412. Tattha tatrāti tesu samaṇabrāhmaṇesu.
412. Therein, tatrāti means among those recluses and brahmins.
Trong đó, tatrā nghĩa là: "Trong số các sa-môn, bà-la-môn đó."
Āditova tesaṃ aparaddhanti tesaṃ ādimhiyeva viraddhaṃ, gharamajjheyeva pakkhalitāti dīpeti.
Āditova tesaṃ aparaddhanti means that their error was from the very beginning, they stumbled at the very threshold, he explains.
Āditova tesaṃ aparaddhaṃ – điều này cho thấy rằng "họ đã sai lầm ngay từ đầu, đã vấp ngã ngay giữa nhà."
Sahetū sappaccayāti ettha hetupi paccayopi kāraṇasseva nāmaṃ, sakāraṇāti attho.
Sahetū sappaccayāti here, both hetu and paccaya are names for cause; the meaning is “with cause.”
Trong cụm sahetū sappaccayā, cả hetu và paccaya đều là tên gọi của nguyên nhân, nghĩa là "có nguyên nhân."
Taṃ pana kāraṇaṃ dassento ‘‘sikkhā ekā’’ti āha.
And in showing that cause, he said, “There is one training.”
Và để chỉ ra nguyên nhân đó, Ngài nói: "Sự học là một."
Tattha sikkhā ekā saññā uppajjantīti sikkhāya ekaccā saññā jāyantīti attho.
Therein, sikkhā ekā saññā uppajjantīti means that a certain perception arises due to training.
Trong đó, sikkhā ekā saññā uppajjantī có nghĩa là: "Một số tưởng sinh khởi do sự học."
413. Kā ca sikkhāti bhagavā avocāti katamā ca sā sikkhāti bhagavā vitthāretukamyatāpucchāvasena avoca.
413. Kā ca sikkhāti bhagavā avocāti means, “And what is that training?” the Bhagavā said, with the intention of elaborating, in the manner of asking.
Kā ca sikkhāti bhagavā avocā – Đức Thế Tôn nói câu này với ý muốn mở rộng, hỏi: "Sự học đó là gì?"
Atha yasmā adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti tisso sikkhā honti.
Then, since there are three trainings: training in higher morality (adhisīlasikkhā), training in higher mind (adhicittasikkhā), and training in higher wisdom (adhipaññāsikkhā).
Sau đó, vì có ba loại học: tăng thượng giới học (adhisīlasikkhā), tăng thượng tâm học (adhicittasikkhā), và tăng thượng tuệ học (adhipaññāsikkhā).
Tasmā tā dassento bhagavā saññāya sahetukaṃ uppādanirodhaṃ dīpetuṃ buddhuppādato pabhuti tantidhammaṃ ṭhapento ‘‘idha poṭṭhapāda, tathāgato loke’’tiādimāha.
Therefore, in showing these, the Bhagavā, to reveal the causal arising and cessation of perception, establishing the method of the Dhamma from the Buddha’s arising onwards, said, “Here, Potṭhapāda, the Tathāgata in the world…” and so on.
Vì vậy, để chỉ ra những điều đó và để làm sáng tỏ sự sinh khởi và diệt trừ có nguyên nhân của tưởng, Đức Thế Tôn đã thiết lập chánh pháp từ khi Ngài xuất hiện, nói: "Này Poṭṭhapāda, ở đời, Như Lai..."
Tattha adhisīlasikkhā adhicittasikkhāti dve eva sikkhā sarūpena āgatā, tatiyā pana ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti kho poṭṭhapāda mayā ekaṃsiko dhammo desito’’ti ettha sammādiṭṭhisammāsaṅkappavasena pariyāpannattā āgatāti veditabbā.
Therein, the two trainings, adhisīlasikkhā and adhicittasikkhā, are literally present; the third, however, is to be understood as included by way of right view and right intention in the statement, “This path leading to the cessation of suffering has been taught by me, Potṭhapāda, as a definite Dhamma.”
Trong đó, tăng thượng giới học và tăng thượng tâm học được trình bày trực tiếp, còn tăng thượng tuệ học thì được bao hàm trong câu "Này Poṭṭhapāda, con đường dẫn đến diệt khổ này đã được Ta thuyết giảng một cách dứt khoát" thông qua chánh kiến và chánh tư duy.
Kāmasaññāti pañcakāmaguṇikarāgopi asamuppannakāmacāropi.
Kāmasaññāti means both lust related to the five sense pleasures and unarisen sensual conduct.
Kāmasaññā là tham ái đối với năm dục trần hoặc tà hạnh chưa sinh khởi.
Tattha pañcakāmaguṇikarāgo anāgāmimaggena samugghātaṃ gacchati, asamuppannakāmacāro pana imasmiṃ ṭhāne vaṭṭati.
Therein, lust related to the five sense pleasures is eradicated by the anāgāmimagga, but unarisen sensual conduct is relevant in this context.
Trong đó, tham ái đối với năm dục trần được diệt trừ hoàn toàn bằng quả vị Bất Hoàn, còn tà hạnh chưa sinh khởi thì liên quan đến chỗ này.
Tasmā tassa yā purimā kāmasaññāti tassa paṭhamajjhānasamaṅgino yā pubbe uppannapubbāya kāmasaññāya sadisattā purimā kāmasaññāti vucceyya, sā nirujjhati, anuppannāva nuppajjatīti attho.
Therefore, tassa yā purimā kāmasaññāti means that for that one endowed with the first jhāna, the former perception of sensual desire, which is called “former perception of sensual desire” because it is similar to a perception of sensual desire that arose previously, ceases; it means that what has not arisen does not arise.
Do đó, tassa yā purimā kāmasaññā có nghĩa là: "Tưởng dục trước đây của người nhập sơ thiền, cái mà có thể được gọi là tưởng dục trước vì nó tương tự với tưởng dục đã sinh khởi trước đó, cái đó diệt trừ, và cái chưa sinh khởi thì không sinh khởi."
Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hotīti tasmiṃ paṭhamajjhānasamaye vivekajapītisukhasaṅkhātā sukhumasaññā saccā hoti, bhūtā hotīti attho.
Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hotīti means that at that time of the first jhāna, the subtle perception consisting of the joy and happiness born of seclusion becomes true, it becomes real.
Vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīyeva tasmiṃ samaye hotī có nghĩa là: "Vào thời điểm nhập sơ thiền đó, tưởng vi tế, tức là hỷ lạc do viễn ly sinh ra, là chân thật, là hiện hữu."
Atha vā kāmacchandādioḷārikaṅgappahānavasena sukhumā ca sā bhūtatāya saccā ca saññāti sukhumasaccasaññā, vivekajehi pītisukhehi sampayuttā sukhumasaccasaññāti vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā sā assa atthīti vivekajapītisukhasukhumasaccasaññīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, it is a subtle, true perception (sukhumasaccasaññā) because it is subtle due to the abandonment of coarse factors like sensual desire, and true due to its reality; being conjoined with the joy and happiness born of seclusion, it is a “subtle, true perception of joy and happiness born of seclusion” (vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā). Having this, one is called “vivekajapītisukhasukhumasaccasaññī.” This is how the meaning should be understood here.
Hoặc, tưởng vi tế và chân thật do sự đoạn trừ các yếu tố thô thiển như dục tham mà có, gọi là sukhumasaccasaññā; tưởng vi tế và chân thật liên hệ với hỷ lạc do viễn ly sinh ra, gọi là vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā. Người có tưởng đó thì gọi là vivekajapītisukhasukhumasaccasaññī – đây là ý nghĩa ở đây.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi trường hợp.
Evampi sikkhāti ettha yasmā paṭhamajjhānaṃ samāpajjanto adhiṭṭhahanto, vuṭṭhahanto ca sikkhati, tasmā taṃ evaṃ sikkhitabbato sikkhāti vuccati.
Evampi sikkhāti here, since one who attains the first jhāna trains by determining and by emerging, therefore it is called training because it is to be trained in this way.
Trong cụm evampi sikkhā, vì người nhập sơ thiền học hỏi khi quyết định và khi xuất khỏi, nên điều đó được gọi là sikkhā (sự học) vì nó phải được học như vậy.
Tenapi sikkhāsaṅkhātena paṭhamajjhānena evaṃ ekā vivekajapītisukhasukhumasaccasaññā uppajjati.
And by that first jhāna, which is called training, one such subtle, true perception of joy and happiness born of seclusion arises.
Và nhờ sự học đó, tức là sơ thiền, một tưởng vi tế và chân thật về hỷ lạc do viễn ly sinh ra như vậy sẽ sinh khởi.
Evaṃ ekā kāmasaññā nirujjhatīti attho.
And in this way, one perception of sensual desire ceases, this is the meaning.
Một tưởng dục như vậy sẽ diệt trừ – đó là ý nghĩa.
Ayaṃ sikkhāti bhagavā avocāti ayaṃ paṭhamajjhānasaṅkhātā ekā sikkhāti, bhagavā āha.
Ayaṃ sikkhāti bhagavā avocāti means, “This is one training, the first jhāna,” the Bhagavā said.
Ayaṃ sikkhāti bhagavā avocā – Đức Thế Tôn nói: "Đây là một sự học," tức là sơ thiền.
Etenupāyena sabbattha attho daṭṭhabbo.
The meaning should be understood everywhere by this method.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở mọi nơi.
Yasmā pana aṭṭhamasamāpattiyā aṅgato sammasanaṃ buddhānaṃyeva hoti, sāvakesu sāriputtasadisānampi natthi, kalāpato sammasanaṃyeva pana sāvakānaṃ hoti, idañca ‘‘saññā saññā’’ti, evaṃ aṅgato sammasanaṃ uddhaṭaṃ.
However, since the analytical discernment of the factors of the eighth attainment belongs only to Buddhas, and is not even present in disciples like Sāriputta, for disciples there is only analytical discernment in groups; and this analysis of factors, "perception, perception," has been extracted here.
Tuy nhiên, vì sự quán xét các chi của tám thiền chỉ thuộc về chư Phật, ngay cả các đệ tử như Sāriputta cũng không có; các đệ tử chỉ có sự quán xét theo từng nhóm. Và ở đây, sự quán xét các chi theo kiểu "tưởng, tưởng" đã được trình bày.
Tasmā ākiñcaññāyatanaparamaṃyeva saññaṃ dassetvā puna tadeva saññagganti dassetuṃ ‘‘yato kho poṭṭhapāda…pe… saññaggaṃ phusatī’’ti āha.
Therefore, after showing the perception that is supreme as the sphere of nothingness, and then to show that it is indeed the summit of perception, he said, “When, Potṭhapāda…pe… he touches the summit of perception.”
Do đó, sau khi chỉ ra tưởng tối thượng là vô sở hữu xứ, để chỉ ra rằng đó là đỉnh cao của tưởng, Ngài nói: "Này Poṭṭhapāda, khi một tỳ-khưu... chạm đến đỉnh cao của tưởng."
414. Tattha yato kho poṭṭhapāda bhikkhūti yo nāma poṭṭhapāda bhikkhu.
414. Therein, yato kho poṭṭhapāda bhikkhūti means whichever bhikkhu, Potṭhapāda.
Trong đó, yato kho poṭṭhapāda bhikkhū có nghĩa là: "Này Poṭṭhapāda, vị tỳ-khưu nào."
Idha sakasaññī hotīti idha sāsane sakasaññī hoti, ayameva vā pāṭho, attano paṭhamajjhānasaññāya saññavā hotīti attho.
Idha sakasaññī hotīti means he becomes one with his own perception in this Dispensation, or this is the reading: he becomes one with his own perception of the first jhāna.
Idha sakasaññī hotī nghĩa là: "Ở đây, trong giáo pháp này, vị ấy là người có tưởng của chính mình." Hoặc đây là một cách đọc khác: "Vị ấy là người có tưởng về tưởng sơ thiền của chính mình."
So tato amutra tato amutrāti so bhikkhu tato paṭhamajjhānato amutra dutiyajjhāne, tatopi amutra tatiyajjhāneti evaṃ tāya tāya jhānasaññāya sakasaññī sakasaññī hutvā anupubbena saññaggaṃ phusati.
So tato amutra tato amutrāti means that bhikkhu, from that first jhāna, to the second jhāna there, and from that to the third jhāna there, and so on, by being one with that particular jhāna-perception, he gradually touches the summit of perception.
So tato amutra tato amutrā nghĩa là: "Vị tỳ-khưu đó, từ sơ thiền đến nhị thiền, rồi từ đó đến tam thiền, cứ như vậy, trở thành người có tưởng về các thiền đó, tuần tự chạm đến đỉnh cao của tưởng."
Saññagganti ākiñcaññāyatanaṃ vuccati.
Saññagganti refers to the sphere of nothingness (ākiñcaññāyatana).
Saññaggaṃ được gọi là vô sở hữu xứ.
Lokiyānaṃ kiccakārakasamāpattīnaṃ aggattā.
Because it is the highest of mundane attainments that accomplish results.
Vì đó là đỉnh cao của các thiền định có tác dụng trong cõi thế gian.
Ākiñcaññāyatanasamāpattiyañhi ṭhatvā nevasaññānāsaññāyatanampi nirodhampi samāpajjanti.
Indeed, having established oneself in the attainment of the sphere of nothingness, one attains both the sphere of neither-perception-nor-non-perception and the cessation of perception and feeling (nirodha-samāpatti).
Thật vậy, khi an trú trong vô sở hữu xứ định, người ta có thể nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ và diệt thọ tưởng định.
Iti sā lokiyānaṃ kiccakārakasamāpattīnaṃ aggattā saññagganti vuccati, taṃ phusati pāpuṇātīti attho.
Thus, being the highest of mundane attainments that accomplish results, it is called the summit of perception (saññagga); it means one touches or reaches that.
Vì vậy, nó được gọi là saññaggaṃ (đỉnh cao của tưởng) vì nó là đỉnh cao của các thiền định có tác dụng trong cõi thế gian. Phusati có nghĩa là "chạm đến, đạt được."
Idāni abhisaññānirodhaṃ dassetuṃ ‘‘tassa saññagge ṭhitassā’’tiādimāha.
Now, to show the cessation of perceptions, he says, tassa saññagge ṭhitassā (for him who has reached the apex of perception) and so on.
Giờ đây, để trình bày về sự diệt trừ các tưởng (abhisaññānirodha),* đã nói những lời bắt đầu bằng “đối với vị đã an trú nơi đỉnh cao của tưởng”.
Tattha ceteyyaṃ, abhisaṅkhareyyanti padadvaye ca jhānaṃ samāpajjanto ceteti nāma, punappunaṃ kappetīti attho.
Therein, in the two words ceteyyaṃ, abhisaṅkhareyya (he should intend, he should generate), one who attains jhāna intends (ceteti); this means he conceives repeatedly.
Ở đó, trong hai từ ceteyyaṃ (nên tư niệm) và abhisaṅkhareyyaṃ (nên tạo tác), người nhập thiền được gọi là tư niệm (ceteti), nghĩa là họ liên tục suy tính.
Uparisamāpattiatthāya nikantiṃ kurumāno abhisaṅkharoti nāma.
One who creates craving for the sake of the higher attainment is called one who generates (abhisaṅkharoti).
Người đang tạo tác sự ham muốn vì mục đích đạt đến các định cao hơn được gọi là tạo tác (abhisaṅkharoti).
Imā ca me saññā nirujjheyyunti imā ākiñcaññāyatanasaññā nirujjheyyuṃ.
Imā ca me saññā nirujjheyyuṃ (and may these perceptions of mine cease): these perceptions of the base of nothingness should cease.
Imā ca me saññā nirujjheyyuṃ (và những tưởng này của tôi sẽ diệt trừ) nghĩa là những tưởng về cõi Vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) này sẽ diệt trừ.
Aññā ca oḷārikāti aññā ca oḷārikā bhavaṅgasaññā uppajjeyyuṃ.
Aññā ca oḷārikā (and other gross ones): and other gross bhavanga perceptions should arise.
Aññā ca oḷārikā (và những tưởng thô thiển khác) nghĩa là những tưởng bhavaṅga (hộ kiếp) thô thiển khác sẽ sinh khởi.
So na ceva ceteti na abhisaṅkharotīti ettha kāmaṃ cesa cetentova na ceteti, abhisaṅkharontova nābhisaṅkharoti.
So na ceva ceteti na abhisaṅkharoti (he neither intends nor generates): here, although he intends, he does not intend, and although he generates, he does not generate.
Trong câu So na ceva ceteti na abhisaṅkharoti (vị ấy không tư niệm cũng không tạo tác), mặc dù vị ấy tư niệm nhưng không tư niệm, mặc dù vị ấy tạo tác nhưng không tạo tác.
Imassa bhikkhuno ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā ‘‘ekaṃ dve cittavāre ṭhassāmī’’ti ābhogasamannāhāro natthi.
This bhikkhu, having emerged from the base of nothingness and attained the base of neither-perception-nor-non-perception, has no thought or intention of "I will abide for one or two thought-moments."
Vị tỳ khưu này, sau khi xuất khỏi cõi Vô sở hữu xứ, nhập vào cõi Phi tưởng phi phi tưởng xứ, không có sự chú ý (ābhogasamannāhāra) rằng “tôi sẽ an trú trong một hoặc hai sát na tâm”.
Uparinirodhasamāpattatthāya eva pana ābhogasamannāhāro atthi, svāyamattho puttagharācikkhaṇena dīpetabbo.
However, there is indeed an intention for the higher attainment of cessation, and this meaning should be explained by the example of pointing out the son's house.
Tuy nhiên, có sự chú ý vì mục đích nhập Diệt tận định (nirodhasamāpatti) cao hơn, ý nghĩa này nên được giải thích bằng ví dụ về việc chỉ đường đến nhà con trai.
Pitugharamajjhena kira gantvā pacchābhāge puttassa gharaṃ hoti, tato paṇītaṃ bhojanaṃ ādāya āsanasālaṃ āgataṃ daharaṃ thero – ‘‘manāpo piṇḍapāto kuto ābhato’’ti pucchi.
It is said that a young man, having gone through the middle of his father's house, had his son's house at the back. Taking delicious food from there, he came to the assembly hall. The Elder asked, "From where was this pleasant almsfood brought?"
Có một lần, một vị trưởng lão hỏi một chú tiểu mang thức ăn ngon đến từ phòng ăn: “Thức ăn khất thực ngon này được mang từ đâu đến?”
So ‘‘asukassa gharato’’ti laddhagharameva ācikkhi.
He replied, "From so-and-so's house," indicating the house from which it was obtained.
Chú tiểu chỉ nói tên ngôi nhà mà chú đã nhận thức ăn.
Yena panassa pitugharamajjhena gatopi āgatopi tattha ābhogopi natthi.
However, even though he went through the middle of his father's house both going and coming, he had no intention there.
Mặc dù chú đã đi qua nhà cha mình, nhưng chú không chú ý đến đó.
Tattha āsanasālā viya ākiñcaññāyatanasamāpatti daṭṭhabbā, pitugehaṃ viya nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti, puttagehaṃ viya nirodhasamāpatti, āsanasālāya ṭhatvā pitugharaṃ amanasikaritvā puttagharācikkhaṇaṃ viya ākiñcaññāyatanato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpajjitvā ‘‘ekaṃ dve cittavāre ṭhassāmī’’ti pitugharaṃ amanasikaritvāva uparinirodhasamāpattatthāya manasikāro, evamesa cetentova na ceteti, abhisaṅkharontova nābhisaṅkharoti.
Here, the attainment of the base of nothingness should be regarded as the assembly hall, the attainment of the base of neither-perception-nor-non-perception as the father's house, and the attainment of cessation as the son's house. Just as, while staying in the assembly hall, he disregarded the father's house and indicated the son's house, so too, having emerged from the base of nothingness and attained the base of neither-perception-nor-non-perception, he disregards the father's house and directs his mind towards the higher attainment of cessation. Thus, although he intends, he does not intend; although he generates, he does not generate.
Ở đây, định Vô sở hữu xứ nên được xem như phòng ăn, định Phi tưởng phi phi tưởng xứ như nhà cha, và Diệt tận định như nhà con trai. Giống như việc an trú tại phòng ăn, không chú ý đến nhà cha mà chỉ đường đến nhà con trai, vị tỳ khưu xuất khỏi định Vô sở hữu xứ, nhập vào định Phi tưởng phi phi tưởng xứ, không chú ý đến nhà cha (tức là định Phi tưởng phi phi tưởng xứ), mà chú ý đến Diệt tận định cao hơn. Cứ như vậy, vị ấy tư niệm mà không tư niệm, tạo tác mà không tạo tác.
Tā ceva saññāti tā jhānasaññā nirujjhanti.
Tā ceva saññā (and those perceptions): those jhāna perceptions cease.
Tā ceva saññā (và những tưởng đó) nghĩa là những tưởng thiền đó diệt trừ.
Aññā cāti aññā ca oḷārikā bhavaṅgasaññā nuppajjanti.
Aññā cā (and others): and other gross bhavanga perceptions do not arise.
Aññā cā (và những tưởng khác) nghĩa là những tưởng bhavaṅga thô thiển khác không sinh khởi.
So nirodhaṃ phusatīti so evaṃ paṭipanno bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ phusati vindati paṭilabhati.
So nirodhaṃ phusati (he experiences cessation): that bhikkhu, thus practicing, experiences, finds, and obtains the cessation of perception and feeling.
So nirodhaṃ phusati (vị ấy đạt đến sự diệt trừ) nghĩa là vị tỳ khưu thực hành như vậy đạt đến, tìm thấy, có được sự diệt trừ tưởng và thọ (saññāvedayitanirodha).
Anupubbābhisaññānirodhasampajānasamāpattinti ettha abhīti upasaggamattaṃ, sampajānapadaṃ nirodhapadena antarikaṃ katvā vuttaṃ.
In Anupubbābhisaññānirodhasampajānasamāpatti (attainment of the cessation of progressive perceptions with full awareness), abhī is merely a prefix, and the word sampajāna (with full awareness) is stated interspersed with the word nirodha (cessation).
Trong câu Anupubbābhisaññānirodhasampajānasamāpattiṃ, abhī chỉ là một tiền tố, từ sampajāna (tỉnh giác) được đặt xen kẽ với từ nirodha (diệt trừ).
Anupaṭipāṭiyā sampajānasaññānirodhasamāpattīti ayaṃ panetthattho.
This is the meaning here: anupaṭipāṭiyā sampajānasaññānirodhasamāpattī (attainment of the cessation of perceptions of one who is progressively fully aware).
Ý nghĩa ở đây là: sự thành tựu định diệt trừ tưởng với sự tỉnh giác theo thứ tự.
Tatrāpi sampajānasaññānirodhasamāpattīti sampajānantassa ante saññā nirodhasamāpatti sampajānantassa vā paṇḍitassa bhikkhuno saññānirodhasamāpattīti ayaṃ visesattho.
Even there, sampajānasaññānirodhasamāpattī (attainment of the cessation of perceptions with full awareness) means the attainment of the cessation of perceptions at the end of one who is fully aware, or the attainment of the cessation of perceptions for a wise bhikkhu who is fully aware. This is the specific meaning.
Ở đó, ý nghĩa đặc biệt của sampajānasaññānirodhasamāpatti là sự thành tựu định diệt trừ tưởng của người tỉnh giác, hoặc sự thành tựu định diệt trừ tưởng của vị tỳ khưu có trí tuệ.
Evaṃ bhagavā poṭṭhapādassa paribbājakassa nirodhakathaṃ kathetvā – atha naṃ tādisāya kathāya aññattha abhāvaṃ paṭijānāpetuṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha.
Thus, having given the discourse on cessation to Poṭṭhapāda the wanderer, the Blessed One then said, "What do you think?" and so on, in order to make him acknowledge that such a discourse was not found elsewhere.
Như vậy, Thế Tôn đã trình bày về sự diệt trừ cho du sĩ Poṭṭhapāda, rồi để làm cho ông nhận ra rằng không có bài giảng nào như vậy ở nơi khác, Ngài đã nói những lời bắt đầu bằng “Ông nghĩ sao?”.
Paribbājakopi ‘‘bhagavā ajja tumhākaṃ kathaṃ ṭhapetvā na mayā evarūpā kathā sutapubbā’’ti paṭijānanto, ‘‘no hetaṃ bhante’’ti vatvā puna sakkaccaṃ bhagavato kathāya uggahitabhāvaṃ dassento ‘‘evaṃ kho ahaṃ bhante’’tiādimāha.
The wanderer, acknowledging, "Venerable Sir, I have never heard such a discourse apart from your discourse today," said, "No, Venerable Sir," and then, showing that he had diligently learned the Blessed One's discourse, said, "Thus, Venerable Sir," and so on.
Du sĩ cũng nói “Bạch Thế Tôn, không phải vậy” để thừa nhận rằng ông chưa từng nghe một bài giảng nào như vậy ngoại trừ bài giảng của Thế Tôn hôm nay, rồi để cho thấy rằng ông đã học kỹ bài giảng của Thế Tôn, ông nói những lời bắt đầu bằng “Bạch Thế Tôn, con đã…”.
