Atha kho aññataro bhikkhu uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjaliṃ paṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘puccheyyāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ kiñcideva* desaṃ, sace me bhagavā okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyā’’ti?
Then a certain bhikkhu rose from his seat, arranged his upper robe over one shoulder, and bowing his hands in salutation towards the Blessed One, said to him: “Bhante, I would like to ask the Blessed One something, if the Blessed One would grant me the opportunity to answer the question.”
Rồi một Tỳ-khưu đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đắp y vắt vai một bên, chắp tay hướng về Đức Thế Tôn và bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Ngài, con muốn hỏi Đức Thế Tôn một điều gì đó, nếu Đức Thế Tôn cho phép con trả lời câu hỏi.”
‘‘Tena hi tvaṃ, bhikkhu, sake āsane nisīditvā puccha yadākaṅkhasī’’ti.
“Then, bhikkhu, sit down on your own seat and ask what you wish,” the Blessed One said.
“Vậy thì này Tỳ-khưu, hãy ngồi xuống chỗ của mình và hỏi điều ngươi muốn.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā sake āsane nisīditvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ime nu kho, bhante, pañcupādānakkhandhā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho’’ti.
“Yes, Bhante,” the bhikkhu replied to the Blessed One, and sitting down on his own seat, he said to the Blessed One: “Bhante, are these the five clinging-aggregates (pañcupādānakkhandhā), namely, the clinging-aggregate of form, the clinging-aggregate of feeling, the clinging-aggregate of perception, the clinging-aggregate of volitional formations, the clinging-aggregate of consciousness?”
“Vâng, bạch Ngài,” Tỳ-khưu ấy vâng lời Đức Thế Tôn, ngồi xuống chỗ của mình và bạch Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Ngài, có phải năm thủ uẩn này là: sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn, thức thủ uẩn không?”
‘‘Ime kho pana, bhante, pañcupādānakkhandhā kiṃmūlakā’’ti?
“Bhante, what is the root of these five clinging-aggregates?”
“Bạch Ngài, năm thủ uẩn này do nhân gì?”
‘‘Ime kho, bhikkhu, pañcupādānakkhandhā chandamūlakā’’ti…pe… taññeva nu kho, bhante, upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā udāhu aññatra pañcahi upādānakkhandhehi upādānanti?
“Bhikkhu, these five clinging-aggregates have craving (chanda) as their root.” …pe… “Bhante, is that clinging itself the five clinging-aggregates, or is clinging something apart from the five clinging-aggregates?”
“Này Tỳ-khưu, năm thủ uẩn này do dục ái (chanda-mūlaka) làm gốc”… (tương tự)… “Bạch Ngài, có phải chính thủ ấy là năm thủ uẩn, hay thủ là cái gì khác ngoài năm thủ uẩn?”
‘‘Na kho, bhikkhu, taññeva upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā nāpi aññatra pañcahi upādānakkhandhehi upādānaṃ, api ca yo tattha chandarāgo taṃ tattha upādāna’’nti.
“Bhikkhu, clinging is not itself the five clinging-aggregates, nor is clinging something apart from the five clinging-aggregates. But the desire and lust (chandarāgo) that is there, that is clinging there.”
“Này Tỳ-khưu, không phải chính thủ ấy là năm thủ uẩn, cũng không phải thủ là cái gì khác ngoài năm thủ uẩn; nhưng dục ái (chandarāga) ở trong đó chính là thủ ở trong đó.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi –
“Good, Bhante,” the bhikkhu replied…pe… and asked a further question:
“Lành thay, bạch Ngài,” Tỳ-khưu ấy… (tương tự)… hỏi một câu hỏi khác:
‘‘Siyā pana, bhante, pañcupādānakkhandhesu chandarāgavemattatā’’ti?
“Bhante, could there be a diversity of desire and lust (chandarāgavemattatā) in the five clinging-aggregates?”
“Bạch Ngài, có thể có sự khác biệt về dục ái (chandarāga-vemattatā) trong năm thủ uẩn không?”
‘‘Siyā, bhikkhū’’ti bhagavā avoca – ‘‘idha, bhikkhu, ekaccassa evaṃ hoti – ‘evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ, evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhāna’nti.
“There could, bhikkhu,” the Blessed One said. “Here, bhikkhu, it occurs to a certain person: ‘May I be of such a form in the future, may I be of such a feeling in the future, may I be of such a perception in the future, may I be of such volitional formations in the future, may I be of such consciousness in the future.’
“Có thể có, này Tỳ-khưu,” Đức Thế Tôn nói, “Này Tỳ-khưu, ở đây, một số người có ý nghĩ như vầy: ‘Trong tương lai, tôi sẽ có sắc như thế này, tôi sẽ có thọ như thế này, tôi sẽ có tưởng như thế này, tôi sẽ có hành như thế này, tôi sẽ có thức như thế này.’”
Evaṃ kho, bhikkhu, siyā pañcupādānakkhandhesu chandarāgavemattatā’’ti?
Thus, bhikkhu, there could be a diversity of desire and lust in the five clinging-aggregates.”
“Này Tỳ-khưu, như vậy, có thể có sự khác biệt về dục ái trong năm thủ uẩn.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… uttariṃ pañhaṃ apucchi –
“Good, Bhante,” the bhikkhu replied…pe… and asked a further question:
“Lành thay, bạch Ngài,” Tỳ-khưu ấy… (tương tự)… hỏi một câu hỏi khác:
‘‘Kittāvatā nu kho, bhante, khandhānaṃ khandhādhivacana’’nti?
“Bhante, to what extent is the term ‘aggregates’ (khandhādhivacanaṃ) applied to the aggregates?”
“Bạch Ngài, đến mức độ nào thì có danh xưng ‘uẩn’ cho các uẩn?”
‘‘Yaṃ kiñci, bhikkhu, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, ayaṃ vuccati rūpakkhandho.
“Whatever form there is—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—this is called the aggregate of form (rūpakkhandho).
“Này Tỳ-khưu, bất cứ sắc nào, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, đó gọi là sắc uẩn.
Yā kāci vedanā… yā kāci saññā … ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho.
Whatever feeling there is… whatever perception there is… whatever volitional formations there are… whatever consciousness there is—past, future, or present; internal or external; gross or subtle; inferior or superior; far or near—this is called the aggregate of consciousness (viññāṇakkhandho).
Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế, hạ liệt hay thù thắng, xa hay gần, đó gọi là thức uẩn.
Ettāvatā kho, bhikkhu, khandhānaṃ khandhādhivacana’’nti.
To this extent, bhikkhu, is the term ‘aggregates’ applied to the aggregates.”
Này Tỳ-khưu, đến mức độ ấy thì có danh xưng ‘uẩn’ cho các uẩn.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… apucchi –
“Good, Bhante,” the bhikkhu replied…pe… and asked:
“Lành thay, bạch Ngài,” Tỳ-khưu ấy… (tương tự)… hỏi:
‘‘Ko nu kho, bhante, hetu ko paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāya; ko hetu ko paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya; ko hetu ko paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya; ko hetu ko paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya; ko hetu ko paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyā’’ti?
“Bhante, what is the cause, what is the condition for the manifestation of the aggregate of form? What is the cause, what is the condition for the manifestation of the aggregate of feeling? What is the cause, what is the condition for the manifestation of the aggregate of perception? What is the cause, what is the condition for the manifestation of the aggregate of volitional formations? What is the cause, what is the condition for the manifestation of the aggregate of consciousness?”
“Bạch Ngài, nhân gì, duyên gì cho sự hiện hữu của sắc uẩn? Nhân gì, duyên gì cho sự hiện hữu của thọ uẩn? Nhân gì, duyên gì cho sự hiện hữu của tưởng uẩn? Nhân gì, duyên gì cho sự hiện hữu của hành uẩn? Nhân gì, duyên gì cho sự hiện hữu của thức uẩn?”
‘‘Cattāro kho, bhikkhu, mahābhūtā hetu, cattāro mahābhūtā paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāya.
“Bhikkhu, the four great elements (mahābhūtā) are the cause, the four great elements are the condition for the manifestation of the aggregate of form.
“Này Tỳ-khưu, bốn đại chủng là nhân, bốn đại chủng là duyên cho sự hiện hữu của sắc uẩn.
Phasso hetu phasso paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya.
Contact is the cause, contact is the condition for the manifestation of the aggregate of feeling.
Xúc là nhân, xúc là duyên để tuyên thuyết uẩn thọ.
Phasso hetu phasso paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya.
Contact is the cause, contact is the condition for the manifestation of the aggregate of perception.
Xúc là nhân, xúc là duyên để tuyên thuyết uẩn tưởng.
Phasso hetu, phasso paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya.
Contact is the cause, contact is the condition for the manifestation of the aggregate of formations.
Xúc là nhân, xúc là duyên để tuyên thuyết uẩn hành.
Nāmarūpaṃ hetu, nāmarūpaṃ paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyā’’ti.
Nama-rupa is the cause, nama-rupa is the condition for the manifestation of the aggregate of consciousness.”
Danh-sắc là nhân, danh-sắc là duyên để tuyên thuyết uẩn thức.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… apucchi –
“It is good, venerable sir,” that bhikkhu…pe… asked:
“Lành thay, bạch Thế Tôn,” vị Tỳ-kheo ấy… (lặp lại)… đã hỏi –
‘‘Kathaṃ nu kho, bhante, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti?
“How, venerable sir, does sakkāyadiṭṭhi arise?”
“Bạch Thế Tôn, tà kiến về thân (sakkāya-diṭṭhi) khởi lên như thế nào?”
‘‘Idha, bhikkhu, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ; vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“Here, bhikkhu, an uninstructed ordinary person, who is not a seer of the noble ones, unskilled in the Dhamma of the noble ones, and not trained in the Dhamma of the noble ones, who is not a seer of the good persons, unskilled in the Dhamma of the good persons, and not trained in the Dhamma of the good persons, regards form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form; feeling… perception… formations… consciousness… he regards as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
“Ở đây, này Tỳ-kheo, phàm phu ít nghe, không thấy các bậc Thánh, không thuần thục trong Pháp của bậc Thánh, không được huấn luyện trong Pháp của bậc Thánh; không thấy các bậc thiện nhân, không thuần thục trong Pháp của bậc thiện nhân, không được huấn luyện trong Pháp của bậc thiện nhân, quán sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc; hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc; quán thọ… quán tưởng… quán hành… quán thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức; hoặc thức ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thức.
Evaṃ kho, bhikkhu, sakkāyadiṭṭhi hotī’’ti.
Thus, bhikkhu, does sakkāyadiṭṭhi arise.”
Này Tỳ-kheo, tà kiến về thân khởi lên như vậy đấy.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… apucchi –
“It is good, venerable sir,” that bhikkhu…pe… asked:
“Lành thay, bạch Thế Tôn,” vị Tỳ-kheo ấy… (lặp lại)… đã hỏi –
‘‘Kathaṃ pana, bhante, sakkāyadiṭṭhi na hotī’’ti?
“How then, venerable sir, does sakkāyadiṭṭhi not arise?”
“Bạch Thế Tôn, tà kiến về thân không khởi lên như thế nào?”
‘‘Idha, bhikkhu, sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto, sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati, na rūpavantaṃ vā attānaṃ; na attani vā rūpaṃ, na rūpasmiṃ vā attānaṃ; na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; na attani vā viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“Here, bhikkhu, a well-instructed noble disciple, who is a seer of the noble ones, skilled in the Dhamma of the noble ones, and well-trained in the Dhamma of the noble ones, who is a seer of the good persons, skilled in the Dhamma of the good persons, and well-trained in the Dhamma of the good persons, does not regard form as self, or self as possessing form, or form as in self, or self as in form; he does not regard feeling… perception… formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness, or consciousness as in self, or self as in consciousness.
“Ở đây, này Tỳ-kheo, Thánh đệ tử có nghe, thấy các bậc Thánh, thuần thục trong Pháp của bậc Thánh, được huấn luyện trong Pháp của bậc Thánh; thấy các bậc thiện nhân, thuần thục trong Pháp của bậc thiện nhân, được huấn luyện trong Pháp của bậc thiện nhân, không quán sắc là tự ngã, không quán tự ngã có sắc; không quán sắc ở trong tự ngã, không quán tự ngã ở trong sắc; không quán thọ… không quán tưởng… không quán hành… không quán thức là tự ngã, không quán tự ngã có thức; không quán thức ở trong tự ngã, không quán tự ngã ở trong thức.
Evaṃ kho, bhikkhu, sakkāyadiṭṭhi na hotī’’ti.
Thus, bhikkhu, does sakkāyadiṭṭhi not arise.”
Này Tỳ-kheo, tà kiến về thân không khởi lên như vậy đấy.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu…pe… apucchi –
“It is good, venerable sir,” that bhikkhu…pe… asked:
“Lành thay, bạch Thế Tôn,” vị Tỳ-kheo ấy… (lặp lại)… đã hỏi –
‘‘Ko nu kho, bhante, rūpassa assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇaṃ; ko vedanāya… ko saññāya… ko saṅkhārānaṃ… ko viññāṇassa assādo, ko ādīnavo, kiṃ nissaraṇa’’nti?
“What, venerable sir, is the gratification, what is the danger, what is the escape regarding form? What is the gratification… what is the danger, what is the escape regarding feeling… regarding perception… regarding formations… regarding consciousness?”
“Bạch Thế Tôn, vị ngọt của sắc là gì, sự nguy hiểm là gì, sự giải thoát là gì? Vị ngọt của thọ… vị ngọt của tưởng… vị ngọt của hành… vị ngọt của thức là gì, sự nguy hiểm là gì, sự giải thoát là gì?”
‘‘Yaṃ kho, bhikkhu, rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ – ayaṃ rūpassa assādo.
“Whatever happiness and joy arise conditioned by form, that is the gratification of form.
“Này Tỳ-kheo, dựa vào sắc mà lạc và hỷ khởi lên – đây là vị ngọt của sắc.
Yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ – ayaṃ rūpassa ādīnavo.
That form is impermanent, suffering, and subject to change—that is the danger of form.
Sắc là vô thường, khổ, có pháp biến hoại – đây là sự nguy hiểm của sắc.
Yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ – idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ.
The removal and abandonment of desire and lust for form—that is the escape from form.
Sự điều phục tham ái, sự đoạn trừ tham ái đối với sắc – đây là sự giải thoát khỏi sắc.
Yaṃ vedanaṃ paṭicca… yaṃ saññaṃ paṭicca… ye saṅkhāre paṭicca… yaṃ viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ – ayaṃ viññāṇassa assādo.
Whatever happiness and joy arise conditioned by feeling… conditioned by perception… conditioned by formations… conditioned by consciousness—that is the gratification of consciousness.
Dựa vào thọ mà… dựa vào tưởng mà… dựa vào hành mà… dựa vào thức mà lạc và hỷ khởi lên – đây là vị ngọt của thức.
Yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ – ayaṃ viññāṇassa ādīnavo.
That consciousness is impermanent, suffering, and subject to change—that is the danger of consciousness.
Thức là vô thường, khổ, có pháp biến hoại – đây là sự nguy hiểm của thức.
Yo viññāṇasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ – idaṃ viññāṇassa nissaraṇa’’nti.
The removal and abandonment of desire and lust for consciousness—that is the escape from consciousness.”
Sự điều phục tham ái, sự đoạn trừ tham ái đối với thức – đây là sự giải thoát khỏi thức.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi –
“It is good, venerable sir,” that bhikkhu, having delighted in and approved of the Bhagavā’s words, asked the Bhagavā a further question:
“Lành thay, bạch Thế Tôn,” vị Tỳ-kheo ấy hoan hỷ và tùy hỷ với lời dạy của Thế Tôn, rồi hỏi thêm một câu hỏi nữa –
‘‘Kathaṃ nu kho, bhante, jānato, kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontī’’ti?
“How, venerable sir, does one know, how does one see, so that the latent tendencies of ‘I-making,’ ‘mine-making,’ and conceit do not arise in this conscious body and in all external signs?”
“Bạch Thế Tôn, khi biết như thế nào, khi thấy như thế nào thì các tùy miên ngã mạn, ngã sở mạn, và mạn không còn khởi lên đối với thân có thức này và đối với tất cả các tướng bên ngoài?”
‘‘Yaṃ kiñci, bhikkhu, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ – ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
“Whatever form there is—past, future, or present; internal or external; coarse or subtle; inferior or excellent; far or near—all form, one sees as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
“Này Tỳ-kheo, bất cứ sắc nào, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế,劣 hay thắng, xa hay gần, tất cả sắc ấy – ‘cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’ – vị ấy thấy điều này đúng như thật với chánh trí.
Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ – ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
Whatever feeling there is… whatever perception… whatever formations… whatever consciousness there is—past, future, or present; internal or external; coarse or subtle; inferior or excellent; far or near—all consciousness, one sees as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, quá khứ, vị lai, hiện tại, nội hay ngoại, thô hay tế,劣 hay thắng, xa hay gần, tất cả thức ấy – ‘cái này không phải của tôi, tôi không phải là cái này, cái này không phải tự ngã của tôi’ – vị ấy thấy điều này đúng như thật với chánh trí.
Evaṃ kho, bhikkhu, jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontī’’ti.
Thus, bhikkhu, knowing thus, seeing thus, the latent tendencies of ‘I-making,’ ‘mine-making,’ and conceit do not arise in this conscious body and in all external signs.”
Này Tỳ-kheo, khi biết như vậy, khi thấy như vậy thì các tùy miên ngã mạn, ngã sở mạn, và mạn không còn khởi lên đối với thân có thức này và đối với tất cả các tướng bên ngoài.”
‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, bhikkhave, vijjati yaṃ idhekacco moghapuriso avidvā avijjāgato taṇhādhipateyyena cetasā satthusāsanaṃ atidhāvitabbaṃ maññeyya.
“It is indeed possible, bhikkhus, that some foolish person here, ignorant and fallen into ignorance, with a mind dominated by craving, might think that the Teacher’s dispensation should be disregarded.
“Này các Tỳ-kheo, có trường hợp một số kẻ ngu si, vô minh, bị vô minh che lấp, với tâm bị tham ái chi phối, có thể nghĩ rằng lời giáo huấn của Đạo Sư cần phải được vượt qua.
Iti kira, bho, rūpaṃ anattā, vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ anattā.
So, friends, form is non-self, feeling… perception… formations… consciousness is non-self.
Thật vậy, thưa chư hiền, sắc là vô ngã, thọ… tưởng… hành… thức là vô ngã.
Anattakatāni kammāni kathamattānaṃ phusissantīti?
If actions are performed by non-self, how will they affect a self?
Các nghiệp do vô ngã tạo ra sẽ chạm đến tự ngã như thế nào?
Paṭipucchāvinītā kho me tumhe, bhikkhave, tatra tatra tesu tesu dhammesu.
I have, bhikkhus, trained you in those various dhammas by means of questions and answers.
Này các Tỳ-kheo, Ta đã huấn luyện các ông bằng cách hỏi đi hỏi lại về các pháp đó ở từng trường hợp.”
‘‘Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“What do you think, bhikkhus, is form permanent or impermanent?”
“Này các Tỳ-kheo, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, venerable sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“Is feeling… perception… formations… consciousness permanent or impermanent?”
“Thọ… tưởng… hành… thức là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, venerable sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“And what is impermanent, is it suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường thì khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, venerable sir.”
“Khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“And what is impermanent, suffering, and subject to change, is it fit to be regarded as: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có pháp biến hoại, có hợp lý chăng khi quán nó là – ‘cái này là của tôi, tôi là cái này, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, venerable sir.”
“Không hợp lý, bạch Thế Tôn.”
Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
“Therefore…pe… seeing thus…pe… he understands: ‘There is no further for this state of being.’”
“Do đó… (lặp lại)… khi thấy như vậy… (lặp lại)… vị ấy biết rằng không còn tái sinh nữa.”
‘‘Puṇṇo nāma, āvuso, āyasmā mantāṇiputto* amhākaṃ navakānaṃ sataṃ bahūpakāro hoti.
“Friends, the Venerable Puṇṇa, son of Mantāṇī, is very helpful to us new bhikkhus.
“Này chư hiền, Tôn giả Puṇṇa, con của bà Mantāṇī, đã rất hữu ích cho chúng con, những người mới xuất gia.
So amhe iminā ovādena ovadati – ‘upādāya, āvuso ānanda, asmīti hoti, no anupādāya.
He advises us with this instruction: ‘Dependent on grasping, friend Ānanda, the conceit “I am” arises, not independent of grasping.
Vị ấy đã khuyên dạy chúng con với lời khuyên này: ‘Này hiền giả Ānanda, có sự “tôi là” do chấp thủ, không phải không do chấp thủ.
Kiñca upādāya asmīti hoti, no anupādāya?
Dependent on what does the conceit “I am” arise, not independent of grasping?
Chấp thủ điều gì mà có sự “tôi là”, không phải không do chấp thủ?
Rūpaṃ upādāya asmīti hoti, no anupādāya.
Dependent on form, the conceit “I am” arises, not independent of grasping.
Chấp thủ sắc mà có sự “tôi là”, không phải không do chấp thủ.
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ upādāya asmīti hoti, no anupādāya’’’.
Dependent on feeling… perception… formations… consciousness, the conceit “I am” arises, not independent of grasping.’”
Chấp thủ thọ… chấp thủ tưởng… chấp thủ hành… chấp thủ thức mà có sự “tôi là”, không phải không do chấp thủ.’”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso ānanda, ‘rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’’ti?
‘‘What do you think, friend Ānanda, 'Is rūpa permanent or impermanent'?"
“Này hiền giả Ānanda, ông nghĩ thế nào, ‘sắc (rūpa) là thường hay vô thường’?”
‘Aniccaṃ, āvuso’.
"Impermanent, friend."
“Vô thường, thưa hiền giả.”
Vedanā… saññā … saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’ti?
"Feeling... perception... formations... consciousness—is it permanent or impermanent'?"
“Thọ (vedanā)… tưởng (saññā)… hành (saṅkhāra)… thức (viññāṇa) là thường hay vô thường?”
‘Aniccaṃ, āvuso’.
"Impermanent, friend."
“Vô thường, thưa hiền giả.”
Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
"Therefore… seeing thus… knows there is no more for this state of being."
“Do vậy… (tóm tắt)… thấy như vậy… (tóm tắt)… vị ấy biết rằng ‘không còn tái sinh nữa’.”
Puṇṇo nāma āvuso āyasmā mantāṇiputto amhākaṃ navakānaṃ sataṃ bahūpakāro hoti.
Friends, the Venerable Puṇṇa Mantāṇiputta is very helpful to our hundred new bhikkhus.
Này các hiền giả, Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta là người có nhiều lợi ích cho hàng trăm vị tân học chúng tôi.
So amhe iminā ovādena ovadati.
He advises us with this instruction.
Ngài đã giáo huấn chúng tôi bằng lời khuyên này.
Idañca pana me āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa dhammadesanaṃ sutvā dhammo abhisamitoti.
And having heard this Dhamma discourse of the Venerable Puṇṇa Mantāṇiputta, I have comprehended the Dhamma.
Và sau khi nghe bài pháp này của Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta, tôi đã chứng ngộ Pháp.
Paṭhamaṃ.
First.
Bài kinh thứ nhất.
Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi – ‘‘ehi tvaṃ, bhikkhu, mama vacanena tissaṃ bhikkhuṃ āmantehī’’ti.
Then the Blessed One addressed a certain bhikkhu, saying: "Come, bhikkhu, address the bhikkhu Tissa in my name."
Rồi Đức Thế Tôn gọi một Tỳ-kheo khác và nói: “Này Tỳ-kheo, hãy đi và nhân danh Ta gọi Tỳ-kheo Tissa.”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā tisso tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ tissaṃ etadavoca – ‘‘satthā taṃ, āvuso tissa, āmantetī’’ti.
"Yes, Venerable sir," that bhikkhu replied to the Blessed One and went to the Venerable Tissa; having approached, he said to the Venerable Tissa: "Friend Tissa, the Teacher is addressing you."
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn,” Tỳ-kheo ấy vâng lời Đức Thế Tôn, đi đến chỗ Tôn giả Tissa; sau khi đến, nói với Tôn giả Tissa rằng: “Này hiền giả Tissa, Đức Đạo Sư gọi hiền giả.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā tisso tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
"Yes, friend," the Venerable Tissa replied to that bhikkhu and went to the Blessed One; having approached and saluted the Blessed One, he sat down to one side.
“Vâng, thưa hiền giả,” Tôn giả Tissa vâng lời Tỳ-kheo ấy, đi đến chỗ Đức Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ tissaṃ bhagavā etadavoca – ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, tissa, sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamārocesi – ‘api me, āvuso, madhurakajāto viya kāyo…pe… hoti ca me dhammesu vicikicchā’’’ti?
The Blessed One then said to the Venerable Tissa, who was seated to one side: "Is it true, Tissa, that you disclosed to many bhikkhus, saying: 'Friends, my body feels like it's been bitten by a gadfly… and doubt concerning the teachings arises in me'?"
Khi Tôn giả Tissa đã ngồi một bên, Đức Thế Tôn nói với Tôn giả Tissa rằng: “Này Tissa, có thật là ông đã nói với nhiều Tỳ-kheo rằng: ‘Này các hiền giả, thân tôi như bị bệnh tiểu đường… (tóm tắt)… và tôi còn có sự nghi ngờ đối với các pháp’ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
"Yes, Venerable sir."
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe avigatarāgassa avigatacchandassa avigatapemassa avigatapipāsassa avigatapariḷāhassa avigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti?
"What do you think, Tissa, for one who is not dispassionate towards rūpa, not free from longing, not free from affection, not free from thirst, not free from feverish craving, not free from craving, do sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise from the alteration and change of that rūpa?"
“Này Tissa, ông nghĩ thế nào, đối với người chưa thoát khỏi tham ái, chưa thoát khỏi dục vọng, chưa thoát khỏi yêu thích, chưa thoát khỏi khát khao, chưa thoát khỏi phiền não, chưa thoát khỏi tham ái đối với sắc (rūpa), thì do sự biến đổi và thay đổi của sắc ấy mà sầu bi, khổ ưu, não hại phát sinh không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
"Yes, Venerable sir."
“Vâng, bạch Đức Thế Tôn.”
‘‘Sādhu sādhu, tissa!
"Good, good, Tissa!
“Lành thay, lành thay, Tissa!
Evañhetaṃ, tissa, hoti.
That is how it is, Tissa.
Này Tissa, sự việc là như vậy.
Yathā taṃ viññāṇe avigatarāgassa.
Just as for one not dispassionate towards viññāṇa.
Cũng vậy, đối với người chưa thoát khỏi tham ái đối với thức (viññāṇa).
Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpe vigatarāgassa vigatacchandassa vigatapemassa vigatapipāsassa vigatapariḷāhassa vigatataṇhassa, tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā’’ti?
What do you think, Tissa, for one who is dispassionate towards rūpa, free from longing, free from affection, free from thirst, free from feverish craving, free from craving, do sorrow, lamentation, pain, displeasure, and despair arise from the alteration and change of that rūpa?"
Này Tissa, ông nghĩ thế nào, đối với người đã thoát khỏi tham ái, đã thoát khỏi dục vọng, đã thoát khỏi yêu thích, đã thoát khỏi khát khao, đã thoát khỏi phiền não, đã thoát khỏi tham ái đối với sắc (rūpa), thì do sự biến đổi và thay đổi của sắc ấy mà sầu bi, khổ ưu, não hại phát sinh không?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, Venerable sir."
“Không, bạch Đức Thế Tôn.”
‘‘Sādhu sādhu, tissa!
"Good, good, Tissa!
“Lành thay, lành thay, Tissa!
Evañhetaṃ, tissa, hoti.
That is how it is, Tissa.
Này Tissa, sự việc là như vậy.
Yathā taṃ viññāṇe vigatarāgassa.
Just as for one dispassionate towards viññāṇa.
Cũng vậy, đối với người đã thoát khỏi tham ái đối với thức (viññāṇa).
Taṃ kiṃ maññasi, tissa, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
What do you think, Tissa, is rūpa permanent or impermanent?"
Này Tissa, ông nghĩ thế nào, sắc (rūpa) là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
"Impermanent, Venerable sir."
“Vô thường, bạch Đức Thế Tôn.”
‘‘Vedanā … saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
"Feeling… perception… formations… viññāṇa—is it permanent or impermanent?"
“Thọ (vedanā)… tưởng (saññā)… hành (saṅkhāra)… thức (viññāṇa) là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
"Impermanent, Venerable sir."
“Vô thường, bạch Đức Thế Tôn.”
Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
"Therefore… seeing thus… knows there is no more for this state of being."
“Do vậy… (tóm tắt)… thấy như vậy… (tóm tắt)… vị ấy biết rằng ‘không còn tái sinh nữa’.”
‘‘Seyyathāpi, tissa, dve purisā – eko puriso amaggakusalo, eko puriso maggakusalo.
‘‘Just as, Tissa, two men—one man unskilled in the path, one man skilled in the path.
“Này Tissa, ví như có hai người đàn ông – một người không thông thạo đường, một người thông thạo đường.
Tamenaṃ so amaggakusalo puriso amuṃ maggakusalaṃ purisaṃ maggaṃ puccheyya.
Then that man unskilled in the path might ask that man skilled in the path about the path.
Người không thông thạo đường ấy hỏi người thông thạo đường về con đường.
So evaṃ vadeyya – ‘ehi, bho purisa, ayaṃ maggo.
He would say thus: 'Come, good man, this is the path.
Người ấy sẽ nói: ‘Này anh bạn, đây là con đường.
Tena muhuttaṃ gaccha.
Go along it for a while.
Hãy đi trên con đường đó một lúc.
Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi dvedhāpathaṃ, tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhāhi.
Having gone along it for a while, you will see a fork in the path, there, abandon the left and take the right.
Đi một lúc trên con đường đó, anh sẽ thấy một ngã rẽ đôi, ở đó hãy bỏ con đường bên trái và đi con đường bên phải.
Tena muhuttaṃ gaccha.
Go along it for a while.
Hãy đi trên con đường đó một lúc.
Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi tibbaṃ vanasaṇḍaṃ.
Having gone along it for a while, you will see a dense thicket.
Đi một lúc trên con đường đó, anh sẽ thấy một khu rừng rậm rạp.
Tena muhuttaṃ gaccha.
Go along it for a while.
Hãy đi trên con đường đó một lúc.
Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi mahantaṃ ninnaṃ pallalaṃ.
Having gone along it for a while, you will see a great muddy swamp.
Đi một lúc trên con đường đó, anh sẽ thấy một vũng lầy lớn, trũng sâu.
Tena muhuttaṃ gaccha.
Go along it for a while.
Hãy đi trên con đường đó một lúc.
Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi sobbhaṃ papātaṃ.
Having gone along it for a while, you will see a chasm and precipice.
Đi một lúc trên con đường đó, anh sẽ thấy một vực thẳm.
Tena muhuttaṃ gaccha.
Go along it for a while.
Hãy đi trên con đường đó một lúc.
Tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi samaṃ bhūmibhāgaṃ ramaṇīya’’’nti.
Having gone along it for a while, you will see a beautiful, level ground.'"
Đi một lúc trên con đường đó, anh sẽ thấy một vùng đất bằng phẳng, đáng yêu’.”
‘‘Upamā kho myāyaṃ, tissa, katā atthassa viññāpanāya.
"This simile, Tissa, has been made by me to make the meaning known.
“Này Tissa, Ta đã đưa ra ví dụ này để làm rõ ý nghĩa.
Ayaṃ cevettha attho – ‘puriso amaggakusalo’ti kho, tissa, puthujjanassetaṃ adhivacanaṃ.
And this is the meaning here—'the man unskilled in the path,' Tissa, is a designation for the ordinary person (puthujjana).
Và đây là ý nghĩa trong đó: ‘Người không thông thạo đường’, này Tissa, đó là tên gọi của phàm phu (puthujjana).
‘Puriso maggakusalo’ti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa.
'The man skilled in the path,' Tissa, is a designation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One.
‘Người thông thạo đường’, này Tissa, đó là tên gọi của Như Lai (Tathāgata), bậc A-la-hán (arahat), Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha).
‘Dvedhāpatho’ti kho, tissa, vicikicchāyetaṃ adhivacanaṃ.
'The fork in the path,' Tissa, is a designation for doubt (vicikicchā).
‘Ngã rẽ đôi’, này Tissa, đó là tên gọi của sự nghi ngờ (vicikicchā).
‘Vāmo maggo’ti kho, tissa, aṭṭhaṅgikassetaṃ micchāmaggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – micchādiṭṭhiyā…pe… micchāsamādhissa.
'The left path,' Tissa, is a designation for the eightfold wrong path, namely—wrong view… wrong concentration.
‘Con đường bên trái’, này Tissa, đó là tên gọi của con đường tà tám chi (micchāmaggassa), tức là tà kiến (micchādiṭṭhi)… (tóm tắt)… tà định (micchāsamādhi).
‘Dakkhiṇo maggo’ti kho, tissa, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhiyā…pe… sammāsamādhissa.
"The right path," Tissa, is a designation for the noble Eightfold Path, that is—for right view… for right concentration.
Này Tissa, ‘con đường bên phải’ là tên gọi của Bát Chánh Đạo cao thượng, tức là chánh kiến… cho đến… chánh định.
‘Tibbo vanasaṇḍo’ti kho, tissa, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ.
"The dense jungle," Tissa, is a designation for ignorance.
Này Tissa, ‘khu rừng rậm rạp’ là tên gọi của vô minh (avijjā).
‘Mahantaṃ ninnaṃ pallala’nti kho, tissa, kāmānametaṃ adhivacanaṃ.
"The great deep bog," Tissa, is a designation for sensual pleasures.
Này Tissa, ‘ao nước sâu lớn’ là tên gọi của các dục (kāma).
‘Sobbho papāto’ti kho, tissa, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacanaṃ.
"The ravine, the precipice," Tissa, is a designation for anger and despair.
Này Tissa, ‘hố sâu vực thẳm’ là tên gọi của sân hận và tuyệt vọng (kodhūpāyāsa).
‘Samo bhūmibhāgo ramaṇīyo’ti kho, tissa, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ.
"The level, delightful ground," Tissa, is a designation for Nibbāna.
Này Tissa, ‘mặt đất bằng phẳng đáng hoan hỷ’ là tên gọi của Nibbāna.
Abhirama, tissa, abhirama, tissa!
Delight, Tissa, delight, Tissa!
Hãy hoan hỷ đi, Tissa, hãy hoan hỷ đi, Tissa!
Ahamovādena ahamanuggahena ahamanusāsaniyā’’ti* .
By my instruction, by my support, by my admonition."
Ta đã khuyên răn, Ta đã hỗ trợ, Ta đã giáo huấn.”
‘‘Mā, āvuso yamaka, evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi.
"Do not speak thus, friend Yamaka! Do not misrepresent the Blessed One!
“Này Hiền giả Yamaka, đừng nói như vậy, đừng phỉ báng Đức Thế Tôn.
Na hi sādhu bhagavato abbhācikkhanaṃ.
It is not good to misrepresent the Blessed One.
Thật không tốt khi phỉ báng Đức Thế Tôn.
Na hi bhagavā evaṃ vadeyya – ‘khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’’ti.
For the Blessed One would not speak thus: 'A bhikkhu whose taints are destroyed is utterly cut off, annihilated with the breakdown of the body, and does not exist after death'."
Đức Thế Tôn không bao giờ nói như vậy: ‘một Tỳ khưu đã diệt tận các lậu hoặc, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ bị đoạn diệt, bị tiêu vong, không còn tồn tại sau khi chết.’”
Evampi kho āyasmā yamako tehi bhikkhūhi vuccamāno tatheva taṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati – ‘‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi, yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’’ti.
Even though Venerable Yamaka was admonished by those bhikkhus in this way, he still asserted, clung to, and maintained that pernicious wrong view: "I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way that a bhikkhu whose taints are destroyed is utterly cut off, annihilated with the breakdown of the body, and does not exist after death."
Mặc dù được các Tỳ khưu ấy nói như vậy, Tôn giả Yamaka vẫn kiên quyết bám giữ và tuyên bố tà kiến xấu xa ấy: “Ta hiểu giáo pháp được Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này: một Tỳ khưu đã diệt tận các lậu hoặc, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ bị đoạn diệt, bị tiêu vong, không còn tồn tại sau khi chết.”
Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu āyasmantaṃ yamakaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ, atha kho te bhikkhū uṭṭhāyāsanā yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavocuṃ – ‘‘yamakassa nāma, āvuso sāriputta, bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ – ‘tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati, na hoti paraṃ maraṇā’ti.
When those bhikkhus were unable to dissuade Venerable Yamaka from that pernicious wrong view, they rose from their seats and approached Venerable Sāriputta; having approached, they said this to Venerable Sāriputta: "Friend Sāriputta, a pernicious wrong view has arisen in a bhikkhu named Yamaka—'I understand the Dhamma taught by the Blessed One in such a way that a bhikkhu whose taints are destroyed is utterly cut off, annihilated with the breakdown of the body, and does not exist after death.'
Khi các Tỳ khưu ấy không thể giúp Tôn giả Yamaka thoát khỏi tà kiến xấu xa ấy, thì các Tỳ khưu ấy đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đi đến chỗ Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, họ nói với Tôn giả Sāriputta rằng: “Này Hiền giả Sāriputta, tà kiến như sau đã khởi lên nơi Tỳ khưu tên Yamaka: ‘Ta hiểu giáo pháp được Đức Thế Tôn thuyết giảng như thế này: một Tỳ khưu đã diệt tận các lậu hoặc, sau khi thân hoại mạng chung, sẽ bị đoạn diệt, bị tiêu vong, không còn tồn tại sau khi chết’.
Sādhāyasmā sāriputto yena yamako bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
May Venerable Sāriputta, out of compassion, approach the bhikkhu Yamaka."
Kính mong Tôn giả Sāriputta hãy đi đến chỗ Tỳ khưu Yamaka, vì lòng từ bi.”
Adhivāsesi kho āyasmā sāriputto tuṇhībhāvena.
Venerable Sāriputta consented by his silence.
Tôn giả Sāriputta im lặng chấp thuận.
Atha kho āyasmā sāriputto sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā yamako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodi…pe… ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sāriputto āyasmantaṃ yamakaṃ etadavoca –
Then, in the evening, Venerable Sāriputta rose from his seclusion and approached Venerable Yamaka; having approached, he exchanged greetings with Venerable Yamaka…pe… Seated to one side, Venerable Sāriputta said this to Venerable Yamaka:
Rồi Tôn giả Sāriputta, vào buổi chiều, sau khi xuất khỏi thiền định, đi đến chỗ Tôn giả Yamaka; sau khi đến, Ngài trao đổi lời chào hỏi thân mật với Tôn giả Yamaka… rồi ngồi xuống một bên, Tôn giả Sāriputta nói với Tôn giả Yamaka rằng:
‘‘Sace taṃ, āvuso yamaka, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti?
‘‘Friend Yamaka, if they were to ask you, ‘Friend Yamaka, what happens to that bhikkhu, an Arahant whose taints (āsavas) are destroyed, after the body breaks up, after death?’
“Này hiền giả Yamaka, nếu họ hỏi ông rằng: ‘Này hiền giả Yamaka, vị Tỳ-khưu A-la-hán, lậu tận ấy, sau khi thân hoại mạng chung thì trở thành gì?’
Evaṃ puṭṭho tvaṃ, āvuso yamaka, kinti byākareyyāsī’’ti?
Being asked thus, friend Yamaka, how would you answer?’’
Này hiền giả Yamaka, khi được hỏi như vậy, ông sẽ trả lời thế nào?”
‘‘Sace maṃ, āvuso, evaṃ puccheyyuṃ – ‘yo so, āvuso yamaka, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā kiṃ hotī’ti?
‘‘Friend, if they were to ask me, ‘Friend Yamaka, what happens to that bhikkhu, an Arahant whose taints are destroyed, after the body breaks up, after death?’
“Này hiền giả, nếu họ hỏi tôi rằng: ‘Này hiền giả Yamaka, vị Tỳ-khưu A-la-hán, lậu tận ấy, sau khi thân hoại mạng chung thì trở thành gì?’
Evaṃ puṭṭhohaṃ, āvuso, evaṃ byākareyyaṃ – ‘rūpaṃ kho, āvuso, aniccaṃ.
Being asked thus, friend, I would answer thus: ‘Form (rūpa) indeed, friends, is impermanent.
Này hiền giả, khi được hỏi như vậy, tôi sẽ trả lời thế này: ‘Này hiền giả, sắc là vô thường.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgataṃ.
What is impermanent is suffering; what is suffering is ceased, it has vanished.
Cái gì vô thường thì cái đó là khổ; cái gì là khổ thì cái đó đã diệt, đã biến mất.
Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccaṃ.
Feeling (vedanā)… perception (saññā)… mental formations (saṅkhārā)… consciousness (viññāṇaṃ) is impermanent.
Thọ… Tưởng… Hành… Thức là vô thường.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ; yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṅgata’nti.
What is impermanent is suffering; what is suffering is ceased, it has vanished.’
Cái gì vô thường thì cái đó là khổ; cái gì là khổ thì cái đó đã diệt, đã biến mất’.
Evaṃ puṭṭhohaṃ, āvuso, evaṃ byākareyya’’nti.
Being asked thus, friend, I would answer thus.’’
Này hiền giả, khi được hỏi như vậy, tôi sẽ trả lời như thế.”
‘‘Sādhu sādhu, āvuso yamaka!
‘‘Excellent, excellent, friend Yamaka!
“Lành thay, lành thay, này hiền giả Yamaka!
Tena hāvuso, yamaka, upamaṃ te karissāmi etasseva atthassa bhiyyosomattāya ñāṇāya.
Therefore, friend Yamaka, I shall make a simile for you for the sake of a more complete understanding of this very meaning.
Vậy thì, này hiền giả Yamaka, tôi sẽ ví dụ cho ông để ông hiểu rõ hơn về ý nghĩa này.
Seyyathāpi, āvuso yamaka, gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno.
Just as, friend Yamaka, a householder or a householder's son might be rich, very wealthy, with great possessions; and he is well-guarded.
Này hiền giả Yamaka, ví như một gia chủ hay con của gia chủ nào đó giàu có, nhiều tài sản, nhiều của cải; và được bảo vệ cẩn mật.
Tassa kocideva puriso uppajjeyya anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmo jīvitā voropetukāmo.
Then some person, desiring his harm, desiring his disadvantage, desiring his insecurity, wishing to deprive him of life, might arise.
Có một người nào đó xuất hiện, muốn hại người ấy, muốn gây bất lợi, muốn tước đoạt mạng sống của người ấy.
Tassa evamassa – ‘ayaṃ kho gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo; so ca ārakkhasampanno; nāyaṃ* sukaro pasayha jīvitā voropetuṃ.
It would occur to him: ‘This householder or householder's son is rich, very wealthy, with great possessions; and he is well-guarded; he is not easy to deprive of life by force.
Người ấy nghĩ rằng: ‘Gia chủ hay con của gia chủ này giàu có, nhiều tài sản, nhiều của cải; và được bảo vệ cẩn mật; không dễ gì mà cưỡng đoạt mạng sống của người này được.
Yaṃnūnāhaṃ anupakhajja jīvitā voropeyya’nti.
What if I were to approach him and deprive him of life?’
Hay là ta nên tiếp cận rồi tước đoạt mạng sống của người này?’
So taṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti.
So he would approach that householder or householder's son and say: ‘Sir, I will serve you.’
Người ấy đến gặp gia chủ hay con của gia chủ đó và nói: ‘Bạch ngài, con xin hầu hạ ngài’.
Tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā upaṭṭhāpeyya.
That householder or householder's son would then allow him to serve.
Gia chủ hay con của gia chủ đó bèn cho người ấy hầu hạ.
So upaṭṭhaheyya pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī.
He would serve, rising early, lying down late, doing whatever was asked, behaving agreeably, speaking pleasantly.
Người ấy hầu hạ bằng cách dậy sớm, ngủ trễ, vâng lời hỏi ‘Phải làm gì?’, hành xử vừa lòng, nói lời dễ thương.
Tassa so gahapati vā gahapatiputto vā mittatopi naṃ saddaheyya* ; suhajjatopi naṃ saddaheyya; tasmiñca vissāsaṃ āpajjeyya.
That householder or householder's son would trust him as a friend; he would trust him as a companion; and he would come to confide in him.
Gia chủ hay con của gia chủ đó tin tưởng người ấy như một người bạn, tin tưởng như một người thân, và trở nên thân thiết với người ấy.
Yadā kho, āvuso, tassa purisassa evamassa – ‘saṃvissattho kho myāyaṃ gahapati vā gahapatiputto vā’ti, atha naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeyya.
When, friend, it would occur to that man, ‘This householder or householder's son has now confided in me,’ then knowing him to be alone, he would deprive him of life with a sharp weapon.
Này hiền giả, khi người ấy nghĩ rằng: ‘Gia chủ hay con của gia chủ này đã tin tưởng ta rồi’, thì người ấy tìm lúc riêng tư, dùng dao bén tước đoạt mạng sống của người đó.
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, āvuso yamaka, yadā hi so puriso amuṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ āha – ‘upaṭṭhaheyyaṃ taṃ, bhante’ti, tadāpi so vadhakova.
‘‘What do you think, friend Yamaka? When that man approached that householder or householder's son and said, ‘Sir, I will serve you,’ even then he was a murderer.
“Này hiền giả Yamaka, ông nghĩ sao, khi người ấy đến gặp gia chủ hay con của gia chủ đó và nói: ‘Bạch ngài, con xin hầu hạ ngài’, lúc đó người ấy có phải là kẻ sát nhân không?
Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti.
But you did not know him to be a murderer, thinking, ‘He is my murderer.’
Và người ấy có biết rằng ‘Đây là kẻ sát nhân của ta’ không?
Yadāpi so upaṭṭhahati pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭissāvī manāpacārī piyavādī, tadāpi so vadhakova.
When he was serving, rising early, lying down late, doing whatever was asked, behaving agreeably, speaking pleasantly, even then he was a murderer.
Khi người ấy hầu hạ bằng cách dậy sớm, ngủ trễ, vâng lời hỏi ‘Phải làm gì?’, hành xử vừa lòng, nói lời dễ thương, lúc đó người ấy có phải là kẻ sát nhân không?
Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’ti.
But you did not know him to be a murderer, thinking, ‘He is my murderer.’
Và người ấy có biết rằng ‘Đây là kẻ sát nhân của ta’ không?
Yadāpi naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeti, tadāpi so vadhakova.
When, knowing him to be alone, he deprived him of life with a sharp weapon, even then he was a murderer.
Khi người ấy tìm lúc riêng tư, dùng dao bén tước đoạt mạng sống của người đó, lúc đó người ấy có phải là kẻ sát nhân không?
Vadhakañca pana santaṃ na aññāsi – ‘vadhako me’’’ti.
But you did not know him to be a murderer, thinking, ‘He is my murderer.’’’
Và người ấy có biết rằng ‘Đây là kẻ sát nhân của ta’ không?”
‘‘Evamāvuso’’ti.
‘‘Indeed, friend.’’
“Thưa hiền giả, đúng vậy.”
‘‘Evameva kho, āvuso, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.
‘‘Even so, friend, the uninstructed ordinary person, who is not seeing noble ones, unskilled in the Dhamma of noble ones, not disciplined in the Dhamma of noble ones; not seeing true persons, unskilled in the Dhamma of true persons, not disciplined in the Dhamma of true persons, regards form as self, or self as possessing form; or form as in self, or self as in form.
“Cũng vậy, này hiền giả, phàm phu không được nghe giáo pháp, không thấy các bậc Thánh, không thông thạo giáo pháp của các bậc Thánh, không được huấn luyện trong giáo pháp của các bậc Thánh, không thấy các bậc Thiện sĩ, không thông thạo giáo pháp của các bậc Thiện sĩ, không được huấn luyện trong giáo pháp của các bậc Thiện sĩ, quán chiếu sắc là tự ngã, hay tự ngã có sắc; hay sắc ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong sắc.
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ’’.
He regards feeling… perception… mental formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness; or consciousness as in self, or self as in consciousness.’’
Quán chiếu thọ… tưởng… hành… thức là tự ngã, hay tự ngã có thức; hay thức ở trong tự ngã, hay tự ngã ở trong thức.”
‘‘So rūpaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti.
He does not resort to form, does not cling to it, does not assert, 'This is my self.'
‘‘Vị ấy không chấp thủ, không nắm giữ sắc, không trú vào sắc – ‘Đây là tự ngã của tôi’.
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ na upeti, na upādiyati, nādhiṭṭhāti – ‘attā me’ti.
He does not resort to feeling... perception... volitional formations... consciousness, does not cling to it, does not assert, 'This is my self.'
Vị ấy không chấp thủ, không nắm giữ thọ… tưởng… các hành… thức, không trú vào thức – ‘Đây là tự ngã của tôi’.
Tassime pañcupādānakkhandhā anupetā anupādinnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti.
For him, these five aggregates of clinging, being unresorted to, ungrasped, lead to welfare and happiness for a long time."
Năm uẩn chấp thủ này, khi vị ấy không chấp thủ, không nắm giữ, sẽ đưa đến lợi ích và an lạc lâu dài cho vị ấy’’.
‘‘Evametaṃ, āvuso sāriputta, hoti yesaṃ āyasmantānaṃ tādisā sabrahmacārino anukampakā atthakāmā ovādakā anusāsakā.
"Thus it is, Venerable Sāriputta, for those venerable ones who have such compassionate, welfare-seeking, advising, and instructing fellow Dhamma-farers.
‘‘Thưa Đại đức Sāriputta, đúng như vậy, đối với những vị Tôn giả có các vị đồng phạm hạnh như Đại đức, những người có lòng thương xót, mong muốn lợi ích, khuyên bảo và giáo huấn.
Idañca pana me āyasmato sāriputtassa dhammadesanaṃ sutvā anupādāya āsavehi cittaṃ vimutta’’nti.
And having heard this Dhamma discourse of the Venerable Sāriputta, my mind is liberated from the defilements without clinging."
Và sau khi nghe bài pháp này của Đại đức Sāriputta, tâm tôi đã giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ’’.
Tatiyaṃ.
The Third.
Bài kinh thứ ba.
86. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
86. Thus have I heard: On one occasion the Blessed One was dwelling in Vesālī, in the Great Wood, in the Gabled Hall.
86. Tôi nghe như vầy – Một thời, Đức Thế Tôn trú tại Vesālī, trong Đại Lâm, tại giảng đường có nóc nhọn.
Tena kho pana samayena āyasmā anurādho bhagavato avidūre araññakuṭikāyaṃ viharati.
Now on that occasion, the Venerable Anurādha was dwelling in a forest hut not far from the Blessed One.
Vào thời điểm đó, Tôn giả Anurādha đang trú trong một túp lều ở rừng không xa Đức Thế Tôn.
Atha kho sambahulā aññatitthiyā paribbājakā yena āyasmā anurādho tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmatā anurādhena saddhiṃ sammodiṃsu.
Then a number of wandering ascetics of other sects approached the Venerable Anurādha; having approached, they exchanged greetings with the Venerable Anurādha.
Rồi nhiều du sĩ ngoại đạo đến gặp Tôn giả Anurādha; sau khi đến, họ chào hỏi Tôn giả Anurādha.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
When they had concluded their courteous and amiable talk, they sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, họ ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ etadavocuṃ – ‘‘yo so, āvuso anurādha, tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto, taṃ tathāgato imesu catūsu ṭhānesu paññāpayamāno paññāpeti – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā’’ti?
Having sat down to one side, those wandering ascetics of other sects said to the Venerable Anurādha: "Friend Anurādha, the Tathāgata, the supreme being, the highest being, one who has attained the highest attainment—does the Tathāgata declare him in these four ways: 'The Tathāgata exists after death,' or 'The Tathāgata does not exist after death,' or 'The Tathāgata both exists and does not exist after death,' or 'The Tathāgata neither exists nor does not exist after death'?"
Ngồi xuống một bên, các du sĩ ngoại đạo ấy nói với Tôn giả Anurādha rằng: ‘‘Thưa Đại đức Anurādha, Thế Tôn, bậc tối thượng nhân, bậc tối cao nhân, bậc đã đạt đến thành tựu tối thượng, khi tuyên bố về Thế Tôn ấy, Ngài tuyên bố theo bốn cách này: ‘Thế Tôn tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’ phải không?’’
Evaṃ vutte, āyasmā anurādho te aññatitthiye paribbājake etadavoca – ‘‘yo so āvuso tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto taṃ tathāgato aññatra imehi catūhi ṭhānehi paññāpayamāno paññāpeti – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā’’ti.
When this was said, the Venerable Anurādha said to those wandering ascetics of other sects: "Friends, the Tathāgata, the supreme being, the highest being, one who has attained the highest attainment—the Tathāgata declares him apart from these four ways: 'The Tathāgata exists after death,' or 'The Tathāgata does not exist after death,' or 'The Tathāgata both exists and does not exist after death,' or 'The Tathāgata neither exists nor does not exist after death.'"
Khi được nói như vậy, Tôn giả Anurādha nói với các du sĩ ngoại đạo ấy rằng: ‘‘Thưa chư vị, Thế Tôn, bậc tối thượng nhân, bậc tối cao nhân, bậc đã đạt đến thành tựu tối thượng, khi tuyên bố về Thế Tôn ấy, Ngài tuyên bố khác với bốn cách này: ‘Thế Tôn tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn vừa tồn tại vừa không tồn tại sau khi chết’, hay ‘Thế Tôn không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’.’’
Evaṃ vutte, aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ etadavocuṃ – ‘‘so cāyaṃ bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito, thero vā pana bālo abyatto’’ti.
When this was said, the wandering ascetics of other sects said to the Venerable Anurādha: "This monk must be newly ordained, not long gone forth, or else he is an old monk who is foolish and inexperienced."
Khi được nói như vậy, các du sĩ ngoại đạo ấy nói với Tôn giả Anurādha rằng: ‘‘Vị tỳ khưu này chắc hẳn còn trẻ, mới xuất gia không lâu, hoặc là một vị trưởng lão ngu dốt, thiếu hiểu biết’’. (capana: Vị tỳ khưu này chắc hẳn còn trẻ, mới xuất gia không lâu, hoặc là một vị trưởng lão ngu dốt, thiếu hiểu biết.)
Atha kho aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ navavādena ca bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
Then those wandering ascetics of other sects, having disparaged the Venerable Anurādha with words of being new and words of being foolish, rose from their seats and departed.
Rồi các du sĩ ngoại đạo ấy, sau khi chỉ trích Tôn giả Anurādha bằng lời lẽ về sự trẻ tuổi và sự ngu dốt, liền đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi.
Evaṃ vuttāhaṃ, bhante, te aññatitthiye paribbājake etadavocaṃ – ‘‘yo so, āvuso, tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto, taṃ tathāgato aññatra imehi catūhi ṭhānehi paññāpayamāno paññāpeti – ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā…pe… ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vāti.
"When this was said, venerable sir, I said to those wandering ascetics of other sects: 'Friends, the Tathāgata, the supreme being, the highest being, one who has attained the highest attainment—the Tathāgata declares him apart from these four ways: "The Tathāgata exists after death,"... "The Tathāgata neither exists nor does not exist after death."
Bạch Đức Thế Tôn, khi được nói như vậy, con đã nói với các du sĩ ngoại đạo ấy rằng: ‘‘Thưa chư vị, Thế Tôn, bậc tối thượng nhân, bậc tối cao nhân, bậc đã đạt đến thành tựu tối thượng, khi tuyên bố về Thế Tôn ấy, Ngài tuyên bố khác với bốn cách này: ‘Thế Tôn tồn tại sau khi chết’…pe… ‘không tồn tại cũng không không tồn tại sau khi chết’.’’
Evaṃ vutte, bhante, te aññatitthiyā paribbājakā maṃ etadavocuṃ – ‘so cāyaṃ bhikkhu na vo bhavissati acirapabbajito thero vā pana bālo abyatto’ti.
When this was said, venerable sir, those wandering ascetics of other sects said to me: "This monk must be newly ordained, not long gone forth, or else he is an old monk who is foolish and inexperienced."
Bạch Đức Thế Tôn, khi được nói như vậy, các du sĩ ngoại đạo ấy nói với con rằng: ‘Vị tỳ khưu này chắc hẳn còn trẻ, mới xuất gia không lâu, hoặc là một vị trưởng lão ngu dốt, thiếu hiểu biết’.
Atha kho maṃ, bhante, te aññatitthiyā paribbājakā navavādena bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu’’.
Then, venerable sir, those wandering ascetics of other sects, having disparaged me with words of being new and words of being foolish, rose from their seats and departed."
Rồi, bạch Đức Thế Tôn, các du sĩ ngoại đạo ấy, sau khi chỉ trích con bằng lời lẽ về sự trẻ tuổi và sự ngu dốt, liền đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi.’’
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, anurādha, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
"What do you think, Anurādha, is form permanent or impermanent?"
‘‘Này Anurādha, ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?’’
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
"Impermanent, venerable sir."
‘‘Bạch Đức Thế Tôn, là vô thường.’’
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
"Now, what is impermanent—is it suffering or happiness?"
‘‘Cái gì vô thường, cái đó là khổ hay lạc?’’
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
"Suffering, venerable sir."
‘‘Bạch Đức Thế Tôn, là khổ.’’
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
"Now, what is impermanent, suffering, and subject to change—is it fitting to regard that as: 'This is mine, this I am, this is my self'?"
‘‘Cái gì vô thường, khổ, có tính chất biến hoại, có hợp lý không khi xem cái đó là – ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?’’
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
"No, venerable sir."
‘‘Bạch Đức Thế Tôn, không hợp lý.’’
‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
"Is feeling... perception... volitional formations... consciousness permanent or impermanent?"
‘‘Thọ… tưởng… các hành… thức là thường hay vô thường?’’
‘‘Aniccaṃ bhante’’…pe… tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānāti’’.
"Impermanent, venerable sir."... Therefore... seeing thus... he understands: 'There is no more for this state of being.'"
‘‘Bạch Đức Thế Tôn, là vô thường’’…pe… ‘‘Do đó…pe… khi thấy như vậy…pe… vị ấy biết rằng không còn tái sinh vào trạng thái này nữa.’’
87. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
At one time the Bhagavā was residing in Rājagaha, in Veḷuvana, the Squirrels’ Sanctuary.
87. Một thời, Thế Tôn trú tại Rājagaha, trong Veluvana, tại Kalandakanivāpa.
Tena kho pana samayena āyasmā vakkali kumbhakāranivesane viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
At that time, indeed, the Venerable Vakkali was residing in the potter’s workshop, afflicted, suffering, gravely ill.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Vakkali trú tại nhà của người thợ gốm, bị bệnh, đau đớn, rất nặng.
Atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha tumhe, āvuso, yena bhagavā tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha – ‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandatī’ti.
Then the Venerable Vakkali addressed his attendants, saying, “Come, friends, go to the Bhagavā; having approached, prostrate yourselves with your heads at the Bhagavā’s feet in my name and say: ‘Bhante, the bhikkhu Vakkali is afflicted, suffering, gravely ill, and he prostrates his head at the Bhagavā’s feet.’
Rồi Tôn giả Vakkali gọi các vị thị giả và nói: “Này chư hiền, các ông hãy đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, hãy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu và thưa với Thế Tôn lời của tôi: ‘Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali bị bệnh, đau đớn, rất nặng, ông ấy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu.’
Evañca vadetha – ‘sādhu kira, bhante, bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu; anukampaṃ upādāyā’’’ti.
And also say this: ‘Bhante, may the Bhagavā, out of compassion, please come to the bhikkhu Vakkali.’”
Và hãy thưa thêm: ‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn vì lòng từ bi, hãy đến chỗ Tỳ-kheo Vakkali’.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
“Yes, friend,” those bhikkhus replied to the Venerable Vakkali, and having approached the Bhagavā, they greeted him and sat down to one side.
“Thưa vâng, thưa hiền giả,” các Tỳ-kheo ấy vâng lời Tôn giả Vakkali, rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandati; evañca pana vadeti – ‘sādhu kira, bhante, bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu; anukampaṃ upādāyā’’’ti.
Seated to one side, those bhikkhus said to the Bhagavā, “Bhante, the bhikkhu Vakkali is afflicted, suffering, gravely ill, and he prostrates his head at the Bhagavā’s feet; and he also says this: ‘Bhante, may the Bhagavā, out of compassion, please come to the bhikkhu Vakkali.’”
Ngồi xuống một bên, các Tỳ-kheo ấy bạch với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali bị bệnh, đau đớn, rất nặng, ông ấy đảnh lễ chân Thế Tôn bằng đầu; và ông ấy thưa: ‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn vì lòng từ bi, hãy đến chỗ Tỳ-kheo Vakkali’.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Bhagavā consented by remaining silent.
Thế Tôn im lặng chấp thuận.
Atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya yenāyasmā vakkali tenupasaṅkami.
Then the Bhagavā, having donned his lower robe and taken his bowl and upper robe, went to where the Venerable Vakkali was.
Rồi Thế Tôn đắp y, cầm bát và y, đi đến chỗ Tôn giả Vakkali.
Addasā kho āyasmā vakkali bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ.
The Venerable Vakkali saw the Bhagavā approaching from afar.
Tôn giả Vakkali thấy Thế Tôn từ xa đi đến.
Disvāna mañcake samadhosi* .
Seeing him, he stirred on his couch.
Thấy vậy, ông liền động đậy trên giường.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, vakkali, mā tvaṃ mañcake samadhosi.
Then the Bhagavā said to the Venerable Vakkali, “Enough, Vakkali, do not stir on your couch.
Rồi Thế Tôn nói với Tôn giả Vakkali: “Thôi đủ rồi, này Vakkali, ông đừng động đậy trên giường.
Santimāni āsanāni paññattāni; tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti.
These seats are laid out; I shall sit there.”
Có những chỗ ngồi đã được sắp đặt sẵn; Ta sẽ ngồi ở đó.”
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Bhagavā sat on the seat that was prepared.
Thế Tôn ngồi xuống chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca – ‘‘kacci te, vakkali, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti; paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti?
Having sat down, the Bhagavā said to the Venerable Vakkali, “I hope, Vakkali, that you are comfortable, that you are getting along, that your painful feelings are subsiding and not increasing; that their subsidence is evident, not their increase?”
Sau khi ngồi xuống, Thế Tôn nói với Tôn giả Vakkali: “Này Vakkali, ông có chịu đựng được không, ông có sống được không, các cảm thọ đau đớn có thuyên giảm không, không tăng lên không; sự thuyên giảm của chúng có hiện rõ không, không phải sự tăng lên không?”
‘‘Na me, bhante, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ; bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti.
“Venerable sir, I am not comfortable, I am not getting along; my painful feelings are greatly increasing, not subsiding; their increase is evident, not their subsidence.”
“Bạch Thế Tôn, con không chịu đựng được, không sống được; các cảm thọ đau đớn của con tăng lên rất nhiều, không thuyên giảm; sự tăng lên của chúng hiện rõ, không phải sự thuyên giảm.”
‘‘Kacci te, vakkali, na kiñci kukkuccaṃ, na koci vippaṭisāro’’ti?
“I hope, Vakkali, that you have no remorse, no regret?”
“Này Vakkali, ông có chút hối hận nào không, có chút ưu phiền nào không?”
‘‘Taggha me, bhante, anappakaṃ kukkuccaṃ, anappako vippaṭisāro’’ti.
“Indeed, venerable sir, I have no little remorse, no little regret.”
“Bạch Thế Tôn, đúng vậy, con có không ít hối hận, không ít ưu phiền.”
‘‘Kacci pana taṃ, vakkali, attā sīlato na upavadatī’’ti?
“But, Vakkali, does your conscience not reproach you regarding your virtue?”
“Nhưng này Vakkali, tự thân ông có quở trách ông về giới hạnh không?”
‘‘Na kho maṃ, bhante, attā sīlato upavadatī’’ti.
“Venerable sir, my conscience does not reproach me regarding my virtue.”
“Bạch Thế Tôn, tự thân con không quở trách con về giới hạnh.”
‘‘No ce kira taṃ, vakkali, attā sīlato upavadati; atha kiñca te kukkuccaṃ ko ca vippaṭisāro’’ti?
“If indeed, Vakkali, your conscience does not reproach you regarding your virtue, then what is your remorse and what is your regret?”
“Nếu tự thân ông không quở trách ông về giới hạnh, này Vakkali, vậy thì ông có hối hận gì, có ưu phiền gì?”
‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo, natthi ca me kāyasmiṃ tāvatikā balamattā, yāvatāhaṃ* bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyya’’nti.
“Venerable sir, for a long time I have desired to approach the Bhagavā to see him, but I do not have sufficient strength in my body to approach the Bhagavā to see him.”
“Bạch Thế Tôn, đã lâu rồi con muốn đến yết kiến Thế Tôn, nhưng con không có đủ sức lực trong thân để có thể đến yết kiến Thế Tôn.”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, vakkali, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“What do you think, Vakkali, is form permanent or impermanent?”
“Này Vakkali, ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, venerable sir.”
“Vô thường, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti?
“But is that which is impermanent suffering or happiness?”
“Cái gì vô thường, cái đó là khổ hay lạc?”
‘‘Dukkhaṃ, bhante’’.
“Suffering, venerable sir.”
“Là khổ, bạch Thế Tôn.”
‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti?
“But is it fitting to regard that which is impermanent, suffering, and subject to change as: ‘This is mine, this I am, this is my self’?”
“Cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, có hợp lý không khi xem đó là: ‘Cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, venerable sir.”
“Không phải vậy, bạch Thế Tôn.”
‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“Feeling... perception... mental formations... consciousness—is it permanent or impermanent?”
“Thọ… tưởng… hành… thức là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’…pe… eso me attāti?
“Impermanent, venerable sir.” ...And so on... ‘This is my self’?”
“Vô thường, bạch Thế Tôn”… (v.v.)… ‘Cái này là tự ngã của tôi’?”
‘‘No hetaṃ, bhante’’.
“No, venerable sir.”
“Không phải vậy, bạch Thế Tôn.”
‘‘Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
“Therefore, indeed... and so on... seeing thus... and so on... he understands: ‘There is no further for this state of being.’”
“Do đó… (v.v.)… thấy vậy… (v.v.)… biết rằng không còn tái sinh nữa.”
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ iminā ovādena ovaditvā uṭṭhāyāsanā yena gijjhakūṭo pabbato tena pakkāmi.
Then the Bhagavā, having exhorted the Venerable Vakkali with this admonition, rose from his seat and departed towards Vulture Peak Mountain (Gijjhakūṭa).
Rồi Thế Tôn, sau khi giáo huấn Tôn giả Vakkali với lời giáo huấn này, liền đứng dậy khỏi chỗ ngồi và đi đến núi Gijjhakūṭa.
Atha kho āyasmā vakkali acirapakkantassa bhagavato upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha maṃ, āvuso, mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamatha.
Then the Venerable Vakkali, shortly after the Bhagavā had departed, addressed his attendants, saying, “Come, friends, lift me onto the couch and take me to the Black Rock (Kāḷasilā) on the side of Isigili Mountain.
Rồi Tôn giả Vakkali, không lâu sau khi Thế Tôn rời đi, gọi các vị thị giả và nói: “Này chư hiền, các ông hãy đặt tôi lên giường và đi đến Kāḷasilā, gần Isigili.
Kathañhi nāma mādiso antaraghare kālaṃ kattabbaṃ maññeyyā’’ti?
For why should a person like me think it proper to pass away within a dwelling?”
Làm sao một người như tôi lại nghĩ rằng mình nên chết trong nhà?”
‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamiṃsu.
“Yes, friend,” those bhikkhus replied to the Venerable Vakkali, and having lifted the Venerable Vakkali onto the couch, they took him to the Black Rock on the side of Isigili Mountain.
“Thưa vâng, thưa hiền giả,” các Tỳ-kheo ấy vâng lời Tôn giả Vakkali, đặt Tôn giả Vakkali lên giường và đi đến Kāḷasilā, gần Isigili.
Atha kho bhagavā tañca rattiṃ tañca divāvasesaṃ gijjhakūṭe pabbate vihāsi.
Then the Bhagavā spent that night and the remaining part of the day on Vulture Peak Mountain.
Rồi Thế Tôn trú trên núi Gijjhakūṭa đêm đó và phần còn lại của ngày.
Atha kho dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu…pe… ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
Then, as the night was far advanced, two devas, of surpassing beauty, illuminated the entire Vulture Peak Mountain and approached the Bhagavā... and so on... and stood to one side.
Rồi hai vị thiên nhân, khi đêm đã khuya, với dung mạo rực rỡ, chiếu sáng toàn bộ núi Gijjhakūṭa, đi đến chỗ Thế Tôn… (v.v.)… đứng một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetī’’ti.
Standing to one side, one deva said to the Bhagavā, “Bhante, the bhikkhu Vakkali is intent on liberation.”
Đứng một bên, một vị thiên nhân bạch với Thế Tôn: “Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali đang hướng tâm đến sự giải thoát.”
Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatī’’ti.
The other deva said to the Bhagavā, “Indeed, venerable sir, he will be well-liberated.”
Vị thiên nhân khác bạch với Thế Tôn: “Chắc chắn ông ấy sẽ được giải thoát hoàn toàn.”
Idamavocuṃ tā devatāyo.
These words the devas spoke.
Các vị thiên nhân ấy đã nói như vậy.
Idaṃ vatvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyiṃsu.
Having spoken these words, they bowed to the Bhagavā, circumambulated him respectfully, and then vanished right there.
Sau khi nói như vậy, đảnh lễ Thế Tôn, đi nhiễu hữu rồi biến mất ngay tại đó.
‘‘‘Suṇāvuso tvaṃ, vakkali, bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatānaṃ.
“‘Listen, friend Vakkali, to the words of the Bhagavā and of the two devas.
“Này hiền giả Vakkali, ông hãy lắng nghe lời của Thế Tôn và của hai vị thiên nhân.
Imaṃ, āvuso, rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
This night, friends, two devas, when the night was far advanced, with exceeding radiance illuminating the entire Gijjhakūṭa mountain, approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they stood to one side.
Này chư Hiền, đêm nay, hai vị thiên nhân, với vẻ đẹp rực rỡ, đã chiếu sáng toàn bộ núi Linh Thứu khi đêm đã khuya. Họ đến gần Thế Tôn, đảnh lễ Thế Tôn rồi đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho, āvuso, ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetīti.
Standing to one side, friends, one deva said this to the Blessed One: ‘Vakkali, Venerable Sir, the bhikkhu aspires for liberation.’
Này chư Hiền, khi đứng sang một bên, một vị thiên nhân đã bạch với Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali đang hướng tâm đến sự giải thoát.’
Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatīti.
Another deva said this to the Blessed One: ‘Surely, Venerable Sir, he will be well liberated.’
Một vị thiên nhân khác lại bạch với Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, chắc hẳn vị ấy sẽ được giải thoát một cách hoàn toàn.’
Bhagavā ca taṃ, āvuso vakkali, evamāha – mā bhāyi, vakkali; mā bhāyi, vakkali!
And the Blessed One, friend Vakkali, said this to you: ‘Do not fear, Vakkali; do not fear, Vakkali!
Và này Hiền giả Vakkali, Thế Tôn đã nói với Hiền giả như sau: ‘Này Vakkali, đừng sợ hãi! Này Vakkali, đừng sợ hãi!
Apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālakiriyā’’’ti.
Your death will not be evil; your passing away will not be evil.’ ”
Cái chết của con sẽ không xấu ác, sự mệnh chung của con sẽ không xấu ác.’”
‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā yenāyasmā vakkali tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavocuṃ – ‘‘suṇāvuso vakkali, bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatāna’’nti.
“Yes, Venerable Sir,” those bhikkhus replied to the Blessed One and then approached Venerable Vakkali. Having approached, they said to Venerable Vakkali: “Listen, friend Vakkali, to the word of the Blessed One and of the two devas.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn,” các vị Tỳ-kheo ấy đã vâng lời Thế Tôn rồi đến chỗ Tôn giả Vakkali. Sau khi đến, họ nói với Tôn giả Vakkali rằng: “Này Hiền giả Vakkali, hãy lắng nghe lời của Thế Tôn và của hai vị thiên nhân.”
Atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha maṃ, āvuso, mañcakā oropetha.
Then Venerable Vakkali addressed his attendants: “Come, friends, lift me down from the couch.
Rồi Tôn giả Vakkali bảo các vị thị giả: “Này chư Hiền, hãy đỡ tôi xuống khỏi giường.
Kathañhi nāma mādiso ucce āsane nisīditvā tassa bhagavato sāsanaṃ sotabbaṃ maññeyyā’’ti!
How could one like me think it proper to listen to the teaching of that Blessed One while seated on a high seat?”
Làm sao một người như tôi lại có thể nghĩ rằng mình nên ngồi trên chỗ cao mà lắng nghe giáo pháp của Thế Tôn ấy được!”
‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakā oropesuṃ.
“Yes, friend,” those bhikkhus replied to Venerable Vakkali and lifted Venerable Vakkali down from the couch.
“Thưa vâng, này Hiền giả,” các vị Tỳ-kheo ấy đã vâng lời Tôn giả Vakkali rồi đỡ Tôn giả Vakkali xuống khỏi giường.
‘‘Imaṃ, āvuso, rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā…pe… ekamantaṃ aṭṭhaṃsu.
“This night, friends, two devas, when the night was far advanced… (the rest as before) …stood to one side.
“Này chư Hiền, đêm nay, hai vị thiên nhân khi đêm đã khuya…pe… đã đứng sang một bên.
Ekamantaṃ ṭhitā kho, āvuso, ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetī’ti.
Standing to one side, friends, one deva said this to the Blessed One: ‘Vakkali, Venerable Sir, the bhikkhu aspires for liberation.’
Này chư Hiền, khi đứng sang một bên, một vị thiên nhân đã bạch với Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali đang hướng tâm đến sự giải thoát.’
Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatī’ti.
Another deva said this to the Blessed One: ‘Surely, Venerable Sir, he will be well liberated.’
Một vị thiên nhân khác lại bạch với Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, chắc hẳn vị ấy sẽ được giải thoát một cách hoàn toàn.’
Bhagavā ca taṃ, āvuso vakkali, evamāha – ‘mā bhāyi, vakkali; mā bhāyi, vakkali!
And the Blessed One, friend Vakkali, said this to you: ‘Do not fear, Vakkali; do not fear, Vakkali!
Và này Hiền giả Vakkali, Thế Tôn đã nói với Hiền giả như sau: ‘Này Vakkali, đừng sợ hãi! Này Vakkali, đừng sợ hãi!
Apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālakiriyā’’’ti.
Your death will not be evil; your passing away will not be evil.’ ”
Cái chết của con sẽ không xấu ác, sự mệnh chung của con sẽ không xấu ác.’”
‘‘Tena hāvuso, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha – ‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
“Therefore, friends, pay homage to the Blessed One’s feet with your head in my name, saying: ‘Venerable Sir, the bhikkhu Vakkali is afflicted, suffering, gravely ill.
“Vậy thì, này chư Hiền, xin các Hiền giả hãy nhân danh tôi mà đảnh lễ dưới chân Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali đang bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti.
He pays homage to the Blessed One’s feet with his head.’
Vị ấy đảnh lễ dưới chân Thế Tôn bằng đầu.’
Evañca vadetha – ‘rūpaṃ aniccaṃ.
And say this: ‘Form is impermanent.
Và hãy nói như sau: ‘Sắc là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.
Vedanā aniccā.
Feeling is impermanent.
Thọ là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.
Saññā… saṅkhārā aniccā.
Perception… volitional formations are impermanent.
Tưởng… Hành là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.
Viññāṇaṃ aniccaṃ.
Consciousness is impermanent.
Thức là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmī’’’ti.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.’ ”
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.’”
‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā pakkamiṃsu.
“Yes, friend,” those bhikkhus replied to Venerable Vakkali and departed.
“Thưa vâng, này Hiền giả,” các vị Tỳ-kheo ấy đã vâng lời Tôn giả Vakkali rồi ra đi.
Atha kho āyasmā vakkali acirapakkantesu tesu bhikkhūsu satthaṃ āharesi.
Then, not long after those bhikkhus had departed, Venerable Vakkali wielded the knife.
Rồi Tôn giả Vakkali, không lâu sau khi các vị Tỳ-kheo ấy ra đi, đã tự sát bằng dao.
Atha kho te bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
Then those bhikkhus approached the Blessed One; having approached, they sat down to one side.
Rồi các vị Tỳ-kheo ấy đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so bhagavato pāde sirasā vandati; evañca vadeti – ‘rūpaṃ aniccaṃ.
Seated to one side, those bhikkhus said this to the Blessed One: “Venerable Sir, the bhikkhu Vakkali is afflicted, suffering, gravely ill; he pays homage to the Blessed One’s feet with his head; and he says this: ‘Form is impermanent.
Khi ngồi xuống một bên, các vị Tỳ-kheo ấy đã bạch với Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Vakkali đang bệnh, đau khổ, bệnh nặng; vị ấy đảnh lễ dưới chân Thế Tôn bằng đầu; và vị ấy nói như sau: ‘Sắc là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.
Vedanā… saññā… saṅkhārā … viññāṇaṃ aniccaṃ.
Feeling… perception… volitional formations… consciousness is impermanent.
Thọ… Tưởng… Hành… Thức là vô thường.
Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi.
Venerable Sir, I have no doubt about that.
Bạch Thế Tôn, con không còn nghi ngờ gì về điều đó.
Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi.
I have no uncertainty that what is impermanent is suffering.
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường thì cái đó là khổ.
Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmī’’’ti.
I have no uncertainty that what is impermanent, suffering, and subject to change—I have no desire, lust, or affection for it.’ ”
Con không còn hoài nghi rằng cái gì vô thường, khổ, có bản chất biến hoại, thì con không có ước muốn, không có tham ái, không có tình yêu đối với nó.’”
Tena kho pana samayena dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ disaṃ, gacchati adho disaṃ, gacchati anudisaṃ.
Now, at that time, a smoky haze and a misty darkness were proceeding to the eastern direction, proceeding to the western direction, proceeding to the northern direction, proceeding to the southern direction, proceeding to the upward direction, proceeding to the downward direction, proceeding to the intermediate directions.
Vào lúc ấy, một làn khói và bóng tối đang tỏa ra khắp các hướng đông, tây, bắc, nam, trên, dưới và các hướng phụ.
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, etaṃ dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ…pe… gacchati anudisa’’nti.
Then the Blessed One addressed the bhikkhus: “Do you see, bhikkhus, that smoky haze and misty darkness proceeding to the eastern direction… (the rest as before) …proceeding to the intermediate directions?”
Rồi Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo: “Này chư Tỳ-kheo, các con có thấy làn khói và bóng tối ấy đang tỏa ra khắp các hướng đông…pe… và các hướng phụ không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, Venerable Sir.”
“Thưa vâng, bạch Thế Tôn.”
‘‘Eso kho, bhikkhave, māro pāpimā vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ samanvesati* – ‘kattha vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ patiṭṭhita’nti?
“That, bhikkhus, is Māra the Evil One searching for the consciousness of the noble son Vakkali, wondering: ‘Where is the consciousness of the noble son Vakkali established?’
“Này chư Tỳ-kheo, đó chính là ác ma Māra đang tìm kiếm thức của thiện nam tử Vakkali – ‘Thức của thiện nam tử Vakkali đã an trú ở đâu?’
Appatiṭṭhitena ca, bhikkhave, viññāṇena vakkali kulaputto parinibbuto’’ti.
But with unestablished consciousness, bhikkhus, the noble son Vakkali has attained parinibbāna.”
Này chư Tỳ-kheo, thiện nam tử Vakkali đã nhập Niết Bàn với thức không an trú.”
Pañcamaṃ.
The Fifth.
Thứ năm.
88. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
88. At one time the Blessed One was staying in Rājagaha, in the Bamboo Grove, the Squirrels’ Sanctuary.
Một thời nọ, Thế Tôn đang trú tại Rājagaha, trong khu vườn Veḷuvana, tại Kalandakanivāpa.
Tena kho pana samayena āyasmā assaji kassapakārāme viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Now at that time Venerable Assaji was staying at Kassapaka’s hermitage, afflicted, suffering, gravely ill.
Vào lúc ấy, Tôn giả Assaji đang trú tại Kassapakārāma, bị bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
Atha kho āyasmā assaji upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha tumhe, āvuso, yena bhagavā tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha – ‘assaji, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Then Venerable Assaji addressed his attendants: “Come, friends, approach the Blessed One; having approached, pay homage to the Blessed One’s feet with your head in my name, saying: ‘Venerable Sir, the bhikkhu Assaji is afflicted, suffering, gravely ill.
Rồi Tôn giả Assaji bảo các vị thị giả: “Này chư Hiền, các Hiền giả hãy đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, hãy nhân danh tôi mà đảnh lễ dưới chân Thế Tôn rằng: ‘Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Assaji đang bệnh, đau khổ, bệnh nặng.
So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti.
He pays homage to the Blessed One’s feet with his head.’
Vị ấy đảnh lễ dưới chân Thế Tôn bằng đầu.’
Evañca vadetha – ‘sādhu kira, bhante, bhagavā yena assaji bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’’ti.
And say this: ‘It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would approach the bhikkhu Assaji out of compassion.’ ”
Và hãy nói như sau: ‘Bạch Thế Tôn, thật tốt lành nếu Thế Tôn vì lòng từ bi mà đến thăm Tỳ-kheo Assaji.’”
‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato assajissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
“Yes, friend,” those bhikkhus replied to Venerable Assaji and approached the Blessed One; having approached and paid homage to the Blessed One, they sat down to one side.
“Thưa vâng, này Hiền giả,” các vị Tỳ-kheo ấy đã vâng lời Tôn giả Assaji rồi đi đến chỗ Thế Tôn; sau khi đến, họ đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘assaji, bhante, bhikkhu ābādhiko…pe… sādhu kira, bhante, bhagavā yena assaji bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti.
Seated to one side, those bhikkhus said this to the Blessed One: “Venerable Sir, the bhikkhu Assaji is afflicted… (the rest as before) …it would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would approach the bhikkhu Assaji out of compassion.”
Khi ngồi xuống một bên, các vị Tỳ-kheo ấy đã bạch với Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, Tỳ-kheo Assaji đang bệnh…pe… thật tốt lành nếu Thế Tôn vì lòng từ bi mà đến thăm Tỳ-kheo Assaji.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One assented by His silence.
Thế Tôn đã chấp thuận bằng sự im lặng.
Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā assaji tenupasaṅkami.
Then, when the Blessed One arose from seclusion in the evening, He approached venerable Assaji.
Rồi Thế Tôn, vào buổi chiều, từ nơi độc cư đứng dậy, đã đi đến chỗ Tôn giả Assaji.
Addasā kho āyasmā assaji bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ.
Venerable Assaji saw the Blessed One coming from afar.
Tôn giả Assaji đã thấy Thế Tôn đang đến từ xa.
Disvāna mañcake samadhosi.
Seeing Him, he tried to get up from the bed.
Sau khi thấy, vị ấy đã ngồi dậy trên giường.
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ assajiṃ* etadavoca – ‘‘alaṃ, assaji, mā tvaṃ mañcake samadhosi.
Then the Blessed One said to venerable Assaji, “Enough, Assaji, do not try to get up from the bed.
Rồi Thế Tôn đã nói với Tôn giả Assaji rằng: “Đủ rồi, Assaji, đừng ngồi dậy trên giường.
Santimāni āsanāni paññattāni, tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti.
There are these seats prepared; I will sit there.”
Có những chỗ ngồi này đã được sắp đặt, tôi sẽ ngồi ở đó.”
Nisīdi bhagavā paññatte āsane.
The Blessed One sat down on the seat prepared.
Thế Tôn đã ngồi xuống trên chỗ ngồi đã được sắp đặt.
Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ assajiṃ etadavoca – ‘‘kacci te, assaji, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ…pe… paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’ti?
Having sat down, the Blessed One said to venerable Assaji, “Is it tolerable for you, Assaji? Is it endurable?… Your painful feelings are abating, not increasing; their abatement is evident, not their increase, is it not?”
Sau khi ngồi xuống, Thế Tôn đã nói với Tôn giả Assaji rằng: “Này Assaji, có được dễ chịu không, có được duy trì không…pe… những cảm thọ đau đớn có thuyên giảm không, không tăng lên, có sự thuyên giảm được thấy rõ không, không phải sự tăng lên?”
‘‘Na me, bhante, khamanīyaṃ…pe… abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo’’ti.
“It is not tolerable for me, Venerable Sir, nor endurable… Their increase is evident, not their abatement.”
“Bạch Thế Tôn, con không được dễ chịu…pe… có sự tăng lên được thấy rõ, không phải sự thuyên giảm.”
‘‘Kacci te, assaji, na kiñci kukkuccaṃ na koci vippaṭisāro’’ti?
“Is there anything, Assaji, that causes you worry or regret?”
“Này Assaji, có phải con không có chút hối hận nào, không có chút ăn năn nào không?”
‘‘Taggha me, bhante, anappakaṃ kukkuccaṃ anappako vippaṭisāro’’ti.
“Indeed, Venerable Sir, there is no small amount of worry and regret for me.”
“Bạch Thế Tôn, quả thật con có không ít hối hận, không ít ăn năn.”
‘‘Kacci pana taṃ, assaji, attā sīlato na upavadatī’’ti?
“But Assaji, does your conscience not reproach you regarding your sīla?”
“Thế thì, này Assaji, có phải tự thân con không quở trách con về giới hạnh không?”
‘‘Na kho maṃ, bhante, attā sīlato upavadatī’’ti.
“No, Venerable Sir, my conscience does not reproach me regarding my sīla.”
“Bạch Thế Tôn, tự thân con không quở trách con về giới hạnh.”
‘‘No ce kira taṃ, assaji, attā sīlato upavadati, atha kiñca te kukkuccaṃ ko ca vippaṭisāro’’ti?
“If, Assaji, your conscience does not reproach you regarding your sīla, then what is your worry, and what is your regret?”
“Nếu tự thân con không quở trách con về giới hạnh, vậy thì con có hối hận gì, có ăn năn gì?”
‘‘Pubbe khvāhaṃ, bhante, gelaññe passambhetvā passambhetvā kāyasaṅkhāre viharāmi, sohaṃ samādhiṃ nappaṭilabhāmi.
“Previously, Venerable Sir, when I was ill, I dwelled by repeatedly tranquilizing the bodily formations, but I did not attain samādhi.
“Bạch Thế Tôn, trước đây, khi bị bệnh, con đã an tịnh hóa, an tịnh hóa các hành thân và an trú, nhưng con không đạt được định.
Tassa mayhaṃ, bhante, taṃ samādhiṃ appaṭilabhato evaṃ hoti – ‘no cassāhaṃ parihāyāmī’’’ti.
Because I did not attain that samādhi, Venerable Sir, I thought, ‘May I not decline from the Dispensation!’”
Bạch Thế Tôn, khi con không đạt được định như vậy, con nghĩ rằng: ‘Có lẽ con không bị suy giảm.’”
‘‘Ye te, assaji, samaṇabrāhmaṇā samādhisārakā samādhisāmaññā tesaṃ taṃ samādhiṃ appaṭilabhataṃ evaṃ hoti – ‘no cassu mayaṃ parihāyāmā’’’ti.
“Those recluses and brahmins, Assaji, who consider samādhi as the essence and samādhi as recluseship—when they do not attain that samādhi, they think, ‘May we not decline from the Dispensation!’”
“Này Assaji, những Sa-môn, Bà-la-môn nào xem định là cốt lõi, xem định là sự đồng nhất với Sa-môn, khi không đạt được định như vậy, họ nghĩ rằng: ‘Có lẽ chúng ta không bị suy giảm.’”
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, assaji, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“What do you think, Assaji, is form permanent or impermanent?”
“Này Assaji, ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’…pe… viññāṇaṃ …pe… tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
“Impermanent, Venerable Sir”…pe… consciousness…pe… Therefore…pe… Seeing thus…pe… he understands: ‘There is no further state of being.’”
“Bạch Thế Tôn, vô thường”…pe… thức…pe… do đó…pe… khi thấy như vậy…pe… vị ấy biết rằng không còn tái sanh nữa.
So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati* , sā ‘aniccā’ti pajānāti.
If he feels a pleasant feeling, he understands it as ‘impermanent’.
Nếu vị ấy cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết rằng: ‘Nó là vô thường’.
‘Anajjhositā’ti pajānāti.
He understands it as ‘not clung to’.
Vị ấy biết rằng: ‘Nó không bị chấp thủ’.
‘Anabhinanditā’ti pajānāti.
He understands it as ‘not delighted in’.
Vị ấy biết rằng: ‘Nó không bị hoan hỷ’.
Dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā ‘aniccā’ti pajānāti.
If he feels a painful feeling, he understands it as ‘impermanent’.
Nếu vị ấy cảm thọ khổ thọ, vị ấy biết rằng: ‘Nó là vô thường’.
‘Anajjhositā’ti pajānāti.
He understands it as ‘not clung to’.
Vị ấy biết rằng: ‘Nó không bị chấp thủ’.
‘Anabhinanditā’ti pajānāti.
He understands it as ‘not delighted in’.
Vị ấy biết rằng: ‘Nó không bị hoan hỷ’.
Adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, sā ‘aniccā’ti pajānāti…pe… ‘anabhinanditā’ti pajānāti.
If he feels a neither-pleasant-nor-painful feeling, he understands it as ‘impermanent’…pe… ‘not delighted in’.
Nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc thọ, vị ấy biết rằng: ‘Nó là vô thường’…pe… ‘Nó không bị hoan hỷ’.
So sukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati; dukkhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati; adukkhamasukhaṃ ce vedanaṃ vedayati, visaṃyutto naṃ vedayati.
If he feels a pleasant feeling, he feels it disjoined; if he feels a painful feeling, he feels it disjoined; if he feels a neither-pleasant-nor-painful feeling, he feels it disjoined.
Nếu vị ấy cảm thọ lạc thọ, vị ấy cảm thọ nó một cách không hệ lụy; nếu vị ấy cảm thọ khổ thọ, vị ấy cảm thọ nó một cách không hệ lụy; nếu vị ấy cảm thọ bất khổ bất lạc thọ, vị ấy cảm thọ nó một cách không hệ lụy.
So kāyapariyantikaṃ ce vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Feeling a feeling that has the body as its limit, he understands: ‘I feel a feeling that has the body as its limit’.
Nếu vị ấy cảm thọ cảm thọ tận cùng thân, vị ấy biết rằng: ‘Tôi cảm thọ cảm thọ tận cùng thân’.
Jīvitapariyantikaṃ ce vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Feeling a feeling that has life as its limit, he understands: ‘I feel a feeling that has life as its limit’.
Nếu vị ấy cảm thọ cảm thọ tận cùng mạng, vị ấy biết rằng: ‘Tôi cảm thọ cảm thọ tận cùng mạng’.
‘Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānāti.
He understands: ‘With the breaking up of the body, with the exhaustion of life, all feelings, being no longer delighted in, will here and now become cool.’
Vị ấy biết rằng: ‘Với sự tan rã của thân, sau khi mạng sống chấm dứt, tất cả các cảm thọ này, không còn bị hoan hỷ, sẽ trở nên mát lạnh ngay tại đây’.
‘‘Seyyathāpi, assaji, telañca paṭicca, vaṭṭiñca paṭicca, telappadīpo jhāyeyya; tasseva telassa ca vaṭṭiyā ca pariyādānā anāhāro nibbāyeyya.
“Just as, Assaji, an oil lamp might burn dependent on oil and a wick; and with the exhaustion of that oil and that wick, being without fuel, it would be extinguished.
“Ví như, này Assaji, một ngọn đèn dầu cháy nhờ dầu và bấc; khi dầu và bấc ấy cạn kiệt, không còn nhiên liệu, nó sẽ tắt.
Evameva kho, assaji, bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Even so, Assaji, a bhikkhu, feeling a feeling that has the body as its limit, understands: ‘I feel a feeling that has the body as its limit’.
Cũng vậy, này Assaji, một Tỷ-kheo khi cảm thọ cảm thọ tận cùng thân, vị ấy biết rằng: ‘Tôi cảm thọ cảm thọ tận cùng thân’.
Jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno ‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmī’ti pajānāti.
Feeling a feeling that has life as its limit, he understands: ‘I feel a feeling that has life as its limit’.
Khi cảm thọ cảm thọ tận cùng mạng, vị ấy biết rằng: ‘Tôi cảm thọ cảm thọ tận cùng mạng’.
‘Kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītībhavissantī’ti pajānātī’’ti.
He understands: ‘With the breaking up of the body, with the exhaustion of life, all feelings, being no longer delighted in, will here and now become cool.’ ”
Vị ấy biết rằng: ‘Với sự tan rã của thân, sau khi mạng sống chấm dứt, tất cả các cảm thọ này, không còn bị hoan hỷ, sẽ trở nên mát lạnh ngay tại đây’.”
Chaṭṭhaṃ.
Sixth.
Thứ sáu.
89. Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū kosambiyaṃ viharanti ghositārāme.
89. At one time, a good many elder bhikkhus were dwelling in Kosambī, in Ghositārāma.
89. Một thời, nhiều Tỷ-kheo Trưởng lão đang an trú tại Kosambī, ở Ghositārāma.
Tena kho pana samayena āyasmā khemako badarikārāme viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno.
Now, at that time, venerable Khemaka was dwelling in Badarikārāma, afflicted, suffering, gravely ill.
Lúc bấy giờ, Tôn giả Khemaka đang an trú tại Badarikārāma, bị bệnh, khổ não, bệnh nặng.
Atha kho therā bhikkhū sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhitā āyasmantaṃ dāsakaṃ āmantesuṃ – ‘‘ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – kacci te, āvuso, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti, paṭikkamosānaṃ paññāyati no abhikkamo’’’ti?
Then, in the evening, the elder bhikkhus arose from seclusion and addressed venerable Dāsaka: “Come, friend Dāsaka, go to the bhikkhu Khemaka; having approached him, say this to the bhikkhu Khemaka: ‘Friend Khemaka, the elders say this to you: “Are you, friend, tolerable? Are you endurable? Are your painful feelings abating, not increasing? Is their abatement evident, not their increase?”’”
Rồi các Tỷ-kheo Trưởng lão, vào buổi chiều, từ nơi độc cư đứng dậy, đã gọi Tôn giả Dāsaka và nói: “Này Hiền giả Dāsaka, hãy đi đến chỗ Tỷ-kheo Khemaka; sau khi đến, hãy nói với Tỷ-kheo Khemaka như sau: ‘Này Hiền giả Khemaka, các Trưởng lão nói với Hiền giả rằng: Này Hiền giả, có được dễ chịu không, có được duy trì không, những cảm thọ đau đớn có thuyên giảm không, không tăng lên, có sự thuyên giảm được thấy rõ không, không phải sự tăng lên?’”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca – ‘‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘kacci te, āvuso, khamanīyaṃ…pe… no abhikkamo’’’ti?
“Yes, friends,” venerable Dāsaka replied to the elder bhikkhus, and he approached venerable Khemaka; having approached him, he said this to venerable Khemaka: “Friend Khemaka, the elders say this to you: ‘Are you, friend, tolerable?… not their increase?’”
Tôn giả Dāsaka đã vâng lời các Tỷ-kheo Trưởng lão, rồi đi đến chỗ Tôn giả Khemaka; sau khi đến, vị ấy đã nói với Tôn giả Khemaka rằng: “Này Hiền giả Khemaka, các Trưởng lão nói với Hiền giả rằng: ‘Này Hiền giả, có được dễ chịu không…pe… không phải sự tăng lên?’”
‘‘Na me, āvuso, khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ…pe… abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo’’ti.
“It is not tolerable for me, friend, nor endurable… Their increase is evident, not their abatement.”
“Này Hiền giả, con không được dễ chịu, không được duy trì…pe… có sự tăng lên được thấy rõ, không phải sự thuyên giảm.”
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – ‘na me, āvuso, khamanīyaṃ…pe… abhikkamosānaṃ paññāyati no paṭikkamo’’’ti.
Then venerable Dāsaka approached the elder bhikkhus; having approached them, he said this to the elder bhikkhus: “Friend, the bhikkhu Khemaka says this: ‘It is not tolerable for me, friend… Their increase is evident, not their abatement.’”
Rồi Tôn giả Dāsaka đã đi đến chỗ các Tỷ-kheo Trưởng lão; sau khi đến, vị ấy đã nói với các Tỷ-kheo Trưởng lão rằng: “Này Hiền giả, Tỷ-kheo Khemaka nói rằng: ‘Này Hiền giả, con không được dễ chịu…pe… có sự tăng lên được thấy rõ, không phải sự thuyên giảm’.”
‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
“Come, friend Dāsaka, go to the bhikkhu Khemaka; having approached him, say this to the bhikkhu Khemaka: ‘Friend Khemaka, the elders say this to you: “Friend, these five clinging-aggregates have been spoken of by the Blessed One, namely: the clinging-aggregate of form, the clinging-aggregate of feeling, the clinging-aggregate of perception, the clinging-aggregate of formations, the clinging-aggregate of consciousness.
“Này Hiền giả Dāsaka, hãy đi đến chỗ Tỷ-kheo Khemaka; sau khi đến, hãy nói với Tỷ-kheo Khemaka như sau: ‘Này Hiền giả Khemaka, các Trưởng lão nói với Hiền giả rằng: Này Hiền giả, có năm Upa-dāna-khandha (nhóm chấp thủ) đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: Rūpūpādānakkhandha (sắc uẩn chấp thủ), Vedanūpādānakkhandha (thọ uẩn chấp thủ), Saññūpādānakkhandha (tưởng uẩn chấp thủ), Saṅkhārūpādānakkhandha (hành uẩn chấp thủ), Viññāṇūpādānakkhandha (thức uẩn chấp thủ).
Imesu āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassatī’’’ti?
Does venerable Khemaka discern any self or what belongs to self among these five clinging-aggregates?”’”
Trong năm Upa-dāna-khandha này, Tôn giả Khemaka có thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã không?’”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā…pe… therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
“Yes, friends,” venerable Dāsaka replied to the elder bhikkhus, and he approached venerable Khemaka; having approached him… The elders say this to you: “Friend Khemaka, these five clinging-aggregates have been spoken of by the Blessed One, namely: the clinging-aggregate of form… the clinging-aggregate of consciousness.
Tôn giả Dāsaka đã vâng lời các Tỷ-kheo Trưởng lão, rồi đi đến chỗ Tôn giả Khemaka; sau khi đến…pe… các Trưởng lão nói với Hiền giả Khemaka rằng: “Này Hiền giả, có năm Upa-dāna-khandha đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: Rūpūpādānakkhandha…pe… Viññāṇūpādānakkhandha.
Imesu āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassatī’’ti?
Does venerable Khemaka discern any self or what belongs to self among these five clinging-aggregates?”
Trong năm Upa-dāna-khandha này, Tôn giả Khemaka có thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã không?”
‘‘Pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
“Friend, these five clinging-aggregates have been spoken of by the Blessed One, namely: the clinging-aggregate of form… the clinging-aggregate of consciousness.
“Này Hiền giả, có năm Upa-dāna-khandha đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: Rūpūpādānakkhandha…pe… Viññāṇūpādānakkhandha.
Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmī’’ti.
But, friend, I do not discern any self or what belongs to self among these five clinging-aggregates.”
Trong năm Upa-dāna-khandha này, này Hiền giả, con không thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã.”
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – ‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
Then Venerable Dāsaka approached the elder bhikkhus. Having approached, he said to the elder bhikkhus: “‘Friends, Venerable Khemaka says this: “These five clinging-aggregates, friends, have been taught by the Blessed One, namely, the clinging-aggregate of form… feeling… perception… volitional formations… consciousness.”’
Rồi thì, Tôn giả Dāsaka đi đến chỗ các vị Trưởng lão Tỳ-kheo; sau khi đến, Tôn giả nói với các vị Trưởng lão Tỳ-kheo rằng: “Thưa chư Hiền, Tỳ-kheo Khemaka nói như vầy: ‘Thưa chư Hiền, năm uẩn chấp thủ này đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: sắc uẩn chấp thủ… (v.v.)… thức uẩn chấp thủ.
Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmī’’’ti.
‘And in these five clinging-aggregates, friends, I do not discern any self or anything belonging to self.”’”
Thưa chư Hiền, trong năm uẩn chấp thủ này, tôi không nhận thấy bất cứ điều gì là tự ngã (atta) hay thuộc về tự ngã (attaniya)’.”
‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
“Come, friend Dāsaka, approach Venerable Khemaka. Having approached, say this to Venerable Khemaka: ‘The elders, friend Khemaka, said this to you: “These five clinging-aggregates, friend, have been taught by the Blessed One, namely, the clinging-aggregate of form… feeling… perception… volitional formations… consciousness.
“Này Hiền giả Dāsaka, ngươi hãy đi đến chỗ Tỳ-kheo Khemaka; sau khi đến, ngươi hãy nói với Tỳ-kheo Khemaka như vầy: ‘Thưa Hiền giả Khemaka, các vị Trưởng lão nói với Hiền giả như vầy: Này Hiền giả, năm uẩn chấp thủ này đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: sắc uẩn chấp thủ… (v.v.)… thức uẩn chấp thủ.
No ce kirāyasmā khemako imesu pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati.
If Venerable Khemaka truly does not discern any self or anything belonging to self in these five clinging-aggregates,
Nếu quả thật Tôn giả Khemaka không nhận thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã trong năm uẩn chấp thủ này,
Tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavo’’’ti.
then Venerable Khemaka is an arahant whose defilements are destroyed.”’”
thì Tôn giả Khemaka là một bậc A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận’.”
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako…pe… therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho; no ce kirāyasmā khemako imesu pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati, tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavo’’ti.
“Yes, friend,” Venerable Dāsaka replied to the elder bhikkhus and then approached Venerable Khemaka… (and said this to Venerable Khemaka): ‘The elders, friend Khemaka, said this to you: “These five clinging-aggregates, friend, have been taught by the Blessed One, namely, the clinging-aggregate of form… feeling… perception… volitional formations… consciousness; if Venerable Khemaka truly does not discern any self or anything belonging to self in these five clinging-aggregates, then Venerable Khemaka is an arahant whose defilements are destroyed.”’
“Thưa vâng, Hiền giả,” Tôn giả Dāsaka vâng lời các vị Trưởng lão Tỳ-kheo, rồi đi đến chỗ Tôn giả Khemaka… (v.v.)… và nói với Tôn giả Khemaka rằng: “Thưa Hiền giả Khemaka, các vị Trưởng lão nói với Hiền giả như vầy: ‘Thưa Hiền giả, năm uẩn chấp thủ này đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: sắc uẩn chấp thủ… (v.v.)… thức uẩn chấp thủ; nếu quả thật Tôn giả Khemaka không nhận thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã trong năm uẩn chấp thủ này, thì Tôn giả Khemaka là một bậc A-la-hán, các lậu hoặc đã đoạn tận’.”
‘‘Pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
* “These five clinging-aggregates, friends, have been taught by the Blessed One, namely, the clinging-aggregate of form… feeling… perception… volitional formations… consciousness.
“Thưa chư Hiền, năm uẩn chấp thủ này đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: sắc uẩn chấp thủ… (v.v.)… thức uẩn chấp thủ.
Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi, na camhi arahaṃ khīṇāsavo; api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ, ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmī’’ti.
In these five clinging-aggregates, friends, I do not discern any self or anything belonging to self, but I am not an arahant whose defilements are destroyed. However, friends, regarding the five clinging-aggregates, the thought ‘I am’ has been attained by me, but I do not discern ‘This I am.’”
Thưa chư Hiền, trong năm uẩn chấp thủ này, tôi không nhận thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã, và tôi chưa phải là một bậc A-la-hán, các lậu hoặc chưa đoạn tận; tuy nhiên, thưa chư Hiền, đối với năm uẩn chấp thủ này, tôi đã đạt đến ‘tôi là’ (asmīti), nhưng tôi không nhận thấy ‘đây là tôi’.”
Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū…pe… there bhikkhū etadavoca – ‘‘khemako, āvuso, bhikkhu evamāha – pañcime, āvuso, upādānakkhandhā vuttā bhagavatā, seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
Then Venerable Dāsaka approached the elder bhikkhus… (and having approached, he said) to the elder bhikkhus: “Friends, Venerable Khemaka says this: ‘These five clinging-aggregates, friends, have been taught by the Blessed One, namely, the clinging-aggregate of form… feeling… perception… volitional formations… consciousness.
Rồi thì, Tôn giả Dāsaka đi đến chỗ các vị Trưởng lão Tỳ-kheo… (v.v.)… và nói với các vị Trưởng lão Tỳ-kheo rằng: “Thưa chư Hiền, Tỳ-kheo Khemaka nói như vầy: Thưa chư Hiền, năm uẩn chấp thủ này đã được Thế Tôn thuyết giảng, đó là: sắc uẩn chấp thủ… (v.v.)… thức uẩn chấp thủ.
Imesu khvāhaṃ, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi, na camhi arahaṃ khīṇāsavo; api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ, ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmī’’ti.
In these five clinging-aggregates, friends, I do not discern any self or anything belonging to self, but I am not an arahant whose defilements are destroyed. However, friends, regarding the five clinging-aggregates, the thought ‘I am’ has been attained by me, but I do not discern ‘This I am.’”
Thưa chư Hiền, trong năm uẩn chấp thủ này, tôi không nhận thấy bất cứ điều gì là tự ngã hay thuộc về tự ngã, và tôi chưa phải là một bậc A-la-hán, các lậu hoặc chưa đoạn tận; tuy nhiên, thưa chư Hiền, đối với năm uẩn chấp thủ này, tôi đã đạt đến ‘tôi là’, nhưng tôi không nhận thấy ‘đây là tôi’.”
‘‘Ehi tvaṃ, āvuso dāsaka, yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama; upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi – ‘therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – yametaṃ, āvuso khemaka, asmīti vadesi, kimetaṃ asmīti vadesi?
“Come, friend Dāsaka, approach Venerable Khemaka. Having approached, say this to Venerable Khemaka: ‘The elders, friend Khemaka, said this to you: “Friend Khemaka, as to this ‘I am’ that you speak of, what is this ‘I am’ that you speak of?
“Này Hiền giả Dāsaka, ngươi hãy đi đến chỗ Tỳ-kheo Khemaka; sau khi đến, ngươi hãy nói với Tỳ-kheo Khemaka như vầy: ‘Thưa Hiền giả Khemaka, các vị Trưởng lão nói với Hiền giả như vầy: Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó, Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?
Rūpaṃ asmīti vadesi, aññatra rūpā asmīti vadesi, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ asmīti vadesi, aññatra viññāṇā asmīti vadesi.
Do you say ‘I am’ form, or do you say ‘I am’ apart from form? Do you say ‘I am’ feeling… perception… volitional formations… consciousness, or do you say ‘I am’ apart from consciousness?
Hiền giả nói ‘tôi là’ là sắc, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác sắc? Hiền giả nói ‘tôi là’ là thọ… tưởng… hành… thức, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác thức?
Yametaṃ, āvuso khemaka, asmīti vadesi.
Friend Khemaka, as to this ‘I am’ that you speak of,
Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó.
Kimetaṃ asmīti vadesī’’’ti?
what is this ‘I am’ that you speak of?”’”
Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?”’
‘‘Evamāvuso’’ti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca – therā taṃ, āvuso khemaka, evamāhaṃsu – ‘‘yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi?
“Yes, friend,” Venerable Dāsaka replied to the elder bhikkhus and then approached Venerable Khemaka. Having approached, he said to Venerable Khemaka: “The elders, friend Khemaka, said this to you: ‘Friend Khemaka, as to this “I am” that you speak of, what is this “I am” that you speak of?
“Thưa vâng, Hiền giả,” Tôn giả Dāsaka vâng lời các vị Trưởng lão Tỳ-kheo, rồi đi đến chỗ Tôn giả Khemaka; sau khi đến, Tôn giả nói với Tôn giả Khemaka rằng: “Thưa Hiền giả Khemaka, các vị Trưởng lão nói với Hiền giả như vầy: ‘Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó, Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?
Rūpaṃ ‘asmī’ti vadesi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadesi?
Do you say “I am” form, or do you say “I am” apart from form?
Hiền giả nói ‘tôi là’ là sắc, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác sắc?
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadesi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadesi?
Do you say “I am” feeling… perception… volitional formations… consciousness, or do you say “I am” apart from consciousness?
Hiền giả nói ‘tôi là’ là thọ… tưởng… hành… thức, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác thức?
Yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi’’ti?
Friend Khemaka, as to this “I am” that you speak of, what is this “I am” that you speak of?’”
Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó, Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?”
‘‘Alaṃ, āvuso dāsaka, kiṃ imāya sandhāvanikāya!
“Enough, friend Dāsaka! What is the purpose of this running back and forth?
“Thôi đi, này Hiền giả Dāsaka, việc chạy đi chạy lại này có ích gì!
Āharāvuso, daṇḍaṃ; ahameva yena therā bhikkhū tenupasaṅkamissāmī’’ti.
Bring a staff, friend; I myself will approach the elder bhikkhus.”
Này Hiền giả, hãy mang gậy đến; chính tôi sẽ đi đến chỗ các vị Trưởng lão Tỳ-kheo.”
Atha kho āyasmā khemako daṇḍamolubbha yena therā bhikkhū tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā therehi bhikkhūhi saddhiṃ sammodi.
Then Venerable Khemaka, leaning on a staff, approached the elder bhikkhus. Having approached, he exchanged greetings with the elder bhikkhus.
Rồi thì, Tôn giả Khemaka nương gậy đi đến chỗ các vị Trưởng lão Tỳ-kheo; sau khi đến, Tôn giả chào hỏi các vị Trưởng lão Tỳ-kheo.
Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
When the courteous and amiable talk was finished, he sat down to one side.
Sau khi trao đổi những lời chào hỏi thân mật, Tôn giả ngồi xuống một bên.
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ khemakaṃ therā bhikkhū etadavocuṃ – ‘‘yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesi?
The elder bhikkhus then said to Venerable Khemaka as he sat to one side: “Friend Khemaka, as to this ‘I am’ that you speak of, what is this ‘I am’ that you speak of?
Khi Tôn giả Khemaka đã ngồi xuống một bên, các vị Trưởng lão Tỳ-kheo nói với Tôn giả rằng: “Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó, Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?
Rūpaṃ ‘asmī’ti vadesi, aññatra rūpā ‘asmī’ti vadesi?
Do you say ‘I am’ form, or do you say ‘I am’ apart from form?
Hiền giả nói ‘tôi là’ là sắc, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác sắc?
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadesi, aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadesi?
Do you say ‘I am’ feeling… perception… volitional formations… consciousness, or do you say ‘I am’ apart from consciousness?
Hiền giả nói ‘tôi là’ là thọ… tưởng… hành… thức, hay Hiền giả nói ‘tôi là’ là khác thức?
Yametaṃ, āvuso khemaka, ‘asmī’ti vadesi, kimetaṃ ‘asmī’ti vadesī’’ti?
Friend Khemaka, as to this ‘I am’ that you speak of, what is this ‘I am’ that you speak of?”
Này Hiền giả Khemaka, điều mà Hiền giả nói là ‘tôi là’ đó, Hiền giả nói ‘tôi là’ là gì?”
‘‘Na khvāhaṃ, āvuso, rūpaṃ ‘asmī’ti vadāmi; napi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadāmi.
“Friends, I do not say ‘I am’ form; nor do I say ‘I am’ apart from form.
“Thưa chư Hiền, tôi không nói ‘tôi là’ là sắc; cũng không nói ‘tôi là’ là khác sắc.
Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadāmi; napi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadāmi.
I do not say ‘I am’ feeling… perception… volitional formations… consciousness; nor do I say ‘I am’ apart from consciousness.
Tôi không nói ‘tôi là’ là thọ… tưởng… hành… thức; cũng không nói ‘tôi là’ là khác thức.
Api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmi’’.
However, friends, regarding the five clinging-aggregates, the thought ‘I am’ has been attained by me, but I do not discern ‘This I am.’”
Tuy nhiên, thưa chư Hiền, đối với năm uẩn chấp thủ này, tôi đã đạt đến ‘tôi là’, nhưng tôi không nhận thấy ‘đây là tôi’.”
‘‘Seyyathāpi, āvuso, uppalassa vā padumassa vā puṇḍarīkassa vā gandho.
“Just as, friends, with the scent of a blue water lily, or a lotus, or a white water lily.
“Này chư Hiền, ví như mùi hương của hoa sen xanh (uppala), hay hoa sen hồng (paduma), hay hoa sen trắng (puṇḍarīka).
Yo nu kho evaṃ vadeyya – ‘pattassa gandho’ti vā ‘vaṇṇassa* gandho’ti vā ‘kiñjakkhassa gandho’ti vā sammā nu kho so vadamāno vadeyyā’’ti?
Would one who said, ‘It is the scent of the petals,’ or ‘It is the scent of the color,’ or ‘It is the scent of the pollen’ be speaking correctly?”
Người nào nói rằng: ‘Đó là mùi hương của cánh hoa,’ hay ‘mùi hương của đài hoa,’ hay ‘mùi hương của nhụy hoa,’ người ấy có nói đúng không?”
‘‘No hetaṃ, āvuso’’.
“No, friend.”
“Không phải vậy, thưa chư Hiền.”
‘‘Yathā kathaṃ, panāvuso, sammā byākaramāno byākareyyā’’ti?
“But how, friends, would one speak correctly?”
“Vậy thì, thưa chư Hiền, nói như thế nào mới là nói đúng?”
‘‘‘Pupphassa gandho’ti kho, āvuso, sammā byākaramāno byākareyyā’’ti.
“One would speak correctly, friend, by saying, ‘It is the scent of the flower.’”
“Thưa chư Hiền, nói rằng ‘đó là mùi hương của hoa’ mới là nói đúng.”
‘‘Evameva khvāhaṃ, āvuso, na rūpaṃ ‘asmī’ti vadāmi, napi aññatra rūpā ‘asmī’ti vadāmi.
“Just so, friends, I do not say ‘I am’ form; nor do I say ‘I am’ apart from form.
“Cũng vậy, thưa chư Hiền, tôi không nói ‘tôi là’ là sắc, cũng không nói ‘tôi là’ là khác sắc.
Na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ ‘asmī’ti vadāmi, napi aññatra viññāṇā ‘asmī’ti vadāmi.
I do not say ‘I am’ feeling… perception… volitional formations… consciousness; nor do I say ‘I am’ apart from consciousness.
Tôi không nói ‘tôi là’ là thọ… tưởng… hành… thức, cũng không nói ‘tôi là’ là khác thức.
Api ca me, āvuso, pañcasu upādānakkhandhesu ‘asmī’ti adhigataṃ ‘ayamahamasmī’ti na ca samanupassāmi’’.
However, friends, regarding the five clinging-aggregates, the thought ‘I am’ has been attained by me, but I do not discern ‘This I am.’”
Tuy nhiên, thưa chư Hiền, đối với năm uẩn chấp thủ này, tôi đã đạt đến ‘tôi là’, nhưng tôi không nhận thấy ‘đây là tôi’.”
‘‘Kiñcāpi, āvuso, ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti, atha khvassa hoti – ‘yo ca pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato asmīti māno, asmīti chando, asmīti anusayo asamūhato.
“Even though, friends, the five lower fetters may have been abandoned by a noble disciple, yet there still remains in him the conceit ‘I am,’ the desire ‘I am,’ and the underlying tendency ‘I am’ which have not been uprooted from the five clinging-aggregates.
“Này chư Hiền, mặc dù năm hạ phần kiết sử của một vị Thánh đệ tử đã được đoạn trừ, nhưng đối với vị ấy vẫn còn tồn tại kiêu mạn ‘tôi là’, dục vọng ‘tôi là’, và tùy miên ‘tôi là’ chưa được nhổ tận gốc trong năm uẩn chấp thủ.
So aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati – iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti.
Then, at a later time, he dwells contemplating the rise and fall in the five clinging-aggregates thus: ‘Such is form, such is the origin of form, such is the disappearance of form; such is feeling… such is perception… such are volitional formations… such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the disappearance of consciousness.’
Sau một thời gian, vị ấy an trú quán chiếu sự sanh diệt của năm uẩn chấp thủ: ‘Sắc là như thế này, sự sanh khởi của sắc là như thế này, sự diệt tận của sắc là như thế này; thọ là như thế này… tưởng là như thế này… hành là như thế này… thức là như thế này, sự sanh khởi của thức là như thế này, sự diệt tận của thức là như thế này’.
Tassimesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchati.
As he dwells contemplating the rise and fall in these five clinging-aggregates, that conceit ‘I am,’ that desire ‘I am,’ that underlying tendency ‘I am’ which has not been uprooted from the five clinging-aggregates also goes to uprooting.
Khi vị ấy an trú quán chiếu sự sanh diệt của năm uẩn chấp thủ này, thì kiêu mạn ‘tôi là’, dục vọng ‘tôi là’, và tùy miên ‘tôi là’ còn tồn tại trong năm uẩn chấp thủ của vị ấy, cũng sẽ được nhổ tận gốc.”
‘‘Seyyathāpi, āvuso, vatthaṃ saṃkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ.
“Just as, friends, a cloth that is soiled and stained with dirt.
Này các hiền giả, ví như một tấm vải dơ bẩn, bám đầy vết dơ.
Tamenaṃ sāmikā rajakassa anupadajjuṃ.
Its owners would hand it over to a washerman.
Các chủ nhân giao tấm vải dơ bẩn đó cho người thợ giặt.
Tamenaṃ rajako ūse vā khāre vā gomaye vā sammadditvā acche udake vikkhāleti.
The washerman would then scrub it thoroughly with alkaline earth, or lye, or cow dung, and rinse it in clear water.
Người thợ giặt chà xát tấm vải đó nhiều lần bằng xà phòng đất, hoặc xà phòng tro đã lọc, hoặc xà phòng phân bò, rồi giặt trong nước trong.
Kiñcāpi taṃ hoti vatthaṃ parisuddhaṃ pariyodātaṃ, atha khvassa hoti yeva anusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato.
Even though that cloth becomes clean and bright, there still remains a subtle lingering smell of alkaline earth, or lye, or cow dung, which has not yet been removed.
Dù tấm vải đó đã trở nên sạch sẽ, tinh khiết, nhưng vẫn còn một chút mùi xà phòng đất, hoặc mùi xà phòng tro, hoặc mùi xà phòng phân bò chưa được loại bỏ hoàn toàn.
Tamenaṃ rajako sāmikānaṃ deti.
The washerman then gives it back to the owners.
Người thợ giặt trả lại tấm vải đó cho các chủ nhân.
Tamenaṃ sāmikā gandhaparibhāvite karaṇḍake nikkhipanti.
The owners place that cloth in a perfumed casket.
Các chủ nhân cất tấm vải đó vào một chiếc hộp đã được ướp hương.
Yopissa hoti anusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchati.
And whatever subtle lingering smell of alkaline earth, or lye, or cow dung remained, it too is completely removed.
Và cái mùi xà phòng đất, hoặc mùi xà phòng tro, hoặc mùi xà phòng phân bò còn sót lại, chưa được loại bỏ hoàn toàn, cũng sẽ hoàn toàn biến mất.
Evameva kho, āvuso, kiñcāpi ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saṃyojanāni pahīnāni bhavanti, atha khvassa hoti yeva pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato.
In the same way, friends, even though an Ariyan disciple has abandoned the five lower fetters, there still remains a subtle lingering residue of 'I am' conceit, 'I am' craving, 'I am' clinging to the five aggregates of clinging, which has not yet been eradicated.
Cũng vậy, này các hiền giả, dù năm hạ phần kiết sử của một vị Thánh đệ tử đã được đoạn trừ, nhưng vẫn còn một chút tàn dư của kiêu mạn ‘Ta là’, dục vọng ‘Ta là’, và tùy miên ‘Ta là’ đối với năm uẩn bám víu chưa được nhổ tận gốc.
So aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati.
Later, that individual dwells observing the rise and fall of the five aggregates of clinging.
Sau một thời gian, vị ấy an trú quán chiếu sự sanh diệt của năm uẩn bám víu.
‘Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti.
'Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form; such is feeling... such is perception... such are formations... such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness.'
‘Đây là sắc, đây là sự sanh của sắc, đây là sự diệt của sắc; đây là thọ… đây là tưởng… đây là hành… đây là thức, đây là sự sanh của thức, đây là sự diệt của thức’.
Tassa imesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato ‘asmī’ti, māno ‘asmī’ti, chando ‘asmī’ti anusayo asamūhato, sopi samugghātaṃ gacchatī’’ti.
As that individual dwells observing the rise and fall of these five aggregates of clinging, whatever subtle lingering residue of 'I am' conceit, 'I am' craving, 'I am' clinging to the five aggregates of clinging remained, it too is completely removed.”
Khi vị ấy an trú quán chiếu sự sanh diệt của năm uẩn bám víu này, thì cái tàn dư của kiêu mạn ‘Ta là’, dục vọng ‘Ta là’, và tùy miên ‘Ta là’ đối với năm uẩn bám víu chưa được nhổ tận gốc cũng sẽ hoàn toàn biến mất.”
Atha kho āyasmato channassa etadahosi – ‘‘mayhampi kho etaṃ evaṃ* hoti – ‘rūpaṃ aniccaṃ, vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccaṃ; rūpaṃ anattā, vedanā … saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ anattā.
Then it occurred to Venerable Channa: “This is how it is for me: 'Form is impermanent... consciousness is impermanent; form is not self, feeling... perception... formations... consciousness is not self.
Rồi Tôn giả Channa suy nghĩ: “Ta cũng nghĩ như vậy: ‘Sắc là vô thường, thọ… tưởng… hành… thức là vô thường; sắc là vô ngã, thọ… tưởng… hành… thức là vô ngã.
Sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā’ti.
All conditioned phenomena are impermanent, all phenomena are not self.'
Tất cả các hành là vô thường, tất cả các pháp là vô ngã.’
Atha ca pana me sabbasaṅkhārasamathe sabbūpadhipaṭinissagge taṇhākkhaye virāge nirodhe nibbāne cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati nādhimuccati.
Yet my mind does not incline, nor become calm, nor settle, nor firmly resolve on the pacification of all conditioned phenomena, the relinquishing of all substrata of existence, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.
Tuy nhiên, tâm ta không hướng đến, không tịnh tín, không an trụ, không giải thoát vào sự tịnh chỉ của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.
Paritassanā upādānaṃ uppajjati; paccudāvattati mānasaṃ – ‘atha ko carahi me attā’ti?
Agitation and clinging arise; my mind recoils, thinking: 'Then what, indeed, is my self?'
Sự lo lắng, sự chấp thủ sanh khởi; tâm ta quay trở lại với ý nghĩ: ‘Vậy thì cái gì là tự ngã của ta?’
Na kho panevaṃ dhammaṃ passato hoti.
But for one who sees the Dhamma, this is not the case.
Thật vậy, khi thấy pháp như vậy thì không có điều này.
Ko nu kho me tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyya’’nti.
Who, then, could teach me the Dhamma in such a way that I may see the Dhamma?”
Vậy ai có thể thuyết pháp cho ta để ta có thể thấy được pháp?”
‘‘Ekamidāhaṃ, āvuso ānanda, samayaṃ bārāṇasiyaṃ viharāmi isipatane migadāye.
“At one time, friend Ānanda, I was dwelling in Varanasi, at Isipatana in the Deer Park.
“Này hiền giả Ānanda, một thời con đang trú tại Isipatana, Migadāya, gần Bārāṇasī.
Atha khvāhaṃ, āvuso, sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito avāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ upasaṅkamiṃ; upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavocaṃ – ‘ovadantu maṃ āyasmanto therā, anusāsantu maṃ āyasmanto therā, karontu me āyasmanto therā dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyya’nti.
Then, friend, in the evening, I rose from my seclusion, took my key, and went from vihāra to vihāra; having approached, I said to the elder bhikkhus: 'Friends, venerable elders, instruct me, advise me, let the venerable elders give me a discourse on the Dhamma, so that I may see the Dhamma.'
Rồi, này hiền giả, vào buổi chiều, sau khi rời khỏi nơi độc cư, con cầm chìa khóa đi từ tịnh xá này sang tịnh xá khác; sau khi đến, con nói với các Trưởng lão Tỳ-kheo: ‘Kính xin các Trưởng lão Tôn giả hãy khuyên bảo con, hãy giáo huấn con, kính xin các Trưởng lão Tôn giả hãy thuyết pháp cho con để con có thể thấy được pháp.’
Evaṃ vutte maṃ, āvuso, therā bhikkhū etadavocuṃ – ‘rūpaṃ kho, āvuso channa, aniccaṃ; vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ aniccaṃ; rūpaṃ anattā…pe… viññāṇaṃ anattā.
When this was said to me, friend, the elder bhikkhus said: 'Form, friend Channa, is impermanent; feeling... perception... formations... consciousness is impermanent; form is not self... consciousness is not self.
Khi con được nói như vậy, này hiền giả, các Trưởng lão Tỳ-kheo nói với con: ‘Này hiền giả Channa, sắc là vô thường; thọ… tưởng… hành… thức là vô thường; sắc là vô ngã… (vân vân)… thức là vô ngã.
Sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā’’’ti.
All conditioned phenomena are impermanent, all phenomena are not self.'”
Tất cả các hành là vô thường, tất cả các pháp là vô ngã.’”
‘‘Tassa mayhaṃ, āvuso, etadahosi – ‘mayhampi kho etaṃ evaṃ hoti – rūpaṃ aniccaṃ…pe… viññāṇaṃ aniccaṃ, rūpaṃ anattā, vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ anattā.
“Then it occurred to me, friend: 'This is how it is for me: Form is impermanent... consciousness is impermanent; form is not self, feeling... perception... formations... consciousness is not self.
“Này hiền giả, khi đó con suy nghĩ: ‘Ta cũng nghĩ như vậy: sắc là vô thường… (vân vân)… thức là vô thường, sắc là vô ngã, thọ… tưởng… hành… thức là vô ngã.
Sabbe saṅkhārā aniccā, sabbe dhammā anattā’ti.
All conditioned phenomena are impermanent, all phenomena are not self.'
Tất cả các hành là vô thường, tất cả các pháp là vô ngã.’
Atha ca pana me sabbasaṅkhārasamathe sabbūpadhipaṭinissagge taṇhākkhaye virāge nirodhe nibbāne cittaṃ na pakkhandati nappasīdati na santiṭṭhati nādhimuccati.
Yet my mind does not incline, nor become calm, nor settle, nor firmly resolve on the pacification of all conditioned phenomena, the relinquishing of all substrata of existence, the destruction of craving, dispassion, cessation, Nibbāna.
Tuy nhiên, tâm ta không hướng đến, không tịnh tín, không an trụ, không giải thoát vào sự tịnh chỉ của tất cả các hành, sự từ bỏ tất cả các chấp thủ, sự diệt trừ tham ái, sự ly tham, sự đoạn diệt, Niết Bàn.
Paritassanā upādānaṃ uppajjati; paccudāvattati mānasaṃ – ‘atha ko carahi me attā’ti?
Agitation and clinging arise; my mind recoils, thinking: 'Then what, indeed, is my self?'
Sự lo lắng, sự chấp thủ sanh khởi; tâm ta quay trở lại với ý nghĩ: ‘Vậy thì cái gì là tự ngã của ta?’
Na kho panevaṃ dhammaṃ passato hoti.
But for one who sees the Dhamma, this is not the case.
Thật vậy, khi thấy pháp như vậy thì không có điều này.
Ko nu kho me tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti!
Who, then, could teach me the Dhamma in such a way that I may see the Dhamma!”
Vậy ai có thể thuyết pháp cho ta để ta có thể thấy được pháp!”
‘‘Sammukhā metaṃ, āvuso channa, bhagavato sutaṃ, sammukhā ca paṭiggahitaṃ kaccānagottaṃ bhikkhuṃ ovadantassa – dvayanissito khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena atthitañceva natthitañca.
“This, friend Channa, I heard directly from the Blessed One and received directly from him, when he was instructing the bhikkhu named Kaccānagotta: ‘This world, Kaccāna, is for the most part inclined towards two views: existence and non-existence.
“Này hiền giả Channa, tôi đã được nghe trực tiếp từ Đức Thế Tôn, đã được lãnh thọ trực tiếp khi Ngài giáo giới cho Tỳ-kheo Kaccānagotta rằng: Này Kaccāna, thế gian này phần lớn y cứ vào hai cực đoan: thường kiến và đoạn kiến.
Lokasamudayaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke natthitā, sā na hoti.
When one sees the origination of the world as it actually is with right wisdom, the notion of non-existence in the world does not occur.
Này Kaccāna, đối với người thấy sự tập khởi của thế gian như thật bằng chánh trí tuệ, thì đoạn kiến trong thế gian không tồn tại.
Lokanirodhaṃ kho, kaccāna, yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke atthitā, sā na hoti.
When one sees the cessation of the world as it actually is with right wisdom, the notion of existence in the world does not occur.
Này Kaccāna, đối với người thấy sự đoạn diệt của thế gian như thật bằng chánh trí tuệ, thì thường kiến trong thế gian không tồn tại.
Upayupādānābhinivesavinibandho khvāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena taṃ cāyaṃ upayupādānaṃ cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayaṃ na upeti na upādiyati nādhiṭṭhāti ‘attā me’ti.
This world, Kaccāna, is for the most part bound by clinging, attachment, mental fixation, adherence, and underlying tendencies. But this noble disciple does not approach, does not cling to, and does not fixate on that clinging, attachment, mental fixation, adherence, and underlying tendency of the mind as ‘This is my self.’
Này Kaccāna, thế gian này phần lớn bị ràng buộc bởi sự tiếp cận, chấp thủ, và thiên kiến. Nhưng vị ấy không tiếp cận, không chấp thủ, không an trú vào sự thiên kiến, tùy miên nơi tâm rằng ‘đây là tự ngã của ta’.
Dukkhameva uppajjamānaṃ uppajjati, dukkhaṃ nirujjhamānaṃ nirujjhatīti na kaṅkhati na vicikicchati.
When suffering arises, only suffering arises; when suffering ceases, only suffering ceases. He does not doubt or waver.
Khi khổ sinh khởi, chính là khổ đang sinh khởi; khi khổ diệt đi, chính là khổ đang diệt đi. Vị ấy không hoài nghi, không phân vân.
Aparappaccayā ñāṇamevassa ettha hoti.
His knowledge here is independent of others.
Nơi đây, trí tuệ của vị ấy tự sinh khởi, không do duyên nơi người khác.
Ettāvatā kho, kaccāna, sammādiṭṭhi hoti.
To this extent, Kaccāna, there is right view.
Này Kaccāna, đến mức độ này là có chánh kiến.
Sabbamatthīti kho, kaccāna, ayameko anto.
‘All exists,’ Kaccāna, this is one extreme.
Này Kaccāna, ‘tất cả đều có’ là một cực đoan.
Sabbaṃ natthīti ayaṃ dutiyo anto.
‘All does not exist,’ this is the second extreme.
‘Tất cả đều không có’ là cực đoan thứ hai.
Ete te, kaccāna, ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti – avijjāpaccayā saṅkhārā; saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
Without approaching these two extremes, Kaccāna, the Tathāgata teaches the Dhamma by the middle way: ‘With ignorance as condition, formations arise; with formations as condition, consciousness… and so on… Thus arises this whole mass of suffering.
Này Kaccāna, không đi đến hai cực đoan ấy, Như Lai thuyết Pháp theo trung đạo: Do vô minh làm duyên, các hành sinh khởi; do các hành làm duyên, thức sinh khởi… Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khối khổ này.
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti.
With the complete fading away and cessation of ignorance, formations cease… and so on… Thus ceases this whole mass of suffering.’”
Do sự ly tham và đoạn diệt vô minh không còn dư tàn, các hành diệt… Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khối khổ này.”
‘‘Yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
“Whatever form, Rāhula, whether past, future, or present; internal or external; coarse or subtle; inferior or superior; far or near—all form should be seen as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
“Này Rāhula, bất cứ sắc nào, dù quá khứ, tương lai hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài, dù thô hay tế, dù thấp kém hay cao thượng, dù xa hay gần, tất cả sắc ấy, vị ấy thấy như thật bằng chánh trí tuệ rằng: ‘Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi’.
Yā kāci vedanā … yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā…pe… sabbaṃ viññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati.
Whatever feeling… whatever perception… whatever volitional formations… whatever consciousness, whether past, future, or present; internal or external… coarse or subtle; inferior or superior; far or near—all consciousness should be seen as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self.’
Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, dù quá khứ, tương lai hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài… tất cả thức ấy, vị ấy thấy như thật bằng chánh trí tuệ rằng: ‘Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi’.
Evaṃ kho, rāhula, jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontī’’ti.
It is by knowing thus, Rāhula, and by seeing thus, that the underlying tendencies of ‘I-making,’ ‘mine-making,’ and conceit do not arise in this conscious body and in all external signs.”
Này Rāhula, khi biết như vậy, thấy như vậy, các tùy miên về ngã kiến, ngã sở kiến và ngã mạn không còn tồn tại trong thân có thức này và trong tất cả các tướng bên ngoài.”
Navamaṃ.
The Ninth.
Kinh thứ chín.
92. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
92. Nhân duyên ở Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rāhulo bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘kathaṃ nu kho, bhante, jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhāsamatikkantaṃ santaṃ suvimutta’’nti?
Having sat down to one side, Venerable Rāhula said to the Blessed One: “How, Bhante, by knowing and seeing what, does the mind become free from ‘I-making,’ ‘mine-making,’ and conceit, transcending all measures, peaceful, and well-liberated in this conscious body and in all external signs?”
Ngồi xuống một bên, Tôn giả Rāhula bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, làm thế nào để biết, làm thế nào để thấy, mà tâm thoát khỏi ngã kiến, ngã sở kiến và ngã mạn, vượt qua các loại ngã mạn, tịch tịnh, và hoàn toàn giải thoát trong thân có thức này và trong tất cả các tướng bên ngoài?”
‘‘Yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā…pe… yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti.
“Whatever form, Rāhula, whether past, future, or present; internal or external… far or near—having seen all form as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self,’ one is liberated without clinging.
“Này Rāhula, bất cứ sắc nào, dù quá khứ, tương lai hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài… dù xa hay gần, sau khi thấy tất cả sắc ấy như thật bằng chánh trí tuệ rằng: ‘Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi’, vị ấy được giải thoát do không còn chấp thủ.
Yā kāci vedanā… yā kāci saññā… ye keci saṅkhārā… yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti.
Whatever feeling… whatever perception… whatever volitional formations… whatever consciousness, whether past, future, or present; internal or external; coarse or subtle; inferior or superior; far or near—having seen all consciousness as it actually is with right wisdom: ‘This is not mine, this I am not, this is not my self,’ one is liberated without clinging.
Bất cứ thọ nào… bất cứ tưởng nào… bất cứ hành nào… bất cứ thức nào, dù quá khứ, tương lai hay hiện tại, dù bên trong hay bên ngoài, dù thô hay tế, dù thấp kém hay cao thượng, dù xa hay gần, sau khi thấy tất cả thức ấy như thật bằng chánh trí tuệ rằng: ‘Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi’, vị ấy được giải thoát do không còn chấp thủ.
Evaṃ kho, rāhula, jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ suvimutta’’nti.
It is by knowing thus, Rāhula, and by seeing thus, that the mind becomes free from ‘I-making,’ ‘mine-making,’ and conceit, transcending all measures, peaceful, and well-liberated in this conscious body and in all external signs.”
Này Rāhula, khi biết như vậy, thấy như vậy, tâm thoát khỏi ngã kiến, ngã sở kiến và ngã mạn, vượt qua các loại ngã mạn, tịch tịnh, và hoàn toàn giải thoát trong thân có thức này và trong tất cả các tướng bên ngoài.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Kinh thứ mười.
93. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
93. Nhân duyên ở Sāvatthī.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, nadī pabbateyyā ohārinī dūraṅgamā sīghasotā.
“Monks, just as a mountain river, swift-flowing, far-reaching, carrying away debris downstream.
“Này các Tỳ-kheo, ví như có một dòng sông từ trên núi chảy xuống, chảy xa, dòng chảy xiết.
Tassā ubhosu tīresu* kāsā cepi jātā assu, te naṃ ajjholambeyyuṃ; kusā cepi jātā assu, te naṃ ajjholambeyyuṃ; pabbajā* cepi jātā assu, te naṃ ajjholambeyyuṃ; bīraṇā cepi jātā assu, te naṃ ajjholambeyyuṃ; rukkhā cepi jātā assu, te naṃ ajjholambeyyuṃ.
If kāsā grass were to grow on both its banks, they would overhang it; if kusā grass were to grow, they would overhang it; if pabbajā reeds were to grow, they would overhang it; if bīraṇā grass were to grow, they would overhang it; if trees were to grow, they would overhang it.
Nếu ở hai bên bờ của nó có cỏ kāsa mọc, chúng sẽ rủ xuống che phủ; nếu có cỏ kusa mọc, chúng sẽ rủ xuống che phủ; nếu có cỏ pabbaja mọc, chúng sẽ rủ xuống che phủ; nếu có cỏ bīraṇa mọc, chúng sẽ rủ xuống che phủ; nếu có cây cối mọc, chúng sẽ rủ xuống che phủ.
Tassā puriso sotena vuyhamāno kāse cepi gaṇheyya, te palujjeyyuṃ.
If a person being carried away by the current were to grasp the kāsā grass, they would break off.
Một người bị dòng nước cuốn trôi, nếu nắm lấy cỏ kāsa, chúng sẽ gãy.
So tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjeyya.
Because of that, he would meet with misfortune and ruin.
Do nhân duyên đó, người ấy sẽ gặp phải tai họa, khốn khổ.
Kuse cepi gaṇheyya, pabbaje cepi gaṇheyya, bīraṇe cepi gaṇheyya, rukkhe cepi gaṇheyya, te palujjeyyuṃ.
If he were to grasp the kusā grass, or the pabbajā reeds, or the bīraṇā grass, or the trees, they would break off.
Nếu nắm lấy cỏ kusa, nếu nắm lấy cỏ pabbaja, nếu nắm lấy cỏ bīraṇa, nếu nắm lấy cây cối, chúng sẽ gãy.
So tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjeyya.
Because of that, he would meet with misfortune and ruin.
Do nhân duyên đó, người ấy sẽ gặp phải tai họa, khốn khổ.
Evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto, sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ; attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ.
Even so, bhikkhus, an uninstructed ordinary person, not seeing the noble ones, not skilled in the Dhamma of the noble ones, not disciplined in the Dhamma of the noble ones; not seeing the good people, not skilled in the Dhamma of the good people, not disciplined in the Dhamma of the good people—perceives rūpa as self, or self as possessing rūpa; or rūpa as in self, or self as in rūpa.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, người phàm phu vô văn, không thấy các bậc Thánh, không thông thạo Thánh pháp, không được huấn luyện trong Thánh pháp; không thấy các bậc thiện trí, không thông thạo pháp của bậc thiện trí, không được huấn luyện trong pháp của bậc thiện trí, quán chiếu sắc là tự ngã, hoặc tự ngã có sắc; hoặc sắc ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong sắc.
Tassa taṃ rūpaṃ palujjati.
That rūpa of his perishes.
Sắc ấy của người ấy hoại diệt.
So tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjati.
From that cause, he falls into loss and misfortune.
Do nguyên nhân ấy, người ấy rơi vào sự hoại diệt không có sự tăng trưởng và an lạc.
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
He perceives feeling… perception… volitional formations… consciousness as self, or self as possessing consciousness; or consciousness as in self, or self as in consciousness.
Cảm thọ… tưởng… các hành… thức, người ấy quán chiếu thức là tự ngã, hoặc tự ngã có thức; hoặc thức ở trong tự ngã, hoặc tự ngã ở trong thức.
Tassa taṃ viññāṇaṃ palujjati.
That consciousness of his perishes.
Thức ấy của người ấy hoại diệt.
So tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjati.
From that cause, he falls into loss and misfortune.
Do nguyên nhân ấy, người ấy rơi vào sự hoại diệt không có sự tăng trưởng và an lạc.
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“What do you think, bhikkhus, is rūpa permanent or impermanent?”
Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?
‘‘Aniccaṃ bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Bạch Thế Tôn, là vô thường.”
‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
“Is feeling… perception… volitional formations… consciousness permanent or impermanent?”
“Cảm thọ… tưởng… các hành… thức là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ bhante’’.
“Impermanent, Venerable Sir.”
“Bạch Thế Tôn, là vô thường.”
‘‘Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
“Therefore, …pe… seeing thus, …pe… he understands: ‘There is no further for this state of being.’”
“Do vậy… (tương tự)… khi thấy như vậy… (tương tự)… người ấy biết rằng không còn tái sinh vào trạng thái này nữa.”
Paṭhamaṃ.
First.
Thứ nhất.
94. Sāvatthinidānaṃ.
94. At Sāvatthī.
94. Tại Sāvatthī.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, lokena vivadāmi, lokova mayā vivadati.
“I, bhikkhus, do not dispute with the world; it is the world that disputes with me.
“Này các Tỳ-khưu, Ta không tranh chấp với thế gian, mà thế gian tranh chấp với Ta.
Na, bhikkhave, dhammavādī kenaci lokasmiṃ vivadati.
Bhikkhus, one who speaks Dhamma does not dispute with anyone in the world.
Này các Tỳ-khưu, người nói Pháp không tranh chấp với bất cứ ai trong thế gian.
Yaṃ, bhikkhave, natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, ahampi taṃ ‘natthī’ti vadāmi.
What, bhikkhus, is not agreed upon as existing by the wise in the world, that also I say ‘does not exist’.
Này các Tỳ-khưu, điều gì mà những bậc trí giả trong thế gian cho là không tồn tại, Ta cũng nói là ‘không tồn tại’.
Yaṃ, bhikkhave, atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, ahampi taṃ ‘atthī’ti vadāmi’’.
What, bhikkhus, is agreed upon as existing by the wise in the world, that also I say ‘does exist’.”
Này các Tỳ-khưu, điều gì mà những bậc trí giả trong thế gian cho là tồn tại, Ta cũng nói là ‘tồn tại’.”
‘‘Kiñca, bhikkhave, natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, yamahaṃ ‘natthī’ti vadāmi?
“And what, bhikkhus, is not agreed upon as existing by the wise in the world, that I say ‘does not exist’?
“Này các Tỳ-khưu, điều gì mà những bậc trí giả trong thế gian cho là không tồn tại, mà Ta cũng nói là ‘không tồn tại’?
Rūpaṃ, bhikkhave, niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘natthī’ti vadāmi.
Rūpa, bhikkhus, that is permanent, stable, eternal, not subject to change—this is not agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does not exist’.
Này các Tỳ-khưu, sắc là thường, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, điều này những bậc trí giả trong thế gian cho là không tồn tại; Ta cũng nói là ‘không tồn tại’.
Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘natthī’ti vadāmi.
Feeling… perception… volitional formations… consciousness, bhikkhus, that is permanent, stable, eternal, not subject to change—this is not agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does not exist’.
Cảm thọ… tưởng… các hành… thức là thường, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, điều này những bậc trí giả trong thế gian cho là không tồn tại; Ta cũng nói là ‘không tồn tại’.
Idaṃ kho, bhikkhave, natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘natthī’ti vadāmi’’.
This, bhikkhus, is what is not agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does not exist’.”
Này các Tỳ-khưu, đây là điều mà những bậc trí giả trong thế gian cho là không tồn tại; Ta cũng nói là ‘không tồn tại’.”
‘‘Kiñca, bhikkhave, atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ, yamahaṃ ‘atthī’ti vadāmi?
“And what, bhikkhus, is agreed upon as existing by the wise in the world, that I say ‘does exist’?
“Này các Tỳ-khưu, điều gì mà những bậc trí giả trong thế gian cho là tồn tại, mà Ta cũng nói là ‘tồn tại’?
Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘atthī’ti vadāmi.
Rūpa, bhikkhus, that is impermanent, suffering, subject to change—this is agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does exist’.
Này các Tỳ-khưu, sắc là vô thường, khổ, có tính biến đổi, điều này những bậc trí giả trong thế gian cho là tồn tại; Ta cũng nói là ‘tồn tại’.
Vedanā aniccā…pe… viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘atthī’ti vadāmi.
Feeling is impermanent…pe… consciousness is impermanent, suffering, subject to change—this is agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does exist’.
Cảm thọ là vô thường… (tương tự)… thức là vô thường, khổ, có tính biến đổi, điều này những bậc trí giả trong thế gian cho là tồn tại; Ta cũng nói là ‘tồn tại’.
Idaṃ kho, bhikkhave, atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ; ahampi taṃ ‘atthī’ti vadāmi’’.
This, bhikkhus, is what is agreed upon as existing by the wise in the world; and that also I say ‘does exist’.”
Này các Tỳ-khưu, đây là điều mà những bậc trí giả trong thế gian cho là tồn tại; Ta cũng nói là ‘tồn tại’.”
‘‘Kiñca, bhikkhave, loke lokadhammo, taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti, abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti?
“And what, bhikkhus, is the worldly phenomenon in the world which the Tathāgata fully comprehends and realizes, and having fully comprehended and realized it, teaches, explains, proclaims, establishes, reveals, analyzes, and makes clear?
“Này các Tỳ-khưu, pháp thế gian nào trong thế gian mà Như Lai đã giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn, sau khi giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn, Ngài tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm rõ?
Rūpaṃ, bhikkhave, loke lokadhammo taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti.
Rūpa, bhikkhus, is a worldly phenomenon in the world, which the Tathāgata fully comprehends and realizes.
Này các Tỳ-khưu, sắc là pháp thế gian trong thế gian, Như Lai đã giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn.
Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti.
Having fully comprehended and realized it, he teaches it, explains it, proclaims it, establishes it, reveals it, analyzes it, and makes it clear.
Sau khi giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn, Ngài tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm rõ.
‘‘Yo, bhikkhave, tathāgatena evaṃ ācikkhiyamāne desiyamāne paññapiyamāne paṭṭhapiyamāne vivariyamāne vibhajiyamāne uttānīkariyamāne na jānāti na passati tamahaṃ, bhikkhave, bālaṃ puthujjanaṃ andhaṃ acakkhukaṃ ajānantaṃ apassantaṃ kinti karomi!
“When the Tathāgata, bhikkhus, teaches, explains, proclaims, establishes, reveals, analyzes, and makes clear in this way, if anyone does not know or see, what can I do for that foolish, ordinary person, blind, without eyes, not knowing, not seeing!
“Này các Tỳ-khưu, khi Như Lai tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm rõ như vậy mà ai không biết, không thấy, thì Ta làm gì được cho người phàm phu ngu si, mù lòa, không mắt, không biết, không thấy ấy!
Vedanā, bhikkhave, loke lokadhammo…pe… saññā, bhikkhave… saṅkhārā, bhikkhave… viññāṇaṃ, bhikkhave, loke lokadhammo taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti.
Feeling, bhikkhus, is a worldly phenomenon in the world…pe… perception, bhikkhus, is… volitional formations, bhikkhus, are… consciousness, bhikkhus, is a worldly phenomenon in the world, which the Tathāgata fully comprehends and realizes.
Này các Tỳ-khưu, cảm thọ là pháp thế gian trong thế gian… (tương tự)… tưởng, này các Tỳ-khưu… các hành, này các Tỳ-khưu… thức, này các Tỳ-khưu, là pháp thế gian trong thế gian, Như Lai đã giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn.
Abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti.
Having fully comprehended and realized it, he teaches it, explains it, proclaims it, establishes it, reveals it, analyzes it, and makes it clear.
Sau khi giác ngộ hoàn toàn và thâm nhập hoàn toàn, Ngài tuyên bố, giảng dạy, trình bày, thiết lập, khai mở, phân tích, làm rõ.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ayaṃ gaṅgā nadī mahantaṃ pheṇapiṇḍaṃ āvaheyya.
“Suppose, bhikkhus, this river Gaṅgā carries along a great ball of foam.
“Này các Tỳ-khưu, ví như sông Gaṅgā này cuốn trôi một khối bọt lớn.
Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya.
A man with good sight would see it, observe it, and examine it carefully with wisdom.
Người có mắt sẽ thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya.
As he sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom, it would appear to him empty, hollow, and without substance.
Khi người ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn, thì khối bọt ấy chỉ hiện ra là rỗng không, là trống rỗng, là không có cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, pheṇapiṇḍe sāro?
For what substance, bhikkhus, could there be in a ball of foam?
Này các Tỳ-khưu, trong khối bọt ấy, có gì là cốt lõi?
Evameva kho, bhikkhave, yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati.
Even so, bhikkhus, whatever rūpa, past, future, or present…pe… far or near, a bhikkhu sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, bất cứ sắc nào, thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại… (tương tự)… xa hay gần, Tỳ-khưu ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati.
As he sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom, it appears to him empty, hollow, and without substance.
Khi Tỳ-khưu ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn, thì sắc ấy chỉ hiện ra là rỗng không, là trống rỗng, là không có cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, rūpe sāro?
For what substance, bhikkhus, could there be in rūpa?
Này các Tỳ-khưu, trong sắc ấy, có gì là cốt lõi?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, saradasamaye thullaphusitake deve vassante udake udakapubbuḷaṃ* uppajjati ceva nirujjhati ca.
“Suppose, bhikkhus, in the autumn, when the sky is thick with clouds, and heavy raindrops are falling, a water-bubble arises in the water and simultaneously vanishes.
“Này các Tỳ-khưu, ví như vào mùa thu, khi mưa lớn trút xuống, bọt nước nổi lên và tan biến trong nước.
Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya.
A man with good sight would see it, observe it, and examine it carefully with wisdom.
Người có mắt sẽ thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya.
As he sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom, it would appear to him empty, hollow, and without substance.
Khi người ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn, thì bọt nước ấy chỉ hiện ra là rỗng không, là trống rỗng, là không có cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, udakapubbuḷe sāro?
For what substance, bhikkhus, could there be in a water-bubble?
Này các Tỳ-khưu, trong bọt nước ấy, có gì là cốt lõi?
Evameva kho, bhikkhave, yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā…pe… yā dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati.
Even so, bhikkhus, whatever feeling, past, future, or present…pe… far or near, a bhikkhu sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, bất cứ cảm thọ nào, thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại… (tương tự)… xa hay gần, Tỳ-khưu ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati.
As he sees it, observes it, and examines it carefully with wisdom, it appears to him empty, hollow, and without substance.
Khi Tỳ-khưu ấy thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn, thì cảm thọ ấy chỉ hiện ra là rỗng không, là trống rỗng, là không có cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, vedanāya sāro?
For what substance, bhikkhus, could there be in feeling?
Này các Tỳ-khưu, trong cảm thọ ấy, có gì là cốt lõi?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, gimhānaṃ pacchime māse ṭhite majjhanhike kāle marīcikā phandati.
“Suppose, bhikkhus, in the last month of the hot season, at noon, a mirage flickers.
“Này các Tỳ-khưu, ví như vào tháng cuối mùa hè, giữa trưa, ảo ảnh rung động.
Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya.
A man with good sight would see it, observe it, and examine it carefully with wisdom.
Người có mắt sẽ thấy, nhìn kỹ, quán sát một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya…pe… kiñhi siyā, bhikkhave, marīcikāya sāro?
To him, seeing that, observing it, examining it carefully, it would appear as empty, it would appear as void… For what indeed, bhikkhus, could be the essence of a mirage?
Khi người ấy nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn, nó sẽ hiện ra trống rỗng, sẽ hiện ra vô ích… Này các Tỳ-khưu, có gì là cốt lõi trong một ảo ảnh (marīcikā)?
Evameva kho, bhikkhave, yā kāci saññā…pe….
Even so, indeed, bhikkhus, whatever perception….
Này các Tỳ-khưu, cũng vậy, bất cứ nhận thức (saññā) nào…pe….
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kuṭhāriṃ* ādāya vanaṃ paviseyya.
‘‘Just as, bhikkhus, a man, seeking essence, searching for essence, wandering in search of essence, might take a sharp axe and enter a forest.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người tìm kiếm cốt lõi, truy cầu cốt lõi, đi tìm cốt lõi, mang theo một chiếc rìu sắc bén, đi vào rừng.
So tattha passeyya mahantaṃ kadalikkhandhaṃ ujuṃ navaṃ akukkukajātaṃ* .
There he might see a great, straight, young banana tree, not yet bearing a bud.
Ở đó, người ấy thấy một thân cây chuối lớn, thẳng, non, chưa có mầm phụ.
Tamenaṃ mūle chindeyya; mūle chetvā agge chindeyya, agge chetvā pattavaṭṭiṃ vinibbhujeyya.
He would cut it at the root; having cut it at the root, he would cut it at the tip; having cut it at the tip, he would strip away its leaf-sheaths.
Người ấy chặt nó ở gốc; chặt ở gốc xong, chặt ở ngọn; chặt ở ngọn xong, bóc tách từng lớp lá.
So tassa pattavaṭṭiṃ vinibbhujanto pheggumpi nādhigaccheyya, kuto sāraṃ!
Stripping away its leaf-sheaths, he would not find even sapwood, how much less heartwood!
Khi người ấy bóc tách từng lớp lá, người ấy sẽ không tìm thấy cả phần vỏ ngoài, nói gì đến cốt lõi!
Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya.
A sharp-sighted man would see it, observe it, examine it carefully.
Một người có mắt nhìn thấy nó, chiêm nghiệm nó, quán xét nó một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya.
To him, seeing that, observing it, examining it carefully, it would appear as empty, it would appear as void, it would appear as without essence.
Khi người ấy nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn, nó sẽ hiện ra trống rỗng, sẽ hiện ra vô ích, sẽ hiện ra vô cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, kadalikkhandhe sāro?
For what indeed, bhikkhus, could be the essence of a banana tree trunk?
Này các Tỳ-khưu, có gì là cốt lõi trong một thân cây chuối?
Evameva kho, bhikkhave, ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā…pe… ye dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati.
Even so, indeed, bhikkhus, whatever formations, past, future, present… whether far or near, a bhikkhu sees them, observes them, examines them carefully.
Này các Tỳ-khưu, cũng vậy, bất cứ các hành (saṅkhāra) nào, quá khứ, vị lai, hiện tại…pe… dù xa hay gần, vị Tỳ-khưu nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati.
To him, seeing them, observing them, examining them carefully, they appear as empty, they appear as void, they appear as without essence.
Khi vị ấy nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn, nó sẽ hiện ra trống rỗng, sẽ hiện ra vô ích, sẽ hiện ra vô cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, saṅkhāresu sāro?
For what indeed, bhikkhus, could be the essence of formations?
Này các Tỳ-khưu, có gì là cốt lõi trong các hành (saṅkhāra)?
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, māyākāro vā māyākārantevāsī vā catumahāpathe* māyaṃ vidaṃseyya.
‘‘Just as, bhikkhus, a magician or a magician’s apprentice might display a magical illusion at a crossroads.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một ảo thuật gia hoặc đệ tử của ảo thuật gia biểu diễn ảo thuật tại ngã tư đường.
Tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya.
A sharp-sighted man would see it, observe it, examine it carefully.
Một người có mắt nhìn thấy nó, chiêm nghiệm nó, quán xét nó một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya, tucchakaññeva khāyeyya, asārakaññeva khāyeyya.
To him, seeing that, observing it, examining it carefully, it would appear as empty, it would appear as void, it would appear as without essence.
Khi người ấy nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn, nó sẽ hiện ra trống rỗng, sẽ hiện ra vô ích, sẽ hiện ra vô cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, māyāya sāro?
For what indeed, bhikkhus, could be the essence of a magical illusion?
Này các Tỳ-khưu, có gì là cốt lõi trong một trò ảo thuật?
Evameva kho, bhikkhave, yaṃ kiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ…pe… yaṃ dūre santike vā, taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati.
Even so, indeed, bhikkhus, whatever consciousness, past, future, present… whether far or near, a bhikkhu sees it, observes it, examines it carefully.
Này các Tỳ-khưu, cũng vậy, bất cứ thức (viññāṇa) nào, quá khứ, vị lai, hiện tại…pe… dù xa hay gần, vị Tỳ-khưu nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn.
Tassa taṃ passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati, tucchakaññeva khāyati, asārakaññeva khāyati.
To him, seeing it, observing it, examining it carefully, it appears as empty, it appears as void, it appears as without essence.
Khi vị ấy nhìn thấy, chiêm nghiệm, quán xét một cách đúng đắn, nó sẽ hiện ra trống rỗng, sẽ hiện ra vô ích, sẽ hiện ra vô cốt lõi.
Kiñhi siyā, bhikkhave, viññāṇe sāro?
For what indeed, bhikkhus, could be the essence of consciousness?
Này các Tỳ-khưu, có gì là cốt lõi trong thức (viññāṇa)?
96. Sāvatthinidānaṃ.
96. The cause at Sāvatthī.
96. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘atthi nu kho, bhante, kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati?
Seated to one side, that bhikkhu said to the Blessed One: ‘‘Is there, Venerable Sir, any form that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so?
Một Tỳ-khưu nọ ngồi sang một bên, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, có sắc (rūpa) nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy chăng?
Atthi nu kho, bhante, kāci vedanā yā vedanā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassati?
Is there, Venerable Sir, any feeling that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so?
Bạch Thế Tôn, có thọ (vedanā) nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy chăng?
Atthi nu kho, bhante, kāci saññā yā saññā…pe… atthi nu kho, bhante, keci saṅkhārā ye saṅkhārā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti?
Is there, Venerable Sir, any perception that… is there, Venerable Sir, any formations that are permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so?
Bạch Thế Tôn, có tưởng (saññā) nào…pe… Bạch Thế Tôn, có hành (saṅkhāra) nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy chăng?
Atthi nu kho, bhante, kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti?
Is there, Venerable Sir, any consciousness that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so?’’
Bạch Thế Tôn, có thức (viññāṇa) nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy chăng?”
‘‘Natthi kho, bhikkhu, kiñci rūpaṃ, yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
‘‘There is no form, bhikkhu, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so.
“Này Tỳ-khưu, không có sắc nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.
Natthi kho, bhikkhu, kāci vedanā… kāci saññā… keci saṅkhārā… kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti.
There is no feeling, bhikkhu… no perception… no formations… no consciousness that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so.’’
Này Tỳ-khưu, không có thọ nào… không có tưởng nào… không có hành nào… không có thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.”
Atha kho bhagavā parittaṃ gomayapiṇḍaṃ pāṇinā gahetvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘ettakopi kho, bhikkhu, attabhāvapaṭilābho natthi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
Then the Blessed One, picking up a small lump of cow dung in His hand, said to that bhikkhu: ‘‘Even such a small lump of cow dung is not an acquired self that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain forever just so.
Rồi Thế Tôn dùng tay cầm một cục phân bò nhỏ, bảo vị Tỳ-khưu ấy rằng: “Này Tỳ-khưu, ngay cả một sự hiện hữu (attabhāvapaṭilābho) nhỏ bé như thế này cũng không có cái nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.
Ettako cepi, bhikkhu, attabhāvapaṭilābho abhavissa nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya.
If, bhikkhu, there were even such an acquired self that was permanent, stable, eternal, not subject to change, then this holy life would not be taught for the complete eradication of suffering.
Này Tỳ-khưu, nếu có một sự hiện hữu nhỏ bé như thế này là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, thì việc sống Phạm hạnh (brahmacariyavāso) sẽ không được thiết lập để chấm d dứt khổ đau một cách đúng đắn.
Yasmā ca kho, bhikkhu, ettakopi attabhāvapaṭilābho natthi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
But because, bhikkhu, there is no acquired self, not even such a small lump, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, therefore the holy life is taught for the complete eradication of suffering.
Nhưng này Tỳ-khưu, vì không có một sự hiện hữu nhỏ bé như thế này là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, nên việc sống Phạm hạnh được thiết lập để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn.
‘‘Bhūtapubbāhaṃ, bhikkhu, rājā ahosiṃ khattiyo muddhāvasitto.
‘‘Formerly, bhikkhu, I was a khattiya king, anointed on the head.
“Này Tỳ-khưu, thuở xưa Như Lai là một vị vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītinagarasahassāni ahesuṃ kusāvatī rājadhānippamukhāni.
For me, bhikkhu, when I was that anointed khattiya king, there were eighty-four thousand cities, with Kusāvatī as the capital.
Khi ấy, này Tỳ-khưu, khi Như Lai là một vị vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, có tám vạn bốn ngàn thành phố, với Kusāvatī làm kinh đô chính.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītipāsādasahassāni ahesuṃ dhammapāsādappamukhāni.
For me, bhikkhu, when I was that anointed khattiya king, there were eighty-four thousand palaces, with the Palace of Dhamma as the chief.
Khi ấy, này Tỳ-khưu, khi Như Lai là một vị vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, có tám vạn bốn ngàn cung điện, với Dhammapāsāda làm cung điện chính.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītikūṭāgārasahassāni ahesuṃ mahābyūhakūṭāgārappamukhāni* .
For me, bhikkhu, when I was that anointed khattiya king, there were eighty-four thousand pinnacled houses, with the Great Cluster of Pinnacled Houses as the chief.
Khi ấy, này Tỳ-khưu, khi Như Lai là một vị vua Sát-đế-lợi đã được quán đảnh, có tám vạn bốn ngàn lầu các, với Mahābyūhakūṭāgāra làm lầu các chính.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītipallaṅkasahassāni ahesuṃ dantamayāni sāramayāni sovaṇṇamayāni goṇakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni* sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni.
Bhikkhu, when I was that anointed Khattiya king, there were eighty-four thousand couches made of ivory, heartwood, and gold; spread with black rugs, white woolen rugs, and flowered rugs; with excellent coverings made of wampai deer skin, with red canopies draped above, and with red pillows and footrests on both sides.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta là vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh, Ta có tám mươi bốn ngàn chiếc ghế bành làm bằng ngà voi, làm bằng gỗ quý, làm bằng vàng, được trải bằng thảm lông dài, được trải bằng thảm trắng, được trải bằng thảm thêu hoa, được trải bằng da hươu Kadali thượng hạng, có màn che phía trên, và có gối tựa màu đỏ ở hai đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītināgasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇaddhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni.
Bhikkhu, when I was that anointed Khattiya king, there were eighty-four thousand elephants adorned with gold ornaments and gold banners, covered with golden nets, with Uposatha the king elephant as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta là vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh, Ta có tám mươi bốn ngàn con voi, được trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ bằng lưới vàng, với voi chúa Uposatha dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītiassasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇaddhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni.
Bhikkhu, when I was that anointed Khattiya king, there were eighty-four thousand horses adorned with gold ornaments and gold banners, covered with golden nets, with Valāhaka the king horse as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta là vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh, Ta có tám mươi bốn ngàn con ngựa, được trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ bằng lưới vàng, với ngựa chúa Valāhaka dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītirathasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇaddhajāni hemajālapaṭicchannāni vejayantarathappamukhāni.
Bhikkhu, when I was that anointed Khattiya king, there were eighty-four thousand chariots adorned with gold ornaments and gold banners, covered with golden nets, with Vejayanta the chariot as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta là vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh, Ta có tám mươi bốn ngàn cỗ xe, được trang sức bằng vàng, có cờ vàng, được phủ bằng lưới vàng, với xe Vejayanta dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu, rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsītimaṇisahassāni ahesuṃ maṇiratanappamukhāni.
Bhikkhu, when I was that anointed Khattiya king, there were eighty-four thousand jewels, with the ruby jewel as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta là vị vua Sát-đế-lỵ đã được quán đảnh, Ta có tám mươi bốn ngàn viên ngọc quý, với ngọc báu maṇi dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu…pe… caturāsītiitthisahassāni ahesuṃ subhaddādevippamukhāni.
Bhikkhu…there were eighty-four thousand women, with Subhaddādevi as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta…pe… có tám mươi bốn ngàn phụ nữ, với hoàng hậu Subhaddā dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu…pe… caturāsītikhattiyasahassāni ahesuṃ anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni.
Bhikkhu…there were eighty-four thousand khattiya kings, following my will, with the chief son (commander-in-chief) jewel as the chief.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta…pe… có tám mươi bốn ngàn vị Sát-đế-lỵ tùy tùng, với vị bảo vật cố vấn (pariṇāyaka ratana) dẫn đầu.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu…pe… caturāsītidhenusahassāni ahesuṃ dukūlasandanāni kaṃsūpadhāraṇāni.
Bhikkhu…there were eighty-four thousand milch cows with fine white cloth coverings and bronze milking pails.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta…pe… có tám mươi bốn ngàn con bò cái, có dây cột bằng vải dukūla, có bình vắt sữa bằng đồng.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu…pe… caturāsītivatthakoṭisahassāni ahesuṃ khomasukhumāni koseyyasukhumāni kambalasukhumāni kappāsikasukhumāni.
Bhikkhu…there were eighty-four thousand crore bundles of cloth: fine linen, fine silk, fine wool, fine cotton.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta…pe… có tám mươi bốn ngàn vạn y phục, làm bằng vải lanh mịn, làm bằng vải lụa mịn, làm bằng vải len mịn, làm bằng vải bông mịn.
Tassa mayhaṃ, bhikkhu…pe… caturāsītithālipākasahassāni ahesuṃ; sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyittha.
Bhikkhu…there were eighty-four thousand pots of cooked rice; food was brought morning and evening.
Này các Tỳ-khưu, khi Ta…pe… có tám mươi bốn ngàn nồi cơm; bữa ăn được dâng lên vào buổi sáng và buổi tối.
‘‘Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā nagarasahassānaṃ ekaññeva taṃ nagaraṃ hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi – kusāvatī rājadhānī.
“Among those eighty-four thousand cities, bhikkhu, there was only one city where I resided at that time—the royal capital of Kusāvatī.
Trong số tám mươi bốn ngàn thành phố đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một thành phố mà Ta đã sống vào thời đó – đó là kinh đô Kusāvatī.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā pāsādasahassānaṃ ekoyeva so pāsādo hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi – dhammo pāsādo.
Among those eighty-four thousand palaces, bhikkhu, there was only one palace where I resided at that time—the Dhamma Palace.
Trong số tám mươi bốn ngàn cung điện đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một cung điện mà Ta đã sống vào thời đó – đó là cung điện Dhamma.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā kūṭāgārasahassānaṃ ekaññeva taṃ kūṭāgāraṃ hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi – mahābyūhaṃ kūṭāgāraṃ.
Among those eighty-four thousand peaked-roof houses, bhikkhu, there was only one peaked-roof house where I resided at that time—the Mahābyūha peaked-roof house.
Trong số tám mươi bốn ngàn ngôi nhà có đỉnh nhọn đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một ngôi nhà có đỉnh nhọn mà Ta đã sống vào thời đó – đó là ngôi nhà có đỉnh nhọn Mahābyūha.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā pallaṅkasahassānaṃ ekoyeva so pallaṅko hoti yamahaṃ tena samayena paribhuñjāmi – dantamayo vā sāramayo vā sovaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā.
Among those eighty-four thousand couches, bhikkhu, there was only one couch that I used at that time—whether made of ivory, heartwood, gold, or silver.
Trong số tám mươi bốn ngàn chiếc ghế bành đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một chiếc ghế bành mà Ta đã sử dụng vào thời đó – hoặc bằng ngà voi, hoặc bằng gỗ quý, hoặc bằng vàng, hoặc bằng bạc.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā nāgasahassānaṃ ekoyeva so nāgo hoti yamahaṃ tena samayena abhiruhāmi – uposatho nāgarājā.
Among those eighty-four thousand elephants, bhikkhu, there was only one elephant that I mounted at that time—Uposatha the king elephant.
Trong số tám mươi bốn ngàn con voi đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một con voi mà Ta đã cưỡi vào thời đó – đó là voi chúa Uposatha.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā assasahassānaṃ ekoyeva so asso hoti yamahaṃ tena samayena abhiruhāmi – valāhako assarājā.
Among those eighty-four thousand horses, bhikkhu, there was only one horse that I mounted at that time—Valāhaka the king horse.
Trong số tám mươi bốn ngàn con ngựa đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một con ngựa mà Ta đã cưỡi vào thời đó – đó là ngựa chúa Valāhaka.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā rathasahassānaṃ ekoyeva so ratho hoti yamahaṃ tena samayena abhiruhāmi – vejayanto ratho.
Among those eighty-four thousand chariots, bhikkhu, there was only one chariot that I mounted at that time—Vejayanta the chariot.
Trong số tám mươi bốn ngàn cỗ xe đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một cỗ xe mà Ta đã cưỡi vào thời đó – đó là cỗ xe Vejayanta.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā itthisahassānaṃ ekāyeva sā itthī hoti yā maṃ tena samayena paccupaṭṭhāti – khattiyānī vā velāmikā vā.
Among those eighty-four thousand women, bhikkhu, there was only one woman who attended me at that time—whether of khattiya or brahmin lineage.
Trong số tám mươi bốn ngàn phụ nữ đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một phụ nữ đã hầu hạ Ta vào thời đó – hoặc là phụ nữ dòng Sát-đế-lỵ hoặc là phụ nữ dòng Bà-la-môn.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā vatthakoṭisahassānaṃ ekaññeva taṃ vatthayugaṃ hoti yamahaṃ tena samayena paridahāmi – khomasukhumaṃ vā koseyyasukhumaṃ vā kambalasukhumaṃ vā kappāsikasukhumaṃ vā.
Among those eighty-four thousand crore bundles of cloth, bhikkhu, there was only one pair of garments that I wore at that time—whether fine linen, fine silk, fine wool, or fine cotton.
Trong số tám mươi bốn ngàn vạn y phục đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một bộ y phục mà Ta đã mặc vào thời đó – hoặc là vải lanh mịn, hoặc là vải lụa mịn, hoặc là vải len mịn, hoặc là vải bông mịn.
Tesaṃ kho pana, bhikkhu, caturāsītiyā thālipākasahassānaṃ ekoyeva so thālipāko hoti yato nāḷikodanaparamaṃ bhuñjāmi tadupiyañca sūpeyyaṃ* .
Among those eighty-four thousand pots of cooked rice, bhikkhu, there was only one pot of cooked rice from which I ate just a nāḷika of rice, along with appropriate curries.
Trong số tám mươi bốn ngàn nồi cơm đó, này các Tỳ-khưu, chỉ có một nồi cơm mà từ đó Ta đã ăn một lượng không quá một nàḷika gạo, cùng với các món cà ri và món ăn kèm phù hợp.
Iti kho, bhikkhu, sabbe te saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā.
Thus, bhikkhu, all those saṅkhārās have passed, ceased, and changed.
Như vậy, này các Tỳ-khưu, tất cả các hành (saṅkhāra) đó đã qua đi, đã diệt mất, đã biến đổi.
Evaṃ aniccā kho, bhikkhu, saṅkhārā.
So impermanent, bhikkhu, are saṅkhārās.
Thật vậy, này các Tỳ-khưu, các hành là vô thường.
Evaṃ addhuvā kho, bhikkhu, saṅkhārā.
So unstable, bhikkhu, are saṅkhārās.
Thật vậy, này các Tỳ-khưu, các hành là không bền vững.
Evaṃ anassāsikā kho, bhikkhu, saṅkhārā.
So unreliable, bhikkhu, are saṅkhārās.
Thật vậy, này các Tỳ-khưu, các hành là không đáng nương tựa.
Yāvañcidaṃ, bhikkhu, alameva sabbasaṅkhāresu nibbindituṃ, alaṃ virajjituṃ, alaṃ vimuccitu’’nti.
To this extent, bhikkhu, it is enough to be disenchanted with all saṅkhārās, enough to be dispassionate, enough to be liberated.”
Này các Tỳ-khưu, chừng ấy thôi cũng đủ để nhàm chán tất cả các hành, đủ để ly tham, đủ để giải thoát.”
Catutthaṃ.
Fourth.
Thứ tư.
97. Sāvatthinidānaṃ.
Thus I heard. At Sāvatthī.
97. Nhân duyên ở Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘atthi nu kho, bhante, kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati?
Seated to one side, that bhikkhu said to the Blessed One: “Is there any form, venerable sir, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity?
Một Tỳ-khưu ngồi sang một bên và bạch với Đức Thế Tôn rằng: “Bạch Ngài, có sắc pháp nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy không?
Atthi nu kho, bhante, kāci vedanā yā vedanā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassati?
Is there any feeling, venerable sir, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity?
Bạch Ngài, có thọ nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy không?
Atthi nu kho, bhante, kāci saññā…pe… keci saṅkhārā, ye saṅkhārā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti?
Is there any perception, venerable sir… any volitional formations, that are permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity?
Bạch Ngài, có tưởng nào…pe… có các hành nào, các hành ấy là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy không?
Atthi nu kho, bhante, kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti?
Is there any consciousness, venerable sir, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity?”
Bạch Ngài, có thức nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy không?”
‘‘Natthi kho, bhikkhu, kiñci rūpaṃ, yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
“There is no form, bhikkhu, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity.
“Này Tỳ-khưu, không có sắc pháp nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.
Natthi kho, bhikkhu, kāci vedanā… kāci saññā… keci saṅkhārā…pe… kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti.
There is no feeling, bhikkhu… no perception… no volitional formations… no consciousness that is permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity.”
Này Tỳ-khưu, không có thọ nào… không có tưởng nào… không có các hành nào…pe… không có thức nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.”
Atha kho bhagavā parittaṃ nakhasikhāyaṃ paṃsuṃ āropetvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca – ‘‘ettakampi kho, bhikkhu, rūpaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
Then the Blessed One, having picked up a small amount of dust on his fingernail, said to that bhikkhu: “Even this much form, bhikkhu, is not permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity.
Rồi Đức Thế Tôn lấy một ít đất trên đầu móng tay và nói với Tỳ-khưu ấy: “Này Tỳ-khưu, ngay cả một chút sắc pháp như thế này cũng không có cái nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.
Ettakaṃ cepi, bhikkhu, rūpaṃ abhavissa niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ, nayidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya.
If even this much form, bhikkhu, were permanent, stable, eternal, not subject to change, then this holy life would not be declared for the complete destruction of suffering.
Này Tỳ-khưu, nếu có một chút sắc pháp như thế này là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, thì việc sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau hoàn toàn sẽ không được tuyên bố.
Yasmā ca kho, bhikkhu, ettakampi rūpaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya’’.
But since, bhikkhu, even this much form is not permanent, stable, eternal, not subject to change, therefore the holy life is declared for the complete destruction of suffering.”
Nhưng vì, này Tỳ-khưu, ngay cả một chút sắc pháp như thế này cũng không có cái nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, cho nên việc sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau hoàn toàn mới được tuyên bố.”
‘‘Ettakāpi kho, bhikkhu, vedanā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
“Even this much feeling, bhikkhu, is not permanent, stable, eternal, not subject to change, that will remain the same for eternity.
“Này Tỳ-khưu, ngay cả một chút thọ như thế này cũng không có cái nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại mãi mãi như vậy.
Ettakā cepi, bhikkhu, vedanā abhavissa niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā, na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya.
If even this much feeling, bhikkhu, were permanent, stable, eternal, not subject to change, then this holy life would not be declared for the complete destruction of suffering.
Này Tỳ-khưu, nếu có một chút thọ như thế này là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, thì việc sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau hoàn toàn sẽ không được tuyên bố.
Yasmā ca kho, bhikkhu, ettakāpi vedanā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
But since, bhikkhu, even this much feeling is not permanent, stable, eternal, not subject to change, therefore the holy life is declared for the complete destruction of suffering.”
Nhưng vì, này Tỳ-khưu, ngay cả một chút thọ như thế này cũng không có cái nào là thường, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, cho nên việc sống Phạm hạnh để chấm dứt khổ đau hoàn toàn mới được tuyên bố.”
‘‘Ettakāpi kho, bhikkhu, saññā natthi…pe… ettakāpi kho, bhikkhu, saṅkhārā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti.
“Even such perception, bhikkhu, does not exist…pe… Even such formations, bhikkhu, do not exist as permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as they are for all time.
“Này các Tỳ-khưu, không có bất kỳ tưởng nào…pe… không có bất kỳ hành nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi.
Ettakā cepi, bhikkhu, saṅkhārā abhavissaṃsu niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā, na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya.
If, bhikkhu, even such formations were permanent, stable, eternal, not subject to change, then this holy life for the complete ending of suffering would not be discernible.
Này các Tỳ-khưu, nếu có bất kỳ hành nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, thì đời sống Phạm hạnh sẽ không được thiết lập để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn.
Yasmā ca kho, bhikkhu, ettakāpi saṅkhārā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
But because, bhikkhu, even such formations do not exist as permanent, stable, eternal, not subject to change, therefore the holy life for the complete ending of suffering is discernible.
Nhưng này các Tỳ-khưu, vì không có bất kỳ hành nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, nên đời sống Phạm hạnh được thiết lập để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn.
‘‘Ettakampi kho, bhikkhu, viññāṇaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
“Even such consciousness, bhikkhu, does not exist as permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as it is for all time.
“Này các Tỳ-khưu, không có bất kỳ thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi.
Ettakampi kho, bhikkhu, viññāṇaṃ abhavissa niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ, na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammā dukkhakkhayāya.
If, bhikkhu, even such consciousness were permanent, stable, eternal, not subject to change, then this holy life for the complete ending of suffering would not be discernible.
Này các Tỳ-khưu, nếu có bất kỳ thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, thì đời sống Phạm hạnh sẽ không được thiết lập để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn.
Yasmā ca kho, bhikkhu, ettakampi viññāṇaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ, tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammā dukkhakkhayāya.
But because, bhikkhu, even such consciousness does not exist as permanent, stable, eternal, not subject to change, therefore the holy life for the complete ending of suffering is discernible.
Nhưng này các Tỳ-khưu, vì không có bất kỳ thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, nên đời sống Phạm hạnh được thiết lập để chấm dứt khổ đau một cách đúng đắn.
98. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
98. Tại Sāvatthī.
Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘atthi nu kho, bhante, kiñci rūpaṃ, yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati?
Seated to one side, that bhikkhu said to the Blessed One: “Is there, Venerable Sir, any form that is permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as it is for all time?
Một Tỳ-khưu nọ ngồi sang một bên, bạch Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, có bất kỳ sắc nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi không?
Atthi nu kho, bhante, kāci vedanā…pe… kāci saññā… keci saṅkhārā… kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti?
Is there, Venerable Sir, any feeling…pe… any perception… any formations… any consciousness that is permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as it is for all time?”
Bạch Thế Tôn, có bất kỳ thọ nào…pe… có bất kỳ tưởng nào… có bất kỳ hành nào… có bất kỳ thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi không?”
‘‘Natthi kho, bhikkhu, kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
“There is no form, bhikkhu, that is permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as it is for all time.
“Này Tỳ-khưu, không có bất kỳ sắc nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi.
Natthi kho, bhikkhu, kāci vedanā… kāci saññā… keci saṅkhārā… kiñci viññāṇaṃ, yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatī’’ti.
There is no feeling, bhikkhu… no perception… no formations… no consciousness that is permanent, stable, eternal, not subject to change, remaining just as it is for all time.”
Này Tỳ-khưu, không có bất kỳ thọ nào… bất kỳ tưởng nào… bất kỳ hành nào… bất kỳ thức nào là thường còn, kiên cố, vĩnh cửu, không biến đổi, sẽ tồn tại như vậy mãi mãi.”
Chaṭṭhaṃ.
The Sixth.
Thứ sáu.
99. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
99. Tại Sāvatthī.
‘‘Anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro.
“This saṃsāra, bhikkhus, is without a discernible beginning.
“Này các Tỳ-khưu, luân hồi này không có điểm khởi đầu được biết đến.
Pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ.
A first point is not discerned of beings hindered by ignorance, fettered by craving, running on and wandering.
Không thể biết được điểm khởi đầu của những chúng sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục trói buộc, cứ mãi lang thang, luân chuyển trong vòng sinh tử.
Hoti so, bhikkhave, samayo yaṃ mahāsamuddo ussussati visussati na bhavati; na tvevāhaṃ, bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi.
There comes a time, bhikkhus, when the great ocean dries up, wastes away, ceases to be; yet I do not say, bhikkhus, that there is an end to suffering for beings hindered by ignorance, fettered by craving, running on and wandering.
Này các Tỳ-khưu, có lúc đại dương sẽ cạn khô, không còn nữa; nhưng Ta không nói rằng có sự chấm dứt khổ đau cho những chúng sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục trói buộc, cứ mãi lang thang, luân chuyển trong vòng sinh tử.
Hoti so, bhikkhave, samayo yaṃ sineru pabbatarājā ḍayhati vinassati na bhavati; na tvevāhaṃ, bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi.
There comes a time, bhikkhus, when Sineru, the king of mountains, burns, perishes, ceases to be; yet I do not say, bhikkhus, that there is an end to suffering for beings hindered by ignorance, fettered by craving, running on and wandering.
Này các Tỳ-khưu, có lúc núi chúa Sineru sẽ cháy rụi, biến mất, không còn nữa; nhưng Ta không nói rằng có sự chấm dứt khổ đau cho những chúng sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục trói buộc, cứ mãi lang thang, luân chuyển trong vòng sinh tử.
Hoti so, bhikkhave, samayo yaṃ mahāpathavī ḍayhati vinassati na bhavati; na tvevāhaṃ, bhikkhave, avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi’’.
There comes a time, bhikkhus, when this great earth burns, perishes, ceases to be; yet I do not say, bhikkhus, that there is an end to suffering for beings hindered by ignorance, fettered by craving, running on and wandering.”
Này các Tỳ-khưu, có lúc đại địa sẽ cháy rụi, biến mất, không còn nữa; nhưng Ta không nói rằng có sự chấm dứt khổ đau cho những chúng sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục trói buộc, cứ mãi lang thang, luân chuyển trong vòng sinh tử.”
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, sā gaddulabaddho* daḷhe khīle vā thambhe vā upanibaddho tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā anuparidhāvati anuparivattati; evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī…pe… sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati…pe… vedanaṃ attato samanupassati… saññaṃ attato samanupassati… saṅkhāre attato samanupassati… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“Just as, bhikkhus, a dog tied by a leash to a strong post or pillar continually runs around and revolves around that very post or pillar; in the same way, bhikkhus, the untaught ordinary person, not seeing the noble ones…pe… uninstructed in the Dhamma of the true persons, perceives form as self…pe… perceives feeling as self… perceives perception as self… perceives formations as self… perceives consciousness as self, or self as possessing consciousness; or consciousness in self, or self in consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một con chó bị buộc bằng dây thừng vào một cái cọc hoặc một cây cột vững chắc, nó cứ chạy vòng quanh, quay đi quay lại chính cái cọc hoặc cây cột đó; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, phàm phu ít học, không thấy các bậc Thánh…pe… không được huấn luyện trong Pháp của bậc chân nhân, cứ xem sắc là tự ngã…pe… xem thọ là tự ngã… xem tưởng là tự ngã… xem hành là tự ngã… xem thức là tự ngã, hoặc xem tự ngã có thức; hoặc thức trong tự ngã, hoặc tự ngã trong thức.
So rūpaññeva anuparidhāvati anuparivattati, vedanaññeva…pe… saññaññeva… saṅkhāreyeva… viññāṇaññeva anuparidhāvati anuparivattati.
He continually runs around and revolves around form itself, feeling itself…pe… perception itself… formations themselves… consciousness itself.
Vị ấy cứ chạy vòng quanh, quay đi quay lại chính sắc, chính thọ…pe… chính tưởng… chính hành… chính thức.
So rūpaṃ anuparidhāvaṃ anuparivattaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ anuparidhāvaṃ anuparivattaṃ, na parimuccati rūpamhā, na parimuccati vedanāya, na parimuccati saññāya, na parimuccati saṅkhārehi, na parimuccati viññāṇamhā, na parimuccati jātiyā jarāmaraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
As he continually runs around and revolves around form, feeling…pe… perception, formations… consciousness, he is not freed from form, not freed from feeling, not freed from perception, not freed from formations, not freed from consciousness, not freed from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair.
Vị ấy cứ chạy vòng quanh, quay đi quay lại sắc, thọ…pe… tưởng… hành… thức, không thoát khỏi sắc, không thoát khỏi thọ, không thoát khỏi tưởng, không thoát khỏi hành, không thoát khỏi thức, không thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
‘Na parimuccati dukkhasmā’ti vadāmi’’.
I say that he is not freed from suffering.”
Ta nói rằng: ‘Không thoát khỏi khổ đau’.”
‘‘Sutavā ca kho, bhikkhave, ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī…pe… sappurisadhamme suvinīto, na rūpaṃ attato samanupassati…pe… na vedanaṃ… na saññaṃ… na saṅkhāre… na viññāṇaṃ attato samanupassati, na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ; na attani vā viññāṇaṃ, na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
“But, bhikkhus, the well-instructed noble disciple, seeing the noble ones…pe… well-instructed in the Dhamma of the true persons, does not perceive form as self…pe… does not perceive feeling… does not perceive perception… does not perceive formations… does not perceive consciousness as self, or self as possessing consciousness; or consciousness in self, or self in consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, còn vị Thánh đệ tử có học, thấy các bậc Thánh…pe… được huấn luyện tốt trong Pháp của bậc chân nhân, không xem sắc là tự ngã…pe… không xem thọ… không xem tưởng… không xem hành… không xem thức là tự ngã, không xem tự ngã có thức; không xem thức trong tự ngã, không xem tự ngã trong thức.
So rūpaṃ nānuparidhāvati nānuparivattati, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ nānuparidhāvati nānuparivattati.
He does not continually run around or revolve around form, feeling… perception, formations… consciousness.
Vị ấy không chạy vòng quanh, không quay đi quay lại sắc, thọ… tưởng… hành… thức.
So rūpaṃ ananuparidhāvaṃ ananuparivattaṃ, vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ananuparidhāvaṃ ananuparivattaṃ; parimuccati rūpamhā, parimuccati vedanāya, parimuccati saññāya, parimuccati saṅkhārehi, parimuccati viññāṇamhā, parimuccati jātiyā jarāmaraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi.
As he does not continually run around or revolve around form, feeling… perception, formations… consciousness; he is freed from form, freed from feeling, freed from perception, freed from formations, freed from consciousness, freed from birth, old age, death, sorrow, lamentation, pain, dejection, and despair.
Vị ấy không chạy vòng quanh, không quay đi quay lại sắc, thọ… tưởng… hành… thức; vị ấy thoát khỏi sắc, thoát khỏi thọ, thoát khỏi tưởng, thoát khỏi hành, thoát khỏi thức, thoát khỏi sinh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não.
‘Parimuccati dukkhasmā’ti vadāmī’’ti.
I say that he is freed from suffering.”
Ta nói rằng: ‘Thoát khỏi khổ đau’.”
Sattamaṃ.
The Seventh.
Thứ bảy.
100. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
100. Tại Sāvatthī.
‘‘Anamataggoyaṃ, bhikkhave, saṃsāro.
“This saṃsāra, bhikkhus, is without a discernible beginning.
“Này các Tỳ-khưu, luân hồi này không có điểm khởi đầu được biết đến.
Pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaṃyojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ.
A first point is not discerned of beings hindered by ignorance, fettered by craving, running on and wandering.
Không thể biết được điểm khởi đầu của những chúng sinh bị vô minh che lấp, bị ái dục trói buộc, cứ mãi lang thang, luân chuyển trong vòng sinh tử.
Seyyathāpi, bhikkhave, sā gaddulabaddho daḷhe khīle vā thambhe vā upanibaddho.
Just as, bhikkhus, a dog is tied by a leash to a strong post or pillar.
Này các Tỳ-khưu, ví như một con chó bị buộc bằng dây thừng vào một cái cọc hoặc một cây cột vững chắc.
So gacchati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upagacchati; tiṭṭhati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upatiṭṭhati; nisīdati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanisīdati; nipajjati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanipajjati.
Even if it walks, it walks close to that very post or pillar; even if it stands, it stands close to that very post or pillar; even if it sits, it sits close to that very post or pillar; even if it lies down, it lies down close to that very post or pillar.
Nếu nó đi, nó sẽ đi đến gần chính cái cọc hoặc cây cột đó; nếu nó đứng, nó sẽ đứng gần chính cái cọc hoặc cây cột đó; nếu nó ngồi, nó sẽ ngồi gần chính cái cọc hoặc cây cột đó; nếu nó nằm, nó sẽ nằm gần chính cái cọc hoặc cây cột đó.
Evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano rūpaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati.
In the same way, bhikkhus, the untaught ordinary person perceives form as: ‘This is mine, this I am, this is my self.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, phàm phu ít học cứ xem sắc là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’.
Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’ti samanupassati.
He perceives feeling… perception… formations… consciousness as: ‘This is mine, this I am, this is my self.’
Thọ… tưởng… hành… thức là ‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’.
So gacchati cepi ime pañcupādānakkhandhe upagacchati; tiṭṭhati cepi ime pañcupādānakkhandhe upatiṭṭhati; nisīdati cepi ime pañcupādānakkhandhe upanisīdati; nipajjati cepi ime pañcupādānakkhandhe upanipajjati.
When he walks, he walks relying on these five aggregates of clinging; when he stands, he stands relying on these five aggregates of clinging; when he sits, he sits relying on these five aggregates of clinging; when he lies down, he lies down relying on these five aggregates of clinging.
Người ấy, nếu đi, thì đi theo năm uẩn thủ này; nếu đứng, thì đứng theo năm uẩn thủ này; nếu ngồi, thì ngồi theo năm uẩn thủ này; nếu nằm, thì nằm theo năm uẩn thủ này.
Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti.
Therefore, bhikkhus, one's own mind should be frequently reflected upon: ‘For a long time, this mind has been defiled by lust, by hatred, by delusion.’
Do đó, này các Tỳ-khưu, cần phải thường xuyên quán xét tâm mình: ‘Tâm này đã bị ô nhiễm bởi tham, sân, si trong một thời gian dài’.
Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
Due to defilement of mind, bhikkhus, beings become defiled; due to purification of mind, beings become purified.
Này các Tỳ-khưu, do tâm bị ô nhiễm mà chúng sanh bị ô nhiễm; do tâm thanh tịnh mà chúng sanh được thanh tịnh.
‘‘Diṭṭhaṃ vo, bhikkhave, caraṇaṃ nāma citta’’nti?
“Have you seen, bhikkhus, a pictorial scroll called a 'caraṇa'?”
“Này các Tỳ-khưu, các ông có thấy thứ gọi là ‘tâm vẽ’ (caraṇaṃ cittaṃ) không?”
‘‘Evaṃ, bhante’’.
“Yes, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, có.”
‘‘Tampi kho, bhikkhave, caraṇaṃ nāma cittaṃ citteneva cittitaṃ.
“Even that pictorial scroll called a 'caraṇa', bhikkhus, is made by the mind.
“Này các Tỳ-khưu, cái ‘tâm vẽ’ ấy cũng do tâm mà được vẽ nên.
Tenapi kho, bhikkhave, caraṇena cittena cittaññeva cittataraṃ.
But more variegated than that pictorial scroll, bhikkhus, is the mind itself.
Này các Tỳ-khưu, so với cái ‘tâm vẽ’ ấy, chính tâm còn vi diệu hơn.
Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti.
Therefore, bhikkhus, one's own mind should be frequently reflected upon: ‘For a long time, this mind has been defiled by lust, by hatred, by delusion.’
Do đó, này các Tỳ-khưu, cần phải thường xuyên quán xét tâm mình: ‘Tâm này đã bị ô nhiễm bởi tham, sân, si trong một thời gian dài’.
Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
Due to defilement of mind, bhikkhus, beings become defiled; due to purification of mind, beings become purified.
Này các Tỳ-khưu, do tâm bị ô nhiễm mà chúng sanh bị ô nhiễm; do tâm thanh tịnh mà chúng sanh được thanh tịnh.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekanikāyampi samanupassāmi evaṃ cittaṃ.
“I do not see any other single class of beings, bhikkhus, that is as variegated as this mind.
“Này các Tỳ-khưu, Ta không thấy một nhóm chúng sanh nào khác có tâm vi diệu như vậy.
Yathayidaṃ, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā, tepi kho, bhikkhave, tiracchānagatā pāṇā citteneva cittitā, tehipi kho, bhikkhave, tiracchānagatehi pāṇehi cittaññeva cittataraṃ.
Even animals, bhikkhus, are made variegated by the mind; and the mind itself, bhikkhus, is more variegated than those animals.
Này các Tỳ-khưu, các loài súc sanh, chúng cũng do tâm mà được tạo nên, và so với các loài súc sanh ấy, chính tâm còn vi diệu hơn.
Tasmātiha, bhikkhave, abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ – ‘dīgharattamidaṃ cittaṃ saṃkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenā’ti.
Therefore, bhikkhus, one's own mind should be frequently reflected upon: ‘For a long time, this mind has been defiled by lust, by hatred, by delusion.’
Do đó, này các Tỳ-khưu, cần phải thường xuyên quán xét tâm mình: ‘Tâm này đã bị ô nhiễm bởi tham, sân, si trong một thời gian dài’.
Cittasaṃkilesā, bhikkhave, sattā saṃkilissanti; cittavodānā sattā visujjhanti.
Due to defilement of mind, bhikkhus, beings become defiled; due to purification of mind, beings become purified.
Này các Tỳ-khưu, do tâm bị ô nhiễm mà chúng sanh bị ô nhiễm; do tâm thanh tịnh mà chúng sanh được thanh tịnh.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, rajako vā cittakārako vā rajanāya vā lākhāya vā haliddiyā vā nīliyā vā mañjiṭṭhāya* vā suparimaṭṭhe phalake vā bhittiyā vā dussapaṭṭe vā itthirūpaṃ vā purisarūpaṃ vā abhinimmineyya sabbaṅgapaccaṅgiṃ; evameva kho, bhikkhave, assutavā puthujjano rūpaññeva abhinibbattento abhinibbatteti, vedanaññeva…pe… saññaññeva… saṅkhāre yeva… viññāṇaññeva abhinibbattento abhinibbatteti.
“Just as, bhikkhus, a dyer or a painter might create a fully limbed female figure or male figure on a well-polished plank, a wall, or a piece of cloth, with dyes, lacquer, turmeric, indigo, or crimson; even so, bhikkhus, an untaught ordinary person, when giving rise to form, gives rise to form; when giving rise to feeling... when giving rise to perception... when giving rise to volitional formations... when giving rise to consciousness, gives rise to consciousness.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một người thợ nhuộm hay một họa sĩ, dùng thuốc nhuộm, hoặc sơn mài, hoặc nghệ, hoặc chàm, hoặc son, để vẽ hình một người nữ hay một người nam với đầy đủ mọi chi tiết trên một tấm ván được đánh bóng kỹ lưỡng, hoặc trên một bức tường, hoặc trên một tấm vải; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, phàm phu ít học, khi tạo tác thì chỉ tạo tác sắc, khi tạo tác thì chỉ tạo tác thọ… (tương tự)… khi tạo tác thì chỉ tạo tác tưởng… khi tạo tác thì chỉ tạo tác các hành… khi tạo tác thì chỉ tạo tác thức.
Taṃ kiṃ maññatha, bhikkhave, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti?
What do you think, bhikkhus, is form permanent or impermanent?”
Này các Tỳ-khưu, các ông nghĩ sao, sắc là thường hay vô thường?”
‘‘Aniccaṃ, bhante’’.
“Impermanent, venerable sir.”
“Bạch Thế Tôn, là vô thường.”
‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ…pe… ‘‘tasmātiha, bhikkhave, evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
“Feeling... perception... volitional formations... consciousness... Therefore, bhikkhus, seeing thus... he understands: ‘There is no further state of being.’”
“Thọ… tưởng… các hành… thức… (tương tự)… ‘Do thấy vậy, này các Tỳ-khưu… (tương tự)… vị ấy hiểu rõ: ‘Không còn tái sanh nữa’.”
Aṭṭhamaṃ.
The Eighth.
Tám.
101. Sāvatthinidānaṃ.
Occasion at Sāvatthī.
101. Tại Sāvatthī.
‘‘Jānato ahaṃ, bhikkhave, passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi, no ajānato no apassato.
“Bhikkhus, I declare the destruction of the āsavas for one who knows and sees, not for one who does not know and does not see.
“Này các Tỳ-khưu, Ta tuyên bố sự diệt trừ các lậu hoặc là dành cho người biết, người thấy, chứ không phải cho người không biết, không thấy.
Kiñca, bhikkhave, jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo hoti?
And what, bhikkhus, is it that one knows and sees for the destruction of the āsavas?
Này các Tỳ-khưu, biết cái gì, thấy cái gì mà có sự diệt trừ các lậu hoặc?
‘Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti – evaṃ kho, bhikkhave, jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti’’.
‘Such is form, such is the origin of form, such is the cessation of form; such is feeling... such is perception... such are volitional formations... such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness’ – knowing thus, bhikkhus, seeing thus, there is the destruction of the āsavas.”
‘Đây là sắc, đây là sự sanh khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ… đây là tưởng… đây là các hành… đây là thức, đây là sự sanh khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’ – Này các Tỳ-khưu, biết vậy, thấy vậy mà có sự diệt trừ các lậu hoặc.”
‘‘Bhāvanānuyogaṃ ananuyuttassa, bhikkhave, bhikkhuno viharato kiñcāpi evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyā’ti, atha khvassa neva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati.
“Bhikkhus, for a bhikkhu who dwells not devoted to the development, even if this wish should arise in him: ‘Oh, may my mind be liberated from the āsavas without clinging!’ – yet his mind is not liberated from the āsavas without clinging.
“Này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống mà không chuyên tâm tu tập (bhāvanānuyogaṃ), dù có ý muốn như vầy: ‘Ôi, ước gì tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ!’ thì tâm của vị ấy vẫn không được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
‘Abhāvitattā’ tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Because it has not been developed.’
Phải nói rằng: ‘Vì chưa được tu tập’.
Kissa abhāvitattā?
What has not been developed?
Chưa tu tập cái gì?
Abhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ, abhāvitattā catunnaṃ sammappadhānānaṃ, abhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ, abhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ, abhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ, abhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ, abhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
The four foundations of mindfulness have not been developed, the four right exertions have not been developed, the four bases of psychic power have not been developed, the five faculties have not been developed, the five powers have not been developed, the seven factors of enlightenment have not been developed, the Noble Eightfold Path has not been developed.
Chưa tu tập bốn niệm xứ, chưa tu tập bốn chánh cần, chưa tu tập bốn thần túc, chưa tu tập năm căn, chưa tu tập năm lực, chưa tu tập bảy giác chi, chưa tu tập Bát chánh đạo cao thượng.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā.
“Bhikkhus, suppose a hen has eight, ten, or twelve eggs.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một con gà mái có tám, mười, hoặc mười hai quả trứng.
Tānassu kukkuṭiyā na sammā adhisayitāni, na sammā pariseditāni, na sammā paribhāvitāni.
But those eggs are not properly sat upon by the hen, not properly warmed, not properly brooded.
Những quả trứng đó không được con gà mái ấp đúng cách, không được ủ đúng cách, không được chăm sóc đúng cách.
Kiñcāpi tassā kukkuṭiyā evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho, vata me kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyyu’nti, atha kho abhabbāva te kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjituṃ.
Even if that hen should wish: ‘Oh, may my chicks break open the eggshell with their claw-tips or beaks and emerge safely!’ – yet those chicks are incapable of breaking open the eggshell with their claw-tips or beaks and emerging safely.
Dù con gà mái đó có ý muốn như vầy: ‘Ôi, ước gì những gà con của ta phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và thoát ra một cách an toàn!’ thì những gà con ấy vẫn không thể phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và thoát ra một cách an toàn.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Tathā hi pana, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā; tāni kukkuṭiyā na sammā adhisayitāni, na sammā pariseditāni, na sammā paribhāvitāni.
Because, bhikkhus, those eight, ten, or twelve eggs of the hen were not properly sat upon by the hen, not properly warmed, not properly brooded.
Bởi vì, này các Tỳ-khưu, những quả trứng của con gà mái, dù là tám, mười, hay mười hai, đều không được con gà mái ấp đúng cách, không được ủ đúng cách, không được chăm sóc đúng cách.
Evameva kho, bhikkhave, bhāvanānuyogaṃ ananuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho, vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyā’ti, atha khvassa neva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati.
Even so, bhikkhus, for a bhikkhu who dwells not devoted to the development, even if this wish should arise in him: ‘Oh, may my mind be liberated from the āsavas without clinging!’ – yet his mind is not liberated from the āsavas without clinging.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống mà không chuyên tâm tu tập, dù có ý muốn như vầy: ‘Ôi, ước gì tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ!’ thì tâm của vị ấy vẫn không được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
‘Abhāvitattā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Because it has not been developed.’
Phải nói rằng: ‘Vì chưa được tu tập’.
Kissa abhāvitattā?
What has not been developed?
Chưa tu tập cái gì?
Abhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… aṭṭhaṅgikassa maggassa.
The four foundations of mindfulness have not been developed... the Noble Eightfold Path has not been developed.
Chưa tu tập bốn niệm xứ… (tương tự)… Bát chánh đạo.
‘‘Bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa, bhikkhave, bhikkhuno viharato kiñcāpi na evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyā’ti, atha khvassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati.
“But, bhikkhus, for a bhikkhu who dwells devoted to the development, even if this wish should not arise in him: ‘Oh, may my mind be liberated from the āsavas without clinging!’ – yet his mind is liberated from the āsavas without clinging.
“Này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống mà chuyên tâm tu tập, dù vị ấy không có ý muốn như vầy: ‘Ôi, ước gì tâm ta được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ!’ thì tâm của vị ấy vẫn được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
‘Bhāvitattā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Because it has been developed.’
Phải nói rằng: ‘Vì đã được tu tập’.
Kissa bhāvitattā?
What has been developed?
Đã tu tập cái gì?
Bhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ, bhāvitattā catunnaṃ sammappadhānānaṃ, bhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ, bhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ, bhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ, bhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ, bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
The four foundations of mindfulness have been developed, the four right exertions have been developed, the four bases of psychic power have been developed, the five faculties have been developed, the five powers have been developed, the seven factors of enlightenment have been developed, the Noble Eightfold Path has been developed.
Đã tu tập bốn niệm xứ, đã tu tập bốn chánh cần, đã tu tập bốn thần túc, đã tu tập năm căn, đã tu tập năm lực, đã tu tập bảy giác chi, đã tu tập Bát chánh đạo cao thượng.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā.
“Bhikkhus, suppose a hen has eight, ten, or twelve eggs.
“Này các Tỳ-khưu, ví như một con gà mái có tám, mười, hoặc mười hai quả trứng.
Tānassu kukkuṭiyā sammā adhisayitāni, sammā pariseditāni, sammā paribhāvitāni.
And those eggs are properly sat upon by the hen, properly warmed, properly brooded.
Những quả trứng đó được con gà mái ấp đúng cách, được ủ đúng cách, được chăm sóc đúng cách.
Kiñcāpi tassā kukkuṭiyā na evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho vata me kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyyu’nti, atha kho bhabbāva te kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjituṃ.
Even if that hen should not wish: ‘Oh, may my chicks break open the eggshell with their claw-tips or beaks and emerge safely!’ – yet those chicks are capable of breaking open the eggshell with their claw-tips or beaks and emerging safely.
Dù con gà mái đó không có ý muốn như vầy: ‘Ôi, ước gì những gà con của ta phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và thoát ra một cách an toàn!’ thì những gà con ấy vẫn có thể phá vỡ vỏ trứng bằng móng chân hoặc mỏ của chúng và thoát ra một cách an toàn.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì sao vậy?
Tathā hi pana, bhikkhave, kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā; tānassu kukkuṭiyā sammā adhisayitāni, sammā pariseditāni, sammā paribhāvitāni.
Because, bhikkhus, those eight, ten, or twelve eggs of the hen were properly sat upon by the hen, properly warmed, properly brooded.
Bởi vì, này các Tỳ-khưu, những quả trứng của con gà mái, dù là tám, mười, hay mười hai, đều được con gà mái ấp đúng cách, được ủ đúng cách, được chăm sóc đúng cách.
Evameva kho, bhikkhave, bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi na evaṃ icchā uppajjeyya – ‘aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyā’ti, atha khvassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati.
Even so, bhikkhus, when a bhikkhu dwells devoted to the practice of development, even if such a wish does not arise in him – ‘Oh, if only my mind would be liberated from the defilements without clinging!’ – yet his mind is liberated from the defilements without clinging.
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống chuyên tâm tu tập, dù cho vị ấy không khởi lên ý muốn như vầy: ‘Ôi, mong sao tâm tôi được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không chấp thủ!’, nhưng tâm vị ấy vẫn giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không chấp thủ.
Taṃ kissa hetu?
What is the reason for that?
Vì sao lại thế?
‘Bhāvitattā’tissa vacanīyaṃ.
It should be said: ‘Because it has been developed.’
Nên nói rằng: ‘Vì đã được tu tập.’
Kissa bhāvitattā?
Developed in what?
Tu tập cái gì?
Bhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ…pe… bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
Developed in the four foundations of mindfulness... and developed in the Noble Eightfold Path.
Vì đã tu tập Bốn Niệm Xứ… (vân vân)… vì đã tu tập Bát Chánh Đạo cao thượng.
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, palagaṇḍassa vā palagaṇḍantevāsissa vā vāsijaṭe dissanteva aṅgulipadāni dissati aṅguṭṭhapadaṃ.
Bhikkhus, just as with the handle of an adze belonging to a carpenter or a carpenter’s apprentice, the marks of the fingers and the thumb are visible.
Này các Tỳ-khưu, ví như trên cán rìu của một người thợ mộc hoặc của một người học nghề thợ mộc, dấu ngón tay và dấu ngón cái vẫn hiện rõ.
No ca khvassa evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘ettakaṃ vata me ajja vāsijaṭassa khīṇaṃ, ettakaṃ hiyyo, ettakaṃ pare’ti.
But he does not have such knowledge: ‘So much of the adze handle has worn away today, so much yesterday, so much the day before.’
Tuy nhiên, người ấy không có ý niệm như vầy: ‘Hôm nay cán rìu của ta mòn đi bấy nhiêu, hôm qua mòn bấy nhiêu, hôm kia mòn bấy nhiêu.’
Atha khvassa khīṇe khīṇantveva ñāṇaṃ hoti.
But he does have the knowledge: ‘It is worn away, it is worn away.’
Mà khi nó mòn, người ấy chỉ biết rằng nó đã mòn.
Evameva kho, bhikkhave, bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi na evaṃ ñāṇaṃ hoti – ‘ettakaṃ vata me ajja āsavānaṃ khīṇaṃ, ettakaṃ hiyyo, ettakaṃ pare’ti, atha khvassa khīṇe khīṇantveva ñāṇaṃ hoti.
Even so, bhikkhus, when a bhikkhu dwells devoted to the practice of development, he does not have such knowledge: ‘So much of my defilements has worn away today, so much yesterday, so much the day before,’ but he does have the knowledge: ‘They are worn away, they are worn away.’
Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống chuyên tâm tu tập, dù cho vị ấy không có ý niệm như vầy: ‘Hôm nay các lậu hoặc của ta đã diệt bấy nhiêu, hôm qua diệt bấy nhiêu, hôm kia diệt bấy nhiêu’, nhưng khi chúng diệt, vị ấy chỉ biết rằng chúng đã diệt.
Seyyathāpi, bhikkhave, sāmuddikāya nāvāya vettabandhanabaddhāya vassamāsāni udake pariyādāya hemantikena thalaṃ ukkhittāya vātātapaparetāni vettabandhanāni.
Bhikkhus, just as a seagoing ship, bound with rattan ropes, having been at sea for months, is hauled ashore in winter, its rattan ropes exposed to wind and sun.
Này các Tỳ-khưu, ví như một con thuyền biển, được buộc bằng dây mây, đã ở trên mặt nước nhiều tháng, rồi vào mùa đông được kéo lên bờ, những sợi dây mây bị gió và nắng làm khô cứng.
Tāni pāvusakena meghena abhippavuṭṭhāni appakasireneva paṭippassambhanti pūtikāni bhavanti; evameva kho, bhikkhave, bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa bhikkhuno viharato appakasireneva saṃyojanāni paṭippassambhanti pūtikāni bhavantī’’ti.
When those are deluged by a rain cloud in the rainy season, they loosen easily and become rotten; even so, bhikkhus, when a bhikkhu dwells devoted to the practice of development, his fetters loosen easily and become rotten.”
Khi những sợi dây đó được mưa lớn mùa mưa làm ướt, chúng sẽ dễ dàng nới lỏng và trở nên mục nát; cũng vậy, này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu sống chuyên tâm tu tập, các kiết sử sẽ dễ dàng nới lỏng và trở nên mục nát.
Navamaṃ.
The Ninth.
Thứ chín.
‘‘Kathaṃ bhāvitā ca, bhikkhave, aniccasaññā kathaṃ bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati…pe… sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati?
“And how, bhikkhus, is the perception of impermanence developed and how is it extensively practiced so that it eradicates all sensual lust... uproots all ‘I am’ conceit?
“Và này các Tỳ-khưu, Vô thường tưởng được tu tập như thế nào, được làm cho sung mãn như thế nào mà đoạn tận mọi dục ái… (vân vân)… và nhổ tận gốc mọi ngã mạn?
‘Iti rūpaṃ, iti rūpassa samudayo, iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā… iti saññā… iti saṅkhārā… iti viññāṇaṃ, iti viññāṇassa samudayo, iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti – evaṃ bhāvitā kho, bhikkhave, aniccasaññā evaṃ bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati, sabbaṃ rūparāgaṃ pariyādiyati, sabbaṃ bhavarāgaṃ pariyādiyati, sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati, sabbaṃ asmimānaṃ samūhanatī’’ti.
‘Such is material form, such is the origin of material form, such is the cessation of material form; such is feeling... such is perception... such are mental formations... such is consciousness, such is the origin of consciousness, such is the cessation of consciousness’ – it is in this way, bhikkhus, that the perception of impermanence is developed and extensively practiced so that it eradicates all sensual lust, eradicates all lust for form, eradicates all lust for becoming, eradicates all ignorance, and uproots all ‘I am’ conceit.”
‘Đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc; đây là thọ… đây là tưởng… đây là hành… đây là thức, đây là sự tập khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức’ – Này các Tỳ-khưu, Vô thường tưởng được tu tập như thế này, được làm cho sung mãn như thế này mà đoạn tận mọi dục ái, đoạn tận mọi sắc ái, đoạn tận mọi hữu ái, đoạn tận mọi vô minh, và nhổ tận gốc mọi ngã mạn.”
Dasamaṃ.
The Tenth.
Thứ mười.
103. Sāvatthinidānaṃ.
103. Occasion at Sāvatthī.
103. Tại Sāvatthī.
‘‘Cattārome, bhikkhave, antā.
“Bhikkhus, there are these four ends.
“Này các Tỳ-khưu, có bốn ranh giới này.
Katame cattāro?
What are the four?
Bốn ranh giới nào?
Sakkāyanto, sakkāyasamudayanto, sakkāyanirodhanto, sakkāyanirodhagāminippaṭipadanto.
The end of sakkāya, the end of the origin of sakkāya, the end of the cessation of sakkāya, the end of the path leading to the cessation of sakkāya.
Ranh giới của sắc thân (sakkāya), ranh giới của sự tập khởi của sắc thân, ranh giới của sự diệt tận của sắc thân, ranh giới của con đường đưa đến sự diệt tận của sắc thân.
Katamo ca, bhikkhave, sakkāyanto?
And what, bhikkhus, is the end of sakkāya?
Và này các Tỳ-khưu, ranh giới của sắc thân là gì?
Pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ.
It should be said: the five aggregates of clinging.
Nên nói rằng: Đó là năm uẩn chấp thủ.
Katame pañca?
What are the five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho – ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyanto’’.
Namely, the aggregate of clinging to material form, the aggregate of clinging to feeling, the aggregate of clinging to perception, the aggregate of clinging to mental formations, the aggregate of clinging to consciousness – this, bhikkhus, is called the end of sakkāya.”
Đó là: sắc uẩn chấp thủ, thọ uẩn chấp thủ, tưởng uẩn chấp thủ, hành uẩn chấp thủ, thức uẩn chấp thủ – Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là ranh giới của sắc thân.”
‘‘Katamo ca, bhikkhave, sakkāyanirodhagāminippaṭipadanto?
“And what, bhikkhus, is the path leading to the cessation of sakkāya?
‘‘Và này các Tỳ-khưu, con đường đưa đến sự đoạn diệt của sakkāya là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path,
Chính là Bát Chánh Đạo này.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi.
namely: Right View, Right Intention, Right Speech, Right Action, Right Livelihood, Right Effort, Right Mindfulness, Right Concentration.
Tức là chánh kiến (sammādiṭṭhi), chánh tư duy (sammāsaṅkappo), chánh ngữ (sammāvācā), chánh nghiệp (sammākammanto), chánh mạng (sammāājīvo), chánh tinh tấn (sammāvāyāmo), chánh niệm (sammāsati), chánh định (sammāsamādhi).
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyanirodhagāminippaṭipadanto.
This, bhikkhus, is called the path leading to the cessation of sakkāya.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là con đường đưa đến sự đoạn diệt của sakkāya.
Ime kho, bhikkhave, cattāro antā’’ti.
These, bhikkhus, are the four extremes.”
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn cực đoan ấy.”
Paṭhamaṃ.
First.
Thứ nhất.
104. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
104. Tại Sāvatthī.
‘‘Dukkhañca vo, bhikkhave, desessāmi dukkhasamudayañca dukkhanirodhañca dukkhanirodhagāminiñca paṭipadaṃ.
“I will teach you, bhikkhus, suffering, the origin of suffering, the cessation of suffering, and the path leading to the cessation of suffering.
“Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về Khổ, Khổ tập, Khổ diệt và con đường đưa đến Khổ diệt.
Taṃ suṇātha.
Listen to that.
Hãy lắng nghe điều đó.
Katamañca, bhikkhave, dukkhaṃ?
And what, bhikkhus, is suffering?
Và này các Tỳ-khưu, Khổ là gì?
Pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ.
It should be said: the five aggregates subject to clinging.
Nên nói rằng đó là năm uẩn chấp thủ.
Katame pañca?
Which five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
Namely: the aggregate of form subject to clinging...pe... the aggregate of consciousness subject to clinging.
Tức là sắc uẩn chấp thủ… cho đến… thức uẩn chấp thủ.
Idaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhaṃ.
This, bhikkhus, is called suffering.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ.
Katamo ca, bhikkhave, dukkhasamudayo?
And what, bhikkhus, is the origin of suffering?
Và này các Tỳ-khưu, Khổ tập là gì?
Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā…pe… kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā – ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhasamudayo.
This craving, which brings about renewed existence...pe... craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence—this, bhikkhus, is called the origin of suffering.
Cái tham ái nào dẫn đến tái sinh… cho đến… dục ái, hữu ái, phi hữu ái – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ tập.
Katamo ca, bhikkhave, dukkhanirodho?
And what, bhikkhus, is the cessation of suffering?
Và này các Tỳ-khưu, Khổ diệt là gì?
Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo – ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodho.
It is the complete fading away and cessation of that very craving, giving it up, relinquishing it, being liberated from it, not clinging to it—this, bhikkhus, is called the cessation of suffering.
Đó là sự diệt trừ hoàn toàn và không còn dấu vết của chính tham ái ấy, sự từ bỏ, sự xả ly, sự giải thoát, sự không chấp thủ – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là Khổ diệt.
Katamā ca, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā?
And what, bhikkhus, is the path leading to the cessation of suffering?
Và này các Tỳ-khưu, con đường đưa đến Khổ diệt là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path,
Chính là Bát Chánh Đạo này.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
namely: Right View...pe... Right Concentration.
Tức là chánh kiến… cho đến… chánh định.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti.
This, bhikkhus, is called the path leading to the cessation of suffering.”
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là con đường đưa đến Khổ diệt.”
Dutiyaṃ.
Second.
Thứ hai.
105. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
105. Tại Sāvatthī.
‘‘Sakkāyañca vo, bhikkhave, desessāmi sakkāyasamudayañca sakkāyanirodhañca sakkāyanirodhagāminiñca paṭipadaṃ.
“I will teach you, bhikkhus, sakkāya, the origin of sakkāya, the cessation of sakkāya, and the path leading to the cessation of sakkāya.
“Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về sakkāya, sự tập khởi của sakkāya, sự đoạn diệt của sakkāya và con đường đưa đến sự đoạn diệt của sakkāya.
Taṃ suṇātha.
Listen to that.
Hãy lắng nghe điều đó.
Katamo ca, bhikkhave, sakkāyo?
And what, bhikkhus, is sakkāya?
Và này các Tỳ-khưu, sakkāya là gì?
Pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ.
It should be said: the five aggregates subject to clinging.
Nên nói rằng đó là năm uẩn chấp thủ.
Katame pañca?
Which five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
Namely: the aggregate of form subject to clinging, the aggregate of feeling subject to clinging, the aggregate of perception subject to clinging, the aggregate of mental formations subject to clinging, the aggregate of consciousness subject to clinging.
Tức là sắc uẩn chấp thủ, thọ uẩn chấp thủ, tưởng uẩn chấp thủ, hành uẩn chấp thủ, thức uẩn chấp thủ.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyo.
This, bhikkhus, is called sakkāya.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là sakkāya.
Katamo ca, bhikkhave, sakkāyasamudayo?
And what, bhikkhus, is the origin of sakkāya?
Và này các Tỳ-khưu, sự tập khởi của sakkāya là gì?
Yāyaṃ taṇhā ponobhavikā…pe… kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā – ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyasamudayo.
This craving, which brings about renewed existence...pe... craving for sensual pleasures, craving for existence, craving for non-existence—this, bhikkhus, is called the origin of sakkāya.
Cái tham ái nào dẫn đến tái sinh… cho đến… dục ái, hữu ái, phi hữu ái – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là sự tập khởi của sakkāya.
Katamo ca, bhikkhave, sakkāyanirodho?
And what, bhikkhus, is the cessation of sakkāya?
Và này các Tỳ-khưu, sự đoạn diệt của sakkāya là gì?
Yo tassāyeva taṇhāya…pe… ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyanirodho.
It is the complete fading away and cessation of that very craving...pe... this, bhikkhus, is called the cessation of sakkāya.
Đó là sự diệt trừ hoàn toàn của chính tham ái ấy… cho đến… này các Tỳ-khưu, đây được gọi là sự đoạn diệt của sakkāya.
Katamā ca, bhikkhave, sakkāyanirodhagāminī paṭipadā?
And what, bhikkhus, is the path leading to the cessation of sakkāya?
Và này các Tỳ-khưu, con đường đưa đến sự đoạn diệt của sakkāya là gì?
Ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
It is this Noble Eightfold Path,
Chính là Bát Chánh Đạo này.
Seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhi.
namely: Right View...pe... Right Concentration.
Tức là chánh kiến… cho đến… chánh định.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sakkāyanirodhagāminī paṭipadā’’ti.
This, bhikkhus, is called the path leading to the cessation of sakkāya.”
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là con đường đưa đến sự đoạn diệt của sakkāya.”
106. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
106. Tại Sāvatthī.
‘‘Pariññeyye ca, bhikkhave, dhamme desessāmi pariññañca pariññātāviñca puggalaṃ.
“I will teach you, bhikkhus, the dhammas to be comprehended, comprehension, and the person who has comprehended.
“Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các ông về các pháp cần phải liễu tri, sự liễu tri và người đã liễu tri.
Taṃ suṇātha.
Listen to that.
Hãy lắng nghe điều đó.
Katame ca, bhikkhave, pariññeyyā dhammā?
And what, bhikkhus, are the dhammas to be comprehended?
Và này các Tỳ-khưu, các pháp cần phải liễu tri là gì?
Rūpaṃ, bhikkhave, pariññeyyo dhammo.
Form, bhikkhus, is a dhamma to be comprehended.
Này các Tỳ-khưu, sắc là pháp cần phải liễu tri.
Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ pariññeyyo dhammo.
Feeling...pe... perception... mental formations... consciousness is a dhamma to be comprehended.
Thọ… cho đến… tưởng… hành… thức là pháp cần phải liễu tri.
Ime vuccanti, bhikkhave, pariññeyyā dhammā.
These, bhikkhus, are called the dhammas to be comprehended.
Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là các pháp cần phải liễu tri.
Katamā ca, bhikkhave, pariññā?
And what, bhikkhus, is comprehension?
Và này các Tỳ-khưu, sự liễu tri là gì?
Rāgakkhayo, dosakkhayo, mohakkhayo – ayaṃ vuccati, bhikkhave, pariññā.
The destruction of lust, the destruction of hatred, the destruction of delusion—this, bhikkhus, is called comprehension.
Sự diệt tận tham, sự diệt tận sân, sự diệt tận si – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là sự liễu tri.
Katamo ca, bhikkhave, pariññātāvī puggalo?
And what, bhikkhus, is the person who has comprehended?
Và này các Tỳ-khưu, người đã liễu tri là ai?
Arahātissa vacanīyaṃ.
It should be said: an Arahant.
Nên nói rằng đó là vị A-la-hán.
Yvāyaṃ āyasmā evaṃnāmo evaṃgotto – ayaṃ vuccati, bhikkhave, pariññātāvī puggalo’’ti.
This venerable one, of such a name, of such a clan—this, bhikkhus, is called the person who has comprehended.”
Vị Tôn giả có tên như thế, có dòng họ như thế – này các Tỳ-khưu, đây được gọi là người đã liễu tri.”
Catutthaṃ.
Fourth.
Thứ tư.
108. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
108. Tại Sāvatthī.
‘‘Pañcime, bhikkhave, upādānakkhandhā.
“There are these five aggregates subject to clinging, bhikkhus.
“Này các Tỳ-khưu, có năm uẩn chấp thủ này.
Katame pañca?
Which five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho, viññāṇupādānakkhandho.
Namely: the aggregate of form subject to clinging, the aggregate of feeling subject to clinging, the aggregate of perception subject to clinging, the aggregate of mental formations subject to clinging, the aggregate of consciousness subject to clinging.
Tức là sắc uẩn chấp thủ, thọ uẩn chấp thủ, tưởng uẩn chấp thủ, hành uẩn chấp thủ, thức uẩn chấp thủ.
Ye hi keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti…pe… pajānanti, sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantī’’ti.
Whatever ascetics or brahmins, bhikkhus, do not truly understand the origin, disappearance, gratification, danger, and escape in these five aggregates subject to clinging...pe... do truly understand, and having realized it for themselves through direct knowledge, abide in it.”
Này các Tỳ-khưu, bất kỳ Sa-môn hay Bà-la-môn nào không như thật biết rõ sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự thoát ly của năm uẩn chấp thủ này… cho đến… biết rõ, tự mình với thắng trí chứng ngộ và an trú.”
Chaṭṭhaṃ.
Sixth.
Thứ sáu.
109. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
109. Tại Sāvatthī.
‘‘Pañcime, bhikkhave, upādānakkhandhā.
“There are these five aggregates subject to clinging, bhikkhus.
“Này các Tỳ-khưu, có năm uẩn chấp thủ này.
Katame pañca?
Which five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
Namely: the aggregate of form subject to clinging...pe... the aggregate of consciousness subject to clinging.
Tức là sắc uẩn chấp thủ… cho đến… thức uẩn chấp thủ.
Yato kho, bhikkhave, ariyasāvako imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti.
When, bhikkhus, a noble disciple truly understands the origin, disappearance, gratification, danger, and escape in these five aggregates subject to clinging,
Này các Tỳ-khưu, khi một Thánh đệ tử như thật biết rõ sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự thoát ly của năm uẩn chấp thủ này.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ariyasāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano’’ti.
that noble disciple, bhikkhus, is called a Stream-Enterer, one who is not subject to falling into states of woe, assured, bound for sambodhi.”
Này các Tỳ-khưu, Thánh đệ tử ấy được gọi là bậc Nhập Lưu (Sotāpanna), không còn rơi vào ác đạo, chắc chắn sẽ giác ngộ hoàn toàn.”
Sattamaṃ.
Seventh.
Thứ bảy.
110. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
110. Tại Sāvatthī.
‘‘Pañcime, bhikkhave, upādānakkhandhā.
“There are these five aggregates subject to clinging, bhikkhus.
“Này các Tỳ-khưu, có năm uẩn chấp thủ này.
Katame pañca?
Which five?
Năm uẩn nào?
Seyyathidaṃ – rūpupādānakkhandho…pe… viññāṇupādānakkhandho.
Namely: the aggregate of form subject to clinging...pe... the aggregate of consciousness subject to clinging.
Tức là sắc uẩn chấp thủ… cho đến… thức uẩn chấp thủ.
Yato kho, bhikkhave, bhikkhu imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādāvimutto hoti.
When, bhikkhus, a bhikkhu, having truly understood the origin, disappearance, gratification, danger, and escape in these five aggregates subject to clinging, is liberated without clinging,
Này các Tỳ-khưu, khi một Tỳ-khưu như thật biết rõ sự tập khởi, sự diệt tận, sự vị ngọt, sự nguy hiểm và sự thoát ly của năm uẩn chấp thủ này, vị ấy được giải thoát mà không còn chấp thủ.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaṃyojano sammadaññāvimutto’’ti.
that bhikkhu, bhikkhus, is called an Arahant, one whose defilements are destroyed, who has lived the holy life, done what had to be done, laid down the burden, attained the true goal, whose fetters of existence are utterly destroyed, one rightly liberated through final knowledge.”
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy được gọi là A-la-hán (Arahanta), đã đoạn tận các lậu hoặc, đã hoàn thành phạm hạnh, đã làm những gì cần làm, đã đặt gánh nặng xuống, đã đạt được mục đích tối thượng, đã đoạn tận các kiết sử của hữu, đã được giải thoát nhờ chánh trí.”
Aṭṭhamaṃ.
Eighth.
Thứ tám.
111. Sāvatthinidānaṃ.
At Sāvatthī.
111. Tại Sāvatthī.
‘‘Rūpe, bhikkhave, yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā, taṃ pajahatha.
“Bhikkhus, abandon the desire, the lust, the delight, the craving for form.
“Này các Tỳ-khưu, bất kỳ dục (chanda), tham (rāga), hoan hỷ (nandī), hay ái (taṇhā) nào đối với sắc, các ông hãy từ bỏ chúng.
Evaṃ taṃ rūpaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ.
Thus, that form will be abandoned, its root cut off, made like a palm-tree stump, brought to non-existence, not subject to future arising.
Khi ấy, sắc ấy sẽ được từ bỏ, bị nhổ tận gốc, trở thành như nền cây thốt nốt, không còn khả năng tái sinh, không còn khả năng phát sinh trong tương lai.
Vedanāya…pe… saññāya… saṅkhāresu… viññāṇe yo chando yo rāgo yā nandī yā taṇhā, taṃ pajahatha.
Abandon the desire, the lust, the delight, the craving for feeling...pe... for perception... for mental formations... for consciousness.
Bất kỳ dục, tham, hoan hỷ, hay ái nào đối với thọ… cho đến… tưởng… hành… thức, các ông hãy từ bỏ chúng.
Evaṃ taṃ viññāṇaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṃkataṃ āyatiṃ anuppādadhamma’’nti.
Thus that consciousness will be abandoned, its root cut off, made like a palmyra stump, made to be no more, not liable to arise in the future."
Như vậy, thức ấy sẽ được đoạn trừ, bị nhổ tận gốc, trở thành như cây ta-la bị chặt ngọn, đi đến chỗ không còn hiện hữu, không có khả năng sinh khởi trong tương lai.”
Navamaṃ.
The ninth.
Kinh thứ chín.