1. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ.
1. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Campā, on the bank of Gaggarā Lake, together with a great Sangha of bhikkhus.
1. Tôi nghe như vầy: Một thời, Đức Thế Tôn đang trú tại Campā, bên bờ hồ Gaggarā, cùng với một đại Tăng đoàn.
Atha kho pesso* ca hatthārohaputto kandarako ca paribbājako yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā pesso hatthārohaputto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Pessa the elephant-trainer’s son and Kandaraka the wanderer approached the Blessed One; having approached, Pessa the elephant-trainer’s son bowed to the Blessed One and sat down to one side.
Rồi Pessa, con trai của người huấn luyện voi, và Kandarakā, một du sĩ, đi đến chỗ Đức Thế Tôn. Sau khi đến, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, đảnh lễ Đức Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Kandarako pana paribbājako bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Kandaraka the wanderer exchanged greetings with the Blessed One.
Còn du sĩ Kandarakā thì chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ* vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
When they had concluded their cordial and courteous talk, he stood to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, ông đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho kandarako paribbājako tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bho gotama, abbhutaṃ, bho gotama, yāvañcidaṃ bhotā gotamena sammā bhikkhusaṅgho paṭipādito!
Standing to one side, Kandaraka the wanderer looked around at the silent Sangha of bhikkhus, and then addressed the Blessed One thus: “It is wonderful, good Gotama, it is amazing, good Gotama, how well the Sangha of bhikkhus has been led to practice by the good Gotama!
Đứng sang một bên, du sĩ Kandarakā nhìn khắp Tăng đoàn đang im lặng, rồi bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Thật kỳ diệu thay, Tôn giả Gotama! Thật hy hữu thay, Tôn giả Gotama! Tôn giả Gotama đã hướng dẫn Tăng đoàn một cách thật đúng đắn!
Yepi te, bho gotama, ahesuṃ atītamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā tepi bhagavanto etaparamaṃyeva sammā bhikkhusaṅghaṃ paṭipādesuṃ – seyyathāpi etarahi bhotā gotamena sammā bhikkhusaṅgho paṭipādito.
Those Blessed Ones, good Gotama, who were Arahants, Perfectly Self-Awakened Ones in the past, they too led the Sangha of bhikkhus to practice to this extent, just as the Sangha of bhikkhus is now led to practice by the good Gotama.
Những Đức Thế Tôn A-la-hán, Chánh Đẳng Giác trong quá khứ cũng đã hướng dẫn Tăng đoàn một cách đúng đắn như vậy – giống như Tôn giả Gotama hiện nay đã hướng dẫn Tăng đoàn một cách đúng đắn.
Yepi te, bho gotama, bhavissanti anāgatamaddhānaṃ arahanto sammāsambuddhā tepi bhagavanto etaparamaṃyeva sammā bhikkhusaṅghaṃ paṭipādessanti – seyyathāpi etarahi bhotā gotamena sammā bhikkhusaṅgho paṭipādito’’ti.
And those Blessed Ones, good Gotama, who will be Arahants, Perfectly Self-Awakened Ones in the future, they too will lead the Sangha of bhikkhus to practice to this extent, just as the Sangha of bhikkhus is now led to practice by the good Gotama.”
Và những Đức Thế Tôn A-la-hán, Chánh Đẳng Giác trong tương lai cũng sẽ hướng dẫn Tăng đoàn một cách đúng đắn như vậy – giống như Tôn giả Gotama hiện nay đã hướng dẫn Tăng đoàn một cách đúng đắn.”
‘‘Santi hi, kandaraka, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe arahanto khīṇāsavā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaṃyojanā sammadaññā vimuttā.
“Indeed, Kandaraka, there are bhikkhus in this Sangha of bhikkhus who are Arahants, with their taints destroyed, who have lived the holy life, done what had to be done, laid down the burden, attained their own true goal, utterly destroyed the fetters of existence, and are completely liberated through final knowledge.
“Này Kandarakā, trong Tăng đoàn này có những vị Tỳ-khưu A-la-hán, đã đoạn tận các lậu hoặc, đã sống Phạm hạnh, đã làm những việc cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích của mình, đã đoạn tận các kiết sử hữu, đã được giải thoát nhờ chánh trí.
Santi hi, kandaraka, bhikkhū imasmiṃ bhikkhusaṅghe sekkhā santatasīlā santatavuttino nipakā nipakavuttino; te catūsu* satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā* viharanti.
And indeed, Kandaraka, there are bhikkhus in this Sangha of bhikkhus who are learners (sekkhā), constantly endowed with virtue, constantly striving, discerning, living with discernment; with their minds well-established in the four foundations of mindfulness.
Này Kandarakā, trong Tăng đoàn này cũng có những vị Tỳ-khưu hữu học, giới hạnh kiên cố, hành xử kiên cố, khôn ngoan, hành xử khôn ngoan; các vị ấy an trú tâm vững chắc trên bốn pháp Quán niệm xứ (Satipaṭṭhāna).
Katamesu catūsu?
Which four?
Bốn pháp nào?
Idha, kandaraka, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā, vineyya loke abhijjhādomanassa’’nti.
Here, Kandaraka, a bhikkhu dwells contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; he dwells contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; he dwells contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; he dwells contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world.”
Này Kandarakā, ở đây, một Tỳ-khưu sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các cảm thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.”
3. Evaṃ vutte, pesso hatthārohaputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
3. When this was said, Pessa the elephant-trainer’s son addressed the Blessed One thus: “It is wonderful, venerable sir, it is amazing, venerable sir!
3. Khi Đức Thế Tôn nói vậy, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, bạch với Ngài rằng: “Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn!
Yāva supaññattā cime, bhante, bhagavatā cattāro satipaṭṭhānā sattānaṃ visuddhiyā sokaparidevānaṃ* samatikkamāya dukkhadomanassānaṃ atthaṅgamāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya.
How well these four foundations of mindfulness have been expounded by the Blessed One for the purification of beings, for the overcoming of sorrow and lamentation, for the disappearance of pain and distress, for the attainment of the noble path, for the realization of Nibbāna.
Bạch Thế Tôn, bốn pháp Quán niệm xứ này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng thật khéo léo để thanh tịnh hóa chúng sinh, để vượt qua sầu bi, để diệt trừ khổ ưu, để chứng đạt chánh pháp, để chứng ngộ Niết-bàn.
Mayampi hi, bhante, gihī odātavasanā kālena kālaṃ imesu catūsu satipaṭṭhānesu suppatiṭṭhitacittā viharāma.
Indeed, venerable sir, we too, lay followers in white clothes, from time to time dwell with our minds well-established in these four foundations of mindfulness.
Bạch Thế Tôn, chúng con là những gia chủ, mặc y trắng, cũng thỉnh thoảng an trú tâm vững chắc trên bốn pháp Quán niệm xứ này.
Idha mayaṃ, bhante, kāye kāyānupassino viharāma ātāpino sampajānā satimanto, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; vedanāsu vedanānupassino viharāma ātāpino sampajānā satimanto, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; citte cittānupassino viharāma ātāpino sampajānā satimanto, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ; dhammesu dhammānupassino viharāma ātāpino sampajānā satimanto, vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
Here, venerable sir, we dwell contemplating the body in the body, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; we dwell contemplating feelings in feelings, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; we dwell contemplating mind in mind, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world; we dwell contemplating phenomena in phenomena, ardent, clearly comprehending, mindful, having removed covetousness and distress concerning the world.
Ở đây, bạch Thế Tôn, chúng con sống quán thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán thọ trên các cảm thọ, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán tâm trên tâm, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; sống quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chánh niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời.
Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
It is wonderful, venerable sir, it is amazing, venerable sir!
Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn!
Yāvañcidaṃ, bhante, bhagavā evaṃ manussagahane evaṃ manussakasaṭe evaṃ manussasāṭheyye vattamāne sattānaṃ hitāhitaṃ jānāti.
How well, venerable sir, the Blessed One understands the welfare and non-welfare of beings, when such a multitude of humans, such a corrupt humanity, such a deceitful humanity exists.
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn đã biết được lợi ích và bất lợi của chúng sinh ngay trong một xã hội loài người đầy rẫy sự phức tạp, đầy rẫy sự tạp nham, đầy rẫy sự xảo trá như vậy.
Gahanañhetaṃ, bhante, yadidaṃ manussā; uttānakañhetaṃ, bhante, yadidaṃ pasavo.
For this, venerable sir, humanity is dense (gahanaṃ), but animals are shallow (uttānakaṃ).
Bạch Thế Tôn, con người thật phức tạp; còn loài vật thì đơn giản.
Ahañhi, bhante, pahomi hatthidammaṃ sāretuṃ.
For I, venerable sir, am capable of training a tame elephant.
Bạch Thế Tôn, con có thể huấn luyện một con voi chưa thuần.
Yāvatakena antarena campaṃ gatāgataṃ karissati sabbāni tāni sāṭheyyāni kūṭeyyāni vaṅkeyyāni jimheyyāni pātukarissati.
Within whatever time it goes to Campā and returns, it will reveal all its deceit, trickery, crookedness, and perversity.
Trong khoảng thời gian nó đi đi về về Campā, nó sẽ bộc lộ tất cả những mánh khóe, những mưu mẹo, những sự quanh co, những sự lừa dối của nó.
Amhākaṃ pana, bhante, dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā aññathāva kāyena samudācaranti aññathāva vācāya aññathāva nesaṃ cittaṃ hoti.
But, venerable sir, our slaves, servants, or workers act with their bodies in one way, speak with their voices in another way, and their minds are of another kind.
Nhưng bạch Thế Tôn, những nô lệ, những người hầu, hay những người làm công của chúng con, họ hành động bằng thân một cách khác, nói năng bằng lời một cách khác, và tâm của họ lại là một cách khác.
Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante!
It is wonderful, venerable sir, it is amazing, venerable sir!
Thật kỳ diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn!
Yāvañcidaṃ, bhante, bhagavā evaṃ manussagahane evaṃ manussakasaṭe evaṃ manussasāṭheyye vattamāne sattānaṃ hitāhitaṃ jānāti.
How well, venerable sir, the Blessed One understands the welfare and non-welfare of beings, when such a multitude of humans, such a corrupt humanity, such a deceitful humanity exists.
Bạch Thế Tôn, Đức Thế Tôn đã biết được lợi ích và bất lợi của chúng sinh ngay trong một xã hội loài người đầy rẫy sự phức tạp, đầy rẫy sự tạp nham, đầy rẫy sự xảo trá như vậy.
Gahanañhetaṃ, bhante, yadidaṃ manussā; uttānakañhetaṃ, bhante, yadidaṃ pasavo’’ti.
For this, venerable sir, humanity is dense; but animals are shallow.”
Bạch Thế Tôn, con người thật phức tạp; còn loài vật thì đơn giản.”
4. ‘‘Evametaṃ, pessa, evametaṃ, pessa.
4. “So it is, Pessa, so it is, Pessa.
4. “Đúng vậy, Pessa, đúng vậy, Pessa.
Gahanañhetaṃ, pessa, yadidaṃ manussā; uttānakañhetaṃ, pessa, yadidaṃ pasavo.
Indeed, Pessa, humanity is dense; but animals are shallow.
Này Pessa, con người thật phức tạp; còn loài vật thì đơn giản.
Cattārome, pessa, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
These four types of individuals, Pessa, exist, are found in the world.
Này Pessa, có bốn hạng người này hiện hữu, tồn tại trên đời.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn hạng nào?
Idha, pessa, ekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto; idha pana, pessa, ekacco puggalo parantapo hoti paraparitāpanānuyogamanuyutto; idha pana, pessa, ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto, parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto; idha pana, pessa, ekacco puggalo nevattantapo hoti nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto.
Here, Pessa, one individual torments himself, devoted to the practice of self-torment; here, Pessa, another individual torments others, devoted to the practice of tormenting others; here, Pessa, another individual torments both himself, devoted to the practice of self-torment, and others, devoted to the practice of tormenting others; here, Pessa, another individual neither torments himself nor is devoted to the practice of self-torment, nor torments others nor is devoted to the practice of tormenting others.
Này Pessa, ở đây, có một số người tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành khổ; ở đây, này Pessa, có một số người hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành khổ người khác; ở đây, này Pessa, có một số người vừa tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành khổ, vừa hành khổ người khác, chuyên tâm vào việc hành khổ người khác; ở đây, này Pessa, có một số người không tự hành khổ, không chuyên tâm vào việc tự hành khổ, không hành khổ người khác, không chuyên tâm vào việc hành khổ người khác.
So anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto* sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
He, neither tormenting himself nor tormenting others, is, in this very life, unburdened, cooled, quenched, experiencing happiness, and dwells with a divinely pure self.
Vị ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại, đã tịch tịnh, đã niết-bàn, đã trở nên mát lạnh, cảm nhận được hạnh phúc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm thiên.
Imesaṃ, pessa, catunnaṃ puggalānaṃ katamo te puggalo cittaṃ ārādhetī’’ti?
Among these four individuals, Pessa, which individual pleases your mind?”
Trong bốn hạng người này, này Pessa, hạng người nào làm tâm con hoan hỷ?”
‘‘Yvāyaṃ, bhante, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto, ayaṃ me puggalo cittaṃ nārādheti.
“Venerable sir, that individual who torments himself, devoted to the practice of self-torment, that individual does not please my mind.
“Bạch Thế Tôn, hạng người tự hành khổ, chuyên tâm vào việc tự hành khổ, không làm tâm con hoan hỷ.
Yopāyaṃ, bhante, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto, ayampi me puggalo cittaṃ nārādheti.
“Venerable Sir, that person who torments others, devoted to the practice of tormenting others, this person also does not please my mind.
Bạch Đức Thế Tôn, người nào làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy cũng không làm tâm con hài lòng.
Yopāyaṃ, bhante, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto, ayampi me puggalo cittaṃ nārādheti.
Venerable Sir, that person who torments himself, devoted to the practice of tormenting himself, and torments others, devoted to the practice of tormenting others, this person also does not please my mind.
Bạch Đức Thế Tôn, người nào tự làm khổ mình, thực hành theo sự tự làm khổ mình, và làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy cũng không làm tâm con hài lòng.
Yo ca kho ayaṃ, bhante, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati – ayameva* me puggalo cittaṃ ārādhetī’’ti.
But, Venerable Sir, that person who neither torments himself nor is devoted to the practice of tormenting himself, nor torments others nor is devoted to the practice of tormenting others—that one, neither tormenting himself nor tormenting others, in this very life is cooled, extinguished, become cool, experiencing bliss, abiding with a divine self—this person alone pleases my mind.”
Nhưng bạch Đức Thế Tôn, người nào không tự làm khổ mình, không thực hành theo sự tự làm khổ mình, không làm khổ người khác, không thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy không tự làm khổ mình, không làm khổ người khác, ngay trong hiện tại đã dập tắt mọi phiền não, đã chứng Niết Bàn, đã an tịnh, cảm thọ an lạc, sống với tự ngã phạm thiên – chỉ có người này mới làm tâm con hài lòng.”
5. ‘‘Kasmā pana te, pessa, ime tayo puggalā cittaṃ nārādhentī’’ti?
5. “Why then, Pessa, do these three persons not please your mind?”
5. “Này Pessa, vì sao ba hạng người này không làm tâm con hài lòng?”
‘‘Yvāyaṃ, bhante, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto so attānaṃ sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ ātāpeti paritāpeti – iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
“Venerable Sir, that person who torments himself, devoted to the practice of tormenting himself—he torments and greatly torments himself, who desires happiness and detests suffering. For this reason, this person does not please my mind.
“Bạch Đức Thế Tôn, người nào tự làm khổ mình, thực hành theo sự tự làm khổ mình, người ấy tự làm mình nóng bức, tự làm mình đau khổ, dù muốn an lạc và ghét đau khổ – vì lý do này mà người ấy không làm tâm con hài lòng.
Yopāyaṃ, bhante, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto so paraṃ sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ ātāpeti paritāpeti – iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
Venerable Sir, that person who torments others, devoted to the practice of tormenting others—he torments and greatly torments others, who desire happiness and detest suffering. For this reason, this person does not please my mind.
Bạch Đức Thế Tôn, người nào làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy làm người khác nóng bức, làm người khác đau khổ, dù muốn an lạc và ghét đau khổ – vì lý do này mà người ấy không làm tâm con hài lòng.
Yopāyaṃ, bhante, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto so attānañca parañca sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ* ātāpeti paritāpeti – iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
Venerable Sir, that person who torments himself, devoted to the practice of tormenting himself, and torments others, devoted to the practice of tormenting others—he torments and greatly torments both himself and others, who desire happiness and detest suffering. For this reason, this person does not please my mind.
Bạch Đức Thế Tôn, người nào tự làm khổ mình, thực hành theo sự tự làm khổ mình, và làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy làm mình và người khác nóng bức, làm mình và người khác đau khổ, dù muốn an lạc và ghét đau khổ – vì lý do này mà người ấy không làm tâm con hài lòng.
Yo ca kho ayaṃ, bhante, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā* viharati; so attānañca parañca sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ neva ātāpeti na paritāpeti – iminā* me ayaṃ puggalo cittaṃ ārādheti.
But, Venerable Sir, that person who neither torments himself nor is devoted to the practice of tormenting himself, nor torments others nor is devoted to the practice of tormenting others—that one, neither tormenting himself nor tormenting others, in this very life is cooled, extinguished, become cool, experiencing bliss, abiding with a divine self; he neither torments nor greatly torments himself or others, who desire happiness and detest suffering. For this reason, this person pleases my mind.
