1. Catukkanipātassa paṭhame ananubodhāti abujjhanena ajānanena.
1. In the first discourse of the Catukkanipāta, ‘by not understanding’ means by not awakening, by not knowing.
1. Trong Tứ Pháp, bài kinh đầu tiên: ananubodhā có nghĩa là do không giác ngộ, không hiểu biết.
Appaṭivedhāti appaṭivijjhanena apaccakkhakiriyāya.
‘By not penetrating’ means by not penetrating, by not realizing.
Appaṭivedhā có nghĩa là do không thấu hiểu, không trực nhận.
Dīghamaddhānanti cirakālaṃ.
‘For a long time’ means for a long period.
Dīghamaddhānaṃ có nghĩa là trong một thời gian dài.
Sandhāvitanti bhavato bhavaṃ gamanavasena sandhāvitaṃ.
‘Wandered’ means wandered from existence to existence.
Sandhāvitaṃ có nghĩa là đã luân chuyển từ đời này sang đời khác.
Saṃsaritanti punappunaṃ gamanāgamanavasena saṃsaritaṃ.
‘Transmigrated’ means transmigrated repeatedly by coming and going.
Saṃsaritaṃ có nghĩa là đã luân hồi, đi đi lại lại nhiều lần.
Mamañceva tumhākañcāti mayā ca tumhehi ca.
‘Both for me and for you’ means by me and by you.
Mamañceva tumhākañcā có nghĩa là bởi tôi và bởi các ông.
Atha vā sandhāvitaṃ saṃsaritanti sandhāvanaṃ saṃsaraṇaṃ mamañceva tumhākañca ahosīti evamettha attho veditabbo.
Alternatively, the meaning here should be understood as: the wandering and transmigrating existed both for me and for you.
Hoặc là, sandhāvitaṃ saṃsaritaṃ có nghĩa là sự luân chuyển, sự luân hồi đã xảy ra cho cả tôi và các ông, ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Ariyassāti niddosassa.
‘Noble’ means stainless.
Ariyassā có nghĩa là vô tội.
Sīlaṃ samādhi paññāti ime pana tayo dhammā maggaphalasampayuttāva veditabbā, vimuttināmena phalameva niddiṭṭhaṃ.
These three qualities – sīla, samādhi, and paññā – should be understood as associated with the path and its fruits, and the fruit itself is indicated by the name vimutti.
Giới (sīla), định (samādhi) và tuệ (paññā) — ba pháp này nên được hiểu là những pháp đi kèm với đạo và quả, còn giải thoát (vimutti) chỉ là quả.
Bhavataṇhāti bhavesu taṇhā.
‘Craving for existence’ means craving for existences.
Bhavataṇhā có nghĩa là tham ái đối với các cõi hữu.
Bhavanettīti bhavarajju.
‘Leash of existence’ means the rope of existence.
Bhavanettī có nghĩa là sợi dây của các cõi hữu.
Taṇhāya eva etaṃ nāmaṃ.
This is another name for craving.
Đây là một tên gọi khác của tham ái.
Tāya hi sattā goṇā viya gīvāya bandhitvā taṃ taṃ bhavaṃ nīyanti, tasmā bhavanettīti vuccati.
For by it, beings are led to various existences, like oxen tied by the neck; therefore, it is called the leash of existence.
Vì các chúng sinh bị nó dẫn dắt từ cõi hữu này sang cõi hữu khác như những con bò bị buộc vào cổ, nên nó được gọi là bhavanettī.
Anuttarāti lokuttarā.
‘Unexcelled’ means supramundane.
Anuttarā có nghĩa là siêu thế.
Dukkhassantakaroti vaṭṭadukkhassa antakaro.
‘The end-maker of suffering’ means the end-maker of the suffering of saṃsāra.
Dukkhassantakaro có nghĩa là chấm dứt khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭa).
Cakkhumāti pañcahi cakkhūhi cakkhumā.
‘The one with vision’ means the one with vision by means of the five eyes.
Cakkhumā có nghĩa là có mắt với năm loại mắt.
Parinibbutoti kilesaparinibbānena parinibbuto.
‘Fully cooled’ means fully cooled by the Nibbāna of defilements.
Parinibbuto có nghĩa là đã nhập Niết-bàn (parinibbāna) với sự nhập Niết-bàn của các phiền não (kilesa).
Idamassa bodhimaṇḍe paṭhamaparinibbānaṃ, pacchā pana yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbutoti yathānusandhinā desanaṃ niṭṭhāpesi.
This was his first Nibbāna at the foot of the Bodhi tree; later, he attained Nibbāna in the element of Nibbāna without residue of clinging between the twin Sāla trees, and thus concluded the discourse in harmony with the context.
Đây là sự nhập Niết-bàn đầu tiên của Ngài tại Bồ-đề Đạo tràng, sau đó Ngài đã kết thúc bài giảng theo sự liên kết của các đoạn văn, nói rằng Ngài đã nhập Niết-bàn với Niết-bàn giới vô dư y (anupādisesāya nibbānadhātuyā) giữa hai cây sala song thọ.
2. Dutiye papatitoti patito cuto.
2. In the second discourse, ‘fallen’ means fallen, fallen away.
2. Trong bài kinh thứ hai, papatito có nghĩa là rơi rụng, mất đi.
Appapatitoti apatito patiṭṭhito.
‘Not fallen’ means not fallen, established.
Appapatito có nghĩa là không rơi rụng, được an trú.
Tattha lokiyamahājano patitoyeva nāma, sotāpannādayo kilesuppattikkhaṇe patitā nāma, khīṇāsavo ekantapatiṭṭhito nāma.
Among them, the worldly multitude is called fallen, those who are Sotāpannas and so on are called fallen at the moment of the arising of defilements, and the Arahant is called utterly established.
Trong đó, đại chúng thế gian được gọi là những người rơi rụng, những bậc Dự lưu (sotāpanna), v.v... được gọi là những người rơi rụng vào khoảnh khắc phiền não khởi lên, và bậc A-la-hán (khīṇāsava) được gọi là người hoàn toàn an trú.
Cutā patantīti ye cutā, te patanti nāma.
‘Passed away, they fall’ means those who have passed away are called fallen.
Cutā patantī có nghĩa là những người đã chết thì được gọi là rơi rụng.
Patitāti ye patitā, te cutā nāma.
‘Fallen’ means those who are fallen are called passed away.
Patitā có nghĩa là những người đã rơi rụng thì được gọi là đã chết.
Cutattā patitā, patitattā cutāti attho.
The meaning is: fallen because they have passed away, and passed away because they are fallen.
Ý nghĩa là: do đã chết nên rơi rụng, do rơi rụng nên đã chết.
Giddhāti rāgarattā.
‘Greedy’ means dyed by passion.
Giddhā có nghĩa là bị tham ái ràng buộc.
Punarāgatāti puna jātiṃ puna jaraṃ puna byādhiṃ puna maraṇaṃ āgatā nāma honti.
‘Returned’ means they have returned to rebirth, to old age, to sickness, to death.
Punarāgatā có nghĩa là lại đến với sự sinh, sự già, sự bệnh, sự chết.
Kataṃ kiccanti catūhi maggehi kattabbakiccaṃ kataṃ.
‘The task has been done’ means the task to be done by the four paths has been done.
Kataṃ kiccaṃ có nghĩa là việc cần làm đã được hoàn thành bằng bốn đạo quả.
Rataṃ rammanti ramitabbayuttake guṇajāte ramitaṃ.
‘Delightful, enjoyable’ means delighted in qualities worthy of delight.
Rataṃ rammaṃ có nghĩa là hoan hỷ trong những phẩm chất đáng hoan hỷ.
Sukhenānvāgataṃ sukhanti sukhena sukhaṃ anuāgataṃ sampattaṃ.
‘Happiness attained with happiness’ means happiness joined with happiness, attained.
Sukhenānvāgataṃ sukhaṃ có nghĩa là hạnh phúc nối tiếp hạnh phúc, đạt được hạnh phúc.
Mānusakasukhena dibbasukhaṃ, jhānasukhena vipassanāsukhaṃ, vipassanāsukhena maggasukhaṃ, maggasukhena phalasukhaṃ, phalasukhena nibbānasukhaṃ sampattaṃ adhigatanti attho.
The meaning is: divine happiness attained through human happiness, vipassanā happiness through jhāna happiness, path happiness through vipassanā happiness, fruit happiness through path happiness, and Nibbāna happiness attained and achieved through fruit happiness.
Ý nghĩa là: hạnh phúc của loài người dẫn đến hạnh phúc của cõi trời, hạnh phúc thiền định dẫn đến hạnh phúc thiền quán, hạnh phúc thiền quán dẫn đến hạnh phúc đạo, hạnh phúc đạo dẫn đến hạnh phúc quả, hạnh phúc quả dẫn đến hạnh phúc Niết-bàn đã được đạt đến.
3. Tatiyaṃ dukanipātavaṇṇanāyaṃ vuttameva.
3. The third discourse is explained in the Dukanipāta commentary.
3. Bài kinh thứ ba đã được giải thích trong phần chú giải Dukanipāta.
Gāthāsu pana nindiyanti ninditabbayuttakaṃ.
However, in the verses, ‘to be blamed’ means worthy of blame.
Trong các bài kệ, nindiyaṃ có nghĩa là đáng bị chỉ trích.
Nindatīti garahati.
‘Blames’ means censures.
Nindatī có nghĩa là chỉ trích, khiển trách.
Pasaṃsiyoti pasaṃsitabbayutto.
‘To be praised’ means worthy of praise.
Pasaṃsiyo có nghĩa là đáng được ca ngợi.
Vicināti mukhena so kalinti yo evaṃ pavatto, tena mukhena kaliṃ vicināti nāma.
‘He collects misfortune with his mouth’ means one who acts in this way collects misfortune with his mouth.
Vicināti mukhena so kaliṃ có nghĩa là người nào hành xử như vậy, người ấy sẽ gặt hái điều bất hạnh bằng lời nói đó.
Kalinā tena sukhaṃ na vindatīti tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhati.
‘He does not find happiness with that misfortune’ means he does not attain happiness with that misfortune.
Kalinā tena sukhaṃ na vindatī có nghĩa là do điều bất hạnh đó, người ấy không đạt được hạnh phúc.
Sabbassāpi sahāpi attanāti sabbenapi sakena dhanena ceva attanā ca saddhiṃ yo parājayo, so appamattakova kalīti attho.
All, even together with oneself means, the defeat, even with all one's wealth and oneself, is but a small kali.
Ngay cả với tất cả và cả tự thân nghĩa là sự thất bại nào cùng với tất cả tài sản của mình và cả tự thân, thì đó là một điều tai hại nhỏ.
Yo sugatesūti yo pana sammaggatesu puggalesu cittaṃ padusseyya, ayaṃ cittapadosova tato kalito mahantataro kali.
But he who among the well-gone ones means, but he who would corrupt his mind towards individuals who are well-gone, this corruption of mind is a greater kali than that.
Ai đối với các bậc thiện hạnh nghĩa là ai làm ô uế tâm mình đối với những người đã đi đúng đường, thì sự ô uế tâm này là một điều tai hại lớn hơn tai hại kia.
Idāni tassa mahantatarabhāvaṃ dassento sataṃ sahassānantiādimāha.
Now, showing its greater magnitude, he says a hundred thousand and so on.
Giờ đây, để chỉ rõ sự lớn hơn của điều đó, Đức Phật đã nói "sataṃ sahassāna" (một trăm ngàn) và tiếp theo.
Tattha sataṃ sahassānanti nirabbudagaṇanāya satasahassaṃ.
There, a hundred thousand means a hundred thousand according to the nirabbuda reckoning.
Trong đó, một trăm ngàn là một trăm ngàn tính theo số nirabbuda.
Chattiṃsatīti aparāni ca chattiṃsati nirabbudāni.
Thirty-six means another thirty-six nirabbudas.
Ba mươi sáu nghĩa là và ba mươi sáu nirabbuda khác.
Pañca cāti abbudagaṇanāya ca pañca abbudāni.
And five means, and five abbudas according to the abbuda reckoning.
Và năm nghĩa là và năm abbudā tính theo số abbudā.
Yamariyagarahīti yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjati, tattha ettakaṃ āyuppamāṇanti.
He who reviles the Noble Ones means, he who reviling the Noble Ones is reborn in hell, there is such a lifespan.
Kẻ phỉ báng bậc Thánh nghĩa là kẻ phỉ báng các bậc Thánh và tái sinh vào địa ngục, ở đó tuổi thọ là bấy nhiêu.
4. Catutthe mātari pitari cātiādīsu mittavindako mātari micchāpaṭipanno nāma, ajātasattu pitari micchāpaṭipanno nāma, devadatto tathāgate micchāpaṭipanno nāma, kokāliko tathāgatasāvake micchāpaṭipanno nāma.
4. In the fourth (sutta), regarding mother and father, etc.: Mittavindaka is called one who practices wrongly towards his mother; Ajātasattu is called one who practices wrongly towards his father; Devadatta is called one who practices wrongly towards the Tathāgata; Kokālika is called one who practices wrongly towards the disciples of the Tathāgata.
4. Trong kinh thứ tư, trong các câu như đối với mẹ và cha, Mittavindaka là người có hành vi sai trái đối với mẹ, Ajātasattu là người có hành vi sai trái đối với cha, Devadatta là người có hành vi sai trái đối với Đức Như Lai, Kokālika là người có hành vi sai trái đối với các đệ tử của Đức Như Lai.
Bahuñcāti bahukameva.
Bahuñca means much.
Nhiều nghĩa là rất nhiều.
Pasavatīti paṭilabhati.
Pasavatī means obtains.
Sinh ra nghĩa là đạt được.
Tāyāti tāya micchāpaṭipattisaṅkhātāya adhammacariyāya.
Tāyā means by that unrighteous conduct, which is called wrong practice.
Do đó nghĩa là do hành vi sai trái đó, tức là do hành vi bất thiện đó.
Peccāti ito gantvā.
Peccā means having gone from here.
Sau khi chết nghĩa là sau khi rời khỏi đây.
Apāyaṃ gacchatīti nirayādīsu aññatarasmiṃ nibbattati.
Apāyaṃ gacchati means is reborn in one of the lower realms, such as hell.
Đi đến cõi đọa lạc nghĩa là tái sinh vào một trong các cõi địa ngục, v.v.
Sukkapakkhepi eseva nayo.
The same method applies to the bright side.
Đối với phe thiện cũng theo cách này.