Athassa bhagavā ‘‘suuggahitaṃ tayā’’ti anujānanto ‘‘evaṃ poṭṭhapādā’’ti āha.
Then the Blessed One, approving, "You have learned it well," said, "So it is, Poṭṭhapāda."
Rồi Thế Tôn, chấp thuận rằng “Ông đã học rất kỹ”, đã nói “Đúng vậy, Poṭṭhapāda”.
415. Atha paribbājako ‘‘bhagavatā ‘ākiñcaññāyatanaṃ saññagga’nti vuttaṃ.
415. Then the wanderer, thinking, "The Blessed One said ākiñcaññāyatanaṃ saññaggaṃ (the base of nothingness is the apex of perception). Is this alone the apex of perception, or is the apex of perception also found in the remaining attainments?" and asking about that matter, said, "Is it only one?" and so on.
415. Rồi du sĩ suy nghĩ: “Thế Tôn đã nói ‘cõi Vô sở hữu xứ là đỉnh cao của tưởng’. Liệu đây có phải là đỉnh cao của tưởng, hay còn có đỉnh cao của tưởng trong các định khác?” và hỏi về điều đó bằng những lời bắt đầu bằng “Chỉ một thôi sao?”.
Etadeva nu kho saññaggaṃ, udāhu avasesasamāpattīsupi saññaggaṃ atthī’’ti cintetvā tamatthaṃ pucchanto ‘‘ekaññeva nu kho’’tiādimāha.
And the Blessed One answered him.
Thế Tôn cũng đã giải đáp cho ông.
Bhagavāpissa vissajjesi.
The Blessed One also answered it.
Ở đó, puthūpī nghĩa là nhiều.
Tattha puthūpīti bahūnipi.
Therein, puthūpī means many.
Yathā yathā kho, Poṭṭhapāda, nirodhaṃ phusati (Poṭṭhapāda, tùy theo cách nào mà vị ấy đạt đến sự diệt trừ) nghĩa là tùy theo kasiṇa nào trong các kasiṇa như địa kasiṇa, hoặc tùy theo thiền nào trong các thiền như sơ thiền.
Yathā yathā kho, poṭṭhapāda, nirodhaṃ phusatīti pathavīkasiṇādīsu yena yena kasiṇena, paṭhamajjhānādīnaṃ vā yena yena jhānena.
Yathā yathā kho, poṭṭhapāda, nirodhaṃ phusatī (However, Poṭṭhapāda, one experiences cessation) means with whatever kasiṇa, such as earth kasiṇa, or with whatever jhāna, such as the first jhāna.
Điều này có nghĩa là: nếu vị ấy nhập địa kasiṇa định một lần bằng địa kasiṇa làm phương tiện, vị ấy đạt đến sự diệt trừ tưởng trước đó, đó là một đỉnh cao của tưởng; nếu vị ấy nhập hai lần, ba lần, một trăm lần, một ngàn lần, hoặc một trăm ngàn lần, vị ấy đạt đến sự diệt trừ tưởng trước đó, đó là một trăm ngàn đỉnh cao của tưởng.
Idaṃ vuttaṃ hoti – sace hi pathavīkasiṇena karaṇabhūtena pathavīkasiṇasamāpattiṃ ekavāraṃ samāpajjanto purimasaññānirodhaṃ phusati ekaṃ saññaggaṃ, atha dve vāre, tayo vāre, vārasataṃ, vārasahassaṃ, vārasatasahassaṃ vā samāpajjanto purimasaññānirodhaṃ phusati, satasahassaṃ, saññaggāni.
This means: If, by means of the earth kasiṇa, one attains the earth kasiṇa attainment once, and thereby experiences the cessation of previous perceptions, that is one apex of perception. Then, if one attains it twice, three times, a hundred times, a thousand times, or a hundred thousand times, and thereby experiences the cessation of previous perceptions, that is a hundred thousand apexes of perception.
Cách này cũng áp dụng cho các kasiṇa còn lại.
Esa nayo sesakasiṇesu.
This method applies to the remaining kasiṇas.
Trong các thiền định cũng vậy, nếu vị ấy đạt đến sự diệt trừ tưởng trước đó một lần bằng sơ thiền làm phương tiện, đó là một đỉnh cao của tưởng.
Jhānesupi sace paṭhamajjhānena karaṇabhūtena ekavāraṃ purimasaññānirodhaṃ phusati ekaṃ saññaggaṃ.
In the jhānas too, if by means of the first jhāna, one experiences the cessation of previous perceptions once, that is one apex of perception.
Nếu vị ấy nhập hai lần, ba lần, một trăm lần, một ngàn lần, hoặc một trăm ngàn lần, vị ấy đạt đến sự diệt trừ tưởng trước đó, đó là một trăm ngàn đỉnh cao của tưởng.
Atha dve vāre, tayo vāre, vārasataṃ, vārasahassaṃ, vārasatasahassaṃ vā purimasaññānirodhaṃ phusati, satasahassaṃ saññaggāni.
Then, if one experiences the cessation of previous perceptions twice, three times, a hundred times, a thousand times, or a hundred thousand times, that is a hundred thousand apexes of perception.
Cách này cũng áp dụng cho các thiền định còn lại.
Esa nayo sesajjhānasamāpattīsupi.
This method applies to the remaining jhāna attainments.
Như vậy, có một đỉnh cao của tưởng theo cách nhập định một lần, hoặc theo cách gom tất cả bằng đặc tính nhận biết; có nhiều đỉnh cao của tưởng theo cách nhập định nhiều lần liên tiếp.
Iti ekavāraṃ samāpajjanavasena vā sabbampi sañjānanalakkhaṇena saṅgahetvā vā ekaṃ saññaggaṃ hoti, aparāparaṃ samāpajjanavasena bahūni.
Thus, there is one apex of perception in terms of attaining it once, or by encompassing all by the characteristic of perceiving. There are many in terms of repeatedly attaining it.
.
416. Saññā nu kho, bhanteti bhante nirodhasamāpajjanakassa bhikkhuno ‘‘saññā nu kho paṭhamaṃ uppajjatī’’ti pucchati.
416. Saññā nu kho, bhante (Does perception, Venerable Sir?): The wanderer asks, "Venerable Sir, does perception first arise for the bhikkhu who is attaining cessation?"
416. Saññā nu kho, bhante (Bạch Thế Tôn, tưởng có sinh khởi trước không?) là câu hỏi của du sĩ về việc tưởng có sinh khởi trước đối với vị tỳ khưu nhập Diệt tận định.
Tassa bhagavā ‘‘saññā kho, poṭṭhapādā’’ti byākāsi.
To him, the Blessed One answered, "Perception indeed, Poṭṭhapāda."
Thế Tôn đã trả lời: “Tưởng, này Poṭṭhapāda”.
Tattha saññāti jhānasaññā.
Therein, saññā means jhāna perception.
Ở đó, saññā (tưởng) là tưởng thiền.
Ñāṇanti vipassanāñāṇaṃ.
Knowledge means insight knowledge.
Ñāṇa (trí) là trí tuệ quán (vipassanāñāṇa).
Aparo nayo, saññāti vipassanā saññā.
Another way: Perception means insight perception.
Một cách khác, saññā là tưởng quán (vipassanā saññā).
Ñāṇanti maggañāṇaṃ.
Knowledge means path knowledge.
Ñāṇa là trí tuệ đạo (maggañāṇa).
Aparo nayo, saññāti maggasaññā.
Another way: Perception means path perception.
Một cách khác, saññā là tưởng đạo (maggasaññā).
Ñāṇanti phalañāṇaṃ.
Knowledge means fruition knowledge.
Ñāṇa là trí tuệ quả (phalañāṇa).
Tipiṭakamahāsivatthero panāha –
However, the Tipiṭaka Mahāsiva Elder said:
Tuy nhiên, Đại Trưởng lão Tipiṭaka Mahāsiva đã nói:
Kiṃ ime bhikkhū bhaṇanti, poṭṭhapādo heṭṭhā bhagavantaṃ nirodhaṃ pucchi.
“What are these bhikkhus saying? Poṭṭhapāda below questioned the Blessed One about cessation.
“Những tỳ khưu này đang nói gì vậy? Poṭṭhapāda ở dưới đã hỏi Thế Tôn về sự diệt trừ.
Idāni nirodhā vuṭṭhānaṃ pucchanto ‘‘bhagavā nirodhā vuṭṭhahantassa kiṃ paṭhamaṃ arahattaphalasaññā uppajjati, udāhu paccavekkhaṇañāṇa’’nti vadati.
Now, questioning about emergence from cessation, he says, ‘Blessed One, for one emerging from cessation, does arahatship fruition perception arise first, or review knowledge?’
Giờ đây, hỏi về sự xuất khỏi diệt trừ, ông ấy nói: ‘Bạch Thế Tôn, khi xuất khỏi diệt trừ, tưởng quả A-la-hán có sinh khởi trước, hay trí tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa) có sinh khởi trước?’”.
Athassa bhagavā yasmā phalasaññā paṭhamaṃ uppajjati, pacchā paccavekkhaṇañāṇaṃ.
Then, because fruition perception arises first for him, and review knowledge afterwards,
Rồi Thế Tôn, vì tưởng quả sinh khởi trước, sau đó là trí tuệ quán xét,
Tasmā ‘‘saññā kho poṭṭhapādā’’ti āha.
the Blessed One said, ‘It is perception, Poṭṭhapāda.’
nên Ngài đã nói “Tưởng, này Poṭṭhapāda”.
Tattha saññuppādāti arahattaphalasaññāya uppādā, pacchā ‘‘idaṃ arahattaphala’’nti evaṃ paccavekkhaṇañāṇuppādo hoti.
Here, saññuppādā means the arising of arahatship fruition perception; afterwards, there is the arising of review knowledge, thinking, ‘This is arahatship fruition.’
Ở đó, saññuppādā (do sự sinh khởi của tưởng) nghĩa là do sự sinh khởi của tưởng quả A-la-hán, sau đó có sự sinh khởi của trí tuệ quán xét rằng “đây là quả A-la-hán”.
Idappaccayā kira meti phalasamādhisaññāpaccayā kira mayhaṃ paccavekkhaṇañāṇaṃ uppannanti.
Idappaccayā kira me means, ‘Indeed, due to this fruition-concentration perception, my review knowledge has arisen.’
Idappaccayā kira me (chính do điều này mà tôi) nghĩa là chính do tưởng định quả mà trí tuệ quán xét của tôi đã sinh khởi.
417. Idāni paribbājako yathā nāma gāmasūkaro gandhodakena nhāpetvā gandhehi anulimpitvā mālādāmaṃ piḷandhitvā sirisayane āropitopi sukhaṃ na vindati, vegena gūthaṭṭhānameva gantvā sukhaṃ vindati.
417. Now, it is as if a village pig, even when bathed with scented water, anointed with perfumes, adorned with garlands, and placed on a royal couch, finds no comfort, but quickly goes to a place of excrement and finds comfort there.
417. Giờ đây, du sĩ giống như một con heo làng, dù được tắm bằng nước thơm, xoa dầu thơm, đeo vòng hoa và được đặt trên giường sang trọng, vẫn không tìm thấy hạnh phúc, mà vội vàng đi đến chỗ phân và tìm thấy hạnh phúc ở đó.
Evameva bhagavatā saṇhasukhumatilakkhaṇabbhāhatāya desanāya nhāpitavilittamaṇḍitopi nirodhakathāsirisayanaṃ āropitopi tattha sukhaṃ na vindanto gūthaṭṭhānasadisaṃ attano laddhiṃ gahetvā tameva pucchanto ‘‘saññā nu kho, bhante, purisassa attā’’tiādimāha.
Just so, the wanderer, even though he had been bathed, anointed, and adorned by the Blessed One with a teaching that strikes subtle and refined characteristics, and even though he had been placed on the royal couch of the discourse on cessation, found no comfort there. He took up his own doctrine, which was like a place of excrement, and questioned about that, saying, “Is perception, venerable sir, a person’s self?” and so on.
Tương tự như vậy, dù đã được Đức Thế Tôn tắm gội, xức dầu, trang điểm bằng lời thuyết pháp tinh tế, vi diệu, đã đánh tan các dấu hiệu (của tà kiến), dù đã được đặt lên giường vinh quang của lời thuyết pháp về sự diệt trừ, nhưng không tìm thấy sự an lạc ở đó, lại nắm giữ quan điểm của mình giống như chỗ dơ uế, và hỏi về điều đó, nói rằng: “Bạch Thế Tôn, phải chăng tưởng là tự ngã của con người?” và những lời tương tự.
Athassānumatiṃ gahetvā byākātukāmo bhagavā – ‘‘kaṃ pana tva’’ntiādimāha.
Then, wishing to explain after gaining his consent, the Blessed One said, “But whom do you mean?” and so on.
Rồi Đức Thế Tôn, sau khi nhận được sự đồng ý của người ấy, muốn giải thích, đã nói: “Vậy ngươi là gì?” và những lời tương tự.
Tato so ‘‘arūpī attā’’ti evaṃ laddhiko samānopi ‘‘bhagavā desanāya sukusalo, so me āditova laddhiṃ mā viddhaṃsetū’’ti cintetvā attano laddhiṃ pariharanto ‘‘oḷārikaṃ kho’’tiādimāha.
Thereupon, although he held the doctrine that “the self is formless,” he thought, “The Blessed One is skilled in teaching; may he not refute my doctrine from the outset,” and avoiding his own doctrine, he said, “Gross indeed,” and so on.
Từ đó, người ấy, dù có quan điểm rằng “tự ngã là vô sắc”, đã suy nghĩ: “Đức Thế Tôn rất thiện xảo trong việc thuyết pháp, Ngài chớ nên hủy hoại quan điểm của ta ngay từ đầu”, và giữ gìn quan điểm của mình, đã nói: “Thô thiển thay!” và những lời tương tự.
Athassa bhagavā tattha dosaṃ dassento ‘‘oḷāriko ca hi te’’tiādimāha.
Then, the Blessed One, pointing out the fault in that, said, “Indeed, if it is so for you,” and so on.
Rồi Đức Thế Tôn, chỉ ra lỗi lầm trong đó, đã nói: “Nếu thô thiển của ngươi…” và những lời tương tự.
Tattha evaṃ santanti evaṃ sante.
Here, evaṃ santanti means, “such being the case.”
Trong đó, evaṃ santaṃ có nghĩa là “khi điều này tồn tại”.
Bhummatthe hi etaṃ upayogavacanaṃ.
This is a locative usage.
Đây là một từ ngữ được dùng ở thể vị trí cách.
Evaṃ santaṃ attānaṃ paccāgacchato tavāti ayaṃ vā ettha attho.
Or, this is the meaning: “for you, who conceive of such a self.”
Hoặc ý nghĩa ở đây là: “đối với ngươi, người trở lại với một tự ngã như vậy”.
Catunnaṃ khandhānaṃ ekuppādekanirodhattā kiñcāpi yā saññā uppajjati, sāva nirujjhati.
Although any perception that arises also ceases, because the four aggregates arise and cease together,
Dù cho tưởng nào sinh khởi, tưởng đó sẽ diệt trừ, vì bốn uẩn cùng sinh khởi và cùng diệt trừ.
Aparāparaṃ upādāya pana ‘‘aññā ca saññā uppajjanti, aññā ca saññā nirujjhantī’’ti vuttaṃ.
it is said, depending on one after another, that “different perceptions arise, and different perceptions cease.”
Tuy nhiên, do cái này tiếp nối cái kia, nên đã nói: “những tưởng khác sinh khởi, và những tưởng khác diệt trừ”.
418-420. Idāni aññaṃ laddhiṃ dassento – ‘‘manomayaṃ kho ahaṃ, bhante’’tiādiṃ vatvā tatrāpi dose dinne yathā nāma ummattako yāvassa saññā nappatiṭṭhāti, tāva aññaṃ gahetvā aññaṃ vissajjeti, saññāpatiṭṭhānakāle pana vattabbameva vadati, evameva aññaṃ gahetvā aññaṃ vissajjetvā idāni attano laddhiṃyeva vadanto ‘‘arūpī kho’’tiādimāha.
418-420. Now, showing another doctrine, he said, “I am made of mind, venerable sir,” and so on. Even after the faults in that were pointed out, just as a madman grasps one thing and abandons another until his mind becomes stable, and then speaks what is proper, so too, after grasping one thing and abandoning another, he now stated his own doctrine, saying, “Formless indeed,” and so on.
418-420. Bây giờ, chỉ ra một quan điểm khác, sau khi nói: “Bạch Thế Tôn, con là ý tạo” và những lời tương tự, và sau khi lỗi lầm trong đó cũng đã được chỉ ra, giống như một người điên, cho đến khi tưởng của người ấy chưa ổn định, người ấy cứ nắm giữ cái này rồi bỏ cái kia, nhưng khi tưởng đã ổn định, người ấy nói điều cần nói, tương tự như vậy, sau khi nắm giữ cái này rồi bỏ cái kia, bây giờ người ấy nói chính quan điểm của mình: “Vô sắc thay!” và những lời tương tự.
Tatrāpi yasmā so saññāya uppādanirodhaṃ icchati, attānaṃ pana sassataṃ maññati.
In that case too, since he wished for the arising and ceasing of perception but considered the self to be eternal,
Trong đó, bởi vì người ấy muốn tưởng sinh khởi và diệt trừ, nhưng lại cho rằng tự ngã là thường còn.
Tasmā tathevassa dosaṃ dassento bhagavā ‘‘evaṃ santampī’’tiādimāha.
therefore, the Blessed One, showing him the fault in the same way, said, “Even if it is so,” and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn, chỉ ra lỗi lầm của người ấy theo cách đó, đã nói: “Dù điều này tồn tại…” và những lời tương tự.
Tato paribbājako micchādassanena abhibhūtattā bhagavatā vuccamānampi taṃ nānattaṃ ajānanto ‘‘sakkā panetaṃ, bhante, mayā’’tiādimāha.
Then, the wanderer, being overwhelmed by wrong view and not understanding the diversity spoken by the Blessed One, said, “Is it possible for me, venerable sir?” and so on.
Rồi du sĩ, do bị tà kiến che lấp, không hiểu được sự khác biệt mà Đức Thế Tôn đang nói, đã nói: “Bạch Thế Tôn, con có thể làm được điều này không?” và những lời tương tự.
Athassa bhagavā yasmā so saññāya uppādanirodhaṃ passantopi saññāmayaṃ attānaṃ niccameva maññati.
Then, because he saw the arising and ceasing of perception but still considered the self, which consists of perception, to be permanent,
Rồi Đức Thế Tôn, bởi vì người ấy dù thấy sự sinh khởi và diệt trừ của tưởng, nhưng vẫn cho rằng tự ngã là thường hằng, được tạo ra từ tưởng.
Tasmā ‘‘dujjānaṃ kho’’tiādimāha.
the Blessed One said, “It is difficult to know,” and so on.
Vì vậy, Ngài đã nói: “Thật khó để biết” và những lời tương tự.
Tatthāyaṃ saṅkhepattho – tava aññā diṭṭhi, aññā khanti, aññā ruci, aññathāyeva te dassanaṃ pavattaṃ, aññadeva ca te khamati ceva ruccati ca, aññatra ca te āyogo, aññissāyeva paṭipattiyā yuttapayuttatā, aññattha ca te ācariyakaṃ, aññasmiṃ titthāyatane ācariyabhāvo.
Here is a brief meaning: Your view is different, your patience is different, your preference is different, your vision proceeds differently, something else satisfies and pleases you, your endeavor is directed elsewhere, your practice is associated with something else, your teacher belongs to another sect.
Ý nghĩa tóm tắt ở đây là: quan điểm của ngươi khác, sự chấp nhận của ngươi khác, sở thích của ngươi khác, cái thấy của ngươi vận hành khác, điều ngươi chấp nhận và ưa thích cũng khác, sự tinh tấn của ngươi đặt vào chỗ khác, sự tinh tấn và nỗ lực của ngươi dành cho một con đường thực hành khác, thầy của ngươi ở nơi khác, và vị thầy của ngươi thuộc một giáo phái khác.
Tena tayā evaṃ aññadiṭṭhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrāyogena aññatrācariyakena dujjānaṃ etanti.
Therefore, it is difficult for you, who have a different view, different patience, different preference, different endeavor, and a different teacher, to know this.
Vì vậy, với một người có quan điểm khác, sự chấp nhận khác, sở thích khác, sự tinh tấn đặt vào chỗ khác, và thầy ở nơi khác như ngươi, điều này thật khó để biết.
Atha paribbājako – ‘‘saññā vā purisassa attā hotu, aññā vā saññā, taṃ sassatādi bhāvamassa pucchissa’’nti puna ‘‘kiṃ pana bhante’’tiādimāha.
Then the wanderer, thinking, "Let perception be the self of a person, or let it be another perception; I will ask about its eternal nature and so on," again said, "But what, venerable sir?" and so on.
Rồi du sĩ, suy nghĩ: “Dù tưởng là tự ngã của con người, hay một tưởng khác, con sẽ hỏi về trạng thái thường còn, v.v. của nó”, lại nói: “Bạch Thế Tôn, vậy thì sao?” và những lời tương tự.
Tattha lokoti attānaṃ sandhāya vadati.
Here, world refers to the self.
Trong đó, loko (thế gian) được nói để chỉ tự ngã.
Na hetaṃ poṭṭhapāda atthasañhitanti poṭṭhapāda etaṃ diṭṭhigataṃ na idhalokaparalokaatthanissitaṃ, na attatthaparatthanissitaṃ.
This, Poṭṭhapāda, is not connected with welfare means, Poṭṭhapāda, this view is not connected with welfare in this world or the next, nor with one's own welfare or the welfare of others.
Na hetaṃ poṭṭhapāda atthasañhitaṃ (Này Poṭṭhapāda, điều này không liên quan đến lợi ích) có nghĩa là: Này Poṭṭhapāda, quan điểm này không dựa trên lợi ích của thế gian này và thế gian khác, không dựa trên lợi ích của tự ngã và lợi ích của người khác.
Na dhammasaṃhitanti na navalokuttaradhammanissitaṃ.
Not connected with Dhamma means not connected with the ninefold transcendent Dhamma.
Na dhammasaṃhitaṃ (không liên quan đến Pháp) có nghĩa là: không dựa trên chín Pháp siêu thế.
Nādibrahmacariyakanti sikkhattayasaṅkhātassa sāsanabrahmacariyakassa na ādimattaṃ, adhisīlasikkhāmattampi na hoti.
Not fundamental to the spiritual life means not even the beginning of the spiritual life, which consists of the three trainings; it is not even the training in higher morality.
Nādibrahmacariyakaṃ (không phải là khởi đầu của Phạm hạnh) có nghĩa là: không phải là khởi đầu của Phạm hạnh trong giáo pháp, tức là ba học (giới, định, tuệ), thậm chí không phải là giới học.
Na nibbidāyāti saṃsāravaṭṭe nibbindanatthāya na saṃvattati.
Not for dispassion means it does not lead to becoming dispassionate towards the round of rebirths.
Na nibbidāya (không dẫn đến sự nhàm chán) có nghĩa là: không dẫn đến sự nhàm chán đối với vòng luân hồi.
Na virāgāyāti vaṭṭavirāgatthāya na saṃvattati.
Not for fading away means it does not lead to the fading away of the round of rebirths.
Na virāgāya (không dẫn đến sự ly tham) có nghĩa là: không dẫn đến sự ly tham đối với vòng luân hồi.
Na nirodhāyāti vaṭṭassa nirodhakaraṇatthāya na saṃvattati.
Not for cessation means it does not lead to the cessation of the round of rebirths.
Na nirodhāya (không dẫn đến sự diệt trừ) có nghĩa là: không dẫn đến sự diệt trừ vòng luân hồi.
Na upasamāyāti vaṭṭassa vūpasamanatthāya na saṃvattati.
Not for tranquillity means it does not lead to the calming of the round of rebirths.
Na upasamāya (không dẫn đến sự an tịnh) có nghĩa là: không dẫn đến sự an tịnh vòng luân hồi.
Na abhiññāyāti vaṭṭābhijānanāya paccakkhakiriyāya na saṃvattati.
Not for higher knowledge means it does not lead to the direct realization of the round of rebirths.
Na abhiññāya (không dẫn đến thắng trí) có nghĩa là: không dẫn đến sự chứng ngộ trực tiếp vòng luân hồi.
Na sambodhāyāti vaṭṭasambujjhanatthāya na saṃvattati.
Not for full enlightenment means it does not lead to the full awakening concerning the round of rebirths.
Na sambodhāya (không dẫn đến giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là: không dẫn đến sự giác ngộ hoàn toàn vòng luân hồi.
Na nibbānāyāti amatamahānibbānassa paccakkhakiriyāya na saṃvattati.
Not for Nibbāna means it does not lead to the direct realization of the deathless, great Nibbāna.
Na nibbānāya (không dẫn đến Niết Bàn) có nghĩa là: không dẫn đến sự chứng ngộ Niết Bàn vĩ đại bất tử.
