṇatuṇṇatoti idāni nīco, āyatiṃ ucco bhavissati.
Oṇatuṇṇato means "low now, but will be high in the future".
Oṇatuṇṇato là hiện tại thấp hèn, trong tương lai sẽ là người cao thượng.
Uṇṇatoṇatoti idāni ucco, āyatiṃ nīco bhavissati.
Uṇṇatoṇato means "high now, but will be low in the future".
Uṇṇatoṇato là hiện tại cao thượng, trong tương lai sẽ là người thấp hèn.
Uṇṇatuṇṇatoti idāni ucco, āyatimpi uccova bhavissatīti.
Uṇṇatuṇṇato means "high now, and will be high also in the future".
Uṇṇatuṇṇato là hiện tại cao thượng, và trong tương lai cũng sẽ là người cao thượng.
171. Rūpappamāṇādīsu – sampattiyuttaṃ rūpaṃ pamāṇaṃ karotīti rūpappamāṇo.
171. In the terms rūpappamāṇādīsu (one whose standard is form, etc.): Rūpappamāṇo means "one who takes form endowed with success as a standard".
Trong các từ như rūpappamāṇa, v.v. – người lấy sắc tướng viên mãn làm tiêu chuẩn được gọi là rūpappamāṇo.
Tattha pasādaṃ janetīti rūpappasanno.
Rūpappasanno means "one who generates delight in that".
Người làm phát sinh sự trong sạch ở nơi đó được gọi là rūpappasanno.
Kittisaddabhūtaṃ ghosaṃ pamāṇaṃ karotīti ghosappamāṇo.
Ghosappamāṇo means "one who takes fame (ghosa), which is the sound of praise, as a standard".
Người lấy tiếng tăm, tức là danh tiếng, làm tiêu chuẩn được gọi là ghosappamāṇo.
Ārohaṃ vātiādīsu pana – ārohanti uccattanaṃ.
As for ārohaṃ vātiādīsu (height, etc.): ārohaṃ means "tallness".
Còn trong các từ như ārohaṃ vā, v.v. – āroha là sự cao lớn.
Pariṇāhanti kisathūlabhāvāpagataṃ parikkhepasampattiṃ.
Pariṇāhaṃ means "the perfection of bodily circumference, free from being either too thin or too stout".
Pariṇāha là sự viên mãn của vóc dáng, không gầy gò hay mập mạp.
Saṇṭhānanti aṅgapaccaṅgānaṃ dīgharassavaṭṭatādiyuttaṭṭhānesu tathābhāvaṃ.
Saṇṭhānaṃ means "the proper arrangement of limbs and minor limbs, being long, short, round, etc., in appropriate places".
Saṇṭhāna là trạng thái của các chi lớn nhỏ đúng như vậy ở những nơi thích hợp như dài, ngắn, tròn, v.v.
Pāripūrinti yathāvuttappakārānaṃ anūnataṃ, lakkhaṇaparipuṇṇabhāvaṃ vā.
Pāripūriṃ means "the completeness of the aforementioned qualities, or the perfection of distinguishing marks".
Pāripūri là sự không thiếu sót của các đặc điểm đã nói trên, hoặc là sự viên mãn của các tướng tốt.
Paravaṇṇanāyāti parehi parammukhā nicchāritāya guṇavaṇṇanāya.
Paravaṇṇanāya means "by the praise of virtues expressed by others behind one's back".
Paravaṇṇanāya là do sự tán thán phẩm hạnh được người khác nói ra khi vắng mặt.
Parathomanāyāti parehi thutivasena gāthādiupanibandhanena vuttāya thomanāya.
Parathomanāya means "by the praise spoken by others through verses and other compositions in the form of eulogy".
Parathomanāya là do sự ca tụng được người khác nói ra bằng cách sáng tác kệ, v.v. với ý tán dương.
Parapasaṃsanāyāti parehi sammukhā vuttāya pasaṃsāya.
Parapasaṃsanāya means "by the praise spoken by others in one's presence".
Parapasaṃsanāya là do sự khen ngợi được người khác nói ra trước mặt.
Paravaṇṇahārikāyāti paramparathutivasena parehi pavattitāya vaṇṇaharaṇāya.
Paravaṇṇahārikāya means "by the dissemination of praise spread by others through continuous eulogy".
Paravaṇṇahārikāya là do sự truyền tụng phẩm hạnh được người khác lan truyền qua việc ca ngợi nối tiếp nhau.
172. Cīvaralūkhanti cīvarassa dubbaṇṇādibhāvena lūkhataṃ.
172. Cīvaralūkhaṃ means "the coarseness of robes due to their poor color and so on".
Cīvaralūkha là sự thô sơ của y phục do màu sắc xấu, v.v.
Pattalūkhanti bhājanassa vaṇṇasaṇṭhānavatthūhi lūkhataṃ.
Pattalūkhaṃ means "the coarseness of the bowl in terms of its color, shape, and material".
Pattalūkha là sự thô sơ của vật dụng (bát) về màu sắc, hình dáng và chất liệu.
Senāsanalūkhanti nāṭakādisampattivirahena senāsanassa lūkhataṃ.
Senāsanalūkhaṃ means "the coarseness of the dwelling place due to the absence of dramatic entertainment and so on".
Senāsanalūkha là sự thô sơ của chỗ ở do thiếu các tiện nghi như hình tượng vũ nữ, v.v.
Vividhanti acelakādibhāvena anekappakāraṃ.
Vividhaṃ means "various kinds, such as being a naked ascetic (acelaka)".
Vividha là nhiều loại khác nhau, như là người lõa thể, v.v.
Dukkarakārikanti sarīratāpanaṃ.
Dukkarakārikaṃ means "ascetic practice that torments the body".
Dukkarakārika là sự hành hạ thân xác.
Aparo nayo – imesu hi catūsu puggalesu rūpe pamāṇaṃ gahetvā pasanno rūpappamāṇo nāma.
Another method: Among these four types of individuals, one who, taking form as a standard, is delighted, is called rūpappamāṇo (one whose standard is form).
Một phương pháp khác – trong bốn hạng người này, người có lòng tin trong sạch sau khi lấy sắc tướng làm tiêu chuẩn được gọi là rūpappamāṇo.
Rūpappasannoti tasseva atthavacanaṃ.
Rūpappasanno is a synonym for the same meaning.
Rūpappasanno là từ đồng nghĩa với từ đó.
Ghose pamāṇaṃ gahetvā pasanno ghosappamāṇo nāma.
One who, taking sound as a standard, is delighted, is called ghosappamāṇo (one whose standard is sound).
Người có lòng tin trong sạch sau khi lấy tiếng tăm làm tiêu chuẩn được gọi là ghosappamāṇo.
Cīvaralūkhapattalūkhesu pamāṇaṃ gahetvā pasanno lūkhappamāṇo nāma.
One who, taking the coarseness of robes and bowls as a standard, is delighted, is called lūkhappamāṇo (one whose standard is coarseness).
Người có lòng tin trong sạch sau khi lấy sự thô sơ của y phục và sự thô sơ của bình bát làm tiêu chuẩn được gọi là lūkhappamāṇo.
Dhamme pamāṇaṃ gahetvā pasanno dhammappamāṇo nāma.
One who, taking Dhamma as a standard, is delighted, is called dhammappamāṇo (one whose standard is Dhamma).
Người có lòng tin trong sạch sau khi lấy Pháp làm tiêu chuẩn được gọi là dhammappamāṇo.
Itarāni tesaṃyeva atthavacanāni.
The other terms are mere synonyms for these.
Các từ khác là từ đồng nghĩa của chúng.
Sabbasatte ca tayo koṭṭhāse katvā dve koṭṭhāsā rūpappamāṇā, eko na rūpappamāṇo.
Dividing all beings into three parts, two parts are rūpappamāṇā (those whose standard is form), and one part is not rūpappamāṇo.
Và khi chia tất cả chúng sinh thành ba phần, hai phần là hạng người rūpappamāṇā, một phần không phải là rūpappamāṇo.
Pañca koṭṭhāse katvā cattāro koṭṭhāsā ghosappamāṇā, eko na ghosappamāṇo.
Dividing them into five parts, four parts are ghosappamāṇā (those whose standard is sound), and one part is not ghosappamāṇo.
Khi chia thành năm phần, bốn phần là hạng người ghosappamāṇā, một phần không phải là ghosappamāṇo.
Dasa koṭṭhāse katvā nava koṭṭhāsā lūkhappamāṇā, eko na lūkhappamāṇo.
Dividing them into ten parts, nine parts are lūkhappamāṇā (those whose standard is coarseness), and one part is not lūkhappamāṇo.
Chia làm mười phần, chín phần là hạng người lūkhappamāṇa, một phần không phải là hạng người lūkhappamāṇa.
Satasahassaṃ koṭṭhāse katvā pana eko koṭṭhāsova dhammappamāṇo, sesā na dhammappamāṇā.
However, dividing them into one hundred thousand parts, only one part is dhammappamāṇo (one whose standard is Dhamma); the rest are not dhammappamāṇā.
Lại nữa, chia làm một trăm ngàn phần, chỉ một phần là hạng người dhammappamāṇa, các phần còn lại không phải là hạng người dhammappamāṇa.
Evamayaṃ catuppamāṇo lokasannivāso.
Thus, this gathering of beings in the world has four standards.
Như vậy, cộng đồng chúng sanh này có bốn hạng người pamāṇa.
Etasmiṃ catuppamāṇe lokasannivāse buddhesu appasannā mandā, pasannāva bahukā.
In this gathering of beings with four standards, those who are not delighted with the Buddhas are few; those who are delighted are many.
Trong cộng đồng chúng sanh có bốn hạng người pamāṇa này, những người không có đức tin nơi các Đức Phật thì ít, còn những người có đức tin thì nhiều.
Rūpappamāṇassa hi buddharūpato uttari pasādāvahaṃ rūpaṃ nāma natthi.
Indeed, for one whose standard is form, there is no form superior to the Buddha's form that brings delight.
Bởi vì, đối với hạng người rūpappamāṇa, không có sắc tướng nào có thể mang lại đức tin vượt hơn sắc thân của Đức Phật.
Ghosappamāṇassa buddhānaṃ kittighosato uttari pasādāvaho ghoso nāma natthi.
For one whose standard is sound, there is no sound superior to the fame-resounding sound of the Buddhas that brings delight.
Đối với hạng người ghosappamāṇa, không có danh tiếng nào có thể mang lại đức tin vượt hơn danh tiếng của các Đức Phật.
Lūkhappamāṇassa kāsikāni vatthāni mahārahāni kañcanabhājanāni tiṇṇaṃ utūnaṃ anucchavike sabbasampattiyutte pāsādavare pahāya paṃsukūlacīvaraselamayapattarukkhamūlādisenāsanasevino buddhassa bhagavato lūkhato uttari pasādāvahaṃ aññaṃ lūkhaṃ nāma natthi.
For one whose standard is coarseness, there is no coarseness superior to the coarseness of the Blessed Buddha, who abandoned fine Kāsi cloths, expensive golden bowls, and excellent palaces equipped with all amenities suitable for the three seasons, to wear robes made of rags, use a stone bowl, and reside at the foot of trees and similar coarse abodes, that brings delight.
Đối với hạng người lūkhappamāṇa, không có sự thô sơ nào khác có thể mang lại đức tin vượt hơn sự thô sơ của Đức Phật, bậc Thế Tôn, người đã từ bỏ những y phục xứ Kāsi, những vật dụng bằng vàng quý giá, những lâu đài tráng lệ đầy đủ mọi tiện nghi phù hợp với ba mùa, để thường xuyên sử dụng y phấn tảo, bình bát bằng đá, và các sàng tọa như gốc cây.
Dhammappamāṇassa sadevake loke asādhāraṇasīlādiguṇassa tathāgatassa sīlādiguṇato uttari pasādāvaho añño sīlādiguṇo nāma natthi.
For one whose standard is Dhamma, there is no virtue of morality (sīla) and so on, superior to the virtues of morality and so on of the Tathāgata, which are unique in the world with its devas, that brings delight.
Đối với hạng người dhammappamāṇa, không có giới đức nào khác có thể mang lại đức tin vượt hơn giới đức của Như Lai, bậc có những phẩm chất như giới đức không chung với bất kỳ ai trong thế gian gồm cả chư thiên.
Iti bhagavā imaṃ catuppamāṇikaṃ lokasannivāsaṃ muṭṭhinā gahetvā viya ṭhitoti.
Thus, the Blessed One stands as if he has grasped this gathering of beings with four standards in his fist.
Vì vậy, Đức Thế Tôn được xem như đã nắm giữ cộng đồng chúng sanh có bốn hạng người pamāṇa này trong lòng bàn tay.
173. Attahitāya paṭipannādīsu – sīlasampannoti sīlena sampanno samannāgato.
173. In attahitāya paṭipannādīsu (one who practices for his own welfare, etc.): Sīlasampanno means "endowed with and perfected in morality".
173. Trong các từ bắt đầu bằng attahitāya paṭipanno, sīlasampanno có nghĩa là người đã thành tựu, đầy đủ giới.
Samādhisampannotiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to samādhisampanno (endowed with concentration) and so on.
Cách hiểu này cũng tương tự đối với các từ bắt đầu bằng samādhisampanno.
Ettha ca sīlaṃ lokiyalokuttaraṃ kathitaṃ.
Here, morality is stated as both mundane and supramundane.
Ở đây, giới được nói đến bao gồm cả giới thế gian và siêu thế.
Tathā samādhipaññā ca.
Likewise, concentration and wisdom.
Tương tự như vậy đối với định và tuệ.
Vimutti arahattaphalavimuttiyeva.
Vimutti is indeed the liberation of Arahantship.
Vimutti chính là sự giải thoát của quả A-la-hán.
Ñāṇadassanaṃ ekūnavīsatividhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Ñāṇadassanaṃ is the nineteen kinds of reflective knowledge (paccavekkhaṇa-ñāṇa).
Ñāṇadassanaṃ là trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) gồm mười chín loại.
No parantiādīsu – parapuggalaṃ ‘‘tayāpi sīlasampannena bhavituṃ vaṭṭatī’’ti vatvā yathā sīlaṃ samādiyati, evaṃ na samādapeti, na gaṇhāpeti.
In no paraṃ (not for others) and so on: one does not make another person undertake or grasp morality in the same way that one undertakes morality oneself, even after saying to that person, "It is proper for you too to be endowed with morality."
Trong các từ bắt đầu bằng no paraṃ, (nghĩa là) không khuyến khích, không làm cho người khác thọ trì giới bằng cách nói rằng: "Ngươi cũng nên là người thành tựu giới" để họ thọ trì giới.
Eseva nayo sabbattha.
The same method applies everywhere.
Cách hiểu này cũng tương tự ở tất cả mọi nơi.
Etesu pana catūsu paṭhamo vakkalittherasadiso hoti.
Among these four individuals, the first is like Venerable Vakkali.
Trong bốn hạng người này, người thứ nhất giống như trưởng lão Vakkali.
Dutiyo upanandasakyaputtasadiso.
The second is like Upananda Sakyaputta.
Người thứ hai giống như Upananda, con trai dòng Sākya.
Tatiyo sāriputtamoggallānattherasadiso.
The third is like Venerable Sāriputta and Moggallāna.
Người thứ ba giống như các trưởng lão Sāriputta và Moggallāna.
Catuttho devadattasadisoti veditabbo.
The fourth should be understood as being like Devadatta.
Người thứ tư được hiểu là giống như Devadatta.
174. Attantapādīsu – attānaṃ tapati dukkhāpetīti attantapo.
174. In attantapādīsu (one who torments himself, etc.): Attantapo means "one who burns or causes suffering to oneself".
174. Trong các từ bắt đầu bằng attantapa, attantapo là người hành hạ, làm khổ chính mình.
Attano paritāpanānuyogaṃ attaparitāpanānuyogaṃ.
Attaparitāpanānuyogaṃ means "the practice of constant self-torment".
Attaparitāpanānuyogaṃ là sự chuyên tâm vào việc làm cho mình bị thiêu đốt.
Acelakoti niccelo, naggo.
Acelako means "naked, unclothed".
Acelako là người không mặc y phục, tức là lõa thể.
Muttācāroti visaṭṭhācāro.
Muttācāro means "having loose conduct".
Muttācāro là người có hành vi buông thả.
Uccārakammādīsu lokiyakulaputtācārena virahito ṭhitakova uccāraṃ karoti, passāvaṃ karoti, khādati, bhuñjati ca.
In matters like defecation and so on, being devoid of the conduct of worldly good families, he stands while defecating, urinating, eating, and consuming food.
Trong các việc như đại tiện, người ấy đại tiện, tiểu tiện, ăn và thọ dụng trong khi đứng mà không có cách hành xử của con trai nhà thế gian.
Hatthāpalekhanoti hatthe piṇḍamhi niṭṭhite jivhāya hatthaṃ apalekhati.
Hatthāpalekhano means "one who licks his hand with his tongue when the lump of food in his hand is finished".
Hatthāpalekhano là người liếm tay bằng lưỡi sau khi đã ăn xong vật thực trong tay.
Uccāraṃ vā katvā hatthasmiññeva daṇḍakasaññī hutvā hatthena apalekhatīti dasseti.
Or, after defecating, he considers his hand as a stick and wipes with his hand; this is shown.
Hoặc, điều này chỉ ra rằng sau khi đại tiện, người đó có ý niệm cây que (để chùi) ở ngay trong tay và liếm sạch bằng tay.
Te kira daṇḍakaṃ sattoti paññapenti.
They apparently declare a stick to be a living being.
Nghe nói rằng họ quy định cây que là một chúng sanh.
Tasmā tesaṃ paṭipadaṃ pūrento evaṃ karoti.
Therefore, he acts in this way to complete their practice.
Do đó, để hoàn thành pháp hành của họ, người ấy làm như vậy.
Bhikkhāgahaṇatthaṃ ‘ehi bhaddante’ti vutto, na etīti naehibhaddantiko.
One who does not come when addressed "Come, good sir" for receiving alms is called naehibhaddantiko.
Khi được nói ‘hãy đến đây, thưa ngài’ để nhận vật thực, vị ấy không đến, nên gọi là naehibhaddantiko.
Tena hi ‘tiṭṭha bhaddante’ti vuttopi na tiṭṭhatīti natiṭṭhabhaddantiko.
One who does not stop even when addressed "Stop, good sir" is called natiṭṭhabhaddantiko.
Do đó, khi được nói ‘hãy đứng lại, thưa ngài’, vị ấy cũng không đứng lại, nên gọi là natiṭṭhabhaddantiko.
Tadubhayampi hetaṃ titthiyā ‘‘etassa vacanaṃ kataṃ bhavissatī’’ti na karonti.
The sectarians (titthiyā) do not do either of these, thinking "this will be done by his word".
Quả thật, các ngoại đạo không làm cả hai điều này vì nghĩ rằng: “Làm như vậy sẽ là đã tuân theo lời của người này”.
Abhihaṭanti puretaraṃ gahetvā āhaṭaṃ bhikkhaṃ.
Abhihaṭaṃ means "alms food brought forward earlier".
Abhihaṭa nghĩa là vật thực được mang đến đặt ở phía trước.
Uddissakatanti ‘‘imaṃ tumhe uddissa kata’’nti evaṃ ārocitabhikkhaṃ.
Uddissakataṃ means "alms food announced as 'this has been made for you'".
Uddissakata nghĩa là vật thực được thông báo rằng: “Vật này được làm ra chỉ định cho ngài”.
Na nimantananti ‘‘asukaṃ nāma kulaṃ vā vīthiṃ vā gāmaṃ vā paviseyyāthā’’ti evaṃ nimantitabhikkhampi na sādiyati, na gaṇhāti.
Na nimantanaṃ means "one does not accept or take alms food offered by invitation, such as 'please enter such and such a family, or street, or village'".
Na nimantana nghĩa là không hoan hỷ, không nhận cả vật thực được thỉnh mời như: “Xin các ngài hãy đi vào gia đình kia, hoặc con đường kia, hoặc ngôi làng kia”.
Na kumbhimukhāti kumbhito uddharitvā diyyamānaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti.
"Not from the mouth of a pot" means he does not accept alms given by scooping them out of a pot.
Na kumbhimukhā nghĩa là không nhận vật thực được múc ra từ nồi để dâng cúng.
Na kaḷopimukhāti kaḷopīti ukkhali, pacchi vā.
"Not from the mouth of a basket" – "basket" means a cooking pot or a basket.
Na kaḷopimukhā nghĩa là kaḷopī là cái nồi đất hoặc cái giỏ.
Tatopi na gaṇhāti.
From that too, he does not accept.
Vị ấy cũng không nhận từ những thứ đó.
Kumbhī kaḷopiyo kaṭacchunā pahāraṃ labhantīti.
Because pots and baskets are struck with a ladle.
Vì nồi đất và giỏ bị va chạm bởi cái vá.
Na eḷakamantaranti ummāraṃ antaraṃ katvā diyyamānaṃ na gaṇhāti.
"Not between a ram" means one does not accept (alms) when a threshold is made an interval.
Na eḷakamantara nghĩa là không nhận vật thực được dâng cúng khi có ngưỡng cửa ở giữa.
Ayaṃ maṃ nissāya antarakaraṇaṃ labhatīti.
"Because this person, relying on me, obtains the making of an interval."
Vì nghĩ rằng: “Do ta mà vật này phải chịu sự ngăn cách”.
Daṇḍamusalesupi eseva nayo.
In the case of staffs and pestles too, the same principle applies.
Đối với gậy và chày, phương pháp cũng tương tự.
Dvinnanti dvīsu bhuñjamānesu ekasmiṃ uṭṭhāya dente na gaṇhati.
"From two" means if one gets up and gives while two are eating, he does not accept (it).
Dvinna nghĩa là khi hai người đang ăn, nếu một người đứng dậy dâng cúng thì vị ấy không nhận.
Kabaḷantarāyo hotīti.
"Because it becomes an interruption of the morsel."
Vì nghĩ rằng: “Sẽ làm gián đoạn miếng ăn (của người kia)”.
Na gabbhiniyātiādīsu pana gabbhiniyā kucchiyaṃ dārako kilamati.
In phrases like "not from a pregnant woman," the child in the pregnant woman's womb suffers.
Còn trong các trường hợp na gabbhiniyā (không nhận từ phụ nữ mang thai), v.v..., (vị ấy không nhận) vì đứa trẻ trong bụng người phụ nữ mang thai sẽ bị mệt mỏi.