5. Pañcame anusotaṃ gacchatīti anusotagāmī.
5. In the fifth (sutta), one who goes with the current is called anusotagāmī.
5. Trong kinh thứ năm, đi theo dòng chảy nghĩa là người thuận dòng.
Kilesasotassa paccanīkapaṭipattiyā paṭisotaṃ gacchatīti paṭisotagāmī.
One who goes against the current by practicing in opposition to the current of defilements is called paṭisotagāmī.
Đi ngược dòng nghĩa là người ngược dòng do thực hành đối nghịch với dòng chảy phiền não.
Ṭhitattoti ṭhitasabhāvo.
Ṭhitatto means one whose nature is firm.
Người có tâm an định nghĩa là người có trạng thái tâm an định.
Tiṇṇoti oghaṃ taritvā ṭhito.
Tiṇṇo means one who has crossed the flood and stands firm.
Đã vượt qua nghĩa là đã vượt qua dòng nước lũ và đứng vững.
Pāraṅgatoti paratīraṃ gato.
Pāraṅgato means one who has gone to the other shore.
Đã đến bờ bên kia nghĩa là đã đến bờ bên kia.
Thale tiṭṭhatīti nibbānathale tiṭṭhati.
Thale tiṭṭhati means stands on the dry land of Nibbāna.
Đứng trên đất liền nghĩa là đứng trên đất liền Niết Bàn.
Brāhmaṇoti seṭṭho niddoso.
Brāhmaṇo means supreme, faultless.
Brahmin nghĩa là người cao thượng, không tì vết.
Idhāti imasmiṃ loke.
Idhā means in this world.
Ở đây nghĩa là trong thế gian này.
Kāme ca paṭisevatīti kilesakāmehi vatthukāme paṭisevati.
Kāme ca paṭisevati means he indulges in material sensual pleasures due to defilement-sensual pleasures.
Và hưởng thụ các dục nghĩa là hưởng thụ các dục cảnh vật chất với các dục phiền não.
Pāpañca kammaṃ karotīti pāpañca pāṇātipātādikammaṃ karoti.
Pāpañca kammaṃ karoti means he performs evil deeds such as taking life.
Và làm điều ác nghĩa là làm các hành động ác như sát sinh, v.v.
Pāpañca kammaṃ na karotīti pañcaverakammaṃ na karoti.
Pāpañca kammaṃ na karoti means he does not perform the five evil deeds.
Không làm điều ác nghĩa là không làm các hành động vi phạm năm giới.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ṭhitattoti ayaṃ anāgāmī puggalo tasmā lokā puna paṭisandhivasena anāgamanato ṭhitatto nāma.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ṭhitatto means this Anāgāmī individual is called ṭhitatto because he does not return to this world again through rebirth.
Này các Tỳ-khưu, người này được gọi là người có tâm an định nghĩa là vị A-na-hàm này được gọi là người có tâm an định vì không tái sinh trở lại từ thế giới đó.
Taṇhādhipannāti taṇhāya adhipannā ajjhotthaṭā, taṇhaṃ vā adhipannā ajjhogāḷhā.
Taṇhādhipannā means overcome by craving, overwhelmed, or having plunged into craving.
Bị khát ái chi phối nghĩa là bị khát ái chi phối, bị khát ái lấn át, hoặc bị khát ái nhấn chìm.
Paripuṇṇasekhoti sikkhāpāripūriyā ṭhito.
Paripuṇṇasekho means one who has perfected the training.
Bậc hữu học viên mãn nghĩa là người đã hoàn thành sự học.
Aparihānadhammoti aparihīnasabhāvo.
Aparihānadhammo means one whose nature is not subject to decline.
Không bị thoái đọa nghĩa là người có bản chất không bị thoái đọa.
Cetovasippattoti cittavasībhāvaṃ patto.
Cetovasippatto means one who has attained mastery over the mind.
Đạt được sự làm chủ tâm nghĩa là người đã đạt được sự làm chủ tâm.
Evarūpo khīṇāsavo hoti, idha pana anāgāmī kathito.
An Arahant is of such a nature, but here an Anāgāmī is spoken of.
Một vị Tỳ-khưu như vậy là một vị A-la-hán, nhưng ở đây được nói đến là một vị A-na-hàm.
Samāhitindriyoti samāhitachaḷindriyo.
Samāhitindriyo means one whose six faculties are composed.
Người có các căn an định nghĩa là người có sáu căn an định.
Paroparāti parovarā uttamalāmakā, kusalākusalāti attho.
Paroparā means the higher and the lower, meaning wholesome and unwholesome.
Thượng và hạ nghĩa là thượng và hạ, tốt và xấu, tức là thiện và bất thiện.
Sameccāti ñāṇena samāgantvā.
Sameccā means having come together with knowledge.
Sau khi quán xét nghĩa là sau khi kết hợp với trí tuệ.
Vidhūpitāti viddhaṃsitā jhāpitā vā.
Vidhūpitā means destroyed or burnt away.
Đã được xua tan nghĩa là đã được phá hủy hoặc đã được thiêu đốt.
Vusitabrahmacariyoti maggabrahmacariyaṃ vasitvā ṭhito.
Vusitabrahmacariyo means one who has lived the holy life of the path.
Đã sống đời Phạm hạnh nghĩa là người đã sống đời Phạm hạnh của Đạo.
Lokantagūti tividhassāpi lokassa antaṃ gato.
Lokantagū means one who has reached the end of all three worlds.
Đã đến tận cùng thế gian nghĩa là đã đến tận cùng của ba loại thế gian.
Pāragatoti chahākārehi pāragato.
Pāragato means one who has gone to the other shore in six ways.
Đã đến bờ bên kia nghĩa là đã đến bờ bên kia bằng sáu cách.
Idha khīṇāsavova kathito.
Here, an Arahant is spoken of.
Ở đây chỉ nói đến vị A-la-hán.
Iti suttepi gāthāsupi vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Thus, in both the suttas and the verses, only the cycle of existence (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) are spoken of.
Như vậy, trong kinh và trong các bài kệ đều nói về vòng luân hồi và sự thoát khỏi luân hồi.
6. Chaṭṭhe anupapannoti anupāgato.
6. In the sixth (sutta), anupapanno means not approached.
6. Trong kinh thứ sáu, không tái sinh nghĩa là không đến nữa.
Suttantiādīsu ubhatovibhaṅganiddesakhandhakaparivārasuttanipātamaṅgalasuttaratanasutta- nāḷakasuttatuvaṭakasuttāni, aññampi ca suttanāmakaṃ tathāgatavacanaṃ suttanti veditabbaṃ.
Regarding Sutta, etc.: the Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra, Suttanipāta, Maṅgala Sutta, Ratana Sutta, Nāḷaka Sutta, Tuvaṭaka Sutta, and any other word of the Tathāgata named sutta, should be understood as sutta.
Trong các từ như Sutta, các kinh Tạng Phân Tích (Ubhatovibhaṅga), Tạng Niddesa, Tạng Khandhaka, Tạng Parivāra, Sutta Nipāta, Maṅgala Sutta, Ratana Sutta, Nāḷaka Sutta, Tuvaṭaka Sutta, và các lời dạy khác của Đức Như Lai có tên là Sutta đều phải được hiểu là Sutta.
Sabbampi sagāthakaṃ suttaṃ geyyanti veditabbaṃ, visesena saṃyuttake sakalopi sagāthāvaggo.
All suttas with verses should be understood as geyya, especially the entire Sagāthāvagga in the Saṃyutta Nikāya.
Tất cả các kinh có kệ đều phải được hiểu là Geyya, đặc biệt là toàn bộ phần có kệ trong Tương Ưng Bộ.
Sakalampi abhidhammapiṭakaṃ, niggāthakasuttaṃ, yañca aññampi aṭṭhahi aṅgehi asaṅgahitaṃ buddhavacanaṃ, taṃ veyyākaraṇanti veditabbaṃ.
The entire Abhidhamma Piṭaka, suttas without verses, and any other Buddha-word not included in the eight divisions should be understood as veyyākaraṇa.
Toàn bộ Tạng Vi Diệu Pháp, các kinh không có kệ, và bất kỳ lời dạy nào khác của Đức Phật không được bao gồm trong tám chi phần đều phải được hiểu là Veyyākaraṇa.
Dhammapada-theragāthā-therigāthā suttanipāte nosuttanāmikā suddhikagāthā ca gāthāti veditabbā.
The Dhammapada, Theragāthā, Therīgāthā, and the pure verses in the Suttanipāta not named sutta, should be understood as gāthā.
Pháp Cú, Trưởng Lão Tăng Kệ, Trưởng Lão Ni Kệ, và các kệ thuần túy không có tên kinh trong Sutta Nipāta đều phải được hiểu là Gāthā.
Somanassañāṇamayikagāthāpaṭisaṃyuttā dveasīti suttantā udānanti veditabbā.
Eighty-two suttas connected with verses born of joy and knowledge should be understood as udāna.
Tám mươi hai kinh Suttanta liên quan đến các kệ chứa đựng trí tuệ và sự hoan hỷ đều phải được hiểu là Udāna.
‘‘Vuttañhetaṃ bhagavatā’’tiādinayappavattā dasuttarasatasuttantā itivuttakanti veditabbā.
One hundred and ten suttas beginning with the phrase ‘‘This was said by the Blessed One’’ should be understood as itivuttaka.
Hơn một trăm kinh Suttanta được trình bày theo cách "Điều này đã được Đức Thế Tôn nói" đều phải được hiểu là Itivuttaka.
Apaṇṇakajātakādīni paññāsādhikāni pañca jātakasatāni jātakanti veditabbāni.
The five hundred and fifty Jātakas, such as the Apaṇṇaka Jātaka, should be understood as jātaka.
Hơn năm trăm câu chuyện Jātaka như Apaṇṇakajātakādīni đều phải được hiểu là Jātaka.
‘‘Cattārome, bhikkhave, acchariyā abbhutā dhammā ānande’’tiādinayappavattā sabbepi acchariyaabbhutadhammapaṭisaṃyuttā suttantā abbhutadhammanti veditabbā.
All suttas connected with wonderful and marvelous phenomena, beginning with the phrase ‘‘Monks, there are these four wonderful, marvelous phenomena in Ānanda,’’ should be understood as abbhutadhamma.
Tất cả các kinh Suttanta liên quan đến các pháp kỳ diệu và phi thường được trình bày theo cách "Này các Tỳ-khưu, có bốn pháp kỳ diệu và phi thường này ở Ānanda" đều phải được hiểu là Abbhutadhamma.
Cūḷavedallamahāvedallasammādiṭṭhisakkapañhasaṅkhārabhājaniyamahāpuṇṇamasuttādayo sabbepi vedañca tuṭṭhiñca laddhā laddhā pucchitā suttantā vedallanti veditabbā.
All suttas that were questioned after attaining knowledge and satisfaction, such as the Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakka Pañha, Saṅkhārabhājaniya, and Mahāpuṇṇama suttas, should be understood as vedalla.
Các kinh Suttanta như Cūḷavedalla, Mahāvedalla, Sammādiṭṭhi, Sakkapañha, Saṅkhārabhājanīya, Mahāpuṇṇama, v.v., đều được hỏi sau khi đã đạt được trí tuệ và sự hoan hỷ, đều phải được hiểu là Vedalla.
Na atthamaññāya na dhammamaññāyāti aṭṭhakathañca pāḷiñca ajānitvā.
Na atthamaññāya na dhammamaññāyā means without knowing the commentary and the Pali text.
Không hiểu nghĩa, không hiểu pháp nghĩa là không biết chú giải và bản Pāḷi.
Dhammānudhammappaṭipannoti navalokuttaradhammassa anurūpadhammaṃ sahasīlaṃ pubbabhāgapaṭipadaṃ na paṭipanno hoti.
Dhammānudhammappaṭipanno means one who does not practice the preliminary practice, which is the Dhamma suitable for the nine supramundane Dhammas, together with sīla.
Thực hành Pháp tùy Pháp nghĩa là không thực hành Pháp tương ứng với chín Pháp siêu thế, tức là không thực hành con đường sơ khởi có giới đức.
Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood in all instances.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Paṭhamavāre panettha appassutadussīlo kathito, dutiye appassutakhīṇāsavo, tatiye bahussutadussīlo, catutthe bahussutakhīṇāsavo.
Here, in the first instance, one with little learning and immoral is stated; in the second, one with little learning who is an Arahant; in the third, one with much learning and immoral; in the fourth, one with much learning who is an Arahant.
Trong trường hợp đầu tiên, ở đây nói về người ít học và phạm giới; trong trường hợp thứ hai, người ít học và đã đoạn trừ lậu hoặc; trong trường hợp thứ ba, người đa văn và phạm giới; trong trường hợp thứ tư, người đa văn và đã đoạn trừ lậu hoặc.
Sīlesu asamāhitoti sīlesu aparipūrakārī.
Sīlesu asamāhito means one who does not fulfill the sīlas.
Không an định về giới nghĩa là không thực hành giới một cách viên mãn.
Sīlato ca sutena cāti sīlabhāgena ca sutabhāgena ca ‘‘ayaṃ dussīlo appassuto’’ti evaṃ taṃ garahantīti attho.
Sīlato ca sutena cā means they reproach him, saying, "This one is immoral and has little learning," due to his lack of sīla and lack of learning.
Về giới và về sự học nghĩa là về giới đức và về sự học, họ chỉ trích người đó rằng "người này phạm giới và ít học".
Tassa sampajjate sutanti tassa puggalassa yasmā tena sutena sutakiccaṃ kataṃ, tasmā tassa sutaṃ sampajjati nāma.
Tassa sampajjate sutaṃ means that person’s learning is accomplished because he has fulfilled the purpose of learning with that learning.
Sự học của người đó trở nên viên mãn nghĩa là vì người đó đã thực hiện được mục đích của sự học, nên sự học của người đó trở nên viên mãn.
Nāssa sampajjateti sutakiccassa akatattā na sampajjati.
Nāssa sampajjate means it is not accomplished because the purpose of learning has not been fulfilled.
Không trở nên viên mãn nghĩa là không trở nên viên mãn vì không thực hiện được mục đích của sự học.
Dhammadharanti sutadhammānaṃ ādhārabhūtaṃ.
Dhammadharaṃ means one who is a repository of the Dhamma that has been learned.
Người giữ Pháp nghĩa là người là nền tảng của các Pháp đã được học.
Sappaññanti supaññaṃ.
Sappaññaṃ means one with good wisdom.
