1. Ettāvatā vīthisaṅgahaṃ dassetvā idāni vīthimuttasaṅgahaṃ dassetumārabhanto āha ‘‘vīthicittavaseneva’’ntyādi.
1. Having thus far shown the Vīthi-saṅgaha (summary of thought-processes), now, starting to show the Vīthimutta-saṅgaha (summary of those outside thought-processes), he says "by way of vīthi-cittas" etc.
Sau khi trình bày tóm tắt về lộ trình tâm (vīthisaṅgaha) cho đến đây, giờ đây, khi bắt đầu trình bày tóm tắt về tâm ngoài lộ trình (vīthimuttasaṅgaha),* nói: “vīthicittavaseneva” (chỉ bằng tâm lộ trình) và những điều tương tự.
Evaṃ yathāvuttanayena vīthicittavasena pavattiyaṃ paṭisandhito aparabhāge cutipariyosānaṃ pavattisaṅgaho nāma saṅgaho udīrito, idāni tadanantaraṃ sandhiyaṃ paṭisandhikāle, tadāsannatāya taṃgahaṇeneva gahitacutikāle ca pavattisaṅgaho vuccatīti yojanā.
Thus, by way of vīthi-cittas as stated, the summary of occurrence, from rebirth-linking until the end of the cutting-off consciousness, is declared as the occurrence-summary. Now, immediately after that, the occurrence-summary at the time of sandhi (rebirth-linking) and at the time of cuti (death), which is included by taking sandhi due to its proximity, is stated; this is the connection of the words.
Như vậy (evaṃ), theo cách đã nói, sự tóm tắt về sự vận hành (pavattisaṅgaha) từ sau khi tái tục (paṭisandhi) cho đến khi tâm tử (cuti) chấm dứt, được trình bày chỉ bằng tâm lộ trình (vīthicitta). Bây giờ, ngay sau đó, sự tóm tắt về sự vận hành trong sự kết nối (sandhiyaṃ) vào thời điểm tái tục (paṭisandhikāla), và vào thời điểm tâm tử (cutikāla) được bao gồm do sự gần gũi với nó, sẽ được nói đến. Đó là sự liên kết*.
3. Puññasammatā ayā yebhuyyena apagatoti apāyo, soyeva bhūmi bhavanti ettha sattāti apāyabhūmi.
3. A place from which meritorious deeds, as generally accepted, are mostly absent is an apāya. That very apāya is the bhūmi where beings exist, thus it is apāyabhūmi (realm of misery).
Apāya (khổ cảnh) là nơi mà phước (puñña) được coi là tốt đẹp đã phần lớn biến mất. Chính cõi đó là nơi các chúng sinh hiện hữu, nên gọi là apāyabhūmi (khổ cảnh giới).
Anekavidhasampattiadhiṭṭhānatāya sobhanā gantabbato upapajjitabbato gatīti sugati, kāmataṇhāsahacaritā sugati kāmasugati, sāyeva bhūmīti kāmasugatibhūmi.
It is beautiful because it is the foundation of manifold prosperity; it is a destiny because it is to be reached and to be reborn into, thus it is a sugati. The sugati accompanied by Kāmataṇhā (sensual craving) is Kāmasugati. That very Kāmasugati is a bhūmi, thus it is Kāmasugatibhūmi (sensual blissful realm).
Sugati (thiện thú) là nơi tốt đẹp để đi đến, để tái sinh, vì là nền tảng của vô số tài sản. Thiện thú đi kèm với tham ái dục giới (kāmataṇhā) là kāmasugati (thiện thú dục giới). Chính cõi đó là bhūmi (cõi), nên gọi là kāmasugatibhūmi (cõi thiện thú dục giới).
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the remaining (realms).
Tương tự đối với các cõi còn lại.
4. Ayato sukhato niggatoti nirayo.
4. It is niraya (hell) because it is far removed from happiness.
Niraya (địa ngục) là nơi không có sự an lạc.
Tiro añcitāti tiracchānā, tesaṃ yoni tiracchānayoni.
They move horizontally, thus they are tiracchānā (animals); their birth-origin is tiracchānayoni (animal realm).
Tiracchānā (bàng sanh) là những loài di chuyển ngang. Tiracchānayoni (bàng sanh chủng) là nơi sinh của chúng.
Yavanti tāya sattā amissitāpi samānajātitāya missitā viya hontīti yoni.
Though not mixed with that, beings appear mixed due to being of the same species, thus it is a yoni (birth-origin).
Yoni (chủng) là nơi các chúng sinh, dù không hòa lẫn với chủng đó, nhưng vì cùng loại nên dường như hòa lẫn.
Sā pana atthato khandhānaṃ pavattiviseso.
By ultimate meaning, that is a specific mode of occurrence of the aggregates.
Tuy nhiên, về mặt bản chất, nó là một dạng đặc biệt của sự vận hành của các uẩn (khandha).
Pakaṭṭhena sukhato itā gatāti petā, nijjhāmataṇhikādibhedānaṃ petānaṃ visayo pettivisayo.
They have gone far from happiness, thus they are petā (ghosts); the sphere of petas, distinguished as nijjhāmataṇhika etc., is pettivisaya (the realm of hungry ghosts).
Petā (ngạ quỷ) là những chúng sinh đã rời xa sự an lạc một cách đặc biệt. Pettivisayo (ngạ quỷ giới) là cảnh giới của các loài ngạ quỷ, được phân loại thành nijjhāmataṇhika (ngạ quỷ khát khao) và các loại khác.
Ettha pana tiracchānayonipettivisayaggahaṇena khandhānaṃyeva gahaṇaṃ tesaṃ tādisassa paricchinnokāsassa abhāvato.
However, here, by the designation of tiracchānayoni and pettivisaya, only the aggregates are meant, as there is no such precisely defined space for them.
Tuy nhiên, ở đây, việc đề cập đến tiracchānayoni (bàng sanh chủng) và pettivisaya (ngạ quỷ giới) chỉ là để chỉ các uẩn (khandha), vì chúng không có một không gian giới hạn rõ ràng như vậy.
Yattha vā te araññapabbatapādādike nibaddhavāsaṃ vasanti, tādisassa ṭhānassa vasena okāsopi gahetabbo.
Alternatively, the space should be understood as the place where they permanently reside, such as forests, mountain foothills, etc.
Hoặc không gian cũng nên được hiểu là nơi chúng thường trú ngụ, như rừng, chân núi, v.v.
Na suranti issariyakīḷādīhi na dibbantīti asurā, petāsurā.
They do not shine forth, they do not play with lordly sports etc., thus they are asurā, the peta-asurā (ghost-demons).
Asurā (phi thiên) là những chúng sinh không vui sướng, không tận hưởng các trò chơi quyền lực, v.v. Đó là petāsurā (phi thiên ngạ quỷ).
Itare pana na surā surappaṭipakkhāti asurā, idha ca petāsurānameva gahaṇaṃ itaresaṃ tāvatiṃsesu gahaṇassa icchitattā.
The others are not devas, they are adversaries of devas, thus they are asurā. Here, only the peta-asurā are included, as the inclusion of the others in Tāvatiṃsa is desired.
Còn những loài khác là asurā (phi thiên) vì chúng không phải là surā (thiên nhân), chúng là đối nghịch của surā. Ở đây, chỉ đề cập đến petāsurā (phi thiên ngạ quỷ) vì những loài khác được mong muốn bao gồm trong cõi Đao Lợi (Tāvatiṃsa).
Tathā hi vuttaṃ ācariyena –
For thus it is said by the Teacher:
Như vậy, bậc Đạo sư đã nói:
5. Satisūrabhāvabrahmacariyayogyatādiguṇehi ukkaṭṭhamanatāya mano ussannaṃ etesanti manussā.
Their minds are excellent due to qualities such as mindfulness, courage, and suitability for the Brahma-life, thus they are manussā (human beings).
Manussā (nhân loại) là những chúng sinh có tâm trí vượt trội nhờ các phẩm chất như sự tỉnh giác, lòng dũng cảm, sự thích hợp với đời sống phạm hạnh, v.v.
Tathā hi paramasatinepakkādippattā buddhādayopi manussabhūtāyeva.
Thus, Buddhas and others who have attained supreme mindfulness, sagacity, etc., are also only human beings.
Quả thật, ngay cả chư Phật và các bậc giác ngộ tối thượng khác cũng là những chúng sinh loài người.
Jambudīpavāsino cettha nippariyāyato manussā.
Here, the inhabitants of Jambudīpa are directly called human beings.
Và ở đây, những người sống ở Jambudīpa (Diêm Phù Đề) là nhân loại theo nghĩa trực tiếp.
Tehi pana samānarūpāditāya saddhiṃ parittadīpavāsīhi itaramahādīpavāsinopi ‘‘manussā’’ti vuccanti.
However, the inhabitants of other great continents are also called "manussā" along with the inhabitants of the small islands, due to having similar forms etc.
Tuy nhiên, những người sống ở các đảo nhỏ (parittadīpa) và các đại lục khác (itaramahādīpa) cũng được gọi là “manussā” (nhân loại) vì họ có hình dạng tương tự như những người sống ở Jambudīpa.
Lokiyā pana ‘‘manuno ādikhattiyassa apaccaṃ puttāti manussā’’ti vadanti.
Worldly people, however, say that "manussā" are the descendants, the children, of the primeval king named Manu.
Còn những người thế tục thì nói: “Manussā là con cháu của vị vua đầu tiên tên Manu.”
Manussānaṃ nivāsabhūtā bhūmi idha manussā.
The realm that is the dwelling place of human beings is referred to as manussā here.
Ở đây, manussā (nhân loại) là cõi là nơi cư ngụ của loài người.
Evaṃ sesesupi.
The same applies to the remaining (realms).
Tương tự đối với các cõi còn lại.
Catūsu mahārājesu bhatti etesaṃ, catunnaṃ vā mahārājānaṃ nivāsaṭṭhānabhūte cātumahārāje bhavāti cātumahārājikā.
They have devotion to the four great kings, or they are beings in Cātumahārājika, the dwelling place of the four great kings, thus they are cātumahārājikā (Devas of the Four Great Kings).
Cātumahārājikā (Tứ Đại Thiên Vương) là những vị thần có lòng tôn kính đối với bốn vị Đại Thiên Vương, hoặc những vị thần sinh ra ở cõi Tứ Đại Thiên Vương, nơi cư ngụ của bốn vị Đại Thiên Vương.
Māghena māṇavena saddhiṃ tettiṃsa sahapuññakārino ettha nibbattāti taṃsahacaritaṭṭhānaṃ tettiṃsaṃ, tadeva tāvatiṃsaṃ, taṃnivāso etesanti tāvatiṃsāti vadanti.
Thirty-three co-doers of merit with the youth Māgha were reborn here, thus that place associated with them is called Tettiṃsa; that very Tettiṃsa is Tāvatiṃsa; their abode is in Tāvatiṃsa, thus they are called tāvatiṃsā (Devas of Tāvatiṃsa Heaven).
Ba mươi ba người đã cùng nhau làm công đức với chàng trai Māgha đã tái sinh ở đây, nên nơi đó được gọi là Tettiṃsa (ba mươi ba), và chính Tettiṃsa đó là Tāvatiṃsa (Đao Lợi), và những vị thần cư ngụ ở đó được gọi là Tāvatiṃsā (chư thiên Đao Lợi).
Yasmā pana ‘‘sahassaṃ cātumahārājikānaṃ sahassaṃ tāvatiṃsāna’’nti (a. ni. 3.81) vacanato sesacakkavāḷesupi chakāmāvacaradevalokā atthi, tasmā nāmamattameva etaṃ tassa devalokassāti gahetabbaṃ.
However, since it is said, "a thousand Cātumahārājikas, a thousand Tāvatiṃsas," there are also six Kāma-realm deva-worlds in other Cakkavāḷas. Therefore, this (name) should be understood as merely a name for that deva-world.
Tuy nhiên, vì có sáu cõi trời dục giới (kāmāvacaradevaloka) ở các cõi luân hồi khác (sesacakkavāḷa) theo lời dạy “một ngàn Tứ Đại Thiên Vương, một ngàn Đao Lợi Thiên” (A.N. 3.81), nên tên gọi này chỉ là tên của cõi trời đó.
Dukkhato yātā apayātāti yāmā.
They have departed from suffering, thus they are yāmā (Devas of Yāma Heaven).
Yāmā (Dạ Ma) là những vị thần đã rời xa khổ đau.
Attano sirisampattiyā tusaṃ pītiṃ itā gatāti tusitā.
They have attained joy by their own glory and prosperity, thus they are tusitā (Devas of Tusita Heaven).
Tusitā (Đâu Suất) là những vị thần đã đạt được niềm vui (pīti) do sự giàu có và vinh quang của chính mình.
Nimmāne rati etesanti nimmānaratino.
They delight in their own creations, thus they are nimmānaratino (Devas who Delight in their Own Creations).
Nimmānaratino (Hóa Lạc Thiên) là những vị thần có niềm vui trong sự hóa hiện.
Paranimmitesu bhogesu attano vasaṃ vattentīti paranimmitavasavattino.
They exercise their will over enjoyments created by others, thus they are paranimmitavasavattino (Devas who Wield Power Over Others' Creations).
Paranimmitavasavattino (Tha Hóa Tự Tại Thiên) là những vị thần có thể tự làm chủ các đối tượng hưởng thụ được người khác hóa hiện.
7. Mahābrahmānaṃ paricārikattā tesaṃ parisati bhavāti brahmapārisajjā.
7. They are attendants of the Mahābrahmās, thus they are in their assembly, becoming brahmapārisajjā (Brahma's Retinue).
Brahmapārisajjā (Phạm Chúng Thiên) là những vị thần ở trong hội chúng của các Đại Phạm thiên vì họ là thị giả của các Đại Phạm thiên.
Tesaṃ purohitaṭṭhāne ṭhitattā brahmapurohitā.
They remain in the position of their chaplains, thus they are brahmapurohitā (Brahma's Chaplains).
Brahmapurohitā (Phạm Phụ Thiên) là những vị thần giữ vị trí cố vấn cho các Đại Phạm thiên.
Tehi tehi jhānādīhi guṇavisesehi brūhitā parivuddhāti brahmāno, vaṇṇavantatāya ceva dīghāyukatādīhi ca brahmapārisajjādīhi mahantā brahmānoti mahābrahmāno.
They are increased and augmented by various good qualities such as jhāna, thus they are Brahmās; they are great Brahmās, excelling brahmapārisajjā and others by their beautiful complexion, long life, etc., thus they are mahābrahmāno (Great Brahmās).
Brahmāno (Phạm thiên) là những vị được nuôi dưỡng và phát triển bởi các phẩm chất đặc biệt như thiền định (jhāna) và các phẩm chất khác. Mahābrahmāno (Đại Phạm thiên) là những vị Phạm thiên vĩ đại hơn các Phạm thiên Brahmapārisajjā và các vị khác, về mặt có sắc tướng đẹp đẽ và tuổi thọ dài lâu, v.v.
Tayopete paṇītaratanapabhāvabhāsitasamānatalavāsino.
All three of these (types of Brahmās) dwell on the same level, shining with the effulgence of precious jewels.
Cả ba loại Phạm thiên này đều có ánh sáng rực rỡ như châu báu quý giá và sống trên cùng một mặt phẳng.
8. Uparimehi parittā ābhā etesanti parittābhā.
8. Their light is inferior to those above them, thus they are parittābhā (Brahmās of Limited Radiance).
Parittābhā (Thiểu Quang Thiên) là những vị thần có ánh sáng ít hơn so với các vị thần ở cõi trên.
Appamāṇā ābhā etesanti appamāṇābhā.
Their light is immeasurable, thus they are appamāṇābhā (Brahmās of Immeasurable Radiance).
Appamāṇābhā (Vô Lượng Quang Thiên) là những vị thần có ánh sáng vô lượng.
Valāhakato vijju viya ito cito ca ābhā sarati nissarati etesaṃ sappītikajjhānanibbattakkhandhasantānattāti ābhassarā.
Their light streams forth and emanates here and there like lightning from a cloud, due to having a continuum of aggregates born from jhāna accompanied by joy, thus they are ābhassarā (Streaming Radiance).
Ābhassarā (Quang Âm Thiên) là những vị thần mà ánh sáng của họ phát ra và thoát ra từ đây và từ đó, giống như tia chớp từ đám mây, vì họ có dòng tương tục của các uẩn được sinh ra từ thiền định có hỷ (sappītikajjhāna).
Daṇḍadīpikāya vā acci viya etesaṃ sarīrato ābhā chijjitvā chijjitvā patantī viya sarati nissaratīti ābhassarā.
Or their light, like the flame of a torch, seems to break off and fall from their bodies, streaming forth and emanating, thus they are ābhassarā.
Hoặc ánh sáng từ thân của họ phát ra và thoát ra như ngọn lửa từ cây đèn cột, dường như bị cắt đứt từng đoạn và rơi xuống, nên gọi là Ābhassarā.
Yathāvuttāya vā pabhāya ābhāsanasīlāti ābhassarā.
Or they are accustomed to shining with the aforesaid radiance, thus they are ābhassarā.
Hoặc họ có thói quen phát sáng với ánh sáng đã nói, nên gọi là Ābhassarā.
Etepi tayo paṇītaratanapabhāvabhāsitekatalavāsino.
These three also dwell in a single plane, illuminated by the radiance of exquisite jewels.
Ba vị này cũng là những vị Phạm thiên cư trú ở một tầng trời duy nhất, được chiếu sáng bởi ánh sáng quý báu.
9. Subhāti ekagghanā acalā sarīrābhā vuccati, sā uparibrahmehi parittā etesanti parittasubhā.
9. The steady, unmoving radiance of the body is called subha. Since their subha is less than that of the higher Brahmas, they are called Parittasubhā.
9. Ánh sáng thân thể vững chắc, bất động được gọi là subhā. Vì ánh sáng vững chắc đó của các vị Phạm thiên này ít hơn so với các Phạm thiên ở trên, nên họ được gọi là Parittasubhā.
Appamāṇā subhā etesanti appamāṇasubhā.
Since their subha is immeasurable, they are called Appamāṇasubhā.
Vì các vị này có ánh sáng subhā vô lượng, nên họ được gọi là Appamāṇasubhā.
Pabhāsamudayasaṅkhātehi subhehi kiṇṇā ākiṇṇāti subhakiṇhā.
They are mingled with and pervaded by subha, which consists of a mass of radiance, hence Subhakiṇhā.
Vì các vị này được trộn lẫn, được hòa quyện với ánh sáng subhā được gọi là sự tập hợp của ánh sáng, nên họ được gọi là Subhakiṇhā.
‘‘Subhākiṇṇā’’ti ca vattabbe ā-saddassa rassattaṃ, antimaṇa-kārassa ca ha-kāraṃ katvā ‘‘subhakiṇhā’’ti vuttaṃ.
And when it should be said ‘‘Subhākiṇṇā’’, the short vowel sound of the letter ā and the letter ha instead of the final letter ṇa is used to say ‘‘subhakiṇhā’’.
Đáng lẽ phải nói là ‘‘Subhākiṇṇā’’, nhưng đã nói ‘‘subhakiṇhā’’ bằng cách rút ngắn âm ‘ā’ và biến âm ‘ṇa’ cuối thành ‘ha’.
Etepi paṇītaratanapabhāvabhāsitekatalavāsino.
These also dwell in a single plane, illuminated by the radiance of exquisite jewels.
Ba vị này cũng là những vị cư trú ở một tầng trời duy nhất, được chiếu sáng bởi ánh sáng quý báu.
10. Jhānappabhāvanibbattaṃ vipulaṃ phalametesanti vehapphalā.
10. They have abundant fruition, born of the development of Jhāna, hence Vehapphalā.
10. Vì các vị này có quả vị rộng lớn sinh ra từ sự tu tập thiền định, nên họ được gọi là Vehapphalā.
Saññāvirāgabhāvanānibbattarūpasantatimattattā natthi saññā, taṃmukhena vuttāvasesā arūpakkhandhā ca etesanti asaññā.
Since they possess only a continuity of rūpa born from the development of dispassion towards saññā, there is no saññā, and the remaining arūpa-khandhas, mentioned with that as a precursor, are also absent for them, hence asaññā.
Vì các vị này chỉ có sự tiếp nối của sắc pháp sinh ra từ sự tu tập ly tham tưởng, nên họ không có tưởng (saññā); và các uẩn vô sắc còn lại được nói đến thông qua tưởng đó cũng không có ở các vị này, nên họ là Asaññā.
Teyeva sattāti asaññasattā.
Those very beings are called Asaññasattā.
Chính những chúng sinh đó được gọi là Asaññasattā.
Etepi paṇītaratanapabhāvabhāsitekatalavāsino.
These also dwell in a single plane, illuminated by the radiance of exquisite jewels.
Ba vị này cũng là những vị cư trú ở một tầng trời duy nhất, được chiếu sáng bởi ánh sáng quý báu.
Suddhānaṃ anāgāmiarahantānameva āvāsāti suddhāvāsā.
Suddhāvāsā means an abode exclusively for pure Anāgāmis and Arahants.
Suddhāvāsā là nơi cư trú của riêng các vị Anāgāmi và Arahant thanh tịnh.
Anunayapaṭighābhāvato vā suddho āvāso etesanti suddhāvāsā, tesaṃ nivāsabhūmipi suddhāvāsā.
Or, it is called Suddhāvāsā because they have a pure dwelling due to the absence of attachment (anunaya) and aversion (paṭigha). Their dwelling plane is also Suddhāvāsā.
Hoặc, vì các vị này không có ái và sân, nên nơi cư trú của họ là thanh tịnh, do đó họ được gọi là Suddhāvāsā; và cõi cư trú của họ cũng là Suddhāvāsā.
11. Imesu pana paṭhamatalavāsino appakena kālena attano ṭhānaṃ na vijahantīti avihā.
11. Among these, the dwellers of the first plane do not abandon their realm for a short time, hence Avihā.
11. Trong số này, những vị cư trú ở tầng trời thứ nhất không rời bỏ nơi của mình trong một thời gian ngắn, nên họ được gọi là Avihā.
Dutiyatalavāsino na kenaci tappantīti atappā.
The dwellers of the second plane are not afflicted by anything, hence Atappā.
Những vị cư trú ở tầng trời thứ hai không bị phiền não bởi bất cứ điều gì, nên họ được gọi là Atappā.
Tatiyatalavāsino paramasundararūpattā sukhena dissantīti sudassā.
The dwellers of the third plane are easily seen due to their extremely beautiful form, hence Sudassā.
Những vị cư trú ở tầng trời thứ ba dễ dàng được nhìn thấy vì có hình sắc vô cùng đẹp đẽ, nên họ được gọi là Sudassā.
Catutthatalavāsino suparisuddhadassanattā sukhena passantīti sudassino.
The dwellers of the fourth plane see easily due to their perfectly pure vision, hence Sudassino.
Những vị cư trú ở tầng trời thứ tư dễ dàng nhìn thấy vì có sự thấy biết hoàn toàn thanh tịnh, nên họ được gọi là Sudassino.
Pañcamatalavāsino pana ukkaṭṭhasampattikattā natthi etesaṃ kaniṭṭhabhāvoti akaniṭṭhā.
The dwellers of the fifth plane have no inferiority because they possess supreme attainments, hence Akaniṭṭhā.
Còn những vị cư trú ở tầng trời thứ năm, vì có sự thành tựu tối thượng, nên không có trạng thái thấp kém hơn đối với họ, do đó họ được gọi là Akaniṭṭhā.
17. Jātiyā andho jaccandho.
17. Blind by birth is jaccandho.
17. Mù từ khi sinh ra là jaccandho.
Kiñcāpi jātikkhaṇe aṇḍajajalābujā sabbepi acakkhukāva.
Although all beings born from eggs and wombs are eyeless at the moment of birth,
Mặc dù tất cả chúng sinh sinh ra từ trứng và sinh ra từ bọc thai đều không có mắt vào khoảnh khắc sinh ra.
Tathāpi cakkhādiuppajjanārahakālepi cakkhuppattivibandhakakammappaṭibāhitasāmatthiyena dinnapaṭisandhinā, itarenapi vā kammena anuppādetabbacakkhuko satto jaccandho nāma.
Nevertheless, a being whose eye should not be produced, due to a rebirth-linking given by kamma whose potency is obstructed by kamma that prevents the occurrence of eyes, or by other kamma, is called jaccandho.
Tuy nhiên, một chúng sinh không thể có mắt ngay cả vào thời điểm thích hợp để mắt phát triển, do nghiệp đã ngăn cản khả năng phát triển của mắt, hoặc do nghiệp khác đã tạo ra sự tái sinh như vậy, được gọi là jaccandho.
Apare pana ‘‘jaccandhoti pasūtiyaṃyeva andho, mātukucchiyaṃ andho hutvā nikkhantoti attho, tena duhetukatihetukānaṃ mātukucchiyaṃ cakkhussa avipajjanaṃ siddha’’nti vadanti.
Others, however, say, ‘‘jaccandho means blind at birth, that is, one who is born blind from the mother's womb, and thereby, the non-deterioration of eyes in the mother’s womb for duhetuka and tihetuka individuals is established.’’
Những người khác nói rằng: ‘‘Jaccandho có nghĩa là mù ngay từ khi sinh ra, nghĩa là sinh ra từ bụng mẹ đã mù, do đó, sự không phát triển của mắt trong bụng mẹ đối với những người có tái sinh nhị nhân và tam nhân là điều đã được xác định.’’
Jaccandhādīnanti ettha ādiggahaṇena jaccabadhirajaccamūgajaccajaḷajaccummattakapaṇḍakaubhatobyañjanakanapuṃsakamammādīnaṃ saṅgaho.
In jaccandhādīnaṃ, by the word ādi (etc.), are included those born deaf, born mute, born imbecile, born mad, hermaphrodites (paṇḍaka), those with both sexes (ubhatobyañjanaka), eunuchs (napuṃsaka), stutterers, and others.
Trong cụm từ jaccandhādīnaṃ, từ ādi (vân vân) bao gồm những người mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh, câm bẩm sinh, đần độn bẩm sinh, điên bẩm sinh, hoạn, song tính, vô tính, nói lắp, v.v.
Apare pana ‘‘ekacce ahetukapaṭisandhikā avikalindriyā hutvā thokaṃ vicāraṇapakatikā honti, tādisānampi ādisaddena saṅgaho’’ti vadanti.
Others, however, say, ‘‘Some ahetuka-paṭisandhika beings have unimpaired faculties and possess a slightly investigative nature, and such individuals are also included by the word ādi.’’
Những người khác lại nói rằng: ‘‘Một số chúng sinh tái sinh vô nhân (ahetukapaṭisandhikā) có các căn nguyên vẹn toàn và có xu hướng suy nghĩ một chút; những người như vậy cũng được bao gồm bởi từ ‘ādi’.’’
Bhummadeve sitā nissitā taggatikattāti bhummassitā.
Those who reside in or depend on terrestrial deities because they belong to that destiny are bhummassitā.
Nương tựa vào chư thiên đất (Bhummādevā), vì có cùng cảnh giới, nên là bhummassitā.
Sukhasamussayato vinipātāti vinipātikā.
Those who fall away from the accumulation of happiness are vinipātikā.
Rơi xuống từ nơi tích lũy hạnh phúc, nên là vinipātikā.
Apāyesu hi kammameva pamāṇaṃ, tattha nibbattānaṃ yāva kammaṃ nakhīyati.
In the lower worlds, kamma is the sole criterion, as those born there do not pass away until their kamma is exhausted. The same applies to terrestrial deities.
Thật vậy, ở các cõi khổ, nghiệp là thước đo; những chúng sinh sinh ra ở đó không diệt cho đến khi nghiệp của họ cạn kiệt. Tương tự đối với chư thiên đất.
Tāva cavanābhāvato, tathā bhummadevānaṃ.
For some beings born among them remain for a period of seven days and so on, while some remain for a whole kappa. The same is true for humans, who sometimes have an immeasurable lifespan and sometimes a lifespan of ten years.
Trong số đó, một số chúng sinh sống trong bảy ngày, một số thì sống đến một kiếp. Tương tự đối với loài người, đôi khi họ có tuổi thọ vô số kiếp, đôi khi chỉ mười năm.
Tesupi hi nibbattā keci sattāhādikālaṃ tiṭṭhanti, keci kappamattampi, tathā manussānampi kadāci tesampi asaṅkhyeyyāyukattā kadāci dasavassāyukattā.
The statement ‘‘Whoever lives long, lives a hundred years, or a little more, and does not reach a second hundred years’’ refers to the present time.
Điều này được nói đến trong thời hiện tại: “Ai sống lâu thì sống một trăm năm, hoặc nhiều hơn một chút, không đạt đến một trăm năm thứ hai.”
‘‘Yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ jīvati, appaṃ vā bhiyyo (dī. ni. 2.7; saṃ. ni. 1.145; a. ni. 7.74), dutiyaṃ vassasataṃ na pāpuṇātī’’ti idaṃ pana ajjatanakālike sandhāya vuttaṃ.
The statement "He who lives long, lives for a hundred years, or a little more, but does not reach a second hundred years" refers to those living in the present time.
“Ai sống lâu thì sống một trăm năm, hoặc nhiều hơn một chút (Dī. Ni. 2.7; Saṃ. Ni. 1.145; A. Ni. 7.74), không đạt đến một trăm năm thứ hai” – điều này được nói đến để chỉ những người trong thời hiện tại.
Manussagaṇanāyāti manussānaṃ saṃvaccharagaṇanāya.
By human calculation means by the calculation of human years.
Theo cách tính của loài người có nghĩa là theo cách tính năm của loài người.
Tato catugguṇanti cātumahārājikānaṃ paññāsamānussakavassaparimitaṃ divasaṃ, dibbāni ca pañcavassasatāni diguṇaṃ katvā dibbavassasahassāni tāvatiṃsānaṃ sambhavatīti evaṃ divasasaṃvaccharadiguṇavasena catugguṇaṃ, taṃ pana dibbagaṇanāya vassasahassaṃ, manussagaṇanāya saṭṭhivassasatasahassādhikatikoṭippamāṇaṃ hoti.
Four times that means, for the Cātumahārājika deities, a day is fifty human years, and by doubling the five hundred divine years, a thousand divine years accrue to the Tāvatiṃsa deities. Thus, by doubling days and years, it is four times; that, by divine calculation, is a thousand years, and by human calculation, it amounts to three hundred and sixty million years.
Gấp bốn lần từ đó có nghĩa là một ngày của chư thiên Tứ Đại Thiên Vương tương đương năm mươi năm của loài người, và năm trăm năm của chư thiên được nhân đôi để trở thành một ngàn năm của chư thiên Tāvatiṃsā. Như vậy, theo cách nhân đôi ngày và năm, nó là gấp bốn lần. Theo cách tính của chư thiên, đó là một ngàn năm; theo cách tính của loài người, đó là ba mươi triệu sáu mươi vạn năm.
Tato catugguṇaṃ yāmānanti tāvatiṃsānamāyuppamāṇato vuttanayena catugguṇaṃ, dibbagaṇanāya dvisahassaṃ, manussagaṇanāya cattālīsavassasatasahassādhikā cuddasa vassakoṭiyo honti.
Four times that for the Yāma deities means four times the lifespan of the Tāvatiṃsa deities in the manner explained, which is two thousand divine years. By human calculation, this amounts to fourteen koṭis and forty million years.
Gấp bốn lần từ đó cho chư thiên Yāmā có nghĩa là gấp bốn lần tuổi thọ của chư thiên Tāvatiṃsā theo cách đã nói. Theo cách tính của chư thiên, đó là hai ngàn năm; theo cách tính của loài người, đó là mười bốn triệu bốn mươi vạn năm.
Tato catugguṇaṃ tusitānanti dibbāni cattāri vassasahassāni, manussagaṇanāya saṭṭhivassasatasahassādhikā sattapaññāsa vassakoṭiyo.
Four times that for the Tusita deities means four thousand divine years. By human calculation, this amounts to fifty-seven koṭis and sixty million years.
Gấp bốn lần từ đó cho chư thiên Tusitā có nghĩa là bốn ngàn năm của chư thiên; theo cách tính của loài người, đó là năm mươi bảy triệu sáu mươi vạn năm.
Tato catugguṇaṃ nimmānaratīnanti dibbāni aṭṭhavassasahassāni, manussagaṇanāya dve vassakoṭisatāni cattālīsavassasatasahassādhikā tiṃsa vassakoṭiyo ca.
Four times that for the Nimmānaratī deities means eight thousand divine years. By human calculation, this amounts to two hundred koṭis, plus thirty koṭis and forty million years.
Gấp bốn lần từ đó cho chư thiên Nimmānaratī có nghĩa là tám ngàn năm của chư thiên; theo cách tính của loài người, đó là hai trăm triệu và ba mươi triệu bốn mươi vạn năm.
Tato catugguṇaṃ paranimmitavasavattīnanti dibbāni soḷasa vassasahassāni.
Four times that for the Paranimmitavasavattī deities means sixteen thousand divine years.
Gấp bốn lần từ đó cho chư thiên Paranimmita-vasavattī có nghĩa là mười sáu ngàn năm của chư thiên.
23. Manussagaṇanaṃ pana sayameva dassento āha ‘‘navasatañcā’’tyādi.
23. Furthermore, indicating the human calculation himself, he says ‘‘navasatañcā’’ (nine hundred) and so on.
23. Để tự mình trình bày cách tính của loài người, ngài đã nói ‘‘navasatañcā’’ và các từ tương tự.
Vassānaṃ sambandhi navasataṃ ekavīsa koṭiyo, tathā saṭṭhi ca vassasatasahassāni vasavattīsu āyuppamāṇanti sambandho.
The connection is that nine hundred koṭis of years, as well as twenty-one koṭis and sixty million years, are the lifespan for the Vasavattī deities.
Có liên quan rằng: chín trăm triệu và hai mươi mốt triệu năm, cùng với sáu mươi vạn năm, là tuổi thọ của chư thiên Vasavattī.
29. Tesūti tāhi gahitapaṭisandhikesu brahmesu.
29. In those means among those Brahmas who have attained rebirth-linking through those Jhānas.
29. Trong số đó có nghĩa là trong số những Phạm thiên đã tái sinh bằng những sự tái sinh đó.
Kappassāti asaṅkhyeyyakappassa.
Of a kappa means of an immeasurable kappa.
Kappassa có nghĩa là một A-tăng-kỳ-kiếp (asaṅkhyeyyakappa).
Na hi brahmapārisajjādīnaṃ tiṇṇaṃ mahākappavasena āyuparicchedo sambhavati ekakappepi tesaṃ avināsābhāvena paripuṇṇakappe asambhavato.
For the three types of Brahmas, such as the Brahma-pārisajjas, a lifespan determined by a mahākappa is not possible, because even in a single kappa, there is no non-perishing for them, and thus their existence for a full kappa is not possible.
Thật vậy, đối với ba loại Phạm thiên như Phạm thiên Pārisajja, việc giới hạn tuổi thọ theo đại kiếp là không thể xảy ra, vì ngay cả trong một kiếp, họ cũng không bất diệt, nên không thể tồn tại trong một kiếp trọn vẹn.
Tathā hesa (visuddhi. 2.409) loko sattavāresu agginā vinassati, aṭṭhame vāre udakena, puna sattavāresu agginā, aṭṭhame vāre udakenāti evaṃ aṭṭhasu aṭṭhakesu paripuṇṇesu pacchime vāre vātena vinassati.
Thus, this world is destroyed by fire seven times, and in the eighth turn, by water; again, seven times by fire, and in the eighth turn, by water. In this way, when eight octads are complete, in the last turn, it is destroyed by wind.
Cũng vậy, thế giới này bị lửa hủy diệt bảy lần, đến lần thứ tám thì bị nước hủy diệt; rồi lại bảy lần bị lửa hủy diệt, đến lần thứ tám thì bị nước hủy diệt; cứ như thế, khi tám lần tám (64) hoàn tất, đến lần cuối cùng thì bị gió hủy diệt.
Tattha paṭhamajjhānatalaṃ upādāya agginā, dutiyatatiyajjhānatalaṃ upādāya udakena, catutthajjhānatalaṃ upādāya vātena vinassati.
Among these, from the level of the first jhāna upwards, it is destroyed by fire; from the level of the second and third jhāna upwards, by water; and from the level of the fourth jhāna upwards, by wind.
Trong đó, từ cõi Sơ Thiền trở xuống bị lửa hủy diệt; từ cõi Nhị Thiền và Tam Thiền trở xuống bị nước hủy diệt; từ cõi Tứ Thiền trở xuống bị gió hủy diệt.
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Và điều này cũng đã được nói:
Tasmā tiṇṇampi paṭhamajjhānatalānaṃ ekakappepi avināsābhāvato sakalakappe tesaṃ sambhavo natthīti asaṅkhyeyyakappavasena tesaṃ āyuparicchedo daṭṭhabbo.
Therefore, since there is no non-perishing for all three levels of the first jhāna even in a single kappa, their existence for an entire kappa is not possible. Hence, their lifespan should be understood as determined by an asaṅkhyeyyakappa.
Vì vậy, do ba cõi Sơ Thiền không bất diệt ngay cả trong một kiếp, nên chúng không thể tồn tại trong một kiếp trọn vẹn. Do đó, tuổi thọ của chúng phải được hiểu theo vô số kiếp (asaṅkhyeyyakappa).
Dutiyajjhānāditalato paṭṭhāya pana paripuṇṇassa mahākappassa vasena, na asaṅkhyeyyakappavasena.
From the level of the second jhāna upwards, however, it is determined by a full mahākappa, not by an asaṅkhyeyyakappa.
Tuy nhiên, từ cõi Nhị Thiền trở lên, tuổi thọ được tính theo một đại kiếp trọn vẹn, chứ không phải vô số kiếp.
Asaṅkhyeyyakappoti ca yojanāyāmavitthārato setasāsaparāsito vassasatavassasataccayena ekekabījassa haraṇena sāsaparāsino parikkhayepi akkhayasabhāvassa mahākappassa catutthabhāgo.
An asaṅkhyeyyakappa is the fourth part of a mahākappa, which, though a mustard seed pile of one yojana in length and breadth might be exhausted by removing one seed every hundred years, yet its nature is inexhaustible.
Và vô số kiếp (asaṅkhyeyyakappa) là một phần tư của một đại kiếp có bản chất bất diệt, ngay cả khi một đống hạt cải trắng có chiều dài và chiều rộng một dojana bị loại bỏ từng hạt một sau mỗi trăm năm, cho đến khi đống hạt cải đó cạn kiệt.
So pana sattharogadubbhikkhānaṃ aññatarasaṃvaṭṭena bahūsu vināsamupagatesu avasiṭṭhasattasantānappavattakusalakammānubhāvena dasavassato paṭṭhāya anukkamena asaṅkhyeyyāyukappamāṇesu sattesu puna asaddhammasamādānavasena kamena parihāyitvā dasavassāyukesu jātesu rogādīnaṃ aññatarasaṃvaṭṭena sattānaṃ vināsappattiyāva ‘‘ayameko antarakappo’’ti evaṃ paricchinnassa antarakappassa vasena catusaṭṭhiantarakappappamāṇo hoti, ‘‘vīsatiantarakappappamāṇo’’ti ca vadanti.
This asaṅkhyeyyakappa, when many beings have perished due to one of the destructions by weapons, diseases, or famine, then due to the power of the wholesome kamma of the remaining beings, their lifespan gradually increases from ten years to the measure of an asaṅkhyeyya-age-kappa. Then, through the practice of unwholesome actions, it gradually diminishes until beings have a ten-year lifespan. When beings reach destruction due to one of the destructions like disease, this period is demarcated as "one antarakappa," and an asaṅkhyeyyakappa is said to be the measure of sixty-four antarakappas; some also say "the measure of twenty antarakappas."