Pāyantiyā dārakassa khīrantarāyo hoti.
From a nursing woman, there is an interruption of milk for the child.
Đối với pāyantiyā (người đang cho con bú), sẽ làm gián đoạn việc bú sữa của đứa trẻ.
Purisantaragatāya ratiantarāyo hotīti na gaṇhāti na saṅkittīsūti saṅkittetvā katabhattesu.
From a man-between-woman, there is an interruption of pleasure, so he does not accept. "Not in collected meals" refers to meals prepared by collecting (ingredients).
Đối với purisantaragatāya (người phụ nữ đang ở cùng người đàn ông), sẽ làm gián đoạn sự ái lạc, vì vậy vị ấy không nhận. Na saṅkittīsu nghĩa là (không nhận) trong các bữa ăn được chuẩn bị bằng cách quyên góp chung.
Dubbhikkhasamaye kira acelakasāvakā acelakānaṃ atthāya tato tato taṇḍulādīni samādapetvā bhattaṃ pacanti, ukkaṭṭhācelako tato na paṭiggaṇhāti.
It is said that during a famine, naked ascetics (acelakasāvakā) would collect rice and other provisions from various places for other naked ascetics and cook meals; a distinguished naked ascetic (ukkaṭṭhācelako) would not accept (alms) from such a meal.
Tương truyền, vào thời đói kém, các đệ tử của lõa thể ngoại đạo đã quyên góp gạo, v.v... từ nhiều nơi để nấu cơm cho các lõa thể ngoại đạo; vị lõa thể ngoại đạo khổ hạnh bậc cao không nhận từ đó.
Na yattha sāti yattha sunakho ‘piṇḍaṃ labhissāmī’ti upaṭṭhito hoti, tattha tassa adatvā āhaṭaṃ na gaṇhāti.
"Not where there is a dog": If a dog is standing there, hoping "I will get a morsel," he does not accept what is brought without giving to that dog.
Na yattha sā nghĩa là ở nơi nào có con chó đứng chờ với hy vọng ‘ta sẽ nhận được vật thực’, vị ấy không nhận vật thực được mang đến mà không cho con chó đó.
Etassa piṇḍantarāyo hotīti.
"Because that causes an interruption of morsels for it."
Vì nghĩ rằng: “Sẽ làm gián đoạn vật thực của nó”.
Saṇḍasaṇḍacārinīti samūhasamūhacārinī.
"Moving in groups upon groups" (saṇḍasaṇḍacārinī) means moving in groups and crowds.
Saṇḍasaṇḍacārinī nghĩa là đi lại từng đàn từng đàn.
Sace hi acelakaṃ disvā ‘imassa bhikkhaṃ dassāmā’ti mānussakā bhattagehaṃ pavisanti, tesu ca pavisantesu kaḷopimukhādīsu nilīnā makkhikā uppatitvā saṇḍasaṇḍā caranti, tato āhaṭaṃ bhikkhaṃ na gaṇhāti.
For if the people, seeing a naked ascetic, enter the dining hall, thinking, "We will give alms to him," and as they enter, flies hidden in cracks and openings fly up and move in swarms and crowds, then he does not accept the alms brought from there.
Nếu thấy một lõa thể ngoại đạo, những người (thí chủ) nghĩ rằng ‘chúng ta sẽ dâng vật thực cho vị này’ và đi vào nhà bếp, và khi họ đi vào, những con ruồi đang đậu ở miệng nồi, v.v... bay lên và di chuyển từng đàn, vị ấy không nhận vật thực được mang đến từ đó.
Maṃ nissāya makkhikānaṃ gocarantarāyo jātoti.
"Because an interruption to the flies' foraging has occurred on account of me."
Vì nghĩ rằng: “Do ta mà việc tìm mồi của bầy ruồi bị gián đoạn”.
Thusodakanti sabbasassasambhārehi kataṃ sovīrakaṃ.
"Husk water" means sour gruel (sovīrakaṃ) made from all grain ingredients.
Thusodaka là một loại giấm sovīraka được làm từ các thành phần của tất cả các loại ngũ cốc.
Ettha ca surāpānameva sāvajjaṃ.
Here, only drinking liquor is blameworthy.
Trong trường hợp này, chỉ có việc uống rượu mới là có tội.
Ayaṃ pana etasmimpi sāvajjasaññī.
But this (ascetic) considers even this to be blameworthy.
Tuy nhiên, vị này lại cho rằng cả việc này cũng có tội.
Ekāgārikoti yo ekasmiṃyeva gehe bhikkhaṃ labhitvā nivattati.
"One-houser" (ekāgāriko) is one who receives alms from only one house and returns.
Ekāgāriko là người chỉ nhận vật thực tại một nhà rồi quay về.
Ekālopikoti yo ekeneva ālopena yāpeti.
"One-morseler" (ekālopiko) is one who sustains himself with only one morsel.
Ekālopiko là người chỉ sống bằng một miếng ăn.
Dvāgārikādīsupi eseva nayo.
The same principle applies to two-housers and so on.
Đối với dvāgārika, v.v..., phương pháp cũng tương tự.
Ekissāpi dattiyāti ekāya dattiyā.
"Even with one measure" (ekissāpi dattiyā) means with one measure.
Ekissāpi dattiyā nghĩa là bằng một muỗng.
Datti nāma ekā khuddakapāti hoti, yattha aggabhikkhaṃ pakkhipitvā ṭhapenti.
A datti is a small container where the best part of the alms is placed.
Datti là tên một cái bát nhỏ, nơi người ta đặt vào và giữ lại phần vật thực đầu tiên.
Ekāhikanti ekadivasantarikaṃ.
"Every other day" (ekāhikaṃ) means every second day.
Ekāhika là cách một ngày.
Aḍḍhamāsikanti aḍḍhamāsantarikaṃ.
"Every half month" (aḍḍhamāsikaṃ) means every second half month.
Aḍḍhamāsika là cách nửa tháng.
Pariyāyabhattabhojananti vārabhattabhojanaṃ.
"Eating meals in turn" (pariyāyabhattabhojanaṃ) means eating meals by rota.
Pariyāyabhattabhojana là việc ăn vật thực theo phiên.
Ekāhavārena dvīhavārena sattāhavārena aḍḍhamāsavārenāti – evaṃ divasavārena ābhatabhattabhojanaṃ.
Meals brought in turns, such as on a one-day turn, a two-day turn, a seven-day turn, or a half-month turn – this is eating meals according to a daily turn.
Theo phiên một ngày, theo phiên hai ngày, theo phiên bảy ngày, theo phiên nửa tháng – như vậy là việc ăn vật thực được mang đến theo phiên ngày.
Sākabhakkhoti allasākabhakkho.
"Vegetable eater" (sākabhakkho) means one who eats fresh vegetables.
Sākabhakkho là người ăn rau tươi.
Sāmākabhakkhoti sāmākataṇḍulabhakkho.
"Sāmāka-grain eater" (sāmākabhakkho) means one who eats sāmāka grains.
Sāmākabhakkho là người ăn gạo sāmāka.
Nīvārādīsu – nīvārā nāma tāva araññe sayaṃ jātā vīhijāti.
Among Nīvāra and so on: nīvāra are a type of wild rice that grows on its own in the wilderness.
Trong các loại như nīvāra – trước hết nīvārā là tên một loại lúa tự mọc trong rừng.
Daddulanti cammakārehi cammaṃ vilikhitvā chaḍḍitakasaṭaṃ.
"Daddula" means the discarded scraps of hide scraped by leatherworkers.
Daddula là phần vụn da bị những người thợ thuộc da cạo bỏ đi.
Haṭaṃ vuccati silesopi, sevālopi kaṇikārādirukkhaniyyāsopi.
"Haṭa" is called sap, also moss, and also the resin of trees like the kaṇikāra.
Haṭa được gọi là nhựa cây, cũng là rêu, cũng là nhựa của các cây như kaṇikāra.
Kaṇanti kuṇḍakaṃ.
"Kaṇa" means rice husks.
Kaṇa là tấm.
Ācāmoti bhattaukkhalikāya laggo jhāmodano.
"Ācāmo" refers to the burnt rice that sticks to the bottom of the rice pot.
Ācāma là cơm cháy dính trong nồi cơm.
Taṃ chaḍḍitaṭṭhāne gahetvā khādati.
He gathers and eats it from where it is discarded.
Vị ấy lấy nó ở nơi vứt bỏ rồi ăn.
‘‘Odanakañjiya’’ntipi vadanti.
They also call it "rice gruel" (odanakañjiyaṃ).
Cũng được gọi là “odanakañjiya” (nước cơm).
Piññākādayo pākaṭā eva.
Oil cake (piññākā) and so on are well-known.
Các loại như piññāka (khô dầu) thì đã rõ ràng.
Pavattaphalabhojīti patitaphalabhojī.
"Eater of fallen fruit" (pavattaphalabhojī) means one who eats fruit that has fallen naturally.
Pavattaphalabhojī là người ăn trái cây rụng.
Sāṇānīti sāṇavākacelāni.
"Hemp cloths" (sāṇānī) are clothes made of hemp fiber.
Sāṇāni là y phục bằng sợi gai.
Masāṇānīti missakacelāni.
"Mixed cloths" (masāṇānī) are clothes made of mixed fibers.
Masāṇāni là y phục bằng vải pha trộn.
Chavadussānīti matasarīrato chaḍḍitavatthāni.
"Carcass cloths" (chavadussānī) are clothes discarded from dead bodies.
Chavadussāni là y phục được vứt bỏ từ tử thi.
Erakatiṇādīni vā ganthetvā katanivāsanāni.
Or they are lower garments made by weaving Eraka grass and so on.
Hoặc là y phục được làm bằng cách kết các loại cỏ eraka lại.
Paṃsukūlānīti pathaviyaṃ chaḍḍitanantakāni.
"Rag-robes" (paṃsukūlānī) are tattered clothes discarded on the ground.
Paṃsukūlāni là những mảnh vải vụn bị vứt bỏ trên đất.
Tirīṭānīti rukkhattacavatthāni.
"Bark cloths" (tirīṭānī) are clothes made from tree bark.
Tirīṭāni là y phục bằng vỏ cây.
Ajinanti ajinamigacammaṃ.
"Antelope hide" (ajinaṃ) is the skin of an antelope.
Ajina là da của loài hươu ajina.
Ajinakkhipanti tadeva majjhe phālitaṃ.
"Antelope hide split" (ajinakkhipaṃ) is that same hide split in the middle.
Ajinakkhipa là chính tấm da đó được xẻ ra ở giữa.
Sakhurakantipi vadanti.
They also say "with hooves."
Cũng được gọi là tấm da còn nguyên móng.
Kusacīranti kusatiṇāni ganthetvā katacīrakaṃ.
"Kusa-grass garment" (kusacīraṃ) is a garment made by weaving kusa grass.
Kusacīra là y bằng vỏ cây được làm bằng cách kết cỏ kusa lại.
Vākacīraphalakacīresupi eseva nayo.
The same principle applies to bark garments and wood-chip garments.
Đối với y bằng vỏ cây vāka và y bằng vỏ cây phalaka cũng theo phương pháp này.
Kesakambalanti manussakesehi katakambalaṃ.
"Hair blanket" (kesakambalaṃ) is a blanket made of human hair.
Kesakambala là tấm chăn làm bằng tóc người.
Yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, yāni kānici tantāvutānaṃ vatthānaṃ kesakambalo tesaṃ patikuṭṭho akkhāyatī’’ti (a. ni. 3.138).
Regarding which it was said: "Just as, bhikkhus, among woven cloths, the hair blanket is declared to be the worst."
Về điều này, đã được nói rằng: “Này các Tỳ khưu, ví như trong số các loại y phục được dệt bằng sợi, tấm chăn bằng tóc được xem là loại thấp kém nhất.”
Vāḷakambalanti assavāḷādīhi katakambalaṃ.
"Horse-hair blanket" (vāḷakambalaṃ) is a blanket made from horsehair and so on.
Vāḷakambala là tấm chăn làm bằng lông đuôi ngựa.
Ulūkapakkhanti ulūkapattāni ganthetvā katanivāsanaṃ.
"Owl feathers" (ulūkapakkhaṃ) is a lower garment made by weaving owl feathers.
Ulūkapakkha là y phục được làm bằng cách kết lông cú lại.
Ubbhaṭṭhakoti uddhaṃ ṭhitako.
"Standing upright" (ubbhaṭṭhako) means one who stands aloft.
Ubbhaṭṭhako là người đứng thẳng.
Ukkuṭikappadhānamanuyuttoti ukkuṭikavīriyaṃ anuyutto.
"Devoted to the squatting posture exertion" (ukkuṭikappadhānamanuyutto) means one who is devoted to the exertion of squatting.
Ukkuṭikappadhānamanuyutto là người chuyên tâm vào sự tinh tấn ngồi chồm hổm.
Gacchantopi ukkuṭikova hutvā uppatitvā uppatitvā gacchati.
Even when walking, he goes by squatting and leaping up repeatedly.
Ngay cả khi đi, vị ấy cũng đi trong tư thế chồm hổm, nhảy từng bước từng bước.
Kaṇṭakāpassayikoti ayakaṇṭake vā pakatikaṇṭake vā bhūmiyaṃ koṭṭetvā tattha cammaṃ attharitvā ṭhānacaṅkamādīni karoti.
"Thorn-bed abstainer" (kaṇṭakāpassayiko) is one who drives iron thorns or natural thorns into the ground, spreads a skin over them, and performs standing and walking meditation there.
Kaṇṭakāpassayiko là người đóng những cây chông sắt hoặc chông tự nhiên xuống đất, trải một tấm da lên trên đó rồi thực hiện các oai nghi đi, đứng.
Seyyanti sayantopi tattheva seyyaṃ kappeti.
"Sleeping": Even when sleeping, he makes his bed there.
Seyya là ngay cả khi nằm, vị ấy cũng nằm ngay tại đó.
Sāyaṃ tatiyamassāti sāyatatiyakaṃ.
The third time in the evening is sāyatatiyakaṃ.
Lần thứ ba vào buổi chiều, nên gọi là sāyatatiyakaṃ.
‘‘Pāto, majjhanhike, sāyanti divasassa tikkhattuṃ pāpaṃ pavāhessāmī’’ti udakorohanānuyogaṃ anuyutto viharati.
He dwells devoted to the practice of descending into water, thinking, "I will wash away evil three times a day: morning, midday, and evening."
Vị ấy sống chuyên tâm vào việc dầm mình trong nước với ý nghĩ: “Ta sẽ gột rửa tội lỗi ba lần trong ngày: buổi sáng, buổi trưa, và buổi chiều.”
175. Paraṃ tapatīti parantapo.
175. He torments others, hence parantapo (tormentor of others).
175. Làm cho người khác nóng nảy, nên gọi là parantapo.
Paresaṃ paritāpanānuyogaṃ paraparitāpanānuyogaṃ.
Paraparitāpanānuyogaṃ is the practice of repeatedly tormenting others.
Sự chuyên tâm làm cho người khác khổ não khắp nơi là paraparitāpanānuyogaṃ.
Orabbhikādīsu – urabbhā vuccanti eḷakā.
Among "shepherd" (orabbhika) and so on: "urabbhā" means sheep (eḷakā).
Trong các từ như orabbhika – cừu được gọi là urabbhā.
Urabbhe hanatīti orabbhiko.
One who kills sheep (urabbhe hanati), hence orabbhiko (shepherd, lit. sheep-killer).
Giết cừu, vì vậy gọi là orabbhiko.
Sūkarikādīsupi – eseva nayo.
The same principle applies to pig-killers and so on.
Trong các từ như sūkarika v.v..., cũng cùng phương pháp này.
Luddoti dāruṇo kakkhaḷo.
"Cruel" (luddo) means harsh and rough.
Luddo nghĩa là tàn nhẫn, thô bạo.
Macchaghātakoti macchabandho kevaṭṭo.
"Fish-killer" (macchaghātako) means a fisherman who traps fish.
Macchaghātako là người đánh cá, người chài lưới.
Bandhanāgārikoti bandhanāgāragopako.
"Jailer" (bandhanāgāriko) means a prison guard.
Bandhanāgāriko là người cai ngục.
Kurūrakammantāti dāruṇakammantā.
"Cruel occupations" (kurūrakammantā) are harsh occupations.
Kurūrakammantā là những người có công việc tàn nhẫn.
176. Muddhāvasittoti khattiyābhisekena muddhani abhisitto.
176. "One anointed on the head" (muddhāvasitto) means one who has been anointed on the head with the consecration of a khattiya.
176. Muddhāvasitto là người đã được rưới nước lên đầu trong lễ đăng quang của dòng dõi chiến sĩ.
Puratthimena nagarassāti nagarato puratthimadisāya.
"To the east of the city" means in the eastern direction from the city.
Puratthimena nagarassā là ở phía đông của thành phố.
Sandhāgāranti yaññasālaṃ.
"Assembly hall" (sandhāgāraṃ) is a sacrificial hall.
Sandhāgāraṃ là nhà tế lễ.
Kharājinaṃ nivāsetvāti sakhuraṃ ajinacammaṃ nivāsetvā.
"Having put on a rough antelope hide" means having worn a deer skin with hooves.
Kharājinaṃ nivāsetvā là mặc tấm da sơn dương còn nguyên móng.
Sappitelenāti sappinā ca telena ca.
"With ghee and oil" (sappitelenā) means with ghee and with oil.
Sappitelena là bằng bơ lỏng và dầu.
Ṭhapetvā hi sappiṃ avaseso yo koci sneho telanti vuccati.
Indeed, apart from ghee, any other fatty substance is called oil.
Ngoại trừ bơ lỏng, bất kỳ chất nhờn nào còn lại đều được gọi là dầu.
Kaṇḍuvamānoti nakhānaṃ chinnattā kaṇḍuvitabbakāle tena kaṇḍuvamāno.
"Scratching" (kaṇḍuvamāno) means scratching with that (horn) at the time of itching, because his nails are cut.
Kaṇḍuvamāno là gãi bằng sừng hươu khi cần gãi ngứa do móng tay đã bị cắt.
Anantarahitāyāti asanthatāya.
"On unspread (ground)" (anantarahitāyā) means on unswept (ground).
Anantarahitāya là không có vật trải lót.
Sarūpavacchāyāti sadisavacchāya.
"With a calf of similar appearance" (sarūpavacchāya) means with a calf of similar appearance.
Sarūpavacchāya là có con bê cùng màu.
Sace gāvī setā hoti, vacchopi setakova sace kabarā vā, rattā vā, vacchopi tādisovāti – evaṃ sarūpavacchāya.
If the cow is white, the calf is also white. If it is dappled or red, the calf is also similar. Thus, it is "with a calf of similar appearance."
Nếu bò mẹ màu trắng, con bê cũng màu trắng; nếu bò mẹ màu đốm hoặc màu đỏ, con bê cũng có màu tương tự – như vậy là có con bê cùng màu.
So evamāhāti so rājā evaṃ vadeti.
"He said this" means that king spoke thus.
So evamāha là vị vua ấy nói như vậy.
Vacchatarāti taruṇavacchakabhāvaṃ atikkantā balavavacchā.
"Young bulls" (vacchatarā) are strong calves that have passed the stage of being tender calves.
Vacchatarā là những con bê khỏe mạnh đã qua giai đoạn bê non.
Vacchatarīsupi eseva nayo.
The same principle applies to young heifers (vacchatarīsu).
Đối với vacchatarīsu (những con bê cái) cũng cùng phương pháp này.
Barihisatthāyāti parikkhepakaraṇatthāya ceva yaññabhūmiyaṃ attharaṇatthāya ca.
"For the purpose of grass" (barihisatthāyā) means for the purpose of making an enclosure and for spreading on the sacrificial ground.
Barihisatthāya là để làm hàng rào và để trải trên nền đất tế lễ.
177. Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
177. "In this very life" (diṭṭheva dhamme) means in this very existence.
177. Diṭṭheva dhamme là trong chính kiếp sống này.
Nicchātoti chātaṃ vuccati taṇhā, sā assa natthīti nicchāto.
"Without craving" (nicchāto): "craving" (chātaṃ) is said to be thirst (taṇhā); since he has no such (thirst), he is without craving.
Nicchāto: Chāta được gọi là ái dục, người không có ái dục ấy là nicchāto.
Sabbakilesānaṃ nibbutattā nibbuto.
"Cool" (nibbuto) because all defilements are extinguished.
Vì tất cả phiền não đã được dập tắt nên là nibbuto.
Anto tāpanakilesānaṃ abhāvā sītalo jātoti sītībhūto.
He has become "cooled" (sītībhūto) because of the absence of inner tormenting defilements.
Vì không có các phiền não thiêu đốt bên trong nên đã trở nên mát mẻ, là sītībhūto.
Jhānamaggaphalanibbānasukhāni paṭisaṃvedetīti sukhappaṭisaṃvedī.
He experiences the bliss of jhana, path, fruit, and Nibbāna, hence "experiencing bliss" (sukhappaṭisaṃvedī).
Cảm nhận được các lạc của thiền, đạo, quả và Niết-bàn nên là sukhappaṭisaṃvedī.
Brahmabhūtena attanāti seṭṭhabhūtena attanā.
"By his Brahma-like self" (brahmabhūtena attanā) means by his exalted self.
Brahmabhūtena attanā là với tự thân đã trở nên cao thượng.
Imaṃ pana puggalaṃ buddhuppādato paṭṭhāya dassetuṃ – idha tathāgatotiādimāha.
However, to show this individual from the time of the Buddha's arising, it is said: "Here the Tathāgata..."
Để chỉ rõ hạng người này kể từ khi Đức Phật xuất hiện, Ngài đã nói câu bắt đầu bằng idha tathāgato.
Tattha tathāgatoti aṭṭhahi kāraṇehi bhagavā tathāgato – tathā āgatoti tathāgato, tathā gatoti tathāgato, tathalakkhaṇaṃ āgatoti tathāgato, tathadhamme yāthāvato abhisambuddhoti tathāgato, tathadassitāya tathāgato, tathāvāditāya tathāgato, tathākāritāya tathāgato, abhibhavanaṭṭhena tathāgatoti.
Here, Tathāgato is the Bhagavā by eight reasons: he is Tathāgato because he has come 'thus'; he is Tathāgato because he has gone 'thus'; he is Tathāgato because he has reached the 'thus-ness'; he is Tathāgato because he has truly awakened to the 'thus-nesses'; he is Tathāgato because of his 'thus-seeing'; he is Tathāgato because of his 'thus-speaking'; he is Tathāgato because of his 'thus-acting'; and he is Tathāgato in the sense of overcoming.