Idaṃ dukkhantiādīsu taṇhaṃ ṭhapetvā tebhūmakā pañcakkhandhā dukkhanti, tasseva dukkhassa pabhāvanato sappaccayā taṇhā dukkhasamudayoti.
In this is suffering and so on, it means that the five aggregates of the three planes of existence, excluding craving, are suffering, and craving, with its conditions, is the origin of suffering due to its arising.
Trong Idaṃ dukkhaṃ (Đây là khổ) và những lời tương tự, nghĩa là: ngoại trừ tham ái, năm uẩn thuộc ba cõi là khổ, và tham ái có duyên là nguyên nhân của khổ.
Ubhinnaṃ appavatti dukkhanirodhoti, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo dukkhanirodhagāminī paṭipadāti mayā byākatanti attho.
The non-continuation of both is the cessation of suffering, and the Noble Eightfold Path is the path leading to the cessation of suffering—this has been explained by me.
Sự không vận hành của cả hai (khổ và nguyên nhân của khổ) là sự diệt khổ, và Bát Chánh Đạo là con đường dẫn đến sự diệt khổ – điều này đã được Ta giải thích.
Evañca pana vatvā bhagavā ‘‘imassa paribbājakassa maggapātubhāvo vā phalasacchikiriyā vā natthi, mayhañca bhikkhācāravelā’’ti cintetvā tuṇhī ahosi.
Having said this, the Blessed One thought, "This wanderer has neither the manifestation of the path nor the realization of the fruits, and it is my alms-round time," and remained silent.
Và sau khi nói như vậy, Đức Thế Tôn đã suy nghĩ: “Vị du sĩ này không có khả năng hiển lộ đạo hay chứng đắc quả, và đã đến giờ khất thực của Ta”, rồi Ngài im lặng.
Paribbājakopi taṃ ākāraṃ ñatvā bhagavato gamanakālaṃ ārocento viya ‘‘evameta’’ntiādimāha.
The wanderer, understanding that signal, as if announcing the Blessed One's departure time, said, "It is so," and so on.
Vị du sĩ cũng biết được ý đó, như thể báo cho Đức Thế Tôn biết đã đến giờ đi, đã nói: “Đúng vậy!” và những lời tương tự.
421. Vācāsannitodakenāti vacanapatodena.
421. Vācāsannitodakenāti means with the goad of words.
421. Vācāsannitodakena (bằng lời nói nhọn sắc) có nghĩa là bằng lời nói như một cây gậy.
Sañjhabbharimakaṃsūti sañjhabbharitaṃ nirantaraṃ phuṭṭhaṃ akaṃsu, upari vijjhiṃsūti vuttaṃ hoti.
Sañjhabbharimakaṃsūti means they continually struck, they pierced him from above.
Sañjhabbharimakaṃsu (họ đã đâm xuyên liên tục) có nghĩa là họ đã đâm xuyên liên tục, đâm từ trên xuống.
Bhūtanti sabhāvato vijjamānaṃ.
Bhūtanti means existing in reality.
Bhūtaṃ (thực tại) có nghĩa là điều tồn tại theo bản chất.
Tacchaṃ, tathanti tasseva vevacanaṃ.
Tacchaṃ, tathanti are synonyms for that.
Tacchaṃ, tathaṃ là những từ đồng nghĩa của nó.
Dhammaṭṭhitatanti navalokuttaradhammesu ṭhitasabhāvaṃ.
Dhammaṭṭhitatanti means the nature established in the ninefold transcendent Dhamma.
Dhammaṭṭhitataṃ (sự kiên định trong Pháp) có nghĩa là bản chất kiên định trong chín Pháp siêu thế.
Dhammaniyāmatanti lokuttaradhammaniyāmataṃ.
Dhammaniyāmatanti means the fixed regularity of the transcendent Dhamma.
Dhammaniyāmataṃ (quy luật của Pháp) có nghĩa là quy luật của Pháp siêu thế.
Buddhānañhi catusaccavinimuttā kathā nāma natthi.
Indeed, for Buddhas, there is no discourse apart from the Four Noble Truths.
Vì chư Phật không có lời thuyết pháp nào ngoài Tứ Diệu Đế.
Tasmā sā edisā hoti.
Therefore, such is its nature.
Vì vậy, lời thuyết pháp đó là như vậy.
422. Citto ca hatthisāriputtoti so kira sāvatthiyaṃ hatthiācariyassa putto bhagavato santike pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā sukhumesu atthantaresu kusalo ahosi, pubbe katapāpakammavasena pana sattavāre vibbhamitvā gihi jāto.
422. Regarding Citto Hatthisāriputta: It is said that he was the son of an elephant trainer in Sāvatthī. He went forth in the presence of the Blessed One, learned the three Piṭakas, and became skilled in subtle points of meaning. However, due to evil kamma done previously, he fell away seven times and became a layperson.
422. Citta và Hatthī Sāriputta – Người này, tên là Citta, con trai của một thầy huấn luyện voi ở Sāvatthī, đã xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, học thuộc lòng ba tạng kinh điển, và trở nên thiện xảo trong những ý nghĩa vi tế của giáo pháp. Tuy nhiên, do nghiệp ác đã tạo trong quá khứ, người ấy đã bảy lần thoái chuyển và trở thành cư sĩ.
Kassapasammāsambuddhassa kira sāsane dve sahāyakā ahesuṃ, aññamaññaṃ samaggā ekatova sajjhāyanti.
It is said that during the dispensation of Kassapa Sammāsambuddha, there were two companions, united with each other, who recited together.
Trong thời giáo pháp của Đức Phật Kassapa Chánh Đẳng Giác, có hai người bạn đồng tu, hòa thuận với nhau, cùng nhau tụng đọc kinh điển.
Tesu eko anabhirato gihibhāve cittaṃ uppādetvā itarassa ārocesi.
Among them, one, displeased with the monastic life, developed a thought of lay life and informed the other.
Một trong số họ, cảm thấy không hài lòng với đời sống xuất gia, đã nảy sinh ý muốn trở về đời cư sĩ và báo cho người kia biết.
So gihibhāve ādīnavaṃ pabbajjāya ānisaṃsaṃ dassetvā taṃ ovadi.
The other, showing the drawback of lay life and the benefit of monastic life, admonished him.
Người kia đã chỉ ra những điều bất lợi của đời sống cư sĩ và những lợi ích của đời sống xuất gia, rồi khuyên răn người bạn.
So taṃ sutvā abhiramitvā punekadivasaṃ tādise citte uppanne taṃ etadavoca ‘‘mayhaṃ āvuso evarūpaṃ cittaṃ uppajjati – ‘imāhaṃ pattacīvaraṃ tuyhaṃ dassāmī’ti’’.
Hearing this, he became pleased with monastic life. But when such a thought arose again one day, he said to the other, “Friend, such a thought arises in me: ‘I will give these bowls and robes to you.’”
Nghe vậy, người bạn đã hài lòng. Nhưng một ngày khác, khi ý nghĩ tương tự lại nảy sinh, người ấy nói với bạn mình: “Này hiền giả, một ý nghĩ như thế này nảy sinh trong con – ‘con sẽ dâng y bát này cho hiền giả’.”
So pattacīvaralobhena tassa gihibhāve ānisaṃsaṃ dassetvā pabbajjāya ādīnavaṃ kathesi.
Driven by greed for the bowls and robes, the other pointed out the benefit of lay life and spoke of the drawback of monastic life.
Người kia, vì lòng tham y bát, đã chỉ ra những lợi ích của đời sống cư sĩ và nói về những điều bất lợi của đời sống xuất gia.
Athassa taṃ sutvāva gihibhāvato cittaṃ virajjitvā pabbajjāyameva abhirami.
When he heard that, his mind became disinclined to lay life and became pleased with monastic life again.
Nghe vậy, tâm của người ấy đã lìa bỏ đời sống cư sĩ và lại hài lòng với đời sống xuất gia.
Evamesa tadā sīlavantassa bhikkhuno gihibhāve ānisaṃsakathāya kathitattā idāni cha vāre vibbhamitvā sattame vāre pabbajito.
Thus, because he had then spoken of the advantage of lay life to a virtuous monk, he now fell away six times and went forth for the seventh time.
Vì vậy, do đã nói về những lợi ích của đời sống cư sĩ cho một vị tỳ khưu giữ giới vào thời đó, bây giờ người ấy đã thoái chuyển sáu lần và xuất gia lần thứ bảy.
Mahāmoggallānassa, mahākoṭṭhikattherassa ca abhidhammakathaṃ kathentānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti.
He would interrupt the Dhamma discussions of Mahāmoggallāna and Mahākoṭṭhita Thera.
Người ấy đã xen vào lời thuyết pháp Abhidhamma của Đại Mục Kiền Liên và Đại Koṭṭhika Trưởng Lão.
Atha naṃ mahākoṭṭhikatthero apasādeti.
Then Mahākoṭṭhita Thera reprimanded him.
Rồi Đại Koṭṭhika Trưởng Lão đã khiển trách người ấy.
So mahāsāvakassa kathite patiṭṭhātuṃ asakkonto vibbhamitvā gihi jāto.
Unable to remain steadfast in what was spoken by the great disciple, he fell away and became a layperson.
Người ấy, không thể kiên trì trong lời thuyết pháp của Đại Thanh Văn, đã thoái chuyển và trở thành cư sĩ.
Poṭṭhapādassa panāyaṃ gihisahāyako hoti.
This Poṭṭhapāda was his lay companion.
Người này là bạn cư sĩ của Poṭṭhapāda.
Tasmā vibbhamitvā dvīhatīhaccayena poṭṭhapādassa santikaṃ gato.
Therefore, having fallen away*, after two or three days, he went to Poṭṭhapāda.
Vì vậy, sau khi hoàn tục, hai ba ngày sau, ông đến chỗ Potthapāda.
Atha naṃ so disvā ‘‘samma kiṃ tayā kataṃ, evarūpassa nāma satthu sāsanā apasakkantosi, ehi pabbajituṃ idāni te vaṭṭatī’’ti taṃ gahetvā bhagavato santikaṃ agamāsi.
Then, seeing him,* "Friend, what have you done? You have fallen away from the teaching of such a Teacher! Come, it is now proper for you to go forth*." Taking him, he went to the Blessed One.
Rồi ông (Potthapāda) thấy người ấy (Citta) liền nói: ‘Này bạn, bạn đã làm gì vậy? Bạn đã rời bỏ giáo pháp của một Bậc Đạo Sư như thế này sao? Hãy đến đây, bây giờ bạn nên xuất gia!’ Rồi ông (Potthapāda) dẫn người ấy đến chỗ Thế Tôn.
Tena vuttaṃ ‘‘citto ca hatthisāriputto poṭṭhapādo ca paribbājako’’ti.
Therefore it was said: "Citta Hatthisāriputta and Poṭṭhapāda the wanderer."
Vì vậy, đã nói rằng: ‘Citta Hatthisāriputta và du sĩ Potthapāda’.
423. Andhāti paññācakkhuno natthitāya andhā, tasseva abhāvena acakkhukā.
423. Blind means blind due to the absence of the eye of wisdom (paññācakkhu), and without eyes due to the lack thereof.
423. Andhā (mù lòa): là mù lòa do không có tuệ nhãn (paññācakkhu), và không có mắt.
Tvaṃyeva nesaṃ eko cakkhumāti subhāsitadubbhāsitajānanabhāvamattena paññācakkhunā cakkhumā.
You alone are the one with an eye for them means having the eye of wisdom merely through the knowledge of what is well-spoken and ill-spoken.
Tvaṃyeva nesaṃ eko cakkhumā (Chỉ riêng Ngài là người có mắt trong số họ): là người có mắt nhờ tuệ nhãn, chỉ vì biết lời hay và lời dở.
Ekaṃsikāti ekakoṭṭhāsā.
One-sided means having one aspect.
Ekaṃsikā (nhất định): là một phần.
Paññattāti ṭhapitā.
Declared means established.
Paññattā (được tuyên bố): là được thiết lập.
Anekaṃsikāti na ekakoṭṭhāsā ekeneva koṭṭhāsena sassatāti vā asassatāti vā na vuttāti attho.
Not one-sided means not having one aspect, or the meaning is that it is not stated as permanent or impermanent by only one aspect.
Anekaṃsikā (không nhất định): là không phải một phần, nghĩa là không được nói là thường còn hay vô thường chỉ bởi một phần.
424-425. Santi poṭṭhapādāti idaṃ bhagavā kasmā ārabhi?
424-425. There are Poṭṭhapādas. Why did the Blessed One bring this up?
424-425. Santi poṭṭhapādā (Này Potthapāda, có những người): Thế Tôn đã bắt đầu điều này vì lý do gì?
Bāhirakehi paññāpitaniṭṭhāya aniyyānikabhāvadassanatthaṃ.
To show the unliberating nature of the conclusions declared by other sects.
Để chỉ ra rằng sự kết luận được tuyên bố bởi các ngoại đạo không đưa đến sự giải thoát (aniyyānika).
Sabbe hi titthiyā yathā bhagavā amataṃ nibbānaṃ, evaṃ attano attano samaye lokathupikādivasena niṭṭhaṃ paññapenti, sā ca na niyyānikā.
All sectarians declare their own conclusions, such as the permanence of the world, just as the Blessed One declares the deathless Nibbāna; but their conclusions are not liberating.
Tất cả các giáo phái khác, cũng như Thế Tôn tuyên bố Niết Bàn bất tử, thì họ cũng tuyên bố sự kết thúc của mình dựa trên thế giới, tháp thờ, v.v., và điều đó không đưa đến sự giải thoát.
Yathā paññattā hutvā na niyyāti na gacchati, aññadatthu paṇḍitehi paṭikkhittā nivattati, taṃ dassetuṃ bhagavā evamāha.
The Blessed One spoke thus to show that what is declared by them does not lead to liberation, but rather, being refuted by the wise, it turns back.
Nó không đưa đến, không đi đến sự giải thoát như đã được tuyên bố, mà trái lại, nó bị những người trí bác bỏ và quay trở lại. Để chỉ ra điều đó, Thế Tôn đã nói như vậy.
Tattha ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passanti puratthimāya disāya ekantasukho loko pacchimādīnaṃ vā aññatarāyāti evaṃ jānantā evaṃ passantā viharatha.
There, knowing and seeing a world of absolute happiness, means dwelling having known and seen that the world of absolute happiness is in the eastern direction, or in any other direction such as the western.
Trong đó, ekantasukhaṃ lokaṃ jānaṃ passa (biết và thấy một thế giới hoàn toàn hạnh phúc): hãy sống biết và thấy rằng có một thế giới hoàn toàn hạnh phúc ở phương đông hoặc một trong các phương tây, v.v.
Diṭṭhapubbāni kho tasmiṃ loke manussānaṃ sarīrasaṇṭhānādīnīti.
And previously seen were the physical forms of humans in that world, and so on.
Và hình dáng cơ thể của con người trong thế giới đó đã được thấy trước đây.
Appāṭihīrakatanti appāṭihīrakataṃ paṭiharaṇavirahitaṃ, aniyyānikanti vuttaṃ hoti.
Not to be turned away means without turning away, it is said to be not liberating.
Appāṭihīrakataṃ (không có sự đối kháng): là không có sự đối kháng, nghĩa là không đưa đến sự giải thoát.
428. Evaṃ bhagavā paresaṃ niṭṭhāya aniyyānikattaṃ dassetvā attano niṭṭhāya niyyānikabhāvaṃ dassetuṃ ‘‘tayo kho me poṭṭhapādā’’tiādimāha.
428. Thus, the Blessed One, having shown the unliberating nature of others' conclusions, then spoke "There are three attainments of self for me, Poṭṭhapāda," and so on, to show the liberating nature of his own conclusion.
428. Như vậy, Thế Tôn đã chỉ ra rằng sự kết luận của người khác không đưa đến sự giải thoát, và để chỉ ra rằng sự kết luận của chính Ngài đưa đến sự giải thoát, Ngài đã nói: “Này Potthapāda, có ba loại tự ngã (attapaṭilābho)” và các điều khác.
Tattha attapaṭilābhoti attabhāvapaṭilābho, ettha ca bhagavā tīhi attabhāvapaṭilābhehi tayo bhave dassesi.
There, attainment of self means attainment of an existence. Here, the Blessed One showed three existences through three attainments of self.
Trong đó, attapaṭilābho (sự có được tự ngã): là sự có được thân thể (attabhāvapaṭilābho). Ở đây, Thế Tôn đã chỉ ra ba cõi (bhava) bằng ba sự có được thân thể.
Oḷārikattabhāvapaṭilābhena avīcito paṭṭhāya paranimmitavasavattipariyosānaṃ kāmabhavaṃ dassesi.
Through the attainment of a coarse self, he showed the sensuous existence, from Avīci hell up to the Paranimmita-vasavattī heaven.
Với sự có được thân thể thô thiển (oḷārikattabhāvapaṭilābho), Ngài đã chỉ ra cõi dục (kāmabhava) từ địa ngục Avīci cho đến cõi trời Paranimmitavasavattī.
Manomayaattabhāvapaṭilābhena paṭhamajjhānabhūmito paṭṭhāya akaniṭṭhabrahmalokapariyosānaṃ rūpabhavaṃ dassesi.
Through the attainment of a mind-made self, he showed the fine-material existence, from the first jhāna up to the Akaniṭṭha Brahma-loka.
Với sự có được thân thể ý sanh (manomayaattabhāvapaṭilābho), Ngài đã chỉ ra cõi sắc (rūpabhava) từ cõi sơ thiền cho đến cõi trời Akaniṭṭha.
Arūpaattabhāvapaṭilābhena ākāsānañcāyatanabrahmalokato paṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanabrahmalokapariyosānaṃ arūpabhavaṃ dassesi.
Through the attainment of an immaterial self, he showed the immaterial existence, from the Brahma-loka of the sphere of infinite space up to the Brahma-loka of the sphere of neither perception nor non-perception.
Với sự có được thân thể vô sắc (arūpaattabhāvapaṭilābho), Ngài đã chỉ ra cõi vô sắc (arūpabhava) từ cõi trời Không Vô Biên Xứ cho đến cõi trời Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ.
Saṃkilesikā dhammā nāma dvādasa akusalacittuppādā.
The defiling states (saṃkilesikā dhammā) are the twelve unwholesome states of consciousness.
Các pháp nhiễm ô (saṃkilesikā dhammā) là mười hai tâm bất thiện.
Vodāniyā dhammā nāma samathavipassanā.
The purifying states (vodāniyā dhammā) are serenity (samatha) and insight (vipassanā).
Các pháp thanh tịnh (vodāniyā dhammā) là samatha và vipassanā.
429. Paññāpāripūriṃ vepullattanti maggapaññāphalapaññānaṃ pāripūriñceva vipulabhāvañca.
429. Perfection of wisdom, abundant growth means the perfection and abundance of both path-wisdom and fruition-wisdom.
429. Paññāpāripūriṃ vepullattaṃ (sự viên mãn và rộng lớn của tuệ): là sự viên mãn và rộng lớn của tuệ đạo và tuệ quả.
Pāmujjanti taruṇapīti.
Delight means nascent joy (taruṇapīti).
Pāmujjaṃ (hỷ lạc): là hỷ lạc ban đầu.
Pītīti balavatuṭṭhi.
Joy means strong satisfaction.
Pīti (hỷ): là sự hoan hỷ mạnh mẽ.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is said*?
Điều gì đã được nói?
Yaṃ avocumha ‘‘sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihiratī’’ti, tattha tassa evaṃ viharato taṃ pāmojjañceva bhavissati, pīti ca nāmakāyapassaddhi ca sati ca sūpaṭṭhitā uttamañāṇañca sukho ca vihāro.
What we said, "having realized and directly experienced for oneself, he dwells," there, for one dwelling thus, there will be both that delight and joy, and tranquility of the mental body, and mindfulness well-established, and supreme knowledge, and a pleasant abiding.
Điều chúng ta đã nói là “tự mình chứng ngộ, đạt được và an trú”, khi người ấy sống như vậy, thì hỷ lạc đó sẽ có, và hỷ, thân khinh an, niệm được an lập, trí tuệ tối thượng, và sự an trú hạnh phúc.
Sabbavihāresu ca ayameva vihāro ‘‘sukho’’ti vattuṃ yutto ‘‘upasanto paramamadhuro’’ti.
Among all abodes, this abode alone is fit to be called "pleasant," "calm, supremely sweet."
Trong tất cả các cách an trú, chính cách an trú này là thích hợp để nói là “hạnh phúc”, “tịch tịnh, vô cùng ngọt ngào”.
Tattha paṭhamajjhāne pāmojjādayo chapi dhammā labbhanti, dutiyajjhāne dubbalapītisaṅkhātaṃ pāmojjaṃ nivattati, sesā pañca labbhanti.
There, in the first jhāna, all six states, beginning with delight, are attained. In the second jhāna, delight, which is weak joy, ceases, and the remaining five are attained.
Trong đó, ở sơ thiền, cả sáu pháp như hỷ lạc, v.v., đều có được; ở nhị thiền, hỷ lạc, tức là hỷ yếu ớt, biến mất, còn năm pháp kia vẫn có được.
Tatiye pīti nivattati, sesā cattāro labbhanti.
In the third, joy ceases, and the remaining four are attained.
Ở tam thiền, hỷ biến mất, còn bốn pháp kia vẫn có được.
Tathā catutthe.
Likewise in the fourth.
Tương tự ở tứ thiền.
Imesu catūsu jhānesu sampasādanasutte suddhavipassanā pādakajjhānameva kathitaṃ.
Among these four jhānas, in the Sampasādana Sutta, only pure insight (suddhavipassanā) as a foundational jhāna is taught.
Trong bốn thiền này, trong kinh Saṃpasādaniya, chỉ thiền làm nền tảng cho tịnh vipassanā được nói đến.
Pāsādikasutte catūhi maggehi saddhiṃ vipassanā kathitā.
In the Pāsādika Sutta, insight together with the four paths is taught.
Trong kinh Pāsādika, vipassanā cùng với bốn đạo được nói đến.
Dasuttarasutte catutthajjhānikaphalasamāpatti kathitā.
In the Dasuttara Sutta, the fruition attainment of the fourth jhāna is taught.
Trong kinh Dasuttara, quả nhập tứ thiền được nói đến.
Imasmiṃ poṭṭhapādasutte pāmojjaṃ pītivevacanameva katvā dutiyajjhānikaphalasamāpattināma kathitāti veditabbā.
In this Poṭṭhapāda Sutta, delight is to be understood as merely a synonym for joy, and the fruition attainment of the second jhāna is taught.
Trong kinh Potthapāda này, cần phải hiểu rằng pāmujjaṃ được coi là đồng nghĩa với pīti, và quả nhập nhị thiền được nói đến.
432-437. Ayaṃ vā soti ettha vā saddo vibhāvanattho hoti.
432-437. This is that; here, the word "vā" (or) has the meaning of differentiation.
432-437. Ayaṃ vā so (Đây hoặc đó): ở đây, từ vā có nghĩa là phân biệt.
Ayaṃ soti evaṃ vibhāvetvā pakāsetvā byākareyyāma.
We would explain it by differentiating and clarifying, saying "This is that."
Ayaṃ so (Đây là đó): chúng ta sẽ phân biệt, giải thích và tuyên bố như vậy.
Yathāpare ‘‘ekantasukhaṃ attānaṃ sañjānāthā’’ti puṭṭhā ‘‘no’’ti vadanti, na evaṃ vadāmāti attho.
The meaning is that we do not say as others do when asked, "Do you perceive the self as absolutely happy?" and they say "No."
Nghĩa là chúng ta không nói như những người khác, khi được hỏi “Các vị có nhận biết tự ngã hoàn toàn hạnh phúc không?”, họ trả lời “Không”.
Sappāṭihīrakatanti sappāṭiharaṇaṃ, niyyānikanti attho.
To be turned away means having turning away, it means liberating.
Sappāṭihīrakataṃ (có sự đối kháng): là có sự đối kháng, nghĩa là đưa đến sự giải thoát.
Mogho hotīti tuccho hoti, natthi so tasmiṃ samayeti adhippāyo.
Becomes empty means it is empty, the intention is that it does not exist at that time.
Mogho hoti (trở nên trống rỗng): là trở nên trống rỗng, ý nghĩa là nó không tồn tại vào thời điểm đó.
Sacco hotīti bhūto hoti, sveva tasmiṃ samaye sacco hotīti attho.
Becomes true means it exists, the meaning is that only that becomes true at that time.
Sacco hoti (trở nên chân thật): là trở nên hiện hữu, nghĩa là chính nó trở nên chân thật vào thời điểm đó.
Ettha panāyaṃ citto attano asabbaññutāya tayo attapaṭilābhe kathetvā attapaṭilābho nāma paññattimattaṃ etanti uddharituṃ nāsakkhi, attapaṭilābho tveva niyyātesi.