Vô số kiếp đó, khi nhiều chúng sinh bị hủy diệt do một trong các tai họa như vũ khí, bệnh tật, đói kém, thì nhờ năng lực của nghiệp thiện tiếp nối trong dòng tâm thức của những chúng sinh còn lại, tuổi thọ của chúng sinh dần dần tăng lên từ mười năm đến vô số kiếp; rồi lại do việc thọ trì tà pháp, tuổi thọ dần dần suy giảm và trở lại mười năm. Khi chúng sinh bị hủy diệt do một trong các tai họa như bệnh tật, thì kiếp đó được gọi là “một nội kiếp” (antarakappa). Một vô số kiếp có thể có sáu mươi bốn nội kiếp, hoặc cũng có người nói là hai mươi nội kiếp.
50. Idāni kammacatukkaṃ catūhākārehi dassetuṃ ‘‘janaka’’ntyādi āraddhaṃ, janayatīti janakaṃ.
Now, to show the fourfold kamma by four modes, "janaka" and so forth are introduced. That which generates is janaka.
50. Bây giờ, để trình bày tứ phận nghiệp theo bốn cách, đoạn “Janaka” (Sinh nghiệp) v.v. đã được bắt đầu. Cái gì sinh ra thì gọi là sinh nghiệp (janaka).
Upatthambhetīti upatthambhakaṃ.
That which supports is upatthambhaka.
Cái gì hỗ trợ thì gọi là trợ nghiệp (upatthambhaka).
Upagantvā pīḷetīti upapīḷakaṃ.
That which, having approached, oppresses is upapīḷaka.
Cái gì đến gần và áp bức thì gọi là chướng nghiệp (upapīḷaka).
Upagantvā ghātetīti upaghātakaṃ.
That which, having approached, destroys is upaghātaka.
Cái gì đến gần và hủy diệt thì gọi là hoại nghiệp (upaghātaka).
Tattha paṭisandhipavattīsu vipākakaṭattārūpānaṃ nibbattakā kusalākusalacetanā janakaṃ nāma.
Among these, wholesome and unwholesome volitions that produce vipāka and kaṭattā-rūpa at the time of paṭisandhi and pavatti are called janaka kamma.
Trong đó, các tâm sở thiện và bất thiện sinh ra quả (vipāka) và các sắc do nghiệp (kaṭattārūpa) trong thời tái sinh và thời diễn tiến được gọi là sinh nghiệp (janaka).
Sayaṃ vipākaṃ nibbattetuṃ asakkontampi kammantarassa cirataravipākanibbattane paccayabhūtaṃ, vipākasseva vā sukhadukkhabhūtassa vicchedapaccayānuppattiyā, upabrūhanapaccayuppattiyā ca janakasāmatthiyānurūpaṃ ciratarappavattipaccayabhūtaṃ kusalākusalakammaṃ upatthambhakaṃ nāma.
Wholesome and unwholesome kamma that is unable to produce vipāka by itself, but serves as a condition for another kamma to produce its vipāka for a longer time, or which, by preventing the occurrence of conditions that interrupt pleasant or unpleasant vipāka, or by causing the occurrence of conditions that enhance it, serves as a condition for its prolonged occurrence in accordance with the generative power of the janaka kamma, is called upatthambhaka kamma.
Nghiệp thiện hay bất thiện, mặc dù bản thân không thể sinh ra quả, nhưng là nhân duyên cho việc sinh ra quả của nghiệp khác trong thời gian dài hơn, hoặc là nhân duyên cho sự tiếp diễn lâu dài phù hợp với năng lực của sinh nghiệp, do không có nhân duyên cắt đứt và có nhân duyên tăng trưởng cho quả là khổ hay lạc, được gọi là trợ nghiệp (upatthambhaka).
Kammantarajanitavipākassa byādhidhātusamatādinimittavibādhanena ciratarappavattivinibandhakaṃ yaṃ kiñci kammaṃ upapīḷakaṃ nāma.
Any kamma that obstructs the prolonged occurrence of vipāka generated by another kamma by causing impediments such as illness or imbalance of elements is called upapīḷaka kamma.
Bất kỳ nghiệp nào cản trở sự tiếp diễn lâu dài của quả do nghiệp khác sinh ra, bằng cách gây ra các chướng ngại như bệnh tật, sự mất cân bằng của các yếu tố (dhātu) v.v., được gọi là chướng nghiệp (upapīḷaka).
Dubbalassa pana kammassa janakasāmatthiyaṃ upahacca vicchedakapaccayuppādanena tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayaṃ vipākanibbattakakammaṃ upaghātakaṃ nāma.
However, kamma that, having suppressed the generative power of a weak kamma by bringing about interrupting conditions, obstructs its vipāka and then itself produces vipāka, is called upaghātaka kamma.
Tuy nhiên, nghiệp mà tự thân sinh ra quả, bằng cách hủy hoại năng lực sinh nghiệp của nghiệp yếu kém và sinh ra nhân duyên cắt đứt quả của nghiệp đó, được gọi là hoại nghiệp (upaghātaka).
Janakopaghātakānañhi ayaṃ viseso – janakaṃ kammantarassa vipākaṃ anupacchinditvāva vipākaṃ janeti, upaghātakaṃ upacchedanapubbakanti idaṃ tāva aṭṭhakathāsu (visuddhi. 2.687; a. ni. aṭṭha. 2.3.34) sanniṭṭhānaṃ.
Indeed, this is the distinction between janaka and upaghātaka: janaka kamma produces vipāka without interrupting the vipāka of another kamma, while upaghātaka kamma does so by first interrupting it. This is, first of all, the conclusion in the Commentaries.
Sự khác biệt giữa sinh nghiệp và hoại nghiệp là: sinh nghiệp sinh ra quả mà không cắt đứt quả của nghiệp khác, còn hoại nghiệp thì phải cắt đứt trước. Đây là kết luận trong các bản Chú giải.
Apare pana ācariyā ‘‘upapīḷakakammaṃ bahvābādhatādipaccayopasaṃhārena kammantarassa vipākaṃ antarantarā vibādhati.
Other teachers, however, say, “Upapīḷaka kamma obstructs the vipāka of another kamma intermittently by introducing conditions such as frequent illness.
Tuy nhiên, các vị thầy khác nói rằng: “Chướng nghiệp cản trở quả của nghiệp khác từng chút một, bằng cách mang đến các nhân duyên như bệnh tật nhiều v.v.
Upaghātakaṃ pana taṃ sabbaso upacchinditvā aññassa okāsaṃ deti, na pana sayaṃ vipākanibbattakaṃ.
Upaghātaka kamma, on the other hand, completely cuts it off and gives opportunity to another kamma, but does not itself produce vipāka.
Còn hoại nghiệp thì cắt đứt hoàn toàn quả của nghiệp đó và tạo cơ hội cho nghiệp khác, nhưng bản thân nó không sinh ra quả.
Evañhi janakato imassa viseso supākaṭo’’ti vadanti.
Thus, the distinction of this kamma from janaka kamma is very clear.”
Như vậy, sự khác biệt của nghiệp này so với sinh nghiệp là rất rõ ràng.”
Kiccavasenāti jananaupatthambhanaupapīḷanaupacchedanakiccavasena.
Kiccavasena means by way of the functions of generation, support, oppression, and destruction.
Theo chức năng nghĩa là theo chức năng sinh ra, hỗ trợ, áp bức và cắt đứt.
51. Garukanti mahāsāvajjaṃ, mahānubhāvañca aññena kammena paṭibāhituṃ asakkuṇeyyakammaṃ.
Garuka means kamma that is grievous (mahāsāvajja) and powerful (mahānubhāva), and cannot be obstructed by any other kamma.
51. Nghiệp nặng (garuka) là nghiệp có tội lỗi lớn, có uy lực lớn và không thể bị nghiệp khác cản trở.
Āsannanti maraṇakāle anussaritaṃ, tadā katañca.
Āsanna means kamma that was remembered at the time of death, or performed at that time.
Nghiệp cận tử (āsanna) là nghiệp được nhớ đến vào lúc lâm chung, hoặc nghiệp được thực hiện vào lúc đó.
Āciṇṇanti abhiṇhaso kataṃ, ekavāraṃ katvāpi vā abhiṇhaso samāsevitaṃ.
Āciṇṇa means kamma that was done repeatedly, or even if done once, was repeatedly engaged in.
Nghiệp thường xuyên (āciṇṇa) là nghiệp được thực hiện thường xuyên, hoặc nghiệp đã được thực hiện một lần nhưng được thực hành thường xuyên.
Kaṭattākammanti garukādibhāvaṃ asampattaṃ katamattatoyeva kammanti vattabbakammaṃ.
Kaṭattākamma means kamma that has not attained the state of garuka and so on, but is called kamma merely because it was done.
Nghiệp đã làm (kaṭattā-kamma) là nghiệp không đạt đến trạng thái nặng v.v., chỉ là nghiệp được gọi là nghiệp vì nó đã được thực hiện.
Tattha kusalaṃ vā hotu akusalaṃ vā, garukāgarukesu yaṃ garukaṃ akusalapakkhe mātughātakādikammaṃ, kusalapakkhe mahaggatakammaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati satipi āsannādikamme parittaṃ udakaṃ ottharitvā gacchanto mahogho viya.
Among these, whether it be wholesome or unwholesome, among the garuka and non-garuka, that which is garuka kamma — in the unwholesome category, kamma like matricide, and in the wholesome category, mahaggata kamma — that alone ripens first, even if there are āsanna and other kammas, just like a mighty flood that overflows and sweeps away a small amount of water.
Trong đó, dù là thiện hay bất thiện, trong số nghiệp nặng và không nặng, nghiệp nào nặng hơn – trong phe bất thiện là nghiệp sát hại mẹ v.v., trong phe thiện là nghiệp thiền định – thì nghiệp đó sẽ cho quả trước tiên, giống như dòng nước lớn cuốn trôi dòng nước nhỏ, mặc dù có nghiệp cận tử v.v. khác.
Tathā hi taṃ ‘‘garuka’’nti vuccati.
Thus it is called "garuka."
Thật vậy, nghiệp đó được gọi là “nặng” (garuka).
Tasmiṃ asati dūrāsannesu yaṃ āsannaṃ maraṇakāle anussaritaṃ, tadeva paṭhamaṃ vipaccati, āsannakāle kate vattabbameva natthi.
In its absence, among the distant and near, that which is near and was recollected at the time of death, that alone ripens first. If it was done at a near time, there is nothing to say.
Nếu nghiệp nặng không có, trong số nghiệp xa và nghiệp gần, nghiệp nào gần (được nhớ đến vào lúc lâm chung) thì nghiệp đó sẽ cho quả trước tiên; nếu được thực hiện vào lúc cận tử thì không cần phải nói.
Tasmimpi asati āciṇṇānāciṇṇesu ca yaṃ āciṇṇaṃ susīlyaṃ vā, dussīlyaṃ vā, tadeva paṭhamaṃ vipaccati.
In its absence too, among the āciṇṇa and anāciṇṇa, that which is āciṇṇa, whether good conduct or bad conduct, that alone ripens first.
Nếu nghiệp đó cũng không có, trong số nghiệp thường xuyên và không thường xuyên, nghiệp nào thường xuyên (dù là thiện hay ác) thì nghiệp đó sẽ cho quả trước tiên.
Kaṭattākammaṃ pana laddhāsevanaṃ purimānaṃ abhāvena paṭisandhiṃ ākaḍḍhatīti garukaṃ sabbapaṭhamaṃ vipaccati.
Kaṭattākamma, having received its repeated practice, brings about rebirth due to the absence of the preceding kammas. Thus, garuka ripens first of all.
Tuy nhiên, nghiệp đã làm (kaṭattā-kamma), khi đã được thực hành, sẽ kéo theo sự tái sinh nếu không có ba nghiệp trước đó. Vì vậy, nghiệp nặng cho quả trước tiên.
Garuke asati āsannaṃ, tasmimpi asati āciṇṇaṃ, tasmimpi asati kaṭattākammaṃ.
If garuka is absent, then āsanna; if that is absent, then āciṇṇa; if that is absent, then kaṭattākamma.
Nếu nghiệp nặng không có, thì nghiệp cận tử; nếu nghiệp cận tử không có, thì nghiệp thường xuyên; nếu nghiệp thường xuyên cũng không có, thì nghiệp đã làm.
Tenāha ‘‘pākadānapariyāyenā’’ti, vipākadānānukkamenātyattho.
Therefore it is said "pākadānapariyāyena", meaning "in the order of giving vipāka."
Do đó, Ngài nói “theo thứ tự cho quả”, nghĩa là theo thứ tự cho quả.
Abhidhammāvatārādīsu pana āsannato āciṇṇaṃ paṭhamaṃ vipaccantaṃ katvā vuttaṃ.
In works such as Abhidhammāvatāra, however, āciṇṇa kamma is stated to ripen before āsanna kamma.
Tuy nhiên, trong Abhidhammāvatāra v.v., nghiệp thường xuyên được nói là cho quả trước nghiệp cận tử.
Yathā pana gogaṇaparipuṇṇassa vajassa dvāre vivaṭe aparabhāge dammagavabalavagavesu santesupi yo vajadvārassa āsanno hoti, antamaso dubbalajaraggavopi, soyeva paṭhamataraṃ nikkhamati, evaṃ garukato aññesu kusalākusalesu santesupi maraṇakālassa āsannattā āsannameva paṭhamaṃ vipākaṃ detīti idha taṃ paṭhamaṃ vuttaṃ.
But just as when the gate of a cattle pen full of cattle is opened, even if there are well-trained and strong cattle at the back, the one closest to the pen gate, even if it is a weak old ox, is the first to exit; similarly, even if other wholesome and unwholesome kammas are present, due to the nearness of the time of death, āsanna kamma alone gives vipāka first. Thus, it is mentioned first here.
Giống như khi cánh cổng của một chuồng bò đầy bò được mở ra, mặc dù có những con bò đã được huấn luyện và những con bò mạnh mẽ ở phía sau, nhưng con bò nào gần cánh cổng chuồng nhất, dù là một con bò già yếu, thì nó sẽ ra trước tiên. Cũng vậy, mặc dù có các nghiệp thiện và bất thiện khác ngoài nghiệp nặng, nhưng do sự gần gũi với thời điểm lâm chung, nghiệp cận tử cho quả trước tiên. Vì vậy, ở đây, nghiệp đó được nói trước tiên.
52. Diṭṭhadhammo paccakkhabhūto paccuppanno attabhāvo, tattha veditabbaṃ vipākānubhavanavasenāti diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
Diṭṭhadhammo means the present existence, which is प्रत्यक्ष (paccakkha) and manifest; that which is to be experienced there, in terms of experiencing vipāka, is diṭṭhadhammavedanīya.
52. Nghiệp cho quả trong hiện tại (diṭṭhadhammavedanīyaṃ) là nghiệp phải được cảm nhận trong kiếp sống hiện tại, tức là trong thân này, được thấy rõ và đang hiện hữu, theo cách cảm nhận quả.
Diṭṭhadhammato anantaraṃ upapajjitvā veditabbaṃ upapajjavedanīyaṃ.
That which is to be experienced by being reborn immediately after the present existence is upapajjavedanīya.
Nghiệp cho quả trong kiếp kế tiếp (upapajjavedanīyaṃ) là nghiệp phải được cảm nhận ngay sau kiếp hiện tại, tức là trong kiếp tái sinh kế tiếp.
Apare apare diṭṭhadhammato aññasmiṃ yattha katthaci attabhāve veditabbaṃ kammaṃ aparāpariyavedanīyaṃ.
Kamma that is to be experienced in any other subsequent existence, distinct from the present existence, is aparāpariyavedanīya.
Nghiệp cho quả trong các kiếp sau (aparāpariyavedanīyaṃ) là nghiệp phải được cảm nhận trong bất kỳ kiếp sống nào khác ngoài kiếp hiện tại.
Ahosi eva kammaṃ, na tassa vipāko ahosi, atthi, bhavissati cāti evaṃ vattabbakammaṃ ahosikammaṃ.
A kamma that has occurred, but whose result has not occurred, does not exist, and will not exist, a kamma that can be spoken of in this way, is called ahosi kamma (defunct kamma).
Nghiệp đã được tạo tác, nhưng quả báo của nó không xảy ra trong quá khứ, hiện tại, hay vị lai, tức là nghiệp đã trở thành vô hiệu, được gọi là ahosikammaṃ.
Tattha paṭipakkhehi anabhibhūtatāya, paccayavisesena paṭiladdhavisesatāya ca balavabhāvappattā tādisassa pubbābhisaṅkhārassa vasena sātisayā hutvā tasmiṃyeva attabhāve phaladāyinī paṭhamajavanacetanā diṭṭhadhammavedanīyaṃ nāma.
Among those four kammas, the first javana cetanā, which, not being overcome by opposing factors and having attained special power due to specific conditions, becomes exceedingly potent through such prior volitional formations, and yields results in that very existence, is called diṭṭhadhammavedanīyaṃ (kamma ripening in the present life).
Trong số đó, ý chí (cetanā) của sát-na javana đầu tiên, do không bị các đối nghịch chi phối và do đạt được đặc tính ưu việt nhờ các duyên đặc biệt, trở nên mạnh mẽ, và do sự chuẩn bị (pubbābhisaṅkhāra) vượt trội như vậy, nó mang lại quả báo ngay trong kiếp sống hiện tại đó, được gọi là diṭṭhadhammavedanīyaṃ.
Sā hi vuttappakārena balavajanasantāne guṇavisesayuttesu upakārānupakāravasappavattiyā, āsevanālābhena appavipākatāya ca itaradvayaṃ viya pavattasantānuparamāpekkhaṃ, okāsalābhāpekkhañca kammaṃ na hotīti idheva pupphamattaṃ viya pavattivipākamattaṃ ahetukaphalaṃ deti.
Indeed, that first javana cetanā, due to its occurrence through beneficial and unbeneficial acts towards individuals endowed with special qualities within a powerful javana continuum, as explained, and due to having little result because of not obtaining āsevana (repetition) condition, is not a kamma that depends on the cessation of the present continuum or the obtaining of an opportunity, like the other two (upapajjavedanīya and aparāpariyavedanīya). Therefore, in this very life, it yields only present results, like a mere flower, which are ahetuka phala (results without root-conditions).
Thật vậy, ý chí đó, do sự phát sinh của các hành động trợ giúp hoặc không trợ giúp trong dòng javana mạnh mẽ đối với những người có phẩm chất đặc biệt theo cách đã nói, và do không được lặp đi lặp lại (āsevanālābhena) nên có quả báo yếu, không phải là nghiệp mong đợi sự chấm dứt của dòng tồn tại đang diễn ra, cũng không mong đợi sự có được cơ hội như hai loại nghiệp kia, mà chỉ cho quả vô nhân (ahetukaphala) là quả báo duy trì (pavattivipāka) ngay trong kiếp này, giống như một bông hoa.
Atthasādhikā pana sattamajavanacetanā sanniṭṭhāpakacetanābhūtā vuttanayena paṭiladdhavisesā anantarattabhāve vipākadāyinī upapajjavedanīyaṃ nāma.
But the seventh javana cetanā, which is effective in bringing about the task, being the cetanā that brings things to a conclusion, and having attained special power in the manner described, is called upapajjavedanīyaṃ (kamma ripening in the next life), as it yields results in the immediately succeeding existence.
Còn ý chí (cetanā) của sát-na javana thứ bảy, vốn có khả năng hoàn thành công việc và là ý chí kết thúc (sanniṭṭhāpakacetanā), do đạt được đặc tính ưu việt theo cách đã nói, mang lại quả báo trong kiếp sống kế tiếp, được gọi là upapajjavedanīyaṃ.
Sā ca paṭisandhiṃ datvāva pavattivipākaṃ deti.
And that (seventh javana cetanā) gives resultant aggregates (pavattivipāka) only after giving rebirth (paṭisandhi).
Ý chí đó chỉ cho quả báo duy trì (pavattivipāka) sau khi đã cho quả tái sinh (paṭisandhi).
Paṭisandhiyā pana adinnāya pavattivipākaṃ detīti natthi.
There is no such thing as it giving resultant aggregates without having given rebirth.
Không có việc nó cho quả báo duy trì mà không cho quả tái sinh.
Cuti anantarañhi upapajjavedanīyassa okāso.
Indeed, the opportunity for upapajjavedanīya kamma is immediately after death.
Thật vậy, ngay sau khi chết (cuti) là cơ hội cho nghiệp upapajjavedanīya.
Paṭisandhiyā pana dinnāya jātisatepi pavattivipākaṃ detīti ācariyā.
However, the teachers say that once rebirth is given, it yields resultant aggregates even for a hundred existences.
Tuy nhiên, các vị giáo thọ sư nói rằng: sau khi đã cho quả tái sinh, nó vẫn có thể cho quả báo duy trì trong hàng trăm kiếp sống.
Yathāvuttakaāraṇavirahato diṭṭhadhammavedanīyādibhāvaṃ asampattā ādipariyosānacetanānaṃ majjhe pavattā pañca cetanā vipākadānasabhāvassa anupacchinnattā yadā kadāci okāsalābhe sati paṭisandhipavattīsu vipākaṃ abhinipphādentī aparāpariyavedaniyaṃ nāma.
The five cetanās occurring between the initial and final cetanās—not having attained the state of diṭṭhadhammavedanīya and so on, due to the absence of the aforementioned conditions—are called aparāpariyavedanīyaṃ (kamma ripening in subsequent lives), as their nature of yielding results is not interrupted, and they bring forth results in rebirth and subsequent existence whenever an opportunity arises.
Năm ý chí (cetanā) phát sinh ở giữa ý chí đầu tiên và ý chí cuối cùng, do thiếu các nguyên nhân đã nói mà không đạt đến trạng thái diṭṭhadhammavedanīya, v.v., do bản chất cho quả báo không bị gián đoạn, khi có cơ hội trong bất kỳ lúc nào, chúng tạo ra quả báo trong tái sinh (paṭisandhi) và sự duy trì (pavatti), được gọi là aparāpariyavedaniyaṃ.
Sakasakakālātītaṃ pana purimakammadvayaṃ, tatiyampi ca saṃsārappavattiyā vocchinnāya ahosikammaṃ nāma.
However, the previous two kammas (diṭṭhadhammavedanīya and upapajjavedanīya) when their respective times have passed, and the third (aparāpariyavedanīya) when the cycle of saṃsāra is cut off, are called ahosi kamma (defunct kamma).
Còn hai loại nghiệp trước đã qua thời gian của chúng, và loại thứ ba (aparāpariyavedaniyaṃ) cũng vậy, khi sự luân hồi (saṃsāra) bị gián đoạn, được gọi là ahosikammaṃ.
Pākakālavasenāti paccuppanne, tadanantare, yadā kadācīti evaṃ purimānaṃ tiṇṇaṃ yathāparicchinnakālavasena, itarassa taṃkālābhāvavasena ca.
By the time of ripening means by the respectively determined times for the first three (kammas)—in the present, in the next, or sometime later—and by the absence of such a time for the other (ahosi kamma).
Theo thời gian cho quả báo (pākakālavasena) là theo thời gian đã được xác định cho ba loại nghiệp trước (hiện tại, kiếp kế tiếp, và bất cứ khi nào), và theo việc không có thời gian cho loại nghiệp còn lại (ahosikamma).
Ahosikammassa hi kālātikkamatova taṃ vohāro.
Indeed, the designation of ahosi kamma arises solely from the passing of its time.
Thật vậy, danh xưng đó (ahosikamma) chỉ có được do sự trôi qua thời gian của nghiệp.
54. Idāni akusalādikammānaṃ kāyakammadvārādivasena pavattiṃ, taṃniddesamukhena ca tesaṃ pāṇātipātādivasena dasavidhādibhedañca dassetuṃ ‘‘tattha akusala’’ntyādi āraddhaṃ.
54. Now, in order to show the occurrence of unwholesome (akusala) and other kammas through the door of bodily action (kāyakamma-dvāra), etc., and also their divisions into ten kinds, such as life-taking (pāṇātipāta), through their designation, the section beginning with ‘‘Among them, unwholesome…’’ is commenced.
54. Giờ đây, để trình bày sự phát sinh của các nghiệp bất thiện (akusala), v.v., theo các cửa nghiệp như thân nghiệp (kāyakamma) và sự phân loại của chúng thành mười loại, v.v., theo sát sinh (pāṇātipāta), v.v., thông qua việc chỉ định các nghiệp đó, nên đoạn “tattha akusala” (trong đó bất thiện) được bắt đầu.
Kāyadvāre pavattaṃ kammaṃ kāyakammaṃ.
Kamma occurring through the bodily door is kāyakamma (bodily action).
Nghiệp phát sinh ở cửa thân là thân nghiệp (kāyakamma).
Evaṃ vacīkammādīni.
Similarly for vacīkamma (verbal action) and so on.
Cũng vậy, khẩu nghiệp (vacīkamma), v.v.
55. Pāṇassa saṇikaṃ patituṃ adatvā atīva pātanaṃ pāṇātipāto.
55. Pāṇātipāta (life-taking) is causing a being to fall very quickly, without allowing it to fall slowly.
55. Việc không cho phép sinh mạng (pāṇa) rơi xuống từ từ mà làm cho nó rơi xuống một cách nhanh chóng là sát sinh (pāṇātipāta).
Kāyavācāhi adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ.
Adinnādānaṃ (taking what is not given) is the taking of what is not given, by body or speech.
Việc lấy của không được cho bằng thân hoặc lời nói là trộm cắp (adinnādānaṃ).
Methunavītikkamasaṅkhātesu kāmesu micchā caraṇaṃ kāmesu micchācāro.
Kāmesu micchācāro (sexual misconduct) is wrong conduct concerning sexual transgression, which is called kāma.
Hành vi sai trái trong các dục vọng (kāma) được gọi là sự vi phạm tà dâm (methunavītikkama) là tà dâm (kāmesu micchācāro).
Tattha pāṇoti vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ.
Among these, "pāṇa" (living being) conventionally refers to a being (satta), but ultimately to the life faculty (jīvitindriya).
Trong đó, pāṇa (sinh mạng) theo cách nói thông thường là chúng sinh, còn theo nghĩa tối hậu (paramattha) là sinh mạng quyền (jīvitindriya).
Tasmiṃ pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakappayogasamuṭṭhāpikā vadhakacetanā pāṇātipāto.
Pāṇātipāta is the volitional thought (cetanā) to kill, which gives rise to the effort of severing the life faculty, on the part of one who perceives a living being (pāṇa-saññī) in that being or that life faculty.
Ý chí (cetanā) giết hại, phát sinh từ sự tác động nhằm cắt đứt sinh mạng quyền của một người có nhận thức về sinh mạng (pāṇasaññī) đối với sinh mạng đó, là sát sinh (pāṇātipāto).
Parabhaṇḍe tathāsaññino tadādāyakappayogasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ.
Adinnādānaṃ is the volitional thought of theft, which gives rise to the effort of taking it, on the part of one who perceives another's property as such.
Ý chí (cetanā) trộm cắp, phát sinh từ sự tác động nhằm lấy của người khác của một người có nhận thức về tài sản người khác đối với tài sản đó, là trộm cắp (adinnādānaṃ).
Asaddhammasevanavasena kāyadvārappavattā agantabbaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro nāma.
Kāmesu micchācāro is the volitional thought to transgress forbidden places, which occurs through the bodily door by way of engaging in ignoble conduct (asaddhammasevana).
Ý chí (cetanā) vi phạm những nơi không nên đến, phát sinh qua cửa thân do thói quen hưởng dục không đúng pháp (asaddhammasevana), được gọi là tà dâm (kāmesumicchācāro).
Surāpānampi ettheva saṅgayhatīti vadanti rasasaṅkhātesu kāmesu micchācārabhāvato.
They say that drinking alcohol (surāpāna) is also included here, because it is wrong conduct regarding kāma in the form of taste.
Họ nói rằng việc uống rượu (surāpāna) cũng được bao gồm ở đây, vì nó là hành vi sai trái trong các dục vọng được gọi là vị (rasa).
Kāyaviññattisaṅkhāte kāyadvāreti kāyena adhippāyaviññāpanato, sayañca kāyena viññeyyattā kāyaviññattisaṅkhāte abhikkamādijanakacittajavāyodhātvādhikakalāpassa vikārabhūte santhambhanādīnaṃ sahakārīkāraṇabhūte copanakāyabhāvato, kammānaṃ pavattimukhabhāvato ca kāyadvārasaṅkhāte kammadvāre.
In the bodily door, called kāyaviññatti means in the kamma-door called the bodily door, because one makes known one's intention by the body and because the viññatti itself is known by the body, and because it is the nature of the moving body (copana-kāya), which is a modification of the cittaja-rūpakalāpa (mind-born material group) having an abundance of vāyo-dhātu that produces walking and so on, and which is a contributing cause for supporting acts and so on; and because it is the means of occurrence for kammas.
Ở cửa thân (kāyadvāre) được gọi là thân biểu tri (kāyaviññatti) là ở cửa nghiệp (kammadvāra) được gọi là cửa thân (kāyadvāra), do thân biểu lộ ý định, và do chính thân biểu tri (kāyaviññatti) có thể được nhận biết bằng thân, và do nó là sự biến đổi của tập hợp vật chất (kalāpa) có gió đại (vāyodhātu) mạnh mẽ phát sinh từ tâm tạo ra các hành động như bước tới, v.v., và do nó là thân tác động (copanakāya) là nguyên nhân hỗ trợ cho sự giữ vững, v.v., và do nó là cửa phát sinh của các nghiệp.
Kiñcāpi hi taṃtaṃkammasahagatacittuppādeneva sā viññatti janīyati.
Although that viññatti (intimation) is indeed produced by the mind-moment (cittuppāda) concomitant with that particular kamma.
Mặc dù biểu tri đó được tạo ra chỉ bởi tâm sinh (cittuppāda) đi kèm với nghiệp tương ứng.
Tathāpi tassā tathā pavattamānāya taṃsamuṭṭhāpakakammassa kāyakammādivohāro hotīti sā tasseva pavattimukhabhāvena vattuṃ labbhati.
Nevertheless, when it occurs in that manner, the kamma that produces it is spoken of as kāyakamma and so on, and thus it is possible to speak of it as the means of occurrence for that kamma.
Tuy nhiên, khi nó phát sinh như vậy, nghiệp tạo ra nó được gọi là thân nghiệp, v.v., nên nó có thể được nói là cửa phát sinh của chính nghiệp đó.
‘‘Kāyadvāre vuttito’’ti ettakeyeva vutte ‘‘yadi evaṃ kammadvāravavatthānaṃ na siyā.
If it were merely stated, "because of its occurrence at the bodily door," then the objection might arise, "If so, there would be no classification of kamma-doors.
Nếu chỉ nói “do phát sinh ở cửa thân”, thì sẽ có câu hỏi: “Nếu vậy, sự phân định cửa nghiệp sẽ không có.
Kāyadvāre hi pavattaṃ ‘kāyakamma’nti vuccati, kāyakammassa ca pavattimukhabhūtaṃ ‘kāyadvāra’nti.
For, kamma occurring at the bodily door is called 'bodily kamma,' and the door that is the means of occurrence for bodily kamma is called 'bodily door.' "
Thật vậy, nghiệp phát sinh ở cửa thân được gọi là ‘thân nghiệp’, và cửa làm phát sinh thân nghiệp được gọi là ‘cửa thân’.
Pāṇātipātādikaṃ pana vācāya āṇāpentassa kāyakammaṃ vacīdvārepi pavattatīti dvārena kammavavatthānaṃ na siyā, tathā musāvādādiṃ kāyavikārena karontassa vacīkammaṃ kāyadvārepi pavattatīti kammena dvāravavatthānampi na siyā’’ti ayaṃ codanā paccupaṭṭheyyāti bāhullavuttiyā vavatthānaṃ dassetuṃ ‘‘bāhullavuttito’’ti vuttaṃ.
"However, the bodily kamma of one who commands life-taking (pāṇātipāta) and so on by speech also occurs through the verbal door (vacīdvāra), therefore, there would be no classification of kamma by door. Similarly, the verbal kamma of one who commits lying (musāvāda) and so on by bodily gestures also occurs through the bodily door, therefore, there would be no classification of door by kamma." To show the classification by common usage (bāhullavutti), the phrase "due to common usage" is stated.
Tuy nhiên, thân nghiệp của người ra lệnh sát sinh, v.v., bằng lời nói cũng phát sinh ở cửa khẩu, nên sự phân định nghiệp bằng cửa sẽ không có; tương tự, khẩu nghiệp của người nói dối, v.v., bằng cử chỉ thân cũng phát sinh ở cửa thân, nên sự phân định cửa bằng nghiệp cũng sẽ không có.” Để trình bày sự phân định theo đa số, nên đã nói “bāhullavuttito” (do sự phát sinh đa số).
Kāyakammañhi kāyadvāreyeva bahulaṃ pavattati, appaṃ vacīdvāre, tasmā kāyadvāreyeva bahulaṃ pavattanato kāyakammabhāvo siddho vanacarakādīnaṃ vanacarakādibhāvo viya.
Indeed, bodily kamma mostly occurs through the bodily door and rarely through the verbal door. Therefore, its nature as bodily kamma is established because it mostly occurs through the bodily door, just as the nature of a hunter is established by his frequenting the forest.
Thật vậy, thân nghiệp phần lớn phát sinh ở cửa thân, ít hơn ở cửa khẩu; do đó, do phần lớn phát sinh ở cửa thân, trạng thái thân nghiệp được xác lập, giống như trạng thái người sống trong rừng, v.v.
Tathā kāyakammameva yebhuyyena kāyadvāre pavattati, na itarāni, tasmā kāyakammassa yebhuyyena ettheva pavattanato kāyakammadvārabhāvo siddho brāhmaṇagāmādīnaṃ brāhmaṇagāmādibhāvo viyāti natthi kammadvāravavatthāne koci vibandhoti ayametthādhippāyo.
Similarly, it is bodily kamma that mostly occurs through the bodily door, not other kammas. Therefore, the nature of the bodily door as the door of bodily kamma is established because bodily kamma mostly occurs here, just as the nature of a village of brahmins is established by its containing mostly brahmins. Thus, there is no impediment to the classification of kamma and doors; this is the intention here.
Cũng vậy, chỉ có thân nghiệp phần lớn phát sinh ở cửa thân, không phải các nghiệp khác; do đó, do thân nghiệp phần lớn phát sinh ở đây, trạng thái cửa thân nghiệp được xác lập, giống như trạng thái làng Bà-la-môn, v.v., nên không có sự cản trở nào trong việc phân định cửa nghiệp; đây là ý nghĩa ở đây.
56. Musāti abhūtaṃ vatthu, taṃ tacchato vadanti etenāti musāvādo.
56. "Musa" means an untrue matter. Musāvādo (lying) is that by which they speak of that untrue matter as true.
56. Musā là sự vật không có thật; do nói sự vật đó là thật nên gọi là musāvādo (nói dối).
Pisati sāmaggiṃ sañcuṇṇeti vikkhipati, piyabhāvaṃ suññaṃ karotīti vā pisuṇā.
Pisuṇā (slanderous speech) is that which crushes, grinds, or scatters unity, or that which makes one's beloved state empty (of affection).
Nó nghiền nát sự hòa hợp, phá vỡ, chia rẽ, hoặc làm cho tình yêu thương trở nên trống rỗng, nên gọi là pisuṇā (nói lời đâm thọc).
Attānampi parampi pharusaṃ karoti, kakaco viya kharasamphassāti vā pharusā.
Pharusā (harsh speech) is that which makes oneself and others harsh, or that which has a rough touch like a saw.
Nó làm cho mình và người khác trở nên thô bạo, hoặc có sự xúc chạm thô cứng như lưỡi cưa, nên gọi là pharusā (nói lời thô ác).
Saṃ sukhaṃ, hitañca phalati visarati vināsetīti samphaṃ, attano, paresañca anupakāraṃ yaṃ kiñci, taṃ palapati etenāti samphappalāpo.
Samphappalāpo (frivolous talk) is that which fruitfully spreads or destroys happiness and welfare, or that by which one speaks of anything useless to oneself and others, which is called sampha.
Nó làm cho hạnh phúc và lợi ích bị phá hoại, tiêu tan, hủy diệt, nên gọi là samphaṃ; do dùng lời này để nói bất cứ điều gì không có lợi cho mình và người khác, nên gọi là samphappalāpo (nói lời vô ích).
Tattha abhūtaṃ vatthuṃ bhūtato paraṃ viññāpetukāmassa tathā viññāpanappayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo.
Among these four (verbal actions), musāvādo is the cetanā (volition) that gives rise to the effort of making known as true an untrue matter, on the part of one who wishes to make it known as true to another. This (musāvāda) is a kamma-path only when it causes harm to another; otherwise, it is merely kamma.
Trong đó, ý chí (cetanā) phát sinh từ sự tác động nhằm làm cho người khác hiểu một sự vật không có thật là có thật, là nói dối (musāvādo).
So parassa atthabhedakarova kammapatho hoti, itaro kammameva.
This (musāvāda) is a kamma-path only when it causes harm to another; otherwise, it is merely kamma.
Nghiệp đó chỉ là con đường nghiệp khi nó gây hại đến lợi ích của người khác; còn lại thì chỉ là nghiệp.
Paresaṃ bhedakāmatāya, attappiyakāmatāya vā parabhedakaravacīpayogasamuṭṭhāpikā saṃkiliṭṭhacetanā pisuṇavācā, sāpi dvīsu bhinnesuyeva kammapatho.
Pisuṇavācā (slanderous speech) is the defiled cetanā that gives rise to the effort of verbal action causing discord among others, motivated by the desire to cause separation among others or the desire for one's own affection. This (pisuṇavācā) is a kamma-path only when two loving persons are divided.
Ý chí (cetanā) ô nhiễm, phát sinh từ sự tác động bằng lời nói gây chia rẽ người khác, do mong muốn chia rẽ người khác hoặc do mong muốn lợi ích cho mình, là nói lời đâm thọc (pisuṇavācā); nghiệp này cũng chỉ là con đường nghiệp khi hai người đã bị chia rẽ.
Parassa mammacchedakaravacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusacetanā pharusavācā.
Pharusavācā (harsh speech) is the utterly harsh cetanā that gives rise to the effort of verbal action cutting into the vital points of another.
Ý chí (cetanā) hoàn toàn thô bạo, phát sinh từ sự tác động bằng lời nói gây tổn thương sâu sắc cho người khác, là nói lời thô ác (pharusavācā).
Na hi cittasaṇhatāya sati pharusavācā nāma hoti.
Indeed, there is no harsh speech when the mind is gentle.
Thật vậy, khi tâm không mềm mại, thì không có lời nói thô ác.
Sītāharaṇādianatthaviññāpanappayogasamuṭṭhāpikā saṃkiliṭṭhacetanā samphappalāpo, so pana parehi tasmiṃ anatthe gahiteyeva kammapatho.
Samphappalāpo (frivolous talk) is the defiled cetanā that gives rise to the effort of making known useless matters, such as carrying Sītā (the queen). This (samphappalāpo) is a kamma-path only when others grasp that useless matter as true.
Ý chí (cetanā) ô nhiễm, phát sinh từ sự tác động nhằm truyền đạt những điều vô nghĩa như việc mang Sita đi, v.v., là nói lời vô ích (samphappalāpo); nghiệp này chỉ là con đường nghiệp khi người khác đã chấp nhận điều vô nghĩa đó.
Vacīviññattisaṅkhāte vacīdvāreti vācāya adhippāyaṃ viññāpeti, sayañca vācāya viññāyatīti vacīviññattisaṅkhāte vacībhedakarappayogasamuṭṭhāpakacittasamuṭṭhānapathavīdhātvādhikakalāpassa vikārabhūte copanavācābhāvato, kammānaṃ pavattimukhabhāvato ca vacīdvārasaṅkhāte kammadvāre.