Nhưng bạch Đức Thế Tôn, người nào không tự làm khổ mình, không thực hành theo sự tự làm khổ mình, không làm khổ người khác, không thực hành theo sự làm khổ người khác, người ấy không tự làm khổ mình, không làm khổ người khác, ngay trong hiện tại đã dập tắt mọi phiền não, đã chứng Niết Bàn, đã an tịnh, cảm thọ an lạc, sống với tự ngã phạm thiên; người ấy không làm mình và người khác nóng bức, không làm mình và người khác đau khổ, dù muốn an lạc và ghét đau khổ – vì lý do này mà người ấy làm tâm con hài lòng.
Handa, ca dāni mayaṃ, bhante, gacchāma; bahukiccā mayaṃ bahukaraṇīyā’’ti.
Now, Venerable Sir, we shall go; we have much to do, many duties to perform.”
Bạch Đức Thế Tôn, bây giờ chúng con xin đi; chúng con có nhiều việc cần làm, nhiều việc phải hoàn thành.”
‘‘Yassadāni tvaṃ, pessa, kālaṃ maññasī’’ti.
“Do as you deem fit now, Pessa.”
“Này Pessa, bây giờ con thấy lúc nào thích hợp thì cứ đi.”
Atha kho pesso hatthārohaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then Pessa, the elephant-trainer’s son, having rejoiced in and approved the Blessed One’s words, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Thế rồi, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Đức Thế Tôn, đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
6. Atha kho bhagavā acirapakkante pesse hatthārohaputte bhikkhū āmantesi – ‘‘paṇḍito, bhikkhave, pesso hatthārohaputto; mahāpañño, bhikkhave, pesso hatthārohaputto.
6. Then, not long after Pessa, the elephant-trainer’s son, had departed, the Blessed One addressed the bhikkhus: “Bhikkhus, Pessa, the elephant-trainer’s son, is wise; bhikkhus, Pessa, the elephant-trainer’s son, has great wisdom.
6. Sau khi Pessa, con trai của người huấn luyện voi, vừa rời đi không lâu, Đức Thế Tôn liền gọi các Tỳ-khưu và nói: “Này các Tỳ-khưu, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, là người có trí tuệ; này các Tỳ-khưu, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, là người có đại trí tuệ.
Sace, bhikkhave, pesso hatthārohaputto muhuttaṃ nisīdeyya yāvassāhaṃ ime cattāro puggale vitthārena vibhajissāmi* , mahatā atthena saṃyutto abhavissa.
If, bhikkhus, Pessa, the elephant-trainer’s son, had remained for a moment longer, while I expounded these four types of persons in detail to him, he would have gained great benefit.
Này các Tỳ-khưu, nếu Pessa, con trai của người huấn luyện voi, có thể ngồi lại một lát để Ta phân tích chi tiết bốn hạng người này cho y nghe, thì y đã được lợi ích lớn lao.
Api ca, bhikkhave, ettāvatāpi pesso hatthārohaputto mahatā atthena saṃyutto’’ti.
Nevertheless, bhikkhus, even with this much, Pessa, the elephant-trainer’s son, has gained great benefit.”
Tuy nhiên, này các Tỳ-khưu, với chừng đó thôi, Pessa, con trai của người huấn luyện voi, cũng đã được lợi ích lớn lao rồi.”
‘‘Etassa, bhagavā, kālo, etassa, sugata, kālo, yaṃ bhagavā ime cattāro puggale vitthārena vibhajeyya.
“It is time for this, Blessed One! It is time for this, Sugata, that the Blessed One expound these four types of persons in detail.
“Bạch Đức Thế Tôn, đã đến lúc rồi, bạch Thiện Thệ, đã đến lúc rồi để Đức Thế Tôn phân tích chi tiết bốn hạng người này.
Bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantī’’ti.
Having heard the Blessed One, the bhikkhus will retain it.”
Sau khi nghe Đức Thế Tôn, các Tỳ-khưu sẽ ghi nhớ.”
‘‘Tena hi, bhikkhave, suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti.
“Then, bhikkhus, listen! Pay close attention! I will speak,” said the Blessed One.
“Vậy thì, này các Tỳ-khưu, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn,” các Tỳ-khưu ấy đáp lời Đức Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One spoke this:
Đức Thế Tôn nói như sau:
7. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto?
7. “And what, bhikkhus, is the person who torments himself, devoted to the practice of tormenting himself?
7. “Này các Tỳ-khưu, hạng người nào tự làm khổ mình, thực hành theo sự tự làm khổ mình?
Idha, bhikkhave, ekacco puggalo acelako hoti muttācāro hatthāpalekhano* naehibhaddantiko natiṭṭhabhaddantiko* ; nābhihaṭaṃ na uddissakataṃ na nimantanaṃ sādiyati; so na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti na kaḷopimukhā* paṭiggaṇhāti na eḷakamantaraṃ na daṇḍamantaraṃ na musalamantaraṃ na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ na gabbhiniyā na pāyamānāya na purisantaragatāya na saṅkittīsu na yattha sā upaṭṭhito hoti na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī; na macchaṃ na maṃsaṃ na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pivati.
Here, bhikkhus, a certain person is naked, of loose conduct, licks his hands, does not come when called ‘Come, good sir!’, does not stop when told ‘Stop, good sir!’, does not accept food brought to him, or specially prepared for him, or by invitation; he does not accept food from a pot’s mouth, nor from a basket’s mouth, nor across a threshold, nor across a stick, nor across a mortar, nor from two people eating, nor from a pregnant woman, nor from a nursing woman, nor from a woman with a man between, nor from a collection, nor where a dog is standing, nor where flies are swarming in a crowd; he does not eat fish, nor meat, nor drink strong liquor, nor intoxicating drinks, nor rice-gruel scum.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, có một số người sống không y phục, hành xử phóng túng, liếm tay, không đi khi được mời ‘Thưa Ngài, xin mời đi,’ không dừng lại khi được mời ‘Thưa Ngài, xin mời dừng lại’; không nhận thức ăn được mang đến, không nhận thức ăn được nấu riêng, không nhận thức ăn được mời; không nhận thức ăn từ miệng nồi, không nhận thức ăn từ miệng giỏ, không nhận thức ăn khi có chấn song ngăn cách, không nhận thức ăn khi có gậy ngăn cách, không nhận thức ăn khi có chày ngăn cách, không nhận thức ăn từ hai người đang ăn, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang mang thai, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang cho con bú, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang ở giữa đàn ông, không nhận thức ăn ở nơi có chó đang đứng, không nhận thức ăn ở nơi có ruồi bay thành đàn; không ăn cá, không ăn thịt, không uống rượu, không uống bia, không uống nước cháo cám.
So ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko…pe… sattāgāriko vā hoti sattālopiko; ekissāpi dattiyā yāpeti, dvīhipi dattīhi yāpeti…pe… sattahipi dattīhi yāpeti; ekāhikampi āhāraṃ āhāreti, dvīhikampi āhāraṃ āhāreti…pe… sattāhikampi āhāraṃ āhāreti – iti evarūpaṃ aḍḍhamāsikaṃ pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati.
He may be a one-house-beggar or a one-mouthful-beggar, a two-house-beggar or a two-mouthful-beggar… and so on, up to a seven-house-beggar or a seven-mouthful-beggar; he sustains himself on one alms-gathering, or on two alms-gatherings… and so on, up to seven alms-gatherings; he takes food once every day, or once every two days… and so on, up to once every seven days—thus he lives devoted to the practice of eating only at half-month intervals on a rotational basis.
Người ấy có thể chỉ khất thực ở một nhà hoặc chỉ nhận một muỗng thức ăn; hoặc khất thực ở hai nhà hoặc chỉ nhận hai muỗng thức ăn… (tương tự cho đến) … hoặc khất thực ở bảy nhà hoặc chỉ nhận bảy muỗng thức ăn; người ấy có thể chỉ sống với một bữa ăn mỗi ngày, hoặc sống với một bữa ăn mỗi hai ngày… (tương tự cho đến) … hoặc sống với một bữa ăn mỗi bảy ngày – như vậy, người ấy sống theo sự thực hành ăn uống luân phiên nửa tháng một lần.
So sākabhakkho vā hoti, sāmākabhakkho vā hoti, nīvārabhakkho vā hoti, daddulabhakkho vā hoti, haṭabhakkho vā hoti, kaṇabhakkho vā hoti, ācāmabhakkho vā hoti, piññākabhakkho vā hoti, tiṇabhakkho vā hoti, gomayabhakkho vā hoti; vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī.
He is a vegetable-eater, or a wild-rice-eater, or a wild-millet-eater, or a leather-scrap-eater, or a forest-moss-eater, or a rice-husk-eater, or a rice-scum-eater, or an oil-cake-eater, or a grass-eater, or a cow-dung-eater; he sustains himself on forest roots and fruits, eating only fallen fruits.
Người ấy có thể ăn rau, ăn lúa kê, ăn lúa hoang, ăn da vụn, ăn bọt rong rêu, ăn cám, ăn nước cháo thừa, ăn bã mè, ăn cỏ, ăn phân bò; người ấy sống bằng cách ăn rễ cây và trái cây rừng, ăn trái cây tự rụng.
So sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāreti, chavadussānipi dhāreti, paṃsukūlānipi dhāreti, tirīṭānipi dhāreti, ajinampi dhāreti, ajinakkhipampi dhāreti, kusacīrampi dhāreti, vākacīrampi dhāreti, phalakacīrampi dhāreti, kesakambalampi dhāreti, vāḷakambalampi dhāreti, ulūkapakkhampi dhāreti; kesamassulocakopi hoti, kesamassulocanānuyogamanuyutto, ubbhaṭṭhakopi hoti āsanapaṭikkhitto, ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto, kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti* ; sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati – iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati.
He wears coarse hemp clothes, or blended clothes, or shrouds from charnel grounds, or rags from a dust-heap, or tree-bark clothing, or antelope hide, or antelope hide with hair, or kusa-grass clothing, or bark clothing, or wood-chip clothing, or hair blankets, or horse-hair blankets, or owl-feather clothing; he is a hair-and-beard plucker, devoted to the practice of plucking out hair and beard, or he stands upright, rejecting a seat, or he squats, devoted to the practice of squatting; or he sleeps on a bed of thorns, making a bed of thorns; he lives devoted to the practice of descending into water three times in the evening—thus he lives devoted to many kinds of practices of tormenting and greatly tormenting the body.
Người ấy có thể mặc y bằng vải sợi gai dầu, mặc y bằng vải thô, mặc y bằng vải liệm, mặc y bằng vải nhặt từ đống rác, mặc y bằng vỏ cây, mặc y bằng da thú, mặc y bằng da thú có xẻ ở giữa, mặc y bằng cỏ Kusa, mặc y bằng vỏ cây, mặc y bằng vỏ cây dẹt, mặc y bằng chăn lông tóc, mặc y bằng chăn lông đuôi, mặc y bằng lông cú; người ấy có thể nhổ tóc và râu, thực hành nhổ tóc và râu, có thể đứng thẳng không ngồi, có thể ngồi xổm, thực hành ngồi xổm, có thể nằm trên giường gai, nằm trên giường gai; người ấy sống theo sự thực hành tắm nước ba lần vào buổi tối – như vậy, người ấy sống theo sự thực hành tự làm thân mình nóng bức và đau khổ bằng nhiều cách khác nhau.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto.
This, bhikkhus, is called the person who torments himself, devoted to the practice of tormenting himself.
Này các Tỳ-khưu, người như vậy được gọi là hạng người tự làm khổ mình, thực hành theo sự tự làm khổ mình.
8. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto?
8. “And what, bhikkhus, is the person who torments others, devoted to the practice of tormenting others?
8. “Này các Tỳ-khưu, hạng người nào làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác?
Idha, bhikkhave, ekacco puggalo orabbhiko hoti sūkariko sākuṇiko māgaviko luddo macchaghātako coro coraghātako goghātako bandhanāgāriko ye vā panaññepi keci kurūrakammantā.
Here, bhikkhus, a certain person is a sheep butcher, or a pig butcher, a fowler, a hunter, a fierce person, a fisherman, a thief, a murderer of thieves, a cattle butcher, a jailer, or any other who engages in cruel occupations.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, có một số người là kẻ giết cừu, giết heo, bắt chim, bắt thú, kẻ tàn bạo, kẻ giết cá, kẻ trộm, kẻ giết trộm, kẻ giết bò, cai ngục, hoặc bất kỳ ai khác thực hành các nghề nghiệp tàn ác.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto.
This, bhikkhus, is called the person who torments others, devoted to the practice of tormenting others.
Này các Tỳ-khưu, người như vậy được gọi là hạng người làm khổ người khác, thực hành theo sự làm khổ người khác.”
9. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto?
9. ‘‘Monks, what sort of person is self-tormenting and devoted to the practice of self-torment, and tormenting others and devoted to the practice of tormenting others?
9. "Này các Tỳ-khưu, hạng người nào tự hành khổ mình và chuyên tâm vào việc tự hành khổ mình, lại hành khổ người khác và chuyên tâm vào việc hành khổ người khác?
Idha, bhikkhave, ekacco puggalo rājā vā hoti khattiyo muddhāvasitto brāhmaṇo vā mahāsālo.
Here, monks, a certain person is a king, a consecrated khattiya, or a rich Brahmin.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, có một số người là vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, hoặc là Bà-la-môn đại phú.
So puratthimena nagarassa navaṃ santhāgāraṃ* kārāpetvā kesamassuṃ ohāretvā kharājinaṃ nivāsetvā sappitelena kāyaṃ abbhañjitvā magavisāṇena piṭṭhiṃ kaṇḍuvamāno navaṃ santhāgāraṃ pavisati saddhiṃ mahesiyā brāhmaṇena ca purohitena.
Having had a new assembly hall built to the east of the city, he shaves his hair and beard, puts on a coarse deerskin, anoints his body with ghee and oil, and scratching his back with a deer's horn, enters the new assembly hall with his chief queen and his Brahmin chaplain.
Người ấy cho xây một nhà tế lễ mới ở phía đông thành phố, rồi cạo tóc râu, mặc áo da thú thô, xoa dầu bơ khắp thân, dùng sừng nai gãi lưng, rồi cùng với hoàng hậu và vị Bà-la-môn cố vấn tiến vào nhà tế lễ mới.
So tattha anantarahitāya bhūmiyā haritupalittāya seyyaṃ kappeti.
There he lies down on the bare ground, smeared with cow dung.
Ở đó, người ấy nằm trên nền đất không trải thảm, đã được trát bằng phân bò tươi.
Ekissāya gāviyā sarūpavacchāya yaṃ ekasmiṃ thane khīraṃ hoti tena rājā yāpeti, yaṃ dutiyasmiṃ thane khīraṃ hoti tena mahesī yāpeti, yaṃ tatiyasmiṃ thane khīraṃ hoti tena brāhmaṇo purohito yāpeti, yaṃ catutthasmiṃ thane khīraṃ hoti tena aggiṃ juhati, avasesena vacchako yāpeti.
Of a single cow with a calf of the same appearance, the milk from one udder sustains the king, the milk from the second udder sustains the chief queen, the milk from the third udder sustains the Brahmin chaplain, the milk from the fourth udder is offered into the fire, and the remaining milk sustains the calf.
Với sữa từ một vú của con bò cái có bê con cùng hình dáng, nhà vua sống; với sữa từ vú thứ hai, hoàng hậu sống; với sữa từ vú thứ ba, vị Bà-la-môn cố vấn sống; với sữa từ vú thứ tư, người ấy tế lửa; phần còn lại, bê con sống.
So evamāha – ‘ettakā usabhā haññantu yaññatthāya, ettakā vacchatarā haññantu yaññatthāya, ettakā vacchatariyo haññantu yaññatthāya, ettakā ajā haññantu yaññatthāya, ettakā urabbhā haññantu yaññatthāya, (ettakā assā haññantu yaññatthāya)* , ettakā rukkhā chijjantu yūpatthāya, ettakā dabbhā lūyantu barihisatthāyā’ti* .
Then he says: ‘Let so many bulls be slaughtered for the sacrifice, let so many young steers be slaughtered for the sacrifice, let so many young heifers be slaughtered for the sacrifice, let so many goats be slaughtered for the sacrifice, let so many rams be slaughtered for the sacrifice, let so many trees be cut down for the sacrificial posts, let so much grass be cut for the sacrificial strew.’
Người ấy nói rằng: ‘Hãy giết chừng này bò đực để cúng tế, hãy giết chừng này bê đực để cúng tế, hãy giết chừng này bê cái để cúng tế, hãy giết chừng này dê để cúng tế, hãy giết chừng này cừu để cúng tế, hãy chặt chừng này cây để làm cột tế, hãy nhổ chừng này cỏ darbha để làm thảm tế’.
Yepissa te honti dāsāti vā pessāti vā kammakarāti vā tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karonti.
And those who are his slaves, servants, or workers perform these tasks, threatened by cudgels, threatened by fear, with tearful faces, weeping.
Những kẻ nô lệ, người hầu, hay người làm công của người ấy, bị đe dọa bằng gậy, bị đe dọa bằng sợ hãi, mặt đẫm lệ, vừa khóc vừa làm các công việc.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
This, monks, is called a person who is self-tormenting and devoted to the practice of self-torment, and tormenting others and devoted to the practice of tormenting others.
Này các Tỳ-khưu, hạng người này được gọi là tự hành khổ mình và chuyên tâm vào việc tự hành khổ mình, lại hành khổ người khác và chuyên tâm vào việc hành khổ người khác.
10. ‘‘Katamo ca, bhikkhave, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto, so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati?