Here, however, Citta, due to his lack of omniscience, spoke of three attainments of self but was unable to eradicate the notion that "attainment of self is merely a designation." He affirmed attainment of self as such.
Ở đây, Citta, do không phải là bậc Toàn Tri, đã nói về ba loại tự ngã nhưng không thể loại bỏ ý niệm rằng tự ngã chỉ là một sự tuyên bố, mà vẫn tuyên bố tự ngã như là sự giải thoát.
Athassa bhagavā rūpādayo cettha dhammā, attapaṭilābhoti pana nāmamattametaṃ, tesu tesu rūpādīsu sati evarūpā vohārā hontīti dassetukāmo tasseva kathaṃ gahetvā nāmapaññattivasena niyyātanatthaṃ ‘‘yasmiṃ citta samaye’’tiādimāha.
Then, the Blessed One, wishing to show him that "forms and other phenomena are what truly exist here, and 'attainment of self' is merely a name for them; such designations arise when those forms and so on are present," took up his statement and, intending to affirm by way of nominal designation, said "Citta, at whatever time," and so on.
Sau đó, Thế Tôn, muốn chỉ ra rằng các pháp như sắc, v.v., là có thật, còn tự ngã chỉ là một danh từ, và khi có những sắc, v.v., đó thì những cách nói như vậy mới có, đã lấy lời nói của Citta và nói: “Này Citta, vào thời điểm nào…” để tuyên bố theo cách danh xưng.
438. Evañca pana vatvā paṭipucchitvā vinayanatthaṃ puna ‘‘sace taṃ, citta, evaṃ puccheyyu’’ntiādimāha.
438. Having said this and questioned him again, he then said, "If, Citta, they were to question you thus," and so on, in order to guide him.
438. Và sau khi nói như vậy, và hỏi lại để hướng dẫn, Ngài lại nói: “Nếu này Citta, họ hỏi con như vậy…”
Tattha yo me ahosi atīto attapaṭilābho, sveva me attapaṭilābho, tasmiṃ samaye sacco ahosi, mogho anāgato mogho paccuppannoti ettha tāva imamatthaṃ dasseti – yasmā ye te atītā dhammā, te etarahi natthi, ahesunti pana saṅkhyaṃ gatā, tasmā sopi me attapaṭilābho tasmiṃyeva samaye sacco ahosi.
There, it shows this meaning: "The attainment of self that was mine in the past, that alone was my attainment of self, at that time it was true; the future was empty, the present was empty." This means that since past phenomena no longer exist now, but are reckoned as having been, therefore, that attainment of self was true only at that particular time.
Trong đó, điều này chỉ ra ý nghĩa sau: tự ngã quá khứ của tôi đã có, chính nó là tự ngã của tôi, vào thời điểm đó nó là chân thật, tự ngã vị lai là trống rỗng, tự ngã hiện tại là trống rỗng – bởi vì những pháp quá khứ đó bây giờ không còn, nhưng đã được tính là đã từng có, vì vậy tự ngã đó của tôi cũng chỉ là chân thật vào thời điểm đó.
Anāgatapaccuppannānaṃ pana dhammānaṃ tadā abhāvā tasmiṃ samaye ‘‘mogho anāgato, mogho paccuppanno’’ti, evaṃ atthato nāmamattameva attapaṭilābhaṃ paṭijānāti.
However, due to the non-existence of future and present phenomena at that time, he acknowledges the attainment of self as merely a name in meaning, saying, "the future is empty, the present is empty."
Tuy nhiên, do sự không tồn tại của các pháp vị lai và hiện tại vào thời điểm đó, nên vào thời điểm đó, “vị lai là trống rỗng, hiện tại là trống rỗng” – như vậy, về mặt ý nghĩa, chỉ nhận biết tự ngã như một danh từ.
Anāgatapaccuppannesupi eseva nayo.
The same applies to future and present*.
Đối với các pháp vị lai và hiện tại cũng theo cách tương tự.
439-443. Atha bhagavā tassa byākaraṇena saddhiṃ attano byākaraṇaṃ saṃsandituṃ ‘‘evameva kho cittā’’tiādīni vatvā puna opammato tamatthaṃ sādhento ‘‘seyyathāpi citta gavā khīra’’ntiādimāha.
439-443. Then the Blessed One, in order to compare his own explanation with that of Citta, spoke "Even so, Citta," and so on, and again, proving the point by analogy, said, "Just as, Citta, from a cow comes milk," and so on.
439-443. Sau đó, Thế Tôn, để so sánh lời giải thích của Ngài với lời giải thích của Citta, đã nói “Này Citta, cũng như vậy…” và các điều khác, rồi lại chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ: “Seyyathāpi citta gavā khīraṃ (Này Citta, ví như sữa từ bò)” và các điều khác.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho, yathā gavā khīraṃ, khīrādīhi ca dadhiādīni bhavanti, tattha yasmiṃ samaye khīraṃ hoti, na tasmiṃ samaye dadhīti vā navanītādīsu vā aññataranti saṅkhyaṃ niruttiṃ nāmaṃ vohāraṃ gacchati.
Here is the brief meaning: Just as milk comes from a cow, and from milk and so on, curds and so on are made, at the time when it is milk, it does not acquire the reckoning, denomination, name, or usage of curds or any other among butter, and so on.
Ở đây, ý nghĩa tóm tắt là: cũng như sữa từ bò, và từ sữa, v.v., mà có sữa đông, v.v., thì vào thời điểm có sữa, nó không được gọi là sữa đông, hay bất kỳ thứ nào khác trong số bơ, v.v., theo cách tính toán, ngữ pháp, tên gọi, hay cách dùng.
Ye dhamme upādāya dadhītiādi vohārā honti, tesaṃ abhāvā.
Due to the absence of the phenomena based on which the usages "curds" and so on arise.
Vì không có những pháp mà dựa vào đó mà có những cách gọi như sữa đông, v.v.
Atha kho khīraṃ tveva tasmiṃ samaye saṅkhyaṃ gacchati.
Rather, it is reckoned as milk alone at that time.
Tuy nhiên, vào thời điểm đó, nó chỉ được tính là sữa.
Ye dhamme upādāya khīranti saṅkhyā nirutti nāmaṃ vohāro hoti, tesaṃ bhāvāti.
Because of the existence of those dhammas, dependent on which "milk" (khīra) is a designation, a terminology, a name, a usage. (This is the concise meaning.)
Vì những pháp dựa vào đó mà có tên gọi, cách diễn đạt, danh xưng, cách dùng thông thường là ‘sữa’, thì do sự hiện hữu của chúng.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Quy tắc này cũng vậy đối với tất cả (như sữa đông, v.v.).
Imā kho cittāti oḷāriko attapaṭilābho iti ca manomayo attapaṭilābho iti ca arūpo attapaṭilābho iti ca imā kho citta lokasamaññā loke samaññāmattakāni samanujānanamattakāni etāni.
"These, Citta," refers to the gross acquisition of self (oḷāriko attapaṭilābho), the mind-made acquisition of self (manomayo attapaṭilābho), and the formless acquisition of self (arūpo attapaṭilābho)—these, Citta, are worldly conventions, mere designations in the world, mere permissions.
Này Citta, đây là những danh xưng thế gian, chỉ là những danh xưng, những sự chấp nhận trong thế gian, như sự thọ thân thô phù, sự thọ thân do ý tạo, và sự thọ thân vô sắc.
Tathā lokaniruttimattakāni vacanapathamattakāni vohāramattakāni nāmapaṇṇattimattakāni etānīti.
Likewise, these are mere worldly terms, mere linguistic expressions, mere usages, mere name-designations.
Cũng vậy, những điều này chỉ là những cách diễn đạt trong thế gian, chỉ là những lối nói, chỉ là những cách dùng thông thường, chỉ là những sự chế định danh xưng.
Evaṃ bhagavā heṭṭhā tayo attapaṭilābhe kathetvā idāni sabbametaṃ vohāramattakanti vadati.
Thus, the Blessed One, having first spoken of the three acquisitions of self, now states that all of this is merely conventional usage.
Như vậy, Thế Tôn đã thuyết về ba sự thọ thân ở phía dưới, và bây giờ Ngài nói rằng tất cả những điều này chỉ là cách dùng thông thường.
Yasmā paramatthato satto nāma natthi, suñño tuccho esa loko.
Because in the ultimate sense, there is no such thing as a being; this world is void and empty.
Vì theo nghĩa tối hậu, không có cái gọi là chúng sinh; thế giới này trống rỗng, vô ích.
Buddhānaṃ pana dve kathā sammutikathā ca paramatthakathā ca.
However, for the Buddhas, there are two kinds of discourse: conventional discourse (sammutikathā) and ultimate discourse (paramatthakathā).
Tuy nhiên, đối với chư Phật có hai loại thuyết giảng: thuyết giảng theo quy ước và thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Tattha ‘‘satto poso devo brahmā’’tiādikā ‘‘sammutikathā’’ nāma.
Among these, terms like "being," "person," "deity," "brahmā" are called "conventional discourse."
Trong đó, “chúng sinh, người, chư thiên, Phạm thiên”, v.v. được gọi là “thuyết giảng theo quy ước”.
‘‘Aniccaṃ dukkhamanattā khandhā dhātuyo āyatanāni satipaṭṭhānā sammappadhānā’’tiādikā paramatthakathā nāma.
Terms like "impermanent," "suffering," "non-self," "aggregates," "elements," "sense-bases," "foundations of mindfulness," "right efforts" are called "ultimate discourse."
“Vô thường, khổ, vô ngã, uẩn, giới, xứ, Tứ niệm xứ, Tứ chánh cần”, v.v. được gọi là thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Tattha yo sammutidesanāya ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā ‘‘devo’’ti vā ‘‘brahmā’’ti vā vutte vijānituṃ paṭivijjhituṃ niyyātuṃ arahattajayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti, tassa bhagavā āditova ‘‘satto’’ti vā ‘‘poso’’ti vā ‘‘devo’’ti vā ‘‘brahmā’’ti vā katheti, yo paramatthadesanāya ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vātiādīsu aññataraṃ sutvā vijānituṃ paṭivijjhituṃ niyyātuṃ arahattajayaggāhaṃ gahetuṃ sakkoti, tassa ‘‘anicca’’nti vā ‘‘dukkha’’nti vātiādīsu aññatarameva katheti.
Among these, if a person is able to understand, penetrate, emerge from, and seize the victory banner of arahantship upon hearing "being" or "person" or "deity" or "brahmā" in a conventional teaching, the Blessed One teaches him "being" or "person" or "deity" or "brahmā" from the beginning. If a person is able to understand, penetrate, emerge from, and seize the victory banner of arahantship upon hearing one of the terms like "impermanent" or "suffering" in an ultimate teaching, the Blessed One teaches him only one of those terms like "impermanent" or "suffering."
Trong đó, nếu ai có thể hiểu, xuyên thấu, thoát ly và đạt được quả vị A-la-hán khi nghe thuyết giảng theo quy ước như “chúng sinh” hay “người” hay “chư thiên” hay “Phạm thiên”, thì Thế Tôn sẽ thuyết giảng cho người đó ngay từ đầu là “chúng sinh” hay “người” hay “chư thiên” hay “Phạm thiên”; còn nếu ai có thể hiểu, xuyên thấu, thoát ly và đạt được quả vị A-la-hán khi nghe thuyết giảng theo nghĩa tối hậu như “vô thường” hay “khổ”, v.v. thì Ngài chỉ thuyết giảng cho người đó một trong những điều như “vô thường” hay “khổ” mà thôi.
Tathā sammutikathāya bujjhanakasattassāpi na paṭhamaṃ paramatthakathaṃ katheti.
Likewise, for a being who understands through conventional discourse, the Blessed One does not first teach ultimate discourse.
Tương tự, đối với chúng sinh có thể giác ngộ bằng thuyết giảng theo quy ước, Ngài không thuyết giảng theo nghĩa tối hậu trước tiên.
Sammutikathāya pana bodhetvā pacchā paramatthakathaṃ katheti.
But having enlightened him through conventional discourse, he then teaches ultimate discourse.
Mà sau khi đã khiến họ giác ngộ bằng thuyết giảng theo quy ước, Ngài mới thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Paramatthakathāya bujjhanakasattassāpi na paṭhamaṃ sammutikathaṃ katheti.
For a being who understands through ultimate discourse, he does not first teach conventional discourse.
Đối với chúng sinh có thể giác ngộ bằng thuyết giảng theo nghĩa tối hậu, Ngài cũng không thuyết giảng theo quy ước trước tiên.
Paramatthakathāya pana bodhetvā pacchā sammutikathaṃ katheti.
But having enlightened him through ultimate discourse, he then teaches conventional discourse.
Mà sau khi đã khiến họ giác ngộ bằng thuyết giảng theo nghĩa tối hậu, Ngài mới thuyết giảng theo quy ước.
Pakatiyā pana paṭhamameva paramatthakathaṃ kathentassa desanā lūkhākārā hoti, tasmā buddhā paṭhamaṃ sammutikathaṃ kathetvā pacchā paramatthakathaṃ kathenti.
By nature, however, if ultimate discourse is taught first, the teaching becomes harsh; therefore, the Buddhas first teach conventional discourse and then ultimate discourse.
Tuy nhiên, nếu ngay từ đầu chỉ thuyết giảng theo nghĩa tối hậu, thì lời dạy sẽ trở nên khô khan; do đó, chư Phật thuyết giảng theo quy ước trước tiên, sau đó mới thuyết giảng theo nghĩa tối hậu.
Sammutikathaṃ kathentāpi saccameva sabhāvameva amusāva kathenti.
Even when teaching conventional discourse, they teach what is true, what is real, without falsehood.
Ngay cả khi thuyết giảng theo quy ước, các Ngài vẫn nói sự thật, bản chất thật, không dối trá.
Paramatthakathaṃ kathentāpi saccameva sabhāvameva amusāva kathenti.
Even when teaching ultimate discourse, they teach what is true, what is real, without falsehood.
Ngay cả khi thuyết giảng theo nghĩa tối hậu, các Ngài cũng nói sự thật, bản chất thật, không dối trá.
Yāhi tathāgato voharati aparāmasanti yāhi lokasamaññāhi lokaniruttīhi tathāgato taṇhāmānadiṭṭhiparāmāsānaṃ abhāvā aparāmasanto voharatīti desanaṃ vinivaṭṭetvā arahattanikūṭena niṭṭhāpesi.
“The words of the ultimate are true, the real characteristics of phenomena.” Thus, the Blessed One concluded the teaching, establishing it at the pinnacle of arahantship, stating: “ By which the Tathāgata speaks, without clinging (aparāmasa),” meaning the Tathāgata speaks by means of those worldly conventions and worldly terminologies, being unattached due to the absence of clinging to craving, conceit, and wrong views.
Tathāgata dùng những danh xưng nào mà không chấp thủ, nghĩa là Thế Tôn dùng những danh xưng thế gian, những cách diễn đạt thế gian mà không chấp thủ, do không có sự chấp thủ tham ái, kiêu mạn, tà kiến, Ngài đã kết thúc bài thuyết giảng bằng đỉnh cao của quả vị A-la-hán.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
All the rest is clear in meaning everywhere.
Phần còn lại ở khắp nơi đều có nghĩa rõ ràng.
444. Evaṃ me sutaṃ…pe… sāvatthiyanti subhasuttaṃ.
444. Thus have I heard... in Sāvatthī. This is the Subha Sutta.
444. Như vầy tôi nghe… tại Sāvatthī là kinh Subha.
Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā.
Herein is the commentary on the non-obvious words.
Đây là chú giải những từ ngữ không rõ ràng.
Aciraparinibbute bhagavatīti aciraṃ parinibbute bhagavati, parinibbānato uddhaṃ māsamatte kāle.
Soon after the Blessed One had passed away (aciraparinibbute bhagavati) means soon after the Blessed One’s Parinibbāna, about one month after the Parinibbāna.
Aciraparinibbute bhagavati: Khi Thế Tôn vừa mới nhập Niết-bàn, khoảng một tháng sau khi nhập Niết-bàn.
Nidānavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva bhagavato pattacīvaraṃ ādāya āgantvā khīravirecanaṃ pivitvā vihāre nisinnadivasaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with reference to the day when the Blessed One, as mentioned in the commentary on the Introduction, took his robe and bowl, drank the laxative milk, and sat in the monastery.
Điều này được nói đến để chỉ ngày Thế Tôn, sau khi lấy y bát, đến uống thuốc xổ sữa và ngồi trong tịnh xá, theo cách đã nói trong phần chú giải duyên khởi.
Todeyyaputtoti todeyyabrāhmaṇassa putto, so kira sāvatthiyā avidūre tudigāmo nāma atthi, tassa adhipatittā todeyyoti saṅkhyaṃ gato.
Todeyyaputto means the son of Todeyya the Brahmin. It is said that there was a village named Tudigāma not far from Sāvatthī, and he was known as Todeyya because he was its chief.
Todeyyaputto: Con trai của Bà-la-môn Todeyya. Nghe nói, có một làng tên là Tudigāma không xa Sāvatthī, và ông ta được gọi là Todeyya vì là chủ của làng đó.
Mahaddhano pana hoti pañcacattālīsakoṭivibhavo, paramamaccharī – ‘‘dadato bhogānaṃ aparikkhayo nāma natthī’’ti cintetvā kassaci kiñci na deti, puttampi āha –
He was very wealthy, possessing forty-five crores of riches, and was extremely stingy, thinking, "There is no such thing as inexhaustible wealth for those who give," so he gave nothing to anyone, and even told his son:
Ông ta là một người giàu có, với tài sản năm mươi triệu, cực kỳ keo kiệt – ông ta nghĩ rằng “của cải cho đi sẽ không bao giờ cạn” và không cho ai bất cứ thứ gì, thậm chí còn nói với con trai:
Evaṃ adānameva sikkhāpetvā kāyassa bhedā tasmiṃyeva ghare sunakho hutvā nibbatto.
Having thus taught only non-giving, after the breaking up of his body, he was reborn as a dog in that very house.
Sau khi dạy con trai chỉ biết không cho, ông ta đã tái sinh thành một con chó trong chính ngôi nhà đó sau khi thân hoại.
Subho taṃ sunakhaṃ ativiya piyāyati.
Subha loved that dog very much.
Subha rất yêu quý con chó đó.
Attano bhuñjanakabhattaṃyeva bhojeti, ukkhipitvā varasayane sayāpeti.
He fed it his own meal and made it sleep on a fine bed.
Anh ta cho nó ăn cơm của mình và nâng nó lên giường quý để ngủ.
Atha bhagavā ekadivasaṃ nikkhante māṇave taṃ gharaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then, one day, when the young man had gone out, the Blessed One entered that house for alms.
Một ngày nọ, khi người thanh niên đi vắng, Thế Tôn vào nhà đó để khất thực.
Sunakho bhagavantaṃ disvā bhukkāraṃ karonto bhagavato samīpaṃ gato.
The dog, seeing the Blessed One, barked and went towards the Blessed One.
Con chó thấy Thế Tôn liền sủa và chạy đến gần Ngài.
Tato naṃ bhagavā avoca ‘‘todeyya tvaṃ pubbepi maṃ ‘bho, bho’ti paribhavitvā sunakho jāto, idānipi bhukkāraṃ katvā avīciṃ gamissasī’’ti.
Thereupon, the Blessed One said to it, "Todeyya, you slighted me with 'Bho, bho' even before, and were reborn as a dog; now if you bark again, you will go to Avīci."
Khi đó, Thế Tôn nói với nó: “Todeyya, trước đây ngươi đã khinh thường Ta bằng cách gọi ‘này, này’ và tái sinh thành chó; bây giờ ngươi lại sủa và sẽ đi vào địa ngục Avīci.”
Sunakho taṃ kathaṃ sutvā vippaṭisārī hutvā uddhanantare chārikāya nipanno, manussā naṃ ukkhipitvā sayane sayāpetuṃ nāsakkhiṃsu.
The dog, hearing this speech, became remorseful and lay down in the ashes in the fireplace; people could not lift it up to make it sleep on the bed.
Con chó nghe lời đó liền hối hận và nằm xuống đống tro trong lò; những người hầu không thể nâng nó lên giường để ngủ.
Subho āgantvā ‘‘kenāyaṃ sunakho sayanā oropito’’ti āha.
Subha returned and asked, "Who took this dog down from the bed?"
Subha trở về và nói: “Ai đã ném con chó này xuống khỏi giường?”
Manussā ‘‘na kenacī’’ti vatvā taṃ pavattiṃ ārocesuṃ.
The people said, "No one," and recounted what had happened.
Những người hầu nói: “Không ai cả” và kể lại câu chuyện.
Māṇavo sutvā ‘‘mama pitā brahmaloke nibbatto, samaṇo pana gotamo me pitaraṃ sunakhaṃ karoti yaṃ kiñci esa mukhārūḷhaṃ bhāsatī’’ti kujjhitvā bhagavantaṃ musāvādena codetukāmo vihāraṃ gantvā taṃ pavattiṃ pucchi.
The young man, hearing this, thought, "My father was reborn in the Brahma-world, but the ascetic Gotama makes my father a dog; whatever he says is just idle talk." Angered, and wishing to accuse the Blessed One of falsehood, he went to the monastery and asked about what had happened.
Người thanh niên nghe vậy, nghĩ: “Cha ta đã tái sinh vào cõi Phạm thiên, còn Sa-môn Gotama lại biến cha ta thành chó. Ông ta nói bất cứ điều gì xuất hiện trong miệng.” Anh ta tức giận, muốn buộc tội Thế Tôn nói dối, nên đến tịnh xá và hỏi về câu chuyện đó.
Bhagavā tassa tatheva vatvā avisaṃvādanatthaṃ āha – ‘‘atthi pana te, māṇava, pitarā na akkhātaṃ dhana’’nti.
The Blessed One, having told him the same thing, said, in order to confirm the truth, "Young man, is there any treasure your father did not tell you about?"
Thế Tôn nói y như vậy, và để xác nhận, Ngài nói: “Này thanh niên, cha ngươi có để lại tài sản nào mà ngươi chưa biết không?”
Atthi, bho gotama, satasahassagghanikā suvaṇṇamālā, satasahassagghanikā suvaṇṇapādukā, satasahassagghanikā suvaṇṇapāti, satasahassañca kahāpaṇanti.
"Yes, Venerable Gotama, there is a golden garland worth a hundred thousand, golden sandals worth a hundred thousand, a golden bowl worth a hundred thousand, and a hundred thousand kahāpaṇas."
“Bạch Tôn giả Gotama, có một vòng hoa vàng trị giá một trăm ngàn, một đôi dép vàng trị giá một trăm ngàn, một bát vàng trị giá một trăm ngàn, và một trăm ngàn đồng tiền vàng.”
Gaccha taṃ sunakhaṃ appodakaṃ madhupāyāsaṃ bhojetvā sayanaṃ āropetvā īsakaṃ niddaṃ okkantakāle puccha, sabbaṃ te ācikkhissati, atha naṃ jāneyyāsi – ‘‘pitā me eso’’ti.
"Go, feed that dog sweetened milk-rice, put it on the bed, and when it is about to fall asleep, ask it; it will tell you everything. Then you will know, 'This is my father.'"
“Hãy đi, cho con chó đó ăn cháo sữa mật ong ít nước, đặt nó lên giường, và khi nó vừa chợp mắt, hãy hỏi nó. Nó sẽ kể cho ngươi tất cả, khi đó ngươi sẽ biết – ‘đó là cha ta’.”
So tathā akāsi.
He did so.
Anh ta làm theo.
Sunakho sabbaṃ ācikkhi, tadā naṃ – ‘‘pitā me’’ti ñatvā bhagavati pasannacitto gantvā bhagavantaṃcuddasa pañhe pucchitvā vissajjanapariyosāne bhagavantaṃ saraṇaṃ gato, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘subho māṇavo todeyyaputto’’ti.
The dog told him everything. Then, knowing "This is my father," he became devoted to the Blessed One, went to him, asked fourteen questions, and at the conclusion of the answers, he took refuge in the Blessed One. It is with reference to him that it is said, "Subha, the young man, son of Todeyya."
Con chó kể lại tất cả. Khi đó, Subha biết “đó là cha ta” và với tâm hoan hỷ đối với Thế Tôn, anh ta đến hỏi Thế Tôn mười bốn câu hỏi, và khi kết thúc việc trả lời, anh ta quy y Thế Tôn. Điều này được nói đến để chỉ “thanh niên Subha, con trai của Todeyya.”
Sāvatthiyaṃ paṭivasatīti attano bhogagāmato āgantvā vasati.
Residing in Sāvatthī means coming and residing from his own wealthy village.
Sāvatthiyaṃ paṭivasatī: Anh ta đến ở Sāvatthī từ làng của mình.
445-446. Aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesīti satthari parinibbute ‘‘ānandatthero kirassa pattacīvaraṃ gahetvā āgato, mahājano taṃ dassanatthāya upasaṅkamatī’’ti sutvā ‘‘vihāraṃ kho pana gantvā mahājanamajjhe na sakkā sukhena paṭisanthāraṃ vā kātuṃ, dhammakathaṃ vā sotuṃ gehaṃ āgataṃyeva naṃ disvā sukhena paṭisanthāraṃ karissāmi, ekā ca me kaṅkhā atthi, tampi naṃ pucchissāmī’’ti cintetvā aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesi.