Vacīviññatti (verbal intimation) in the vacīdvāra (door of speech)" means that one makes one's intention known by speech, and one is known by speech; thus, in the door of action, which is called the door of speech and referred to as verbal intimation, it is due to the presence of expressive speech, which is a modification of the aggregate of material qualities originating from the mind and having a predominance of the earth element, generating the effort that differentiates speech; and it is the mode of occurrence for actions (kamma).
Vacīviññattisaṅkhāte vacīdvāre (cửa ngữ, tức là sự biểu hiện bằng lời nói) là vì người ta bày tỏ ý định bằng lời nói, và tự thân sự biểu hiện bằng lời nói được hiểu qua lời nói. Nó được gọi là cửa ngữ (vacīdvāra) vì nó là sự biến đổi của nhóm sắc pháp (rūpakalāpa) do tâm sinh khởi, với ưu thế của địa đại (pathavīdhātu), tạo ra sự phân biệt lời nói và khởi sinh nỗ lực biểu đạt; đồng thời, nó cũng là cửa ngõ cho sự phát sinh của các hành động (kamma).
Bāhullavuttitoti idaṃ vuttanayameva.
" Bāhullavuttito (due to frequent mention)" means this is as stated before.
Bāhullavuttito (do được nói nhiều) là theo cách đã nói.
57. Parasampattiṃ abhimukhaṃ jhāyati lobhavasena cintetīti abhijjhā.
57. It yearns for the prosperity of others, it contemplates with greed: thus abhijjhā (covetousness).
57. Suy tư (cinteti) về tài sản của người khác một cách trực diện (abhimukhaṃ) do lòng tham (lobhavasena) được gọi là abhijjhā (tham lam).
Byāpajjati hitasukhaṃ etenāti byāpādo.
By this, benefit and happiness are ruined: thus byāpādo (ill will).
Nhờ điều này mà lợi ích và hạnh phúc bị hủy hoại (byāpajjati), nên nó được gọi là byāpādo (sân hận).
Micchā viparītato passatīti micchādiṭṭhi.
It sees wrongly, in a perverse way: thus micchādiṭṭhi (wrong view).
Thấy sai lầm (micchā), ngược lại (viparītato), được gọi là micchādiṭṭhi (tà kiến).
Tattha ‘‘aho vata idaṃ mama siyā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanaṃ abhijjhā, sā parabhaṇḍassa attano nāmaneneva kammapatho hoti.
Among these, coveting others' possessions, thinking "Oh, if only this were mine," is abhijjhā (covetousness); it becomes a path of action only when one intends to appropriate others' possessions for oneself.
Trong số đó, sự tham muốn tài sản của người khác, như "Ước gì cái này là của tôi!", được gọi là abhijjhā. Nó trở thành con đường của nghiệp (kammapatha) chỉ khi tài sản của người khác được biến thành của mình.
‘‘Aho vatāyaṃ satto vinasseyyā’’ti evaṃ manopadoso byāpādo.
Malevolence, thinking "Oh, if only this being would perish," is byāpādo (ill will).
Sự ô nhiễm tâm (manopadoso) như "Ước gì chúng sinh này bị hủy diệt!" được gọi là byāpādo.
‘‘Natthi dinna’’ntyādinā nayena viparītadassanaṃ micchādiṭṭhi.
Wrong seeing, such as "There is no merit in giving," and so on, is micchādiṭṭhi (wrong view).
Sự thấy sai lầm (viparītadassanaṃ) theo cách "Không có sự bố thí" (Natthi dinna) và tương tự, được gọi là micchādiṭṭhi.
Ettha pana natthikaahetukaakiriyadiṭṭhīhiyeva kammapathabhedo.
Here, however, the paths of action are distinguished only by nihilistic, causeless, and non-action views.
Ở đây, chỉ có các tà kiến phủ nhận nghiệp (natthika), vô nhân (ahetuka) và vô tác (akiriyadiṭṭhīhi) mới tạo thành sự phân biệt của con đường nghiệp (kammapatha).
Imesaṃ pana aṅgādivavatthānavasena papañco tattha tattha (dī. ni. aṭṭha. 1.8; dha. sa. aṭṭha. 1 akusalakammapathakathā; pārā. aṭṭha. 2.172) āgatanayena daṭṭhabbo.
The detailed explanation regarding the definition of their factors and so forth should be understood according to the method found in the commentaries (e.g., Dīgha Nikāya Aṭṭhakathā 1.8; Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 1, Akusala Kammapatha Kathā; Pārājika Aṭṭhakathā 2.172).
Sự mở rộng (papañco) của những điều này, dựa trên sự xác định các yếu tố (aṅgādivavatthānavasena), cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā) và các văn bản khác.
Aññatrāpi viññattiyāti kāyavacīviññattiṃ vināpi, taṃ asamuṭṭhāpetvāpītyattho.
" Aññatrāpi viññattiyā (even without intimation)" means without kāya-viññatti and vacī-viññatti, or without generating them.
Aññatrāpi viññattiyā (ngay cả không có sự biểu hiện) có nghĩa là ngay cả khi không có thân biểu hiện (kāyaviññatti) và ngữ biểu hiện (vacīviññatti), tức là không khởi sinh chúng.
Viññattisamuṭṭhāpakacittasampayuttā cettha abhijjhādayo cetanāpakkhikāva honti.
Here, abhijjhā and the others, when accompanied by the mind that generates intimation, are indeed of the nature of volition.
Ở đây, tham lam (abhijjhā) và các điều tương tự, khi đi kèm với tâm khởi sinh sự biểu hiện (viññattisamuṭṭhāpakacitta), chúng thuộc về ý chí (cetanāpakkhikā).
58. Dosamūlena jāyantīti sahajātādipaccayena dosasaṅkhātamūlena, dosamūlakacittena vā jāyanti, na lobhamūlādīhi.
" Jāyanti dosamūlena (arise from a root of hatred)" means they arise through the root of hatred, which is a co-nascent or other condition, or from a mind rooted in hatred, and not from a root of greed, etc.
58. Dosamūlena jāyantī (sinh khởi từ gốc sân) có nghĩa là chúng sinh khởi từ gốc sân (dosa) do các duyên đồng sinh (sahajāta) và các duyên khác, hoặc do tâm có gốc sân, chứ không phải do gốc tham (lobhamūla) và các điều khác.
Hasamānāpi hi rājāno dosacitteneva pāṇavadhaṃ āṇāpenti, tathā pharusavācābyāpādesupi yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ.
Indeed, kings, even when smiling, command the taking of life with a mind rooted in hatred; similarly, this should be understood appropriately for harsh speech and ill will.
Ngay cả các vị vua khi ra lệnh sát sinh, dù đang cười, cũng là do tâm sân. Tương tự, trong lời nói thô ác (pharusavācā) và sân hận (byāpāda), cũng cần được hiểu theo cách phù hợp.
Micchādassanassa abhinivisitabbavatthūsu lobhapubbaṅgamameva abhinivisanato āha ‘‘micchādiṭṭhi ca lobhamūlenā’’ti.
Since wrong seeing, in the objects to be held to, is always preceded by greed, it is said: " micchādiṭṭhi ca lobhamūlenā (and wrong view is rooted in greed)."
Vì sự kiên định (abhinivisanato) vào các đối tượng cần kiên định trong tà kiến (micchādassana) luôn có lòng tham (lobha) đi trước, nên mới nói ‘‘micchādiṭṭhi ca lobhamūlenā’’ (và tà kiến cũng do gốc tham).
Sesāni cattāripi dvīhi mūlehi sambhavantīti yo tāva abhimataṃ vatthuṃ, anabhimataṃ vā attabandhuparittāṇādippayojanaṃ sandhāya harati, tassa adinnādānaṃ lobhamūlena hoti.
" Sesāni cattāripi dvīhi mūlehi sambhavantī (the other four arise from two roots)" means that when a person takes what is not given, whether it be a desirable object or an undesirable one, with the intention of protecting oneself or one's relatives, their taking of what is not given arises from a root of greed.
Sesāni cattāripi dvīhi mūlehi sambhavantī (bốn điều còn lại sinh khởi từ hai gốc) có nghĩa là: khi một người lấy trộm một vật mong muốn hoặc không mong muốn với mục đích bảo vệ bản thân, người thân, v.v., thì hành vi trộm cắp (adinnādāna) của người đó là do gốc tham (lobhamūlena).
Veraniyyātanatthaṃ harantassa dosamūlena.
For one who takes it for the purpose of vengeance, it arises from a root of hatred.
Đối với người lấy trộm để trả thù, hành vi đó là do gốc sân (dosamūlena).
Nītipāṭhakappamāṇato duṭṭhaniggahaṇatthaṃ parasantakaṃ harantānaṃ rājūnaṃ, brāhmaṇānañca ‘‘sabbamidaṃ brāhmaṇānaṃ rājūhi dinnaṃ, tesaṃ pana sabbadubbalabhāvena aññe paribhuñjanti, attasantakameva brāhmaṇā paribhuñjantī’’tyādīni vatvā sakasaññāya evaṃ yaṃ kiñci harantānaṃ, kammaphalasambandhāpavādīnañca mohamūlena.
According to the Nīti texts, for kings who seize others' property to suppress evildoers, and for brahmins who, saying such things as "All this has been given to brahmins by kings, but because of their extreme weakness, others enjoy it; brahmins enjoy only what is their own," seize anything with the perception of it being their own, and for those who deny the connection between kamma and its results, it arises from a root of delusion.
Theo tiêu chuẩn của các nhà Nīti (luật), đối với các vị vua và Bà-la-môn lấy tài sản của người khác để trừng phạt kẻ ác, hoặc những người nói rằng "Tất cả những thứ này đã được các vị vua ban cho Bà-la-môn, nhưng vì họ quá yếu đuối nên người khác sử dụng, Bà-la-môn chỉ sử dụng tài sản của mình", và những người lấy bất cứ thứ gì với ý nghĩ đó là của mình, cũng như những người phủ nhận mối liên hệ giữa nghiệp và quả nghiệp, hành vi đó là do gốc si (mohamūlena).
Evaṃ musāvādādīsupi yathārahaṃ yojetabbaṃ.
Similarly, this should be applied appropriately to false speech and so forth.
Tương tự, trong các trường hợp như nói dối (musāvāda) và các điều khác, cũng cần được áp dụng một cách phù hợp.
63. Chasu ārammaṇesu tividhakammavasena uppajjamānampetaṃ tividhaniyamena uppajjatīti āha ‘‘tathā dānasīlabhāvanāvasenā’’ti.
63. Even though this arises in connection with the six sense objects according to the three kinds of action, it arises according to a threefold classification; therefore, it is said: " tathā dānasīlabhāvanāvasenā (similarly, in terms of generosity, morality, and mental development)."
63. Mặc dù điều này (tức là nghiệp thiện dục giới) phát sinh trên sáu đối tượng (ārammaṇa) theo ba loại nghiệp, nhưng nó vẫn phát sinh theo ba quy tắc. Vì vậy, mới nói ‘‘tathā dānasīlabhāvanāvasenā’’ (cũng vậy, theo cách bố thí, giữ giới và tu tập).
Dasadhā niddisiyamānānaṃ hi dvinnaṃ, puna dvinnaṃ, tiṇṇañca yathākkamaṃ dānādīsu tīsveva saṅgaho.
Indeed, among the ten meritorious deeds, two are included under generosity, another two under morality, and three under mental development, respectively.
Trong số mười điều công đức (puññakiriyāvatthu) được chỉ ra, hai điều, rồi hai điều nữa, và ba điều, được gộp vào ba loại bố thí (dāna), giữ giới (sīla), và tu tập (bhāvanā) theo thứ tự.
Kāraṇaṃ panettha parato vakkhāma.
The reason for this will be explained later.
Lý do cho điều này sẽ được giải thích sau.
Chaḷārammaṇesu pana tividhakammadvāresu ca nesaṃ pavattiyojanā aṭṭhakathādīsu (dha. sa. aṭṭha. 156-159) āgatanayena gahetabbā.
However, their application to the six sense objects and the three doors of action should be understood according to the method found in the commentaries (Dhammasaṅgaṇī Aṭṭhakathā 156-159) and so forth.
Sự áp dụng sự phát sinh của chúng trên sáu đối tượng và ba cửa nghiệp cần được hiểu theo cách đã được trình bày trong các bản Chú giải (Aṭṭhakathā) và các tài liệu khác.
65. Dīyati etenāti dānaṃ, pariccāgacetanā.
65. It is given by this: thus dānaṃ (generosity), the volition of relinquishing.
65. Điều được cho đi (dīyati) được gọi là dānaṃ (bố thí), tức là ý chí từ bỏ (pariccāgacetanā).
Evaṃ sesesupi.
Similarly, for the rest.
Tương tự đối với các điều còn lại.
Sīlatīti sīlaṃ, kāyavacīkammāni samādahati, sammā ṭhapetītyattho, sīlayati vā upadhāretīti sīlaṃ, upadhāraṇaṃ panettha kusalānaṃ adhiṭṭhānabhāvo.
It establishes: thus sīlaṃ (morality); it regulates bodily and verbal actions, meaning it establishes them correctly; or, it upholds: thus sīlaṃ, and here, upholding means being the foundation for wholesome states.
Điều giữ gìn (sīlati) được gọi là sīlaṃ (giới), tức là điều hòa (samādahati), thiết lập đúng đắn (sammā ṭhapeti) các hành động thân (kāyakamma) và khẩu (vacīkamma); hoặc điều giữ gìn (sīlayati), điều hỗ trợ (upadhāreti) được gọi là sīlaṃ. Ở đây, sự hỗ trợ là việc trở thành nền tảng cho các điều thiện lành (kusala).
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sīle patiṭṭhāyā’’tyādi (saṃ. ni. 1.23, 192).
As it is said: "Sīle patiṭṭhāya (Established in morality)," and so on.
Như đã nói: "Dựa vào giới" (sīle patiṭṭhāya) và tương tự.
Bhāveti kusale dhamme āsevati vaḍḍheti etāyāti bhāvanā.
By this, one develops wholesome states, practices, and increases them: thus bhāvanā (mental development).
Điều mà nhờ đó các pháp thiện (kusale dhamme) được phát triển (bhāveti), được thực hành thường xuyên (āsevati), được tăng trưởng (vaḍḍheti), được gọi là bhāvanā (tu tập).
Apacāyati pūjāvasena sāmīciṃ karoti etenāti apacāyanaṃ.
By this, one performs respectful acts in the manner of veneration: thus apacāyanaṃ (reverence).
Điều mà nhờ đó người ta bày tỏ sự tôn kính (apacāyati), thực hành sự đúng đắn (sāmīciṃ karoti) theo cách cúng dường (pūjāvasena), được gọi là apacāyanaṃ (tôn kính).
Taṃtaṃkiccakaraṇe byāvaṭassa bhāvo veyyāvaccaṃ.
The state of being engaged in performing various duties is veyyāvaccaṃ (service).
Trạng thái của người bận rộn thực hiện các công việc cụ thể được gọi là veyyāvaccaṃ (phục vụ).
Attano santāne nibbattā patti dīyati etenāti pattidānaṃ.
By this, the merit produced in one's own continuum is given: thus pattidānaṃ (sharing of merit).
Điều mà nhờ đó công đức (patti) đã sinh khởi trong dòng tâm thức của mình được cho đi (dīyati), được gọi là pattidānaṃ (hồi hướng công đức).
Pattiṃ anumodati etāyāti pattānumodanā.
By this, one rejoices in merit: thus pattānumodanā (rejoicing in merit).
Điều mà nhờ đó người ta hoan hỷ (anumodati) với công đức (patti), được gọi là pattānumodanā (tùy hỷ công đức).
Dhammaṃ suṇanti etenāti dhammassavanaṃ.
By this, one hears the Dhamma: thus dhammassavanaṃ (hearing the Dhamma).
Điều mà nhờ đó người ta lắng nghe (suṇanti) Pháp (Dhamma), được gọi là dhammassavanaṃ (nghe Pháp).
Dhammaṃ desenti etāyāti dhammadesanā.
By this, one teaches the Dhamma: thus dhammadesanā (teaching the Dhamma).
Điều mà nhờ đó người ta thuyết giảng (desenti) Pháp, được gọi là dhammadesanā (thuyết Pháp).
Diṭṭhiyā ujukaraṇaṃ diṭṭhijukammaṃ.
Making one's view straight is diṭṭhijukammaṃ (straightening one's view).
Sự làm cho quan điểm (diṭṭhi) trở nên ngay thẳng (ujukaraṇaṃ) được gọi là diṭṭhijukammaṃ (làm cho kiến giải ngay thẳng).
Tattha sānusayasantānavato paresaṃ pūjānuggahakāmatāya attano vijjamānavatthupariccajanavasappavattacetanā dānaṃ nāma, dānavatthupariyesanavasena, dinnassa somanassacittena anussaraṇavasena ca pavattā pubbapacchābhāgacetanā ettheva samodhānaṃ gacchanti.
Among these, dānaṃ is the volition that arises from the desire to venerate and favor others, by relinquishing existing objects, in the continuum of a person with latent defilements. The preliminary and subsequent volitions, which arise from seeking objects for generosity or from recollecting the given object with a mind full of joy, are included in this.
Trong số đó, dānaṃ (bố thí) là ý chí phát sinh từ sự mong muốn cúng dường và giúp đỡ người khác, xuất phát từ dòng tâm thức có khuynh hướng tiềm ẩn (sānusayasantāna), thông qua việc từ bỏ những gì mình đang có. Các ý chí phát sinh trước và sau khi bố thí, như ý chí tìm kiếm vật bố thí và ý chí hoài niệm về vật đã bố thí với tâm hoan hỷ, đều được bao gồm trong đây.
Evaṃ sesesupi yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ.
Similarly, in the other cases, this should be understood appropriately.
Tương tự, các điều còn lại cũng cần được hiểu một cách phù hợp.
Niccasīlādivasena pañca, aṭṭha, dasa vā sīlāni samādiyantassa, paripūrentassa, asamādiyitvāpi sampattakāyavacīduccaritato viramantassa, pabbajantassa, upasampadamāḷake saṃvaraṃ samādiyantassa, catupārisuddhisīlaṃ paripūrentassa ca pavattacetanā sīlaṃ nāma.
Sīlaṃ is the volition that arises in one who undertakes, fulfills, or even without undertaking, abstains from physical and verbal misconduct; in one who goes forth into homelessness, undertakes the restraint in the ordination hall, or fulfills the fourfold purity of morality, according to regular morality and so forth, whether it be five, eight, or ten precepts.
Sīlaṃ (giới) là ý chí phát sinh trong dòng tâm thức của người thọ trì và hoàn thành năm, tám hoặc mười giới theo cách giới thường xuyên (niccasīla) và các loại khác; hoặc của người từ bỏ ác hạnh thân (kāyaduccarita) và khẩu (vacīduccarita) đã xảy ra ngay cả khi chưa thọ trì giới; hoặc của người xuất gia (pabbajantassa); hoặc của người thọ trì giới luật (saṃvara) trong lễ thọ cụ túc (upasampadamāḷaka); và của người hoàn thành Tứ thanh tịnh giới (catupārisuddhisīla).
Cattālīsāya kammaṭṭhānesu, khandhādīsu ca bhūmīsu parikammasammasanavasappavattā appanaṃ appattā gotrabhupariyosānacetanā bhāvanā nāma, niravajjavijjādipariyāpuṇanacetanāpi ettheva samodhānaṃ gacchati.
Bhāvanā is the volition that culminates in gotrabhū, which arises from preliminary consideration and analysis in the forty meditation subjects and the aggregates and other planes of existence, but has not yet reached absorption. The volition of learning blameless knowledge and so forth is also included in this.
Bhāvanā (tu tập) là ý chí phát sinh từ việc thực hành sơ khởi (parikamma) và quán xét (sammasana) trên bốn mươi đề mục thiền (kammaṭṭhāna) và các cảnh giới (bhūmi) như uẩn (khandha) và các điều khác, chưa đạt đến an chỉ (appanā), và kết thúc ở chuyển tộc (gotrabhū). Ý chí học hỏi các kiến thức vô tội (niravajjavijjā) và các điều khác cũng được bao gồm trong đây.
Vayasā, guṇehi ca jeṭṭhānaṃ cīvarādīsu paccāsārahitena asaṃkiliṭṭhajjhāsayena paccuṭṭhānaāsanābhinīhārādividhinā bahumānakaraṇacetanā apacāyanaṃ nāma.
Apacāyanaṃ is the volition of showing great respect to those who are senior by age and virtues, without any expectation of gain such as robes, through means like rising to greet them and offering them a seat, with an unblemished intention.
Apacāyanaṃ (tôn kính) là ý chí thể hiện sự tôn trọng lớn lao đối với những người lớn tuổi hơn về tuổi tác và phẩm hạnh, thông qua các hành vi như đứng dậy chào (paccuṭṭhāna) và dọn chỗ ngồi (āsanābhinīhāra), với tâm không ô nhiễm (asaṃkiliṭṭhajjhāsaya) và không có sự mong đợi về các lợi lộc như y áo.
Tesameva, gilānānañca yathāvuttajjhāsayena taṃtaṃkiccakaraṇacetanā veyyāvaccaṃ nāma.
Veyyāvaccaṃ is the volition of performing various duties for those same individuals and for the sick, with the aforementioned intention.
Veyyāvaccaṃ (phục vụ) là ý chí thực hiện các công việc cụ thể cho những người đó và cho những người bệnh, với tâm không ô nhiễm như đã nói.
Attano santāne nibbattassa puññassa parehi sādhāraṇabhāvaṃ paccāsīsanacetanā pattidānaṃ nāma.
Pattidānaṃ is the volition of wishing for the merit generated in one's own continuum to be shared with others.
Pattidānaṃ (hồi hướng công đức) là ý chí mong muốn chia sẻ công đức đã sinh khởi trong dòng tâm thức của mình với người khác.
Parehi dinnassa, adinnassapi vā puññassa maccheramalavinissaṭena cittena abbhānumodanacetanā pattānumodanā nāma.
Pattānumodanā is the volition of repeatedly rejoicing with a mind free from the stain of stinginess in the merit given by others, or even in merit not given.
Pattānumodanā (tùy hỷ công đức) là ý chí hoan hỷ với công đức đã được người khác hồi hướng hoặc ngay cả khi chưa được hồi hướng, với tâm đã thoát khỏi cấu uế keo kiệt (maccheramala).
Evamimaṃ dhammaṃ sutvā tattha vuttanayena paṭipajjanto ‘‘lokiyalokuttaraguṇavisesassa bhāgī bhavissāmi, bahussuto vā hutvā paresaṃ dhammadesanādīhi anuggaṇhissāmī’’ti evaṃ attano, paresaṃ vā hitapharaṇavasappavattena asaṃkiliṭṭhajjhāsayena hitūpadesasavanacetanā dhammassavanaṃ nāma, niravajjavijjādisavanacetanāpi ettheva saṅgayhati.
Thus, dhammassavanaṃ is the volition of hearing beneficial advice with an unblemished intention, which arises from a desire to spread benefit to oneself or others, thinking, "Having heard this Dhamma and practicing according to what is stated therein, I shall partake of special mundane and supramundane qualities, or, having become learned, I shall benefit others through teaching the Dhamma and so forth." The volition of hearing blameless knowledge and so forth is also included in this.
Dhammassavanaṃ (nghe Pháp) là ý chí lắng nghe những lời khuyên hữu ích với tâm không ô nhiễm, phát sinh từ việc mong muốn lợi ích cho bản thân hoặc người khác, như "Sau khi nghe Pháp này, tôi sẽ thực hành theo cách đã được nói trong đó, để trở thành người có phần trong các phẩm hạnh siêu thế và thế gian, hoặc trở thành người đa văn để giúp đỡ người khác bằng cách thuyết Pháp và các điều khác." Ý chí lắng nghe các kiến thức vô tội và các điều khác cũng được bao gồm trong đây.
Lābhasakkārādinirapekkhatāya yoniso manasi karoto hitūpadesacetanā dhammadesanā nāma, niravajjavijjādiupadisanacetanāpi ettheva saṅgahaṃ gacchati.
Dhammadesanā is the volition of giving beneficial advice with proper attention, without being dependent on gain, honor, etc. The volition of teaching blameless knowledge and so forth is also included in this.
Dhammadesanā (thuyết Pháp) là ý chí khuyên bảo hữu ích của người quán xét đúng đắn (yoniso manasi karoto), không phụ thuộc vào lợi lộc và sự tôn kính. Ý chí khuyên bảo các kiến thức vô tội và các điều khác cũng được bao gồm trong đây.
‘‘Atthi dinna’’ntyādinayappavattasammādassanavasena diṭṭhiyā ujukaraṇaṃ diṭṭhijukammaṃ nāma.
Diṭṭhijukammaṃ is the act of straightening one's view through right seeing, which manifests in ways such as "There is merit in giving."
Diṭṭhijukammaṃ (làm cho kiến giải ngay thẳng) là việc làm cho kiến giải trở nên ngay thẳng thông qua sự thấy đúng đắn, phát sinh theo cách "Có sự bố thí" (Atthi dinna) và tương tự.
Yadi evaṃ ñāṇavippayuttacittuppādassa diṭṭhijukammapuññakiriyabhāvo na labbhatīti?
If so, does this mean that a thought-moment dissociated from knowledge cannot be a meritorious deed of straightening one's view?
Nếu vậy, thì sự việc tâm sở hữu trí tuệ không được coi là công đức làm cho kiến giải ngay thẳng (diṭṭhijukammapuññakiriyabhāvo na labbhati) phải không?
No na labbhati purimapacchimacetanānampi taṃtaṃpuññakiriyāsveva saṅgaṇhanato.
No, it is not unobtainable; rather, it is obtainable, because even the earlier and later volitions are included in their respective wholesome actions.
Không phải là không thể đạt được, vì các tâm sở ý chí (cetanā) trước và sau cũng được bao gồm trong các hành vi công đức (puññakiriyā) tương ứng.
Kiñcāpi hi ujukaraṇavelāyaṃ ñāṇasampayuttameva cittaṃ hoti, purimapacchābhāge pana ñāṇavippayuttampi sambhavatīti tassapi diṭṭhijukammabhāvo upapajjatīti alamatippapañcena.
For, although at the time of rectifying, the mind is indeed accompanied by knowledge, yet in the earlier and later parts, it can also be disconnected from knowledge. Therefore, the state of rectifying one's view (diṭṭhijukamma) is applicable even to that*. Enough of this excessive elaboration.
Thật vậy, mặc dù trong lúc làm cho thẳng thắn, tâm chỉ là tương ưng với tuệ (ñāṇasampayutta), nhưng ở phần trước và sau, tâm không tương ưng với tuệ (ñāṇavippayutta) cũng có thể xảy ra, do đó, trạng thái của nghiệp làm cho kiến chấp (diṭṭhi) ngay thẳng cũng có thể được chấp nhận. Vậy là đủ cho sự giải thích quá mức.
Imesu pana dasasu pattidānānumodanā dāne saṅgahaṃ gacchanti taṃsabhāvattā.
Among these ten, the transference of merit (pattidāna) and rejoicing in others' merit (anumodanā) are included in dāna (generosity), due to their nature being akin to it.
Trong mười điều này, việc hồi hướng phước (pattidāna) và tùy hỷ phước (anumodanā) được bao gồm trong bố thí (dāna) vì chúng có bản chất tương tự.
Dānampi hi issāmaccherānaṃ paṭipakkhaṃ, etepi.
Indeed, dāna is an antithesis to envy and avarice, and so are these.
Bố thí là đối nghịch với sự ganh tỵ (issā) và xan tham (macchera), và những điều này (hồi hướng phước và tùy hỷ phước) cũng vậy.
Tasmā samānappaṭipakkhatāya ekalakkhaṇattā te dānamayapuññakiriyavatthumhi saṅgayhanti.
Therefore, by having the same antithesis and being of a single characteristic, they are included in the meritorious action of dāna (dānamayapuññakiriyavatthu).
Do đó, vì chúng có cùng tính đối nghịch và cùng một đặc tính, nên chúng được bao gồm trong các nền tảng của hành vi công đức thuộc về bố thí (dānamayapuññakiriyavatthu).
Apacāyanaveyyāvaccāsīlamayapuññeva saṅgayhanti cārittasīlabhāvato.
Reverence (apacāyana) and service (veyyāvacca) are included in the meritorious action of sīla (sīlamayapuñña), being of the nature of customary virtue (cārittasīla).
Sự cung kính (apacāyana) và phục vụ (veyyāvacca) được bao gồm trong các công đức thuộc về giới (sīlamaya) vì chúng là những giới hạnh (cārittasīla).
Desanāsavanadiṭṭhijukā pana kusaladhammāsevanabhāvato bhāvanāmaye saṅgahaṃ gacchantīti (dī. ni. ṭī. 3.305) ācariya dhammapālattherena vuttaṃ.
However, teaching (desanā), listening (savanā), and rectifying one's view (diṭṭhijukamma) are included in the meritorious action of meditation (bhāvanāmaya), due to their nature as repeated cultivation of wholesome states, as stated by the elder Acariya Dhammapāla.
Còn việc thuyết pháp (desanā), lắng nghe pháp (savana) và làm cho kiến chấp ngay thẳng (diṭṭhijukamma) thì được bao gồm trong tu tập (bhāvanā) vì chúng là sự thực hành các pháp thiện, như đã được Tôn giả Dhammapāla giải thích.
Apare pana ‘‘desento, suṇanto ca desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā lakkhaṇāni paṭivijjha paṭivijjha deseti, suṇāti ca, tāni ca desanāsavanāni paṭivedhamevāharantīti desanāsavanābhāvanāmaye saṅgahaṃ gacchantī’’ti vadanti.
Others, however, say: "One who teaches and one who listens send forth knowledge according to the teaching, and repeatedly penetrates the characteristics. These acts of teaching and listening lead to penetration. Therefore, teaching and listening are included in the meritorious action of meditation (bhāvanāmaya)."
Những vị khác lại nói rằng: “Khi thuyết pháp và lắng nghe pháp, người ta gửi tuệ (ñāṇa) theo lời thuyết giảng, thấu đạt các đặc tính lặp đi lặp lại, thuyết giảng và lắng nghe. Những việc thuyết pháp và lắng nghe pháp này mang lại sự thấu đạt (paṭivedha), do đó, việc thuyết pháp và lắng nghe pháp được bao gồm trong tu tập (bhāvanā).”
Dhammadānasabhāvato desanā dānamaye saṅgahaṃ gacchatītipi sakkā vattuṃ.
It can also be said that teaching (desanā) is included in dāna, due to its nature as a gift of Dhamma (dhammadāna).
Cũng có thể nói rằng việc thuyết pháp được bao gồm trong bố thí (dānamaya) vì nó có bản chất là bố thí pháp (dhammadāna).
Tathā hi vuttaṃ ‘‘sabbadānaṃ dhammadānaṃ jinātī’’ti (dha. pa. 354).
Thus it is said: "The gift of Dhamma excels all other gifts."
Như đã nói: “Bố thí pháp thắng mọi bố thí.”
Tathā diṭṭhijukammaṃ sabbatthāpi sabbesaṃ niyamanalakkhaṇattā.
Similarly, rectifying one's view (diṭṭhijukamma) is a characteristic that determines the outcome of all wholesome actions everywhere.
Tương tự, việc làm cho kiến chấp ngay thẳng (diṭṭhijukamma) là đặc tính quy định cho tất cả mọi thứ ở khắp mọi nơi.
Dānādīsu hi yaṃ kiñci ‘‘atthi dinna’’ntyādinayappavattāya sammādiṭṭhiyā visodhitaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ, evañca katvā dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.305; dha. sa. aṭṭha. 156-159 puññākiriyavatthādikathā) ‘‘diṭṭhijukammaṃ sabbesaṃ niyamalakkhaṇa’’nti vuttaṃ.
For, any meritorious action such as dāna, when purified by right view (sammādiṭṭhi) that asserts "there is what is given," etc., becomes greatly fruitful and greatly beneficial. It is in this way that it is stated in the Dīghanikāyaṭṭhakathā: "Rectifying one's view is the determining characteristic for all*."
Thật vậy, bất kỳ công đức nào trong bố thí (dāna) và các điều khác, nếu được thanh lọc bằng chánh kiến (sammādiṭṭhi) phát sinh theo cách như “có sự cho”, v.v., thì sẽ có quả lớn và lợi ích lớn. Và khi làm như vậy, trong Dīghanikāyaṭṭhakathā đã nói: “Việc làm cho kiến chấp ngay thẳng là đặc tính quy định cho tất cả.”
Evaṃ dānasīlabhāvanāvasena tīsu itaresaṃ saṅgaṇhanato saṅkhepato tividhameva puññakiriyavatthu hotīti daṭṭhabbaṃ, tathā ceva ācariyena heṭṭhā dassitaṃ.
Thus, it should be understood that the bases of meritorious action (puññakiriyavatthu) are briefly of three kinds – dāna, sīla, and bhāvanā – because the others are included in these, and the Acariya has shown it below in the same way.
Như vậy, cần phải hiểu rằng tóm lại, chỉ có ba loại nền tảng của hành vi công đức (puññakiriyavatthu) là bố thí (dāna), giới (sīla) và tu tập (bhāvanā), vì các điều khác được bao gồm trong ba điều này. Và điều này đã được vị Thầy trình bày ở phần dưới.
67. Manokammameva viññattisamuṭṭhāpakattābhāvena kāyadvārādīsu appavattanato.
67. Mental action (manokamma), because it does not operate through the doors of body, etc., due to the absence of producing intimations (viññatti).
67. Chỉ là ý nghiệp (manokamma) vì không tạo ra ý biểu tri (viññatti), nên không hoạt động ở cửa thân (kāyadvāra) và các cửa khác.
Tañca rūpāvacarakusalaṃ bhāvanāmayaṃ dānādivasena appavattanato.
And that rūpāvacara wholesome karma is bhāvanāmaya (meditation-related) because it does not operate in terms of dāna, etc.
Và nghiệp thiện thuộc sắc giới (rūpāvacarakusala) đó là tu tập (bhāvanāmaya) vì nó không hoạt động theo cách bố thí (dāna) và các điều khác.
Appanāppattaṃ pubbabhāgappavattānaṃ kāmāvacarabhāvato.
It attains absorption (appanāpattam) because the preliminary stages are kāmāvacara (sensory sphere).
Đạt đến cận định (appanāppattaṃ) vì các tâm tu tập (bhāvanā) phát sinh ở giai đoạn trước thuộc dục giới (kāmāvacara).
Jhānaṅgabhedenāti paṭipadādibhedato anekavidhattepi aṅgātikkamavasena nibbattajjhānaṅgabhedato pañcavidhaṃ hoti.
By the distinction of jhāna factors, although it is of many kinds due to distinctions such as practice (paṭipadā), it is of five kinds due to the distinctions of the jhāna factors arising through the transcendence of lower factors.
Theo sự phân loại các chi thiền (jhānaṅgabheda), mặc dù có nhiều loại theo sự phân biệt về đạo lộ (paṭipadā) và các điều khác, nhưng nó có năm loại theo sự phân biệt các chi thiền phát sinh do vượt qua các chi (của thiền thấp hơn).
69. Etthāti imesu pākaṭṭhānavasena catubbidhesu kammesu.
69. Here, in these four types of karma in terms of their prominent positions.
69. Ở đây (ettha), tức là trong bốn loại nghiệp hiển nhiên này.
Uddhaccarahitanti uddhaccasahagatacetanārahitaṃ ekādasavidhaṃ akusalakammaṃ.
Devoid of uddhacca (uddhaccarahitaṃ) means eleven types of unwholesome karma devoid of uddhacca-associated volition.
Không có phóng dật (uddhaccarahitaṃ) là mười một loại nghiệp bất thiện không có tâm sở ý chí (cetanā) tương ưng với phóng dật (uddhacca).
Kiṃ panettha kāraṇaṃ adhimokkhavirahena sabbadubbalampi vicikicchāsahagataṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, adhimokkhasampayogena tato balavantampi uddhaccasahagataṃ nākaḍḍhatīti?
What is the reason here that mind accompanied by doubt (vicikicchāsahagataṃ), though weakest of all due to lack of determination (adhimokkha), draws rebirth (paṭisandhi), but mind accompanied by restlessness (uddhaccasahagataṃ), though stronger than that due to association with determination, does not draw it?
Nguyên nhân ở đây là gì? Ngay cả tâm tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsahagataṃ), yếu kém nhất vì không có thắng giải (adhimokkha), vẫn có thể kéo theo tái sinh (paṭisandhi), nhưng tâm tương ưng với phóng dật (uddhaccasahagataṃ), mạnh hơn vì tương ưng với thắng giải, lại không kéo theo tái sinh?
Paṭisandhidānasabhāvābhāvato.
Due to the absence of the nature of generating rebirth (paṭisandhidāna).
Vì nó không có khả năng cho tái sinh.
Balavaṃ ākaḍḍhati, dubbalaṃ nākaḍḍhatīti hi ayaṃ vicāraṇā paṭisandhidānasabhāvesuyeva.
For, this inquiry about "the strong draws, the weak does not draw" applies only to those which have the nature of generating rebirth.
Thật vậy, sự xem xét này, rằng cái mạnh kéo theo (tái sinh) và cái yếu không kéo theo, chỉ áp dụng cho những tâm có khả năng cho tái sinh.
Yassa pana paṭisandhidānasabhāvoyeva natthi, na tassa balavabhāvo paṭisandhiākaḍḍhane kāraṇaṃ.
But for that which itself has no nature of generating rebirth, its strength is not a cause for drawing rebirth.
Còn đối với cái không có khả năng cho tái sinh, thì trạng thái mạnh mẽ của nó không phải là nguyên nhân để kéo theo tái sinh.
Kathaṃ panetaṃ viññātabbaṃ uddhaccasahagatassa paṭisandhidānasabhāvo natthīti?
How, then, is this to be known, that the mind accompanied by restlessness (uddhaccasahagata) has no nature of generating rebirth?
Nhưng làm thế nào để biết rằng tâm tương ưng với phóng dật không có khả năng cho tái sinh?
Dassanenapahātabbesu anāgatattā.
Because it is not included among those to be abandoned by seeing (dassana).
Vì nó không được bao gồm trong những điều phải đoạn trừ bằng sự thấy (dassana).
Tividhā hi akusalā dassanena pahātabbā, bhāvanāya pahātabbā, siyā dassanena pahātabbā, siyā bhāvanāya pahātabbāti.
Indeed, unwholesome states are of three kinds: to be abandoned by seeing, to be abandoned by development, and some to be abandoned by seeing, some by development.
Thật vậy, có ba loại bất thiện: những điều phải đoạn trừ bằng sự thấy, những điều phải đoạn trừ bằng tu tập (bhāvanā), và những điều có thể phải đoạn trừ bằng sự thấy, có thể phải đoạn trừ bằng tu tập.
Tattha diṭṭhisahagatavicikicchāsahagatacittuppādā dassanena pahātabbā nāma paṭhamaṃ nibbānadassanavasena ‘‘dassana’’nti laddhanāmena sotāpattimaggena pahātabbattā.
Among these, consciousness-moments accompanied by wrong view (diṭṭhisahagata) and accompanied by doubt (vicikicchāsahagata) are called "to be abandoned by seeing" because they are abandoned by the Stream-entry path (sotāpattimagga), which is called "seeing" as it is the initial seeing of Nibbāna.
Trong đó, các tâm sở phát sinh tương ưng với tà kiến (diṭṭhisahagata) và tương ưng với hoài nghi (vicikicchāsahagata) được gọi là những điều phải đoạn trừ bằng sự thấy, vì chúng phải được đoạn trừ bằng Sơ quả Tu-đà-hoàn (sotāpattimagga), mà Sơ quả này được gọi là “sự thấy” vì nó là sự thấy Niết-bàn đầu tiên.