Trong đó, Tathāgato: Đức Thế Tôn là Như Lai vì tám lý do – đã đến như vậy nên là Như Lai, đã đi như vậy nên là Như Lai, đã đến tướng như vậy nên là Như Lai, đã giác ngộ các pháp như thật nên là Như Lai, vì thấy như vậy nên là Như Lai, vì nói như vậy nên là Như Lai, vì làm như vậy nên là Như Lai, và với ý nghĩa chinh phục nên là Như Lai.
Arahaṃ sammāsambuddhotiādīni visuddhimagge vitthāritāneva.
The terms Arahaṃ Sammāsambuddho and so on have been expounded in the Visuddhimagga.
Các từ Arahaṃ sammāsambuddho v.v... đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ.
That Dhamma means that Dhamma endowed with the characteristics mentioned.
Taṃ dhammaṃ là Pháp có các phẩm chất đã được nói đến.
Suṇāti gahapati vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisati?
A householder listens (suṇāti gahapati vā) – why is a householder mentioned first?
Suṇāti gahapati vā: Tại sao lại chỉ đến người gia chủ trước tiên?
Nihatamānattā ussannattā ca.
Because of their humbled pride and their abundance.
Vì đã dẹp bỏ ngã mạn và vì có số lượng đông đảo.
Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti.
For the most part, those who have gone forth from Khattiya families tend to be proud based on their birth.
Vì rằng, phần lớn những người xuất gia từ dòng dõi Sát-đế-lợi thường sanh lòng kiêu mạn dựa vào dòng dõi của mình.
Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti.
Those who have gone forth from Brāhmaṇa families tend to be proud based on their mantras.
Những người xuất gia từ dòng dõi Bà-la-môn thường sanh lòng kiêu mạn dựa vào các câu thần chú (manta).
Hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti.
Those who have gone forth from low-caste families are unable to establish themselves due to their humble origin.
Những người xuất gia từ các dòng dõi thấp kém không thể đứng vững được do sự thấp kém về dòng dõi của mình.
Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā tādisassa mānassa abhāvato nihatamānadappā honti.
But householder's sons, having tilled the earth while dripping sweat from their armpits and with salt crystallizing on their backs, are free from such pride and arrogance.
Còn những người con của gia chủ, do đã cày ruộng đến mồ hôi chảy ròng ròng ở nách, muối sủi bọt trên lưng, nên không có sự kiêu mạn như vậy, họ là những người đã dẹp bỏ kiêu mạn và tự phụ.
Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ.
Having gone forth, without pride or arrogance, they are able to establish themselves in Arahantship by undertaking the practice of Vipassanā, having learned the Buddha's teaching according to their ability.
Khi xuất gia, họ không sanh lòng kiêu mạn hay tự phụ, tùy theo sức mình mà học hỏi lời Phật dạy, thực hành thiền minh sát, và có thể đứng vững trong quả vị A-la-hán.
Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā nāma na bahukā, gahapatikāva bahukā.
Furthermore, those who have gone forth from other families are not numerous, whereas householders are numerous.
Và những người xuất gia từ các dòng dõi khác thì không nhiều, chỉ có những người thuộc dòng dõi gia chủ là đông đảo.
Iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.
Thus, because of their humbled pride and their abundance, the householder is mentioned first.
Vì vậy, do đã dẹp bỏ kiêu mạn và do số lượng đông đảo, nên trước hết ngài đề cập đến người gia chủ.
Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ.
Or in some other means in some other of these families.
Trong một dòng dõi nào đó nghĩa là trong một dòng dõi nào đó trong số các dòng dõi khác.
Paccājātoti patijāto.
Reborn means born into.
Tái sanh nghĩa là được sanh lại.
Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammassāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati.
He gains faith in the Tathāgato means, having heard the pure Dhamma, he gains faith in the master of the Dhamma, the Tathāgato, thinking, "Truly, that Bhagavā is a Sammāsambuddha."
Đạt được đức tin nơi Như Lai nghĩa là sau khi nghe Chánh pháp thanh tịnh, người ấy đạt được đức tin nơi bậc Pháp chủ là Như Lai rằng: “Ồ, Đức Thế Tôn ấy quả là bậc Chánh Đẳng Giác”.
Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati.
He reflects thus means he reviews thus.
Suy xét như vầy nghĩa là quán xét như vậy.
Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhoyeva.
Confined is the household life – even if two spouses live in a house sixty cubits long or a hundred leagues apart, still the household life is confined due to being accompanied by possessions and entanglements.
Đời sống tại gia là chật hẹp: Dù hai vợ chồng sống trong một ngôi nhà rộng sáu mươi hắc tay hay thậm chí cách nhau một trăm do-tuần, đời sống tại gia của họ vẫn là chật hẹp do có của cải và ràng buộc.
Rajopathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
A dusty path – the Mahāaṭṭhakathā states it is a place where defilements such as passion (rāga) arise.
Là con đường của bụi bặm: Trong Đại Chú Giải nói rằng, đó là nơi phát sanh của bụi bặm tham ái v.v...
Āgamanapathotipi vattuṃ vaṭṭati.
It can also be said to be a path of arrival.
Cũng có thể nói là con đường của sự đến.
Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso.
Open air (abbhokāso) is like an open space due to non-attachment.
Như khoảng không là abbhokāso vì không có sự vướng mắc.
Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsāde ca devavimānādīsu ca supihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati, na sajjati, na bajjhati.
For one who has gone forth, even dwelling in gabled houses, gem palaces, devā-abodes, and so on, with well-closed doors and windows, and covered, one is neither attached nor entangled nor bound.
Bởi người xuất gia dù sống trong lầu đài có đỉnh nhọn, cung điện bằng bảo thạch, hay trong các thiên cung v.v... có cửa chính và cửa sổ đóng kín, ở nơi che khuất, vẫn không dính mắc, không bám víu, không bị trói buộc.
Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti.
Therefore, it is said: "Going forth is like open air."
Do đó có lời dạy: “Xuất gia như khoảng không”.
Apica – sambādho gharāvāso kusalakiriyāya okāsābhāvato.
Furthermore, the household life is confined due to the absence of opportunity for wholesome actions.
Hơn nữa – đời sống tại gia là chật hẹp vì không có cơ hội để làm các việc thiện.
Rajopatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato.
It is a dusty path like a place of uncollected rubbish, because it is a gathering place for defilements (kilesa-raja).
Là con đường của bụi bặm vì là nơi tụ tập của các loại bụi, tức là phiền não, giống như nơi chứa rác không được che đậy.
Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasambhāvato.
Going forth is like open air because of the possibility of wholesome actions at ease.
Xuất gia như khoảng không vì có cơ hội để làm các việc thiện một cách tùy thích.
Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ.
In "Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyya" (It is not easy... to go forth), this is the brief explanation: That threefold training, the holy life, is absolutely perfect because it must be brought to its final mind without being broken even for a single day.
Điều này không dễ… cho đến… ta nên xuất gia: Ở đây, tóm tắt là – phạm hạnh tam học này, cần phải được thực hành không gián đoạn dù chỉ một ngày cho đến khi đạt được tâm cuối cùng, nên gọi là hoàn toàn viên mãn.
Ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ.
It is absolutely purified because it must be brought to its final mind without being stained by the defilement of defilements even for a single day.
Và cần phải thực hành không bị ô uế bởi cấu uế phiền não dù chỉ một ngày cho đến khi đạt được tâm cuối cùng, nên gọi là hoàn toàn thanh tịnh.
Saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ.
It must be practiced like a conch shell polished (saṅkhalikhitaṃ), resembling a polished conch shell.
Như vỏ ốc được mài giũa: Cần phải thực hành giống như vỏ ốc được mài, tương tự như vỏ ốc đã được rửa sạch.
Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyya’’nti.
It is not easy for one dwelling in a home, dwelling amidst a home, to practice this absolutely perfect... and so on... "What if I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes appropriate for those who practice the holy life by drinking the essence of saffron, and, leaving home, go forth into the homeless life?"
Điều này không dễ dàng cho người ở tại gia, người sống giữa gia đình, để thực hành... hoàn toàn trọn vẹn... – 'Chắc chắn rằng ta, sau khi cạo bỏ râu tóc, đắp lên mình y phục màu cà-sa, là y phục thích hợp cho những người thực hành phạm hạnh, do được nhuộm bằng nước chát, sẽ từ bỏ gia đình, xuất gia sống không gia đình'.
Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivāṇijjādikammaṃ ‘‘agāriya’’nti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā ‘‘anagāriya’’nti ñātabbā.
Here, since activities beneficial to the household, such as farming and trade, are called "agāriya" (household), and these are absent in going forth, therefore going forth is known as "anagāriya" (homeless life).
Ở đây, vì công việc lợi ích cho gia đình như nông nghiệp, thương mại... được gọi là "agāriya" (việc nhà), và việc đó không có trong đời sống xuất gia, nên đời sống xuất gia cần được hiểu là "anagāriya" (không việc nhà).
Taṃ anagāriyaṃ.
That homeless life.
Taṃ anagāriyaṃ (đời sống không gia đình ấy).
Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ.
Pabbajeyya means I would undertake.
Pabbajeyya (ta sẽ xuất gia) nghĩa là ta sẽ thực hành.
Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā.
Small (appaṃ vā) means a portion of wealth below a thousand; from a thousand upwards, it is great.
Appaṃ vā (hoặc ít) nghĩa là khối tài sản dưới một ngàn được gọi là ít, từ một ngàn trở lên là nhiều.
Abandhanaṭṭhena ñātiyeva ñātiparivaṭṭo.
A circle of relatives (ñātiparivaṭṭo) is just relatives in the sense of not being bound.
Theo nghĩa không ràng buộc, quyến thuộc chính là ñātiparivaṭṭo (vòng quyến thuộc).
Sopi vīsatiyā heṭṭhā appo hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.
Even that is small below twenty; from twenty upwards, it is large.
Họ cũng vậy, dưới hai mươi người là ít, từ hai mươi người trở lên là nhiều.
178. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca.
178. He is endowed with the training and way of life of bhikkhus (bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno) means that training which is called higher morality (adhisīla), and that common way of life (sājīva) comprising the training rules laid down by the Bhagavā, in which these bhikkhus live together, having a common livelihood and similar conduct.
178. Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno (thành tựu học pháp và đồng sanh kế của các vị tỳ-khưu) nghĩa là, học pháp (sikkhā) của các vị tỳ-khưu được gọi là tăng thượng giới (adhisīla), và điều đó.
Yattha cete saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca.
And that common way of life (sājīva) comprising the training rules laid down by the Bhagavā, in which these bhikkhus live together, having a common livelihood and similar conduct.
Và nơi mà các vị này sống cùng nhau, có cùng một cách sinh sống, có cùng một cách hành xử, đó là đồng sanh kế (sājīva) được gọi là học giới do Đức Thế Tôn chế định.
Tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno.
There, bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno means one who has well attained by way of practicing the training.
Ở đó, do đã thành tựu trong việc học tập, nên được gọi là bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno.
Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho.
Samāpanno means having fulfilled the training and not transgressed the common way of life, thus having attained both of these.
Samāpanno (thành tựu) có nghĩa là đã đạt đến cả hai điều ấy, bằng cách hoàn thiện học pháp và không vi phạm đồng sanh kế.
Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīsu pāṇātipātādikathā heṭṭhā vitthāritā eva.
The discussion on the destruction of life and so on (pāṇātipātaṃ pahāya) has already been expounded below.
Trong các câu Pāṇātipātaṃ pahāya (từ bỏ sát sanh)..., phần luận về sát sanh... đã được giải thích chi tiết ở trước.
Pahāyāti imaṃ pāṇātipātacetanāsaṅkhātaṃ dussīlyaṃ pajahitvā.
Having abandoned (pahāya) means having relinquished this evil conduct consisting of the volition to destroy life.
Pahāya (từ bỏ) nghĩa là từ bỏ sự bất thiện này được gọi là tác ý sát sanh.
Paṭivirato hotīti pahīnakālato paṭṭhāya tato dussīlyato orato viratova hoti.
He abstains (paṭivirato hoti) means from the time of abandonment, he is indeed abstinent from that evil conduct.
Paṭivirato hoti (trở thành người từ bỏ) nghĩa là từ thời điểm đã từ bỏ, vị ấy trở thành người tránh xa, từ bỏ sự bất thiện đó.
Nihitadaṇḍo nihitasatthoti parūpaghātatthāya daṇḍaṃ vā satthaṃ vā ādāya avattanato nikkhittadaṇḍo ceva nikkhittasattho cāti attho.
Having laid aside stick and weapon (nihitadaṇḍo nihitasattho) means having laid down stick and weapon, in the sense of not engaging in them for the purpose of harming others.
Nihitadaṇḍo nihitasattho (đã bỏ trượng, đã bỏ khí giới) có nghĩa là, do không hành động với việc cầm trượng hay khí giới để làm hại người khác, nên là người đã đặt trượng xuống và đã đặt khí giới xuống.
Ettha ca ṭhapetvā daṇḍaṃ, sabbampi avasesaṃ upakaraṇaṃ sattānaṃ vināsanabhāvato ‘sattha’nti veditabbaṃ.
Here, apart from a stick, all other implements are to be understood as 'weapons' in the sense of causing destruction to beings.
Ở đây, ngoài trượng ra, tất cả các dụng cụ còn lại, do có tính chất hủy hoại chúng sanh, cần được hiểu là 'khí giới'.
Yaṃ pana bhikkhū kattaradaṇḍaṃ vā dantakaṭṭhavāsiṃ vā pipphalikaṃ vā gahetvā vicaranti, na taṃ parūpaghātatthāya.
However, when bhikkhus carry a walking stick, a toothpick knife, or a fruit-peeler, it is not for the purpose of harming others.
Còn việc các vị tỳ-khưu đi lại mang theo dao cạo, dao nhỏ để làm tăm xỉa răng, hoặc dao nhỏ, thì đó không phải vì mục đích làm hại người khác.
Tasmā nihitadaṇḍā nihitasatthātveva saṅkhaṃ gacchanti.
Therefore, they are considered as having laid aside stick and weapon.
Do đó, các vị ấy vẫn được kể là người đã bỏ trượng, đã bỏ khí giới.
Lajjīti pāpajigucchanalakkhaṇāya lajjāya samannāgato.
Conscientious (lajjī) means endowed with conscientiousness characterized by abhorrence of evil.
Lajjī (có tàm) là người có lòng tàm, với đặc tính ghê sợ điều ác.
Dayāpannoti dayaṃ mettacittataṃ āpanno.
Compassionate (dayāpanno) means imbued with compassion, a mind of loving-kindness.
Dayāpanno (có lòng bi mẫn) là người đã đạt đến lòng bi, tức là tâm từ.
Sabbapāṇabhūtahitānukampīti sabbe pāṇabhūte hitena anukampako.
Sympathetic to the welfare of all living beings (sabbapāṇabhūtahitānukampī) means one who feels sympathy with kindness for all living beings.
Sabbapāṇabhūtahitānukampī (thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sanh hữu tình) là người thương xót tất cả chúng sanh hữu tình bằng lợi ích.
Tāya dayāpannatāya sabbesaṃ pāṇabhūtānaṃ hitacittakoti attho.
This means having a mind set on the welfare of all living beings due to that compassion.
Nghĩa là, do có lòng bi mẫn ấy, vị ấy có tâm lợi ích cho tất cả chúng sanh hữu tình.
Viharatīti iriyati, pāleti.
He dwells means he conducts himself, he maintains.
Viharati (trú) nghĩa là đi đứng, duy trì.
Dinnameva ādiyatīti dinnādāyī.
One who takes only what is given (dinnādāyī) means one who takes only what is given.
Chỉ nhận lấy vật đã được cho, nên gọi là dinnādāyī (người nhận vật đã cho).
Cittenapi dinnameva paṭikaṅkhatīti dinnapāṭikaṅkhī.
One who expects what is given (dinnapāṭikaṅkhī) means one who expects what is given even mentally.
Ngay cả trong tâm cũng chỉ mong đợi vật đã được cho, nên gọi là dinnapāṭikaṅkhī (người mong đợi vật đã cho).
Thenetīti theno.
One who steals is a thief (theno).
Người lấy trộm được gọi là theno (kẻ trộm).
Na thenena athenena.
Not by a thief, but by one who is not a thief (athenena).
Không phải bằng cách không trộm cắp.
Athenattāyeva sucibhūtena.
Precisely by being not a thief, by one who is pure (sucibhūtena).
Chính vì không trộm cắp nên trở nên trong sạch.
Attanāti attabhāvena.
By oneself (attanā) means by one's own being.
Bởi chính mình là bởi tự thân.
Athenaṃ sucibhūtaṃ attabhāvaṃ katvā viharatīti vuttaṃ hoti.
It means that one dwells making one's being non-thieving and pure.
Điều được nói là: vị ấy sống sau khi đã làm cho tự thân ấy trở nên trong sạch.
Saccaṃ vadatīti saccavādī.
Truthful (saccavādī) means one who speaks the truth.
Người nói lời chân thật là saccavādī.
Saccena saccaṃ sandahati ghaṭetīti saccasandho.
Firm in truth (saccasandho) means one who connects and links truth with truth.
Người nối kết, gắn bó sự thật với sự thật là saccasandho.
Na antarantarā musā vadatīti attho.
This means one who does not speak falsehoods intermittently.
Nghĩa là không nói dối xen kẽ.
Yo hi puriso kadāci musā vadati, kadāci saccaṃ, tassa musāvādena antaritattā saccaṃ saccena na ghaṭīyati, tasmā na so saccasandho.
For if a person sometimes speaks falsehood and sometimes truth, his truth is not connected with truth because it is interrupted by falsehood; therefore, he is not truthful.
Vì người nào khi nói dối, khi nói thật, do lời nói dối xen vào nên lời nói thật không khớp với sự thật, do đó người ấy không phải là người giữ lời.
Ayaṃ pana na tādiso.
But this (person) is not like that.
Nhưng vị này không phải như vậy.
Jīvitahetupi musā avatvā saccena saccaṃ sandahatiyevāti saccasandho.
He connects truth with truth by not speaking falsehood even for the sake of his life; thus, he is truthful.
Dù vì mạng sống cũng không nói dối, mà kết nối sự thật với sự thật, nên gọi là người giữ lời (saccasandha).
Thetoti thiro, thirakathoti attho.
"Theto" means firm; the meaning is "of firm speech."
Theto có nghĩa là kiên định (thira), tức là lời nói kiên định.
Eko hi puggalo haliddirāgo viya, thusarāsimhi nikhātakhāṇuko viya, assapiṭṭhe ṭhapitakumbhaṇḍamiva ca, na thirakatho hoti.
Indeed, one individual, like one stained with turmeric, like a stump buried in a heap of chaff, and like a gourd placed on a horse's back, is not steadfast in speech.
Một người nào đó giống như màu nghệ, giống như cọc đóng trong đống trấu, giống như bầu bí đặt trên lưng ngựa, lời nói không kiên định.
Eko pāsāṇalekhā viya, indakhīlo viya ca thirakatho hoti.
Another, like a line engraved on stone and like an Indra-post, is steadfast in speech.
Một người khác giống như nét khắc trên đá, giống như cột trụ, lời nói kiên định.
Asinā sīse chindantepi dve kathā na katheti.
Even if one cuts off their head with a sword, they do not speak two words.
Dù bị chém đầu bằng gươm cũng không nói hai lời.
Ayaṃ vuccati theto.
This one is called 'steadfast'.
Người này được gọi là kiên định (theto).
Paccayikoti pattiyāyitabbako, saddhāyikoti attho.
Paccayiko means one who is trustworthy, or reliable.
Paccayiko có nghĩa là đáng tin cậy, tức là đáng tin.
Ekacco hi puggalo na paccayiko hoti.
Indeed, some individuals are not trustworthy.
Một người nào đó không đáng tin cậy.
‘Idaṃ kena vuttaṃ?
When asked, 'By whom was this said?'
Khi được hỏi ‘Điều này do ai nói?’
Asukenā’ti vutte ‘mā tassa vacanaṃ saddahathā’ti vattabbataṃ āpajjati.
and told, 'By so-and-so,' one comes to be told, 'Do not believe his words.'
và được trả lời ‘Do người kia’, thì sẽ bị nói rằng ‘Đừng tin lời người ấy’.
Eko paccayiko hoti.
Another is trustworthy.
Một người khác đáng tin cậy.
‘Idaṃ kena vuttaṃ?
When asked, 'By whom was this said?'
Khi được hỏi ‘Điều này do ai nói?’
Asukenā’ti vutte ‘yadi tena vuttaṃ, idameva pamāṇaṃ, idāni upaparikkhitabbaṃ natthi, evameva ida’nti vattabbataṃ āpajjati.
and told, 'By so-and-so,' one comes to be told, 'If it was said by him, this alone is the measure; there is no need to examine it now; it is just so.'
và được trả lời ‘Do người kia’, thì sẽ bị nói rằng ‘Nếu do người ấy nói, thì đây chính là bằng chứng, không cần phải xem xét thêm nữa, nó là như vậy’.
Ayaṃ vuccati paccayiko.
This one is called trustworthy (paccayiko).
Người này được gọi là đáng tin cậy (paccayiko).
Avisaṃvādako lokassāti tāya saccavāditāya lokaṃ na visaṃvādetīti attho.
Avisaṃvādako lokassāti means that by such truthfulness, one does not deceive the world.
Avisaṃvādako lokassā có nghĩa là do sự nói thật ấy mà không lừa dối thế gian.
Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ ito sutvāti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya.
Imesaṃ bhedāyāti means for the breaking of those by whom it was heard, as in 'having heard from them'.
Imesaṃ bhedāyā có nghĩa là vì sự chia rẽ của những người đã nghe từ nơi ấy, tức là những người được nói đến là ‘nghe từ nơi này’.
Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā – ‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ, evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā.
Bhinnānaṃ vā sandhātāti means one who reconciles two friends or those with the same preceptor, etc., who have become estranged for some reason, by approaching each one and saying, 'It is not fitting for those born in such a family as yours, so learned as you are,' and so forth, thereby creating reconciliation.