445-446. The expression Aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesī (he addressed a certain young man) refers to the following: When the Master had attained final Nibbāna, upon hearing, "It is said that Ven. Ānanda has come taking the Master's bowl and robe, and a large crowd is gathering to see him," (the young man) thought, "Having gone to the monastery, it will not be possible to greet him comfortably or listen to a Dhamma talk amidst the large crowd. Seeing him (Ven. Ānanda) when he comes to the house, I will comfortably greet him. I also have one doubt, which I will ask him." Having thought this, he addressed a certain young man.
445-446. Aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesī (gọi một thanh niên) nghĩa là, sau khi Đức Bổn Sư đã nhập Niết-bàn, nghe nói rằng “Tôn giả Ānanda đã mang y bát của Ngài đến, đại chúng đang đến để chiêm bái Ngài”, (vị ấy) suy nghĩ rằng “đi đến tịnh xá và giữa đại chúng thì không thể nói chuyện hay nghe pháp một cách dễ dàng; nếu thấy Ngài đến nhà mình thì sẽ nói chuyện một cách dễ dàng, và tôi có một điều nghi ngờ, tôi cũng sẽ hỏi Ngài điều đó”, rồi gọi một thanh niên.
Appābādhantiādīsu ābādhoti visabhāgavedanā vuccati, yā ekadese uppajjitvā cattāro iriyāpathe ayapaṭṭena ābandhitvā viya gaṇhati, tassā abhāvaṃ pucchāti vadati.
Regarding phrases like Appābādhaṃ (Are you free from illness?), ābādha refers to disagreeable feeling, which, arising in one part (of the body), grips the four postures as if binding them with an iron plate. (The questioner) asks about the absence of that (disagreeable feeling).
Trong các từ như Appābādha (ít bệnh tật), ābādha được gọi là cảm thọ không đồng nhất, cái mà sinh khởi ở một phần thân thể và giữ chặt bốn oai nghi như bị buộc bằng tấm sắt. (Lời giải thích) nói rằng (câu hỏi) là hỏi về sự không có của nó.
Appātaṅkoti kicchajīvitakaro rogo vuccati, tassāpi abhāvaṃ pucchāti vadati.
Appātaṅko (Are you free from affliction?) refers to a disease that makes life difficult. (The questioner) asks about the absence of that (disease) too.
Appātaṅko (ít phiền não) được gọi là bệnh tật gây khó khăn cho sự sống. (Lời giải thích) nói rằng (câu hỏi) là hỏi về sự không có của nó.
Gilānasseva ca uṭṭhānaṃ nāma garukaṃ hoti, kāye balaṃ na hoti, tasmā niggelaññabhāvañca balañca pucchāti vadati.
For one who is ill, rising (from bed) is indeed difficult, and there is no strength in the body. Therefore, (the questioner) asks about the absence of illness and strength.
Và việc đứng dậy của người bệnh là nặng nhọc, thân thể không có sức lực, vì vậy (lời giải thích) nói rằng (câu hỏi) là hỏi về trạng thái không bệnh và sức lực.
Phāsuvihāranti gamanaṭhānanisajjasayanesu catūsu iriyāpathesu sukhavihāraṃ pucchāti vadati.
Phāsuvihāraṃ (Are you dwelling comfortably?) refers to asking about comfortable dwelling in the four postures: walking, standing, sitting, and lying down.
Phāsuvihāra (sống an lạc) nghĩa là hỏi về sự sống an lạc trong bốn oai nghi: đi, đứng, nằm, ngồi.
Athassa pucchitabbākāraṃ dassento ‘‘subho’’tiādimāha.
Then, showing the manner of questioning to that (young man), (the commentary) says subho (Subha) and so on.
Sau đó, để chỉ rõ cách thức cần hỏi, (văn bản) nói “subho” (tốt đẹp) và các từ khác.
447. Kālañca samayañca upādāyāti kālañca samayañca paññāya gahetvā upadhāretvāti attho.
447. Kālañca samayañca upādāyā (considering the proper time and occasion) means taking by wisdom and thoroughly examining the proper time and the occasion.
447. Kālañca samayañca upādāyā (căn cứ vào thời gian và thời điểm) có nghĩa là, nắm bắt và suy xét thời gian và thời điểm bằng trí tuệ.
Sace amhākaṃ sve gamanakālo bhavissati, kāye balamattā ceva pharissati, gamanapaccayā ca añño aphāsuvihāro na bhavissati, athetaṃ kālañca gamanakāraṇasamavāyasaṅkhātaṃ samayañca upadhāretvā – ‘‘api eva nāma sve āgaccheyyāmā’’ti vuttaṃ hoti.
If tomorrow is the time for our departure, and there will be sufficient strength in the body, and no other discomfort due to the journey, then, having thoroughly examined that time and that occasion, which is called the concurrence of reasons for departure, it is said: "Perhaps we will come tomorrow."
Nếu ngày mai là thời gian chúng ta đi, và nếu có chút sức lực trong thân thể, và nếu không có sự bất an nào khác do việc đi lại, thì sau đó, sau khi suy xét thời gian đó và thời điểm đó, được gọi là sự hội tụ của các nguyên nhân đi lại – (câu hỏi) có nghĩa là “có lẽ ngày mai chúng ta sẽ đến”.
448. Cetakena bhikkhunāti cetiraṭṭhe jātattā cetakoti evaṃ laddhanāmena.
448. Cetakena bhikkhunā (by the monk Cetaka) means by one who was born in the Ceti country, hence known as Cetaka.
448. Cetakena bhikkhunā (vị Tỳ-kheo Cetaka) nghĩa là, với tên gọi Cetaka vì sinh ra ở xứ Ceti.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyanti bho, ānanda, dasabalassa ko nāma ābādho ahosi, kiṃ bhagavā paribhuñji.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ (a friendly, memorable conversation) means: "Venerable Ānanda, what kind of illness did the Buddha (Dasabala) have? What did the Blessed One consume?"
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīya (câu chuyện vui vẻ đáng nhớ) nghĩa là: Thưa Tôn giả Ānanda, Đức Thập Lực có bệnh gì không? Đức Thế Tôn đã thọ dụng gì?
Api ca satthu parinibbānena tumhākaṃ soko udapādi, satthā nāma na kevalaṃ tumhākaṃyeva parinibbuto, sadevakassa lokassa mahājāni, ko dāni añño maraṇā muccissati, yatra so sadevakassa lokassa aggapuggalo parinibbuto, idāni kaṃ aññaṃ disvā maccurājā lajjissatīti evamādinā nayena maraṇapaṭisaṃyuttaṃ sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā therassa hiyyo pītabhesajjānurūpaṃ āhāraṃ datvā bhattakiccāvasāne ekamantaṃ nisīdi.
Furthermore, "Did sorrow arise in you due to the Master's Parinibbāna? The Master's Parinibbāna was not only for you, but it was a great loss for the whole world with its devas. Who else will now be freed from death, when that foremost person of the world with its devas has attained Parinibbāna? Who else will the King of Death be ashamed to look at now?" In this way, having concluded a friendly and memorable conversation connected with death, he offered the Thera food suitable for the medicine he had taken the previous day, and at the end of the meal, he sat down to one side.
Hơn nữa, Tôn giả có đau buồn vì Đức Bổn Sư nhập Niết-bàn không? Đức Bổn Sư không chỉ nhập Niết-bàn vì Tôn giả, mà đó là sự mất mát lớn lao cho toàn cõi thế gian cùng chư thiên. Giờ đây, ai có thể thoát khỏi cái chết, khi mà bậc tối thượng trong toàn cõi thế gian cùng chư thiên đã nhập Niết-bàn? Giờ đây, nhìn thấy ai mà Diêm Vương sẽ hổ thẹn? Nói chuyện vui vẻ đáng nhớ liên quan đến cái chết theo cách này, sau khi cúng dường đồ ăn phù hợp với loại thuốc mà Trưởng lão đã uống ngày hôm qua, và sau bữa ăn, (vị ấy) ngồi sang một bên.
Upaṭṭhāko santikāvacaroti upaṭṭhāko hutvā santikāvacaro, na randhagavesī.
Upaṭṭhāko santikāvacaro (a close attendant) means one who is an attendant and remains close, not one seeking faults.
Upaṭṭhāko santikāvacaro (người hầu cận) nghĩa là, là người hầu cận, không phải là người tìm kiếm lỗi lầm.
Na vīmaṃsanādhippāyo.
Not one with the intention of scrutinizing.
Không có ý định dò xét.
Samīpacārīti idaṃ purimapadasseva vevacanaṃ.
Samīpacārī (one who moves nearby) is a synonym for the preceding term.
Samīpacārī (người ở gần) đây là từ đồng nghĩa của từ trước.
Yesaṃ so bhavaṃ gotamoti kasmā pucchati?
Yesaṃ so bhavaṃ gotamo (Those* in which Lord Gotama...) Why did he ask?
Yesaṃ so bhavaṃ gotamo (Đức Gotama đó cho ai) tại sao lại hỏi vậy?
Tassa kira evaṃ ahosi ‘‘yesu dhammesu bhavaṃ gotamo imaṃ lokaṃ patiṭṭhapesi, te tassa accayena naṭṭhā nu kho, dharanti nu kho, sace dharanti, ānando jānissati, handa naṃ pucchāmī’’ti, tasmā pucchi.
He thought, "Are those Dhammas in which Lord Gotama established this world lost after his passing, or do they still exist? If they exist, Ānanda will know. Let me ask him." Thus he asked.
Vị ấy nghĩ rằng: “Những pháp mà Đức Gotama đã thiết lập thế giới này, chúng đã bị hủy diệt sau khi Ngài qua đời, hay chúng vẫn còn tồn tại? Nếu chúng vẫn còn tồn tại, Ānanda sẽ biết. Vậy thì, hãy hỏi Ngài.” Vì vậy, vị ấy đã hỏi.
450-453. Tato therena ‘‘ariyassa sīlakkhandhassā’’ti tesu dassitesu puna ‘‘katamo pana so, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho’’ti ekekaṃ pucchi.
450-453. Then, when they were pointed out by the Thera as "the noble division of virtue," (the young man) asked about each one: katamo pana so, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho (And what, Venerable Ānanda, is that noble division of virtue?)
450-453. Sau đó, khi Trưởng lão chỉ ra những điều đó là “ariyassa sīlakkhandhassā” (giới uẩn của bậc Thánh), (thanh niên) lại hỏi từng điều một: “Katamo pana so, bho ānanda, ariyo sīlakkhandho” (Thưa Tôn giả Ānanda, giới uẩn của bậc Thánh đó là gì?).
Theropissa buddhuppādaṃ dassetvā tantidhammaṃ desento anukkamena bhagavatā vuttanayeneva sabbaṃ vissajjesi.
The Thera, having shown him the arising of the Buddha, taught the fundamental Dhamma and answered everything sequentially, in the manner stated by the Blessed One.
Trưởng lão cũng đã giải thích tất cả theo cách mà Đức Thế Tôn đã nói, bằng cách chỉ ra sự xuất hiện của Đức Phật và giảng dạy Pháp theo trình tự.
Tattha atthi cevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane na sīlameva sāro, kevalañhetaṃ patiṭṭhāmattameva hoti.
Here, in atthi cevettha uttarikaraṇīya (there is further to be done here), it is shown that in the Buddha's dispensation, virtue alone is not the essence; it is merely a foundation.
Trong đó, atthi cevettha uttarikaraṇīya (vẫn còn điều cần làm thêm ở đây) nghĩa là, trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, giới không phải là cốt lõi, nó chỉ là nền tảng mà thôi.
Ito uttari pana aññampi kattabbaṃ atthi yevāti dassesi.
It also shows that there is indeed more to be done beyond this.
Từ đây, (văn bản) chỉ ra rằng vẫn còn nhiều điều khác cần phải làm thêm.
Ito bahiddhāti buddhasāsanato bahiddhā.
Ito bahiddhā (outside of this) means outside the Buddha's Dispensation.
Ito bahiddhā (ngoài điều này) nghĩa là, ngoài giáo pháp của Đức Phật.
454. Kathañca, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hotīti idamāyasmā ānando ‘‘katamo pana so, bho ānanda, ariyo samādhikkhandho’’ti evaṃ samādhikkhandhaṃ puṭṭhopi ye te ‘‘sīlasampanno indriyesu guttadvāro satisampajaññena samannāgato santuṭṭho’’ti evaṃ sīlānantaraṃ indriyasaṃvarādayo sīlasamādhīnaṃ antare ubhinnampi upakārakadhammā uddiṭṭhā, te niddisitvā samādhikkhandhaṃ dassetukāmo ārabhi.
454. Kathañca, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hoti (And how, young man, is a bhikkhu guarded in his sense faculties?) This statement was begun by Venerable Ānanda, even when asked about the division of concentration with the question "And what, Venerable Ānanda, is that noble division of concentration?", because he wished to explain the division of concentration after first enumerating those helpful qualities for both virtue and concentration, such as guarding the sense faculties, mindfulness, and contentment, which were mentioned immediately after virtue: "endowed with virtue, guarded in his sense faculties, endowed with mindfulness and clear comprehension, content."
454. Kathañca, māṇava, bhikkhu indriyesu guttadvāro hotī (Này thanh niên, Tỳ-kheo giữ gìn các căn như thế nào?) Tôn giả Ānanda, dù được hỏi về định uẩn (samādhikkhandha) bằng câu “Thưa Tôn giả Ānanda, định uẩn của bậc Thánh đó là gì?”, nhưng Ngài muốn trình bày định uẩn bằng cách chỉ ra các pháp hỗ trợ cho cả giới và định, như “người đầy đủ giới, giữ gìn các căn, đầy đủ chánh niệm và tỉnh giác, biết đủ”, những điều đã được nêu sau giới là sự hộ trì các căn và các pháp khác, nên Ngài bắt đầu (giảng).
Ettha ca rūpajjhānāneva āgatāni, na arūpajjhānāni, ānetvā pana dīpetabbāni.
Here, only the rūpa jhāna-s are mentioned, not the arūpa jhāna-s, but they should be included and explained.
Ở đây, chỉ có các thiền sắc giới (rūpajjhāna) được đề cập, không có các thiền vô sắc giới (arūpajjhāna), nhưng chúng cần được đưa vào và giải thích.
Catutthajjhānena hi asaṅgahitā arūpasamāpatti nāma natthiyeva.
For there is no such thing as an arūpa-samāpatti not encompassed by the fourth jhāna.
Thật vậy, không có sự nhập định vô sắc (arūpasamāpatti) nào không được bao gồm trong thiền thứ tư.
471-480. Atthi cevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane na cittekaggatāmattakeneva pariyosānappatti nāma atthi, itopi uttari pana aññaṃ kattabbaṃ atthi yevāti dasseti.
471-480. In Atthi cevettha uttarikaraṇīya (there is further to be done here), it is shown that in the Buddha's dispensation, the attainment of the goal is not merely the unification of mind; there is indeed more to be done beyond this.
471-480. Atthi cevettha uttarikaraṇīya (vẫn còn điều cần làm thêm ở đây) nghĩa là, trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, không có sự đạt đến cứu cánh chỉ bằng sự nhất tâm. Từ đây, (văn bản) chỉ ra rằng vẫn còn nhiều điều khác cần phải làm thêm.
Natthi cevettha uttarikaraṇīyanti ettha bhagavato sāsane ito uttari kātabbaṃ nāma natthiyeva, arahattapariyosānañhi bhagavato sāsananti dasseti.
In Natthi cevettha uttarikaraṇīya (there is nothing further to be done here), it is shown that there is indeed nothing further to be done in the Buddha's dispensation, for the culmination of the Blessed One's dispensation is Arahantship.
Natthi cevettha uttarikaraṇīya (không còn điều cần làm thêm ở đây) nghĩa là, trong giáo pháp của Đức Thế Tôn, không còn điều gì cần phải làm thêm. (Văn bản) chỉ ra rằng cứu cánh của giáo pháp của Đức Thế Tôn là A-la-hán.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
All other matters are straightforward.
Tất cả những phần còn lại đều có ý nghĩa rõ ràng.
481. Evaṃ me sutaṃ…pe… nāḷandāyanti kevaṭṭasuttaṃ.
481. Evaṃ me sutaṃ...pe... Nāḷandāya (Thus have I heard... in Nāḷandā) is the Kevaṭṭasutta.
481. Evaṃ me sutaṃ…pe… nāḷandāya (Tôi nghe như vầy… tại Nāḷandā) là Kevaṭṭasutta.
Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā.
Herein is the explanation of the unfamiliar terms.
Trong đó, đây là lời giải thích về các từ chưa từng được giải thích trước đây.
Pāvārikambavaneti pāvārikassa ambavane.
Pāvārikambavane (in Pāvārika's Mango Grove) means in the mango grove belonging to Pāvārika.
Pāvārikambavane (trong khu rừng xoài của Pāvārika) nghĩa là, trong khu rừng xoài của người may y.
Kevaṭṭoti idaṃ tassa gahapatiputtassa nāmaṃ.
Kevaṭṭo (Kevaṭṭa) is the name of that householder's son.
Kevaṭṭo đây là tên của con trai vị gia chủ đó.
So kira cattālīsakoṭidhano gahapatimahāsālo ativiya saddho pasanno ahosi.
It is said that he was a very devout and faithful great householder, possessing a fortune of forty crores.
Nghe nói, ông là một gia chủ giàu có với bốn mươi triệu tài sản, và là một người rất có đức tin và hoan hỷ.
So saddhādhikattāyeva ‘‘sace eko bhikkhu aḍḍhamāsantarena vā māsantarena vā saṃvaccharena vā ākāse uppatitvā vividhāni pāṭihāriyāni dasseyya, sabbo jano ativiya pasīdeyya.
Because of his strong faith, he thought, "If one bhikkhu were to fly through the air and perform various psychic feats, either every half-month, or every month, or every year, all the people would be exceedingly pleased.
Vì đức tin mạnh mẽ của mình, ông nghĩ rằng “Nếu có một Tỳ-kheo bay lên không trung và biểu diễn các phép lạ khác nhau mỗi nửa tháng, mỗi tháng, hoặc mỗi năm, thì tất cả mọi người sẽ rất hoan hỷ.
Yaṃnūnāhaṃ bhagavantaṃ yācitvā pāṭihāriyakaraṇatthāya ekaṃ bhikkhuṃ anujānāpeyya’’nti cintetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā evamāha.
Why don't I ask the Blessed One to permit a bhikkhu to perform psychic feats?" Having thought this, he approached the Blessed One and spoke thus.
Vậy tại sao tôi không thỉnh Đức Thế Tôn cho phép một Tỳ-kheo thực hiện các phép lạ?”, rồi ông đến gặp Đức Thế Tôn và nói như vậy.
Tattha iddhāti samiddhā phītāti nānābhaṇḍaussannatāya vuddhippattā.
Here, iddhā (prosperous) means rich, and phītā (flourishing) means having attained growth due to the abundance of various goods.
Trong đó, iddhā (thịnh vượng) nghĩa là giàu có; phītā (phồn thịnh) nghĩa là phát triển nhờ có nhiều loại hàng hóa.
Ākiṇṇamanussāti aṃsakūṭena aṃsakūṭaṃ paharitvā viya vicarantehi manussehi ākiṇṇā.
Ākiṇṇamanussā (thronged with people) means crowded with people moving as if bumping shoulder to shoulder.
Ākiṇṇamanussā (đông đúc người) nghĩa là, đông đúc người đi lại như vai chạm vai.
Samādisatūti āṇāpetu ṭhānantare ṭhapetu.
Samādisatū (may he instruct/command) means may he command, may he appoint to a position.
Samādisatū (hãy ra lệnh) nghĩa là, hãy ra lệnh, hãy đặt vào vị trí.
Uttarimanussadhammāti uttarimanussānaṃ dhammato, dasakusalasaṅkhātato vā manussadhammato uttari.
Uttarimanussadhammā (superhuman states) means states superior to those of ordinary human beings, or superior to human states such as the ten wholesome deeds.
Uttarimanussadhammā (pháp vượt hơn pháp của loài người) nghĩa là, cao hơn pháp của loài người, hoặc cao hơn pháp của loài người được gọi là mười thiện nghiệp.
Bhiyyosomattāyāti pakatiyāpi pajjalitapadīpo telasnehaṃ labhitvā viya atirekappamāṇena abhippasīdissati.
Bhiyyosomattāyā (even more) means that just as a naturally burning lamp receives oil and shines brighter, so too will they be exceedingly pleased to a greater extent.
Bhiyyosomattāyā (để càng thêm) nghĩa là, như ngọn đèn đang cháy tự nhiên lại được thêm dầu, (đức tin) sẽ càng thêm hoan hỷ với mức độ vượt trội.
Na kho ahanti bhagavā rājagahaseṭṭhivatthusmiṃ sikkhāpadaṃ paññapesi, tasmā ‘‘na kho aha’’ntiādimāha.
The Blessed One laid down the training rule (sikkhāpada) regarding "Na kho ahaṃ" (I would not indeed...) in the story of the Rajagaha millionaire; therefore, He said, "Na kho ahaṃ" and so on.
Na kho ahaṃ (Ta không) — Đức Thế Tôn đã ban hành giới luật trong câu chuyện về trưởng giả Rājagaha, vì vậy Ngài đã nói lời mở đầu "Na kho ahaṃ" (Ta không...).
482. Na dhaṃsemīti na guṇavināsanena dhaṃsemi, sīlabhedaṃ pāpetvā anupubbena uccaṭṭhānato otārento nīcaṭṭhāne na ṭhapemi, atha kho ahaṃ buddhasāsanassa vuddhiṃ paccāsīsanto kathemīti dasseti.
482. Na dhaṃsemi means, "I do not destroy by annihilating qualities; I do not cause one to break precepts and gradually pull them down from a high position to place them in a low position. But rather, I speak, longing for the growth of the Buddha's dispensation." This is what it shows.
482. Na dhaṃsemi (Ta không hủy hoại) có nghĩa là ta không hủy hoại bằng cách phá hoại phẩm hạnh, ta không làm cho giới bị phá vỡ rồi dần dần kéo xuống từ địa vị cao mà đặt vào địa vị thấp. Thay vào đó, ta nói vì mong muốn sự phát triển của giáo pháp của Đức Phật.
Tatiyampi khoti yāvatatiyaṃ buddhānaṃ kathaṃ paṭibāhitvā kathetuṃ visahanto nāma natthi.
Tatiyampi kho means that there is no one who dares to refute the words of the Buddhas three times over.
Tatiyampi kho (Lần thứ ba nữa) có nghĩa là không có ai dám cãi lời Đức Phật mà nói đến ba lần.
Ayaṃ pana bhagavatā saddhiṃ vissāsiko vissāsaṃ vaḍḍhetvā vallabho hutvā atthakāmosmīti tikkhattuṃ kathesi.
But this lay follower, being intimate with the Blessed One, increased his intimacy and, becoming cherished, spoke three times, thinking, "I am one who desires welfare."
Nhưng vị cư sĩ này, vì có sự thân thiết với Đức Thế Tôn, đã tăng thêm lòng tin cậy và trở nên thân cận, nghĩ rằng "Ta là người mong cầu lợi ích", nên đã nói ba lần.
483-484. Atha bhagavā ayaṃ upāsako mayi paṭibāhantepi punappunaṃ yācatiyeva.
483-484. Then the Blessed One, thinking, "This lay follower keeps asking again and again even when I refuse him.
483-484. Bấy giờ, Đức Thế Tôn nghĩ: “Vị cư sĩ này, dù ta từ chối, vẫn cứ cầu xin mãi.
‘‘Handassa pāṭihāriyakaraṇe ādīnavaṃ dassemī’’ti cintetvā ‘‘tīṇi kho’’tiādimāha.
Let me show him the danger in performing miracles," said, "There are, indeed, three," and so on.
Vậy ta hãy chỉ cho anh ta thấy sự nguy hiểm trong việc thực hiện thần thông”. Ngài bèn nói lời mở đầu: “Tīṇi kho” (Có ba điều...).
Tattha amāhaṃ bhikkhunti amuṃ ahaṃ bhikkhuṃ.
Therein, amāhaṃ bhikkhu means "that monk."
Trong đó, amāhaṃ bhikkhu (ta, này Tỳ-kheo) là vị Tỳ-kheo đó.
Gandhārīti gandhārena nāma isinā katā, gandhāraraṭṭhe vā uppannā vijjā.
Gandhārī means the knowledge (vijjā) made by a sage named Gandhāra, or knowledge originated in the Gandhāra country.
Gandhārī là một loại thần thông do vị đạo sĩ tên Gandhāra tạo ra, hoặc một loại thần thông phát sinh ở xứ Gandhāra.
Tattha kira bahū isayo vasiṃsu, tesu ekena katā vijjāti adhippāyo.