Uddhaccasahagatacittuppādo bhāvanāya pahātabbo nāma aggamaggena pahātabbattā.
The consciousness-moment accompanied by restlessness (uddhaccasahagatacittuppādo) is called "to be abandoned by development" because it is abandoned by the Arahantship path (aggamagga).
Tâm sở phát sinh tương ưng với phóng dật được gọi là điều phải đoạn trừ bằng tu tập, vì nó phải được đoạn trừ bằng A-la-hán đạo (aggamagga).
Uparimaggattayañhi paṭhamamaggena diṭṭhanibbāne bhāvanāvasena pavattanato ‘‘bhāvanā’’ti vuccati.
For, the three higher paths are called "development" (bhāvanā) because they proceed by way of development with regard to the Nibbāna seen by the first path.
Thật vậy, ba đạo quả cao hơn được gọi là “tu tập” vì chúng hoạt động theo cách tu tập (bhāvanā) trên Niết-bàn đã được thấy bởi Sơ đạo.
Diṭṭhivippayuttadomanassasahagatacittuppādā pana siyā dassanena pahātabbā, siyā bhāvanāya pahātabbā tesaṃ apāyanibbattakāvatthāya paṭhamamaggena, sesabahalābahalāvatthāya uparimaggehi pahīyamānattā.
Consciousness-moments dissociated from wrong view (diṭṭhivippayutta) and accompanied by displeasure (domanassasahagata), however, are some to be abandoned by seeing and some by development, because they are abandoned by the first path in their aspect of leading to woeful states, and by the higher paths in their aspect of being gross or subtle remnants.
Còn các tâm sở phát sinh không tương ưng với tà kiến (diṭṭhivippayutta) và tương ưng với ưu (domanassasahagata) thì có thể phải đoạn trừ bằng sự thấy, có thể phải đoạn trừ bằng tu tập, vì chúng được đoạn trừ bằng Sơ đạo đối với trạng thái tạo ra các cõi khổ, và bằng các đạo cao hơn đối với các trạng thái nặng nhẹ còn lại.
Tattha siyā dassanena pahātabbampi dassanena pahātabbasāmaññena idha ‘‘dassanena pahātabba’’nti voharanti.
Among these, even those that are "some to be abandoned by seeing" are here referred to as "to be abandoned by seeing" by reason of their commonality with those abandoned by seeing.
Trong đó, ngay cả điều có thể phải đoạn trừ bằng sự thấy cũng được gọi là “phải đoạn trừ bằng sự thấy” ở đây theo nghĩa chung của việc phải đoạn trừ bằng sự thấy.
Yadi ca uddhaccasahagataṃ paṭisandhiṃ dadeyya, tadā akusalapaṭisandhiyā sugatiyaṃ asambhavato apāyesveva dadeyya.
And if uddhaccasahagata were to give rebirth, then since unwholesome rebirth cannot occur in a good destination, it would only give rebirth in the woeful states.
Và nếu tâm tương ưng với phóng dật có thể cho tái sinh, thì khi đó, vì tái sinh bất thiện không thể xảy ra ở cõi thiện, nó sẽ chỉ cho tái sinh ở các cõi khổ.
Apāyagamanīyañca avassaṃ dassanena pahātabbaṃ siyā.
And that which leads to woeful states would necessarily be "to be abandoned by seeing."
Và điều dẫn đến cõi khổ nhất định phải là điều phải đoạn trừ bằng sự thấy.
Itarathā apāyagamanīyassa appahīnattā sekkhānaṃ apāyuppatti āpajjati, na ca panetaṃ yuttaṃ ‘‘catūhapāyehi ca vippamutto (khu. pā. 6.11; su. ni. 234), avinipātadhammo’’ti (pārā. 21; saṃ. ni. 5.998) ādivacanehi saha virujjhanato.
Otherwise, if that which leads to woeful states were not abandoned, then the occurrence of woeful states would befall trainees (sekkha), which is not appropriate, as it would contradict declarations such as "liberated from the four woeful states" and "of a nature not to fall into ruin."
Nếu không, vì điều dẫn đến cõi khổ chưa được đoạn trừ, sẽ xảy ra việc các bậc Hữu học (sekkhā) tái sinh vào cõi khổ, nhưng điều này không hợp lý vì nó mâu thuẫn với các lời dạy như: “đã thoát khỏi bốn cõi khổ” và “không rơi vào ác đạo.”
Sati ca panetassa dassanena pahātabbabhāve ‘‘siyā dassanena pahātabbā’’ti imassa vibhaṅge vattabbaṃ siyā, na ca panetaṃ vuttanti.
And if it were of the nature to be abandoned by seeing, it should have been stated in the division of "some to be abandoned by seeing," but it was not stated.
Và nếu nó có trạng thái phải đoạn trừ bằng sự thấy, thì điều này lẽ ra phải được nói trong phần phân tích về “có thể phải đoạn trừ bằng sự thấy”, nhưng điều đó lại không được nói.
Atha siyā ‘‘apāyagāminiyo rāgo doso moho tadekaṭṭhā ca kilesā’’ti evaṃ dassanena pahātabbesu vuttattā uddhaccasahagatacetanāya tattha saṅgaho sakkā vattunti.
Now, someone might say, "It is stated among those to be abandoned by seeing as 'greed, hatred, delusion, and defilements associated with them, which lead to woeful states'; therefore, uddhaccasahagata-cetanā can be included there."
Nếu có ai nói: “Vì đã nói trong những điều phải đoạn trừ bằng sự thấy rằng ‘tham, sân, si và các phiền não đồng sinh với chúng là những điều dẫn đến cõi khổ’, nên có thể nói rằng tâm sở ý chí tương ưng với phóng dật được bao gồm trong đó.”
Taṃ na, tassa ekantato bhāvanāya pahātabbabhāvena vuttattā.
That is not correct, because it has been stated to be exclusively of the nature to be abandoned by development.
Điều đó không đúng, vì nó đã được nói là điều phải đoạn trừ hoàn toàn bằng tu tập.
Vuttañhetaṃ – ‘‘katame dhammā bhāvanāya pahātabbā?
Indeed, it has been said: "Which phenomena are to be abandoned by development?
Điều này đã được nói: “Những pháp nào phải đoạn trừ bằng tu tập?
Uddhaccasahagato cittuppādo’’ti (dha. sa. 1406), tasmā dassanena pahātabbesu avacanaṃ imassa paṭisandhidānābhāvaṃ sādheti.
The consciousness-moment accompanied by restlessness (uddhaccasahagato cittuppādo)." Therefore, its not being mentioned among those to be abandoned by seeing proves its lack of rebirth-generating power.
Tâm sở phát sinh tương ưng với phóng dật.” Do đó, việc không đề cập đến nó trong những điều phải đoạn trừ bằng sự thấy chứng minh rằng nó không có khả năng cho tái sinh.
Nanu ca paṭisambhidāvibhaṅge –
But is it not the case that in the Paṭisambhidā-Vibhaṅga –
Chẳng phải trong Paṭisambhidāvibhaṅga đã nói rằng:
‘‘Yasmiṃ samaye akusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti upekkhāsahagataṃ uddhaccasampayuttaṃ rūpārammaṇaṃ vā…pe… dhammārammaṇaṃ vā, yaṃ yaṃ vā panārabbha tasmiṃ samaye phasso hoti…pe… avikkhepo hoti, ime dhammā akusalā.
"At the time when unwholesome consciousness has arisen, accompanied by equanimity, associated with restlessness (uddhacca), having a visible form as its object, or... and so on... having a mental phenomenon as its object, or having whatever else as its object, at that time there is contact... and so on... there is non-distraction. These phenomena are unwholesome.
“Vào thời điểm mà tâm bất thiện phát sinh, tương ưng với xả, tương ưng với phóng dật, có sắc làm đối tượng… hoặc có pháp làm đối tượng, bất cứ đối tượng nào mà nó nương tựa vào, vào thời điểm đó có xúc… có bất loạn (avikkhepa), những pháp này là bất thiện.
Imesu dhammesu ñāṇaṃ dhammapaṭisambhidā, tesaṃ vipāke ñāṇaṃ atthapaṭisambhidā’’ti (vibha. 730-731) –
Knowledge of these phenomena is Dhammapaṭisambhidā; knowledge of their result is Atthapaṭisambhidā" –
Tuệ về những pháp này là Pháp Vô Ngại Giải (Dhammapaṭisambhidā), tuệ về quả của chúng là Nghĩa Vô Ngại Giải (Attthapaṭisambhidā).”
Evaṃ uddhaccasahagatacittuppādaṃ uddharitvā tassa vipākopi uddhaṭoti kathamassa paṭisandhidānābhāvo sampaṭicchitabboti?
Thus, having presented the consciousness-moment accompanied by restlessness (uddhaccasahagatacittuppāda), its result has also been presented. So, how can its lack of rebirth-generating power be accepted?
Như vậy, tâm sở phát sinh tương ưng với phóng dật đã được nêu ra, và quả của nó cũng đã được nêu ra, vậy làm sao có thể chấp nhận rằng nó không có khả năng cho tái sinh?
Nāyaṃ paṭisandhidānaṃ sandhāya uddhaṭo.
This* was not stated with reference to the result of rebirth.
Đây không phải là nói đến việc cho tái sinh.
Atha kho pavattivipākaṃ sandhāya.
But rather, with reference to the result of process (pavattivipāka).
Mà là nói đến quả của sự tiếp diễn (pavattivipāka).
Paṭṭhāne pana –
In the Paṭṭhāna, however –
Còn trong Paṭṭhāna thì—
Dassanena pahātabbacetanāya eva sahajātanānākkhaṇikakammapaccayabhāvaṃ uddharitvā ‘‘sahajātā bhāvanāya pahātabbā cetanā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.8.89) bhāvanāya pahātabbacetanāya sahajātakammapaccayabhāvova uddhaṭo, na pana nānākkhaṇikakammapaccayabhāvo, na ca nānākkhaṇikakammapaccayaṃ vinā paṭisandhiākaḍḍhanaṃ atthi, tasmā natthi tassa sabbathāpi paṭisandhidānanti.
Having extracted only the conditionality of sahajāta and nānākkhaṇika kamma as a condition for volition to be abandoned by seeing,* “‘Volition arising concomitantly and to be abandoned by development is a condition for mind-originated matter by way of kamma-condition’” extracted only the concomitant kamma-conditionality of volition to be abandoned by development, but not the nānākkhaṇika kamma-conditionality; and without nānākkhaṇika kamma-condition, there is no drawing forth of rebirth-linking. Therefore, there is no rebirth-linking result whatsoever for it.
Sau khi đã nêu lên trạng thái làm nghiệp duyên đồng sanh và dị thời chỉ của tư tác cần được đoạn trừ bằng kiến đạo, rồi nói rằng "tư tác đồng sanh cần được đoạn trừ bằng tu tập là duyên cho các sắc do tâm sanh khởi bằng nghiệp duyên", chỉ có trạng thái làm nghiệp duyên đồng sanh của tư tác cần được đoạn trừ bằng tu tập được nêu lên, còn trạng thái làm nghiệp duyên dị thời thì không. Và không có sự lôi kéo quả tái sanh nếu không có nghiệp duyên dị thời. Do đó, tâm tương ưng phóng dật ấy hoàn toàn không cho quả tái sanh.
Yaṃ paneke vadanti ‘‘uddhaccacetanā ubhayavipākampi na deti paṭṭhāne nānākkhaṇikakammapaccayabhāvassa anuddhaṭattā’’ti, taṃ tesaṃ matimattaṃ paṭisambhidāvibhaṅge uddhaccasahagatānampi pavattivipākassa uddhaṭattā, paṭṭhāne ca paṭisandhivipākabhāvameva sandhāya nānākkhaṇikakammapaccayabhāvassa anuddhaṭattā.
As for what some say, “‘Distracted volition does not produce both kinds of results (rebirth-linking and process results) because its nānākkhaṇika kamma-conditionality is not mentioned in the Paṭṭhāna’,” that is merely their own opinion. This is because in the Paṭisambhidāvibhaṅga, the process-result for even uddhacca-sahagata is explicitly stated, and in the Paṭṭhāna, the non-mentioning of nānākkhaṇika kamma-conditionality refers only to the absence of rebirth-linking results.
Còn điều một số vị nói rằng "tư tác phóng dật không cho cả hai loại quả (tái sanh và bình nhật) vì trạng thái làm nghiệp duyên dị thời không được nêu lên trong bộ Paṭṭhāna", đó chỉ là quan điểm của họ. Bởi vì trong Phân Tích Vô Ngại Giải Đạo (Paṭisambhidāvibhaṅga), quả bình nhật của các tâm tương ưng phóng dật cũng đã được nêu lên, và trong bộ Paṭṭhāna, trạng thái làm nghiệp duyên dị thời không được nêu lên là nhắm đến việc không có quả tái sanh.
Yadi hi pavattivipākaṃ sandhāya nānākkhaṇikakammapaccayabhāvo vucceyya, tadā paṭisandhivipākampissa maññeyyunti labbhamānassapi pavattivipākassa vasena nānākkhaṇikakammapaccayabhāvo na vutto, tasmā na sakkā tassa pavattivipākaṃ nivāretuṃ.
For if nānākkhaṇika kamma-conditionality were stated with reference to process results, then they might also assume rebirth-linking results. Therefore, nānākkhaṇika kamma-conditionality, though it could occur with process results, was not stated. For this reason, it is not possible to deny its process results.
Thật vậy, nếu trạng thái làm nghiệp duyên dị thời được nói đến nhắm đến quả bình nhật, thì người ta có thể nghĩ rằng nó cũng có quả tái sanh. Do đó, trạng thái làm nghiệp duyên dị thời đã không được nói đến theo phương diện quả bình nhật, dù quả này có thể đạt được. Vì vậy, không thể ngăn cản quả bình nhật của nó.
Tenāha ‘‘pavattiyaṃ panā’’tyādi.
That is why it is stated, “but in the process…” and so on.
Do đó, ngài đã nói "pavattiyaṃ panā" (còn trong thời bình nhật) v.v...
Ācariyabuddhamittādayo pana atthi uddhaccasahagataṃ bhāvanāya pahātabbampi.
However, Acariya Buddhamitta and others state that there is also uddhacca-sahagata that is to be abandoned by development.
Còn các vị như Trưởng lão Buddhamitta thì cho rằng có loại tâm tương ưng phóng dật cần được đoạn trừ bằng tu tập.
Atthi na bhāvanāya pahātabbampi, tesu bhāvanāya pahātabbaṃ sekkhasantānappavattaṃ, itaraṃ puthujjanasantānappavattaṃ, phaladānañca puthujjanasantānappavattasseva na itarassāti evaṃ uddhaccasahagataṃ dvidhā vibhajitvā ekassa ubhayavipākadānaṃ, ekassa sabbathāpi vipākābhāvaṃ vaṇṇenti.
There is also that which is not to be abandoned by development. Among these, that which is to be abandoned by development occurs in the continuum of a sekkha (one in training), while the other occurs in the continuum of a puthujjana (ordinary person). And the giving of results is only for that which occurs in the continuum of a puthujjana, not for the other. Thus, they explain uddhacca-sahagata by dividing it into two, describing one as giving both kinds of results, and the other as having no results whatsoever.
Và có loại không cần được đoạn trừ bằng tu tập. Trong số đó, loại cần được đoạn trừ bằng tu tập là loại sanh khởi trong dòng tâm của bậc hữu học, loại kia sanh khởi trong dòng tâm của phàm phu. Và việc cho quả chỉ thuộc về loại sanh khởi trong dòng tâm của phàm phu, không phải của loại kia. Như vậy, sau khi phân chia tâm tương ưng phóng dật thành hai loại, họ giải thích rằng một loại cho cả hai thứ quả, còn một loại hoàn toàn không có quả.
Yo panettha tesaṃ vinicchayo, yañca tassa nirākaraṇaṃ, yañca sabbathāpi vipākābhāvavādīnaṃ matapaṭikkhepanaṃ idha avuttaṃ, taṃ sabbaṃ paramatthamañjūsādīsu, visesato ca abhidhammatthavikāsiniyā nāma abhidhammāvatārasaṃvaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ.
Their conclusion on this matter, its refutation, and the rebuttal of the view of those who claim the complete absence of results not mentioned here, should all be understood according to the method stated in Paramatthamañjūsā and other texts, and especially in the Abhidhammāvatāra Saṃvaṇṇanā, named Abhidhammatthavikāsinī.
Sự quyết định của họ trong vấn đề này, sự bác bỏ quyết định đó, và sự phản bác quan điểm của những người chủ trương hoàn toàn không có quả, những điều không được nói ở đây, tất cả những điều đó nên được hiểu theo cách đã được trình bày trong các bộ sách như Paramatthamañjūsā, và đặc biệt là trong bộ chú giải Abhidhammāvatāra có tên là Abhidhammatthavikāsinī.
Sabbatthāpi kāmaloketi sugatiduggativasena sabbasmimpi kāmaloke.
“In all kāma-worlds,” means in all kāma-worlds, whether happy or miserable destinies.
Sabbatthāpi kāmaloke (trong khắp cõi Dục) nghĩa là trong toàn bộ cõi Dục, theo nghĩa thiện thú và ác thú.
Yathārahanti dvārārammaṇānurūpaṃ.
“As appropriate” means suitable to the doors and objects.
Yathārahaṃ (tùy theo mức độ thích hợp) nghĩa là tương ứng với môn và đối tượng.
Apāyesupi yaṃ nāgasupaṇṇādīnaṃ mahāsampattivisayaṃ vipākaviññāṇaṃ, yañca nirayavāsīnaṃ mahāmoggallānattheradassanādīsu uppajjati vipākaviññāṇaṃ, taṃ kusalakammasseva phalaṃ.
Even in the woeful planes, the resultant consciousness concerning great prosperity for Nāgas, Supaṇṇas, etc., and the resultant consciousness that arises for those in hell upon seeing Mahāmoggallāna Thera and so on, are results of wholesome kamma alone.
Ngay cả trong các cõi khổ, thức quả liên quan đến tài sản lớn của loài rồng, chim garuḍa, v.v., và thức quả sanh khởi nơi các chúng sanh địa ngục khi thấy Trưởng lão Mahāmoggallāna, v.v., đều là quả của nghiệp thiện.
Na hi akusalassa iṭṭhavipāko sambhavati.
For unwholesome kamma cannot possibly yield agreeable results.
Thật vậy, quả khả ái không thể có từ nghiệp bất thiện.
Vuttañhetaṃ ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ akusalassa kammassa iṭṭho kanto vipāko saṃvijjatī’’ti (ma. ni. 3.131; a. ni. 1.284-286; vibha. 809), tasmā kusalakammaṃ apāyesupi ahetukavipākāni janeti.
Indeed, it has been said: “It is impossible, bhikkhus, there is no opportunity, for unwholesome kamma to produce an agreeable, pleasant result.” Therefore, wholesome kamma produces ahetuka results even in the woeful planes.
Điều này đã được nói: "Này các Tỳ khưu, đây là điều không thể xảy ra, là điều không có cơ hội, rằng quả khả ái, quả đáng ưa thích lại có thể có từ nghiệp bất thiện", do đó, nghiệp thiện cũng tạo ra các quả vô nhân trong các cõi khổ.
Aññabhūmikassa ca kammassa aññabhūmikavipākābhāvato kāmavirāgabhāvanāya kāmataṇhāvisayaviññāṇuppādanāyogato ekantasadisavipākattā ca mahaggatānuttarakusalānaṃ rūpāvacarakammena ahetukavipākuppattiyā abhāvato rūpalokepi yathārahaṃ rūpādivisayāni tāni abhinipphādetīti vuttaṃ ‘‘sabbatthāpi kāmaloke’’tyādi.
And because kamma of one plane cannot produce results in another plane, and because the jhāna of detachment from kāma cannot produce consciousness with kāma-craving as its object, and due to the absolutely similar results of mahaggata and lokuttara wholesome kamma, and due to the absence of ahetuka results produced by rūpāvacara kamma, it is said that it produces rūpādi objects in the rūpa-world as appropriate, as in “in all kāma-worlds” and so on.
Và vì nghiệp ở một cõi không cho quả ở cõi khác, vì sự tu tập ly dục trong cõi Dục không thích hợp để tạo ra thức có đối tượng là ái dục, và vì các thiện nghiệp đáo đại và siêu thế có quả hoàn toàn tương xứng, do đó không có sự sanh khởi của quả vô nhân từ nghiệp sắc giới. Vì vậy, câu "sabbatthāpi kāmaloke" (trong khắp cõi Dục) v.v... được nói để chỉ rằng chúng (các quả vô nhân) cũng được tạo ra trong cõi Sắc tùy theo mức độ thích hợp, có đối tượng là sắc, v.v...
71. Evaṃ pana vipaccantaṃ kammaṃ soḷasakadvādasakaaṭṭhakavasena tidhā vipaccatīti dassetuṃ ‘‘tatthāpi’’tyādi vuttaṃ.
To show that kamma ripening in this way ripens in three ways, namely, into sixteen, twelve, or eight, it is stated “Tatthāpi” (Even there) and so on.
71. Để chỉ ra rằng nghiệp khi trổ quả như vậy sẽ trổ theo ba cách: mười sáu, mười hai và tám, nên câu "tatthāpi" (trong đó cũng vậy) v.v... đã được nói.
Tatthāpīti evaṃ vipaccamānepi kusalakamme.
“Even there” means even with such ripening wholesome kamma.
Tatthāpi (trong đó cũng vậy) nghĩa là trong nghiệp thiện đang trổ quả như vậy.
Ukkaṭṭhanti kusalaparivāralābhato, pacchā āsevanappavattiyā vā visiṭṭhaṃ.
“Superior (ukkaṭṭha)” means distinguished due to gaining wholesome retinue, or due to repeated cultivation afterwards.
Ukkaṭṭhaṃ (thượng hạng) nghĩa là nghiệp đặc biệt do được các thiện nghiệp khác hỗ trợ, hoặc do được thực hành lặp đi lặp lại sau đó.
Yañhi kammaṃ attano pavattikāle purimapacchābhāgappavattehi kusalakammehi parivāritaṃ, pacchā vā āsevanalābhena samudāciṇṇaṃ.
For that kamma which, at the time of its occurrence, is surrounded by wholesome kamma occurring in the preceding and succeeding phases, or which is repeatedly practiced later through cultivation,
Thật vậy, nghiệp nào vào lúc sanh khởi được các nghiệp thiện sanh trước và sau hỗ trợ, hoặc sau đó được thực hành thuần thục do được lặp lại.
Taṃ ukkaṭṭhaṃ.
that is superior (ukkaṭṭha).
Nghiệp đó là ukkaṭṭhaṃ (thượng hạng).
Yaṃ pana karaṇakāle akusalakammehi parivāritaṃ, pacchā vā ‘‘dukkaṭametaṃ mayā’’ti vippaṭisāruppādanena paribhāvitaṃ, taṃ omakanti daṭṭhabbaṃ.
But that which, at the time of its performance, is surrounded by unwholesome kamma, or which is later infused with remorse, thinking, “This was badly done by me,” that should be understood as inferior (omaka).
Còn nghiệp nào vào lúc thực hiện bị các nghiệp bất thiện vây quanh, hoặc sau đó bị làm cho suy yếu do sự hối hận sanh khởi "ta đã làm điều không tốt", nghiệp đó nên được hiểu là omakaṃ (hạ liệt).
Paṭisandhinti ekameva paṭisandhiṃ.
“Rebirth-linking” means only one rebirth-linking.
Paṭisandhiṃ (sự tái sanh) nghĩa là chỉ một sự tái sanh duy nhất.
Na hi ekena kammena anekāsu jātīsu paṭisandhi hoti, pavattivipāko pana jātisatepi jātisahassepi hoti.
For one kamma does not produce rebirth-linking in many existences, but process-results can occur in a hundred or even a thousand existences.
Thật vậy, không có sự tái sanh trong nhiều kiếp sống do một nghiệp duy nhất, nhưng quả bình nhật thì có thể có trong hàng trăm, hàng ngàn kiếp sống.
Yathāha ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379).
As it is said, “‘Having given a gift to an animal, a hundredfold merit is to be expected.’”
Như có câu nói: "Sau khi bố thí cho loài bàng sanh, có thể mong đợi quả báo gấp trăm lần".
Yasmā panettha ñāṇaṃ jaccandhādivipattinimittassa mohassa, sabbākusalasseva vā paṭipakkhaṃ, tasmā taṃsampayuttaṃ kammaṃ jaccandhādivipattipaccayaṃ na hotīti tihetukaṃ atidubbalampi samānaṃ duhetukapaṭisandhimeva ākaḍḍhati, nāhetukaṃ.
Because knowledge (ñāṇa) here is an antagonist to delusion (moha) which is the cause of deformities like being born blind, or indeed to all unwholesome states, kamma associated with it, even if it is very weak, does not cause deformities like being born blind, but draws forth only a duhetuka rebirth-linking, not an ahetuka one.
Bởi vì ở đây, trí tuệ đối nghịch với si, là nguyên nhân của những bất hạnh như mù bẩm sinh, v.v., hoặc đối nghịch với tất cả các bất thiện, do đó nghiệp tương ưng với trí tuệ không trở thành nhân cho những bất hạnh như mù bẩm sinh, v.v... Vì vậy, nghiệp tam nhân dù rất yếu cũng chỉ lôi kéo sự tái sanh nhị nhân, chứ không phải vô nhân.
Duhetukañca kammaṃ ñāṇasampayogābhāvato ñāṇaphaluppādane asamatthaṃ, yathā taṃ alobhasampayogābhāvato alobhaphaluppādane asamatthaṃ akusalakammanti taṃ atiukkaṭṭhampi samānaṃ duhetukameva paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, na tihetukanti vuttaṃ ‘‘tihetukamomakaṃ duhetukamukkaṭṭhañcā’’tyādi.
And duhetuka kamma, due to the absence of association with knowledge, is unable to produce the result of knowledge, just as unwholesome kamma, due to the absence of association with non-greed, is unable to produce the result of non-greed. Therefore, even if it is very superior, it draws forth only a duhetuka rebirth-linking, not a tihetuka one. This is why it is said, “inferior tihetuka and superior duhetuka,” and so on.
Và nghiệp nhị nhân, do không tương ưng với trí tuệ, nên không có khả năng tạo ra quả trí tuệ, cũng như nghiệp bất thiện không có khả năng tạo ra quả vô tham do không tương ưng với vô tham. Do đó, nghiệp ấy dù rất thượng hạng cũng chỉ lôi kéo sự tái sanh nhị nhân, chứ không phải tam nhân. Vì vậy, đã nói "tihetukamomakaṃ duhetukamukkaṭṭhañcā" (nghiệp tam nhân hạ liệt và nghiệp nhị nhân thượng hạng) v.v...
Ettha siyā – yathā paṭisambhidāmagge ‘‘gatisampattiyā ñāṇasampayutte aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hotī’’ti (paṭi. ma. 1.231) kusalassa kammassa javanakkhaṇe tiṇṇaṃ, nikantikkhaṇe dvinnaṃ, paṭisandhikkhaṇe tiṇṇañca hetūnaṃ vasena aṭṭhannaṃ hetūnaṃ paccayā ñāṇasampayuttūpapatti, tathā ‘‘gatisampattiyā ñāṇavippayutte channaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hotī’’ti (paṭi. ma. 1.233) javanakkhaṇe dvinnaṃ, nikantikkhaṇe dvinnaṃ, paṭisandhikkhaṇe dvinnañca hetūnaṃ vasena channaṃ hetūnaṃ paccayā ñāṇavippayuttūpapatti vuttā, evaṃ ‘‘gatisampattiyā ñāṇavippayutte sattannaṃ hetūnaṃ paccayā upapatti hotī’’ti tihetukakammena duhetukapaṭisandhiyā avuttattā natthi tihetukassa duhetukapaṭisandhiākaḍḍhananti?
Here it might be said: just as in the Paṭisambhidāmagga, it is stated that “‘In the attainment of a good destiny, the arising associated with knowledge occurs due to eight roots,’” referring to the arising associated with knowledge due to eight roots, namely, three roots at the javana moment of wholesome kamma, two at the attachment moment, and three at the rebirth-linking moment. Similarly, it is stated that “‘In the attainment of a good destiny, the arising dissociated from knowledge occurs due to six roots,’” referring to the arising dissociated from knowledge due to six roots, namely, two roots at the javana moment, two at the attachment moment, and two at the rebirth-linking moment. In the same way, “‘In the attainment of a good destiny, the arising dissociated from knowledge occurs due to seven roots.’” Since the duhetuka rebirth-linking from tihetuka kamma is not mentioned, is it not true that there is no drawing forth of duhetuka rebirth-linking by tihetuka kamma?
Ở đây, có thể có ý kiến rằng: – Giống như trong Paṭisambhidāmagga, có câu "trong sự thành tựu của cảnh giới, sự sanh khởi do duyên của tám nhân là sự sanh khởi tương ưng trí tuệ", theo đó sự sanh khởi tương ưng trí tuệ là do duyên của tám nhân: ba nhân trong sát-na tốc hành của nghiệp thiện, hai nhân trong sát-na ái luyến, và ba nhân trong sát-na tái sanh; và cũng có câu "trong sự thành tựu của cảnh giới, sự sanh khởi do duyên của sáu nhân là sự sanh khởi bất tương ưng trí tuệ", theo đó sự sanh khởi bất tương ưng trí tuệ là do duyên của sáu nhân: hai nhân trong sát-na tốc hành, hai nhân trong sát-na ái luyến, và hai nhân trong sát-na tái sanh. Tương tự như vậy, vì không có câu nói "trong sự thành tựu của cảnh giới, sự sanh khởi do duyên của bảy nhân là sự sanh khởi bất tương ưng trí tuệ" để chỉ sự tái sanh nhị nhân do nghiệp tam nhân, nên không có việc nghiệp tam nhân lôi kéo sự tái sanh nhị nhân, phải chăng?
Nayidamevaṃ duhetukomakakammena ahetukapaṭisandhiyā viya tihetukomakakammena sāmatthiyānurūpato duhetukapaṭisandhiyāva dātabbattā, kammasarikkhakavipākadassatthaṃ pana mahātherena sāvaseso pāṭho kato.
This is not so. Just as duhetuka inferior kamma must yield an ahetuka rebirth-linking, so too tihetuka inferior kamma must yield a duhetuka rebirth-linking according to its capacity. However, the Mahāthera provided an incomplete recitation to show results similar to the kamma.
Không phải vậy. Giống như nghiệp nhị nhân hạ liệt phải cho quả tái sanh vô nhân, thì nghiệp tam nhân hạ liệt cũng phải cho quả tái sanh nhị nhân tùy theo năng lực của nó. Tuy nhiên, để chỉ ra quả tương xứng với nghiệp, Đại Trưởng lão (Sāriputta) đã trình bày bản văn có phần để ngỏ.
Itarathā ‘‘catunnaṃ hetūnaṃ paccayā’’ti vacanābhāvato duhetukakammena ahetukūpapattiyāpiabhāvo āpajjati, tasmā yathā sugatiyaṃ jaccandhabadhirādivipattiyā ahetukūpapattiṃ vajjetvā gatisampattiyā sahetukūpapattidassanatthaṃ duhetukūpapatti eva uddhaṭā, na ahetukūpapatti, evaṃ kammasarikkhakavipākadassanatthaṃ tihetukakammena tihetukūpapatti eva uddhaṭā, na duhetukūpapatti, na pana alabbhanatoti daṭṭhabbaṃ.
Otherwise, due to the absence of the statement ‘due to four roots as condition’, the absence of ahetuka rebirth by a duhetuka kamma would also occur. Therefore, just as in a good destination, having avoided ahetuka rebirth due to misfortunes like being born blind or deaf, only duhetuka rebirth is presented to show sahetuka rebirth in the fulfillment of destiny, and not ahetuka rebirth; in the same way, for the purpose of showing a result similar to the kamma, only tihetuka rebirth is presented by a tihetuka kamma, and not duhetuka rebirth; it should not, however, be understood as ‘not obtainable’.
Nếu không như vậy, do không có lời dạy ‘‘do duyên bốn nhân’’, thì sẽ xảy ra việc không có tái sinh vô nhân (ahetukūpapatti) bởi nghiệp nhị nhân (duhetukakamma). Do đó, cũng như trong cõi thiện thú (sugati), để chỉ ra sự tái sinh hữu nhân (sahetukūpapatti) với sự thành tựu cảnh giới (gatisampatti) bằng cách tránh tái sinh vô nhân do những sự bất hạnh như mù bẩm sinh, điếc bẩm sinh, v.v., chỉ có tái sinh nhị nhân (duhetukūpapatti) được đề cập, chứ không phải tái sinh vô nhân. Tương tự, để chỉ ra quả dị thục (vipāka) tương xứng với nghiệp (kamma-sarikkhaka), chỉ có tái sinh tam nhân (tihetukūpapatti) được đề cập bởi nghiệp tam nhân (tihetukakamma), chứ không phải tái sinh nhị nhân (duhetukūpapatti). Tuy nhiên, không nên hiểu rằng điều đó không thể đạt được.
74. Evaṃ ekāya cetanāya soḷasa vipākāni ettheva dvādasakamaggo ahetukaṭṭhakampīti pavattassa tipiṭakacūḷanāgattheravādassa vasena vipākappavattiṃ dassetvā idāni ekāya cetanāya dvādasa vipākāni ettheva dasakamaggo ahetukaṭṭhakampīti āgatassa moravāpīvāsīmahādhammarakkhitattheravādassapi vasena dassetuṃ asaṅkhāraṃ sasaṅkhāravipākānī’’tyādi vuttaṃ.
Thus, having shown the occurrence of results according to the view of the Tipitaka Cūḷanāga Thera, which states that sixteen results arise from one volition, and in this very context, also the twelvefold path and eight ahetuka states, now, the statement ‘asaṅkhāraṃ sasaṅkhāravipākānī’ was made to show the view of the Mahādhammarakkhita Thera of Moravāpī, which states that twelve results arise from one volition, and in this very context, also the tenfold path and eight ahetuka states.
74. Như vậy, sau khi chỉ ra sự phát sinh của quả dị thục theo quan điểm của Tipiṭakacūḷanāgatthera, rằng có mười sáu quả dị thục từ một tâm sở hữu ý (cetanā), và trong đó, mười hai đường nghiệp (dvādasakamagga) cũng như tám quả dị thục vô nhân (ahetukaṭṭhaka) cũng được bao gồm, thì bây giờ, để chỉ ra theo quan điểm của Moravāpīvāsīmahādhammarakkhitatthera, rằng có mười hai quả dị thục từ một tâm sở hữu ý, và trong đó, mười đường nghiệp (dasakamagga) cũng như tám quả dị thục vô nhân cũng được bao gồm, nên đã nói ‘‘ asaṅkhāraṃ sasaṅkhāravipākānī’’ (quả dị thục vô hành và hữu hành), v.v.
Yathā mukhe calite ādāsatale mukhanimittaṃ calati, evaṃ asaṅkhārakusalassa asaṅkhāravipākova hoti, na sasaṅkhāroti evaṃ āgamanatova saṅkhārabhedoti ayametthādhippāyo.
Just as the reflection of a face moves in a mirror when the face moves, so too, only an asaṅkhāra result arises from an asaṅkhāra kusala, not a sasaṅkhāra result. This, then, is the intention regarding the distinction of saṅkhāra, as it arises solely due to the causative kamma.
Cũng như khi mặt động, hình ảnh mặt cũng động trong gương, thì quả dị thục của thiện vô hành (asaṅkhāra-kusala) chỉ là quả dị thục vô hành (asaṅkhāra-vipāka), chứ không phải hữu hành (sasaṅkhāra). Đây là ý nghĩa ở đây, rằng sự phân biệt hữu hành (saṅkhāra) chỉ đến từ sự phát sinh của quả dị thục.
Yasmā pana vipākassa saṅkhārabhedo paccayavasena icchito, na kammavasena, tasmā esa kecivādo kato.
However, since the distinction of saṅkhāra for results is desired based on condition, not based on kamma, this is expressed as a particular view.
Tuy nhiên, vì sự phân biệt hữu hành của quả dị thục được mong muốn dựa trên duyên (paccaya), chứ không phải dựa trên nghiệp (kamma), nên đây được coi là một quan điểm của một số vị (keci-vāda).
Tesanti tesaṃ evaṃvādīnaṃ.
For them: for those who hold such a view.
Tesaṃ: của những người có quan điểm như vậy.
Yathākkamanti tihetukukkaṭṭhādīnaṃ anukkamena.
Respectively: in the order of tihetuka-ukkaṭṭha (excellent tri-rooted kamma) and so forth.
Yathākkamaṃ: theo thứ tự của tam nhân ưu tú (tihetukukkaṭṭha), v.v.
Dvādasa vipākānīti tihetukukkaṭṭhaasaṅkhārikasasaṅkhārikakammassa vasena yathākkamaṃ sasaṅkhārikacatukkavajjitāni, asaṅkhārikacatukkavajjitāni ca dvādasa vipākāni, tathā tihetukomakassa, duhetukukkaṭṭhassa ca kammassa vasena duhetukasasaṅkhāradvayavajjitāni, duhetukāsaṅkhāradvayavajjitāni ca dasa vipākāni, duhetukomakassa vasena duhetukadvayavajjitāni ca aṭṭha vipākāni yathāvuttassa ‘‘tihetukamukkaṭṭha’’ntyādinā vuttanayassa anusārena anussaraṇena yathāsambhavaṃ tassa tassa sambhavānurūpato uddise.
Twelve results: in accordance with the aforementioned method stated in ‘tihetukamukkaṭṭha’, etc., for the tihetuka-ukkaṭṭha asaṅkhārika and sasaṅkhārika kamma, respectively, these are twelve results excluding the four sasaṅkhārika (accompanied by prompting) results and the four asaṅkhārika (unprompted) results; and similarly, for the tihetuka-omaka (inferior tri-rooted) and duhetuka-ukkaṭṭha (excellent bi-rooted) kamma, these are ten results excluding the two duhetuka sasaṅkhāra results and the two duhetuka asaṅkhāra results; and for the duhetuka-omaka kamma, these are eight results excluding the two duhetuka results—these should be enumerated as appropriate to the possibility of each according to the said description.
Dvādasa vipākāni: Hãy liệt kê mười hai quả dị thục (dvādasa vipākāni) theo thứ tự tương ứng với nghiệp tam nhân ưu tú (tihetukukkaṭṭha) vô hành (asaṅkhārika) và hữu hành (sasaṅkhārika), loại trừ bốn quả hữu hành (sasaṅkhārika-catukka) và loại trừ bốn quả vô hành (asaṅkhārika-catukka). Tương tự, đối với nghiệp tam nhân thấp kém (tihetukomaka) và nhị nhân ưu tú (duhetukukkaṭṭha), hãy liệt kê mười quả dị thục (dasa vipākāni), loại trừ hai quả nhị nhân hữu hành (duhetuka-sasaṅkhāra-dvaya) và loại trừ hai quả nhị nhân vô hành (duhetuka-asaṅkhāra-dvaya). Đối với nghiệp nhị nhân thấp kém (duhetukomaka), hãy liệt kê tám quả dị thục (aṭṭha vipākāni), loại trừ hai quả nhị nhân (duhetuka-dvaya). Hãy liệt kê theo cách đã nói trong ‘‘tihetukamukkaṭṭha’’ (tam nhân ưu tú), v.v., tùy theo sự khả dĩ (yathāsambhavaṃ) của từng loại.
75. Parito attaṃ khaṇḍitaṃ viya appānubhāvanti parittaṃ.
Parittaṃ (minor) means that which has little power, like something cut off from all around.
Parittaṃ (thấp kém) là điều có năng lực ít ỏi, như bị cắt xén từ mọi phía.
Pakaṭṭhabhāvaṃ nītanti paṇītaṃ, ubhinnaṃ majjhe bhavaṃ majjhimaṃ.
