Duṭṭhu caritāni, virūpāni vā caritānīti duccaritāni. Kāyena duccaritaṃ, kāyato vā pavattaṃ duccaritanti kāyaduccaritaṃ. Sesesupi eseva nayo.
Badly done conduct, or corrupt conduct, is misconduct. Misconduct by way of the body, or misconduct proceeding from the body, is bodily misconduct. This same method applies to the others as well.
Các hành vi xấu, hoặc các hành vi sai trái là ác hạnh (duccaritāni). Ác hạnh bằng thân, hoặc ác hạnh phát sinh từ thân là thân ác hạnh (kāyaduccaritaṃ). Đối với các điều còn lại cũng theo cách này.
Suṭṭhu caritāni, sundarāni vā caritānīti sucaritāni. Dvepi cete tikā paṇṇattiyā vā kammapathehi vā kathetabbā.
Well-done conduct, or beautiful conduct, is good conduct. Both of these triads are to be explained either by way of what is laid down or by way of the courses of action.
Các hành vi tốt, hoặc các hành vi đẹp là thiện hạnh (sucaritāni). Cả hai ba pháp này cần được giải thích theo phương diện chế định (paññatti) hoặc theo phương diện nghiệp đạo (kammapatha).
Paññattiyā tāva kāyadvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo kāyaduccaritaṃ. Avītikkamo kāyasucaritaṃ. Vacīdvāre paññattasikkhāpadassa vītikkamo vacīduccaritaṃ, avītikkamo vacīsucaritaṃ. Ubhayattha paññattassa sikkhāpadassa vītikkamova manoduccaritaṃ, avītikkamo manosucaritaṃ. Ayaṃ paṇṇattikathā.
First, by way of what is laid down: the transgression of a training rule laid down in relation to the body door is bodily misconduct. Non-transgression is bodily good conduct. The transgression of a training rule laid down in relation to the speech door is verbal misconduct; non-transgression is verbal good conduct. In both cases, the very transgression of a training rule laid down is mental misconduct; non-transgression is mental good conduct. This is the explanation by way of what is laid down.
Trước hết, theo phương diện chế định, sự vi phạm giới luật đã được chế định qua thân môn là thân ác hạnh. Sự không vi phạm là thân thiện hạnh. Sự vi phạm giới luật đã được chế định qua ngữ môn là ngữ ác hạnh, sự không vi phạm là ngữ thiện hạnh. Sự vi phạm giới luật đã được chế định qua cả hai là ý ác hạnh, sự không vi phạm là ý thiện hạnh. Đây là cách giải thích theo chế định.
Pāṇātipātādayo pana tisso cetanā kāyadvārepi vacīdvārepi uppannā kāyaduccaritaṃ. Catasso musāvādādicetanā vacīduccaritaṃ. Abhijjhā byāpādo micchādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manoduccaritaṃ. Pāṇātipātādīhi viramantassa uppannā tisso cetanāpi viratiyopi kāyasucaritaṃ.
The three volitions such as destroying life, having arisen at the body-door or the speech-door, are bodily misconduct. The four volitions such as false speech are verbal misconduct. The three mental states associated with volition—covetousness, ill will, and wrong view—are mental misconduct. The three volitions or abstinences that arise for one who refrains from destroying life and so on are bodily good conduct.
Còn theo phương diện nghiệp đạo, ba loại tư tâm sở (cetanā) như sát sinh v.v. phát sinh qua thân môn và ngữ môn là thân ác hạnh. Bốn loại tư tâm sở như nói dối v.v. là ngữ ác hạnh. Ba pháp tương ưng với tư tâm sở như tham lam, sân hận, tà kiến là ý ác hạnh. Ba loại tư tâm sở phát sinh khi người ấy tránh xa sát sinh v.v. và các sự tránh xa (virati) cũng là thân thiện hạnh.
Musāvādādīhi viramantassa catasso cetanāpi viratiyopi vacīsucaritaṃ.
For one who refrains from false speech and so on, the four volitions or abstinences are verbal good conduct.
Bốn loại tư tâm sở phát sinh khi người ấy tránh xa nói dối v.v. và các sự tránh xa cũng là ngữ thiện hạnh.
Anabhijjhā abyāpādo sammādiṭṭhīti tayo cetanāsampayuttadhammā manosucaritanti ayaṃ kammapathakathā.
The three mental states associated with volition—non-covetousness, non-ill will, and right view—are mental good conduct. This is the discourse on the courses of action.
Ba pháp tương ưng với tư tâm sở như vô tham, vô sân, chánh kiến là ý thiện hạnh—đây là cách giải thích theo nghiệp đạo.
Kāmapaṭisaṃyutto vitakko kāmavitakko. Byāpādapaṭisaṃyutto vitakko byāpādavitakko. Vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko vihiṃsāvitakko. Tesu dve sattesupi saṅkhāresupi uppajjanti.
Thought connected with sensual desire is sensual thought. Thought connected with ill will is thought of ill will. Thought connected with cruelty is thought of cruelty. Among them, two arise in regard to both beings and formations.
Tầm tương ưng với dục là dục tầm (kāmavitakko). Tầm tương ưng với sân là sân tầm (byāpādavitakko). Tầm tương ưng với hại là hại tầm (vihiṃsāvitakko). Trong số đó, hai tầm đầu phát sinh đối với cả chúng sinh và các pháp hữu vi.
Kāmavitakko hi piye manāpe satte vā saṅkhāre vā vitakkentassa uppajjati.
For sensual thought arises for one thinking of dear, agreeable beings or formations.
Dục tầm phát sinh khi người ấy suy nghĩ về các chúng sinh hoặc các pháp hữu vi khả ái, khả ý.
Byāpādavitakko appiye amanāpe satte vā saṅkhāre vā kujjhitvā olokanakālato paṭṭhāya yāva vināsanā uppajjati.
Thought of ill will arises towards disagreeable, unagreeable beings or formations, from the time of looking with anger up until their destruction.
Sân tầm phát sinh từ lúc người ấy nhìn các chúng sinh hoặc các pháp hữu vi không khả ái, không khả ý với sự phẫn nộ cho đến khi hủy diệt chúng.
Vihiṃsāvitakko saṅkhāresu nuppajjati.
Thought of cruelty does not arise in regard to formations.
Hại tầm không phát sinh đối với các pháp hữu vi.
Saṅkhāro hi dukkhāpetabbo nāma natthi.
For there is no such thing as a formation that can be made to suffer.
Bởi lẽ, không có pháp hữu vi nào có thể bị làm cho đau khổ.
Ime sattā haññantu vā ucchijjantu vā vinassantu vā mā vā ahesunti cintanakāle pana sattesu uppajjati.
But it arises towards beings at the time of thinking, “May these beings be struck, or may they be annihilated, or may they be destroyed, or may they not exist.”
Nhưng khi suy nghĩ ‘‘mong cho những chúng sinh này bị giết, hoặc bị tiêu diệt, hoặc bị hủy hoại, hoặc không tồn tại’’, thì tầm này phát sinh đối với chúng sinh.
Nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko. So asubhapubbabhāge kāmāvacaro hoti.
Thought connected with renunciation is thought of renunciation. In the preliminary phase of contemplating foulness, it is of the sense-sphere.
Tầm tương ưng với xuất ly là xuất ly tầm (nekkhammavitakko). Tầm này thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của pháp bất tịnh.
Asubhajjhāne rūpāvacaro.
In the jhāna of foulness, it is of the fine-material sphere.
Trong thiền bất tịnh, nó thuộc về sắc giới.
Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
At the time of the path and fruition that arise having made that jhāna the basis, it is supramundane.
Khi đạo quả phát sinh dựa trên thiền đó, nó là siêu thế.
Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko. So mettāpubbabhāge kāmāvacaro hoti.
Thought connected with non-ill will is thought of non-ill will. In the preliminary phase of loving-kindness, it is of the sense-sphere.
Tầm tương ưng với vô sân là vô sân tầm (abyāpādavitakko). Tầm này thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của từ bi.
Mettājhāne rūpāvacaro.
In the jhāna of loving-kindness, it is of the fine-material sphere.
Trong thiền từ bi, nó thuộc về sắc giới.
Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
At the time of the path and fruition that arise having made that jhāna the basis, it is supramundane.
Khi đạo quả phát sinh dựa trên thiền đó, nó là siêu thế.
Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko. So karuṇāpubbabhāge kāmāvacaro.
Thought connected with non-cruelty is thought of non-cruelty. In the preliminary phase of compassion, it is of the sense-sphere.
Tầm tương ưng với vô hại là vô hại tầm (avihiṃsāvitakko). Tầm này thuộc về dục giới trong giai đoạn sơ khởi của bi.
Karuṇājhāne rūpāvacaro.
In the jhāna of compassion, it is of the fine-material sphere.
Trong thiền bi, nó thuộc về sắc giới.
Taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā uppannamaggaphalakāle lokuttaro.
At the time of the path and fruition that arise having made that jhāna the basis, it is supramundane.
Khi đạo quả phát sinh dựa trên thiền đó, nó là siêu thế.
Yadā alobho sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti.
When non-greed is the chief, then the other two follow it.
Khi vô tham là chủ yếu, thì hai pháp kia là phụ thuộc.
Yadā mettā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavanti.
When loving-kindness is the chief, then the other two follow it.
Khi từ bi là chủ yếu, thì hai pháp kia là phụ thuộc.
Yadā karuṇā sīsaṃ hoti, tadā itare dve tadanvāyikā bhavantīti.
When compassion is the chief, then the other two follow it.
Khi bi là chủ yếu, thì hai pháp kia là phụ thuộc.
Kāmasaṅkappādayo vuttanayeneva veditabbā.
Sensual intention and so on should be understood in the way that has been stated.
Các tư duy dục v.v. cần được hiểu theo cách đã nói.
Desanāmattameva hetaṃ.
This is merely a way of teaching.
Đây chỉ là sự giảng giải.
Atthato pana kāmavitakkādīnañca kāmasaṅkappādīnañca nānākaraṇaṃ natthi.
In terms of meaning, however, there is no difference between sensual thought, etc., and sensual intention, etc.
Nhưng về ý nghĩa, không có sự khác biệt giữa dục tầm v.v. và dục tư duy v.v.
Kāmadhātuādīsu ‘‘kāmapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo.
Regarding the sense-sphere element, etc.: "Thought, reasoning, wrong resolve connected with sensual desire.
Trong các cõi dục giới (Kāmadhātu) v.v.: "Tư duy (takka), tầm (vitakka) liên quan đến dục (kāma) là tà tư duy (micchāsaṅkappa).
Ayaṃ vuccati kāmadhātu.
This is called the sense-sphere element.
Đây được gọi là dục giới (kāmadhātu).
Sabbepi akusalā dhammā kāmadhātū’’ti ayaṃ kāmadhātu. ‘‘Byāpādapaṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo.
All unwholesome states are the sense-sphere element." This is the sense-sphere element. "Thought, reasoning, wrong resolve connected with ill-will.
Tất cả các pháp bất thiện đều thuộc dục giới (kāmadhātu)." Đây là dục giới (kāmadhātu). "Tư duy (takka), tầm (vitakka) liên quan đến sân hận (byāpāda) là tà tư duy (micchāsaṅkappa).
Ayaṃ vuccati byāpādadhātu.
This is called the ill-will element.
Đây được gọi là sân giới (byāpādadhātu).
Dasasu āghātavatthūsu cittassa āghāto paṭighāto anattamanatā cittassā’’ti ayaṃ byāpādadhātu. ‘‘Vihiṃsā paṭisaṃyutto takko vitakko micchāsaṅkappo.
Hatred, aversion, displeasure of mind in the ten grounds of resentment." This is the ill-will element. "Thought, reasoning, wrong resolve connected with harming.
Sự tức giận (āghāta), sự đối kháng (paṭighāta), sự không vừa lòng (anattamanatā) của tâm trong mười đối tượng gây sân hận (āghātavatthū)." Đây là sân giới (byāpādadhātu). "Tư duy (takka), tầm (vitakka) liên quan đến hại (vihiṃsā) là tà tư duy (micchāsaṅkappa).
Ayaṃ vuccati vihiṃsādhātu.
This is called the harming element.
Đây được gọi là hại giới (vihiṃsādhātu).
Idhekacco pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā rajjuyā vā aññataraññatarena vā satte viheṭhetī’’ti ayaṃ vihiṃsādhātu. Tattha dve kathā sabbasaṅgāhikā ca asambhinnā ca.
Here, some individual harms beings with a hand, or a clod of earth, or a stick, or a weapon, or a rope, or some other thing." This is the harming element. Here there are two interpretations: the all-encompassing and the distinct.
Ở đây, một số người làm hại chúng sinh bằng tay, hoặc bằng cục đất, hoặc bằng gậy, hoặc bằng dao, hoặc bằng dây, hoặc bằng một vật gì khác." Đây là hại giới (vihiṃsādhātu). Ở đây có hai cách giải thích: cách bao gồm tất cả và cách phân biệt rõ ràng.
Tattha kāmadhātuyā gahitāya itarā dve gahitāva honti, tato pana nīharitvā ayaṃ byāpādadhātu ayaṃ vihiṃsādhātūti dassetīti ayaṃ sabbasaṅgāhikakathā nāma.
In the all-encompassing interpretation, when the sense-sphere element is taken, the other two are also taken; but by extracting from it, it shows "this is the ill-will element, this is the harming element." This is called the all-encompassing interpretation.
Trong đó, khi dục giới (kāmadhātu) được đề cập, hai giới kia cũng đã được bao gồm, sau đó mới tách ra và chỉ ra rằng đây là sân giới (byāpādadhātu), đây là hại giới (vihiṃsādhātu). Đây được gọi là cách giải thích bao gồm tất cả.
Kāmadhātuṃ kathento pana bhagavā byāpādadhātuṃ byāpādadhātuṭṭhāne, vihiṃsādhātuṃ vihiṃsādhātuṭṭhāne ṭhapetvā avasesaṃ kāmadhātu nāmāti kathesīti ayaṃ asambhinnakathā nāma.
However, when the Blessed One expounds the sense-sphere element, he places the ill-will element in the place of the ill-will element, and the harming element in the place of the harming element, and then teaches that the remainder is called the sense-sphere element. This is called the distinct interpretation.
Tuy nhiên, khi Thế Tôn giảng về dục giới (kāmadhātu), Ngài đặt sân giới (byāpādadhātu) vào vị trí của sân giới, hại giới (vihiṃsādhātu) vào vị trí của hại giới, và giảng rằng phần còn lại được gọi là dục giới (kāmadhātu). Đây được gọi là cách giải thích phân biệt rõ ràng.
Nekkhammadhātuādīsu ‘‘nekkhammapaṭisaṃyutto takko vitakko sammāsaṅkappo.
Regarding the renunciation element, etc.: "Thought, reasoning, right resolve connected with renunciation.
Trong các giới xuất ly (nekkhammadhātu) v.v.: "Tư duy (takka), tầm (vitakka) liên quan đến xuất ly (nekkhamma) là chánh tư duy (sammāsaṅkappa).
Ayaṃ vuccati nekkhammadhātu.
This is called the renunciation element.
Đây được gọi là xuất ly giới (nekkhammadhātu).
Sabbepi kusalā dhammā nekkhammadhātū’’ti ayaṃ nekkhammadhātu. ‘‘Abyāpādapaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati abyāpādadhātu.
All wholesome states are the renunciation element." This is the renunciation element. "Thought connected with non-ill-will... this is called the non-ill-will element.
Tất cả các pháp thiện đều thuộc xuất ly giới (nekkhammadhātu)." Đây là xuất ly giới (nekkhammadhātu). "Tư duy liên quan đến vô sân (abyāpāda)… v.v… Đây được gọi là vô sân giới (abyāpādadhātu).
Yā sattesu metti…pe… mettācetovimuttī’’ti ayaṃ abyāpādadhātu. ‘‘Avihiṃsāpaṭisaṃyutto takko…pe… ayaṃ vuccati avihiṃsādhātu.
That loving-kindness towards beings... liberation of mind through loving-kindness." This is the non-ill-will element. "Thought connected with non-harming... this is called the non-harming element.
Lòng từ (mettā) đối với chúng sinh… v.v… sự giải thoát tâm bằng lòng từ (mettācetovimutti)." Đây là vô sân giới (abyāpādadhātu). "Tư duy liên quan đến vô hại (avihiṃsā)… v.v… Đây được gọi là vô hại giới (avihiṃsādhātu).
Yā sattesu karuṇā…pe… karuṇācetovimuttī’’ti ayaṃ avihiṃsādhātu. Idhāpi vuttanayeneva dve kathā veditabbā.
That compassion towards beings... liberation of mind through compassion." This is the non-harming element. Here too, two interpretations should be understood in the manner described.
Lòng bi (karuṇā) đối với chúng sinh… v.v… sự giải thoát tâm bằng lòng bi (karuṇācetovimutti)." Đây là vô hại giới (avihiṃsādhātu). Ở đây cũng nên hiểu hai cách giải thích theo phương pháp đã nêu.
Aparāpi tisso dhātuyoti aññāpi suññataṭṭhena tisso dhātuyo.
Also three other elements means three other elements in the sense of emptiness.
Ba giới khác là ba giới khác theo nghĩa trống rỗng (suññata).
Tāsu ‘‘tattha katamā kāmadhātu?
Among these, "What is the sense-sphere element?
Trong đó, "Thế nào là dục giới (kāmadhātu)?
Heṭṭhato avīcinirayaṃ pariyantaṃ karitvā’’ti evaṃ vitthārito kāmabhavo kāmadhātu nāma.
Having made the Avīci hell the lower limit" – thus the elaborated sense-existence is called the sense-sphere element.
Bắt đầu từ địa ngục Vô gián (Avīci) trở xuống." Cõi dục (kāmabhava) được giải thích rộng rãi như vậy được gọi là dục giới (kāmadhātu).
‘‘Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā’’ti evaṃ vitthāritā pana rūpārūpabhavā itarā dve dhātuyo.
"Having made the Brahma-world the lower limit, having made the deities attaining the sphere of infinite space the upper limit" – thus the elaborated form and formless existences are the other two elements.
"Bắt đầu từ cõi Phạm thiên (Brahmaloka) trở xuống, cho đến các vị chư thiên đạt đến cõi Không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana)." Các cõi sắc (rūpabhava) và vô sắc (arūpabhava) được giải thích rộng rãi như vậy là hai giới còn lại.
Dhātuyā āgataṭṭhānamhi hi bhavena paricchinditabbā.
Indeed, where the element is found, it should be delimited by existence.
Trong phần giới (dhātu) được đề cập, cần được xác định bằng cõi (bhava).
Bhavassa āgataṭṭhāne dhātuyā paricchinditabbā.
Where existence is found, it should be delimited by the element.
Trong phần cõi (bhava) được đề cập, cần được xác định bằng giới (dhātu).
Idha bhavena paricchedo kathito.
Here, the delimitation by existence is explained.
Ở đây, sự xác định bằng cõi đã được nói đến.
Rūpadhātuādīsu rūpārūpadhātuyo rūpārūpabhavāyeva.
In the form element, etc., the form and formless elements are precisely the form and formless existences.
Trong các giới sắc (rūpadhātu) v.v., các giới sắc và vô sắc (rūpārūpadhātu) chính là các cõi sắc và vô sắc (rūpārūpabhava).
Nirodhadhātuyā nibbānaṃ kathitaṃ.
Nibbāna is explained by the cessation element.
Niết Bàn được nói đến trong diệt giới (nirodhadhātu).
Kāmataṇhāti pañcakāmaguṇiko rāgo.
Sense-desire craving is lust for the five sense-objects.
Dục ái (kāmataṇhā) là tham (rāga) liên quan đến năm đối tượng dục.
Rūpārūpabhavesu pana rāgo jhānanikantisassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavavasena patthanā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo vibhavataṇhā. Apica ṭhapetvā pacchimaṃ taṇhādvayaṃ sesataṇhā kāmataṇhā nāma.
However, in the form and formless existences, lust accompanied by attachment to jhāna, desire for permanence (eternalism) as an existence, that longing is craving for existence. Lust accompanied by the annihilation view is craving for non-existence. Moreover, excluding the latter two cravings, the remaining craving is called sense-desire craving.
Tuy nhiên, trong các cõi sắc và vô sắc, tham (rāga) liên quan đến sự thích thú (nikanti) trong thiền định (jhāna) và tà kiến thường kiến (sassatadiṭṭhi), sự khao khát theo cõi (bhava) là hữu ái (bhavataṇhā). Tham (rāga) liên quan đến tà kiến đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) là phi hữu ái (vibhavataṇhā). Ngoài ra, trừ hai loại ái cuối cùng, các loại ái còn lại được gọi là dục ái (kāmataṇhā).
Yathāha ‘‘tattha katamā bhavataṇhā?
As it is said: "What, there, is craving for existence?
Như đã nói: "Trong đó, thế nào là hữu ái (bhavataṇhā)?
Bhavadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo.
Lust accompanied by the view of existence, the mind's attachment and lust.
Tham (rāga), sự tham luyến (sārāga), sự tham luyến của tâm (cittassa sārāga) liên quan đến tà kiến thường kiến (bhavadiṭṭhi).
Ayaṃ vuccati bhavataṇhā.
This is called craving for existence.
Đây được gọi là hữu ái (bhavataṇhā).
Tattha katamā vibhavataṇhā?
What, there, is craving for non-existence?
Trong đó, thế nào là phi hữu ái (vibhavataṇhā)?
Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo sārāgo cittassa sārāgo, ayaṃ vuccati vibhavataṇhā.
Lust accompanied by the annihilation view, the mind's attachment and lust; this is called craving for non-existence.
Tham (rāga), sự tham luyến (sārāga), sự tham luyến của tâm (cittassa sārāga) liên quan đến tà kiến đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi). Đây được gọi là phi hữu ái (vibhavataṇhā).
Avasesā taṇhā kāmataṇhā’’ti.
The remaining craving is sense-desire craving."
Ái còn lại là dục ái (kāmataṇhā)."
Puna kāmataṇhādīsu pañcakāmaguṇiko rāgo kāmataṇhā.
Again, among sense-desire craving, etc.: lust for the five sense-objects is sense-desire craving.
Lại nữa, trong dục ái (kāmataṇhā) v.v., tham (rāga) liên quan đến năm đối tượng dục là dục ái (kāmataṇhā).
Rūpārūpabhavesu chandarāgo itarā dve taṇhā.
Desire-and-lust in the form and formless existences are the other two cravings.
Sự tham muốn (chanda-rāga) trong các cõi sắc và vô sắc là hai loại ái còn lại.
Abhidhamme panetā ‘‘kāmadhātupaṭisaṃyutto…pe… arūpadhātupaṭisaṃyutto’’ti evaṃ vitthāritā.
In the Abhidhamma, however, these are elaborated as "connected with the sense-sphere element... connected with the formless element."
Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), chúng được giải thích rộng rãi như: "liên quan đến dục giới (kāmadhātu)… v.v… liên quan đến vô sắc giới (arūpadhātu)."
Iminā vārena kiṃ dasseti?
What does this method show?
Bằng cách này, điều gì được chỉ ra?
Sabbepi tebhūmakā dhammā rajanīyaṭṭhena taṇhāvatthukāti sabbataṇhā kāmataṇhāya pariyādiyitvā tato nīharitvā itarā dve taṇhā dasseti.
All states belonging to the three planes are objects of craving due to their nature of exciting lust, so all craving is subsumed under sense-desire craving, and then the other two cravings are extracted and shown.
Tất cả các pháp ba cõi đều là đối tượng của ái (taṇhāvatthuka) theo nghĩa đáng tham đắm (rajanīya). Do đó, tất cả các ái được bao gồm trong dục ái (kāmataṇhā), sau đó hai loại ái còn lại được tách ra và chỉ ra.
Rūpataṇhādīsu rūpabhave chandarāgo rūpataṇhā. Arūpabhave chandarāgo arūpataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagato rāgo nirodhataṇhā.
Among craving for form, etc.: desire-and-lust in the form existence is craving for form. Desire-and-lust in the formless existence is craving for the formless. Lust accompanied by the annihilation view is craving for cessation.
Trong sắc ái (rūpataṇhā) v.v., sự tham muốn (chanda-rāga) trong cõi sắc là sắc ái (rūpataṇhā). Sự tham muốn (chanda-rāga) trong cõi vô sắc là vô sắc ái (arūpataṇhā). Tham (rāga) liên quan đến tà kiến đoạn kiến (ucchedadiṭṭhi) là diệt ái (nirodhataṇhā).
Saṃyojanattike vaṭṭasmiṃ saṃyojayanti bandhantīti saṃyojanāni. Sati rūpādibhede kāye diṭṭhi, vijjamānā vā kāye diṭṭhīti sakkāyadiṭṭhi. Vicinanto etāya kicchati, na sakkoti sanniṭṭhānaṃ kātunti vicikicchā. Sīlañca vatañca parāmasatīti sīlabbataparāmāso. Atthato pana ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā nayena āgatā vīsativatthukā diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi nāma.
In the triad of fetters, that which fetters, that which binds in the cycle of existence, is fetters (saṃyojanāni). The view that exists in the body, differentiated as form, etc., or the view that exists concerning the body, is identity view (sakkāyadiṭṭhi). That by which one is troubled when investigating, unable to come to a conclusion, is skeptical doubt (vicikicchā). That which clings to moral practices and vows is adherence to rites and rituals (sīlabbataparāmāso). In terms of meaning, however, the view concerning twenty things, as described in phrases like "one regards form as self," is called identity view.
Trong bộ ba kiết sử (saṃyojana), những gì trói buộc (bandhanti), cột chặt (saṃyojayanti) vào luân hồi (vaṭṭa) được gọi là kiết sử (saṃyojanāni). Tà kiến (diṭṭhi) về thân (kāya) có sự phân biệt sắc v.v., hoặc tà kiến hiện hữu trong thân được gọi là thân kiến (sakkāyadiṭṭhi). Do đó mà người ta hoài nghi (kicchati), không thể đưa ra kết luận (sanniṭṭhānaṃ kātuṃ). Đó là hoài nghi (vicikicchā). Chấp thủ giới (sīla) và cấm (vata) được gọi là giới cấm thủ (sīlabbataparāmāso). Tuy nhiên, theo nghĩa thực tế, tà kiến hai mươi loại đối tượng được nói đến theo cách "quan sát sắc là tự ngã" v.v., được gọi là thân kiến (sakkāyadiṭṭhi).
‘‘Satthari kaṅkhatī’’tiādinā nayena āgatā aṭṭhavatthukā vimati vicikicchā nāma.
The indecision concerning eight things, as described in phrases like "one doubts the Teacher," is called skeptical doubt.
Sự hoài nghi (vimati) tám loại đối tượng được nói đến theo cách "hoài nghi về Bậc Đạo Sư (Satthari kaṅkhati)" v.v., được gọi là hoài nghi (vicikicchā).
‘‘Idhekacco sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti sīlaṃ parāmasati, vataṃ parāmasati, sīlabbataṃ parāmasati.
"Here, some individual clings to moral practice, clings to vows, clings to moral practices and vows, believing 'purification is through moral practice, purification is through vows, purification is through moral practices and vows.'
Sự chấp thủ sai lầm (vipariyesaggāho) được nói đến theo cách "Ở đây, một số người chấp thủ giới (sīlaṃ parāmasati), chấp thủ cấm (vataṃ parāmasati), chấp thủ giới cấm (sīlabbataṃ parāmasati) rằng: 'sự thanh tịnh do giới, sự thanh tịnh do cấm, sự thanh tịnh do giới cấm'.
Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigata’’ntiādinā nayena āgato vipariyesaggāho sīlabbataparāmāso nāma.
Such a wrong grasping of what is contrary to reality, as described in phrases like 'such a view is a wrong view,' is called adherence to rites and rituals.
Tà kiến như vậy, quan điểm như vậy" v.v., được gọi là giới cấm thủ (sīlabbataparāmāso).
Tayo āsavāti ettha cirapārivāsiyaṭṭhena vā āsavanaṭṭhena vā āsavā. Tattha ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati avijjāya, ito pubbe avijjā nāhosi, atha pacchā samabhavī’’ti, ‘‘purimā, bhikkhave, koṭi na paññāyati bhavataṇhāya bhavadiṭṭhiyā, ito pubbe bhavadiṭṭhi nāhosi, atha pacchā samabhavī’’ti evaṃ tāva cirapārivāsiyaṭṭhena āsavā veditabbā.
Regarding the three cankers (āsavā), they are called cankers either because they have existed for a long time or because they flow out. First, they should be understood as cankers in the sense of having existed for a long time, as it is said: "Monks, a prior limit of ignorance is not to be discerned, that is, before this there was no ignorance, and then it arose afterwards." And: "Monks, a prior limit of craving for existence, of the view of existence, is not to be discerned, that is, before this there was no view of existence, and then it arose afterwards."
Trong ba lậu hoặc (āsava) này, chúng được gọi là lậu hoặc (āsava) theo nghĩa đã tồn tại lâu dài (cirapārivāsiya) hoặc theo nghĩa chảy tràn (āsavana). Trong đó, "Này các Tỳ-kheo, khởi điểm (koṭi) của vô minh (avijjā) không thể được nhận biết, không có vô minh trước đây, sau đó mới sinh khởi." "Này các Tỳ-kheo, khởi điểm của hữu ái (bhavataṇhā), hữu kiến (bhavadiṭṭhi) không thể được nhận biết, không có hữu kiến trước đây, sau đó mới sinh khởi." Như vậy, các lậu hoặc cần được hiểu theo nghĩa đã tồn tại lâu dài.
Cakkhuto rūpe savati āsavati sandati pavattati.
From the eye, it flows, pours, streams, proceeds to forms.
Từ mắt, các sắc chảy tràn (savati), tuôn chảy (āsavati), chảy xuống (sandati), vận hành (pavattati).
Sotato sadde.
From the ear, to sounds.
Từ tai, các âm thanh.
Ghānato gandhe.
From the nose, to smells.
Từ mũi, các mùi hương.
Jivhāto rase.
From the tongue, to tastes.
Từ lưỡi, các vị.
Kāyato phoṭṭhabbe.
From the body, to tactile objects.
Từ thân, các xúc chạm.
Manato dhamme savati āsavati sandati pavattatīti evaṃ āsavanaṭṭhena āsavāti veditabbā.
From the mind, it flows, pours, streams, proceeds to mental objects; thus, they should be understood as cankers in the sense of flowing out.
Từ ý, các pháp chảy tràn (savati), tuôn chảy (āsavati), chảy xuống (sandati), vận hành (pavattati). Như vậy, các lậu hoặc cần được hiểu theo nghĩa chảy tràn.
Pāḷiyaṃ pana katthaci dve āsavā āgatā ‘‘diṭṭhadhammikā ca āsavā samparāyikā ca āsavā’’ti, katthaci ‘‘tayome, bhikkhave, āsavā.
However, in some places in the Pāḷi, two cankers are mentioned: "cankers pertaining to the present life and cankers pertaining to future lives." In some places, "Monks, there are these three cankers: the canker of sensual desire, the canker of existence, the canker of ignorance," making three.
Tuy nhiên, trong Pāḷi, đôi khi có hai loại lậu hoặc được đề cập: "lậu hoặc trong hiện tại (diṭṭhadhammikā āsavā) và lậu hoặc trong đời sau (samparāyikā āsavā)". Đôi khi có ba loại: "Này các Tỳ-kheo, có ba loại lậu hoặc này.
Kāmāsavo bhavāsavo avijjāsavo’’ti tayo.
In the Abhidhamma, these same three, along with the canker of wrong view, make four.
Dục lậu (kāmāsava), hữu lậu (bhavāsava), vô minh lậu (avijjāsava)."
Abhidhamme teyeva diṭṭhāsavena saddhiṃ cattāro.
In the penetrating discourse, "Monks, there are cankers leading to hell, there are cankers leading to the animal realm, there are cankers leading to the ghost realm, there are cankers leading to the human world, there are cankers leading to the deva world," thus five.
Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), chính ba loại đó cùng với kiến lậu (diṭṭhāsava) là bốn loại.
Nibbedhikapariyāye ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā nirayagāminiyā, atthi āsavā tiracchānayonigāminiyā, atthi āsavā pettivisayagāminiyā, atthi āsavā manussalokagāminiyā atthi āsavā devalokagāminiyā’’ti evaṃ pañca.
In the Āhuṇeyya Sutta of the Chakkapa Nipāta, "Monks, there are cankers to be abandoned by restraint, there are cankers to be abandoned by right use, there are cankers to be abandoned by avoidance, there are cankers to be abandoned by endurance, there are cankers to be abandoned by removal, there are cankers to be abandoned by development," thus six.
Trong phương pháp thấu triệt (nibbedhikapariyāya): "Này các Tỳ-kheo, có những lậu hoặc dẫn đến địa ngục (nirayagāminiyā), có những lậu hoặc dẫn đến loài súc sinh (tiracchānayonigāminiyā), có những lậu hoặc dẫn đến cõi ngạ quỷ (pettivisayagāminiyā), có những lậu hoặc dẫn đến cõi người (manussalokagāminiyā), có những lậu hoặc dẫn đến cõi trời (devalokagāminiyā)." Như vậy là năm loại.
Chakkanipāte āhuneyyasutte ‘‘atthi, bhikkhave, āsavā saṃvarā pahātabbā, atthi āsavā paṭisevanā pahātabbā, atthi āsavā parivajjanā pahātabbā, atthi āsavā adhivāsanā pahātabbā, atthi āsavā vinodanā pahātabbā, atthi āsavā bhāvanā pahātabbā’’ti evaṃ cha.
In the Sabbāsava Sutta, these same, along with those to be abandoned by seeing, make seven.
Trong Tăng Chi Bộ Sáu Pháp (Chakkanipāta), kinh Āhuneyya: "Này các Tỳ-kheo, có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tiết chế (saṃvarā pahātabbā), có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự thọ dụng (paṭisevanā pahātabbā), có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tránh né (parivajjanā pahātabbā), có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự chịu đựng (adhivāsanā pahātabbā), có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự loại bỏ (vinodanā pahātabbā), có những lậu hoặc cần được đoạn trừ bằng sự tu tập (bhāvanā pahātabbā)." Như vậy là sáu loại.
Sabbāsavapariyāye teyeva dassanāpahātabbehi saddhiṃ satta.
In the Discourse on All Taints, they are seven along with those to be abandoned by seeing.
Trong phương pháp đoạn trừ tất cả lậu hoặc (Sabbāsavapariyāya), chính chúng cùng với những gì cần được đoạn trừ bằng sự thấy (dassanāpahātabbehi) là bảy loại.
Imasmiṃ pana saṅgītisutte tayo.
In this Saṅgīti Sutta, there are three.
Nhưng trong kinh Tăng Chi này có ba.
Tattha ‘‘yo kāmesu kāmacchando’’ti evaṃ vutto pañcakāmaguṇiko rāgo kāmāsavo nāma.
Therein, the lust for the five strands of sensual pleasure, spoken of as “‘whatever is sensual desire for sensual pleasures’,” is called kāmāsava (sensual defilement).
Trong đó, cái tham ái liên quan đến năm dục lạc, được nói đến như là “ái dục trong các dục”, được gọi là kāmāsava (lậu hoặc dục).
‘‘Yo bhavesu bhavacchando’’ti evaṃ vutto sassatadiṭṭhisahagato rāgo, bhavavasena vā patthanā bhavāsavo nāma.
The lust accompanied by the eternalist view, spoken of as “‘whatever is desire for existence for states of becoming’,” or the aspiration for existence, is called bhavāsava (defilement of becoming).
Cái tham ái đi kèm với tà kiến thường còn, được nói đến như là “ái dục trong các hữu”, hoặc sự khao khát theo hữu, được gọi là bhavāsava (lậu hoặc hữu).
‘‘Dukkhe aññāṇa’’ntiādinā nayena āgatā avijjā avijjāsavo nāmāti.
Ignorance (avijjā), as it appears in the manner of “‘ignorance of suffering’,” and so on, is called avijjāsava (defilement of ignorance).
Vô minh được đề cập theo cách bắt đầu bằng “không biết về khổ”, được gọi là avijjāsava (lậu hoặc vô minh).
Kāmabhavādayo kāmadhātuādivasena vuttāyeva.
Sensual pleasures, existence, and so forth, are explained in terms of the kāmadhātu (sense-sphere realm) and so forth.
Các dục hữu, v.v., đã được nói đến theo cách dục giới, v.v.
Kāmesanādīsu ‘‘tattha katamā kāmesanā?
Among "desires for sensual pleasures" and so forth: “What is desire for sensual pleasures?
Trong các dục tầm, v.v.: “Thế nào là dục tầm?
Yo kāmesu kāmacchando kāmajjhosānaṃ, ayaṃ vuccati kāmesanā’’ti evaṃ vutto kāmagavesanarāgo kāmesanā nāma.
Whatever is sensual desire for sensual pleasures, attachment to sensual pleasures, this is called desire for sensual pleasures.” The lust for seeking sensual pleasures thus described is called kāmesanā (desire for sensual pleasures).
Cái ái dục trong các dục, sự chấp trước vào các dục, cái này được gọi là dục tầm” – cái tham ái tìm cầu dục lạc được nói đến như vậy, được gọi là kāmesanā (dục tầm).
‘‘Tattha katamā bhavesanā?
“What is desire for existence?
“Thế nào là hữu tầm?
Yo bhavesu bhavacchando bhavajjhosānaṃ, ayaṃ vuccati bhavesanā’’ti evaṃ vutto bhavagavesanarāgo bhavesanā nāma.
Whatever is desire for existence for states of becoming, attachment to states of becoming, this is called desire for existence.” The lust for seeking existence thus described is called bhavesanā (desire for existence).
Cái ái dục trong các hữu, sự chấp trước vào các hữu, cái này được gọi là hữu tầm” – cái tham ái tìm cầu hữu được nói đến như vậy, được gọi là bhavesanā (hữu tầm).
‘‘Tattha katamā brahmacariyesanā?
“What is desire for the holy life?
“Thế nào là phạm hạnh tầm?
Sassato lokoti vā…pe… neva hoti na nahoti tathāgato parammaraṇāti vā, yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ vipariyesaggāho, ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti evaṃ vuttā diṭṭhigatikasammatassa brahmacariyassa gavesanadiṭṭhi brahmacariyesanā nāma.
‘The world is eternal’…or ‘the Tathāgata neither exists nor does not exist after death’—whatever such view, view-doctrine, or perverted grasp there is, this is called desire for the holy life.” The view for seeking the holy life, considered as a view-doctrine, thus described, is called brahmacariyesanā (desire for the holy life).
Hoặc là ‘thế giới thường còn’… hoặc là ‘Như Lai không có cũng không không có sau khi chết’, cái tà kiến như vậy, cái kiến chấp sai lầm như vậy, cái này được gọi là phạm hạnh tầm” – cái tà kiến tìm cầu phạm hạnh được chấp nhận theo tà kiến được nói đến như vậy, được gọi là brahmacariyesanā (phạm hạnh tầm).
Na kevalañca bhavarāgadiṭṭhiyova, tadekaṭṭhaṃ kammampi esanāyeva.
And not only the view of craving for existence, but also the kamma associated with it is a desire.
Không chỉ là tà kiến tham ái hữu, mà nghiệp đi kèm với nó cũng là tầm.
Vuttañhetaṃ ‘‘tattha katamā kāmesanā?
For it is said: “What is desire for sensual pleasures?
Điều này đã được nói: “Thế nào là dục tầm?
Kāmarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati kāmesanā.
Sensual lust, and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action associated with it, this is called desire for sensual pleasures.
Dục tham, thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp bất thiện đi kèm với nó, cái này được gọi là dục tầm.
Tattha katamā bhavesanā?
What is desire for existence?
Thế nào là hữu tầm?
Bhavarāgo tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati bhavesanā.
Craving for existence, and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action associated with it, this is called desire for existence.
Hữu tham, thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp bất thiện đi kèm với nó, cái này được gọi là hữu tầm.
Tattha katamā brahmacariyesanā?
What is desire for the holy life?
Thế nào là phạm hạnh tầm?
Antaggāhikā diṭṭhi tadekaṭṭhaṃ akusalaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ, ayaṃ vuccati brahmacariyesanā’’ti.
The grasping of extremes view, and unwholesome bodily action, verbal action, and mental action associated with it, this is called desire for the holy life.”
Tà kiến chấp thủ cực đoan, thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp bất thiện đi kèm với nó, cái này được gọi là phạm hạnh tầm”.
Vidhāsu ‘‘kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākārasaṇṭhānaṃ vidhā nāma.
Among "vidhā" (modes): In “‘How is one of virtuous conduct said to be? How is one of wisdom said to be?’,” and so on, the aspect or characteristic is called vidhā.
Trong các vidhā (loại) như “Họ nói người giữ giới là loại nào? Họ nói người có trí tuệ là loại nào?”, v.v., vidhā có nghĩa là hình thái, trạng thái.
‘‘Ekavidhena ñāṇavatthu duvidhena ñāṇavatthū’’tiādīsu (vibha. 751) koṭṭhāso.
In “‘The basis of knowledge in one mode, the basis of knowledge in two modes’,” and so on, it means a section or division.
Trong “Đối tượng trí tuệ một loại, đối tượng trí tuệ hai loại”, v.v., là phần.
‘‘Seyyohamasmīti vidhā’’tiādīsu (vibha. 920) māno vidhā nāma.
In “‘The conceit ‘I am superior’’,” and so on, pride is called vidhā.
Trong “ Vidhā là ‘tôi hơn’”, v.v., vidhā có nghĩa là kiêu mạn.
Idha so adhippeto.
Here, that (pride) is intended.
Ở đây, ý nghĩa đó được hiểu.
Māno hi seyyādivasena vidahanato vidhāti vuccati.
For pride is called vidhā because it manifests (vidahati) itself in terms of being superior, and so on.
Kiêu mạn được gọi là vidhā vì nó phân biệt theo cách hơn, v.v.
Seyyohamasmīti iminā seyyasadisahīnānaṃ vasena tayo mānā vuttā.
By “‘ I am superior’,” three kinds of pride are spoken of based on being superior, equal, or inferior.
Với câu Seyyohamasmī (Tôi hơn), ba loại kiêu mạn được nói đến theo cách hơn, bằng, kém.
Sadisahīnesupi eseva nayo.
The same principle applies to being equal and inferior.
Ngay cả trong trường hợp bằng và kém cũng theo cách này.
Rājā hi raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā ‘‘ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
For a king, based on his kingdom or wealth and vehicles, takes on this pride: “‘Who is equal to me?’”
Vua làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ai bằng ta?” về quốc gia hoặc tài sản, phương tiện.
Pabbajitopi sīladhutaṅgādīhi ‘‘ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
A renunciant too, based on sīla, dhutaṅgas, and so forth, takes on this pride: “‘Who is equal to me?’”
Người xuất gia cũng làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ai bằng ta?” về giới hạnh, hạnh đầu đà, v.v.
‘‘Seyyassa sadisohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati.
The pride “‘I am equal to a superior’” also arises in these same individuals.
Kiêu mạn “tôi bằng người hơn” cũng phát sinh ở những người này.
Rājā hi raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇanti etaṃ mānaṃ karoti.
For a king, based on his kingdom or wealth and vehicles, takes on this pride with other kings: “‘What difference is there between me and them?’”
Vua làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ta có gì khác biệt với các vua khác?” về quốc gia hoặc tài sản, phương tiện.
Pabbajitopi sīladhutaṅgādīhipi aññena bhikkhunā mayhaṃ kiṃ nānākaraṇanti etaṃ mānaṃ karoti.
A renunciant too, based on sīla, dhutaṅgas, and so forth, takes on this pride with another bhikkhu: “‘What difference is there between me and him?’”
Người xuất gia cũng làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ta có gì khác biệt với vị tỳ khưu khác?” về giới hạnh, hạnh đầu đà, v.v.
‘‘Seyyassa hīnohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati.
The pride “‘I am inferior to a superior’” also arises in these same individuals.
Kiêu mạn “tôi kém người hơn” cũng phát sinh ở những người này.
Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanavāhanādīni vā nātisampannāni honti, so mayhaṃ rājāti vohāramukhamattameva, kiṃ rājā nāma ahanti etaṃ mānaṃ karoti.
For a king whose kingdom or wealth and vehicles are not very prosperous, takes on this pride: “‘My being called a king is just a matter of designation; what kind of king am I, truly?’”
Vị vua nào có quốc gia hoặc tài sản, phương tiện, v.v., không quá thịnh vượng, thì làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ta chỉ là cái danh hiệu vua thôi, ta đâu phải là vua gì?”
Pabbajitopi appalābhasakkāro ahaṃ dhammakathiko bahussuto mahātheroti kathāmattakameva, kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ kiṃ bahussuto kiṃ mahāthero yassa me lābhasakkāro natthīti etaṃ mānaṃ karoti.
A renunciant too, who has little gain and honour, takes on this pride: “‘I am a Dhamma speaker, learned, a Mahāthera’ is just a name; what kind of Dhamma speaker am I, what kind of learned one, what kind of Mahāthera, when I have no gain or honour?’”
Người xuất gia cũng làm kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ta là người thuyết pháp, đa văn, trưởng lão sao? Ta chỉ là cái danh hiệu thôi, ta đâu phải là người thuyết pháp, đa văn, trưởng lão gì khi ta không có lợi lộc, cung kính?”
‘‘Hīnassa seyyohamasmī’’ti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti.
The pride “‘I am superior to an inferior’” and so on, arises in slaves and so forth.
Kiêu mạn “tôi hơn người kém”, v.v., phát sinh ở các nô lệ, v.v.
Dāso hi mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi, aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā jātā, ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyoti vā paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ kiṃ mayhaṃ nānākaraṇanti vā kucchivasenāhaṃ dāsabya upagato, mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi, kiṃ dāso nāma ahanti vā ete māne karoti.
For a slave, based on his mother or father, takes on these kinds of pride: “‘What other slave is equal to me? Others became slaves for the sake of their stomachs, unable to live, but I am superior because I inherited it’” or “‘What difference is there between me and that slave so-and-so, by virtue of my inherited lineage and being a slave on both sides?’” or “‘I became a slave for the sake of my stomach, but on my parents’ side, there is no state of slavery for me; what kind of slave am I?’”
Nô lệ làm những kiêu mạn này bằng cách nghĩ: “Ai là nô lệ khác bằng ta về cha mẹ? Những người khác trở thành nô lệ vì miếng ăn, còn ta thì do truyền thống nên ta hơn”, hoặc “Ta có gì khác biệt với nô lệ kia về việc ta là nô lệ thuần chủng từ hai phía?”, hoặc “Ta trở thành nô lệ vì miếng ăn, nhưng về phía cha mẹ ta thì không có địa vị nô lệ, ta đâu phải là nô lệ gì?”
Yathā ca dāso, evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.
And just as a slave, so too Pukkusas, Caṇḍālas, and others also take on these kinds of pride.
Cũng như nô lệ, những người thuộc tầng lớp thấp như Pukkusa và Caṇḍāla cũng làm những kiêu mạn này.
Tayo addhāti tayo kālā.
Tayo addhā means three times.
Tayo addhā (Ba thời) là ba thời gian.
Atīto addhātiādīsu dvepariyāyā suttantapariyāyo ca abhidhammapariyāyo ca.
Among atīto addhā (past time) and so on, there are two modes: the Suttanta mode and the Abhidhamma mode.
Trong Atīto addhā (thời quá khứ), v.v., có hai cách nói: cách nói theo kinh tạng và cách nói theo A-tì-đàm.
Suttantapariyāyena paṭisandhito pubbe atīto addhā nāma.
In the Suttanta mode, before rebirth is called atīto addhā.
Theo cách nói của kinh tạng, trước khi tái tục được gọi là atīto addhā (thời quá khứ).
Cutito pacchā anāgato addhā nāma.
After death is called anāgato addhā (future time).
Sau khi chết được gọi là anāgato addhā (thời vị lai).
Saha cutipaṭisandhīhi tadantaraṃ paccuppanno addhā nāma.
The interval between, including death and rebirth, is called paccuppanno addhā (present time).
Khoảng thời gian giữa, cùng với chết và tái tục, được gọi là paccuppanno addhā (thời hiện tại).
Abhidhammapariyāyena tīsu khaṇesu bhaṅgato uddhaṃ atīto addhā nāma.
In the Abhidhamma mode, after dissolution in the three moments is called atīto addhā.
Theo cách nói của A-tì-đàm, sau khi tan rã trong ba sát na được gọi là atīto addhā (thời quá khứ).
Uppādato pubbe anāgato addhā nāma.
Before arising is called anāgato addhā.
Trước khi sinh khởi được gọi là anāgato addhā (thời vị lai).
Khaṇattaye paccuppanno addhā nāma.
The three moments are called paccuppanno addhā.
Trong ba sát na được gọi là paccuppanno addhā (thời hiện tại).
Atītādibhedo ca nāma ayaṃ dhammānaṃ hoti, na kālassa.
And this distinction of past, and so on, applies to phenomena, not to time itself.
Sự phân loại quá khứ, v.v., này là của các pháp, không phải của thời gian.
Atītādibhede pana dhamme upādāya idha paramatthato avijjamānopi kālo teneva vohārena vuttoti veditabbo.
However, it should be understood that here, referring to phenomena distinguished as past, and so on, time, though not existing in an ultimate sense, is spoken of by that very designation.
Tuy nhiên, thời gian, mặc dù không tồn tại một cách tối hậu ở đây, nhưng đã được nói đến bằng cách sử dụng cách gọi đó dựa trên các pháp được phân loại là quá khứ, v.v.
Tayo antāti tayo koṭṭhāsā.
Tayo antā means three ends or divisions.
Tayo antā (Ba cực đoan) là ba phần.
‘‘Kāyabandhanassa anto jīratī’’tiādīsu (cūḷava. 278) hi antoyeva anto.
In “‘The end of the bodily bond wastes away’,” and so on, an end (anto) is simply an end.
Trong “Cực đoan của sự ràng buộc thân thể đang mục nát”, v.v., cực đoan chính là cực đoan.
‘‘Esevanto dukkhassā’’tiādīsu (saṃ. ni. 2.51) parabhāgo anto.
In “‘This is the end of suffering’,” and so on, the latter part is the end.
Trong “Đây là cực đoan của khổ”, v.v., phần sau là cực đoan.
‘‘Antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’nti (saṃ. ni. 3.80) ettha lāmakabhāvo anto.
In “‘This, bhikkhus, is the lowest kind of livelihood’,” here, the inferior nature is the end.
Trong “Này các tỳ khưu, đây là sự thấp kém của đời sống”, sự thấp kém là cực đoan.
‘‘Sakkāyo kho, āvuso, paṭhamo anto’’tiādīsu (a. ni. 6.61) koṭṭhāso anto.
In “‘Sakkāya (identity), friends, is the first end’,” and so on, a division is the end.
Trong “Này hiền giả, tự thân là cực đoan thứ nhất”, v.v., phần là cực đoan.
Idha koṭṭhāso adhippeto.
Here, a division or constituent is intended.
Ở đây, phần được hiểu.
Sakkāyoti pañcupādānakkhandhā.
Sakkāya means the five aggregates of clinging.
Sakkāya là năm uẩn chấp thủ.
Sakkāyasamudayoti tesaṃ nibbattikā purimataṇhā.
Sakkāyasamudaya means the preceding craving that produces them.
Sakkāyasamudaya là ái trước tạo ra chúng.
Sakkāyanirodhoti ubhinnaṃ appavattibhūtaṃ nibbānaṃ.
Sakkāyanirodha means Nibbāna, which is the non-occurrence of both.
Sakkāyanirodha là Nibbāna, sự không tái diễn của cả hai.
Maggo pana nirodhādhigamassa upāyattā nirodhe gahite gahitovāti veditabbo.
The Path, however, being the means to the attainment of cessation, should be understood as included when cessation is included.
Còn Đạo, vì là phương tiện để đạt đến sự diệt trừ, nên khi sự diệt trừ được nắm giữ, nó cũng được nắm giữ.
Dukkhadukkhatāti dukkhabhūtā dukkhatā.
Dukkhadukkhatā means the suffering that is suffering.
Dukkhadukkhatā là khổ đau có tính chất khổ.
Dukkhavedanāyetaṃ nāmaṃ.
This is a name for painful feeling.
Đây là tên gọi của khổ thọ.
Saṅkhāradukkhatāti saṅkhārabhāvena dukkhatā.
Saṅkhāradukkhatā means suffering due to conditioned phenomena.
Saṅkhāradukkhatā là khổ đau có tính chất hành.
Adukkhamasukhāvedanāyetaṃ nāmaṃ.
This is a name for neither-painful-nor-pleasant feeling.
Đây là tên gọi của thọ không khổ không lạc.
Sā hi saṅkhatattā uppādajarābhaṅgapīḷitā, tasmā aññadukkhasabhāvavirahato saṅkhāradukkhatāti vuttā.
Being conditioned, it is oppressed by arising, aging, and dissolution; therefore, due to the absence of another inherent nature of suffering, it is called suffering as formations (saṅkhāradukkhatā).
Nó, vì là pháp hữu vi, bị áp bức bởi sự sinh, già, hoại. Do đó, vì thiếu bản chất khổ khác, nó được gọi là khổ hành (saṅkhāradukkhatā).
Vipariṇāmadukkhatāti vipariṇāme dukkhatā.
Suffering due to change (Vipariṇāmadukkhatā) means suffering in change.
Khổ hoại (Vipariṇāmadukkhatā) là khổ do sự biến hoại.
Sukhavedanāyetaṃ nāmaṃ.
This is a name for pleasant feeling (sukhavedanā).
Đây là tên gọi của thọ lạc.
Sukhassa hi vipariṇāme dukkhaṃ uppajjati, tasmā sukhaṃ vipariṇāmadukkhatāti vuttaṃ.
For when pleasure changes, suffering arises; therefore, pleasure is called suffering due to change.
Vì khổ sinh khởi khi lạc biến hoại, do đó lạc được gọi là khổ hoại.
Apica ṭhapetvā dukkhavedanaṃ sukhavedanañca sabbepi tebhūmakā dhammā ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti vacanato saṅkhāradukkhatāti veditabbā.
Furthermore, apart from painful feeling and pleasant feeling, all phenomena of the three realms are to be understood as suffering as formations, by the saying 'all formations are suffering'.
Hơn nữa, ngoại trừ khổ thọ và lạc thọ, tất cả các pháp thuộc ba cõi đều phải được hiểu là khổ hành theo lời dạy "tất cả các hành đều khổ".
Tayo tamāti ‘‘tamandhakāro sammoho avijjogho mahābhayo’’ti vacanato avijjā tamo nāma.
Three darknesses (tayo tamā): by the saying 'darkness, delusion, the flood of ignorance, great fear', ignorance (avijjā) is called darkness.
Ba sự tối tăm đó là: "tối tăm, si mê, dòng vô minh, đại hiểm nạn" — theo lời dạy này, vô minh được gọi là tối tăm (tamo).
Idha pana avijjāsīsena vicikicchā vuttā.
Here, however, skeptical doubt (vicikicchā) is mentioned under the heading of ignorance.
Ở đây, nghi ngờ (vicikicchā) được nói đến dưới tiêu đề vô minh.
Ārabbhāti āgamma.
Regarding means based on.
Ārabbhā có nghĩa là dựa vào.
Kaṅkhatīti kaṅkhaṃ uppādeti.
Doubts means generates doubt.
Kaṅkhatī có nghĩa là sinh nghi ngờ.
Vicikicchatīti vicinanto kicchaṃ āpajjati, sanniṭṭhātuṃ na sakkoti.
Is full of skeptical doubt means falling into difficulty while investigating, unable to decide.
Vicikicchatī có nghĩa là khi suy xét thì rơi vào khó khăn, không thể quyết định.
Nādhimucchatīti tattha adhimucchituṃ na sakkoti.
Does not resolve means is unable to resolve there.
Nādhimucchatī có nghĩa là không thể tin tưởng vào điều đó.
Na sampasīdatīti taṃ ārabbha pasādaṃ āropetuṃ na sakkoti.
Does not gain clarity means is unable to gain clarity regarding that.
Na sampasīdatī có nghĩa là không thể phát sinh tịnh tín về điều đó.
Arakkheyyānīti na rakkhitabbāni.
Unprotectable means not to be protected.
Arakkheyyānī có nghĩa là không cần phải bảo vệ.
Tīsu dvāresu paccekaṃ rakkhaṇakiccaṃ natthi, sabbāni satiyā eva rakkhitānīti dīpeti.
It indicates that there is no need for individual protection at the three doors; all are protected by mindfulness alone.
Điều này cho thấy không có việc bảo vệ riêng biệt ở ba cửa, tất cả đều được bảo vệ bởi chánh niệm.
Natthi tathāgatassāti.
For the Tathāgata there is no:
Không có ở Như Lai (Natthi tathāgatassa).
‘‘Idaṃ nāma me sahasā uppannaṃ kāyaduccaritaṃ, imāhaṃ yathā me paro na jānāti, tathā rakkhāmi, paṭicchādemī’’ti evaṃ rakkhitabbaṃ natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ.
For the Tathāgata, there is no bodily misconduct (kāyaduccarita) that needs to be protected, saying, "This bodily misconduct arose in me suddenly; I will protect and conceal it so that others do not know."
Không có ác hạnh thân nào của Như Lai cần phải che giấu, bảo vệ như: "Đây là ác hạnh thân mà ta đã bất chợt phạm phải, ta sẽ che giấu, bảo vệ nó để người khác không biết đến".
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Tương tự đối với các điều còn lại.
Kiṃ pana sesakhīṇāsavānaṃ kāyasamācārādayo aparisuddhāti?
But are the bodily actions etc., of the other Arahants (khīṇāsavā) not pure?
Vậy thì, oai nghi thân, v.v., của các vị A-la-hán khác có phải là không thanh tịnh không?
No aparisuddhā.
No, they are not impure.
Không phải là không thanh tịnh.
Na pana tathāgatassa viya parisuddhā.
But they are not as pure as the Tathāgata's.
Nhưng không thanh tịnh như của Như Lai.
Appassutakhīṇāsavo hi kiñcāpi lokavajjaṃ nāpajjati, paṇṇattiyaṃ pana akovidattā vihārakāraṃ kuṭikāraṃ sahagāraṃ sahaseyyanti evarūpā kāyadvāre āpattiyo āpajjati.
For an Arahant with little learning, although he does not commit any worldly offense, due to his unfamiliarity with monastic rules, he commits offenses at the door of body, such as building a monastery, building a hut, sleeping together, or dwelling together.
Một vị A-la-hán ít học, mặc dù không phạm các lỗi thế gian, nhưng vì không thành thạo về chế định, vẫn phạm các giới về cửa thân như xây tịnh xá, xây cốc, ở chung nhà, ngủ chung giường.
Sañcarittaṃ padasodhammaṃ uttarichappañcavācaṃ bhūtārocananti evarūpā vacīdvāre āpattiyo āpajjati.
He commits offenses at the door of speech, such as going on errands, speaking word by word (padasodhamma), speaking more than five words, or reporting what is untrue.
Phạm các giới về cửa khẩu như làm môi giới (sañcaritta), giới từng lời (padasodhamma), nói quá năm sáu lời (uttarichappañcavāca), báo cáo sự thật (bhūtārocana).
Upanikkhittasādiyanavasena manodvāre rūpiyappaṭiggāhaṇāpattiṃ āpajjati, dhammasenāpatisadisassāpi hi khīṇāsavassa manodvāre saupārambhavasena manoduccaritaṃ uppajjati eva.
He commits the offense of accepting money at the door of mind through accepting deposited items; for even an Arahant like the General of the Dhamma (Sāriputta) experiences mental misconduct (manoduccarita) in the mind door due to reproach.
Phạm giới thọ nhận tiền bạc (rūpiyappaṭiggāhaṇāpatti) ở cửa ý do chấp nhận vật ký thác. Ngay cả một vị A-la-hán như Tôn giả Pháp tướng quân (Dhammasenāpati) cũng có thể phát sinh ác hạnh ý do sự khiển trách ở cửa ý.
Cātumavatthusmiñhi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ sāriputtamoggallānānaṃ paṇāmitakāle tesaṃ atthāya cātumeyyakehi sakyehi bhagavati khamāpite thero bhagavatā ‘‘kinti te sāriputta ahosi mayā bhikkhusaṅghe paṇāmite’’ti puṭṭho ahaṃ parisāya abyattabhāvena satthārā paṇāmito.
For when Sāriputta and Moggallāna were sent away with five hundred monks in the Cātumā matter, and the Sakyans of Cātumā had apologized to the Blessed One on their behalf, the Elder, being asked by the Blessed One, "What did you think, Sāriputta, when I sent away the community of monks?", thought, "I have been sent away by the Teacher due to the community's imperfection."
Khi năm trăm vị Tỳ-kheo cùng với Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên bị Đức Phật trục xuất tại Cātumā, và khi những người Sakya ở Cātumā xin Đức Thế Tôn tha thứ cho họ, Tôn giả được Đức Thế Tôn hỏi: "Này Xá-lợi-phất, khi ta trục xuất Tăng đoàn, con đã nghĩ gì?". Tôn giả đã phát sinh ý nghĩ: "Ta đã bị Đức Đạo Sư trục xuất vì sự không hợp với hội chúng. Từ nay trở đi, ta sẽ không khuyên bảo ai nữa", và nói: "Bạch Đức Thế Tôn, con đã nghĩ rằng Đức Thế Tôn đã trục xuất Tăng đoàn, giờ đây Đức Thế Tôn sẽ an trú trong pháp lạc hiện tại mà không bận tâm, và chúng con cũng sẽ an trú trong pháp lạc hiện tại mà không bận tâm".
Ito dāni paṭṭhāya paraṃ na ovadissāmīti cittaṃ uppādetvā āha ‘‘evaṃ kho me, bhante, ahosi bhagavatā bhikkhusaṅgho paṇāmito, appossukko dāni bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharissati, mayampi dāni appossukkā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyuttā viharissāmā’’ti.
From now on, I will not admonish anyone else," and having generated this thought, he said, "This is indeed what I thought, Venerable Sir, when the Blessed One sent away the community of monks: the Blessed One will now dwell diligently, engaged in a pleasant dwelling in this very life, and we too will now dwell diligently, engaged in a pleasant dwelling in this very life."
Ito dāni paṭṭhāya paraṃ na ovadissāmīti cittaṃ uppādetvā āha ‘‘evaṃ kho me, bhante, ahosi bhagavatā bhikkhusaṅgho paṇāmīto, appossukko dāni bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharissati, mayampi dāni appossukkā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyuttā viharissāmā’’ti.
Athassa tasmiṃ manoduccarite upārambhaṃ āropento satthā āha – ‘‘āgamehi tvaṃ, sāriputta na kho te, sāriputta, punapi evarūpaṃ cittaṃ uppādetabba’’nti.
Then, the Teacher, reprimanding him for that mental misconduct, said, "Wait, Sāriputta, you should not generate such a thought again, Sāriputta."
Bấy giờ, Đức Đạo Sư khiển trách ác hạnh ý đó của Tôn giả và nói: "Này Xá-lợi-phất, hãy dừng lại! Này Xá-lợi-phất, con không nên phát sinh ý nghĩ như vậy nữa".
Evaṃ paraṃ na ovadissāmi nānusāsissāmīti vitakkitamattampi therassa manoduccaritaṃ nāma jātaṃ.
Thus, even the mere thought, "I will not admonish, I will not instruct anyone else," became mental misconduct for the Elder.
Ngay cả ý nghĩ "ta sẽ không khuyên bảo, không giáo huấn ai nữa" của Tôn giả cũng trở thành một ác hạnh ý.
Bhagavato pana ettakaṃ nāma natthi, anacchariyañcetaṃ.
But for the Blessed One, there is nothing of this kind, and this is not surprising.
Nhưng ở Đức Thế Tôn thì không có điều gì như thế, và điều này không có gì lạ.
Sabbaññutaṃ pattassa duccaritaṃ na bhaveyya.
There should be no misconduct for one who has attained omniscience.
Một vị đã đạt đến Nhất thiết trí thì không thể có ác hạnh.
Bodhisattabhūmiyaṃ ṭhitassa chabbassāni padhānaṃ anuyuñjantassāpi panassa nāhosi.
Even when he was in the Bodhisatta stage, practicing exertion for six years, there was no such thing for him.
Ngay cả khi còn ở địa vị Bồ-tát, trong sáu năm tinh tấn tu hành, Ngài cũng không có ác hạnh.
Udaracchaviyā piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnāya ‘‘kālaṅkato samaṇo gotamo’’ti devatānaṃ vimatiyā uppajjamānāyapi ‘‘siddhattha kasmā kilamasi?
Even when his stomach skin clung to his backbone, and the devas were in doubt, thinking, "The ascetic Gotama has passed away," and Māra, the Evil One, said to him, "Siddhattha, why do you torment yourself?
Khi da bụng dính vào xương sống, khi các vị thiên nhân nghi ngờ "Sa-môn Gotama đã chết",
Sakkā bhoge ca bhuñjituṃ puññāni ca kātu’’nti mārena pāpimatā vuccamānassa ‘‘bhoge bhuñjissāmī’’ti vitakkamattampi nuppajjati.
It is possible to enjoy pleasures and perform meritorious deeds," not even a thought like "I will enjoy pleasures" arose in him.
và khi Ác ma nói: "Siddhattha, tại sao con lại khổ sở? Con có thể hưởng thụ của cải và làm các việc phước thiện", Ngài cũng không hề có ý nghĩ "ta sẽ hưởng thụ của cải".
Atha naṃ māro bodhisattakāle chabbassāni buddhakāle ekaṃ vassaṃ anubandhitvā kiñci vajjaṃ apassitvā idaṃ vatvā pakkāmi –
Then Māra, having pursued him for six years during the Bodhisatta stage and for one year during the Buddha stage, and having found no fault, said this and departed:
Sau đó, Ác ma đã theo Ngài trong sáu năm khi Ngài còn là Bồ-tát và một năm khi Ngài đã thành Phật, không tìm thấy bất kỳ lỗi lầm nào, và nói rồi bỏ đi:
Apica aṭṭhārasannaṃ buddhadhammānaṃ vasenāpi bhagavato duccaritābhāvo veditabbo.
Furthermore, the absence of misconduct in the Blessed One is to be understood by way of the eighteen unique qualities of a Buddha (buddhadhammā).
Hơn nữa, sự không có ác hạnh của Đức Thế Tôn cũng phải được hiểu theo mười tám Phật pháp.
Aṭṭhārasa buddhadhammā nāma natthi tathāgatassa kāyaduccaritaṃ, natthi vacīduccaritaṃ, natthi manoduccaritaṃ, atīte buddhassa appaṭihatañāṇaṃ, anāgate, paccuppanne buddhassa appaṭihatañāṇaṃ, sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ, sabbaṃ manokammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa hāni, natthi satiyā hāni, natthi davā, natthi ravā, natthi calitaṃ natthi sahasā, natthi abyāvaṭo mano, natthi akusalacittanti.
The eighteen unique qualities of a Buddha are: for the Tathāgata there is no bodily misconduct, no verbal misconduct, no mental misconduct; the Buddha's knowledge is unobstructed regarding the past, unobstructed regarding the future, unobstructed regarding the present; all bodily actions of the Blessed Buddha are accompanied by knowledge, all verbal actions, all mental actions of the Blessed Buddha are accompanied by knowledge; there is no diminution of desire, no diminution of energy, no diminution of mindfulness, no carelessness, no noisiness, no wavering, no suddenness, no unengaged mind, no unwholesome thought.
Mười tám Phật pháp là: Như Lai không có ác hạnh thân, không có ác hạnh khẩu, không có ác hạnh ý; trí tuệ của Đức Phật trong quá khứ không bị chướng ngại, trong tương lai, trong hiện tại trí tuệ của Đức Phật không bị chướng ngại; tất cả hành động thân của Đức Phật Thế Tôn đều tùy thuận trí tuệ; tất cả hành động khẩu, tất cả hành động ý của Đức Phật Thế Tôn đều tùy thuận trí tuệ; không có sự suy giảm về ý chí, không có sự suy giảm về tinh tấn, không có sự suy giảm về chánh niệm, không có sự vội vàng, không có sự ồn ào, không có sự dao động, không có sự bất chợt, không có tâm không hoạt động, không có tâm bất thiện.
Aggīti anudahanaṭṭhena aggi.
Fire means fire in the sense of burning.
Aggī có nghĩa là lửa (aggi) theo nghĩa thiêu đốt.
Rāgaggīti rāgo uppajjamāno satte anudahati jhāpeti, tasmā aggīti vuccati.
Fire of lust means lust, when it arises, burns and consumes beings, therefore it is called fire.
Lửa tham (Rāgaggī) có nghĩa là khi tham dục sinh khởi, nó thiêu đốt, đốt cháy chúng sinh, do đó được gọi là lửa.
Itaresupi eseva nayo.
The same method applies to the others.
Tương tự đối với các điều còn lại.
Tattha vatthūni ekā daharabhikkhunī cittalapabbatavihāre uposathāgāraṃ gantvā dvārapālarūpakaṃ olokayamānā ṭhitā.
In this regard, a story: a young bhikkhunī in the Cittala mountain monastery, having gone to the Uposatha hall, stood looking at a door-keeper effigy.
Ở đây có một câu chuyện: một Tỳ-kheo-ni trẻ tuổi đi đến giảng đường Uposatha tại Tịnh xá Cittalapabbata và đứng nhìn một hình nộm người gác cổng.
Athassā anto rāgo uppanno.
Then lust arose within her.
Bấy giờ, tham dục sinh khởi trong cô ấy.
Sā teneva jhāyitvā kālamakāsi.
She died, consumed by it.
Cô ấy đã chết vì bị thiêu đốt bởi chính tham dục đó.
Bhikkhuniyo gacchamānā ‘‘ayaṃ daharā ṭhitā, pakkosatha, na’’nti āhaṃsu.
The bhikkhunīs, passing by, said, "This young woman is standing; call her."
Các Tỳ-kheo-ni khác đi ngang qua nói: "Cô gái trẻ này đang đứng đó, hãy gọi cô ấy, không được à?"
Ekā gantvā kasmā ṭhitāsīti hatthe gaṇhi.
One went and took her by the hand, asking, "Why are you standing?"
Một người đi đến và nắm lấy tay cô ấy, hỏi: "Tại sao cô lại đứng đó?"
Gahitamattā parivattitvā papatā.
As soon as she was seized, she turned over and fell down.
Ngay khi bị nắm, cô ấy ngã lăn ra.
Idaṃ tāva rāgassa anudahanatāya vatthu.
This is a story of lust's burning.
Đây là câu chuyện về sự thiêu đốt của tham dục.
Dosassa pana anudahanatāya manopadosikā devā.
For anger's burning, there are the mind-polluted (manopadosikā) devas.
Còn về sự thiêu đốt của sân hận, có các vị thiên nhân Manopadosikā (thiên nhân bị ô nhiễm tâm).
Mohassa anudahanatāya khiḍḍāpadosikā devā daṭṭhabbā.
For delusion's burning, the play-polluted (khiḍḍāpadosikā) devas should be seen.
Về sự thiêu đốt của si mê, có các vị thiên nhân Khiḍḍāpadosikā (thiên nhân bị ô nhiễm do vui đùa) cần được xem xét.
Mohavasena hi tāsaṃ satisammoso hoti.
For by reason of delusion, their mindfulness is confused.
Vì si mê, họ bị mất chánh niệm.
Tasmā khiḍḍāvasena āhārakālaṃ ativattitvā kālaṅkaronti.
Therefore, by reason of play, they pass beyond their mealtime and die.
Do đó, vì vui đùa, họ bỏ lỡ thời gian ăn uống và chết.
Āhuneyyaggītiādīsu āhunaṃ vuccati sakkāro, āhunaṃ arahantīti āhuneyyā. Mātāpitaro hi puttānaṃ bahūpakāratāya āhunaṃ arahanti.
Among the fires worthy of offerings (āhuneyyaggī) etc., "āhuna" means respect or offering; those who are worthy of offerings are āhuneyyā (worthy of offerings). Parents, indeed, are worthy of offerings due to their great helpfulness to their children.
Trong các từ như lửa đáng cúng dường (āhuneyyaggī) v.v., āhunaṃ có nghĩa là sự tôn kính, āhuneyyā là những người xứng đáng được tôn kính. Cha mẹ xứng đáng được con cái tôn kính vì đã mang lại nhiều lợi ích.
Tesu vippaṭipajjamānā puttā nirayādīsu nibbattanti.
Children who transgress against them are reborn in hells and so forth.
Những đứa con bất hiếu với họ sẽ tái sinh vào các cõi địa ngục, v.v.
Tasmā kiñcāpi mātāpitaro nānudahanti, anudahanassa pana paccayā honti.
Therefore, although parents do not burn directly, they are causes for burning.
Do đó, mặc dù cha mẹ không thiêu đốt, nhưng họ là nguyên nhân của sự thiêu đốt.
Iti anudahanaṭṭhena āhuneyyaggīti vuccanti.
Thus, they are called fires worthy of offerings in the sense of causing burning.
Vì vậy, họ được gọi là lửa đáng cúng dường theo nghĩa thiêu đốt.
Svāyamattho mittavindakavatthunā dīpetabbo –
This meaning should be elucidated by the Mittavindaka story –
Ý nghĩa này cần được giải thích bằng câu chuyện về Mittavindaka –
Mittavindako hi mātarā ‘‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammassavanaṃ suṇa, sahassaṃ te dassāmī’’ti vutto dhanalobhena uposathaṃ samādāya vihāraṃ gantvā idaṃ ṭhānaṃ akutobhayanti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi.
Mittavindaka, having been told by his mother, “Son, today, having observed the Uposatha, listen to the Dhamma all night in the monastery; I will give you a thousand*,” out of greed for wealth, undertook the Uposatha, went to the monastery, and, perceiving that place as safe from all danger, lay down under the Dhamma-seat, slept all night, and went home.
Chuyện là, Mittavindaka được mẹ bảo rằng: “Này con, hôm nay hãy giữ uposatha, đến tu viện nghe pháp suốt đêm, mẹ sẽ cho con một ngàn”, vì tham tiền, anh ta đã thọ trì uposatha, đi đến tu viện, nhận thấy nơi này không có gì đáng sợ, liền nằm xuống dưới pháp tòa ngủ suốt đêm rồi trở về nhà.
Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi.
His mother, having cooked rice gruel, brought it to him early in the morning.
Sáng sớm, người mẹ nấu cháo và dâng lên.
So sahassaṃ gahetvāva pivi.
He drank it only after taking the thousand*.
Anh ta chỉ uống sau khi đã nhận được một ngàn.
Athassa etadahosi – ‘‘dhanaṃ saṃharissāmī’’ti.
Then he thought, “I will gather wealth.”
Bấy giờ, anh ta nảy ra ý định: “Ta sẽ đi kiếm tiền.”
So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi.
He desired to embark on a ship into the ocean.
Anh ta muốn đi thuyền ra biển.
Atha naṃ mātā ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi, alaṃ gamanenā’’ti nivāresi.
Then his mother restrained him, saying, “Son, in this family, there are forty crores of wealth; there is no need to go.”
Lúc ấy, người mẹ ngăn cản: “Này con, trong nhà này có bốn mươi triệu tiền của, đủ rồi, đừng đi nữa.”
So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva.
Disregarding her words, he went anyway.
Anh ta không nghe lời mẹ, cứ nhất quyết ra đi.
Mātā purato aṭṭhāsi.
His mother stood in front of him.
Người mẹ đứng chặn ở phía trước.
Atha naṃ kujjhitvā ‘‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’’ti pādena paharitvā patitaṃ antaraṃ katvā agamāsi.
Then, getting angry, he struck her with his foot, thinking, “She stands in front of me,” and, making her fallen body an obstacle, he went away.
Bấy giờ, anh ta nổi giận, nghĩ rằng “Bà này dám đứng trước mặt ta”, rồi dùng chân đá, lách qua người mẹ đã ngã xuống mà đi.
Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa te gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatīti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttā’’ti āha.
His mother, getting up, said, “Son, you are one who thinks that having committed such a deed against a mother like me, you will find happiness where you are going!”
Người mẹ đứng dậy và nói: “Này con trai, con làm một việc như vậy với người mẹ như ta rồi ra đi, mà lại nghĩ rằng nơi con đến sẽ được an vui hay sao.”
Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi.
On the seventh day as he sailed on the ship, the ship stopped.
Sau khi anh ta lên thuyền ra đi, vào ngày thứ bảy, con thuyền dừng lại.
Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuriso atthi salākaṃ dethā’’ti āhaṃsu.
Then those men said, “Indeed, there is an evil person here; cast lots!”
Bấy giờ, những người trên thuyền nói: “Chắc chắn có kẻ bất lương ở đây, hãy rút thăm đi.”
Salākā diyyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇāti.
When the lots were cast, they fell to him thrice.
Khi rút thăm, lá thăm của anh ta trúng đến ba lần.
Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu.
They gave him a raft and threw him into the ocean.
Họ đưa cho anh ta một chiếc phao rồi ném anh ta xuống biển.
So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ addasa.
He went to an island and, experiencing prosperity with a Vimanapeti, despite being told by them, “Do not go further and further,” he continued to see prosperity twofold and manifold, and gradually encountered a being bearing a razor-sharp discus.
Anh ta đến một hòn đảo, đang hưởng thụ tài sản cùng với các ngạ quỷ có thiên cung, dù được họ nói rằng “đừng đi về phía trước, đừng đi về phía trước”, anh ta vẫn thấy tài sản ngày càng gấp bội, và tuần tự gặp một người mang bánh xe sắc bén.
Tassa taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāsi.
That discus appeared to him like a lotus flower.
Đối với anh ta, bánh xe ấy hiện ra như một đóa hoa sen.
So taṃ āha – ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhitaṃ padumaṃ mayhaṃ dehī’’ti.
He said to that being, “Hey, give me this lotus you are wearing!”
Anh ta nói với người kia: “Này bạn, hãy cho tôi đóa hoa sen mà bạn đang đội.”
‘‘Na idaṃ sāmi padumaṃ, khuracakkaṃ eta’’nti.
“Lord, this is not a lotus; it is a razor-sharp discus.”
“Thưa ngài, đây không phải hoa sen, đây là bánh xe sắc bén.”
So ‘‘vañcesi maṃ, tvaṃ kiṃ mayā padumaṃ adiṭṭhapubba’’nti vatvā tvaṃ lohitacandanaṃ vilimpitvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmoti āha.
He said, “You deceive me! Have I not seen a lotus before?” and then said, “You have smeared yourself with red sandalwood and are wearing a lotus flower, but you don't want to give it to me!”
Anh ta nói: “Ngươi lừa ta, chẳng lẽ ta chưa từng thấy hoa sen sao?”, rồi nói thêm: “Ngươi bôi bột đàn hương đỏ và đội đóa hoa sen trang sức này, không muốn cho ta.”
So cintesi ‘‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’’ti.
That being thought, “This one also, having done a deed similar to mine, desires to experience its fruit.”
Người kia nghĩ: “Người này chắc cũng đã làm nghiệp tương tự như ta, và muốn hưởng quả báo của nó.”
Atha naṃ ‘‘handa re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ pakkhipi.
Then, saying to him, “Here, take it!” he placed the discus on his head.
Bấy giờ, người ấy nói: “Này anh, lại đây”, rồi đặt bánh xe lên đầu anh ta.
Tena vuttaṃ –
Therefore, it was said:
Điều này đã được nói đến:
Tattha vatthu – kassapabuddhassa kāle sotāpannassa upāsakassa bhariyā aticārinī ahosi.
Here is the story: In the time of Kassapa Buddha, the wife of a stream-enterer Upāsaka was unfaithful.
Câu chuyện về điều này: Vào thời Đức Phật Kassapa, vợ của một vị cư sĩ Tu-đà-hoàn đã ngoại tình.
So taṃ paccakkhato disvā ‘‘kasmā tvaṃ evaṃ karosī’’ti āha.
Seeing her directly, he said, “Why do you act like this?”
Người chồng bắt gặp tận mắt và hỏi: “Tại sao nàng lại làm như vậy?”
Sā ‘‘sacāhaṃ evarūpaṃ karomi, ayaṃ me sunakho viluppamāno khādatū’’ti vatvā kālaṅkatvā kaṇṇamuṇḍakadahe vemānikapetī hutvā nibbattā.
She said, “If I do such a thing, may this dog chew me up!” and after dying, she was reborn as a Vimānikapetī in the Kaṇṇamuṇḍaka lake.
Bà ta nói: “Nếu tôi làm việc như vậy, nguyện cho con chó này cắn xé tôi,” rồi qua đời và tái sanh làm một ngạ quỷ có thiên cung ở hồ Kaṇṇamuṇḍaka.
Divā sampattiṃ anubhavati, rattiṃ dukkhaṃ.
By day, she experienced prosperity; by night, suffering.
Ban ngày hưởng thụ tài sản, ban đêm chịu đau khổ.
Tadā bārāṇasīrājā migavaṃ caranto araññaṃ pavisitvā anupubbena kaṇṇamuṇḍakadahaṃ sampatto tāya saddhiṃ sampattiṃ anubhavati.
At that time, the King of Bārāṇasī, while hunting, entered the forest and gradually reached the Kaṇṇamuṇḍaka lake, where he experienced prosperity with her.
Khi ấy, vua thành Bārāṇasī đi săn, vào rừng và tuần tự đến hồ Kaṇṇamuṇḍaka, hưởng thụ tài sản cùng với bà ta.
Sā taṃ vañcetvā rattiṃ dukkhaṃ anubhavati.
She deceived him and experienced suffering at night.
Bà ta lừa dối vua và chịu khổ vào ban đêm.
So ñatvā ‘‘kattha nu kho gacchatī’’ti piṭṭhito piṭṭhito gantvā avidūre ṭhito kaṇṇamuṇḍakadahato nikkhamitvā taṃ ‘‘paṭapaṭa’’nti khādamānaṃ ekaṃ sunakhaṃ disvā asinā dvidhā chindi.
He, knowing this, thought, “Where does she go?” and followed behind her. Standing not far off, he saw a dog emerge from the Kaṇṇamuṇḍaka lake and chew her up with a “paṭapaṭa” sound. He cut it in two with his sword.
Vua biết được, tự hỏi “Nàng đi đâu nhỉ?”, liền đi theo sau, đứng ở một nơi không xa, thấy một con chó từ hồ Kaṇṇamuṇḍaka đi ra, đang cắn xé bà ta kêu “paṭapaṭa”, vua liền dùng gươm chém nó làm hai.
Dve ahesuṃ.
There were two.
Thành hai con.
Puna chinne cattāro.
When cut again, there were four.
Chém nữa, thành bốn con.
Puna chinne aṭṭha.
When cut again, there were eight.
Chém nữa, thành tám con.
Puna chinne soḷasa ahesuṃ.
When cut again, there were sixteen.
Chém nữa, thành mười sáu con.
Sā ‘‘kiṃ karosi sāmī’’ti āha.
She said, “What are you doing, my lord?”
Bà ta hỏi: “Đại vương đang làm gì vậy?”
So ‘‘kiṃ ida’’nti āha.
He asked, “What is this?”
Vua hỏi: “Đây là chuyện gì?”
Sā ‘‘evaṃ akatvā kheḷapiṇḍaṃ bhūmiyaṃ niṭṭhubhitvā pādena ghaṃsāhī’’ti āha.
She said, “Instead of doing this, spit a lump of saliva on the ground and rub it with your foot.”
Bà ta nói: “Đừng làm vậy, hãy nhổ một bãi nước bọt xuống đất rồi dùng chân chà đi.”
So tathā akāsi.
He did so.
Vua làm theo như vậy.
Sunakhā antaradhāyiṃsu.
The dogs disappeared.
Những con chó biến mất.
Taṃ divasaṃ tassā kammaṃ khīṇaṃ.
That day, her kamma was exhausted.
Ngày hôm đó, nghiệp của bà ta đã hết.
Rājā vippaṭisārī hutvā gantuṃ āraddho.
The King, feeling remorse, began to leave.
Vua hối hận và bắt đầu ra về.
Sā ‘‘mayhaṃ, sāmi, kammaṃ khīṇaṃ mā agamā’’ti āha.
She said, “My lord, my kamma is exhausted; do not go.”
Bà ta nói: “Thưa Đại vương, nghiệp của thiếp đã hết, xin đừng đi.”
Rājā asutvāva gato.
The King left without listening.
Vua không nghe và cứ thế ra đi.
Dakkhiṇeyyaggīti ettha pana dakkhiṇāti cattāro paccayā, bhikkhusaṅgho dakkhiṇeyyo.
In Dakkhiṇeyyaggi, dakkhiṇā refers to the four requisites, and the Saṅgha of monks is worthy of offerings (dakkhiṇeyya).
Còn trong dakkhiṇeyyaggi, dakkhiṇā là bốn món vật dụng, Tăng chúng là những người đáng thọ nhận (dakkhiṇeyyo).
So gihīnaṃ tīsu saraṇesu pañcasu sīlesu dasasu sīlesu mātāpituupaṭṭhāne dhammikasamaṇabrāhmaṇaupaṭṭhāneti evamādīsu kalyāṇadhammesu niyojanena bahūpakāro, tasmiṃ micchāpaṭipannā gihī bhikkhusaṅghaṃ akkositvā paribhāsitvā nirayādīsu nibbattanti, tasmā sopi purimanayeneva anudahanaṭṭhena dakkhiṇeyyaggīti vutto.
The Saṅgha is of great benefit to laypeople by guiding them in wholesome practices such as the three refuges, the five precepts, the ten precepts, attending to parents, and attending to righteous ascetics and brahmins. Laypeople who act wrongly towards them, by reviling and abusing the Saṅgha, are reborn in hell and other woeful states. Therefore, the Saṅgha too, in the same manner as before, is called Dakkhiṇeyyaggi (fire worthy of offerings) in the sense of consuming.
Tăng chúng có nhiều đóng góp cho hàng tại gia qua việc hướng dẫn họ vào các thiện pháp như ba nơi nương tựa, năm giới, mười giới, phụng dưỡng cha mẹ, phụng dưỡng các sa-môn, bà-la-môn chân chính, v.v. Các gia chủ có hành vi sai trái đối với Tăng chúng, mắng nhiếc, phỉ báng Tăng chúng sẽ tái sanh vào địa ngục, v.v., do đó, Tăng chúng cũng được gọi là dakkhiṇeyyaggi theo nghĩa thiêu đốt như đã trình bày trước đây.
Imassa panatthassa vibhāvanatthaṃ vimānavatthusmiṃ revatīvatthu vitthāretabbaṃ.
To elaborate on this meaning, the story of Revatī in the Vimānavatthu should be expanded upon.
Để làm rõ ý nghĩa này, nên trình bày chi tiết câu chuyện về Revatī trong Vimānavatthu.
‘‘Tividhena rūpasaṅgaho’’ti ettha tividhenāti tīhi koṭṭhāsehi.
In “ Tividhena rūpasaṅgaho” ( tividhena) means by three divisions.
Trong câu “sự tổng hợp sắc pháp theo ba cách”, theo ba cách nghĩa là theo ba phần.
Saṅgahoti jātisañjātikiriyagaṇanavasena catubbidho saṅgaho.
Saṅgaho (collection) is fourfold: by species (jāti), by origin (sañjāta), by action (kiriyā), and by enumeration (gaṇanā).
Saṅgaho (sự tổng hợp) có bốn loại theo nghĩa sanh, đồng sanh, hành vi và tính đếm.
Tattha sabbe khattiyā āgacchantūtiādiko (ma. ni. 1.462) jātisaṅgaho.
Among these, “Let all Khattiyas come” is a collection by species.
Trong đó, “tất cả các vị Sát-đế-lỵ hãy đến” v.v... là sự tổng hợp theo sanh (jātisaṅgaho).
Sabbe kosalakātiādiko sañjātisaṅgaho.
“All Kosalans” is a collection by origin.
“Tất cả những người Kosala” v.v... là sự tổng hợp theo đồng sanh (sañjātisaṅgaho).
Sabbe hatthārohātiādiko kiriyasaṅgaho.
“All elephant riders” is a collection by action.
“Tất cả những người quản tượng” v.v... là sự tổng hợp theo hành vi (kiriyasaṅgaho).
Cakkhāyatanaṃ katamaṃ khandhagaṇanaṃ gacchatīti?
To which aggregate does the eye-base belong?
Nhãn xứ được tính vào uẩn nào?
Cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhagaṇanaṃ gacchatīti.
The eye-base belongs to the aggregate of form.
Nhãn xứ được tính vào sắc uẩn.
Hañci cakkhāyatanaṃ rūpakkhandhena saṅgahitanti ayaṃ gaṇanasaṅgaho, so idha adhippeto.
If the eye-base is included in the aggregate of form, this is a collection by enumeration, and that is what is intended here.
Nếu nói “nhãn xứ được tổng hợp bởi sắc uẩn”, đây là sự tổng hợp theo tính đếm (gaṇanasaṅgaho), và đó là ý được nói đến ở đây.
Tasmā tividhena rūpasaṅgahoti tīhi koṭṭhāsehi rūpagaṇanāti attho.
Therefore, “tividhena rūpasaṅgaho” means “enumeration of form by three divisions.”
Do đó, “sự tổng hợp sắc pháp theo ba cách” có nghĩa là sự tính đếm sắc pháp theo ba phần.
Sanidassanādīsu attānaṃ ārabbha pavattena cakkhuviññāṇasaṅkhātena saha nidassanenāti sanidassanaṃ. Cakkhupaṭihananasamatthato saha paṭighenāti sappaṭighaṃ. Taṃ atthato rūpāyatanameva.
In Sanidassanā and so on: Sanidassanaṃ means with an indicator, referring to eye-consciousness which arises by depending on oneself. It is sappaṭighaṃ (with impingement) because it is capable of impinging on the eye. This, in essence, is the visible-form base.
Trong các từ sanidassanā v.v., sanidassanaṃ là có sự thấy cùng với cái được gọi là nhãn thức phát sinh liên quan đến chính nó. Sappaṭighaṃ là có sự đối ngại do có khả năng va chạm với mắt. Về mặt ý nghĩa, đó chính là sắc xứ.
Cakkhuviññāṇasaṅkhātaṃ nāssa nidassananti anidassanaṃ. Sotādipaṭihananasamatthato saha paṭighenāti sappaṭighaṃ. Taṃ atthato cakkhāyatanādīni nava āyatanāni.
Anidassanaṃ means that it is not indicated by that which is called eye-consciousness. It is sappaṭighaṃ (with impingement) because it is capable of impinging on the ear and so on. This, in essence, is the nine bases beginning with the eye-base.
Anidassanaṃ là không có sự thấy được gọi là nhãn thức. Sappaṭighaṃ là có sự đối ngại do có khả năng va chạm với tai v.v. Về mặt ý nghĩa, đó là chín xứ gồm nhãn xứ v.v.
Vuttappakāraṃ nāssa nidassananti anidassanaṃ. Nāssa paṭighoti appaṭighaṃ. Taṃ atthato ṭhapetvā dasāyatanāni avasesaṃ sukhumarūpaṃ.
Anidassanaṃ means that it is not indicated by the aforementioned type. Appaṭighaṃ means without impingement. This, in essence, is the subtle rūpa (material form) remaining after excluding the ten bases.
Anidassanaṃ là không có sự thấy theo cách đã nói. Appaṭighaṃ là không có sự đối ngại. Về mặt ý nghĩa, đó là sắc vi tế còn lại, trừ mười xứ kia.
‘‘Tattha katamo puññābhisaṅkhāro?
“Among these, what is meritorious volitional formation?
“Trong đó, thế nào là puññābhisaṅkhāro?”
Kusalā cetanā kāmāvacarā rūpāvacarā dānamayā sīlamayā bhāvanāmayā’’ti evaṃ vuttānaṃ aṭṭhannaṃ kāmāvacarakusalamahācittacetanānaṃ, pañcannaṃ rūpāvacarakusalacetanānañcetaṃ adhivacanaṃ.
"Wholesome volitions (kusalā cetanā) of the sensuous sphere (kāmāvacarā), of the fine-material sphere (rūpāvacarā), rooted in giving (dānamayā), rooted in morality (sīlamayā), rooted in mental development (bhāvanāmayā)" – this is a designation for the eight volitions of the wholesome great consciousnesses of the sensuous sphere and the five volitions of the wholesome consciousnesses of the fine-material sphere, which have been stated thus.
"Thiện ý dục giới, sắc giới, thuộc về bố thí, thuộc về trì giới, thuộc về tu tập" là tên gọi của tám tâm sở tác ý của đại thiện tâm dục giới và năm tâm sở tác ý của thiện tâm sắc giới đã được nói như vậy.
Ettha ca dānasīlamayā aṭṭheva cetanā honti.
Here, volitions rooted in giving and morality are indeed eight.
Và ở đây, các tâm sở tác ý thuộc về bố thí và trì giới chỉ có tám.
Bhāvanāmayā terasāpi.
Those rooted in mental development are thirteen.
Thuộc về tu tập thì có mười ba.
Yathā hi paguṇaṃ dhammaṃ sajjhāyamāno ekaṃ dve anusandhiṃ gatopi na jānāti, pacchā āvajjanto jānāti, evameva kasiṇaparikammaṃ karontassa paguṇajjhānaṃ paccavekkhantassa ñāṇavippayuttāpi bhāvanā hoti.
Just as one who recites a familiar text might not know one or two consecutive passages even after going through them, but later knows them upon reflection, even so, for one practicing kasiṇa preliminary work or reviewing a familiar jhāna, there can be mental development (bhāvanā) disconnected from knowledge (ñāṇavippayutta).
Ví như một người tụng đọc pháp đã thuộc lòng, dù đã tụng qua một hai lần nhưng không biết, sau khi quán xét mới biết; cũng vậy, khi một người đang thực hành biến xứ (kasiṇa-parikamma), đang quán xét thiền đã thành thạo, thì sự tu tập có thể là không tương ưng với trí tuệ (ñāṇa-vippayutta).
Tena vuttaṃ ‘‘bhāvanāmayā terasāpī’’ti.
Therefore, it was said, "Those rooted in mental development are thirteen."
Vì thế đã nói: "thuộc về tu tập thì có mười ba."
Tattha dānamayādīsu ‘‘dānaṃ ārabbha dānamadhikicca yā uppajjati cetanā sañcetanā cetayitattaṃ, ayaṃ vuccati dānamayo puññābhisaṅkhāro.
Among these, concerning those rooted in giving, etc.: "The volition (cetanā), intention (sañcetanā), or state of intending (cetayitattaṃ) that arises with giving (dāna) as its object, or concerning giving, is called a meritorious formation (puññābhisaṅkhāra) rooted in giving (dānamayo)."
Trong các hành động phước thiện thuộc về bố thí, v.v., "tâm sở tác ý (cetanā), tư lự (sañcetanā), trạng thái tư lự (cetayitatta) nào khởi lên do lấy việc bố thí làm đối tượng, do lấy việc bố thí làm chủ yếu, đây được gọi là hành động phước thiện thuộc về bố thí (dānamayo puññābhisaṅkhāro).
Sīlaṃ ārabbha, bhāvanaṃ ārabbha, bhāvanamadhikicca yā uppajjati cetanā sañcetanā cetayitattaṃ, ayaṃ vuccati bhāvanāmayo puññābhisaṅkhāro’’ti ayaṃ saṅkhepadesanā.
"The volition, intention, or state of intending that arises with morality (sīla) as its object, or with mental development (bhāvanā) as its object, or concerning mental development, is called a meritorious formation rooted in mental development (bhāvanāmayo puññābhisaṅkhāro)" – this is the summary teaching.
Tâm sở tác ý, tư lự, trạng thái tư lự nào khởi lên do lấy giới (sīla) làm đối tượng, do lấy sự tu tập (bhāvanā) làm đối tượng, do lấy sự tu tập làm chủ yếu, đây được gọi là hành động phước thiện thuộc về tu tập (bhāvanāmayo puññābhisaṅkhāro)" – đây là lời giáo huấn tóm tắt.
Cīvarādīsu pana catūsu paccayesu rūpādīsu vā chasu ārammaṇesu annādīsu vā dasasu dānavatthūsu taṃ taṃ dentassa tesaṃ uppādanato paṭṭhāya pubbabhāge, pariccāgakāle, pacchā somanassacittena anussaraṇe cāti tīsu kālesu pavattā cetanā dānamayā nāma.
Furthermore, volition rooted in giving (dānamayā) refers to the volition that arises in three periods: in the preliminary stage, from the time one begins to produce the four requisites such as robes, or the six sense objects such as forms, or the ten bases of giving such as food; at the time of relinquishing (giving); and afterwards, when one recalls with a joyful mind the act of giving that particular item.
Tuy nhiên, đối với các vật dụng như y phục và các vật dụng khác trong bốn yếu tố, hoặc sáu đối tượng như sắc, v.v., hoặc mười vật bố thí như đồ ăn, v.v., tâm sở tác ý khởi lên khi người ấy đang bố thí những thứ đó, kể từ khi chúng được tạo ra ở giai đoạn trước, vào lúc hiến tặng, và sau đó khi tâm hoan hỷ nhớ lại – được gọi là thuộc về bố thí (dānamayā).
Sīlapūraṇatthāya pana pabbajissāmīti vihāraṃ gacchantassa, pabbajantassa manorathaṃ matthakaṃ pāpetvā pabbajito vatamhi sādhu sādhūti āvajjantassa, pātimokkhaṃ saṃvarantassa, cīvarādayo paccaye paccavekkhantassa, āpāthagatesu rūpādīsu cakkhudvārādīni saṃvarantassa, ājīvaṃ sodhentassa ca pavattā cetanā sīlamayā nāma.
Volition rooted in morality (sīlamayā) refers to the volition that arises in one who, in order to perfect morality, goes to a monastery with the intention to ordain, at the time of ordination, when reflecting with approval and satisfaction, "Indeed, I have ordained and brought my wish to fruition," when restraining oneself by the Pātimokkha, when reviewing requisites such as robes, when restraining the eye-door etc. concerning forms etc. that come into view, and when purifying one's livelihood.
Tâm sở tác ý khởi lên khi người ấy đi đến tu viện với ý định sẽ xuất gia để hoàn thành giới hạnh, khi người ấy xuất gia, khi người ấy quán xét "mình đã hoàn thành ước nguyện và đã xuất gia, thật tốt, thật tốt," khi người ấy giữ gìn giới bổn Pātimokkha, khi người ấy quán xét các vật dụng như y phục, v.v., khi người ấy giữ gìn các căn như nhãn căn, v.v., đối với các sắc, v.v., hiện ra trước mắt, và khi người ấy thanh lọc sinh kế – được gọi là thuộc về trì giới (sīlamayā).
Paṭisambhidāyaṃ vuttena vipassanāmaggena ‘‘cakkhuṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa…pe… manaṃ.
This is an extensive discourse: "Volition that arises in one who develops the eye as impermanent, unsatisfactory, and non-self… and so on… the mind.
Theo con đường tuệ quán (vipassanāmagga) đã được nói trong Paṭisambhidā: "Khi tu tập nhãn căn là vô thường, khổ, vô ngã...v.v... ý căn.
Dhamme.
Mental phenomena.
Pháp.
Cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ.
Eye-consciousness… and so on… mind-consciousness.
Nhãn thức...v.v... ý thức.
Cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ.
Eye-contact… and so on… mind-contact.
Nhãn xúc...v.v... ý xúc.
Cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ.
Feeling born of eye-contact… and so on… feeling born of mind-contact.
Thọ do nhãn xúc sinh...v.v... thọ do ý xúc sinh.
Rūpasaññaṃ, jarāmaraṇaṃ aniccato dukkhato anattato bhāventassa pavattā cetanā bhāvanāmayā nāmā’’ti ayaṃ vitthārakathā.
Perception of form, ageing and death as impermanent, unsatisfactory, and non-self, is called volition rooted in mental development (bhāvanāmayā)," by the way of insight taught in the Paṭisambhidā.
Tâm sở tác ý khởi lên khi tu tập sắc tưởng (rūpasaññā), già chết (jarāmaraṇa) là vô thường, khổ, vô ngã" – đây là lời giải thích chi tiết.
Apuñño ca so abhisaṅkhāro cāti apuññābhisaṅkhāro. Dvādasaakusalacittasampayuttānaṃ cetanānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Unmeritorious formation (apuññābhisaṅkhāro) is that which is unwholesome and a formation. This is a designation for the volitions associated with the twelve unwholesome consciousnesses.
"Không phải phước và đó là hành" nên apuññābhisaṅkhāro (hành bất thiện). Đây là tên gọi của các tâm sở tác ý tương ưng với mười hai tâm bất thiện.
Vuttampi cetaṃ ‘‘tattha katamo apuññābhisaṅkhāro?
It has also been said, "Among these, what is an unmeritorious formation?
Điều này cũng đã được nói: "Trong đó, thế nào là hành bất thiện?
Akusalacetanā kāmāvacarā, ayaṃ vuccati apuññābhisaṅkhāro’’ti.
Unwholesome volition (akusalacetanā) of the sensuous sphere (kāmāvacarā). This is called an unmeritorious formation."
Tâm sở tác ý bất thiện dục giới, đây được gọi là hành bất thiện."
Āneñjaṃ niccalaṃ santaṃ vipākabhūtaṃ arūpameva abhisaṅkharotīti āneñjābhisaṅkhāro. Catunnaṃ arūpāvacarakusalacetanānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Imperturbable formation (āneñjābhisaṅkhāro) means that which forms an imperturbable, unshakable, peaceful, and resultant mental state of the immaterial sphere. This is a designation for the four volitions of the wholesome consciousnesses of the immaterial sphere.
"Hành động tạo tác cái bất động (āneñjaṃ), cái không lay chuyển (niccalaṃ), cái an tịnh (santaṃ), cái là quả dị thục (vipākabhūtaṃ), cái vô sắc (arūpameva)" nên āneñjābhisaṅkhāro (hành bất động). Đây là tên gọi của bốn tâm sở tác ý thiện vô sắc giới.
Yathāha ‘‘tattha katamo āneñjābhisaṅkhāro?
As it is said, "Among these, what is an imperturbable formation?
Như đã nói: "Trong đó, thế nào là hành bất động?
Kusalacetanā arūpāvacarā, ayaṃ vuccati āneñjābhisaṅkhāro’’ti.
Wholesome volition (kusalacetanā) of the immaterial sphere (arūpāvacarā). This is called an imperturbable formation."
Tâm sở tác ý thiện vô sắc giới, đây được gọi là hành bất động."
Therattike jātimahallako gihī jātitthero nāma.
In the "Therattika" (Triplet of Elders), a householder who is old by birth is called an elder by birth (jātitthero).
Trong Ba loại Trưởng lão (therattike): Vị gia chủ lớn tuổi theo sinh đắc gọi là Trưởng lão do tuổi tác (jātitthero).
‘‘Cattārome, bhikkhave, therakaraṇā dhammā.
"Monks, these four qualities make one an elder.
"Này các Tỳ-kheo, có bốn pháp làm cho trở thành Trưởng lão.
Idha, bhikkhave, thero sīlavā hoti, bahussuto hoti, catunnaṃ jhānānaṃ lābhī hoti, āsavānaṃ khayā bahussuto hoti, catunnaṃ jhānānaṃ lābhī hoti, āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati.
Here, monks, an elder is virtuous, learned, a recipient of the four jhānas, with the destruction of the taints, learned, a recipient of the four jhānas, having realized and entered the taintless liberation of mind and liberation by wisdom through direct knowledge in this very life.
Này các Tỳ-kheo, ở đây, vị Trưởng lão có giới hạnh, đa văn, thành tựu bốn thiền, do diệt tận các lậu hoặc mà đa văn, thành tựu bốn thiền, do diệt tận các lậu hoặc mà tự mình chứng ngộ, đạt được và an trú trong giải thoát tâm (cetovimutti), giải thoát tuệ (paññāvimutti) vô lậu ngay trong hiện tại.
Ime kho, bhikkhave, cattāro therakaraṇā dhammā’’ti (a. ni. 4.22).
These, monks, are the four qualities that make one an elder" (A. IV, 22).
Này các Tỳ-kheo, đây là bốn pháp làm cho trở thành Trưởng lão" (A. IV, 22).
Evaṃ vuttesu dhammesu ekena vā anekehi vā samannāgato dhammathero nāma.
One who is endowed with one or many of these qualities thus stated is called an elder by Dhamma (dhammathero).
Người thành tựu một hoặc nhiều pháp đã nói như vậy được gọi là Trưởng lão Pháp (dhammathero).
Aññataro theranāmako bhikkhūti evaṃ theranāmako vā, yaṃ vā pana mahallakakāle pabbajitaṃ sāmaṇerādayo disvā thero theroti vadanti, ayaṃ sammutithero nāma.
One who is called by the name "Elder" in general, or whom novices and others call "Elder, Elder" upon seeing him in his old age, is called an elder by convention (sammutithero).
Một Tỳ-kheo nào đó có tên là Trưởng lão, hoặc một người xuất gia khi đã lớn tuổi mà các Sa-di, v.v., thấy và gọi là Trưởng lão, thì người này được gọi là Trưởng lão Tục (sammutithero).
Puññakiriyavatthūsu dānameva dānamayaṃ. Puññakiriyā ca sā tesaṃ tesaṃ ānisaṃsānaṃ vatthu cāti puññakiriyavatthu. Itaresupi dvīsu eseva nayo.
In the "Puññakiriyavatthūsu" (Bases for Meritorious Actions), giving itself is rooted in giving (dānamayaṃ). And that is a meritorious action and a basis for those respective benefits, hence a basis for meritorious action (puññakiriyavatthu). The same method applies to the other two.
Trong Các căn bản làm phước (puññakiriyavatthūsu): Chỉ bố thí là thuộc về bố thí (dānamayaṃ). Đó là hành động làm phước và là căn bản của các lợi ích đó nên gọi là căn bản làm phước (puññakiriyavatthu). Đối với hai loại còn lại cũng theo cách này.
Atthato pana pubbe vuttadānamayacetanādivaseneva saddhiṃ pubbabhāgaaparabhāgacetanāhi imāni tīṇi puññakiriyavatthūni veditabbāni.
However, in essence, these three bases for meritorious actions should be understood as dependent on the volition rooted in giving, etc., mentioned earlier, together with the volitions of the preliminary and subsequent stages.
Tuy nhiên, về ý nghĩa, ba căn bản làm phước này cần được hiểu theo cách của tâm sở tác ý thuộc về bố thí, v.v., đã nói ở trên, cùng với tâm sở tác ý ở giai đoạn trước và giai đoạn sau.
Ekamekañcettha pubbabhāgato paṭṭhāya kāyena karontassa kāyakammaṃ hoti.
In each of these, for one who performs with the body from the preliminary stage onwards, it is a bodily action (kāyakamma).
Trong mỗi loại, từ giai đoạn trước trở đi, khi thực hiện bằng thân thì đó là thân nghiệp (kāyakamma).
Tadatthaṃ vācaṃ nicchārentassa vacīkammaṃ.
For one who utters speech for that purpose, it is a verbal action (vacīkamma).
Khi phát ra lời nói vì mục đích đó thì đó là khẩu nghiệp (vacīkamma).
Kāyaṅgavācaṅgaṃ acopetvā manasā cintentassa manokammaṃ.
For one who contemplates mentally without moving the body or speech organs, it is a mental action (manokamma).
Khi suy nghĩ bằng ý mà không cử động thân hay lời nói thì đó là ý nghiệp (manokamma).
Annādīni dentassa cāpi annadānādīni demīti vā dānapāramiṃ āvajjetvā vā dānakāle dānamayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
For one who gives food etc., thinking "I give food etc.," or reflecting on the perfection of giving (dānapāramī), at the time of giving, it is a basis for meritorious action rooted in giving (dānamayaṃ puññakiriyavatthu).
Khi bố thí đồ ăn, v.v., với ý nghĩ "tôi sẽ bố thí đồ ăn, v.v." hoặc khi quán tưởng về Ba-la-mật bố thí, thì vào lúc bố thí, đó là căn bản làm phước thuộc về bố thí.
Vattasīse ṭhatvā dadato sīlamayaṃ.
For one who gives while adhering to specific observances, it is rooted in morality (sīlamayaṃ).
Khi bố thí trong khi giữ gìn giới hạnh thì đó là thuộc về trì giới.
Khayato vayato sammasanaṃ paṭṭhapetvā dadato bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu hoti.
For one who gives while establishing contemplation of impermanence and dissolution, it is a basis for meritorious action rooted in mental development (bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu).
Khi bố thí trong khi bắt đầu quán sát về sự hoại diệt và biến mất thì đó là căn bản làm phước thuộc về tu tập.
Aparānipi satta puññakiriyavatthūni apacitisahagataṃ puññakiriyavatthu, veyyāvaccasahagataṃ, pattānuppadānaṃ, pattabbhanumodanaṃ, desanāmayaṃ, savanamayaṃ, diṭṭhijugataṃ puññakiriyavatthūti.
There are also seven other bases for meritorious actions: the basis for meritorious action accompanied by reverence (apacitisahagataṃ puññakiriyavatthu), accompanied by service (veyyāvaccasahagataṃ), the transference of merit (pattānuppadānaṃ), rejoicing in merit (pattabbhanumodanaṃ), rooted in teaching (desanāmayaṃ), rooted in listening (savanamayaṃ), and rectification of views (diṭṭhijugataṃ puññakiriyavatthūti).
Còn có bảy căn bản làm phước khác: căn bản làm phước tương ưng với sự cung kính, tương ưng với sự phục vụ, sự hồi hướng phước, sự tùy hỷ phước, thuộc về thuyết pháp, thuộc về nghe pháp, và căn bản làm phước với chánh kiến.
Tattha mahallakaṃ disvā paccuggamanapattacīvarappaṭiggahaṇaabhivādanamaggasampadānādivasena apacitisahagataṃ veditabbaṃ.
Among these, that accompanied by reverence should be understood in terms of meeting an elder, receiving bowls and robes, prostrating, offering a seat, and so on.
Trong đó, căn bản tương ưng với sự cung kính cần được hiểu là khi thấy một vị trưởng lão, đứng dậy đón tiếp, nhận bát y, đảnh lễ, nhường đường, v.v.
Vuḍḍhatarānaṃ vattappaṭipattikaraṇavasena, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ bhikkhuṃ disvā pattaṃ gahetvā gāme bhikkhaṃ samādapetvā upasaṃharaṇavasena, ‘‘gaccha bhikkhūnaṃ pattaṃ āharā’’ti sutvā vegena gantvā pattāharaṇādivasena ca veyyāvaccasahagataṃ veditabbaṃ.
That accompanied by service should be understood in terms of performing duties for elders, seeing a monk entering the village for alms, taking his bowl, collecting alms in the village and bringing them to him, or quickly going to fetch bowls when one hears "Go, fetch the monks' bowls," and so on.
Căn bản tương ưng với sự phục vụ cần được hiểu là khi thực hiện các bổn phận đối với các vị lớn tuổi, khi thấy một Tỳ-kheo vào làng khất thực, cầm bát của vị ấy đi khất thực trong làng rồi mang đến dâng cúng, và khi nghe "hãy đi lấy bát của các Tỳ-kheo" thì nhanh chóng đi lấy bát, v.v.
Cattāro paccaye datvā sabbasattānaṃ patti hotūti pavattanavasena pattānuppadānaṃ veditabbaṃ.
The transference of merit should be understood as bestowing the four requisites and then wishing "May all beings receive this merit."
Sự hồi hướng phước cần được hiểu là khi bố thí bốn yếu tố và hồi hướng "mong tất cả chúng sinh được phước này."
Parehi dinnāya pattiyā sādhu suṭṭhūti anumodanāvasena pattabbhanumodanaṃ veditabbaṃ.
Rejoicing in merit should be understood as saying "Sādhu, suṭṭhu" (well done, excellent) in appreciation of merit given by others.
Sự tùy hỷ phước cần được hiểu là khi tùy hỷ phước đã được người khác bố thí bằng cách nói "lành thay, rất tốt."
Eko ‘‘evaṃ maṃ ‘dhammakathiko’ti jānissantī’’ti icchāya ṭhatvā lābhagaruko hutvā deseti, taṃ na mahapphalaṃ.
One person teaches with the desire, "They will know me as a Dhamma speaker," being greedy for gain; this is not of great fruit.
Một người thuyết pháp với mong muốn "họ sẽ biết tôi là một pháp sư" và tham đắm lợi lộc, thì điều đó không mang lại quả lớn.
Eko attano paguṇadhammaṃ apaccāsīsamāno paresaṃ deseti, idaṃ desanāmayaṃ puññakiriyavatthu nāma.
Another teaches his familiar Dhamma to others without expectation; this is called a basis for meritorious action rooted in teaching (desanāmayaṃ puññakiriyavatthu).
Một người thuyết pháp cho người khác mà không mong cầu điều gì cho bản thân, thì đây được gọi là căn bản làm phước thuộc về thuyết pháp.
Eko suṇanto ‘‘iti maṃ ‘saddho’ti jānissantī’’ti suṇāti, taṃ na mahapphalaṃ.
One person listens thinking, "They will know me as devout"; this is not of great fruit.
Một người nghe pháp với ý nghĩ "họ sẽ biết tôi là người có đức tin" thì điều đó không mang lại quả lớn.
Eko ‘‘evaṃ me mahapphalaṃ bhavissatī’’ti hitappharaṇena muducittena dhammaṃ suṇāti, idaṃ savanamayaṃ puññakiriyavatthu.
Another listens to the Dhamma with a beneficial intention and a gentle mind, thinking, "Thus will I have great fruit"; this is a basis for meritorious action rooted in listening (savanamayaṃ puññakiriyavatthu).
Một người nghe pháp với tâm hiền hòa, với ý nghĩ "điều này sẽ mang lại quả lớn cho tôi," thì đây là căn bản làm phước thuộc về nghe pháp.
Diṭṭhijugataṃ pana sabbesaṃ niyamalakkhaṇaṃ.
However, rectification of views is a definite characteristic for all.
Còn căn bản với chánh kiến là đặc tính cố định cho tất cả.
Yaṃkiñci puññaṃ karontassa hi diṭṭhiyā ujubhāveneva mahapphalaṃ hoti.
For indeed, whatever merit one performs, it becomes of great fruit only through the straightness of one's view.
Bởi vì, bất cứ phước nào mà người ấy làm, chỉ với sự ngay thẳng của chánh kiến thì mới mang lại quả lớn.
Codanāvatthūnīti codanākāraṇāni.
Bases for admonition means reasons for admonition.
Codanāvatthūni nghĩa là các nguyên nhân để khiển trách.
Diṭṭhenāti maṃsacakkhunā vā dibbacakkhunā vā vītikkamaṃ disvā codeti.
By sight means one admonishes after seeing a transgression with the physical eye or the divine eye.
Bởi thấy nghĩa là khiển trách sau khi đã thấy sự vi phạm bằng mắt thịt hoặc bằng thiên nhãn.
Sutenāti pakatisotena vā dibbasotena vā parassa saddaṃ sutvā codeti.
By hearing means one admonishes after hearing another's sound with the ordinary ear or the divine ear.
Bởi nghe nghĩa là khiển trách sau khi đã nghe lời của người khác bằng tai thường hoặc bằng thiên nhĩ.
Parisaṅkāya vāti diṭṭhaparisaṅkitena vā sutaparisaṅkitena vā mutaparisaṅkitena vā codeti.
Or by suspicion means one admonishes by suspicion based on what was seen, heard, or perceived.
Hoặc bởi nghi ngờ nghĩa là khiển trách do nghi ngờ về điều đã thấy, hoặc nghi ngờ về điều đã nghe, hoặc nghi ngờ về điều đã cảm nhận.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ vuttanayeneva veditabbo.
This is the summary here; the detailed explanation should be understood in the manner stated in the Samantapāsādikā.
Đây là phần tóm lược ở đây, còn phần chi tiết nên được hiểu theo cách đã được nói trong bộ Samantapāsādikā.
Kāmūpapattiyoti kāmūpasevanā kāmappaṭilābhā vā.
Arisings in kāma means indulgence in sense pleasures, or attainment of sense pleasures.
Kāmūpapattiyo là sự hưởng thụ các dục hoặc sự thành tựu các dục.
Paccupaṭṭhitakāmāti nibaddhakāmā nibaddhārammaṇā.
Those whose sense pleasures are present means those with fixed sense pleasures, fixed objects.
Paccupaṭṭhitakāmā là những chúng sanh có các dục thường trực, có các đối tượng thường trực.
Seyyathāpi manussāti yathā manussā.
Just as humans means like humans.
Ví như loài người nghĩa là giống như loài người.
Manussā hi nibaddheyeva vatthusmiṃ vasaṃ vattenti.
Humans indeed exert control over a fixed object.
Quả vậy, loài người sống quyền biến trong đối tượng thường trực.
Yattha paṭibaddhacittā honti, satampi sahassampi datvā mātugāmaṃ ānetvā nibaddhabhogaṃ bhuñjanti.
Where their minds are attached, they give hundreds or thousands (of riches), bring a woman, and enjoy her as a fixed possession.
Khi tâm họ bị ràng buộc ở đâu, họ bỏ ra cả trăm, cả ngàn để đưa người nữ về và hưởng thụ sự thụ hưởng thường trực.
Ekacce devā nāma catudevalokavāsino.
Some devas refers to those dwelling in the four deva worlds.
Một số chư thiên là những vị trú ở bốn cõi trời.
Tepi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti.
They too exert control over a fixed object.
Các vị ấy cũng sống quyền biến trong đối tượng thường trực.
Ekacce vinipātikā nāma nerayike ṭhapetvā avasesā macchakacchapādayopi hi nibaddhavatthusmiṃyeva vasaṃ vattenti.
Some in states of woe refers to those apart from the beings in hell; fish, turtles, and the like also exert control over a fixed object.
Một số vinipātikā là những chúng sanh còn lại ngoại trừ chúng sanh địa ngục, quả vậy, ngay cả loài cá, loài rùa,... cũng sống quyền biến trong đối tượng thường trực.
Maccho attano macchiyā kacchapo kacchapiyāti.
A male fish with its female fish, a male turtle with its female turtle.
Con cá với con cá mái của nó, con rùa với con rùa cái của nó.
Nimminitvā nimminitvāti nīlapītādivasena yādisaṃ yādisaṃ attano rūpaṃ icchanti, tādisaṃ tādisaṃ nimminitvā āyasmato anuruddhassa purato manāpakāyikā devatā viya.
Creating and creating means creating whatever kind of form they desire, such as blue or yellow, like the devatās who were pleasing to Venerable Anuruddha and created forms before him.
Hóa hiện rồi hóa hiện nghĩa là họ muốn sắc tướng của mình như thế nào, như xanh, vàng,... thì họ hóa hiện sắc tướng như thế ấy, giống như vị thiên nữ Manāpakāyikā ở trước mặt Tôn giả Anuruddha.
Nimmānaratīti evaṃ sayaṃ nimmite nimmite nimmāne rati etesanti nimmānaratī.
Nimmānaratī (Devas who delight in creation) means those who delight in the creations they themselves create.
Nimmānaratī là những vị có sự hoan hỷ trong các vật hóa hiện do chính mình hóa hiện ra như vậy, nên gọi là Nimmānaratī.
Paranimmitakāmāti parehi nimmitakāmā.
Those whose sense pleasures are created by others means sense pleasures created by others.
Paranimmitakāmā là những vị có các dục do người khác hóa hiện.
Tesañhi manaṃ ñatvā pare yathārucitaṃ kāmabhogaṃ nimminanti, te tattha vasaṃ vattenti.
For them, others understand their minds and create sense objects as desired, and they exert control over those.
Quả vậy, những người khác biết được tâm của họ rồi hóa hiện các dục lạc tùy theo ý thích, họ sống quyền biến ở đó.
Kathaṃ parassa manaṃ jānantīti?
How do they know the minds of others?
Làm thế nào họ biết được tâm của người khác?
Pakatisevanavasena.
By way of habitual indulgence.
Do sự quen thuộc thông thường.
Yathā hi kusalo sūdo rañño bhuñjantassa yaṃ yaṃ so bahuṃ gaṇhāti, taṃ taṃ tassa ruccatīti jānāti, evaṃ pakatiyā abhirucitārammaṇaṃ ñatvā tādisakaṃyeva nimminanti.
Just as a skilled chef knows that whatever the king takes much of while eating, that is what pleases him; in the same way, knowing the objects habitually preferred, they create precisely such things.
Ví như một người đầu bếp giỏi, khi nhà vua đang dùng bữa, món nào vua lấy nhiều thì người ấy biết rằng vua thích món đó; cũng vậy, họ biết được đối tượng ưa thích một cách tự nhiên rồi hóa hiện ra những thứ tương tự.
Te tattha vasaṃ vattenti, methunaṃ sevanti.
They exert control over those and engage in sexual intercourse.
Họ sống quyền biến ở đó, họ hành dâm.
Keci pana therā ‘‘hasitamattena olokitamattena āliṅgitamattena ca tesaṃ kāmakiccaṃ ijjhatī’’ti vadanti, taṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘etaṃ pana natthī’’ti paṭikkhittaṃ.
However, some elders say, “For them, the sexual act is accomplished merely by smiling, by looking, or by embracing,” but this is rejected in the Commentary, stating, “This is not so.”
Tuy nhiên, một số trưởng lão nói rằng: “Việc dục của họ được thành tựu chỉ bằng một nụ cười, một cái nhìn, một cái ôm”, điều đó đã bị bác bỏ trong Chú giải rằng: “Điều này không có”.
Na hi kāyena aphusantassa phoṭṭhabbaṃ kāmakiccaṃ sādheti.
For a sexual act is not achieved by touchable sensation for one who does not physically touch.
Quả vậy, việc dục liên quan đến xúc chạm không thể được thỏa mãn đối với người không có sự tiếp xúc bằng thân.
Channampi hi kāmāvacarānaṃ kāmā pākatikā eva.
Indeed, for all six realms of sense pleasure, sense pleasures are ordinary.
Quả vậy, các dục của cả sáu cõi Dục giới đều là tự nhiên.
Vuttampi cetaṃ –
And it is said:
Và điều này đã được nói:
Sukhūpapattiyoti sukhappaṭilābhā.
Attainments of pleasure means attainments of happiness.
Sukhūpapattiyo có nghĩa là sự thành tựu an lạc.
Uppādetvā uppādetvā sukhaṃ viharantīti te heṭṭhā paṭhamajjhānasukhaṃ nibbattetvā upari vipākajjhānasukhaṃ anubhavantīti attho.
Dwelling in pleasure, having produced pleasure means they first generate the pleasure of the first jhāna below, and then experience the pleasure of the resultant jhāna above, is the meaning.
Sống an lạc sau khi đã làm cho sanh khởi, làm cho sanh khởi có nghĩa là: những vị ấy, sau khi đã làm cho sanh khởi an lạc của sơ thiền ở tầng dưới, hưởng thụ an lạc của thiền quả ở tầng trên.
Sukhena abhisannāti dutiyajjhānasukhena tintā.
Pervaded with pleasure means saturated with the pleasure of the second jhāna.
Thấm nhuần bởi an lạc có nghĩa là mãn nguyện với an lạc của nhị thiền.
Parisannāti samantato tintā.
Completely pervaded means completely saturated.
Parisannā có nghĩa là mãn nguyện khắp nơi.
Paripūrāti paripuṇṇā.
Full means complete.
Paripūrā có nghĩa là viên mãn.
Paripphuṭāti tasseva vevacanaṃ.
Suffused is a synonym for that very word.
Paripphuṭā là một từ đồng nghĩa của từ ấy.
Idampi vipākajjhānasukhameva sandhāya vuttaṃ.
This too is said with reference to the pleasure of the resultant jhāna.
Điều này cũng được nói đến liên quan đến an lạc của thiền quả.
Ahosukhaṃ ahosukhanti tesaṃ kira bhavalobho mahā uppajjati.
Ah, pleasure! Ah, pleasure! It is said that for them, a great craving for existence arises.
Ôi an lạc, ôi an lạc có nghĩa là, đối với các vị ấy, tham ái trong cõi hữu khởi lên mãnh liệt.
Tasmā kadāci karahaci evaṃ udānaṃ udānenti.
Therefore, occasionally they utter such exclamations.
Do đó, thỉnh thoảng, đôi khi các vị ấy thốt lên lời cảm hứng như vậy.
Santamevāti paṇītameva.
Sublime means excellent.
Santameva có nghĩa là cao thượng.
Tusitāti tato uttariṃ sukhassa apatthanato santuṭṭhā hutvā.
Tusita means being contented, having no further desire for pleasure.
Tusitā có nghĩa là, do không còn mong cầu an lạc cao hơn nữa, các vị ấy trở nên hoan hỷ.
Sukhaṃ paṭivedentīti tatiyajjhānasukhaṃ anubhavanti.
Experiencing pleasure means they experience the pleasure of the third jhāna.
Cảm nhận an lạc có nghĩa là các vị ấy hưởng thụ an lạc của tam thiền.
Cintāmayādīsu ayaṃ vitthāro – ‘‘tattha katamā cintāmayā paññā?
Regarding wisdom born of reflection and so on, this is the detailed explanation: “Therein, what is wisdom born of reflection?
Trong các từ cintāmayā v.v..., đây là phần chi tiết: “Trong đó, thế nào là tuệ do tư duy sanh?
Yogavihitesu vā kammāyatanesu yogavihitesu vā sippāyatanesu yogavihitesu vā vijjāṭṭhānesu kammassakataṃ vā saccānulomikaṃ vā rūpaṃ aniccanti vā…pe… viññāṇaṃ aniccanti vā yaṃ evarūpaṃ anulomikaṃ khantiṃ diṭṭhiṃ ruciṃ muttiṃ pekkhaṃ dhammanijjhānakkhantiṃ parato asutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati cintāmayā paññā. Tattha katamā sutamayā paññā?
Whatever kind of compliant patience, view, inclination, release, observation, or patience in discerning the Dhamma one obtains not having heard from another, concerning fields of action practiced in yoga, or fields of craft practiced in yoga, or fields of knowledge practiced in yoga, or understanding Kamma and its results, or understanding that form is impermanent… and so on… or consciousness is impermanent – this is called wisdom born of reflection. Therein, what is wisdom born of learning?
Trong các công việc đã được thực hành, hoặc trong các ngành nghề đã được thực hành, hoặc trong các môn học đã được thực hành, hoặc liên quan đến nghiệp và quả của nghiệp, hoặc thuận theo các chân lý, người ấy không nghe từ người khác mà tự mình đạt được sự kham nhẫn, tri kiến, sự ưa thích, sự giải thoát, sự quán xét, sự kham nhẫn trong việc thẩm sát pháp rằng ‘sắc là vô thường’ v.v... ‘thức là vô thường’, loại tuệ như vậy được gọi là tuệ do tư duy sanh. Trong đó, thế nào là tuệ do văn sanh?
Yogavihitesu vā kammāyatanesu…pe… dhammanijjhānakkhantiṃ parato sutvā paṭilabhati, ayaṃ vuccati sutamayā paññā. (Tattha katamā bhāvanāmayā paññā?) Sabbāpi samāpannassa paññā bhāvanāmayā paññā’’ti (vibha. 768-69).
Whatever kind of compliant patience… one obtains having heard from another, concerning fields of action practiced in yoga… this is called wisdom born of learning. (Therein, what is wisdom born of development?) All wisdom of one who is in absorption is wisdom born of development” (Vibh. 768-69).
Trong các công việc đã được thực hành... v.v... người ấy nghe từ người khác mà đạt được sự kham nhẫn trong việc thẩm sát pháp, loại tuệ như vậy được gọi là tuệ do văn sanh. (Trong đó, thế nào là tuệ do tu tập sanh?) Tất cả tuệ của người đã nhập định là tuệ do tu tập sanh”.
Sutāvudhanti sutameva āvudhaṃ.
The weapon of learning means learning itself is a weapon.
Sutāvudha có nghĩa là văn chính là vũ khí.
Taṃ atthato tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ.
In meaning, this refers to the Tipiṭaka, the words of the Buddha.
Về mặt ý nghĩa, đó là Tam Tạng Phật ngôn.
Tañhi nissāya bhikkhu paññāvudhaṃ nissāya sūro yodho avikampamāno mahākantāraṃ viya saṃsārakantāraṃ atikkamati avihaññamāno.
Relying on this, a bhikkhu, like a brave warrior relying on the weapon of wisdom, crosses the wilderness of saṃsāra without wavering or being harmed, just as one crosses a great wilderness.
Thật vậy, nương vào điều đó, vị tỳ-khưu nương vào vũ khí trí tuệ, như một chiến binh dũng cảm không nao núng, vượt qua sa mạc luân hồi như vượt qua một sa mạc lớn mà không bị tổn hại.
Teneva vuttaṃ – ‘‘sutāvudho, bhikkhave, ariyasāvako akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhamattānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 7.67).
Therefore it is said: “The noble disciple, bhikkhus, whose weapon is learning, abandons what is unwholesome, develops what is wholesome, abandons what is blamable, develops what is blameless, and maintains himself in purity” (A.N. 7.67).
Chính vì vậy đã được nói rằng: “Này các tỳ-khưu, vị Thánh đệ tử có vũ khí là văn sẽ từ bỏ điều bất thiện, tu tập điều thiện, từ bỏ điều có tội, tu tập điều không có tội, giữ gìn tự thân trong sạch”.
Pavivekāvudhanti ‘‘kāyaviveko cittaviveko upadhiviveko’’ti ayaṃ tividhopi vivekova āvudhaṃ.
The weapon of seclusion means this threefold seclusion – “seclusion of body, seclusion of mind, and seclusion from defilements” – itself is a weapon.
Pavivekāvudha có nghĩa là ba loại viễn ly này: “thân viễn ly, tâm viễn ly, và sanh y viễn ly” chính là vũ khí.
Tassa nānākaraṇaṃ kāyaviveko vivekaṭṭhakāyānaṃ nekkhammābhiratānaṃ.
Its distinction is that bodily seclusion is for those whose bodies are accustomed to seclusion, who delight in renunciation.
Trong đó, sự phân biệt là: thân viễn ly dành cho những vị ưa thích xuất ly, có thân viễn ly.
Cittaviveko ca parisuddhacittānaṃ paramavodānappattānaṃ.
Mental seclusion is for those with purified minds, who have attained ultimate clarity.
Tâm viễn ly dành cho những vị có tâm thanh tịnh, đã đạt đến sự trong sạch tối thượng.
Upadhiviveko ca nirupadhīnaṃ puggalānaṃ.
Seclusion from defilements is for individuals free from defilements.
Sanh y viễn ly dành cho những cá nhân không còn sanh y.
Imasmiñhi tividhe viveke abhirato, na kutoci bhāyati.
Indeed, one who delights in this threefold seclusion fears nothing from anywhere.
Quả vậy, người hoan hỷ trong ba loại viễn ly này, không sợ hãi từ bất cứ đâu.
Tasmā ayampi avassayaṭṭhena āvudhanti vutto.
Therefore, this too is called a weapon in the sense of a support.
Do đó, điều này cũng được gọi là vũ khí với ý nghĩa là nơi nương tựa.
Lokiyalokuttarapaññāva āvudhaṃ paññāvudhaṃ. Yassa sā atthi, so na kutoci bhāyati, na cassa koci bhāyati.
The weapon of wisdom is mundane and supramundane wisdom itself. One who possesses it fears nothing from anywhere, and no one fears them.
Chính trí tuệ hiệp thế và siêu thế là vũ khí, gọi là vũ khí trí tuệ. Người nào có trí tuệ ấy, người ấy không sợ hãi từ bất cứ đâu, và không ai sợ hãi người ấy.
Tasmā sāpi avassayaṭṭheneva āvudhanti vuttā.
Therefore, that too is called a weapon in the sense of a support.
Do đó, nó cũng được gọi là vũ khí chính với ý nghĩa là nơi nương tựa.
Anaññātaññassāmītindriyanti ito pubbe anaññātaṃ aviditaṃ dhammaṃ jānissāmīti paṭipannassa uppannaṃ indriyaṃ.
The faculty of "I shall know the unknown" refers to the faculty that arises in one who is practicing with the intention "I shall know the Dhamma that was previously unknown and unperceived."
Anaññātaññassāmītindriya là quyền được khởi lên nơi người đang thực hành với ý nghĩ: “Ta sẽ biết pháp chưa từng được biết, chưa từng được tỏ tường trước đây.”
Sotāpattimaggañāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the knowledge of the Stream-entry path.
Đây là danh xưng của trí tuệ Tu-đà-hoàn đạo.
Aññindriyanti aññābhūtaṃ ājānanabhūtaṃ indriyaṃ.
The faculty of knowledge refers to the faculty that has become knowledge, that has become knowing.
Aññindriya là quyền đã trở thành sự biết, đã trở thành sự nhận biết.
Sotāpattiphalato paṭṭhāya chasu ṭhānesu ñāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the knowledge in six instances, starting from the fruit of Stream-entry.
Đây là danh xưng của trí tuệ trong sáu trường hợp, bắt đầu từ quả Tu-đà-hoàn.
Aññātāvindriyanti aññātāvīsu jānanakiccapariyosānappattesu dhammesu indriyaṃ.
The faculty of him who knows refers to the faculty concerning the Dhammas that have reached the completion of the knowing task for those who have known.
Aññātāvindriya là quyền trong các pháp thuộc về người đã biết, đã đạt đến sự hoàn mãn của phận sự biết.
Arahattaphalañāṇassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the knowledge of the fruit of Arahantship.
Đây là danh xưng của trí tuệ A-la-hán quả.
Sīlaṃ nāma pañcasīladasasīlāni, pātimokkhasaṃvaro adhisīlaṃ nāma.
Morality (Sīla) refers to the five precepts and ten precepts; the restraint of the Pātimokkha is called higher morality (adhisīla).
Giới (Sīla) là năm giới và mười giới. Sự phòng hộ theo giới bổn Pātimokkha là tăng thượng giới (Adhisīla).
Aṭṭha samāpattiyo cittaṃ, vipassanāpādakajjhānaṃ adhicittaṃ. Kammassakatañāṇaṃ paññā, vipassanāpaññā adhipaññā. Anuppannepi hi buddhuppāde pavattatīti pañcasīladasasīlāni sīlameva, pātimokkhasaṃvarasīlaṃ buddhuppādeyeva pavattatīti adhisīlaṃ.
The eight attainments are citta; the jhāna that serves as a basis for insight (vipassanāpādakajjhāna) is higher mind (adhicitta). The knowledge of kamma's ownership (kammassakatañāṇa) is paññā; insight-wisdom (vipassanāpaññā) is higher wisdom (adhipaññā). Indeed, even when no Buddha has arisen, the five and ten precepts are merely sīla. The morality of Pātimokkha restraint, however, arises only with the appearance of a Buddha, and thus it is adhisīla.
Tám thiền chứng là tâm, thiền là nền tảng của tuệ quán là tăng thượng tâm (Adhicitta). Tri kiến về nghiệp sở hữu là tuệ, tuệ quán là tăng thượng tuệ (Adhipaññā). Quả thật, ngay cả khi chư Phật chưa xuất hiện, năm giới và mười giới vẫn tồn tại, nên đó chỉ là giới (sīla). Giới phòng hộ theo Pātimokkha chỉ tồn tại khi chư Phật xuất hiện, nên đó là tăng thượng giới (adhisīla).
Cittapaññāsupi eseva nayo.
The same principle applies to citta and paññā.
Đối với tâm và tuệ cũng theo cách tương tự.
Apica nibbānaṃ patthayantena samādinnaṃ pañcasīlampi dasasīlampi adhisīlameva.
Furthermore, even the five precepts or ten precepts undertaken with the aspiration for Nibbāna are adhisīla.
Hơn nữa, năm giới hay mười giới mà người mong cầu Nibbāna thọ trì cũng là tăng thượng giới (adhisīla).
Samāpannā aṭṭha samāpattiyopi adhicittameva.
The eight attainments, when entered, are also adhicitta.
Tám thiền chứng đã thành tựu cũng là tăng thượng tâm (adhicitta).
Sabbaṃ vā lokiyaṃ sīlameva, lokuttaraṃ adhisīlaṃ.
Alternatively, all worldly morality (lokiya sīla) is sīla itself, while supramundane morality (lokuttara sīla) is adhisīla.
Hoặc tất cả giới thuộc thế gian đều là giới (sīla), còn giới siêu thế là tăng thượng giới (adhisīla).
Cittapaññāsupi eseva nayo.
The same principle applies to citta and paññā.
Đối với tâm và tuệ cũng theo cách tương tự.
Bhāvanāsu khīṇāsavassa pañcadvārikakāyo kāyabhāvanā nāma.
Among developments (bhāvanā), the five-door body of an arahant is called body-development (kāyabhāvanā).
Trong các pháp tu tập (bhāvanā), thân có năm cửa của bậc A-la-hán là thân tu tập (kāyabhāvanā).
Aṭṭha samāpattiyo cittabhāvanā nāma.
The eight attainments are called mind-development (cittabhāvanā).
Tám thiền chứng là tâm tu tập (cittabhāvanā).
Arahattaphalapaññā paññābhāvanā nāma.
The wisdom of Arahantship is called wisdom-development (paññābhāvanā).
Tuệ của A-la-hán quả là tuệ tu tập (paññābhāvanā).
Khīṇāsavassa hi ekanteneva pañcadvārikakāyo subhāvito hoti.
For an arahant, the five-door body is indeed thoroughly developed.
Thật vậy, thân có năm cửa của bậc A-la-hán hoàn toàn được tu tập tốt.
Aṭṭha samāpattiyo cassa na aññesaṃ viya dubbalā, tasseva ca paññā bhāvitā nāma hoti paññāvepullapattiyā.
His eight attainments are not weak like those of others, and his wisdom is said to be developed, due to the attainment of extensive wisdom.
Và tám thiền chứng của vị ấy không yếu ớt như của những người khác, và tuệ của vị ấy được gọi là đã tu tập, vì đã đạt đến sự sung mãn của tuệ.
Tasmā evaṃ vuttaṃ.
Therefore, it is stated thus.
Do đó, điều này đã được nói như vậy.
Anuttariyesu vipassanā dassanānuttariyaṃ maggo paṭipadānussariyaṃ. Phalaṃ vimuttānuttariyaṃ. Phalaṃ vā dassanānuttariyaṃ.
Among the highest (anuttariya), insight (vipassanā) is the highest of views (dassanānuttariya), the path (magga) is the highest of practices (paṭipadānuttariya). The fruition (phala) is the highest of liberation (vimuttānuttariya). Or, the fruition is the highest of views.
Trong các pháp vô thượng (anuttariya), tuệ quán là vô thượng về thấy (dassanānuttariya), đạo là vô thượng về hành trì (paṭipadānuttariya). Quả là vô thượng về giải thoát (vimuttānuttariya). Hoặc quả là vô thượng về thấy.
Maggo paṭipadānuttariyaṃ.
The path is the highest of practices.
Đạo là vô thượng về hành trì.
Nibbānaṃ vimuttānuttariyaṃ.
Nibbāna is the highest of liberation.
Nibbāna là vô thượng về giải thoát.
Nibbānaṃ vā dassanānuttariyaṃ, tato uttariñhi daṭṭhabbaṃ nāma natthi.
Or, Nibbāna is the highest of views, for there is nothing higher than that to be seen.
Hoặc Nibbāna là vô thượng về thấy, vì không có gì cao hơn để thấy.
Maggo paṭipadānuttariyaṃ.
The path is the highest of practices.
Đạo là vô thượng về hành trì.
Phalaṃ vimuttānuttariyaṃ.
The fruition is the highest of liberation.
Quả là vô thượng về giải thoát.
Anuttariyanti uttamaṃ jeṭṭhakaṃ.
Highest (Anuttariya) means supreme, chief.
Vô thượng (Anuttariya) có nghĩa là tối thượng, cao nhất.
Suññatādīsu tividhā kathā āgamanato, saguṇato, ārammaṇatoti.
Regarding emptiness (suññatā) and so on, there are three ways of speaking: by way of approach (āgamanato), by way of inherent qualities (saguṇato), and by way of object (ārammaṇato) –
Trong các pháp không (suññatā) v.v., có ba cách nói: theo sự đến, theo đức tính, và theo đối tượng.
Āgamanato nāma eko bhikkhu anattato abhinivisitvā anattato disvā anattato vuṭṭhāti, tassa vipassanā suññatā nāma hoti.
By way of approach (āgamanato): A monk, having penetrated the non-self (anattato), having seen it as non-self, emerges from it as non-self. His insight (vipassanā) is called emptiness (suññatā).
Theo sự đến có nghĩa là một vị tỳ khưu sau khi đã quán sát vô ngã, thấy vô ngã, và xuất khỏi vô ngã, tuệ quán của vị ấy được gọi là không (suññatā).
Asuññatattakārakānaṃ kilesānaṃ abhāvā.
Because of the absence of defilements that cause non-emptiness.
Vì không có các phiền não gây ra sự không không (asuññatatta).
Vipassanāgamanena maggasamādhi suññato nāma hoti.
By the approach of insight, the path-concentration (maggasamādhi) is called empty (suññato).
Định của đạo do sự đến của tuệ quán được gọi là không (suññato).
Maggāgamanena phalasamādhi suññato nāma.
By the approach of the path, the fruition-concentration (phalasamādhi) is called empty (suññato).
Định của quả do sự đến của đạo được gọi là không (suññato).
Aparo aniccato abhinivisitvā aniccato disvā aniccato vuṭṭhāti.
Another, having penetrated impermanence (aniccato), having seen it as impermanent, emerges from it as impermanent.
Một vị khác sau khi đã quán sát vô thường, thấy vô thường, và xuất khỏi vô thường.
Tassa vipassanā animittā nāma hoti.
His insight is called signless (animittā).
Tuệ quán của vị ấy được gọi là vô tướng (animittā).
Nimittakārakakilesābhāvā.
Because of the absence of defilements that create signs.
Vì không có các phiền não gây ra tướng.
Vipassanāgamanena maggasamādhi animitto nāma hoti.
By the approach of insight, the path-concentration is called signless (animitto).
Định của đạo do sự đến của tuệ quán được gọi là vô tướng (animitto).
Maggāgamanena phalaṃ animittaṃ nāma.
By the approach of the path, the fruition is called signless (animittaṃ).
Quả do sự đến của đạo được gọi là vô tướng (animittaṃ).
Aparo dukkhato abhinivisitvā dukkhato disvā dukkhato vuṭṭhāti, tassa vipassanā appaṇihitā nāma hoti.
Another, having penetrated suffering (dukkhato), having seen it as suffering, emerges from it as suffering. His insight is called desireless (appaṇihitā).
Một vị khác sau khi đã quán sát khổ, thấy khổ, và xuất khỏi khổ, tuệ quán của vị ấy được gọi là vô nguyện (appaṇihitā).
Paṇidhikārakakilesābhāvā.
Because of the absence of defilements that create desire.
Vì không có các phiền não gây ra nguyện.
Vipassanāgamanena maggasamādhi appaṇihito nāma.
By the approach of insight, the path-concentration is called desireless (appaṇihito).
Định của đạo do sự đến của tuệ quán được gọi là vô nguyện (appaṇihito).
Maggāgamanena phalaṃ appaṇihitaṃ nāmāti ayaṃ āgamanato kathā.
By the approach of the path, the fruition is called desireless – this is the way of speaking by way of approach (āgamanato).
Quả do sự đến của đạo được gọi là vô nguyện (appaṇihitaṃ) – đây là cách nói theo sự đến.
Maggasamādhi pana rāgādīhi suññatattā suññato, rāganimittādīnaṃ abhāvā animitto, rāgapaṇidhiādīnaṃ abhāvā appaṇihitoti ayaṃ saguṇato kathā.
The path-concentration, furthermore, is empty (suññato) because it is devoid of lust and so on; it is signless (animitto) because of the absence of the signs of lust and so on; it is desireless (appaṇihito) because of the absence of the desires of lust and so on – this is the way of speaking by way of inherent qualities (saguṇato).
Còn định của đạo thì không (suññato) vì không có tham ái v.v., vô tướng (animitto) vì không có tướng của tham ái v.v., vô nguyện (appaṇihito) vì không có nguyện của tham ái v.v. – đây là cách nói theo đức tính.
Nibbānaṃ rāgādīhi suññatattā rāgādinimittapaṇidhīnañca abhāvā suññatañceva animittañca appaṇihitañca.
Nibbāna is empty (suññataṃ), signless (animittaṃ), and desireless (appaṇihitaṃ) because it is devoid of lust and so on, and because of the absence of the signs and desires of lust and so on.
Nibbāna là không, vô tướng và vô nguyện vì không có tham ái v.v. và không có tướng, nguyện của tham ái v.v.
Tadārammaṇo maggasamādhi suññato animitto appaṇihito.
The path-concentration whose object is Nibbāna is empty, signless, and desireless.
Định của đạo có Nibbāna làm đối tượng là không, vô tướng, vô nguyện.
Ayaṃ ārammaṇato kathā.
This is the way of speaking by way of object (ārammaṇato).
Đây là cách nói theo đối tượng.
Moneyyānīti munibhāvakarā moneyyappaṭipadā dhammā.
Sagely practices (Moneyyāni) means the practices and qualities that cause sageliness, the path of sagely conduct.
Các pháp trí tuệ (Moneyyāni) là những pháp hạnh dẫn đến trạng thái của bậc hiền trí (muni).
Tesaṃ vitthāro ‘‘tattha katamaṃ kāyamoneyyaṃ? Tividhakāyaduccaritassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyapariññā kāyamoneyyaṃ, kāyapariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ, kāyasmiṃ chandarāgappahānaṃ kāyamoneyyaṃ, kāyasaṅkhāranirodhā catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ.
Their detailed explanation is: "'What is sagely practice of body (kāyamoneyyaṃ)? The abandonment of the three kinds of bodily misconduct is sagely practice of body. The three kinds of bodily good conduct are sagely practice of body. Knowledge regarding the body as an object is sagely practice of body. Full understanding of the body is sagely practice of body. The path accompanied by full understanding of the body is sagely practice of body. The abandonment of lust and desire for the body is sagely practice of body. The fourth jhāna attainment, which is the cessation of bodily fabrications, is sagely practice of body.
Sự giải thích chi tiết của chúng như sau: “Trong đó, thân trí tuệ (kāyamoneyyaṃ) là gì? Là sự từ bỏ ba loại thân ác hạnh là thân trí tuệ; ba loại thân thiện hạnh là thân trí tuệ; tri kiến về đối tượng của thân là thân trí tuệ; sự hiểu biết trọn vẹn về thân là thân trí tuệ; đạo đi kèm với sự hiểu biết trọn vẹn về thân là thân trí tuệ; sự từ bỏ dục ái đối với thân là thân trí tuệ; sự chứng đắc tứ thiền do sự đoạn diệt các hành của thân là thân trí tuệ.
Tattha katamaṃ vacīmoneyyaṃ? Catubbidhavacīduccaritassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ, vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ vācāpariññā vacīmoneyyaṃ pariññāsahagato maggo, vācāya chandarāgappahānaṃ, vacīsaṅkhāranirodhā dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ.
What is sagely practice of speech (vacīmoneyyaṃ)? The abandonment of the four kinds of verbal misconduct is sagely practice of speech. The four kinds of verbal good conduct are sagely practice of speech. Knowledge regarding speech as an object is sagely practice of speech. Full understanding of speech is sagely practice of speech. The path accompanied by full understanding, the abandonment of lust and desire for speech, the second jhāna attainment, which is the cessation of verbal fabrications, is sagely practice of speech.
Trong đó, khẩu trí tuệ (vacīmoneyyaṃ) là gì? Là sự từ bỏ bốn loại khẩu ác hạnh là khẩu trí tuệ; bốn loại khẩu thiện hạnh là khẩu trí tuệ; tri kiến về đối tượng của lời nói là khẩu trí tuệ; sự hiểu biết trọn vẹn về lời nói là khẩu trí tuệ; đạo đi kèm với sự hiểu biết trọn vẹn; sự từ bỏ dục ái đối với lời nói; sự chứng đắc nhị thiền do sự đoạn diệt các hành của lời nói là khẩu trí tuệ.
Tattha katamaṃ manomoneyyaṃ? Tividhamanoduccaritassa pahānaṃ manomoneyyaṃ, tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ, manārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ, manopariññā manomoneyyaṃ.
What is sagely practice of mind (manomoneyyaṃ)? The abandonment of the three kinds of mental misconduct is sagely practice of mind. The three kinds of mental good conduct are sagely practice of mind. Knowledge regarding the mind as an object is sagely practice of mind. Full understanding of the mind is sagely practice of mind.
Trong đó, ý trí tuệ (manomoneyyaṃ) là gì? Là sự từ bỏ ba loại ý ác hạnh là ý trí tuệ; ba loại ý thiện hạnh là ý trí tuệ; tri kiến về đối tượng của ý là ý trí tuệ; sự hiểu biết trọn vẹn về ý là ý trí tuệ.
Pariññāsahagato maggo, manasmiṃ chandarāgappahānaṃ, cittasaṅkhāranirodhā saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyya’’nti (mahāni. 14).
The path accompanied by full understanding, the abandonment of lust and desire for the mind, the attainment of the cessation of perception and feeling, which is the cessation of mental fabrications, is sagely practice of mind.'"
Đạo đi kèm với sự hiểu biết trọn vẹn; sự từ bỏ dục ái đối với ý; sự chứng đắc thiền diệt thọ tưởng do sự đoạn diệt các hành của tâm là ý trí tuệ” (Mahāni. 14).
Vuttañhetaṃ – ‘‘tattha katamaṃ āyakosallaṃ?
For it has been said: "'What is skill in increase (āyakosallaṃ)?
Điều này đã được nói: “Trong đó, thế nào là sự khéo léo về thuận lợi?
Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā nuppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā nirujjhanti.
When one attends to these phenomena, unarisen unwholesome phenomena do not arise, and arisen unwholesome phenomena cease.
Khi tác ý những pháp này, các pháp bất thiện chưa sinh sẽ không sinh, và các pháp bất thiện đã sinh sẽ diệt đi.
Ime vā pana me dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantīti, yā tattha paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi.
Or, when one attends to these phenomena, unarisen wholesome phenomena arise, and arisen wholesome phenomena lead to further growth, expansion, development, and completion. The wisdom, understanding... right view in that regard.
Hoặc khi tác ý những pháp này, các pháp thiện chưa sinh sẽ sinh khởi, và các pháp thiện đã sinh sẽ đưa đến sự tăng trưởng, sự sung mãn, sự tu tập, sự viên mãn, đó là tuệ, là sự hiểu biết… cho đến chánh kiến.
Idaṃ vuccati āyakosallaṃ.
This is called skill in increase.
Điều này được gọi là sự khéo léo về thuận lợi.
Tattha katamaṃ apāyakosallaṃ?
What is skill in decrease (apāyakosallaṃ)?
Trong đó, thế nào là sự khéo léo về bất lợi?
Ime dhamme manasikaroto anuppannā ceva kusalā dhammā na uppajjanti, uppannā ca kusalā dhammā nirujjhanti.
When one attends to these phenomena, unarisen wholesome phenomena do not arise, and arisen wholesome phenomena cease.
Khi tác ý những pháp này, các pháp thiện chưa sinh sẽ không sinh, và các pháp thiện đã sinh sẽ diệt đi.
Ime vā pana me dhamme manasikaroto anuppannā ceva akusalā dhammā uppajjanti, uppannā ca akusalā dhammā bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattantīti, yā tattha paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi.
Or, when one attends to these phenomena, unarisen unwholesome phenomena arise, and arisen unwholesome phenomena lead to further growth, expansion, development, and completion. The wisdom, understanding... right view in that regard.
Hoặc khi tác ý những pháp này, các pháp bất thiện chưa sinh sẽ sinh khởi, và các pháp bất thiện đã sinh sẽ đưa đến sự tăng trưởng, sự sung mãn, sự tu tập, sự viên mãn, đó là tuệ, là sự hiểu biết… cho đến chánh kiến.
Idaṃ vuccati apāyakosallaṃ.
This is called skill in decrease.
Điều này được gọi là sự khéo léo về bất lợi.
Sabbāpi tatrupāyā paññā upāyakosalla’’nti (vibha. 771).
All wisdom that is conducive to these is skill in means (upāyakosallaṃ)'."
Tất cả tuệ là phương tiện trong đó đều là sự khéo léo về phương tiện” (Vibha. 771).
Idaṃ pana accāyikakicce vā bhaye vā uppanne tassa tikicchanatthaṃ ṭhānuppattiyā kāraṇajānanavaseneva veditabbaṃ.
This, however, should be understood as the knowledge of the cause of an opportune moment for remedying an urgent matter or a fear that has arisen.
Tuy nhiên, điều này cần được hiểu theo cách biết nguyên nhân của sự việc xảy ra khi có một việc khẩn cấp hoặc một nỗi sợ hãi xuất hiện để chữa trị nó.
Madāti majjanākāravasena pavattamānā.
Intoxications (Madā) means those that arise in the manner of infatuation.
Các sự kiêu mạn (Madā) là những gì tồn tại dưới hình thức say đắm.
Tesu ‘‘ahaṃ nirogo saṭṭhi vā sattati vā vassāni atikkantāni, na me harītakīkhaṇḍampi khāditapubbaṃ, ime panaññe asukaṃ nāma ṭhānaṃ rujjati, bhesajjaṃ khādāmāti vicaranti, ko añño mādiso nirogo nāmā’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ ārogyamado. ‘‘Mahallakakāle puññaṃ karissāma, daharamha tāvā’’ti yobbane ṭhatvā mānakaraṇaṃ yobbanamado. ‘‘Ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi; sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’’ti evaṃ mānakaraṇaṃ jīvitamado.
Among these, the conceit of thinking, “I am healthy; sixty or seventy years have passed, and I have never even eaten a piece of myrobalan fruit, yet these others wander about saying, ‘Such and such a part of my body hurts, I will take medicine,’ who else is healthy like me?” is conceit of health. The conceit of thinking, while still young, “We will do good deeds when we are old; for now, we are young,” is conceit of youth. The conceit of thinking, “I have lived long, I am living long, I will live long; I have lived happily, I am living happily, I will live happily,” is conceit of life.
Trong số đó, việc tự mãn rằng: “Ta khỏe mạnh, đã qua sáu mươi hay bảy mươi năm rồi, ta chưa từng ăn một miếng harītakī (một loại thuốc) nào, còn những người khác thì bị đau chỗ này chỗ kia, phải uống thuốc, ai có thể khỏe mạnh như ta?” – đó là kiêu mạn về sức khỏe (ārogyamada). Việc tự mãn khi còn trẻ rằng: “Chúng ta hãy làm phước khi về già, bây giờ chúng ta còn trẻ” – đó là kiêu mạn về tuổi trẻ (yobbanamada). Việc tự mãn rằng: “Ta đã sống lâu, ta đang sống lâu, ta sẽ sống lâu; ta đã sống an lạc, ta đang sống an lạc, ta sẽ sống an lạc” – đó là kiêu mạn về sự sống (jīvitamada).
Ādhipateyyesu adhipatito āgataṃ ādhipateyyaṃ.
Regarding dominant influences (ādhipateyya), that which comes from a dominant factor is ādhipateyya.
Trong các sự chi phối (ādhipateyya), ādhipateyya là điều đến từ sự chi phối.
‘‘Ettakomhi sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā, na me etaṃ patirūpa’’nti evaṃ attānaṃ adhipattiṃ jeṭṭhakaṃ katvā pāpassa akaraṇaṃ attādhipateyyaṃ nāma.
Not committing evil by making oneself the dominant factor, thinking, “I am endowed with such virtue, concentration, wisdom, and liberation; this is not suitable for me,” is called self-dominance (attādhipateyya).
Việc không làm điều ác do tự xem mình là bậc chi phối, là bậc tối thượng, rằng: “Ta có giới, có định, có tuệ, có giải thoát như thế này, điều đó không phù hợp với ta” – đó gọi là tự chi phối (attādhipateyya).
Lokaṃ adhipatiṃ katvā akaraṇaṃ lokādhipateyyaṃ nāma.
Not committing evil by making the world the dominant factor is called world-dominance (lokādhipateyya).
Việc không làm điều ác do lấy thế gian làm sự chi phối – đó gọi là thế gian chi phối (lokādhipateyya).
Lokuttaradhammaṃ adhipatiṃ katvā akaraṇaṃ dhammādhipateyyaṃ nāma.
Not committing evil by making the supramundane Dhamma the dominant factor is called Dhamma-dominance (dhammādhipateyya).
Việc không làm điều ác do lấy pháp xuất thế gian làm sự chi phối – đó gọi là pháp chi phối (dhammādhipateyya).
Kathāvatthūnīti kathākāraṇāni.
Discourse subjects (kathāvatthūni) means causes for discourse.
Các đề tài đàm luận (kathāvatthūnī) là các nguyên nhân của sự đàm luận.
Atītaṃ vā addhānanti atītaṃ dhammaṃ, atītakkhandheti attho.
Or the past period (atītaṃ vā addhānaṃ) means past phenomena, that is, past aggregates.
Hay thời quá khứ (atītaṃ vā addhānaṃ) là pháp quá khứ, ý nói các uẩn quá khứ.
Apica ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ, ‘ahosī’ti tassa saṅkhā, ‘ahosī’ti tassa paññatti ‘ahosī’ti tassa samaññā, na tassa saṅkhā ‘atthī’ti, na tassa saṅkhā ‘bhavissatī’ti (saṃ. ni. 3.62) evaṃ āgatena niruttipathasuttenapettha attho dīpetabbo.
Moreover, here the meaning should be elucidated by the Niruttipatha Sutta, which states: “Bhikkhus, as to the form that has passed, ceased, and changed, it is reckoned as ‘it was,’ it is designated as ‘it was,’ it is termed as ‘it was,’ it is not reckoned as ‘it is,’ nor is it reckoned as ‘it will be’ (Saṃ. Ni. 3.62).”
Hơn nữa, ở đây, ý nghĩa nên được làm rõ bằng Tương Ưng Kinh Về Ngôn Ngữ (Niruttipathasutta) đã được nói đến rằng: “Này các tỳ khưu, sắc nào đã quá khứ, đã diệt, đã biến hoại, thì đó là sự tính toán ‘đã từng có’, đó là sự chế định ‘đã từng có’, đó là sự gọi tên ‘đã từng có’, chứ không phải sự tính toán ‘đang có’, không phải sự tính toán ‘sẽ có’.”
Vijjāti tamavijjhanaṭṭhena vijjā.
Knowledge (vijjā) is knowledge in the sense of penetrating ignorance.
Minh (vijjā) là minh do xuyên thủng vô minh đó.
Viditakaraṇaṭṭhenāpi vijjā.
Also, knowledge in the sense of making known.
Cũng là minh do làm cho biết rõ.
Pubbenivāsānussatiñāṇañhi uppajjamānaṃ pubbenivāsaṃ chādetvā ṭhitaṃ tamaṃ vijjhati, pubbenivāsañca viditaṃ karotīti vijjā.
For indeed, the knowledge of recollecting past lives, when it arises, penetrates the darkness that conceals past lives and makes past lives known, hence it is knowledge.
Thật vậy, khi tuệ biết các kiếp sống trước (pubbenivāsānussatiñāṇa) sinh khởi, nó xuyên thủng bóng tối che lấp các kiếp sống trước, và làm cho các kiếp sống trước được biết rõ, nên gọi là minh.
Cutūpapātañāṇaṃ cutipaṭisandhicchādakaṃ tamaṃ vijjhati, tañca viditaṃ karotīti vijjā.
The knowledge of the passing away and reappearance of beings penetrates the darkness that conceals passing away and rebirth, and makes them known, hence it is knowledge.
Tuệ biết sự chết và sự tái sinh (cutūpapātañāṇa) xuyên thủng bóng tối che lấp sự chết và sự tái sinh, và làm cho chúng được biết rõ, nên gọi là minh.
Āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ catusaccacchādakaṃ tamaṃ vijjhati, catusaccadhammañca viditaṃ karotīti vijjā.
The knowledge of the destruction of the taints penetrates the darkness that conceals the four noble truths, and makes the phenomena of the four noble truths known, hence it is knowledge.
Tuệ biết sự diệt tận các lậu hoặc (āsavakkhaye ñāṇa) xuyên thủng bóng tối che lấp Tứ Diệu Đế, và làm cho các pháp Tứ Diệu Đế được biết rõ, nên gọi là minh.
Sammappadhānacatukke chandaṃ janetīti ‘‘yo chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando’’ti evaṃ vuttaṃ kattukamyataṃ janeti.
In the tetrad of right exertions, he generates desire (chandaṃ janeti) means he generates the desire to act as stated, “that desire, desirousness, wish to act, wholesome desire for phenomena.”
Trong tứ chánh cần (sammappadhānacatukka), phát sinh ý muốn (chandaṃ janetī) là phát sinh ý muốn làm, đã được nói đến như: “Ý muốn, sự mong muốn, sự khao khát muốn làm, ý muốn về thiện pháp nào là thiện.”
Vāyamatīti vāyāmaṃ karoti.
He endeavors (vāyamatī) means he makes an effort.
Nỗ lực (vāyamatī) là thực hành tinh tấn.
Vīriyaṃ ārabhatīti vīriyaṃ janeti.
He arouses energy (vīriyaṃ ārabhatī) means he generates energy.
Khởi tinh tấn (vīriyaṃ ārabhatī) là phát sinh tinh tấn.
Cittaṃ paggaṇhātīti cittaṃ upatthambheti.
He strengthens his mind (cittaṃ paggaṇhātī) means he supports his mind.
Giữ tâm (cittaṃ paggaṇhātī) là nâng đỡ tâm.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the brief explanation here.
Đây là tóm tắt về điều đó.
Vitthāro pana sammappadhānavibhaṅge āgatoyeva.
The detailed explanation is found in the Sammappadhāna Vibhaṅga.
Sự giải thích rộng rãi đã có trong Phân Tích Chánh Cần.
Iddhipādesu chandaṃ nissāya pavatto samādhi chandasamādhi. Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā.
Among the bases of spiritual power, concentration that arises dependent on desire is concentration born of desire (chandasamādhi). The predominant volitions are predominant volitions (padhānasaṅkhārā).
Trong các căn bản thần thông (iddhipāda), định phát sinh dựa vào ý muốn là ý dục định (chandasamādhi). Các hành làm chủ là các hành tinh tấn (padhānasaṅkhārā).
Samannāgatanti tehi dhammehi upetaṃ.
Endowed with (samannāgataṃ) means possessing those qualities.
Đầy đủ (samannāgataṃ) là được trang bị những pháp ấy.
Iddhiyā pādaṃ, iddhibhūtaṃ vā pādanti iddhipādaṃ.
A basis for spiritual power, or a basis that has become spiritual power, is an iddhipāda.
Căn bản của thần thông, hoặc căn bản đã thành thần thông là thần thông túc (iddhipādaṃ).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Đối với các phần còn lại, cũng theo cách tương tự.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana iddhipādavibhaṅge āgato eva.
This is the brief explanation here; the detailed explanation is found in the Iddhipāda Vibhaṅga.
Đây là tóm tắt về điều đó, còn sự giải thích rộng rãi đã có trong Phân Tích Thần Thông Túc.
Visuddhimagge panassa attho dīpito.
Its meaning is also elucidated in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, ý nghĩa của nó đã được làm rõ trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Jhānakathāpi visuddhimagge vitthāritāva.
The discussion on jhānas is also elaborated in the Visuddhimagga.
Phần nói về thiền cũng đã được giải thích rộng rãi trong Thanh Tịnh Đạo.
Ālokasaññaṃ manasikarotīti divā vā rattiṃ vā sūriyacandapajjotamaṇiādīnaṃ ālokaṃ ālokoti manasikaroti.
He attends to the perception of light (ālokasaññaṃ manasikarotī) means whether by day or night, he attends to the light of the sun, moon, lamp, or jewels, perceiving it as light.
Chú tâm vào tưởng ánh sáng (ālokasaññaṃ manasikarotī) là chú tâm vào ánh sáng của mặt trời, mặt trăng, đèn, ngọc, v.v., dù ngày hay đêm, rằng đó là ánh sáng.
Divāsaññaṃ adhiṭṭhātīti evaṃ manasi katvā divātisaññaṃ ṭhapeti.
He establishes the perception of day (divāsaññaṃ adhiṭṭhātī) means, having thus attended, he establishes the perception of day.
Thiết lập tưởng ban ngày (divāsaññaṃ adhiṭṭhātī) là sau khi chú tâm như vậy, thiết lập tưởng ban ngày.
Yathā divā tathā rattinti yathā divā diṭṭho āloko, tatheva taṃ rattiṃ manasikaroti.
As by day, so by night (yathā divā tathā rattiṃ) means as the light is seen by day, so he attends to it by night.
Như ban ngày, như ban đêm (yathā divā tathā rattiṃ) là chú tâm vào ánh sáng đã thấy ban ngày, cũng như vậy vào ban đêm.
Yathā rattiṃ tathā divāti yathā rattiṃ āloko diṭṭho, evameva divā manasikaroti.
As by night, so by day (yathā rattiṃ tathā divā) means as the light is seen by night, so he attends to it by day.
Như ban đêm, như ban ngày (yathā rattiṃ tathā divā) là chú tâm vào ánh sáng đã thấy ban đêm, cũng như vậy vào ban ngày.
Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena.
Thus with an open mind (iti vivaṭena cetasā) means with an unhindered mind.
Như vậy, với tâm rộng mở (iti vivaṭena cetasā) là với tâm không bị che đậy như vậy.
Apariyonaddhenāti samantato anaddhena.
Not constricted (apariyonaddhenā) means not enclosed on all sides.
Không bị bao vây (apariyonaddhenā) là không bị bao trùm từ mọi phía.
Sappabhāsanti saobhāsaṃ.
With radiance (sappabhāsaṃ) means with luster.
Có ánh sáng (sappabhāsaṃ) là có sự chiếu sáng.
Ñāṇadassanapaṭilābhāyāti ñāṇadassanapaṭilābhatthāya.
For the attainment of knowledge and vision (ñāṇadassanapaṭilābhāyā) means for the purpose of attaining knowledge and vision.
Để đạt được tri kiến (ñāṇadassanapaṭilābhāyā) là vì mục đích đạt được tri kiến.
Iminā kiṃ kathitaṃ?
What is stated by this?
Điều này nói lên điều gì?
Middhavinodanaāloko kathito parikammaāloko vā.
The light that dispels torpor is stated, or the preliminary light.
Ánh sáng xua tan hôn trầm đã được nói đến, hoặc ánh sáng chuẩn bị.
Iminā kiṃ kathitaṃ hoti?
What is stated by this?
Điều này nói lên điều gì?
Khīṇāsavassa dibbacakkhuñāṇaṃ.
The divine eye knowledge of an Arahant.
Thiên nhãn thông của vị A-la-hán.
Tasmiṃ vā āgatepi anāgatepi pādakajjhānasamāpattimeva sandhāya ‘‘sappabhāsaṃ cittaṃ bhāvetī’’ti vuttaṃ.
Whether that has arisen or not arisen, it is said “he develops a radiant mind” with reference to the jhāna attainment as a basis.
Dù nó đã đến hay chưa đến, câu “phát triển tâm có ánh sáng” được nói ra để chỉ thiền chứng làm nền tảng.
Satisampajaññāyāti sattaṭṭhānikassa satisampajaññassa atthāya.
For mindfulness and clear comprehension (satisampajaññāyā) means for the purpose of mindfulness and clear comprehension in seven ways.
Vì chánh niệm và tỉnh giác (satisampajaññāyā) là vì chánh niệm và tỉnh giác có bảy khía cạnh.
Viditā vedanā uppajjantītiādīsu khīṇāsavassa vatthu viditaṃ hoti ārammaṇaṃ viditaṃ vatthārammaṇaṃ viditaṃ.
In “ Feelings arise known (viditā vedanā uppajjantī),” and so forth, for an Arahant, the basis is known, the object is known, the basis and object are known.
Trong các câu như “các cảm thọ sinh khởi được biết rõ”, đối với vị A-la-hán, đối tượng được biết rõ, cảnh giới được biết rõ, đối tượng và cảnh giới được biết rõ.
Vatthārammaṇaviditatāya evaṃ vedanā uppajjanti, evaṃ tiṭṭhanti, evaṃ nirujjhanti.
Because the basis and object are known, feelings arise thus, they persist thus, they cease thus.
Do đối tượng và cảnh giới được biết rõ như vậy, các cảm thọ sinh khởi như vậy, tồn tại như vậy, và diệt tận như vậy.
Na kevalañca vedanā eva idha vuttā saññādayopi, avuttā cetanādayopi, viditā ca uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca nirujjhanti ca.
Not only feelings are mentioned here, but also perceptions and so on, and even volitions and so on which are not explicitly stated, arise, persist, and cease in a known manner.
Không chỉ riêng cảm thọ được nói đến ở đây, mà cả tưởng (saññā) và các pháp khác, cũng như tư (cetanā) và các pháp khác chưa được nói đến, đều sinh khởi, tồn tại và diệt tận một cách được biết rõ.
Api ca vedanāya uppādo vidito hoti, upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
Furthermore, the arising of feeling is known, its presence is known.
Hơn nữa, sự sinh khởi của cảm thọ được biết rõ, sự hiện hữu của cảm thọ được biết rõ.
Avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhāsamudayā kammasamudayo, phassasamudayā vedanāyasamudayo.
From the arising of ignorance comes the arising of feeling; from the arising of craving comes the arising of kamma; from the arising of contact comes the arising of feeling.
Do sự tập khởi của vô minh, có sự tập khởi của cảm thọ; do sự tập khởi của ái, có sự tập khởi của nghiệp; do sự tập khởi của xúc, có sự tập khởi của cảm thọ.
Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa samudayaṃ passati.
One who sees the characteristic of origination also sees the arising of the aggregate of feeling.
Người nào thấy tướng sinh khởi thì thấy sự tập khởi của uẩn cảm thọ.
Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti.
Thus, the arising of feeling is known.
Như vậy, sự sinh khởi của cảm thọ được biết rõ.
Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti?
How is the presence of feeling known?
Làm thế nào sự hiện hữu của cảm thọ được biết rõ?
Aniccato manasikaroto khayatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
For one who attends to impermanence, its presence as decay is known.
Khi chú tâm vào vô thường, sự hiện hữu như sự hoại diệt được biết rõ.
Dukkhato manasikaroto bhayatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
For one who attends to suffering, its presence as terror is known.
Khi chú tâm vào khổ, sự hiện hữu như sự đáng sợ được biết rõ.
Anattato manasikaroto suññatūpaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti.
For one who attends to non-self, its presence as emptiness is known.
Khi chú tâm vào vô ngã, sự hiện hữu như sự trống rỗng được biết rõ.
Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, khayato bhayato suññato jānāti.
Thus, the presence of feeling is known; one knows it as decay, as terror, as emptiness.
Như vậy, sự hiện hữu của cảm thọ được biết rõ, vị ấy biết rõ sự hoại diệt, sự đáng sợ, sự trống rỗng.
Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti?
How is the passing away of feeling known?
Làm thế nào sự diệt tận của cảm thọ được biết rõ?
Avijjānirodhā vedanānirodho.…Pe… evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti.
From the cessation of ignorance comes the cessation of feeling… (further details omitted)… thus the passing away of feeling is known.
Do sự diệt tận của vô minh, có sự diệt tận của cảm thọ… (v.v.)… Như vậy, sự diệt tận của cảm thọ được biết rõ.
Imināpi nayenettha attho veditabbo.
In this way, the meaning here should be understood.
Cũng nên hiểu ý nghĩa ở đây theo cách này.
Apassenānīti apassayāni.
Supports (apassenānī) means that which supports.
Các căn bản (apassenānī) là các sự nương tựa.
Saṅkhāyāti ñāṇena ñatvā.
By calculation (saṅkhāyā) means by knowing with knowledge.
Sau khi suy xét (saṅkhāyā) là sau khi biết rõ bằng tuệ.
Paṭisevatīti ñāṇena ñatvā sevitabbayuttakameva sevati.
"He uses" means, having known with wisdom, he uses only that which is proper to use.
Hành trì (Paṭisevatī): Biết bằng trí tuệ, chỉ hành trì những gì đáng nên hành trì.
Tassa ca vitthāro ‘‘paṭisaṅkhā yoniso cīvaraṃ paribhuñjatī’’tiādinā nayena veditabbo.
And its elaboration should be understood by the method beginning with, "Reflecting wisely, he uses robes."
Và sự giải thích chi tiết của điều đó nên được hiểu theo cách thức bắt đầu bằng ‘‘suy xét một cách chân chánh, thọ dụng y phục’’.
Saṅkhāyekaṃ adhivāsetīti ñāṇena ñatvā adhivāsetabbayuttakameva adhivāseti.
"He endures one thing with reflection" means, having known with wisdom, he endures only that which is proper to endure.
Chịu đựng (Saṅkhāyekaṃ adhivāsetī): Biết bằng trí tuệ, chỉ chịu đựng những gì đáng nên chịu đựng.
Vitthāro panettha ‘‘paṭisaṅkhā yoniso khamo hoti sītassā’’tiādinā nayena veditabbo.
Here, the elaboration should be understood by the method beginning with, "Reflecting wisely, he is patient of cold."
Sự giải thích chi tiết ở đây nên được hiểu theo cách thức bắt đầu bằng ‘‘suy xét một cách chân chánh, chịu đựng cái lạnh’’.
Parivajjetīti ñāṇena ñatvā parivajjetuṃ yuttameva parivajjeti.
"He avoids" means, having known with wisdom, he avoids only that which is proper to avoid.
Tránh xa (Parivajjetī): Biết bằng trí tuệ, chỉ tránh xa những gì đáng nên tránh xa.
Tassa vitthāro ‘‘paṭisaṅkhā yoniso caṇḍaṃ hatthiṃ parivajjetī’’tiādinā nayena veditabbo.
Its elaboration should be understood by the method beginning with, "Reflecting wisely, he avoids a fierce elephant."
Sự giải thích chi tiết của điều đó nên được hiểu theo cách thức bắt đầu bằng ‘‘suy xét một cách chân chánh, tránh xa voi dữ’’.
Vinodetīti ñāṇena ñatvā vinodetabbameva vinodeti, nudati nīharati anto pavisituṃ na deti.
"He dispels" means, having known with wisdom, he dispels only that which should be dispelled; he pushes away, he takes out, he does not allow it to enter inside.
Loại bỏ (Vinodetī): Biết bằng trí tuệ, chỉ loại bỏ những gì đáng nên loại bỏ, xua đuổi, đẩy ra, không cho xâm nhập vào bên trong.
Tassa vitthāro ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā nayena veditabbo.
Its elaboration should be understood by the method beginning with, "He does not endure a arisen thought of sensual desire."
Sự giải thích chi tiết của điều đó nên được hiểu theo cách thức bắt đầu bằng ‘‘không chịu đựng những tà tư duy dục lạc đã khởi lên’’.
309. Ariyavaṃsāti ariyānaṃ vaṃsā.
309. Ariyavaṃsā means the lineages of the noble ones.
309. Thánh chủng (Ariyavaṃsā): là dòng dõi của các bậc Thánh (ariya).
Yathā hi khattiyavaṃso, brāhmaṇavaṃso, vessavaṃso, suddavaṃso, samaṇavaṃso, kulavaṃso, rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti.
Just as there is the warrior lineage, the brahmin lineage, the merchant lineage, the sudra lineage, the recluse lineage, the family lineage, the royal lineage, so too this is the eighth noble lineage, called the noble tradition, the noble succession.
Giống như có dòng dõi Sát-đế-lợi, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi Phệ-xá, dòng dõi Thủ-đà, dòng dõi Sa-môn, dòng dõi gia đình, dòng dõi vua, thì đây cũng là Thánh chủng thứ tám, được gọi là truyền thống Thánh, dòng dõi Thánh.
So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusāritagandhādayo viya aggamakkhāyati.
And this noble lineage is said to be the foremost, like the best perfumes among these lineages of root-perfumes and other perfumes that follow the scent.
Và Thánh chủng này được tuyên bố là tối thượng, giống như những hương thơm chính yếu và những hương thơm phụ thuộc của các dòng dõi đó.
Ke pana te ariyā yesaṃ ete vaṃsāti?
But who are these noble ones whose lineages these are?
Vậy những bậc Thánh đó là ai, mà đây là dòng dõi của các ngài?
Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā. Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro medhaṅkaro saraṇaṅkaro dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Noble ones are called the Buddhas, the Paccekabuddhas, and the disciples of the Tathāgata. These are the lineages of these noble ones, thus ariyavaṃsā. Indeed, previously, at the head of four incalculable aeons, exceeding a hundred thousand aeons, four Buddhas arose: Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara. They are noble ones, and their lineages are the noble lineages.
Các bậc Thánh được gọi là chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của chư Như Lai, đây là dòng dõi của các bậc Thánh nên gọi là Thánh chủng (ariyavaṃsā). Trước đây, vào thời điểm hơn một trăm ngàn đại kiếp và bốn A-tăng-kỳ, có bốn vị Phật đã xuất hiện là Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara, các ngài là bậc Thánh, đây là dòng dõi của các bậc Thánh đó nên gọi là Thánh chủng.
Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā.
After the parinibbāna of these Buddhas, having passed an incalculable period, a Buddha named Koṇḍañña arose... (and so on)... In this present aeon, four Buddhas arose: Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Lord Gotama.
Sau khi các vị Phật đó nhập Niết-bàn, trải qua vô số kiếp, có một vị Phật tên là Koṇḍañña đã xuất hiện… (tương tự)… Trong kiếp này, có bốn vị Phật đã xuất hiện là Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa và Đức Thế Tôn Gotama của chúng ta.
Tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Their lineages, those of these noble ones, are the noble lineages.
Đây là dòng dõi của các bậc Thánh đó nên gọi là Thánh chủng.
Apica atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Furthermore, the lineages of all past, future, and present Buddhas, Paccekabuddhas, and Buddha's disciples, who are noble ones, are the noble lineages.
Hơn nữa, đây là dòng dõi của tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của chư Phật trong quá khứ, hiện tại và vị lai, nên gọi là Thánh chủng.
Te kho panete aggaññā aggāti jānitabbā.
And these should be known as foremost (agga), as excellent.
Và những điều này nên được biết là tối thượng (aggaññā), là cao quý.
Rattaññā dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā.
They should be known as ancient (rattañña), as having existed for a long time.
Nên được biết là lâu đời (rattaññā), đã tồn tại từ lâu.
Vaṃsaññā vaṃsāti jānitabbā.
They should be known as lineages (vaṃsañña), as traditions.
Nên được biết là dòng dõi (vaṃsaññā), là truyền thống.
Porāṇāti na adhunuppattikā.
"Ancient" means not recently arisen.
Xưa cũ (Porāṇā): không phải mới xuất hiện.
Asaṃkiṇṇā avikiṇṇā anapanītā.
"Unconfused" means not scattered, not removed.
Không bị pha tạp (Asaṃkiṇṇā): không bị trộn lẫn, không bị loại bỏ.
Asaṃkiṇṇapubbā atītabuddhehi na saṃkiṇṇapubbā.
"Never confused before" means never confused before by past Buddhas.
Chưa từng bị pha tạp (Asaṃkiṇṇapubbā): chưa từng bị các vị Phật trong quá khứ pha tạp.
‘‘Kiṃ imehī’’ti na apanītapubbā?
"What is the use of these?" - they were never set aside before.
Chưa từng bị loại bỏ với suy nghĩ ‘‘những điều này có ích gì?’’.
Na saṅkīyantīti idānipi na apanīyanti.
"They are not confused" means they are not set aside even now.
Không bị pha tạp (Na saṅkīyanti): ngay cả bây giờ cũng không bị loại bỏ.
Na saṅkīyissantīti anāgatabuddhehipi na apanīyissanti, ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi appaṭikuṭṭhā, samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi aninditā agarahitā.
"They will not be confused" means they will not be set aside even by future Buddhas; they are not condemned by the wise recluses and brahmins in the world, not censured, not blamed by wise recluses and brahmins.
Sẽ không bị pha tạp (Na saṅkīyissanti): sẽ không bị các vị Phật trong tương lai loại bỏ, không bị những Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ trong đời chê trách, không bị các Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ chỉ trích, không bị quở trách.
Santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti.
"He is content" means he is content by way of contentment with requisites.
Hài lòng (Santuṭṭho hoti): hài lòng về các vật dụng.
Itarītarena cīvarenāti thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci.
"With whatever robe" means with any coarse, fine, rough, excellent, durable, or worn robe.
Với bất kỳ y phục nào (Itarītarena cīvarenā): với bất kỳ loại y phục nào trong số thô, mịn, xấu, tốt, bền, cũ rách.
Atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho.
Rather, the meaning is that he is content with whatever he has received, with any such robe.
Mà là, hài lòng với bất kỳ y phục nào trong số những gì đã nhận được, v.v. Đó là ý nghĩa.
Cīvarasmiñhi tayo santosā – yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantosoti.
Indeed, concerning robes, there are three types of contentment: contentment with what is obtained, contentment with one's strength, and contentment with what is suitable.
Trong việc sử dụng y phục có ba sự hài lòng – hài lòng với những gì đã nhận được (yathālābhasantosa), hài lòng với khả năng của mình (yathābalasantosa), hài lòng với sự phù hợp (yathāsāruppasantosa).
Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to almsfood and so on.
Đối với vật thực (piṇḍapāta) và các thứ khác cũng vậy.
Tesaṃ vitthārakathā sāmaññaphale vuttanayeneva veditabbā.
The detailed exposition of these should be understood in the manner stated in the Sāmaññaphala Sutta.
Sự giải thích chi tiết của chúng nên được hiểu theo cách đã nói trong kinh Sa-môn Quả.
Ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti, itarītarena yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.
Referring to these three types of contentment, it is said: "He is content; he is content with whatever robe, with what is obtained and so on."
Để ám chỉ ba sự hài lòng này, đã nói rằng ‘‘hài lòng, hài lòng với bất kỳ y phục nào trong số những gì đã nhận được, v.v.’’.
Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakkhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarapaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni.
Here, the robe should be understood, the field of robes should be understood, the rag-robe (paṃsukūla) should be understood, contentment with robes should be understood, and the dhutaṅga practices related to robes should be understood.
Ở đây, nên biết về y phục, nên biết về nguồn gốc y phục, nên biết về y phấn tảo, nên biết về sự hài lòng với y phục, nên biết về các pháp đầu đà liên quan đến y phục.
Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarāni jānitabbāni.
Among these, "the robe should be understood" means the six robes such as cotton (khoma) and so on, and the six permissible robes such as silk (dukūla) and so on, should be understood.
Trong đó, nên biết về y phục: nên biết sáu loại y phục chính như y vải lanh (khoma), v.v. và sáu loại y phục phụ trợ như y vải tơ (dukūla), v.v.
Imāni dvādasa kappiyacīvarāni.
These are twelve allowable robes.
Đây là mười hai loại y phục hợp pháp.
Kusacīraṃ vākacīraṃ phalakacīraṃ kesakambalaṃ vāḷakambalaṃ potthako cammaṃ ulūkapakkhaṃ rukkhadussaṃ latādussaṃ erakadussaṃ kadalidussaṃ veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni.
However, robes made of kusa grass, bark, fruit rind, hair blankets, animal hide blankets, a book cover, skin, owl feathers, tree bark cloth, creeper cloth, eraka grass cloth, banana stalk cloth, bamboo cloth, and such like, are not allowable robes.
Còn các loại y phục không hợp pháp là y cỏ (kusacīra), y vỏ cây (vākacīra), y vỏ trái cây (phalakacīra), y chăn lông tóc (kesakambala), y chăn lông đuôi (vāḷakambala), y vải vỏ cây (potthako), y da thú (cammaṃ), y lông cú (ulūkapakkhaṃ), y vỏ cây (rukkhadussaṃ), y dây leo (latādussaṃ), y cỏ eraka (erakadussaṃ), y chuối (kadalidussaṃ), y tre (veḷudussaṃ), v.v.
Cīvarakkhettanti ‘‘saṅghato vā gaṇato vā ñātito vā mittato vā attano vā dhanena paṃsukūlaṃ vā’’ti evaṃ uppajjanato cha khettāni, aṭṭhannañca mātikānaṃ vasena aṭṭha khettāni jānitabbāni.
"The field of robes" means the six fields from which they arise, such as "from the Sangha, or from a group, or from relatives, or from friends, or with one's own wealth, or a rag-robe," and by way of the eight categories, eight fields should be understood.
Nguồn gốc y phục (Cīvarakkhetta): nên biết sáu nguồn gốc phát sinh y phục là ‘‘từ Tăng chúng, từ nhóm, từ thân quyến, từ bạn bè, từ tài sản của mình, hoặc y phấn tảo’’, và tám nguồn gốc theo tám loại.
Paṃsukūlanti sosānikaṃ, pāpaṇikaṃ, rathiyaṃ saṅkārakūṭakaṃ, sotthiyaṃ, sinānaṃ, titthaṃ, gatapaccāgataṃ, aggidaḍḍhaṃ, gokhāyitaṃ upacikakhāyitaṃ, undūrakhāyitaṃ, antacchinnaṃ, dasācchinnaṃ, dhajāhaṭaṃ, thūpaṃ, samaṇacīvaraṃ, sāmuddiyaṃ, ābhisekiyaṃ, panthikaṃ, vātāhaṭaṃ, iddhimayaṃ, devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni.
"Rag-robe (paṃsukūla)" refers to twenty-three types of rag-robes: from a charnel ground, from a marketplace, from a road, from a rubbish heap, from a maternity house, from a bathing place, from a ford, from a corpse carried to and from, burnt by fire, chewed by cattle, chewed by termites, chewed by mice, cut internally, torn at the edge, taken from a banner, from a stupa, a recluse's robe, from the sea, from an anointing ceremony, from a traveler, carried by wind, created by psychic power, and given by Devadatta.
Y phấn tảo (Paṃsukūla): nên biết hai mươi ba loại y phấn tảo là: y nghĩa địa (sosānikaṃ), y chợ (pāpaṇikaṃ), y đường (rathiyaṃ), y đống rác (saṅkārakūṭakaṃ), y hộ sản (sotthiyaṃ), y tắm (sinānaṃ), y bến sông (titthaṃ), y đi về (gatapaccāgataṃ), y cháy (aggidaḍḍhaṃ), y bò ăn (gokhāyitaṃ), y mối ăn (upacikakhāyitaṃ), y chuột ăn (undūrakhāyitaṃ), y bị cắt ngang (antacchinnaṃ), y bị cắt tua (dasācchinnaṃ), y cờ (dhajāhaṭaṃ), y tháp (thūpaṃ), y Sa-môn (samaṇacīvaraṃ), y biển (sāmuddiyaṃ), y lễ quán đảnh (ābhisekiyaṃ), y lữ khách (panthikaṃ), y gió cuốn (vātāhaṭaṃ), y thần thông (iddhimayaṃ), y của Devadatta (devadattiyanti).
Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ.
Here, "sotthiya" means a cloth for removing birth impurities.
Trong đó, y hộ sản (sotthiyaṃ): là y dùng để lau chùi chất dơ khi sinh sản.
Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ.
"Gatapaccāgata" means a robe that was wrapped around a dead body, carried to the charnel ground, and then brought back.
Y đi về (Gatapaccāgataṃ): là y đã được quấn quanh thi thể người chết, mang đến nghĩa địa rồi mang về.
Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ.
"Dhajāhaṭa" means one brought after raising a banner.
Y cờ (Dhajāhaṭaṃ): là y được mang về từ một lá cờ đã được dựng lên.
Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ.
"Thūpa" means a robe consecrated at an anthill.
Y tháp (Thūpaṃ): là y được cúng dường trên một ụ mối.
Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ.
"Sāmuddiya" means one brought to shore by ocean waves.
Y biển (Sāmuddiyaṃ): là y được sóng biển đưa vào bờ.
Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ.
"Panthika" means a robe worn by travelers on a road, beaten with stones out of fear of robbers.
Y lữ khách (Panthikaṃ): là y bị những người đi đường vì sợ cướp mà đập bằng đá rồi bỏ lại.
Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ.
"Iddhimaya" means a robe of a bhikkhu who has achieved psychic power.
Y thần thông (Iddhimayaṃ): là y của vị Tỳ-khưu ‘‘Ehi Bhikkhu’’ (hãy đến, Tỳ-khưu).
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest are obvious.
Các loại còn lại thì rõ ràng.
Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā, vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, paṭilābhasantoso, mattappaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karaṇasantoso, parimāṇasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti.
"Contentment with robes" refers to twenty kinds of contentment with robes: contentment with deliberation, contentment with journeying, contentment with seeking, contentment with obtaining, contentment with receiving in moderation, contentment with avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment with one's strength, contentment with what is suitable, contentment with water, contentment with washing, contentment with making, contentment with quantity, contentment with thread, contentment with sewing, contentment with dyeing, contentment with cutting, contentment with using, contentment with avoiding hoarding, and contentment with relinquishing.
Sự hài lòng về y phục (Cīvarasantoso): có hai mươi loại hài lòng về y phục: hài lòng về suy xét (vitakkasantoso), hài lòng về đi lại (gamanasantoso), hài lòng về tìm kiếm (pariyesanasantoso), hài lòng về nhận được (paṭilābhasantoso), hài lòng về thọ nhận vừa phải (mattappaṭiggahaṇasantoso), hài lòng về tránh tham lam (loluppavivajjanasantoso), hài lòng về những gì đã nhận được (yathālābhasantoso), hài lòng về khả năng của mình (yathābalasantoso), hài lòng về sự phù hợp (yathāsāruppasantoso), hài lòng về nước (udakasantoso), hài lòng về giặt (dhovanasantoso), hài lòng về làm (karaṇasantoso), hài lòng về số lượng (parimāṇasantoso), hài lòng về chỉ (suttasantoso), hài lòng về may (sibbanasantoso), hài lòng về nhuộm (rajanasantoso), hài lòng về cắt (kappasantoso), hài lòng về sử dụng (paribhogasantoso), hài lòng về tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantoso), hài lòng về bố thí (vissajjanasantoso).
Tattha sādakabhikkhunā temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati.
Among these, a bhikkhu who has eaten is allowed to deliberate for one month after residing for three months continuously.
Trong đó, một Tỳ-khưu đã sống an cư ba tháng thì được phép suy xét trong một tháng.
So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti.
He makes a robe during the robe-month after the Pavāraṇā ceremony.
Vị ấy sau khi mãn hạ an cư, trong tháng y, làm y.
Paṃsukūliko aḍḍhamāseneva karoti.
A paṃsukūlika makes it in just half a month.
Vị Tỳ-khưu phấn tảo y thì chỉ làm trong nửa tháng.
Iti māsaḍḍhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso.
Thus, deliberation for a month or half a month is "contentment with deliberation."
Như vậy, việc suy xét trong một tháng hoặc nửa tháng là hài lòng về suy xét (vitakkasantoso).
Vitakkasantosena pana santuṭṭhena bhikkhunā pācīnakkhaṇḍarājivāsikapaṃsukūlikattherasadisena bhavitabbaṃ.
A bhikkhu who is content with deliberation should be like the Elder Paṃsukūlika who resided in Pācīnakkhaṇḍarājī.
Vị Tỳ-khưu hài lòng với sự suy xét nên giống như Trưởng lão Tỳ-khưu phấn tảo y ở Pācīnakkhaṇḍarājiva.
Thero kira cetiyapabbatavihāre cetiyaṃ vandissāmīti āgato cetiyaṃ vanditvā cintesi ‘‘mayhaṃ cīvaraṃ jiṇṇaṃ bahūnaṃ vasanaṭṭhāne labhissāmī’’ti.
It is said that the Elder, having come to pay homage to the cetiya at Cetiyapabbata Monastery, paid homage to it and thought, "My robe is worn out; I will obtain one in a place where many reside."
Nghe nói, Trưởng lão đã đến tu viện Cetiyapabbata để đảnh lễ bảo tháp, sau khi đảnh lễ bảo tháp, ngài suy nghĩ: ‘‘Y phục của mình đã cũ, mình sẽ nhận được y mới ở nơi có nhiều người cư trú’’.
So mahāvihāraṃ gantvā saṅghattheraṃ disvā vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā tattha vuttho punadivase cīvaraṃ ādāya āgantvā theraṃ vandi.
So he went to the Mahāvihāra, saw the Sangha Elder, asked for a lodging place, and stayed there. The next day, he took his robe, came, and paid homage to the Elder.
Ngài đến Mahāvihāra, gặp Trưởng lão Tăng chúng, hỏi về nơi ở, rồi ở đó. Ngày hôm sau, ngài mang y phục đến và đảnh lễ Trưởng lão.
Thero kiṃ āvusoti āha.
The Elder said, "What is it, friend?"
Trưởng lão hỏi: ‘‘Này Hiền giả, có việc gì?’’.
Gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmīti.
"I will go to the village entrance, venerable sir," he replied.
‘‘Bạch ngài, con sẽ đi đến cổng làng’’.
Ahampāvuso, gamissāmīti.
"Venerable, I too will go."
"Này hiền giả, tôi cũng sẽ đi."
Sādhu, bhanteti gacchanto mahābodhidvārakoṭṭhake ṭhatvā puññavantānaṃ vasanaṭṭhāne manāpaṃ labhissāmīti cintetvā aparisuddho me vitakkoti tatova paṭinivatti.
"Well then, venerable," he said. While going, he stood at the gatehouse of the Mahabodhi and thought, "I will obtain something pleasing in the dwelling place of the meritorious." Then, thinking, "My thought is impure," he turned back from there.
"Lành thay, bạch Ngài," khi đi, vị ấy đứng ở cổng Đại Bồ Đề, nghĩ rằng "tôi sẽ nhận được y áo vừa ý tại nơi ở của những người có phước", rồi lại nghĩ "ý nghĩ của tôi không trong sạch", và liền quay trở lại từ đó.
Punadivase ambaṅgaṇasamīpato, punadivase mahācetiyassa uttaradvārato, tatheva paṭinivattitvā catutthadivase therassa santikaṃ agamāsi.
The next day, from near Ambaṅgaṇa, and the day after that, from the northern gate of the Great Cetiya, he similarly turned back, and on the fourth day, he went to the elder.
Ngày hôm sau, từ gần vườn xoài, ngày hôm sau nữa, từ cổng phía bắc của Đại Tháp, cũng như vậy, quay trở lại, đến ngày thứ tư, vị ấy đến chỗ vị Trưởng lão.
Thero imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatīti cīvaraṃ gahetvā tena saddhiṃyeva pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi.
The elder, thinking, "This monk's thought must be impure," took a robe and, asking a question with him, entered the village.
Vị Trưởng lão nghĩ rằng "ý nghĩ của tỳ khưu này chắc chắn không trong sạch", liền cầm y, cùng với vị ấy, vừa hỏi đạo vừa đi vào làng.
Tañca rattiṃ eko manusso uccārapalibuddho sāṭakeyeva vaccaṃ katvā taṃ saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi.
That night, a certain man, troubled by excrement, defecated into his cloth and then threw it onto a rubbish heap.
Đêm đó, một người nọ vì bị tiêu tiểu làm phiền, đã đại tiện ngay trên tấm vải của mình rồi vứt nó vào bãi rác.
Paṃsukūlikatthero taṃ nīlamakkhikāhi samparikiṇṇaṃ disvā añjaliṃ paggahesi.
Paṃsukūlikatthero (the Rag-Robe Elder), seeing it surrounded by blue flies, raised his hands in añjali.
Trưởng lão Paṃsukūlika thấy tấm vải đó bị ruồi xanh bu đầy, liền chắp tay.
Mahāthero ‘‘kiṃ, āvuso, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāsī’’ti?
The Mahāthera (Great Elder) asked, "Friend, why do you raise your hands in añjali to the rubbish heap?"
Đại Trưởng lão hỏi: "Này hiền giả, sao lại chắp tay trước bãi rác vậy?"
‘‘Nāhaṃ, bhante, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāmi, mayhaṃ pitu dasabalassa paggaṇhāmi, puṇṇadāsiyā sarīraṃ pārupitvā chaḍḍitaṃ paṃsukūlaṃ tumbamatte pāṇake vidhunitvā susānato gaṇhantena dukkaraṃ kataṃ, bhante’’ti.
"Bhante, I am not raising my hands in añjali to the rubbish heap. I am raising them to my father, the Dasabala (Buddha), who performed a difficult feat by taking a rag-robe, discarded after covering Puṇṇadāsī's body, from the charnel ground, shaking off the worms the size of pumpkins, bhante."
"Bạch Thế Tôn, con không chắp tay trước bãi rác, con chắp tay trước Đức Phật Thập Lực, cha của con. Việc lấy tấm vải Paṃsukūla đã bị vứt bỏ sau khi che thân cho Puṇṇadāsī, và rũ bỏ những côn trùng nhỏ bằng hạt vừng từ nghĩa địa, thật là khó khăn, bạch Thế Tôn."
Mahāthero ‘‘parisuddho vitakko paṃsukūlikassā’’ti cintesi.
The Mahāthera thought, "The Paṃsukūlika's thought is pure."
Đại Trưởng lão nghĩ: "Ý nghĩ của Trưởng lão Paṃsukūlika thật trong sạch."
Paṃsukūlikattheropi tasmiṃyeva ṭhāne ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā tīṇi phalāni patto taṃ sāṭakaṃ gahetvā cīvaraṃ katvā pārupitvā pācīnakkhaṇḍarājiṃ gantvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
The Paṃsukūlikatthera, standing right there, developed insight and attained three fruits. He took that cloth, made it into a robe, put it on, went to the eastern region, and attained the supreme fruit of Arahantship.
Trưởng lão Paṃsukūlika cũng đứng tại chỗ đó, phát triển thiền quán, chứng được ba quả vị. Vị ấy lấy tấm vải đó, may thành y, mặc vào, rồi đi đến Dãy Núi Phía Đông và chứng đắc quả vị tối thượng A-la-hán.
Kusibandhanakāle pana aṅgulamatte sattavāre na vijjhitabbaṃ, evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi.
As for sewing, when sewing the hem, one should not pierce it seven times in a finger's width; if one does so, there is no breach of discipline for a monk who is not a companion.
Tuy nhiên, khi may viền y, không nên may bảy mũi chỉ trong một ngón tay. Nếu làm như vậy, vị tỳ khưu nào không phải là bạn của mình thì không có lỗi phá giới.
Tivaṅgulamatte pana sattavāre vijjhitabbaṃ, evaṃ karontassa maggapaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ.
However, one should pierce it seven times in three fingers' width; if one does so, a companion, even one on the path, must be a companion.
Nhưng nếu may bảy mũi chỉ trong ba ngón tay, thì ngay cả người đang thực hành đạo cũng phải là bạn.
Yo na hoti, tassa vattabhedo.
If he is not, it is a breach of discipline for him.
Nếu không phải, thì đó là lỗi phá giới.
Ayaṃ sibbanasantoso nāma.
This is called sewing contentment.
Đây được gọi là sự hài lòng trong việc may (sibbanasantoso).
Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati.
To use it only for covering shame and modesty, this is called usage contentment.
Tuy nhiên, khi nhận được vải, nếu không có sợi, kim hoặc người may, thì được phép cất giữ; nếu có thì không được phép.
Katampi sace antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati.
However, having obtained cloth, if one cannot obtain thread, a needle, or a maker, it is permissible to keep it; if one can obtain them, it is not permissible.
Nếu y đã làm xong, và muốn cho các đệ tử v.v., và họ chưa có mặt, thì được phép cất giữ cho đến khi họ đến.
Āgatamattesu dātabbaṃ.
If one wishes to give the made robe to one's pupils or others, and they are not present, it is permissible to keep it until their arrival.
Khi họ đến, phải cho ngay.
Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ.
It should be given as soon as they arrive.
Nếu không thể cho, thì phải làm phép y.
Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati.
If one cannot give it, one should determine it.
Nếu có y khác, cũng được phép làm phép y phụ.
Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti.
If there is another robe, it is permissible to determine even a coverlet.
Vì y chưa làm phép mới là tích trữ.
Adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha.
Indeed, what is not determined is accumulation.
Y đã làm phép thì không phải là tích trữ, đó là lời của Đại Trưởng lão Mahāsīva.
Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
What is determined is not, so said Mahāsīvatthero.
Đây được gọi là sự hài lòng trong việc tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantoso).
Anesananti dūteyyapahinagamanānuyogappabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ.
"Praiser" means that one is content, but does not praise contentment; one is not content, but praises contentment; one is neither content nor praises contentment; one is both content and praises contentment. To show this, it is said, "and is a praiser of contentment with any kind of robe."
Sự tìm cầu phi pháp (Anesana) là các loại tìm cầu phi pháp khác nhau, như việc đi làm sứ giả hoặc đi làm việc vặt.
Appatirūpanti ayuttaṃ.
"Improper seeking" means various kinds of improper seeking, such as going on errands or acting as a messenger.
Không phù hợp (Appatirūpa) là không đúng đắn.
Aladdhā cāti alabhitvā.
"Inappropriate" means unsuitable.
Không nhận được (Aladdhā cā) là không có được.
Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti.
"And not obtaining" means without obtaining.
Ví dụ, có người nghĩ "làm sao mình có thể có y đây?",
Puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritasati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā cīvaraṃ na paritasati.
Just as some might think, "How, indeed, shall I obtain a robe?"
rồi kết hợp với các tỳ khưu có phước, làm điều gian trá, lo lắng, sợ hãi. Một tỳ khưu hài lòng sẽ không lo lắng như vậy khi không nhận được y.
Laddhā cāti dhammena samena labhitvā.
Having obtained means having obtained by Dhamma, by right means.
Đã thọ nhận nghĩa là đã thọ nhận một cách hợp pháp và công bằng.
Agadhitoti vigatalobhagiddho.
Not greedy means free from avarice and greed.
Không tham luyến nghĩa là đã đoạn trừ lòng tham lam, sự tham đắm.
Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno.
Not infatuated means not having fallen into infatuation through excessive craving.
Không mê đắm nghĩa là không rơi vào trạng thái mê đắm bởi sự tham ái quá mức.
Anajjhāpannoti taṇhāya anotthato apariyonaddho.
Not overwhelmed means not oppressed or encompassed by craving.
Không bị bao phủ nghĩa là không bị tham ái bao phủ, không bị vây hãm.
Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gedhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno.
Seeing danger means seeing the danger in improper acquisition and in consumption tainted by greed.
Thấy nguy hiểm nghĩa là thấy sự nguy hiểm trong việc kiếm sống phi pháp và trong việc hưởng thụ một cách tham đắm.
Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.
Wise in escape means knowing only the escape as stated, "just for warding off the cold."
Có trí tuệ xuất ly nghĩa là chỉ nhận biết sự xuất ly như đã nói, rằng: “Chỉ để ngăn chặn cái lạnh.”
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā.
Content with any robe whatsoever means content with any robe whatsoever.
Hài lòng với y phục bất kỳ nghĩa là hài lòng với bất kỳ y phục nào.
Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti.
He does not praise himself means he does not praise himself by saying, "I am a wearer of rag-robes; I adopted the practice of wearing rag-robes as soon as I received higher ordination. Who is my equal?"
Không tự đề cao nghĩa là không tự đề cao rằng: “Tôi là người mặc y phấn tảo, tôi đã thọ trì hạnh y phấn tảo ngay khi mới thọ cụ túc giới, ai có thể sánh bằng tôi?”
Na paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā ‘‘paṃsukūlikaṅgamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti.
He does not disparage others means he does not disparage others by saying, "These other bhikkhus are not wearers of rag-robes," or "They do not even have the practice of wearing rag-robes."
Không khinh miệt người khác nghĩa là không khinh miệt người khác như: “Những tỳ khưu khác này không phải là người mặc y phấn tảo” hoặc “Họ không có chút nào hạnh y phấn tảo.”
Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose, vaṇṇavādādīsu vā dakkho cheko byatto.
One who is skillful there means one who is skillful, clever, and expert in that contentment with robes, or in praises and so forth.
Người nào khéo léo ở đó nghĩa là người nào khéo léo, tài giỏi, thông thạo trong sự hài lòng với y phục đó, hoặc trong việc tán thán v.v...
Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito.
Not lazy means free from laziness in continuous practice.
Không biếng nhác nghĩa là không có sự biếng nhác trong việc thực hành liên tục.
Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto.
With full comprehension and mindfulness means endowed with the wisdom of full comprehension and mindfulness.
Có chánh niệm và tỉnh giác nghĩa là được trang bị trí tuệ tỉnh giác và chánh niệm.
Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.
Established in the Noble Lineage means established in the Noble Lineage.
An trú trong Thánh chủng nghĩa là an trú vững chắc trong Thánh chủng.
Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena.
With any almsfood whatsoever means with any almsfood whatsoever.
Với đồ ăn khất thực bất kỳ nghĩa là với bất kỳ đồ ăn khất thực nào.
Etthāpi piṇḍapāto jānitabbo.
Here too, almsfood should be known.
Ở đây, đồ ăn khất thực cần được biết.
Piṇḍapātakkhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātapaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
The fields of almsfood should be known, contentment with almsfood should be known, and the ascetic practice (dhutaṅga) pertaining to almsfood should be known.
Lĩnh vực đồ ăn khất thực cần được biết, sự hài lòng với đồ ăn khất thực cần được biết, hạnh đầu đà liên quan đến đồ ăn khất thực cần được biết.
Tattha piṇḍapātoti ‘‘odano, kummāso, sattu, maccho, maṃsaṃ, khīraṃ, dadhi, sappi, navanītaṃ, telaṃ, madhu, phāṇitaṃ, yāgu, khādanīyaṃ, sāyanīyaṃ, lehanīya’’nti soḷasa piṇḍapātā.
Therein, almsfood means the sixteen kinds of almsfood: cooked rice, gruel, flour, fish, meat, milk, curd, ghee, fresh butter, oil, honey, treacle, gruel, edibles, chewables, lickables.
Trong đó, đồ ăn khất thực là mười sáu loại đồ ăn khất thực: cơm, cháo đặc, bột rang, cá, thịt, sữa, sữa chua, bơ, bơ tươi, dầu, mật ong, đường phèn, cháo lỏng, đồ ăn cứng, đồ ăn mềm, đồ ăn liếm.
Piṇḍapātakkhettanti saṅghabhattaṃ, uddesabhattaṃ, nimantanaṃ, salākabhattaṃ, pakkhikaṃ, uposathikaṃ, pāṭipadikaṃ, āgantukabhattaṃ, gamikabhattaṃ, gilānabhattaṃ, gilānupaṭṭhākabhattaṃ, dhurabhattaṃ, kuṭibhattaṃ, vārabhattaṃ, vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakkhettāni.
Fields of almsfood means the fifteen fields of almsfood: communal meal, designated meal, invited meal, ticket meal, fortnightly meal, Uposatha meal, first-day meal, meal for arriving guests, meal for departing travelers, meal for the sick, meal for caretakers of the sick, duty meal, hut meal, turn meal, monastery meal.
Lĩnh vực đồ ăn khất thực là mười lăm lĩnh vực đồ ăn khất thực: bữa ăn của Tăng, bữa ăn được chỉ định, bữa ăn được thỉnh mời, bữa ăn theo phiếu, bữa ăn nửa tháng, bữa ăn ngày Bố-tát, bữa ăn ngày đầu tháng, bữa ăn cho khách, bữa ăn cho người đi đường, bữa ăn cho người bệnh, bữa ăn cho người chăm sóc bệnh, bữa ăn theo phiên, bữa ăn tại cốc, bữa ăn theo lượt, bữa ăn tại tịnh xá.
Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso paṭilābhasantoso, paṭiggahaṇasantoso, mattappaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, upakārasantoso, parimāṇasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti pannarasa santosā.
Contentment with almsfood means the fifteen kinds of contentment with almsfood: contentment in thought, contentment in walking, contentment in searching, contentment in receiving, contentment in acceptance, contentment in accepting in moderation, contentment in avoiding craving, contentment in receiving what is obtained, contentment in what one is able to obtain, contentment in suitability, contentment in benefit, contentment in measure, contentment in consumption, contentment in avoiding accumulation, contentment in discarding.
Sự hài lòng với đồ ăn khất thực là mười lăm loại hài lòng: hài lòng về tư duy, hài lòng về việc đi khất thực, hài lòng về việc tìm kiếm, hài lòng về việc thọ nhận, hài lòng về việc chấp nhận, hài lòng về việc chấp nhận đúng mức, hài lòng về việc tránh tham lam, hài lòng về những gì có được, hài lòng về khả năng, hài lòng về sự phù hợp, hài lòng về sự hỗ trợ, hài lòng về số lượng, hài lòng về việc sử dụng, hài lòng về việc tránh tích trữ, hài lòng về việc phân phát.
Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi.
Therein, the bhikkhu who is tasting washes his mouth and thinks.
Trong đó, vị tỳ khưu ăn uống sau khi rửa mặt thì tư duy.
Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therūpaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmāti asukagāme, bhante’’ti, ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ.
However, a bhikkhu walking with a company (of monks) at the time of attending on the elders in the evening should think, "Where shall we go for alms tomorrow? To such and such village, Venerable Sir." Having thought this much, from that point onwards, he should not think further.
Tuy nhiên, đối với người khất thực đi cùng đoàn, vào buổi tối khi hầu hạ các vị trưởng lão, không nên tư duy quá nhiều sau khi đã nghĩ: “Ngày mai chúng ta sẽ đi khất thực ở đâu? – Thưa Đại đức, ở làng kia.”
Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ.
One who walks alone should stand in the place for contemplation and contemplate.
Người độc cư nên đứng ở nơi tư duy để tư duy.
Tato paraṃ vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro.
Beyond that, if he contemplates, he falls away from the Noble Lineage and becomes an outsider.
Nếu tư duy quá mức sau đó, người đó sẽ bị rơi ra khỏi Thánh chủng, trở thành người ngoại cuộc.
Ayaṃ vitakkasantoso nāma.
This is called contentment in thought.
Đây gọi là hài lòng về tư duy.
Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
Here, if the offering is abundant but the donor wishes to give little, one should take little.
Ở đây, nếu vật cúng dường nhiều, người thí chủ muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ.
If the offering is abundant and the donor also wishes to give much, one should take a moderate amount.
Nếu vật cúng dường nhiều, người thí chủ cũng muốn cho nhiều, thì nên nhận vừa phải.
Deyyadhammo na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant and the donor also wishes to give little, one should take little.
Nếu vật cúng dường không nhiều, người thí chủ cũng muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahuṃ dātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant but the donor wishes to give much, one should take a moderate amount.
Nếu vật cúng dường không nhiều, nhưng người thí chủ muốn cho nhiều, thì nên nhận vừa phải.
Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti, vijātamātuyāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti.
Indeed, one who does not know moderation in acceptance soils the faith of people, ruins offerings made out of faith, does not establish the Teaching, and cannot even win the heart of one's own mother.
Vì nếu không biết mức độ khi chấp nhận, người đó sẽ làm mất lòng tin của mọi người, làm tổn hại tài vật cúng dường của người có đức tin, không làm lợi ích cho giáo pháp, thậm chí không thể làm hài lòng một người mẹ vừa sinh con.
Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattappaṭiggahaṇasantoso nāma.
Thus, one must accept only after knowing the measure. This is called contentment in accepting in moderation.
Vì vậy, phải biết mức độ rồi mới chấp nhận. Đây gọi là hài lòng về việc chấp nhận đúng mức.
Piṇḍapātapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni – piṇḍapātikaṅgaṃ, sapadānacārikaṅgaṃ, ekāsanikaṅgaṃ, pattapiṇḍikaṅgaṃ, khalupacchābhattikaṅganti.
The five ascetic practices (dhutaṅgas) pertaining to almsfood are: the practice of the alms-gatherer, the practice of going for alms in unbroken sequence, the practice of eating at one sitting, the practice of taking food in one's bowl, and the practice of refusing food brought after one has begun eating.
Năm hạnh đầu đà liên quan đến đồ ăn khất thực là: hạnh khất thực, hạnh khất thực tuần tự, hạnh nhất tọa thực, hạnh bát thực, hạnh bất hậu phạn.
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Sự giải thích chi tiết về chúng đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti.
Thus, a bhikkhu fulfilling the great Noble Lineage of contentment with almsfood guards these five ascetic practices.
Như vậy, vị tỳ khưu hoàn thiện Thánh chủng vĩ đại về sự hài lòng với đồ ăn khất thực sẽ gìn giữ năm hạnh đầu đà này.
Imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
Guarding these, he is content with the great Noble Lineage of contentment with almsfood.
Gìn giữ những điều này, vị ấy sẽ hài lòng với Thánh chủng vĩ đại về sự hài lòng với đồ ăn khất thực.
‘‘Vaṇṇavādī’’tiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
"Praising" and so forth are to be understood in the same way as described.
Các từ “Vaṇṇavādī” (người tán thán) v.v... cũng nên được hiểu theo cách đã nói.
Senāsanenāti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakkhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanapaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
With lodging means here lodging should be known, the fields of lodging should be known, contentment with lodging should be known, and the ascetic practice (dhutaṅga) pertaining to lodging should be known.
Với chỗ ở nghĩa là ở đây chỗ ở cần được biết, lĩnh vực chỗ ở cần được biết, sự hài lòng với chỗ ở cần được biết, hạnh đầu đà liên quan đến chỗ ở cần được biết.
Tattha senāsananti mañco, pīṭhaṃ, bhisi, bimbohanaṃ, vihāro, aḍḍhayogo, pāsādo, hammiyaṃ, guhā, leṇaṃ, aṭṭo, māḷo, veḷugumbo, rukkhamūlaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.
Therein, lodging means the fifteen kinds of lodging: a couch, a chair, a mat, a cushion, a monastery, a semi-circular dwelling, a storied building, a mansion, a cave, a rock-shelter, a turret, a loft, a bamboo grove, the foot of a tree, or any place where bhikkhus retreat.
Trong đó, chỗ ở là mười lăm loại chỗ ở: giường, ghế, đệm, gối, tịnh xá, nhà nửa mái, lâu đài, lầu các, hang động, hang đá, tháp, lầu, bụi tre, gốc cây, hoặc bất cứ nơi nào các tỳ khưu trú ngụ.
Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā.
Contentment with lodging means the fifteen kinds of contentment with lodging, such as contentment in thought.
Sự hài lòng với chỗ ở là mười lăm loại hài lòng về chỗ ở, bắt đầu từ hài lòng về tư duy.
Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā.
These are to be understood in the same way as described for almsfood.
Chúng cũng nên được hiểu theo cách đã nói về đồ ăn khất thực.
Senāsanapaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni – āraññikaṅgaṃ, rukkhamūlikaṅgaṃ, abbhokāsikaṅgaṃ, sosānikaṅgaṃ, yathāsantatikaṅganti.
The five ascetic practices (dhutaṅgas) pertaining to lodging are: the practice of dwelling in the forest, the practice of dwelling at the foot of a tree, the practice of dwelling in the open air, the practice of dwelling in a charnel ground, and the practice of being content with whatever lodging is obtained.
Năm hạnh đầu đà liên quan đến chỗ ở là: hạnh ở rừng, hạnh ở gốc cây, hạnh ở ngoài trời, hạnh ở nghĩa địa, hạnh tùy phần.
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge vuttā.
Their detailed explanation is stated in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về chúng đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti.
Thus, a bhikkhu, fulfilling the great noble lineage of contentment with dwelling places, guards these five dhutaṅgas.
Như vậy, tỳ khưu hoàn thành Đại Thánh Chủng về sự tri túc với chỗ ở, giữ gìn năm hạnh đầu đà này.
Imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
Guarding these, he is content with the great noble lineage of contentment with dwelling places.
Khi giữ gìn những điều này, vị ấy trở nên tri túc với Đại Thánh Chủng về sự tri túc với chỗ ở.
Tattha āramanaṃ ārāmo, abhiratīti attho.
Here, ārāma means a mental object, the meaning is delight.
Ở đây, ārāma là đối tượng, nghĩa là sự hoan hỷ.
Pañcavidhe pahāne ārāmo assāti pahānārāmo. Kāmacchandaṃ pajahanto ramati, nekkhammaṃ bhāvento ramati, byāpādaṃ pajahanto ramati…pe… sabbakilese pajahanto ramati, arahattamaggaṃ bhāvento ramatīti evaṃ pahāne ratoti pahānarato.
He has delight in the five kinds of abandoning, hence pahānārāmo (delight in abandoning). He delights while abandoning sensual desire, he delights while developing renunciation, he delights while abandoning ill-will… (pe) … he delights while abandoning all defilements, he delights while developing the path of Arahantship—thus he delights in abandoning, hence pahānarato (one who delights in abandoning).
Vị ấy có sự hoan hỷ trong năm loại đoạn trừ, nên gọi là pahānārāmo (an trú trong sự đoạn trừ). Vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ dục tham, hoan hỷ khi tu tập xuất ly, hoan hỷ khi đoạn trừ sân hận… (v.v.)… hoan hỷ khi đoạn trừ tất cả phiền não, hoan hỷ khi tu tập đạo A-la-hán. Như vậy, vị ấy hoan hỷ trong sự đoạn trừ, nên gọi là pahānarato (hoan hỷ trong sự đoạn trừ).
Vuttanayeneva bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo. Bhāvanāya ratoti bhāvanārato.
In the same way, he has delight in development, hence bhāvanārāmo (delight in development). He delights in development, hence bhāvanārato (one who delights in development).
Theo cách nói đã nêu, vị ấy có sự hoan hỷ trong sự tu tập, nên gọi là bhāvanārāmo (an trú trong sự tu tập). Vị ấy hoan hỷ trong sự tu tập, nên gọi là bhāvanārato (hoan hỷ trong sự tu tập).
Imesu pana catūsu ariyavaṃsesu purimehi tīhi terasannaṃ dhutaṅgānaṃ catupaccayasantosassa ca vasena sakalaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti.
Among these four noble lineages, through the first three, the entire Vinaya Piṭaka is taught by way of the thirteen dhutaṅgas and contentment with the four requisites.
Trong bốn Đại Thánh Chủng này, ba điều đầu tiên đã nói lên toàn bộ Tạng Luật (Vinayapiṭaka) qua mười ba hạnh đầu đà và sự tri túc với bốn vật dụng.
Bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ.
Through delight in development, the remaining two Piṭakas (are taught).
Với sự an trú trong thiền định, hai Tạng còn lại (Suttantapiṭaka và Abhidhammapiṭaka) đã được nói đến.
Imaṃ pana bhāvanārāmataṃ ariyavaṃsaṃ kathentena bhikkhunā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo.
This noble lineage of delight in development should be explained by a bhikkhu according to the section on renunciation (nekkhammapāḷi) in the Paṭisambhidāmagga.
Tuy nhiên, khi thuyết giảng Đại Thánh Chủng về sự an trú trong thiền định này, tỳ khưu cần phải thuyết giảng theo đoạn kinh về xuất ly (Nekkhamma pāḷi) trong Paṭisambhidāmagga.
Dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo.
It should be explained according to the Dasuttarasuttanta in the Dīgha Nikāya.
Trong Trường Bộ Kinh (Dīghanikāya), cần phải thuyết giảng theo phương pháp của kinh Thập Thượng (Dasuttarasuttanta).
Majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo.
It should be explained according to the Satipaṭṭhānasuttanta in the Majjhima Nikāya.
Trong Trung Bộ Kinh (Majjhimanikāya), cần phải thuyết giảng theo phương pháp của kinh Niệm Xứ (Satipaṭṭhānasuttanta).
Abhidhamme niddesapariyāyena kathetabbo.
It should be explained according to the Niddesa section in the Abhidhamma.
Trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma), cần phải thuyết giảng theo phương pháp của Niddesa.
Tattha paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyāti so nekkhammaṃ bhāvento ramati, kāmacchandaṃ pajahanto ramati.
There, according to the section on renunciation (nekkhammapāḷi) in the Paṭisambhidāmagga means: He delights while developing renunciation, he delights while abandoning sensual desire.
Ở đây, theo đoạn kinh về xuất ly trong Paṭisambhidāmagga là: vị ấy hoan hỷ khi tu tập xuất ly, hoan hỷ khi đoạn trừ dục tham.
Abyāpādaṃ byāpādaṃ.
Undisturbedness (abyāpāda), ill-will (byāpāda).
Vô sân khi có sân.
Ālokasaññaṃ, thinamiddhaṃ.
Perception of light (ālokasañña), sloth and torpor (thinamiddha).
Tưởng ánh sáng khi có hôn trầm, thụy miên.
Avikkhepaṃ uddhaccaṃ.
Undistractedness (avikkhepa), restlessness (uddhacca).
Không tán loạn khi có trạo cử.
Dhammavavatthānaṃ, vicikicchaṃ.
Discrimination of dhammas (dhammavavatthāna), skeptical doubt (vicikicchā).
Phân biệt pháp khi có hoài nghi.
Ñāṇaṃ, avijjaṃ.
Knowledge (ñāṇa), ignorance (avijjā).
Trí tuệ khi có vô minh.
Pāmojjaṃ, aratiṃ.
Joy (pāmojja), discontent (arati).
Hỷ khi có bất lạc.
Paṭhamaṃ jhānaṃ, pañca nīvaraṇe.
First jhāna, the five hindrances (pañca nīvaraṇa).
Thiền thứ nhất khi có năm triền cái.
Dutiyaṃ jhānaṃ, vitakkavicāre.
Second jhāna, initial application and sustained application (vitakkavicāra).
Thiền thứ hai khi có tầm và tứ.
Tatiyaṃ jhānaṃ, pītiṃ.
Third jhāna, rapture (pīti).
Thiền thứ ba khi có hỷ.
Catutthaṃ jhānaṃ, sukhadukkhe.
Fourth jhāna, pleasure and pain (sukhadukkha).
Thiền thứ tư khi có khổ và lạc.
Ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahanto ramati.
He delights while developing the attainment of the dimension of infinite space, he delights while abandoning perception of forms, perception of resistance, perception of diversity.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập nhập định Không Vô Biên Xứ, hoan hỷ khi đoạn trừ sắc tưởng, tưởng đối kháng, tưởng sai biệt.
Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahanto ramati.
He delights while developing the attainment of the dimension of infinite consciousness… (pe) … the attainment of the dimension of neither perception nor non-perception, he delights while abandoning the perception of the dimension of nothingness.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập nhập định Thức Vô Biên Xứ… (v.v.)… nhập định Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, hoan hỷ khi đoạn trừ tưởng Vô Sở Hữu Xứ.
Aniccānupassanaṃ bhāvento ramati, niccasaññaṃ pajahanto ramati.
He delights while contemplating impermanence, he delights while abandoning the perception of permanence.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập quán vô thường, hoan hỷ khi đoạn trừ thường tưởng.
Dukkhānupassanaṃ, sukhasaññaṃ.
Contemplation of suffering, the perception of pleasure.
Quán khổ, khi có lạc tưởng.
Anattānupassanaṃ, attasaññaṃ.
Contemplation of non-self, the perception of self.
Quán vô ngã, khi có ngã tưởng.
Nibbidānupassanaṃ, nandiṃ.
Contemplation of disenchantment, delight.
Quán nhàm chán, khi có sự hoan hỷ.
Virāgānupassanaṃ, rāgaṃ.
Contemplation of dispassion, passion.
Quán ly tham, khi có tham ái.
Nirodhānupassanaṃ, samudayaṃ.
Contemplation of cessation, origination.
Quán diệt, khi có sự tập khởi.
Paṭinissaggānupassanaṃ, ādānaṃ.
Contemplation of relinquishment, grasping.
Quán xả bỏ, khi có sự chấp thủ.
Khayānupassanaṃ, ghanasaññaṃ.
Contemplation of destruction, the perception of solidity.
Quán hoại diệt, khi có tưởng kiên cố.
Vayānupassanaṃ, āyūhanaṃ.
Contemplation of vanishing, accumulation.
Quán tiêu tan, khi có sự tích lũy.
Vipariṇāmānupassanaṃ, dhuvasaññaṃ.
Contemplation of change, the perception of permanence.
Quán biến hoại, khi có tưởng thường hằng.
Animittānupassanaṃ, nimittaṃ.
Contemplation of the signless, the sign.
Quán vô tướng, khi có tướng.
Apaṇihitānupassanaṃ, paṇidhiṃ.
Contemplation of the wishless, the wish.
Quán vô nguyện, khi có sự nguyện cầu.
Suññatānupassanaṃ abhinivesaṃ.
Contemplation of emptiness, adherence.
Quán không, khi có sự chấp trước.
Adhipaññādhammavipassanaṃ, sārādānābhinivesaṃ.
Insight into dhammas with higher wisdom, adherence to grasping at essence.
Quán tuệ quán pháp thượng trí, khi có sự chấp trước vào việc nắm giữ tinh túy.
Yathābhūtañāṇadassanaṃ, sammohābhinivesaṃ.
Knowledge and vision of things as they are, adherence to delusion.
Tri kiến như thật, khi có sự chấp trước vào sự si mê.
Ādīnavānupassanaṃ, ālayābhinivesaṃ.
Contemplation of danger, adherence to attachment.
Quán tai họa, khi có sự chấp trước vào chỗ nương tựa.
Paṭisaṅkhānupassanaṃ, appaṭisaṅkhaṃ.
Contemplation of reflection, non-reflection.
Quán quán xét, khi có sự không quán xét.
Vivaṭṭānupassanaṃ, saṃyogābhinivesaṃ.
Contemplation of turning away, adherence to entanglement.
Quán chuyển ly, khi có sự chấp trước vào sự trói buộc.
Sotāpattimaggaṃ, diṭṭhekaṭṭhe kilese.
The path of stream-entry, defilements seen as localized.
Đạo Dự Lưu, khi có các phiền não trong sự chấp kiến.
Sakadāgāmimaggaṃ, oḷārike kilese.
The path of once-returning, gross defilements.
Đạo Nhất Lai, khi có các phiền não thô.
Anāgāmimaggaṃ, aṇusahagate kilese.
The path of non-returning, defilements accompanied by subtle attachment.
Đạo Bất Hoàn, khi có các phiền não vi tế.
Arahattamaggaṃ bhāvento ramati, sabbakilese pajahanto ramatīti evaṃ paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo.
He delights while developing the path of Arahantship, he delights while abandoning all defilements—thus it should be explained in the Paṭisambhidāmagga according to the section on renunciation.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập đạo A-la-hán, hoan hỷ khi đoạn trừ tất cả phiền não. Như vậy, cần phải thuyết giảng trong Paṭisambhidāmagga theo đoạn kinh về xuất ly.
Dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyenāti ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati…pe… dasa dhamme bhāvento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati.
According to the Dasuttarasuttanta in the Dīgha Nikāya means: He delights while developing one dhamma, he delights while abandoning one dhamma… (pe) … he delights while developing ten dhammas, he delights while abandoning ten dhammas.
Trong Trường Bộ Kinh theo phương pháp của kinh Thập Thượng là: vị ấy hoan hỷ khi tu tập một pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp… (v.v.)… hoan hỷ khi tu tập mười pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ mười pháp.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati?
What one dhamma does he delight in developing?
Pháp nào là một pháp mà vị ấy hoan hỷ khi tu tập?
Kāyagatāsatiṃ sātasahagataṃ.
Mindfulness of the body accompanied by happiness.
Niệm thân (kāyagatāsati) đi kèm với lạc.
Imaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati.
He delights in developing this one dhamma.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập một pháp này.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati?
What one dhamma does he delight in abandoning?
Pháp nào là một pháp mà vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ?
Asmimānaṃ.
The conceit “I am”.
Mạn “ta là” (asmimāna).
Imaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati.
He delights in abandoning this one dhamma.
Vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp này.
Katame dve dhamme…pe… katame dasa dhamme bhāvento ramati?
What two dhammas… (pe) … what ten dhammas does he delight in developing?
Hai pháp nào… (v.v.)… mười pháp nào mà vị ấy hoan hỷ khi tu tập?
Dasa kasiṇāyatanāni.
The ten kasiṇa-āyatanas.
Mười xứ biến xứ (kasiṇāyatana).
Ime dasa dhamme bhāvento ramati.
He delights in developing these ten dhammas.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập mười pháp này.
Katame dasa dhamme pajahanto ramati?
What ten dhammas does he delight in abandoning?
Mười pháp nào mà vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ?
Dasa micchatte.
The ten wrongnesses (micchatta).
Mười tà hạnh.
Ime dasa dhamme pajahanto ramati.
He delights in abandoning these ten dhammas.
Vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ mười pháp này.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti evaṃ dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo.
“It is in this way, bhikkhus, that a bhikkhu delights in development”—thus it should be explained according to the Dasuttarasuttanta in the Dīgha Nikāya.
Này các tỳ khưu, như vậy, tỳ khưu an trú trong thiền định. Như vậy, cần phải thuyết giảng trong Trường Bộ Kinh theo phương pháp của kinh Thập Thượng.
Majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyenāti ekāyano, bhikkhave, maggo sattānaṃ visuddhiyā, sokaparidevānaṃ samatikkamāya, dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya, ñāyassa adhigamāya, nibbānassa sacchikiriyāya yadidaṃ cattāro satipaṭṭhānā.
According to the Satipaṭṭhānasuttanta in the Majjhima Nikāya means: “This is the one-way path, bhikkhus, for the purification of beings, for the overcoming of sorrow and lamentation, for the disappearance of pain and distress, for the attainment of the method, for the realization of Nibbāna, namely, the four foundations of mindfulness.
Trong Trung Bộ Kinh theo phương pháp của kinh Niệm Xứ là: Này các tỳ khưu, đây là con đường độc nhất để thanh tịnh hóa chúng sinh, để vượt qua sầu bi, để chấm dứt khổ ưu, để chứng đắc chánh trí, để chứng ngộ Niết Bàn, đó là bốn niệm xứ.
Katame cattāro?
Which four?
Thế nào là bốn?
Idha, bhikkhave, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati… vedanāsu vedanānupassī… citte cittānupassī… dhammesu dhammānupassī… ‘atthi dhammā’ti vā panassa sati paccupaṭṭhitā hoti yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya anissito ca viharati na ca kiñci loke upādiyati.
Here, bhikkhus, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body… contemplating feelings in feelings… contemplating mind in mind… contemplating dhammas in dhammas… Furthermore, his mindfulness is established: ‘there are dhammas,’ only to the extent of knowledge, only to the extent of recollection; and he dwells unattached, and he grasps at nothing in the world.”
Này các tỳ khưu, ở đây, tỳ khưu an trú quán thân trên thân… quán thọ trên thọ… quán tâm trên tâm… quán pháp trên pháp… hoặc là niệm “có pháp” hiện hữu nơi vị ấy chỉ để đạt đến trí tuệ và niệm tưởng, vị ấy sống không nương tựa và không chấp thủ bất cứ điều gì trên thế gian.
Evampi, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hoti bhāvanārato, pahānārāmo hoti pahānarato.
In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development, is devoted to development, delights in abandoning, is devoted to abandoning.
Này các tỳ khưu, như vậy, tỳ khưu an trú trong thiền định và hoan hỷ trong thiền định, an trú trong sự đoạn trừ và hoan hỷ trong sự đoạn trừ.
Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti…pe… puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ…pe… pūtīni cuṇṇakajātāni.
“Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu, when walking, understands ‘I am walking’… (pe) … Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu might see a body discarded in a charnel ground… (pe) … putrid, reduced to powder.
Này các tỳ khưu, hơn nữa, tỳ khưu khi đi, biết “tôi đang đi”… (v.v.)… Này các tỳ khưu, hơn nữa, tỳ khưu như thấy một thi thể bị vứt bỏ ở bãi tha ma… (v.v.)… thối rữa, tan thành bột.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati, ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatītoti.
He then applies this same body to himself: ‘This body too is of such a nature, will become like this, and is not exempt from this fate.’ ”
Vị ấy liên hệ đến chính thân này: “Thân này cũng có bản chất như vậy, có khả năng như vậy, không thể thoát khỏi như vậy.”
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti evaṃ majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo.
“Thus he dwells contemplating the body in the body internally… (pe) … In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development”—thus it should be explained according to the Satipaṭṭhānasuttanta in the Majjhima Nikāya.
Như vậy, vị ấy an trú quán thân trên thân bên trong… (v.v.)… Này các tỳ khưu, như vậy, tỳ khưu an trú trong thiền định. Như vậy, cần phải thuyết giảng trong Trung Bộ Kinh theo phương pháp của kinh Niệm Xứ.
Vivekanissitantiādīsu viveko virāgo nirodhoti tīṇipi nibbānassa nāmāni.
In "dependent on seclusion (vivekanissita)" and so forth, seclusion (viveka), dispassion (virāga), and cessation (nirodha)—all three are names for Nibbāna.
Trong nương tựa viễn ly (vivekanissita) và các điều khác, viễn ly (viveka), ly tham (virāga), đoạn diệt (nirodha) – cả ba đều là tên của Nibbāna.
Nibbānañhi upadhivivekattā viveko. Taṃ āgamma rāgādayo virajjantīti virāgo. Nirujjhantīti nirodho. Tasmā ‘‘vivekanissita’’ntiādīsu ārammaṇavasena adhigantabbavasena vā nibbānanissitanti attho.
Nibbāna, being the seclusion from defilements (upadhiviveka), is seclusion (viveka). Because lust and other defilements vanish by virtue of it, it is dispassion (virāga). Because defilements cease, it is cessation (nirodha). Therefore, in "dependent on seclusion" and so forth, the meaning is "dependent on Nibbāna" either as an object or as something to be attained.
Quả thật, Nibbāna là viễn ly vì viễn ly các uẩn (upadhi). Nương tựa vào Nibbāna, tham ái và các phiền não khác được ly tham, nên gọi là ly tham. Các phiền não được đoạn diệt, nên gọi là đoạn diệt. Do đó, trong ‘‘nương tựa viễn ly’’ và các điều khác, có nghĩa là nương tựa Nibbāna theo phương diện đối tượng hoặc theo phương diện cần đạt được.
Vossaggapariṇāminti ettha dve vossaggā pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca.
In "culminating in relinquishment (vossaggapariṇāmi)", there are two kinds of relinquishment (vossagga): relinquishment by abandoning (pariccāgavossaggo) and relinquishment by breaking forth (pakkhandanavossaggo).
Trong dẫn đến xả ly (vossaggapariṇāmi), có hai loại xả ly: xả ly từ bỏ (pariccāgavossagga) và xả ly hướng đến (pakkhandanavossagga).
Tattha vipassanā tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca pariccajatīti pariccāgavossaggo.
Among these, insight (vipassanā) abandons defilements and aggregates (khandha) by way of their respective parts (tadaṅgavasena), which is relinquishment by abandoning.
Trong đó, thiền quán từ bỏ các phiền não và các uẩn theo phương diện từng phần, đó là xả ly từ bỏ.
Maggo ārammaṇavasena nibbānaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo.
The Path (magga) breaks forth to Nibbāna as its object, which is relinquishment by breaking forth.
Đạo (magga) hướng đến Nibbāna theo phương diện đối tượng, đó là xả ly hướng đến.
Tasmā vossaggapariṇāminti yathā bhāviyamāno satisambojjhaṅgo vossaggatthāya pariṇamati, vipassanābhāvañca maggabhāvañca pāpuṇāti, evaṃ bhāvetīti ayamettha attho.
Therefore, "culminating in relinquishment" means that just as the factor of awakening (satisambojjhaṅga), when developed, culminates in relinquishment and attains the state of insight (vipassanābhāva) and the state of the Path (maggabhāva), so does one develop it. This is the meaning here.
Do đó, dẫn đến xả ly có nghĩa là: như chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) được tu tập sẽ dẫn đến sự xả ly, đạt đến trạng thái thiền quán và trạng thái đạo, đó là ý nghĩa ở đây.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các từ ngữ còn lại, cũng theo cách này.
Bhadrakanti bhaddakaṃ.
Good (bhadraka) means excellent (bhaddakaṃ).
Bhadraka là bhaddakaṃ (tốt lành).
Samādhinimittaṃ vuccati aṭṭhikasaññādivasena adhigato samādhiyeva.
Meditation object (samādhinimitta) is precisely the samādhi attained by way of the perception of a skeleton (aṭṭhikasaññā) and so forth.
Tướng định (samādhinimitta) được gọi là sự định đạt được qua các tưởng như tưởng xương.
Anurakkhatīti samādhiparibandhakadhamme rāgadosamohe sodhento rakkhati.
Preserves (anurakkhati) means one protects it by cleansing away those states that obstruct samādhi, such as lust, hatred, and delusion.
Hộ trì (anurakkhati) là hộ trì bằng cách thanh lọc các pháp chướng ngại định như tham, sân, si.
Ettha ca aṭṭhikasaññādikā pañceva saññā vuttā.
Here, only five perceptions, such as the skeleton perception, are mentioned.
Ở đây, chỉ có năm tưởng như tưởng xương được nói đến.
Imasmiṃ pana ṭhāne dasapi asubhāni vitthāretvā kathetabbāni.
However, in this context, all ten foulness meditations (asubhāni) should be expounded in detail.
Tuy nhiên, tại chỗ này, mười loại bất tịnh cần được giải thích chi tiết.
Tesaṃ vitthāro visuddhimagge vuttoyeva.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Sự giải thích chi tiết của chúng đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo.
Dhamme ñāṇanti ekapaṭivedhavasena catusaccadhamme ñāṇaṃ catusaccabbhantare nirodhasacce dhamme ñāṇañca.
Knowledge of the Dhamma (dhamme ñāṇa) is knowledge of the Four Noble Truths by way of single penetration, and also knowledge of the cessation truth among the Four Noble Truths.
Trí về các pháp (Dhamme ñāṇa) là trí về Tứ Thánh Đế theo phương diện thâm nhập duy nhất, và trí về pháp Chân đế Đoạn diệt (Nirodhasacca) trong Tứ Thánh Đế.
Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ dhamme ñāṇaṃ?
As it is said: "What is knowledge of the Dhamma?
Như đã nói: "Trong đó, trí về các pháp là gì?
Catūsu maggesu catūsu phalesu ñāṇa’’nti (vibha. 796).
It is knowledge of the four Paths and the four Fruits."
Là trí về bốn đạo và bốn quả." (Vibh. 796).
Anvaye ñāṇanti cattāri saccāni paccakkhato disvā yathā idāni, evaṃ atītepi anāgatepi imeva pañcakkhandhā dukkhasaccaṃ, ayameva taṇhā samudayasaccaṃ, ayameva nirodho nirodhasaccaṃ, ayameva maggo maggasaccanti evaṃ tassa ñāṇassa anugatiyaṃ ñāṇaṃ.
Knowledge of inference (anvaye ñāṇa) is knowledge that follows (anugatiyaṃ) that knowledge, seeing the four truths directly and thinking: "Just as now, so too in the past and future, these same five aggregates are the truth of suffering, this same craving is the truth of the origin, this same cessation is the truth of cessation, this same path is the truth of the path."
Trí về sự tương ứng (Anvaye ñāṇa) là trí theo sự tương ứng của trí đó, như hiện tại đã thấy Tứ Thánh Đế một cách trực tiếp, thì trong quá khứ và tương lai cũng vậy, chính năm uẩn này là Khổ đế, chính tham ái này là Tập đế, chính sự đoạn diệt này là Diệt đế, chính con đường này là Đạo đế.
Tenāha – ‘‘so iminā dhammena ñātena diṭṭhena pattena viditena pariyogāḷhena atītānāgatena nayaṃ netī’’ti.
Therefore, it is said: "Having known, seen, attained, understood, and comprehended this Dhamma, he applies it to the past and future."
Do đó, đã nói: "Vị ấy với pháp đã biết, đã thấy, đã đạt được, đã thấu hiểu, đã thâm nhập này, dẫn dắt theo cách đó đối với quá khứ và vị lai."
Pariye ñāṇanti paresaṃ cittaparicchede ñāṇaṃ.
Knowledge of others (pariye ñāṇa) is knowledge of discerning the minds of others.
Trí về các loại (Pariye ñāṇa) là trí về sự phân biệt tâm của người khác.
Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ pariye ñāṇaṃ?
As it is said: "What is knowledge of others?
Như đã nói: "Trong đó, trí về các loại là gì?
Idha bhikkhu parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca jānātī’’ti (vibha. 796) vitthāretabbaṃ.
Here, a bhikkhu understands the minds of other beings and other individuals by encompassing mind with mind,"—this should be expounded in detail.
Ở đây, một tỳ khưu biết tâm của các chúng sanh, các cá nhân khác bằng cách bao trùm tâm của họ." (Vibh. 796) – cần được giải thích chi tiết.
Ṭhapetvā pana imāni tīṇi ñāṇāni avasesaṃ sammutiñāṇaṃ nāma.
Apart from these three knowledges, the rest is called conventional knowledge (sammutiñāṇa).
Ngoài ba loại trí này, phần còn lại được gọi là trí quy ước (sammutiñāṇa).
Yathāha – ‘‘tattha katamaṃ sammutiñāṇaṃ?
As it is said: "What is conventional knowledge?
Như đã nói: "Trong đó, trí quy ước là gì?
Ṭhapetvā dhamme ñāṇaṃ ṭhapetvā anvaye ñāṇaṃ ṭhapetvā paricchede ñāṇaṃ avasesaṃ sammutiñāṇa’’nti (vibha. 796).
Apart from knowledge of the Dhamma, apart from knowledge of inference, apart from knowledge of discerning minds, the rest is conventional knowledge."
Ngoài trí về các pháp, ngoài trí về sự tương ứng, ngoài trí về sự phân biệt, phần còn lại là trí quy ước." (Vibh. 796).
Dukkhe ñāṇādīhi arahattaṃ pāpetvā ekassa bhikkhuno niggamanaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ kathitaṃ.
The departure of a bhikkhu who has attained Arahantship through knowledge of suffering and so forth refers to the explanation of the meditation subject of the Four Noble Truths.
Việc một tỳ khưu đạt A-la-hán qua trí về khổ (dukkhe ñāṇa) và các điều khác, được gọi là đề mục thiền Tứ Thánh Đế.
Tattha dve saccāni vaṭṭaṃ, dve vivaṭṭaṃ, vaṭṭe abhiniveso hoti, no vivaṭṭe.
Among these, two truths pertain to the round of existence (vaṭṭa), and two to the cessation of the round (vivaṭṭa); one has attachment to the round, but not to the cessation.
Trong đó, hai đế là luân hồi (vaṭṭa), hai đế là thoát ly luân hồi (vivaṭṭa). Có sự chấp thủ vào luân hồi, không có sự chấp thủ vào thoát ly luân hồi.
Dvīsu saccesu ācariyasantike pariyattiṃ uggahetvā kammaṃ karoti, dvīsu saccesu ‘‘nirodhasaccaṃ nāma iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ, maggasaccaṃ nāma iṭṭhaṃ kantaṃ manāpa’’nti savanavasena kammaṃ karoti.
For two truths, one learns the scriptures from a teacher and practices; for two truths, one practices by hearing, thinking, "The truth of cessation is desirable, pleasing, and agreeable; the truth of the path is desirable, pleasing, and agreeable."
Đối với hai đế, người ấy học lý thuyết từ vị thầy và thực hành. Đối với hai đế, người ấy thực hành bằng cách nghe rằng: "Diệt đế là điều đáng ưa, đáng thích, đáng hài lòng; Đạo đế là điều đáng ưa, đáng thích, đáng hài lòng."
Dvīsu saccesu uggahaparipucchāsavanadhāraṇasammasanapaṭivedho vaṭṭati, dvīsu savanapaṭivedho vaṭṭati.
For two truths, learning, questioning, hearing, memorizing, comprehending, and penetrating apply; for two truths, hearing and penetrating apply.
Đối với hai đế, việc học hỏi, hỏi đáp, lắng nghe, ghi nhớ, quán xét, và thâm nhập là cần thiết; đối với hai đế, việc lắng nghe và thâm nhập là cần thiết.
Tīṇi kiccavasena paṭivijjhati, ekaṃ ārammaṇavasena.
Three are penetrated by way of their function, and one by way of its object.
Ba đế được thâm nhập theo phương diện nhiệm vụ, một đế theo phương diện đối tượng.
Dve saccāni duddasattā gambhīrāni, dve gambhīrattā duddasāni.
Two truths are profound because they are difficult to see; two are difficult to see because they are profound.
Hai đế khó thấy nên sâu xa, hai đế sâu xa nên khó thấy.
311. Sotāpattiyaṅgānīti sotāpattiyā aṅgāni, sotāpattimaggassa paṭilābhakāraṇānīti attho.
311. Stream-entry factors (sotāpattiyaṅgāni) are the factors of stream-entry, meaning the causes for attaining the path of stream-entry.
311. Các chi phần Dự Lưu (Sotāpattiyaṅgāni) là các chi phần của Dự Lưu, có nghĩa là các nguyên nhân để đạt được Dự Lưu Đạo.
Sappurisasaṃsevoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ upasaṅkamitvā sevanaṃ.
Association with noble persons (sappurisasaṃsevo) is associating with and attending upon noble persons such as the Buddha.
Thân cận bậc chân nhân (Sappurisasaṃsevo) là đến gần và thân cận với các bậc chân nhân như Đức Phật.
Saddhammassavananti sappāyassa tepiṭakadhammassa savanaṃ.
Hearing the good Dhamma (saddhammassavana) is hearing the suitable Tipiṭaka Dhamma.
Nghe diệu pháp (Saddhammassavana) là nghe giáo pháp Tam Tạng thích hợp.
Yonisomanasikāroti aniccādivasena manasikāro.
Careful attention (yonisomanasikāro) is attention by way of impermanence (anicca) and so forth.
Tác ý như lý (Yonisomanasikāro) là tác ý theo phương diện vô thường và các điều khác.
Dhammānudhammappaṭipattīti lokuttaradhammassa anudhammabhūtāya pubbabhāgapaṭipattiyā paṭipajjanaṃ.
Practice in accordance with the Dhamma (dhammānudhammappaṭipattī) is practicing the preliminary practice (pubbabhāgapaṭipattī) that is in accordance with the Dhamma, which is the supramundane Dhamma (lokuttaradhamma).
Thực hành tùy pháp (Dhammānudhammappaṭipattī) là thực hành theo sự thực hành sơ khởi (pubbabhāgapaṭipatti) phù hợp với pháp siêu thế (lokuttaradhamma).
Viññāṇaṭṭhitiyoti viññāṇaṃ etāsu tiṭṭhatīti viññāṇaṭṭhitiyo.
Stations of consciousness (viññāṇaṭṭhitiyo) are those in which consciousness (viññāṇa) stands, hence stations of consciousness.
Các trú xứ của thức (Viññāṇaṭṭhitiyo) là những nơi mà thức trú ngụ.
Ārammaṇaṭṭhitivasenetaṃ vuttaṃ.
This is said by way of the station of the object (ārammaṇaṭṭhiti).
Điều này được nói đến theo phương diện trú xứ của đối tượng.
Rūpūpāyanti rūpaṃ upagataṃ hutvā.
Resorting to form (rūpūpāyaṃ) means having attained form.
Nương tựa sắc (Rūpūpāya) là trở thành cái nương tựa sắc.
Pañcavokārabhavasmiñhi abhisaṅkhāraviññāṇaṃ rūpakkhandhaṃ nissāya tiṭṭhati.
In the five-constituent existence (pañcavokārabhave), conditioned consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa) stands relying on the form aggregate (rūpakkhandha).
Trong cõi ngũ uẩn (pañcavokārabhava), thức do hành tạo (abhisaṅkhāraviññāṇa) trú ngụ nương tựa vào sắc uẩn.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said.
Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Rūpārammaṇanti rūpakkhandhagocaraṃ rūpapatiṭṭhitaṃ hutvā.
With form as its object (rūpārammaṇaṃ) means having the form aggregate as its domain, established in form.
Đối tượng là sắc (Rūpārammaṇa) là có sắc uẩn làm đối tượng, trở thành cái nương tựa sắc.
Nandūpasecananti lobhasahagataṃ sampayuttanandiyāva upasittaṃ hutvā.
Saturated with delight (nandūpasecanaṃ) means saturated with the associated delight that is conjoined with craving.
Được tưới tẩm bởi hỷ (Nandūpasecana) là được tưới tẩm bởi chính hỷ tương ưng với tham.
Itaraṃ upanissayakoṭiyā.
The other is by way of proximate cause.
Điều còn lại là theo phương diện duyên cận y.
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatīti saṭṭhipi sattatipi vassāni evaṃ pavattamānaṃ vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjati.
Attains growth, increase, and fullness (vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjati) means, continuing in this way for sixty or seventy years, it attains growth, increase, and fullness.
Đạt được sự tăng trưởng, phát triển, và viên mãn (Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjatī) là đạt được sự tăng trưởng, phát triển, và viên mãn khi tiếp diễn như vậy trong sáu mươi hay bảy mươi năm.
Vedanūpāyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to resorting to feeling (vedanūpāyādīsupi) and so forth.
Trong nương tựa thọ (Vedanūpāyādīsupi) và các điều khác cũng theo cách này.
Imehi pana tīhi padehi catuvokārabhave abhisaṅkhāraviññāṇaṃ vuttaṃ.
However, by these three terms, conditioned consciousness in the four-constituent existence (catuvokārabhave) is mentioned.
Tuy nhiên, với ba từ này, thức do hành tạo trong cõi tứ uẩn (catuvokārabhava) được nói đến.
Tassa yāvatāyukaṃ pavattanavasena vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanā veditabbā.
Its attainment of growth, increase, and fullness should be understood by its continuation throughout its lifespan.
Sự tăng trưởng, phát triển, và viên mãn của nó cần được hiểu theo phương diện tiếp diễn suốt tuổi thọ.
Catukkavasena pana desanāya āgatattā viññāṇūpāyanti na vuttaṃ.
But because the teaching is given by way of a tetrad, "resorting to consciousness" (viññāṇūpāya) is not stated.
Vì được trình bày theo phương diện tứ chi trong bài giảng, nên không nói đến nương tựa thức (viññāṇūpāya).
Evaṃ vuccamāne ca ‘‘katamaṃ nu kho ettha kammaviññāṇaṃ, katamaṃ vipākaviññāṇa’’nti sammoho bhaveyya, tasmāpi na vuttaṃ.
If it were stated in this way, there would be confusion as to "which is kamma-consciousness here, and which is resultant consciousness," therefore it is not stated.
Nếu nói như vậy, có thể gây nhầm lẫn: "Thức nghiệp (kammaviññāṇa) ở đây là gì, thức quả (vipākaviññāṇa) là gì?", do đó cũng không nói đến.
Agatigamanāni vitthāritāneva.
Wrong paths (agatigamanāni) are expounded in detail.
Các hành vi bất chính (Agatigamanāni) đã được giải thích chi tiết.
Cīvarahetūti tattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmīti cīvarakāraṇā uppajjati.
For the sake of robes (cīvarahetū): it arises for the sake of robes, thinking, "I will obtain desirable robes."
Vì y phục (Cīvarahetū) là khởi lên vì y phục, với ý nghĩ sẽ có được y phục đáng ưa.
Iti bhavābhavahetūti ettha itīti nidassanatthe nipāto.
In "thus for the sake of existence and non-existence (iti bhavābhavahetū)", the word "iti" is a particle indicating illustration.
Trong như vậy vì hữu và phi hữu (iti bhavābhavahetū), iti là một giới từ chỉ sự ví dụ.
Yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetūpīti attho.
The meaning is: just as for the sake of robes and so forth, so too for the sake of existence and non-existence.
Có nghĩa là, như vì y phục và các điều khác, cũng vậy vì hữu và phi hữu.
Bhavābhavoti cettha paṇītapaṇītatarāni telamadhuphāṇitādīni adhippetāni.
Here, existence and non-existence (bhavābhavo) refers to things more and more refined, such as oil, honey, and jaggery.
Ở đây, hữu và phi hữu (bhavābhavo) chỉ những thứ rất tinh tế như dầu, mật, đường phèn.
Imesaṃ pana catunnaṃ taṇhuppādānaṃ pahānatthāya paṭipāṭiyāva cattāro ariyavaṃsā desitāti veditabbā.
It should be understood that the four Noble Lineages were taught in due order for the abandonment of these four causes of craving.
Tuy nhiên, cần biết rằng bốn Thánh chủng đã được thuyết giảng theo thứ tự để đoạn trừ bốn sự phát sinh của ái này.
Paṭipadācatukkaṃ heṭṭhā vuttameva.
The Fourfold Practice has been mentioned before.
Bốn pháp hành đã được đề cập ở trên.
Akkhamādīsu padhānakaraṇakāle sītādīni na khamatīti akkhamā. Khamatīti khamā. Indriyadamanaṃ damā. ‘‘Uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā nayena vitakkasamanaṃ samā.
In the context of intolerance and so forth, at the time of making effort, not enduring cold and the like is intolerance (akkhamā). Enduring is patience (khamā). Taming the senses is restraint (damā). The calming of thoughts in the manner beginning with "one does not tolerate an arisen thought of sensuality" is tranquility (samā).
Trong các pháp như akkhamā (bất nhẫn), khi thực hành tinh cần, không chịu đựng được lạnh lẽo v.v… thì gọi là akkhamā (bất nhẫn). Chịu đựng được thì gọi là khamā (nhẫn). Sự chế ngự các căn là damā (điều phục). Sự làm lắng dịu các tầm, theo cách nói “không dung thứ tầm dục đã khởi lên” v.v… thì gọi là samā (tịch tịnh).
Dhammapadānīti dhammakoṭṭhāsāni.
Dhammapadāni (Paths of Dhamma) are constituents of Dhamma.
Các pháp cú (dhammapadāni) là các phần của pháp.
Anabhijjhā dhammapadaṃ nāma alobho vā alobhasīsena adhigatajjhānavipassanāmaggaphalanibbānāni vā.
Non-covetousness is a constituent of Dhamma, which is either non-greed or the jhāna, vipassanā, path, fruit, and Nibbāna attained through the heading of non-greed.
Vô tham là một pháp cú, tức là alobha (không tham) hoặc các thiền, tuệ, đạo, quả, Niết Bàn đã chứng đắc nhờ alobha làm căn bản.
Abyāpādo dhammapadaṃ nāma akopo vā mettāsīsena adhigatajjhānādīni vā.
Non-ill-will is a constituent of Dhamma, which is either non-anger or the jhāna and so forth attained through the heading of loving-kindness.
Vô sân là một pháp cú, tức là akopa (không sân) hoặc các thiền v.v… đã chứng đắc nhờ tâm từ làm căn bản.
Sammāsati dhammapadaṃ nāma suppaṭṭhitasati vā satisīsena adhigatajjhānādīni vā.
Right mindfulness is a constituent of Dhamma, which is either well-established mindfulness or the jhāna and so forth attained through the heading of mindfulness.
Chánh niệm là một pháp cú, tức là sự an trú niệm đúng đắn hoặc các thiền v.v… đã chứng đắc nhờ niệm làm căn bản.
Sammāsamādhi dhammapadaṃ nāma samāpatti vā aṭṭhasamāpattivasena adhigatajjhānavipassanāmaggaphalanibbānāni vā.
Right concentration is a constituent of Dhamma, which is either attainment (samāpatti) or the jhāna, vipassanā, path, fruit, and Nibbāna attained through the eight attainments.
Chánh định là một pháp cú, tức là sự thành tựu định hoặc các thiền, tuệ, đạo, quả, Niết Bàn đã chứng đắc nhờ tám thiền chứng làm căn bản.
Dasāsubhavasena vā adhigatajjhānādīni anabhijjhā dhammapadaṃ.
Or the jhāna and so forth attained by way of the ten foul objects is the constituent of Dhamma that is non-covetousness.
Hoặc các thiền v.v… đã chứng đắc nhờ mười pháp bất tịnh là pháp cú vô tham.
Catubrahmavihāravasena adhigatāni abyāpādo dhammapadaṃ.
What is attained by way of the four divine abidings is the constituent of Dhamma that is non-ill-will.
Các pháp đã chứng đắc nhờ bốn Phạm trú là pháp cú vô sân.
Dasānussatiāhārepaṭikūlasaññāvasena adhigatāni sammāsati dhammapadaṃ.
What is attained by way of the ten recollections and the perception of repulsiveness in nutriment is the constituent of Dhamma that is right mindfulness.
Các pháp đã chứng đắc nhờ mười pháp tùy niệm và quán tưởng sự ghê tởm của vật thực là pháp cú chánh niệm.
Dasakasiṇaānāpānavasena adhigatāni sammāsamādhi dhammapadanti.
What is attained by way of the ten kasiṇas and mindfulness of breathing is the constituent of Dhamma that is right concentration.
Các pháp đã chứng đắc nhờ mười đề mục kasina và hơi thở ra vào là pháp cú chánh định.
Adhiṭṭhānānīti ettha adhīti upasaggamattaṃ.
In adhiṭṭhānāni (resolutions), adhi is merely a prefix.
Ở đây, trong các sự quyết định (adhiṭṭhānāni), adhī chỉ là một tiền tố.
Atthato pana tena vā tiṭṭhanti, tattha vā tiṭṭhanti, ṭhānameva vā taṃtaṃguṇādhikānaṃ purisānaṃ adhiṭṭhānaṃ, paññāva adhiṭṭhānaṃ paññādhiṭṭhānaṃ. Ettha ca paṭhamena aggaphalapaññā.
In meaning, however, they (qualities) stand by it, or they stand therein; or it is indeed the standing place for people superior in various qualities; wisdom itself is the resolution, wisdom-resolution (paññādhiṭṭhānaṃ). Here, by the first (wisdom), the wisdom of the highest fruit (arahantship) is meant.
Tuy nhiên, về nghĩa, chúng trú nhờ đó, hoặc trú ở đó, hoặc sự trú đó là sự quyết định của những người có các phẩm chất vượt trội, hoặc tuệ là sự quyết định, tuệ quyết định (paññādhiṭṭhānaṃ). Ở đây, cái đầu tiên là tuệ quả tối thượng.
Dutiyena vacīsaccaṃ.
By the second (truth), truthfulness of speech.
Cái thứ hai là lời nói chân thật.
Tatiyena āmisapariccāgo.
By the third (renunciation), the giving up of material things.
Cái thứ ba là sự bố thí vật chất.
Catutthena kilesūpasamo kathitoti veditabbo.
By the fourth (peace), the calming of defilements is taught, it should be understood.
Cái thứ tư là sự làm lắng dịu phiền não được nói đến.
Paṭhamena ca kammassakatapaññaṃ vipassanāpaññaṃ vā ādiṃ katvā phalapaññā kathitā.
By the first (wisdom), starting with the wisdom of karma-ownership or insight-wisdom, the wisdom of the fruit is taught.
Và cái đầu tiên là tuệ quả được nói đến, bắt đầu từ tuệ nghiệp báo hoặc tuệ tuệ quán.
Dutiyena vacīsaccaṃ ādiṃ katvā paramatthasaccaṃ nibbānaṃ.
By the second (truth), starting with truthfulness of speech, the ultimate truth, Nibbāna.
Cái thứ hai là Niết Bàn, chân đế tối thượng, bắt đầu từ lời nói chân thật.
Tatiyena āmisapariccāgaṃ ādiṃ katvā aggamaggena kilesapariccāgo.
By the third (renunciation), starting with the giving up of material things, the abandonment of defilements by the highest path.
Cái thứ ba là sự đoạn trừ phiền não bằng đạo tối thượng, bắt đầu từ sự bố thí vật chất.
Catutthena samāpattivikkhambhite kilese ādiṃ katvā aggamaggena kilesavūpasamo.
By the fourth (peace), starting with defilements suppressed by attainment, the calming of defilements by the highest path.
Cái thứ tư là sự làm lắng dịu phiền não bằng đạo tối thượng, bắt đầu từ các phiền não bị trấn áp bởi thiền chứng.
Paññādhiṭṭhānena vā ekena arahattaphalapaññā kathitā.
Or, by one wisdom-resolution, the wisdom of the fruit of arahantship is taught.
Hoặc tuệ quả A-la-hán được nói đến bằng một tuệ quyết định.
Sesehi paramatthasaccaṃ.
By the rest, the ultimate truth.
Các cái còn lại là chân đế tối thượng.
Saccādhiṭṭhānena vā ekena paramatthasaccaṃ kathitaṃ.
Or, by one truth-resolution, the ultimate truth is taught.
Hoặc chân đế tối thượng được nói đến bằng một chân thật quyết định.
Sesehi arahattapaññāti mūsikābhayatthero āha.
By the rest, the wisdom of arahantship, so said Mūsikābhayatthera.
Các cái còn lại là tuệ A-la-hán, như Trưởng lão Mūsikābhayatthero đã nói.
Kaṇhanti kāḷakaṃ dasaakusalakammapathakammaṃ.
Kaṇha (dark) is the ten unwholesome courses of action.
Kaṇha (đen) là nghiệp mười bất thiện đạo, là nghiệp đen tối.
Kaṇhavipākanti apāye nibbattanato kāḷakavipākaṃ.
Kaṇhavipāka (dark result) is a dark result because it is born in the lower realms.
Kaṇhavipāka (quả đen) là quả đen tối do tái sinh vào các khổ cảnh.
Sukkanti paṇḍaraṃ kusalakammapathakammaṃ.
Sukka (bright) is the pure wholesome courses of action.
Sukka (trắng) là nghiệp thiện đạo, là nghiệp trắng trong.
Sukkavipākanti sagge nibbattanato paṇḍaravipākaṃ.
Sukkavipāka (bright result) is a bright result because it is born in the heavenly realms.
Sukkavipāka (quả trắng) là quả trắng trong do tái sinh vào các cõi trời.
Kaṇhasukkanti missakakammaṃ.
Kaṇhasukka (dark and bright) is mixed action.
Kaṇhasukka (đen trắng) là nghiệp hỗn tạp.
Kaṇhasukkavipākanti sukhadukkhavipākaṃ.
Kaṇhasukkavipāka (dark and bright result) is a result of pleasure and pain.
Kaṇhasukkavipāka (quả đen trắng) là quả khổ lạc.
Missakakammañhi katvā akusalena tiracchānayoniyaṃ maṅgalahatthiṭṭhānādīsu uppanno kusalena pavatte sukhaṃ vedayati.
For one who performs mixed actions, having been born in the animal realm due to unwholesome karma, in positions like that of a king's elephant, one experiences happiness in the course of life due to wholesome karma.
Thật vậy, sau khi tạo nghiệp hỗn tạp, người tái sinh vào loài súc sinh như voi chúa v.v… do nghiệp bất thiện, và hưởng lạc trong hiện tại do nghiệp thiện.
Kusalena rājakulepi nibbatto akusalena pavatte dukkhaṃ vedayati.
One born even in a royal family due to wholesome karma experiences suffering in the course of life due to unwholesome karma.
Người tái sinh vào dòng dõi vua do nghiệp thiện, nhưng chịu khổ trong hiện tại do nghiệp bất thiện.
Akaṇhaasukkanti kammakkhayakaraṃ catumaggañāṇaṃ adhippetaṃ.
Akaṇhaasukka (neither dark nor bright) refers to the four path knowledges that cause the destruction of karma.
Akaṇhaasukka (không đen không trắng) là trí tuệ tứ đạo, đoạn trừ nghiệp được đề cập.
Tañhi yadi kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya.
If it were dark, it would yield a dark result.
Thật vậy, nếu nó là đen, nó sẽ cho quả đen.
Yadi sukkaṃ bhaveyya, sukkavipākaṃ dadeyya.
If it were bright, it would yield a bright result.
Nếu nó là trắng, nó sẽ cho quả trắng.
Ubhayavipākassa pana adānato akaṇhāsukkavipākattā akaṇhaṃ asukkanti ayamettha attho.
However, because it does not yield a result of both, being neither dark nor bright in its result, it is "neither dark nor bright"; this is the meaning here.
Nhưng vì nó không cho quả của cả hai, nên nó là akaṇhāsukkavipāka (quả không đen không trắng), akaṇha (không đen) asukka (không trắng) – đó là ý nghĩa ở đây.
Visaṃyojentīti visaññogā. Tattha asubhajjhānaṃ kāmayogavisaṃyogo.
They unbind (visaṃyojenti), hence visaññogā (disconnections/release from yokes). Among these, the jhāna of foulness is the disconnection from the yoke of sensuality.
Các pháp tháo gỡ (visaṃyojentīti) là các sự tháo gỡ (visaññogā). Ở đây, thiền bất tịnh là sự tháo gỡ kiết sử dục.
Taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaññogo nāma.
The Anāgāmī path attained using that as a basis is exclusively called kāmayogavisaññoga (disconnection from the yoke of sensuality).
Đạo Bất Hoàn đã chứng đắc nhờ thiền bất tịnh làm nền tảng, hoàn toàn là sự tháo gỡ kiết sử dục (kāmayogavisaññogo).
Arahattamaggo bhavayogavisaññogo nāma.
The Arahant path is called bhavayogavisaññoga (disconnection from the yoke of becoming).
Đạo A-la-hán là sự tháo gỡ kiết sử hữu (bhavayogavisaññogo).
Sotāpattimaggo diṭṭhiyogavisaññogo nāma.
The Sotāpatti path is called diṭṭhiyogavisaññoga (disconnection from the yoke of views).
Đạo Dự Lưu là sự tháo gỡ kiết sử kiến (diṭṭhiyogavisaññogo).
Arahattamaggo avijjāyogavisaññogo nāma.
The Arahant path is called avijjāyogavisaññoga (disconnection from the yoke of ignorance).
Đạo A-la-hán là sự tháo gỡ kiết sử vô minh (avijjāyogavisaññogo).
Yoniyoti koṭṭhāsā.
Yoniyo (modes of birth) are categories.
Các loài (yoniyo) là các phần.
Aṇḍe jātāti aṇḍajā. Jalābumhi jātāti jalābujā. Saṃsede jātāti saṃsedajā. Sayanasmiṃ pūtimacchādīsu ca nibbattānametaṃ adhivacanaṃ.
Born from an egg are aṇḍajā (egg-born). Born from a womb are jalābujā (womb-born). Born from moisture are saṃsedajā (moisture-born). This is a designation for those born in bedding, rotting fish, etc.
Sinh từ trứng là noãn sinh (aṇḍajā). Sinh từ thai là thai sinh (jalābujā). Sinh từ ẩm ướt là thấp sinh (saṃsedajā). Đây là tên gọi của những loài sinh ra trong chỗ ẩm ướt, cá thối v.v…
Vegena āgantvā upapatitā viyāti opapātikā. Tattha devamanussesu saṃsedajaopapātikānaṃ ayaṃ viseso.
Born suddenly as if appearing with speed are opapātikā (spontaneously arisen). Among them, this is the distinction for moisture-born and spontaneously arisen among devas and humans.
Sinh ra một cách nhanh chóng như thể xuất hiện tức thì là hóa sinh (opapātikā). Ở đây, có sự khác biệt giữa thấp sinh và hóa sinh trong loài người và chư thiên.
Saṃsedajā mandā daharā hutvā nibbattanti.
Moisture-born beings are born small and young.
Thấp sinh thì sinh ra yếu ớt, còn nhỏ.
Opapātikā soḷasavassuddesikā hutvā.
Spontaneously arisen beings are born as if sixteen years old.
Hóa sinh thì sinh ra như người mười sáu tuổi.
Manussesu hi bhummadevesu ca imā catassopi yoniyo labbhanti.
Among humans and terrestrial devas, all four modes of birth are found.
Thật vậy, trong loài người và chư thiên ở cõi đất, cả bốn loài này đều có thể tìm thấy.
Tathā tiracchānesu supaṇṇanāgādīsu.
Similarly, among animals like supaṇṇas and nāgas.
Cũng vậy, trong loài súc sinh như chim Kim Sí, loài Rồng v.v…
Vuttañhetaṃ – ‘‘tattha, bhikkhave, aṇḍajā supaṇṇā aṇḍajeva nāge haranti, na jalābuje na saṃsedaje na opapātike’’ti (saṃ. ni. 3.393).
For it is said: "There, bhikkhus, egg-born supaṇṇas seize egg-born nāgas, but not womb-born, nor moisture-born, nor spontaneously arisen ones" (Saṃ. Ni. 3.393).
Điều này đã được nói: “Ở đây, này các Tỳ-khưu, chim Kim Sí noãn sinh bắt rồng noãn sinh, chứ không bắt rồng thai sinh, thấp sinh hay hóa sinh” (Saṃ. Ni. 3.393).
Cātumahārājikato paṭṭhāya uparidevā opapātikāyeva.
Devas from the Cātumahārājika realm upwards are all spontaneously arisen.
Chư thiên từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên đều là hóa sinh.
Tathā nerayikā.
Similarly, those in hell.
Cũng vậy, các chúng sinh địa ngục.
Petesu catassopi labbhanti.
Among the departed spirits, all four are found.
Trong cõi ngạ quỷ, cả bốn đều được tìm thấy.
Gabbhāvakkantiyo sampasādanīye kathitā eva.
The modes of conception have already been explained in the Sampasādanīya.
Sự nhập thai đã được nói đến trong phần ‘làm cho thanh tịnh’.
Attabhāvapaṭilābhesu paṭhamo khiḍḍāpadosikavasena veditabbo.
Among the modes of attaining individual existence, the first should be understood as due to being defiled by play.
Trong các sự thọ sanh, cái thứ nhất nên được hiểu là do sự ô nhiễm vì vui chơi.
Dutiyo orabbhikādīhi ghātiyamānaurabbhādivasena.
The second, as in the case of sheep and the like being slaughtered by butchers and so forth.
Cái thứ hai là do những con cừu v.v. bị những người giết cừu v.v. giết hại.
Tatiyo manopadosikāvasena.
The third, as due to mental defilement.
Cái thứ ba là do sự ô nhiễm về ý.
Catuttho cātumahārājike upādāya uparisesadevatāvasena.
The fourth, as in the case of devas from the Cātumahārājika realm upwards to the remaining higher devas.
Cái thứ tư là do các vị thiên nhân từ cõi Tứ Đại Thiên Vương trở lên.
Te hi devā neva attasañcetanāya maranti, na parasañcetanāya.
Indeed, those devas die neither by their own intention nor by the intention of others.
Quả thật, các vị thiên nhân ấy không chết do ý muốn của chính mình, cũng không chết do ý muốn của người khác.
Dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakatoti yattha dāyako sīlavā hoti, dhammenuppannaṃ deyyadhammaṃ deti, paṭiggāhako dussīlo.
It is purified on the part of the donor, not on the part of the recipient means where the donor is virtuous, gives an offering acquired righteously, and the recipient is unvirtuous.
Dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakato (thanh tịnh từ người cho, không phải từ người nhận) là trường hợp người cho có giới hạnh, cho vật cúng dường được tạo ra một cách hợp pháp, còn người nhận là người ác giới.
Ayaṃ dakkhiṇā vessantaramahārājassa dakkhiṇāsadisā.
This offering is similar to the offering of King Vessantara.
Sự bố thí này giống như sự bố thí của Đại Vương Vessantara.
Paṭiggāhakato visujjhati, no dāyakatoti yattha paṭiggāhako sīlavā hoti, dāyako dussīlo, adhammenuppannaṃ deti, ayaṃ dakkhiṇā coraghātakassa dakkhiṇāsadisā.
It is purified on the part of the recipient, not on the part of the donor means where the recipient is virtuous, the donor is unvirtuous, and gives what was acquired unrighteously; this offering is similar to the offering of a thief-killer.
Paṭiggāhakato visujjhati, no dāyakato (thanh tịnh từ người nhận, không phải từ người cho) là trường hợp người nhận có giới hạnh, còn người cho là người ác giới, cho vật được tạo ra một cách phi pháp; sự bố thí này giống như sự bố thí của người giết cướp.
Neva dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakatoti yattha ubhopi dussīlā deyyadhammopi adhammena nibbatto.
It is purified neither on the part of the donor nor on the part of the recipient means where both are unvirtuous and the offering was also acquired unrighteously.
Neva dāyakato visujjhati, no paṭiggāhakato (không thanh tịnh từ người cho, cũng không từ người nhận) là trường hợp cả hai đều ác giới, và vật cúng dường cũng được tạo ra một cách phi pháp.
Vipariyāyena catutthā veditabbā.
The fourth should be understood as the opposite.
Cái thứ tư nên được hiểu là ngược lại.
Attahitāya paṭipannādīsu paṭhamo yo sayaṃ sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu na samādapeti āyasmā vakkalitthero viya.
Among those practicing for their own welfare and so forth, the first is one who is himself endowed with virtue and so on, but does not exhort others to virtue and so on, like the Venerable Vakkali Thera.
Trong Attahitāya paṭipannā (người thực hành vì lợi ích của mình) v.v., cái thứ nhất là người tự mình đầy đủ giới hạnh v.v., nhưng không khuyến khích người khác vào giới hạnh v.v., giống như Tôn giả Vakkali.
Dutiyo yo attanā na sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu samādapeti āyasmā upanando viya.
The second is one who is not himself endowed with virtue and so on, but exhorts others to virtue and so on, like the Venerable Upananda.
Cái thứ hai là người tự mình không đầy đủ giới hạnh v.v., nhưng khuyến khích người khác vào giới hạnh v.v., giống như Tôn giả Upananda.
Tatiyo yo nevattanā sīlādisampanno, paraṃ sīlādīsu na samādapeti devadatto viya.
The third is one who is neither himself endowed with virtue and so on, nor exhorts others to virtue and so on, like Devadatta.
Cái thứ ba là người tự mình không đầy đủ giới hạnh v.v., cũng không khuyến khích người khác vào giới hạnh v.v., giống như Devadatta.
Catuttho yo attanā ca sīlādisampanno parañca sīlādīsu samādapeti āyasmā mahākassapo viya.
The fourth is one who is both himself endowed with virtue and so on, and exhorts others to virtue and so on, like the Venerable Mahākassapa.
Cái thứ tư là người tự mình đầy đủ giới hạnh v.v., và cũng khuyến khích người khác vào giới hạnh v.v., giống như Tôn giả Mahākassapa.
Tamādīsu tamoti andhakārabhūto.
Among the terms like tamo, tamo means being darkness.
Trong Tamādīsu (tối tăm v.v.), tamo (tối tăm) nghĩa là tối tăm như bóng đêm.
Tamaparāyaṇoti tamameva paraṃ ayanaṃ gati assāti tamaparāyaṇo.
Tamaparāyaṇo means one for whom darkness itself is the ultimate destination or refuge.
Tamaparāyaṇo (nơi nương tựa là tối tăm) nghĩa là nơi nương tựa, đường đi cuối cùng của người ấy là sự tối tăm, nên gọi là tamaparāyaṇo.
Evaṃ sabbapadesu attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood for all phrases.
Ý nghĩa nên được hiểu như vậy trong tất cả các đoạn.
Ettha ca paṭhamo nīce caṇḍālādikule dujjīvite hīnattabhāve nibbattitvā tīṇi duccaritāni paripūreti.
Here, the first, being born in a low caste like that of an outcaste and in a wretched existence, completes the three bad deeds.
Ở đây, cái thứ nhất là người tái sanh vào gia đình thấp kém như caṇḍāla v.v., có cuộc sống khó khăn, thân phận thấp hèn, và hoàn thành ba ác hạnh.
Dutiyo tathāvidho hutvā tīṇi sucaritāni paripūreti.
The second, being likewise, completes the three good deeds.
Cái thứ hai là người như vậy nhưng hoàn thành ba thiện hạnh.
Tatiyo uḷāre khattiyakule bahuannapāne sampannattabhāve nibbattitvā tīṇi duccaritāni paripūreti.
The third, being born in a noble khattiya family, in an existence endowed with abundant food and drink, completes the three bad deeds.
Cái thứ ba là người tái sanh vào gia đình vương tộc cao quý, có nhiều thức ăn đồ uống, thân phận đầy đủ, và hoàn thành ba ác hạnh.
Catuttho tādisova hutvā tīṇi sucaritāni paripūreti.
The fourth, being likewise, completes the three good deeds.
Cái thứ tư là người như vậy nhưng hoàn thành ba thiện hạnh.
Samaṇamacaloti samaṇaacalo.
Samaṇamacalo means an unshakeable recluse (samaṇa-acalo).
Samaṇamacalo (Sa-môn bất động) nghĩa là samaṇa-acalo.
Ma-kāro padasandhimattaṃ.
The letter 'ma' is merely for euphonic conjunction of words.
Âm ‘ma’ chỉ là để nối từ.
So sotāpanno veditabbo.
He should be understood as a Stream-enterer (Sotāpanna).
Người ấy nên được hiểu là một vị Nhập Lưu (Sotāpanna).
Sotāpanno hi catūhi vātehi indakhīlo viya parappavādehi akampiyo.
For a Stream-enterer is unshakeable by the arguments of others, like an Indra's pillar by the four winds.
Quả thật, một vị Nhập Lưu không bị lung lay bởi các luận điệu của người khác, giống như cột trụ Indakhīla (cột cửa thành) trước bốn ngọn gió.
Acalasaddhāya samannāgatoti samaṇamacalo. Vuttampi cetaṃ – ‘‘katamo ca puggalo samaṇamacalo?
Endowed with unshakeable faith, he is called samaṇamacalo. This is also stated: "Which person is a samaṇamacalo?
Người ấy đầy đủ niềm tin bất động nên gọi là samaṇamacalo. Điều này cũng đã được nói: “Thế nào là một người samaṇamacalo?
Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā’’ti (pu. pa. 190) vitthāro.
Here, some person, by the destruction of the three fetters..."—and so on, in detail.
Ở đây, một người nào đó do sự đoạn tận ba kiết sử…” (Pu. Pa. 190) và phần mở rộng.
Rāgadosānaṃ pana tanubhūtattā sakadāgāmī samaṇapadumo nāma.
However, due to the attenuation of greed and hatred, the Once-returner (Sakadāgāmī) is called samaṇapadumo.
Do tham và sân đã trở nên mỏng manh, vị Nhất Lai (Sakadāgāmī) được gọi là samaṇapadumo (Sa-môn hoa sen).
Tenāha – ‘‘katamo pana puggalo samaṇapadumo?
Therefore, it is said: "Which person is a samaṇapadumo?
Do đó, có lời nói: “Thế nào là một người samaṇapadumo?
Idhekacco puggalo sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti, ayaṃ vuccati puggalo samaṇapadumo’’ti (pu. pa. 190).
Here, some person, having come to this world just once more, makes an end of suffering; this person is called a samaṇapadumo."
Ở đây, một người nào đó chỉ một lần trở lại thế giới này rồi chấm dứt khổ đau, người này được gọi là samaṇapadumo” (Pu. Pa. 190).
Rāgadosānaṃ abhāvā khippameva pupphissatīti anāgāmī samaṇapuṇḍarīko nāma.
Due to the absence of greed and hatred, the Non-returner (Anāgāmī), who will soon blossom, is called samaṇapuṇḍarīko.
Do không còn tham và sân, sẽ nở hoa nhanh chóng, vị Bất Lai (Anāgāmī) được gọi là samaṇapuṇḍarīko (Sa-môn hoa sen trắng).
Tenāha – ‘‘katamo ca puggalo samaṇapuṇḍarīko?
Therefore, it is said: "Which person is a samaṇapuṇḍarīko?
Do đó, có lời nói: “Thế nào là một người samaṇapuṇḍarīko?
Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ…pe… ayaṃ vuccati puggalo samaṇapuṇḍarīko’’ti (pu. pa. 190).
Here, some person, by the destruction of the five lower fetters... and so on... this person is called a samaṇapuṇḍarīko."
Ở đây, một người nào đó do sự đoạn tận năm hạ phần kiết sử…pe… người này được gọi là samaṇapuṇḍarīko” (Pu. Pa. 190).
Arahā pana sabbesampi ganthakārakilesānaṃ abhāvā samaṇesu samaṇasukhumālo nāma.
But the Arahant, due to the absence of all binding defilements, is called samaṇasukhumālo among recluses.
Còn vị A-la-hán, do không còn tất cả các phiền não trói buộc, nên trong số các Sa-môn, được gọi là samaṇasukhumālo (Sa-môn tinh tế).
Tenāha – ‘‘katamo ca puggalo samaṇesu samaṇasukhumālo?
Therefore, it is said: "Which person is a samaṇasukhumālo among recluses?
Do đó, có lời nói: “Thế nào là một người samaṇesu samaṇasukhumālo?
Idhekacco āsavānaṃ khayā…pe… upasampajja viharati.
Here, some person, by the destruction of the taints... and so on... abides having attained complete liberation.
Ở đây, một người nào đó do sự đoạn tận các lậu hoặc…pe… an trú.
Ayaṃ vuccati puggalo samaṇesu samaṇasukhumālo’’ti.
This person is called a samaṇasukhumālo among recluses."
Người này được gọi là samaṇesu samaṇasukhumālo.”
315. Iti catukkavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni pañcakavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi.
315. Having thus shown the essence of harmony by way of the quaternaries, he now began the discourse again to show it by way of the quinquennials.
315. Như vậy, sau khi trình bày hương vị của sự hòa hợp theo cách tứ chi, bây giờ để trình bày theo cách ngũ chi, Ngài lại bắt đầu bài giảng.
Tattha pañcasu khandhesu rūpakkhandho lokiyo.
Therein, among the five aggregates (khandhas), the aggregate of form (rūpakkhandha) is mundane.
Trong năm uẩn, sắc uẩn là thuộc thế gian.
Sesā lokiyalokuttarā.
The remaining are mundane and supramundane.
Các uẩn còn lại là thuộc thế gian và siêu thế.
Upādānakkhandhā lokiyāva.
The aggregates of clinging (upādānakkhandhā) are only mundane.
Các thủ uẩn chỉ thuộc thế gian.
Vitthārato pana khandhakathā visuddhimagge vuttā.
However, the discourse on the aggregates is explained in detail in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết về các uẩn đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
Kāmaguṇā heṭṭhā vitthāritāva.
Kāmaguṇā have already been explained in detail below.
Kāmaguṇā (năm dục công đức) đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Āvāse macchariyaṃ āvāsamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu āgantukaṃ disvā ‘‘ettha cetiyassa vā saṅghassa vā parikkhāro ṭhapito’’tiādīni vatvā saṅghikampi āvāsaṃ nivāreti.
Stinginess regarding a dwelling is āvāsamacchariyaṃ. A bhikkhu endowed with this, seeing a newcomer, says "Here, relics or requisites of the Saṅgha are kept," and so forth, thus denying even a dwelling belonging to the Saṅgha.
Sự keo kiệt đối với trú xứ là āvāsamacchariyaṃ (keo kiệt trú xứ). Tỳ-khưu nào đầy đủ sự keo kiệt này, khi thấy một vị khách, nói “đây là vật dụng của tháp thờ hoặc của Tăng đoàn” v.v., rồi ngăn cản cả trú xứ thuộc về Tăng.
So kālaṅkatvā peto vā ajagaro vā hutvā nibbattati.
Such a one, having passed away, is reborn as a peta or a python.
Sau khi chết, vị ấy tái sanh làm ngạ quỷ hoặc rắn hổ mang.
Kule macchariyaṃ kulamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu tehi kāraṇehi attano upaṭṭhākakule aññesaṃ pavesanampi nivāreti.
Stinginess regarding families is kulamacchariyaṃ. A bhikkhu endowed with this, for these reasons, prevents others from even entering the families that support him.
Sự keo kiệt đối với gia đình là kulamacchariyaṃ (keo kiệt gia đình). Tỳ-khưu nào đầy đủ sự keo kiệt này, vì những lý do đó, ngăn cản cả việc người khác vào gia đình hộ độ của mình.
Lābhe macchariyaṃ lābhamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu saṅghikampi lābhaṃ maccharāyanto yathā aññe na labhanti, evaṃ karoti.
Stinginess regarding gains is lābhamacchariyaṃ. A bhikkhu endowed with this, being stingy even with gains belonging to the Saṅgha, acts in such a way that others do not receive them.
Sự keo kiệt đối với lợi lộc là lābhamacchariyaṃ (keo kiệt lợi lộc). Tỳ-khưu nào đầy đủ sự keo kiệt này, vì keo kiệt cả lợi lộc của Tăng, làm sao cho người khác không nhận được.
Vaṇṇe macchariyaṃ vaṇṇamacchariyaṃ.
Stinginess regarding praise is vaṇṇamacchariyaṃ.
Sự keo kiệt đối với danh tiếng là vaṇṇamacchariyaṃ (keo kiệt danh tiếng).
Vaṇṇoti cettha sarīravaṇṇopi guṇavaṇṇopi veditabbo.
Here, vaṇṇa should be understood as both bodily beauty and quality/praise.
Ở đây, vaṇṇo (danh tiếng) nên được hiểu là cả dung mạo cơ thể và danh tiếng về phẩm hạnh.
Pariyattidhamme macchariyaṃ dhammamacchariyaṃ. Tena samannāgato bhikkhu ‘‘imaṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā eso maṃ abhibhavissatī’’ti aññassa na deti.
Stinginess regarding the Dhamma (Pariyattidhamma) is dhammamacchariyaṃ. A bhikkhu endowed with this does not teach the Dhamma to another, thinking, "Having learned this Dhamma, he will surpass me."
Sự keo kiệt đối với Pháp học là dhammamacchariyaṃ (keo kiệt Pháp). Tỳ-khưu nào đầy đủ sự keo kiệt này, không trao Pháp cho người khác vì nghĩ “nếu người này học Pháp này, người ấy sẽ vượt qua ta”.
Yo pana dhammānuggahena vā puggalānuggahena vā na deti, na taṃ macchariyaṃ.
However, if one does not teach out of concern for the Dhamma or for the individual, that is not stinginess.
Còn người nào không trao Pháp vì lòng từ bi đối với Pháp hoặc từ bi đối với người, thì đó không phải là sự keo kiệt.
Cittaṃ nivārenti pariyonandhantīti nīvaraṇāni. Kāmacchando nīvaraṇapatto arahattamaggavajjho.
That which hinders and envelops the mind is nīvaraṇāni. Sense-desire as a hindrance (kāmacchando nīvaraṇapatto) is eradicated by the Arahantship Path.
Chúng ngăn cản và bao phủ tâm nên gọi là nīvaraṇāni (các triền cái). Kāmacchanda (dục tham) là triền cái bị diệt bởi đạo A-la-hán.
Kāmarāgānusayo kāmarāgasaṃyojanapatto anāgāmimaggavajjho.
The underlying tendency of sense-craving (kāmarāgānusayo), which leads to the fetter of sense-craving (kāmarāgasaṃyojanapatto), is eradicated by the Non-returner Path.
Kāmarāgānusaya (tùy miên dục ái) là kiết sử dục ái bị diệt bởi đạo Bất Lai.
Thinaṃ cittagelaññaṃ.
Thinaṃ is mental sickness.
Thīnaṃ là sự bệnh hoạn của tâm.
Middhaṃ khandhattayagelaññaṃ.
Middhaṃ is sickness of the three aggregates (form, feeling, perception).
Middhaṃ là sự bệnh hoạn của ba uẩn (sắc, thọ, tưởng).
Ubhayampi arahattamaggavajjhaṃ.
Both are eradicated by the Arahantship Path.
Cả hai đều bị diệt bởi đạo A-la-hán.
Tathā uddhaccaṃ.
Similarly, restlessness (uddhaccaṃ).
Cũng vậy là uddhaccaṃ (trạo cử).
Kukkuccaṃ anāgāmimaggavajjhaṃ.
Worry (kukkuccaṃ) is eradicated by the Non-returner Path.
Kukkuccaṃ (hối hận) bị diệt bởi đạo Bất Lai.
Vicikicchā paṭhamamaggavajjhā.
Skepticism (vicikicchā) is eradicated by the First Path.
Vicikicchā (hoài nghi) bị diệt bởi đạo thứ nhất (Nhập Lưu).
Saṃyojanānīti bandhanāni.
Saṃyojanāni are fetters.
Saṃyojanānī (các kiết sử) nghĩa là các sự trói buộc.
Tehi pana baddhesu puggalesu rūpārūpabhave nibbattā sotāpannasakadāgāmino antobaddhā bahisayitā nāma.
However, among those bound individuals, stream-enterers and once-returners reborn in the rūpa or arūpa realms are called ‘bound within, lying outside’.
Tuy nhiên, trong số những người bị trói buộc bởi những điều đó, các Bậc Nhập Lưu (Sotāpanna) và Nhất Lai (Sakadāgāmī) tái sinh trong cõi sắc và vô sắc được gọi là "bị trói buộc bên trong, nằm ngoài".
Tesañhi kāmabhave bandhanaṃ.
For them, the binding is in the sense-sphere realm.
Vì sự trói buộc của họ là ở cõi dục.
Kāmabhave anāgāmino bahibaddhā antosayitā nāma.
Non-returners in the sense-sphere realm are called ‘bound outside, lying within’.
Các Bậc Bất Lai (Anāgāmī) ở cõi dục được gọi là "bị trói buộc bên ngoài, nằm trong".
Tesañhi rūpārūpabhave bandhanaṃ.
For them, the binding is in the rūpa or arūpa realms.
Vì sự trói buộc của họ là ở cõi sắc và vô sắc.
Kāmabhave sotāpannasakadāgāmino antobaddhā antosayitā nāma.
Stream-enterers and once-returners in the sense-sphere realm are called ‘bound within, lying within’.
Các Bậc Nhập Lưu và Nhất Lai ở cõi dục được gọi là "bị trói buộc bên trong, nằm trong".
Rūpārūpabhave anāgāmino bahibaddhā bahisayitā nāma.
Non-returners in the rūpa or arūpa realms are called ‘bound outside, lying outside’.
Các Bậc Bất Lai ở cõi sắc và vô sắc được gọi là "bị trói buộc bên ngoài, nằm ngoài".
Khīṇāsavo sabbattha abandhano.
One whose taints are destroyed (Arahant) is unbound everywhere.
Bậc Lậu Tận (Khīṇāsava) thì không bị trói buộc ở bất cứ đâu.
316. ‘‘Abhabbo, āvuso, khīṇāsavo bhikkhu sañcicca pāṇa’’ntiādi desanāsīsameva, sotāpannādayopi pana abhabbā.
316. “It is impossible, friend, for an Arahant bhikkhu to intentionally kill a living being”—this is merely a teaching style, for stream-enterers and others are also incapable of such an act.
316. Lời dạy như: "Này chư hiền, Tỳ khưu Lậu Tận (Khīṇāsava) không thể cố ý sát sinh" v.v... là một cách nói thông thường; tuy nhiên, các Bậc Nhập Lưu v.v... cũng là những người không thể làm điều đó.
Puthujjanakhīṇāsavānaṃ nindāpasaṃsatthampi evaṃ vuttaṃ.
This was said to both criticize ordinary people and praise Arahants.
Điều này cũng được nói để chê trách phàm phu và tán thán Bậc Lậu Tận.
Puthujjano nāma gārayho, mātughātādīnipi karoti.
An ordinary person is blameworthy; he commits even matricide and similar deeds.
Phàm phu đáng bị chỉ trích, thậm chí có thể làm những việc như giết mẹ v.v...
Khīṇāsavo pana pāsaṃso, kunthakipillikaghātādīnipi na karotīti.
An Arahant, however, is praiseworthy; he does not even kill ants or small insects.
Còn Bậc Lậu Tận đáng được tán thán, không làm những việc như giết kiến, mối v.v...
Byasanesu viyassatīti byasanaṃ, hitasukhaṃ khipati viddhaṃsetīti attho.
That which falls into ruin is byasana (ruin), meaning it casts away or destroys what is beneficial and pleasant.
Byasana (sự suy thoái) là thứ làm cho suy thoái, có nghĩa là làm mất đi, hủy hoại lợi ích và hạnh phúc.
Ñātīnaṃ byasanaṃ ñātibyasanaṃ, corarogabhayādīhi ñātivināsoti attho.
The ruin of relatives is ñātibyasana, meaning the destruction of relatives by dangers such as thieves or diseases.
Sự suy thoái của bà con là ñātibyasana (thân quyến suy thoái), có nghĩa là sự hủy hoại bà con do trộm cướp, bệnh tật, sợ hãi v.v...
Bhogānaṃ byasanaṃ bhogabyasanaṃ, rājacorādivasena bhogavināsoti attho.
The ruin of possessions is bhogabyasana, meaning the destruction of possessions due to kings, thieves, and so forth.
Sự suy thoái của tài sản là bhogabyasana (tài sản suy thoái), có nghĩa là sự hủy hoại tài sản do vua chúa, trộm cướp v.v...
Rogo eva byasanaṃ rogabyasanaṃ. Rogo hi ārogyaṃ byasati vināsetīti byasanaṃ, sīlassa byasanaṃ sīlabyasanaṃ. Dussīlyassetaṃ nāmaṃ.
Illness itself is ruin, rogabyasana. Illness is ruin because it destroys health. The ruin of morality is sīlabyasana. This is a name for immorality.
Bệnh tật chính là sự suy thoái là rogabyasana (bệnh tật suy thoái). Bệnh tật hủy hoại sức khỏe, nên gọi là byasana. Sự suy thoái của giới là sīlabyasana (giới luật suy thoái). Đây là tên gọi của sự phá giới.
Sammādiṭṭhiṃ vināsayamānā uppannā diṭṭhi eva byasanaṃ diṭṭhibyasanaṃ. Ettha ca ñātibyasanādīni tīṇi neva akusalāni na tilakkhaṇāhatāni.
The view that arises destroying right view is diṭṭhibyasana (ruin of view). Here, the first three—ruin of relatives and so forth—are neither unwholesome nor struck by the three characteristics (impermanence, suffering, non-self).
Tà kiến phát sinh làm hủy hoại Chánh kiến chính là sự suy thoái là diṭṭhibyasana (tà kiến suy thoái). Trong đó, ba điều như thân quyến suy thoái v.v... không phải là bất thiện và không bị ba tướng chi phối.
Sīladiṭṭhibyasanadvayaṃ akusalaṃ tilakkhaṇāhataṃ.
The two, ruin of morality and ruin of view, are unwholesome and struck by the three characteristics.
Hai sự suy thoái về giới và kiến là bất thiện và bị ba tướng chi phối.
Teneva ‘‘nāvuso, sattā ñātibyasanahetu vā’’tiādimāha.
That is why it is stated, “Not, friend, are beings due to the ruin of relatives or…”.
Vì lẽ đó, Ngài nói: "Này chư hiền, các chúng sinh không phải do thân quyến suy thoái v.v..."
Ñātisampadāti ñātīnaṃ sampadā pāripūrī bahubhāvo.
Ñātisampadā means the accomplishment of relatives, their fullness or abundance.
Ñātisampadā (thân quyến thành tựu) là sự thành tựu, sự đầy đủ, sự đông đảo của bà con.
Bhogasampadāyapi eseva nayo.
The same method applies to bhogasampadā (accomplishment of possessions).
Bhogasampadā (tài sản thành tựu) cũng theo cách tương tự.
Ārogyassa sampadā ārogyasampadā. Pāripūrī dīgharattaṃ arogatā.
The accomplishment of health is ārogyasampadā, meaning fullness, prolonged freedom from illness.
Sự thành tựu của sức khỏe là ārogyasampadā (sức khỏe thành tựu). Sự đầy đủ là không bệnh tật trong thời gian dài.
Sīladiṭṭhisampadāsupi eseva nayo.
The same method applies to sīlasampadā (accomplishment of morality) and diṭṭhisampadā (accomplishment of view).
Sīladiṭṭhisampadāsu (giới luật và chánh kiến thành tựu) cũng theo cách tương tự.
Idhāpi ñātisampadādayo no kusalā, na tilakkhaṇāhatā.
Here too, the accomplishment of relatives and so forth are not wholesome and not struck by the three characteristics.
Ở đây, thân quyến thành tựu v.v... không phải là thiện, không bị ba tướng chi phối.
Sīladiṭṭhisampadā kusalā, tilakkhaṇāhatā.
The accomplishment of morality and accomplishment of view are wholesome and struck by the three characteristics.
Giới luật và chánh kiến thành tựu là thiện, bị ba tướng chi phối.
Teneva ‘‘nāvuso, sattā ñātisampadāhetu vā’’tiādimāha.
That is why it is stated, “Not, friend, are beings due to the accomplishment of relatives or…”.
Vì lẽ đó, Ngài nói: "Này chư hiền, các chúng sinh không phải do thân quyến thành tựu v.v..."
Codakenāti vatthusaṃsandassanā, āpattisaṃsandassanā, saṃvāsappaṭikkhepo, sāmīcippaṭikkhepoti catūhi codanāvatthūhi codayamānena.
By the accuser (codakena) means one who accuses through the four grounds of accusation: pointing out the matter, pointing out the offense, rejection of communion, and rejection of respectful conduct.
Codakenā (bởi người khiển trách) có nghĩa là bởi người khiển trách bằng bốn điều kiện khiển trách: trình bày sự việc, trình bày lỗi lầm, từ chối cùng chung sống, từ chối sự hòa hợp.
Kālena vakkhāmi no akālenāti ettha cuditakassa kālo kathito, na codakassa.
In the phrase “I will speak at the proper time, not at an improper time,” the proper time for the accused is stated, not for the accuser.
Trong câu "Ta sẽ nói đúng lúc, không phải không đúng lúc", thời điểm được nói đến là của người bị khiển trách, không phải của người khiển trách.
Paraṃ codentena hi parisamajjhe vā uposathapavāraṇagge vā āsanasālābhojanasālādīsu vā na codetabbaṃ.
Indeed, when accusing another, one should not accuse in the midst of an assembly, or at an Uposatha or Pavāraṇā ceremony, or in an assembly hall, refectory, or similar places.
Khi khiển trách người khác, không nên khiển trách giữa hội chúng, hoặc trong buổi bố tát (uposatha) hay tự tứ (pavāraṇā), hoặc trong các phòng ngồi hay phòng ăn v.v...
Divāṭṭhāne nisinnakāle ‘‘karotāyasmā okāsaṃ, ahaṃ āyasmantaṃ vattukāmo’’ti evaṃ okāsaṃ kāretvā codetabbaṃ.
When seated in a day-residence, one should make an opportunity by saying, “Reverend sir, please make way, I wish to speak to you, venerable sir,” and then accuse.
Vào lúc ngồi ở nơi vắng vẻ ban ngày, nên yêu cầu sự cho phép bằng cách nói: "Tôn giả hãy cho phép, tôi muốn nói chuyện với Tôn giả", rồi mới khiển trách.
Puggalaṃ pana upaparikkhitvā yo lolapuggalo abhūtaṃ vatvā bhikkhūnaṃ ayasaṃ āropeti, so okāsakammaṃ vināpi codetabbo.
However, having examined the individual, if one is a heedless person who speaks falsehoods and brings disrepute upon bhikkhus, he should be accused even without making an opportunity.
Tuy nhiên, sau khi xem xét người đó, nếu là người tham lam, nói điều không thật để gây tai tiếng cho các Tỳ khưu, thì có thể khiển trách mà không cần sự cho phép.
Bhūtenāti tacchena sabhāvena.
Bhūtena means truly, factually.
Bhūtena (bằng sự thật) có nghĩa là bằng sự thật, bằng bản chất.
Saṇhenāti maṭṭhena mudukena.
Saṇhena means gently, softly.
Saṇhena (bằng lời dịu dàng) có nghĩa là bằng lời mềm mỏng, dịu dàng.
Atthasañhitenāti atthakāmatāya hitakāmatāya upetena.
Atthasañhitena means imbued with the desire for welfare, the desire for benefit.
Atthasañhitenā (bằng lời có lợi ích) có nghĩa là bằng lời nói mang ý muốn lợi ích, ý muốn điều thiện.
317. Padhāniyaṅgānīti padhānaṃ vuccati padahanaṃ, padhānamassa atthīti padhāniyo, padhāniyassa bhikkhuno aṅgāni padhāniyaṅgāni.
317. Padhāniyaṅgāni are the factors of one who is assiduous. Padhāna refers to exertion, and one who possesses exertion is called padhāniya. Thus, the factors of such a bhikkhu are padhāniyaṅgāni.
317. Padhāniyaṅgāni (các chi phần tinh cần). Padhāna được gọi là sự tinh cần, người có sự tinh cần là padhāniya, các chi phần của người tinh cần là padhāniyaṅgāni.
Saddhoti saddhāya samannāgato.
Saddho means endowed with faith.
Saddho (có đức tin) có nghĩa là đầy đủ đức tin.
Saddhā panesā āgamanasaddhā, adhigamanasaddhā, okappanasaddhā, pasādasaddhāti catubbidhā.
This faith is fourfold: faith that comes about (āgamanasaddhā), faith of attainment (adhigamanasaddhā), faith of conviction (okappanasaddhā), and faith of serene confidence (pasādasaddhā).
Đức tin này có bốn loại: đức tin đến (āgamanasaddhā), đức tin chứng đắc (adhigamanasaddhā), đức tin quyết định (okappanasaddhā), đức tin trong sạch (pasādasaddhā).
Tattha sabbaññubodhisattānaṃ saddhā abhinīhārato āgatattā āgamanasaddhā nāma.
Among these, the faith of all-knowing Bodhisattas, having arisen from their aspiration, is called āgamanasaddhā.
Trong đó, đức tin của các vị Bồ Tát Toàn Giác do sự phát nguyện mà có, gọi là āgamanasaddhā.
Ariyasāvakānaṃ paṭivedhena adhigatattā adhigamanasaddhā nāma.
The faith of noble disciples, having been attained through penetration, is called adhigamanasaddhā.
Đức tin của các Bậc Thánh đệ tử do sự chứng ngộ mà có, gọi là adhigamanasaddhā.
Buddho dhammo saṅghoti vutte acalabhāvena okappanaṃ okappanasaddhā nāma.
Conviction with unshakable resolve when the Buddha, Dhamma, and Saṅgha are spoken of is called okappanasaddhā.
Sự quyết định không lay chuyển khi nói đến Phật, Pháp, Tăng, gọi là okappanasaddhā.
Pasāduppatti pasādasaddhā nāma.
The arising of serene confidence is called pasādasaddhā.
Sự phát sinh niềm tin trong sạch, gọi là pasādasaddhā.
Idha okappanasaddhā adhippetā.
Here, okappanasaddhā is intended.
Ở đây, đức tin quyết định (okappanasaddhā) được đề cập.
Bodhinti catutthamaggañāṇaṃ.
Bodhi means the knowledge of the fourth path.
Bodhi (Giác ngộ) là trí tuệ Đạo thứ tư.
Taṃ suppaṭividdhaṃ tathāgatenāti saddahati.
He has faith that this was perfectly penetrated by the Tathāgata.
Người đó tin rằng Như Lai đã chứng ngộ điều đó một cách hoàn hảo.
Desanāsīsameva cetaṃ, iminā pana aṅgena tīsupi ratanesu saddhā adhippetā.
This is merely a teaching style, but by this factor, faith in all three jewels is intended.
Đây là một cách nói thông thường, nhưng với chi phần này, đức tin vào cả ba ngôi Tam Bảo đều được đề cập.
Yassa hi buddhādīsu pasādo balavā, tassa padhānavīriyaṃ ijjhati.
For one whose serene confidence in the Buddhas and so forth is strong, the exertion of effort succeeds.
Vì ai có niềm tin mạnh mẽ vào Phật v.v..., thì sự tinh cần của người đó sẽ thành công.
Appābādhoti arogo.
Appābādho means healthy.
Appābādho (ít bệnh tật) có nghĩa là không bệnh.
Appātaṅkoti niddukkho.
Appātaṅko means free from suffering.
Appātaṅko (ít đau đớn) có nghĩa là không khổ.
Samavepākiniyāti samavipācanīyā.
Samavepākiniyā means of balanced digestion.
Samavepākiniyā (có sự tiêu hóa đều đặn) có nghĩa là có khả năng tiêu hóa đều đặn.
Gahaṇiyāti kammajatejodhātuyā.
Gahaṇiyā refers to the fire element (tejodhātu) produced by kamma.
Gahaṇiyā (của hệ tiêu hóa) có nghĩa là của yếu tố lửa (tejodhātu) do nghiệp sinh.
Nātisītāya nāccuṇhāyāti atisītagahaṇiko sītabhīrū hoti, accuṇhagahaṇiko uṇhabhīrū hoti, tesaṃ padhānaṃ na ijjhati.
Nātisītāya nāccuṇhāyāti: One with an excessively cold digestive fire is afraid of cold; one with an excessively hot digestive fire is afraid of heat. Their exertion does not succeed.
Nātisītāya nāccuṇhāya (không quá lạnh, không quá nóng) có nghĩa là người có hệ tiêu hóa quá lạnh thì sợ lạnh, người có hệ tiêu hóa quá nóng thì sợ nóng; sự tinh cần của họ không thành công.
Majjhimagahaṇikassa ijjhati.
That of one with a moderate digestive fire succeeds.
Sự tinh cần của người có hệ tiêu hóa trung bình thì thành công.
Tenāha – ‘‘majjhimāya padhānakkhamāyā’’ti.
Therefore, it is said— “with a moderate one, suitable for exertion”.
Vì vậy, Ngài nói: "có hệ tiêu hóa trung bình, thích hợp cho sự tinh cần".
Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattāti yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā.
Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā means one who reveals one’s own faults as they truly are.
Yathābhūtaṃ attānaṃ āvikattā (tự bày tỏ đúng như thật) có nghĩa là bày tỏ những khuyết điểm của mình đúng như thật.
Udayatthagāminiyāti udayañca atthaṅgamañca gantuṃ paricchindituṃ samatthāya, etena paññāsalakkhaṇapariggāhakaṃ udayabbayañāṇaṃ vuttaṃ.
Udayatthagāminiyā means capable of discerning (gantuṃ paricchindituṃ) both arising and passing away. By this, the knowledge of arising and passing away, which apprehends the fifty-four characteristics, is meant.
Udayatthagāminiyā (hướng đến sự sinh diệt) có nghĩa là có khả năng phân định sự sinh và sự diệt. Với điều này, trí tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa) nắm giữ năm đặc tính đã được nói đến.
Ariyāyāti parisuddhāya.
Ariyāyā means purified.
Ariyāyā (thánh thiện) có nghĩa là thanh tịnh.
Nibbedhikāyāti anibbiddhapubbe lobhakkhandhādayo nibbijjhituṃ samatthāya.
Nibbedhikāyā means capable of penetrating the aggregates of greed and so forth, which were not penetrated before.
Nibbedhikāyā (có khả năng xuyên thấu) có nghĩa là có khả năng xuyên thấu các uẩn tham ái v.v... chưa từng bị xuyên thấu trước đây.
Sammā dukkhakkhayagāminiyāti tadaṅgavasena kilesānaṃ pahīnattā yaṃ yaṃ dukkhaṃ khīyati, tassa tassa dukkhassa khayagāminiyā.
Sammā dukkhakkhayagāminiyā means leading to the cessation of suffering, such that whatever suffering ceases is due to the abandoning of defilements by way of that temporary cutting off.
Sammā dukkhakkhayagāminiyā (hướng đến sự chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn) có nghĩa là hướng đến sự chấm dứt mọi khổ đau đã được diệt trừ, do sự diệt trừ các phiền não tùy phần.
Iti sabbehi imehi padehi vipassanāpaññāva kathitā.
Thus, by all these terms, vipassanā-paññā (insight-wisdom) is spoken of.
Như vậy, tất cả những từ này đều nói về tuệ quán (vipassanāpaññā).
Duppaññassa hi padhānaṃ na ijjhati.
For one lacking wisdom, exertion does not succeed.
Vì sự tinh cần của người kém trí tuệ sẽ không thành công.
Anāgāmīsu āyuno majjhaṃ anatikkamitvā antarāva kilesaparinibbānaṃ arahattaṃ patto antarāparinibbāyī nāma.
Among Anāgāmīs (Non-returners), one who attains arahatship, the cessation of defilements, in the middle of his lifespan without overshooting it, is called an antarāparinibbāyī (one who attains Nibbāna in the interim).
Trong số các Bậc Bất Lai (Anāgāmī), người đạt được Niết Bàn (Arahantship) bằng cách diệt trừ phiền não giữa chừng, không vượt quá nửa đời sống, được gọi là antarāparinibbāyī (nhập Niết Bàn giữa chừng).
Majjhaṃ upahacca atikkamitvā patto upahaccaparinibbāyī nāma.
One who attains it after overshooting the middle, having passed it, is called an upahaccaparinibbāyī (one who attains Nibbāna by cutting off the remainder of his life-span).
Người đạt được Niết Bàn sau khi vượt quá nửa đời sống, được gọi là upahaccaparinibbāyī (nhập Niết Bàn sau khi vượt quá).
Asaṅkhārena appayogena akilamanto sukhena patto asaṅkhāraparinibbāyī nāma.
One who attains it easily, without much effort (asaṅkhāra) or exertion (appayoga), without becoming weary, is called an asaṅkhāraparinibbāyī (one who attains Nibbāna without exertion).
Người đạt được Niết Bàn một cách dễ dàng, không cần nỗ lực nhiều, không mệt mỏi, được gọi là asaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết Bàn không cần nỗ lực).
Sasaṅkhārena sappayogena kilamanto dukkhena patto sasaṅkhāraparinibbāyī nāma.
One who attains it with effort (sasaṅkhāra) and exertion (sappayoga), undergoing hardship, is called a sasaṅkhāraparinibbāyī (one who attains Nibbāna with exertion).
Người đạt được Niết Bàn một cách khó khăn, mệt mỏi, cần nhiều nỗ lực, được gọi là sasaṅkhāraparinibbāyī (nhập Niết Bàn cần nỗ lực).
Ime cattāro pañcasupi suddhāvāsesu labbhanti.
These four types are found in all five Suddhāvāsa realms.
Bốn loại này đều có thể tìm thấy trong cả năm cõi Tịnh Cư.
Uddhaṃsotoakaniṭṭhagāmīti ettha pana catukkaṃ veditabbaṃ.
However, in Uddhaṃsoto Akaniṭṭhagāmī (one who goes upstream to the Akaniṭṭha realm), a fourfold classification should be understood.
Tuy nhiên, trong Uddhaṃsotoakaniṭṭhagāmī (người thượng lưu đến cõi Akaniṭṭha), cần biết bốn loại.
Yo hi avihāto paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
One who purifies the four deva realms starting from Avihā and attains Nibbāna after reaching Akaniṭṭha is called an uddhaṃsoto Akaniṭṭhagāmī.
Người nào từ cõi Avihā trở đi, thanh lọc bốn cõi trời rồi đến cõi Akaniṭṭha và nhập Niết Bàn, người đó được gọi là uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī (người thượng lưu đến cõi Akaniṭṭha).
Yo avihāto dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā catutthaṃ vā devalokaṃ gantvā parinibbāyati, ayaṃ uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī nāma.
One who, without perishing, goes to the second, third, or fourth deva realm and attains final Nibbāna, is called an ‘upstream-bound, not reaching Akanittha’.
Người nào không bị gián đoạn, đi đến cõi trời thứ hai, thứ ba hoặc thứ tư rồi nhập Niết Bàn, người này được gọi là bậc Thượng lưu tánh không đến cõi Sắc Cứu Cánh (Akaniṭṭha).
Yo kāmabhavato akaniṭṭhesu nibbattitvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma.
One who, having been reborn in the Akanittha realms from the sense-sphere existence, attains final Nibbāna, is called a ‘not upstream-bound, reaching Akanittha’.
Người nào từ cõi Dục giới tái sinh trong cõi Sắc Cứu Cánh (Akaniṭṭha) rồi nhập Niết Bàn, người này được gọi là bậc không Thượng lưu tánh nhưng đến cõi Sắc Cứu Cánh (Akaniṭṭha).
Yo heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva nibbattitvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto na akaniṭṭhagāmī nāmāti.
One who, having been reborn in any of the four lower deva realms, attains final Nibbāna there, is called a ‘not upstream-bound, not reaching Akanittha’.
Người nào tái sinh ngay tại một trong bốn cõi trời thấp hơn rồi nhập Niết Bàn, người này được gọi là bậc không Thượng lưu tánh và không đến cõi Sắc Cứu Cánh (Akaniṭṭha).
319. Cetokhilāti cittassa thaddhabhāvā.
319. Cetokhilā: the stiffness of the mind.
319. Cetokhilā có nghĩa là sự cứng nhắc của tâm.
Satthari kaṅkhatīti satthu sarīre vā guṇe vā kaṅkhati.
Doubts the Teacher: doubts the Teacher's body or qualities.
Satthari kaṅkhatī có nghĩa là nghi ngờ về thân hoặc phẩm hạnh của Bậc Đạo Sư.
Sarīre kaṅkhamāno ‘‘dvattiṃsamahāpurisavaralakkhaṇapaṭimaṇḍitaṃ nāma sarīraṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati.
Doubting the body, one doubts, "Is there indeed a body adorned with the thirty-two marks of a Great Man, or is there not?"
Nghi ngờ về thân là nghi ngờ rằng: “Có thật sự có thân tướng trang nghiêm với ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân hay không?”
Guṇe kaṅkhamāno ‘‘atītānāgatapaccuppannajānanasamatthaṃ sabbaññutañāṇaṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati.
Doubting the qualities, one doubts, "Is there indeed omniscience capable of knowing the past, future, and present, or is there not?"
Nghi ngờ về phẩm hạnh là nghi ngờ rằng: “Có thật sự có tuệ Toàn Tri có khả năng biết quá khứ, vị lai và hiện tại hay không?”
Ātappāyāti vīriyakaraṇatthāya.
For ardency: for the sake of making effort.
Ātappāyā có nghĩa là để tinh cần.
Anuyogāyāti punappunaṃ yogāya.
For application: for repeated application.
Anuyogāyā có nghĩa là để liên tục tinh tấn.
Sātaccāyāti satatakiriyāya.
For persistence: for continuous action.
Sātaccāyāti có nghĩa là để hành động liên tục.
Padhānāyāti padahanatthāya.
For exertion: for striving.
Padhānāyā có nghĩa là để tinh cần.
Ayaṃ paṭhamo cetokhiloti ayaṃ satthari vicikicchāsaṅkhāto paṭhamo cittassa thaddhabhāvo.
This is the first mental barrenness: this is the first stiffness of mind, referring to doubt about the Teacher.
Ayaṃ paṭhamo cetokhilo có nghĩa là đây là sự cứng nhắc đầu tiên của tâm, tức là sự nghi ngờ đối với Bậc Đạo Sư.
Dhammeti pariyattidhamme ca paṭivedhadhamme ca.
In the Dhamma: in both the Dhamma of study (pariyatti) and the Dhamma of penetration (paṭivedha).
Dhamme có nghĩa là Pháp học (Pariyatti Dhamma) và Pháp chứng đắc (Paṭivedha Dhamma).
Pariyattidhamme kaṅkhamāno ‘‘tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ caturāsītidhammakkhandhasahassānīti vadanti, atthi nu kho etaṃ natthī’’ti kaṅkhati.
Doubting the Dhamma of study, one doubts, "They say the Tipiṭaka is the Buddha's word, comprising eighty-four thousand Dhamma-sections. Is this so, or not?"
Nghi ngờ về Pháp học là nghi ngờ rằng: “Người ta nói lời Phật dạy gồm ba tạng, tám vạn bốn ngàn pháp uẩn, có thật sự có điều này hay không?”
Paṭivedhadhamme kaṅkhamāno ‘‘vipassanānissando maggo nāma, magganissando phalaṃ nāma, sabbasaṅkhārapaṭinissaggo nibbānaṃ nāmāti vadanti, taṃ atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati.
Doubting the Dhamma of penetration, one doubts, "They say insight is the fruit of the path, the path is the fruit of Nibbāna, and the relinquishing of all formations is Nibbāna. Is this so, or not?"
Nghi ngờ về Pháp chứng đắc là nghi ngờ rằng: “Người ta nói con đường là quả của thiền quán (vipassanā), quả là quả của con đường, Niết Bàn là sự từ bỏ tất cả các hành (saṅkhāra), có thật sự có điều đó hay không?”
Saṅghe kaṅkhatīti ‘‘ujuppaṭipannotiādīnaṃ padānaṃ vasena evarūpaṃ paṭipadaṃ paṭipanno cattāro maggaṭṭhā cattāro phalaṭṭhāti aṭṭhannaṃ puggalānaṃ samūhabhūto saṅgho nāma atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati.
Doubts the Saṅgha: one doubts, "Is there indeed a Saṅgha, a community of eight individuals — four who are on the path and four who are established in the fruit — who have entered upon the right way, as described by terms like ‘practicing rightly’?"
Saṅghe kaṅkhatī có nghĩa là nghi ngờ rằng: “Có thật sự có Tăng đoàn, tức là nhóm tám hạng người, gồm bốn bậc Đạo và bốn bậc Quả, những người đã thực hành con đường như vậy theo các từ ‘người thực hành chân chánh’ v.v. hay không?”
Sikkhāya kaṅkhamāno ‘‘adhisīlasikkhā nāma, adhicittaadhipaññāsikkhā nāmāti vadanti, sā atthi nu kho natthī’’ti kaṅkhati.
Doubting the training: one doubts, "They speak of the training in higher virtue (adhisīla-sikkhā), and the training in higher mind (adhicitta-sikkhā) and higher wisdom (adhipaññā-sikkhā). Is this so, or not?"
Sikkhāya kaṅkhamāno có nghĩa là nghi ngờ rằng: “Người ta nói có giới học (adhisīla-sikkhā), tâm học (adhicitta-sikkhā) và tuệ học (adhipaññā-sikkhā), có thật sự có điều đó hay không?”
Ayaṃ pañcamoti ayaṃ sabrahmacārīsu kopasaṅkhāto pañcamo cittassa thaddhabhāvo kacavarabhāvo khāṇukabhāvo.
This is the fifth: this is the fifth stiffness of mind, referring to anger towards fellow practitioners, a state of mental defilement, a mental obstruction.
Ayaṃ pañcamo có nghĩa là đây là sự cứng nhắc thứ năm của tâm, sự dơ bẩn, sự tắc nghẽn, tức là sự sân hận đối với các bậc đồng Phạm hạnh.
320. Cetasovinibandhāti cittaṃ bandhitvā muṭṭhiyaṃ katvā viya gaṇhantīti cetasovinibandhā.
320. Cetasovinibandhā: that which binds the mind, holding it as if in a fist, thus mental fetters.
320. Cetasovinibandhā có nghĩa là những điều trói buộc tâm, nắm giữ tâm như thể nắm chặt trong nắm tay.
Kāmeti vatthukāmepi kilesakāmepi.
In sensual pleasures: in both object-sensual pleasures (vatthukāma) and defilement-sensual pleasures (kilesakāma).
Kāme có nghĩa là cả dục vật (vatthukāma) và dục phiền não (kilesakāma).
Kāyeti attano kāye.
In the body: in one's own body.
Kāye có nghĩa là thân của chính mình.
Rūpeti bahiddhārūpe.
In form: in external form.
Rūpe có nghĩa là sắc bên ngoài.
Yāvadatthanti yattakaṃ icchati, tattakaṃ.
As much as one desires: as much as one wishes.
Yāvadatthaṃ có nghĩa là bao nhiêu tùy ý muốn.
Udarāvadehakanti udarapūraṃ.
Filling the belly: filling the stomach.
Udarāvadehakaṃ có nghĩa là đầy bụng.
Tañhi udaraṃ avadehanato ‘‘udarāvadehaka’’nti vuccati.
For it is called "filling the belly" because it fills the belly.
Điều đó được gọi là udarāvadehakaṃ vì nó làm đầy bụng.
Seyyasukhanti mañcapīṭhasukhaṃ.
Comfort of lying down: the comfort of a couch or a chair.
Seyyasukhaṃ có nghĩa là sự an lạc của giường ghế.
Passasukhanti yathā samparivattakaṃ sayantassa dakkhiṇapassavāmapassānaṃ sukhaṃ hoti, evaṃ uppannaṃ sukhaṃ.
Comfort of the sides: the comfort that arises when one lies down, turning from side to side, so that the right and left sides feel comfortable.
Passasukhaṃ có nghĩa là sự an lạc phát sinh khi nằm nghiêng, như khi nằm nghiêng bên phải hoặc bên trái.
Middhasukhanti niddāsukhaṃ.
Comfort of drowsiness: the comfort of sleep.
Middhasukhaṃ có nghĩa là sự an lạc của giấc ngủ.
Anuyuttoti yuttappayutto viharati.
Devoted: he dwells devoted and engaged.
Anuyutto có nghĩa là sống với sự tinh tấn và chuyên tâm.
Paṇidhāyāti patthayitvā.
Having aspired: having yearned.
Paṇidhāyā có nghĩa là với sự ước nguyện.
Brahmacariyenāti methunaviratibrahmacariyena.
By the holy life: by the holy life of abstaining from sexual intercourse.
Brahmacariyenā có nghĩa là với Phạm hạnh kiêng cữ tà dâm.
Devo vā bhavissāmīti mahesakkhadevo vā bhavissāmi.
Or I shall become a deva: or I shall become a powerful deva.
Devo vā bhavissāmī có nghĩa là “Tôi sẽ trở thành một vị trời có đại uy lực.”
Devaññataro vāti appesakkhadevesu vā aññataro.
Or some other deva: or some other deva among the less powerful devas.
Devaññataro vā có nghĩa là “hoặc một vị trời nào đó trong số các vị trời có ít uy lực.”
321. Nissaraṇiyāti nissaṭā visaññuttā.
321. Nissaraṇiyā: escaped, disjoined.
321. Nissaraṇiyā có nghĩa là đã xuất ly, đã giải thoát.
Dhātuyoti attasuññasabhāvā.
Elements: natures empty of self.
Dhātuyo có nghĩa là các yếu tố có bản chất không có tự ngã.
Kāme manasikarototi kāme manasikarontassa, asubhajjhānato vuṭṭhāya agadaṃ gahetvā visaṃ vīmaṃsanto viya vīmaṃsanatthaṃ kāmābhimukhaṃ cittaṃ pesentassāti attho.
When one attends to sensual pleasures: when one attends to sensual pleasures, meaning, having risen from contemplation on foulness, one takes an antidote and examines the poison, as if sending the mind towards sensual pleasures for examination.
Kāme manasikaroto có nghĩa là khi chú tâm vào các dục, tức là sau khi xuất khỏi thiền bất tịnh, nắm lấy thuốc giải độc và kiểm tra chất độc, tâm hướng về các dục để kiểm tra.
Na pakkhandatīti na pavisati.
Does not incline: does not enter.
Na pakkhandatī có nghĩa là không đi vào.
Na pasīdatīti pasādaṃ nāpajjati.
Does not become confident: does not attain confidence.
Na pasīdatī có nghĩa là không thanh tịnh.
Na santiṭṭhatīti na patiṭṭhati.
Does not settle: does not become established.
Na santiṭṭhatī có nghĩa là không an trú.
Na vimuccatīti nādhimuccati.
Does not become liberated: does not become released.
Na vimuccatī có nghĩa là không giải thoát.
Yathā pana kukkuṭapattaṃ vā nhārudaddulaṃ vā aggimhi pakkhittaṃ patilīyati patikuṭati pativattati na sampasāriyati; evaṃ patilīyati na pasāriyati.
Just as a fowl's feather or a piece of tendon, when thrown into a fire, shrivels, contracts, curls up, and does not spread out; so too, it shrivels and does not spread out.
Cũng như lông gà hoặc một miếng da gân khi ném vào lửa thì co lại, quăn lại, cuộn lại và không giãn ra; tương tự, nó co lại và không giãn ra.
Nekkhammaṃ kho panāti idha nekkhammaṃ nāma dasasu asubhesu paṭhamajjhānaṃ, tadassa manasikaroto cittaṃ pakkhandati.
But renunciation: here, renunciation refers to the first jhāna among the ten foulness meditations; when one attends to this, the mind inclines.
Nekkhammaṃ kho panā có nghĩa là ở đây, nekkhammaṃ (xuất ly) là thiền định bất tịnh (asubha-jhāna) trong mười pháp bất tịnh (asubha), khi chú tâm vào đó, tâm sẽ đi vào.
Tassa taṃ cittanti tassa taṃ asubhajjhānacittaṃ.
That mind of his: that mind of his which contemplates foulness.
Tassa taṃ cittaṃ có nghĩa là tâm thiền định bất tịnh của người ấy.
Sugatanti gocare gatattā suṭṭhu gataṃ.
Well-gone: well-gone due to having reached its object.
Sugataṃ có nghĩa là đã đi đúng đường, vì đã đi đúng đối tượng.
Subhāvitanti ahānabhāgiyattā suṭṭhu bhāvitaṃ.
Well-developed: well-developed due to its nature of not degenerating.
Subhāvitaṃ có nghĩa là đã tu tập tốt, vì không thuộc phần suy giảm.
Suvuṭṭhitanti kāmato suṭṭhu vuṭṭhitaṃ.
Well-risen: well-risen from sensual pleasures.
Suvuṭṭhitaṃ có nghĩa là đã xuất khỏi các dục một cách tốt đẹp.
Suvimuttanti kāmehi suṭṭhu vimuttaṃ.
Well-liberated: well-liberated from sensual pleasures.
Suvimuttaṃ có nghĩa là đã giải thoát khỏi các dục một cách tốt đẹp.
Kāmapaccayā āsavā nāma kāmahetukā cattāro āsavā.
Taints due to sensual pleasures: the four taints that have sensual pleasures as their cause.
Kāmapaccayā āsavā có nghĩa là bốn lậu hoặc (āsava) có nguyên nhân từ dục.
Vighātāti dukkhā.
Distresses: sufferings.
Vighātā có nghĩa là khổ đau.
Pariḷāhāti kāmarāgapariḷāhā.
Fevers: the fevers of sensual lust.
Pariḷāhā có nghĩa là sự bức bách của dục ái.
Na so taṃ vedanaṃ vedetīti so taṃ kāmavedanaṃ vighātapariḷāhavedanañca na vedayati.
He does not experience that feeling: he does not experience that feeling of sensual pleasure, nor the feeling of distress and fever.
Na so taṃ vedanaṃ vedetī có nghĩa là người ấy không cảm nhận sự cảm thọ về dục, sự cảm thọ về khổ đau và bức bách.
Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇanti idaṃ asubhajjhānaṃ kāmehi nissaṭattā kāmānaṃ nissaraṇanti akkhātaṃ.
This is declared as the escape from sensual pleasures: this contemplation on foulness is declared as the escape from sensual pleasures due to having escaped from sensual pleasures.
Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇa có nghĩa là thiền bất tịnh này được gọi là sự xuất ly khỏi các dục vì nó đã xuất ly khỏi các dục.
Yo pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto tatiyaṃ maggaṃ patvā anāgāmiphalena nibbānaṃ disvā puna kāmā nāma natthīti jānāti, tassa cittaṃ accantanissaraṇameva.
But one who, having made that jhāna a basis, discerns formations, attains the third path, and having seen Nibbāna with the fruit of non-returning, knows that sensual pleasures no longer exist, his mind is indeed absolutely escaped.
Người nào lấy thiền định đó làm nền tảng, quán xét các hành, đạt được Đạo thứ ba, thấy Niết Bàn bằng quả Bất Lai (Anāgāmiphala), rồi biết rằng không còn các dục nữa, tâm của người ấy là sự xuất ly hoàn toàn.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining sections.
Trong các trường hợp còn lại, phương pháp cũng tương tự.
322. Vimuttāyatanānīti vimuccanakāraṇāni.
322. Vimuttāyatanāni: causes of liberation.
322. Vimuttāyatanānī có nghĩa là những nguyên nhân của sự giải thoát.
Atthapaṭisaṃvedinoti pāḷiatthaṃ jānantassa.
Experiencing the meaning: one who understands the meaning of the Pāḷi text.
Atthapaṭisaṃvedino có nghĩa là người hiểu ý nghĩa của bản Pali.
Dhammapaṭisaṃvedinoti pāḷiṃ jānantassa.
Experiencing the Dhamma: one who understands the Pāḷi text.
Dhammapaṭisaṃvedino có nghĩa là người hiểu bản Pali.
Pāmojjanti taruṇapīti.
Joy: nascent rapture.
Pāmojjaṃ có nghĩa là hỷ non.
Pītīti tuṭṭhākārabhūtā balavapīti.
Rapture: strong rapture, characterized by delight.
Pītī có nghĩa là hỷ mạnh mẽ, biểu hiện của sự hoan hỷ.
Kāyoti nāmakāyo paṭipassambhati.
Body: the mental body (nāmakāya) becomes tranquil.
Kāyo có nghĩa là danh thân (nāmakāya) trở nên an tịnh.
Sukhaṃ vedayatīti sukhaṃ paṭilabhati.
Experiences pleasure: obtains pleasure.
Sukhaṃ vedayatī có nghĩa là cảm nhận sự an lạc.
Cittaṃ samādhiyatīti arahattaphalasamādhinā samādhiyati.
The mind becomes concentrated means it becomes concentrated with the concentration of the fruition of arahantship.
Tâm được định là được định bằng định của quả A-la-hán.
Ayañhi taṃ dhammaṃ suṇanto āgatāgataṭṭhāne jhānavipassanāmaggaphalāni jānāti, tassa evaṃ jānato pīti uppajjati.
For while listening to that Dhamma, he knows the jhāna, insight, path, and fruition in each place as it comes; and as he knows thus, joy arises in him.
Người này khi nghe pháp ấy, ở những chỗ đã đến và sẽ đến, biết các thiền, tuệ quán, đạo và quả; khi người ấy biết như vậy, hỷ sinh khởi.
So tassā pītiyā antarā osakkituṃ na dento upacārakammaṭṭhāniko hutvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti.
Not allowing that joy to diminish in the interval, and having become a practitioner of a preliminary meditation subject, he develops insight and attains arahantship.
Người ấy không cho phép hỷ ấy bị gián đoạn, trở thành hành giả của cận định, phát triển tuệ quán và đạt đến A-la-hán.
Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘cittaṃ samādhiyatī’’ti.
It is in reference to this that it was said: “the mind becomes concentrated.”
Dựa vào điều đó mà nói – ‘‘tâm được định’’.
Sesesupi eseva nayo.
This is the method in the remaining cases as well.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Ayaṃ pana viseso, samādhinimittanti aṭṭhatiṃsāya ārammaṇesu aññataro samādhiyeva samādhinimittaṃ.
This, however, is the distinction: the sign of concentration means that among the thirty-eight objects, concentration itself is the sign of concentration.
Tuy nhiên, có sự khác biệt này, tướng định là chính định trong ba mươi tám đề mục, là một trong số đó, là tướng định.
Suggahitaṃ hotītiādīsu ācariyasantike kammaṭṭhānaṃ uggaṇhantena suṭṭhu gahitaṃ hoti.
In the phrases beginning with it is well grasped, it means that when learning the meditation subject from a teacher, it is well grasped.
Trong các câu ‘‘ được thọ trì tốt’’ v.v… là được thọ trì tốt khi học đề mục thiền ở nơi thầy.
Suṭṭhu manasikatanti suṭṭhu upadhāritaṃ.
Well attended to means well considered.
Được tác ý tốt là được quán sát tốt.
Suppaṭividdhaṃ paññāyāti paññāya suṭṭhu paccakkhaṃ kataṃ.
Well penetrated by wisdom means well realized directly by wisdom.
Được tuệ quán xuyên suốt là được tuệ quán trực tiếp tốt.
Tasmiṃ dhammeti tasmiṃ kammaṭṭhānapāḷidhamme.
In that Dhamma means in that Dhamma of the Pāḷi text on the meditation subject.
Trong pháp ấy là trong pháp văn bản đề mục thiền ấy.
Vimuttiparipācanīyāti vimutti vuccati arahattaṃ, taṃ paripācentīti vimuttiparipācanīyā.
Leading to the maturing of liberation means liberation is called arahantship; they mature it, thus they are leading to the maturing of liberation.
Làm cho giải thoát chín muồi là giải thoát được gọi là A-la-hán, làm cho giải thoát ấy chín muồi nên gọi là làm cho giải thoát chín muồi.
Aniccasaññāti aniccānupassanāñāṇe uppannasaññā.
Perception of impermanence is the perception that has arisen in the knowledge of the contemplation of impermanence.
Tưởng vô thường là tưởng sinh khởi trong tuệ quán vô thường.
Anicce dukkhasaññāti dukkhānupassanāñāṇe uppannasaññā.
Perception of suffering in what is impermanent is the perception that has arisen in the knowledge of the contemplation of suffering.
Tưởng khổ trong vô thường là tưởng sinh khởi trong tuệ quán khổ.
Dukkhe anattasaññāti anattānupassanāñāṇe uppannasaññā.
Perception of not-self in what is suffering is the perception that has arisen in the knowledge of the contemplation of not-self.
Tưởng vô ngã trong khổ là tưởng sinh khởi trong tuệ quán vô ngã.
Pahānasaññāti pahānānupassanāñāṇe uppannasaññā.
Perception of abandoning is the perception that has arisen in the knowledge of the contemplation of abandoning.
Tưởng đoạn trừ là tưởng sinh khởi trong tuệ quán đoạn trừ.
Virāgasaññāti virāgānupassanāñāṇe uppannasaññā.
Perception of dispassion is the perception that has arisen in the knowledge of the contemplation of dispassion.
Tưởng ly tham là tưởng sinh khởi trong tuệ quán ly tham.
323. Iti pañcakavasena sāmaggirasaṃ dassetvā idāni chakkavasena dassetuṃ puna desanaṃ ārabhi.
323. Thus, having shown the taste of harmony by way of pentads, he now began the discourse again to show it by way of hexads.
323. Như vậy, sau khi trình bày hương vị hòa hợp theo năm pháp, bây giờ để trình bày theo sáu pháp, Đức Phật lại bắt đầu bài giảng.
Tattha ajjhattikānīti ajjhattajjhattikāni.
Therein, internal means thoroughly internal.
Trong đó, nội phần là nội tại bên trong.
Bāhirānīti tato ajjhattajjhattato bahibhūtāni.
External means external to that which is thoroughly internal.
Ngoại phần là những gì nằm bên ngoài cái nội tại bên trong ấy.
Vitthārato pana āyatanakathā visuddhimagge kathitāva.
In detail, however, the discourse on the sense bases has been explained in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, phần giải thích chi tiết về các xứ đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
Viññāṇakāyāti viññāṇasamūhā.
Bodies of consciousness means groups of consciousness.
Nhóm thức là tập hợp của thức.
Cakkhuviññāṇanti cakkhupasādanissitaṃ kusalākusalavipākaviññāṇaṃ.
Eye-consciousness means the resultant wholesome and unwholesome consciousness dependent on the eye-sensitivity.
Nhãn thức là thức quả dị thục thiện hoặc bất thiện nương vào tịnh sắc căn mắt.
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả.
Cakkhusamphassoti cakkhunissito samphasso.
Eye-contact means contact dependent on the eye.
Nhãn xúc là xúc nương vào mắt.
Sotasamphassādīsupi eseva nayo.
In ear-contact and so on, this is also the method.
Trong nhĩ xúc v.v… cũng theo cách này.
Manosamphassoti ime dasa samphasse ṭhapetvā seso sabbo manosamphasso nāma.
Mind-contact means all remaining contact, apart from these ten kinds of contact, is called mind-contact.
Ý xúc là tất cả các xúc còn lại, trừ mười xúc này, được gọi là ý xúc.
Vedanāchakkampi eteneva nayena veditabbaṃ.
The hexad of feeling should also be understood by this method.
Sáu thọ cũng phải được hiểu theo cách này.
Rūpasaññāti rūpaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannā saññā.
Perception of forms means the perception that has arisen by taking form as an object.
Sắc tưởng là tưởng sinh khởi khi lấy sắc làm đối tượng.
Etenupāyena sesāpi veditabbā.
By this method, the others should also be understood.
Theo cách này, các tưởng còn lại cũng phải được hiểu.
Cetanāchakkepi eseva nayo.
In the hexad of volition, this is also the method.
Trong sáu tư cũng theo cách này.
Tathā taṇhāchakke.
Likewise in the hexad of craving.
Cũng vậy trong sáu ái.
Agāravoti gāravavirahito.
Disrespectful means without respect.
Không cung kính là không có sự cung kính.
Appatissoti appatissayo anīcavutti.
Insubordinate means without deference, not of humble conduct.
Không sợ hãi là không có sự nương tựa, không có hạnh khiêm tốn.
Ettha pana yo bhikkhu satthari dharamāne tīsu kālesu upaṭṭhānaṃ na yāti.
Herein, whichever bhikkhu does not attend upon the Teacher at the three times while he is alive.
Ở đây, vị tỳ khưu nào khi Đức Phật còn tại thế, không đến hầu hạ vào ba thời.
Satthari anupāhane caṅkamante saupāhano caṅkamati, nīce caṅkamante ucce caṅkamati, heṭṭhā vasante upari vasati, satthudassanaṭṭhāne ubho aṃse pārupati, chattaṃ dhāreti, upāhanaṃ dhāreti, nahāyati, uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti.
When the Teacher is walking without sandals, he walks with sandals; when He is walking on low ground, he walks on high ground; when He is dwelling below, he dwells above; in a place where the Teacher can be seen, he covers both shoulders, holds an umbrella, wears sandals, bathes, or passes excrement or urine.
Khi Đức Phật đi kinh hành không mang dép, thì vị ấy đi kinh hành mang dép; khi Đức Phật đi kinh hành ở chỗ thấp, thì vị ấy đi kinh hành ở chỗ cao; khi Đức Phật ở dưới, thì vị ấy ở trên; ở chỗ Đức Phật nhìn thấy, vị ấy đắp y hai vai, che dù, mang dép, đi đại tiện hoặc tiểu tiện.
Parinibbute pana cetiyaṃ vandituṃ na gacchati, cetiyassa paññāyanaṭṭhāne satthudassanaṭṭhāne vuttaṃ sabbaṃ karoti, ayaṃ satthari agāravo nāma.
And when He has attained parinibbāna, he does not go to venerate the cetiya; in a place where the cetiya is visible, he does all that was mentioned for a place where the Teacher can be seen; this is called disrespectful towards the Teacher.
Còn khi Đức Phật đã nhập Niết-bàn, vị ấy không đến đảnh lễ tháp, ở chỗ tháp được thấy, ở chỗ Đức Phật nhìn thấy, làm tất cả những gì đã nói, vị này gọi là không cung kính Đức Phật.
Yo pana dhammassavane saṃghuṭṭhe sakkaccaṃ na gacchati, sakkaccaṃ dhammaṃ na suṇāti, samullapanto nisīdati, sakkaccaṃ na gaṇhāti, na vāceti, ayaṃ dhamme agāravo nāma.
But one who, when the hearing of the Dhamma is announced, does not go respectfully, does not listen to the Dhamma respectfully, sits chatting, does not grasp it respectfully, does not recite it; this is called disrespectful towards the Dhamma.
Còn vị nào khi pháp được tuyên bố, không đến một cách cẩn trọng, không nghe pháp một cách cẩn trọng, ngồi nói chuyện, không thọ trì cẩn trọng, không giảng dạy, vị này gọi là không cung kính Pháp.
Yo pana therena bhikkhunā anajjhiṭṭho dhammaṃ deseti, nisīdati, pañhaṃ katheti, vuḍḍhe bhikkhū ghaṭṭento gacchati, tiṭṭhati, nisīdati, dussapallatthikaṃ vā hatthapallatthikaṃ vā karoti, saṅghamajjhe ubho aṃse pārupati, chattupāhanaṃ dhāreti, ayaṃ saṅghe agāravo nāma.
But whoever, not having been invited by a senior bhikkhu, teaches the Dhamma, sits down, or asks a question; who walks, stands, or sits bumping into elder bhikkhus; who makes a cloak-lap or a hand-lap; who covers both shoulders in the midst of the Saṅgha; or who wears an umbrella and sandals—this is called disrespect towards the Saṅgha.
Còn vị nào không được vị tỳ khưu Trưởng lão thỉnh cầu mà thuyết pháp, ngồi, giải đáp vấn đề, đi va chạm các tỳ khưu lớn tuổi, đứng, ngồi, hoặc khoanh tay trên y hoặc khoanh tay, giữa Tăng chúng đắp y hai vai, che dù, mang dép, vị này gọi là không cung kính Tăng.
Ekabhikkhusmimpi hi agārave kate saṅghe agāravo katova hoti.
For when disrespect is shown even to a single bhikkhu, disrespect is indeed shown to the Saṅgha.
Dù chỉ không cung kính một vị tỳ khưu, thì cũng xem như đã không cung kính Tăng.
Tisso sikkhā pana apūrayamānova sikkhāya agāravo nāma.
But one who does not fulfill the three trainings is called disrespectful towards the training.
Vị nào không hoàn thành ba học, thì gọi là không cung kính học.
Appamādalakkhaṇaṃ ananubrūhayamāno appamāde agāravo nāma.
One who does not cultivate the characteristic of diligence is called disrespectful towards diligence.
Vị nào không phát triển đặc tính của sự không phóng dật, thì gọi là không cung kính không phóng dật.
Duvidhampi paṭisanthāraṃ akaronto paṭisanthāre agāravo nāma.
One who does not perform both kinds of hospitable reception is called disrespectful towards hospitable reception.
Vị nào không thực hiện cả hai loại tiếp đón (paṭisanthāraṃ), thì gọi là không cung kính tiếp đón.
Cha gāravā vuttappaṭipakkhavasena veditabbā.
The six respects should be understood by way of the opposite of what has been stated.
Sáu sự cung kính phải được hiểu theo nghĩa đối lập với những gì đã nói.
Somanassūpavicārāti somanassasampayuttā vicārā.
Discursive thoughts accompanied by joy: these are discursive thoughts conjoined with joy.
Khảo sát hỷ là những khảo sát liên hệ với hỷ.
Somanassaṭṭhāniyanti somanassakāraṇabhūtaṃ.
A basis for joy: being a cause for joy.
Nơi sinh hỷ là nhân của hỷ.
Upavicaratīti vitakkena vitakketvā vicārena paricchindati.
Engages in discursive thought: having thought with initial thought, one examines with sustained thought.
Khảo sát là suy nghĩ bằng tầm và phân tích bằng tứ.
Esa nayo sabbattha.
This is the method everywhere.
Cách này cũng áp dụng cho tất cả.
Domanassūpavicārāpi evameva veditabbā.
Discursive thoughts accompanied by displeasure should be understood in the same way.
Khảo sát ưu cũng phải được hiểu tương tự.
Tathā upekkhūpavicārā.
Likewise, discursive thoughts accompanied by equanimity.
Cũng vậy khảo sát xả.
Sāraṇīyadhammā heṭṭhā vitthāritā.
The states that create cordiality have been explained in detail below.
Pháp hòa kính đã được giải thích chi tiết ở phần trước.
Diṭṭhisāmaññagatoti iminā pana padena kosambakasutte paṭhamamaggo kathito.
But by this phrase, attained to commonality of view, the first path is spoken of in the Kosambaka Sutta.
Tuy nhiên, với từ ngữ đạt được sự đồng nhất về quan điểm này, trong kinh Kosambī đã nói đến đạo thứ nhất.
Idha cattāropi maggā.
Here, all four paths are intended.
Ở đây là cả bốn đạo.
325. Vivādamūlānīti vivādassa mūlāni.
325. Roots of dispute: the roots of dispute.
325. Căn nguyên tranh chấp là những căn nguyên của tranh chấp.
Kodhanoti kujjhanalakkhaṇena kodhena samannāgato.
One who is angry: one endowed with anger, which has the characteristic of being irascible.
Hay phẫn nộ là người có sự phẫn nộ với đặc tính là dễ nổi giận.
Upanāhīti veraappaṭinissaggalakkhaṇena upanāhena samannāgato.
One who is hostile: one endowed with hostility, which has the characteristic of not giving up enmity.
Hay hiềm hận là người có sự hiềm hận với đặc tính là không buông bỏ oán thù.
Ahitāya dukkhāya devamanussānanti dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo kathaṃ devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattati.
For the harm and suffering of devas and humans: How does a dispute between two bhikkhus lead to the harm and suffering of devas and humans?
Vì bất lợi, vì khổ cho chư thiên và loài người – sự tranh chấp của hai vị tỳ khưu làm sao lại trở thành bất lợi và khổ cho chư thiên và loài người?
Kosambakakkhandhake viya dvīsu bhikkhūsu vivādaṃ āpannesu tasmiṃ vihāre tesaṃ antevāsikā vivadanti.
As in the Kosambaka chapter, when two bhikkhus have entered into a dispute, their resident pupils in that monastery dispute.
Giống như trong đoạn kinh Kosambī, khi hai vị tỳ khưu tranh chấp, các đệ tử của họ cũng tranh chấp trong trú xứ ấy.
Tesaṃ ovādaṃ gaṇhanto bhikkhunisaṅgho vivadati.
The community of bhikkhunīs that takes their instruction disputes.
Tăng đoàn các tỳ khưu thọ nhận lời khuyên của họ cũng tranh chấp.
Tato tesaṃ upaṭṭhākā vivadanti.
From that, their supporters dispute.
Rồi các thí chủ của họ cũng tranh chấp.
Atha manussānaṃ ārakkhadevatā dve koṭṭhāsā honti.
Then the guardian devas of the humans become two factions.
Sau đó, các vị hộ pháp của loài người chia thành hai phe.
Tattha dhammavādīnaṃ ārakkhadevatā dhammavādiniyo honti adhammavādīnaṃ adhammavādiniyo.
Therein, the guardian devas of those who are on the side of the Dhamma are on the side of the Dhamma; those of the ones who are on the side of the non-Dhamma are on the side of the non-Dhamma.
Trong đó, các vị hộ pháp của phe nói pháp là những vị hộ pháp nói pháp; các vị hộ pháp của phe nói phi pháp là những vị hộ pháp nói phi pháp.
Tato ārakkhadevatānaṃ mittā bhummā devatā bhijjanti.
From that, the friends of the guardian devas, the earth-bound devas, are divided.
Sau đó, các vị địa cư thiên là bạn của các vị hộ pháp cũng bị chia rẽ.
Evaṃ paramparā yāva brahmalokā ṭhapetvā ariyasāvake sabbe devamanussā dve koṭṭhāsā honti.
In this way, in succession up to the Brahma world, with the exception of the noble disciples, all devas and humans become two factions.
Như vậy, theo truyền thống, cho đến cõi Phạm thiên, trừ các bậc Thánh đệ tử, tất cả chư thiên và loài người đều chia thành hai phe.
Dhammavādīhi pana adhammavādinova bahutarā honti.
But those on the side of the non-Dhamma are more numerous than those on the side of the Dhamma.
Tuy nhiên, phe nói phi pháp lại đông hơn phe nói pháp.
Tato ‘‘yaṃ bahukehi gahitaṃ, taṃ taccha’’nti dhammaṃ vissajjetvā bahutarāva adhammaṃ gaṇhanti.
Then, thinking, “Whatever is held by the majority, that is the truth,” they abandon the Dhamma, and the majority take up the non-Dhamma.
Sau đó, họ từ bỏ pháp, cho rằng ‘‘cái gì được số đông chấp nhận, cái đó là sự thật’’, và số đông chấp nhận phi pháp.
Te adhammaṃ purakkhatvā vadantā apāyesu nibbattanti.
They, upholding the non-Dhamma and speaking thus, are reborn in the lower realms.
Họ lấy phi pháp làm chính yếu mà nói, rồi tái sinh vào các cõi khổ.
Evaṃ dvinnaṃ bhikkhūnaṃ vivādo devamanussānaṃ ahitāya dukkhāya hoti.
In this way, a dispute between two bhikkhus is for the harm and suffering of devas and humans.
Như vậy, sự tranh chấp của hai vị tỳ khưu trở thành bất lợi và khổ cho chư thiên và loài người.
Makkhīti paresaṃ guṇamakkhanalakkhaṇena makkhena samannāgato.
Contemptuous: one endowed with contempt, which has the characteristic of disparaging the virtues of others.
Hay che giấu là người có sự che giấu với đặc tính là che giấu đức tính của người khác.
Paḷāsīti yugaggāhalakkhaṇena paḷāsena samannāgato.
Domineering: one endowed with domineering, which has the characteristic of taking an equal standing.
Hay ganh tị là người có sự ganh tị với đặc tính là giữ chặt ý kiến của mình.
Issukīti parasakkārādīni issāyanalakkhaṇāya issāya samannāgato.
Envious: one endowed with envy, which has the characteristic of being jealous of others’ gains and so on.
Hay đố kỵ là người có sự đố kỵ với đặc tính là đố kỵ với sự kính trọng v.v… của người khác.
Maccharīti āvāsamacchariyādīhi samannāgato.
Stingy: one endowed with stinginess regarding dwellings and so on.
Hay xan tham là người có sự xan tham về trú xứ v.v…
Saṭhoti kerāṭiko.
Deceitful: crafty.
Hay lừa dối là người gian xảo.
Māyāvīti katapāpapaṭicchādako.
Treacherous: one who conceals the evil that has been done.
Hay xảo trá là người che giấu tội lỗi đã làm.
Pāpicchoti asantasambhāvanicchako dussīlo.
Of evil wishes: one of bad virtue who desires to be esteemed for what one is not.
Hay có ác dục là người có ý muốn không được tán thán, là người có giới hạnh xấu.
Micchādiṭṭhīti natthikavādī ahetukavādī akiriyavādī.
Wrong View (Micchādiṭṭhī) means a nihilist, one who denies cause, one who denies action.
Kẻ có tà kiến là người chủ trương không có, người chủ trương không nhân, người chủ trương không hành động.
Sandiṭṭhiparāmāsīti sayaṃ diṭṭhimeva parāmasati.
Clinging to one's own view (Sandiṭṭhiparāmāsī) means clinging to one's own view.
Kẻ chấp thủ vào kiến giải của mình là người chỉ chấp thủ vào kiến giải của chính mình.
Ādhānaggāhīti daḷhaggāhī.
Firmly grasping (Ādhānaggāhī) means firmly grasping.
Kẻ chấp giữ vững chắc là người chấp giữ kiên cố.
Duppaṭinissaggīti na sakkā hoti gahitaṃ vissajjāpetuṃ.
Hard to let go (Duppaṭinissaggī) means that what has been grasped cannot be released.
Kẻ khó từ bỏ là người không thể từ bỏ điều đã nắm giữ.
326. Nissaraṇiyā dhātuyoti nissaṭadhātuyova.
326. Elements of Release (Nissaraṇiyā dhātuyo) means truly released elements.
326. Các yếu tố xuất ly là những yếu tố đã xuất ly.
Pariyādāya tiṭṭhatīti pariyādiyitvā hāpetvā tiṭṭhati.
Remains having taken up means having taken up and abandoned, he remains.
Nó đứng bao trùm là nó đã bao trùm và bỏ lại.
‘Mā hevantissa vacanīyo’ti yasmā abhūtaṃ byākaraṇaṃ byākaroti, tasmā mā evaṃ bhaṇīti vattabbo.
‘Do not speak to him thus’ means, since he declares a false declaration, he should be told: ‘Do not speak thus.’
‘Đừng nói như vậy với người ấy’ là vì người ấy tuyên bố một lời tuyên bố không đúng sự thật, do đó nên nói rằng ‘đừng nói như vậy’.
Yadidaṃ mettācetovimuttīti yā ayaṃ mettācetovimutti, idaṃ nissaraṇaṃ byāpādassa, byāpādato nissaṭāti attho.
That which is the liberation of mind by loving-kindness means this liberation of mind by loving-kindness, this is the escape from ill-will, meaning it is escaped from ill-will.
Điều này tức là tâm giải thoát từ ái là tâm giải thoát từ ái này, đây là sự xuất ly khỏi sân hận, có nghĩa là đã xuất ly khỏi sân hận.
Yo pana mettāya tikacatukkajjhānato vuṭṭhito saṅkhāre sammasitvā tatiyamaggaṃ patvā ‘‘puna byāpādo natthī’’ti tatiyaphalena nibbānaṃ passati, tassa cittaṃ accantaṃ nissaraṇaṃ byāpādassa.
But for one who, having risen from the three or four jhāna of loving-kindness, examines the formations, attains the third path, and sees Nibbāna with the third fruition, thinking “there is no more ill-will,” his mind is absolutely liberated from ill-will.
Còn người đã xuất định từ thiền ái ba hoặc bốn, quán sát các hành rồi đạt đến đạo thứ ba và thấy Niết bàn với quả vị thứ ba rằng “không còn sân hận nữa”, tâm của người ấy là sự xuất ly tuyệt đối khỏi sân hận.
Etenupāyena sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo phương pháp này, ý nghĩa cần được hiểu ở khắp mọi nơi.
Asmīti asmimāno.
‘I am’ (Asmī) means the conceit ‘I am’.
‘Ta là’ là ngã mạn ‘ta là’.
Ayamahamasmīti pañcasu khandhesu ayaṃ nāma ahaṃ asmīti ettāvatā arahattaṃ byākataṃ hoti.
‘This I am’ (Ayamahamasmī) means, in reference to the five aggregates, ‘this is I am’—by this much, arahatship is declared.
‘Đây là ta’ là khi nói “trong năm uẩn này, đây là ta”, chừng đó đã tuyên bố A-la-hán quả.
Vicikicchākathaṃkathāsallanti vicikicchābhūtaṃ kathaṃkathāsallaṃ.
The dart of doubt and perplexity (Vicikicchākathaṃkathāsallaṃ) means the dart of perplexity which is doubt.
Mũi tên hoài nghi, do dự là mũi tên hoài nghi dưới dạng do dự.
‘Mā hevantissa vacanīyo’ti sace te paṭhamamaggavajjhā vicikicchā uppajjati, arahattabyākaraṇaṃ micchā hoti, tasmā mā abhūtaṃ bhaṇīti vāretabbo.
‘Do not speak to him thus’ means: if doubt, which is to be eradicated by the first path, arises in him, the declaration of arahatship becomes false; therefore, he should be restrained, ‘Do not speak what is false.’
‘Đừng nói như vậy với người ấy’ là nếu sự hoài nghi bị đoạn trừ bởi đạo thứ nhất phát sinh nơi người ấy, thì lời tuyên bố A-la-hán quả là sai lầm, do đó người ấy cần được ngăn cản rằng ‘đừng nói điều không đúng sự thật’.
Asmimānasamugghātoti arahattamaggo.
The uprooting of the conceit ‘I am’ (Asmimānasamugghāto) means the path of arahatship.
Sự đoạn trừ ngã mạn ‘ta là’ là đạo A-la-hán.
Arahattamaggaphalavasena hi nibbāne diṭṭhe puna asmimāno natthīti arahattamaggo asmimānasamugghātoti vutto.
Indeed, when Nibbāna is seen by means of the path and fruition of arahatship, there is no more conceit ‘I am’; thus, the path of arahatship is called the uprooting of the conceit ‘I am’.
Vì khi Niết bàn được thấy bằng đạo và quả A-la-hán, ngã mạn ‘ta là’ không còn nữa, nên đạo A-la-hán được gọi là sự đoạn trừ ngã mạn ‘ta là’.
327. Anuttariyānīti anuttarāni jeṭṭhakāni.
327. Supremes (Anuttariyānī) means unsurpassed, chief.
327. Các pháp tối thượng là các pháp vô thượng, thù thắng.
Dassanesu anuttariyaṃ dassanānuttariyaṃ. Sesapadesupi eseva nayo.
Among sights, the supreme is the supreme sight. The same method applies to the remaining terms.
Trong các sự thấy, sự thấy tối thượng là kiến tối thượng. Tương tự đối với các phần còn lại.
Tattha hatthiratanādīnaṃ dassanaṃ na dassanānuttariyaṃ, niviṭṭhasaddhassa pana niviṭṭhapemavasena dasabalassa vā bhikkhusaṅghassa vā kasiṇāsubhanimittādīnaṃ vā aññatarassa dassanaṃ dassanānuttariyaṃ nāma.
Here, the sight of elephant jewels, etc., is not the supreme sight. However, the sight of the Ten Powers or the Community of Monks, or any of the kasiṇa or asubha signs, by one whose faith is established through established love, is called the supreme sight.
Ở đây, sự thấy voi báu, v.v., không phải là kiến tối thượng, nhưng sự thấy Đức Thập Lực hoặc Tăng đoàn Tỳ-kheo, hoặc một trong các tướng kasina, tướng bất tịnh, v.v., của một người có tín tâm kiên cố với lòng yêu mến kiên cố, thì được gọi là kiến tối thượng.
Khattiyādīnaṃ guṇakathāsavanaṃ na savanānuttariyaṃ, niviṭṭhasaddhassa pana niviṭṭhapemavasena tiṇṇaṃ vā ratanānaṃ guṇakathāsavanaṃ tepiṭakabuddhavacanasavanaṃ vā savanānuttariyaṃ nāma.
The hearing of the virtues of khattiyas, etc., is not the supreme hearing. However, the hearing of the virtues of the Three Jewels or the hearing of the Tipitaka Buddha-word, by one whose faith is established through established love, is called the supreme hearing.
Sự nghe kể về các đức tính của các vị Sát-đế-lợi, v.v., không phải là văn tối thượng, nhưng sự nghe kể về các đức tính của Tam Bảo, hoặc sự nghe Phật ngôn Tam Tạng của một người có tín tâm kiên cố với lòng yêu mến kiên cố, thì được gọi là văn tối thượng.
Maṇiratanādilābho na lābhānuttariyaṃ, sattavidhaariyadhanalābho pana lābhānuttariyaṃ nāma.
The acquisition of jewels, etc., is not the supreme acquisition. However, the acquisition of the seven kinds of noble wealth is called the supreme acquisition.
Sự đạt được ngọc báu, v.v., không phải là lợi tối thượng, nhưng sự đạt được bảy Thánh tài thì được gọi là lợi tối thượng.
Hatthisippādisikkhanaṃ na sikkhānuttariyaṃ, sikkhattayapūraṇaṃ pana sikkhānuttariyaṃ nāma.
Learning elephant skills, etc., is not the supreme training. However, the fulfillment of the three trainings is called the supreme training.
Sự học hỏi kỹ năng về voi, v.v., không phải là học tối thượng, nhưng sự hoàn thành ba học thì được gọi là học tối thượng.
Khattiyādīnaṃ pāricariyā na pāricariyānuttariyaṃ, tiṇṇaṃ pana ratanānaṃ pāricariyā pāricariyānuttariyaṃ nāma.
Attending to khattiyas, etc., is not the supreme attendance. However, attending to the Three Jewels is called the supreme attendance.
Sự phụng sự các vị Sát-đế-lợi, v.v., không phải là phụng sự tối thượng, nhưng sự phụng sự Tam Bảo thì được gọi là phụng sự tối thượng.
Khattiyādīnaṃ guṇānussaraṇaṃ nānussatānuttariyaṃ, tiṇṇaṃ pana ratanānaṃ guṇānussaraṇaṃ anussatānuttariyaṃ nāma.
Recollection of the virtues of khattiyas, etc., is not the supreme recollection. However, recollection of the virtues of the Three Jewels is called the supreme recollection.
Sự tùy niệm các đức tính của các vị Sát-đế-lợi, v.v., không phải là tùy niệm tối thượng, nhưng sự tùy niệm các đức tính của Tam Bảo thì được gọi là tùy niệm tối thượng.
Anussatiyova anussatiṭṭhānāni nāma.
The recollections themselves are called recollection-bases.
Chính các pháp tùy niệm được gọi là các pháp xứ tùy niệm.
Buddhānussatīti buddhassa guṇānussaraṇaṃ.
Recollection of the Buddha (Buddhānussati) means recollection of the Buddha’s virtues.
Phật tùy niệm là sự tùy niệm các đức tính của Đức Phật.
Evaṃ anussarato hi pīti uppajjati.
Indeed, to one who recollects thus, joy arises.
Khi tùy niệm như vậy, hỷ sẽ phát sinh.
So taṃ pītiṃ khayato vayato paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti.
He, establishing that joy as impermanent and subject to decay, attains arahatship.
Vị ấy bắt đầu quán sát hỷ đó theo sự hoại diệt và biến mất rồi đạt đến A-la-hán quả.
Upacārakammaṭṭhānaṃ nāmetaṃ gihīnampi labbhati, esa nayo sabbattha.
This is a proximate meditation subject (upacāra kammaṭṭhāna) that is also accessible to laypeople; the same method applies everywhere.
Đây là đề mục thiền cận định, ngay cả hàng cư sĩ cũng có thể đạt được, tương tự ở khắp mọi nơi.
Vitthārakathā panettha visuddhimagge vuttanayeneva veditabbā.
The detailed explanation here should be understood in the way described in the Visuddhimagga.
Ở đây, lời giải thích chi tiết cần được hiểu theo cách đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo.
328. Satatavihārāti khīṇāsavassa niccavihārā.
328. Constant Abidings (Satatavihārā) means the constant abidings of an Arahant.
328. Các pháp trú liên tục là các pháp trú thường xuyên của bậc lậu tận.
Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhudvārārammaṇe āpāthagate taṃ rūpaṃ cakkhuviññāṇena disvā javanakkhaṇe iṭṭhe arajjanto neva sumano hoti, aniṭṭhe adussanto na dummano. Asamapekkhane mohaṃ anuppādento upekkhako viharati majjhatto, satiyā yuttattā sato, sampajaññena yuttattā sampajāno. Sesapadesupi eseva nayo.
Having seen a form with the eye means, when that form appears at the eye-door as an object, having seen it with eye-consciousness, in the javana moment, not delighting in what is agreeable, he is not joyful; not being averse to what is disagreeable, he is not sorrowful. Not giving rise to delusion in non-observation, he abides equanimous (upekkhako), impartial; mindful (sato) because he is endowed with mindfulness; comprehending (sampajāno) because he is endowed with full comprehension. The same method applies to the remaining terms.
Khi thấy sắc bằng mắt là khi một sắc cảnh đi vào tầm mắt, thấy sắc đó bằng nhãn thức, vào khoảnh khắc tốc hành tâm, không tham đắm đối với điều vừa ý, vị ấy không hoan hỷ, không sân hận đối với điều không vừa ý, không ưu phiền. Không khởi lên si mê trong sự không quán xét, vị ấy an trú với tâm xả một cách trung lập, có niệm vì có niệm, có tỉnh giác vì có tỉnh giác. Tương tự đối với các phần còn lại.
Iti chasupi dvāresu upekkhako viharatīti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā.
Thus, by "he abides equanimous in all six doors," the six-limbed equanimity is explained.
Như vậy, việc vị ấy an trú với tâm xả ở sáu căn môn này đã nói lên sáu chi xả.
Sampajānoti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti.
However, from the phrase "comprehending," four states of consciousness connected with knowledge are obtained.
Tuy nhiên, theo lời dạy có tỉnh giác, bốn tâm tương ưng với trí tuệ được đạt được.
Satatavihārāti vacanato aṭṭhapi mahācittāni labbhanti arajjanto adussantoti vacanato dasapi cittāni labbhanti.
From the phrase "constant abidings," eight great states of consciousness are obtained. From the phrases "not delighting" and "not being averse," ten states of consciousness are obtained.
Theo lời dạy các pháp trú liên tục, tám đại tâm được đạt được, theo lời dạy không tham đắm, không sân hận, mười tâm được đạt được.
Somanassaṃ kathaṃ labbhatīti ce āsevanato labbhati.
If it is asked how joy is obtained, it is obtained through repeated practice.
Nếu hỏi hoan hỷ được đạt được như thế nào, thì nó được đạt được do sự thực hành.
329. Abhijātiyoti jātiyo.
329. Births (Abhijātiyo) means births.
329. Các loại sanh là các chủng loại.
Kaṇhābhijātiko samānoti kaṇhe nīcakule jāto hutvā.
Being of dark birth (Kaṇhābhijātiko samāno) means having been born in a dark, lowly family.
Là người sinh ra trong dòng dõi đen tối là đã sinh ra trong một gia đình thấp kém.
Kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyatīti kāḷakaṃ dasadussīlyadhammaṃ pasavati karoti.
Gives rise to dark kamma (Kaṇhaṃ dhammaṃ abhijāyati) means he produces, creates the black kamma of the ten unwholesome deeds.
Sinh ra pháp đen tối là tạo ra, thực hiện pháp đen tối, tức là mười ác nghiệp.
So taṃ abhijāyitvā niraye nibbattati.
Having produced that, he is reborn in hell.
Người ấy sau khi tạo ra điều đó sẽ tái sinh vào địa ngục.
Sukkaṃ dhammanti ahaṃ pubbepi puññānaṃ akatattā nīcakule nibbatto.
White kamma (Sukkaṃ dhammaṃ) means: “Because I did not perform wholesome deeds in the past, I was born in a lowly family.
Pháp trắng sáng là “ta trước đây cũng đã tái sinh vào gia đình thấp kém vì chưa làm phước”.
Idāni puññaṃ karomīti puññasaṅkhātaṃ paṇḍaraṃ dhammaṃ abhijāyati.
Now I will perform wholesome deeds”—thus he gives rise to white kamma, which is wholesome deeds.
“Bây giờ ta sẽ làm phước”, như vậy là tạo ra pháp trắng sáng, tức là phước lành.
So tena sagge nibbattati.
By that, he is reborn in the heavens.
Do đó, người ấy sẽ tái sinh vào cõi trời.
Akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānanti nibbānañhi sace kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya.
Neither dark nor white Nibbāna (Akaṇhaṃ asukkaṃ nibbānaṃ) means if Nibbāna were dark, it would yield a dark result.
Niết bàn không đen tối, không trắng sáng là nếu Niết bàn mà đen tối, thì nó sẽ cho quả đen tối.
Sace sukkaṃ, sukkavipākaṃ dadeyya.
If it were white, it would yield a white result.
Nếu trắng sáng, thì nó sẽ cho quả trắng sáng.
Dvinnampi appadānato pana ‘‘akaṇhaṃ asukka’’nti vuttaṃ.
Since it yields neither, it is called “neither dark nor white.”
Nhưng vì nó không cho quả của cả hai, nên nó được gọi là “không đen tối, không trắng sáng”.
Nibbānañca nāma imasmiṃ atthe arahattaṃ adhippetaṃ.
In this context, Nibbāna means arahatship.
Và Niết bàn trong ý nghĩa này được hiểu là A-la-hán quả.
Tañhi kilesanibbānante jātattā nibbānaṃ nāma.
That is called Nibbāna because it arises at the end of the defilement-Nibbāna.
Vì nó phát sinh vào cuối sự diệt tận các phiền não, nên nó được gọi là Niết bàn.
Taṃ esa abhijāyati pasavati karoti.
That, he gives rise to, produces, creates.
Người ấy tạo ra, thực hiện điều đó.
Sukkābhijātiko samānoti sukke uccakule jāto hutvā.
Being of white birth (Sukkābhijātiko samāno) means having been born in a white, noble family.
Là người sinh ra trong dòng dõi trắng sáng là đã sinh ra trong một gia đình cao quý.
Sesaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the explained method.
Phần còn lại cần được hiểu theo cách đã nói.
Tattha sampattipaṭilābhaṭṭhena saddhāva dhanaṃ saddhādhanaṃ. Esa nayo sabbattha.
Here, faith itself is wealth in the sense of obtaining prosperity, faith-wealth (saddhādhanaṃ). The same method applies everywhere.
Ở đây, tín là tài sản vì nó được đạt được như một sự thành tựu, nên được gọi là tín tài. Tương tự đối với tất cả các trường hợp khác.
Paññādhanaṃ panettha sabbaseṭṭhaṃ.
The wealth of wisdom is the most excellent of all here.
Trí tuệ là tài sản ở đây là tối thượng nhất.
Paññāya hi ṭhatvā tīṇi sucaritāni pañcasīlāni dasasīlāni pūretvā saggūpagā honti, sāvakapāramīñāṇaṃ, paccekabodhiñāṇaṃ, sabbaññutaññāṇañca paṭivijjhanti.
Indeed, established in wisdom, having fulfilled the three good conduct, the five precepts, and the ten precepts, they go to heaven, and they penetrate the knowledge of a disciple's perfection, the knowledge of a Paccekabuddha, and the knowledge of an Omniscient Buddha.
Quả thật, nhờ an trú trong trí tuệ, viên mãn ba thiện hạnh, năm giới, mười giới, họ được sanh lên cõi trời, chứng đạt trí tuệ Ba-la-mật của Thanh văn, trí tuệ Độc giác Phật, và trí tuệ Toàn giác Phật.
Imāsaṃ sampattīnaṃ paṭilābhakāraṇato paññā ‘‘dhana’’nti vuttā.
Because it is the cause of obtaining these attainments, wisdom is called "wealth."
Do là nguyên nhân thành tựu những thành quả này, trí tuệ được gọi là “tài sản”.
Sattapi cetāni lokiyalokuttaramissakāneva kathitāni.
And all these seven (kinds of wealth) are said to be a mixture of worldly and supra-mundane.
Bảy điều này đều được nói là pha trộn giữa thế gian và xuất thế gian.
Bojjhaṅgakathā kathitāva.
The explanation of the factors of enlightenment (Bojjhaṅga) has already been given.
Việc nói về các chi phần giác ngộ đã được nói rồi.
Sappurisānaṃ dhammāti sappurisadhammā. Tattha suttageyyādikaṃ dhammaṃ jānātīti dhammaññū. Tassa tasseva bhāsitassa atthaṃ jānātīti atthaññū. ‘‘Ettakomhi sīlena samādhinā paññāyā’’ti evaṃ attānaṃ jānātīti attaññū. Paṭiggahaṇaparibhogesu mattaṃ jānātīti mattaññū. Ayaṃ kālo uddesassa, ayaṃ kālo paripucchāya, ayaṃ kālo yogassa adhigamāyāti evaṃ kālaṃ jānātīti kālaññū. Ettha ca pañca vassāni uddesassa kālo.
The qualities of good persons are called qualities of good persons (sappurisadhammā). Among these, one who knows the Dhamma, such as suttas and geyya, is called one who knows the Dhamma (dhammaññū). One who knows the meaning of each individual teaching is called one who knows the meaning (atthaññū). One who knows oneself, saying, "I am thus in sīla, samādhi, and paññā," is called one who knows oneself (attaññū). One who knows moderation in receiving and consuming is called one who knows moderation (mattaññū). One who knows the time, saying, "This is the time for teaching, this is the time for questioning, this is the time for attaining mental development (yoga)," is called one who knows the time (kālaññū). And here, five years is the time for teaching.
Các pháp của bậc chân nhân được gọi là pháp của bậc chân nhân (sappurisadhammā). Trong đó, người biết pháp như kinh, kệ v.v… được gọi là người biết pháp (dhammaññū). Người biết ý nghĩa của từng lời nói được gọi là người biết nghĩa (atthaññū). Người biết tự thân mình như “Tôi có chừng này giới, chừng này định, chừng này tuệ” được gọi là người biết tự thân (attaññū). Người biết chừng mực trong việc thọ nhận và sử dụng được gọi là người biết chừng mực (mattaññū). Người biết thời gian như “Đây là thời gian học thuộc, đây là thời gian hỏi đáp, đây là thời gian thực hành để chứng đắc” được gọi là người biết thời gian (kālaññū). Ở đây, năm năm là thời gian học thuộc.
Dasa paripucchāya.
Ten years for questioning.
Mười năm là thời gian hỏi đáp.
Idaṃ atisambādhaṃ.
This is too restrictive.
Điều này quá chật hẹp.
Dasa vassāni pana uddesassa kālo.
However, ten years is the time for teaching.
Tuy nhiên, mười năm là thời gian học thuộc.
Vīsati paripucchāya.
Twenty years for questioning.
Hai mươi năm là thời gian hỏi đáp.
Tato paraṃ yoge kammaṃ kātabbaṃ.
Thereafter, work should be done in mental development (yoga).
Sau đó, công việc nên được thực hiện trong việc thực hành.
Aṭṭhavidhaṃ parisaṃ jānātīti parisaññū. Sevitabbāsevitabbaṃ puggalaṃ jānātīti puggalaññū.
One who knows the eight kinds of assemblies is called one who knows assemblies (parisaññū). One who knows the individual to be associated with and not to be associated with is called one who knows individuals (puggalaññū).
Người biết tám loại hội chúng được gọi là người biết hội chúng (parisaññū). Người biết người đáng thân cận và không đáng thân cận được gọi là người biết người (puggalaññū).
331. Niddasavatthūnīti niddasādivatthūni.
331. Matters of "niddasa" means matters such as "niddasa".
331. Các sự kiện niddasa (Niddasavatthūnī) nghĩa là các sự kiện niddasa v.v…
Niddaso bhikkhu, nibbīso, nittiṃso, niccattālīso, nippaññāso bhikkhūti evaṃ vacanakāraṇāni.
These are the reasons for such statements as "niddasa bhikkhu," "nibbīsa bhikkhu," "nittiṃsa bhikkhu," "niccattālīsa bhikkhu," "nippaññāsa bhikkhu."
Niddasa bhikkhu, nibbīsa, nittiṃsa, niccattālīsa, nippaññāsa bhikkhu, v.v… là những nguyên nhân của lời nói.
Ayaṃ kira pañho titthiyasamaye uppanno.
This question, it seems, arose during the time of the sectarians.
Hình như vấn đề này đã phát sinh trong thời kỳ ngoại đạo.
Titthiyā hi dasavassakāle mataṃ nigaṇṭhaṃ niddasoti vadanti.
The sectarians, when a Nigaṇṭha died at ten years (of age), called him "niddasa."
Các ngoại đạo gọi một vị Ni-kiền-tử đã chết ở tuổi mười là niddasa.
So kira puna dasavasso na hoti.
He, it seems, would not be ten years old again.
Vị ấy không còn là mười tuổi nữa.
Na kevalañca dasavassova.
And not just ten years old.
Không chỉ là mười tuổi.
Navavassopi…pe… ekavassopi na hoti.
Nor nine years old... nor one year old.
Chín tuổi cũng không… v.v… một tuổi cũng không.
Eteneva nayena vīsativassādikālepi mataṃ nibbīso, nittiṃso, niccattālīso, nippaññāsoti vadanti.
In the same manner, they called one who died at twenty years old, "nibbīsa," at thirty, "nittiṃsa," at forty, "niccattālīsa," at fifty, "nippaññāsa."
Theo cách này, vị đã chết ở tuổi hai mươi v.v… cũng được gọi là nibbīsa, nittiṃsa, niccattālīsa, nippaññāsa.
Āyasmā ānando gāme vicaranto taṃ kathaṃ sutvā vihāraṃ gantvā bhagavato ārocesi.
Venerable Ānanda, while wandering in a village, heard this talk and, going to the monastery, reported it to the Bhagavā.
Tôn giả Ānanda khi đi khất thực trong làng, nghe câu chuyện đó, liền trở về tịnh xá và trình lên Đức Thế Tôn.
Bhagavā āha –
The Bhagavā said:
Đức Thế Tôn nói –
‘‘Na idaṃ, ānanda, titthiyānaṃ adhivacanaṃ mama sāsane khīṇāsavassetaṃ adhivacanaṃ.
"This, Ānanda, is not a designation of the sectarians; it is a designation of the Arahants (khīṇāsava) in my Dispensation.
“Này Ānanda, đây không phải là danh xưng của ngoại đạo, mà là danh xưng của bậc A-la-hán trong giáo pháp của Ta.
Khīṇāsavo hi dasavassakāle parinibbuto puna dasavasso na hoti.
Indeed, an Arahant who has attained final Nibbāna at ten years (since ordination) will not be ten years old again.
Quả thật, một bậc A-la-hán đã nhập Niết-bàn ở tuổi mười thì không còn là mười tuổi nữa.
Na kevalañca dasavassova, navavassopi…pe… ekavassopi.
Not only ten years old, but also not nine years old... nor one year old.
Không chỉ là mười tuổi, mà chín tuổi cũng không… v.v… một tuổi cũng không.
Na kevalañca ekavassova, dasamāsikopi…pe… ekamāsikopi.
Not only one year old, but also not ten months old... nor one month old.
Không chỉ là một tuổi, mà mười tháng cũng không… v.v… một tháng cũng không.
Ekadivasikopi.
Nor one day old.
Một ngày cũng không.
Ekamuhuttopi na hoti eva.
Nor even one moment old.
Một khoảnh khắc cũng không.
Puna paṭisandhiyā abhāvā.
Because there is no rebirth.
Vì không có tái sanh trở lại.
Nibbīsādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "nibbīsa" and the others.
Đối với nibbīsa v.v… cũng theo cách này.
Iti bhagavā mama sāsane khīṇāsavassetaṃ adhivacana’’nti –
Thus, the Bhagavā said, "This is a designation for the Arahants in my Dispensation."
Như vậy, Đức Thế Tôn nói: “Đây là danh xưng của bậc A-la-hán trong giáo pháp của Ta” –
Vatvā yehi kāraṇehi so niddaso hoti, tāni dassetuṃ satta niddasavatthūni deseti.
Having said that, to show the reasons why he is called "niddasa," he taught the seven matters of "niddasa."
Sau khi nói, để trình bày những lý do khiến vị ấy là niddasa, Ngài đã thuyết bảy sự kiện niddasa.
Theropi tameva desanaṃ uddharitvā satta niddasavatthūni idhāvuso, bhikkhu, sikkhāsamādānetiādimāha.
The Elder, too, taking up that very teaching, uttered the seven matters of "niddasa," beginning with "Here, friend, a bhikkhu has strong desire for undertaking the training" and so on.
Vị Thera cũng trích dẫn lời thuyết giảng đó và nói bảy sự kiện niddasa bắt đầu bằng “Này các Tỷ-kheo, ở đây, một Tỷ-kheo trong việc thọ trì học giới” v.v…
Tattha idhāti imasmiṃ sāsane.
Here, "here" means in this Dispensation.
Trong đó, “ở đây” (idha) nghĩa là trong giáo pháp này.
Sikkhāsamādāne tibbacchando hotīti sikkhattayapūraṇe bahalacchando hoti.
"Has strong desire for undertaking the training" means has abundant desire for fulfilling the three trainings.
“Có ý muốn mạnh mẽ trong việc thọ trì học giới” (sikkhāsamādāne tibbacchando hotī) nghĩa là có ý muốn mạnh mẽ trong việc viên mãn ba học pháp.
Āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemoti anāgate punadivasādīsupi sikkhāpūraṇe avigatapemena samannāgato hoti.
"Not devoid of affection for undertaking the training in the future" means in the future, even on subsequent days and so on, he is endowed with unwavering affection for fulfilling the training.
“Và trong tương lai, không mất tình yêu đối với việc thọ trì học giới” (āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemo) nghĩa là được đầy đủ tình yêu không mất đối với việc viên mãn học giới ngay cả trong những ngày sắp tới v.v…
Dhammanisantiyāti dhammanisāmanāya.
"For examining the Dhamma" means for reflecting on the Dhamma.
“Trong việc suy xét pháp” (dhammanisantiyā) nghĩa là trong việc lắng nghe pháp.
Vipassanāyetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for insight (vipassanā).
Đây là danh xưng của tuệ quán.
Icchāvinayeti taṇhāvinayane.
"For the removal of desire" means for the removal of craving.
“Trong việc dứt bỏ dục vọng” (icchāvinaye) nghĩa là trong việc dứt bỏ tham ái.
Paṭisallāneti ekībhāve.
"For seclusion" means for solitude.
“Trong sự độc cư” (paṭisallāne) nghĩa là trong sự đơn độc.
Vīriyārambheti kāyikacetasikassa vīriyassa pūraṇe.
"For the arousal of energy" means for the fulfillment of physical and mental energy.
“Trong việc tinh tấn” (vīriyārambhe) nghĩa là trong việc viên mãn tinh tấn thân và tinh tấn tâm.
Satinepakketi satiyañceva nepakkabhāve ca.
"For mindfulness and clear comprehension" means for mindfulness and for the state of clear comprehension.
“Trong niệm và trí tuệ” (satinepakke) nghĩa là trong niệm và trong trạng thái trí tuệ.
Diṭṭhipaṭivedheti maggadassane.
"For the penetration of view" means for the seeing of the path.
“Trong việc thấu hiểu chánh kiến” (diṭṭhipaṭivedhe) nghĩa là trong việc thấy đạo.
Sesaṃ sabbattha vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood in the same way as stated everywhere.
Phần còn lại nên được hiểu theo cách đã nói ở khắp mọi nơi.
Saññāsu asubhānupassanāñāṇe saññā asubhasaññā. Ādīnavānupassanāñāṇe saññā ādīnavasaññā nāma.
Among perceptions, the perception in the knowledge of contemplating impurity is called perception of impurity (asubhasaññā). The perception in the knowledge of contemplating danger is called perception of danger (ādīnavasaññā).
Trong các tưởng (saññāsu), tưởng trong tuệ quán bất tịnh là bất tịnh tưởng (asubhasaññā). Tưởng trong tuệ quán nguy hiểm là nguy hiểm tưởng (ādīnavasaññā).
Sesā heṭṭhā vuttā eva.
The rest have been stated below.
Các tưởng còn lại đã được nói ở dưới.
Balasattakaviññāṇaṭṭhitisattakapuggalasattakāni vuttanayāneva.
The seven powers, the seven stations of consciousness, and the seven individuals are to be understood in the manner stated.
Bảy pháp lực, bảy trú xứ của thức, bảy hạng người đã được nói theo cách đã trình bày.
Appahīnaṭṭhena anusayantīti anusayā. Thāmagato kāmarāgo kāmarāgānusayo.
They lie latent because they are not abandoned, hence latent tendencies (anusayā). Craving for sensual pleasures, having become strong, is the latent tendency of craving for sensual pleasures.
Những gì tiềm ẩn do chưa được đoạn trừ được gọi là tùy miên (anusayā). Tham ái dục đã trở nên kiên cố là tùy miên tham ái dục.
Esa nayo sabbattha.
The same method applies everywhere.
Cách này áp dụng cho tất cả.
Saṃyojanasattakaṃ uttānatthameva.
The seven fetters are self-evident.
Bảy kiết sử có nghĩa rõ ràng.
Adhikaraṇasamathesu adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti adhikaraṇasamathā.
Among the procedures for settling disputes, they settle and allay disputes, hence procedures for settling disputes (adhikaraṇasamathā).
Trong các pháp diệt tranh, những pháp làm lắng dịu, làm chấm dứt các tranh chấp được gọi là pháp diệt tranh (adhikaraṇasamathā).
Uppannuppannānanti uppannānaṃ uppannānaṃ.
"Of disputes that have arisen, that have arisen" means of disputes that have arisen one after another.
“Những tranh chấp đã phát sinh” (uppannuppannānaṃ) nghĩa là những tranh chấp đã phát sinh, đã phát sinh.
Adhikaraṇānanti vivādādhikaraṇaṃ anuvādādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ kiccādhikaraṇanti imesaṃ catunnaṃ.
"Of disputes" means of these four: dispute concerning Dhamma, dispute concerning censure, dispute concerning an offense, and dispute concerning proceedings.
“Của các tranh chấp” (adhikaraṇānaṃ) nghĩa là của bốn loại này: tranh chấp về tranh cãi, tranh chấp về khiển trách, tranh chấp về phạm giới, tranh chấp về công việc.
Samathāya vūpasamāyāti samathatthañceva vūpasamanatthañca.
"For the settlement, for the allaying" means for the purpose of settlement and for the purpose of allaying.
“Để làm lắng dịu, để chấm dứt” (samathāya vūpasamāyā) nghĩa là để làm lắng dịu và để chấm dứt.
Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti ime satta samathā dātabbā.
"The settlement in the presence should be given... and the covering with grass"—these seven procedures for settling disputes should be given.
“Nên áp dụng pháp đối diện… v.v… pháp trải cỏ” (Sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārako) nghĩa là bảy pháp diệt tranh này nên được áp dụng.
Tatrāyaṃ vinicchayanayo.
Herein, this is the method of decision.
Đây là phương pháp quyết định.
Adhikaraṇesu tāva dhammoti vā adhammoti vā aṭṭhārasahi vatthūhi vivadantānaṃ bhikkhūnaṃ yo vivādo, idaṃ vivādādhikaraṇaṃ nāma.
Firstly, among disputes, the dispute of bhikkhus who contend whether something is Dhamma or not Dhamma, based on eighteen points, this is called a dispute concerning Dhamma (vivādādhikaraṇa).
Trong các tranh chấp, sự tranh cãi của các Tỷ-kheo tranh luận về pháp hay phi pháp bằng mười tám sự kiện, đây được gọi là tranh chấp về tranh cãi (vivādādhikaraṇaṃ).
Sīlavipattiyā vā ācāradiṭṭhiājīvavipattiyā vā anuvadantānaṃ anuvādo upavadanā ceva codanā ca, idaṃ anuvādādhikaraṇaṃ nāma.
The censure and reproof and accusation of those who accuse someone concerning a transgression of sīla, or a transgression of conduct, or view, or livelihood—this is called a dispute concerning censure (anuvādādhikaraṇa).
Sự khiển trách, sự quở trách và sự buộc tội của những người khiển trách về sự vi phạm giới, hoặc vi phạm oai nghi, tà kiến, tà mạng, đây được gọi là tranh chấp về khiển trách (anuvādādhikaraṇaṃ).
Mātikāya āgatā pañca, vibhaṅge dveti sattapi āpattikkhandhā, idaṃ āpattādhikaraṇaṃ nāma.
The five classes of offenses mentioned in the Mātika, and the two in the Vibhaṅga, making seven classes of offenses—this is called a dispute concerning an offense (āpattādhikaraṇa).
Năm loại tội được nêu trong Tóm lược (Mātikā) và hai loại trong Phân tích (Vibhaṅga), tức là tất cả bảy loại tội, đây được gọi là tranh chấp về phạm giới (āpattādhikaraṇaṃ).
Saṅghassa apalokanādīnaṃ catunnaṃ kammānaṃ karaṇaṃ, idaṃ kiccādhikaraṇaṃ nāma.
The performance of the four acts of the Saṅgha, such as the apalokana (announcement)—this is called a dispute concerning proceedings (kiccādhikaraṇa).
Việc thực hiện bốn loại công việc của Tăng-già như tuyên bố v.v…, đây được gọi là tranh chấp về công việc (kiccādhikaraṇaṃ).
Tattha vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca.
Among these, a dispute concerning Dhamma is settled by two procedures: by settlement in the presence and by the decision of the majority.
Trong đó, tranh chấp về tranh cãi được giải quyết bằng hai pháp diệt tranh: pháp đối diện và pháp đa số.
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yasmiṃ vihāre uppannaṃ tasmiṃyeva vā aññattha vūpasametuṃ gacchantānaṃ antarāmagge vā yattha gantvā saṅghassa niyyātitaṃ tattha saṅghena vā saṅghe vūpasametuṃ asakkonte tattheva ubbāhikāya sammatapuggalehi vā vinicchitaṃ sammati.
When it is to be settled by settlement in the presence, it is settled where it arose, or when going to settle it elsewhere on the way, or where it has been transferred to the Saṅgha, it is settled by the Saṅgha, or if the Saṅgha cannot settle it there, it is settled by individuals chosen by a vote (ubbāhika) there.
Tranh chấp được giải quyết bằng pháp đối diện, được quyết định tại tịnh xá nơi nó phát sinh, hoặc trên đường đi đến một nơi khác để giải quyết, hoặc tại nơi đã được giao cho Tăng-già, hoặc do Tăng-già quyết định, hoặc nếu Tăng-già không thể giải quyết được ở đó, thì do những người được ủy quyền bởi pháp bầu cử (ubbāhikā) quyết định tại đó.
Evaṃ sammamāne ca panetasmiṃ yā saṅghasammukhatā dhammasammukhatā vinayasammukhatā puggalasammukhatā, ayaṃ sammukhāvinayo nāma.
And when it is settled in this manner, that presence of the Saṅgha, presence of the Dhamma, presence of the Vinaya, presence of the individuals—this is called settlement in the presence (sammukhāvinayo).
Khi tranh chấp được giải quyết như vậy, sự hiện diện của Tăng-già, sự hiện diện của pháp, sự hiện diện của luật và sự hiện diện của cá nhân, đây được gọi là pháp đối diện (sammukhāvinayo).
Sace panevampi na sammati, atha naṃ ubbāhikāya sammatā bhikkhū ‘‘na mayaṃ sakkoma vūpasametu’’nti saṅghasseva niyyātenti, tato saṅgho pañcaṅgasamannāgataṃ bhikkhuṃ salākaggāhāpakaṃ sammannati.
If even then it is not settled, then the bhikkhus appointed to the court of inquiry report to the Saṅgha, "We are unable to settle it." Thereupon, the Saṅgha appoints a bhikkhu endowed with five qualities as the vote-taker.
Nếu ngay cả như vậy mà vẫn không được giải quyết, thì các tỳ khưu đã được chỉ định bằng cách bỏ phiếu giao lại cho Tăng-già rằng: "Chúng tôi không thể giải quyết được". Sau đó, Tăng-già chỉ định một tỳ khưu có đủ năm chi phần làm người thu phiếu bầu.
Tena guḷhakavivaṭakasakaṇṇajappakesu tīsu salākaggāhesu aññataravasena salākaṃ gāhāpetvā sannipatitaparisāya dhammavādīnaṃ yebhuyyatāya yathā te dhammavādino vadanti, evaṃ vūpasantaṃ adhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca yebhuyyasikāya ca vūpasantaṃ hoti.
By him, taking votes in one of the three ways of taking votes—secret, open, or whispering in the ear—the dispute, settled according to the majority of those who speak in accordance with the Dhamma in the assembled community, just as those Dhamma-speakers say, is settled by sammukhāvinaya and yebhuyyasikā.
Bằng cách đó, sau khi thu phiếu bầu theo một trong ba cách thu phiếu kín, thu phiếu công khai, hoặc thu phiếu thì thầm vào tai, và theo đa số các vị nói pháp trong hội chúng đã tập hợp, thì tranh chấp được giải quyết như các vị nói pháp đã nói, và tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya (giải quyết trước mặt) và Yebhuyyasikā (quyết định theo đa số).
Tattha sammukhāvinayo vuttanayo eva.
Therein, sammukhāvinaya is just as previously stated.
Trong đó, Sammukhāvinaya đã được giải thích rồi.
Yaṃ pana yebhuyyasikākammassa karaṇaṃ, ayaṃ yebhuyyasikā nāma.
That which is the performance of the yebhuyyasikā procedure, this is called yebhuyyasikā.
Việc thực hiện hành động Yebhuyyasikā được gọi là Yebhuyyasikā.
Evaṃ vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati.
Thus, a dispute concerning a quarrel (vivādādhikaraṇa) is settled by two procedures.
Như vậy, tranh chấp Vivādādhikaraṇa (tranh luận) được giải quyết bằng hai phương pháp hòa giải.
Anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati – sammukhāvinayena ca sativinayena ca amūḷhavinayena ca tassapāpiyasikāya ca.
A dispute concerning an accusation (anuvādādhikaraṇa) is settled by four procedures: by sammukhāvinaya, sativinaya, amūḷhavinaya, and tassapāpiyasikā.
Anuvādādhikaraṇa (tranh chấp cáo buộc) được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải – bằng Sammukhāvinaya (giải quyết trước mặt), Sativinaya (giải quyết theo sự tỉnh giác), Amūḷhavinaya (giải quyết cho người mất trí), và Tassapāpiyasikā (hành động đối với người đáng trách).
Sammukhāvinayeneva sammamānaṃ yo ca anuvadati, yañca anuvadati, tesaṃ vacanaṃ sutvā sace kāci āpatti natthi, ubho khamāpetvā, sace atthi, ayaṃ nāmettha āpattīti evaṃ vinicchitaṃ vūpasammati.
When it is settled by sammukhāvinaya alone, after hearing the words of both the accuser and the accused, if there is no offense, both are made to ask for pardon; if there is an offense, it is settled by thus determining, "This is the offense here."
Khi một tranh chấp được giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya, sau khi nghe lời của người cáo buộc và người bị cáo buộc, nếu không có lỗi nào, thì cả hai được yêu cầu xin lỗi; nếu có, thì tranh chấp được giải quyết bằng cách xác định: "Đây là lỗi ở đây".
Tattha sammukhāvinayalakkhaṇaṃ vuttanayameva.
Therein, the characteristic of sammukhāvinaya is just as previously stated.
Trong đó, đặc điểm của Sammukhāvinaya đã được giải thích rồi.
Yadā pana khīṇāsavassa bhikkhuno amūlikāya sīlavipattiyā anuddhaṃsitassa sativinayaṃ yācamānassa saṅgho ñatticatutthena kammena sativinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca sativinayena ca vūpasantaṃ hoti.
But when the Saṅgha, upon a taintless bhikkhu who has eradicated the cankers and has been falsely accused of a transgression of sīla, requests sativinaya, grants sativinaya by a ñatticatuttha kamma, then it is settled by sammukhāvinaya and sativinaya.
Khi một tỳ khưu đã diệt tận các lậu hoặc, không bị cáo buộc về sự vi phạm giới luật mà không có căn cứ, yêu cầu Sativinaya, và Tăng-già trao Sativinaya cho vị ấy bằng một nghi thức ñatti-catuttha-kamma (nghi thức với bốn lời tuyên bố), thì tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Sativinaya.
Dinne pana sativinaye puna tasmiṃ puggale kassaci anuvādo na ruhati.
After sativinaya has been granted, no further accusation against that individual is appropriate.
Sau khi Sativinaya được trao, không ai có thể cáo buộc người đó nữa.
Yadā ummattako bhikkhu ummādavasena assāmaṇake ajjhācāre ‘‘saratāyasmā evarūpiṃ āpatti’’nti bhikkhūhi codiyamāno ‘‘ummattakena me, āvuso, etaṃ kataṃ, nāhaṃ taṃ sarāmī’’ti bhaṇantopi bhikkhūhi codiyamānova puna acodanatthāya amūḷhavinayaṃ yācati, saṅgho cassa ñatticatutthena kammena amūḷhavinayaṃ deti, tadā sammukhāvinayena ca amūḷhavinayena ca vūpasantaṃ hoti.
When an insane bhikkhu, due to his madness, commits unbecoming acts, and being admonished by bhikkhus, "Does the venerable one remember such and such an offense?" he says, "Friends, that was done by me when I was insane, I do not remember it," and being repeatedly admonished by the bhikkhus, he again requests amūḷhavinaya so as not to be admonished, and the Saṅgha grants him amūḷhavinaya by a ñatticatuttha kamma, then it is settled by sammukhāvinaya and amūḷhavinaya.
Khi một tỳ khưu bị mất trí, do mất trí mà phạm các hành vi không xứng Sa-môn, bị các tỳ khưu quở trách rằng: "Thưa Tôn giả, Tôn giả có nhớ lỗi như vậy không?", và dù nói rằng: "Thưa chư Hiền, điều đó do tôi làm khi mất trí, tôi không nhớ điều đó", nhưng vẫn bị các tỳ khưu quở trách, và để không bị quở trách nữa, vị ấy yêu cầu Amūḷhavinaya, và Tăng-già trao Amūḷhavinaya cho vị ấy bằng một nghi thức ñatti-catuttha-kamma, thì tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Amūḷhavinaya.
Dinne pana amūḷhavinaye puna tasmiṃ puggale kassaci tappaccayā anuvādo na ruhati.
After amūḷhavinaya has been granted, no further accusation against that individual concerning that matter is appropriate.
Sau khi Amūḷhavinaya được trao, không ai có thể cáo buộc người đó về vấn đề đó nữa.
Yadā pana pārājikena vā pārājikasāmantena vā codiyamānassa aññenaññaṃ paṭicarato pāpussannatāya pāpiyassa puggalassa ‘‘sacāyaṃ acchinnamūlo bhavissati, sammā vattitvā osāraṇaṃ labhissati.
But when the Saṅgha, considering that a person burdened with evil deeds, who replies evasively when accused of a pārājika offense or one close to pārājika, is a person who will either be reinstated if he is not uprooted by rightly conducting himself, or if he is uprooted, this will be his destruction, performs tassapāpiyasikā by a ñatticatuttha kamma, then it is settled by sammukhāvinaya and tassapāpiyasikā.
Khi một người bị cáo buộc về tội Pārājika hoặc tội gần Pārājika, mà lại nói vòng vo, do tích lũy nhiều tội lỗi, là một người đáng trách, Tăng-già suy nghĩ: "Nếu người này chưa bị cắt đứt gốc rễ, thì sau khi hành xử đúng đắn, sẽ được phục hồi. Nếu gốc rễ đã bị cắt đứt, thì đây sẽ là sự hủy diệt của người đó", và thực hiện Tassapāpiyasikā bằng một nghi thức ñatti-catuttha-kamma, thì tranh chấp được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tassapāpiyasikā.
Sace chinnamūlo ayamevassa nāsanā bhavissatī’’ti maññamāno saṅgho ñatticatutthena kammena tassapāpiyasikaṃ karoti, tadā sammukhāvinayena ca tassapāpiyasikāya ca vūpasantaṃ hotīti.
Thus, a dispute concerning an accusation (anuvādādhikaraṇa) is settled by four procedures.
Như vậy, tranh chấp Anuvādādhikaraṇa được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải.
Evaṃ anuvādādhikaraṇaṃ catūhi samathehi sammati.
Thus, a dispute concerning an accusation (anuvādādhikaraṇa) is settled by four procedures.
Như vậy, tranh chấp Anuvādādhikaraṇa được giải quyết bằng bốn phương pháp hòa giải.
Āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca tiṇavatthārakena ca.
A dispute concerning an offense (āpattādhikaraṇa) is settled by three procedures: by sammukhāvinaya, paṭiññātakaraṇa, and tiṇavatthāraka.
Āpattādhikaraṇa (tranh chấp về tội lỗi) được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải: Sammukhāvinaya (giải quyết trước mặt), Paṭiññātakaraṇa (hành động theo sự thú nhận), và Tiṇavatthāraka (phủ cỏ).
Tassa sammukhāvinayeneva vūpasamo natthi.
Its settlement does not occur by sammukhāvinaya alone.
Không có sự giải quyết chỉ bằng Sammukhāvinaya cho loại tranh chấp này.
Yadā pana ekassa vā bhikkhuno santike saṅghagaṇamajjhesu vā bhikkhu lahukaṃ āpattiṃ deseti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca paṭiññātakaraṇena ca vūpasammati.
But when a bhikkhu confesses a light offense to one bhikkhu or in the midst of a Saṅgha or a group, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and paṭiññātakaraṇa.
Khi một tỳ khưu sám hối một lỗi nhẹ với một tỳ khưu khác, hoặc trong Tăng-già, hoặc trong hội chúng, thì Āpattādhikaraṇa được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Paṭiññātakaraṇa.
Puggalassa gaṇassa ca desanākāle saṅghasammukhatā parihāyati.
At the time of confession to an individual or to a group, the presence of the Saṅgha is lacking.
Vào thời điểm sám hối với một cá nhân hoặc một nhóm, sự hiện diện của Tăng-già (saṅghasammukhatā) không được duy trì.
Yā panettha ahaṃ, bhante, itthannāmaṃ āpattiṃ āpannoti ca āma, passāmīti ca paṭiññā, tāya paṭiññāya ‘‘āyatiṃ saṃvareyyāsī’’ti karaṇaṃ, taṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
That which is the confession, "Venerable sir, I have committed such and such an offense," and the acknowledgment, "Yes, I see," and the subsequent action, "May you restrain yourself in the future," this is called paṭiññātakaraṇa.
Trong đó, lời thú nhận "Thưa Tôn giả, con đã phạm lỗi tên là..." và lời đáp "Vâng, tôi thấy" là sự thú nhận (paṭiññā), và hành động "Hãy tự chế trong tương lai" dựa trên sự thú nhận đó được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Saṅghādisese hi parivāsādiyācanā paṭiññā.
For Saṅghādisesa offenses, the request for parivāsa (probation) and so on is the confession.
Trong trường hợp tội Saṅghādisesa, việc yêu cầu Parivāsa (thời gian thử thách) v.v. là sự thú nhận.
Parivāsādīnaṃ dānaṃ paṭiññātakaraṇaṃ nāma.
The granting of parivāsa and so on is called paṭiññātakaraṇa.
Việc ban Parivāsa v.v. được gọi là Paṭiññātakaraṇa.
Dve pakkhajātā pana bhaṇḍanakārakā bhikkhū bahuṃ assāmaṇakaṃ ajjhācaritvā puna lajjidhamme uppanne sace mayaṃ imāhi āpattīhi aññamaññaṃ kāressāma, siyāpi taṃ adhikaraṇaṃ kakkhaḷattāya saṃvatteyyāti aññamaññaṃ āpattiyā kārāpane dosaṃ disvā yadā tiṇavatthārakakammaṃ karonti, tadā āpattādhikaraṇaṃ sammukhāvinayena ca tiṇavatthārakena ca sammati.
But when two factions of bhikkhus who have engaged in quarrels and committed many unbecoming acts, upon the arising of shame, realize the fault in making each other account for these offenses, thinking, "If we make each other account for these offenses, that dispute might become harsh," and then perform the tiṇavatthāraka procedure, then the āpattādhikaraṇa is settled by sammukhāvinaya and tiṇavatthāraka.
Khi hai phe tỳ khưu gây gổ đã phạm nhiều hành vi không xứng Sa-môn, sau đó khi lòng hổ thẹn (lajji-dhamma) phát sinh, nếu họ nghĩ: "Nếu chúng ta buộc tội lẫn nhau về những lỗi này, thì tranh chấp đó có thể trở nên gay gắt", và nhận ra nguy hại trong việc buộc tội lẫn nhau, khi họ thực hiện nghi thức Tiṇavatthāraka (phủ cỏ), thì Āpattādhikaraṇa được giải quyết bằng Sammukhāvinaya và Tiṇavatthāraka.
Tattha hi yattakā hatthapāsūpagatā ‘‘na metaṃ khamatī’’ti evaṃ diṭṭhāvikammaṃ akatvā niddampi okkantā honti, sabbesaṃ ṭhapetvā thullavajjañca gihipaṭisaṃyuttañca sabbāpattiyo vuṭṭhahanti, evaṃ āpattādhikaraṇaṃ tīhi samathehi sammati.
Therein, all offenses of those who are within reach and have not made a formal declaration saying, "This is not acceptable to me," and have fallen asleep, are removed, except for grave offenses and those connected with lay people. Thus, a dispute concerning an offense is settled by three procedures.
Trong đó, tất cả những ai trong tầm tay (hatthapāsa) mà không bày tỏ sự không đồng ý bằng cách nói "Tôi không chấp nhận điều này", và thậm chí đã đi ngủ, thì tất cả các lỗi, ngoại trừ lỗi thô trọng (thullavajja) và lỗi liên quan đến gia chủ (gihipaṭisaṃyutta), đều được giải quyết. Như vậy, Āpattādhikaraṇa được giải quyết bằng ba phương pháp hòa giải.
Kiccādhikaraṇaṃ ekena samathena sammati sammukhāvinayeneva.
A dispute concerning duties (kiccādhikaraṇa) is settled by one procedure, by sammukhāvinaya alone.
Kiccādhikaraṇa (tranh chấp về việc làm) được giải quyết bằng một phương pháp hòa giải: chỉ bằng Sammukhāvinaya.
Imāni cattāri adhikaraṇāni yathānurūpaṃ imehi sattahi samathehi sammanti.
These four disputes are settled by these seven procedures according to their nature.
Bốn loại tranh chấp này được giải quyết bằng bảy phương pháp hòa giải này, tùy theo từng loại.
Tena vuttaṃ – uppannuppannānaṃ adhikaraṇānaṃ samathāya vūpasamāya sammukhāvinayo dātabbo…pe… tiṇavatthārakoti.
Therefore it is said: "For the settlement and appeasement of disputes that arise, sammukhāvinaya should be applied... and tiṇavatthāraka."
Do đó, đã nói: "Để hòa giải và giải quyết các tranh chấp phát sinh, Sammukhāvinaya phải được áp dụng... v.v... Tiṇavatthāraka".
Ayamettha vinicchayanayo.
This is the method of determination here.
Đây là phương pháp phán quyết trong trường hợp này.
Vitthāro pana samathakkhandhake āgatoyeva.
The detailed explanation is found in the Samathakkhandhaka.
Phần giải thích chi tiết có trong Samathakkhandhaka.
Vinicchayopissa samantapāsādikāyaṃ vutto.
Its determination is also stated in the Samantapāsādikā.
Và sự phán quyết của nó đã được giải thích trong Samantapāsādikā.
334. Kusītavatthūnīti kusītassa alasassa vatthūni patiṭṭhā kosajjakāraṇānīti attho.
Kusītavatthūnī means the bases or foundations of a lazy person, the causes of slothfulness.
Kusītavatthūnī có nghĩa là những căn cứ, nền tảng cho sự lười biếng, cho người biếng nhác, là những nguyên nhân của sự lười biếng.
Kammaṃ kattabbaṃ hotīti cīvaravicāraṇādikammaṃ kātabbaṃ hoti.
Kammaṃ kattabbaṃ hotī means there is work to be done, such as attending to robes.
Kammaṃ kattabbaṃ hotī có nghĩa là công việc như sắp xếp y phục v.v. phải được làm.
Na vīriyaṃ ārabhatīti duvidhampi vīriyaṃ nārabhati.
Na vīriyaṃ ārabhatī means he does not arouse either of the two kinds of energy.
Na vīriyaṃ ārabhatī có nghĩa là không khởi xướng cả hai loại tinh tấn.
Appattassāti jhānavipassanāmaggaphaladhammassa appattassa pattiyā.
Appattassā means for the attainment of what has not been attained, referring to the jhāna, vipassanā, path, and fruition states.
Appattassā có nghĩa là để đạt được những pháp thiền định, tuệ quán, đạo, quả chưa đạt được.
Anadhigatassāti tasseva anadhigatassa adhigamatthāya.
Anadhigatassā means for the comprehension of what has not been comprehended, referring to the same.
Anadhigatassā có nghĩa là để thành tựu những pháp đó chưa thành tựu.
Asacchikatassāti tasseva apaccakkhakatassa sacchikaraṇatthāya.
Asacchikatassā means for the realization of what has not been realized, referring to the same.
Asacchikatassā có nghĩa là để chứng ngộ những pháp đó chưa chứng ngộ.
Idaṃ paṭhamanti idaṃ handāhaṃ nipajjāmīti evaṃ osīdanaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu.
Idaṃ paṭhamaṃ means this giving in, saying, "Come, I will lie down," is the first cause of sloth.
Idaṃ paṭhamaṃ có nghĩa là sự chìm đắm như "Đây, tôi sẽ nằm xuống" là căn cứ lười biếng thứ nhất.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this manner, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
‘‘Māsācitaṃ maññe’’ti ettha pana māsācitaṃ nāma tintamāso.
However, in "Māsācitaṃ maññe," māsācitaṃ refers to a soaked black gram.
Trong câu "Māsācitaṃ maññe", māsācitaṃ có nghĩa là hạt đậu đen.
Yathā tintamāso garuko hoti, evaṃ garukoti adhippāyo.
The intention is that just as a soaked black gram is heavy, so is it heavy.
Ý nghĩa là nặng nề như hạt đậu đen.
Gilānā vuṭṭhito hotīti gilāno hutvā pacchā vuṭṭhito hoti.
Gilānā vuṭṭhito hotī means having been sick, he has recovered afterwards.
Gilānā vuṭṭhito hotī có nghĩa là đã bị bệnh sau đó khỏi bệnh.
336. Dānavatthūnīti dānakāraṇāni.
Dānavatthūnī means causes for giving.
Dānavatthūnī có nghĩa là những nguyên nhân của sự bố thí.
Āsajja dānaṃ detīti patvā dānaṃ deti.
Āsajja dānaṃ detī means he gives a gift with disrespect.
Āsajja dānaṃ detī có nghĩa là bố thí khi đã đến nơi.
Āgataṃ disvāva muhuttaṃyeva nisīdāpetvā sakkāraṃ katvā dānaṃ deti, dassāmi dassāmīti na kilameti.
Seeing someone has arrived, he makes them sit down for just a moment, pays respect, and gives a gift, without wearying them by saying, 'I will give, I will give.'
Vừa thấy đến, liền cho ngồi một lát, làm sự cung kính rồi bố thí, không làm cho mệt mỏi với lời 'tôi sẽ cho, tôi sẽ cho'.
Iti ettha āsādanaṃ dānakāraṇaṃ nāma hoti.
Thus, in this context, 'desire to please' is called a reason for giving.
Như vậy ở đây, sự hoan hỷ là nguyên nhân của bố thí.
Bhayā dānaṃ detītiādīsupi bhayādīni dānakāraṇānīti veditabbāni.
Similarly, in phrases such as 'gives a gift out of fear,' fear and so on should be understood as reasons for giving.
Trong các trường hợp như " bố thí vì sợ hãi", v.v., sự sợ hãi, v.v. nên được hiểu là các nguyên nhân của bố thí.
Tattha bhayaṃ nāma ayaṃ adāyako akārakoti garahābhayaṃ vā apāyabhayaṃ vā.
Here, 'fear' refers either to the fear of blame, thinking 'this person does not give, does not perform good deeds,' or the fear of a lower realm (apāya).
Trong đó, sợ hãi là sợ bị chê trách 'người này không cho, không làm' hoặc sợ đọa vào cõi khổ (Apāya).
Adāsi meti mayhaṃ pubbe esa idaṃ nāma adāsīti deti.
One gives, thinking 'he gave to me' (adāsi me), meaning 'this person previously gave such and such to me.'
" Người ấy đã cho tôi" là bố thí vì nghĩ 'người này trước kia đã cho tôi cái này'.
Dassati meti anāgate idaṃ nāma dassatīti deti.
One gives, thinking 'he will give to me' (dassati me), meaning 'in the future, this person will give such and such to me.'
" Người ấy sẽ cho tôi" là bố thí vì nghĩ 'trong tương lai người này sẽ cho tôi cái này'.
Sāhu dānanti dānaṃ nāma sādhu sundaraṃ, buddhādīhi paṇḍitehi pasatthanti deti.
One gives, thinking 'giving is good' (sāhu dānaṃ), meaning 'giving is excellent, beautiful, praised by the Buddhas and other wise ones.'
" Bố thí là tốt" là bố thí vì nghĩ 'bố thí là tốt đẹp, được các bậc Hiền trí như chư Phật, v.v. tán thán'.
Cittālaṅkāracittaparikkhāratthaṃ dānaṃ detīti samathavipassanācittassa alaṅkāratthañceva parivāratthañca deti.
One gives 'a gift as an adornment for the mind, an accessory for the mind' (cittālaṅkāracittaparikkhāratthaṃ dānaṃ detī), meaning for the adornment and as an accessory of the mind cultivated through samatha and vipassanā.
" Bố thí để trang sức tâm, để trang bị tâm" là bố thí để trang sức và trang bị cho tâm định và tâm tuệ.
Dānañhi cittaṃ mudukaṃ karoti.
Indeed, giving makes the mind gentle.
Quả thật, bố thí làm cho tâm trở nên mềm mại.
Yena laddhaṃ hoti, sopi laddhaṃ meti muducitto hoti, yena dinnaṃ, sopi dinnaṃ mayāti muducitto hoti, iti ubhinnampi cittaṃ mudukaṃ karoti, teneva ‘‘adantadamanaṃ dāna’’nti vuccati.
The one who receives it, thinking 'I have received,' has a gentle mind; the one who gives, thinking 'I have given,' also has a gentle mind. Thus, it makes the minds of both gentle, and therefore it is called 'giving that tames the untamed.'
Người nhận được cũng có tâm mềm mại vì nghĩ 'tôi đã nhận được', người đã cho cũng có tâm mềm mại vì nghĩ 'tôi đã cho', như vậy bố thí làm cho tâm cả hai đều mềm mại, chính vì thế mà được gọi là "bố thí chế ngự kẻ chưa được chế ngự".
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
337. Dānūpapattiyoti dānapaccayā upapattiyo.
337. Dānūpapattiyo means rebirths conditioned by giving.
337. Dānūpapattiyo (sự tái sinh do bố thí) là các sự tái sinh do nhân bố thí.
Dahatīti ṭhapeti.
Dahati means to establish.
Dahatī (đặt) là thiết lập.
Adhiṭṭhātīti tasseva vevacanaṃ.
Adhiṭṭhāti is a synonym for that very word.
Adhiṭṭhātī (quyết định) là đồng nghĩa với từ đó.
Bhāvetīti vaḍḍheti.
Bhāveti means to develop.
Bhāvetī (tu tập) là làm tăng trưởng.
Hīne vimuttanti hīnesu pañcakāmaguṇesu vimuttaṃ.
Hīne vimuttaṃ means freed from the lower five sense pleasures.
Hīne vimuttaṃ (giải thoát khỏi những điều thấp kém) là giải thoát khỏi năm dục lạc thấp kém.
Uttari abhāvitanti tato uttari maggaphalatthāya abhāvitaṃ.
Uttari abhāvitaṃ means not developed further for the sake of path and fruition.
Uttari abhāvitaṃ (chưa tu tập hơn nữa) là chưa tu tập hơn nữa để đạt đến Đạo và Quả.
Tatrūpapattiyā saṃvattatīti yaṃ patthetvā kusalaṃ kataṃ, tattha tattha nibbattanatthāya saṃvattati.
Tatrūpapattiyā saṃvattati means it leads to rebirth in that very place which one aspired for when performing the wholesome deed.
Tatrūpapattiyā saṃvattatī (dẫn đến sự tái sinh ở đó) là dẫn đến sự tái sinh ở nơi nào đã được ước nguyện khi thực hiện điều thiện.
Vītarāgassāti maggena vā samucchinnarāgassa samāpattiyā vā vikkhambhitarāgassa.
Vītarāgassa means one whose lust has been eradicated by the path or suppressed by jhāna attainments.
Vītarāgassa (của người ly tham) là của người đã đoạn trừ tham ái bằng Đạo hoặc đã trấn áp tham ái bằng các Thiền chứng.
Dānamatteneva hi brahmaloke nibbattituṃ na sakkā.
Indeed, it is not possible to be reborn in the Brahma world by giving alone.
Chỉ riêng bố thí thì không thể tái sinh vào cõi Phạm thiên.
Dānaṃ pana samādhivipassanācittassa alaṅkāro parivāro hoti.
However, giving is an adornment and accessory for the mind developed through samatha and vipassanā.
Tuy nhiên, bố thí là sự trang sức, là sự trang bị cho tâm định và tâm tuệ.
Tato dānena muducitto brahmavihāre bhāvetvā brahmaloke nibbattati.
Therefore, with a gentle mind from giving, one develops the Brahma-vihāras and is reborn in the Brahma world.
Do đó, với tâm mềm mại nhờ bố thí, người ấy tu tập các Phạm trú rồi tái sinh vào cõi Phạm thiên.
Tena vuttaṃ ‘‘vītarāgassa no sarāgassā’’ti.
Hence it is said, "for one free from lust, not for one with lust."
Vì vậy đã nói "của người ly tham chứ không phải của người còn tham ái".
Taṃ kutettha labbhāti taṃ anatthacaraṇaṃ mā ahosīti etasmiṃ puggale kuto labbhā, kena kāraṇena sakkā laddhuṃ?
Taṃ kutettha labbhā: "How can that act of causing harm not happen in this person? For what reason can it be obtained?"
Taṃ kutettha labbhā (làm sao có thể có được điều đó ở đây) là 'việc làm điều bất lợi đó đừng xảy ra' thì làm sao có thể có được ở người này, do nguyên nhân nào mà có thể có được?
Paro nāma parassa attano cittaruciyā anatthaṃ karotīti evaṃ cintetvā āghātaṃ paṭivinodeti.
One dispels resentment by thinking, "Another person causes harm to another according to their own mental inclination."
Người ấy suy nghĩ rằng 'người khác làm điều bất lợi theo ý muốn của riêng mình' như vậy rồi đoạn trừ sự sân hận.
Atha vā sacāhaṃ paṭikopaṃ kareyyaṃ, taṃ kopakaraṇaṃ ettha puggale kuto labbhā, kena kāraṇena laddhabbanti attho.
Alternatively, it means, "If I were to react with anger, how could that act of anger be obtained in this person? For what reason could it be obtained?"
Hoặc là, nếu tôi nổi sân lại, thì việc nổi sân đó làm sao có thể có được ở người này, do nguyên nhân nào mà có thể có được, đó là ý nghĩa.
Kuto lābhātipi pāṭho, sacāhaṃ ettha kopaṃ kareyyaṃ, tasmiṃ me kopakaraṇe kuto lābhā, lābhā nāma ke siyunti attho.
The reading "Kuto lābhā" (where are the benefits?) also exists. It means, "If I were to become angry here, what benefits would there be for me in that act of anger? What would be the benefits?"
Cũng có bản đọc là Kuto lābhā (lợi ích ở đâu), nếu tôi nổi sân ở đây, thì lợi ích nào sẽ có được cho tôi trong việc nổi sân đó, đó là ý nghĩa.
Imasmiñca atthe tanti nipātamattameva hoti.
And in this sense, the word taṃ is merely a particle.
Trong ý nghĩa này, taṃ chỉ là một giới từ.
341. Sattāvāsāti sattānaṃ āvāsā, vasanaṭṭhānānīti attho.
341. Sattāvāsā means the abodes of beings, places where beings dwell.
341. Sattāvāsā (chỗ ở của chúng sinh) là chỗ ở, nơi cư ngụ của chúng sinh.
Tattha suddhāvāsāpi sattāvāsova, asabbakālikattā pana na gahitā.
Here, the Suddhāvāsas are also abodes of beings, but they are not included because they are not ever-present.
Trong đó, các cõi Suddhāvāsa cũng là chỗ ở của chúng sinh, nhưng không được kể đến vì chúng không tồn tại vĩnh viễn.
Suddhāvāsā hi buddhānaṃ khandhāvārasadisā.
Indeed, the Suddhāvāsas are like the encampments of the Buddhas.
Thật vậy, các cõi Suddhāvāsa giống như doanh trại của chư Phật.
Asaṅkhyeyyakappe buddhesu anibbattantesu taṃ ṭhānaṃ suññaṃ hotīti asabbakālikattā na gahitā.
They are not included because they are not ever-present, as that place is empty in countless aeons when no Buddhas arise.
Khi chư Phật không xuất hiện trong vô số kiếp, nơi đó trở nên trống rỗng, vì không tồn tại vĩnh viễn nên không được kể đến.
Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttameva.
Whatever else needs to be said here has already been said below.
Những gì cần nói ở đây, đã được nói ở phần trước.
Kalyāṇamittotiādīsu sīlādiguṇasampannā kalyāṇā assa mittāti kalyāṇamitto. Te cassa ṭhānanisajjādīsu saha ayanato sahāyāti kalyāṇasahāyo. Cittena ceva kāyena ca kalyāṇamittesu eva sampavaṅko onatoti kalyāṇasampavaṅko.
In phrases like kalyāṇamitto (a good friend) and so on, kalyāṇamitto means one whose friends are good, endowed with virtues such as morality. And those friends, who accompany him in standing, sitting, and so on, are called kalyāṇasahāyo (a good companion). One who inclines and bends towards good friends with both mind and body is kalyāṇasampavaṅko.
Trong các từ Kalyāṇamitto (bạn lành), v.v.: Kalyāṇamitto là người có bạn bè tốt, đầy đủ các đức tính như giới hạnh, v.v. Những người bạn đó là Kalyāṇasahāyo (bạn đồng hành lành) vì họ cùng đi với người ấy trong các tư thế đứng, ngồi, v.v. Kalyāṇasampavaṅko là người có tâm và thân luôn hướng về, nghiêng về những người bạn lành.
Suvaco hotīti sukhena vattabbo hoti sukhena anusāsitabbo.
Suvaco hoti means easy to speak to, easy to advise.
Suvaco hotī (dễ nói) là dễ nói chuyện, dễ được khuyên dạy.
Khamoti gāḷhena pharusena kakkhaḷena vuccamāno khamati, na kuppati.
Khamo means patient when spoken to harshly, roughly, or unkindly; he does not get angry.
Khamo (nhẫn nại) là nhẫn nại khi bị nói những lời gay gắt, thô tục, cộc cằn, không nổi sân.
Padakkhiṇaggāhī anusāsaninti yathā ekacco ovadiyamāno vāmato gaṇhāti, paṭippharati vā asuṇanto vā gacchati, evaṃ akatvā ‘‘ovadatha, bhante, anusāsatha, tumhesu anovadantesu ko añño ovadissatī’’ti padakkhiṇaṃ gaṇhāti.
Padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ means, unlike some who, when admonished, take it wrongly, reject it, or leave without listening, he takes it respectfully, saying, "Please admonish, venerable sir, please advise, for who else will admonish if you do not?"
Padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ (tiếp nhận lời khuyên một cách thuận lợi) là không làm như một số người khi được khuyên dạy thì tiếp nhận một cách sai lệch, hoặc chống đối, hoặc bỏ đi không nghe, mà tiếp nhận một cách thuận lợi, nói rằng: "Bạch Đại đức, xin hãy khuyên dạy, xin hãy giáo huấn, nếu các Đại đức không khuyên dạy thì ai sẽ khuyên dạy?"
Uccāvacānīti uccāni ca avacāni ca.
Uccāvacāni means both higher and lower.
Uccāvacānī (những việc cao thấp) là những việc cao và những việc thấp.
Kiṃ karaṇīyānīti kiṃ karomīti evaṃ vatvā kattabbakammāni.
Kiṃ karaṇīyāni means tasks to be done, after saying, "What shall I do?"
Kiṃ karaṇīyānī (những việc cần làm) là những việc cần làm sau khi nói "tôi phải làm gì?".
Tattha uccakammāni nāma cīvarassa karaṇaṃ rajanaṃ cetiye sudhākammaṃ uposathāgāracetiyagharabodhiyagharesu kattabbanti evamādi.
Here, uccakammāni (higher tasks) are such as making robes, dyeing, plastering work at a cetiya, or duties at an Uposatha hall, a cetiya house, or a Bodhi tree shrine, and so on.
Trong đó, uccakammāni (những việc cao) là việc may y, nhuộm y, việc quét vôi ở tháp, việc cần làm ở các phòng Uposatha, nhà tháp, nhà Bồ-đề, v.v.
Avacakammaṃ nāma pādadhovanamakkhanādikhuddakakammaṃ.
Avacakammaṃ (lower tasks) are minor tasks such as washing feet and anointing.
Avacakammaṃ (những việc thấp) là những việc nhỏ nhặt như rửa chân, xoa bóp, v.v.
Tatrupāyāyāti tatrupagamanīyā.
Tatrupāyāyā means leading there.
Tatrupāyāyā (có phương tiện để đạt đến đó) là có phương tiện để đi đến đó.
Alaṃ kātunti kātuṃ samattho hoti.
Alaṃ kātuṃ means capable of doing.
Alaṃ kātuṃ (có khả năng làm) là có khả năng làm.
Alaṃ saṃvidhātunti vicāretuṃ samattho.
Alaṃ saṃvidhātuṃ means capable of arranging.
Alaṃ saṃvidhātuṃ (có khả năng sắp xếp) là có khả năng sắp xếp.
Dhamme assa kāmo sinehoti dhammakāmo, tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ piyāyatīti attho.
Having desire and affection for the Dhamma is dhammakāmo, meaning he cherishes the Tipiṭaka, the word of the Buddha.
Dhammakāmo là người có sự khao khát, có lòng ái mộ trong Pháp; có nghĩa là người yêu thích Tam Tạng Phật ngôn.
Piyasamudāhāroti parasmiṃ kathente sakkaccaṃ suṇāti, sayañca paresaṃ desetukāmo hotīti attho.
Piyasamudāhāro means that when others speak, he listens attentively, and he himself desires to teach others.
Piyasamudāhāro có nghĩa là khi người khác nói, vị ấy chăm chú lắng nghe, và tự mình cũng muốn thuyết giảng cho người khác.
‘‘Abhidhamme abhivinaye’’ti ettha dhammo abhidhammo, vinayo abhivinayoti catukkaṃ veditabbaṃ.
In the phrase "Abhidhamme abhivinaye," Dhamma, Abhidhamma, Vinaya, and Abhivinaya should be understood as a set of four.
Trong ‘Abhidhamme abhivinaye’, cần hiểu có bốn điều: Dhamma, Abhidhamma, Vinaya, Abhivinaya.
Tattha dhammoti suttantapiṭakaṃ.
Therein, Dhamma is the Suttanta Piṭaka.
Trong đó, Dhamma là Tạng Kinh (Suttanta Piṭaka).
Abhidhammoti satta pakaraṇāni.
Abhidhamma is the seven treatises.
Abhidhamma là bảy bộ (sách).
Vinayoti ubhatovibhaṅgā.
Vinaya is the two Vibhaṅgas.
Vinaya là hai bộ Vibhaṅga.
Abhivinayoti khandhakaparivārā.
Abhivinaya is the Khandhakas and the Parivāra.
Abhivinaya là Khandhaka và Parivāra.
Atha vā suttantapiṭakampi abhidhammapiṭakampi dhammo eva.
Alternatively, both the Suttanta Piṭaka and the Abhidhamma Piṭaka are Dhamma.
Hoặc, Tạng Kinh và Tạng Abhidhamma đều là Dhamma.
Maggaphalāni abhidhammo. Sakalaṃ vinayapiṭakaṃ vinayo. Kilesavūpasamakāraṇaṃ abhivinayo. Iti sabbasmimpi ettha dhamme abhidhamme vinaye abhivinaye ca.
The paths and fruits are Abhidhamma. The entire Vinaya Piṭaka is Vinaya. The cause of the suppression of defilements is Abhivinaya. Thus, in all these—Dhamma, Abhidhamma, Vinaya, and Abhivinaya—
Đạo và Quả là Abhidhamma. Toàn bộ Tạng Luật là Vinaya. Nguyên nhân làm lắng dịu phiền não là Abhivinaya. Như vậy, trong tất cả những điều này, có Dhamma, Abhidhamma, Vinaya và Abhivinaya.
Uḷārapāmojjoti bahulapāmojjo hotīti attho.
Uḷārapāmojjo means he has abundant joy.
Uḷārapāmojjo có nghĩa là có nhiều sự hoan hỷ.
346. Kasiṇadasake sakalaṭṭhena kasiṇāni. Tadārammaṇānaṃ dhammānaṃ khettaṭṭhena vā adhiṭṭhānaṭṭhena vā āyatanāni.
346. In the ten kasiṇas, they are called kasiṇas in the sense of entirety. They are called āyatanas (bases) in the sense of being fields or supports for the states of mind that have them as their object.
346. Trong mười Kasiṇa, theo nghĩa toàn thể, chúng là kasiṇa. Đối với các pháp là đối tượng của chúng, chúng là āyatana (xứ) theo nghĩa là lãnh vực hoặc là nền tảng.
Uddhanti upari gaganatalābhimukhaṃ.
Uddhaṃ means upwards, towards the sky.
Uddhaṃ (phía trên) là hướng lên trời.
Adhoti heṭṭhā bhūmitalābhimukhaṃ.
Adho means downwards, towards the ground.
Adho (phía dưới) là hướng xuống đất.
Tiriyanti khettamaṇḍalamiva samantā paricchinditvā.
Tiriyaṃ means crosswise, having encompassed it completely, like a circular field.
Tiriyaṃ (phía ngang) là bao quanh mọi phía như một vòng tròn.
Ekacco hi uddhameva kasiṇaṃ vaḍḍheti, ekacco adho, ekacco samantato.
For one person develops the kasiṇa only upwards, another downwards, another all around.
Một số người chỉ phát triển kasiṇa lên trên, một số người xuống dưới, một số người mọi phía.
Tena tena vā kāraṇena evaṃ pasāreti ālokamiva rūpadassanakāmo.
Or, he spreads it in this way, for this or that reason, like one who desires to see a form spreads light.
Vì lý do này hoặc lý do khác, vị ấy lan tỏa (kasiṇa) như người mong muốn nhìn thấy hình sắc lan tỏa ánh sáng.
Tena vuttaṃ ‘‘pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriya’’nti.
Therefore, it is said: "One perceives the earth kasiṇa upwards, downwards, and crosswise."
Vì vậy, có câu nói: "Một người nhận biết địa kasiṇa lên trên, xuống dưới, và ngang."
Advayanti idaṃ pana ekassa aññabhāvānupagamanatthaṃ vuttaṃ.
Advayaṃ (non-dual) is stated here to mean that one thing does not become another.
Advayaṃ (không hai) ở đây được nói để chỉ rằng một kasiṇa không trở thành kasiṇa khác.
Yathā hi udakaṃ paviṭṭhassa sabbadisāsu udakameva hoti, na aññaṃ, evameva pathavīkasiṇaṃ pathavīkasiṇameva hoti, natthi tassa añño kasiṇasambhedoti.
Just as for one who enters water, there is only water in all directions, and nothing else, so too, the earth kasiṇa is only the earth kasiṇa; there is no admixture of another kasiṇa in it.
Giống như khi nước đã tràn vào thì mọi phía đều là nước, không có gì khác, cũng vậy, địa kasiṇa chỉ là địa kasiṇa, không có sự pha trộn kasiṇa nào khác.
Esa nayo sabbattha.
This principle applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho tất cả.
Appamāṇanti idaṃ tassa tassa pharaṇaappamāṇavasena vuttaṃ.
Appamāṇaṃ (immeasurable) is stated with regard to the immeasurability of its pervading.
Appamāṇaṃ (vô lượng) được nói theo nghĩa là sự lan tỏa vô lượng của kasiṇa đó.
Tañhi cetasā pharanto sakalameva pharati, na ‘‘ayamassa ādi, idaṃ majjha’’nti pamāṇaṃ gaṇhātīti.
For when one pervades it with the mind, one pervades the whole, and does not take a measure, saying, "This is its beginning, this is the middle."
Khi vị ấy lan tỏa kasiṇa bằng tâm, vị ấy lan tỏa toàn bộ, không đo lường rằng "đây là khởi đầu của nó, đây là giữa".
Viññāṇakasiṇanti cettha kasiṇugghāṭimākāse pavattaviññāṇaṃ.
In the phrase viññāṇakasiṇaṃ, this refers to the consciousness that arises in the space cleared by the kasiṇa.
Viññāṇakasiṇa (thức kasiṇa) ở đây là thức phát sinh trong không gian được kasiṇa khai mở.
Tattha kasiṇavasena kasiṇugghāṭimākāse kasiṇugghāṭimākāsavasena tattha pavattaviññāṇe uddhaṃ adho tiriyatā veditabbā.
Therein, in the kasiṇa-cleared space, the quality of being upwards, downwards, and crosswise is to be understood in terms of the kasiṇa; and in the consciousness arising therein, in terms of the kasiṇa-cleared space.
Ở đó, sự "lên trên, xuống dưới, ngang" cần được hiểu theo nghĩa kasiṇa đối với không gian được kasiṇa khai mở, và theo nghĩa không gian được kasiṇa khai mở đối với thức phát sinh trong đó.
Ayamettha saṅkhepo.
This is a brief summary here.
Đây là tóm tắt về điều này.
Kammaṭṭhānabhāvanānayena panetāni pathavīkasiṇādīni vitthārato visuddhimagge vuttāneva.
These earth kasiṇas, etc., are fully explained in the Visuddhimagga according to the method of kammaṭṭhāna meditation.
Tuy nhiên, các kasiṇa như địa kasiṇa này đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) theo phương pháp tu tập thiền định.
347. Kammapathesu kammāneva sugatiduggatīnaṃ pathabhūtattā kammapathā nāma.
347. Among the courses of action, actions themselves are called kammapathā because they are paths to happy or unhappy destinies.
347. Trong các nghiệp đạo, chính các nghiệp là con đường dẫn đến thiện thú và ác thú, do đó chúng được gọi là kammapathā (nghiệp đạo).
Tesu pāṇātipāto adinnādānaṃ musāvādādayo ca cattāro brahmajāle vitthāritā eva.
Among these, the four, namely, taking life, taking what is not given, false speech, etc., are already extensively explained in the Brahmajäla Sutta.
Trong số đó, sát sinh, trộm cắp, nói dối và các điều khác đã được giải thích chi tiết trong Kinh Phạm Võng (Brahmajāla Sutta).
Kāmesumicchācāroti ettha pana kāmesūti methunasamācāresu methunavatthūsu vā.
In the phrase kāmesumicchācāro (sexual misconduct), kāmesu refers to sexual conduct or objects of sexual desire.
Trong kāmesumicchācāro (tà hạnh trong dục), kāmesu là trong các hành vi giao cấu hoặc trong các đối tượng giao cấu.
Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro.
Micchācāro (misconduct) means extremely reprehensible and base conduct.
Micchācāro là hành vi đáng chê trách hoàn toàn, hành vi thấp kém.
Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.
By characteristic, however, kāmesumicchācāro is the volition, motivated by unchaste intent, that transgresses forbidden objects and occurs through the bodily door.
Tuy nhiên, về mặt đặc tính, kāmesumicchācāro là tác ý vi phạm những nơi không được đến, phát sinh qua cửa thân, với ý định hành vi phi pháp.
Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa.
Therein, forbidden objects for men are ten: those protected by mother, father, mother and father, brother, sister, relatives, clan, Dhamma, those with a guardian, and those subject to royal decree; these are the ten starting with 'protected by mother'.
Ở đó, agamanīyaṭṭhānaṃ (nơi không được đến) đối với đàn ông là mười loại phụ nữ được bảo vệ bởi mẹ, cha, mẹ và cha, anh em, chị em, bà con, gia tộc, pháp luật, có chồng, và bị trừng phạt bởi vua.
Dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhatacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhaṭā, muhuttikāti etā dhanakkītādayo dasāti vīsati.
And these are the twenty: those bought with money, those living by choice, those living on maintenance, those wearing a garland, those with a shorn head, those with a removed basket, a female slave who is also a wife, a female worker who is also a wife, those seized from war, and those hired for a moment; these are the ten starting with 'bought with money'.
Hai mươi loại này là mười loại phụ nữ được mua bằng tiền, sống theo ý muốn, sống vì tài sản, sống vì y phục, được tắm gội, được cởi bỏ gánh nặng, tỳ nữ và vợ, người làm công và vợ, bị bắt làm tù binh, và vợ tạm thời.
Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhasaparidaṇḍānaṃ dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā.
For women, other men are forbidden with regard to the two (those with a guardian and those subject to royal decree) and the ten starting with 'bought with money', totaling twelve women.
Đối với phụ nữ, những người đàn ông khác là những nơi không được đến đối với mười hai loại phụ nữ: hai loại có chồng và bị trừng phạt bởi vua, và mười loại được mua bằng tiền, v.v.
Idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma.
This is called a forbidden object.
Đây được gọi là nơi không được đến.
So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo.
This misconduct is less blameworthy when committed with a forbidden object devoid of virtues like morality.
Tà hạnh này ít tội lỗi nếu thực hiện với những nơi không được đến mà không có các đức tính như giới.
Sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo.
It is greatly blameworthy when committed with one endowed with virtues like morality.
Nó là đại trọng tội nếu thực hiện với những nơi có đủ các đức tính như giới.
Tassa cattāro sambhārā agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanappayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti.
Its four constituents are: a forbidden object, the intention to engage with it, the act of engaging, and acquiescence to the irregular practice through the path.
Có bốn yếu tố cấu thành của nó: đối tượng không được đến, ý muốn giao cấu với đối tượng đó, hành vi giao cấu, và sự chấp nhận hành vi không đúng đắn thông qua đường giao cấu.
Eko payogo sāhatthiko eva.
The act of engaging is solely one's own doing.
Một hành vi là tự tay thực hiện.
Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho.
Abhijjhā (covetousness) is desiring intensely; meaning it tends towards another's possessions, running in that direction.
Mong muốn (của người khác) là abhijjhā (tham lam), có nghĩa là nó hướng về tài sản của người khác và phát sinh với xu hướng đó.
Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā adinnādānaṃ viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
This covetousness of another's possessions, characterized by the thought "Oh, if only this were mine!", is, like taking what is not given, sometimes less blameworthy and sometimes greatly blameworthy.
Sự tham lam tài sản của người khác này, với đặc tính là mong muốn "ước gì điều này là của mình", cũng ít tội lỗi hoặc đại trọng tội như trộm cắp.
Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañca.
Its two constituents are: another's possessions, and the turning of it over to oneself.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: tài sản của người khác, và sự biến đổi (mong muốn) thành của mình.
Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatīdaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.
For even if greed arises regarding another's possessions, it does not yet constitute a course of action until one turns it over to oneself, thinking, "Oh, if only this were mine!"
Khi lòng tham phát sinh đối với tài sản của người khác, nó chưa trở thành nghiệp đạo cho đến khi người đó mong muốn "ước gì điều này là của mình" và biến nó thành của mình.
Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paraṃ vināsāya manopadosalakkhaṇo pharusāvācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca.
Byāpādo (ill-will) is that which destroys one's welfare and happiness. It is characterized by malevolence of mind, wishing for the destruction of another, and, like harsh speech, is sometimes less blameworthy and sometimes greatly blameworthy.
Làm hại hạnh phúc và lợi ích là byāpādo (sân hận). Nó có đặc tính là sự ác tâm muốn hủy diệt người khác, cũng ít tội lỗi hoặc đại trọng tội như lời nói thô tục.
Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa vināsacintā ca.
Its two constituents are: the other being, and the thought of that being's destruction.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: một chúng sinh khác, và ý nghĩ muốn hủy diệt chúng sinh đó.
Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjheyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.
For even if anger arises concerning another being, it does not yet constitute a course of action until one thinks of that being's destruction, "Oh, if only this one would be annihilated, would perish!"
Khi sự tức giận phát sinh đối với một chúng sinh khác, nó chưa trở thành nghiệp đạo cho đến khi người đó nghĩ đến sự hủy diệt của chúng sinh đó, "ước gì người này bị tiêu diệt, bị phá hủy".
Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā.
Micchādiṭṭhi (wrong view) is seeing wrongly due to the absence of grasping reality as it is. It is characterized by seeing in a perverted way, such as "there is no giving," etc.
Thấy sai lệch do không nắm bắt được sự thật là micchādiṭṭhi (tà kiến). Nó có đặc tính là cái thấy sai lầm theo cách "không có sự bố thí", v.v.
Samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca.
Like frivolous talk, it is sometimes less blameworthy and sometimes greatly blameworthy.
Nó cũng ít tội lỗi hoặc đại trọng tội như lời nói vô ích.
Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā.
Furthermore, indeterminate wrong view is less blameworthy, while determinate wrong view is greatly blameworthy.
Hơn nữa, tà kiến không nhất định thì ít tội lỗi, tà kiến nhất định thì đại trọng tội.
Tassā dve sambhārā vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassūpaṭṭhānanti.
Its two constituents are: the perversion of the grasped aspect of the object, and the presentation of that object in the way it is grasped.
Có hai yếu tố cấu thành của nó: sự sai lệch trong cách nắm bắt đối tượng, và sự hiện hữu của nó theo cách mà người đó nắm bắt.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni.
By way of their parts: In sequence, these seven, and wrong view, making eight courses of action, are only courses of action, not roots.
Về mặt phần: theo thứ tự, bảy pháp này và tà kiến, tức là tám nghiệp đạo này chỉ là nghiệp đạo, không phải là gốc rễ.
Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca.
Covetousness and ill-will are both courses of action and roots.
Tham lam và sân hận vừa là nghiệp đạo vừa là gốc rễ.
Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti.
For covetousness, when it reaches the stage of being a root, becomes greed, an unwholesome root.
Khi tham lam đạt đến cấp độ gốc rễ, nó trở thành gốc rễ bất thiện là tham.
Byāpādo doso akusalamūlaṃ hoti.
Ill-will becomes hatred, an unwholesome root.
Sân hận trở thành gốc rễ bất thiện là sân.
Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti.
By way of their object: Taking life has the life-faculty as its object, so it is an object that is a formation (saṅkhāra).
Về mặt đối tượng: sát sinh là đối tượng của sinh mạng (jīvitindriya), do đó là đối tượng của các hành (saṅkhāra).
Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā, micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo.
Taking what is not given has either a being as its object or a formation as its object. Sexual misconduct, by way of tactile sensation, has a formation as its object.
Trộm cắp là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành. Tà hạnh trong dục là đối tượng của các hành theo nghĩa xúc chạm.
‘‘Sattārammaṇo’’tipi eke.
Some say "a being as its object" as well.
Một số người nói là "đối tượng của chúng sinh".
Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā pisuṇavācā.
False speech has either a being as its object or a formation as its object; so too divisive speech.
Nói dối là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành, lời nói đâm thọc cũng vậy.
Pharusavācā sattārammaṇāva.
Harsh speech has only a being as its object.
Lời nói thô tục chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā.
Frivolous talk, by way of what is seen, heard, sensed, or known, has either a being as its object or a formation as its object.
Lời nói vô ích là đối tượng của chúng sinh hoặc đối tượng của các hành theo nghĩa đã thấy, đã nghe, đã cảm nhận, đã biết.
Tathā abhijjhā.
So too covetousness.
Tham lam cũng vậy.
Byāpādo sattārammaṇova.
Ill-will has only a being as its object.
Sân hận chỉ là đối tượng của chúng sinh.
Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.
Wrong view (micchādiṭṭhi) has the conditioned phenomena (saṅkhāra) of the three planes of existence (tebhūmaka) as its object.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có đối tượng là các pháp hữu vi (saṅkhārārammaṇā) thuộc ba cõi (tebhūmaka) tùy theo cách thức.
Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti.
Regarding feeling (vedanā): The taking of life (pāṇātipāta) is accompanied by painful feeling (dukkha-vedanā).
Về mặt thọ (vedanā), sát sinh (pāṇātipāta) là khổ thọ (dukkhavedana).
Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana dukkhasampayuttāva hoti.
Although kings, seeing a thief, may say with a smile, "Go and kill him," their decisive volition (sanniṭṭhāpaka-cetanā) is still associated with suffering.
Mặc dù các vị vua khi thấy kẻ trộm có thể cười mà nói rằng: “Hãy đi giết hắn đi!”, nhưng ý muốn quyết định (sanniṭṭhāpakacetanā) đó vẫn là khổ tương ưng.
Adinnādānaṃ tivedanaṃ.
Taking what is not given (adinnādāna) is accompanied by three feelings.
Trộm cắp (adinnādāna) là ba thọ (tivedana).
Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano.
Sexual misconduct (micchācāra) is accompanied by two feelings, that is, pleasant or neutral feeling.
Tà dâm (micchācāra) là hai thọ (dvivedana) tùy theo lạc hoặc xả.
Sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti.
However, in the decisive thought, it is not accompanied by neutral feeling.
Tuy nhiên, trong tâm quyết định, nó không phải là xả thọ.
Musāvādo tivedano.
False speech (musāvāda) is accompanied by three feelings.
Nói dối (musāvāda) là ba thọ.
Tathā pisuṇavācā.
Likewise, slanderous speech (pisuṇavācā).
Cũng vậy, nói hai lưỡi (pisuṇavācā).
Pharusavācā dukkhavedanā.
Harsh speech (pharusavācā) is accompanied by painful feeling.
Nói lời thô ác (pharusavācā) là khổ thọ.
Samphappalāpo tivedano.
Frivolous talk (samphappalāpa) is accompanied by three feelings.
Nói lời vô ích (samphappalāpa) là ba thọ.
Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā tathā micchādiṭṭhi.
Covetousness (abhijjhā) is accompanied by two feelings, that is, pleasant or neutral feeling; likewise, wrong view (micchādiṭṭhi).
Tham lam (abhijjhā) là hai thọ tùy theo lạc hoặc xả, cũng vậy tà kiến (micchādiṭṭhi).
Byāpādo dukkhavedano.
Ill-will (byāpāda) is accompanied by painful feeling.
Sân hận (byāpāda) là khổ thọ.
Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti.
Regarding roots (mūla): The taking of life (pāṇātipāta) has two roots, that is, hatred (dosa) and delusion (moha).
Về mặt căn bản (mūlato), sát sinh (pāṇātipāta) có hai căn bản (dvimūlaka) là sân (dosa) và si (moha).
Adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā.
Taking what is not given (adinnādāna) has hatred and delusion, or greed (lobha) and delusion, as its roots.
Trộm cắp (adinnādāna) là do sân và si, hoặc do tham (lobha) và si.
Micchācāro lobhamohavasena.
Sexual misconduct (micchācāra) has greed and delusion as its roots.
Tà dâm (micchācāra) là do tham và si.
Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā tathā pisuṇavācā samphappalāpo ca.
False speech (musāvāda) has hatred and delusion, or greed and delusion, as its roots; likewise, slanderous speech (pisuṇavācā) and frivolous talk (samphappalāpa).
Nói dối (musāvāda) là do sân và si, hoặc do tham và si, cũng vậy nói hai lưỡi (pisuṇavācā) và nói lời vô ích (samphappalāpa).
Pharusavācā dosamohavasena.
Harsh speech (pharusavācā) has hatred and delusion as its roots.
Nói lời thô ác (pharusavācā) là do sân và si.
Abhijjhā mohavasena ekamūlā.
Covetousness (abhijjhā) has one root, that is, delusion.
Tham lam (abhijjhā) có một căn bản (ekamūlā) là si.
Tathā byāpādo.
Likewise, ill-will (byāpāda).
Cũng vậy, sân hận (byāpāda).
Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.
Wrong view (micchādiṭṭhi) has two roots, that is, greed and delusion.
Tà kiến (micchādiṭṭhi) có hai căn bản là tham và si.
Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni.
Regarding components (koṭṭhāsa): Sequentially, the first seven are merely courses of action (kammapatha), not roots (mūla).
Về mặt phần (koṭṭhāsato), theo thứ tự, chỉ có bảy nghiệp đạo (kammapatha), không phải là các căn bản (mūlāni).
Ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca.
The last three are both courses of action and roots.
Ba điều cuối cùng là cả nghiệp đạo và các căn bản.
Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti.
For non-covetousness (anabhijjhā), having reached the root, it becomes the wholesome root of non-greed (alobha).
Thật vậy, không tham lam (anabhijjhā) khi đạt đến căn bản thì trở thành vô tham (alobha) là thiện căn (kusalamūla).
Abyāpādo adoso kusalamūlaṃ.
Non-ill-will (abyāpāda) is the wholesome root of non-hatred (adosa).
Không sân hận (abyāpāda) là vô sân (adosa) là thiện căn.
Sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.
Right view (sammādiṭṭhi) is the wholesome root of non-delusion (amoha).
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) là vô si (amoha) là thiện căn.
Mūlatoti paṭipāṭiyā satta ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlāni honti, ñāṇavippayuttacittena viramantassa dvimūlāni.
Regarding roots (mūla): Sequentially, for one who abstains with a thought associated with knowledge (ñāṇasampayutta-citta), the first seven have three roots: non-greed, non-hatred, and non-delusion. For one who abstains with a thought dissociated from knowledge (ñāṇavippayutta-citta), they have two roots.
Về mặt căn bản (mūlato), theo thứ tự, bảy điều có ba căn bản (timūlāni) là vô tham (alobha), vô sân (adosa) và vô si (amoha) đối với người từ bỏ với tâm tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayuttacittena); có hai căn bản (dvimūlāni) đối với người từ bỏ với tâm không tương ưng với trí tuệ (ñāṇavippayuttacittena).
Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa dvimūlā, ñāṇavippayuttacittena ekamūlā.
Non-covetousness (anabhijjhā) has two roots for one abstaining with a thought associated with knowledge, and one root for one abstaining with a thought dissociated from knowledge.
Không tham lam (anabhijjhā) có hai căn bản đối với người từ bỏ với tâm tương ưng với trí tuệ; có một căn bản (ekamūlā) đối với người từ bỏ với tâm không tương ưng với trí tuệ.
Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti.
However, non-greed (alobha) is not its own root by itself.
Tuy nhiên, vô tham (alobha) tự nó không phải là căn bản của chính nó.
Abyāpādepi eseva nayo.
The same method applies to non-ill-will (abyāpāda).
Trong trường hợp vô sân (abyāpāda) cũng vậy.
Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlā evāti.
Right view (sammādiṭṭhi) always has two roots: non-greed and non-hatred.
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) chỉ có hai căn bản là vô tham và vô sân.
Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hotīti chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti.
Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hotī (Thus, friends, a bhikkhu is endowed with six factors) means he is endowed with equanimity regarding the six factors (chaḷaṅgupekkhā).
“Này chư Hiền, vị Tỳ-kheo thành tựu sáu chi (chaḷaṅgasamannāgato)” có nghĩa là thành tựu sáu pháp xả (chaḷaṅgupekkhā).
Chaḷaṅgupekkhā nāma keti?
What are these six factors of equanimity?
Sáu pháp xả đó là gì?
Ñāṇādayo.
Knowledge (ñāṇa) and so forth.
Là trí tuệ (ñāṇa) v.v….
‘‘Ñāṇa’’nti vutte kiriyato cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti.
When "knowledge" is mentioned, four thoughts associated with knowledge are obtained from the aspect of function.
Khi nói “trí tuệ”, thì được hiểu là bốn tâm tương ưng với trí tuệ (ñāṇasampayuttacittāni) theo khía cạnh hành động (kiriyato).
‘‘Satatavihāro’’ti vutte aṭṭha mahācittāni.
When "constant dwelling" (satatavihāro) is mentioned, eight great thoughts are obtained.
Khi nói “thường trú (satatavihāro)”, thì được hiểu là tám đại tâm (mahācittāni).
‘‘Rajjanadussanaṃ natthī’’ti vutte dasa cittāni labbhanti.
When "there is no lust or hatred" (rajjanadussanaṃ natthi) is mentioned, ten thoughts are obtained.
Khi nói “không còn tham đắm và sân hận (rajjanadussanaṃ natthi)”, thì được hiểu là mười tâm.
Somanassaṃ āsevanavasena labbhati.
Gladness (somanassa) is obtained through repeated practice.
Hỷ (somanassa) được hiểu theo khía cạnh thực hành (āsevanavasena).
Puthusamaṇabrāhmaṇānanti bahūnaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ.
Puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ (of many recluses and brahmins) refers to many recluses and brahmins.
Của nhiều Sa-môn, Bà-la-môn (puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ) có nghĩa là của nhiều Sa-môn và Bà-la-môn.
Ettha ca samaṇāti pabbajjupagatā.
Here, samaṇā (recluses) are those who have gone forth.
Ở đây, Sa-môn (samaṇā) là những người đã xuất gia.
Brāhmaṇāti bhovādino.
Brāhmaṇā (brahmins) are those who teach with the word "bho."
Bà-la-môn (brāhmaṇā) là những người theo truyền thống Bhovāda.
Puthupaccekasaccānīti bahūni pāṭekkasaccāni, idameva dassanaṃ saccaṃ, idameva dassanaṃ saccanti evaṃ pāṭiyekkaṃ gahitāni bahūni saccānīti attho.
Puthupaccekasaccāni (many individual truths) means many separate truths, with the meaning that "this view alone is true, this view alone is true" - thus, many individually held truths.
Nhiều chân lý riêng biệt (puthupaccekasaccāni) có nghĩa là nhiều chân lý được nắm giữ riêng lẻ, với ý nghĩa rằng “chỉ có quan điểm này là chân lý, chỉ có quan điểm này là chân lý”.
Nunnānīti nihatāni.
Nunnāni (repelled) means struck down.
Nunnāni có nghĩa là bị đánh đổ.
Paṇunnānīti suṭṭhu nihatāni.
Paṇunnāni (thoroughly repelled) means well struck down.
Paṇunnāni có nghĩa là bị đánh đổ hoàn toàn.
Cattānīti vissaṭṭhāni.
Cattāni (discarded) means released.
Cattāni có nghĩa là bị từ bỏ.
Vantānīti vamitāni.
Vantāni (vomited) means spat out.
Vantāni có nghĩa là bị nôn ra.
Muttānīti chinnabandhanāni katāni.
Muttāni (freed) means having their bonds cut.
Muttāni có nghĩa là bị cắt đứt trói buộc.
Pahīnānīti pajahitāni.
Pahīnāni (abandoned) means forsaken.
Pahīnāni có nghĩa là bị đoạn trừ.
Paṭinissaṭṭhānīti yathā na puna cittaṃ āruhanti, evaṃ paṭinissajjitāni.
Paṭinissaṭṭhāni (given up) means relinquished in such a way that they do not again arise in the mind.
Paṭinissaṭṭhāni có nghĩa là bị từ bỏ đến mức không còn khởi lên trong tâm nữa.
Sabbāneva tāni gahitaggahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
All of these are synonyms for the state of having relinquished what was grasped.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa với việc từ bỏ sự chấp thủ.
349. Idha pana ṭhatvā pañhā samodhānetabbā.
349. Here, the questions should be arranged and examined.
349. Ở đây, cần phải tổng hợp các câu hỏi.
Imasmiñhi sutte ekakavasena dve pañhā kathitā.
In this Sutta, two questions are stated regarding the ones (ekaka).
Trong kinh này, có hai câu hỏi theo nhóm một pháp.
Dukavasena sattati.
Seventy regarding the twos (duka).
Bảy mươi câu hỏi theo nhóm hai pháp.
Tikavasena asītisataṃ.
One hundred eighty regarding the threes (tika).
Một trăm tám mươi câu hỏi theo nhóm ba pháp.
Catukkavasena dvesatāni.
Two hundred regarding the fours (catukka).
Hai trăm câu hỏi theo nhóm bốn pháp.
Pañcakavasena tiṃsasataṃ.
Three hundred sixty regarding the fives (pañcaka).
Ba trăm ba mươi câu hỏi theo nhóm năm pháp.
Chakkavasena bāttiṃsasataṃ.
Three hundred thirty-two regarding the sixes (chakka).
Ba trăm ba mươi hai câu hỏi theo nhóm sáu pháp.
Sattakavasena aṭṭhanavuti.
Ninety-eight regarding the sevens (sattaka).
Chín mươi tám câu hỏi theo nhóm bảy pháp.
Aṭṭhakavasena aṭṭhāsīti.
Eighty-eight regarding the eights (aṭṭhaka).
Tám mươi tám câu hỏi theo nhóm tám pháp.
Navakavasena catupaṇṇāsa.
Fifty-four regarding the nines (navaka).
Năm mươi bốn câu hỏi theo nhóm chín pháp.
Dasakavasena samasaṭṭhīti evaṃ sahassaṃ cuddasa pañhā kathitā.
And sixty regarding the tens (dasaka)—thus, one thousand fourteen questions are stated.
Sáu mươi câu hỏi theo nhóm mười pháp. Như vậy, tổng cộng có một ngàn mười bốn câu hỏi đã được trình bày.
Imañhi suttantaṃ ṭhapetvā tepiṭake buddhavacane añño suttanto evaṃ bahupañhapaṭimaṇḍito natthi.
Excluding this Suttanta, there is no other Suttanta in the Tipiṭaka of the Buddha's word that is adorned with so many questions.
Trừ kinh này ra, trong toàn bộ Tam Tạng (Tepiṭaka) Phật Ngôn, không có kinh nào khác được trang hoàng với nhiều câu hỏi như vậy.
Bhagavā imaṃ suttantaṃ ādito paṭṭhāya sakalaṃ sutvā cintesi – ‘‘dhammasenāpati sāriputto buddhabalaṃ dīpetvā appaṭivattiyaṃ sīhanādaṃ nadati.
The Blessed One, having heard this entire Suttanta from beginning to end, thought: "The Dhamma General Sāriputta displays the Buddha's power and roars an unassailable lion's roar.
Đức Thế Tôn sau khi nghe toàn bộ kinh này từ đầu đến cuối, đã suy nghĩ: “Vị Pháp Tướng Sāriputta đã phô bày Phật lực (buddhabala) và rống tiếng sư tử không ai có thể làm cho lay chuyển được.
Sāvakabhāsitoti vutte okappanā na hoti, jinabhāsitoti vutte hoti, tasmā jinabhāsitaṃ katvā devamanussānaṃ okappanaṃ imasmiṃ suttante uppādessāmī’’ti.
If it were said to be spoken by a disciple, it would not inspire confidence; if it were said to be spoken by the Victor, it would. Therefore, I shall make it a teaching of the Victor and inspire confidence in this Suttanta among devas and humans."
Nếu nói là do đệ tử nói, thì không có sự tin tưởng, nhưng nếu nói là do Đức Phật nói, thì có sự tin tưởng. Do đó, ta sẽ làm cho kinh này được xem là do Đức Phật nói, để tạo ra sự tin tưởng cho chư thiên và loài người”.
Tato vuṭṭhāya sādhukāraṃ adāsi.
Then, rising, he applauded.
Sau đó, Ngài đứng dậy và tán thán.
Tena vuttaṃ ‘‘atha kho bhagavā vuṭṭhahitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ āmantesi, sādhu, sādhu, sāriputta, sādhu kho tvaṃ sāriputta, bhikkhūnaṃ saṅgītipariyāyaṃ abhāsī’’ti.
Thus it was said: "Then the Blessed One rose from his seat and addressed the venerable Sāriputta: 'Good, good, Sāriputta! It is good, Sāriputta, that you have taught the method of recitation (saṅgītipariyāya) to the bhikkhus.'"
Vì vậy, có câu nói: “Rồi Đức Thế Tôn đứng dậy, gọi Tôn giả Sāriputta và nói: ‘Lành thay, lành thay, Sāriputta! Lành thay, Sāriputta, con đã thuyết giảng về phương pháp kết tập (saṅgītipariyāya) cho chư Tỳ-kheo!’”.
Tattha saṅgītipariyāyanti sāmaggiyā kāraṇaṃ.
Therein, saṅgītipariyāya means the reason for harmony.
Ở đây, Saṅgītipariyāya có nghĩa là nhân của sự hòa hợp.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘sādhu, kho tvaṃ, sāriputta, mama sabbaññutaññāṇena saṃsanditvā bhikkhūnaṃ sāmaggirasaṃ abhāsī’’ti.
This means: "Indeed, Sāriputta, having compared (it) with my omniscience, you spoke of the flavour of harmony to the bhikkhus."
Điều này có nghĩa là: “Lành thay, Sāriputta, ông đã đối chiếu với tuệ toàn tri của Ta mà thuyết về hương vị hòa hợp cho các Tỳ-kheo.”
Samanuñño satthā ahosīti anumodanena samanuñño ahosi.
The Teacher was pleased means he was pleased with the commendation.
Vị Đạo sư đã hoan hỷ có nghĩa là Ngài đã hoan hỷ bằng cách tùy hỷ.
Ettakena ayaṃ suttanto jinabhāsito nāma jāto.
By this, this sutta became known as spoken by the Conqueror.
Với chừng đó, kinh này được gọi là do Đức Phật thuyết.
Desanāpariyosāne imaṃ suttantaṃ manasikarontā te bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsūti.
At the conclusion of the teaching, those bhikkhus, attending carefully to this sutta, attained Arahantship.
Khi kết thúc bài giảng, những Tỳ-kheo ấy chú tâm vào kinh này và đã chứng đắc A-la-hán.
350. Evaṃ me sutanti dasuttarasuttaṃ.
350. Thus have I heard refers to the Dasuttara Sutta.
350. Như vầy tôi nghe là kinh Dasuttara.
Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā – āvuso bhikkhaveti sāvakānaṃ ālapanametaṃ.
Therein, this is the explanation of unusual terms: āvuso bhikkhave is a form of address for disciples.
Ở đây, đây là giải thích các từ chưa từng xuất hiện: Này các Tỳ-kheo, thưa các hiền giả là lời gọi các đệ tử.
Buddhā hi parisaṃ āmantayamānā ‘bhikkhave’ti vadanti.
When Buddhas address the assembly, they say 'bhikkhave'.
Chư Phật khi gọi hội chúng thì nói ‘này các Tỳ-kheo’.
Sāvakā satthāraṃ uccaṭṭhāne ṭhapessāmāti satthu ālapanena anālapitvā āvusoti ālapanti.
Disciples, wishing to place the Teacher in a superior position, address him as "āvuso" instead of using the Teacher's form of address.
Các đệ tử, vì muốn đặt Đạo sư ở vị trí cao, không gọi bằng cách gọi Đạo sư mà gọi ‘thưa các hiền giả’.
Te bhikkhūti te dhammasenāpatiṃ parivāretvā nisinnā bhikkhū.
Te bhikkhū refers to those bhikkhus sitting surrounding the General of the Dhamma.
Những Tỳ-kheo ấy là những Tỳ-kheo đang ngồi vây quanh vị Pháp tướng quân ấy.
Ke pana te bhikkhūti?
Who were those bhikkhus?
Những Tỳ-kheo ấy là ai?
Anibaddhavāsā disāgamanīyā bhikkhū.
They were bhikkhus of unestablished residence, travelling from different directions.
Là những Tỳ-kheo không cố định chỗ ở, du hành khắp nơi.
Buddhakāle dve vāre bhikkhū sannipatanti – upakaṭṭhavassūpanāyikakāle ca pavāraṇakāle ca.
In the Buddha's time, bhikkhus gathered on two occasions: at the approach of the Rains-residence and at the Pavāraṇā (invitation) ceremony.
Vào thời Đức Phật, các Tỳ-kheo họp lại hai lần: vào thời kỳ gần an cư và vào thời kỳ tự tứ.
Upakaṭṭhavassūpanāyikāya dasapi vīsatipi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi bhikkhū vaggā vaggā kammaṭṭhānatthāya āgacchanti.
At the approach of the Rains-residence, ten, twenty, thirty, forty, or fifty bhikkhus arrive in groups for the purpose of meditation practice (kammaṭṭhāna).
Khi gần an cư, mười, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi Tỳ-kheo từng nhóm từng nhóm đến để thỉnh pháp hành.
Bhagavā tehi saddhiṃ sammoditvā kasmā, bhikkhave, upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vicarathāti pucchati.
The Blessed One, after greeting them, asks, "Why, bhikkhus, do you wander about at the approach of the Rains-residence?"
Đức Thế Tôn sau khi chào hỏi các vị ấy, hỏi: “Này các Tỳ-kheo, vì sao các ông du hành vào thời kỳ gần an cư?”
Atha te ‘‘bhagavā kammaṭṭhānatthaṃ āgatamha, kammaṭṭhānaṃ no dethā’’ti yācanti.
Then they request, "Blessed One, we have come for meditation practice; please give us meditation practice."
Khi đó, các vị ấy thỉnh cầu: “Bạch Thế Tôn, chúng con đến để thỉnh pháp hành, xin Thế Tôn hãy ban pháp hành cho chúng con.”
Satthā tesaṃ cariyavasena rāgacaritassa asubhakammaṭṭhānaṃ deti.
The Teacher gives the meditation practice according to their temperament: to one of a lustful temperament, an impure meditation subject (asubhakammaṭṭhāna);
Đạo sư tùy theo căn tánh của họ mà ban pháp hành: pháp hành bất tịnh cho người có tánh tham.
Dosacaritassa mettākammaṭṭhānaṃ, mohacaritassa uddeso paripucchā – ‘kālena dhammassavanaṃ, kālena dhammasākacchā, idaṃ tuyhaṃ sappāya’nti ācikkhati.
to one of a hateful temperament, loving-kindness meditation (mettākammaṭṭhāna); to one of a deluded temperament, instruction and inquiry, making known: "Timely listening to the Dhamma, timely discussion of the Dhamma, this is suitable for you."
Pháp hành từ bi cho người có tánh sân, đối với người có tánh si thì giảng giải, vấn đáp – Ngài chỉ dạy: ‘Lắng nghe Chánh pháp đúng thời, thảo luận Chánh pháp đúng thời, điều này là thích hợp cho ông’.
Vitakkacaritassa ānāpānassatikammaṭṭhānaṃ deti.
To one of a speculative temperament, he gives mindfulness of breathing meditation (ānāpānassatikammaṭṭhāna).
Ngài ban pháp hành niệm hơi thở vào ra cho người có tánh tầm.
Saddhācaritassa pasādanīyasuttante buddhasubodhiṃ dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiñca pakāseti.
To one of a faithful temperament, he expounds in the suttas that inspire confidence, the Buddha's perfect enlightenment, the Dhamma's perfect truth, and the Saṅgha's perfect practice.
Đối với người có tánh tín, Ngài thuyết giảng về sự giác ngộ hoàn hảo của Đức Phật, sự thù thắng của Chánh pháp, và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn trong các kinh làm cho tâm tịnh tín.
Ñāṇacaritassa aniccatādipaṭisaṃyutte gambhīre suttante katheti.
To one of a discerning temperament, he teaches profound suttas connected with impermanence and so on.
Đối với người có tánh trí, Ngài thuyết giảng các kinh thâm sâu liên quan đến vô thường, v.v.
Te kammaṭṭhānaṃ gahetvā sace sappāyaṃ hoti, tattheva vasanti.
Having received the meditation practice, if it is suitable, they stay right there.
Các vị ấy sau khi nhận pháp hành, nếu thích hợp thì ở lại đó.
No ce hoti, sappāyaṃ senāsanaṃ pucchitvā gacchanti.
If not, they inquire about a suitable dwelling and depart.
Nếu không, họ hỏi về chỗ ở thích hợp rồi ra đi.
Te tattha vasantā temāsikaṃ paṭipadaṃ gahetvā ghaṭetvā vāyamantā sotāpannāpi honti sakadāgāminopi anāgāminopi arahantopi.
Residing there, observing the three-month practice, striving and making effort, they become stream-enterers, once-returners, non-returners, or Arahants.
Các vị ấy ở đó, thực hành ba tháng, nỗ lực tinh tấn, có vị chứng Sơ quả, có vị chứng Nhị quả, có vị chứng Tam quả, có vị chứng A-la-hán.
Tato vutthavassā pavāretvā satthu santikaṃ gantvā ‘‘bhagavā ahaṃ tumhākaṃ santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā sotāpattiphalaṃ patto…pe… ahaṃ aggaphalaṃ arahatta’’nti paṭiladdhaguṇaṃ ārocenti.
Then, having completed the Rains-residence, they perform Pavāraṇā, go to the Teacher, and report their attained qualities: "Blessed One, having received meditation practice from you, I have attained the fruit of stream-entry... and so on... I have attained the highest fruit, Arahantship."
Sau đó, sau khi mãn hạ an cư và tự tứ, họ đến chỗ Đạo sư và trình bày những phẩm chất đã đạt được: “Bạch Thế Tôn, con đã nhận pháp hành từ Ngài và đã chứng đắc quả vị Dự lưu… (v.v.)… con đã chứng đắc quả vị tối thượng A-la-hán.”
Tattha ime bhikkhū upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya āgatā.
Therein, these bhikkhus had come at the approach of the Rains-residence.
Ở đây, những Tỳ-kheo này đã đến vào thời kỳ gần an cư.
Evaṃ āgantvā gacchante pana bhikkhū bhagavā aggasāvakānaṃ santikaṃ peseti, yathāha ‘‘apaloketha pana, bhikkhave, sāriputtamoggallāne’’ti.
When bhikkhus thus come and go, the Blessed One sends them to the chief disciples, just as he said: "Bhikkhus, you should consult Sāriputta and Moggallāna."
Khi các Tỳ-kheo đến rồi đi như vậy, Đức Thế Tôn đã sai họ đến chỗ các Đại đệ tử, như Ngài đã nói: “Này các Tỳ-kheo, hãy đến yết kiến Sāriputta và Moggallāna.”
Bhikkhū ca vadanti ‘‘kiṃ nu kho mayaṃ, bhante, apalokema sāriputtamoggallāne’’ti (saṃ. ni. 3.2).
And the bhikkhus said, "Indeed, Bhante, why should we consult Sāriputta and Moggallāna?"
Và các Tỳ-kheo đã nói: “Bạch Ngài, chúng con sẽ yết kiến Sāriputta và Moggallāna để làm gì?” (Saṃ. Ni. 3.2).
Atha ne bhagavā tesaṃ dassane uyyojesi.
Then the Blessed One sent them to see them.
Khi đó, Đức Thế Tôn đã khuyến khích họ đến gặp các vị ấy.
‘‘Sevatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne; bhajatha, bhikkhave, sāriputtamoggallāne.
"Associate with Sāriputta and Moggallāna, bhikkhus; frequent Sāriputta and Moggallāna, bhikkhus.
“Này các Tỳ-kheo, hãy thân cận Sāriputta và Moggallāna; này các Tỳ-kheo, hãy giao du với Sāriputta và Moggallāna.
Paṇḍitā bhikkhū anuggāhakā sabrahmacārīnaṃ.
These learned bhikkhus are helpful to their fellow spiritual practitioners.
Các Tỳ-kheo hiền trí là những người hỗ trợ cho các đồng phạm hạnh.
Seyyathāpi, bhikkhave, janetā evaṃ sāriputto.
Just as a mother, bhikkhus, so is Sāriputta.
Này các Tỳ-kheo, Sāriputta giống như người cha sinh ra.
Seyyathāpi jātassa āpādetā evaṃ moggallāno.
Just as one who helps a child grow, so is Moggallāna.
Moggallāna giống như người nuôi dưỡng đứa con đã sinh ra.
Sāriputto, bhikkhave, sotāpattiphale vineti, moggallāno uttamatthe’’ti (ma. ni. 3.371).
Sāriputta, bhikkhus, trains in the fruit of stream-entry; Moggallāna in the ultimate goal."
Này các Tỳ-kheo, Sāriputta hướng dẫn đến quả vị Dự lưu, Moggallāna hướng dẫn đến mục đích tối thượng.” (Ma. Ni. 3.371).
Tadāpi bhagavā imehi bhikkhūhi saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā tesaṃ bhikkhūnaṃ āsayaṃ upaparikkhanto ‘‘ime bhikkhū sāvakavineyyā’’ti addasa.
At that time too, the Blessed One, having conversed with these bhikkhus and examining their disposition, saw: "These bhikkhus are trainable by disciples."
Khi đó, Đức Thế Tôn cũng đã trò chuyện với những Tỳ-kheo này, và khi xem xét ý chí của các Tỳ-kheo ấy, Ngài đã thấy: “Những Tỳ-kheo này có thể được giáo hóa bởi các đệ tử.”
Sāvakavineyyā nāma ye buddhānampi dhammadesanāya bujjhanti sāvakānampi.
Trainable by disciples means those who understand by the teaching of Buddhas as well as by that of disciples.
Có thể được giáo hóa bởi các đệ tử có nghĩa là những người có thể giác ngộ nhờ sự thuyết pháp của chư Phật và cả của các đệ tử.
Buddhavineyyā pana sāvakā bodhetuṃ na sakkonti.
However, trainable by Buddhas cannot be enlightened by disciples.
Tuy nhiên, những người có thể được giáo hóa bởi Đức Phật thì các đệ tử không thể giác ngộ được.
Sāvakavineyyabhāvaṃ pana etesaṃ ñatvā katarassa bhikkhuno desanāya bujjhissantīti olokento sāriputtassāti disvā therassa santikaṃ pesesi.
But knowing that they were trainable by disciples, and observing by whose teaching they would understand, he saw it was Sāriputta and sent them to the Elder.
Sau khi biết rằng những vị này có thể được giáo hóa bởi các đệ tử, Ngài xem xét: ‘Nhờ sự thuyết pháp của Tỳ-kheo nào mà họ sẽ giác ngộ?’ và thấy đó là Sāriputta, nên Ngài đã sai họ đến chỗ vị Trưởng lão.
Thero te bhikkhū pucchi ‘‘satthu santikaṃ gatattha āvuso’’ti.
The Elder asked those bhikkhus, "Have you been to the Teacher, friends?"
Vị Trưởng lão hỏi các Tỳ-kheo ấy: “Thưa các hiền giả, các vị đã đến chỗ Đạo sư chưa?”
‘‘Āma, gatamha satthārā pana amhe tumhākaṃ santikaṃ pesitā’’ti.
"Yes, we have been, but the Teacher sent us to you."
“Vâng, chúng con đã đến, nhưng Đạo sư đã sai chúng con đến chỗ Ngài.”
Tato thero ‘‘ime bhikkhū mayhaṃ desanāya bujjhissanti, kīdisī nu kho tesaṃ desanā vaṭṭatī’’ti cintento ‘‘ime bhikkhū samaggārāmā, sāmaggirasassa dīpikā nesaṃ desanā vaṭṭatī’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tathārūpaṃ desanaṃ desetukāmo dasuttaraṃ pavakkhāmītiādimāha.
Then the Elder, thinking, "These bhikkhus will understand by my teaching; what kind of teaching is suitable for them?" and concluding, "These bhikkhus delight in harmony; a teaching that illuminates the flavour of harmony is suitable for them," desiring to teach such a discourse, said: "I will expound the Dasuttara" and so on.
Khi đó, vị Trưởng lão suy nghĩ: “Những Tỳ-kheo này sẽ giác ngộ nhờ sự thuyết pháp của ta, vậy loại thuyết pháp nào là thích hợp cho họ?” và kết luận: “Những Tỳ-kheo này ưa thích sự hòa hợp, sự thuyết pháp làm hiển lộ hương vị hòa hợp là thích hợp cho họ.” Sau khi quyết định như vậy, muốn thuyết giảng một bài pháp như thế, Ngài đã nói những lời mở đầu: Ta sẽ thuyết giảng Dasuttara.
Tattha dasadhā mātikaṃ ṭhapetvā vibhattoti dasuttaro, ekakato paṭṭhāya yāva dasakā gatotipi dasuttaro, ekekasmiṃ pabbe dasa dasa pañhā visesitātipi dasuttaro, taṃ dasuttaraṃ.
Therein, Dasuttara means classified by placing ten headings; it also means Dasuttara because it proceeds from one up to ten; it also means Dasuttara because in each section, ten issues are specified.
Ở đây, Dasuttara là kinh được phân loại theo mười loại đầu đề, hoặc Dasuttara là kinh đi từ một đến mười, hoặc Dasuttara là kinh mỗi phần có mười vấn đề được đặc biệt giải thích, đó là Dasuttara.
Pavakkhāmīti kathessāmi.
I will expound means I will explain.
Pavakkhāmi có nghĩa là ta sẽ thuyết giảng.
Dhammanti suttaṃ.
Dhamma means the sutta.
Dhamma là kinh.
Nibbānapattiyāti nibbānapaṭilābhatthāya.
For the attainment of Nibbāna means for the acquisition of Nibbāna.
Nibbānapattiyā là để đạt được Niết-bàn.
Dukkhassantakiriyāyāti sakalassa vaṭṭadukkhassa pariyantakaraṇatthaṃ.
For the ending of suffering means for putting an end to all suffering of saṃsāra.
Dukkhassantakiriyāya là để chấm dứt toàn bộ khổ luân hồi.
Sabbaganthappamocananti abhijjhākāyaganthādīnaṃ sabbaganthānaṃ pamocanaṃ.
Release from all fetters means the release from all fetters, such as the bodily fetters of covetousness.
Sabbaganthappamocana là sự giải thoát khỏi tất cả các trói buộc như trói buộc thân ái, v.v.
Evaṃ sabbattha mātikāsu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in all the matrixes.
Như vậy, ý nghĩa trong tất cả các đầu đề cần được hiểu.
Iti āyasmā sāriputto yathā nāma dakkho veḷukāro sammukhībhūtaṃ veḷuṃ chetvā niggaṇṭhiṃ katvā dasadhā khaṇḍe katvā ekamekaṃ khaṇḍaṃ hīraṃ hīraṃ karonto phāleti, evameva tesaṃ bhikkhūnaṃ sappāyaṃ desanaṃ upaparikkhitvā dasadhā mātikaṃ ṭhapetvā ekekakoṭṭhāse ekekapadaṃ vibhajanto ‘‘katamo eko dhammo bahukāro, appamādo kusalesu dhammesūti’’tiādinā nayena desanaṃ vitthāretuṃ āraddho.
Thus the venerable Sāriputta, just as a skilled bamboo worker, having taken a bamboo pole that is right in front of him, cuts it, makes it free of knots, divides it into ten pieces, and splits each piece into slivers, in the same way, having examined the appropriate teaching for those bhikkhus, having set up the matrix in ten parts, and analyzing each item in each section, he began to elaborate the teaching in the way beginning with, “What one thing is very helpful? Diligence in wholesome states.”
Do vậy, Tôn giả Sāriputta, như một người thợ tre lành nghề, sau khi chặt một cây tre trước mặt, gọt bỏ các mắt tre, chia thành mười đoạn, rồi mỗi đoạn lại chẻ nhỏ từng mảnh, cũng vậy, sau khi xem xét bài pháp thích hợp cho các vị tỳ khưu ấy, Ngài thiết lập mười đề mục chính (mātika) và trong mỗi phần, Ngài phân tích từng từ, bắt đầu mở rộng bài pháp theo cách như: “Pháp nào là một pháp có nhiều lợi ích, đó là sự không phóng dật trong các thiện pháp.”
Tattha appamādo kusalesu dhammesūti sabbatthakaṃ upakārakaṃ appamādaṃ kathesi.
Therein, diligence in wholesome states: he spoke of diligence, which is helpful in all circumstances.
Ở đây, sự không phóng dật trong các thiện pháp (appamādo kusalesu dhammesu) là nói về sự không phóng dật có lợi ích ở khắp mọi nơi.
Ayañhi appamādo nāma sīlapūraṇe, indriyasaṃvare, bhojane mattaññutāya, jāgariyānuyoge, sattasu saddhammesu, vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpane, atthapaṭisambhidādīsu, sīlakkhandhādipañcadhammakkhandhesu, ṭhānāṭṭhānesu, mahāvihārasamāpattiyaṃ, ariyasaccesu, satipaṭṭhānādīsu, bodhipakkhiyesu, vipassanāñāṇādīsu aṭṭhasu vijjāsūti sabbesu anavajjaṭṭhena kusalesu dhammesu bahūpakāro.
For this diligence is indeed very helpful in all states that are wholesome by being faultless: in the fulfillment of virtue, in the restraint of the sense-faculties, in moderation in eating, in the practice of wakefulness, in the seven good qualities, in undertaking insight meditation, in analytical knowledges and so on, in the five aggregates of Dhamma starting with the aggregate of virtue, in what is and what is not a possible occasion, in the attainment of the great vihāra, in the noble truths, in the foundations of mindfulness and so on, in the factors of awakening, in the eight kinds of knowledge such as the insight knowledges and so on.
Thật vậy, sự không phóng dật này có nhiều lợi ích trong tất cả các thiện pháp không có lỗi lầm, như trong việc viên mãn giới, trong sự chế ngự các căn, trong sự biết tiết độ trong ăn uống, trong sự tinh cần thức tỉnh, trong bảy thiện pháp, trong việc nắm giữ thai tạng tuệ quán (vipassanā), trong các Thắng giải về ý nghĩa (atthapaṭisambhidā) v.v..., trong năm uẩn pháp như giới uẩn v.v..., trong các điều hợp lý và không hợp lý, trong sự thành tựu thiền định lớn (mahāvihārasamāpatti), trong các Thánh đế, trong các niệm xứ (satipaṭṭhāna) v.v..., trong các chi phần giác ngộ (bodhipakkhiya), trong các tuệ quán (vipassanāñāṇa) v.v..., và trong tám minh (vijjā).
Teneva naṃ bhagavā ‘‘yāvatā, bhikkhave, sattā apadā vā…pe… tathāgato tesaṃ aggamakkhāyati.
Therefore, the Blessed One praises it in many ways in the Saṃyutta Nikāya, in the Appamāda Vagga, illustrating it with similes of the elephant’s footprint and so on, in the way beginning with: “Bhikkhus, whatever living beings there are, whether footless… and so on… the Tathāgata is declared the foremost of them.
Chính vì thế, Đức Thế Tôn đã dùng các ví dụ như dấu chân voi v.v... để khen ngợi bằng nhiều cách trong Tương Ưng Bộ, Phẩm Không Phóng Dật (Appamādavagga), theo cách như: “Này các tỳ khưu, trong số các loài hữu tình không chân…(v.v.)... Như Lai được xem là tối thượng trong số chúng.
Evameva kho, bhikkhave, ye keci kusalā dhammā, sabbete appamādamūlakā appamādasamosaraṇā, appamādo tesaṃ dhammānaṃ aggamakkhāyatī’’tiādinā (saṃ. ni. 5.139) nayena hatthipadādīhi opammehi opamento saṃyuttanikāye appamādavagge nānappakāraṃ thometi.
In the same way, bhikkhus, whatever wholesome states there are, all of them have diligence as their root, converge on diligence; diligence is declared the foremost of those states.”
Cũng vậy, này các tỳ khưu, bất kỳ thiện pháp nào, tất cả chúng đều có căn bản là sự không phóng dật, đều quy tụ về sự không phóng dật, sự không phóng dật được xem là tối thượng trong các pháp ấy.”
Taṃ sabbaṃ ekapadeneva saṅgahetvā thero appamādo kusalesu dhammesūti āha.
Having encompassed all that with just one phrase, the Elder said, “Diligence in wholesome states.”
Tôn giả đã tóm gọn tất cả điều ấy chỉ trong một từ và nói: “sự không phóng dật trong các thiện pháp”.
Dhammapade appamādavaggenāpissa bahūpakāratā dīpetabbā.
Its great helpfulness should also be shown through the Appamāda Vagga in the Dhammapada.
Trong Pháp Cú (Dhammapada), phẩm không phóng dật cũng cần được trình bày về sự có nhiều lợi ích của nó.
Asokavatthunāpi dīpetabbā –
It should also be shown through the story of Asoka—
Cũng cần được trình bày bằng câu chuyện về Ashoka:
(Ka) asokarājā hi nigrodhasāmaṇerassa ‘‘appamādo amatapada’’nti gāthaṃ sutvā eva ‘‘tiṭṭha, tāta, mayhaṃ tayā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ kathita’’nti sāmaṇere pasīditvā caturāsītivihārasahassāni kāresi.
(a) For King Asoka, upon hearing the verse, “Diligence is the path to the deathless,” from the novice Nigrodha, was so pleased with the novice that he said, “Stop, dear boy, you have taught me the Buddha’s word, the Tepiṭaka,” and had eighty-four thousand monasteries built.
(Ka) Thật vậy, Vua Ashoka, sau khi nghe bài kệ của Sa-di Nigrodha: “Không phóng dật là con đường bất tử”, đã nói: “Này con, con đã thuyết giảng cho ta lời Phật dạy Tam Tạng”, và sau khi hoan hỷ với Sa-di, Ngài đã xây dựng tám mươi bốn ngàn ngôi tịnh xá.
Iti thāmasampannena bhikkhunā appamādassa bahūpakāratā tīhi piṭakehi dīpetvā kathetabbā.
Thus, a bhikkhu endowed with strength should teach, demonstrating the great helpfulness of diligence from the three Piṭakas.
Như vậy, một vị tỳ khưu có sức mạnh cần phải thuyết giảng về sự có nhiều lợi ích của sự không phóng dật bằng cách trình bày từ Tam Tạng.
Yaṃkiñci suttaṃ vā gāthaṃ vā appamādadīpanatthaṃ āharanto ‘‘aṭṭhāne ṭhatvā āharasi, atitthena pakkhando’’ti na vattabbo.
When citing any sutta or verse to illustrate diligence, one should not be told, “You are citing from an irrelevant place, you are jumping in without being satisfied.”
Bất kỳ kinh hay kệ nào được dẫn ra để làm rõ sự không phóng dật thì không nên nói là “ngươi dẫn ra không đúng chỗ, ngươi đã đi sai đường”.
Dhammakathikassevettha thāmo ca balañca pamāṇaṃ.
Herein, the strength and power of the Dhamma-preacher are the measure.
Ở đây, sức mạnh và quyền năng của vị pháp sư là tiêu chuẩn.
(Kha) kāyagatāsatīti ānāpānaṃ catuiriyāpatho satisampajaññaṃ dvattiṃsākāro catudhātuvavatthānaṃ dasa asubhā nava sivathikā cuṇṇikamanasikāro kesādīsu cattāri rūpajjhānānīti ettha uppannasatiyā etaṃ adhivacanaṃ.
(b) Mindfulness directed to the body: this is a designation for the mindfulness that arises in relation to in-and-out breathing, the four postures, mindfulness and clear comprehension, the thirty-two parts, the analysis of the four elements, the ten foulness meditations, the nine charnel ground meditations, the detailed mental cultivation on the hair, etc., and the four form jhānas.
(Kha) Niệm thân (kāyagatāsati) là danh từ này chỉ sự niệm phát sinh trong hơi thở vào ra, bốn oai nghi, chánh niệm tỉnh giác, ba mươi hai thể trược, sự phân định bốn đại, mười bất tịnh, chín bãi tha ma, sự tác ý nghiền nát, và bốn thiền sắc giới trong các sợi tóc v.v...
Sātasahagatāti ṭhapetvā catutthajjhānaṃ aññattha sātasahagatā hoti sukhasampayuttā, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
Accompanied by pleasure: with the exception of the fourth jhānas, in other cases it is accompanied by pleasure, conjoined with happiness; this was said with reference to that.
Cùng với lạc (sātasahagatā) là, ngoại trừ thiền thứ tư, ở những nơi khác nó cùng với lạc, tức là tương ưng với lạc. Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Imasmiṃ vāre abhiññāya ñātapariññā kathitā.
In this section, full understanding as to what is known has been stated by 'direct knowledge'.
Trong phần này, trí hiểu biết (ñātapariññā) được nói đến để chỉ sự thắng tri (abhiññā).
Pariññāya tīraṇapariññā.
By 'full understanding', the full understanding by discerning is stated.
Trí phân tích (tīraṇapariññā) để chỉ sự liễu tri (pariññā).
Pahātabbasacchikātabbehi pahānapariññā.
By 'what should be abandoned and what should be realized', the full understanding by abandoning is stated.
Trí đoạn trừ (pahānapariññā) để chỉ các pháp cần đoạn trừ và cần chứng ngộ.
Duppaṭivijjhoti ettha pana maggo kathito.
Difficult to penetrate: Here, however, the path is stated.
Ở đây, trong từ khó xuyên thấu (duppaṭivijjho), đạo đã được nói đến.
Sacchikātabboti phalaṃ kathitaṃ, maggo ekasmiṃyeva pade labbhati.
To be realized: the fruit is stated; the path is found in just one term.
Trong từ cần chứng ngộ (sacchikātabbo), quả đã được nói đến, đạo chỉ được đề cập trong một từ.
Phalaṃ pana anekesupi labbhatiyeva.
The fruit, however, is found in many.
Còn quả thì có thể tìm thấy trong nhiều từ.
Bhūtāti sabhāvato vijjamānā.
Actual: existing by its intrinsic nature.
Có thật (bhūtā) là tồn tại theo bản chất.
Tacchāti yāthāvā.
Accurate: true to reality.
Chân thật (tacchā) là đúng như thật.
Tathāti yathā vuttā tathāsabhāvā.
Such: having the nature as stated.
Như vậy (tathā) là có bản chất như đã nói.
Avitathāti yathā vuttā na tathā na honti.
Not fallacious: they are not other than as stated.
Không sai khác (avitathā) là không phải khác với những gì đã nói.
Anaññathāti vuttappakārato na aññathā.
Not otherwise: not otherwise than the way stated.
Không khác nữa (anaññathā) là không khác với cách đã nói.
Sammā tathāgatena abhisambuddhāti tathāgatena bodhipallaṅke nisīditvā hetunā kāraṇena sayameva abhisambuddhā ñātā viditā sacchikatā.
Rightly fully awakened to by the Tathāgata: known, understood, and realized by the Tathāgata himself through reason and cause while sitting on the seat of awakening.
Được Như Lai tự mình chánh đẳng giác một cách chân chánh (sammā tathāgatena abhisambuddhā) là được Như Lai, khi ngồi trên bồ đoàn giác ngộ, tự mình chánh đẳng giác, biết rõ, thấy rõ, chứng ngộ do nhân và duyên.
Iminā thero ‘‘ime dhammā tathāgatena abhisambuddhā, ahaṃ pana tumhākaṃ rañño lekhavācakasadiso’’ti jinasuttaṃ dassento okappanaṃ janesi.
By this, the elder, showing a Sutta of the Victor, generated conviction, saying: "These things were fully awakened to by the Tathāgata, but I am like a scribe reading a letter from your king."
Qua điều này, Tôn giả đã tạo ra sự tin tưởng, bằng cách trình bày kinh của Đức Phật rằng: “Những pháp này đã được Như Lai chánh đẳng giác, còn ta thì giống như người đọc thư của nhà vua cho các ông.”
(Cha) sattānaṃ saṃkilesāya sattānaṃ visuddhiyāti ayoniso manasikāro hetu ceva paccayo ca sattānaṃ saṃkilesāya, yoniso manasikāro visuddhiyā.
(f) For the defilement of beings, for the purification of beings: unwise attention is the cause and condition for the defilement of beings; wise attention is for their purification.
(Cha) Để làm ô nhiễm chúng sinh, để làm thanh tịnh chúng sinh (sattānaṃ saṃkilesāya sattānaṃ visuddhiyā) là tác ý phi như lý là nhân và duyên để làm ô nhiễm chúng sinh, còn tác ý như lý là để làm thanh tịnh.
Tathā dovacassatā pāpamittatā saṃkilesāya; sovacassatā kalyāṇamittatā visuddhiyā.
Similarly, being difficult to admonish and having bad friends are for defilement; being easy to admonish and having good friends are for purification.
Cũng vậy, sự khó dạy và bạn ác là để làm ô nhiễm; sự dễ dạy và bạn lành là để làm thanh tịnh.
Tathā tīṇi akusalamūlāni; tīṇi kusalamūlāni.
Similarly, the three unwholesome roots; the three wholesome roots.
Cũng vậy, ba căn bất thiện; ba căn thiện.
Cattāro yogā cattāro visaṃyogā.
The four yokes, the four disjunctions from the yokes.
Bốn trói buộc; bốn giải thoát.
Pañca cetokhilā pañcindriyāni.
The five mental barrennesses, the five faculties.
Năm chướng ngại tâm; năm căn.
Cha agāravā cha gāravā.
The six states of disrespect, the six states of respect.
Sáu điều không cung kính; sáu điều cung kính.
Satta asaddhammā satta saddhammā.
The seven unrighteous states, the seven righteous states.
Bảy ác pháp; bảy thiện pháp.
Aṭṭha kusītavatthūni aṭṭha ārambhavatthūni.
The eight grounds for laziness, the eight grounds for arousal of energy.
Tám cơ sở biếng nhác; tám cơ sở tinh cần.
Nava āghātavatthūni nava āghātappaṭivinayā.
The nine grounds for resentment, the nine ways of subduing resentment.
Chín cơ sở sân hận; chín cách dứt bỏ sân hận.
Dasa akusalakammapathā dasa kusalakammapathāti evaṃ pabhedā ime dve dhammā duppaṭivijjhāti veditabbā.
The ten unwholesome courses of action, the ten wholesome courses of action—thus, these two things with their divisions are to be understood as difficult to penetrate.
Mười nghiệp đạo bất thiện; mười nghiệp đạo thiện. Như vậy, cần biết rằng hai pháp này, với các phân loại như trên, là khó xuyên thấu.
353.(Cha) kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammanti ettha nekkhammanti anāgāmimaggo adhippeto.
(f) This is the escape from sensual pleasures, that is, renunciation: here renunciation is intended to mean the path of non-returning.
353. (Cha) Sự thoát ly khỏi các dục lạc, tức là sự xuất ly (kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ), ở đây, sự xuất ly (nekkhamma) được hiểu là đạo Bất Lai.
So hi sabbaso kāmānaṃ nissaraṇaṃ.
For that is the complete escape from sensual pleasures.
Thật vậy, đó là sự thoát ly hoàn toàn khỏi các dục lạc.
Rūpānaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ āruppanti ettha āruppepi arahattamaggo.
The escape from forms, that is, the formless: here, the path of Arahantship even in the formless sphere.
Rūpānaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ āruppaṃ (sự thoát ly khỏi sắc là cảnh giới vô sắc) ở đây, cảnh giới vô sắc cũng là đạo A-la-hán.
Puna uppattinivāraṇato sabbaso rūpānaṃ nissaraṇaṃ nāma.
By preventing future rebirth, it is called the complete escape from forms.
Vì ngăn chặn sự tái sinh, nên đó là sự thoát ly hoàn toàn khỏi sắc.
Nirodho tassa nissaraṇanti idha arahattaphalaṃ nirodhoti adhippetaṃ.
Cessation is its escape: here, the fruit of Arahantship is intended as cessation.
Nirodho tassa nissaraṇaṃ (sự diệt là sự thoát ly khỏi nó) ở đây, quả A-la-hán được hiểu là sự diệt.
Arahattaphalena hi nibbāne diṭṭhe puna āyatiṃ sabbasaṅkhārā na hontīti arahattaṃ saṅkhatanirodhassa paccayattā nirodhoti vuttaṃ.
For when Nibbāna is seen through the fruit of Arahantship, all formations do not arise again in the future; thus, Arahantship, being a condition for the cessation of the conditioned, is called cessation.
Vì khi Niết-bàn được chứng kiến bằng quả A-la-hán, tất cả các hành trong tương lai sẽ không còn, nên quả A-la-hán được gọi là sự diệt vì nó là nhân của sự diệt của các hành hữu vi.