The intention is that many sages dwelled there, and one of them created this knowledge.
Ý nghĩa là: ở đó có nhiều đạo sĩ cư trú, và một trong số họ đã tạo ra thần thông này.
Aṭṭīyāmīti aṭṭo pīḷito viya homi.
Aṭṭīyāmī means "I become as if afflicted" or "I am distressed."
Aṭṭīyāmi (Ta cảm thấy khó chịu) là ta cảm thấy như bị áp bức, bị hành hạ.
Harāyāmīti lajjāmi.
Harāyāmī means "I am ashamed."
Harāyāmi (Ta xấu hổ) là ta cảm thấy xấu hổ.
Jigucchāmīti gūthaṃ disvā viya jigucchaṃ uppādemi.
Jigucchāmī means "I feel disgust as if seeing excrement."
Jigucchāmi (Ta ghê tởm) là ta phát sinh sự ghê tởm như khi nhìn thấy phân.
485. Parasattānanti aññesaṃ sattānaṃ.
485. Parasattānaṃ means "of other beings."
485. Parasattānaṃ (của những chúng sinh khác) là của những chúng sinh khác.
Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ.
The second is a synonym for the same.
Câu thứ hai là đồng nghĩa với câu đó.
Ādisatīti katheti.
Ādisatī means "He declares."
Ādisati (chỉ ra) là nói ra.
Cetasikanti somanassadomanassaṃ adhippetaṃ.
Cetasikaṃ intends joy and sorrow.
Cetasikaṃ (tâm sở) là ý chỉ sự hoan hỷ hay ưu phiền.
Evampi te manoti evaṃ tava mano somanassito vā domanassito vā kāmavitakkādisampayutto vā.
Evampi te mano means, "Thus your mind is either joyful or sorrowful, or associated with thoughts of sensual desire and so on."
Evampi te mano (tâm của ngươi như vậy) là tâm của ngươi hoan hỷ hay ưu phiền, hoặc liên hệ đến các dục tầm, v.v.
Dutiyaṃ tasseva vevacanaṃ.
The second is a synonym for the same.
Câu thứ hai là đồng nghĩa với câu đó.
Itipi te cittanti iti tava cittaṃ, idañcidañca atthaṃ cintayamānaṃ pavattatīti attho.
Itipi te cittaṃ means, "Thus your mind, with this and that meaning, thinking, proceeds."
Itipi te cittaṃ (tâm của ngươi như vậy) có nghĩa là tâm của ngươi vận hành, suy nghĩ điều này điều kia.
Maṇikā nāma vijjāti cintāmaṇīti evaṃ laddhanāmā loke ekā vijjā atthi.
Maṇikā nāma vijjā means, "There is a certain knowledge in the world known as cintāmaṇī (wish-fulfilling gem)."
Maṇikā nāma vijjā (loại thần thông tên Maṇikā) là có một loại thần thông trên thế gian này được gọi là Cintāmaṇi.
Tāya paresaṃ cittaṃ jānātīti dīpeti.
By that, one knows the minds of others, as it shows.
Điều đó cho thấy rằng nhờ nó mà người ta biết được tâm của người khác.
486. Evaṃ vitakkethāti nekkhammavitakkādayo evaṃ pavattentā vitakketha.
486. Evaṃ vitakkethā means, "Thus, contemplating thoughts of renunciation and so on, you should contemplate."
486. Evaṃ vitakkethā (hãy suy nghĩ như vậy) là hãy suy nghĩ, vận hành các tầm như xuất ly tầm, v.v., như vậy.
Mā evaṃ vitakkayitthāti evaṃ kāmavitakkādayo pavattentā mā vitakkayittha.
Mā evaṃ vitakkayitthā means, "Do not contemplate thoughts of sensual desire and so on in this manner."
Mā evaṃ vitakkayitthā (đừng suy nghĩ như vậy) là đừng suy nghĩ, vận hành các dục tầm, v.v., như vậy.
Evaṃ manasi karothāti evaṃ aniccasaññameva, dukkhasaññādīsu vā aññataraṃ manasi karotha.
Evaṃ manasi karothā means, "Thus, pay attention to the perception of impermanence, or any other among the perceptions of suffering and so on."
Evaṃ manasi karothā (hãy tác ý như vậy) là hãy tác ý về vô thường tưởng, hoặc một trong các khổ tưởng, v.v., như vậy.
Mā evanti ‘‘nicca’’ntiādinā nayena mā manasi karittha.
Mā evaṃ means, "Do not pay attention in a way that suggests 'permanent' and so on."
Mā evaṃ (đừng như vậy) là đừng tác ý theo cách "thường còn", v.v.
Idanti idaṃ pañcakāmaguṇikarāgaṃ pajahatha.
Idaṃ means, "Abandon this attachment to the five strands of sensual pleasure."
Idaṃ (điều này) là hãy từ bỏ dục ái liên quan đến năm dục công đức này.
Idaṃ upasampajjāti idaṃ catumaggaphalappabhedaṃ lokuttaradhammameva upasampajja pāpuṇitvā nipphādetvā viharatha.
Idaṃ upasampajjā means, "Attain this supramundane Dhamma, which consists of the four paths and their fruits, accomplish it, and dwell therein."
Idaṃ upasampajjā (đạt đến điều này) là hãy đạt đến, thành tựu và an trú trong chính pháp siêu thế này, bao gồm bốn đạo và bốn quả.
Iti bhagavā iddhividhaṃ iddhipāṭihāriyanti dasseti, parassa cittaṃ ñatvā kathanaṃ ādesanāpāṭihāriyanti.
Thus, the Blessed One shows the supernormal power (iddhividha) as the miracle of supernormal power (iddhipāṭihāriya), and the declaration after knowing another's mind as the miracle of mind-reading (ādesanāpāṭihāriya).
Vì vậy, Đức Thế Tôn chỉ ra rằng thần thông biến hóa là iddhipāṭihāriya, việc biết tâm người khác rồi nói ra là ādesanāpāṭihāriya.
Sāvakānañca buddhānañca satataṃ dhammadesanā anusāsanīpāṭihāriyanti.
And the constant teaching of the Dhamma by disciples and Buddhas is the miracle of instruction (anusāsanīpāṭihāriya).
Và việc thường xuyên thuyết pháp cho các đệ tử và chư Phật là anusāsanīpāṭihāriya.
Tattha iddhipāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyaṃ mahāmoggallānassa āciṇṇaṃ, ādesanāpāṭihāriyena anusāsanīpāṭihāriyaṃ dhammasenāpatissa.
Among these, the miracle of instruction of Mahāmoggallāna was through the miracle of supernormal power, and that of the General of the Dhamma (Dhammasenāpati) was through the miracle of mind-reading.
Trong đó, thần thông biến hóa (iddhipāṭihāriya) và giáo hóa (anusāsanīpāṭihāriya) là những gì Đại Mục Kiền Liên thường thực hành; thần thông đọc tâm (ādesanāpāṭihāriya) và giáo hóa (anusāsanīpāṭihāriya) là của Pháp Tướng quân.
Devadatte saṃghaṃ bhinditvā pañca bhikkhusatāni gahetvā gayāsīse buddhalīḷāya tesaṃ dhammaṃ desante hi bhagavatā pesitesu dvīsu aggasāvakesu dhammasenāpati tesaṃ cittācāraṃ ñatvā dhammaṃ desesi, therassa dhammadesanaṃ sutvā pañcasatā bhikkhū sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
When Devadatta broke the Sangha, took five hundred bhikkhus, and was teaching them Dhamma at Gayā Sīsa in the manner of a Buddha, the two chief disciples sent by the Blessed One, the General of the Dhamma, knowing their mental inclinations, taught the Dhamma, and hearing the thera's Dhamma teaching, the five hundred bhikkhus became established in the fruit of stream-entry.
Khi Devadatta phá hòa hợp Tăng, dẫn năm trăm Tỳ-kheo đến Gayāsīsa và thuyết pháp cho họ với phong thái của một vị Phật, hai vị Đại Đệ tử được Đức Thế Tôn phái đi. Pháp Tướng quân đã biết được tâm hành của họ và thuyết pháp. Sau khi nghe Pháp Tướng quân thuyết pháp, năm trăm Tỳ-kheo đã an trú vào quả Dự Lưu.
Atha nesaṃ mahāmoggallāno vikubbanaṃ dassetvā dassetvā dhammaṃ desesi, taṃ sutvā sabbe arahattaphale patiṭṭhahiṃsu.
Then Mahāmoggallāna, showing various transformations, taught them the Dhamma, and hearing that, all of them became established in the fruit of arahantship.
Sau đó, Đại Mục Kiền Liên đã biểu diễn nhiều thần thông rồi thuyết pháp. Nghe xong, tất cả đều an trú vào quả A-la-hán.
Atha dvepi mahānāgā pañca bhikkhusatāni gahetvā vehāsaṃ abbhuggantvā veḷuvanamevāgamiṃsu.
Then both great nāgas, taking the five hundred bhikkhus, ascended into the air and came back to Veḷuvana.
Rồi cả hai vị Đại Long Tượng cùng năm trăm Tỳ-kheo bay lên không trung và trở về Veḷuvana.
Anusāsanīpāṭihāriyaṃ pana buddhānaṃ satataṃ dhammadesanā, tesu iddhipāṭihāriyaādesanāpāṭihāriyāni saupārambhāni sadosāni, addhānaṃ na tiṭṭhanti, addhānaṃ atiṭṭhanato na niyyanti.
However, the miracle of instruction is the constant teaching of the Dhamma by the Buddhas. Among these, the miracles of supernormal power and mind-reading are blameworthy and faulty; they do not endure for long, and because they do not endure for long, they do not lead to liberation.
Tuy nhiên, thần thông giáo hóa (anusāsanīpāṭihāriya) là việc chư Phật thường xuyên thuyết pháp. Trong số đó, thần thông biến hóa (iddhipāṭihāriya) và thần thông đọc tâm (ādesanāpāṭihāriya) đều có lỗi, có khuyết điểm, không tồn tại lâu dài, và vì không tồn tại lâu dài nên không dẫn đến giải thoát.
Anusāsanīpāṭihāriyaṃ anupārambhaṃ niddosaṃ, addhānaṃ tiṭṭhati, addhānaṃ tiṭṭhanato niyyāti.
The miracle of instruction is blameless and faultless; it endures for long, and because it endures for long, it leads to liberation.
Thần thông giáo hóa (anusāsanīpāṭihāriya) thì không có lỗi, không có khuyết điểm, tồn tại lâu dài, và vì tồn tại lâu dài nên dẫn đến giải thoát.
Tasmā bhagavā iddhipāṭihāriyañca ādesanāpāṭihāriyañca garahati, anusāsanīpāṭihāriyaṃyeva pasaṃsati.
Therefore, the Blessed One censures the miracle of supernormal power and the miracle of mind-reading, and only praises the miracle of instruction.
Vì vậy, Đức Thế Tôn chỉ khiển trách thần thông biến hóa và thần thông đọc tâm, mà chỉ tán thán thần thông giáo hóa.
487. Bhūtapubbanti idaṃ kasmā bhagavatā āraddhaṃ.
487. Bhūtapubba (In the past) – Why was this begun by the Blessed One?
487. Bhūtapubba (Xưa kia) — vì sao Đức Thế Tôn lại bắt đầu bằng câu này?
Iddhipāṭihāriyaādesanāpāṭihāriyānaṃ aniyyānikabhāvadassanatthaṃ, anusāsanīpāṭihāriyasseva niyyānikabhāvadassanatthaṃ.
To show the non-liberating nature of the miracles of supernormal power and mind-reading, and to show the liberating nature of the miracle of instruction alone.
Để chỉ ra rằng thần thông biến hóa và thần thông đọc tâm không dẫn đến giải thoát, và chỉ có thần thông giáo hóa mới dẫn đến giải thoát.
Api ca sabbabuddhānaṃ mahābhūtapariyesako nāmeko bhikkhu hotiyeva.
Moreover, there is always one bhikkhu for all Buddhas who investigates the great elements.
Hơn nữa, trong mỗi thời chư Phật đều có một Tỳ-kheo tìm kiếm các đại chủng.
Yo mahābhūte pariyesanto yāva brahmalokā vicaritvā vissajjetāraṃ alabhitvā āgamma buddhameva pucchitvā nikkaṅkho hoti.
This bhikkhu, investigating the great elements, wanders as far as the Brahma world, and failing to find anyone to resolve his query, returns and, asking the Buddha, becomes free from doubt.
Vị ấy đi khắp nơi để tìm kiếm các đại chủng, thậm chí đến tận cõi Phạm thiên, nhưng không tìm được ai có thể giải đáp. Sau khi trở về, vị ấy hỏi Đức Phật và trở nên không còn nghi ngờ.
Tasmā buddhānaṃ mahantabhāvappakāsanatthaṃ, idañca kāraṇaṃ paṭicchannaṃ, atha naṃ vivaṭaṃ katvā desentopi bhagavā ‘‘bhūtapubba’’ntiādimāha.
Therefore, to proclaim the greatness of the Buddhas, and this cause being hidden, the Blessed One, revealing it, said "Bhūtapubba" and so on.
Vì vậy, để tuyên bố sự vĩ đại của chư Phật, và vì lý do này vốn ẩn kín, Đức Thế Tôn đã làm cho nó hiển lộ và thuyết giảng, Ngài đã nói lời mở đầu "Bhūtapubba" (Xưa kia).
488. Devayāniyo maggoti pāṭiyekko devalokagamanamaggo nāma natthi, iddhividhañāṇasseva panetaṃ adhivacanaṃ.
488. Devayāniyo maggo means that there is no specific path to the deva worlds; rather, this is an epithet for the knowledge of supernormal power (iddhividhañāṇa).
488. Devayāniyo maggo (con đường đến cõi trời) — không có một con đường riêng biệt nào để đi đến cõi trời; đây là một tên gọi khác của thần thông trí tuệ.
Tena hesa yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattento devalokaṃ yāti.
By that, one goes to the deva world, exercising control over one's body even as far as the Brahma world.
Nhờ đó, vị ấy có thể đi đến cõi trời bằng thân thể, thậm chí đến tận cõi Phạm thiên, tùy theo ý muốn.
Tasmā ‘‘taṃ devayāniyo maggo’’ti vuttaṃ.
Therefore, it is said, "that is the path to the devas."
Vì vậy, được gọi là "con đường đến cõi trời".
Yena cātumahārājikāti samīpe ṭhitampi bhagavantaṃ apucchitvā dhammatāya codito devatā mahānubhāvāti maññamāno upasaṅkami.
Yena cātumahārājikā means that even though the Blessed One was nearby, the bhikkhu did not ask Him but, urged by the Dhamma, approached the devas, thinking them to be greatly powerful.
Yena cātumahārājikā (nơi chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương) — vị Tỳ-kheo đó, không hỏi Đức Thế Tôn dù Ngài đang ở gần, mà được thúc đẩy bởi lẽ tự nhiên, nghĩ rằng chư Thiên có năng lực lớn, bèn đến gặp họ.
Mayampi kho, bhikkhu, na jānāmāti buddhavisaye pañhaṃ pucchitā devatā na jānanti, tenevamāhaṃsu.
Mayampi kho, bhikkhu, na jānāmā means that the devas, being asked a question belonging to the Buddha's domain, did not know, and therefore spoke thus.
Mayampi kho, bhikkhu, na jānāmā (Này Tỳ-kheo, chúng tôi cũng không biết) — chư Thiên được hỏi về vấn đề thuộc phạm vi hiểu biết của Đức Phật thì không biết, nên họ đã nói như vậy.
Atha kho so bhikkhu ‘‘mama imaṃ pañhaṃ na kathetuṃ na labbhā, sīghaṃ kathethā’’ti tā devatā ajjhottharati, punappunaṃ pucchati, tā ‘‘ajjhottharati no ayaṃ bhikkhu, handa naṃ hatthato mocessāmā’’ti cintetvā ‘‘atthi kho bhikkhu cattāro mahārājāno’’tiādimāhaṃsu.
Then that bhikkhu urged those devas, saying, "You cannot refuse to tell me this question; tell me quickly!" He asked again and again. Those devas, thinking, "This bhikkhu is urging us; come, let us release him from our hands," then said, "There are, bhikkhu, the Four Great Kings," and so on.
Bấy giờ, vị Tỳ-kheo đó nghĩ: "Không thể không nói câu hỏi này của ta, hãy nói nhanh lên!" và thúc ép chư Thiên đó, hỏi đi hỏi lại. Chư Thiên nghĩ: "Vị Tỳ-kheo này đang thúc ép chúng ta, vậy chúng ta hãy thoát khỏi tay ông ta!" và bèn nói: "Này Tỳ-kheo, có bốn vị Đại Thiên Vương..."
Tattha abhikkantatarāti atikkamma kantatarā.
Therein, abhikkantatarā means "more exceedingly pleasing."
Trong đó, abhikkantatarā (ưu việt hơn) là vượt trội hơn, tốt đẹp hơn.
Paṇītatarāti vaṇṇayasaissariyādīhi uttamatarā etena nayena sabbavāresu attho veditabbo.
Paṇītatarā means "more excellent in terms of beauty, fame, power, and so on." The meaning should be understood in this way for all instances.
Paṇītatarā (thù thắng hơn) là cao cấp hơn về sắc đẹp, danh tiếng, quyền lực, v.v. Ý nghĩa này cần được hiểu theo cách tương tự trong tất cả các trường hợp.
491-493. Ayaṃ pana viseso – sakko kira devarājā cintesi ‘‘ayaṃ pañho buddhavisayo, na sakkā aññena vissajjituṃ, ayañca bhikkhu aggiṃ pahāya khajjopanakaṃ dhamanto viya, bheriṃ pahāya udaraṃ vādento viya ca, loke aggapuggalaṃ sammāsambuddhaṃ pahāya devatā pucchanto vicarati, pesemi naṃ satthusantika’’nti.
491-493. This is the distinction: Sakka, the king of devas, thought, "This question is within the Buddha's domain; it cannot be answered by anyone else. And this bhikkhu wanders about, abandoning the foremost person in the world, the Perfectly Enlightened Buddha, and asking devas, just like one who, abandoning fire, blows on a firefly, or abandoning a drum, beats on his stomach. I shall send him to the Teacher's presence."
491-493. Đây là một điểm đặc biệt – Đức Sakka, vua chư Thiên, đã suy nghĩ: “Vấn đề này thuộc phạm vi của Đức Phật, không ai khác có thể giải đáp được. Vị Tỳ-kheo này lại bỏ lửa mà thổi đom đóm, bỏ trống mà gõ bụng, bỏ bậc tối thượng trong thế gian là Đức Chánh Đẳng Giác mà đi hỏi chư Thiên. Ta hãy sai vị ấy đến chỗ Đức Đạo Sư.”
Tato punadeva so cintesi ‘‘sudūrampi gantvā satthu santikeva nikkaṅkho bhavissati.
Then again he thought, "Even if he goes very far, he will still be free from doubt only in the Teacher's presence.
Sau đó, Ngài lại suy nghĩ: “Dù đi rất xa, vị ấy cũng sẽ không còn nghi ngờ gì khi đến chỗ Đức Đạo Sư.
Atthi ceva puggalo nāmesa, thokaṃ tāva āhiṇḍanto kilamatu pacchā jānissatī’’ti.
And there is such a person; let him wander about and get a little tired, then he will know later."
Và cũng có những người như vậy, hãy để vị ấy đi lang thang một chút cho mệt mỏi, sau này sẽ biết.”
Tato taṃ ‘‘ahampi kho’’tiādimāha.
Then he said to him, "I too..." and so forth.
Sau đó, Ngài nói với vị ấy: “Ta cũng vậy,” v.v.
Brahmayāniyopi devayāniyasadisova.
The path to the Brahmā world is also similar to the path to the deva world.
Con đường đến cõi Phạm thiên (Brahmayāniya) cũng giống như con đường đến cõi chư Thiên (Devayāniya).
Devayāniyamaggoti vā brahmayāniyamaggoti vā dhammasetūti vā ekacittakkhaṇikaappanāti vā sanniṭṭhānikacetanāti vā mahaggatacittanti vā abhiññāñāṇanti vā sabbametaṃ iddhividhañāṇasseva nāmaṃ.
Whether it is called "the path to the devas," or "the path to the Brahmās," or "the bridge of Dhamma," or "one-momentaneous appanā," or "resolute volition," or "exalted consciousness," or "supernormal knowledge" (abhiññāñāṇa), all these are names for the knowledge of psychic powers (iddhividhañāṇa).
Con đường đến cõi chư Thiên (Devayāniyamagga) hoặc con đường đến cõi Phạm thiên (Brahmayāniyamagga), hoặc cầu pháp (Dhammasetu), hoặc sự an trú trong một sát-na tâm (Ekacittakkhaṇikaappanā), hoặc ý định quyết định (Sanniṭṭhānikacetanā), hoặc tâm đại hành (Mahaggatacitta), hoặc trí tuệ siêu nhiên (Abhiññāñāṇa) – tất cả những điều này đều là tên gọi của trí tuệ thần thông (Iddhividhañāṇa).
494. Pubbanimittanti āgamanapubbabhāge nimittaṃ sūriyassa udayato aruṇuggaṃ viya.
494. A premonitory sign (pubbanimittaṃ) means a sign appearing before arrival, like the dawn breaking before the sunrise.
494. Dấu hiệu báo trước (Pubbanimitta) là dấu hiệu xuất hiện trước khi đến, giống như bình minh trước khi mặt trời mọc.
Tasmā idāneva brahmā āgamissati, evaṃ mayaṃ jānāmāti dīpayiṃsu.
Therefore, they revealed that "Brahmā will arrive immediately, we know this."
Do đó, họ đã chỉ ra rằng: “Ngay bây giờ Phạm thiên sẽ đến, chúng ta biết điều đó.”
Pāturahosīti pākaṭo ahosi.
Appeared (pāturahosi) means became manifest.
Xuất hiện (Pāturahosī) nghĩa là trở nên rõ ràng.
Atha kho so brahmā tena bhikkhunā puṭṭho attano avisayabhāvaṃ ñatvā sacāhaṃ ‘‘na jānāmī’’ti vakkhāmi, ime maṃ paribhavissanti, atha jānanto viya yaṃ kiñci kathessāmi, ayaṃ me bhikkhu veyyākaraṇena anāraddhacitto vādaṃ āropessati.
Then, that Brahmā, having been questioned by that bhikkhu, knew that it was beyond his scope, and thought: "If I say, 'I don't know,' these* will look down on me. If I speak something as if I know, this bhikkhu will, due to my explanation, become discontented and accuse me."
Rồi Phạm thiên đó, khi được vị Tỳ-kheo kia hỏi, biết rằng đó không phải là phạm vi của mình, suy nghĩ: “Nếu ta nói ‘Ta không biết,’ thì những vị này sẽ khinh thường ta; nếu ta nói bất cứ điều gì như thể ta biết, thì vị Tỳ-kheo này sẽ tranh cãi với ta với tâm không hài lòng với câu trả lời.
‘‘Ahamasmi bhikkhu brahmā’’tiādīni pana me bhaṇantassa na koci vacanaṃ saddahissati.
"But if I say, 'I am Brahmā, bhikkhu,' and so forth, no one will believe my words."
Nhưng nếu ta nói ‘Này Tỳ-kheo, ta là Phạm thiên,’ v.v., thì không ai sẽ tin lời ta.
Yaṃnūnāhaṃ vikkhepaṃ katvā imaṃ bhikkhuṃ satthusantikaṃyeva peseyyanti cintetvā ‘‘ahamasmi bhikkhu brahmā’’tiādimāha.
"What if I create a diversion and send this bhikkhu to the Teacher himself?" Having thought thus, he said, "I am Brahmā, bhikkhu," and so forth.
Sao ta không làm cho vị Tỳ-kheo này bối rối và sai vị ấy đến chỗ Đức Đạo Sư?” – suy nghĩ như vậy, Ngài nói: “Này Tỳ-kheo, ta là Phạm thiên,” v.v.
497. Sakuṇanti kākaṃ vā kulalaṃ vā.
497. A bird means a crow or an osprey.
497. Chim (Sakuṇa) là quạ hoặc diều hâu.
Na kho eso, bhikkhu, pañho evaṃ pucchitabboti idaṃ bhagavā yasmā padesenesa pañho pucchitabbo, ayañca kho bhikkhu anupādinnakepi gahetvā nippadesato pucchati, tasmā paṭisedheti.
'This is not how that question, bhikkhu, should be asked': The Blessed One prohibited it because there is a specific way this question should be asked, but this bhikkhu asks it indiscriminately, even including things that are not clung to.
Này Tỳ-kheo, vấn đề này không nên hỏi như vậy (Na kho eso, bhikkhu, pañho evaṃ pucchitabbo) – Đức Thế Tôn nói điều này vì vấn đề này nên được hỏi theo từng phần, nhưng vị Tỳ-kheo này lại hỏi một cách không phân biệt, kể cả những gì không bị chấp thủ. Do đó, Ngài ngăn cản.
Āciṇṇaṃ kiretaṃ buddhānaṃ, pucchāmūḷhassa janassa pucchāya dosaṃ dassetvā pucchaṃ sikkhāpetvā pucchāvissajjanaṃ.
It is customary for Buddhas to point out the fault in a confused person's questioning, then teach them how to ask, and then answer the question.
Đây là thông lệ của các Đức Phật: chỉ ra lỗi trong câu hỏi của người bối rối, dạy cách hỏi, rồi mới giải đáp câu hỏi.
Pucchituṃ ajānitvā paripucchanto duviññāpayo hoti.
Because one who asks without knowing how to ask is difficult to instruct.
Người hỏi mà không biết cách hỏi thì khó mà hiểu được.
Pañhaṃ sikkhāpento pana ‘‘kattha āpo cā’’tiādimāha.
Then, teaching how to ask the question, he said, "Where do water..." and so forth.
Khi dạy cách hỏi, Ngài nói: “Nước ở đâu,” v.v.
498. Tattha na gādhatīti na patiṭṭhāti, ime cattāro mahābhūtā kiṃ āgamma appatiṭṭhā bhavantīti attho.
There, does not find a footing (na gādhati) means does not become established. The meaning is: dependent on what do these four great elements become unestablished?
498. Ở đây, không an trú (na gādhatī) nghĩa là không đứng vững; ý là, bốn đại này nương vào điều gì mà trở nên không an trú?
Upādinnaṃyeva sandhāya pucchati.
He asks, referring only to what is clung to.
Chỉ hỏi về những gì bị chấp thủ.
Dīghañca rassañcāti saṇṭhānavasena upādārūpaṃ vuttaṃ.
Long and short refers to the derived matter (upādārūpa) in terms of its form.
Dài và ngắn (Dīghañca rassañcā) – hình thể của sắc bị chấp thủ được nói đến.
Aṇuṃ thūlanti khuddakaṃ vā mahantaṃ vā, imināpi upādārūpe vaṇṇamattameva kathitaṃ.
Small and large means tiny or great; by this too, only the appearance of derived matter is stated.
Nhỏ và lớn (Aṇuṃ thūlaṃ) – nhỏ hoặc lớn; điều này cũng chỉ nói về màu sắc của sắc bị chấp thủ.
Subhāsubhanti subhañca asubhañca upādārūpameva kathitaṃ.
Pleasant and unpleasant refers to pleasant and unpleasant derived matter.
Đẹp và xấu (Subhāsubhaṃ) – đẹp và xấu cũng chỉ nói về sắc bị chấp thủ.
Kiṃ pana upādārūpaṃ subhanti asubhanti atthi?
But is there derived matter that is pleasant or unpleasant?
Vậy có sắc bị chấp thủ nào là đẹp hay xấu không?
Iṭṭhāniṭṭhārammaṇaṃ paneva kathitaṃ.
Only desirable and undesirable objects are spoken of.
Chỉ nói về đối tượng khả ái và bất khả ái.
Nāmañca rūpañcāti nāmañca dīghādibhedaṃ rūpañca.
Name and form: name and form, with distinctions like long.
Danh và sắc (Nāmañca rūpañcā) – danh và sắc có các loại như dài, v.v.
Uparujjhatīti nirujjhati, kiṃ āgamma asesametaṃ nappavattatīti.
Ceases (uparujjhati) means perishes. Dependent on what does all this not occur entirely?
Chấm dứt (Uparujjhatī) nghĩa là diệt tận; ý là, nương vào điều gì mà tất cả những điều này không còn diễn tiến nữa?
499. Tattha viññātabbanti viññāṇaṃ nibbānassetaṃ nāmaṃ, tadetaṃ nidassanābhāvato anidassanaṃ. Uppādanto vā vayanto vā ṭhitassa aññathattanto vā etassa natthīti anantaṃ.
499. There, consciousness (viññāṇaṃ), which is to be known, is a name for Nibbāna. It is indiscernible (anidassanaṃ) because it lacks a discernible characteristic. It is infinite (anantaṃ) because it has no arising, no passing away, and no alteration of its established state.
499. Ở đây, Thức (viññāṇa) là Niết-bàn, tên gọi này của Niết-bàn là không thể chỉ rõ (anidassanaṃ) vì không có ví dụ. Nó là vô tận (anantaṃ) vì không có sự sanh, diệt, hay sự thay đổi trạng thái của nó khi nó tồn tại.
Pabhanti panetaṃ kira titthassa nāmaṃ, tañhi papanti etthāti papaṃ, pakārassa pana bhakāro kato.
Pabha is indeed a name for a landing place (tittha), for it is called a "landng place" (papa) because one lands there (etthāti papaṃ); but the letter p has been changed to bh.
Pabha (bờ bến) là tên gọi của một bến nước, vì nơi đó người ta đến (papaṃ), và chữ ‘p’ đã được đổi thành ‘bh’.
Sabbato pabhamassāti sabbatopabhaṃ. Nibbānassa kira yathā mahāsamuddassa yato yato otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ, atitthaṃ nāma natthi.
It is universally accessible (sabbatopabhaṃ) because it has accessible places everywhere. Just as for the great ocean, wherever people wish to descend, that is a landing place, and there is no non-landing place;
Có bến ở khắp mọi nơi (Sabbatopabhaṃ). Giống như đại dương, bất cứ nơi nào người ta muốn xuống, đó đều là một bến, không có nơi nào không phải là bến.
Evameva aṭṭhatiṃsāya kammaṭṭhānesu yena yena mukhena nibbānaṃ otaritukāmā honti, taṃ tadeva titthaṃ, nibbānassa atitthaṃ nāma natthi.
so too for Nibbāna, by whatever gateway people wish to descend among the thirty-eight meditation subjects, that is a landing place, and there is no non-landing place for Nibbāna.
Cũng vậy, trong ba mươi tám đề mục thiền (kammaṭṭhāna), bất cứ con đường nào người ta muốn đi vào Niết-bàn, đó đều là một bến, không có nơi nào không phải là bến của Niết-bàn.
Tena vuttaṃ ‘‘sabbatopabha’’nti.
Therefore, it is said, "universally accessible."
Vì thế, đã nói: “Sabbatopabhaṃ” (có bến ở khắp mọi nơi).
Ettha āpo cāti ettha nibbāne idaṃ nibbānaṃ āgamma sabbametaṃ āpotiādinā nayena vuttaṃ upādinnaka dhammajātaṃ nirujjhati, appavattaṃ hotīti.
'Here water...': Here, in Nibbāna, dependent on this Nibbāna, all these clung-to phenomena, mentioned in the manner of "water," etc., cease, meaning they do not occur.
Ở đây, nước (Ettha āpo cā) – Ở đây, trong Niết-bàn, nương vào Niết-bàn này, tất cả các pháp bị chấp thủ được nói đến theo cách “nước,” v.v., đều chấm dứt, không còn diễn tiến nữa.
Idānissa nirujjhanūpāyaṃ dassento ‘‘viññāṇassa nirodhena etthetaṃ uparujjhatī’’ti āha.
Now, showing the means of its cessation, he said, "It ceases here with the cessation of consciousness."
Bây giờ, khi chỉ ra phương pháp chấm dứt của nó, Ngài nói: “Với sự diệt tận của thức (viññāṇa), tất cả những điều này chấm dứt ở đây.”
Tattha viññāṇanti carimakaviññāṇampi abhisaṅkhāraviññāṇampi, carimakaviññāṇassāpi hi nirodhena etthetaṃ uparujjhati.
There, consciousness (viññāṇaṃ) means both the final consciousness and volitional consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa). For with the cessation of the final consciousness too, it ceases there.
Ở đây, thức (viññāṇa) có thể là thức cuối cùng (carimakaviññāṇa) hoặc thức hữu vi (abhisaṅkhāraviññāṇa); vì với sự diệt tận của thức cuối cùng, tất cả những điều này chấm dứt ở đây.
Vijjhātadīpasikhā viya apaṇṇattikabhāvaṃ yāti.
It becomes unapprehensible, like a extinguished lamp flame.
Nó đạt đến trạng thái không thể nhận biết được, giống như ngọn đèn đã tắt.
Abhisaṅkhāraviññāṇassāpi anuppādanirodhena anuppādavasena uparujjhati.
With the non-arising cessation of volitional consciousness too, it ceases in the way of non-arising.
Với sự diệt tận không sanh khởi của thức hữu vi, nó chấm dứt theo cách không sanh khởi.
Yathāha ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena ṭhapetvā sattabhave anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca etthete nirujjhantī’’ti sabbaṃ cūḷaniddese vuttanayeneva veditabbaṃ.
As it is said, "With the cessation of volitional consciousness through the stream-entry path-knowledge, apart from seven existences, name and form that would arise in the beginningless saṃsāra cease here." All this should be understood in the manner stated in the Cūḷaniddesa.
Như đã nói: “Với sự diệt tận của thức hữu vi bằng đạo trí Nhập Lưu (Sotāpattimaggañāṇa), danh và sắc đã sanh khởi trong vô lượng luân hồi (saṃsāra) ngoại trừ bảy kiếp, tất cả những điều này diệt tận ở đây” – tất cả nên được hiểu theo cách đã nói trong Cūḷaniddesa.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở mọi nơi.
501. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesūti lohiccasuttaṃ.
501. Thus have I heard... (evaṃ me sutaṃ)... among the Kosalans is the Lohicca Sutta.
501. Tôi nghe như vầy... v.v... ở xứ Kosala là Kinh Lohicca.
Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā.
Herein is the explanation of the non-evident words.
Đây là lời giải thích các từ khó hiểu ở đó.
Sālavatikāti tassa gāmassa nāmaṃ, so kira vatiyā viya samantato sālapantiyā parikkhitto.
Sālavatikā is the name of that village; it was surrounded by a row of sāla trees, as if by a fence.
Sālavatikā là tên của ngôi làng đó, vì nó được bao quanh bởi một hàng cây sāla như một hàng rào.
Tasmā sālavatikāti vuccati.
Therefore it is called Sālavatikā.
Vì vậy, nó được gọi là Sālavatikā.
Lohiccoti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ.
Lohicca is the name of that brāhmaṇa.
Lohicca là tên của vị Bà-la-môn đó.
502-503. Pāpakanti parānukampā virahitattā lāmakaṃ, na pana ucchedasassatānaṃ aññataraṃ.
502-503. Evil (pāpakaṃ) means bad because it is devoid of compassion for others, but it is not one of the annihilationist or eternalist views.
502-503. Ác (Pāpaka) là thấp kém vì thiếu lòng từ bi đối với người khác, chứ không phải là một trong những quan điểm đoạn kiến hay thường kiến.
Uppannaṃ hotīti jātaṃ hoti, na kevalañca citte jātamattameva.
Arisen (uppannaṃ hoti) means born. And it is not merely born in the mind.
Đã sanh khởi (Uppannaṃ hotī) nghĩa là đã phát sinh, không chỉ đơn thuần là đã sanh khởi trong tâm.
So kira tassa vasena parisamajjhepi evaṃ bhāsatiyeva.
Indeed, he speaks in this way even in the midst of an assembly, by means of that thought.
Vị ấy, vì điều đó, thậm chí còn nói như vậy giữa hội chúng.
Kiñhi paro parassāti paro yo anusāsīyati, so tassa anusāsakassa kiṃ karissati.
'What would another do for another?' (kiñhi paro parassā) means what would the other, who is to be instructed, do for that instructor?
Người khác sẽ làm gì cho người khác? (Kiñhi paro parassā) nghĩa là người khác, tức là người được giáo huấn, sẽ làm gì cho người giáo huấn đó?
Attanā paṭiladdhaṃ kusalaṃ dhammaṃ attanāva sakkatvā garuṃ katvā vihātabbanti vadati.
He says that one should honor and revere the wholesome Dhamma one has attained oneself and dwell in it.
Vị ấy nói rằng người ta nên tôn trọng và quý trọng những thiện pháp mà mình đã đạt được và sống theo chúng.
504-407. Rosikaṃ nhāpitaṃ āmantesīti rosikāti evaṃ itthiliṅgavasena laddhanāmaṃ nhāpitaṃ āmantesi.
504-407. 'He addressed Rosikā, the barber': He addressed the barber named Rosikā, in the feminine gender.
504-407. Gọi người thợ cắt tóc tên Rosikā (Rosikaṃ nhāpitaṃ āmantesī) nghĩa là gọi người thợ cắt tóc có tên Rosikā theo giống cái.
So kira bhagavato āgamanaṃ sutvā cintesi – ‘‘vihāraṃ gantvā diṭṭhaṃ nāmaṃ bhāro, gehaṃ pana āṇāpetvā passissāmi ceva yathāsatti ca āgantukabhikkhaṃ dassāmī’’ti, tasmā evaṃ nhāpitaṃ āmantesi.
It is said that he, upon hearing of the Blessed One's arrival, thought: "Going to the monastery to see him would be a burden. I will invite him to my house to see him, and I will give alms to the arriving bhikkhu as much as I am able." Therefore, he addressed the barber in this way.
Ông ấy, nghe tin Đức Thế Tôn đến, đã suy nghĩ – “Nếu đến tinh xá để gặp thì thật là phiền phức, nhưng nếu mời về nhà thì ta có thể gặp Ngài và cũng có thể cúng dường vật thực cho các vị Tỳ-kheo khách tùy theo khả năng của mình.” Do đó, ông đã mời người thợ cạo như vậy.
508. Piṭṭhito piṭṭhitoti kathāphāsukatthaṃ pacchato pacchato anubandho hoti.
508. Piṭṭhito piṭṭhito means following behind for the sake of ease in conversation.
508. Piṭṭhito piṭṭhito có nghĩa là theo sau, theo sau vì lợi ích của cuộc trò chuyện.
Vivecetūti vimocetu, taṃ diṭṭhigataṃ vinodetūti vadati.
Vivecetū means "to release," "to dispel that wrong view," so he says.
Vivecetū có nghĩa là hãy giải thoát, hãy loại bỏ tà kiến đó.
Ayaṃ kira upāsako lohiccassa brāhmaṇassa piyasahāyako.
This lay follower, it is said, was a dear friend of the brahmin Lohicca.
Vị cận sự nam này là bạn thân của Bà-la-môn Lohicca.
Tasmā tassa atthakāmatāya evamāha.
Therefore, out of concern for his welfare, he spoke thus.
Vì vậy, vì muốn lợi ích cho ông ta, ông ấy đã nói như vậy.
Appeva nāma siyāti ettha paṭhamavacanena bhagavā gajjati, dutiyavacanena anugajjati.
Here, with the first utterance of appeva nāma siyā, the Blessed One roars; with the second utterance, He roars again.
Ở đây, với Appeva nāma siyā, Đức Thế Tôn rống lên với lời nói đầu tiên, và rống lại với lời nói thứ hai.
Ayaṃ kirettha adhippāyo – rosike etadatthameva mayā cattāri asaṅkhyeyyāni.
This is the intention here: "O Rosika, it was for this very purpose that I completed the perfections by performing various difficult deeds over four incalculable aeons
Ý nghĩa ở đây là: “Này Rosika, chỉ vì mục đích này mà Ta đã hoàn thành các ba-la-mật bằng cách thực hiện vô số việc khó khăn trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Kappasatasahassañca vividhāni dukkarāni karontena pāramiyo pūritā, etadatthameva sabbaññutaññāṇaṃ paṭividdhaṃ, na me lohiccassa diṭṭhigataṃ bhindituṃ bhāroti, imamatthaṃ dassento paṭhamavacanena bhagavā gajjati.
and a hundred thousand eons; it was for this very purpose that I attained omniscience. It is no burden for me to break Lohicca's wrong view." Thus, showing this meaning, the Blessed One roars with the first utterance.
Chỉ vì mục đích này mà Ta đã chứng đắc Nhất thiết trí. Việc phá vỡ tà kiến của Lohicca không phải là gánh nặng đối với Ta,” – Đức Thế Tôn rống lên với lời nói đầu tiên, thể hiện ý nghĩa này.
Kevalaṃ rosike lohiccassa mama santike āgamanaṃ vā nisajjā vā allāpasallāpo vā hotu, sacepi lohiccasadisānaṃ satasahassassa kaṅkhā hoti, paṭibalo ahaṃ vinodetuṃ lohiccassa pana ekassa diṭṭhivinodane mayhaṃ ko bhāroti imamatthaṃ dassento dutiyavacanena bhagavā anugajjatīti veditabbo.
"O Rosika, let Lohicca simply come to me, sit with me, or converse with me. Even if a hundred thousand people like Lohicca have doubts, I am capable of dispelling them. What burden is it for me to dispel the wrong view of just one Lohicca?" Thus, showing this meaning, the Blessed One roars again with the second utterance, it should be understood.
“Này Rosika, chỉ cần Lohicca đến gặp Ta, ngồi xuống hay trò chuyện với Ta. Dù cho một trăm ngàn người giống như Lohicca có nghi ngờ, Ta vẫn có khả năng loại bỏ chúng. Vậy việc loại bỏ tà kiến của một Lohicca thì có gì là gánh nặng đối với Ta?” – Đức Thế Tôn rống lại với lời nói thứ hai, thể hiện ý nghĩa này, nên cần được hiểu như vậy.
509. Samudayasañjātīti samudayassa sañjāti bhoguppādo, tato uṭṭhitaṃ dhanadhaññanti attho.
509. Samudayasañjātī means the generation of accumulation, the arising of wealth; it means the wealth and grain that arises from it.
509. Samudayasañjāti có nghĩa là sự phát sinh của sự tích lũy, tức là sự phát sinh của tài sản, ý nói tiền bạc và ngũ cốc phát sinh từ đó.
Ye taṃ upajīvantīti ye ñātiparijanadāsakammakarādayo janā taṃ nissāya jīvanti.
Ye taṃ upajīvanti means those people—relatives, attendants, servants, and laborers—who depend on him for their livelihood.
Ye taṃ upajīvanti có nghĩa là những người như bà con, tùy tùng, nô lệ, người làm công, v.v., sống nhờ vào ông ta.
Antarāyakaroti lābhantarāyakaro.
Antarāyakaro means one who causes an obstacle to gain.
Antarāyakaro có nghĩa là người gây trở ngại cho lợi lộc.
Hitānukampīti ettha hitanti vuḍḍhi.
In hitānukampī, hita means prosperity.
Ở đây, hita trong hitānukampī có nghĩa là sự tăng trưởng.
Anukampatīti anukampī, icchatīti attho, vuḍḍhiṃ icchati vā no vāti vuttaṃ hoti.
Anukampati means "desires," hence anukampī means "one who desires"; it means, "Does he desire prosperity or not?"
Anukampatī có nghĩa là anukampī, tức là mong muốn, ý nói có mong muốn sự tăng trưởng hay không.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vāti sace sā micchādiṭṭhi sampajjati, niyatā hoti, ekaṃsena niraye nibbattati, no ce, tiracchānayoniyaṃ nibbattatīti attho.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā means that if that wrong view is firmly established, it is fixed; one is definitely reborn in hell. If not, one is reborn in the animal realm.
Nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā có nghĩa là nếu tà kiến đó được thực hiện (trở nên kiên cố), nó sẽ là cố định, chắc chắn sẽ tái sinh vào địa ngục; nếu không, nó sẽ tái sinh vào loài súc sinh.
510-512. Idāni yasmā yathā attano lābhantarāyena sattā saṃvijjanti na tathā paresaṃ, tasmā suṭṭhutaraṃ brāhmaṇaṃ pavecetukāmo ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’ti dutiyaṃ upapattimāha.
510-512. Now, because beings are not as distressed by the obstacle to their own gain as they are by that of others, the Blessed One, wishing to enlighten the brahmin more thoroughly, presents the second reason: "What do you think?"
510-512. Giờ đây, vì chúng sinh lo lắng về sự trở ngại cho lợi lộc của chính mình hơn là của người khác, nên Đức Thế Tôn muốn thuyết phục Bà-la-môn kỹ hơn, Ngài nói lời ví dụ thứ hai: “Ông nghĩ sao?”
Ye cimeti ye ca ime tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā ariyabhūmiṃ okkamituṃ asakkontā kulaputtā dibbā gabbhāti upayogatthe paccattavacanaṃ, dibbe gabbheti attho.
Ye cime means "and those noble sons who, having heard the Tathāgata's teaching of the Dhamma, are unable to enter the noble path," dibbā gabbhā is the accusative case used in the sense of the instrumental; it means "in divine wombs."
Ye cime có nghĩa là những thiện nam tử này, sau khi nghe giáo pháp của Đức Như Lai, không thể bước vào Thánh địa, dibbā gabbhā là cách nói ở vị trí công dụng, ý nói trong thai bào chư thiên.
Dibbā, gabbhāti ca channaṃ devalokānametaṃ adhivacanaṃ.
Dibbā gabbhā is also an appellation for the six realms of devas.
Dibbā gabbhā là tên gọi của sáu cõi trời.
Paripācentīti devalokagāminiṃ paṭipadaṃ pūrayamānā dānaṃ, dadamānā, sīlaṃ rakkhamānā, gandhamālādīhi, pūjaṃ kurumānā bhāvanaṃ bhāvayamānā pācenti vipācenti paripācenti pariṇāmaṃ gamenti.
Paripācenti means, while fulfilling the path leading to the deva realms, giving donations, observing sīla, making offerings with perfumes, garlands, etc., developing meditation—they ripen, bring to maturity, bring to full fruition, lead to a transformation.
Paripācenti có nghĩa là hoàn thiện con đường dẫn đến cõi trời, bằng cách bố thí, giữ giới, cúng dường hương hoa, v.v., tu tập thiền định, họ làm cho chín muồi, làm cho thành tựu, làm cho chuyển hóa.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyāti dibbabhavā nāma devānaṃ vimānāni, tesaṃ nibbattanatthāyāti attho.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyā means "for the arising of divine existences," which are the devas' mansions.
Dibbānaṃ bhavānaṃ abhinibbattiyā có nghĩa là các cõi trời là những cung điện của chư thiên, ý nói để tái sinh vào các cõi đó.
Atha vā dibbā gabbhāti dānādayo puññavisesā.
Alternatively, dibbā gabbhā refers to special merits such as giving.
Hoặc dibbā gabbhā có nghĩa là các công đức đặc biệt như bố thí, v.v.
Dibbā bhavāti devaloke vipākakkhandhā, tesaṃ nibbattanatthāya tāni puññāni karontīti attho.
Dibbā bhavā refers to the resultant aggregates in the deva realms; it means they perform those merits for the arising of these.
Dibbā bhavā có nghĩa là các uẩn quả báo trong cõi trời, ý nói họ thực hiện những công đức đó để tái sinh vào các cõi trời.
Tesaṃ antarāyakaroti tesaṃ maggasampattiphalasampattidibbabhavavisesānaṃ antarāyakaro.
Tesaṃ antarāyakaro means one who causes an obstacle to their attainment of the path, attainment of the fruits, and special divine existences.
Tesaṃ antarāyakaro có nghĩa là người gây trở ngại cho sự thành tựu đạo, thành tựu quả, và các cõi trời đặc biệt đó.
Iti bhagavā ettāvatā aniyamiteneva opammavidhinā yāva bhavaggā uggataṃ brāhmaṇassa mānaṃ bhinditvā idāni codanārahe tayo satthāre dassetuṃ ‘‘tayo kho me, lohiccā’’tiādimāha.
Thus, having broken the brahmin's pride, which had risen to the peak of existence, by this unqualified analogy, the Blessed One now speaks, beginning with "There are these three teachers, Lohicca," to show the three teachers worthy of censure.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã phá vỡ sự kiêu mạn của Bà-la-môn, vốn đã tăng trưởng đến tận cõi Hữu Đỉnh, bằng phương pháp ví dụ không giới hạn này. Giờ đây, để chỉ ra ba vị đạo sư đáng bị quở trách, Ngài nói: “Này Lohicca, có ba vị…” và tiếp theo.
513. Tattha sā codanāti tayo satthāre codentassa codanā.
513. There, sā codanā means the censure of the one who censures the three teachers.
513. Trong đó, sā codanā là lời quở trách người quở trách ba vị đạo sư.
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentīti aññāya ājānanatthāya cittaṃ na upaṭṭhapenti.
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentī means "not setting their minds on understanding."
Na aññā cittaṃ upaṭṭhapentī có nghĩa là không thiết lập tâm để hiểu biết.
Vokkammāti nirantaraṃ tassa sāsanaṃ akatvā tato ukkamitvā vattantīti attho.
Vokkammā means "acting having gone beyond"; that is, not following his teaching continuously, but departing from it and behaving.
Vokkammā có nghĩa là hành động tách rời khỏi giáo pháp của vị đó một cách liên tục, ý nói rời bỏ và hành động.
Osakkantiyā vā ussakkeyyāti paṭikkamantiyā upagaccheyya, anicchantiyā iccheyya, ekāya sampayogaṃ anicchantiyā eko iccheyyāti vuttaṃ hoti.
Osakkantiyā vā ussakkeyyā means "approaching one who is withdrawing, desiring one who does not desire"; it means that one person would desire union with another who does not desire it.
Osakkantiyā vā ussakkeyyā có nghĩa là tiến đến người đang lùi lại, mong muốn người không muốn, ý nói một người mong muốn sự kết hợp với người không muốn.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyāti daṭṭhumpi anicchamānaṃ parammukhiṃ ṭhitaṃ pacchato gantvā āliṅgeyya.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyā means "embracing one who is turned away"; that is, going behind and embracing one who is turned away, not even wishing to be seen.
Parammukhiṃ vā āliṅgeyyā có nghĩa là đi ra phía sau và ôm người đang quay lưng, không muốn nhìn.
Evaṃsampadamidanti imassāpi satthuno ‘‘mama ime sāvakā’’ti sāsanā vokkamma vattamānepi te lobhena anusāsato imaṃ lobhadhammaṃ evaṃsampadameva īdisameva vadāmi.
Evaṃsampadamidaṃ means, concerning this teacher who, even while his disciples act by going beyond his teaching, instructs them out of greed, "I say that this greedy behavior is just like this."
Evaṃsampadamida có nghĩa là ngay cả khi vị đạo sư này nói với lòng tham: “Đây là các đệ tử của ta”, thì ta cũng nói rằng pháp tham này của ông ta giống hệt như vậy.
Iti so evarūpo tava lobhadhammo yena tvaṃ osakkantiyā ussakkanto viya parammukhiṃ āliṅganto viya ahosītipi taṃ codanaṃ arahati.
Thus, "Your greedy behavior, by which you are like one approaching a withdrawing person or embracing one who is turned away, is worthy of that censure."
Vì vậy, pháp tham của ông ta, mà ông ta như thể tiến đến người đang lùi lại, như thể ôm người đang quay lưng, cũng đáng bị quở trách.
Kiñhi paro parassa karissatīti yena dhammena pare anusāsi, attānameva tāva tattha sampādehi, ujuṃ karohi.
Kiñhi paro parassa karissatī means, "That Dhamma by which you instruct others, first establish yourself in it, straighten yourself out."
Kiñhi paro parassa karissatī có nghĩa là: “Ông đã khuyên bảo người khác bằng pháp nào, thì trước hết hãy tự mình thực hành pháp đó, hãy tự mình làm cho ngay thẳng.”
Kiñhi paro parassa karissatīti codanaṃ arahati.
It is worthy of censure, "What indeed will one person do for another?"
Lời nói “Người khác sẽ làm gì cho người khác?” cũng đáng bị quở trách.
516. Na codanārahoti ayañhi yasmā paṭhamameva attānaṃ patirūpe patiṭṭhāpetvā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti.
516. Na codanāraho means "not worthy of censure"; because this one first establishes himself in what is fitting and then teaches the Dhamma to his disciples.
516. Na codanāraho có nghĩa là vị này không đáng bị quở trách, vì ngay từ đầu Ngài đã tự mình an trú trong sự phù hợp và thuyết pháp cho các đệ tử.
Sāvakā cassa assavā hutvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanti, tāya ca paṭipattiyā mahantaṃ visesamadhigacchanti.
And his disciples, being obedient, practice as instructed, and through that practice, they attain a great distinction.
Và các đệ tử của Ngài vâng lời, thực hành theo lời dạy, và nhờ sự thực hành đó mà đạt được những thành tựu vĩ đại.
Tasmā na codanārahoti.
Therefore, he is not worthy of censure.
Do đó, Ngài không đáng bị quở trách.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesūti tevijjasuttaṃ.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesu is the Tevijja Sutta.
518. Evaṃ me sutaṃ…pe… kosalesū là Kinh Tevijja.
Tatrāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā.
Herein is the explanation of the uncommon terms.
Đây là lời giải thích về các từ không rõ nghĩa trong đó.
Manasākaṭanti tassa gāmassa nāmaṃ.
Manasākaṭaṃ is the name of that village.
Manasākaṭa là tên của ngôi làng đó.
Uttarena manasākaṭassāti manasākaṭato avidūre uttarapasse.
Uttarena manasākaṭassa means "to the north of Manasākaṭa, not far from Manasākaṭa."
Uttarena manasākaṭassā có nghĩa là ở phía bắc, không xa Manasākaṭa.
Ambavaneti taruṇaambarukkhasaṇḍe, ramaṇīyo kira so bhūmibhāgo, heṭṭhā rajatapaṭṭasadisā vālikā vippakiṇṇā, upari maṇivitānaṃ viya ghanasākhāpattaṃ ambavanaṃ.
Ambavane means "in a grove of young mango trees." That place was lovely, it is said; silver-plate-like sand was scattered below, and above was a mango grove with dense branches and leaves like a jewel canopy.
Ambavane có nghĩa là trong khu rừng xoài non. Vùng đất đó được cho là đẹp đẽ, dưới chân là cát trải như tấm bạc, phía trên là khu rừng xoài với những cành lá rậm rạp như một mái vòm ngọc.
Tasmiṃ buddhānaṃ anucchavike pavivekasukhe ambavane viharatīti attho.
It means he was dwelling in such a delightful mango grove, suitable for the Buddha's seclusion.
Ý nói Đức Phật an trú trong khu rừng xoài thích hợp cho sự độc cư an lạc của chư Phật.
519. Abhiññātā abhiññātāti kulacārittādisampattiyā tattha tattha paññātā.
519. Abhiññātā abhiññātā means "well-known, well-known," renowned in various places due to their family lineage, conduct, and other accomplishments.
519. Abhiññātā abhiññātā có nghĩa là nổi tiếng ở khắp nơi nhờ sự giàu có về dòng dõi và phong tục, v.v.
Caṅkītiādīni tesaṃ nāmāni.
Caṅkī and so forth are their names.
Caṅkī và các từ khác là tên của họ.
Tattha caṅkī opāsādavāsiko.
Among them, Caṅkī was a resident of Opasāda.
Trong đó, Caṅkī là cư dân của Opāsāda.
Tārukkho icchānaṅgalavāsiko.
Tārukkho was a resident of Icchānaṅgala.
Tārukkho là cư dân của Icchānaṅgala.
Pokkharasātī ukkaṭṭhavāsiko.
Pokkharasāti was an inhabitant of Ukkaṭṭha.
Pokkharasātī là cư dân của Ukkaṭṭhā.
Jāṇusoṇī sāvatthivāsiko.
Jāṇussoṇī was an inhabitant of Sāvatthī.
Jāṇusoṇī là cư dân của Sāvatthī.
Todeyyo tudigāmavāsiko.
Todeyya was an inhabitant of Tudigāma.
Todeyyo là cư dân của làng Tudī.
Aññe cāti aññe ca bahujanā.
And others means many other people.
Aññe cāti là những người khác, nhiều người.
Attano attano nivāsaṭṭhānehi āgantvā mantasajjhāyakaraṇatthaṃ tattha paṭivasanti.
Having come from their respective dwelling places, they resided there for the purpose of reciting their mantras.
Họ đến từ các nơi cư trú của mình để tụng đọc kinh điển và sống ở đó.
Manasākaṭassa kira ramaṇīyatāya te brāhmaṇā tattha nadītīre gehāni kāretvā parikkhipāpetvā aññesaṃ bahūnaṃ pavesanaṃ nivāretvā antarantarā tattha gantvā vasanti.
It is said that due to the pleasantness of Manasākaṭa, those brahmins had houses built there on the riverbank, fenced them off, prevented many others from entering, and occasionally went and stayed there.
Vì Manasākaṭa đẹp đẽ, những vị Bà-la-môn đó đã xây nhà bên bờ sông, bao quanh và ngăn cản nhiều người khác vào, rồi thỉnh thoảng đến đó ở.
520-521. Vāseṭṭhabhāradvājānanti vāseṭṭhassa ca pokkharasātino antevāsikassa, bhāradvājassa ca tārukkhantevāsikassa.
520-521. Of Vāseṭṭha and Bhāradvāja means of Vāseṭṭha, the disciple of Pokkharasāti, and of Bhāradvāja, the disciple of Tārukkha.
520-521. Vāseṭṭhabhāradvājānanti là của Vāseṭṭha, đệ tử của Pokkharasāti, và của Bhāradvāja, đệ tử của Tārukkha.
Ete kira dve jātisampannā tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū ahesuṃ.
It is said that these two, of noble birth, were masters of the three Vedas.
Hai vị này được sinh ra trong dòng dõi cao quý và là bậc thông suốt ba bộ Veda.
Jaṅghavihāranti aticiranisajjapaccayā kilamathavinodanatthāya jaṅghacāraṃ.
Leg-walking refers to walking about to relieve fatigue caused by prolonged sitting.
Jaṅghavihāranti là đi bộ để giải tỏa sự mệt mỏi do ngồi quá lâu.
Te kira divasaṃ sajjhāyaṃ katvā sāyanhe vuṭṭhāya nhānīyasambhāragandhamālateladhotavatthāni gāhāpetvā attano parijanaparivutā nhāyitukāmā nadītīraṃ gantvā rajatapaṭṭavaṇṇe vālikāsaṇḍe aparāparaṃ caṅkamiṃsu.
It is said that having recited their mantras during the day, they would rise in the evening, take their bathing provisions, perfumes, garlands, oils, and clean clothes with their attendants, and wishing to bathe, would go to the riverbank and walk back and forth on the silver-white sandy banks.
Sau khi học kinh điển cả ngày, vào buổi chiều, họ đứng dậy, sai người hầu mang theo đồ tắm, hương hoa, dầu và quần áo sạch, rồi cùng tùy tùng của mình đến bờ sông để tắm, và đi dạo tới lui trên bãi cát trắng như bạc.
Ekaṃ caṅkamantaṃ itaro anucaṅkami, puna itaraṃ itaroti.
One would follow the other who was walking, and then the other would follow the first.
Một người đi dạo, người kia đi theo, rồi người kia đi theo người nọ.
Tena vuttaṃ ‘‘anucaṅkamantānaṃ anuvicarantāna’’nti.
Therefore, it is said, "while following each other, while walking about."
Vì thế, có câu nói: “đi theo và cùng đi dạo.”
Maggāmaggeti magge ca amagge ca.
On the path and off the path means on the path and not on the path.
Maggāmaggeti là trên đường và ngoài đường.
Katamaṃ nu kho paṭipadaṃ pūretvā katamena maggena sakkā sukhaṃ brahmalokaṃ gantunti evaṃ maggāmaggaṃ ārabbha kathaṃ samuṭṭhāpesunti attho.
The meaning is that they initiated a discussion about what practice to fulfill and by what path one could comfortably go to the Brahma-world.
Ý nghĩa là: “Bằng cách hoàn thành con đường nào, bằng cách nào có thể đi đến cõi Phạm thiên một cách an lạc?” Họ đã khởi xướng cuộc đàm luận về con đường và phi lộ như vậy.
Añjasāyanoti ujumaggassetaṃ vevacanaṃ, añjasā vā ujukameva etena āyanti āgacchantīti añjasāyano niyyāniko niyyātīti niyyāyanto niyyāti, gacchanto gacchatīti attho.
Añjasāyano is a synonym for a straight path. It also means that one comes directly and straight by it, hence añjasāyano. Niyyāniko niyyātī means one who goes forth, goes forth; one who proceeds, proceeds.
Añjasāyanoti là một từ đồng nghĩa với con đường thẳng; hoặc là, con đường mà người ta đi thẳng đến, nên gọi là añjasāyano. Niyyāniko niyyātīti có nghĩa là khi đi ra thì đi ra, khi đi thì đi.
Takkarassa brahmasahabyatāyāti yo taṃ maggaṃ karoti paṭipajjati, tassa brahmunā saddhiṃ sahabhāvāya, ekaṭṭhāne pātubhāvāya gacchatīti attho.
For him to be in companionship with Brahmā means for him who practices that path, to be in companionship with Brahmā, to appear in the same place.
Takkarassa brahmasahabyatāyāti có nghĩa là con đường đưa đến sự đồng hành với Phạm thiên, sự xuất hiện cùng một nơi với vị nào thực hành con đường đó.
Yvāyanti yo ayaṃ.
Yvāyaṃ means whoever this is.
Yvāyanti là “người này” hoặc “cái này”.
Akkhātoti kathito dīpito.
Declared means spoken, explained.
Akkhātoti là đã được nói, đã được chỉ rõ.
Brāhmaṇena pokkharasātināti attano ācariyaṃ apadisati.
By the brahmin Pokkharasāti refers to his own teacher.
Brāhmaṇena pokkharasātināti là chỉ vị thầy của mình.
Iti vāseṭṭho sakameva ācariyavādaṃ thometvā paggaṇhitvā vicarati.
Thus, Vāseṭṭha praised and upheld his own teacher's view.
Như vậy, Vāseṭṭha đã tán dương và ủng hộ giáo lý của chính thầy mình khi đi dạo.
Bhāradvājopi sakamevāti.
And Bhāradvāja also upheld his own.
Bhāradvāja cũng làm như vậy với giáo lý của chính mình.
Tena vuttaṃ ‘‘neva kho asakkhi vāseṭṭho’’tiādi.
Therefore, it is said, "Indeed, Vāseṭṭha was not able..." and so on.
Vì vậy, có câu nói: “ neva kho asakkhi vāseṭṭho” (Vāseṭṭha không thể), v.v.
Tato vāseṭṭho ‘‘ubhinnampi amhākaṃ kathā aniyyānikāva, imasmiñca loke maggakusalo nāma bhotā gotamena sadiso natthi, bhavañca gotamo avidūre vasati, so no tulaṃ gahetvā nisinnavāṇijo viya kaṅkhaṃ chindissatī’’ti cintetvā tamatthaṃ bhāradvājassa ārocetvā ubhopi gantvā attano kathaṃ bhagavato ārocesuṃ.
Then Vāseṭṭha thought, "The discussion of both of us is not leading to liberation. And in this world, there is no one skilled in the path like Venerable Gotama. Venerable Gotama lives not far away. He will resolve our doubt, like a merchant sitting with scales." Having thought this, he informed Bhāradvāja of the matter, and both went and related their discussion to the Bhagavā.
Sau đó, Vāseṭṭha suy nghĩ: “Cuộc đàm luận của cả hai chúng ta đều không dẫn đến giải thoát. Trong thế gian này, không có ai sánh bằng Tôn giả Gotama về sự tinh thông con đường. Tôn giả Gotama đang ở không xa. Ngài sẽ giải quyết nghi ngờ của chúng ta như một thương gia ngồi với chiếc cân.” Sau khi báo cho Bhāradvāja về điều đó, cả hai cùng đến và trình bày cuộc đàm luận của mình với Đức Thế Tôn.
Tena vuttaṃ ‘‘atha kho vāseṭṭho…pe… yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā’’ti.
Therefore, it is said, "Then Vāseṭṭha...pe... declared by the brahmin Tārukkha."
Vì thế, có câu nói: “atha kho vāseṭṭho…pe… yvāyaṃ akkhāto brāhmaṇena tārukkhenā”ti (Rồi Vāseṭṭha…v.v… điều đã được vị Bà-la-môn Tārukkha tuyên bố).
524. Maggāmagge, bho gotamāti magge bho gotama amagge ca, ujumagge ca anujumagge cāti attho.
524. On the path and off the path, good Gotama means on the path, good Gotama, and off the path, meaning on the straight path and on the crooked path.
524. Maggāmagge, bho gotamāti có nghĩa là: “Thưa Tôn giả Gotama, về con đường và phi lộ, về con đường thẳng và con đường không thẳng.”
Esa kira ekabrāhmaṇassāpi maggaṃ ‘‘na maggo’’ti na vadati.
It is said that such a brahmin does not call anyone's path "not a path."
Ông ấy không nói rằng con đường của bất kỳ Bà-la-môn nào là “không phải con đường”.
Yathā pana attano ācariyassa maggo ujumaggo, na evaṃ aññesaṃ anujānāti, tasmā tamevatthaṃ dīpento ‘‘kiñcāpi bho gotamā’’tiādimāha.
However, he does not recognize the paths of others as straight paths like his own teacher's path. Therefore, to clarify this very point, he said, "Although, good Gotama," and so on.
Nhưng ông ấy cho rằng con đường của thầy mình là con đường thẳng, không chấp nhận con đường của người khác. Vì vậy, để làm rõ điều đó, ông ấy nói: “kiñcāpi bho gotamā”tiādi (Mặc dù, thưa Tôn giả Gotama), v.v.
Sabbāni tānīti liṅgavipallāsena vadati, sabbe teti vuttaṃ hoti.
All of them is stated with a gender reversal; it means "all of these."
Sabbāni tānīti nói bằng cách đảo ngữ giới tính, có nghĩa là “tất cả những người đó”.
Bahūnīti aṭṭha vā dasa vā.
Many means eight or ten.
Bahūnīti là tám hoặc mười.
Nānāmaggānīti mahantāmahantajaṅghamaggasakaṭamaggādivasena nānāvidhāni sāmantā gāmanadītaḷākakhettādīhi āgantvā gāmaṃ pavisanamaggāni.
Different paths refers to various kinds of paths, such as large or small footpaths and cart tracks, leading from surrounding villages, rivers, lakes, fields, etc., into the village.
Nānāmaggānīti là nhiều loại đường khác nhau, như đường lớn, đường nhỏ, đường xe bò, v.v., những con đường dẫn vào làng từ các làng mạc, sông ngòi, ao hồ, ruộng đồng xung quanh.
527-529. Teva tevijjāti te tevijjā.
527-529. Those three-Veda experts means those who are proficient in the three Vedas.
527-529. Teva tevijjāti là những vị thông hiểu ba Veda đó.
Vakāro āgamasandhimattaṃ.
The letter 'v' is merely a connective particle.
Âm ‘va’ chỉ là một âm nối.
Andhaveṇīti andhapaveṇī, ekena cakkhumatā gahitayaṭṭhiyā koṭiṃ eko andho gaṇhati, taṃ andhaṃ añño taṃ aññoti evaṃ paṇṇāsasaṭṭhi andhā paṭipāṭiyā ghaṭitā andhaveṇīti vuccati.
Blind procession means a line of blind people; one blind person grasps the end of a stick held by one sighted person, another blind person grasps that blind person, and so on. Fifty or sixty blind people linked in sequence are called a blind procession.
Andhaveṇīti là một hàng người mù, một người mù cầm đầu gậy do một người sáng mắt nắm, người mù đó được người mù khác nắm, cứ thế năm mươi, sáu mươi người mù nối tiếp nhau thành một hàng người mù.
Paramparasaṃsattāti aññamaññaṃ laggā, yaṭṭhigāhakenapi cakkhumatā virahitāti attho.
Clinging to each other in succession means clinging to one another, and also lacking a sighted person to hold the stick.
Paramparasaṃsattāti là bám víu vào nhau, ý nói không có người sáng mắt cầm gậy.
Eko kira dhutto andhagaṇaṃ disvā ‘‘asukasmiṃ nāma gāme khajjabhojjaṃ sulabha’’nti ussāhetvā ‘‘tena hi tattha no sāmi nehi, idaṃ nāma te demā’’ti vutte, lañjaṃ gahetvā antarāmagge maggā okkamma mahantaṃ gacchaṃ anuparigantvā purimassa hatthena pacchimassa kacchaṃ gaṇhāpetvā ‘‘kiñci kammaṃ atthi, gacchatha tāva tumhe’’ti vatvā palāyi, te divasampi gantvā maggaṃ avindamānā ‘‘kuhiṃ no cakkhumā, kuhiṃ maggo’’ti paridevitvā maggaṃ avindamānā tattheva mariṃsu.
It is said that a certain rogue, seeing a group of blind people, encouraged them, saying, "In such-and-such a village, food and drink are easily available." When they said, "Then, master, take us there, we will give you this," he took the bribe, went off the path in the middle of the journey, led them around a large thicket, made the last one hold the armpit of the one in front, and saying, "There's some work; you go on for now," he fled. They walked for a day and, not finding the way, lamented, "Where is our sighted guide? Where is the path?" and, not finding the way, they died right there.
Có một kẻ lừa đảo, thấy một nhóm người mù, đã khuyến khích họ rằng: “Ở làng kia có thức ăn ngon dễ kiếm.” Khi họ nói: “Vậy thì, thưa chủ, hãy đưa chúng tôi đến đó, chúng tôi sẽ cho ngài cái này,” hắn nhận hối lộ, rồi giữa đường, hắn rời khỏi con đường chính, đi vòng qua một bụi cây lớn, khiến người phía trước nắm lấy nách người phía sau, rồi nói: “Có việc gì đó, các ngươi cứ đi đi,” rồi bỏ trốn. Họ đi cả ngày mà không tìm thấy đường, than khóc: “Người sáng mắt của chúng ta đâu rồi? Con đường đâu rồi?” và chết ngay tại đó vì không tìm thấy đường.
Te sandhāya vuttaṃ ‘‘paramparasaṃsattā’’ti.
It is with reference to them that it is said, "clinging to each other in succession."
Câu “paramparasaṃsattā”ti là nói về những người đó.
Purimopīti purimesu dasasu brāhmaṇesu ekopi.
The first one means not one of the first ten brahmins.
Purimopīti là một trong mười vị Bà-la-môn đầu tiên.
Majjhimopīti majjhimesu ācariyapācariyesu ekopi.
The middle one means not one of the middle teachers and grand-teachers.
Majjhimopīti là một trong các vị thầy và thầy của thầy ở giữa.
Pacchimopīti idāni tevijjesu brāhmaṇesu ekopi.
The last one means not one of the current three-Veda brahmins.
Pacchimopīti là một trong các vị Bà-la-môn thông hiểu ba Veda hiện tại.
Hassakaññevāti hasitabbameva.
Indeed, it is laughable means indeed, it is to be laughed at.
Hassakaññevāti là điều đáng cười.
Nāmakaññevāti lāmakaṃyeva.
Indeed, it is wretched means indeed, it is worthless.
Nāmakaññevāti là điều tầm thường.
Tadetaṃ atthābhāvena rittakaṃ, rittakattāyeva tucchakaṃ. Idāni brahmaloko tāva tiṭṭhatu, yo tevijjehi na diṭṭhapubbova.
This, being without substance, is empty; being empty, it is hollow. Now, let the Brahma-world be, which has never been seen by the three-Veda experts.
Điều đó, vì không có ý nghĩa, nên là rỗng không (rittakaṃ); vì rỗng không, nên là vô nghĩa (tucchakaṃ). Bây giờ, hãy tạm gác cõi Phạm thiên, mà các vị thông hiểu ba Veda chưa từng thấy.
Yepi candimasūriye tevijjā passanti, tesampi sahabyatāya maggaṃ desetuṃ nappahontīti dassanatthaṃ ‘‘taṃ kiṃ maññasī’’tiādimāha.
Even for the moon and sun, which the three-Veda experts see, to show the path to companionship with them, they are not able. To show this, he said, "What do you think of this?" and so on.
Để chỉ ra rằng ngay cả mặt trăng và mặt trời mà các vị thông hiểu ba Veda nhìn thấy, họ cũng không thể chỉ đường để đồng hành cùng chúng, Ngài nói: “taṃ kiṃ maññasī”tiādi (Ngươi nghĩ sao về điều đó), v.v.
530. Tattha yato candimasūriyā uggacchantīti yasmiṃ kāle uggacchanti.
530. There, when the moon and sun rise means at what time they rise.
530. Ở đó, yato candimasūriyā uggacchantīti là vào thời điểm mặt trăng và mặt trời mọc.
Yattha ca oggacchantīti yasmiṃ kāle atthamenti, uggamanakāle ca atthaṅgamanakāle ca passantīti attho.
And where they set means at what time they set, meaning they see them both at the time of rising and at the time of setting.
Yattha ca oggacchantīti là vào thời điểm mặt trăng và mặt trời lặn, ý nói họ nhìn thấy vào cả lúc mọc và lúc lặn.
Āyācantīti ‘‘udehi bhavaṃ canda, udehi bhavaṃ sūriyā’’ti evaṃ āyācanti.
Implore means to implore, saying, "May the Venerable Moon rise, may the Venerable Sun rise," and so on.
Āyācantīti là cầu xin, như: “Xin mặt trăng mọc lên, xin mặt trời mọc lên.”
Thomayantīti ‘‘sommo cando, parimaṇḍalo cando, sappabho cando’’tiādīni vadantā pasaṃsanti.
Praise means they praise, saying, "The moon is gentle, the moon is round, the moon is radiant," and so on.
Thomayantīti là ca ngợi, nói những lời như: “Mặt trăng hiền lành, mặt trăng tròn vạnh, mặt trăng rực rỡ,” v.v.
Pañjalikāti paggahitaañjalikā.
With clasped hands means with añjali offered.
Pañjalikā nghĩa là người đã chắp tay (làm lễ).
Namassamānāti ‘‘namo namo’’ti vadamānā.
Paying homage means saying, "Homage, homage."
Namassamānā nghĩa là người đang nói ‘‘namo namo’’ (kính lễ, đảnh lễ).