Paṇītaṃ (excellent) means that which has been brought to a state of eminence. Majjhimaṃ (medium) is that which exists in between the two.
Paṇītaṃ (vi diệu) là điều đã đạt đến trạng thái ưu việt. Majjhimaṃ (trung bình) là điều nằm giữa hai loại này.
Tattha ‘‘paṭiladdhamattaṃ anāsevitaṃ paritta’’nti avisesatova aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ, tathā ‘‘nātisubhāvitaṃ aparipuṇṇavasībhāvaṃ majjhimaṃ.
There, in the Aṭṭhakathā, it is stated without distinction: "That which is merely obtained and not practiced is parittaṃ." Similarly, "That which is not thoroughly cultivated and whose mastery is incomplete is majjhimaṃ.
Ở đây, trong Aṭṭhakathā (Chú giải), đã nói một cách không phân biệt rằng ‘‘chỉ mới đạt được, chưa được thực hành nhiều là thấp kém (parittaṃ)’’. Tương tự, ‘‘chưa được tu tập tốt, chưa đạt được sự thuần thục hoàn toàn là trung bình (majjhimaṃ)’’.
Ativiya subhāvitaṃ pana sabbaso paripuṇṇavasībhāvaṃ paṇīta’’nti.
That which is exceedingly well cultivated and whose mastery is perfectly complete is paṇītaṃ."
‘‘Còn điều đã được tu tập rất tốt, đã đạt được sự thuần thục hoàn toàn là vi diệu (paṇītaṃ)’’.
Ācariyena panettha parittampi īsakaṃ laddhāsevanamevādhippetanti dissati.
Here, it appears that the Acariya (author) intends even parittaṃ to mean that which has been slightly obtained and practiced.
Tuy nhiên, có vẻ như Ācariya (Vị Thầy) ở đây muốn nói rằng ngay cả điều thấp kém (parittaṃ) cũng là điều đã được thực hành một chút.
Tathā hānena nāmarūpaparicchede –
Thus, in the Nāmarūpariccheda, it is said in a context of degradation:
Thật vậy, trong Nāmarūpapariccheda (Phân tích Danh Sắc), do sự suy giảm, đã nói:
Samānabhūmikatova āsevanalābhena balavabhāvato mahaggatadhammānaṃ vipākadānaṃ vatvā tadabhāvato abhiññāya avipaccanaṃ vuttaṃ.
Having said that the mahaggata dhammas (exalted states) yield results due to the acquisition of practice from a similar plane and thus having great power, it is then stated that abhiññā does not ripen due to the absence of such. Or, parittaṃ is that which is produced by inferior desires, thoughts, effort, and investigation.
Đã nói rằng các pháp đại hành (mahaggata-dhamma) cho quả dị thục do đạt được sự thực hành (āsevana) từ cùng một cảnh giới (samāna-bhūmika) và có năng lực mạnh mẽ, và do không có điều đó, thần thông (abhiññā) không cho quả dị thục.
Hīnehi chandacittavīriyavīmaṃsāhi nibbattitaṃ vā parittaṃ.
Or limited (parittaṃ) is that which is produced by inferior desire, mind, energy, and investigation.
Hoặc parittaṃ (thấp kém) là điều được tạo ra bởi những dục (chanda), tâm (citta), tinh tấn (vīriya) và thẩm sát (vīmaṃsā) thấp kém.
Majjhimehi chandādīhi majjhimaṃ.
Majjhimaṃ by medium desires and so forth.
Majjhimaṃ (trung bình) là điều được tạo ra bởi những dục, v.v., trung bình.
Paṇītehi paṇītanti alamatippapañcena.
Paṇītaṃ by excellent ones. Enough with excessive elaboration.
Paṇītaṃ (vi diệu) là điều được tạo ra bởi những dục, v.v., vi diệu. Đủ rồi, không cần giải thích quá dài dòng.
84. Pañcamajjhānaṃ bhāvetvāti abhiññābhāvaṃ asampattaṃ pañcamajjhānaṃ tividhampi bhāvetvā.
Having cultivated the fifth jhāna: having cultivated all three types of the fifth jhāna that have not attained the state of abhiññā.
Pañcamajjhānaṃ bhāvetvā: sau khi tu tập thiền thứ năm (pañcamajjhāna) cả ba loại, mà chưa đạt đến trạng thái thần thông (abhiññā-bhāva).
Abhiññābhāvappattassa pana avipākabhāvo ‘‘aladdhā tādisa’’ntyādinā (nāma. pari. 474) ācariyena sādhito.
However, for one who has attained the state of abhiññā, its non-resultant nature is established by the Acariya with the phrase "aladdhā tādisa" (not having obtained such) and so forth.
Tuy nhiên, trạng thái không cho quả dị thục của thiền đã đạt đến thần thông đã được Ācariya chứng minh bằng câu ‘‘aladdhā tādisa’’ (không đạt được điều như vậy), v.v.
Mūlaṭīkākārādayo pana aññathāpi taṃ sādhenti.
But the Mūlaṭīkākāra and others establish it in a different way.
Tuy nhiên, các vị như Mūlaṭīkākāra (Tác giả của Mūlaṭīkā) cũng chứng minh điều đó theo cách khác.
Taṃ pana saṅkhepato, tattha tattha vitthārato ca abhidhammatthavikāsiniyaṃ vuttanayena daṭṭhabbaṃ.
This, however, should be understood in the manner stated briefly here and in detail in various places in the Abhidhammatthavikāsinī.
Điều đó nên được hiểu theo cách đã nói trong Abhidhammatthavikāsinī, một cách tóm tắt và chi tiết ở từng nơi.
Saññāvirāgaṃ bhāvetvāti ‘‘saññā rogo, saññā gaṇḍo’’tyādinā, ‘‘dhī cittaṃ dhibbataṃ citta’’ntyādinā vā nayena arūpappavattiyā ādīnavadassanena tadabhāve ca paṇītabhāvasanniṭṭhānena vāyokasiṇe kesañci matena paricchinnākāsakasiṇe vā bhāvanābalena tena paṭilabhitabbabhāve arūpassa anibbattisabhāvāpādanavasena arūpavirāgabhāvanaṃ bhāvetvā aññasattesu uppajjanti kammakiriyavādino titthiyā evātyadhippāyo.
Having cultivated the dispassion towards perception: by the method of seeing the danger in the occurrence of formless states, such as "perception is a disease, perception is a tumor," or by "mind is detestable, mind is a cause of disgusting behavior," and so forth, or by determining the exalted state in the absence of formless states. In some opinions, by means of the air kasiṇa or the circumscribed space kasiṇa, by the power of meditation, bringing about the non-arising nature of formless states in the existence that is to be attained by that individual through this, it is only the sectarians who hold the view of action (kamma-kiriyavādin) who are reborn in the Asaññasatta realm – this is the intention.
Saññāvirāgaṃ bhāvetvā: Sau khi tu tập sự ly tham vào sắc giới (arūpa-virāga-bhāvanā) bằng cách thấy sự nguy hiểm của sự phát sinh của các pháp vô sắc (arūpa-ppavatti) theo cách ‘‘tưởng (saññā) là bệnh, tưởng là ung nhọt’’, v.v., hoặc theo cách ‘‘tâm (citta) là đáng nhổ, tâm là nguồn gốc của hành vi ghê tởm’’, v.v., và bằng cách xác định trạng thái vi diệu khi không có các pháp vô sắc đó, hoặc theo quan điểm của một số vị, bằng sức mạnh của sự tu tập trong không khí biến xứ (vāyo-kasiṇa) hoặc không gian giới hạn biến xứ (paricchinna-ākāsa-kasiṇa), theo cách làm cho các pháp vô sắc không phát sinh trong cảnh giới mà cá nhân đó đáng lẽ phải đạt được. Ý muốn nói rằng chỉ có các ngoại đạo (titthiya) theo thuyết nghiệp hành (kamma-kiriyavādin) mới tái sinh vào các cõi vô tưởng (asañña-satta).
Te pana yena iriyāpathena idha maranti.
It should be understood that those beings are reborn there in the same posture in which they died here.
Tuy nhiên, cần phải hiểu rằng họ tái sinh ở đó với cùng tư thế (iriyāpatha) mà họ chết ở đây.
Teneva tattha nibbattantīti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that they are produced there by that very path.
Họ tái sinh ở đó với cùng tư thế mà họ chết ở đây.
86. Anāgāmino pana suddhāvāsesu uppajjantīti anāgāminoyeva ariyā puthujjanādikāle, pacchāpi vā pañcamajjhānaṃ tividhampi bhāvetvā saddhādiindriyavemattatānukkamena pañcasu suddhāvāsesu uppajjanti.
Anāgāmins, however, are reborn in the Suddhāvāsas: Anāgāmin noble ones, whether during their time as ordinary individuals or later, having cultivated all three types of the fifth jhāna, are reborn in the five Suddhāvāsa realms, in sequence according to the differentiation of their faculties such as faith.
86. Anāgāmino pana suddhāvāsesu uppajjantī: Tuy nhiên, chỉ có các bậc Thánh Bất Lai (anāgāmin) tái sinh vào năm cõi Tịnh Cư Thiên (suddhāvāsa), sau khi tu tập thiền thứ năm cả ba loại, hoặc vào thời kỳ còn là phàm phu, v.v., hoặc sau đó, theo thứ tự khác biệt của các căn như tín (saddhā), v.v.
87. Yathākkamaṃ bhāvetvā yathākkamaṃ āruppesu uppajjantīti yojanā yathākkamanti ca paṭhamāruppādianukkamena.
The connection is: "having cultivated respectively, they are reborn in the immaterial realms respectively." And "respectively" means in the order of the first immaterial jhāna and so forth.
Cách nối câu là ‘‘yathākkamaṃ bhāvetvā yathākkamaṃ āruppesu uppajjantī’’ (sau khi tu tập theo thứ tự, họ tái sinh vào các cõi vô sắc theo thứ tự). Và yathākkamaṃ (theo thứ tự) là theo thứ tự của cõi vô sắc đầu tiên, v.v.
Sabbampi cetaṃ tassa tasseva jhānassa āveṇikabhūmivasena vuttaṃ.
And all of this is stated in terms of the unique planes of those respective jhāna states.
Tất cả điều này được nói theo nghĩa là mỗi thiền là một cảnh giới đặc biệt (āveṇika-bhūmi).
Nikantiyā pana sati puthujjanādayo yathāladdhajjhānassa bhūmibhūtesu suddhāvāsavajjitesu yattha katthaci nibbattanti, tathā kāmabhavepi kāmāvacarakammabalena.
However, if there is delight (nikanti), ordinary individuals and others are reborn in any realm that is a plane for the jhāna they have attained, excluding the Suddhāvāsas; similarly, in the sensual realm, by the power of sensual kamma.
Tuy nhiên, khi có sự tham ái (nikanti), các phàm phu (puthujjana), v.v., tái sinh vào bất cứ nơi nào trong các cảnh giới thuộc thiền mà họ đã đạt được, trừ các cõi Tịnh Cư Thiên. Tương tự, trong cõi dục giới (kāmabhava) cũng vậy, do sức mạnh của nghiệp dục giới (kāmāvacara-kamma).
‘Ijjhati, bhikkhave, sīlavato cetopaṇidhi visuddhattā’ti (a. ni. 8.35) hi vuttaṃ.
For it is said: "Monks, the aspiration of a virtuous person succeeds because of its purity."
Thật vậy, đã nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, sự nguyện ước của người giữ giới được thành tựu vì sự thanh tịnh’’.
Anāgāmino pana kāmarāgassa sabbaso pahīnattā kāmabhavesu nikantiṃ na uppādentīti kāmalokavajjite yathāladdhajjhānabhūmibhūte yattha katthaci nibbattanti.
Anāgāmins, however, having completely abandoned sensual craving, do not generate delight in the sensual realms. Thus, they are reborn in any realm that is a plane for the jhāna they have attained, excluding the sensual realms.
Tuy nhiên, các bậc Bất Lai, do đã đoạn trừ hoàn toàn dục ái (kāmarāga), không phát sinh sự tham ái trong các cõi dục giới. Do đó, họ tái sinh vào bất cứ nơi nào trong các cảnh giới thuộc thiền mà họ đã đạt được, trừ cõi dục giới.
Suddhāvāsesu hi anāgāminoyeva nibbattantīti niyamo atthi.
Indeed, there is a rule that only Anāgāmins are reborn in the Suddhāvāsas.
Thật vậy, có một quy tắc rằng chỉ có các bậc Bất Lai mới tái sinh vào các cõi Tịnh Cư Thiên.
Te pana aññattha na nibbattantīti niyamo natthi.
But there is no rule that they are not reborn elsewhere.
Tuy nhiên, không có quy tắc rằng họ không tái sinh ở những nơi khác.
Evañca katvā vuttaṃ ācariyena –
Having established this, the Acariya said:
Và vì lý do này, Ācariya đã nói:
Sukkhavipassakāpi panete maraṇakāle ekanteneva samāpattiṃ nibbattenti samādhimhi paripūrakārībhāvatoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that even dry-insight meditators (sukkhavipassakā), at the time of death, definitely produce attainment (samāpatti) because they are complete practitioners of samādhi.
Cũng cần phải hiểu rằng ngay cả những người tu tập thiền khô (sukkhavipassakā) này cũng nhất định nhập thiền (samāpatti) vào lúc lâm chung, vì họ là những người đã hoàn thành việc tu tập định (samādhi).
‘‘Itthiyopi pana ariyā vā anariyā vā aṭṭhasamāpattilābhiniyo brahmapārisajjesuyeva nibbattantī’’ti aṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 809; a. ni. aṭṭha. 1.1.279 ādayo; ma. ni. aṭṭha. 3.130) vuttaṃ.
It is also stated in the Aṭṭhakathā: "Even women, whether noble or not, who have attained the eight samāpattis, are reborn only among the Brahmapārisajjā devas."
Trong Aṭṭhakathā (Chú giải) đã nói: ‘‘Ngay cả những phụ nữ, dù là bậc Thánh hay không phải bậc Thánh, đã đạt được tám thiền định (aṭṭhasamāpatti), cũng chỉ tái sinh vào cõi Phạm Chúng Thiên (Brahmapārisajja) mà thôi.’’
Apicettha vehapphalaakaniṭṭhacatutthāruppabhavānaṃ seṭṭhabhavabhāvato tattha nibbattā ariyā aññattha nuppajjanti, tathā avasesesu uparūpari brahmalokesu nibbattā heṭṭhimaheṭṭhimesu.
Furthermore, in this regard, since Vehapphala, Akaniṭṭha, and the fourth immaterial existence (Nevasaññānāsaññāyatana) are the highest existences, noble ones reborn there do not arise elsewhere. Similarly, noble ones reborn in the progressively higher Brahma realms among the remaining realms do not arise in lower realms.
Hơn nữa, ở đây, vì các cõi Vô Tưởng (Vehapphala), Sắc Cứu Cánh Thiên (Akaniṭṭha) và Tứ Vô Sắc Giới (catutthāruppa-bhava) là những cõi cao quý nhất, nên các bậc Thánh tái sinh ở đó sẽ không tái sinh ở những nơi khác. Tương tự, các bậc Thánh tái sinh ở các cõi Phạm Thiên cao hơn cũng không tái sinh ở các cõi thấp hơn.
Vuttañhetaṃ ācariyena –
This was stated by the Acariya:
Điều này đã được Ācariya nói:
89. ‘‘Āyukkhayenā’’tyādīsu satipi kammānubhāve taṃtaṃgatīsu yathāparicchinnassa āyuno parikkhayena maraṇaṃ āyukkhayamaraṇaṃ.
89. In ‘‘Āyukkhayenā’’tyādīsu (by the exhaustion of life-span, etc.), even though there is the power of kamma, death due to the exhaustion of the life-span, as delimited in each respective realm, is called maraṇaṃ āyukkhayamaraṇaṃ (death due to exhaustion of life-span).
89. Trong các từ như ‘‘Āyukkhayena’’ (do sự tận cùng của tuổi thọ), mặc dù có năng lực của nghiệp, nhưng cái chết do sự tận cùng của tuổi thọ đã được xác định trong các cảnh giới tương ứng được gọi là āyukkhayamaraṇaṃ (cái chết do tận tuổi thọ).
Satipi tattha tattha paricchinnāyusese gatikālādipaccayasāmaggiyañca taṃtaṃbhavasādhakassa kammuno pariniṭṭhitavipākattā maraṇaṃ kammakkhayamaraṇaṃ.
Even if there is a remaining life-span in those various places, and the confluence of conditions such as the realm's duration, death due to the kamma that effects that particular existence having completed its fruition is called kammakkhayamaraṇaṃ (death due to exhaustion of kamma).
Mặc dù có tuổi thọ còn lại đã được xác định ở từng cảnh giới và sự hội đủ của các yếu tố như thời gian sanh thú, nhưng cái chết do nghiệp đã tạo ra đời sống đó đã hoàn tất quả báo được gọi là kammakkhayamaraṇaṃ (cái chết do tận nghiệp).
Āyukammānaṃ samakameva parikkhīṇattā maraṇaṃ ubhayakkhayamaraṇaṃ.
Death due to the simultaneous exhaustion of both life-span and kamma is called ubhayakkhayamaraṇaṃ (death due to exhaustion of both).
Cái chết do tuổi thọ và nghiệp cùng tận được gọi là ubhayakkhayamaraṇaṃ (cái chết do tận cả hai).
Satipi tasmiṃ duvime purimabhavasiddhassa kassaci upacchedakakammuno balena satthaharaṇādīhi upakkamehi upacchijjamānasantānānaṃ, guṇamahantesu vā katena kenaci upakkamena āyūhitaupacchedakakammunā paṭibāhitasāmatthiyassa kammassa taṃtaṃattabhāvappavattane asamatthabhāvato dusimārakalāburājādīnaṃ viya taṅkhaṇeyeva ṭhānācāvanavasena pavattamaraṇaṃ upacchedakamaraṇaṃ nāma.
Even though there are these two types, in some cases, due to the power of some obstructive kamma accomplished in a previous existence, or due to some obstructive kamma performed by great individuals and subsequently strengthened by some effort, the continuity of beings is cut off by violent means such as being wounded by a weapon. Due to the kamma, whose efficacy is obstructed, being unable to cause the continuation of that particular existence, death occurs instantly by shifting from that state, like in the case of the demon Dusī, King Kalābu, and others. This is called upacchedakamaraṇaṃ (death due to cutting off).
Mặc dù có hai loại này, nhưng cái chết xảy ra ngay lập tức do một nghiệp cắt đứt nào đó đã được tạo ra trong kiếp trước, làm cho dòng sanh mạng bị cắt đứt bởi các phương tiện như dùng vũ khí, hoặc do nghiệp cắt đứt được tạo ra bởi một hành động nào đó của những người có phẩm hạnh vĩ đại, làm cho năng lực của nghiệp bị cản trở và không thể tiếp tục duy trì đời sống đó, giống như trường hợp của Dūsi Māra, vua Kalābu, v.v., được gọi là upacchedakamaraṇaṃ (cái chết do nghiệp cắt đứt).
Idaṃ pana nerayikānaṃ uttarakuruvāsīnaṃ kesañci devānañca na hoti.
This, however, does not occur for beings in hell, for those dwelling in Uttarakuru, and for some devas.
Tuy nhiên, điều này không xảy ra đối với những chúng sinh trong địa ngục, những cư dân của Bắc Cù Lưu Châu và một số chư thiên.
Tenāhu –
Therefore, it is said:
Vì thế, người ta nói:
90. Maraṇakāleti maraṇāsannakāle.
90. Maraṇakāle means at the time close to death.
90. Maraṇakāle (vào lúc chết) là vào thời điểm gần kề cái chết.
Yathārahanti taṃtaṃgatīsu uppajjanakasattānurūpaṃ, katthaci pana anuppajjamānassa khīṇāsavassa yathopaṭṭhitaṃ nāmarūpadhammādikameva cutipariyosānānaṃ gocarabhāvaṃ gacchati, na kammakammanimittādayo.
Yathārahaṃ means according to the beings who are to be reborn in those respective destinies. In some cases, however, for an Arahant who will not be reborn in any existence, only the present nāmarūpa-dhammas (mind-and-matter phenomena), etc., become the object for the consciousness processes ending in cuti, not kamma, kamma-nimitta (kamma-sign), etc.
Yathārahaṃ (tùy theo sự thích hợp) là phù hợp với chúng sinh sẽ tái sinh vào các cảnh giới tương ứng. Tuy nhiên, đối với một vị A-la-hán sẽ không tái sinh vào bất cứ cảnh giới nào, chỉ có các pháp danh sắc hiện hữu như đã được thiết lập mới là đối tượng của các tâm lộ sắp đến tử, chứ không phải nghiệp, nghiệp tướng, v.v.
Upaladdhapubbanti cetiyadassanādivasena pubbe upaladdhaṃ.
Upaladdhapubbaṃ means that which was previously attained through seeing a cetiya, etc.
Upaladdhapubbaṃ (đã từng được nhận biết) là đã được nhận biết trước đây qua việc chiêm bái tháp, v.v.
Upakaraṇabhūtanti pupphādivasena upakaraṇabhūtaṃ.
Upakaraṇabhūtaṃ means that which serves as an accessory, such as flowers, etc.
Upakaraṇabhūtaṃ (là phương tiện) là là phương tiện dưới hình thức hoa, v.v.
Upalabhitabbanti anubhavitabbaṃ.
Upalabhitabbaṃ means that which is to be experienced.
Upalabhitabbaṃ (nên được trải nghiệm) là nên được trải nghiệm.
Upabhogabhūtanti accharāvimānakapparukkhanirayaggiādikaṃ upabhuñjitabbaṃ.
Upabhogabhūtaṃ means that which is to be enjoyed, such as celestial nymphs, mansions, wish-fulfilling trees, hell-fire, etc.
Upabhogabhūtaṃ (là vật dụng) là những thứ nên được hưởng thụ như tiên nữ, lâu đài, cây như ý, lửa địa ngục, v.v.
Accharāvimānakapparukkhamātukucchiādigataṃ hi rūpāyatanaṃ sugatinimittaṃ.
Indeed, the rūpāyatana (visible object) associated with celestial nymphs, mansions, wish-fulfilling trees, or the mother's womb, etc., is a sign of a good destiny (sugati-nimitta).
Thật vậy, sắc xứ (rūpāyatana) liên quan đến tiên nữ, lâu đài, cây như ý, tử cung người mẹ, v.v., là sugatinimittaṃ (tái sanh tướng lành).
Nirayagginirayapālādigataṃ duggatinimittaṃ.
That associated with hell-fire, hell-guards, etc., is a sign of an evil destiny (duggati-nimitta).
Sắc xứ liên quan đến lửa địa ngục, cai ngục địa ngục, v.v., là duggatinimittaṃ (tái sanh tướng ác).
Gatiyā nimittaṃ gatinimittaṃ.
The sign of a destiny is gatinimittaṃ.
Tái sanh tướng của cảnh giới là gatinimittaṃ (tái sanh tướng cảnh giới).
Kammabalenāti paṭisandhinibbattakassa kusalākusalakammassa ānubhāvena.
Kammabalenā means by the power of the wholesome or unwholesome kamma that generates rebirth-linking (paṭisandhi).
Kammabalena (do năng lực của nghiệp) là do năng lực của thiện nghiệp hoặc bất thiện nghiệp tạo ra sự tái sinh.
Channaṃ dvārānanti vakkhamānanayena yathāsambhavaṃ channaṃ upapattidvārānaṃ, yadi kusalakammaṃ vipaccati, tadā parisuddhaṃ kusalacittaṃ pavattati, atha akusalakammaṃ, tadā upakkiliṭṭhaṃ akusalacittanti āha ‘‘vipaccamānaka…pe… kiliṭṭhaṃ vā’’ti.
Channaṃ dvārānaṃ refers to one of the six doors of rebirth, as will be explained later, as appropriate. If wholesome kamma ripens, then a pure wholesome consciousness arises; if unwholesome kamma, then a defiled unwholesome consciousness. Thus it is said: ‘‘vipaccamānaka…pe… kiliṭṭhaṃ vā’’ (ripening… or defiled).
Channaṃ dvārānaṃ (của sáu cửa) là của sáu cửa tái sinh có thể xảy ra theo cách sẽ được giải thích. Nếu thiện nghiệp cho quả, thì tâm thiện trong sạch sẽ phát sinh; nếu bất thiện nghiệp cho quả, thì tâm bất thiện bị ô nhiễm sẽ phát sinh, vì vậy, ngài nói ‘‘vipaccamānaka…pe… kiliṭṭhaṃ vā’’ (khi đang cho quả... hoặc bị ô nhiễm).
Tenāha bhagavā ‘‘nimittassādagadhitaṃ vā, bhikkhave, viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭhati, anubyañjanassādagadhitaṃ vā, tasmiṃ ce samaye kālaṃ karoti, ṭhānametaṃ vijjati, yaṃ dvinnaṃ gatīnaṃ aññataraṃ gatiṃ upapajjeyya nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā’’ti (saṃ. ni. 4.235).
Therefore, the Blessed One said: “Bhikkhus, consciousness, staying, stays obsessed with the delight of a sign, or obsessed with the delight of a secondary characteristic. If at that time one dies, it is possible that one may be reborn in one of two destinies: hell or the animal realm.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Này các Tỳ-kheo, thức tồn tại do tham đắm vào tướng hoặc do tham đắm vào chi tiết. Nếu vào thời điểm đó, người ấy chết, thì có khả năng người ấy sẽ tái sinh vào một trong hai cảnh giới: địa ngục hoặc loài súc sanh’’.
Tatthoṇataṃ vāti tasmiṃ upapajjitabbabhave oṇataṃ viya, tatthoṇataṃ evāti vā padacchedo.
Tatthoṇataṃ vā means as if inclined towards that existence to be obtained, or alternatively, the word division is tatthoṇataṃ eva (only inclined there).
Tatthoṇataṃ vā (hoặc nghiêng về đó) là như nghiêng về đời sống tái sinh đó, hoặc cách cắt từ là tatthoṇataṃ eva (chỉ nghiêng về đó).
‘‘Bāhullenā’’ti ettha adhippāyo ‘‘yebhuyyena bhavantare’’ti ettha vuttanayena daṭṭhabbo.
Here, the intention of ‘‘Bāhullenā’’ should be understood in the way it was stated in ‘‘yebhuyyena bhavantare’’ (mostly in another existence).
Ở đây, ý nghĩa của ‘‘Bāhullenā’’ (phần lớn) nên được hiểu theo cách đã nói trong ‘‘yebhuyyena bhavantare’’ (phần lớn trong đời sống khác).
Atha vā ‘‘yathāraha’’nti imināva so sakkā saṅgahetunti ‘‘bāhullenā’’ti iminā sahasā occhijjamānajīvitānaṃ saṇikaṃ marantānaṃ viya na abhikkhaṇamevāti dīpitanti viññāyati.
Alternatively, it is understood that the meaning of this (bāhullenā) is already covered by the phrase ‘‘yathārahaṃ’’, and that ‘‘bāhullenā’’ signifies that it does not happen constantly, like for those whose lives are cut off suddenly, or those who die slowly.
Hoặc, có thể hiểu rằng ý nghĩa đó có thể được bao gồm bởi từ ‘‘yathārahaṃ’’ (tùy theo sự thích hợp), và do đó, ‘‘bāhullenā’’ (phần lớn) có nghĩa là nó không xảy ra thường xuyên như đối với những người chết đột ngột hoặc những người chết dần dần.
Abhinavakaraṇavasenāti taṅkhaṇe kariyamānaṃ viya attānaṃ abhinavakaraṇavasena.
Abhinavakaraṇavasenā means by making oneself new, as if being made at that very moment.
Abhinavakaraṇavasena (theo cách làm mới) là theo cách làm mới bản thân như thể nó đang được tạo ra vào khoảnh khắc đó.
91. Paccāsannamaraṇassāti ekavīthippamāṇāyukavasena, tato vā kiñci adhikāyukavasena samāsannamaraṇassa.
91. Paccāsannamaraṇassā refers to one whose death is very near, either in terms of a life-span equivalent to one thought-process (vīthi) or a slightly longer life-span.
91. Paccāsannamaraṇassa (của người sắp chết) là của người sắp chết gần kề, hoặc do tuổi thọ bằng một tâm lộ, hoặc do tuổi thọ hơn một chút so với đó.
Vīthicittāvasāneti tadārammaṇapariyosānānaṃ, javanapariyosānānaṃ vā vīthicittānaṃ avasāne.
Vīthicittāvasāne means at the end of the thought-processes, either those ending in tadārammaṇa (registering consciousness) or those ending in javana (impulsive consciousness).
Vīthicittāvasāne (vào cuối các tâm lộ) là vào cuối các tâm lộ kết thúc bằng tadārammaṇa (tâm tiếp thâu) hoặc kết thúc bằng javana (tâm tốc hành).
Tattha ‘‘kāmabhavato cavitvā tattheva uppajjamānānaṃ tadārammaṇapariyosānāni, sesānaṃ javanapariyosānānī’’ti dhammānusāraṇiyaṃ vuttaṃ.
Among these, it is stated in the Dhammānusāraṇī that "for those who, having fallen from a sensuous existence, are reborn in that same (sensuous) existence, the thought-processes end in tadārammaṇa; for others, they end in javana."
Trong đó, trong Dhammānusāraṇīyaṃ đã nói rằng: ‘‘Đối với những người chuyển sinh từ cõi dục giới và tái sinh ngay tại đó, các tâm lộ kết thúc bằng tadārammaṇa; đối với những người còn lại, các tâm lộ kết thúc bằng javana’’.
Bhavaṅgakkhayevāti yadi ekajavanavīthito adhikatarāyuseso siyā, tadā bhavaṅgāvasāne vā uppajjitvā nirujjhati.
Bhavaṅgakkhayevā means that if there were a remaining life-span longer than one javana-vīthi, then it would arise and cease at the end of the bhavaṅga.
Bhavaṅgakkhaye vā (hoặc vào lúc bhavaṅga tận diệt) là nếu còn lại tuổi thọ nhiều hơn một tâm lộ javana, thì nó phát sinh và diệt đi vào cuối bhavaṅga.
Atha ekacittakkhaṇāyuseso siyā, tadā vīthicittāvasāne, tañca atītakammādivisayameva.
If there were a remaining life-span of one thought-moment, then it would be at the end of the vīthi-citta, and that (cuti-citta) would have an object related to past kamma, etc.
Nếu còn lại tuổi thọ chỉ một sát-na tâm, thì vào cuối tâm lộ, và điều đó chỉ là đối tượng của nghiệp quá khứ, v.v.
‘‘Tassānantaramevā’’ti iminā antarābhavavādimataṃ paṭikkhipati.
By ‘‘Tassānantaramevā’’ (immediately after that), the view of those who posit an intermediate existence (antarābhava) is refuted.
Với từ ‘‘Tassānantarameva’’ (ngay sau đó), ngài bác bỏ quan điểm của những người chủ trương có antarābhava (thân trung ấm).
Yathārahanti kammakaraṇakālassa, vipākadānakālassa ca anurūpavasena.
Yathārahaṃ means according to the time of performing kamma and the time of giving fruition.
Yathārahaṃ (tùy theo sự thích hợp) là phù hợp với thời điểm tạo nghiệp và thời điểm cho quả.
Atha vā vipaccamānakakammānurūpaṃ anusayavasena, javanasahajātavasena vā pavattianurūpatotyattho.
Alternatively, it means in accordance with the ripening kamma, or in accordance with the latent tendency (anusaya), or in accordance with the co-arising of javana.
Hoặc, ý nghĩa là phù hợp với sự phát sinh tùy theo các tùy miên (anusaya) phù hợp với nghiệp đang cho quả, hoặc phù hợp với sự phát sinh đồng sanh với javana.
Nanu ca ‘‘avijjānusayaparikkhittenā’’tyādi vuttaṃ.
But it was said, "encompassed by the latent tendency of ignorance (avijjānusaya)," etc.
Chẳng phải đã nói ‘‘bị vô minh tùy miên bao phủ’’ v.v. sao?
Javanasahajātānañca kathaṃ anusayabhāvoti?
How can (ignorance and craving) co-arising with javana also be considered latent tendencies?
Và làm thế nào mà những pháp đồng sanh với javana lại là tùy miên?
Nāyaṃ doso anusayasadisatāya tāsampi anusayavohārabhāvato.
This is not a fault, because they are similar to latent tendencies, they also bear the designation of latent tendencies.
Đây không phải là lỗi, vì chúng cũng được gọi là tùy miên do tương tự như tùy miên.
Itarathā akusalakammasahajātānaṃ bhavataṇhāsahajātānaṃ vā cutiāsannajavanasahajātānañca saṅgaho na siyā.
Otherwise, there would be no inclusion of ignorance and craving co-arising with unwholesome kamma, or co-arising with craving for existence, or co-arising with javanas close to death.
Nếu không, thì sẽ không bao gồm những pháp đồng sanh với bất thiện nghiệp, hoặc đồng sanh với ái hữu (bhava-taṇhā), và đồng sanh với javana gần kề tử.
Avijjāva appahīnaṭṭhena anusayanato pavattanato anusayo, tena parikkhittena parivāritena.
Ignorance itself, by not being abandoned, is a latent tendency (anusaya) because it lies dormant and because it continues; it is encompassed or surrounded by that (latent tendency of ignorance).
Vô minh (avijjā) là tùy miên (anusaya) vì nó nằm tiềm ẩn và tiếp diễn do chưa được đoạn trừ; bị nó bao phủ, bị nó vây quanh.
Taṇhānusayova mūlaṃ padhānaṃ sahakārīkāraṇabhūtaṃ imassāti taṇhānusayamūlako.
Taṇhānusayamūlako means that the latent tendency of craving (taṇhā-anusaya) is the root, the primary co-operative cause of this (saṅkhāra).
Taṇhānusayamūlako (có gốc rễ là ái tùy miên) là ái tùy miên là gốc rễ, là nguyên nhân chính, là nguyên nhân hỗ trợ cho cái này.
Saṅkhārenāti kusalākusalakammena kammasahajātaphassādidhammasamudāyena cutiāsannajavanasahajātena vā, tena janiyamānaṃ.
Saṅkhārenā means that which is generated by wholesome or unwholesome kamma, or by the aggregate of phenomena such as contact co-arising with kamma, or co-arising with the javana consciousness close to death.
Saṅkhārena (do hành) là do thiện nghiệp hoặc bất thiện nghiệp, hoặc do tập hợp các pháp như xúc đồng sanh với nghiệp, hoặc do javana đồng sanh gần kề tử; được tạo ra bởi cái đó.
Avijjāya hi paṭicchannādīnavavisaye taṇhā nāmeti, khipanakasaṅkhārasammatā yathāvuttasaṅkhārā khipanti, yathāhu –
Indeed, craving (taṇhā) inclines towards an object whose danger is obscured by ignorance, and the previously mentioned saṅkhāras, considered as propelling saṅkhāras, propel (one into a new existence), as it is said:
Thật vậy, ái (taṇhā) hướng về đối tượng có sự nguy hiểm bị vô minh che lấp; các hành (saṅkhāra) đã nói trên, được xem là các hành phóng đi, phóng đi (tức là ném vào đời sống mới), như đã nói:
Sampayuttehi pariggayhamānanti attanā sampayuttehi phassādīhi dhammehi sampayuttapaccayādinā parivāretvā gayhamānaṃ, sahajātānamadhiṭṭhānabhāvena pubbaṅgamabhūtanti attanā sahajātānaṃ patiṭṭhānabhāvena padhānabhūtaṃ.
Sampayuttehi pariggayhamānaṃ means being grasped by contact and other phenomena associated with itself (the rebirth consciousness) through the condition of association, etc., being encircled. Sahajātānamadhiṭṭhānabhāvena pubbaṅgamabhūtaṃ means being foremost, serving as the foundation for its co-arising phenomena.
Sampayuttehi pariggayhamānaṃ (được nắm giữ bởi các pháp đồng sanh) là được bao quanh và nắm giữ bởi các pháp như xúc đồng sanh với nó bằng duyên đồng sanh, v.v., sahajātānamadhiṭṭhānabhāvena pubbaṅgamabhūtaṃ (là tiền đạo do là nơi nương tựa của các pháp đồng sanh) là là pháp chủ yếu do là nơi nương tựa của các pháp đồng sanh với nó.
‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1-2) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said: ‘‘Mind is the forerunner of all phenomena.’’
Thật vậy, đã nói: ‘‘Tâm là đi trước các pháp’’.
Bhavantarapaṭisandhānavasenāti purimabhavantarassa, pacchimabhavantarassa ca aññamaññaṃ ekābaddhaṃ viya paṭisandahanavasena uppajjamānameva patiṭṭhāti, na ito gantvātyadhippāyo.
Bhavantarapaṭisandhānavasenā means that it (the rebirth consciousness) establishes itself as soon as it arises, as if connecting the previous existence with the succeeding existence, not by going from here (this existence to the next); this is the meaning.
Bhavantarapaṭisandhānavasena (theo cách nối kết các đời sống) là nó chỉ tồn tại khi phát sinh theo cách nối kết đời sống trước và đời sống sau như thể chúng được gắn kết với nhau, chứ không phải đi từ đây đến đó. Đó là ý nghĩa.
Na hi purimabhavapariyāpanno koci dhammo bhavantaraṃ saṅkamati, nāpi purimabhavapariyāpannahetūhi vinā uppajjati paṭighosapadīpamuddā viyāti alamatippapañcena.
No phenomenon belonging to the previous existence transitions to another existence, nor does it arise without conditions belonging to the previous existence, just as an echo, a lamp flame, or a seal impression (do not transfer as physical entities). Let there be no further elaboration.
Thật vậy, không có pháp nào thuộc đời sống trước chuyển sang đời sống khác, cũng không phát sinh mà không có các nhân thuộc đời sống trước, giống như tiếng vọng, ngọn đèn, con dấu. Không cần phải giải thích quá nhiều.
92. Mandaṃ hutvā pavattāni mandappavattāni.
92. Those that arise weakly are mandappavattāni.
92. Các tâm tốc hành (javana) diễn tiến yếu ớt là mandappavattāni (diễn tiến yếu ớt).
Paccuppannārammaṇesu āpāthagatesu manodvāre gatinimittavasena, pañcadvāre kammanimittavasenātyadhippāyo.
When present objects become accessible, it is by way of the sign of destiny (gatinimitta) in the mind-door, and by way of the sign of kamma (kammanimitta) in the five doors. This is the intended meaning.
Ý nghĩa là khi các đối tượng hiện tại xuất hiện, trong ý môn là do gatinimitta, còn trong ngũ môn là do kammanimitta.
Paṭisandhibhavaṅgānampi paccuppannārammaṇatā labbhatīti manodvāre tāva paṭisandhiyā catunnaṃ bhavaṅgānañca, pañcadvāre pana paṭisandhiyāva paccuppannārammaṇabhāvo labbhati.
That rebirth consciousness (paṭisandhi) and bhavaṅga can also have present objects; first in the mind-door, the rebirth consciousness and the four bhavaṅgas can have present objects, but in the five doors, only the rebirth consciousness can have a present object.
Nói rằng các paṭisandhi và bhavaṅga cũng có đối tượng hiện tại thì trước hết, trong ý môn, trạng thái có đối tượng hiện tại được tìm thấy ở paṭisandhi và bốn bhavaṅga; còn trong ngũ môn, trạng thái có đối tượng hiện tại chỉ được tìm thấy ở paṭisandhi.