10. ‘‘Monks, what sort of person is neither self-tormenting nor devoted to the practice of self-torment, nor tormenting others nor devoted to the practice of tormenting others? One who is un-self-tormenting and un-other-tormenting, here and now, is cooled, extinguished, become cool, experiences happiness, and dwells with a Brahma-like self?
10. "Này các Tỳ-khưu, hạng người nào không tự hành khổ mình, không chuyên tâm vào việc tự hành khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm vào việc hành khổ người khác, người ấy không tự hành khổ mình, không hành khổ người khác, ngay trong đời này đã tịch tịnh, đã niết bàn, đã mát lạnh, cảm nhận được an lạc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm Thiên?
Idha, bhikkhave, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
Here, monks, a Tathāgata arises in the world, an Arahant, a Fully Enlightened Buddha, accomplished in knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, một vị Như Lai xuất hiện trên đời, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Rõ Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của Trời và Người, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its ascetics and brahmins, its gods and humans, proclaims it.
Ngài tự mình chứng ngộ và tuyên thuyết thế giới này cùng với chư Thiên, Ma Vương, Phạm Thiên, cùng với các Sa-môn, Bà-la-môn, cùng với chúng sinh gồm chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with the right meaning and the right phrasing, and he proclaims the utterly complete and purified holy life.
Ngài thuyết giảng Giáo Pháp tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, với ý nghĩa và văn từ đầy đủ, tuyên bố đời sống Phạm Hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto.
A householder or a householder’s son, or someone born into another family, hears that Dhamma.
Một gia chủ hoặc con trai gia chủ, hoặc một người sinh ra trong một gia đình nào đó, lắng nghe Giáo Pháp ấy.
So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati.
Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata.
Sau khi nghe Giáo Pháp ấy, người ấy có niềm tin nơi Đức Như Lai.
So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajāpatho, abbhokāso pabbajjā.
Endowed with that faith, he reflects: ‘Confined is household life, a path of dust; open is going forth into homelessness.
Với niềm tin đã có, người ấy suy xét như sau: ‘Đời sống gia đình thật chật hẹp, là con đường đầy bụi bặm; đời sống xuất gia là rộng rãi thênh thang.
Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ.
It is not easy for one dwelling at home to lead the holy life utterly complete, utterly purified, polished like a conch shell.
Không dễ gì sống đời Phạm Hạnh hoàn toàn viên mãn, hoàn toàn thanh tịnh, trong trắng như vỏ ốc, khi vẫn còn ở trong gia đình.
Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
Suppose I were to shave off my hair and beard, don saffron robes, and go forth from home into homelessness.’
Vậy thì, ta hãy cạo bỏ tóc râu, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống đời không gia đình’.
So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya, mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya, appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya, mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya, kesamassuṃ ohāretvā, kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
So, at a later time, having given up a small or a large amount of wealth, having given up a small or a large circle of relatives, he shaves off his hair and beard, dons saffron robes, and goes forth from home into homelessness.
Sau một thời gian, người ấy từ bỏ khối tài sản nhỏ hoặc từ bỏ khối tài sản lớn, từ bỏ vòng thân quyến nhỏ hoặc từ bỏ vòng thân quyến lớn, cạo bỏ tóc râu, đắp y cà-sa, từ bỏ gia đình để sống đời không gia đình.
11. ‘‘So evaṃ pabbajito samāno bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho, lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
11. ‘‘Having thus gone forth, he adopts the bhikkhus’ rule of training and livelihood; abandoning the taking of life, he abstains from the taking of life; he lays aside stick and weapon, is conscientious, full of compassion, and dwells with concern for the welfare of all living beings.
11. Người ấy đã xuất gia như vậy, sống theo giới luật của các Tỳ-khưu, từ bỏ sát sinh, tránh xa sát sinh, đã đặt gậy xuống, đã đặt vũ khí xuống, biết hổ thẹn, có lòng từ bi, sống với tâm lợi ích và thương xót tất cả chúng sinh.
Adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti dinnādāyī dinnapāṭikaṅkhī, athenena sucibhūtena attanā viharati.
Abandoning the taking of what is not given, he abstains from the taking of what is not given; he takes only what is given, expecting only what is given, and dwells with a pure, unthieving self.
Từ bỏ trộm cắp, tránh xa trộm cắp, người ấy chỉ nhận những gì được cho, mong đợi những gì được cho, sống với tự ngã thanh tịnh, không trộm cắp.
Abrahmacariyaṃ pahāya brahmacārī hoti ārācārī virato methunā gāmadhammā.
Abandoning unchastity, he is chaste; he lives apart, abstaining from sexual intercourse, which is the village custom.
Từ bỏ phi Phạm Hạnh, người ấy sống Phạm Hạnh, sống xa lìa dâm dục, thói tục của làng quê.
Musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti saccavādī saccasandho theto paccayiko avisaṃvādako lokassa.
Abandoning false speech, he abstains from false speech; he is a speaker of truth, bound to truth, firm, reliable, not a deceiver of the world.
Từ bỏ nói dối, tránh xa nói dối, người ấy nói lời chân thật, liên kết với chân thật, kiên định, đáng tin cậy, không lừa dối thế gian.
Pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya, amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya – iti bhinnānaṃ vā sandhātā sahitānaṃ vā anuppadātā samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
Abandoning divisive speech, he abstains from divisive speech; having heard something here, he does not repeat it there to cause division among these; having heard something there, he does not repeat it here to cause division among those—thus he is a reconciler of those who are divided, and an encourager of those who are united; he delights in concord, rejoices in concord, is fond of concord, and speaks words that promote concord.
Từ bỏ lời nói chia rẽ, tránh xa lời nói chia rẽ, người ấy nghe điều gì ở đây thì không đi nói lại ở chỗ kia để gây chia rẽ những người này; nghe điều gì ở chỗ kia thì không đi nói lại ở đây để gây chia rẽ những người kia – như vậy, người ấy hòa giải những người đã chia rẽ, khuyến khích những người đã hòa hợp, hoan hỷ với sự đoàn kết, vui thích với sự đoàn kết, nói những lời tạo nên sự đoàn kết.
Pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti, yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
Abandoning harsh speech, he abstains from harsh speech; he speaks words that are gentle, pleasing to the ear, affectionate, going to the heart, courteous, cherished by many, and agreeable to many.
Từ bỏ lời nói thô tục, tránh xa lời nói thô tục, người ấy nói những lời dịu dàng, dễ nghe, đáng yêu, đi vào lòng người, lịch sự, được nhiều người ưa thích, được nhiều người hài lòng.
Samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato hoti kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī, nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasaṃhitaṃ.
Abandoning idle chatter, he abstains from idle chatter; he speaks at the right time, speaks what is factual, speaks what is beneficial, speaks the Dhamma, speaks the Vinaya; he speaks words that are worthy of preservation, timely, reasoned, well-defined, and connected with benefit.
Từ bỏ lời nói phù phiếm, tránh xa lời nói phù phiếm, người ấy nói đúng lúc, nói đúng sự thật, nói có lợi ích, nói về Giáo Pháp, nói về Giới Luật, nói những lời đáng ghi nhớ, đúng thời, có dẫn chứng, có giới hạn, có ý nghĩa.
So bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti, ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā; naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato hoti; mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā paṭivirato hoti; uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti; jātarūparajatapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; itthikumārikapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; dāsidāsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; hatthigavassavaḷavapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti; dūteyyapahiṇagamanānuyogā paṭivirato hoti; kayavikkayā paṭivirato hoti; tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā paṭivirato hoti; ukkoṭanavañcananikatisāciyogā* paṭivirato hoti; chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato hoti* .
He abstains from harming seeds and plants; he eats one meal a day, abstaining from food at night and from untimely meals; he abstains from seeing dancing, singing, and instrumental music; he abstains from wearing garlands, using perfumes, and adorning himself with cosmetics; he abstains from high and luxurious beds; he abstains from accepting gold and silver; he abstains from accepting raw grain; he abstains from accepting raw meat; he abstains from accepting women and girls; he abstains from accepting male and female slaves; he abstains from accepting goats and sheep; he abstains from accepting chickens and pigs; he abstains from accepting elephants, cattle, horses, and mares; he abstains from accepting fields and lands; he abstains from engaging in messages and errands; he abstains from buying and selling; he abstains from cheating with scales, weights, and measures; he abstains from bribery, deception, fraud, and crookedness; he abstains from cutting, killing, binding, plundering, robbing, and violence.
Người ấy tránh xa việc hủy hoại các loại hạt giống và cây cối; người ấy chỉ ăn một bữa, tránh ăn đêm, tránh ăn phi thời; tránh xem ca múa nhạc kịch; tránh đeo vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, trang sức; tránh giường cao, ghế lớn; tránh nhận vàng bạc; tránh nhận ngũ cốc tươi; tránh nhận thịt sống; tránh nhận phụ nữ và trinh nữ; tránh nhận nô tỳ nam nữ; tránh nhận dê cừu; tránh nhận gà heo; tránh nhận voi, bò, ngựa, lừa; tránh nhận ruộng đất; tránh làm sứ giả, đưa tin; tránh mua bán; tránh dùng cân, đấu, thước gian lận; tránh hối lộ, lừa đảo, gian trá, xảo quyệt; tránh chặt chém, giết hại, trói buộc, cướp bóc, hãm hiếp, bạo hành.
12. ‘‘So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
12. “When he sees a form with the eye, he is not a perceiver of its general appearance or its detailed features.
12. ‘‘Vị ấy, khi thấy sắc bằng mắt, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati.
For the sake of restraining that eye faculty, through which, if it were left unrestrained, evil unwholesome states of covetousness and distress might assail him, he practices for its restraint, guards the eye faculty, and achieves restraint over the eye faculty.
Vì lẽ gì mà nhãn căn của vị ấy không được hộ trì, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và ưu phiền có thể xâm nhập, vị ấy thực hành để chế ngự điều đó, bảo vệ nhãn căn, thành tựu sự chế ngự nhãn căn.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
When he hears a sound with the ear... (similarly for nose, tongue, body) ...when he cognizes a mental phenomenon with the mind, he is not a perceiver of its general appearance or its detailed features.
Khi nghe tiếng bằng tai… (v.v.)… khi ngửi hương bằng mũi… (v.v.)… khi nếm vị bằng lưỡi… (v.v.)… khi xúc chạm bằng thân… (v.v.)… khi nhận biết pháp bằng ý, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati.
For the sake of restraining that mind faculty, through which, if it were left unrestrained, evil unwholesome states of covetousness and distress might assail him, he practices for its restraint, guards the mind faculty, and achieves restraint over the mind faculty.
Vì lẽ gì mà ý căn của vị ấy không được hộ trì, các pháp bất thiện, ác pháp như tham ái và ưu phiền có thể xâm nhập, vị ấy thực hành để chế ngự điều đó, bảo vệ ý căn, thành tựu sự chế ngự ý căn.
So iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Possessed of this noble restraint of the faculties, he experiences an inner unblemished happiness.
Vị ấy, đầy đủ sự chế ngự các căn cao thượng này, cảm nhận được sự an lạc không bị phiền não xâm chiếm trong nội tâm.
13. ‘‘So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato, (imāya ca ariyāya santuṭṭhiyā samannāgato,)* iminā ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato, iminā ca ariyena satisampajaññena samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ.
13. “Possessed of this noble aggregate of virtue, (possessed of this noble contentment,) possessed of this noble restraint of the faculties, and possessed of this noble mindfulness and clear comprehension, he resorts to a secluded dwelling: a forest, the root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a jungle thicket, the open air, a heap of straw.
13. ‘‘Vị ấy, đầy đủ giới uẩn cao thượng này, (đầy đủ sự tri túc cao thượng này,) đầy đủ sự chế ngự các căn cao thượng này, và đầy đủ chánh niệm tỉnh giác cao thượng này, tìm đến một chỗ ở thanh vắng: rừng, gốc cây, núi, khe núi, hang đá, nghĩa địa, rừng sâu, nơi trống trải, đống rơm.
So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
After his meal, having returned from his alms round, he sits down, folding his legs crosswise, setting his body erect, and establishing mindfulness in front of him.
Sau khi thọ thực xong, trở về từ cuộc khất thực, vị ấy ngồi kiết già, giữ thân đoan nghiêm, thiết lập chánh niệm trước mặt.
So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti, byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti; thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thīnamiddhā cittaṃ parisodheti; uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti; vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
Having abandoned covetousness for the world, he dwells with a mind free from covetousness, purifying his mind from covetousness; having abandoned ill will and malice, he dwells with a mind free from ill will, compassionate for the welfare of all living beings, purifying his mind from ill will and malice; having abandoned sloth and torpor, he dwells free from sloth and torpor, perceiving light, mindful and clearly comprehending, purifying his mind from sloth and torpor; having abandoned restlessness and remorse, he dwells unagitated, with his mind inwardly tranquil, purifying his mind from restlessness and remorse; having abandoned doubt, he dwells having crossed over doubt, free from perplexity concerning wholesome states, purifying his mind from doubt.
Vị ấy từ bỏ tham ái đối với thế gian, an trú với tâm không tham ái, thanh lọc tâm khỏi tham ái; từ bỏ sân hận, an trú với tâm không sân hận, với lòng từ bi đối với tất cả chúng sinh, thanh lọc tâm khỏi sân hận; từ bỏ hôn trầm thụy miên, an trú không hôn trầm thụy miên, với tưởng ánh sáng, chánh niệm tỉnh giác, thanh lọc tâm khỏi hôn trầm thụy miên; từ bỏ trạo cử hối hận, an trú không trạo cử, với tâm an tịnh nội tại, thanh lọc tâm khỏi trạo cử hối hận; từ bỏ hoài nghi, an trú vượt qua hoài nghi, không do dự đối với các pháp thiện, thanh lọc tâm khỏi hoài nghi.
14. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
14. “With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilement, pliant, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge of recollecting past lives.
14. ‘‘Vị ấy, với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, hướng tâm đến Túc mạng trí.
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto, so tato cuto idhūpapanno’ti.
He recollects his manifold past lives, that is, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: ‘There I was named thus-and-thus, of such-and-such a clan, of such-and-such appearance, eating such-and-such food, experiencing such-and-such pleasure and pain, with such-and-such a lifespan; passing away from there, I reappeared yonder; there too I was named thus-and-thus, of such-and-such a clan, of such-and-such appearance, eating such-and-such food, experiencing such-and-such pleasure and pain, with such-and-such a lifespan; passing away from there, I reappeared here.’
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại, nhiều kiếp thành, nhiều kiếp hoại và thành: ‘Ở đời đó, ta tên như vầy, dòng họ như vầy, sắc diện như vầy, ăn uống như vầy, cảm thọ khổ lạc như vầy, tuổi thọ như vầy. Sau khi chết ở đời đó, ta sinh vào đời này; ở đời này, ta tên như vầy, dòng họ như vầy, sắc diện như vầy, ăn uống như vầy, cảm thọ khổ lạc như vầy, tuổi thọ như vầy. Sau khi chết ở đời này, ta sinh vào đời này.’
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus he recollects his manifold past lives in their modes and details.
Như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
15. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
15. “With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilement, pliant, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
15. ‘‘Vị ấy, với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, hướng tâm đến Thiên nhãn trí về sự chết và tái sinh của chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma: ‘These worthy beings, indeed, who were endowed with misconduct of body, speech, and mind, who reviled the Noble Ones, held wrong views, and undertook actions based on wrong views, with the breakup of the body, after death, have reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell; but these worthy beings, indeed, who were endowed with good conduct of body, speech, and mind, who did not revile the Noble Ones, held right views, and undertook actions based on right views, with the breakup of the body, after death, have reappeared in a good destination, in a heavenly world.’
Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt nhân loại, vị ấy thấy chúng sinh chết và tái sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, kẻ may mắn, người bất hạnh, và vị ấy biết rõ chúng sinh theo nghiệp của mình: ‘Chắc chắn những chúng sinh này đã làm ác về thân, làm ác về lời nói, làm ác về ý nghĩ, phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp giữ nghiệp tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sinh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục; còn những chúng sinh này đã làm thiện về thân, làm thiện về lời nói, làm thiện về ý nghĩ, không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp giữ nghiệp chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, sinh vào cõi lành, thiên giới.’
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti.
Thus with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma.
Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt nhân loại, vị ấy thấy chúng sinh chết và tái sinh, kẻ hạ liệt, người cao sang, kẻ đẹp đẽ, người xấu xí, kẻ may mắn, người bất hạnh, và vị ấy biết rõ chúng sinh theo nghiệp của mình.
16. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
16. “With his mind thus concentrated, purified, cleansed, unblemished, rid of defilement, pliant, workable, steady, and attained to imperturbability, he directs and inclines his mind to the knowledge of the destruction of the taints (āsavas).
16. ‘‘Vị ấy, với tâm đã định như vậy, thanh tịnh, trong sạch, không cấu uế, không phiền não, nhu nhuyến, dễ sử dụng, vững chắc, bất động, hướng tâm đến Trí đoạn tận các lậu hoặc.
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it actually is: ‘This is suffering.’
Vị ấy biết như thật: ‘Đây là khổ’.
‘Ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the origin of suffering.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là tập khởi của khổ.’
‘Ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the cessation of suffering.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là sự diệt khổ.’
‘Ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the path leading to the cessation of suffering.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt khổ.’
‘Ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘These are the āsavas.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là các lậu hoặc (āsava).’
‘Ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the origin of the āsavas.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là tập khởi của các lậu hoặc.’
‘Ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the cessation of the āsavas.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là sự diệt trừ các lậu hoặc.’
‘Ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He understands as it truly is: ‘This is the path leading to the cessation of the āsavas.’
Vị ấy như thật biết: ‘Đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc.’
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati.
When he knows and sees thus, his mind is liberated from the āsava of sensuality, his mind is liberated from the āsava of existence, his mind is liberated from the āsava of ignorance.
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm của vị ấy được giải thoát khỏi lậu hoặc dục (kāmāsava), tâm của vị ấy được giải thoát khỏi lậu hoặc hữu (bhavāsava), tâm của vị ấy được giải thoát khỏi lậu hoặc vô minh (avijjāsava).
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
Upon being liberated, the knowledge arises: ‘Liberated.’
Khi được giải thoát, trí tuệ về sự giải thoát khởi lên.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết: ‘Sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sanh vào trạng thái này nữa.’
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto, na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto.
“This individual, bhikkhus, is said to be one who is not given to the dedication of self-mortification, nor given to the dedication of causing others to suffer.
Này các Tỳ-khưu, người như vậy được gọi là người không tự hành khổ, không tự chuyên tâm hành khổ, không hành khổ người khác, không chuyên tâm hành khổ người khác.
So attantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatī’’ti.
Such a one, neither afflicting himself nor afflicting others, in this very life is cooled, unburdened, become cool, experiences happiness, and abides with a mind become Brahma.”
Người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại, vị ấy đã tịch diệt, đã niết bàn, đã trở nên thanh lương, cảm nhận được an lạc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm Thiên.”
17. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā ānando vesāliyaṃ viharati beluvagāmake* .
17. Thus have I heard: At one time, the Venerable Ānanda was staying in Veḷuvagāmaka, near Vesālī.
17. Tôi nghe như vầy: Một thời, Tôn giả Ānanda trú tại làng Beluva, xứ Vesālī.
Tena kho pana samayena dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro pāṭaliputtaṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena.
Now at that time, Dasama, the householder from Aṭṭhakanāgara, had arrived in Pāṭaliputta for some business.
Lúc bấy giờ, gia chủ Dasama, người Aṭṭhakanāgara, đã đến Pāṭaliputta vì một việc gì đó.
Atha kho dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro yena kukkuṭārāmo yena aññataro bhikkhu tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ bhikkhuṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Dasama, the householder from Aṭṭhakanāgara, went to the Kukuṭārāma, to a certain bhikkhu; having approached and greeted that bhikkhu, he sat down to one side.
Rồi gia chủ Dasama, người Aṭṭhakanāgara, đi đến Kukkuṭārāma, đến chỗ một Tỳ-khưu nào đó; sau khi đến, đảnh lễ vị Tỳ-khưu ấy rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, āyasmā ānando etarahi viharati?
Seated to one side, Dasama, the householder from Aṭṭhakanāgara, said to that bhikkhu: “Where, Venerable Sir, is the Venerable Ānanda staying now?
Sau khi ngồi xuống một bên, gia chủ Dasama, người Aṭṭhakanāgara, nói với vị Tỳ-khưu ấy: “Bạch Đại đức, hiện nay Tôn giả Ānanda đang trú ở đâu?
Dassanakāmā hi mayaṃ taṃ āyasmantaṃ ānanda’’nti.
We wish to see the Venerable Ānanda.”
Chúng tôi muốn được yết kiến Tôn giả Ānanda.”
‘‘Eso, gahapati, āyasmā ānando vesāliyaṃ viharati beluvagāmake’’ti.
“That Venerable Ānanda, householder, is staying in Veḷuvagāmaka, near Vesālī.”
“Này gia chủ, Tôn giả Ānanda đang trú ở làng Beluva, xứ Vesālī.”
Atha kho dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro pāṭaliputte taṃ karaṇīyaṃ tīretvā yena vesālī yena beluvagāmako yenāyasmā ānando tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Dasama, the householder from Aṭṭhakanāgara, having completed that business in Pāṭaliputta, went to Vesālī, to Veḷuvagāmaka, to where the Venerable Ānanda was; having approached and greeted the Venerable Ānanda, he sat down to one side.
Rồi gia chủ Dasama, người Aṭṭhakanāgara, sau khi giải quyết xong công việc tại Pāṭaliputta, đi đến Vesālī, đến làng Beluva, đến chỗ Tôn giả Ānanda; sau khi đến, đảnh lễ Tôn giả Ānanda rồi ngồi xuống một bên.
19. ‘‘Idha, gahapati, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
19. “Here, householder, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters and abides in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, with rapture and pleasure born of seclusion.
19. “Này gia chủ, ở đây, một Tỳ-khưu ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú thiền thứ nhất, có tầm, có tứ, có hỷ lạc do ly dục sanh.
So iti paṭisañcikkhati – ‘idampi paṭhamaṃ jhānaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ.
He reflects thus: ‘This first jhāna is also conditioned and volitionally produced.
Vị ấy suy xét như sau: ‘Thiền thứ nhất này cũng là pháp hữu vi, do tư tâm sở tạo tác.
Yaṃ kho pana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ tadaniccaṃ nirodhadhamma’nti pajānāti.
Whatever is conditioned and volitionally produced is impermanent and subject to cessation,’ he understands.
Bất cứ pháp nào là hữu vi, do tư tâm sở tạo tác, pháp ấy là vô thường, có bản chất là hoại diệt,’ vị ấy như thật biết như vậy.
So tattha ṭhito āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti.
Being established therein, he attains the exhaustion of the āsavas.
Vị ấy an trú nơi đó, đạt đến sự đoạn tận các lậu hoặc.
No ce āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti, teneva dhammarāgena tāya dhammanandiyā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā.
If he does not attain the exhaustion of the āsavas, then through that delight in Dhamma and that joy in Dhamma, with the destruction of the five lower fetters, he reappears spontaneously and there attains parinibbāna, not liable to return from that world.
Nếu vị ấy không đạt đến sự đoạn tận các lậu hoặc, thì do lòng ưa thích pháp ấy, do sự hoan hỷ với pháp ấy, sau khi đoạn trừ năm hạ phần kiết sử (orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ), vị ấy sanh lên cõi Phạm Thiên, nhập Niết Bàn tại đó, không còn trở lại thế giới này nữa.
Ayampi kho, gahapati, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena ekadhammo akkhāto yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttañceva cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā ca āsavā parikkhayaṃ gacchanti, ananuppattañca anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.
This, too, householder, is a single teaching taught by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Fully Self-Awakened One, by which a bhikkhu, dwelling heedfully, ardently, and with a resolute mind, may have his unliberated mind liberated, his unexhausted āsavas exhausted, and attain the unexcelled security from bondage that he has not yet attained.
Này gia chủ, đây cũng là một pháp mà bậc Thế Tôn, bậc A-la-hán, bậc Chánh Đẳng Giác, Đấng Toàn Tri, Toàn Kiến ấy đã thuyết giảng, mà khi một Tỳ-khưu sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, thì tâm chưa giải thoát sẽ được giải thoát, các lậu hoặc chưa đoạn tận sẽ được đoạn tận, và sự an ổn tối thượng khỏi các ách phược chưa đạt được sẽ được đạt đến.
‘‘Puna caparaṃ, gahapati, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ* .
“Furthermore, householder, a bhikkhu abides pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
“Hơn nữa, này gia chủ, một Tỳ-khưu, với tâm câu hữu với từ (mettā), an trú trải khắp một phương, rồi phương thứ hai, phương thứ ba, phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena* pharitvā viharati.
Thus, he abides pervading the entire world, upwards, downwards, across, everywhere, in all aspects, with a mind imbued with loving-kindness, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill-will.
Như vậy, vị ấy an trú trải khắp thế gian, trên, dưới, ngang, khắp mọi nơi, với tâm câu hữu với từ, rộng lớn, vô lượng, không hận, không sân.
So iti paṭisañcikkhati – ‘ayampi kho mettācetovimutti abhisaṅkhatā abhisañcetayitā.
He reflects thus: ‘This liberation of mind through loving-kindness is also conditioned and volitionally produced.
Vị ấy suy xét như sau: ‘Sự giải thoát tâm bằng từ (mettācetovimutti) này cũng là pháp hữu vi, do tư tâm sở tạo tác.
Yaṃ kho pana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ tadaniccaṃ nirodhadhamma’nti pajānāti.
Whatever is conditioned and volitionally produced is impermanent and subject to cessation,’ he understands.
Bất cứ pháp nào là hữu vi, do tư tâm sở tạo tác, pháp ấy là vô thường, có bản chất là hoại diệt,’ vị ấy như thật biết như vậy.
So tattha ṭhito…pe… anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.
Being established therein… attains the unexcelled security from bondage.
Vị ấy an trú nơi đó… (tóm tắt)… sự an ổn tối thượng khỏi các ách phược sẽ được đạt đến.
‘‘Puna caparaṃ, gahapati, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ.
‘‘Furthermore, householder, a bhikkhu dwells having pervaded one direction with a mind imbued with compassion… with a mind imbued with sympathetic joy… with a mind imbued with equanimity, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth.
"Này gia chủ, lại nữa, một Tỷ-kheo an trú, tràn ngập một phương bằng tâm từ bi (karuṇā-sahagatena cetasā)…pe… bằng tâm hỷ (muditā-sahagatena cetasā)…pe… bằng tâm xả (upekkhā-sahagatena cetasā); cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư.
Iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati.
Thus, he dwells having pervaded the whole world, upwards, downwards, around, everywhere, in every aspect, with a mind imbued with equanimity, vast, exalted, immeasurable, without hostility, without ill-will.
Như vậy, vị ấy an trú, tràn ngập khắp mọi nơi, toàn bộ thế giới, trên dưới, ngang dọc, bằng tâm xả, quảng đại, rộng lớn, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
So iti paṭisañcikkhati – ‘ayampi kho upekkhācetovimutti abhisaṅkhatā abhisañcetayitā.
He reflects thus: ‘This liberation of mind by equanimity is also fabricated and fashioned.
Vị ấy quán xét như sau: ‘Sự giải thoát tâm bằng xả này cũng là do hành tạo, do tư tâm sở tạo ra.
Yaṃ kho pana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ tadaniccaṃ nirodhadhamma’nti pajānāti.
Whatever is fabricated and fashioned is impermanent and subject to cessation,’ thus he knows.
Bất cứ cái gì do hành tạo, do tư tâm sở tạo ra, cái đó là vô thường, có pháp diệt tận’, vị ấy biết rõ như vậy.
So tattha ṭhito… anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇāti.
Abiding there… he attains the unsurpassed security from bondage.
Vị ấy an trú ở đó… đạt đến sự an ổn vô thượng khỏi các ách buộc (yogakkhema).
‘‘Puna caparaṃ, gahapati, bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati.
‘‘Furthermore, householder, a bhikkhu, by completely surmounting the sphere of infinite consciousness, thinking, ‘There is nothing,’ enters and dwells in the sphere of nothingness.
"Này gia chủ, lại nữa, một Tỷ-kheo hoàn toàn vượt qua thức vô biên xứ, chứng đạt và an trú vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana), với ý nghĩ ‘không có gì cả’.
So iti paṭisañcikkhati – ‘ayampi kho ākiñcaññāyatanasamāpatti abhisaṅkhatā abhisañcetayitā.
He reflects thus: ‘This attainment of the sphere of nothingness is also fabricated and fashioned.
Vị ấy quán xét như sau: ‘Sự thành tựu vô sở hữu xứ này cũng là do hành tạo, do tư tâm sở tạo ra.
Yaṃ kho pana kiñci abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ tadaniccaṃ nirodhadhamma’nti pajānāti.
Whatever is fabricated and fashioned is impermanent and subject to cessation,’ thus he knows.
Bất cứ cái gì do hành tạo, do tư tâm sở tạo ra, cái đó là vô thường, có pháp diệt tận’, vị ấy biết rõ như vậy.
So tattha ṭhito āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti.
Abiding there, he attains the destruction of the āsavas.
Vị ấy an trú ở đó, đạt đến sự diệt tận các lậu hoặc (āsava).
No ce āsavānaṃ khayaṃ pāpuṇāti, teneva dhammarāgena tāya dhammanandiyā pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā.
If he does not attain the destruction of the āsavas, then by that delight in Dhamma and that joy in Dhamma, due to the destruction of the five lower fetters, he becomes an automatic rebirth being, one who attains final Nibbāna there, one whose nature is not to return from that world.
Nếu vị ấy không đạt đến sự diệt tận các lậu hoặc, thì với sự diệt trừ năm hạ phần kiết sử (orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ), do bởi pháp lạc (dhammarāga) và pháp hỷ (dhammanandi) đó, vị ấy sẽ là bậc hóa sinh (opapātiko), nhập Niết-bàn tại đó, không còn trở lại thế giới đó nữa.
Ayampi kho, gahapati, tena bhagavatā jānatā passatā arahatā sammāsambuddhena ekadhammo akkhāto yattha bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato avimuttañceva cittaṃ vimuccati, aparikkhīṇā ca āsavā parikkhayaṃ gacchanti, ananuppattañca anuttaraṃ yogakkhemaṃ anupāpuṇātī’’ti.
This, too, householder, is a single Dhamma proclaimed by that Blessed One, the Knower, the Seer, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, by abiding in which a bhikkhu who is diligent, ardent, and resolute has his unliberated mind liberated, his undestroyed āsavas destroyed, and attains the unsurpassed security from bondage that has not yet been attained.’’
Này gia chủ, đây cũng là một pháp được Thế Tôn, bậc Toàn Giác, bậc A-la-hán, bậc Chánh Đẳng Giác, bậc thấy biết rõ ràng, đã thuyết giảng, mà khi một Tỷ-kheo sống không phóng dật (appamattassa), tinh cần (ātāpino), chuyên tâm (pahitattassa), thì tâm chưa giải thoát sẽ được giải thoát, các lậu hoặc chưa diệt tận sẽ được diệt tận, và sự an ổn vô thượng khỏi các ách buộc chưa đạt được sẽ được đạt đến."
21. Evaṃ vutte, dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘seyyathāpi, bhante ānanda, puriso ekaṃva nidhimukhaṃ gavesanto sakideva ekādasa nidhimukhāni adhigaccheyya; evameva kho ahaṃ, bhante, ekaṃ amatadvāraṃ gavesanto sakideva* ekādasa amatadvārāni alatthaṃ bhāvanāya.
21. When this was said, Dasama, the householder of Aṭṭhaka, said to Venerable Ānanda: ‘‘Just as, venerable Ānanda, a man searching for one treasure-trove might discover eleven treasure-troves at once; even so, venerable sir, searching for one door to the Deathless, I have obtained eleven doors to the Deathless for development.
21. Khi được nói như vậy, gia chủ Da-thứ-mô (Dasamo gahapati) ở Aṭṭhakanāgara đã thưa với Tôn giả Ānanda rằng: "Bạch Tôn giả Ānanda, ví như một người tìm kiếm một kho báu mà đồng thời tìm thấy mười một kho báu; cũng vậy, bạch Tôn giả, con tìm kiếm một cửa bất tử (amatadvāra) mà đồng thời đã đạt được mười một cửa bất tử để tu tập.
Seyyathāpi, bhante, purisassa agāraṃ ekādasadvāraṃ, so tasmiṃ agāre āditte ekamekenapi dvārena sakkuṇeyya attānaṃ sotthiṃ kātuṃ; evameva kho ahaṃ, bhante, imesaṃ ekādasannaṃ amatadvārānaṃ ekamekenapi amatadvārena sakkuṇissāmi attānaṃ sotthiṃ kātuṃ.
Just as, venerable sir, a man's house might have eleven doors, and if that house caught fire, he could save himself through any one of those doors; even so, venerable sir, through any one of these eleven doors to the Deathless, I shall be able to save myself.
Bạch Tôn giả, ví như một người có ngôi nhà mười một cửa, khi ngôi nhà đó bị cháy, người ấy có thể tự cứu mình thoát nạn bằng bất kỳ một cửa nào; cũng vậy, bạch Tôn giả, con sẽ có thể tự cứu mình thoát nạn bằng bất kỳ một trong mười một cửa bất tử này.
Imehi nāma, bhante, aññatitthiyā ācariyassa ācariyadhanaṃ pariyesissanti, kimaṅgaṃ* panāhaṃ āyasmato ānandassa pūjaṃ na karissāmī’’ti!
Venerable sir, if even other ascetics seek a teacher's fee for their teacher, how much more so should I not make an offering to Venerable Ānanda!’’
Bạch Tôn giả, những ngoại đạo khác còn tìm kiếm tài sản cho thầy của họ, huống chi con lại không cúng dường Tôn giả Ānanda!"
Atha kho dasamo gahapati aṭṭhakanāgaro pāṭaliputtakañca vesālikañca bhikkhusaṅghaṃ sannipātetvā paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi, ekamekañca bhikkhuṃ paccekaṃ dussayugena acchādesi, āyasmantañca ānandaṃ ticīvarena acchādesi, āyasmato ca ānandassa pañcasatavihāraṃ kārāpesīti.
Then Dasama, the householder of Aṭṭhaka, gathered the community of bhikkhus from Pāṭaliputta and Vesālī, and with his own hands satisfied and appeased them with choice solid and soft food, presented each bhikkhu with a pair of robes, presented Venerable Ānanda with three robes, and had a monastery built for Venerable Ānanda at the cost of five hundred. This is what was heard.
Sau đó, gia chủ Da-thứ-mô ở Aṭṭhakanāgara đã tập hợp Tăng đoàn ở Pāṭaliputta và Vesālī, tự tay cúng dường thức ăn và đồ uống cao cấp, làm cho họ hoan hỷ và no đủ. Vị ấy cũng cúng dường mỗi Tỷ-kheo một bộ y đôi, và cúng dường Tôn giả Ānanda ba y (ticīvara). Ngoài ra, vị ấy còn cho xây dựng một tịnh xá trị giá năm trăm (pañcasatavihāra) cho Tôn giả Ānanda.
22. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme.
22. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling among the Sakyans, in Kapilavatthu, at the Nigrodhārāma.
22. Tôi nghe như vầy:
Tena kho pana samayena kāpilavatthavānaṃ* sakyānaṃ navaṃ santhāgāraṃ acirakāritaṃ hoti anajjhāvuṭṭhaṃ* samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena.
Now, at that time, a new assembly hall of the Sakyans of Kapilavatthu had recently been built, and it had not been inhabited by any ascetic, brahmin, or human being.
Một thời, Thế Tôn trú tại xứ Sakya, ở vườn Nigrodha, Kapilavatthu. Lúc bấy giờ, một hội trường mới của những người Sakya ở Kapilavatthu vừa mới được xây dựng, chưa từng có Sa-môn, Bà-la-môn, hay bất kỳ người nào khác đến ở.
Atha kho kāpilavatthavā sakyā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then the Sakyans of Kapilavatthu approached the Blessed One; having approached, they paid homage to the Blessed One and sat down to one side.
Rồi những người Sakya ở Kapilavatthu đi đến chỗ Thế Tôn, sau khi đảnh lễ Thế Tôn, họ ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho kāpilavatthavā sakyā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘idha, bhante, kāpilavatthavānaṃ sakyānaṃ navaṃ santhāgāraṃ acirakāritaṃ* anajjhāvuṭṭhaṃ samaṇena vā brāhmaṇena vā kenaci vā manussabhūtena.
Seated to one side, the Sakyans of Kapilavatthu said to the Blessed One: ‘‘Here, venerable sir, a new assembly hall of the Sakyans of Kapilavatthu has recently been built, and it has not been inhabited by any ascetic, brahmin, or human being.
Khi đã ngồi xuống một bên, những người Sakya ở Kapilavatthu thưa với Thế Tôn rằng: "Bạch Thế Tôn, hội trường mới của những người Sakya ở Kapilavatthu vừa mới được xây dựng, chưa từng có Sa-môn, Bà-la-môn, hay bất kỳ người nào khác đến ở.
Taṃ, bhante, bhagavā paṭhamaṃ paribhuñjatu.
May the Blessed One, venerable sir, be the first to use it.
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thọ dụng trước.
Bhagavatā paṭhamaṃ paribhuttaṃ pacchā kāpilavatthavā sakyā paribhuñjissanti.
After the Blessed One has been the first to use it, the Sakyans of Kapilavatthu will use it.
Sau khi Thế Tôn đã thọ dụng trước, những người Sakya ở Kapilavatthu sẽ thọ dụng sau.
Tadassa kāpilavatthavānaṃ sakyānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.
That would be for the long-term welfare and happiness of the Sakyans of Kapilavatthu.’’
Điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho những người Sakya ở Kapilavatthu."
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One assented by His silence.
Thế Tôn im lặng chấp thuận.
Atha kho kāpilavatthavā sakyā bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena navaṃ santhāgāraṃ tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā sabbasanthariṃ santhāgāraṃ* santharitvā āsanāni paññapetvā udakamaṇikaṃ upaṭṭhapetvā telappadīpaṃ āropetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
Then the Sakyans of Kapilavatthu, understanding the Blessed One’s assent, rose from their seats, paid homage to the Blessed One, circumambulated Him, and went to the new assembly hall; having gone, they spread out the entire assembly hall with coverings, arranged seats, set up a water jar, lit an oil lamp, and then approached the Blessed One; having approached, they paid homage to the Blessed One and stood to one side.
Rồi những người Sakya ở Kapilavatthu, biết Thế Tôn đã chấp thuận, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi đi đến hội trường mới. Sau khi trải khắp hội trường bằng thảm, sắp đặt chỗ ngồi, đặt bình nước, thắp đèn dầu, họ lại đi đến chỗ Thế Tôn. Sau khi đảnh lễ Thế Tôn, họ đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho kāpilavatthavā sakyā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘sabbasanthariṃ santhataṃ, bhante, santhāgāraṃ, āsanāni paññattāni, udakamaṇiko upaṭṭhāpito, telappadīpo āropito.
Standing to one side, the Sakyans of Kapilavatthu said to the Blessed One: ‘‘The assembly hall, venerable sir, has been spread with coverings, seats have been arranged, a water jar has been set up, and an oil lamp has been lit.
Đứng một bên, những người Sakya ở Kapilavatthu thưa với Thế Tôn rằng: "Bạch Thế Tôn, hội trường đã được trải thảm khắp nơi, chỗ ngồi đã được sắp đặt, bình nước đã được đặt, đèn dầu đã được thắp.
Yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī’’ti.
May the Blessed One now do as He sees fit.’’
Bạch Thế Tôn, giờ đây, Thế Tôn thấy lúc nào thích hợp thì xin hãy đến."
Atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena santhāgāraṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā pāde pakkhāletvā santhāgāraṃ pavisitvā majjhimaṃ thambhaṃ nissāya puratthābhimukho nisīdi.
Then the Blessed One, having adjusted His lower robe and taking His bowl and outer robe, went with the community of bhikkhus to the assembly hall; having gone, He washed His feet, entered the assembly hall, and sat down facing east, leaning against the central pillar.
Rồi Thế Tôn đắp y, cầm bát và y, cùng với Tăng đoàn đi đến hội trường. Sau khi rửa chân, Thế Tôn bước vào hội trường và ngồi dựa vào cột giữa, mặt hướng về phía đông.
Bhikkhusaṅghopi kho pāde pakkhāletvā santhāgāraṃ pavisitvā pacchimaṃ bhittiṃ nissāya puratthābhimukho nisīdi, bhagavantaṃyeva purakkhatvā.
The Bhikkhu Saṅgha also, having washed their feet, entered the assembly hall and sat down facing east, leaning against the western wall, keeping the Blessed One in front.
Tăng đoàn Tỳ-kheo cũng rửa chân, đi vào phòng hội, dựa vào bức tường phía tây, ngồi hướng về phía đông, chỉ lấy Thế Tôn làm trọng.
Kāpilavatthavāpi kho sakyā pāde pakkhāletvā santhāgāraṃ pavisitvā puratthimaṃ bhittiṃ nissāya pacchimābhimukhā nisīdiṃsu, bhagavantaṃyeva purakkhatvā.
The Sakyans of Kapilavatthu also, having washed their feet, entered the assembly hall and sat down facing west, leaning against the eastern wall, keeping the Blessed One in front.
Các Sakya ở Kapilavatthu cũng rửa chân, đi vào phòng hội, dựa vào bức tường phía đông, ngồi hướng về phía tây, chỉ lấy Thế Tôn làm trọng.
Atha kho bhagavā kāpilavatthave sakye bahudeva rattiṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘paṭibhātu taṃ, ānanda, kāpilavatthavānaṃ sakyānaṃ sekho pāṭipado* .
Then the Blessed One, having instructed, inspired, roused, and gladdened the Sakyans of Kapilavatthu for much of the night with a Dhamma talk, addressed Venerable Ānanda: "Ānanda, let the trainee's practice for the Sakyans of Kapilavatthu occur to you (i.e., explain it to them).
Rồi Thế Tôn, sau khi đã khai thị, khích lệ, làm phấn khởi và hoan hỷ các Sakya ở Kapilavatthu bằng pháp thoại suốt một phần lớn đêm, liền gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, hãy trình bày cho các Sakya ở Kapilavatthu về con đường tu tập của bậc hữu học (sekha pāṭipadā).
Piṭṭhi me āgilāyati; tamahaṃ āyamissāmī’’ti.
My back is weary; I shall stretch it."
Lưng của Ta bị mỏi; Ta sẽ duỗi thẳng ra.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
"Yes, Venerable Sir," replied Venerable Ānanda to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” Tôn giả Ānanda đáp lời Thế Tôn.
Atha kho bhagavā catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā dakkhiṇena passena sīhaseyyaṃ kappesi, pāde pādaṃ accādhāya, sato sampajāno, uṭṭhānasaññaṃ manasi karitvā.
Then the Blessed One, having spread out his fourfold Saṅghāṭi, lay down on his right side in the lion's posture, placing one foot upon the other, mindful and clearly comprehending, having fixed his mind on the thought of rising.
Rồi Thế Tôn trải y Saṅghāṭi gấp tư, nằm xuống như sư tử nằm nghiêng về phía phải, đặt chân này lên chân kia, tỉnh giác, chánh niệm, và ghi nhớ ý niệm sẽ thức dậy.
‘‘Kathañca, mahānāma, ariyasāvako indriyesu guttadvāro hoti?
"And how, Mahānāma, is a noble disciple guarded in the sense faculties?
“Và này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh hộ trì các căn như thế nào?
Idha, mahānāma, ariyasāvako cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Here, Mahānāma, a noble disciple, having seen a form with the eye, does not grasp at its signs or its secondary characteristics.
Ở đây, này Mahānāma, một đệ tử của bậc Thánh khi thấy sắc bằng mắt, không nắm giữ tướng chung (nimittaggāhī), không nắm giữ tướng riêng (anubyañjanaggāhī).
Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati.
Since covetousness and distress, evil unwholesome states, might flow in upon him if he were to dwell with the eye-faculty unrestrained, he practices for its restraint, he guards the eye-faculty, he undertakes the restraint of the eye-faculty.
Để ngăn chặn những pháp bất thiện, ác độc như tham ái và ưu phiền có thể xâm chiếm khi nhãn căn không được chế ngự, vị ấy thực hành sự chế ngự, bảo vệ nhãn căn, đạt được sự chế ngự đối với nhãn căn.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā…pe… jivhāya rasaṃ sāyitvā…pe… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
Having heard a sound with the ear... Having smelled a smell with the nose... Having tasted a taste with the tongue... Having felt a tactile sensation with the body... Having cognized a mental phenomenon with the mind, he does not grasp at its signs or its secondary characteristics.
Khi nghe tiếng bằng tai… (v.v.)… khi ngửi hương bằng mũi… (v.v.)… khi nếm vị bằng lưỡi… (v.v.)… khi xúc chạm bằng thân… (v.v.)… khi nhận thức pháp bằng ý, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati.
Since covetousness and distress, evil unwholesome states, might flow in upon him if he were to dwell with the mind-faculty unrestrained, he practices for its restraint, he guards the mind-faculty, he undertakes the restraint of the mind-faculty.
Để ngăn chặn những pháp bất thiện, ác độc như tham ái và ưu phiền có thể xâm chiếm khi ý căn không được chế ngự, vị ấy thực hành sự chế ngự, bảo vệ ý căn, đạt được sự chế ngự đối với ý căn.
Evaṃ kho, mahānāma, ariyasāvako indriyesu guttadvāro hoti.
It is in this way, Mahānāma, that a noble disciple is guarded in the sense faculties.
Này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh hộ trì các căn là như vậy đó.
‘‘Kathañca, mahānāma, ariyasāvako bhojane mattaññū hoti?
"And how, Mahānāma, is a noble disciple moderate in eating?
“Và này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh tiết độ trong ăn uống như thế nào?
Idha, mahānāma, ariyasāvako paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāreti – ‘neva davāya na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya; yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya.
Here, Mahānāma, a noble disciple reflects properly and partakes of food: 'Not for amusement, not for intoxication, not for adornment, not for beautification, but only for the sake of maintaining and sustaining this body, for ending discomfort, and for supporting the spiritual life.
Ở đây, này Mahānāma, một đệ tử của bậc Thánh quán xét một cách có hệ thống và thọ dụng thức ăn – ‘Không phải để vui đùa, không phải để say sưa, không phải để trang sức, không phải để làm đẹp; mà chỉ để duy trì thân này, để nuôi sống nó, để chấm dứt sự hành hạ (của đói khát), và để hỗ trợ đời sống Phạm hạnh.
Iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi, navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti.
Thus I shall ward off the old feeling (of hunger) and not give rise to a new feeling (of overeating), and there will be for me sustenance, blamelessness, and a comfortable dwelling.'
Như vậy, ta sẽ diệt trừ cảm thọ cũ (đói khát), và không làm phát sinh cảm thọ mới (tích trữ); và ta sẽ có sự duy trì, không có lỗi lầm, và sống an lạc.’
Evaṃ kho, mahānāma, ariyasāvako bhojane mattaññū hoti.
It is in this way, Mahānāma, that a noble disciple is moderate in eating.
Này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh tiết độ trong ăn uống là như vậy đó.
25. ‘‘Kathañca, mahānāma, ariyasāvako sattahi saddhammehi samannāgato hoti?
25. "And how, Mahānāma, is a noble disciple endowed with the seven good qualities?
25. “Và này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh đầy đủ bảy thiện pháp (saddhamma) như thế nào?
Idha, mahānāma, ariyasāvako saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
Here, Mahānāma, a noble disciple is endowed with faith; he has faith in the Tathāgata's enlightenment, believing: 'Indeed, the Blessed One is Arahant, Perfectly Self-Enlightened, accomplished in knowledge and conduct, the Fortunate One, knower of the worlds, the unsurpassed trainer of tamable persons, teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.'
Ở đây, này Mahānāma, một đệ tử của bậc Thánh có lòng tin (saddhā), tin vào sự giác ngộ của Đức Như Lai – ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, bậc Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc Hiểu Rõ Thế Gian, bậc Vô Thượng Điều Ngự Sĩ, Bậc Thầy của chư Thiên và loài người, bậc Giác Ngộ, bậc Thế Tôn.’
Hirimā hoti, hirīyati kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā.
He is conscientious, he feels shame at bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct; he feels shame at the committing of evil unwholesome states.
Vị ấy có lòng hổ thẹn (hirimā), hổ thẹn với thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh, hổ thẹn khi rơi vào các pháp bất thiện, ác độc.
Ottappī hoti, ottappati kāyaduccaritena vacīduccaritena manoduccaritena, ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā.
He is fearful, he fears bodily misconduct, verbal misconduct, and mental misconduct; he fears the committing of evil unwholesome states.
Vị ấy có lòng ghê sợ (ottappī), ghê sợ thân ác hạnh, khẩu ác hạnh, ý ác hạnh, ghê sợ khi rơi vào các pháp bất thiện, ác độc.
Bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo.
He is learned, a preserver of what he has heard, one who has accumulated what he has heard.
Vị ấy là bậc đa văn (bahussuta), thọ trì điều đã nghe, tích lũy điều đã nghe.
Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā* honti dhātā* vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā.
Those teachings that are good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with letter, that proclaim the utterly perfect and pure holy life—such teachings are much heard by him, retained, recited verbally, contemplated mentally, and well penetrated by understanding.
Những pháp nào tốt đẹp ở ban đầu, tốt đẹp ở giữa, tốt đẹp ở cuối, với ý nghĩa và văn tự hoàn toàn đầy đủ, thanh tịnh, tuyên bố đời sống Phạm hạnh, những pháp như vậy được vị ấy nghe nhiều, được thọ trì, được tụng đọc thuần thục bằng lời, được quán xét kỹ lưỡng bằng ý, và được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải.
Āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu.
He lives with energy aroused for the abandoning of unwholesome states and for the acquiring of wholesome states; he is steadfast, firm in effort, and unremitting in his dedication to wholesome states.
Vị ấy sống với tinh tấn đã được khơi dậy để đoạn trừ các pháp bất thiện, để thành tựu các pháp thiện, có sức mạnh, có nghị lực kiên cố, không bỏ gánh nặng trong các pháp thiện.
Satimā hoti, paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā.
He is mindful, endowed with supreme mindfulness and sagacity, remembering and recollecting what was done and said long ago.
Vị ấy có niệm (satimā), đầy đủ chánh niệm và trí tuệ tối thượng, có khả năng nhớ lại và hồi tưởng những điều đã làm từ lâu, đã nói từ lâu.
Paññavā hoti, udayatthagāminiyā paññāya samannāgato, ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā.
He is wise, endowed with wisdom that discerns rise and fall, noble, penetrative, and leads to the right destruction of suffering.
Vị ấy có trí tuệ (paññavā), đầy đủ trí tuệ thấy sự sinh diệt, trí tuệ Thánh xuyên thấu, đưa đến sự diệt khổ một cách chân chánh.
Evaṃ kho, mahānāma, ariyasāvako sattahi saddhammehi samannāgato hoti.
It is in this way, Mahānāma, that a noble disciple is endowed with the seven good qualities.
Này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh đầy đủ bảy thiện pháp là như vậy đó.
26. ‘‘Kathañca, mahānāma, ariyasāvako catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī?
26. "And how, Mahānāma, does a noble disciple attain at will, without difficulty, without trouble, the four jhāna, which are mental perfections and a comfortable dwelling in this very life?
26. “Và này Mahānāma, đệ tử của bậc Thánh dễ dàng đạt được, không khó khăn, không vất vả bốn thiền (jhāna) thuộc về tâm siêu việt (ābhicetasika), là sự an trú hạnh phúc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra) như thế nào?
Idha, mahānāma, ariyasāvako vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi, savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; pītiyā ca virāgā…pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati; sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
Here, Mahānāma, a noble disciple, quite secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters and dwells in the first jhāna, which is accompanied by initial application and sustained application, with rapture and pleasure born of seclusion; with the subsiding of initial and sustained application, he enters and dwells in the second jhāna, which has internal confidence...; with the fading away as well of rapture, he enters and dwells in the third jhāna...; with the abandoning of pleasure and pain, and with the previous disappearance of gladness and sadness, he enters and dwells in the fourth jhāna....
Ở đây, này Mahānāma, một đệ tử của bậc Thánh, ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú thiền thứ nhất (paṭhama jhāna) có tầm, có tứ, có hỷ lạc do viễn ly sinh; với sự lắng dịu của tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh… chứng và trú thiền thứ hai (dutiya jhāna); với sự ly hỷ… chứng và trú thiền thứ ba (tatiya jhāna); với sự đoạn diệt lạc và đoạn diệt khổ, và sự diệt trừ hỷ ưu đã có trước… chứng và trú thiền thứ tư (catuttha jhāna).
Evaṃ kho, mahānāma, ariyasāvako catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī.
In this way, Mahānāma, an ariyan disciple is a willing, unlaborious, and unburdensome acquirer of the four jhānāna, which are of the highest mental states and bring a pleasant abiding in this very life.
Này Mahānāma, một đệ tử thánh như vậy dễ dàng đạt được, không khó khăn, không vất vả bốn thiền định siêu việt về tâm, là những trú xứ an lạc ngay trong hiện tại.
27. ‘‘Yato kho, mahānāma, ariyasāvako evaṃ sīlasampanno hoti, evaṃ indriyesu guttadvāro hoti, evaṃ bhojane mattaññū hoti, evaṃ jāgariyaṃ anuyutto hoti, evaṃ sattahi saddhammehi samannāgato hoti, evaṃ catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī, ayaṃ vuccati, mahānāma, ariyasāvako sekho pāṭipado apuccaṇḍatāya samāpanno, bhabbo abhinibbhidāya, bhabbo sambodhāya, bhabbo anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya.
27. “When, Mahānāma, an ariyan disciple is thus endowed with sīla, thus guarded in his sense faculties, thus moderate in eating, thus devoted to wakefulness, thus endowed with the seven saddhamma, and thus a willing, unlaborious, and unburdensome acquirer of the four jhānāna, which are of the highest mental states and bring a pleasant abiding in this very life, then, Mahānāma, this ariyan disciple is called one on the Sekha path, who has attained the state of an unrotten egg, capable of breakthrough, capable of enlightenment, capable of achieving the unexcelled yogakkhema.
27. ‘‘Này Mahānāma, khi một đệ tử thánh có đầy đủ giới như vậy, có các căn được hộ trì như vậy, tiết độ trong ăn uống như vậy, chuyên cần tỉnh giác như vậy, có đầy đủ bảy thiện pháp như vậy, và dễ dàng đạt được, không khó khăn, không vất vả bốn thiền định siêu việt về tâm, là những trú xứ an lạc ngay trong hiện tại, thì này Mahānāma, đệ tử thánh ấy được gọi là bậc hữu học đang trên đường tu tập, đã đạt đến trạng thái của trứng không hư thối, có khả năng phá vỡ (vỏ trứng vô minh), có khả năng giác ngộ hoàn toàn, có khả năng đạt đến sự an toàn tối thượng khỏi các ràng buộc (vô thượng Du-già an ổn).
Seyyathāpi, mahānāma, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā tānāssu kukkuṭiyā sammā adhisayitāni sammā pariseditāni sammā paribhāvitāni, kiñcāpi tassā kukkuṭiyā na evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho vatime kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyyu’nti, atha kho bhabbāva te kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjituṃ.
Just as, Mahānāma, eight, ten, or twelve hen’s eggs might be well sat upon by the hen, well incubated, and well nurtured; even if the hen does not have the wish, ‘Oh, that these chicks might break through the eggshell with the tip of their claws or with their beaks and emerge safely,’ yet those chicks are capable of breaking through the eggshell with the tip of their claws or with their beaks and emerging safely.
Ví như, này Mahānāma, một con gà mái có tám, mười, hoặc mười hai quả trứng được ấp đúng cách, được ủ ấm đúng cách, được chăm sóc đúng cách, dù con gà mái ấy không có ý muốn rằng: ‘Ôi, ước gì những gà con này phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và nở ra an toàn!’, thì những gà con ấy vẫn có khả năng phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và nở ra an toàn.
Evameva kho, mahānāma, yato ariyasāvako evaṃ sīlasampanno hoti, evaṃ indriyesu guttadvāro hoti, evaṃ bhojane mattaññū hoti, evaṃ jāgariyaṃ anuyutto hoti, evaṃ sattahi saddhammehi samannāgato hoti, evaṃ catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī, ayaṃ vuccati, mahānāma, ariyasāvako sekho pāṭipado apuccaṇḍatāya samāpanno, bhabbo abhinibbhidāya, bhabbo sambodhāya, bhabbo anuttarassa yogakkhemassa adhigamāya.
Even so, Mahānāma, when an ariyan disciple is thus endowed with sīla, thus guarded in his sense faculties, thus moderate in eating, thus devoted to wakefulness, thus endowed with the seven saddhamma, and thus a willing, unlaborious, and unburdensome acquirer of the four jhānāna, which are of the highest mental states and bring a pleasant abiding in this very life, then, Mahānāma, this ariyan disciple is called one on the Sekha path, who has attained the state of an unrotten egg, capable of breakthrough, capable of enlightenment, capable of achieving the unexcelled yogakkhema.
Cũng vậy, này Mahānāma, khi một đệ tử thánh có đầy đủ giới như vậy, có các căn được hộ trì như vậy, tiết độ trong ăn uống như vậy, chuyên cần tỉnh giác như vậy, có đầy đủ bảy thiện pháp như vậy, và dễ dàng đạt được, không khó khăn, không vất vả bốn thiền định siêu việt về tâm, là những trú xứ an lạc ngay trong hiện tại, thì này Mahānāma, đệ tử thánh ấy được gọi là bậc hữu học đang trên đường tu tập, đã đạt đến trạng thái của trứng không hư thối, có khả năng phá vỡ (vỏ trứng vô minh), có khả năng giác ngộ hoàn toàn, có khả năng đạt đến sự an toàn tối thượng khỏi các ràng buộc (vô thượng Du-già an ổn).
29. ‘‘Yampi* , mahānāma, ariyasāvako sīlasampanno hoti, idampissa hoti caraṇasmiṃ; yampi, mahānāma, ariyasāvako indriyesu guttadvāro hoti, idampissa hoti caraṇasmiṃ; yampi, mahānāma, ariyasāvako bhojane mattaññū hoti, idampissa hoti caraṇasmiṃ; yampi, mahānāma, ariyasāvako jāgariyaṃ anuyutto hoti, idampissa hoti caraṇasmiṃ; yampi, mahānāma, ariyasāvako sattahi saddhammehi samannāgato hoti, idampissa hoti caraṇasmiṃ; yampi, mahānāma, ariyasāvako catunnaṃ jhānānaṃ ābhicetasikānaṃ diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī, idampissa hoti caraṇasmiṃ.
29. That, Mahānāma, an ariyan disciple is endowed with sīla, this belongs to his conduct. That, Mahānāma, an ariyan disciple is guarded in his sense faculties, this belongs to his conduct. That, Mahānāma, an ariyan disciple is moderate in eating, this belongs to his conduct. That, Mahānāma, an ariyan disciple is devoted to wakefulness, this belongs to his conduct. That, Mahānāma, an ariyan disciple is endowed with the seven saddhamma, this belongs to his conduct. That, Mahānāma, an ariyan disciple is a willing, unlaborious, and unburdensome acquirer of the four jhānāna, which are of the highest mental states and bring a pleasant abiding in this very life, this also belongs to his conduct.
29. ‘‘Này Mahānāma, việc đệ tử thánh có đầy đủ giới, đó là phần hành của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh có các căn được hộ trì, đó là phần hành của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh tiết độ trong ăn uống, đó là phần hành của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh chuyên cần tỉnh giác, đó là phần hành của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh có đầy đủ bảy thiện pháp, đó là phần hành của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh dễ dàng đạt được, không khó khăn, không vất vả bốn thiền định siêu việt về tâm, là những trú xứ an lạc ngay trong hiện tại, đó là phần hành của vị ấy.
‘‘Yañca kho, mahānāma, ariyasāvako anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, idampissa hoti vijjāya; yampi, mahānāma, ariyasāvako dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate…pe… yathākammūpage satte pajānāti, idampissa hoti vijjāya.
But that, Mahānāma, an ariyan disciple recollects his manifold past existences, that is, one birth, two births… and so on, with all their modes and details, he recollects manifold past existences, this belongs to his wisdom. And that, Mahānāma, an ariyan disciple with the divine eye, purified and surpassing that of humans, sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate… and so on, he understands beings as they fare according to their kamma, this belongs to his wisdom.
‘‘Này Mahānāma, việc đệ tử thánh nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời... (như đã nói chi tiết)... nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với các chi tiết và đặc điểm, đó là phần minh của vị ấy; này Mahānāma, việc đệ tử thánh với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, thấy chúng sinh chết đi, tái sinh, thấp hèn, cao quý, đẹp đẽ, xấu xí, may mắn, bất hạnh... (như đã nói chi tiết)... nhận biết chúng sinh tùy theo nghiệp của họ, đó là phần minh của vị ấy.
Yampi, mahānāma, ariyasāvako āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati, idampissa hoti vijjāya.
And that, Mahānāma, an ariyan disciple, by the destruction of the āsavas, enters and dwells in the Stainless deliverance of mind and deliverance through wisdom, having realized it for himself with direct knowledge in this very life, this belongs to his wisdom.
Này Mahānāma, việc đệ tử thánh do sự đoạn tận các lậu hoặc, ngay trong hiện tại, tự mình chứng ngộ, thực chứng và an trú trong tâm giải thoát vô lậu, tuệ giải thoát vô lậu, đó là phần minh của vị ấy.
31. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu viharati āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo.
31. Thus have I heard: On one occasion the Bhagavā was dwelling in the Anguttarāpas, at a market town of the Anguttarāpas named Āpaṇa.
31. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại thị trấn Āpaṇa của xứ Anguttarāpa.
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āpaṇaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then the Bhagavā, having put on his lower robe in the forenoon, and taking his bowl and outer robe, entered Āpaṇa for alms.
Rồi, Thế Tôn vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi vào Āpaṇa để khất thực.
Āpaṇe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yenaññataro vanasaṇḍo tenupasaṅkami divāvihārāya.
Having wandered for alms in Āpaṇa, after his meal, on his return from the alms-round, he approached a certain grove for his midday abiding.
Sau khi khất thực ở Āpaṇa và dùng bữa xong, Thế Tôn đi đến một khu rừng để nghỉ trưa.
Taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā* aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
Having plunged into that grove, he sat down at the root of a certain tree for his midday abiding.
Sau khi đi sâu vào khu rừng đó, Thế Tôn ngồi nghỉ trưa dưới gốc một cây nọ.
Potaliyopi kho gahapati sampannanivāsanapāvuraṇo* chattupāhanāhi* jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena so vanasaṇḍo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Potaliya, the householder, having complete clothes and robes, walking here and there with umbrellas and sandals, approached that forest grove. Having approached and entered that forest grove, he approached the Blessed One. Having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Gia chủ Potaliya, với y phục và áo choàng chỉnh tề, cùng với ô và dép, đang đi dạo và lang thang, đã đến khu rừng đó; sau khi đến, ông đi sâu vào khu rừng đó, rồi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đã chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Having concluded the pleasant and memorable conversation, he stood to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng nhớ, ông đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho potaliyaṃ gahapatiṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, gahapati, āsanāni; sace ākaṅkhasi nisīdā’’ti.
The Blessed One said to Potaliya, the householder, who was standing to one side, “There are seats, householder; if you wish, sit down.”
Khi gia chủ Potaliya đứng sang một bên, Thế Tôn đã nói với ông rằng: “Này gia chủ, có các chỗ ngồi; nếu ông muốn, hãy ngồi xuống.”
Evaṃ vutte, potaliyo gahapati ‘‘gahapativādena maṃ samaṇo gotamo samudācaratī’’ti kupito anattamano tuṇhī ahosi.
When this was said, Potaliya, the householder, became angry and displeased, thinking, “The ascetic Gotama addresses me with the term ‘householder’,” and remained silent.
Khi được nói vậy, gia chủ Potaliya tức giận và không hài lòng, nghĩ rằng: “Sa-môn Gotama gọi ta bằng danh xưng gia chủ,” nên ông im lặng.
Dutiyampi kho bhagavā…pe… tatiyampi kho bhagavā potaliyaṃ gahapatiṃ etadavoca – ‘‘saṃvijjanti kho, gahapati, āsanāni; sace ākaṅkhasi nisīdā’’ti.
A second time too, the Blessed One… A third time too, the Blessed One said to Potaliya, the householder, “There are seats, householder; if you wish, sit down.”
Lần thứ hai, Thế Tôn… (lặp lại)… Lần thứ ba, Thế Tôn đã nói với gia chủ Potaliya rằng: “Này gia chủ, có các chỗ ngồi; nếu ông muốn, hãy ngồi xuống.”
‘‘Evaṃ vutte, potaliyo gahapati gahapativādena maṃ samaṇo gotamo samudācaratī’’ti kupito anattamano bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘tayidaṃ, bho gotama, nacchannaṃ, tayidaṃ nappatirūpaṃ, yaṃ maṃ tvaṃ gahapativādena samudācarasī’’ti.
When this was said, Potaliya, the householder, became angry and displeased, thinking, “The ascetic Gotama addresses me with the term ‘householder’,” and said to the Blessed One, “This is not proper, good Gotama, this is not fitting, that you address me with the term ‘householder’.”
Khi được nói vậy, gia chủ Potaliya tức giận và không hài lòng, nghĩ rằng: “Sa-môn Gotama gọi ta bằng danh xưng gia chủ,” nên ông đã nói với Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, điều này không phù hợp, điều này không thích đáng, khi ngài gọi tôi bằng danh xưng gia chủ.”
‘‘Te hi te, gahapati, ākārā, te liṅgā, te nimittā yathā taṃ gahapatissā’’ti.
“Indeed, householder, those are your characteristics, those are your signs, those are your marks, just as befits a householder.”
“Này gia chủ, những dấu hiệu đó, những biểu hiện đó, những đặc điểm đó của ông giống như của một gia chủ vậy.”
‘‘Tathā hi pana me, bho gotama, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti.
“But, good Gotama, all my occupations have been abandoned, all my worldly affairs have been cut off.”
“Thưa Tôn giả Gotama, tất cả công việc của tôi đã bị từ bỏ, tất cả các giao dịch đã bị cắt đứt.”
‘‘Yathā kathaṃ pana te, gahapati, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti?
“But how, householder, have all your occupations been abandoned, and all your worldly affairs been cut off?”
“Này gia chủ, bằng cách nào mà tất cả công việc của ông đã bị từ bỏ, tất cả các giao dịch đã bị cắt đứt?”
‘‘Idha me, bho gotama, yaṃ ahosi dhanaṃ vā dhaññaṃ vā rajataṃ vā jātarūpaṃ vā sabbaṃ taṃ puttānaṃ dāyajjaṃ niyyātaṃ, tatthāhaṃ anovādī anupavādī ghāsacchādanaparamo viharāmi.
“Here, good Gotama, whatever wealth I had, whether money or grain, silver or gold, all of that has been handed over as an inheritance to my children. There, I dwell without instructing or reproaching, content with mere food and clothing.”
“Thưa Tôn giả Gotama, ở đây, bất cứ tài sản nào của tôi, dù là tiền bạc, ngũ cốc, bạc hay vàng, tất cả đều đã được giao lại làm tài sản thừa kế cho các con tôi. Ở đó, tôi sống mà không can thiệp, không phê phán, chỉ đủ ăn đủ mặc.”
Evaṃ kho me* , bho gotama, sabbe kammantā paṭikkhittā, sabbe vohārā samucchinnā’’ti.
“Thus, good Gotama, all my occupations have been abandoned, all my worldly affairs have been cut off,” he said.
“Thưa Tôn giả Gotama, tất cả công việc của tôi đã bị từ bỏ như vậy, tất cả các giao dịch đã bị cắt đứt như vậy.”
‘‘Aññathā kho tvaṃ, gahapati, vohārasamucchedaṃ vadasi, aññathā ca pana ariyassa vinaye vohārasamucchedo hotī’’ti.
“You, householder, speak of the cutting off of worldly affairs in one way, but in the Noble One’s Discipline, the cutting off of worldly affairs is otherwise.”
“Này gia chủ, ông nói về việc cắt đứt các giao dịch theo một cách khác, nhưng trong Giới luật của bậc Thánh, việc cắt đứt các giao dịch lại theo một cách khác.”
‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, ariyassa vinaye vohārasamucchedo hoti?
“How then, venerable sir, is the cutting off of worldly affairs in the Noble One’s Discipline?
“Bạch Thế Tôn, vậy thì trong Giới luật của bậc Thánh, việc cắt đứt các giao dịch diễn ra như thế nào?
Sādhu me, bhante, bhagavā tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye vohārasamucchedo hotī’’ti.
It would be good, venerable sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in such a way that the cutting off of worldly affairs occurs in the Noble One’s Discipline.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp cho con để việc cắt đứt các giao dịch trong Giới luật của bậc Thánh diễn ra như vậy.”
‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
“In that case, householder, listen, pay close attention, I will speak,” said the Blessed One.
“Vậy thì, này gia chủ, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi.
“Yes, venerable sir,” Potaliya, the householder, replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” gia chủ Potaliya đã đáp lời Thế Tôn.
32. Bhagavā etadavoca – ‘‘aṭṭha kho ime, gahapati, dhammā ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattanti.
32. The Blessed One said: “Householder, these eight things lead to the cutting off of worldly affairs in the Noble One’s Discipline.
32. Thế Tôn đã nói rằng: “Này gia chủ, có tám pháp này trong Giới luật của bậc Thánh đưa đến việc cắt đứt các giao dịch.
Katame aṭṭha?
