382. Accharāsaṅghātamattampīti idampi suttaṃ aggikkhandhūpamaaṭṭhuppattiyaṃyeva (a. ni. 7.72) vuttaṃ.
382. Accharāsaṅghātamattampi (even for the duration of a finger snap): this Sutta was also spoken in the context of the origin of the simile of the fire-mass.
382. Accharāsaṅghātamattampī (Dù chỉ trong khoảnh khắc búng tay): Kinh này cũng được nói trong sự kiện về đống lửa (A.N. 7.72).
Appanāppattāya hi mettāya vipāke kathāyeva natthi.
Indeed, there is no talk of the result of jhāna attained loving-kindness.
Thật vậy, không có gì để nói về quả báo của tâm từ đã đạt đến định.
Tassāyeva aṭṭhuppattiyā ayaṃ desanā āraddhāti veditabbā.
It should be understood that this teaching was initiated in the context of the origin of that very discourse.
Nên biết rằng bài thuyết pháp này được bắt đầu từ chính sự kiện đó.
Tattha paṭhamanti ‘‘gaṇanānupubbatā paṭhamaṃ, idaṃ paṭhamaṃ samāpajjatīti paṭhama’’nti vibhaṅge (vibha. 568) vuttatthameva.
Here, paṭhamaṃ (first): means the same as what is said in the Vibhaṅga, "first in the order of counting, first in attaining this."
Ở đây, paṭhamaṃ (đầu tiên) có nghĩa là “đầu tiên về thứ tự đếm, điều này đạt được đầu tiên” như đã nói trong Vibhaṅga (Vibha. 568).
Jhānanti jhānaṃ nāma duvidhaṃ ārammaṇūpanijjhānañca lakkhaṇūpanijjhānañcāti.
Jhānaṃ (jhāna): Jhāna is of two kinds: observation of the object and observation of characteristics.
Jhānaṃ (Thiền) được gọi là thiền có hai loại: thiền đối tượng (ārammaṇūpanijjhāna) và thiền đặc tính (lakkhaṇūpanijjhāna).
Tattha ārammaṇūpanijjhānaṃ nāma aṭṭha samāpattiyo.
Here, object-contemplation (ārammaṇūpanijjhāna) means the eight attainments.
Ở đó, ārammaṇūpanijjhāna (sự quán sát đối tượng) là tám thiền chứng (samāpatti).
Tā hi pathavīkasiṇādino ārammaṇassa upanijjhānato ārammaṇūpanijjhānanti vuccanti.
For these are called object-contemplation (ārammaṇūpanijjhāna) because they contemplate the object, such as the earth kasiṇa.
Chúng được gọi là ārammaṇūpanijjhāna vì chúng là sự quán sát đối tượng như địa kasiṇa và các loại khác.
Lakkhaṇūpanijjhānanti vipassanāmaggaphalāni.
Characteristic-contemplation (lakkhaṇūpanijjhāna) refers to vipassanā, the path, and its fruits.
Lakkhaṇūpanijjhāna (sự quán sát đặc tính) là tuệ quán (vipassanā), Đạo (magga) và Quả (phala).
Vipassanā hi aniccādivasena saṅkhāralakkhaṇassa upanijjhānato lakkhaṇūpanijjhānaṃ nāma, vipassanāya pana lakkhaṇūpanijjhānakiccaṃ maggena sijjhatīti maggo lakkhaṇūpanijjhānaṃ, phalaṃ suññataanimittaappaṇihita-lakkhaṇassa nibbānasseva upanijjhānato lakkhaṇūpanijjhānanti vuccati.
Indeed, vipassanā is called characteristic-contemplation because it contemplates the characteristic of phenomena (saṅkhāra), such as impermanence. And since the function of characteristic-contemplation of vipassanā is accomplished by the path, the path is characteristic-contemplation. The fruit is called characteristic-contemplation because it contemplates Nibbāna itself, which has the characteristics of emptiness, signlessness, and desirelessness.
Tuệ quán được gọi là lakkhaṇūpanijjhāna vì nó là sự quán sát các đặc tính của các hành (saṅkhāra) như vô thường (anicca) v.v.; và vì công việc lakkhaṇūpanijjhāna của tuệ quán được thành tựu bởi Đạo, nên Đạo là lakkhaṇūpanijjhāna. Quả được gọi là lakkhaṇūpanijjhāna vì nó là sự quán sát Niết Bàn (Nibbāna) với các đặc tính không (suññata), vô tướng (animitta), vô nguyện (appaṇihita).
Tattha imasmiṃ pana atthe ārammaṇūpanijjhānaṃ adhippetaṃ.
However, in this context, object-contemplation (ārammaṇūpanijjhāna) is intended.
Tuy nhiên, trong ý nghĩa này, ārammaṇūpanijjhāna được đề cập đến.
Ko pana vādo ye naṃ bahulīkarontīti ye naṃ paṭhamajjhānaṃ bahulī karonti, punappunaṃ karonti, tesu vattabbameva natthi.
What is there to say about those who cultivate it frequently? (Ko pana vādo ye naṃ bahulīkaronti) means that there is nothing to be said about those who cultivate this first jhāna frequently, repeatedly.
Ko pana vādo ye naṃ bahulīkarontī (Hơn nữa, những ai thực hành nó nhiều lần thì sao?) có nghĩa là không có gì để nói về những người thực hành sơ thiền nhiều lần, lặp đi lặp lại.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood in the manner already explained below.
Các phần còn lại ở đây nên được hiểu theo cách đã nói ở dưới.
386-387. Mettanti sabbasattesu hitapharaṇaṃ.
386-387. Loving-kindness (mettā) is the pervasion of welfare for all beings.
386-387. Mettā (tâm từ) là sự lan tỏa lợi ích đến tất cả chúng sinh.
Cetovimuttinti cittavimuttiṃ.
Liberation of mind (cetovimutti) is the liberation of consciousness.
Cetovimutti (tâm giải thoát) là sự giải thoát của tâm.
Idha appanāppattāva mettā adhippetā.
Here, loving-kindness that has reached jhāna attainment (appanāppattā) is intended.
Ở đây, mettā đã đạt đến định (appanā) được đề cập đến.
Karuṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to compassion and so on (karuṇādisu).
Đối với karuṇā (tâm bi) v.v. cũng theo cách tương tự.
Ime pana cattāro brahmavihārā vaṭṭaṃ honti, vaṭṭapādā honti, vipassanāpādā honti, diṭṭhadhammasukhavihārā honti, abhiññāpādā vā nirodhapādā vā honti.
These four divine abidings (brahmavihārā) are formations (vaṭṭa), they are bases for formations (vaṭṭapādā), they are bases for insight (vipassanāpādā), they are happy abidings in this very life (diṭṭhadhammasukhavihārā), or they are bases for higher knowledge (abhiññāpādā) or bases for cessation (nirodhapādā).
Bốn Phạm trú (brahmavihāra) này là vòng luân hồi (vaṭṭa), là nền tảng của vòng luân hồi, là nền tảng của tuệ quán, là sự an trú hạnh phúc trong hiện tại, hoặc là nền tảng của thắng trí (abhiññā) hoặc nền tảng của diệt tận (nirodha).
Lokuttarā pana na honti.
However, they are not supramundane (lokuttarā).
Tuy nhiên, chúng không phải là siêu thế (lokuttara).
Sattārammaṇattāti.
Because they have beings as their object (sattārammaṇattāti).
Vì chúng lấy chúng sinh làm đối tượng (sattārammaṇa).
390. Kāye kāyānupassīti ānāpānapabbaṃ, iriyāpathapabbaṃ, catusampajaññapabbaṃ, paṭikūlamanasikārapabbaṃ, dhātumanasikārapabbaṃ, navasivathikāpabbāni, ajjhattaparikammavasena cattāri nīlādikasiṇānīti imasmiṃ aṭṭhārasavidhe kāye tameva kāyaṃ paññāya anupassanto.
390. Observing the body in the body (Kāye kāyānupassī) means observing that very body with wisdom in this eighteen-fold body, which includes the section on respiration, the section on postures, the section on fourfold full comprehension, the section on contemplating repulsiveness, the section on contemplating the elements, the nine charnel ground sections, and the four kasiṇas (blue, etc.) through internal application.
390. Kāye kāyānupassī (quán thân trên thân) là chương hơi thở vào ra (ānāpāna), chương oai nghi (iriyāpatha), chương bốn sự hiểu biết rõ ràng (catusampajañña), chương quán tưởng sự ghê tởm (paṭikūlamanasikāra), chương quán tưởng các yếu tố (dhātumanasikāra), chương chín bãi tha ma (navasivathikā), và bốn kasiṇa xanh v.v. theo cách chuẩn bị nội tại; trong mười tám loại thân này, vị ấy quán sát chính thân đó bằng tuệ.
Viharatīti iriyati vattati.
He dwells (Viharatī) means he moves and behaves.
Viharatī (an trú) có nghĩa là hành động, tồn tại.
Iminā imassa aṭṭhārasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānabhāvakassa bhikkhuno iriyāpatho kathito hoti.
By this, the posture of a monk who cultivates this eighteen-fold mindfulness of the body is described.
Với điều này, oai nghi của vị tỳ khưu tu tập kāyānupassanāsatipaṭṭhāna (niệm xứ quán thân trên thân) mười tám loại này được nói đến.
Ātāpīti tasseva vuttappakārassa satipaṭṭhānassa bhāvanakavīriyena vīriyavā.
Ardent (Ātāpī) means diligent through the energy of cultivating the aforementioned mindfulness of the body.
Ātāpī (nhiệt tâm) có nghĩa là tinh tấn (vīriya) với sự tinh tấn tu tập niệm xứ như đã nói.
Sampajānoti aṭṭhārasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānassa pariggāhikapaññāya sammā pajānanto.
Comprehending (Sampajāno) means rightly comprehending with the wisdom that grasps the eighteen-fold mindfulness of the body.
Sampajāno (tỉnh giác) có nghĩa là hiểu biết rõ ràng bằng tuệ nắm bắt kāyānupassanāsatipaṭṭhāna mười tám loại.
Satimāti aṭṭhārasavidhena kāyānupassanāpariggāhikāya satiyā samannāgato.
Mindful (Satimā) means endowed with the mindfulness that grasps the eighteen-fold mindfulness of the body.
Satimā (có niệm) có nghĩa là đầy đủ niệm nắm bắt kāyānupassanā mười tám loại.
Vineyya loke abhijjhādomanassanti tasmiṃyeva kāyasaṅkhāte loke pañcakāmaguṇikataṇhañca paṭighasampayuttadomanassañca vinetvā vikkhambhetvā kāye kāyānupassī viharatīti vuttaṃ hoti.
Having removed covetousness and distress in the world (Vineyya loke abhijjhādomanassaṃ) means having removed and suppressed craving for the five sense pleasures and distress associated with aversion in that world, called the body, he dwells observing the body in the body.
Vineyya loke abhijjhādomanassa (loại bỏ tham ái và ưu phiền trong đời) có nghĩa là loại bỏ và dẹp tan tham ái (taṇhā) liên quan đến năm dục lạc và ưu phiền (domanassa) liên quan đến sân hận (paṭigha) trong thế gian được gọi là thân đó, vị ấy an trú quán thân trên thân.
Ettāvatā kāyānupassanāsatipaṭṭhānavasena suddharūpasammasanameva kathitanti veditabbaṃ.
Thus far, it should be understood that only the discerning of pure matter (suddharūpasammasana) has been described in terms of mindfulness of the body.
Cho đến đây, nên hiểu rằng chỉ có sự quán sát sắc pháp (rūpa) thuần túy được nói đến theo kāyānupassanāsatipaṭṭhāna.
Vedanāsu vedanānupassīti sukhādibhedāsu vedanāsu ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vediyamāno sukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānāti.
Observing feelings in feelings (Vedanāsu vedanānupassī) means observing the nine kinds of feeling mentioned as, "When feeling a pleasant feeling, he understands, 'I feel a pleasant feeling.'
Vedanāsu vedanānupassī (quán thọ trên các thọ) có nghĩa là quán sát chín loại thọ đã nói như ‘‘Khi cảm thọ lạc thọ, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ lạc thọ.’
Dukkhaṃ, adukkhamasukhaṃ, sāmisaṃ vā sukhaṃ, nirāmisaṃ vā sukhaṃ, sāmisaṃ vā dukkhaṃ, nirāmisaṃ vā dukkhaṃ, sāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ, nirāmisaṃ vā adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyamāno nirāmisaṃ adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vediyāmīti pajānātī’’ti (dī. ni. 2.380; vibha. 363; ma. ni. 1.113) evaṃ vuttaṃ navavidhaṃ vedanaṃ anupassanto.
He understands, 'I feel a painful feeling, a neither-painful-nor-pleasant feeling, a pleasant feeling with attachment, a pleasant feeling without attachment, a painful feeling with attachment, a painful feeling without attachment, a neither-painful-nor-pleasant feeling with attachment, or a neither-painful-nor-pleasant feeling without attachment'."
Khổ thọ, bất khổ bất lạc thọ, hoặc lạc thọ hữu nhiễm, hoặc lạc thọ vô nhiễm, hoặc khổ thọ hữu nhiễm, hoặc khổ thọ vô nhiễm, hoặc bất khổ bất lạc thọ hữu nhiễm, hoặc bất khổ bất lạc thọ vô nhiễm, khi cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô nhiễm, vị ấy biết: ‘Ta cảm thọ bất khổ bất lạc thọ vô nhiễm’’’.
Ātāpītiādinā panettha navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānassa bhāvanāpariggāhikānaṃ vīriyapaññāsatīnaṃ vasena attho veditabbo.
Here, in ardent and so on (ātāpītiādinā), the meaning should be understood in terms of energy, wisdom, and mindfulness that grasp the cultivation of the nine kinds of mindfulness of feelings.
Ở đây, ý nghĩa của ātāpī v.v. nên được hiểu theo sự tinh tấn (vīriya), tuệ (paññā) và niệm (sati) nắm giữ sự tu tập niệm xứ quán thọ trên các thọ chín loại.
Lokoti cettha vedanā veditabbā.
Here, world (loko) should be understood as feeling (vedanā).
Ở đây, loka (thế gian) nên được hiểu là thọ (vedanā).
Cittadhammesupi eseva nayo.
The same method applies to mind-states and phenomena (Cittadhammesu).
Đối với cittadhammesu (tâm và các pháp) cũng theo cách tương tự.
Ettha pana citte cittānupassīti ‘‘sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānātī’’ti (dī. ni. 2.381; vibha. 365; ma. ni. 1.114) evaṃ vitthārite soḷasappabhede citte tameva cittaṃ pariggāhikāya anupassanāya anupassantoti attho.
Here, observing the mind in the mind (citte cittānupassī) means observing that very mind with wisdom, which has sixteen aspects as elaborated: "He understands a mind with lust as 'a mind with lust'."
Ở đây, citte cittānupassī (quán tâm trên tâm) có nghĩa là quán sát chính tâm đó bằng sự quán sát nắm giữ trong mười sáu loại tâm đã được giải thích như ‘‘Khi tâm có tham, vị ấy biết: ‘Tâm có tham’’’.
Dhammesu dhammānupassīti ‘‘pañca nīvaraṇāni, pañcupādānakkhandhā, cha ajjhattikabāhirāyatanāni, satta bojjhaṅgā, cattāri ariyasaccānī’’ti (dī. ni. 2.382-403; vibha. 367-373; ma. ni. 1.115-136) evaṃ koṭṭhāsavasena pañcadhā vuttesu dhammesu dhammapariggāhikāya anupassanāya te dhamme anupassantoti attho.
Observing phenomena in phenomena (Dhammesu dhammānupassī) means observing those phenomena with the wisdom that grasps phenomena, as described in five parts: "the five hindrances, the five aggregates of clinging, the six internal and external sense bases, the seven factors of enlightenment, and the four noble truths."
Dhammesu dhammānupassī (quán pháp trên các pháp) có nghĩa là quán sát các pháp đó bằng sự quán sát nắm giữ các pháp trong năm phần pháp đã nói theo các phần như ‘‘năm triền cái (nīvaraṇa), năm thủ uẩn (upādānakkhandha), sáu nội ngoại xứ (ajjhattikabāhirāyatana), bảy giác chi (bojjhaṅga), bốn Thánh đế (ariyasacca)’’.
Ettha pana vedanānupassanāsatipaṭṭhāne ca cittānupassanāsatipaṭṭhāne ca suddhaarūpasammasanameva kathitaṃ, dhammānupassanāsatipaṭṭhāne rūpārūpasammasanaṃ.
Here, in the mindfulness of feelings and mindfulness of mind, only the discerning of pure non-matter (suddhaarūpasammasana) is described, whereas in the mindfulness of phenomena, both matter and non-matter are discerned.
Ở đây, trong niệm xứ quán thọ trên các thọ và niệm xứ quán tâm trên tâm, chỉ có sự quán sát vô sắc pháp (arūpa) thuần túy được nói đến, còn trong niệm xứ quán pháp trên các pháp, có sự quán sát cả sắc pháp và vô sắc pháp.
Iti imāni cattāripi satipaṭṭhānāni lokiyalokuttaramissakāneva kathitānīti veditabbāni.
Thus, it should be understood that these four foundations of mindfulness (satipaṭṭhānāni) are described as a mixture of mundane and supramundane.
Vì vậy, nên hiểu rằng cả bốn niệm xứ này đều được nói đến là pha trộn giữa thế gian (lokiya) và siêu thế (lokuttara).
394. Anuppannānanti anibbattānaṃ.
394. Unarisen (Anuppannānaṃ) means not yet produced.
394. Anuppannāna (chưa sinh) có nghĩa là chưa khởi sinh.
Pāpakānanti lāmakānaṃ.
Evil (Pāpakānaṃ) means base.
Pāpakāna (ác) có nghĩa là xấu xa.
Akusalānaṃ dhammānanti akosallasambhūtānaṃ lobhādidhammānaṃ.
Unwholesome states (Akusalānaṃ dhammānaṃ) means states of greed (lobha) and so on, which arise from unskillfulness.
Akusalānaṃ dhammāna (các pháp bất thiện) có nghĩa là các pháp như tham v.v. phát sinh từ sự bất thiện.
Anuppādāyāti anibbattanatthāya.
For their non-arising (Anuppādāyā) means for their non-production.
Anuppādāyā (để không cho sinh khởi) có nghĩa là để không cho khởi sinh.
Chandaṃ janetīti kattukamyatākusalacchandaṃ uppādeti.
He arouses aspiration (Chandaṃ janetī) means he generates the wholesome aspiration to act.
Chandaṃ janetī (sinh ý muốn) có nghĩa là sinh ra ý muốn thiện (kattukamyatākusalacchanda).
Vāyamatīti payogaṃ parakkamaṃ karoti.
He strives (Vāyamatī) means he makes effort and exertion.
Vāyamatī (cố gắng) có nghĩa là thực hiện sự nỗ lực, sự cố gắng.
Vīriyaṃ ārabhatīti kāyikacetasikavīriyaṃ karoti.
He arouses energy (Vīriyaṃ ārabhatī) means he applies bodily and mental energy.
Vīriyaṃ ārabhatī (khởi tinh tấn) có nghĩa là thực hiện tinh tấn thân và tâm.
Cittaṃ paggaṇhātīti teneva sahajātavīriyena cittaṃ ukkhipati.
He grasps the mind (Cittaṃ paggaṇhātī) means he lifts up the mind with that co-arisen energy.
Cittaṃ paggaṇhātī (nắm giữ tâm) có nghĩa là nâng tâm lên bằng chính tinh tấn đồng sinh đó.
Padahatīti padhānavīriyaṃ karoti.
He exerts himself (Padahatī) means he performs diligent effort.
Padahatī (nỗ lực) có nghĩa là thực hiện tinh tấn chánh cần (padhāna vīriya).
Uppannānanti jātānaṃ nibbattānaṃ.
Arisen (Uppannānaṃ) means born, produced.
Uppannāna (đã sinh) có nghĩa là đã sinh khởi, đã hiện hữu.
Kusalānaṃ dhammānanti kosallasambhūtānaṃ alobhādidhammānaṃ.
Wholesome states (Kusalānaṃ dhammānaṃ) means states of non-greed (alobha) and so on, which arise from skillfulness.
Kusalānaṃ dhammāna (các pháp thiện) có nghĩa là các pháp như vô tham v.v. phát sinh từ sự thiện.
Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ.
For their continuance (Ṭhitiyā) means for their stability.
Ṭhitiyā (để tồn tại) có nghĩa là để tồn tại.
Asammosāyāti anassanatthaṃ.
For their non-disappearance (Asammosāyā) means for their not being lost.
Asammosāyā (để không bị lãng quên) có nghĩa là để không bị mất đi.
Bhiyyobhāvāyāti punappunabhāvāya.
For their increase (Bhiyyobhāvāyā) means for their repeated occurrence.
Bhiyyobhāvāyā (để tăng trưởng thêm) có nghĩa là để có nhiều lần nữa.
Vepullāyāti vipulabhāvāya.
For their development (Vepullāyā) means for their abundant growth.
Vepullāyā (để phát triển) có nghĩa là để trở nên rộng lớn.
Bhāvanāyāti vaḍḍhiyā.
For their cultivation (Bhāvanāyā) means for their growth.
Bhāvanāyā (để tu tập) có nghĩa là để tăng trưởng.
Paripūriyāti paripūraṇatthāya.
For their fulfillment (Paripūriyā) means for their completion.
Paripūriyā (để viên mãn) có nghĩa là để hoàn thành.
Ayaṃ tāva catunnaṃ sammappadhānānaṃ ekapadiko atthuddhāro.
This is a word-by-word explanation of the four right exertions.
Đây là phần tóm tắt ý nghĩa từng từ của bốn Chánh cần (sammappadhāna).
Ettha ca pāpakā akusalāti lobhādayo veditabbā.
Here, evil unwholesome (pāpakā akusalā) should be understood as greed (lobha) and so on.
Ở đây, pāpakā akusalā (các pháp bất thiện, ác) nên được hiểu là tham v.v.
Anuppannā kusalā dhammāti samathavipassanā ceva maggo ca.
Unarisen wholesome states (Anuppannā kusalā dhammā) refers to both tranquillity (samatha) and insight (vipassanā), as well as the path.
Anuppannā kusalā dhammā (các pháp thiện chưa sinh) là tịnh chỉ (samatha) và tuệ quán (vipassanā) và Đạo (magga).
Uppannā kusalā nāma samathavipassanāva.
Arisen wholesome (uppannā kusalā) refers only to tranquillity and insight.
Uppannā kusalā (các pháp thiện đã sinh) chỉ là tịnh chỉ và tuệ quán.
Maggo pana sakiṃ uppajjitvā nirujjhamāno anatthāya saṃvattanako nāma natthi.
But the path, having arisen once and ceased, is never one that conduces to harm.
Còn đạo, khi sanh lên một lần rồi diệt đi, thì không có cái gọi là trở thành điều bất lợi.
So hi phalassa paccayaṃ datvāva nirujjhati.
For it ceases only after giving rise to the fruit as its condition.
Vì rằng, nó diệt đi sau khi đã cho quả làm duyên.
Purimasmimpi vā samathavipassanāva gahetabbāti vuttaṃ, taṃ pana na yuttaṃ.
Or it was said that even in the former context, only samatha-vipassanā should be understood, but that is not appropriate.
Trong phần trước cũng đã nói rằng, chỉ nên lấy samatha và vipassanā, nhưng điều đó không hợp lý.
Evaṃ lokiyā sammappadhānakathā sabbapubbabhāge kassapasaṃyuttapariyāyena veditabbā.
Thus, the worldly discourse on right efforts should be understood in all earlier sections according to the Kassapa Saṃyutta exposition.
Như vậy, câu chuyện về chánh tinh tấn thuộc về thế gian trong tất cả các giai đoạn đầu cần được hiểu theo phương pháp của Tương Ưng Kassapa.
Lokuttaramaggakkhaṇe panetaṃ ekameva vīriyaṃ catukiccasādhanavasena cattāri nāmāni labhati.
However, at the moment of the supramundane path, this one energy receives four names due to accomplishing four functions.
Còn trong khoảnh khắc của đạo siêu thế, chính tinh tấn duy nhất này nhận được bốn tên gọi do việc hoàn thành bốn phận sự.
Tattha anuppannānaṃ pāpakānanti ettha ‘‘anuppanno ceva kāmacchando’’tiādīsu vuttanayena attho veditabbo.
Here, the meaning of unrisen unwholesome states should be understood in the manner stated in phrases such as ‘unrisen kāmacchanda’.
Trong đó, ở câu đối với các pháp ác chưa sanh, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp đã được nói trong các câu như “và dục tham chưa sanh”.
Uppannānaṃ pāpakānanti ettha catubbidhaṃ uppannaṃ vattamānuppannaṃ, bhutvāvigatuppannaṃ, okāsakatuppannaṃ, bhūmiladdhuppannanti.
Here, the risen unwholesome states are of four kinds: currently arisen, past and gone, opportunity-made arisen, and ground-attained arisen.
Ở câu đối với các pháp ác đã sanh, có bốn loại đã sanh: đã sanh trong hiện tại, đã sanh rồi qua đi, đã sanh do có cơ hội, và đã sanh do có nền tảng.
Tattha ye kilesā vijjamānā uppādādisamaṅgino, idaṃ vattamānuppannaṃ nāma.
Among these, those defilements which are existing and endowed with arising, etc., are called currently arisen.
Trong đó, những phiền não nào đang hiện hữu, có đủ các đặc tính sanh, v.v., đây được gọi là đã sanh trong hiện tại.
Kamme pana javite ārammaṇarasaṃ anubhavitvā niruddhavipāko bhutvā vigataṃ nāma, kammaṃ uppajjitvā niruddhaṃ bhutvā vigataṃ nāma.
When kamma has been acted upon, and its result, having experienced the taste of the object, has ceased, that is called past and gone; when kamma has arisen and ceased, that is called past and gone.
Còn trong nghiệp, sau khi đã trải nghiệm vị của đối tượng trong lúc tâm javana khởi lên, quả đã diệt được gọi là đã trải qua rồi qua đi; nghiệp sanh lên rồi diệt được gọi là đã trải qua rồi qua đi.
Tadubhayampi bhutvāvigatuppannanti saṅkhaṃ gacchati.
Both of these are counted as past and gone arisen.
Cả hai đều được kể là đã sanh rồi qua đi.
Kusalākusalakammaṃ aññakammassa vipākaṃ paṭibāhitvā attano vipākassa okāsaṃ karoti, evaṃ kate okāse vipāko uppajjamāno okāsakaraṇato paṭṭhāya uppannoti vuccati, idaṃ okāsakatuppannaṃ nāma.
Wholesome and unwholesome kamma, having obstructed the result of other kamma, makes an opportunity for its own result. When such an opportunity is made, the result arising is called arisen from the making of the opportunity; this is called opportunity-made arisen.
Nghiệp thiện và bất thiện, sau khi cản trở quả của nghiệp khác, tạo cơ hội cho quả của chính mình; khi cơ hội được tạo ra như vậy, quả đang sanh lên được gọi là đã sanh kể từ lúc tạo cơ hội, đây được gọi là đã sanh do có cơ hội.
Pañcakkhandhā pana vipassanāya bhūmi nāma, te atītādibhedā honti.
The five aggregates are called the ground for insight (vipassanā); they are classified as past, future, etc.
Còn năm uẩn được gọi là nền tảng cho vipassanā, chúng có các phân loại như quá khứ, v.v.
Tesu anusayitakilesā pana atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā.
However, the latent defilements (anusaya) in them cannot be said to be past, future, or present.
Trong đó, các phiền não tùy miên không thể nói là quá khứ, vị lai, hay hiện tại.
Atītakkhandhesu anusayitāpi hi appahīnāva honti, anāgatakkhandhesu anusayitāpi appahīnāva honti, paccuppannakkhandhesu anusayitāpi appahīnāva honti, idaṃ bhūmiladdhuppannaṃ nāma.
For even those latent in past aggregates are unabandoned; latent in future aggregates are unabandoned; and latent in present aggregates are unabandoned; this is called ground-attained arisen.
Vì rằng, những phiền não tùy miên trong các uẩn quá khứ cũng chưa được đoạn trừ, những phiền não tùy miên trong các uẩn vị lai cũng chưa được đoạn trừ, những phiền não tùy miên trong các uẩn hiện tại cũng chưa được đoạn trừ, đây được gọi là đã sanh do có nền tảng.
Tenāhu porāṇā – ‘‘tāsu tāsu bhūmisu asamugghātagatā kilesā bhūmiladdhuppannāti saṅkhaṃ gacchantī’’ti.
Thus, the ancients said: ‘‘Defilements not uprooted in those various grounds are counted as ground-attained arisen.’’
Do đó, các vị cổ sư đã nói: “Các phiền não chưa được nhổ bật trong các nền tảng ấy được kể là đã sanh do có nền tảng”.
Aparampi catubbidhaṃ uppannaṃ samudācāruppannaṃ, ārammaṇādhiggahituppannaṃ, avikkhambhituppannaṃ, asamugghātituppannanti.
There is another fourfold division of arisen states: states arisen through present occurrence, states arisen through grasping an object, states not suppressed, and states not eradicated.
Lại nữa, có bốn loại đã sanh khác: đã sanh do biểu hiện, đã sanh do nắm bắt đối tượng, đã sanh do không được chế ngự, và đã sanh do không được nhổ bật.
Tattha sampati vattamānaṃyeva samudācāruppannaṃ nāma.
Among these, states arisen through present occurrence are those currently existing.
Trong đó, cái đang diễn ra hiện tại được gọi là đã sanh do biểu hiện.
Sakiṃ cakkhūni ummīletvā ārammaṇe nimitte gahite anussaritānussaritakkhaṇe kilesā nuppajjissantīti na vattabbā.
Once one opens one’s eyes and grasps an object, it cannot be said that defilements will not arise again and again at the moment of recollection.
Không thể nói rằng các phiền não sẽ không sanh khởi vào khoảnh khắc nhớ lại sau khi đã mở mắt một lần và nắm bắt tướng trong đối tượng.
Ārammaṇassa adhiggahitattā.
Because the object has been grasped.
Vì đối tượng đã được nắm bắt.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như gì?
Yathā khīrukkhassa kuṭhāriyā āhatāhataṭṭhāne khīraṃ na nikkhamissatīti na vattabbā, evaṃ.
Just as it cannot be said that milk will not flow from the spots repeatedly struck on a milk-tree with an axe; so it is.
Giống như không thể nói rằng mủ sẽ không chảy ra ở chỗ cây có mủ bị rìu chặt đi chặt lại, cũng vậy.
Idaṃ ārammaṇādhiggahituppannaṃ nāma.
This is called states arisen through grasping an object.
Đây được gọi là đã sanh do nắm bắt đối tượng.
Samāpattiyā avikkhambhitakilesā pana imasmiṃ nāma ṭhānena uppajjissantīti na vattabbā.
However, defilements not suppressed by attainment (samāpatti) cannot be said to arise in this particular place.
Còn các phiền não không được chế ngự bởi thiền định, không thể nói rằng chúng sẽ sanh khởi ở nơi này.
Avikkhambhitattā.
Because they are not suppressed.
Vì chúng không được chế ngự.
Yathā kiṃ?
Like what?
Giống như gì?
Yathā khīrarukkhaṃ kuṭhāriyā āhaneyyuṃ, imasmiṃ nāma ṭhāne khīraṃ na nikkhameyyāti na vattabbaṃ, evaṃ.
Just as if one were to strike a milk-tree with an axe, it cannot be said that milk would not flow from this particular spot; so it is.
Giống như nếu người ta chặt cây có mủ bằng rìu, không thể nói rằng mủ sẽ không chảy ra ở nơi này, cũng vậy.
Idaṃ avikkhambhituppannaṃ nāma.
This is called states not suppressed.
Đây được gọi là đã sanh do không được chế ngự.
Maggena asamugghātitakilesā pana bhavagge nibbattassāpi uppajjantīti purimanayeneva vitthāretabbaṃ.
As for defilements not eradicated by the path, they arise even in one reborn in the highest plane of existence (bhavagga); this should be expounded in the same manner as before.
Còn các phiền não không được nhổ bật bởi đạo, chúng sanh khởi ngay cả với người đã tái sanh ở cõi hữu đảnh, điều này cần được giải thích chi tiết theo phương pháp trước.
Idaṃ asamugghātituppannaṃ nāma.
This is called states not eradicated.
Đây được gọi là đã sanh do không được nhổ bật.
Imesu uppannesu vattamānuppannaṃ, bhutvāvigatuppannaṃ, okāsakatuppannaṃ, samudācāruppannanti catubbidhaṃ uppannaṃ na maggavajjhaṃ, bhūmiladdhuppannaṃ, ārammaṇādhiggahituppannaṃ, avikkhambhituppannaṃ, asamugghātituppannanti catubbidhaṃ maggavajjhaṃ.
Among these arisen states, the four kinds of arisen states – currently arisen, past and gone arisen, opportunity-made arisen, and states arisen through present occurrence – are not slain by the path; the four kinds – ground-attained arisen, states arisen through grasping an object, states not suppressed, and states not eradicated – are slain by the path.