Tathā hi kassaci manodvāre āpāthamāgataṃ paccuppannaṃ gatinimittaṃ ārabbha uppannāya tadārammaṇapariyosānāya cittavīthiyā anantaraṃ cuticitte uppanne tadanantaraṃ pañcacittakkhaṇāyuke ārammaṇe pavattāya paṭisandhiyā catunnaṃ bhavaṅgānaṃ, pañcadvāre ca ñātakādīhi upaṭṭhāpitesu deyyadhammesu vaṇṇādike ārabbha yathārahaṃ pavattāya cittavīthiyā cuticittassa ca anantaraṃ ekacittakkhaṇāyuke ārammaṇe pavattāya paṭisandhiyā paccuppannārammaṇe pavatti upalabbhatīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge(visuddhi. 2.620 ādayo) vibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 227) vā saṅkhārapaccayāviññāṇapadavaṇṇanāyaṃ vuttanayena daṭṭhabbo.
Thus, in the mind-door of some individual, after a cittavīthi (thought-process) culminating in tadārammaṇa (registering consciousness) arises in dependence on a present sign of destiny (gatinimitta) that has become accessible, and after the death consciousness (cuticitta) has arisen, the rebirth consciousness (paṭisandhi) and the four bhavaṅgas, which arise immediately after it with an object lasting five thought-moments, are found to have a present object. And in the five doors, after the cittavīthi and the death consciousness (cuticitta) have arisen as appropriate, in dependence on the colors, etc., of the offerings presented by relatives and others, the rebirth consciousness (paṭisandhi), which arises with an object lasting one thought-moment, is found to have a present object. This is a summary here; the detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga or in the Vibhaṅgaṭṭhakathā in the explanation of the Saṅkhārapaccayāviññāṇa section.
Thật vậy, khi một gatinimitta hiện tại đã xuất hiện trong ý môn của một người nào đó, và sau khi lộ trình tâm đã khởi lên và kết thúc với tadārammaṇa, rồi cuticitta khởi lên, thì ngay sau đó, paṭisandhi và bốn bhavaṅga (có tuổi thọ năm sát-na tâm) khởi lên với đối tượng gatinimitta hiện tại, và trong ngũ môn, sau lộ trình tâm khởi lên tương ứng dựa trên sắc tướng và các vật cúng dường do thân quyến v.v. sắp đặt, và sau cuticitta, thì paṭisandhi (có tuổi thọ một sát-na tâm) khởi lên với đối tượng hiện tại là kammanimitta. Đây là tóm tắt về điều này. Phần mở rộng nên được xem xét theo cách đã nêu trong phần giải thích về từ saṅkhārapaccayāviññāṇa trong Visuddhimagga và Vibhaṅga Aṭṭhakathā.
Chadvāraggahitanti kammanimittaṃ chadvāraggahitaṃ, gatinimittaṃ chaṭṭhadvāraggahitanti yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
Captured by six doors: The sign of kamma (kammanimitta) is captured by six doors, and the sign of destiny (gatinimitta) is captured by the sixth door (mind-door). This should be construed as appropriate.
Chadvāraggahita (được nắm giữ bởi sáu môn) thì kammanimitta được nắm giữ bởi sáu môn, gatinimitta được nắm giữ bởi môn thứ sáu (ý môn), nên phải kết hợp cho phù hợp với từng trường hợp.
Apare pana avisesato vaṇṇenti.
Others, however, explain it generally without distinction.
Những người khác lại giải thích một cách không phân biệt.
Saccasaṅkhepepi tenevādhippāyena idaṃ vuttaṃ –
In the Saccasaṅkhepa too, this was stated with the same intention:
Trong Saccasaṅkhepa cũng đã nói điều này với cùng ý nghĩa:
Aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.624-625; vibha. aṭṭha. 227) pana ‘‘gatinimittaṃ manodvāre āpāthamāgacchatī’’ti vuttattā, tadārammaṇāya ca pañcadvārikapaṭisandhiyā adassitattā, mūlaṭīkādīsu ca ‘‘kammabalena upaṭṭhāpitaṃ vaṇṇāyatanaṃ supinaṃ passantassa viya dibbacakkhussa viya ca manodvāreyeva gocarabhāvaṃ gacchatī’’ti (visuddhi. mahā. 2.623) niyametvā vuttattā tesaṃ vacanaṃ na sampaṭicchanti ācariyā.
However, the teachers do not accept their statement because it is said in the Aṭṭhakathā that "the sign of destiny (gatinimitta) comes into the mind-door," and because the pañcadvārika paṭisandhi (rebirth consciousness in the five-door process) having that as an object is not shown; and because it is stated definitively in the Mūlaṭīkā and other texts that "the sense-object of sight (vaṇṇāyatana) manifested by the power of kamma comes into the mind-door alone as an object, just like one seeing a dream or like a divine eye."
Tuy nhiên, các vị đạo sư không chấp nhận lời nói của họ, vì trong Aṭṭhakathā đã nói rằng “gatinimitta xuất hiện trong ý môn”, và không chỉ ra pañcadvārika-paṭisandhi có đối tượng đó, và trong Mūlaṭīkā v.v. cũng đã quy định rằng “sắc xứ được tạo ra bởi sức mạnh của kamma, giống như người nằm mơ thấy giấc mơ hoặc người có thiên nhãn, chỉ xuất hiện trong ý môn như một đối tượng”.
‘‘Paccuppannañcā’’ti ettha gatinimittaṃ tāva paccuppannārammaṇaṃ yujjati, kammanimittaṃ pana paṭisandhijanakakammasseva nimittabhūtaṃ adhippetanti kathaṃ tassa cutiāsannajavanehi gahitassa paccuppannabhāvo sambhavati.
Regarding "and present" (Paccuppannañcā), the sign of destiny (gatinimitta) having a present object is indeed appropriate. But the sign of kamma (kammanimitta) is intended to be the sign of the kamma that generates rebirth consciousness (paṭisandhi). How then can it be present when it is apprehended by the javanas immediately preceding death?
Ở đây, với từ paccuppannañca (và hiện tại), gatinimitta là đối tượng hiện tại thì hợp lý, nhưng kammanimitta được hiểu là nimitta của kamma sinh ra paṭisandhi. Vậy làm sao nimitta đó, được nắm giữ bởi các javana gần cuti, có thể là hiện tại?
Na hi tadeva ārammaṇupaṭṭhāpakaṃ, tadeva paṭisandhijanakaṃ bhaveyya upacitabhāvābhāvato anassāditattā ca.
For that very javana cannot be both the manifestor of the object and the generator of rebirth consciousness, due to the absence of accumulation and non-delight in it.
Thật vậy, chính cái đó không thể vừa là cái biểu hiện đối tượng, vừa là cái sinh ra paṭisandhi, vì nó không được tích lũy và không được thưởng thức.
‘‘Katattā upacitattā’’ti (dha. sa. 431) hi vacanato punappunaṃ laddhāsevanameva kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati.
Indeed, according to the statement "having been done and accumulated," only kamma that has been repeatedly practiced can draw forth rebirth consciousness (paṭisandhi).
Vì theo lời dạy “đã làm và đã tích lũy”, chỉ có kamma được thực hành lặp đi lặp lại mới kéo theo paṭisandhi.
Paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.232) ca nikantikkhaṇe dvinnaṃ hetūnaṃ paccayāpi sahetukapaṭisandhiyā vuttattākatūpacitampi kammaṃ taṇhāya assāditameva vipākaṃ abhinipphādeti, tadā ca paṭisandhiyā samānavīthiyaṃ viya pavattamānāni cutiāsannajavanāni kathaṃ punappunaṃ laddhāsevanāni siyuṃ, kathañca tāni tadā kaṇhāya parāmaṭṭhāni.
And in the Paṭisambhidāmagga, since it is stated that sahetuka paṭisandhi (rebirth consciousness with roots) arises due to two causes at the moment of craving (nikantikkhaṇa), even performed and accumulated kamma produces its result only when it is delighted in by craving (taṇhā). How then could the javanas immediately preceding death, which occur as if in the same thought-process (vīthi) as the rebirth consciousness (paṭisandhi) at that time, be repeatedly practiced? And how could they be grasped by craving (taṇhā) at that time?
Và trong Paṭisambhidāmagga cũng đã nói về sahetuka-paṭisandhi do duyên hai nhân tại khoảnh khắc tham ái (nikanti), điều này có nghĩa là kamma đã được làm và tích lũy chỉ sinh ra vipāka khi được taṇhā thưởng thức. Vậy thì, các javana gần cuti, khởi lên như trong cùng một lộ trình với paṭisandhi, làm sao có thể được thực hành lặp đi lặp lại? Và làm sao chúng lại bị taṇhā nắm giữ vào lúc đó?
Apica paccuppannaṃ kammanimittaṃ cutiāsannappavattānaṃ pañcadvārikajavanānaṃ ārammaṇaṃ hoti.
Furthermore, a present sign of kamma (kammanimitta) is the object of the five-door javanas occurring immediately preceding death.
Hơn nữa, kammanimitta hiện tại là đối tượng của các pañcadvārika-javana khởi lên gần cuti.
‘‘Pañcadvārikakammañca paṭisandhinimittakaṃ na hoti paridubbalabhāvato’’ti aṭṭhakathāyaṃ (visuddhi. 2.620; vibha. aṭṭha. 227) vuttanti saccametaṃ.
The statement in the Aṭṭhakathā "And five-door kamma does not generate rebirth consciousness because it is extremely weak" is true.
Đúng vậy, trong Aṭṭhakathā đã nói rằng “kamma pañcadvārika không sinh ra paṭisandhi vì nó quá yếu ớt”.
Ñātakādīhi upaṭṭhāpitesu pana pupphādīsu sannihitesveva maraṇasambhavato tattha vaṇṇādikaṃ ārabbha cutiāsannavīthito purimabhāgappavattānaṃ paṭisandhijananasamatthānaṃ manodvārikajavanānaṃ ārammaṇabhūtena saha samānattā tadekasantatipatitaṃ cutiāsannajavanaggahitampi paccuppannaṃ vaṇṇādikaṃ kammanimittabhāvena vuttaṃ.
However, since death can occur only when flowers and other objects are placed nearby by relatives, etc., the present colors, etc., apprehended by the javanas immediately preceding death, which fall within the same continuum as the kamma-nimitta that is the object of the mind-door javanas preceding the cutiāsanna-vīthi and capable of generating rebirth consciousness, are also referred to as the sign of kamma (kammanimitta).
Tuy nhiên, vì cái chết có thể xảy ra khi các vật phẩm như hoa v.v. được thân quyến v.v. sắp đặt ở gần, nên sắc tướng v.v. được nắm giữ bởi các javana gần cuti, nằm trong cùng một dòng liên tục với đối tượng của các manodvārika-javana có khả năng sinh paṭisandhi, khởi lên ở phần trước của lộ trình gần cuti (dựa trên sắc tướng v.v. của các vật phẩm đó), cũng được nói là kammanimitta có đối tượng hiện tại.
Evañca katvā vuttaṃ ānandācariyena ‘‘pañcadvāre ca āpāthamāgacchantaṃ paccuppannaṃ kammanimittaṃ āsannakatakammārammaṇasantatiyaṃ uppannaṃ, taṃsadisañca daṭṭhabba’’nti (vibha. mūlaṭī. 227; visuddhi. mahā. 2.623).
Thus, Ānandācariya stated, "And the present sign of kamma (kammanimitta) becoming accessible in the five doors arises in the continuum of the object of kamma performed close to death, and should be understood as similar to that."
Và do đó, Ānandācariya đã nói: “Trong ngũ môn, kammanimitta hiện tại xuất hiện trong dòng liên tục của đối tượng kamma đã được làm gần đây, và nó nên được hiểu là tương tự như vậy.”
98. Āruppacutiyā paraṃ heṭṭhimāruppavajjitā āruppapaṭisandhiyo honti uparūpariarūpīnaṃ heṭṭhimaheṭṭhimakammassa anāyūhanato, upacārajjhānassa pana balavabhāvato tassa vipākabhūtā kāmatihetukā paṭisandhiyo honti.
98. After the arūpa death consciousness (cuti), arūpa paṭisandhi arise, excluding the lower arūpas, because the higher arūpa Brahmas do not exert themselves in lower kamma. However, due to the strength of the proximate absorption (upacāra-jhāna), kāmatihetuka paṭisandhi (rebirth consciousness with three roots in the sense-sphere) become its results.
98. Sau cuti của cõi Vô sắc (āruppa-cuti), các paṭisandhi của cõi Vô sắc (āruppa-paṭisandhi) sẽ là những cõi Vô sắc phía trên, ngoại trừ cõi Vô sắc thấp hơn, vì các Phạm thiên Vô sắc ở cõi cao hơn không tác động đến kamma ở cõi thấp hơn. Còn do sức mạnh của upacāra-jhāna, các paṭisandhi kāma-tihetuka là quả của nó.
Rūpāvacaracutiyā paraṃ ahetukarahitā upacārajjhānānubhāveneva duhetukatihetukapaṭisandhiyo siyuṃ, kāmatihetumhā cutito paraṃ sabbā eva kāmarūpārūpabhavapariyāpannā yathārahaṃ ahetukādipaṭisandhiyo siyuṃ.
After a rūpāvacara death consciousness (cuti), duhetuka and tihetuka paṭisandhi (rebirth consciousness with two or three roots), excluding ahetuka (rootless), may arise solely due to the power of the proximate absorption (upacāra-jhāna). After a kāmatihetuka death consciousness (cuti), all ahetuka, etc., paṭisandhi (rebirth consciousnesses) belonging to the realms of sense-desire (kāma), fine-material (rūpa), and immaterial (arūpa) existence may arise as appropriate.
Sau cuti của cõi Sắc (rūpāvacara-cuti), các paṭisandhi duhetuka và tihetuka có thể xảy ra do ảnh hưởng của upacāra-jhāna, trừ ahetuka. Sau cuti từ kāma-tihetu, tất cả các paṭisandhi ahetuka v.v. thuộc về các cõi Dục, Sắc và Vô Sắc có thể xảy ra một cách tương ứng.
Itaro duhetukāhetukacutito paraṃ kāmesveva bhavesu tihetukādipaṭisandhiyo siyuṃ.
After other duhetuka and ahetuka death consciousnesses (cuti), tihetuka, etc., paṭisandhi may arise only in the sense-sphere existences.
Còn sau cuti duhetuka và ahetuka, các paṭisandhi tihetuka v.v. chỉ có thể xảy ra trong các cõi Dục.
99. Paṭisandhiyā nirodhassa anantarato paṭisandhinirodhānantarato.
99. After the cessation of rebirth consciousness (paṭisandhi) refers to immediately after the cessation of rebirth consciousness.
99. Sau sự diệt của paṭisandhi, tức là paṭisandhinirodhānantarato (ngay sau sự diệt của paṭisandhi).
Tadeva cittanti taṃsadisatāya tabbohārappavattattā tadeva cittaṃ yathā ‘‘tāniyeva osadhānī’’ti.
The very same consciousness (tadeva cittaṃ) is that very consciousness because it is referred to by that term due to its similarity to it, just as in "those very same medicines."
Tadeva cittaṃ (chính tâm đó) có nghĩa là chính tâm đó được gọi như vậy vì sự tương tự, giống như “chính những loại thuốc đó”.
Asati vīthicittuppādeti antarantarā vīthicittānaṃ uppāde asati, cuticittaṃ hutvā nirujjhati tadeva cittanti sambandho.
In the absence of the arising of thought-process consciousnesses (Asati vīthicittuppāde): The connection is that if there is no arising of thought-process consciousnesses in between, that very consciousness, having been death consciousness, ceases.
Asati vīthicittuppāde (khi không có sự khởi lên của tâm lộ trình) có nghĩa là khi không có sự khởi lên của các tâm lộ trình xen kẽ, tâm cuti khởi lên rồi diệt, và chính tâm đó (bhavaṅga) tiếp tục. Đó là cách kết nối các từ.
102. Yathā iha bhavepaṭisandhi ceva bhavaṅgañca vīthiyo ca cuti ca, tathā puna bhavantare paṭisandhibhavaṅganti evamādikā ayaṃ cittasantati parivattatīti yojanā.
102. The construction is that just as in this existence there is rebirth consciousness (paṭisandhi), bhavaṅga (life-continuum), thought-processes (vīthi), and death consciousness (cuti), so too in another existence there is rebirth consciousness (paṭisandhi), bhavaṅga, and so on, and this mental continuum (cittasantati) revolves.
102. Cách kết nối là: giống như trong kiếp này có paṭisandhi, bhavaṅga, các lộ trình tâm và cuti, thì trong kiếp khác cũng có paṭisandhi, bhavaṅga v.v. Cứ thế, dòng tâm này tiếp tục xoay vần.
Keci pana imasmiṃ paricchede vīthimuttasaṅgahasseva dassitattā paṭisandhibhavaṅgacutīnameva idha gahaṇaṃ yuttantyādhippāyena ‘‘paṭisandhibhavaṅgavīthiyo’’ti imassa paṭisandhibhavaṅgappavāhāti atthaṃ vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ pavattisaṅgahadassanāvasāne tattha saṅgahitānaṃ sabbesameva nigamanassa adhippetattā.
Some, however, state that since only the enumeration of vīthimutta (process-free) consciousnesses is presented in this chapter, it is appropriate to include only rebirth consciousness (paṭisandhi), bhavaṅga, and death consciousness (cuti) here. With this intention, they interpret "paṭisandhi-bhavaṅga-vīthiyo" (rebirth-bhavaṅga-thought-processes) as "the streams of paṭisandhi and bhavaṅga." This is merely their opinion, because the intention is to conclude all consciousnesses enumerated there at the end of the presentation of the pavatti-saṅgaha (functional enumeration).
Một số vị lại nói rằng trong phần này, vì chỉ đề cập đến sự tổng hợp của các tâm ngoài lộ trình, nên việc bao gồm paṭisandhi, bhavaṅga và cuti ở đây là hợp lý, và với ý nghĩa đó, họ giải thích paṭisandhibhavaṅgavīthiyo (paṭisandhi, bhavaṅga và các lộ trình) là paṭisandhibhavaṅgappavāhā (dòng chảy của paṭisandhi và bhavaṅga). Đó chỉ là quan điểm riêng của họ, vì ý nghĩa là tổng kết tất cả những gì đã được bao gồm trong phần trình bày về sự tổng hợp của các tâm hoạt động (pavatti-saṅgaha).
Evañhi sati ‘‘paṭisaṅkhāya panetamaddhuva’’nti ettha sabbesameva eta-saddena parāmasanaṃ suṭṭhu upapannaṃ hoti.
For if it is so, the referencing of all of them (paṭisandhi, bhavaṅga, vīthi, and cuti) by the word eta (this) in "paṭisaṅkhāya panetamaddhuvaṃ" (but having reflected on this impermanent) becomes perfectly appropriate.
Thật vậy, nếu là như vậy, thì việc từ eta trong câu paṭisaṅkhāya panetamaddhuvaṃ (sau khi quán sát rằng điều này là vô thường) ám chỉ tất cả (paṭisandhi, bhavaṅga, vīthi và cuti) sẽ hoàn toàn hợp lý.
Etaṃ yathāvuttaṃ vaṭṭapavattaṃ addhuvaṃ aniccaṃ palokadhammaṃ paṭisaṅkhāya paccavekkhitvā budhā paṇḍitā cirāya cirakālaṃ subbatā hutvā accutaṃ dhuvaṃ acavanadhammaṃ padaṃ nibbānaṃ adhigantvā maggaphalañāṇena sacchikatvā tatoyeva suṭṭhu samucchinnasinehabandhanā samaṃ nirupadhisesanibbānadhātuṃ essanti pāpuṇissanti.
Having reflected with wisdom upon this cycle of existence, as described, as unstable, impermanent, and subject to decay, the wise ones, having for a long time become virtuous, and having attained the unchanging, stable, and unmoving state of Nibbāna—having realized it with the knowledge of the path and its fruit—and precisely because of that, having completely severed the bonds of craving, they will attain the Nibbāna element without any remainder of the five aggregates.
Sau khi quán xét vòng luân hồi đã được nói đến này là vô thường, không bền vững, có bản chất hoại diệt, những bậc trí giả, đã sống một đời sống thanh tịnh trong một thời gian dài, sẽ đạt đến Niết Bàn — cảnh giới bất diệt, vĩnh cửu, không lay chuyển — bằng tuệ giác Đạo và Quả. Sau đó, họ sẽ hoàn toàn cắt đứt mọi ràng buộc của ái dục và đạt đến Niết Bàn vô dư y.
1. Evaṃ tāva cittacetasikavasena duvidhaṃ abhidhammatthaṃ dassetvā idāni rūpaṃ, tadanantarañca nibbānaṃ dassetumārabhanto āha ‘‘ettāvatā’’tyādi.
1. Having thus presented the two types of Abhidhamma-meaning in terms of citta and cetasika, the author now, intending to present rūpa and subsequently Nibbāna, states "ettāvatā" and so forth.
1. Sau khi trình bày hai loại Abhidhammattha theo tâm và sở hữu tâm như vậy, bây giờ Sư trưởng bắt đầu trình bày về Sắc và sau đó là Niết Bàn, nên Ngài nói “Ettāvatā” (Đến đây)...
Sappabhedappavattikā uddesaniddesapaṭiniddesavasena tīhi paricchedehi vuttappabhedavanto, pavattipaṭisandhivasena dvīhi paricchedehi vuttappavattivanto ca cittacetasikā dhammā ettāvatā pañcahi paricchedehi vibhattā hi yasmā, idāni yathānuppattaṃ rūpaṃ pavuccatīti yojanā.
Citta and cetasika phenomena, which possess divisions and occurrences as described in the three chapters (summarized, elucidated, and re-elucidated) in terms of divisions, and which possess occurrences as described in the two chapters (occurrence and rebirth-linking) in terms of occurrence, are thus far distinguished through these five chapters. Since they have been distinguished by these five chapters, the rūpa that has come in due order will now be expounded—this is the arrangement.
Sappabhedappavattikā (có các loại và sự vận hành): Các pháp tâm và sở hữu tâm có các loại đã được nói đến trong ba chương (tóm tắt, phân loại, và phân loại chi tiết) và có sự vận hành đã được nói đến trong hai chương (tái tục và vận hành) ettāvatā (đến đây), tức là đã được phân chia trong năm chương. Hi (Vì) vậy, bây giờ sắc sẽ được nói đến theo thứ tự thích hợp. Đây là cách kết nối các từ.
2. Idāni yathāpaṭiññātarūpavibhāgatthaṃ mātikaṃ ṭhapetuṃ ‘‘samuddesā’’tyādi vuttaṃ.
2. Now, in order to set forth the matrix for the promised division of rūpa, the words "samuddesā" and so forth are stated.
2. Bây giờ, để thiết lập một tiêu đề (mātika) cho sự phân loại sắc đã được hứa hẹn, đã nói “Samuddesā” (Tóm tắt)...
Saṅkhepato uddisanaṃ samuddeso.
Samuddesa is the brief enumeration.
Sự tóm tắt một cách vắn tắt là samuddesa (tóm tắt).
Ekavidhādivasena vibhajanaṃ vibhāgo, samuṭṭhāti etasmā phalanti samuṭṭhānaṃ, kammādayo rūpajanakapaccayā.
Vibhāga is the classification by way of one kind and so forth. Samuṭṭhāna is that from which fruits arise; these are the generating causes of rūpa, such as kamma.
Sự phân loại theo một loại, v.v., là vibhāga (phân loại). Cái mà từ đó kết quả phát sinh là samuṭṭhāna (nguồn gốc). Nghiệp, v.v., là các nhân duyên tạo ra sắc.
Cakkhudasakādayo kalāpā.
The groups (aggregations) such as the eye-decad are kalāpas.
Các nhóm sắc như thập sắc nhãn, v.v., là kalāpā (nhóm).
Pavattikkamato ceti bhavakālasattabhedena rūpānaṃ uppattikkamato.
And according to the sequence of occurrence means according to the sequence of the arising of rūpa in terms of existences, times, and beings.
Pavattikkamato ceti (và theo thứ tự vận hành) là theo thứ tự phát sinh của các sắc trong bảy loại cõi và thời gian.
3. Upādinnānupādinnasantānesu sasambhāradhātuvasena mahantā hutvā bhūtā pātubhūtāti mahābhūtā (dha. sa. aṭṭha. 584).
3. Mahābhūtā (great elements) are those that exist conspicuously and greatly through the element of constituent parts in both appropriated and unappropriated continuums.
3. Mahābhūtā (Đại hiển hiện) là những pháp lớn, hiển hiện trong các dòng tương tục hữu sinh (upādinna) và vô sinh (anupādinna) do bản chất của các yếu tố cấu thành (dha. sa. aṭṭha. 584).
Athavā anekavidhaabbhutavisesadassanena, anekābhūtadassanena vā mahantāni abbhutāni, abhūtāni vā etesūti mahābhūtā, māyākārādayo.
Alternatively, they are called mahābhūtā because great wonders or unreal things exist in them, due to the showing of many kinds of extraordinary wonders or many unreal things, like magicians and so forth.
Hoặc, chúng được gọi là mahābhūtā vì chúng có nhiều điều kỳ diệu hoặc nhiều điều không thực hiển hiện, như các pháp sư ảo thuật, v.v.
Tehi samānā sayaṃ anīlādisabhāvāneva nīlādiupādāyarūpadassanāditoti mahābhūtā.
They are mahābhūtā because they are similar to them, not being blue and so forth themselves, but showing appropriated rūpas that are blue and so forth.
Chúng giống như những người đó vì bản thân chúng không có bản chất xanh, v.v., nhưng chúng hiển thị các sắc y sinh (upādāyarūpa) như xanh, v.v.
Manāpavaṇṇasaṇṭhānādīhi vā sattānaṃ vañcikā yakkhiniādayo viya manāpaitthipurisarūpadassanādinā sattānaṃ vañcakattā mahantāni abhūtāni etesūti mahābhūtā.
Or, they are mahābhūtā because great unreal things exist in them, as they deceive beings through agreeable colors, shapes, and so forth, like ogresses and so forth, by showing agreeable forms of men and women.
Hoặc, chúng được gọi là mahābhūtā vì chúng có nhiều điều không thực trong đó do chúng lừa dối chúng sinh bằng màu sắc, hình dạng, v.v., dễ chịu, giống như các nữ dạ xoa, v.v., lừa dối chúng sinh bằng cách hiển thị hình dạng nam nữ dễ chịu.
Vuttampi hetaṃ –
This was also stated:
Điều này cũng đã được nói:
Atha vā mahantapātubhāvato mahantāni bhavanti etesu upādārūpāni, bhūtāni cāti mahābhūtāni.
Alternatively, mahābhūtāni are those in which derived rūpas become great and are bhūtā (existences) due to their great manifestation.
Hoặc, vì sự hiển hiện lớn lao, các sắc y sinh (upādārūpa) và các yếu tố cơ bản (bhūtāni) phát sinh trong chúng, nên chúng là mahābhūtāni.
Mahābhūte upādāya pavattaṃ rūpaṃ upādāyarūpaṃ.
Upādāyarūpa is the rūpa that proceeds dependent on the great elements.
Sắc phát sinh dựa vào các đại yếu tố là upādāyarūpaṃ (sắc y sinh).
Yadi evaṃ ‘‘ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca tato mahābhūtā’’tyādivacanato (paṭṭhā. 1.1.53) ekekamahābhūtā sesamahābhūtānaṃ nissayā hontīti tesampi upādāyarūpatāpasaṅgoti?
If so, since it is stated, "one great element dependent on that, great elements," does it follow that each great element is a support for the remaining great elements, and thus they too are upādāyarūpas?
Nếu vậy, từ câu nói “ekaṃ mahābhūtaṃ paṭicca tato mahābhūtā” (dựa vào một đại yếu tố, rồi các đại yếu tố khác) (paṭṭhā. 1.1.53), mỗi đại yếu tố là nơi nương tựa cho các đại yếu tố còn lại, vậy thì chúng cũng sẽ có khả năng là sắc y sinh ư?
Nayidamevaṃ upādāyeva pavattarūpānaṃ taṃsamaññāsiddhito.
No, this is not the case, because the designation (of upādāyarūpa) is established only for rūpas that are merely dependent.
Không phải vậy, vì danh xưng đó chỉ được thiết lập cho các sắc chỉ phát sinh dựa vào (các đại yếu tố).
Yañhi mahābhūte upādiyati, sayañca aññehi upādīyati.
For that rūpa which depends on a great element, and which is itself depended upon by others,
Bởi vì cái gì nương tựa vào các đại yếu tố, và bản thân nó cũng được nương tựa bởi những cái khác,
Na taṃ upādāyarūpaṃ.
that is not an upādāyarūpa.
thì đó không phải là sắc y sinh.
Yaṃ pana upādīyateva, na kenaci upādīyati, tadeva upādāyarūpanti natthi bhūtānaṃ tabbohārappasaṅgo.
But that which is only depended upon, and is not depended upon by anything, that alone is upādāyarūpa; thus, there is no application of that term to the (great) elements.
Nhưng cái gì chỉ được nương tựa, mà không nương tựa vào bất cứ cái gì khác, thì đó mới là sắc y sinh. Do đó, không có sự áp dụng danh xưng đó cho các đại yếu tố.
Apica catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyarūpanti upādāyarūpalakkhaṇanti natthi tayo upādāya pavattānaṃ upādāyarūpatāti.
Furthermore, the characteristic of upādāyarūpa is "rūpa dependent on the four great elements"; hence, there is no upādāyarūpa-nature for bhūtas that depend on three (elements).
Hơn nữa, “sắc y sinh của bốn đại yếu tố” là đặc tính của sắc y sinh. Do đó, các đại yếu tố phát sinh dựa vào ba yếu tố không phải là sắc y sinh.
4. Pathanaṭṭhena pathavī, tarupabbatādīnaṃ pakatipathavī viya sahajātarūpānaṃ patiṭṭhānabhāvena pakkhāyati, upaṭṭhātīti vuttaṃ hoti, pathavī eva dhātu salakkhaṇadhāraṇādito nissattanijjīvaṭṭhena sarīraselāvayavadhātusadisattā cāti pathavīdhātu.
4. Paṭhavī (earth element) by the meaning of spreading out, or because it appears and is established as the basis for co-arising rūpas, like natural earth for trees, mountains, and so forth. The earth itself is dhātu (element) due to bearing its own characteristic, and due to being non-sentient and non-living, similar to the elements that are parts of the body and rocks.
4. Pathavī (đất) theo nghĩa là sự trải rộng, hoặc vì nó được thể hiện, được thiết lập như nền tảng cho các sắc đồng sinh, giống như đất tự nhiên là nền tảng cho cây cối, núi non, v.v. Pathavīdhātu (địa đại) vì nó là yếu tố đất, do đặc tính tự giữ gìn và không có chúng sinh, không có sinh mệnh, giống như các yếu tố khoáng chất trong cơ thể và đá.
Āpeti sahajātarūpāni pattharati, āpāyati vā brūheti vaḍḍhetīti āpo.
Āpo (water element) spreads out co-arising rūpas, or makes them grow and develop.
Āpo (nước) là cái làm cho các sắc đồng sinh lan rộng, hoặc làm cho chúng tăng trưởng, phát triển.
Tejeti paripāceti, niseti vā tikkhabhāvena sesabhūtattayaṃ usmāpetīti tejo.
Tejo (fire element) ripens, or makes the remaining three elements hot due to its sharpness.
Tejo (lửa) là cái làm cho chín muồi, hoặc làm cho ba yếu tố còn lại nóng lên do tính sắc bén.
Vāyati desantaruppattihetubhāvena bhūtasaṅghātaṃ pāpetīti vāyo.
Vāyo (air element) makes the aggregate of elements move to another place, as it is the cause for arising in another place.
Vāyo (gió) là cái làm cho khối các yếu tố di chuyển đến nơi khác do là nguyên nhân của sự phát sinh ở nơi khác.
Catassopi panetā yathākkamaṃ kathinattadavattauṇhattavitthambhanattalakkhaṇāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that these four elements are characterized respectively by hardness, fluidity, heat, and support (distension).
Bốn yếu tố này, theo thứ tự, cần được hiểu là có đặc tính cứng chắc, lỏng lẻo, nóng ấm và trương phồng.
5. Cakkhādīnaṃ vacanattho heṭṭhā kathitova.
5. The etymological meaning of cakkhu (eye) and so forth has already been explained below.
5. Ý nghĩa của các từ như cakkhu (nhãn), v.v., đã được giải thích ở trên.
Pasādarūpaṃ nāma catunnaṃ mahābhūtānaṃ pasannabhāvahetukattā.
Pasādarūpa (sensitive rūpa) is so called because it is caused by the clarity of the four great elements.
Pasādarūpaṃ nāma (Sắc tịnh sắc) được gọi như vậy vì nó là nguyên nhân của sự trong sạch của bốn đại yếu tố.
Taṃ pana yathākkamaṃ daṭṭhukāmatāsotukāmatāghāyitukāmatāsāyitukāmatāphusitukāmatānidānakammasamuṭṭhānabhūtappasādalakkhaṇaṃ.
These (five sensitive rūpas) are respectively characterized by the clarity of the great elements, arising from kamma, which is rooted in the desire to see, hear, smell, taste, or touch.
Năm loại tịnh sắc này, theo thứ tự, có đặc tính là sự trong sạch của các đại yếu tố do nghiệp sinh, mà nghiệp này có cội rễ từ sự mong muốn nhìn, mong muốn nghe, mong muốn ngửi, mong muốn nếm, mong muốn xúc chạm.
Tattha cakkhu tāva majjhe kaṇhamaṇḍalassa ūkāsirappamāṇe abhimukhe ṭhitānaṃ sarīrasaṇṭhānuppattipadese telamiva picupaṭalāni sattakkhipaṭalāni byāpetvā dhāraṇanahāpanamaṇḍanabījanakiccāhi catūhi dhātīhi viya khattiyakumāro sandhāraṇabandhanaparipācanasamudīraṇakiccāhi catūhi dhātūhi katūpakāraṃ utucittāhārehi upatthambhiyamānaṃ āyunā paripāliyamānaṃ vaṇṇādīhi parivāritaṃ yathāyogaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ vatthudvārabhāvaṃ sadhentaṃ pavattati, itaraṃ ‘‘sasambhāracakkhū’’ti vuccati.
Among these, the eye-sensitivity (cakkhuppasāda) exists in a place where the body-shape of those standing facing it, in the middle of the black orb, approximately the size of a louse's head, appears, pervading the seven eye-membranes like oil pervading seven layers of cotton, supported by the four elements which perform the duties of maintaining, bathing, adorning, and fanning, like a kṣatriya prince attended by four nurses. It is also sustained by vitality (jīvitindriya) and surrounded by visible objects and so forth, functioning appropriately as the basis and door for eye-consciousness and so forth. The other eye is called the "eye with its constituents" (sasambhāracakkhu).
Trong số đó, nhãn (cakkhu) phát sinh ở vùng có kích thước bằng đầu chấy, đối diện với trung tâm của vòng đen, tại nơi phát sinh hình dạng cơ thể của những người đứng đó, bao phủ bảy lớp màng mắt giống như dầu lan trên bảy lớp bông gòn. Nó được bốn người bảo mẫu (dhātī) chăm sóc bằng các công việc như giữ gìn, tắm rửa, trang điểm, quạt mát, giống như một hoàng tử. Nó được bốn yếu tố (dhātu) hỗ trợ bằng các công việc như giữ gìn, kết nối, làm chín muồi, thúc đẩy. Nó được hỗ trợ bởi thời tiết, tâm, thức ăn, được duy trì bởi tuổi thọ, được bao quanh bởi màu sắc, v.v., và thực hiện vai trò cơ sở và cửa ngõ cho nhãn thức, v.v., một cách phù hợp. Cái còn lại được gọi là “sasambhāracakkhu” (nhãn có cấu tạo).
Evaṃ sotādayopi yathākkamaṃ sotabilabbhantare aṅgulivedhanākāraṃ upacitatanutambalomaṃ, nāsikabbhantare ajapadasaṇṭhānaṃ, jivhāmajjhe uppaladalaggasaṇṭhānaṃ padesaṃ abhibyāpetvā pavattanti, itaraṃ pana ṭhapetvā kammajatejassa patiṭṭhānaṭṭhānaṃ kesaggalomagganakhaggasukkhacammāni ca avasesaṃ sakalasarīraṃ pharitvā pavattati.
Similarly, ear-sensitivity and so forth exist respectively, pervading the finger-ring-shaped area within the ear-cavity with accumulated tender reddish hairs, the goat-hoof-shaped area within the nose-cavity, and the tip-of-lotus-petal-shaped area in the middle of the tongue. The other body-sensitivity (kāyappasāda), however, pervades the entire body, excluding the place where kamma-born tejodhatū (digestive fire) is established, and also excluding the tips of hairs, body-hairs, nails, and dry skin.
Tương tự, nhĩ (sota), v.v., cũng phát sinh theo thứ tự, bao phủ vùng bên trong lỗ tai có hình dạng cuộn ngón tay, có lông tơ non đỏ mọc dày; vùng bên trong mũi có hình dạng móng dê; vùng giữa lưỡi có hình dạng đầu cánh sen. Còn tịnh sắc thân (kāyapasāda), ngoại trừ nơi nương tựa của nhiệt năng do nghiệp sinh (kammajateja) và các đầu tóc, lông, móng, da khô, thì nó lan tỏa khắp toàn bộ cơ thể còn lại.
Evaṃ santepi itarehi tassa saṅkaro na hoti bhinnanissayalakkhaṇattā.
Even so, there is no mixing of this (kāyappasāda) with the others (other sensitivities) due to their having different bases and characteristics.
Mặc dù vậy, tịnh sắc thân không hòa lẫn với các tịnh sắc khác vì chúng có đặc tính nương tựa khác nhau.
Ekanissayānipi hi rūparasādīni lakkhaṇabhedato asaṃkiṇṇāti kiṃ pana bhinnanissayā pasādā.
Indeed, even rūpas like visible objects and tastes, which have the same basis (mahābhūtas), are unmixed due to differences in characteristics; how much more so the sensitivities, which have different bases?
Ngay cả các sắc như sắc, vị, v.v., có cùng một nơi nương tựa (đại yếu tố), cũng không hòa lẫn do sự khác biệt về đặc tính. Vậy thì tại sao các tịnh sắc có nơi nương tựa khác nhau lại hòa lẫn được?
6. Āpodhātuyā sukhumabhāvena phusituṃ asakkuṇeyyattā vuttaṃ ‘‘āpodhātu vivajjitaṃ bhūtattayasaṅkhāta’’nti.
6. It is stated "devoid of the water element, consisting of the three elements" because the water element is too subtle to be touched.
6. “Āpodhātu vivajjitaṃ bhūtattayasaṅkhātaṃ” (ba yếu tố đại trừ thủy đại) đã được nói đến vì thủy đại quá vi tế để có thể cảm nhận được bằng xúc giác.
Kiñcāpi hi sītatā phusitvā gayhati, sā pana tejoyeva.
Although coldness is perceived by touch, it is still tejodhatū.
Mặc dù sự lạnh lẽo có thể được cảm nhận bằng xúc giác, nhưng đó chính là hỏa đại.
Mande hi uṇhatte sītabuddhi sītatāsaṅkhātassa kassaci guṇassa abhāvato.
For when heat is slight, the perception of cold arises, due to the absence of any quality called coldness.
Bởi vì khi nhiệt độ thấp, nhận thức về lạnh xuất hiện, nhưng không có phẩm chất nào gọi là lạnh.
Tayidaṃ sītabuddhiyā anavaṭṭhitabhāvato viññāyati pārāpāre viya.
This is understood from the impermanence of the perception of cold, just as in the case of far and near.
Điều này được hiểu từ sự không ổn định của nhận thức về lạnh, giống như ở bờ bên kia và bờ bên này.
Tathā hi ghammakāle ātape ṭhatvā chāyaṃ paviṭṭhānaṃ sītabuddhi hoti, tattheva cirakālaṃ ṭhitānaṃ uṇhabuddhi.
