1. Samathavipassanānaṃ, bhāvanānamito paraṃ.1. Now, I shall explain the two kinds of kammaṭṭhāna,1. Sau đây, tôi sẽ trình bày các đề mục thiền (kammaṭṭhāna)2. Tattha samathasaṅgahe tāva dasa kasiṇāni, dasa asubhā, dasa anussatiyo, catasso appamaññāyo, ekā saññā, ekaṃ vavatthānaṃ, cattāro āruppā ceti sattavidhena samathakammaṭṭhānasaṅgaho.2. Here, in the section on tranquility, the collection of kammaṭṭhāna for tranquility is of seven kinds: ten kasiṇas, ten asubhas, ten recollections (anussati), four immeasurables (appamaññā), one perception (saññā), one analysis (vavatthāna), and four formless attainments (āruppā).2. Trong phần tóm tắt về Samatha, có bảy loại đề mục thiền Samatha: mười kasiṇa, mười asubha, mười anussati, bốn appamaññā, một saññā, một vavatthāna, và bốn āruppa.3. Rāgacaritā dosacaritā mohacaritā saddhācaritā buddhicaritā vitakkacaritā ceti chabbidhena caritasaṅgaho.3. The classification of temperaments (carita) is of six kinds: greedy temperament (rāgacarita), hateful temperament (dosacarita), deluded temperament (mohacarita), faithful temperament (saddhācarita), intelligent temperament (buddhicarita), and discursive temperament (vitakkacarita).3. Tóm tắt về tánh hạnh có sáu loại: tánh tham, tánh sân, tánh si, tánh tín, tánh giác, tánh tầm.4. Parikammabhāvanā upacārabhāvanā appanābhāvanā ceti tisso bhāvanā.4. There are three kinds of development (bhāvanā): preparatory development (parikamma-bhāvanā), access development (upacāra-bhāvanā), and absorption development (appanā-bhāvanā).4. Có ba loại tu tập: tu tập sơ khởi (parikamma), tu tập cận định (upacāra), tu tập an định (appanā).5. Parikammanimittaṃ uggahanimittaṃ paṭibhāganimittañceti tīṇi nimittāni ca veditabbāni.5. And three kinds of signs (nimitta) should be understood: the preparatory sign (parikamma-nimitta), the acquired sign (uggaha-nimitta), and the counter-sign (paṭibhāga-nimitta).5. Và cần phải biết ba loại tướng: tướng sơ khởi (parikammanimitta), tướng học (uggahanimitta), tướng đối xứng (paṭibhāganimitta).6. Kathaṃ?6. How?6. Thế nào?7. Uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakaṃ vicchiddakaṃ vikkhāyitakaṃ vikkhittakaṃ hatavikkhittakaṃ lohitakaṃ puḷavakaṃ aṭṭhikañceti ime dasa asubhā nāma.7. A bloated corpse, a discolored corpse, a festering corpse, a cut-up corpse, a gnawed corpse, a scattered corpse, a hacked and scattered corpse, a bloody corpse, a worm-infested corpse, and a skeleton—these are called the ten asubhas.7. Thây sình chướng, thây xanh bầm, thây mưng mủ, thây nứt nẻ, thây bị gặm nhấm, thây bị phân tán, thây bị chặt và phân tán, thây đẫm máu, thây có giòi bọ, thây xương – đây là mười asubha.8. Buddhānussati dhammānussati saṃghānussati sīlānussati cāgānussati devatānussati upasamānussati maraṇānussati kāyagatāsati ānāpānassati ceti imā dasa anussatiyo nāma.8. Recollection of the Buddha (buddhānussati), recollection of the Dhamma (dhammānussati), recollection of the Saṅgha (saṃghānussati), recollection of virtue (sīlānussati), recollection of generosity (cāgānussati), recollection of devas (devatānussati), recollection of peace (upasamānussati), recollection of death (maraṇānussati), mindfulness of the body (kāyagatāsati), and mindfulness of breathing (ānāpānassati)—these are called the ten recollections.8. Niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Giới, niệm Thí, niệm Chư Thiên, niệm An Tịnh, niệm Chết, niệm Thân, niệm Hơi Thở Vào Ra – đây là mười anussati.9. Mettā karuṇā muditā upekkhā ceti imā catasso appamaññāyo nāma, brahmavihāroti ca pavuccati.9. Loving-kindness (mettā), compassion (karuṇā), altruistic joy (muditā), and equanimity (upekkhā)—these are called the four immeasurables (appamaññā), and are also called Brahmavihāras.9. Từ, Bi, Hỷ, Xả – đây là bốn appamaññā, và cũng được gọi là Phạm trú.10. Āhārepaṭikūlasaññā ekā saññā nāma.10. The perception of repulsiveness in food (āhārepaṭikūlasaññā) is called one perception.10. Quán tưởng sự ghê tởm của vật thực là một saññā.11. Catudhātuvavatthānaṃ ekaṃ vavatthānaṃ nāma.11. The analysis of the four elements (catudhātuvavatthāna) is called one analysis.11. Phân biệt bốn đại là một vavatthāna.12. Ākāsānañcāyatanādayo cattāro āruppā nāmāti sabbathāpi samathaniddese cattālīsa kammaṭṭhānāni bhavanti.12. The sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana) and so forth—these are called the four formless attainments (āruppā). Thus, in the exposition of tranquility, there are forty kammaṭṭhānas in all.12. Không vô biên xứ, v.v. là bốn āruppa. Như vậy, trong phần trình bày về Samatha, có tất cả bốn mươi đề mục thiền.13. Caritāsu pana dasa asubhā kāyagatāsatisaṅkhātā koṭṭhāsabhāvanā ca rāgacaritassa sappāyā.13. Among the temperaments, the ten asubhas and the meditation on body parts (koṭṭhāsabhāvanā) called mindfulness of the body are suitable for those with a greedy temperament.13. Trong các tánh hạnh, mười asubha và quán thân (kāyagatāsati) là thích hợp cho tánh tham.14. Catasso appamaññāyo nīlādīni ca cattāri kasiṇāni dosacaritassa.14. The four immeasurables and the four kasiṇas such as blue, etc., are suitable for those with a hateful temperament.14. Bốn appamaññā và bốn kasiṇa xanh, v.v. là thích hợp cho tánh sân.15. Ānāpānaṃ mohacaritassa vitakkacaritassa ca,15. Mindfulness of breathing is suitable for those with a deluded temperament and those with a discursive temperament.15. Hơi thở vào ra (ānāpāna) là thích hợp cho tánh si và tánh tầm.16. Buddhānussatiādayo cha saddhācaritassa.16. The six recollections beginning with the recollection of the Buddha are suitable for those with a faithful temperament.16. Sáu đề mục niệm Phật, v.v. là thích hợp cho tánh tín.17. Maraṇaupasamasaññāvavatthānāni buddhicaritassa.17. The recollections of death and peace, and the analysis of the elements, are suitable for those with an intelligent temperament.17. Niệm chết, niệm an tịnh và phân biệt là thích hợp cho tánh giác.18. Sesāni pana sabbānipi kammaṭṭhānāni sabbesampi sappāyāni, tatthāpi kasiṇesu puthulaṃ mohacaritassa, khuddakaṃ vitakkacaritassevāti.18. The remaining kammaṭṭhānas are suitable for all temperaments; however, among the kasiṇas, the large ones are for those with a deluded temperament, and the small ones are for those with a discursive temperament.18. Còn lại tất cả các đề mục thiền đều thích hợp cho tất cả mọi người; trong đó, kasiṇa lớn thích hợp cho tánh si, kasiṇa nhỏ thích hợp cho tánh tầm.19. Bhāvanāsu sabbatthāpi parikammabhāvanā labbhateva, buddhānussatiādīsu aṭṭhasu saññāvavatthānesu cāti dasasukammaṭṭhānesu upacārabhāvanāva sampajjati, natthi appanā.19. In meditations, preliminary meditation (parikammabhāvanā) is always found. In the eight states of perception (saññāvavatthānesu) such as recollection of the Buddha (buddhānussati), and so on, which are ten meditation subjects (kammaṭṭhānesu), only access concentration (upacārabhāvanā) is attained, not absorption (appanā).19. Trong các pháp tu (bhāvanā), ở khắp mọi nơi, thiền tu sơ khởi (parikamma-bhāvanā) đều có thể đạt được. Trong mười đề mục thiền (kammaṭṭhāna) này, gồm niệm Phật (buddhānussati) và tám pháp quán tưởng (saññā-vavatthāna) khác, chỉ đạt được thiền cận định (upacāra-bhāvanā), không có thiền an chỉ (appanā).20. Sesesu pana samatiṃsakammaṭṭhānesu appanābhāvanāpi sampajjati.20. In the remaining thirty kammaṭṭhānas, appanā meditation also arises.20. Còn trong ba mươi đề mục thiền còn lại, thiền an chỉ (appanā-bhāvanā) cũng có thể đạt được.21. Tatthāpi dasa kasiṇāni ānāpānañca pañcakajjhānikāni.21. Among these, the ten kasiṇas and ānāpāna (mindfulness of breathing) are pentad-jhānic (leading to the five jhānas).21. Trong số đó, mười biến xứ (kasiṇa) và hơi thở vào ra (ānāpāna) thuộc về năm bậc thiền (pañcakajjhānikāni).22. Dasa asubhā kāyagatāsati ca paṭhamajjhānikā.22. The ten asubhas (foulness meditations) and kāyagatāsati (mindfulness of the body) lead to the first jhāna.22. Mười pháp bất tịnh (asubhā) và niệm thân (kāyagatāsati) thuộc về sơ thiền (paṭhamajjhānikā).23. Mettādayo tayo catukkajjhānikā.23. The three, beginning with mettā (loving-kindness), lead to the tetrad-jhānas (four jhānas).23. Ba pháp như từ (mettā) v.v. thuộc về bốn bậc thiền (catukkajjhānikā).24. Upekkhā pañcamajjhānikāti chabbīsati rūpāvacarajjhānikāni kammaṭṭhānāni.24. Upekkhā (equanimity) leads to the fifth jhāna. Thus, these twenty-six are the rūpāvacara jhāna-producing meditation subjects.24. Xả (upekkhā) thuộc về ngũ thiền (pañcamajjhānikā). Như vậy, có hai mươi sáu đề mục thiền thuộc thiền sắc giới (rūpāvacarajjhānikāni kammaṭṭhānāni).25. Cattāro pana āruppā āruppajjhānikāti.25. Furthermore, the four immaterial states (āruppā) lead to the immaterial jhānas (āruppajjhānikā).25. Còn bốn pháp vô sắc (āruppa) thuộc về thiền vô sắc (āruppajjhānikā).26. Nimittesu pana parikammanimittaṃ uggahanimittañca sabbatthāpi yathārahaṃ pariyāyena labbhanteva.26. Now, among the signs (nimittas), the preliminary sign (parikammanimitta) and the learning sign (uggahanimitta) are obtained in due course in all cases.26. Trong các tướng (nimitta), tướng sơ khởi (parikamma-nimitta) và tướng học (uggaha-nimitta) đều có thể đạt được ở khắp mọi nơi một cách thích hợp theo từng trường hợp.27. Paṭibhāganimittaṃ pana kasiṇāsubhakoṭṭhāsaānāpānesveva labbhati, tattha hi paṭibhāganimittamārabbha upacārasamādhi appanāsamādhi ca pavattanti.27. However, the counter-sign (paṭibhāganimitta) is obtained only in kasiṇas, asubhas, and the meditation on the body parts (koṭṭhāsas) and ānāpāna. For it is there, by focusing on the counter-sign, that access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi) arise.27. Còn tướng đối chiếu (paṭibhāga-nimitta) chỉ đạt được trong các biến xứ (kasiṇa), bất tịnh (asubha) và hơi thở vào ra (ānāpāna). Ở đó, nhờ tướng đối chiếu, thiền cận định (upacāra-samādhi) và thiền an chỉ (appanā-samādhi) phát sinh.28. Kathaṃ?28. How?28. Như thế nào?29. Yadā pana taṃ nimittaṃ cittena samuggahitaṃ hoti, cakkhunā passantasseva manodvārassa āpāthamāgataṃ, tadā tamevārammaṇaṃ uggahanimittaṃ nāma, sā ca bhāvanā samādhiyati.29. But when that sign has been well-grasped by the mind, appearing to the mind-door as if one were seeing it with the eye, then that same object is called the learning sign (uggahanimitta), and that development becomes concentrated.29. Nhưng khi tướng đó đã được tâm nắm bắt một cách vững chắc, hiện rõ trước ý môn (manodvāra) như thể đang nhìn bằng mắt, thì đối tượng đó được gọi là tướng học (uggaha-nimitta), và thiền tu đó trở thành định (samādhiyati).30. Tathā samāhitassa panetassa tato paraṃ tasmiṃ uggahanimitte parikammasamādhinā bhāvanamanuyuñjantassa yadā tappaṭibhāgaṃ vatthudhammavimuccitaṃ paññattisaṅkhātaṃ bhāvanāmayamārammaṇaṃ citte sannisannaṃ samappitaṃ hoti, tadā taṃ paṭibhāganimittaṃ samuppannanti pavuccati.30. Furthermore, when one who is thus concentrated, continuing to develop that learning sign with access concentration, attains a counter-sign (paṭibhāganimitta) – which is freed from material phenomena, is conceptual (paññatti), and is an object born of development – firmly established and settled in the mind, then it is said that the counter-sign has arisen.30. Đối với người đã đạt định như vậy, khi tiếp tục tu tập đối với tướng học đó với cận định (parikamma-samādhi), nếu một đối tượng được tạo ra từ thiền tu (bhāvanāmaya-ārammaṇa), được gọi là khái niệm (paññatti), thoát ly khỏi các pháp vật chất (vatthu-dhamma), tương tự như tướng học đó, đã an trú và vững chắc trong tâm, thì khi đó tướng đối chiếu (paṭibhāga-nimitta) được gọi là đã phát sinh.31. Tato paṭṭhāya paripanthavippahīnā kāmāvacarasamādhisaṅkhātā upacārabhāvanā nipphannā nāma hoti.31. From that point onwards, the access development (upacārabhāvanā), which is characterized as sense-sphere concentration (kāmāvacarasamādhi) and free from hindrances, is said to be accomplished.31. Từ đó trở đi, thiền cận định (upacāra-bhāvanā), tức là định dục giới (kāmāvacara-samādhi) đã loại bỏ các chướng ngại, được gọi là đã hoàn thành.32. Tato paraṃ tameva paribhāganimittaṃ upacārasamādhinā samāsevantassa rūpāvacarapaṭhamajjhānamappeti.32. Thereafter, by cultivating that same counter-sign with access concentration, the rūpāvacara first jhāna is absorbed.32. Từ đó trở đi, khi tiếp tục tu tập tướng đối chiếu đó bằng cận định, sơ thiền sắc giới (rūpāvacara-paṭhamajjhāna) được an chỉ (appeti).33. Tato paraṃ tameva paṭhamajjhānaṃ āvajjanaṃ samāpajjanaṃ adhiṭṭhānaṃ vuṭṭhānaṃ paccavekkhaṇā ceti imāhi pañcahi vasitāhi vasībhūtaṃ katvā vitakkādikamoḷārikaṅgaṃ pahānāya vicārādisukhumaṅgupattiyā padahato yathākkamaṃ dutiyajjhānādayo yathārahamappenti.33. Thereafter, having mastered that same first jhāna through these five masteries—adverting (āvajjana), entering (samāpajjana), resolving (adhiṭṭhāna), emerging (vuṭṭhāna), and reviewing (paccavekkhaṇā)—and striving to abandon the gross factors like vitakka and to attain the subtle factors like vicāra, the second jhāna and so on, in due order, are absorbed as is appropriate.33. Từ đó trở đi, khi đã thành tựu năm quyền năng (vasitā) này đối với sơ thiền đó – đó là: tác ý (āvajjana), nhập thiền (samāpajjana), an trụ (adhiṭṭhāna), xuất thiền (vuṭṭhāna), và quán xét (paccavekkhaṇā) – và khi nỗ lực để loại bỏ các chi thô như tầm (vitakka) và đạt đến các chi vi tế như tứ (vicāra) v.v., thì nhị thiền và các thiền tiếp theo được an chỉ một cách thích hợp theo thứ tự.34. Iccevaṃ pathavīkasiṇādīsu dvāvīsatikammaṭṭhānesu paṭibhāganimittamupalabbhati.34. In this way, the counter-sign is obtained in the twenty-two meditation subjects, such as the earth-kasiṇa.34. Như vậy, tướng đối chiếu (paṭibhāga-nimitta) được tìm thấy trong hai mươi hai đề mục thiền như biến xứ đất (pathavī-kasiṇa) v.v.35. Avasesesu pana appamaññā sattapaññattiyaṃ pavattanti.35. In the remaining subjects, however, the immeasurables (appamaññā) occur in relation to a being-concept (sattapaññatti).35. Còn trong các pháp vô lượng tâm (appamaññā) còn lại, chúng phát sinh trong khái niệm chúng sinh (sattapaññatti).36. Ākāsavajjitakasiṇesu pana yaṃ kiñci kasiṇaṃ ugghāṭetvā laddhamākāsaṃ anantavasena parikammaṃ karontassa paṭhamāruppamappeti.36. In the kasiṇas excluding the space-kasiṇa, when one removes any kasiṇa and performs preliminary work on the resulting space as "infinite," the first immaterial jhāna is absorbed.36. Trong các biến xứ không phải biến xứ hư không, khi hành giả mở rộng bất kỳ biến xứ nào và thực hành sơ khởi (parikamma) với không gian đã đạt được như là vô biên, thì vô sắc thiền thứ nhất (paṭhamāruppa) được an chỉ.37. Tameva paṭhamāruppaviññāṇaṃ anantavasena parikammaṃ karontassa dutiyāruppamappeti.37. When one performs preliminary work on that same consciousness of the first immaterial state as "infinite," the second immaterial jhāna is absorbed.37. Khi hành giả thực hành sơ khởi với thức vô sắc thiền thứ nhất đó như là vô biên, thì vô sắc thiền thứ hai (dutiyāruppa) được an chỉ.38. Tameva paṭhamāruppaviññāṇābhāvaṃ pana ‘‘natthi kiñcī’’ti parikammaṃ karontassa tatiyāruppamappeti.38. However, when one performs preliminary work on the non-existence of that same consciousness of the first immaterial state as "there is nothing," the third immaterial jhāna is absorbed.38. Nhưng khi hành giả thực hành sơ khởi với sự không có thức vô sắc thiền thứ nhất đó, tức là "không có gì cả", thì vô sắc thiền thứ ba (tatiyāruppa) được an chỉ.39. Tatiyāruppaṃ ‘‘santametaṃ, paṇītameta’’nti parikammaṃ karontassa catutthāruppamappeti.39. When one performs preliminary work on the third immaterial state as "this is peaceful, this is sublime," the fourth immaterial jhāna is absorbed.39. Khi hành giả thực hành sơ khởi với vô sắc thiền thứ ba đó, tức là "cái này là an tịnh, cái này là thù thắng", thì vô sắc thiền thứ tư (catutthāruppa) được an chỉ.40. Avasesesu ca dasasu kammaṭṭhānesu buddhaguṇādikamārammaṇamārabbha parikammaṃ katvā tasmiṃ nimitte sādhukamuggahite tattheva parikammañca samādhiyati, upacāro ca sampajjati.40. In the remaining ten meditation subjects, having performed preliminary work focusing on an object such as the Buddha's qualities, and when that sign is well-grasped, preliminary work and concentration arise there, and access concentration is attained.40. Còn trong mười đề mục thiền còn lại, sau khi thực hành sơ khởi với đối tượng là các đức Phật (buddhaguṇa) v.v., khi tướng đó đã được nắm bắt một cách vững chắc, thì sơ khởi và định đều phát sinh ở đó, và cận định cũng thành tựu.41. Abhiññāvasena pavattamānaṃ pana rūpāvacarapañcamajjhānaṃ abhiññāpādakapañcamajjhānā vuṭṭhahitvā adhiṭṭheyyādikamāvajjetvā parikammaṃ karontassa rūpādīsu ārammaṇesu yathārahamappeti.41. However, the rūpāvacara fifth jhāna, which operates as supernormal knowledge (abhiññā), is absorbed into objects such as rūpa, as appropriate, for one who, having emerged from the fifth jhāna that serves as the basis for supernormal knowledge, adverts to objects to be mastered and performs preliminary work.41. Còn ngũ thiền sắc giới (rūpāvacara-pañcamajjhāna) phát sinh dưới dạng thắng trí (abhiññā), sau khi xuất khỏi ngũ thiền làm nền tảng cho thắng trí (abhiññāpādaka-pañcamajjhāna), tác ý đến các đối tượng cần tác ý (adhiṭṭheyyādika) và thực hành sơ khởi, thì thắng trí được an chỉ một cách thích hợp đối với các đối tượng như sắc (rūpa) v.v.42. Abhiññā ca nāma –42. Supernormal knowledge, moreover, is:42. Thắng trí (abhiññā) có năm loại:43. Vipassanākammaṭṭhāne pana sīlavisuddhi cittavisuddhi diṭṭhivisuddhi kaṅkhāvitaraṇavisuddhi maggāmaggañāṇadassanavisuddhi paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ñāṇadassanavisuddhi ceti sattavidhena visuddhisaṅgaho.43. In vipassanā meditation subjects, the collection of purifications is sevenfold: purification of moral conduct (sīlavisuddhi), purification of mind (cittavisuddhi), purification of view (diṭṭhivisuddhi), purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi), purification of knowledge and vision of what is path and not-path (maggāmaggañāṇadassanavisuddhi), purification of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi), and purification of knowledge and vision (ñāṇadassanavisuddhi).43. Trong đề mục thiền quán (vipassanā-kammaṭṭhāna), có bảy loại thanh tịnh (visuddhi) được tổng hợp: giới thanh tịnh (sīla-visuddhi), tâm thanh tịnh (citta-visuddhi), kiến thanh tịnh (diṭṭhi-visuddhi), đoạn nghi thanh tịnh (kaṅkhāvitaraṇa-visuddhi), đạo phi đạo tri kiến thanh tịnh (maggāmaggañāṇadassana-visuddhi), hành trì tri kiến thanh tịnh (paṭipadāñāṇadassana-visuddhi), và tri kiến thanh tịnh (ñāṇadassana-visuddhi).44. Aniccalakkhaṇaṃ dukkhalakkhaṇaṃ anattalakkhaṇañceti tīṇi lakkhaṇāni.44. The three characteristics are the characteristic of impermanence (aniccalakkhaṇa), the characteristic of suffering (dukkhalakkhaṇa), and the characteristic of not-self (anattalakkhaṇa).44. Ba tướng (lakkhaṇa) là: tướng vô thường (anicca-lakkhaṇa), tướng khổ (dukkha-lakkhaṇa), tướng vô ngã (anatta-lakkhaṇa).45. Aniccānupassanā dukkhānupassanā anattānupassanā ceti tisso anupassanā.45. The three contemplations are contemplation of impermanence (aniccānupassanā), contemplation of suffering (dukkhānupassanā), and contemplation of not-self (anattānupassanā).45. Ba pháp quán (anupassanā) là: quán vô thường (aniccānupassanā), quán khổ (dukkhānupassanā), quán vô ngã (anattānupassanā).46. Sammasanañāṇaṃ udayabbayañāṇaṃ bhaṅgañāṇaṃ bhayañāṇaṃ ādīnavañāṇaṃ nibbidāñāṇaṃ muccitukamyatāñāṇaṃ paṭisaṅkhāñāṇaṃ saṅkhārupekkhāñāṇaṃ anulomañāṇañceti dasa vipassanāñāṇāni.46. The ten vipassanā knowledges are: knowledge of comprehension (sammasanañāṇa), knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa), knowledge of dissolution (bhaṅgañāṇa), knowledge of fear (bhayañāṇa), knowledge of drawbacks (ādīnavañāṇa), knowledge of disenchantment (nibbidāñāṇa), knowledge of the desire for deliverance (muccitukamyatāñāṇa), knowledge of re-observation (paṭisaṅkhāñāṇa), knowledge of equanimity towards formations (saṅkhārupekkhāñāṇa), and adaptive knowledge (anulomañāṇa).46. Mười tuệ quán (vipassanāñāṇa) là: tuệ quán sát (sammasana-ñāṇa), tuệ sinh diệt (udayabbaya-ñāṇa), tuệ hoại diệt (bhaṅga-ñāṇa), tuệ sợ hãi (bhaya-ñāṇa), tuệ nguy hiểm (ādīnava-ñāṇa), tuệ nhàm chán (nibbidā-ñāṇa), tuệ muốn giải thoát (muccitukamyatā-ñāṇa), tuệ quán xét (paṭisaṅkhā-ñāṇa), tuệ xả hành (saṅkhārupekkhā-ñāṇa), tuệ thuận thứ (anuloma-ñāṇa).47. Suññato vimokkho, animitto vimokkho, appaṇihito vimokkho ceti tayo vimokkhā.47. The three deliverances (vimokkhas) are: the empty deliverance (suññato vimokkho), the signless deliverance (animitto vimokkho), and the desireless deliverance (appaṇihito vimokkho).47. Ba giải thoát (vimokkha) là: giải thoát không (suññato vimokkho), giải thoát vô tướng (animitto vimokkho), giải thoát vô nguyện (appaṇihito vimokkho).48. Suññatānupassanā animittānupassanā appaṇihitānupassānā ceti tīṇi vimokkhamukhāni ca veditabbāni.48. And the three doors to deliverance (vimokkhamukhāni) are to be understood: contemplation of emptiness (suññatānupassanā), contemplation of signlessness (animittānupassanā), and contemplation of desirelessness (appaṇihitānupassanā).48. Ba cửa giải thoát (vimokkha-mukhāni) là: quán không (suññatānupassanā), quán vô tướng (animittānupassanā), quán vô nguyện (appaṇihitānupassānā) cũng cần được hiểu.49. Kathaṃ?49. How?49. Như thế nào?50. Upacārasamādhi appanāsamādhi ceti duvidhopi samādhi cittavisuddhi nāma.50. Both types of concentration, access concentration (upacārasamādhi) and absorption concentration (appanāsamādhi), are called purification of mind (cittavisuddhi).50. Cả hai loại định là cận định (upacāra-samādhi) và an chỉ định (appanā-samādhi) được gọi là tâm thanh tịnh (citta-visuddhi).51. Lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānavasena nāmarūpa pariggaho diṭṭhivisuddhi nāma.51. Comprehension of name and form (nāmarūpa pariggaho) in terms of characteristic, function, manifestation, and proximate cause is called purification of view (diṭṭhivisuddhi).51. Sự phân biệt danh sắc (nāma-rūpa) theo tướng (lakkhaṇa), vị (rasa), sự hiện khởi (paccupaṭṭhāna), và nhân gần (padaṭṭhāna) được gọi là kiến thanh tịnh (diṭṭhi-visuddhi).52. Tesameva ca nāmarūpānaṃ paccayapariggaho kaṅkhāvitaraṇavisuddhi nāma.52. The comprehension of the causes of those same name and form is called purification by overcoming doubt (kaṅkhāvitaraṇavisuddhi).52. Sự phân biệt các duyên của chính danh sắc đó được gọi là đoạn nghi thanh tịnh (kaṅkhāvitaraṇa-visuddhi).53. Tato paraṃ pana tathāpariggahitesu sappaccayesu tebhūmakasaṅkhāresu atītādibhedabhinnesu khandhādinayamārabbha kalāpavasena saṅkhipitvā ‘‘aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenā’’ti addhānavasena santativasena khaṇavasena vā sammasanañāṇena lakkhaṇattayaṃ sammasantassa tesveva paccayavasena khaṇavasena ca udayabbayañāṇena udayabbayaṃ samanupassantassa ca –53. Thereafter, for one who, beginning from the method of aggregates and so on, comprehends the three characteristics through the knowledge of comprehension (sammasanañāṇa)—contracting them into groups in those well-comprehended and conditioned formations of the three realms, distinguished by past and so on, (seeing them as) "impermanent in the sense of destruction, suffering in the sense of fear, not-self in the sense of being coreless"—by way of time, continuity, or moment; and for one who contemplates rise and fall through the knowledge of rise and fall (udayabbayañāṇa) in those same formations, by way of cause and by way of moment—53. Từ đó trở đi, đối với các hành hữu vi (tebhūmaka-saṅkhāra) có duyên đã được phân biệt như vậy, được phân chia theo quá khứ v.v., khi hành giả quán sát ba tướng bằng tuệ quán sát (sammasana-ñāṇa) theo cách tóm tắt qua phương pháp uẩn (khandha) v.v., tức là "vô thường theo nghĩa hoại diệt, khổ theo nghĩa đáng sợ, vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi", hoặc theo thời gian (addhānavasena), theo sự liên tục (santativasena), theo sát na (khaṇavasena); và khi hành giả quán sát sự sinh diệt bằng tuệ sinh diệt (udayabbaya-ñāṇa) theo duyên và theo sát na, thì sự phân biệt các đặc tính của đạo và phi đạo (maggāmagga-lakkhaṇa-vavatthāna) thông qua sự nhận biết các phiền não phụ của thiền quán (vipassanupakkilesa) như hào quang (obhāsa) v.v. –54. Tathā paripanthavimuttassa pana tassa udayabbayañāṇato paṭṭhāya yā vānulomā tilakkhaṇaṃ vipassanāparamparāya paṭipajjantassa nava vipassanāñāṇāni paṭipadāñāṇadassanavisuddhi nāma.54. Furthermore, for one thus freed from hindrances, the nine vipassanā knowledges, from that knowledge of rise and fall, which are in harmony with and consistently cultivate the three characteristics, are called purification of knowledge and vision of the way (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi).54. Từ tuệ sinh diệt (udayabbaya-ñāṇa) của vị đã thoát khỏi các chướng ngại như vậy, chín tuệ quán (vipassanāñāṇa) của vị hành giả tiếp tục tu tập ba tướng (tilakkhaṇa) theo chuỗi thiền quán thuận thứ (anulomā) được gọi là hành trì tri kiến thanh tịnh (paṭipadāñāṇadassana-visuddhi).55. Tassevaṃ paṭipajjantassa pana vipassanāparipākamāgamma ‘‘idāni appanā uppajjissatī’’ti bhavaṅgaṃ vocchijjitvā uppannamanodvārāvajjanānantaraṃ dve tīṇi vipassanācittāni yaṃ kiñci aniccādilakkhaṇamārabbha parikammopacārānulomanāmena pavattanti.55. For one practicing in this way, when the insight matures and he thinks, "Now absorption will arise," after the bhavaṅga ceases and the mind-door adverting arises, two or three insight-cittas (consciousness moments) arise, apprehending any characteristic of impermanence (anicca) and so on, and these are called preparatory, access, and adaptation (anuloma) knowledge.55. Khi người ấy thực hành như vậy, do sự chín muồi của tuệ quán (vipassanā), với ý nghĩ “bây giờ appanā (định an chỉ) sẽ sinh khởi”, sau khi cắt đứt dòng tâm hữu phần (bhavaṅga) và sau khi tâm khai ý môn (manodvārāvajjanā) khởi lên, hai hoặc ba tâm tuệ quán (vipassanācittāni) nương vào bất kỳ tướng vô thường (anicca) nào, v.v., khởi lên với tên gọi là tâm chuẩn bị (parikamma), tâm cận hành (upacāra), và tâm tùy thuận (anuloma).56. Yā sikhāppattā, sā sānulomā saṅkhārupekkhā vuṭṭhānagāminivipassanāti ca pavuccati.56. That which has reached the summit, with adaptation, is also called equanimity regarding formations (saṅkhārupekkhā) and exit-attaining insight (vuṭṭhānagāminivipassanā).56. Cái mà đạt đến đỉnh cao, đó là tâm tùy thuận (sānulomā) và tuệ xả hành (saṅkhārupekkhā), và được gọi là tuệ quán dẫn đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminivipassanā).57. Tato paraṃ gotrabhucittaṃ nibbānamālambitvā puthujjanagottamabhibhavantaṃ, ariyagottamabhisambhontañca pavattati.57. Thereafter, the gotrabhu-citta arises, apprehending Nibbāna, overcoming the lineage of ordinary people (puthujjana-gotta), and establishing the lineage of noble ones (ariya-gotta).57. Sau đó, tâm chuyển tộc (gotrabhucitta) nương vào Nibbāna, khởi lên vượt qua dòng phàm phu (puthujjanagotta) và thành tựu dòng Thánh (ariyagotta).58. Tassānantarameva maggo dukkhasaccaṃ parijānanto samudayasaccaṃ pajahanto, nirodhasaccaṃ sacchikaronto, maggasaccaṃ bhāvanāvasena appanāvīthimotarati.58. Immediately after that, the Path, comprehending the Noble Truth of Suffering, abandoning the Noble Truth of the Origin, realizing the Noble Truth of Cessation, and cultivating the Noble Truth of the Path, descends into the absorption-process (appanāvīthi).58. Ngay sau đó, Đạo (magga) đi vào lộ trình an chỉ (appanāvīthi) bằng cách thấu hiểu Khổ đế (dukkhasacca), đoạn trừ Tập đế (samudayasacca), chứng ngộ Diệt đế (nirodhasacca), và tu tập Đạo đế (maggasacca).59. Tato paraṃ dve tīṇi phalacittāni pavattitvā bhavaṅgapātova hoti, puna bhavaṅgaṃ vocchinditvā paccavekkhaṇañāṇāni pavattanti.59. Thereafter, two or three fruition-cittas arise, and then there is a fall into bhavaṅga. Then, having interrupted the bhavaṅga, the reviewing knowledges (paccavekkhaṇañāṇa) arise.59. Sau đó, hai hoặc ba tâm Quả (phalacittāni) khởi lên rồi rơi vào hữu phần (bhavaṅga), sau đó hữu phần bị cắt đứt và các trí quán xét (paccavekkhaṇañāṇāni) khởi lên.60. Maggaṃ phalañca nibbānaṃ, paccavekkhati paṇḍito.60. The wise one reviews the Path, the Fruition, and Nibbāna;60. Bậc hiền trí quán xét Đạo, Quả và Nibbāna.61. Tattha anattānupassanā attābhinivesaṃ muñcantī suññatānupassanā nāma vimokkhamukhaṃ hoti.61. Here, the contemplation of non-self (anattānupassanā), releasing attachment to self, is called the deliverance-door of emptiness (suññatānupassanā).61. Trong đó, tuệ quán vô ngã (anattānupassanā) giải thoát khỏi sự chấp thủ vào tự ngã (attābhinivesa) được gọi là cửa giải thoát (vimokkhamukha) của không tánh (suññatānupassanā).62. Aniccānupassanā vipallāsanimittaṃ muñcantī animittānupassanā nāma.62. The contemplation of impermanence (aniccānupassanā), releasing the sign of perversion, is called the deliverance-door of the signless (animittānupassanā).62. Tuệ quán vô thường (aniccānupassanā) giải thoát khỏi tướng điên đảo (vipallāsanimitta) được gọi là tuệ quán vô tướng (animittānupassanā).63. Dukkhānupassanā taṇhāpaṇidhiṃ muñcantī appaṇihitānupassanā nāma.63. The contemplation of suffering (dukkhānupassanā), releasing the aspiration of craving, is called the deliverance-door of the desireless (appaṇihitānupassanā).63. Tuệ quán khổ (dukkhānupassanā) giải thoát khỏi sự mong cầu do tham ái (taṇhāpaṇidhi) được gọi là tuệ quán vô nguyện (appaṇihitānupassanā).64. Tasmā yadi vuṭṭhānagāminivipassanā anattato vipassati, suññato vimokkho nāma hoti maggo.64. Therefore, if the exit-attaining insight (vuṭṭhānagāminivipassanā) contemplates as non-self, the Path is called the deliverance of emptiness (suññato vimokkho).64. Do đó, nếu tuệ quán dẫn đến xuất khởi (vuṭṭhānagāminivipassanā) quán chiếu theo vô ngã (anatta), thì Đạo được gọi là giải thoát không tánh (suññato vimokkho).65. Yadi aniccato vipassati, animitto vimokkho nāma.65. If it contemplates as impermanent, it is called the deliverance of the signless (animitto vimokkho).65. Nếu quán chiếu theo vô thường (anicca), thì được gọi là giải thoát vô tướng (animitto vimokkho).66. Yadi dukkhato vipassati, appaṇihito vimokkho nāmāti ca maggo vipassanāgamanavasena tīṇi nāmāni labhati, tathā phalañca maggāgamanavasena maggavīthiyaṃ.66. If it contemplates as suffering, it is called the deliverance of the desireless (appaṇihito vimokkho). Thus, the Path receives three names according to the way of insight, and similarly, the Fruition in the Path-process (maggavīthi) receives names according to the way of the Path.66. Nếu quán chiếu theo khổ (dukkha), thì được gọi là giải thoát vô nguyện (appaṇihito vimokkho). Như vậy, Đạo có ba tên gọi tùy theo cách thức tuệ quán, và Quả cũng vậy, tùy theo cách thức của Đạo trên lộ trình Đạo.67. Phalasamāpattivīthiyaṃ pana yathāvuttanayena vipassantānaṃ yathāsakaphalamuppajjamānampi vipassanāgamanavaseneva suññatādivimokkhoti ca pavuccati, ārammaṇavasena pana sarasavasena ca nāmattayaṃ sabbattha sabbesampi samameva ca.67. In the Fruition-attainment process (phalasamāpattivīthi), for those who contemplate in the manner described, even if their respective fruitions arise, they are also called deliverances of emptiness, etc., according to the way of insight. However, in terms of object and intrinsic nature, the three names are the same for all, everywhere.67. Tuy nhiên, trên lộ trình nhập quả (phalasamāpattivīthiyaṃ), đối với những người tuệ quán theo cách đã nói, dù quả của họ sinh khởi như thế nào, nó cũng được gọi là giải thoát không tánh, v.v., tùy theo cách thức tuệ quán. Còn theo đối tượng (ārammaṇa) và theo bản chất (sarasavasena), ba tên gọi này là như nhau cho tất cả mọi người ở khắp mọi nơi.68. Ettha pana sotāpattimaggaṃ bhāvetvā diṭṭhivicikicchāpahānena pahīnāpāyagamano sattakkhattuparamo sotāpanno nāma hoti.68. Here, one who has cultivated the Stream-entry Path, abandoning wrong view and doubt, thus freed from evil destinies and destined for a maximum of seven more existences, is called a Stream-enterer (Sotāpanna).68. Ở đây, người đã tu tập Sơ quả Đạo (sotāpattimagga), do đã đoạn trừ tà kiến (diṭṭhi) và nghi ngờ (vicikicchā), đã thoát khỏi các đường ác (apāyagamana), và còn tối đa bảy lần tái sinh, được gọi là Tu-đà-hoàn (sotāpanna).69. Sakadāgāmimaggaṃ bhāvetvā rāgadosamohānaṃ tanukarattā sakadāgāmī nāma hoti sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā.69. One who has cultivated the Once-return Path, due to the attenuation of greed, hatred, and delusion, is called a Once-returner (Sakadāgāmī), for coming to this world only once more.69. Người đã tu tập Nhị quả Đạo (sakadāgāmimagga), do tham (rāga), sân (dosa) và si (moha) đã trở nên mỏng manh, được gọi là Tư-đà-hàm (sakadāgāmī) vì chỉ còn trở lại thế giới này một lần nữa.70. Anāgāmimaggaṃ bhāvetvā kāmarāgabyāpādānamanavasesappahānena anāgāmī nāma hoti anāgantvā itthattaṃ.70. One who has cultivated the Non-return Path, by completely abandoning sensual craving and ill-will, is called a Non-returner (Anāgāmī), for not coming back to this state of existence.70. Người đã tu tập Tam quả Đạo (anāgāmimagga), do đã đoạn trừ hoàn toàn dục ái (kāmarāga) và sân hận (byāpāda), được gọi là A-na-hàm (anāgāmī) vì không còn trở lại cõi này nữa.71. Arahattamaggaṃ bhāvetvā anavasesakilesappahānena arahā nāma hoti khīṇāsavo loke aggadakkhiṇeyyoti.71. One who has cultivated the Arahant Path, by completely abandoning all defilements, is called an Arahant, one whose taints are destroyed, the foremost recipient of offerings in the world.71. Người đã tu tập Tứ quả Đạo (arahattamagga), do đã đoạn trừ hoàn toàn các phiền não (kilesa), được gọi là A-la-hán (arahā), là người đã diệt trừ các lậu hoặc (khīṇāsava), là bậc đáng cúng dường tối thượng trên thế gian.72. Phalasamāpattivīthiyaṃ panettha sabbesampi yathāsakaphalavasena sādhāraṇāva.72. Fruition-attainment processes (phalasamāpattivīthi) here are common to all according to their respective fruitions.72. Lộ trình nhập quả (phalasamāpattivīthiyaṃ) ở đây là chung cho tất cả mọi người tùy theo quả vị của họ.73. Nirodhasamāpattisamāpajjanaṃ pana anāgāmīnañceva arahantānañca labbhati, tattha yathākkamaṃ paṭhamajjhānādimahaggatasamāpattiṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tattha gate saṅkhāradhamme tattha tattheva vipassanto yāva ākiñcaññāyatanaṃ gantvā tato paraṃ adhiṭṭheyyādikaṃ pubbakiccaṃ katvā nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjati, tassa dvinnaṃ appanājavanānaṃ parato vocchijjati cittasantati, tato nirodhasamāpanno nāma hoti.73. The attainment of cessation (nirodhasamāpatti), however, is available only to Non-returners and Arahants. In that case, having attained the various attainments beginning with the first jhāna in due order and risen from them, contemplating the conditioned phenomena (saṅkhāra-dhamma) therein, having proceeded up to the sphere of nothingness, one then performs preliminary duties such as determination (adhiṭṭheyādikaṃ) and attains the sphere of neither-perception-nor-non-perception. After two of the absorption-impulsive consciousnesses (appanājavana), the mind-continuity (cittasantati) ceases. Then one is said to have attained cessation.73. Còn sự nhập Diệt tận định (nirodhasamāpatti) chỉ có ở các vị A-na-hàm (anāgāmī) và A-la-hán (arahant). Trong đó, theo thứ tự, sau khi nhập các định siêu thế (mahaggatasamāpatti) từ Sơ thiền trở đi và xuất định, quán chiếu các pháp hành (saṅkhāradhamma) đã đi đến đó, đi đến cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana), sau đó thực hiện các công việc sơ khởi như quyết định (adhiṭṭheyādikaṃ pubbakiccaṃ), rồi nhập cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana). Sau hai tâm tốc hành an chỉ (appanājavanānaṃ) của vị ấy, dòng tâm bị cắt đứt, và khi đó vị ấy được gọi là người đã nhập Diệt tận định (nirodhasamāpanno).74. Vuṭṭhānakāle pana anāgāmino anāgāmiphalacittaṃ, arahato arahattaphalacittaṃ ekavārameva pavattitvā bhavaṅgapāto hoti, tato paraṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ pavattati.74. Upon emergence, for the Non-returner, the Non-returner fruition-citta, and for the Arahant, the Arahant fruition-citta, arises only once, followed by a fall into bhavaṅga. Thereafter, reviewing knowledge arises.74. Khi xuất định, tâm quả A-na-hàm (anāgāmiphalacitta) của vị A-na-hàm, và tâm quả A-la-hán (arahattaphalacitta) của vị A-la-hán khởi lên một lần rồi rơi vào hữu phần (bhavaṅga). Sau đó, trí quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) khởi lên.75. Bhāvetabbaṃ paniccevaṃ, bhāvanādvayamuttamaṃ.75. Thus, both supreme cultivations should be cultivated75. “Vậy nên, người mong muốn nếm trải hương vị của sự thực hành trong Giáo Pháp