383. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi.
383. Thus have I heard – At one time the Bhagavā was wandering in the Videha country with a large community of bhikkhus, about five hundred bhikkhus.
383. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn du hành tại xứ Videha cùng với một đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị Tỳ-kheo.
Tena kho pana samayena brahmāyu brāhmaṇo mithilāyaṃ paṭivasati jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ* pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
At that time, the brāhmaṇa Brahmāyu was residing in Mithilā, old, aged, advanced in years, having reached the end of his life's journey, two hundred years old by birth, a master of the three Vedas with their lexicons and rituals, with their phonetics and etymologies, and as the fifth, the Itihāsas; skilled in metrics and grammar, and unsurpassed in Lokāyata and the marks of a Great Man.
Vào thời ấy, Bà-la-môn Brahmāyu trú ngụ tại Mithilā, đã già, lớn tuổi, cao niên, đã đi qua quãng đời, đã đạt đến tuổi thọ, đã hai trăm tuổi về mặt sinh ra, thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển, nghi lễ, ngữ pháp, và bộ lịch sử thứ năm, là người đọc thuộc lòng, nhà ngữ pháp, không kém về môn thế tục Luận và các tướng của đại nhân.
Assosi kho brahmāyu brāhmaṇo – ‘‘samaṇo khalu bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi.
The brāhmaṇa Brahmāyu heard: "Indeed, the samaṇa Gotama, a Sakyan son who went forth from the Sakyan clan, is wandering in the Videha country with a large community of bhikkhus, about five hundred bhikkhus.
Bà-la-môn Brahmāyu nghe nói: “Sa-môn Gotama, con của dòng Sakya, đã xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành tại xứ Videha cùng với một đại chúng Tỳ-kheo gồm khoảng năm trăm vị Tỳ-kheo.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti.
Concerning that Bhagavā Gotama, such a good reputation has arisen: 'Indeed, that Bhagavā is an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, endowed with knowledge and conduct, a Fortunate One, a Knower of the world, an unsurpassed Trainer of persons to be tamed, a Teacher of devas and humans, a Buddha, a Bhagavā.'"
Tiếng lành đồn xa về Tôn giả Gotama như vầy: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của chư thiên và loài người, là Phật, là Thế Tôn.’”
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world with its devas, Māras, and Brahmas, with its recluses and brahmins, its populace with devas and humans, proclaims it.
Vị ấy tự mình chứng ngộ, thực chứng thế giới này cùng với chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người, rồi công bố.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma, good in the beginning, good in the middle, good in the end, with meaning and with expression; he proclaims the entirely complete and perfectly pure holy life.
Vị ấy thuyết giảng giáo pháp tốt đẹp ở phần đầu, tốt đẹp ở phần giữa, tốt đẹp ở phần cuối, đầy đủ ý nghĩa và văn tự, công bố đời sống phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
Indeed it is good to have sight of such Arahants.”
Thật tốt lành thay việc được thấy những bậc A-la-hán như vậy.”
384. Tena kho pana samayena brahmāyussa brāhmaṇassa uttaro nāma māṇavo antevāsī hoti tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
384. At that time, a young man named Uttara was a disciple of the brahmin Brahmāyu, a master of the three Vedas with their lexicons and rituals, their phonology and etymology, and as the fifth, the Itihāsa (history); he was skilled in metrics, a grammarian, and proficient in Lokāyata philosophy and the marks of a Great Man.
384. Lúc bấy giờ, vị Bà-la-môn Brahmāyu có một đệ tử tên là thanh niên Uttara, người đã thông thạo ba bộ Veda cùng với từ điển và nghi lễ, ngữ pháp và phân tích văn tự, và lịch sử là thứ năm; là người đọc kinh, nhà ngữ pháp, không kém cạnh về triết học thế tục và tướng mạo của bậc Đại nhân.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uttaraṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ, tāta uttara, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi.
Then the brahmin Brahmāyu addressed the young man Uttara, saying: “My dear Uttara, this recluse Gotama, a Sakyan son who has gone forth from the Sakyan clan, is wandering in the Videha country with a large Saṅgha of bhikkhus, numbering some five hundred.
Rồi vị Bà-la-môn Brahmāyu gọi thanh niên Uttara và nói: “Này con Uttara, Sa-môn Gotama, con của dòng dõi Sakya, đã xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành ở Videha cùng với đại chúng Tỷ-kheo gồm khoảng năm trăm vị Tỷ-kheo.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho…pe… sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’ti.
This excellent report has spread concerning the Blessed Gotama: ‘Indeed, that Blessed One is an Arahant, a Fully Self-Awakened One…pe… indeed it is good to have sight of such Arahants.’”
Tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama ấy đã vang dội như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác… (lược)… Thật tốt lành thay việc được thấy những bậc A-la-hán như vậy.’
Ehi tvaṃ, tāta uttara, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ jānāhi yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā; yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso.
“Come now, my dear Uttara, approach the recluse Gotama; having approached, ascertain whether the report concerning the Blessed Gotama is true or not, whether the Blessed Gotama is such a person or not.
Này con Uttara, con hãy đi đến chỗ Sa-môn Gotama; sau khi đến, hãy tìm hiểu xem tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama ấy có đúng sự thật hay không; và Tôn giả Gotama ấy có phải là người như vậy hay không.
Tathā mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vedissāmā’’ti.
In this way, we will come to know the Blessed Gotama.”
Chúng ta sẽ biết về Tôn giả Gotama ấy như vậy.”
‘‘Yathā kathaṃ panāhaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ jānissāmi yadi vā taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato, yadi vā no tathā; yadi vā so bhavaṃ gotamo tādiso, yadi vā na tādiso’’ti.
“But how, sir, shall I ascertain whether the report concerning the Blessed Gotama is true or not, whether the Blessed Gotama is such a person or not?”
“Thưa ngài, làm sao con có thể biết về Tôn giả Gotama ấy, rằng tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama ấy có đúng sự thật hay không; và Tôn giả Gotama ấy có phải là người như vậy hay không?”
‘‘Āgatāni kho, tāta uttara, amhākaṃ mantesu dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā.
“My dear Uttara, in our sacred texts are recorded the thirty-two marks of a Great Man, for one endowed with which there are only two destinies, no other.
“Này con Uttara, trong các bản kinh của chúng ta có ghi chép về ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân, người nào có đầy đủ những tướng ấy thì chỉ có hai con đường, không có con đường thứ ba.
Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato.
If he lives in a household, he becomes a Universal Monarch, a righteous king ruling righteously, conqueror of the four quarters, having established security in his country, endowed with the seven jewels.
Nếu sống tại gia, vị ấy sẽ là một vị Chuyển Luân Vương, một vị vua công chính, một vị vua Pháp, thống trị bốn phương, chinh phục các xứ, đạt được sự ổn định cho quốc gia, có đầy đủ bảy báu.
Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
These seven jewels are his: the Wheel-Jewel, the Elephant-Jewel, the Horse-Jewel, the Gem-Jewel, the Woman-Jewel, the Householder-Jewel, and as the seventh, the Counselor-Jewel.
Vị ấy có bảy báu này, đó là: báu xe, báu voi, báu ngựa, báu ngọc, báu nữ, báu gia chủ, và báu quân sư là thứ bảy.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
More than a thousand sons are his, brave, heroic in form, crushing opposing armies.
Vị ấy có hơn một ngàn người con dũng cảm, anh hùng, có khả năng đánh tan quân thù.
So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena* abhivijiya ajjhāvasati.
He lives having conquered this earth, bounded by the ocean, without rod or sword, by righteousness.
Vị ấy chinh phục và thống trị trái đất này, cho đến bờ biển, bằng pháp, không dùng gậy, không dùng kiếm.
Sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado.
But if he goes forth from the household life into homelessness, he becomes an Arahant, a Fully Self-Awakened One, a remover of the veil in the world.
Còn nếu xuất gia từ bỏ gia đình, vị ấy sẽ là một bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, người đã vén màn vô minh trong thế gian.
Ahaṃ kho pana, tāta uttara, mantānaṃ dātā; tvaṃ mantānaṃ paṭiggahetā’’ti.
My dear Uttara, I am the giver of the sacred texts; you are the recipient of the sacred texts.”
Này con Uttara, ta là người truyền dạy các bản kinh; con là người tiếp nhận các bản kinh.”
385. ‘‘Evaṃ, bho’’ti kho uttaro māṇavo brahmāyussa brāhmaṇassa paṭissutvā uṭṭhāyāsanā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā videhesu yena bhagavā tena cārikaṃ pakkāmi.
385. “Yes, sir,” the young man Uttara replied to the brahmin Brahmāyu, then rose from his seat, saluted the brahmin Brahmāyu, circumambulated him clockwise, and set out wandering in the Videha country towards the Blessed One.
385. “Vâng, thưa ngài,” thanh niên Uttara đáp lời vị Bà-la-môn Brahmāyu, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ vị Bà-la-môn Brahmāyu, đi nhiễu hữu, rồi du hành đến Videha, đến chỗ Đức Thế Tôn.
Anupubbena cārikaṃ caramāno yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Wandering by stages, he approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Du hành tuần tự, vị ấy đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged polite and cordial talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho uttaro māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
As he sat to one side, the young man Uttara scrutinized the Blessed One’s body for the thirty-two marks of a Great Man.
Ngồi xuống một bên, thanh niên Uttara xem xét ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân trên thân Đức Thế Tôn.
Addasā kho uttaro māṇavo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena thapetvā dve.
The young man Uttara saw on the Blessed One’s body most of the thirty-two marks of a Great Man, with two exceptions.
Thanh niên Uttara thấy ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân trên thân Đức Thế Tôn, phần lớn, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca.
Concerning two marks of a Great Man, he was doubtful, perplexed, not convinced, not confident: the private parts being ensheathed, and the very long tongue.
Về hai tướng tốt của bậc Đại nhân, vị ấy còn hoài nghi, phân vân, chưa tin tưởng, chưa tịnh tín – đó là tướng bộ phận sinh dục kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ uttaro māṇavo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena thapetvā dve.
Then it occurred to the Blessed One: “This young man Uttara sees most of my thirty-two marks of a Great Man, with two exceptions.
Rồi Đức Thế Tôn nghĩ: “Thanh niên Uttara này thấy ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân trên thân Ta, phần lớn, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti.
Concerning two marks of a Great Man, he is doubtful, perplexed, not convinced, not confident: the private parts being ensheathed, and the very long tongue.”
Về hai tướng tốt của bậc Đại nhân, vị ấy còn hoài nghi, phân vân, chưa tin tưởng, chưa tịnh tín – đó là tướng bộ phận sinh dục kín trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng lớn.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi yathā addasa uttaro māṇavo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a feat of psychic power that the young man Uttara saw the Blessed One’s private parts ensheathed.
Rồi Đức Thế Tôn tạo ra một phép thần thông như vậy khiến thanh niên Uttara thấy bộ phận sinh dục kín trong vỏ bọc của Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi* ; ubhopi nāsikasotāni* anumasi paṭimasi; kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One extended his tongue and touched and stroked both ear-holes, touched and stroked both nostril-holes; and covered his entire forehead with his tongue.
Rồi Đức Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai; chạm và xoa cả hai lỗ mũi; và che phủ toàn bộ vầng trán bằng lưỡi.
Atha kho uttarassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi.
Then it occurred to the young man Uttara: “The recluse Gotama is indeed endowed with the thirty-two marks of a Great Man.
Rồi thanh niên Uttara nghĩ: “Sa-môn Gotama này có đầy đủ ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân.
Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ anubandheyyaṃ, iriyāpathamassa passeyya’’nti.
What if I were to follow the recluse Gotama and observe his deportment?”
Vậy thì ta hãy theo Sa-môn Gotama, quan sát oai nghi của Ngài.”
Atha kho uttaro māṇavo sattamāsāni bhagavantaṃ anubandhi chāyāva anapāyinī* .
Then the young man Uttara followed the Blessed One for seven months, like an unswerving shadow.
Rồi thanh niên Uttara đi theo Đức Thế Tôn suốt bảy tháng, như bóng không rời.
386. Atha kho uttaro māṇavo sattannaṃ māsānaṃ accayena videhesu yena mithilā tena cārikaṃ pakkāmi.
386. Then, after seven months, the young man Uttara set out wandering from the Videha country towards Mithilā.
386. Rồi sau bảy tháng, thanh niên Uttara du hành đến Mithilā ở Videha.
Anupubbena cārikaṃ caramāno yena mithilā yena brahmāyu brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Wandering by stages, he approached Mithilā, where the brahmin Brahmāyu was; having approached, he saluted the brahmin Brahmāyu and sat down to one side.
Du hành tuần tự, vị ấy đến Mithilā, đến chỗ vị Bà-la-môn Brahmāyu; sau khi đến, vị ấy đảnh lễ vị Bà-la-môn Brahmāyu và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho uttaraṃ māṇavaṃ brahmāyu brāhmaṇo etadavoca – ‘‘kacci, tāta uttara, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ tathā santaṃyeva saddo abbhuggato, no aññathā?
As the young man Uttara sat to one side, the brahmin Brahmāyu said to him: “My dear Uttara, is the report concerning the Blessed Gotama true, and not otherwise?
Vị Bà-la-môn Brahmāyu nói với thanh niên Uttara đang ngồi một bên: “Này con Uttara, tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama ấy có đúng sự thật hay không, không khác ư?
Kacci pana so bhavaṃ gotamo tādiso, no aññādiso’’ti?
And is the Blessed Gotama such a person, and not otherwise?”
Và Tôn giả Gotama ấy có phải là người như vậy hay không, không phải người khác ư?”
‘‘Tathā santaṃyeva, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saddo abbhuggato, no aññathā; tādisova* so bhavaṃ gotamo, no aññādiso.
“Sir, the report concerning the Blessed Gotama is true, not otherwise; the Blessed Gotama is indeed such a person, not otherwise.
“Thưa ngài, tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama ấy đúng sự thật, không khác; Tôn giả Gotama ấy đúng là người như vậy, không phải người khác.
Samannāgato ca* so bhavaṃ gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi.
And the Blessed Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man.
Và Tôn giả Gotama ấy có đầy đủ ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân.
387. ‘‘Gacchanto kho pana so bhavaṃ gotamo dakkhiṇeneva pādena paṭhamaṃ pakkamati.
387. “Furthermore, when walking, the Venerable Gotama steps first with his right foot.
387. “Thật vậy, khi đi, Thế Tôn Gotama ấy bước chân phải trước.
So nātidūre pādaṃ uddharati, nāccāsanne pādaṃ nikkhipati; so nātisīghaṃ gacchati, nātisaṇikaṃ gacchati; na ca adduvena adduvaṃ saṅghaṭṭento gacchati, na ca gopphakena gopphakaṃ saṅghaṭṭento gacchati.
He does not lift his foot too far, nor place it down too close; he does not walk too fast, nor too slowly; he does not brush shank against shank, nor ankle against ankle as he walks.
Ngài không nhấc chân quá cao, không đặt chân quá gần; Ngài không đi quá nhanh, không đi quá chậm; Ngài không đi cọ xát bắp chân vào bắp chân, không cọ xát mắt cá chân vào mắt cá chân.
So gacchanto na satthiṃ unnāmeti, na satthiṃ onāmeti; na satthiṃ sannāmeti, na satthiṃ vināmeti.
When walking, he does not lift his thigh, nor lower his thigh; he does not contract his thigh, nor extend his thigh.
Khi đi, Ngài không nhấc đùi lên, không hạ đùi xuống; không khép đùi vào, không mở đùi ra.
Gacchato kho pana tassa bhoto gotamassa adharakāyova* iñjati, na ca kāyabalena gacchati.
When that Venerable Gotama walks, only his lower body sways, and he does not walk with the strength of his entire body.
Thật vậy, khi Thế Tôn Gotama ấy đi, chỉ có nửa thân dưới rung động, Ngài không đi bằng sức lực của thân.
Apalokento kho pana so bhavaṃ gotamo sabbakāyeneva apaloketi; so na uddhaṃ ulloketi, na adho oloketi; na ca vipekkhamāno gacchati, yugamattañca pekkhati; tato cassa uttari anāvaṭaṃ ñāṇadassanaṃ bhavati.
When looking around, the Venerable Gotama looks with his entire body; he does not look upwards, nor downwards; he does not walk glancing about, but looks a yoke’s length ahead; beyond that, his knowledge and vision are unobstructed.
Thật vậy, khi Thế Tôn Gotama ấy nhìn, Ngài nhìn bằng cả thân; Ngài không nhìn lên, không nhìn xuống; Ngài không đi mà nhìn quanh, Ngài chỉ nhìn một khoảng cách bằng ách xe; từ đó trở đi, tuệ nhãn của Ngài không bị che khuất.
So antaragharaṃ pavisanto na kāyaṃ unnāmeti, na kāyaṃ onāmeti; na kāyaṃ sannāmeti, na kāyaṃ vināmeti.
When entering a house, he does not lift his body, nor lower his body; he does not contract his body, nor extend his body.
Khi bước vào trong nhà, Ngài không nhấc thân lên, không hạ thân xuống; không khép thân vào, không mở thân ra.
So nātidūre nāccāsanne āsanassa parivattati, na ca pāṇinā ālambitvā āsane nisīdati, na ca āsanasmiṃ kāyaṃ pakkhipati.
He does not circle the seat too far or too close, nor does he lean on it with his hand when sitting down, nor does he drop his body onto the seat.
Ngài không xoay quanh chỗ ngồi quá xa hay quá gần, không vịn tay vào rồi ngồi xuống chỗ ngồi, không thả mình vào chỗ ngồi.
So antaraghare nisinno samāno na hatthakukkuccaṃ āpajjati, na pādakukkuccaṃ āpajjati; na adduvena adduvaṃ āropetvā nisīdati; na ca gopphakena gopphakaṃ āropetvā nisīdati; na ca pāṇinā hanukaṃ upadahitvā* nisīdati.
Seated inside the house, he does not fidget with his hands, nor fidget with his feet; he does not sit with shank placed upon shank; nor does he sit with ankle placed upon ankle; nor does he sit resting his chin on his hand.
Khi ngồi trong nhà, Ngài không tỏ vẻ bối rối tay chân, không tỏ vẻ bối rối chân cẳng; Ngài không ngồi bắt chéo bắp chân lên bắp chân; không ngồi bắt chéo mắt cá chân lên mắt cá chân; không ngồi chống cằm bằng tay.
So antaraghare nisinno samāno na chambhati na kampati na vedhati na paritassati.
Seated inside the house, he is not fearful, not trembling, not quivering, not agitated.
Khi ngồi trong nhà, Ngài không sợ hãi, không run rẩy, không lo lắng, không hoảng loạn.
So achambhī akampī avedhī aparitassī vigatalomahaṃso.
He is unfearful, untrembling, unquivering, unagitated, with goosebumps gone.
Ngài không sợ hãi, không run rẩy, không lo lắng, không hoảng loạn, lông tóc không dựng đứng.
Vivekavatto ca so bhavaṃ gotamo antaraghare nisinno hoti.
The Venerable Gotama, seated inside the house, has a disposition for seclusion.
Thật vậy, Thế Tôn Gotama ấy ngồi trong nhà với phong thái độc cư.
So pattodakaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti.
When receiving the bowl-water, he does not lift the bowl, nor lower the bowl; he does not contract the bowl, nor extend the bowl.
Khi nhận nước rửa bát, Ngài không nhấc bát lên, không hạ bát xuống; không khép bát vào, không mở bát ra.
So pattodakaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ.
He receives bowl-water, not too little, not too much.
Ngài nhận nước rửa bát không quá ít, không quá nhiều.
So na khulukhulukārakaṃ* pattaṃ dhovati, na samparivattakaṃ pattaṃ dhovati, na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā hatthe dhovati; hatthesu dhotesu patto dhoto hoti, patte dhote hatthā dhotā honti.
He does not wash the bowl making gurgling sounds, nor wash the bowl spinning it around, nor place the bowl on the ground to wash his hands; when his hands are washed, the bowl is washed; when the bowl is washed, his hands are washed.
Ngài không rửa bát kêu lục bục, không rửa bát xoay tròn, không đặt bát xuống đất rồi rửa tay; khi tay đã rửa sạch thì bát cũng sạch, khi bát đã sạch thì tay cũng sạch.
So pattodakaṃ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne, na ca vicchaḍḍayamāno.
He discards the bowl-water not too far, not too close, and without splashing.
Ngài đổ nước rửa bát không quá xa, không quá gần, không đổ vung vãi.
So odanaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti.
When receiving rice, he does not lift the bowl, nor lower the bowl; he does not contract the bowl, nor extend the bowl.
Khi nhận cơm, Ngài không nhấc bát lên, không hạ bát xuống; không khép bát vào, không mở bát ra.
So odanaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ.
He receives rice, not too little, not too much.
Ngài nhận cơm không quá ít, không quá nhiều.
Byañjanaṃ kho pana bhavaṃ gotamo byañjanamattāya āhāreti, na ca byañjanena ālopaṃ atināmeti.
Furthermore, the Venerable Gotama partakes of the curry for the sake of the curry, and does not let the curry overpower the mouthful.
Thật vậy, Thế Tôn Gotama ấy dùng thức ăn vừa đủ gia vị, không dùng gia vị quá nhiều so với miếng cơm.
Dvattikkhattuṃ kho bhavaṃ gotamo mukhe ālopaṃ samparivattetvā ajjhoharati; na cassa kāci odanamiñjā asambhinnā kāyaṃ pavisati, na cassa kāci odanamiñjā mukhe avasiṭṭhā hoti; athāparaṃ ālopaṃ upanāmeti.
The Venerable Gotama turns the mouthful over in his mouth two or three times before swallowing; no morsel of rice enters his body undigested, and no morsel of rice remains in his mouth; then he brings up another mouthful.
Thật vậy, Thế Tôn Gotama ấy đảo miếng cơm trong miệng hai ba lần rồi nuốt; không có một hạt cơm nào chưa nghiền nát đi vào thân Ngài, cũng không có một hạt cơm nào còn sót lại trong miệng Ngài; sau đó Ngài mới đưa miếng cơm khác vào.
Rasapaṭisaṃvedī kho pana so bhavaṃ gotamo āhāraṃ āhāreti, no ca rasarāgapaṭisaṃvedī.
Furthermore, the Venerable Gotama partakes of food experiencing its taste, but not with a craving for taste.
Thật vậy, Thế Tôn Gotama ấy dùng thức ăn cảm nhận hương vị, nhưng không cảm nhận hương vị với lòng tham ái.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgataṃ* kho pana so bhavaṃ gotamo āhāraṃ āhāreti – neva davāya, na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, yāvadeva imassa kāyassa ṭhitiyā yāpanāya, vihiṃsūparatiyā brahmacariyānuggahāya – ‘iti purāṇañca vedanaṃ paṭihaṅkhāmi navañca vedanaṃ na uppādessāmi, yātrā ca me bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cā’ti.
“Furthermore, the Venerable Gotama partakes of food endowed with eight factors – not for sport, nor for intoxication, nor for adornment, nor for beautification, but only for the sustenance and maintenance of this body, for the cessation of harm, and for the support of the holy life – ‘Thus I shall ward off old feelings and not arouse new feelings, and there will be for me maintenance, blamelessness, and a comfortable abiding.’
“Thật vậy, Thế Tôn Gotama ấy dùng thức ăn với tám yếu tố – không phải để vui chơi, không phải để say sưa, không phải để trang sức, không phải để làm đẹp, mà chỉ để duy trì sự tồn tại của thân này, để tiếp tục cuộc sống, để chấm dứt sự tổn hại, để hỗ trợ đời sống Phạm hạnh – ‘Như vậy, ta sẽ loại bỏ cảm thọ cũ và không phát sinh cảm thọ mới, và cuộc sống của ta sẽ tiếp diễn, không có lỗi lầm và sống an lạc’.
So bhuttāvī pattodakaṃ paṭiggaṇhanto na pattaṃ unnāmeti, na pattaṃ onāmeti; na pattaṃ sannāmeti, na pattaṃ vināmeti.
Having eaten, when receiving the bowl-water, he does not lift the bowl, nor lower the bowl; he does not contract the bowl, nor extend the bowl.
Sau khi dùng bữa, khi nhận nước rửa bát, Ngài không nhấc bát lên, không hạ bát xuống; không khép bát vào, không mở bát ra.
So pattodakaṃ paṭiggaṇhāti nātithokaṃ nātibahuṃ.
He receives bowl-water, not too little, not too much.
Ngài nhận nước rửa bát không quá ít, không quá nhiều.
So na khulukhulukārakaṃ pattaṃ dhovati, na samparivattakaṃ pattaṃ dhovati, na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipitvā hatthe dhovati; hatthesu dhotesu patto dhoto hoti, patte dhote hatthā dhotā honti.
He does not wash the bowl making gurgling sounds, nor wash the bowl spinning it around, nor place the bowl on the ground to wash his hands; when his hands are washed, the bowl is washed; when the bowl is washed, his hands are washed.
Ngài không rửa bát kêu lục bục, không rửa bát xoay tròn, không đặt bát xuống đất rồi rửa tay; khi tay đã rửa sạch thì bát cũng sạch, khi bát đã sạch thì tay cũng sạch.
So pattodakaṃ chaḍḍeti nātidūre nāccāsanne, na ca vicchaḍḍayamāno.
He discards the bowl-water not too far, not too close, and without splashing.
Ngài đổ nước rửa bát không quá xa, không quá gần, không đổ vung vãi.
So bhuttāvī na pattaṃ bhūmiyaṃ nikkhipati nātidūre nāccāsanne, na ca anatthiko pattena hoti, na ca ativelānurakkhī pattasmiṃ.
Having eaten, he does not place the bowl on the ground too far or too close, nor is he indifferent towards the bowl, nor excessively attached to it.
Sau khi dùng bữa, Ngài không đặt bát xuống đất quá xa hay quá gần, Ngài không thờ ơ với bát, cũng không quá chăm chút giữ gìn bát.
So bhuttāvī muhuttaṃ tuṇhī nisīdati, na ca anumodanassa kālamatināmeti.
Having eaten, he sits silently for a moment, and does not let the time for appreciation pass by.
Sau khi dùng bữa, Ngài ngồi im lặng một lát, không bỏ lỡ thời gian để tùy hỷ.
So bhuttāvī anumodati, na taṃ bhattaṃ garahati, na aññaṃ bhattaṃ paṭikaṅkhati; aññadatthu dhammiyā kathāya taṃ parisaṃ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
Having eaten, he expresses appreciation, neither criticizing that meal nor yearning for another meal; rather, he instructs, encourages, inspires, and gladdens that assembly with a Dhamma talk.
Sau khi dùng bữa, Ngài tùy hỷ, không chê bai bữa ăn đó, không mong đợi bữa ăn khác; mà chỉ dùng pháp thoại để thuyết giảng, khích lệ, phấn khởi và làm hoan hỷ hội chúng đó.
So taṃ parisaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkamati.
Having instructed, encouraged, inspired, and gladdened that assembly with a Dhamma talk, he rises from his seat and departs.
Sau khi dùng pháp thoại để thuyết giảng, khích lệ, phấn khởi và làm hoan hỷ hội chúng đó, Ngài đứng dậy rời chỗ ngồi.
So nātisīghaṃ gacchati, nātisaṇikaṃ gacchati, na ca muccitukāmo gacchati; na ca tassa bhoto gotamassa kāye cīvaraṃ accukkaṭṭhaṃ hoti na ca accokkaṭṭhaṃ, na ca kāyasmiṃ allīnaṃ na ca kāyasmā apakaṭṭhaṃ; na ca tassa bhoto gotamassa kāyamhā vāto cīvaraṃ apavahati; na ca tassa bhoto gotamassa kāye rajojallaṃ upalimpati.
He does not walk too quickly, nor too slowly, nor does he walk wishing to escape; nor is the Venerable Gotama’s robe too high or too low on his body, nor is it clinging to his body nor too far from his body; nor does the wind blow the Venerable Gotama’s robe away from his body; nor does dust and dirt cling to the Venerable Gotama’s body.
Ngài không đi quá nhanh, không đi quá chậm, và không đi như muốn thoát khỏi (nơi đó); y phục của Tôn giả Gotama không quá cao cũng không quá thấp trên thân, không dính sát vào thân cũng không rời xa thân; gió không thổi y phục của Tôn giả Gotama ra khỏi thân; bụi bẩn không bám vào thân của Tôn giả Gotama.
So ārāmagato nisīdati paññatte āsane.
Having gone to the park, he sits down on the seat prepared.
Ngài đến khu vườn và ngồi xuống chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Nisajja pāde pakkhāleti; na ca so bhavaṃ gotamo pādamaṇḍanānuyogamanuyutto viharati.
Having sat down, he washes his feet; nor does the Venerable Gotama engage in adorning his feet.
Ngồi xuống, Ngài rửa chân; và Tôn giả Gotama không sống theo sự trang điểm chân.
So pāde pakkhāletvā nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
Having washed his feet, he sits down, folding his legs crosswise, setting his body erect, and establishing mindfulness in front of him.
Rửa chân xong, Ngài ngồi kiết già, giữ thân đoan nghiêm, thiết lập niệm trước mặt.
So neva attabyābādhāya ceteti, na parabyābādhāya ceteti, na ubhayabyābādhāya ceteti; attahitaparahitaubhayahitasabbalokahitameva so bhavaṃ gotamo cintento nisinno hoti.
He does not intend for his own harm, nor for the harm of others, nor for the harm of both; the Venerable Gotama sits contemplating only his own welfare, the welfare of others, the welfare of both, and the welfare of the entire world.
Ngài không có ý nghĩ làm hại mình, không có ý nghĩ làm hại người khác, không có ý nghĩ làm hại cả hai; Tôn giả Gotama ngồi xuống chỉ suy nghĩ đến lợi ích của mình, lợi ích của người khác, lợi ích của cả hai, và lợi ích của toàn thể thế gian.
So ārāmagato parisati dhammaṃ deseti, na taṃ parisaṃ ussādeti, na taṃ parisaṃ apasādeti; aññadatthu dhammiyā kathāya taṃ parisaṃ sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti.
Having gone to the park, he teaches the Dhamma to the assembly; he does not exalt that assembly, nor does he disparage that assembly; rather, with a Dhamma talk, he instructs, encourages, inspires, and gladdens that assembly.
Ngài đến khu vườn và thuyết pháp cho hội chúng, không làm cho hội chúng phấn khích, không làm cho hội chúng chán nản; mà chỉ dùng lời pháp để chỉ rõ, khuyến khích, làm phấn khởi, và làm hoan hỷ hội chúng đó.
‘‘Aṭṭhaṅgasamannāgato kho panassa bhoto gotamassa mukhato ghoso niccharati – vissaṭṭho ca, viññeyyo ca, mañju ca, savanīyo ca, bindu ca, avisārī ca, gambhīro ca, ninnādī ca.
‘‘Moreover, an eight-fold voice issues from the mouth of the Venerable Gotama—it is distinct, intelligible, sweet, audible, cohesive, not scattered, profound, and resonant.
Hơn nữa, từ miệng của Tôn giả Gotama phát ra tiếng nói có tám chi phần – rõ ràng, dễ hiểu, êm dịu, dễ nghe, tròn trịa, không phân tán, sâu sắc, và vang vọng.
Yathāparisaṃ kho pana so bhavaṃ gotamo sarena viññāpeti, na cassa bahiddhā parisāya ghoso niccharati.
Moreover, the Venerable Gotama makes himself understood with his voice according to the assembly, and his voice does not issue forth beyond the assembly.
Và Tôn giả Gotama dùng âm thanh để truyền đạt tùy theo hội chúng, và tiếng nói của Ngài không vang ra ngoài hội chúng.
Te tena bhotā gotamena dhammiyā kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā uṭṭhāyāsanā pakkamanti avalokayamānāyeva* avijahitattā* .
Having been instructed, encouraged, inspired, and gladdened by the Venerable Gotama with a Dhamma talk, they rise from their seats and depart, still looking back, unable to leave him.
Khi được Tôn giả Gotama chỉ rõ, khuyến khích, làm phấn khởi, và làm hoan hỷ bằng lời pháp, họ đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi, vẫn còn nhìn theo, không rời bỏ.
Addasāma kho mayaṃ, bho, taṃ bhavantaṃ gotamaṃ gacchantaṃ, addasāma ṭhitaṃ, addasāma antaragharaṃ pavisantaṃ, addasāma antaraghare nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma antaraghare bhuñjantaṃ, addasāma bhuttāviṃ nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma bhuttāviṃ anumodantaṃ, addasāma ārāmaṃ gacchantaṃ, addasāma ārāmagataṃ nisinnaṃ tuṇhībhūtaṃ, addasāma ārāmagataṃ parisati dhammaṃ desentaṃ.
We saw, sirs, the Venerable Gotama walking, we saw him standing, we saw him entering a house, we saw him sitting silently in a house, we saw him eating in a house, we saw him sitting silently after eating, we saw him expressing appreciation after eating, we saw him going to the park, we saw him sitting silently in the park, we saw him teaching the Dhamma to the assembly in the park.
Này các bạn, chúng tôi đã thấy Tôn giả Gotama đang đi, chúng tôi đã thấy Ngài đang đứng, chúng tôi đã thấy Ngài bước vào trong nhà, chúng tôi đã thấy Ngài ngồi yên lặng trong nhà, chúng tôi đã thấy Ngài dùng bữa trong nhà, chúng tôi đã thấy Ngài ngồi yên lặng sau khi dùng bữa, chúng tôi đã thấy Ngài tùy hỷ sau khi dùng bữa, chúng tôi đã thấy Ngài đi đến khu vườn, chúng tôi đã thấy Ngài ngồi yên lặng trong khu vườn, chúng tôi đã thấy Ngài thuyết pháp cho hội chúng trong khu vườn.
Ediso ca ediso ca so bhavaṃ gotamo, tato ca bhiyyo’’ti.
Such and such is the Venerable Gotama, and even more so than that.’’
Tôn giả Gotama là như thế này và như thế kia, và còn hơn thế nữa.”
389. Atha kho bhagavā videhesu anupubbena cārikaṃ caramāno yena mithilā tadavasari.
389. Then the Blessed One, wandering gradually through the Videha country, arrived at Mithilā.
Rồi Thế Tôn tuần tự du hành trong xứ Videha, và đến Mithilā.
Tatra sudaṃ bhagavā mithilāyaṃ viharati maghadevambavane.
There the Blessed One stayed in Mithilā, in Maghadeva's Mango Grove.
Tại đó, Thế Tôn trú tại Mithilā, trong rừng xoài Maghadeva.
Assosuṃ kho mithileyyakā* brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito videhesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi mithilaṃ anuppatto, mithilāyaṃ viharati maghadevambavane.
Now the householder-brahmins of Mithilā heard: "Indeed, good sirs, the recluse Gotama, a son of the Sakyans who went forth from the Sakyan clan, wandering through the Videha country, has arrived in Mithilā with a great Saṅgha of bhikkhus, about five hundred bhikkhus, and is staying in Mithilā, in Maghadeva's Mango Grove.
Các Bà-la-môn và gia chủ ở Mithilā nghe nói: “Này các bạn, Sa-môn Gotama, con của dòng Sakya, xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành trong xứ Videha cùng với một đại Tăng đoàn gồm năm trăm Tỳ-khưu, đã đến Mithilā, và đang trú tại Mithilā, trong rừng xoài Maghadeva.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti.
And concerning that venerable Gotama, such a good report has spread: 'Indeed, that Blessed One is an Arahant, a Perfectly Enlightened One, endowed with knowledge and conduct, a Sugata, a knower of the worlds, an unsurpassed trainer of persons to be tamed, a teacher of gods and humans, a Buddha, a Blessed One.'
Tiếng tốt lành về Tôn giả Gotama đó đã vang xa như vầy: ‘Đức Thế Tôn đó là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having realized it for himself through direct knowledge, proclaims this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its gods and humans.
Ngài tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, cùng với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma, good in the beginning, good in the middle, good in the end, with meaning and with letter, and he proclaims the utterly complete and purified holy life.
Ngài thuyết pháp toàn thiện ở phần đầu, toàn thiện ở phần giữa, toàn thiện ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố một đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
It is good indeed to see such Arahants."
Thật tốt lành khi được chiêm ngưỡng những bậc A-la-hán như vậy.’”
390. Assosi kho brahmāyu brāhmaṇo – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito mithilaṃ anuppatto, mithilāyaṃ viharati maghadevambavane’’ti.
390. Now the brahmin Brahmāyu heard: "Indeed, good sirs, the recluse Gotama, a son of the Sakyans who went forth from the Sakyan clan, has arrived in Mithilā and is staying in Mithilā, in Maghadeva's Mango Grove."
Bà-la-môn Brahmāyu nghe nói: “Này các bạn, Sa-môn Gotama, con của dòng Sakya, xuất gia từ gia tộc Sakya, đã đến Mithilā, và đang trú tại Mithilā, trong rừng xoài Maghadeva.”
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo sambahulehi sāvakehi saddhiṃ yena maghadevambavanaṃ tenupasaṅkami.
Then the brahmin Brahmāyu, together with many of his disciples, approached Maghadeva's Mango Grove.
Rồi Bà-la-môn Brahmāyu cùng với nhiều đệ tử đi đến rừng xoài Maghadeva.
Atha kho brahmāyuno brāhmaṇassa avidūre ambavanassa etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ yohaṃ pubbe appaṭisaṃvidito samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkameyya’’nti.
Then it occurred to the brahmin Brahmāyu, not far from the mango grove: "It is not proper for me to approach the recluse Gotama for an audience without prior acquaintance."
Rồi Bà-la-môn Brahmāyu, khi chưa xa rừng xoài, đã nghĩ rằng: “Không thích hợp cho ta nếu ta đến gặp Sa-môn Gotama mà không được biết trước.”
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo aññataraṃ māṇavakaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo bhavantaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti.
Then the brahmin Brahmāyu addressed a certain young brahmin: "Come, young brahmin, approach the recluse Gotama; having approached, in my name, ask the recluse Gotama about his health, freedom from illness, lightness of bodily humors, strength, and comfortable living, saying: 'Bho Gotama, the brahmin Brahmāyu asks about your health, freedom from illness, lightness of bodily humors, strength, and comfortable living.'
Rồi Bà-la-môn Brahmāyu gọi một thanh niên Bà-la-môn và nói: “Này thanh niên, con hãy đi đến chỗ Sa-môn Gotama; sau khi đến, hãy thay lời ta hỏi thăm Sa-môn Gotama về sức khỏe, bệnh tật, sự nhẹ nhàng, sức lực, và sự an lạc – ‘Bạch Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Brahmāyu hỏi thăm Tôn giả Gotama về sức khỏe, bệnh tật, sự nhẹ nhàng, sức lực, và sự an lạc.’
Evañca vadehi – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
And say this: 'Bho Gotama, the brahmin Brahmāyu is old, aged, advanced in years, having reached the end of his life's journey, a hundred and twenty years old by birth; he is a master of the three Vedas, with their vocabularies and phonology, and with the Itihāsa as the fifth; he is skilled in पद (pada), grammar, Lokāyata, and the marks of a great man.
Và con hãy nói như vầy: ‘Bạch Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Brahmāyu đã già, tuổi cao, lớn tuổi, đã trải qua tuổi thọ, đã đến tuổi già, hai trăm tuổi về tuổi tác, là bậc thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển và nghi thức, với các phần ngữ pháp, với lịch sử là thứ năm, là người đọc thuộc lòng, là nhà ngữ pháp, không kém cạnh trong các tướng đại nhân của Lokāyata.
Yāvatā, bho, brāhmaṇagahapatikā mithilāyaṃ paṭivasanti, brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ bhogehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ mantehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ āyunā ceva yasasā ca.
As far as householder-brahmins reside in Mithilā, Brahmāyu is declared to be the foremost among them—that is, in terms of wealth; Brahmāyu is declared to be the foremost among them—that is, in terms of mantras; Brahmāyu is declared to be the foremost among them—that is, in terms of longevity and fame.
Bạch Tôn giả, trong số các Bà-la-môn và gia chủ đang sống ở Mithilā, Bà-la-môn Brahmāyu được xem là đứng đầu – về tài sản; Bà-la-môn Brahmāyu được xem là đứng đầu – về thần chú; Bà-la-môn Brahmāyu được xem là đứng đầu – về tuổi thọ và danh tiếng.
So bhoto gotamassa dassanakāmo’’’ti.
He desires to see venerable Gotama.'"
Ông ấy muốn chiêm ngưỡng Tôn giả Gotama.’”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so māṇavako brahmāyussa brāhmaṇassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
‘‘Yes, sir,’’ that young man, having assented to the brahmin Brahmāyu, approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
"Vâng, thưa ngài," người thanh niên ấy vâng lời Bà-la-môn Brahmāyu, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, anh ta chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he stood to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, anh ta đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhito kho so māṇavako bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo bhavantaṃ gotamaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchati; evañca vadeti – ‘brahmāyu, bho gotama, brāhmaṇo jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto, vīsavassasatiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
Standing to one side, that young man said to the Blessed One: ‘The brahmin Brahmāyu, Venerable Gotama, inquires about the Venerable Gotama’s freedom from illness, freedom from affliction, lightness of bodily feeling, strength, and comfortable living; and he says this: “The brahmin Brahmāyu, Venerable Gotama, is old, aged, decrepit, advanced in years, having reached the end of his life’s journey, one hundred and twenty years old by birth, a master of the three Vedas with their lexicons and rituals, with their phonology and etymology, and fifth as history; skilled in versification, a grammarian, faultless in Lokāyata and the marks of a great man.
Đứng sang một bên, người thanh niên ấy thưa với Thế Tôn rằng: "Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Brahmāyu hỏi thăm Tôn giả Gotama có được ít bệnh, ít khổ, thân thể nhẹ nhàng, có sức khỏe, sống an lạc không; và ông ấy nói rằng: 'Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn Brahmāyu đã già, tuổi cao, lão hóa, đã đi hết tuổi thọ, đã đạt đến tuổi già, được hai trăm tuổi, là bậc thông suốt ba kinh Veda cùng với từ điển và nghi lễ, với ngữ pháp và phân tích văn tự, với lịch sử là thứ năm, là bậc thông thạo từ ngữ, là bậc ngữ pháp gia, không hề thua kém trong các khoa thế tục và các tướng đại nhân.
Yāvatā, bho, brāhmaṇagahapatikā mithilāyaṃ paṭivasanti, brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ bhogehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ mantehi; brahmāyu tesaṃ brāhmaṇo aggamakkhāyati – yadidaṃ āyunā ceva yasasā ca.
As far as brahmin householders dwell in Mithilā, Brahmāyu is declared to be their foremost brahmin – that is, in terms of wealth; Brahmāyu is declared to be their foremost brahmin – that is, in terms of mantras; Brahmāyu is declared to be their foremost brahmin – that is, in terms of both life and fame.
Thưa ngài, trong số các Bà-la-môn và gia chủ cư trú tại Mithilā, Bà-la-môn Brahmāyu được xem là bậc tối thượng – về tài sản; Bà-la-môn Brahmāyu được xem là bậc tối thượng – về thần chú; Bà-la-môn Brahmāyu được xem là bậc tối thượng – về tuổi thọ và danh tiếng.
So bhoto gotamassa dassanakāmo’’’ti.
He wishes to see the Venerable Gotama.”’
Ông ấy muốn được diện kiến Tôn giả Gotama.'"
‘‘Yassadāni, māṇava, brahmāyu brāhmaṇo kālaṃ maññatī’’ti.
‘Let the brahmin Brahmāyu come, young man, whenever he thinks it is time.’
"Này thanh niên, Bà-la-môn Brahmāyu hãy đến khi ông ấy thấy thời điểm thích hợp."
Atha kho so māṇavako yena brahmāyu brāhmaṇo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘katāvakāso khomhi bhavatā samaṇena gotamena.
Then that young man approached the brahmin Brahmāyu; having approached, he said to the brahmin Brahmāyu: ‘‘I have made an opportunity with the ascetic Gotama for you, venerable sir.
Rồi người thanh niên ấy đi đến chỗ Bà-la-môn Brahmāyu; sau khi đến, anh ta thưa với Bà-la-môn Brahmāyu rằng: "Tôi đã được Sa-môn Gotama cho phép rồi.
Yassadāni bhavaṃ kālaṃ maññatī’’ti.
Let your honor come now, whenever you think it is time.’’
Bây giờ, ngài hãy đến khi ngài thấy thời điểm thích hợp."
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Brahmāyu approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi Bà-la-môn Brahmāyu đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông ấy chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the courteous and memorable talk, he sat to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, ông ấy ngồi sang một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
Seated to one side, the brahmin Brahmāyu examined the thirty-two marks of a great man on the body of the Blessed One.
Ngồi sang một bên, Bà-la-môn Brahmāyu xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn.
Addasā kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve.
The brahmin Brahmāyu saw the thirty-two marks of a great man on the body of the Blessed One, for the most part, except for two.
Bà-la-môn Brahmāyu thấy ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Thế Tôn, phần lớn, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca.
Concerning two marks of a great man, he was in doubt, wavered, was not convinced, and was not clear – namely, the male organ being sheathed in a prepuce, and the abundant tongue.
Đối với hai tướng đại nhân, ông ấy còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa tịnh tín – đó là tướng nam căn được bao bọc trong vỏ bọc và tướng lưỡi rộng dài.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
Then the brahmin Brahmāyu addressed the Blessed One with verses:
Rồi Bà-la-môn Brahmāyu dùng những câu kệ để thưa với Thế Tôn –
Evaṃ vutte, brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā bhagavato pādesu sirasā nipatitvā bhagavato pādāni mukhena ca paricumbati, pāṇīhi ca parisambāhati, nāmañca sāveti – ‘‘brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo; brahmāyu ahaṃ, bho gotama, brāhmaṇo’’ti.
When this was said, the brahmin Brahmāyu rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, prostrated his head at the Blessed One’s feet, kissed the Blessed One’s feet with his mouth, stroked them with his hands, and announced his name: ‘‘I am Brahmāyu, Venerable Gotama; I am Brahmāyu, Venerable Gotama.’’
Sau khi được nói như vậy, Bà-la-môn Brahmāyu đứng dậy khỏi chỗ ngồi, khoác y vai trái, cúi đầu đảnh lễ dưới chân Thế Tôn, hôn chân Thế Tôn bằng miệng, xoa bóp chân bằng tay, và xướng tên mình – "Con là Bà-la-môn Brahmāyu, thưa Tôn giả Gotama; con là Bà-la-môn Brahmāyu, thưa Tôn giả Gotama."
Atha kho sā parisā acchariyabbhutacittajātā ahosi – ‘‘acchariyaṃ vata, bho, abbhutaṃ vata, bho!
Then that assembly became filled with wonder and amazement: ‘‘Indeed, sirs, it is amazing! Indeed, sirs, it is wonderful!
Rồi đoàn người ấy khởi lên tâm trạng ngạc nhiên, kỳ diệu – "Ôi thật kỳ diệu thay, thưa quý vị, thật phi thường thay, thưa quý vị!
Yatra hi nāmāyaṃ brahmāyu brāhmaṇo ñāto yasassī evarūpaṃ paramanipaccakāraṃ karissatī’’ti.
To think that this brahmin Brahmāyu, who is known and famous, would perform such an act of supreme reverence!’’
Bà-la-môn Brahmāyu nổi tiếng, có danh tiếng này lại thực hiện một sự cung kính tột bậc như vậy!"
Atha kho bhagavā brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, brāhmaṇa, uṭṭhaha nisīda tvaṃ sake āsane yato te mayi cittaṃ pasanna’’nti.
Then the Blessed One said to the brahmin Brahmāyu: ‘‘Enough, brahmin, rise and sit in your own seat, since your mind is confident in me.’’
Rồi Thế Tôn thưa với Bà-la-môn Brahmāyu rằng – "Thôi đủ rồi, này Bà-la-môn, hãy đứng dậy và ngồi vào chỗ của ông, vì tâm ông đã tịnh tín nơi ta rồi."
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo uṭṭhahitvā sake āsane nisīdi.
Then the brahmin Brahmāyu rose and sat down on his own seat.
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu đứng dậy và ngồi xuống chỗ của mình.
395. Atha kho bhagavā brahmāyussa brāhmaṇassa anupubbiṃ kathaṃ kathesi, seyyathidaṃ – dānakathaṃ, sīlakathaṃ, saggakathaṃ; kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi.
395. Then the Blessed One gave a gradual discourse to the brahmin Brahmāyu, that is to say – a discourse on giving, a discourse on morality, a discourse on heaven; he revealed the drawbacks, the degradation, the defilement of sensual pleasures, and the benefits of renunciation.
Rồi thì, Thế Tôn đã thuyết giảng bài pháp tuần tự cho Bà-la-môn Brahmāyu, đó là: pháp thoại về bố thí (dāna), pháp thoại về giới luật (sīla), pháp thoại về cõi trời (sagga); Ngài đã trình bày sự nguy hiểm, sự thấp kém, sự ô nhiễm của các dục (kāma), và lợi ích của sự xuất ly (nekkhamma).
Yadā bhagavā aññāsi brahmāyuṃ brāhmaṇaṃ kallacittaṃ muducittaṃ vinīvaraṇacittaṃ udaggacittaṃ pasannacittaṃ, atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi – dukkhaṃ, samudayaṃ, nirodhaṃ, maggaṃ.
When the Blessed One knew that the brahmin Brahmāyu's mind was ready, pliant, free from hindrances, uplifted, and confident, then he expounded the teaching peculiar to the Buddhas – suffering, its origin, its cessation, and the path.
Khi Thế Tôn biết Bà-la-môn Brahmāyu có tâm sẵn sàng, tâm mềm mại, tâm không chướng ngại, tâm phấn khởi, tâm hoan hỷ, bấy giờ Ngài đã trình bày giáo pháp đặc biệt của chư Phật—khổ (dukkha), tập (samudaya), diệt (nirodha), đạo (magga).
Seyyathāpi nāma suddhaṃ vatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya, evameva brahmāyussa brāhmaṇassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi – ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti.
Just as a clean cloth, free from stains, perfectly absorbs the dye, even so, right on that very seat, for the brahmin Brahmāyu arose the Stainless, Immaculate Eye of Dhamma – "Whatever is of the nature to arise, all that is of the nature to cease."
Ví như một tấm vải sạch, không vết bẩn, dễ dàng tiếp nhận thuốc nhuộm, cũng vậy, nơi Bà-la-môn Brahmāyu, ngay trên chỗ ngồi ấy, Pháp nhãn (dhammacakkhu) không bụi bẩn, không vết nhơ đã khởi lên—‘‘Bất cứ cái gì có tính chất khởi lên, tất cả cái đó có tính chất diệt đi.’’
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo diṭṭhadhammo pattadhammo viditadhammo pariyogāḷhadhammo tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto aparappaccayo satthusāsane bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
Then the brahmin Brahmāyu, having seen the Dhamma, attained the Dhamma, understood the Dhamma, fathomed the Dhamma, having crossed over doubt, having dispelled perplexity, having gained confidence, having become independent of others in the Teacher's Dispensation, said to the Blessed One: "Excellent, venerable Gotama, excellent, venerable Gotama!
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu, đã thấy pháp, đã đạt pháp, đã hiểu pháp, đã thâm nhập pháp, đã vượt qua nghi ngờ, đã không còn do dự, đã đạt được sự tự tin, không còn phụ thuộc vào người khác trong giáo pháp của Bậc Đạo Sư, đã bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Tuyệt diệu thay, thưa Tôn giả Gotama! Tuyệt diệu thay, thưa Tôn giả Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti – evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, venerable Gotama, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes might see forms – even so has the Dhamma been expounded by the venerable Gotama in many ways.
Ví như, thưa Tôn giả Gotama, người ta dựng đứng cái bị lật úp, phơi bày cái bị che giấu, chỉ đường cho người bị lạc, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các sắc pháp—cũng vậy, Tôn giả Gotama đã trình bày giáo pháp bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to the venerable Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Pháp và quy y Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
May the venerable Gotama remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.
Xin Tôn giả Gotama hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y kể từ hôm nay cho đến trọn đời.
Adhivāsetu ca me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
May the venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Và xin Tôn giả Gotama cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu hoan hỷ thọ nhận bữa ăn của con vào ngày mai.’’
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One consented by silence.
Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi.
Then the brahmin Brahmāyu, understanding the Blessed One's consent, rose from his seat, saluted the Blessed One, circumambulated him respectfully, and departed.
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu, biết Thế Tôn đã chấp nhận, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi rời đi.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo tassā rattiyā accayena sake nivesane paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
Then, when that night had passed, the brahmin Brahmāyu had choice hard and soft food prepared in his own residence and announced the time to the Blessed One: "It is time, venerable Gotama, the meal is ready."
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu, sau đêm ấy, đã chuẩn bị các món ăn uống thượng vị tại tư gia của mình và đã cho người báo thời gian đến Thế Tôn: ‘‘Đã đến giờ rồi, thưa Tôn giả Gotama, bữa ăn đã sẵn sàng.’’
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena brahmāyussa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
Then the Blessed One, having dressed in the morning, took his bowl and robe and went to the residence of the brahmin Brahmāyu; having arrived, he sat down on the prepared seat together with the Saṅgha of bhikkhus.
Rồi thì, Thế Tôn, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi đến tư gia của Bà-la-môn Brahmāyu; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo sattāhaṃ buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi.
Then the brahmin Brahmāyu, for seven days, personally satisfied and served the Saṅgha of bhikkhus headed by the Buddha with choice hard and soft food.
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu đã tự tay cúng dường và làm cho Tăng đoàn chư Tỳ-khưu do Đức Phật dẫn đầu được hoan hỷ no đủ với các món ăn uống thượng vị trong bảy ngày.
Atha kho bhagavā tassa sattāhassa accayena videhesu cārikaṃ pakkāmi.
Then, after those seven days, the Blessed One set out on a wandering tour through the country of Videha.
Rồi thì, Thế Tôn, sau bảy ngày ấy, đã khởi hành du hành đến xứ Videha.
Atha kho brahmāyu brāhmaṇo acirapakkantassa bhagavato kālamakāsi.
Then the brahmin Brahmāyu passed away not long after the Blessed One's departure.
Rồi thì, Bà-la-môn Brahmāyu đã qua đời không lâu sau khi Thế Tôn rời đi.
Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then a number of bhikkhus went to the Blessed One; having approached, they saluted the Blessed One and sat down to one side.
Rồi thì, nhiều Tỳ-khưu đã đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘brahmāyu, bhante, brāhmaṇo kālaṅkato.
Seated to one side, those bhikkhus said to the Blessed One: "Venerable sir, the brahmin Brahmāyu has passed away.
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-khưu ấy đã bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Bạch Thế Tôn, Bà-la-môn Brahmāyu đã qua đời.
Tassa kā gati, ko abhisamparāyo’’ti?
What is his destination? What is his future state?"
Đường tái sanh của ông ấy là gì, cảnh giới tương lai của ông ấy là gì?’’
‘‘Paṇḍito, bhikkhave, brahmāyu brāhmaṇo paccapādi dhammassānudhammaṃ, na ca maṃ dhammādhikaraṇaṃ vihesesi.
"The brahmin Brahmāyu was wise, bhikkhus; he practiced in accordance with the Dhamma, and he did not trouble me regarding the Dhamma.
‘‘Này các Tỳ-khưu, Bà-la-môn Brahmāyu là một người trí tuệ, đã thực hành đúng theo Pháp, và ông ấy đã không làm phiền Ta về vấn đề Pháp.
Brahmāyu, bhikkhave, brāhmaṇo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī, anāvattidhammo tasmā lokā’’ti.
The brahmin Brahmāyu, bhikkhus, through the destruction of the five lower fetters, is an opapātika, one who spontaneously arises and there attains final Nibbāna, not liable to return from that world."
Này các Tỳ-khưu, Bà-la-môn Brahmāyu, với sự đoạn trừ năm hạ phần kiết sử (orambhāgiyāni saṃyojanāni), là một bậc hóa sanh (opapātika), sẽ nhập Niết-bàn tại đó, không còn trở lại thế giới ấy nữa.’’
396. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi yena āpaṇaṃ nāma aṅguttarāpānaṃ nigamo tadavasari.
396. Thus have I heard – At one time the Blessed One, while wandering through the Aṅguttarāpa country with a great Saṅgha of bhikkhus, consisting of twelve hundred and fifty bhikkhus, arrived at a market-town of the Aṅguttarāpas called Āpaṇa.
Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn đang du hành trong xứ Aṅguttarāpa cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu đông đảo gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, đã đến một thị trấn tên là Āpaṇa của xứ Aṅguttarāpa.
Assosi kho keṇiyo jaṭilo – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto.
Keṇiya the ascetic heard: "Indeed, the ascetic Gotama, a son of the Sakyas who has gone forth from the Sakya clan, is wandering through the Aṅguttarāpa country with a great Saṅgha of bhikkhus, consisting of twelve hundred and fifty bhikkhus, and has arrived at Āpaṇa.
Rồi thì, đạo sĩ Keṇiya đã nghe rằng: ‘‘Này chư vị, Sa-môn Gotama, dòng Sakya xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành trong xứ Aṅguttarāpa cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu đông đảo gồm một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, đã đến Āpaṇa.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti.
And concerning that venerable Gotama, such a good report has spread abroad: 'Indeed, the Blessed One is an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, endowed with wisdom and conduct, a Sugata, a knower of the world, an unsurpassed trainer of persons to be tamed, a teacher of devas and humans, a Buddha, a Blessed One.'
Tiếng lành về Tôn giả Gotama ấy đã vang xa như vầy: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He makes known this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its ascetics and brahmins, its devas and humans, having realized it himself by direct knowledge.
Ngài đã tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, với các Sa-môn, Bà-la-môn, và chúng sanh loài người và chư Thiên.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma excellent in the beginning, excellent in the middle, excellent in the end, with meaning and with letter, and he proclaims the utterly perfect and pure holy life.
Ngài thuyết giảng giáo pháp sơ thiện, trung thiện, hậu thiện, có nghĩa, có văn, tuyên bố Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’’ti.
And it is good to see such Arahants."
Thật tốt lành khi được chiêm ngưỡng những bậc A-la-hán như vậy.’’’
Atha kho keṇiyo jaṭilo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Keṇiya the ascetic went to the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi thì, đạo sĩ Keṇiya đã đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông đã trao đổi những lời chào hỏi thân mật với Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
After exchanging courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi hoàn tất những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
The Blessed One then instructed, urged, inspired, and gladdened Keṇiya the ascetic, seated to one side, with a Dhamma talk.
Khi đạo sĩ Keṇiya ngồi xuống một bên, Thế Tôn đã dùng pháp thoại để chỉ dạy, khích lệ, làm phấn khởi và làm hoan hỷ ông.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavatā dhammiyā kathāya sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
Then Keṇiya the ascetic, instructed, urged, inspired, and gladdened by the Blessed One with a Dhamma talk, said to the Blessed One: "May the venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Rồi thì, đạo sĩ Keṇiya, sau khi được Thế Tôn dùng pháp thoại chỉ dạy, khích lệ, làm phấn khởi và làm hoan hỷ, đã bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Xin Tôn giả Gotama hoan hỷ thọ nhận bữa ăn của con vào ngày mai cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.’’
Evaṃ vutte, bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti.
When this was said, the Blessed One said to Keṇiya the ascetic: "The Saṅgha of bhikkhus, Keṇiya, is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and you are devoted to brahmins."
Khi được nói vậy, Thế Tôn đã nói với đạo sĩ Keṇiya rằng: ‘‘Này Keṇiya, Tăng đoàn chư Tỳ-khưu rất đông, một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và ông lại rất tin tưởng vào các Bà-la-môn.’’
Dutiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi kho, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno; adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
A second time Keṇiya the ascetic said to the Blessed One: "Even though, venerable Gotama, the Saṅgha of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and I am devoted to brahmins; may the venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Lần thứ hai, đạo sĩ Keṇiya đã bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Mặc dù, thưa Tôn giả Gotama, Tăng đoàn chư Tỳ-khưu rất đông, một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và con lại rất tin tưởng vào các Bà-la-môn; xin Tôn giả Gotama hoan hỷ thọ nhận bữa ăn của con vào ngày mai cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.’’
Dutiyampi kho bhagavā keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘mahā kho, keṇiya, bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, tvañca brāhmaṇesu abhippasanno’’ti.
A second time the Blessed One said to Keṇiya the ascetic: "The Saṅgha of bhikkhus, Keṇiya, is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and you are devoted to brahmins."
Lần thứ hai, Thế Tôn đã nói với đạo sĩ Keṇiya rằng: ‘‘Này Keṇiya, Tăng đoàn chư Tỳ-khưu rất đông, một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và ông lại rất tin tưởng vào các Bà-la-môn.’’
Tatiyampi kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kiñcāpi kho, bho gotama, mahā bhikkhusaṅgho aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni, ahañca brāhmaṇesu abhippasanno; adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
A third time Keṇiya the ascetic said to the Blessed One: "Even though, venerable Gotama, the Saṅgha of bhikkhus is large, twelve hundred and fifty bhikkhus, and I am devoted to brahmins; may the venerable Gotama consent to accept a meal from me tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Lần thứ ba, đạo sĩ Keṇiya đã bạch Thế Tôn rằng: ‘‘Mặc dù, thưa Tôn giả Gotama, Tăng đoàn chư Tỳ-khưu rất đông, một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-khưu, và con lại rất tin tưởng vào các Bà-la-môn; xin Tôn giả Gotama hoan hỷ thọ nhận bữa ăn của con vào ngày mai cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.’’
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One consented by silence.
Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavato adhivāsanaṃ viditvā uṭṭhāyāsanā yena sako assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā mittāmacce ñātisālohite āmantesi – ‘‘suṇantu me bhonto, mittāmaccā ñātisālohitā; samaṇo me gotamo nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
Then Keṇiya the ascetic, knowing the Blessed One's acceptance, rose from his seat and approached his own hermitage; having approached, he addressed his friends, acquaintances, and relatives: "Listen, sirs, my friends, acquaintances, and relatives; recluse Gotama has been invited by me for tomorrow's meal together with the Saṅgha of bhikkhus.
Bấy giờ, Trưởng lão Keṇiya tóc bện, biết được sự chấp thuận của Thế Tôn, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi đến tu viện của mình; sau khi đến, ông gọi bạn bè, thân quyến, bà con và nói: “Thưa các vị, bạn bè, thân quyến, bà con của tôi, xin hãy lắng nghe; Sa-môn Gotama đã được tôi thỉnh mời bữa ăn vào ngày mai cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.
Yena me kāyaveyyāvaṭikaṃ* kareyyāthā’’ti.
Please help me with the physical preparations."
Xin các vị hãy giúp tôi công việc chân tay.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho keṇiyassa jaṭilassa mittāmaccā ñātisālohitā keṇiyassa jaṭilassa paṭissutvā appekacce uddhanāni khaṇanti, appekacce kaṭṭhāni phālenti, appekacce bhājanāni dhovanti, appekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpenti, appekacce āsanāni paññapenti.
"Yes, sir," replied Keṇiya the ascetic's friends, acquaintances, and relatives. Having assented to Keṇiya the ascetic, some dug ovens, some split firewood, some washed dishes, some set up water pots, and some arranged seats.
“Vâng, thưa Ngài,” bạn bè, thân quyến, bà con của Trưởng lão Keṇiya tóc bện đã đáp lời ông, rồi một số đào lò, một số bổ củi, một số rửa bát đĩa, một số đặt bình nước, một số sắp xếp chỗ ngồi.
Keṇiyo pana jaṭilo sāmaṃyeva maṇḍalamālaṃ paṭiyādeti.
Keṇiya the ascetic himself prepared the circular pavilion.
Còn Trưởng lão Keṇiya tóc bện thì tự mình chuẩn bị một sảnh tròn.
397. Tena kho pana samayena selo brāhmaṇo āpaṇe paṭivasati tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo, tīṇi ca māṇavakasatāni mante vāceti.
397. Now at that time, Sela the brahmin was dwelling in Āpaṇa, accomplished in the three Vedas, together with the Nighaṇḍu and Keṭubha*, with their syllabic divisions, and as the fifth, Itihāsa; he was a master of words, a grammarian, proficient in the marks of a Great Man according to the Lokāyata system, and he taught mantras to three hundred young brahmins.
397. Bấy giờ, Bà-la-môn Sela đang cư trú tại Āpaṇa, là người tinh thông ba bộ Veda cùng với từ điển ngữ pháp và nghi lễ, cùng với các phân loại từ ngữ và lịch sử là thứ năm, là người thông thạo câu chữ, ngữ pháp, và không hề thiếu sót trong các tướng đại nhân của Lokāyata; ông đang dạy chú thuật cho ba trăm thanh niên Bà-la-môn.
Tena kho pana samayena keṇiyo jaṭilo sele brāhmaṇe abhippasanno hoti.
Now at that time, Keṇiya the ascetic was deeply devoted to Sela the brahmin.
Bấy giờ, Trưởng lão Keṇiya tóc bện có lòng tin sâu sắc vào Bà-la-môn Sela.
Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi parivuto jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami.
Then Sela the brahmin, surrounded by three hundred young brahmins, while walking for exercise, approached Keṇiya the ascetic's hermitage.
Bấy giờ, Bà-la-môn Sela, cùng với ba trăm thanh niên Bà-la-môn đi dạo và du hành, đã đi đến tu viện của Trưởng lão Keṇiya tóc bện.
Addasā kho selo brāhmaṇo keṇiyassa jaṭilassa assame appekacce uddhanāni khaṇante, appekacce kaṭṭhāni phālente, appekacce bhājanāni dhovante, appekacce udakamaṇikaṃ patiṭṭhāpente, appekacce āsanāni paññapente, keṇiyaṃ pana jaṭilaṃ sāmaṃyeva maṇḍalamālaṃ paṭiyādentaṃ.
Sela the brahmin saw some people at Keṇiya the ascetic's hermitage digging ovens, some splitting firewood, some washing dishes, some setting up water pots, some arranging seats, and Keṇiya the ascetic himself preparing the circular pavilion.
Bà-la-môn Sela đã thấy tại tu viện của Trưởng lão Keṇiya tóc bện, một số người đang đào lò, một số bổ củi, một số rửa bát đĩa, một số đặt bình nước, một số sắp xếp chỗ ngồi, còn Trưởng lão Keṇiya tóc bện thì tự mình chuẩn bị một sảnh tròn.
Disvāna keṇiyaṃ jaṭilaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu bhoto keṇiyassa āvāho vā bhavissati vivāho vā bhavissati mahāyañño vā paccupaṭṭhito, rājā vā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyenā’’ti?
Having seen him, he said to Keṇiya the ascetic, "Is there, sir Keṇiya, going to be a wedding, or a marriage, or a great sacrifice is at hand, or has King Seniya Bimbisāra of Magadha been invited for tomorrow with his army?"
Sau khi thấy, ông nói với Trưởng lão Keṇiya tóc bện: “Thưa Ngài Keṇiya, có phải là Ngài sắp có lễ cưới hay lễ hỏi, hay một đại lễ cúng tế đang đến gần, hay Vua Magadha Seniya Bimbisāra đã được thỉnh mời dùng bữa vào ngày mai cùng với quân đội?”
‘‘Na me, bho sela, āvāho bhavissati napi vivāho bhavissati napi rājā māgadho seniyo bimbisāro nimantito svātanāya saddhiṃ balakāyena; api ca kho me mahāyañño paccupaṭṭhito.
"No, sir Sela, there will be no wedding, nor marriage, nor has King Seniya Bimbisāra of Magadha been invited for tomorrow with his army; but a great sacrifice is at hand for me.
“Thưa Ngài Sela, tôi không có lễ cưới hay lễ hỏi, cũng không phải Vua Magadha Seniya Bimbisāra được thỉnh mời dùng bữa vào ngày mai cùng với quân đội; nhưng một đại lễ cúng tế đang đến gần với tôi.
Atthi, bho, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito aṅguttarāpesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ aḍḍhateḷasehi bhikkhusatehi āpaṇaṃ anuppatto.
Sir, there is the recluse Gotama, a Sakyaputta, gone forth from the Sakya clan, wandering in the Aṅguttarāpa country, who has arrived at Āpaṇa with a large Saṅgha of bhikkhus, consisting of twelve hundred and fifty bhikkhus.
Thưa Ngài, có một Sa-môn Gotama, dòng Sakya, đã xuất gia từ gia tộc Sakya, đang du hành trong vùng Aṅguttarāpa, đã đến Āpaṇa cùng với một Tăng đoàn chư Tỳ-khưu gồm hai ngàn rưỡi vị.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
Indeed, this good report has spread concerning that venerable Gotama: 'Thus is the Blessed One: an Arahant, a Perfectly Self-Awakened One, endowed with knowledge and conduct, a Fortunate One, a Knower of the worlds, an unsurpassed Trainer of tamable persons, a Teacher of devas and humans, a Buddha, a Blessed One.'
Tiếng lành về Thế Tôn Gotama ấy đã vang xa như vầy: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Biết Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Đạo Sư của Trời và Người, Đức Phật, Đức Thế Tôn’.
So me nimantito svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
He has been invited by me for tomorrow's meal together with the Saṅgha of bhikkhus."
Ngài ấy đã được tôi thỉnh mời dùng bữa vào ngày mai cùng với Tăng đoàn chư Tỳ-khưu.”
398. Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘ghosopi kho eso dullabho lokasmiṃ – yadidaṃ ‘buddho’ti* .
398. Then it occurred to Sela the brahmin: "This sound, namely 'Buddha', is indeed rare in the world.
398. Bấy giờ, Bà-la-môn Sela nghĩ: “Quả thật, lời tuyên bố ‘Đức Phật’ thật khó tìm thấy trên thế gian.
Āgatāni kho panamhākaṃ mantesu dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yehi samannāgatassa mahāpurisassa dveyeva gatiyo bhavanti anaññā.
Indeed, in our mantras, the thirty-two marks of a Great Man are mentioned, with which a Great Man, being endowed, has only two destinies, no other.
Trong các chú thuật của chúng ta đã có ghi chép về ba mươi hai tướng đại nhân, mà một đại nhân đầy đủ các tướng ấy chỉ có hai con đường, không có con đường thứ ba.
Sace agāraṃ ajjhāvasati, rājā hoti cakkavattī dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadatthāvariyappatto sattaratanasamannāgato.
If he lives in a household, he becomes a Universal Monarch, a righteous and righteous king, a ruler of the four quarters, victorious, having achieved stability in the countryside, endowed with the seven jewels.
Nếu sống đời gia đình, vị ấy sẽ là một Chuyển Luân Thánh Vương, một vị vua công chính, một vị Pháp Vương, chinh phục bốn phương, đạt được sự ổn định trong quốc gia, đầy đủ bảy báu.
Tassimāni satta ratanāni bhavanti, seyyathidaṃ – cakkaratanaṃ, hatthiratanaṃ, assaratanaṃ, maṇiratanaṃ, itthiratanaṃ, gahapatiratanaṃ, pariṇāyakaratanameva sattamaṃ.
These seven jewels are his, namely: the wheel-jewel, the elephant-jewel, the horse-jewel, the gem-jewel, the woman-jewel, the householder-jewel, and the adviser-jewel as the seventh.
Vị ấy có bảy báu này, đó là: báu xe, báu voi, báu ngựa, báu ngọc, báu nữ, báu gia chủ, và báu tướng quân là thứ bảy.
Parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā.
Indeed, he has more than a thousand sons, who are brave, heroic in form, crushers of enemy armies.
Vị ấy có hơn một ngàn người con, dũng cảm, có hình dáng anh hùng, có khả năng đè bẹp quân thù.
So imaṃ pathaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati.
He conquers this earth, bounded by the ocean, by righteousness, without rod or sword, and dwells therein.
Vị ấy chinh phục và cai trị trái đất này, cho đến tận biển cả, bằng Chánh Pháp, không dùng gậy, không dùng kiếm.
Sace pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati, arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭṭacchado’’.
If, however, he goes forth from the household life into homelessness, he becomes an Arahant, a Perfectly Self-Awakened One, one who has uncovered the world."
Nếu xuất gia từ bỏ đời sống gia đình, vị ấy sẽ là một bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đã cởi bỏ mọi che chướng trên thế gian.”
‘‘Kahaṃ pana, bho keṇiya, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti?
"Where, then, sir Keṇiya, does that venerable Gotama, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One, now reside?"
“Vậy thưa Ngài Keṇiya, hiện giờ Đức Gotama bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác ấy đang ở đâu?”
Evaṃ vutte, keṇiyo jaṭilo dakkhiṇaṃ bāhuṃ paggahetvā selaṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘yenesā, bho sela, nīlavanarājī’’ti.
When this was said, Keṇiya the ascetic, raising his right arm, said to Sela the brahmin, "There, sir Sela, where that blue forest line is."
Khi được hỏi vậy, Trưởng lão Keṇiya tóc bện giơ tay phải lên và nói với Bà-la-môn Sela: “Thưa Ngài Sela, ở phía có hàng cây xanh kia.”
Atha kho selo brāhmaṇo tīhi māṇavakasatehi saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami.
Then Sela the brahmin, together with the three hundred young brahmins, approached the Blessed One.
Bấy giờ, Bà-la-môn Sela cùng với ba trăm thanh niên Bà-la-môn đã đi đến chỗ Đức Thế Tôn.
Atha kho selo brāhmaṇo te māṇavake āmantesi – ‘‘appasaddā bhonto āgacchantu pade padaṃ* nikkhipantā; durāsadā* hi te bhagavanto sīhāva ekacarā.
Then Sela the brahmin addressed those young brahmins, saying, "Come quietly, sirs, placing foot by foot; for those Blessed Ones are difficult to approach, solitary like lions.
Bấy giờ, Bà-la-môn Sela gọi những thanh niên ấy và nói: “Thưa các vị, hãy đi đến một cách yên lặng, bước chân nhẹ nhàng; các bậc Thế Tôn ấy thật khó tiếp cận, như những con sư tử đơn độc.
Yadā cāhaṃ, bho, samaṇena gotamena saddhiṃ manteyyaṃ, mā me bhonto antarantarā kathaṃ opātetha.
And when I, sirs, speak with the recluse Gotama, do not interrupt my speech.
Thưa các vị, khi tôi nói chuyện với Sa-môn Gotama, xin đừng xen vào giữa cuộc nói chuyện của tôi.
Kathāpariyosānaṃ me bhavanto āgamentū’’ti.
Sirs, wait until my conversation is concluded."
Thưa các vị, hãy chờ đợi cho đến khi cuộc nói chuyện của tôi kết thúc.”
Atha kho selo brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then Sela the brahmin approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Bấy giờ, Bà-la-môn Sela đã đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and memorable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng ghi nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni samannesi.
Sitting to one side, Sela the brahmin observed the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body.
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Sela đã xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Đức Thế Tôn.
Addasā kho selo brāhmaṇo bhagavato kāye dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Sela the brahmin saw the thirty-two marks of a Great Man on the Blessed One's body, mostly, except for two.
Bà-la-môn Sela đã thấy ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Đức Thế Tôn, phần lớn đều có đủ, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya ca.
Regarding two of the marks of a Great Man, he was doubtful, uncertain, not convinced, not assured: the male organ enclosed in a sheath, and the extremely long tongue.
Đối với hai tướng đại nhân, ông còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ: đó là tướng dương vật được bao bọc trong vỏ bọc, và tướng lưỡi rộng.
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘passati kho me ayaṃ selo brāhmaṇo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāni, yebhuyyena ṭhapetvā dve.
Then it occurred to the Blessed One: "This Sela the brahmin observes the thirty-two marks of a Great Man on my body, mostly, except for two.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nghĩ: “Bà-la-môn Sela này đang xem xét ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Ta, phần lớn đều có đủ, ngoại trừ hai tướng.
Dvīsu mahāpurisalakkhaṇesu kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati – kosohite ca vatthaguyhe, pahūtajivhatāya cā’’ti.
Regarding two of the marks of a Great Man, he is doubtful, uncertain, not convinced, not assured: the male organ enclosed in a sheath, and the extremely long tongue."
Đối với hai tướng đại nhân, ông còn nghi ngờ, hoài nghi, chưa tin tưởng, chưa hoan hỷ: đó là tướng dương vật được bao bọc trong vỏ bọc, và tướng lưỡi rộng.”
Atha kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāsi, yathā addasa selo brāhmaṇo bhagavato kosohitaṃ vatthaguyhaṃ.
Then the Blessed One performed such a psychic feat that Sela the brahmin saw the Blessed One's male organ enclosed in a sheath.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn đã tạo ra một sự biến hóa thần thông như vậy, khiến Bà-la-môn Sela thấy được tướng dương vật của Đức Thế Tôn được bao bọc trong vỏ bọc.
Atha kho bhagavā jivhaṃ ninnāmetvā ubhopi kaṇṇasotāni anumasi paṭimasi; ubhopi nāsikasotāni anumasi paṭimasi; kevalampi nalāṭamaṇḍalaṃ jivhāya chādesi.
Then the Blessed One extended his tongue and touched and massaged both ear holes; he touched and massaged both nostril holes; he even covered his entire forehead with his tongue.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn thè lưỡi ra, chạm và xoa cả hai lỗ tai; chạm và xoa cả hai lỗ mũi; và che kín cả vầng trán bằng lưỡi.
Atha kho selassa brāhmaṇassa etadahosi – ‘‘samannāgato kho samaṇo gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi paripuṇṇehi, no aparipuṇṇehi; no ca kho naṃ jānāmi buddho vā no vā.
Then it occurred to Sela the brahmin: "Indeed, the recluse Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man, complete, not incomplete; but I do not know whether he is a Buddha or not."
Bấy giờ, Bà-la-môn Sela nghĩ: “Sa-môn Gotama này đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân, không thiếu sót; nhưng ta không biết Ngài có phải là Phật hay không.”
Sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ – ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti.
It has been heard by me from elderly and old Brahmins, from teachers and grand-teachers, when they were speaking: ‘Those who are Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, they reveal themselves when their own qualities are praised.’
Tôi đã nghe các Bà-la-môn trưởng lão, già cả, các bậc thầy và thầy của các thầy nói rằng: ‘Những vị nào là A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, khi được khen ngợi về phẩm hạnh của mình, họ sẽ tự hiển lộ.’
Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti.
What if I were to praise the recluse Gotama face to face with suitable verses?”
Vậy thì tôi nên ca ngợi Sa-môn Gotama trước mặt bằng những bài kệ phù hợp.”
400. Atha kho keṇiyo jaṭilo tassā rattiyā accayena sake assame paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi – ‘‘kālo, bho gotama, niṭṭhitaṃ bhatta’’nti.
400. Then, when that night had passed, Keṇiya the ascetic had excellent hard and soft food prepared at his hermitage and informed the Blessed One of the time – “It is time, good Gotama, the meal is ready.”
400. Rồi thì đạo sĩ Keṇiya, sau khi đêm ấy trôi qua, đã chuẩn bị các món ăn và thức uống thượng vị tại tịnh xá của mình, rồi báo thời gian cho Thế Tôn: “Bạch Gotama, đã đến giờ, bữa ăn đã sẵn sàng.”
Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena keṇiyassa jaṭilassa assamo tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
Then the Blessed One, having dressed in the forenoon, taking his bowl and robe, went to Keṇiya the ascetic’s hermitage; having approached, he sat down on the prepared seat with the Saṅgha of bhikkhus.
Rồi thì Thế Tôn, vào buổi sáng, đắp y, cầm bát và y, đi đến tịnh xá của đạo sĩ Keṇiya; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã được sắp đặt cùng với Tăng chúng Tỳ-kheo.
Atha kho keṇiyo jaṭilo buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi, sampavāresi.
Then Keṇiya the ascetic personally satisfied and served the assembly of bhikkhus headed by the Buddha with excellent hard and soft food.
Rồi thì đạo sĩ Keṇiya đã tự tay dâng các món ăn và thức uống thượng vị để cúng dường, làm hoan hỷ Tăng chúng Tỳ-kheo do Đức Phật dẫn đầu.
Atha kho keṇiyo jaṭilo bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then Keṇiya the ascetic, when the Blessed One had finished eating and had removed his hand from the bowl, took a low seat and sat down to one side.
Rồi thì đạo sĩ Keṇiya, sau khi Thế Tôn đã dùng bữa và rửa tay, đã lấy một chỗ ngồi thấp hơn và ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho keṇiyaṃ jaṭilaṃ bhagavā imāhi gāthāhi anumodi –
The Blessed One, as Keṇiya the ascetic sat to one side, gladdened him with these verses –
Thế Tôn đã tùy hỷ đạo sĩ Keṇiya đang ngồi một bên bằng những bài kệ này:
Atha kho āyasmā selo sapariso eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva – yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ – brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi.
Then Venerable Sela and his retinue, dwelling alone, secluded, diligent, ardent, and resolute, before long, having realized for themselves with direct knowledge in this very life the unsurpassed culmination of the holy life, for the sake of which clansmen rightly go forth from home to homelessness, they entered upon and abided in it.
Rồi thì Tôn giả Sela cùng đoàn tùy tùng, sống độc cư, không phóng dật, tinh cần, chuyên tâm, không lâu sau đó – với mục đích mà các thiện nam tử đã xuất gia từ bỏ gia đình để sống không gia đình, đó là sự viên mãn vô thượng của Phạm hạnh – đã tự mình thắng tri, chứng ngộ và an trú trong Pháp hiện tại.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsi.
They directly knew: ‘Destroyed is birth, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Ngài đã chứng ngộ: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn tái sinh nữa.’
Aññataro kho panāyasmā selo sapariso arahataṃ ahosi.
Venerable Sela and his retinue became among the Arahants.
Và Tôn giả Sela cùng đoàn tùy tùng đã trở thành một trong các vị A-la-hán.
Atha kho āyasmā selo sapariso yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā ekaṃsaṃ cīvaraṃ katvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ gāthāhi ajjhabhāsi –
Then Venerable Sela and his retinue approached the Blessed One; having approached, they arranged their outer robe over one shoulder, raised their clasped hands towards the Blessed One, and addressed him with verses –
Rồi thì Tôn giả Sela cùng đoàn tùy tùng đã đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đắp y một bên vai, chắp tay hướng về Thế Tôn, và thưa với Thế Tôn bằng những bài kệ:
401. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
401. Thus have I heard – At one time the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, in Jeta’s Grove, Anāthapiṇḍika’s Monastery.
401. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Tena kho pana samayena nānāverajjakānaṃ brāhmaṇānaṃ pañcamattāni brāhmaṇasatāni sāvatthiyaṃ paṭivasanti kenacideva karaṇīyena.
Now at that time five hundred Brahmins from various countries were residing in Sāvatthī for some reason.
Lúc bấy giờ, khoảng năm trăm vị Bà-la-môn từ nhiều vùng khác nhau đang cư trú tại Sāvatthī vì một lý do nào đó.
Atha kho tesaṃ brāhmaṇānaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho samaṇo gotamo cātuvaṇṇiṃ suddhiṃ paññapeti.
Then it occurred to those Brahmins: “This recluse Gotama proclaims purity for all four social classes.
Rồi thì các vị Bà-la-môn ấy nghĩ rằng: “Sa-môn Gotama này tuyên bố sự thanh tịnh của bốn giai cấp.
Ko nu kho pahoti samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti?
Now, who is able to debate with the recluse Gotama on this matter?”
Vậy ai có thể tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này?”
Tena kho pana samayena assalāyano nāma māṇavo sāvatthiyaṃ paṭivasati daharo, vuttasiro, soḷasavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo.
At that time, a young brahmin named Assalāyana resided in Sāvatthī. He was young, with a shaved head, sixteen years old by birth, a master of the three Vedas with their lexicons and rituals, with their phonetics and etymology, and as the fifth of these, their historical narratives; he was skilled in metrics and grammar, and flawless in the science of prognostication concerning the marks of a Great Man.
Lúc bấy giờ, tại Sāvatthī có một thanh niên tên là Assalāyana, còn trẻ tuổi, đầu đã cạo, mười sáu tuổi, thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển, nghi lễ, ngữ pháp, giải thích từ nguyên, và lịch sử là thứ năm, thông hiểu từng từ, thông hiểu ngữ pháp, thông suốt về phép biện luận thế gian và các tướng của bậc đại nhân.
Atha kho tesaṃ brāhmaṇānaṃ etadahosi – ‘‘ayaṃ kho assalāyano māṇavo sāvatthiyaṃ paṭivasati daharo, vuttasiro, soḷasavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū…pe… anavayo.
Then it occurred to those brahmins: ‘‘This young brahmin Assalāyana, residing in Sāvatthī, is young, with a shaved head, sixteen years old by birth, a master of the three Vedas… and flawless in the science of prognostication.
Rồi các Bà-la-môn ấy nghĩ rằng: “Thanh niên Assalāyana này cư ngụ tại Sāvatthī, còn trẻ tuổi, đầu đã cạo, mười sáu tuổi, thông thạo ba bộ Veda…pe… thông suốt.
So kho pahoti samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
He is capable of debating with the ascetic Gotama on this matter.’’
Thật vậy, vị ấy có thể tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này.”
Evaṃ vutte, assalāyano māṇavo te brāhmaṇe etadavoca – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo dhammavādī; dhammavādino ca pana duppaṭimantiyā bhavanti.
When this was said, the brahmin Assalāyana said to those brahmins: ‘‘The ascetic Gotama, sirs, is a speaker of Dhamma; and those who speak Dhamma are difficult to debate with.
Khi được nói vậy, thanh niên Assalāyana nói với các Bà-la-môn ấy rằng: “Thưa quý vị, Sa-môn Gotama là người nói Pháp; những người nói Pháp thì khó tranh luận.
Nāhaṃ sakkomi samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
I am not able to debate with the ascetic Gotama on this matter.’’
Tôi không thể tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này.”
Dutiyampi kho te brāhmaṇā assalāyanaṃ māṇavaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bho assalāyana, samaṇo gotamo cātuvaṇṇiṃ suddhiṃ paññapeti.
A second time, those brahmins said to the brahmin Assalāyana: ‘‘Sir Assalāyana, the ascetic Gotama teaches the purification of the four castes.
Lần thứ hai, các Bà-la-môn ấy nói với thanh niên Assalāyana rằng: “Này Assalāyana, Sa-môn Gotama này tuyên bố sự thanh tịnh của bốn giai cấp.
Etu bhavaṃ assalāyano samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu* .
May your reverence Assalāyana go and debate with the ascetic Gotama on this matter.
Xin ngài Assalāyana hãy đến tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này.
Caritaṃ kho pana bhotā assalāyanena paribbājaka’’nti.
For it is the custom for your reverence Assalāyana to wander forth.’’
Thật vậy, ngài Assalāyana đã từng đi du hành.”
Dutiyampi kho assalāyano māṇavo te brāhmaṇe etadavoca – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo dhammavādī; dhammavādino ca pana duppaṭimantiyā bhavanti.
A second time, the brahmin Assalāyana said to those brahmins: ‘‘The ascetic Gotama, sirs, is a speaker of Dhamma; and those who speak Dhamma are difficult to debate with.
Lần thứ hai, thanh niên Assalāyana nói với các Bà-la-môn ấy rằng: “Thưa quý vị, Sa-môn Gotama là người nói Pháp; những người nói Pháp thì khó tranh luận.
Nāhaṃ sakkomi samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
I am not able to debate with the ascetic Gotama on this matter.’’
Tôi không thể tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này.”
Tatiyampi kho te brāhmaṇā assalāyanaṃ māṇavaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bho assalāyana, samaṇo gotamo cātuvaṇṇiṃ suddhiṃ paññapeti.
A third time, those brahmins said to the brahmin Assalāyana: ‘‘Sir Assalāyana, the ascetic Gotama teaches the purification of the four castes.
Lần thứ ba, các Bà-la-môn ấy nói với thanh niên Assalāyana rằng: “Này Assalāyana, Sa-môn Gotama này tuyên bố sự thanh tịnh của bốn giai cấp.
Etu bhavaṃ assalāyano samaṇena gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu* .
May your reverence Assalāyana go and debate with the ascetic Gotama on this matter.
Xin ngài Assalāyana hãy đến tranh luận với Sa-môn Gotama về vấn đề này.
Caritaṃ kho pana bhotā assalāyanena paribbājakaṃ.
For it is the custom for your reverence Assalāyana to wander forth.
Thật vậy, ngài Assalāyana đã từng đi du hành.
Mā bhavaṃ assalāyano ayuddhaparājitaṃ parājayī’’ti.
May your reverence Assalāyana not be defeated without a battle!’’
Xin ngài Assalāyana đừng chịu thua mà chưa chiến đấu.”
402. Atha kho assalāyano māṇavo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
402. Then the brahmin Assalāyana, together with a large assembly of brahmins, approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
402. Rồi thanh niên Assalāyana cùng với một đoàn Bà-la-môn lớn đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho assalāyano māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brāhmaṇā, bho gotama, evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇova sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’ti.
Seated to one side, the brahmin Assalāyana said to the Blessed One: ‘‘Brahmins, good Gotama, say thus: ‘Brahmins are the highest caste, other castes are inferior; brahmins are the white caste, other castes are dark; brahmins alone are purified, not non-brahmins; brahmins alone are the sons of Brahmā, born from his mouth, born of Brahmā, created by Brahmā, heirs of Brahmā.’
Ngồi xuống một bên, thanh niên Assalāyana nói với Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn nói như vầy: ‘Giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt; giai cấp Bà-la-môn là giai cấp trắng, các giai cấp khác là giai cấp đen; chỉ có Bà-la-môn mới được thanh tịnh, không phải người không phải Bà-la-môn; Bà-la-môn là con của Phạm Thiên, là con ruột, sinh ra từ miệng, do Phạm Thiên tạo ra, do Phạm Thiên hóa sanh, là người thừa kế của Phạm Thiên.’
Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?
What does your reverence Gotama say about this?’’
Về vấn đề này, Tôn giả Gotama nói gì?”
‘‘Dissanti* kho pana, assalāyana, brāhmaṇānaṃ brāhmaṇiyo utuniyopi gabbhiniyopi vijāyamānāpi pāyamānāpi.
‘‘It is seen, Assalāyana, that brahmin women are of fertile age, pregnant, giving birth, and suckling.
“Này Assalāyana, người ta thấy các Bà-la-môn nữ của các Bà-la-môn đang trong kỳ kinh nguyệt, đang mang thai, đang sinh nở, đang cho con bú.
Te ca brāhmaṇiyonijāva samānā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’’’ti.
Yet, being born of brahmin women, they say thus: ‘Brahmins are the highest caste, other castes are inferior; brahmins are the white caste, other castes are dark; brahmins alone are purified, not non-brahmins; brahmins alone are the sons of Brahmā, born from his mouth, born of Brahmā, created by Brahmā, heirs of Brahmā.’’
Và chính những người sinh ra từ tử cung của Bà-la-môn nữ ấy lại nói như vầy: ‘Giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt; giai cấp Bà-la-môn là giai cấp trắng, các giai cấp khác là giai cấp đen; chỉ có Bà-la-môn mới được thanh tịnh, không phải người không phải Bà-la-môn; Bà-la-môn là con của Phạm Thiên, là con ruột, sinh ra từ miệng, do Phạm Thiên tạo ra, do Phạm Thiên hóa sanh, là người thừa kế của Phạm Thiên.’”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
‘‘Although your reverence Gotama says this, still the brahmins here believe thus: ‘Brahmins are the highest caste, other castes are inferior… heirs of Brahmā.’’
“Dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng các Bà-la-môn vẫn nghĩ như vầy: ‘Giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên.’”
403. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, sutaṃ te – ‘yonakambojesu aññesu ca paccantimesu janapadesu dveva vaṇṇā – ayyo ceva dāso ca; ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotī’’’ti?
403. ‘‘What do you think, Assalāyana, have you heard: ‘In the lands of the Yonakas and Kambojas and other bordering countries, there are only two castes—master and slave; a master can become a slave, and a slave can become a master’’?
403. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, ông có nghe nói rằng: ‘Ở xứ Yona và Kambojā cùng các xứ biên địa khác, chỉ có hai giai cấp – chủ và nô lệ; người chủ có thể trở thành nô lệ, người nô lệ có thể trở thành chủ’ không?”
‘‘Evaṃ, bho, sutaṃ taṃ me – ‘yonakambojesu aññesu ca paccantimesu janapadesu dveva vaṇṇā – ayyo ceva dāso ca; ayyo hutvā dāso hoti, dāso hutvā ayyo hotī’’’ti.
‘‘Yes, good sir, I have heard that: ‘In the lands of the Yonakas and Kambojas and other bordering countries, there are only two castes—master and slave; a master can become a slave, and a slave can become a master.’’
“Thưa Tôn giả, tôi có nghe nói rằng: ‘Ở xứ Yona và Kambojā cùng các xứ biên địa khác, chỉ có hai giai cấp – chủ và nô lệ; người chủ có thể trở thành nô lệ, người nô lệ có thể trở thành chủ.’”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti?
‘‘In that case, Assalāyana, what power, what assurance do brahmins have to say thus: ‘Brahmins are the highest caste, other castes are inferior… heirs of Brahmā’’?
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, các Bà-la-môn có sức mạnh gì, có sự đảm bảo gì mà họ lại nói như vầy: ‘Giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
‘‘Although your reverence Gotama says this, still the brahmins here believe thus: ‘Brahmins are the highest caste, other castes are inferior… heirs of Brahmā.’’
“Dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng các Bà-la-môn vẫn nghĩ như vầy: ‘Giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ liệt…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên.’”
404. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, khattiyova nu kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, no brāhmaṇo?
404. ‘‘What do you think, Assalāyana, would only a khattiya, who is a killer of living beings, a taker of what is not given, a wrongdoer in sensual pleasures, a liar, a slanderer, one of harsh speech, a frivolous talker, covetous, with ill will, of wrong view, upon the dissolution of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell, and not a brahmin?
404. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, có phải chỉ có Sát-đế-lợi mới là người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà không phải Bà-la-môn sao?
Vessova nu kho…pe… suddova nu kho pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya, no brāhmaṇo’’ti?
Would only a vessa… or only a sudda, who is a killer of living beings, a taker of what is not given, a wrongdoer in sensual pleasures, a liar, a slanderer, one of harsh speech, a frivolous talker, covetous, with ill will, of wrong view, upon the dissolution of the body, after death, reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell, and not a brahmin?’’
Có phải chỉ có Phệ-xá…pe… có phải chỉ có Thủ-đà-la mới là người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục, mà không phải Bà-la-môn sao?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama.
‘‘No indeed, good Gotama.
“Thưa Tôn giả Gotama, không phải vậy.
Khattiyopi hi, bho gotama, pāṇātipātī adinnādāyī kāmesumicchācārī musāvādī pisuṇavāco pharusavāco samphappalāpī abhijjhālu byāpannacitto micchādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyya.
A khattiya too, good Gotama, who is a killer of living beings, a taker of what is not given, a wrongdoer in sensual pleasures, a liar, a slanderer, one of harsh speech, a frivolous talker, covetous, with ill will, of wrong view, upon the dissolution of the body, after death, could reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.
Thưa Tôn giả Gotama, Sát-đế-lợi cũng là người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.
Brāhmaṇopi hi, bho gotama…pe… vessopi hi, bho gotama…pe… suddopi hi, bho gotama…pe… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pāṇātipātino adinnādāyino kāmesumicchācārino musāvādino pisuṇavācā pharusavācā samphappalāpino abhijjhālū byāpannacittā micchādiṭṭhī kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyu’’nti.
A brahmin too, good Gotama… a vessa too, good Gotama… a sudda too, good Gotama… all four castes, good Gotama, who are killers of living beings, takers of what is not given, wrongdoers in sensual pleasures, liars, slanderers, of harsh speech, frivolous talkers, covetous, with ill will, of wrong view, upon the dissolution of the body, after death, could reappear in a state of deprivation, a bad destination, a downfall, in hell.’’
Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn cũng vậy…pe… Thưa Tôn giả Gotama, Phệ-xá cũng vậy…pe… Thưa Tôn giả Gotama, Thủ-đà-la cũng vậy…pe… Thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều là người sát sanh, lấy của không cho, tà hạnh trong các dục, nói dối, nói lời đâm thọc, nói lời thô tục, nói lời vô ích, tham lam, tâm sân hận, tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục.”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti?
“Here, Assalāyana, what is the brahmins' strength, what is their reassurance, that here the brahmins declare thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’?”
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, sức mạnh nào, sự an ủi nào của các Bà-la-môn mà họ lại nói rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
“Even though Master Gotama says thus, yet here the brahmins think thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’.”
“Mặc dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng ở đây các Bà-la-môn vẫn nghĩ rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’.”
405. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, brāhmaṇova nu kho pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesumicchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāya vācāya paṭivirato pharusāya vācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālu abyāpannacitto sammādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya, no* khattiyo no vesso, no suddo’’ti?
405. “What do you think, Assalāyana? Is it only a brahmin, having abstained from taking life, having abstained from taking what is not given, having abstained from misconduct in sensual pleasures, having abstained from false speech, having abstained from divisive speech, having abstained from harsh speech, having abstained from idle chatter, being non-covetous, with an unmalicious mind, and possessing right view—who, with the breaking up of the body, after death, reappears in a good destination, a heavenly world—and not a khattiya, not a vessa, not a sudda?”
405. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, phải chăng chỉ có Bà-la-môn mới có thể từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ lời nói thô ác, từ bỏ lời nói phù phiếm, không tham lam, tâm không ác ý, có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào cõi thiện lành, cõi trời, chứ không phải Sát-đế-lỵ, không phải Phệ-xá, không phải Thủ-đà?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama!
“No, Master Gotama!
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama!
Khattiyopi hi, bho gotama, pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato kāmesumicchācārā paṭivirato musāvādā paṭivirato pisuṇāya vācāya paṭivirato pharusāya vācāya paṭivirato samphappalāpā paṭivirato anabhijjhālu abyāpannacitto sammādiṭṭhi kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyya.
Even a khattiya, Master Gotama, having abstained from taking life, having abstained from taking what is not given, having abstained from misconduct in sensual pleasures, having abstained from false speech, having abstained from divisive speech, having abstained from harsh speech, having abstained from idle chatter, being non-covetous, with an unmalicious mind, and possessing right view—with the breaking up of the body, after death, reappears in a good destination, a heavenly world.
Thưa Tôn giả Gotama, Sát-đế-lỵ cũng có thể từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ lời nói thô ác, từ bỏ lời nói phù phiếm, không tham lam, tâm không ác ý, có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào cõi thiện lành, cõi trời.
Brāhmaṇopi hi, bho gotama…pe… vessopi hi, bho gotama…pe… suddopi hi, bho gotama…pe… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pāṇātipātā paṭiviratā adinnādānā paṭiviratā kāmesumicchācārā paṭiviratā musāvādā paṭiviratā pisuṇāya vācāya paṭiviratā pharusāya vācāya paṭiviratā samphappalāpā paṭiviratā anabhijjhālū abyāpannacittā sammādiṭṭhī kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjeyyu’’nti.
Even a brahmin, Master Gotama… (and so on)… even a vessa, Master Gotama… (and so on)… even a sudda, Master Gotama… (and so on)… indeed, all four social classes, Master Gotama, having abstained from taking life, having abstained from taking what is not given, having abstained from misconduct in sensual pleasures, having abstained from false speech, having abstained from divisive speech, having abstained from harsh speech, having abstained from idle chatter, being non-covetous, with an unmalicious mind, and possessing right view—with the breaking up of the body, after death, reappear in a good destination, a heavenly world.”
Thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn cũng vậy… (còn nữa)… thưa Tôn giả Gotama, Phệ-xá cũng vậy… (còn nữa)… thưa Tôn giả Gotama, Thủ-đà cũng vậy… (còn nữa)… thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều có thể từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà hạnh trong các dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói hai lưỡi, từ bỏ lời nói thô ác, từ bỏ lời nói phù phiếm, không tham lam, tâm không ác ý, có chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung sẽ tái sinh vào cõi thiện lành, cõi trời.”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti?
“Here, Assalāyana, what is the brahmins' strength, what is their reassurance, that here the brahmins declare thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’?”
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, sức mạnh nào, sự an ủi nào của các Bà-la-môn mà họ lại nói rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
“Even though Master Gotama says thus, yet here the brahmins think thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’.”
“Mặc dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng ở đây các Bà-la-môn vẫn nghĩ rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’.”
406. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, brāhmaṇova nu kho pahoti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetuṃ, no khattiyo, no vesso no suddo’’ti?
406. “What do you think, Assalāyana? Is it only a brahmin who is capable of cultivating a mind of loving-kindness, free from enmity and ill-will, in this region, and not a khattiya, not a vessa, not a sudda?”
406. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, phải chăng chỉ có Bà-la-môn mới có thể tu tập tâm từ không thù hận, không ác ý trong khu vực này, chứ không phải Sát-đế-lỵ, không phải Phệ-xá, không phải Thủ-đà?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama!
“No, Master Gotama!
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama!
Khattiyopi hi, bho gotama, pahoti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetuṃ; brāhmaṇopi hi, bho gotama… vessopi hi, bho gotama… suddopi hi, bho gotama… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pahonti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetu’’nti.
Even a khattiya, Master Gotama, is capable of cultivating a mind of loving-kindness, free from enmity and ill-will, in this region; even a brahmin, Master Gotama… even a vessa, Master Gotama… even a sudda, Master Gotama… indeed, all four social classes, Master Gotama, are capable of cultivating a mind of loving-kindness, free from enmity and ill-will, in this region.”
Thưa Tôn giả Gotama, Sát-đế-lỵ cũng có thể tu tập tâm từ không thù hận, không ác ý trong khu vực này; thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn cũng vậy… Phệ-xá cũng vậy… Thủ-đà cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều có thể tu tập tâm từ không thù hận, không ác ý trong khu vực này.”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti?
“Here, Assalāyana, what is the brahmins' strength, what is their reassurance, that here the brahmins declare thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’?”
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, sức mạnh nào, sự an ủi nào của các Bà-la-môn mà họ lại nói rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
“Even though Master Gotama says thus, yet here the brahmins think thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’.”
“Mặc dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng ở đây các Bà-la-môn vẫn nghĩ rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’.”
407. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, brāhmaṇova nu kho pahoti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetuṃ, no khattiyo, no vesso, no suddo’’ti?
407. “What do you think, Assalāyana? Is it only a brahmin who is capable of taking a bath-towel, going to a river, and washing away dirt and grime, and not a khattiya, not a vessa, not a sudda?”
407. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, phải chăng chỉ có Bà-la-môn mới có thể mang theo dụng cụ tắm rửa đi đến sông để gột sạch bùn đất và bụi bặm, chứ không phải Sát-đế-lỵ, không phải Phệ-xá, không phải Thủ-đà?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama!
“No, Master Gotama!
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama!
Khattiyopi hi, bho gotama, pahoti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetuṃ, brāhmaṇopi hi, bho gotama… vessopi hi, bho gotama… suddopi hi, bho gotama… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pahonti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetu’’nti.
Even a khattiya, Master Gotama, is capable of taking a bath-towel, going to a river, and washing away dirt and grime; even a brahmin, Master Gotama… even a vessa, Master Gotama… even a sudda, Master Gotama… indeed, all four social classes, Master Gotama, are capable of taking a bath-towel, going to a river, and washing away dirt and grime.”
Thưa Tôn giả Gotama, Sát-đế-lỵ cũng có thể mang theo dụng cụ tắm rửa đi đến sông để gột sạch bùn đất và bụi bặm; thưa Tôn giả Gotama, Bà-la-môn cũng vậy… Phệ-xá cũng vậy… Thủ-đà cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều có thể mang theo dụng cụ tắm rửa đi đến sông để gột sạch bùn đất và bụi bặm.”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti?
“Here, Assalāyana, what is the brahmins' strength, what is their reassurance, that here the brahmins declare thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’?”
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, sức mạnh nào, sự an ủi nào của các Bà-la-môn mà họ lại nói rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
“Even though Master Gotama says thus, yet here the brahmins think thus: ‘Only the brahmin social class is superior, other social classes are inferior… (and so on)… heirs of Brahmā’.”
“Mặc dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng ở đây các Bà-la-môn vẫn nghĩ rằng: ‘Chỉ có giai cấp Bà-la-môn là tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện… (còn nữa)… là con cháu của Phạm Thiên’.”
408. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, idha rājā khattiyo muddhāvasitto nānājaccānaṃ purisānaṃ purisasataṃ sannipāteyya – ‘āyantu bhonto ye tattha khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannā, sākassa vā sālassa vā* salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṃ ādāya, aggiṃ abhinibbattentu, tejo pātukarontu.
408. “What do you think, Assalāyana? Here, a khattiya king, anointed with water, might gather a hundred men of various births: ‘Let the noble sirs come, those born into khattiya families, brahmin families, or royal families; taking a fire-stick from sāl wood, or sālaḷa wood, or sandalwood, or padumaka wood, let them produce fire, let them make light appear.
408. “Này Assalāyana, ông nghĩ sao, nếu ở đây một vị vua Sát-đế-lỵ đã được xức dầu đăng quang tập hợp một trăm người thuộc các chủng tộc khác nhau lại và nói: ‘Này quý vị, những ai sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lỵ, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi quý tộc, hãy mang củi cây sồi, cây sa-la, cây salaḷa, cây chiên-đàn, cây sen trắng làm cây mồi lửa phía trên, hãy tạo ra lửa, hãy làm cho lửa bùng cháy.
Āyantu pana bhonto ye tattha caṇḍālakulā nesādakulā venakulā* rathakārakulā pukkusakulā uppannā, sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā eraṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṃ ādāya, aggiṃ abhinibbattentu, tejo pātukarontū’ti.
Let the noble sirs come, however, those born into caṇḍāla families, nesāda families, vena families, rathakāra families, or pukkusa families; taking a fire-stick from a dog-trough, or a pig-trough, or a washerman’s trough, or castor-oil plant wood, let them produce fire, let them make light appear.’
Còn những ai sinh ra trong dòng dõi Chiên-đà-la, dòng dõi Ni-xa-đà, dòng dõi thợ đan tre, dòng dõi thợ làm xe, dòng dõi Pukkusa, hãy mang củi từ máng chó, máng heo, máng thợ giặt hoặc củi cây thầu dầu làm cây mồi lửa phía trên, hãy tạo ra lửa, hãy làm cho lửa bùng cháy’.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, yo evaṃ nu kho so* khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto, tejo pātukato, so eva nu khvāssa aggi accimā ceva* vaṇṇavā* ca pabhassaro ca, tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ; yo pana so caṇḍālakulā nesādakulā venakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā eraṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto, tejo pātukato svāssa aggi na ceva accimā na ca vaṇṇavā na ca pabhassaro, na ca tena sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātu’’nti?
“What do you think, Assalāyana? Would that fire, produced and made light from a fire-stick of sāl wood, or sālaḷa wood, or sandalwood, or padumaka wood by those born into khattiya families, brahmin families, or royal families, necessarily be blazing, radiant, and luminous, and would it be possible to perform the duties of fire with that fire? And would that fire, produced and made light from a fire-stick of a dog-trough, or a pig-trough, or a washerman’s trough, or castor-oil plant wood by those born into caṇḍāla families, nesāda families, vena families, rathakāra families, or pukkusa families, necessarily not be blazing, not be radiant, and not be luminous, and would it not be possible to perform the duties of fire with that fire?”
“Này Assalāyana, ông nghĩ sao, phải chăng ngọn lửa được tạo ra, được làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng dõi Sát-đế-lỵ, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi quý tộc, từ củi cây sồi, cây sa-la, cây salaḷa, cây chiên-đàn, cây sen trắng làm cây mồi lửa phía trên, thì ngọn lửa đó có ngọn lửa, có màu sắc và rực rỡ, và có thể dùng ngọn lửa đó để làm các việc cần dùng lửa; còn ngọn lửa được tạo ra, được làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng dõi Chiên-đà-la, dòng dõi Ni-xa-đà, dòng dõi thợ đan tre, dòng dõi thợ làm xe, dòng dõi Pukkusa, từ củi từ máng chó, máng heo, máng thợ giặt hoặc củi cây thầu dầu làm cây mồi lửa phía trên, thì ngọn lửa đó không có ngọn lửa, không có màu sắc và không rực rỡ, và không thể dùng ngọn lửa đó để làm các việc cần dùng lửa?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama!
“No, Master Gotama!
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama!
Yopi hi so* , bho gotama, khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto, tejo pātukato svāssa* aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca, tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ; yopi so caṇḍālakulā nesādakulā venakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā eraṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto, tejo pātukato, svāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca, tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ.
Indeed, Gotama, fire generated from a drill-stick taken from a sākā, sālā, salaḷā, candana, or padumaka tree by those born into a khattiya family, a brāhmaṇa family, or a royal family—that fire is fiery, bright, and effulgent, and with that fire, a fire-related task can be performed. And also, fire generated from a drill-stick taken from a dog's trough, a pig's trough, a washerman's trough, or an castor-oil plant stick by those born into a caṇḍāla family, a nesāda family, a veṇa family, a rathakāra family, or a pukkusa family—that fire is fiery, bright, and effulgent, and with that fire, a fire-related task can be performed.
“Thưa Tôn giả Gotama, ngọn lửa được tạo ra từ việc chà xát khúc cây trên (uttarāraṇi) từ gỗ sāla, sālala, chiên đàn, hoặc sen bởi những người sinh ra trong gia đình Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, hoặc vương tộc, thì ngọn lửa đó có ngọn lửa, có sắc, có ánh sáng, và có thể dùng ngọn lửa đó để làm các việc cần lửa. Tương tự, ngọn lửa được tạo ra từ việc chà xát khúc cây trên (uttarāraṇi) từ máng chó, máng heo, máng thợ giặt, hoặc gỗ thầu dầu bởi những người sinh ra trong gia đình Chiên-đà-la, Nesāda, Vena, Rathakāra, hoặc Pukkusa, thì ngọn lửa đó cũng có ngọn lửa, có sắc, có ánh sáng, và có thể dùng ngọn lửa đó để làm các việc cần lửa.”
Sabbopi hi, bho gotama, aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca, sabbenapi sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātu’’nti.
Indeed, Gotama, all fire is fiery, bright, and effulgent, and with all fire, a fire-related task can be performed.”
“Thưa Tôn giả Gotama, tất cả các ngọn lửa đều có ngọn lửa, có sắc, có ánh sáng, và tất cả đều có thể dùng để làm các việc cần lửa.”
‘‘Ettha, assalāyana, brāhmaṇānaṃ kiṃ balaṃ, ko assāso yadettha brāhmaṇā evamāhaṃsu – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo; brāhmaṇova sukko vaṇṇo, kaṇho añño vaṇṇo; brāhmaṇāva sujjhanti, no abrāhmaṇā; brāhmaṇāva brahmuno puttā orasā mukhato jātā brahmajā brahmanimmitā brahmadāyādā’’’ti?
“Here, Assalāyana, what is the power of the brāhmaṇas, what is their assurance, that the brāhmaṇas say, ‘Only the brāhmaṇa class is supreme, other classes are inferior; only the brāhmaṇa class is fair, other classes are dark; only brāhmaṇas are purified, not non-brāhmaṇas; only brāhmaṇas are the legitimate sons of Brahmā, born from his mouth, created by Brahmā, heirs of Brahmā’?”
“Này Assalāyana, trong trường hợp này, Bà-la-môn có sức mạnh gì, có sự an ủi gì khi họ nói rằng: ‘Chỉ Bà-la-môn là giai cấp tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện; chỉ Bà-la-môn là giai cấp trắng, các giai cấp khác là đen; chỉ Bà-la-môn là thanh tịnh, không phải những người không phải Bà-la-môn; chỉ Bà-la-môn là con của Phạm Thiên, sinh ra từ miệng Phạm Thiên, do Phạm Thiên tạo ra, là người thừa kế của Phạm Thiên’?”
‘‘Kiñcāpi bhavaṃ gotamo evamāha, atha khvettha brāhmaṇā evametaṃ maññanti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’’’ti.
“Although Venerable Gotama says this, yet here the brāhmaṇas consider it thus: ‘Only the brāhmaṇa class is supreme, other classes are inferior…pe… heirs of Brahmā’.”
“Dù Tôn giả Gotama nói như vậy, nhưng trong trường hợp này, các Bà-la-môn vẫn tin rằng: ‘Chỉ Bà-la-môn là giai cấp tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên’.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, idhāssu dve māṇavakā bhātaro saudariyā, eko ajjhāyako upanīto eko anajjhāyako anupanīto.
“What do you think, Assalāyana? Here, there might be two young men, brothers by the same mother, one a Vedic scholar and initiated, the other not a Vedic scholar and not initiated.
“Này Assalāyana, ông nghĩ sao, ở đây có hai thanh niên là anh em ruột, một người đã học kinh Veda và đã thọ lễ Upanayana, một người chưa học kinh Veda và chưa thọ lễ Upanayana.”
Kamettha brāhmaṇā paṭhamaṃ bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
Whom would the brāhmaṇas feed first at a commemorative ceremony, a ceremonial meal, a sacrifice, or a reception?”
“Trong trường hợp này, các Bà-la-môn sẽ cúng dường ai trước trong một buổi cúng dường, một bữa tiệc, một lễ tế, hay một buổi tiếp khách?”
‘‘Yo so, bho gotama, māṇavako ajjhāyako upanīto tamettha brāhmaṇā paṭhamaṃ bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā.
“That young man, Gotama, who is a Vedic scholar and initiated, him would the brāhmaṇas feed first at a commemorative ceremony, a ceremonial meal, a sacrifice, or a reception.
“Thưa Tôn giả Gotama, trong trường hợp này, các Bà-la-môn sẽ cúng dường trước cho thanh niên đã học kinh Veda và đã thọ lễ Upanayana đó trong một buổi cúng dường, một bữa tiệc, một lễ tế, hay một buổi tiếp khách.”
Kiñhi, bho gotama, anajjhāyake anupanīte dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti?
For what, Gotama, would be of great fruit if given to one who is not a Vedic scholar and not initiated?”
“Thưa Tôn giả Gotama, cúng dường cho người chưa học kinh Veda và chưa thọ lễ Upanayana thì có phước báu lớn gì?”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assalāyana, idhāssu dve māṇavakā bhātaro saudariyā, eko ajjhāyako upanīto dussīlo pāpadhammo, eko anajjhāyako anupanīto sīlavā kalyāṇadhammo.
“What do you think, Assalāyana? Here, there might be two young men, brothers by the same mother, one a Vedic scholar and initiated, but immoral and of evil character; the other not a Vedic scholar and not initiated, but virtuous and of good character.
“Này Assalāyana, ông nghĩ sao, ở đây có hai thanh niên là anh em ruột, một người đã học kinh Veda và đã thọ lễ Upanayana nhưng có giới hạnh xấu, pháp ác; một người chưa học kinh Veda và chưa thọ lễ Upanayana nhưng có giới hạnh tốt, pháp lành.”
Kamettha brāhmaṇā paṭhamaṃ bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā’’ti?
Whom would the brāhmaṇas feed first at a commemorative ceremony, a ceremonial meal, a sacrifice, or a reception?”
“Trong trường hợp này, các Bà-la-môn sẽ cúng dường ai trước trong một buổi cúng dường, một bữa tiệc, một lễ tế, hay một buổi tiếp khách?”
‘‘Yo so, bho gotama, māṇavako anajjhāyako anupanīto sīlavā kalyāṇadhammo tamettha brāhmaṇā paṭhamaṃ bhojeyyuṃ saddhe vā thālipāke vā yaññe vā pāhune vā.
“That young man, Gotama, who is not a Vedic scholar and not initiated, but virtuous and of good character, him would the brāhmaṇas feed first at a commemorative ceremony, a ceremonial meal, a sacrifice, or a reception.
“Thưa Tôn giả Gotama, trong trường hợp này, các Bà-la-môn sẽ cúng dường trước cho thanh niên chưa học kinh Veda và chưa thọ lễ Upanayana nhưng có giới hạnh tốt, pháp lành đó trong một buổi cúng dường, một bữa tiệc, một lễ tế, hay một buổi tiếp khách.”
Kiñhi, bho gotama, dussīle pāpadhamme dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti?
For what, Gotama, would be of great fruit if given to one who is immoral and of evil character?”
“Thưa Tôn giả Gotama, cúng dường cho người có giới hạnh xấu, pháp ác thì có phước báu lớn gì?”
410. Atha kho bhagavā assalāyanaṃ māṇavaṃ tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhānaṃ viditvā assalāyanaṃ māṇavaṃ etadavoca – ‘‘bhūtapubbaṃ, assalāyana, sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantānaṃ* evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti – ‘brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo, hīno añño vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’ti.
410. Then, when the Blessed One perceived the young man Assalāyana silent, confused, with drooping shoulders, downcast, pondering, and unable to respond, he said to the young man Assalāyana: “Formerly, Assalāyana, an evil view like this arose among seven brāhmaṇa ascetics dwelling in leaf-huts in a forest hermitage: ‘Only the brāhmaṇa class is supreme, other classes are inferior…pe… heirs of Brahmā’.
410. Bấy giờ, Thế Tôn biết thanh niên Assalāyana đang im lặng, bối rối, cúi đầu, mặt ủ rũ, suy nghĩ, không thể đáp lời, liền nói với thanh niên Assalāyana: “Này Assalāyana, thuở xưa, bảy vị Bà-la-môn ẩn sĩ đang sống trong các túp lều lá ở khu rừng, đã nảy sinh một tà kiến như thế này: ‘Chỉ Bà-la-môn là giai cấp tối thượng, các giai cấp khác là hạ tiện…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên’.”
Assosi kho, assalāyana, asito devalo isi – ‘sattannaṃ kira brāhmaṇisīnaṃ araññāyatane paṇṇakuṭīsu sammantānaṃ evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – brāhmaṇova seṭṭho vaṇṇo…pe… brahmadāyādā’ti.
Assalāyana, the seer Asita Devala heard: ‘Indeed, an evil view like this has arisen among seven brāhmaṇa ascetics dwelling in leaf-huts in a forest hermitage: Only the brāhmaṇa class is supreme…pe… heirs of Brahmā’.
“Này Assalāyana, ẩn sĩ Asita Devala đã nghe rằng: ‘Bảy vị Bà-la-môn ẩn sĩ đang sống trong các túp lều lá ở khu rừng, đã nảy sinh một tà kiến như thế này: Chỉ Bà-la-môn là giai cấp tối thượng…pe… là người thừa kế của Phạm Thiên’.”
Atha kho, assalāyana, asito devalo isi kesamassuṃ kappetvā mañjiṭṭhavaṇṇāni dussāni nivāsetvā paṭaliyo* upāhanā āruhitvā jātarūpamayaṃ daṇḍaṃ gahetvā sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ patthaṇḍile pāturahosi.
Then, Assalāyana, the seer Asita Devala, having cut his hair and beard, put on garments the colour of madder, donned sandals with straps, took a staff made of refined gold, and appeared on the pleasure-ground of the seven brāhmaṇa ascetics.
“Này Assalāyana, bấy giờ, ẩn sĩ Asita Devala đã cạo râu tóc, mặc y màu nghệ, mang dép có dây, cầm gậy bằng vàng, xuất hiện tại nơi ở của bảy vị Bà-la-môn ẩn sĩ.”
Atha kho, assalāyana, asito devalo isi sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ patthaṇḍile caṅkamamāno evamāha – ‘handa, ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā* ; handa, ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā’ti?
Then, Assalāyana, the seer Asita Devala, while walking on the pleasure-ground of the seven brāhmaṇa ascetics, said: ‘Hello, where have these venerable brāhmaṇa ascetics gone? Hello, where have these venerable brāhmaṇa ascetics gone?’”
“Này Assalāyana, bấy giờ, ẩn sĩ Asita Devala đi đi lại lại tại nơi ở của bảy vị Bà-la-môn ẩn sĩ và nói: ‘Này, những vị Bà-la-môn ẩn sĩ đáng kính này đã đi đâu rồi? Này, những vị Bà-la-môn ẩn sĩ đáng kính này đã đi đâu rồi?’”
Atha kho, assalāyana, sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ etadahosi – ‘ko nāyaṃ gāmaṇḍalarūpo viya sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ patthaṇḍile caṅkamamāno evamāha – ‘handa, ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatā; handa, ko nu kho ime bhavanto brāhmaṇisayo gatāti?
Then, Assalāyana, it occurred to the seven brahmin sages: ‘Who is this fellow, like a rustic, walking about on the ground where the seven brahmin sages walk, speaking thus: “Well then, where have these venerable brahmin sages gone? Well then, where have these venerable brahmin sages gone?”’
Lúc bấy giờ, này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy khởi ý nghĩ: ‘Kẻ này, trông như một kẻ quê mùa, đang đi đi lại lại trên đất của bảy vị tiên Bà-la-môn mà lại nói thế này: “Này chư vị, các vị tiên Bà-la-môn này đã đi đâu rồi? Này chư vị, các vị tiên Bà-la-môn này đã đi đâu rồi?”’
Handa, naṃ abhisapāmā’ti.
‘Well then, let us curse him!’
‘Hãy nguyền rủa hắn!’
Atha kho, assalāyana, satta brāhmaṇisayo asitaṃ devalaṃ isiṃ abhisapiṃsu – ‘bhasmā, vasala* , hohi; bhasmā, vasala, hohī’ti* .
Then, Assalāyana, the seven brahmin sages cursed the sage Asita Devala: ‘Turn to ashes, outcaste! Turn to ashes, outcaste!’
Rồi, này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy nguyền rủa vị tiên Asita Devala: ‘Này tiện dân, hãy thành tro bụi! Này tiện dân, hãy thành tro bụi!’
Yathā yathā kho, assalāyana, satta brāhmaṇisayo asitaṃ devalaṃ isiṃ abhisapiṃsu tathā tathā asito devalo isi abhirūpataro ceva hoti dassanīyataro ca pāsādikataro ca.
However much, Assalāyana, the seven brahmin sages cursed the sage Asita Devala, so much more handsome, more pleasant to behold, and more charming did the sage Asita Devala become.
Này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy càng nguyền rủa vị tiên Asita Devala thế nào, thì vị tiên Asita Devala càng trở nên đẹp đẽ hơn, đáng nhìn hơn và khả ái hơn thế ấy.
Atha kho, assalāyana, sattannaṃ brāhmaṇisīnaṃ etadahosi – ‘moghaṃ vata no tapo, aphalaṃ brahmacariyaṃ.
Then, Assalāyana, it occurred to the seven brahmin sages: ‘Our ascetic practice is indeed fruitless; our holy life is without result.
Lúc bấy giờ, này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy khởi ý nghĩ: ‘Ôi, khổ hạnh của chúng ta thật vô ích, đời sống phạm hạnh thật vô hiệu!
Mayañhi pubbe yaṃ abhisapāma – bhasmā, vasala, hohi; bhasmā, vasala, hohīti bhasmāva bhavati ekacco.
For previously, whomever we cursed—saying, “Turn to ashes, outcaste! Turn to ashes, outcaste!”—that person would indeed turn to ashes.
Trước đây, khi chúng ta nguyền rủa ai: “Này tiện dân, hãy thành tro bụi! Này tiện dân, hãy thành tro bụi!”, thì người đó liền thành tro bụi.
Imaṃ pana mayaṃ yathā yathā abhisapāma tathā tathā abhirūpataro ceva hoti dassanīyataro ca pāsādikataro cā’ti.
But the more we curse this one, the more handsome, more pleasant to behold, and more charming he becomes.’
Thế mà người này, chúng ta càng nguyền rủa thế nào, thì người đó càng trở nên đẹp đẽ hơn, đáng nhìn hơn và khả ái hơn thế ấy!’
‘Na bhavantānaṃ moghaṃ tapo, nāphalaṃ brahmacariyaṃ.
‘Your ascetic practice is not fruitless, nor is your holy life without result.
‘Khổ hạnh của chư vị không vô ích, đời sống phạm hạnh không vô hiệu.
Iṅgha bhavanto, yo mayi manopadoso taṃ pajahathā’ti.
Come, venerable sirs, abandon the mental defilement that is in me!’
Này chư vị, hãy từ bỏ sự bất thiện trong tâm đối với tôi!’
‘Yo bhavati manopadoso taṃ pajahāma.
‘We abandon the mental defilement that is in you.
‘Chúng tôi sẽ từ bỏ sự bất thiện trong tâm.
Ko nu bhavaṃ hotī’ti?
Who, Venerable Sir, might you be?’
Ngài là ai vậy?’
‘Suto nu bhavataṃ – asito devalo isī’ti?
‘Have you heard of the sage Asita Devala, Venerable Sirs?’
‘Chư vị có nghe nói về vị tiên Asita Devala không?’
‘Evaṃ, bho’.
‘Yes, venerable sir.’
‘Vâng, thưa Ngài.’
‘So khvāhaṃ, bho, homī’ti.
‘That is who I am, Venerable Sirs,’ he replied.
‘Thưa chư vị, chính tôi là người đó.’
Atha kho, assalāyana, satta brāhmaṇisayo asitaṃ devalaṃ isiṃ abhivādetuṃ upakkamiṃsu.
Then, Assalāyana, the seven brahmin sages began to pay homage to the sage Asita Devala.
Rồi, này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy bắt đầu đảnh lễ vị tiên Asita Devala.
‘‘‘Jānanti pana bhonto – taggha* , so gandhabbo khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā’ti?
‘‘‘Do the venerable sirs know if that gandhabba is a khattiya, a brahmin, a vessa, or a sudda?’
‘‘‘Chư vị có biết rằng gandhabba đó là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, hay Thủ-đà không?’
‘Na mayaṃ, bho, jānāma – taggha so gandhabbo khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā’ti.
‘No, venerable sir, we do not know if that gandhabba is a khattiya, a brahmin, a vessa, or a sudda.’
‘Chúng tôi không biết, thưa Ngài, gandhabba đó là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Phệ-xá, hay Thủ-đà.’
‘Evaṃ sante, bho, jānātha – ke tumhe hothā’ti?
‘In that case, venerable sirs, do you know who you are?’
‘Nếu vậy, thưa chư vị, chư vị có biết mình là ai không?’
‘Evaṃ sante, bho, na mayaṃ jānāma – ke mayaṃ homā’ti.
‘In that case, venerable sirs, we do not know who we are.’
‘Nếu vậy, thưa Ngài, chúng tôi không biết mình là ai.’
Te hi nāma, assalāyana, satta brāhmaṇisayo asitena devalena isinā sake jātivāde samanuyuñjīyamānā samanuggāhīyamānā samanubhāsīyamānā na sampāyissanti; kiṃ pana tvaṃ etarahi mayā sakasmiṃ jātivāde samanuyuñjīyamāno samanuggāhīyamāno samanubhāsīyamāno sampāyissasi, yesaṃ tvaṃ sācariyako na puṇṇo dabbigāho’’ti.
Those seven brahmin sages, Assalāyana, when questioned, examined, and rebuked by the sage Asita Devala regarding their caste claims, could not manage to respond; how then will you, when questioned, examined, and rebuked by me regarding your caste claims, manage to respond, you who, with your teacher, are not even a full ladleful (of wisdom)!’’
Này Assalāyana, bảy vị tiên Bà-la-môn ấy, khi bị vị tiên Asita Devala chất vấn, tra hỏi, và bàn luận về thuyết giai cấp của họ, còn không thể đáp ứng; vậy thì làm sao ngươi, khi bị Ta chất vấn, tra hỏi, và bàn luận về thuyết giai cấp của ngươi, có thể đáp ứng được, ngươi và các đạo sư của ngươi còn không đầy một muỗng canh!”
412. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ āyasmā udeno bārāṇasiyaṃ viharati khemiyambavane.
412. Thus have I heard: On one occasion, the Venerable Udena was staying in Bārāṇasī, in the Khema Mango Grove.
412. Tôi nghe như vầy – một thời, Tôn giả Udena trú tại Bārāṇasī, trong rừng Xoài Khema.
Tena kho pana samayena ghoṭamukho brāhmaṇo bārāṇasiṃ anuppatto hoti kenacideva karaṇīyena.
At that time, the brahmin Ghoṭamukha had arrived in Bārāṇasī for some business.
Lúc bấy giờ, Bà-la-môn Ghoṭamukha đã đến Bārāṇasī vì một việc gì đó.
Atha kho ghoṭamukho brāhmaṇo jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena khemiyambavanaṃ tenupasaṅkami.
Then the brahmin Ghoṭamukha, while walking about on foot, approached the Khema Mango Grove.
Rồi, Bà-la-môn Ghoṭamukha đang đi dạo, đi loanh quanh, đến khu rừng Xoài Khema.
Tena kho pana samayena āyasmā udeno abbhokāse caṅkamati.
At that time, the Venerable Udena was walking in the open air.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Udena đang đi kinh hành ngoài trời.
Atha kho ghoṭamukho brāhmaṇo yenāyasmā udeno tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā udenena saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Ghoṭamukha approached the Venerable Udena; having approached, he exchanged greetings with the Venerable Udena.
Rồi, Bà-la-môn Ghoṭamukha đến chỗ Tôn giả Udena; sau khi đến, ông chào hỏi Tôn giả Udena.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā āyasmantaṃ udenaṃ caṅkamantaṃ anucaṅkamamāno evamāha – ‘‘ambho samaṇa, ‘natthi dhammiko paribbajo’* – evaṃ me ettha hoti.
Having concluded the customary friendly and courteous talk, he followed the Venerable Udena as he walked and said: ‘‘Good Sir recluse, ‘there is no holy wandering life’—this is what I think about it.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông đi theo Tôn giả Udena đang đi kinh hành và nói như vầy: ‘‘Này Sa-môn, ‘không có đời sống phạm hạnh chân chính’ – đó là điều tôi nghĩ về vấn đề này.
Tañca kho bhavantarūpānaṃ vā adassanā, yo vā panettha dhammo’’ti.
And this is due either to not seeing venerable persons, or to what the Dhamma is in this regard.’’
Và điều đó là do không thấy những vị tôn giả như Ngài, hoặc do giáo pháp ở đây.”
Evaṃ vutte, āyasmā udeno caṅkamā orohitvā vihāraṃ pavisitvā paññatte āsane nisīdi.
When this was said, the Venerable Udena descended from his walk, entered the monastery, and sat down on the prepared seat.
Khi được nói vậy, Tôn giả Udena liền bước xuống khỏi chỗ kinh hành, đi vào tinh xá, và ngồi xuống trên chỗ ngồi đã trải sẵn.
Ghoṭamukhopi kho brāhmaṇo caṅkamā orohitvā vihāraṃ pavisitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
The brahmin Ghoṭamukha also descended from his walk, entered the monastery, and stood to one side.
Bà-la-môn Ghoṭamukha cũng bước xuống khỏi chỗ kinh hành, đi vào tinh xá, và đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitaṃ kho ghoṭamukhaṃ brāhmaṇaṃ āyasmā udeno etadavoca – ‘‘saṃvijjanti* kho, brāhmaṇa, āsanāni.
The Venerable Udena said to the brahmin Ghoṭamukha, who was standing to one side: ‘‘There are seats available, brahmin.
Tôn giả Udena nói với Bà-la-môn Ghoṭamukha đang đứng sang một bên: ‘‘Này Bà-la-môn, có chỗ ngồi đấy.
Sace ākaṅkhasi, nisīdā’’ti.
If you wish, sit down.’’
Nếu muốn, hãy ngồi xuống.”
‘‘Etadeva kho pana mayaṃ bhoto udenassa āgamayamānā (na) nisīdāma.
‘‘It is precisely for this reason that we do not sit, waiting for the Venerable Udena.
‘‘Chính vì chúng tôi đang chờ đợi Tôn giả Udena mà chúng tôi (không) ngồi xuống.
Kathañhi nāma mādiso pubbe animantito āsane nisīditabbaṃ maññeyyā’’ti?
How indeed could one like me consider sitting on a seat without being invited beforehand?’’
Làm sao một người như tôi lại nghĩ rằng mình có thể ngồi xuống chỗ ngồi mà chưa được mời trước?”
Atha kho ghoṭamukho brāhmaṇo aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then the brahmin Ghoṭamukha took a certain low seat and sat down to one side.
Rồi, Bà-la-môn Ghoṭamukha lấy một chỗ ngồi thấp hơn và ngồi sang một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmantaṃ udenaṃ etadavoca – ‘‘ambho samaṇa, ‘natthi dhammiko paribbajo’ – evaṃ me ettha hoti.
Sitting to one side, the brahmin Ghotamukha said to Venerable Udena: ‘Reverend recluse, I believe that there is no righteous ascetic life.
Bấy giờ, Bà-la-môn Ghoṭamukha ngồi sang một bên, thưa với Tôn giả Udāna rằng: “Này Sa-môn, ‘không có sự xuất gia đúng Chánh pháp’ – tôi nghĩ như vậy về điều này.
Tañca kho bhavantarūpānaṃ vā adassanā, yo vā panettha dhammo’’ti.
This is either because I have not seen such venerable persons, or because there is no such Dhamma here.’
Điều đó là do không thấy được các vị Tôn giả, hoặc không biết Chánh pháp ở đây.”
‘‘Sace kho pana me tvaṃ, brāhmaṇa, anuññeyyaṃ anujāneyyāsi, paṭikkositabbañca paṭikkoseyyāsi; yassa ca pana me bhāsitassa atthaṃ na jāneyyāsi, mamaṃyeva tattha uttari paṭipuccheyyāsi – ‘idaṃ, bho udena, kathaṃ, imassa kvattho’ti?
‘If, brahmin, you would allow me to make assertions and reject what should be rejected, and if you would question me further on the meaning of anything I say that you do not understand—saying, “How is this, Venerable Udena? What is its meaning?”—
“Này Bà-la-môn, nếu ông cho phép tôi nói điều nên được cho phép, và bác bỏ điều nên bị bác bỏ; và nếu ông không hiểu ý nghĩa của lời tôi nói, thì hãy hỏi thêm tôi về điều đó – ‘Này Tôn giả Udāna, điều này là gì, ý nghĩa của nó là gì?’
Evaṃ katvā siyā no ettha kathāsallāpo’’ti.
if we do this, there can be a discussion between us.’
Làm như vậy, chúng ta có thể đàm luận ở đây.”
‘‘Anuññeyyaṃ khvāhaṃ bhoto udenassa anujānissāmi, paṭikkositabbañca paṭikkosissāmi; yassa ca panāhaṃ bhoto udenassa bhāsitassa atthaṃ na jānissāmi, bhavantaṃyeva tattha udenaṃ uttari paṭipucchissāmi – ‘idaṃ, bho udena, kathaṃ, imassa kvattho’ti?
‘Indeed, I will allow Venerable Udena to make assertions and will reject what should be rejected. And if I do not understand the meaning of anything Venerable Udena says, I will question Venerable Udena further about it—saying, “How is this, Venerable Udena? What is its meaning?”—
“Tôi sẽ cho phép Tôn giả Udāna nói điều nên được cho phép, và sẽ bác bỏ điều nên bị bác bỏ; và nếu tôi không hiểu ý nghĩa của lời Tôn giả Udāna nói, thì tôi sẽ hỏi thêm Tôn giả Udāna về điều đó – ‘Này Tôn giả Udāna, điều này là gì, ý nghĩa của nó là gì?’
Evaṃ katvā hotu no ettha kathāsallāpo’’ti.
if we do this, let there be a discussion between us.’
Làm như vậy, xin cho chúng ta được đàm luận ở đây.”
413. ‘‘Cattārome, brāhmaṇa, puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ.
‘Brahmin, these four kinds of persons exist, are found, in the world.
413. “Này Bà-la-môn, có bốn hạng người này hiện hữu, có mặt trên đời.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn hạng nào?
Idha, brāhmaṇa, ekacco puggalo attantapo hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto.
Here, brahmin, some person tortures himself, devoted to the practice of self-mortification.
Này Bà-la-môn, ở đây, có một số người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình.
Idha pana, brāhmaṇa, ekacco puggalo parantapo hoti paraparitāpanānuyogamanuyutto.
But here, brahmin, some person tortures others, devoted to the practice of tormenting others.
Này Bà-la-môn, lại có một số người hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác.
Idha pana, brāhmaṇa, ekacco puggalo attantapo ca hoti attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
But here, brahmin, some person both tortures himself, devoted to the practice of self-mortification, and tortures others, devoted to the practice of tormenting others.
Này Bà-la-môn, lại có một số người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình, và hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác.
Idha pana, brāhmaṇa, ekacco puggalo nevattantapo hoti nāttaparitāpanānuyogamanuyutto, na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto.
But here, brahmin, some person neither tortures himself, nor is devoted to the practice of self-mortification; nor does he torture others, nor is he devoted to the practice of tormenting others.
Này Bà-la-môn, lại có một số người không tự hành khổ, không chuyên tâm làm khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm làm khổ người khác.
So anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
Not torturing himself or others, he is, in this very life, uncooled, extinguished, cooled, experiencing happiness, abiding with a divine self.
Người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được tịch tịnh, đã niết bàn, đã mát lạnh, kinh nghiệm sự an lạc, sống với tự ngã đã thành Phạm Thiên.
Imesaṃ, brāhmaṇa, catunnaṃ puggalānaṃ katamo te puggalo cittaṃ ārādhetī’’ti?
Among these four kinds of persons, brahmin, which person satisfies your mind?’
Này Bà-la-môn, trong bốn hạng người này, hạng người nào làm tâm ông hoan hỷ?”
‘‘Yvāyaṃ, bho udena, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto ayaṃ me puggalo cittaṃ nārādheti; yopāyaṃ, bho udena, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto ayampi me puggalo cittaṃ nārādheti; yopāyaṃ, bho udena, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto ayampi me puggalo cittaṃ nārādheti; yo ca kho ayaṃ, bho udena, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
‘Venerable Udena, the person who tortures himself, devoted to the practice of self-mortification, does not satisfy my mind. Venerable Udena, the person who tortures others, devoted to the practice of tormenting others, does not satisfy my mind. Venerable Udena, the person who both tortures himself, devoted to the practice of self-mortification, and tortures others, devoted to the practice of tormenting others, does not satisfy my mind. But the person, Venerable Udena, who neither tortures himself, nor is devoted to the practice of self-mortification; nor does he torture others, nor is he devoted to the practice of tormenting others, not torturing himself or others, he is, in this very life, uncooled, extinguished, cooled, experiencing happiness, abiding with a divine self.
“Này Tôn giả Udāna, hạng người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình, hạng người này không làm tâm tôi hoan hỷ; này Tôn giả Udāna, hạng người hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác, hạng người này cũng không làm tâm tôi hoan hỷ; này Tôn giả Udāna, hạng người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình, và hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác, hạng người này cũng không làm tâm tôi hoan hỷ; nhưng này Tôn giả Udāna, hạng người không tự hành khổ, không chuyên tâm làm khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm làm khổ người khác, người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được tịch tịnh, đã niết bàn, đã mát lạnh, kinh nghiệm sự an lạc, sống với tự ngã đã thành Phạm Thiên.
Ayameva me puggalo cittaṃ ārādhetī’’ti.
This person alone satisfies my mind.’
Chính hạng người này làm tâm tôi hoan hỷ.”
‘‘Kasmā pana te, brāhmaṇa, ime tayo puggalā cittaṃ nārādhentī’’ti?
‘But why, brahmin, do those three kinds of persons not satisfy your mind?’
“Này Bà-la-môn, vì sao ba hạng người kia không làm tâm ông hoan hỷ?”
‘‘Yvāyaṃ, bho udena, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto so attānaṃ sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
‘Venerable Udena, the person who tortures himself, devoted to the practice of self-mortification, tortures and torments himself, who desires happiness and dislikes suffering; for this reason, this person does not satisfy my mind.
“Này Tôn giả Udāna, hạng người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình, người ấy làm khổ và nung đốt chính mình, vốn ưa thích an lạc và ghét bỏ đau khổ; vì điều này mà hạng người ấy không làm tâm tôi hoan hỷ.
Yopāyaṃ, bho udena, puggalo parantapo paraparitāpanānuyogamanuyutto so paraṃ sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
Venerable Udena, the person who tortures others, devoted to the practice of tormenting others, tortures and torments others, who desire happiness and dislike suffering; for this reason, this person does not satisfy my mind.
Này Tôn giả Udāna, hạng người hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác, người ấy làm khổ và nung đốt người khác, vốn ưa thích an lạc và ghét bỏ đau khổ; vì điều này mà hạng người ấy không làm tâm tôi hoan hỷ.
Yopāyaṃ, bho udena, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto so attānañca parañca sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ ātāpeti paritāpeti; iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ nārādheti.
Venerable Udena, the person who both tortures himself, devoted to the practice of self-mortification, and tortures others, devoted to the practice of tormenting others, tortures and torments both himself and others, who desire happiness and dislike suffering; for this reason, this person does not satisfy my mind.
Này Tôn giả Udāna, hạng người tự hành khổ, chuyên tâm làm khổ mình, và hành khổ người khác, chuyên tâm làm khổ người khác, người ấy làm khổ và nung đốt chính mình và người khác, vốn ưa thích an lạc và ghét bỏ đau khổ; vì điều này mà hạng người ấy không làm tâm tôi hoan hỷ.
Yo ca kho ayaṃ, bho udena, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati, so attānañca parañca sukhakāmaṃ dukkhapaṭikkūlaṃ neva ātāpeti na paritāpeti; iminā me ayaṃ puggalo cittaṃ ārādhetī’’ti.
But the person, Venerable Udena, who neither tortures himself, nor is devoted to the practice of self-mortification; nor does he torture others, nor is he devoted to the practice of tormenting others, not torturing himself or others, he is, in this very life, uncooled, extinguished, cooled, experiencing happiness, abiding with a divine self, neither tortures nor torments himself and others, who desire happiness and dislike suffering; for this reason, this person satisfies my mind.’
Còn hạng người không tự hành khổ, không chuyên tâm làm khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm làm khổ người khác, người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được tịch tịnh, đã niết bàn, đã mát lạnh, kinh nghiệm sự an lạc, sống với tự ngã đã thành Phạm Thiên, người ấy không làm khổ và không nung đốt chính mình và người khác, vốn ưa thích an lạc và ghét bỏ đau khổ; vì điều này mà hạng người ấy làm tâm tôi hoan hỷ.”
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekaccā parisā asārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṃ pahāya, dāsidāsaṃ pahāya, khettavatthuṃ pahāya, jātarūparajataṃ pahāya, agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā.
But here, brahmin, some assembly, not greedily attached to jewels and earrings, having abandoned children and wives, having abandoned male and female slaves, having abandoned fields and land, having abandoned gold and silver, has gone forth from the home life into homelessness.
Này Bà-la-môn, lại có một số hội chúng không bị tham ái trói buộc vào ngọc và hoa tai, từ bỏ vợ con, từ bỏ nô tỳ nam nữ, từ bỏ ruộng vườn, từ bỏ vàng bạc, xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình.
Svāyaṃ, brāhmaṇa, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto.
And that person, brahmin, neither tortures himself, nor is devoted to the practice of self-mortification; nor does he torture others, nor is he devoted to the practice of tormenting others.
Này Bà-la-môn, hạng người ấy không tự hành khổ, không chuyên tâm làm khổ mình, không hành khổ người khác, không chuyên tâm làm khổ người khác.
So anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati.
Not torturing himself or others, he is, in this very life, uncooled, extinguished, cooled, experiencing happiness, abiding with a divine self.
Người ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được tịch tịnh, đã niết bàn, đã mát lạnh, kinh nghiệm sự an lạc, sống với tự ngã đã thành Phạm Thiên.
Idha katamaṃ tvaṃ, brāhmaṇa, puggalaṃ katamāya parisāya bahulaṃ samanupassasi – yā cāyaṃ parisā sārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṃ pariyesati dāsidāsaṃ pariyesati khettavatthuṃ pariyesati jātarūparajataṃ pariyesati, yā cāyaṃ parisā asārattarattā maṇikuṇḍalesu puttabhariyaṃ pahāya dāsidāsaṃ pahāya khettavatthuṃ pahāya jātarūparajataṃ pahāya agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā’’ti?
Here, brahmin, which person do you mostly see in which assembly—the assembly that is greedily attached to jewels and earrings, seeks children and wives, seeks male and female slaves, seeks fields and land, seeks gold and silver, or the assembly that, not greedily attached to jewels and earrings, having abandoned children and wives, having abandoned male and female slaves, having abandoned fields and land, having abandoned gold and silver, has gone forth from the home life into homelessness?’
Này Bà-la-môn, ở đây, ông thấy hạng người nào thuộc hội chúng nào là phổ biến hơn – hạng hội chúng bị tham ái trói buộc vào ngọc và hoa tai, tìm kiếm vợ con, tìm kiếm nô tỳ nam nữ, tìm kiếm ruộng vườn, tìm kiếm vàng bạc, hay hạng hội chúng không bị tham ái trói buộc vào ngọc và hoa tai, từ bỏ vợ con, từ bỏ nô tỳ nam nữ, từ bỏ ruộng vườn, từ bỏ vàng bạc, xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình?”
‘‘Idāneva kho pana te, brāhmaṇa, bhāsitaṃ – ‘mayaṃ evaṃ ājānāma – ambho samaṇa, natthi dhammiko paribbajo, evaṃ me ettha hoti.
‘But just now, brahmin, you said: “We understand this: Reverend recluse, I believe that there is no righteous ascetic life.
“Này Bà-la-môn, chính lúc nãy ông đã nói – ‘chúng tôi biết như vậy – này Sa-môn, không có sự xuất gia đúng Chánh pháp, tôi nghĩ như vậy về điều này.
Tañca kho bhavantarūpānaṃ vā adassanā, yo vā panettha dhammo’’’ti.
This is either because I have not seen such venerable persons, or because there is no such Dhamma here.”’
Điều đó là do không thấy được các vị Tôn giả, hoặc không biết Chánh pháp ở đây.’”
‘‘Addhā mesā, bho udena, sānuggahā vācā bhāsitā.
‘Indeed, Venerable Udena, that was a statement spoken out of partiality.
“Này Tôn giả Udāna, quả thật lời đó của tôi đã được nói ra một cách thiện ý.
‘Atthi dhammiko paribbajo’ – evaṃ me ettha hoti.
Now I believe, “There is a righteous ascetic life.”
‘Có sự xuất gia đúng Chánh pháp’ – tôi nghĩ như vậy về điều này.
Evañca pana maṃ bhavaṃ udeno dhāretu.
And Venerable Udena should remember me thus.’
Xin Tôn giả Udāna hãy ghi nhớ tôi như vậy.”
Ye ca me bhotā udenena cattāro puggalā saṃkhittena vuttā vitthārena avibhattā, sādhu me bhavaṃ, udeno ime cattāro puggale vitthārena vibhajatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
"And those four types of individuals, venerable Udena, that you stated concisely but did not elaborate upon, may venerable Udena kindly elaborate on these four types of individuals out of compassion."
“Bốn hạng người mà Tôn giả Udena đã nói với tôi một cách tóm tắt, chưa phân tích rộng rãi, xin Tôn giả Udena vì lòng từ bi mà phân tích rộng rãi bốn hạng người này cho tôi.”
‘‘Tena hi, brāhmaṇa, suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
"Well then, brahmin, listen, pay close attention, I will speak."
“Vậy thì, này Bà-la-môn, hãy lắng nghe và chú tâm kỹ lưỡng, tôi sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmato udenassa paccassosi.
"Yes, venerable sir," the brahmin Ghoṭamukha replied to Venerable Udena.
“Thưa vâng, Tôn giả,” Bà-la-môn Ghoṭamukha đã đáp lời Tôn giả Udena.
Āyasmā udeno etadavoca –
Venerable Udena said this:
Tôn giả Udena đã nói điều này:
415. ‘‘Katamo ca, brāhmaṇa, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto?
"415. And what kind of individual, brahmin, is devoted to self-mortification and self-affliction?
415. “Này Bà-la-môn, hạng người nào tự hành khổ mình, chuyên tâm vào việc tự hành khổ, tự thiêu đốt mình?
Idha, brāhmaṇa, ekacco puggalo acelako hoti muttācāro hatthāpalekhano naehibhaddantiko natiṭṭhabhaddantiko, nābhihaṭaṃ na uddissakataṃ na nimantanaṃ sādiyati.
Here, brahmin, a certain individual is naked, of loose conduct, licking his hands clean, not acknowledging requests to 'Come, good sir,' or 'Stay, good sir,' not accepting food brought to him, or made specially for him, or by invitation.
Ở đây, này Bà-la-môn, có một số người sống không y phục, hành vi phóng túng, liếm tay, không đi khi được mời ‘xin mời đến’, không dừng lại khi được mời ‘xin mời dừng lại’; không nhận thức ăn mang đến, không nhận thức ăn đặc biệt làm cho mình, không nhận thức ăn do lời mời.
So na kumbhimukhā paṭiggaṇhāti, na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāti, na eḷakamantaraṃ, na daṇḍamantaraṃ, na musalamantaraṃ, na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ, na gabbhiniyā, na pāyamānāya, na purisantaragatāya, na saṅkittīsu, na yattha sā upaṭṭhito hoti, na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī, na macchaṃ na maṃsaṃ, na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pivati.
He does not accept food from the mouth of a pot, nor from the mouth of a bowl, nor across a threshold, nor across a stick, nor across a mortar, nor from two people eating, nor from a pregnant woman, nor from a nursing woman, nor from a woman with a man between her and him, nor from a collecting place, nor from where a dog is standing, nor from where flies swarm; he eats no fish, no meat, drinks no liquor, no strong drink, no fermented rice gruel.
Vị ấy không nhận thức ăn từ miệng nồi, không nhận thức ăn từ miệng bát, không nhận thức ăn khi có vật cản là cây gậy, không nhận thức ăn khi có vật cản là cái chày, không nhận thức ăn từ hai người đang ăn, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang có thai, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang cho con bú, không nhận thức ăn từ phụ nữ đang có người đàn ông ở giữa, không nhận thức ăn từ nơi có nhiều người tụ tập, không nhận thức ăn từ nơi có chó đứng, không nhận thức ăn từ nơi có nhiều ruồi bay vo ve; không ăn cá, không ăn thịt; không uống rượu, không uống bia, không uống nước cám.
So ekāgāriko vā hoti ekālopiko, dvāgāriko vā hoti dvālopiko…pe… sattāgāriko vā hoti sattālopiko; ekissāpi dattiyā yāpeti, dvīhipi dattīhi yāpeti…pe… sattahipi dattīhi yāpeti; ekāhikampi āhāraṃ āhāreti, dvīhikampi āhāraṃ āhāreti…pe… sattāhikampi āhāraṃ āhāreti – iti evarūpaṃ addhamāsikaṃ pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati.
He lives on one house's offering or one mouthful, or two houses' offerings or two mouthfuls…or seven houses' offerings or seven mouthfuls; he subsists on one portion of alms, or two portions of alms…or seven portions of alms; he takes food once every day, or once every two days…or once every seven days—thus he lives devoted to the practice of eating only at half-monthly intervals.
Vị ấy hoặc chỉ đến một nhà để xin ăn, chỉ ăn một nắm; hoặc đến hai nhà để xin ăn, chỉ ăn hai nắm… hoặc đến bảy nhà để xin ăn, chỉ ăn bảy nắm; vị ấy sống nhờ một lần bố thí, sống nhờ hai lần bố thí… sống nhờ bảy lần bố thí; vị ấy ăn một bữa trong một ngày, ăn một bữa trong hai ngày… ăn một bữa trong bảy ngày – cứ như vậy, vị ấy chuyên tâm vào việc ăn uống theo chu kỳ nửa tháng một lần.
So sākabhakkho vā hoti, sāmākabhakkho vā hoti, nīvārabhakkho vā hoti, daddulabhakkho vā hoti, haṭabhakkho vā hoti, kaṇabhakkho vā hoti, ācāmabhakkho vā hoti, piññākabhakkho vā hoti, tiṇabhakkho vā hoti, gomayabhakkho vā hoti, vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī.
He eats herbs, or millet, or wild rice, or scraps of hide, or lotus stalks, or rice bran, or rice scum, or sesame flour, or grass, or cow dung; he lives on roots and fruits from the forest, feeding on fallen fruits.
Vị ấy hoặc ăn rau, hoặc ăn hạt sāmāka, hoặc ăn hạt nīvāra, hoặc ăn cám, hoặc ăn trấu, hoặc ăn bột, hoặc ăn nước cháo, hoặc ăn bã dầu, hoặc ăn cỏ, hoặc ăn phân bò; vị ấy sống nhờ rễ cây, trái cây rừng rụng.
So sāṇānipi dhāreti, masāṇānipi dhāreti, chavadussānipi dhāreti, paṃsukūlānipi dhāreti, tirīṭānipi dhāreti, ajinampi dhāreti, ajinakkhipampi dhāreti, kusacīrampi dhāreti, vākacīrampi dhāreti, phalakacīrampi dhāreti, kesakambalampi dhāreti, vāḷakambalampi dhāreti, ulūkapakkhampi dhāreti; kesamassulocakopi hoti kesamassulocanānuyogamanuyutto, ubbhaṭṭhakopi hoti āsanapaṭikkhitto, ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto, kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti; sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati – iti evarūpaṃ anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto viharati.
He wears coarse hempen cloth, or coarse hempen cloth mixed with other fibers, or shrouds, or rags from a dust heap, or tree bark, or antelope hide, or strips of antelope hide, or Kusa grass garments, or bark garments, or wood-shaving garments, or hair blankets, or horsehair blankets, or owl feathers; he is a hair-and-beard plucker, devoted to plucking out hair and beard; he stands erect, refusing a seat; he squats, devoted to the squatting posture; he sleeps on a bed of thorns, making a bed of thorns; he practices bathing in water three times in the evening—thus he lives devoted to various forms of tormenting and afflicting the body.
Vị ấy hoặc mặc vải gai, hoặc mặc vải gai pha, hoặc mặc vải liệm, hoặc mặc vải lượm từ đống rác, hoặc mặc vỏ cây, hoặc mặc da cọp, hoặc mặc mảnh da cọp, hoặc mặc y bằng cỏ, hoặc mặc y bằng vỏ cây, hoặc mặc y bằng ván cây, hoặc mặc chăn bằng tóc, hoặc mặc chăn bằng lông thú, hoặc mặc cánh cú; vị ấy cũng có thể nhổ tóc và râu, chuyên tâm vào việc nhổ tóc và râu; vị ấy cũng có thể đứng thẳng, từ chối ngồi; vị ấy cũng có thể ngồi xổm, chuyên tâm vào việc ngồi xổm; vị ấy cũng có thể ngủ trên giường gai, sắp xếp chỗ ngủ trên giường gai; vị ấy sống chuyên tâm vào việc tắm nước ba lần vào buổi chiều – cứ như vậy, vị ấy chuyên tâm vào nhiều cách hành hạ và thiêu đốt thân thể.
Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, puggalo attantapo attaparitāpanānuyogamanuyutto.
This, brahmin, is called an individual devoted to self-mortification and self-affliction.
Này Bà-la-môn, hạng người này được gọi là tự hành khổ mình, chuyên tâm vào việc tự hành khổ, tự thiêu đốt mình.
417. ‘‘Katamo ca, brāhmaṇa, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto, parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto?
"417. And what kind of individual, brahmin, is devoted to self-mortification and self-affliction, and also to the tormenting and afflicting of others?
417. “Này Bà-la-môn, hạng người nào tự hành khổ mình và chuyên tâm vào việc tự hành khổ, tự thiêu đốt mình; đồng thời hành khổ người khác và chuyên tâm vào việc hành khổ, thiêu đốt người khác?
Idha, brāhmaṇa, ekacco puggalo rājā vā hoti khattiyo muddhāvasitto, brāhmaṇo vā mahāsālo.
Here, brahmin, a certain individual is a king, a consecrated Khattiya, or a wealthy brahmin.
Ở đây, này Bà-la-môn, có một số người là vua Sát-đế-lỵ đã được làm lễ quán đảnh, hoặc là Bà-la-môn đại phú.
So puratthimena nagarassa navaṃ santhāgāraṃ kārāpetvā kesamassuṃ ohāretvā kharājinaṃ nivāsetvā sappitelena kāyaṃ abbhañjitvā magavisāṇena piṭṭhiṃ kaṇḍuvamāno navaṃ santhāgāraṃ pavisati saddhiṃ mahesiyā brāhmaṇena ca purohitena.
He has a new assembly hall built to the east of the city, shaves his hair and beard, wears a rough antelope hide, anoints his body with ghee, scratches his back with a deer's horn, and enters the new assembly hall with his chief queen and the brahmin purohita.
Vị ấy cho xây một hội trường mới ở phía đông thành phố, cạo bỏ tóc và râu, mặc da cọp thô, xoa dầu mè khắp thân, dùng sừng nai gãi lưng, rồi đi vào hội trường mới cùng với hoàng hậu và Bà-la-môn chủ tế.
So tattha anantarahitāya bhūmiyā haritupalittāya seyyaṃ kappeti.
There he lies down on bare ground, covered with fresh grass.
Ở đó, vị ấy sắp xếp chỗ ngủ trên nền đất chưa được trải thảm, đã được trét bằng cỏ xanh.
Ekissāya gāviyā sarūpavacchāya yaṃ ekasmiṃ thane khīraṃ hoti tena rājā yāpeti, yaṃ dutiyasmiṃ thane khīraṃ hoti tena mahesī yāpeti, yaṃ tatiyasmiṃ thane khīraṃ hoti tena brāhmaṇo purohito yāpeti, yaṃ catutthasmiṃ thane khīraṃ hoti tena aggiṃ juhati, avasesena vacchako yāpeti.
He lives on the milk from one teat of a single cow with a calf of the same color; his queen lives on the milk from the second teat; the brahmin purohita lives on the milk from the third teat; with the milk from the fourth teat, he makes an offering into the fire; the remaining milk sustains the calf.
Sữa từ một vú của một con bò cái có con giống nó thì vua dùng để sống; sữa từ vú thứ hai thì hoàng hậu dùng để sống; sữa từ vú thứ ba thì Bà-la-môn chủ tế dùng để sống; sữa từ vú thứ tư thì dùng để tế lửa; phần còn lại thì con bê dùng để sống.
So evamāha – ‘ettakā usabhā haññantu yaññatthāya, ettakā vacchatarā haññantu yaññatthāya, ettakā vacchatariyo haññantu yaññatthāya, ettakā ajā haññantu yaññatthāya’, ettakā urabbhā haññantu yaññatthāya, ettakā assā haññantu yaññatthāya, ettakā rukkhā chijjantu yūpatthāya, ettakā dabbhā lūyantu barihisatthāyā’ti.
He says: 'Let so many bulls be slaughtered for the sacrifice! Let so many bullocks be slaughtered for the sacrifice! Let so many heifers be slaughtered for the sacrifice! Let so many goats be slaughtered for the sacrifice! Let so many rams be slaughtered for the sacrifice! Let so many horses be slaughtered for the sacrifice! Let so many trees be cut down for the sacrificial posts! Let so many Dabbha grass be mown for the sacrificial grass!'
Vị ấy nói: ‘Hãy giết chừng này bò đực để cúng tế, hãy giết chừng này bê đực để cúng tế, hãy giết chừng này bê cái để cúng tế, hãy giết chừng này dê để cúng tế,’ ‘hãy giết chừng này cừu để cúng tế, hãy giết chừng này ngựa để cúng tế, hãy chặt chừng này cây để làm cột tế, hãy cắt chừng này cỏ darbha để làm cỏ trải tế.’
Yepissa te honti ‘dāsā’ti vā ‘pessā’ti vā ‘kammakarā’ti vā tepi daṇḍatajjitā bhayatajjitā assumukhā rudamānā parikammāni karonti.
And his servants, slaves, and workers, terrified by rods and frightened, with tearful faces and weeping, perform these preparations.
Những người là nô lệ, là người giúp việc, là người làm công của vị ấy cũng bị đe dọa bằng gậy, bị đe dọa bằng sự sợ hãi, với khuôn mặt đẫm lệ, vừa khóc vừa làm các công việc chuẩn bị.
Ayaṃ vuccati, brāhmaṇa, puggalo attantapo ca attaparitāpanānuyogamanuyutto, parantapo ca paraparitāpanānuyogamanuyutto.
This, brahmin, is called an individual devoted to self-mortification and self-affliction, and also to the tormenting and afflicting of others.
Này Bà-la-môn, hạng người này được gọi là tự hành khổ mình và chuyên tâm vào việc tự hành khổ, tự thiêu đốt mình; đồng thời hành khổ người khác và chuyên tâm vào việc hành khổ, thiêu đốt người khác.
418. ‘‘Katamo ca, brāhmaṇa, puggalo nevattantapo nāttaparitāpanānuyogamanuyutto, na parantapo na paraparitāpanānuyogamanuyutto; so anattantapo aparantapo diṭṭheva dhamme nicchāto nibbuto sītībhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharati?
"418. And what kind of individual, brahmin, is neither devoted to self-mortification and self-affliction, nor devoted to the tormenting and afflicting of others; he, being neither self-tormenting nor other-tormenting, is quenched, extinguished, cooled, experiencing bliss here and now, dwelling with a divine self?
418. “Này Bà-la-môn, hạng người nào không tự hành khổ mình, không chuyên tâm vào việc tự hành khổ, tự thiêu đốt mình; không hành khổ người khác, không chuyên tâm vào việc hành khổ, thiêu đốt người khác; vị ấy không tự hành khổ, không hành khổ người khác, ngay trong hiện tại đã được tịch tịnh, niết bàn, mát mẻ, cảm nhận được hạnh phúc, sống với tự ngã đã trở thành Phạm thiên?
Idha, brāhmaṇa, tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā.
Here, brahmin, a Tathāgata arises in the world, an Arahant, a Perfectly Self-Enlightened One, accomplished in knowledge and conduct, a Fortunate One, a Knower of the world, an unsurpassed Leader of persons to be tamed, a Teacher of gods and humans, an Awakened One, a Blessed One.
Ở đây, này Bà-la-môn, một vị Như Lai xuất hiện trên đời, là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having directly known and realized this world with its gods, Māras, and Brahmās, with its ascetics and brahmins, its humanity with its gods and humans, declares it.
Vị ấy tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư thiên, Ma vương, Phạm thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with its meaning and its phrasing, proclaiming a purely complete and purified holy life.
Vị ấy thuyết pháp đẹp ở đoạn đầu, đẹp ở đoạn giữa, đẹp ở đoạn cuối, có ý nghĩa và văn phong hoàn chỉnh, tuyên bố một đời sống Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh.
Taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule paccājāto.
A householder or a householder's son or someone born into another family hears that Dhamma.
Một gia chủ hoặc con trai của gia chủ, hoặc một người sinh ra trong gia đình khác, nghe pháp đó.
So taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati.
Having heard that Dhamma, he gains faith in the Tathāgata.
Sau khi nghe pháp đó, người ấy có niềm tin nơi Như Lai.
So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati – ‘sambādho gharāvāso rajopatho abbhokāso pabbajjā.
Endowed with that faith, he reflects thus: 'Confined is household life, a path of dust; open is the going forth.
Do có được niềm tin đó, người ấy suy nghĩ như sau: ‘Đời sống gia đình là chật hẹp, là con đường đầy bụi bặm; đời sống xuất gia là rộng mở.
Nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ.
It is not easy for one living at home to lead the holy life purely complete, purely purified, like a polished conch shell.
Thật không dễ dàng khi sống trong gia đình mà có thể thực hành đời sống Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ, hoàn toàn thanh tịnh, trong sáng như vỏ ốc được mài nhẵn.
Yaṃnūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya’nti.
What if I were to shave off my hair and beard, put on saffron robes, and go forth from home into homelessness?'
Vậy ta hãy cạo bỏ tóc và râu, mặc y cà-sa, từ bỏ gia đình mà xuất gia sống không gia đình.’
So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya, appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya, kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
Later on, having given up a small accumulation of wealth or a large accumulation of wealth, having given up a small circle of relatives or a large circle of relatives, he shaves off his hair and beard, dons saffron robes, and goes forth from the home life into homelessness.
Rồi một thời gian sau, vị ấy từ bỏ ít tài sản hay nhiều tài sản, từ bỏ ít quyến thuộc hay nhiều quyến thuộc, cạo bỏ râu tóc, đắp y cà-sa, xuất gia từ bỏ gia đình, sống không gia đình.
So evaṃ pabbajito samāno bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti, nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
Having thus gone forth and having undertaken the training and livelihood of bhikkhus, abandoning the taking of life, he abstains from the taking of life, laying aside rod and weapon, conscientious and full of compassion, he dwells sympathetic to the welfare of all living beings.
Vị ấy sau khi xuất gia như vậy, sống theo giới luật và nếp sống của các Tỳ-kheo, từ bỏ sát sanh, tránh xa sát sanh, đặt gậy xuống, đặt khí giới xuống, có lòng hổ thẹn, có lòng từ bi, sống với lòng thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sanh.
‘‘So bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti.
‘‘He abstains from harming seeds and plants.
Vị ấy tránh xa việc phá hoại hạt giống và cây cối.
Ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā.
He is a one-mealer, abstaining from eating at night, refraining from untimely food.
Vị ấy chỉ ăn một bữa, tránh ăn ban đêm, tránh ăn phi thời.
Naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato hoti.
He abstains from seeing dancing, singing, music, and shows.
Vị ấy tránh xa việc xem múa, hát, nhạc và các trò giải trí.
Mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā paṭivirato hoti.
He abstains from wearing garlands, perfumes, and ointments, and from adornment and beautification.
Vị ấy tránh xa việc đeo vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, trang sức và đồ trang điểm.
Uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti.
He abstains from high and luxurious beds.
Vị ấy tránh xa giường cao, giường lớn.
Jātarūparajatapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting gold and silver.
Vị ấy tránh xa việc nhận vàng bạc.
Āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting raw grain.
Vị ấy tránh xa việc nhận ngũ cốc tươi.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting raw meat.
Vị ấy tránh xa việc nhận thịt tươi.
Itthikumārikapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting women and girls.
Vị ấy tránh xa việc nhận phụ nữ và trẻ em gái.
Dāsidāsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting male and female slaves.
Vị ấy tránh xa việc nhận nô tỳ nam và nữ.
Ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting goats and sheep.
Vị ấy tránh xa việc nhận dê và cừu.
Kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting fowl and pigs.
Vị ấy tránh xa việc nhận gà và heo.
Hatthigavassavaḷavapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting elephants, cattle, horses, and mares.
Vị ấy tránh xa việc nhận voi, bò, ngựa và ngựa cái.
Khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti.
He abstains from accepting fields and lands.
Vị ấy tránh xa việc nhận ruộng đất và nhà cửa.
Dūteyyapahiṇagamanānuyogā paṭivirato hoti.
He abstains from engaging in messages and errands.
Vị ấy tránh xa việc làm sứ giả, đi lại đưa tin.
Kayavikkayā paṭivirato hoti.
He abstains from buying and selling.
Vị ấy tránh xa việc mua bán.
Tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā paṭivirato hoti.
He abstains from deceiving with scales, metals, or measures.
Vị ấy tránh xa việc cân lường gian lận, đong đếm gian lận, đo lường gian lận.
Ukkoṭanavañcananikatisāciyogā paṭivirato hoti.
He abstains from bribery, deception, fraud, and crookedness.
Vị ấy tránh xa việc hối lộ, lừa đảo, gian xảo và mánh khóe.
Chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato hoti.
He abstains from cutting, killing, binding, highway robbery, plunder, and violence.
Vị ấy tránh xa việc cắt xén, giết hại, trói buộc, cướp bóc, ăn cắp và bạo hành.
419. ‘‘So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
‘‘When he sees a form with the eye, he does not grasp at its signs or its details.
419. Vị ấy thấy sắc bằng mắt, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati.
He endeavors to guard the faculty of sight, through which unwholesome states of covetousness and distress might assail him if he were to dwell with the faculty of sight uncontrolled; he guards the faculty of sight, he achieves restraint over the faculty of sight.
Vì những nguyên nhân nào mà nhãn căn không được phòng hộ sẽ khiến các ác bất thiện pháp như tham ái và ưu phiền xâm nhập, vị ấy thực hành để phòng hộ nhãn căn, bảo vệ nhãn căn, chế ngự nhãn căn.
Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāyana na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī.
When he hears a sound with the ear... when he smells a smell with the nose... when he tastes a flavor with the tongue... when he touches a tangible with the body... when he cognizes a mental phenomenon with the mind, he does not grasp at its signs or its details.
Nghe tiếng bằng tai… (tương tự)… ngửi mùi bằng mũi… nếm vị bằng lưỡi… xúc chạm bằng thân… nhận thức pháp bằng ý, không nắm giữ tướng chung, không nắm giữ tướng riêng.
Yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati, rakkhati manindriyaṃ, manindriye saṃvaraṃ āpajjati.
He endeavors to guard the faculty of mind, through which unwholesome states of covetousness and distress might assail him if he were to dwell with the faculty of mind uncontrolled; he guards the faculty of mind, he achieves restraint over the faculty of mind.
Vì những nguyên nhân nào mà ý căn không được phòng hộ sẽ khiến các ác bất thiện pháp như tham ái và ưu phiền xâm nhập, vị ấy thực hành để phòng hộ ý căn, bảo vệ ý căn, chế ngự ý căn.
So iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
Possessing this noble restraint of the faculties, he experiences an inner unblemished happiness.
Vị ấy, với sự chế ngự các căn cao quý này, cảm nhận được niềm an lạc không bị quấy rầy trong nội tâm.
‘‘So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato, (imāya ca ariyāya santuṭṭhiyā samannāgato,)* iminā ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato, iminā ca ariyena satisampajaññena samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ.
‘‘Possessing this noble aggregate of virtue, (possessing this noble contentment,) possessing this noble restraint of the faculties, and possessing this noble mindfulness and clear comprehension, he resorts to a secluded dwelling: a wilderness, the root of a tree, a mountain, a ravine, a mountain cave, a charnel ground, a forest grove, the open air, a heap of straw.
Vị ấy, với giới hạnh cao quý này, (với sự tri túc cao quý này,) với sự chế ngự các căn cao quý này, và với chánh niệm tỉnh giác cao quý này, tìm đến nơi ở thanh vắng: rừng cây, gốc cây, núi non, hang động, khe núi, nghĩa địa, rừng rậm, nơi hoang vắng, đống rơm.
So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā, ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya, parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā.
After his meal, having returned from his alms round, he sits down, folding his legs crosswise, holding his body erect, and establishing mindfulness in front of him.
Sau khi khất thực trở về, vị ấy ngồi kiết già, giữ thân ngay thẳng, thiết lập chánh niệm trước mặt.
So abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati, abhijjhāya cittaṃ parisodheti; byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī, byāpādapadosā cittaṃ parisodheti; thinamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno, thīnamiddhā cittaṃ parisodheti; uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto, uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti; vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu, vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
He abandons covetousness for the world and dwells with a mind free from covetousness, purifying his mind from covetousness; he abandons ill will and hatred and dwells with a mind free from ill will, sympathetic to the welfare of all living beings, purifying his mind from ill will and hatred; he abandons sloth and torpor and dwells free from sloth and torpor, perceiving light, mindful and clearly comprehending, purifying his mind from sloth and torpor; he abandons restlessness and remorse and dwells undisturbed, with an inwardly quiet mind, purifying his mind from restlessness and remorse; he abandons doubt and dwells having overcome doubt, free from perplexity concerning wholesome states, purifying his mind from doubt.
Vị ấy từ bỏ tham ái đối với thế gian, sống với tâm không tham ái, thanh lọc tâm khỏi tham ái; từ bỏ sân hận và ác ý, sống với tâm không sân hận, có lòng thương xót vì lợi ích của tất cả chúng sanh, thanh lọc tâm khỏi sân hận và ác ý; từ bỏ hôn trầm thụy miên, sống không hôn trầm thụy miên, có tưởng ánh sáng, có chánh niệm tỉnh giác, thanh lọc tâm khỏi hôn trầm thụy miên; từ bỏ trạo cử hối hận, sống không phóng dật, tâm nội tại an tịnh, thanh lọc tâm khỏi trạo cử hối hận; từ bỏ nghi ngờ, sống vượt qua nghi ngờ, không do dự đối với các thiện pháp, thanh lọc tâm khỏi nghi ngờ.
‘‘So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
‘‘Having abandoned these five hindrances, mental defilements that weaken wisdom, he enters upon and dwells in the first jhāna, which is accompanied by applied thought and sustained thought, born of seclusion, and filled with rapture and happiness.
Vị ấy, sau khi từ bỏ năm triền cái này, những cấu uế của tâm, những yếu tố làm suy yếu trí tuệ, ly dục, ly bất thiện pháp, chứng và trú Sơ thiền, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sinh, có tầm có tứ.
Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
With the subsiding of applied thought and sustained thought, he enters upon and dwells in the second jhāna, which has inner tranquillity and unification of mind, is without applied thought and sustained thought, and is born of concentration, filled with rapture and happiness.
Với sự lắng dịu của tầm và tứ, nội tâm thanh tịnh, tâm nhất định, chứng và trú Nhị thiền, một trạng thái hỷ lạc do định sinh, không tầm không tứ.
Pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti – ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
And with the fading away of rapture, he dwells with equanimity, mindful and discerning, and experiences happiness with the body—that state which the noble ones declare as ‘one with equanimity, mindful, dwelling in happiness’—he enters and dwells in the third jhāna.
Với sự ly tham đối với hỷ, vị ấy an trú xả, chánh niệm và tỉnh giác, và cảm nhận lạc thọ trong thân, điều mà các bậc Thánh gọi là ‘người an trú xả, chánh niệm, sống an lạc’ – vị ấy chứng đạt và an trú thiền thứ ba.
Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā, pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā, adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
And with the abandoning of pleasure and the abandoning of pain, and with the prior fading away of joy and sorrow, he enters and dwells in the fourth jhāna, which is neither painful nor pleasant, a purity of equanimity and mindfulness.
Với sự đoạn trừ lạc thọ và đoạn trừ khổ thọ, và sự diệt mất của hỷ và ưu từ trước, vị ấy chứng đạt và an trú thiền thứ tư, không khổ không lạc, với sự thanh tịnh của xả và niệm.
420. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
420. ‘‘With his mind thus concentrated, purified, bright, stainless, free from defilements, pliant, workable, steady, and unshakable, he directs his mind to the knowledge of recollecting past abodes.
420. “Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến tuệ nhớ các đời sống quá khứ.
So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ – ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattālīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi jātisahassampi jātisatasahassampi, anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe – ‘amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto; so tato cuto amutra udapādiṃ; tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃsukhadukkhappaṭisaṃvedī evamāyupariyanto; so tato cuto idhūpapanno’ti.
He recollects his manifold past abodes, namely, one birth, two births, three births, four births, five births, ten births, twenty births, thirty births, forty births, fifty births, a hundred births, a thousand births, a hundred thousand births, many eons of cosmic contraction, many eons of cosmic expansion, many eons of cosmic contraction and expansion: ‘There I was such-and-such a name, such-and-such a clan, such-and-such a color, such-and-such a food, experiencing such-and-such pleasure and pain, with such-and-such a lifespan; passing away from there, I reappeared yonder; there I was such-and-such a name, such-and-such a clan, such-and-such a color, such-and-such a food, experiencing such-and-such pleasure and pain, with such-and-such a lifespan; passing away from there, I reappeared here.’
Vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau, như một đời, hai đời, ba đời, bốn đời, năm đời, mười đời, hai mươi đời, ba mươi đời, bốn mươi đời, năm mươi đời, một trăm đời, một ngàn đời, một trăm ngàn đời; nhiều kiếp hoại (saṃvaṭṭakappa), nhiều kiếp thành (vivaṭṭakappa), nhiều kiếp hoại và thành – ‘ở nơi kia ta có tên như vậy, thuộc dòng họ như vậy, có màu da như vậy, ăn uống như vậy, cảm nhận lạc khổ như vậy, tuổi thọ như vậy; ta chết từ đó và tái sinh ở nơi kia; ở đó ta có tên như vậy, thuộc dòng họ như vậy, có màu da như vậy, ăn uống như vậy, cảm nhận lạc khổ như vậy, tuổi thọ như vậy; ta chết từ đó và tái sinh ở đây’.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
Thus, with all their features and details, he recollects his manifold past abodes.
Như vậy, vị ấy nhớ lại nhiều đời sống quá khứ khác nhau với đầy đủ chi tiết và đặc điểm.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
‘‘With his mind thus concentrated, purified, bright, stainless, free from defilements, pliant, workable, steady, and unshakable, he directs his mind to the knowledge of the passing away and reappearance of beings.
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến tuệ về sự chết và tái sinh của chúng sinh.
So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā…pe… ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā.
With the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma: ‘These good sirs, indeed, were endowed with misconduct in body…*… revilers of the noble ones, holding wrong view, undertaking kamma based on wrong view; at the breakup of the body, after death, they reappeared in a state of deprivation, a bad destination, a lower realm, hell.
Với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, vị ấy thấy chúng sinh chết và tái sinh, hạ liệt và cao sang, đẹp đẽ và xấu xí, tái sinh vào cảnh thiện và cảnh ác, và vị ấy hiểu rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ – ‘chắc chắn những chúng sinh này đã hành động ác bằng thân… (v.v.)… phỉ báng các bậc Thánh, có tà kiến, chấp giữ nghiệp tà kiến, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào cõi đọa lạc, ác thú, khổ cảnh, địa ngục.
Ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā…pe… ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’ti.
These good sirs, however, were endowed with good conduct in body…*… not revilers of the noble ones, holding right view, undertaking kamma based on right view; at the breakup of the body, after death, they reappeared in a good destination, a heavenly world.’
Còn những chúng sinh này đã hành động thiện bằng thân… (v.v.)… không phỉ báng các bậc Thánh, có chánh kiến, chấp giữ nghiệp chánh kiến, sau khi thân hoại mạng chung, đã tái sinh vào cõi thiện, cõi trời’.
Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti.
Thus, with the divine eye, purified and surpassing that of humans, he sees beings passing away and reappearing, inferior and superior, beautiful and ugly, fortunate and unfortunate, and he understands how beings fare according to their kamma.
Như vậy, với thiên nhãn thanh tịnh, siêu việt loài người, vị ấy thấy chúng sinh chết và tái sinh, hạ liệt và cao sang, đẹp đẽ và xấu xí, tái sinh vào cảnh thiện và cảnh ác, và vị ấy hiểu rõ chúng sinh tùy theo nghiệp của họ.
‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti.
‘‘With his mind thus concentrated, purified, bright, stainless, free from defilements, pliant, workable, steady, and unshakable, he directs his mind to the knowledge of the destruction of the Taints (āsavas).
Với tâm định tĩnh như vậy, thanh tịnh, trong sáng, không cấu uế, không phiền não, mềm mại, dễ sử dụng, vững chắc, đạt đến trạng thái bất động, vị ấy hướng tâm đến tuệ diệt trừ các lậu hoặc (āsava).
So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti; ‘ime āsavā’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti.
He truly understands: ‘This is suffering’; he truly understands: ‘This is the origin of suffering’; he truly understands: ‘This is the cessation of suffering’; he truly understands: ‘This is the path leading to the cessation of suffering’; he truly understands: ‘These are the Taints’; he truly understands: ‘This is the origin of the Taints’; he truly understands: ‘This is the cessation of the Taints’; he truly understands: ‘This is the path leading to the cessation of the Taints.’
Vị ấy như thật hiểu rõ: ‘đây là Khổ’, như thật hiểu rõ: ‘đây là Khổ Tập’, như thật hiểu rõ: ‘đây là Khổ Diệt’, như thật hiểu rõ: ‘đây là con đường đưa đến Khổ Diệt’; như thật hiểu rõ: ‘đây là các lậu hoặc’, như thật hiểu rõ: ‘đây là sự tập khởi của các lậu hoặc’, như thật hiểu rõ: ‘đây là sự diệt trừ các lậu hoặc’, như thật hiểu rõ: ‘đây là con đường đưa đến sự diệt trừ các lậu hoặc’.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati.
When he thus knows and sees, his mind is liberated from the Taint of sensuality, his mind is liberated from the Taint of becoming, and his mind is liberated from the Taint of ignorance.
Khi vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc dục (kāmāsava), tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc hữu (bhavāsava), tâm vị ấy giải thoát khỏi lậu hoặc vô minh (avijjāsava).
Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti.
With liberation, the knowledge ‘It is liberated’ arises.
Khi đã giải thoát, tuệ tri ‘đã giải thoát’ phát sinh.
‘Khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti pajānāti.
He understands: ‘Birth is destroyed, the holy life has been lived, what was to be done has been done, there is no more for this state of being.’
Vị ấy biết: ‘Sự sinh đã tận, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm, không còn trở lại trạng thái này nữa’.
421. Evaṃ vutte, ghoṭamukho brāhmaṇo āyasmantaṃ udenaṃ etadavoca – ‘‘abhikkantaṃ, bho udena, abhikkantaṃ, bho udena!
421. When this was said, the brahmin Ghoṭamukha said to Venerable Udena: ‘‘Excellent, good Udena, excellent, good Udena!
Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Ghoṭamukha nói với Tôn giả Udāna rằng: “Tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Udāna, tuyệt vời thay, thưa Tôn giả Udāna!
Seyyathāpi, bho udena, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti – evamevaṃ bhotā udenena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, good Udena, one might set upright what was overturned, or reveal what was hidden, or point out the way to one who was lost, or carry an oil lamp in the darkness so that those with eyes might see forms—in the same way has the Dhamma been made clear by good Udena in many ways.
Ví như, thưa Tôn giả Udāna, lật ngửa cái bị úp xuống, mở ra cái bị che kín, chỉ đường cho người lạc lối, hoặc cầm đèn dầu trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các hình sắc – cũng vậy, Chánh pháp đã được Tôn giả Udāna thuyết giảng bằng nhiều phương cách.
Esāhaṃ bhavantaṃ udenaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca.
I go for refuge to good Udena, and to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Con xin quy y Tôn giả Udāna, quy y Pháp và quy y Tăng đoàn.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ udeno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
Let good Udena remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.’’
Xin Tôn giả Udāna hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời kể từ hôm nay.”
‘‘Mā kho maṃ tvaṃ, brāhmaṇa, saraṇaṃ agamāsi.
‘‘Do not go for refuge to me, brahmin.
“Này Bà-la-môn, ông đừng quy y tôi.
Tameva bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāhi yamahaṃ saraṇaṃ gato’’ti.
Go for refuge to that very Blessed One to whom I have gone for refuge.’’
Ông hãy quy y chính Thế Tôn mà tôi đã quy y.”
‘‘Kahaṃ pana, bho udena, etarahi so bhavaṃ gotamo viharati arahaṃ sammāsambuddho’’ti?
‘‘Where, good Udena, does that Blessed Gotama, the Arahant, the Fully Awakened One, presently reside?’’
“Nhưng, thưa Tôn giả Udāna, hiện nay Thế Tôn Gotama, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác đó đang an trú ở đâu?”
‘‘Parinibbuto kho, brāhmaṇa, etarahi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho’’ti.
‘‘The Blessed One, the Arahant, the Fully Awakened One, has now attained final Nibbāna, brahmin.’’
“Này Bà-la-môn, hiện nay Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác đó đã nhập Niết Bàn rồi.”
‘‘Sacepi* mayaṃ, bho udena, suṇeyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dasasu yojanesu, dasapi mayaṃ yojanāni gaccheyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ.
‘‘If we were to hear, good Udena, that Blessed Gotama were ten leagues away, we would travel ten leagues to see that Blessed Gotama, the Arahant, the Fully Awakened One.
“Nếu chúng con, thưa Tôn giả Udāna, nghe nói Thế Tôn Gotama đó ở cách mười do-tuần, chúng con cũng sẽ đi mười do-tuần để gặp Thế Tôn Gotama, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Sacepi* mayaṃ, bho udena, suṇeyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ vīsatiyā yojanesu… tiṃsāya yojanesu… cattārīsāya yojanesu… paññāsāya yojanesu, paññāsampi mayaṃ yojanāni gaccheyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ.
If we were to hear, good Udena, that Blessed Gotama were twenty leagues away… thirty leagues away… forty leagues away… fifty leagues away, we would travel fifty leagues to see that Blessed Gotama, the Arahant, the Fully Awakened One.
Nếu chúng con, thưa Tôn giả Udāna, nghe nói Thế Tôn Gotama đó ở cách hai mươi do-tuần… ba mươi do-tuần… bốn mươi do-tuần… năm mươi do-tuần, chúng con cũng sẽ đi năm mươi do-tuần để gặp Thế Tôn Gotama, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
Yojanasate cepi* mayaṃ, bho udena, suṇeyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ, yojanasatampi mayaṃ gaccheyyāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya arahantaṃ sammāsambuddhaṃ.
And if we were to hear, good Udena, that Blessed Gotama were a hundred leagues away, we would travel a hundred leagues to see that Blessed Gotama, the Arahant, the Fully Awakened One.
Và nếu chúng con, thưa Tôn giả Udāna, nghe nói Thế Tôn Gotama đó ở cách một trăm do-tuần, chúng con cũng sẽ đi một trăm do-tuần để gặp Thế Tôn Gotama, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác.
‘‘Yato ca kho, bho udena, parinibbuto so bhavaṃ gotamo, parinibbutampi mayaṃ taṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca.
‘‘Since, good Udena, that Blessed Gotama has attained final Nibbāna, we go for refuge to that Blessed Gotama, even though he has attained final Nibbāna, and to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Vì Thế Tôn Gotama đó đã nhập Niết Bàn, thưa Tôn giả Udāna, chúng con vẫn xin quy y Thế Tôn Gotama đó, Pháp và Tăng đoàn.
Upāsakaṃ maṃ bhavaṃ udeno dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gataṃ.
Let good Udena remember me as a lay follower who has gone for refuge from this day forth as long as life lasts.
Xin Tôn giả Udāna hãy chấp nhận con là một cận sự nam đã quy y trọn đời kể từ hôm nay.
Atthi ca me, bho udena, aṅgarājā devasikaṃ niccabhikkhaṃ dadāti, tato ahaṃ bhoto udenassa ekaṃ niccabhikkhaṃ dadāmī’’ti.
And I, good Udena, receive a daily permanent alms-food from the Anga king; from that, I shall give a permanent alms-food to good Udena.’’
Và, thưa Tôn giả Udāna, vua Aṅga ban cho con một khoản bố thí thường xuyên hàng ngày, từ đó con xin cúng dường Tôn giả Udāna một khoản bố thí thường xuyên.”
‘‘Kiṃ pana te, brāhmaṇa, aṅgarājā devasikaṃ niccabhikkhaṃ dadātī’’ti?
‘‘What, brahmin, does the Anga king give you as daily permanent alms-food?’’
“Nhưng, này Bà-la-môn, vua Aṅga ban cho ông khoản bố thí thường xuyên hàng ngày là bao nhiêu?”
‘‘Pañca, bho udena, kahāpaṇasatānī’’ti.
‘‘Five hundred kahāpaṇas, good Udena.’’
“Năm trăm đồng tiền vàng (kahāpaṇa), thưa Tôn giả Udāna.”
‘‘Na kho no, brāhmaṇa, kappati jātarūparajataṃ paṭiggahetu’’nti.
‘‘It is not allowable for us, brahmin, to accept gold and silver.’’
“Này Bà-la-môn, chúng tôi không được phép nhận vàng bạc.”
‘‘Sace taṃ bhoto udenassa na kappati vihāraṃ bhoto udenassa kārāpessāmī’’ti.
‘‘If that is not suitable for you, Venerable Udena, I will have a monastery built for you, Venerable Udena.’’
“Nếu điều đó không phù hợp với ngài Udena, tôi sẽ xây một tu viện cho ngài Udena.”
‘‘Sace kho me tvaṃ, brāhmaṇa, vihāraṃ, kārāpetukāmo, pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṃ kārāpehī’’ti.
‘‘If, indeed, brahmin, you wish to have a dwelling built for me, then have a service hall built for the Saṅgha in Pāṭaliputta.’’
“Này Bà-la-môn, nếu ông muốn xây một tu viện cho tôi, hãy xây một hội trường cúng dường cho Tăng đoàn ở Pāṭaliputta.”
‘‘Imināpāhaṃ bhoto udenassa bhiyyosomattāya attamano abhiraddho yaṃ maṃ bhavaṃ udeno saṅghe dāne samādapeti.
‘‘By this, I am even more pleased and delighted with you, Venerable Udena, because you encourage me in giving to the Saṅgha.
“Tôi càng thêm hoan hỷ và vui mừng với ngài Udena vì ngài Udena đã khuyến khích tôi cúng dường cho Tăng đoàn.
Esāhaṃ, bho udena, etissā ca niccabhikkhāya aparāya ca niccabhikkhāya pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṃ kārāpessāmī’’ti.
Therefore, Venerable Udena, I will have a service hall built for the Saṅgha in Pāṭaliputta, for this regular alms and for another regular alms.’’
Này ngài Udena, tôi sẽ xây một hội trường cúng dường cho Tăng đoàn ở Pāṭaliputta, cùng với việc cúng dường thường xuyên này và một việc cúng dường thường xuyên khác.”
Atha kho ghoṭamukho brāhmaṇo etissā ca niccabhikkhāya aparāya ca niccabhikkhāya pāṭaliputte saṅghassa upaṭṭhānasālaṃ kārāpesi.
Then the brahmin Ghoṭamukha had a service hall built for the Saṅgha in Pāṭaliputta, for this regular alms and for another regular alms.
Sau đó, Bà-la-môn Ghoṭamukha đã xây một hội trường cúng dường cho Tăng đoàn ở Pāṭaliputta, cùng với việc cúng dường thường xuyên này và một việc cúng dường thường xuyên khác.
Sā etarahi ‘ghoṭamukhī’ti vuccatīti.
It is called ‘Ghoṭamukhī’ even today.
Cho đến nay, nó được gọi là ‘Ghoṭamukhī’.”
422. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena opāsādaṃ nāma kosalānaṃ brāhmaṇagāmo tadavasari.
422. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One, while touring in Kosala with a large Saṅgha of bhikkhus, arrived at a brahmin village of the Kosalans named Opāsāda.
422. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn du hành trong xứ Kosala cùng với một đại Tăng đoàn, rồi đến một làng Bà-la-môn tên là Opāsāda của dân Kosala.
Tatra sudaṃ bhagavā opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane.
There, the Blessed One was staying in Opāsāda, to the north of Opāsāda, in the Devavana Sala Grove.
Tại đó, Thế Tôn trú ở Opāsāda, phía bắc Opāsāda, trong rừng cây Sāla ở Devavana.
Tena kho pana samayena caṅkī brāhmaṇo opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
At that time, the brahmin Caṅkī resided in Opāsāda, which was populous, rich in grass, wood, and water, and abundant in grain, a royal endowment given by King Pasenadi of Kosala, a royal gift, a brahmin-gift.
Lúc bấy giờ, Bà-la-môn Caṅkī đang ở Opāsāda, một nơi trù phú với nhiều cỏ, củi, nước và ngũ cốc, là đất của vua, do vua Pasenadi xứ Kosala ban tặng, là một món quà của hoàng gia, một tặng phẩm của Bà-la-môn.
Assosuṃ kho opāsādakā brāhmaṇagahapatikā – ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ opāsādaṃ anuppatto, opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane.
The brahmin householders of Opāsāda heard: ‘‘Indeed, friends, the recluse Gotama, a son of the Sakyas, who went forth from the Sakya clan, while touring in Kosala with a large Saṅgha of bhikkhus, has arrived at Opāsāda, and is staying in Opāsāda, to the north of Opāsāda, in the Devavana Sala Grove.
Các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda nghe rằng: “Thưa các ngài, Sa-môn Gotama, là con của dòng tộc Sakya, đã xuất gia từ dòng tộc Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với một đại Tăng đoàn, đã đến Opāsāda, và đang trú ở Opāsāda, phía bắc Opāsāda, trong rừng cây Sāla ở Devavana.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
This good report has spread concerning the Venerable Gotama: ‘That Blessed One is indeed an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, endowed with knowledge and conduct, a Fortunate One, a Knower of the world, an unsurpassed trainer of tamable men, a teacher of devas and humans, a Buddha, a Blessed One.’
Tiếng lành về Thế Tôn Gotama ấy được đồn xa như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Rõ Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Thầy của chư Thiên và loài người, là Phật, là Thế Tôn.’
So imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti.
He, having realized and personally experienced this world with its devas, Māras, and Brahmās, this generation with its recluses and brahmins, its devas and humans, proclaims it.
Ngài tự mình chứng ngộ và tuyên bố thế giới này cùng với chư Thiên, Ma vương, Phạm Thiên, cùng với quần chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người.
So dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ, kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti.
He teaches the Dhamma that is good in the beginning, good in the middle, and good in the end, with meaning and with phrasing; he proclaims the utterly perfect and pure holy life.
Ngài thuyết pháp toàn hảo ở phần đầu, toàn hảo ở phần giữa, toàn hảo ở phần cuối, với ý nghĩa và văn tự đầy đủ, tuyên bố một đời sống Phạm hạnh hoàn toàn viên mãn và thanh tịnh.
Sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ hotī’’ti.
It is indeed good to see such Arahants.’’
Thật tốt lành thay khi được chiêm ngưỡng những bậc A-la-hán như vậy.”
423. Atha kho opāsādakā brāhmaṇagahapatikā opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena devavanaṃ sālavanaṃ.
423. Then the brahmin householders of Opāsāda, having left Opāsāda, gathered in groups, in crowds, and headed north towards the Devavana Sala Grove.
423. Sau đó, các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda rời khỏi Opāsāda, tụ họp thành từng nhóm, đi về phía bắc, đến Devavana, rừng cây Sāla.
Tena kho pana samayena caṅkī brāhmaṇo uparipāsāde divāseyyaṃ upagato.
At that time, the brahmin Caṅkī was resting during the day in the upper storey of his mansion.
Lúc bấy giờ, Bà-la-môn Caṅkī đang nghỉ trưa trên lầu cao.
Addasā kho caṅkī brāhmaṇo opāsādake brāhmaṇagahapatike opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūte uttarena mukhaṃ yena devavanaṃ sālavanaṃ tenupasaṅkamante.
The brahmin Caṅkī saw the brahmin householders of Opāsāda leaving Opāsāda, gathered in groups, in crowds, and heading north towards the Devavana Sala Grove.
Bà-la-môn Caṅkī thấy các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda rời khỏi Opāsāda, tụ họp thành từng nhóm, đi về phía bắc, đến Devavana, rừng cây Sāla.
Disvā khattaṃ āmantesi – ‘‘kiṃ nu kho, bho khatte, opāsādakā brāhmaṇagahapatikā opāsādā nikkhamitvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā uttarenamukhā gacchanti yena devavanaṃ sālavana’’nti?
Seeing them, he addressed his steward: ‘‘What is it, good steward, that the brahmin householders of Opāsāda are leaving Opāsāda, gathered in groups, in crowds, and heading north towards the Devavana Sala Grove?’’
Thấy vậy, ông gọi người hầu: “Này người hầu, tại sao các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda lại rời khỏi Opāsāda, tụ họp thành từng nhóm, đi về phía bắc, đến Devavana, rừng cây Sāla vậy?”
‘‘Atthi, bho caṅkī, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito kosalesu cārikaṃ caramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ opāsādaṃ anuppatto, opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane.
‘‘It is, venerable Caṅkī, that the recluse Gotama, a son of the Sakyas, who went forth from the Sakya clan, while touring in Kosala with a large Saṅgha of bhikkhus, has arrived at Opāsāda, and is staying in Opāsāda, to the north of Opāsāda, in the Devavana Sala Grove.
“Thưa ngài Caṅkī, có Sa-môn Gotama, là con của dòng tộc Sakya, đã xuất gia từ dòng tộc Sakya, đang du hành trong xứ Kosala cùng với một đại Tăng đoàn, đã đến Opāsāda, và đang trú ở Opāsāda, phía bắc Opāsāda, trong rừng cây Sāla ở Devavana.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
This good report has spread concerning the Venerable Gotama: ‘That Blessed One is indeed an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, endowed with knowledge and conduct, a Fortunate One, a Knower of the world, an unsurpassed trainer of tamable men, a teacher of devas and humans, a Buddha, a Blessed One.’
Tiếng lành về Thế Tôn Gotama ấy được đồn xa như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Bậc Hiểu Rõ Thế Gian, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Bậc Thầy của chư Thiên và loài người, là Phật, là Thế Tôn.’
Tamete bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya gacchantī’’ti.
They are going to see that Venerable Gotama.’’
Họ đang đi để chiêm ngưỡng Thế Tôn Gotama ấy.”
‘‘Tena hi, bho khatte, yena opāsādakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā opāsādake brāhmaṇagahapatike evaṃ vadehi – ‘caṅkī, bho, brāhmaṇo evamāha – āgamentu kira bhonto, caṅkīpi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti.
‘‘Then, good steward, go to the brahmin householders of Opāsāda; having approached them, say to the brahmin householders of Opāsāda: ‘The brahmin Caṅkī says this: Venerable sirs, please wait, the brahmin Caṅkī will also come to see the recluse Gotama.’’’
“Vậy thì, này người hầu, hãy đi đến chỗ các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda; sau khi đến, hãy nói với các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda rằng: ‘Thưa các ngài, Bà-la-môn Caṅkī nói rằng: Xin các ngài hãy đợi một chút, Bà-la-môn Caṅkī cũng sẽ đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama.’”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho so khatto caṅkissa brāhmaṇassa paṭissutvā yena opāsādakā brāhmaṇagahapatikā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā opāsādake brāhmaṇagahapatike etadavoca – ‘‘caṅkī, bho, brāhmaṇo evamāha – ‘āgamentu kira bhonto, caṅkīpi brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’’ti.
‘‘Yes, venerable sir,’’ that steward, having assented to the brahmin Caṅkī, went to the brahmin householders of Opāsāda; having approached them, he said to the brahmin householders of Opāsāda: ‘‘The brahmin Caṅkī says this: ‘Venerable sirs, please wait, the brahmin Caṅkī will also come to see the recluse Gotama.’’’
“Vâng, thưa ngài,” người hầu ấy đáp lời Bà-la-môn Caṅkī, rồi đi đến chỗ các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda; sau khi đến, anh ta nói với các Bà-la-môn gia chủ ở Opāsāda rằng: “Thưa các ngài, Bà-la-môn Caṅkī nói rằng: ‘Xin các ngài hãy đợi một chút, Bà-la-môn Caṅkī cũng sẽ đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama.’”
424. Tena kho pana samayena nānāverajjakānaṃ brāhmaṇānaṃ pañcamattāni brāhmaṇasatāni opāsāde paṭivasanti kenacideva karaṇīyena.
424. At that time, five hundred brahmin householders from various regions were residing in Opāsāda for some purpose.
424. Lúc bấy giờ, có khoảng năm trăm Bà-la-môn từ các vùng khác nhau đang trú tại Opāsāda vì một lý do nào đó.
Assosuṃ kho te brāhmaṇā – ‘‘caṅkī kira brāhmaṇo samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti.
Those brahmins heard: ‘‘Indeed, the brahmin Caṅkī will go to see the recluse Gotama.’’
Các Bà-la-môn ấy nghe rằng: “Bà-la-môn Caṅkī sẽ đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama.”
Atha kho te brāhmaṇā yena caṅkī brāhmaṇo tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā caṅkiṃ brāhmaṇaṃ etadavocuṃ – ‘‘saccaṃ kira bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissatī’’ti?
Then those brahmins went to the brahmin Caṅkī; having approached him, they said to the brahmin Caṅkī: ‘‘Is it true, Venerable Caṅkī, that you will go to see the recluse Gotama?’’
Sau đó, các Bà-la-môn ấy đi đến chỗ Bà-la-môn Caṅkī; sau khi đến, họ nói với Bà-la-môn Caṅkī rằng: “Thưa ngài Caṅkī, có thật là ngài sẽ đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama không?”
‘‘Evaṃ kho me, bho, hoti – ‘ahaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmī’’’ti.
‘‘Indeed, friends, I intend to go to see the recluse Gotama.’’
“Vâng, thưa các ngài, tôi nghĩ rằng: ‘Tôi sẽ đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama.’”
‘‘Mā bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkami.
‘‘Venerable Caṅkī should not go to see the recluse Gotama.
“Xin ngài Caṅkī đừng đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama.
Na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
Venerable Caṅkī is not worthy to go to see the recluse Gotama; rather, the recluse Gotama is worthy to come to see Venerable Caṅkī.
Ngài Caṅkī không nên đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama; chính Sa-môn Gotama mới nên đến để chiêm ngưỡng ngài Caṅkī.
Bhavañhi caṅkī ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
For Venerable Caṅkī is well-born on both sides, pure in descent through both mother and father, back to the seventh generation of ancestors, without reproach or blemish in respect of birth.
Vì ngài Caṅkī là người có dòng dõi thanh tịnh cả hai bên, từ mẹ và từ cha, với huyết thống trong sạch cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chỉ trích, không bị khiển trách về dòng dõi.
Yampi bhavaṃ caṅkī ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
Because Venerable Caṅkī is well-born on both sides, pure in descent through both mother and father, back to the seventh generation of ancestors, without reproach or blemish in respect of birth, for this reason, Venerable Caṅkī is not worthy to go to see the recluse Gotama; rather, the recluse Gotama is worthy to come to see Venerable Caṅkī.
Việc ngài Caṅkī là người có dòng dõi thanh tịnh cả hai bên, từ mẹ và từ cha, với huyết thống trong sạch cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chỉ trích, không bị khiển trách về dòng dõi, chính vì lý do này mà ngài Caṅkī không nên đến để chiêm ngưỡng Sa-môn Gotama; chính Sa-môn Gotama mới nên đến để chiêm ngưỡng ngài Caṅkī.
Bhavañhi caṅkī aḍḍho mahaddhano mahābhogo…pe… bhavañhi caṅkī tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo…pe… bhavañhi caṅkī abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī* akhuddāvakāso dassanāya…pe… bhavañhi caṅkī sīlavā vuddhasīlī vuddhasīlena samannāgato…pe… bhavañhi caṅkī kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe… bhavañhi caṅkī bahūnaṃ ācariyapācariyo, tīṇi māṇavakasatāni mante vāceti…pe… bhavañhi caṅkī rañño pasenadissa kosalassa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe… bhavañhi caṅkī brāhmaṇassa pokkharasātissa sakkato garukato mānito pūjito apacito…pe… bhavañhi caṅkī opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ.
Indeed, the venerable Caṅkī is rich, with great wealth and great possessions…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is skilled in the three Vedas, with their vocabularies and rituals, their phonology and etymology, and as fifth, the Itihāsa; he is a master of grammar, a logician, and perfect in the signs of a great man…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is handsome, good-looking, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion, of Brahma-hue, of Brahma-splendor, with no minor impediment to sight…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is virtuous, with developed virtue, endowed with developed virtue…pe… Indeed, the venerable Caṅkī has a beautiful voice and beautiful speech, endowed with a cultured voice, distinct, free from stammering, and capable of conveying meaning…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is a teacher and instructor of many, instructing three hundred young men in the mantras…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is honored, respected, esteemed, revered, and venerated by King Pasenadi of Kosala…pe… Indeed, the venerable Caṅkī is honored, respected, esteemed, revered, and venerated by the brahmin Pokkharasāti…pe… Indeed, the venerable Caṅkī dwells in Opāsāda, which is teeming with people, with grass, wood, and water, with grain, royal property, given by King Pasenadi of Kosala as a royal gift, a Brahma-gift.
Tôn giả Caṅkī giàu có, đại phú, đại tài sản…vân vân… Tôn giả Caṅkī là bậc thông thạo Ba Veda, cùng với các từ điển và nghi lễ, ngữ pháp và các phân loại từ nguyên, và lịch sử là thứ năm; là bậc tinh thông về từ ngữ, về ngữ pháp, không có khuyết điểm trong các tướng của đại nhân theo Lokāyata…vân vân… Tôn giả Caṅkī có hình dáng đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, đầy đủ vẻ đẹp tối thượng, có màu da như Phạm thiên, có vẻ rạng rỡ như Phạm thiên, không có chỗ nào nhỏ nhặt để chê bai khi nhìn…vân vân… Tôn giả Caṅkī có giới hạnh, giới hạnh tăng trưởng, đầy đủ giới hạnh tăng trưởng…vân vân… Tôn giả Caṅkī có lời nói tốt đẹp, có cách nói năng tốt đẹp, đầy đủ lời nói lịch sự, rõ ràng, không ấp úng, có khả năng làm cho ý nghĩa được hiểu rõ…vân vân… Tôn giả Caṅkī là thầy của nhiều người, là thầy của các vị thầy, dạy ba trăm thanh niên Bà-la-môn tụng niệm…vân vân… Tôn giả Caṅkī được vua Pasenadi nước Kosala kính trọng, tôn kính, tôn vinh, cúng dường, phụng sự…vân vân… Tôn giả Caṅkī được Bà-la-môn Pokkharasāti kính trọng, tôn kính, tôn vinh, cúng dường, phụng sự…vân vân… Tôn giả Caṅkī cư ngụ tại Opāsāda, một nơi có bảy ngọn đồi, có cỏ, cây củi và nước, có ngũ cốc, là tài sản của nhà vua, do vua Pasenadi nước Kosala ban tặng, là của hồi môn của vua, là quà tặng của Phạm thiên.
Yampi bhavaṃ caṅkī opāsādaṃ ajjhāvasati sattussadaṃ satiṇakaṭṭhodakaṃ sadhaññaṃ rājabhoggaṃ raññā pasenadinā kosalena dinnaṃ rājadāyaṃ brahmadeyyaṃ, imināpaṅgena na arahati bhavaṃ caṅkī samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; samaṇotveva gotamo arahati bhavantaṃ caṅkiṃ dassanāya upasaṅkamitu’’nti.
Even because the venerable Caṅkī dwells in Opāsāda, which is teeming with people, with grass, wood, and water, with grain, royal property, given by King Pasenadi of Kosala as a royal gift, a Brahma-gift, for this reason the venerable Caṅkī is not fit to approach the recluse Gotama for an audience; rather, it is the recluse Gotama who is fit to approach the venerable Caṅkī for an audience.”
Việc tôn giả Caṅkī cư ngụ tại Opāsāda, một nơi có bảy ngọn đồi, có cỏ, cây củi và nước, có ngũ cốc, là tài sản của nhà vua, do vua Pasenadi nước Kosala ban tặng, là của hồi môn của vua, là quà tặng của Phạm thiên, chính vì lý do này, tôn giả Caṅkī không nên đến yết kiến Sa-môn Gotama; mà chính Sa-môn Gotama mới nên đến yết kiến tôn giả Caṅkī.”
425. Evaṃ vutte, caṅkī brāhmaṇo te brāhmaṇe etadavoca – ‘‘tena hi, bho, mamapi suṇātha, yathā mayameva arahāma taṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; natveva arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
425. When this was said, the brahmin Caṅkī said to those brahmins, “Then, sirs, listen to me as well, for it is we who are fit to approach the recluse Gotama for an audience; it is not that venerable Gotama who is fit to approach us for an audience.
425. Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Caṅkī nói với các Bà-la-môn ấy rằng: “Vậy thì, thưa quý vị, hãy nghe tôi nói, tại sao chính chúng ta mới nên đến yết kiến Sa-môn Gotama; chứ không phải tôn giả Gotama ấy nên đến yết kiến chúng ta.
Samaṇo khalu, bho, gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena.
Indeed, sirs, the recluse Gotama is well-born on both sides, pure in lineage from mother and father, up to the seventh generation of ancestors, without reproach or criticism on the grounds of birth.
Thưa quý vị, Sa-môn Gotama cả hai bên đều sinh ra tốt đẹp, từ mẹ và từ cha, dòng dõi thanh tịnh cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chỉ trích, không bị khiển trách về dòng dõi.
Yampi, bho, samaṇo gotamo ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena, imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ* .
Even because, sirs, the recluse Gotama is well-born on both sides, pure in lineage from mother and father, up to the seventh generation of ancestors, without reproach or criticism on the grounds of birth, for this reason that venerable Gotama is not fit to approach us for an audience; rather, it is we who are fit to approach that venerable Gotama for an audience.
Thưa quý vị, việc Sa-môn Gotama cả hai bên đều sinh ra tốt đẹp, từ mẹ và từ cha, dòng dõi thanh tịnh cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chỉ trích, không bị khiển trách về dòng dõi, chính vì lý do này, tôn giả Gotama ấy không nên đến yết kiến chúng ta; mà chính chúng ta mới nên đến yết kiến tôn giả Gotama ấy.
Samaṇo khalu, bho, gotamo pahūtaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ ohāya pabbajito bhūmigatañca vehāsaṭṭhañca…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo daharova samāno yuvā susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rudantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato brahmavaṇṇī brahmavacchasī akhuddāvakāso dassanāya…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo sīlavā ariyasīlī kusalasīlī kusalena sīlena samannāgato…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo kalyāṇavāco kalyāṇavākkaraṇo poriyā vācāya samannāgato vissaṭṭhāya anelagalāya atthassa viññāpaniyā…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo bahūnaṃ ācariyapācariyo…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo khīṇakāmarāgo vigatacāpallo…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo kammavādī kiriyavādī apāpapurekkhāro brahmaññāya pajāya…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo uccā kulā pabbajito asambhinnā khattiyakulā…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo aḍḍhā kulā pabbajito mahaddhanā mahābhogā…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ tiroraṭṭhā tirojanapadā saṃpucchituṃ āgacchanti…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ anekāni devatāsahassāni pāṇehi saraṇaṃ gatāni…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato…pe…* samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā māgadho seniyo bimbisāro saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ rājā pasenadi kosalo saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇaṃ khalu, bho, gotamaṃ brāhmaṇo pokkharasāti saputtadāro pāṇehi saraṇaṃ gato…pe… samaṇo khalu, bho, gotamo opāsādaṃ anuppatto opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane.
Indeed, sirs, the recluse Gotama abandoned much gold and silver, both buried in the ground and stored above, and went forth into homelessness…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama, while still young, a youth with jet-black hair, endowed with the blessings of youth, in the prime of life, went forth from the home life into homelessness…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama shaved off his hair and beard, put on saffron robes, and went forth from the home life into homelessness against the wishes of his weeping, sorrowful parents…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama is handsome, good-looking, pleasing, endowed with supreme beauty of complexion, of Brahma-hue, of Brahma-splendor, with no minor impediment to sight…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama is virtuous, with noble virtue, with wholesome virtue, endowed with wholesome virtue…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama has a beautiful voice and beautiful speech, endowed with a cultured voice, distinct, free from stammering, and capable of conveying meaning…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama is a teacher and instructor of many…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama has eliminated sensual lust, he is free from wavering…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama proclaims action, proclaims exertion, and has no evil intentions towards the Brahma-caste…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama went forth from a high family, from an unblemished Khattiya family…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama went forth from a rich family, with great wealth and great possessions…pe… Indeed, sirs, people from other kingdoms and other regions come to consult the recluse Gotama…pe… Indeed, sirs, many thousands of deities have taken refuge in the recluse Gotama throughout their lives…pe… Indeed, sirs, such a beautiful reputation has arisen concerning the recluse Gotama: ‘He is indeed the Blessed One, Arahant, Perfectly Self-Enlightened, accomplished in knowledge and conduct, fortunate, knower of the world, unsurpassed leader of persons to be tamed, teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One’…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama is endowed with the thirty-two marks of a Great Man…pe… Indeed, sirs, King Seniya Bimbisāra of Magadha, with his children and wife, has taken refuge in the recluse Gotama throughout his life…pe… Indeed, sirs, King Pasenadi of Kosala, with his children and wife, has taken refuge in the recluse Gotama throughout his life…pe… Indeed, sirs, the brahmin Pokkharasāti, with his children and wife, has taken refuge in the recluse Gotama throughout his life…pe… Indeed, sirs, the recluse Gotama has arrived at Opāsāda and is dwelling in Opāsāda, in the Salavana in the Devavana, north of Opāsāda.
Thưa quý vị, Sa-môn Gotama đã từ bỏ vàng bạc châu báu rất nhiều, cả dưới đất và trên không, rồi xuất gia…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama còn trẻ tuổi, thanh niên, tóc đen nhánh, đầy đủ tuổi thanh xuân tốt đẹp, ở độ tuổi đầu tiên đã từ bỏ gia đình xuất gia không gia đình…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama đã cạo bỏ râu tóc, khoác y cà-sa, từ bỏ gia đình xuất gia không gia đình khi cha mẹ không muốn, nước mắt lưng tròng, khóc lóc…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama có hình dáng đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng, dễ thương, đầy đủ vẻ đẹp tối thượng, có màu da như Phạm thiên, có vẻ rạng rỡ như Phạm thiên, không có chỗ nào nhỏ nhặt để chê bai khi nhìn…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama có giới hạnh, có giới hạnh cao quý, có giới hạnh thiện lành, đầy đủ giới hạnh thiện lành…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama có lời nói tốt đẹp, có cách nói năng tốt đẹp, đầy đủ lời nói lịch sự, rõ ràng, không ấp úng, có khả năng làm cho ý nghĩa được hiểu rõ…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama là thầy của nhiều người, là thầy của các vị thầy…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama đã đoạn trừ dục ái, không còn xao động…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama là bậc chủ trương nghiệp, chủ trương hành động, không chủ trương điều ác cho dòng dõi Bà-la-môn…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama xuất gia từ dòng dõi cao quý, từ dòng dõi Sát-đế-lỵ không bị pha tạp…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama xuất gia từ dòng dõi giàu có, đại phú, đại tài sản…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama được người từ các quốc gia, các vùng miền khác đến hỏi han…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama được hàng ngàn chư thiên quy y nương tựa…vân vân… Thưa quý vị, tiếng lành đồn xa về Sa-môn Gotama như sau: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn’…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama đầy đủ ba mươi hai tướng đại nhân…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama được vua Magadha Seniya Bimbisāra cùng vợ con quy y nương tựa…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama được vua Pasenadi nước Kosala cùng vợ con quy y nương tựa…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama được Bà-la-môn Pokkharasāti cùng vợ con quy y nương tựa…vân vân… Thưa quý vị, Sa-môn Gotama đã đến Opāsāda, đang trú ngụ tại Opāsāda, phía bắc Opāsāda, trong rừng cây Sala ở Devavana.
Ye kho te samaṇā vā brāhmaṇā vā amhākaṃ gāmakkhettaṃ āgacchanti, atithī no te honti.
Those recluses or brahmins who come to our village territory are our guests.
Những vị Sa-môn hay Bà-la-môn nào đến vùng đất của chúng ta, họ là khách của chúng ta.
Atithī kho panamhehi sakkātabbā garukātabbā mānetabbā pūjetabbā.
And guests should be honored, respected, esteemed, and revered by us.
Và khách thì chúng ta phải kính trọng, tôn kính, tôn vinh, cúng dường.
Yampi samaṇo gotamo opāsādaṃ anuppatto opāsāde viharati uttarena opāsādaṃ devavane sālavane, atithimhākaṃ samaṇo gotamo.
Even because the recluse Gotama has arrived at Opāsāda and is dwelling in Opāsāda, in the Salavana in the Devavana, north of Opāsāda, the recluse Gotama is our guest.
Việc Sa-môn Gotama đã đến Opāsāda, đang trú ngụ tại Opāsāda, phía bắc Opāsāda, trong rừng cây Sala ở Devavana, Sa-môn Gotama là khách của chúng ta.
Atithi kho panamhehi sakkātabbo garukātabbo mānetabbo pūjetabbo.
And a guest should be honored, respected, esteemed, and revered by us.
Và khách thì chúng ta phải kính trọng, tôn kính, tôn vinh, cúng dường.
Imināpaṅgena na arahati so bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ.
For this reason, that venerable Gotama is not fit to approach us for an audience; rather, it is we who are fit to approach that venerable Gotama for an audience.
Chính vì lý do này, tôn giả Gotama ấy không nên đến yết kiến chúng ta; mà chính chúng ta mới nên đến yết kiến tôn giả Gotama ấy.
Ettake kho ahaṃ, bho, tassa bhoto gotamassa vaṇṇe pariyāpuṇāmi, no ca kho so bhavaṃ gotamo ettakavaṇṇo; aparimāṇavaṇṇo hi so bhavaṃ gotamo.
This much, sirs, I have learned about the excellent qualities of that venerable Gotama, but that venerable Gotama is not of merely these qualities; indeed, that venerable Gotama is of immeasurable qualities.
Thưa quý vị, tôi chỉ biết được những lời tán thán như vậy về tôn giả Gotama ấy, nhưng tôn giả Gotama ấy không chỉ có những lời tán thán như vậy; bởi vì tôn giả Gotama ấy có những lời tán thán vô lượng.
Ekamekenapi tena* aṅgena samannāgato na arahati, so, bhavaṃ gotamo amhākaṃ dassanāya upasaṅkamituṃ; atha kho mayameva arahāma taṃ bhavantaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamitunti.
Even if endowed with just one such quality, that venerable Gotama is not fit to approach us for an audience; rather, it is we who are fit to approach that venerable Gotama for an audience.”
Ngay cả khi chỉ đầy đủ một trong những phẩm chất ấy, tôn giả Gotama ấy cũng không nên đến yết kiến chúng ta; mà chính chúng ta mới nên đến yết kiến tôn giả Gotama ấy.”
Tena hi, bho, sabbeva mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ dassanāya upasaṅkamissāmā’’ti.
“Then, sirs, let all of us approach the recluse Gotama for an audience.”
“Vậy thì, thưa quý vị, tất cả chúng ta hãy đến yết kiến Sa-môn Gotama.”
426. Atha kho caṅkī brāhmaṇo mahatā brāhmaṇagaṇena saddhiṃ yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
426. Then the brahmin Caṅkī, together with a large group of brahmins, approached the Bhagavā; having approached, he exchanged greetings with the Bhagavā.
Sau đó, Bà-la-môn Caṅkī cùng với một nhóm lớn các Bà-la-môn đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, họ chào hỏi Đức Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged greetings and pleasantries, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật và đáng nhớ, ông ngồi xuống một bên.
Tena kho pana samayena bhagavā vuddhehi vuddhehi brāhmaṇehi saddhiṃ kiñci kiñci kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā nisinno hoti.
Now at that time, the Blessed One was seated, having exchanged some pleasantries with elderly brahmins.
Vào lúc bấy giờ, Đức Thế Tôn đang ngồi, đã trao đổi một vài lời đáng nhớ với các Bà-la-môn trưởng lão.
Tena kho pana samayena kāpaṭiko* nāma māṇavo daharo vuttasiro soḷasavassuddesiko jātiyā, tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū sanighaṇḍukeṭubhānaṃ sākkharappabhedānaṃ itihāsapañcamānaṃ, padako, veyyākaraṇo, lokāyatamahāpurisalakkhaṇesu anavayo tassaṃ parisāyaṃ nisinno hoti.
Now at that time, there was a young brahmin student named Kāpaṭika, shaven-headed, about sixteen years old by birth, a master of the three Vedas—with their lexicons and rituals, phonology and etymology, and as the fifth, histories—versed in prosody and grammar, and flawless in the science of augury and the marks of a Great Man; he was seated in that assembly.
Vào lúc bấy giờ, thanh niên Bà-la-môn tên Kāpaṭika, còn trẻ, tóc mới mọc, tuổi khoảng mười sáu, thông thạo ba bộ Veda cùng với các từ điển, nghi lễ, ngữ pháp và Itihāsa là thứ năm, là người đọc thuộc lòng, nhà ngữ pháp, tinh thông các dấu hiệu của đại nhân theo Lokāyata, đang ngồi trong hội chúng ấy.
So vuddhānaṃ vuddhānaṃ brāhmaṇānaṃ bhagavatā saddhiṃ mantayamānānaṃ antarantarā kathaṃ opāteti.
He would interrupt the conversation of the elderly brahmins who were conversing with the Blessed One.
Người ấy xen vào câu chuyện giữa các Bà-la-môn trưởng lão đang đàm luận với Đức Thế Tôn.
Atha kho bhagavā kāpaṭikaṃ māṇavaṃ apasādeti – ‘‘māyasmā bhāradvājo vuddhānaṃ vuddhānaṃ brāhmaṇānaṃ mantayamānānaṃ antarantarā kathaṃ opātetu.
Then the Blessed One rebuked the brahmin student Kāpaṭika: ‘‘Venerable Bhāradvāja, do not interrupt the conversation of the elderly brahmins who are conversing.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn quở trách thanh niên Kāpaṭika: ‘‘Này hiền giả Bhāradvāja, đừng xen vào câu chuyện của các Bà-la-môn trưởng lão đang đàm luận.
Kathāpariyosānaṃ āyasmā bhāradvājo āgametū’’ti.
Venerable Bhāradvāja, wait until the conversation is concluded.’’
Này hiền giả Bhāradvāja, hãy đợi đến khi câu chuyện kết thúc.’’
Evaṃ vutte, caṅkī brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘mā bhavaṃ gotamo kāpaṭikaṃ māṇavaṃ apasādesi.
When this was said, the brahmin Caṅkī said to the Blessed One: ‘‘Do not, venerable Gotama, rebuke the brahmin student Kāpaṭika.
Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Caṅkī bạch Đức Thế Tôn: ‘‘Bạch Tôn giả Gotama, xin đừng quở trách thanh niên Kāpaṭika.
Kulaputto ca kāpaṭiko māṇavo, bahussuto ca kāpaṭiko māṇavo, paṇḍito ca kāpaṭiko māṇavo, kalyāṇavākkaraṇo ca kāpaṭiko māṇavo, pahoti ca kāpaṭiko māṇavo bhotā gotamena saddhiṃ asmiṃ vacane paṭimantetu’’nti.
The brahmin student Kāpaṭika is of good family, the brahmin student Kāpaṭika is learned, the brahmin student Kāpaṭika is wise, the brahmin student Kāpaṭika has pleasant speech, and the brahmin student Kāpaṭika is capable of debating this matter with venerable Gotama.’’
Thanh niên Kāpaṭika là con nhà gia thế, thanh niên Kāpaṭika là người đa văn, thanh niên Kāpaṭika là người có trí tuệ, thanh niên Kāpaṭika là người nói năng khéo léo, và thanh niên Kāpaṭika có thể tranh luận với Tôn giả Gotama về vấn đề này.’’
Atha kho bhagavato etadahosi – ‘‘addhā kho kāpaṭikassa* māṇavassa tevijjake pāvacane kathā* bhavissati.
Then it occurred to the Blessed One: ‘‘Surely there will be a discussion with the brahmin student Kāpaṭika concerning the threefold knowledge.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nghĩ: ‘‘Chắc chắn thanh niên Kāpaṭika sẽ có câu chuyện liên quan đến giáo lý Tam Minh.
Tathā hi naṃ brāhmaṇā saṃpurekkharontī’’ti.
For the brahmins are praising him.’’
Vì vậy, các Bà-la-môn đang đề cao người ấy.’’
Atha kho kāpaṭikassa māṇavassa etadahosi – ‘‘yadā me samaṇo gotamo cakkhuṃ upasaṃharissati, athāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchissāmī’’ti.
Then it occurred to the brahmin student Kāpaṭika: ‘‘When the ascetic Gotama looks at me, then I shall ask the ascetic Gotama a question.’’
Bấy giờ, thanh niên Kāpaṭika nghĩ: ‘‘Khi nào Sa-môn Gotama nhìn đến ta, khi ấy ta sẽ hỏi Sa-môn Gotama một câu hỏi.’’
Atha kho bhagavā kāpaṭikassa māṇavassa cetasā cetoparivitakkamaññāya yena kāpaṭiko māṇavo tena cakkhūni upasaṃhāsi.
Then the Blessed One, knowing the mental process in the mind of the brahmin student Kāpaṭika, directed his gaze towards the brahmin student Kāpaṭika.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn, biết được ý nghĩ trong tâm của thanh niên Kāpaṭika bằng tâm của mình, liền nhìn về phía thanh niên Kāpaṭika.
427. Atha kho kāpaṭikassa māṇavassa etadahosi – ‘‘samannāharati kho maṃ samaṇo gotamo.
427. Then it occurred to the brahmin student Kāpaṭika: ‘‘The ascetic Gotama is paying attention to me.
427. Bấy giờ, thanh niên Kāpaṭika nghĩ: ‘‘Sa-môn Gotama đang chú ý đến ta.
Yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ puccheyya’’nti.
What if I were to ask the ascetic Gotama a question?’’
Vậy thì ta hãy hỏi Sa-môn Gotama một câu hỏi.’’
Atha kho kāpaṭiko māṇavo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yadidaṃ, bho gotama, brāhmaṇānaṃ porāṇaṃ mantapadaṃ itihitihaparamparāya piṭakasampadāya, tattha ca brāhmaṇā ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchanti – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti.
Then the brahmin student Kāpaṭika said to the Blessed One: ‘‘Venerable Gotama, regarding this ancient brahmin mantra-tradition, handed down through generations by oral transmission, concerning which the brahmins arrive at a definitive conclusion, saying: ‘Only this is true, anything else is worthless.’
Bấy giờ, thanh niên Kāpaṭika bạch Đức Thế Tôn: ‘‘Bạch Tôn giả Gotama, về những lời chú thuật cổ xưa của các Bà-la-môn, được truyền thừa từ đời này sang đời khác, được lưu giữ trong truyền thống kinh điển, các Bà-la-môn kiên quyết khẳng định: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm.’
Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?
What does venerable Gotama say about this?’’
Về điều này, Tôn giả Gotama nói gì?’’
‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi.
‘‘But, Bhāradvāja, is there any single brahmin among the brahmins who says this: ‘I know this, I see this.
‘‘Này Bhāradvāja, có Bà-la-môn nào, dù chỉ một Bà-la-môn, nói rằng: ‘Ta biết điều này, ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti?
Only this is true, anything else is worthless’?’’
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’ không?’’
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘No, venerable Gotama.’’
‘‘Không có, bạch Tôn giả Gotama.’’
‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, atthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi, ekācariyapācariyopi, yāva sattamā ācariyamahayugāpi, yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi.
‘‘But, Bhāradvāja, is there any single teacher among the brahmins, or a teacher of teachers, up to the seventh generation of teachers, who says this: ‘I know this, I see this.
‘‘Này Bhāradvāja, có vị đạo sư nào của các Bà-la-môn, dù chỉ một vị đạo sư, hay một vị đạo sư của đạo sư, cho đến bảy đời đạo sư, nói rằng: ‘Ta biết điều này, ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti?
Only this is true, anything else is worthless’?’’
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’ không?’’
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘No, venerable Gotama.’’
‘‘Không có, bạch Tôn giả Gotama.’’
‘‘Kiṃ pana, bhāradvāja, yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi evamāhaṃsu – ‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma.
‘‘But, Bhāradvāja, those ancient sages of the brahmins, the composers and propounders of the mantras—whose ancient mantra-tradition is now recited, proclaimed, compiled by brahmins, and they follow in their recitation, follow in their speaking, reiterate what was spoken, re-recite what was recited—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—did even they say this: ‘We know this, we see this.
‘‘Này Bhāradvāja, còn những vị tiên Bà-la-môn thời xưa, những người đã sáng tạo các bài chú thuật, những người đã truyền bá các bài chú thuật, mà hiện nay các Bà-la-môn đang tụng đọc, diễn giải, lặp lại những lời chú thuật cổ xưa, được sắp xếp kỹ lưỡng của họ, đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu, họ có nói rằng: ‘Chúng ta biết điều này, chúng ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti?
Only this is true, anything else is worthless’?’’
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’ không?’’
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
‘‘No, venerable Gotama.’’
‘‘Không có, bạch Tôn giả Gotama.’’
‘‘Iti kira, bhāradvāja, natthi koci brāhmaṇānaṃ ekabrāhmaṇopi yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi.
‘‘So, Bhāradvāja, there is no single brahmin among the brahmins who says this: ‘I know this, I see this.
‘‘Như vậy, này Bhāradvāja, không có Bà-la-môn nào, dù chỉ một Bà-la-môn, nói rằng: ‘Ta biết điều này, ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’nti; natthi koci brāhmaṇānaṃ ekācariyopi ekācariyapācariyopi, yāva sattamā ācariyamahayugāpi, yo evamāha – ‘ahametaṃ jānāmi, ahametaṃ passāmi.
Only this is true, anything else is worthless’; there is no single teacher among the brahmins, or a teacher of teachers, up to the seventh generation of teachers, who says this: ‘I know this, I see this.
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’; không có vị đạo sư nào của các Bà-la-môn, dù chỉ một vị đạo sư, hay một vị đạo sư của đạo sư, cho đến bảy đời đạo sư, nói rằng: ‘Ta biết điều này, ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’nti; yepi te brāhmaṇānaṃ pubbakā isayo mantānaṃ kattāro mantānaṃ pavattāro yesamidaṃ etarahi brāhmaṇā porāṇaṃ mantapadaṃ gītaṃ pavuttaṃ samihitaṃ tadanugāyanti tadanubhāsanti bhāsitamanubhāsanti vācitamanuvācenti seyyathidaṃ – aṭṭhako vāmako vāmadevo vessāmitto yamataggi aṅgīraso bhāradvājo vāseṭṭho kassapo bhagu, tepi na evamāhaṃsu – ‘mayametaṃ jānāma, mayametaṃ passāma.
Only this is true, anything else is worthless’; and those ancient sages of the brahmins, the composers and propounders of the mantras—whose ancient mantra-tradition is now recited, proclaimed, compiled by brahmins, and they follow in their recitation, follow in their speaking, reiterate what was spoken, re-recite what was recited—namely, Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu—did not even they say this: ‘We know this, we see this.
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm’; và những vị tiên Bà-la-môn thời xưa, những người đã sáng tạo các bài chú thuật, những người đã truyền bá các bài chú thuật, mà hiện nay các Bà-la-môn đang tụng đọc, diễn giải, lặp lại những lời chú thuật cổ xưa, được sắp xếp kỹ lưỡng của họ, đó là: Aṭṭhaka, Vāmaka, Vāmadeva, Vessāmitta, Yamataggi, Aṅgīrasa, Bhāradvāja, Vāseṭṭha, Kassapa, Bhagu, họ cũng không nói rằng: ‘Chúng ta biết điều này, chúng ta thấy điều này.
Idameva saccaṃ, moghamañña’nti.
Only this is true, anything else is worthless.’
Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm.’
428. ‘‘Seyyathāpi, bhāradvāja, andhaveṇi paramparāsaṃsattā purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passati; evameva kho, bhāradvāja, andhaveṇūpamaṃ maññe brāhmaṇānaṃ bhāsitaṃ sampajjati – purimopi na passati majjhimopi na passati pacchimopi na passati.
428. ‘‘Just as, Bhāradvāja, a line of blind men, joined one to another, where the foremost one does not see, the middle one does not see, and the hindmost one does not see; even so, Bhāradvāja, I think the speech of the brahmins becomes like a line of blind men—the foremost one does not see, the middle one does not see, and the hindmost one does not see.
428. ‘‘Ví như, này Bhāradvāja, một hàng người mù nối tiếp nhau, người đi trước không thấy, người ở giữa không thấy, người đi sau cũng không thấy; cũng vậy, này Bhāradvāja, lời nói của các Bà-la-môn ta nghĩ là giống như hàng người mù – người đi trước không thấy, người ở giữa không thấy, người đi sau cũng không thấy.
Taṃ kiṃ maññasi, bhāradvāja, nanu evaṃ sante brāhmaṇānaṃ amūlikā saddhā sampajjatī’’ti?
What do you think, Bhāradvāja, is it not the case that in such circumstances the brahmins’ faith turns out to be without root?’’
Này Bhāradvāja, ông nghĩ sao, chẳng phải trong trường hợp này, niềm tin của các Bà-la-môn trở thành vô căn cứ sao?’’
‘‘Na khvettha, bho gotama, brāhmaṇā saddhāyeva payirupāsanti, anussavāpettha brāhmaṇā payirupāsantī’’ti.
‘‘But here, venerable Gotama, brahmins do not merely adhere to faith; here brahmins adhere to tradition.’’
‘‘Bạch Tôn giả Gotama, ở đây các Bà-la-môn không chỉ dựa vào niềm tin, mà còn dựa vào truyền thuyết.’’
‘‘Pubbeva kho tvaṃ, bhāradvāja, saddhaṃ agamāsi, anussavaṃ idāni vadesi.
‘‘Previously, Bhāradvāja, you spoke of faith; now you speak of tradition.
‘‘Này Bhāradvāja, trước đây ông đã nói về niềm tin, bây giờ ông lại nói về truyền thuyết.
Pañca kho ime, bhāradvāja, dhammā diṭṭheva dhamme dvedhā vipākā.
These five things, Bhāradvāja, have a twofold outcome in this very life.
Này Bhāradvāja, có năm điều này, ngay trong đời hiện tại, có hai loại kết quả.
Katame pañca?
Which five?
Năm điều nào?
Saddhā, ruci, anussavo, ākāraparivitakko, diṭṭhinijjhānakkhanti – ime kho, bhāradvāja, pañca dhammā diṭṭheva dhamme dvedhā vipākā.
Faith, liking, tradition, reasoned consideration, and acceptance of a view through reflection—these five things, Bhāradvāja, have a twofold outcome in this very life.
Niềm tin (saddhā), sự ưa thích (ruci), truyền thuyết (anussavo), sự suy xét theo hình tướng (ākāraparivitakko), và sự chấp nhận theo quan điểm (diṭṭhinijjhānakkhanti) – này Bhāradvāja, năm điều này, ngay trong đời hiện tại, có hai loại kết quả.
Api ca, bhāradvāja, susaddahitaṃyeva hoti, tañca hoti rittaṃ tucchaṃ musā; no cepi susaddahitaṃ hoti, tañca hoti bhūtaṃ tacchaṃ anaññathā.
Furthermore, Bhāradvāja, what is well believed may be empty, hollow, and false; and what is not well believed may be actual, true, and not otherwise.
Hơn nữa, này Bhāradvāja, có điều được tin tưởng vững chắc, nhưng lại trống rỗng, vô nghĩa, sai lầm; và có điều không được tin tưởng vững chắc, nhưng lại là sự thật, đúng đắn, không thay đổi.
Api ca, bhāradvāja, surucitaṃyeva hoti…pe… svānussutaṃyeva hoti…pe… suparivitakkitaṃyeva hoti…pe… sunijjhāyitaṃyeva hoti, tañca hoti rittaṃ tucchaṃ musā; no cepi sunijjhāyitaṃ hoti, tañca hoti bhūtaṃ tacchaṃ anaññathā.
Furthermore, Bhāradvāja, what is well liked may be…pe… what is well-heard by tradition may be…pe… what is well-reasoned may be…pe… what is well-reflected upon may be empty, hollow, and false; and what is not well-reflected upon may be actual, true, and not otherwise.
Hơn nữa, này Bhāradvāja, có điều được ưa thích vững chắc… (tương tự)… có điều được nghe truyền thuyết vững chắc… (tương tự)… có điều được suy xét vững chắc… (tương tự)… có điều được chấp nhận theo quan điểm vững chắc, nhưng lại trống rỗng, vô nghĩa, sai lầm; và có điều không được chấp nhận theo quan điểm vững chắc, nhưng lại là sự thật, đúng đắn, không thay đổi.
Saccamanurakkhatā, bhāradvāja, viññunā purisena nālamettha ekaṃsena niṭṭhaṃ gantuṃ – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’’’nti.
A wise person, Bhāradvāja, protecting the truth, should not come to a definitive conclusion in this matter, saying: ‘Only this is true, anything else is worthless.’’’
Này Bhāradvāja, một người trí tuệ, trong việc bảo vệ sự thật, không nên kiên quyết khẳng định: ‘Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm.’’’
429. ‘‘Kittāvatā pana, bho gotama, saccānurakkhaṇā hoti, kittāvatā saccamanurakkhati?
429. ‘‘To what extent, venerable Gotama, is there protection of the truth? To what extent does one protect the truth?
429. ‘‘Bạch Tôn giả Gotama, vậy thì đến mức độ nào là bảo vệ sự thật, đến mức độ nào là giữ gìn sự thật?
Saccānurakkhaṇaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti.
We ask venerable Gotama about the protection of the truth.’’
Chúng con xin hỏi Tôn giả Gotama về sự bảo vệ sự thật.’’
‘‘Saddhā cepi, bhāradvāja, purisassa hoti; ‘evaṃ me saddhā’ti – iti vadaṃ saccamanurakkhati* , natveva tāva ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti ( )* .
‘‘Even if, Bhāradvāja, a man has faith; by saying ‘such is my faith’—in this way, he guards the truth, but it does not yet lead decisively to the conclusion—‘this alone is the truth, all else is false’.
“Này Bhāradvāja, dù một người có niềm tin, khi nói ‘niềm tin của tôi là như vậy’ – người ấy giữ gìn sự thật, nhưng chưa đạt đến kết luận dứt khoát rằng ‘chỉ đây là sự thật, những điều khác là sai lầm’.
Ruci cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… anussavo cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… ākāraparivitakko cepi, bhāradvāja, purisassa hoti…pe… diṭṭhinijjhānakkhanti cepi, bhāradvāja, purisassa hoti; ‘evaṃ me diṭṭhinijjhānakkhantī’ti – iti vadaṃ saccamanurakkhati, natveva tāva ekaṃsena niṭṭhaṃ gacchati – ‘idameva saccaṃ, moghamañña’nti.
Even if, Bhāradvāja, a man has a liking… Even if, Bhāradvāja, a man has hearsay… Even if, Bhāradvāja, a man has pondering of forms… Even if, Bhāradvāja, a man has acceptance of a view after pondering; by saying ‘such is my acceptance of a view after pondering’—in this way, he guards the truth, but it does not yet lead decisively to the conclusion—‘this alone is the truth, all else is false’.
Này Bhāradvāja, dù một người có sự ưa thích... (lược)... Này Bhāradvāja, dù một người có sự truyền khẩu... (lược)... Này Bhāradvāja, dù một người có sự suy luận theo hình tướng... (lược)... Này Bhāradvāja, dù một người có sự chấp nhận theo quan kiến của mình; khi nói ‘sự chấp nhận theo quan kiến của tôi là như vậy’ – người ấy giữ gìn sự thật, nhưng chưa đạt đến kết luận dứt khoát rằng ‘chỉ đây là sự thật, những điều khác là sai lầm’.
Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānurakkhaṇā hoti, ettāvatā saccamanurakkhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānurakkhaṇaṃ paññapema; na tveva tāva saccānubodho hotī’’ti.
To this extent, Bhāradvāja, there is guarding of the truth; to this extent one guards the truth; to this extent we declare the guarding of the truth; but there is not yet the realization of the truth.’’
Này Bhāradvāja, đến mức này là sự giữ gìn sự thật, đến mức này là giữ gìn sự thật, và đến mức này chúng ta tuyên bố sự giữ gìn sự thật; nhưng chưa phải là sự thấu hiểu sự thật.”
430. ‘‘Ettāvatā, bho gotama, saccānurakkhaṇā hoti, ettāvatā saccamanurakkhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānurakkhaṇaṃ pekkhāma.
430. ‘‘To this extent, Venerable Gotama, there is guarding of the truth; to this extent one guards the truth; to this extent we consider the guarding of the truth.
430. “Bạch Thế Tôn Gotama, đến mức này là sự giữ gìn sự thật, đến mức này là giữ gìn sự thật, và đến mức này chúng con xem là sự giữ gìn sự thật.
Kittāvatā pana, bho gotama, saccānubodho hoti, kittāvatā saccamanubujjhati?
But to what extent, Venerable Gotama, is there realization of the truth? To what extent does one realize the truth?
Nhưng bạch Thế Tôn Gotama, đến mức nào là sự thấu hiểu sự thật, đến mức nào là thấu hiểu sự thật?
Saccānubodhaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti.
We ask Venerable Gotama about the realization of the truth.’’
Chúng con xin hỏi Thế Tôn Gotama về sự thấu hiểu sự thật.”
‘‘Idha* , bhāradvāja, bhikkhu aññataraṃ gāmaṃ vā nigamaṃ vā upanissāya viharati.
‘‘Here, Bhāradvāja, a bhikkhu dwells having recourse to some village or town.
“Này Bhāradvāja, ở đây, một Tỳ-khưu trú gần một ngôi làng hay một thị trấn nào đó.
Tamenaṃ gahapati vā gahapatiputto vā upasaṅkamitvā tīsu dhammesu samannesati – lobhanīyesu dhammesu, dosanīyesu dhammesu, mohanīyesu dhammesu.
Then a householder or a householder’s son approaches him and scrutinizes him in regard to three qualities—qualities productive of greed, qualities productive of hatred, qualities productive of delusion.
Rồi một gia chủ hay con của gia chủ đến gặp vị ấy và khảo sát về ba pháp: các pháp thuộc về tham, các pháp thuộc về sân, các pháp thuộc về si.
Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā lobhanīyā dhammā yathārūpehi lobhanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti?
‘Are there any such qualities productive of greed in this venerable one, due to which qualities productive of greed his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering?’
‘Có phải vị Tôn giả này có những pháp thuộc về tham nào đó, mà do những pháp thuộc về tham ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ không?’
Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā lobhanīyā dhammā yathārūpehi lobhanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya* .
As he scrutinizes him, he knows thus: ‘There are no such qualities productive of greed in this venerable one, due to which qualities productive of greed his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering.
Khi khảo sát vị ấy, người ấy biết như sau: ‘Vị Tôn giả này không có những pháp thuộc về tham nào đó, mà do những pháp thuộc về tham ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ.
Tathārūpo* kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo* vacīsamācāro yathā taṃ aluddhassa.
Indeed, this venerable one’s bodily conduct is such and his verbal conduct is such, as befits one who is not greedy.
Thật vậy, thân hành của vị Tôn giả này là như vậy, ngữ hành của vị Tôn giả này là như vậy, giống như của một người không tham.
Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo luddhenā’’’ti.
And indeed, the Dhamma that this venerable one teaches is profound, hard to see, hard to comprehend, peaceful, sublime, beyond the sphere of logical thought, subtle, to be experienced by the wise; such Dhamma cannot be well taught by one who is greedy.’’’
Và pháp mà vị Tôn giả này thuyết giảng, pháp ấy sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu, tịch tịnh, vi diệu, vượt ngoài phạm vi suy luận, tinh tế, chỉ những bậc trí mới cảm nhận được; pháp ấy không dễ thuyết giảng bởi một người tham lam.’”
431. ‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ lobhanīyehi dhammehi samanupassati tato naṃ uttari samannesati dosanīyesu dhammesu.
431. ‘‘When, scrutinizing him, he finds him purified of qualities productive of greed, he then scrutinizes him further in regard to qualities productive of hatred.
431. “Khi khảo sát vị ấy và nhận thấy vị ấy thanh tịnh khỏi các pháp thuộc về tham, người ấy tiếp tục khảo sát vị ấy về các pháp thuộc về sân.
Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā dosanīyā dhammā yathārūpehi dosanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti?
‘Are there any such qualities productive of hatred in this venerable one, due to which qualities productive of hatred his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering?’
‘Có phải vị Tôn giả này có những pháp thuộc về sân nào đó, mà do những pháp thuộc về sân ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ không?’
Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā dosanīyā dhammā yathārūpehi dosanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
As he scrutinizes him, he knows thus: ‘There are no such qualities productive of hatred in this venerable one, due to which qualities productive of hatred his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering.
Khi khảo sát vị ấy, người ấy biết như sau: ‘Vị Tôn giả này không có những pháp thuộc về sân nào đó, mà do những pháp thuộc về sân ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ.
Tathārūpo kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo vacīsamācāro yathā taṃ aduṭṭhassa.
Indeed, this venerable one’s bodily conduct is such and his verbal conduct is such, as befits one who is not hateful.
Thật vậy, thân hành của vị Tôn giả này là như vậy, ngữ hành của vị Tôn giả này là như vậy, giống như của một người không sân.
Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo duṭṭhenā’’’ti.
And indeed, the Dhamma that this venerable one teaches is profound, hard to see, hard to comprehend, peaceful, sublime, beyond the sphere of logical thought, subtle, to be experienced by the wise; such Dhamma cannot be well taught by one who is hateful.’’’
Và pháp mà vị Tôn giả này thuyết giảng, pháp ấy sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu, tịch tịnh, vi diệu, vượt ngoài phạm vi suy luận, tinh tế, chỉ những bậc trí mới cảm nhận được; pháp ấy không dễ thuyết giảng bởi một người sân hận.’”
432. ‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ dosanīyehi dhammehi samanupassati, tato naṃ uttari samannesati mohanīyesu dhammesu.
432. ‘‘When, scrutinizing him, he finds him purified of qualities productive of hatred, he then scrutinizes him further in regard to qualities productive of delusion.
432. “Khi khảo sát vị ấy và nhận thấy vị ấy thanh tịnh khỏi các pháp thuộc về sân, người ấy tiếp tục khảo sát vị ấy về các pháp thuộc về si.
Atthi nu kho imassāyasmato tathārūpā mohanīyā dhammā yathārūpehi mohanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti?
‘Are there any such qualities productive of delusion in this venerable one, due to which qualities productive of delusion his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering?’
‘Có phải vị Tôn giả này có những pháp thuộc về si nào đó, mà do những pháp thuộc về si ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ không?’
Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti – ‘natthi kho imassāyasmato tathārūpā mohanīyā dhammā yathārūpehi mohanīyehi dhammehi pariyādinnacitto ajānaṃ vā vadeyya – jānāmīti, apassaṃ vā vadeyya – passāmīti, paraṃ vā tadatthāya samādapeyya yaṃ paresaṃ assa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
As he scrutinizes him, he knows thus: ‘There are no such qualities productive of delusion in this venerable one, due to which qualities productive of delusion his mind being overcome, he might say, not knowing, “I know,” or say, not seeing, “I see,” or induce another to do that which would be for their long-term harm and suffering.
Khi khảo sát vị ấy, người ấy biết như sau: ‘Vị Tôn giả này không có những pháp thuộc về si nào đó, mà do những pháp thuộc về si ấy chi phối tâm, vị ấy có thể nói là biết khi không biết, nói là thấy khi không thấy, hoặc có thể khuyến khích người khác làm điều gây bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ.
Tathārūpo kho panimassāyasmato kāyasamācāro tathārūpo vacīsamācāro yathā taṃ amūḷhassa.
Indeed, this venerable one’s bodily conduct is such and his verbal conduct is such, as befits one who is not deluded.
Thật vậy, thân hành của vị Tôn giả này là như vậy, ngữ hành của vị Tôn giả này là như vậy, giống như của một người không si.
Yaṃ kho pana ayamāyasmā dhammaṃ deseti, gambhīro so dhammo duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo; na so dhammo sudesiyo mūḷhenā’’’ti.
And indeed, the Dhamma that this venerable one teaches is profound, hard to see, hard to comprehend, peaceful, sublime, beyond the sphere of logical thought, subtle, to be experienced by the wise; such Dhamma cannot be well taught by one who is deluded.’’’
Và pháp mà vị Tôn giả này thuyết giảng, pháp ấy sâu xa, khó thấy, khó thấu hiểu, tịch tịnh, vi diệu, vượt ngoài phạm vi suy luận, tinh tế, chỉ những bậc trí mới cảm nhận được; pháp ấy không dễ thuyết giảng bởi một người si mê.’”
‘‘Yato naṃ samannesamāno visuddhaṃ mohanīyehi dhammehi samanupassati; atha tamhi saddhaṃ niveseti, saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsati, payirupāsanto sotaṃ odahati, ohitasoto dhammaṃ suṇāti, sutvā dhammaṃ dhāreti, dhatānaṃ* dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhati, atthaṃ upaparikkhato dhammā nijjhānaṃ khamanti, dhammanijjhānakkhantiyā sati chando jāyati, chandajāto ussahati, ussahitvā tuleti, tulayitvā padahati, pahitatto samāno kāyena ceva paramasaccaṃ sacchikaroti paññāya ca naṃ ativijjha passati.
‘‘When, scrutinizing him, he finds him purified of qualities productive of delusion; then he places faith in him, and having generated faith, he approaches him; approaching him, he attends upon him; attending upon him, he lends ear; lending ear, he hears the Dhamma; having heard the Dhamma, he retains it; of the retained Dhammas, he examines the meaning; as he examines the meaning, the Dhammas are accepted by pondering; when there is acceptance of the Dhammas by pondering, zeal arises; having generated zeal, he strives; having striven, he weighs; having weighed, he exerts himself; having exerted himself, he realizes the supreme truth with the body and sees it by penetrating insight with wisdom.
“Khi khảo sát vị ấy và nhận thấy vị ấy thanh tịnh khỏi các pháp thuộc về si; thì người ấy đặt niềm tin vào vị ấy, do niềm tin đã sinh khởi nên đến gần, khi đến gần thì phụng sự, khi phụng sự thì lắng tai nghe, khi lắng tai nghe thì nghe pháp, sau khi nghe pháp thì ghi nhớ pháp, sau khi ghi nhớ các pháp thì quán xét ý nghĩa, khi quán xét ý nghĩa thì các pháp trở nên phù hợp với sự quán chiếu, khi có sự phù hợp với sự quán chiếu thì dục vọng sinh khởi, do dục vọng sinh khởi nên tinh tấn, sau khi tinh tấn thì cân nhắc, sau khi cân nhắc thì tinh cần, khi đã tinh cần thì tự mình chứng ngộ sự thật tối thượng bằng thân và thấu triệt nó bằng tuệ.
Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānubodho hoti, ettāvatā saccamanubujjhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānubodhaṃ paññapema; na tveva tāva saccānuppatti hotī’’ti.
To this extent, Bhāradvāja, there is realization of the truth; to this extent one realizes the truth; to this extent we declare the realization of the truth; but there is not yet attainment of the truth.’’
Này Bhāradvāja, đến chừng đó là sự giác ngộ chân lý, đến chừng đó là người ta giác ngộ chân lý, và đến chừng đó chúng ta tuyên bố sự giác ngộ chân lý; nhưng chưa phải là sự thành tựu chân lý.”
433. ‘‘Ettāvattā, bho gotama, saccānubodho hoti, ettāvatā saccamanubujjhati, ettāvatā ca mayaṃ saccānubodhaṃ pekkhāma.
433. ‘‘To this extent, Venerable Gotama, there is realization of the truth; to this extent one realizes the truth; to this extent we consider the realization of the truth.
“Thưa Tôn giả Gotama, đến chừng đó là sự giác ngộ chân lý, đến chừng đó là người ta giác ngộ chân lý, và đến chừng đó chúng tôi mong đợi sự giác ngộ chân lý.
Kittāvatā pana, bho gotama, saccānuppatti hoti, kittāvatā saccamanupāpuṇāti?
But to what extent, Venerable Gotama, is there attainment of the truth? To what extent does one attain the truth?
Nhưng thưa Tôn giả Gotama, đến chừng nào thì có sự thành tựu chân lý, đến chừng nào thì người ta đạt được chân lý?”
Saccānuppattiṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti.
We ask the venerable Gotama about the attainment of truth."
Chúng con xin hỏi Tôn giả Gotama về sự chứng đắc chân lý.”
‘‘Tesaṃye, bhāradvāja, dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ saccānuppatti hoti.
"Bharadvaja, the attainment of truth is the frequent practice, development, and making much of those very qualities.
“Này Bhāradvāja, sự thực hành, tu tập, và làm cho sung mãn những pháp ấy chính là sự chứng đắc chân lý.
Ettāvatā kho, bhāradvāja, saccānuppatti hoti, ettāvatā saccamanupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṃ saccānuppattiṃ paññapemā’’ti.
Bharadvaja, to this extent there is the attainment of truth, to this extent one reaches the truth, and to this extent we declare the attainment of truth."
Này Bhāradvāja, đến mức độ ấy, sự chứng đắc chân lý xảy ra; đến mức độ ấy, người ta đạt đến chân lý; và đến mức độ ấy, chúng tôi tuyên bố sự chứng đắc chân lý.”
434. ‘‘Ettāvatā, bho gotama, saccānuppatti hoti, ettāvatā saccamanupāpuṇāti, ettāvatā ca mayaṃ saccānuppattiṃ pekkhāma.
"Venerable Gotama, to this extent there is the attainment of truth, to this extent one reaches the truth, and to this extent we regard the attainment of truth.
434. “Thưa Tôn giả Gotama, đến mức độ ấy, sự chứng đắc chân lý xảy ra; đến mức độ ấy, người ta đạt đến chân lý; và đến mức độ ấy, chúng tôi xem xét sự chứng đắc chân lý.
Saccānuppattiyā pana, bho gotama, katamo dhammo bahukāro?
But, Venerable Gotama, what quality is of great help to the attainment of truth?
Nhưng thưa Tôn giả Gotama, pháp nào là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý?
Saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ pucchāmā’’ti.
We ask the venerable Gotama about the quality of great help to the attainment of truth."
Chúng con xin hỏi Tôn giả Gotama về pháp là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý.”
‘‘Saccānuppattiyā kho, bhāradvāja, padhānaṃ bahukāraṃ.
"Bharadvaja, exertion (padhāna) is of great help to the attainment of truth.
“Này Bhāradvāja, tinh cần (padhāna) là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý.
No cetaṃ padaheyya, nayidaṃ saccamanupāpuṇeyya.
If one did not exert, one would not reach the truth.
Nếu không tinh cần, người ta sẽ không đạt đến chân lý.
Yasmā ca kho padahati tasmā saccamanupāpuṇāti.
Since one exerts, one reaches the truth.
Chính vì tinh cần, nên người ta đạt đến chân lý.
Tasmā saccānuppattiyā padhānaṃ bahukāra’’nti.
Therefore, exertion is of great help to the attainment of truth."
Do đó, tinh cần là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý.”
435. ‘‘Saccānurakkhaṇaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānurakkhaṇaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā.
We asked the venerable Gotama about the safeguarding of truth, and the venerable Gotama declared the safeguarding of truth; and that pleases us, and we are satisfied with it.
435. “Chúng con đã hỏi Tôn giả Gotama về sự bảo hộ chân lý, Tôn giả Gotama đã giải thích về sự bảo hộ chân lý; điều đó làm chúng con hài lòng và chấp nhận, và chúng con rất hoan hỷ.
Saccānubodhaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānubodhaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā.
We asked the venerable Gotama about the comprehension of truth, and the venerable Gotama declared the comprehension of truth; and that pleases us, and we are satisfied with it.
Chúng con đã hỏi Tôn giả Gotama về sự giác ngộ chân lý, Tôn giả Gotama đã giải thích về sự giác ngộ chân lý; điều đó làm chúng con hài lòng và chấp nhận, và chúng con rất hoan hỷ.
Saccānuppattiṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānuppattiṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā.
We asked the venerable Gotama about the attainment of truth, and the venerable Gotama declared the attainment of truth; and that pleases us, and we are satisfied with it.
Chúng con đã hỏi Tôn giả Gotama về sự chứng đắc chân lý, Tôn giả Gotama đã giải thích về sự chứng đắc chân lý; điều đó làm chúng con hài lòng và chấp nhận, và chúng con rất hoan hỷ.
Saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha, saccānuppattiyā bahukāraṃ dhammaṃ bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā.
We asked the venerable Gotama about the quality of great help to the attainment of truth, and the venerable Gotama declared the quality of great help to the attainment of truth; and that pleases us, and we are satisfied with it.
Chúng con đã hỏi Tôn giả Gotama về pháp là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý, Tôn giả Gotama đã giải thích về pháp là yếu tố quan trọng đối với sự chứng đắc chân lý; điều đó làm chúng con hài lòng và chấp nhận, và chúng con rất hoan hỷ.
Yaṃyadeva ca mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ apucchimha taṃtadeva bhavaṃ gotamo byākāsi; tañca panamhākaṃ ruccati ceva khamati ca tena camha attamanā.
Whatever we asked of Master Gotama, that Master Gotama declared; and that is pleasing and acceptable to us, and by that, we are gratified.
Những gì chúng tôi đã hỏi Tôn giả Gotama, Tôn giả Gotama đều giải thích; điều đó khiến chúng tôi hài lòng và chấp nhận, và nhờ đó chúng tôi rất hoan hỷ.
Mayañhi, bho gotama, pubbe evaṃ jānāma – ‘ke ca muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā, ke ca dhammassa aññātāro’ti?
Indeed, Reverend Gotama, previously we thought thus: ‘Who are these shaven-headed ascetics, these lowly, dark-skinned offspring of the kinsmen’s feet, and who are the knowers of the Dhamma?’
Thưa Tôn giả Gotama, trước đây chúng tôi từng nghĩ rằng: ‘Những Sa-môn đầu trọc này là những kẻ hạ tiện, thấp kém, xuất thân từ dòng dõi nô lệ, ai là người hiểu được Chánh pháp?’
Ajanesi vata me bhavaṃ gotamo samaṇesu samaṇapemaṃ, samaṇesu samaṇapasādaṃ, samaṇesu samaṇagāravaṃ.
Indeed, Master Gotama has awakened in me affection for ascetics, confidence in ascetics, and respect for ascetics.
Tôn giả Gotama đã thật sự khơi dậy trong tôi lòng yêu mến Sa-môn, niềm tin vào Sa-môn, và sự tôn kính Sa-môn.
Abhikkantaṃ, bho gotama…pe… upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gata’’nti.
Excellent, Reverend Gotama… May Master Gotama remember me as a lay follower who has taken refuge for life, from this day forth.”
Thật tuyệt vời, thưa Tôn giả Gotama… (lược)… xin Tôn giả Gotama hãy nhận tôi làm một cư sĩ, từ nay cho đến trọn đời xin quy y Ngài.”
436. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme.
436. Thus have I heard. On one occasion the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, at Jetavana, Anāthapiṇḍika’s Park.
436. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Sāvatthī, trong khu vườn Jetavana của ông Anāthapiṇḍika.
Atha kho esukārī brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi.
Then the brahmin Esukārī approached the Blessed One; having approached, he exchanged greetings with the Blessed One.
Rồi Bà-la-môn Esukārī đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, ông chào hỏi Thế Tôn.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having concluded the customary cordial conversation, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho esukārī brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brāhmaṇā, bho gotama, catasso pāricariyā paññapenti – brāhmaṇassa pāricariyaṃ paññapenti, khattiyassa pāricariyaṃ paññapenti, vessassa pāricariyaṃ paññapenti, suddassa pāricariyaṃ paññapenti.
Seated to one side, the brahmin Esukārī said to the Blessed One: “Reverend Gotama, brahmins declare four kinds of service: they declare service to a brahmin, they declare service to a khattiya, they declare service to a vessa, they declare service to a sudda.
Ngồi xuống một bên, Bà-la-môn Esukārī bạch Thế Tôn rằng: “Thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định bốn loại phục vụ: quy định sự phục vụ cho Bà-la-môn, quy định sự phục vụ cho Sát-đế-lợi, quy định sự phục vụ cho Phệ-xá, quy định sự phục vụ cho Thủ-đà-la.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa pāricariyaṃ paññapenti – ‘brāhmaṇo vā brāhmaṇaṃ paricareyya, khattiyo vā brāhmaṇaṃ paricareyya, vesso vā brāhmaṇaṃ paricareyya, suddo vā brāhmaṇaṃ paricareyyā’ti.
Concerning this, Reverend Gotama, brahmins declare service to a brahmin thus: ‘A brahmin should serve a brahmin, or a khattiya should serve a brahmin, or a vessa should serve a brahmin, or a sudda should serve a brahmin.’
Trong đó, thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định sự phục vụ cho Bà-la-môn như sau: ‘Bà-la-môn nên phục vụ Bà-la-môn, Sát-đế-lợi nên phục vụ Bà-la-môn, Phệ-xá nên phục vụ Bà-la-môn, Thủ-đà-la nên phục vụ Bà-la-môn.’
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa pāricariyaṃ paññapenti.
This, Reverend Gotama, is how brahmins declare service to a brahmin.
Thưa Tôn giả Gotama, đây là sự phục vụ mà các Bà-la-môn quy định cho Bà-la-môn.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā khattiyassa pāricariyaṃ paññapenti – ‘khattiyo vā khattiyaṃ paricareyya, vesso vā khattiyaṃ paricareyya, suddo vā khattiyaṃ paricareyyā’ti.
Concerning this, Reverend Gotama, brahmins declare service to a khattiya thus: ‘A khattiya should serve a khattiya, or a vessa should serve a khattiya, or a sudda should serve a khattiya.’
Trong đó, thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định sự phục vụ cho Sát-đế-lợi như sau: ‘Sát-đế-lợi nên phục vụ Sát-đế-lợi, Phệ-xá nên phục vụ Sát-đế-lợi, Thủ-đà-la nên phục vụ Sát-đế-lợi.’
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā khattiyassa pāricariyaṃ paññapenti.
This, Reverend Gotama, is how brahmins declare service to a khattiya.
Thưa Tôn giả Gotama, đây là sự phục vụ mà các Bà-la-môn quy định cho Sát-đế-lợi.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā vessassa pāricariyaṃ paññapenti – ‘vesso vā vessaṃ paricareyya, suddo vā vessaṃ paricareyyā’ti.
Concerning this, Reverend Gotama, brahmins declare service to a vessa thus: ‘A vessa should serve a vessa, or a sudda should serve a vessa.’
Trong đó, thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định sự phục vụ cho Phệ-xá như sau: ‘Phệ-xá nên phục vụ Phệ-xá, Thủ-đà-la nên phục vụ Phệ-xá.’
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā vessassa pāricariyaṃ paññapenti.
This, Reverend Gotama, is how brahmins declare service to a vessa.
Thưa Tôn giả Gotama, đây là sự phục vụ mà các Bà-la-môn quy định cho Phệ-xá.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā suddassa pāricariyaṃ paññapenti – ‘suddova suddaṃ paricareyya.
Concerning this, Reverend Gotama, brahmins declare service to a sudda thus: ‘Only a sudda should serve a sudda.
Trong đó, thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định sự phục vụ cho Thủ-đà-la như sau: ‘Chỉ Thủ-đà-la nên phục vụ Thủ-đà-la.
Ko panañño suddaṃ paricarissatī’ti?
Who else would serve a sudda?’
Ai khác nữa sẽ phục vụ Thủ-đà-la?’
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā suddassa pāricariyaṃ paññapenti.
This, Reverend Gotama, is how brahmins declare service to a sudda.
Thưa Tôn giả Gotama, đây là sự phục vụ mà các Bà-la-môn quy định cho Thủ-đà-la.
Brāhmaṇā, bho gotama, imā catasso pāricariyā paññapenti.
Reverend Gotama, brahmins declare these four kinds of service.
Thưa Tôn giả Gotama, các Bà-la-môn quy định bốn loại phục vụ này.
Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?
What does Master Gotama say about this?”
Về điều này, Tôn giả Gotama nói gì?”
437. ‘‘Kiṃ pana, brāhmaṇa, sabbo loko brāhmaṇānaṃ etadabbhanujānāti – ‘imā catasso pāricariyā paññapentū’’’ti* ?
437. “But, brahmin, does everyone in the world assent to the brahmins declaring these four kinds of service?
437. “Này Bà-la-môn, phải chăng tất cả thế gian đều chấp nhận điều này của các Bà-la-môn – ‘hãy quy định bốn loại phục vụ này’?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
“No, Reverend Gotama.”
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama.”
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, puriso daliddo* assako anāḷhiyo.
“Just as, brahmin, a man might be poor, without property, without means.
“Này Bà-la-môn, ví như một người nghèo khó, không có tài sản, không có của cải.
Tassa akāmassa bilaṃ olaggeyyuṃ – ‘idaṃ te, ambho purisa, maṃsaṃ khāditabbaṃ, mūlañca anuppadātabba’nti.
Against his will, they might hang a piece of meat on his stomach, saying: ‘You must eat this meat, sir, and also give us the price for it.’
Người ta lại treo một cái bẫy trước mặt người ấy mà người ấy không muốn, nói rằng: ‘Này người kia, đây là thịt để ông ăn, và một cái rễ để ông dùng.’
Evameva kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā appaṭiññāya tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ, atha ca panimā catasso pāricariyā paññapenti.
In the same way, brahmin, brahmins declare these four kinds of service without the assent of other ascetics and brahmins.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, các Bà-la-môn lại quy định bốn loại phục vụ này mà không được sự chấp thuận của các Sa-môn và Bà-la-môn khác.
Nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘sabbaṃ paricaritabba’nti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘sabbaṃ na paricaritabba’nti vadāmi.
I do not say, brahmin, that ‘everything should be served’; nor do I say, brahmin, that ‘nothing should be served.’
Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng ‘tất cả đều nên được phục vụ’; Ta cũng không nói rằng ‘tất cả đều không nên được phục vụ’.
Yaṃ hissa, brāhmaṇa, paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, nāhaṃ taṃ ‘paricaritabba’nti vadāmi; yañca khvāssa, brāhmaṇa, paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo tamahaṃ ‘paricaritabba’nti vadāmi.
For if, brahmin, by serving, because of that service, one would become worse and not better, I do not say that ‘it should be served’; but if, brahmin, by serving, because of that service, one would become better and not worse, that I say ‘should be served.’
Này Bà-la-môn, nếu việc phục vụ một người nào đó vì lý do phục vụ mà trở nên xấu hơn chứ không tốt hơn, Ta không nói rằng ‘nên phục vụ người ấy’; còn nếu việc phục vụ một người nào đó vì lý do phục vụ mà trở nên tốt hơn chứ không xấu hơn, Ta nói rằng ‘nên phục vụ người ấy’.
Khattiyaṃ cepi, brāhmaṇa, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yaṃ vā te paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, yaṃ vā te paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo; kamettha paricareyyāsī’ti, khattiyopi hi, brāhmaṇa, sammā byākaramāno evaṃ byākareyya – ‘yañhi me paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, nāhaṃ taṃ paricareyyaṃ; yañca kho me paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo tamahaṃ paricareyya’nti.
If, brahmin, they were to ask a khattiya thus: ‘If by serving, because of that service, you would become worse and not better, or if by serving, because of that service, you would become better and not worse; whom among these would you serve?’ A khattiya, brahmin, rightly answering, would answer thus: ‘If by serving, because of that service, I would become worse and not better, I would not serve that one; but if by serving, because of that service, I would become better and not worse, that one I would serve.’
Này Bà-la-môn, nếu có người hỏi một Sát-đế-lợi rằng: ‘Nếu việc phục vụ ông mà trở nên xấu hơn chứ không tốt hơn, hoặc việc phục vụ ông mà trở nên tốt hơn chứ không xấu hơn; trong trường hợp này, ông sẽ phục vụ ai?’, thì này Bà-la-môn, Sát-đế-lợi ấy nếu trả lời đúng đắn sẽ nói như vầy: ‘Nếu việc phục vụ tôi mà trở nên xấu hơn chứ không tốt hơn, tôi sẽ không phục vụ người ấy; còn nếu việc phục vụ tôi mà trở nên tốt hơn chứ không xấu hơn, tôi sẽ phục vụ người ấy.’
Brāhmaṇaṃ cepi, brāhmaṇa…pe… vessaṃ cepi, brāhmaṇa…pe… suddaṃ cepi, brāhmaṇa, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yaṃ vā te paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, yaṃ vā te paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo; kamettha paricareyyāsī’ti, suddopi hi, brāhmaṇa, sammā byākaramāno evaṃ byākareyya – ‘yañhi me paricarato pāricariyāhetu pāpiyo assa na seyyo, nāhaṃ taṃ paricareyyaṃ; yañca kho me paricarato pāricariyāhetu seyyo assa na pāpiyo tamahaṃ paricareyya’nti.
If, brahmin, they were to ask a brahmin… if, brahmin, they were to ask a vessa… if, brahmin, they were to ask a sudda thus: ‘If by serving, because of that service, you would become worse and not better, or if by serving, because of that service, you would become better and not worse; whom among these would you serve?’ A sudda, brahmin, rightly answering, would answer thus: ‘If by serving, because of that service, I would become worse and not better, I would not serve that one; but if by serving, because of that service, I would become better and not worse, that one I would serve.’
Này Bà-la-môn, nếu có người hỏi một Bà-la-môn… (lược)… nếu có người hỏi một Phệ-xá… (lược)… nếu có người hỏi một Thủ-đà-la rằng: ‘Nếu việc phục vụ ông mà trở nên xấu hơn chứ không tốt hơn, hoặc việc phục vụ ông mà trở nên tốt hơn chứ không xấu hơn; trong trường hợp này, ông sẽ phục vụ ai?’, thì này Bà-la-môn, Thủ-đà-la ấy nếu trả lời đúng đắn sẽ nói như vầy: ‘Nếu việc phục vụ tôi mà trở nên xấu hơn chứ không tốt hơn, tôi sẽ không phục vụ người ấy; còn nếu việc phục vụ tôi mà trở nên tốt hơn chứ không xấu hơn, tôi sẽ phục vụ người ấy.’
Nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uccākulīnatā seyyaṃso’ti vadāmi, na panāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uccākulīnatā pāpiyaṃso’ti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uḷāravaṇṇatā seyyaṃso’ti vadāmi, na panāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uḷāravaṇṇatā pāpiyaṃso’ti vadāmi; nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uḷārabhogatā seyyaṃso’ti vadāmi, na panāhaṃ, brāhmaṇa, ‘uḷārabhogatā pāpiyaṃso’ti vadāmi.
I do not say, brahmin, that ‘high birth is superior,’ nor do I say, brahmin, that ‘high birth is inferior’; I do not say, brahmin, that ‘excellent appearance is superior,’ nor do I say, brahmin, that ‘excellent appearance is inferior’; I do not say, brahmin, that ‘great wealth is superior,’ nor do I say, brahmin, that ‘great wealth is inferior.’
Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng ‘xuất thân cao quý là tốt hơn’, nhưng Ta cũng không nói rằng ‘xuất thân cao quý là xấu hơn’; Ta không nói rằng ‘dung mạo đẹp đẽ là tốt hơn’, nhưng Ta cũng không nói rằng ‘dung mạo đẹp đẽ là xấu hơn’; Ta không nói rằng ‘giàu có là tốt hơn’, nhưng Ta cũng không nói rằng ‘giàu có là xấu hơn’.
438. ‘‘Uccākulīnopi hi, brāhmaṇa, idhekacco pāṇātipātī hoti, adinnādāyī hoti, kāmesumicchācārī hoti, musāvādī hoti, pisuṇāvāco hoti, pharusāvāco hoti, samphappalāpī hoti, abhijjhālu hoti, byāpannacitto hoti, micchādiṭṭhi hoti.
438. “For here, brahmin, a certain person of high birth is a killer of living beings, a taker of what is not given, an engage in sexual misconduct, a speaker of falsehoods, a speaker of malicious speech, a speaker of harsh speech, a speaker of frivolous talk, covetous, ill-willed, and of wrong view.
438. “Này Bà-la-môn, ở đây, có người xuất thân cao quý lại là kẻ sát sinh, là kẻ trộm cắp, là kẻ tà dâm, là kẻ nói dối, là kẻ nói lời chia rẽ, là kẻ nói lời thô tục, là kẻ nói lời vô ích, là kẻ tham lam, là kẻ có tâm sân hận, là kẻ có tà kiến.
Tasmā ‘na uccākulīnatā seyyaṃso’ti vadāmi.
Therefore, I do not say that ‘high birth is superior.’
Vì vậy, Ta không nói rằng ‘xuất thân cao quý là tốt hơn’.
Uccākulīnopi hi, brāhmaṇa, idhekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, kāmesumicchācārā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, pharusāya vācāya paṭivirato hoti, samphappalāpā paṭivirato hoti, anabhijjhālu hoti, abyāpannacitto hoti, sammādiṭṭhi hoti.
But here, brahmin, a certain person of high birth abstains from killing living beings, abstains from taking what is not given, abstains from sexual misconduct, abstains from speaking falsehoods, abstains from malicious speech, abstains from harsh speech, abstains from frivolous talk, is not covetous, is not ill-willed, and is of right view.
Này Bà-la-môn, ở đây, có người xuất thân cao quý lại là người từ bỏ sát sinh, từ bỏ trộm cắp, từ bỏ tà dâm, từ bỏ nói dối, từ bỏ lời chia rẽ, từ bỏ lời thô tục, từ bỏ lời vô ích, là người không tham lam, là người có tâm không sân hận, là người có chánh kiến.
Tasmā ‘na uccākulīnatā pāpiyaṃso’ti vadāmi.
Therefore, I do not say that ‘high birth is inferior.’
Vì vậy, Ta không nói rằng ‘xuất thân cao quý là xấu hơn’.
439. ‘‘Uḷāravaṇṇopi hi, brāhmaṇa…pe… uḷārabhogopi hi, brāhmaṇa, idhekacco pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhi hoti.
439. “For here, brahmin, a certain person of excellent appearance… (rest of stock phrase)… a certain person of great wealth is a killer of living beings… of wrong view.
439. “Này Bà-la-môn, có người dung mạo đẹp đẽ… (lược)… Này Bà-la-môn, có người giàu có lại là kẻ sát sinh… (lược)… là kẻ có tà kiến.
Tasmā ‘na uḷārabhogatā seyyaṃso’ti vadāmi.
Therefore, I do not say that ‘great wealth is superior.’
Vì vậy, Ta không nói rằng ‘giàu có là tốt hơn’.
Uḷārabhogopi hi, brāhmaṇa, idhekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti.
But here, brahmin, a certain person of great wealth abstains from killing living beings… of right view.
Này Bà-la-môn, có người giàu có lại là người từ bỏ sát sinh… (lược)… là người có chánh kiến.
Tasmā ‘na uḷārabhogatā pāpiyaṃso’ti vadāmi.
Therefore, I do not say that ‘great wealth is inferior.’
Vì vậy, Ta không nói rằng ‘giàu có là xấu hơn’.
Nāhaṃ, brāhmaṇa, ‘sabbaṃ paricaritabba’nti vadāmi, na panāhaṃ, brāhmaṇa, ‘sabbaṃ na paricaritabba’nti vadāmi.
I do not say, O brahmin, that 'everything should be served,' nor do I say, O brahmin, that 'nothing should be served.'
Này Bà-la-môn, Ta không nói rằng ‘tất cả đều đáng được phụng sự’, và này Bà-la-môn, Ta cũng không nói rằng ‘tất cả đều không đáng được phụng sự’.
Yaṃ hissa, brāhmaṇa, paricarato pāricariyāhetu saddhā vaḍḍhati, sīlaṃ vaḍḍhati, sutaṃ vaḍḍhati, cāgo vaḍḍhati, paññā vaḍḍhati, tamahaṃ ‘paricaritabba’nti (vadāmi. Yaṃ hissa, brāhmaṇa, paricarato pāricariyāhetu na saddhā vaḍḍhati, na sīlaṃ vaḍḍhati, na sutaṃ vaḍḍhati, na cāgo vaḍḍhati, na paññā vaḍḍhati, nāhaṃ taṃ ‘paricaritabba’nti)* vadāmī’’ti.
For when, O brahmin, through serving, faith increases, morality increases, learning increases, generosity increases, wisdom increases, that I say 'should be served.' But when, O brahmin, through serving, faith does not increase, morality does not increase, learning does not increase, generosity does not increase, wisdom does not increase, that I say 'should not be served.'
Này Bà-la-môn, nếu do sự phụng sự mà đức tin tăng trưởng, giới hạnh tăng trưởng, sự học hỏi tăng trưởng, sự bố thí tăng trưởng, trí tuệ tăng trưởng, thì Ta nói rằng điều đó ‘đáng được phụng sự’. Này Bà-la-môn, nếu do sự phụng sự mà đức tin không tăng trưởng, giới hạnh không tăng trưởng, sự học hỏi không tăng trưởng, sự bố thí không tăng trưởng, trí tuệ không tăng trưởng, thì Ta không nói rằng điều đó ‘đáng được phụng sự’.
440. Evaṃ vutte, esukārī brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘brāhmaṇā, bho gotama, cattāri dhanāni paññapenti – brāhmaṇassa sandhanaṃ paññapenti, khattiyassa sandhanaṃ paññapenti, vessassa sandhanaṃ paññapenti, suddassa sandhanaṃ paññapenti.
440. When this was said, the brahmin Esukārī said to the Blessed One: "Brahmins, good Gotama, declare four treasures: they declare a brahmin's treasure, they declare a khattiya's treasure, they declare a vessa's treasure, they declare a sudda's treasure.
440. Khi được nói như vậy, Bà-la-môn Esukārī thưa với Thế Tôn: ‘‘Bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định bốn loại tài sản: quy định tài sản của Bà-la-môn, quy định tài sản của Sát-đế-lợi, quy định tài sản của Phệ-xá, quy định tài sản của Thủ-đà-la.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa sandhanaṃ paññapenti bhikkhācariyaṃ; bhikkhācariyañca pana brāhmaṇo sandhanaṃ atimaññamāno akiccakārī hoti gopova adinnaṃ ādiyamānoti.
Among these, good Gotama, brahmins declare alms-gathering as a brahmin's treasure; and if a brahmin despises alms-gathering, his treasure, he becomes one who does not perform his duty, like a cowherd taking what is not given.
Ở đây, bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định tài sản của Bà-la-môn là sự khất thực; và nếu Bà-la-môn khinh thường tài sản là sự khất thực, thì người ấy trở thành kẻ không làm đúng phận sự, như người chăn bò lấy của không cho.
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā brāhmaṇassa sandhanaṃ paññapenti.
This, good Gotama, is what brahmins declare as a brahmin's treasure.
Đây là tài sản mà các Bà-la-môn quy định cho Bà-la-môn, bạch Gotama.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā khattiyassa sandhanaṃ paññapenti dhanukalāpaṃ; dhanukalāpañca pana khattiyo sandhanaṃ atimaññamāno akiccakārī hoti gopova adinnaṃ ādiyamānoti.
Among these, good Gotama, brahmins declare a bow and quiver as a khattiya's treasure; and if a khattiya despises a bow and quiver, his treasure, he becomes one who does not perform his duty, like a cowherd taking what is not given.
Ở đây, bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định tài sản của Sát-đế-lợi là cung tên; và nếu Sát-đế-lợi khinh thường tài sản là cung tên, thì người ấy trở thành kẻ không làm đúng phận sự, như người chăn bò lấy của không cho.
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā khattiyassa sandhanaṃ paññapenti.
This, good Gotama, is what brahmins declare as a khattiya's treasure.
Đây là tài sản mà các Bà-la-môn quy định cho Sát-đế-lợi, bạch Gotama.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā vessassa sandhanaṃ paññapenti kasigorakkhaṃ; kasigorakkhañca pana vesso sandhanaṃ atimaññamāno akiccakārī hoti gopova adinnaṃ ādiyamānoti.
Among these, good Gotama, brahmins declare farming and cattle-rearing as a vessa's treasure; and if a vessa despises farming and cattle-rearing, his treasure, he becomes one who does not perform his duty, like a cowherd taking what is not given.
Ở đây, bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định tài sản của Phệ-xá là nghề nông và chăn nuôi bò; và nếu Phệ-xá khinh thường tài sản là nghề nông và chăn nuôi bò, thì người ấy trở thành kẻ không làm đúng phận sự, như người chăn bò lấy của không cho.
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā vessassa sandhanaṃ paññapenti.
This, good Gotama, is what brahmins declare as a vessa's treasure.
Đây là tài sản mà các Bà-la-môn quy định cho Phệ-xá, bạch Gotama.
Tatridaṃ, bho gotama, brāhmaṇā suddassa sandhanaṃ paññapenti asitabyābhaṅgiṃ; asitabyābhaṅgiñca pana suddo sandhanaṃ atimaññamāno akiccakārī hoti gopova adinnaṃ ādiyamānoti.
Among these, good Gotama, brahmins declare service (or working for others) as a sudda's treasure; and if a sudda despises service, his treasure, he becomes one who does not perform his duty, like a cowherd taking what is not given.
Ở đây, bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định tài sản của Thủ-đà-la là nghề tôi tớ, hầu hạ; và nếu Thủ-đà-la khinh thường tài sản là nghề tôi tớ, hầu hạ, thì người ấy trở thành kẻ không làm đúng phận sự, như người chăn bò lấy của không cho.
Idaṃ kho, bho gotama, brāhmaṇā suddassa sandhanaṃ paññapenti.
This, good Gotama, is what brahmins declare as a sudda's treasure.
Đây là tài sản mà các Bà-la-môn quy định cho Thủ-đà-la, bạch Gotama.
Brāhmaṇā, bho gotama, imāni cattāri dhanāni paññapenti.
Brahmins, good Gotama, declare these four treasures.
Bạch Gotama, các Bà-la-môn quy định bốn loại tài sản này.
Idha bhavaṃ gotamo kimāhā’’ti?
What does Venerable Gotama say about this?"
Ở đây, Gotama tôn giả nói gì?’’
441. ‘‘Kiṃ pana, brāhmaṇa, sabbo loko brāhmaṇānaṃ etadabbhanujānāti – ‘imāni cattāri dhanāni paññapentū’’’ti?
441. "What do you think, brahmin? Does the entire world acknowledge the brahmins, saying: 'Let them declare these four treasures'?"
441. ‘‘Này Bà-la-môn, phải chăng tất cả thế gian đều chấp nhận điều này của các Bà-la-môn – ‘hãy quy định bốn loại tài sản này’?’’
‘‘No hidaṃ, bho gotama’’.
"No, good Gotama."
‘‘Không phải vậy, bạch Gotama.’’
‘‘Seyyathāpi, brāhmaṇa, puriso daliddo assako anāḷhiyo.
"Just as, brahmin, a man might be poor, destitute, and without possessions.
‘‘Này Bà-la-môn, ví như một người nghèo khổ, không có của cải, thiếu thốn.
Tassa akāmassa bilaṃ olaggeyyuṃ – ‘idaṃ te, ambho purisa, maṃsaṃ khāditabbaṃ, mūlañca anuppadātabba’nti.
And against his will, a piece of raw meat might be forced upon him with the words: 'This meat, O man, you must eat, and also provide the money for it.'
Người ta buộc vào miệng người ấy một miếng thịt mà người ấy không muốn, và nói: ‘Này anh, anh phải ăn miếng thịt này, và phải trả tiền gốc nữa.’
Evameva kho, brāhmaṇa, brāhmaṇā appaṭiññāya tesaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ, atha ca panimāni cattāri dhanāni paññapenti.
Even so, brahmin, brahmins declare these four treasures without the consent of those ascetics and brahmins.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, các Bà-la-môn quy định bốn loại tài sản này mà không được sự đồng ý của các Sa-môn, Bà-la-môn kia.
Ariyaṃ kho ahaṃ, brāhmaṇa, lokuttaraṃ dhammaṃ purisassa sandhanaṃ paññapemi.
But I, brahmin, declare the noble, supramundane Dhamma as a man's treasure.
Này Bà-la-môn, Ta quy định Pháp cao thượng, siêu thế là tài sản của một người.
Porāṇaṃ kho panassa mātāpettikaṃ kulavaṃsaṃ anussarato yattha yattheva attabhāvassa abhinibbatti hoti tena teneva saṅkhyaṃ gacchati.
And when recalling one's ancient ancestral lineage, wherever one's existence is reborn, by that it is designated.
Khi một người nhớ lại dòng dõi tổ tiên từ cha mẹ của mình, thì sự tái sinh của người ấy diễn ra ở đâu, người ấy được gọi tên theo đó.
Khattiyakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti ‘khattiyo’tveva saṅkhyaṃ gacchati; brāhmaṇakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti ‘brāhmaṇo’tveva saṅkhyaṃ gacchati; vessakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti ‘vesso’tveva saṅkhyaṃ gacchati; suddakule ce attabhāvassa abhinibbatti hoti ‘suddo’tveva saṅkhyaṃ gacchati.
If one's existence is reborn in a khattiya family, one is designated as 'khattiya'; if one's existence is reborn in a brahmin family, one is designated as 'brahmin'; if one's existence is reborn in a vessa family, one is designated as 'vessa'; if one's existence is reborn in a sudda family, one is designated as 'sudda.'
Nếu sự tái sinh của người ấy diễn ra trong dòng dõi Sát-đế-lợi, thì người ấy được gọi là ‘Sát-đế-lợi’; nếu sự tái sinh của người ấy diễn ra trong dòng dõi Bà-la-môn, thì người ấy được gọi là ‘Bà-la-môn’; nếu sự tái sinh của người ấy diễn ra trong dòng dõi Phệ-xá, thì người ấy được gọi là ‘Phệ-xá’; nếu sự tái sinh của người ấy diễn ra trong dòng dõi Thủ-đà-la, thì người ấy được gọi là ‘Thủ-đà-la’.
Seyyathāpi, brāhmaṇa, yaṃyadeva paccayaṃ paṭicca aggi jalati tena teneva saṅkhyaṃ gacchati.
Just as, brahmin, whatever condition fire depends on to burn, by that it is designated.
Này Bà-la-môn, ví như lửa cháy nhờ vào bất cứ vật liệu nào, thì nó được gọi tên theo đó.
Kaṭṭhañce paṭicca aggi jalati ‘kaṭṭhaggi’tveva saṅkhyaṃ gacchati; sakalikañce paṭicca aggi jalati ‘sakalikaggi’tveva saṅkhyaṃ gacchati; tiṇañce paṭicca aggi jalati ‘tiṇaggi’tveva saṅkhyaṃ gacchati; gomayañce paṭicca aggi jalati ‘gomayaggi’tveva saṅkhyaṃ gacchati.
If fire burns depending on wood, it is designated as 'wood-fire'; if fire burns depending on chips, it is designated as 'chip-fire'; if fire burns depending on grass, it is designated as 'grass-fire'; if fire burns depending on cow-dung, it is designated as 'cow-dung-fire.'
Nếu lửa cháy nhờ củi, thì nó được gọi là ‘lửa củi’; nếu lửa cháy nhờ mảnh gỗ vụn, thì nó được gọi là ‘lửa mảnh gỗ vụn’; nếu lửa cháy nhờ cỏ, thì nó được gọi là ‘lửa cỏ’; nếu lửa cháy nhờ phân bò khô, thì nó được gọi là ‘lửa phân bò khô’.
Evameva kho ahaṃ, brāhmaṇa, ariyaṃ lokuttaraṃ dhammaṃ purisassa sandhanaṃ paññapemi.
Even so, brahmin, I declare the noble, supramundane Dhamma as a man's treasure.
Cũng vậy, này Bà-la-môn, Ta quy định Pháp cao thượng, siêu thế là tài sản của một người.
Porāṇaṃ kho panassa mātāpettikaṃ kulavaṃsaṃ anussarato yattha yattheva attabhāvassa abhinibbatti hoti tena teneva saṅkhyaṃ gacchati.
And when recalling one's ancient ancestral lineage, wherever one's existence is reborn, by that it is designated.
Khi một người nhớ lại dòng dõi tổ tiên từ cha mẹ của mình, thì sự tái sinh của người ấy diễn ra ở đâu, người ấy được gọi tên theo đó.
442. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, brāhmaṇova nu kho pahoti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetuṃ, no khattiyo no vesso no suddo’’ti?
442. "What do you think, brahmin? Is it only a brahmin who can develop a mind of loving-kindness, free from enmity and ill-will, in this regard, and not a khattiya, not a vessa, not a sudda?"
442. ‘‘Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, phải chăng chỉ có Bà-la-môn mới có khả năng tu tập tâm từ bi không thù hận, không ác ý trong trường hợp này, mà không phải Sát-đế-lợi, không phải Phệ-xá, không phải Thủ-đà-la?’’
‘‘No hidaṃ, bho gotama.
"No, good Gotama.
‘‘Không phải vậy, bạch Gotama.
Khattiyopi hi, bho gotama, pahoti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetuṃ; brāhmaṇopi hi, bho gotama… vessopi hi, bho gotama… suddopi hi, bho gotama… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pahonti asmiṃ padese averaṃ abyābajjhaṃ mettacittaṃ bhāvetu’’nti.
“Indeed, Venerable Gotama, even a Khattiya is able to develop a mind of loving-kindness, free from hatred and ill-will, in this place; indeed, Venerable Gotama, even a Brāhmaṇa… indeed, Venerable Gotama, even a Vessa… indeed, Venerable Gotama, even a Sudda… indeed, Venerable Gotama, all four castes are able to develop a mind of loving-kindness, free from hatred and ill-will, in this place.”
“Thưa Tôn giả Gotama, một người Sát-đế-lợi cũng có thể tu tập tâm từ bi không thù hận, không ác ý trong phạm vi này; thưa Tôn giả Gotama, một người Bà-la-môn cũng vậy… một người Phệ-xá cũng vậy… một người Thủ-đà-la cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều có thể tu tập tâm từ bi không thù hận, không ác ý trong phạm vi này.”
‘‘Evameva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā cepi agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti, so ca tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
“Even so, brahmin, if someone from a Khattiya family has gone forth from the home life into homelessness, and he, having come to the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, abstains from the destruction of life… (and so on) … has right view, he is successful in understanding the skillful Dhamma.
“Cũng vậy, này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Sát-đế-lợi xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình, và nương theo Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, từ bỏ sát sinh… cho đến có Chánh kiến, thì người ấy thành tựu được Pháp thiện lành.
443. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, brāhmaṇova nu kho pahoti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetuṃ, no khattiyo no vesso no suddo’’ti?
“What do you think, brahmin? Is it only a Brāhmaṇa who is able to take cleansing powder, go to a river, and wash away dirt and grime, and not a Khattiya, not a Vessa, not a Sudda?”
443. “Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, chỉ có Bà-la-môn mới có thể mang nước tắm đến sông để rửa sạch bụi bẩn, chứ không phải Sát-đế-lợi, không phải Phệ-xá, không phải Thủ-đà-la sao?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama.
“No, Venerable Gotama.
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama.
Khattiyopi hi, bho gotama, pahoti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetuṃ; brāhmaṇopi hi, bho gotama… vessopi hi, bho gotama … suddopi hi, bho gotama… sabbepi hi, bho gotama, cattāro vaṇṇā pahonti sottisināniṃ ādāya nadiṃ gantvā rajojallaṃ pavāhetu’’nti.
Indeed, Venerable Gotama, even a Khattiya is able to take cleansing powder, go to a river, and wash away dirt and grime; indeed, Venerable Gotama, even a Brāhmaṇa… indeed, Venerable Gotama, even a Vessa… indeed, Venerable Gotama, even a Sudda… indeed, Venerable Gotama, all four castes are able to take cleansing powder, go to a river, and wash away dirt and grime.”
Thưa Tôn giả Gotama, một người Sát-đế-lợi cũng có thể mang nước tắm đến sông để rửa sạch bụi bẩn; thưa Tôn giả Gotama, một người Bà-la-môn cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, một người Phệ-xá cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, một người Thủ-đà-la cũng vậy… thưa Tôn giả Gotama, tất cả bốn giai cấp đều có thể mang nước tắm đến sông để rửa sạch bụi bẩn.”
‘‘Evameva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā cepi agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti, so ca tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
“Even so, brahmin, if someone from a Khattiya family has gone forth from the home life into homelessness, and he, having come to the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, abstains from the destruction of life… (and so on) … has right view, he is successful in understanding the skillful Dhamma.
“Cũng vậy, này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Sát-đế-lợi xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình, và nương theo Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, từ bỏ sát sinh… cho đến có Chánh kiến, thì người ấy thành tựu được Pháp thiện lành.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, brāhmaṇa, yo evaṃ nu kho so khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato so eva nu khvāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ; yo pana so caṇḍālakulā nesādakulā venakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā eraṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato svāssa aggi na ceva accimā na ca vaṇṇavā na ca pabhassaro na ca tena sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātu’’nti?
What do you think, brahmin? Would that fire, produced and made to blaze by those born into Khattiya families, Brāhmaṇa families, or princely families from sāk trees, sāḷa trees, salaḷa trees, sandalwood trees, or padumaka trees, be a fire with flame, color, and radiance, and would it be possible to perform fire-related tasks with that fire? And would that fire, produced and made to blaze by those born into Caṇḍāla families, Nesāda families, Vena families, Rathakāra families, or Pukkusa families from a dog-feeding trough, or a pig-feeding trough, or a dyer’s trough, or an eraṇḍaka wood, not be a fire with flame, not have color, not have radiance, and would it not be possible to perform fire-related tasks with that fire?”
Này Bà-la-môn, ông nghĩ sao, liệu lửa được tạo ra và làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng Sát-đế-lợi, dòng Bà-la-môn, dòng vương tộc, từ khúc cây sāla, hay sālaḷa, hay chiên đàn, hay padumaka, thì lửa ấy có phải là ngọn lửa có ngọn, có màu sắc, sáng chói, và có thể dùng lửa ấy để làm việc cần dùng lửa không? Còn ngọn lửa được tạo ra và làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng Chiên-đà-la, dòng Nesāda, dòng Vena, dòng Thợ xe, dòng Pukkusa, từ khúc cây từ máng chó, hay máng heo, hay máng giặt, hay cây thầu dầu, thì lửa ấy có phải là ngọn lửa không có ngọn, không có màu sắc, không sáng chói, và không thể dùng lửa ấy để làm việc cần dùng lửa không?”
‘‘No hidaṃ, bho gotama.
“No, Venerable Gotama.
“Không phải vậy, thưa Tôn giả Gotama.
Yopi hi so, bho gotama, khattiyakulā brāhmaṇakulā rājaññakulā uppannehi sākassa vā sālassa vā salaḷassa vā candanassa vā padumakassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato svāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ; yopi so caṇḍālakulā nesādakulā venakulā rathakārakulā pukkusakulā uppannehi sāpānadoṇiyā vā sūkaradoṇiyā vā rajakadoṇiyā vā eraṇḍakaṭṭhassa vā uttarāraṇiṃ ādāya aggi abhinibbatto tejo pātukato svāssa aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca tena ca sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātuṃ.
Indeed, Venerable Gotama, that fire produced and made to blaze by those born into Khattiya families, Brāhmaṇa families, or princely families from sāk trees, sāḷa trees, salaḷa trees, sandalwood trees, or padumaka trees—that fire would be with flame, color, and radiance, and it would be possible to perform fire-related tasks with that fire. And that fire produced and made to blaze by those born into Caṇḍāla families, Nesāda families, Vena families, Rathakāra families, or Pukkusa families from a dog-feeding trough, or a pig-feeding trough, or a dyer’s trough, or an eraṇḍaka wood—that fire would also be with flame, color, and radiance, and it would be possible to perform fire-related tasks with that fire.
Thưa Tôn giả Gotama, ngọn lửa được tạo ra và làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng Sát-đế-lợi, dòng Bà-la-môn, dòng vương tộc, từ khúc cây sāla, hay sālaḷa, hay chiên đàn, hay padumaka, thì lửa ấy cũng là ngọn lửa có ngọn, có màu sắc, sáng chói, và có thể dùng lửa ấy để làm việc cần dùng lửa; và ngọn lửa được tạo ra và làm cho bùng cháy bởi những người sinh ra trong dòng Chiên-đà-la, dòng Nesāda, dòng Vena, dòng Thợ xe, dòng Pukkusa, từ khúc cây từ máng chó, hay máng heo, hay máng giặt, hay cây thầu dầu, thì lửa ấy cũng là ngọn lửa có ngọn, có màu sắc, sáng chói, và có thể dùng lửa ấy để làm việc cần dùng lửa.
Sabbopi hi, bho gotama, aggi accimā ceva vaṇṇavā ca pabhassaro ca sabbenapi sakkā agginā aggikaraṇīyaṃ kātu’’nti.
Indeed, Venerable Gotama, all fire is with flame, color, and radiance, and it is possible to perform fire-related tasks with any fire.”
Thưa Tôn giả Gotama, tất cả các ngọn lửa đều có ngọn, có màu sắc, sáng chói, và tất cả đều có thể dùng để làm việc cần dùng lửa.”
‘‘Evameva kho, brāhmaṇa, khattiyakulā cepi agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti, so ca tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
“Even so, brahmin, if someone from a Khattiya family has gone forth from the home life into homelessness, and he, having come to the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, abstains from the destruction of life… (and so on) … has right view, he is successful in understanding the skillful Dhamma.
“Cũng vậy, này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Sát-đế-lợi xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình, và nương theo Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, từ bỏ sát sinh… cho đến có Chánh kiến, thì người ấy thành tựu được Pháp thiện lành.
Brāhmaṇakulā cepi, brāhmaṇa… vessakulā cepi, brāhmaṇa… suddakulā cepi, brāhmaṇa, agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti, so ca tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ āgamma pāṇātipātā paṭivirato hoti, adinnādānā paṭivirato hoti, abrahmacariyā paṭivirato hoti, musāvādā paṭivirato hoti, pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti, pharusāya vācāya paṭivirato hoti, samphappalāpā paṭivirato hoti, anabhijjhālu hoti, abyāpannacitto hoti, sammādiṭṭhi hoti, ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.
And even if, brahmin, someone from a Brāhmaṇa family… even if, brahmin, someone from a Vessa family… even if, brahmin, someone from a Sudda family has gone forth from the home life into homelessness, and he, having come to the Dhamma and Vinaya proclaimed by the Tathāgata, abstains from the destruction of life, abstains from taking what is not given, abstains from unchastity, abstains from false speech, abstains from slanderous speech, abstains from harsh speech, abstains from idle chatter, is not covetous, has a mind free from ill-will, has right view, he is successful in understanding the skillful Dhamma.”
Này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Bà-la-môn cũng vậy… Này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Phệ-xá cũng vậy… Này Bà-la-môn, nếu một người thuộc dòng Thủ-đà-la cũng vậy, xuất gia từ bỏ gia đình sống không gia đình, và nương theo Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, từ bỏ sát sinh, từ bỏ lấy của không cho, từ bỏ tà hạnh trong dục, từ bỏ nói dối, từ bỏ nói lời chia rẽ, từ bỏ nói lời thô ác, từ bỏ nói lời vô ích, không tham lam, không có ác ý, có Chánh kiến, thì người ấy thành tựu được Pháp thiện lành.”
445. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
Thus have I heard—At one time the Blessed One was staying at Rājagaha, in Veḷuvana, the Squirrels’ Feeding Ground.
445. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, tại Kalandakanivāpa.
Tena kho pana samayena āyasmā sāriputto dakkhiṇāgirismiṃ cārikaṃ carati mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ.
Now at that time, Venerable Sāriputta was wandering in the Southern Mountains with a large community of bhikkhus.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Sāriputta đang du hành ở Dakkhiṇāgiri cùng với một đại chúng Tỳ-kheo.
Atha kho aññataro bhikkhu rājagahe vassaṃvuṭṭho* yena dakkhiṇāgiri yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi.
Then a certain bhikkhu, having completed the Rains Retreat in Rājagaha, approached Venerable Sāriputta in the Southern Mountains; having approached, he exchanged greetings with Venerable Sāriputta.
Rồi một Tỳ-kheo nọ, sau khi an cư mùa mưa tại Rājagaha, đi đến Dakkhiṇāgiri, đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, vị ấy chào hỏi Tôn giả Sāriputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
After exchanging courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, đáng ghi nhớ, vị ấy ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho taṃ bhikkhuṃ āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘kaccāvuso, bhagavā arogo ca balavā cā’’ti?
Venerable Sāriputta then said to that bhikkhu sitting to one side: “I hope, friend, the Blessed One is well and strong?”
Tôn giả Sāriputta nói với Tỳ-kheo đang ngồi một bên ấy: “Này Hiền giả, Thế Tôn có khỏe mạnh và cường tráng không?”
‘‘Arogo cāvuso, bhagavā balavā cā’’ti.
“The Blessed One is well and strong, friend,” he replied.
“Thưa Hiền giả, Thế Tôn khỏe mạnh và cường tráng.”
‘‘Kacci panāvuso, bhikkhusaṅgho arogo ca balavā cā’’ti?
“Venerable, is the Bhikkhu Saṅgha well and strong?”
“Này hiền giả, Tăng đoàn có được khỏe mạnh và cường tráng không?”
‘‘Bhikkhusaṅghopi kho, āvuso, arogo ca balavā cā’’ti.
“Indeed, venerable, the Bhikkhu Saṅgha is well and strong.”
“Này hiền giả, Tăng đoàn cũng được khỏe mạnh và cường tráng.”
‘‘Ettha, āvuso, taṇḍulapālidvārāya dhanañjāni* nāma brāhmaṇo atthi.
“Here, venerable, at Taṇḍulapāli Gate, there is a brāhmaṇa named Dhanañjāni.
“Này hiền giả, ở đây, tại Taṇḍulapāli, có một Bà-la-môn tên là Dhanañjāni.
Kaccāvuso, dhanañjāni brāhmaṇo arogo ca balavā cā’’ti?
Venerable, is the brāhmaṇa Dhanañjāni well and strong?”
Này hiền giả, Bà-la-môn Dhanañjāni có được khỏe mạnh và cường tráng không?”
‘‘Dhanañjānipi kho, āvuso, brāhmaṇo arogo ca balavā cā’’ti.
“Indeed, venerable, the brāhmaṇa Dhanañjāni is well and strong.”
“Này hiền giả, Bà-la-môn Dhanañjāni cũng được khỏe mạnh và cường tráng.”
‘‘Kacci panāvuso, dhanañjāni brāhmaṇo appamatto’’ti?
“Venerable, is the brāhmaṇa Dhanañjāni diligent?”
“Này hiền giả, Bà-la-môn Dhanañjāni có được không phóng dật không?”
‘‘Kuto panāvuso, dhanañjānissa brāhmaṇassa appamādo?
“How could the brāhmaṇa Dhanañjāni be diligent, venerable?
“Này hiền giả, Bà-la-môn Dhanañjāni làm sao có thể không phóng dật được?
Dhanañjāni, āvuso, brāhmaṇo rājānaṃ nissāya brāhmaṇagahapatike vilumpati, brāhmaṇagahapatike nissāya rājānaṃ vilumpati.
Venerable, the brāhmaṇa Dhanañjāni, relying on the king, plunders brāhmaṇa householders; relying on brāhmaṇa householders, he plunders the king.
Này hiền giả, Bà-la-môn Dhanañjāni nương tựa nhà vua mà cướp bóc các gia chủ Bà-la-môn, nương tựa các gia chủ Bà-la-môn mà cướp bóc nhà vua.
Yāpissa bhariyā saddhā saddhakulā ānītā sāpi kālaṅkatā; aññāssa bhariyā assaddhā assaddhakulā ānītā’’.
His wife, who was faithful and brought from a faithful family, has also passed away; another wife, unfaithful and brought from an unfaithful family, has been brought.”
Người vợ của ông ta, người đã được cưới từ một gia đình có đức tin, cũng đã qua đời; một người vợ khác không có đức tin, được cưới từ một gia đình không có đức tin, đã đến.”
‘‘Dussutaṃ vatāvuso, assumha, dussutaṃ vatāvuso, assumha; ye mayaṃ dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ pamattaṃ assumha.
“Alas, venerable, what ill news we have heard, what ill news we have heard; that we heard the brāhmaṇa Dhanañjāni is negligent.
“Này hiền giả, chúng tôi đã nghe một điều không tốt lành, chúng tôi đã nghe một điều không tốt lành; chúng tôi đã nghe rằng Bà-la-môn Dhanañjāni là người phóng dật.
Appeva ca nāma mayaṃ kadāci karahaci dhanañjāninā brāhmaṇena saddhiṃ samāgaccheyyāma, appeva nāma siyā kocideva kathāsallāpo’’ti?
Perhaps we may, at some time or another, meet with the brāhmaṇa Dhanañjāni, and perhaps there might be some conversation.”
Có lẽ một lúc nào đó chúng tôi sẽ gặp gỡ Bà-la-môn Dhanañjāni, có lẽ sẽ có một cuộc trò chuyện nào đó.”
446. Atha kho āyasmā sāriputto dakkhiṇāgirismiṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena rājagahaṃ tena cārikaṃ pakkāmi.
446. Then, Āyasmā Sāriputta, having stayed in Dakkhiṇāgiri as long as he wished, set out on a journey towards Rājagaha.
446. Rồi Tôn giả Sāriputta, sau khi ở lại Dakkhiṇāgiri tùy thích, đã lên đường du hành đến Rājagaha.
Anupubbena cārikaṃ caramāno yena rājagahaṃ tadavasari.
Journeying by stages, he arrived at Rājagaha.
Du hành tuần tự, ngài đã đến Rājagaha.
Tatra sudaṃ āyasmā sāriputto rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
There, Āyasmā Sāriputta resided in Rājagaha, in the Bamboo Grove, at the Squirrels’ Feeding Place.
Tại đó, Tôn giả Sāriputta trú ngụ ở Rājagaha, tại Veḷuvana, Kalandakanivāpa.
Atha kho āyasmā sāriputto pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
Then, in the morning, Āyasmā Sāriputta dressed, took his bowl and robe, and entered Rājagaha for alms.
Rồi Tôn giả Sāriputta, vào buổi sáng, đắp y, mang bát và y, đi vào Rājagaha để khất thực.
Tena kho pana samayena dhanañjāni brāhmaṇo bahinagare gāvo goṭṭhe duhāpeti.
Now, at that time, the brāhmaṇa Dhanañjāni was having cows milked in the cowpens outside the city.
Lúc bấy giờ, Bà-la-môn Dhanañjāni đang vắt sữa bò trong chuồng bò bên ngoài thành phố.
Atha kho āyasmā sāriputto rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena dhanañjāni brāhmaṇo tenupasaṅkami.
Then, Āyasmā Sāriputta, having wandered for alms in Rājagaha and returned from his alms round after his meal, approached the brāhmaṇa Dhanañjāni.
Rồi Tôn giả Sāriputta, sau khi khất thực ở Rājagaha và trở về sau bữa ăn, đã đi đến chỗ Bà-la-môn Dhanañjāni.
Addasā kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmantaṃ sāriputtaṃ dūratova āgacchantaṃ.
The brāhmaṇa Dhanañjāni saw Āyasmā Sāriputta approaching from afar.
Bà-la-môn Dhanañjāni đã thấy Tôn giả Sāriputta đang đến từ xa.
Disvāna yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘ito, bho sāriputta, payo, pīyataṃ tāva bhattassa kālo bhavissatī’’ti.
Having seen him, he approached Āyasmā Sāriputta; having approached, he said to Āyasmā Sāriputta, “Here, good Sāriputta, is milk; please drink it. It will be mealtime later.”
Sau khi thấy, ông ta đã đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, ông ta đã nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Thưa Tôn giả Sāriputta, đây là sữa, xin hãy uống; rồi sẽ đến giờ ăn.”
‘‘Alaṃ, brāhmaṇa.
“Enough, brāhmaṇa.
“Đủ rồi, này Bà-la-môn.
Kataṃ me ajja bhattakiccaṃ.
My meal is already taken today.
Việc ăn uống của tôi hôm nay đã xong.
Amukasmiṃ me rukkhamūle divāvihāro bhavissati.
My day-dwelling will be under that certain tree.
Tôi sẽ nghỉ trưa dưới gốc cây kia.
Tattha āgaccheyyāsī’’ti.
You may come there.”
Ông hãy đến đó.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa paccassosi.
“Yes, good sir,” the brāhmaṇa Dhanañjāni replied to Āyasmā Sāriputta.
“Vâng, thưa Tôn giả,” Bà-la-môn Dhanañjāni đã đáp lời Tôn giả Sāriputta.
Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo pacchābhattaṃ bhuttapātarāso yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi.
Then, the brāhmaṇa Dhanañjāni, having eaten his morning meal, approached Āyasmā Sāriputta; having approached, he exchanged greetings with Āyasmā Sāriputta.
Rồi Bà-la-môn Dhanañjāni, sau khi ăn xong bữa sáng, đã đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, ông ta đã chào hỏi Tôn giả Sāriputta.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
Having exchanged courteous and amiable talk, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, ông ta ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘kaccāsi, dhanañjāni, appamatto’’ti?
Āyasmā Sāriputta then said to the brāhmaṇa Dhanañjāni, seated to one side, “Dhanañjāni, are you diligent?”
Tôn giả Sāriputta đã nói với Bà-la-môn Dhanañjāni đang ngồi một bên rằng: “Này Dhanañjāni, ông có không phóng dật không?”
‘‘Kuto, bho sāriputta, amhākaṃ appamādo yesaṃ no mātāpitaro posetabbā, puttadāro posetabbo, dāsakammakarā posetabbā, mittāmaccānaṃ mittāmaccakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, ñātisālohitānaṃ ñātisālohitakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, atithīnaṃ atithikaraṇīyaṃ kātabbaṃ, pubbapetānaṃ pubbapetakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, devatānaṃ devatākaraṇīyaṃ kātabbaṃ, rañño rājakaraṇīyaṃ kātabbaṃ, ayampi kāyo pīṇetabbo brūhetabbo’’ti?
“How can we be diligent, good Sāriputta, we who have parents to support, a wife and children to support, slaves and workers to support, duties to perform for friends and associates, duties to perform for relatives by blood, duties to perform for guests, duties to perform for departed ancestors, duties to perform for deities, duties to perform for the king, and this body too must be nourished and sustained?”
“Thưa Tôn giả Sāriputta, làm sao chúng tôi có thể không phóng dật được khi chúng tôi phải nuôi dưỡng cha mẹ, nuôi dưỡng vợ con, nuôi dưỡng nô lệ và người làm công, làm việc của bạn bè và người thân, làm việc của họ hàng và thân quyến, làm việc của khách, làm việc của những người đã khuất, làm việc của các vị thần, làm việc của nhà vua, và thân thể này cũng phải được nuôi dưỡng và chăm sóc?”
447. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ.
447. “What do you think, Dhanañjāni? Here, someone, for the sake of parents, acts unrighteously and unevenly, and because of that unrighteous and uneven conduct, the guardians of hell drag him to hell.
447. “Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, ở đây có người nào đó vì cha mẹ mà hành xử bất thiện, hành xử bất chính, rồi vì hành xử bất thiện, bất chính đó mà các cai ngục kéo người ấy xuống địa ngục.
Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, mātāpitaro vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’’’ti?
Could he then say, ‘I acted unrighteously and unevenly for the sake of my parents, guardians of hell, do not drag me to hell,’ or could his parents say, ‘He acted unrighteously and unevenly for our sake, guardians of hell, do not drag him to hell’?”
Liệu người ấy có thể nói: ‘Tôi đã hành xử bất thiện, bất chính vì cha mẹ, xin các cai ngục đừng kéo tôi xuống địa ngục’ không? Hoặc cha mẹ của người ấy có thể nói: ‘Người ấy đã hành xử bất thiện, bất chính vì chúng tôi, xin các cai ngục đừng kéo người ấy xuống địa ngục’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho sāriputta.
“No indeed, good Sāriputta.
“Không thể được, thưa Tôn giả Sāriputta.
Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ’’.
Instead, even while he cries out, the guardians of hell would cast him into hell.”
Mà các cai ngục sẽ ném người ấy vào địa ngục ngay cả khi người ấy kêu la.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ.
“What do you think, Dhanañjāni? Here, someone, for the sake of his wife and children, acts unrighteously and unevenly, and because of that unrighteous and uneven conduct, the guardians of hell drag him to hell.
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, ở đây có người nào đó vì vợ con mà hành xử bất thiện, hành xử bất chính, rồi vì hành xử bất thiện, bất chính đó mà các cai ngục kéo người ấy xuống địa ngục.
Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, puttadāro vā panassa labheyya ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’’’ti?
Could he then say, ‘I acted unrighteously and unevenly for the sake of my wife and children, guardians of hell, do not drag me to hell,’ or could his wife and children say, ‘He acted unrighteously and unevenly for our sake, guardians of hell, do not drag him to hell’?”
Liệu người ấy có thể nói: ‘Tôi đã hành xử bất thiện, bất chính vì vợ con, xin các cai ngục đừng kéo tôi xuống địa ngục’ không? Hoặc vợ con của người ấy có thể nói: ‘Người ấy đã hành xử bất thiện, bất chính vì chúng tôi, xin các cai ngục đừng kéo người ấy xuống địa ngục’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho sāriputta.
“No indeed, good Sāriputta.
“Không thể được, thưa Tôn giả Sāriputta.
Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ’’.
Instead, even while he cries out, the guardians of hell would cast him into hell.”
Mà các cai ngục sẽ ném người ấy vào địa ngục ngay cả khi người ấy kêu la.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ.
“What do you think, Dhanañjāni? Here, someone, for the sake of his slaves, workers, and servants, acts unrighteously and unevenly, and because of that unrighteous and uneven conduct, the guardians of hell drag him to hell.
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, ở đây có người nào đó vì nô lệ, người làm công mà hành xử bất thiện, hành xử bất chính, rồi vì hành xử bất thiện, bất chính đó mà các cai ngục kéo người ấy xuống địa ngục.
Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, dāsakammakaraporisā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’’’ti?
Could he then say, ‘I acted unrighteously and unevenly for the sake of my slaves, workers, and servants, guardians of hell, do not drag me to hell,’ or could his slaves, workers, and servants say, ‘He acted unrighteously and unevenly for our sake, guardians of hell, do not drag him to hell’?”
Liệu người ấy có thể nói: ‘Tôi đã hành xử bất thiện, bất chính vì nô lệ, người làm công, xin các cai ngục đừng kéo tôi xuống địa ngục’ không? Hoặc nô lệ, người làm công của người ấy có thể nói: ‘Người ấy đã hành xử bất thiện, bất chính vì chúng tôi, xin các cai ngục đừng kéo người ấy xuống địa ngục’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho sāriputta.
“No indeed, good Sāriputta.
“Không thể được, thưa Tôn giả Sāriputta.
Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ’’.
Instead, even while he cries out, the guardians of hell would cast him into hell.”
Mà các cai ngục sẽ ném người ấy vào địa ngục ngay cả khi người ấy kêu la.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ.
“What do you think, Dhanañjāni? Here, someone, for the sake of his friends and associates, acts unrighteously and unevenly, and because of that unrighteous and uneven conduct, the guardians of hell drag him to hell.
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, ở đây có người nào đó vì bạn bè, người thân mà hành xử bất thiện, hành xử bất chính, rồi vì hành xử bất thiện, bất chính đó mà các cai ngục kéo người ấy xuống địa ngục.
Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, mittāmaccā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’’’ti?
Could he then say, ‘I acted unrighteously and unevenly for the sake of my friends and associates, guardians of hell, do not drag me to hell,’ or could his friends and associates say, ‘He acted unrighteously and unevenly for our sake, guardians of hell, do not drag him to hell’?”
Liệu người ấy có thể nói: ‘Tôi đã hành xử bất thiện, bất chính vì bạn bè, người thân, xin các cai ngục đừng kéo tôi xuống địa ngục’ không? Hoặc bạn bè, người thân của người ấy có thể nói: ‘Người ấy đã hành xử bất thiện, bất chính vì chúng tôi, xin các cai ngục đừng kéo người ấy xuống địa ngục’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho sāriputta.
“No indeed, good Sāriputta.
“Không thể được, thưa Tôn giả Sāriputta.
Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ’’.
Instead, even while he cries out, the guardians of hell would cast him into hell.”
Mà các cai ngục sẽ ném người ấy vào địa ngục ngay cả khi người ấy kêu la.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, idhekacco ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, tamenaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu nirayaṃ nirayapālā upakaḍḍheyyuṃ.
“What do you think, Dhanañjāni? Here, someone, for the sake of his relatives by blood, acts unrighteously and unevenly, and because of that unrighteous and uneven conduct, the guardians of hell drag him to hell.
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, ở đây có người nào đó vì họ hàng, thân quyến mà hành xử bất thiện, hành xử bất chính, rồi vì hành xử bất thiện, bất chính đó mà các cai ngục kéo người ấy xuống địa ngục.
Labheyya nu kho so ‘ahaṃ kho ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosiṃ, mā maṃ nirayaṃ nirayapālā’ti, ñātisālohitā vā panassa labheyyuṃ ‘eso kho amhākaṃ hetu adhammacārī visamacārī ahosi, mā naṃ nirayaṃ nirayapālā’’’ti?
Could he then say, ‘I acted unrighteously and unevenly for the sake of my relatives by blood, guardians of hell, do not drag me to hell,’ or could his relatives by blood say, ‘He acted unrighteously and unevenly for our sake, guardians of hell, do not drag him to hell’?”
Liệu người ấy có thể nói: ‘Tôi đã hành xử bất thiện, bất chính vì họ hàng, thân quyến, xin các cai ngục đừng kéo tôi xuống địa ngục’ không? Hoặc họ hàng, thân quyến của người ấy có thể nói: ‘Người ấy đã hành xử bất thiện, bất chính vì chúng tôi, xin các cai ngục đừng kéo người ấy xuống địa ngục’ không?”
‘‘No hidaṃ, bho sāriputta.
“No indeed, good Sāriputta.
“Không thể được, thưa Tôn giả Sāriputta.
Atha kho naṃ vikkandantaṃyeva niraye nirayapālā pakkhipeyyuṃ’’.
Instead, even while he cries out, the guardians of hell would cast him into hell.”
Mà các cai ngục sẽ ném người ấy vào địa ngục ngay cả khi người ấy kêu la.”
448. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mātāpitūnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
‘‘What do you think, Dhanañjāni? Which is better: one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his parents, or one who acts righteously and evenly for the sake of his parents?’’
448. “Dhanañjāni, ông nghĩ sao, một người hành xử phi pháp, bất chính vì cha mẹ, hay một người hành xử đúng pháp, chính đáng vì cha mẹ; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, mātāpitūnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, mātāpitūnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
‘‘Indeed, venerable Sāriputta, one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his parents, that is not better; but one who acts righteously and evenly for the sake of his parents, that is better.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người hành xử phi pháp, bất chính vì cha mẹ thì không tốt; còn người hành xử đúng pháp, chính đáng vì cha mẹ thì cái đó tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Indeed, venerable Sāriputta, righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct.’’
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành xử đúng pháp, chính đáng tốt hơn hành xử phi pháp, bất chính.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā mātāpitaro ceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
‘‘There are, Dhanañjāni, other righteous undertakings for the sake of others, by which one can support one’s parents and not commit evil deeds, and also tread the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những nghiệp chính đáng khác, nhờ đó có thể nuôi dưỡng cha mẹ, không làm điều ác, và thực hành con đường phước đức.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
‘‘What do you think, Dhanañjāni? Which is better: one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his children and wife, or one who acts righteously and evenly for the sake of his children and wife?’’
“Dhanañjāni, ông nghĩ sao, một người hành xử phi pháp, bất chính vì vợ con, hay một người hành xử đúng pháp, chính đáng vì vợ con; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, puttadārassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, puttadārassa hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
‘‘Indeed, venerable Sāriputta, one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his children and wife, that is not better; but one who acts righteously and evenly for the sake of his children and wife, that is better.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người hành xử phi pháp, bất chính vì vợ con thì không tốt; còn người hành xử đúng pháp, chính đáng vì vợ con thì cái đó tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Indeed, venerable Sāriputta, righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct.’’
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành xử đúng pháp, chính đáng tốt hơn hành xử phi pháp, bất chính.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā yehi sakkā puttadārañceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
‘‘There are, Dhanañjāni, other righteous undertakings for the sake of others, by which one can support one’s children and wife and not commit evil deeds, and also tread the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những nghiệp chính đáng khác, nhờ đó có thể nuôi dưỡng vợ con, không làm điều ác, và thực hành con đường phước đức.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
‘‘What do you think, Dhanañjāni? Which is better: one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his slaves, workers, and servants, or one who acts righteously and evenly for the sake of his slaves, workers, and servants?’’
“Dhanañjāni, ông nghĩ sao, một người hành xử phi pháp, bất chính vì nô lệ, người làm công, người hầu, hay một người hành xử đúng pháp, chính đáng vì nô lệ, người làm công, người hầu; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, dāsakammakaraporisassa hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
‘‘Indeed, venerable Sāriputta, one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his slaves, workers, and servants, that is not better; but one who acts righteously and evenly for the sake of his slaves, workers, and servants, that is better.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người hành xử phi pháp, bất chính vì nô lệ, người làm công, người hầu thì không tốt; còn người hành xử đúng pháp, chính đáng vì nô lệ, người làm công, người hầu thì cái đó tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Indeed, venerable Sāriputta, righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct.’’
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành xử đúng pháp, chính đáng tốt hơn hành xử phi pháp, bất chính.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā dāsakammakaraporise ceva posetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
‘‘There are, Dhanañjāni, other righteous undertakings for the sake of others, by which one can support one’s slaves, workers, and servants and not commit evil deeds, and also tread the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những nghiệp chính đáng khác, nhờ đó có thể nuôi dưỡng nô lệ, người làm công, người hầu, không làm điều ác, và thực hành con đường phước đức.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā mittāmaccānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
‘‘What do you think, Dhanañjāni? Which is better: one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his friends and associates, or one who acts righteously and evenly for the sake of his friends and associates?’’
“Dhanañjāni, ông nghĩ sao, một người hành xử phi pháp, bất chính vì bạn bè, người thân, hay một người hành xử đúng pháp, chính đáng vì bạn bè, người thân; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, mittāmaccānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, mittāmaccānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
‘‘Indeed, venerable Sāriputta, one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his friends and associates, that is not better; but one who acts righteously and evenly for the sake of his friends and associates, that is better.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người hành xử phi pháp, bất chính vì bạn bè, người thân thì không tốt; còn người hành xử đúng pháp, chính đáng vì bạn bè, người thân thì cái đó tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Indeed, venerable Sāriputta, righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct.’’
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành xử đúng pháp, chính đáng tốt hơn hành xử phi pháp, bất chính.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā mittāmaccānañceva mittāmaccakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
‘‘There are, Dhanañjāni, other righteous undertakings for the sake of others, by which one can do what is to be done for friends and associates, and not commit evil deeds, and also tread the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những nghiệp chính đáng khác, nhờ đó có thể làm những việc cần làm cho bạn bè, người thân, không làm điều ác, và thực hành con đường phước đức.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā ñātisālohitānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
‘‘What do you think, Dhanañjāni? Which is better: one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his relatives and blood-relations, or one who acts righteously and evenly for the sake of his relatives and blood-relations?’’
“Dhanañjāni, ông nghĩ sao, một người hành xử phi pháp, bất chính vì bà con họ hàng, hay một người hành xử đúng pháp, chính đáng vì bà con họ hàng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, ñātisālohitānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, ñātisālohitānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
‘‘Indeed, venerable Sāriputta, one who acts unrighteously and unevenly for the sake of his relatives and blood-relations, that is not better; but one who acts righteously and evenly for the sake of his relatives and blood-relations, that is better.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người hành xử phi pháp, bất chính vì bà con họ hàng thì không tốt; còn người hành xử đúng pháp, chính đáng vì bà con họ hàng thì cái đó tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā ñātisālohitānañceva ñātisālohitakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can fulfill one's duties to relatives and blood-relations, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể chu toàn bổn phận đối với bà con thân quyến, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā atithīnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
“What do you think, Dhanañjāni? Whether one, for the sake of guests, would be unrighteous and uneven in conduct, or one, for the sake of guests, would be righteous and even in conduct—which is better?”
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, người nào vì khách mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, hay người nào vì khách mà hành động Chánh, bình đẳng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, atithīnaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, atithīnaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
“One who, for the sake of guests, would be unrighteous and uneven in conduct—that is not better, O Sāriputta. But one who, for the sake of guests, would be righteous and even in conduct—that is better in this case, O Sāriputta.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người nào vì khách mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, điều đó không tốt; còn người nào vì khách mà hành động Chánh, bình đẳng, điều đó mới tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā atithīnañceva atithikaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can fulfill one's duties to guests, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể chu toàn bổn phận đối với khách, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā pubbapetānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
“What do you think, Dhanañjāni? Whether one, for the sake of ancestral spirits, would be unrighteous and uneven in conduct, or one, for the sake of ancestral spirits, would be righteous and even in conduct—which is better?”
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, người nào vì tổ tiên quá vãng mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, hay người nào vì tổ tiên quá vãng mà hành động Chánh, bình đẳng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, pubbapetānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, pubbapetānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
“One who, for the sake of ancestral spirits, would be unrighteous and uneven in conduct—that is not better, O Sāriputta. But one who, for the sake of ancestral spirits, would be righteous and even in conduct—that is better in this case, O Sāriputta.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người nào vì tổ tiên quá vãng mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, điều đó không tốt; còn người nào vì tổ tiên quá vãng mà hành động Chánh, bình đẳng, điều đó mới tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā pubbapetānañceva pubbapetakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can fulfill one's duties to ancestral spirits, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể chu toàn bổn phận đối với tổ tiên quá vãng, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā devatānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
“What do you think, Dhanañjāni? Whether one, for the sake of devas, would be unrighteous and uneven in conduct, or one, for the sake of devas, would be righteous and even in conduct—which is better?”
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, người nào vì chư thiên mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, hay người nào vì chư thiên mà hành động Chánh, bình đẳng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, devatānaṃ hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, devatānaṃ hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
“One who, for the sake of devas, would be unrighteous and uneven in conduct—that is not better, O Sāriputta. But one who, for the sake of devas, would be righteous and even in conduct—that is better in this case, O Sāriputta.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người nào vì chư thiên mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, điều đó không tốt; còn người nào vì chư thiên mà hành động Chánh, bình đẳng, điều đó mới tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā devatānañceva devatākaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can fulfill one's duties to devas, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể chu toàn bổn phận đối với chư thiên, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā rañño hetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
“What do you think, Dhanañjāni? Whether one, for the sake of the king, would be unrighteous and uneven in conduct, or one, for the sake of the king, would be righteous and even in conduct—which is better?”
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, người nào vì vua mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, hay người nào vì vua mà hành động Chánh, bình đẳng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, rañño hetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, rañño hetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
“One who, for the sake of the king, would be unrighteous and uneven in conduct—that is not better, O Sāriputta. But one who, for the sake of the king, would be righteous and even in conduct—that is better in this case, O Sāriputta.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người nào vì vua mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, điều đó không tốt; còn người nào vì vua mà hành động Chánh, bình đẳng, điều đó mới tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā rañño ceva rājakaraṇīyaṃ kātuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjituṃ.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can fulfill one's duties to the king, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể chu toàn bổn phận đối với vua, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, yo vā kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa; katamaṃ seyyo’’ti?
“What do you think, Dhanañjāni? Whether one, for the sake of nourishing and strengthening the body, would be unrighteous and uneven in conduct, or one, for the sake of nourishing and strengthening the body, would be righteous and even in conduct—which is better?”
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, người nào vì sự nuôi dưỡng và phát triển thân thể mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, hay người nào vì sự nuôi dưỡng và phát triển thân thể mà hành động Chánh, bình đẳng; cái nào tốt hơn?”
‘‘Yo hi, bho sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu adhammacārī visamacārī assa, na taṃ seyyo; yo ca kho, bho sāriputta, kāyassa pīṇanāhetu brūhanāhetu dhammacārī samacārī assa, tadevettha seyyo.
“One who, for the sake of nourishing and strengthening the body, would be unrighteous and uneven in conduct—that is not better, O Sāriputta. But one who, for the sake of nourishing and strengthening the body, would be righteous and even in conduct—that is better in this case, O Sāriputta.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, người nào vì sự nuôi dưỡng và phát triển thân thể mà hành động bất Chánh, bất bình đẳng, điều đó không tốt; còn người nào vì sự nuôi dưỡng và phát triển thân thể mà hành động Chánh, bình đẳng, điều đó mới tốt hơn.
Adhammacariyāvisamacariyāhi, bho sāriputta, dhammacariyāsamacariyā seyyo’’ti.
Righteous and even conduct is better than unrighteous and uneven conduct, O Sāriputta.”
Thưa Tôn giả Sāriputta, hành động bất Chánh, bất bình đẳng thì không bằng hành động Chánh, bình đẳng.”
‘‘Atthi kho, dhanañjāni, aññesaṃ hetukā dhammikā kammantā, yehi sakkā kāyañceva pīṇetuṃ brūhetuṃ, na ca pāpakammaṃ kātuṃ, puññañca paṭipadaṃ paṭipajjitu’’nti.
“Indeed, Dhanañjāni, there are righteous actions for the sake of others, by which one can nourish and strengthen the body, and not commit evil deeds, and practice the path of merit.”
“Này Dhanañjāni, có những việc làm hợp Pháp khác mà nhờ đó có thể nuôi dưỡng và phát triển thân thể, không làm ác nghiệp, và thực hành con đường phước đức.”
449. Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
449. Then the brahmin Dhanañjāni, having approved and rejoiced in Venerable Sāriputta’s words, rose from his seat and departed.
449. Rồi, Bà la môn Dhanañjāni hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Tôn giả Sāriputta, đứng dậy khỏi chỗ ngồi và ra đi.
Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo aparena samayena ābādhiko ahosi dukkhito bāḷhagilāno.
Then, on a later occasion, the brahmin Dhanañjāni became sick, suffering, gravely ill.
Sau đó, Bà la môn Dhanañjāni một thời gian bệnh hoạn, đau đớn, bệnh nặng.
Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo aññataraṃ purisaṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, ambho purisa, yena bhagavā tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi – ‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Then the brahmin Dhanañjāni addressed a certain man: “Come, good man, go to the Blessed One; having approached, bow down with your head at the Blessed One’s feet in my name, saying: ‘Venerable Sir, the brahmin Dhanañjāni is sick, suffering, gravely ill.
Rồi, Bà la môn Dhanañjāni gọi một người và nói: “Này anh, hãy đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, hãy thay mặt tôi đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu và thưa rằng: ‘Bạch Thế Tôn, Bà la môn Dhanañjāni bệnh hoạn, đau đớn, bệnh nặng.
So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti.
He bows down with his head at the Blessed One’s feet.’
Ông ấy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu’.
Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandāhi – ‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
And go to Venerable Sāriputta; having approached, bow down with your head at Venerable Sāriputta’s feet in my name, saying: ‘Venerable Sir, the brahmin Dhanañjāni is sick, suffering, gravely ill.
Và hãy đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, hãy thay mặt tôi đảnh lễ chân Tôn giả Sāriputta bằng đầu và thưa rằng: ‘Bạch Tôn giả, Bà la môn Dhanañjāni bệnh hoạn, đau đớn, bệnh nặng.
So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandatī’ti.
He bows down with his head at Venerable Sāriputta’s feet.’
Ông ấy đảnh lễ chân Tôn giả Sāriputta bằng đầu’.
Evañca vadehi – ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
And also say this: ‘It would be good, Venerable Sir, if Venerable Sāriputta would approach the brahmin Dhanañjāni’s dwelling out of compassion.’”
Và hãy nói như vầy: ‘Bạch Tôn giả, mong Tôn giả Sāriputta từ bi đến trú xứ của Bà la môn Dhanañjāni’.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so puriso dhanañjānissa brāhmaṇassa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
“Yes, Venerable Sir,” that man replied to the brahmin Dhanañjāni, and went to the Blessed One; having approached, he saluted the Blessed One and sat down to one side.
“Vâng, bạch Tôn giả,” người ấy vâng lời Bà la môn Dhanañjāni, đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so puriso bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Sitting to one side, that man said to the Blessed One: “Venerable Sir, the brahmin Dhanañjāni is sick, suffering, gravely ill.
Ngồi xuống một bên, người ấy thưa với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, Bà la môn Dhanañjāni bệnh hoạn, đau đớn, bệnh nặng.
So bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti.
He bows down with his head at the Blessed One’s feet.”
Ông ấy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu.”
Yena cāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
Then he went to Venerable Sāriputta; having approached, he saluted Venerable Sāriputta and sat down to one side.
Và người ấy đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, đảnh lễ Tôn giả Sāriputta rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinno kho so puriso āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Sitting to one side, that man said to Venerable Sāriputta: “Venerable Sir, the brahmin Dhanañjāni is sick, suffering, gravely ill.
Ngồi xuống một bên, người ấy thưa với Tôn giả Sāriputta: “Bạch Tôn giả, Bà la môn Dhanañjāni bệnh hoạn, đau đớn, bệnh nặng.
So āyasmato sāriputtassa pāde sirasā vandati, evañca vadeti – ‘sādhu kira, bhante, āyasmā sāriputto yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
He bows down with his head at Venerable Sāriputta’s feet, and says this: ‘It would be good, Venerable Sir, if Venerable Sāriputta would approach the brahmin Dhanañjāni’s dwelling out of compassion.’”
Ông ấy đảnh lễ chân Tôn giả Sāriputta bằng đầu, và nói như vầy: ‘Bạch Tôn giả, mong Tôn giả Sāriputta từ bi đến trú xứ của Bà la môn Dhanañjāni’.”
Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena.
Venerable Sāriputta assented by his silence.
Tôn giả Sāriputta im lặng chấp thuận.
450. Atha kho āyasmā sāriputto nivāsetvā pattacīvaramādāya yena dhanañjānissa brāhmaṇassa nivesanaṃ tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi.
450. Then Venerable Sāriputta, having dressed and taken his bowl and robe, went to the brahmin Dhanañjāni’s dwelling; having approached, he sat down on the prepared seat.
450. Rồi, Tôn giả Sāriputta đắp y, mang bát và y, đi đến trú xứ của Bà la môn Dhanañjāni; sau khi đến, Ngài ngồi xuống chỗ đã trải sẵn.
Nisajja kho āyasmā sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ etadavoca – ‘‘kacci te, dhanañjāni, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ?
Having sat down, Venerable Sāriputta said to the brahmin Dhanañjāni: “I hope, Dhanañjāni, you are bearing up, I hope you are getting by?
Ngồi xuống xong, Tôn giả Sāriputta nói với Bà la môn Dhanañjāni: “Này Dhanañjāni, ông có khỏe không, có dễ chịu không?
Kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti?
I hope the painful feelings are receding, not increasing?”
Các cảm thọ khổ có giảm bớt không, không tăng lên chứ?”
Paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti?
—"Do they subside, and not advance?"
Sự thuyên giảm được nhận thấy, không phải sự tăng lên ư?”
‘‘Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ.
"It is not bearable for me, Venerable Sāriputta, it is not sustainable.
“Thưa Tôn giả Sāriputta, tôi không thể chịu đựng được, không thể sống được.
Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti.
Severe painful feelings advance for me; they do not subside.
Những cảm thọ khổ dữ dội đang tăng lên đối với tôi, không thuyên giảm.
Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
It is that they advance, and do not subside.
Sự tăng lên được nhận thấy, không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, bho sāriputta, balavā puriso tiṇhena sikharena muddhani* abhimattheyya; evameva kho, bho sāriputta, adhimattā vātā muddhani ca ūhananti.
Just as, Venerable Sāriputta, a strong man might vigorously strike the head with a sharp sword; even so, Venerable Sāriputta, excessively strong winds surge in my head.
Thưa Tôn giả Sāriputta, ví như một người mạnh mẽ dùng một mũi nhọn sắc bén mà chọc vào đầu; cũng vậy, thưa Tôn giả Sāriputta, những luồng gió dữ dội đang hành hạ đầu tôi.
Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ.
It is not bearable for me, Venerable Sāriputta, it is not sustainable.
Thưa Tôn giả Sāriputta, tôi không thể chịu đựng được, không thể sống được.
Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti.
Severe painful feelings advance for me; they do not subside.
Những cảm thọ khổ dữ dội đang tăng lên đối với tôi, không thuyên giảm.
Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
It is that they advance, and do not subside.
Sự tăng lên được nhận thấy, không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, bho sāriputta, balavā puriso daḷhena varattakkhaṇḍena* sīse sīsaveṭhaṃ dadeyya; evameva kho, bho sāriputta, adhimattā sīse sīsavedanā.
Just as, Venerable Sāriputta, a strong man might bind his head with a strong leather thong; even so, Venerable Sāriputta, are the excessive head pains in my head.
Thưa Tôn giả Sāriputta, ví như một người mạnh mẽ dùng một sợi dây da chắc chắn mà quấn chặt đầu; cũng vậy, thưa Tôn giả Sāriputta, những cơn đau đầu dữ dội đang hành hạ đầu tôi.
Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ.
It is not bearable for me, Venerable Sāriputta, it is not sustainable.
Thưa Tôn giả Sāriputta, tôi không thể chịu đựng được, không thể sống được.
Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti.
Severe painful feelings advance for me; they do not subside.
Những cảm thọ khổ dữ dội đang tăng lên đối với tôi, không thuyên giảm.
Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
It is that they advance, and do not subside.
Sự tăng lên được nhận thấy, không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, bho sāriputta, dakkho goghātako vā goghātakantevāsī vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya; evameva kho, bho sāriputta, adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti.
Just as, Venerable Sāriputta, a skilled butcher or his apprentice might carve up an ox's belly with a sharp butcher's knife; even so, Venerable Sāriputta, do excessively strong winds cut into my belly.
Thưa Tôn giả Sāriputta, ví như một người đồ tể bò khéo léo hay người học việc của đồ tể bò dùng một con dao mổ bò sắc bén mà mổ bụng; cũng vậy, thưa Tôn giả Sāriputta, những luồng gió dữ dội đang mổ bụng tôi.
Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ.
It is not bearable for me, Venerable Sāriputta, it is not sustainable.
Thưa Tôn giả Sāriputta, tôi không thể chịu đựng được, không thể sống được.
Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti.
Severe painful feelings advance for me; they do not subside.
Những cảm thọ khổ dữ dội đang tăng lên đối với tôi, không thuyên giảm.
Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo.
It is that they advance, and do not subside.
Sự tăng lên được nhận thấy, không phải sự thuyên giảm.
Seyyathāpi, bho sāriputta, dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ; evameva kho, bho sāriputta, adhimatto kāyasmiṃ ḍāho.
Just as, Venerable Sāriputta, two strong men might seize a weaker man by both arms and roast and scorch him over a pit of coals; even so, Venerable Sāriputta, is there an excessive burning in my body.
Thưa Tôn giả Sāriputta, ví như hai người mạnh mẽ nắm lấy hai cánh tay của một người yếu hơn mà nướng và thiêu đốt trên một hố than hồng; cũng vậy, thưa Tôn giả Sāriputta, một cơn sốt dữ dội đang hành hạ thân tôi.
Na me, bho sāriputta, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ.
It is not bearable for me, Venerable Sāriputta, it is not sustainable.
Thưa Tôn giả Sāriputta, tôi không thể chịu đựng được, không thể sống được.
Bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti.
Severe painful feelings advance for me; they do not subside.
Những cảm thọ khổ dữ dội đang tăng lên đối với tôi, không thuyên giảm.
Abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti.
It is that they advance, and do not subside."
Sự tăng lên được nhận thấy, không phải sự thuyên giảm.”
451. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – nirayo vā tiracchānayoni vā’’ti?
451. "What do you think, Dhanañjāni, which is better – hell or the animal realm?"
451. “Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – địa ngục hay súc sanh?”
‘‘Nirayā, bho sāriputta, tiracchānayoni seyyo’’ti.
"The animal realm is better than hell, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, súc sanh tốt hơn địa ngục.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – tiracchānayoni vā pettivisayo vā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the animal realm or the realm of the departed (petas)?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – súc sanh hay ngạ quỷ?”
‘‘Tiracchānayoniyā, bho sāriputta, pettivisayo seyyo’’ti.
"The realm of the departed is better than the animal realm, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, ngạ quỷ tốt hơn súc sanh.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – pettivisayo vā manussā vā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the realm of the departed or the human realm?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – ngạ quỷ hay loài người?”
‘‘Pettivisayā, bho sāriputta, manussā seyyo’’ti.
"The human realm is better than the realm of the departed, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, loài người tốt hơn ngạ quỷ.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – manussā vā cātumahārājikā* vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the human realm or the Cātumahārājika devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – loài người hay chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương?”
‘‘Manussehi, bho sāriputta, cātumahārājikā devā seyyo’’ti.
"The Cātumahārājika devas are better than humans, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương tốt hơn loài người.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – cātumahārājikā vā devā tāvatiṃsā vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Cātumahārājika devas or the Tāvatiṃsa devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương hay chư Thiên Ba Mươi Ba?”
‘‘Cātumahārājikehi, bho sāriputta, devehi tāvatiṃsā devā seyyo’’ti.
"The Tāvatiṃsa devas are better than the Cātumahārājika devas, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Ba Mươi Ba tốt hơn chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – tāvatiṃsā vā devā yāmā vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Tāvatiṃsa devas or the Yāma devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Ba Mươi Ba hay chư Thiên Dạ Ma?”
‘‘Tāvatiṃsehi, bho sāriputta, devehi yāmā devā seyyo’’ti.
"The Yāma devas are better than the Tāvatiṃsa devas, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Dạ Ma tốt hơn chư Thiên Ba Mươi Ba.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – yāmā vā devā tusitā vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Yāma devas or the Tusita devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Dạ Ma hay chư Thiên Đâu Suất?”
‘‘Yāmehi, bho sāriputta, devehi tusitā devā seyyo’’ti.
"The Tusita devas are better than the Yāma devas, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Đâu Suất tốt hơn chư Thiên Dạ Ma.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – tusitā vā devā nimmānaratī vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Tusita devas or the Nimmānaratī devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Đâu Suất hay chư Thiên Hóa Lạc Thiên?”
‘‘Tusitehi, bho sāriputta, devehi nimmānaratī devā seyyo’’ti.
"The Nimmānaratī devas are better than the Tusita devas, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Hóa Lạc Thiên tốt hơn chư Thiên Đâu Suất.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo – nimmānaratī vā devā paranimmitavasavattī vā devā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Nimmānaratī devas or the Paranimmitavasavattī devas?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Hóa Lạc Thiên hay chư Thiên Tha Hóa Tự Tại Thiên?”
‘‘Nimmānaratīhi, bho sāriputta, devehi paranimmitavasavattī devā seyyo’’ti.
"The Paranimmitavasavattī devas are better than the Nimmānaratī devas, Venerable Sāriputta."
“Thưa Tôn giả Sāriputta, chư Thiên Tha Hóa Tự Tại Thiên tốt hơn chư Thiên Hóa Lạc Thiên.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, dhanañjāni, katamaṃ seyyo paranimmitavasavattī vā devā brahmaloko vā’’ti?
"What do you think, Dhanañjāni, which is better – the Paranimmitavasavattī devas or the Brahma world?"
“Này Dhanañjāni, ông nghĩ sao, cõi nào tốt hơn – chư Thiên Tha Hóa Tự Tại Thiên hay Phạm Thiên giới?”
‘‘‘Brahmaloko’ti* – bhavaṃ sāriputto āha; ‘brahmaloko’ti – bhavaṃ sāriputto āhā’’ti* .
"‘The Brahma world!’ – Venerable Sāriputta has said; ‘the Brahma world!’ – Venerable Sāriputta has said."
“Tôn giả Sāriputta nói ‘Phạm Thiên giới’; Tôn giả Sāriputta nói ‘Phạm Thiên giới’.”
Atha kho āyasmato sāriputtassa etadahosi – ‘‘ime kho brāhmaṇā brahmalokādhimuttā.
Then it occurred to Venerable Sāriputta: "These brahmins aspire to the Brahma world.
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta khởi ý nghĩ: “Những vị Bà-la-môn này có khuynh hướng hướng đến Phạm Thiên giới.
Yaṃnūnāhaṃ dhanañjānissa brāhmaṇassa brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ deseyya’’nti.
What if I were to teach Dhanañjāni the brahmin the path to companionship with Brahmā?"
Vậy ta hãy chỉ dạy cho Bà-la-môn Dhanañjāni con đường đưa đến sự cộng trú với Phạm Thiên.”
‘‘Brahmānaṃ te, dhanañjāni, sahabyatāya maggaṃ desessāmi; taṃ suṇāhi, sādhukaṃ manasi karohi, bhāsissāmī’’ti.
"I will teach you, Dhanañjāni, the path to companionship with Brahmā; listen to it, attend carefully, I will speak."
“Này Dhanañjāni, ta sẽ chỉ dạy cho ông con đường đưa đến sự cộng trú với Phạm Thiên; hãy lắng nghe, hãy chú ý kỹ, ta sẽ nói.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho dhanañjāni brāhmaṇo āyasmato sāriputtassa paccassosi.
"Yes, Venerable Sir," Dhanañjāni the brahmin replied to Venerable Sāriputta.
“Vâng, thưa Tôn giả,” Bà-la-môn Dhanañjāni đáp lời Tôn giả Sāriputta.
Āyasmā sāriputto etadavoca – ‘‘katamo ca, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo?
Venerable Sāriputta said this: "And what, Dhanañjāni, is the path to companionship with Brahmā?
Tôn giả Sāriputta nói: “Này Dhanañjāni, thế nào là con đường đưa đến sự cộng trú với Phạm Thiên?
Idha, dhanañjāni, bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati.
Here, Dhanañjāni, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth; thus above, below, around, everywhere, and in all ways, he dwells pervading the entire world with a mind imbued with loving-kindness, abundant, exalted, immeasurable, without hostility and without ill-will.
Ở đây, này Dhanañjāni, một tỳ-khưu an trú trải khắp một phương với tâm từ bi, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư; như vậy, khắp trên, dưới, ngang, khắp mọi nơi, với tất cả mọi loài, vị ấy an trú trải khắp toàn bộ thế giới với tâm từ bi, rộng lớn, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Ayaṃ kho, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo’’.
This, Dhanañjāni, is the path to companionship with Brahmā."
Này Dhanañjāni, đây là con đường đưa đến sự cộng trú với Phạm Thiên.”
452. ‘‘Puna caparaṃ, dhanañjāni, bhikkhu karuṇāsahagatena cetasā…pe… muditāsahagatena cetasā… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati, tathā dutiyaṃ, tathā tatiyaṃ, tathā catutthaṃ; iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyābajjhena pharitvā viharati.
452. "Furthermore, Dhanañjāni, a bhikkhu dwells pervading one direction with a mind imbued with compassion... (as before) ... with a mind imbued with appreciative joy... with a mind imbued with equanimity, likewise the second, likewise the third, likewise the fourth; thus above, below, around, everywhere, and in all ways, he dwells pervading the entire world with a mind imbued with equanimity, abundant, exalted, immeasurable, without hostility and without ill-will.
452. “Hơn nữa, này Dhanañjāni, một tỳ-khưu an trú trải khắp một phương với tâm bi… (tương tự như trên)… với tâm hỷ… với tâm xả, cũng vậy phương thứ hai, cũng vậy phương thứ ba, cũng vậy phương thứ tư; như vậy, khắp trên, dưới, ngang, khắp mọi nơi, với tất cả mọi loài, vị ấy an trú trải khắp toàn bộ thế giới với tâm xả, rộng lớn, vô lượng, không hận thù, không ác ý.
Ayaṃ kho, dhanañjāni, brahmānaṃ sahabyatāya maggo’’ti.
This, Dhanañjāni, is the path to companionship with Brahmā."
Này Dhanañjāni, đây là con đường đưa đến sự cộng trú với Phạm Thiên.”
Tena hi, bho sāriputta, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandāhi – ‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
"Then, Venerable Sāriputta, please pay homage to the Bhagavā's feet with your head in my name—'The brahmin Dhanañjāni, Venerable Sir, is sick, suffering, gravely ill.
“Vậy thì, thưa Tôn giả Sāriputta, xin ngài hãy thay lời tôi đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn – ‘Bạch Thế Tôn, Bà-la-môn Dhanañjāni đang bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti.
He pays homage to the Bhagavā's feet with his head.'"
Ông ấy đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn’.”
Atha kho āyasmā sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Then Venerable Sāriputta, having established Dhanañjāni the brahmin in the lower Brahma world, when a higher achievement was still possible, rose from his seat and departed.
Bấy giờ, Tôn giả Sāriputta, sau khi đã an lập Bà-la-môn Dhanañjāni vào Phạm Thiên giới thấp kém, trong khi vẫn còn việc phải làm cao hơn, đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi và ra đi.
Atha kho dhanañjāni brāhmaṇo acirapakkante āyasmante sāriputte kālamakāsi, brahmalokañca upapajji.
Then, not long after Venerable Sāriputta had departed, Dhanañjāni the brahmin passed away and was reborn in the Brahma world.
Bấy giờ, Bà-la-môn Dhanañjāni không lâu sau khi Tôn giả Sāriputta ra đi đã qua đời, và tái sanh vào Phạm Thiên giới.
453. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘eso, bhikkhave, sāriputto dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkanto’’ti.
453. Then the Bhagavā addressed the bhikkhus: "That Sāriputta, bhikkhus, having established Dhanañjāni the brahmin in the lower Brahma world, when a higher achievement was still possible, rose from his seat and departed."
453. Bấy giờ, Đức Thế Tôn gọi các tỳ-khưu và nói: “Này các tỳ-khưu, Sāriputta đã an lập Bà-la-môn Dhanañjāni vào Phạm Thiên giới thấp kém, trong khi vẫn còn việc phải làm cao hơn, đã đứng dậy khỏi chỗ ngồi và ra đi.”
Atha kho āyasmā sāriputto yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘dhanañjāni, bhante, brāhmaṇo ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandatī’’ti.
Then indeed, Ven. Sāriputta approached the Blessed One, and having approached, paid homage to the Blessed One and sat down to one side. Having sat down to one side, Ven. Sāriputta said this to the Blessed One: "Venerable Sir, the brahmin Dhanañjāni is afflicted, suffering, gravely ill. He pays homage to the Blessed One's feet with his head."
Rồi thì, Tôn giả Sāriputta đi đến chỗ Thế Tôn, sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Đang ngồi một bên, Tôn giả Sāriputta bạch Thế Tôn điều này: “Bạch Thế Tôn, Bà-la-môn Dhanañjāni đang bệnh, khổ sở, bệnh nặng. Ông ấy đảnh lễ dưới chân Thế Tôn bằng đầu.”
‘‘Kiṃ pana tvaṃ sāriputta dhanañjāniṃ brāhmaṇaṃ sati uttarikaraṇīye hīne brahmaloke patiṭṭhāpetvā uṭṭhāyāsanā pakkanto’’ti?
"But why, Sāriputta, when there was a higher attainment to be done, did you establish the brahmin Dhanañjāni in the inferior Brahma-world and depart from your seat?"
“Này Sāriputta, tại sao con lại rời khỏi chỗ ngồi, đi khỏi sau khi đã an lập Bà-la-môn Dhanañjāni vào cõi Phạm thiên thấp kém, trong khi có việc cao thượng hơn cần làm?”
‘‘Mayhaṃ kho, bhante, evaṃ ahosi – ‘ime kho brāhmaṇā brahmalokādhimuttā, yaṃnūnāhaṃ dhanañjānissa brāhmaṇassa brahmānaṃ sahabyatāya maggaṃ deseyya’nti.
"Venerable Sir, it occurred to me thus: 'These brahmins are devoted to the Brahma-world; what if I were to teach the brahmin Dhanañjāni the path to companionship with Brahmā?'"
“Bạch Thế Tôn, con đã nghĩ thế này: ‘Những Bà-la-môn này hướng đến cõi Phạm thiên. Vậy thì, tốt hơn hết là tôi nên chỉ dạy con đường đến sự cộng trú với các vị Phạm thiên cho Bà-la-môn Dhanañjāni.’”
‘‘Kālaṅkatoca* , sāriputta, dhanañjāni brāhmaṇo, brahmalokañca upapanno’’ti.
"Sāriputta, the brahmin Dhanañjāni has passed away and has been reborn in the Brahma-world."
“Này Sāriputta, Bà-la-môn Dhanañjāni đã qua đời và đã tái sanh vào cõi Phạm thiên.”
454. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā icchānaṅgale* viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
454. Thus have I heard: At one time, the Blessed One was dwelling in Icchānaṅgala, in the Icchānaṅgala woodland thicket.
454. Tôi nghe như vầy: Một thời, Thế Tôn trú tại Iccānaṅgala, trong rừng Iccānaṅgala.
Tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā icchānaṅgale paṭivasanti, seyyathidaṃ – caṅkī brāhmaṇo, tārukkho brāhmaṇo, pokkharasāti brāhmaṇo, jāṇussoṇi* brāhmaṇo, todeyyo brāhmaṇo, aññe ca abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā.
At that time, many well-known, distinguished brahmin householders were residing in Icchānaṅgala, namely: the brahmin Caṅkī, the brahmin Tārukkha, the brahmin Pokkharasāti, the brahmin Jāṇussoṇi, the brahmin Todeyya, and other well-known, distinguished brahmin householders.
Lúc bấy giờ, nhiều Bà-la-môn đại gia nổi tiếng trú tại Iccānaṅgala, đó là: Bà-la-môn Caṅkī, Bà-la-môn Tārukkha, Bà-la-môn Pokkharasāti, Bà-la-môn Jāṇussoṇi, Bà-la-môn Todeyya, và các Bà-la-môn đại gia nổi tiếng khác.
Atha kho vāseṭṭhabhāradvājānaṃ māṇavānaṃ jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamantānaṃ anuvicarantānaṃ* ayamantarākathā udapādi – ‘‘kathaṃ, bho, brāhmaṇo hotī’’ti?
Then, while the young brahmins Vāseṭṭha and Bhāradvāja were walking about, rambling for exercise, this discussion arose between them: "How, friends, does one become a brahmin?"
Rồi thì, trong khi các thanh niên Vāseṭṭha và Bhāradvāja đang đi dạo, đang đi lang thang, cuộc nói chuyện này khởi lên: “Thưa các bạn, làm thế nào để trở thành một Bà-la-môn?”
Bhāradvājo māṇavo evamāha – ‘‘yato kho, bho, ubhato sujāto mātito ca pitito ca saṃsuddhagahaṇiko yāva sattamā pitāmahayugā akkhitto anupakkuṭṭho jātivādena – ettāvatā kho, bho, brāhmaṇo hotī’’ti.
The young brahmin Bhāradvāja said this: "When, friends, one is well-born on both sides, pure in descent through both mother and father back to the seventh generation of ancestors, unblemished, and irreproachable in respect of birth—to that extent, friends, one is a brahmin."
Thanh niên Bhāradvāja nói như vầy: “Thưa các bạn, hễ ai được sanh ra từ cả hai phía, từ mẹ và từ cha, có dòng dõi thuần khiết cho đến bảy đời tổ phụ, không bị chê trách, không bị chỉ trích về dòng dõi – chừng đó, thưa các bạn, người ấy là một Bà-la-môn.”
Vāseṭṭho māṇavo evamāha – ‘‘yato kho, bho, sīlavā ca hoti vattasampanno* ca – ettāvatā kho, bho, brāhmaṇo hotī’’ti.
The young brahmin Vāseṭṭha said this: "When, friends, one is virtuous and perfect in observances—to that extent, friends, one is a brahmin."
Thanh niên Vāseṭṭha nói như vầy: “Thưa các bạn, hễ ai có giới hạnh và đầy đủ các hạnh tu – chừng đó, thưa các bạn, người ấy là một Bà-la-môn.”
Neva kho asakkhi bhāradvājo māṇavo vāseṭṭhaṃ māṇavaṃ saññāpetuṃ, na pana asakkhi vāseṭṭho māṇavo bhāradvājaṃ māṇavaṃ saññāpetuṃ.
The young brahmin Bhāradvāja could not convince the young brahmin Vāseṭṭha, nor could the young brahmin Vāseṭṭha convince the young brahmin Bhāradvāja.
Thanh niên Bhāradvāja không thể thuyết phục thanh niên Vāseṭṭha, và thanh niên Vāseṭṭha cũng không thể thuyết phục thanh niên Bhāradvāja.
Atha kho vāseṭṭho māṇavo bhāradvājaṃ māṇavaṃ āmantesi – ‘‘ayaṃ kho, bho bhāradvāja, samaṇo gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito icchānaṅgale viharati icchānaṅgalavanasaṇḍe.
Then the young brahmin Vāseṭṭha addressed the young brahmin Bhāradvāja: "Friend Bhāradvāja, this recluse Gotama, a Sakyan son who has gone forth from the Sakyan clan, is dwelling in Icchānaṅgala, in the Icchānaṅgala woodland thicket.
Rồi thì, thanh niên Vāseṭṭha gọi thanh niên Bhāradvāja: “Này bạn Bhāradvāja, vị Sa-môn Gotama này, con của dòng dõi Sakya, đã xuất gia từ gia tộc Sakya, đang trú tại Iccānaṅgala, trong rừng Iccānaṅgala.
Taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti.
Indeed, this excellent reputation has spread concerning the Blessed Gotama: 'Thus is that Blessed One: an Arahant, a Fully Self-Enlightened One, perfect in knowledge and conduct, a Fortunate One, knower of the worlds, an unsurpassed leader of persons to be tamed, a teacher of gods and humans, the Buddha, the Blessed One.'
Vị Tôn giả Gotama ấy có tiếng tốt đẹp vang lừng như vầy: ‘Đức Thế Tôn ấy là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, đầy đủ Minh Hạnh, Thiện Thệ, bậc Trí Giả của thế gian, bậc Vô Thượng điều ngự trượng phu, bậc Đạo Sư của chư Thiên và loài người, bậc Phật, bậc Thế Tôn.’
Āyāma, bho bhāradvāja, yena samaṇo gotamo tenupasaṅkamissāma; upasaṅkamitvā samaṇaṃ gotamaṃ etamatthaṃ pucchissāma.
Come, friend Bhāradvāja, let us approach the recluse Gotama; having approached, let us ask the recluse Gotama about this matter.
Này bạn Bhāradvāja, chúng ta hãy đi đến chỗ Sa-môn Gotama; sau khi đến, chúng ta sẽ hỏi Sa-môn Gotama về vấn đề này.
Yathā no samaṇo gotamo byākarissati tathā naṃ dhāressāmā’’ti.
Whatever the recluse Gotama explains to us, that we shall hold."
Sa-môn Gotama sẽ giải thích cho chúng ta như thế nào, chúng ta sẽ ghi nhớ như vậy.”
‘‘Evaṃ, bho’’ti kho bhāradvājo māṇavo vāseṭṭhassa māṇavassa paccassosi.
"Yes, friend," the young brahmin Bhāradvāja replied to the young brahmin Vāseṭṭha.
“Vâng, thưa bạn,” thanh niên Bhāradvāja đáp lời thanh niên Vāseṭṭha.
461. Evaṃ vutte, vāseṭṭhabhāradvājā māṇavā bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotama!
When this was said, the young men Vāseṭṭha and Bhāradvāja said to the Blessed One: “Excellent, good Gotama! Excellent, good Gotama!
461. Khi được nói như vậy, các thanh niên Vāseṭṭha và Bhāradvāja bạch Thế Tôn rằng: “Thật tuyệt diệu thay, bạch Gotama, thật tuyệt diệu thay, bạch Gotama!
Seyyathāpi, bho gotama, nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya, paṭicchannaṃ vā vivareyya, mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya, andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya – cakkhumanto rūpāni dakkhantīti – evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito.
Just as, good Gotama, one might set upright what has been overturned, or reveal what has been hidden, or point out the way to one who is lost, or hold up a lamp in the darkness so that those with eyes may see forms—in the same way has the good Gotama expounded the Dhamma in manifold ways.
Ví như, bạch Gotama, lật ngửa cái bị úp, phơi bày cái bị che giấu, chỉ đường cho người lạc lối, hay cầm đèn dầu trong bóng tối để những người có mắt có thể thấy các sắc pháp – cũng vậy, Chân nhân Gotama đã thuyết giảng Chánh pháp bằng nhiều phương cách khác nhau.
Ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca.
We go for refuge to the good Gotama, to the Dhamma, and to the Saṅgha of bhikkhus.
Chúng con xin quy y Chân nhân Gotama, quy y Giáo pháp và quy y Tăng đoàn.
Upāsake no bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṃ gate’’ti.
May the good Gotama consider us lay followers, who have gone for refuge from this day forth, for as long as life lasts.”
Mong Chân nhân Gotama hãy nhận chúng con là những cư sĩ đã quy y trọn đời kể từ hôm nay.”