Bhinnānaṃ vā sandhātā là người hòa giải những người đã chia rẽ, hoặc là hai người bạn, hoặc là những người có cùng bổn sư v.v… bị chia rẽ vì một lý do nào đó, thì đến gặp từng người một và nói những lời như ‘Những người sinh ra trong gia đình như quý vị, có học thức như vậy thì điều này không phù hợp’, rồi hòa giải họ.
Anuppadātāti sandhānānuppadātā.
Anuppadātāti means one who grants reconciliation.
Anuppadātā là người tiếp tục hòa giải.
Dve jane samagge disvā – ‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ, evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho.
It means one who, seeing two people in harmony, strengthens that harmony by saying, 'It is proper for those born in such a family, endowed with such virtues,' and so forth.
Có nghĩa là khi thấy hai người hòa thuận, thì nói những lời như ‘Những người sinh ra trong gia đình như quý vị, có đầy đủ những đức tính như vậy thì điều này là thích hợp’, rồi củng cố sự hòa thuận ấy.
Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo.
A monastery where there is harmony is samaggārāmo.
Tự viện có sự hòa hợp nên gọi là samaggārāmo (tự viện hòa hợp).
Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho.
It means that one does not even wish to dwell where there is no harmony.
Có nghĩa là nơi nào không có sự hòa hợp, vị ấy cũng không muốn ở.
Samaggarāmotipi pāḷi.
The Pali word can also be samaggarāmoti.
Cũng có bản đọc là Samaggarāmo.
Ayameva attho.
The meaning is the same.
Ý nghĩa cũng như vậy.
Samaggaratoti samaggesu rato.
Samaggaratoti means one who delights in harmonious people.
Samaggarato có nghĩa là hoan hỷ trong sự hòa hợp.
Te pahāya aññatra gantumpi na icchatīti attho.
It means one does not wish to leave them and go elsewhere.
Có nghĩa là vị ấy không muốn rời bỏ họ để đi nơi khác.
Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī.
One who delights upon seeing or hearing of harmony is samagganandī.
Khi thấy hoặc nghe về sự hòa hợp thì hoan hỷ, nên gọi là samagganandī (hoan hỷ trong hòa hợp).
Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggīguṇaparidīpakameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.
Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti means that one speaks only words that make beings harmonious, words that reveal the quality of harmony, and not otherwise.
Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā có nghĩa là nói những lời chỉ làm cho chúng sinh hòa hợp, tức là chỉ nói những lời làm sáng tỏ đức tính hòa hợp, chứ không nói lời khác.
Kālena vadatīti kālavādī.
One who speaks at the right time is kālavādī.
Nói đúng lúc nên gọi là kālavādī (người nói đúng lúc).
Vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho.
It means one speaks after observing the appropriate time to speak.
Có nghĩa là suy xét thời điểm thích hợp để nói rồi mới nói.
Bhūtaṃ tathaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī. Diṭṭhadhammikasamparāyikatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī.
One who speaks what is true, factual, exact, and inherent is bhūtavādī. One who speaks only that which pertains to the welfare in this life and the next is atthavādī.
Nói những điều có thật, đúng sự thật, đúng bản chất nên gọi là bhūtavādī (người nói sự thật). Nói những điều liên quan đến lợi ích hiện tại và tương lai nên gọi là atthavādī (người nói lợi ích).
Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī.
One who speaks with reference to the nine supramundane qualities is dhammavādī.
Nói những điều liên quan đến chín pháp siêu thế nên gọi là dhammavādī (người nói Pháp).
Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.
One who speaks with reference to the discipline of restraint and the discipline of abandonment is vinayavādī.
Nói những điều liên quan đến giới luật phòng hộ và giới luật đoạn trừ nên gọi là vinayavādī (người nói Luật).
Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso.
Nidhānaṃ is called a place of deposition.
Nidhāna được gọi là nơi cất giữ.
Nidhānamassa atthīti nidhānavatī.
One who has a place of deposition is nidhānavatī.
Có nidhāna nên gọi là nidhānavatī (có sự cất giữ).
Hadaye nidhātabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho.
It means one speaks words fit to be stored in the heart.
Có nghĩa là nói những lời đáng được cất giữ trong tâm.
Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati.
Kālenāti means that even while speaking such words, one does not speak out of time, thinking, "I will speak words worth storing."
Kālenā có nghĩa là dù nói những lời như vậy, vị ấy cũng không nói ngoài thời điểm thích hợp với ý nghĩ “Ta sẽ nói những lời đáng được cất giữ”.
Yuttakālaṃ pana sallakkhetvāva bhāsatīti attho.
It means that one speaks only after discerning the appropriate time.
Có nghĩa là vị ấy chỉ nói sau khi đã suy xét thời điểm thích hợp.
Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho.
Sāpadesanti means with an analogy, or with a reason.
Sāpadesaṃ có nghĩa là có ví dụ, tức là có lý do.
Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā.
Pariyantavatinti means by showing a limit.
Pariyantavatiṃ có nghĩa là chỉ rõ giới hạn.
Yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho.
It means one speaks in such a way that its limit is clear.
Có nghĩa là nói sao cho giới hạn của nó được hiểu rõ.
Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati.
Atthasaṃhitanti means one speaks in a meaningful way, such that it cannot be exhausted even by analyzing it in many ways.
Atthasaṃhitaṃ có nghĩa là nói những điều đầy đủ ý nghĩa, đến nỗi không thể phân tích hết bằng nhiều cách.
Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati.
Or, because the meaning spoken by the atthavādī is connected with that meaning, one speaks words connected with meaning.
Hoặc là, điều mà vị atthavādī nói là lợi ích, thì lời nói ấy liên quan đến lợi ích đó nên gọi là atthasaṃhita (liên quan đến lợi ích).
Na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.
It is said that one does not set aside one thing and speak another.
Có nghĩa là không nói điều này mà lại ám chỉ điều khác.
179. Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti mūlabījaṃ, khandhabījaṃ, phaḷubījaṃ, aggabījaṃ bījabījanti pañcavidhassa bījagāmassa ceva yassa kassaci nīlatiṇarukkhādikassa bhūtagāmassa ca samārambhā.
179. Bījagāmabhūtagāmasamārambhāti means from damaging the five kinds of seed-groups—root-seeds, stem-seeds, joint-seeds, cutting-seeds, and seed-seeds—and any kind of plant-group such as blue-grass or trees.
179. Bījagāmabhūtagāmasamārambhā có nghĩa là từ việc phá hoại năm loại hạt giống (bījagāma) là hạt gốc, hạt thân, hạt cành, hạt ngọn, hạt giống; và các loại thực vật (bhūtagāma) như cỏ xanh, cây cối v.v….
Chedanabhedanapacanādibhāvena vikopanā paṭiviratoti attho.
It means abstaining from damaging them by cutting, breaking, cooking, and so forth.
Có nghĩa là từ việc phá hoại bằng cách cắt, đập, nấu v.v….
Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ, sāyamāsabhattanti dve bhattāni.
Ekabhattikoti refers to two meals: morning meal and evening meal.
Ekabhattiko có nghĩa là một bữa ăn. Có hai bữa ăn là bữa sáng và bữa chiều.
Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ.
Of these, the morning meal is concluded before noon.
Trong đó, bữa sáng được giới hạn trong khoảng trước giữa trưa.
Itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena.
The other is after noon until sunrise.
Bữa kia là sau giữa trưa cho đến trước bình minh.
Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti.
Therefore, even if one eats ten times before noon, one is still considered ekabhattika.
Do đó, dù ăn mười lần trong khoảng trước giữa trưa thì cũng chỉ là một bữa ăn.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ekabhattikoti.
It is with reference to this that it is said: ekabhattiko.
Nói đến điều đó nên gọi là ekabhattiko.
Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato.
One who abstains from food at night is rattūparato.
Từ bỏ việc ăn vào ban đêm nên gọi là rattūparato (người từ bỏ ăn đêm).
Atikkante majjhanhike yāva sūriyasatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma, tato viratattā virato vikālabhojanā.
Eating after noon until sunset is called unseasonable eating; one who abstains from that is virato vikālabhojanā.
Sau giữa trưa cho đến khi mặt trời lặn, việc ăn uống trong khoảng thời gian đó được gọi là vikālabhojana (ăn phi thời), do từ bỏ việc đó nên gọi là virato vikālabhojanā (người từ bỏ ăn phi thời).
Sāsanassa ananulomattā visūkaṃ paṭāṇībhūtaṃ dassananti visūkadassanaṃ.
Visūkadarśanaṃ refers to displays that are contrary to the Dispensation and resemble barrenness.
Việc xem các trò giải trí (visūka) là điều không phù hợp với giáo pháp, là điều trở ngại, nên gọi là visūkadassana (xem trò giải trí).
Attanā naccananaccāpanādivasena naccā ca gītā ca vāditā ca antamaso mayūranaccanāpanādivasenapi pavattānaṃ naccādīnaṃ visūkabhūtā dassanā cāti naccagītavāditavisūkadassanā.
Naccagītavāditavisūkadassanā means dances, songs, music, and displays that are barren (visūka), such as one's own dancing, making others dance, and so on, down to making a peacock dance.
Tự mình nhảy múa, ca hát, tấu nhạc hoặc sai người khác nhảy múa, ca hát, tấu nhạc, thậm chí là sai chim công nhảy múa v.v… những màn biểu diễn nhảy múa v.v… đó là những trò giải trí (visūka), nên gọi là naccagītavāditavisūkadassanā (xem các trò nhảy múa, ca hát, tấu nhạc, giải trí).
Naccādīni hi attanā payojetuṃ vā parehi payojāpetuṃ vā yuttāni passituṃ vā neva bhikkhūnaṃ na bhikkhunīnaṃ vaṭṭanti.
Indeed, for monks and nuns, it is not proper either to perform dances, etc., themselves, or to have others perform them, or even to watch them.
Các Tỳ-kheo và Tỳ-kheo-ni không được phép tự mình biểu diễn, sai người khác biểu diễn, hoặc xem các trò nhảy múa v.v….
Mālādīsu – mālāti yaṃkiñci pupphaṃ.
Among garlands, etc. – mālāti means any kind of flower.
Trong các loại vòng hoa v.v…: Mālā là bất cứ loại hoa nào.
Gandhanti yaṃkiñci gandhajātaṃ.
Gandhanti means any kind of perfume.
Gandhaṃ là bất cứ loại hương liệu nào.
Vilepananti chavirāgakaraṇaṃ.
Vilepananti means anointing to color the skin.
Vilepanaṃ là chất làm đẹp da.
Tattha piḷandhanto dhāreti nāma.
Wearing means putting on for adornment.
Trong đó, đeo lên gọi là dhāreti (đeo).
Ūnaṭṭhānaṃ pūrento maṇḍeti nāma.
Adorning means filling an empty space.
Lấp đầy chỗ trống gọi là maṇḍeti (trang sức).
Gandhavasena chavirāgavasena ca sādiyanto vibhūseti nāma.
Beautifying means enjoying by way of fragrance and by way of coloring the skin.
Thích thú về mùi hương và màu da gọi là vibhūseti (trang hoàng).
Ṭhānaṃ vuccati kāraṇaṃ.
Ṭhānaṃ is called a reason.
Ṭhānaṃ được gọi là lý do.
Tasmā yāya dussīlyacetanāya tāni mālādhāraṇādīni mahājano karoti, tato paṭiviratoti attho.
Therefore, it means abstaining from the immoral intention by which people engage in wearing garlands, etc.
Do đó, có nghĩa là từ bỏ những việc đeo vòng hoa v.v… mà đại chúng làm với ý định giới hạn.
Uccāsayanaṃ vuccati pamāṇātikkantaṃ.
Uccāsayanaṃ is called a bed or seat that exceeds the proper measure.
Uccāsayanaṃ được gọi là giường cao quá mức.
Mahāsayanaṃ akappiyasanthataṃ, tato paṭiviratoti attho.
Mahāsayanaṃ means an improper mat; it means abstaining from that.
Mahāsayanaṃ là giường nệm không phù hợp, có nghĩa là từ bỏ việc đó.
Jātarūpanti suvaṇṇaṃ.
Jātarūpanti means gold.
Jātarūpaṃ là vàng.
Rajatanti kahāpaṇo, lohamāsako, jatumāsako, dārumāsakoti ye vohāraṃ gacchanti.
Rajatanti means coin, copper coin, lac coin, wooden coin, and anything that is used as currency.
Rajataṃ là tiền đồng, tiền sắt, tiền sáp, tiền gỗ, tức là những thứ được dùng trong giao dịch.
Tassa ubhayassāpi paṭiggahaṇā paṭivirato, neva naṃ uggaṇhāti, na uggaṇhāpeti, na upanikkhittaṃ sādiyatīti attho.
It means abstaining from accepting both of these; one neither takes it oneself, nor causes others to take it, nor agrees to a deposit.
Có nghĩa là từ bỏ việc nhận cả hai thứ đó, không tự mình nhận, không sai người khác nhận, không chấp nhận những thứ đã được đặt cọc.
Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhumakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassāpi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā.
Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti means from accepting any of the seven kinds of raw grain: rice, barley, wheat, millet, panic seed, and sorghum.
Āmakadhaññapaṭiggahaṇā có nghĩa là từ bỏ việc nhận bảy loại ngũ cốc thô như lúa, lúa mạch, lúa mì, kê, lúa hoang, lúa miến.
Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva.
And not only the acceptance of these, but even the touching of them is not proper for monks.
Không chỉ là việc nhận những thứ này, mà ngay cả việc chạm vào cũng không được phép đối với các Tỳ-kheo.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamacchamaṃsānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasanaṃ.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti here, only the acceptance of raw fish and meat, which is otherwise allowed for specific purposes, is not proper for monks, but not the touching.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇā có nghĩa là ở đây, trừ những trường hợp đặc biệt được cho phép, việc nhận cá và thịt sống không được phép đối với các Tỳ-kheo, nhưng việc chạm vào thì không.
Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā.
Itthikumārikapaṭiggahaṇāti here, itthī refers to a woman who has been with a man.
Itthikumārikapaṭiggahaṇā có nghĩa là ở đây, itthī là người phụ nữ đã có chồng.
Itarā kumārikā nāma.
The other is called a virgin (kumārikā).
Người còn lại là kumārikā (thiếu nữ).
Tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva.
Both accepting and touching them are improper.
Việc nhận và chạm vào họ đều không được phép.
Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati.
Dāsidāsapaṭiggahaṇāti here, accepting them simply as slaves is not proper.
Việc nhận nô tỳ nam nữ – ở đây, việc nhận họ chỉ với tư cách nô tỳ nam nữ là không được phép.
‘Kappiyakārakaṃ dammi’, ‘ārāmikaṃ dammī’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati.
However, if one says, 'I give a proper attendant' or 'I give a monastery worker,' then it is proper.
Nhưng nếu nói ‘Tôi sẽ cho người làm việc hợp pháp’, ‘Tôi sẽ cho người coi sóc tịnh xá’ thì được phép.
Ajeḷakādīsupi khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo.
In the case of ajeḷakā and others, up to khettavatthu (fields and land), the rules of what is proper and improper should be examined according to the Vinaya.
Ngay cả đối với dê cừu v.v. cho đến đất đai, nhà cửa, nguyên tắc hợp pháp và không hợp pháp phải được xem xét kỹ lưỡng theo Luật (Vinaya).
Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati.
Here, khettaṃ is a field where early crops grow.
Trong đó, ruộng là nơi ngũ cốc sớm mọc lên.
Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati.
Vatthu means that in which secondary crops grow.
Đất đai, nhà cửa là nơi ngũ cốc muộn mọc lên.
Yattha vā ubhayampi ruhati taṃ khettaṃ.
Or that field where both grow.
Hoặc nơi nào cả hai đều mọc lên, đó là ruộng.
Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu.
An uncultivated piece of land prepared for that purpose is a vatthu.
Phần đất chưa được làm vì mục đích đó là đất đai, nhà cửa.
Khettavatthusīsena cettha vāpitaḷākādīnipi saṅgahitāneva.
Here, under the heading of fields and sites, tanks, ponds, and so forth are also included.
Ở đây, dưới tiêu đề đất đai, nhà cửa, các ao hồ, đập nước v.v. cũng được bao gồm.
Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ.
Dūteyya is called the act of a messenger.
Đi sứ được gọi là công việc của sứ giả.
Gihīnaṃ pahitaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ.
It is going to various places having taken a letter or message sent by lay people.
Là việc nhận một bức thư hoặc một thông điệp do gia chủ gửi đi và đi đến các nơi đó.
Pahīṇagamanaṃ vuccati paragharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ.
Pahīṇagamana is called a small errand of one sent to another's house.
Đi việc vặt được gọi là việc đi nhỏ nhặt của người được sai đến nhà người khác.
Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ.
Anuyoga is the performance of both of these.
Theo đuổi là việc thực hiện cả hai điều đó.
Tasmā dūteyyapahīṇagamanānaṃ anugoti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as the engagement in messengership and going on errands.
Vì vậy, ở đây ý nghĩa phải được hiểu là theo đuổi việc đi sứ và đi việc vặt.
Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca.
Kayavikkayā means buying and selling.
Mua bán là việc mua và việc bán.
Tulākūṭādīsu – kūṭanti vañcanaṃ.
Regarding tulākūṭa, etc. – kūṭa means deception.
Trong các loại cân lường gian lận v.v. – gian lận là sự lừa dối.
Tattha tulākūṭaṃ nāma rūpakūṭaṃ, aṅgakūṭaṃ gahaṇakūṭaṃ, paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti.
In this context, tulākūṭa (deception with scales) is of four kinds: rūpakūṭa, aṅgakūṭa, gahaṇakūṭa, and paṭicchannakūṭa.
Trong đó, cân lường gian lận có bốn loại: gian lận hình thức, gian lận tay cầm, gian lận nắm giữ, và gian lận che giấu.
Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā samarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti.
Among these, rūpakūṭa means having made two scales of identical appearance, one takes with the larger scale and gives with the smaller one.
Trong đó, gian lận hình thức là khi làm hai cái cân có hình dạng giống nhau, người nhận thì dùng cái lớn, người cho thì dùng cái nhỏ.
Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge.
Aṅgakūṭa means when taking, one presses the scale at the back with one's hand; when giving, one presses it at the front.
Gian lận tay cầm là khi người nhận thì dùng tay đè cân ở phía sau, người cho thì đè ở phía trước.
Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge.
Gahaṇakūṭa means when taking, one grasps the rope at the bottom; when giving, one grasps it at the top.
Gian lận nắm giữ là khi người nhận thì nắm dây ở gốc, người cho thì nắm ở ngọn.
Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge.
Paṭicchannakūṭa means having made the scale hollow and put iron filings inside, when taking, one places it at the back part; when giving, one places it at the front part.
Gian lận che giấu là khi làm cái cân rỗng ruột, nhét bột sắt vào trong, người nhận thì để phần đó ở phía sau, người cho thì để ở phía trước.
Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti.
Kaṃsa is called a golden bowl.
Kaṃsa được gọi là chén vàng.
Tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ.
Deception with that is kaṃsakūṭa.
Sự lừa dối bằng chén đó là kaṃsakūṭaṃ (gian lận chén).
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karonti, tato janapadaṃ gantvā kiñcideva aḍḍhakulaṃ pavisitvā suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti.
Having made one golden bowl, they make two or three other bronze bowls appear golden. Then they go to a country, enter some prominent household, say, "Buy golden vessels," and when asked for the price, they are willing to give them for a much higher price.
Họ làm một chén vàng và hai ba chén sắt khác có màu vàng, rồi đi đến một vùng quê, vào nhà một gia đình khá giả nào đó, nói ‘Hãy mua những đồ dùng bằng vàng này’, và khi được hỏi giá, họ muốn bán với giá cao hơn.
Tato tehi ‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’ti vutte ‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbapātiyo datvā gacchanti.
Then, when those people ask, "How can the golden nature of these be known?", they reply, "Examine them and take them," rub the golden bowl on a stone, hand over all the bowls, and leave.
Khi những người đó hỏi ‘Làm sao để biết đây là vàng thật?’, họ nói ‘Hãy thử rồi mua’, rồi mài chén vàng vào đá, đưa tất cả các chén cho họ và bỏ đi.
Mānakūṭaṃ nāma hadayabhedasikhābhedarajjubhedavasena tividhaṃ hoti.
Mānakūṭa (deception with measures) is of three kinds: by hadayabheda (heart-breaking), sikhābheda (peak-breaking), and rajjubheda (rope-breaking).
Mānakūṭaṃ (gian lận đo lường) có ba loại: gian lận lỗ đáy, gian lận chóp nhọn, gian lận dây đo.
Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati.
Among these, hadayabheda occurs when measuring oil, ghee, and so forth.
Trong đó, gian lận lỗ đáy được dùng khi đo dầu mè v.v.
Tāni hi gaṇhanto heṭṭhā chiddena mānena ‘saṇikaṃ āsiñcā’ti vatvā antobhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti.
When taking these, one says, "Pour slowly," and using a measure with a hole at the bottom, one lets much flow into the container and takes it.
Khi nhận những thứ đó, người ta dùng cái đo có lỗ ở đáy, nói ‘Hãy rót từ từ’, và để chảy nhiều vào trong vật chứa rồi nhận.
Dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti.
When giving, one covers the hole, fills it quickly, and gives it.
Khi cho, người ta bịt lỗ lại, đổ đầy nhanh chóng rồi đưa.
Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati.
Sikhābheda occurs when measuring sesame, rice, and so forth.
Gian lận chóp nhọn được dùng khi đo hạt mè, gạo v.v.
Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti.
When taking these, one slowly raises the heap and takes it.
Khi nhận những thứ đó, người ta từ từ vun cao chóp nhọn rồi nhận.
Dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti.
When giving, one fills it quickly, leveling off the heap, and gives it.
Khi cho, người ta đổ đầy nhanh chóng, gạt bỏ chóp nhọn rồi đưa.
Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati.
Rajjubheda occurs when measuring fields and plots of land.
Gian lận dây đo được dùng khi đo đất đai, nhà cửa.
Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.
Indeed, not obtaining their due, they measure even a small field as large.
Khi không nhận được hối lộ, người ta đo một mảnh đất không lớn thành lớn.
Ukkoṭanādīsu – ukkoṭananti assāmike sāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ.
Regarding ukkoṭana, etc. – ukkoṭana is taking a bribe to make a non-owner an owner.
Trong các loại hối lộ v.v. – hối lộ là nhận hối lộ để biến người không chủ thành có chủ.
Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ.
Vañcana is deceiving others by various means.
Lừa dối là lừa dối người khác bằng các thủ đoạn khác nhau.
Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati.
Here is one such story: Once, a hunter came with a deer and a fawn.
Có một câu chuyện như sau: Có một người thợ săn bắt được một con nai và một nai con rồi đi về.
Tameko dhutto – ‘‘kiṃ bho migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha.
A rogue said to him, "Sir, how much is the deer worth, and how much is the fawn?"
Một kẻ xảo quyệt hỏi anh ta: “Này anh, con nai giá bao nhiêu, nai con giá bao nhiêu?”
‘‘Migo dve kahāpaṇe, migapotako eka’’nti ca vutte kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto, ‘‘na me bho migapotakena attho, migaṃ me dehī’’ti āha.
When it was said, "The deer is two kahāpaṇas, and the fawn is one," he gave one kahāpaṇa, took the fawn, walked a short distance, and returned, saying, "Sir, I have no use for the fawn, give me the deer."
Khi được trả lời “Nai hai đồng kahāpaṇa, nai con một đồng”, anh ta đưa một đồng kahāpaṇa, nhận nai con, đi một đoạn rồi quay lại, nói: “Này anh, tôi không cần nai con, hãy đưa con nai cho tôi.”
Tena hi ‘‘dve kahāpaṇe dehī’’ti.
Then the hunter said, "Give me two kahāpaṇas."
Người thợ săn nói: “Vậy hãy đưa hai đồng kahāpaṇa.”
So āha – ‘‘nanu te, bho, mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti?
He said, "Sir, did I not first give you one kahāpaṇa?"
Kẻ xảo quyệt nói: “Này anh, chẳng phải tôi đã đưa anh một đồng kahāpaṇa lúc đầu rồi sao?”
‘‘Āma dinno’’ti.
"Yes, you did," was the reply.
“Vâng, đã đưa rồi.”
Idampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghaṇako migapotakoti dve kahāpaṇā bhavissantīti.
"Take this fawn; thus, that kahāpaṇa and this fawn, which is worth one kahāpaṇa, will make two kahāpaṇas."
“Vậy hãy nhận nai con này, như vậy đồng kahāpaṇa đó và nai con có giá một đồng kahāpaṇa này sẽ thành hai đồng kahāpaṇa.”
So ‘‘kāraṇaṃ vadatī’’ti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.
Thinking, "He speaks logically," the hunter took the fawn and gave him the deer.
Người thợ săn nghĩ “Hắn nói có lý”, rồi nhận nai con và đưa con nai.
Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇīti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā patirūpakena vañcanaṃ.
Nikatī is deception by a counterfeit, presenting what is not an auspicious mark as an auspicious mark, what is not a gem as a gem, what is not gold as gold, either by arrangement or by illusion.
Nikatī là sự lừa dối bằng cách giả mạo, nói cái không phải là vật trang sức thành vật trang sức, cái không phải là ngọc thành ngọc, cái không phải là vàng thành vàng, hoặc bằng cách giả mạo hoặc bằng cách lừa đảo.
Sāciyogoti kuṭilayogo.
Sāciyoga means crooked conduct.
Sāciyogo là hành vi quanh co, xảo quyệt.
Etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ.
This is another name for these ukkoṭana (extortion) and so forth.
Đây là tên gọi của chính những hành vi hối lộ v.v. đó.
Tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as ukkoṭanasāciyoga (crookedness in extortion), vañcanasāciyoga (crookedness in deception), and nikatisāciyoga (crookedness in counterfeit).
Vì vậy, ở đây ý nghĩa phải được hiểu là hành vi hối lộ quanh co, hành vi lừa dối quanh co, hành vi gian trá quanh co.
Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ ‘sāciyogo’ti vadanti.
Some say that sāciyoga is showing one thing and substituting another.
Một số người nói rằng sāciyogo là việc cho thấy một thứ rồi đổi lấy một thứ khác.
Taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ.
However, that is already included in vañcana (deception).
Tuy nhiên, điều đó đã được bao gồm trong sự lừa dối.
Chedanādīsu – chedananti hatthacchedanādi.
Regarding chedana, etc. – chedana is cutting off hands and so forth.
Trong các loại cắt xẻo v.v. – cắt xẻo là cắt tay v.v.
Vadhoti māraṇaṃ.
Vadho is killing.
Giết hại là làm cho chết.
Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ.
Bandho is binding with ropes and so forth.
Trói buộc là trói bằng dây thừng v.v.
Viparāmosoti himaviparāmoso, gumbaviparāmosoti duvidho.
Viparāmoso is of two kinds: himaviparāmoso (plundering in snow) and gumbaviparāmoso (plundering in thickets).
Cướp bóc có hai loại: cướp bóc trong tuyết và cướp bóc trong bụi cây.
Yañhi himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggappaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso.
That which involves being concealed by snow during snowfall and robbing people traveling on the road is himaviparāmoso.
Khi tuyết rơi, những kẻ ẩn mình trong tuyết cướp bóc những người đi đường, đó là cướp bóc trong tuyết.
Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso.
That which involves robbing while concealed by thickets and so forth is gumbaviparāmoso.
Những kẻ ẩn mình trong bụi cây v.v. cướp bóc, đó là cướp bóc trong bụi cây.
Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ.
Ālopo is plundering villages, towns, and so forth.
Phá hoại được gọi là việc cướp phá làng mạc, thị trấn v.v.
Sahasākāroti sāhasikakiriyā.
Sahasākāro is an act of violence.
Hành vi bạo lực là hành động bạo lực.
Gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ.
It is entering a house, placing a knife on people's chests, and seizing desired goods.
Là việc xông vào nhà, đặt dao vào ngực người ta và lấy đi những thứ mình muốn.
Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.
Thus, he abstains from cutting... and acts of violence.
Như vậy, vị ấy tránh xa việc cắt xẻo… cho đến hành vi bạo lực.
180. So santuṭṭho hotīti so catūsu paccayesu dvādasavidhena itarītarapaccayasantosena samannāgato hoti.
180. He is content means he is endowed with contentment regarding the four requisites in twelve ways, by being content with whatever he gets.
180. Vị ấy biết đủ – vị ấy có sự biết đủ về bốn vật dụng theo mười hai cách, biết đủ với bất kỳ vật dụng nào.
Kāyaparihārikenāti kāyaṃ pariharaṇamattakena.
Kāyaparihārikenā means merely for the maintenance of the body.
Với đủ để nuôi thân – chỉ đủ để nuôi thân.
Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena.
Kucchiparihārikenā means merely for the maintenance of the belly.
Với đủ để nuôi bụng – chỉ đủ để nuôi bụng.
Samādāyeva pakkamatīti aṭṭhavidhaṃ bhikkhu parikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvāva kāyapaṭibaddhaṃ katvāva gacchati.
Samādāyeva pakkamatī means taking all the eight kinds of bhikkhu's requisites and going, having made them attached to his body.
Mang theo rồi ra đi – vị tỳ khưu mang theo tất cả tám vật dụng thiết yếu, cột chặt vào thân rồi ra đi.
‘‘Mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’ti saṅgo vā baddho vā na hoti.
He has no attachment or bond like "This is my dwelling, my cell, my supporter."
Vị ấy không có sự chấp trước hay ràng buộc rằng “đây là tịnh xá của tôi, đây là khu vườn của tôi, đây là người hộ độ của tôi.”
So jiyā muttasaro viya yūthā pakkanto, mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ vanasaṇḍaṃ rukkhamūlaṃ vanapatthaṃ pabbhāraṃ paribhuñjanto ekova tiṭṭhati, ekova nisīdati.
Like an arrow freed from the bowstring, having departed from the herd, like a wild elephant, enjoying whatever lodging, grove, tree root, forest wilderness, or mountain cave he desires, he stands alone, he sits alone.
Vị ấy như mũi tên đã rời khỏi dây cung, như voi rừng say đã rời khỏi bầy, hưởng dụng bất kỳ chỗ ở, khu rừng, gốc cây, rừng núi, hang động nào mình muốn, chỉ một mình đứng, chỉ một mình ngồi.
Sabbiriyāpathesu ekova adutiyo.
In all postures, he is alone, without a second.
Trong tất cả các oai nghi, vị ấy chỉ một mình, không có người thứ hai.
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento, ‘‘seyyathāpī’’tiādimāha.
Now, to substantiate that meaning with an analogy, he says, "seyyathāpi" (just as, for example), and so forth.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ, vị ấy nói “Cũng như” v.v.
Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo.
Among these, pakkhī sakuṇo means a bird with wings.
Trong đó, pakkhī sakuṇo là chim có cánh.
Ḍetīti uppatati.
Ḍetī means it flies up.
Bay là cất cánh.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇo nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti.
The brief meaning here is: Birds, knowing that "the trees in such-and-such a place have ripe fruit," come from various directions and eat the fruit, piercing and shaking it with their claws, wings, and beaks.
Đây là ý nghĩa tóm tắt: Chim chóc, khi biết “ở nơi kia có cây trái chín”, từ các hướng khác nhau bay đến, dùng móng, cánh, mỏ v.v. chọc thủng, làm rụng và ăn trái cây đó.
‘‘Idaṃ ajjatanāya, idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti tesaṃ na hoti.
They do not have the thought, "This will be for today, this will be for tomorrow."
Chúng không có ý nghĩ “cái này cho hôm nay, cái này cho ngày mai”.
Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti.
But when the fruits are exhausted, they neither keep watch over the tree nor do they place leaves, claws, or beaks there.
Khi quả đã hết, người ta không còn canh giữ cây nữa, cũng không đặt lá, móng hay mỏ chim ở đó.
Atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkho hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova uppatitvā gacchati.
Instead, having become indifferent to that tree, whoever wishes for any direction departs, flying like one with wings.
Sau đó, không còn quan tâm đến cái cây ấy, ai muốn đi về hướng nào thì bay đi về hướng đó như thể có cánh.
Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati, tena vuttaṃ samādāyeva pakkamatīti.
Just so, this bhikkhu, unattached and indifferent, departs; therefore, it is said, "He departs taking*."
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu này không vướng bận, ra đi không chút bận lòng. Do đó, có lời dạy rằng: "Vị ấy ra đi với sự chấp thủ."
Ariyenāti niddosena.
By noble means faultless.
Ariyenā (bởi bậc Thánh) nghĩa là không lỗi lầm.
Ajjhattanti sake attabhāve.
Internally means in one's own self.
Ajjhatta (nội tại) nghĩa là trong tự thân mình.
Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.
Blameless happiness means faultless happiness.
Anavajjasukha (hạnh phúc không lỗi lầm) nghĩa là hạnh phúc không có lỗi lầm.
181. So cakkhunā rūpaṃ disvāti so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato bhikkhu cakkhuviññāṇena rūpaṃ passitvāti attho.
181. Having seen a form with the eye means, "that bhikkhu, endowed with this noble aggregate of morality, having seen a form with eye-consciousness."
181. So cakkhunā rūpaṃ disvā (Vị ấy thấy sắc bằng mắt) nghĩa là vị Tỳ-khưu có đầy đủ giới uẩn cao quý này thấy sắc bằng nhãn thức.
Sesapadesupi yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ heṭṭhā vuttameva.
What should be said in the remaining sections, all of that has already been said below.
Những gì cần nói trong các đoạn còn lại đều đã được nói ở dưới.
Abyāsekasukhanti kilesehi anavasittasukhaṃ.
Happiness free from defilement means happiness not defiled by defilements.
Abyāsekasukha (hạnh phúc không bị nhiễm ô) nghĩa là hạnh phúc không bị các phiền não làm cho vấy bẩn.
Avikiṇṇasukhantipi vuttaṃ.
It is also called undefiled happiness.
Cũng được gọi là hạnh phúc không bị phân tán.
Indriyasaṃvarasukhañhi diṭṭhādīsu diṭṭhamattādivasena pavattatāya avikiṇṇaṃ hoti.
Indeed, the happiness of sense-restraint, arising in observed objects as merely observed, etc., is undefiled.
Hạnh phúc của sự chế ngự các căn không bị phân tán, vì nó diễn ra theo cách chỉ thấy, v.v., đối với những gì đã thấy, v.v.
So iminā cātiādinā kiṃ dasseti?
What does "So iminā cā" and so on show?
So iminā cā (Vị ấy với điều này) v.v., cho thấy điều gì?
Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti.
It shows the condition for forest dwelling.
Nó cho thấy sự thành tựu các yếu tố cần thiết cho việc sống trong rừng.
Yassa hi ime cattāro paccayā natthi, tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vattabbataṃ āpajjati.
For one who lacks these four conditions, forest dwelling does not succeed, and he becomes like an animal or a forest dweller, subject to reproach.
Ai không có bốn yếu tố này thì việc sống trong rừng của người ấy sẽ không thành công, mà sẽ bị nói là sống chung với các loài thú hoang dã.
Araññe adhivatthā devatā ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravaṃ saddaṃ sāventi.
The deities residing in the forest make terrifying sounds, thinking, "What is this evil bhikkhu doing in the forest?"
Các vị thiên sống trong rừng sẽ phát ra những tiếng động kinh hoàng: "Vị Tỳ-khưu xấu xa như vậy sống trong rừng để làm gì?"
Hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti.
They strike their heads with their hands and act as if fleeing.
Họ dùng tay đánh vào đầu và làm ra vẻ bỏ chạy.
‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammaṃ akāsī’’ti ayaso pattharati.
Disrepute spreads: "Such and such a bhikkhu entered the forest and committed such and such evil deeds."
Danh tiếng xấu lan truyền: "Vị Tỳ-khưu kia vào rừng và đã làm những việc ác này nọ."
Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati.
But for one who possesses these four conditions, forest dwelling succeeds.
Nhưng ai có bốn yếu tố này thì việc sống trong rừng của người ấy sẽ thành công.
So hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati.
Indeed, he, examining his own morality and seeing no blemish or fault, generates joy, and contemplating it as decline and dissolution, he enters the noble state.
Vị ấy quán xét giới hạnh của mình, không thấy bất kỳ vết đen hay tì vết nào, phát sinh hỷ lạc, rồi quán xét hỷ lạc ấy theo sự hoại diệt và biến diệt, và bước vào cõi Thánh.
Araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti.
The deities residing in the forest are pleased and praise him.
Các vị thiên sống trong rừng hoan hỷ tán thán.
Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti.
Thus, his fame spreads like a drop of oil in water.
Như vậy, danh tiếng của vị ấy lan rộng như giọt dầu rơi vào nước.
Vivittantiādīni heṭṭhā vuttatthāneva.
Secluded and so on have the same meanings as stated below.
Vivitta (độc cư) v.v., có nghĩa đã được nói ở dưới.
So evaṃ samāhite citte…pe… yathākammūpage satte pajānātīti ettake ṭhāne yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttameva.
Whatever should be said in the section So evaṃ samāhite citte…pe… yathākammūpage satte pajānāti (With his mind thus concentrated… he understands beings according to their karma), all of that has been stated in the Visuddhimagga.
So evaṃ samāhite citte…pe… yathākammūpage satte pajānātī (Vị ấy với tâm đã định tĩnh như vậy… v.v… biết rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ) – những gì cần nói ở đây đều đã được nói trong Visuddhimagga.
185. Tatiyavijjāya so evaṃ samāhite citteti vipassanāpādakaṃ catutthajjhānacittaṃ veditabbaṃ.
185. In the third knowledge, With his mind thus concentrated should be understood as the fourth jhāna mind, which is the basis for insight (vipassanā).
185. Trong tuệ thứ ba, so evaṃ samāhite citte (vị ấy với tâm đã định tĩnh như vậy) cần được hiểu là tâm Tứ thiền làm nền tảng cho thiền quán (vipassanā).
Āsavānaṃ khayañāṇāyāti arahattamaggañāṇatthāya.
For the knowledge of the destruction of the āsavas means for the knowledge of the Arahantship Path.
Āsavānaṃ khayañāṇāyā (để đạt được tuệ diệt trừ các lậu hoặc) là để đạt được tuệ A-la-hán đạo.
Arahattamaggo hi āsavānaṃ vināsanato āsavānaṃ khayoti vuccati.
The Arahantship Path is called "the destruction of the āsavas" because it annihilates the āsavas.
A-la-hán đạo được gọi là sự diệt trừ các lậu hoặc vì nó tiêu diệt các lậu hoặc.
Tatra cetaṃ ñāṇaṃ tappariyāpannattāti.
And this knowledge is included therein.
Và tuệ này nằm trong đó.
Cittaṃ abhininnāmetīti vipassanācittaṃ abhinīharati.
He directs his mind means he draws forth the insight-mind.
Cittaṃ abhininnāmetī (hướng tâm đến) nghĩa là hướng tâm thiền quán.
So idaṃ dukkhanti evamādīsu – ‘‘ettakaṃ dukkhaṃ, na ito bhiyyo’’ti sabbampi dukkhasaccaṃ sarasalakkhaṇappaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhati.
In "So idaṃ dukkhaṃ" (This is suffering) and so on, it means, "This much is suffering, no more than this"—he truly understands and penetrates the entire noble truth of suffering with its intrinsic characteristic.
Trong So idaṃ dukkha (Đây là khổ) v.v., nghĩa là vị ấy biết rõ và thâm nhập Tứ Diệu Đế như thật bằng sự thâm nhập đặc tính bản chất của chúng: "Đây là khổ, không hơn nữa" – tức là toàn bộ Khổ đế.
Tassa ca dukkhassa nibbattikaṃ taṇhaṃ – ayaṃ dukkhasamudayoti; tadubhayampi yaṃ ṭhānaṃ patvā nirujjhati, taṃ tesaṃ appavattiṃ nibbānaṃ – ayaṃ dukkhanirodhoti; tassa ca sampāpakaṃ ariyamaggaṃ – ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti sarasalakkhaṇapaṭivedhena yathābhūtaṃ pajānāti, paṭivijjhatīti – evamattho veditabbo.
And the craving that produces that suffering is "This is the origin of suffering"; and the state where both cease, that cessation of their occurrence, Nibbāna, is "This is the cessation of suffering"; and the Noble Path that leads to it is "This is the path leading to the cessation of suffering"—this meaning should be understood as truly understanding and penetrating by way of their intrinsic characteristics.
Và tham ái là nguyên nhân của khổ ấy – "Đây là Khổ tập"; và trạng thái mà cả hai đều diệt trừ, tức là sự không tái diễn của chúng, Niết bàn – "Đây là Khổ diệt"; và con đường Thánh dẫn đến đó – "Đây là con đường dẫn đến Khổ diệt". Vị ấy biết rõ và thâm nhập như thật bằng sự thâm nhập đặc tính bản chất của chúng – nghĩa là cần phải hiểu như vậy.
Evaṃ sarūpato saccāni dassetvā idāni kilesavasena pariyāyato dassento ime āsavātiādimāha.
Having thus shown the Noble Truths in their essential nature, he now speaks of them by way of defilements, saying ime āsavā (these āsavas) and so on.
Sau khi trình bày các sự thật theo hình tướng của chúng, bây giờ trình bày chúng theo khía cạnh của phiền não, vị ấy nói ime āsavā (những lậu hoặc này) v.v.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passatoti tassa evaṃ jānantassa evaṃ passantassa saha vipassanāya koṭippattaṃ maggaṃ katheti.
As he thus knows, as he thus sees refers to the path that has reached its culmination, together with insight, for one who thus knows and thus sees.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato (Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy) nói về con đường đã đạt đến đỉnh cao cùng với thiền quán, của vị ấy đang biết như vậy, đang thấy như vậy.
Kāmāsavāti kāmāsavato.
From the asava of sensuality means from the sensuous defilement.
Kāmāsavā (khỏi lậu hoặc dục) nghĩa là khỏi lậu hoặc dục.
Vimuccatīti iminā maggakkhaṇaṃ dasseti.
He is liberated indicates the moment of the path.
Vimuccatī (được giải thoát) cho thấy sát-na đạo.
Vimuttasminti iminā phalakkhaṇaṃ dasseti.
When he is liberated indicates the moment of the fruition.
Vimuttasmiṃ (trong sự giải thoát) cho thấy sát-na quả.
Maggakkhaṇe hi cittaṃ vimuccati, phalakkhaṇe vimuttaṃ hoti.
Indeed, at the path-moment, the mind is liberated; at the fruition-moment, it is liberated.
Vì tâm được giải thoát ở sát-na đạo, và đã được giải thoát ở sát-na quả.
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇanti iminā paccavekkhaṇañāṇaṃ dasseti.
The knowledge, "I am liberated" indicates the knowledge of reviewing.
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇa (tuệ biết rằng đã được giải thoát trong sự giải thoát) cho thấy tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa).
Khīṇā jātītiādīhi tassa bhūmiṃ.
Birth is destroyed and so on indicate his stage of attainment.
Khīṇā jātī (sự sinh đã tận) v.v., cho thấy cảnh giới của vị ấy.
Tena hi ñāṇena so paccavekkhanto ‘khīṇā jātī’tiādīni pajānāti.
By that knowledge, reviewing, he knows, "Birth is destroyed," and so on.
Vì với tuệ ấy, vị ấy quán xét và biết rõ "sự sinh đã tận" v.v.
Vusitanti vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho.
The holy life has been lived means that it has been completed, finished, done, accomplished.
Vusita (đã sống) nghĩa là đã sống, đã hoàn thành, đã thực hành, đã xong.
Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ.
Holy life refers to the holy life of the path.
Brahmacariya (Phạm hạnh) nghĩa là Phạm hạnh của đạo.
Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā brahmacariyavāsaṃ vasanti nāma.
Indeed, seven trainees (sekkhā), along with the ordinary virtuous person (puthujjanakalyāṇaka), live the holy life.
Bảy bậc Thánh hữu học cùng với phàm phu thiện nhân được gọi là sống Phạm hạnh.
Khīṇāsavo vuṭṭhavāso.
The Arahant, whose defilements are destroyed, has completed the holy life.
Bậc A-la-hán là người đã hoàn thành Phạm hạnh.
Tasmā so attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto vusitaṃ brahmacariyanti pajānāti.
Therefore, reviewing his holy life, he knows, "The holy life has been lived."
Do đó, khi quán xét Phạm hạnh của mình, vị ấy biết vusitaṃ brahmacariya (Phạm hạnh đã được sống).
Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanāvasena soḷasavidhampi kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho.
What was to be done has been done means that all sixteen kinds of tasks concerning the four Noble Truths—comprehension, abandonment, realization, and development—have been completed by the four paths.
Kataṃ karaṇīya (việc cần làm đã làm xong) nghĩa là mười sáu loại công việc liên quan đến Tứ Diệu Đế đã được hoàn thành bằng bốn đạo, theo cách thấu hiểu, đoạn trừ, chứng ngộ và tu tập.
Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti; khīṇāsavo katakaraṇīyo.
Indeed, ordinary virtuous persons and others perform that task; the Arahant has done what was to be done.
Phàm phu thiện nhân v.v., đang làm công việc đó; bậc A-la-hán là người đã làm xong việc cần làm.
Tasmā so attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto.
Therefore, reviewing what he had to do,
Do đó, khi quán xét việc cần làm của mình,
‘‘Kataṃ karaṇīya’’nti pajānāti.
he knows, "What was to be done has been done."
vị ấy biết: "Việc cần làm đã làm xong."
Nāparaṃ itthattāyāti ‘‘idāni puna etthabhāvāya evaṃ soḷasakiccabhāvāya kilesakkhayāya vā maggabhāvanākiccaṃ natthī’’ti pajānāti.
There is no more for this state of being means he knows, "There is no more need for the task of developing the path for a renewed existence, for such a sixteen-fold task, or for the destruction of defilements."
Nāparaṃ itthattāyā (không còn tái sinh nữa) nghĩa là vị ấy biết: "Bây giờ không còn công việc tu tập đạo để tái sinh vào trạng thái này nữa, để có mười sáu công việc như vậy nữa, hoặc để diệt trừ phiền não nữa."
187. Lābhī hotītiādīsu – lābhīti lābhavā paṭilabhitvā ṭhito.
187. In he obtains and so on— obtains means possessed of attainment, having attained and established.
187. Trong Lābhī hotī (vị ấy được lợi ích) v.v., lābhī (người được lợi ích) nghĩa là người có lợi ích, người đã đạt được và an trú.
Ajjhattaṃ cetosamathassāti niyakajjhattasaṅkhāte attano citte uppannassa cetosamathassa.
Inner calm of mind refers to the mind's calm, arisen in one's own mind, which is called one's inner self.
Ajjhattaṃ cetosamathassā (sự an tịnh tâm nội tại) nghĩa là sự an tịnh tâm đã phát sinh trong tâm của mình, được gọi là sự an tịnh nội tại của chính mình.
Adhipaññādhammavipassanāyāti adhipaññāsaṅkhātāya khandhadhammesu aniccādivasena pavattāya vipassanāya.
Insight into phenomena leading to higher wisdom refers to insight (vipassanā) associated with the aggregates (khandhadhammā) as impermanent, etc., which is called higher wisdom (adhipaññā).
Adhipaññādhammavipassanāyā (thiền quán các pháp với tuệ siêu việt) nghĩa là thiền quán đã diễn ra trong các pháp uẩn theo cách vô thường, v.v., được gọi là tuệ siêu việt.
Rūpasahagatānanti rūpanimittārammaṇānaṃ rūpāvacarasamāpattīnaṃ.
Associated with form refers to the rūpāvacara attainments (samāpattī) which have form-signs (rūpanimitta) as their objects.
Rūpasahagatānaṃ (liên hệ với sắc) nghĩa là các thiền định sắc giới có đối tượng là sắc tướng.
Arūpasahagatānanti na rūpanimittārammaṇānaṃ arūpasamāpattīnaṃ.
Associated with formless refers to the arūpa attainments (samāpattī) which do not have form-signs as their objects.
Arūpasahagatānaṃ (liên hệ với vô sắc) nghĩa là các thiền định vô sắc có đối tượng không phải là sắc tướng.
Ettha ca paṭhamo aṭṭhasamāpattilābhī puthujjano.
Here, the first (person) is an ordinary person (puthujjana) who has attained the eight attainments.
Ở đây, người phàm phu đầu tiên là người đạt được tám thiền định.
Dutiyo sukkhavipassakaariyasāvako.
The second is a dry-insight (sukkhavipassaka) noble disciple (ariyasāvaka).
Người thứ hai là vị Thánh đệ tử chỉ tu thiền quán (sukkhavipassaka ariyasāvaka).
Tatiyo aṭṭhasamāpattilābhī ariyasāvako.
The third is a noble disciple (ariyasāvaka) who has attained the eight attainments.
Người thứ ba là vị Thánh đệ tử đạt được tám thiền định.
Catuttho lokiyamahājano veditabbo.
The fourth should be understood as the ordinary worldly person (lokiyamahājano).
Người thứ tư cần được hiểu là đại chúng thế gian.
188. Anusotagāmīādīsu – anusotagāmīti vaṭṭasotaṃ anugato, vaṭṭasote nimuggo puthujjano veditabbo.
188. In "anusotagāmī" (follower of the stream) and so on— follower of the stream refers to an ordinary person (puthujjana) who has followed the stream of saṃsāra, immersed in the stream of saṃsāra.
188. Trong Anusotagāmī (người xuôi dòng) v.v., anusotagāmī (người xuôi dòng) cần được hiểu là người phàm phu đã theo dòng luân hồi, chìm đắm trong dòng luân hồi.
Paṭisotagāmīti paṭisotagamano.
Going against the stream means one who goes against the stream.
Paṭisotagāmī (người ngược dòng) nghĩa là người đi ngược dòng.
Anusotaṃ agantvā paṭisotaṃ gacchantassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for one who does not follow the stream but goes against the stream.
Đây là tên gọi cho người không xuôi dòng mà đi ngược dòng.
Pāpañca kammaṃ na karotīti paññattaṃ vītikkamanto na karoti.
He does not do evil deeds means he does not transgress what is prescribed.
Pāpañca kammaṃ na karotī (không làm ác nghiệp) nghĩa là không làm điều ác bằng cách vi phạm giới đã được chế định.
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenāti kilesapariyuṭṭhāne sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi.
Even with suffering, even with distress means even accompanied by the suffering and distress that arise when defilements overwhelm.
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenā (cùng với khổ và ưu) nghĩa là cùng với khổ và ưu đã phát sinh khi có sự quấy nhiễu của phiền não.
Paripuṇṇanti tissannaṃ sikkhānaṃ ekāyapi anūnaṃ.
"Full" means not deficient in even one of the three trainings.
Hoàn hảo (Paripuṇṇa) nghĩa là không thiếu sót dù chỉ một trong ba học giới (sikkhā).
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
"Pure" means without defilements.
Thanh tịnh (Parisuddha) nghĩa là không có phiền não (upakkilesa).
Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ.
"The holy life" (brahmacariya) means the noble practice.
Phạm hạnh (Brahmacariya) nghĩa là hạnh cao thượng.
Iminā vārena sotāpannasakadāgāmino kathitā.
By this approach, stream-enterers and once-returners are spoken of.
Với cách này, các bậc Nhập lưu (Sotāpanna) và Nhất lai (Sakadāgāmī) được đề cập.
Kiṃ pana te rudantā brahmacariyaṃ carantīti?
Do they, then, practice the holy life while weeping? This is the question.
Nhưng liệu họ có thực hành phạm hạnh trong khi than khóc chăng?
Kilesarodanena rudantā caranti nāma.
They are said to practice while weeping with the weeping of defilements.
Họ được gọi là thực hành (phạm hạnh) trong khi than khóc vì than khóc phiền não (kilesa).
Sīlasampanno puthujjanabhikkhupi ettheva saṅgahito.
Even a virtuous ordinary bhikkhu is included in this category.
Tỳ khưu phàm phu (puthujjana) có giới hạnh (sīla) đầy đủ cũng được bao gồm ở đây.
Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo.
"Steadfast in self" (ṭhitatto) means one with a stable nature.
Người có tâm vững vàng (Ṭhitatto) nghĩa là người có bản chất kiên định.
Anāgāmīti kāmarāgabyāpādehi akampanīyacittatāya ca tamhā lokā anāvattidhammatāya ca ṭhitasabhāvo nāma.
The anāgāmī is called one with a stable nature because their mind is unshakeable by sensual lust and ill-will, and because they are not subject to returning from that realm.
Bậc Bất lai (Anāgāmī) được gọi là người có bản chất kiên định vì tâm không bị lay động bởi dục ái (kāmarāga) và sân hận (byāpāda), và vì có bản chất không quay trở lại từ cõi đó.
Tiṇṇoti taṇhāsotaṃ uttiṇṇo.
"Crossed over" (tiṇṇo) means one who has crossed over the current of craving.
Người đã vượt qua (Tiṇṇo) nghĩa là người đã vượt qua dòng tham ái (taṇhāsota).
Pāraṅgatoti nibbānapāraṃ gato.
"Gone to the other shore" (pāraṅgato) means one who has gone to the shore of Nibbāna.
Người đã đến bờ bên kia (Pāraṅgato) nghĩa là người đã đến bờ Niết bàn.
Thale tiṭṭhatīti arahattaphalasamāpattithale tiṭṭhati.
"Stands on dry ground" (thale tiṭṭhati) means one who stands on the dry ground of the attainment of Arahantship.
Đứng trên đất liền (Thale tiṭṭhati) nghĩa là đứng trên đất liền của sự nhập định quả A-la-hán (arahattaphala-samāpatti).
Cetovimuttinti phalasamādhiṃ.
"Liberation of mind" (cetovimutti) means the fruition-samādhi.
Giải thoát tâm (Cetovimutti) nghĩa là định quả.
Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ.
"Liberation by wisdom" (paññāvimutti) means the fruition-knowledge.
Giải thoát tuệ (Paññāvimutti) nghĩa là trí tuệ quả.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ khīṇāsavo ‘‘tiṇṇo pāraṅgato thale tiṭṭhati brāhmaṇo’’ti vuccati.
"This one is called" (ayaṃ vuccatī) means this Arahant is called "one who has crossed over, gone to the other shore, and stands on dry ground, a brahmin."
Người này được gọi là (Ayaṃ vuccati) nghĩa là vị A-la-hán (khīṇāsava) này được gọi là ‘‘người đã vượt qua, đã đến bờ bên kia, đứng trên đất liền, là một Bà-la-môn’’.
Bāhitapāpatāya hi esa brāhmaṇo nāma.
Indeed, this one is called a brāhmaṇa because evil (pāpa) has been cast out by them.
Thật vậy, vị ấy được gọi là Bà-la-môn (Brāhmaṇo) vì đã xả bỏ các điều ác.
190. Samaṇamacalādīsu – samaṇamacaloti samaṇaacalo, makāro padasandhikaro.
Among "an unshakeable ascetic" (samaṇamacala), etc.: samaṇamacalo is samaṇa-acalo, the letter 'm' connects the words.
Trong các trường hợp như Sa-môn bất động (samaṇamacala) và những người khác: Sa-môn bất động (Samaṇamacalo) là samaṇa-acalo (Sa-môn không lay động), chữ ‘ma’ là để nối từ.
Niccalasamaṇo, thirasamaṇoti attho.
The meaning is an unmoving ascetic, a firm ascetic.
Nghĩa là Sa-môn không lay động, Sa-môn kiên cố.
Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sotāpanno sāsane mūlajātāya saddhāya patiṭṭhitattā ‘samaṇamacalo’ti vuccati.
"This one is called" means this stream-enterer is called 'an unshakeable ascetic' because he is established in the Dispensation with faith that has taken root.
Người này được gọi là (Ayaṃ vuccati) nghĩa là vị Nhập lưu (Sotāpanna) này được gọi là ‘Sa-môn bất động’ vì đã an lập trong giáo pháp với đức tin (saddhā) đã phát sinh từ gốc rễ.
Sakadāgāmī pana rajjanakilesassa atthitāya samaṇapadumoti vutto.
The once-returner, however, is called samaṇapadumo due to the presence of the defilement of attachment.
Còn bậc Nhất lai (Sakadāgāmī) được gọi là Sa-môn hoa sen đỏ (samaṇapadumo) vì vẫn còn phiền não tham ái (rajjana kilesa).
Rattaṭṭho hi idha padumaṭṭho nāmāti vuttaṃ.
It is stated that here, the meaning of "attached" (rattaṭṭho) is indeed the meaning of "lotus" (padumaṭṭho).
Thật vậy, ở đây, ý nghĩa của ‘paduma’ được nói là ý nghĩa của sự tham ái (rattaṭṭho).
Anāgāmī kāmarāgasaṅkhātassa rajjanakilesassa natthitāya samaṇapuṇḍarīkoti vutto.
The non-returner is called samaṇapuṇḍarīko due to the absence of the defilement of attachment, which is sensual lust.
Bậc Bất lai (Anāgāmī) được gọi là Sa-môn hoa sen trắng (samaṇapuṇḍarīko) vì không còn phiền não tham ái được gọi là dục ái (kāmarāgasaṅkhātassa rajjanakilesassa).
Paṇḍaraṭṭho hi idha puṇḍarīkaṭṭho nāmāti vuttaṃ.
It is stated that here, the meaning of "pure" (paṇḍaraṭṭho) is indeed the meaning of "white lotus" (puṇḍarīkaṭṭho).
Thật vậy, ở đây, ý nghĩa của ‘puṇḍarīka’ được nói là ý nghĩa của sự trong sạch (paṇḍaraṭṭho).
Khīṇāsavo ca thaddhabhāvakarānaṃ kilesānaṃ abhāvena samaṇesu samaṇasukhumālo nāmāti vutto.
And the Arahant, due to the absence of defilements that cause stiffness, is called the most delicate among ascetics (samaṇesu samaṇasukhumālo).
Và vị A-la-hán (Khīṇāsava) được gọi là Sa-môn tinh tế nhất trong các Sa-môn (samaṇesu samaṇasukhumālo) vì không còn các phiền não gây ra sự thô cứng.
Appadukkhaṭṭhenapi cesa samaṇasukhumāloyevāti.
And this one is indeed delicate among ascetics by the meaning of having little suffering.
Và vị ấy cũng là Sa-môn tinh tế vì không có khổ đau.
191. Pañcake – tatrāti tesu ‘‘ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’tiādinā nayena heṭṭhā uddiṭṭhapuggalesu.
Among the five: Therein (tatrāti) refers to those individuals mentioned earlier, in the manner of "one who undertakes and regrets."
Trong phần năm: Trong số đó (Tatrā) là trong số những người đã được đề cập ở trên theo cách ‘‘người khởi sự và hối hận’’, v.v.
Yvāyanti yo ayaṃ.
Who is this (yvāyaṃ) means "who is this one?"
Người nào (Yvāyaṃ) là người này.
Ārabhatīti ettha ārambhasaddo kammakiriyāhiṃsanavīriyavikopanāpattivītikkamesu vattati.
Here, the word "undertakes" (ārabhati) functions in the sense of action, deed, harming, effort, disturbance, and transgression of an offense.
Trong từ khởi sự (Ārabhati) này, từ ‘ārambha’ được dùng để chỉ hành động (kamma), việc làm (kiriyā), sự làm hại (hiṃsana), sự tinh tấn (vīriya), sự phá hoại (vikopanā), sự phạm lỗi (āpatti) và sự vi phạm (vītikkama).
Tathā hesa ‘‘yaṃkiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā’’ti (su. ni. 748) kamme āgato.
Thus, it occurs in the sense of action in "Whatever suffering arises, all is due to undertaking (ārambha-paccayā)."
Thật vậy, từ này được dùng để chỉ hành động trong câu ‘‘Bất cứ khổ đau nào phát sinh, tất cả đều do nhân duyên của sự khởi sự’’ (Su. Ni. 748).
‘‘Mahāyaññā mahārambhā, na te honti mahapphalā’’ti (a. ni. 4.39) kiriyāyaṃ.
In the sense of deed in "Great sacrifices, great undertakings (mahārambhā), they are not of great fruit."
Trong câu ‘‘Các đại lễ cúng dường, các sự khởi sự lớn, chúng không mang lại quả lớn’’ (A. Ni. 4.39), từ này được dùng để chỉ việc làm.
‘‘Samaṇaṃ gotamaṃ uddissa pāṇaṃ ārabhantī’’ti (ma. ni. 2.51-52) hiṃsane.
In the sense of harming in "They undertake to harm (pāṇaṃ ārabhati) living beings for the ascetic Gotama."
Trong câu ‘‘Họ khởi sự (giết) sinh vật để cúng dường Sa-môn Gotama’’ (Ma. Ni. 2.51-52), từ này được dùng để chỉ sự làm hại.
‘‘Ārabhatha, nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane’’ti (saṃ. ni. 1.185) vīriye.
In the sense of effort in "Undertake! Come forth! Apply yourselves in the Buddha's Dispensation!"
Trong câu ‘‘Hãy khởi sự, hãy rời bỏ (sự biếng nhác), hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật’’ (Saṃ. Ni. 1.185), từ này được dùng để chỉ sự tinh tấn.
‘‘Bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 194; ma. ni. 1.293) vikopane.
In the sense of disturbance in "He abstains from disturbing (samārambhā) seeds and plants."
Trong câu ‘‘Xa lánh việc phá hoại các loài hạt giống và thực vật’’ (Dī. Ni. 1.10, 194; Ma. Ni. 1.293), từ này được dùng để chỉ sự phá hoại.
‘‘Ārabhati ca vippaṭisārī ca hotī’’ti (a. ni. 5.142) ayaṃ pana āpattivītikkame āgato.
But this "one undertakes and regrets" (ārabhati ca vippaṭisārī ca hoti) occurs in the sense of transgression of an offense.
Còn trong câu ‘‘Khởi sự và hối hận’’ (A. Ni. 5.142), từ này được dùng để chỉ sự phạm lỗi và sự vi phạm.
Tasmā āpattivītikkamavasena ārabhati ceva tappaccayā vippaṭisārī ca hotīti ayamettha attho.
Therefore, the meaning here is that one undertakes in the sense of transgressing an offense, and due to that, one regrets.
Do đó, ý nghĩa ở đây là: người đó khởi sự theo cách vi phạm lỗi và do đó mà hối hận.
Yathābhūtaṃ nappajānātīti anadhigatattā yathāsabhāvato na jānāti.
"Does not discern as it actually is" (yathābhūtaṃ nappajānātīti) means one does not know it as it truly is, because it has not yet been attained.
Không biết như thật (Yathābhūtaṃ nappajānāti) nghĩa là không biết bản chất như thật vì chưa chứng đạt.
Yatthassāti yasmiṃ assa, yaṃ ṭhānaṃ patvā etassa puggalassa uppannā pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhantīti attho.
"Where for him" (yatthassā) means at which point, having reached which state, the evil, unwholesome states that have arisen for this individual cease without remainder.
Nơi mà (Yatthassā) nghĩa là ở nơi nào, khi đạt đến vị trí nào mà các pháp bất thiện (pāpaka akusala dhammā) đã phát sinh của người này chấm dứt hoàn toàn.
Kiṃ pana patvā te nirujjhantīti?
What, then, having reached, do they cease?
Nhưng khi đạt đến điều gì thì chúng chấm dứt?
Arahattamaggaṃ.
The path of Arahantship.
Đạo A-la-hán (Arahattamagga).
Phalappattassa pana niruddhā nāma honti.
For one who has attained fruition, they are said to have ceased.
Còn đối với người đã đạt đến quả, chúng được gọi là đã chấm dứt.
Evaṃ santepi idha maggakiccavasena phalameva vuttanti veditabbaṃ.
Even so, here, it should be understood that the fruition itself is stated by way of the function of the path.
Dù vậy, ở đây, cần phải hiểu rằng quả đã được nói đến theo chức năng của đạo.
Ārambhajāti āpattivītikkamasambhavā.
"Born from undertaking" (ārambhajā) means arising from the transgression of an offense.
Phát sinh từ sự khởi sự (Ārambhajā) nghĩa là phát sinh từ sự vi phạm lỗi.
Vippaṭisārajāti vippaṭisārato jātā.
"Born from regret" (vippaṭisārajā) means arisen from regret.
Phát sinh từ sự hối hận (Vippaṭisārajā) nghĩa là phát sinh từ sự hối hận.
Pavaḍḍhantīti punappunaṃ uppajjanena vaḍḍhanti.
"They grow" (pavaḍḍhantīti) means they increase by arising again and again.
Phát triển (Pavaḍḍhanti) nghĩa là tăng trưởng do phát sinh lặp đi lặp lại.
Sādhūti āyācanasādhu.
"Good" (sādhu) is a good of entreaty.
Lành thay (Sādhu) là lời thỉnh cầu.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yāva aparaddhañca vata āyasmatā, evaṃ santepi mayaṃ āyasmantaṃ yācāma – ‘‘desetabbayuttakassa desanāya, vuṭṭhātabbayuttakassa vuṭṭhānena, āvikātabbayuttakassa āvikiriyāya, ārambhaje āsave pahāya, suddhante ṭhitabhāvapaccavekkhaṇena vippaṭisāraje āsave paṭivinodetvā nīharitvā vipassanācittañceva vipassanāpaññañca bhāvetū’’ti.
This is what is meant: "Venerable sir, you have indeed erred greatly, yet we entreat you: by teaching what should be taught, by rising from what should be risen from, by revealing what should be revealed, having abandoned the taints born of undertaking, having dispelled and removed the taints born of regret by reflecting on the state of standing in purity, cultivate both the mind of insight and the wisdom of insight."
Điều này có nghĩa là: Thật vậy, Tôn giả đã phạm lỗi rất nhiều, nhưng chúng tôi thỉnh cầu Tôn giả – ‘‘Hãy thuyết giảng những gì cần thuyết giảng, hãy thoát khỏi những gì cần thoát khỏi, hãy làm sáng tỏ những gì cần làm sáng tỏ, hãy từ bỏ các lậu hoặc (āsava) phát sinh từ sự khởi sự, hãy loại bỏ các lậu hoặc phát sinh từ sự hối hận bằng cách quán chiếu trạng thái an trú trong sự thanh tịnh, và hãy phát triển tâm tuệ quán (vipassanācitta) và trí tuệ tuệ quán (vipassanāpaññā).’’
Amunā pañcamena puggalenāti etena pañcamena khīṇāsavapuggalena.
"With that fifth person" (amunā pañcamena puggalenā) means with that fifth person, the Arahant.
Với người thứ năm đó (Amunā pañcamena puggalenā) là với vị A-la-hán (khīṇāsava) thứ năm đó.
Samasamo bhavissatīti lokuttaraguṇehi samabhāveneva samo bhavissatīti evaṃ khīṇāsavena ovaditabboti attho.
"Will be equal" (samasamo bhavissatī) means "will be equal in the same way with supramundane qualities." Thus, it means he should be exhorted by the Arahant in this manner.
Sẽ bình đẳng (Samasamo bhavissati) nghĩa là sẽ bình đẳng về các phẩm chất siêu thế (lokuttaraguṇa); do đó, cần phải được vị A-la-hán khuyên dạy.
Ārabhati na vippaṭisārī hotīti āpattiṃ āpajjati.
"He undertakes but does not regret" (ārabhati na vippaṭisārī hoti) means he commits an offense.
Khởi sự nhưng không hối hận (Ārabhati na vippaṭisārī hoti) nghĩa là phạm lỗi.
Taṃ pana desetuṃ sabhāgapuggalaṃ pariyesati.
But he seeks a suitable person to confess it.
Nhưng vị ấy tìm kiếm một người có cùng bản chất để sám hối (desetuṃ) lỗi đó.
Tasmā na vippaṭisārī hoti.
Therefore, he does not regret.
Do đó, vị ấy không hối hận.
Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘vuṭṭhitattā na vippaṭisārī hotī’’ti vuttaṃ.
However, in the Aṅguttaraṭṭhakathā, it is stated: "He does not regret because he has arisen from it."
Tuy nhiên, trong Chú giải Aṅguttara (Aṅguttaraṭṭhakathā), có nói ‘‘không hối hận vì đã thoát khỏi (lỗi)’’. (vuṭṭhitattā na vippaṭisārī hoti)
Na ārabhati vippaṭisārī hotīti āpattiṃ nāpajjati, vinayapaññattiyaṃ pana akovidattā anāpattiyaṃ āpattisaññī hutvā vippaṭisārī hoti.
"He does not undertake but regrets" (na ārabhati vippaṭisārī hoti) means he does not commit an offense, but due to lack of skill in the Vinaya ordinances, he perceives an offense where there is none and regrets.
Không khởi sự nhưng hối hận (Na ārabhati vippaṭisārī hoti) nghĩa là không phạm lỗi, nhưng vì không thông thạo trong các giới luật (vinayapaññatti), vị ấy lầm tưởng không phạm lỗi là có lỗi và hối hận.
Aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sakiṃ āpattiṃ āpajjitvā tato vuṭṭhāya pacchā kiñcāpi nāpajjati, vippaṭisāraṃ pana vinodetuṃ na sakkotī’’ti vuttaṃ.
However, in the Aṅguttaraṭṭhakathā, it is stated: "Even if he commits an offense once, then arises from it, and afterwards does not commit it again, he still cannot dispel the regret."
Tuy nhiên, trong Chú giải Aṅguttara, có nói ‘‘sau khi đã phạm lỗi một lần và thoát khỏi lỗi đó, dù sau này không phạm nữa, nhưng vị ấy không thể xua tan sự hối hận’’.
Na ārabhati na vippaṭisārī hotīti neva āpattiṃ āpajjati, na vippaṭisārī hoti.
"He neither undertakes nor regrets" (na ārabhati na vippaṭisārī hoti) means he neither commits an offense nor regrets.
Không khởi sự và không hối hận (Na ārabhati na vippaṭisārī hoti) nghĩa là không phạm lỗi và không hối hận.
Katamo panesa puggaloti?
Who, then, is this person?
Vậy người này là loại người nào?
Ossaṭṭhavīriyapuggalo.
A person of slackened effort.
Người biếng nhác (ossaṭṭhavīriya).
So hi ‘‘kiṃ me imasmiṃ buddhakāle parinibbānena, anāgate metteyyasammāsambuddhakāle parinibbāyissāmī’’ti visuddhasīlopi paṭipattiṃ na pūreti.
For he, even though pure in morality, does not complete the practice, thinking: "What good is Nibbāna for me in this Buddha era? I will attain Nibbāna in the future Buddha Metteyya's era."
Thật vậy, dù có giới hạnh thanh tịnh, người này không hoàn thành sự thực hành (paṭipatti) vì nghĩ: ‘‘Việc chứng Niết bàn trong thời Đức Phật này có ích gì cho tôi? Tôi sẽ chứng Niết bàn trong thời Đức Phật Di Lặc Chánh Đẳng Giác (Metteyyasammāsambuddhakāle) trong tương lai.’’
Sopi ‘‘kimatthaṃ āyasmā pamatto viharati puthujjanassa nāma gati anibaddhā.
He, too, should be exhorted thus: "Why does the venerable one abide heedlessly? The destiny of an ordinary person is unstable.
Người này cũng cần được khuyên dạy rằng: ‘‘Tại sao Tôn giả lại sống lơ đễnh? Vận mệnh của phàm phu (puthujjana) là không chắc chắn.
Āyasmā hi metteyyasammāsambuddhassa sammukhabhāvaṃ labheyyapi na labheyyāpīti arahattatthāya vipassanaṃ bhāvehī’’ti ovaditabbova.
The venerable one might or might not meet the Buddha Metteyya in person, therefore cultivate insight for the sake of Arahantship."
Tôn giả có thể gặp hoặc không gặp được Đức Phật Di Lặc Chánh Đẳng Giác. Vì vậy, hãy phát triển tuệ quán (vipassanā) để đạt đến A-la-hán quả.’’
Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood everywhere in the manner stated.
Phần còn lại phải được hiểu theo cách đã nói ở mọi nơi.
192. Datvā avajānātītiādīsu – eko bhikkhu mahāpuñño catupaccayalābhī hoti.
Among "gives and despises" (datvā avajānāti), etc.: One bhikkhu, being of great merit, receives the four requisites.
Trong các trường hợp như bố thí rồi khinh thường (Datvā avajānāti) và những người khác: Có một vị tỳ khưu có nhiều công đức (mahāpuñña), nhận được bốn vật dụng (catupaccaya).
So cīvarādīni labhitvā aññaṃ appapuññaṃ āpucchati.
Having received robes, etc., he asks another bhikkhu of little merit.
Sau khi nhận được y phục, v.v., vị ấy hỏi một vị khác ít công đức hơn.
Sopi tasmiṃ punappunaṃ āpucchantepi gaṇhātiyeva.
Even though the former repeatedly asks, the latter still accepts.
Dù vị kia hỏi đi hỏi lại, vị ấy vẫn cứ nhận.
Athassa itaro thokaṃ kupito hutvā maṅkubhāvaṃ uppādetukāmo vadati – ‘‘ayaṃ attano dhammatāya cīvarādīni na labhati, amhe nissāya labhatī’’ti.
Then, the former, being slightly angry and wishing to cause him embarrassment, says: "This one does not receive robes, etc., by his own nature, but receives them because of us."
Sau đó, vị kia hơi tức giận và muốn làm cho vị này xấu hổ, nói rằng: ‘‘Vị này không nhận được y phục, v.v., theo bản chất của mình, mà nhận được nhờ chúng ta.’’
Evaṃ puggalo datvā avajānāti nāma.
Such a person is called one who gives and despises.
Người như vậy được gọi là bố thí rồi khinh thường (datvā avajānāti).
Eko pana ekena saddhiṃ dve tīṇi vassāni vasanto pubbe taṃ puggalaṃ garuṃ katvā pacchā gacchante gacchante kāle cittīkāraṃ na karoti, āsanāpi na vuṭṭhāti, upaṭṭhānampi na gacchati.
But one (bhikkhu), having resided with another (bhikkhu) for two or three years, having first held that person in high esteem, in the course of time, does not show respect, does not rise from his seat, and does not go to attend (him).
Một người, sau khi sống chung với một người khác hai hoặc ba năm, lúc đầu đã tôn trọng người đó, nhưng sau đó, theo thời gian trôi qua, không còn tỏ lòng kính trọng, không đứng dậy khỏi chỗ ngồi, cũng không đến hầu hạ.
Evaṃ puggalo saṃvāsena avajānāti nāma.
Thus, a person despises by association.
Một người như vậy được gọi là khinh thường do sống chung (saṃvāsena avajānāti).
Ādheyyamukhoti ādito dheyyamukho.
Ādheyyamukho means one whose mouth is receptive from the beginning.
Người có miệng dễ tin (Ādheyyamukho) có nghĩa là người có miệng dễ tin ngay từ đầu.
Paṭhamavacanasmiṃyeva ṭhapitamukhoti attho.
It means one whose mouth is set only on the first spoken word.
Nghĩa là người có miệng dễ tin vào lời nói đầu tiên được đặt ra.
Adhimuccitā hotīti saddhātā hoti.
Adhimuccitā hotīti means one who is trustful.
Tin tưởng (Adhimuccitā hotī) có nghĩa là có niềm tin.
Tatrāyaṃ nayo – eko puggalo sāruppaṃyeva bhikkhuṃ ‘asāruppo eso’ti katheti, taṃ sutvā esa niṭṭhaṃ gacchati.
Herein, this is the method: a certain person speaks of a bhikkhu who is indeed suitable as, ‘This one is unsuitable.’ Hearing that, this (listener) comes to a conclusion.
Trong trường hợp này, phương pháp là: Một người nói về một tỳ-khưu phù hợp rằng: “Vị này không phù hợp.” Nghe vậy, người kia tin tưởng.
Puna aññena sabhāgena bhikkhunā ‘sāruppo aya’nti vuttepi tassa vacanaṃ na gaṇhāti ‘‘asukena nāma ‘asāruppo aya’nti amhākaṃ kathita’’nti purimabhikkhunova kathaṃ gaṇhāti.
Again, even when another harmonious bhikkhu says, ‘This one is suitable,’ he does not accept that statement, but rather accepts the statement of the former bhikkhu, saying, ‘‘Such and such a person told us, ‘This one is unsuitable.’’’
Sau đó, dù một tỳ-khưu đồng hạnh khác nói: “Vị này phù hợp,” người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó, mà chỉ chấp nhận lời của vị tỳ-khưu trước, nói rằng: “Vị kia đã nói với chúng tôi rằng ‘vị này không phù hợp’.”
Aparopissa dussīlaṃ ‘sīlavā’ti katheti.
Another (person) speaks of a transgressor as ‘virtuous’ to this (ādheyyamukho) person.
Một người khác lại nói về một người ác giới rằng: “Vị này có giới hạnh.”
Tassa vacanaṃ saddahitvā puna aññena ‘‘asāruppo esa bhikkhu, nāyaṃ tumhākaṃ santikaṃ upasaṅkamituṃ yutto’’ti vuttopi tassa vacanaṃ aggahetvā purimasseva kathaṃ gaṇhāti.
Having believed that statement, even when another (bhikkhu) says, ‘‘This bhikkhu is unsuitable; he is not fit to approach you,’’ he does not accept that statement, but accepts the statement of the former one.
Tin vào lời nói đó, dù sau đó một người khác nói: “Vị tỳ-khưu này không phù hợp, không nên đến gần các vị,” người ấy cũng không chấp nhận lời nói đó, mà chỉ chấp nhận lời nói của người đầu tiên.
Aparo vaṇṇampi kathitaṃ gaṇhāti, avaṇṇampi kathitaṃ gaṇhātiyeva.
Another accepts what is said in praise, and also accepts what is said in blame.
Một người khác thì chấp nhận cả lời khen lẫn lời chê.
Ayampi ādheyyamukhoyeva nāma.
This one too is called ādheyyamukho.
Người này cũng được gọi là người có miệng dễ tin (ādheyyamukho).
Ādhātabbamukho yaṃ yaṃ suṇāti, tattha tattha ṭhapitamukhoti attho.
Ādhātabbamukho means one whose mouth is set on whatever he first hears.
Người có miệng dễ tin (Ādhātabbamukho) có nghĩa là người đặt niềm tin vào bất cứ điều gì mình nghe được.
Loloti saddhādīnaṃ ittarakālaṭṭhitikattā assaddhiyādīhi lulitabhāvena lolo.
Lolo means fickle, due to the temporary nature of faith and so forth, and due to being agitated by lack of faith and so forth.
Lolo có nghĩa là người dễ thay đổi (luli), do niềm tin (saddhā) và các đức tính khác chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, bị khuấy động bởi sự thiếu niềm tin (assaddhiyā) và các điều bất thiện khác.
Ittarasaddhoti parittasaddho, aparipuṇṇasaddho.
Ittarasaddho means one whose faith is slight, whose faith is incomplete.
Người có niềm tin yếu ớt (Ittarasaddho) có nghĩa là người có niềm tin ít ỏi, niềm tin chưa trọn vẹn.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining (terms).
Đối với các từ còn lại cũng theo cách giải thích này.
Ettha pana punappunaṃ bhajanavasena saddhāva bhatti.
Here, bhatti is indeed faith, by way of repeated practice.
Ở đây, bhatti chính là niềm tin (saddhā) do thường xuyên thực hành.
Pemaṃ saddhāpemaṃ gehasitapemampi vaṭṭati.
Pemaṃ (love) can be either faith-born love or even household-based love.
Tình yêu (Pemaṃ) có thể là tình yêu dựa trên niềm tin (saddhāpemaṃ) hoặc tình yêu gắn liền với gia đình (gehasitapemaṃ).
Pasādo saddhāpasādova.
Pasādo (serenity) is solely faith-born serenity.
Sự thanh tịnh (Pasādo) chính là sự thanh tịnh của niềm tin (saddhāpasādo).
Evaṃ puggalo lolo hotīti evaṃ ittarasaddhāditāya puggalo lolo nāma hoti.
Evaṃ puggalo lolo hotiti means that a person is called fickle due to having slight faith and so forth in this manner.
Một người như vậy là người dễ thay đổi (Evaṃ puggalo lolo hoti) có nghĩa là một người như vậy được gọi là người dễ thay đổi do có niềm tin yếu ớt và các điều tương tự.
Haliddirāgo viya, thusarāsimhi koṭṭitakhāṇuko viya, assapiṭṭhiyaṃ ṭhapitakumbhaṇḍaṃ viya ca anibaddhaṭṭhāno muhuttena pasīdati, muhuttena kuppati.
Like a turmeric dye, like a wooden post stuck in a heap of chaff, and like a pumpkin placed on a horse’s back, he is unsteady, becoming serene in a moment and agitated in a moment.
Người ấy không kiên định, giống như màu nhuộm nghệ, giống như một cọc gỗ cắm trong đống trấu, hoặc giống như một quả bí đặt trên lưng ngựa; chốc lát thì thanh tịnh, chốc lát thì nổi giận.
193. Yodhājīvūpamesu – yodhājīvāti yuddhūpajīvino.
193. In the similes of warriors: yodhājīvā means those who live by warfare.
193. Trong các ví dụ về chiến binh (yodhājīvūpamesu) – Chiến binh (yodhājīvā) là những người sống bằng nghề chiến đấu.
Rajagganti hatthiassādīnaṃ pādappahārabhinnāya bhūmiyā uggataṃ rajakkhandhaṃ.
Rajaggaṃ means the mass of dust risen from the ground broken by the trampling of elephants, horses, and so forth.
Bụi bặm (Rajaggaṃ) là khối bụi bay lên từ mặt đất bị vỡ nát do vó ngựa, voi, v.v., giẫm đạp.
Na santhambhatīti santhambhitvā ṭhātuṃ na sakkoti.
Na santhambhatīti means he cannot stand firmly.
Không giữ vững (Na santhambhatī) có nghĩa là không thể đứng vững.
Sahati rajagganti rajakkhandhaṃ disvāpi adhivāseti.
Sahati rajagganti means he endures even upon seeing the mass of dust.
Chịu đựng bụi bặm (Sahati rajaggaṃ) có nghĩa là dù thấy khối bụi cũng chịu đựng được.
Dhajagganti hatthiassādipiṭṭhesu vā rathesu vā ussāpitānaṃ dhajānaṃ aggaṃ.
Dhajaggaṃ means the tip of the banners raised on the backs of elephants, horses, and so forth, or on chariots.
Ngọn cờ (Dhajaggaṃ) là ngọn của những lá cờ được dựng lên trên lưng voi, ngựa hoặc trên xe.
Ussāraṇanti hatthiassarathādīnañceva balakāyassa ca uccāsaddamahāsaddaṃ.
Ussāraṇaṃ means the loud and great noise of elephants, horses, chariots, and the army.
Tiếng hò reo (Ussāraṇaṃ) là tiếng ồn ào, tiếng hò hét lớn của voi, ngựa, xe cộ và quân đội.
Sampahāreti samāgate appamattakepi pahāre.
Sampahāreti means even a slight blow that occurs.
Trong trận chiến (Sampahāre) có nghĩa là dù chỉ là một đòn đánh nhỏ khi giao chiến.
Haññatīti vihaññati, vighātaṃ āpajjati.
Haññatīti means he is afflicted, he meets with injury.
Bị đánh bại (Haññatī) có nghĩa là bị tổn hại, bị suy sụp.
Byāpajjatīti vipattiṃ āpajjati, pakatibhāvaṃ jahati.
Byāpajjatīti means he meets with misfortune, he abandons his normal state.
Bị hủy hoại (Byāpajjatī) có nghĩa là gặp thất bại, mất đi trạng thái bình thường.
Sahati sampahāranti dve tayo pahāre patvāpi sahati, adhivāseti.
Sahati sampahāranti means he endures, even having received two or three blows.
Chịu đựng được trận chiến (Sahati sampahāraṃ) có nghĩa là dù bị trúng hai ba đòn cũng chịu đựng được.
Tameva saṅgāmasīsanti tameva jayakhandhāvāraṭṭhānaṃ.
Tameva saṅgāmasīsanti means that very place of the victorious encampment.
Chính nơi chiến trường đó (Tameva saṅgāmasīsaṃ) là chính nơi doanh trại chiến thắng đó.
Ajjhāvasatīti sattāhamattaṃ abhibhavitvā āvasati.
Ajjhāvasatīti means he dwells for about seven days, having overcome (the enemy).
Cư ngụ (Ajjhāvasatī) có nghĩa là cư ngụ trong khoảng bảy ngày, chiếm cứ nơi đó.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Laddhappahārānaṃ pahārajagganatthañceva katakammānaṃ visesaṃ ñatvā ṭhānantaradānatthañca issariyasukhānubhavanatthañca.
For the purpose of tending to the wounds of those who have received blows, and for the purpose of bestowing special ranks after knowing the special deeds performed, and for the purpose of experiencing the bliss of sovereignty.
Để chăm sóc những người bị thương, để biết được công lao đặc biệt của những người đã lập công và ban thưởng chức vụ, và để hưởng thụ hạnh phúc của người thống trị.
Tattha saṃsīdatīti micchāvitakkasmiṃ visīdati, anupavisati.
Therein, saṃsīdatīti means he sinks, he enters into wrong thoughts.
Trong đó, chìm đắm (saṃsīdatī) có nghĩa là chìm đắm, lún sâu vào tà tư duy.
Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti brahmacariyavāsaṃ anupacchijjamānaṃ gopetuṃ na sakkoti.
Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretunti means he cannot maintain the practice of the holy life without interruption.
Không thể duy trì Phạm hạnh (Na sakkoti brahmacariyaṃ sandhāretuṃ) có nghĩa là không thể giữ gìn đời sống Phạm hạnh không bị gián đoạn.
Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti sikkhāya dubbalabhāvaṃ pakāsetvā.
Sikkhādubbalyaṃ āvikatvāti means having manifested his weakness in training.
Bày tỏ sự yếu kém trong học giới (Sikkhādubbalyaṃ āvikatvā) có nghĩa là công khai sự yếu kém trong học giới.
Kimassa rajaggasminti kiṃ tassa puggalassa rajaggaṃ nāmāti vadati.
Kimassa rajaggasminti means, what is dust for that person?
Bụi bặm của người ấy là gì (Kimassa rajaggasmiṃ) có nghĩa là bụi bặm của người đó là gì?
Abhirūpāti abhirūpavatī.
Abhirūpāti means of excellent appearance.
Xinh đẹp (Abhirūpā) có nghĩa là có hình dáng đẹp.
Dassanīyāti dassanayoggā.
Dassanīyāti means worthy of sight.
Dễ nhìn (Dassanīyā) có nghĩa là đáng để nhìn ngắm.
Pāsādikāti dassaneneva cittappasādāvahā.
Pāsādikāti means bringing mental serenity merely by sight.
Duyên dáng (Pāsādikā) có nghĩa là mang lại sự thanh tịnh cho tâm trí chỉ bằng cách nhìn ngắm.
Paramāyāti uttamāya.
Paramāyāti means with utmost.
Tối thượng (Paramāyā) có nghĩa là cao quý nhất.
Vaṇṇapokkharatāyāti sarīravaṇṇena ceva aṅgasaṇṭhānena ca.
Vaṇṇapokkharatāyāti means with beauty of body and grace of limbs.
Về sắc diện và hình dáng (Vaṇṇapokkharatāyā) có nghĩa là về màu sắc cơ thể và hình dáng các chi.
199. Piṇḍapātikesu – mandattā momūhattāti neva samādānaṃ jānāti, na ānisaṃsaṃ; attano pana mandattā momūhattā aññāṇeneva piṇḍapātiko hoti.
199. In the cases of those who eat alms food (piṇḍapātika): mandattā momūhattāti means he neither knows the method of undertaking (the practice) nor its benefits; but rather, due to his own dullness and extreme delusion, he is an alms-eater out of ignorance alone.
199. Trong số những người khất thực (piṇḍapātikesu) – Do ngu si và mê muội (mandattā momūhattā) có nghĩa là không biết cách thọ trì, không biết lợi ích; mà chỉ khất thực do sự ngu si và mê muội của bản thân.
Pāpiccho icchāpakatoti piṇḍapātikassa me sato ‘‘ayaṃ piṇḍapātiko’’ti catupaccayasakkāraṃ karissanti.
Pāpiccho icchāpakatoti means, 'Because I am an alms-eater, they will make offerings of the four requisites to me, or treat me with respect for the four requisites.
Có ý muốn xấu, bị dục vọng sai khiến (Pāpiccho icchāpakato) có nghĩa là: “Khi tôi khất thực, họ sẽ cúng dường bốn vật dụng và tôn kính tôi.
Lajjī, appicchotiādīhi ca guṇehi sambhāvessantīti.
They will also commend me with qualities such as 'modest' and 'of few wishes'.
Họ sẽ khen ngợi tôi với những phẩm chất như biết hổ thẹn, ít dục, v.v.”
Evaṃ pāpikāya icchāya ṭhatvā tāya pāpicchāya abhibhūto hutvā piṇḍapātiko hoti.
Thus, dwelling in such an evil desire, being overcome by that evil desire, he becomes an alms-eater.
Người ấy khất thực với ý muốn xấu như vậy, bị ý muốn xấu đó chi phối.
Ummādavasena piṇḍāya caranto pana ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko nāma hoti.
But one who wanders for alms due to madness is called ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko (an alms-eater due to madness or mental distraction).
Tuy nhiên, người khất thực do điên loạn, do tâm trí rối loạn, được gọi là người khất thực do điên loạn, do tâm trí rối loạn (ummādā cittavikkhepā piṇḍapātiko).
Vaṇṇitanti idaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ nāma buddhehi ca buddhasāvakehi ca vaṇṇitaṃ pasatthanti piṇḍapātiko hoti.
Vaṇṇitanti means, 'This alms-eating practice (piṇḍapātikaṅga) has been praised and extolled by the Buddhas and the Buddha's disciples,' thus reflecting, he becomes an alms-eater.
Được ca ngợi (Vaṇṇitaṃ) có nghĩa là người khất thực do nghĩ rằng: “Phẩm hạnh khất thực này đã được chư Phật và các đệ tử Phật ca ngợi và tán dương.”
Appicchataṃyeva nissāyātiādīsu – ‘‘iti appiccho bhavissāmi, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ appicchatāya saṃvattissati; ‘iti santuṭṭho bhavissāmi idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ santuṭṭhiyā saṃvattissati’; ‘iti kilese saṃlikhissāmi’, idaṃ me piṇḍapātikaṅgaṃ kilesasallekhanatthāya saṃvattissatī’’ti piṇḍapātiko hoti.
Appicchataṃyeva nissāyātiādīsu (in such terms as relying solely on having few wishes): ''Thus I will be of few wishes; this alms-eating practice of mine will lead to having few wishes. 'Thus I will be content; this alms-eating practice of mine will lead to contentment.' 'Thus I will scrape off defilements'; this alms-eating practice of mine will lead to the scraping off of defilements,'' thus reflecting, he becomes an alms-eater.
Trong các từ như chỉ dựa vào sự ít dục (Appicchataṃyeva nissāyā), v.v. – Người ấy khất thực với ý nghĩ: “Tôi sẽ trở thành người ít dục, phẩm hạnh khất thực này sẽ dẫn đến sự ít dục cho tôi; tôi sẽ trở thành người biết đủ, phẩm hạnh khất thực này sẽ dẫn đến sự biết đủ cho tôi; tôi sẽ gọt giũa phiền não, phẩm hạnh khất thực này sẽ dẫn đến việc gọt giũa phiền não cho tôi.”
Idamatthitanti imāya kalyāṇāya paṭipattiyā atthikabhāvaṃ, iminā vā piṇḍapātamattena atthikabhāvaṃ.
Idamatthitanti means having a purpose in this noble practice, or having a purpose merely in this alms-eating practice.
Mục đích này (Idamatthitaṃ) là sự mong muốn thực hành thiện này, hoặc sự mong muốn chỉ với việc khất thực này.
Yaṃ yaṃ laddhaṃ tena teneva yāpanabhāvaṃ nissāyāti attho.
It means relying on the fact that he sustains himself with whatever he receives.
Nghĩa là dựa vào việc chỉ duy trì cuộc sống bằng bất cứ thứ gì mình nhận được.
Aggoti jeṭṭhako.
Aggoti means chief.
Tối thượng (Aggo) là bậc cao nhất.
Sesāni tasseva vevacanāni.
The rest are synonyms of it.
Những từ còn lại là đồng nghĩa với từ đó.
Gavā khīranti gāvito khīraṃ nāma hoti, na vinā gāviyā.
Gavā khīranti means milk comes from a cow, not without a cow.
Sữa từ bò (Gavā khīraṃ) có nghĩa là sữa đến từ bò, không thể có sữa mà không có bò.
Khīramhā dadhītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to khīramhā dadhītiādīsupi (curd from milk and so forth).
Cũng vậy đối với các từ như sữa thành sữa đông (khīramhā dadhī), v.v.
Evamevanti yathā etesu pañcasu gorasesu sappimaṇḍo aggo; evamevaṃ imesu pañcasu piṇḍapātikesu yvāyaṃ appicchatādīni nissāya piṇḍapātiko hoti.
Evamevanti means, just as among these five dairy products, clarified butter (sappimaṇḍo) is the best; so too, among these five alms-eaters, the one who is an alms-eater relying on having few wishes and so forth.
Cũng vậy (Evamevaṃ): Như trong năm loại sản phẩm từ sữa này, bơ trong (sappimaṇḍo) là tốt nhất; cũng vậy, trong năm loại người khất thực này, người khất thực dựa vào sự ít dục và các điều tương tự là tốt nhất.
Ayaṃ aggo ca seṭṭho ca pāmokkho ca uttamo ca pavaro ca.
This one is supreme, excellent, foremost, superior, and pre-eminent.
Người này là bậc tối thượng, cao quý, xuất chúng, ưu việt và tối cao.
Imesu pana pañcasu piṇḍapātikesu dveva janā piṇḍapātikā, tayo na piṇḍapātikā.
However, among these five alms-eaters, only two persons are genuine alms-eaters; three are not genuine alms-eaters.
Tuy nhiên, trong năm loại người khất thực này, chỉ có hai người là người khất thực thực sự, ba người còn lại không phải là người khất thực thực sự.
Nāmamattena pana piṇḍapātikāti veditabbā.
But it should be understood that they are called alms-eaters merely by name.
Nhưng họ được biết đến với danh nghĩa là người khất thực.
Khalupacchābhattikādīsupi eseva nayoti.
The same method applies to khalupacchābhattikādīsupi (those who take food only once a day after the meal time, etc.).
Cũng vậy đối với những người chỉ ăn một bữa sau khi đã ăn (khalupacchābhattikā), v.v.
Paccekasambuddho tenātiādīsupi tena paccekasambodhiñāṇena so puggalo paccekasambuddho.
Likewise, in sentences such as Paccekasambuddho tena (A Paccekasambuddha by that), that individual is a Paccekasambuddha on account of that Paccekasambodhiñāṇa (wisdom of a Paccekabuddha).
Trong các câu như Paccekasambuddho tenā v.v..., vị ấy là bậc Độc Giác do trí tuệ Độc Giác ấy.
Tena sāvakapāramīñāṇena te puggalā sāriputtamoggallānā.
Those individuals are Sāriputta and Moggallāna on account of that Sāvakapāramīñāṇa (wisdom of the Chief Disciples).
Do trí tuệ ba-la-mật của thinh văn ấy, các vị ấy là Sāriputta và Moggallāna.
Tena dukkhassa antakaraṇena te puggalā avasesā arahanto.
Those other Arahants are so on account of that ending of suffering.
Do sự chấm dứt khổ ấy, các vị ấy là các bậc A-la-hán còn lại.
Tena itthattaṃ anāgamanena so puggalo anāgāmī.
That individual is an Anāgāmī on account of that non-return to this state.
Do sự không trở lại cảnh giới này, vị ấy là bậc Bất Lai.
Tena itthattaṃ āgamanena te puggalā sotāpannasakadāgāmino daṭṭhabbāti.
Those individuals are Sotāpannas and Sakadāgāmīs on account of that return to this state.
Do sự trở lại cảnh giới này, các vị ấy cần được hiểu là bậc Nhập Lưu và Nhất Lai.
203. Sattake – sakiṃ nimuggoti ekavāraṃ nimuggo.
203. In the section on sevens – sakiṃ nimuggo means immersed once.
203. Trong phẩm bảy – sakiṃ nimuggo là chìm xuống một lần.
Ekantakāḷakehīti ekanteneva kāḷakehi natthikavādaahetukavādaakiriyavādasaṅkhātehi niyatamicchādiṭṭhidhammehi.
By those utterly dark means by the utterly dark wrong views (micchādiṭṭhi-dhammas) such as annihilationism (natthikavāda), ahetukavāda (doctrine of no cause), and akiriyavāda (doctrine of no action).
Ekantakāḷakehī là do các pháp tà kiến cố định được gọi là đoạn kiến, vô nhân kiến và vô hành kiến, vốn hoàn toàn đen tối.
Evaṃ puggaloti iminā kāraṇena puggalo ekavāraṃ nimuggo tathā nimuggova hoti.
Such an individual means that for this reason, an individual, having once immersed, remains immersed as such.
Evaṃ puggalo là do nguyên nhân này, người đã chìm xuống một lần thì vẫn chìm như vậy.
Etassa hi puna bhavato vuṭṭhānaṃ nāma natthīti vadanti.
Indeed, they say there is no rising again from this existence for him.
Các vị thầy nói rằng, đối với người này, không có cái gọi là sự trồi lên khỏi vòng sinh tử.
Makkhaligosālādayo viya heṭṭhā narakaggīnaṃyeva āhāro hoti.
Like Makkhali Gosāla and others, he becomes food for the fires of hell below.
Giống như Makkhaligosāla và những người khác, họ chỉ là nhiên liệu cho ngọn lửa địa ngục ở bên dưới.
Sāhu saddhā kusalesu dhammesūti kusaladhammesu saddhā nāma sādhuladdhikāti ummujjati.
Faith in wholesome states is good means that faith in wholesome states is indeed a good gain, and thereby one emerges.
Sāhu saddhā kusalesu dhammesū là người ấy trồi lên với ý nghĩ rằng: "Lòng tin vào các pháp thiện là một điều tốt đẹp".
So tāvatakeneva kusalena ummujjati nāma.
Such an individual emerges by that much wholesome action.
Người ấy được gọi là trồi lên chỉ với chừng ấy thiện pháp.
Sādhu hirītiādīsupi eseva nayo.
The same method applies in phrases like good is shame (hiri) and so on.
Trong các câu như Sādhu hirī v.v... cũng theo phương pháp này.
Hāyatiyevāti caṅkavāre āsittaudakaṃ viya ekantena parihāyateva.
Indeed declines means it certainly declines, like water poured on a washerman's cloth.
Hāyatiyevā là chắc chắn bị suy thoái, giống như nước đổ vào tấm vải lọc của thợ giặt.
Evaṃ puggaloti evaṃ sāhu saddhāti.
Such an individual means thus, good is faith, and so on.
Evaṃ puggalo là như vậy, "lòng tin tốt đẹp".
Imesaṃ saddhādīnaṃ vasena ekavāraṃ ummujjitvā tesaṃ parihāniyā puna nimujjatiyeva, devadattādayo viya.
By means of these qualities such as faith, one emerges once, but due to their decline, one immerses again, like Devadatta and others.
Do năng lực của các pháp này như lòng tin v.v..., sau khi đã trồi lên một lần, người ấy lại chìm xuống do sự suy thoái của chúng, giống như Devadatta và những người khác.
Devadatto hi aṭṭha samāpattiyo, pañca ca abhiññāyo nibbattetvāpi puna buddhānaṃ paṭikaṇṭakatāya tehi guṇehi parihīno ruhiruppādakammaṃ saṅghabhedakammañca katvā kāyassa bhedā dutiyacittavārena niraye nibbatti.
Indeed, Devadatta, even after cultivating the eight attainments and five mundane supernormal powers (abhiññās), declined from those qualities due to his antagonism towards the Buddhas, committed the actions of causing the Buddha to bleed and causing schism in the Sangha, and after the breaking up of his body, by his second thought-moment, was reborn in hell.
Quả thật, Devadatta dù đã làm phát sinh tám thiền chứng và năm thắng trí, nhưng sau đó do trở thành kẻ đối nghịch với các vị Phật, đã bị suy thoái khỏi các phẩm chất ấy, và sau khi đã làm nghiệp làm chảy máu (chân Đức Phật) và nghiệp chia rẽ Tăng chúng, sau khi thân hoại, đã tái sanh vào địa ngục trong sát-na tâm thứ hai.
Kokāliko dve aggasāvake upavaditvā padumaniraye nibbatto.
Kokāḷika, having slandered the two Chief Disciples, was reborn in the Paduma-niraya (Lotus Hell).
Kokālika, sau khi phỉ báng hai vị Thượng thủ Thinh văn, đã tái sanh vào địa ngục Paduma.
Neva hāyati no vaḍḍhatīti appahonakakālepi na hāyati, pahonakakālepi na vaḍḍhati.
Neither declines nor grows means it neither declines during times of scarcity nor grows during times of abundance.
Không suy thoái cũng không tăng trưởng có nghĩa là: ngay cả trong thời kỳ không có khả năng cũng không suy thoái, ngay cả trong thời kỳ có khả năng cũng không tăng trưởng.
Ubhayampi panetaṃ agārikenapi anagārikenapi dīpetabbaṃ.
Both of these are to be explained with reference to householders and homeless ones.
Và cả hai điều này nên được minh họa bằng cả người tại gia và người xuất gia.
Ekacco hi agāriko appahonakakāle pakkhikabhattaṃ vā salākabhattaṃ vā vassāvāsikaṃ vā upanibandhāpeti.
For example, a householder, during times of scarcity, dedicates food for the half-month, or ticketed food, or robes for the Vassāvāsa.
Quả thật, có người tại gia trong thời kỳ không có khả năng đã thiết lập việc cúng dường vật thực nửa tháng một lần, hoặc vật thực theo thẻ thăm, hoặc y phục an cư mùa mưa.
So pacchā pahonakakālepi pakkhikabhattādimattameva pavatteti.
Later, even in times of abundance, he continues to offer only that much, such as food for the half-month.
Vị ấy về sau, ngay cả trong thời kỳ có khả năng, cũng chỉ duy trì việc cúng dường vật thực nửa tháng một lần v.v... ở mức độ đó mà thôi.
Anagārikopi ādimhi appahonakakāle uddesaṃ vā dhutaṅgaṃ vā gaṇhāti, medhābalavīriyasampattiyā pahonakakālepi tato uttariṃ na karoti.
A homeless one (monk), in the beginning, during times of scarcity, undertakes learning (uddesa) or a dhutaṅga practice, but even in times of abundance, due to his attainment of intelligence, strength, and energy, he does not do more than that.
Người xuất gia cũng vậy, lúc ban đầu trong thời kỳ không có khả năng, đã thọ nhận việc học thuộc lòng hoặc hạnh đầu-đà, nhưng ngay cả trong thời kỳ có khả năng do đã thành tựu trí tuệ, sức lực và tinh tấn, cũng không làm gì vượt hơn thế nữa.
Evaṃ puggaloti evaṃ imāya saddhādīnaṃ ṭhitiyā puggalo ummujjitvā ṭhito nāma hoti.
Such an individual means that with this steadfastness of faith and other qualities, an individual, having emerged, remains steadfast.
Như vậy hạng người này có nghĩa là, do sự đứng vững của tín v.v... này, hạng người này được gọi là đã trồi lên và đứng vững.
Satta kira jaṅghavāṇijā addhānamaggapaṭipannā antarāmagge ekaṃ puṇṇanadiṃ pāpuṇiṃsu.
It is said that seven traveling merchants, while on a long journey, came upon a full river midway.
Chuyện kể rằng, có bảy nhà buôn đi bộ đang trên một cuộc hành trình dài, giữa đường họ đến một con sông đầy nước.
Tesu paṭhamaṃ otiṇṇo udakabhīruko puriso otiṇṇaṭṭhāneyeva nimujjitvā puna uṭṭhātuṃ nāsakkhi, antoyeva macchakacchapabhakkho jāto.
Among them, the first man, being afraid of water, immersed himself right where he entered and could not rise again; he became food for fish and turtles within.
Trong số họ, người đầu tiên bước xuống, một người sợ nước, đã chìm ngay tại chỗ bước xuống và không thể trồi lên lại được, trở thành mồi cho cá và rùa ngay trong dòng nước.
Dutiyo otiṇṇaṭṭhāne nimujjitvā sakiṃ uṭṭhahitvā puna nimuggo uṭṭhātuṃ nāsakkhi, antoyeva macchakacchapabhakkho jāto.
The second, having immersed at the point of entry, rose once but immersed again and could not rise; he became food for fish and turtles within.
Người thứ hai, sau khi chìm tại chỗ bước xuống, trồi lên được một lần rồi lại chìm xuống, không thể trồi lên lại được, trở thành mồi cho cá và rùa ngay trong dòng nước.
Tatiyo nimujjitvā uṭṭhahi.
The third, having immersed, rose.
Người thứ ba, sau khi chìm, đã trồi lên được.
So majjhe nadiyā ṭhatvā neva orato āgantuṃ, na parato gantuṃ asakkhi.
He stood in the middle of the river and could neither return to this side nor go to the other side.
Người ấy đứng giữa dòng sông, không thể quay lại bờ bên này, cũng không thể đi đến bờ bên kia.
Catuttho uṭṭhāya ṭhito uttaraṇatitthaṃ olokesi.
The fourth, having risen and stood, looked towards the ford for crossing.
Người thứ tư, sau khi trồi lên và đứng vững, đã nhìn ngắm bến vượt sang bờ bên kia.
Pañcamo otaraṇatitthaṃ oloketvā patari.
The fifth, having looked at the ford for crossing, strode forward.
Người thứ năm, sau khi nhìn ngắm bến vượt, đã bơi đi.
Chaṭṭho taritvā pārimatīraṃ gantvā kaṭippamāṇe udake ṭhito.
The sixth, having crossed, went to the far bank and stood in water up to his waist.
Người thứ sáu, sau khi bơi qua và đến gần bờ bên kia, đã đứng trong mực nước ngang hông.
Sattamo pārimatīraṃ gantvā gandhacuṇṇādīhi nhātvā varavatthāni nivāsetvā surabhivilepanaṃ vilimpitvā nīluppalādīni piḷandhitvā nānālaṅkārapaṭimaṇḍito mahānagaraṃ pavisitvā pāsādavaramāruyha uttamabhojanaṃ bhuñji.
The seventh, having gone to the far bank, bathed with scented powders and so on, put on excellent clothes, anointed himself with fragrant perfumes, adorned himself with blue lotuses and so on, decorated with various ornaments, entered the great city, ascended the excellent palace, and partook of the finest food.
Người thứ bảy đến bờ bên kia, tắm rửa bằng bột thơm v.v..., mặc y phục tốt đẹp, thoa vật thơm ngát, đeo hoa sen xanh v.v..., được trang điểm bằng nhiều trang sức, đi vào đại thành, lên lầu son, và thọ dụng món ăn thượng hạng.
Tattha satta jaṅghavāṇijā viya ime satta puggalā.
Here, these seven individuals are like the seven traveling merchants.
Ở đây, bảy hạng người này ví như bảy thương nhân đi bộ.
Nadī viya vaṭṭaṃ.
Saṃsāra is like the river.
Vòng luân hồi (vaṭṭa) ví như dòng sông.
Paṭhamassa udakabhīrukassa purisassa otiṇṇaṭṭhāneyeva nimujjanaṃ viya micchādiṭṭhikassa vaṭṭe nimujjanaṃ.
The immersion of the first water-fearing man right at the point of entry is like the immersion of one with wrong views (micchādiṭṭhī) in Saṃsāra.
Sự chìm đắm của người có tà kiến (micchādiṭṭhika) trong vòng luân hồi ví như sự chìm đắm của người đàn ông đầu tiên sợ nước ngay tại nơi vừa bước xuống.
Ummujjitvā nimuggapuriso viya saddhādīnaṃ uppattimattakena ummujjitvā tesaṃ parihāniyā nimuggapuggalo.
The man who emerged and then immersed again is like the individual who emerges merely by the arising of faith and other qualities, but then immerses due to their decline.
Người chìm đắm do sự suy giảm của tín v.v... sau khi đã trồi lên nhờ sự phát sinh của chúng ví như người đàn ông đã trồi lên rồi lại chìm xuống.
Majjhe nadiyā ṭhito viya saddhādīnaṃ ṭhitiyā ṭhitapuggalo.
The one standing in the middle of the river is like the individual who stands firm due to the steadfastness of faith and other qualities.
Người đứng vững nhờ sự kiên cố của tín v.v... ví như người đứng giữa dòng sông.
Uttaraṇatitthaṃ olokento viya gantabbamaggaṃ gantabbadisaṃ vā olokento sotāpanno.
The one looking at the ford for crossing is like the Sotāpanna who looks at the path to be taken or the direction to be gone.
Bậc Dự lưu (sotāpanno) nhìn vào con đường cần đi hoặc phương hướng cần đến ví như người đang nhìn về bến vượt.
Pataritapuriso viya kilesatanutāya pataranto sakadāgāmī.
The one who strode forward is like the Sakadāgāmī who strides forward due to the attenuation of defilements.
Bậc Nhất lai (sakadāgāmī) đang bơi qua nhờ làm suy yếu các phiền não ví như người đang bơi.
Taritvā kaṭimatte udake ṭhitapuriso viya anāvattitadhammatāya ṭhito anāgāmī.
The man who crossed and stood in waist-deep water is like the Anāgāmī who stands firm by the nature of non-return.
Bậc Bất lai (anāgāmī) đứng vững do có pháp không trở lui ví như người đã bơi qua và đang đứng trong mực nước ngang lưng.
Nhatvā pārimatīraṃ uttaritvā thale ṭhitapuriso viya cattāro oghe atikkamitvā nibbānathale ṭhito khīṇāsavabrāhmaṇo.
The man who bathed, emerged on the far bank, and stood on dry land is like the Arahant brahmin who has overcome the four floods and stands on the dry land of Nibbāna.
Vị Bà-la-môn Lậu tận (khīṇāsavabrāhmaṇo) đã vượt qua bốn bộc lưu và đứng trên đất liền Nibbāna ví như người đã tắm rửa, vượt lên bờ bên kia và đứng trên đất liền.
Thale ṭhitapurisassa nagaraṃ pavisitvā pāsādavaraṃ āruyha uttamabhojanabhuñjanaṃ viya khīṇāsavassa nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā vītināmanaṃ veditabbaṃ.
The standing of the man on dry land, entering the city, ascending the excellent palace, and partaking of the finest food, is to be understood as the Arahant's attainment of the fruit of Nibbāna (phalasamāpatti) with Nibbāna as its object, and the passing of time therein.
Việc bậc Lậu tận trải qua thời gian bằng cách nhập Quả định (phalasamāpatti) lấy Nibbāna làm đối tượng cần được hiểu là ví như việc người đứng trên đất liền đi vào thành, lên lầu son và thọ dụng món ăn thượng hạng.
Ubhatobhāgavimuttādayo heṭṭhā pakāsitāyevāti.
Ubhatobhāgavimuttas and others have already been explained below.
Các hạng người như Ubhatobhāgavimutta (Câu Phần Giải Thoát) v.v... đã được giải thích ở phần trước.