Trong các loại đã sanh này, bốn loại: đã sanh trong hiện tại, đã sanh rồi qua đi, đã sanh do có cơ hội, đã sanh do biểu hiện, không phải là đối tượng đoạn trừ của đạo. Bốn loại: đã sanh do có nền tảng, đã sanh do nắm bắt đối tượng, đã sanh do không được chế ngự, đã sanh do không được nhổ bật, là đối tượng đoạn trừ của đạo.
Maggo hi uppajjamāno ete kilese pajahati.
For the path, when it arises, abandons these defilements.
Vì rằng, đạo khi sanh khởi, đoạn trừ các phiền não này.
So ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā.
The defilements which it abandons cannot be said to be past, future, or present.
Những phiền não mà đạo đoạn trừ đó, không thể nói là quá khứ, vị lai, hay hiện tại.
Vuttampi cetaṃ –
It has also been said:
Và điều này đã được nói:
‘‘Hañci atīte kilese pajahati?
‘‘If it abandons past defilements?
“Nếu đoạn trừ các phiền não trong quá khứ?
Tena hi khīṇaṃyeva khepeti, niruddhaṃ nirodheti, atthaṅgataṃ atthaṅgameti, atītaṃ yaṃ natthi, taṃ pajahati.
Then it is destroying what is already destroyed, ceasing what is already ceased, making disappear what has already disappeared, abandoning what is past and does not exist.
Thì có nghĩa là hủy diệt cái đã bị hủy diệt, làm cho diệt cái đã diệt, làm cho lặn cái đã lặn, đoạn trừ cái không có trong quá khứ.
Hañci anāgate kilese pajahati?
If it abandons future defilements?
Nếu đoạn trừ các phiền não trong vị lai?
Tena hi ajātaṃ pajahati, anibbattaṃ anuppannaṃ apātubhūtaṃ pajahati, anāgataṃ yaṃ natthi, taṃ pajahati.
Then it abandons what is not born, what has not arisen, what has not manifested; it abandons what is future and does not exist.
Thì có nghĩa là đoạn trừ cái chưa sanh, cái chưa thành, cái chưa khởi, cái chưa xuất hiện, đoạn trừ cái không có trong vị lai.
Hañci paccuppanne kilese pajahati?
If it abandons present defilements?
Nếu đoạn trừ các phiền não trong hiện tại?
Tena hi ratto rāgaṃ pajahati, duṭṭho dosaṃ, mūḷho mohaṃ, vinibaddho mānaṃ, parāmaṭṭho diṭṭhiṃ, aniṭṭhaṅgato vicikicchaṃ, thāmagato anusayaṃ pajahati, kaṇhasukkā dhammā yuganaddhā vattanti, saṃkilesiyā maggabhāvanā hotīti…pe… tena hi natthi maggabhāvanā, natthi phalasacchikiriyā, natthi kilesappahānaṃ, natthi dhammābhisamayoti.
Then one who is attached abandons attachment, one who is hateful abandons hatred, one who is deluded abandons delusion, one who is bound abandons conceit, one who is grasped abandons wrong view, one who has not reached cessation abandons doubt, one who has attained firmness abandons latent tendencies; dark and bright phenomena operate in conjunction, and the development of the path becomes defiled… (Paṭisambhidāmagga 3.21) … Then there is no development of the path, no realization of the fruit, no abandonment of defilements, no penetration of phenomena.
Thì có nghĩa là người đang tham đoạn trừ tham, người đang sân đoạn trừ sân, người đang si đoạn trừ si, người đang bị trói buộc đoạn trừ ngã mạn, người đang chấp thủ đoạn trừ tà kiến, người chưa quyết đoán đoạn trừ hoài nghi, người đã có sức mạnh đoạn trừ tùy miên, các pháp đen và trắng diễn ra song hành, việc tu tập đạo trở thành sự nhiễm ô...v.v... thì không có sự tu tập đạo, không có sự chứng ngộ quả, không có sự đoạn trừ phiền não, không có sự liễu tri các pháp.
Atthi maggabhāvanā…pe… atthi dhammābhisamayoti.
There is development of the path… (Paṭisambhidāmagga 3.21) … there is penetration of phenomena.
Có sự tu tập đạo...v.v... có sự liễu tri các pháp.
Yathā kathaṃ viya?
How is that?
Giống như thế nào?
Seyyathāpi taruṇo rukkho…pe… apātubhūtāyeva na pātubhavantī’’ti (paṭi. ma. 3.21).
Just as a young tree… (Paṭisambhidāmagga 3.21) … they do not manifest, being already unmanifested.’’
Ví như một cây non...v.v... những gì chưa xuất hiện sẽ không xuất hiện.”
Iti pāḷiyaṃ ajātaphalarukkho āgato, jātaphalarukkho pana dīpetabbo.
Thus, in the Pāḷi, the fruit-bearing tree that has not yet borne fruit is mentioned; the fruit-bearing tree that has borne fruit should be expounded.
Như vậy, trong kinh văn đã đề cập đến cây chưa có quả, còn cây đã có quả thì cần được làm rõ.
Yathā hi saphalo taruṇambarukkho, tassa phalāni manussā paribhuñjeyyuṃ, sesāni pātetvā pacchiyo pūreyyuṃ, athañño puriso taṃ pharasunā chindeyya.
For example, a young mango tree with fruit—people would eat its fruits, and having gathered the rest, they would fill baskets; then another person would cut it down with an axe.
Ví như một cây xoài non có quả, người ta có thể ăn quả của nó, những quả còn lại thì hái xuống đổ đầy giỏ, rồi một người khác dùng rìu bén chặt cây đó.
Tenassa neva atītāni phalāni nāsitāni honti, na anāgatapaccuppannāni ca nāsitāni.
By doing so, neither its past fruits nor its future and present fruits are destroyed.
Do đó, những quả trong quá khứ của nó không bị hủy hoại, và những quả trong vị lai và hiện tại cũng không bị hủy hoại.
Atītāni hi manussehi paribhuttāni, anāgatāni anibbattāni, na sakkā nāsetuṃ.
For the past fruits were eaten by people; the future fruits have not yet manifested, so they cannot be destroyed.
Vì rằng, những quả quá khứ đã được người ta ăn, những quả vị lai chưa sanh, không thể bị hủy hoại.
Yasmiṃ pana samaye so chinno, tadā phalāniyeva natthīti paccuppannānipi anāsitāni.
And at the time it was cut down, there were no fruits, so the present ones were also not destroyed.
Vào lúc cây bị chặt, quả không hề có, nên những quả hiện tại cũng không bị hủy hoại.
Sace pana rukkho acchinno assa, athassa pathavīrasañca āporasañca āgamma yāni phalāni nibbatteyyuṃ, tāni nāsitāni honti.
However, if the tree had not been cut down, then the fruits that would have developed by absorbing the essence of earth and water would be destroyed.
Nhưng nếu cây không bị chặt, thì những quả nào sẽ sanh ra nhờ vào tinh chất của đất và tinh chất của nước, những quả đó bị hủy hoại.
Tāni hi ajātāneva na jāyanti, anibbattāneva na nibbattanti, apātubhūtāneva na pātubhavanti.
For those, being unborn, would not be born; being unmanifested, would not manifest; being unappeared, would not appear.
Vì rằng, những quả ấy chưa sanh sẽ không sanh, chưa thành sẽ không thành, chưa xuất hiện sẽ không xuất hiện.
Evameva maggo nāpi atītādibhede kilese pajahati, nāpi na pajahati.
Just so, the path neither abandons defilements that are past, etc., nor does it not abandon them.
Cũng vậy, đạo không đoạn trừ các phiền não thuộc quá khứ, v.v., mà cũng không phải là không đoạn trừ.
Yesañhi kilesānaṃ maggena khandhesu apariññātesu uppatti siyā, maggena uppajjitvā khandhānaṃ pariññātattā te kilesā ajātāva na jāyanti, anibbattāva na nibbattanti, apātubhūtāva na pātubhavanti.
For those defilements whose arising would occur if the aggregates were not fully understood by the path—because the aggregates are fully understood by the path, those defilements, being unborn, are not born; being unmanifested, do not manifest; being unappeared, do not appear.
Những phiền não nào có thể sanh khởi khi các uẩn chưa được liễu tri, do đạo sanh lên và các uẩn đã được liễu tri, những phiền não đó chưa sanh sẽ không sanh, chưa thành sẽ không thành, chưa xuất hiện sẽ không xuất hiện.
Taruṇaputtāya itthiyā puna avijāyanatthaṃ byādhitānaṃ rogavūpasamanatthaṃ pītabhesajjehi vāpi ayamattho vibhāvetabbo.
This meaning should also be clarified by the example of medicines drunk by a young woman so that she does not conceive again, or for the alleviation of diseases in the sick.
Vấn đề này cũng có thể được làm sáng tỏ qua ví dụ về thuốc được uống bởi một người phụ nữ có con nhỏ để không sanh con nữa, hoặc bởi những người bệnh để làm dịu bệnh tật.
Evaṃ maggo ye kilese pajahati, te atītā vā anāgatā vā paccuppannā vāti na vattabbā.
Thus, the defilements that the path abandons cannot be said to be past, future, or present.
Như vậy, những phiền não mà đạo đoạn trừ, không thể nói là quá khứ, vị lai, hay hiện tại.
Na ca maggo kilese na pajahati.
Nor does the path not abandon defilements.
Và cũng không phải là đạo không đoạn trừ các phiền não.
Ye pana maggo kilese pajahati, te sandhāya ‘‘uppannānaṃ pāpakāna’’ntiādi vuttaṃ.
However, with reference to those defilements that the path abandons, phrases like ‘‘of arisen unwholesome states’’ are stated.
Nhưng những phiền não mà đạo đoạn trừ, liên quan đến chúng, đã được nói rằng “đối với các pháp ác đã sanh”, v.v.
Na kevalañca maggo kileseyeva pajahati, kilesānaṃ pana appahīnattā ye uppajjeyyuṃ upādinnakkhandhā, tepi pajahatiyeva.
Not only does the path abandon defilements, but it also abandons the clinging-aggregates that would arise due to the non-abandonment of defilements.
Đạo không chỉ đoạn trừ các phiền não, mà còn đoạn trừ cả những thủ uẩn (upādinnakkhandhā) có thể sanh khởi do các phiền não chưa được đoạn trừ.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘sotāpattimaggañāṇena abhisaṅkhāraviññāṇassa nirodhena satta bhave ṭhapetvā anamatagge saṃsāre ye uppajjeyyuṃ nāmañca rūpañca, etthete nirujjhantī’’ti (cūḷava. ajitamāṇavapucchāniddeso 6) vitthāro.
And this has been said in detail: "By the cessation of resultant consciousness (abhisaṅkhāraviññāṇa) through the knowledge of the Stream-Entry Path (sotāpattimaggañāṇa), the mind-and-matter (nāmañca rūpañca) that would arise in the immeasurable saṃsāra, apart from the seven existences, cease right there."
Điều này cũng đã được nói: "Với trí tuệ của Đạo Tu-đà-hoàn, do sự diệt tận của hành thức (abhisaṅkhāraviññāṇa), sau khi đã an lập bảy kiếp sống, danh và sắc nào có thể sanh khởi trong vòng luân hồi vô thủy vô chung, chúng đều diệt tận tại đây" (Cūḷava. Ajitamāṇavapucchāniddeso 6), chi tiết như vậy.
Iti maggo upādinnato anupādinnato ca vuṭṭhāti.
Thus the path arises from both that which is clung to (upādinna) and that which is not clung to (anupādinna).
Như vậy, Đạo vượt thoát khỏi cả thủ uẩn (upādinnato) và phi thủ uẩn (anupādinnato).
Bhavavasena pana sotāpattimaggo apāyabhavato vuṭṭhāti, sakadāgāmimaggo sugatibhavekadesato, anāgāmimaggo sugatikāmabhavato, arahattamaggo rūpārūpabhavato vuṭṭhāti.
In terms of existences, the Stream-Entry Path (sotāpattimagga) arises from the planes of misery (apāya-bhava); the Once-Returning Path (sakadāgāmimagga) from a part of the fortunate planes (sugati-bhava); the Non-Returning Path (anāgāmimagga) from the sense-sphere fortunate planes (kāmabhava); and the Arahant Path (arahattamagga) arises from the form and formless planes (rūpārūpabhava).
Tuy nhiên, xét về phương diện cõi sống (bhava), Đạo Tu-đà-hoàn vượt thoát khỏi ác đạo (apāyabhava), Đạo Tư-đà-hàm vượt thoát khỏi một phần thiện thú (sugatibhavekadesato), Đạo A-na-hàm vượt thoát khỏi thiện thú dục giới (sugatikāmabhava), Đạo A-la-hán vượt thoát khỏi cõi sắc và vô sắc (rūpārūpabhava).
Sabbabhavehi vuṭṭhātiyevātipi vadanti.
Some also say that it arises from all existences.
Cũng có người nói rằng, Đạo vượt thoát khỏi tất cả các cõi sống.
Atha maggakkhaṇe kathaṃ anuppannānaṃ uppādāya bhāvanā hoti, kathaṃ vā uppannānaṃ ṭhitiyāti?
How, then, in the path-moment, is there development for the arising of what has not yet arisen, or for the stability of what has arisen?
Vậy trong sát-na Đạo, làm thế nào có sự tu tập để các pháp chưa sanh được sanh khởi, và làm thế nào có sự an trú cho các pháp đã sanh?
Maggappavattiyā eva.
It is by the very occurrence of the path.
Chính nhờ sự vận hành của Đạo.
Maggo hi pavattamāno pubbe anuppannapubbattā anuppanno nāma vuccati.
For the path, as it occurs, is called "not arisen" because it has not arisen before.
Thật vậy, Đạo khi đang vận hành, do trước đây chưa từng sanh khởi, nên được gọi là "chưa sanh".
Anāgatapubbañhi ṭhānaṃ gantvā ananubhūtapubbaṃ vā ārammaṇaṃ anubhavitvā vattāro bhavanti; ‘‘anāgataṭṭhānaṃ āgatamha, ananubhūtaṃ ārammaṇaṃ anubhavāmā’’ti.
Indeed, people say, "We have come to a place never before reached; we experience an object never before experienced," when they go to a future state or experience an unexperienced object.
Quả thật, sau khi đến một nơi chưa từng đến, hoặc trải nghiệm một đối tượng chưa từng trải nghiệm, người ta thường nói rằng: "Chúng tôi đã đến nơi chưa từng đến, chúng tôi đang trải nghiệm đối tượng chưa từng trải nghiệm".
Yā cassa pavatti, ayameva ṭhiti nāmāti ‘‘ṭhitiyā bhāvetī’’ti vattuṃ vaṭṭati.
And its occurrence itself is called "stability," so it is proper to say "develops for stability."
Sự vận hành của Đạo chính là sự an trú, do đó có thể nói là "tu tập để an trú".
Evametassa bhikkhuno idaṃ lokuttaramaggakkhaṇe vīriyaṃ ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādīni cattāri nāmāni labhati.
In this way, the bhikkhu's energy at the lokuttara path-moment acquires four names: "for the non-arising of unarisen evil, unwholesome states," and so forth.
Như vậy, tinh tấn này của vị tỳ-khưu trong sát-na Đạo siêu thế nhận được bốn tên gọi, bắt đầu bằng "để các pháp ác, bất thiện chưa sanh không sanh khởi".
Ayaṃ lokuttaramaggakkhaṇe sammappadhānakathā.
This is the discourse on the Right Exertions (sammappadhāna) at the lokuttara path-moment.
Đây là phần luận về Chánh Cần trong sát-na Đạo siêu thế.
Imasmiṃ pana sutte lokiyalokuttaramissakāneva sammappadhānāni kathitāni.
However, in this Sutta, the Right Exertions that are both lokiya and lokuttara are spoken of.
Tuy nhiên, trong kinh này, các Chánh Cần được thuyết giảng là sự kết hợp giữa hiệp thế và siêu thế.
398-401. Iddhipādesu chandaṃ nissāya pavatto samādhi chandasamādhi, padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā.
398-401. The concentration developed based on zeal is chandasamādhi (concentration due to zeal), and the prominent volitions are padhānasaṅkhārā (volitions of exertion).
398-401. Trong các Như Ý Túc, định sanh khởi nương vào dục là dục định (chandasamādhi), các hành có vai trò chính yếu là cần hành (padhānasaṅkhārā).
Samannāgatanti tehi dhammehi upetaṃ.
Samannāgataṃ means endowed with those states.
Thành tựu (Samannāgata) là được trang bị bởi các pháp ấy.
Iddhiyā pādaṃ, iddhibhūtaṃ vā pādanti iddhipādaṃ.
Iddhipādaṃ means the basis (pāda) for accomplishment (iddhi), or the basis that has become accomplishment.
Là nền tảng của thần thông, hoặc là nền tảng chính là thần thông, nên gọi là Như Ý Túc (iddhipāda).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Phương pháp này cũng tương tự trong các trường hợp còn lại.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana iddhipādavibhaṅge (vibha. 431 ādayo) āgato eva.
This is a summary here; the detailed explanation is found in the Iddhipāda-Vibhaṅga.
Đây là phần tóm tắt, còn phần chi tiết đã được trình bày trong Phân Tích Như Ý Túc (Vibhaṅga).
Visuddhimagge (visuddhi. 2.382) panassa attho dīpito.
Its meaning is elucidated in the Visuddhimagga.
Trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga), ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Tatrāyaṃ bhikkhu yadā chandādīsu ekaṃ dhuraṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇāti, tadāssa paṭhamiddhipādo pubbabhāge lokiyo, aparabhāge lokuttaro.
Therein, when a bhikkhu develops insight based on one of the qualities such as zeal (chanda) and attains Arahantship, then his first basis of accomplishment (iddhipāda) is lokiya in its initial stage and lokuttara in its later stage.
Ở đó, khi vị tỳ-khưu này, nương vào một trong các yếu tố như dục làm chủ đạo, phát triển minh sát và chứng đắc A-la-hán, thì Như Ý Túc thứ nhất của vị ấy ở giai đoạn đầu là hiệp thế, ở giai đoạn sau là siêu thế.
Evaṃ sesāpīti.
The same applies to the rest.
Các trường hợp còn lại cũng tương tự.
Imasmimpi sutte lokiyalokuttarāva iddhipādā kathitā.
In this Sutta also, the bases of accomplishment are stated to be both lokiya and lokuttara.
Trong kinh này, các Như Ý Túc cũng được thuyết giảng là hiệp thế và siêu thế.
402-406. Saddhindriyaṃ bhāvetītiādīsu saddhāva attano saddhādhure indaṭṭhaṃ karotīti saddhindriyaṃ.
402-406. In phrases like saddhindriyaṃ bhāvetī (develops the faculty of faith), faith itself, by acting as the chief (indaṭṭha) in its capacity as the primary factor (saddhādhura), is called the saddhindriyaṃ (faculty of faith).
402-406. Trong các câu như tu tập tín quyền, tín chính nó thực hiện vai trò chủ đạo trong phận sự của tín, nên gọi là tín quyền (saddhindriya).
Vīriyindriyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the vīriyindriya (faculty of energy) and so on.
Phương pháp này cũng tương tự trong các trường hợp như tấn quyền.
Bhāvetīti ettha pana ādikammiko yogāvacaro tīhi kāraṇehi saddhindriyaṃ visodhento saddhindriyaṃ bhāveti nāma.
Here, bhāvetī (develops) means that the beginner (ādikammika) yogāvacara develops the faculty of faith by purifying it through three means.
Ở đây, về tu tập, hành giả sơ cơ được gọi là tu tập tín quyền khi thanh lọc tín quyền bằng ba phương cách.
Vīriyindriyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the faculties of energy (vīriyindriya) and so on.
Phương pháp này cũng tương tự trong các trường hợp như tấn quyền.
Vuttañhetaṃ –
For it has been said:
Điều này đã được nói:
Ettha ca gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhatoti saṇhasukhumaṃ khandhantaraṃ, āyatanantaraṃ, dhātantaraṃ, indriyabalabojjhaṅgantaraṃ, maggantaraṃ, phalantarañca paccavekkhantassāti attho.
Here, gambhīrañāṇacariyaṃ paccavekkhato means reflecting upon the subtle and delicate distinctions of aggregates, sense-bases, elements, faculties, powers, factors of enlightenment, paths, and fruits.
Ở đây, do quán xét hành trạng của trí tuệ thâm sâu có nghĩa là người quán xét sự khác biệt vi tế, tinh vi của các uẩn, xứ, giới, quyền, lực, giác chi, đạo và quả.
Imesañhi tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ kāraṇānaṃ vasena akatābhiniveso ādikammiko yogāvacaro saddhādhurādīsu abhinivesaṃ paṭṭhapetvā bhāvento avasāne vivaṭṭetvā arahattaṃ gaṇhati.
For the beginner (ādikammika) yogāvacara, by cultivating the faculties such as faith (saddhādhura) according to these three reasons, who is not yet firm in his practice, he eventually brings forth and attains Arahantship.
Nhờ ba phương cách này, hành giả sơ cơ chưa có sự quyết tâm, sau khi thiết lập sự quyết tâm trong các yếu tố chủ đạo như tín, tu tập, và cuối cùng, xoay chuyển để chứng đắc A-la-hán.
So yāva arahattamaggā imāni indriyāni bhāveti nāma, arahattaphale patte bhāvitindriyo nāma hotīti.
Thus, he develops these faculties up to the Arahant Path; when the fruit of Arahantship is attained, he is said to be one whose faculties are developed.
Vị ấy được gọi là tu tập các quyền này cho đến khi đạt Đạo A-la-hán, và khi đã đạt Quả A-la-hán thì được gọi là người đã tu tập các quyền.
Evaṃ imānipi pañcindriyāni lokiyalokuttarāneva kathitānīti.
Thus, these five faculties are also stated as being both lokiya and lokuttara.
Như vậy, năm quyền này cũng được thuyết giảng là hiệp thế và siêu thế.
Saddhābalādīsu saddhāyeva akampiyaṭṭhena balanti saddhābalaṃ.
In the powers of faith (saddhābala) and so on, faith itself is called the power of faith (saddhābala) due to its immovability.
Trong các pháp như tín lực, chính tín là lực do có đặc tính không bị lay chuyển, nên gọi là tín lực (saddhābala).
Vīriyabalādīsupi eseva nayo.
The same method applies to the power of energy (vīriyabalā) and so on.
Phương pháp này cũng tương tự trong các trường hợp như tấn lực.
Ettha hi saddhā assaddhiye na kampati, vīriyaṃ kosajjena na kampati, sati muṭṭhassaccena na kampati, samādhi uddhacce na kampati, paññā avijjāya na kampatīti sabbānipi akampiyaṭṭhena balānīti vuccanti.
Here, faith is not shaken by faithlessness, energy is not shaken by laziness, mindfulness is not shaken by forgetfulness, concentration is not shaken by restlessness, and wisdom is not shaken by ignorance; thus, all of them are called powers due to their immovability.
Ở đây, tín không bị lay chuyển bởi sự vô tín, tấn không bị lay chuyển bởi sự lười biếng, niệm không bị lay chuyển bởi sự thất niệm, định không bị lay chuyển bởi sự trạo cử, tuệ không bị lay chuyển bởi sự vô minh, do đó tất cả đều được gọi là lực do có đặc tính không bị lay chuyển.
Bhāvanānayo panettha indriyabhāvanāyaṃ vuttanayeneva veditabboti.
The method of development here should be understood in the same way as described for the development of the faculties.
Phương pháp tu tập ở đây cần được hiểu theo cách đã nói trong phần tu tập các quyền.
Imāni lokiyalokuttarāneva kathitānīti.
These are also stated as being both lokiya and lokuttara.
Các pháp này cũng được thuyết giảng là hiệp thế và siêu thế.
418. Satisambojjhaṅgaṃ bhāvetīti ettha ayaṃ ādikammikānaṃ kulaputtānaṃ vasena saddhiṃ atthavaṇṇanāya bhāvanānayo.
418. In satisambojjhaṅgaṃ bhāvetī (develops the enlightenment factor of mindfulness), this is the method of development with a description of its meaning, in terms of young men (kulaputta) who are beginners (ādikammika).
418. Trong câu tu tập niệm giác chi, đây là phương pháp tu tập cùng với phần giải thích ý nghĩa dành cho các thiện nam tử sơ cơ.
Tattha satisambojjhaṅgantiādinā nayena vuttānaṃ sattannaṃ ādipadānaṃ tāva ayamatthavaṇṇanā – satisambojjhaṅge tāva saraṇaṭṭhena sati, sā panesā upaṭṭhānalakkhaṇā, apilāpanalakkhaṇā vā.
Among these, first, as for the seven initial terms mentioned in phrases like satisambojjhaṅga (enlightenment factor of mindfulness), this is the explanation of their meaning: in satisambojjhaṅga, mindfulness (sati) functions as a means of recollection (saraṇaṭṭhena); this mindfulness is characterized by establishing (upaṭṭhānalakkhaṇā) or by non-forgetfulness (apilāpanalakkhaṇā).
Ở đó, trước hết, đây là phần giải thích ý nghĩa của bảy thuật ngữ đầu tiên được nói theo cách bắt đầu bằng niệm giác chi. Trong niệm giác chi, niệm có nghĩa là ghi nhớ; nó có đặc tính là sự hiện diện, hoặc đặc tính là không quên lãng.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘yathā, mahārāja, rañño bhaṇḍāgāriko rañño sāpateyyaṃ apilāpeti ‘ettakaṃ, mahārāja, hiraññaṃ, ettakaṃ suvaṇṇaṃ, ettakaṃ sāpateyya’nti.
And this has been said: "Just as, great king, the king's treasurer keeps the king's possessions from being lost, saying 'So much gold, great king, so much silver, so much property.' In the same way, great king, when mindfulness arises, it prevents the forgetting of wholesome, unwholesome, blameable, unblameable, inferior, superior, dark, and bright states that resemble these four Foundations of Mindfulness (satipaṭṭhāna)."
Điều này đã được nói: "Tâu Đại vương, cũng như người quản khố của đức vua không quên lãng tài sản của vua, rằng 'Tâu Đại vương, đây là ngần này bạc, ngần này vàng, ngần này tài sản'.
Evameva kho, mahārāja, sati uppajjamānā kusalākusalasāvajjānavajjahīnappaṇītakaṇhasukkasappaṭibhāge dhamme apilāpeti ime cattāro satipaṭṭhānā’’ti (mi. pa. 2.1.13) vitthāro.
This is stated in detail.
Cũng vậy, tâu Đại vương, khi niệm sanh khởi, nó không quên lãng các pháp thiện, bất thiện, có tội, không có tội, thấp kém, cao thượng, đen, trắng, có đối phần, rằng đây là bốn Niệm Xứ" (Milindapañha), chi tiết như vậy.
Apilāpanarasā, kiccavaseneva hissā etaṃ lakkhaṇaṃ therena vuttaṃ.
Its function is non-forgetting, and this characteristic was stated by the Elder precisely in terms of its function.
Trạng thái của nó là không quên lãng; Trưởng lão đã nói đặc tính này theo phương diện công năng.
Asammosarasā vā, gocarābhimukhībhāvapaccupaṭṭhānā.
Or its function is non-confusion, and its manifestation is facing the object.
Hoặc trạng thái của nó là không nhầm lẫn, sự thể hiện của nó là hướng về đối tượng.
Sati eva sambojjhaṅgoti satisambojjhaṅgo.
Mindfulness itself, as an enlightenment factor, is the satisambojjhaṅgo (enlightenment factor of mindfulness).
Chính niệm là giác chi, nên gọi là niệm giác chi (satisambojjhaṅgo).
Tattha bodhiyā, bodhissa vā aṅgoti bojjhaṅgo.
Therein, an aspect of enlightenment, or an aspect of the Enlightened One, is the bojjhaṅgo (enlightenment factor).
Ở đây, là chi phần của sự giác ngộ, hoặc của người giác ngộ, nên gọi là giác chi (bojjhaṅgo).
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What does this mean?
Điều gì đã được nói?
Yā hi ayaṃ dhammasāmaggīyāya lokiyalokuttaramaggakkhaṇe uppajjamānāya līnuddhaccapatiṭṭhānāyūhanakāmasukhaattakilamathānuyogaucchedasassatābhinivesādīnaṃ anekesaṃ upaddavānaṃ paṭipakkhabhūtāya satidhammavicayavīriyapītipassaddhisamādhiupekkhāsaṅkhātāya dhammasāmaggiyā ariyasāvako bujjhatīti katvā bodhīti vuccati, bujjhatīti kilesasantānaniddāya uṭṭhahati, cattāri vā ariyasaccāni paṭivijjhati, nibbānameva vā sacchikarotīti vuttaṃ hoti.
Indeed, because the noble disciple awakens by means of this assemblage of wholesome states (dhammasāmaggī) — which arises at the moment of the mundane and supramundane path, is opposed to numerous dangers such as dullness, restlessness, addiction to sensual pleasures, addiction to self-mortification, annihilationist and eternalist views, and consists of mindfulness, investigation of phenomena, energy, joy, tranquility, concentration, and equanimity — it is called bodhi. "Bujjhati" means one rises from the slumber of the defilement-continuum, or penetrates the four Noble Truths, or realizes Nibbāna itself—thus it is said.
Thật vậy, sự hòa hợp các pháp này, tức là sự hòa hợp các pháp được gọi là niệm, trạch pháp, tinh tấn, hỷ, khinh an, định, xả, sanh khởi trong sát-na đạo thế gian và siêu thế, đối lập với vô số chướng ngại như sự an trú vào hôn trầm, trạo cử, sự nỗ lực vào dục lạc, sự hành khổ mình, sự chấp thủ đoạn kiến, thường kiến, v.v., nhờ đó vị Thánh đệ tử giác ngộ, nên được gọi là bodhi (giác ngộ). Bujjhati có nghĩa là đứng dậy (thoát khỏi) sự ngủ ngơi của dòng phiền não, hoặc thâm nhập Tứ Thánh Đế, hoặc chứng ngộ Nibbāna.
Yathāha – ‘‘satta bojjhaṅge bhāvetvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho’’ti (saṃ. ni. 5.378; dī. ni. 3.143).
As it is said: ‘‘Having developed the seven factors of awakening (bojjhaṅgas), one fully awakens to supreme perfect enlightenment (sammāsambodhi).’’
Như đã nói: “Sau khi tu tập bảy chi giác,* đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác” (Saṃ. Ni. 5.378; Dī. Ni. 3.143).
Tassā dhammasāmaggisaṅkhātāya bodhiyā aṅgotipi bojjhaṅgo jhānaṅgamaggaṅgādayo viya.
That which is a constituent (aṅga) of this bodhi, consisting of an assemblage of wholesome states (dhammasāmaggī), is also a bojjhaṅga, like factors of jhāna and factors of the path.
Là một chi phần của bodhi (giác ngộ), tức là sự hòa hợp các pháp ấy, nên được gọi là bojjhaṅga (chi giác), giống như các chi thiền, chi đạo, v.v.
Yopesa yathāvuttappakārāya etāya dhammasāmaggiyā bujjhatīti katvā ariyasāvako bodhīti vuccati, tassa aṅgotipi bojjhaṅgo senaṅgarathaṅgādayo viya.
And also, because the noble disciple awakens by means of this assemblage of wholesome states of the aforementioned kind, he is called bodhi, and a constituent (aṅga) of that is also a bojjhaṅga, like army divisions and chariot divisions.
Hoặc, vì vị Thánh đệ tử giác ngộ nhờ sự hòa hợp các pháp như đã nói, nên vị ấy được gọi là bodhi, và chi phần của vị ấy cũng được gọi là bojjhaṅga, giống như các chi phần của quân đội, chi phần của xe, v.v.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā – ‘‘bujjhanakassa puggalassa aṅgāti vā bojjhaṅgā’’ti.
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said: ‘‘Or, the bojjhaṅgas are constituents of the one who awakens.’’
Do đó, các vị Luận sư đã nói: “Hoặc các chi phần của người giác ngộ là bojjhaṅga.”
Apica ‘‘bojjhaṅgāti kenaṭṭhena bojjhaṅgā?
Furthermore, ‘‘Why are they called bojjhaṅgas?
Hơn nữa, ý nghĩa của bojjhaṅga cũng nên được hiểu theo cách giải thích trong Paṭisambhidā này: “Tại sao gọi là bojjhaṅga? Bởi vì chúng đưa đến giác ngộ (bodhāya saṃvattanti), bởi vì chúng giác ngộ (bujjhanti), bởi vì chúng thấu hiểu (anubujjhanti), bởi vì chúng tỉnh thức (paṭibujjhanti), bởi vì chúng giác ngộ hoàn toàn (sambujjhanti).”
Bodhāya saṃvattantīti bojjhaṅgā, bujjhantīti bojjhaṅgā, anubujjhantīti bojjhaṅgā, paṭibujjhantīti bojjhaṅgā, sambujjhantīti bojjhaṅgā’’ti iminā paṭisambhidānayenāpi (paṭi. ma. 2.17) bojjhaṅgattho veditabbo.