Thus, in the hot season, those who stand in the sun and then enter the shade have a perception of cold, but those who stay there for a long time have a perception of heat.
Thật vậy, vào mùa nóng, những người đứng dưới nắng rồi vào bóng râm thì có cảm giác lạnh, nhưng những người ở đó lâu thì lại có cảm giác nóng.
Yadi ca āpodhātu sītatā siyā, uṇhabhāvena saha ekasmiṃ kalāpe upalabbheyya, na cevaṃ upalabbhati, tasmā viññāyati ‘‘na āpodhātu sītatā’’ti.
If the water element were coldness, it would be found in the same kalāpa along with heat, but it is not found so; therefore, it is understood that "coldness is not the water element."
Nếu thủy đại là lạnh, thì nó sẽ được tìm thấy trong cùng một nhóm (kalāpa) với nhiệt độ, nhưng điều đó không xảy ra. Do đó, người ta hiểu rằng “thủy đại không phải là lạnh”.
Ye pana ‘‘davatā āpodhātu, sā ca phusitvā gayhatī’’ti vadanti, te vattabbā ‘‘davatā nāma phusitvā gayhatīti idaṃ āyasmantānaṃ abhimānamattaṃ saṇṭhāne viyā’’ti.
But those who say, "Fluidity is the water element, and it is grasped by touching," should be told, "This notion that fluidity is grasped by touching is merely your venerables' overestimation, just as it is with shape."
Còn những ai nói rằng: “Chất lỏng là thủy đại, và nó có thể được cảm nhận khi chạm vào,” thì những người ấy cần được nói rằng: “Việc cho rằng chất lỏng có thể được cảm nhận khi chạm vào, điều này chỉ là sự tự mãn của quý vị, giống như đối với hình dạng vậy.”
Vuttañhetaṃ porāṇehi –
Indeed, this has been said by the ancients:
Điều này đã được các bậc cổ đức nói rằng –
Gocararūpaṃ nāma pañcaviññāṇavisayabhāvato.
Sense-sphere rūpa (gocararūpaṃ) is so called because it is the object of the five consciousnesses.
Sắc cảnh giới (Gocararūpa) là vì nó là đối tượng của năm thức.
Gāvo indriyāni caranti etthāti gocaranti hi ārammaṇassetaṃ nāmaṃ.
For the term gocara means the object where the sense-faculties (gāvo indriyāni) move.
Quả thật, gocara là tên của đối tượng, vì các căn (indriya) như mắt (gāvo) hoạt động trên đó (caranti ettha).
Taṃ panetaṃ pañcavidhampi yathākkamaṃ cakkhuviññāṇādīnaṃ gocarabhāvalakkhaṇaṃ, cakkhādipaṭihananalakkhaṇaṃ vā.
This fivefold sense-sphere rūpa is characterized by being the object of eye-consciousness and so forth, in due order, or by the characteristic of impinging on the eye and so forth.
Năm loại sắc này có đặc tính là đối tượng của nhãn thức và các thức khác theo thứ tự, hoặc có đặc tính là sự va chạm của mắt và các căn khác.
7. Itthiyā bhāvo itthattaṃ (dha. sa. aṭṭha. 632).
7. The state of a woman is femaleness (itthattaṃ).
7. Trạng thái của phụ nữ là nữ tính (itthatta).
Purisassa bhāvo purisattaṃ.
The state of a man is maleness (purisattaṃ).
Trạng thái của đàn ông là nam tính (purisatta).
Tattha itthiliṅganimittakuttākappahetubhāvalakkhaṇaṃ itthattaṃ, purisaliṅgādihetubhāvalakkhaṇaṃ purisattaṃ.
Among these, femaleness is characterized by being the cause of female gender (itthi-liṅga), signs (itthi-nimitta), deportment (itthi-kutta), and gesture (itthi-ākappa); and maleness is characterized by being the cause of male gender and so forth.
Trong đó, nữ tính có đặc tính là nguyên nhân của các dấu hiệu, đặc điểm, cử chỉ và dáng điệu của phụ nữ; nam tính có đặc tính là nguyên nhân của các dấu hiệu của đàn ông, v.v.
Tattha itthīnaṃ aṅgajātaṃ itthiliṅgaṃ.
Among these, the sexual organ of women is female gender.
Trong đó, bộ phận sinh dục của phụ nữ là nữ tướng (itthiliṅga).
Sarādhippāyā itthinimittaṃ ‘‘itthī’’ti sañjānanassa paccayabhāvato.
Sounds and intentions are female signs, because they are a cause for perceiving "a woman."
Giọng nói và ý định là nữ biểu (itthinimitta), vì chúng là nhân tố để nhận biết “đây là phụ nữ”.
Avisadaṭhānagamananisajjādi itthikuttaṃ.
Going and sitting in secluded places and so forth constitute female deportment.
Đi đứng, ngồi xuống ở những nơi không rõ ràng, v.v. là nữ cử chỉ (itthikutta).
Itthisaṇṭhānaṃ itthākappo.
A woman’s shape is female gesture.
Dáng vẻ của phụ nữ là nữ dáng (itthākappo).
Purisaliṅgādīnipi vuttanayena daṭṭhabbāni.
Male gender and so forth should also be understood in the manner explained.
Nam tướng và các điều khác cũng cần được hiểu theo cách đã nói.
Aṭṭhakathāyaṃ pana aññathā itthiliṅgādīni vaṇṇitāni.
However, in the Commentary, female gender and so forth are described differently.
Tuy nhiên, trong Chú giải (Aṭṭhakathā), các nữ tướng, v.v. được giải thích khác.
Taṃ pana evaṃ saṅgahetvā vadanti –
This description is summarized as follows:
Điều đó được tổng hợp và nói như sau –
8. Hadayameva manodhātumanoviññāṇadhātūnaṃ nissayattā vatthu cāti hadayavatthu.
8. The heart itself is the heart-base (hadayavatthu), being the support for the mind-element (manodhātu) and mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu).
8. Chính trái tim là sắc y xứ của tâm (hadayavatthu), vì nó là nơi nương tựa của ý giới (manodhātu) và ý thức giới (manoviññāṇadhātu).
Tathā hi taṃ dhātudvayanissayabhāvalakkhaṇaṃ, tañca hadayakosabbhantare aḍḍhapasatamattaṃ lohitaṃ nissāya pavattati.
Indeed, it is characterized by being the support for these two elements, and it operates relying on about half a pasata of blood within the heart-sac.
Quả thật, nó có đặc tính là nơi nương tựa của hai giới đó, và nó tồn tại nương vào khoảng nửa bát máu trong buồng tim.
Rūpakaṇḍe avuttassapi panetassa āgamato, yuttito ca atthibhāvo daṭṭhabbo.
Although it is not mentioned in the Section on Rūpa (Rūpakaṇḍa), its existence should be understood from textual authority (āgama) and reasoning (yutti).
Tuy nhiên, sự tồn tại của sắc này, dù không được nói đến trong Phần Sắc (Rūpakaṇḍa), cần được hiểu qua kinh điển (āgama) và lý lẽ (yutti).
Tattha, taṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti ‘‘yaṃ rūpaṃ manodhātuyā ca manoviññāṇadhātuyā ca taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.8) evamāgataṃ paṭṭhānavacanaṃ āgamo.
Here, the textual authority is the passage from the Paṭṭhāna that states: "The rūpa on which the mind-element and mind-consciousness element and their associated phenomena depend, that rūpa is a condition by way of the support condition (nissaya-paccaya)."
Trong đó, lời dạy trong Paṭṭhāna: “Sắc nào là duyên nương tựa cho ý giới, ý thức giới và các pháp tương ưng với chúng,” (Paṭṭhā. 1.1.8) là kinh điển.
Yutti panevaṃ daṭṭhabbā –
And the reasoning should be understood thus:
Lý lẽ cần được hiểu như sau –
9. Jīvanti tenāti jīvitaṃ, tadeva kammajarūpaparipālane ādhipaccayogato indriyanti jīvitindriyaṃ.
9. That by which one lives (jīvanti) is life (jīvitaṃ); that very life is the life faculty (jīvitindriyaṃ) because of its leadership in sustaining kamma-born rūpas.
9. Nhờ nó mà chúng sinh sống, nên nó là sự sống (jīvita); chính sự sống đó là căn (indriya) vì nó có vai trò chủ yếu trong việc duy trì các sắc do nghiệp sinh, nên gọi là sinh mạng căn (jīvitindriya).
Tathā hetaṃ kammajarūpaparipālanalakkhaṇaṃ.
Indeed, it is characterized by sustaining kamma-born rūpas.
Quả thật, nó có đặc tính là duy trì các sắc do nghiệp sinh.
Yathāsakaṃ khaṇamattaṭṭhāyīnampi hi sahajātānaṃ pavattihetubhāveneva anupālakaṃ.
It is the sustainer of co-arisen phenomena, even those lasting only a single moment, simply by being the cause of their occurrence.
Nó chỉ là sự duy trì các sắc đồng sinh, dù chúng chỉ tồn tại trong khoảnh khắc riêng của mình, bằng cách làm nhân duyên cho sự tồn tại của chúng.
Na hi tesaṃ kammaṃyeva ṭhitikāraṇaṃ hoti āhārajādīnaṃ āhārādi viya kammassa taṅkhaṇābhāvato.
For kamma itself is not the cause of their persistence, unlike food and so forth for food-born phenomena and so forth, because kamma does not exist at that moment.
Vì nghiệp không tồn tại trong khoảnh khắc đó, nên nghiệp không phải là nguyên nhân cho sự tồn tại của chúng, giống như thức ăn, v.v. là nguyên nhân cho các sắc do thức ăn sinh, v.v.
Idaṃ pana saha pācanagginā anavasesaupādinnakāyaṃ byāpetvā pavattati.
But this (life faculty) pervades the entire generated body together with the digestive fire.
Sắc này tồn tại bao trùm toàn bộ cơ thể do nghiệp sinh mà không còn sót lại, cùng với lửa tiêu hóa.
10. Kabaḷaṃ katvā ajjhoharīyatīti kabaḷīkāro āhāro, idañca savatthukaṃ katvā āhāraṃ dassetuṃ vuttaṃ.
10. That which is taken in by making a morsel (kabaḷaṃ) is nutriment as a morsel (kabaḷīkāro āhāro); this is stated to show food as having a basis.
10. Được nuốt vào sau khi vo thành viên, nên gọi là thực phẩm viên (kabaḷīkāro āhāro); điều này được nói ra để chỉ thực phẩm có y xứ.
Sendriyakāyopatthambhanahetubhūtā pana aṅgamaṅgānusārī rasaharasaṅkhātā ajjhoharitabbāhārasinehabhūtā ojā idha āhārarūpaṃ nāma.
But here, nutriment-rūpa refers to ojā (nutritive essence), which is the essence of ingestible food, termed rasahara, pervading every limb, and which is the cause for sustaining the body together with its faculties.
Tuy nhiên, ở đây, sắc thực phẩm là tinh chất (ojā) của thực phẩm được nuốt vào, được gọi là tinh chất dưỡng sắc (rasahara), chảy khắp các chi, là nguyên nhân hỗ trợ cho cơ thể có các căn.
Tathā hetaṃ sendriyakāyopatthambhanahetubhāvalakkhaṇaṃ, ojaṭṭhamakarūpāharaṇalakkhaṇaṃ vā.
Indeed, it is characterized by being the cause for sustaining the body with its faculties, or by the characteristic of bringing forth rūpas with ojā as the eighth factor.
Quả thật, nó có đặc tính là nguyên nhân hỗ trợ cho cơ thể có các căn, hoặc có đặc tính là mang theo các sắc thứ tám là tinh chất dưỡng sắc.
11. Kakkhaḷattādinā attano attano sabhāvena upalabbhanato sabhāvarūpaṃ nāma.
11. It is called intrinsic rūpa (sabhāvarūpaṃ) because it is apprehended by its own intrinsic nature, such as hardness.
11. Được nhận biết bằng bản chất riêng của mình, như sự cứng rắn, v.v., nên gọi là sắc bản chất (sabhāvarūpa).
Uppādādīhi, aniccatādīhi vā lakkhaṇehi sahitanti salakkhaṇaṃ.
That which possesses characteristics such as origination, etc., or impermanence, etc., is rūpa with characteristics (salakkhaṇaṃ).
Có các đặc điểm như sự sinh khởi, v.v., hoặc sự vô thường, v.v., nên gọi là sắc có đặc điểm (salakkhaṇa).
Paricchedādibhāvaṃ vinā attano sabhāveneva kammādīhi paccayehi nipphannattā nippharūpaṃ nāma.
It is called produced rūpa (nipphannarūpaṃ) because it is produced by causes such as kamma, etc., by its own intrinsic nature, without being subject to determination and so forth.
Là sắc được tạo ra bởi các duyên như nghiệp, v.v., bằng chính bản chất của nó mà không cần đến sự phân biệt, v.v., nên gọi là sắc thành tựu (nipphannarūpa).
Ruppanasabhāvo rūpaṃ, tena yuttampi rūpaṃ, yathā ‘‘arisaso, nīluppala’’nti, svāyaṃ rūpa-saddo ruḷhiyā ataṃsabhāvepi pavattatīti aparena rūpa-saddena visesetvā ‘‘rūparūpa’’nti vuttaṃ yathā ‘‘dukkhadukkha’’nti.
The nature of being oppressed (ruppana) is rūpa; that which is connected with it is also rūpa, just as one says "sharp sword" or "blue lotus"; this word "rūpa" is used by convention (ruḷhiyā) even for that which does not possess this nature (e.g., unproduced rūpa), and so it is specified as "rūpa-rūpa" by another rūpa-word, just as in "painful pain" (dukkhadukkha).
Bản chất bị biến hoại là sắc (rūpa); sắc đi kèm với nó cũng là sắc, như “đá quý” hay “hoa sen xanh”; từ rūpa này, theo nghĩa thông thường, cũng được dùng cho những gì không có bản chất đó; vì vậy, để phân biệt với từ rūpa sau, nó được gọi là “sắc của sắc (rūparūpa)”, giống như “khổ của khổ (dukkhadukkha).”
Paricchedādibhāvaṃ atikkamitvā sabhāveneva upalabbhanato lakkhaṇattayāropanena sammasituṃ arahattā sammasanarūpaṃ.
It is rūpa for contemplation (sammasanarūpaṃ) because, transcending the state of being limited (pariccheda) and so forth, it is apprehended by its intrinsic nature, and is worthy of contemplation by the imposition of the three characteristics (of impermanence, suffering, and non-self).
Vì nó được nhận biết bằng chính bản chất của mình, vượt qua trạng thái phân biệt, v.v., và xứng đáng được quán sát bằng cách gán ba đặc điểm (vô thường, khổ, vô ngã), nên gọi là sắc quán sát (sammasanarūpa).
12. Na kassatīti akāso.
12. That which does not scratch (kassati) is space (akāso).
12. Không bị cày xới, nên gọi là không gian (akāsa).
Akāsoyeva ākāso, nijjīvaṭṭhena dhātu cāti ākāsadhātu.
Space itself is ākāsa; and it is an element (dhātu) in the sense of being non-living (nijjīva), hence space element (ākāsadhātu).
Chính không gian (akāsa) là không gian (ākāsa), và là giới (dhātu) theo nghĩa không có sự sống, nên gọi là không gian giới (ākāsadhātu).
Cakkhudasakādiekekakalāpagatarūpānaṃ kalāpantarehi asaṃkiṇṇabhāvāpādanavasena paricchedakaṃ, tehi vā paricchijjamānaṃ, tesaṃ paricchedamattaṃ vā rūpaṃ paricchedarūpaṃ.
That rūpa which distinguishes the rūpas belonging to each kalāpa (group of phenomena), such as the eye-decad, by making them unmixed with rūpas from other kalāpas, or which is delimited by them, or which is merely the delimitation of them, is delimiting rūpa (paricchedarūpaṃ).
Là sắc phân chia các sắc trong từng nhóm mười (cakkhudasaka), v.v., bằng cách làm cho chúng không bị lẫn lộn với các nhóm khác, hoặc là sắc bị chúng phân chia, hoặc chỉ là sự phân chia của chúng, nên gọi là sắc phân chia (paricchedarūpa).
Tañhi taṃ taṃ rūpakalāpaṃ paricchindantaṃ viya hoti.
Indeed, it is as if it delimits each respective rūpa-kalāpa.
Quả thật, sắc đó giống như đang phân chia từng nhóm sắc.
Vijjamānepi ca kalāpantarabhūtehi kalāpantarabhūtānaṃ samphuṭṭhabhāve taṃtaṃrūpavivittatā rūpapariyanto ākāso.
Even when the great elements belonging to one kalāpa are in contact with those belonging to another kalāpa, the distinctness of each rūpa, the boundary of the rūpas, is ākāsa.
Và ngay cả khi các đại chủng trong nhóm này tiếp xúc với các đại chủng trong nhóm khác, sự tách biệt của từng sắc là không gian giới hạn của các sắc.
Yesañca so paricchedo, tehi sayaṃ asamphuṭṭhoyeva.
And this delimiting rūpa is itself not in contact with the rūpas it delimits.
Và không gian đó, chính nó, không tiếp xúc với những sắc mà nó phân chia.
Aññathā paricchinnatā na siyā tesaṃ rūpānaṃ byāpībhāvāpattito.
Otherwise, there would be no delimitation, as those rūpas would then be pervasive.
Nếu không, sẽ không có sự phân chia, vì các sắc đó sẽ trở nên bao trùm.
Abyāpitā hi asamphuṭṭhatā.
For non-pervasiveness is non-contact.
Không bao trùm chính là không tiếp xúc.
Tenāha bhagavā ‘‘asamphuṭṭhaṃ catūhi mahābhūtehī’’ti (dha. sa. 637).
Therefore, the Blessed One said, “not in contact with the four great elements.”
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Không tiếp xúc với bốn đại chủng” (Dhammasaṅgaṇī 637).
13. Calamānakāyena adhippāyaṃ viññāpeti, sayañca tena viññāyatīti kāyaviññatti.
13. That which conveys intention by means of the moving body, and which is understood by it, is body intimation (kāyaviññatti).
13. Bày tỏ ý định bằng thân thể đang cử động, và chính nó được hiểu bằng thân thể đó, nên gọi là thân biểu tri (kāyaviññatti).
Saviññāṇakasaddasaṅkhātavācāya adhippāyaṃ viññāpeti, sayañca tāya viññāyatīti vacīviññatti.
That which conveys intention by speech (vācā), referred to as a conscious sound, and which is understood by it, is speech intimation (vacīviññatti).
Bày tỏ ý định bằng lời nói (vācā) được gọi là âm thanh có ý thức (saviññāṇakasadda), và chính nó được hiểu bằng lời nói đó, nên gọi là khẩu biểu tri (vacīviññatti).
Tattha abhikkamādijanakacittasamuṭṭhānavāyodhātuyā sahajātarūpasanthambhanasandhāraṇacalitesu sahakārīkāraṇabhūto phandamānakāyaphandanataṃhetukavāyodhātuvinimutto mahantaṃ pāsāṇaṃ ukkhipantassa sabbathāmena gahaṇakāle ussāhanavikāro viya rūpakāyassa pariphandanapaccayabhāvena upalabbhamāno vikāro kāyaviññatti.
Among these, body intimation is a modification (vikāro) that arises from a mind-produced air-element, which is itself generated by a mind that produces actions such as advancing; it is a co-operative cause in steadying, supporting, and moving co-arisen rūpas; it is distinct from the air-element that causes the trembling of a trembling body; it is observed as a cause for the trembling of the rūpa-body, like the enthusiastic tremor of one lifting a large stone with all one’s might.
Trong đó, thân biểu tri là sự biến đổi được nhận biết như là duyên của sự rung động của thân sắc, giống như sự biến đổi do nỗ lực khi một người nhấc một tảng đá lớn bằng toàn bộ sức lực của mình, đó là một sự biến đổi thoát khỏi phong đại là nguyên nhân của sự rung động của thân thể đang rung động, là nguyên nhân hỗ trợ trong việc làm cho các sắc đồng sinh được vững chắc, được duy trì và được lay động bởi phong đại do tâm sinh ra, làm phát sinh các hành động như bước tới.
Sā hi phandamānakāyena adhippāyaṃ viññāpeti.
For it is by the trembling body that it conveys intention.
Quả thật, chính thân biểu tri bày tỏ ý định bằng thân thể đang cử động.
Na hi viññattivikārarahitesu rukkhacalanādīsu ‘‘idamesa kāretī’’ti adhippāyaggahaṇaṃ diṭṭhanti.
Indeed, in cases without the modification of intimation, such as the swaying of trees, it is not observed that one apprehends the intention, "This causes that."
Vì không thấy sự nắm bắt ý định như “cái này làm cho nó làm điều này” trong các trường hợp cây cối lay động, v.v., mà không có sự biến đổi biểu tri.
Hatthacalanādīsu ca phandamānakāyaggahaṇānantaraṃ aviññāyamānantarehi manodvārajavanehi gayhamānattā sayañca kāyena viññāyati.
And in cases like the movement of hands, the intimation itself is understood by the body because it is grasped by the mental door javanas that immediately follow the apprehension of the trembling body and are distinct from it.
Và trong các trường hợp tay cử động, v.v., sau khi nắm bắt thân thể đang cử động, chính nó được hiểu bằng thân thể, vì nó được nắm bắt bởi các tâm tốc hành ở ý môn mà không được hiểu bởi các tâm trước đó.
Kathaṃ pana viññattivasena hatthacalanādayo hontīti?
How, then, do movements like hand-waving occur by way of intimation?
Vậy thì, các hành động như tay cử động, v.v. xảy ra như thế nào theo nghĩa biểu tri?
Vuccate – ekāvajjanavīthiyaṃ sattasu javanesu sattamajavanasamuṭṭhānavāyodhātu viññattivikārasahitāva paṭhamajavanādisamuṭṭhānāhi vāyodhātūhi laddhopatthambhā desantaruppattihetubhāvena calayati cittajaṃ, purimajavanādisambhūtā pana santhambhanasandhāraṇamattakarā tassa upakārāya hontīti.
It is said: In a single advertence cognitive process (ekāvajjanavīthi), among the seven impulsive cognitions (javanas), the wind element (vāyodhātu) arisen from the seventh javana, being accompanied by the modification (vikāra) of intimation (viññatti) and having received support from the wind elements arisen from the first javana and so on, causes the mind-born matter (cittaja) to move by being the cause for its arising in another place. But those (wind elements) arisen from the first javana and so on, being merely for strengthening and maintaining, are helpful to it.
Được nói rằng: Trong một lộ trình ý môn (manodvārāvīthi) có một sự hướng tâm, trong bảy sát-na tốc hành tâm (javana), phong đại (vāyodhātu) do sát-na tốc hành tâm thứ bảy sinh ra, cùng với biến thái (vikāra) là viññatti, được sự hỗ trợ từ các phong đại do các sát-na tốc hành tâm từ thứ nhất trở đi sinh ra, làm cho sắc do tâm sinh (cittaja-rūpa) chuyển động do là nguyên nhân của sự sinh khởi ở một nơi khác. Còn các phong đại do các sát-na tốc hành tâm trước đó sinh ra chỉ làm nhiệm vụ hỗ trợ và duy trì, trở thành sự trợ giúp cho nó.
Yathā hi sattahi yugehi ākaḍḍhitabbasakaṭe sattamayugayuttāyeva goṇā heṭṭhā chasu yugesu yuttagoṇehi laddhūpatthambhā sakaṭaṃ cālenti, paṭhamayugādiyuttā pana upatthambhanasandhāraṇamattameva sādhentā tesaṃ upakārāya honti, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as in a cart to be pulled by seven yokes, only the oxen yoked to the seventh yoke, having received support from the oxen yoked to the preceding six yokes, move the cart, while those yoked to the first yoke and so on are merely for strengthening and maintaining, being helpful to them; exactly in this way should this be understood.
Như một chiếc xe cần được kéo bởi bảy ách, những con bò buộc vào ách thứ bảy, được các con bò buộc vào sáu ách dưới hỗ trợ, làm cho chiếc xe chuyển động; còn những con bò buộc vào các ách từ thứ nhất trở đi chỉ làm nhiệm vụ hỗ trợ và duy trì, trở thành sự trợ giúp cho chúng. Điều này cũng nên được hiểu tương tự như vậy.
Desantaruppattiyeva cettha calanaṃ uppannadesato kesaggamattampi dhammānaṃ saṅkamanābhāvato.
Here, movement means indeed arising in another place, because there is no transmigration of phenomena (dhammas), not even a hair's breadth, from the place of their arising.
Ở đây, sự chuyển động chính là sự sinh khởi ở một nơi khác, vì các pháp không di chuyển dù chỉ bằng đầu sợi tóc từ nơi chúng đã sinh khởi.
Itarathā nesaṃ abyāpārakatā, khaṇikatā ca na siyā.
Otherwise, their non-operation (abyāpārakatā) and momentariness (khaṇikatā) would not exist.
Nếu không phải vậy, chúng sẽ không phải là vô hoạt động (abyāpāra) và vô thường (khaṇika).
Desantaruppattihetubhāvoti ca yathā attanā sahajarūpāni heṭṭhimajavanasamuṭṭhitarūpehi patiṭṭhitaṭṭhānato aññattha uppajjanti, evaṃ tehi saha tattha uppattiyevāti daṭṭhabbaṃ, ettha pana cittaje calite taṃsambandhena itarampi calati nadīsote pakkhittasukkhagomayapiṇḍaṃ viya.
And "as the cause of arising in another place" should be understood as: just as the co-existent material phenomena (rūpas) arise elsewhere from the place where they are established due to the material phenomena arisen from the preceding javanas, so too, their arising there together with them (the wind elements). However, here, when mind-born matter (cittaja) moves, the other (matter) also moves due to its connection, like a dry cow-dung ball thrown into a river current.
Và “do là nguyên nhân của sự sinh khởi ở một nơi khác” nên được hiểu là: giống như các sắc đồng sinh với chính nó sinh khởi ở một nơi khác so với nơi chúng được thiết lập bởi các sắc do các javana phía dưới sinh ra, thì cũng vậy, chúng sinh khởi ở đó cùng với các sắc đó. Ở đây, khi sắc do tâm (cittaja) chuyển động, các sắc khác cũng chuyển động theo sự liên hệ với nó, giống như một cục phân bò khô bị ném vào dòng sông.
Tathā calayituṃ asakkonti yopi paṭhamajavanādisamuṭṭhānavāyodhātuyo viññattivikārasahitāyeva yena disābhāgena ayaṃ abhikkamādīni pavattetukāmo, tadabhimukhabhāvavikārasambhavato.
And similarly, even the wind elements arisen from the first javana and so on, though unable to move (the cittaja rūpa), are accompanied by the modification of intimation (viññatti-vikāra) in the direction towards which the person intends to perform movements like advancing, due to the possibility of a distinctive movement (vikāra) facing that direction.
Cũng vậy, các phong đại do các javana từ thứ nhất trở đi sinh ra, dù không thể làm chuyển động theo cách đó, nhưng cũng cùng với biến thái viññatti, bởi vì có sự biến thái hướng về phía mà người này muốn thực hiện các hành động như đi tới.
Evañca katvā manodvārāvajjanassapi viññattisamuṭṭhāpakattaṃ vakkhati.
And having done so, he will state that even advertence at the mind-door (manodvārāvajjanā) is a generator of intimation (viññatti).
Và vì vậy, sẽ nói rằng sự hướng tâm ý môn (manodvārāvajjanā) cũng là nguyên nhân sinh ra viññatti.
Vacībhedakaracittasamuṭṭhānapathavīdhātuyā akkharuppattiṭṭhānagataupādinnarūpehi saha ghaṭṭanapaccayabhūto eko vikāro vacīviññatti.
Vocal intimation (vacīviññatti) is a single modification that serves as a condition for friction (ghaṭṭana) with the appropriated Kamma-born matter (upādinnarūpa) located at the place of sound production, arisen from the earth element (pathavīdhātu) generated by the mind that produces vocal distinctions.
Một biến thái (vikāra) là do sự va chạm với các sắc hữu thủ (upādinna-rūpa) ở nơi phát ra âm thanh, do địa đại (pathavīdhātu) do tâm tạo ra lời nói.
Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ kāyaviññattiyaṃ vuttanayena daṭṭhabbaṃ.
Whatever is to be said here, it should be understood in the manner explained for bodily intimation (kāyaviññatti).
Những gì cần nói ở đây nên được hiểu theo cách đã nói về kāyaviññatti.
Ayaṃ pana viseso – yathā tattha ‘‘phandamānakāyaggahaṇānantara’’nti vuttaṃ, evamidha ‘‘suyyamānasaddasavanānantara’’nti yojetabbaṃ.
But this is the distinction: just as it was stated there, "immediately after grasping the vibrating body," so here it should be connected as "immediately after hearing the audible sound."
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt: như ở đó đã nói “ngay sau khi nắm giữ thân đang chuyển động”, thì ở đây nên kết hợp là “ngay sau khi nghe âm thanh đang được nghe”.
Idha ca santhambhanādīnaṃ abhāvato sattamajavanasamuṭṭhitātyādinayo na labbhati.
And here, due to the absence of strengthening and so on, the method of "arisen from the seventh javana" and so forth is not applicable.
Ở đây, do không có sự duy trì, v.v., nên cách nói “do javana thứ bảy sinh ra” không được áp dụng.
Ghaṭṭanena hi saddhiṃyeva saddo uppajjati.
For sound arises simultaneously with friction.
Vì âm thanh sinh khởi cùng với sự va chạm.
Ghaṭṭanañca paṭhamajavanādīsupi labbhateva.
And friction is indeed found even in the first javana and so on.
Và sự va chạm cũng có thể tìm thấy trong các javana từ thứ nhất trở đi.
Ettha ca yathā ussāpetvā baddhagosīsatālapaṇṇādirūpāni disvā tadanantarappavattāya aviññāyamānantarāya manodvāravīthiyā gosīsādīnaṃ udakasahacāritappakāraṃ saññāṇaṃ gahetvā udakaggahaṇaṃ hoti, evaṃ vipphandamānasamuccāriyamānakāyasadde gahetvā tadanantarappavattāya aviññāyamānantarāya manodvāravīthiyā purimasiddhasambandhūpanissayāya sādhippāyavikāraggahaṇaṃ hotīti ayaṃ dvinnaṃ sādhāraṇā upamā.
Here, just as one sees cow-head and palm-leaf images set up and tied, and then immediately thereafter, through a mental-door cognitive process that is imperceptible, one grasps the customary association of cow-heads and so on with water, and then water is mentally grasped; similarly, this is a common simile for both: by grasping vibrating and enunciated bodily sounds, immediately thereafter, through an imperceptible mental-door cognitive process, based on previously established connections, an intentional modification is grasped (or known).
Ở đây, ví dụ này là chung cho cả hai: giống như khi thấy các hình ảnh như đầu bò, lá cọ, v.v., được dựng lên và buộc lại, sau đó, thông qua lộ trình ý môn không thể nhận biết được (aviññāyamānantarāya manodvāravīthiyā), người ta nắm bắt được dấu hiệu (saññāṇa) về cách thức đầu bò, v.v., liên kết với nước, rồi lấy nước; cũng vậy, nắm bắt các âm thanh của thân đang chuyển động và được phát ra, sau đó, thông qua lộ trình ý môn không thể nhận biết được, dựa trên mối liên hệ đã có trước, người ta nắm bắt được biến thái có chủ ý.
14. Lahubhāvo lahutā.
14. The state of lightness is lahutā.
14. Sự nhẹ nhàng là lahutā (khinh khoái).
Mudubhāvo mudutā.
The state of pliancy is mudutā.
Sự mềm mại là mudutā (nhu nhuyến).
Kammaññabhāvo kammaññatā.
The state of adaptability is kammaññatā.
Sự thích nghi là kammaññatā (thích nghi).
Yathākkamañcetā arogino viya rūpānaṃ agarutā suparimadditacammassa viya akathinatā sudhantasuvaṇṇassa viya sarīrakiriyānaṃ anukūlabhāvoti daṭṭhabbaṃ.
And these, in respective order, should be understood as: the non-heaviness of matter, like that of a healthy person; the non-hardness, like that of well-tanned leather; and the suitability for bodily actions, like that of well-refined gold.
Và theo thứ tự, chúng nên được hiểu là sự không nặng nề của các sắc, giống như người không bệnh; sự không cứng nhắc, giống như da đã được nhào nặn kỹ; sự thuận lợi cho các hoạt động của thân, giống như vàng đã được tinh luyện.
Aññamaññaṃ avijahantassapi hi lahutādittayassa taṃtaṃvikārādhikarūpehi nānattaṃ vuccati, dandhattakaradhātukkhobhappaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno hi rūpavikāro lahutā.
Although the triad of lightness and so on (lahutādi) does not abandon each other, their diversity is spoken of in terms of the material phenomena (rūpas) predominant in their respective modifications: for, the modification of matter (rūpavikāra) arisen from conditions antithetical to agitation of elements causing sluggishness is lahutā.
Mặc dù bộ ba khinh khoái, v.v., không tách rời nhau, nhưng sự khác biệt của chúng được nói đến dựa trên các sắc có biến thái riêng biệt: biến thái của sắc do các nhân đối lập với sự xáo trộn của các đại gây ra sự chậm chạp là khinh khoái (lahutā).
Thaddhattakaradhātukkhobhappaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno mudutā.
The (rūpa) modification arisen from conditions antithetical to agitation of elements causing stiffness is mudutā.
Biến thái của sắc do các nhân đối lập với sự xáo trộn của các đại gây ra sự cứng nhắc là nhu nhuyến (mudutā).
Sarīrakiriyānaṃ ananukūlabhāvakaradhātukkhobhappaṭipakkhapaccayasamuṭṭhāno kammaññatāti.
The (rūpa) modification arisen from conditions antithetical to agitation of elements causing unsuitability for bodily actions is kammaññatā.
Biến thái của sắc do các nhân đối lập với sự xáo trộn của các đại gây ra sự không thuận lợi cho các hoạt động của thân là thích nghi (kammaññatā).
15. Upacayanaṃ upacayo, paṭhamacayotyattho ‘‘upaññatta’’ntyādīsu viya upa-saddassa paṭhamatthajotanato.
15. Accumulation is upacaya, meaning 'first formation' as the prefix 'upa-' indicates the sense of 'first' in phrases like "upa-ññatta" (firstly conceptualized).
15. Sự tích tụ là upacaya, nghĩa là sự tích tụ ban đầu, vì tiền tố “upa-” biểu thị nghĩa ban đầu, như trong các từ “upaññatta”, v.v.
Santāno santati, pabandhotyattho.
Continuity is santati, meaning 'series'.
Sự liên tục là santati, nghĩa là sự nối tiếp.
Tattha paṭisandhito paṭṭhāya yāva cakkhādidasakānaṃ uppatti, etthantare rūpuppādo upacayo nāma.
Among these, the arising of material phenomena (rūpa) from the moment of rebirth-linking (paṭisandhi) up to the arising of the decad-groups (dasakas) of the eye and so on, within this interval, is called upacaya.
Trong đó, sự sinh khởi của các sắc từ lúc tái sinh (paṭisandhi) cho đến khi mười bộ (dasaka) như mắt, v.v., sinh khởi, trong khoảng thời gian này được gọi là upacaya.
Tato paraṃ santati nāma.
Beyond that, it is called santati.
Sau đó được gọi là santati.
Yathāsakaṃ khaṇamattaṭṭhāyīnaṃ rūpānaṃ nirodhābhimukhabhāvavasena jīraṇaṃ jarā, sāyeva jaratā, niccadhuvabhāvena na iccaṃ anupagantabbanti aniccaṃ, tassa bhāvo aniccatā, rūpaparibhedo.
Aging (jarā) is the decay (jīraṇa) of material phenomena (rūpas) that endure only for their respective moments, in the sense of tending towards cessation; this itself is jaratā. That which is not permanent, not to be attained by a constant, abiding nature, is anicca (impermanent); its state is aniccātā, which is the disintegration of material phenomena.
Sự già cỗi (jarā) là sự suy tàn của các sắc chỉ tồn tại trong một sát-na riêng của chúng, hướng về sự diệt vong; chính sự già cỗi đó là jaratā. Không thường hằng, không vĩnh cửu, không nên chấp thủ bằng trí tuệ, do đó là vô thường (anicca); trạng thái đó là aniccattā, sự tan rã của sắc.
Lakkhaṇarūpaṃ nāma dhammānaṃ taṃtaṃavatthāvasena lakkhaṇahetuttā.
Lakkhaṇarūpa (Characteristic Matter) is so called because it serves as a characteristic cause for phenomena (dhammas) according to their respective states.
Lakkhaṇarūpa (sắc tướng) được gọi như vậy vì chúng là nhân của các tướng (lakkhaṇa) theo từng trạng thái của các pháp.
16. Jātirūpamevāti paṭisandhito paṭṭhāya rūpānaṃ khaṇe khaṇe uppattibhāvato jātisaṅkhātaṃ rūpuppattibhāvena catusantatirūpappaṭibaddhavuttittā rūpasammatañca jātirūpameva upacayasantatibhāvena pavuccati paṭhamupariniccattasaṅkhātappavattiākārabhedato veneyyavasena ‘‘upacayo santatī’’ti (dha. sa. 642) vibhajitvā vuttattā.
16. Jātirūpa (Matter of Birth) itself is said to be upacaya and santati, due to the arising of material phenomena moment by moment from the time of rebirth-linking, being birth (jāti) and being designated as rūpa due to its occurrence being connected with the four continuities of rūpa arising, and due to the distinction in the mode of occurrence, namely first arising and subsequent arising, it has been expounded by division as "upacaya and santati" for the sake of the teachable.
16. Jātirūpa (sắc sinh) được gọi là upacaya và santati, bởi vì từ lúc tái sinh, các sắc sinh khởi từng sát-na, nên được gọi là sắc sinh (jāti-saṅkhāta); và do sự sinh khởi của sắc, nó liên quan đến bốn loại sắc liên tục, và cũng được coi là sắc (rūpa-sammata). Nó được phân chia và nói là “upacaya và santati” (Dhs. 642) theo sự khác biệt của cách thức hoạt động, tức là sự sinh khởi ban đầu và sự sinh khởi liên tục ở phía trên, tùy theo đối tượng cần giáo hóa.
Evañca katvā tāsaṃ niddese atthato abhedaṃ dassetuṃ ‘‘yo āyatanānaṃ ācayo, so rūpassa upacayo.
And having done so, to show the non-difference in meaning in their exposition, it is said: "That accumulation (ācaya) of sense-bases (āyatanas) is the upacaya (accumulation) of matter (rūpa).
Và vì vậy, để chỉ ra sự không khác biệt về ý nghĩa trong phần giải thích của chúng, đã nói: “Sự tích tụ của các xứ (āyatana) chính là sự tích tụ của sắc.
Yo rūpassa upacayo, sā rūpassa santatī’’ti (dha. sa. 641-642) vuttaṃ.
That upacaya of matter is the santati (continuity) of matter."
Sự tích tụ của sắc chính là sự liên tục của sắc.” (Dhs. 641-642).
Ekādasavidhampīti sabhāgasaṅgahavasena ekādasappakārampi.
Ekādasavidhampi (all eleven kinds) means all eleven types by way of collective grouping of similar natures.
Mười một loại (ekādasavidhampi) là mười một loại theo cách tập hợp các sắc tương tự.
17. Cattāro bhūtā, pañca pasādā, cattāro visayā, duvidho bhāvo, hadayarūpamiccapi idaṃ jīvitāhārarūpehi dvīhi saha aṭṭhārasavidhaṃ, tathā paricchedo ca duvidhā viññatti, tividho vikāro, catubbidhaṃ lakkhaṇanti rūpānaṃ paricchedavikārādibhāvaṃ vinā visuṃ paccayehi anibbattattā ime anipphannā dasa ceti aṭṭhavīsatividhaṃ bhave.