Which eight?
Tám pháp đó là gì?
Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo; dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabbaṃ; saccavācaṃ* nissāya musāvādo pahātabbo; apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā; agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo; anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo; akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo; anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo.
By relying on not taking life, the taking of life is to be abandoned; by relying on taking only what is given, taking what is not given is to be abandoned; by relying on truthful speech, false speech is to be abandoned; by relying on not divisive speech, divisive speech is to be abandoned; by relying on non-greed, greed is to be abandoned; by relying on non-blame and non-anger, blame and anger are to be abandoned; by relying on non-fury and non-distress, fury and distress are to be abandoned; by relying on non-conceit, conceit is to be abandoned.
Dựa vào việc không sát sinh, việc sát sinh cần được từ bỏ; dựa vào việc chỉ lấy những gì đã được cho, việc trộm cắp cần được từ bỏ; dựa vào lời nói chân thật, việc nói dối cần được từ bỏ; dựa vào lời nói không chia rẽ, việc nói lời chia rẽ cần được từ bỏ; dựa vào việc không tham ái, việc tham ái cần được từ bỏ; dựa vào việc không chỉ trích hay trách móc, việc chỉ trích hay trách móc cần được từ bỏ; dựa vào việc không giận dữ hay phẫn uất, việc giận dữ hay phẫn uất cần được từ bỏ; dựa vào việc không kiêu mạn, việc kiêu mạn cần được từ bỏ.
Ime kho, gahapati, aṭṭha dhammā saṃkhittena vuttā, vitthārena avibhattā, ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattantī’’ti.
These eight things, householder, spoken in brief, not yet expounded in detail, lead to the cutting off of worldly affairs in the Noble One’s Discipline.”
Này gia chủ, tám pháp này được nói tóm tắt, chưa được phân tích chi tiết, đưa đến việc cắt đứt các giao dịch trong Giới luật của bậc Thánh.”
‘‘Ye me* , bhante, bhagavatā aṭṭha dhammā saṃkhittena vuttā, vitthārena avibhattā, ariyassa vinaye vohārasamucchedāya saṃvattanti, sādhu me, bhante, bhagavā ime aṭṭha dhamme vitthārena* vibhajatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
“Venerable sir, these eight things that the Blessed One has spoken in brief, not yet expounded in detail, which lead to the cutting off of worldly affairs in the Noble One’s Discipline—it would be good, venerable sir, if the Blessed One would expound these eight things in detail, out of compassion.”
“Bạch Thế Tôn, tám pháp mà Thế Tôn đã nói tóm tắt, chưa được phân tích chi tiết, đưa đến việc cắt đứt các giao dịch trong Giới luật của bậc Thánh, xin Thế Tôn vì lòng từ bi mà phân tích chi tiết tám pháp này cho con.”
‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
“In that case, householder, listen, pay close attention, I will speak,” said the Blessed One.
“Vậy thì, này gia chủ, hãy lắng nghe, hãy chú tâm kỹ lưỡng, Ta sẽ thuyết giảng.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi.
“Yes, venerable sir,” Potaliya, the householder, replied to the Blessed One.
“Vâng, bạch Thế Tôn,” gia chủ Potaliya đã đáp lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said:
Thế Tôn đã nói rằng:
33. ‘‘‘Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
33. ‘‘‘Abstaining from the destruction of life should be relied upon to abandon the destruction of life.’ This has been said. What was said with reference to this?
33. “‘Dựa vào việc không sát sinh, việc sát sinh cần được từ bỏ’ – điều này đã được nói, vậy điều này được nói dựa trên điều gì?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu pāṇātipātī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘For the sake of abandoning and eradicating those fetters due to which I would be one who destroys life, I have entered the path.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể sát sinh, ta đã thực hành để từ bỏ và cắt đứt những kiết sử đó.
Ahañceva* kho pana pāṇātipātī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya pāṇātipātapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū* garaheyyuṃ pāṇātipātapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā pāṇātipātapaccayā.
If I were to destroy life, my own self would reproach me on account of destroying life; wise people, having examined, would censure me on account of destroying life; after the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected on account of destroying life.
Nếu ta sát sinh, chính ta sẽ tự chỉ trích mình vì việc sát sinh; những người trí tuệ sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì việc sát sinh; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú có thể được mong đợi vì việc sát sinh.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ pāṇātipāto.
This indeed is a fetter, this is a hindrance, namely, the destruction of life.
Chính việc sát sinh này là một kiết sử, là một chướng ngại.
Ye ca pāṇātipātapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, pāṇātipātā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those defilements, vexations, and fevers that would arise on account of destroying life, these defilements, vexations, and fevers do not arise for one who abstains from the destruction of life.’
Và những lậu hoặc, những phiền não, những khổ đau phát sinh do việc sát sinh, đối với người đã từ bỏ sát sinh, những lậu hoặc, phiền não, khổ đau đó sẽ không còn.’
‘Apāṇātipātaṃ nissāya pāṇātipāto pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Abstaining from the destruction of life should be relied upon to abandon the destruction of life’—this was said with reference to this.
‘Dựa vào việc không sát sinh, việc sát sinh cần được từ bỏ’ – điều đã được nói này chính là được nói dựa trên điều đó.
34. ‘‘‘Dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabba’nti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
34. ‘‘‘Taking what is given should be relied upon to abandon taking what is not given.’ This has been said. What was said with reference to this?
34. “‘Dựa vào việc chỉ lấy những gì đã được cho, việc trộm cắp cần được từ bỏ’ – điều này đã được nói, vậy điều này được nói dựa trên điều gì?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu adinnādāyī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘For the sake of abandoning and eradicating those fetters due to which I would be one who takes what is not given, I have entered the path.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể trộm cắp, ta đã thực hành để từ bỏ và cắt đứt những kiết sử đó.
Ahañceva kho pana adinnādāyī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya adinnādānapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ adinnādānapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā adinnādānapaccayā.
If I were to take what is not given, my own self would reproach me on account of taking what is not given; wise people, having examined, would censure me on account of taking what is not given; after the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected on account of taking what is not given.
Nếu ta trộm cắp, chính ta sẽ tự chỉ trích mình vì việc trộm cắp; những người trí tuệ sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì việc trộm cắp; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú có thể được mong đợi vì việc trộm cắp.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ adinnādānaṃ.
This indeed is a fetter, this is a hindrance, namely, taking what is not given.
Chính việc trộm cắp này là một kiết sử, là một chướng ngại.
Ye ca adinnādānapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā adinnādānā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those defilements, vexations, and fevers that would arise on account of taking what is not given, these defilements, vexations, and fevers do not arise for one who abstains from taking what is not given.’
Và những lậu hoặc, những phiền não, những khổ đau phát sinh do việc trộm cắp, đối với người đã từ bỏ trộm cắp, những lậu hoặc, phiền não, khổ đau đó sẽ không còn.’
‘Dinnādānaṃ nissāya adinnādānaṃ pahātabba’nti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘Taking what is given should be relied upon to abandon taking what is not given’—this was said with reference to this.
‘Dựa vào việc chỉ lấy những gì đã được cho, việc trộm cắp cần được từ bỏ’ – điều đã được nói này chính là được nói dựa trên điều đó.
35. ‘‘‘Saccavācaṃ nissāya musāvādo pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
35. ‘‘‘Truthful speech should be relied upon to abandon false speech.’ This has been said. What was said with reference to this?
35. “‘Dựa vào lời nói chân thật, việc nói dối cần được từ bỏ’ – điều này đã được nói, vậy điều này được nói dựa trên điều gì?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu musāvādī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘For the sake of abandoning and eradicating those fetters due to which I would be one who speaks falsely, I have entered the path.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể nói dối, ta đã thực hành để từ bỏ và cắt đứt những kiết sử đó.
Ahañceva kho pana musāvādī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya musāvādapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ musāvādapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā musāvādapaccayā.
If I were to speak falsely, my own self would reproach me on account of false speech; wise people, having examined, would censure me on account of false speech; after the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected on account of false speech.
Nếu ta nói dối, chính ta sẽ tự chỉ trích mình vì việc nói dối; những người trí tuệ sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì việc nói dối; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú có thể được mong đợi vì việc nói dối.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ musāvādo.
This indeed is a fetter, this is a hindrance, namely, false speech.
Chính việc nói dối này là một kiết sử, là một chướng ngại.
Ye ca musāvādapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, musāvādā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to false speech, for one abstaining from false speech, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.
Và những lậu hoặc (āsava), phiền muộn (vighāta), và ưu não (pariḷāha) nào phát sinh do nói dối, thì đối với người từ bỏ nói dối, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa.
‘Saccavācaṃ nissāya musāvādo pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘False speech is to be abandoned by relying on truthful speech’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Nói dối cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào lời nói chân thật’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
36. ‘‘‘Apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
36. ‘‘‘Divisive speech is to be abandoned by relying on non-divisive speech’ – with reference to what was this said?
36. ‘‘‘Lời nói chia rẽ cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào lời nói không chia rẽ’ – điều này đã được nói lên, do duyên cớ nào mà điều này được nói lên?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu pisuṇavāco assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘I am committed to the abandoning, to the eradication of those fetters (saṃyojanānaṃ) because of which I might be one who speaks divisively.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử của bậc Thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể nói lời chia rẽ, thì ta đã thực hành để đoạn trừ, để diệt tận những kiết sử ấy.
Ahañceva kho pana pisuṇavāco assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya pisuṇavācāpaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ pisuṇavācāpaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā pisuṇavācāpaccayā.
If I were to speak divisively, I myself would reproach myself due to divisive speech; having investigated, the discerning would blame me due to divisive speech; with the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected due to divisive speech.
Nếu ta nói lời chia rẽ, thì tự ta cũng sẽ khiển trách ta vì lời nói chia rẽ; những người trí sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì lời nói chia rẽ; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú được mong đợi vì lời nói chia rẽ.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ pisuṇā vācā.
This divisive speech is indeed a fetter (saṃyojanaṃ), it is an obstruction (nīvaraṇaṃ).
Chính lời nói chia rẽ này là một kiết sử, là một triền cái (nīvaraṇa).
Ye ca pisuṇavācāpaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, pisuṇāya vācāya paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to divisive speech, for one abstaining from divisive speech, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.’
Và những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não nào phát sinh do lời nói chia rẽ, thì đối với người từ bỏ lời nói chia rẽ, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa’.
‘Apisuṇaṃ vācaṃ nissāya pisuṇā vācā pahātabbā’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘Divisive speech is to be abandoned by relying on non-divisive speech’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Lời nói chia rẽ cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào lời nói không chia rẽ’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
37. ‘‘‘Agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
37. ‘‘‘Greed and covetousness are to be abandoned by relying on non-greed and non-covetousness’ – with reference to what was this said?
37. ‘‘‘Lòng tham lam (giddhilobha) cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không tham lam (agiddhilobha)’ – điều này đã được nói lên, do duyên cớ nào mà điều này được nói lên?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu giddhilobhī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘I am committed to the abandoning, to the eradication of those fetters (saṃyojanānaṃ) because of which I might be greedy and covetous.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử của bậc Thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể tham lam, thì ta đã thực hành để đoạn trừ, để diệt tận những kiết sử ấy.
Ahañceva kho pana giddhilobhī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya giddhilobhapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ giddhilobhapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā giddhilobhapaccayā.
If I were to be greedy and covetous, I myself would reproach myself due to greed and covetousness; having investigated, the discerning would blame me due to greed and covetousness; with the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected due to greed and covetousness.
Nếu ta tham lam, thì tự ta cũng sẽ khiển trách ta vì lòng tham lam; những người trí sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì lòng tham lam; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú được mong đợi vì lòng tham lam.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ giddhilobho.
This greed and covetousness are indeed a fetter (saṃyojanaṃ), it is an obstruction (nīvaraṇaṃ).
Chính lòng tham lam này là một kiết sử, là một triền cái.
Ye ca giddhilobhapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, giddhilobhā paṭiviratassa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to greed and covetousness, for one abstaining from greed and covetousness, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.’
Và những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não nào phát sinh do lòng tham lam, thì đối với người từ bỏ lòng tham lam, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa’.
‘Agiddhilobhaṃ nissāya giddhilobho pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘Greed and covetousness are to be abandoned by relying on non-greed and non-covetousness’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Lòng tham lam cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không tham lam’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
38. ‘‘‘Anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
38. ‘‘‘Blame and resentment are to be abandoned by relying on non-blame and non-resentment’ – with reference to what was this said?
38. ‘‘‘Sự chê bai, phẫn nộ (nindārosa) cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không chê bai, phẫn nộ (anindārosa)’ – điều này đã được nói lên, do duyên cớ nào mà điều này được nói lên?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu nindārosī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘I am committed to the abandoning, to the eradication of those fetters (saṃyojanānaṃ) because of which I might be prone to blame and resentment.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử của bậc Thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể chê bai, phẫn nộ, thì ta đã thực hành để đoạn trừ, để diệt tận những kiết sử ấy.
Ahañceva kho pana nindārosī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya nindārosapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ nindārosapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā nindārosapaccayā.
If I were to be prone to blame and resentment, I myself would reproach myself due to blame and resentment; having investigated, the discerning would blame me due to blame and resentment; with the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected due to blame and resentment.
Nếu ta chê bai, phẫn nộ, thì tự ta cũng sẽ khiển trách ta vì sự chê bai, phẫn nộ; những người trí sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì sự chê bai, phẫn nộ; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú được mong đợi vì sự chê bai, phẫn nộ.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ nindāroso.
This blame and resentment are indeed a fetter (saṃyojanaṃ), it is an obstruction (nīvaraṇaṃ).
Chính sự chê bai, phẫn nộ này là một kiết sử, là một triền cái.
Ye ca nindārosapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, anindārosissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to blame and resentment, for one who is free from blame and resentment, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.’
Và những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não nào phát sinh do sự chê bai, phẫn nộ, thì đối với người không chê bai, phẫn nộ, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa’.
‘Anindārosaṃ nissāya nindāroso pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘Blame and resentment are to be abandoned by relying on non-blame and non-resentment’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Sự chê bai, phẫn nộ cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không chê bai, phẫn nộ’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
39. ‘‘‘Akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
39. ‘‘‘Anger and distress are to be abandoned by relying on non-anger and non-distress’ – with reference to what was this said?
39. ‘‘‘Sự giận dữ, phiền muộn (kodhūpāyāsa) cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không giận dữ, phiền muộn (akkodhūpāyāsa)’ – điều này đã được nói lên, do duyên cớ nào mà điều này được nói lên?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu kodhūpāyāsī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘I am committed to the abandoning, to the eradication of those fetters (saṃyojanānaṃ) because of which I might be prone to anger and distress.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử của bậc Thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể giận dữ, phiền muộn, thì ta đã thực hành để đoạn trừ, để diệt tận những kiết sử ấy.
Ahañceva kho pana kodhūpāyāsī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya kodhūpāyāsapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ kodhūpāyāsapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā kodhūpāyāsapaccayā.
If I were to be prone to anger and distress, I myself would reproach myself due to anger and distress; having investigated, the discerning would blame me due to anger and distress; with the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected due to anger and distress.
Nếu ta giận dữ, phiền muộn, thì tự ta cũng sẽ khiển trách ta vì sự giận dữ, phiền muộn; những người trí sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì sự giận dữ, phiền muộn; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú được mong đợi vì sự giận dữ, phiền muộn.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ kodhūpāyāso.
This anger and distress are indeed a fetter (saṃyojanaṃ), it is an obstruction (nīvaraṇaṃ).
Chính sự giận dữ, phiền muộn này là một kiết sử, là một triền cái.
Ye ca kodhūpāyāsapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, akkodhūpāyāsissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to anger and distress, for one who is free from anger and distress, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.’
Và những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não nào phát sinh do sự giận dữ, phiền muộn, thì đối với người không giận dữ, phiền muộn, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa’.
‘Akkodhūpāyāsaṃ nissāya kodhūpāyāso pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘Anger and distress are to be abandoned by relying on non-anger and non-distress’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Sự giận dữ, phiền muộn cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không giận dữ, phiền muộn’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
40. ‘‘‘Anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo’ti iti kho panetaṃ vuttaṃ, kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ?
40. ‘‘‘Conceit is to be abandoned by relying on non-conceit’ – with reference to what was this said?
40. ‘‘‘Sự kiêu mạn (atimāna) cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không kiêu mạn (anatimāna)’ – điều này đã được nói lên, do duyên cớ nào mà điều này được nói lên?
Idha, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘yesaṃ kho ahaṃ saṃyojanānaṃ hetu atimānī assaṃ, tesāhaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya samucchedāya paṭipanno.
Here, householder, a noble disciple reflects thus: ‘I am committed to the abandoning, to the eradication of those fetters (saṃyojanānaṃ) because of which I might be conceited.
Ở đây, này gia chủ, một đệ tử của bậc Thánh suy xét như sau: ‘Vì những kiết sử nào mà ta có thể kiêu mạn, thì ta đã thực hành để đoạn trừ, để diệt tận những kiết sử ấy.
Ahañceva kho pana atimānī assaṃ, attāpi maṃ upavadeyya atimānapaccayā, anuviccāpi maṃ viññū garaheyyuṃ atimānapaccayā, kāyassa bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā atimānapaccayā.
If I were to be conceited, I myself would reproach myself due to conceit; having investigated, the discerning would blame me due to conceit; with the breaking up of the body, after death, a bad destination would be expected due to conceit.
Nếu ta kiêu mạn, thì tự ta cũng sẽ khiển trách ta vì sự kiêu mạn; những người trí sau khi xem xét cũng sẽ chỉ trích ta vì sự kiêu mạn; sau khi thân hoại mạng chung, một ác thú được mong đợi vì sự kiêu mạn.
Etadeva kho pana saṃyojanaṃ etaṃ nīvaraṇaṃ yadidaṃ atimāno.
This conceit is indeed a fetter (saṃyojanaṃ), it is an obstruction (nīvaraṇaṃ).
Chính sự kiêu mạn này là một kiết sử, là một triền cái.
Ye ca atimānapaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, anatimānissa evaṃsa te āsavā vighātapariḷāhā na honti’.
And those āsavā, vexations, and fevers that would arise due to conceit, for one who is free from conceit, these āsavā, vexations, and fevers do not arise.’
Và những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não nào phát sinh do sự kiêu mạn, thì đối với người không kiêu mạn, những lậu hoặc, phiền muộn, và ưu não ấy sẽ không còn nữa’.
‘Anatimānaṃ nissāya atimāno pahātabbo’ti – iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
That which was said: ‘Conceit is to be abandoned by relying on non-conceit’ – this was said with reference to this.
Việc đã nói rằng: ‘Sự kiêu mạn cần phải từ bỏ nhờ nương tựa vào sự không kiêu mạn’ – điều này đã được nói lên là do duyên cớ này.
‘‘Yathā kathaṃ pana, bhante, ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hoti?
“But how, Venerable Sir, is there a complete, utter, and absolute cutting off of common usage in the noble one’s discipline?
‘‘Bạch Thế Tôn, vậy thì bằng cách nào mà trong giáo pháp của bậc Thánh có sự đoạn trừ hoàn toàn, tuyệt đối tất cả các hành vi?
Sādhu me, bhante, bhagavā tathā dhammaṃ desetu yathā ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hotī’’ti.
It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would teach me the Dhamma in such a way that there is a complete, utter, and absolute cutting off of common usage in the noble one’s discipline.”
Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy thuyết pháp cho con để trong giáo pháp của bậc Thánh có sự đoạn trừ hoàn toàn, tuyệt đối tất cả các hành vi.”
‘‘Tena hi, gahapati, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
“Then, householder, listen, pay careful attention, I will speak,” said the Blessed One.
‘‘Vậy thì, này gia chủ, hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ, Ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho potaliyo gahapati bhagavato paccassosi.
“Yes, Venerable Sir,” Potaliya the householder replied to the Blessed One.
‘‘Vâng, bạch Thế Tôn,” gia chủ Potaliya đã đáp lời Thế Tôn.
Bhagavā etadavoca –
The Blessed One said this:
Thế Tôn đã nói điều này:
‘‘Aduñhi, bhante, aṭṭhikaṅkalaṃ sunikkantaṃ nikkantaṃ nimmaṃsaṃ lohitamakkhitaṃ.
“That skeleton, venerable sir, was well-picked, picked clean, without flesh, smeared only with blood.
“Thưa Tôn giả, đó là một bộ xương khô, đã được gọt sạch, không còn thịt, chỉ dính máu.
Yāvadeva pana so kukkuro kilamathassa vighātassa bhāgī assāti.
That dog would only be a partaker of weariness and vexation.”
Con chó đó chỉ chịu phần mệt nhọc và thất vọng.”
Evameva kho, gahapati, ariyasāvako iti paṭisañcikkhati – ‘aṭṭhikaṅkalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahupāyāsā* , ādīnavo ettha bhiyyo’ti.
In the same way, householder, a noble disciple reflects thus: ‘Sense pleasures have been declared by the Blessed One to be like a skeleton, full of much suffering, full of much tribulation; there is more danger here.’
“Cũng vậy, này gia chủ, vị Thánh đệ tử quán xét như sau: ‘Các dục đã được Thế Tôn nói ví như bộ xương khô, nhiều khổ, nhiều não, tai họa ở đây còn nhiều hơn’.
Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ abhinivajjetvā, yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā yattha sabbaso lokāmisūpādānā aparisesā nirujjhanti tamevūpekkhaṃ bhāveti.
Having seen this as it truly is with right wisdom, he avoids that equanimity which is diverse, dependent on diversity, and develops that equanimity which is unified, dependent on unity, where all worldly attachments completely cease without remainder.
Sau khi thấy điều này đúng như thật bằng chánh trí, vị ấy từ bỏ sự xả dị biệt, nương tựa dị biệt, và tu tập sự xả nhất như, nương tựa nhất như, nơi đó mọi chấp thủ vào lợi lộc thế gian đều diệt tận không còn sót lại.”
47. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, puriso yācitakaṃ bhogaṃ yācitvā yānaṃ vā* poriseyyaṃ* pavaramaṇikuṇḍalaṃ.
47. “Suppose, householder, a man were to borrow borrowed wealth: a vehicle suitable for a man, or an excellent jewelled earring.
47. “Ví như, này gia chủ, một người đàn ông mượn của cải, một cỗ xe phù hợp với đàn ông, hoặc một đôi hoa tai ngọc quý.
So tehi yācitakehi bhogehi purakkhato parivuto antarāpaṇaṃ paṭipajjeyya.
He, preceded and surrounded by that borrowed wealth, would enter the marketplace.
Người đó, được những của cải mượn đó dẫn đầu và vây quanh, đi vào chợ.
Tamenaṃ jano disvā evaṃ vadeyya – ‘bhogī vata, bho, puriso, evaṃ kira bhogino bhogāni bhuñjantī’ti.
People, seeing him, would say thus: ‘Oh, what a wealthy man! Indeed, this is how the wealthy enjoy their wealth.’
Mọi người thấy anh ta và nói: ‘Chà, người đàn ông này thật giàu có! Những người giàu có hưởng thụ tài sản của họ như thế này đây!’.
Tamenaṃ sāmikā yattha yattheva passeyyuṃ tattha tattheva sāni hareyyuṃ.
Then the owners, wherever they saw him, would seize their own property there and then.
Những người chủ thấy anh ta ở đâu thì đến đó lấy lại tài sản của mình.
Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, alaṃ nu kho tassa purisassa aññathattāyā’’ti?
What do you think, householder, would that not be enough for that man to be in an altered state?”
Này gia chủ, ông nghĩ sao, người đàn ông đó có cảm thấy thay đổi không?”
48. ‘‘Seyyathāpi, gahapati, gāmassa vā nigamassa vā avidūre tibbo vanasaṇḍo.
48. “Suppose, householder, not far from a village or town, there was a thick forest grove.
48. “Ví như, này gia chủ, gần một ngôi làng hay thị trấn có một khu rừng rậm.
Tatrassa rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo* ca, na cassu kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni.
In it there would be a tree rich in fruit and laden with fruit, and no fruits would have fallen to the ground.
Trong đó có một cây đầy quả chín và quả chưa chín, không có quả nào rơi xuống đất.
Atha puriso āgaccheyya phalatthiko phalagavesī phalapariyesanaṃ caramāno.
Then a man would come, desirous of fruit, seeking fruit, searching for fruit.
Bấy giờ, một người đàn ông đến, muốn quả, tìm quả, đi tìm quả.
So taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā taṃ rukkhaṃ passeyya sampannaphalañca upapannaphalañca.
He, having entered that grove, would see that tree, abundant with fruit and laden with fruit.
Người đó đi sâu vào khu rừng và thấy cái cây đầy quả chín và quả chưa chín.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo ca, natthi ca kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni.
It would occur to him thus: ‘This tree is indeed abundant with fruit and laden with fruit, and there are no fruits fallen on the ground.
Người đó nghĩ: ‘Cái cây này đầy quả chín và quả chưa chín, không có quả nào rơi xuống đất.
Jānāmi kho panāhaṃ rukkhaṃ ārohituṃ* .
I know how to climb a tree.
Tôi biết cách trèo cây.
Yaṃnūnāhaṃ imaṃ rukkhaṃ ārohitvā yāvadatthañca khādeyyaṃ ucchaṅgañca pūreyya’nti.
What if I were to climb this tree and eat as much as I want and fill my lap?’
Vậy tại sao tôi không trèo lên cây này, ăn thỏa thích và lấp đầy vạt áo của mình?’.
So taṃ rukkhaṃ ārohitvā yāvadatthañca khādeyya ucchaṅgañca pūreyya.
So he would climb that tree and eat as much as he wanted and fill his lap.
Người đó trèo lên cây, ăn thỏa thích và lấp đầy vạt áo của mình.
Atha dutiyo puriso āgaccheyya phalatthiko phalagavesī phalapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kuṭhāriṃ* ādāya.
Then a second man would come, desirous of fruit, seeking fruit, searching for fruit, carrying a sharp axe.
Bấy giờ, một người đàn ông thứ hai đến, muốn quả, tìm quả, đi tìm quả, mang theo một cái rìu sắc bén.
So taṃ vanasaṇḍaṃ ajjhogāhetvā taṃ rukkhaṃ passeyya sampannaphalañca upapannaphalañca.
He, having entered that grove, would see that tree, abundant with fruit and laden with fruit.
Người đó đi sâu vào khu rừng và thấy cái cây đầy quả chín và quả chưa chín.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho rukkho sampannaphalo ca upapannaphalo ca, natthi ca kānici phalāni bhūmiyaṃ patitāni.
It would occur to him thus: ‘This tree is indeed abundant with fruit and laden with fruit, and there are no fruits fallen on the ground.
Người đó nghĩ: ‘Cái cây này đầy quả chín và quả chưa chín, không có quả nào rơi xuống đất.
Na kho panāhaṃ jānāmi rukkhaṃ ārohituṃ.
However, I do not know how to climb a tree.
Nhưng tôi không biết cách trèo cây.
Yaṃnūnāhaṃ imaṃ rukkhaṃ mūlato chetvā yāvadatthañca khādeyyaṃ ucchaṅgañca pūreyya’nti.
What if I were to cut down this tree from its root and eat as much as I want and fill my lap?’
Vậy tại sao tôi không chặt cái cây này từ gốc, ăn thỏa thích và lấp đầy vạt áo của mình?’.
So taṃ rukkhaṃ mūlatova chindeyya.
So he would cut down that tree right from its root.
Người đó chặt cái cây từ gốc.
Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, amuko* yo so puriso paṭhamaṃ rukkhaṃ ārūḷho sace so na khippameva oroheyya tassa so rukkho papatanto hatthaṃ vā bhañjeyya pādaṃ vā bhañjeyya aññataraṃ vā aññataraṃ vā aṅgapaccaṅgaṃ bhañjeyya, so tatonidānaṃ maraṇaṃ vā nigaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkha’’nti?
What do you think, householder, if that man who first climbed the tree were not to descend quickly, when that tree fell, would it not break his hand or his foot or some other limb, and because of that, would he not incur death or suffering comparable to death?
Này gia chủ, ông nghĩ sao? Người đàn ông đó, người đã trèo lên cây trước tiên, nếu ông ta không nhanh chóng leo xuống, khi cái cây đó đổ xuống, nó có thể làm gãy tay hoặc gãy chân của ông ta, hoặc làm gãy bất kỳ bộ phận nào khác trên cơ thể ông ta, và do đó, ông ta có thể gặp cái chết hoặc nỗi đau khổ gần như chết chăng?
50. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, gahapati, yathā ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo hoti, api nu tvaṃ evarūpaṃ vohārasamucchedaṃ attani samanupassasī’’ti?
50. “What do you think, householder, do you discern in yourself such a complete cessation of conventional discourse as there is in the discipline of the noble ones, utterly, in every way?”
50. “Này gia chủ, ông nghĩ sao? Trong giáo pháp của bậc Thánh, mọi lời nói, mọi cách nói, mọi hình thức nói đều bị cắt đứt hoàn toàn. Vậy ông có thấy sự cắt đứt lời nói như vậy trong chính mình không?”
‘‘Ko cāhaṃ, bhante, ko ca ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedo!
“Who am I, venerable sir, and what is this utter cessation of conventional discourse in the discipline of the noble ones!
“Bạch Thế Tôn, con là ai, và sự cắt đứt mọi lời nói, mọi cách nói, mọi hình thức nói trong giáo pháp của bậc Thánh là gì!
Ārakā ahaṃ, bhante, ariyassa vinaye sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ vohārasamucchedā.
I am far, venerable sir, from the utter cessation of conventional discourse in the discipline of the noble ones.
Bạch Thế Tôn, con còn xa lắm mới đạt được sự cắt đứt mọi lời nói, mọi cách nói, mọi hình thức nói trong giáo pháp của bậc Thánh.
Mayañhi, bhante, pubbe aññatitthiye paribbājake anājānīyeva samāne ājānīyāti amaññimha, anājānīyeva samāne ājānīyabhojanaṃ bhojimha, anājānīyeva samāne ājānīyaṭhāne ṭhapimha; bhikkhū pana mayaṃ, bhante, ājānīyeva samāne anājānīyāti amaññimha, ājānīyeva samāne anājānīyabhojanaṃ bhojimha, ājānīyeva samāne anājānīyaṭhāne ṭhapimha; idāni pana mayaṃ, bhante, aññatitthiye paribbājake anājānīyeva samāne anājānīyāti jānissāma, anājānīyeva samāne anājānīyabhojanaṃ bhojessāma, anājānīyeva samāne anājānīyaṭhāne ṭhapessāma.
Indeed, venerable sir, in the past we thought other ascetics and wanderers were thoroughbreds, though they were not thoroughbreds; we fed them food fit for thoroughbreds, though they were not thoroughbreds; we placed them in positions fit for thoroughbreds, though they were not thoroughbreds; but as for the bhikkhus, venerable sir, we thought they were not thoroughbreds, though they were thoroughbreds; we fed them food unfit for thoroughbreds, though they were thoroughbreds; we placed them in positions unfit for thoroughbreds, though they were thoroughbreds; but now, venerable sir, we shall know other ascetics and wanderers as not thoroughbreds, though they are not thoroughbreds; we shall feed them food unfit for thoroughbreds, though they are not thoroughbreds; we shall place them in positions unfit for thoroughbreds, though they are not thoroughbreds.
Bạch Thế Tôn, trước đây chúng con đã lầm tưởng những du sĩ ngoại đạo không phải là bậc thiện mã (ājānīya) là bậc thiện mã, đã cúng dường đồ ăn thức uống xứng đáng cho bậc thiện mã cho những người không phải là bậc thiện mã, đã đặt những người không phải là bậc thiện mã vào vị trí của bậc thiện mã; nhưng bạch Thế Tôn, chúng con lại lầm tưởng các Tỳ-kheo là bậc thiện mã là không phải bậc thiện mã, đã cúng dường đồ ăn thức uống không xứng đáng cho bậc thiện mã cho những người là bậc thiện mã, đã đặt những người là bậc thiện mã vào vị trí không phải bậc thiện mã; nhưng bây giờ, bạch Thế Tôn, chúng con sẽ biết rằng những du sĩ ngoại đạo không phải là bậc thiện mã thì đúng là không phải bậc thiện mã, chúng con sẽ cúng dường đồ ăn thức uống không xứng đáng cho bậc thiện mã cho những người không phải là bậc thiện mã, chúng con sẽ đặt những người không phải là bậc thiện mã vào vị trí không phải bậc thiện mã.
Bhikkhū pana mayaṃ, bhante, ājānīyeva samāne ājānīyāti jānissāma ājānīyeva samāne ājānīyabhojanaṃ bhojessāma, ājānīyeva samāne ājānīyaṭhāne ṭhapessāma.
As for the bhikkhus, venerable sir, we shall know them as thoroughbreds, though they are thoroughbreds; we shall feed them food fit for thoroughbreds, though they are thoroughbreds; we shall place them in positions fit for thoroughbreds, though they are thoroughbreds.
Còn các Tỳ-kheo, bạch Thế Tôn, chúng con sẽ biết rằng họ là bậc thiện mã, chúng con sẽ cúng dường đồ ăn thức uống xứng đáng cho bậc thiện mã cho những người là bậc thiện mã, chúng con sẽ đặt những người là bậc thiện mã vào vị trí của bậc thiện mã.
Ajanesi vata me, bhante, bhagavā samaṇesu samaṇappemaṃ, samaṇesu samaṇappasādaṃ, samaṇesu samaṇagāravaṃ.
Indeed, venerable sir, the Blessed One has generated in me affection for monastics, confidence in monastics, and respect for monastics.
Bạch Thế Tôn, Thế Tôn đã thật sự khơi dậy trong con lòng yêu mến các Sa-môn, lòng tin tưởng các Sa-môn, lòng tôn kính các Sa-môn.
Abhikkantaṃ, bhante, abhikkantaṃ, bhante!
Excellent, venerable sir! Excellent, venerable sir!
Bạch Thế Tôn, tuyệt vời thay! Bạch Thế Tôn, tuyệt vời thay!
Seyyathāpi, bhante, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya, cakkhumanto rūpāni dakkhantīti; evamevaṃ kho, bhante, bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, venerable sir, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or carry an oil lamp in the darkness so that those with eyes might see forms; just so has the Dhamma been made clear by the Blessed One in many ways.
Giống như, bạch Thế Tôn, người ta lật ngửa cái bị úp, hoặc mở ra cái bị che giấu, hoặc chỉ đường cho người lạc lối, hoặc thắp đèn dầu trong bóng tối để người có mắt thấy được hình sắc; cũng vậy, bạch Thế Tôn, Thế Tôn đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương tiện khác nhau.
Esāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge, venerable sir, to the Blessed One, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Bạch Thế Tôn, con xin quy y Thế Tôn, quy y Pháp và quy y Tăng.
Upāsakaṃ maṃ bhagavā dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
May the Blessed One remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth until life’s end.”
Kính xin Thế Tôn chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời, kể từ ngày hôm nay.”