Because they lead to awakening (bodhi), they are bojjhaṅgas; because they awaken, they are bojjhaṅgas; because they penetrate, they are bojjhaṅgas; because they fully awaken, they are bojjhaṅgas; because they fully comprehend, they are bojjhaṅgas’’; by this method of the Paṭisambhidāmagga, the meaning of bojjhaṅga should be understood.
"Dẫn đến giác ngộ nên là giác chi, giác ngộ nên là giác chi, tùy giác nên là giác chi, liễu tri nên là giác chi, chánh giác nên là giác chi", ý nghĩa của giác chi cũng cần được hiểu theo phương pháp của Vô Ngại Giải Đạo (Paṭisambhidāmagga).
Pasattho sundaro ca bojjhaṅgo sambojjhaṅgo, sati eva sambojjhaṅgo satisambojjhaṅgo, taṃ satisambojjhaṅgaṃ.
A praiseworthy and beautiful bojjhaṅga is a sambojjhaṅga; mindfulness itself is the sambojjhaṅga, thus satisambojjhaṅga (mindfulness as a factor of awakening); that is mindfulness as a factor of awakening.
Chi giác đáng ca ngợi và tốt đẹp là sambojjhaṅga. Niệm chính là sambojjhaṅga, đó là Satisambojjhaṅga (Niệm giác chi).
Dhammavicayasambojjhaṅgantiādīsupi catusaccadhamme vicinatīti dhammavicayo.
And in phrases such as dhammavicayasambojjhaṅga (investigation of phenomena as a factor of awakening), to investigate the four Noble Truths is dhammavicaya (investigation of phenomena).
Trong các trường hợp như Dhammavicayasambojjhaṅga (Trạch pháp giác chi), v.v., dhammavicaya (trạch pháp) là sự phân biệt các pháp Tứ Thánh Đế.
So pavicayalakkhaṇo, obhāsanaraso, asammohapaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of analysis, the function of illuminating, and manifests as non-confusion.
Đặc tính của nó là sự phân tích, chức năng của nó là sự chiếu sáng, biểu hiện của nó là sự không lầm lẫn.
Vīrabhāvato, vidhinā īrayitabbato ca vīriyaṃ.
Because it is heroic and because it is to be exerted in a proper manner, it is vīriya (energy).
Vīriya (tinh tấn) là do sự dũng mãnh, và do cần phải thúc đẩy một cách đúng đắn.
Taṃ paggahalakkhaṇaṃ, upathambhanarasaṃ, anosīdanapaccupaṭṭhānaṃ.
It has the characteristic of supporting, the function of sustaining, and manifests as non-sinking.
Đặc tính của nó là sự hỗ trợ, chức năng của nó là sự nâng đỡ, biểu hiện của nó là sự không chùn bước.
Pīṇayatīti pīti.
Because it gladdens, it is pīti (joy).
Pīti (hỷ) là do làm cho hoan hỷ.
Sā pharaṇalakkhaṇā, tuṭṭhilakkhaṇā vā, kāyacittānaṃ pīṇanarasā, nesaṃyeva odagyapaccupaṭṭhānā.
It has the characteristic of pervading, or the characteristic of gladness, the function of gladdening the body and mind, and manifests as their exultation.
Đặc tính của nó là sự lan tỏa, hoặc đặc tính của sự vui mừng, chức năng của nó là làm cho thân và tâm hoan hỷ, biểu hiện của nó là sự phấn khởi của chúng.
Kāyacittadarathappassambhanato passaddhi.
Because it allays the disturbances of the body and mind, it is passaddhi (tranquility).
Passaddhi (khinh an) là do làm lắng dịu sự bức bách của thân và tâm.
Sā upasamalakkhaṇā, kāyacittadarathamaddanarasā, kāyacittānaṃ aparipphandasītibhāvapaccupaṭṭhānā.
It has the characteristic of calming, the function of crushing the disturbances of the body and mind, and manifests as the immovability and coolness of the body and mind.
Đặc tính của nó là sự an tịnh, chức năng của nó là xoa dịu sự bức bách của thân và tâm, biểu hiện của nó là sự bất động và mát mẻ của thân và tâm.
Samādhānato samādhi.
Because it establishes together, it is samādhi (concentration).
Samādhi (định) là do sự tập trung.
So avikkhepalakkhaṇo, avisāralakkhaṇo vā, cittacetasikānaṃ sampiṇḍanaraso, cittaṭṭhitipaccupaṭṭhāno.
It has the characteristic of non-distraction, or the characteristic of non-scattering, the function of unifying mental states (citta-cetasika), and manifests as the stability of mind.
Đặc tính của nó là sự không tán loạn, hoặc đặc tính của sự không phân tán, chức năng của nó là sự kết hợp các tâm và tâm sở, biểu hiện của nó là sự an trú của tâm.
Ajjhupekkhanato upekkhā.
Because it looks on impartially, it is upekkhā (equanimity).
Upekkhā (xả) là do sự quán sát khách quan.
Sā paṭisaṅkhānalakkhaṇā, samavāhitalakkhaṇā vā, ūnādhikanivāraṇarasā, pakkhapātupacchedanarasā vā, majjhattabhāvapaccupaṭṭhānā.
It has the characteristic of examination, or the characteristic of bringing into balance, the function of preventing excess or deficiency, or the function of cutting off partiality, and manifests as neutrality.
Đặc tính của nó là sự cân nhắc, hoặc đặc tính của sự quân bình, chức năng của nó là ngăn chặn sự thiếu sót hoặc quá mức, hoặc chức năng của nó là cắt đứt sự thiên vị, biểu hiện của nó là sự trung lập.
Sesaṃ vuttanayameva.
The rest is as already stated.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Bhāvetīti brūheti vaḍḍheti, uppādetīti attho.
Bhāvetī means to develop, to increase, to produce.
Bhāveti có nghĩa là phát triển, tăng trưởng, tức là làm cho sanh khởi.
Tattha cattāro dhammā satisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattantīti veditabbā satisampajaññaṃ muṭṭhassatipuggalaparivajjanatā upaṭṭhitassatipuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Herein, four wholesome states are understood to lead to the arising of satisambojjhaṅga: mindfulness and clear comprehension, avoiding persons of muddled mindfulness, associating with persons of established mindfulness, and inclining towards that.
Ở đây, bốn pháp được biết là đưa đến sự sanh khởi của Satisambojjhaṅga (Niệm giác chi): niệm và tỉnh giác, tránh xa người thất niệm, thân cận người có niệm hiện hành, và có khuynh hướng thiên về điều đó.
Abhikkantādīsu hi sattasu ṭhānesu satisampajaññena, bhattanikkhittakākasadise muṭṭhassatipuggale parivajjanena, tissadattattheraabhayattherādisadise upaṭṭhitassatipuggale sevanena, ṭhānanisajjādīsu satisamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatāya ca satisambojjhaṅgo uppajjati.
For, satisambojjhaṅga arises by mindfulness and clear comprehension in seven situations such as advancing, by avoiding persons of muddled mindfulness like the crow that drops its food, by associating with persons of established mindfulness like Elder Tissadatta and Elder Abhaya, and by having a mind inclined, disposed, and tending towards establishing mindfulness in standing, sitting, etc.
Thật vậy, Niệm giác chi sanh khởi nhờ niệm và tỉnh giác trong bảy trường hợp như đi, v.v., nhờ tránh xa người thất niệm giống như con quạ bỏ thức ăn, nhờ thân cận người có niệm hiện hành giống như Đại đức Tissadatta và Đại đức Abhaya, v.v., và nhờ tâm có khuynh hướng thiên về sự thiết lập niệm trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi catūhi kāraṇehi satisambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, a beginner noble son establishes satisambojjhaṅga by these four means, then making that his main task, he firmly applies himself and gradually attains Arahantship.
Do đó, một thiện nam tử sơ cơ thiết lập Niệm giác chi bằng bốn nguyên nhân này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên chú, và tuần tự chứng đắc A-la-hán quả.
So yāva arahattamaggā satisambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
Such a one is said to develop satisambojjhaṅga up to the path of Arahantship; when the fruit is attained, it is said to be developed.
Vị ấy được gọi là tu tập Niệm giác chi cho đến đạo A-la-hán, và khi quả được thành tựu, thì được gọi là đã tu tập.
Satta dhammā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti paripucchakatā, vatthuvisadakiriyā, indriyasamattapaṭipādanā, duppaññapuggalaparivajjanā, paññavantapuggalasevanā, gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā, tadadhimuttatāti.
Seven wholesome states lead to the arising of dhammavicayasambojjhaṅga: frequent questioning, purification of the basis, establishing balance of faculties, avoiding ignorant persons, associating with wise persons, reflecting on profound knowledge and conduct, and inclining towards that.
Bảy pháp đưa đến sự sanh khởi của Dhammavicayasambojjhaṅga (Trạch pháp giác chi) là: thường xuyên hỏi han, làm cho cảnh giới trong sạch, thực hành sự quân bình các căn, tránh xa người kém trí tuệ, thân cận người có trí tuệ, quán xét hành vi trí tuệ sâu sắc, và có khuynh hướng thiên về điều đó.
Tattha paripucchakatāti khandhadhātuāyatanaindriyabalabojjhaṅgamaggaṅgajhānasamathavipassanānaṃ atthasannissitaparipucchābahulatā.
Herein, paripucchakatā means frequent questioning concerning the meaning of aggregates, elements, sense bases, faculties, powers, factors of awakening, path factors, jhānas, calm, and insight.
Ở đây, paripucchakatā (thường xuyên hỏi han) là sự thường xuyên hỏi han về ý nghĩa liên quan đến uẩn, giới, xứ, căn, lực, giác chi, đạo chi, thiền, chỉ, quán.
Vatthuvisadakiriyāti ajjhattikabāhirānaṃ vatthūnaṃ visadabhāvakaraṇaṃ.
Vatthuvisadakiriyā means purifying the internal and external bases.
Vatthuvisadakiriyā (làm cho cảnh giới trong sạch) là làm cho các cảnh giới bên trong và bên ngoài trở nên trong sạch.
Yadā hissa kesanakhalomā dīghā honti, sarīraṃ vā uppannadosañceva sedamalamakkhitañca, tadā ajjhattikaṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
For, when one’s hair, nails, and bodily hairs are long, or the body is afflicted with defects and smeared with sweat and dirt, then the internal basis is impure and unclean.
Thật vậy, khi tóc, móng, lông của vị ấy dài, hoặc thân thể có lỗi và bị dơ bẩn bởi mồ hôi và bụi bặm, thì cảnh giới bên trong trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Yadā pana cīvaraṃ jiṇṇaṃ kiliṭṭhaṃ duggandhaṃ vā hoti, senāsanaṃ vā uklāpaṃ, tadā bāhiraṃ vatthu avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ.
But when the robe is old, soiled, or foul-smelling, or the dwelling place is dirty, then the external basis is impure and unclean.
Khi y phục cũ nát, dơ bẩn, hoặc có mùi hôi, hoặc chỗ ở bẩn thỉu, thì cảnh giới bên ngoài trở nên không trong sạch, không thanh tịnh.
Tasmā kesādicchedanena uddhaṃvirecanaadhovirecanādīhi sarīrasallahukabhāvakaraṇena ucchādananahāpanena ca ajjhattikavatthu visadaṃ kātabbaṃ.
Therefore, the internal basis should be purified by cutting hair, etc., by relieving the body through purgatives and emetics, and by scrubbing and bathing.
Do đó, cảnh giới bên trong phải được làm cho trong sạch bằng cách cắt tóc, v.v., bằng cách làm cho thân thể nhẹ nhàng thông qua việc xổ trên, xổ dưới, v.v., và bằng cách chà xát, tắm rửa.
Sūcikammadhovanarajanaparibhaṇḍakaraṇādīhi bāhiravatthu visadaṃ kātabbaṃ.
The external basis should be purified by mending, washing, dyeing, and properly maintaining robes, etc.
Cảnh giới bên ngoài phải được làm cho trong sạch bằng cách khâu vá, giặt giũ, nhuộm màu, sửa chữa, v.v.
Etasmiñhi ajjhattikabāhire vatthumhi avisade uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi avisadaṃ hoti aparisuddhaṃ aparisuddhāni dīpakapallavaṭṭitelādīni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
For, when the mind and mental states arise in an impure internal and external basis, knowledge also becomes impure and unclean, like the light of a lamp flame arising from impure wicks and oil, etc.
Thật vậy, khi tâm và tâm sở sanh khởi trong cảnh giới bên trong và bên ngoài không trong sạch này, trí tuệ cũng trở nên không trong sạch, không thanh tịnh, giống như ánh sáng của ngọn đèn sanh khởi nhờ các vật liệu đèn, bấc, dầu, v.v., không thanh tịnh.
Visade pana ajjhattikabāhire vatthumhi uppannesu cittacetasikesu ñāṇampi visadaṃ hoti parisuddhāni dīpakapallavaṭṭitelādīni nissāya uppannadīpasikhāya obhāso viya.
But when the mind and mental states arise in a pure internal and external basis, knowledge also becomes pure, like the light of a lamp flame arising from pure wicks and oil, etc.
Ngược lại, khi tâm và tâm sở sanh khởi trong cảnh giới bên trong và bên ngoài trong sạch, trí tuệ cũng trở nên trong sạch, thanh tịnh, giống như ánh sáng của ngọn đèn sanh khởi nhờ các vật liệu đèn, bấc, dầu, v.v., thanh tịnh.
Tena vuttaṃ – ‘‘vatthuvisadakiriyā dhammavicayasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattatī’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘Purification of the basis leads to the arising of dhammavicayasambojjhaṅga.’’
Do đó, đã nói: “Việc làm cho cảnh giới trong sạch đưa đến sự sanh khởi của Trạch pháp giác chi.”
Indriyasamattapaṭipādanā nāma saddhādīnaṃ indriyānaṃ samabhāvakaraṇaṃ.
Indriyasamattapaṭipādanā means balancing the faculties such as faith.
Indriyasamattapaṭipādanā (thực hành sự quân bình các căn) là làm cho các căn như tín, v.v., trở nên quân bình.
Sace hissa saddhindriyaṃ balavaṃ hoti, itarāni mandāni, tato vīriyindriyaṃ paggahakiccaṃ, satindriyaṃ upaṭṭhānakiccaṃ, samādhindriyaṃ avikkhepakiccaṃ, paññindriyaṃ dassanakiccaṃ kātuṃ na sakkoti.
For, if one’s faculty of faith is strong and the others are weak, then the faculty of energy cannot perform its function of exertion, the faculty of mindfulness its function of establishing, the faculty of concentration its function of non-distraction, nor the faculty of wisdom its function of seeing.
Thật vậy, nếu tín căn của vị ấy mạnh, các căn khác yếu, thì tinh tấn căn không thể thực hiện chức năng hỗ trợ, niệm căn không thể thực hiện chức năng hiện hành, định căn không thể thực hiện chức năng không tán loạn, tuệ căn không thể thực hiện chức năng thấy biết.
Tasmā taṃ dhammasabhāvapaccavekkhaṇena vā, yathā vā manasikaroto balavaṃ jātaṃ, tathā amanasikārena hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by reflecting on the nature of phenomena, or by not attending to it in the way that made it strong.
Do đó, nó phải được làm giảm bớt bằng cách quán xét bản chất của pháp, hoặc bằng cách không tác ý theo cách mà nó đã trở nên mạnh mẽ.
Vakkalittheravatthu cettha nidassanaṃ.
Here, the story of Elder Vakkali is an example.
Ở đây, câu chuyện về Đại đức Vakkali là một ví dụ.
Sace pana vīriyindriyaṃ balavaṃ hoti, atha neva saddhindriyaṃ adhimokkhakiccaṃ kātuṃ sakkoti, na itarāni itarakiccabhedaṃ.
But if the faculty of energy is strong, then the faculty of faith cannot perform its function of determination, nor the others their respective functions.
Nếu tinh tấn căn mạnh, thì tín căn không thể thực hiện chức năng quyết định, và các căn khác cũng không thể thực hiện các chức năng riêng của chúng.
Tasmā taṃ passaddhādibhāvanāya hāpetabbaṃ.
Therefore, it should be reduced by developing tranquility, etc.
Do đó, nó phải được làm giảm bớt bằng cách tu tập khinh an, v.v.
Tatrāpi soṇattherassa vatthu dassetabbaṃ.
Here also, the story of Elder Soṇa should be shown.
Trong trường hợp đó, câu chuyện về Đại đức Soṇa phải được trình bày.
Evaṃ sesesupi ekassa balavabhāve sati itaresaṃ attano kiccesu asamatthatā veditabbā.
Similarly, in other cases, when one is strong, the others' inability to perform their own functions should be understood.
Tương tự, trong các trường hợp còn lại, khi một căn mạnh, sự bất lực của các căn khác trong việc thực hiện chức năng của chúng phải được hiểu.
Visesato panettha saddhāpaññānaṃ samādhivīriyānañca samataṃ pasaṃsanti.
Especially here, the balance of faith and wisdom, and of concentration and energy, is praised.
Đặc biệt ở đây, người ta ca ngợi sự quân bình của tín và tuệ, cũng như của định và tinh tấn.
Balavasaddho hi mandapañño mudhappasanno hoti, avatthumhi pasīdati.
For, one strong in faith but weak in wisdom is foolishly confident, trusting in what is not worthy.
Thật vậy, người có tín mạnh nhưng tuệ yếu thì dễ dàng tin tưởng một cách mù quáng, tin vào những điều không có cơ sở.
Balavapañño mandasaddho kerāṭikapakkhaṃ bhajati, bhesajjasamuṭṭhito viya rogo atekiccho hoti.
One with strong wisdom but weak faith resorts to the side of a charlatan; the disease, like one arisen from medicine, becomes incurable.
Người có trí tuệ mạnh mẽ nhưng đức tin yếu kém sẽ rơi vào phe lừa dối, giống như một căn bệnh không thể chữa được phát sinh từ thuốc.
Cittuppādamatteneva kusalaṃ hotīti atidhāvitvā dānādīni akaronto niraye uppajjati.
By merely generating a thought, it becomes wholesome—by rushing ahead in this way and not performing acts of giving and so on, one arises in hell.
Chỉ với ý nghĩ rằng thiện pháp phát sinh, người ấy bỏ qua việc bố thí và các thiện sự khác, rồi tái sinh vào địa ngục.
Ubhinnaṃ samatāya vatthusmiṃyeva pasīdati.
When both are balanced, one becomes serene in the object itself.
Khi cả hai (đức tin và trí tuệ) cân bằng, người ấy sẽ an tịnh trong chính đối tượng.
Balavasamādhiṃ pana mandavīriyaṃ samādhissa kosajjapakkhattā kosajjaṃ abhibhavati.
However, strong concentration (samādhi) with weak energy (vīriya) is overcome by sluggishness (kosajja), because concentration tends towards sluggishness.
Định mạnh nhưng tinh tấn yếu, sự biếng nhác sẽ chế ngự định vì sự biếng nhác thuộc về phía định.
Balavavīriyaṃ mandasamādhiṃ vīriyassa uddhaccapakkhattā uddhaccaṃ abhibhavati.
Strong energy with weak concentration is overcome by restlessness (uddhacca), because energy tends towards restlessness.
Tinh tấn mạnh nhưng định yếu, sự phóng dật sẽ chế ngự tinh tấn vì sự phóng dật thuộc về phía tinh tấn.
Samādhi pana vīriyena saṃyojito kosajje patituṃ na labhati, vīriyaṃ samādhinā saṃyojitaṃ uddhacce patituṃ na labhati.
But concentration, when conjoined with energy, does not fall into sluggishness; energy, when conjoined with concentration, does not fall into restlessness.
Tuy nhiên, định được kết hợp với tinh tấn sẽ không rơi vào sự biếng nhác, tinh tấn được kết hợp với định sẽ không rơi vào sự phóng dật.
Tasmā taṃ ubhayaṃ samaṃ kattabbaṃ.
Therefore, both should be made equal.
Vì vậy, cả hai điều đó phải được cân bằng.
Ubhayasamatāya hi appanā hoti.
For by the balance of both, absorption (appanā) occurs.
Thật vậy, khi cả hai cân bằng thì sự an tịnh sẽ phát sinh.
Apica samādhikammikassa balavatīpi saddhā vaṭṭati.
Moreover, for one engaged in concentration practice, even strong faith is suitable.
Hơn nữa, đối với hành giả tu tập định, đức tin mạnh mẽ là cần thiết.
Evañhi saddahanto okappento appanaṃ pāpuṇissati.
For by believing and trusting thus, one will attain absorption.
Chỉ khi tin tưởng và chấp nhận như vậy, người ấy mới đạt được sự an tịnh.
Samādhipaññāsu pana samādhikammikassa ekaggatā balavatī vaṭṭati.
Among concentration and wisdom, for one engaged in concentration practice, strong one-pointedness of mind (ekaggatā) is suitable.
Tuy nhiên, trong định và tuệ, đối với hành giả tu tập định, sự nhất tâm mạnh mẽ là cần thiết.
Evañhi so appanaṃ pāpuṇāti.
For thus, he attains absorption.
Chỉ khi đó, người ấy mới đạt được sự an tịnh.
Vipassanākammikassa paññā balavatī vaṭṭati.
For one engaged in insight practice, strong wisdom is suitable.
Đối với hành giả tu tập thiền quán (vipassanā), trí tuệ mạnh mẽ là cần thiết.
Evañhi so lakkhaṇapaṭivedhaṃ pāpuṇāti.
For thus, he attains penetration of characteristics.
Chỉ khi đó, người ấy mới đạt được sự thâm nhập các đặc tướng.
Ubhinnaṃ pana samatāyapi appanā hotiyeva.
But even with the balance of both, absorption certainly occurs.
Tuy nhiên, khi cả hai cân bằng, sự an tịnh vẫn phát sinh.
Sati pana sabbattha balavatī vaṭṭati.
However, mindfulness (sati) is suitable as strong in all circumstances.
Tuy nhiên, niệm (sati) mạnh mẽ là cần thiết ở khắp mọi nơi.
Sati hi cittaṃ uddhaccapakkhikānaṃ saddhāvīriyapaññānaṃ vasena uddhaccapātato kosajjapakkhikena ca samādhinā kosajjapātato rakkhati.
For mindfulness protects the mind from falling into restlessness due to faith, energy, and wisdom which tend towards restlessness, and from falling into sluggishness due to concentration which tends towards sluggishness.
Thật vậy, niệm bảo vệ tâm khỏi sự phóng dật do đức tin, tinh tấn, trí tuệ thuộc phe phóng dật, và khỏi sự biếng nhác do định thuộc phe biếng nhác.
Tasmā sā loṇadhūpanaṃ viya sabbabyañjanesu, sabbakammiko amacco viya ca sabbarājakiccesu, sabbattha icchitabbā.
Therefore, it should be desired everywhere, like salt seasoning in all dishes, and like a minister who handles all royal duties.
Vì vậy, nó được mong muốn ở khắp mọi nơi, giống như muối trong mọi món ăn, và giống như một vị quan làm mọi việc của vua.
Tenāha – ‘‘sati ca pana sabbatthikā vuttā (saṃ. ni. 5.234) bhagavatā.
That is why it is said: "Mindfulness has been declared by the Blessed One as useful everywhere.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Và niệm được nói là cần thiết ở khắp mọi nơi.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Cittañhi satipaṭisaraṇaṃ, ārakkhapaccupaṭṭhānā ca sati, na vinā satiyā cittassa paggahaniggaho hotī’’ti.
For the mind has mindfulness as its refuge, and mindfulness has the characteristic of guarding; without mindfulness, there is no upholding or restraining of the mind."
Bởi vì tâm nương tựa vào niệm, và niệm có sự hiện diện của sự bảo vệ; không có niệm, không thể có sự nắm giữ hay chế ngự tâm.’’
Duppaññapuggalaparivajjanā nāma khandhādibhedesu anogāḷhapaññānaṃ dummedhapuggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ.
Avoiding foolish individuals means keeping far away from dull-witted individuals who have not penetrated the distinctions of aggregates and so on.
Tránh xa những người kém trí tuệ (duppaññapuggalaparivajjanā) là tránh xa những người ngu dốt, những người không thâm nhập sâu vào các uẩn (khandha) và các pháp khác.
Paññavantapuggalasevanā nāma samapaññāsalakkhaṇapariggāhikāya udayabbayapaññāya samannāgatapuggalasevanā.
Associating with wise individuals means associating with individuals endowed with the wisdom of rise and fall, which grasps the characteristics of balanced wisdom.
Phụng sự những người có trí tuệ (paññavantapuggalasevanā) là phụng sự những người có trí tuệ về sự sinh diệt, nắm giữ các đặc tướng của trí tuệ.
Gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā nāma gambhīresu khandhādīsu pavattāya gambhīrapaññāya pabhedapaccavekkhaṇā.
Reflecting on profound knowledge and conduct means reflecting on the distinctions of profound wisdom that operates in profound things like the aggregates.
Quán sát sự thực hành trí tuệ sâu sắc (gambhīrañāṇacariyapaccavekkhaṇā) là quán sát sự phân biệt của trí tuệ sâu sắc phát sinh trong các uẩn sâu sắc và các pháp khác.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu dhammavicayasambojjhaṅgasamuṭṭhāpanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittatā.
Inclination towards that means having a mind inclined, tending, and leaning towards establishing the enlightenment factor of investigation of phenomena in standing, sitting, and so on.
Hướng tâm đến điều đó (tadadhimuttatā) là tâm có khuynh hướng, xu hướng, thiên về việc phát sinh chi giác ngộ trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga) trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi sattahi kāraṇehi dhammavicayasambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, a young man who is a beginner in practice establishes the enlightenment factor of investigation of phenomena by these seven causes, makes that his primary concern, establishes his resolve, and gradually attains Arahantship.
Vì vậy, một thiện nam tử sơ cơ tu tập sẽ phát sinh chi giác ngộ trạch pháp bằng bảy yếu tố này, lấy đó làm gánh nặng, thiết lập sự chuyên chú, và tuần tự đạt được A-la-hán quả.
So yāva arahattamaggā dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
He cultivates the enlightenment factor of investigation of phenomena up to the path of Arahantship; when the fruit is attained, it is said to have been cultivated.
Người ấy được gọi là tu tập chi giác ngộ trạch pháp cho đến A-la-hán đạo, và khi đạt đến quả vị thì được gọi là đã tu tập.
Ekādasa dhammā vīriyasambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – apāyabhayapaccavekkhaṇatā, ānisaṃsadassāvitā, gamanavīthipaccavekkhaṇatā, piṇḍapātāpacāyanatā, dāyajjamahattapaccavekkhaṇatā, satthumahattapaccavekkhaṇatā, jātimahattapaccavekkhaṇatā, sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇatā, kusītapuggalaparivajjanatā, āraddhavīriyapuggalasevanatā, tadadhimuttatāti.
Eleven qualities contribute to the arising of the enlightenment factor of energy: reflection on the fear of states of woe, seeing the benefits, reflection on the path to be traversed, reverence for almsfood, reflection on the greatness of the inheritance, reflection on the greatness of the Teacher, reflection on the greatness of one's birth, reflection on the greatness of one's spiritual companions, avoidance of lazy individuals, association with energetic individuals, and inclination towards that.
Mười một pháp góp phần vào sự phát sinh chi giác ngộ tinh tấn (vīriyasambojjhaṅga): quán sát nỗi sợ hãi về các cõi khổ (apāya), thấy rõ lợi ích (ānisaṃsa), quán sát con đường đã đi (gamanavīthi), trân trọng thức ăn khất thực (piṇḍapātāpacāyanatā), quán sát sự vĩ đại của tài sản thừa kế (dāyajjamahattapaccavekkhaṇatā), quán sát sự vĩ đại của Bậc Đạo Sư (satthumahattapaccavekkhaṇatā), quán sát sự vĩ đại của dòng dõi (jātimahattapaccavekkhaṇatā), quán sát sự vĩ đại của các bạn đồng Phạm hạnh (sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇatā), tránh xa những người biếng nhác (kusītapuggalaparivajjanatā), phụng sự những người tinh tấn (āraddhavīriyapuggalasevanatā), và hướng tâm đến điều đó (tadadhimuttatā).
Tattha ‘‘nirayesu pañcavidhabandhanakammakaraṇato paṭṭhāya mahādukkhaṃ anubhavanakālepi, tiracchānayoniyaṃ jālakkhipakuminādīhi gahitakālepi, pājanakaṇṭakādippahāratunnassa pana sakaṭavahanādikālepi, pettivisaye anekānipi vassasahassāni ekaṃ buddhantarampi khuppipāsāhi āturībhūtakālepi, kālakañjikaasuresu saṭṭhihatthaasītihatthappamāṇena aṭṭhicammamatteneva attabhāvena vātātapādidukkhānubhavanakālepi na sakkā vīriyasambojjhaṅgaṃ uppādetuṃ.
Therein, "Even when experiencing great suffering in the hells, from being subjected to fivefold bondage and torture, or when caught by net-throwers and aquatic creatures in the animal realm, or when a cart-pulling animal is pierced by goads and thorns, or when afflicted by hunger and thirst for many thousands of years, even for an entire Buddha-interval, in the realm of hungry ghosts, or when experiencing suffering from wind and sun with a body consisting only of bones and skin, sixty or eighty cubits in size, among the Kāḷakañjika asuras—it is not possible to arouse the enlightenment factor of energy.
Trong đó, ‘‘Ngay cả khi đang chịu khổ lớn trong các địa ngục với năm loại xiềng xích và tra tấn, ngay cả khi bị bắt bởi lưới, cá sấu, v.v. trong cõi súc sinh, ngay cả khi bị đâm bởi gậy, gai, v.v. và phải kéo xe, v.v., ngay cả khi bị đói khát hành hạ hàng ngàn năm, thậm chí một Phật kiếp trong cõi ngạ quỷ, ngay cả khi chịu đựng khổ đau do gió, nắng, v.v. với thân hình chỉ là xương và da, cao sáu mươi hoặc tám mươi khuỷu tay trong cõi A-tu-la Kāḷakañjika, không thể phát sinh chi giác ngộ tinh tấn.
Ayameva te bhikkhu kālo’’ti evaṃ apāyabhayaṃ paccavekkhantassāpi vīriyasambojjhaṅgo uppajjati.
‘‘This is indeed your time, bhikkhu’’—thus, even for one reflecting on the fear of the lower realms, the enlightenment factor of energy arises.
Này Tỳ-kheo, đây chính là thời điểm của ngươi.’’ Khi quán sát nỗi sợ hãi về các cõi khổ như vậy, chi giác ngộ tinh tấn cũng phát sinh.
‘‘Ye taṃ piṇḍapātādīhi upaṭṭhahanti, ime te manussā neva ñātakā, na dāsakammakarā, nāpi taṃ nissāya jīvissāmāti te paṇītāni piṇḍapātādīni denti.
‘‘These people who attend to you with almsfood and so on are neither relatives, nor servants, nor do they give you choice almsfood and so on expecting to live by depending on you.
‘‘Những người cúng dường ngươi thức ăn khất thực, v.v. này, họ không phải là bà con, không phải là nô lệ hay người làm công, cũng không phải họ cúng dường vì nghĩ rằng sẽ sống nhờ vào ngươi.
Atha kho attano kārānaṃ mahapphalataṃ paccāsīsamānā denti.
Rather, they give expecting great fruit from their actions.
Mà họ cúng dường vì mong đợi quả báo lớn cho hành động của mình.
Satthārāpi ‘ayaṃ ime paccaye paribhuñjitvā kāyadaḷhībahulo sukhaṃ viharissatī’ti na evaṃ sampassatā tuyhaṃ paccayā anuññātā, atha kho ‘ayaṃ ime paribhuñjamāno samaṇadhammaṃ katvā vaṭṭadukkhato muccissatī’ti te paccayā anuññātā.
The Teacher also did not permit these requisites for you, seeing, ‘This one will enjoy these requisites and dwell happily, abundant in bodily strength,’ but rather, ‘This one, consuming these, will practice the ascetic’s duty and be freed from the suffering of saṃsāra,’ were these requisites permitted.
Đức Đạo Sư cũng không cho phép ngươi sử dụng những vật phẩm này với ý nghĩ ‘người này sẽ hưởng thụ những vật phẩm này và sống an lạc với thân thể cường tráng’, mà những vật phẩm này được cho phép với ý nghĩ ‘người này sẽ hưởng thụ chúng, thực hành Sa-môn pháp và thoát khỏi khổ luân hồi’.
So dāni tvaṃ kusīto viharanto na taṃ piṇḍapātaṃ apacāyissasi.
Therefore, if you dwell indolently, you will not repay that almsfood.
Vậy mà bây giờ, nếu ngươi sống biếng nhác, ngươi sẽ không trân trọng thức ăn khất thực đó.
Āraddhavīriyasseva hi piṇḍāpacāyanaṃ nāma hotī’’ti evaṃ piṇḍapātāpacāyanaṃ paccavekkhantassāpi uppajjati mahāmittattherassa viya piṇḍapātiyatissattherassa viya ca.
For indeed, repaying almsfood belongs only to one who has aroused energy’’—thus, even for one reflecting on the repayment of almsfood, it arises, as in the case of Elder Mahāmitta and Elder Piṇḍapātiyatissa.
Thật vậy, sự trân trọng thức ăn khất thực chỉ thuộc về người tinh tấn.’’ Khi quán sát sự trân trọng thức ăn khất thực như vậy, chi giác ngộ tinh tấn cũng phát sinh, giống như trường hợp của Đại Trưởng lão Mahāmitta và Trưởng lão Piṇḍapātiyatissa.
Mahāmittatthero kira kassakaleṇe nāma paṭivasati.
It is said that Elder Mahāmitta resided in a cave called Kassakalena.
Được biết, Đại Trưởng lão Mahāmitta cư ngụ tại một hang động tên là Kassakaleṇa.
Tassa ca gocaragāme ekā mahāupāsikā theraṃ puttaṃ katvā paṭijaggati.
In his alms-round village, a certain great female lay follower cared for the Elder as if he were her son.
Trong làng khất thực của Ngài, có một đại nữ cư sĩ chăm sóc Ngài như con trai.
Sā ekadivasaṃ araññaṃ gacchantī dhītaraṃ āha – ‘‘amma, asukasmiṃ ṭhāne purāṇataṇḍulā, asukasmiṃ khīraṃ, asukasmiṃ sappi, asukasmiṃ phāṇitaṃ, tava bhātikassa ayyamittassa āgatakāle bhattaṃ pacitvā khīrasappiphāṇitehi saddhiṃ dehi, datvā tvañca bhuñjeyyāsi.
One day, as she was going to the forest, she told her daughter, ‘‘My dear, old rice is in such-and-such a place, milk is in such-and-such a place, ghee is in such-and-such a place, treacle is in such-and-such a place. When your brother, Venerable Mitta, arrives, cook rice and give it to him with milk, ghee, and treacle, and after giving it, you too should eat.
Một ngày nọ, khi đi vào rừng, bà nói với con gái: ‘‘Con ơi, gạo cũ ở chỗ kia, sữa ở chỗ kia, bơ sữa tinh khiết (sappi) ở chỗ kia, đường thốt nốt (phāṇita) ở chỗ kia. Khi anh con, Trưởng lão Mitta, đến, hãy nấu cơm và dâng cúng với sữa, bơ sữa tinh khiết và đường thốt nốt, sau đó con cũng hãy dùng bữa.
Ahaṃ pana hiyyo pakkaṃ pārivāsikabhattaṃ kañjiyena bhuttamhī’’ti.
As for me, I ate the pārivāsika meal cooked yesterday with gruel.’’
Còn mẹ thì hôm qua đã dùng bữa pārivāsika với cháo loãng rồi.’’
Divā kiṃ bhuñjissasi, ammāti?
‘‘What will you eat during the day, mother?’’
‘‘Mẹ ơi, ban ngày mẹ sẽ ăn gì?’’
Sākapaṇṇaṃ pakkhipitvā kaṇataṇḍulehi ambilayāguṃ pacitvā ṭhapehi, ammāti.
‘‘Put some leafy vegetables in, cook sour gruel with broken rice, and keep it, my dear.’’
‘‘Con hãy nấu cháo chua với gạo nứt và lá rau, con nhé!’’
Thero cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharantova taṃ saddaṃ sutvā attānaṃ ovadi – ‘‘mahāupāsikā kira kañjiyena pārivāsikabhattaṃ bhuñji, divāpi kaṇapaṇṇambilayāguṃ bhuñjissati, tuyhaṃ atthāya pana purāṇataṇḍulādīni ācikkhati.
The Elder, donning his robe and taking out his bowl, heard that sound and admonished himself, ‘‘The great female lay follower ate the pārivāsika meal with gruel, and during the day she will eat sour gruel with broken rice and greens. Yet, for your sake, she points out old rice and other provisions.
Trưởng lão, đang khoác y và lấy bát, nghe thấy lời đó liền tự răn mình: ‘‘Đại nữ cư sĩ đã dùng bữa pārivāsika với cháo loãng, và ban ngày cũng sẽ dùng cháo chua với lá rau và gạo nứt, nhưng lại chỉ cho con biết về gạo cũ, v.v. để cúng dường con.
Taṃ nissāya kho panesā neva khettaṃ na vatthuṃ na bhattaṃ na vatthaṃ paccāsīsati, tisso pana sampattiyo patthayamānā deti.
Moreover, depending on you, she does not expect fields, or land, or food, or clothing; rather, she gives, aspiring for the three attainments.
Thật vậy, bà ấy không mong đợi ruộng đất, nhà cửa, thức ăn hay y phục từ con, mà bà ấy cúng dường vì mong cầu ba loại tài sản (thiên, nhân, Niết-bàn).’’
Tvaṃ etissā tā sampattiyo dātuṃ sakkhissasi, na sakkhissasīti, ayaṃ kho pana piṇḍapāto tayā sarāgena sadosena samohena na sakkā gaṇhitu’’nti pattaṃ thavikāya pakkhipitvā gaṇṭhikaṃ muñcitvā nivattitvā kassakaleṇameva gantvā pattaṃ heṭṭhāmañce, cīvarañca cīvaravaṃse ṭhapetvā, ‘‘arahattaṃ apāpuṇitvā na nikkhamissāmī’’ti vīriyaṃ adhiṭṭhahitvā nisīdi.
“Will you be able to give her those merits, or will you not?” And, “This alms-food, however, cannot be received by you with lust, hatred, or delusion.” Having put the bowl into the bag, untied the knot, he returned to the farmer’s cave. Placing the bowl under the bed and the robe on the robe-rack, he sat down, having resolved, “I will not leave without attaining Arahantship.”
"Ngươi có thể ban cho cô ấy những phước báu này, hay không thể ban cho? Và món vật thực khất thực này, ngươi không thể nhận lấy với lòng tham ái, với lòng sân hận, với sự si mê." Nói vậy, Ngài đặt bát vào túi, cởi nút, quay lại hang đá của người nông dân, đặt bát dưới giường, y trên sào y, rồi ngồi xuống với quyết tâm: "Ta sẽ không ra đi nếu chưa chứng đắc A-la-hán quả."
Dīgharattaṃ appamatto hutvā nivutthabhikkhu vipassanaṃ vaḍḍhetvā purebhattameva arahattaṃ patvā vikasamānamiva padumaṃ mahākhīṇāsavo sitaṃ karontova nikkhami.
That bhikkhu, who had dwelled heedfully for a long time, developed insight, attained Arahantship before mealtime, and emerged like a blooming lotus, a great Arahant, smiling.
Vị Tỳ-khưu đã sống không phóng dật trong một thời gian dài, phát triển thiền quán (vipassanā), và ngay trước bữa ăn, đã chứng đắc A-la-hán quả. Vị Đại A-la-hán, như một đóa sen đang nở, mỉm cười và bước ra.
Leṇadvāre rukkhamhi adhivatthā devatā –
The deity residing in the tree at the entrance of the cave said:
Vị thiên nữ trú trên cây ở cửa hang đá –
Dārikāpi bhattaṃ sampādetvā ‘‘idāni me bhātā āgamissati, idāni me bhātā āgamissatī’’ti dvāraṃ olokayamānā nisīdi.
The girl, too, having prepared the food, sat watching the door, thinking, “Now my brother will come, now my brother will come.”
Cô gái cũng đã chuẩn bị xong bữa ăn, ngồi nhìn ra cửa, nghĩ: "Bây giờ anh con sẽ đến, bây giờ anh con sẽ đến."
Sā there gharadvāraṃ sampatte pattaṃ gahetvā sappiphāṇitayojitassa khīrapiṇḍapātassa pūretvā hatthe ṭhapesi.
When the Elder arrived at her house, she took the bowl, filled it with milk-rice mixed with ghee and treacle, and placed it in his hands.
Khi Trưởng lão đến trước cửa nhà, cô gái cầm lấy bát, đổ đầy cơm sữa trộn bơ lỏng và mật mía, rồi đặt vào tay Ngài.
Thero ‘‘sukhaṃ hotū’’ti anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Elder said, “May you be happy,” and having expressed his appreciation, he departed.
Trưởng lão nói lời tùy hỷ: "Chúc con được an lạc," rồi rời đi.
Sāpi taṃ olokayamānāva aṭṭhāsi.
She also stood there watching him.
Cô gái vẫn đứng nhìn theo Ngài.
Therassa hi tadā ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi, vippasannāni indriyāni, mukhaṃ bandhanā pavuttatālapakkaṃ viya ativiya virocittha.
For at that time, the Elder’s complexion was exceedingly pure, his faculties were serene, and his face shone exceedingly bright like a ripe palm-fruit fallen from its stalk.
Lúc đó, sắc da của Trưởng lão vô cùng thanh tịnh, các căn của Ngài trong sáng, khuôn mặt Ngài rạng rỡ như quả chà là vừa rụng khỏi cuống.
Mahāupāsikā araññato āgantvā ‘‘kiṃ, amma, bhātiko te āgato’’ti pucchi.
The great female lay devotee came from the forest and asked, “Has your brother arrived, dear?”
Nữ Đại cư sĩ từ rừng trở về, hỏi: "Này con, anh con đã về chưa?"
Sā sabbaṃ taṃ pavattiṃ ārocesi.
She related the entire incident.
Cô gái kể lại toàn bộ sự việc.
Upāsikā ‘‘ajja me puttassa pabbajitakiccaṃ matthakaṃ patta’’nti ñatvā ‘‘abhiramati te, amma, bhātā buddhasāsane, na ukkaṇṭhatī’’ti āha.
The lay devotee, knowing that “Today my son’s act of going forth has reached its culmination,” said, “Does your brother find delight, dear, in the Buddha’s Dispensation, or is he discontented?”
Nữ cư sĩ biết rằng: "Hôm nay, việc xuất gia của con trai ta đã thành tựu," rồi nói: "Này con, anh con có hoan hỷ trong giáo pháp của Đức Phật không? Anh con có chán nản không?"
Piṇḍapātikatissattheravatthu pana evaṃ veditabbaṃ – mahāgāme kira eko daliddapuriso dāruvikkayena jīvikaṃ kappeti.
The Story of Piṇḍapātika Tissa Thera should be understood thus: In a great village, there was a poor man who earned his livelihood by selling wood.
Câu chuyện về Trưởng lão Piṇḍapātikatissa cần được biết như sau: Có một người đàn ông nghèo ở làng lớn, sống bằng nghề bán củi.
So teneva kāraṇena nāmaṃ labhitvā dārubhaṇḍakamahātisso nāma jāto.
For that very reason, he acquired the name Dārubhaṇḍaka Mahātissa.
Vì lẽ đó, ông ta được đặt tên là Dārubhaṇḍakamahātissa (Đại Tissa bán củi).
So ekadivasaṃ attano bhariyaṃ āha – ‘‘kiṃ amhākaṃ jīvitaṃ nāma, satthārā daḷiddadānassa mahapphalabhāvo kathito, mayañca nibaddhaṃ dātuṃ na sakkoma, pakkhikabhattamattaṃ datvā puna uppannaṃ salākabhattampi dassāmā’’ti.
One day, he said to his wife, “What kind of life is ours? The Teacher has spoken of the great fruit of giving to the poor, yet we cannot give regularly. We will give only fortnightly meals, and then also, if anything arises, we will give a portion of food by lot.”
Một ngày nọ, ông nói với vợ: "Cuộc sống của chúng ta là gì? Đức Đạo Sư đã nói về quả báo lớn của việc bố thí của người nghèo, nhưng chúng ta không thể bố thí thường xuyên. Chúng ta hãy cúng dường bữa ăn nửa tháng một lần, và sau đó sẽ cúng dường bữa ăn theo phiếu (salākabhatta) khi có thể."
Sā ‘‘sādhu sāmī’’ti sampaṭicchitvā punadivase yathālābhena pakkhikabhattaṃ adāsi.
She replied, “Very well, my husband,” and accepted, and on the next day, she gave a fortnightly meal according to their means.
Bà vợ đáp: "Vâng, thưa chồng," rồi đồng ý. Ngày hôm sau, bà cúng dường bữa ăn nửa tháng tùy theo khả năng.
Bhikkhusaṅghassa ca paccayehi nipparissayakālo hoti, daharasāmaṇerā paṇītabhojanāni bhuñjitvā ‘‘ayaṃ lūkhāhāro’’ti tesaṃ pakkhikabhattaṃ gahitamattakameva katvā tesaṃ passantānaṃyeva chaḍḍetvā gacchanti.
However, at that time, the community of bhikkhus had no lack of requisites; young novices, after eating delicious food, would consider these fortnightly meals to be coarse food and would throw them away right before their eyes and leave.
Khi ấy, Tăng đoàn đang có đủ các vật dụng, các Sa-di trẻ ăn những món ăn ngon rồi coi thường bữa ăn nửa tháng của họ là "món ăn thô kệch," và vứt bỏ ngay trước mặt họ rồi bỏ đi.
Sā itthī taṃ disvā sāmikassa kathesi, ‘‘mayā dinnaṃ chaḍḍentī’’ti na pana vippaṭisārinī ahosi.
Seeing this, the woman told her husband, but she was not remorseful, thinking, “They are throwing away what I gave.”
Người phụ nữ thấy vậy liền kể cho chồng nghe, nhưng bà không hối tiếc vì "họ đã vứt bỏ những gì tôi đã cúng dường."
Tassā sāmiko āha – ‘‘mayaṃ duggatabhāvena ayyānaṃ sukhena paribhuñjāpetuṃ nāsakkhimha.
Her husband said, “Because of our poverty, we could not enable the noble ones to enjoy with comfort.
Chồng bà nói: "Chúng ta nghèo khó nên không thể cúng dường để các vị Tôn giả được hưởng thụ một cách thoải mái.
Kiṃ nu kho katvā ayyānaṃ manaṃ gahetuṃ sakkhissāmā’’ti?
What can we do to win the favor of the noble ones?”
Chúng ta phải làm gì để chiếm được lòng các vị Tôn giả?"
Athassa bhariyā āha – ‘‘kiṃ vadesi, sāmi, saputtakā duggatā nāma natthīti ayaṃ te dhītā, imaṃ ekasmiṃ kule ṭhapetvā dvādasa kahāpaṇe gaṇhitvā ekaṃ khīradhenuṃ āhara, ayyānaṃ khīrasalākabhattaṃ dassāma, evaṃ tesaṃ cittaṃ gaṇhituṃ sakkhissāmā’’ti.
Then his wife said, “What are you saying, husband? There is no such thing as being poor with a daughter. This is your daughter; put her in a family, take twelve kahāpaṇas, and bring a milch cow. We will give milk-meals by lot to the noble ones. In this way, we will be able to win their favor.”
Bấy giờ, vợ ông nói: "Chồng nói gì vậy? Không có người nghèo nào mà không có con cả. Đây là con gái của chúng ta. Hãy gả con bé cho một gia đình nào đó, lấy mười hai đồng kahāpaṇa, rồi mua một con bò sữa về. Chúng ta sẽ cúng dường bữa ăn sữa theo phiếu cho các vị Tôn giả. Như vậy, chúng ta sẽ chiếm được lòng họ."
So sādhūti sampaṭicchitvā tathā akāsi.
He agreed, saying, “Very well,” and did so.
Ông ta đồng ý: "Tốt lắm," rồi làm theo.
Tesaṃ puññena sā dhenu sāyaṃ tīṇi māṇikāni, pāto tīṇi māṇikāni khīraṃ deti.
By their merit, that cow gave three māṇikās of milk in the evening and three māṇikās in the morning.
Nhờ phước báu của họ, con bò đó mỗi chiều cho ba máṇika sữa, mỗi sáng ba máṇika sữa.
Sāyaṃ laddhaṃ dadhiṃ katvā punadivase tato gahitanavanītena sappiṃ katvā sasappiparisekaṃ khīrasalākabhattaṃ denti.
The milk received in the evening was made into curds, and the next day, with the butter obtained from it, ghee was made, and they gave milk-meals by lot with sprinkles of ghee.
Sữa vắt được vào buổi chiều được làm thành sữa đông, và ngày hôm sau, họ làm bơ lỏng từ bơ đã lấy ra từ sữa đông đó, rồi cúng dường bữa ăn sữa theo phiếu có rưới bơ lỏng.
Tato paṭṭhāya tassa gehe salākabhattaṃ puññavantāva labhanti.
From then on, only the meritorious received alms-food by lot at their house.
Từ đó trở đi, chỉ những người có phước báu mới nhận được bữa ăn theo phiếu tại nhà ông ta.
So ekadivasaṃ bhariyaṃ āha – ‘‘mayaṃ dhītu atthitāya lajjitabbato ca muttā, gehe ca no bhattaṃ ayyānaṃ paribhogārahaṃ jātaṃ.
One day, he said to his wife, “We are free from the shame of having a daughter, and the food in our house has become fit for the enjoyment of the noble ones.
Một ngày nọ, ông nói với vợ: "Chúng ta đã thoát khỏi sự xấu hổ vì có con gái, và bữa ăn ở nhà chúng ta đã trở nên xứng đáng để các vị Tôn giả thọ dụng.
Tvaṃ yāva ahaṃ āgacchāmi, tāva imasmiṃ kalyāṇavatte mā pamajji.
As long as I am away, do not be heedless in this excellent practice.
Trong khi ta đi vắng, con đừng lơ là trong việc làm phước thiện này.
Ahaṃ kiñcideva katvā dhītaraṃ mocessāmī’’ti.
I will do something and release our daughter.”
Ta sẽ làm gì đó để chuộc con gái về."
So ekaṃ padesaṃ gantvā ucchuyantakammaṃ katvā chahi māsehi dvādasa kahāpaṇe labhitvā ‘‘alaṃ ettakaṃ mama dhītu mocanatthāyā’’ti te kahāpaṇe dussante bandhitvā ‘‘gehaṃ gamissāmī’’ti maggaṃ paṭipajji.
He went to a certain place, worked at a sugar-cane press, earned twelve kahāpaṇas in six months, and thinking, “This is enough to release my daughter,” he tied those kahāpaṇas in a piece of cloth and set out on the road, saying, “I will go home.”
Ông đi đến một nơi, làm nghề ép mía, sáu tháng sau kiếm được mười hai đồng kahāpaṇa, nghĩ: "Chừng này đủ để chuộc con gái ta," rồi gói số kahāpaṇa đó vào một miếng vải và lên đường trở về nhà.
Tasmiṃ samaye ambariyamahāvihāravāsī piṇḍapātiyatissatthero ‘‘tissamahāvihāraṃ gantvā cetiyaṃ vandissāmī’’ti attano vasanaṭṭhānato mahāgāmaṃ gacchanto tameva maggaṃ paṭipajji.
At that time, Piṇḍapātika Tissa Thera, residing in Ambariya Mahāvihāra, set out on the same road, going from his residence to the great village, intending to visit the Tissa Mahāvihāra and pay homage to the cetiya.
Vào thời điểm đó, Trưởng lão Piṇḍapātiyatissa, trú tại Đại Tự viện Ambariya, đang trên đường từ nơi trú ngụ của mình đến làng lớn, với ý định: "Ta sẽ đến Đại Tự viện Tissa để đảnh lễ bảo tháp," và Ngài đi cùng con đường đó.
So upāsako theraṃ dūratova disvā ‘‘ekakova agantvā iminā ayyena saddhiṃ ekaṃ dhammakathaṃ suṇanto gamissāmi.
The lay follower saw the Elder from afar and thought, “I will not go alone; I will go with this venerable one, listening to a Dhamma talk.
Vị cư sĩ thấy Trưởng lão từ xa, nghĩ: "Ta sẽ không đi một mình, ta sẽ đi cùng vị Tôn giả này và nghe một bài pháp."
Sīlavanto hi sabbakālaṃ dullabhā’’ti vegena theraṃ sampāpuṇitvā abhivādetvā saddhiṃ gacchanto velāya upakaṭṭhāya cintesi – ‘‘mayhaṃ hatthe puṭakabhattaṃ natthi, ayyassa ca bhikkhākālo sampatto, ayañca me paribbayo hatthe atthi, ekaṃ gāmadvāraṃ pattakāle ayyassa piṇḍapātaṃ dassāmī’’ti.
Virtuous ones are indeed rare at all times.” He quickly reached the Elder, paid homage, and as he walked with him, when the time was approaching, he thought, “I do not have packed food in my hand, and it is time for the venerable one to receive alms. I have this money in my hand; I will give alms-food to the venerable one when we reach a village gate.”
"Vì những bậc giữ giới rất hiếm có." Ông nhanh chóng đến gặp Trưởng lão, đảnh lễ, rồi đi cùng Ngài. Khi gần đến giờ ăn, ông nghĩ: "Ta không có cơm gói trong tay, và đã đến giờ khất thực của vị Tôn giả. Ta có số tiền này trong tay, khi đến cửa làng, ta sẽ cúng dường vật thực khất thực cho vị Tôn giả."
Tassevaṃ citte uppannamatteyeva eko puṭakabhattaṃ gahetvā taṃ ṭhānaṃ sampatto.
As soon as this thought arose in him, a person carrying packed food arrived at that spot.
Ngay khi ý nghĩ đó vừa khởi lên, một người cầm cơm gói đến chỗ đó.
Upāsako taṃ disvā, ‘‘bhante, thokaṃ āgamethā’’ti vatvā taṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘kahāpaṇaṃ te, bho purisa, dammi, taṃ me puṭakabhattaṃ dehī’’ti.
Seeing him, the lay follower said, “Bhante, wait a little,” and approaching that man, he said, “Sir, I will give you a kahāpaṇa; give me that packed food.”
Vị cư sĩ thấy vậy, nói: "Bạch Đại đức, xin Ngài đợi một chút," rồi đến gần người kia và nói: "Này bạn, tôi sẽ cho bạn một đồng kahāpaṇa, hãy đưa cơm gói đó cho tôi."
So cintesi – ‘‘imaṃ bhattaṃ imasmiṃ kāle māsakampi na agghati, ayañca mayhaṃ ekavāreneva kahāpaṇaṃ deti, bhavissatettha kāraṇa’’nti cintetvā ‘‘nāhaṃ kahāpaṇena demī’’ti āha.
The man thought, “This food is not worth even a māsa at this time, and this man is giving me a kahāpaṇa at once; there must be a reason for this.” Thinking this, he said, “I will not give it for a kahāpaṇa.”
Người kia nghĩ: "Món cơm này vào lúc này không đáng giá một đồng māsaka, mà người này lại cho mình một đồng kahāpaṇa ngay lập tức. Chắc hẳn có lý do gì đó." Nghĩ vậy, anh ta nói: "Tôi không bán bằng kahāpaṇa."
Evaṃ sante dve gaṇha, tīṇi gaṇhāti iminā niyāmena sabbepi te kahāpaṇe dātukāmo jāto.
At this, the lay follower offered, “Then take two, take three,” and in this manner, he was willing to give all those kahāpaṇas.
Khi đó, vị cư sĩ muốn đưa tất cả số kahāpaṇa của mình, nói: "Vậy hãy lấy hai đồng, hãy lấy ba đồng."
Itaro ‘‘aññepissa atthī’’ti saññāya ‘‘na demi’’cceva āha.
The other man, assuming that he had more, kept saying, “I will not give it.”
Người kia nghĩ: "Chắc anh ta còn nhiều nữa," nên vẫn nói: "Tôi không bán."
Atha naṃ so āha – ‘‘sace me, bho, aññepi assu, tepi dadeyyaṃ.
Then the lay follower said to him, “If I had more, sir, I would give those too.
Bấy giờ, vị cư sĩ nói với anh ta: "Này bạn, nếu tôi có thêm nữa, tôi cũng sẽ cho.
Na kho panāhaṃ attano atthāya gaṇhāmi, etasmiṃ me rukkhamūle eko ayyo nisīdāpito, tuyhampi kusalaṃ bhavissati, dehi me bhatta’’nti.
But I am not taking it for my own sake; I have seated a venerable one under this tree. There will be merit for you too. Give me the food.”
Nhưng tôi không nhận lấy cho bản thân mình. Tôi đã mời một vị Tôn giả ngồi dưới gốc cây này, bạn cũng sẽ có phước báu. Hãy đưa cơm cho tôi."
Tena hi, bho, gaṇha, āhara te kahāpaṇeti kahāpaṇe gahetvā puṭakabhattaṃ adāsi.
“In that case, sir, take it. Bring your kahāpaṇas,” he said, and taking the kahāpaṇas, he gave the packed food.
"Vậy thì, này bạn, hãy lấy đi, hãy mang kahāpaṇa của bạn đến đây," người kia nói, rồi nhận kahāpaṇa và đưa cơm gói.
Upāsako bhattaṃ gahetvā hatthe dhovitvā theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘pattaṃ nīharatha, bhante’’ti āha.
The lay follower took the food, washed his hands, approached the Elder, and said, “Please extend your bowl, Bhante.”
Vị cư sĩ cầm cơm, rửa tay, rồi đến gần Trưởng lão và nói: "Bạch Đại đức, xin Ngài đưa bát ra."
Thero pattaṃ nīharitvā upaḍḍhabhatte dinne pattaṃ pidahi.
The Elder extended his bowl, and when half of the food was given, he covered the bowl.
Trưởng lão đưa bát ra, và khi được cúng dường một nửa cơm, Ngài đậy bát lại.
Upāsako āha – ‘‘ayaṃ, bhante, ekasseva paṭiviso, na sakkā mayā ito bhuñjituṃ.
The lay follower said: "Bhante, this is a portion for only one person; it is not possible for me to eat from it.
Vị cư sĩ nói: “Bạch Đại đức, đây là phần ăn chỉ dành cho một người, con không thể dùng chung được.
Tumhākaṃyeva me atthāya imaṃ pariyesitvā laddhaṃ, gaṇhatha naṃ maṃ anukampaṃ upādāyā’’ti.
I obtained this by seeking it solely for your benefit. Please accept it out of compassion for me."
Con đã tìm kiếm và có được món này chỉ vì lợi ích của Đại đức, xin Đại đức hãy nhận lấy vì lòng từ bi đối với con.”
Thero ‘‘atthi ettha kāraṇa’’nti gahetvā sabbaṃ paribhuñji.
The elder, thinking, "There is a reason here," took it and consumed it all.
Trưởng lão nghĩ: “Có lý do ở đây,” rồi nhận và dùng hết tất cả.
Upāsako dhamakaraṇena pānīyaṃ parissāvetvā adāsi.
The lay follower filtered water with a water-strainer and offered it.
Vị cư sĩ đã lọc nước bằng vải lọc và dâng lên.
Tato niṭṭhitabhattakicce there ubhopi maggaṃ paṭipajjiṃsu.
Then, when the elder's meal was finished, both of them set out on their way.
Sau khi Trưởng lão hoàn tất bữa ăn, cả hai cùng lên đường.
Thero upāsakaṃ pucchi – ‘‘kena kāraṇena tvaṃ na bhuñjasī’’ti.
The elder asked the lay follower, "For what reason did you not eat?"
Trưởng lão hỏi vị cư sĩ: “Vì lý do gì mà con không dùng bữa?”
So attano gamanāgamanavidhānaṃ sabbaṃ kathesi.
He related everything about his journeying and returning.
Vị ấy kể lại toàn bộ hành trình đi và về của mình.
Thero taṃ sutvā saṃvegappatto cintesi – ‘‘dukkaraṃ upāsakena kataṃ, mayā pana evarūpaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā etassa kataññunā bhavitabbaṃ.
Hearing that, the elder was moved to urgency and thought: "The lay follower has done something difficult. Having consumed such an alms-food, I must be grateful to him.
Trưởng lão nghe xong, cảm thấy xúc động và suy nghĩ: “Vị cư sĩ này đã làm một việc khó khăn, còn ta, sau khi thọ nhận bữa ăn khất thực như vậy, phải biết ơn vị ấy.
Sappāyasenāsanaṃ labhitvā tattheva chavimaṃsalohitesu sukkhantesupi nisinnapallaṅkeneva arahattaṃ appatvā na uṭṭhahissāmī’’ti.
Having obtained a suitable dwelling, I will not rise from my seated cross-legged posture until I attain Arahantship, even if my skin, flesh, and blood dry up there."
Sau khi tìm được chỗ ở thích hợp, ta sẽ không đứng dậy khỏi tư thế kiết già cho đến khi đạt được A-la-hán quả, ngay cả khi da, thịt và máu khô héo tại đó.”
So tissamahāvihāraṃ gantvā āgantukavattaṃ katvā attano pattasenāsanaṃ pavisitvā paccattharaṇaṃ attharitvā tattha nisinno attano mūlakammaṭṭhānameva gaṇhi.
He went to Tissa Mahāvihāra, performed the duties of a guest monk, entered his assigned dwelling, spread out the covering, and sitting there, he took up his original meditation subject.
Vị ấy đến Tissa Mahāvihāra, thực hành bổn phận của vị khách tăng, rồi đi vào chỗ ở của mình, trải tọa cụ và ngồi xuống, chuyên tâm vào đề mục thiền định ban đầu của mình.
So tāya rattiyā obhāsamattampi nibbattetuṃ nāsakkhi.
That night, he was not able to produce even a trace of light.
Đêm đó, vị ấy không thể tạo ra dù chỉ một chút ánh sáng (của trí tuệ).
Punadivasato paṭṭhāya bhikkhācārapalibodhaṃ chinditvā tadeva kammaṭṭhānaṃ anulomapaṭilomaṃ vipassi.
From the next day onwards, having cut off the impediment of alms-round, he contemplated that same meditation subject in both forward and reverse order.
Từ ngày hôm sau, vị ấy đoạn trừ chướng ngại khất thực, và quán chiếu đề mục thiền định đó theo thuận và nghịch chiều.
Etenupāyena vipassanto sattame aruṇe saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā cintesi – ‘‘ativiya me kilantaṃ sarīraṃ, kiṃ nu kho me jīvitaṃ ciraṃ pavattissati, na pavattissatī’’ti.
Contemplating in this manner, on the seventh dawn, he attained Arahantship together with the four analytical knowledges (paṭisambhidā), and thought: "My body is excessively weary. Will my life continue for long, or not?"
Với phương pháp quán chiếu này, vào rạng đông thứ bảy, vị ấy đã chứng A-la-hán quả cùng với các tuệ phân tích (paṭisambhidā), rồi suy nghĩ: “Thân thể của ta đã quá mệt mỏi, liệu mạng sống của ta có kéo dài được lâu không?”
Athassa appavattanabhāvaṃ disvā senāsanaṃ paṭisāmetvā pattacīvaramādāya vihāramajjhaṃ gantvā bheriṃ paharāpetvā bhikkhusaṅghaṃ sannipātesi.
Then, seeing that it would not continue, he tidied his dwelling, took his bowl and robes, went to the center of the monastery, had the drum beaten, and assembled the Saṅgha of bhikkhus.
Sau đó, thấy rằng mạng sống sẽ không kéo dài, vị ấy sắp xếp lại chỗ ở, cầm bát và y, đi đến giữa Tịnh xá, sai đánh trống và triệu tập Tăng chúng.
Saṅghatthero ‘‘kena bhikkhunāsaṅgho sannipātito’’ti pucchi.
The elder of the Saṅgha asked, "By which bhikkhu has the Saṅgha been assembled?"
Trưởng lão Tăng chúng hỏi: “Tăng chúng được triệu tập bởi vị Tỳ-khưu nào?”
Mayā, bhanteti.
"By me, Bhante," he replied.
“Bạch Đại đức, do con.”
Kimatthaṃ sappurisāti.
"For what purpose, good sir?"
“Vì mục đích gì, hiền giả?”
Bhante, aññaṃ kammaṃ natthi, yesaṃ pana magge vā phale vā kaṅkhā atthi, te maṃ pucchantūti.
"Bhante, there is no other matter. But if anyone has doubts about the Path or the Fruition, let them ask me."
“Bạch Đại đức, con không có việc gì khác, nhưng nếu ai có nghi ngờ về Đạo hay Quả, xin hãy hỏi con.”
Sappurisa tādisā nāma bhikkhū asantaṃ guṇaṃ na kathenti, amhākaṃ ettha kaṅkhā natthi.
"Good sir, such bhikkhus do not speak of qualities that do not exist. We have no doubt about this.
“Hiền giả, những vị Tỳ-khưu như vậy không nói về những phẩm chất không có. Chúng tôi không có nghi ngờ gì về điều này.
Kiṃ pana te saṃvegakāraṇaṃ ahosi, kiṃ paccayaṃ katvā arahattaṃ nibbattanti.
But what was the cause of your urgency? What condition brought about your attainment of Arahantship?"
Nhưng điều gì đã khiến hiền giả xúc động? Do nhân duyên nào mà hiền giả đã chứng A-la-hán quả?”
Bhante, imasmiṃ mahāgāme valliyavīthiyaṃ dārubhaṇḍakamahātisso nāma upāsako attano dhītaraṃ bahi ṭhapetvā dvādasa kahāpaṇe gaṇhitvā tehi ekaṃ khīradhenuṃ gahetvā saṅghassa khīrabhattasalākaṃ paṭṭhapesi, so ‘‘dhītaraṃ mocessāmī’’ti cha māse yantasālāya bhatiṃ katvā dvādasa kahāpaṇe labhitvā ‘‘dhītaraṃ mocessāmī’’ti attano gehaṃ gacchanto antarāmagge maṃ disvā bhikkhācāravelāya sabbepi te kahāpaṇe datvā puṭakabhattaṃ gaṇhitvā sabbaṃ mayhaṃ adāsi.
"Bhante, in this great village, in Valliyavīthī, a lay follower named Dārubhaṇḍaka Mahātissa, after putting his daughter outside and receiving twelve kahāpaṇas, bought a milch cow with them and established a milk-rice offering ticket for the Saṅgha. He worked in a workshop for six months, saying, 'I will free my daughter,' and earning twelve kahāpaṇas. On his way home, saying, 'I will free my daughter,' he saw me at the time of the alms-round, gave all those kahāpaṇas to me, and taking alms-food in a leaf-packet, he gave it all to me.
“Bạch Đại đức, trong làng lớn này, tại con đường Valliyavīthi, có một cư sĩ tên là Dārubhaṇḍakamahātissa. Vị ấy đã gán con gái mình để vay mười hai đồng kahāpaṇa, rồi dùng số tiền đó mua một con bò sữa và thiết lập suất sữa (khīrabhattasalāka) cho Tăng chúng. Để chuộc con gái, vị ấy đã làm công ở xưởng máy sáu tháng, kiếm được mười hai đồng kahāpaṇa. Trên đường về nhà để chuộc con gái, vị ấy gặp con vào giờ khất thực, rồi dâng hết số tiền kahāpaṇa đó, nhận một phần cơm gói và dâng tất cả cho con.
Ahaṃ taṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā idhāgantvā sappāyasenāsanaṃ labhitvā ‘‘piṇḍāpacāyanakammaṃ karissāmī’’ti visesaṃ nibbattesiṃ, bhanteti.
Having consumed that alms-food, I came here, obtained a suitable dwelling, and saying, 'I will perform the act of honoring the alms-food,' I brought forth this special attainment, Bhante."
Con đã thọ nhận bữa ăn khất thực đó, đến đây, tìm được chỗ ở thích hợp và nghĩ: ‘Ta sẽ đền đáp công đức của bữa ăn khất thực này,’ rồi con đã đạt được sự thành tựu đặc biệt, bạch Đại đức.”
Taṃ ṭhānaṃ sampattā catassopi parisā therassa sādhukāraṃ adaṃsu.
The four assemblies present at that place applauded the elder.
Tại nơi đó, cả bốn hội chúng đều tán thán Trưởng lão.
Sakabhāvena saṇṭhātuṃ samattho nāma nāhosi.
He was not able to remain in his usual state.
Vị ấy không thể duy trì trạng thái bình thường của mình.
Thero saṅghamajjhe nisīditvā kathento kathentova ‘‘mayhaṃ kūṭāgāraṃ dārubhaṇḍakamahātissassa hatthena phuṭṭhakāleyeva calatū’’ti adhiṭṭhāya anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi.
The elder, sitting in the midst of the Saṅgha and speaking, just as he was speaking, resolved: "May my jewelled chamber shake only when touched by the hand of Dārubhaṇḍaka Mahātissa," and attained parinibbāna in the element of Nibbāna with no remainder.
Trưởng lão ngồi giữa Tăng chúng, đang thuyết giảng thì phát nguyện: “Hãy để ngôi nhà có đỉnh nhọn (kūṭāgāra) của ta rung chuyển ngay khi được chạm vào bởi tay của Dārubhaṇḍakamahātissa,” rồi nhập Niết-bàn vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā).
Kākavaṇṇatissamahārājā ‘‘eko kira thero parinibbuto’’ti sutvā vihāraṃ gantvā sakkārasammānaṃ katvā kūṭāgāraṃ sajjetvā theraṃ tattha āropetvā ‘‘idāni citakaṭṭhānaṃ gamissāmā’’ti ukkhipanto cāletuṃ nāsakkhi.
King Kākavaṇṇatissa, hearing that "a certain elder has attained parinibbāna," went to the monastery, performed rites and honors, prepared a jewelled chamber, placed the elder in it, and when he tried to lift it, saying, "Now we shall go to the cremation ground," he was unable to move it.
Vua Kākavaṇṇatissa, nghe nói “có một Trưởng lão đã nhập Niết-bàn,” liền đến Tịnh xá, thực hiện các nghi thức cung kính, chuẩn bị một ngôi nhà có đỉnh nhọn, đặt Trưởng lão vào đó, rồi khi nhấc lên để đi đến nơi hỏa táng, không thể làm cho nó di chuyển.
Rājā bhikkhusaṅghaṃ pucchi – ‘‘atthi, bhante, therena kiñci kathita’’nti.
The king asked the Saṅgha of bhikkhus, "Bhante, did the elder say anything?"
Đức vua hỏi Tăng chúng: “Bạch chư Tôn đức, Trưởng lão có nói điều gì không?”
Bhikkhū therena kathitavidhānaṃ ācikkhiṃsu.
The bhikkhus recounted what the elder had said.
Các Tỳ-khưu đã kể lại lời Trưởng lão đã nói.
Rājā taṃ upāsakaṃ pakkosāpetvā ‘‘tayā ito sattadivasamatthake kassaci maggapaṭipannassa bhikkhuno puṭakabhattaṃ dinna’’nti pucchi.
The king had that lay follower summoned and asked, "Have you, about seven days ago, given alms-food in a leaf-packet to any bhikkhu practicing on the path?"
Đức vua sai gọi vị cư sĩ đó đến và hỏi: “Cách đây bảy ngày, con có cúng dường một phần cơm gói cho vị Tỳ-khưu nào đang trên đường tu tập không?”
Āma, devāti.
"Yes, Your Majesty," he replied.
“Vâng, tâu Đại vương.”
Kena te niyāmena dinnanti?
"In what manner did you give it?"
“Con đã cúng dường theo cách nào?”
So taṃ kāraṇaṃ sabbaṃ ārocesi.
He related the entire reason.
Vị ấy đã kể lại toàn bộ câu chuyện.
Atha naṃ rājā therassa kūṭāgāraṭṭhānaṃ pesesi – ‘‘gaccha taṃ theraṃ sañjāna, so vā añño vā’’ti.
Then the king sent him to the place of the elder's jewelled chamber: "Go and recognize that elder, whether it is he or another."
Sau đó, đức vua sai vị ấy đến chỗ ngôi nhà có đỉnh nhọn của Trưởng lão – “Hãy đi nhận diện vị Trưởng lão đó, xem đó có phải là vị ấy hay là một vị khác.”
So gantvā sāṇiṃ ukkhipitvā therassa mukhaṃ disvā sañjānitvā dvīhi hatthehi hadayaṃ sandhārento rañño santikaṃ gantvā, ‘‘deva, mayhaṃ ayyo’’ti āha.
He went, lifted the curtain, saw the elder's face, recognized him, and pressing his heart with both hands, he went to the king and said, "Your Majesty, it is my revered one."
Vị ấy đi đến, vén tấm màn lên, nhìn thấy gương mặt của Trưởng lão, nhận ra, rồi ôm ngực bằng hai tay, đến trước đức vua và nói: “Tâu Đại vương, đó là vị Tôn giả của con.”
Athassa rājā mahāpasādhanaṃ dāpesi.
Then the king gave him a magnificent adornment.
Sau đó, đức vua ban cho vị ấy một món trang sức lớn.
Taṃ pasādhetvā āgataṃ ‘‘gaccha bhātika mahātissa mayhaṃ, ayyāti vatvā kūṭāgāraṃ ukkhipā’’ti āha.
When he returned, adorned, the king said, "Go, brother Mahātissa, and saying 'My revered one,' lift the jewelled chamber."
Khi vị ấy đã trang sức xong và trở lại, đức vua nói: “Này em Mahātissa, hãy đi nói ‘vị Tôn giả của con’ và nhấc ngôi nhà có đỉnh nhọn lên.”
Upāsako ‘‘sādhu, devā’’ti gantvā therassa pāde vanditvā ubhohi hatthehi ukkhipitvā attano matthake akāsi.
The lay follower, saying, "Very well, Your Majesty," went, bowed to the elder's feet, and lifting it with both hands, placed it on his own head.
Vị cư sĩ nói: “Thưa Đại vương, vâng,” rồi đi đến, đảnh lễ chân Trưởng lão, dùng hai tay nhấc lên và đặt lên đầu mình.
Tasmiṃyeva khaṇe kūṭāgāraṃ ākāse uppatitvā citakamatthake patiṭṭhāsi.
At that very moment, the jewelled chamber rose into the air and settled on top of the pyre.
Ngay lúc đó, ngôi nhà có đỉnh nhọn bay lên không trung và an vị trên giàn hỏa táng.
Tasmiṃ kāle citakassa catūhipi kaṇṇehi sayameva aggijālā uṭṭhahiṃsūti.
At that time, flames arose by themselves from all four corners of the pyre.
Vào thời điểm đó, ngọn lửa tự bốc lên từ bốn góc của giàn hỏa táng.
‘‘Mahantaṃ kho panetaṃ satthu dāyajjaṃ, yadidaṃ satta ariyadhanāni nāma, taṃ na sakkā kusītena gahetuṃ.
"This indeed is a great inheritance of the Teacher, namely, the seven Noble Treasures. This cannot be obtained by one who is lazy. Just as parents cast out a disobedient son, saying, 'This is not our son,' and he does not receive the inheritance upon their passing, so too does a lazy person not receive this inheritance of noble treasures. Only one who has aroused energy obtains it." This arises even in one who reflects on the greatness of the inheritance.
“Di sản của Bậc Đạo Sư thật vĩ đại, đó là bảy Thánh tài (ariya-dhana), không thể đạt được bởi người biếng nhác.
Yathā hi vippaṭipannaṃ puttaṃ mātāpitaro ‘ayaṃ amhākaṃ aputto’ti paribāhiraṃ karonti, so tesaṃ accayena dāyajjaṃ na labhati, evaṃ kusītopi idaṃ ariyadhanadāyajjaṃ na labhati, āraddhavīriyova labhatī’’ti dāyajjamahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
Just as parents cast out a disobedient son, saying, 'This is not our son,' and he does not receive the inheritance upon their passing, so too does a lazy person not receive this inheritance of noble treasures. Only one who has aroused energy obtains it." This arises even in one who reflects on the greatness of the inheritance.
Cũng như cha mẹ loại bỏ một đứa con hư hỏng và nói ‘đây không phải con của chúng ta,’ đứa con đó sẽ không nhận được di sản khi cha mẹ qua đời, tương tự, người biếng nhác cũng không nhận được di sản Thánh tài này, chỉ người tinh tấn mới đạt được.” Sự suy tư về sự vĩ đại của di sản này cũng phát sinh.
‘‘Mahā kho pana te satthā.
"Your Teacher is indeed great. At the time of his conception in his mother's womb, at his going forth, at his perfect enlightenment, at the turning of the Wheel of Dhamma, at the twin miracle, at his descent from the deva-world, at the relinquishing of his life-force, and at the time of his parinibbāna, the ten-thousandfold world system trembled.
“Bậc Đạo Sư của ngươi thật vĩ đại.
Satthuno hi te mātukucchimhi paṭisandhiṃ gahaṇakālepi, abhinikkhamanepi, abhisambodhiyampi, dhammacakkappavattanayamakapāṭihāriyadevorohanaāyusaṅkhāravossajjanesupi, parinibbānakālepi dasasahassilokadhātu kampittha.
Your Teacher is indeed great. At the time of his conception in his mother's womb, at his going forth, at his perfect enlightenment, at the turning of the Wheel of Dhamma, at the twin miracle, at his descent from the deva-world, at the relinquishing of his life-force, and at the time of his parinibbāna, the ten-thousandfold world system trembled.
Thật vậy, khi Bậc Đạo Sư thọ thai trong bụng mẹ, khi xuất gia, khi giác ngộ, khi chuyển Pháp luân, khi thực hiện song hành thần thông, khi giáng trần từ cõi trời, khi xả bỏ thọ hành, và khi nhập Niết-bàn, mười ngàn thế giới đều rung chuyển.
Yuttaṃ nu te evarūpassa satthuno sāsane pabbajitvā kusītena bhavitu’’nti evaṃ satthumahattaṃ paccavekkhatopi uppajjati.
Is it fitting for you, having gone forth in the Dispensation of such a Teacher, to be lazy?" This arises even in one who reflects on the greatness of the Teacher.
Thật không xứng đáng cho ngươi, một người đã xuất gia trong giáo pháp của một Bậc Đạo Sư vĩ đại như vậy, lại trở nên biếng nhác.” Sự suy tư về sự vĩ đại của Bậc Đạo Sư này cũng phát sinh.
Kucchiṃ pūretvā ṭhitaajagarasadise vissaṭṭhakāyikacetasikavīriye kusītapuggale parivajjentassāpi, āraddhavīriye pahitatte puggale sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu viriyuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It arises even for one who avoids lazy individuals who are like pythons that have filled their bellies and are still, having slack bodily and mental energy; and even for one who associates with resolute individuals who have aroused energy; and for one whose mind is inclined, bent, and tending towards generating energy in standing, sitting, and other postures.
Nó phát sinh ngay cả đối với người tránh xa những cá nhân lười biếng, có năng lực thân và tâm buông lỏng như một con trăn no bụng; ngay cả đối với người thân cận những cá nhân đã khởi sự tinh tấn, đã dấn thân; và ngay cả đối với người có tâm hướng về việc phát sinh tinh tấn trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi ekādasahi kāraṇehi vīriyasambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, a beginner son of noble family, by these eleven reasons, having aroused the energy enlightenment factor, having made that his primary task, having established firm resolve, gradually attains Arahantship.
Do đó, một thiện gia nam tử mới bắt đầu tu tập, sau khi khơi dậy Tinh tấn giác chi bằng mười một lý do này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên chú, tuần tự đạt đến A-la-hán quả.
So yāva arahattamaggā vīriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
Such a one cultivates the energy enlightenment factor up to the path of Arahantship, and upon attaining the fruit, it is said to have been cultivated.
Người ấy tu tập Tinh tấn giác chi cho đến khi đạt Đạo A-la-hán; khi quả đã thành tựu, thì được gọi là đã tu tập.
Buddhaguṇe anussarantassāpi hi yāva upacārā sakalasarīraṃ pharamāno pītisambojjhaṅgo uppajjati, dhammasaṅghaguṇe anussarantassāpi, dīgharattaṃ akhaṇḍaṃ katvā rakkhitaṃ catupārisuddhisīlaṃ paccavekkhantassāpi, gihino dasasīlaṃ pañcasīlaṃ paccavekkhantassāpi, dubbhikkhabhayādīsu paṇītabhojanaṃ sabrahmacārīnaṃ datvā ‘‘evaṃnāma adamhā’’ti cāgaṃ paccavekkhantassāpi, gihinopi evarūpe kāle sīlavantānaṃ dinnadānaṃ paccavekkhantassāpi, yehi guṇehi samannāgatā devattaṃ pattā, tathārūpānaṃ guṇānaṃ attani atthitaṃ paccavekkhantassāpi, samāpattiyā vikkhambhite kilesā saṭṭhipi sattatipi vassāni na samudācarantīti paccavekkhantassāpi, cetiyadassanabodhidassanatheradassanesu asakkaccakiriyāya saṃsūcitalūkhabhāve buddhādīsu pasādasinehābhāvena gadrabhapiṭṭhe rajasadise lūkhapuggale parivajjentassāpi, buddhādīsu pasādabahule muducitte siniddhapuggale sevantassāpi, ratanattayaguṇaparidīpake pasādanīyasuttante paccavekkhantassāpi, ṭhānanisajjādīsu pītiuppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
Indeed, the rapture enlightenment factor arises, pervading the entire body up to access concentration, even for one who recollects the qualities of the Buddha; also for one who recollects the qualities of the Dhamma and Sangha; for one who reflects on the four-fold pure sīla preserved unbroken for a long time; also for a layperson who reflects on the ten precepts or five precepts; for one who reflects on their own generosity, having given exquisite food to co-celibates during times of famine and thinking, "We are indeed such givers"; also for a layperson who reflects on their donations given to virtuous ones at such times; for one who reflects on the presence in themselves of such qualities by which beings attain divinity; for one who reflects that the defilements, suppressed by attainment, do not arise for sixty or seventy years; for one who avoids coarse individuals who are like dust on a donkey's back, indicating harshness through disrespectful actions when seeing a cetiya, Bodhi tree, or elder, and lacking confidence and affection towards the Buddha and so on; for one who associates with gentle individuals whose minds are soft and full of confidence in the Buddha and so on; for one who reflects on suttas that elucidate the qualities of the Triple Gem and inspire confidence; and also for one whose mind is inclined, bent, and tending towards generating rapture in standing, sitting, and other postures.
Hỷ giác chi lan tỏa khắp toàn thân cho đến cận định cũng phát sinh ngay cả đối với người niệm các đức của Phật; ngay cả đối với người niệm các đức của Pháp và Tăng; ngay cả đối với người quán xét giới Tứ thanh tịnh đã giữ gìn trọn vẹn trong thời gian dài; ngay cả đối với gia chủ quán xét Ngũ giới hoặc Thập giới; ngay cả đối với người quán xét sự bố thí của mình khi đã cúng dường món ăn ngon cho các vị đồng Phạm hạnh trong thời kỳ nạn đói hoặc sợ hãi, và nghĩ rằng “chúng ta đã bố thí như vậy”; ngay cả đối với gia chủ quán xét sự bố thí đã cúng dường cho các bậc trì giới trong những trường hợp như vậy; ngay cả đối với người quán xét rằng mình có những đức tính tương tự như những đức tính mà nhờ đó chư thiên đã đạt được địa vị chư thiên; ngay cả đối với người quán xét rằng các phiền não đã bị trấn áp bởi các thiền định không khởi lên trong sáu mươi hoặc bảy mươi năm; ngay cả đối với người tránh xa những cá nhân thô tháo, giống như bụi trên lưng lừa, những người thiếu lòng tin và tình cảm đối với Phật và các bậc thánh; ngay cả đối với người thân cận những cá nhân hiền hòa, có tâm mềm mại, tràn đầy lòng tin đối với Phật và các bậc thánh; ngay cả đối với người quán xét các kinh điển đáng tin cậy, làm sáng tỏ các đức của Tam bảo; và ngay cả đối với người có tâm hướng về việc phát sinh hỷ trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi ekādasahi kāraṇehi pītisambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, a beginner son of noble family, by these eleven reasons, having aroused the rapture enlightenment factor, having made that his primary task, having established firm resolve, gradually attains Arahantship.
Do đó, một thiện gia nam tử mới bắt đầu tu tập, sau khi khơi dậy Hỷ giác chi bằng mười một lý do này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên chú, tuần tự đạt đến A-la-hán quả.
So yāva arahattamaggā pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
Such a one cultivates the rapture enlightenment factor up to the path of Arahantship, and upon attaining the fruit, it is said to have been cultivated.
Người ấy tu tập Hỷ giác chi cho đến khi đạt Đạo A-la-hán; khi quả đã thành tựu, thì được gọi là đã tu tập.
Paṇītañhi siniddhaṃ sappāyabhojanaṃ bhuñjantassāpi, sītuṇhesu ca utūsu ṭhānādīsu ca iriyāpathesu sappāyautuñca iriyāpathañca sevantassāpi passaddhi uppajjati.
Tranquillity arises even for one who partakes of delicious, nourishing, and suitable food; and for one who, in cold and hot seasons, in postures like standing and so on, enjoys suitable weather and suitable postures.
Khinh an cũng phát sinh ngay cả đối với người thọ dụng món ăn ngon, béo, thích hợp; ngay cả đối với người thọ dụng thời tiết và oai nghi thích hợp trong các thời tiết nóng lạnh và các oai nghi đứng, v.v.
Yo pana mahāpurisajātiko sabbautuiriyāpathakkhamo hoti, na taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
However, this is not said with reference to a great person who is tolerant of all seasons and postures.
Tuy nhiên, điều này không được nói đến đối với những bậc đại nhân có thể chịu đựng mọi thời tiết và oai nghi.
Yassa sabhāgavisabhāgatā atthi, tasseva visabhāge utuiriyāpathe vajjetvā sabhāge sevantassa uppajjati.
It arises for one who has suitable and unsuitable conditions, by avoiding the unsuitable seasons and postures and enjoying the suitable ones.
Nó phát sinh chỉ đối với những người có sự tương đồng và không tương đồng, khi họ tránh những thời tiết và oai nghi không tương đồng và thọ dụng những cái tương đồng.
Majjhattapayogo vuccati attano ca parassa ca kammassakatapaccavekkhaṇā.
"Exercising impartiality" refers to reflecting on one's own kamma and that of others.
Sự áp dụng thái độ trung dung được gọi là quán xét nghiệp của chính mình và của người khác.
Iminā majjhattapayogena uppajjati.
It arises through this exercise of impartiality.
Nó phát sinh nhờ sự áp dụng thái độ trung dung này.
Yo leḍḍudaṇḍādīhi paraṃ viheṭhayamāno vicarati, evarūpaṃ sāraddhakāyaṃ puggalaṃ parivajjentassāpi, saṃyatapādapāṇiṃ passaddhakāyaṃ puggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu passaddhiuppādanatthāya ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
It arises even for one who avoids an individual whose body is agitated, such as one who wanders about harming others with clods of earth or sticks; and even for one who associates with an individual whose body is tranquil, whose hands and feet are restrained; and for one whose mind is inclined, bent, and tending towards generating tranquillity in standing, sitting, and other postures.
Khinh an cũng phát sinh ngay cả đối với người tránh xa những cá nhân có thân thể bồn chồn, những người đi lại làm hại người khác bằng gạch, gậy, v.v.; ngay cả đối với người thân cận những cá nhân có thân thể an tịnh, tay chân được chế ngự; và ngay cả đối với người có tâm hướng về việc phát sinh khinh an trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi sattahi kāraṇehi passaddhisambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, a beginner son of noble family, by these seven reasons, having aroused the tranquillity enlightenment factor, having made that his primary task, having established firm resolve, gradually attains Arahantship.
Do đó, một thiện gia nam tử mới bắt đầu tu tập, sau khi khơi dậy Khinh an giác chi bằng bảy lý do này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên chú, tuần tự đạt đến A-la-hán quả.
So yāva arahattamaggā passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
Such a one cultivates the tranquillity enlightenment factor up to the path of Arahantship, and upon attaining the fruit, it is said to have been cultivated.
Người ấy tu tập Khinh an giác chi cho đến khi đạt Đạo A-la-hán; khi quả đã thành tựu, thì được gọi là đã tu tập.
Ekādasa dhammā samādhisambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – vatthuvisadakiriyatā, indriyasamattapaṭipādanatā, nimittakusalatā, samaye cittassa paggaṇhanatā, samaye cittassa niggaṇhanatā, samaye sampahaṃsanatā, samaye ajjhupekkhanatā, asamāhitapuggalaparivajjanatā, samāhitapuggalasevanatā, jhānavimokkhapaccavekkhaṇatā, tadadhimuttatāti.
Eleven qualities conduce to the arising of the Concentration (Samādhi) Enlightenment Factor: purification of the physical basis, equalizing the faculties, skill in the sign, uplifting the mind at the proper time, suppressing the mind at the proper time, encouraging the mind at the proper time, looking on with equanimity at the proper time, avoiding unconcentrated individuals, associating with concentrated individuals, reflecting on the jhānas and liberations, and leaning towards that (concentration).
Mười một pháp đưa đến sự phát sinh của Định giác chi là: làm cho nền tảng thanh tịnh, làm cho các căn được quân bình, khéo léo trong tướng, nâng đỡ tâm đúng lúc, kìm hãm tâm đúng lúc, làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc, làm cho tâm xả đúng lúc, tránh xa người không định, thân cận người có định, quán xét các thiền và giải thoát, và sự chuyên chú vào đó.
Tattha vatthuvisadakiriyatā ca indriyasamattapaṭipādanatā ca vuttanayeneva veditabbā.
Herein, purification of the physical basis and equalizing the faculties should be understood in the manner already stated.
Trong đó, làm cho nền tảng thanh tịnh và làm cho các căn được quân bình nên được hiểu theo cách đã nói.
Nimittakusalatā nāma kasiṇanimittassa uggahakusalatā.
Skill in the sign means skill in apprehending the kasiṇa sign.
Khéo léo trong tướng là sự khéo léo trong việc nắm giữ tướng (nimitta) của kasiṇa.
Samaye cittassa paggaṇhanatāti yasmiṃ samaye atisithilavīriyatādīhi līnaṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa paggaṇhanaṃ.
Uplifting the mind at the proper time means, when the mind is sluggish due to excessive slackness of energy or other causes, uplifting it by arousing the Dhamma-investigation, energy, and rapture enlightenment factors at that time.
Nâng đỡ tâm đúng lúc là việc nâng đỡ tâm khi nó bị chìm đắm do tinh tấn quá yếu ớt, v.v., bằng cách khơi dậy Trạch pháp giác chi, Tinh tấn giác chi và Hỷ giác chi vào thời điểm đó.
Samaye cittassa niggaṇhanatāti yasmiṃ samaye accāraddhavīriyatādīhi uddhataṃ cittaṃ hoti, tasmiṃ samaye passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgasamuṭṭhāpanena tassa niggaṇhanaṃ.
Suppressing the mind at the proper time means, when the mind is restless due to excessive arousal of energy or other causes, suppressing it by arousing the tranquillity, concentration, and equanimity enlightenment factors at that time.
Kìm hãm tâm đúng lúc là việc kìm hãm tâm khi nó bị phóng dật do tinh tấn quá mạnh, v.v., bằng cách khơi dậy Khinh an giác chi, Định giác chi và Xả giác chi vào thời điểm đó.
Samaye sampahaṃsanatāti yasmiṃ samaye cittaṃ paññāpayogamandatāya vā upasamasukhānadhigamena vā nirassādaṃ hoti, tasmiṃ samaye aṭṭhasaṃvegavatthupaccavekkhaṇena saṃvejeti.
Encouraging the mind at the proper time means, when the mind is devoid of relish due to dullness in the application of wisdom or non-attainment of the bliss of calm, rousing it by reflecting on the eight causes for a sense of urgency.
Làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc là khi tâm không có vị do sự chậm chạp trong việc áp dụng trí tuệ hoặc do không đạt được niềm vui an tịnh, vào thời điểm đó, người ấy làm cho tâm xúc động bằng cách quán xét tám điều đáng xúc động.
Aṭṭha saṃvegavatthūni nāma – jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkhanti.
The eight causes for a sense of urgency are: the four of birth, old age, sickness, and death; the fifth, the suffering of the lower realms; the suffering rooted in the round of existence in the past; the suffering rooted in the round of existence in the future; and the suffering rooted in the search for food in the present.
Tám điều đáng xúc động là: sinh, già, bệnh, chết (bốn điều), khổ cảnh địa ngục là điều thứ năm, khổ do luân hồi trong quá khứ, khổ do luân hồi trong tương lai, và khổ do tìm kiếm thức ăn trong hiện tại.
Ratanattayaguṇānussaraṇena ca pasādaṃ janeti.
And one generates confidence by recollecting the qualities of the Triple Gem.
Và người ấy tạo ra niềm tin bằng cách niệm các đức của Tam bảo.
Ayaṃ vuccati ‘‘samaye sampahaṃsanatā’’ti.
This is called "encouraging the mind at the proper time."
Điều này được gọi là “làm cho tâm hoan hỷ đúng lúc”.
Samaye ajjhupekkhanatā nāma yasmiṃ samaye sammāpaṭipattiṃ āgamma alīnaṃ anuddhataṃ anirassādaṃ ārammaṇe samappavattaṃ samathavīthipaṭipannaṃ cittaṃ hoti, tadāssa paggahaniggahasampahaṃsanesu na byāpāraṃ āpajjati sārathi viya samappavattesu assesu.
Looking on with equanimity at the proper time means that when, by virtue of right practice, the mind is neither sluggish nor restless, not devoid of relish, but is proceeding evenly on the object and has entered the path of calm, then one does not engage in uplifting, suppressing, or encouraging it, just as a charioteer does not interfere with horses that are proceeding evenly.
Làm cho tâm xả đúng lúc là khi nhờ sự thực hành đúng đắn, tâm không bị chìm đắm, không bị phóng dật, không vô vị, mà vận hành quân bình trên đối tượng, đi trên con đường samatha, lúc đó người ấy không cần phải bận tâm đến việc nâng đỡ, kìm hãm hay làm cho tâm hoan hỷ, giống như người đánh xe không cần phải bận tâm đến những con ngựa đã chạy đều.
Ayaṃ vuccati ‘‘samaye ajjhupekkhanatā’’ti.
This is called "looking on with equanimity at the proper time."
Điều này được gọi là “làm cho tâm xả đúng lúc”.
Asamāhitapuggalaparivajjanatā nāma upacāraṃ vā appanaṃ vā appattānaṃ vikkhittacittānaṃ puggalānaṃ ārakā parivajjanaṃ.
Avoiding unconcentrated individuals means keeping far away from individuals whose minds are scattered, who have not attained access or absorption concentration.
Tránh xa người không định là tránh xa những cá nhân có tâm tán loạn, những người chưa đạt được cận định hoặc an chỉ định.
Samāhitapuggalasevanatā nāma upacārena vā appanāya vā samāhitacittānaṃ sevanā bhajanā payirupāsanā.
Associating with concentrated individuals means associating, frequenting, and attending upon those whose minds are concentrated, either by access or absorption concentration.
Thân cận người có định là thân cận, kết giao, phục vụ những cá nhân có tâm định bằng cận định hoặc an chỉ định.
Tadadhimuttatā nāma ṭhānanisajjādīsu samādhiuppādanatthaṃyeva ninnapoṇapabbhāracittatā.
Tadadhimuttatā means the mind's inclination, leaning, and tendency towards generating samādhi in standing, sitting, and so forth.
Sự quyết tâm vào đó là tâm nghiêng về, hướng về, thiên về việc chỉ phát sinh định trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Evañhi paṭipajjato esa uppajjati.
Indeed, this arises for one who practices in such a way.
Quả thật, đối với người thực hành như vậy, điều này sẽ phát sinh.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi ekādasahi kāraṇehi samādhisambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, the novice noble son, having established the enlightenment factor of samādhi through these eleven causes, makes that his leading principle, sets his aspiration, and gradually attains Arahantship.
Do đó, người con trai gia đình mới bắt đầu thực hành, sau khi khởi lên chi phần giác ngộ định bởi mười một lý do này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên tâm, dần dần đạt được A-la-hán.
So yāva arahattamaggā samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
When he is said to develop the enlightenment factor of samādhi up to the path of Arahantship, it is considered developed when the fruit is attained.
Vị ấy được gọi là tu tập chi phần giác ngộ định cho đến đạo A-la-hán, và khi đạt được quả thì được gọi là đã tu tập.
Pañca dhammā upekhāsambojjhaṅgassa uppādāya saṃvattanti – sattamajjhattatā, saṅkhāramajjhattatā, sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatā, sattasaṅkhāramajjhattapuggalasevanatā tadadhimuttatāti.
Five things contribute to the arising of the Upekkhāsambojjhaṅga: equanimity towards beings, equanimity towards formations, avoiding persons who are attached to beings and formations, associating with persons who are equanimous towards beings and formations, and tadadhimuttatā.
Năm pháp dẫn đến sự phát sinh của chi phần giác ngộ xả – sự trung dung đối với chúng sanh, sự trung dung đối với các hành, tránh xa người chấp thủ chúng sanh và chấp thủ các hành, thân cận người trung dung đối với chúng sanh và các hành, sự quyết tâm vào đó.
Tattha dvīhākārehi sattamajjhattataṃ samuṭṭhāpeti ‘‘tvaṃ attano kammena āgantvā attanova kammena gamissasi, esopi attano kammena āgantvā attanova kammena gamissati, tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ kammassakatapaccavekkhaṇena ca, ‘‘paramatthato sattoyeva natthi, so tvaṃ kaṃ kelāyasī’’ti evaṃ nissattapaccavekkhaṇena cāti.
Among these, equanimity towards beings is established in two ways: by reflecting on the ownership of kamma thus, "You came by your own kamma and will go by your own kamma; this one also came by their own kamma and will go by their own kamma; whom are you attached to?" and by reflecting on the absence of a self thus, "In ultimate reality, there is no being; whom are you attached to then?"
Trong đó, vị ấy khởi lên sự trung dung đối với chúng sanh bằng hai cách: bằng cách quán xét nghiệp của chúng sanh, rằng “ngươi đến bởi nghiệp của chính ngươi và sẽ đi bởi nghiệp của chính ngươi; người này cũng đến bởi nghiệp của chính người ấy và sẽ đi bởi nghiệp của chính người ấy; ngươi chấp thủ ai?”; và bằng cách quán xét vô ngã, rằng “thật ra không có chúng sanh nào cả, vậy ngươi chấp thủ ai?”
Dvīhevākārehi saṅkhāramajjhattataṃ samuṭṭhāpeti ‘‘idaṃ cīvaraṃ anupubbena vaṇṇavikārañceva jiṇṇabhāvañca upagantvā pādapuñchanacoḷakaṃ hutvā yaṭṭhikoṭiyā chaḍḍanīyaṃ bhavissati, sace panassa sāmiko bhaveyya, nāssa evaṃ vinassituṃ dadeyyā’’ti evaṃ assāmikabhāvapaccavekkhaṇena ca, ‘‘anaddhaniyaṃ idaṃ tāvakālika’’nti evaṃ tāvakālikabhāvapaccavekkhaṇena cāti.
Equanimity towards formations is established in two ways: by reflecting on the absence of an owner thus, "This robe will gradually undergo changes in color and become old, turning into a rag for wiping feet, to be discarded with a stick; if it had an owner, they would not allow it to be destroyed like this," and by reflecting on its temporary nature thus, "This is impermanent, merely temporary."
Vị ấy khởi lên sự trung dung đối với các hành bằng hai cách: bằng cách quán xét tính vô chủ, rằng “y phục này dần dần sẽ đổi màu và trở nên cũ nát, rồi trở thành giẻ lau chân và bị vứt bỏ bằng đầu gậy; nếu nó có chủ, người chủ sẽ không để nó hư hoại như vậy”; và bằng cách quán xét tính tạm thời, rằng “điều này là tạm thời, không bền vững”.
Yathā ca cīvare, evaṃ pattādīsupi yojanā kātabbā.
Just as with the robe, this application should be made for bowls and other items.
Cũng như đối với y phục, sự áp dụng cũng nên được thực hiện đối với bát và các vật dụng khác.
Sattasaṅkhārakelāyanapuggalaparivajjanatāti ettha yo puggalo gihī vā attano puttadhītādike, pabbajito vā attano antevāsikasamānupajjhāyakādike mamāyati, sahattheneva nesaṃ kesacchedanasūcikammacīvaradhovanarajanapattapacanādīni karoti, muhuttampi apassanto ‘‘asuko sāmaṇero kuhiṃ, asuko daharo kuhi’’nti bhantamigo viya ito cito ca oloketi, aññena kesacchedanādīnaṃ atthāya ‘‘muhuttaṃ tāva asukaṃ pesethā’’ti yāciyamānopi ‘‘amhepi taṃ attano kammaṃ na kārema, tumhe naṃ gahetvā kilamissathā’’ti na deti, ayaṃ sattakelāyano nāma.
In avoiding persons who are attached to beings and formations: a person, whether a layperson, who cherishes their children and daughters, etc., or an ordained person, who cherishes their pupils, co-resident pupils, preceptors, etc., and performs hair-cutting, needlework, washing and dyeing robes, and preparing alms-food for them with their own hands, and who, even for a moment, not seeing them, looks here and there like a frightened deer, asking, "Where is so-and-so novice? Where is so-and-so junior monk?" and when requested by others to send someone for hair-cutting etc., replies, "We ourselves do not make them do our own work; you will be troubled by taking them," and does not send them—this one is called attached to beings.
Tránh xa người chấp thủ chúng sanh và chấp thủ các hành – ở đây, người nào, dù là cư sĩ thì chấp thủ con cái của mình, hay là người xuất gia thì chấp thủ các đệ tử, các vị đồng phạm hạnh, tự tay cắt tóc, may vá, giặt giũ, nhuộm y, nấu cơm cho họ; không thấy họ dù chỉ một khoảnh khắc thì nhìn quanh đây đó như con nai hoảng sợ, hỏi “sa-di kia ở đâu, chú tiểu kia ở đâu?”; khi được người khác yêu cầu “hãy cử người đó một lát để cắt tóc, v.v.” thì không cho, nói rằng “chúng tôi cũng không làm việc đó cho chính mình, các vị sẽ mệt mỏi khi mang họ đi” – người này được gọi là người chấp thủ chúng sanh.
Yo pana cīvarapattathālakakattarayaṭṭhiādīni mamāyati, aññassa hatthena parāmasitumpi na deti, tāvakālikaṃ yācito ‘‘mayampi imaṃ dhanāyantā na paribhuñjāma, tumhākaṃ kiṃ dassāmā’’ti vadati, ayaṃ saṅkhārakelāyano nāma.
However, one who cherishes robes, bowls, plates, knives, staffs, etc., and does not allow anyone else even to touch them, and when asked for something temporarily, says, "We ourselves do not use these, cherishing them as wealth; what can we give you?"—this one is called attached to formations.
Còn người nào chấp thủ y phục, bát, chén, dao, gậy, v.v., không cho người khác chạm vào bằng tay, khi được yêu cầu tạm thời thì nói “chúng tôi còn tiếc của mà không dùng, thì lấy gì mà cho các vị?” – người này được gọi là người chấp thủ các hành.
Yo pana tesu dvīsupi vatthūsu majjhatto udāsino, ayaṃ sattasaṅkhāramajjhatto nāma.
But one who is neutral and indifferent in both these matters is called equanimous towards beings and formations.
Còn người nào trung dung, không quan tâm đến cả hai đối tượng đó, người này được gọi là người trung dung đối với chúng sanh và các hành.
Iti ayaṃ upekkhāsambojjhaṅgo evarūpaṃ sattasaṅkhārakelāyanapuggalaṃ ārakā parivajjentassāpi, sattasaṅkhāramajjhattapuggalaṃ sevantassāpi, ṭhānanisajjādīsu taduppādanatthaṃ ninnapoṇapabbhāracittassāpi uppajjati.
Thus, this enlightenment factor of upekkhā arises for one who entirely avoids such persons attached to beings and formations, for one who associates with persons equanimous towards beings and formations, and for one whose mind is inclined, leaning, and tending towards generating it in standing, sitting, and so forth.
Như vậy, chi phần giác ngộ xả này phát sinh cho người tránh xa người chấp thủ chúng sanh và các hành như vậy, cho người thân cận người trung dung đối với chúng sanh và các hành, và cho người có tâm nghiêng về, hướng về, thiên về việc phát sinh nó trong các tư thế đứng, ngồi, v.v.
Tasmā ādikammiko kulaputto imehi pañcahi kāraṇehi upekkhāsambojjhaṅgaṃ samuṭṭhāpetvā tadeva dhuraṃ katvā abhinivesaṃ paṭṭhapetvā anukkamena arahattaṃ gaṇhāti.
Therefore, the novice noble son, having established the enlightenment factor of upekkhā through these five causes, makes that his leading principle, sets his aspiration, and gradually attains Arahantship.
Do đó, người con trai gia đình mới bắt đầu thực hành, sau khi khởi lên chi phần giác ngộ xả bởi năm lý do này, lấy đó làm trọng tâm, thiết lập sự chuyên tâm, dần dần đạt được A-la-hán.
So yāva arahattamaggā upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti nāma, phale patte bhāvito nāma hoti.
When he is said to develop the enlightenment factor of upekkhā up to the path of Arahantship, it is considered developed when the fruit is attained.
Vị ấy được gọi là tu tập chi phần giác ngộ xả cho đến đạo A-la-hán, và khi đạt được quả thì được gọi là đã tu tập.
Iti imepi satta bojjhaṅgā lokiyalokuttaramissakāva kathitā.
So, these seven factors of enlightenment are spoken of as being both mundane and supramundane.
Như vậy, bảy chi phần giác ngộ này cũng được nói là bao gồm cả thế gian và siêu thế.
419. Sammādiṭṭhiṃ bhāvetīti aṭṭhaṅgikassa maggassa ādibhūtaṃ sammādiṭṭhiṃ brūheti vaḍḍheti.
419. Develops right view means he cultivates and promotes right view, which is the beginning of the Eightfold Path.
Tu tập chánh kiến nghĩa là tăng trưởng, phát triển chánh kiến, là khởi đầu của Bát Chánh Đạo.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Đối với các phần còn lại cũng theo cách tương tự.
Ettha pana sammādassanalakkhaṇā sammādiṭṭhi.
Here, right view has the characteristic of right seeing.
Ở đây, chánh kiến có đặc tính là thấy đúng.
Sammāabhiniropanalakkhaṇo sammāsaṅkappo.
Right intention has the characteristic of right application (of mind).
Chánh tư duy có đặc tính là hướng tâm đúng đắn.
Sammāpariggāhalakkhaṇā sammāvācā.
Right speech has the characteristic of right discernment.
Chánh ngữ có đặc tính là lời nói đúng đắn.
Sammāsamuṭṭhāpanalakkhaṇo sammākammanto.
Right action has the characteristic of right origination.
Chánh nghiệp có đặc tính là hành động đúng đắn.
Sammāvodāpanalakkhaṇo sammāājīvo.
Right livelihood has the characteristic of right purification.
Chánh mạng có đặc tính là thanh lọc đúng đắn.
Sammāpaggahalakkhaṇo sammāvāyāmo.
Right effort has the characteristic of right exertion.
Chánh tinh tấn có đặc tính là nỗ lực đúng đắn.
Sammāupaṭṭhānalakkhaṇā sammāsati.
Right mindfulness has the characteristic of right establishment.
Chánh niệm có đặc tính là an trú đúng đắn.
Sammāsamādhānalakkhaṇo sammāsamādhi.
Right concentration has the characteristic of right focus.
Chánh định có đặc tính là an định đúng đắn.
Tesu ekekassa tīṇi tīṇi kiccāni honti.
Each of these has three functions.
Mỗi pháp trong số đó có ba chức năng.
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhi tāva aññehipi attano paccanīkakilesehi saddhiṃ micchādiṭṭhiṃ pajahati, nirodhaṃ ārammaṇaṃ karoti, sampayuttadhamme ca passati tappaṭicchādakamohavidhamanavasena asammohato.
For instance, right view abandons wrong view along with its other opposing defilements, takes cessation as its object, and perceives associated phenomena due to non-bewilderment, by dispelling the delusion that conceals them.
Chẳng hạn, chánh kiến loại bỏ tà kiến cùng với các phiền não đối nghịch khác, lấy sự diệt trừ làm đối tượng, và thấy các pháp tương ưng nhờ sự không si mê, bằng cách phá tan si mê che đậy chúng.
Sammāsaṅkappādayopi tatheva micchāsaṅkappādīni ca pajahanti, nirodhañca ārammaṇaṃ karonti.
Right intention and the others likewise abandon wrong intention and so forth, and take cessation as their object.
Chánh tư duy và các pháp khác cũng vậy, loại bỏ tà tư duy và các pháp tương tự, và lấy sự diệt trừ làm đối tượng.
Visesato panettha sammāsaṅkappo sahajātadhamme sammā abhiniropeti, sammāvācā sammā pariggaṇhāti, sammākammanto sammā samuṭṭhāpeti, sammāājīvo sammā vodāpeti, sammāvāyāmo sammā paggaṇhāti, sammāsati sammā upaṭṭhāti, sammāsamādhi sammā padahati.
Specifically, right intention rightly applies co-arising phenomena, right speech rightly discerns, right action rightly originates, right livelihood rightly purifies, right effort rightly exerts, right mindfulness rightly establishes, and right concentration rightly focuses.
Đặc biệt ở đây, chánh tư duy hướng tâm đúng đắn đến các pháp đồng sanh, chánh ngữ nói đúng đắn, chánh nghiệp hành động đúng đắn, chánh mạng thanh lọc đúng đắn, chánh tinh tấn nỗ lực đúng đắn, chánh niệm an trú đúng đắn, chánh định an định đúng đắn.
Api cesā sammādiṭṭhi nāma pubbabhāge nānākkhaṇā nānārammaṇā hoti, maggakāle ekakkhaṇā ekārammaṇā.
However, this right view is manifold in its moments and objects in its preliminary stage, but single in its moment and object at the time of the path.
Tuy nhiên, chánh kiến này ở giai đoạn ban đầu có nhiều đặc tính và nhiều đối tượng khác nhau, nhưng ở giai đoạn đạo thì chỉ có một đặc tính và một đối tượng.
Kiccato pana dukkhe ñāṇantiādīni cattāri nāmāni labhati.
In terms of function, it receives four names, such as "knowledge of suffering" and so forth.
Về mặt chức năng, nó có bốn tên gọi: trí tuệ về khổ, v.v.
Sammāsaṅkappādayopi pubbabhāge nānakkhaṇā nānārammaṇā honti, maggakāle ekakkhaṇā ekārammaṇā.
Right intention and the others are also manifold in their moments and objects in the preliminary stage, but single in their moment and object at the time of the path.
Chánh tư duy và các pháp khác cũng vậy, ở giai đoạn ban đầu có nhiều đặc tính và nhiều đối tượng khác nhau, nhưng ở giai đoạn đạo thì chỉ có một đặc tính và một đối tượng.
Tesu sammāsaṅkappo kiccato nekkhammasaṅkappo avihiṃsāsaṅkappo abyāpādasaṅkappoti tīṇi nāmāni labhati.
Among these, right intention receives three names in terms of function: intention of renunciation, intention of non-harming, and intention of non-ill-will.
Trong số đó, chánh tư duy về mặt chức năng có ba tên gọi: tư duy xuất ly, tư duy vô sân, tư duy vô hại.
Sammāvācādayo tayo pubbabhāge viratiyopi honti cetanāyopi, maggakkhaṇe pana viratiyova.
Right speech and the other two (right action, right livelihood) are also abstinences (virati) and volitions (cetanā) in the preliminary stage, but only abstinences at the moment of the path.
Ba pháp chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng ở giai đoạn ban đầu có thể là sự kiêng cữ hoặc ý chí, nhưng ở khoảnh khắc đạo thì chỉ là sự kiêng cữ.
Sammāvāyāmo sammāsatīti idampi dvayaṃ kiccato sammappadhānasatipaṭṭhānavasena cattāri nāmāni labhati.
Right effort and right mindfulness, this pair also receives four names in terms of function, in the sense of right endeavors and establishments of mindfulness.
Hai pháp chánh tinh tấn và chánh niệm này cũng về mặt chức năng có bốn tên gọi theo cách của chánh cần và niệm xứ.
Sammāsamādhi pana pubbabhāgepi maggakkhaṇepi sammāsamādhiyeva.
But right concentration is right concentration both in the preliminary stage and at the moment of the path.
Còn chánh định thì ở cả giai đoạn ban đầu và khoảnh khắc đạo đều là chánh định.
Iti imesu aṭṭhasu dhammesu bhagavatā nibbānādhigamāya paṭipannassa yogino bahukārattā paṭhamaṃ sammādiṭṭhi desitā.
Thus, among these eight factors, right view was taught first by the Blessed One because it is very beneficial to the yogi practicing for the attainment of Nibbāna.
Như vậy, trong tám pháp này, chánh kiến được Đức Phật giảng dạy đầu tiên vì nó rất hữu ích cho hành giả đang thực hành để đạt đến Niết Bàn.
Ayañhi ‘‘paññāpajjoto paññāsattha’’nti (dha. sa. 16, 20, 29, 34) ca vuttā.
This is also called "the lamp of wisdom, the weapon of wisdom."
Điều này cũng được nói là “ánh sáng của trí tuệ, vũ khí của trí tuệ”.
Tasmā etāya pubbabhāge vipassanāñāṇasaṅkhātāya sammādiṭṭhiyā avijjandhakāraṃ vidhamitvā kilesacore ghātento khemena yogāvacaro nibbānaṃ pāpuṇāti.
Therefore, by dispelling the darkness of ignorance with this right view, which is the insight knowledge in the preliminary stage, and by slaying the defilement-thieves, the yogi attains Nibbāna safely.
Do đó, hành giả, bằng chánh kiến này, tức là tuệ quán ở giai đoạn ban đầu, phá tan bóng tối vô minh và tiêu diệt bọn cướp phiền não, đạt đến Niết Bàn an ổn.
Tena vuttaṃ – ‘‘nibbānādhigamāya paṭipannassa yogino bahukārattā paṭhamaṃ sammādiṭṭhi desitā’’ti.
Hence, it was said: "right view was taught first because it is very beneficial to the yogi practicing for the attainment of Nibbāna."
Vì vậy đã nói: “chánh kiến được giảng dạy đầu tiên vì nó rất hữu ích cho hành giả đang thực hành để đạt đến Niết Bàn”.
Sammāsaṅkappo pana tassā bahukāro, tasmā tadanantaraṃ vutto.
Right intention is very beneficial to that (right view); therefore, it is spoken of immediately after it.
Chánh tư duy lại rất hữu ích cho chánh kiến, do đó được nói đến ngay sau đó.
Yathā hi heraññiko hatthena parivattetvā parivattetvā cakkhunā kahāpaṇaṃ olokento ‘ayaṃ kūṭo, ayaṃ cheko’’ti jānāti, evaṃ yogāvacaropi pubbabhāge vitakkena vitakketvā vitakketvā vipassanāpaññāya olokayamāno ‘‘ime dhammā kāmāvacarā, ime dhammā rūpāvacarādayo’’ti jānāti.
Just as a money-changer, turning a coin over and over in his hand and examining it with his eye, knows, ‘This is counterfeit, this is genuine,’ so too a yogāvacara, having first reflected repeatedly with vitakka, examining with vipassanā-paññā, knows, ‘‘These phenomena are kāmāvacara, these phenomena are rūpāvacara,’’ and so on.
Giống như người thợ vàng, xoay đi xoay lại bằng tay, nhìn đồng tiền bằng mắt và biết: ‘Đồng tiền này là giả, đồng tiền này là thật’, cũng vậy, hành giả (yogāvacara) ở giai đoạn đầu, suy xét đi suy xét lại bằng tầm (vitakka), rồi quán sát bằng tuệ quán (vipassanāpaññā) và biết: ‘Những pháp này thuộc cõi dục (kāmāvacara), những pháp này thuộc cõi sắc (rūpāvacara) và các cõi khác’.
Yathā vā pana purisena koṭiyaṃ gahetvā parivattetvā parivattetvā dinnaṃ mahārukkhaṃ tacchako vāsiyā tacchetvā kamme upaneti, evaṃ vitakkena vitakketvā vitakketvā dinnadhamme yogāvacaro paññāya ‘‘ime dhammā kāmāvacarā, ime dhammā rūpāvacarā’’tiādinā nayena paricchinditvā kamme upaneti.
Or just as a carpenter, having been given a large tree by a man who held and turned it at the end, carves it with an axe and brings it to use in his work, so too a yogāvacara, having reflected repeatedly with vitakka, brings the phenomena given to him to use in his work by discerning them with paññā, saying, ‘‘These phenomena are kāmāvacara, these phenomena are rūpāvacara,’’ and so on.
Hoặc như người thợ mộc, sau khi một người đàn ông cầm phần ngọn cây lớn đã được xoay đi xoay lại đưa cho, người thợ mộc đó dùng rìu đẽo gọt rồi đưa vào công việc, cũng vậy, hành giả sau khi suy xét đi suy xét lại bằng tầm, rồi phân biệt các pháp đã được đưa ra bằng tuệ rằng: ‘‘Những pháp này thuộc cõi dục, những pháp này thuộc cõi sắc’’ và vân vân, rồi đưa vào công việc.
Tena vuttaṃ – ‘‘sammāsaṅkappo pana tassā bahukāro, tasmā tadanantaraṃ vutto’’ti.
Therefore, it is said: ‘‘Right thought is of great help to it, therefore it is mentioned immediately after.’’
Vì thế, đã nói: ‘‘Chánh tư duy (sammāsaṅkappa) là yếu tố hỗ trợ rất lớn cho chánh kiến, do đó nó được nói đến ngay sau chánh kiến.’’
427. Ajjhattaṃ rūpasaññītiādīsu ajjhattarūpe parikammavasena ajjhattaṃ rūpasaññī nāma hoti.
427. In Ajjhattaṃ rūpasaññī and so on, one is called 'perceiving forms internally' by way of preliminary work (parikamma) on internal forms.
Trong các câu như “Ajjhattaṃ rūpasaññī” (quán tưởng sắc bên trong), người đó có tưởng về sắc bên trong do thực hành sơ khởi (parikamma) trên sắc bên trong.
Ajjhattañhi nīlaparikammaṃ karonto kese vā pitte vā akkhitārakāya vā karoti, pītaparikammaṃ karonto mede vā chaviyā vā hatthapādatalesu vā akkhīnaṃ pītakaṭṭhāne vā karoti, lohitaparikammaṃ karonto maṃse vā lohite vā jivhāya vā akkhīnaṃ rattaṭṭhāne vā karoti, odātaparikammaṃ karonto aṭṭhimhi vā dante vā nakhe vā akkhīnaṃ setaṭṭhāne vā karoti.
For indeed, when performing blue preliminary work, one does so on the hair, or bile, or the pupils of the eyes; when performing yellow preliminary work, one does so on fat, or skin, or the palms and soles, or the yellow parts of the eyes; when performing red preliminary work, one does so on flesh, or blood, or the tongue, or the red parts of the eyes; when performing white preliminary work, one does so on bones, or teeth, or nails, or the white parts of the eyes.
Khi thực hành sơ khởi về màu xanh bên trong, người đó thực hành trên tóc, mật, hoặc đồng tử mắt; khi thực hành sơ khởi về màu vàng, người đó thực hành trên mỡ, da, lòng bàn tay, lòng bàn chân, hoặc phần vàng của mắt; khi thực hành sơ khởi về màu đỏ, người đó thực hành trên thịt, máu, lưỡi, hoặc phần đỏ của mắt; khi thực hành sơ khởi về màu trắng, người đó thực hành trên xương, răng, móng tay, hoặc phần trắng của mắt.
Taṃ pana sunīlaṃ supītaṃ sulohitakaṃ suodātakaṃ na hoti, avisuddhameva hoti.
But that is not perfectly blue, perfectly yellow, perfectly red, or perfectly white; it is impure.
Tuy nhiên, những màu đó không phải là xanh biếc, vàng tươi, đỏ thắm, trắng tinh, mà chỉ là những màu không trong sạch.
Eko bahiddhā rūpāni passatīti yassevaṃ parikammaṃ ajjhattaṃ uppannaṃ hoti, nimittaṃ pana bahiddhā.
Eko bahiddhā rūpāni passatīti: For whom such preliminary work has arisen internally, but the sign (nimitta) is external.
Eko bahiddhā rūpāni passatī (một người thấy các sắc bên ngoài): Điều này nói về người mà sự thực hành sơ khởi đã phát sinh bên trong, nhưng tướng (nimitta) thì ở bên ngoài.
So evaṃ ajjhattaṃ parikammassa bahiddhā ca appanāya vasena ‘‘ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passatī’’ti vuccati.
Such a person is called "perceiving forms internally, one sees external forms" by way of internal preliminary work and external appanā.
Người đó được gọi là ‘‘quán tưởng sắc bên trong, một người thấy các sắc bên ngoài’’ theo cách thức thực hành sơ khởi bên trong và chứng đắc thiền (appanā) bên ngoài.
Parittānīti avaḍḍhitāni.
Parittānīti means undeveloped (avaḍḍhitāni).
Parittānī (nhỏ hẹp): là những thứ chưa phát triển.
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti suvaṇṇāni vā honti dubbaṇṇāni vā, parittavaseneva idaṃ abhibhāyatanaṃ vuttanti veditabbaṃ.
Suvaṇṇadubbaṇṇānīti means they are either beautiful or ugly; it should be understood that this abhibhāyatana is spoken of in terms of being small.
Suvaṇṇadubbaṇṇānī (tốt xấu): là tốt hoặc xấu. Nên hiểu rằng abhibhāyatana này được nói đến theo nghĩa nhỏ hẹp.
Tāni abhibhuyyāti yathā nāma sampannagahaṇiko kaṭacchumattaṃ bhattaṃ labhitvā ‘‘kiṃ ettha bhuñjitabbaṃ atthī’’ti saṅkaḍḍhitvā ekakabalameva karoti, evameva ñāṇuttariko puggalo visadañāṇo ‘‘kiṃ ettha parittake ārammaṇe samāpajjitabbaṃ atthi, nāyaṃ mama bhāro’’ti tāni rūpāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetīti attho.
Tāni abhibhuyyāti: Just as a gluttonous person, having received a spoonful of rice, gathers it all up thinking, "Is there anything to eat here?" and makes it into a single mouthful, even so, a person with superior knowledge, having clear knowledge, thinks, "Is there anything to attain absorption in this small object? This is not a burden for me," and overpowering those forms, attains absorption, meaning that appanā is reached immediately upon the arising of the sign.
Tāni abhibhuyyā (chiến thắng chúng): Giống như một người ăn nhiều, khi nhận được một muỗng cơm, nghĩ ‘‘có gì để ăn ở đây?’’ rồi gom lại thành một miếng, cũng vậy, một người có trí tuệ vượt trội (ñāṇuttarika), có trí tuệ trong sáng, nghĩ ‘‘có gì để nhập định với đối tượng nhỏ hẹp này? Đây không phải là gánh nặng của tôi’’, rồi chiến thắng những sắc đó và nhập định. Nghĩa là, người đó đạt đến chứng đắc thiền ngay khi tướng xuất hiện.
Jānāmi passāmīti iminā panassa ābhogo kathito.
By Jānāmi passāmīti, his advertence is stated.
Với ‘‘Jānāmi passāmī’’ (tôi biết, tôi thấy), ý định của người đó được nói đến.
So ca kho samāpattito vuṭṭhitassa, na antosamāpattiyaṃ.
And that is for one who has emerged from absorption, not while in absorption.
Và điều này xảy ra khi người đó xuất khỏi định, chứ không phải trong khi ở trong định.
Evaṃsaññī hotīti ābhogasaññāyapi jhānasaññāyapi evaṃsaññī hoti.
Evaṃsaññī hotīti: He has such a perception both as advertence-perception and as jhāna-perception.
Evaṃsaññī hotī (người đó có tưởng như vậy): Người đó có tưởng như vậy cả về tưởng ý định và tưởng thiền định.
Abhibhavasaññā hissa antosamāpattiyampi atthi, ābhogasaññā pana samāpattito vuṭṭhitasseva.
For him, the perception of overpowering exists even within absorption, but the perception of advertence is only for one who has emerged from absorption.
Tưởng chiến thắng (abhibhavasaññā) có trong khi ở trong định, nhưng tưởng ý định (ābhogasaññā) chỉ có khi người đó xuất khỏi định.
Appamāṇānīti vaḍḍhitappamāṇāni, mahantānīti attho.
Appamāṇānīti means grown to an immeasurable extent, i.e., great.
Appamāṇānī (vô lượng): là những thứ đã phát triển đến vô lượng, nghĩa là to lớn.
Abhibhuyyāti ettha pana yathā mahagghaso puriso ekaṃ bhattavaḍḍhitakaṃ labhitvā ‘‘aññampi hotu, kiṃ etaṃ mayhaṃ karissatī’’ti taṃ na mahantato passati, evameva ñāṇuttaro puggalo visadañāṇo ‘‘kiṃ ettha samāpajjitabbaṃ, nayidaṃ appamāṇaṃ, na mayhaṃ cittekaggatākaraṇe bhāro atthī’’ti tāni abhibhavitvā samāpajjati, saha nimittuppādenevettha appanaṃ pāpetīti attho.
Abhibhuyyāti: Here, just as a gluttonous person, having received one serving of rice, does not regard it as great, thinking, "Let there be more, what will this do for me?", even so, a person with superior knowledge, having clear knowledge, thinks, "What is there to attain absorption in this? This is not immeasurable, nor is it a burden for me in concentrating my mind," and overpowering those forms, attains absorption, meaning that appanā is reached immediately upon the arising of the sign.
Ở đây, với abhibhuyyā (chiến thắng), giống như một người ăn nhiều, khi nhận được một phần cơm, nghĩ ‘‘hãy có thêm nữa, cái này thì làm gì được tôi?’’, người đó không xem đó là lớn; cũng vậy, một người có trí tuệ vượt trội, có trí tuệ trong sáng, nghĩ ‘‘có gì để nhập định ở đây? Điều này không phải là vô lượng, không phải là gánh nặng để làm cho tâm tôi nhất tâm’’, rồi chiến thắng những sắc đó và nhập định. Nghĩa là, người đó đạt đến chứng đắc thiền ngay khi tướng xuất hiện.
Bahiddhā rūpāni passatīti yassa parikammampi nimittampi bahiddhāva uppannaṃ, so evaṃ bahiddhā parikammassa ceva appanāya ca vasena ‘‘ajjhattaṃ arūpasaññī ekova bahiddhā rūpāni passatī’’ti vuccati.
Bahiddhā rūpāni passatīti: For whom both the preliminary work and the sign have arisen externally, such a person is called "perceiving forms internally, one sees external forms" by way of external preliminary work and appanā.
Bahiddhā rūpāni passatī (thấy các sắc bên ngoài): Người mà cả thực hành sơ khởi và tướng đều phát sinh bên ngoài, người đó được gọi là ‘‘quán tưởng không sắc bên trong, một người thấy các sắc bên ngoài’’ theo cách thức thực hành sơ khởi bên ngoài và chứng đắc thiền bên ngoài.
Sesamettha catutthaabhibhāyatane vuttanayameva.
The rest here is just as stated in the fourth abhibhāyatana.
Phần còn lại ở đây giống như phương pháp đã được nói đến trong abhibhāyatana thứ tư.
Imesu pana catūsu parittaṃ vitakkacaritavasena āgataṃ, appamāṇaṃ mohacaritavasena, suvaṇṇaṃ dosacaritavasena, dubbaṇṇaṃ rāgacaritavasena.
Among these four, however, the limited (kasiṇa) comes by way of the vitakka-temperament, the immeasurable by way of the delusion-temperament, the beautiful by way of the aversion-temperament, and the ugly by way of the greed-temperament.
Trong bốn điều này, ‘‘nhỏ hẹp’’ (paritta) xuất hiện theo cách hành xử của tầm (vitakkacarita), ‘‘vô lượng’’ (appamāṇa) theo cách hành xử của si mê (mohacarita), ‘‘tốt’’ (suvaṇṇa) theo cách hành xử của sân hận (dosacarita), và ‘‘xấu’’ (dubbaṇṇa) theo cách hành xử của tham ái (rāgacarita).
Etesañhi etāni sappāyāni, sā ca nesaṃ sappāyatā vitthārato visuddhimagge cariyaniddese vuttā.
Indeed, these are suitable for them, and their suitability is explained in detail in the Visuddhimagga, in the section on temperaments.
Những điều này phù hợp với họ, và sự phù hợp đó đã được nói chi tiết trong phần giải thích về các hành xử (cariya-niddesa) trong Visuddhimagga.
Pañcamaabhibhāyatanādīsu nīlānīti sabbasaṅgāhakavasena vuttaṃ.
In the fifth abhibhāyatana and so on, the term nīlāni (blue) is stated in a comprehensive sense.
Trong abhibhāyatana thứ năm, v.v., nīlānī (màu xanh) được nói đến theo nghĩa bao hàm tất cả.
Nīlavaṇṇānīti vaṇṇavasena.
Nīlavaṇṇāni (blue-colored) is by way of color.
Nīlavaṇṇānī (có màu xanh) là theo nghĩa màu sắc.
Nīlanidassanānīti nidassanavasena, apaññāyamānavivarāni asambhinnavaṇṇāni ekanīlāneva hutvā dissantīti vuttaṃ hoti.
Nīlanidassanāni (blue-manifestations) is by way of manifestation; it is said that they appear as purely blue, with no discernible gaps and with unmixed colors.
Nīlanidassanānī (có tướng xanh) là theo nghĩa tướng mạo, có nghĩa là chúng xuất hiện dưới dạng một màu xanh duy nhất, không có khoảng trống có thể phân biệt được và không có màu sắc pha trộn.
Nīlanibhāsānīti idaṃ pana obhāsavasena vuttaṃ, nīlobhāsāni nīlappabhāyuttānīti attho.
Nīlanibhāsāni (blue-radiant) is stated by way of radiance; the meaning is that they are blue-radiant, endowed with blue effulgence.
Nīlanibhāsānī (có ánh sáng xanh) được nói đến theo nghĩa ánh sáng, nghĩa là có ánh sáng xanh, có vẻ rực rỡ màu xanh.
Etena nesaṃ suvisuddhataṃ dasseti.
By this, their extreme purity is shown.
Điều này cho thấy sự trong sạch tuyệt đối của chúng.
Visuddhavaṇṇavaseneva hi imāni cattāri abhibhāyatanāni vuttāni.
Indeed, these four abhibhāyatanas are stated by way of pure color.
Thật vậy, bốn abhibhāyatana này được nói đến theo nghĩa màu sắc trong sạch.
‘‘Nīlakasiṇaṃ gaṇhanto nīlasmiṃ nimittaṃ gaṇhāti pupphasmiṃ vā vatthasmiṃ vā vaṇṇadhātuyā vā’’tiādikaṃ panettha kasiṇakaraṇañca parikammañca appanāvidhānañca sabbaṃ visuddhimagge vitthārato vuttameva.
Regarding this, the method of kasiṇa practice, preliminary work, and the procedure for absorption (appanā), such as "one who takes the blue kasiṇa takes the sign in blue, whether in a flower, a cloth, or a color-element," are all explained in detail in the Visuddhimagga.
Việc thực hành kasiṇa, thực hành sơ khởi và phương pháp chứng đắc thiền, tất cả đều đã được nói chi tiết trong Visuddhimagga, như trong câu ‘‘Khi quán kasiṇa màu xanh, người đó quán tướng màu xanh trên hoa, vải, hoặc sắc đại’’.
Imāni pana aṭṭha abhibhāyatanajjhānāni vaṭṭānipi honti vaṭṭapādakānipi vipassanāpādakānipi diṭṭhadhammasukhavihārānipi abhiññāpādakānipi nirodhapādakānipi, lokiyāneva pana na lokuttarānīti veditabbāni.
But these eight abhibhāyatana jhānas are also conducive to saṃsāra, and serve as a basis for saṃsāra, and serve as a basis for vipassanā, and for a pleasant abiding in this very life, and serve as a basis for abhiññā, and serve as a basis for nirodha; but it should be understood that they are worldly, not supramundane.
Tuy nhiên, tám Abhibhāyatana-jhāna này có thể là (nguyên nhân của) luân hồi, là nền tảng của luân hồi, là nền tảng của tuệ quán (vipassanā), là sự an trú hạnh phúc trong hiện tại, là nền tảng của thần thông (abhiññā), và là nền tảng của diệt tận (nirodha). Tuy nhiên, cần phải biết rằng chúng chỉ thuộc về thế gian (lokiya), chứ không phải xuất thế gian (lokuttara).
435. Rūpī rūpāni passatīti ettha ajjhattaṃ kesādīsu nīlakasiṇādīsu nīlakasiṇādivasena uppāditaṃ rūpajjhānaṃ rūpaṃ, taṃ assa atthīti rūpī.
435. In Rūpī rūpāni passati (He, being material, sees forms), "form" here refers to the rūpajjhāna produced within oneself through blue kasiṇa, etc., among hairs, etc., and blue kasiṇa, etc. "Rūpī" means he possesses that form.
435. Trong câu Rūpī rūpāni passatī (Người có sắc thấy các sắc), "rūpa" (sắc) ở đây là rūpajjhāna (thiền sắc giới) được phát triển bên trong, trên các đối tượng như tóc, v.v., hoặc trên các đề mục kasiṇa màu xanh, v.v. "Rūpī" (người có sắc) là người có thiền sắc giới đó.
Bahiddhā rūpāni passatīti bahiddhāpi nīlakasiṇādīni rūpāni jhānacakkhunā passati.
Bahiddhā rūpāni passatīti (He sees forms externally) means he sees external forms such as blue kasiṇa, etc., with the eye of jhāna.
Bahiddhā rūpāni passatī (Thấy các sắc bên ngoài) nghĩa là thấy các đề mục kasiṇa màu xanh, v.v., bên ngoài bằng thiền nhãn.
Iminā ajjhattabahiddhāvatthukesu kasiṇesu uppāditajjhānassa puggalassa cattāripi rūpāvacarajjhānāni dassitāni.
By this, the four rūpāvacara jhānas are shown for the person whose jhāna has been produced in kasiṇas with both internal and external objects.
Bằng cách này, bốn thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna) của người đã phát triển thiền trên các đề mục kasiṇa có đối tượng bên trong và bên ngoài đã được trình bày.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti ajjhattaṃ na rūpasaññī, attano kesādīsu anuppāditarūpāvacarajjhānoti attho.
Ajjhattaṃ arūpasaññīti (He is not conscious of forms internally) means he is not conscious of forms internally; that is, the rūpāvacara jhāna has not been produced regarding his own hairs, etc.
Ajjhattaṃ arūpasaññī (Bên trong không có tưởng về sắc) nghĩa là bên trong không có tưởng về sắc, tức là thiền sắc giới không được phát triển trên các đối tượng như tóc, v.v., của chính mình.
Iminā bahiddhāparikammaṃ katvā bahiddhāva uppāditajjhānassa puggalassa rūpāvacarajjhānāni dassitāni.
By this, the rūpāvacara jhānas are shown for the person whose jhāna has been produced only externally, after performing preparatory work externally.
Bằng cách này, các thiền sắc giới của người đã thực hành sơ khởi bên ngoài và chỉ phát triển thiền bên ngoài đã được trình bày.
Subhantveva adhimutto hotīti iminā suvisuddhesu nīlādīsu vaṇṇakasiṇesu jhānāni dassitāni.
Subhantveva adhimutto hotīti (He is intent only on the beautiful) implies the jhānas produced regarding utterly pure blue and other color kasiṇas.
Subhantveva adhimutto hotī (Chỉ chuyên chú vào cái đẹp) – bằng cách này, các thiền được trình bày trên các đề mục kasiṇa màu sắc như xanh, v.v., rất thanh tịnh.
Tattha kiñcāpi antoappanāyaṃ subhanti ābhogo natthi, yo pana visuddhaṃ subhaṃ kasiṇārammaṇaṃ katvā viharati, so yasmā ‘‘subhanti adhimutto hotī’’ti vattabbataṃ āpajjati, tasmā evaṃ desanā katā.
Though there is no thought of "beautiful" in the internal apprehension (appanā), the person who abides by making a pure, beautiful kasiṇa his object is said to be "intent on the beautiful." Thus, the teaching is given in this way.
Mặc dù trong sự chú tâm nội tại không có ý nghĩ "đẹp", nhưng người nào an trú bằng cách lấy đề mục kasiṇa thanh tịnh và đẹp làm đối tượng, thì người đó được gọi là "chỉ chuyên chú vào cái đẹp". Do đó, lời dạy này được đưa ra như vậy.
Paṭisambhidāmagge pana ‘‘kathaṃ subhantveva adhimutto hotīti vimokkho – idha bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati…pe… mettāya bhāvitattā sattā appaṭikkūlā honti.
However, in the Paṭisambhidāmagga, it is stated: "How is liberation intent only on the beautiful? Here, a bhikkhu abides pervading one direction with a mind imbued with loving-kindness...pe... due to the cultivation of loving-kindness, beings are not repulsive.
Tuy nhiên, trong Paṭisambhidāmagga có nói: "Thế nào là giải thoát 'chỉ chuyên chú vào cái đẹp'? Ở đây, một tỳ khưu an trú bằng cách trải tâm từ (mettā) đến một phương… v.v… Do tâm từ được tu tập, các chúng sanh trở nên không đáng ghét.
Karuṇāsahagatena…pe… muditāsahagatena…pe… upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati…pe… upekkhāya bhāvitattā sattā appaṭikkūlā honti.
With a mind imbued with compassion...pe... with a mind imbued with sympathetic joy...pe... with a mind imbued with equanimity, he abides pervading one direction...pe... due to the cultivation of equanimity, beings are not repulsive.
Với tâm bi (karuṇā) … v.v… với tâm hỷ (muditā) … v.v… với tâm xả (upekkhā) trải đến một phương … v.v… Do tâm xả được tu tập, các chúng sanh trở nên không đáng ghét.
Evaṃ subhantveva adhimutto hotīti vimokkho’’ti (paṭi. ma. 1.212) vuttaṃ.
Thus, this liberation is intent only on the beautiful" (Paṭi. ma. 1.212).
Như vậy, đây là giải thoát 'chỉ chuyên chú vào cái đẹp'."
Sabbaso rūpasaññānantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge vuttameva.
What needs to be said regarding Sabbaso rūpasaññānaṃ and so on has all been stated in the Visuddhimagga.
Những gì cần nói về Sabbaso rūpasaññāna (hoàn toàn không có tưởng về sắc), v.v., đều đã được nói trong Visuddhimagga.
443. Pathavikasiṇaṃ bhāvetīti ettha pana sakalaṭṭhena kasiṇaṃ, pathavi eva kasiṇaṃ pathavikasiṇaṃ.
443. In Pathavikasiṇaṃ bhāvetīti (cultivates the earth kasiṇa), kasiṇa refers to the entire object; the earth itself is the kasiṇa, hence pathavikasiṇaṃ.
443. Trong câu Pathavikasiṇaṃ bhāvetī (tu tập địa kasiṇa), "kasiṇa" ở đây là kasiṇa theo nghĩa toàn diện, địa kasiṇa là đất làm kasiṇa.
Parikammapathaviyāpi uggahanimittassāpi paṭibhāganimittassāpi taṃ nimittaṃ ārammaṇaṃ katvā uppannajjhānassāpi etaṃ adhivacanaṃ.
This term refers to the preparatory earth, the uggahanimitta (learning sign), the paṭibhāganimitta (counterpart sign), and the jhāna produced with that nimitta as its object.
Đây là tên gọi chung cho địa kasiṇa sơ khởi, cho cả tướng học (uggahanimitta) và tướng đối (paṭibhāganimitta), và cho cả thiền phát sinh với tướng đó làm đối tượng.
Idha pana pathavikasiṇārammaṇaṃ jhānaṃ adhippetaṃ.
Here, however, jhāna with the earth kasiṇa as its object is intended.
Ở đây, "thiền với địa kasiṇa làm đối tượng" là ý nghĩa được đề cập.
Taṃ hesa bhāveti.
He cultivates that.
Người đó tu tập nó.
Āpokasiṇādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Āpokasiṇa and the rest.
Đối với Āpokasiṇā (thủy kasiṇa), v.v., cũng theo cách tương tự.
Imāni pana kasiṇāni bhāventena sīlāni sodhetvā parisuddhasīle patiṭṭhitena yvāssa dasasu palibodhesu palibodho atthi, taṃ upacchinditvā kammaṭṭhānadāyakaṃ kalyāṇamittaṃ upasaṅkamitvā attano cariyānukūlavasena yaṃ yassa sappāyaṃ, taṃ tena gahetvā kasiṇabhāvanāya ananurūpaṃ vihāraṃ pahāya anurūpe viharantena khuddakapalibodhupacchedaṃ katvā sabbaṃ bhāvanāvidhānaṃ aparihāpentena bhāvetabbāni.
These kasiṇas are to be cultivated by one who has purified their sīla, established themselves in pure sīla, eliminated any obstacles (palibodha) among the ten obstacles, approached a kalyāṇamitta (noble friend) who teaches meditation, taken up what is suitable for their temperament, abandoned unsuitable abodes for kasiṇa development, resided in suitable ones, overcome minor obstacles, and not neglected any part of the meditation procedure.
Tuy nhiên, khi tu tập các kasiṇa này, hành giả phải thanh tịnh giới hạnh, an trú trên giới hạnh thanh tịnh, đoạn trừ mọi chướng ngại (palibodha) trong mười chướng ngại, đến gần thiện hữu (kalyāṇamitta) là người truyền dạy đề mục thiền (kammaṭṭhāna), nhận lấy đề mục phù hợp với căn tánh của mình, từ bỏ nơi ở không thích hợp cho sự tu tập kasiṇa và an trú ở nơi thích hợp, đoạn trừ các chướng ngại nhỏ, và không bỏ sót bất kỳ quy tắc tu tập nào.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.38 ādayo) vutto.
This is the summary here; the detailed explanation is given in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.38 onwards).
Đây là tóm tắt, còn phần giải thích chi tiết đã được nói trong Visuddhimagga.
Kevalañhi tattha viññāṇakasiṇaṃ nāgataṃ, taṃ atthato ākāsakasiṇe pavattaviññāṇaṃ.
Only the viññāṇakasiṇa (consciousness kasiṇa) is not mentioned there; in essence, it is the consciousness that arises in the ākāsakasiṇa (space kasiṇa).
Chỉ có viññāṇakasiṇa (thức kasiṇa) là không được đề cập ở đó; về bản chất, đó là thức vận hành trong ākāsakasiṇa (không gian kasiṇa).
Tañca kho ārammaṇavasena vuttaṃ, na samāpattivasena.
That is said with reference to the object, not the attainment (samāpatti).
Và điều đó được nói theo phương diện đối tượng, chứ không phải theo phương diện nhập định.
Tañhi anantaṃ viññāṇanti ārammaṇaṃ katvā esa viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento viññāṇakasiṇaṃ bhāvetīti vuccati.
For when one cultivates the attainment of the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana), taking "infinite consciousness" as the object, one is said to be cultivating the viññāṇakasiṇa.
Thật vậy, khi hành giả tu tập viññāṇañcāyatana-samāpatti (thiền vô biên thức xứ) bằng cách lấy "thức vô biên" làm đối tượng, người đó được gọi là đang tu tập viññāṇakasiṇa.
Imānipi dasa kasiṇāni vaṭṭānipi honti vaṭṭapādakānipi vipassanāpādakānipi diṭṭhadhammasukhavihāratthānipi abhiññāpādakānipi nirodhapādakānipi, lokiyāneva pana na lokuttarānīti.
These ten kasiṇas are also conducive to saṃsāra, and serve as a basis for saṃsāra, and serve as a basis for vipassanā, and for a pleasant abiding in this very life, and serve as a basis for abhiññā, and serve as a basis for nirodha; but it should be understood that they are worldly, not supramundane.
Mười kasiṇa này cũng có thể là (nguyên nhân của) luân hồi, là nền tảng của luân hồi, là nền tảng của tuệ quán (vipassanā), là nơi an trú hạnh phúc trong hiện tại, là nền tảng của thần thông (abhiññā), và là nền tảng của diệt tận (nirodha). Tuy nhiên, chúng chỉ thuộc về thế gian (lokiya), chứ không phải xuất thế gian (lokuttara).
453. Asubhasaññaṃ bhāvetīti asubhasaññā vuccati uddhumātakādīsu dasasu ārammaṇesu uppannā paṭhamajjhānasahagatā saññā, taṃ bhāveti brūheti vaḍḍheti, anuppannaṃ uppādeti, uppannaṃ anurakkhatīti attho.
453. Asubhasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of impurity) means that the perception of impurity (asubhasaññā) is the perception accompanied by the first jhāna, arising with reference to the ten objects such as a bloated corpse. "Bhāveti" means to cultivate, to develop, to increase; it means to produce what has not arisen, and to maintain what has arisen.
453. Asubhasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng bất tịnh) – tưởng bất tịnh (asubhasaññā) là tưởng phát sinh trên mười đề mục như thi thể trương phình, v.v., đi kèm với thiền thứ nhất. "Tu tập nó" (bhāveti) nghĩa là nuôi dưỡng, phát triển nó, làm cho cái chưa sinh được sinh ra, và bảo vệ cái đã sinh ra.
Dasannaṃ pana asubhānaṃ bhāvanānayo sabbo visuddhimagge (visuddhi. 1.102 ādayo) vitthāritoyeva.
The method for cultivating the ten impurities (asubha) has been fully explained in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.102 onwards).
Toàn bộ phương pháp tu tập mười đề mục bất tịnh đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Maraṇasaññaṃ bhāvetīti sammutimaraṇaṃ, khaṇikamaraṇaṃ, samucchedamaraṇanti tividhampi maraṇaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakasaññaṃ bhāveti, anuppannaṃ uppādeti, uppannaṃ anurakkhatīti attho.
Maraṇasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of death) means one cultivates the perception that arises by taking death in its three forms—conventional death, momentary death, and cutting-off death—as the object, meaning to produce what has not arisen and to maintain what has arisen.
Maraṇasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng về cái chết) nghĩa là tu tập tưởng phát sinh khi lấy ba loại chết làm đối tượng: chết theo quy ước (sammutimaraṇa), chết từng sát na (khaṇikamaraṇa), và chết đoạn diệt (samucchedamaraṇa). Nghĩa là làm cho cái chưa sinh được sinh ra, và bảo vệ cái đã sinh ra.
Heṭṭhā vuttalakkhaṇā vā maraṇassatiyeva idha maraṇasaññāti vuttā, taṃ bhāveti uppādeti vaḍḍhetīti attho.
Or it means that the mindfulness of death (maraṇassati) of the characteristic mentioned below is here called the perception of death, and one cultivates, produces, and develops it.
Hoặc niệm chết (maraṇassati) với các đặc tính đã nói ở trên được gọi là tưởng về cái chết (maraṇasaññā) ở đây. "Tu tập nó" nghĩa là làm cho nó sinh ra và phát triển.
Bhāvanānayo panassā visuddhimagge (visuddhi. 1.167 ādayo) vitthāritoyeva.
Its method of cultivation has been fully explained in the Visuddhimagga (Visuddhi. 1.167 onwards).
Phương pháp tu tập của nó đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Āhāre paṭikūlasaññaṃ bhāvetīti asitapītādibhede kabaḷīkāre āhāre gamanapaṭikūlādīni nava paṭikūlāni paccavekkhantassa uppajjanakasaññaṃ bhāveti, uppādeti vaḍḍhetīti attho.
Āhāre paṭikūlasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of loathsomeness in food) means one cultivates the perception that arises when reflecting on the nine aspects of loathsomeness, such as the loathsomeness of going, in relation to material food, such as what is eaten and drunk, meaning to produce and develop it.
Āhāre paṭikūlasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng ghê tởm đối với thức ăn) nghĩa là tu tập tưởng phát sinh khi quán xét chín điều ghê tởm như sự ghê tởm khi thức ăn đi vào, v.v., đối với các loại thức ăn viên đã ăn, uống, v.v. Nghĩa là làm cho nó sinh ra và phát triển.
Tassāpi bhāvanānayo visuddhimagge vitthāritoyeva.
Its method of cultivation has also been fully explained in the Visuddhimagga.
Phương pháp tu tập của nó cũng đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Sabbaloke anabhiratisaññaṃ bhāvetīti sabbasmimpi tedhātuke loke anabhiratisaññaṃ ukkaṇṭhitasaññaṃ bhāvetīti attho.
Sabbaloke anabhiratisaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of dispassion for the entire world) means cultivating the perception of dispassion, the perception of weariness, in relation to the entire three realms of existence.
Sabbaloke anabhiratisaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế gian) nghĩa là tu tập tưởng không hoan hỷ, tưởng chán ghét đối với tất cả ba cõi.
Aniccasaññaṃ bhāvetīti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayaññathattapariggāhikaṃ pañcasu khandhesu aniccanti uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Aniccasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of impermanence) means cultivating the perception that arises, "impermanent," with respect to the five aggregates of clinging, grasping their rise and fall and altered nature.
Aniccasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng vô thường) nghĩa là tu tập tưởng vô thường phát sinh đối với năm uẩn bám chấp, quán xét sự sinh diệt, sự biến đổi của chúng, nhận thức rằng năm uẩn là vô thường.
Anicce dukkhasaññaṃ bhāvetīti anicce khandhapañcake paṭipīḷanasaṅkhātadukkhalakkhaṇapariggāhikaṃ dukkhanti uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Anicce dukkhasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of suffering in impermanence) means cultivating the perception that arises, "suffering," with respect to the five impermanent aggregates, grasping the characteristic of suffering, which is oppression.
Anicce dukkhasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng khổ trong vô thường) nghĩa là tu tập tưởng khổ phát sinh đối với năm uẩn vô thường, nhận thức đặc tính khổ dưới dạng sự bức bách.
Dukkhe anattasaññaṃ bhāvetīti paṭipīḷanaṭṭhena dukkhe khandhapañcake avasavattanākārasaṅkhātaanattalakkhaṇapariggāhikaṃ anattāti uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Dukkhe anattasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of non-self in suffering) means cultivating the perception that arises, "non-self," with respect to the five aggregates that are suffering due to oppression, grasping the characteristic of non-self, which is lack of mastery.
Dukkhe anattasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng vô ngã trong khổ) nghĩa là tu tập tưởng vô ngã phát sinh đối với năm uẩn khổ, nhận thức đặc tính vô ngã dưới dạng không thể kiểm soát được.
Pahānasaññaṃ bhāvetīti pañcavidhaṃ pahānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Pahānasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of abandoning) means cultivating the perception that arises by taking abandoning in its five forms as the object.
Pahānasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng đoạn trừ) nghĩa là tu tập tưởng phát sinh khi lấy năm loại đoạn trừ làm đối tượng.
Virāgasaññaṃ bhāvetīti pañcavidhameva virāgaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Virāgasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of dispassion) means cultivating the perception that arises by taking dispassion in its five forms as the object.
Virāgasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng ly tham) nghĩa là tu tập tưởng phát sinh khi lấy năm loại ly tham làm đối tượng.
Nirodhasaññaṃ bhāvetīti saṅkhāranirodhaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakasaññaṃ bhāveti.
Nirodhasaññaṃ bhāvetīti (cultivates the perception of cessation) means cultivating the perception that arises by taking the cessation of formations (saṅkhāra) as the object.
Nirodhasaññaṃ bhāvetī (tu tập tưởng diệt tận) nghĩa là tu tập tưởng phát sinh khi lấy sự diệt tận của các hành (saṅkhāra) làm đối tượng.
Nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā uppajjanakasaññantipi vadanti.
Some also say it means cultivating the perception that arises by taking Nibbāna as the object.
Cũng có người nói là tưởng phát sinh khi lấy Nibbāna làm đối tượng.
Ettha ca sabbaloke anabhiratasaññā, aniccasaññā, anicce dukkhasaññāti imāhi tīhi saññāhi balavavipassanā kathitā.
Here, strong vipassanā is taught through these three perceptions: the perception of dispassion for the entire world, the perception of impermanence, and the perception of suffering in impermanence.
Ở đây, ba tưởng: tưởng không hoan hỷ đối với tất cả thế gian, tưởng vô thường, và tưởng khổ trong vô thường, đã nói về tuệ quán mạnh mẽ.
Puna aniccasaññaṃ bhāvetītiādikāhi dasahi saññāhi vipassanāsamārambhova kathito.
Furthermore, the commencement of vipassanā is taught by the ten perceptions beginning with "cultivates the perception of impermanence."
Lại nữa, mười tưởng bắt đầu từ tưởng vô thường, v.v., đã nói về sự khởi đầu của tuệ quán.
563. Cetasā phuṭoti ettha duvidhaṃ pharaṇaṃ āpopharaṇañca dibbacakkhupharaṇañca.
563. In Cetasā phuṭo (permeated by mind), there are two kinds of permeation: permeation by water and permeation by the divine eye.
563. Ở đây, về từ Cetasā phuṭo (tràn ngập tâm), có hai loại sự lan tỏa: sự lan tỏa bằng nước (āpopharaṇa) và sự lan tỏa bằng thiên nhãn (dibbacakkhupharaṇa).
Tattha āpokasiṇaṃ samāpajjitvā āpena pharaṇaṃ āpopharaṇaṃ nāma.
Among these, permeation by water means permeating with water after attaining the water kasiṇa.
Trong đó, sự lan tỏa bằng nước sau khi nhập vào thủy kasiṇa được gọi là āpopharaṇa.
Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā samuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti.
Even in such a permeated great ocean, all small rivers flowing into the ocean are included therein.
Dù biển lớn đã được lan tỏa như vậy, tất cả các con sông nhỏ đổ ra biển đều nằm trong đó.
Ālokaṃ pana vaḍḍhetvā dibbacakkhunā sakalasamuddadassanaṃ dibbacakkhupharaṇaṃ nāma.
Permeation by the divine eye means seeing the entire ocean with the divine eye by increasing the light.
Còn việc tăng ánh sáng và nhìn thấy toàn bộ biển lớn bằng thiên nhãn được gọi là dibbacakkhupharaṇa.
Evaṃ phuṭepi mahāsamudde sabbā mahāsamuddaṅgamā kunnadiyo antogadhāva honti.
Even in such a permeated great ocean, all small rivers flowing into the great ocean are included therein.
Dù biển lớn đã được lan tỏa như vậy, tất cả các con sông nhỏ đổ ra biển đều nằm trong đó.
Antogadhā tassāti tassa bhikkhuno bhāvanāya abbhantaragatāva honti.
Antogadhā tassā means included within the bhikkhu's development.
Antogadhā tassā có nghĩa là chúng nằm trong sự tu tập của vị Tỳ-khưu ấy.
Vijjābhāgiyāti ettha sampayogavasena vijjaṃ bhajantīti vijjābhāgiyā, vijjābhāge vijjākoṭṭhāse vattantītipi vijjābhāgiyā.
Regarding Vijjābhāgiyā, they are called vijjābhāgiyā because they partake in knowledge through association, or because they operate in the portion (bhāga), the constituent part, of knowledge.
Ở đây, về từ Vijjābhāgiyā, có nghĩa là chúng liên quan đến minh (vijjā) do sự tương ưng, hoặc chúng tồn tại trong phần của minh (vijjākoṭṭhāsa).
Tattha vipassanāñāṇaṃ manomayiddhi cha abhiññāti aṭṭha vijjā, purimena atthena tāhi sampayuttadhammāpi vijjābhāgiyā.
Among these, insight-knowledge, mind-made power, and the six abhiññās are the eight knowledges (vijjā); according to the former meaning, the phenomena associated with these are also vijjābhāgiyā.
Trong đó, tuệ quán (vipassanāñāṇa), thần thông do ý sinh (manomayiddhi), và sáu thắng trí (abhiññā) là tám loại minh. Với nghĩa trước, các pháp tương ưng với chúng cũng là vijjābhāgiyā.
Pacchimena atthena tāsu yā kāci ekā vijjā vijjā, sesā vijjābhāgiyāti evaṃ vijjāpi vijjāsampayuttadhammāpi vijjābhāgiyāteva veditabbā.
According to the latter meaning, any one of those knowledges is vijjā, and the rest are vijjābhāgiyā. Thus, both knowledge and phenomena associated with knowledge are to be understood as vijjābhāgiyā.
Với nghĩa sau, bất kỳ minh nào trong số đó là minh, còn lại là vijjābhāgiyā. Như vậy, cả minh và các pháp tương ưng với minh đều được hiểu là vijjābhāgiyā.
564. Mahato saṃvegāyāti mahantassa saṃvegassa atthāya.
564. Mahato saṃvegāyā means for the sake of great urgency (saṃvega).
564. Mahato saṃvegāyā có nghĩa là vì sự xúc động lớn.
Uparipadadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the two subsequent terms.
Cũng nguyên tắc này áp dụng cho hai từ tiếp theo.
Ettha ca mahāsaṃvego nāma vipassanā, mahāattho nāma cattāro maggā, mahāyogakkhemo nāma cattāri sāmaññaphalāni.
Here, great urgency is insight; great benefit is the four paths; great security from bondage (yogakkhema) is the four fruits of recluseship.
Ở đây, "sự xúc động lớn" (mahāsaṃvego) là tuệ quán (vipassanā), "lợi ích lớn" (mahāattho) là bốn đạo, "sự an toàn lớn" (mahāyogakkhemo) là bốn quả Sa-môn.
Atha vā mahāsaṃvego nāma saha vipassanāya maggo, mahāattho nāma cattāri sāmaññaphalāni, mahāyogakkhemo nāma nibbānaṃ.
Alternatively, great urgency is the path together with insight; great benefit is the four fruits of recluseship; great security from bondage is Nibbāna.
Hoặc, "sự xúc động lớn" là đạo cùng với tuệ quán, "lợi ích lớn" là bốn quả Sa-môn, "sự an toàn lớn" là Nibbāna.
Satisampajaññāyāti satiyā ca ñāṇassa ca atthāya.
Satisampajaññāyā means for the sake of mindfulness and clear comprehension.
Satisampajaññāyā có nghĩa là vì niệm và tuệ.
Ñāṇadassanapaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇāya.
Ñāṇadassanapaṭilābhāyā means for the divine eye-knowledge.
Ñāṇadassanapaṭilābhāyā có nghĩa là vì thiên nhãn trí.
Diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva paccakkhe attabhāve sukhavihāratthāya.
Diṭṭhadhammasukhavihārāyā means for a pleasant abiding in this very present existence.
Diṭṭhadhammasukhavihārāyā có nghĩa là vì sự an trú hạnh phúc trong chính đời sống hiện tại này.
Vijjāvimuttiphalasacchikiriyāyāti vijjāvimuttīnaṃ phalassa paccavekkhakaraṇatthāya.
Vijjāvimuttiphalasacchikiriyāyā means for the realization of the fruit of knowledge and liberation (vijjā-vimutti).
Vijjāvimuttiphalasacchikiriyāyā có nghĩa là vì sự chứng ngộ quả của minh giải thoát.
Ettha ca vijjāti maggapaññā, vimuttīti taṃsampayuttā sesadhammā.
Here, vijjā (knowledge) is the path-wisdom, and vimutti (liberation) refers to the other associated phenomena.
Ở đây, "minh" (vijjā) là đạo tuệ, "giải thoát" (vimutti) là các pháp còn lại tương ưng với nó.
Tesaṃ phalaṃ nāma arahattaphalaṃ, tassa sacchikiriyāyāti attho.
Their fruit is the fruit of Arahantship; the meaning is for its realization.
Quả của chúng là quả A-la-hán, có nghĩa là vì sự chứng ngộ quả đó.
571. Kāyopi passambhatīti nāmakāyopi karajakāyopi passambhati, vūpasantadaratho hoti.
571. Kāyopi passambhatī means that both the mental body (nāmakāya) and the material body (karajakāya) become tranquil; it becomes pacified and free from agitation.
571. Kāyopi passambhatī có nghĩa là cả danh thân (nāmakāya) và sắc thân (karajakāya) đều lắng dịu, trở nên an tịnh, không còn sự bức bách.
Vitakkavicārāpīti ete dhammā dutiyajjhānena vūpasammanti nāma, idha pana oḷārikavūpasamaṃ sandhāya vuttaṃ.
Vitakkavicārāpī — these phenomena are said to be suppressed by the second jhāna; here, however, it is stated with reference to gross suppression.
Vitakkavicārāpī – những pháp này được gọi là lắng dịu trong thiền thứ hai; nhưng ở đây được nói đến với ý nghĩa sự lắng dịu thô thiển.
Kevalāti sakalā, sabbe niravasesāti attho.
Kevalā means entirely, completely, without remainder.
Kevalā có nghĩa là toàn bộ, tất cả, không còn sót lại.
Vijjābhāgiyāti vijjākoṭṭhāsiyā, te heṭṭhā vibhajitvā dassitāva.
Vijjābhāgiyā means belonging to the parts of knowledge; these have already been explained below.
Vijjābhāgiyā có nghĩa là các phần của minh; chúng đã được phân tích và trình bày ở trên.
574. Avijjā pahīyatīti aṭṭhasu ṭhānesu vaṭṭamūlakaṃ bahalandhakāraṃ mahātamaṃ aññāṇaṃ pahīyati.
574. Avijjā pahīyatī means that ignorance (aññāṇa)—the root of existence (vaṭṭamūlakaṃ), thick darkness (bahalandhakāraṃ), great gloom (mahātamaṃ)—is abandoned in the eight instances.
574. Avijjā pahīyatī có nghĩa là vô minh, tức là bóng tối dày đặc, sự ngu dốt lớn, là cội rễ của luân hồi, bị đoạn trừ ở tám phương diện.
Vijjā uppajjatīti arahattamaggavijjā uppajjati.
Vijjā uppajjatī means that the knowledge of the Arahantship path arises.
Vijjā uppajjatī có nghĩa là minh của đạo A-la-hán phát sinh.
Asmimāno pahīyatīti asmīti navavidho māno pahīyati.
Asmimāno pahīyatī means that the ninefold conceit "I am" is abandoned.
Asmimāno pahīyatī có nghĩa là chín loại ngã mạn "tôi là" bị đoạn trừ.
Anusayāti satta anusayā.
Anusayā refers to the seven latent tendencies (anusayā).
Anusayā là bảy tùy miên.
Saṃyojanānīti dasa saṃyojanāni.
Saṃyojanānī refers to the ten fetters (saṃyojanā).
Saṃyojanānī là mười kiết sử.
576. Anekadhātupaṭivedho hotīti aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ lakkhaṇapaṭivedho hoti.
576. Anekadhātupaṭivedho hotī means there is penetration into the characteristics of the eighteen elements (dhātu).
576. Anekadhātupaṭivedho hotī có nghĩa là sự thâm nhập các đặc tính của mười tám giới (dhātu).
Nānādhātupaṭivedho hotīti tāsaṃyeva aṭṭhārasannaṃ dhātūnaṃ nānābhāvena lakkhaṇapaṭivedho hoti.
Nānādhātupaṭivedho hotī means there is penetration into the characteristics of those same eighteen elements through their diversity.
Nānādhātupaṭivedho hotī có nghĩa là sự thâm nhập các đặc tính của chính mười tám giới đó theo sự đa dạng của chúng.
Anekadhātupaṭisambhidā hotīti iminā dhātubhedañāṇaṃ kathitaṃ.
Anekadhātupaṭisambhidā hotī by this is stated the knowledge of elemental distinctions.
Anekadhātupaṭisambhidā hotī – bằng câu này, trí phân biệt giới (dhātubhedañāṇa) được nói đến.
Dhātupabhedañāṇaṃ nāma ‘‘imāya dhātuyā ussannāya idaṃ nāma hotī’’ti jānanapaññā.
Knowledge of elemental categories is the wisdom that knows: "When this element is predominant, such and such arises."
Trí phân biệt giới là tuệ biết rằng “khi giới này tăng trưởng thì điều này xảy ra.”
Taṃ panetaṃ dhātubhedañāṇaṃ na sabbesaṃ hoti, buddhānameva nippadesaṃ hoti.
However, this knowledge of elemental distinctions is not possessed by all; it is completely without remainder only for Buddhas.
Tuy nhiên, trí phân biệt giới này không phải ai cũng có được; chỉ có các vị Phật mới có trọn vẹn.
Taṃ sammāsambuddhena sabbaso na kathitaṃ.
The Perfectly Enlightened One did not teach it entirely.
Chư Phật Chánh Đẳng Chánh Giác không nói toàn bộ về nó.
Tasmiṃ kathite attho natthīti.
Because if it were taught, there would be no benefit.
Vì khi nói về nó, không có lợi ích gì.
584. Paññāpaṭilābhāyātiādīni soḷasa padāni paṭisambhidāmagge ‘‘sappurisasaṃsevo, saddhammasavanaṃ, yonisomanasikāro, dhammānudhammapaṭipatti.
584. Paññāpaṭilābhāyā and the following sixteen terms have been expounded in the Paṭisambhidāmagga as: "Association with good people, listening to the Dhamma, appropriate attention, practice in accordance with the Dhamma.
584. Mười sáu từ như Paññāpaṭilābhāyā và các từ khác đã được giải thích chi tiết trong Paṭisambhidāmagga, đặt ra một danh mục như sau: “Này các Tỳ-khưu, bốn pháp này, khi được tu tập và làm cho sung mãn, sẽ đưa đến sự thành tựu tuệ (paññāpaṭilābhāya saṃvattanti) …v.v… đưa đến tuệ thâm nhập (nibbedhikapaññatāya saṃvattanti): sự giao du với bậc chân nhân, sự nghe Chánh pháp, sự tác ý đúng đắn, và sự thực hành pháp tùy pháp.”
Ime kho, bhikkhave, cattāro dhammā bhāvitā bahulīkatā paññāpaṭilābhāya saṃvattanti …pe… nibbedhikapaññatāya saṃvattantī’’ti evaṃ mātikaṃ ṭhapetvā vitthāritāneva.
These four dhammas, bhikkhus, when developed and made much of, lead to the acquisition of wisdom... to piercing wisdom," thus setting a matrix for expansion.
“Này các Tỳ-khưu, bốn pháp này, khi được tu tập và làm cho sung mãn, sẽ đưa đến sự thành tựu tuệ (paññāpaṭilābhāya saṃvattanti) …v.v… đưa đến tuệ thâm nhập (nibbedhikapaññatāya saṃvattanti): sự giao du với bậc chân nhân, sự nghe Chánh pháp, sự tác ý đúng đắn, và sự thực hành pháp tùy pháp.”
Vuttañhetaṃ (paṭi. ma. 3.4) –
This has been stated (Paṭi. Ma. 3.4):
Điều này đã được nói đến (Paṭi. Ma. 3.4) –
Paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti.
Lead to the acquisition of wisdom.
Đưa đến sự thành tựu tuệ.
‘‘Katamo paññāpaṭilābho?
"What is the acquisition of wisdom?
“Sự thành tựu tuệ là gì?
Catunnaṃ maggañāṇānaṃ, catunnaṃ phalañāṇānaṃ, catunnaṃ paṭisambhidāñāṇānaṃ, channaṃ abhiññāñāṇānaṃ, tesattatīnaṃ ñāṇānaṃ, sattasattatīnaṃ ñāṇānaṃ lābho paṭilābho pattisampatti phassanā sacchikiriyā upasampadā, paññāpaṭilābhāya saṃvattantīti ayaṃ paññāpaṭilābho.
The acquisition, attainment, accomplishment, experience, realization, and entry into the four path-knowledges, the four fruit-knowledges, the four analytical knowledges (paṭisambhidā), the six abhiññā-knowledges, the seventy-three knowledges, the seventy-seven knowledges—this is the acquisition of wisdom, leading to the acquisition of wisdom."
Sự thành tựu, sự đạt được, sự chứng đắc, sự xúc chạm, sự chứng ngộ, sự chứng nhập bốn đạo tuệ, bốn quả tuệ, bốn vô ngại giải tuệ, sáu thắng trí tuệ, bảy mươi ba tuệ, bảy mươi bảy tuệ, đó là sự thành tựu tuệ. Đây là sự thành tựu tuệ, đưa đến sự thành tựu tuệ.”
Mahāpaññatāya saṃvattantīti.
Lead to great wisdom.
Đưa đến đại tuệ.
‘‘Katamā mahāpaññā?
"What is great wisdom?
“Đại tuệ là gì?
Mahante atthe pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahante dhamme…pe… mahantā niruttiyo, mahantāni paṭibhānāni, mahante sīlakkhandhe, mahante samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhe, mahantāni ṭhānāṭṭhānāni, mahantā vihārasamāpattiyo, mahantāni ariyasaccāni, mahante satipaṭṭhāne, sammappadhāne, iddhipāde, mahantāni indriyāni, mahantāni balāni, mahante bojjhaṅge, mahante ariyamagge, mahantāni sāmaññaphalāni, mahābhiññāyo, mahantaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ pariggaṇhātīti mahāpaññā, mahāpaññatāya saṃvattantīti ayaṃ mahāpaññā.
It is great wisdom because it comprehends great meanings, great dhammas... great expressions, great analytical insights, great aggregates of morality, great aggregates of concentration, wisdom, liberation, and knowledge and vision of liberation, great right and wrong occasions, great attainments of dwelling, great noble truths, great foundations of mindfulness, right efforts, bases of psychic power, great faculties, great powers, great factors of enlightenment, great noble paths, great fruits of recluseship, great abhiññās, great ultimate reality, Nibbāna. This is great wisdom, leading to great wisdom."
Đó là đại tuệ vì nó thấu hiểu những điều vĩ đại; …v.v… những pháp vĩ đại, những cách diễn đạt vĩ đại, những biện tài vĩ đại, những uẩn giới luật vĩ đại, những uẩn định tuệ giải thoát và giải thoát tri kiến vĩ đại, những điều đúng và sai vĩ đại, những thiền định an trú vĩ đại, những chân lý cao quý vĩ đại, những niệm xứ vĩ đại, những chánh cần vĩ đại, những thần túc vĩ đại, những căn vĩ đại, những lực vĩ đại, những giác chi vĩ đại, những thánh đạo vĩ đại, những quả Sa-môn vĩ đại, những thắng trí vĩ đại, và Nibbāna tối thượng vĩ đại. Đây là đại tuệ, đưa đến đại tuệ.”
Puthupaññatāya saṃvattantīti.
Lead to extensive wisdom.
Đưa đến quảng tuệ.
‘‘Katamā puthupaññā?
"What is extensive wisdom?
“Quảng tuệ là gì?
Puthu nānākkhandhesu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
It is extensive wisdom because knowledge operates diversely in various aggregates."
Quảng tuệ là tuệ vận hành rộng khắp trong các uẩn đa dạng.”
Puthu nānādhātūsu, puthu nānāāyatanesu, puthu nānāpaṭiccasamuppādesu, puthu nānāsuññatamanupalabbhesu, puthu nānāatthesu, dhammesu, niruttīsu, paṭibhānesu, puthu nānāsīlakkhandhesu, samādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanakkhandhesu, puthu nānāṭhānāṭṭhānesu, puthu nānāvihārasamāpattīsu, puthu nānāariyasaccesu, puthu nānāsatipaṭṭhānesu, sammappadhānesu, iddhipādesu, indriyesu, balesu, bojjhaṅgesu, puthu nānāariyamaggesu, puthu nānāsāmaññaphalesu, puthu nānāabhiññāsu ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
Knowledge functions in various elements, various sense bases, various dependent originations, various unapprehended emptinesses, various meanings, various dhammas, various etymologies, various analytical knowledges, various virtue-groups, concentration-wisdom-liberation-and knowledge-and-vision-of-liberation groups, various right and wrong occasions, various meditative attainments, various Noble Truths, various foundations of mindfulness, right efforts, bases of psychic power, faculties, powers, factors of enlightenment, various Noble Paths, various fruits of recluseship, various supernormal knowledges; thus it is extensive wisdom.
Tuệ rộng lớn là khi trí tuệ vận hành trong các giới (dhātu) khác nhau, đa dạng; trong các xứ (āyatana) khác nhau, đa dạng; trong các duyên khởi (paṭiccasamuppāda) khác nhau, đa dạng; trong các sự không tìm thấy tánh không (suññatamanupalabbha) khác nhau, đa dạng; trong các ý nghĩa (attha), các pháp (dhamma), các cách diễn đạt (nirutti), các biện tài (paṭibhāna) khác nhau, đa dạng; trong các uẩn giới về giới (sīlakkhandha) khác nhau, đa dạng; trong các uẩn giới về định (samādhi), tuệ (paññā), giải thoát (vimutti), và tri kiến giải thoát (vimuttiñāṇadassana) khác nhau, đa dạng; trong các chỗ hợp lý và không hợp lý (ṭhānāṭṭhāna) khác nhau, đa dạng; trong các thiền định (vihārasamāpatti) khác nhau, đa dạng; trong các Thánh đế (ariyasacca) khác nhau, đa dạng; trong các niệm xứ (satipaṭṭhāna), chánh cần (sammappadhāna), thần túc (iddhipāda), căn (indriya), lực (bala), giác chi (bojjhaṅga) khác nhau, đa dạng; trong các Thánh đạo (ariyamagga) khác nhau, đa dạng; trong các quả Sa-môn (sāmaññaphala) khác nhau, đa dạng; trong các thắng trí (abhiññā) khác nhau, đa dạng.
Puthu nānājanasādhāraṇe dhamme samatikkamma paramatthe nibbāne ñāṇaṃ pavattatīti puthupaññā.
Knowledge functions in Nibbāna, the ultimate reality, transcending the ordinary phenomena common to various people; thus it is extensive wisdom.
Tuệ rộng lớn là khi trí tuệ vượt qua các pháp thông thường của chúng sinh đa dạng để vận hành trong Nibbāna, là chân đế (paramattha).
Puthupaññatāya saṃvattantīti ayaṃ puthupaññā.
This is extensive wisdom because it leads to extensive wisdom.
Đây là tuệ rộng lớn vì nó dẫn đến sự rộng lớn của trí tuệ.
Asāmantapaññatāya saṃvattantīti.
It leads to unapproachable wisdom.
Do sự vô biên của tuệ, nó vận hành.
‘‘Katamā asāmantapaññā?
“What is unapproachable wisdom?
“Thế nào là tuệ vô biên?
Yassa puggalassa atthavavatthānato atthapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya.
For a person by whom the analytical knowledge of meaning has been attained, realized, and experienced by wisdom through the determination of meaning.
Đối với người mà sự phân tích ý nghĩa đã được thành tựu, được chứng đắc, được cảm nhận bằng tuệ, tức là biện tài về ý nghĩa (atthapaṭisambhidā).
Dhammaniruttipaṭibhānavavatthānato paṭibhānapaṭisambhidā adhigatā hoti sacchikatā phassitā paññāya, tassa atthe ca dhamme ca niruttiyā ca paṭibhāne ca na añño koci sakkoti abhisambhavituṃ, anabhisambhavanīyo ca so aññehīti asāmantapañño.
By whom the analytical knowledge of analytical knowledge has been attained, realized, and experienced by wisdom through the determination of Dhamma, etymology, and analytical knowledge—no one else can overcome that person in meaning, Dhamma, etymology, and analytical knowledge; and that person is unapproachable by others. Thus, it is unapproachable wisdom.
Sự phân tích pháp, cách diễn đạt và biện tài đã được thành tựu, được chứng đắc, được cảm nhận bằng tuệ, tức là biện tài về biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā). Không ai khác có thể vượt qua người ấy về ý nghĩa, pháp, cách diễn đạt và biện tài, và người ấy không thể bị người khác vượt qua, nên người ấy có tuệ vô biên (asāmantapañña).
Puthujjanakalyāṇakassa paññā aṭṭhamakassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, puthujjanakalyāṇakaṃ upādāya aṭṭhamako asāmantapañño.
The wisdom of an ordinary virtuous person is far, very far, exceedingly far, not near, not close to the wisdom of an eighth-stage Noble One. Compared to an ordinary virtuous person, an eighth-stage Noble One has unapproachable wisdom.
Tuệ của phàm phu thiện lành (puthujjanakalyāṇaka) còn xa, rất xa, cực kỳ xa, không gần, không cận kề với tuệ của bậc Dự lưu thứ tám (aṭṭhamaka). So với phàm phu thiện lành, bậc Dự lưu thứ tám có tuệ vô biên.
Aṭṭhamakassa paññā sotāpannassa paññāya dūre…pe… aṭṭhamakaṃ upādāya sotāpanno asāmantapañño.
The wisdom of an eighth-stage Noble One is far... and so on... compared to an eighth-stage Noble One, a Stream-Enterer has unapproachable wisdom.
Tuệ của bậc Dự lưu thứ tám còn xa… v.v… so với tuệ của bậc Nhập lưu (sotāpanna). So với bậc Dự lưu thứ tám, bậc Nhập lưu có tuệ vô biên.
Sotāpannassa paññā sakadāgāmissa paññāya.
The wisdom of a Stream-Enterer is (far from) the wisdom of a Once-Returner.
Tuệ của bậc Nhập lưu so với tuệ của bậc Nhất lai (sakadāgāmi).
Sakadāgāmissa paññā anāgāmissa paññāya.
The wisdom of a Once-Returner is (far from) the wisdom of a Non-Returner.
Tuệ của bậc Nhất lai so với tuệ của bậc Bất hoàn (anāgāmi).
Anāgāmissa paññā arahato paññāya.
The wisdom of a Non-Returner is (far from) the wisdom of an Arahant.
Tuệ của bậc Bất hoàn so với tuệ của bậc A-la-hán (arahat).
Arahato paññā paccekabuddhassa paññāya dūre vidūre suvidūre na santike na sāmantā, arahantaṃ upādāya paccekabuddho asāmantapañño.
The wisdom of an Arahant is far, very far, exceedingly far, not near, not close to the wisdom of a Paccekabuddha. Compared to an Arahant, a Paccekabuddha has unapproachable wisdom.
Tuệ của bậc A-la-hán còn xa, rất xa, cực kỳ xa, không gần, không cận kề với tuệ của bậc Độc giác Phật (paccekabuddha). So với bậc A-la-hán, bậc Độc giác Phật có tuệ vô biên.
Paccekabuddhañca sadevakañca lokaṃ upādāya tathāgato arahaṃ sammāsambuddho aggo asāmantapañño.
Compared to a Paccekabuddha and the world with its devas, the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One, is supreme and has unapproachable wisdom.
So với bậc Độc giác Phật và thế giới chư thiên, Đức Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác là tối thượng, có tuệ vô biên.
Paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo…pe… te pañhaṃ abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni ca, kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti niddiṭṭhakāraṇā, upakkhittakā ca te bhagavatā sampajjanti.
He is skilled in the analysis of wisdom, with penetrating knowledge…pe… they, having formulated questions again and again, approach the Tathāgata and ask hidden and concealed questions. Those questions are explained and answered by the Blessed One with reasons specified, and they are fully resolved by the Blessed One.
Người thiện xảo trong các loại tuệ, có trí tuệ phân biệt… v.v… Họ liên tục tạo ra các câu hỏi, đến gần Đức Như Lai và hỏi những điều ẩn kín, che giấu. Những câu hỏi đó được Thế Tôn giải thích, làm sáng tỏ nguyên nhân, và được Thế Tôn làm cho trở nên rõ ràng.
Atha kho bhagavā tattha atirocati yadidaṃ paññāyāti aggo asāmantapañño, asāmantapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ asāmantapaññā.
Then, indeed, the Blessed One excels there in terms of wisdom, being supreme with boundless wisdom. This is boundless wisdom because it leads to boundless wisdom.
Khi ấy, Thế Tôn vượt trội hơn tất cả về trí tuệ, nên Ngài là bậc tối thượng, có tuệ vô biên. Đây là tuệ vô biên vì nó dẫn đến sự vô biên của tuệ.
Bhūripaññatāya saṃvattantīti.
It leads to abundant wisdom.
Do sự quảng đại của tuệ, nó vận hành.
‘‘Katamā bhūripaññā?
“What is abundant wisdom?
“Thế nào là tuệ quảng đại?
Rāgaṃ abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā.
It is abundant wisdom because it overcomes lust; it is abundant wisdom because it has overcome.
Tuệ quảng đại là tuệ chế ngự tham (rāga), là tuệ đã chế ngự.
Dosaṃ, mohaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ, makkhaṃ, palāsaṃ, issaṃ, macchariyaṃ, māyaṃ, sāṭheyyaṃ, thambhaṃ, sārambhaṃ, mānaṃ, atimānaṃ, madaṃ, pamādaṃ, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisaṅkhāre, sabbe bhavagāmikamme abhibhuyyatīti bhūripaññā, abhibhavitāti bhūripaññā.
It is abundant wisdom because it overcomes hatred, delusion, anger, resentment, denigration, domineering, envy, avarice, deceit, craftiness, obstinacy, arrogance, conceit, excessive pride, intoxication, heedlessness, all defilements, all evil conduct, all volitional formations, all kamma leading to rebirth; it is abundant wisdom because it has overcome.
Tuệ quảng đại là tuệ chế ngự sân (dosa), si (moha), sân hận (kodha), oán kết (upanāha), khinh mạn (makkha), não hại (palāsa), tật đố (issā), xan tham (macchariya), lừa dối (māya), gian xảo (sāṭheyya), cứng đầu (thambha), kiêu căng (sārambha), mạn (māna), tăng thượng mạn (atimāna), say đắm (mada), phóng dật (pamāda), tất cả các phiền não (kilesa), tất cả các ác hạnh (duccarita), tất cả các hành (abhisaṅkhāra), tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh (bhavagāmikamma); là tuệ đã chế ngự.
Rāgo ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā, doso, moho…pe… sabbe bhavagāmikammā ari, taṃ ariṃ maddanipaññāti bhūripaññā.
Lust is an enemy; the wisdom that crushes that enemy is abundant wisdom. Hatred, delusion…pe… all kamma leading to rebirth are enemies; the wisdom that crushes those enemies is abundant wisdom.
Tham là kẻ thù, tuệ nghiền nát kẻ thù ấy là tuệ quảng đại. Sân, si… v.v… tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh là kẻ thù, tuệ nghiền nát kẻ thù ấy là tuệ quảng đại.
Bhūri vuccati pathavī, tāya pathavisamāya vitthatāya vipulāya paññāya samannāgatoti bhūripañño.
The earth is called ‘bhūri’; thus, one endowed with wisdom that is vast and expansive like the earth is called ‘bhūripañña’.
Bhūri được gọi là đất (pathavī). Người có tuệ rộng lớn, bao la như đất được gọi là bhūripañña.
Apica paññāya etaṃ adhivacanaṃ bhūri medhā pariṇāyikāti, bhūripaññatāya saṃvattantīti ayaṃ bhūripaññā.
Furthermore, ‘bhūri’, ‘medhā’, ‘pariṇāyikā’ are synonyms for wisdom. This is abundant wisdom because it leads to abundant wisdom.
Hơn nữa, bhūri là một tên gọi khác của tuệ, trí tuệ, sự dẫn dắt. Đây là tuệ quảng đại vì nó dẫn đến sự quảng đại của tuệ.
Paññābāhullāya saṃvattantīti.
It leads to a multitude of wisdom.
Do sự phong phú của tuệ, nó vận hành.
‘‘Katamaṃ paññābāhullaṃ?
“What is a multitude of wisdom?
“Thế nào là sự phong phú của tuệ?
Idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito paññāsayo paññādhimutto paññādhajo paññāketu paññādhipateyyo vicayabahulo pavicayabahulo okkhāyanabahulo samokkhāyanabahulo sampekkhāyanadhammo vibhūtavihārī taccarito taggaruko tabbahulo tanninno tappoṇo tappabbhāro tadadhimutto tadādhipateyyo, yathā gaṇagaruko vuccati gaṇabāhulikoti, cīvaragaruko pattagaruko senāsanagaruko vuccati senāsanabāhulikoti, evamevaṃ idhekacco paññāgaruko hoti paññācarito…pe… tadādhipateyyo, paññābāhullāya saṃvattantīti idaṃ paññābāhullaṃ.
Here, someone is devoted to wisdom, practicing wisdom, inclined to wisdom, resolved on wisdom, with wisdom as their banner, with wisdom as their standard, with wisdom as their sovereignty; they are abundant in investigation, abundant in thorough investigation, abundant in scrutiny, abundant in thorough scrutiny, having the nature of thorough examination, dwelling in clear comprehension, practicing that, devoted to that, abundant in that, inclined to that, tending towards that, gravitating towards that, resolved on that, with that as their sovereignty. Just as one devoted to a group is called ‘gaṇabāhulika’, and one devoted to robes, bowls, or dwellings is called ‘cīvaragaruko’, ‘pattagaruko’, ‘senāsanagaruko’ respectively, so too, here, someone is devoted to wisdom, practicing wisdom…pe… with that as their sovereignty. This is a multitude of wisdom because it leads to a multitude of wisdom.
Ở đây, một người nặng về tuệ, hành động theo tuệ, nương tựa vào tuệ, quyết định bằng tuệ, lấy tuệ làm cờ, lấy tuệ làm biểu tượng, lấy tuệ làm chủ tể; thường xuyên phân tích, thường xuyên suy xét, thường xuyên quán sát, thường xuyên xem xét, có pháp quán sát, sống trong sự rõ ràng, hành động như vậy, nặng về điều đó, phong phú về điều đó, hướng về điều đó, nghiêng về điều đó, thiên về điều đó, quyết định bằng điều đó, lấy điều đó làm chủ tể. Giống như người nặng về chúng được gọi là người phong phú về chúng, người nặng về y bát, chỗ ở được gọi là người phong phú về y bát, chỗ ở; cũng vậy, ở đây, một người nặng về tuệ, hành động theo tuệ… v.v… lấy điều đó làm chủ tể. Đây là sự phong phú của tuệ vì nó dẫn đến sự phong phú của tuệ.
Sīghapaññatāya saṃvattantīti.
It leads to swift wisdom.
Do sự nhanh nhạy của tuệ, nó vận hành.
‘‘Katamā sīghapaññā?
“What is swift wisdom?
“Thế nào là tuệ nhanh nhạy?
Sīghaṃ sīghaṃ sīlāni paripūretīti sīghapaññā.
It is swift wisdom because one quickly and quickly fulfills the moral precepts.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng hoàn thiện các giới (sīla).
Sīghaṃ sīghaṃ indriyasaṃvaraṃ, bhojane mattaññutaṃ, jāgariyānuyogaṃ, sīlakkhandhaṃ, samādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūretīti sīghapaññā.
It is swift wisdom because one quickly and quickly fulfills the restraint of the senses, moderation in food, devotion to wakefulness, the aggregate of morality, the aggregates of concentration, wisdom, liberation, and knowledge and vision of liberation.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng hoàn thiện sự chế ngự các căn (indriyasaṃvara), sự tiết độ trong ăn uống (bhojane mattaññuta), sự chuyên cần thức tỉnh (jāgariyānuyoga), giới uẩn (sīlakkhandha), định uẩn (samādhi-paññā-vimutti-vimuttiñāṇadassanakkhandha), tuệ uẩn, giải thoát uẩn, tri kiến giải thoát uẩn.
Sīghaṃ sīghaṃ ṭhānāṭṭhānāni paṭivijjhati.
One quickly and quickly penetrates what is possible and what is not possible.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng thấu hiểu các chỗ hợp lý và không hợp lý (ṭhānāṭṭhāna).
Vihārasamāpattiyo paripūreti.
One fulfills the attainments of dwelling.
Hoàn thiện các thiền định (vihārasamāpatti).
Ariyasaccāni paṭivijjhati.
One penetrates the Noble Truths.
Thấu hiểu các Thánh đế (ariyasacca).
Satipaṭṭhāne bhāveti.
One develops the foundations of mindfulness.
Tu tập các niệm xứ (satipaṭṭhāna).
Sammappadhāne iddhipāde indriyāni balāni bojjhaṅge ariyamaggaṃ bhāvetīti sīghapaññā.
It is swift wisdom because one develops the right efforts, the bases of psychic power, the faculties, the powers, the factors of enlightenment, and the Noble Eightfold Path.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ tu tập chánh cần (sammappadhāna), thần túc (iddhipāda), các căn (indriya), các lực (bala), các giác chi (bojjhaṅga), Thánh đạo (ariyamagga).
Sīghaṃ sīghaṃ sāmaññaphalāni sacchikarotīti sīghapaññā.
It is swift wisdom because one quickly and quickly realizes the fruits of recluseship.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng chứng đắc các quả Sa-môn (sāmaññaphala).
Sīghaṃ sīghaṃ abhiññāyo paṭivijjhatīti sīghapaññā.
It is swift wisdom because one quickly and quickly penetrates the higher knowledges.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng thấu hiểu các thắng trí (abhiññā).
Sīghaṃ sīghaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikarotīti sīghapaññā, sīghapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ sīghapaññā.
It is swift wisdom because one quickly and quickly realizes the ultimate goal, Nibbāna. This is swift wisdom because it leads to swift wisdom.
Tuệ nhanh nhạy là tuệ nhanh chóng chứng đắc Nibbāna, là chân đế. Đây là tuệ nhanh nhạy vì nó dẫn đến sự nhanh nhạy của tuệ.
Javanapaññatāya saṃvattantīti.
It leads to keen wisdom.
Do sự tốc hành của tuệ, nó vận hành.
‘‘Katamā javanapaññā?
“What is keen wisdom?
“Thế nào là tuệ tốc hành?
Yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ, yā kāci vedanā, yā kāci saññā, ye keci saṅkhārā, yaṃkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ viññāṇaṃ aniccato khippaṃ javatīti javanapaññā, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.
Whatever form, past, future, or present; whatever feeling, whatever perception, whatever volitional formations, whatever consciousness—past, future, or present; whether internal or external, gross or subtle, inferior or excellent, far or near—all consciousness swiftly courses as impermanent: this is javanapaññā. Swiftly courses as suffering, as non-self: this is javanapaññā.
Bất cứ sắc nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại; bất cứ thọ nào; bất cứ tưởng nào; bất cứ hành nào; bất cứ thức nào thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại, bên trong hay bên ngoài, thô hay vi tế, thấp kém hay thù thắng, xa hay gần – tất cả thức đều là vô thường, nhanh chóng khởi lên, đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā); là khổ, là vô ngã, nhanh chóng khởi lên, đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā).
Cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato, dukkhato, anattato khippaṃ javatīti javanapaññā.
The eye… and so on… old age and death, past, future, or present, swiftly course as impermanent, as suffering, as non-self: this is javanapaññā.
Mắt... (vân vân)... già chết thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại đều là vô thường, là khổ, là vô ngã, nhanh chóng khởi lên, đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā).
Rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhena, dukkhaṃ bhayaṭṭhena, anattā asārakaṭṭhenāti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā rūpanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā…pe… jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā.
Form, past, future, or present, is impermanent in the sense of decay, suffering in the sense of dread, non-self in the sense of being insubstantial—having weighed, judged, elucidated, and made clear this, it swiftly courses towards the cessation of form, Nibbāna: this is javanapaññā… and so on… swiftly courses towards the cessation of old age and death, Nibbāna: this is javanapaññā.
Sắc thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại là vô thường theo nghĩa hoại diệt, là khổ theo nghĩa đáng sợ, là vô ngã theo nghĩa không có cốt lõi – sau khi cân nhắc, xem xét, thấu hiểu và làm cho rõ ràng như vậy, nhanh chóng khởi lên trong sự diệt của sắc, trong Niết Bàn – đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā)... (vân vân)... nhanh chóng khởi lên trong sự diệt của già chết, trong Niết Bàn – đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā).
Rūpaṃ…pe… jarāmaraṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā jarāmaraṇanirodhe nibbāne khippaṃ javatīti javanapaññā, javanapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ javanapaññā.
Form… and so on… old age and death, past, future, or present, are of a nature to decay, of a nature to vanish, of a nature to fade away, of a nature to cease—having weighed, judged, elucidated, and made clear this, it swiftly courses towards the cessation of old age and death, Nibbāna: this is javanapaññā. This is javanapaññā because it pertains to javanapaññā.
Sắc... (vân vân)... già chết thuộc quá khứ, vị lai, hiện tại là pháp hoại diệt, pháp suy tàn, pháp ly tham, pháp đoạn diệt – sau khi cân nhắc, xem xét, thấu hiểu và làm cho rõ ràng như vậy, nhanh chóng khởi lên trong sự diệt của già chết, trong Niết Bàn – đó là trí nhanh nhạy (javanapaññā). Đây là trí nhanh nhạy (javanapaññā) vì nó hướng đến sự nhanh nhạy của trí tuệ.
Tikkhapaññatāya saṃvattantīti.
Because it pertains to sharp wisdom.
Hướng đến sự bén nhạy của trí tuệ (tikkhapaññatāya saṃvattantī).
‘‘Katamā tikkhapaññā?
“What is sharp wisdom?
“Thế nào là trí bén nhạy (tikkhapaññā)?
Khippaṃ kilese chindatīti tikkhapaññā.
It is sharp wisdom because it swiftly severs defilements.
Trí bén nhạy là trí nhanh chóng đoạn trừ các phiền não.
Uppannaṃ kāmavitakkaṃ, vyāpādavitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā.
It is sharp wisdom because it does not tolerate, but abandons, dispels, makes an end of, and brings to an end any arisen sensual thought, ill-will, or harmful thought, any arisen unwholesome states.
Trí bén nhạy là trí không chấp nhận, từ bỏ, loại trừ, tiêu diệt và làm cho biến mất những tà tư duy dục, tà tư duy sân, tà tư duy hại đã khởi lên, và những pháp bất thiện ác đã khởi lên.
Uppannaṃ rāgaṃ, dosaṃ, mohaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nādhivāseti pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṃ gametīti tikkhapaññā.
It is sharp wisdom because it does not tolerate, but abandons, dispels, makes an end of, and brings to an end any arisen lust, hatred, delusion… and so on… all deeds leading to renewed existence.
Trí bén nhạy là trí không chấp nhận, từ bỏ, loại trừ, tiêu diệt và làm cho biến mất tham, sân, si đã khởi lên... (vân vân)... tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh.
Ekasmiṃ āsane cattāro ariyamaggā cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidāyo cha abhiññāyo adhigatā honti sacchikatā phassitā paññāyāti tikkhapaññā, tikkhapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ tikkhapaññā.
It is sharp wisdom because, in one sitting, the four noble paths, the four fruits of recluseship, the four analytical knowledges (paṭisambhidā), and the six supernormal powers (abhiññā) are attained, realized, and experienced by wisdom. This is sharp wisdom because it pertains to sharp wisdom.”
Trí bén nhạy là trí mà nhờ đó trong một chỗ ngồi, bốn Thánh đạo, bốn Sa-môn quả, bốn phân tích trí và sáu thắng trí đã được thành tựu, chứng ngộ, chạm đến bằng trí tuệ. Đây là trí bén nhạy vì nó hướng đến sự bén nhạy của trí tuệ.
Nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti.
Because it pertains to penetrative wisdom.
Hướng đến sự xuyên thấu của trí tuệ (nibbedhikapaññatāya saṃvattantī).
‘‘Katamā nibbedhikapaññā?
“What is penetrative wisdom?
“Thế nào là trí xuyên thấu (nibbedhikapaññā)?
Idhekacco sabbasaṅkhāresu ubbegabahulo hoti uttāsabahulo ukkaṇṭhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaṅkhāresu, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ lobhakkhandhaṃ nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, anibbiddhapubbaṃ appadālitapubbaṃ dosakkhandhaṃ, mohakkhandhaṃ, kodhaṃ, upanāhaṃ…pe… sabbe bhavagāmikamme nibbijjhati padāletīti nibbedhikapaññā, nibbedhikapaññatāya saṃvattantīti ayaṃ nibbedhikapaññā’’.
Here, some individual is excessively agitated, excessively fearful, excessively bored, excessively discontent, excessively disinclined, not delighting in all conditioned phenomena; he penetrates and pierces the heap of greed previously unpierced and unpenetrated; he penetrates and pierces the heap of hatred, the heap of delusion, anger, resentment… and so on… all deeds leading to renewed existence. This is penetrative wisdom because it pertains to penetrative wisdom.”
Ở đây, một số người có nhiều sự kinh hãi, nhiều sự sợ hãi, nhiều sự chán ghét, nhiều sự bất mãn, nhiều sự không hoan hỷ đối với tất cả các hành, không hoan hỷ trong tất cả các hành, hướng ngoại. Trí xuyên thấu là trí xuyên thủng, phá vỡ khối tham chưa từng bị xuyên thủng, chưa từng bị phá vỡ; khối sân, khối si, sự giận dữ, sự oán hận... (vân vân)... tất cả các nghiệp dẫn đến tái sinh chưa từng bị xuyên thủng, chưa từng bị phá vỡ. Đây là trí xuyên thấu vì nó hướng đến sự xuyên thấu của trí tuệ.”