17. The four great elements (bhūtā), the five sensitive faculties (pasādā), the four sense-objects (visayā), the two kinds of gender faculties (bhāva), and the heart-basis (hadayarūpa)—these, together with the two vital force (jīvita) and nutriment (āhāra) elements, amount to eighteen kinds. Similarly, the demarcation (pariccheda), the two kinds of intimation (viññatti), the three kinds of modification (vikāra), and the four kinds of characteristics (lakkhaṇa)—these ten unproduced (anipphannā) matters are so called because they do not arise independently through their own causes, apart from being demarcation, modification, etc., of (produced) matters. Thus, there are twenty-eight kinds of matter.
Bốn đại chủng (bhūta), năm tịnh sắc (pasāda), bốn cảnh giới (visaya), hai loại sắc giới tính (bhāva), và sắc ý vật (hadayarūpa) – đây là mười tám loại khi thêm hai loại sắc mạng quyền (jīvitindriya) và sắc vật thực (āhāra). Ngoài ra, hai loại sắc biểu tri (viññatti), ba loại sắc biến thái (vikāra), và bốn loại sắc tướng (lakkhaṇa) – mười loại này là anipphanna (không do nhân tạo) vì chúng không được tạo ra riêng biệt bởi các nhân mà không có sự hiện hữu của phân biệt, biến thái, v.v., của các sắc. Như vậy, tổng cộng có hai mươi tám loại.
18. Idāni yathāuddiṭṭharūpānaṃ ekavidhādinayadassanatthaṃ ‘‘sabbañca paneta’’ntyādi vuttaṃ.
18. Now, to show the single-fold and other classifications of the material phenomena (rūpas) as enumerated, "Sabbañca panetaṃ" (and all this) and so on, is stated.
18. Bây giờ, để chỉ ra các loại sắc đã được liệt kê theo cách một loại, v.v., đã nói “sabbañca panetaṃ” (tất cả những điều này).
Sampayuttassa alobhādihetuno abhāvā ahetukaṃ.
It is unconditioned by roots (ahetuka) because of the absence of co-existent roots (alobha, etc.).
Ahetukaṃ (vô nhân) vì không có các nhân đồng sinh như alobha (vô tham), v.v.
Yathāsakaṃ paccayavantatāya sappaccayaṃ.
It is conditioned (sappaccaya) because it has its respective causes.
Sappaccayaṃ (hữu duyên) vì có các nhân riêng biệt của chúng.
Attānaṃ ārabbha pavattehi kāmāsavādīhi sahitattā sāsavaṃ.
It is accompanied by defilements (sāsava) because it is associated with the cankers (kāmāsavā) and so on that arise with reference to oneself.
Sāsavaṃ (hữu lậu) vì đi kèm với các lậu hoặc (āsava) như kāmāsava (dục lậu), v.v., phát sinh dựa trên tự thân.
Paccayehi abhisaṅkhatattā saṅkhataṃ.
It is conditioned (saṅkhata) because it is produced by conditions.
Saṅkhataṃ (hữu vi) vì được tạo tác bởi các nhân.
Upādānakkhandhasaṅkhāte loke niyuttatāya lokiyaṃ.
It is mundane (lokiya) because it is engaged in the world, which is defined as the aggregates of clinging (upādānakkhandha).
Lokiyaṃ (thế gian) vì thuộc về thế gian được gọi là các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha).
Kāmataṇhāya avacaritattā kāmāvacaraṃ.
It is of the sense-sphere (kāmāvacara) because it is permeated by craving for sensuous pleasures (kāmataṇhā).
Kāmāvacaraṃ (thuộc cõi dục) vì được dục ái (kāmataṇhā) chi phối.
Arūpadhammānaṃ viya kassaci ārammaṇassa aggahaṇato nāssa ārammaṇanti anārammaṇaṃ.
It is objectless (anārammaṇa) because, unlike immaterial phenomena (arūpadhammas), it does not grasp any object.
Anārammaṇaṃ (vô cảnh) vì không nắm giữ bất kỳ đối tượng nào, giống như các pháp vô sắc.
Tadaṅgādivasena pahātabbatābhāvato appahātabbaṃ.
It is not to be abandoned (appahātabba) because there is no abandonment (pahātabbatā) of it by way of temporary abandonment (tadaṅga) and so on.
Appahātabbaṃ (không thể đoạn trừ) vì không có trạng thái đáng bị đoạn trừ theo cách tadanga (đoạn trừ từng phần), v.v.
Iti-saddo pakārattho, tena ‘‘abyākata’’ntyādikaṃ sabbaṃ ekavidhanayaṃ saṅgaṇhāti.
The word iti has the sense of 'manner', and by it, all single-fold classifications such as 'undetermined (abyākata)' are included.
Từ “iti” có nghĩa là “loại”, do đó nó bao gồm tất cả các loại một loại như “abyākata” (vô ký), v.v.
19. Ajjhattikarūpaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ attānaṃ adhikicca uddissa pavattattā.
19. Internal matter (ajjhattikarūpa) is so called because it arises referring to and intending oneself, which is denoted by 'atta-bhāva' (personal existence).
19. Ajjhattikarūpaṃ (sắc nội phần) vì nó phát sinh dựa trên và hướng về tự thân, tức là thân thể (attabhāva).
Kāmaṃ aññepi hi ajjhattasambhūtā atthi, ruḷhīvasena pana cakkhādikaṃyeva ajjhattikaṃ.
Indeed, there are other phenomena that arise internally, but by common usage (ruḷhīvasena), only the eye and so on (the sensitive faculties) are considered internal (ajjhattika).
Mặc dù có những pháp khác sinh khởi trong nội thân, nhưng theo nghĩa thông thường, chỉ có mắt, v.v., là nội phần.
Atha vā ‘‘yadi mayaṃ na homa, tvaṃ kaṭṭhakaliṅgarūpamo bhavissasī’’ti vadantā viya attabhāvassa sātisayaṃ upakārattā cakkhādīneva visesato ajjhattikāni nāma.
Or, it is as if they were saying, "If we do not exist, you (the being) will be like a mere log," because they render exceptional service to the being (attabhāva), the eye and so forth are indeed specifically called internal (ajjhattika).
Hoặc là, ví như đang nói rằng ‘Nếu chúng tôi không có, ngươi sẽ trở thành hình dạng của khúc gỗ vụn’, do có sự hỗ trợ vượt trội cho tự thể, nên chính nhãn căn v.v... đặc biệt được gọi là nội phần.
Attasaṅkhātaṃ vā cittaṃ adhikicca tassa dvārabhāvena pavattatīti ajjhattaṃ, tadeva ajjhattikaṃ.
Or, that which arises as the door of the mind, taking the mind, which is called the self (atta), as its basis, is internal (ajjhatta); that itself is called internal (ajjhattika).
Hoặc là, do duyên vào tâm được gọi là tự ngã mà nó hiện hành với tư cách là môn của tâm ấy, nên gọi là ajjhattaṃ, và chính nó là ajjhattikaṃ.
Tato bahibhūtattā itaraṃ tevīsatividhaṃ bāhirarūpaṃ.
Because it exists externally to that internal (ajjhattika) rūpa, the other twenty-three kinds of rūpa are called external rūpa (bāhirarūpa).
Do ở bên ngoài sắc đó, nên 23 loại sắc còn lại là sắc ngoại phần.
22. Aṭṭhavidhampi indriyarūpaṃ pañcaviññāṇesu liṅgādīsu sahajarūpaparipālane ca ādhipaccayogato.
22. The eight kinds of faculty rūpa (indriyarūpa) because they exercise dominance (ādhipacca) in the five consciousnesses (pañcaviññāṇa) concerning gender (liṅga) and so forth, and in the fostering of co-arisen rūpa.
22. Tám loại sắc cũng là sắc quyền do có sự liên hệ đến quyền làm chủ trong năm thức, trong các tướng v.v..., và trong việc bảo hộ các sắc đồng sanh.
Pasādarūpassa hi pañcavidhassa cakkhuviññāṇādīsu ādhipaccaṃ attano paṭumandādibhāvena tesampi paṭumandādibhāvāpādanato.
For the five kinds of sensitive rūpa (pasādarūpa), dominance in the eye-consciousness and so forth exists because, by their own acuteness or dullness, they cause those (consciousnesses) also to become acute or dull.
Vì năm loại sắc tịnh sắc có quyền làm chủ đối với nhãn thức v.v..., do bản chất của chúng là nhạy bén hay mờ kém mà khiến cho các thức ấy cũng trở nên nhạy bén hay mờ kém.
Bhāvadvayassāpi itthiliṅgādīsu ādhipaccaṃ yathāsakaṃ paccayehi uppajjamānānampi tesaṃ yebhuyyena sabhāvakasantāneyeva taṃtadākārena uppajjanato, na pana indriyapaccayabhāvato.
Dominance of the two kinds of gender-rūpa (bhāvarūpa) in male-gender (itthiliṅga) and so forth exists because, although they arise due to their respective causes, they mostly arise in the continuum of their own nature in their specific forms, and not due to the condition of being a faculty (indriya-paccaya).
Hai loại sắc tánh cũng có quyền làm chủ đối với nữ tướng v.v..., vì mặc dù chúng sanh khởi do các duyên riêng của mình, nhưng phần lớn chúng sanh khởi với hình thái tương ứng trong dòng tương tục có sắc tánh, chứ không phải do là duyên quyền.
Jīvitassa ca kammajaparipālane ādhipaccaṃ tesaṃ yathāsakaṃ khaṇaṭṭhānassa jīvitindriyappaṭibaddhattā.
And the dominance of life-faculty (jīvita) in fostering kamma-born rūpa exists because their respective moments of existence are bound to the life-faculty.
Và mạng quyền có quyền làm chủ trong việc bảo hộ các sắc do nghiệp sanh, vì sự tồn tại trong từng sát-na của chúng phụ thuộc vào mạng quyền.
Sayañca attanā ṭhapitadhammasambandheneva pavattati nāviko viya.
And it itself functions only through its connection to the phenomena it establishes, like a boatman.
Và tự nó cũng hiện hành do sự liên hệ với các pháp do chính nó thiết lập, giống như người lái thuyền.
23. Visayavisayibhāvappattivasena thūlattā oḷārikarūpaṃ.
23. It is gross rūpa (oḷārikarūpa) due to its grossness by being endowed with the state of object and subjective organ.
23. Do tính chất thô phù bởi sự đạt đến trạng thái đối tượng và chủ thể đối tượng, nên gọi là sắc thô.
Tatoyeva gahaṇassa sukarattā santikerūpaṃ āsannarūpaṃ nāma.
For that very reason, it is easily apprehended, hence it is called near rūpa (santikerūpa, āsannarūpa).
Chính vì vậy, do dễ dàng nắm bắt, nên được gọi là sắc gần.
Yo sayaṃ, nissayavasena ca sampattānaṃ, asampattānañca paṭimukhabhāvo aññamaññapatanaṃ, so paṭigho viyāti paṭigho.
The mutual falling upon each other, which is the confronting aspect of rūpa that is either directly contacted or contacted through a basis, is like an impact (paṭigho).
Sự đối diện, sự va chạm lẫn nhau của các pháp đã tiếp xúc và chưa tiếp xúc, dù là tự thân hay do nương tựa, giống như sự va chạm, nên gọi là paṭigha (va chạm).
Yathā hi paṭighāte sati dubbalassa calanaṃ hoti, evaṃ aññamaññaṃ paṭimukhabhāve sati arūpasabhāvattā dubbalassa bhavaṅgassa calanaṃ hoti.
Just as a weak object moves when there is impact, so too, when there is mutual confrontation, the weak bhavaṅga moves due to its non-material nature (arūpasabhāva).
Cũng như khi có sự va chạm, vật yếu hơn bị rung động, cũng vậy, khi có sự đối diện lẫn nhau, hữu phần tâm, vốn yếu hơn do bản chất phi sắc, bị rung động.
Paṭigho yassa atthi taṃ sappaṭighaṃ.
That which has impact is with impact (sappaṭighaṃ).
Cái gì có sự va chạm, cái đó là sắc hữu đối ngại.
Tattha sayaṃ sampatti phoṭṭhabbassa, nissayavasena sampatti ghānajivhākāyagandharasānaṃ, ubhayathāpi asampatti cakkhusotarūpasaddānanti daṭṭhabbaṃ.
Here, it should be understood that direct contact is for touch (phoṭṭhabba); contact through a basis is for nose-sense, tongue-sense, body-sense, smell, and taste; and non-contact in both ways is for eye-sense, ear-sense, visible form, and sound.
Trong đó, cần hiểu rằng: sự tiếp xúc tự thân là của xúc xứ; sự tiếp xúc do nương tựa là của tỷ căn, thiệt căn, thân căn, hương xứ, vị xứ; sự không tiếp xúc theo cả hai cách là của nhãn căn, nhĩ căn, sắc xứ, thanh xứ.
Itaraṃ soḷasavidhaṃ oḷārikatādisabhāvābhāvato sukhumarūpādikaṃ.
The other sixteen kinds of rūpa, due to the absence of the nature of grossness and so forth, are subtle rūpa (sukhumarūpa) and so on.
16 loại sắc còn lại, do không có các bản chất như thô phù v.v..., nên được gọi là sắc vi tế v.v...
24. Kammato jātaṃ aṭṭhārasavidhaṃ upādinnarūpaṃ taṇhādiṭṭhīhi upetena kammunā attano phalabhāvena ādinnattā gahitattā.
24. The eighteen kinds of rūpa born of kamma are grasped rūpa (upādinnarūpa) because they are taken, grasped, as results of kamma accompanied by craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi).
24. 18 loại sắc sanh từ nghiệp là sắc thủ, vì được nghiệp, vốn đi kèm với tham ái và tà kiến, chấp thủ làm quả của mình.
Itaraṃ aggahitaggahaṇenadasavidhaṃ anupādinnarūpaṃ.
The other ten kinds of rūpa are ungrasped rūpa (anupādinnarūpa), by not grasping what has been grasped or by grasping what has not been grasped.
10 loại sắc còn lại, do không được chấp thủ, là sắc phi thủ.
25. Daṭṭhabbabhāvasaṅkhātena nidassanena saha vattatīti sanidassanaṃ.
25. That which exists together with an indication, which is the state of being visible, is with indication (sanidassanaṃ).
25. Vì hiện hữu cùng với sự thấy, tức là trạng thái có thể được thấy, nên gọi là sắc hữu kiến.
Cakkhuviññāṇagocarabhāvo hi nidassananti vuccati tassa ca rūpāyatanato anaññattepi aññehi dhammehi taṃ visesetuṃ aññaṃ viya katvā vattuṃ vaṭṭatīti saha nidassanena sanidassananti.
The state of being an object of eye-consciousness is called an indication; and even though it (the visible form) is not different from the rūpa-ayatana, it is appropriate to speak of it as if it were different in order to distinguish it from other phenomena; thus it is 'with indication', sanidassana.
Vì trạng thái là đối tượng của nhãn thức được gọi là sự thấy (nidassana), và mặc dù nó không khác với sắc xứ, nhưng để phân biệt nó với các pháp khác, có thể nói về nó như một thực thể riêng, do đó gọi là sanidassana (cùng với sự thấy).
Dhammabhāvasāmaññena hi ekībhūtesu dhammesu yo nānattakaro viseso, so añño viya katvā upacarituṃ yutto.
For in phenomena that are unified by the common nature of being phenomena, any distinguishing characteristic that causes diversity is suitable to be metaphorically spoken of as if it were distinct.
Vì trong các pháp đã hợp nhất do tính đồng nhất về bản chất pháp, đặc tính nào tạo ra sự khác biệt thì nên được coi như một thực thể riêng để dùng theo nghĩa ẩn dụ.
Evañhi atthavisesāvabodho hoti.
Only then does an understanding of the specific meaning arise.
Bằng cách này, sự liễu tri về ý nghĩa đặc biệt mới có thể xảy ra.
27. Vaṇṇitabbo daṭṭhabboti vaṇṇo.
27. That which is to be described or seen is color (vaṇṇa).
27. Cái đáng được mô tả, đáng được thấy, nên gọi là sắc (vaṇṇa).
Attano udayānantaraṃ rūpaṃ janetīti ojā.
That which generates rūpa immediately after its own arising is nutriment (ojā).
Vì nó tạo ra sắc ngay sau khi sanh khởi, nên gọi là dưỡng tố (ojā).
Avinibbhogarūpaṃ katthacipi aññamaññaṃ vinibhuñjanassa visuṃ visuṃ pavattiyā abhāvato.
It is indivisible rūpa (avinibbhogarūpa) because there is no separate functioning of mutually dividing them anywhere.
Sắc bất ly là vì ở bất cứ đâu, chúng cũng không thể tách rời nhau, không có sự hiện hành riêng lẻ.
Rūpaloke gandhādīnaṃ abhāvavādimatampi hi tattha tattha (vibha. mūlaṭī. 227; vibha. anuṭī. 227) ācariyehi paṭikkhittameva.
Indeed, the view of those who assert the absence of smells and so forth in the rūpa-world has also been refuted by the teachers in various places.
Vì quan điểm của những người cho rằng không có hương v.v... ở cõi Sắc giới cũng đã bị các vị Luận sư bác bỏ ở nhiều nơi.
29. Kāni pana tāni kammādīni, kathaṃ, kattha, kadā ca rūpasamuṭṭhānānīti āha ‘‘tatthā’’tyādi.
29. What are those kamma and so forth? How, where, and when are they the originators of rūpa? To explain this, he says "Tatthā" (therein), etc.
29. Vậy, các nguyên nhân như nghiệp v.v... là gì, làm thế nào, ở đâu, và khi nào chúng là nguồn sanh của sắc? Ngài nói "Trong đó" (tatthā) v.v...
Paṭisandhimupādāyāti paṭisandhicittassa uppādakkhaṇaṃ upādāya.
"Paṭisandhimupādāyā" (beginning with rebirth-linking) means starting from the moment of the arising of the rebirth-linking consciousness.
Bắt đầu từ lúc tái tục nghĩa là bắt đầu từ sát-na sanh của tâm tái tục.
Khaṇe khaṇeti ekekassa cittassa tīsu tīsu khaṇesu, nirantaramevāti vuttaṃ hoti.
"Khaṇe khaṇe" (at every moment) means at each of the three moments of every single consciousness, which implies continuously.
Trong từng sát-na nghĩa là trong ba sát-na của mỗi tâm, tức là một cách liên tục không gián đoạn.
Apare pana cittassa ṭhitikkhaṇaṃ (vibha. mūlaṭī. 20 pakiṇṇakakathāvaṇṇanā), bhaṅgakkhaṇe ca rūpuppādaṃ (vibha. mūlaṭī. 20 pakiṇṇakakathāvaṇṇanā) paṭisedhenti.
But others reject the moment of persistence (ṭhitikkhaṇa) of consciousness and the arising of rūpa at the moment of dissolution (bhaṅgakkhaṇa).
Tuy nhiên, một số vị khác lại phủ nhận sự sanh khởi của sắc trong sát-na trụ và sát-na diệt của tâm.
Tattha kiñcāpi ṭhitikkhaṇābhāve tesaṃ upapatti ceva tattha vattabbañca heṭṭhā kathitameva, idhāpi pana bhaṅgakkhaṇe rūpuppādābhāve upapattiyā tattha vattabbena ca saha sukhaggahaṇatthaṃ saṅgahetvā vuccati –
Although the logical arguments for the absence of the moment of persistence and what should be said regarding it have already been discussed below, here also, for easy comprehension, it is presented concisely, along with the logical arguments for the absence of the arising of rūpa at the moment of dissolution and what should be said regarding it:
Trong đó, mặc dù lý lẽ của họ về việc không có sát-na trụ và những điều cần nói về vấn đề đó đã được trình bày ở phần trước, nhưng ở đây, để dễ nắm bắt, chúng tôi sẽ tóm tắt lại cùng với lý lẽ về việc không có sự sanh khởi của sắc trong sát-na diệt và những điều cần nói về vấn đề đó như sau –
31. Rūpavirāgabhāvanānibbattattā hetuno tabbidhuratāya, anokāsatāya ca arūpavipākā, rūpajanane visesapaccayehi jhānaṅgehi sampayogābhāvato dvipañcaviññāṇāni cāti cuddasa cittāni rūpaṃ na samuṭṭhāpentīti vuttaṃ ‘‘āruppavipākadvipañcaviññāṇavajjita’’nti.
31. It is said, "excluding the Aruppa-vipāka and the five pairs of consciousness," because the Aruppa-vipāka minds, having arisen from the development of dispassion for rūpa, due to the absence of that rūpa and being in a state where rūpa has no place to arise, and due to the absence of jhāna factors which are special conditions for the generation of rūpa, and the ten dvipañcaviññāṇas (five pairs of sense consciousnesses), these fourteen minds do not give rise to rūpa.
31. Do các quả dị thục Vô Sắc được sinh ra từ sự tu tập nhàm chán sắc (rūpavirāgabhāvanā), do không có yếu tố đó (sắc) và do không có chỗ cho sắc sinh khởi, và do không có sự liên hệ với các chi thiền là những nhân duyên đặc biệt trong việc sinh sắc, nên mười bốn tâm (tức là các quả dị thục Vô Sắc và mười tâm song ngũ thức) không sinh ra sắc. Đó là ý nghĩa của câu “trừ các quả dị thục Vô Sắc và mười tâm song ngũ thức”.
Paṭisandhicittaṃ, pana cuticittañca ekūnavīsati bhavaṅgasseva antogadhattā cittantaraṃ na hotīti na tassa vajjanaṃ kataṃ.
However, the Paṭisandhi-citta and the Cuti-citta are not considered separate minds, as they are included within the nineteen bhavaṅga minds, hence they are not explicitly excluded.
Tuy nhiên, tâm tái sinh (paṭisandhicitta) và tâm tử (cuticitta) không phải là những tâm khác biệt, vì chúng nằm trong số mười chín tâm bhavaṅga, nên chúng không bị loại trừ.
Kiñcāpi na kataṃ, pacchājātapaccayarahitaṃ, pana āhārādīhi ca anupatthaddhaṃ dubbalavatthuṃ nissāya pavattattā, attano ca āgantukatāya kammajarūpehi cittasamuṭṭhānarūpānaṃ ṭhānaṃ gahetvā ṭhitattā ca paṭisandhicittaṃ rūpasamuṭṭhāpakaṃ na hoti.
Even if not explicitly excluded, the Paṭisandhi-citta does not give rise to rūpa because it is devoid of post-natal conditions, it is not strengthened by nutrition and other factors, it arises depending on a weak physical base, and being adventitious, it takes the place of mind-born rūpa by means of kamma-born rūpa.
Mặc dù không bị loại trừ, nhưng tâm tái sinh không sinh ra sắc vì nó thiếu duyên hậu sinh (pacchājāta-paccaya), không được nuôi dưỡng bởi thức ăn (āhāra) và các yếu tố khác, hoạt động dựa trên một vật thể yếu ớt, và do tính chất khách lai của nó, nó chiếm chỗ của sắc do nghiệp sinh (kammaja-rūpa) và sắc do tâm sinh (cittasamuṭṭhāna-rūpa).
Cuticitte pana aṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 636; vibha. aṭṭha. 26 pakiṇṇakakathā) tāva ‘‘vūpasantavaṭṭamūlasmiṃ santāne sātisayaṃ santavuttitāya khīṇāsavasseva cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 636) vuttaṃ.
Regarding the Cuti-citta, it is stated in the Aṭṭhakathā: "The Cuti-citta of an Arahant does not give rise to rūpa because, in the continuum where the root of the cycle of existence has ceased, its occurrence is supremely tranquil."
Đối với tâm tử, trong Aṭṭhakathā có nói: “Tâm tử của một A-la-hán không sinh ra sắc, vì trong dòng tương tục của vị ấy, gốc rễ của luân hồi đã an tịnh, và tâm ấy hoạt động một cách vô cùng an tịnh.”
Ānandācariyādayo pana ‘‘sabbesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetī’’ti vadanti.
However, Ānandācariya and others say that "the Cuti-citta of all beings does not give rise to rūpa."
Tuy nhiên, các vị thầy như Ānandācariya lại nói: “Tâm tử của tất cả chúng sinh đều không sinh ra sắc.”
Vinicchayo pana nesaṃ saṅkhepato mūlaṭīkādīsu, vitthārato ca abhidhammatthavikāsiniyaṃ vuttanayena daṭṭhabbo.
Their decision should be seen according to the method stated briefly in the Mūlaṭīkā and other texts, and extensively in the Abhidhammatthavikāsinī.
Sự phân định về vấn đề này có thể được thấy tóm tắt trong Mūlaṭīkā và các tác phẩm khác, và chi tiết hơn trong Abhidhammatthavikāsinī.
Paṭhamabhavaṅgamupādāyāti paṭisandhiyā anantaranibbattapaṭhamabhavaṅgato paṭṭhāya.
"Beginning with the first bhavaṅga" means starting from the first bhavaṅga that arises immediately after paṭisandhi.
“Bắt đầu từ bhavaṅga đầu tiên” nghĩa là bắt đầu từ tâm bhavaṅga đầu tiên sinh khởi ngay sau tâm tái sinh.
Jāyantameva samuṭṭhāpeti, na pana ṭhitaṃ, bhijjamānaṃ vā anantarādipaccayalābhena uppādakkhaṇeyeva janakasāmatthiyayogato.
"It gives rise only when arising," not when established or dissolving, because the generative potency is present only at the moment of arising, due to obtaining immediate conditions and so forth.
Chỉ có tâm đang sinh (jāyamāna) mới sinh ra sắc, chứ không phải tâm đang trụ (ṭhita) hay đang diệt (bhijjamāna), vì năng lực sinh khởi chỉ có ở khoảnh khắc sinh (uppādakkhaṇa) do được các duyên vô gián (anantara) và các duyên khác hỗ trợ.
32. Iriyāya kāyikakiriyāya pavattipathabhāvato iriyāpatho, gamanādi, atthato tadavatthā rūpappavatti.
32. Iriyāpatha is the path of action, due to being the path of occurrence of bodily action, such as walking; in ultimate sense, it is the occurrence of rūpa in those postures.
32. Iriyāpatha là con đường hành động, tức là các hành động của thân, như đi đứng; về bản chất, đó là sự sinh khởi của sắc trong các trạng thái đó.
Tampi sandhāreti yathāpavattaṃ upatthambheti.
It also maintains (sandhāreti) and sustains (upatthambheti) the postures as they occur.
Nó cũng duy trì (sandhāreti), tức là nâng đỡ sự vận hành như vốn có.
Yathā hi vīthicittehi abbokiṇṇe bhavaṅge pavattamāne aṅgāni osīdanti, na evametesu dvattiṃsavidhesu, vakkhamānesu ca chabbīsatiyā jāgaraṇacittesu pavattamānesu.
For example, when bhavaṅga mind occurs uninterrupted by process-minds, the limbs sink down; it is not so when these thirty-two, and the twenty-six awakening minds to be mentioned, are occurring.
Giống như khi bhavaṅga diễn ra liên tục mà không bị gián đoạn bởi các tâm lộ trình, các chi thể sẽ chìm xuống; nhưng không phải như vậy khi ba mươi hai tâm này và hai mươi sáu tâm thức tỉnh sắp được nói đến đang diễn ra.
Tadā pana aṅgāni upatthaddhāni yathāpavattairiyāpathabhāveneva pavattanti.
At that time, the limbs are strengthened and remain in their respective postures.
Khi đó, các chi thể được nâng đỡ và tiếp tục vận hành theo tư thế vốn có.
33. Viññattimpi samuṭṭhāpenti, na kevalaṃ rūpiriyāpathāneva.
33. They also give rise to viññatti, not merely to physical postures.
33. Chúng cũng sinh ra viññatti (biểu tri), không chỉ riêng các tư thế thân sắc.
Avisesavacanepi panettha manodvārappavattāneva voṭṭhabbanajavanāni viññattisamuṭṭhāpakāni, tathā hāsajanakāni ca pañcadvārappavattānaṃ paridubbalabhāvatoti daṭṭhabbaṃ.
Even though it is stated without distinction here, it should be understood that only the determining and javana minds occurring in the mind-door give rise to viññatti, and likewise for those generating laughter, due to the extreme weakness of minds occurring in the five sense-doors.
Mặc dù có lời nói chung chung ở đây, nhưng cần hiểu rằng chỉ có các javana voṭṭhabbana (tâm tốc hành quyết định) phát sinh trong ý môn mới là những tâm sinh ra viññatti; tương tự, các tâm sinh ra tiếng cười (hāsajanaka) cũng vậy, vì các tâm phát sinh ở ngũ môn là rất yếu ớt.
Kāmañcettha rūpavinimutto iriyāpatho, viññatti vā natthi, tathāpi na sabbaṃ rūpasamuṭṭhāpakaṃ cittaṃ iriyāpathūpatthambhakaṃ, viññattivikārajanakañca hoti.
Although posture or viññatti, independent of rūpa, do not exist here, it is not the case that every mind giving rise to rūpa is a sustainer of postures or a generator of viññatti-modifications.
Mặc dù ở đây không có tư thế thân hay viññatti tách rời khỏi sắc, nhưng không phải tất cả các tâm sinh sắc đều là tâm hỗ trợ tư thế thân và sinh ra các biến thái viññatti.
Yaṃ pana cittaṃ viññattijanakaṃ, taṃ ekaṃsato iriyāpathūpatthambhakaṃ iriyāpathassa viññattiyā saha avinābhāvato.
However, any mind that generates viññatti is invariably a sustainer of postures, because posture and viññatti are inseparable.
Tuy nhiên, tâm nào sinh ra viññatti thì chắc chắn là tâm hỗ trợ tư thế thân, vì tư thế thân và viññatti không thể tách rời nhau.
Iriyāpathūpatthambhakañca rūpajanakanti imassa visesadassanatthaṃ rūpato iriyāpathaviññattīnaṃ visuṃ gahaṇaṃ.
The separate mention of postures and viññatti from rūpa is for the purpose of showing this distinction, that a mind sustaining postures also generates rūpa.
Việc phân biệt tư thế thân và viññatti riêng biệt khỏi sắc là để chỉ ra sự đặc biệt này, rằng tâm hỗ trợ tư thế thân là tâm sinh sắc.
34. Terasāti kusalato cattāri, akusalato cattāri, kiriyato pañcāti terasa.
34. Thirteen means four from skillful, four from unskillful, and five from functional, making thirteen.
34. Mười ba nghĩa là bốn từ tâm thiện (kusala), bốn từ tâm bất thiện (akusala), và năm từ tâm duy tác (kiriya), tổng cộng là mười ba.
Tesu hi puthujjanā aṭṭhahi kusalākusalehi hasanti, sekkhā diṭṭhisahagatavajjitehi, asekkhā pana pañcahi kiriyacittehi, tatthāpi buddhā catūhi sahetukakiriyacitteheva hasanti, na ahetukena ‘‘atītaṃsādīsu appaṭihatañāṇaṃ patvā imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattī’’ti vacanato (mahāni. 69; cūḷani. mogharājamāṇavapucchāniddesa 85; paṭi. ma. 3.5).
Among these, ordinary individuals laugh with eight skillful and unskillful minds; trainees with those excluding those accompanied by wrong view; but Arahants with five functional minds. Even among these, Buddhas laugh only with four root-conditioned functional minds, not with the rootless, because it is said: "All bodily actions of the Buddha, the Blessed One, who has attained unhindered knowledge in past, future, and other matters, and who is endowed with these three qualities, are preceded by knowledge and accompanied by knowledge."
Trong số đó, phàm nhân (puthujjana) cười với tám tâm thiện và bất thiện; bậc Hữu học (sekkhā) cười với các tâm trừ tà kiến đồng sinh; còn bậc Vô học (asekkhā) thì cười với năm tâm duy tác. Trong số đó, các vị Phật chỉ cười với bốn tâm duy tác hữu nhân (sahetuka-kiriya-citta), chứ không phải với tâm vô nhân (ahetuka), vì có lời dạy rằng: “Tất cả các hành động thân của Đức Phật, bậc đã đạt được trí tuệ không bị chướng ngại trong các thời quá khứ, v.v., và được trang bị ba pháp này, đều có trí tuệ đi trước và trí tuệ theo sau.”
Na hi vicāraṇapaññārahitassa hasituppādassa buddhānaṃ pavatti yuttāti vadanti.
For Buddhas, the arising of laughter devoid of investigative wisdom is not suitable, so they say.
Họ nói rằng không hợp lý khi sự sinh khởi của tiếng cười mà thiếu trí tuệ quán sát lại xuất hiện ở các vị Phật.
Hasituppādacittena pana pavattiyamānampi tesaṃ sitakaraṇaṃ pubbenivāsaanāgataṃsasabbaññutaññāṇānaṃ anuvattakattā ñāṇānuparivattiyevāti.
However, their act of smiling, even when manifested by the Hasituppāda-citta, is accompanied by knowledge, being in conformity with the knowledge of past existences, future existences, and omniscience.
Tuy nhiên, ngay cả khi sự cười của các Ngài được sinh ra bởi tâm hāsituppāda, thì nó vẫn là trí tuệ theo sau, vì nó là sự tiếp nối của các trí tuệ như túc mạng minh, vị lai minh và nhất thiết trí.
Evañca katvā aṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 568) ‘‘tesaṃ ñāṇānaṃ ciṇṇapariyante idaṃ cittaṃ hāsayamānaṃ uppajjatī’’ti vuttaṃ, tasmā na tassa buddhānaṃ pavatti sakkā nivāretuṃ.
And having done so, it is stated in the Aṭṭhakathā: "This mind arises causing laughter at the culmination of those knowledges." Therefore, its occurrence in Buddhas cannot be denied.
Và như vậy, trong Aṭṭhakathā có nói: “Tâm này sinh khởi khi cười ở cuối giai đoạn tu tập của các trí tuệ đó.” Do đó, không thể ngăn cản sự xuất hiện của tâm đó ở các vị Phật.
37. Tattha hadayaindriyarūpāni nava kammatoyeva jātattā kammajāneva.
37. Among those rūpas, the nine of the heart-base and sense-faculties are kamma-born only, because they arise only from kamma.
37. Trong số đó, chín loại sắc như sắc căn tim (hadayindriya-rūpa) chỉ do nghiệp sinh ra, nên chúng là sắc do nghiệp (kammaja-rūpa).
Yañhi jātaṃ, jāyati, jāyissati ca, taṃ ‘‘kammaja’’nti vuccati yathā duddhanti.
Indeed, whatever has arisen, is arising, and will arise, is called "kamma-born," just like milk.
Bởi vì cái gì đã sinh, đang sinh và sẽ sinh, đều được gọi là “do nghiệp sinh”, ví dụ như sữa.
43. Ekantakammajāni nava, catujesu kammajāni navāti aṭṭhārasa kammajāni, pañcavikārarūpasaddaavinibbhogarūpaākāsavasena pannarasa cittajāni, saddo, lahutādittayaṃ, avinibbhogākāsarūpāni navāti terasa utujāni, lahutādittayaavinibbhogākāsavasena dvādasa āhārajāni.
43. The nine that are exclusively kamma-born, plus the nine kamma-born among the four-born, make eighteen kamma-born rūpas. The fifteen mind-born rūpas are the five modified rūpas, sound, the inseparable rūpas, and space. The thirteen temperature-born rūpas are sound, the triad of lightness and so forth, the inseparable rūpas, and space. The twelve nutrition-born rūpas are the triad of lightness and so forth, the inseparable rūpas, and space.
43. Chín loại sắc hoàn toàn do nghiệp sinh, và chín loại sắc do nghiệp sinh trong số bốn nguồn gốc, tổng cộng là mười tám loại sắc do nghiệp sinh. Mười lăm loại sắc do tâm sinh, bao gồm năm loại sắc biến thái, âm thanh, sắc bất khả phân ly và không gian. Mười ba loại sắc do thời tiết sinh, bao gồm âm thanh, ba loại sắc nhẹ, v.v., sắc bất khả phân ly và không gian. Mười hai loại sắc do thức ăn sinh, bao gồm ba loại sắc nhẹ, v.v., sắc bất khả phân ly và không gian.
44. Kevalaṃ jāyamānādirūpānaṃ jāyamānaparipaccamānabhijjamānarūpānaṃ sabhāvattā sabhāvamattaṃ vinā attano jātiādilakkhaṇābhāvato lakkhaṇāni kehici paccayehi na jāyantīti pakāsitaṃ.
44. It is clearly stated that characteristics (lakkhaṇa) do not arise from any conditions, being merely the nature of the arising and other rūpas (arising, ripening, and dissolving rūpas), without having their own characteristics of arising and so forth.
44. Đã được giải thích rằng các đặc tính (lakkhaṇa) không sinh ra từ bất kỳ nhân duyên nào, vì chúng chỉ là bản chất của các sắc đang sinh, đang trưởng thành và đang diệt, và không có các đặc tính như sự sinh của riêng chúng.
Uppādādiyuttānañhi cakkhādīnaṃ jātiādīni lakkhaṇāni vijjanti, na evaṃ jātiādīnaṃ.
For eye-base and other phenomena associated with arising and so forth, characteristics like arising and so forth exist, but not so for arising and so forth themselves.
Các đặc tính như sự sinh, v.v. của mắt và các căn khác, vốn đi kèm với sự sinh, v.v., thì có tồn tại; nhưng các đặc tính như sự sinh, v.v. của chính sự sinh, v.v. thì không.
Yadi tesampi jātiādīni siyuṃ, evaṃ anavatthānameva āpajjeyya.
If arising and so forth also had their own arising and so forth, then there would be an infinite regress.
Nếu chúng cũng có các đặc tính như sự sinh, v.v., thì sẽ rơi vào tình trạng vô cùng tận.
Yaṃ pana ‘‘rūpāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāro.
However, that which is acknowledged as the arising of arising from some cause in passages like "visible object... and so forth... edible food.
Tuy nhiên, việc cho phép sự sinh của sự sinh từ một nguyên nhân nào đó trong các đoạn như “sắc xứ... v.v. thức ăn nuôi dưỡng. Các pháp này do tâm sinh”
Ime dhammā cittasamuṭṭhānā’’tyādīsu (dha. sa. 1201) jātiyā kutocijātattaṃ anuññātaṃ, tampi rūpajanakapaccayānaṃ rūpuppādanaṃ pati anuparatabyāpārānaṃ paccayabhāvūpagamanakkhaṇe jāyamānadhammavikārabhāvena upalabbhamānataṃ sandhāyāti daṭṭhabbaṃ.
These phenomena are mind-born," should be understood as referring to their being obtainable as modifications of arising phenomena at the moment when the generative conditions of rūpa, whose activity towards the generation of rūpa has not ceased, assume the nature of conditions.
cũng cần được hiểu là ý chỉ sự hiện hữu của chúng như là một biến đổi của các pháp đang sinh trong khoảnh khắc các duyên sinh sắc, vốn có hoạt động không ngừng nghỉ đối với sự sinh sắc, đạt đến trạng thái duyên.
Yampi ‘‘jāti, bhikkhave, aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā.
And also, the statement, “Bhikkhus, birth is impermanent, conditioned, dependently originated,
Ngay cả lời dạy rằng: “Này chư Tỳ-khưu, sanh là vô thường, hữu vi, duyên sanh.
Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’nti vacanaṃ (saṃ. ni. 2.20), tatthāpi paṭiccasamuppannānaṃ lakkhaṇabhāvatoti ayametthābhisandhi.
old age and death, bhikkhus, are impermanent, conditioned, dependently originated”—in that statement too, this is the intention: that they are characteristics of dependently originated phenomena.
Này chư Tỳ-khưu, già chết là vô thường, hữu vi, duyên sanh,” thì ở đây, ý của Đức Phật là do các pháp duyên sanh có đặc tính (lakkhaṇa) là sanh, già, diệt.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói: