Sagāthāvagga-ṭīkā

76

1. Naḷavaggo

1. Naḷavagga

1. Phẩm Naḷa

77

1. Oghataraṇasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the Oghataraṇa Sutta

1. Lời Giải Thích Kinh Oghataraṇa

78

Vibhāgavantānaṃ sabhāvavibhāvanaṃ vibhāgadassanavaseneva hotīti paṭhamaṃ tāva saṃyuttavaggasuttādivasena saṃyuttāgamassa vibhāgaṃ dassetuṃ ‘‘tattha saṃyuttāgamo nāmā’’tiādimāha.

Since the essential nature of things with distinctions can only be known by seeing their distinctions, first, to show the division of the Saṃyuttāgama according to its Saṃyutta, Vagga, Sutta, and so on, he begins with ‘‘tattha saṃyuttāgamo nāmā’’.

Sự nhận biết bản chất của những gì có sự phân chia chỉ xảy ra thông qua việc trình bày sự phân chia; vì vậy, trước hết, để trình bày sự phân chia của Saṃyutta Āgama theo các Tương Ưng, Phẩm, Kinh v.v., Ngài đã nói "tattha saṃyuttāgamo nāmā" (trong đó, tên là Saṃyutta Āgama) và các câu tương tự.

Tattha tatthāti yaṃ vuttaṃ – ‘‘saṃyuttāgamavarassa atthaṃ pakāsayissāmī’’ti, tasmiṃ vacane.

In that, tatthā refers to the statement: ‘‘I will expound the meaning of the excellent Saṃyuttāgama.’’

Trong đó, tattha (trong đó) là trong lời đã nói – "Ta sẽ trình bày ý nghĩa của bộ Saṃyutta Āgama tối thượng".

Tatthāti vā ‘‘etāya aṭṭhakathāya vijānātha saṃyuttanissitaṃ attha’’nti ettha yaṃ saṃyuttaggahaṇaṃ kataṃ, tattha.

Tatthā (there) means there, where the word ‘Saṃyutta’ is used in the phrase, "Understand the meaning based on the Saṃyutta through this commentary."

Tatthā (Tại đó) – Hoặc là, trong câu: “Với bộ Chú giải này, hãy hiểu ý nghĩa liên quan đến Saṃyutta”, ở đây, tại chỗ nào đã đề cập đến Saṃyutta, thì tại chỗ đó.

Pañca vaggā etassāti pañcavaggo.

It has five sections, thus it is called Pañcavagga.

Năm phẩm của cái này, nên gọi là pañcavaggo (năm phẩm).

Avayavena viggaho, samudāyo samāsattho.

The analysis is by parts, while the compound meaning refers to the whole.

Phân tích từng thành phần là viggaha (phân tích từ), toàn thể là ý nghĩa của từ ghép.

79

Idāni taṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇetukāmo attano saṃvaṇṇanāya tassa paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkameneva pavattabhāvaṃ dassetuṃ, ‘‘tassa vaggesu sagāthāvaggo ādī’’tiādi vuttaṃ.

Now, wishing to expound upon it from the beginning, in order to show that his own commentary proceeds in the order in which it was laid down at the First Great Council, the phrase "Among its sections, the Sagāthāvagga is the first," and so forth, was stated.

Bây giờ, vì muốn chú giải từ đầu, để chỉ ra rằng bản chú giải của mình đã được tiến hành theo đúng thứ tự đã được sắp đặt trong Đại Kết Tập lần thứ nhất, nên đã nói câu “tassa vaggesu sagāthāvaggo ādī” (trong các phẩm của nó, Sagāthāvagga là đầu tiên), v.v.

Tattha yathāpaccayaṃ tattha tattha desitattā paññattattā ca vippakiṇṇānaṃ dhammavinayānaṃ saṅgahetvā gāyanaṃ kathanaṃ saṅgīti, mahāvisayattā pūjaniyattā ca mahatī saṅgīti mahāsaṅgīti.

Therein, Saṅgīti means the chanting or recitation of the Dhamma and Vinaya, which, because they were taught and designated here and there according to circumstances, were scattered; Mahāsaṅgīti is a great council due to its extensive scope and venerability.

Trong đó, saṅgīti (kết tập) là việc tụng đọc, thuyết giảng các Pháp và Luật đã được giảng dạy và chế định rải rác ở từng nơi tùy theo duyên, bằng cách tập hợp lại; mahāsaṅgīti (Đại Kết Tập) là kết tập vĩ đại vì có phạm vi rộng lớn và đáng tôn kính.

Paṭhamā mahāsaṅgīti paṭhamamahāsaṅgīti, tassā pavattitakālo paṭhamamahāsaṅgītikālo, tasmiṃ paṭhamamahāsaṅgītikāle.

The first Mahāsaṅgīti is the Paṭhamamahāsaṅgīti (First Great Council); its period of occurrence is the Paṭhamamahāsaṅgītikāla (time of the First Great Council); meaning, during that time of the First Great Council.

Đại Kết Tập lần thứ nhất là paṭhamamahāsaṅgīti; thời điểm Đại Kết Tập lần thứ nhất được tiến hành là paṭhamamahāsaṅgītikālo (thời Đại Kết Tập lần thứ nhất); trong thời Đại Kết Tập lần thứ nhất đó.

80

Nidadāti desanaṃ desakālādivasena aviditaṃ viditaṃ katvā nidassetīti nidānaṃ.

It sets forth a teaching, making the unknown known in terms of the time and place of its exposition, thus it is called Nidāna (introduction).

Nidānaṃ (Duyên khởi) là việc trình bày giáo pháp bằng cách làm cho những điều chưa biết trở nên rõ ràng theo thời gian và địa điểm thuyết giảng.

Yo loke ganthassa upogghātoti vuccati, svāyamettha ‘‘evaṃ me suta’’nti-ādiko gantho veditabbo, na pana ‘‘sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī’’tiādīsu (a. ni. 3.126) viya attajjhāsayādidesanuppattihetu.

What is called an introduction to a text in the world should here be understood as the text beginning with "Thus have I heard," and so forth, not as the cause of the teaching's arising from one's own intention, as in phrases like "Bhikkhus, I teach the Dhamma with a Nidāna" .

Cái mà người đời gọi là lời mở đầu của một tác phẩm, thì ở đây cần hiểu là đoạn kinh bắt đầu bằng “evaṃ me sutaṃ” (như vầy tôi nghe), chứ không phải là nguyên nhân phát sinh lời dạy dựa trên ý định của người nói như trong các câu “sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desemī” (này các Tỳ-khưu, Ta thuyết pháp có duyên khởi), v.v. (A. III, 126).

Tenevāha – ‘‘evaṃ me sutanti-ādikaṃ āyasmatā ānandena paṭhamamahāsaṅgītikāle vuttaṃ nidānamādī’’ti.

It is for this reason that it is said: "The Nidāna beginning with 'Thus have I heard,' spoken by Venerable Ānanda at the time of the First Great Council, is the beginning."

Chính vì thế đã nói: “Đoạn kinh bắt đầu bằng ‘evaṃ me sutaṃ’ đã được Tôn giả Ānanda thuyết giảng trong thời Đại Kết Tập lần thứ nhất là vuttaṃ nidānamādī (duyên khởi đã được nói đầu tiên)”.

Kāmañcettha yassaṃ paṭhamamahāsaṅgītiyaṃ nikkhittānukkamena saṃvaṇṇanaṃ kattukāmo, sā vitthārato vattabbā, sumaṅgalavilāsiniyaṃ pana attanā vitthāritattā tattheva gahetabbāti imissā saṃvaṇṇanāya mahattaṃ pariharanto ‘‘sā panesā’’tiādimāha.

Although the First Great Council, in the order of which the commentary is to be made, should be described in detail here, since it has been detailed by him in the Sumaṅgalavilāsinī and should be taken from there, he says "Sā panesā" (that, however, is it) and so forth, thus setting aside the extensiveness of this commentary.

Mặc dù ở đây, Đại Kết Tập lần thứ nhất mà người chú giải muốn chú giải theo thứ tự đã được sắp đặt, cần phải được nói rõ chi tiết, nhưng vì đã được chính mình trình bày chi tiết trong Sumaṅgalavilāsinī, nên cần phải hiểu ở đó. Để duy trì sự vĩ đại của bản chú giải này, đã nói “sā panesā” (nó thì), v.v.

81

1. Evaṃ bāhiranidāne vattabbaṃ atidisitvā idāni abbhantaranidānaṃ ādito paṭṭhāya saṃvaṇṇetuṃ ‘‘yaṃ paneta’’ntiādi vuttaṃ.

1. Having thus referred to what is to be said regarding the external Nidāna, the phrase "yaṃ panetaṃ" (this, however) and so forth, is stated in order to expound the internal Nidāna from the beginning.

1. Sau khi đã chỉ rõ những gì cần nói trong duyên khởi bên ngoài, bây giờ để chú giải duyên khởi bên trong từ đầu, đã nói “yaṃ panetaṃ” (cái này thì), v.v.

Tattha yasmā saṃvaṇṇanaṃ karontena saṃvaṇṇetabbe dhamme padavibhāgaṃ padatthañca dassetvā tato paraṃ piṇḍatthādidassanavasena saṃvaṇṇanā kātabbā, tasmā padāni tāva dassento ‘‘evanti nipātapada’’nti-ādimāha.

Therein, since a commentator, while commenting, must first present the word division and word meaning of the Dhamma to be commented upon, and then comment by showing the collective meaning and so forth, he first shows the words by saying "evanti nipātapadaṃ" (the word evaṃ is an indeclinable) and so forth.

Trong đó, vì người chú giải phải trình bày sự phân chia từ ngữ và ý nghĩa của từ ngữ trong pháp cần chú giải, rồi sau đó phải chú giải theo cách trình bày ý nghĩa tổng quát, v.v., nên trước hết đã trình bày các từ ngữ, và nói “evanti nipātapada” (evaṃ là một giới từ), v.v.

Tattha padavibhāgoti padānaṃ viseso, na padaviggaho.

Therein, padavibhāga (word division) means the distinction of words, not word analysis.

Trong đó, padavibhāgo là sự đặc biệt của các từ ngữ, không phải là sự phân tích từ ngữ.

Atha vā padāni ca padavibhāgo ca padavibhāgo.

Alternatively, words and word division mean padavibhāga.

Hoặc là, các từ ngữ và sự phân chia từ ngữ là padavibhāgo.

Padaviggaho ca padavibhāgo ca padavibhāgoti vā ekasesavasena padapadaviggahā padavibhāgasaddena vuttāti veditabbaṃ.

Or, word analysis and word division mean padavibhāga, or it should be understood that by the word padavibhāga, words and word analysis are meant by way of ekasesa (retention of one term).

Hoặc là, sự phân tích từ ngữ và sự phân chia từ ngữ là padavibhāgo. Cần hiểu rằng các từ ngữ và sự phân tích từ ngữ được nói đến bằng từ padavibhāga theo cách ekasesa (một phần còn lại).

Tattha padaviggaho ‘‘jetassa vanaṃ jetavana’’ntiādinā samāsapadesu daṭṭhabbo.

Therein, word analysis should be seen in compound words such as "Jetassa vanaṃ jetavanaṃ" (Jetavana, the grove of Jeta).

Trong đó, sự phân tích từ ngữ cần được thấy trong các từ ghép như “jetassa vanaṃ jetavanaṃ” (khu rừng của Jeta là Jetavana), v.v.

82

Atthatoti padatthato.

Atthato (in meaning) means by word meaning.

Atthato (Về ý nghĩa) là về ý nghĩa của từ ngữ.

Taṃ pana padatthaṃ atthuddhārakkamena paṭhamaṃ evaṃsaddassa dassento ‘‘evaṃsaddo tāvā’’tiādimāha.

Presenting that word meaning first for the word evaṃ in the sequence of meaning extraction, he says "evaṃsaddo tāvā" (the word evaṃ, first of all) and so forth.

Để trình bày ý nghĩa của từ ngữ đó theo thứ tự trích dẫn ý nghĩa, trước hết đã trình bày ý nghĩa của từ evaṃ, và nói “evaṃsaddo tāvā” (trước hết, từ evaṃ thì), v.v.

Avadhāraṇādīti ettha ādi-saddena idamatthapucchāparimāṇādiatthānaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.

In avadhāraṇādī (emphasis and so forth), the ādi (and so forth) should be understood to include meanings such as "this meaning," "question," and "quantity."

Trong câu avadhāraṇādī (sự xác định, v.v.), cần hiểu rằng từ ādi (v.v.) bao gồm các ý nghĩa như ý nghĩa của từ idaṃ (cái này), câu hỏi, số lượng, v.v.

Tathā hi ‘‘evaṃgatāni puthusippāyatanāni (dī. ni. 1.163, 165), evaṃvidho evamākāro’’ti ca ādīsu idaṃ-saddassa atthe evaṃ-saddo.

For example, in "evaṃgatāni puthusippāyatanāni" (such various trades) and "evaṃvidho evamākāro" (such a kind, such a manner), the word evaṃ is used in the sense of the word idaṃ (this).

Thật vậy, trong các câu “evaṃgatāni puthusippāyatanāni” (D.I, 163, 165) (các nghề nghiệp đa dạng như vậy), “evaṃvidho evamākāro” (có hình thức, dáng vẻ như vậy), v.v., từ evaṃ mang ý nghĩa của từ idaṃ.

Gata-saddo hi pakārapariyāyo, tathā vidhākāra-saddo ca.

For the word gata means kind, as do the words vidha and ākāra.

Thật vậy, từ gata là đồng nghĩa với pakāra (cách thức), và cũng vậy là từ vidha, ākāra.

Tathā hi gatavidhaākārasadde lokiyā pakāratthe vadanti.

Indeed, worldly people use the words gata, vidha, and ākāra in the sense of kind.

Thật vậy, người đời dùng các từ gata, vidha, ākāra với ý nghĩa pakāra.

‘‘Evaṃ su te sunhātā suvilittā kappitakesamassū āmuttamālābharaṇā odātavatthavasanā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricārenti, seyyathāpi tvaṃ etarahi sācariyakoti.

"Thus, are they well-bathed, well-anointed, with hair and beards trimmed, adorned with garlands and ornaments, clothed in white garments, fully endowed and integrated with the five strands of sensual pleasure, attending on you, just as you are now with your teacher?"

“Như vậy, họ đã tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm, chải tóc và râu, đeo vòng hoa và trang sức, mặc y phục trắng, được hưởng thụ và làm bạn với năm dục lạc, như ngài và các đệ tử của ngài bây giờ vậy.

No hidaṃ, bho gotamā’’tiādīsu (dī. ni. 1.286) pucchāyaṃ, ‘‘evaṃ lahuparivattaṃ (a. ni. 1.48), evamāyupariyanto’’ti (pārā. 12) ca ādīsu parimāṇe.

"No, indeed, Venerable Gotama"—in these and similar passages, it is for a question; in "evaṃ lahuparivattaṃ" (thus quickly changing) and "evamāyupariyanto" (thus the limit of life) and so forth, it is for quantity.

Không phải vậy, thưa Gotama” (D.I, 286), v.v., là trong câu hỏi; “evaṃ lahuparivattaṃ” (A.I, 48) (biến đổi nhanh chóng như vậy), “evamāyupariyanto” (Pārā. 12) (cuộc đời kết thúc như vậy), v.v., là trong ý nghĩa số lượng.

83

Nanu ca ‘‘evaṃ su te sunhātā suvilittā, evamāyupariyanto’’ti ettha evaṃ-saddena pucchanākāraparimāṇākārānaṃ vuttattā ākārattho eva evaṃ-saddoti?

But does not the word evaṃ in "evaṃ su te sunhātā suvilittā" and "evamāyupariyanto" express the manner of questioning and the manner of quantity, meaning that the word evaṃ solely signifies manner?

Chẳng phải trong câu “evaṃ su te sunhātā suvilittā” (họ đã tắm gội sạch sẽ, thoa dầu thơm như vậy), “evamāyupariyanto” (cuộc đời kết thúc như vậy), từ evaṃ đã được nói đến ý nghĩa của cách hỏi và cách số lượng, nên ý nghĩa của từ evaṃ chỉ là cách thức thôi sao?

Na, visesasabbhāvato.

No, because there is a distinction.

Không phải, vì có sự đặc biệt.

Ākāramattavācako hi evaṃ-saddo, ākāratthoti adhippeto yathā ‘‘evaṃ byākho’’tiādīsu, na pana ākāravisesavācako.

Indeed, the word evaṃ is merely indicative of manner, when it is intended in the sense of manner, as in "evaṃ byākho" (thus indeed), but not indicative of a specific manner.

Thật vậy, từ evaṃ chỉ nói đến cách thức chung, ý nghĩa cách thức được hiểu như trong các câu “evaṃ byākho” (như vậy tôi đã giải thích), v.v., chứ không phải là nói đến cách thức đặc biệt.

Evañca katvā, ‘‘evaṃ jātena maccenā’’tiādīni (dha. pa. 53) upamādīsu udāharaṇāni upapannāni honti.

And having done so, examples in similes and so forth, such as "evaṃ jātena maccenā" (by a mortal born in this way) become appropriate.

Và khi đã làm như vậy, các ví dụ như “evaṃ jātena maccenā” (Dh. 53) (khi sinh ra như vậy bởi một người chết), v.v., trong các ví dụ, trở nên hợp lý.

Tathā hi ‘‘yathāpi…pe… bahu’’nti (dha. pa. 53)?

Indeed, "just as... many" ?

Thật vậy, “yathāpi…pe… bahuṃ” (Dh. 53)?

Ettha puppharāsiṭṭhāniyato manussūpapattisappurisūpanissaya-saddhammassavana- yonisomanasikāra-bhogasampattiādidānādipuññakiriyahetusamudāyato sobhāsugandhatādiguṇayogato mālāguḷasadisiyo pahūtā puññakiriyā maritabbasabhāvatāya maccena sattena kattabbāti jotitattā puppharāsimālāguḷāva upamā, tesaṃ upamākāro yathā-saddena aniyamato vuttoti ‘‘evaṃ-saddo upamākāranigamanattho’’ti vatthuṃ yuttaṃ, so pana upamākāro niyamiyamāno atthato upamāva hotīti āha ‘‘upamāyaṃ āgato’’ti.

Here, since it is indicated that abundant meritorious deeds, similar to flower garlands, which are like a heap of flowers, due to the aggregate of causes for meritorious action such as human rebirth, good companionship, hearing the true Dhamma, wise attention, and giving for wealth, and due to being endowed with qualities such as beauty and fragrance, must be performed by a mortal being subject to death—the heaps of flowers and flower garlands are the simile. The manner of their simile is expressed indeterminately by the word yathā; thus, it is appropriate to say, "the word evaṃ signifies the conclusion of the manner of simile." And when that manner of simile is determined, it is in meaning a simile itself, thus he says "upamāyaṃ āgato" (it occurs in simile).

Ở đây, vì đã được làm rõ rằng những hành động thiện phong phú, giống như một vòng hoa được kết từ một đống hoa, do sự kết hợp của các nguyên nhân hành động thiện như sự tái sinh của con người, sự nương tựa vào bậc thiện tri thức, sự nghe chánh pháp, sự tác ý đúng đắn, sự thịnh vượng về tài sản, và sự bố thí, v.v., phải được thực hiện bởi chúng sinh có bản chất phải chết, nên đống hoa và vòng hoa là ví dụ, và cách thức của ví dụ đó được nói đến một cách không xác định bởi từ yathā, nên hợp lý khi nói rằng “từ evaṃ có ý nghĩa kết luận cách thức của ví dụ”, nhưng cách thức của ví dụ đó khi được xác định thì về ý nghĩa chính là ví dụ, nên đã nói “upamāyaṃ āgato” (được dùng trong ví dụ).

Tathā ‘‘evaṃ iminā ākārena abhikkamitabba’’ntiādinā upadisiyamānāya samaṇasāruppāya ākappasampattiyā yo tattha upadisanākāro, so atthato upadeso evāti vuttaṃ, ‘‘evaṃ te…pe… upadese’’ti.

Similarly, the manner of instruction there, as in "evaṃ iminā ākārena abhikkamitabbaṃ" (thus one should approach in this manner), for the proper deportment suitable for a recluse that is being instructed, is in meaning merely instruction, thus it is stated, "evaṃ te…pe… upadese" (thus... in instruction).

Cũng vậy, trong câu “evaṃ iminā ākārena abhikkamitabbaṃ” (cần phải tiến hành theo cách thức này), v.v., cách thức giáo huấn ở đó, trong sự hoàn thiện về tư thế phù hợp với một Sa-môn đang được giáo huấn, về ý nghĩa chính là sự giáo huấn, nên đã nói “evaṃ te…pe… upadese” (như vậy, họ…pe… trong sự giáo huấn).

Tathā ‘‘evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’ti ettha ca bhagavatā yathāvuttamatthaṃ aviparītato jānantehi kataṃ tattha saṃvijjamānaguṇānaṃ pakārehi haṃsanaṃ udaggatākaraṇaṃ sampahaṃsanaṃ.

Similarly, in "evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā" (Thus it is, Blessed One; thus it is, Fortunate One), the joyous affirmation and exhilaration expressed by those who understood the meaning stated by the Blessed One exactly as it was, were based on the types of qualities present therein.

Cũng vậy, trong câu “evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā” (bạch Thế Tôn, đúng như vậy; bạch Thiện Thệ, đúng như vậy), sự vui mừng, sự phấn khởi, sự hoan hỷ được thực hiện bởi những người hiểu rõ ý nghĩa đã được nói bởi Đức Thế Tôn một cách không sai lệch, theo các cách thức của những đức tính hiện hữu ở đó.

Yo tattha sampahaṃsanākāroti yojetabbaṃ.

It should be combined as "the manner of joyous affirmation there."

Cần phải kết hợp là cách thức hoan hỷ ở đó.

84

Evamevaṃ panāyanti ettha garahaṇākāroti yojetabbaṃ, so ca garahaṇākāro vasalīti-ādikhuṃsanasaddasannidhānato idha evaṃ-saddena pakāsitoti viññāyati.

In "Evamevaṃ panāyaṃ" (And this is indeed so), it should be combined as "the manner of censure," and it is understood that this manner of censure is expressed here by the word evaṃ due to the proximity of words of derision like "vasalī" (outcaste woman).

Trong câu evamevaṃ panāyaṃ (cũng như vậy thì cái này), cần phải kết hợp là cách thức khiển trách, và cách thức khiển trách đó được từ evaṃ ở đây làm rõ do sự hiện diện của các từ ngữ lăng mạ như vasalī (đồ tiện dân), v.v., nên được hiểu.

Yathā cettha, evaṃ upamākārādayopi upamādivasena vuttānaṃ puppharāsiādisaddānaṃ sannidhānatoti daṭṭhabbaṃ.

Just as here, so too the manners of simile and so forth should be understood to arise from the proximity of words like 'flower heap' that are used in the sense of simile and so forth.

Cũng như ở đây, các cách thức ví dụ, v.v., cũng cần được hiểu là do sự hiện diện của các từ ngữ như đống hoa, v.v., đã được nói theo cách ví dụ, v.v.

Evaṃ, bhanteti pana dhammassa sādhukaṃ savanamanasikāre sanniyojitehi bhikkhūhi attano tattha ṭhitabhāvassa paṭijānanavasena vuttattā ettha evaṃ-saddo ‘‘vacanasampaṭicchanattho’’ti vutto.

However, in "Evaṃ, bhante" (Yes, venerable sir), since it is spoken by the bhikkhus, who have been enjoined to listen attentively and wisely to the Dhamma, by way of acknowledging their understanding, the word evaṃ here is said to mean "vacanasampaṭicchanattho" (meaning of accepting the word).

Tuy nhiên, từ evaṃ trong câu Evaṃ, bhante (Bạch Thế Tôn, đúng vậy) được nói bởi các Tỳ-khưu đã được khuyến khích chuyên tâm lắng nghe và tác ý đúng đắn Pháp, theo cách xác nhận sự hiện diện của mình ở đó, nên được gọi là “vacanasampaṭicchanattho” (có ý nghĩa chấp nhận lời nói).

Tena evaṃ, bhanteti sādhu, bhante, suṭṭhu, bhanteti vuttaṃ hoti.

Therefore, "Evaṃ, bhante" means "Good, venerable sir," or "Excellent, venerable sir."

Do đó, evaṃ, bhante có nghĩa là sādhu, bhante (lành thay, bạch Thế Tôn), suṭṭhu, bhante (rất tốt, bạch Thế Tôn).

Evañca vadehīti yathāhaṃ vadāmi, evaṃ samaṇaṃ ānandaṃ vadehīti yo evaṃ vadanākāro idāni vattabbo, so evaṃ-saddena nidassīyatīti ‘‘nidassanattho’’ti vuttoti.

And in "Evañca vadehī" (And say thus), the manner of speaking, which is now to be described, as in "Say to the recluse Ānanda just as I say," is indicated by the word evaṃ, thus it is called "nidassanattho" (meaning of indication).

Evañca vadehī (và hãy nói như vậy) – cách thức nói mà bây giờ cần phải nói, như “hãy nói với Sa-môn Ānanda như Ta nói”, cách thức đó được từ evaṃ chỉ ra, nên được gọi là “nidassanattho” (có ý nghĩa chỉ dẫn).

Evaṃ noti etthāpi nesaṃ yathāvuttadhammānaṃ ahitadukkhāvahabhāve sanniṭṭhānajananatthaṃ anumatigahaṇavasena ‘‘saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī’’ti pucchāya katāya ‘‘evaṃ no ettha hotī’’ti vuttattā tadākārasanniṭṭhānaṃ evaṃ-saddena vibhāvitanti viññāyati.

In "Evaṃ no" (Thus for us), it is also understood that when the question "Are they conducive to harm and suffering for you, or not? What is your view on this?" was asked in order to induce conviction in them regarding the harmful and sorrowful nature of the aforementioned dhammas, by way of seeking their approval, and they replied "Evaṃ no ettha hotī" (Thus it is for us in this matter), that manner of conviction is manifested by the word evaṃ.

Trong câu evaṃ no (như vậy chúng tôi), cũng vậy, để tạo ra sự kết luận về việc những pháp đã nói đó mang lại điều bất lợi và khổ đau cho họ, theo cách chấp nhận sự đồng ý, khi câu hỏi “saṃvattanti vā no vā, kathaṃ vo ettha hotī” (chúng có đưa đến hay không, các ông nghĩ sao về điều này?) được hỏi, vì đã nói “evaṃ no ettha hotī” (chúng tôi nghĩ như vậy về điều này), nên được hiểu rằng sự kết luận về cách thức đó được từ evaṃ làm rõ.

So pana tesaṃ dhammānaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanākāro niyamiyamāno avadhāraṇattho hotīti āha – ‘‘evaṃ no ettha hotītiādīsu avadhāraṇe’’ti.

But this manner of leading to the harm and suffering of those things, when precisely determined, has the meaning of ascertainment. Therefore, it is said: "in phrases like 'thus it is here for us,' it is an ascertainment."

Tuy nhiên, cái cách mà những pháp ấy dẫn đến sự bất lợi, sự khổ, khi được quy định như vậy, thì có nghĩa là sự xác định. Do đó, (tác giả) nói: “Trong các câu như ‘chúng tôi có điều này ở đây’, có nghĩa là sự xác định.”

85

Nānānayanipuṇanti ekattanānattaabyāpāraevaṃdhammatāsaṅkhātā, nandiyāvaṭṭatipukkhalasīhavikkīḷitaaṅkusadisālocanasaṅkhātā vā ādhārādibhedavasena nānāvidhā nayā nānānayā.

Skillful in various methods (nānānayanipuṇaṃ) refers to the various kinds of methods (nānānayā) reckoned as sameness, difference, non-activity, and such-nature, or reckoned as insight similar to the Nandiyāvaṭṭa, Tipukkhalā, Sīhavikkīḷita, and Aṅkusa methods, according to distinctions like basis, and so forth.

Nānānayanipuṇa (tinh vi qua nhiều phương pháp) có nghĩa là các phương pháp đa dạng (nānānayā) theo sự phân biệt về căn cứ, v.v., được gọi là một tính chất, nhiều tính chất, không hoạt động, tính chất như vậy, hoặc được gọi là sự quán sát giống như sự xoay vòng của niềm vui, ba loại hoa sen, sự vui đùa của sư tử, và cái móc.

Nayā vā pāḷigatiyo tā ca paññattianupaññattiādivasena saṃkilesabhāgiyādilokiyāditadubhayavomissakādivasena kusalādivasena khandhādivasena saṅgahādivasena samayavimuttādivasena ṭhapanādivasena kusalamūlādivasena tikappaṭṭhānādivasena ca nānappakārāti nānānayā, tehi nipuṇaṃ saṇhaṃ sukhumanti nānānayanipuṇaṃ.

Or, methods are the modes of the Pāḷi, and those are of various kinds according to distinctions like designation and sub-designation, defilement-inclusive, worldly, mixed of both, wholesome, aggregates, compilations, released in due time, establishment, roots of skill, and the standpoints of the Tika. Thus they are various methods (nānānayā). Skillful (nipuṇaṃ), subtle (saṇhaṃ), and profound (sukhumanti) by means of these are skillful in various methods (nānānayanipuṇaṃ).

Hoặc các phương pháp (nayā) là các cách thức của Pāḷi, và chúng có nhiều loại (nānappakārā) theo sự phân biệt về paññatti (chế định) và anupaññatti (tùy chế định), v.v.; theo sự phân biệt về thuộc phần phiền não, v.v., thế gian, v.v., hỗn hợp cả hai, v.v.; theo sự phân biệt về thiện, v.v.; theo sự phân biệt về uẩn, v.v.; theo sự phân biệt về tập hợp, v.v.; theo sự phân biệt về giải thoát khỏi thời gian, v.v.; theo sự phân biệt về thiết lập, v.v.; theo sự phân biệt về căn lành, v.v.; theo sự phân biệt về nền tảng ba loại, v.v. Do đó, (nó được gọi là) nānānayā (nhiều phương pháp), và tinh vi (nipuṇa), vi tế (saṇha), thâm sâu (sukhuma) bởi những điều đó thì là nānānayanipuṇa (tinh vi qua nhiều phương pháp).

Āsayova ajjhāsayo, te ca sassatādibhedena tattha ca apparajakkhatādibhedena aneke, attajjhāsayādayo eva vā samuṭṭhānaṃ uppattihetu etassāti anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ.

Disposition (ajjhāsayo) is simply inclination. And these dispositions are many (aneke) due to distinctions like eternalism, etc., and therein due to distinctions like little dust, etc. Or, it means arising from many dispositions (anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ), because one's own dispositions, and so forth, are its origination, its cause of arising.

Āsayova là ajjhāsayo (khuynh hướng), và chúng có nhiều loại (aneke) theo sự phân biệt về thường kiến, v.v., và trong đó, theo sự phân biệt về ít bụi trần, v.v. Hoặc sự phát sinh (samuṭṭhānaṃ), nguyên nhân phát sinh của điều này, chính là các khuynh hướng của tự ngã, v.v., do đó là anekajjhāsayasamuṭṭhānaṃ (phát sinh từ nhiều khuynh hướng).

Atthabyañjanasampannanti atthabyañjanaparipuṇṇaṃ upanetabbābhāvato, saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatanti vā attho daṭṭhabbo.

Endowed with meaning and expression (atthabyañjanasampannaṃ) means perfect in meaning and expression, as there is nothing further to be conveyed. Or, the meaning should be understood as endowed with six meaning-aspects (atthapada) through clarification, disclosure, elucidation, analysis, making manifest, and designation, and with six expression-aspects (byañjanapada) through letter, word, expression, manner, etymology, and exposition.

Atthabyañjanasampanna (đầy đủ ý nghĩa và văn tự) có nghĩa là đầy đủ ý nghĩa và văn tự vì không có gì cần phải trình bày thêm, hoặc ý nghĩa nên được hiểu là được trang bị sáu yếu tố ý nghĩa theo sự chỉ rõ, làm sáng tỏ, giải thích, phân tích, làm rõ, và chế định, và sáu yếu tố văn tự theo chữ cái, từ ngữ, văn tự, cách thức, ngữ nguyên, và sự trình bày.

86

Vividhapāṭihāriyanti ettha pāṭihāriyapadassa vacanatthaṃ (udā. aṭṭha. 1; itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; dha. sa. mūlaṭī. 2) ‘‘paṭipakkhaharaṇato rāgādikilesāpanayanato pāṭihāriya’’nti vadanti.

Regarding various marvels (vividhapāṭihāriyaṃ), for the meaning of the word pāṭihāriya (UdA.A. 1; ItvA. Nidāṇavaṇṇanā; Dhs. Mūlaṭī. 2) they say: "It is marvel (pāṭihāriyaṃ) because it removes opponents and eliminates defilements like lust."

Vividhapāṭihāriya (nhiều phép lạ). Ở đây, về nghĩa của từ pāṭihāriya, (các học giả) nói: “Pāṭihāriya là sự loại bỏ đối thủ, sự loại bỏ các phiền não như tham ái, v.v.”

Bhagavato pana paṭipakkhā rāgādayo na santi ye haritabbā, puthujjanānampi vigatūpakkilese aṭṭhaguṇasamannāgate citte hatapaṭipakkhe iddhividhaṃ pavattati, tasmā tattha pavattavohārena ca na sakkā idha ‘‘pāṭihāriya’’nti vattuṃ.

However, the Bhagavā has no opponents like lust, etc., that need to be removed. Even for ordinary individuals, the manifestation of psychic power (iddhividhaṃ) occurs in a mind free from subsidiary defilements (vigatūpakkilese), endowed with eight qualities, and where opponents have been overcome. Therefore, it is not possible to use the word "marvel" (pāṭihāriyaṃ) here based on the usage there.

Tuy nhiên, đối với Đức Thế Tôn, không có các đối thủ như tham ái, v.v., mà Ngài cần phải loại bỏ. Ngay cả đối với phàm nhân, phép thần thông cũng phát sinh trong tâm đã loại bỏ các cấu uế, được trang bị tám đức tính, các đối thủ đã bị tiêu diệt. Do đó, không thể nói “pāṭihāriya” ở đây bằng cách sử dụng cách nói thông thường phát sinh trong trường hợp đó.

Sace pana mahākāruṇikassa bhagavato veneyyagatā ca kilesā paṭipakkhā, tesaṃ haraṇato ‘‘pāṭihāriya’’nti vuttaṃ, evaṃ sati yuttametaṃ.

But if the defilements existing in the disciples (veneyyagatā), who are to be disciplined by the Bhagavā, who is of great compassion, are the opponents, and "marvel" (pāṭihāriyaṃ) is said due to the removal of these, then this is appropriate.

Tuy nhiên, nếu nói rằng các phiền não của những người có thể được giáo hóa, là đối thủ của Đức Thế Tôn đầy đại bi, và pāṭihāriya là sự loại bỏ chúng, thì điều này là hợp lý.

Atha vā bhagavato ca sāsanassa ca paṭipakkhā titthiyā, tesaṃ haraṇato pāṭihāriyaṃ.

Alternatively, the opponents of the Bhagavā and his Teaching are the sectarians (titthiyā), and marvel (pāṭihāriyaṃ) refers to their removal.

Hoặc các tà giáo là đối thủ của Đức Thế Tôn và Giáo Pháp, và pāṭihāriya là sự loại bỏ chúng.

Te hi diṭṭhiharaṇavasena diṭṭhippakāsane asamatthabhāvena ca iddhiādesanānusāsanīhi haritā apanītā hontīti.

Indeed, they are removed and taken away by psychic power (iddhī), mind-reading (ādesanā), and instruction (anusāsanī), by dispelling their views and by rendering them unable to proclaim their views.

Vì họ bị loại bỏ, bị loại trừ bởi thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn, theo cách loại bỏ tà kiến và sự bất lực trong việc trình bày chánh kiến.

Paṭīti vā ayaṃ saddo ‘‘pacchā’’ti etassa atthaṃ bodheti ‘‘tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo’’tiādīsu (su. ni. 985; cūḷani. vatthugāthā 4) viya, tasmā samāhite citte vigatūpakkilese katakiccena pacchāharitabbaṃ pavattetabbanti paṭihāriyaṃ, attano vā upakkilesesu catutthajjhānamaggehi haritesu pacchā haraṇaṃ paṭihāriyaṃ, iddhiādesanānusāsaniyo ca vigatūpakkilesena katakiccena ca sattahitatthaṃ puna pavattetabbā, haritesu ca attano upattilesesu parasattānaṃ upakkilesaharaṇāni hontīti paṭihāriyāni bhavanti, paṭihāriyameva pāṭihāriyaṃ.

Alternatively, the word paṭī (paṭi-) denotes the meaning of "after" (pacchā), as in "when he had entered that, another brahmin came" and so forth. Therefore, it is a paṭihāriya (marvel) because it must be manifested later by one who has accomplished their task with a concentrated mind, free from subsidiary defilements. Or, it is a paṭihāriya (marvel) when one's own subsidiary defilements have been removed by the fourth jhāna and the paths (magga), and subsequently one removes (haraṇaṃ) the subsidiary defilements of other beings. And psychic power, mind-reading, and instruction must be manifested again by one who has accomplished their task and is free from subsidiary defilements for the welfare of beings. And when one's own subsidiary defilements are removed, the subsidiary defilements of other beings are also removed. Thus, they become paṭihāriyāni (marvels). Pāṭihāriyaṃ is indeed paṭihāriyaṃ.

Hoặc từ paṭi này biểu thị ý nghĩa “sau”, như trong các câu “Khi vị ấy đã đi vào, một Bà La Môn khác đã đến” và các câu khác. Do đó, điều cần phải thực hiện sau khi tâm đã định tĩnh, các cấu uế đã được loại bỏ, công việc đã hoàn thành, thì là paṭihāriya. Hoặc sau khi các cấu uế của chính mình đã được loại bỏ bởi thiền thứ tư và đạo lộ, thì sự loại bỏ sau đó là paṭihāriya. Và thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn cần phải được thực hiện lại vì lợi ích của chúng sinh bởi người đã loại bỏ các cấu uế và đã hoàn thành công việc. Và khi các cấu uế của chính mình đã được loại bỏ, thì có sự loại bỏ các cấu uế của chúng sinh khác, do đó chúng trở thành paṭihāriya. Paṭihāriya chính là pāṭihāriya.

Paṭihāriye vā iddhiādesanānusāsanisamudāye bhavaṃ ekekaṃ pāṭihāriyanti vuccati.

Or, each individual phenomenon existing within the collection of paṭihāriyāni, namely iddhi, ādesanā, and anusāsanī, is called a pāṭihāriya.

Hoặc mỗi một điều phát sinh trong tập hợp thần thông, sự thuyết giáo, và sự giáo huấn thì được gọi là pāṭihāriya.

Paṭihāriyaṃ vā catutthajjhānaṃ maggo ca paṭipakkhaharaṇato, tattha jātaṃ, tasmiṃ vā nimittabhūte, tato vā āgatanti pāṭihāriyaṃ.

Or, the fourth jhāna and the path (magga) are paṭihāriya because they remove opponents. A pāṭihāriya is that which arises there, or in that as a sign, or which comes from that.

Hoặc thiền thứ tư và đạo lộ là paṭihāriya vì chúng loại bỏ đối thủ. Điều phát sinh ở đó, hoặc điều có đó làm đối tượng, hoặc điều đến từ đó thì là pāṭihāriya.

Tassa pana iddhiādibhedena visayabhedena ca bahuvidhassa bhagavato desanāyaṃ labbhamānattā āha ‘‘vividhapāṭihāriya’’nti.

But since such various kinds of marvels, distinguished by psychic power (iddhi), etc., and by their scope, are obtainable in the Bhagavā's teaching, it is said "various marvels."

Vì nhiều loại pāṭihāriya đó, theo sự phân biệt về thần thông, v.v., và theo sự phân biệt về đối tượng, có thể tìm thấy trong lời dạy của Đức Thế Tôn, nên (tác giả) nói “vividhapāṭihāriya” (nhiều phép lạ).

87

Na aññathāti bhagavato sammukhā sutākārato na aññathāti attho, na pana bhagavato desitākārato.

Not otherwise (na aññathā) means not otherwise than the manner in which it was heard from the Bhagavā's presence, not, however, other than the manner in which the Bhagavā taught it.

Na aññathā (không khác) có nghĩa là không khác so với cách đã nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn, chứ không phải so với cách Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.

Acinteyyānubhāvā hi bhagavato desanā.

For the teachings of the Bhagavā are of inconceivable power.

Vì lời dạy của Đức Thế Tôn có uy lực không thể nghĩ bàn.

Evañca katvā ‘‘sabbappakārena ko samattho viññātu’’nti idaṃ vacanaṃ samatthitaṃ bhavati, dhāraṇabaladassanañca na virujjhati sutākāraavirajjhanassa adhippetattā.

And having done so, the statement "who is capable of knowing in every respect?" becomes justified, and the showing of the power of retention does not contradict it, since the non-deviation from the manner of hearing is intended.

Và khi làm như vậy, câu nói “ai có thể hiểu được tất cả các khía cạnh” trở nên hợp lý, và việc trình bày sức mạnh ghi nhớ không mâu thuẫn vì ý nghĩa là không sai lệch so với cách đã nghe.

Na hettha atthantaratāparihāro dvinnampi atthānaṃ ekavisayattā.

For there is no loss of a different meaning here, as both meanings relate to the same object.

Ở đây không có sự khác biệt về ý nghĩa vì cả hai ý nghĩa đều có cùng đối tượng.

Itarathā thero bhagavato desanāya sabbathā paṭiggahaṇe samattho asamattho cāti āpajjeyyāti.

Otherwise, the elder would be both capable and incapable of comprehending the Bhagavā's teaching in all respects.

Nếu không, thì vị Trưởng lão sẽ trở nên có khả năng và không có khả năng thấu hiểu lời dạy của Đức Thế Tôn một cách toàn diện.

88

‘‘Yo paro na hoti, so attā’’ti evaṃ vuttāya niyakajjhattasaṅkhātāya sasantatiyā vattanato tividhopi me-saddo kiñcāpi ekasmiṃ eva atthe dissati, karaṇasampadānasāminiddesavasena pana vijjamānaṃ bhedaṃ sandhāyāha, ‘‘me-saddo tīsu atthesu dissatī’’ti.

Even though the word "me" (me-saddo) is found in only one meaning, that is, in relation to one's own continuity, which is stated as "that which is not other is oneself," it is said "the word 'me' is found in three meanings" (me-saddo tīsu atthesu dissatī) referring to the existing distinction based on the instrumental, dative, and possessive cases.

Mặc dù từ “me” ba loại, được gọi là sasantati (dòng tương tục của chính mình) hay niyakajjhatta (thuộc về nội tại của chính mình), được nói là “người không phải là người khác thì là tự ngã”, chỉ được thấy trong một ý nghĩa duy nhất, nhưng (tác giả) nói “từ ‘me’ được thấy trong ba ý nghĩa” là để chỉ sự khác biệt hiện có theo cách chỉ định công cụ, người nhận, và chủ sở hữu.

89

Kiñcāpi upasaggo kiriyaṃ viseseti, jotakabhāvato pana satipi tasmiṃ suta-saddo eva taṃ taṃ attaṃ vadatīti anupasaggassa suta-saddassa atthuddhāre saupasaggassa gahaṇaṃ na virujjhatīti dassento ‘‘saupasaggo anupasaggo cā’’tiādimāha.

Although a prefix (upasaggo) specifies an action, the word suta itself refers to that particular self (attaṃ), even with the prefix, because of its illuminating nature. Thus, to show that the inclusion of the prefixed form is not contradictory when the meaning of the unprefixed word suta is extracted, he says "with and without a prefix" (saupasaggo anupasaggo cā) and so forth.

Mặc dù giới từ bổ nghĩa cho động từ, nhưng vì nó có tính chất chỉ rõ, nên ngay cả khi có giới từ, chính từ “suta” vẫn nói lên ý nghĩa đó. Do đó, việc lấy từ có giới từ khi giải thích ý nghĩa của từ “suta” không có giới từ là không mâu thuẫn. (Tác giả) nói “có giới từ và không có giới từ”, v.v., để chỉ điều này.

Assāti suta-saddassa.

Of this (assā) refers to the word suta.

Assā (của nó) có nghĩa là của từ “suta”.

Kammabhāvasādhanāni idha sutasadde sambhavantīti vuttaṃ ‘‘upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho’’ti.

It is stated that the meanings of agent (kamma) and state (bhāvasādhanāni) are possible in the word suta here, hence it is said "the meaning is either 'that which has been understood' or 'the act of understanding'" (upadhāritanti vā upadhāraṇanti vā attho).

Vì các ý nghĩa chủ động và bị động có thể có trong từ “suta” ở đây, nên (tác giả) nói: “Có nghĩa là ‘đã được ghi nhớ’ hoặc ‘sự ghi nhớ’.”

Mayāti atthe satīti yadā me-saddassa kattuvasena karaṇaniddeso, tadāti attho.

When there is the meaning 'by me' (mayāti atthe satī) means when the word "me" is in the instrumental case.

Mayāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘bởi tôi’) có nghĩa là khi từ “me” là chỉ định công cụ.

Mamāti atthe satīti yadā sambandhavasena sāminiddeso, tadā.

When there is the meaning 'mine' (mamāti atthe satī) means when it denotes possession through relation.

Mamāti atthe satīti (khi có ý nghĩa là ‘của tôi’) có nghĩa là khi là chỉ định chủ sở hữu theo quan hệ.

90

Suta-saddasannidhāne payuttena evaṃ-saddena savanakiriyājotakena bhavitabbanti vuttaṃ ‘‘evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassana’’nti.

It is stated that the word evaṃ, used in conjunction with the word suta, must signify the act of hearing. Hence it is said "the word 'thus' indicates the function of auditory consciousness, etc." (evanti sotaviññāṇādiviññāṇakiccanidassanaṃ).

Được nói rằng từ “evaṃ” được sử dụng gần từ “suta” phải là một từ chỉ rõ hành động nghe. Do đó, (tác giả) nói: “Evanti (như vậy) là sự chỉ rõ chức năng của thức nhĩ, v.v.”

Ādi-saddena sampaṭicchanādīnaṃ pañcadvārikaviññāṇānaṃ tadabhinīhaṭānañca manodvārikaviññāṇānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ.

By the word "etc." (ādi), the grasping of the five-door consciousnesses such as receiving, etc., and the mind-door consciousnesses that are brought forth by them, should be understood.

Bằng từ “ādi” (v.v.), nên hiểu là sự bao gồm các thức ngũ môn như sampaṭicchana (tiếp nhận), v.v., và các thức ý môn đã được mang đến từ chúng.

Sabbesampi vākyānaṃ evakāratthasahitattā ‘‘suta’’nti etassa sutamevāti ayamattho labbhatīti āha ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Since all sentences include the meaning of the particle eva, the meaning "only heard" is obtained for "heard" (sutaṃ). Hence, it is said "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Vì tất cả các câu đều bao gồm ý nghĩa của từ “eva”, nên ý nghĩa “sutaṃ eva” (chỉ nghe) của từ “suta” được tìm thấy. Do đó, (tác giả) nói: “Assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Etena avadhāraṇena nirāsaṅkataṃ dasseti.

By this ascertainment, he shows that there is no doubt.

Bằng sự xác định này, (tác giả) chỉ rõ sự không nghi ngờ.

Yathā ca sutaṃ sutamevāti niyametabbaṃ, taṃ sammā sutaṃ hotīti āha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

And just as what is heard must be precisely determined as heard, it is rightly heard. Hence, it is said "it indicates a grasping that is neither deficient, nor excessive, nor erroneous" (anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ).

Và như điều đã nghe phải được xác định là chỉ nghe, điều đó là nghe đúng. Do đó, (tác giả) nói: “Anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana (sự chỉ rõ việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai).”

Atha vā saddantaratthāpohanavasena saddo atthaṃ vadatīti sutanti asutaṃ na hotīti ayametassa atthoti vuttaṃ ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Alternatively, the word conveys meaning by excluding the meanings of other words. Thus, sutaṃ (heard) means that it is not unheard. This is its meaning. Hence, it is said "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Hoặc, một từ nói lên ý nghĩa bằng cách loại bỏ ý nghĩa của các từ khác. Do đó, ý nghĩa của điều này là “suta” (nghe) thì không phải là “asuta” (không nghe). Do đó, (tác giả) nói: “Assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Iminā diṭṭhādivinivattanaṃ karoti.

By this, it sets aside what is seen, and so forth.

Bằng điều này, (tác giả) thực hiện sự loại bỏ các điều đã thấy, v.v.

91

Idaṃ vuttaṃ hoti – na idaṃ mayā diṭṭhaṃ, na sayambhūñāṇena sacchikataṃ, atha kho sutaṃ, tañca kho sammadevāti.

This is what is said: "This was not seen by me, nor realized by self-existent knowledge, but rather it was heard, and indeed it was heard rightly."

Điều này có nghĩa là: “Điều này không phải do tôi thấy, không phải do trí tuệ tự sinh chứng ngộ, mà là nghe. Và điều đó là nghe đúng đắn.”

Tenevāha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

For this very reason, he says "it indicates a grasping that is neither deficient, nor excessive, nor erroneous" (anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ).

Chính vì vậy, (tác giả) nói: “Anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana (sự chỉ rõ việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai).”

Avadhāraṇatthe vā evaṃ-sadde ayamatthayojanā karīyatīti tadapekkhassa suta-saddassa ayamattho vutto ‘‘assavanabhāvapaṭikkhepato’’ti.

Or, when the word evaṃ is in the sense of ascertainment, this construction of meaning is made. And the meaning of the word suta dependent on that is stated as "by rejecting the state of not having heard" (assavanabhāvapaṭikkhepato).

Hoặc, khi từ “evaṃ” có ý nghĩa xác định, thì sự kết nối ý nghĩa này được thực hiện. Do đó, ý nghĩa này của từ “suta” có liên quan được nói là “assavanabhāvapaṭikkhepato (từ sự phủ nhận trạng thái không nghe).”

Tenevāha ‘‘anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassana’’nti.

Therefore, it is said, "a demonstration of understanding that is neither deficient nor excessive, nor erroneous."

Vì vậy, đã nói rằng: “sự trình bày về việc nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch”.

Savanasaddo cettha kammattho veditabbo ‘‘suyyatī’’ti.

And here, the word savana (hearing) should be understood as referring to the object, as in "it is heard."

Và ở đây, từ ‘savana’ nên được hiểu theo nghĩa đối tượng (của hành động), tức là ‘được nghe’.

92

Evaṃ savanahetusavanavisesavasena padattayassa ekena pakārena atthayojanaṃ dassetvā idāni pakārantarehi taṃ dassetuṃ ‘‘tathā eva’’ntiādi vuttaṃ.

Thus, having shown one way of interpreting the meaning of the three words by way of the cause of hearing and the distinction of hearing, now, in order to show it in other ways, "just so" and so forth has been stated.

Như vậy, sau khi trình bày một cách giải thích ý nghĩa của ba từ theo một cách thức, dựa trên nguyên nhân của sự nghe và sự đặc biệt của sự nghe; bây giờ, để trình bày điều đó theo những cách khác, đã nói ‘tathā eva’ (cũng vậy) v.v.

Tattha tassāti yā sā bhagavato sammukhā dhammassavanākārena pavattā manodvāraviññāṇavīthi, tassā.

Therein, by tassā (of that) is meant: of that mind-door cognition-process (manodvāraviññāṇavīthi) which occurred in the presence of the Blessed One in the manner of hearing the Dhamma.

Trong đó, ‘tassā’ (của cái đó) là của lộ trình tâm thức ý môn đã diễn ra dưới hình thức nghe pháp trước mặt Đức Thế Tôn.

Sā hi nānappakārena ārammaṇe pavattetuṃ samatthā.

For that (process) is capable of occurring in various ways regarding an object.

Nó có khả năng diễn ra trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.

Tathā ca vuttaṃ ‘‘sotadvārānusārenā’’ti.

And thus it is said, "following the ear-door."

Và điều đó đã được nói: “theo sự hướng dẫn của ý môn”.

Nānappakārenāti vakkhamānānaṃ anekavihitānaṃ byañjanatthaggahaṇānaṃ nānākārena.

By nānappakārena (in various ways) is meant: in various manners of taking hold of the meaning and expression of the manifold kinds to be stated.

‘Nānappakārena’ (theo nhiều cách khác nhau) là theo nhiều cách khác nhau của việc nắm bắt ý nghĩa và văn tự đa dạng sẽ được trình bày.

Etena imissā yojanāya ākārattho evaṃ-saddo gahitoti dīpeti.

By this, it is shown that in this interpretation, the word evaṃ is taken in the sense of "manner."

Điều này cho thấy rằng trong cách giải thích này, từ ‘evaṃ’ được hiểu theo nghĩa hình thái.

Pavattibhāvappakāsananti pavattiyā atthitāpakāsanaṃ.

By "making clear the mode of occurrence" (pavattibhāvappakāsanaṃ) is meant: making clear the existence of the occurrence.

‘Pavattibhāvappakāsanaṃ’ (sự trình bày về trạng thái diễn ra) là sự trình bày về sự tồn tại của sự diễn ra.

Sutanti dhammappakāsananti yasmiṃ ārammaṇe vuttappakārā viññāṇavīthi nānappakārena pavattā, tassa dhammattā vuttaṃ, na suta-saddassa dhammatthattā.

By "Sutta is a declaration of Dhamma" (sutanti dhammappakāsanaṃ) is meant: it is stated because the object in which the aforementioned kind of cognition-process occurred in various ways is Dhamma, not because the word suta itself means Dhamma.

‘Sutanti dhammappakāsanaṃ’ (Suta là sự trình bày về Pháp) đã được nói vì đối tượng mà lộ trình tâm thức đã nói diễn ra theo nhiều cách khác nhau là Pháp, chứ không phải vì từ ‘suta’ có nghĩa là Pháp.

Vuttassevatthassa pākaṭīkaraṇaṃ ‘‘ayaṃ hetthā’’tiādi.

The clarification of the very meaning stated is "This is below" and so forth.

Sự làm rõ ý nghĩa đã được nói là ‘ayaṃ hetthā’ (điều này ở đây) v.v.

Tattha viññāṇavīthiyāti karaṇatthe karaṇavacanaṃ, mayāti kattuatthe.

Therein, viññāṇavīthiyā (by the cognition-process) is a word in the instrumental case meaning the instrument, and mayā (by me) is in the agent case.

Trong đó, ‘viññāṇavīthiyā’ (bằng lộ trình tâm thức) là cách nói ở nghĩa công cụ, ‘mayā’ (bởi tôi) là ở nghĩa chủ thể.

93

Evanti niddisitabbappakāsananti nidassanatthamevaṃ saddaṃ gahetvā vuttaṃ nidassetabbassa niddisitabbattābhāvābhāvato.

By "Thus is the declaration of what is to be indicated" (evanti niddisitabbappakāsanaṃ) is meant: the word evaṃ is taken in the sense of "demonstration" because what is to be demonstrated is necessarily what is to be indicated.

‘Evanti niddisitabbappakāsanaṃ’ (Evaṃ là sự trình bày về điều cần được chỉ ra) đã được nói khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa chỉ dẫn, vì điều cần được chỉ dẫn không phải là không có sự chỉ dẫn.

Tena evaṃ-saddena sakalampi suttaṃ paccāmaṭṭhanti dasseti.

By this, it shows that the word evaṃ refers back to the entire Sutta.

Điều này cho thấy rằng từ ‘evaṃ’ bao hàm toàn bộ bài kinh.

Suta-saddassa kiriyāsaddattā savanakiriyāya ca sādhāraṇaviññāṇappabandhapaṭibaddhattā tattha ca puggalavohāroti vuttaṃ ‘‘sutanti puggalakiccappakāsana’’nti.

Since the word suta is a verb, and the act of hearing is connected with the common stream of cognition, and there is a designation of a person in that, it is said, "Sutta is a declaration of the person's action" (sutanti puggalakiccappakāsanaṃ).

Vì từ ‘suta’ là một từ hành động, và hành động nghe gắn liền với dòng tâm thức thông thường, và trong đó có sự dùng từ theo nghĩa cá nhân, nên đã nói: “Suta là sự trình bày về hành động của cá nhân”.

Na hi puggalavohārarahite dhammappabandhe savanakiriyā labbhatīti.

For the act of hearing cannot be found in a sequence of dhammas devoid of personal designation.

Thật vậy, không thể có hành động nghe trong dòng pháp không có sự dùng từ theo nghĩa cá nhân.

94

Yassa cittasantānassātiādipi ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā purimayojanāya aññathā atthayojanaṃ dassetuṃ vuttaṃ.

"Of whose mind-continuum" (yassa cittasantānassā) and so forth is also stated taking the word evaṃ in the sense of "manner" in order to show a different interpretation of the meaning from the previous one.

‘Yassa cittasantānassā’tiādi (Của dòng tâm thức nào) v.v. cũng đã được nói để trình bày một cách giải thích ý nghĩa khác với cách giải thích trước, khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa hình thái.

Tattha ākārapaññattīti upādāpaññatti eva dhammānaṃ pavattiākārupādānavasena tathā vuttā.

Therein, the "designation of manner" (ākārapaññatti) is a dependent designation (upādāpaññatti) so called because it takes the manner of the occurrence of phenomena as its basis.

Trong đó, ‘ākārapaññatti’ (sự chế định hình thái) là sự chế định nương tựa, đã được nói như vậy dựa trên sự nương tựa vào hình thái diễn ra của các pháp.

Sutanti visayaniddesoti sotabbabhūto dhammo savanakiriyākattupuggalassa savanakiriyāvasena pavattiṭṭhānanti katvā vuttaṃ.

"Sutta is an indication of the object" (sutanti visayaniddeso) is stated by considering the Dhamma to be heard as the place of occurrence by way of the act of hearing for the person who is the agent of the act of hearing.

‘Sutanti visayaniddeso’ (Suta là sự chỉ định đối tượng) đã được nói khi xem xét rằng Pháp, đối tượng cần được nghe, là nơi diễn ra theo hành động nghe của cá nhân thực hiện hành động nghe.

Cittasantānavinimuttassa paramatthato kassaci kattu abhāvepi saddavohārena buddhiparikappitabhedavacanicchāya cittasantānato aññaṃ viya taṃsamaṅgiṃ katvā vuttaṃ ‘‘cittasantānena taṃsamaṅgīno’’ti.

Even though there is no agent in the ultimate sense apart from the mind-continuum, by designation of sound and by the desire for a word that conceives a distinction, it is stated as if associating it with a being different from the mind-continuum, "of one endowed with it by means of the mind-continuum" (cittasantānena taṃsamaṅgīno).

Mặc dù trên thực tế không có chủ thể nào tách rời khỏi dòng tâm thức, nhưng theo cách dùng từ và ý muốn nói đến sự phân biệt được suy tưởng bởi trí tuệ, đã nói: “cittasantānena taṃsamaṅgīno” (của người có đầy đủ điều đó bởi dòng tâm thức), như thể làm cho người đó trở thành một thực thể khác với dòng tâm thức.

Savanakiriyāvisayopi sotabbadhammo savanakiriyāvasena pavattacittasantānassa idha paramatthato kattubhāvato, savanavasena cittappavattiyā eva vā savanakiriyābhāvato taṃkiriyākattu ca visayo hotīti vuttaṃ ‘‘taṃsamaṅgīno kattuvisaye’’ti.

And the Dhamma to be heard, which is the object of the act of hearing, is also an object for the agent of that act, because in this context, the mind-continuum occurring by way of hearing is ultimately the agent, or because the act of hearing is simply the occurrence of the mind by way of hearing. Thus it is stated, "in the object of the agent endowed with it" (taṃsamaṅgīno kattuvisaye).

Đối tượng của hành động nghe, tức là Pháp cần được nghe, cũng là đối tượng của chủ thể hành động đó, vì dòng tâm thức diễn ra theo hành động nghe là chủ thể trên thực tế ở đây, hoặc vì chính sự diễn ra của tâm thức theo hành động nghe là hành động nghe, nên đã nói: “taṃsamaṅgīno kattuvisaye” (trong đối tượng của chủ thể có đầy đủ điều đó).

Sutākārassa ca therassa sammānicchitabhāvato āha ‘‘gahaṇasanniṭṭhāna’’nti.

And because the manner of what is heard was correctly determined by the elder, it is said, "determination by understanding" (gahaṇasanniṭṭhāna).

Và vì hình thái của điều đã nghe đã được vị Trưởng lão xác định đúng đắn, nên đã nói: “gahaṇasanniṭṭhāna” (sự xác định việc nắm bắt).

Etena vā avadhāraṇatthaṃ evaṃ-saddaṃ gahetvā ayamatthayojanā katāti daṭṭhabbaṃ.

Or, by this, it should be understood that this interpretation of meaning is made by taking the word evaṃ in the sense of emphasis.

Hoặc điều này nên được hiểu là cách giải thích ý nghĩa này đã được thực hiện khi lấy từ ‘evaṃ’ theo nghĩa xác định.

95

Pubbe sutānaṃ nānāvihitānaṃ suttasaṅkhātānaṃ atthabyañjanānaṃ upadhāritarūpassa ākārassa nidassanassa, avadhāraṇassa vā pakāsanasabhāvo evaṃ-saddoti tadākārādiupadhāraṇassa puggalapaññattiyā upādānabhūtadhammappabandhabyāpāratāya vuttaṃ ‘‘evanti puggalakiccaniddeso’’ti.

The word evaṃ is the nature of making clear the demonstration or the emphasis of the determined manner of the various meanings and expressions, called Suttas, that were heard previously. Therefore, by reason of the involvement of the stream of phenomena serving as the basis for the designation of the person in the determination of such manners and so forth, it is said, "Thus is the indication of the person's action" (evanti puggalakiccaniddeso).

Từ ‘evaṃ’ là bản chất của sự trình bày về sự chỉ dẫn hoặc sự xác định hình thái của điều đã được ghi nhớ, tức là các ý nghĩa và văn tự đa dạng đã được nghe trước đó, được gọi là suttas; và vì sự ghi nhớ hình thái đó v.v. là sự hoạt động của dòng pháp làm nền tảng cho sự chế định cá nhân, nên đã nói: “evanti puggalakiccaniddeso” (Evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân).

Savanakiriyā pana puggalavādinopi viññāṇanirapekkhā natthīti visesato viññāṇabyāpāroti āha ‘‘sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

However, the act of hearing, even for those who speak of a person, does not exist independently of cognition. Therefore, specifically as an activity of cognition, it is said, "Sutta is the indication of the cognition's action" (sutanti viññāṇakiccaniddeso).

Tuy nhiên, hành động nghe, ngay cả đối với người chủ trương có cá nhân, cũng không thể không có tâm thức, nên đó là sự hoạt động đặc biệt của tâm thức, vì vậy đã nói: “sutanti viññāṇakiccaniddeso” (Suta là sự chỉ định hành động của tâm thức).

Meti saddappavattiyā ekanteneva sattavisayattā viññāṇakiccassa ca tattheva samodahitabbato ‘‘meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso’’ti vuttaṃ.

Because the occurrence of the word me (by me) absolutely refers to a being, and the action of cognition must be included in that, it is said, "By me is indicated the person possessing both actions" (meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso).

Vì sự diễn ra của từ ‘me’ (tôi) luôn luôn liên quan đến chúng sinh, và hành động của tâm thức cũng phải được bao gồm trong đó, nên đã nói: “meti ubhayakiccayuttapuggalaniddeso” (Me là sự chỉ định cá nhân có đầy đủ cả hai hành động).

Avijjamānapaññattivijjamānapaññattisabhāvā yathākkamaṃ evaṃ-saddasuta-saddānaṃ atthāti te tathārūpa-paññatti-upādānabhūta-dhammappabandhabyāpārabhāvena dassento āha – ‘‘evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso’’ti.

The words evaṃ and suta refer to designations that are non-existent and existent respectively. Thus, showing them as involving the activity of the stream of phenomena that forms the basis for such designations, it is said, "Thus is the indication of the person's action; Sutta is the indication of the cognition's action."

Chỉ ra rằng từ ‘evaṃ’ và từ ‘suta’ lần lượt có ý nghĩa là sự chế định không tồn tại và sự chế định tồn tại, và chỉ ra chúng theo bản chất hoạt động của dòng pháp làm nền tảng cho sự chế định như vậy, đã nói: “evanti puggalakiccaniddeso, sutanti viññāṇakiccaniddeso” (Evaṃ là sự chỉ định hành động của cá nhân, Suta là sự chỉ định hành động của tâm thức).

Ettha ca karaṇakiriyākattukamma-visesappakāsanavasena puggalabyāpāravisaya-puggalabyāpāranidassanavasena gahaṇākāragāhakatabbisayavisesaniddesavasena kattukaraṇabyāpāra-kattuniddesavasena ca dutiyādayo catasso atthayojanā dassitāti daṭṭhabbaṃ.

And here, it should be understood that the second and subsequent four interpretations of meaning are shown by way of declaring the distinctions of instrument, action, agent, and object; by way of demonstrating the scope of the person's activity; by way of indicating the manner of grasping, the grasper, and the distinction of its object; and by way of indicating the activities of agent and instrument, and the agent.

Và ở đây, nên hiểu rằng bốn cách giải thích ý nghĩa thứ hai v.v. đã được trình bày theo cách trình bày sự đặc biệt của công cụ, hành động và chủ thể, theo cách chỉ dẫn hoạt động của cá nhân và đối tượng của hoạt động của cá nhân, theo cách chỉ định sự đặc biệt của hình thái nắm bắt, người nắm bắt và đối tượng của nó, và theo cách chỉ định hoạt động của chủ thể và công cụ.

96

Sabbassapi saddādhigamanīyassa atthassa paññattimukheneva paṭipajjitabbattā sabbapaññattīnañca vijjamānādivasena chasu paññattibhedesu antogadhattā tesu ‘‘eva’’ntiādīnaṃ paññattīnaṃ sarūpaṃ niddhārento āha ‘‘evanti ca meti cā’’tiādi.

Since all meanings attainable through words must be understood through the mode of designation, and all designations are included in the six types of designation according to their existent or non-existent nature, the elder, determining the nature of these designations "thus" and so forth, says, "By evaṃ and by me" and so forth.

Vì tất cả các ý nghĩa có thể đạt được bằng lời nói đều phải được tiếp cận thông qua sự chế định, và tất cả các sự chế định đều được bao gồm trong sáu loại chế định theo nghĩa tồn tại v.v., nên khi xác định bản chất của các chế định ‘evaṃ’ v.v. trong số đó, đã nói: “evanti ca meti cā” (Evaṃ và Me) v.v.

Tattha evanti ca meti ca vuccamānassa atthassa ākārādino dhammānaṃ asalakkhaṇabhāvato avijjamānapaññattibhāvoti āha ‘‘saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī’’ti.

Therein, because the meanings referred to by evaṃ and me are not the inherent characteristics of phenomena, it is a non-existent designation in the sense of ultimate reality. Thus, it is said, "a non-existent designation in the sense of true ultimate reality" (saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī).

Trong đó, vì ý nghĩa được nói là ‘evaṃ’ và ‘me’ không phải là bản chất cố hữu của các pháp như hình thái v.v., nên đó là bản chất của sự chế định không tồn tại, vì vậy đã nói: “saccikaṭṭhaparamatthavasena avijjamānapaññattī” (sự chế định không tồn tại theo nghĩa thực tại tối hậu).

Tattha saccikaṭṭhaparamatthavasenāti bhūtatthauttamatthavasena.

Therein, by saccikaṭṭhaparamatthavasena (in the sense of true ultimate reality) is meant: in the sense of true and supreme meaning.

Trong đó, ‘saccikaṭṭhaparamatthavasena’ (theo nghĩa thực tại tối hậu) là theo nghĩa thực tại và tối thượng.

Idaṃ vuttaṃ hoti – yo māyāmarīciādayo viya abhūtattho, anussavādīhi gahetabbo viya anuttamattho ca na hoti, so rūpasaddādisabhāvo, ruppanānubhavanādisabhāvo vā attho saccikaṭṭho paramattho cāti vuccati, na tathā evaṃ meti padānaṃ atthoti.

This is what is meant: that meaning which is not unreal like an illusion or a mirage, nor unsupreme like what is grasped by hearsay and so forth; that meaning which is the nature of form, sound, etc., or the nature of being crushed, experienced, etc., is called true and ultimate. The meaning of the words evaṃ and me is not like that.

Điều này có nghĩa là: cái không phải là một ý nghĩa không thật như ảo ảnh, ảo giác v.v., và không phải là một ý nghĩa không tối thượng cần được nắm bắt bằng sự nghe v.v., thì ý nghĩa có bản chất là sắc, âm thanh v.v., hoặc có bản chất là sự biến hoại, sự trải nghiệm v.v., được gọi là thực tại và tối thượng; nhưng ý nghĩa của các từ ‘evaṃ’ và ‘me’ thì không như vậy.

Etamevatthaṃ pākaṭataraṃ kātuṃ ‘‘kiñhetthata’’ntiādi vuttaṃ.

To make this very meaning clearer, "what is there here" and so forth has been stated.

Để làm rõ hơn ý nghĩa này, đã nói: “kiñhetthata” (thế thì ở đây là gì) v.v.

Sutanti pana saddāyatanaṃ sandhāyāha ‘‘vijjamānapaññattī’’ti.

But by suta (heard) referring to the sound-ayatana, it is said, "an existent designation" (vijjamānapaññattī).

Tuy nhiên, ‘suta’ (điều đã nghe) là nói đến âm thanh, nên đã nói: “vijjamānapaññattī” (sự chế định tồn tại).

Teneva hi ‘‘yañhi taṃ ettha sotena upaladdha’’nti vuttaṃ.

For it is on this account that it is said, "that which is perceived here by the ear."

Chính vì vậy đã nói: “yañhi taṃ ettha sotena upaladdha” (thật vậy, điều đã được nhận biết ở đây bằng tai).

Sotadvārānusārena upaladdhanti pana vutte atthabyañjanādi sabbaṃ labbhatīti.

But when it is said, "perceived through the ear-door," all meaning, expression, etc., is included.

Tuy nhiên, khi nói rằng đã được nhận biết theo sự hướng dẫn của ý môn, thì tất cả các ý nghĩa, văn tự v.v. đều được bao hàm.

Taṃ taṃ upādāya vattabbatoti sotapathamāgate dhamme upādāya tesaṃ upadhāritākārādino paccāmasanavasena evanti, sasantatipariyāpanne khandhe upādāya meti vattabbattāti attho.

"Because it is to be stated by taking that and that as basis" (taṃ taṃ upādāya vattabbato) means: by taking as basis the dhammas that have come to the path of hearing, referring back to their determined manner and so forth as evaṃ; and by taking as basis the aggregates included within one's own continuum as me.

‘Taṃ taṃ upādāya vattabbato’ (vì được nói dựa trên điều đó điều đó) có nghĩa là: ‘evaṃ’ được nói theo cách hồi tưởng về hình thái đã được ghi nhớ của các pháp đã đến với tai, và ‘me’ được nói dựa trên các uẩn thuộc về dòng tương tục của chính mình.

Diṭṭhādisabhāvarahite saddāyatane pavattamānopi sutavohāro ‘‘dutiyaṃ tatiya’’ntiādiko viya paṭhamādīni diṭṭhamutaviññāte apekkhitvā pavattoti āha ‘‘diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato’’ti.

Even though the designation of suta (heard) occurs with respect to the sound-ayatana, which is devoid of the nature of what is seen and so forth, it occurs by referring to what is seen, heard, and cognized in the first, second, third, etc., instances, as in "second, third" and so forth. Thus, it is said, "because it is to be stated by comparing with what is seen and so forth" (diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato).

Ngay cả cách dùng từ ‘suta’ (điều đã nghe) diễn ra trên âm thanh không có bản chất của điều đã thấy v.v., cũng diễn ra khi dựa vào điều đã thấy, đã nghe, đã biết ở ban đầu như “thứ hai, thứ ba” v.v., nên đã nói: “diṭṭhādīni upanidhāya vattabbato” (vì được nói dựa vào điều đã thấy v.v.).

Asutaṃ na hotīti hi sutanti pakāsitoyamatthoti.

For this is the meaning declared: suta (heard) means "that which is not unheard."

Thật vậy, ý nghĩa này đã được trình bày là ‘suta’ (điều đã nghe) vì không có điều chưa nghe.

97

Attanā paṭividdhā suttassa pakāravisesā evanti therena paccāmaṭṭhāti āha ‘‘asammohaṃ dīpetī’’ti.

The elder referred back to the specific modes of the Sutta that he himself had penetrated. Thus, it is said, "it reveals non-confusion" (asammohaṃ dīpetī).

Các loại đặc biệt của bài kinh đã được vị Trưởng lão chứng ngộ, đã được hồi tưởng bằng từ ‘evaṃ’, nên đã nói: “asammohaṃ dīpetī” (chỉ ra sự không mê lầm).

Nānappakārapaṭivedhasamattho hotīti etena vakkhamānassa suttassa nānappakārataṃ duppaṭivijjhatañca dasseti.

By "capable of penetrating various kinds" (nānappakārapaṭivedhasamattho hoti), it shows the manifold nature and the difficulty of penetrating the Sutta that is to be stated.

‘Nānappakārapaṭivedhasamattho hotī’ti (có khả năng chứng ngộ nhiều loại khác nhau) điều này cho thấy sự đa dạng và khó chứng ngộ của bài kinh sẽ được trình bày.

Sutassa asammosaṃ dīpetīti sutākārassa yāthāvato dassiyamānattā vuttaṃ.

"It reveals the non-loss of what is heard" (sutassa asammosaṃ dīpetī) is stated because the true nature of what is heard is being shown.

‘Sutassa asammosaṃ dīpetī’ti (chỉ ra sự không sai lạc của điều đã nghe) đã được nói vì hình thái của điều đã nghe được trình bày một cách chân thực.

Asammohenāti sammohābhāvena, paññāya eva vā savanakālasambhūtāya taduttarakālapaññāsiddhi.

By non-delusion means by the absence of delusion, or by wisdom that arises at the time of hearing, leading to the accomplishment of wisdom in the subsequent period.

Không mê mờ (Asammohena) nghĩa là không có sự mê mờ, hoặc là sự thành tựu của tuệ phát sinh trong thời gian nghe và tuệ sau đó.

Evaṃ asammosenāti etthāpi vattabbaṃ.

Similarly, by non-forgetfulness should also be understood here.

Tương tự, không lầm lẫn (asammosena) cũng nên được hiểu như vậy ở đây.

Byañjanānaṃ paṭivijjhitabbo ākāro nātigambhīro yathāsutadhāraṇameva tattha karaṇīyanti satiyā byāpāro adhiko, paññā tattha guṇībhūtāti vuttaṃ ‘‘paññāpubbaṅgamāyā’’tiādi paññāya pubbaṅgamāti katvā.

The mode of penetrating the expressions is not too profound; only the retention of what was heard should be done there. Thus, the function of mindfulness is greater, and wisdom there is secondary. Therefore, it is said, " with wisdom as the forerunner," making wisdom the forerunner.

Phương diện thấu hiểu các văn tự (byañjana) không quá sâu sắc; điều cần làm ở đó chỉ là ghi nhớ những gì đã nghe. Do đó, hoạt động của niệm (sati) là chủ yếu, còn tuệ (paññā) chỉ là thứ yếu. Vì vậy, đã nói rằng “với tuệ dẫn đầu” (paññāpubbaṅgamāyā), nghĩa là lấy tuệ làm sự dẫn đầu.

Pubbaṅgamatā cettha padhānatā ‘‘manopubbaṅgamā’’tiādīsu viya.

Forerunner status here is pre-eminence, as in "mind is the forerunner" and so on.

Ở đây, sự dẫn đầu (pubbaṅgamatā) là sự chủ yếu, giống như trong các trường hợp như “ý dẫn đầu các pháp” (manopubbaṅgamā).

Pubbaṅgamatāya vā cakkhuviññāṇādīsu āvajjanādīnaṃ viya appadhānatte paññā pubbaṅgamā etissāti ayampi attho yujjati, evaṃ sati pubbaṅgamāyāti etthāpi vuttavipariyāyena yathāsambhavaṃ attho veditabbo.

Or, if wisdom is not pre-eminent, as in the case of adverting consciousness regarding eye-consciousness and so forth, this meaning, "for which wisdom is the forerunner," is also appropriate. In that case, the meaning of as forerunner should be understood as the reverse of what was stated, as appropriate.

Hoặc, nếu sự dẫn đầu (pubbaṅgamatā) là thứ yếu, giống như sự chú ý (āvajjanā) trong nhãn thức (cakkhuviññāṇa) và các thức khác, thì ý nghĩa “tuệ dẫn đầu điều này” cũng hợp lý. Trong trường hợp đó, ý nghĩa của “với tuệ dẫn đầu” (pubbaṅgamāyā) nên được hiểu ngược lại như đã nói, tùy theo hoàn cảnh.

Atthabyañjanasampannassāti atthabyañjanaparipuṇṇassa, saṅkāsana-pakāsana-vivaraṇa-vibhajana-uttānīkaraṇapaññattivasena chahi atthapadehi, akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesavasena chahi byañjanapadehi ca samannāgatassāti vā attho daṭṭhabbo.

Accompanied by meaning and expressions means complete with meaning and expressions, or it should be understood as meaning endowed with six aspects of meaning, namely, explanation, illumination, elucidation, analysis, making clear, and designation, and six aspects of expression, namely, letters, words, expressions, modes, etymologies, and definitions.

Hoàn hảo về nghĩa và văn (Atthabyañjanasampannassā) nghĩa là đầy đủ về nghĩa và văn. Hoặc, ý nghĩa nên được hiểu là đầy đủ sáu yếu tố nghĩa: làm sáng tỏ, làm rõ, giải thích, phân tích, làm cho dễ hiểu, và đặt tên; và đầy đủ sáu yếu tố văn: chữ cái, từ ngữ, văn tự, phương diện, từ nguyên học, và sự chỉ định.

98

Yoniso manasikāraṃ dīpeti evaṃ-saddena vuccamānānaṃ ākāranidassanāvadhāraṇatthānaṃ aviparītasaddhammavisayattāti adhippāyo.

It illuminates proper attention. The intention is that the modes, demonstrations, and ascertainments expressed by the word evaṃ are concerned with the undistorted True Dhamma.

Chỉ ra sự tác ý đúng đắn (Yoniso manasikāraṃ dīpeti) là ý nghĩa rằng các phương diện, sự trình bày, và các đối tượng cần nhận thức được diễn tả bằng từ “như vậy” (evaṃ) đều là đối tượng của Chánh pháp không sai lệch.

Avikkhepaṃ dīpetīti ‘‘oghataraṇasuttaṃ kattha bhāsita’’ntiādipucchāvasena pakaraṇappavattassa vakkhamānassa suttassa savanaṃ samādhānamantarena na sambhavatīti katvā vuttaṃ.

It illuminates non-distraction is said because the hearing of the Sutta that is about to be explained, which arises from questions such as "Where was the Oghataraṇa Sutta spoken?", cannot occur without concentration.

Chỉ ra sự không tán loạn (Avikkhepaṃ dīpeti) được nói vì sự lắng nghe bài kinh sắp được trình bày, phát sinh từ các câu hỏi như “Bài kinh Vượt lũ (Oghataraṇa Sutta) được thuyết ở đâu?”, không thể xảy ra nếu không có sự định tâm.

Vikkhittacittassātiādi tassevatthassa samatthanavasena vuttaṃ.

For a distracted mind and so on, is said to support that very meaning.

Người có tâm tán loạn (Vikkhittacittassā) và các từ tiếp theo được nói để xác nhận ý nghĩa đó.

Sabbasampattiyāti atthabyañjanadesaka-payojanādisampattiyā.

Of all accomplishments means the accomplishments of meaning, expression, teaching, and application.

Tất cả sự thành tựu (Sabbasampattiyā) là sự thành tựu về nghĩa, văn, người thuyết giảng, mục đích, v.v.

Aviparītasaddhammavisayehi viya ākāranidassanāvadhāraṇatthehi yonisomanasikārassa, saddhammassavanena viya ca avikkhepassa yathā yonisomanasikārena phalabhūtena attasammāpaṇidhipubbekatapuññatānaṃ siddhi vuttā tadavinābhāvato, evaṃ avikkhepeneva phalabhūtena kāraṇabhūtānaṃ saddhammassavanasappurisūpanissayānaṃ siddhi dassetabbā siyā assutavato sappurisūpanissayarahitassa ca tadabhāvato.

Just as the accomplishment of proper self-aspiration and past meritorious deeds, which are the fruits of proper attention, is stated to be inextricably linked with proper attention, which is concerned with the undistorted True Dhamma, as are the modes, demonstrations, and ascertainments; so also, the accomplishment of hearing the Dhamma and reliance on good people, which are the causes, should be shown to be inextricably linked with non-distraction, which is the fruit, because one who has not heard or lacks reliance on good people does not possess these.

Giống như sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) được nói là có các phương diện, sự trình bày, và các đối tượng nhận thức như các đối tượng của Chánh pháp không sai lệch, và sự không tán loạn (avikkhepa) được nói là giống như sự lắng nghe Chánh pháp, thì sự thành tựu của sự tự nguyện ước nguyện đúng đắn (attasammāpaṇidhi) và công đức đã làm trước đây (pubbekatapuññatā) đã được nói là quả của sự tác ý đúng đắn vì nó không thể tách rời khỏi chúng. Tương tự, sự thành tựu của các nguyên nhân như lắng nghe Chánh pháp và nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya) nên được chỉ ra là quả của sự không tán loạn, vì người chưa từng nghe và người không có sự nương tựa bậc thiện trí thì không có điều đó.

‘‘Na hi vikkhittacitto’’tiādinā samatthanavacanena pana avikkhepena kāraṇabhūtena sappurisūpanissayena ca phalabhūtassa saddhammassavanassa siddhi dassitā.

However, by the supporting statement "For a distracted mind," the accomplishment of hearing the Dhamma, which is the fruit, is shown by non-distraction, which is the cause, and by reliance on good people.

Tuy nhiên, với lời xác nhận “người có tâm tán loạn không thể” và các từ tiếp theo, sự thành tựu của việc lắng nghe Chánh pháp, là quả, đã được chỉ ra thông qua sự không tán loạn, là nguyên nhân, và sự nương tựa bậc thiện trí.

Ayaṃ panettha adhippāyo yutto siyā, saddhammassavanasappurisūpanissayā na ekantena avikkhepassa kāraṇaṃ bāhiraṅgattā.

This intention would be appropriate here: hearing the Dhamma and reliance on good people are not absolutely causes of non-distraction, being external factors.

Ý nghĩa phù hợp ở đây có thể là: lắng nghe Chánh pháp và nương tựa bậc thiện trí không phải là nguyên nhân tuyệt đối của sự không tán loạn vì chúng là yếu tố bên ngoài.

Avikkhepo pana sappurisūpanissayo viya saddhammassavanassa ekantakāraṇanti, evampi avikkhepena sappurisūpanissayasiddhijotanā na samatthitāva, no na samatthitā vikkhittacittānaṃ sappurisapayirūpāsanābhāvassa atthasiddhito.

Non-distraction, however, like reliance on good people, is an absolute cause of hearing the Dhamma. Even so, the illumination of the accomplishment of reliance on good people by non-distraction is not unsupported, for it is established that distracted individuals do not approach good people.

Tuy nhiên, sự không tán loạn là nguyên nhân tuyệt đối của việc lắng nghe Chánh pháp, giống như sự nương tựa bậc thiện trí. Ngay cả như vậy, việc chỉ ra sự thành tựu của sự nương tựa bậc thiện trí thông qua sự không tán loạn vẫn chưa được xác nhận, nhưng nó không phải là không được xác nhận, vì sự không có việc phụng sự bậc thiện trí của những người có tâm tán loạn là một sự thật.

Ettha ca purimaṃ phalena kāraṇassa siddhidassanaṃ nadīpūrena viya upari vuṭṭhisabbhāvassa.

Here, the former, showing the accomplishment of the cause by the fruit, is like showing the existence of rain above by a river flood.

Ở đây, sự chỉ ra sự thành tựu của nguyên nhân thông qua quả đầu tiên giống như sự tồn tại của mưa ở phía trên được chỉ ra bởi sự tràn ngập của sông.

Dutiyaṃ kāraṇena phalassa siddhidassanaṃ daṭṭhabbaṃ ekantavassinā viya meghavuṭṭhānena vuṭṭhippavattiyā.

The latter, showing the accomplishment of the fruit by the cause, should be seen as the occurrence of rain by the rising of clouds that always rain.

Sự chỉ ra sự thành tựu của quả thông qua nguyên nhân thứ hai nên được hiểu giống như sự xảy ra mưa được chỉ ra bởi sự hình thành mây chắc chắn sẽ mưa.

99

Bhagavato vacanassa atthabyañjanapabheda-paricchedavasena sakalasāsanasampatti-ogāhanākāro niravasesaparahita-pāripūrikāraṇanti vuttaṃ ‘‘evaṃ bhaddako ākāro’’ti.

Thus, the auspicious mode is said because the mode of comprehending the entire teaching, by way of distinguishing and defining the meanings and expressions of the Buddha's words, is the cause for the complete fulfillment of the welfare of all others without remainder.

“Phương diện tốt đẹp như vậy” (evaṃ bhaddako ākāro) được nói là nguyên nhân làm cho toàn bộ sự thành tựu của giáo pháp và phương diện thâm nhập được hoàn thiện không sót lại cho lợi ích của người khác, thông qua sự phân biệt các loại nghĩa và văn trong lời dạy của Đức Phật.

Yasmā na hotīti sambandho.

The connection is that it does not happen.

Mối liên hệ là “vì nó không xảy ra”.

Pacchimacakkadvayasampattinti attasammāpaṇidhi-pubbekatapuññatā-saṅkhātaṃ guṇadvayaṃ.

The accomplishment of the latter two wheels refers to the two qualities of proper self-aspiration and past meritorious deeds.

Sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng (Pacchimacakkadvayasampattiṃ) là hai phẩm chất được gọi là tự nguyện ước nguyện đúng đắn (attasammāpaṇidhi) và công đức đã làm trước đây (pubbekatapuññatā).

Aparāparavuttiyā cettha cakkabhāvo, caranti etehi sattā, sampattibhavesūti vā.

Here, the aspect of a wheel is due to their continuous functioning, or because beings move through states of accomplishment by means of them.

Ở đây, chúng được gọi là bánh xe vì chúng liên tục vận hành, hoặc vì chúng là phương tiện mà chúng sinh vận hành đến các cõi hạnh phúc.

Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’tiādi (a. ni. 4.31).

Regarding these, it is said, "Monks, there are these four wheels, by being endowed with which, the four-wheeled chariot of devas and humans rolls on," and so on.

Liên quan đến những điều này, đã nói: “Này các Tỳ-kheo, có bốn bánh xe này, nhờ chúng mà bánh xe bốn bánh của chư thiên và loài người vận hành” và các câu khác.

Purimapacchimabhāvo cettha desanakkamavasena daṭṭhabbo.

The distinction between former and latter here should be understood according to the order of teaching.

Ở đây, sự phân biệt trước và sau nên được hiểu theo thứ tự thuyết giảng.

Pacchimacakkadvayasiddhiyāti pacchimacakkadvayassa ca atthitāya.

By the accomplishment of the latter two wheels means by the existence of the latter two wheels.

Nhờ sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng (Pacchimacakkadvayasiddhiyā) nghĩa là nhờ sự tồn tại của hai bánh xe cuối cùng.

Sammāpaṇihitatto pubbe ca katapuñño suddhāsayo hoti tadasuddhihetūnaṃ kilesānaṃ dūrībhāvatoti āha ‘‘āsayasuddhi siddhā hotī’’ti.

One who has properly aspired and performed meritorious deeds in the past has a pure disposition, because defilements, which are the causes of its impurity, are far removed. Therefore, he says, " purity of disposition is accomplished."

Người tự nguyện ước nguyện đúng đắn và đã làm công đức trước đây có tâm ý trong sạch, vì các phiền não là nguyên nhân của sự không trong sạch đã được loại bỏ. Do đó, đã nói: “Sự trong sạch của tâm ý được thành tựu” (āsayasuddhi siddhā hotī).

Tathā hi vuttaṃ – ‘‘sammāpaṇihitaṃ cittaṃ, seyyaso naṃ tato kare’’ti (dha. pa. 43) ‘‘katapuññosi, tvaṃ ānanda, padhānamanuyuñja, khippaṃ hohisi anāsavo’’ti (dī. ni. 2.207) ca.

Indeed, it is said, "A mind properly aspired brings better results therefrom," and "You have made merit, Ānanda; devote yourself to exertion, and you will quickly be free from defilements."

Quả thật, đã nói: “Tâm được nguyện ước đúng đắn, sẽ làm cho người ấy tốt đẹp hơn” và “Này Ānanda, con đã làm công đức rồi, hãy tinh tấn tu tập, con sẽ nhanh chóng trở thành người vô lậu”.

Tenevāha ‘‘āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī’’ti.

For that reason, he says, " by purity of disposition, the accomplishment of penetration is achieved."

Chính vì thế, đã nói: “Nhờ sự trong sạch của tâm ý, sự thành tựu của sự thấu hiểu được thành tựu” (āsayasuddhiyā adhigamabyattisiddhī).

Payogasuddhiyāti yonisomanasikārapubbaṅgamassa dhammassavanapayogassa visadabhāvena.

By purity of application means by the clarity of the application of hearing the Dhamma, which is preceded by proper attention.

Nhờ sự trong sạch của sự thực hành (Payogasuddhiyā) nghĩa là nhờ sự trong sáng của sự thực hành lắng nghe Chánh pháp, mà sự tác ý đúng đắn là yếu tố dẫn đầu.

Tathā cāha ‘‘āgamabyattisiddhī’’ti, sabbassa vā kāyavacīpayogassa niddosabhāvena.

Thus, he also says, " the accomplishment of learning," or by the faultless nature of all bodily and verbal application.

Do đó, đã nói: “Sự thành tựu của sự ghi nhớ được thành tựu” (āgamabyattisiddhī), hoặc nhờ sự vô tội của tất cả các hành động thân và khẩu.

Parisuddhakāyavacīpayogo hi vippaṭisārābhāvato avikkhittacitto pariyattiyaṃ visārado hotīti.

For a pure bodily and verbal application leads to a non-distracted mind due to the absence of remorse, and thus one becomes skilled in the scriptures.

Quả thật, người có hành động thân và khẩu trong sạch thì không có sự hối tiếc, tâm không tán loạn và tinh thông trong việc học tập.

100

Nānappakārapaṭivedhadīpakenātiādinā atthabyañjanesu therassa evaṃ-saddasuta-saddānaṃ asammohāsammosadīpanato catupaṭisambhidāvasena atthayojanaṃ dasseti.

By the illuminator of various kinds of penetration and so on, by illuminating evaṃ-saddasuta-saddānaṃ (thus and heard) by the Elder in meanings and expressions, he shows the interpretation of meaning by way of the four analytical knowledges (paṭisambhidā).

Với “người chỉ ra sự thấu hiểu các loại khác nhau” (Nānappakārapaṭivedhadīpakenā) và các từ tiếp theo, vị Trưởng lão chỉ ra sự giải thích nghĩa theo bốn phân tích (paṭisambhidā) bằng cách chỉ ra sự không mê mờ và không lầm lẫn của từ “như vậy” (evaṃ-sadda) và từ “tôi nghe” (suta-sadda) trong nghĩa và văn.

Tattha sotabbabhedapaṭivedhadīpakenāti etena ayaṃ suta-saddo evaṃ-saddasannidhānato, vakkhamānāpekkhāya vā sāmaññeneva sotabbadhammavisesaṃ āmasatīti dīpeti.

Here, by the illuminator of the penetration of the categories of what is to be heard means that this word suta (heard), due to its proximity to the word evaṃ (thus), or with reference to what will be explained, refers to a particular Dhamma to be heard in a general sense.

Ở đây, với “người chỉ ra sự thấu hiểu các loại đáng nghe” (sotabbabhedapaṭivedhadīpakenā), vị Trưởng lão chỉ ra rằng từ “tôi nghe” (suta-sadda) này, do ở gần từ “như vậy” (evaṃ-sadda), hoặc do liên quan đến điều sắp được nói, chỉ đề cập đến những loại pháp đáng nghe đặc biệt một cách chung chung.

Manodiṭṭhīhi pariyattidhammānaṃ anupekkhanasuppaṭivedhā visesato manasikārapaṭibaddhāti te vuttanayena yonisomanasikāradīpakena evaṃ saddena yojetvā, savanadhāraṇavacīparicayā pariyattidhammānaṃ visesena sotāvadhānapaṭibaddhāti te vuttanayena avikkhepadīpakena suta-saddena yojetvā dassento sāsanasampattiyā dhammassavane ussāhaṃ janeti.

He generates zeal for hearing the Dhamma in the Dispensation by showing that the perfect penetration of the Pariyatti Dhamma through mental reflection and insight is especially dependent on attention, connecting them with the word evaṃ, which illuminates proper attention in the manner described; and that hearing, retention, and verbal familiarity are especially dependent on focused attention to the Pariyatti Dhamma, connecting them with the word suta, which illuminates non-distraction in the manner described.

Bằng cách kết hợp các pháp học (pariyattidhamma) được quán sát bằng ý (mano) và được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (diṭṭhi) – vốn đặc biệt liên quan đến sự tác ý (manasikāra) – với từ “như vậy” (evaṃ-sadda) chỉ ra sự tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra) theo cách đã nói, và bằng cách kết hợp sự lắng nghe, ghi nhớ, và thực hành bằng lời nói – vốn đặc biệt liên quan đến sự chú tâm lắng nghe (sotāvadhāna) đối với các pháp học – với từ “tôi nghe” (suta-sadda) chỉ ra sự không tán loạn (avikkhepa) theo cách đã nói, vị Trưởng lão khơi dậy sự nhiệt tình trong việc lắng nghe Chánh pháp để thành tựu giáo pháp.

Tattha dhammāti pariyattidhammā.

Here, Dhammas means the Pariyatti Dhamma.

Ở đây, pháp (dhammā) là các pháp học (pariyattidhamma).

Manasā anupekkhitāti ‘‘idha sīlaṃ kathitaṃ, idha samādhi, idha paññā, ettakā ettha anusandhiyo’’tiādinā nayena manasā anupekkhitā.

Reflected upon mentally means reflected upon mentally in such a way as "Here morality is taught, here concentration, here wisdom, this many connections are here," and so on.

Được quán sát bằng ý (Manasā anupekkhitā) nghĩa là được quán sát bằng ý theo cách như: “Ở đây nói về giới, ở đây nói về định, ở đây nói về tuệ, có bấy nhiêu điều liên quan ở đây”.

Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti nijjhānakkhanti bhūtāya, ñātapariññāsaṅkhātāya vā diṭṭhiyā tattha tattha vuttarūpārūpadhamme ‘‘iti rūpaṃ, ettakaṃ rūpa’’ntiādinā suṭṭhu vavatthapetvā paṭividdhā.

Perfectly penetrated by insight means well-established and penetrated by the insight of reflective acceptance, or by insight consisting of comprehension by knowing, regarding the material and immaterial phenomena stated here and there, in the manner of "This is materiality, this much is materiality," and so on.

Được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (Diṭṭhiyā suppaṭividdhā) nghĩa là được thấu hiểu sâu sắc bằng kiến giải (diṭṭhi) là sự nhẫn nại trong sự quán sát, hoặc là sự hiểu biết được gọi là tri kiến (ñātapariññā), sau khi đã phân định rõ ràng các pháp sắc và vô sắc được nói ở từng nơi như: “Đây là sắc, sắc có bấy nhiêu”.

101

Sakalena vacanenāti pubbe tīhi padehi visuṃ visuṃ yojitattā vuttaṃ.

By the entire statement is said because it was previously combined separately with the three terms.

Với toàn bộ lời nói (Sakalena vacanenā) được nói vì trước đây đã được kết hợp riêng lẻ với ba từ.

Attano adahantoti ‘‘mameda’’nti attani aṭṭhapento.

Not appropriating to oneself means not establishing "this is mine" as one's own.

Không chấp thủ là của mình (Attano adahanto) nghĩa là không đặt vào mình rằng “cái này là của tôi”.

Bhummatthe cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive case used in the locative sense.

Và đây là cách nói sở thuộc ở vị trí chỉ nơi chốn.

Asappurisabhūminti akataññutaṃ.

The state of an ignoble person means ungratefulness.

Cảnh giới của người bất thiện (Asappurisabhūmiṃ) là sự vô ơn.

‘‘Idhekacco pāpabhikkhu tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ pariyāpuṇitvā attano dahatī’’ti (pārā. 195) evaṃ vuttaṃ anariyavohārāvatthaṃ, sā eva anariyavohārāvatthā asaddhammo.

This is the ignoble conduct that is said in "Here, a certain evil monk, having learned the Dhamma and Vinaya taught by the Tathāgata, appropriates it to himself"; that very ignoble conduct is false Dhamma.

Tình trạng hành vi không cao thượng được nói như: “Ở đây, một số Tỳ-kheo xấu ác sau khi học Pháp và Luật do Đức Như Lai thuyết giảng, lại chấp thủ là của mình”. Tình trạng hành vi không cao thượng đó chính là phi Chánh pháp.

Nanu ca ānandattherassa ‘‘mamedaṃ vacana’’nti adhimānassa, mahākassapattherādīnañca tadāsaṅkāya abhāvato asappurisabhūmi-samatikkamādivacanaṃ niratthakanti?

Is it not the case that, since there was no conceit on Thera Ānanda's part ("this is my word") nor any doubt on the part of Thera Mahākassapa and others, the statement about transcending the stage of ignoble ones, etc., is meaningless?

Chẳng phải lời nói về việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., là vô nghĩa ư, vì Tôn giả Ānanda không có sự kiêu mạn rằng “Lời này là của tôi”, và các Tôn giả Mahākassapa, v.v., cũng không có sự nghi ngờ đó?

Nayidamevaṃ.

No, it is not so.

Không phải như vậy.

‘‘Evaṃ me suta’’nti vadantena ayampi attho vibhāvitoti dassanato.

One should see that by saying "Thus have I heard," this meaning also is made clear.

Vì được thấy rằng khi nói “Như vầy tôi nghe”, ý nghĩa này cũng được làm sáng tỏ.

Keci pana ‘‘devatānaṃ parivitakkāpekkhaṃ tathāvacananti edisī codanā anavakāsā’’ti vadanti.

But some say that the objection, "such a statement (was made) considering the reflections of devas," is unfounded.

Tuy nhiên, một số người nói rằng “sự chất vấn như vậy về sự suy tư của chư thiên là vô căn cứ”.

Tasmiṃ kira khaṇe ekaccānaṃ devatānaṃ evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘bhagavā ca parinibbuto, ayañca āyasmā desanākusalo idāni dhammaṃ deseti, sakyakulappasuto tathāgatassa bhātā cūḷapituputto.

Indeed, at that moment, to some devas, such a reflection arose in their minds: "The Blessed One has passed into Parinibbāna, and this Venerable One, skilled in teaching, is now teaching the Dhamma, born of the Sakya clan, the Buddha's brother, the son of his younger paternal uncle.

Vào khoảnh khắc ấy, một số chư thiên đã nảy sinh suy tư trong tâm như vầy: “Thế Tôn đã nhập Niết Bàn, và Tôn giả này là bậc thiện xảo trong việc thuyết giảng, nay đang thuyết giảng Dhamma, là người thuộc dòng dõi Sakya, là anh em họ hàng của Như Lai (con của chú hoặc bác).

Kiṃ nu kho sayaṃ sacchikataṃ dhammaṃ deseti?

Does he teach a Dhamma realized by himself?

Phải chăng ngài đang thuyết giảng Dhamma mà ngài tự chứng ngộ?

Udāhu bhagavato eva vacanaṃ yathāsuta’’nti, evaṃ tadāsaṅkitappakārato asappurisabhūmisamokkamādito atikkamādi vibhāvitanti.

Or is it simply the Blessed One's word as heard?" Thus, due to such a manner of doubt, the transcending of the stage of ignoble ones, etc., is made clear.

Hay đây chỉ là lời của Thế Tôn mà ngài đã nghe như thế?” Vì có sự nghi ngờ như vậy vào lúc đó, nên việc vượt qua cảnh giới của kẻ bất thiện, v.v., đã được làm sáng tỏ.

Appetīti nidasseti.

Appeti means it demonstrates.

Appetī (dẫn dắt) được diễn giải.

Diṭṭhadhammika-samparāyika-paramatthesu yathārahaṃ satte netīti netti, dhammo eva netti dhammanetti.

It leads beings appropriately to the ultimate good in this life, in future lives, and in the highest sense, thus it is a guide (netti); the Dhamma itself is the guide, hence dhammanetti.

Dẫn dắt các chúng sinh đến các mục đích tối thượng tương ứng trong đời này và đời sau, đó là netti (sự dẫn dắt); Dhamma chính là netti, nên gọi là dhammanetti (sự dẫn dắt của Dhamma).

102

Daḷhataraniviṭṭhā vicikicchā kaṅkhā, nātisaṃsappanā matibhedamattā vimati.

Stronger rooted doubt is kaṅkhā; a mere difference of opinion, not deeply unsettling, is vimati.

Sự nghi ngờ đã ăn sâu vững chắc là kaṅkhā (hoài nghi); chỉ là sự phân vân về ý kiến không quá sâu sắc là vimati (nghi hoặc).

Assaddhiyaṃ vināsetīti bhagavatā bhāsitattā sammukhāvassa paṭiggahitattā khalitaduruttādigahaṇadosābhāvato ca.

Because it was spoken by the Blessed One, because it was received directly in his presence, and because there is no fault of taking it as mistaken or ill-spoken, etc., it destroys faithlessness.

Vì được Thế Tôn thuyết giảng, được trực tiếp tiếp nhận, và không có lỗi lầm nào như sai sót hay lời nói thô tục, nên diệt trừ sự vô tín.

Ettha ca paṭhamādayo tisso atthayojanā ākārādiatthesu aggahitavisesameva evaṃ-saddaṃ gahetvā dassitā, tato parā catasso ākāratthameva evaṃ-saddaṃ gahetvā vibhāvitā.

Here, the first three applications of meaning are shown by taking the word "evaṃ" (thus) to mean a distinction not apprehended in the sense of manner, etc.; the subsequent four are expounded by taking the word "evaṃ" to mean only "manner."

Ở đây, ba cách giải thích ý nghĩa đầu tiên được trình bày bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ (như vầy) chỉ ý nghĩa chung chung về phương cách, v.v., còn bốn cách tiếp theo được làm sáng tỏ bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ chỉ riêng ý nghĩa về phương cách.

Pacchimā pana tisso yathākkamaṃ ākāratthaṃ nidassanatthaṃ avadhāraṇatthañca evaṃ-saddaṃ gahetvā yojitāti daṭṭhabbaṃ.

The last three, however, should be understood as applied by taking the word "evaṃ" as meaning "manner," "demonstration," and "emphasis" respectively.

Ba cách cuối cùng được hiểu là đã được kết nối bằng cách lấy từ ‘evaṃ’ theo thứ tự là ý nghĩa về phương cách, ý nghĩa về sự minh họa, và ý nghĩa về sự xác định.

103

Eka-saddo aññaseṭṭhaasahāyasaṅkhayādīsu dissati.

The word eka is seen in the senses of "other," "best," "alone," "number," etc.

Từ eka (một) được thấy trong các ý nghĩa như: khác, tối thượng, không có bạn đồng hành, số lượng, v.v.

Tathā hesa ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamaññanti ittheke abhivadantī’’tiādīsu (ma. ni. 3.27) aññatthe dissati.

For example, it is seen in the sense of "other" in phrases like "some assert that the self and the world are eternal, and only this is true, all else is false" (M.N. 3.27).

Quả thật, nó được thấy trong ý nghĩa khác trong các câu như: “Có những người chủ trương rằng: ‘Tự ngã và thế giới là thường còn, chỉ điều này là chân thật, những điều khác là sai lầm’” (M.N. 3.27).

‘‘Cetaso ekodibhāva’’ntiādīsu (dī. ni. 1.228; pārā. 11) seṭṭhe, ‘‘eko vūpakaṭṭho’’tiādīsu (dī. ni. 1.405) asahāye, ‘‘ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’tiādīsu (a. ni. 8.29) saṅkhayāyaṃ.

In "singleness of mind" (D.N. 1.228; Pārā. 11), it means "best"; in "one dwelling apart" (D.N. 1.405), it means "alone"; in "there is indeed, bhikkhus, only one moment and one opportunity for the living of the holy life" (A.N. 8.29), it means "number."

Trong ý nghĩa tối thượng trong các câu như: “Sự nhất tâm của tâm” (D.N. 1.228; Pārā. 11); trong ý nghĩa không có bạn đồng hành trong các câu như: “Một mình ẩn dật” (D.N. 1.405); trong ý nghĩa số lượng trong các câu như: “Này các Tỳ-kheo, chỉ có một khoảnh khắc, một thời điểm để sống Phạm hạnh” (A.N. 8.29).

Idhāpi saṅkhayāyanti dassento āha ‘‘ekanti gaṇanaparicchedaniddeso’’ti.

Showing that it means "number" here too, he says: "ekanti gaṇanaparicchedaniddeso" (one is a designation indicating a division by number).

Ở đây cũng vậy, để chỉ ý nghĩa số lượng, ngài nói “ekaṃti gaṇanaparicchedaniddeso” (eka là sự chỉ định về số lượng).

Kālañca samayañcāti yuttakālañca paccayasāmaggiñca.

Kālañca samayañcāti means the opportune time and the combination of conditions.

Kālañca samayañcā (thời gian và thời điểm) là thời gian thích hợp và sự hội tụ của các điều kiện.

Khaṇoti okāso.

Khaṇo means opportunity.

Khaṇo (khoảnh khắc) là cơ hội.

Tathāgatuppādādiko hi maggabrahmacariyassa okāso tappaccayassa paṭilābhahetuttā.

For the arising of a Tathāgata, etc., is an opportunity for the holy life of the path, because it is the cause for the acquisition of its conditions.

Vì sự xuất hiện của Như Lai, v.v., là cơ hội cho Phạm hạnh của Đạo, vì nó là nguyên nhân để đạt được các điều kiện đó.

Khaṇo eva ca samayo, yo khaṇoti ca samayoti ca vuccati, so eko evāti hi attho.

And a moment is indeed an opportunity; the meaning is that what is called a moment and an opportunity is one and the same.

Và khaṇa chính là samaya; ý nghĩa là cái được gọi là khaṇa và samaya, đó chỉ là một.

Mahāsamayoti mahāsamūho.

Mahāsamayo means a great assembly.

Mahāsamayo (đại hội) là một tập hợp lớn.

Samayopi khoti sikkhāpadapūraṇassa hetupi.

Samayopi kho also means the cause for the completion of a training rule.

Samayopi kho (và samaya cũng là) nguyên nhân của việc hoàn thành giới luật.

Samayappavādaketi diṭṭhippavādake.

Samayappavādake means among those who expound views.

Samayappavādake (những người thuyết giảng về các giáo thuyết) là những người thuyết giảng về các tà kiến.

Tattha hi nisinnā titthiyā attano attano samayaṃ pavadanti.

For there, the sectarians, being seated, expound their own respective views.

Ở đó, những kẻ ngoại đạo ngồi và thuyết giảng các giáo thuyết của riêng họ.

Atthābhisamayāti hitapaṭilābhā.

Atthābhisamayā means the attainment of benefit.

Atthābhisamayā (sự chứng ngộ mục đích) là sự đạt được lợi ích.

Abhisametabboti abhisamayo, abhisamayo attho abhisamayatthoti pīḷanādīni abhisametabbabhāvena ekībhāvaṃ upanetvā vuttāni.

That which is to be penetrated is abhisamaya; the meaning that is abhisamaya is abhisamayattho (meaning of penetration); thus, oppression, etc., are spoken of by bringing them into a unity as something to be penetrated.

Cái cần được chứng ngộ là abhisamaya; abhisamaya là mục đích, nên gọi là abhisamayattho (mục đích của sự chứng ngộ), các điều như sự bức bách, v.v., được nói đến bằng cách hợp nhất chúng thành một với ý nghĩa cần được chứng ngộ.

Abhisamayassa vā paṭivedhassa visayabhūto attho abhisamayatthoti tāneva tathā ekattena vuttāni.

Or, the meaning which is the object of penetration or comprehension is abhisamayattho; those very things are spoken of as such in unity.

Hoặc, mục đích là đối tượng của abhisamaya (sự chứng ngộ) hay paṭivedha (sự thấu hiểu), nên gọi là abhisamayattho (mục đích của sự chứng ngộ), các điều đó được nói đến như một.

Tattha pīḷanaṃ dukkhasaccassa taṃsamaṅgino hiṃsanaṃ avipphārikatākaraṇaṃ, santāpo dukkhadukkhatādivasena santāpanaṃ paridahanaṃ.

There, pīḷanaṃ (oppression) is the harming of one possessing the truth of suffering, the act of making it not diffuse; santāpo (torment) is causing torment, burning, in the sense of the suffering of suffering, etc.

Trong đó, pīḷanaṃ (sự bức bách) là sự làm hại, sự không làm cho lan tỏa của Khổ Đế và những gì liên quan đến nó; santāpo (sự nung đốt) là sự nung đốt, sự thiêu đốt theo ý nghĩa khổ khổ, v.v.

104

Tattha sahakārikāraṇaṃ sannijjhaṃ sameti samavetīti samayo, samavāyo.

There, a co-operative cause comes together, unites, thus samayo (concurrence), combination.

Trong đó, nguyên nhân hỗ trợ hội tụ lại, hợp lại là samayo (thời điểm), sự hội tụ.

Sameti samāgacchati ettha maggabrahmacariyaṃ tadādhārapuggalehīti samayo, khaṇo.

The holy life of the path comes together here with individuals as its basis, thus samayo (opportunity), moment.

Phạm hạnh của Đạo hội tụ ở đây, bởi những người dựa vào đó, nên là samayo (thời điểm), khoảnh khắc.

Sameti ettha, etena vā saṃgacchati satto, sabhāvadhammo vā sahajātādīhi, uppādādīhi vāti samayo, kālo.

A being or a natural phenomenon comes together here, or by this, with co-arisen things, etc., with arising, etc., thus samayo (time), time.

Chúng sinh hội tụ ở đây, hoặc bởi điều này, hoặc các pháp tự tánh hội tụ bởi các pháp đồng sanh, v.v., bởi sự sanh khởi, v.v., nên là samayo (thời điểm), thời gian.

Dhammappavattimattatāya atthato abhūtopi hi kālo dhammappavattiyā adhikaraṇaṃ karaṇaṃ viya ca parikappanāmattasiddhena rūpena voharīyatīti.

For time, though non-existent in reality merely as a course of phenomena, is designated as the basis or instrument of the course of phenomena by a form established merely by conceptual construction.

Vì thời gian, mặc dù không có thật về bản chất do chỉ là sự vận hành của các pháp, nhưng nó được gọi bằng một hình thức được thiết lập chỉ bởi sự khái niệm như là một cơ sở hoặc một công cụ cho sự vận hành của các pháp.

Samaṃ, saha vā avayavānaṃ ayanaṃ pavatti avaṭṭhānanti samayo, samūho yathā ‘‘samudāyo’’ti.

The simultaneous or combined going, progression, or state of components is samayo (assembly), like "samudāyo" (collection).

Sự đi lại, sự vận hành, sự tồn tại của các bộ phận một cách bình đẳng hoặc cùng nhau là samayo (thời điểm), một tập hợp, giống như “samudāyo” (sự tập hợp).

Avayavasahāvaṭṭhānameva hi samūhoti.

For the state of components being simultaneous is indeed an assembly.

Vì sự tồn tại đồng thời của các bộ phận chính là một tập hợp.

Avasesapaccayānaṃ samāgame eti phalaṃ etasmā uppajjati pavattati cāti samayo, hetu yathā ‘‘samudayo’’ti.

When other conditions come together, the result comes from it, arises and proceeds from it, thus samayo (cause), like "samudayo" (origin).

Khi các điều kiện còn lại hội tụ, quả phát sinh từ đó, vận hành và tiếp diễn, nên là samayo (thời điểm), nguyên nhân, giống như “samudayo” (nguyên nhân).

Sameti saṃyojanabhāvato sambandho eti attano visaye pavattati, daḷhaggahaṇabhāvato vā saṃyuttā ayanti pavattanti sattā yathābhinivesaṃ etenāti samayo, diṭṭhi.

From the state of being a fetter, it relates, proceeds in its own domain; or, due to the state of firm grasping, beings bound by it go or proceed according to their adherence by it, thus samayo (view).

Sự liên kết phát sinh do bản chất của kiết sử, vận hành trong lĩnh vực của nó; hoặc do bản chất của sự chấp thủ vững chắc, chúng sinh vận hành theo sự chấp trước của họ bởi điều này, nên là samayo (thời điểm), kiến chấp.

Diṭṭhisaṃyojanena hi sattā ativiya bajjhantīti.

For beings are excessively bound by the fetter of views.

Vì chúng sinh bị ràng buộc rất chặt chẽ bởi kiết sử kiến chấp.

Samiti saṃgati samodhānanti samayo, paṭilābho.

Coming together, meeting, conjunction, thus samayo (acquisition).

Sự hội tụ, sự hợp nhất là samayo (thời điểm), sự đạt được.

Samassa nirodhassa yānaṃ, sammā vā yānaṃ apagamo apavatti samayo, pahānaṃ.

The going to cessation, or the right going, cessation, non-occurrence is samayo (abandonment).

Sự đi đến sự diệt trừ một cách bình đẳng, hoặc sự đi đến một cách chân chánh, sự đoạn trừ, sự không vận hành là samayo (thời điểm), sự đoạn bỏ.

Abhimukhaṃ ñāṇena sammā etabbo adhigantabboti abhisamayo, dhammānaṃ aviparīto sabhāvo.

That which is to be attained or reached rightly by knowledge, directly, is abhisamayo (penetration), the unperverted true nature of phenomena.

Cái cần được đạt đến, cần được chứng ngộ một cách chân chánh bằng trí tuệ, nên là abhisamayo (sự chứng ngộ), bản chất không sai lầm của các pháp.

Abhimukhabhāvena sammā eti gacchati bujjhatīti abhisamayo, dhammānaṃ aviparītasabhāvāvabodho.

That which rightly goes or understands in a direct manner is abhisamayo (comprehension), the understanding of the unperverted true nature of phenomena.

Cái đến, đi, giác ngộ một cách chân chánh bằng cách đối diện, nên là abhisamayo (sự chứng ngộ), sự giác ngộ bản chất không sai lầm của các pháp.

Evaṃ tasmiṃ tasmiṃ atthe samayasaddappavatti veditabbā.

Thus, the usage of the word "samaya" in each of those meanings should be understood.

Như vậy, sự vận hành của từ ‘samaya’ trong từng ý nghĩa đó cần được hiểu.

Samayasaddassa atthuddhāre abhisamayasaddassa udāharaṇaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.

The example of the word "abhisamaya" in the enumeration of the meanings of the word "samaya" should be understood in the manner stated.

Trong phần giải thích ý nghĩa của từ ‘samaya’, ví dụ về từ ‘abhisamaya’ cần được hiểu theo cách đã nói.

Assāti samayasaddassa.

Assā means of the word "samaya."

Assā (của nó) là của từ ‘samaya’.

Kālo attho samavāyādīnaṃ atthānaṃ idha asambhavato desadesakaparisānaṃ viya suttassa nidānabhāvena kālassa apadisitabbato ca.

Kālo attho (time is the meaning) because the meanings of combination, etc., are not possible here, and because time is to be designated as the basis of the Sutta, like for localities and assemblies.

Kālo attho (ý nghĩa là thời gian), vì các ý nghĩa như sự hội tụ, v.v., không thể có ở đây, và vì thời gian cần được chỉ định như là nguyên nhân của bài kinh, giống như các hội chúng ở các địa điểm khác nhau.

105

Kasmā panettha aniyamitavaseneva kālo niddiṭṭho?

Why is time here designated in an unspecific manner?

Tại sao ở đây thời gian được chỉ định một cách không xác định?

Na utusaṃvaccharādivasena niyamitoti āha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.

And not specified by season, year, etc.? He says, "tattha kiñcāpī" (although there, indeed), etc.

Không phải là xác định theo mùa, năm, v.v., nên ngài nói “tattha kiñcāpī” (mặc dù ở đó), v.v.

Utusaṃvaccharādivasena niyamaṃ akatvā samayasaddassa vacane ayampi guṇo laddho hotīti dassento ‘‘ye vā ime’’tiādimāha.

To show that by not specifying by season, year, etc., in the utterance of the word "samaya," this benefit is also gained, he says "ye vā ime" (or these), etc.

Để chỉ ra rằng lợi ích này cũng đạt được khi nói từ ‘samaya’ mà không xác định theo mùa, năm, v.v., ngài nói “ye vā ime” (hoặc những điều này), v.v.

Sāmaññajotanā hi visese avatiṭṭhatīti.

For a general indication stands in specific instances.

Vì sự chỉ định chung sẽ bao gồm các trường hợp đặc biệt.

Tattha diṭṭhadhammasukhavihārasamayo devasikaṃ jhānaphalasamāpattīhi vītināmanakālo, visesato sattasattāhāni.

There, the diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (time of dwelling in happiness in this life) is the daily time spent in jhāna and fruition attainments, specifically the seven weeks.

Trong đó, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo (thời điểm an trú hạnh phúc trong hiện tại) là thời gian trải qua hàng ngày trong các thiền định và quả vị thiền định, đặc biệt là bảy tuần.

Suppakāsāti dasasahassilokadhātupakampana-obhāsapātubhāvādīhi pākaṭā.

Suppakāsā means clearly manifest through the trembling of the ten-thousand-world system, the appearance of radiance, etc.

Suppakāsā (đã được làm sáng tỏ) là rõ ràng bởi sự chấn động mười ngàn thế giới, sự xuất hiện của ánh sáng, v.v.

Yathāvuttappabhedesu eva samayesu ekadesaṃ pakārantarehi saṅgahetvā dassetuṃ ‘‘yo cāya’’ntiādimāha.

To show a part of the previously mentioned kinds of "samaya" by gathering them in another way, he says "yo cāya" (and this), etc.

Để bao gồm một phần của các thời điểm đã nói ở trên theo một cách khác, ngài nói “yo cāya” (và điều này), v.v.

Tathā hi ñāṇakiccasamayo, attahitapaṭipattisamayo ca abhisambodhisamayo, ariyatuṇhībhāvasamayo, diṭṭhadhammasukhavihārasamayo, karuṇākiccaparahitapaṭipattidhammīkathāsamayā, desanāsamayo eva.

Thus, the time of knowledge-function, and the time of practice for one's own welfare, is the time of perfect enlightenment; the time of noble silence, the time of dwelling in happiness in this life, the times of action out of compassion and practice for the welfare of others and Dhamma talk, are indeed the time of teaching.

Thật vậy, thời điểm của việc làm trí tuệ, và thời điểm của sự thực hành lợi ích cho bản thân chính là thời điểm giác ngộ hoàn toàn (abhisambodhisamaya), thời điểm an tịnh cao quý (ariyatuṇhībhāvasamaya), thời điểm an trú hạnh phúc trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihārasamaya), thời điểm của việc làm từ bi và thực hành lợi ích cho người khác, thời điểm thuyết pháp (dhammīkathāsamayā), chính là thời điểm thuyết giảng (desanāsamayo).

106

Karaṇavacanena niddeso katoti sambandho.

The designation is made by an instrumental case, thus the connection.

Sự liên kết là: sự chỉ định được thực hiện bằng cách dùng cách nói công cụ.

Tatthāti abhidhammatadaññasuttapadavinayesu.

Tatthā means in Abhidhamma, other Sutta texts, and Vinaya.

Tatthā (ở đó) là trong Abhidhamma, các bài kinh khác và Vinaya.

Tathāti bhummakaraṇehi.

Tathā means by locative and instrumental cases.

Tathā (như vậy) là bằng các cách nói về vị trí và công cụ.

Adhikaraṇattho ādhārattho.

Adhikaraṇattho means the meaning of support.

Adhikaraṇattho (ý nghĩa về cơ sở) là ý nghĩa về chỗ dựa.

Bhāvo nāma kiriyā, tāya kiriyantaralakkhaṇaṃ bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ.

Bhāva means action; bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ means the characteristic of one action marking another action.

Bhāva (hiện hữu) là hành động; bhāvenabhāvalakkhaṇaṃ (dấu hiệu của một hành động bởi một hành động khác) là dấu hiệu của một hành động bởi một hành động khác.

Tattha yathā kālo sabhāvadhammaparicchinno sayaṃ paramatthato avijjamānopi ādhārabhāvena paññāto taṅkhaṇappavattānaṃ tato pubbe parato ca abhāvato ‘‘pubbaṇhe jāto, sāyanhe gacchatī’’ti ca ādīsu, samūho ca avayavavinimutto visuṃ avijjamānopi kappanāmattasiddho avayavānaṃ ādhārabhāvena paññāpīyati yathā ‘‘rukkhe sākhā, yavarāsiyaṃ sambhūto’’tiādīsu, evaṃ idhāpīti dassento āha ‘‘adhikaraṇañhi…pe… dhammāna’’nti.

Therein, just as time, delimited by its own nature, though not ultimately existing, is conceived as a basis because things arising at that moment do not exist before or after it, as in^* 'born in the morning, goes in the evening'; and just as a collection, though not existing separately apart from its components, and established merely by concept, is conceived as a basis for its components, as in^* 'branches on a tree, born in a heap of barley'; so too is it here, demonstrating which, he says 'Indeed, the locus…^*…of phenomena.'

Ở đây, ví như thời gian, dù được phân định bởi các pháp tự tánh, tự thân không tồn tại theo nghĩa tối hậu (paramattha), nhưng được thiết lập như một căn cứ (ādhāra) cho những gì xảy ra trong khoảnh khắc đó, vì không có trước hay sau khoảnh khắc đó, như trong các câu "sinh vào buổi sáng, đi vào buổi tối", v.v., và một tập hợp, dù không tồn tại riêng biệt ngoài các thành phần của nó, chỉ được thiết lập bằng sự ước lệ (kappanā), nhưng được thiết lập như một căn cứ cho các thành phần, như trong các câu "cành trên cây, mọc trong đống lúa mạch", v.v., thì ở đây cũng vậy, để chỉ ra điều này,^* nói: "Vì căn cứ... cho các pháp."

Yasmiṃ kāle, dhammapuñje vā kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃ eva kāle dhammapuñje ca phassādayopi hontīti ayaṃ hi tattha attho.

Indeed, this is the meaning there: 'At whatever time or in whatever aggregate of phenomena a kāmacāvara wholesome mind arises, at that very time and in that aggregate of phenomena, contact and so forth also exist.'

Vào thời điểm nào, hoặc trong tập hợp các pháp nào mà tâm thiện dục giới (kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ) đã sinh khởi, thì chính vào thời điểm và trong tập hợp các pháp đó, xúc (phassa) và các pháp khác cũng có mặt. Đây chính là ý nghĩa ở đây.

Yathā ca ‘‘gāvīsu duyhamānāsu gato, duddhāsu āgato’’ti dohanakiriyāya gamanakiriyā lakkhīyati, evaṃ idhāpi yasmiṃ samaye, tasmiṃ samayeti ca vutte ‘‘satī’’ti ayamattho viññāyamāno eva hoti padatthassa sattāvirahābhāvatoti samayassa sattākiriyāya cittassa uppādakiriyā phassādibhavanakiriyā ca lakkhīyati.

And just as 'when the cows were being milked, he went; when they were milked, he came' signifies the act of going by the act of milking, so too here, when 'at whatever moment, at that moment' is said, the meaning 'existing' is to be understood, because the meaning of the word implies existence; thus, the act of a mind's arising and the act of contact and so forth coming into being are signified by the act of the moment's existence.

Và cũng như "đi khi bò đang được vắt sữa, đến khi bò đã vắt sữa" thì hành động đi được biểu thị bằng hành động vắt sữa, thì ở đây cũng vậy, khi nói "vào thời điểm nào, vào thời điểm đó", thì ý nghĩa "có mặt" (satī) được hiểu rõ ràng, vì không có sự thiếu vắng của sự tồn tại của từ ngữ, nên hành động sinh khởi của tâm và hành động có mặt của xúc và các pháp khác được biểu thị bằng hành động tồn tại của thời điểm.

Yasmiṃ samayeti yasmiṃ navame khaṇe, yasmiṃ yonisomanasikārādihetumhi, paccayasamavāye vā sati kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hoti, tasmiṃyeva khaṇe, hetumhi, paccayasamavāye vā phassādayopi hontīti ubhayattha samayasadde bhummaniddeso kato lakkhaṇabhūtabhāvayuttoti dassento āha ‘‘khaṇa…pe… lakkhīyatī’’ti.

'At whatever moment' means 'at whatever ninth moment, or when there is the cause such as appropriate attention (yonisomanasikāra), or the combination of conditions, a kāmacāvara wholesome mind arises; at that very moment, or due to that cause, or that combination of conditions, contact and so forth also exist.' Thus, the locative case for the word 'samaya' (moment) is used in both instances, signifying the characteristic presence of a state, demonstrating which, he says 'moment…^*…is signified.'

"Yasmiṃ samaye" (Vào thời điểm nào) nghĩa là vào khoảnh khắc thứ chín nào, hoặc vào nhân duyên nào như tác ý đúng đắn (yonisomanasikāra), hoặc khi có sự tập hợp các duyên nào mà tâm thiện dục giới đã sinh khởi, thì chính vào khoảnh khắc đó, hoặc nhân duyên đó, hoặc sự tập hợp các duyên đó, xúc và các pháp khác cũng có mặt. Để chỉ ra rằng ở cả hai trường hợp, từ "samaya" (thời điểm) được dùng ở cách sở thuộc (bhummaniddesa) vì nó là một dấu hiệu (lakkhaṇa) gắn liền với trạng thái (bhāva),^* nói: "khoảnh khắc... được biểu thị."

107

Hetuattho karaṇattho ca sambhavati ‘‘annena vasati, vijjāya vasati, pharasunā chindati, kudālena khaṇatī’’tiādīsu viya.

The meaning of cause and the meaning of instrument are possible, as in^* 'lives by food, lives by knowledge, cuts with an axe, digs with a spade.'

Ý nghĩa nhân (hetu) và ý nghĩa công cụ (karaṇa) có thể xảy ra như trong các câu "sống bằng thức ăn, sống bằng trí tuệ, chặt bằng rìu, đào bằng cuốc", v.v.

Vītikkamañhi sutvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātāpetvā otiṇṇavatthukaṃ puggalaṃ paṭipucchitvā vigarahitvā ca taṃ taṃ vatthuotiṇṇakālaṃ anatikkamitvā teneva kālena sikkhāpadāni paññapento bhagavā viharati sikkhāpadapaññattihetuñca apekkhamāno tatiyapārājikādīsu viya.

For the Blessed One, hearing of a transgression, having gathered the assembly of bhikkhus, having questioned the individual concerning the matter that occurred, and having reproved them, established the training rules without exceeding the time when that matter occurred, at that very time, desiring the reason for the establishment of the training rules, as in the cases of the third Pārājika and so forth.

Vì Đức Thế Tôn, sau khi nghe một sự vi phạm, triệu tập Tăng đoàn, hỏi người đã vi phạm, quở trách, và không vượt quá thời điểm xảy ra sự việc đó, đã chế định các giới luật (sikkhāpada) vào chính thời điểm đó, và Ngài trú ngụ trong việc mong đợi nguyên nhân chế định giới luật, như trong trường hợp các giới Pārājika thứ ba, v.v.

108

Accantameva ārambhato paṭṭhāya yāva desanāniṭṭhānaṃ.

Absolutely means from the beginning of the undertaking until the conclusion of the discourse.

Hoàn toàn là từ lúc bắt đầu cho đến khi hoàn thành bài giảng.

Parahitapaṭipattisaṅkhātena karuṇāvihārena.

By the abode of compassion, which is devotion to the welfare of others.

Với pháp trú từ bi (karuṇāvihāra) được gọi là sự thực hành vì lợi ích của người khác.

Tadatthajotanatthanti accantasaṃyogatthajotanatthaṃ.

For the purpose of illustrating that meaning means for the purpose of illustrating the meaning of absolute connection.

Để làm rõ ý nghĩa đó nghĩa là để làm rõ ý nghĩa của sự liên hệ tuyệt đối.

Upayoganiddeso kato yathā ‘‘māsaṃ sajjhāyatī’’ti.

The use of the instruction is made, as in 'he recites for a month.'

Cách dùng từ được chỉ định như trong câu "học thuộc lòng một tháng".

Porāṇāti aṭṭhakathācariyā.

The ancients means the Aṭṭhakathā teachers.

Porāṇā (các vị cổ đức) là các vị Luận sư (Aṭṭhakathācariya).

Abhilāpamattabhedoti vacanamattena viseso.

Merely a difference in expression means a distinction by words alone.

Chỉ khác biệt về cách nói (abhilāpamattabhedo) nghĩa là sự khác biệt chỉ ở lời nói.

Tena suttavinayesu vibhattibyattayo katoti dasseti.

By this, he shows that in the Suttas and Vinaya, distinctions in inflection are made.

Điều đó cho thấy sự khác biệt về cách chia động từ đã được thực hiện trong các kinh và luật.

109

Seṭṭhanti seṭṭhavācakaṃ vacanaṃ ‘‘seṭṭha’’nti vuttaṃ seṭṭhaguṇasahacaraṇato, tathā ‘‘uttama’’nti etthāpi.

'Seṭṭha' (foremost) refers to a word signifying 'foremost' as 'seṭṭha' because it is accompanied by the quality of being foremost; similarly, with 'uttama' (supreme).

Seṭṭha (tối thắng) là lời nói chỉ sự tối thắng, được gọi là "seṭṭha" vì liên kết với các phẩm chất tối thắng, và "uttama" (cao thượng) ở đây cũng vậy.

Gāravayuttoti garubhāvayutto garuguṇayogato, garukaraṇārahatāya vā gāravayutto.

'Filled with reverence' means endowed with gravity due to being associated with weighty qualities, or 'filled with reverence' because of being worthy of veneration.

Gāravayutto (đáng tôn kính) là người có phẩm chất đáng tôn kính (garubhāva) do có các phẩm chất đáng tôn kính (garuguṇa) hoặc đáng được tôn kính (garukaraṇārahatāya).

Vuttoyeva, na pana idha vattabbo visuddhimaggassa imissā aṭṭhakathāya ekadesabhāvatoti adhippāyo.

It has already been stated, and is not to be spoken of here, because it is a part of this commentary on the Visuddhimagga—this is the intention.

Đã được nói rồi, nhưng không cần phải nói ở đây vì nó là một phần của Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) và bộ chú giải này. Đó là ý nghĩa.

110

Aparo nayo (itivu. aṭṭha. nidānavaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.1.verañjakaṇḍavaṇṇanā; visuddhi. mahāṭī. 1.144) – bhāgavāti bhagavā, bhatavāti bhagavā, bhāge vanīti bhagavā, bhage vanīti bhagavā, bhattavāti bhagavā, bhage vamīti bhagavā, bhāge vamīti bhagavā.

Another method (Itivu. Aṭṭha. Nidāṇavaṇṇanā; Sārattha. Ṭī. 1.1.Verañjakaṇḍavaṇṇanā; Visuddhi. Mahāṭī. 1.144) – bhāgavā is Bhagavā, bhatavā is Bhagavā, bhāge vanī is Bhagavā, bhage vanī is Bhagavā, bhattavā is Bhagavā, bhage vamī is Bhagavā, bhāge vamī is Bhagavā.

Một cách giải thích khác (Itivu. Aṭṭha. Nidānavaṇṇanā; Sārattha. Ṭī. 1.1. Verañjakaṇḍavaṇṇanā; Visuddhi. Mahāṭī. 1.144) – Bhāgavā là Bhagavā, Bhatavā là Bhagavā, Bhāge vanī là Bhagavā, Bhage vanī là Bhagavā, Bhattavā là Bhagavā, Bhage vamī là Bhagavā, Bhāge vamī là Bhagavā.

111

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

“Bhāgavā, bhatavā, bhāge; and bhage vani, bhattavā;

"Bhāgavā, Bhatavā, Bhāge, và Bhage vani, Bhattavā;

112

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’.

Bhage vami, likewise bhāge, vami—thus, Bhagavā, the Conqueror.”

Bhage vami, cũng như Bhāge, vami, là Bhagavā, vị Chiến Thắng."

113

Tattha kathaṃ bhāgavāti bhagavā?

Therein, how is Bhagavā, being bhāgavā?

Ở đây, làm sao Bhāgavā (người có phần) lại là Bhagavā?

Ye te sīlādayo dhammakkhandhā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā, te anaññasādhāraṇā niratisayā tathāgate atthi upalabbhanti.

Those aggregates of phenomena, such as morality and so forth, which are shares of qualities (guṇabhāgā) or portions of qualities (guṇakoṭṭhāsā), exist in the Tathāgata, are found in him, being unique and unsurpassed.

Những pháp uẩn (dhammakkhandhā) như giới (sīla) và các pháp khác, là những phần phẩm chất (guṇabhāgā), những phần của phẩm chất (guṇakoṭṭhāsā), chúng là những phẩm chất không chung với ai khác, không gì vượt trội hơn, có mặt và được tìm thấy ở Đức Như Lai.

Tathā hissa sīlaṃ samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ, hirī ottappaṃ, saddhā vīriyaṃ, sati sampajaññaṃ, sīlavisuddhi diṭṭhivisuddhi, samatho vipassanā, tīṇi kusalamūlāni, tīṇi sucaritāni, tayo sammāvitakkā, tisso anavajjasaññā, tisso dhātuyo, cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri ariyaphalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇāni, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā saññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, sattadakkhiṇeyyapuggaladesanā, sattakhīṇāsavabaladesanā, aṭṭhapaññāpaṭilābhahetudesanā aṭṭha sammattāni, aṭṭhalokadhammātikkamo, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭhaakkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭhaabhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, navasattāvāsadesanā, nava āghātapaṭivinayā, nava saññā, navanānattā, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhadhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammācakkākārā, terasa dhutaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaññāsa kusalā dhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhāna-pavicaya-paccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādayo anantāparimāṇabhedā anaññasādhāraṇā niratisayā guṇabhāgā guṇakoṭṭhāsā saṃvijjanti upalabbhanti, tasmā yathāvuttavibhāgā guṇabhāgā assa atthīti ‘‘bhāgavā’’ti vattabbe ākārassa rassattaṃ katvā ‘‘bhagavā’’ti vutto.

For example, his morality, concentration, wisdom, liberation, knowledge and vision of liberation, shame and dread, faith, energy, mindfulness, clear comprehension, purity of morality, purity of view, tranquility, insight, the three roots of wholesome action, the three good conducts, the three right thoughts, the three blameless perceptions, the three elements, the four foundations of mindfulness, the four right efforts, the four bases of psychic power, the four noble paths, the four noble fruits, the four analytical knowledges, the knowledges for distinguishing the four origins, the four noble lineages, the four knowledges of self-confidence, the five factors for striving, the five-factored right concentration, the five-knowledge right concentration, the five faculties, the five powers, the five elements of escape, the five knowledges of liberation-factors, the five perceptions that ripen liberation, the six objects of recollection, the six respects, the six elements of escape, the six constant abodes, the six unsurpassed things, the six perceptions conducive to penetration, the six supernormal powers, the six unique knowledges, the seven non-declining conditions, the seven noble dhammas, the seven noble treasures, the seven factors of enlightenment, the seven qualities of a good person, the seven foundations for wearing away^*, the seven perceptions, the discourse on the seven worthy recipients of offerings, the discourse on the seven powers of an Arahant, the discourse on the eight reasons for attaining wisdom, the eight rightnesses, the transcendence of the eight worldly conditions, the eight starting points for effort, the discourse on the eight inappropriate moments, the eight thoughts of a great person, the discourse on the eight spheres of mastery, the eight liberations, the nine dhammas rooted in appropriate attention, the nine factors for purity and striving, the discourse on the nine abodes of beings, the nine ways of subduing ill-will, the nine perceptions, the nine varieties, the nine progressive abodes, the ten protecting dhammas, the ten kasiṇa spheres, the ten wholesome courses of action, the ten rightnesses, the ten noble abodes, the ten qualities of a trainee, the ten powers of a Tathāgata, the eleven benefits of loving-kindness, the twelve aspects of the Wheel of Dhamma, the thirteen ascetic practices (dhutaṅga), the fourteen Buddha-knowledges, the fifteen dhammas ripening liberation, the sixteen kinds of mindfulness of breathing, the sixteen dhammas for conquering the future, the eighteen Buddha-dhamma, the nineteen knowledges of review, the forty-four knowledge-objects, the fifty knowledges of rise and fall, more than fifty wholesome dhammas, the seventy-seven knowledge-objects, the great adamantine knowledge traversing hundreds of thousands of crores of attainments, the knowledges of exposition, analysis, and review of the infinite aspects of interdependent origination, and similarly, the knowledges for distinguishing the dispositions and so forth of infinite beings in infinite world-systems—thus, such infinite and immeasurable distinctions, unique and unsurpassed qualities, and portions of qualities exist and are found in him. Therefore, since he possesses the aforementioned distinguished shares of qualities, though it should be said 'bhāgavā', by shortening the ā to a, he is called 'Bhagavā'.

Thật vậy, giới (sīla), định (samādhi), tuệ (paññā), giải thoát (vimutti), giải thoát tri kiến (vimuttiñāṇadassana), tàm (hirī), quý (ottappa), tín (saddhā), tinh tấn (vīriya), niệm (sati), tỉnh giác (sampajañña), giới thanh tịnh (sīlavisuddhi), kiến thanh tịnh (diṭṭhivisuddhi), chỉ (samatha), quán (vipassanā), ba căn lành (tīṇi kusalamūlāni), ba thiện hành (tīṇi sucaritāni), ba chánh tư duy (tayo sammāvitakkā), ba chánh tưởng (tisso anavajjasaññā), ba giới (tisso dhātuyo), bốn niệm xứ (cattāro satipaṭṭhānā), bốn chánh cần (cattāro sammappadhānā), bốn thần túc (cattāro iddhipādā), bốn thánh đạo (cattāro ariyamaggā), bốn thánh quả (cattāri ariyaphalāni), bốn vô ngại giải (catasso paṭisambhidā), các trí tuệ phân biệt bốn loại sinh (catuyoniparicchedakañāṇāni), bốn thánh chủng (cattāro ariyavaṃsā), bốn vô sở úy trí (cattāri vesārajjañāṇāni), năm chi cần tinh tấn (pañca padhāniyaṅgāni), chánh định có năm chi (pañcaṅgiko sammāsamādhi), chánh định có năm trí (pañcañāṇiko sammāsamādhi), năm căn (pañcindriyāni), năm lực (pañca balāni), năm giới xuất ly (pañca nissāraṇīyā dhātuyo), năm trí giải thoát xứ (pañca vimuttāyatanañāṇāni), năm tưởng làm chín mùi giải thoát (pañca vimuttiparipācanīyā saññā), sáu niệm xứ (cha anussatiṭṭhānāni), sáu trọng pháp (cha gāravā), sáu giới xuất ly (cha nissāraṇīyā dhātuyo), sáu pháp trú liên tục (cha satatavihārā), sáu vô thượng (cha anuttariyāni), sáu tưởng thuộc phần thâm nhập (cha nibbedhabhāgiyā saññā), sáu thắng trí (cha abhiññā), sáu trí không chung với ai khác (cha asādhāraṇañāṇāni), bảy pháp bất thối (satta aparihāniyā dhammā), bảy thánh pháp (satta ariyadhammā), bảy thánh tài (satta ariyadhanāni), bảy giác chi (satta bojjhaṅgā), bảy pháp của bậc chân nhân (satta sappurisadhammā), bảy pháp tiêu trừ (satta nijjaravatthūni), bảy tưởng (satta saññā), sự thuyết giảng về bảy hạng người đáng cúng dường (sattadakkhiṇeyyapuggaladesanā), sự thuyết giảng về bảy lực của bậc lậu tận (sattakhīṇāsavabaladesanā), sự thuyết giảng về tám nguyên nhân đạt được trí tuệ (aṭṭhapaññāpaṭilābhahetudesanā), tám chánh pháp (aṭṭha sammattāni), sự vượt qua tám pháp thế gian (aṭṭhalokadhammātikkamo), tám sự khởi đầu (aṭṭha ārambhavatthūni), sự thuyết giảng về tám sát-na không thích hợp (aṭṭhaakkhaṇadesanā), tám đại nhân tư duy (aṭṭha mahāpurisavitakkā), sự thuyết giảng về tám thắng xứ (aṭṭhaabhibhāyatanadesanā), tám giải thoát (aṭṭha vimokkhā), chín pháp có nguồn gốc từ tác ý đúng đắn (nava yonisomanasikāramūlakā dhammā), chín chi tinh tấn thanh tịnh (nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni), sự thuyết giảng về chín trú xứ của chúng sinh (navasattāvāsadesanā), chín pháp đoạn trừ sự sân hận (nava āghātapaṭivinayā), chín tưởng (nava saññā), chín dị biệt (navanānattā), chín thứ lớp an trú (nava anupubbavihārā), mười pháp làm chỗ nương tựa (dasa nāthakaraṇā dhammā), mười xứ biến xứ (dasa kasiṇāyatanāni), mười thiện nghiệp đạo (dasa kusalakammapathā), mười chánh pháp (dasa sammattāni), mười thánh trú (dasa ariyavāsā), mười vô học pháp (dasa asekkhadhammā), mười Như Lai lực (dasa tathāgatabalāni), mười một lợi ích của tâm từ (ekādasa mettānisaṃsā), mười hai phương diện của bánh xe pháp (dvādasa dhammācakkākārā), mười ba hạnh đầu đà (terasa dhutaguṇā), mười bốn Phật trí (cuddasa buddhañāṇāni), mười lăm pháp làm chín mùi giải thoát (pañcadasa vimuttiparipācanīyā dhammā), mười sáu loại quán niệm hơi thở (soḷasavidhā ānāpānassati), mười sáu pháp không cần thiết ở đời sau (soḷasa aparantapanīyā dhammā), mười tám Phật pháp (aṭṭhārasa buddhadhammā), mười chín trí quán xét (ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni), bốn mươi bốn pháp trí (catucattālīsa ñāṇavatthūni), năm mươi trí sinh diệt (paññāsa udayabbayañāṇāni), hơn năm mươi pháp thiện (paropaññāsa kusalā dhammā), bảy mươi bảy pháp trí (sattasattati ñāṇavatthūni), trí kim cương vĩ đại di chuyển trong hàng trăm ngàn vạn ức định (catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ), các trí thuyết giảng quán xét sự phân tích các duyên khởi vô tận (anantanayasamantapaṭṭhāna-pavicaya-paccavekkhaṇadesanāñāṇāni), cũng như các trí phân biệt khuynh hướng, v.v. của vô số chúng sinh trong vô số thế giới (anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni) – và vô số các loại phẩm chất không chung với ai khác, không gì vượt trội hơn như vậy, có mặt và được tìm thấy. Do đó, vì Ngài có các phần phẩm chất như đã nói trên, nên khi đáng lẽ phải nói "bhāgavā" (người có phần), thì âm "ā" được rút ngắn thành "a", và Ngài được gọi là "Bhagavā".

Evaṃ tāva bhāgavāti bhagavā.

Thus far, Bhagavā, being bhāgavā.

Như vậy, Bhāgavā là Bhagavā.

114

‘‘Yasmā sīlādayo sabbe, guṇabhāgā asesato;

"Because all good qualities, such as sīla, without remainder,

“Bởi vì tất cả những phần phẩm chất

115

Vijjanti sugate tasmā, bhagavāti pavuccati’’.

Are found in the Sugata, therefore he is called Bhagavā."

Như giới v.v. đều hiện hữu nơi bậc Thiện Thệ không sót lại, do đó Ngài được gọi là Bhagavā (Thế Tôn).”

116

Kathaṃ bhatavāti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhatavā' (one who has borne/nourished)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhatavā (đã gánh vác/nuôi dưỡng)?

Ye te sabbalokahitāya ussukkamāpannehi manussattādike aṭṭha dhamme samodhānetvā sammāsambodhiyā katamahābhinīhārehi mahābodhisattehi paripūritabbā dānapāramī, sīla, nekkhamma, paññā, vīriya, khanti, sacca, adhiṭṭhāna, mettā, upekkhāpāramīti dasa pāramiyo, dasa upapāramiyo, dasa paramatthapāramiyoti samatiṃsa pāramiyo, dānādīni cattāri saṅgahavatthūni, saccādīni cattāri adhiṭṭhānāni, aṅgapariccāgo, jīvita, rajja, putta, dārapariccāgoti pañca mahāpariccāgā, pubbayogo, pubbacariyā, dhammakkhānaṃ, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhicariyāti evamādayo, saṅkhepato vā sabbe puññañāṇasambhārā buddhakaradhammā, te mahābhinīhārato paṭṭhāya kappānaṃ satasahassādhikāni cattāri asaṅkhyeyyāni yathā hānabhāgiyā saṃkilesabhāgiyā ṭhitibhāgiyā vā na honti, atha kho uttaruttari visesabhāgiyāva honti, evaṃ sakkaccaṃ nirantaraṃ anavasesato bhatā sambhatā assa atthīti ‘‘bhatavā’’ti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vutto niruttinayena ta-kārassa ga-kāraṃ katvā.

Those ten pāramīs, namely dāna-pāramī, sīla, nekkhamma, paññā, vīriya, khanti, sacca, adhiṭṭhāna, mettā, and upekkhā-pāramī, which were to be fulfilled by the Great Bodhisattas who made great aspirations for Perfect Self-Enlightenment, having gathered the eight qualities such as human existence, earnestly striving for the welfare of all beings; the ten upapāramīs; the ten paramatthapāramīs, making thirty pāramīs in total; the four saṅgahavatthus starting with dāna; the four adhiṭṭhānas starting with sacca; the five great sacrifices, namely the sacrifice of limbs, life, kingdom, sons, and wives; pubbayoga, pubbacariyā, dhammakkhāna, ñātatthacariyā, lokatthacariyā, buddhicariyā, and the like; or in brief, all accumulations of merit and knowledge, the qualities that make one a Buddha – these, from the time of the great aspiration throughout four asaṅkheyya-kappas and a hundred thousand kappas, did not become qualities leading to decline, defilement, or stagnation, but rather became progressively superior qualities. Thus, because he earnestly, continuously, and completely bore and accumulated these, he is called Bhagavā, by substituting the letter 'ta' with 'ga' according to the rules of etymology, instead of saying 'bhatavā'.

Những pháp tác thành Phật (buddhakaradhammā) mà các vị Đại Bồ-tát đã hoàn thành, những vị đã phát đại thệ nguyện thành Chánh Đẳng Giác sau khi hội đủ tám pháp như nhân loại v.v. và đã nỗ lực vì lợi ích của tất cả chúng sinh trong thế gian – đó là mười Pāramī (Ba-la-mật): bố thí, giới, xuất ly, tuệ, tinh tấn, nhẫn nại, chân thật, quyết định, từ, xả; mười Upapāramī (Ba-la-mật thứ cấp); mười Paramatthapāramī (Ba-la-mật tối thượng) – tổng cộng ba mươi Pāramī; bốn pháp nhiếp sự (saṅgahavatthūni) như bố thí v.v.; bốn sự quyết định (adhiṭṭhānāni) như chân thật v.v.; năm sự hy sinh lớn (mahāpariccāgā): hy sinh thân thể, mạng sống, vương quốc, con cái, vợ; và các pháp như công hạnh quá khứ (pubbayogo), hành vi quá khứ (pubbacariyā), thuyết pháp (dhammakkhānaṃ), hành động vì lợi ích người thân (ñātatthacariyā), hành động vì lợi ích thế gian (lokatthacariyā), hành động vì giác ngộ (buddhicariyā); hoặc nói tóm lại, tất cả các tư lương phước đức và trí tuệ (puññañāṇasambhārā) là các pháp tác thành Phật. Từ khi phát đại thệ nguyện, trong bốn a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp, các pháp ấy không trở thành phần suy thoái, phần ô nhiễm, hay phần đứng yên, mà ngược lại, chúng trở thành những phần ngày càng thù thắng hơn. Ngài đã gánh vác (bhatā), đã tích lũy (sambhatā) các pháp ấy một cách cẩn trọng, liên tục và không sót lại như vậy. Do đó, lẽ ra phải nói là “bhatavā” nhưng lại được gọi là “Bhagavā” theo quy tắc ngữ pháp, bằng cách biến âm chữ “ta” thành “ga”.

Atha vā bhatavāti teyeva yathāvutte buddhakaradhamme vuttanayeneva bhari, sambhari, paripūresīti attho.

Alternatively, bhatavā means that he cultivated, amassed, and completed those very qualities that make one a Buddha, as described above.

Hoặc, bhatavā có nghĩa là Ngài đã gánh vác (bhari), đã tích lũy (sambhari), đã hoàn thành (paripūresi) những pháp tác thành Phật đã nêu trên theo cách đã nói.

Evampi bhatavāti bhagavā.

In this way too, 'bhatavā' means Bhagavā.

Theo cách này, bhatavā cũng là Bhagavā.

117

‘‘Sammāsambodhiyā sabbe, dānapāramiādike;

"Because the Lord bore all the accumulations,

“Bởi vì bậc Đạo Sư đã gánh vác

118

Sambhāre bhatavā nātho, tasmāpi bhagavā mato’’.

Such as dāna-pāramī, for Perfect Self-Enlightenment, therefore he is considered Bhagavā."

Tất cả các tư lương như bố thí pāramī v.v. để thành Chánh Đẳng Giác, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).”

119

Kathaṃ bhāge vanīti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhāge vanī' (one who partook in portions)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhāge vanī (đã thực hành các phần)?

Ye te catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā devasikaṃ vaḷañjanakasamāpattibhāgā, te anavasesato lokahitatthaṃ attano ca diṭṭhadhammasukhavihāratthaṃ niccakappaṃ vani, bhaji, sevi, bahulamakāsīti bhāge vanīti bhagavā.

Those daily portions of attainment amounting to one hundred thousand and twenty-four crores, he constantly partook of, frequented, and cultivated without remainder for the welfare of the world and for his own comfortable abiding in this very life. Thus, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Những phần thiền định (samāpattibhāgā) mà Ngài thực hành hằng ngày, có số lượng hai mươi bốn vạn ức, Ngài đã thực hành (vani), đã thọ dụng (bhaji), đã tu tập thường xuyên (sevi) không sót lại vì lợi ích thế gian và vì sự an lạc trong hiện tại của chính Ngài. Do đó, Ngài là Bhagavā bởi vì bhāge vanī.

Atha vā abhiññeyyadhammesu kusalādīsu khandhādīsu ca ye te pariññeyyādivasena saṅkhepato vā catubbidhā abhisamayabhāgā, vitthārato pana ‘‘cakkhu pariññeyyaṃ sotaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ pariññeyya’’ntiādinā (paṭi. ma. 1.21) aneke pariññeyyabhāgā, ‘‘cakkhussa samudayo pahātabbo…pe… jarāmaraṇassa samudayo pahātabbo’’tiādinā pahātabbabhāgā, ‘‘cakkhussa nirodho…pe… jarāmaraṇassa nirodho sacchikātabbo’’tiādinā sacchikātabbabhāgā, ‘‘cakkhunirodhagāminīpaṭipadā’’tiādinā, ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā ca anekabhedā bhāvetabbabhāgā ca dhammā, te sabbe vani, bhaji, yathārahaṃ gocarabhāvanāsevanānaṃ vasena sevi.

Alternatively, the categories of dhammas to be comprehended, such as wholesome and unwholesome qualities, and the aggregates, are in brief the four categories of realization (abhisamaya-bhāgā). In detail, there are many categories to be fully understood, as in "the eye is to be fully understood, the ear... old age and death are to be fully understood"; categories to be abandoned, as in "the origin of the eye is to be abandoned... the origin of old age and death is to be abandoned"; categories to be realized, as in "the cessation of the eye... the cessation of old age and death is to be realized"; and categories to be developed, of various kinds, as in "the path leading to the cessation of the eye," and "the four foundations of mindfulness." All these dhammas he partook of, frequented, and cultivated appropriately through dwelling on and practicing them as his domain.

Hoặc, trong các pháp cần phải hiểu biết (abhiññeyyadhammesu) như các pháp thiện, bất thiện, các uẩn v.v., có những phần cần phải hiểu biết (pariññeyyabhāgā) tóm tắt là bốn loại theo cách cần phải liễu tri v.v., và chi tiết thì có nhiều phần cần phải liễu tri như “mắt cần phải liễu tri, tai… cho đến… già chết cần phải liễu tri” (Paṭi. Ma. 1.21); những phần cần phải đoạn trừ (pahātabbabhāgā) như “sự tập khởi của mắt cần phải đoạn trừ… cho đến… sự tập khởi của già chết cần phải đoạn trừ”; những phần cần phải chứng ngộ (sacchikātabbabhāgā) như “sự diệt của mắt… cho đến… sự diệt của già chết cần phải chứng ngộ”; và những phần cần phải tu tập (bhāvetabbabhāgā) có nhiều loại khác nhau như “con đường đưa đến sự diệt của mắt” và “bốn niệm xứ”. Ngài đã thực hành (vani), đã thọ dụng (bhaji), đã tu tập (sevi) tất cả những pháp ấy một cách thích đáng theo phương pháp hành trì đối tượng và tu tập.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhāge vanī cũng là Bhagavā.

Atha vā ‘‘ye ime sīlādayo dhammakkhandhā sāvakehi sādhāraṇā guṇakoṭṭhāsā guṇabhāgā, kinti nu kho te vineyyasantānesu patiṭṭhapeyya’’nti mahākaruṇāya vani abhipatthayi, sā cassa abhipatthanā yathādhippetaphalāvahā ahosi.

Alternatively, out of great compassion, he longed for and aspired, "How might I establish these groups of qualities such as sīla, which are common portions of virtue for disciples, in the minds of those to be trained?" And that aspiration of his brought forth the desired fruit.

Hoặc, Ngài đã mong muốn (vani), đã ước ao (abhipatthayi) với đại bi tâm rằng: “Làm thế nào để ta có thể thiết lập những khối pháp như giới v.v., những phần phẩm chất (guṇakoṭṭhāsā), những phần công đức (guṇabhāgā) mà chư Thanh văn cũng có thể đạt được, vào trong tâm thức của những người cần được giáo hóa?” Và sự ước ao ấy của Ngài đã mang lại kết quả như ý.

Evampi bhāge vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhāge vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhāge vanī cũng là Bhagavā.

120

‘‘Yasmā ñeyyasamāpatti-guṇabhāge tathāgato;

"Because the Tathāgata partook of and desired the portions of qualities—

“Bởi vì Như Lai đã thực hành và mong muốn

121

Bhaji patthayi sattānaṃ, hitāya bhagavā tato’’.

The attainments of what is to be known—for the welfare of beings, therefore he is Bhagavā."

Những phần phẩm chất về trí tuệ và thiền định vì lợi ích chúng sinh, do đó Ngài là Bhagavā (Thế Tôn).”

122

Kathaṃ bhage vanīti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'bhage vanī' (one who partook of fortunes)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì bhage vanī (đã thực hành các phước đức)?

Samāsato tāva katapuññehi payogasampannehi yathāvibhavaṃ bhajīyantīti bhagā, lokiyalokuttarasampattiyo.

In brief, fortunes (bhaga) are worldly and supramundane achievements enjoyed according to one's means by those who have performed meritorious deeds and possess right effort.

Nói tóm lại, “bhagā” là những phước đức, những thành tựu thế gian và siêu thế, mà những người đã tạo phước và có sự nỗ lực viên mãn đã thọ dụng tùy theo khả năng.

Tattha lokiye tāva tathāgato sammāsambodhito pubbe bodhisattabhūto paramukkaṃsagate, vani, bhaji, sevi, yattha patiṭṭhāya niravasesato buddhakaradhamme samannānento buddhadhamme paripācesi, buddhabhūto pana te niravajjesu upasaṃhite anaññasādhāraṇe lokuttarepi, vani, bhaji, sevi, vitthārato pana padesarajja-issariyacakkavattisampatti-devarajjasampattiādivasena jhāna-vimokkha-samādhisamāpatti-ñāṇadassana-maggabhāvanā-phalasacchi-kiriyādi-uttarimanussadhammavasena ca anekavihite anaññasādhāraṇe, bhage, vani, bhaji, sevi.

Among these, the Tathāgata, when he was a Bodhisatta before his Perfect Self-Enlightenment, partook of, frequented, and cultivated the highest worldly fortunes, thereby completing the qualities that make one a Buddha without remainder, and brought the Buddha-dharmas to fruition. As a Buddha, he partook of, frequented, and cultivated even the blameless, incomparable, and unique supramundane fortunes. In detail, he partook of, frequented, and cultivated various incomparable fortunes, such as those related to local kingship, sovereignty, universal monarchy, divine kingship, and also those related to jhāna, vimokkha, samādhi, samāpatti, knowledge and vision, path development, fruit realization, and other superhuman qualities.

Trong đó, về phước đức thế gian, trước khi thành Chánh Đẳng Giác, khi còn là Bồ-tát, Như Lai đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) những phước đức ở mức độ tối thượng, nơi Ngài đã an trú để hoàn thiện các pháp tác thành Phật không sót lại, và đã làm cho các Phật pháp chín muồi. Khi đã thành Phật, Ngài đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) những phước đức siêu thế vô tội, viên mãn và không ai khác có được. Nói rộng ra, Ngài đã thọ dụng (vani), đã thực hành (bhaji), đã tu tập (sevi) nhiều loại phước đức (bhage) không ai khác có được, như các thành tựu về vương quốc địa phương, quyền lực, địa vị chuyển luân vương, địa vị thiên vương v.v., và các pháp siêu nhân như thiền định (jhāna), giải thoát (vimokkha), định (samādhi), thiền chỉ (samāpatti), kiến thức và thấy biết (ñāṇadassana), tu tập đạo (maggabhāvanā), chứng ngộ quả (phalasacchi-kiriyā) v.v.

Evampi bhage vanīti bhagavā.

In this way too, 'bhage vanī' means Bhagavā.

Theo cách này, bhage vanī cũng là Bhagavā.

123

‘‘Yā tā sampattiyo loke, yā ca lokuttarā puthu;

"Because the Perfectly Enlightened One partook of all

“Những thành tựu nào trong thế gian, và những thành tựu siêu thế nào

124

Sabbā tā bhaji sambuddho, tasmāpi bhagavā mato’’.

The various worldly and supramundane achievements, therefore he is considered Bhagavā."

Đa dạng, tất cả những thành tựu ấy bậc Chánh Đẳng Giác đã thọ dụng, do đó Ngài cũng được xem là Bhagavā (Thế Tôn).”

125

Kathaṃ sattavāti bhagavā?

How is he Bhagavā because he is 'sattavā' (one who has followers/devotees)?

Bằng cách nào Ngài là Bhagavā (Thế Tôn) bởi vì sattavā (có nhiều người trung thành)?

Bhattā daḷhabhattikā assa bahū atthīti bhattavā.

He is 'bhattavā' (one who has devotees), meaning he has many loyal devotees.

Bhattavā (có nhiều người trung thành) là người có nhiều người trung thành (bhattā) và kiên định (daḷhabhattikā).

Tathāgato hi mahākaruṇāsabbaññutaññāṇādi-aparimitanirupamappabhāva-guṇavisesasamaṅgibhāvato sabbasattuttamo, sabbānatthaparihārapubbaṅgamāya niravasesahitasukhavidhānatapparāya niratisayāya payogasampattiyā sadevamanussāya pajāya accantupakāritāya dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasīti anubyañjanabyāmappabhādi anaññasādhāraṇavisesapaṭimaṇḍitarūpakāyatāya yathābhuccaguṇādhigatena ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinayappavattena lokattayabyāpinā suvipulena suvisuddhena ca thutighosena samannāgatattā ukkaṃsapāramippattāsu appicchatāsantuṭṭhiādīsu suppatiṭṭhitabhāvato dasabalacatuvesārajjādi-niratisayaguṇavisesa-samaṅgībhāvato ca rūpappamāṇo rūpappasanno, ghosappamāṇo ghosappasanno, lūkhappamāṇo lūkhappasanno, dhammappamāṇo dhammappasannoti evaṃ catuppamāṇike lokasannivāse sabbathāpi pasādāvahabhāvena samantapāsādikattā aparimāṇānaṃ sattānaṃ sadevamanussānaṃ ādarabahumānagāravāyatanatāya paramapemasambhattiṭṭhānaṃ.

Indeed, the Tathāgata is supreme among all beings due to his immeasurable and incomparable power and special qualities, such as great compassion and omniscience. He is a source of profound love and devotion because he is utterly beneficial to beings, human and divine, through his unsurpassable effort to provide complete welfare and happiness, preceded by the removal of all misfortune. He possesses a physical body adorned with unique and special marks, such as the thirty-two marks of a Great Man and the eighty minor marks, radiating a fathom-wide aura. He is endowed with a vast and pure voice of praise that pervades the three worlds, expressing truly acquired qualities, as in "Thus indeed is that Bhagavā..." He is firmly established in the highest pāramīs, such as little desire and contentment. He possesses unsurpassable special qualities like the ten powers and four kinds of intrepidity. He is pleasing in every way to the assembly of beings with the four kinds of conviction: those convinced by form, those convinced by sound, those convinced by austerity, and those convinced by Dhamma. Thus, he is the object of veneration, respect, and reverence for countless beings, human and divine.

Thật vậy, Như Lai là bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh do Ngài sở hữu vô lượng và vô song các phẩm chất thù thắng như đại bi, toàn tri, v.v.; do Ngài là bậc vô cùng hữu ích cho chúng sinh bao gồm chư thiên và loài người thông qua sự nỗ lực viên mãn vô thượng nhằm mang lại tất cả lợi ích và hạnh phúc, đi trước bằng việc loại bỏ mọi bất hạnh; do Ngài có sắc thân được trang hoàng bằng các đặc điểm thù thắng không ai khác có được như ba mươi hai tướng đại nhân, tám mươi tướng phụ, hào quang một tầm v.v.; do Ngài được trang bị tiếng ca ngợi rộng lớn, thanh tịnh, lan tỏa khắp ba cõi, được bắt đầu bằng câu “Iti pi so Bhagavā” v.v., đạt được do các phẩm chất chân thật; do Ngài an trú vững chắc trong các pháp tối thượng đã đạt đến đỉnh cao như thiểu dục, tri túc v.v.; và do Ngài sở hữu các phẩm chất thù thắng vô thượng như mười lực, bốn vô úy v.v. Do đó, Ngài là nơi đặt sự sùng kính và trung thành tột bậc của vô lượng chúng sinh bao gồm chư thiên và loài người, vì Ngài có khả năng làm cho tất cả mọi người phát sinh niềm tin, dù là người tin vào hình tướng (rūpappamāṇo), tin vào tiếng nói (ghosappamāṇo), tin vào sự giản dị (lūkhappamāṇo), hay tin vào giáo pháp (dhammappamāṇo) – trong thế gian có bốn loại người tin như vậy.

Ye tassa ovāde patiṭṭhitā aveccappasādena samannāgatā honti, kenaci asaṃhāriyā tesaṃ pasādabhatti samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā.

The conviction and devotion of those who are established in his teaching and are endowed with unwavering faith cannot be shaken by any ascetic, brahmin, deity, Māra, or Brahmā.

Những ai an trú trong lời giáo huấn của Ngài và có niềm tin bất động (aveccappasādena), thì niềm tin và lòng trung thành của họ không thể bị lay chuyển bởi bất kỳ sa-môn, bà-la-môn, chư thiên, ma vương hay Phạm thiên nào.

Tathā hi te attano jīvitapariccāgepi tattha pasādaṃ na pariccajanti, tassa vā āṇaṃ daḷhabhattibhāvato.

Indeed, even at the cost of their lives, they do not abandon their conviction in him, nor his command, due to their staunch devotion.

Thật vậy, họ không từ bỏ niềm tin vào Ngài ngay cả khi phải hy sinh mạng sống, hoặc họ tuân thủ mệnh lệnh của Ngài do lòng trung thành kiên cố.

126

Tenevāha –

Therefore, it is said:

Chính vì thế mà Ngài đã nói:

127

‘‘Yo ve kataññū katavedi dhīro;

"He who is discerning, grateful, and acknowledges kindness;

“Ai là bậc trí, biết ơn và báo ơn,

128

Kalyāṇamitto daḷhabhatti ca hotī’’ti.(jā. 2.17.78);

A good friend, and steadfast in devotion."

Là bạn lành và có lòng trung thành kiên cố.” (Jā. 2.17.78);

129

‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātivattati, evameva kho, bhikkhave, yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (udā. 45; cūḷava. 385) ca–

And: "Just as, bhikkhus, the great ocean, by its nature, does not overstep its shore, even so, bhikkhus, the training rule I have laid down for my disciples, my disciples do not transgress even for the sake of their lives."

Và: “Này các Tỳ-kheo, ví như đại dương luôn giữ vững giới hạn, không vượt qua bờ, cũng vậy, này các Tỳ-kheo, giới luật nào Ta đã chế định cho các đệ tử, các đệ tử của Ta không vượt qua, ngay cả vì mạng sống.” (Udā. 45; Cūḷava. 385) –

130

Evaṃ bhattavāti bhagavā niruttinayena ekassa ta-kārassa lopaṃ katvā itarassa ga-kāraṃ katvā.

Thus, 'bhattavā' means Bhagavā, by substituting one 'ta' with 'ga' and dropping the other 'ta' according to the rules of etymology.

Như vậy, bhattavā cũng là Bhagavā theo quy tắc ngữ pháp, bằng cách lược bỏ một chữ “ta” và biến âm chữ “ta” còn lại thành “ga”.

131

‘‘Guṇātisayayuttassa, yasmā lokahitesino;

"Because he is endowed with superior qualities and strives for the welfare of the world,

“Bởi vì Ngài là bậc có phẩm chất vượt trội, là bậc mang lại lợi ích cho thế gian;

132

Sambhattā bahavo satthu, bhagavā tena vuccatī’’ti.

Many have revered the Teacher, therefore he is called Bhagavā (Blessed One).''

Nhiều người đã được hưởng lợi từ Bậc Đạo Sư, vì thế Ngài được gọi là Bhagavā.”

133

Kathaṃ bhage vamīti bhagavā?

How is it that he vomited fortune, therefore he is Bhagavā?

Làm thế nào mà Bhagavā lại có nghĩa là người đã từ bỏ những gì thuộc về phúc đức (bhaga)?

Yasmā tathāgato bodhisattabhūtopi aparimāṇāsu jātīsu pāramiyo paripūrento bhagasaṅkhātaṃ siriṃ issariyaṃ yasañca vami uggiri, kheḷapiṇḍaṃ viya anapekkho chaḍḍayi, carimattabhāvepi hatthagataṃ cakkavattisiriṃ devalokādhipaccasadisaṃ catudīpissariyaṃ cakkavattisampattisannissayaṃ sattaratanasamujjalaṃ yasañca tiṇāyapi amaññamāno nirapekkho pahāya abhinikkhamitvā sammāsambodhiṃ abhisambuddho, tasmā ime sirīādike bhage vamīti bhagavā.

Because the Tathāgata, even as a Bodhisatta, fulfilling the pāramīs through countless births, vomited, spewed out fortune, sovereignty, and fame, which are called bhaga, abandoning them without attachment like a lump of spittle. And even in his last existence, holding the universal monarch's fortune in his hand — the sovereignty over the four continents, like the dominion of a deva realm, endowed with the universal monarch's prosperity, and fame resplendent with the seven jewels — he considered it less than a blade of grass, abandoned it without attachment, went forth, and attained Perfect Self-Awakening. Therefore, because he vomited (rejected) these fortunes, etc., he is Bhagavā.

Vì khi là một vị Bồ-tát, trong vô số kiếp, Đức Như Lai đã hoàn thành các ba-la-mật, đã từ bỏ (vami uggiri) sự vinh quang, quyền lực và danh tiếng được gọi là phúc đức (bhaga), vứt bỏ chúng không chút luyến tiếc như một cục đờm. Ngay cả trong kiếp cuối cùng, Ngài cũng đã từ bỏ sự vinh quang của một Chuyển Luân Thánh Vương đã nằm trong tay mình — quyền lực cai trị bốn châu lục, tương tự như quyền làm chủ các cõi trời, sự giàu có của một Chuyển Luân Thánh Vương rực rỡ với bảy báu, và danh tiếng — mà không hề coi chúng bằng một cọng cỏ, không chút luyến tiếc, rồi xuất gia và chứng đắc Chánh Đẳng Chánh Giác. Vì vậy, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ những phúc đức như vinh quang này.

Atha vā bhāni nāma nakkhattāni, tehi samaṃ gacchanti pavattantīti bhagā, sineruyugandharauttarakuruhimavantādibhājanalokavisesasannissayā sobhā kappaṭṭhiyabhāvato, tepi bhagavā vami tannivāsisattāvāsasamatikkamato tappaṭibaddhachandarāgappahānena pajahīti.

Alternatively, bhāni are constellations, and those that proceed or exist together with them are bhagā. These are the splendors associated with the distinct receptacle worlds like Sineru, Yugandhara, Uttarakuru, and Himavanta, existing for the duration of an eon. The Bhagavā also vomited (rejected) these, surpassing the abodes of beings dwelling therein, abandoning them by relinquishing the desire and attachment connected to them.

Hoặc là, các vì sao (bhāni) được gọi là bhaga, vì chúng đi cùng (samaṃ gacchanti) hoặc vận hành (pavattanti) cùng với các vì sao đó. Hoặc là, sự huy hoàng dựa trên các loại thế giới đặc biệt như núi Sineru, Yugandhara, Uttarakuru, Himavanta, v.v., là sự huy hoàng tồn tại trong một kiếp, cũng là bhaga. Đức Thế Tôn cũng đã từ bỏ (vami) những điều này bằng cách vượt qua nơi cư trú của chúng sinh sống ở đó, và bằng cách từ bỏ lòng tham ái gắn liền với chúng.

Evampi bhage vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited fortune, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ những gì thuộc về phúc đức (bhaga).

134

‘‘Cakkavattisiriṃ yasmā, yasaṃ issariyaṃ sukhaṃ;

"Since the Sugata abandoned the universal monarch's fortune, fame, sovereignty, and happiness, and the mind of the world, therefore he is Bhagavā."

“Vì Ngài đã từ bỏ sự vinh quang của Chuyển Luân Thánh Vương, danh tiếng, quyền lực và hạnh phúc,

135

Pahāsi lokacittañca, sugato bhagavā tato’’.

The Fortunate One, the Buddha, abandoned worldly thoughts from that.

Và tâm thức thế gian, nên Bậc Thiện Thệ được gọi là Bhagavā.”

136

Kathaṃ bhāge vamīti bhagavā?

How is it that he vomited portions, therefore he is Bhagavā?

Làm thế nào mà Bhagavā lại có nghĩa là người đã từ bỏ các phần (bhāga)?

Bhāgā nāma sabhāgadhammakoṭṭhāsā, te khandhāyatanadhātādivasena, tatthāpi rūpavedanādivasena pathaviyādivasena atītādivasena ca anekavidhā, te ca bhagavā sabbaṃ papañcaṃ sabbaṃ yogaṃ sabbaṃ ganthaṃ sabbaṃ saṃyojanaṃ samucchinditvā amatadhātuṃ samadhigacchanto vami uggiri, anapekkho chaḍḍayi na paccāvami.

Portions (bhāgā) are categories of concomitant phenomena. They are of many kinds, such as in terms of aggregates, sense bases, and elements, and also in terms of rūpa, vedanā, etc., in terms of earth, etc., and in terms of past, etc. And the Bhagavā, by cutting off all proliferation, all bondage, all ties, all fetters, and attaining the deathless element, vomited, spewed out these portions. He abandoned them without attachment and did not take them back.

Các phần (bhāgā) là các phần của các pháp tương ứng, chúng có nhiều loại theo các uẩn, xứ, giới, v.v., và ngay cả trong đó, theo sắc, thọ, v.v., theo đất, v.v., và theo quá khứ, v.v. Đức Thế Tôn đã diệt trừ mọi hý luận (papañca), mọi kiết sử (yoga), mọi trói buộc (gantha), mọi tùy miên (saṃyojana), và khi đạt đến pháp giới bất tử (amatadhātu), Ngài đã từ bỏ (vami uggiri) chúng, vứt bỏ chúng không chút luyến tiếc và không bao giờ nhận lại.

Tathā hesa ‘‘sabbatthakameva pathaviṃ āpaṃ tejaṃ vāyaṃ, cakkhuṃ sotaṃ ghānaṃ jivhaṃ kāyaṃ manaṃ, rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme, cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ, cakkhusamphassaṃ…pe… manosamphassaṃ, cakkhusamphassajaṃ vedanaṃ…pe… manosamphassajaṃ vedanaṃ, cakkhusamphassajaṃ saññaṃ…pe… manosamphassajaṃ saññaṃ, cakkhusamphassajaṃ cetanaṃ…pe… manosamphassajaṃ cetanaṃ, rūpataṇhaṃ…pe… dhammataṇhaṃ, rūpavitakkaṃ…pe… dhammavitakkaṃ, rūpavicāraṃ…pe… dhammavicāra’’ntiādinā anupadadhammavibhāgavasenapi sabbeva dhammakoṭṭhāse anavasesato vami uggiri, anapekkhapariccāgena chaḍḍayi.

Thus, he completely vomited, spewed out all categories of phenomena without remainder, by way of the analysis of individual phenomena, such as "all earth, water, fire, wind; eye, ear, nose, tongue, body, mind; forms, sounds, odors, tastes, tactile objects, phenomena; eye-consciousness... mind-consciousness; eye-contact... mind-contact; feeling born of eye-contact... feeling born of mind-contact; perception born of eye-contact... perception born of mind-contact; volition born of eye-contact... volition born of mind-contact; craving for forms... craving for phenomena; initial application to forms... initial application to phenomena; sustained application to forms... sustained application to phenomena." He discarded them with unattached relinquishment.

Thật vậy, Ngài đã từ bỏ (vami uggiri) tất cả các phần của pháp một cách không còn sót lại, bằng cách phân chia các pháp theo từng chi tiết như: “Này Tỳ-kheo, tất cả đất, nước, lửa, gió; mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý; sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp; nhãn thức… cho đến… ý thức; nhãn xúc… cho đến… ý xúc; thọ do nhãn xúc sinh… cho đến… thọ do ý xúc sinh; tưởng do nhãn xúc sinh… cho đến… tưởng do ý xúc sinh; tư do nhãn xúc sinh… cho đến… tư do ý xúc sinh; tham ái sắc… cho đến… tham ái pháp; tầm sắc… cho đến… tầm pháp”, vứt bỏ chúng bằng sự từ bỏ không luyến tiếc.

Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ taṃ, ānanda, cattaṃ vantaṃ muttaṃ pahīnaṃ paṭinissaṭṭhaṃ, taṃ tathāgato puna paccāvamissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (dī. ni. 2.183).

It was also said: "That which, Ānanda, has been cast away, vomited, liberated, relinquished, given up — that the Tathāgata would take back, this is not possible."

Điều này đã được nói: “Này Ānanda, điều gì đã được từ bỏ, đã được nhả ra, đã được buông bỏ, đã được xả ly, đã được dứt bỏ, thì việc Như Lai sẽ nhận lại điều đó là không thể xảy ra.”

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited portions, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ các phần (bhāga).

Atha vā bhāge vamīti sabbepi kusalākusale sāvajjānavajje hīnapaṇīte kaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme ariyamaggañāṇamukhena vami uggiri, anapekkho pariccaji pajahi, paresañca tathattāya dhammaṃ desesi.

Alternatively, he vomited portions means that he vomited, spewed out all wholesome and unwholesome, blameworthy and blameless, inferior and excellent, dark and bright categories of phenomena through the door of the path knowledge of the Noble Ones. He relinquished and abandoned them without attachment. And he taught the Dhamma to others for their attainment of the same state.

Hoặc là, người đã từ bỏ các phần (bhāge vamī) có nghĩa là Ngài đã từ bỏ (vami uggiri), đã buông bỏ, đã xả ly tất cả các pháp thiện và bất thiện, hữu tội và vô tội, thấp kém và cao thượng, các phần đen và trắng, thông qua trí tuệ của Đạo Thánh, và Ngài đã thuyết pháp để người khác cũng đạt được trạng thái đó.

Vuttampi cetaṃ ‘‘dhammāpi vo, bhikkhave, pahātabbā, pageva adhammā (ma. ni. 1.240).

It was also said: "Even the Dhammas, bhikkhus, are to be abandoned, how much more so the non-Dhammas."

Điều này cũng đã được nói: “Này các Tỳ-kheo, ngay cả các pháp thiện cũng cần phải từ bỏ, huống chi là các pháp bất thiện.

Kullūpamaṃ vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi nittharaṇatthāya, no gahaṇatthāyā’’tiādi (ma. ni. 1.240).

"I shall teach you the Dhamma, bhikkhus, which is like a raft, for the purpose of crossing over, not for grasping," and so on.

Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết pháp cho các ông ví như chiếc bè, để vượt qua, chứ không phải để chấp giữ,” v.v.

Evampi bhāge vamīti bhagavā.

In this way also, he vomited portions, therefore he is Bhagavā.

Cũng theo cách này, Ngài được gọi là Bhagavā vì đã từ bỏ các phần (bhāga).

137

‘‘Khandhāyatanadhātādi-dhammabhāgā-mahesinā;

"Since the Great Sage vomited (rejected) the dark and bright categories of phenomena, such as aggregates, sense bases, and elements, from that also he is known as Bhagavā."

“Vì Đại Hiền giả đã từ bỏ các phần pháp như uẩn, xứ, giới, v.v.,

138

Kaṇhasukkā yato vantā, tatopi bhagavā mato’’.

Because black and white were vomited, from that also the Buddha is known.

Và các pháp đen trắng, nên Ngài cũng được gọi là Bhagavā.”

139

Tena vuttaṃ –

Therefore it is said:

Vì thế đã nói:

140

‘‘Bhāgavā bhatavā bhāge, bhage ca vani bhattavā;

"The Victor (Jina) is Bhagavā because he has fortune, has shared portions, has abandoned fortune, and has had portions; and because he vomited fortune and portions."

“Người có phúc đức, người đã hưởng phúc đức, người đã từ bỏ phúc đức,

141

Bhage vami tathā bhāge, vamīti bhagavā jino’’ti.

He vomited portions, and thus he vomited portions, therefore the Conqueror is Bhagavā."

Và đã từ bỏ các phần, nên Bậc Chiến Thắng được gọi là Bhagavā.”

142

Dhammasarīraṃ paccakkhaṃ karotīti ‘‘yo vo, ānanda, mayā dhammo ca vinayo ca desito paññatto, so vo mamaccayena satthā’’ti vacanato dhammassa satthubhāvapariyāyo vijjatīti katvā vuttaṃ.

Makes the Dhamma-body manifest is said because the Dhamma's role as teacher exists, as in the saying: "That Dhamma and Vinaya which I, Ānanda, have taught and laid down, that shall be your Teacher when I am gone."

Làm cho pháp thân hiển lộ được nói vì có sự tồn tại của pháp là Đạo Sư, theo lời dạy: “Này Ānanda, pháp và luật mà Ta đã thuyết giảng và chế định cho các ông, sau khi Ta diệt độ, đó sẽ là Đạo Sư của các ông.”

Vajirasaṅghātasamānakāyo parehi abhejjasarīrattā.

Whose body is like a mass of vajira (diamond) because his body cannot be broken by others.

Thân thể như hợp thể kim cương là do thân thể không thể bị phá hủy bởi người khác.

Na hi bhagavato rūpakāye kenaci sakkā antarāyaṃ kātunti.

For no one can cause harm to the Bhagavā's physical body.

Thật vậy, không ai có thể làm hại thân sắc của Đức Thế Tôn.

Desanāsampattiṃ niddisati vakkhamānassa sakalassa suttassa ‘‘eva’’nti nidassanato.

Points out the perfection of teaching by the exposition of the entire Sutta to be spoken as "thus".

Chỉ ra sự hoàn hảo của lời thuyết giảng là do từ “eva” (như vầy) được dùng để chỉ toàn bộ kinh sắp được nói.

Sāvakasampattiṃ niddisati paṭisambhidāppattena pañcasu ṭhānesu bhagavatā etadagge ṭhapitena mayā mahāsāvakena sutaṃ, tañca kho mayāva sutaṃ, na anussutaṃ na paraṃparābhatanti imassatthassa dīpanato.

Points out the perfection of disciples by indicating the meaning that "I, the great disciple, who has attained the analytical knowledges and has been designated by the Bhagavā as foremost in five respects, have heard it; and it was heard by me personally, not by hearsay, not by tradition."

Chỉ ra sự hoàn hảo của hàng đệ tử là do việc làm sáng tỏ ý nghĩa rằng: “Tôi, vị Đại đệ tử, người đã đạt được các phân tích (paṭisambhidā) và được Đức Thế Tôn đặt ở vị trí tối thắng trong năm phương diện, đã nghe điều đó; và chính tôi đã nghe, không phải nghe lại, không phải được truyền lại.”

Kālasampattiṃ niddisati bhagavāsaddasannidhāne payuttassa samayasaddassa buddhuppādapaṭimaṇḍitabhāvadīpanato.

Points out the perfection of time by indicating that the word samaya (occasion), used in conjunction with the word Bhagavā, is adorned by the appearance of the Buddha.

Chỉ ra sự hoàn hảo của thời gian là do từ “samaya” (thời gian) được dùng gần với từ “Bhagavā” làm sáng tỏ trạng thái được trang điểm bởi sự xuất hiện của Đức Phật.

Buddhuppādaparamā hi kālasampadā.

Indeed, the highest perfection of time is the appearance of a Buddha.

Thật vậy, sự xuất hiện của Đức Phật là sự hoàn hảo tối thượng của thời gian.

Tenetaṃ vuccati –

Therefore, it is said:

Vì thế điều này được nói:

143

‘‘Kappakasāye kaliyuge, buddhuppādo aho mahacchariyaṃ;

"In the kaliyuga, full of eon's defilements, O, how wondrous is the Buddha's arising!

“Trong kiếp suy tàn, thời đại Kaliyuga, sự xuất hiện của Đức Phật thật kỳ diệu biết bao!

144

Hutāvahamajjhe jātaṃ, samuditamakarandamaravinda’’nti.

Like a blooming lotus full of nectar, born in the midst of fire."

Như hoa sen nở rộ giữa ngọn lửa cháy.”

145

Bhagavāti desakasampattiṃ niddisati guṇavisiṭṭhasattuttamabhāvadīpanato garugāravādhivacanabhāvato.

Bhagavā points out the perfection of the teacher by indicating his supreme state as a being endowed with distinguished qualities, and by being an honorific word of reverence.

Bhagavā chỉ ra sự hoàn hảo của bậc thuyết giảng là do làm sáng tỏ trạng thái của một chúng sinh tối thượng có phẩm chất đặc biệt, và là một danh xưng biểu thị sự tôn kính.

146

Avisesenāti na visesena, vihārabhāvasāmaññenāti attho.

Without distinction means not in a specific way, but in the general sense of dwelling.

Avisesenā có nghĩa là không đặc biệt, mà là theo nghĩa chung của trạng thái trú.

Iriyāpatha…pe… vihāresūti iriyāpathavihāro, dibbavihāro, brahmavihāro, ariyavihāroti etesu catūsu vihāresu.

In modes of deportment... dwelling refers to these four modes of dwelling: the dwelling of deportment, the divine dwelling, the brahmavihāra (sublime dwelling), and the noble dwelling.

Trong các oai nghi… cho đến… trú xứ là trong bốn trú xứ này: oai nghi trú (iriyāpathavihāra), thiên trú (dibbavihāra), phạm trú (brahmavihāra), và thánh trú (ariyavihāra).

Samaṅgīparidīpananti samaṅgībhāvaparidīpanaṃ.

The indication of being endowed means the indication of being endowed with.

Samaṅgīparidīpanaṃ là sự làm sáng tỏ trạng thái đầy đủ.

Etanti ‘‘viharatī’’ti etaṃ padaṃ.

This refers to the word "dwells" (viharatī).

Etaṃ là từ “viharatī” (an trú).

Tathā hi taṃ ‘‘idhekacco gihīhi saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.241) iriyāpathavihāre āgataṃ.

For indeed, it occurs in the dwelling of deportment in passages like: "Here, some householder dwells associated with householders, delighting together, sorrowing together."

Thật vậy, từ đó được dùng trong oai nghi trú như trong: “Ở đây, một số người sống hòa hợp với gia chủ, cùng vui cùng buồn,” v.v.

‘‘Yasmiṃ, bhikkhave, samaye bhikkhu vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharatī’’ti (dha. sa. 160; vibha. 624) ettha dibbavihāre.

And here, in the divine dwelling: "Bhikkhus, when a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures... enters upon and abides in the first jhāna."

Trong thiên trú như trong: “Này các Tỳ-kheo, khi một Tỳ-kheo ly dục… cho đến… chứng và an trú thiền thứ nhất,” v.v.

‘‘So mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādīsu (dī. ni. 1.556; 3.308; ma. ni. 1.77; 2.309; 3.230) brahmavihāre.

And in the brahmavihāra (sublime dwelling) in passages like: "He dwells pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness."

Trong phạm trú như trong: “Vị ấy an trú với tâm tràn đầy từ ái, trải khắp một phương,” v.v.

‘‘So kho ahaṃ, aggivessana, tassāyeva kathāya pariyosāne tasmiṃ eva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi samādahāmi, yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’tiādīsu (ma. ni. 1.387) ariyavihāre.

And in the noble dwelling in passages like: "So, Aggivessana, at the conclusion of that very talk, on that same earlier meditation object, I settled my mind internally, composed it, unified it, and concentrated it, whereby I continually dwelt."

Trong thánh trú như trong: “Này Aggivessana, khi kết thúc bài pháp đó, tôi đã an định, làm cho tâm lắng đọng, nhất tâm và định tâm vào cùng một tướng định trước đó, nhờ đó tôi thường an trú,” v.v.

147

Tattha iriyanaṃ vattanaṃ iriyā, kāyappayogo.

Therein, moving or deporting is iriyā, the application of the body.

Ở đó, sự vận động, sự hành xử là iriyā, sự vận dụng thân.

Tassā pavattanupāyabhāvato ṭhānādi iriyāpatho.

Standing, etc., are iriyāpatho (mode of deportment) because they are ways of bringing about its activity.

Vì là phương tiện để vận hành sự vận động đó, nên đứng, v.v., là iriyāpatho (oai nghi).

Ṭhānasamaṅgī vā hi kāyena kiñci kareyya gamanādīsu aññatarasamaṅgī vā.

For one might do something with the body, being endowed with standing or being endowed with one of the others, like walking.

Thật vậy, người đầy đủ tư thế đứng hoặc đầy đủ một trong các tư thế đi, v.v., sẽ làm điều gì đó bằng thân.

Atha vā iriyati pavattati etena attabhāvo kāyakiccaṃ vāti iriyā, tassā pavattiupāyabhāvato iriyā ca so patho cāti iriyāpatho, ṭhānādi eva.

Alternatively, that by which the individual existence or bodily function moves or proceeds is iriyā. And because it is the way of its proceeding, it is iriyā (deportment) and it is patho (path), thus iriyāpatho, which is just standing, etc.

Hoặc là, iriyā là sự vận hành, hay điều mà tự thân (attabhāvo) hay hành động của thân (kāyakiccaṃ) vận hành qua đó. Vì là phương tiện để vận hành điều đó, nên iriyā và con đường (patho) là iriyāpatho, tức là đứng, v.v.

So ca atthato gatinivattiādiākārena pavatto catusantatirūpapabandho eva.

And that, in reality, is nothing but the continuous succession of four kinds of rūpa, existing in the modes of moving, ceasing, etc.

Và điều đó, về mặt ý nghĩa, chính là sự liên tục của bốn loại sắc pháp vận hành theo các cách như đi và dừng.

Viharaṇaṃ, viharati etenāti vā vihāro, iriyāpatho eva vihāro iriyāpathavihāro.

Dwelling, or that by which one dwells, is vihāro. The mode of deportment itself is the dwelling, hence iriyāpathavihāro.

Sự an trú, hay điều mà người ta an trú qua đó là vihāro (trú xứ). Oai nghi chính là trú xứ, nên là iriyāpathavihāro (oai nghi trú).

Divi bhavo dibbo, tattha bahulappavattiyā brahmapārisajjādidevaloke bhavoti attho.

"Existing in the divine realms" is divine (dibba); the meaning is "existing in the divine realms such as the Brahma-assembly, due to frequent occurrence there."

Sự tồn tại ở cõi trời là dibbo (thiên, thuộc về trời); nghĩa là, sự tồn tại ở cõi trời như cõi của các vị Phạm Thiên tùy tùng, do sự hiện hữu dồi dào ở đó.

Tattha yo dibbānubhāvo, tadatthāya saṃvattatīti vā dibbo, abhiññābhinīhāravasena mahāgatikattā vā dibbo, dibbo ca so vihāro cāti dibbavihāro, catasso rūpāvacarasamāpattiyo.

Or, it is divine (dibba) because it conduces to divine power; or, it is divine (dibba) because it leads to great destinations by means of supernormal powers (abhiññā). And that which is divine and a dwelling is a divine abiding (dibbavihāra), referring to the four rūpāvacara attainments.

Hoặc, cái gì là thần thông của chư thiên, cái đó được gọi là dibbo (thiên) vì nó đưa đến mục đích đó; hoặc, nó là dibbo vì nó có sự vận hành vĩ đại do sự phát triển của các thắng trí. Đó là một sự an trú của chư thiên, nên gọi là dibbavihāro (thiên trú), tức là bốn thiền chứng sắc giới.

Āruppasamāpattiyopi ettheva saṅgahaṃ gacchanti.

The arūpa attainments are also included here.

Các thiền chứng vô sắc giới cũng được bao gồm trong đây.

Brahmūnaṃ, brahmāno vā vihārā brahmavihārā, catasso appamaññāyo.

The abidings of Brahmas, or Brahmas themselves, are Brahma-abidings (brahmavihāra), referring to the four immeasurable states (appamaññā).

Sự an trú của chư Phạm Thiên, hoặc chư Phạm Thiên an trú, được gọi là brahmavihārā (Phạm trú), tức là bốn vô lượng tâm.

Ariyānaṃ, ariyā vā vihārā ariyavihārā, cattāri sāmaññaphalāni.

The abidings of noble ones (ariyas), or the noble ones themselves, are noble abidings (ariyavihāra), referring to the four fruits of recluseship.

Sự an trú của các bậc Thánh, hoặc các bậc Thánh an trú, được gọi là ariyavihārā (Thánh trú), tức là bốn Sa-môn quả.

So hi ekaṃ iriyāpathabādhanantiādi yadipi bhagavā ekenapi iriyāpathena cirataraṃ kālaṃ attabhāvaṃ pavattetuṃ sakkoti, tathāpi upādinnakasarīrassa nāma ayaṃ sabhāvoti dassetuṃ vuttaṃ.

The phrase " Indeed, one posture is a hindrance," etc., is stated to show that this is the nature of a body sustained by kamma, even though the Blessed One is capable of sustaining his body for a very long time in a single posture.

Câu “Ngài bị một oai nghi làm trở ngại” và các câu tương tự được nói ra để chỉ rõ rằng mặc dù Đức Thế Tôn có thể duy trì thân thể của mình trong một oai nghi suốt một thời gian dài, nhưng đây là bản chất của một thân thể được chấp thủ.

Yasmā vā bhagavā yattha katthaci vasanto vineyyānaṃ dhammaṃ desento, nānāsamāpattīhi ca kālaṃ vītināmento vasatīti sattānaṃ attano ca vividhaṃ hitasukhaṃ harati upaneti uppādeti, tasmā vividhaṃ haratīti evamettha attho veditabbo.

Or, since the Blessed One, dwelling wherever he may be, teaches the Dhamma to those who are to be disciplined, and passes his time in various attainments, thereby bringing forth, leading to, and generating various benefits and happiness for beings and for himself, the meaning here should be understood as "bringing forth various benefits."

Hoặc, bởi vì Đức Thế Tôn, khi an trú ở bất cứ nơi nào, thuyết pháp cho những người cần được giáo hóa, và trải qua thời gian với nhiều thiền chứng khác nhau, Ngài mang lại, cung cấp và tạo ra nhiều lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh và cho chính mình; do đó, ở đây nên hiểu nghĩa là Ngài mang lại nhiều điều.

148

Paccatthike jinātīti jeto.

He who conquers enemies is Jeta.

Người chiến thắng kẻ thù là Jeta (Thắng).

Jeta-saddo hi sota-saddo viya kattusādhanopi atthīti.

Indeed, the word Jeta, like the word Sota, can also be used in the agentive sense.

Từ Jeta, giống như từ Sota, cũng có nghĩa là chủ ngữ.

Rañño vā paccatthikānaṃ jitakāle jātattā jeto.

Or, he is Jeta because he was born at the time of the king's victory over his enemies.

Hoặc, Jeta vì được sinh ra vào thời điểm chiến thắng kẻ thù của nhà vua.

Rañño hi attano jayaṃ tattha āropetvā jitavāti jetoti kumāro vutto.

Indeed, the prince was called Jeta, attributing the king's victory to him, meaning "he conquered."

Thật vậy, nhà vua đã đặt tên cho hoàng tử là Jeta, vì đã gán chiến thắng của mình cho nơi đó và nói rằng "đã chiến thắng".

Maṅgalakāmatāya vā jetotissa nāmaṃ kataṃ, tasmā ‘‘jeyyo’’ti etasmiṃ atthe ‘‘jeto’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.

Or, the name Jeta was given out of a desire for auspiciousness; therefore, it should be understood that "Jeta" is used in the sense of "victorious."

Hoặc, tên Jeta được đặt với mong muốn tốt lành; do đó, cần hiểu rằng từ "Jeta" được dùng với nghĩa "Jeyya" (chiến thắng).

Tassa jetassa rājakumārassa.

Of that Prince Jeta.

Của hoàng tử Jeta đó.

Vanetiādito paṭṭhāyeva taṃ tassa santakanti dassetuṃ ‘‘taṃ hī’’tiādi vuttaṃ.

The phrase " It is indeed his," etc., is stated to show that it belonged to him starting from " in the forest," etc.

Để chỉ rõ rằng khu rừng đó thuộc về ông ta từ câu “trong rừng” và các câu tương tự, nên có câu “thật vậy, đó là của ông ta” và các câu tương tự.

Sabbakāmasamiddhitāya vigatamalamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ upaṭṭhapito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍiko, tassa anāthapiṇḍikassa.

He who always has provision for the helpless (anātha) because of the abundance of all desires, freedom from impurity and stinginess, and being endowed with qualities such as compassion, is Anāthapiṇḍika; of that Anāthapiṇḍika.

Người có thức ăn khất thực luôn được cung cấp cho những người không nơi nương tựa, do sự đầy đủ mọi mong muốn, do không còn cấu uế và xan tham, và do có đầy đủ các đức tính như lòng bi mẫn, nên được gọi là Anāthapiṇḍiko (Cấp Cô Độc); của Anāthapiṇḍika đó.

Yadi jetavanaṃ, kathaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmoti āha ‘‘anāthapiṇḍikenā’’tiādi.

If it is Jetavana, how can it be Anāthapiṇḍika's monastery? This is answered with " by Anāthapiṇḍika," etc.

Nếu đó là Jetavana, tại sao lại là tu viện của Anāthapiṇḍika? Câu trả lời là “do Anāthapiṇḍika” và các câu tương tự.

Pañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā āramanti ettha pabbajitāti ārāmo, tasmiṃ ārāme.

Monastics delight here due to the fivefold excellence of lodging (senāsanaṅgasampatti), hence it is an ārāma; in that monastery.

Chư Tỳ-kheo hoan hỷ ở đây do sự đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở (senāsanaṅgasampatti), nên gọi là ārāmo (tu viện); trong tu viện đó.

Yadipi so bhūmibhāgo koṭisantharena mahāseṭṭhinā kīto, rukkhā pana jetena na vikkītāti taṃ ‘‘jetavana’’nti vattabbataṃ labhatīti vadanti.

Although that piece of land was purchased by the great merchant (Anāthapiṇḍika) by covering it with crores, the trees were not sold by Jeta, so they say it is called "Jetavana."

Mặc dù khu đất đó được vị đại trưởng giả mua với giá trải tiền vàng, nhưng các cây cối thì Jeta không bán, nên họ nói rằng nơi đó có thể được gọi là “Jetavana”.

Ubhinnampi vā tattha pariccāgavisesakittanatthaṃ ubhayavacanaṃ, jetenapi hi bhūmibhāgavikkayena laddhadhanaṃ tattha dvārakoṭṭhakakaraṇavasena viniyuttaṃ.

Or, the double designation (Jetavana and Anāthapiṇḍikassa ārāma) is to commend the specific sacrifice of both; for the money Jeta received from selling the land was also invested there by building a gatehouse.

Hoặc, để ca ngợi sự cúng dường đặc biệt của cả hai, nên dùng cả hai từ; vì Jeta cũng đã dùng số tiền thu được từ việc bán đất để xây cổng chính ở đó.

Sāvatthijetavanānaṃ bhūmibhāgavasena bhinnattā vuttaṃ ‘‘na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitu’’nti.

Because Sāvatthī and Jetavana are distinct in terms of land, it is said, " Indeed, it is not possible to dwell in both places at the same time."

Vì Sāvatthī và Jetavana khác biệt về khu đất, nên nói rằng “thật vậy, không thể an trú ở cả hai nơi cùng một lúc”.

149

Apākaṭāti sakko suyāmotiādinā anabhiññātā.

Unfamiliar (apākaṭā) means unknown, such as Sakka and Suyāma.

Apākaṭā (không rõ ràng) nghĩa là không được biết đến như Sakka, Suyāma và các vị khác.

Abhiññātānampi aññatarasaddo dissateva ekasadisāyattattāti dassetuṃ ‘‘abhijānāti no’’tiādi vuttaṃ.

To show that the word 'another' (aññatara) is seen even among the well-known, as they are alike, it is said, " Does he recognize us," etc.

Để chỉ ra rằng ngay cả trong số những người được biết đến, vẫn có một số từ khác nhau do sự tương đồng, nên nói “có biết chúng ta không?” và các câu tương tự.

Ahunā idāneva.

Now (ahunā) means "just now."

Ahunā (ngay bây giờ).

Sādhāraṇavacanaṃ dibbataṃ antonītaṃ katvā.

Common term (sādhāraṇavacanaṃ) implies divinity within it.

Sādhāraṇavacanaṃ (từ chung) là khi bao hàm tính chất của chư thiên.

Devo eva devatā purisepi vattanato.

A god (deva) himself is a deity (devatā), as it also refers to a male.

Chư thiên chính là devatā (vị trời) vì từ này cũng được dùng cho nam giới.

Tenevāha ‘‘imasmiṃ panatthe’’tiādi.

That is why it is said, " In this context," etc.

Vì thế, Ngài nói “trong trường hợp này” và các câu tương tự.

Nanu ca rūpāvacarasattānaṃ purisindriyaṃ natthi, yena te purisāti vucceyyuṃ?

But rūpāvacara beings do not have the male faculty (purisindriya), by which they could be called males?

Nhưng các chúng sinh sắc giới không có nam căn, vậy tại sao họ lại được gọi là nam giới?

Yadipi purisindriyaṃ natthi, purisasaṇṭhānassa pana purisavesassa ca vasena purisapuggalātveva vuccanti purisapakatibhāvato.

Even though they do not have the male faculty, they are called male persons due to their male form and male attire, as they are of a male nature.

Mặc dù không có nam căn, nhưng họ được gọi là nam giới vì hình dáng nam giới và trang phục nam giới, do bản chất nam giới.

150

Abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.

Declined (abhikkantā) means "passed, gone," hence the meaning is "it appears as faded."

Abhikkantā (đã qua) nghĩa là đã vượt qua, đã trôi qua; vì thế, nói “hiện rõ trong sự tiêu diệt”.

Teneva hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti upari vuttaṃ.

That is why it is stated further, " the first watch has passed."

Vì thế, ở trên có nói “canh đầu đã qua”.

Abhikkantataroti ativiya kantataro.

More charming (abhikkantataro) means "extremely charming."

Abhikkantataro (rất đẹp) nghĩa là rất đẹp.

Tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.

And such a one is called beautiful and lovely, hence it is said, " appears as beautiful."

Một người như vậy là tốt và đẹp; vì thế, nói “hiện rõ trong sự đẹp đẽ”.

Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo?

Who (ko) means "which one among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, etc.?"

Ko (ai) nghĩa là ai trong số các vị trời, rồng, dạ xoa, càn thát bà, v.v.?

Meti mama.

My (me) means "mine."

Me (của tôi) nghĩa là của tôi.

Pādānīti pāde.

Feet (pādāni) means "feet."

Pādānī (bàn chân) nghĩa là bàn chân.

Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.

By power (iddhiyā) means "by such divine power."

Iddhiyā (bằng thần thông) nghĩa là bằng thần thông của chư thiên như vậy.

Yasasāti iminā edisena parivārena paricchadena ca.

By glory (yasasā) means "by this kind of retinue and entourage."

Yasasā (bằng uy danh) nghĩa là bằng đoàn tùy tùng và sự trang hoàng như vậy.

Jalanti vijjotamāno.

Shining (jalaṃ) means "radiant."

Jalaṃ (chói sáng) nghĩa là đang chiếu sáng.

Abhikkantenāti ativiya kantena kamaniyena abhirūpena.

With charming (abhikkantena) means "with extremely charming, desirable, beautiful."

Abhikkantenā (bằng sự đẹp đẽ) nghĩa là bằng sự đẹp đẽ, đáng yêu, và dung mạo tuyệt vời.

Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.

With radiance (vaṇṇena) means "with skin color, with bodily splendor."

Vaṇṇenā (bằng sắc đẹp) nghĩa là bằng sắc da, vẻ đẹp của thân thể.

Sabbā obhāsayaṃ disāti sabbāpi disā pabhāsento cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.

Illuminating all directions (sabbā obhāsayaṃ disā): the meaning of the verse is "illuminating all directions, making them uniformly bright, like the moon or the sun."

Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp mọi phương) nghĩa là chiếu sáng tất cả các phương, làm cho mọi nơi trở thành một ánh sáng, một sự rực rỡ, như mặt trăng hay mặt trời. Đó là ý nghĩa của câu kệ.

Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.

Beautiful (abhirūpe) means "of noble form, of perfect form."

Abhirūpe (có dung mạo đẹp) nghĩa là có dung mạo cao quý, có dung mạo hoàn hảo.

151

Kañcanasannibhattacatā suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitāti adhippāyenāha ‘‘chaviya’’nti.

It is implied that "like gold" (kañcanasannibhattacatā) is taken by the phrase "golden color" (suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitā), so it says, " by skin color (chaviya)."

Với ý nghĩa rằng sự giống vàng đã được bao gồm trong việc nói "màu vàng", nên nói "chaviya" (bằng sắc da).

Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare.

Others say that the element of color in the skin is what is meant by the term 'color' in "golden color."

Tuy nhiên, những người khác nói rằng yếu tố màu sắc của da chính là điều được bao gồm trong việc nói "màu" trong cụm từ "suvaṇṇavaṇṇo" (màu vàng).

Vaṇṇanaṃ kittiyā ugghosananti vaṇṇo, thuti.

Praising, proclaiming fame, is praise (vaṇṇa); eulogy.

Sự mô tả, sự tuyên dương danh tiếng là vaṇṇo (sắc, lời ca ngợi).

Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthapīyatīti vaṇṇo, kulavaggo.

That which is described, discriminated without confusion, is class (vaṇṇa); lineage, group.

Cái gì được phân biệt rõ ràng không lẫn lộn là vaṇṇo (sắc, đẳng cấp).

Vaṇṇīyati phalaṃ etena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ.

That by which a result is manifested according to its true nature is reason (vaṇṇa); cause.

Cái gì được làm rõ bản chất của nó bằng cách này là vaṇṇo (sắc, nguyên nhân).

Vaṇṇanaṃ dīgharassādivasena saṇṭhahananti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ.

The formation, arrangement as long or short, is form (vaṇṇa); shape.

Sự mô tả, sự hình thành về chiều dài, chiều ngắn, v.v., là vaṇṇo (sắc, hình dáng).

Vaṇṇīyati aṇumahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ.

That by which something is measured as small or large is measure (vaṇṇa); size.

Cái gì được đo lường về lớn, nhỏ, v.v., là vaṇṇo (sắc, kích thước).

Vaṇṇeti vikāraṃ āpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ.

That which, undergoing change, reveals a state of being in the heart, is visual object (vaṇṇa); rūpāyatana.

Cái gì biểu lộ trạng thái trong tim khi nó biến đổi là vaṇṇo (sắc, sắc xứ).

Evaṃ tena tena pavattinimittena vaṇṇasaddassa tasmiṃ tasmiṃ atthe pavatti veditabbā.

Thus, the occurrence of the word vaṇṇa in those respective meanings, according to its respective cause of usage, should be understood.

Như vậy, sự vận hành của từ "vaṇṇa" trong từng nghĩa đó cần được hiểu theo từng dấu hiệu phát sinh.

Iddhiṃ māpetvāti vatthālaṅkārakāyādīhi obhāsamuñcanādivasena dibbaṃ iddhānubhāvaṃ nimminitvā.

Having created power (iddhiṃ māpetvā) means "having manifested divine power by means of clothes, ornaments, body, and by radiating light, etc."

Iddhiṃ māpetvā (sau khi tạo ra thần thông) nghĩa là sau khi tạo ra thần thông của chư thiên bằng cách phóng quang, v.v., với y phục, trang sức, thân thể, v.v.

Kāmāvacarā anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti oḷārikarūpattā.

Kāmāvacara devas can also come without manifesting power (anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti), because their forms are gross.

Kāmāvacarā anabhisaṅkhatenapi āgantuṃ sakkonti (chư thiên dục giới có thể đến ngay cả với thân thể không biến hóa) vì họ có thân thể thô.

Tathā hi te kabaḷīkārabhakkhā.

Indeed, they consume solid food.

Thật vậy, họ là những người ăn thức ăn thô.

Rūpāvacarā na sakkonti tato sukhumatararūpattā.

Rūpāvacara devas cannot (na sakkonti), because their forms are more subtle.

Rūpāvacarā na sakkonti (chư thiên sắc giới không thể) vì thân thể họ vi tế hơn.

Tenāha ‘‘tesaṃ hī’’tiādi.

That is why it is said, " Indeed, for them," etc.

Vì thế, nói “tesaṃ hī” (thật vậy, của họ) và các câu tương tự.

Tattha ‘‘atisukhumo’’ti mūlapaṭisandhirūpaṃ sandhāya vadati.

There, "extremely subtle" refers to the root rebirth-linking form.

Ở đây, “atisukhumo” (rất vi tế) nói đến sắc tái sinh ban đầu.

Na tena iriyāpathakappanaṃ hotīti etena brahmalokepi brahmāno yebhuyyena nimmitarūpeneva pavattantīti dasseti.

There is no posture formation (na tena iriyāpathakappanaṃ hotī): this shows that even in the Brahma realms, Brahmas generally exist with created forms.

Na tena iriyāpathakappanaṃ hotī (không có sự hình thành oai nghi bằng cách đó) điều này cho thấy rằng ngay cả ở cõi Phạm Thiên, chư Phạm Thiên chủ yếu tồn tại bằng thân thể biến hóa.

Itarañhi ativiya sukhumaṃ rūpaṃ kevalaṃ cittuppādassa nissayādhiṭṭhānabhūtaṃ saṇṭhānavantaṃ hutvā tiṭṭhati.

The other form, being extremely subtle, merely exists as a basis and support for the arising of consciousness, possessing shape.

Thật vậy, sắc vi tế khác chỉ tồn tại như là nền tảng và căn cứ cho sự phát sinh của tâm, có hình dáng.

152

Anavasesattaṃ sakalatā.

Completeness (anavasesattaṃ) means "wholeness."

Anavasesattaṃ (không còn sót lại) là sự toàn vẹn.

Yebhuyyatā bahulabhāvo.

Prevalence (yebhuyyatā) means "abundance."

Yebhuyyatā (chủ yếu) là sự dồi dào.

Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro.

Non-mixture (abyāmissatā) means "non-mixture with heterogeneous elements."

Abyāmissatā (không pha trộn) là không lẫn lộn với những điều khác loại.

Sukhena hi avokiṇṇatā tattha adhippetā.

Indeed, being unmixed with suffering is intended there.

Ở đây, ý nghĩa là sự không bị gián đoạn bởi khổ.

Anatirekatā taṃparamatā visesābhāvo.

Non-excess (anatirekatā) means "being the ultimate, absence of distinction."

Anatirekatā (không vượt quá) là sự tối thượng, không có sự đặc biệt nào khác.

Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho.

Completely (kevalakappaṃ) means "making it entirely firm," is the meaning.

Kevalakappaṃ (toàn bộ, hoàn toàn) nghĩa là làm cho vững chắc toàn bộ.

Saṅghabhedāyāti saṅghe vivādāya, vivāduppādāyāti attho.

For the schism of the Sangha (saṅghabhedāyā) means "for disagreement in the Sangha, for the creation of conflict," is the meaning.

Saṅghabhedāyā (vì sự chia rẽ Tăng đoàn) nghĩa là vì sự tranh cãi trong Tăng đoàn, vì sự phát sinh tranh cãi.

Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā, etassa taṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.

Nibbāna is called "kevala" because it is free from all conditioned things; one who has that is a kevalī, an Arahant who has realized cessation and whose defilements are destroyed.

Nibbāna được gọi là kevala (toàn bộ, tuyệt đối) vì nó hoàn toàn tách biệt khỏi mọi pháp hữu vi; người có được điều đó là kevalī (người toàn tri), tức là người đã chứng ngộ Niết Bàn, đã đoạn tận các lậu hoặc.

Tenāha ‘‘visaṃyogo attho’’ti.

That is why it is said, " Disconnection is the meaning."

Vì thế, nói “visaṃyogo attho” (nghĩa là sự ly hệ).

153

Kappasaddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappaniyapade labbhamānaṃ kappasaddamattaṃ dasseti, aññathā kappapadaṃ anidassanameva siyā.

This word kappa, both with and without a prefix, shows the mere word kappa found in the term okappaniya, otherwise the word kappa would be without illustration.

Từ "kappa" này, có tiền tố và không có tiền tố, nên chỉ ra từ "kappa" được tìm thấy trong từ "okappaniya" (có thể chấp nhận), nếu không thì từ "kappa" sẽ không có ví dụ.

Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi.

Samaṇakappehī means by the monastic designations established in the Vinaya.

Bằng các phận sự của sa-môn nghĩa là bằng các cách hành xử của sa-môn đã được thành tựu trong Luật.

Niccakappanti niccakālaṃ.

Niccakappaṃ means always.

Thường xuyên thích hợp là luôn luôn.

Paññattīti nāmaṃ.

Paññattī means a name.

Chế định là tên gọi.

Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti.

Indeed, this is the name of that Venerable One, that is, Kappa.

Ấy là tên của vị trưởng lão ấy, tức là Kappa.

Kappitakesamassūti kattarikāya cheditakesamassu.

Kappitakesamassū means hair and beard cut with scissors.

Tóc và râu đã được cắt tỉa là tóc và râu đã được cắt bằng kéo.

Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo.

Dvaṅgulakappo means a two-finger-width measure when the midday has passed.

Phận sự hai ngón tay là phận sự về việc bóng ngả hai ngón tay khi thời điểm giữa trưa đã trôi qua.

Lesoti apadeso.

Leso means a pretext.

Cớ là lý do.

Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenacipi kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharatīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.

Even though the radiance is capable of pervading completely, it might pervade only a part due to some reason; but to show that this pervades entirely, the word kappa, meaning "all around," is taken, so it says "completely all around."

Ngay cả đối với hào quang có khả năng chiếu soi không sót một nơi nào, cũng có thể có trường hợp chỉ chiếu soi một phần do một nguyên nhân nào đó, nhưng vị này thì chiếu soi khắp tất cả, để chỉ rõ điều này, từ kappa có nghĩa là toàn khắp đã được dùng, nên ngài nói “không sót lại, khắp tất cả”.

Īsaṃ asamattaṃ, kevalaṃ vā kevalakappaṃ.

Kevalakappaṃ means slightly incomplete, or entirely.

Kevalakappaṃ là một chút chưa trọn vẹn, hoặc hoàn toàn.

Bhagavato ābhāya anobhāsitameva hi padesaṃ devatā attano pabhāya obhāsenti.

Indeed, deities illuminate with their own radiance only those places not illuminated by the Buddha's radiance.

Bởi vì các vị chư thiên chỉ chiếu sáng bằng ánh sáng của mình vào nơi không được chiếu sáng bởi hào quang của Đức Thế Tôn.

Na hi bhagavato pabhā kāyaci pabhāya abhibhuyyati, sūriyādīnampi pabhaṃ sā abhibhuyya tiṭṭhatīti.

For the Buddha's radiance is not overcome by any other radiance; it stands overcoming even the radiance of the sun and others.

Vì ánh sáng của Đức Thế Tôn không bị bất kỳ ánh sáng nào lấn át, nó đứng vững vượt qua cả ánh sáng của mặt trời v.v...

154

Yena vā kāraṇenāti hetumhi idaṃ karaṇavacanaṃ.

Yena vā kāraṇenā means this instrumental case refers to the cause.

Hoặc do nguyên nhân nào thì ở đây, cách dụng cụ này ở trong nghĩa là nguyên nhân.

Hetuattho hi kiriyāya kāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyattho, tasmā nānappakāra-guṇavisesādhigamanatthā idha upasaṅkamanakiriyāti ‘‘annena vasati, vijjāya vasatī’’tiādīsu viya hetuatthameva taṃ karaṇavacanaṃ yuttaṃ na karaṇatthaṃ tassa ayujjamānattāti vuttaṃ ‘‘yena vā kāraṇenā’’tiādi.

The meaning of 'hetu' (cause/reason) is indeed the cause of an action, not like the meaning of 'karaṇa' (instrument) for an action. Therefore, the act of approaching here is for the purpose of attaining various special qualities, and thus, like in phrases such as "he lives by food, he lives by knowledge," that instrumental expression is appropriate only in the sense of 'hetu' (cause), not in the sense of 'karaṇa' (instrument), because the latter is unsuitable for it. This is why "by whatever reason" and so forth was stated.

Bởi vì ý nghĩa nguyên nhân là lý do của hành động, chứ không phải ý nghĩa hành động như là công cụ, do đó, ở đây hành động đi đến gần là vì mục đích chứng đắc các phẩm chất đặc biệt khác nhau, nên cách dụng cụ ấy thích hợp với ý nghĩa nguyên nhân, như trong các câu “sống bằng thức ăn, sống bằng trí tuệ” v.v..., chứ không phải ý nghĩa công cụ vì nó không phù hợp, do đó đã nói “hoặc do nguyên nhân nào” v.v...

Bhagavato satatappavattaniratisaya-sāduvipulamatarasa-saddhammaphalatāya sāduphalaniccaphalitamahārukkhena bhagavā upamito.

Due to the Buddha's Saddhamma yielding exceedingly sweet, abundant, and supreme fruits that continuously flow, the Buddha is compared to a great tree that constantly bears sweet fruits.

Đức Thế Tôn được ví như một cây đại thụ luôn sai quả ngọt, do diệu pháp của Đức Thế Tôn là quả có vị ngọt tuyệt vời, lan rộng, và luôn luôn hiện hữu.

Sāduphalūpabhogādhippāyaggahaṇeneva hi mahākāruṇikassa sāduphalatā gahitāti.

Indeed, by understanding the intention to partake of sweet fruits, the Greatly Compassionate One's quality of having sweet fruits is understood.

Bởi vì chính nhờ việc nắm bắt được ý muốn hưởng dụng quả ngọt mà tính chất quả ngọt của bậc Đại Bi được hiểu.

Upasaṅkamīti upasaṅkantā.

Upasaṅkamī means approached.

Đã đi đến gần là đang đi đến gần.

Sampattakāmatāya hi kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃtaṃpadesātikkamanena upasaṅkami, upasaṅkantoti vattabbataṃ labhati.

Indeed, one who goes to a certain place with a desired intention, by traversing those various regions, is said to have approached, or to have arrived.

Bởi vì người đi đến một nơi nào đó với mong muốn đã đạt được, bằng cách vượt qua từng nơi từng nơi, được gọi là đã đi đến gần, đang đi đến gần.

Tenāha ‘‘gatāti vuttaṃ hotī’’ti, upagatāti attho.

Therefore, it is said "it means arrived," meaning, he came near.

Do đó, ngài nói “có nghĩa là đã đi”, nghĩa là đã đến gần.

Upasaṅkamitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘upasaṅkamanapariyosānadīpana’’nti.

Upasaṅkamitvā is an indication of a prior action, so it says "indicating the completion of the approaching."

Sau khi đã đi đến gần là sự chỉ rõ hành động ở thời quá khứ, nên ngài nói “sự trình bày về việc kết thúc sự đi đến gần”.

Tatoti yaṃ ṭhānaṃ pattā ‘‘upasaṅkamī’’ti vuttā, tato upagataṭṭhānato.

Tato means from that place which was reached, as stated by "approached," from that arrived-at place.

Từ đó là từ nơi mà họ đã đến và được gọi là “đã đi đến gần”, từ nơi đã đến gần đó.

155

Gatinivattiatthato sāmaññato āsanampi ṭhānaggahaṇena gayhatīti vuttaṃ ‘‘āsanakusalatāya ekamantaṃ tiṭṭhantī’’ti.

From the general sense of ceasing to go, a seat is also taken by the notion of a place, so it is said, "standing to one side with skill in seating."

Từ ý nghĩa là sự dừng lại của việc đi lại, nói chung, cả việc ngồi cũng được bao hàm bởi từ “đứng”, nên đã nói “do sự khéo léo trong việc ngồi, họ đứng một bên”.

Nisinnāpi hi gamanato nivattā nāma honti ṭhatvā nisīditabbattā, yathāvuttaṭṭhānādayopi āsaneneva saṅgahitāti.

Indeed, those who are seated have ceased from going, as one must stand before sitting; and the aforementioned places, etc., are also included by the term 'seat'.

Bởi vì ngay cả những người đang ngồi cũng được gọi là đã dừng lại việc đi lại, do phải đứng rồi mới ngồi, và các vị trí đã nói v.v... cũng được bao hàm bởi chính việc ngồi.

Atidūraaccāsannapaṭikkhepena nātidūranaccāsannaṃ nāma gahitaṃ.

Neither too far nor too near is understood by rejecting the extremes of too far and too near.

Bằng cách loại trừ việc quá xa và quá gần, vị trí không quá xa không quá gần đã được chọn.

Taṃ pana avakaṃsato ubhinnaṃ pasāritahatthasaṅghaṭṭanena daṭṭhabbaṃ.

This, however, should be seen as the touching of two outstretched hands when drawing near.

Điều đó nên được hiểu là khoảng cách mà hai người duỗi tay ra có thể chạm vào nhau.

Gīvaṃ pasāretvāti gīvaṃ parivattanavasena pasāretvā.

Gīvaṃ pasāretvā means extending the neck by turning it.

Duỗi cổ ra là duỗi cổ ra bằng cách xoay chuyển.

156

Kāmaṃ ‘‘katha’’nti ayamākārapucchā, taraṇākāro idha pucchito.

Indeed, "kathaṃ" (how) is a question about manner; here, the manner of crossing is asked.

Chắc chắn “làm thế nào” là câu hỏi về cách thức, ở đây cách thức vượt qua đã được hỏi.

So pana taraṇākāro atthato kāraṇamevāti āha ‘‘kathaṃ nūti kāraṇapucchā’’ti?

But that manner of crossing is, in essence, a cause, so it says, "kathaṃ nu is a question about the cause."

Nhưng cách thức vượt qua đó, về mặt ý nghĩa, chính là nguyên nhân, nên ngài nói “Làm thế nào nhỉ, là câu hỏi về nguyên nhân”?

Pākaṭo abhisambodhiyaṃ mahāpathavīkampanādianekacchariyapātubhāvādinā.

Pākaṭo (manifest) refers to the many wondrous manifestations such as the great earthquake at the time of enlightenment.

Hiển nhiên là do sự xuất hiện của nhiều điều kỳ diệu như đại địa chấn v.v... vào lúc chứng đắc Chánh Đẳng Giác.

157

Marisanaṭṭhena pāpānaṃ rogādianatthānaṃ abhibhavanaṭṭhena māriso, dukkharahito.

Māriso means free from suffering, in the sense of enduring, or in the sense of overcoming evils such as diseases and misfortunes.

Mārisa là người không có khổ, do ý nghĩa chịu đựng, do ý nghĩa chế ngự các điều ác, các điều bất lợi như bệnh tật.

Tenāha ‘‘niddukkhāti vuttaṃ hotī’’ti.

Therefore, it is said, "it means free from suffering."

Do đó, ngài nói “có nghĩa là không có khổ”.

Nirayapakkhe piyālapanavacanavasena upacāravacanañcetaṃ yathā ‘‘devānaṃ piyā’’ti.

And this is a figurative expression in the context of hell, used in the manner of an affectionate address, like "dear to the devas."

Trong trường hợp địa ngục, đây cũng là một cách nói lịch sự, theo cách nói thân mật, như “người thân của các chư thiên”.

Tenevāha ‘‘yadi eva’’ntiādi.

Therefore, it is said, "if so," and so forth.

Chính vì thế, ngài nói “nếu như vậy” v.v...

Saṅkunā saṅkūti matthakato samakoṭṭitena yāva hadayapadesā nibbijjhitvā otiṇṇena saṅkunā pādatalato samakoṭṭito saṅku nibbijjhitvā ārohanto hadaye hadayassa padese samāgaccheyya, atha nesaṃ saṅkūnaṃ samāgamasamakāle naṃ yathātikkantasaṅkukaraṇakālaṃ jāneyyāsi.

Saṅkunā saṅkū means if a stake, equally sharpened from the top, were to penetrate down to the heart region, and another stake, equally sharpened from the sole of the foot, were to penetrate upwards and meet in the heart region of the heart, then at the moment of the meeting of those stakes, naṃ you would know the time when the stake was previously inserted.

Cọc với cọc là cọc được đóng từ đỉnh đầu xuống, xuyên qua đến vùng tim, và cọc được đóng từ lòng bàn chân lên, xuyên qua và đi lên, chúng sẽ gặp nhau ở vùng tim; khi đó, vào lúc các cọc ấy gặp nhau, ngươi sẽ biết nó giống như thời gian đóng các cọc đã qua.

Kiñci nimittaṃ upādāya kismiñci atthe pavattassa saddassa tannimittarahite pavatti ruḷhī nāma gamanakiriyārahite sāsanādimati paṭipiṇḍe yathā gosaddassa.

When a word, used in a certain sense with reference to some characteristic, is used without that characteristic, it is called a conventional usage (ruḷhī), like the word 'cow' for a lump of dough, which is not suitable for the action of going but has a sacred meaning.

Sự vận hành của một từ trong một ý nghĩa không có đặc điểm đó, trong khi từ đó đã được dùng trong một ý nghĩa nào đó dựa vào một đặc điểm nào đó, được gọi là ruḷhī (tập quán), như từ “go” (bò) đối với một vật cúng dường không có khả năng thực hiện hành động đi lại.

158

Oghamatarīti yesaṃ oghānaṃ taraṇaṃ pucchitaṃ, te gaṇanaparicchedato sarūpato ca dassetuṃ ‘‘cattāro’’tiādi vuttaṃ.

Oghamatarī (crossed the floods): To show the number and nature of the floods whose crossing was asked about, "four" and so forth was stated.

Đã vượt qua bộc lưu; để chỉ rõ các bộc lưu mà việc vượt qua chúng đã được hỏi, về mặt số lượng và bản chất, đã nói “bốn” v.v...

Kasmā panettha cattāro eva oghā vuttā, te ca kāmādayo evāti?

Why are only four floods mentioned here, and why are they only sensual pleasures and so on?

Tại sao ở đây chỉ nói đến bốn bộc lưu, và tại sao chúng lại là dục v.v...?

Na codetabbametaṃ, yasmā dhammānaṃ sabhāvakiccavisesaññunā bhagavatā sabbaṃ ñeyyaṃ yāthāvato abhisambujjhitvā ettakāva oghā desitā, ime eva ca desitāti.

This should not be questioned, because the Buddha, who knows the distinct nature and functions of phenomena, having fully comprehended all knowable things as they truly are, taught only these many floods, and only these were taught.

Điều này không nên bị chất vấn, bởi vì Đức Thế Tôn, người thấu hiểu các đặc tính và phận sự của các pháp, sau khi đã giác ngộ toàn bộ những gì cần biết một cách như thật, đã thuyết giảng rằng chỉ có bấy nhiêu bộc lưu, và chỉ có những bộc lưu này được thuyết giảng.

Vaṭṭasmiṃ ohananti osīdāpentīti oghā, ohananti heṭṭhā katvā hananti gāmenti, tathābhūtā satte adho gāmenti nāma.

They overwhelm and sink one in saṃsāra, hence oghā (floods); they overwhelm, meaning they push down and carry away; thus, they carry beings downwards.

Chúng nhấn chìm trong vòng luân hồi, nên là bộc lưu; chúng nhấn chìm, tức là chúng làm cho thấp kém, chúng đánh bại, chúng chiếm lĩnh; những thứ như vậy được gọi là nhấn chìm chúng sanh xuống dưới.

Ayañca attho ‘‘sabbopi cesā’’tiādinā parato aṭṭhakathāyameva āgamissati.

And this meaning will come later in the commentary itself, with "sabbopi cesā" and so forth.

Và ý nghĩa này sẽ được trình bày sau trong chính bộ Chú giải với câu “và tất cả những thứ này” v.v...

Kāmanaṭṭhena kāmo, kāmo ca so yathāvuttenatthena ogho cāti, kāmesu oghoti vā kāmogho.

Kāmo (sensual pleasure) in the sense of desiring; and that which is sensual pleasure in the aforementioned sense and is also a flood, or a flood in sensual pleasures, is kāmogho (the flood of sensual pleasure).

Do ý nghĩa là ham muốn, nên là dục; nó vừa là dục, vừa là bộc lưu theo ý nghĩa đã nói, hoặc bộc lưu trong các dục, nên là dục bộc.

Bhavogho nāma bhavarāgoti dassetuṃ ‘‘rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti cā’’ti vuttaṃ.

To show that bhavogho (the flood of becoming) is bhavarāga (craving for becoming), it is said, "desire and attachment to rūpa and arūpa existences, and delight in jhāna."

Để chỉ rõ hữu bộc là hữu ái, đã nói “sự tham ái trong các cõi sắc và vô sắc, và sự ưa thích trong các thiền”.

Sumaṅgalavilāsinīādīsu (dī. ni. aṭṭha. 3.312) pana ‘‘sassatadiṭṭhisahagatarāgo cā’’ti vuttaṃ.

In Sumaṅgalavilāsinī and so forth, however, it is said, "and attachment accompanied by eternalism."

Tuy nhiên, trong Sumaṅgalavilāsinī v.v..., đã nói “và sự tham ái đi cùng với thường kiến”.

Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhave.

There, the first is attachment to rebirth existences, the second is to kamma existences.

Trong đó, cái đầu tiên là sự tham ái trong các cõi sinh hữu, cái thứ hai là trong nghiệp hữu.

Bhavadiṭṭhivinimuttassa diṭṭhigatassa abhāvato.

Due to the absence of a view (diṭṭhigata) that is free from the view of becoming (bhavadiṭṭhi).

Do người đã thoát khỏi hữu kiến thì không có tà kiến.

‘‘Dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo diṭṭhogho’’ti vuttaṃ, catusaccantogadhattā sabbassa ñeyyassa ‘‘catūsu saccesu aññāṇaṃ avijjogho’’ti āha.

It is said that “the sixty-two views are the flood of views (diṭṭhogha)”, and because all that is knowable is encompassed within the Four Noble Truths, it is said that “ignorance of the four truths is the flood of ignorance (avijjogha)”.

“Sáu mươi hai loại tà kiến là kiến bộc” đã được nói; do tất cả những gì cần biết đều nằm trong bốn chân lý, nên ngài nói “sự không biết về bốn chân lý là vô minh bộc”.

159

Idāni tesaṃ oghasaṅkhātānaṃ pāpadhammānaṃ uppattiṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’tiādi vuttaṃ, pavattiṭṭhānaṃ pana kāmaguṇādayo dassitā eva.

Now, in order to show the place of origin of those evil states (pāpadhammā) reckoned as floods (ogha), the phrase “therein” and so forth was stated; the places of their occurrence, however, such as sense-pleasures (kāmaguṇā), have already been shown.

Bây giờ, để chỉ ra nơi phát sinh của các pháp ác được gọi là bộc lưu, đã nói “trong đó” v.v...; còn nơi chúng vận hành là các dục trần v.v... đã được chỉ ra rồi.

‘‘Pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo kāmogho’’ti ettha bhavoghaṃ ṭhapetvā sabbo lobho kāmoghoti yuttaṃ siyā.

In the statement “desire-lust (chandarāga) for the five sense-pleasures (kāmaguṇā) is the flood of sensual desire (kāmogha)”, it would be appropriate to say that all greed (lobha), excluding the flood of becoming (bhavogha), is the flood of sensual desire.

Trong câu “sự tham ái trong năm dục trần là dục bộc”, có lẽ hợp lý khi nói rằng tất cả lòng tham, ngoại trừ hữu bộc, đều là dục bộc.

Sassatadiṭṭhisahagato rāgo bhavadiṭṭhisampayuttattā bhavoghoti aṭṭhakathāsu vutto, bhavogho pana diṭṭhigatavippayuttesu eva uppajjatīti pāḷiyaṃ vutto.

Lust (rāga) accompanied by the eternalist view (sassatadiṭṭhi) is called the flood of becoming (bhavogha) in the commentaries (aṭṭhakathā) because it is associated with the view of becoming (bhavadiṭṭhi); however, in the Pāḷi, the flood of becoming is said to arise only in states dissociated from views (diṭṭhigatavippayutta).

Sự tham ái đi cùng với thường kiến, do tương ưng với hữu kiến, nên được gọi là hữu bộc trong các bộ Chú giải, nhưng hữu bộc thì được nói trong Pāḷi là chỉ sinh khởi trong các tâm không tương ưng với tà kiến.

Tenevāha – ‘‘bhavogho catūsu diṭṭhivippayuttalobhasahagatacittuppādesu uppajjatī’’ti.

Therefore, it is said: “The flood of becoming (bhavogha) arises in mind-moments (cittuppādā) accompanied by greed (lobha) dissociated from views (diṭṭhivippayutta) in the four realms.”

Chính vì thế, ngài nói – “hữu bộc sinh khởi trong bốn tâm sở hữu tham không tương ưng với tà kiến”.

Tasmā diṭṭhisahagatalobhopi kāmoghoti yuttaṃ siyā.

Therefore, it would be appropriate to say that greed accompanied by views (diṭṭhisahagatalobha) is also the flood of sensual desire (kāmogha).

Do đó, có lẽ hợp lý khi nói rằng lòng tham đi cùng với tà kiến cũng là dục bộc.

Diṭṭhadhammikasamparāyikadukkhānañhi kāraṇabhūtā kāmāsavādayopi dvidhā vuttā, āsavā eva ca oghā.

Indeed, the defilements of sensual desire (kāmāsavā) and so forth, which are the causes of suffering in this life and the next, are also stated in two ways, and the defilements (āsavā) are themselves floods (oghā).

Bởi vì các lậu hoặc như dục lậu v.v..., là nguyên nhân của khổ trong hiện tại và tương lai, cũng được nói theo hai cách, và chính các lậu hoặc cũng là các bộc lưu.

Kāmāsavaniddese ca kāmesūti kāmarāgadiṭṭhirāgādīnaṃ ārammaṇabhūtesu tebhūmakesu vatthukāmesūti attho sambhavati.

And in the explanation of the defilement of sensual desire (kāmāsava), the meaning of “in sensual pleasures” (kāmesu) can be taken as “in the three-fold realms, which are the objects of sensual lust (kāmarāga), views of becoming (diṭṭhirāga), and so forth.”

Và trong phần giải thích về dục lậu, ý nghĩa “trong các dục” có thể là trong các dục trần thuộc ba cõi, là đối tượng của dục ái, kiến ái v.v...

Tattha hi uppajjamānā sāyaṃ taṇhā sabbāpi na kāmacchandādināmaṃ na labhatīti.

For it is not the case that all craving (taṇhā) arising therein does not receive the name of sensual desire (kāmacchanda) and so forth.

Bởi vì tất cả ái sinh khởi ở đó không phải đều không được gọi là dục tham v.v...

160

Yadi pana pañcakāmaguṇiko ca rāgo kāmoghoti vuttoti katvā brahmānaṃ vimānādīsu rāgassa diṭṭhirāgassa ca kāmoghabhāvo paṭisedhitabbo siyā, evaṃ sati kāmoghabhavoghavinimuttena nāma lobhena bhavitabbaṃ.

If, however, on the basis of the statement that lust (rāga) for the five sense-pleasures (pañcakāmaguṇā) is the flood of sensual desire (kāmogha), the state of being the flood of sensual desire for the lust of Brahmās in their mansions and so forth, and for the lust of views (diṭṭhirāga), should be rejected, then in that case, there must be a greed (lobha) that is free from the flood of sensual desire and the flood of becoming.

Nhưng nếu cho rằng tham ái liên quan đến năm loại dục trưởng dưỡng được gọi là kāmogha (bộc lưu của dục), và do đó, tham ái đối với các cung điện v.v... của Phạm thiên và tham ái đi kèm tà kiến nên được phủ định là bộc lưu của dục, thì khi như vậy, phải có một loại tham nào đó đã thoát khỏi bộc lưu của dục và bộc lưu của hữu.

So yadā diṭṭhigatavippayuttesu uppajjati, tadā tena sampayutto avijjogho oghavippayuttoti domanassavicikicchuddhaccasampayuttassa viya tassapi oghavippayuttatā vattabbā siyā ‘‘catūsupi diṭṭhigatavippayuttalobhasahagatesu cittuppādesu uppanno moho siyā oghasampayutto siyā oghavippayutto’’ti.

Thus, when it arises in states unassociated with views, if the flood of ignorance associated with it were said to be unassociated with floods—like that which is associated with displeasure, doubt, and restlessness—then it would have to be said that "delusion arising in the four thought-moments rooted in greed unassociated with views might be associated with floods or might be unassociated with floods."

Khi nó sinh khởi trong các tâm không tương ưng với tà kiến, thì vô minh lụt (avijjogha) tương ưng với nó cũng được gọi là không lụt (oghavippayutta), giống như tâm tương ưng với ưu, hoài nghi và trạo cử, thì sự không lụt của nó cũng cần phải được nói rằng: “si (moha) sinh khởi trong bốn tâm sinh khởi tương ưng với tham không tương ưng với tà kiến có thể là tương ưng với lụt, có thể là không tương ưng với lụt.”

‘‘Kāmogho aṭṭhasu lobhasahagatesu cittuppādesu uppajjatī’’ti, ‘‘kāmoghaṃ paṭicca diṭṭhogho avijjogho’’ti ca vacanato diṭṭhisahagato kāmogho na hotīti na sakkā vattuṃ.

It cannot be said that the flood of sensual desire is not associated with views, given the statements, "the flood of sensual desire arises in the eight thought-moments rooted in greed," and "depending on the flood of sensual desire, there is the flood of views and the flood of ignorance."

Không thể nói rằng dục lụt (kāmogha) không tương ưng với tà kiến, vì có câu nói rằng: “Dục lụt sinh khởi trong tám tâm sinh khởi tương ưng với tham,” và “Tà kiến lụt (diṭṭhogha), vô minh lụt (avijjogha) nương vào dục lụt.”

Tathā hettha ‘‘rūpārūpabhavesu chandarāgo jhānanikanti ca bhavogho nāmāti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ sassatadiṭṭhisahagato rāgo’’ti.

Similarly, here it is only stated, "the flood of becoming is the sensual desire and delight in jhāna pertaining to the rūpa and arūpa realms," and it is not stated, "the passion associated with the eternalist view."

Tương tự như vậy, ở đây chỉ nói rằng: “Tham dục và sự ham thích thiền trong các cõi sắc và vô sắc được gọi là hữu lụt (bhavogha),” chứ không nói rằng “tham tương ưng với thường kiến.”

161

Adhogamanaṭṭhenāti heṭṭhāpavattanaṭṭhena.

By the meaning of going downwards means by the meaning of proceeding downwards.

Theo nghĩa đi xuống là theo nghĩa trôi dạt xuống thấp.

Heṭṭhāpavattanañcettha na kevalaṃ apāyagamaniyabhāvena, atha kho saṃsāratarakāvarodhanenapīti dassetuṃ ‘‘uparibhavañcā’’tiādi vuttaṃ.

And here, to show that "going downwards" is not merely in the sense of leading to states of woe, but also in the sense of obstructing the crossing over of saṃsāra, "and the higher existence" and so forth were stated.

Ở đây, sự trôi dạt xuống thấp không chỉ là theo nghĩa dẫn đến các khổ cảnh, mà còn để chỉ ra rằng nó cản trở việc vượt qua luân hồi, nên đã nói “và các cõi trên” v.v.

Kāmaṃ nibbānaṃ arūpibhāvā adesaṃ, na tassa ṭhānavasena uparigahaṇaṃ, sabbasaṅkhatavinissaṭattā pana sabbassapi bhavassa uparīti vattabbataṃ arahatīti katvā vuttaṃ ‘‘uparibhavaṃ nibbāna’’nti.

Though Nibbāna, being an immaterial state, has no place, and thus there is no higher apprehension based on its location, it is said to be "Nibbāna, the higher existence" because, being disentangled from all conditioned things, it is worthy of being called higher than all existence.

Dù Niết Bàn là vô hình (arūpibhāva) và không có nơi chốn, không thể được hiểu là ở trên theo vị trí, nhưng vì nó thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi, nên nó xứng đáng được gọi là trên tất cả các cõi (bhava), vì vậy đã nói “Niết Bàn là cõi trên”.

‘‘Mahāudakogho’’tiādīsu rāsaṭṭho ogha-saddoti ‘‘mahā heso kilesarāsī’’ti vuttaṃ sesesupīti bhavoghādīsupi.

In phrases like "a great flood of water," the word ogha denotes a heap; hence, "this is a great heap of defilements" was said regarding the others as well, meaning regarding the flood of becoming and so forth.

Trong các trường hợp như “lụt nước lớn” (mahāudakogho) v.v., từ “lụt” (ogha) có nghĩa là “đống,” nên đã nói “trong các lụt còn lại” (sesesupi), tức là trong hữu lụt (bhavogha) v.v., là “đây là một đống phiền não lớn.”

162

Appatiṭṭhahantoti kilesādīnaṃ vasena asantiṭṭhanto, asaṃsīdantoti attho.

Not standing firm means not standing firm due to defilements and so forth, meaning not sinking.

Không đứng vững (appatiṭṭhahanto) có nghĩa là không đứng vững do phiền não v.v., tức là không chìm đắm.

Anāyūhantoti abhisaṅkhārādivasena na āyūhanto majjhimaṃ paṭipadaṃ vilaṅghitvā nibbuyhanto.

Not striving means not striving by way of formations and so forth, meaning not pushing oneself by overstepping the middle path.

Không nỗ lực (anāyūhanto) có nghĩa là không nỗ lực theo nghĩa các hành (abhisaṅkhāra) v.v., vượt qua con đường trung đạo để thoát ra.

Tenāha – ‘‘avāyamanto’’ti, micchāvāyāmavasena avāyamantoti adhippāyo.

Therefore, it is said – "not making effort", the intention being not making effort by way of wrong exertion.

Vì vậy, Ngài nói: “không cố gắng” (avāyamanto), ý muốn nói là không cố gắng theo nghĩa tà tinh tấn.

Gūḷhanti saṃvutaṃ.

Concealed means hidden.

Ẩn kín (gūḷhaṃ) là bị che giấu.

Paṭicchannanti tasseva vevacanaṃ.

Covered is a synonym for that very word.

Che đậy (paṭicchannaṃ) là từ đồng nghĩa của nó.

Atthavasena vā saṃvuttaṃ gūḷhaṃ, saddavasenapi apākaṭaṃ paṭicchannaṃ antaradīpādike ṭhātabbaṭṭhāne.

Or, that which is concealed by meaning is hidden, and that which is not evident even by sound is covered in a place to stand, such as an island.

Hoặc theo nghĩa là bị che giấu ẩn kín (gūḷhaṃ), và theo nghĩa là không rõ ràng che đậy (paṭicchannaṃ) ở nơi cần đứng vững (ṭhātabbaṭṭhāne) như hòn đảo giữa dòng.

Āyūhantāti hatthehi ca pādehi ca vāyamantā.

Striving means exerting themselves with hands and feet.

Nỗ lực (āyūhantā) là cố gắng bằng tay và chân.

Etaṃ atthajātaṃ, etaṃ vā vissajjanaṃ.

This meaning, or this explanation.

Điều này (etaṃ) là tập hợp ý nghĩa này, hoặc điều này là câu trả lời.

163

Idāni yenādhippāyena bhagavatā tathāgūḷhaṃ katvā pañho kathito, taṃ dassetuṃ ‘‘kiṃ panātiādi vuttaṃ.

Now, to show the intention with which the Blessed One posed the question so cryptically, "what then" and so forth was stated.

Bây giờ, để chỉ ra ý định mà Đức Thế Tôn đã ẩn kín khi thuyết vấn đề, đã nói “Nhưng điều gì” v.v.

Niggahamukhenāti veneyyānaṃ vinayaupāyabhūtaniggahavasena.

By way of admonition means by way of admonition which serves as a means of discipline for those to be trained.

Theo cách khiển trách (niggahamukhenā) là theo cách khiển trách, là phương tiện giáo hóa cho những người đáng được giáo hóa.

Tenāha ye paṇḍitamānino’’tiādi.

Therefore, it is said "those who consider themselves wise" and so forth.

Vì vậy, Ngài nói “những kẻ tự cho mình là bậc trí” v.v.

Pavayha pavayhāti ophuṇitvā ophuṇitvā.

Having pushed away, having pushed away means having shaken off, having shaken off.

Đẩy ra, đẩy ra (pavayha pavayhā) là xua đuổi, xua đuổi.

164

Soti devaputto nihatamāno ahosi yathāvissajjitassa atthassa ajānanto.

That devaputta was humbled, not understanding the meaning of the explanation given.

Vị ấy (so), tức là vị thiên tử, tâm kiêu mạn bị đánh bại (nihatamāno) vì không hiểu ý nghĩa của câu trả lời.

Yathāti aniyamavacanaṃ niyamaniddiṭṭhaṃ hoti, taṃsambandhañca kathanti pucchāvacananti tadubhayassa atthaṃ dassento ‘‘yathāhaṃ jānāmi, evaṃ me kathehī’’ti āha.

"How" is an indefinite term that becomes definite; and "story" is a term for a question related to it; thus, explaining the meaning of both, it is said "as I understand, so tell it to me."

Như thế nào (yathā) là từ không xác định được xác định, và câu hỏi về điều liên quan đến nó được gọi là câu hỏi, vì vậy để chỉ ra ý nghĩa của cả hai, Ngài nói: “Xin hãy nói cho con nghe như con hiểu.”

165

Yadāsvāhanti yadā su ahaṃ, su-kāro nipātamattaṃ ‘‘yadidaṃ kathaṃ sū’’tiādīsu viya.

"When I then" means "when I indeed," the particle su is merely an emphatic particle, as in phrases like "how is this indeed?" and so forth.

Khi nào thì tôi (yadāsvāhaṃ) là yadā su ahaṃ, chữ su chỉ là một trạng từ, giống như trong “yadidaṃ kathaṃ sū” v.v.

Sabbapadesūti ‘‘tadāssu saṃsīdāmī’’tiādīsu tīsupi padesu.

In all parts means in all three parts, as in "then I sink" and so forth.

Trong tất cả các từ (sabbapadesu) là trong cả ba từ “tadāssu saṃsīdāmī” v.v.

Atarantoti oghānaṃ atikkamanatthaṃ taraṇappayogaṃ akaronto.

Not crossing means not applying effort to cross over the floods.

Không vượt qua (ataranto) là không thực hành phương pháp vượt qua để vượt qua các lụt.

Tatthevāti oghaniyaoghesu eva.

Right there means right there in the floods that are to be crossed over.

Ngay tại đó (tattheva) là ngay trong các lụt cần vượt qua.

Osīdāmīti nimujjāmi oghehi ajjhotthaṭo homi.

I sink means I become submerged, I become overwhelmed by the floods.

Tôi chìm đắm (osīdāmī) là tôi bị nhấn chìm, tôi bị các lụt nhấn chìm.

Nibbuyhāmīti oghehi nibbūḷho homi.

I am carried away means I am swept away by the floods.

Tôi bị cuốn trôi (nibbuyhāmī) là tôi bị các lụt cuốn trôi.

Ṭhātuṃ asakkonto asaṃsīdanto.

Unable to stand means not sinking.

Không thể đứng vững (ṭhātuṃ asakkonto) là không chìm đắm.

Ativattāmīti anupayogaṃ atikkamāmi, apanidhānavasena sammāpaṭipattiṃ virādhemīti attho.

I overpass means I exceed the improper application, meaning I stray from the right practice by way of neglect.

Tôi vượt quá (ativattāmī) là tôi vượt quá sự không ứng dụng, ý muốn nói là tôi làm sai chánh hạnh theo nghĩa từ bỏ.

Ṭhāne ca vāyāme cāti vakkhamānavibhāge patiṭṭhahane vāyāme ca dosaṃ disvāti patiṭṭhānāyūhanesu saṃsīdananibbuyhanasaṅkhātaṃ taraṇassa vibandhanabhūtaṃ ādīnavaṃ disvāna.

In standing and in striving means seeing the fault in establishing and in striving, in the sense of sinking and being carried away, which are hindrances to crossing over.

Trong sự đứng vững và trong sự cố gắng (ṭhāne ca vāyāme cā) là trong sự đứng vững và sự cố gắng theo cách phân chia sẽ được nói, thấy lỗi lầm (dosaṃ disvā) là thấy sự nguy hiểm của việc chìm đắm và bị cuốn trôi, tức là sự cản trở việc vượt qua, trong sự đứng vững và sự nỗ lực.

Idaṃ bhagavatā bodhimūle attanā pavattita-pubbabhāga-manasikāravasena vuttaṃ.

This was stated by the Blessed One regarding his own preliminary mental application at the foot of the Bodhi tree.

Điều này được Đức Thế Tôn nói theo sự tác ý sơ khởi của chính Ngài dưới cội Bồ đề.

Atiṭṭhanto avāyamantoti patiṭṭhānāyūhanakaraṇakilesādīnaṃ parivajjanena asaṃsīdanto anibbuyhanto.

Not standing, not striving means not sinking and not being carried away by avoiding the defilements and so forth that cause standing and striving.

Không đứng vững, không cố gắng (atiṭṭhanto avāyamanto) là không chìm đắm, không bị cuốn trôi bằng cách tránh xa các phiền não v.v., gây ra sự đứng vững và sự nỗ lực.

Devatāyapi paṭividdho tadattho upanissayasampannatāya vimuttiparipācanīyadhammānaṃ paripakkattā.

Even by the deity it was penetrated because of the ripeness of the conditions for liberation, due to being endowed with sufficient supporting conditions.

Cả chư thiên cũng thấu hiểu (devatāyapi paṭividdho) là vì vị ấy có đầy đủ các điều kiện hỗ trợ, các pháp làm cho giải thoát chín muồi đã chín muồi.

Na pana pākaṭo vipañcitaññūādīnaṃ, ugghaṭitaññūnaṃ pana yathā tassā devatāya, tathā pākaṭo evāti.

But not evident to those of detailed understanding and so forth; however, to those of ready understanding, it was as evident as it was to that deity.

Nhưng không rõ ràng (na pana pākaṭo) đối với những người có trí tuệ phân tích v.v., nhưng đối với những người có trí tuệ nhanh nhạy thì rõ ràng như đối với vị thiên tử đó.

Satta dukā idāni vuccamānarūpā dassitā porāṇaṭṭhakathāyaṃ.

Seven pairs of the kind now being spoken of were shown in the ancient commentary.

Bảy cặp (satta dukā) theo hình thức sẽ được nói bây giờ, đã được chỉ ra (dassitā) trong các Chú giải cổ.

Kilesavasena santiṭṭhantoti lobhādīhi abhibhūtatāya saṃsāre patiṭṭhahanto sammā appaṭipajjanena tattheva saṃsīdati nāma.

Standing firm by way of defilements means by being overcome by greed and so forth, one remains established in saṃsāra; by not practicing rightly, one sinks right there.

Đứng vững theo nghĩa phiền não (kilesavasena santiṭṭhanto) là do bị tham v.v. chi phối, đứng vững trong luân hồi, tức là chìm đắm ngay tại đó do không thực hành đúng đắn.

Abhisaṅkhāravasenāti tatthevābhisaṅkhāracetanāya cetento sammāpaṭipattiyogyassa khaṇassa ativattanena nibbuyhati nāma.

By way of formations means by intending with the volition of formations right there, one is carried away by overpassing the moment suitable for right practice.

Theo nghĩa hành (abhisaṅkhāravasenā) là do tác ý (cetanā) theo hành ngay tại đó, tức là bị cuốn trôi do vượt quá khoảnh khắc thích hợp để thực hành đúng đắn.

Iminā nayena sesadukesupi attho veditabbo.

In this manner, the meaning should be understood in the remaining pairs as well.

Theo cách này, ý nghĩa của các cặp còn lại cũng cần được hiểu.

166

Ettha ca vaṭṭamūlakā kilesāti tesaṃ vasena saṃsāre avaṭṭhānaṃ taṃtaṃkammunā tattha tattha bhave abhinibbatti, kilesā pana tesaṃ paccayamattaṃ.

And here, defilements are the root of the cycle of existence; thus, abiding in saṃsāra by way of them means rebirth here and there in various existences through various kammas, but defilements are merely their condition.

Ở đây, các phiền não là gốc rễ của luân hồi, nên sự tồn tại trong luân hồi theo nghĩa của chúng là sự tái sinh trong từng cõi do từng nghiệp, nhưng phiền não chỉ là điều kiện của chúng.

Tattha tattha bhave aparāparaṃ nibbattento saṃsāre nibbuyhati nāmāti imassa atthassa dassanavasena paṭhamaduko vutto.

The first pair was stated to show the meaning that by being reborn repeatedly in various existences, one is carried away in saṃsāra.

Để chỉ ra ý nghĩa rằng người tái sinh liên tục trong từng cõi được gọi là bị cuốn trôi trong luân hồi, cặp thứ nhất đã được nói.

Ime sattā saṃsāre paribbhamantā duvidhā taṇhācaritā diṭṭhicaritā cāti tesaṃ saṃsāranāyikabhūtānaṃ dhammānaṃ vasena santiṭṭhanaṃ, tadaññesaṃ pavattipaccayānaṃ vasena āyūhananti imassa atthassa dassanavasena dutiyaduko vutto.

These beings, wandering in saṃsāra, are of two kinds: those driven by craving and those driven by views; the second pair was stated to show the meaning that standing firm is by way of these states which lead to saṃsāra, and striving is by way of other conditions of existence.

Để chỉ ra ý nghĩa rằng những chúng sinh này lang thang trong luân hồi có hai loại: hành theo ái (taṇhācaritā) và hành theo kiến (diṭṭhicaritā), nên sự đứng vững theo nghĩa của các pháp là chủ đạo trong luân hồi, và sự nỗ lực theo nghĩa của các điều kiện sinh khởi khác, cặp thứ hai đã được nói.

Saṃyojaniyesu dhammesu assādadassanasabhāvāya taṇhāya vasena visesato patiṭṭhānaṃ, amuttimagge muttimaggaparāmāsato tathā āyūhanampi diṭṭhiyā vasena hotīti dassetuṃ tatiyaduko vutto.

The third pair was stated to show that standing firm particularly by way of craving, which is characterized by seeing delight in things bound by fetters, and similarly striving by way of views, from clinging to the path to liberation when one is not yet liberated, occurs.

Để chỉ ra rằng sự đứng vững đặc biệt là do ái, có bản chất thấy sự thích thú trong các pháp bị trói buộc, và sự nỗ lực cũng do kiến theo nghĩa bám chấp vào con đường giải thoát sai lầm thay vì con đường giải thoát, cặp thứ ba đã được nói.

Catutthaduke pana adhippāyo aṭṭhakathāya eva vibhāvito.

In the fourth pair, however, the intention is explained in the commentary itself.

Còn trong cặp thứ tư, ý nghĩa đã được giải thích trong Chú giải.

Yasmā ‘‘sassato attā’’ti abhinivisanto arūparāgaṃ, asaññūpagaṃ vā avimokkhaṃyeva vimokkhoti gahetvā saṃsāre eva olīyati.

Because one who clings, "the self is eternal," and grasps immaterial rapture or the state of non-percipient beings as liberation, when it is not liberation, sinks right into saṃsāra.

Vì người chấp thủ rằng “tự ngã là thường còn” sẽ chìm đắm trong luân hồi, chấp thủ ái sắc giới (arūparāga) hoặc vô tưởng (asaññūpaga) là giải thoát, trong khi đó chỉ là không giải thoát.

Tenāha ‘‘olīyanābhinivesā hi bhavadiṭṭhī’’ti.

Therefore, it is said "the view of becoming is clinging by way of sinking."

Vì vậy, Ngài nói: “Thường kiến là sự chấp thủ vào sự chìm đắm.”

Yasmā pana kāmabhavādīsu yaṃ vā taṃ vā bhavaṃ patvā attā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇāti abhinivisanto bhavavippamokkhāvahāya sammāpaṭipattiyā appaṭipajjanena taṃ ativattati.

But because one who, having attained some existence or other in the sensual realms and so forth, clings, "the self is cut off, perishes, and does not exist after death," overpasses the right practice that leads to liberation from existence by not engaging in it.

Nhưng vì người chấp thủ rằng “tự ngã bị đoạn diệt, bị tiêu vong, không còn sau khi chết” khi đạt được bất kỳ cõi nào trong các cõi dục v.v., sẽ vượt quá điều đó bằng cách không thực hành chánh hạnh dẫn đến sự giải thoát khỏi hữu.

Tena vuttaṃ ‘‘atidhāvanābhinivesā vibhavadiṭṭhī’’ti.

Therefore, it is said "the view of non-becoming is clinging by way of rushing ahead."

Vì vậy, đã nói: “Đoạn kiến là sự chấp thủ vào sự vượt quá.”

167

Līnavasena santiṭṭhantoti kosajjādivasena saṃkocāpajjanena sammā appaṭipajjanto.

Standing firm by way of laxity means not practicing rightly by contracting oneself due to sloth and so forth.

Đứng vững theo nghĩa bị chìm đắm (līnavasena santiṭṭhanto) là không thực hành đúng đắn do bị co rút lại theo nghĩa lười biếng v.v.

Uddhaccavasena āyūhantoti sammāsamādhino abhāvena vikkhepavasena pañcamo duko vutto.

Striving by way of restlessness means by way of distraction due to the absence of right concentration, the fifth pair was stated.

Nỗ lực theo nghĩa trạo cử (uddhaccavasena āyūhanto) là cặp thứ năm đã được nói theo nghĩa phân tán do không có chánh định.

Yathā kāmasukhaṃ paviṭṭhassa samādhānaṃ natthi cittassa upakkiliṭṭhattā, evaṃ attaparitāpanamanuyuttassa kāyassa upakkiliṭṭhattā.

Just as there is no concentration for one immersed in sensual pleasure because the mind is defiled, so too for one devoted to self-mortification because the body is defiled.

Cũng như người đắm chìm trong dục lạc không có định tâm vì tâm bị ô nhiễm, thì người dấn thân vào việc tự hành hạ cũng vậy vì thân bị ô nhiễm.

Iti cittakāyaparikkilesakarā dve antā taṇhādiṭṭhinissayatāya saṃsīdananibbuyhananimittā vuttā chaṭṭhaduke.

Thus, the two extremes that defile the mind and body, being rooted in craving and views, were stated as the causes of sinking and being carried away in the sixth pair.

Như vậy, hai cực đoan gây ô nhiễm tâm và thân, nương vào ái và kiến, là nguyên nhân của sự chìm đắm và bị cuốn trôi, đã được nói trong cặp thứ sáu.

Pubbe sappadesatova saṃkilesadhammā ‘‘saṃsīdananimitta’’nti dassitāti idāni nippadesato dassanavasena, pubbe ca sādhāraṇato abhisaṅkhāradhammā ‘‘nibbuyhananimitta’’nti dassitāti idāni puññāneñjābhisaṅkhāre eva ‘‘āyūhananimitta’’nti dassanavasena sattamaduko vutto.

The seventh pair is stated in order to show defiling states (saṃkilesadhammā) as “that which causes sinking” in a general sense, as they were shown previously in a specific sense; and in order to show volitional formations (abhisaṅkhāradhammā) as “that which causes striving” in a specific sense, as they were shown previously as “that which causes striving” in a general sense, now specifically as meritorious (puñña) and imperturbable (āneñja) volitional formations.

Trước đây, các pháp phiền não (saṃkilesadhammā) đã được trình bày là “tướng chìm đắm” (saṃsīdananimitta) một cách có giới hạn; nay, chúng được trình bày một cách vô giới hạn. Và trước đây, các pháp hành (abhisaṅkhāradhammā) đã được trình bày là “tướng diệt trừ” (nibbuyhananimitta) một cách tổng quát; nay, chỉ có các hành phước và bất động (puññāneñjābhisaṅkhāre) được trình bày là “tướng nỗ lực” (āyūhananimitta). Như vậy, cặp thứ bảy (sattamaduko) đã được nói đến.

Evañhi duggatisugatūpapattivasena saṃsīdananibbuyhanāni vibhajja dassitāni hontīti.

In this way, sinking and striving are shown by distinguishing them as rebirths in states of woe and happy destinations.

Vì thế, sự chìm đắm và diệt trừ được phân biệt và trình bày theo cách tái sinh vào các khổ cảnh và thiện cảnh.

Tenevāha ‘‘vuttampi ceta’’ntiādi.

Therefore, it is said: “It has also been stated” and so forth.

Chính vì thế, Ngài nói “Và điều này cũng đã được nói” v.v...

Adhobhāgaṃ duggatiṃ gamentīti adhobhāgaṅgamanīyā anunāsikalopaṃ akatvā.

Adhobhāgaṅgamanīyā (leading to the lower realms) is formed without eliding the nasal consonant, meaning “they lead to the lower realm, to states of woe.”

Đưa đến khổ cảnh ở phần dưới nên là adhobhāgaṅgamanīyā (đưa đến phần dưới) mà không bỏ phụ âm mũi.

Tathā uparibhāgaṃ gamentīti uparibhāgaṅgamanīyā.

Similarly, uparibhāgaṅgamanīyā (leading to the upper realms) means “they lead to the upper realm.”

Cũng vậy, đưa đến phần trên nên là uparibhāgaṅgamanīyā (đưa đến phần trên).

168

Ettha ca oghataraṇaṃ pucchitena bhagavatā ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti tassa pahānaṅgameva dassitaṃ, na sampayogaṅganti?

Here, in response to the question about crossing the flood (oghataraṇa), the Blessed One showed only the aspect of abandoning it, “without standing, without striving,” not the aspect of its association?

Ở đây, khi được hỏi về việc vượt qua dòng nước lũ (oghataraṇa), Đức Thế Tôn đã trình bày “không nương tựa, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūha) chỉ là yếu tố đoạn trừ, chứ không phải yếu tố tương ưng sao?

Na evaṃ daṭṭhabbaṃ, yāvatā yena patiṭṭhānaṃ hoti, yena ca āyūhanaṃ, tadubhayapaṭikkhepamukhena tappaṭipakkhadhammadassanametanti.

It should not be seen in this way, but rather as showing the opposing state by rejecting both that by which there is standing and that by which there is striving.

Không nên hiểu như vậy, mà đây là sự trình bày các pháp đối nghịch thông qua việc bác bỏ cả hai điều: cái gì là sự nương tựa, và cái gì là sự nỗ lực.

Na hesa a-kāro kevalaṃ paṭisedhe, atha kho paṭipakkhe ‘‘akusalā dhammā, ahito, adhammo’’tiādīsu viya, tasmā appatiṭṭhaṃ anāyūhanti patiṭṭhānāyūhanānaṃ paṭipakkhavasena pavattamāno tathāpavattihetūvāti ayamettha attho.

For this prefix ‘a’ is not merely for negation, but for opposition, as in “unwholesome states (akusalā dhammā), harmful, unrighteous (adhammo)” and so forth. Therefore, the meaning here is that “without standing, without striving” refers to the cause of such a state of being, which arises in opposition to standing and striving.

Vì chữ a-kāro này không chỉ có nghĩa phủ định, mà còn có nghĩa đối nghịch, như trong các trường hợp “các pháp bất thiện” (akusalā dhammā), “bất lợi” (ahito), “phi pháp” (adhammo) v.v... Do đó, không nương tựa, không nỗ lực (appatiṭṭhaṃ anāyūha) ở đây có nghĩa là: cái gì diễn ra như là đối nghịch của sự nương tựa và sự nỗ lực, thì đó là nguyên nhân của sự diễn ra như vậy.

Khoti ca avadhāraṇatthe nipāto ‘‘assosi kho’’tiādīsu (pārā. 1) viya.

And kho is an emphatic particle, as in “he heard indeed” (assosi kho) and so forth.

Và chữ kho là một tiểu từ có nghĩa xác định, như trong “assosi kho” (nghe thấy vậy) v.v... (pārā. 1).

Tena appatiṭṭhānassa ekaṃsikataṃ dasseti.

By this, it shows the certainty of not standing.

Điều đó cho thấy sự chắc chắn của việc không nương tựa.

Soyaṃ kho-saddo ‘‘anāyūha’’nti etthāpi ānetvā vattabbo.

This word kho should also be applied to “without striving” (anāyūha).

Chữ kho này cũng nên được áp dụng cho “anāyūha” (không nỗ lực).

Anāyūhanampi hi ekaṃsikamevāti tassa paṭipakkho saha vipassanāya ariyamaggo.

For not striving is also certain, and its opposite is the Noble Path (ariyamagga) together with insight (vipassanā).

Sự không nỗ lực cũng là điều chắc chắn; đối nghịch với nó là con đường Thánh đạo cùng với tuệ quán (vipassanā).

Tena hi oghataraṇaṃ hoti, na aññathā.

By that, indeed, is the crossing of the flood; not otherwise.

Chính nhờ đó mà vượt qua được dòng nước lũ, không phải bằng cách khác.

Evamayaṃ yathānusandhidesanā katā, devatā ca sahavipassanaṃ maggaṃ paṭivijjhīti paṭhamaphale patiṭṭhāsi.

Thus, this teaching was given in accordance with the context, and the deity, having penetrated the path together with insight, became established in the first fruit.

Như vậy, lời dạy này đã được ban bố theo sự liên kết (anusandhi), và vị thiên nhân đã thấu hiểu con đường (magga) cùng với tuệ quán, và an trú vào quả vị đầu tiên.

Tena vuttaṃ ‘‘imaṃ pañhavissajjana’’ntiādi.

Therefore, it is said: “This answer to the question” and so forth.

Vì thế, đã nói “sự giải đáp câu hỏi này” v.v...

169

‘‘Cirassā’’ti iminā samānatthaṃ padantarametanti āha ‘‘cirassa kālassā’’ti yathā ‘‘mamaṃ vā, bhikkhave’’ti (dī. ni. 1.5-6) ettha ‘‘mamā’’ti iminā samānatthaṃ padantaraṃ mamanti.

He states that “cirassa kālassā” is another word with the same meaning as “cirassā” (after a long time), just as “mama” (mine) is another word with the same meaning as “mamaṃ” (mine) in the phrase “mine, O bhikkhus” (mamaṃ vā, bhikkhave) and so forth.

“Cirassā” có cùng nghĩa với một từ khác, nên Ngài nói “cirassa kālassā” (sau một thời gian dài), giống như trong “mamaṃ vā, bhikkhave” (này các Tỳ-kheo, của tôi) (dī. ni. 1.5-6), từ “mamā” có cùng nghĩa với từ khác là “mama”.

Na diṭṭhapubbāti adassāvī.

Na diṭṭhapubbā (not seen before) means “not having seen.”

Na diṭṭhapubbā (chưa từng thấy trước đây) là chưa từng thấy.

Adassāvitā ca disvā kattabbakiccassa asiddhatāya veditabbā.

And not having seen should be understood as the non-accomplishment of the task to be done after seeing.

Và sự chưa từng thấy này cần được hiểu là do chưa hoàn thành việc cần làm sau khi thấy.

Aññathā kā nāma sā devatā, yā bhagavantaṃ na diṭṭhavatī?

Otherwise, what kind of deity would that be who had not seen the Blessed One?

Nếu không, thì vị thiên nhân nào mà chưa từng thấy Đức Thế Tôn?

Tenāha ‘‘kiṃ panimāyā’’tiādi.

Therefore, he says: “What, then, for her?” and so forth.

Vì vậy, Ngài nói “Nhưng đối với vị này” v.v...

Dassanaṃ upādāya evaṃ vattuṃ vattatīti yadā kadāci kañci piyajātikaṃ disvā taṃ dassanaṃ upādāya ‘‘cirena vata mayaṃ āyasmantaṃ passāmā’’ti adiṭṭhapubbaṃ diṭṭhapubbaṃ vā evaṃ vattuṃ yujjati, ayaṃ loke niruḷhe samudācāroti dasseti.

" It is fitting to speak thus based on seeing" means that when one sees someone dear at any time, it is proper to speak thus, taking that seeing as the basis, saying, "It has been a long time since we saw the venerable one," whether one has not seen him before or has seen him before. This shows that it is a common custom in the world.

Dassanaṃ upādāya evaṃ vattuṃ vattatī (có thể nói như vậy dựa trên việc nhìn thấy) cho thấy rằng khi nào đó, khi nhìn thấy một người thân yêu nào đó, dựa vào việc nhìn thấy đó, thì việc nói “Thật lâu rồi chúng tôi mới thấy Tôn giả” dù chưa từng thấy trước đây hay đã từng thấy trước đây, đều là điều hợp lý, đây là một cách giao tiếp thông thường trong thế gian.

Brahmaṃ vā vuccati ariyamaggo, tassa aṇanato jānanato paṭivijjhanato brāhmaṇo.

Or, brahma is called the Noble Path. Because of understanding, knowing, and penetrating it, one is a brāhmaṇa.

Phạm (Brahma) cũng được gọi là con đường Thánh đạo (ariyamaggo), vị Brāhmaṇa là người hiểu biết, thấu triệt, xuyên thấu con đường đó.

Kilesanibbānenāti kilesānaṃ accantasamucchedasaṅkhātena nibbānena nibbutaṃ sammadeva vūpasanta-sabbakilesadaratha-pariḷāhaṃ.

" By the extinguishing of defilements" means extinguished by the Nibbāna which is the complete eradication of defilements, with all the distress and fever of defilements completely appeased.

Kilesanibbānenā (bằng sự Niết-bàn của các phiền não) là sự Niết-bàn được gọi là sự đoạn diệt hoàn toàn các phiền não,^* nibbutaṃ (đã tịch tịnh) là người đã hoàn toàn an tịnh mọi sự bức bách, phiền não, và khổ đau của các phiền não.

Āsattavisattādīhīti ādi-saddena visatādiākāre saṅgaṇhāti.

" By attachment, entanglement, and so forth" – the word " and so forth" includes states like entanglement.

Āsattavisattādīhī (bởi sự dính mắc, bám víu v.v...) chữ ādi (v.v...) bao gồm các trạng thái như bám víu (visatta).

Vuttañhetaṃ –

For this has been said:

Điều này đã được nói:

170

‘‘Visatāti visattikā, visaṭāti visattikā, visālāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visaṃ haratīti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogoti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe dhamme kule gaṇe visatā vitthatāti visattikā’’ti (mahāni. 3).

"‘Visatā means visattikā, visaṭā means visattikā, visālā means visattikā, visakkati means visattikā, visaṃvādikā means visattikā, visaṃ harati means visattikā, visamūlā means visattikā, visaphalā means visattikā, visaparibhogo means visattikā. Or, that craving (taṇhā) is visattikā because it is spread out (visatā) and diffused (vitthatā) in forms, sounds, smells, tastes, tangibles, phenomena, families, and groups" (Mahāni. 3).

“Visatā (dính mắc) là visattikā (sự bám víu), visaṭā (lan rộng) là visattikā, visālā (rộng lớn) là visattikā, visakkatī (chịu đựng) là visattikā, visaṃvādikā (lừa dối) là visattikā, visaṃ haratī (lấy đi chất độc) là visattikā, visamūlā (có gốc là chất độc) là visattikā, visaphalā (có quả là chất độc) là visattikā, visaparibhogo (sự hưởng thụ chất độc) là visattikā, hoặc tham ái (taṇhā) đó, vì nó dính mắc, lan rộng trong sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp, trong gia đình, trong đoàn thể, nên là visattikā” (mahāni. 3).

171

Tattha visatāti vitthatā rūpādīsu tebhūmakadhammesu abhibyāpanavasena visaṭāti purimavacanameva ta-kārassa ṭa-kāraṃ katvā vuttaṃ.

Therein, " visatā" means spread out, diffused in forms and so forth, in the three-fold states of existence, by way of pervading. " Visaṭā" is the same word as the former, spoken by changing the letter 'ta' to 'ṭa'.

Ở đó, visatā (dính mắc) là lan rộng trong các pháp ba cõi như sắc v.v... theo cách bao trùm; visaṭā (lan rộng) là từ ngữ tương tự như từ trước, chỉ khác là chữ ta-kāra được đổi thành ṭa-kāra.

Visālāti vipulā.

" Visālā" means extensive.

Visālā (rộng lớn) là bao la.

Visakkatīti parisakkati, sahati vā.

" Visakkati" means it spreads or endures.

Visakkatī (chịu đựng) là chịu đựng, hoặc chịu đựng được.

Ratto hi rāgavatthunā pādena tāḷiyamānopi sahatīti.

For one who is attached endures even when struck by the object of attachment.

Vì người tham ái, dù bị đá vào vật tham ái, vẫn chịu đựng được.

Osakkanaṃ vipphandanaṃ vā ‘‘visakkana’’ntipi vadanti.

They also say that receding or struggling is " visakkana".

Một số người cũng gọi sự thụt lùi hoặc sự dao động là “visakkana”.

Aniccādiṃ niccādito.

It takes the impermanent as permanent, and so forth.

Từ vô thường v.v... đến thường v.v...

Gaṇhātīti visaṃvādikā hoti.

It takes hold, therefore it is visaṃvādikā (deceptive).

Khi chấp thủ, nó trở thành visaṃvādikā (lừa dối).

Visaṃ haratīti tathā tathā kāmesu ānisaṃsaṃ passantī vividhehi ākārehi nekkhammābhimukhappavattito cittaṃ saṃharati saṃkhipati, visaṃ vā dukkhaṃ, taṃ harati, vahatīti attho.

" Visaṃ harati" means, seeing advantages in sense pleasures in various ways, it withdraws or contracts the mind from turning towards renunciation. Or, visaṃ means suffering, and it carries or bears that suffering, is the meaning.

Visaṃ haratī (lấy đi chất độc) có nghĩa là, khi thấy lợi ích trong các dục vọng theo nhiều cách khác nhau, nó thu rút, co lại tâm khỏi sự hướng về xuất ly; hoặc nó mang theo chất độc, tức là khổ đau.

Dukkhanibbattakakammassa hetubhāvato visamūlā.

It is visamūlā (poison-rooted) because it is the cause of actions that produce suffering.

Vì là nguyên nhân của nghiệp tạo ra khổ đau nên là visamūlā (có gốc là chất độc).

Visaṃ vā dukkhābhibhūtā vedanā mūlaṃ etissāti visamūlā.

Or, suffering-overwhelmed feeling is its root, therefore it is visamūlā.

Hoặc cảm thọ bị khổ đau chi phối là gốc rễ của nó, nên là visamūlā.

Dukkhasamudayattā visaṃ phalaṃ etissāti visaphalā.

It is visaphalā (poison-fruited) because the arising of suffering is its fruit.

Vì là sự tập khởi của khổ đau, nên khổ đau là quả của nó, nên là visaphalā (có quả là chất độc).

Taṇhāya rūpādikassa dukkhasseva paribhogo hoti, na amatassāti visaparibhogoti vuttā, sabbattha niruttivasena padasiddhi veditabbā.

The enjoyment of craving for forms and so forth is only suffering, not the deathless, therefore it is called visaparibhogo (poison-enjoyment). In all cases, the etymological derivation of the word should be understood.

Sự hưởng thụ của tham ái đối với sắc v.v... chỉ là khổ đau, không phải bất tử, nên được gọi là visaparibhogo (sự hưởng thụ chất độc); trong tất cả các trường hợp, sự thành lập từ ngữ cần được hiểu theo nghĩa ngữ nguyên.

Yo panettha padhāno attho, taṃ dassetuṃ puna ‘‘visālā vā panā’’tiādi vuttanti evamettha visattikāpadassa attho veditabbo.

To show the primary meaning here, it is again said, "Or, visālā," and so forth. Thus, the meaning of the word visattikā here should be understood.

Để trình bày ý nghĩa chính ở đây, lại nói “visālā vā panā” v.v... Như vậy, ý nghĩa của từ visattikā cần được hiểu ở đây.

Tiṇṇaṃ paṭhamadutiyamaggehi.

Crossed by the first and second paths.

Tiṇṇaṃ (đã vượt qua) bằng đạo thứ nhất và thứ hai.

Nittiṇṇaṃ tatiyamaggena.

Completely crossed by the third path.

Nittiṇṇaṃ (đã hoàn toàn vượt qua) bằng đạo thứ ba.

Uttiṇṇaṃ catutthamaggena.

Fully crossed by the fourth path.

Uttiṇṇaṃ (đã vượt lên trên) bằng đạo thứ tư.

172

Samanuññoti sammadeva katānuñño.

" Samanuñño" means completely agreed upon.

Samanuñño (hoan hỷ) là đã hoàn toàn chấp thuận.

Tenāha ‘‘ekajjhāsayo ahosī’’ti.

Therefore, it is said, " He was of one mind."

Vì thế, Ngài nói “ekajjhāsayo ahosī” (có cùng ý định).

Antaradhāyīti adassanaṃ agamāsi.

" Antaradhāyī" means he disappeared from sight.

Antaradhāyī (biến mất) là không còn nhìn thấy nữa.

Yathā pana antaradhāyi, taṃ dassetuṃ ‘‘abhisaṅkhatakāya’’ntiādi vuttaṃ.

To show how he disappeared, it is said, " with his created body," and so forth.

Để cho thấy cách biến mất, đã nói “abhisaṅkhatakāya” (thân được tạo tác) v.v...

Mālehīti liṅgavipallāsena vuttaṃ, ‘‘mālāhī’’ti keci paṭhanti, ‘‘malyehī’’ti vattabbe ya-kāralopaṃ katvā niddeso.

" Mālehi" is stated with a gender inversion; some read "mālāhi"; it is an indication made by dropping the 'ya' sound where it should be "malyehi".

Mālehī (bằng vòng hoa) được nói với sự đảo ngược giới tính, một số người đọc là “mālāhī”, và là sự chỉ định sau khi bỏ chữ ya-kāra trong “malyehī”.

Ayaṃ tāva aṭṭhakathāya līnatthavaṇṇanā.

This is the explanation of the hidden meanings from the commentary.

Đây là phần giải thích ý nghĩa ẩn (līnatthavaṇṇanā) của chú giải.

173

Nettinayavaṇṇanā

Explanation of the Netti-naya

Giải thích theo Nettinaya

174

Idāni pakaraṇanayena pāḷiyā atthavaṇṇanaṃ karissāma.

Now we will provide an explanation of the meaning of the Pāḷi text according to the method of the treatise.

Bây giờ chúng ta sẽ giải thích ý nghĩa của Pāḷi theo phương pháp của bộ Nettipakaraṇa.

Sā pana atthavaṇṇanā yasmā desanāya samuṭṭhānappayojanabhājanesu piṇḍatthesu ca niddhāritesu sukarā hoti suviññeyyā ca, tasmā suttadesanāya samuṭṭhānādīni paṭhamaṃ niddhārayissāma.

Since such an explanation of meaning becomes easy and well-understood when the origin, purpose, and summarized meanings of the discourse are determined, we will first determine the origin and so forth of the Sutta discourse.

Vì sự giải thích ý nghĩa đó sẽ dễ dàng và dễ hiểu hơn khi đã xác định được các yếu tố khởi nguyên, mục đích và ý nghĩa tổng quát của lời dạy, nên trước tiên chúng ta sẽ xác định các yếu tố khởi nguyên của lời dạy trong kinh.

Tattha samuṭṭhānaṃ tāva desanānidānaṃ, taṃ sādhāraṇaṃ asādhāraṇanti duvidhaṃ.

Therein, origin is the cause of the discourse; it is twofold: common and uncommon.

Ở đó, khởi nguyên (samuṭṭhāna) là nguyên nhân của lời dạy, được chia thành hai loại: chung (sādhāraṇa) và không chung (asādhāraṇa).

Tattha sādhāraṇampi abbhantarabāhirabhedato duvidhaṃ.

Therein, the common is also twofold due to the distinction of internal and external.

Trong đó, loại chung cũng được chia thành hai loại theo sự phân biệt nội tại (abbhantara) và bên ngoài (bāhira).

Tattha sādhāraṇaṃ abbhantarasamuṭṭhānaṃ nāma lokanāthassa mahākaruṇā.

Therein, the common internal origin is the Great Compassion of the Lord of the World.

Trong đó, khởi nguyên chung nội tại (sādhāraṇaṃ abbhantarasamuṭṭhānaṃ) là đại bi của Đấng Cứu Thế (lokanātha).

Tāya hi samussāhitassa bhagavato veneyyānaṃ dhammadesanāya cittaṃ udapādi, yaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesī’’tiādi (ma. ni. 1.283; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9).

Indeed, incited by that, the Bhagavā's mind arose for teaching the Dhamma to those who could be trained, concerning which it is said, "And out of compassion for beings, he surveyed the world with the Buddha-eye," and so forth (Ma. Ni. 1.283; Saṃ. Ni. 1.172; Mahāva. 9).

Chính nhờ đại bi đó mà tâm của Đức Thế Tôn được thúc đẩy để thuyết pháp cho các chúng sinh có thể giáo hóa, điều này được nói đến: “Vì lòng từ bi đối với chúng sinh, Ngài đã quán sát thế gian bằng Phật nhãn” v.v... (ma. ni. 1.283; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 9).

Ettha ca hetuavatthāyapi mahākaruṇāya saṅgaho daṭṭhabbo yāvadeva saṃsāramahoghato saddhammadesanāhatthadānehi sattasantāraṇatthaṃ taduppattito.

And here, the inclusion of great compassion should be seen even in the causal state, from its arising for the purpose of saving beings from the great flood of saṃsāra by giving the hand of Dhamma teaching.

Ở đây, đại bi cũng cần được hiểu là bao gồm cả trong trạng thái nhân (hetuavatthā), chỉ để cứu vớt chúng sinh khỏi dòng nước lũ luân hồi bằng cách ban tặng lời dạy Chánh pháp, từ khi nó khởi lên.

Yathā ca mahākaruṇā, evaṃ sabbaññutaññāṇaṃ dasabalañāṇādīni ca desanāya abbhantarasamuṭṭhānabhāvena vattabbāni.

And just as great compassion, so too omniscience, the ten powers of knowledge, and so forth, should be stated as having an internal origin for the teaching.

Cũng như đại bi, trí tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa), mười lực (dasabalañāṇa) v.v... cũng cần được nói là các khởi nguyên nội tại của lời dạy.

Sabbañhi ñeyyadhammaṃ tesaṃ desetabbappakāraṃ sattānañca āsayānusayādiṃ yāthāvato jānanto bhagavā ṭhānāṭṭhānādīsu kosallena veneyyajjhāsayānurūpaṃ vicittanayadesanaṃ pavattesīti.

For the Bhagavā, knowing truly all knowable phenomena, the manner of teaching them, and the dispositions, latent tendencies, and so forth of beings, and being skilled in proper and improper occasions, presented diverse methods of teaching suitable to the inclinations of those to be trained.

Vì Đức Thế Tôn, thấu rõ tất cả các pháp nên biết, phương cách để thuyết giảng chúng, và các khuynh hướng cùng tùy miên của chúng sanh như chúng thực sự là, đã khéo léo vận dụng các bài thuyết giảng đa dạng theo đúng tâm tánh của những người có thể giáo hóa, về những điều thích hợp và không thích hợp, v.v.

Bāhiraṃ pana sādhāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ dasasahassamahābrahmaparivāra-sahampatimahābrahmuno ajjhesanaṃ.

The external and common origin was the request of Mahābrahmā Sahampati, accompanied by ten thousand great Brahmās.

Tuy nhiên, nguyên nhân chung bên ngoài là lời thỉnh cầu của Đại Phạm thiên Sahampati, cùng với mười ngàn Đại Phạm thiên.

Tadajjhesanuttarakālañhi dhammagambhīratāpaccavekkhaṇājanitaṃ appossukkataṃ paṭippassambhetvā dhammassāmī dhammadesanāya ussāhajāto ahosi.

Indeed, after that request, the Master of Dhamma, having quelled the disinclination born of his reflection on the profundity of the Dhamma, became enthusiastic for teaching the Dhamma.

Quả thật, sau lời thỉnh cầu ấy, Bậc Chủ Pháp, đã dẹp bỏ sự thiếu nhiệt tâm phát sinh từ việc quán xét sự thâm sâu của Pháp, trở nên hăng hái thuyết giảng Pháp.

Asādhāraṇampi abbhantarabāhirabhedato duvidhameva.

The uncommon (origin) is also twofold, distinguished as internal and external.

Nguyên nhân không chung cũng có hai loại, phân biệt thành nội tại và ngoại tại.

Tattha abbhantaraṃ yāya mahākaruṇāya yena ca desanāñāṇena idaṃ suttaṃ pavattitaṃ, tadubhayaṃ veditabbaṃ bāhiraṃ pana tassā devatāya pucchā, pucchāvasiko hesa suttanikkhepo.

Of these, the internal is the great compassion by which, and the knowledge of teaching with which, this Sutta was brought forth; both of these should be understood. The external, however, is the question of that deity, for this Sutta’s exposition is based on a question.

Trong đó, nội tại là đại bi và trí tuệ thuyết pháp mà nhờ đó kinh này được thuyết, cả hai điều đó cần được biết; còn ngoại tại là câu hỏi của vị thiên nhân ấy, vì kinh này được trình bày dựa trên câu hỏi.

Tayidaṃ pāḷiyaṃ āgatameva.

This is stated in the Pāḷi itself.

Điều này đã được đề cập trong bản Pāḷi.

175

Payojanampi sādhāraṇāsādhāraṇato duvidhaṃ.

The purpose is also twofold, common and uncommon.

Mục đích cũng có hai loại, chung và không chung.

Tattha sādhāraṇaṃ anukkamena yāva anupādāparinibbānaṃ vimuttirasattā bhagavato desanāya.

Of these, the common purpose of the Bhagavā’s teaching is the flavor of liberation, which leads progressively to unconditioned Nibbāna.

Trong đó, chung là sự giải thoát vị ngọt, tuần tự cho đến sự Niết Bàn không chấp thủ, là mục đích của lời dạy của Đức Thế Tôn.

Tenevāha ‘‘etadatthā kathā, etadatthā mantanā’’tiādi (pari. 366).

Therefore, it is said, ‘‘This is the purpose of the discourse, this is the purpose of the deliberation,’’ and so forth.

Chính vì thế mà Ngài đã nói: “Câu chuyện này có mục đích đó, sự bàn bạc này có mục đích đó,” v.v. (pari. 366).

Asādhāraṇaṃ pana tassā devatāya dassanamaggasamadhigamo, ubhayampetaṃ bāhirameva.

The uncommon purpose, however, is the deity’s attainment of the path of insight; both of these are external.

Còn không chung là sự chứng đắc đạo kiến của vị thiên nhân ấy, cả hai điều này đều là ngoại tại.

Sace pana veneyyasantānagatampi desanābalasiddhisaṅkhātaṃ payojanaṃ adhippāyasamijjhanabhāvato yathādhippetatthasiddhiyā mahākāruṇikassa bhagavatopi payojanamevāti gaṇheyya, iminā pariyāyenassa abbhantaratāpi siyā.

If, however, one were to consider the purpose attained by the power of the teaching, which exists within the continuum of the one to be trained, as also a purpose for the greatly compassionate Bhagavā due to the fulfillment of his aspiration, then by this approach, it could also be internal.

Tuy nhiên, nếu người ta chấp nhận rằng mục đích liên quan đến dòng tâm thức của người được giáo hóa, tức là sự thành tựu của năng lực thuyết pháp, cũng là mục đích của Đức Thế Tôn đầy đại bi vì sự thành tựu của ý định, thì theo cách này, nó cũng có thể là nội tại.

176

Apica tassā devatāya oghataraṇākārassa yāthāvato anavabodho imissā desanāya samuṭṭhānaṃ, tadavabodho payojanaṃ.

Furthermore, the deity’s true non-comprehension of the manner of crossing the flood is the origin of this teaching, and her comprehension of it is the purpose.

Hơn nữa, sự không thấu hiểu đúng đắn về cách vượt qua dòng nước lũ của vị thiên nhân ấy là nguyên nhân của lời dạy này, và sự thấu hiểu đó là mục đích.

So hi imāya desanāya bhagavantaṃ payojeti tannipphādanaparāyaṃ desanāti katvā.

For it is that comprehension which prompts the Bhagavā to give this teaching, understanding that the teaching is aimed at its production.

Vì sự thấu hiểu đó thúc đẩy Đức Thế Tôn thuyết pháp, do đó lời dạy này nhằm hoàn thành mục đích đó.

Yañhi desanāya sādhetabbaṃ phalaṃ, taṃ ākaṅkhitabbattā desakaṃ desanāya payojetīti payojananti vuccati.

Indeed, the fruit that is to be accomplished by a teaching is called a purpose because, being desired, it motivates the teacher to give the teaching.

Quả thật, kết quả cần đạt được bằng lời dạy, vì được mong muốn, nên thúc đẩy người thuyết pháp thực hiện lời dạy, do đó nó được gọi là mục đích.

Tathā devatāya tadaññesañca vineyyānaṃ patiṭṭhānāyūhanavissajjanañcettha payojanaṃ.

Similarly, the establishment, exertion, and explanation for that deity and other trainees are also purposes here.

Cũng vậy, sự nương tựa, sự nỗ lực và sự giải tỏa cho vị thiên nhân đó và những người có thể giáo hóa khác ở đây là mục đích.

Tathā saṃsāracakkanivatti-saddhammacakkappavattisassatādimicchācāra-nirākaraṇaṃ sammāvādapurekkhāro akusalamūlasamūhananaṃ kusalamūlasamāropanaṃ apāyadvārapidahanaṃ saggamokkhadvāravivaraṇaṃ pariyuṭṭhānavūpasamanaṃ anusayasamugghātanaṃ ‘‘mutto mocessāmī’’ti purimapaṭiññāavisaṃvādanaṃ tappaṭipakkhamāramanorathavisaṃvādanaṃ titthiyasamayanimmathanaṃ buddhadhammapatiṭṭhāpananti evamādīnipi payojanāni idha veditabbāni.

Likewise, the cessation of the cycle of saṃsāra, the setting in motion of the wheel of the True Dhamma, the refutation of eternalist and other wrong views, the promotion of right speech, the uprooting of unwholesome roots, the cultivation of wholesome roots, the closing of the doors to the lower realms, the opening of the doors to heaven and liberation, the calming of mental defilements, the eradication of latent tendencies, the fulfillment of the former vow ‘‘I, liberated, shall liberate others,’’ the frustration of Māra’s opposing wish, the crushing of heretical doctrines, and the establishment of the Buddha’s Dhamma—these and similar purposes are to be understood here.

Cũng vậy, sự chấm dứt vòng luân hồi, sự vận hành của bánh xe Chánh Pháp, sự bác bỏ các tà kiến như thường kiến, sự đề cao chánh kiến, sự nhổ tận gốc rễ bất thiện, sự vun trồng rễ thiện, sự đóng cửa các cảnh khổ, sự mở cửa thiên giới và giải thoát, sự làm lắng dịu các phiền não, sự nhổ tận gốc các tùy miên, sự không sai lời tuyên bố trước đó “đã giải thoát sẽ giải thoát người khác,” sự làm thất bại ước muốn của Ma vương đối nghịch, sự đập tan các giáo phái tà giáo, sự thiết lập Phật Pháp—những điều như vậy cũng cần được biết là các mục đích ở đây.

177

Yathā devatā oghataraṇe saṃsayapakkhandā, tādisā aññe ca saṅkhātadhammānaṃ sammāsambuddhassa ca paṭipattiṃ ajānantā asaddhammassavana-dhāraṇa-paricaya-manasikāravipallatthabuddhikā saddhammassavana-dhāraṇa-paricayavimukhā ca bhavavimokkhesino vineyyā imissā desanāya bhājanaṃ.

Those trainees who, like the deity, are assailed by doubt concerning the crossing of the flood—and others who, not knowing the practice of the truly enlightened Buddha and those who have understood the Dhamma, have their understanding perverted by listening to, holding, being familiar with, and reflecting on the false Dhamma, or who are averse to listening to, holding, and being familiar with the True Dhamma, yet desire release from existence—are the recipients of this teaching.

Những người có thể giáo hóa, giống như vị thiên nhân đang hoài nghi về việc vượt qua dòng nước lũ, và những người khác không biết về pháp hành của các bậc đã chứng ngộ và của Đức Chánh Đẳng Giác, những người có trí tuệ bị sai lệch do nghe, ghi nhớ, thực hành và tác ý sai lầm về phi Chánh Pháp, và những người quay lưng lại với việc nghe, ghi nhớ và thực hành Chánh Pháp, nhưng lại mong cầu giải thoát khỏi hữu, là đối tượng của lời dạy này.

178

Piṇḍatthā pana ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti padadvaye catusaccakammaṭṭhānānuyogavasena yonisomanasikārabahulīkāro kusalamūlasamāyogo olīyanātidhāvanāvissajjanaṃ upāyavinibandhavidhamanaṃ micchābhinivesadūrībhāvo taṇhāvijjāvisodhanaṃ vaṭṭattayavicchedanupāyo āsavogha-yoga-ganthāgati-taṇhuppādupādānaviyogo cetokhilavivecanaṃ abhinandananivāraṇaṃ saṃsaggātikkamo vivādamūlapariccāgo akusalakammapathaviddhaṃsanaṃ micchattātivattanaṃ anusayamūlacchedo.

The summary meanings, however, in the two phrases ‘‘without standing still, without exertion,’’ are: the diligent application of the four noble truths as meditation subjects, the intense cultivation of wise attention, the conjunction of wholesome roots, the abandonment of sluggishness and over-exertion, the elimination of attachment and bondage, the removal of wrong views, the purification of craving and ignorance, the means of cutting off the three cycles of existence, the separation from floods, bonds, ties, destinations, the origination of craving, and clinging, the discernment of mental barrenness, the prevention of delight, the overcoming of entanglement, the relinquishing of the roots of contention, the destruction of unwholesome courses of action, the transcendence of wrongness, and the cutting off of the root of latent tendencies.

Ý nghĩa tóm tắt là: Trong hai từ “không nương tựa, không nỗ lực,” sự thực hành chuyên cần thiền quán Tứ Thánh Đế, sự tác ý như lý, sự kết hợp các căn lành, sự giải tỏa sự chùng xuống và sự quá khích, sự phá vỡ các trói buộc của phương tiện, sự loại bỏ các tà kiến, sự thanh lọc tham ái và vô minh, phương pháp cắt đứt ba vòng luân hồi, sự thoát ly khỏi các lậu hoặc, kiết sử, triền cái, chấp thủ và sự phát sinh tham ái, sự phân tích các chướng ngại tâm, sự ngăn chặn sự hoan hỷ, sự vượt qua sự giao thiệp, sự từ bỏ các nguyên nhân tranh cãi, sự phá hủy các nghiệp đạo bất thiện, sự vượt qua tà kiến, sự cắt đứt gốc rễ tùy miên.

Sabbakilesa-darathapariḷāha-sārambhapaṭippassambhanaṃ dassanasavananiddeso vijjūpamavajirūpamadhammāpadeso apacayagāmidhammavibhāvanā pahānattayadīpanā sikkhattayānuyogo samathavipassanānuṭṭhānaṃ bhāvanāsacchikiriyāsiddhi sīlakkhandhādipārisuddhīti evamādayo veditabbā.

The calming of all defilements, distress, fever, and agitation, the exposition of insight and hearing, the declaration of the Dhamma as being like lightning and a thunderbolt, the manifestation of things leading to decline, the exposition of the three types of abandonment, the practice of the three trainings, the undertaking of calm and insight, the attainment of the realization of development, and the purity of the aggregates of virtue and so forth—these are to be understood.

Sự làm lắng dịu tất cả các phiền não, sự lo âu, sự nóng nảy, sự xung đột, sự trình bày về kiến và văn, sự thuyết pháp ví như chớp và kim cương, sự phân tích các pháp đưa đến suy thoái, sự chỉ rõ ba sự đoạn trừ, sự thực hành ba học, sự thực hiện thiền định và thiền quán, sự thành tựu chứng đắc thiền định, sự thanh tịnh của giới uẩn, v.v., là những điều cần được biết.

179

Tattha yesaṃ kilesādīnaṃ vasena patiṭṭhāti saṃsīdati, yesañca abhisaṅkhārādīnaṃ vasena āyūhati nibbuyhati, ubhayametaṃ samudayasaccaṃ, tappabhāvitā tadubhayanissitā ca khandhā dukkhasaccaṃ, tadubhayamattho, ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūha’’nti adhippetassa atthassa paṭicchannaṃ katvā desanā upāyo mānaniggaṇhanavasena tassā devatāya saccābhisamayakāraṇabhāvato patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepopadesena caturoghanirattharaṇatthikehi antadvayarahitā majjhimā paṭipatti paṭipajjitabbāti ayamettha bhagavato āṇattīti ayaṃ desanāhāro.

Of these, the defilements and so forth by which one stands still and sinks, and the volitional formations and so forth by which one exerts oneself and struggles—both of these are the truth of origination. The aggregates generated by and clinging to both of these are the truth of suffering. That meaning of both is the purpose. Concealing the meaning intended by ‘‘without standing still, without exertion,’’ the teaching is a means because, by reproaching conceit, it becomes a cause for that deity’s direct comprehension of the truths, and by teaching the rejection of standing still and exertion, it conveys the instruction that those who desire to cross the four floods should practice the Middle Way free from both extremes. This is the Bhagavā’s command here. This is the teaching strategy.

Trong đó, các phiền não, v.v., mà do chúng người ta nương tựa và chìm đắm; và các hành, v.v., mà do chúng người ta nỗ lực và tạo tác — cả hai điều này là Khổ tập đế. Các uẩn được tạo ra và nương tựa vào cả hai điều đó là Khổ đế. Cả hai điều đó là ý nghĩa. Lời dạy là phương tiện che giấu ý nghĩa được hàm ý bởi “không nương tựa, không nỗ lực” để chế ngự sự kiêu mạn của vị thiên nhân, vì đó là nguyên nhân của sự chứng ngộ chân lý của vị ấy. Do đó, lời dạy về sự từ bỏ nương tựa và nỗ lực có nghĩa là những người mong muốn vượt qua bốn dòng nước lũ cần thực hành con đường trung đạo, không dính mắc vào hai cực đoan. Đây là cách thuyết pháp của Đức Thế Tôn.

180

Parasaṃsayapakkhandanatāya ñātukāmatāya ca kathaṃ nūti pucchāvasena vuttaṃ?

The phrase ‘‘How, indeed?’’ is spoken by way of question, due to being assailed by doubt concerning another and desiring to know.

Vì đang hoài nghi và muốn biết, nên được nói dưới dạng câu hỏi “làm sao?”

Abhimukhabhāvato ekapuggalabhāvato ca ‘‘tva’’nti vuttaṃ.

The word ‘‘you’’ is spoken due to presence and being a single individual.

Vì đang đối diện và là một người, nên được nói “ngươi.”

Paramukkaṃsagatassa garubhāvassa anaññayogyassa saddhammadhurassa paridīpanato sādhūti marisasīlādiguṇatāya ‘‘mārisā’’ti vuttaṃ.

The word ‘‘marisā’’ (venerable sir) is spoken due to the quality of reverence, signifying the elucidation of unsurpassed gravity and the sweetness of the True Dhamma, which is uniquely suitable.

Vì hiển bày sự trọng thị tột bậc, không thể sánh bằng, và sự ngọt ngào của Chánh Pháp, nên được nói “thưa ngài” (mārisa), vì có các đức tính như sự tôn kính.

Avahananato rāsibhāvato ca ‘‘ogha’’nti vuttaṃ.

The word ‘‘flood’’ is spoken due to its carrying away and its being a mass.

Vì cuốn trôi và vì là một khối, nên được nói “dòng nước lũ.”

Ñātuṃ icchitassa atthassa katattā pariyosāpitattā ‘‘itī’’ti vuttaṃ.

The word ‘‘thus’’ is spoken due to the completion and finishing of the desired meaning that was to be known.

Vì đã hoàn thành ý nghĩa muốn biết, nên được nói “như vậy.”

Saṃsīdanalakkhaṇassa patiṭṭhānassa akātabbato sabbaso ca akatattā.

Because the characteristic of sinking, which is standing still, should not be done and is entirely not done.

Vì sự nương tựa có đặc tính chìm đắm không nên làm, và vì hoàn toàn không làm.

‘‘Appatiṭṭha’’nti vuttaṃ.

The phrase ‘‘without standing still’’ is spoken.

Nên được nói “không nương tựa.”

Tayidaṃ akaraṇaṃ ekaṃsikanti khoti avadhāraṇavasena vuttaṃ.

This not doing is certain, hence ‘‘indeed’’ is spoken emphatically.

Và vì sự không nương tựa đó là chắc chắn, nên được nói “thật vậy” (kho) theo nghĩa xác định.

Tassa ca appatiṭṭhānassa sasantatigatattā ‘‘tva’’nti ca pucchitattā ‘‘aha’’nti vuttaṃ.

And because that not standing still pertains to one’s own continuum, and because it was asked ‘‘you,’’ the word ‘‘I’’ is spoken.

Vì sự không nương tựa đó thuộc về dòng tâm thức của chính mình, và vì đã được hỏi “ngươi,” nên được nói “ta.”

Devatāya sambodhanato piyālapanato ca, ‘‘āvuso’’ti vuttaṃ.

Because of addressing the deity and speaking to her affectionately, the word ‘‘āvuso’’ (friend) is spoken.

Vì xưng hô và thân ái với vị thiên nhân, nên được nói “hiền giả” (āvuso).

Nibbuyhanalakkhaṇassa āyūhanassa akātabbato sabbaso ca akatattā anāyūhanti vuttaṃ.

Because the characteristic of struggling, which is exertion, should not be done and is entirely not done, the phrase ‘‘without exertion’’ is spoken.

Vì sự nỗ lực có đặc tính tạo tác không nên làm, và vì hoàn toàn không làm, nên được nói “không nỗ lực.”

Tiṇṇākārassa oghānaṃ anicchitabhāvato eva tattha saṃsayassa anapagatattā oghataraṇassa ca avisesattā ‘‘yathā kathaṃ panā’’ti vuttaṃ.

Because the three forms of floods are undesirable, because doubt there has not departed, and because the crossing of the flood is not differentiated, the phrase ‘‘how then?’’ is spoken.

Vì sự vượt qua các dòng nước lũ không được mong muốn, và vì sự hoài nghi về điều đó vẫn chưa tan biến, và vì sự vượt qua dòng nước lũ không có gì đặc biệt, nên được nói “vậy làm sao?”

Tathā saṃsīdanalakkhaṇaṃ patiṭṭhānaṃ saṃsāre ca saṇṭhānanti anatthantarattā abhinnakālikaṃ.

Likewise, the characteristic of sinking, which is standing still, and remaining in saṃsāra are not different in meaning and occur at the same time.

Cũng vậy, sự nương tựa có đặc tính chìm đắm và sự an trú trong luân hồi là không khác nghĩa, không khác thời gian.

Tathā nibbuyhanalakkhaṇaṃ āyūhanaṃ sammāpaṭipattiyā ativattananti anatthantarattā abhinnakālikanti vuttaṃ ‘‘yadā svāhaṃ…pe… tadāssu nibbuyhāmī’’ti.

Similarly, the characteristic of struggling, which is exertion, and exceeding the right practice are not different in meaning and occur at the same time, as stated by ‘‘When I… (rest omitted)… then I struggled’’.

Cũng vậy, sự nỗ lực có đặc tính tạo tác và sự vượt quá giới hạn trong chánh hạnh là không khác nghĩa, không khác thời gian, nên được nói “khi nào ta… v.v… thì ta sẽ tạo tác.”

Tadubhayassa paṭipakkhabhāvato paṭibāhanato ca oghātiṇṇāti vuttaṃ ‘‘evaṃ khvāhaṃ…pe… oghamatari’’nti.

Because of the opposition to and repulsion of both, it is said that he crossed the flood: ‘‘Thus, indeed, I… (rest omitted)… crossed the flood’’.

Vì cả hai điều đó là đối nghịch và bị đẩy lùi, nên được nói “ta đã vượt qua dòng nước lũ như vậy… v.v.”

181

Ekabuddhantarantarikattā sudūrakālikatāya ‘‘cirassa’’nti vuttaṃ.

The word ‘‘for a long time’’ is spoken due to the interval between two Buddhas, implying a very distant past.

Vì cách một thời kỳ Phật pháp, và vì đã rất lâu, nên được nói “lâu lắm rồi.”

Antarā adiṭṭhapubbatāya vimhayanīyatāya ca ‘‘vatā’’ti vuttaṃ.

The word ‘‘vatā’’ (alas, indeed) is spoken due to it never having been seen before in the interim and its wondrousness.

Vì chưa từng thấy trước đây và vì đáng kinh ngạc, nên được nói “than ôi!”

Tadā upalabbhamānatāya attapaccakkhatāya ca ‘‘passāmī’’ti vuttaṃ.

The word ‘‘I see’’ is spoken due to its being presently perceived and being directly experienced.

Vì được thấy vào lúc đó và vì tự mình chứng kiến, nên được nói “ta thấy.”

Bāhitapāpato brahmassa ca ariyamaggassa aṇanato paṭivijjhanato ‘‘brāhmaṇa’’nti vuttaṃ.

It is said "brahmaṇa" due to having banished evil and due to knowing and penetrating the excellent noble path.

Được gọi là ‘Brahmana’ vì đã loại bỏ ác pháp (bāhitapāpa) và vì sự hiểu biết, thấu triệt (aṇana, paṭivijjhana) Thánh đạo của bậc Phạm thiên.

Kilesasantāpavūpasamanato dukkhasantāpavūpasamanato ca sabbaso nibbutattā ‘‘parinibbuta’’nti vuttaṃ.

It is said "parinibbuta" due to the calming of the fever of defilements and the calming of the fever of suffering, having become completely extinguished.

Được gọi là ‘parinibbuta’ vì đã hoàn toàn tịch diệt (nibbuta) do làm lắng dịu sự thiêu đốt của phiền não và sự thiêu đốt của khổ đau.

Taraṇapayogassa nibbattitattā upari taritabbābhāvato ca ‘‘tiṇṇa’’nti vuttaṃ.

It is said "crossed" due to having accomplished the effort of crossing and due to there being nothing further to cross above.

Được gọi là ‘tiṇṇa’ vì đã phát sinh sự tinh tấn vượt qua và vì không còn gì phải vượt qua nữa.

Ñāṇacakkhunā oloketabbato lujjanato palujjanato ca ‘‘loke’’ti vuttaṃ.

It is said "world" (loka) due to being observed by the eye of knowledge, and due to decaying and breaking up.

Được gọi là ‘loka’ (thế gian) vì được nhìn bằng tuệ nhãn, vì sự hoại diệt (lujjana) và tan rã (palujjana).

Visayesu sañjanato jātabhāvato ‘‘visattika’’nti vuttaṃ.

It is said "visattika" due to attachment to objects and due to its manifested nature.

Được gọi là ‘visattika’ vì sự sinh khởi trong các đối tượng (visaya) và vì trạng thái đã sinh khởi.

Ñāṇassa paccakkhabhāvato nigamanato ca ‘‘ida’’nti vuttaṃ.

It is said "this" due to the immediacy of knowledge and its conclusion.

Được gọi là ‘ida’ (này) vì sự hiện tiền của trí tuệ và sự kết luận.

Bhāsitattā parisamattattā ca ‘‘avocā’’ti vuttaṃ.

It is said "spoke" due to having been spoken and completed.

Được gọi là ‘avocā’ (đã nói) vì đã được thuyết giảng và đã hoàn tất.

Paṭhamaṃ gahitattā paccāmasanato ca ‘‘sā devatā’’ti vuttaṃ.

It is said "that deity" due to having been perceived first and remembered.

Được gọi là ‘vị thiên ấy’ (sā devatā) vì đã được nắm bắt trước và đã được xem xét lại.

Paṭikkhepassa abhāvato atthassa anumoditabbato ‘‘samanuñño’’ti vuttaṃ.

It is said "agreeable" due to the absence of rejection and the approval of the meaning.

Được gọi là ‘samanuñño’ (hoan hỷ) vì không có sự phản đối và vì ý nghĩa cần được tán thành.

Vineyyānaṃ sāsanato paramatthasampattito ca ‘‘satthā’’ti vuttaṃ.

It is said "teacher" due to instructing those to be trained and due to the attainment of the ultimate goal.

Được gọi là ‘Satthā’ (Bậc Đạo Sư) vì đã giáo hóa những người đáng được giáo hóa và vì sự thành tựu tối thượng.

Cakkhupathātikkamena tirobhāvūpagamanato ‘‘antaradhāyī’’ti vuttanti ayaṃ anupadavicayato vicayahāro.

It is said "vanished" due to going out of sight, beyond the range of vision—this is the Anupadavicayahāra (Analysis of Words).

Được nói là ‘antaradhāyī’ (biến mất) vì đã đi khuất tầm mắt, đạt đến trạng thái biến mất – đây là phương pháp phân tích từng từ (anupadavicayahāro).

182

Appatiṭṭhānānāyūhanehi oghataraṇaṃ yujjati kilesābhisaṅkhāravijahanena pārasampattisamijjhanato.

Crossing the flood by not establishing and not striving is appropriate, due to abandoning defilements and formations, and thereby attaining the further shore.

Sự vượt qua dòng nước lũ (oghataraṇa) bằng cách không trụ chấp và không tích lũy là hợp lý, vì sự thành tựu bờ bên kia bằng cách từ bỏ các phiền não và hành.

Sabbakilesa-taṇhādiṭṭhi-taṇhāyatana-sassatādivasena santiṭṭhato saṃsāre saṃsīdanaṃ hotīti yujjati kāraṇassa suppatiṭṭhitabhāvato.

Being stuck in saṃsāra due to establishing oneself in all defilements, craving, views, bases of craving, eternity, etc., is appropriate because the cause is well-established.

Sự trôi lăn trong sinh tử là hợp lý vì nguyên nhân đã được thiết lập vững chắc, do sự trụ chấp vào tất cả phiền não, ái, tà kiến, căn cứ của ái, thường kiến, v.v.

Abhisaṅkharaṇakicce kilesābhisaṅkhāre vijjamāne sabbadiṭṭhābhinivesa-atidhāvanābhinivesādīnaṃ vasena āyūhantassa saṃsāramahoghena nibbuyhanaṃ hotīti yujjati sammāpaṭipattiyā ativattanato.

When there are defilements and formations due to the act of forming, one is swept away by the great flood of saṃsāra when striving due to all views, attachments, excessive striving, etc., which is appropriate because it transcends right practice.

Khi có các phiền não hành (kilesābhisaṅkhāra) trong việc tạo tác hành, thì sự bị cuốn trôi bởi dòng nước lũ lớn của sinh tử là hợp lý đối với người đang tích lũy do sự chấp thủ vào tất cả các tà kiến, sự chấp thủ vào sự chạy theo quá mức, v.v., vì sự vượt qua chánh hạnh.

Brahmassa ariyamaggassa aṇanato paṭivijjhanato brāhmaṇabhāvo yujjjati bāhitapāpattā.

The state of being a brāhmaṇa, due to knowing and penetrating the noble path of the Brahmā, is appropriate because one has banished evil.

Trạng thái Brahmana là hợp lý vì sự hiểu biết và thấu triệt Thánh đạo của bậc Phạm thiên, do đã loại bỏ ác pháp.

Sammadeva santadhammasamadhigamato parinibbutabhāvo yujjati sabbaso savāsanapahīnakilesattā.

The state of being fully extinguished (parinibbuta), due to the perfect comprehension of the tranquil Dhamma, is appropriate because defilements, together with their latent tendencies, have been completely abandoned.

Trạng thái Niết bàn hoàn toàn (parinibbutabhāva) là hợp lý do sự thành tựu chánh pháp một cách đúng đắn, vì đã hoàn toàn đoạn trừ phiền não cùng với tùy miên.

Tathā ca visattikāya tiṇṇabhāvo yujjati yathā yāya lesopi na dissati, evaṃ aggamaggena tassā samucchinnattāti ayaṃ yuttihāro.

Similarly, the state of having crossed over attachment (visattika) is appropriate in such a way that not even a trace of it is seen, because it has been utterly eradicated by the supreme path—this is the Yuttihāra (Analysis of Appropriateness).

Và trạng thái đã vượt qua (tiṇṇabhāva) sự dính mắc (visattika) là hợp lý, đến mức không còn một chút dấu vết nào của nó, vì nó đã bị Thánh đạo tối thượng nhổ tận gốc – đây là phương pháp hợp lý (yuttihāro).

183

Kilesavaṭṭavasena patiṭṭhānaṃ visesato kammavaṭṭassa padaṭṭhānaṃ.

Establishing oneself due to the round of defilements is especially the proximate cause for the round of kamma.

Sự trụ chấp do phiền não luân hồi là nguyên nhân trực tiếp của nghiệp luân hồi.

Abhisaṅkhāravasena āyūhanañca vipākavaṭṭassa padaṭṭhānaṃ.

Striving due to formations is the proximate cause for the round of results.

Sự tích lũy do hành là nguyên nhân trực tiếp của quả luân hồi.

Appatiṭṭhānānāyūhanāni oghataraṇassa padaṭṭhānaṃ, oghataraṇaṃ anupādisesanibbānassa.

Not establishing and not striving are the proximate causes for crossing the flood; crossing the flood is the proximate cause for Nibbāna without remainder.

Không trụ chấp và không tích lũy là nguyên nhân trực tiếp của sự vượt qua dòng nước lũ, và sự vượt qua dòng nước lũ là nguyên nhân trực tiếp của Niết bàn vô dư y.

Taṇhāvasena patiṭṭhānassa assādānupassitā padaṭṭhānaṃ.

Regarding establishing oneself due to craving, observing the gratification (assāda) is the proximate cause.

Sự quán sát vị ngọt là nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp do ái.

Tenāha bhagavā – ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti (saṃ. ni. 2.52, 56).

Therefore, the Blessed One said: "Monks, for one who observes gratification in dhammas connected with fetters, craving proliferates."

Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, đối với những pháp trói buộc, khi quán sát vị ngọt, ái tăng trưởng” (Saṃ. Ni. 2.52, 56).

184

Khandhāvijjā-phassa-saññā-vitakkāyonisomanasikāra-pāpamittaparatoghosā diṭṭhivasena patiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ.

Aggregates, ignorance, contact, perception, thoughts, unwise attention, evil friendship, and external sounds are the proximate causes for establishing oneself due to views.

Các uẩn, vô minh, xúc, tưởng, tầm, tác ý không như lý, bạn ác, tiếng nói từ người khác là nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp do tà kiến.

Yathāha – paṭisambhidāmagge (paṭi. ma. 1.124) ‘‘khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi.

As it is said in the Paṭisambhidāmagga: "The aggregates are also a basis for views; ignorance is also a basis for views," and so on.

Như đã nói trong Paṭisambhidāmagga (Paṭi. Ma. 1.124): “Các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến, vô minh cũng là căn cứ của tà kiến”, v.v.

Taṇhādiṭṭhābhinandanaavasesakilesābhisaṅkhāravasena āyūhanassa padaṭṭhānaṃ.

Approving of craving and views, and other remaining defilements and formations, are the proximate causes for striving.

Sự hoan hỷ ái và tà kiến, các phiền não hành còn lại là nguyên nhân trực tiếp của sự tích lũy.

Iminā nayena yathārahaṃ taṇhādiṭṭhādivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ padaṭṭhānabhāvo vattabbo.

In this manner, the proximate cause for establishing and striving, due to craving, views, etc., should be stated as appropriate.

Theo cách này, cần phải nói về trạng thái nguyên nhân trực tiếp của sự trụ chấp và tích lũy do ái, tà kiến, v.v., một cách thích đáng.

Sesamettha pāḷito eva suniddhāriyaṃ.

The rest here is easily determined from the Pāḷi itself.

Phần còn lại ở đây dễ dàng được xác định rõ từ chính kinh văn Pali.

Ayaṃ padaṭṭhānahāro.

This is the Padaṭṭhānahāra (Analysis of Proximate Causes).

Đây là phương pháp nguyên nhân trực tiếp (padaṭṭhānahāro).

185

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepena vissajjentena niyyānāvahā sammāpaṭipatti gahitā ekantato oghanittharaṇūpāyabhāvato.

By rejecting establishment and striving with "Not established, not striving," the path leading to liberation, right practice, is grasped, as it is solely the means to cross the flood.

Khi giải thích “không trụ chấp, không tích lũy” bằng cách bác bỏ sự trụ chấp và tích lũy, chánh hạnh dẫn đến sự giải thoát đã được chấp nhận như là phương tiện duy nhất để vượt qua dòng nước lũ.

Taggahaṇena ca sabbepi sattatiṃsa bodhipakkhiyadhammā gahitā honti niyyānalakkhaṇena ekalakkhaṇattāti ayaṃ lakkhaṇahāro.

And by grasping that, all thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā) are grasped, due to having the single characteristic of leading to liberation—this is the Lakkhaṇahāra (Analysis of Characteristics).

Và với sự chấp nhận đó, tất cả ba mươi bảy pháp trợ bồ-đề cũng được chấp nhận, vì chúng có cùng một đặc tính là giải thoát – đây là phương pháp đặc tính (lakkhaṇahāro).

186

Nidānamassā devatāya oghataraṇākārassa yāthāvato anavabodhoti vuttovāyamattho.

The Nidāna (origin) is the deity's not truly comprehending the manner of crossing the flood—this meaning has been stated.

Nguồn gốc (nidāna) là sự không thấu hiểu đúng đắn về cách vượt qua dòng nước lũ của vị thiên ấy, nên ý nghĩa này đã được nói.

Aññepi ye imaṃ desanaṃ nissāya oghataraṇūpāyaṃ paṭivijjhanti, tepi imissā desanāya nidānanti daṭṭhabbā.

And others who, based on this discourse, penetrate the means of crossing the flood, should also be seen as the origin of this discourse.

Những người khác nương vào lời giáo huấn này mà thấu triệt phương tiện vượt qua dòng nước lũ, họ cũng được xem là nguồn gốc của lời giáo huấn này.

‘‘Kathaṃ nu kho imaṃ desanaṃ nissāya sammadeva paṭivijjhantā catubbidhampi oghaṃ tarantā sakalasaṃsāramahoghato nitthareyyuṃ, pare ca tattha patiṭṭhapeyyu’’nti ayamettha bhagavato adhippāyo.

"How, by relying on this discourse and comprehending it perfectly, can beings cross all four floods and be liberated from the great flood of saṃsāra, and establish others therein?"—this is the Adhippāya (intention) of the Blessed One here.

“Làm thế nào để nương vào lời giáo huấn này, khi thấu triệt một cách đúng đắn, họ có thể vượt qua cả bốn dòng nước lũ và thoát khỏi dòng nước lũ lớn của toàn bộ sinh tử, và thiết lập người khác vào đó?” – đây là ý định (adhippāya) của Đức Thế Tôn ở đây.

Padanibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ ‘‘eva’’ntiādinidānapadānaṃ ‘‘katha’’ntiādipāḷipadānañca aṭṭhakathāya tassā līnatthavaṇṇanāya ca vuttanayānusārena sukarattā ativitthārabhayena na vitthārayimha.

The etymology of words is Nirutta. We have not elaborated on it here due to fear of excessive detail, as it is easily accomplished according to the methods stated in the Aṭṭhakathā and its subcommentary for words like "evaṃ" (thus) and "kathaṃ" (how), which are the words of the Pāḷi text.

Giải thích từ ngữ là ngữ nguyên (nirutta); chúng tôi đã không giải thích chi tiết vì sợ quá dài, do việc này dễ dàng thực hiện theo cách đã nói trong phần chú giải và phần giải thích ý nghĩa ẩn tàng của nó, đối với các từ gốc như “eva” và các từ Pali như “katha”.

187

Pada-padattha-desanā-nikkhepa-suttasandhi-vasena pañcavidhā sandhi.

Connection (Sandhi) is fivefold: by word, by meaning of word, by discourse, by exposition, and by Sutta connection.

Có năm loại kết nối (sandhi): kết nối từ, kết nối ý nghĩa từ, kết nối giáo huấn, kết nối trình bày, kết nối kinh văn.

Tattha padassa padantarena sambandho padasandhi.

Among these, the connection of one word with another word is Padasandhi.

Trong đó, sự kết nối của một từ với một từ khác là kết nối từ (padasandhi).

Tathā padatthassa padatthantarena sambandho padatthasandhi, yo ‘‘kiriyākārakasambandho’’ti vutto.

Similarly, the connection of the meaning of one word with the meaning of another word is Padatthasandhi, which is called "connection of action and agent."

Tương tự, sự kết nối của ý nghĩa từ với ý nghĩa từ khác là kết nối ý nghĩa từ (padatthasandhi), được gọi là “kết nối giữa hành động và tác nhân”.

Nānānusandhikassa taṃtaṃanusandhīti sambandho, ekānusandhikassa pana pubbāparasambandho desanāsandhi, yā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘pucchānusandhi ajjhāsayānusandhi yathānusandhī’’ti tidhā vibhattā.

For one with various continuities, the connection is with those respective continuities; but for one with a single continuity, the connection of earlier and later is Desanāsandhi (Discourse Connection), which is divided into three in the Aṭṭhakathā as "question continuity, intention continuity, and appropriate continuity."

Sự kết nối của một người có nhiều mối quan tâm với từng mối quan tâm đó, hoặc đối với một người có một mối quan tâm, sự kết nối trước sau là kết nối giáo huấn (desanāsandhi), được chia thành ba loại trong chú giải: “kết nối câu hỏi, kết nối ý định, kết nối theo sự liên tục”.

Ajjhāsayo cettha attajjhāsayo parajjhāsayoti dvidhā veditabbo.

Here, intention (ajjhāsaya) should be understood as twofold: one's own intention (attajjhāsaya) and others' intention (parajjhāsaya).

Ở đây, ý định cần được hiểu là hai loại: ý định của tự thân và ý định của người khác.

Nikkhepasandhi catunnaṃ suttanikkhepānaṃ vasena veditabbā.

Nikkhepasandhi (Exposition Connection) should be understood in terms of the four kinds of Sutta exposition.

Kết nối trình bày (nikkhepasandhi) cần được hiểu theo bốn cách trình bày kinh văn.

Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ papañcasūdanīṭīkāyaṃ vuttanayena gahetabbaṃ.

What needs to be said here should be understood according to the method stated in the Papañcasūdanī-ṭīkā.

Những gì cần nói ở đây, cần được lấy theo cách đã nói trong chú giải Papancasūdanīṭīkā.

Suttasandhi idha paṭhamanikkhepavasena veditabbā.

Suttasandhi (Sutta Connection) here should be understood in terms of the first exposition.

Kết nối kinh văn (suttasandhi) ở đây cần được hiểu theo cách trình bày đầu tiên.

188

‘‘Kasmā panettha oghataraṇasuttameva paṭhamaṃ nikkhitta’’nti nāyamanuyogo katthaci na pavattati?

Why is the Oghataraṇa Sutta placed first here?—this question is never irrelevant anywhere.

“Tại sao ở đây chỉ có kinh Oghataraṇa (Vượt qua dòng nước lũ) được trình bày đầu tiên?” – câu hỏi này không phù hợp ở bất cứ đâu.

Apica ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari’’nti patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepavasena antadvayavivajjanamukhena vā majjhimāya paṭipadāya vibhāvanato sabbapaṭhamamidaṃ suttaṃ idha nikkhittaṃ.

Moreover, "Not established, not striving, he crossed the flood" (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari)—this Sutta is placed first here because it reveals the Middle Path by way of avoiding the two extremes through the rejection of establishing and striving.

Hơn nữa, kinh này được trình bày đầu tiên ở đây vì nó làm sáng tỏ con đường trung đạo bằng cách tránh hai cực đoan, thông qua việc bác bỏ sự trụ chấp và tích lũy trong câu “không trụ chấp, không tích lũy, đã vượt qua dòng nước lũ”.

Antadvayaṃ anupagamma majjhimāya paṭipattiyā saṅkāsanaparañhi buddhānaṃ sāsananti.

For the Buddha's teaching is indeed focused on revealing the Middle Path without falling into the two extremes.

Vì giáo huấn của chư Phật là để làm sáng tỏ con đường trung đạo mà không đi theo hai cực đoan.

Yaṃ pana ekissā desanāya desanantarena saddhiṃ saṃsandanaṃ, ayampi desanāsandhi.

Furthermore, the correlation of one discourse with another discourse is also a Desanāsandhi (Discourse Connection).

Sự đối chiếu một giáo huấn với một giáo huấn khác cũng là kết nối giáo huấn.

Sā idha evaṃ veditabbā –

This should be understood here as follows:

Điều đó ở đây cần được hiểu như sau:

189

‘‘Appatiṭṭhaṃ…pe… anāyūhaṃ oghamatari’’nti ayaṃ desanā –

This discourse, "Not established... not striving, he crossed the flood," (Appatiṭṭhaṃ…pe… anāyūhaṃ oghamatari) is comparable to:

Lời giáo huấn “Không trụ chấp… không tích lũy, đã vượt qua dòng nước lũ” –

190

‘‘Sabbadā sīlasampanno, paññavā susamāhito;

"Ever endowed with virtue, wise, well-composed;

“Luôn đầy đủ giới hạnh, có trí tuệ, khéo định tâm;

191

Āraddhavīriyo pahitatto, oghaṃ tarati duttaraṃ.

With aroused energy, with mind resolute, he crosses the flood, difficult to cross.

Tinh tấn không ngừng, tâm kiên quyết, vượt qua dòng nước lũ khó vượt.”

192

‘‘Virato kāmasaññāya, rūpasaṃyojanātigo;

"Having ceased from perceptions of sensual pleasures, gone beyond the fetters of form;

“Đã thoát khỏi dục tưởng, vượt qua dục kiết sử;

193

Nandīrāgaparikkhīṇo, so gambhīre na sīdati; (Saṃ. ni. 1.96);

With delight and passion completely destroyed, he does not sink in the deep.

Ái lạc đã đoạn tận, người ấy không chìm đắm trong vực sâu.” (Saṃ. Ni. 1.96);

194

Saddhāya tarati oghaṃ, appamādena aṇṇavaṃ.(saṃ. ni. 1.246; su. ni. 186);

By faith he crosses the flood, by diligence the ocean.

“Với niềm tin vượt qua dòng nước lũ, với sự không phóng dật vượt qua đại dương.” (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. 186);

195

‘‘Pañca chinde pañca jahe, pañca cuttari bhāvaye;

"Cut off five, abandon five, develop five further;

“Hãy chặt năm, hãy bỏ năm, hãy tu tập thêm năm;

196

Pañcasaṅgātigo bhikkhu, oghatiṇṇoti vuccati.(saṃ. ni. 1.5; dha. pa. 370);

A bhikkhu who has transcended the five bonds is called one who has crossed the flood.

Tỳ-kheo vượt qua năm trói buộc, được gọi là đã vượt qua dòng nước lũ.” (Saṃ. Ni. 1.5; Dhp. 370);

197

‘‘Tasmā jantu sadā sato, kāmāni parivajjaye;

"Therefore, a being, ever mindful, should avoid sensual pleasures;

“Vì vậy, chúng sinh hãy luôn tỉnh giác, hãy tránh xa dục lạc;

198

Te pahāya tare oghaṃ, nāvaṃ sitvāva pāragū.(su. ni. 777; mahāni. 6; netti. 5);

Having abandoned them, he crosses the flood, like one who takes a boat and reaches the other shore.

Từ bỏ chúng, hãy vượt qua dòng nước lũ, như người đi bờ bên kia nương vào thuyền.” (Su. Ni. 777; Mahāni. 6; Netti. 5);

199

‘‘Ekāyanaṃ jātikhayantadassī, maggaṃ pajānāti hitānukampī;

"He who sees the end of birth, the compassionate one, knows the one-way path;

“Bậc có lòng từ bi, thấy sự diệt tận của sinh tử, biết con đường độc nhất;

200

Etena maggena tariṃsu pubbe, tarissanti ye ca taranti ogha’’nti.(saṃ. ni. 5.384, 409; mahāni. 191; cūḷani. pārāyanānugītigāthāniddesa 107; paṭhamavagga 121; netti. 170) –

“By this path, they crossed before, will cross, and cross the flood.”

“Bằng con đường này, những người xưa đã vượt qua, những người đang vượt qua và những người sẽ vượt qua dòng nước lũ (oghā).” (Saṃ. Ni. 5.384, 409; Mahāni. 191; Cūḷani. Pārāyanānugītigāthāniddesa 107; Paṭhamavagga 121; Netti. 170) –

201

Evamādīhi desanāhi saṃsandatīti ayaṃ catubyūho hāro.

Thus, this is the Quaternary Mode (catubyūha hāra), as it aligns with such teachings.

Vì nó phù hợp với những lời dạy như vậy, nên đây là phương pháp Tứ Phép (catubyūho hāro).

202

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha saṃkilesavasena patiṭṭhānaṃ āyūhanañca.

Here, regarding ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), ‘establishment’ (patiṭṭhānaṃ) and ‘exertion’ (āyūhanaṃ) refer to defilements.

Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự trụ (patiṭṭhāna) và sự nỗ lực (āyūhana) là do phiền não (saṃkilesa).

Tena ayonisomanasikāro dīpito, santakilesavasena anāyūhanena yonisomanasikāro.

Thereby, unwise attention (ayoniso manasikāra) is indicated, and by not exerting due to the cessation of defilements, wise attention (yoniso manasikāra) is indicated.

Do đó, sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) được chỉ ra; và sự tác ý như lý (yoniso manasikāra) được chỉ ra bởi sự không nỗ lực (anāyūhana) do sự lắng dịu của phiền não (santakilesa).

Tattha ayonisomanasikaroto taṇhāvijjā pavaḍḍhati.

There, for one who attends unwisely, craving (taṇhā) and ignorance (avijjā) increase.

Ở đó, đối với người tác ý không như lý, tham ái và vô minh tăng trưởng.

Tesu taṇhāgahaṇena ca taṇhāmūlakā dhammā āvattanti.

And among these, by grasping craving, phenomena rooted in craving revolve.

Trong số đó, do sự nắm giữ tham ái, các pháp có gốc rễ từ tham ái xoay vần.

Avijjāgahaṇena avijjāmūlakaṃ sabbaṃ bhavacakkaṃ āvattati.

By grasping ignorance, the entire wheel of existence (bhavacakka) rooted in ignorance revolves.

Do sự nắm giữ vô minh, toàn bộ vòng luân hồi (bhavacakka) có gốc rễ từ vô minh xoay vần.

Yonisomanasikāraggahaṇena ca yonisomanasikāramūlakā dhammā āvattanti catubbidhañca sampatticakkaṃ.

And by grasping wise attention, phenomena rooted in wise attention revolve, as does the fourfold wheel of success.

Do sự nắm giữ tác ý như lý, các pháp có gốc rễ từ tác ý như lý và bốn loại vòng luân hồi thành tựu (sampatticakka) xoay vần.

Patiṭṭhānāyūhanapaṭikkhepena pana sammāpaṭipatti dīpitā, sā ca saṅkhepato sīlādisaṅgahā.

However, by rejecting establishment and exertion, right practice (sammāpaṭipatti) is indicated, and that, in brief, is comprised of sīla and so forth.

Tuy nhiên, bằng cách bác bỏ sự trụ và sự nỗ lực, chánh hạnh (sammāpaṭipatti) được chỉ ra, và điều đó được tóm tắt trong giới (sīla) và các yếu tố khác.

Tattha sīlaggahaṇena ekādasa sīlānisaṃsā āvattanti, samādhiggahaṇena pañcaṅgiko sammāsamādhi pañcaññāṇiko sammāsamādhi samādhiparikkhārā ca āvattanti.

There, by grasping sīla, the eleven benefits of sīla revolve; by grasping samādhi, the five-factored right samādhi, the five-knowledge right samādhi, and the requisites of samādhi revolve.

Ở đó, do sự nắm giữ giới, mười một lợi ích của giới xoay vần; do sự nắm giữ định (samādhi), chánh định năm chi, chánh định năm tuệ và các yếu tố phụ trợ của định xoay vần.

Paññāgahaṇena paññā ca sammādiṭṭhīti sammādiṭṭhisudassanā sabbepi ariyamaggadhammā āvattantīti ayaṃ āvatto hāro.

By grasping paññā, paññā and right view—the well-seen right view—and all the noble path phenomena revolve. This is the Revolving Mode (āvatto hāra).

Do sự nắm giữ tuệ (paññā), tuệ và chánh kiến, tức là sự thấy rõ chánh kiến, và tất cả các pháp Thánh đạo (ariyamaggadhamma) đều xoay vần. Đây là phương pháp Xoay Vần (āvatto hāro).

203

Patiṭṭhānaṃ kilesādivasena sattavidhaṃ.

Establishment (patiṭṭhānaṃ) is sevenfold, in terms of defilements and so forth.

Sự trụ (patiṭṭhāna) có bảy loại theo phiền não, v.v.

Āyūhanaṃ abhisaṅkhārādivasena sattavidhaṃ.

Exertion (āyūhanaṃ) is sevenfold, in terms of volitional formations (abhisaṅkhārā) and so forth.

Sự nỗ lực (āyūhana) có bảy loại theo các hành (abhisaṅkhāra), v.v.

Tathā tappaṭipakkhato appatiṭṭhānaṃ anāyūhanañca.

Similarly, in opposition to them, non-establishment (appaṭiṭṭhānaṃ) and non-exertion (anāyūhanaṃ).

Cũng vậy, sự không trụ (appatiṭṭhāna) và sự không nỗ lực (anāyūhana) là đối nghịch với chúng.

Ayamettha dhammavibhatti.

This is the analysis of phenomena here.

Đây là sự phân tích pháp ở đây.

Padaṭṭhānabhūmivibhattiyo pana heṭṭhā vuttanayānusārena veditabbā.

However, the analyses of proximate cause and plane should be understood according to the method stated below.

Tuy nhiên, sự phân tích các căn cứ (padaṭṭhāna) và các địa (bhūmi) cần được hiểu theo cách đã nói ở dưới.

Ayaṃ vibhattihāro.

This is the Analysis Mode (vibhatti hāra).

Đây là phương pháp Phân Tích (vibhattihāro).

204

Pubbabhāgappaṭipadaṃ sammadeva sampādetvā samathavipassanaṃ yuganaddhaṃ katvā bhāvanaṃ ussakkento kilesādīnaṃ dūrīkaraṇato tesaṃ vasena asaṃsīdanto anibbuyhanto appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghaṃ tarati.

Having perfectly accomplished the preliminary practice, making calm (samatha) and insight (vipassanā) conjoined, one who strives in meditation crosses the flood, unestablished and unexerted, by moving away from defilements and so forth, thus not sinking or being swept away by them.

Sau khi hoàn thành đúng đắn con đường sơ khởi (pubbabhāgappaṭipada), người nỗ lực tu tập bằng cách kết hợp thiền chỉ (samatha) và thiền quán (vipassanā) một cách song hành, sẽ vượt qua dòng nước lũ (ogha) mà không bị chìm đắm hay trôi dạt do phiền não, v.v., vì đã loại bỏ chúng.

Kilesādīnaṃ vasena pana saṃsīdanto nibbuyhanto saṃsāre patiṭṭhānato āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyā āyūhanato oghaṃ na taratīti ayaṃ parivatto hāro.

However, one who sinks and is swept away by defilements and so forth does not cross the flood, due to establishing oneself in saṃsāra and exerting towards renewed existence in the future. This is the Conversion Mode (parivatto hāra).

Tuy nhiên, người bị chìm đắm và trôi dạt do phiền não, v.v., sẽ không vượt qua dòng nước lũ vì sự trụ chấp trong luân hồi và sự nỗ lực tạo ra sự tái sinh trong tương lai. Đây là phương pháp Chuyển Đổi (parivatto hāro).

205

Appatiṭṭhaṃ asantiṭṭhanto asaṃsīdanto anibbisaṃ anavinibbisanti pariyāyavacanaṃ, anāyūhaṃ anibbuyhanto acetento apakappentoti pariyāyavacanaṃ, oghaṃ kilesasamuddanti pariyāyavacanaṃ, atari atikkami accavāyīti pariyāyavacanaṃ.

‘Unestablished’ (appaṭiṭṭhaṃ) is a synonymous term for not staying, not sinking, not enjoying, not clinging; ‘unexerted’ (anāyūhaṃ) is a synonymous term for not being swept away, not intending, not contriving; ‘the flood’ (oghaṃ) is a synonymous term for the ocean of defilements; ‘crossed’ (atari) is a synonymous term for transcended, overcome.

Appatiṭṭhaṃ là từ đồng nghĩa với "không đứng vững", "không chìm đắm", "không bám víu", "không dính mắc"; anāyūhaṃ là từ đồng nghĩa với "không trôi dạt", "không cố ý", "không sắp đặt"; oghaṃ là từ đồng nghĩa với "biển phiền não"; atari là từ đồng nghĩa với "đã vượt qua", "đã đi qua".

Iminā nayena sesapadesupi pariyāyavacanaṃ veditabbanti ayaṃ vevacano hāro.

In this way, synonymous terms should be understood in other passages as well. This is the Synonymous Mode (vevacano hāra).

Theo cách này, các từ đồng nghĩa cũng cần được hiểu trong các cụm từ còn lại. Đây là phương pháp Từ Đồng Nghĩa (vevacano hāro).

206

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhaṃ āyūhanti kilesānaṃ kiccakaraṇapaññatti.

Here, regarding ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), ‘establishment’ (patiṭṭhaṃ) and ‘exertion’ (āyūhaṃ) are designations for the function and activity of defilements.

Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự trụ (patiṭṭha) và sự nỗ lực (āyūha) là sự thiết lập chức năng của phiền não.

Pariyuṭṭhānānaṃ vibhāvanapaññatti.

Designations for the manifestation of obsessions (pariyuṭṭhāna).

Sự thiết lập sự hiển lộ của các triền cái (pariyuṭṭhāna).

Abhisaṅkhārānaṃ viruhanapaññatti.

Designations for the growth of volitional formations (abhisaṅkhārā).

Sự thiết lập sự phát triển của các hành (abhisaṅkhāra).

Taṇhāya assādapaññatti.

Designation for the gratification of craving (taṇhā).

Sự thiết lập vị ngọt của tham ái.

Diṭṭhiyā parinipphandanapaññatti.

Designation for the restless agitation of views (diṭṭhi).

Sự thiết lập sự dao động của tà kiến.

Bhavadiṭṭhiyā bhavābhinivesapaññatti.

Designation for the attachment to existence of the view of existence (bhavadiṭṭhi).

Sự thiết lập sự bám víu vào hữu (bhava) của kiến chấp về hữu (bhavadiṭṭhi).

Vibhavadiṭṭhiyā vipallāsapaññatti.

Designation for the perversion of the annihilationist view (vibhavadiṭṭhi).

Sự thiết lập sự sai lầm của kiến chấp về vô hữu (vibhavadiṭṭhi).

Kāmasukhānuyogassa kāmesu anugijjhanapaññatti.

Designation for the attachment to sensual pleasures of devotion to sensual pleasures (kāmasukhānuyoga).

Sự thiết lập sự tham đắm vào các dục lạc của việc theo đuổi dục lạc (kāmasukhānuyoga).

Attakilamathānuyogassa attaparitāpanapaññatti.

Designation for the self-torment of devotion to self-mortification (attakilamathānuyoga).

Sự thiết lập sự tự hành hạ của việc theo đuổi tự hành hạ (attakilamathānuyoga).

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti pana abhiññeyyadhammānaṃ abhiññāpaññatti.

However, ‘unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) is a designation for the direct knowledge of phenomena to be known through direct knowledge (abhiññeyyadhammānaṃ).

Tuy nhiên, “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) là sự thiết lập sự thắng tri (abhiññā) các pháp cần được thắng tri (abhiññeyyadhamma).

Pariññeyyadhammānaṃ pariññāpaññatti.

Designation for the full comprehension of phenomena to be fully comprehended (pariññeyyadhammānaṃ).

Sự thiết lập sự liễu tri (pariññā) các pháp cần được liễu tri (pariññeyyadhamma).

Oghamatarinti pahātabbadhammānaṃ pahānapaññatti.

‘Crossed the flood’ (oghamatariṃ) is a designation for the abandonment of phenomena to be abandoned.

“Đã vượt qua dòng nước lũ” (oghamatari) là sự thiết lập sự đoạn trừ (pahāna) các pháp cần được đoạn trừ (pahātabbadhamma).

Maggassa bhāvanāpaññatti.

Designation for the development of the path.

Sự thiết lập sự tu tập (bhāvanā) đạo (magga).

Nirodhassa sacchikiriyāpaññattīti ayaṃ paññattihāro.

Designation for the realization of cessation (nirodha). This is the Designation Mode (paññatti hāra).

Sự thiết lập sự chứng ngộ (sacchikiriyā) Niết-bàn (nirodha). Đây là phương pháp Thiết Lập (paññattihāro).

207

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhānāyūhanaggahaṇena oghaggahaṇena ca samudayasaccaṃ gahitaṃ.

Here, in ‘ unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), by grasping ‘establishment’ and ‘exertion,’ and by grasping ‘the flood,’ the origin truth (samudaya sacca) is embraced.

Ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), do sự nắm giữ sự trụ và sự nỗ lực, và do sự nắm giữ dòng nước lũ, Khổ Tập Đế (samudayasacca) được bao hàm.

Appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ atarinti pana padattayena maggasaccaṃ gahitaṃ, hetugahaṇena ca hetumato gahaṇaṃ siddhamevāti dukkhanirodhasaccāni atthato gahitānevāti ayaṃ saccehi otaraṇā.

However, by the three words ‘unestablished, unexerted, crossed’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ atariṃ), the path truth (magga sacca) is embraced; and by grasping the cause, the grasping of the causal is indeed accomplished, so the truths of suffering and cessation are inherently embraced. This is the Descent by Truths (saccehi otaraṇā).

Tuy nhiên, bằng ba từ “không trụ, không nỗ lực, đã vượt qua”, Đạo Đế (maggasacca) được bao hàm; và do sự nắm giữ nhân, sự nắm giữ quả đã thành tựu, nên Khổ Đế và Diệt Đế được bao hàm về mặt ý nghĩa. Đây là sự đi vào bằng các Chân Lý (saccehi otaraṇā).

Tattha ye lokiyā pañcakkhandhā, yesaṃ vasena patiṭṭhānāyūhanasiddhi.

There, the five mundane aggregates (pañcakkhandhā lokiyā) are those by means of which establishment and exertion succeed.

Ở đó, năm uẩn thuộc thế gian (lokiyā pañcakkhandhā) là những gì mà nhờ chúng sự trụ và sự nỗ lực thành tựu.

Ye lokuttarā cattāro khandhā, yesaṃ vasena oghataraṇasiddhi.

The four supramundane aggregates (cattāro khandhā lokuttarā) are those by means of which crossing the flood succeeds.

Bốn uẩn siêu thế (lokuttarā cattāro khandhā) là những gì mà nhờ chúng sự vượt qua dòng nước lũ thành tựu.

Ayaṃ khandhamukhena otaraṇā.

This is the Descent by Aggregates (khandhamukhena otaraṇā).

Đây là sự đi vào bằng cách qua các Uẩn (khandhamukhena otaraṇā).

Ye eva pañcakkhandhā dvādasāyatanāni aṭṭhārasa dhātuyo, te cattāro khandhā dvāyatanāni dve dhātuyoti ayaṃ āyatanamukhena dhātumukhena ca otaraṇā.

The same five aggregates, twelve sense bases (dvādasāyatanāni), eighteen elements (aṭṭhārasa dhātuyo) are the four aggregates, two sense bases, and two elements. This is the Descent by Sense Bases and by Elements (āyatanamukhena dhātumukhena ca otaraṇā).

Chính năm uẩn, mười hai xứ (āyatana), mười tám giới (dhātu) đó, và bốn uẩn, hai xứ, hai giới đó. Đây là sự đi vào bằng cách qua các Xứ (āyatanamukhena) và qua các Giới (dhātumukhena ca otaraṇā).

Tathā appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhānāyūhanaggahaṇena kilesābhisaṅkhārādīnaṃ gahaṇaṃ.

Similarly, here in ‘unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), by grasping ‘establishment’ and ‘exertion,’ there is the grasping of defilements, volitional formations, and so forth.

Cũng vậy, ở đây, trong cụm từ “không trụ, không nỗ lực”, sự nắm giữ phiền não, các hành, v.v., là sự nắm giữ sự trụ và sự nỗ lực.

Kilesābhisaṅkhārādayo oghā ca saṅkhārakkhandhā dhammāyatanaṃ dhammadhātu ca, appatiṭṭhānānāyūhanaggahaṇena oghataraṇavacanena ca saha vipassanāya maggo kathito.

Defilements, volitional formations, and so forth, and the floods, are the aggregate of formations (saṅkhārakkhandha), the mind-object base (dhammāyatana), and the mind-object element (dhammadhātu); with the grasping of non-establishment and non-exertion, and the phrase ‘crossing the flood,’ the path with insight (vipassanā) is taught.

Các phiền não, các hành, v.v., và các dòng nước lũ là hành uẩn (saṅkhārakkhandha), pháp xứ (dhammāyatana) và pháp giới (dhammadhātu); và con đường (magga) với thiền quán (vipassanā) được nói đến cùng với sự nắm giữ sự không trụ, không nỗ lực và lời nói về sự vượt qua dòng nước lũ.

Evañca saṅkhārakkhandho dhammāyatanaṃ dhammadhātu ca gahitāti evampi khandhamukhena āyatanamukhena dhātumukhena otaraṇā.

And thus, the aggregate of formations, the mind-object base, and the mind-object element are embraced. In this way too, there is the Descent by Aggregates, by Sense Bases, and by Elements.

Và như vậy, hành uẩn, pháp xứ và pháp giới được bao hàm. Như vậy, đây cũng là sự đi vào bằng cách qua các uẩn, qua các xứ và qua các giới.

Vipassanā ce aniccānupassanā, animittamukhena vimokkhamukhaṃ, dukkhānupassanā ce, appaṇihitavimokkhamukhaṃ, anattānupassanā ce, suññatavimokkhamukhanti evaṃ vimokkhamukhena otaraṇaṃ.

If insight is contemplation of impermanence (aniccānupassanā), it is the door to liberation through signlessness (animittamukhena vimokkhamukhaṃ); if contemplation of suffering (dukkhānupassanā), it is the door to liberation through desirelessness (appaṇihitavimokkhamukhaṃ); if contemplation of non-self (anattānupassanā), it is the door to liberation through emptiness (suññatavimokkhamukhaṃ). Thus, this is the Descent by Doors to Liberation (vimokkhamukhena otaraṇaṃ).

Nếu thiền quán là quán vô thường (aniccānupassanā), thì đó là cửa giải thoát vô tướng (animittamukhena vimokkhamukhaṃ); nếu là quán khổ (dukkhānupassanā), thì đó là cửa giải thoát vô nguyện (appaṇihitavimokkhamukhaṃ); nếu là quán vô ngã (anattānupassanā), thì đó là cửa giải thoát không (suññatavimokkhamukhaṃ). Như vậy, đây là sự đi vào bằng cách qua các cửa giải thoát (vimokkhamukhena otaraṇaṃ).

Magge sekkhā sīlakkhandhādayo dhammāyatanadhammadhātū anāsavā ca evampi kho khandhādimukhena otaraṇāti ayaṃ otaraṇo hāro.

The qualities of the path, such as the aggregates of morality (sīlakkhandha) for trainees (sekkhā), the mind-object base, the mind-object element, and the taintless (anāsava) states—in this way too, there is the Descent by Aggregates and so forth. This is the Descent Mode (otaraṇo hāra).

Trong đạo, các pháp uẩn giới (sīlakkhandhādayo dhammāyatanadhammadhātū) của bậc hữu học (sekkhā) và các pháp vô lậu (anāsavā) cũng là sự đi vào bằng cách qua các uẩn, v.v. Đây là phương pháp Đi Vào (otaraṇo hāro).

208

Appatiṭṭhanti ārambho.

‘ Unestablished’ (appaṭiṭṭhaṃ) is an introduction (ārambha).

Appatiṭṭhaṃ là sự bắt đầu (ārambha).

Anāyūhanti padasuddhi, no ārambhasuddhi, tathā oghanti.

‘ Unexerted’ (anāyūhaṃ) is a purification of the word (padasuddhi), not a purification of the introduction (no ārambhasuddhi); similarly for ‘ flood’ (oghaṃ).

Anāyūhaṃ là sự thanh tịnh của từ (padasuddhi), không phải sự thanh tịnh của sự bắt đầu (ārambhasuddhi), cũng vậy đối với oghaṃ.

Atarinti pana padasuddhi ceva ārambhasuddhi cāti ayaṃ sodhano hāro.

However, ‘ crossed’ (atariṃ) is both a purification of the word and a purification of the introduction. This is the Purification Mode (sodhano hāra).

Tuy nhiên, atari là cả sự thanh tịnh của từ và sự thanh tịnh của sự bắt đầu. Đây là phương pháp Thanh Lọc (sodhano hāro).

209

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti sāmaññato adhiṭṭhānaṃ taṇhādiṭṭhiādivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ sādhāraṇato paṭikkhepacodanāti katvā oghamatarinti taṃ vikappetvā visesavacanaṃ.

‘ Unestablished, unexerted’ (appaṭiṭṭhaṃ anāyūhaṃ) is, generally speaking, an injunction to reject establishment and exertion due to their commonality as rooted in craving, views, and so forth. ‘ Crossed the flood’ (oghamatariṃ) is a specific statement, qualifying that.

Appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ là sự quyết đoán (adhiṭṭhāna) nói chung, là lời nhắc nhở bác bỏ sự trụ và sự nỗ lực vì chúng là chung cho tham ái, tà kiến, v.v. Và oghamatari là lời nói đặc biệt phân biệt điều đó.

Oghataraṇañhi cattāro ariyamaggā.

For crossing the flood refers to the four Noble Paths.

Thật vậy, sự vượt qua dòng nước lũ là bốn Thánh đạo (ariyamagga).

Tattha paṭhamadutiyamaggā avisesena diṭṭhoghataraṇaṃ, tatiyamaggo kāmoghataraṇaṃ, aggamaggo sesoghataraṇanti ayaṃ adhiṭṭhāno hāro.

Among these, the first and second paths are crossing the flood of views (diṭṭhogha) without distinction; the third path is crossing the flood of sensual pleasures (kāmogha); the supreme path is crossing the remaining floods. This is the Ascertainment Mode (adhiṭṭhāno hāra).

Trong đó, đạo thứ nhất và thứ hai là sự vượt qua dòng nước lũ tà kiến (diṭṭhoghataraṇa) một cách không phân biệt; đạo thứ ba là sự vượt qua dòng nước lũ dục (kāmoghataraṇa); và đạo tối thượng là sự vượt qua các dòng nước lũ còn lại. Đây là phương pháp Quyết Đoán (adhiṭṭhāno hāro).

210

Kilesavasena patiṭṭhānassa ayonisomanasikāro hetu.

Unwise attention (ayoniso manasikāra) is the cause of establishment due to defilements.

Sự tác ý không như lý là nguyên nhân của sự trụ chấp do phiền não.

Abhisaṅkhāravasena āyūhanassa kilesā hetū.

Defilements are the causes of exertion due to volitional formations (abhisaṅkhāra).

Các phiền não là nguyên nhân của sự nỗ lực do các hành (abhisaṅkhāra).

Appatiṭṭhānānāyūhanānaṃ pana yathākkamaṃ yonisomanasikārapahānāni hetū.

However, wise attention (yoniso manasikāra) and abandonment (pahāna) are, respectively, the causes of non-establishment and non-exertion.

Tuy nhiên, sự tác ý như lý và sự đoạn trừ là nguyên nhân của sự không trụ chấp và không nỗ lực theo thứ tự.

Saṃyojaniyesu dhammesu assādānupassanā taṇhāvasena yathārahaṃ tassa hetū.

The contemplation of gratification in phenomena that lead to fetters (saṃyojaniya dhamma) is, appropriately, the cause of that due to craving.

Sự quán xét vị ngọt trong các pháp trói buộc (saṃyojaniya) là nguyên nhân của tham ái tùy theo trường hợp.

Tenāha bhagavā – ‘‘saṃyojaniyesu, bhikkhave, dhammesu assādānupassino taṇhā pavaḍḍhatī’’ti.

Therefore, the Blessed One said: “Monks, for one who contemplates gratification in phenomena that lead to fetters, craving increases.”

Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các Tỳ-kheo, đối với những pháp trói buộc, khi quán xét vị ngọt, tham ái tăng trưởng.”

Khandhāvijjāphassasaññāvitakkāyonisomanasikārapāpamittaparatoghosā diṭṭhivasena patiṭṭhānassa hetū.

Aggregates, ignorance, contact, perception, thought, unwise attention, evil friends, and the voice of others are the causes of establishment due to views.

Các uẩn, vô minh, xúc, tưởng, tầm, tác ý không như lý, bạn ác, tiếng nói từ người khác là nguyên nhân của sự trụ chấp do tà kiến.

Tenāha – paṭisambhidāmagge ‘‘khandhāpi diṭṭhiṭṭhānaṃ, avijjāpi diṭṭhiṭṭhāna’’ntiādi.

Therefore, it is said in the Paṭisambhidāmagga: “The aggregates are also a basis for views, ignorance is also a basis for views,” and so forth.

Do đó, trong Paṭisambhidāmagga có nói: “Các uẩn cũng là căn cứ của tà kiến, vô minh cũng là căn cứ của tà kiến”, v.v.

Taṇhābhinandanā avasesakilesābhisaṅkhāravasena āyūhanassa hetū.

Delighting in craving and the remaining defilements are the causes of exertion due to volitional formations.

Sự hoan hỷ tham ái và các phiền não còn lại là nguyên nhân của sự nỗ lực do các hành.

Iminā nayena yathārahaṃ taṇhādiṭṭhivasena patiṭṭhānāyūhanānaṃ hetuvibhāgo niddhāretabbo, tabbipariyāyena appatiṭṭhānānāyūhanānaṃ.

In this way, the division of causes for establishment and exertion due to craving and views should be determined appropriately, and conversely for non-establishment and non-exertion.

Theo cách này, sự phân loại nguyên nhân của sự trụ chấp và sự nỗ lực do tham ái và tà kiến cần được xác định tùy theo trường hợp, và ngược lại đối với sự không trụ chấp và không nỗ lực.

Kilesuppādane hi sammadeva ādīnavadassanaṃ appatiṭṭhānassa hetū, abhisaṅkharaṇe ādīnavadassanaṃ anāyūhanassa hetū, vipassanāya ussukkāpanaṃ oghataraṇassa hetūti ayaṃ parikkhāro hāro.

Indeed, the clear seeing of danger in the arising of defilements is the cause of non-establishment; the seeing of danger in volitional formations is the cause of non-exertion; the stirring up of insight is the cause of crossing the flood – this is the Resource Method.

Vì thấy rõ hiểm họa trong sự phát sinh phiền não là nguyên nhân của sự không an trú (appatiṭṭhāna), thấy rõ hiểm họa trong sự tác thành (abhisaṅkharaṇa) là nguyên nhân của sự không nỗ lực (anāyūhana), và sự tinh tấn trong tuệ quán (vipassanā) là nguyên nhân của sự vượt qua dòng nước lũ (ogha) – đây là Phép Chuẩn Bị (Parikkhāra Hāra).

211

Yathāvuttavibhāgehi patiṭṭhānāyūhanehi catubbidhassapi oghassa parisuddhi.

By the establishment and exertion, as explained, there is the purification of all four kinds of floods.

Với sự an trú và nỗ lực theo phân loại đã nêu, có sự thanh tịnh khỏi cả bốn loại dòng nước lũ.

Appatiṭṭhānānāyūhanehi pana sotānaṃ saṃvaro sabbaso pidhānañcāti catubbidhassapi oghassa visesato pidhānaṃ appavattikaraṇaṃ.

But by non-establishment and non-exertion, there is the restraint of the streams and complete covering, which means a special covering and non-occurrence for all four kinds of floods.

Tuy nhiên, với sự không an trú và không nỗ lực, có sự chế ngự các dòng chảy và sự đóng kín hoàn toàn, nghĩa là sự chấm dứt và không tiếp diễn đặc biệt của cả bốn loại dòng nước lũ.

Ariyamaggassa bhāvanāya hi kilesavasena patiṭṭhānaṃ abhisaṅkhāravasena āyūhanaṃ upacchinnaṃ, tassa sabbepi oghā tiṇṇā sammatiṇṇā pahīnā hontīti ayaṃ samāropano hāro.

Indeed, by the development of the Noble Path, establishment through defilements and exertion through volitional formations are eradicated, and all those floods are crossed, completely crossed, and abandoned – this is the Application Method.

Thật vậy, nhờ sự tu tập Bát Chánh Đạo, sự an trú do phiền não và sự nỗ lực do các hành (abhisaṅkhāra) bị đoạn trừ, tất cả các dòng nước lũ đều được vượt qua, được vượt qua hoàn toàn, được đoạn tận – đây là Phép Áp Dụng (Samāropana Hāra).

212

Appatiṭṭhaṃ anāyūhanti ettha patiṭṭhāgahaṇena taṇhāvijjā gahitā.

In " without establishing, without exerting," craving and ignorance are taken by "establishment."

Trong câu “không an trú, không nỗ lực” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ), sự chấp thủ an trú (patiṭṭhāgahaṇa) bao gồm tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā).

Tāsaṃ hi vasena satto tattha tattha bhave patiṭṭhāti.

For it is by means of these that a being establishes itself in various existences.

Vì do chúng mà chúng sinh an trú trong các cõi hữu (bhava) khác nhau.

Āyūhanaggahaṇena tappaccayā abhisaṅkhāradhammā gahitā.

By "exertion" are taken the volitional formations that arise conditioned by them.

Sự chấp thủ nỗ lực (āyūhanaggahaṇa) bao gồm các pháp hành (abhisaṅkhāra) do chúng làm duyên.

Tattha taṇhāya visesato rūpadhammā adhiṭṭhānaṃ, avijjāya arūpadhammā.

Here, material phenomena are specifically the basis for craving, and immaterial phenomena for ignorance.

Ở đây, các pháp sắc (rūpadhamma) đặc biệt là chỗ nương tựa của tham ái, và các pháp vô sắc (arūpadhamma) là chỗ nương tựa của vô minh.

Tesaṃ yathākkamaṃ samatho ca vipassanā ca paṭipakkhā, te ‘‘appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari’’nti padehi pakāsitā honti, tesu samathassa cetovimutti phalaṃ, vipassanāya paññāvimutti.

Their respective antidotes are samatha and vipassanā, which are revealed by the phrases "without establishing, without exerting, he crossed the flood"; among these, release of mind is the fruit of samatha, and release by wisdom is the fruit of vipassanā.

Tịnh chỉ (samatha) và tuệ quán (vipassanā) là đối trị của chúng theo thứ tự, chúng được tuyên bố bằng các từ “không an trú, không nỗ lực, đã vượt qua dòng nước lũ” (appatiṭṭhaṃ anāyūhaṃ oghamatari). Trong đó, tịnh chỉ có quả là tâm giải thoát (cetovimutti), tuệ quán có quả là tuệ giải thoát (paññāvimutti).

Tathā hi sā ‘‘rāgavirāgā avijjāvirāgā’’ti visesetvā vuccati.

Thus, it is said, distinguishing it as "dispassion from lust, dispassion from ignorance."

Thật vậy, tuệ giải thoát được đặc biệt nói đến là “ly tham, ly vô minh” (rāgavirāgā avijjāvirāgā).

Tattha taṇhāvijjā abhisaṅkhāro ca samudayasaccaṃ, tesaṃ adhiṭṭhānabhūtā rūpārūpadhammā dukkhasaccaṃ, tesaṃ appavatti nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā oghataraṇapariyāyena vuttā maggasaccaṃ.

Here, craving, ignorance, and volitional formations are the truth of origin; the material and immaterial phenomena serving as their basis are the truth of suffering; their non-occurrence is the truth of cessation; the knowing of cessation, mentioned as crossing the flood, is the truth of the path.

Ở đây, tham ái, vô minh và các hành (abhisaṅkhāra) là Khổ Tập Đế (samudayasacca); các pháp sắc và vô sắc làm chỗ nương tựa cho chúng là Khổ Đế (dukkhasacca); sự không tiếp diễn của chúng là Diệt Đế (nirodhasacca); sự hiểu biết về sự diệt là Đạo Đế (maggasacca), được nói theo cách vượt qua dòng nước lũ.

Taṇhāgahaṇena cettha māyā-sāṭheyyamānātimāna-madappamāda-pāpicchatā-pāpamittatā-ahirikānottappādivasena akusalapakkho netabbo.

Here, by taking craving, the unwholesome side should be understood in terms of deceit, craftiness, conceit, over-conceit, intoxication, heedlessness, evil desires, bad companionship, shamelessness, lack of moral dread, and so on.

Ở đây, với sự chấp thủ tham ái, các khía cạnh bất thiện (akusalapakkha) như lừa dối (māyā), xảo trá (sāṭheyya), kiêu mạn (māna), ngã mạn (atimāna), say mê (mada), phóng dật (pamāda), ác dục (pāpicchatā), ác hữu (pāpamittatā), không hổ thẹn (ahirika), không biết sợ (anottappa), v.v. phải được hiểu.

Avijjāgahaṇena viparītamanasikāra-kodhūpanāha-makkhapaḷāsa-issāmacchariya-sārambha- dovacassatā-bhavadiṭṭhiādivasena akusalapakkho netabbo.

By taking ignorance, the unwholesome side should be understood in terms of mistaken attention, anger, resentment, denigration, contempt, envy, stinginess, rivalry, stubbornness, wrong views of existence, and so on.

Với sự chấp thủ vô minh, các khía cạnh bất thiện như tác ý sai lầm (viparītamanasikāra), sân hận (kodha), oán hận (upanāha), che giấu (makkha), khinh miệt (paḷāsa), ganh tị (issā), xan tham (macchariya), tranh chấp (sārambha), khó dạy bảo (dovacassatā), chấp hữu (bhavadiṭṭhi), v.v. phải được hiểu.

Vuttavipariyāyena amāyāasāṭheyyādiaviparītamanasikārādivasena.

Conversely, in terms of non-deceit, non-craftiness, etc., and correct attention, etc.

Theo cách ngược lại đã nói, các khía cạnh thanh tịnh (vodānapakkha) như không lừa dối (amāyā), không xảo trá (asāṭheyya), v.v. và tác ý chân chánh (aviparītamanasikāra), v.v. phải được hiểu.

Tathā samathapakkhiyānaṃ saddhindriyānaṃ vipassanāpakkhiyānaṃ aniccasaññādīnañca vasena vodānapakkho netabboti ayaṃ nandiyāvattassa nayassa bhūmi.

Thus, the side of purification should be understood in terms of the faculties of faith, etc., pertaining to samatha, and the perceptions of impermanence, etc., pertaining to vipassanā – this is the Ground of the Nandiyāvatta Method.

Tương tự, các khía cạnh thanh tịnh như các căn tín (saddhindriya) thuộc về tịnh chỉ và các tưởng vô thường (aniccasāññā), v.v. thuộc về tuệ quán phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Nandiyāvaṭṭa (Nandiyāvaṭṭa Naya).

213

Tathā vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu taṇhā lobho, avijjā moho, avijjāya sampayutto lohite sati pubbo viya taṇhāya sati sijjhamāno āghāto doso iti tīhi akusalamūlehi gahitehi, tappaṭipakkhato ‘‘appatiṭṭha’’ntiādivacanehi ca tīṇi akusalamūlāni tīṇi kusalamūlāni ca siddhāni eva honti.

When craving, ignorance, and their associated phenomena are taken in the manner stated, craving is greed, ignorance is delusion, and aversion (dosa), which arises when greed is present, like pus when there is blood, being associated with ignorance, is hatred. Thus, with the three unwholesome roots taken, and conversely, by the phrases "without establishing," etc., the three unwholesome roots and the three wholesome roots are indeed established.

Khi tham ái, vô minh và các pháp thuộc về chúng được hiểu theo phương pháp đã nói, tham ái là tham (lobha), vô minh là si (moha), và sự sân hận (dosāghāta) phát sinh khi có tham ái cùng với si, giống như mủ khi có máu – như vậy, ba căn bất thiện (akusalamūla) được bao gồm, và từ đó, ba căn thiện (kusalamūla) và ba căn bất thiện được thiết lập một cách tự nhiên bằng các từ “không an trú” (appatiṭṭhaṃ), v.v. và các đối trị của chúng.

Idhāpi lobho sabbāni sāsavakusalamūlāni āyūhanadhammā ca samudayasaccaṃ, tannibbattā tesaṃ adhiṭṭhānagocarabhūtā ca upādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā yojetabbā.

Here too, the truth-application should be applied by understanding greed as all defiled wholesome roots and volitional formations as the truth of origin; the aggregates of clinging, produced by them and serving as their basis and object, as the truth of suffering, and so on.

Ở đây cũng vậy, sự phối hợp các chân lý (saccayojanā) phải được áp dụng theo cách tham là tất cả các căn thiện hữu lậu (sāsavakusalamūla) và các pháp hành (āyūhanadhamma) là Khổ Tập Đế (samudayasacca); các uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) do chúng sinh ra và là chỗ nương tựa, là đối tượng của chúng là Khổ Đế (dukkhasacca), v.v.

Phalaṃ panettha vimokkhattayavasena niddhāretabbaṃ, tīhi akusalamūlehi tividhaduccarita-saṃkilesamalavisamaakusalasaññā-vitakkādivasena akusalapakkho netabbo, tathā tīhi kusalamūlehi tividhasucarita-samakusalasaññā-vitakka-samādhi-vimokkhamukhādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ tipukkhalassa nayassa bhūmi.

The fruit here should be determined in terms of the three kinds of liberation; by the three unwholesome roots, the unwholesome side should be understood in terms of three kinds of bad conduct, defilements, stains, unwholesome perceptions, thoughts, and so on; similarly, by the three wholesome roots, the side of purification should be understood in terms of three kinds of good conduct, balanced wholesome perceptions, thoughts, concentration, means of liberation, and so on – this is the Ground of the Tipukkhala Method.

Quả ở đây phải được xác định theo ba loại giải thoát (vimokkhattaya); với ba căn bất thiện, các khía cạnh bất thiện như ba loại ác hạnh (tividhaduccarita), các cấu uế (saṃkilesa), các tưởng bất thiện sai lệch (visamaakusalasaññā), các tầm (vitakka), v.v. phải được hiểu; tương tự, với ba căn thiện, các khía cạnh thanh tịnh như ba loại thiện hạnh (tividhasucarita), các tưởng thiện chân chánh (samakusalasaññā), các tầm (vitakka), định (samādhi), các cửa giải thoát (vimokkhamukha), v.v. phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Tipukkhalassa (Tipukkhalassa Naya).

214

Tathā vuttanayena gahitesu taṇhāvijjātappakkhiyadhammesu visesato taṇhādiṭṭhīnaṃ vasena asubhe ‘‘subha’’nti, dukkhe ‘‘sukha’’nti ca vipallāsā, avijjādiṭṭhīnaṃ vasena ‘‘anicce nicca’’nti anattani ‘‘attā’’ti vipallāsā veditabbā.

When craving, ignorance, and their associated phenomena are taken in the manner stated, the perversions should be understood specifically as perceiving "beauty" in the unattractive and "happiness" in suffering due to craving and wrong views; and perceiving "permanence" in the impermanent and "self" in the non-self due to ignorance and wrong views.

Khi tham ái, vô minh và các pháp thuộc về chúng được hiểu theo phương pháp đã nói, đặc biệt, các sự điên đảo (vipallāsa) như “đẹp” (subha) trong cái bất tịnh (asubha), “lạc” (sukha) trong cái khổ (dukkha) phải được biết do tham ái và tà kiến; các sự điên đảo như “thường” (nicca) trong cái vô thường (anicca), “ngã” (attā) trong cái vô ngã (anattā) phải được biết do vô minh và tà kiến.

Tesaṃ paṭipakkhato ‘‘appatiṭṭha’’ntiādivacanehi ca laddhehi sativīriyasamādhipaññindriyehi cattāri satipaṭṭhānāni siddhāneva honti.

Conversely, by the faculties of mindfulness, energy, concentration, and wisdom, which are obtained from the phrases "without establishing," etc., the four foundations of mindfulness are indeed established.

Và từ các đối trị của chúng, với các căn niệm (sati), tinh tấn (vīriya), định (samādhi), tuệ (paññā) đã đạt được bằng các từ “không an trú” (appatiṭṭhaṃ), v.v., bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) được thiết lập một cách tự nhiên.

215

Tattha catūhi indriyehi cattāro puggalā niddisitabbā.

Here, four types of individuals should be described by the four faculties.

Trong đó, bốn hạng người (cattāro puggalā) phải được chỉ định bằng bốn căn.

Kathaṃ?

How?

Như thế nào?

Duvidho hi taṇhācarito mudindriyo tikkhindriyoti, tathā diṭṭhicarito.

Indeed, there are two types of individuals characterized by craving: one with dull faculties and one with keen faculties; similarly, two types characterized by wrong views.

Thật vậy, người có hành vi tham ái (taṇhācarita) có hai loại: căn yếu (mudindriya) và căn mạnh (tikkhindriya); tương tự, người có hành vi tà kiến (diṭṭhicarita).

Tesu paṭhamo asubhe ‘‘subha’’nti vipariyesaggāhī satibalena yathābhūtaṃ kāyasabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.

Among these, the first, who grasps perversely at "beauty" in the unattractive, noting the true nature of the body by the power of mindfulness, eradicates that perversion by the power of development and enters the fixed course of rightness.

Trong số đó, người thứ nhất, chấp thủ sự điên đảo “đẹp” trong cái bất tịnh, nhận thức bản chất thực sự của thân bằng sức mạnh của niệm, đoạn trừ sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định (sammattaniyāma).

Dutiyo asukhe ‘‘sukha’’nti vipariyesaggāhī ‘‘uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī’’tiādinā vuttena vīriyasaṃvarabhūtena vīriyabalena paṭipakkhaṃ vinodento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ viddhaṃsetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.

The second, who grasps perversely at "happiness" in suffering, dispels the opposition by the power of energy, which is the restraint of energy mentioned in "he does not tolerate a arisen sensual thought," etc., and by the power of development destroys that perversion and enters the fixed course of rightness.

Người thứ hai, chấp thủ sự điên đảo “lạc” trong cái khổ, loại bỏ đối tượng bằng sức mạnh của tinh tấn, đó là sự phòng hộ tinh tấn (vīriyasaṃvara) được nói đến trong câu “không chấp nhận tầm dục đã khởi lên” (uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāsetī), v.v., hủy diệt sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định.

Tatiyo anicce ‘‘nicca’’nti ayāthāvaggāhī samathabalena samāhitacitto saṅkhārānaṃ taṅkhaṇikabhāvaṃ sallakkhento bhāvanābalena taṃ vipallāsaṃ samugghātetvā sammattaniyāmaṃ okkamati.

The third, who wrongly grasps at "permanence" in the impermanent, with a concentrated mind due to the power of tranquility, notes the momentary nature of formations, and by the power of development eradicates that perversion and enters the fixed course of rightness.

Người thứ ba, chấp thủ sự điên đảo “thường” trong cái vô thường, với tâm định tĩnh bằng sức mạnh của tịnh chỉ, nhận thức bản chất sát na của các hành (saṅkhāra), đoạn trừ sự điên đảo đó bằng sức mạnh của tu tập, và đi vào sự chắc chắn của chánh định.

Catuttho santati-samūha-kiccārammaṇa-ghanavañcitatāya phassādidhammapuñjamatte anattani ‘‘attā’’ti micchābhinivesī catukoṭikasuññatāmanasikārena taṃ micchābhinivesaṃ viddhaṃsetvā sāmaññaphalaṃ sacchikaroti.

The fourth, who, deceived by the density of continuity, aggregation, function, and object, is wrongly inclined to "self" in the mere collection of phenomena like contact, destroys that wrong inclination by attention to fourfold emptiness and realizes the fruits of recluseship.

Người thứ tư, lầm chấp “ngã” trong cái vô ngã, vốn chỉ là một khối các pháp như xúc, v.v. do bị lừa dối bởi sự tích tụ, sự tập hợp, chức năng và đối tượng, hủy diệt sự lầm chấp đó bằng sự tác ý về tánh không (suññatāmanasikāra) bốn mặt, và chứng đắc các quả Sa-môn (sāmaññaphala).

Subhasaññāsukhasaññādīhi catūhi vā vipallāsehi samudayasaccaṃ, tesamadhiṭṭhānārammaṇabhūtā pañcupādānakkhandhā dukkhasaccantiādinā saccayojanā veditabbā.

The truth-application should be understood by taking the four perversions of perception (of beauty, happiness, etc.) as the truth of origin, and the five aggregates of clinging, which are their basis and object, as the truth of suffering, and so on.

Sự phối hợp các chân lý (saccayojanā) phải được biết theo cách các sự điên đảo về tưởng đẹp, tưởng lạc, v.v. là Khổ Tập Đế (samudayasacca); năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha) là chỗ nương tựa và đối tượng của chúng là Khổ Đế (dukkhasacca), v.v.

Phalaṃ panettha cattāri sāmaññaphalāni, catūhi cettha vipallāsehi caturāsavoghayoga-kāyagantha-agati-taṇhuppādupādāna-sattaviññāṇaṭṭhiti-apariññādivasena akusalapakkho netabbo, tathā catūhi satipaṭṭhānehi catubbidhajhāna-vihārādhiṭṭhāna-sukhabhāgiyadhamma-appamaññāsammappadhāniddhipādādivasena vodānapakkho netabboti ayaṃ sīhavikkīḷitassa nayassa bhūmi.

The fruit here consists of the four fruits of recluseship. Here, by the four perversions, the unwholesome side should be understood in terms of the four floods, bonds of the body, wrong destinations, arising of craving and clinging, stations of consciousness for beings, lack of full understanding, and so on; similarly, by the four foundations of mindfulness, the side of purification should be understood in terms of the four kinds of jhāna, abodes, basis for development, phenomena leading to happiness, immeasurables, right exertions, bases of psychic power, and so on – this is the Ground of the Lion's Play Method.

Quả ở đây là bốn quả Sa-môn (sāmaññaphala); với bốn sự điên đảo, các khía cạnh bất thiện như bốn lậu (āsava), bốn kiết sử (yoga), bốn thân kiến (kāyagantha), bốn đường ác (agati), sự phát sinh của tham ái và chấp thủ (taṇhuppādupādāna), các trụ xứ của thức (sattaviññāṇaṭṭhiti), sự không hiểu biết (apariññā), v.v. phải được hiểu; tương tự, với bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), các khía cạnh thanh tịnh như bốn thiền (jhāna), các trú xứ (vihāra), các sự quyết định (adhiṭṭhāna), các pháp thuộc phần an lạc (sukhabhāgiyadhamma), các vô lượng tâm (appamaññā), các chánh cần (sammappadhāna), các thần túc (iddhipādā), v.v. phải được hiểu – đây là cơ sở của phương pháp Sīhavikkīḷita (Sīhavikkīḷita Naya).

216

Imesaṃ pana tiṇṇaṃ atthanayānaṃ siddhiyā vohāranayadvayaṃ siddhameva hoti.

For the accomplishment of these three meaning-methods, the two idiom-methods are already accomplished.

Và với sự thành tựu của ba phương pháp ý nghĩa này, hai phương pháp diễn đạt cũng được thành tựu.

Tathā hi atthanayānaṃ disābhūtadhammālocanaṃ disālocanaṃ, tesaṃ samānayanaṃ aṅkusoti pañcapi nayā idha niyuttāti veditabbā.

Thus, the investigation of the directional phenomena of the meaning-methods is Directional Investigation, and their bringing together is The Hook – so all five methods are employed here.

Thật vậy, sự quán sát các pháp làm phương hướng cho các phương pháp ý nghĩa là Disālocana (Quán sát phương hướng), sự tập hợp chúng lại là Aṅkusa (Cái móc) – như vậy, năm phương pháp này được áp dụng ở đây.

Idañca suttaṃ soḷasavidhe suttantapaṭṭhāne nibbedhasekkhabhāgiyaṃ byatirekamukhena patiṭṭhānāyūhanāni gahitānīti saṃkilesanibbedhasekkhabhāgiyaṃ cāti daṭṭhabbaṃ.

And this Sutta, in the sixteen-fold Sutta classification, should be understood as pertaining to penetration and the learner's stage, by taking non-establishment and non-exertion in an exclusionary way, and also as pertaining to defilement, penetration, and the learner's stage.

Và kinh này phải được xem là thuộc phần giác ngộ và học địa (nibbedhasekkhabhāgiya) trong mười sáu loại phân loại kinh (suttantapaṭṭhāna), vì sự an trú và nỗ lực được bao gồm theo cách loại trừ (byatirekamukhena), và cũng là thuộc phần cấu uế, giác ngộ và học địa (saṃkilesanibbedhasekkhabhāgiya).

Aṭṭhavīsatividhe pana suttantapaṭṭhāne lokiyalokuttaraṃ sattādhiṭṭhānaṃ ñāṇañeyyaṃ dassanabhāvanaṃ sakavacanaṃ vissajjanīyaṃ kusalaṃ anuññātanti veditabbaṃ.

However, in the twenty-eight-fold Sutta classification, it should be understood as mundane and supramundane, having a being as its basis, knowledge and the knowable, vision and development, its own statement, an answerable question, wholesome, and permissible.

Tuy nhiên, trong hai mươi tám loại phân loại kinh, nó phải được biết là thuộc thế gian và xuất thế gian (lokiyalokuttara), chỗ nương tựa của chúng sinh (sattādhiṭṭhāna), trí tuệ và đối tượng của trí tuệ (ñāṇañeyya), thấy và tu tập (dassanabhāvana), tự thuyết (sakavacana), giải thích (vissajjanīya), thiện (kusala), và được cho phép (anuññāta).

217

Oghataraṇasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Oghataraṇa Sutta is finished.

Hoàn thành phần chú giải kinh Vượt Dòng Nước Lũ (Oghataraṇa Sutta).

218

2. Nimokkhasuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Nimokkha Sutta

2. Chú Giải Kinh Nimokkha

219

2. Paṭhamamāgatanti saṃvaṇṇanāvasena paṭhamasuttādīsu paṭhamaṃ āgatapadaṃ.

2. " Paṭhamamāgataṃ" means the first word that appears in the first Sutta and so on, in terms of commentary.

2. Paṭhamamāgata có nghĩa là từ đầu tiên xuất hiện trong các kinh đầu tiên, v.v. theo cách giải thích.

Uttānatthanti pākaṭatthaṃ.

" Uttānatthaṃ" means its plain meaning.

Uttānattha có nghĩa là nghĩa rõ ràng.

Apubbaṃyeva hi duviññeyyatthañca padaṃ saṃvaṇṇetabbaṃ.

Indeed, a word that is new and whose meaning is difficult to comprehend should be explained.

Quả thật, chỉ những từ ngữ chưa từng được giải thích và có nghĩa khó hiểu mới nên được giải thích.

Noti pucchāyaṃ nu-saddena samānattho nipātoti āha ‘‘jānāsi noti jānāsi nū’’ti.

The particle ‘no’ in a question is synonymous with the word ‘nu’, thus it is said: “‘Do you know no?’ means ‘Do you know nu?’”

Từ No là một giới từ có cùng nghĩa với từ nu trong câu hỏi, nên nói ‘‘Jānāsi no’’ (ông có biết không) có nghĩa là ‘‘Jānāsi nu’’ (ông có biết không).

Vaṭṭato nimuccanti tena sattāti nimokkho, maggo.

Beings are freed from the cycle of existence by it, hence it is nimokkha, the path.

Các chúng sinh được giải thoát khỏi vòng luân hồi (vaṭṭa) bởi nó, nên đó là nimokkha (sự giải thoát), tức con đường.

So ca pamuccanti tenāti pamokkho, pamuccanante pana adhigantabbattāphalaṃ ‘‘pamokkho’’ti vuttaṃ, yathā arahattaṃ ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ti vuttaṃ.

And they are released by it, hence it is pamokkha. Since the fruit is to be attained at the culmination of release, the fruit is called “pamokkha”, just as Arahantship is called “the destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion”.

Và họ được giải thoát bởi nó, nên đó là pamokkha (sự giải thoát). Tuy nhiên, vì quả vị đạt được sau khi giải thoát được gọi là ‘‘pamokkha’’, giống như quả vị A-la-hán được gọi là ‘‘rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo’’ (sự đoạn tận tham, sự đoạn tận sân, sự đoạn tận si).

Teti sattā.

‘Te’ means beings.

Te (họ) là các chúng sinh.

Viviccatīti visuṃ asammisso hoti, vigacchatīti attho.

‘Viviccati’ means it is distinct, unmixed; it means it departs.

Viviccati (được tách rời) nghĩa là trở nên riêng biệt, không trộn lẫn; có nghĩa là biến mất.

Viviccati dukkhaṃ etasmāti viveko.

Suffering becomes separated from this, hence viveka.

Khổ (dukkha) được tách rời khỏi nó, nên đó là viveka (sự ly dục).

Dutiyavikappe pana sakalavaṭṭadukkhato sattā nimuccanti ettha pamuccanti viviccanti cāti nimokkho pamokkho viveko, nibbānanti attho veditabbo.

However, in the second alternative, beings are freed, released, and separated from all suffering of the cycle of existence in this, hence nimokkha, pamokkha, viveka, meaning Nibbāna, should be understood.

Trong trường hợp thay thế thứ hai, các chúng sinh được giải thoát, được giải thoát hoàn toàn, và được tách rời khỏi mọi khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭa) ở đây, nên nimokkha, pamokkha, viveka có nghĩa là Nibbāna (Niết Bàn) cần được hiểu.

Etthāti ca nimittatthe bhummavacanaṃ daṭṭhabbaṃ.

And ‘ettha’ should be understood as a locative case indicating cause or reason.

Và ettha (ở đây) cần được xem là một từ chỉ địa điểm với ý nghĩa là nguyên nhân.

Avadhāraṇattho kho-kāro ‘‘assosi kho’’tiādīsu viya.

The particle ‘kho’ has an emphatic meaning, as in “assosi kho” and so on.

Giới từ kho có nghĩa là sự khẳng định, như trong ‘‘assosi kho’’ (quả thật đã nghe), v.v.

220

Nandīmūlako bhavo nandībhavo purimapade uttarapadalopena ‘‘sākabhakkho patthavo sākapatthavo’’ti yathā.

Existence rooted in delight is nandībhava, as in “sākabhakkho patthavo sākapatthavo” (a deer that feeds on herbs, meaning a herb-eating deer), with the elision of the latter part of the compound.

Hữu (bhava) có gốc rễ là hỷ (nandī) là nandībhava (hữu ái), giống như ‘‘sākabhakkho patthavo’’ (người ăn rau) trở thành ‘‘sākapatthavo’’ (người ăn rau) bằng cách bỏ đi từ cuối trong từ ghép đầu tiên.

Paṭhamaṃ kammavaṭṭapadhānaṃ atthaṃ vatvā puna kilesakammānaṃ vasena ubhayappadhānaṃ atthaṃ vadanto ‘‘nandiyā cā’’tiādimāha.

After stating the primary meaning, which is predominant as the cycle of kamma, he then states a meaning that is predominant as both defilements and kamma, saying: “ and through delight” and so on.

Sau khi giải thích ý nghĩa chính về vòng nghiệp (kammavaṭṭa), sau đó nói đến ý nghĩa chính của cả hai (phiền não và nghiệp) theo phương diện phiền não và nghiệp, Ngài nói ‘‘nandiyā cā’’ (và do hỷ), v.v.

Purimanayeti nandīmūlako kammabhavo nandībhavoti etasmiṃ pakkhe.

‘Purimanaye’ means in this alternative: “kammic existence rooted in delight is nandībhava”.

Purimanaye (theo cách trước) là trong trường hợp hữu nghiệp có gốc rễ là hỷ là nandībhava (hữu ái).

Nandībhavenāti nandībhavapadena.

‘Nandībhavena’ means by the word nandībhava.

Nandībhavena (bởi nandībhava) là bởi từ nandībhava.

Tividhakammābhisaṅkhāravasenāti puññābhisaṅkhārādivasena kāyasaṅkhārādivasena ca tippakārassa kammābhisaṅkhārassa vasena.

‘Tividhakammābhisaṅkhāravasena’ means by way of the three kinds of kammic formations, such as meritorious formations, etc., and bodily formations, etc.

Tividhakammābhisaṅkhāravasenā (theo phương diện ba loại hành nghiệp) là theo phương diện ba loại hành nghiệp như phước hành (puññābhisaṅkhāra), v.v., và thân hành (kāyasaṅkhāra), v.v.

Saṅkhārakkhandho gahito cetanāpadhānattā saṅkhārakkhandhassa.

‘Saṅkhārakkhandho gahito’ means the volitional formations aggregate is taken, due to the predominance of volition in the volitional formations aggregate.

Saṅkhārakkhandho gahito (hành uẩn được nắm giữ) là do hành uẩn có ý chí (cetanā) làm chủ yếu.

Saññāviññāṇehīti ‘‘saññāviññāṇasaṅkhayā’’ti evaṃ vuttasaññāviññāṇapadehi.

‘Saññāviññāṇehi’ means by the words saññā and viññāṇa, as stated in “saññāviññāṇasaṅkhayā” (the cessation of perception and consciousness).

Saññāviññāṇehī (bởi tưởng và thức) là bởi các từ tưởng (saññā) và thức (viññāṇa) được nói như ‘‘saññāviññāṇasaṅkhayā’’ (sự đoạn diệt của tưởng và thức).

Taṃsampayuttā cāti tena yathāvuttasaṅkhārakkhandhena samaṃ yuttā eva.

‘Taṃsampayuttā ca’ means those that are associated with that aforementioned volitional formations aggregate.

Taṃsampayuttā cā (và liên hệ với nó) là liên hệ với hành uẩn đã nói như vậy.

Dve khandhāti saññāviññāṇakkhandhā.

‘Dve khandhā’ means the perception aggregate and the consciousness aggregate.

Dve khandhā (hai uẩn) là tưởng uẩn (saññākkhandha) và thức uẩn (viññāṇakkhandha).

221

Nanu ettha vedanākkhandho na gahitoti?

Is it not that the feeling aggregate is not included here?

Chẳng phải thọ uẩn (vedanākkhandha) không được nắm giữ ở đây sao?

No na gahitoti dassento ‘‘tehi panā’’tiādimāha.

To show that it is not excluded, he says “tehi panā” and so on.

Không phải là không được nắm giữ, để chỉ ra điều đó, Ngài nói ‘‘tehi panā’’ (nhưng bởi chúng), v.v.

Tīhi khandhehīti saññāsaṅkhāraviññāṇakkhandhehi.

‘Tīhi khandhehi’ means by the three aggregates: perception, volitional formations, and consciousness.

Tīhi khandhehī (bởi ba uẩn) là bởi tưởng uẩn, hành uẩn và thức uẩn.

Gahitāva avinābhāvato.

‘Gahitāva’ means indeed included, due to their inseparability.

Gahitāva (đã được nắm giữ) là do không thể tách rời.

Na hi vedanārahito koci cittuppādo atthi.

For there is no mind-moment devoid of feeling.

Thật vậy, không có tâm sinh nào mà không có thọ.

Anupādiṇṇakānanti kusalākusalānaṃ.

‘Anupādiṇṇakānaṃ’ means ungrasped, referring to wholesome and unwholesome things.

Anupādiṇṇakānaṃ (của những cái không bị chấp thủ) là của thiện và bất thiện.

Na hettha kiriyākhandhānaṃ appavatti adhippetā.

For here, the non-occurrence of the functional aggregates is not intended.

Ở đây, sự không hoạt động của các hành uẩn thuộc loại hành động (kiriyākhandha) không được đề cập.

Appavattivasenāti anuppattidhammatāpattivasena.

‘Appavattivasena’ means by way of attaining the state of non-origination.

Appavattivasenā (theo phương diện không hoạt động) là theo phương diện đạt đến trạng thái không sinh khởi.

Nibbattanavasena kammakilesehi upādīyatīti upādi, pañcakkhandhā.

That by which beings are grasped by kamma and defilements in terms of arising is upādi, the five aggregates.

Năm uẩn được tạo ra bởi nghiệp và phiền não được chấp thủ, nên chúng là upādi (sự chấp thủ).

Upādino seso upādiseso, saha upādisesenāti saupādisesaṃ.

What remains of the grasping is upādisesa, and together with the remainder of grasping is saupādisesa.

Phần còn lại của sự chấp thủ là upādisesa (phần còn lại của sự chấp thủ), cùng với phần còn lại của sự chấp thủ là saupādisesa (còn dư y).

Nibbānaṃ kathitaṃ sakalakammakilesavūpasamatthassa jotitattā.

‘Nibbānaṃ kathitaṃ’ means Nibbāna is taught, because the meaning of complete cessation of kamma and defilements is illuminated.

Nibbānaṃ kathitaṃ (Niết Bàn được nói đến) là do sự an tịnh hoàn toàn của tất cả nghiệp và phiền não được làm sáng tỏ.

Heṭṭhā dvīhi padehi anupādiṇṇakakkhandhā gahitāti ‘‘vedanāna’’nti ettha upādiṇṇakaggahaṇaṃ yuttanti āha ‘‘upādiṇṇakavedanāna’’nti.

Since in the previous two terms, the ungrasped aggregates were included, the inclusion of the grasped in ‘vedanānaṃ’ (feelings) is appropriate, thus he says “upādiṇṇakavedanānaṃ” (of grasped feelings).

Vì các uẩn không bị chấp thủ đã được nắm giữ bởi hai từ bên dưới, nên việc nắm giữ các thọ bị chấp thủ trong ‘‘vedanāna’’ là hợp lý, nên Ngài nói ‘‘upādiṇṇakavedanāna’’ (của các thọ bị chấp thủ).

Nirodhenāti tappaṭibaddhachandarāganirodhavasena nirujjhanena.

‘Nirodhena’ means by cessation, by perishing due to the cessation of the desire and lust connected with it.

Nirodhenā (bởi sự đoạn diệt) là bởi sự đoạn diệt theo phương diện đoạn diệt tham ái và dục lạc liên quan đến nó.

Upasamenāti accantūpasamena appavattanena.

‘Upasamenā’ means by complete calming, by non-occurrence.

Upasamenā (bởi sự an tịnh) là bởi sự an tịnh tuyệt đối, sự không hoạt động.

Evañca katvā ca-saddaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti.

Thus, the inclusion of the word ‘ca’ is justified.

Và khi làm như vậy, việc nắm giữ giới từ ca (và) được chứng minh là hợp lý.

Tesanti tassā vedanāya taṃsampayuttānañca tiṇṇaṃ khandhānaṃ.

‘Tesaṃ’ means of that feeling and of the three aggregates associated with it.

Tesaṃ (của chúng) là của thọ đó và ba uẩn liên hệ với nó.

Vatthārammaṇavasenāti vatthubhūtānaṃ channaṃ ārammaṇabhūtānañca sabbesampi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ vasena.

‘Vatthārammaṇavasena’ means by way of all grasped material phenomena, both those that serve as bases and those that serve as objects.

Vatthārammaṇavasenā (theo phương diện nền tảng và đối tượng) là theo phương diện tất cả các pháp sắc bị chấp thủ làm nền tảng và làm đối tượng.

222

Kasmā pana heṭṭhā cattāro arūpakkhandhāyeva vuttā, rūpakkhandho na gahitoti?

Why then were only the four immaterial aggregates mentioned below, and not the material aggregate?

Nhưng tại sao ở dưới chỉ nói đến bốn uẩn vô sắc, mà sắc uẩn không được nắm giữ?

Visesabhāvato.

Because of its distinct nature.

Vì sự đặc biệt.

Saupādisesanibbānappattiyañhi upādiṇṇakarūpadhammānaṃ viya anupādiṇṇakarūpadhammānaṃ appavattiyeva natthi.

For in the attainment of Nibbāna with a remainder of grasping, there is no non-occurrence of ungrasped material phenomena as there is of grasped material phenomena.

Trong việc đạt đến Nibbāna còn dư y (saupādisesanibbāna) không có sự không hoạt động của các pháp sắc không bị chấp thủ như các pháp sắc bị chấp thủ.

Dutiyanayeti nandiyā ca bhavassa cāti etamhi pakkhe.

‘Dutiyanaye’ means in this alternative: “and through delight and existence.”

Dutiyanaye (theo cách thứ hai) là trong trường hợp ‘‘nandiyā ca bhavassa ca’’ (và của hỷ và của hữu).

Nandiggahaṇena saṅkhārakkhandho gahito taṃsahacaraṇato.

By the inclusion of 'delight', the volitional formations aggregate is included due to its accompanying nature.

Hành uẩn được nắm giữ bởi việc nắm giữ hỷ, do sự đồng hành của nó.

Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandhoti upādiṇṇakarūpadhammameva vadati.

‘Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandho’ means the material aggregate consisting of rebirth-existence refers only to grasped material phenomena.

Upapattibhavasaṅkhāto rūpakkhandho (sắc uẩn được gọi là hữu tái sinh) chỉ nói đến các pháp sắc bị chấp thủ.

Taggahaṇeneva ca tannimittakāni utuāhārajāni, viññāṇaggahaṇena cittajānīti catusantatirūpassapettha gahitatā veditabbā.

And by its inclusion, it should be understood that here are included the four continuous forms: those born of temperature and nutriment, and by the inclusion of consciousness, those born of mind.

Và bởi việc nắm giữ nó, các pháp sắc do thời tiết và thực phẩm sinh ra, và bởi việc nắm giữ thức, các pháp sắc do tâm sinh ra, nên cần hiểu rằng sắc của bốn dòng đã được nắm giữ ở đây.

Saññādīhīti saññāviññāṇavedanāgahaṇehi tayo khandhā gahitā, tañca kho upādiṇṇā anupādiṇṇāti vibhāgaṃ akatvā avisesato.

‘Saññādīhi’ means by the inclusion of perception, consciousness, and feeling, the three aggregates are included, and that without making a distinction between grasped and ungrasped, but undifferentiated.

Saññādīhī (bởi tưởng, v.v.) là ba uẩn được nắm giữ bởi việc nắm giữ tưởng, thức và thọ, và điều đó không phân biệt giữa bị chấp thủ và không bị chấp thủ.

Avisesena hi pañcannaṃ khandhānaṃ appavatti nibbānaṃ.

For the non-occurrence of the five aggregates without distinction is Nibbāna.

Thật vậy, sự không hoạt động của năm uẩn một cách không phân biệt là Nibbāna.

Tenāha ‘‘evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī’’ti.

Therefore, he says: “evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī” (Thus… Nibbāna is declared).

Vì vậy, Ngài nói ‘‘evaṃ…pe… nibbānaṃ kathitaṃ hotī’’ (như vậy…v.v… Niết Bàn được nói đến).

‘‘Nibbāna’’nti hi idha amatamahānibbānaṃ adhippetaṃ.

For here, ‘Nibbāna’ refers to the deathless Great Nibbāna.

Thật vậy, ‘‘Nibbāna’’ ở đây có ý nghĩa là Vô Thượng Niết Bàn bất tử.

Imameva ca nayanti idaṃ yathāvuttaṃ dutiyameva.

‘Imameva ca nayaṃ’ means this very second method as explained.

Imameva ca nayaṃ (và cách này) là chính cách thứ hai đã nói.

Cattāro mahānikāye dhāretīti catunikāyiko.

One who holds the four Great Nikāyas is catunikāyika.

Người thọ trì bốn bộ Nikāya lớn là catunikāyiko (người thọ trì bốn Nikāya).

Bhaṇḍikanāmako thero bhaṇḍikatthero.

The Elder named Bhaṇḍika is Bhaṇḍika Thera.

Trưởng lão tên Bhaṇḍika là Bhaṇḍikatthero (Trưởng lão Bhaṇḍika).

Itīti vuttappakāraparāmasanaṃ.

‘Iti’ refers to the manner stated.

Iti (như vậy) là sự đề cập đến loại đã nói.

Nibbānavasenevāti paṭhamanaye saupādisesanibbānassa anupādisesanibbānassa ca, dutiye pana ‘‘amatamahānibbānassā’’ti sabbathāpi nibbānasseva vasena bhagavā desanaṃ niṭṭhapesi samāpesīti.

‘Nibbānavasenevā’ means that the Blessed One concluded and ended the teaching entirely by way of Nibbāna: in the first method, by way of Nibbāna with a remainder of grasping and Nibbāna without a remainder of grasping, and in the second, by way of the deathless Great Nibbāna.

Nibbānavasenevā (chỉ theo phương diện Nibbāna) là theo phương diện Nibbāna còn dư y và Nibbāna không dư y trong cách thứ nhất, và trong cách thứ hai là theo phương diện ‘‘Vô Thượng Niết Bàn bất tử’’, nghĩa là Đức Thế Tôn đã kết thúc bài giảng theo phương diện Nibbāna trong mọi trường hợp.

223

Nimokkhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Nimokkha Sutta is concluded.

Chú giải kinh Nimokkha đã xong.

224

3. Upanīyasuttavaṇṇanā

3. Commentary on the Upanīya Sutta

3. Chú giải kinh Upanīya

225

3. Anekatthattā dhātusaddānaṃ upasaggavasena atthavisesavācako hotīti āha ‘‘upanīyatīti parikkhīyati nirujjhatī’’ti.

Since root words have many meanings, they express specific meanings depending on the prefix, thus he says: “‘Upanīyati’ means it is exhausted, it ceases.”

Vì các từ gốc (dhātusadda) có nhiều nghĩa, nên chúng có nghĩa đặc biệt tùy theo giới từ (upasagga), nên Ngài nói ‘‘upanīyatīti parikkhīyati nirujjhatī’’ (upanīyati nghĩa là bị tiêu diệt, bị đoạn diệt).

Vinassatīti attho.

It means it perishes.

Có nghĩa là bị hủy hoại.

Upanīyatīti vā saraseneva jīvitassa maraṇūpagamanaṃ vuttanti āha – ‘‘upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho’’ti.

Or ‘upanīyati’ expresses the natural approach of life to death, thus he says: “Or it approaches, it gradually approaches death, is the meaning.”

Hoặc ‘‘upanīyati’’ tự nó có nghĩa là sự sống đi đến cái chết, nên Ngài nói – ‘‘upagacchati vā, anupubbena maraṇaṃ upetīti attho’’ (hoặc đi đến, có nghĩa là dần dần đi đến cái chết).

Kāmañcettha ‘‘upanīyatī’’ti padaṃ apākaṭakammavisesaṃ vuttaṃ.

Although here the word “upanīyati” refers to an unmanifest specific kamma.

Mặc dù ở đây, từ ‘‘upanīyati’’ được nói đến một hành động đặc biệt không rõ ràng.

Yathā pana ‘‘sabbaṃ ārogyaṃ byādhipariyosānaṃ, sabbaṃ yobbanaṃ jarāpariyosānaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇapariyosāna’’nti, ‘‘upanīyati jīvita’’nti vuttattā ‘‘maraṇaṃ upetī’’ti vuttaṃ.

However, as it is said, “all health ends in sickness, all youth ends in old age, all life ends in death,” and since “upanīyati jīvitaṃ” (life approaches) is stated, it is said: “maraṇaṃ upetī” (it approaches death).

Tuy nhiên, giống như ‘‘sabbaṃ ārogyaṃ byādhipariyosānaṃ, sabbaṃ yobbanaṃ jarāpariyosānaṃ, sabbaṃ jīvitaṃ maraṇapariyosānaṃ’’ (mọi sự khỏe mạnh đều kết thúc bằng bệnh tật, mọi tuổi trẻ đều kết thúc bằng già nua, mọi sự sống đều kết thúc bằng cái chết), vì ‘‘upanīyati jīvitaṃ’’ (sự sống đi đến) được nói đến, nên ‘‘maraṇaṃ upetī’’ (đi đến cái chết) được nói.

Kammakattuvasena hetaṃ vuttaṃ.

For this is stated in the active voice.

Và điều này được nói trong câu bị động.

226

Idāni kammasādhanavasena atthaṃ dassetuṃ ‘‘yathā vā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show the meaning according to the agentive construction, “yathā vā” and so on is stated.

Bây giờ, để chỉ ra ý nghĩa theo phương diện chủ động, Ngài nói ‘‘yathā vā’’ (hoặc như), v.v.

Gopālena gogaṇo nīyati yathicchitaṃ ṭhānaṃ.

‘Gopālena gogaṇo nīyati’ means a herd of cattle is led by a cowherd to the desired place.

Gopālena gogaṇo nīyati (đàn bò được người chăn dắt đi) đến nơi mong muốn.

Jīvanti tena sattā, sahajātadhammā vāti jīvitaṃ, tadeva tesaṃ anupālane ādhipaccasabbhāvato indriyanti āha ‘‘jīvitanti jīvitindriya’’nti parittanti ittaraṃ.

Beings live by it, or it is the co-arising phenomena, hence jīvita; and since it has predominance in maintaining them, it is indriya (faculty), thus he says: “‘Jīvitaṃ’ means the life-faculty.” ‘Parittaṃ’ means brief.

Các chúng sinh sống nhờ nó, hoặc các pháp đồng sinh, nên đó là jīvita (sự sống). Vì chính nó có quyền lực trong việc duy trì chúng, nên nó là indriya (quyền), nên Ngài nói ‘‘jīvitanti jīvitindriya’’ (jīvita là sinh mạng quyền). Paritta (ít ỏi) là tạm thời.

Tenāha ‘‘thoka’’nti.

Therefore, he says: “thokaṃ” (little).

Vì vậy, Ngài nói ‘‘thoka’’ (ít).

Pabandhānupacchedassa paccayabhāvo idha jīvitassa maraṇakiccanti adhippetanti āha ‘‘sarasaparittatāya cā’’tiādi.

Here, the meaning intended by ‘maraṇakiccaṃ’ (the function of death) for life is its being a condition for the non-interruption of the continuum, thus he says: “sarasaparittatāya cā” and so on.

Ở đây, ý nghĩa được đề cập là sự sống là nguyên nhân của sự không gián đoạn của dòng chảy, và là công việc của cái chết, nên Ngài nói ‘‘sarasaparittatāya cā’’ (và do sự ít ỏi tự nhiên), v.v.

Āyūti ca paramāyu idhādhippetaṃ, tañca ajjakālavasena veditabbaṃ.

And ‘āyu’ here means the maximum lifespan, and it should be understood in terms of the present era.

Và āyū (tuổi thọ) ở đây có ý nghĩa là tuổi thọ tối đa, và điều đó cần được hiểu theo thời điểm hiện tại.

227

Imasmiñhi buddhuppāde ayaṃ kathāti jīvitassa atiittarabhāvadīpanaparā ayaṃ desanā.

For this teaching, as it is said at the time of this Buddha, aims at revealing the extreme brevity of life.

Thật vậy, bài giảng này được nói trong thời Đức Phật xuất hiện, nhằm mục đích làm sáng tỏ sự vô thường của sự sống.

Jīvitindriyavasena jīvitakkhayaṃ niyamento ‘‘ekacittappavattimattoyevā’’ti āha, ekassa cittuppādassa pavattikkhaṇamatto evāti attho.

Regulating the destruction of life by way of the life-faculty, he says: “‘ekacittappavattimattoyevā’ meaning it is merely the duration of one mind-moment’s occurrence.”

Để xác định sự tận diệt của sự sống theo phương diện sinh mạng quyền, Ngài nói ‘‘ekacittappavattimattoyevā’’ (chỉ là sự hoạt động của một tâm). Có nghĩa là chỉ là khoảnh khắc hoạt động của một tâm sinh.

Idāni tamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā nāmā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to illustrate that meaning with a simile, “yathā nāmā” and so on is stated.

Bây giờ, để làm rõ ý nghĩa đó bằng một ví dụ, Ngài nói ‘‘yathā nāmā’’ (như tên), v.v.

Tattha pavattamānanti nemirathīsā vattantī ekeneva nemippadesena pavattati ekasmiṃ khaṇeti adhippāyo.

Therein, 'pavattamānaṃ' (occurring) means that a chariot wheel rim, as it turns, turns at only one point of the rim at a single moment.

Trong đó, đang vận hành (pavattamānaṃ) có nghĩa là, giống như vành bánh xe đang lăn, nó chỉ vận hành bằng một phần của vành trong một khoảnh khắc.

‘‘Ekeneva tiṭṭhatī’’ti etthāpi eseva nayo.

Here too, the same method applies to "stands by one only".

Ở đây, đối với “chỉ tồn tại bằng một” (ekeneva tiṭṭhatī) cũng cùng một cách.

Ekacittakkhaṇikanti ekacittakkhaṇamattavantaṃ.

'Ekacittakkhaṇikaṃ' (lasting for one mind-moment) means possessing only one mind-moment.

Chỉ một sát-na tâm (ekacittakkhaṇikaṃ) có nghĩa là chỉ có một sát-na tâm.

Tasmiṃ citteti tasmiṃ yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ citte.

'Tasmiṃ citte' (in that mind) means in that particular single mind.

Trong tâm đó (tasmiṃ citte) có nghĩa là trong bất kỳ một tâm nào.

Niruddhamatteti niruddhabhāvappattamatte.

'Niruddhamatte' (as soon as it has ceased) means as soon as it has attained the state of cessation.

Ngay khi diệt (niruddhamatte) có nghĩa là ngay khi đạt đến trạng thái diệt.

Niruddhoti vuccatīti matoti vuccati taṃsamaṅgī satto paramatthato.

"Niruddho'ti vuccati" (is said to be ceased) means that the being endowed with that^* is, in ultimate reality, said to be dead.

Được gọi là diệt (niruddhoti vuccatī) có nghĩa là chúng sanh có đầy đủ các yếu tố đó, về mặt chân đế, được gọi là đã chết.

Avisesaviduno pana aviññāyamānantarena anusandhānassa niruddhanaṃ nirodhaṃ sallakkhenti.

However, those who do not understand distinctions take the cessation of continuity due to non-apprehension as cessation.

Nhưng những người thiếu hiểu biết về sự khác biệt thì nhận thức sự gián đoạn của dòng tương tục là sự diệt, là sự chấm dứt.

Yathāvuttamatthaṃ suttena vibhāvetuṃ ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ.

To explain the aforementioned meaning by means of a Sutta, "yathāhā" (as it is said) and so on, was stated.

Để làm rõ ý nghĩa đã nói bằng kinh, “như đã nói” (yathāhā) v.v. đã được nói.

Tena tīsupi kālesu sattānaṃ paramatthato jīvanaṃ maraṇaṃ cittakkhaṇavasenevāti dasseti.

By this, it is shown that the life and death of beings in all three times are, in ultimate reality, based on mind-moments.

Điều đó cho thấy rằng, về mặt chân đế, sự sống và cái chết của chúng sanh trong cả ba thời kỳ đều chỉ dựa trên sát-na tâm.

228

Jīvitanti jīvitindriyaṃ.

'Jīvitaṃ' (life) refers to the faculty of life (jīvitindriya).

Sự sống (jīvitaṃ) là sinh mạng quyền.

Attabhāvoti jīvitavedanāviññāṇāni ṭhapetvā avasiṭṭhadhammā adhippetā.

'Attabhāvo' (self-existence) refers to the remaining phenomena, excluding life, feeling, and consciousness.

Tự thân (attabhāvo) là các pháp còn lại, ngoại trừ sinh mạng, thọ và thức.

Sukhadukkhāti sukhadukkhā vedanā, upekkhāpi idha sukhadukkhāsveva antogadhā iṭṭhāniṭṭhabhāvato.

'Sukhadukkhā' (happiness and suffering) refers to pleasant and unpleasant feelings; equanimity (upekkhā) is also included here within happiness and suffering due to being agreeable or disagreeable.

Lạc và khổ (sukhadukkhā) là thọ lạc và thọ khổ; thọ xả cũng được bao gồm trong thọ lạc và thọ khổ ở đây vì có trạng thái khả ái và bất khả ái.

Kevalāti attanā, niccabhāvena vā avomissā.

'Kevalā' (pure, complete) means by itself, or unmixed with permanence.

Hoàn toàn (kevalā) có nghĩa là tự thân, hoặc không pha trộn với trạng thái thường hằng.

Ekacittasamāyuttāti ekakena cittena sahitā.

'Ekacittasamāyuttā' (conjoined with a single mind) means accompanied by a single mind.

Đồng hành với một tâm (ekacittasamāyuttā) có nghĩa là cùng với một tâm duy nhất.

Lahuso vattate khaṇoti vuttanayena ekacittakkhaṇikatāya lahuko atiittaro jīvitādīnaṃ khaṇo vattati.

"Lahuso vattate khaṇo" (the moment passes swiftly) means that due to being momentary (ekacittakkhaṇika), the moment of life and so on, passes swiftly, being extremely fleeting.

Khoảnh khắc diễn ra nhanh chóng (lahuso vattate khaṇo): theo cách đã nói, khoảnh khắc của sinh mạng v.v. diễn ra nhanh chóng, cực kỳ ngắn ngủi, vì nó chỉ có một sát-na tâm.

229

Ye niruddhā marantassāti cavantassa sattassa cutito uddhaṃ niruddhāti vattabbā ye khandhā.

"Ye niruddhā marantassā" (those that ceased for one who is dying) refers to the aggregates that are to be called ceased after the decease of a departing being.

Những gì đã diệt của người đang chết (ye niruddhā marantassā) là những uẩn được nói là đã diệt sau khi chúng sanh chết.

Tiṭṭhamānassa vā idhāti ye vā idha pavattiyaṃ tiṭṭhamānassa dharantassa bhaṅgappattiyā niruddhā khandhā, sabbepi sadisā te sabbepi ekasadisā gatā atthaṅgatā appaṭisandhiyā puna āgantvā paṭisandhānābhāvena vigatā.

"Tiṭṭhamānassa vā idhā" (or of one existing here) refers to those aggregates of one existing here, dwelling, that have ceased due to reaching dissolution; "sabbepi sadisā" (all are alike), all of them are similar, "gatā" (gone), vanished, "appaṭisandhiyā" (without reappearance), vanished without returning to form another rebirth.

Hoặc của người đang tồn tại ở đây (tiṭṭhamānassa vā idhā) là những uẩn đã diệt do đạt đến sự tan rã của người đang tồn tại, đang sống trong sự tiếp diễn ở đây; tất cả đều giống nhau (sabbepi sadisā), tất cả chúng đều giống hệt nhau, đã biến mất (gatā), đã chấm dứt mà không tái tục (appaṭisandhiyā), đã biến mất mà không tái sinh trở lại.

Yathā hi cutikhandhā na nibbattanti, evaṃ tato pubbepi khandhā.

Just as the aggregates of decease do not arise again, so too the aggregates preceding them.

Cũng như các uẩn chết không tái sinh, thì các uẩn trước đó cũng vậy.

Tasmā ekacittakkhaṇikaṃ sattānaṃ jīvitanti adhippāyo.

Therefore, the meaning is that the life of beings is momentary, lasting only for a single mind-moment.

Do đó, ý nghĩa là sinh mạng của chúng sanh chỉ là một sát-na tâm.

230

Anibbattena na jātoti anuppannena cittena jāto na hoti ‘‘anāgate cittakkhaṇe na jīvittha na jīvati jīvissatī’’ti vattabbato.

"Anibbattena na jāto" (not born with an unarisen) mind means that one is not born with an unarisen mind, as it is said, "In a future mind-moment, one neither lived nor lives nor will live."

Không sinh bởi điều chưa sinh (anibbattena na jāto) có nghĩa là không sinh bởi tâm chưa sinh, vì có thể nói “trong sát-na tâm vị lai, không sống, không đang sống, sẽ không sống”.

Paccuppannena vattamānena cittena jīvati jīvamāno nāma hoti, na jīvittha na jīvissati.

With a 'paccuppannena' (present) existing mind, one 'jīvati' (lives); such a one is called living; one neither lived nor will live.

Bởi điều hiện tại (paccuppannena), bởi tâm đang hiện hành, đang sống (jīvati) được gọi là đang sống, không sống trong quá khứ, không sống trong tương lai.

Cittabhaṅgā mato lokoti cuticittassa viya sabbassapi tassa tassa cittassa bhaṅgappattiyā ayaṃ loko paramatthato mato nāma hoti ‘‘atīte cittakkhaṇe jīvittha na jīvati na jīvissatī’’ti vattabbato, niruddhassa appaṭisandhikattā.

"Cittabhaṅgā mato loko" (the world is dead from the dissolution of mind) means that just as with the decease-consciousness, with the attainment of dissolution of each and every mind, this world is, in ultimate reality, called dead, as it is said, "In a past mind-moment, one lived but neither lives nor will live," because what has ceased does not reappear.

Thế gian chết bởi sự tan rã của tâm (cittabhaṅgā mato loko): giống như tâm chết, sự tan rã của mỗi tâm đó khiến thế gian này, về mặt chân đế, được gọi là đã chết, vì có thể nói “trong sát-na tâm quá khứ, đã sống, không đang sống, không sẽ sống”, và vì điều đã diệt thì không tái tục.

Evaṃ santepi paññatti paramatthiyā, yāyaṃ taṃ taṃ pavattaṃ cittaṃ upādāya ‘‘tisso jīvati, phusso jīvatī’’ti vacanappavattiyā visayabhūtā santānapaññatti, sā ettha paramatthiyā paramatthabhūtā.

Even so, "paññatti paramatthiyā" (convention is ultimate); this conventional designation of continuity, which is the object of such expressions as "Tissa lives, Phussa lives," based on the continuously occurring mind, is here paramount, existing as ultimate reality.

Mặc dù vậy, sự chế định là chân đế (paññatti paramatthiyā): sự chế định về dòng tương tục, là đối tượng của lời nói “Tisso sống, Phusso sống” dựa trên mỗi tâm đang diễn ra, ở đây là chân đế, là sự thật tối hậu.

Tathā hi vuttaṃ ‘‘nāmagottaṃ na jīratī’’ti (saṃ. ni. 1.76).

Thus, it is said, "Name and clan do not decay" (Saṃ. Ni. 1.76).

Như đã nói: “Tên và dòng họ không già đi” (Saṃ. ni. 1.76).

231

Na santi tāṇāti jaraṃ upagatassa tato taṃnimittaṃ yaṃ vā pāpakārino pāpakammānaṃ upaṭṭhānavasena puññakārino piyavippayogavasena cittadukkhaṃ ubhayesampi bandhanacchedanādivasena vitujjamānaṃ anappakaṃ sarīradukkhaṃ sammohappatti ca hoti, tato tāyantā na santi.

"Na santi tāṇā" (there are no refuges) means that for one who has grown old, from that cause, whether it be mental suffering for evildoers due to the presence of evil deeds, or for doers of good due to separation from loved ones, or for both, considerable physical suffering and the onset of delusion due to being afflicted by bonds, severances, etc. occur; there are none who can protect from these.

Không có nơi nương tựa (na santi tāṇā): đối với người đã già, có nỗi khổ tâm do đó hoặc do sự xuất hiện của nghiệp ác đối với người làm ác, hoặc do sự chia ly với người thân đối với người làm phước, và đối với cả hai, có nỗi khổ thân không nhỏ do bị trói buộc, cắt xén v.v., và có sự mê muội; không có ai che chở khỏi những điều đó.

Tenāha – ‘‘tāṇaṃ leṇaṃ saraṇaṃ bhavituṃ samatthā nāma keci natthī’’ti.

Therefore, it is said: "There is no one capable of being a protector, a shelter, or a refuge."

Vì vậy, đã nói: “Không có ai có khả năng trở thành nơi nương tựa, nơi ẩn náu, nơi trú ẩn”.

Bhāyati etasmāti bhayaṃ, bhayanimittanti āha ‘‘bhayavatthū’’ti.

'Bhayaṃ' (fear) is that from which one fears, hence it is called "bhayavatthū" (object of fear).

Sợ hãi (bhayaṃ) là từ đó mà sợ hãi; đã nói “đối tượng của sự sợ hãi” (bhayavatthū) có nghĩa là nguyên nhân của sự sợ hãi.

Taggahaṇena ca cittutrāsalakkhaṇaṃ bhayaṃ gahitameva, sati nimitte nemittaṃ santamevāti.

By that apprehension, fear characterized by mental terror is indeed grasped; when the cause is present, the effect is certainly present.

Và với việc nắm bắt điều đó, sự sợ hãi có đặc tính là sự run rẩy của tâm cũng đã được nắm bắt, khi có nguyên nhân thì kết quả cũng có.

Pubbacetananti ekāvajjanavīthiyaṃ nānāvajjanavīthiyaṃ sampavattaṃ upacārajjhānacetanaṃ.

'Pubbacetanaṃ' (prior intention) refers to the volitions of access-jhāna occurring in a single avajjana-vīthi (attending thought-process) or in different avajjana-vīthis.

Tâm sở tác ý trước (pubbacetanaṃ) là tác ý thiền cận định diễn ra trong một lộ trình chú ý hoặc nhiều lộ trình chú ý khác nhau.

Aparacetananti vasībhāvāpādanavasena parato samāpajjanavasena ca pavattaṃ samāpatticetanaṃ.

'Aparacetanaṃ' (later intention) refers to the volition of attainment (samāpatticetanā) occurring through the development of mastery or through later entering into attainment.

Tâm sở tác ý sau (aparacetanaṃ) là tác ý nhập định diễn ra theo cách thành tựu sự thuần thục và theo cách nhập định sau đó.

Muñcacetananti vikkhambhanavasena pavattaṃ paṭhamappanācetanaṃ.

'Muñcacetanaṃ' (releasing intention) refers to the volition of the first absorption (paṭhamappanācetanā) occurring by way of suppression.

Tâm sở giải thoát (muñcacetanaṃ) là tác ý sơ thiền định diễn ra theo cách khuất phục.

Kusalajjhānassa vipākajjhāneva labbhamānaṃ sukhaṃ jhānasukhaṃ.

The happiness obtainable in the resultant jhāna of a wholesome jhāna is 'jhānasukhaṃ' (jhāna happiness).

Hạnh phúc đạt được trong thiền quả của thiền thiện là hạnh phúc thiền định (jhānasukhaṃ).

Iṭṭhapariyāyo cettha sukha-saddo.

Here, the word 'sukha' is synonymous with 'iṭṭha' (desirable).

Ở đây, từ “sukha” (hạnh phúc) là một từ đồng nghĩa với “iṭṭha” (khả ái).

Jhāne apekkhā jhānanikanti.

Longing for jhāna is 'jhānanikanti'.

Sự mong đợi trong thiền định là sự khao khát thiền định (jhānanikanti).

Jhānassa assādavasena pavatto lobho jhānassādo.

Craving that occurs through the enjoyment of jhāna is 'jhānassādo' (the savor of jhāna).

Sự tham ái diễn ra theo cách thưởng thức thiền định là sự thưởng thức thiền định (jhānassādo).

Yena te te brahmāno jhānato vuṭṭhāya ‘‘aho sukhaṃ aho sukha’’nti vācaṃ nicchāresunti.

By which those brahmās, having arisen from jhāna, utter the words, "Oh, happiness! Oh, happiness!"

Nhờ đó, các vị Phạm thiên đó sau khi xuất thiền đã thốt lên lời “Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!”.

Yathā devā sukhabahulā tihetupaṭisandhikāvāti paṭipajjantā jhānaṃ adhigantuṃ bhabbā, na itareti ‘‘kāmāvacaradevesū’’ti vuttaṃ.

"Kāmāvacaradevesu" (among sense-sphere deities) is stated to indicate that just as deities who are predominantly happy and have a triple-rooted rebirth are capable of attaining jhāna, others are not.

Như đã nói “trong các vị trời dục giới” (kāmāvacaradevesū) có nghĩa là các vị trời có nhiều hạnh phúc, có tái sinh tam nhân thì có khả năng đạt được thiền định, chứ không phải các vị khác.

Kāmāvacarā ca uparidevā ca kāmāvacaradevāti ekadesasarūpekaseso daṭṭhabbo.

'Kāmāvacaradevā' (sense-sphere deities) should be understood as a partial one-remainder (ekadesasarūpekaseso), meaning sense-sphere deities and higher deities.

Các vị trời dục giới và các vị trời cao hơn được xem là các vị trời dục giới (kāmāvacaradevā) theo cách rút gọn một phần.

Tena manussānampi ekaccānaṃ sabbesampi vā saṅgaho siddho hoti patthanāparikappanāya visayabhāvato.

Thereby, the inclusion of some or all humans is also achieved, as they are objects of aspiration and mental fabrication.

Do đó, sự bao gồm một số hoặc tất cả loài người cũng được thành tựu vì họ là đối tượng của sự mong ước và giả định.

Tenāha ‘‘aho vatime ca…pe… tiṭṭheyyu’’nti.

Therefore, it is said: "Oh, may these... remain!"

Vì vậy, đã nói “Ôi, mong rằng những điều này… v.v… sẽ tồn tại”.

Thullāni phusitāni vipphurāni etthāti thullaphusitako, kālo, deso vā.

'Thullaphusitako' (having gross impacts) refers to a time or place where there are gross impacts and vibrations.

Thullaphusitako là nơi có những va chạm lớn, những rung động lớn; đó là thời gian hoặc địa điểm.

Tasmiṃ thullaphusitake.

In that 'thullaphusitake'.

Trong thullaphusitake (nơi có những va chạm lớn).

232

‘‘Puññāni kayirātha sukhāvahānī’’ti vuttattā ‘‘aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī’’ti vuttaṃ.

Because it is said, "May one perform merits that lead to happiness," "aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī" (speaks a discourse on saṃsāra that does not lead to liberation) is stated.

Vì đã nói “Hãy làm những điều phước lành mang lại hạnh phúc”, nên đã nói “kể chuyện luân hồi không dẫn đến giải thoát” (aniyyānikaṃ vaṭṭakathaṃ kathetī).

Lujjanapalujjanaṭṭhena loko, kilesehi āmasitabbato āmisañcāti lokāmisaṃ.

'Lokāmisaṃ' (worldly bait) means the world in the sense of decaying and disintegrating, and also that which is to be touched by defilements, hence 'āmisaṃ' (bait).

Mồi thế gian (lokāmisaṃ) là thế gian theo nghĩa bị hủy hoại và tan rã, và là mồi theo nghĩa bị phiền não chạm đến.

Nippariyāyāmisaṃ pana loke āmisantipi lokāmisaṃ.

But that which is directly bait in the world is also 'lokāmisaṃ'.

Mồi thế gian thực sự, không theo nghĩa ẩn dụ, cũng là mồi thế gian (lokāmisaṃ).

Pariyāyeti sabhāvato parivattetvā ñāpeti etenāti pariyāyo, leso, kāraṇaṃ vāti āha ‘‘nippariyāyena cattāro paccayā’’ti, vaṭṭassa ekantato bālalokeheva āmasitabbabhāvato pariyāyāmisatā vuttā.

'Pariyāya' (figure of speech) is that by which one explains by transforming its nature, a trace, or a reason; hence, it is said, "nippariyāyena cattāro paccayā" (directly, the four requisites). The state of being 'pariyāya-āmisa' (figurative bait) is stated because saṃsāra is absolutely to be touched only by the foolish.

Pariyāya là phương pháp, lý do, hoặc nguyên nhân mà qua đó nó được giải thích bằng cách thay đổi bản chất tự nhiên của nó; vì vậy đã nói “bốn yếu tố duyên không theo nghĩa ẩn dụ” (nippariyāyena cattāro paccayā); tính chất mồi ẩn dụ của luân hồi được nói đến vì nó chỉ bị chạm đến bởi những người ngu dốt.

Idha pari..pe… adhippetaṃ vivaṭṭapaṭiyogino icchitattā.

"Idha pari...pe... adhippetaṃ" (here, parimāṇa...pe... is intended) because it is desired by those who oppose saṃsāra.

Ở đây, sự… v.v… được mong muốn (idha pari..pe… adhippetaṃ) vì nó là đối tượng mong muốn của sự giải thoát.

Catupaccayāpekkhañhi pahānaṃ.

Indeed, abandonment is dependent on the four requisites.

Sự từ bỏ phụ thuộc vào bốn yếu tố duyên.

Ekaccassa sakalavaṭṭāpekkhappahānassapi paccayo hotīti ‘‘vaṭṭatiyevā’’ti sāsaṅkaṃ vadati.

Since it also becomes a cause for some to abandon the entire saṃsāra, it is said with doubt: "vaṭṭatiyevā" (it revolves indeed).

Vì nó cũng là yếu tố duyên cho sự từ bỏ toàn bộ luân hồi của một số người, nên đã nói một cách nghi ngờ “nó vẫn luân hồi” (vaṭṭatiyevā).

Vūpasamati ettha sakalavaṭṭadukkhanti santi, asaṅkhatadhātūti āha ‘‘nibbānasaṅkhāta’’nti.

'Santi' (peace) is that wherein all the suffering of saṃsāra ceases; it is the unconditioned element, hence it is called "nibbānasaṅkhāta" (called Nibbāna).

Nơi mà mọi khổ đau của luân hồi lắng dịu là sự an tịnh (santi), tức là yếu tố vô vi; vì vậy đã nói “tức Niết Bàn” (nibbānasaṅkhātaṃ).

233

Upanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Upanīya Sutta is concluded.

Chú giải kinh Upanīya đã kết thúc.

234

4. Accentisuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Accenti Sutta

4. Chú giải kinh Accenti

235

4. Kālayanti khepentīti kālā.

They spend (khepentīti) time, hence 'kālā' (times).

4. Các thời gian (kālā) là những gì tiêu hao, làm cho trôi qua.

Purebhattādayo hi kālā dhammappavattimattatāya paramatthato avijjamānāpi lokasaṅketamattasiddhā tassāyeva dhammappavattiyā gatagatāya anivattanato taṃ taṃ dhammappavattiṃ khepentā vināsayantā viya sayañca tāhi saddhiṃ accentā viya honti.

Times such as before meal and so on, though ultimately non-existent due to being merely occurrences of phenomena, and merely established by worldly convention, seem to spend and destroy those very occurrences of phenomena by their irreversible passing, and they themselves seem to pass away with them.

Các thời gian như trước bữa ăn v.v., mặc dù về mặt chân đế không tồn tại do chỉ là sự diễn tiến của các pháp, nhưng chúng được thiết lập bởi quy ước thế gian; và do sự diễn tiến của các pháp đó đã qua đi và không trở lại, chúng dường như tiêu hao, hủy diệt sự diễn tiến của các pháp đó, và bản thân chúng cũng dường như trôi qua cùng với chúng.

Tenāha – ‘‘kālo ghasati bhūtāni, sabbāneva sahattanā’’ti (jā. 1.2.190).

Therefore, it is said: "Time devours beings, all of them, along with itself" (Jā. 1.2.190).

Vì vậy, đã nói: “Thời gian nuốt chửng tất cả chúng sanh, cùng với tự thân nó” (Jā. 1.2.190).

‘‘Tarayanti rattiyo’’ti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo.

Here too, the meaning of "Tarayanti rattiyo" (the nights carry across) should be understood in the same way as stated.

Ở đây, đối với “các đêm trôi qua” (tarayanti rattiyo) cũng nên hiểu theo cách đã nói.

‘‘Etaṃ bhayaṃ maraṇe pekkhamāno’’ti vuccamānattā puggalaṃ maraṇūpagamanāya tarayantīti attho vutto.

Because it is said, "seeing this fear in death," the meaning stated is that they carry the individual towards the approach of death.

Vì đã nói “nhận thấy sự sợ hãi này trong cái chết”, nên ý nghĩa là chúng đưa con người đến cái chết.

Vayoguṇāti ettha koṭṭhāsā guṇā.

In 'vayoguṇā' (qualities of age), 'guṇā' means parts.

Trong các đặc tính của tuổi tác (vayoguṇā), các phần là các đặc tính.

Titthiyānaṃ hi carimacittena sakalacitte vayasamūhe vayasamaññāti āha – ‘‘paṭhamamajjhimapacchimavayānaṃ guṇā, rāsayoti attho’’ti.

For the sectarians, with the last mind, the entire mind, in the collection of ages, the designation of age, he said – "the qualities of the first, middle, and last ages are accumulations; that is the meaning."

Quả thật, đối với các ngoại đạo, trong tất cả các tâm, với tâm cuối cùng, trong tập hợp tuổi tác, nói rằng đó là danh xưng tuổi tác – “các phẩm chất của tuổi đầu, tuổi giữa, tuổi cuối, nghĩa là các tập hợp.”

Ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho ‘‘vākaciraṃ nivāsesiṃ, dvādasaguṇamupāgata’’ntiādīsu (bu. vaṃ. 2.30) viya.

The meaning of guṇa as benefit is like in phrases such as "I wore a bark-garment, it achieved twelvefold benefit."

Nghĩa là "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là lợi ích, như trong các câu "Tôi đã mặc vỏ cây, đạt được mười hai phẩm chất" và tương tự.

‘‘Tandiguṇāhaṃ karissāmi, diguṇaṃ diguṇaṃ vaddheyyā’’ti ca evamādīsu pana tabbhāvavuttiattho guṇaṭṭho.

But in phrases such as "I will make it twice as much, may it increase twofold, twofold," the meaning of guṇa is the state of being that.

Nhưng trong các câu "Tôi sẽ làm gấp đôi, tăng gấp đôi, gấp đôi" và tương tự, nghĩa là "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là sự tồn tại của điều đó.

236

‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;

"Innumerable are the names of the Great Seer, with attributes;

“Vô số danh hiệu của bậc Đại Tiên;

237

Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti.(dha. sa. aṭṭha. 1313; udā. 53; paṭi. ma. aṭṭha. 1.1.76) –

One should mention a name by its quality, even a thousand names."

Nên tán thán danh hiệu bằng phẩm chất, dù là ngàn lần.” –

238

Ādīsu pasaṃsaṭṭho guṇaṭṭho daṭṭhabbo.

In these and similar instances, the meaning of guṇa as praise should be understood.

Trong các câu trên, "guṇa" (phẩm chất) có nghĩa là sự tán thán cần được hiểu.

‘‘Vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti ettha attho ‘‘accenti kālā’’ti ettha vuttanayo eva.

Here, the meaning of "qualities of age gradually disappear" is the same as the method stated in "times pass away."

Trong câu "các phẩm chất của tuổi tác tuần tự mất đi", nghĩa là như đã nói trong câu "các thời gian trôi qua".

Paṭhamamajjhimavayāti paṭhamaggahaṇañcettha vayassa gatassa apunarāvattidassanatthaṃ kataṃ.

The term "first and middle ages" and the inclusion of "first" here is made to show that age, once passed, does not return.

Tuổi đầu, tuổi giữa – ở đây, việc nắm giữ tuổi đầu được thực hiện để chỉ ra sự không quay trở lại của tuổi tác đã qua.

Tenevāha – ‘‘maraṇakkhaṇe pana tayopi vayā jahantevā’’ti.

Therefore, he said – "at the moment of death, all three ages indeed disappear."

Vì thế, Ngài nói: “Nhưng vào khoảnh khắc chết, cả ba tuổi tác đều mất đi.”

239

Ettha ca pāḷiyaṃ ‘‘accenti kālā’’ti sāmaññato kālassa apagamanaṃ dassitaṃ, puna taṃ visesatopi dassetuṃ itaradvayaṃ vuttaṃ.

Here, in the Pāḷi, "times pass away" generally indicates the passing of time, and then the other two are stated to show this specifically.

Ở đây, trong kinh tạng Pali, câu "các thời gian trôi qua" chỉ sự trôi qua của thời gian một cách tổng quát, rồi để chỉ ra điều đó một cách đặc biệt, hai điều còn lại đã được nói đến.

Aṭṭhakathāyaṃ pana mudindriyassa vasena ‘‘vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti vuttaṃ, majjhimindriyassa vasena ‘‘tarayanti rattiyo’’ti vuttanti adhippāyena ‘‘kālāti purebhattādayo kālā’’ti vuttaṃ.

But in the Commentary, it is said "qualities of age gradually disappear" in terms of those with dull faculties, and in terms of those with keen faculties, it is said "nights pass by." With this intention, it is said: " kālāti purebhattādayo kālā" (times are times like the forenoon, etc.).

Nhưng trong Chú giải, đã nói "các phẩm chất của tuổi tác tuần tự mất đi" theo nghĩa của người có căn tánh yếu kém, và đã nói "các đêm trôi qua" theo nghĩa của người có căn tánh trung bình, với ý nghĩa đó, đã nói "các thời gian là các thời gian như buổi sáng, v.v."

Tasmā tattha ādi-saddena pacchābhattapaṭhamayāma-muhuttakālādi-kālakoṭṭhāso eva aṇupabhedo kālavibhāgo gahitoti veditabbo.

Therefore, in that context, by the word " ādi" (etc.), it should be understood that it refers to the divisions of time, such as the afternoon, the first watch, moments, and other minute subdivisions of time.

Do đó, ở đó, với từ "ādi" (v.v.), cần hiểu rằng chỉ các phần nhỏ của thời gian như buổi chiều, canh đầu, các khoảnh khắc, v.v., tức là các phân chia thời gian vi tế, đã được đề cập.

Sesanti idha dvīsu gāthāsu pacchimaddho.

" Sesaṃ" (the rest) here refers to the latter half of the two verses.

Phần còn lại ở đây là nửa sau của hai câu kệ.

So hi idha atthato adhigatattā anantarasutte ca vuttattā atidisito.

For this is implicitly understood here by meaning, and also stated in the immediately following discourse.

Điều đó ở đây được chỉ định bởi vì nó đã được hiểu theo nghĩa và đã được nói trong kinh kế tiếp.

240

Accentisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Accenti Sutta is finished.

Hoàn thành phần chú giải kinh Accentisutta.

241

5. Katichindasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Katichinda Sutta

5. Chú giải kinh Katichindasutta

242

5. Chindantoti samucchindanto.

Chindanto means utterly eradicating.

5. Chặt đứt nghĩa là đoạn trừ hoàn toàn.

Kati chindeyyāti kittake pāpadhamme samucchindeyya, anuppattidhammataṃ pāpeyya.

Kati chindeyyā (how many should one eradicate) means how many unwholesome states should one utterly eradicate, or bring to a state of non-origination.

Chặt đứt bao nhiêu nghĩa là đoạn trừ bao nhiêu pháp bất thiện, đưa chúng đến trạng thái không còn phát sinh.

Sesapadesupīti sesesupi dvīsu padesu.

Sesapadesupī (also in the remaining terms) refers to the other two terms.

Trong các phần còn lại nghĩa là trong hai phần còn lại.

Jahanto kati jaheyya, bhāvento kati uttari bhāveyyāti imamatthaṃ ‘‘eseva nayo’’ti iminā atidisati.

He indicates this meaning, "how many should one abandon when abandoning, how many more should one develop when developing," with " eseva nayo" (the same method applies).

Từ bỏ bao nhiêu, phát triển thêm bao nhiêu – ý nghĩa này được chỉ định bởi câu “cũng theo cách đó”.

Catutthapadassa pana attho sarūpeneva dassito.

But the meaning of the fourth term is shown directly by its own nature.

Nhưng ý nghĩa của phần thứ tư được trình bày rõ ràng.

Atthato ekanti bhāvatthato ekaṃ.

" Atthato ekaṃ" (one in meaning) means one in terms of the state of being.

Một về mặt ý nghĩa nghĩa là một về mặt bản chất.

Yadi evaṃ kimatthaṃ pariyāyantaraṃ gahitanti āha ‘‘gāthābandhassa panā’’tiādi.

If so, why is another synonym used? He says, " gāthābandhassa panā" (but for the sake of the verse meter) and so on.

Nếu vậy, tại sao lại dùng cách diễn đạt khác? Ngài nói “đối với cấu trúc câu kệ…” và tương tự.

Atthato ettha punarutti atthevāti āha ‘‘saddapunaruttiṃ vajjayantī’’ti.

He says there is repetition in meaning here, " saddapunaruttiṃ vajjayantī" (avoiding repetition of words).

Ở đây, có sự lặp lại về ý nghĩa, Ngài nói “tránh lặp lại từ ngữ”.

Saṅgaṃ atikkamayatīti saṅgātigoti āha ‘‘ayamevattho’’ti.

"One who goes beyond attachment" is saṅgātigo (gone beyond attachment), he says, " ayamevattho" (this is the very meaning).

Vượt qua sự ràng buộc nên là người vượt qua sự ràng buộc, Ngài nói “đây chính là ý nghĩa”.

243

Oraṃ vuccati kāmadhātu, paṭisandhiyā paccayabhāvena tañca bhajantīti orambhāgiyāni.

Oraṃ (this shore) is called the sense-sphere realm (kāmadhātu), and those that cling to it as a condition for rebirth are orambhāgiyāni (lower fetters).

Cõi thấp được gọi là dục giới, và những gì liên kết với nó như là yếu tố duyên cho sự tái sinh thì được gọi là những kiết sử hạ phần.

Tattha ca kammaṃ tabbipākaṃ satte dukkhaṃ, kammunā vipākaṃ, sattena dukkhaṃ saṃyojentīti saṃyojanāni, sakkāyadiṭṭhi-vicikicchā-sīlabbataparāmāsa-kāmarāga-paṭighā.

Therein, kamma, its result, suffering in beings, are bound to kamma, to result, to beings, to suffering; these are saṃyojanāni (fetters): personality view, doubt, clinging to rites and rituals, sensual desire, ill-will.

Ở đó, nghiệp, quả của nghiệp, khổ đau trong chúng sinh, nghiệp với quả, chúng sinh với khổ đau kết nối lại nên gọi là kiết sử, đó là thân kiến, hoài nghi, giới cấm thủ, dục ái, sân hận.

Uddhaṃ vuccati catasso arūpadhātuyo, vuttanayena taṃ bhajantīti uddhambhāgiyāni, saṃyojanāni rūpārūparāgamānuddhaccāvijjā.

Uddhaṃ (higher) is called the four formless realms (arūpadhātuyo), and those that cling to them in the manner described are uddhambhāgiyāni, saṃyojanāni (higher fetters): desire for form, desire for the formless, conceit, restlessness, ignorance.

Cõi trên được gọi là bốn cõi vô sắc, những gì liên kết với chúng theo cách đã nói thì được gọi là những kiết sử thượng phần, đó là ái sắc, ái vô sắc, mạn, trạo cử, vô minh.

Āropitavacanānurūpeneva evamāhāti ‘‘pañca chinde pañca jahe’’ti evaṃ kathesi tassā devatāya sukhaggahaṇatthaṃ.

" Āropitavacanānurūpeneva evamāhā" (He spoke thus in accordance with the attributed words) means he spoke "eradicate five, abandon five" for the easy comprehension of that deity.

Ngài nói như vậy theo cách diễn đạt đã được đưa ra nghĩa là Ngài đã nói "hãy chặt đứt năm, hãy từ bỏ năm" như vậy để vị thiên nhân đó dễ hiểu.

Na kevalaṃ tāya devatāya vuttavacanānurūpato eva, atha kho tesu saṃyojanesu vattabbākāratopīti dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.

To show that it is not merely in accordance with the words spoken by that deity, but also in terms of how those fetters should be described, " atha vā" (or alternatively) and so on, is stated.

Không chỉ theo cách diễn đạt đã được vị thiên nhân đó nói ra, mà còn để chỉ ra rằng đó là cách nói về các kiết sử, nên đã nói "hoặc là" và tương tự.

Tena orambhāgiyasaṃyojanāni nāma garūni ducchedāni gāḷhabandhanabhāvato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca chinde’’ti vuttaṃ.

Thus, the lower fetters (orambhāgiyasaṃyojanāni) are heavy and difficult to cut off due to their strong binding nature; therefore, referring to them, it is said " pañca chinde" (eradicate five).

Do đó, các kiết sử hạ phần là nặng nề, khó đoạn trừ vì chúng có tính chất ràng buộc chặt chẽ, vì vậy, liên quan đến chúng, đã nói "hãy chặt đứt năm".

244

Uddhambhāgiyasaṃyojanāni pana lahūni succhedāni heṭṭhā pavattitānukkamena bhāvanānayena pahātabbato, tasmā tāni sandhāya ‘‘pañca jahe’’ti vuttaṃ.

The higher fetters (uddhambhāgiyasaṃyojanāni), however, are light and easy to cut off because they are to be abandoned by the method of development, following the sequence of those arisen below; therefore, referring to them, it is said " pañca jahe" (abandon five).

Nhưng các kiết sử thượng phần là nhẹ nhàng, dễ đoạn trừ vì chúng cần được đoạn trừ theo phương pháp tu tập theo thứ tự đã diễn ra ở dưới, vì vậy, liên quan đến chúng, đã nói "hãy từ bỏ năm".

Tenāha ‘‘pādesu baddhapāsasakuṇo viyā’’tiādi.

Therefore, he said, " pādesu baddhapāsasakuṇo viyā" (like a bird tied by a snare on its feet) and so on.

Vì thế, Ngài nói "như con chim bị trói chân" và tương tự.

Visesanti bhāvanānaṃ visesaṃ vipassanābhāvanaṃ bhāvento uppādento vipaccento vaḍḍhento ca.

" Visesaṃ" (distinction) refers to the distinction of mental developments, the development of insight (vipassanābhāvanā), bhāvento means generating and causing it to ripen, making it grow.

Đặc biệt nghĩa là sự đặc biệt của các pháp tu tập, tu tập thiền quán phát triển nghĩa là tạo ra, làm cho trưởng thành, làm cho tăng trưởng.

Saṃsārapaṅke sañjanaṭṭhena rāgo eva saṅgo ‘‘rāgasaṅgo’’.

Greed itself is attachment because it causes one to sink in the mud of saṃsāra, hence " rāgasaṅgo" (the attachment of greed).

Ái dục chính là sự ràng buộc vì nó làm cho chúng sinh bị mắc kẹt trong vũng lầy luân hồi, đó là sự ràng buộc của ái dục.

Esa nayo sesesupi.

This method applies to the rest as well.

Cách này cũng áp dụng cho các điều còn lại.

Yasmā ettha rāga-moha-diṭṭhi-tabbhāgiyasakkāyadiṭṭhi-sīlabbataparāmāsa-kāmarāgāvijjā atthato oghā eva, itare tadekaṭṭhā, tasmā bhagavā saṃyojanappahānasaṅgātikkamehi oghataraṇaṃ kathesi.

Since greed, delusion, wrong view, and their associated personality view, clinging to rites and rituals, sensual desire, and ignorance are in essence floods (oghā), and the others are identical in meaning, the Blessed One spoke of crossing the flood through the abandonment of fetters and the transcending of attachment.

Vì ở đây, ái, si, tà kiến, thân kiến thuộc về chúng, giới cấm thủ, dục ái, vô minh, về mặt ý nghĩa, chính là các dòng lũ (ogha), còn những cái khác là đồng nghĩa với chúng, vì vậy Đức Thế Tôn đã thuyết về việc vượt qua dòng lũ bằng cách đoạn trừ các kiết sử và vượt qua sự ràng buộc.

Lokiyalokuttarāni kathitāni ‘‘bhāvaye’’ti pubbabhāgāya maggabhāvanāya adhippetattā.

" Lokiyalokuttarāni kathitāni" (mundane and supramundane are taught) because "bhāvaye" (one should develop) implies the development of the path as a preliminary stage.

Đã nói về thế gian và siêu thế vì "hãy phát triển" có ý nghĩa là sự tu tập đạo lộ sơ khởi.

245

Katichindasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Katichinda Sutta is finished.

Hoàn thành phần chú giải kinh Katichindasutta.

246

6. Jāgarasuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Jāgara Sutta

6. Chú giải kinh Jāgarasutta

247

6. Jāgaratanti anādare sāmivacanaṃ.

" Jāgarataṃ" is the possessive case of disregard.

6. Jāgarataṃ là cách nói sở thuộc trong nghĩa không quan tâm.

Tenāha ‘‘indriyesu jāgarantesū’’ti.

Therefore, he said, " indriyesu jāgarantesū" (when the faculties are vigilant).

Vì thế, Ngài nói “khi các căn đang thức tỉnh”.

‘‘Vissajjanagāthāyaṃ panā’’ti imassa padassa ‘‘ayamattho veditabbo’’ti iminā sambandho.

The phrase "in the verse of reply" is connected to "this meaning should be understood."

Câu “nhưng trong câu kệ trả lời” có liên hệ với câu “ý nghĩa này cần được hiểu”.

Pucchāgāthāya pana attho imināva nayena viññāyatīti adhippāyo.

The intention is that the meaning of the verse of question is understood by this very method.

Ý nghĩa là câu kệ hỏi cũng được hiểu theo cách tương tự.

Pañca jāgarataṃ suttāti ettha ‘‘suttā’’ti padaṃ apekkhitvā pañcāti paccattavacanaṃ ‘‘jāgarata’’nti padaṃ apekkhitvā sāmivasena pariṇāmetabbaṃ ‘‘pañcannaṃ jāgarata’’nti.

In " pañca jāgarataṃ suttā" (five are asleep for the vigilant), the word " pañcā" (five) is in the nominative case, referring to "suttā" (asleep), and "jāgarataṃ" (of the vigilant) should be construed in the possessive case as "pañcannaṃ jāgarataṃ" (for the five vigilant).

Trong câu “năm đang thức tỉnh thì ngủ”, từ "ngủ" (suttā) cần được suy ra, và từ "năm" (pañcā) là cách nói chủ cách, còn từ "đang thức tỉnh" (jāgarataṃ) cần được chuyển đổi sang cách sở thuộc là "của năm đang thức tỉnh".

Tenāha – ‘‘pañcasu indriyesu jāgarantesū’’ti, jāgarantesu baddhābhāvena sakiccappasutatāya sakiccasamatthatāya cāti attho.

Therefore, he said, " pañcasu indriyesu jāgarantesū" (when the five faculties are vigilant), meaning that they are not bound but are engaged in their proper functions and capable of performing their duties.

Vì thế, Ngài nói: “khi năm căn đang thức tỉnh”, nghĩa là khi chúng đang thức tỉnh, không bị ràng buộc, bận rộn với công việc của mình và có khả năng thực hiện công việc của mình.

Sottaṃva suttā pamādaniddābhāvato.

They are suttā (asleep) like a thread, due to the absence of heedlessness and sleep.

Ngủ (suttā) như dòng chảy (sottaṃ) vì không có sự lơ đễnh và ngủ quên.

Tameva suttabhāvaṃ puggalādhiṭṭhānāya kathāya dassetuṃ ‘‘kasmā’’tiādi vuttaṃ.

To show this state of being "asleep" through a person-based explanation, " kasmā" (why) and so on is stated.

Để chỉ ra trạng thái ngủ đó bằng cách nói theo góc độ cá nhân, đã nói “tại sao” và tương tự.

Pamajjati, pamādo vā etassa atthīti pamādo, tassa bhāvo pamādatā, tāya, pamattabhāvenāti attho.

He is heedless, or has heedlessness, thus pamāda; the state of having that is pamādatā; by that, meaning by the state of being heedless.

Lơ đễnh, hoặc có sự lơ đễnh nên là sự lơ đễnh, trạng thái của nó là sự lơ đễnh, nghĩa là do trạng thái lơ đễnh.

248

Evaṃ gāthāya paṭhamassa pādassa atthaṃ vatvā dutiyassa vattuṃ ‘‘evaṃ suttesū’’tiādi vuttaṃ.

Having thus stated the meaning of the first line of the verse, to state the second, " evaṃ suttesū" (thus for those asleep) and so on is stated.

Sau khi nói ý nghĩa của phần đầu câu kệ, để nói phần thứ hai, đã nói “khi ngủ như vậy” và tương tự.

Tassattho vuttanayena veditabbo.

Its meaning should be understood according to the method stated.

Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói.

Yasmā appahīnasupanakiriyāvasena sanīvaraṇassa puggalassa anuppannarāgarajādayo uppajjanti, uppannā pavaḍḍhanti, tasmā vuttaṃ ‘‘nīvaraṇeheva kilesarajaṃ ādiyatī’’ti.

Since for an individual with unabandoned sleep-function and hindrances, unarisen defilements like greed-dust arise, and arisen ones increase, it is said, " nīvaraṇeheva kilesarajaṃ ādiyatī" (one takes up the dust of defilements only through hindrances).

Vì đối với người có chướng ngại, những phiền não như bụi ái dục chưa phát sinh thì phát sinh, những cái đã phát sinh thì tăng trưởng, theo cách hành động ngủ chưa được đoạn trừ, vì vậy đã nói “thu nhận bụi phiền não từ các triền cái”.

Tenevāha ‘‘purimā’’tiādi.

Therefore, he said, " purimā" (former) and so on.

Vì thế, Ngài nói “những cái trước” và tương tự.

Purimānaṃ pacchimānaṃ aparāparuppattiyā paccayabhāvo hettha ādiyanaṃ.

Here, the taking up is the condition for the successive arising of former and latter.

Ở đây, sự thu nhận là yếu tố duyên cho sự phát sinh liên tục của những cái trước và những cái sau.

Pañcahi indriyehi parisujjhatīti maggapariyāpannehi saddhādīhi pañcahi indriyehi sakalasaṃkilesato visujjhati.

" Pañcahi indriyehi parisujjhatī" (one is purified by the five faculties) means one is purified from all defilements by the five faculties, such as faith, that pertain to the path.

Được thanh tịnh bởi năm căn nghĩa là được thanh tịnh khỏi mọi ô nhiễm bởi năm căn như tín, v.v., thuộc về đạo lộ.

Paññindriyameva hi anaññātaññassāmītindriyādīni, itarāni ca anvayānīti.

Indeed, the faculty of wisdom (paññindriya) includes the "I shall know the unknown" faculty and others, and the remaining ones are subsequent.

Thật vậy, tuệ căn chính là các căn như Vô Sở Tri Dĩ Tri Căn, v.v., và các căn khác là tùy thuận.

249

Jāgarasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Jāgara Sutta is finished.

Hoàn thành phần chú giải kinh Jāgarasutta.

250

7. Appaṭividitasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Appaṭividita Sutta

7. Chú giải kinh Appaṭividitasutta

251

7. Pavattinivattitadubhayahetuvibhāgassa dhammassapi catusaccantogadhattā āha ‘‘dhammāti catusaccadhammā’’ti.

Since the division of the causes for arising and cessation, and both, is also included in the four Noble Truths, he said, " dhammāti catusaccadhammā" (Dhammas are the Dhammas of the four Noble Truths).

7. Vì pháp có sự phân chia nhân duyên của sự vận hành và sự chấm dứt, cả hai đều nằm trong Tứ Thánh Đế, nên Ngài nói “pháp là Tứ Thánh Đế”.

Cattāripi hi ariyasaccāni catusaccantogadhāni.

For all four Noble Truths are included within the four Noble Truths.

Thật vậy, cả bốn Thánh Đế đều nằm trong Tứ Thánh Đế.

Appaṭividdhāti pariññābhisamayādivasena anabhisamitā.

Unpenetrated means not comprehended in terms of full understanding and realization.

Appaṭividdhā (không thấu triệt) nghĩa là chưa được thấu triệt theo cách thấu triệt bằng sự hiểu biết đầy đủ và các cách khác.

Diṭṭhigatavādesūti diṭṭhigatasaññitesu vādesu.

In views-doctrines means in doctrines designated as views.

Diṭṭhigatavādesu (trong các thuyết kiến chấp) nghĩa là trong các thuyết được gọi là kiến chấp.

Diṭṭhigatehi te pavattitā.

They are put forth by views.

Chúng được khởi lên bởi các kiến chấp.

Ito paresanti ito sāsanikehi paresaṃ aññesaṃ.

Of others from here means of others, who are not of this Dispensation.

Ito paresaṃ (đối với những người khác ngoài đây) nghĩa là đối với những người khác ngoài những người trong giáo pháp này.

Dhammatāyāti sabhāvena, sayamevāti attho.

By nature means by inherent nature, meaning spontaneously.

Dhammatāya (theo lẽ tự nhiên) nghĩa là theo bản chất, tức là tự chúng.

Gacchantīti pavattanti diṭṭhivādaṃ paggayha tiṭṭhanti.

They go means they proceed, they persist, holding firmly to a view.

Gacchantī (đi đến) nghĩa là khởi lên, nắm giữ kiến chấp mà tồn tại.

Parenāti diṭṭhigatikena.

By another means by one adhering to views.

Parenā (bởi người khác) nghĩa là bởi người có kiến chấp.

Nīyantīti diṭṭhivādasaṅgaṇhane uyyojīyanti.

They are led means they are prompted to gather views.

Nīyantī (bị dẫn dắt) nghĩa là bị thúc đẩy vào việc nắm giữ kiến chấp.

Tenāha ‘‘tatthā’’tiādi.

Therefore, it is said, "there" and so on.

Vì thế nói "tại đó" và vân vân.

Pabujjhitunti pamādaniddāya paṭibujjhituṃ.

To awaken means to awaken from the sleep of heedlessness.

Pabujjhituṃ (tỉnh thức) nghĩa là tỉnh thức khỏi giấc ngủ của sự phóng dật.

Paṭipadā yathādesitassa dhammassa kathitatāya, paṭibujjhituṃ yoniso pavattiyamānattā bhaddikā.

Because the Dhamma is taught as expounded, and because it is applied appropriately for awakening, the practice is excellent.

Con đường (paṭipadā), vì đã được giảng dạy theo pháp đã được chỉ bày, và vì được thực hành một cách như lý để tỉnh thức, nên là tốt đẹp (bhaddikā).

252

Hetunāti ñāyena.

By reason means by logical inference.

Hetunā (bởi nhân) nghĩa là bởi lý lẽ.

Kāraṇenāti catusaccānaṃ sambodhayuttiyā.

By cause means by the appropriateness of the awakening to the Four Noble Truths.

Kāraṇenā (bởi lý do) nghĩa là bởi sự hợp lý của sự giác ngộ Tứ đế.

Hatthatale āmalakaṃ viya sabbaṃ ñeyyaṃ jānātīti sabbaññū, teneva sabbaññutābhisambodhena buddhoti sabbaññubuddho.

Because he knows all knowable things, like an āmalaka fruit in the palm of his hand, he is omniscient, and by that very omniscient awakening, he is a Buddha; thus, Sabbaññubuddha (Omniscient Buddha).

Biết tất cả những gì cần biết như quả xoài trên lòng bàn tay, nên là Sabbaññū (Bậc Toàn Giác); bởi sự giác ngộ toàn giác đó, nên là Đức Phật (Buddha); vì thế là Sabbaññubuddho (Phật Toàn Giác).

Paccekaṃ parehi asādhāraṇatāya visuṃ sayambhuñāṇena saccāni buddhavāti paccekabuddho.

Because he has comprehended the truths by his own self-arisen knowledge, individually, being incomparable to others, he is a Paccekabuddha.

Tự giác ngộ các sự thật bằng trí tuệ tự giác không chung với người khác, nên là Paccekabuddho (Phật Độc Giác).

Paropadesena catusaccaṃ bujjhatīti catusaccabuddho.

Because he comprehends the Four Noble Truths by the instruction of others, he is a Catusaccabuddha.

Giác ngộ Tứ đế nhờ lời dạy của người khác, nên là Catusaccabuddho (Phật Tứ đế).

Tathā hi so sayambhutāya abhāvato kevalaṃ catusaccabuddhoti vuccati.

For indeed, due to the absence of his self-arisenness, he is merely called a catusaccabuddha.

Thật vậy, vì không có sự tự giác ngộ, nên vị ấy chỉ được gọi là Phật Tứ đế.

Sutena sutamayañāṇena khandhādibhedaṃ ñeyyaṃ buddhavāti sutabuddho.

Because he has comprehended knowable things, such as the aggregates, by hearing—by knowledge born of hearing—he is a Sutabuddha.

Biết những gì cần biết như các uẩn bằng trí tuệ do nghe, nên là Sutabuddho (Phật do nghe).

Sabbaññubuddhapaccekabuddhe ṭhapetvā avasesā aggasāvakamahāsāvakāpi pakatisāvakāpi vītarāgā avasesā khīṇāsavā.

Apart from the Sabbaññubuddha and Paccekabuddha, the remaining chief disciples, great disciples, and ordinary disciples who are free from lust are the remaining khīṇāsavas.

Trừ Phật Toàn Giác và Phật Độc Giác ra, các vị Trưởng Thượng Thanh Văn, Đại Thanh Văn, và cả các Thanh Văn bình thường đã ly tham, là các vị lậu tận còn lại.

Tayopi purimā vaṭṭanti sambuddhātiādivacanato.

The first three also pertain to the cycle of existence, as stated in phrases like "Sambuddhas," etc.

Ba loại trước được gọi là Chư Phật theo lời dạy "Sambuddhāti" và vân vân.

Sannivasati etenāti sannivāso, caritaṃ.

Sannivāsa means dwelling, behavior.

Nơi mà người ta sống, đó là sannivāso (nơi cư trú), tức là hành vi.

Lokassa sannivāso lokasannivāso, tasmiṃ.

The dwelling of the world is lokasannivāsa, in that.

Nơi cư trú của thế gian là lokasannivāso, trong đó.

Kāyaduccaritādibhede visame.

In uneven (or wrong) conduct, such as bodily misconduct.

Trong visame (bất bình đẳng), tức là các loại ác hạnh thân.

Satisammosena visame vā sattanikāye.

Due to forgetfulness, in an uneven body of beings.

Trong visame vā sattanikāye (hoặc trong nhóm chúng sinh bất bình đẳng) do sự lãng quên chánh niệm.

So hi visamayogato visamo.

For it is uneven due to uneven connection.

Vì sự kết hợp bất bình đẳng, nên nó là bất bình đẳng.

Rāgavisamādike visame vā kilesajāte.

In uneven defilements, such as the unevenness of lust.

Trong visame vā kilesajāte (hoặc trong loại phiền não bất bình đẳng) như tham bất bình đẳng.

Taṃ visamaṃ pahāya taṃ visamaṃ ajjhupekkhitvā samaṃ sadisaṃ yuttarūpaṃ, purimakehi vā sambuddhehi samaṃ sadisaṃ caranti vattanti.

Having abandoned that unevenness, having disregarded that unevenness, they practice equally, suitably, or equally (similarly) to the former Sambuddhas.

Từ bỏ sự bất bình đẳng đó, xem nhẹ sự bất bình đẳng đó, họ hành xử (caranti) một cách bình đẳng (samaṃ), tương xứng, hoặc tương tự như các vị Phật trước.

253

Appaṭividitasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Appaṭividitasutta is concluded.

Chú giải kinh Appaṭividita đã xong.

254

8. Susammuṭṭhasuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Susammuṭṭhasutta

8. Chú giải kinh Susammuṭṭha

255

8. Susammuṭṭhāti suṭṭhu ativiya sammuṭṭhā.

8. Susammuṭṭhā means very, excessively deluded.

8. Susammuṭṭhā (bị lãng quên hoàn toàn) nghĩa là bị lãng quên một cách hoàn toàn, quá mức.

Satta sekkhā hi susammusitā vinaṭṭhā.

Indeed, the seven trainees are thoroughly deluded, ruined.

Bảy bậc hữu học bị lãng quên hoàn toàn, bị hủy hoại.

Kathaṃ pana te anadhigatā naṭṭhā nāma hontīti āha ‘‘yathā hī’’tiādi.

How, then, can they be called undiscovered and ruined? It is said, "Just as," etc.

Làm sao họ có thể bị hủy hoại mà chưa đạt được? Vì thế nói "yathā hi" (như là) và vân vân.

Adhigatassāti adhigato assa.

Of what is attained means one has attained it.

Adhigatassa (của người đã đạt được) nghĩa là của người đã đạt được.

So vadantoti sambandho.

He speaks, so the connection is made.

Câu "họ nói" được liên kết.

Sesanti ‘‘dhammā’’tiādi.

The rest means "dhamma," etc.

Sesaṃ (phần còn lại) tức là "dhammā" (các pháp) và vân vân.

Purimasadisamevāti anantaragāthāya vuttasadisameva.

Same as the former means the same as what was stated in the immediately preceding verse.

Purimasadisameva (giống hệt như trước) nghĩa là giống hệt như đã nói trong kệ trước.

256

Susammuṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Susammuṭṭhasutta is concluded.

Chú giải kinh Susammuṭṭha đã xong.

257

9. Mānakāmasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Mānakāmasutta

9. Chú giải kinh Mānakāma

258

9. Seyyādibhedaṃ mānaṃ appahāya taṃ paggayha vicaranto kāmento nāma hotīti āha ‘‘mānaṃ kāmentassa icchantassā’’ti.

9. One who wanders cherishing conceit, such as that of superiority, without abandoning it, is one who desires it; thus, it is said, "one who desires or wishes for conceit."

9. Không từ bỏ sự kiêu mạn phân loại thành hơn, v.v., mà nắm giữ nó, người đó được gọi là mong muốn. Vì thế nói "mānaṃ kāmentassa icchantassa" (của người mong muốn, khao khát kiêu mạn).

Damati cittaṃ etenāti damo, satisambojjhaṅgādiko samādhipakkhiko damo.

That by which the mind is tamed is damo (taming), which is taming related to concentration, such as the mindfulness enlightenment factor.

Nhờ đó mà tâm được chế ngự, đó là damo (sự chế ngự), tức là sự chế ngự thuộc về định như chi phần giác ngộ niệm, v.v.

Manacchaṭṭhāni indriyāni dametīti damo, indriyasaṃvaro.

That which tames the faculties, with mind as the sixth, is damo, which is sense-restraint.

Chế ngự các căn mà ý là thứ sáu, đó là damo (sự chế ngự), tức là sự hộ trì các căn.

Kilese dameti pajahatīti damo, paññā.

That which tames defilements, abandons them, is damo, which is wisdom.

Chế ngự các phiền não, từ bỏ chúng, đó là damo (sự chế ngự), tức là trí tuệ.

Upavasanavasena kāyakammādiṃ dametīti damo, uposathakammaṃ.

That which tames bodily action, etc., by way of fasting, is damo, which is Uposatha practice.

Chế ngự các nghiệp thân, v.v., bằng cách giữ giới, đó là damo (sự chế ngự), tức là hành động bố-tát (uposatha).

Kodhūpanāhamakkhamānādike dameti vinetīti damo, adhivāsanakhanti.

That which tames and restrains anger, resentment, denigration, conceit, etc., is damo, which is patience in endurance.

Chế ngự, điều phục sự sân hận, sự bực tức, sự vô ơn, sự kiêu mạn, v.v., đó là damo (sự chế ngự), tức là sự nhẫn nại cam chịu.

Tenevāti ‘‘damo’’ti samādhipakkhikadhammānaṃ eva adhippetattā.

Therefore means because only the factors related to concentration are intended by "damo."

Teneva (chính vì thế) nghĩa là vì chỉ các pháp thuộc về định được xem là "damo".

‘‘Na monaṃ atthī’’ti ca pāṭho.

"Na monaṃ atthī" (there is no sagely silence) is also a reading.

Cũng có bản đọc là "Na monaṃ atthi" (Không có sự trầm lặng).

Asamāhitassāti samādhipaṭikkhepo jotito.

For the uncollected indicates the rejection of concentration.

Asamāhitassa (của người không định tâm) nghĩa là sự từ chối định tâm được làm sáng tỏ.

259

Maccudheyyassa pārataraṇassa vuccamānattā ‘‘monanti catumaggañāṇa’’nti vuttaṃ.

Since the crossing beyond the realm of death is spoken of, "mona (sagely silence) means the knowledge of the four paths" is stated.

Vì sự vượt qua cõi chết được nói đến, nên "monaṃ (sự trầm lặng) là trí tuệ Tứ đạo" được nói đến.

Na hi tato aññena taṃ sambhavati.

For indeed, that cannot occur by anything else.

Thật vậy, không thể có điều đó bằng bất cứ điều gì khác.

Jānāti asammohapaṭivedhavasena paṭivijjhatīti attho.

Knows means penetrates by way of insight free from delusion.

Jānāti (biết) nghĩa là thấu triệt bằng cách thấu suốt không lầm lẫn.

Maccu dhīyati etthāti maccudheyyaṃ, khandhapañcakaṃ maraṇadhammattā.

That wherein death is held is maccudheyya (realm of death), the five aggregates, because they are subject to death.

Nơi mà cái chết được nắm giữ, đó là maccudheyyaṃ (cõi chết), tức là năm uẩn vì chúng có tính chất của cái chết.

Tassevāti maccudheyyasseva.

Of that very same means of the very realm of death.

Tasseva (chính của nó) nghĩa là chính của cõi chết.

Pāraṃ paratīrabhūtaṃ nibbānaṃ.

The far shore is Nibbāna, which is the other side.

Pāraṃ (bờ bên kia) là Nibbāna.

Tareyyāti ettha taraṇaṃ nāma ariyamaggabyāpāroti āha ‘‘paṭivijjheyya pāpuṇeyyā’’ti.

In should cross, crossing means the function of the Noble Path; thus, it is said, "should penetrate, should reach."

Trong Tareyyā (sẽ vượt qua), sự vượt qua là hoạt động của Thánh đạo, vì thế nói "paṭivijjheyya pāpuṇeyyā" (sẽ thấu triệt, sẽ đạt đến).

Tathā hi vakkhati ‘‘paṭivedhataraṇaṃ nāma vutta’’nti.

Indeed, it will be said, "penetrating is called crossing."

Thật vậy, sẽ nói "sự vượt qua thấu triệt được gọi là".

‘‘Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā’’ti ayamettha pāṭho yutto.

"One should not cross, should not penetrate, or should not reach" — this is the appropriate reading here.

"Na tareyya na paṭivijjheyya na pāpuṇeyya vā" (sẽ không vượt qua, sẽ không thấu triệt, hoặc sẽ không đạt đến) là bản đọc phù hợp ở đây.

Aññathā ‘‘idaṃ vuttaṃ hotī’’tiādivacanaṃ virujjheyya.

Otherwise, the statement "this is said to be" and so on would be contradictory.

Nếu không, lời nói "idaṃ vuttaṃ hoti" (điều này được nói đến) và vân vân sẽ mâu thuẫn.

Eko araññe viharantoti ekākī hutvā araññe viharantoti attho.

Dwelling alone in the forest means dwelling alone in the forest.

Eko araññe viharanto (một mình sống trong rừng) nghĩa là sống một mình trong rừng.

260

Kāmaṃ heṭṭhimamaggehipi ekaccassa mānassa pahānaṃ labbhati.

The abandonment of some conceit is possible even on the lower paths.

Dù sự từ bỏ một phần kiêu mạn có thể đạt được ở các đạo thấp hơn.

Aggamaggeneva pana tassa anavasesato pahānanti āha – ‘‘arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā’’ti.

However, the complete abandonment of it is only through the highest path; thus, it is said: "having abandoned the nine kinds of conceit by the Arahant path."

Nhưng sự từ bỏ hoàn toàn kiêu mạn chỉ có ở đạo tối thượng, vì thế nói – "arahattamaggena navavidhamānaṃ pajahitvā" (từ bỏ chín loại kiêu mạn bằng A-la-hán đạo).

Upacārasamādhipubbako appanāsamādhīti vuttaṃ ‘‘upacārappanāsamādhīhī’’ti, na upacārasamādhimattena samādhimattaṃ sandhāya paccekaṃ vākyaparisamāpanassa ayujjanato.

Access concentration preceded by absorption concentration is meant by "by access and absorption concentrations," not merely by access concentration, because it is not appropriate for the completion of each phrase by itself, referring only to concentration.

Định cận hành đi trước định an chỉ, vì thế nói "upacārappanāsamādhīhi" (bằng định cận hành và định an chỉ), chứ không phải chỉ bằng định cận hành, vì sự kết thúc câu riêng lẻ sẽ không hợp lý nếu chỉ đề cập đến định.

Na hi appanaṃ appattaṃ lokuttarajjhānaṃ atthi.

For there is no supramundane jhāna that has not attained absorption.

Thật vậy, không có thiền siêu thế nào mà không đạt đến an chỉ.

‘‘Sucetaso’’ti cittassa ñāṇasahitatāya lakkhaṇavacananti āha ‘‘ñāṇasampayuttatāyā’’tiādi.

"Sucetaso" (with a pure mind) is a characteristic word for the mind accompanied by knowledge; thus, it is said, "by its connection with knowledge," etc.

"Sucetaso" (với tâm thanh tịnh) là lời nói về đặc tính của tâm có trí tuệ, vì thế nói "ñāṇasampayuttatāya" (do sự kết hợp với trí tuệ) và vân vân.

Tathā hi vakkhati ‘‘sucetasoti ettha cittena paññā dassitā’’ti.

Indeed, it will be said, "In 'sucetaso,' wisdom is indicated by mind."

Thật vậy, sẽ nói "trong 'sucetaso', trí tuệ được chỉ ra bằng tâm".

‘‘Sabbadhi vippamutto’’ti sabbesu bhavādīsu visaṃsaṭṭhacitto sabbaso khandhādīhi visaṃyutto hotīti vuttaṃ ‘‘sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā’’ti.

"Completely liberated in every way" means having a mind unentangled in all existences, etc., completely disjoined from aggregates, etc.; thus, it is said, "having become completely liberated from all aggregates, sense bases, etc."

"Sabbadhi vippamutto" (được giải thoát hoàn toàn) nghĩa là tâm không dính mắc vào tất cả các cõi tồn tại, hoàn toàn không liên kết với các uẩn, v.v., vì thế nói "sabbesu khandhāyatanādīsu vippamutto hutvā" (đã được giải thoát hoàn toàn khỏi tất cả các uẩn, xứ, v.v.).

Pariññāpaṭivedho sacchikiriyapaṭivedhena vinā natthīti āha ‘‘tebhūmaka…pe… vutta’’nti.

Penetration by full understanding does not exist without penetration by direct experience; thus, it is said, "the three realms...etc...said."

Sự thấu triệt bằng sự hiểu biết đầy đủ không thể có nếu không có sự thấu triệt bằng sự chứng ngộ, vì thế nói "tebhūmaka…pe… vutta" (đã nói về ba cõi…v.v…).

261

Mānaṃ nissāya duccaritacaraṇato māno nāmāyaṃ sīlabhedano.

Due to the practice of misconduct relying on conceit, this conceit is a destroyer of sīla (moral conduct).

Do hành ác hạnh dựa trên kiêu mạn, nên kiêu mạn này làm phá hoại giới.

Tasmāti mānassa sīlapaṭipakkhabhāvato.

Therefore means due to conceit being opposed to sīla.

Tasmā (vì thế) nghĩa là vì kiêu mạn là đối nghịch với giới.

Iminā paṭipakkhappahānakittanena.

By this means by the description of abandoning the opposing factor.

Iminā (bằng điều này) nghĩa là bằng sự ca ngợi sự từ bỏ đối nghịch.

Adhicittasikkhā kathitā sarūpato evāti adhippāyo.

The training in higher mind is stated simply in its essential nature, this is the intention.

Adhicittasikkhā (giới học về tâm cao thượng) được nói đến theo bản chất của nó, đó là ý nghĩa.

Ettha cittenāti su-saddena visesitacittena.

Here, by mind means by the mind qualified by the prefix "su-".

Ở đây, cittena (bằng tâm) nghĩa là bằng tâm được đặc biệt hóa bởi tiền tố "su-".

Tasmāti paññāya dassitattā.

Therefore means because wisdom is indicated.

Tasmā (vì thế) nghĩa là vì trí tuệ được chỉ ra.

Imināti ‘‘sucetaso’’ti iminā padena.

By this means by this word "sucetaso".

Iminā (bằng điều này) nghĩa là bằng từ "sucetaso" này.

Adhisīlasikkhā adhicittasikkhā adhipaññāsikkhāti sīlādīnipi visesetvā vuttāni.

The training in higher sīla, the training in higher mind, the training in higher wisdom; thus, sīla, etc., are also spoken of with qualifiers.

Giới học về giới cao thượng, giới học về tâm cao thượng, giới học về trí tuệ cao thượng – các giới, v.v., cũng được nói đến một cách đặc biệt.

Sambhave byabhicāre ca visesanavisesitabbatāti taṃ dassento ‘‘adhisīlañca nāma sīle sati hotī’’tiādiṃ vatvā tadubhayaṃ vibhāgena dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.

Since qualification and the qualified are valid when there is possibility and variation, in order to show that, it is said, "and training in higher sīla exists when sīla is present," etc., and then "therefore," etc., is stated to show both distinctly.

Trong trường hợp có thể và không thể, cần phải đặc biệt hóa và không đặc biệt hóa. Để chỉ ra điều đó, sau khi nói "adhisīlañca nāma sīle sati hoti" (giới cao thượng có được khi có giới) và vân vân, để chỉ ra cả hai điều đó một cách riêng biệt, "tasmā" (vì thế) và vân vân đã được nói đến.

Paṭhamanayo saṅkaravasena pavattoti asaṅkaravasena dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādinā dutiyanayo vutto.

The first method proceeds by way of admixture; to show it without admixture, the second method is stated with "furthermore" and so on.

Phương pháp thứ nhất được thực hành theo cách pha trộn. Để chỉ ra một cách không pha trộn, phương pháp thứ hai được nói đến bằng "apicā" (hơn nữa) và vân vân.

‘‘Samāpannā’’ti etthāpi ‘‘nibbānaṃ patthayantenā’’ti ānetvā sambandho.

In "samāpannā" (attained), the connection is made by supplying "by one who yearns for Nibbāna."

Trong "samāpannā" (đã đạt được) ở đây, cũng cần thêm "nibbānaṃ patthayantenā" (bởi người mong cầu Nibbāna) để liên kết.

Vipassanāya pādakabhāvaṃ anupagatāpi tadatthaṃ nibbattanādivasena samāpannāti ayamattho purimanayato viseso.

Even if not having become a basis for vipassanā, one is "attained" by way of giving rise to it for that purpose—this meaning is distinct from the former method.

Mặc dù chưa đạt đến trạng thái là nền tảng của thiền quán, nhưng đã đạt được theo cách tạo ra nó, v.v., vì mục đích đó. Ý nghĩa này khác với phương pháp trước.

Adhipaññāya panettha purimanayato viseso natthīti sā anuddhaṭā.

There is no distinction in higher wisdom here from the former method, so it is not brought up.

Ở đây, không có sự khác biệt về trí tuệ cao thượng so với phương pháp trước, vì vậy nó không được đề cập.

Samodhānetvāti pariyāyato sarūpato ca saṅgahetvā.

Having combined means having collected them by way of method and by way of essential nature.

Samodhānetvā (tổng hợp) nghĩa là thu thập theo cách gián tiếp và theo bản chất.

Sakalasāsananti tissannaṃ kathitattā eva sikkhattayasaṅgahaṃ sakalasāsanaṃ kathitaṃ hotīti.

The entire Dispensation means that by speaking of the three, the entire Dispensation, which encompasses the three trainings, is spoken of.

Sakalasāsanaṃ (toàn bộ giáo pháp) nghĩa là toàn bộ giáo pháp được nói đến vì ba loại học đã được nói đến, bao gồm ba học.

262

Mānakāmasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Mānakāma Sutta is concluded.

Chú giải kinh Mānakāma đã hoàn tất.

263

10. Araññasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Arañña Sutta

10. Chú giải kinh Arañña

264

10. Santakilesānanti vūpasantakilesapariḷāhānaṃ.

10. Santakilesāna means of those whose defilements and feverishness have subsided.

10. Santakilesāna (những người đã làm lắng dịu phiền não) có nghĩa là những người đã làm lắng dịu phiền não và sự thiêu đốt của phiền não.

Yasmā sīlādiguṇasambhavaṃ tato eva bhayasantañca upādāya paṇḍitā ‘‘santo’’ti vuccanti, tasmā vuttaṃ ‘‘paṇḍitānaṃ vā’’ti.

Because the wise are called "santo" (peaceful) due to the presence of virtues such as sīla and the absence of fear, it is said "or of the wise."

Bởi vì các bậc hiền trí được gọi là “santo” (bậc an tịnh) do phát sinh từ các đức tính như giới, và cũng do đã làm lắng dịu sự sợ hãi từ đó, do đó đã nói “hoặc của các bậc hiền trí”.

Tenāha ‘‘santo have’’tiādi.

Therefore, it is said "santo have" and so on.

Do đó đã nói “santo have” (chắc chắn là các bậc an tịnh) v.v.

Seṭṭhacārīnanti seṭṭhacariyaṃ carantānaṃ.

Seṭṭhacārīna means of those who practice the noble conduct.

Seṭṭhacārīna (những người thực hành hạnh cao thượng) có nghĩa là những người đang thực hành hạnh cao thượng.

Yasmā puthujjanakalyāṇato paṭṭhāya bhikkhu maggabrahmacariyavāsaṃ vasati nāma, tasmā āha ‘‘maggabrahmacariyavāsaṃ vasantāna’’nti.

Because a bhikkhu, starting from being a worldling striving for good, lives the holy life of the path, it is said "of those who live the holy life of the path."

Bởi vì một tỳ khưu sống phạm hạnh đạo lộ kể từ khi là phàm phu thiện, do đó đã nói “những người đang sống phạm hạnh đạo lộ”.

Ariyānaṃ pana mukhavaṇṇassa pasīdane vattabbameva natthi.

However, there is no need to speak of the serene countenance of the Noble Ones.

Đối với các bậc Thánh, không cần phải nói về sự trong sáng của dung mạo.

Mūlakammaṭṭhānanti pārihāriyakammaṭṭhānaṃ.

Mūlakammaṭṭhāna means the foundational meditation subject.

Mūlakammaṭṭhāna (đề mục căn bản) có nghĩa là đề mục thiền quán được duy trì.

Visabhāgasantatīti nānārammaṇesu pavattacittasantati.

Visabhāgasantati means the continuity of mind that occurs in various objects.

Visabhāgasantatī (dòng tâm tương phản) có nghĩa là dòng tâm vận hành trên các đối tượng khác nhau.

Sā hi vikkhepabyākulatāya appasannā samāhitacittasantatiyā visabhāgasantati.

Indeed, due to distraction and agitation, it is uncalm and is a dissimilar continuity to the continuity of a concentrated mind.

Dòng tâm ấy, do sự phân tán và bận rộn, không trong sáng, là dòng tâm tương phản với dòng tâm định tĩnh.

Okkamatīti samādhisabhāgā cittasantati samathavīthiṃ anupavisati.

Okkamatī means the continuity of mind conducive to concentration enters the path of tranquility.

Okkamatī (đi vào) có nghĩa là dòng tâm tương đồng với định đi vào con đường tịnh chỉ.

Cittaṃ pasīdatīti kammaṭṭhānanirataṃ bhāvanācittaṃ sandhāyāha, taṃ pasannaṃ hutvā pavattati.

Cittaṃ pasīdatī refers to the meditative mind devoted to the meditation subject; it proceeds having become serene.

Cittaṃ pasīdatī (tâm trong sáng) là nói đến tâm tu tập chuyên chú vào đề mục, tâm ấy trở nên trong sáng và vận hành.

Lohitaṃ pasīdatīti cittakālussiyassābhāvato lohitaṃ anāvilaṃ hoti.

Lohitaṃ pasīdatī means the blood becomes clear due to the absence of mental agitation.

Lohitaṃ pasīdatī (máu trong sáng) có nghĩa là máu trở nên không vẩn đục do không có sự phiền muộn của tâm.

Parisuddhāni honti kāraṇassa parisuddhabhāvato.

Parisuddhāni honti because the cause is pure.

Parisuddhāni honti (trở nên hoàn toàn thanh tịnh) là do nguyên nhân hoàn toàn thanh tịnh.

Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotīti mukha-saddassa ādimhi pamuttapadena yojetabbo.

Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotī should be construed with the omitted word at the beginning of "mukha-saddassa."

Tālaphalamukhassa viya mukhassa vaṇṇo hotī (dung mạo có sắc thái như quả cau) cần được kết hợp với từ bị lược bỏ ở đầu từ “mukha” (mặt).

Evañhi cassa pamuttaggahaṇaṃ samatthitaṃ hoti tālaphalamukhassa vaṇṇasampadāsadisattā.

Thus, the omission of the word is justified, as it is similar to the beauty of a palmyra fruit's opening.

Như vậy, sự nắm bắt từ bị lược bỏ của nó mới hợp lý, vì sự viên mãn của dung mạo tương tự như quả cau.

Tibhūmako eva tebhūmako.

Tebhūmako is that which belongs to the three planes.

Tibhūmako (ba cõi) chính là tebhūmako (ba cõi).

265

Atītaṃ nānusocanti atītaṃ paccayalābhaṃ lakkhaṇaṃ katvā na socanti na anutthunanti.

Atītaṃ nānusocanti means they do not grieve or lament, making past gains their characteristic.

Atītaṃ nānusocanti (không than khóc về quá khứ) có nghĩa là không than khóc, không rên rỉ về sự thành tựu các yếu tố trong quá khứ.

Jappanataṇhāya vasena na parikappantīti āha ‘‘na patthentī’’ti.

It is said "na patthentī" (they do not long for) in the sense that they do not conceive of things through the craving of wishing.

Không suy tính theo cách của tham ái khao khát, do đó đã nói “không khao khát”.

Yena kenacīti itarītarena.

Yena kenacī means with anything whatsoever.

Yena kenacī (bất cứ thứ gì) có nghĩa là bất cứ thứ tầm thường nào.

Taṅkhaṇe laddhenāti sannidhikāraparibhogābhāvamāha.

Taṅkhaṇe laddhenā refers to the absence of accumulated enjoyment.

Taṅkhaṇe laddhenā (được nhận ngay lúc đó) là nói về việc không có sự tích trữ để hưởng thụ.

Tividhenapi kāraṇenāti tippakārena hetunā, tilakkhaṇasantosanimittanti attho.

Tividhenapi kāraṇenā means by three kinds of causes; the meaning is due to contentment with the three characteristics.

Tividhenapi kāraṇenā (bởi ba loại nguyên nhân) có nghĩa là bởi ba loại lý do, tức là do sự bằng lòng với ba đặc tính.

266

Vināsanti vināsanahetuṃ.

Vināsa means the cause of destruction.

Vināsa (sự hủy diệt) có nghĩa là nguyên nhân của sự hủy diệt.

Vinassanti etehīti vināso, lobhadosā tadekaṭṭhā ca pāpadhammā.

Vināso are those by which one is destroyed, namely greed, hatred, and associated evil qualities.

Những gì bị hủy diệt bởi chúng thì gọi là vināsa (sự hủy diệt), đó là tham, sân và các pháp bất thiện đồng sinh với chúng.

Arūpakāyassa viya rūpakāyassapi visesato sukkhabhāvakāraṇanti āha ‘‘etena kāraṇadvayenā’’ti.

It is said "etena kāraṇadvayenā" (by these two causes) because it is the specific cause for the dryness of the physical body, just as it is for the formless body.

Cũng như đối với sắc thân, có nguyên nhân đặc biệt làm cho nó khô héo như vô sắc thân, do đó đã nói “bởi hai nguyên nhân này”.

Lutoti lūno.

Luto means cut off.

Luto (bị cắt) có nghĩa là bị cắt đứt.

267

Araññasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Arañña Sutta is concluded.

Chú giải kinh Arañña đã hoàn tất.

268

Naḷavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Naḷa Vagga is concluded.

Chú giải phẩm Naḷa đã hoàn tất.

269

2. Nandanavaggo

2. Nandanavagga

2. Phẩm Nandana

270

1. Nandanasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the Nandana Sutta

1. Chú giải kinh Nandana

271

11. ‘‘Tatra bhagavā’’ti vutte na tathā byañjanānaṃ siliṭṭhatā, yathā ‘‘tatra kho bhagavā’’ti vutteti āha ‘‘byañjanasiliṭṭhatāvasenā’’ti.

11. When "Tatra Bhagavā" is said, the words are not as closely connected as when "Tatra kho Bhagavā" is said, hence it is said "by way of the close connection of the words."

11. Khi nói “Tatra Bhagavā” (Tại đó, Thế Tôn) thì các từ không gắn kết chặt chẽ bằng khi nói “Tatra kho Bhagavā” (Tại đó, quả thật Thế Tôn), do đó đã nói “do sự gắn kết chặt chẽ của các từ”.

Parisajeṭṭhaketi parisāya jeṭṭhake, ye tassā desanāya visesato bhājanabhūtā.

Parisajeṭṭhake means the foremost in the assembly, those who are especially receptive to that teaching.

Parisajeṭṭhake (những vị trưởng lão trong hội chúng) có nghĩa là những vị trưởng lão của hội chúng, những người đặc biệt xứng đáng với lời thuyết pháp đó.

Parisajeṭṭhake bhikkhūti catuparisajeṭṭhake bhikkhū.

Parisajeṭṭhake bhikkhū means the foremost bhikkhus of the four assemblies.

Parisajeṭṭhake bhikkhū (các tỳ khưu trưởng lão trong hội chúng) có nghĩa là các tỳ khưu trưởng lão trong bốn hội chúng.

Catunnaṃ hi parisānaṃ jeṭṭhā bhikkhuparisā paṭhamuppannattā.

Indeed, the assembly of bhikkhus is the foremost of the four assemblies, being the first to arise.

Trong bốn hội chúng, hội chúng tỳ khưu là trưởng lão nhất vì là hội chúng đầu tiên được thành lập.

Āmantesīti sambodhesi, sambodhanañca jānāpananti āha ‘‘jānāpesī’’ti.

Āmantesī means he addressed, and addressing is making known, hence it is said "jānāpesī" (he made known).

Āmantesī (gọi) có nghĩa là kêu gọi, và sự kêu gọi là sự làm cho biết, do đó đã nói “làm cho biết”.

Bhadanteti garugāravasappatissavavacanametaṃ, atthato pana bhadanteti bhaddaṃ tava hotu attano niṭṭhānapariyosānattā paresañca santatāvahattā.

Bhadante is a word expressing deep respect and reverence, but in meaning, bhadante means "may it be well for you," due to one's own completion and bringing peace to others.

Bhadante (Bạch Đại Đức) là lời đáp lại với sự tôn kính và trọng vọng, nhưng về ý nghĩa thì bhadante (Bạch Đại Đức) có nghĩa là “mong điều tốt lành đến với Đại Đức”, do sự hoàn thành viên mãn của chính mình và mang lại sự an tịnh cho người khác.

Bhagavato paccassosunti ettha bhagavatoti sāmivacanaṃ āmantanameva sambandhiatthapadaṃ apekkhatīti adhippāyenāha ‘‘bhagavato vacanaṃ patiassosu’’nti.

In Bhagavato paccassosu (they replied to the Blessed One), Bhagavato is a genitive case word that expects an associated word like "āmantana" (address), hence it is said "bhagavato vacanaṃ patiassosu" (they replied to the word of the Blessed One).

Trong câu Bhagavato paccassosuṃ (đã đáp lại Thế Tôn), từ Bhagavato (của Thế Tôn) là cách sở hữu, và sự kêu gọi mong đợi một từ có ý nghĩa liên quan, do đó đã nói “đã đáp lại lời của Thế Tôn”.

Bhagavatoti pana idaṃ patissavanasambandhena sampadānavacanaṃ yathā ‘‘devadattassa paṭissuṇātī’’ti.

However, this Bhagavato is a dative case word in connection with "patissavana" (reply), just as in "devadattassa paṭissuṇātī" (he replies to Devadatta).

Tuy nhiên, từ Bhagavato (đối với Thế Tôn) này là cách tặng cách liên quan đến sự đáp lại, như trong câu “devadattassa paṭissuṇātī” (đáp lại Devadatta).

Yaṃ panettha vattabbaṃ, taṃ nidānavaggassa ādisuttavaṇṇanāyaṃ āgamissati.

Whatever needs to be said here will come in the commentary on the first sutta of the Nidāna Vagga.

Những gì cần nói ở đây sẽ được đề cập trong chú giải kinh đầu tiên của phẩm Nidāna.

272

Tāvatiṃsakāyoti tāvatiṃsasaññito devanikāyo.

Tāvatiṃsakāya means the assembly of devas known as Tāvatiṃsa.

Tāvatiṃsakāyo (chúng chư thiên Tāvatiṃsa) có nghĩa là nhóm chư thiên được gọi là Tāvatiṃsa.

Dutiyadevalokoti chasu kāmalokesu dutiyo devaloko.

Dutiyadevaloka means the second deva-world among the six sense-sphere worlds.

Dutiyadevaloko (cõi trời thứ hai) có nghĩa là cõi trời thứ hai trong sáu cõi dục giới.

Tettiṃsa janā sahapuññakārino tattha uppannā, taṃsahacaritaṭṭhānaṃ tāvatiṃsaṃ, tannivāsinopi tāvatiṃsanāmakā sahacaraṇañāyenāti āha ‘‘maghena māṇavenā’’tiādi.

Thirty-three individuals, having performed meritorious deeds together, were reborn there. That place, associated with them, is Tāvatiṃsa. Its inhabitants are also called Tāvatiṃsa by way of association. Thus it is said, " by the young man Magha," and so on.

Ba mươi ba vị cùng nhau tạo phước đã tái sinh ở đó, nơi ở liên quan đến họ là Tāvatiṃsa, và những cư dân ở đó cũng được gọi là Tāvatiṃsa theo cách liên hệ, do đó đã nói “do Magha thanh niên” v.v.

Ayaṃ pana kecivādo byāpanno hotīti taṃ arocentena ‘‘vadantī’’ti vuttaṃ.

This view of some is flawed, and by not stating it directly, the word " they say" is used.

Tuy nhiên, đây là một số quan điểm sai lầm, do đó đã nói “vadantī” (họ nói) mà không đề cập đến nó.

Byāpannataṃ dassento ‘‘yasmā panā’’tiādimāha.

Showing its flaw, he says, " But since," and so on.

Để chỉ ra sự sai lầm đó, đã nói “yasmā panā” (nhưng bởi vì) v.v.

Tathā hi vakkhati ‘‘evaṃ hi niddosaṃ padaṃ hotī’’ti.

For thus he will say, "Thus indeed is the blameless word."

Quả thật, sẽ nói “như vậy, từ ngữ trở nên không có lỗi” như thế này.

Nāmapaṇṇattiyevāti atthanirapekkhattā niruḷhasamaññā eva.

Nāmapaññattiyeva means merely a conventional designation, independent of its meaning, a fixed appellation.

Nāmapaṇṇattiyevā (chỉ là tên gọi) có nghĩa là chỉ là một danh xưng thông thường, không phụ thuộc vào ý nghĩa.

273

Taṃ vananti taṃ upavanaṃ.

That grove means that pleasure grove.

Taṃ vana (khu rừng đó) có nghĩa là khu vườn đó.

Paviṭṭhe paviṭṭhe dukkhappattepi attano sampattiyā nandayati, pageva adukkhappatteti dassetuṃ ‘‘pañcasu hī’’tiādi vuttaṃ.

To show that it delights those who enter, even those in suffering, by its own splendor, let alone those not in suffering, it is said, " For in five," and so on.

Để chỉ ra rằng nó làm hoan hỷ ngay cả những người đã đi vào và đang chịu khổ, huống chi những người không chịu khổ, do đó đã nói “pañcasu hī” (trong năm điều) v.v.

Pavesitānanti pakoṭṭhavārena pavesitānampīti adhippāyo.

Of those who have entered means, by way of a specific example, even of those who have entered.

Pavesitāna (những người đã đi vào) có nghĩa là ý nói ngay cả những người đã đi vào một cách đặc biệt.

Cavanakāleyeva thokaṃ dissamānavikārā hutvā cavanti, te sandhāya ‘‘himapiṇḍo viya vilīyantī’’ti vuttaṃ.

They pass away at the very moment of passing, having shown slight signs of decay; referring to them, it is said, " melt like a lump of ice."

Họ chỉ biểu hiện một chút biến đổi khi đến lúc chết, rồi chết đi, liên quan đến họ, đã nói “tan chảy như cục tuyết”.

Ye pana adissamānavikārā sahasā antaradhāyanti, te sandhāya ‘‘dīpasikhā viya vijjhāyantī’’ti vuttanti vadanti.

They say that those who suddenly disappear without visible signs of decay are referred to by " are extinguished like a lamp flame."

Những người biến mất đột ngột mà không biểu hiện biến đổi, liên quan đến họ, người ta nói rằng đã nói “tắt như ngọn đèn”.

Nandayati pakatiyā somanassitaṃ domanassitañca.

Delights those who are naturally joyful and those who are sorrowful.

Nandayati (làm hoan hỷ) làm cho người bình thường có tâm hoan hỷ hoặc tâm ưu phiền.

Nandaneti evaṃanvatthanāmake uyyāne.

In Nandana means in such a garden, appropriately named.

Nandane (trong khu vườn Nandana) có nghĩa là trong khu vườn có tên gọi phù hợp như vậy.

Parivutāti ‘‘devatā’’ti vacanaṃ upādāya itthiliṅgavasena vuttaṃ.

Surrounded is stated in the feminine gender, taking the word "devatā" (deity).

Parivutā (được bao quanh) là nói theo giống cái do từ “devatā” (chư thiên).

Devaputto hi so.

For he is a son of devas.

Vì đó là một vị thiên tử.

274

Divi bhavattā dibbāti āha ‘‘devaloke nibbattehī’’ti.

Being in the divine realm, it is divine (dibba). Thus he says, " born in the deva-world."

Do tồn tại ở cõi trời nên là của chư thiên, do đó đã nói “sinh ra ở cõi trời”.

Kāmetabbatāya kāmabandhanehi, tathā aññamaññaṃ asaṃkiṇṇasabhāvatāya kāmakoṭṭhāsehi.

By kāmabandhanehi (bonds of sensual pleasure) due to their desirability, and by kāmakoṭṭhāsehi (divisions of sensual pleasure) due to their distinct nature from one another.

Kāmabandhanehi (bởi các trói buộc của dục) là do đáng được khao khát, và cũng do bản chất không lẫn lộn với nhau, kāmakoṭṭhāsehi (bởi các phần của dục).

Upetāti upagatā samannāgatā.

Upetā means approached, endowed with.

Upetā (được trang bị) có nghĩa là đã đến, đã được trang bị.

Paricārayamānāti pariramamānā.

Paricārayamānā means enjoying themselves.

Paricārayamānā (đang hưởng thụ) có nghĩa là đang vui chơi.

Idañhi padaṃ apekkhitvā ‘‘kāmaguṇehī’’ti kattari karaṇavacanaṃ, purimāni apekkhitvā sahayoge.

This word, when referring to "kāmaguṇehi," is in the instrumental case for the agent, and when referring to the preceding words, it denotes association.

Từ này, khi được xem xét, “kāmaguṇehi” (bởi các đối tượng dục) là cách công cụ trong ý nghĩa chủ thể, và khi xem xét các từ trước đó thì là trong ý nghĩa đồng hành.

Ramamānā carantīti katvā vuttaṃ ‘‘ramamānā’’ti.

It is said, " delighting," because they move about delighting.

Đã nói “ramamānā” (đang vui chơi) vì đang vui chơi.

Paricārayamānāti vā parito samantato cārayamānāti atthoti āha ‘‘indriyāni sañcārayamānā’’ti.

Or paricārayamānā means moving about completely, all around. Thus he says, " moving their sense faculties."

Hoặc Paricārayamānā có nghĩa là đang đi lại khắp nơi, do đó đã nói “đang vận hành các căn”.

Paṭhamanaye hi anubhavanattho paricaraṇasaddo, dutiyanaye parivattanattho.

In the first interpretation, the word paricaraṇa means experiencing; in the second interpretation, it means moving around.

Trong cách giải thích thứ nhất, từ “paricaraṇa” có nghĩa là trải nghiệm, trong cách giải thích thứ hai có nghĩa là xoay quanh.

So panāti ‘‘tāyaṃ velāya’’nti vuttakālo.

That refers to the time mentioned by "at that time."

So panā (nhưng vị ấy) là thời điểm được nói đến trong “tāyaṃ velāya” (vào lúc đó).

Adhunāti sampati.

Now means at present.

Adhunā (hiện tại) có nghĩa là bây giờ.

So vicarīti sambandho.

The connection is "he wandered."

Vị ấy đã đi lại, đó là sự liên kết.

Kāmaguṇehīti hetumhi karaṇavacanaṃ.

Kāmaguṇehi is in the instrumental case for the cause.

Kāmaguṇehī (bởi các đối tượng dục) là cách công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân.

Ovutoti yathā taṃ na ñāyati, evaṃ pihitacitto.

Ovuto means with a mind covered in such a way that it is not known.

Ovuto (bị che phủ) có nghĩa là tâm bị che đậy đến mức không thể nhận biết được.

Nivuto pariyonaddhoti tasseva vevacanaṃ.

Nivuto pariyonaddho is a synonym for the same.

Nivuto pariyonaddho (bị bao bọc, bị trói buộc) là từ đồng nghĩa của từ đó.

Tenāha ‘‘lokābhibhūto’’ti.

Therefore, he says, " overwhelmed by the world."

Do đó đã nói “bị thế gian lấn át”.

Āsabhinti seṭṭhaṃ ‘‘aggohamasmi lokassā’’tiādinā (dī. ni. 2.31; ma. ni. 3.207) bhāsanto bodhisatto viya.

Āsabha means supreme, like the Bodhisatta " declaring" "I am the chief of the world," and so on.

Āsabhi (vị tối thượng) giống như Bồ Tát nói “Ta là tối thượng của thế gian” v.v. (Dī. Ni. 2.31; Ma. Ni. 3.207).

275

Kevalaṃ dassanaṃ kimatthiyanti āha – ‘‘ye…pe… vasenā’’ti, tasmiṃ nandanavane avaṭṭhitakāmabhāgānubhavanavasenāti attho.

What is the purpose of mere seeing? He says, " by means of…," meaning by means of experiencing the portions of sensual pleasure located in that Nandana Grove.

Chỉ nhìn thấy thì có ý nghĩa gì? Do đó đã nói – “ye…pe… vasenā” (những người… v.v… do), có nghĩa là do trải nghiệm các phần dục tồn tại trong khu vườn Nandana đó.

Naradevānanti purisabhūtadevatānaṃ.

Of human devas means of devas who are men.

Naradevāna (của các chư thiên là người) có nghĩa là của các thiên nam.

Tenāha ‘‘devapurisāna’’nti.

Therefore, he says, " of deva-men."

Do đó đã nói “của các thiên nam”.

Appakaṃ adhikaṃ ūnaṃ vā gaṇanūpagaṃ nāma na hotīti ‘‘tikkhattuṃ dasanna’’nti vuttaṃ.

A small amount, whether more or less, is not considered a number, therefore it is said, "three times ten."

Một chút nhiều hơn hoặc ít hơn không được tính vào số lượng, nên đã nói "ba lần mười" (30).

‘‘Tettiṃsāna’’nti hi vattabbe ayaṃ ruḷhī.

Indeed, when "thirty-three" should be said, this is the idiom.

Đáng lẽ phải nói "ba mươi ba", nhưng đây là cách nói thông thường.

Parivārasaṅkhātena, na kittisaṅkhātenāti adhippāyo.

The meaning is: "By way of the multitude of attendants," not by way of fame.

Ý nghĩa là theo nghĩa tùy tùng, không phải theo nghĩa danh tiếng.

Sīlācārādiguṇanemittikā hi kitti.

For fame is indicated by virtues such as morality and good conduct.

Danh tiếng thực ra là dấu hiệu của các đức tính như giới hạnh, v.v.

‘‘Tāvatiṃsā devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā’’ti evamādivacanena yase icchite avisesetvāva ‘‘yasena sampannāna’’nti sakkā vattuṃ.

When glory is desired, one can say, "endowed with glory," without distinction, by such expressions as, "The Tāvatiṃsa devas are long-lived, endowed with beauty, and abundant in happiness."

Khi muốn nói về danh tiếng, mà không phân biệt với những lời nói như "chư thiên cõi Đao Lợi có tuổi thọ dài, có sắc đẹp, có nhiều an lạc", thì có thể nói "những người đầy đủ danh tiếng".

276

Ariyasāvikāti sotāpannā.

"Noble female disciple" means a stream-entrant (sotāpannā).

Ariyasāvikā (Nữ đệ tử Thánh) là bậc Nhập Lưu.

‘‘Sakadāgāminī’’ti keci.

Some say, "a once-returner."

Một số người nói là "bậc Nhất Lai".

Adhippāyaṃ vivaṭṭetvāti yathā tvaṃ andhabāle maññasi, dhammasabhāvo evaṃ na hotīti tassā devatāya adhippāyaṃ viparivattetvā.

"Dispelling her intention" means changing the devatā's intention, saying, "The nature of Dhamma is not as you, foolish and blind, imagine."

Giải thích ý định là thay đổi ý định của vị thiên nữ đó, rằng: "Như cô, kẻ mù quáng và ngu dốt, nghĩ, bản chất của Pháp không phải như vậy."

Ekantato sukhaṃ nāma nibbānameva.

Absolute happiness is indeed Nibbāna.

Chỉ có Nibbāna mới là hạnh phúc tuyệt đối.

Kāmā hi dukkhā vipariṇāmadhammāti iminā adhippāyena tassā adhippāyaṃ paṭikkhipitvā.

By this intention that sense pleasures are suffering and subject to change, "rejecting her intention."

Với ý nghĩa rằng các dục là khổ và có tính chất biến hoại, nên bác bỏ ý định của vị thiên nữ đó.

Kāmaṃ catutthabhūmakāpi saṅkhārā aniccā eva, te pana sammasanūpagā na hontīti tebhūmakaggahaṇaṃ sammasanayoggena.

Although the formations (saṅkhārā) even in the fourth realm are impermanent, they are not subject to contemplation; thus, the term "three realms" is used in the sense of being suitable for contemplation.

Dù các hành thuộc cõi thứ tư cũng là vô thường, nhưng chúng không thuộc đối tượng quán xét, nên sự nắm giữ ba cõi là theo cách thức quán xét.

Hutvāti pubbe avijjamānā paccayasamavāyena bhavitvā uppajjitvā.

"Having come into existence" means having come into being and arisen through the combination of conditions, previously being non-existent.

Hutvā (đã trở thành) là đã có mặt, đã sanh khởi do sự hội tụ của các duyên, vốn không tồn tại trước đó.

Etena nesaṃ bhāvabhāgo dassito.

By this, their mode of existence is shown.

Với điều này, sự tồn tại của chúng được chỉ ra.

Abhāvatthenāti sarasanirodhabhūtena viddhaṃsanabhāvena.

"By way of non-existence" means by the nature of destruction, which is the cessation of their own essence.

Abhāvatthena (theo nghĩa không tồn tại) là theo cách thức hủy diệt, tức là sự diệt tận của bản thể.

277

Aniccā addhuvā, tato eva ‘‘mayhaṃ ime sukhā’’ti vā na iccāti aniccā.

"Impermanent" means unstable; therefore, it is not desired, saying, "these are happy for me"—thus, "impermanent."

Aniccā (vô thường) là không thường còn, chính vì thế mà không thể nói "những điều này là hạnh phúc của tôi", nên là vô thường.

Uppādavayasabhāvāti khaṇe khaṇe uppajjananirujjhanasabhāvā.

"Having the nature of arising and passing away" means having the nature of arising and ceasing at every moment.

Uppādavayasabhāvā (có bản chất sanh diệt) là có bản chất sanh và diệt từng sát-na.

Tenāha ‘‘uppa…pe… vevacana’’nti.

Therefore, it says, "arising... and synonyms."

Vì thế, Ngài nói "sanh… v.v… đồng nghĩa".

Purimassa vā pacchimaṃ kāraṇavevacananti āha ‘‘yasmā vā’’tiādi.

Or, the latter is the cause for the former, thus it says, "because," and so on.

Hoặc, như Ngài nói "yasmā vā" (vì lẽ đó), v.v. là từ đồng nghĩa của nguyên nhân sau đối với nguyên nhân trước.

Tadanantarāti tesaṃ uppādavayānaṃ antare.

"In between them" means in between their arising and passing away.

Tadanantarā (ngay sau đó) là giữa sự sanh và diệt đó.

Vemajjhaṭṭhānanti ṭhitikkhaṇaṃ vadati.

"Intermediate state" refers to the moment of duration (ṭhitikkhaṇa).

Vemajjhaṭṭhānaṃ (trạng thái trung gian) nói về sát-na trụ.

Ye pana ‘‘saṅkhārānaṃ ṭhiti natthī’’ti vadanti, tesaṃ taṃ micchā.

But for those who say, "there is no duration for formations," their statement is wrong.

Tuy nhiên, những ai nói "các hành không có sự trụ", thì điều đó là sai.

Yathā hi tasseva dhammassa uppādāvatthāya bhinnā bhaṅgāvatthā icchitā, aññathā aññaṃ uppajjati, aññaṃ nirujjhatīti āpajjati, evaṃ uppannassa bhaṅgābhimukhāvatthā icchitabbā, sāva ṭhitikkhaṇo.

Just as the state of arising and the distinct state of dissolution are desired for that same phenomenon (dhammassa), otherwise, it would follow that one thing arises and another ceases; similarly, for that which has arisen, the state tending towards dissolution must be desired, and that is the moment of duration.

Vì, giống như trạng thái diệt khác biệt được mong muốn cho trạng thái sanh của chính pháp đó, nếu không thì sẽ xảy ra trường hợp một cái sanh và một cái khác diệt; thì cũng vậy, trạng thái hướng đến sự diệt của cái đã sanh phải được mong muốn, và đó chính là sát-na trụ.

Na hi uppajjamāno bhijjatīti sakkā viññātunti.

For it cannot be understood that what is arising is simultaneously breaking up.

Không thể hiểu rằng cái đang sanh thì đang diệt.

Vūpasamasaṅkhātanti accantaṃ vūpasamasaṅkhātaṃ nibbānameva sukhaṃ, na tayā adhippetā kāmāti adhippāyo.

"Named tranquility" means Nibbāna itself, named ultimate tranquility, is happiness, not the sense pleasures you intended.

Vūpasamasaṅkhātaṃ (được gọi là sự an tịnh) là Nibbāna, được gọi là sự an tịnh tuyệt đối, mới là hạnh phúc, không phải các dục mà cô đã nghĩ đến, đó là ý nghĩa.

278

Nandanasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Nandana Sutta is concluded.

Chú giải Nandanasutta đã xong.

279

2. Nandatisuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Nandati Sutta

2. Chú giải Nandatisutta

280

12. Nandatīti ettha nandanaṃ sappītikakāmataṇhākiccanti āha – ‘‘tussatī’’ti, tasmā kāmaparitosena haṭṭhatuṭṭho hotīti attho.

Regarding "nandati" (rejoices), it means the act of delighting in sense pleasures with joy, therefore it says, "is pleased"; thus, the meaning is that he is happy and satisfied with sense pleasures.

12. Ở đây, Nandatī (vui thích) là sự vui thích, hành động của ái dục có hỷ, nên Ngài nói – "tussatī" (hoan hỷ), nghĩa là hoan hỷ và vui sướng do sự thỏa mãn các dục.

Puttimāti puttavā.

"Puttimā" means having children.

Puttimā (có con) là người có con.

Pahūte cāyaṃ mā-saddoti āha ‘‘bahuputto’’ti.

And this suffix "mā" here indicates abundance, therefore it says, "having many children."

Và từ "mā" này ở đây có nghĩa là nhiều, nên Ngài nói "bahuputto" (nhiều con).

Bahuputtatāgahaṇena idaṃ payojananti dassento ‘‘tassa hī’’tiādimāha.

Indicating that this is the purpose of mentioning having many children, it says, "for him," and so on.

Để chỉ ra rằng việc nắm giữ "nhiều con" có mục đích này, Ngài nói "tassa hī" (vì của người ấy), v.v.

Pūrentīti padaṃ apekkhitvā dhaññassāti sāmivacanaṃ.

Referring to the verb "they fill," "of grain" is in the genitive case.

Từ dhaññassā (của lúa) là thuộc cách, được mong đợi bởi từ pūrentī (làm đầy).

Iti āhāti imamatthaṃ sandhāyāha, evaṃadhippāyo hutvāti attho.

"Thus it is said" means he said this with that meaning in mind, with such an intention.

Iti āhā (đã nói như vậy) là nói với ý nghĩa này, nghĩa là với ý định như vậy.

Gosāmikoti gomā.

"Gosāmiko" means having cattle.

Gosāmiko (chủ bò) là người có bò.

Idhāpi pahūte mā-saddo.

Here too, the suffix "mā" indicates abundance.

Ở đây cũng vậy, từ "mā" có nghĩa là nhiều.

Gorasasampattinti gorasehi nipphajjanasampattiṃ.

"Abundance of dairy products" means the abundance produced from dairy products.

Gorasasampattiṃ (sự thành tựu từ sữa bò) là sự thành tựu được tạo ra từ sữa bò.

Upadhīti paccattabahuvacanaṃ.

"Upadhi" is in the accusative plural.

Upadhī (sự chấp thủ) là số nhiều của danh cách.

Hīti hetuatthe nipāto.

"Hi" is an indeclinable particle meaning "because."

Hī là một tiểu từ có nghĩa là nguyên nhân.

Nandayanti pītisomanassaṃ janayantīti nandanā.

"Nandanā" means those that cause joy and gladness.

Những gì tạo ra hỷ và sự hoan hỷ thì gọi là nandanā (sự vui thích).

Kāmaṃ dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato nippariyāyato kāmā ‘‘upadhī’’ti vattabbataṃ arahanti, tassā pana devatāya adhippāyavasenāha ‘‘sukhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti.

Although sense pleasures truly deserve to be called "upadhi" because they are the basis of suffering, the commentary says "because they are the basis of happiness" according to the devatā's intention.

Các dục đáng lẽ phải được gọi là "upadhī" (chấp thủ) một cách trực tiếp, vì chúng là nền tảng của khổ, nhưng Ngài nói "sukhassa adhiṭṭhānabhāvato" (vì là nền tảng của hạnh phúc) theo ý định của vị thiên nữ đó.

Kilesavatthuhetukattā sesapadadvayassa kiñcāpi sabbaṃ saṃsāradukkhaṃ kilesahetukaṃ, visesato pana pāpadhammā apāyūpapattiṃ nibbattentīti āha – ‘‘kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato’’ti.

Although all suffering in saṃsāra is caused by defilements, due to the causal nature of the objects of defilements in the other two terms, it specifically states that evil actions produce rebirth in the planes of misery; thus it says, "defilements too, being the basis of the suffering of the planes of misery."

Dù tất cả khổ đau trong luân hồi đều do phiền não làm nguyên nhân, vì các phiền não là nguyên nhân của các đối tượng, nhưng đặc biệt các ác pháp dẫn đến sự tái sanh vào các cõi khổ, nên Ngài nói – "kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato" (các phiền não cũng là nền tảng của khổ cõi đọa xứ).

Upasaṃharamānāti upanentā uppādentā.

"Bringing forth" means presenting, producing.

Upasaṃharamānā (mang đến) là dẫn đến, tạo ra.

Manussajātikopi dullabhaghāsacchādanatāya dukkhabahulo peto viyāti manussapeto.

Even a human being who is like a hungry ghost due to the rarity of food and clothing is "a human hungry ghost," being abundant in suffering.

Ngay cả một người thuộc loài người cũng khổ nhiều như một ngạ quỷ do khó kiếm thức ăn và quần áo, nên gọi là manussapeto (ngạ quỷ người).

Manussajātikopi vuttarūpo anatthapātito parehi hiṃsito samāno nerayiko viyāti manussanerayiko.

Even a human being, as described, when afflicted by misfortune and harmed by others, is like one in hell; thus, "a human being in hell."

Ngay cả một người thuộc loài người như đã nói, khi bị rơi vào cảnh khốn cùng, bị người khác hãm hại, thì như một chúng sanh địa ngục, nên gọi là manussanerayiko (chúng sanh địa ngục người).

281

Phalena rukkhato phalaṃ pātento viya.

"By fruit," like a fruit falling from a tree.

Phalena (do quả) như làm rơi quả từ cây.

Tatheva navahākārehīti yathā tīsu kālesu nāsamaraṇabhedanavasena puttimā puttanimittaṃ, tatheva gomā gonimittaṃ socati navappakārehi.

"In the same nine ways" means just as one with children sorrows on account of children, due to destruction, death, and breaking up in the three times, similarly, one with cattle sorrows on account of cattle in nine ways.

Tatheva navahākārehī (cũng vậy với chín cách) là giống như người có con đau khổ vì con do sự hoại diệt, cái chết, sự phá hoại trong ba thời, thì người có bò cũng vậy, đau khổ vì bò với chín cách.

Pañca kāmaguṇopadhīpi naraṃ socentīti yojanā.

The five sense pleasure-producing attachments (upadhī) also cause a person to sorrow—this is the connection.

Năm dục lạc và các chấp thủ cũng làm cho con người đau khổ, đó là cách kết nối.

Tassāti yo uttari anugijjhati tassa.

"Of him" refers to one who greedily clings further.

Tassā (của người ấy) là của người còn tham luyến hơn nữa.

Kāmayānassāti jātakāmacchandassa.

"Of one desiring sensual pleasure" refers to one in whom sensual desire has arisen.

Kāmayānassā (của người theo đuổi dục) là của chúng sanh đã sanh khởi dục ái.

Jantunoti sattassa.

"Of a being" refers to a sentient being.

Jantuno (của chúng sanh) là của hữu tình.

Parihāyanti ce vinassanti ce.

"If they perish" means if they are destroyed.

Parihāyanti ce (nếu chúng bị suy giảm) là nếu chúng bị hủy hoại.

Sallaviddhovāti sallena viddho viya.

"As one pierced by an arrow" means like one pierced by an arrow.

Sallaviddhovā (như bị mũi tên đâm) là như bị đâm bởi mũi tên.

Ruppatīti vikāraṃ āpajjati, socatīti attho.

"Suffers" means undergoes change, meaning sorrows.

Ruppatī (đau khổ) là chịu đựng sự biến đổi, nghĩa là đau khổ.

Narassa socanā sokaghaṭṭanapaccayo.

"The sorrow of a person" is the cause for the pang of sorrow.

Narassa socanā (sự đau khổ của con người) là nhân duyên làm khuấy động sầu bi.

Upadhayo natthīti kāmaṃ kilesābhisaṅkhārūpadhayo tāva khīṇāsavassa nattheva maggādhigamena nirodhitattā, khandhūpadhayo pana kathanti?

"There are no attachments (upadhayo)" means that for one whose defilements are destroyed (khīṇāsava), the upadhīs of defilements and formations are certainly non-existent, having been annihilated by the attainment of the path. But what about the upadhīs of aggregates (khandhūpadhayo)?

Upadhayo natthī (không có chấp thủ) là đối với một vị A-la-hán, các chấp thủ về phiền não, hành và dục ái chắc chắn không còn, vì đã được đoạn diệt do sự thành tựu Đạo; nhưng còn các chấp thủ về uẩn thì sao?

Tepi tassa saupādisesakālepi aṭṭhuppattihetubhūtā na santeva, ayañca anupādisesakāle.

Even during his lifetime with remnants of clinging (saupādisesakāla), those (khandha-upadhīs) that serve as causes for further arising are non-existent for him, and this applies even more so in the state without any remnants of clinging (anupādisesakāla).

Ngay cả trong thời gian còn dư y, chúng cũng không tồn tại như là nguyên nhân của sự sanh khởi, và điều này là trong thời gian vô dư y.

Tenāha ‘‘so nirupadhi mahākhīṇāsavo’’ti.

Therefore, it says, "that great one whose defilements are destroyed, without upadhi."

Vì thế, Ngài nói "so nirupadhi mahākhīṇāsavo" (vị A-la-hán vĩ đại không còn chấp thủ đó).

282

Nandatisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Nandati Sutta is concluded.

Chú giải Nandatisutta đã xong.

283

3. Natthiputtasamasuttavaṇṇanā

3. Commentary on the Natthiputtasama Sutta

3. Chú giải Natthiputtasamasutta

284

13. Puttapemaṃ puttaggahaṇena gahitaṃ uttarapadalopenāti āha ‘‘puttapemasama’’nti.

"Love for children" is encompassed by the term "child" with the omission of the latter part of the compound, thus it says, "equal to love for children."

13. Tình yêu con cái được nắm giữ bởi từ "putta" (con) với sự lược bỏ hậu tố, nên Ngài nói "puttapemasama" (tương đương với tình yêu con cái).

Gosamitanti gohi samaṃ kataṃ.

"Gosamitaṃ" means made equal to cattle.

Gosamitaṃ (tương đương với bò) là được làm cho tương đương với bò.

Tenāha ‘‘gohi sama’’nti.

Therefore, it says, "equal to cattle."

Vì thế, Ngài nói "gohi samaṃ" (tương đương với bò).

Sūriyassa samāti sūriyasamā.

"Sūriyasamā" means equal to the sun.

Tương đương với mặt trời là sūriyasamā.

Avayavasambandhe cetaṃ sāmivacanaṃ.

And this is a genitive case indicating part-whole relationship.

Và đây là thuộc cách chỉ mối quan hệ bộ phận.

Avayavo cettha ābhā evāti viññāyati ‘‘anantaraṃ ābhā’’ti vuccamānattāti āha ‘‘sūriyābhāya samā’’tiādi.

And here, the part is indeed light, as understood by the phrase "immediately light"; thus it says, "equal to the light of the sun," and so on.

Ở đây, bộ phận được hiểu là ánh sáng, vì ngay sau đó được nói là "ánh sáng", nên Ngài nói "sūriyābhāya samā" (tương đương với ánh sáng mặt trời), v.v.

Mahoghabhāvena saranti savantīti sarā, mahantā jalāsayā.

"Sarā" means great bodies of water, which flow like a mighty flood.

Những gì chảy, trôi như dòng nước lớn thì gọi là sarā (dòng chảy), tức là những hồ nước lớn.

Sabbe te samuddaparamā orimajanehi adiṭṭhaparatīrattā tassa.

"All those have the ocean as their ultimate goal," because for those on the hither shore, the other shore is unseen.

Sabbe te samuddaparamā (tất cả chúng đều lấy biển làm tối thượng) vì bờ bên kia của biển không được nhìn thấy bởi những người ở bờ này.

285

Natthi attasamaṃ pemanti gāthāya paṭhamagāthāyaṃ vuttanayena attho veditabbo.

The meaning of the verse "There is no love like self-love" should be understood in the manner stated in the first verse.

Ý nghĩa của bài kệ Natthi attasamaṃ pemaṃ (Không có tình yêu nào bằng tình yêu bản thân) phải được hiểu theo cách đã nói trong bài kệ đầu tiên.

Attapemena samaṃ pemaṃ nāma natthīti ayamattho.

The meaning is that there is no love equal to self-love.

Ý nghĩa là không có tình yêu nào bằng tình yêu bản thân.

Anudakakantāre ghammasantāpaṃ asahantiyā aṅke ṭhapitaputtakaṃ kandantaṃ bhūmiyaṃ nipajjāpetvā tassa upari ṭhatvā mataitthivatthunā dīpetabbaṃ.

This should be illustrated by the story of the woman who died, who, unable to bear the heat in a waterless desert, laid her crying child on the ground and stood over it.

Điều này phải được minh họa bằng câu chuyện về người phụ nữ đã chết, khi không thể chịu đựng được cái nóng thiêu đốt trong sa mạc không nước, đã đặt đứa con đang khóc trong lòng xuống đất và đứng lên trên nó.

Tenāha – ‘‘mātāpitādayo hi chaḍḍetvāpi puttadhītādayo’’ti.

Therefore, it says, "for mothers, fathers, and others abandon even their sons and daughters."

Vì thế, Ngài nói – "mātāpitādayo hi chaḍḍetvāpi puttadhītādayo" (cha mẹ, v.v. thậm chí còn bỏ rơi con cái).

Tathā cāha –

And thus it is said:

Và Ngài cũng nói –

286

‘‘Sabbā disā anuparigamma cetasā,

"Having traversed all directions with the mind,

“Sau khi đi khắp mọi phương hướng bằng tâm,

287

Nevajjhagā piyataramattanā kvaci;

One nowhere found anything dearer than oneself;

Không tìm thấy bất cứ ai thân yêu hơn bản thân;

288

Evaṃ piyo puthu attā paresaṃ,

Thus, the self is dear to others, too;

Cũng vậy, bản thân rất thân yêu đối với người khác,

289

Tasmā na hiṃse paramattakāmo’’ti.(saṃ. ni. 1.119; udā. 41; netti. 113);

Therefore, one who loves oneself should not harm another."

Vì vậy, người yêu bản thân không nên làm hại người khác.” (Saṃ. Ni. 1.119; Udā. 41; Netti. 113);

290

Dhaññena samaṃ dhanaṃ nāma natthi, yasmā tappaṭibaddhā āhārūpajīvīnaṃ sattānaṃ jīvitavutti.

"There is no wealth like grain," because the livelihood of beings who subsist on food depends on it.

Không có tài sản nào bằng lúa gạo, vì sự sống của chúng sanh sống nhờ thức ăn phụ thuộc vào nó.

Tathārūpe kāleti dubbhikkhakāle.

"At such a time" means during a famine.

Tathārūpe kāle (trong thời điểm như vậy) là trong thời kỳ đói kém.

Ekadesaṃyeva obhāsantīti ekasmiṃ khaṇe catūsu mahādīpesu obhāsaṃ pharituṃ asamatthattā sūriyassapi, pageva itaresaṃ.

"They illuminate only a part," because even the sun is unable to spread its light over the four great continents at a single moment, let alone others.

Ekadesaṃyeva obhāsantī (chỉ chiếu sáng một phần) là vì ngay cả mặt trời cũng không thể chiếu sáng khắp bốn đại châu cùng một lúc, huống chi là những thứ khác.

Bodhisattassa udayabbayassa ñāṇānubhāvena sakalajātikhettaṃ ekālokaṃ ahosīti āha ‘‘paññā…pe… sakkotī’’ti.

He said, 'Wisdom... (etc.)... is able,' because by the power of the knowledge of the Bodhisatta's arising and passing away, the entire field of birth became one light.

Do uy lực của tuệ tri về sự sanh diệt của Bồ-tát, toàn bộ cõi tái sanh trở thành một vùng sáng, nên nói "trí tuệ...v.v... có thể".

Tamaṃ vidhamatīti pubbenivāsañāṇādayo paññā yattha pavattanti, tamanavasesaṃ byāpetvā ekappahārena pavattanato.

Dispels darkness means that because wisdom, such as the knowledge of past existences, spreads without remainder and operates with a single strike wherever it occurs.

"Xua tan bóng tối" là do trí tuệ như túc mạng minh...v.v... phát sanh, bao trùm toàn bộ bóng tối mà không còn sót lại, phát sanh cùng một lúc.

‘‘Vuṭṭhiyā pana pavattamānāya yāva ābhassarabhavanā’’ti pacuravasena vuttaṃ.

However, 'when the rain is falling, up to the Ābhassara realm' is said in a broad sense.

"Khi mưa rơi, cho đến cõi Quang Âm thiên" được nói theo nghĩa phổ biến.

291

Natthiputtasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Natthiputtasama Sutta is concluded.

Chú giải kinh Natthiputtasama đã xong.

292

4. Khattiyasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Khattiya Sutta

4. Chú giải kinh Khattiya

293

14. Khettato vivādā satte tāyatīti khattiyo.

14. One who protects beings from disputes over fields is a khattiya.

14. Bảo vệ chúng sanh khỏi tranh chấp về ruộng đất, nên gọi là khattiya (sát-đế-lợi).

Vadati devatā attano ajjhāsayavasena.

The devatā speaks according to its own inclination.

Nói là chư thiên nói theo ý muốn của mình.

Dvipadādīnanti ādi-saddena catuppadabhariyaputtā gahitā.

In 'of bipeds, etc.', the word ' etc.' includes quadrupeds, wives, and children.

Dvipadādīnaṃ (hai chân...v.v...) với từ ādi (v.v...) là chỉ những người vợ, con, vật bốn chân.

Buddhādayoti ādi-saddena ājānīyasussūsabhariyassavaputtā.

In 'Buddhas, etc.', the word ' etc.' includes noble steeds, obedient wives, and docile children.

Buddhādayo (Đức Phật...v.v...) với từ ādi (v.v...) là chỉ những con ngựa thuần chủng, người vợ biết vâng lời, con cái biết vâng lời.

Dvipadānaṃ seṭṭhoti ettha dvipadānaṃ eva seṭṭhoti nāyaṃ niyamo icchito, seṭṭho evāti pana icchito, tasmā sambuddho dvipadesu aññesu tattha ca uppajjanato seṭṭho eva sabbesampi uttaritarassa abhāvatoti ayamettha attho.

In 'foremost among bipeds,' it is not desired that this is a strict rule that he is foremost only among bipeds; rather, it is desired that he is indeed foremost. Therefore, the meaning here is that the Fully Enlightened One is indeed foremost among bipeds and others who arise there, as there is no one superior to all.

Dvipadānaṃ seṭṭho (bậc tối thắng trong loài hai chân) ở đây, không phải là quy định chỉ có bậc tối thắng trong loài hai chân mà thôi, mà là quy định chỉ bậc tối thắng mà thôi, do đó, Đức Sambuddha là bậc tối thắng trong loài hai chân và các loài khác, và cũng là bậc tối thắng vì không có ai cao hơn Ngài, đây là ý nghĩa ở đây.

Tenāha ‘‘uppajjamāno panesā’’tiādi.

Therefore, it is said, 'When this one arises... (etc.).'

Vì thế, Ngài nói "uppajjamāno panesā" (khi Ngài sanh ra)...v.v...

Kāraṇākāraṇaṃ ājānātīti ājānīyo.

One who knows what is proper and improper is an ājānīya.

Biết được nguyên nhân và phi nguyên nhân, nên gọi là ājānīyo (thuần chủng).

Gaṇhāpethāti yathā udako na temissati, evaṃ vāḷaṃ gaṇhāpetha.

Make it hold: Make it hold the hair so that it does not get wet.

Gaṇhāpethā (hãy bắt) là hãy bắt con thú sao cho nước không làm ướt.

‘‘Asussūsā’’ti keci paṭhanti.

Some read, "Asussūsā."

Một số người đọc là "Asussūsā" (không vâng lời).

Āsuṇamānoti sappaṭissavo hutvā vacanasampaṭicchako.

Āsuṇamāno means being attentive and receptive to words.

Āsuṇamāno (nghe lời) là người vâng lời, chấp nhận lời nói.

294

Khattiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Khattiya Sutta is concluded.

Chú giải kinh Khattiya đã xong.

295

5. Saṇamānasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Saṇamāna Sutta

5. Chú giải kinh Saṇamāna

296

15. Ṭhite majjhanhiketi pubbaddhaṃ nikkhamitvā aparaddhaṃ appatvā ṭhitamajjhanhe.

15. At midday means when it is standing at midday, having passed the first half of the day but not yet reached the latter half.

15. Ṭhite majjhanhike (vào giữa trưa) là khi mặt trời đã qua nửa buổi sáng nhưng chưa đến nửa buổi chiều.

Sannisīvesūti parissamavinodanatthaṃ sabbaso sannisīdantesu.

When they completely settled down refers to those completely settling down to relieve fatigue.

Sannisīvesu (ngồi xuống) là khi mọi người hoàn toàn ngồi xuống để xua tan mệt mỏi.

Da-kārassa hi va-kāraṃ katvā niddeso.

Here, the letter 'd' has been changed to 'v' in the designation.

Chữ 'da' đã được thay bằng chữ 'va' trong cách trình bày.

Tenāha ‘‘sannisinnesu vissamamānesū’’ti.

Therefore, it is said, 'when settled down and resting.'

Vì thế, Ngài nói "sannisinnesu vissamamānesu" (khi ngồi xuống nghỉ ngơi).

Sabbasattānanti sabbesañca āhārūpajīvitasattānaṃ ghammatāpane santattakāyānaṃ iriyāpathadubbalyakāloti ṭhānādiiriyāpathassa asamatthakālo.

Of all beings: For all beings who subsist on food, whose bodies are heated by the sun's scorching heat, it is a time of weakness for postures, meaning a time when they are incapable of standing and other postures.

Sabbasattānaṃ (của tất cả chúng sanh) là của tất cả chúng sanh sống bằng thức ăn, với thân thể bị đốt nóng bởi sức nóng mặt trời; iriyāpathadubbalyakālo (thời điểm yếu kém trong oai nghi) là thời điểm không thể thực hiện các oai nghi như đứng...v.v...

Saṇati viyāti saddaṃ karoti viya, yathā taṃ aññampi mahāvanaṃ vakkhamānanayena.

It is as if it makes a sound means it makes a sound, just as that other great forest does, in the manner to be described.

Saṇati viyā (như đang kêu) là như đang phát ra âm thanh, giống như khu rừng lớn khác theo cách sẽ được nói đến.

Tenāha ‘‘tappaṭibhāgaṃ nāmeta’’nti chiddaveṇupabbānanti randhajātakīcakamahāveḷupabbānaṃ.

Therefore, it is said, 'its counterpart,' and of bamboo groves with holes means groves of large bamboo with holes or crevices.

Vì thế, Ngài nói "tappaṭibhāgaṃ nāmeta" (khiến nó tương ứng) là chiddaveṇupabbānaṃ (của những đốt tre lớn có lỗ thủng).

Dutiyakaṃ sahāyaṃ alabhantī anabhiratiparitassanāya evamāha.

She says this due to distress from dissatisfaction at not finding a second companion.

Dutiyakaṃ (người bạn đồng hành) là không tìm thấy người bạn đồng hành nên nói như vậy do sự buồn chán và đau khổ.

Anappakaṃ sukhanti vipulaṃ uḷāraṃ vivekasukhaṃ.

No small pleasure means abundant, exalted pleasure of seclusion.

Anappakaṃ sukhaṃ (hạnh phúc không nhỏ) là niềm vui vi diệu, cao cả của sự độc cư.

297

Ekavihāratāya suññāgāraṃ paviṭṭhassa.

Having entered an empty dwelling due to dwelling alone.

Do sống một mình, suññāgāraṃ paviṭṭhassa (người đã vào nhà trống).

Tena kāyavivekaṃ dasseti.

By this, he demonstrates physical seclusion (kāyaviveka).

Qua đó, Ngài chỉ ra sự độc cư về thân.

Aniccānupassanādīhi niccasaññādippahānena santacittassa.

Whose mind is tranquil through the abandonment of perceptions of permanence, etc., by means of contemplation of impermanence, etc.

Do sự quán chiếu vô thường...v.v... và sự đoạn trừ các tưởng thường...v.v..., santacittassa (người có tâm thanh tịnh).

Tena cittavivekaṃ dasseti.

By this, he demonstrates mental seclusion (cittaviveka).

Qua đó, Ngài chỉ ra sự độc cư về tâm.

Saṃsāre bhayaṃ ikkhanato bhikkhuno ubhayavivekasampannassa, tato eva uttariṃ manussadhammato ratiṃ lābhino.

For a bhikkhu, one who sees danger in saṃsāra, possessed of both kinds of seclusion, and therefore one who obtains pleasure superior to human pleasure.

Bhikkhuno (của vị Tỳ-kheo) là người nhìn thấy sự sợ hãi trong luân hồi, người có cả hai sự độc cư, và do đó, người đạt được niềm vui vượt trên pháp của loài người.

Amānusī ratīti bhāvanārati.

Non-human pleasure refers to the pleasure of jhāna.

Amānusī ratī (niềm vui phi nhân) là niềm vui của sự tu tập.

Puratoti purimabhāge.

In front means in the front part.

Purato (phía trước) là ở phần trước.

Pacchatoti pacchimabhāge.

Behind means in the back part.

Pacchato (phía sau) là ở phần sau.

Aparoti añño.

Aparo means another.

Aparo (không có người khác) là không có người khác.

Puratoti vā anāgate, anāgataṃ ārabbhāti attho.

Or in front means in the future, the meaning is with reference to the future.

Hoặc Purato là trong tương lai, ý nghĩa là liên quan đến tương lai.

Pacchatoti atīte atītaṃ ārabbha paṭipattiyā vibādhanato.

Behind means in the past, with reference to the past, due to obstructing practice.

Pacchato là trong quá khứ, do bị cản trở bởi sự thực hành liên quan đến quá khứ.

Paroti kodho cittapaṭidussanatāya.

Paro refers to anger, because it corrupts the mind.

Paro (kẻ thù) là sự sân hận do làm tổn hại tâm.

Na paroti aparo, lobho, so ce na vijjati.

Not another is aparo, meaning greed. And if it does not exist.

Không phải kẻ thù là aparo (không có kẻ thù), đó là tham ái, nếu nó không tồn tại.

Etena anāgatappajappanāya atītānusocanāya ca abhāvaṃ dasseti.

By this, he shows the absence of anxiety about the future and sorrow over the past.

Qua đó, Ngài chỉ ra sự không có sự suy nghĩ về tương lai và sự than van về quá khứ.

Atīva phāsu bhavatīti nīvaraṇajeṭṭhakassa kāmacchandassa vigamena vikkhambhitanīvaraṇassa jhānassa vasena ativiya phāsuvihāro hoti.

It becomes exceedingly pleasant means that with the disappearance of sensual desire, which is the chief of the hindrances, there is an exceedingly pleasant abiding by means of jhāna, which has its hindrances suppressed.

Atīva phāsu bhavatī (trở nên rất dễ chịu) là do sự đoạn trừ dục ái, vị trưởng của các triền cái, và do đó, có sự an trú rất dễ chịu nhờ thiền định đã được trấn áp các triền cái.

Ekassa vasato vaneti taṇhādutiyikābhāvena ekassa araññe vivekavāsaṃ vasato.

Dwelling alone in the forest means dwelling alone in seclusion in the wilderness, without craving as a companion.

Ekassa vasato vane (người sống một mình trong rừng) là người sống độc cư trong rừng mà không có tham ái làm bạn đồng hành.

Sesaṃ tādisamevāti sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamagāthāyaṃ vuttasadisameva.

The rest is similar means whatever needs to be said here for the rest is similar to what was said in the first verse.

Sesaṃ tādisamevā (phần còn lại cũng tương tự) là phần còn lại cần nói ở đây cũng giống như đã nói trong bài kệ đầu tiên.

298

Saṇamānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Saṇamāna Sutta is concluded.

Chú giải kinh Saṇamāna đã xong.

299

6. Niddātandīsuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Niddātandī Sutta

6. Chú giải kinh Niddātandī

300

16. Pacchime māse pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapetvā dakkhiṇena passena sato sampajānoti ettakaṃ pāṭhaṃ saṅkhipitvā ‘‘niddaṃ okkamitā’’ti vuttaṃ.

16. The phrase niddaṃ okkamitā (having fallen asleep) is an abbreviation of the passage describing one who, in the last month, after the meal, having returned from his alms round, spreads out his fourfold outer robe and lies down on his right side, mindful and comprehending.

16. Sau khi thọ thực xong vào buổi chiều, sau khi trải bốn lớp y tăng-già-lê, nằm nghiêng bên phải, có niệm và tỉnh giác, đoạn kinh văn này được tóm tắt thành "niddaṃ okkamitā" (người chìm vào giấc ngủ).

Kiriyāmayacittehi avomisso bhavaṅgasoto abyākataniddā.

Undetermined sleep is the bhavaṅga stream, unmixed with action-based consciousness.

Dòng bhavaṅga không lẫn lộn với các tâm sở hành động là abyākataniddā (giấc ngủ vô ký).

Sā hi khīṇāsavānaṃ uppajjanārahā, tassā pubbabhāgāparabhāgesu…pe… uppannaṃ thinamiddhaṃ idhādhippetā niddā, sā akhīṇāsavānaṃ yebhuyyena aniyatakālā, tabbidhuraniyatasabbhāvaṃ dassento ‘‘aticchāta…pe… āgantukaṃ ālasiya’’nti āha.

It is indeed suitable for Arahants, but the sloth and torpor that arises in the preceding and succeeding parts (etc.) of that^* is the sleep intended here; for those who are not Arahants, it is mostly of an undetermined time. Showing its fixed nature in the absence of that, he says, when exceedingly hungry... (etc.)... an incoming idleness.

Giấc ngủ đó chỉ có thể sanh khởi ở các vị A-la-hán, còn sự hôn trầm, thụy miên sanh khởi ở phần trước và phần sau của nó...v.v... là giấc ngủ được đề cập ở đây, giấc ngủ đó đối với những người chưa phải A-la-hán thường không có thời gian nhất định, để chỉ ra sự tồn tại nhất định của nó trong sự thiếu thốn đó, Ngài nói "aticchāta...pe... āgantukaṃ ālasiya" (quá đói...v.v... sự lười biếng khách trần).

Kāyālasiyapaccayā vīriyassa paṭipakkhabhūtā cattāro akusalakkhandhā tandī nāma.

The four unwholesome aggregates that are opposed to effort, caused by bodily sluggishness, are called tandī (sloth).

Bốn uẩn bất thiện đối nghịch với tinh tấn do sự lười biếng của thân là tandī (hôn trầm).

Tandīti sabhāvaniddeso.

Tandī is a designation of its intrinsic nature.

Tandī là sự chỉ định về bản chất.

Tandiyanāti ākāraniṃddeso.

Tandiyanā is a designation of its mode.

Tandiyanā là sự chỉ định về hình thái.

Tandīmanatāti tandībhūtacittatā.

Tandīmanatā means a mind characterized by sloth.

Tandīmanatā là tâm trạng hôn trầm.

Ālasyanti alasabhāvāharaṇaṃ.

Ālasya is the bringing on of a state of laziness.

Ālasyaṃ là sự mang lại trạng thái lười biếng.

Ālasyāyitattanti alasabhāvappatti.

Ālasyāyitatta is the state of having become lazy.

Ālasyāyitattaṃ là sự đạt đến trạng thái lười biếng.

Kāyavijambhanāti kāyassa vināmanā.

Kāyavijambhanā is the stretching of the body.

Kāyavijambhanā là sự uốn cong thân thể.

Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatāti akusalapakkhiyā anabhirati.

Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatā is disinterest belonging to the unwholesome side.

Akusalapakkhā ukkaṇṭhitatā là sự bất mãn thuộc phe bất thiện.

Bhattakilamathoti yathāvuttassa bhattavatthukassa āhārassa vasena sarīre uppajjanakakhedo.

Bhattakilamatho is the fatigue arising in the body due to the food as mentioned.

Bhattakilamatho là sự mệt mỏi sanh khởi trong thân do thức ăn đã nói.

Upakkiliṭṭhoti paññāya dubbalīkaraṇena upakkiliṭṭhacitto.

Upakkiliṭṭho means a mind defiled by the weakening of wisdom.

Upakkiliṭṭho là tâm bị ô nhiễm do làm yếu trí tuệ.

Cittassa asamāhitattā nivāritapātubhāvo.

Its manifestation is prevented due to the mind being unsettled.

Do tâm không định tĩnh, nivāritapātubhāvo (sự xuất hiện bị ngăn cản).

Ariyamaggassa jotanaṃ nāma uppajjanamevāti āha ‘‘na jotati, na pātubhavatīti attho’’ti.

The shining forth of the noble path means its arising, so he says, does not shine, meaning does not become manifest.

Sự chiếu sáng của Thánh đạo chính là sự sanh khởi, nên Ngài nói "na jotati, na pātubhavatīti attho" (không chiếu sáng, không xuất hiện, đó là ý nghĩa).

Na hi ariyamaggo jotiajotināmo pavattati.

For the noble path does not operate under the designation of shining or not shining.

Vì Thánh đạo không hoạt động dưới tên chiếu sáng hay không chiếu sáng.

301

Maggasahajātavīriyenāti lokiyalokuttaramaggasahajātavīriyena.

By effort co-arisen with the path means by effort co-arisen with the mundane and supramundane paths.

Maggasahajātavīriyenā (bằng tinh tấn đồng sanh với đạo) là bằng tinh tấn đồng sanh với đạo thế gian và siêu thế.

Missakamaggo hi idha adhippeto.

For a mixed path is intended here.

Vì ở đây, đạo hỗn hợp được đề cập.

Nīharitvāti nīharaṇahetu.

Having drawn out means as a cause for drawing out.

Nīharitvā (sau khi loại bỏ) là do nguyên nhân loại bỏ.

Hetuattho hi ayaṃ tvā-saddo ‘‘paññāya cassa disvā’’tiādīsu (ma. ni. 1.271) viya.

For this suffix -tvā here has a causal meaning, as in "paññāya cassa disvā" (M.N. 1.271) and so on.

Vì từ tvā này có ý nghĩa nguyên nhân, như trong "paññāya cassa disvā" (thấy bằng trí tuệ)...v.v... (Ma. Ni. 1.271).

Tena ‘‘maggo visujjhatī’’ti vacanaṃ samatthitaṃ hoti.

By this, the statement "the path becomes purified" is affirmed.

Qua đó, câu "maggo visujjhatī" (đạo được thanh tịnh) được xác nhận.

‘‘Ariyamaggaṃ visujjhatī’’ti keci paṭhanti.

Some read "ariyāmaggaṃ visujjhatīti."

Một số người đọc là "Ariyamaggaṃ visujjhatī" (Thánh đạo được thanh tịnh).

302

Niddātandīsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Niddātandī Sutta is concluded.

Chú giải kinh Niddātandī đã xong.

303

Table of Contents