Người có trí tuệ nghĩa là người có trí tuệ siêu việt.
Nekkhaṃ jambonadassevāti jambunadaṃ vuccati jātisuvaṇṇaṃ, tassa jambunadassa nekkhaṃ viya, pañcasuvaṇṇaparimāṇaṃ suvaṇṇaghaṭikaṃ viyāti attho.
Nekkhaṃ jambonadassevā means like a jambunada nekkha, which is pure gold, meaning like a gold ornament weighing five measures of gold.
Như vàng Jambonada nghĩa là Jambunada được gọi là vàng nguyên chất, như một miếng vàng của vàng Jambunada, tức là như một thỏi vàng có trọng lượng năm đơn vị vàng.
7. Sattame viyattāti paññāveyyattiyena samannāgatā.
7. In the seventh Sutta, viyattā means endowed with the clarity of wisdom.
7. Trong kinh thứ bảy, khéo léo nghĩa là được phú cho sự khéo léo về trí tuệ.
Vinītāti vinayaṃ upetā suvinītā.
Vinītā means disciplined, well-disciplined.
Đã được huấn luyện nghĩa là đã đạt được sự huấn luyện, đã được huấn luyện rất tốt.
Visāradāti vesārajjena somanassasahagatena ñāṇena samannāgatā.
Visāradā means endowed with confidence, with knowledge accompanied by joy.
Tự tin nghĩa là được phú cho trí tuệ đi kèm với sự hoan hỷ của sự tự tin.
Dhammadharāti sutadhammānaṃ ādhārabhūtā.
Dhammadharā means repositories of the Dhamma that has been learned.
Người giữ Pháp nghĩa là người là nền tảng của các Pháp đã được học.
Bhikkhu ca sīlasampannoti gāthāya kiñcāpi ekekasseva ekeko guṇo kathito, sabbesaṃ pana sabbepi vaṭṭantīti.
Although in the verse Bhikkhu ca sīlasampanno only one quality is mentioned for each, all qualities are applicable to all of them.
Và Tỳ-khưu có giới hạnh viên mãn nghĩa là mặc dù trong bài kệ mỗi phẩm chất được nói đến cho từng người, nhưng tất cả các phẩm chất đều áp dụng cho tất cả.
8. Aṭṭhame vesārajjānīti ettha sārajjapaṭipakkho vesārajjaṃ, catūsu ṭhānesu sārajjābhāvaṃ paccavekkhantassa uppannasomanassamayañāṇassetaṃ nāmaṃ.
8. In the eighth Sutta, vesārajjāni: here, vesārajja is the opposite of sārajja; it is the name for the knowledge accompanied by joy that arises when one reflects on the absence of sārajja in the four instances.
8. Trong kinh thứ tám, sự tự tin ở đây là đối nghịch với sự rụt rè, là tên gọi của trí tuệ đi kèm với sự hoan hỷ phát sinh khi quán xét sự không rụt rè trong bốn trường hợp.
Āsabhaṃ ṭhānanti seṭṭhaṭṭhānaṃ uttamaṭṭhānaṃ.
Āsabhaṃ ṭhānaṃ means a supreme position, an excellent position.
Vị trí của bậc trượng phu nghĩa là vị trí cao thượng, vị trí tối thượng.
Āsabhā vā pubbabuddhā, tesaṃ ṭhānanti attho.
Alternatively, āsabha refers to the Buddhas of the past; thus, it means their position.
Hoặc các bậc trượng phu là các Đức Phật quá khứ, nghĩa là vị trí của các Ngài.
Apica gavasatajeṭṭhako usabho, gavasahassajeṭṭhako vasabho.
Moreover, an usabha is the chief of a hundred cattle, and a vasabha is the chief of a thousand cattle.
Hơn nữa, con bò đực đầu đàn của một trăm con bò là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn con bò là vasabha.
Vajasatajeṭṭhako vā usabho, vajasahassajeṭṭhako vasabho, sabbagavaseṭṭho sabbaparissayasaho seto pāsādiko mahābhāravaho asanisatasaddehipi asampakampiyo nisabho, so idha usabhoti adhippeto.
Or an usabha is the chief of a hundred herds, and a vasabha is the chief of a thousand herds; the best of all cattle, enduring all dangers, white, pleasing, bearing great burdens, an nisabha unshakeable even by a hundred thunderclaps – that is what is intended here by usabha.
Hoặc con bò đực đầu đàn của một trăm đàn bò là usabha, con bò đực đầu đàn của một ngàn đàn bò là vasabha. Nisabha là con bò đực tốt nhất trong tất cả các loài bò, chịu đựng được mọi nguy hiểm, trắng, dễ coi, mang được gánh nặng lớn, không hề run sợ ngay cả trước tiếng sấm sét trăm lần. Ở đây, nó được hiểu là usabha.
Idampi hi tassa pariyāyavacanaṃ.
Indeed, this is also a synonym for it.
Thật vậy, đây cũng là một từ đồng nghĩa của nó.
Usabhassa idanti āsabhaṃ.
Belonging to an usabha is āsabhaṃ.
Của usabha, nên là āsabhaṃ (của usabha).
Ṭhānanti catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā vavatthānaṃ.
Ṭhāna (standing) means standing firm, pressing the earth with four feet.
Ṭhāna (vị trí) là sự đứng vững bằng cách đè nén mặt đất bằng bốn chân.
Idaṃ pana āsabhaṃ viyāti āsabhaṃ.
But this (quality) is like that of an āsabha, thus āsabhaṃ.
Tuy nhiên, điều này là āsabhaṃ (giống như usabha).
Yatheva hi nisabhasaṅkhāto usabho catūhi pādehi pathaviṃ uppīḷetvā acalaṭṭhānena tiṭṭhati, evaṃ tathāgatopi catūhi vesārajjapādehi aṭṭhaparisapathaviṃ uppīḷetvā sadevake loke kenaci paccatthikena paccāmittena akampiyo acalaṭṭhānena tiṭṭhati.
Just as indeed an usabha, known as nisabha, stands in an unshakeable position, pressing the earth with four feet, so too the Tathāgata, with the four feet of confidence (vesārajja), pressing down the earth of the eight assemblies, stands in an unshakeable position, unshaken by any adversary or enemy in the world with its deities.
Thật vậy, giống như con bò đực được gọi là nisabha đứng vững không lay chuyển bằng cách đè nén mặt đất bằng bốn chân, thì Đức Như Lai cũng đứng vững không lay chuyển trong thế giới có chư thiên, không bị bất kỳ kẻ thù hay đối thủ nào lay chuyển, bằng bốn chân tự tin (vesārajja).
Evaṃ tiṭṭhamānova taṃ āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānāti upagacchati na paccakkhāti, attani āropeti.
Thus standing, he declares that āsabha position, he accepts it, he does not deny it, he takes it upon himself.
Khi đứng vững như vậy, Ngài tuyên bố, chấp nhận vị trí āsabhaṃ đó, không phủ nhận, mà gán cho chính mình.
Tena vuttaṃ ‘‘āsabhaṃ ṭhānaṃ paṭijānātī’’ti.
Therefore, it is said: "He declares the āsabha position."
Vì vậy, đã nói rằng: “tuyên bố vị trí āsabhaṃ”.
Parisāsūti aṭṭhasu parisāsu.
Among the assemblies means among the eight assemblies.
Parisāsu (trong các hội chúng) là trong tám hội chúng.
Sīhanādaṃ nadatīti seṭṭhanādaṃ abhītanādaṃ nadati, sīhanādasadisaṃ vā nādaṃ nadati.
Roars a lion's roar means he utters a supreme roar, a fearless roar, or he utters a roar like a lion's roar.
Sīhanādaṃ nadati (rống tiếng rống sư tử) là rống tiếng rống cao quý, không sợ hãi, hoặc rống tiếng rống giống như tiếng rống của sư tử.
Ayamattho sīhanādasuttena dassetabbo.
This meaning should be shown by the Sīhanāda Sutta.
Ý nghĩa này phải được trình bày bằng Sīhanāda Sutta.
Yathā vā sīho sahanato ca hananato ca sīhoti vuccati, evaṃ tathāgato lokadhammānaṃ sahanato parappavādānañca hananato sīhoti vuccati.
Just as a lion is called sīha (lion) because it is strong (sahanato) and slays (hananato), so too the Tathāgata is called sīha because he is strong against worldly conditions and slays the opposing doctrines.
Hoặc giống như sư tử được gọi là sīha vì khả năng chịu đựng (sahanato) và tiêu diệt (hananato), thì Đức Như Lai cũng được gọi là sīha vì khả năng chịu đựng các pháp thế gian và tiêu diệt các luận thuyết của người khác.
Evaṃ vuttassa sīhassa nādaṃ sīhanādaṃ.
Thus, the roar of such a lion is a lion's roar (sīhanādaṃ).
Tiếng rống của vị sīha được nói đến như vậy là sīhanāda.
Tattha yathā sīho sīhabalena samannāgato sabbattha visārado vigatalomahaṃso sīhanādaṃ nadati, evaṃ tathāgatasīhopi tathāgatabalehi samannāgato aṭṭhasu parisāsu visārado vigatalomahaṃso ‘‘iti rūpa’’ntiādinā nayena nānāvidhadesanāvilāsasampannaṃ sīhanādaṃ nadati.
Therein, just as a lion endowed with a lion's strength, confident everywhere and free from hair-raising fear, roars a lion's roar, so too the Tathāgata-lion, endowed with the Tathāgata's strengths, confident in the eight assemblies and free from hair-raising fear, roars a lion's roar rich in various eloquent teachings in the manner of "such is form" and so on.
Trong đó, giống như sư tử, được trang bị sức mạnh của sư tử, tự tin ở mọi nơi, không hề sợ hãi, rống tiếng rống sư tử; thì Đức Như Lai Sư Tử cũng vậy, được trang bị các sức mạnh của Như Lai, tự tin trong tám hội chúng, không hề sợ hãi, rống tiếng rống sư tử được trang bị nhiều phong cách thuyết pháp khác nhau theo cách như “đây là sắc” và tương tự.
Tena vuttaṃ ‘‘parisāsu sīhanādaṃ nadatī’’ti.
Therefore, it is said: "He roars a lion's roar among the assemblies."
Vì vậy, đã nói rằng: “rống tiếng rống sư tử trong các hội chúng”.
‘‘Cattārimāni, bhikkhave, cakkāni, yehi samannāgatānaṃ devamanussāna’’ntiādīsu (a. ni. 4.31) hi ayaṃ sampattiyaṃ dissati.
For here, in "Monks, these are the four wheels; endowed with which humans and devas..." this refers to prosperity.
Thật vậy, trong các câu như “Này các tỳ khưu, có bốn bánh xe này, nhờ đó các chư thiên và loài người được trang bị” (A.iv.31), từ này được thấy trong ý nghĩa thành tựu.
‘‘Pādatalesu cakkāni jātānī’’ti (dī. ni. 2.35) ettha lakkhaṇe.
In "wheels appear on the soles of the feet," this refers to a mark.
Trong câu “Các bánh xe đã sinh ra ở lòng bàn chân” (D.ii.35), nó có nghĩa là tướng tốt.
‘‘Cakkaṃva vahato pada’’nti (dha. pa. 1) ettha rathaṅge.
In "like the wheel following the drawer," this refers to a chariot-part.
Trong câu “Bước chân của người mang bánh xe” (Dh.p.1), nó có nghĩa là bánh xe của xe.
‘‘Catucakkaṃ navadvāra’’nti (saṃ. ni. 1.29) ettha iriyāpathe.
In "four-wheeled, nine-doored," this refers to a posture.
Trong câu “Bốn bánh xe, chín cửa” (S.i.29), nó có nghĩa là oai nghi.
‘‘Dadaṃ bhuñja mā ca pamādo, cakkaṃ vattaya sabbapāṇina’’nti (jā. 1.7.149) ettha dāne.
In "give, enjoy, be not heedless; turn the wheel for all beings," this refers to giving.
Trong câu “Hãy bố thí, hãy hưởng thụ, đừng phóng dật, hãy chuyển bánh xe cho tất cả chúng sinh” (Jā.i.7.149), nó có nghĩa là bố thí.
‘‘Dibbaṃ cakkaratanaṃ pāturahosī’’ti (dī. ni. 2.243; ma. ni. 3.256) ettha ratanacakke.
In "a divine jewel-wheel appeared," this refers to a jewel-wheel.
Trong câu “Bánh xe báu thần thánh đã xuất hiện” (D.ii.243; M.iii.256), nó có nghĩa là bánh xe báu.
‘‘Mayā pavattitaṃ cakka’’nti (su. ni. 562) ettha dhammacakke.
In "the wheel set in motion by me," this refers to the Dhamma-wheel.
Trong câu “Bánh xe do Ta chuyển” (Sn.562), nó có nghĩa là Pháp luân.
‘‘Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti (jā. 1.1.104; 1.5.103) ettha uracakke.
In "for the one seized by craving, the wheel turns on his head," this refers to a breast-wheel.
Trong câu “Bánh xe quay trên đầu của kẻ bị dục vọng đánh bại” (Jā.i.1.104; i.5.103), nó có nghĩa là bánh xe ngực.
‘‘Khurapariyantena cepi cakkenā’’ti (dī. ni. 1.166) ettha paharaṇacakke.
In "even with a wheel with a razor-sharp edge," this refers to a weapon-wheel.
Trong câu “Ngay cả với bánh xe có cạnh sắc như dao cạo” (D.i.166), nó có nghĩa là bánh xe vũ khí.
‘‘Asanivicakka’’nti (dī. ni. 3.61; saṃ. ni. 2.162) ettha asanimaṇḍale.
In "wheel of lightning," this refers to a circle of lightning.
Trong câu “Bánh xe sấm sét” (D.iii.61; S.ii.162), nó có nghĩa là vòng tròn sấm sét.
Idha panāyaṃ dhammacakke mato.
Here, however, it is understood as the Dhamma-wheel.
Ở đây, nó được hiểu là Pháp luân.
Taṃ panetaṃ dhammacakkaṃ duvidhaṃ hoti paṭivedhañāṇañca desanāñāṇañca.
This Dhamma-wheel is of two kinds: the knowledge of penetration and the knowledge of exposition.
Pháp luân này có hai loại: paṭivedhañāṇa (trí tuệ thấu hiểu) và desanāñāṇa (trí tuệ thuyết pháp).
Tattha paññāpabhāvitaṃ attano ariyaphalāvahaṃ paṭivedhañāṇaṃ, karuṇāpabhāvitaṃ sāvakānaṃ ariyaphalāvahaṃ desanāñāṇaṃ.
Among these, the knowledge of penetration, generated by wisdom, leads to one's own noble fruits; the knowledge of exposition, generated by compassion, leads to the noble fruits of the disciples.
Trong đó, paṭivedhañāṇa là trí tuệ thấu hiểu được phát triển bởi trí tuệ của chính mình, dẫn đến các quả thánh; desanāñāṇa là trí tuệ thuyết pháp được phát triển bởi lòng bi mẫn, dẫn đến các quả thánh cho các đệ tử.
Tattha paṭivedhañāṇaṃ uppajjamānaṃ uppannanti duvidhaṃ.
Therein, the knowledge of penetration is of two kinds: arising and arisen.
Trong đó, paṭivedhañāṇa có hai loại: đang sinh khởi và đã sinh khởi.
Tañhi abhinikkhamanato yāva arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
From the moment of renunciation up to the path of Arahantship, it is "arising"; at the moment of fruition, it is called "arisen."
Nó được gọi là đang sinh khởi từ khi xuất gia cho đến đạo A-la-hán, và đã sinh khởi vào khoảnh khắc của quả.
Tusitabhavanato vā yāva mahābodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, from the Tusita heaven up to the path of Arahantship on the great Bodhi-pallaṅka, it is "arising"; at the moment of fruition, it is called "arisen."
Hoặc nó được gọi là đang sinh khởi từ cõi trời Tusita cho đến đạo A-la-hán trên đại bồ đề tòa, và đã sinh khởi vào khoảnh khắc của quả.
Dīpaṅkarato paṭṭhāya vā yāva bodhipallaṅke arahattamaggā uppajjamānaṃ, phalakkhaṇe uppannaṃ nāma.
Or, from the time of Dīpaṅkara up to the path of Arahantship on the Bodhi-pallaṅka, it is "arising"; at the moment of fruition, it is called "arisen."
Hoặc nó được gọi là đang sinh khởi từ thời Đức Phật Dīpaṅkara cho đến đạo A-la-hán trên bồ đề tòa, và đã sinh khởi vào khoảnh khắc của quả.
Desanāñāṇampi pavattamānaṃ pavattanti duvidhaṃ.
The knowledge of exposition is also of two kinds: being set in motion and set in motion.
Desanāñāṇa cũng có hai loại: đang vận hành và đã vận hành.
Tañhi yāva aññāsikoṇḍaññassa sotāpattimaggā pavattamānaṃ, phalakkhaṇe pavattaṃ nāma.
From the first path-moment of Aññāta Kondañña, it is "being set in motion"; at the moment of fruition, it is called "set in motion."
Nó được gọi là đang vận hành cho đến đạo Dự lưu của Aññāsikoṇḍañña, và đã vận hành vào khoảnh khắc của quả.
Tesu paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ, desanāñāṇaṃ lokiyaṃ.
Of these, the knowledge of penetration is supramundane, and the knowledge of exposition is mundane.
Trong số đó, paṭivedhañāṇa là siêu thế, desanāñāṇa là thế gian.
Ubhayampi panetaṃ aññehi asādhāraṇaṃ, buddhānaṃyeva orasañāṇaṃ.
Both of these are exclusive to the Buddhas, their innate knowledge.
Tuy nhiên, cả hai đều không phổ biến cho người khác, mà là trí tuệ độc quyền của các vị Phật.
Sammāsambuddhassa te paṭijānatoti ‘‘ahaṃ sammāsambuddho, sabbe dhammā mayā abhisambuddhā’’ti evaṃ paṭijānato tava.
You, the Perfectly Enlightened One, declaring means "I am the Perfectly Enlightened One, all phenomena have been fully comprehended by me" – thus, you, who make this declaration.
Sammāsambuddhassa te paṭijānato (khi Ngài tuyên bố là vị Chánh Đẳng Giác) có nghĩa là “Ta là vị Chánh Đẳng Giác, tất cả các pháp đã được Ta giác ngộ hoàn toàn,” khi Ngài tuyên bố như vậy.
Anabhisambuddhāti ime nāma dhammā tayā anabhisambuddhā.
Undiscovered means "these phenomena have not been fully discovered by you."
Anabhisambuddhā (chưa được giác ngộ hoàn toàn) có nghĩa là “các pháp này chưa được Ngài giác ngộ hoàn toàn.”
Tatra vatāti tesu ‘‘anabhisambuddhā’’ti evaṃ dassitadhammesu.
In that regard, indeed means regarding those phenomena thus shown as "undiscovered."
Tatra vatā (trong đó) có nghĩa là trong các pháp được chỉ ra là “chưa được giác ngộ hoàn toàn” đó.
Sahadhammenāti sahetunā sakāraṇena vacanena.
With the Dhamma means with a reason-based, causally-grounded statement.
Sahadhammenā (bằng lẽ phải) có nghĩa là bằng lời nói có lý do, có nguyên nhân.
Nimittametanti ettha puggalopi dhammopi nimittanti adhippeto.
This sign here intends that both a person and a phenomenon are a sign.
Trong câu Nimittametaṃ (dấu hiệu này), cả cá nhân và pháp đều được hiểu là nimitta (dấu hiệu).
Taṃ puggalaṃ na passāmi, yo maṃ paṭicodessati.
"I do not see that person who would challenge me."
Ta không thấy một cá nhân nào có thể buộc tội Ta.
Taṃ dhammaṃ na passāmi, yaṃ dassetvā ‘‘ayaṃ nāma dhammo tayā anabhisambuddho’’ti maṃ paṭicodessatīti ayamettha attho.
"I do not see that phenomenon by pointing to which someone would challenge me, saying: 'This phenomenon, indeed, has not been fully discovered by you'" – this is the meaning here.
Ý nghĩa ở đây là: Ta không thấy một pháp nào mà bằng cách chỉ ra nó, người ta có thể buộc tội Ta rằng “pháp này chưa được Ngài giác ngộ hoàn toàn.”
Khemappattoti khemaṃ patto.
Attained security means he has attained security.
Khemappatto (đã đạt được sự an ổn) có nghĩa là đã đạt được sự an ổn.
Sesapadadvayaṃ imasseva vevacanaṃ.
The remaining two phrases are synonyms for this very one.
Hai từ còn lại là đồng nghĩa của từ này.
Sabbampetaṃ vesārajjañāṇameva sandhāya vuttaṃ.
All of this is stated with reference to the knowledge of self-confidence (vesārajjañāṇa) itself.
Tất cả những điều này được nói đến để chỉ trí tuệ tự tin (vesārajjañāṇa).
Dasabalassa hi ‘‘ayaṃ nāma dhammo tayā anabhisambuddho’’ti codakaṃ puggalaṃ vā codanākāraṇaṃ anabhisambuddhadhammaṃ vā apassato ‘‘sabhāvabuddhoyeva vata samāno ahaṃ buddhosmīti vadāmī’’ti paccavekkhantassa balavataraṃ somanassaṃ uppajjati, tena sampayuttaṃ ñāṇaṃ vesārajjaṃ nāma.
For when the One with Ten Powers does not see a person who would challenge him, saying, "This phenomenon, indeed, has not been fully discovered by you," or a phenomenon, a reason for challenging, that has not been fully discovered, then a stronger joy arises in him as he reflects, "Indeed, I, being by nature enlightened, say that I am enlightened." The knowledge associated with that is called vesārajja.
Thật vậy, khi Đức Phật có Mười Lực không thấy một cá nhân nào có thể buộc tội hoặc một pháp chưa được giác ngộ làm lý do buộc tội rằng “pháp này chưa được Ngài giác ngộ hoàn toàn,” thì một niềm hoan hỷ mạnh mẽ hơn sinh khởi trong Ngài khi Ngài quán xét rằng “Ta là Phật, quả thật là vị Phật tự giác ngộ,” trí tuệ đi kèm với niềm hoan hỷ đó được gọi là vesārajja.
Taṃ sandhāya ‘‘khemappatto’’tiādimāha.
Referring to that, it is said, "attained security," and so on.
Để chỉ điều đó, Ngài nói “khemappatto” và tương tự.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus, the meaning should be understood everywhere.
Như vậy, ý nghĩa phải được hiểu ở mọi nơi.
Antarāyikā dhammāti ettha pana antarāyaṃ karontīti antarāyikā.
Here, obstructing phenomena (antarāyikā dhammā) means phenomena that cause hindrance, thus antarāyikā.
Trong câu Antarāyikā dhammā (các pháp gây chướng ngại), antarāyikā là những gì gây chướng ngại.
Te atthato sañcicca vītikkantā satta āpattikkhandhā.
In reality, these are the seven categories of offenses (āpattikkhandhā) intentionally transgressed.
Theo nghĩa thực, đó là bảy loại tội lỗi được cố ý vi phạm.
Sañcicca vītikkantaṃ hi antamaso dukkaṭadubbhāsitampi maggaphalānaṃ antarāyaṃ karoti.
For an intentional transgression, even a minor dukkaṭa or dubbhāsita, causes an obstruction to the paths and fruits.
Thật vậy, ngay cả một lỗi nhỏ (dukkaṭa) hay lời nói sai (dubbhāsita) được cố ý vi phạm cũng gây chướng ngại cho đạo quả.
Idha pana methunadhammo adhippeto.
Here, however, sexual intercourse (methunadhamma) is intended.
Tuy nhiên, ở đây, pháp tà dâm (methunadhamma) được hiểu.
Methunaṃ sevato hi yassa kassaci nissaṃsayameva maggaphalānaṃ antarāyo hoti.
For anyone who engages in sexual intercourse, there is undoubtedly an obstruction to the paths and fruits.
Thật vậy, đối với bất kỳ ai thực hành tà dâm, chắc chắn sẽ có chướng ngại cho đạo quả.
Vādapathāti vādāyeva.
Paths of debate means simply debates.
Vādapathā (các con đường tranh luận) là chính các cuộc tranh luận.
Puthūti bahū.
Manifold means many.
Puthū (nhiều) là nhiều.
Sitāti upanibaddhā abhisaṅkhatā.
Bound means tied down, conditioned.
Sitā (đã dựa vào) là bị ràng buộc, bị tạo tác.
Atha vā puthussitāti puthubhāvaṃ sitā upagatā, puthūhi vā sitātipi puthussitā.
Alternatively, puthussitā means having attained manifoldness, or they are bound by many, thus puthussitā.
Hoặc puthussitā là đã đạt đến trạng thái rộng lớn, hoặc đã dựa vào nhiều điều.
Yaṃ nissitāti etarahipi yaṃ vādapathaṃ nissitā.
Depending on which means even now, depending on which path of debate.
Yaṃ nissitā (những gì đã dựa vào) là những con đường tranh luận mà ngay cả bây giờ cũng dựa vào.
Na te bhavantīti te vādapathā na bhavanti bhijjanti vinassanti.
They do not exist means those paths of debate do not exist, they are broken, they are destroyed.
Na te bhavantī (chúng không tồn tại) có nghĩa là những con đường tranh luận đó không tồn tại, bị phá vỡ, bị hủy diệt.
Dhammacakkanti desanāñāṇassapi paṭivedhañāṇassapi etaṃ nāmaṃ.
Dhammacakka is a name for both the knowledge of teaching and the knowledge of penetration.
Pháp luân (Dhammacakka) là tên gọi của cả trí tuệ thuyết pháp và trí tuệ thấu đạt.
Tesu desanāñāṇaṃ lokiyaṃ, paṭivedhañāṇaṃ lokuttaraṃ.
Among these, the knowledge of teaching is mundane, and the knowledge of penetration is supramundane.
Trong số đó, trí tuệ thuyết pháp là thế gian, trí tuệ thấu đạt là siêu thế gian.
Kevalīti sakalaguṇasamannāgato.
Kevalī means one endowed with all virtues.
Bậc toàn giác (Kevalī) là bậc đầy đủ mọi đức tính.
Tādisanti tathāvidhaṃ.
Tādisa means such a one.
Bậc như thế (Tādisa) là bậc như vậy.
9. Navame uppajjati etesūti uppādā.
In the ninth (sutta), that in which these arise (uppajjati etesu) are called uppādā.
9. Trong kinh thứ chín, điều gì phát sinh trong những điều này được gọi là sự phát sinh (uppādā).
Kā uppajjati?
What arises?
Điều gì phát sinh?
Taṇhā.
Craving (taṇhā).
Ái (taṇhā).
Taṇhāya uppādā taṇhuppādā, taṇhāvatthūni taṇhākāraṇānīti attho.
The arising of craving is taṇhuppādā, meaning the objects of craving or the causes of craving.
Sự phát sinh của ái là taṇhuppādā, nghĩa là những đối tượng của ái, những nguyên nhân của ái.
Cīvarahetūti ‘‘kattha manāpaṃ cīvaraṃ labhissāmī’’ti cīvarakāraṇā uppajjati.
Cīvarahetū means craving arises due to robes (cīvara), thinking, "Where shall I obtain a pleasant robe?"
Do y phục (cīvarahetū) nghĩa là ái phát sinh do y phục, (nghĩ rằng) “tôi sẽ có được y phục vừa ý ở đâu?”
Itibhavābhavahetūti ettha itīti nidassanatthe nipāto.
Itibhavābhavahetū: Here, iti is a particle signifying illustration.
Do sự hiện hữu này và sự không hiện hữu này (itibhavābhavahetū) – ở đây, chữ iti là một giới từ biểu thị sự ví dụ.
Yathā cīvarādihetu, evaṃ bhavābhavahetupīti attho.
The meaning is, just as there are causes for robes and so forth, so too there are causes for existence and non-existence.
Nghĩa là, cũng như do y phục, v.v., thì cũng do sự hiện hữu và không hiện hữu.
Bhavābhavoti cettha paṇītatarāni sappinavanītādīni adhippetāni.
Here, bhavābhavo refers to more refined things such as ghee and fresh butter.
Ở đây, sự hiện hữu và không hiện hữu (bhavābhavo) có nghĩa là những thứ tinh tế hơn như bơ sữa, bơ lỏng, v.v.
Sampattibhavesu paṇītatarapaṇītatamabhavotipi vadantiyeva.
They also say it refers to more refined and most refined existences among states of prosperity.
Người ta cũng nói đó là sự hiện hữu tinh tế hơn và tinh tế nhất trong các sự hiện hữu của thành tựu.
Taṇhādutiyoti ayañhi satto anamatagge saṃsāravaṭṭe saṃsaranto na ekakova saṃsarati, taṇhaṃ pana dutiyikaṃ labhantova saṃsarati.
Taṇhādutiyo: This being, wandering through the immeasurable cycle of existence (saṃsāravaṭṭa), does not wander alone, but wanders taking craving as a companion.
Có ái làm bạn đồng hành (taṇhādutiyo) nghĩa là chúng sinh này, khi luân chuyển trong vòng luân hồi vô thủy, không luân chuyển một mình, mà luân chuyển cùng với ái làm bạn đồng hành.
Tena vuttaṃ ‘‘taṇhādutiyo’’ti.
Therefore, it is said, "accompanied by craving" (taṇhādutiyo).
Vì vậy, đã nói “có ái làm bạn đồng hành”.
Itthabhāvaññathābhāvanti ettha itthabhāvo nāma ayaṃ attabhāvo, aññathābhāvo nāma anāgatattabhāvo.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ: Here, itthabhāvo refers to this present existence, and aññathābhāvo refers to future existences.
Sự hiện hữu này và sự hiện hữu khác (itthabhāvaññathābhāvaṃ) – ở đây, sự hiện hữu này (itthabhāvo) là thân thể hiện tại này, sự hiện hữu khác (aññathābhāvo) là thân thể trong tương lai.
Evarūpo vā aññopi attabhāvo itthabhāvo nāma, na evarūpo aññathābhāvo nāma.
Or, such an existence or another existence is called itthabhāvo, and that which is not such an existence is called aññathābhāvo.
Hoặc, một thân thể như thế này hay một thân thể khác được gọi là sự hiện hữu này, và không phải một thân thể như thế này được gọi là sự hiện hữu khác.
Taṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ.
That is this existence and another existence (itthabhāvaññathābhāvaṃ).
Đó là sự hiện hữu này và sự hiện hữu khác.
Saṃsāranti khandhadhātuāyatanānaṃ paṭipāṭiṃ.
Saṃsāra means the succession of aggregates, elements, and sense bases.
Luân hồi (saṃsāraṃ) là sự tiếp nối của các uẩn, giới, xứ.
Nātivattatīti nātikkamati.
Nātivattatī means does not transcend.
Không vượt qua (nātivattatī) nghĩa là không vượt qua.
Evamādīnavaṃ ñatvāti evaṃ atītānāgatapaccuppannesu khandhesu ādīnavaṃ jānitvā.
Evamādīnavaṃ ñatvā: having thus understood the danger in the aggregates of the past, future, and present.
Sau khi biết sự nguy hiểm như vậy (evamādīnavaṃ ñatvā) nghĩa là sau khi biết sự nguy hiểm trong các uẩn quá khứ, vị lai và hiện tại như vậy.
Taṇhaṃ dukkhassa sambhavanti taṇhaṃ ca ‘‘ayaṃ vaṭṭadukkhasambhūto sabhāvo kāraṇa’’nti evaṃ jānitvā.
Taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ: and having thus understood craving as "this nature is the cause born of the suffering of the cycle of existence."
Ái là nguồn gốc của khổ (taṇhaṃ dukkhassa sambhavaṃ) nghĩa là sau khi biết ái là “bản chất phát sinh từ khổ luân hồi, là nguyên nhân” như vậy.
Ettāvatā imassa bhikkhuno vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattabhāvo dassito.
By this much, the fact that this bhikkhu developed insight and attained Arahantship is shown.
Đến đây, đã trình bày việc vị tỳ khưu này đã phát triển tuệ quán và đạt được A-la-hán quả.
Idāni taṃ khīṇāsavaṃ thomento vītataṇhotiādimāha.
Now, praising that Arahant, he said vītataṇho and so forth.
Bây giờ, để ca ngợi vị A-la-hán đó, Đức Phật đã nói vô ái (vītataṇho) và những điều khác.
Tattha anādānoti niggahaṇo.
Therein, anādāno means ungrasping.
Trong đó, không chấp thủ (anādāno) nghĩa là không nắm giữ.
Sato bhikkhu paribbajeti satisampajaññe vepullappatto khīṇāsavo bhikkhu sato sampajāno careyya vihareyyāti attho.
Sato bhikkhu paribbaje: The meaning is that a bhikkhu, an Arahant who has attained the fullness of mindfulness and clear comprehension, should wander mindfully and with clear comprehension.
Tỳ khưu có niệm tu hành (sato bhikkhu paribbaje) nghĩa là vị tỳ khưu đã đạt đến sự sung mãn về chánh niệm và tỉnh giác, vị A-la-hán, nên hành trì và an trú với niệm và tỉnh giác.
Iti suttante vaṭṭaṃ kathetvā gāthāsu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti.
Thus, in the sutta, the cycle of existence is taught, and in the verses, both the cycle and the cessation of existence are taught.
Như vậy, trong kinh đã nói về luân hồi, và trong các kệ ngôn đã nói về luân hồi và thoát ly luân hồi.
10. Dasame vaṭṭasmiṃ yojentīti yogā.
In the tenth (sutta), those that bind (yojenti) to the cycle of existence are called yogā (fetters).
10. Trong kinh thứ mười, những gì trói buộc vào luân hồi được gọi là kết phược (yogā).
Kāmayogotiādīsu pañcakāmaguṇiko rāgo kāmayogo.
In Kāmayogo and so forth, kāmayogo is the passion related to the five strands of sensual pleasure.
Trong các kết phược dục, v.v., dục tham (rāga) liên quan đến năm dục trần là dục kết phược (kāmayogo).
Rūpārūpabhavesu chandarāgo bhavayogo, tathā jhānanikanti.
Craving for existence in the rūpa and arūpa realms is bhavayogo, and similarly, delight in jhāna.
Sự tham ái trong các cõi sắc và vô sắc là hữu kết phược (bhavayogo), cũng như sự hoan hỷ trong thiền định.
Sassatadiṭṭhisahagato ca rāgo dvāsaṭṭhi diṭṭhiyo ca diṭṭhiyogo.
Passion accompanied by the eternalist view and the sixty-two wrong views is diṭṭhiyogo.
Dục tham đi kèm với tà kiến thường còn và sáu mươi hai tà kiến là kiến kết phược (diṭṭhiyogo).
Catūsu saccesu aññāṇaṃ avijjāyogo.
Ignorance of the four noble truths is avijjāyogo.
Sự vô minh về Tứ Thánh Đế là vô minh kết phược (avijjāyogo).
Kāmesu vā yojetīti kāmayogo.
Or, that which binds to sensual pleasures is kāmayogo.
Hoặc, những gì trói buộc vào dục là dục kết phược.
Bhavesu yojetīti bhavayogo.
That which binds to existences is bhavayogo.
Những gì trói buộc vào hữu là hữu kết phược.
Diṭṭhīsu yojetīti diṭṭhiyogo.
That which binds to views is diṭṭhiyogo.
Những gì trói buộc vào kiến là kiến kết phược.
Avijjāya yojetīti avijjāyogoti heṭṭhā vuttadhammānaṃyevetaṃ adhivacanaṃ.
That which binds by ignorance is avijjāyogo; these are merely designations for the phenomena mentioned below.
Những gì trói buộc bởi vô minh là vô minh kết phược – đây là những tên gọi khác của các pháp đã nói ở trên.
Idāni te vitthāretvā dassento katamo ca, bhikkhavetiādimāha.
Now, explaining them in detail, he says, katamo ca, bhikkhave (And what, bhikkhus...?) and so forth.
Bây giờ, để trình bày chi tiết những điều đó, Đức Phật đã nói này các tỳ khưu, cái gì, v.v.
Tattha samudayanti uppattiṃ.
Therein, samudaya means origin.
Trong đó, tập khởi (samudayaṃ) nghĩa là sự phát sinh.
Atthaṅgamanti bhedaṃ.
Atthaṅgama means dissolution.
Diệt tận (atthaṅgamaṃ) nghĩa là sự tan rã.
Assādanti madhurabhāvaṃ.
Assāda means sweetness.
Vị ngọt (assādaṃ) nghĩa là sự ngọt ngào.
Ādīnavanti amadhurabhāvaṃ dosaṃ.
Ādīnava means bitterness, fault.
Sự nguy hiểm (ādīnavaṃ) nghĩa là sự không ngọt ngào, lỗi lầm.
Nissaraṇanti nissaṭabhāvaṃ.
Nissaraṇa means escape.
Sự thoát ly (nissaraṇaṃ) nghĩa là trạng thái thoát ly.
Kāmesūti vatthukāmesu.
Kāmesu means in material sensual pleasures.
Trong các dục (kāmesu) nghĩa là trong các dục cảnh.
Kāmarāgoti kāme ārabbha uppannarāgo.
Kāmarāgo means passion arisen with respect to sensual pleasures.
Dục tham (kāmarāgo) nghĩa là tham ái phát sinh do các dục.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method should be understood in other phrases.
Trong các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Anusetīti nibbattati.
Anusetī means arises.
Tiềm ẩn (anusetī) nghĩa là phát sinh.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmayogoti, bhikkhave, idaṃ kāmesu yojanakāraṇaṃ bandhanakāraṇaṃ vuccatīti evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmayogo: The meaning to be understood everywhere is, "Bhikkhus, this is called the cause of binding in sensual pleasures, the cause of fettering."
Này các tỳ khưu, đây được gọi là dục kết phược (ayaṃ vuccati, bhikkhave, kāmayogo) – như vậy, trong mọi trường hợp, cần hiểu nghĩa là “này các tỳ khưu, đây được gọi là nguyên nhân trói buộc vào các dục, nguyên nhân của sự ràng buộc”.
Phassāyatanānanti cakkhādīnaṃ cakkhusamphassādikāraṇānaṃ.
Phassāyatanānaṃ means the eye and so forth, which are the causes of eye-contact and so forth.
Căn xúc xứ (phassāyatanānaṃ) nghĩa là các căn như mắt, v.v., là nguyên nhân của các xúc như nhãn xúc, v.v.
Avijjā aññāṇanti ñāṇapaṭipakkhabhāvena aññāṇasaṅkhātā avijjā.
Avijjā aññāṇaṃ: Ignorance, being the antithesis of knowledge, is called nescience.
Vô minh, sự không biết (avijjā aññāṇaṃ) nghĩa là vô minh, được gọi là sự không biết, do bản chất đối nghịch với trí tuệ.
Iti kāmayogoti ettha iti saddo catūhipi yogehi saddhiṃ yojetabbo ‘‘evaṃ kāmayogo, evaṃ bhavayogo’’ti.
Iti kāmayogo: Here, the word iti should be connected with all four yogas (fetters), as in "thus the sensual fetter, thus the fetter of existence."
Như vậy là dục kết phược (iti kāmayogo) – ở đây, chữ iti nên được nối với cả bốn kết phược: “như vậy là dục kết phược, như vậy là hữu kết phược”.
Saṃyuttoti parivārito.
Saṃyutto means encompassed.
Đi kèm (saṃyutto) nghĩa là bị bao quanh.
Pāpakehīti lāmakehi.
Pāpakehi means evil.
Với các pháp ác (pāpakehī) nghĩa là với các pháp xấu xa.
Akusalehīti akosallasambhūtehi.
Akusalehi means arising from unskillfulness.
Với các pháp bất thiện (akusalehī) nghĩa là với các pháp phát sinh từ sự không khéo léo.
Saṃkilesikehīti saṃkilesanakehi, pasannassa cittassa pasannabhāvadūsakehīti attho.
Saṃkilesikehi means defiling; the meaning is, those that corrupt the purity of a serene mind.
Với các pháp ô nhiễm (saṃkilesikehī) nghĩa là với các pháp gây ô nhiễm, nghĩa là làm hỏng trạng thái thanh tịnh của tâm đã thanh tịnh.
Ponobbhavikehīti punabbhavanibbattakehi.
Ponobbhavikehi means those that bring about renewed existence.
Với các pháp tái sinh (ponobbhavikehī) nghĩa là với các pháp tạo ra sự tái sinh.
Sadarehīti sadarathehi.
Sadarehi means with fear.
Với các pháp có đau khổ (sadarehī) nghĩa là với các pháp có sự đau khổ.
Dukkhavipākehīti vipākakāle dukkhuppādakehi.
Dukkhavipākehi means those that cause suffering at the time of their result.
Với các pháp có quả khổ (dukkhavipākehī) nghĩa là với các pháp tạo ra đau khổ vào thời kỳ quả báo.
Āyatiṃ jātijarāmaraṇikehīti anāgate punappunaṃ jātijarāmaraṇanibbattakehi.
Āyatiṃ jātijarāmaraṇikehi means those that bring about repeated birth, old age, and death in the future.
Với các pháp dẫn đến sinh, già, chết trong tương lai (āyatiṃ jātijarāmaraṇikehī) nghĩa là với các pháp tạo ra sinh, già, chết lặp đi lặp lại trong tương lai.
Tasmā ayogakkhemīti vuccatīti yasmā appahīnayogo puggalo etehi dhammehi sampayutto hoti, tasmā catūhi yogehi khemaṃ nibbānaṃ anadhigatattā na yogakkhemīti vuccati.
Tasmā ayogakkhemīti vuccatī: Because a person whose fetters are not abandoned is associated with these phenomena, they are called na yogakkhemī (not secure from fetters) due to not having attained Nibbana, which is security from the four fetters.
Vì vậy, được gọi là không an ổn khỏi kết phược (tasmā ayogakkhemīti vuccatī) nghĩa là vì một người chưa đoạn trừ kết phược bị ràng buộc bởi những pháp này, nên người đó được gọi là không an ổn khỏi kết phược, do chưa đạt được Niết Bàn, sự an ổn khỏi bốn kết phược.
Visaṃyogoti visaṃyojanakāraṇāni.
Visaṃyogo means causes of disassociation.
Sự thoát ly kết phược (visaṃyogo) nghĩa là những nguyên nhân của sự thoát ly.
Kāmayogavisaṃyogoti kāmayogato visaṃyojanakāraṇaṃ.
Kāmayogavisaṃyogo means the cause of disassociating from the sensual fetter.
Sự thoát ly dục kết phược (kāmayogavisaṃyogo) nghĩa là nguyên nhân của sự thoát ly khỏi dục kết phược.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method should be understood in other phrases.
Trong các từ ngữ còn lại cũng theo cách này.
Tattha asubhajjhānaṃ kāmayogavisaṃyogo, taṃ pādakaṃ katvā adhigato anāgāmimaggo ekanteneva kāmayogavisaṃyogo nāma.
Therein, the meditation on unpleasantness is the disassociation from the sensual fetter; the Anāgāmi path, attained by making that its basis, is definitively called the disassociation from the sensual fetter.
Trong đó, thiền bất tịnh là sự thoát ly dục kết phược; đạo Bất Hoàn (Anāgāmi), được chứng đắc dựa trên thiền đó, chắc chắn được gọi là sự thoát ly dục kết phược.
Arahattamaggo bhavayogavisaṃyogo nāma, sotāpattimaggo diṭṭhiyogavisaṃyogo nāma, arahattamaggo avijjāyogavisaṃyogo nāma.
The Arahant path is called the disassociation from the fetter of existence; the Sotāpatti path is called the disassociation from the fetter of views; the Arahant path is called the disassociation from the fetter of ignorance.
Đạo A-la-hán được gọi là sự thoát ly hữu kết phược; đạo Nhập Lưu (Sotāpatti) được gọi là sự thoát ly kiến kết phược; đạo A-la-hán được gọi là sự thoát ly vô minh kết phược.
Idāni te vitthāravasena dassento katamo ca, bhikkhavetiādimāha.
Now, explaining these in detail, he says, katamo ca, bhikkhave (And what, bhikkhus...?) and so forth.
Bây giờ, để trình bày chi tiết những điều đó, Đức Phật đã nói này các tỳ khưu, cái gì, v.v.
Tassattho vuttanayeneva veditabbo.
Its meaning should be understood in the manner already stated.
Ý nghĩa của nó cần được hiểu theo cách đã nói.
Bhavayogena cūbhayanti bhavayogena ca saṃyuttā, kiñci bhiyyo ubhayenāpi sampayuttā, yena kenaci yogena samannāgatāti attho.
Bhavayogena cūbhayaṃ: The meaning is that they are connected with the fetter of existence, and somewhat more, they are associated with both, meaning they are endowed with any one of the fetters.
Và cả hai bởi hữu kết phược (bhavayogena cūbhayaṃ) nghĩa là bị ràng buộc bởi hữu kết phược, và hơn nữa, bị ràng buộc bởi cả hai, nghĩa là bị chi phối bởi bất kỳ kết phược nào.
Purakkhatāti purato katā, parivāritā vā.
Purakkhatā means placed in front, or surrounded.
Được đặt lên hàng đầu (purakkhatā) nghĩa là được đặt trước, hoặc được bao quanh.
Kāme pariññāyāti duvidhepi kāme parijānitvā.
Kāme pariññāyā means having fully comprehended both kinds of sensual pleasures.
Sau khi liễu tri các dục (kāme pariññāyā) nghĩa là sau khi liễu tri cả hai loại dục.
Bhavayogañca sabbasoti bhavayogañca sabbameva parijānitvā.
Bhavayogañca sabbaso means having fully comprehended the entire fetter of existence.
Và hoàn toàn hữu kết phược (bhavayogañca sabbaso) nghĩa là sau khi liễu tri hoàn toàn hữu kết phược.
Samūhaccāti samūhanitvā.
Samūhaccā means having uprooted.
Sau khi nhổ tận gốc (samūhaccā) nghĩa là sau khi nhổ tận gốc.
Virājayanti virājento, virājetvā vā.
Virājayaṃ means dispassionate, or having become dispassionate.
Khi đoạn trừ (virājayaṃ) nghĩa là đang đoạn trừ, hoặc sau khi đoạn trừ.
‘‘Virājento’’ti hi vutte maggo kathito hoti, ‘‘virājetvā’’ti vutte phalaṃ.
When "dispassionate" (virājento) is said, the path is taught; when "having become dispassionate" (virājetvā) is said, the fruit is taught.
Khi nói “đang đoạn trừ” thì nói về đạo, khi nói “sau khi đoạn trừ” thì nói về quả.
Munīti khīṇāsavamuni.
Munī means the Arahant sage.
Bậc hiền giả (Munī) nghĩa là bậc hiền giả A-la-hán.
Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭavivaṭṭameva kathitanti.
Thus, in this sutta and in the verses, only the cycle and the cessation of existence are taught.
Như vậy, trong kinh này và trong các kệ ngôn cũng đã nói về luân hồi và thoát ly luân hồi.
11. Dutiyassa paṭhame adhivāsetīti cittaṃ adhiropetvā vāseti.
In the first of the second (suttas), adhivāsetī means he settles with his mind intent.
11. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ hai, an trú (adhivāsetī) nghĩa là đặt tâm vào và an trú.
Nappajahatīti na pariccajati.
Nappajahatī means he does not abandon.
Không từ bỏ (nappajahatī) nghĩa là không từ bỏ.
Na vinodetīti na nīharati.
Na vinodetī means he does not expel.
Không loại bỏ (na vinodetī) nghĩa là không loại bỏ.
Na byantīkarotīti na vigatantaṃ paricchinnaparivaṭumaṃ karoti.
Na byantīkarotī means he does not make it to have no end, not circumscribed and rounded off.
Không tiêu diệt (na byantīkarotī) nghĩa là không làm cho nó biến mất, không làm cho nó bị giới hạn hoàn toàn.
Na anabhāvaṃ gametīti na anuabhāvaṃ avaḍḍhiṃ vināsaṃ gameti.
Na anabhāvaṃ gametī means he does not bring it to an un-state, to non-growth, to destruction.
Không làm cho nó biến mất (na anabhāvaṃ gametī) nghĩa là không làm cho nó trở nên không tồn tại, không phát triển, không hủy diệt.
Carampīti carantopi.
Carampī means even while wandering.
Dù đang đi (carampī) nghĩa là dù đang đi.
Anātāpīti nibbīriyo.
Anātāpī means without energy.
Không tinh cần (anātāpī) nghĩa là không có tinh tấn.
Anottāpīti upavādabhayarahito.
Anottāpī means devoid of fear of blame.
Không hổ thẹn (anottāpī) nghĩa là không sợ bị khiển trách.
Satatanti niccaṃ.
Satataṃ means constantly.
Liên tục (satataṃ) nghĩa là thường xuyên.
Samitanti nirantaraṃ.
Samitaṃ means continuously.
Không ngừng (samitaṃ) nghĩa là không gián đoạn.
Evaṃ sabbattha atthaṃ ñatvā sukkapakkhe vuttavipariyāyena attho veditabbo.
Having understood the meaning everywhere in this way, the meaning should be understood as the reverse of what is stated in the wholesome section.
Như vậy, sau khi hiểu nghĩa ở mọi nơi, cần hiểu nghĩa ngược lại với những gì đã nói trong phần thiện pháp.
12. Dutiye sampannasīlāti paripuṇṇasīlā.
12. In the second Sutta, sampannasīlā means those whose sīla is complete.
12. Trong bài kinh thứ hai, giới hạnh viên mãn (sampannasīlā) nghĩa là giới hạnh đầy đủ (paripuṇṇasīlā).
Sampannapātimokkhāti paripuṇṇapātimokkhā.
Sampannapātimokkhā means those whose Pātimokkha is complete.
Ba-la-đề-mộc-xoa viên mãn (sampannapātimokkhā) nghĩa là Ba-la-đề-mộc-xoa đầy đủ.
Pātimokkhasaṃvarasaṃvutāti pātimokkhasaṃvarasīlena saṃvutā pihitā upetā hutvā viharatha.
Pātimokkhasaṃvarasaṃvutā means dwell restrained, guarded, and endowed with the restraint of the Pātimokkha.
Được phòng hộ bằng sự chế ngự Ba-la-đề-mộc-xoa (pātimokkhasaṃvarasaṃvutā) nghĩa là sống được phòng hộ, được che chắn, được đầy đủ bằng giới luật Ba-la-đề-mộc-xoa.
Ācāragocarasampannāti ācārena ca gocarena ca sampannā samupāgatā bhavatha.
Ācāragocarasampannā means be accomplished and endowed with proper conduct and resort.
Viên mãn về oai nghi và phạm vi hoạt động (ācāragocarasampannā) nghĩa là quý vị hãy viên mãn, đầy đủ về oai nghi và phạm vi hoạt động.
Aṇumattesu vajjesūti aṇuppamāṇesu dosesu.
Aṇumattesu vajjesu means in faults of atomic measure.
Trong những lỗi nhỏ nhặt (aṇumattesu vajjesu) nghĩa là trong những lỗi lầm dù nhỏ bé.
Bhayadassāvinoti tāni aṇumattāni vajjāni bhayato dassanasīlā.
Bhayadassāvino means those who are accustomed to seeing those minute faults as fearful.
Thấy sự nguy hiểm (bhayadassāvino) nghĩa là những lỗi nhỏ nhặt ấy có bản chất thấy sự nguy hiểm.
Samādāya sikkhatha sikkhāpadesūti sabbasikkhākoṭṭhāsesu samādātabbaṃ samādāya gahetvā sikkhatha.
Samādāya sikkhatha sikkhāpadesu means having undertaken what is to be undertaken in all sections of training, train yourselves.
Thọ trì và học tập các học giới (samādāya sikkhatha sikkhāpadesu) nghĩa là thọ trì và học tập tất cả các phần của học giới.
‘‘Sampannasīlānaṃ…pe… sikkhāpadesū’’ti ettakena dhammakkhānena sikkhattaye samādāpetvā ceva paṭiladdhaguṇesu ca vaṇṇaṃ kathetvā idāni uttari kātabbaṃ dassento kimassātiādimāha.
Having encouraged undertaking the three trainings and praised those who have attained qualities through the exposition of Dhamma up to "Sampannasīlānaṃ…pe… sikkhāpadesu," the Buddha now says kimassā and so on, indicating what further should be done.
Với bài pháp thuyết giảng này, từ ‘‘giới hạnh viên mãn… cho đến… các học giới’’ đã khiến cho giới được thọ trì, và đã tán thán những phẩm chất đã đạt được. Bây giờ, để chỉ ra những điều cần làm tiếp theo, Đức Phật nói: Thế thì điều gì (kimassā) và những điều tương tự.
Tattha kimassāti kiṃ bhaveyya.
Therein, kimassā means what would happen.
Trong đó, thế thì điều gì (kimassā) nghĩa là điều gì sẽ xảy ra.
Yataṃ careti yathā caranto yato hoti saṃyato, evaṃ careyya.
Yataṃ care means how one should move, so that one is restrained and composed.
Hành xử có chừng mực (yataṃ care) nghĩa là hành xử như thế nào để được chừng mực, được kiềm chế, thì hãy hành xử như vậy.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Nguyên tắc này áp dụng cho mọi nơi.
Accheti nisīdeyya.
Acche means should sit.
Ngồi (acche) nghĩa là sẽ ngồi.
Yatamenaṃ pasārayeti yaṃ aṅgapaccaṅgaṃ pasāreyya, taṃ yataṃ saṃyatameva katvā pasāreyya.
Yatamenaṃ pasāraye means whatever limb or minor limb one extends, one should extend it in a restrained and composed manner.
Trải ra có chừng mực (yatamenaṃ pasāraye) nghĩa là bất kỳ chi phần nào được trải ra, thì hãy trải ra chi phần đó một cách có chừng mực, được kiềm chế.
Uddhanti upari.
Uddhaṃ means upwards.
Phía trên (uddhaṃ) nghĩa là ở trên.
Tiriyanti majjhaṃ.
Tiriyaṃ means across.
Theo chiều ngang (tiriyaṃ) nghĩa là ở giữa.
Apācīnanti adho.
Apācīnaṃ means downwards.
Phía dưới (apācīnaṃ) nghĩa là ở dưới.
Ettāvatā atītā paccuppannā anāgatā ca pañcakkhandhā kathitā.
By this much, the past, present, and future five aggregates are stated.
Cho đến đây, năm uẩn thuộc quá khứ, hiện tại và vị lai đã được nói đến.
Yāvatāti paricchedavacanaṃ.
Yāvatā is a word indicating limitation.
Chừng nào (yāvatā) là từ chỉ giới hạn.
Jagato gatīti lokassa nipphatti.
Jagato gatī means the outcome of the world.
Sự thành tựu của thế gian (jagato gatī) nghĩa là sự thành tựu của thế gian.
Samavekkhitā ca dhammānaṃ, khandhānaṃ udayabbayanti etesaṃ sabbaloke atītādibhedānaṃ pañcakkhandhadhammānaṃ udayañca vayañca samavekkhitā.
Samavekkhitā ca dhammānaṃ, khandhānaṃ udayabbaya means one who has thoroughly observed the arising and passing away of these five aggregate phenomena, which are of the divisions of past and so on, in the entire world.
Và quán sát sự sinh diệt của các pháp, của các uẩn (samavekkhitā ca dhammānaṃ, khandhānaṃ udayabbaya) nghĩa là quán sát sự sinh và diệt của năm uẩn, tức các pháp thuộc tất cả thế gian, có sự khác biệt về quá khứ, v.v.
‘‘Pañcakkhandhānaṃ udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati, vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatī’’ti vuttehi samapaññāsāya lakkhaṇehi sammā avekkhitā hoti.
It means one has thoroughly observed with the fifty characteristics mentioned when it is said, "One who sees the arising of the five aggregates sees twenty-five characteristics; one who sees the passing away sees twenty-five characteristics."
Khi nói rằng ‘‘khi thấy sự sinh của năm uẩn thì thấy hai mươi lăm đặc điểm, khi thấy sự diệt thì thấy hai mươi lăm đặc điểm’’, thì sự quán sát đúng đắn được thực hiện với năm mươi đặc điểm đã được nói đến.
Cetosamathasāmīcinti cittasamathassa anucchavikaṃ paṭipadaṃ.
Cetosamathasāmīciṃ means the practice suitable for the calming of the mind.
Sự phù hợp với sự an tịnh của tâm (cetosamathasāmīciṃ) nghĩa là con đường thực hành phù hợp với sự an tịnh của tâm.
Sikkhamānanti paṭipajjamānaṃ, pūrayamānanti attho.
Sikkhamānaṃ means practicing, fulfilling.
Người đang học tập (sikkhamānaṃ) nghĩa là người đang thực hành, đang làm cho đầy đủ.
Pahitattoti pesitatto.
Pahitatto means one who has directed oneself.
Người đã đặt tâm (pahitatto) nghĩa là người đã gửi gắm tâm.
Āhūti kathayanti.
They say Āhū.
Họ nói (āhū) nghĩa là họ nói.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is quite clear.
Phần còn lại ở đây là rõ ràng.
Imasmiṃ pana sutte sīlaṃ missakaṃ kathetvā gāthāsu khīṇāsavo kathito.
However, in this Sutta, after speaking of mixed virtue, an Arahant (khīṇāsavo) is spoken of in the verses.
Tuy nhiên, trong bài kinh này, sau khi nói về giới một cách tổng hợp, thì trong các kệ ngôn, vị A-la-hán đã được nói đến.
13. Tatiye sammappadhānānīti sundarapadhānāni uttamavīriyāni.
13. In the third, sammappadhānāni means beautiful endeavors, supreme efforts.
13. Trong bài kinh thứ ba, chánh tinh tấn (sammappadhānāni) nghĩa là những sự tinh tấn tốt đẹp, những sự tinh tấn cao thượng.
Sammappadhānāti paripuṇṇavīriyā.
Sammappadhānā means perfect efforts.
Chánh tinh tấn (sammappadhānā) nghĩa là sự tinh tấn đầy đủ.
Māradheyyābhibhūtāti tebhūmakavaṭṭasaṅkhātaṃ māradheyyaṃ abhibhavitvā samatikkamitvā ṭhitā.
Māradheyyābhibhūtā means having overcome and transcended the realm of Māra, which is the cycle of existence in the three planes.
Đã chiến thắng vương quốc của Ma-la (māradheyyābhibhūtā) nghĩa là đã vượt qua, đã chiến thắng vương quốc của Ma-la, tức là ba cõi luân hồi.
Te asitāti te khīṇāsavā anissitā nāma.
Te asitā means those Arahants are unattached.
Những vị ấy không nương tựa (te asitā) nghĩa là những vị A-la-hán ấy được gọi là không nương tựa.
Jātimaraṇabhayassāti jātiñca maraṇañca paṭicca uppajjanakabhayassa, jātimaraṇasaṅkhātasseva vā bhayassa.
Jātimaraṇabhayassā means the fear that arises dependent on birth and death, or the fear that is birth and death itself.
Sự sợ hãi về sinh và tử (jātimaraṇabhayassā) nghĩa là sự sợ hãi phát sinh do sinh và tử, hoặc sự sợ hãi được gọi là sinh và tử.
Pāragūti pāraṅgatā.
Pāragū means gone to the other shore.
Đã đến bờ bên kia (pāragū) nghĩa là đã đạt đến bờ bên kia.
Te tusitāti te khīṇāsavā tuṭṭhā nāma.
Te tusitā means those Arahants are contented.
Những vị ấy hoan hỷ (te tusitā) nghĩa là những vị A-la-hán ấy được gọi là hoan hỷ.
Jetvā māraṃ savāhininti sasenakaṃ māraṃ jinitvā ṭhitā.
Jetvā māraṃ savāhiniṃ means having conquered Māra with his army, they stand.
Đã chiến thắng Ma-la cùng với quân đội (jetvā māraṃ savāhiniṃ) nghĩa là đã chiến thắng Ma-la cùng với quân đội của hắn.
Te anejāti te khīṇāsavā taṇhāsaṅkhātāya ejāya anejā niccalā nāma.
Te anejā means those Arahants are tranquil, without the agitation (ejā) that is craving.
Những vị ấy không dao động (te anejā) nghĩa là những vị A-la-hán ấy không dao động, bất động, do không có sự dao động được gọi là ái dục.
Namucibalanti mārabalaṃ.
Namucibalaṃ means the power of Māra.
Sức mạnh của Namuci (namucibalaṃ) nghĩa là sức mạnh của Ma-la.
Upātivattāti atikkantā.
Upātivattā means transcended.
Đã vượt qua (upātivattā) nghĩa là đã vượt qua.
Te sukhitāti te khīṇāsavā lokuttarasukhena sukhitā nāma.
Te sukhitā means those Arahants are happy with supramundane happiness.
Những vị ấy an lạc (te sukhitā) nghĩa là những vị A-la-hán ấy an lạc với niềm an lạc siêu thế.
Tenevāha –
Therefore, it is said:
Vì vậy, Đức Phật đã nói:
14. Catutthe padhānānīti vīriyāni.
14. In the fourth, padhānāni means efforts.
14. Trong bài kinh thứ tư, những sự tinh tấn (padhānāni) nghĩa là những sự tinh tấn.
Saṃvarappadhānanti cakkhādīni saṃvarantassa uppannavīriyaṃ.
Saṃvarappadhānaṃ means the effort that arises when restraining the eye and other senses.
Tinh tấn phòng hộ (saṃvarappadhānaṃ) nghĩa là sự tinh tấn phát sinh khi phòng hộ các căn như mắt, v.v.
Pahānappadhānanti kāmavitakkādayo pajahantassa uppannavīriyaṃ.
Pahānappadhānaṃ means the effort that arises when abandoning sensual thoughts and the like.
Tinh tấn đoạn trừ (pahānappadhānaṃ) nghĩa là sự tinh tấn phát sinh khi đoạn trừ các tà tư duy dục, v.v.
Bhāvanāppadhānanti sambojjhaṅge bhāventassa uppannavīriyaṃ.
Bhāvanāppadhānaṃ means the effort that arises when developing the factors of enlightenment.
Tinh tấn tu tập (bhāvanāppadhānaṃ) nghĩa là sự tinh tấn phát sinh khi tu tập các chi phần giác ngộ.
Anurakkhaṇāppadhānanti samādhinimittaṃ anurakkhantassa uppannavīriyaṃ.
Anurakkhaṇāppadhānaṃ means the effort that arises when protecting the sign of concentration.
Tinh tấn hộ trì (anurakkhaṇāppadhānaṃ) nghĩa là sự tinh tấn phát sinh khi hộ trì tướng định.
Vivekanissitantiādīsu viveko, virāgo, nirodhoti tīṇipi nibbānassa nāmāni.
Among vivekanissitaṃ and so on, viveka, virāga, and nirodha are all names for Nibbāna.
Trong các từ như nương tựa viễn ly (vivekanissita) v.v., ba từ viễn ly (viveka), ly tham (virāga), và diệt tận (nirodha) đều là tên gọi của Nibbāna.
Nibbānaṃ hi upadhivivekattā viveko, taṃ āgamma rāgādayo virajjantīti virāgo, nirujjhantīti nirodho.
For Nibbāna is viveka because it is separation from defilements; dependent on it, lust and so on fade away, thus it is virāga; they cease, thus it is nirodha.
Nibbāna được gọi là viễn ly (viveka) vì viễn ly các cấu uế; nương tựa vào Nibbāna, các phiền não như tham, v.v. trở nên ly tham, nên gọi là ly tham (virāga); chúng diệt tận, nên gọi là diệt tận (nirodha).
Tasmā vivekanissitantiādīsu ārammaṇavasena vā adhigantabbavasena vā nibbānanissitanti attho.
Therefore, in vivekanissitaṃ and so on, the meaning is "supported by Nibbāna," either as an object or as something to be attained.
Do đó, trong các từ như nương tựa viễn ly, v.v., nghĩa là nương tựa Nibbāna, theo đối tượng hoặc theo phương tiện đạt được.
Vossaggapariṇāminti ettha dve vossaggā – pariccāgavossaggo ca pakkhandanavossaggo ca.
Here, in vossaggapariṇāmiṃ, there are two kinds of relinquishment (vossagga): relinquishment by abandonment (pariccāgavossagga) and relinquishment by inclination (pakkhandanavossagga).
Trong từ dẫn đến sự xả ly (vossaggapariṇāmiṃ) có hai loại xả ly: xả ly từ bỏ (pariccāgavossaggo) và xả ly hướng đến (pakkhandanavossaggo).
Tattha vipassanā tadaṅgavasena kilese ca khandhe ca rāgaṃ pariccajatīti pariccāgavossaggo.
Of these, insight (vipassanā) abandons defilements and aggregates, and lust, by way of its momentary suppression, thus it is relinquishment by abandonment.
Trong đó, thiền quán từ bỏ phiền não và các uẩn, tức là tham ái, theo từng phần, nên gọi là xả ly từ bỏ (pariccāgavossaggo).
Maggo ārammaṇavasena nibbānaṃ pakkhandatīti pakkhandanavossaggo.
The path (magga) inclines towards Nibbāna as its object, thus it is relinquishment by inclination.
Đạo hướng đến Nibbāna như là đối tượng, nên gọi là xả ly hướng đến (pakkhandanavossaggo).
Tasmā vossaggapariṇāminti yathā bhāviyamāno satisambojjhaṅgo vossaggatthāya pariṇamati, vipassanābhāvañca maggabhāvañca pāpuṇāti, evaṃ taṃ bhāvetīti ayamettha attho.
Therefore, vossaggapariṇāmiṃ means that just as the developed factor of enlightenment of mindfulness (satisambojjhaṅga) inclines towards relinquishment, and attains the state of insight and the state of the path, so one develops it in this way; this is the meaning here.
Vì vậy, dẫn đến sự xả ly (vossaggapariṇāmiṃ) ở đây có nghĩa là: chi phần giác ngộ niệm, khi được tu tập, sẽ dẫn đến sự xả ly, đạt đến trạng thái thiền quán và trạng thái đạo. Đây là ý nghĩa ở đây.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho các từ ngữ còn lại.
Bhaddakanti laddhakaṃ.
Bhaddakaṃ means obtained.
Tốt đẹp (bhaddakaṃ) nghĩa là đã đạt được.
Samādhinimittaṃ vuccati aṭṭhikasaññādivasena adhigato samādhiyeva.
Samādhinimittaṃ refers to concentration itself, attained through bone-contemplation (aṭṭhikasaññā) and so on.
Tướng định (samādhinimittaṃ) được gọi là chính sự định đã đạt được qua các tướng như tướng xương, v.v.
Anurakkhatīti samādhipāripanthikadhamme rāgadosamohe sodhento rakkhati.
Anurakkhati means one protects concentration by purifying the hindrances to concentration, such as lust, hatred, and delusion.
Hộ trì (anurakkhatī) nghĩa là hộ trì bằng cách thanh lọc các pháp chướng ngại định như tham, sân, si.
Ettha ca aṭṭhikasaññādikā pañceva saññā vuttā, imasmiṃ pana ṭhāne dasapi asubhāni vitthāretvā kathetabbāni.
Here, only the five perceptions such as bone-contemplation are mentioned, but in this context, all ten foulness meditations (asubhāni) should be explained in detail.
Ở đây, chỉ có năm tưởng như tưởng xương, v.v. được nói đến, nhưng ở đoạn này, mười tướng bất tịnh cần được giải thích chi tiết.
Tesaṃ vitthāro visuddhimagge (visuddhi. 1.102 ādayo) vuttoyeva.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Sự giải thích chi tiết của chúng đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo.
Gāthāya saṃvarādinipphādakaṃ vīriyameva vuttaṃ.
In the verse, only the effort that produces restraint (saṃvara) and so on is mentioned.
Trong kệ ngôn, chỉ nói đến sự tinh tấn tạo ra sự phòng hộ, v.v.
Khayaṃ dukkhassa pāpuṇeti dukkhakkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ pāpuṇeyyāti.
Khayaṃ dukkhassa pāpuṇe means "may attain Arahantship, which is the destruction of suffering."
Đạt đến sự diệt khổ (khayaṃ dukkhassa pāpuṇe) nghĩa là đạt đến A-la-hán quả, tức là sự diệt khổ.
15. Pañcame aggapaññattiyoti uttamapaññattiyo.
15. In the fifth, aggapaññattiyo means supreme designations.
15. Trong bài kinh thứ năm, những sự tuyên bố tối thượng (aggapaññattiyo) nghĩa là những sự tuyên bố cao thượng nhất.
Attabhāvīnanti attabhāvavantānaṃ.
Attabhāvīnaṃ means of those who have an existence.
Trong số những hữu tình (attabhāvīnaṃ) nghĩa là trong số những chúng sinh có thân.
Yadidaṃ rāhu asurindoti yo esa rāhu asurindo ayaṃ aggoti.
Yadidaṃ rāhu asurindo means "that which is Rāhu, the lord of asuras, this is supreme."
Đó là A-tu-la vương Rāhu (yadidaṃ rāhu asurindo) nghĩa là Rāhu, vị A-tu-la vương này, là tối thượng.
Ettha rāhu kira asurindo cattāri yojanasahassāni aṭṭha ca yojanasatāni ucco, bāhantaramassa dvādasayojanasatāni, hatthatalapādatalānaṃ puthulatā tīṇi yojanasatāni.
Here, it is said that Rāhu, the lord of asuras, is four thousand and eight hundred yojanas tall; the span of his arms is twelve hundred yojanas; the width of his palms and soles is three hundred yojanas.
Ở đây, A-tu-la vương Rāhu được cho là cao bốn ngàn tám trăm do-tuần, khoảng cách giữa hai cánh tay là mười hai trăm do-tuần, bề rộng lòng bàn tay và lòng bàn chân là ba trăm do-tuần.
Aṅgulipabbāni paṇṇāsa yojanāni, bhamukantaraṃ paṇṇāsayojanaṃ, nalāṭaṃ tiyojanasataṃ, sīsaṃ navayojanasataṃ.
His finger-joints are fifty yojanas, the space between his eyebrows is fifty yojanas, his forehead is three hundred yojanas, and his head is nine hundred yojanas.
Các đốt ngón tay là năm mươi do-tuần, khoảng cách giữa hai lông mày là năm mươi do-tuần, trán là ba trăm do-tuần, đầu là chín trăm do-tuần.
Kāmabhogīnaṃ yadidaṃ rājā mandhātāti yo esa rājā mandhātā nāma, ayaṃ dibbepi mānusakepi kāme paribhuñjanakānaṃ sattānaṃ aggo nāma.
Among those who enjoy sensual pleasures, there is King Mandhātā—this King Mandhātā is indeed the foremost among beings who enjoy both divine and human sensual pleasures.
Trong số những người hưởng thụ dục lạc, đó là vua Mandhātā (kāmabhogīnaṃ yadidaṃ rājā mandhātā) nghĩa là vua Mandhātā này là tối thượng trong số những chúng sinh hưởng thụ dục lạc, cả dục lạc của chư thiên và dục lạc của loài người.
Esa hi asaṅkheyyāyukesu manussesu nibbattitvā icchiticchitakkhaṇe hiraññavassaṃ vassāpento mānusake kāme dīgharattaṃ paribhuñji.
For he, having been reborn among humans with immeasurable lifespans, caused a rain of gold to fall at every desired moment and enjoyed human sensual pleasures for a long time.
Vị vua này, khi tái sinh làm người với tuổi thọ vô số kiếp, đã làm mưa vàng vào những lúc mong muốn, và đã hưởng thụ dục lạc của loài người trong một thời gian dài.
Devaloke pana yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjīti kāmabhogīnaṃ aggo nāma jāto.
And in the deva world, for a lifespan equal to that of thirty-six Indas, he enjoyed exquisite sensual pleasures, thus becoming known as the foremost among those who enjoy sensual pleasures.
Trong cõi trời, ngài đã hưởng thụ những dục lạc cao cấp trong suốt ba mươi sáu đời chư thiên Đế Thích, nên ngài được gọi là tối thượng trong số những người hưởng thụ dục lạc.
Ādhipateyyānanti adhipatiṭṭhānaṃ jeṭṭhakaṭṭhānaṃ karontānaṃ.
Among those in positions of authority means among those who hold positions of dominance and seniority.
Trong số những người có quyền lực tối thượng (ādhipateyyānaṃ) nghĩa là trong số những người giữ vị trí thống trị, vị trí đứng đầu.
Tathāgato aggamakkhāyatīti lokiyalokuttarehi guṇehi tathāgato aggo seṭṭho uttamo akkhāyati.
The Tathāgata is declared to be the foremost means the Tathāgata is declared to be the foremost, the best, the supreme, by virtue of mundane and supramundane qualities.
Đức Như Lai được tuyên bố là tối thượng (tathāgato aggamakkhāyatī) nghĩa là Đức Như Lai được tuyên bố là tối thượng, cao quý, xuất sắc nhờ các phẩm chất thế gian và siêu thế.
16. Chaṭṭhe sokhummānīti sukhumalakkhaṇapaṭivijjhanakāni ñāṇāni.
16. In the sixth*, subtleties are the knowledges that penetrate the subtle characteristics.
16. Trong kinh thứ sáu, sokhummāni là các trí tuệ thấu triệt đặc tính vi tế.
Rūpasokhummena samannāgato hotīti rūpe saṇhasukhumalakkhaṇapariggāhakena ñāṇena samannāgato hoti.
He is endowed with the subtlety of form means he is endowed with the knowledge that comprehends the fine and subtle characteristics in form.
Thành tựu sự vi tế của sắc có nghĩa là thành tựu trí tuệ nắm bắt được đặc tính nhỏ nhiệm, vi tế trong sắc.
Paramenāti uttamena.
Supreme means excellent.
Tối thượng có nghĩa là cao tột.
Tena ca rūpasokhummenāti tena yāva anulomabhāvaṃ pattena sukhumalakkhaṇapariggāhakañāṇena.
And with that subtlety of form means with that knowledge that comprehends subtle characteristics, having reached the state of conformity.
Và do sự vi tế của sắc ấy có nghĩa là do trí tuệ nắm bắt đặc tính vi tế đã đạt đến trạng thái tùy thuận (anuloma).
Na samanupassatīti natthibhāveneva na passati.
Does not perceive means does not see it as non-existent.
Không nhận thấy có nghĩa là không thấy vì nó không tồn tại.
Na patthetīti natthibhāveneva na pattheti.
Does not wish for means does not wish for it as non-existent.
Không mong cầu có nghĩa là không mong cầu vì nó không tồn tại.
Vedanāsokhummādīsupi eseva nayo.
The same method applies to subtleties of feeling, and so on.
Trong các câu về sự vi tế của thọ v.v... cũng theo phương pháp này.
Rūpasokhummataṃ ñatvāti rūpakkhandhassa saṇhasukhumalakkhaṇapariggāhakena ñāṇena sukhumataṃ jānitvā.
Having known the subtlety of form means having known the subtlety of the form aggregate with the knowledge that comprehends its fine and subtle characteristics.
Biết được sự vi tế của sắc có nghĩa là biết được sự vi tế của sắc uẩn bằng trí tuệ nắm bắt được đặc tính nhỏ nhiệm, vi tế.
Vedanānañca sambhavanti vedanākkhandhassa ca pabhavaṃ jānitvā.
And the origin of feelings means having known the origin of the feeling aggregate.
Và sự sanh khởi của thọ có nghĩa là biết được nguồn gốc của thọ uẩn.
Saññā yato samudetīti yasmā kāraṇā saññākkhandho samudeti nibbattati, tañca jānitvā.
From where perception arises means having known from what cause the perception aggregate arises, comes into being.
Tưởng từ đâu sanh khởi có nghĩa là biết được nguyên nhân từ đó tưởng uẩn sanh khởi, phát sanh.
Atthaṃ gacchati yattha cāti yasmiṃ ṭhāne nirujjhati, tañca jānitvā.
And where it ceases means having known the place where it ceases.
Và nơi nào nó diệt mất có nghĩa là biết được nơi nó diệt tận.
Saṅkhāre parato ñatvāti saṅkhārakkhandhaṃ aniccatāya lujjanabhāvena parato jānitvā.
Having known formations as external means having known the formations aggregate as external due to its nature of disintegration (impermanence).
Biết hành là cái khác có nghĩa là biết hành uẩn là cái khác do bản chất hoại diệt vì vô thường.
Iminā hi padena aniccānupassanā kathitā.
Indeed, by this phrase, insight into impermanence is taught.
Thật vậy, bằng câu này, quán vô thường đã được nói đến.
Dukkhato no ca attatoti iminā dukkhānattānupassanā.
As suffering and not as self means insight into suffering and non-self.
Là khổ, không phải là tự ngã bằng câu này, quán khổ và vô ngã (được nói đến).
Santoti kilesasantatāya santo.
Calm means calm due to the calming of defilements.
Vị tịch tịnh có nghĩa là vị tịch tịnh do sự lắng dịu các phiền não.
Santipade ratoti nibbāne rato.
Delighting in the state of peace means delighting in Nibbāna.
Hoan hỷ trong cảnh giới tịch tịnh có nghĩa là hoan hỷ trong Niết-bàn.
Iti suttante catūsu ṭhānesu vipassanāva kathitā, gāthāsu lokuttaradhammopīti.
Thus, in the suttas, insight alone is taught in four instances, while in the verses, supramundane qualities are also taught.
Như vậy, trong kinh văn, chỉ có thiền quán (vipassanā) được nói đến ở bốn chỗ, còn trong các câu kệ, pháp siêu thế cũng được nói đến.
17-19. Sattame agatigamanānīti nagatigamanāni.
17-19. In the seventh*, wrong courses means not going on the right course.
17-19. Trong kinh thứ bảy, agatigamanāni là những hành vi không nên đi theo.
Chandāgatiṃ gacchatīti chandena agatiṃ gacchati, akattabbaṃ karoti.
He follows the wrong course out of desire means he follows the wrong course out of desire, he does what should not be done.
Đi theo con đường thiên vị do dục có nghĩa là đi theo con đường thiên vị do dục, làm điều không nên làm.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo phương pháp này.
Chandā dosā bhayā mohāti chandena, dosena, bhayena, mohena.
Out of desire, hatred, fear, delusion means out of desire, out of hatred, out of fear, out of delusion.
Do dục, do sân, do sợ, do si có nghĩa là do dục, do sân, do sợ hãi, do si mê.
Ativattatīti atikkamati.
He transgresses means he oversteps.
Vượt qua có nghĩa là vi phạm.
Aṭṭhamaṃ uttānameva.
The eighth* is quite clear.
Kinh thứ tám đã rõ ràng.
Navame tathābujjhanakānaṃ vasena dvīhipi nayehi kathitaṃ.
In the ninth, it is taught in both ways by means of those who thus awaken.
Trong kinh thứ chín, được nói theo cả hai phương pháp tùy theo những người có thể hiểu được.
20. Dasame bhattuddesakoti salākabhattādīnaṃ uddesako.
20. In the tenth*, the food distributor means the distributor of tickets for food, etc.
20. Trong kinh thứ mười, bhattuddesako là người phân phát các vật thực như phiếu bốc thăm v.v...
Kāmesu asaṃyatāti vatthukāmesu kilesakāmehi asaṃyatā.
Unrestrained in sensual pleasures means unrestrained in material sensual pleasures by defilement-based sensual pleasures.
Không tự chế trong các dục có nghĩa là không tự chế trong các dục trần do các phiền não dục.
Parisākasaṭo ca panesa vuccatīti ayañca pana so evarūpā parisākacavaro nāma vuccatīti attho.
And such a person is called the refuse of the assembly means and indeed such a person is called the refuse of the assembly.
Và người này được gọi là cặn bã của hội chúng có nghĩa là người như vậy được gọi là kẻ cặn bã, rác rưởi của hội chúng.
Samaṇenāti buddhasamaṇena.
By the ascetic means by the ascetic, the Buddha.
Bởi Sa-môn có nghĩa là bởi Sa-môn là Đức Phật.
Parisāya maṇḍo ca panesa vuccatīti ayaṃ evarūpā parisā vippasannena parisāmaṇḍoti vuccatīti.
And such a person is called the cream of the assembly means this kind of person, being serene in the assembly, is called the cream of the assembly.
Và người này được gọi là tinh hoa của hội chúng có nghĩa là người như vậy, với hội chúng trong sạch, được gọi là tinh hoa của hội chúng.
21. Tatiyassa paṭhame uruvelāyanti ettha uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho.
21. In the first of the third*, in Uruvelā means here Uruvelā is a great bank, meaning a great pile of sand.
21. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ ba, ở đây Uruvelāya có nghĩa là Uruvelā, tức là bãi cát lớn, đống cát lớn.
Atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā.
Alternatively, uru is said to mean sand, and velā means boundary.
Hoặc là, uru được gọi là cát, velā là bờ bến.
Velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Here, the meaning should be understood as uruvelā is sand brought due to transgressing the boundary.
Ở đây, nên hiểu ý nghĩa như sau: cát (uru) được mang đến do vượt qua bờ bến (velā) nên gọi là Uruvelā.
Atīte kira anuppanne buddhe dasasahassā kulaputtā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tasmiṃ padese viharantā ekadivasaṃ sannipatitvā katikavattaṃ akaṃsu – ‘‘kāyakammavacīkammāni nāma paresampi pākaṭāni honti, manokammaṃ pana apākaṭaṃ.
It is said that in the past, when no Buddhas had yet arisen, ten thousand young men became ascetics and lived in that region. One day they gathered and made a pact: "Physical and verbal actions are evident to others, but mental actions are not evident.
Tương truyền, trong quá khứ, khi chưa có Đức Phật xuất hiện, mười ngàn thiện gia nam tử đã xuất gia làm đạo sĩ và sống ở vùng đó. Một ngày nọ, họ tụ họp lại và lập ra một quy ước: "Thân nghiệp và khẩu nghiệp thì người khác có thể biết được, nhưng ý nghiệp thì không.
Tasmā yo kāmavitakkaṃ vā byāpādavitakkaṃ vā vihiṃsāvitakkaṃ vā vitakketi, tassa añño codako nāma natthi.
Therefore, if anyone entertains a thought of sensual desire, ill-will, or harm, there is no one to admonish him.
Vì vậy, ai khởi lên dục tầm, sân tầm, hay hại tầm, thì không có ai khác để khiển trách.
So attanāva attānaṃ codetvā pattapuṭena vālukaṃ āharitvā imasmiṃ ṭhāne ākiratu, idamassa daṇḍakamma’’nti.
So let him admonish himself and bring sand in a leaf-cup and scatter it in this place; this shall be his punishment."
Người đó hãy tự mình khiển trách mình, dùng lá cây làm bát đựng cát mang đến đổ ở nơi này, đây sẽ là hình phạt của người đó".
Tato paṭṭhāya yo tādisaṃ vitakkaṃ vitakketi, so tattha pattapuṭena vālukaṃ ākirati, evaṃ tattha anukkamena mahāvālukarāsi jāto.
From that time on, whoever entertained such a thought would scatter sand there in a leaf-cup, and thus, gradually, a great pile of sand accumulated there.
Kể từ đó, ai khởi lên những tầm như vậy, người đó liền dùng lá cây làm bát đựng cát đổ ở đó. Cứ như thế, dần dần ở đó hình thành một đống cát lớn.
Tato naṃ pacchimā janatā parikkhipitvā cetiyaṭṭhānamakāsi, taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘uruvelāti mahāvelā, mahāvālikarāsīti attho’’ti.
Later generations then enclosed it and made it a cetiya place. With reference to that, it is said: "Uruvelā is a great bank, meaning a great pile of sand."
Sau đó, thế hệ sau đã xây tường rào xung quanh và biến nơi đó thành một bảo tháp. Do đó, mới nói: "Uruvelā là bãi cát lớn, đống cát lớn".
Tameva sandhāya vuttaṃ – ‘‘atha vā urūti vālukā vuccati, velāti mariyādā, velātikkamanahetu āhaṭā uru uruvelāti evamettha attho daṭṭhabbo’’ti.
With reference to that same*, it is said: "Alternatively, uru is said to mean sand, and velā means boundary, and uruvelā is sand brought due to transgressing the boundary; this is how the meaning should be understood here."
Cũng do đó, mới nói: "Hoặc là, uru được gọi là cát, velā là bờ bến; cát (uru) được mang đến do vượt qua bờ bến (velā) nên gọi là Uruvelā, nên hiểu ý nghĩa ở đây như vậy".
Najjā nerañjarāya tīreti uruvelagāmaṃ nissāya nerañjarānadītīre viharāmīti dasseti.
On the bank of the Nerañjarā River indicates, "I dwell on the bank of the Nerañjarā River, near Uruvelā village."
Bên bờ sông Nerañjarā cho thấy Ngài đang trú ngụ bên bờ sông Nerañjarā, gần làng Uruvelā.
Ajapālanigrodheti ajapālakā tassa nigrodhassa chāyāya nisīdantipi tiṭṭhantipi, tasmā so ajapālanigrodhotveva saṅkhaṃ gato, tassa heṭṭhāti attho.
At the Ajapāla Banyan Tree means goatherds would sit or stand in the shade of that banyan tree; therefore, it became known as the Ajapāla Banyan Tree. It means underneath it.
Dưới cây bàng Ajapāla, những người chăn dê (ajapālaka) thường ngồi hoặc đứng dưới bóng cây bàng đó, vì vậy nó được gọi là cây bàng Ajapāla, nghĩa là ở dưới gốc cây đó.
Paṭhamābhisambuddhoti sambuddho hutvā paṭhamameva.
First fully awakened means for the first time after having become a fully awakened one.
Sau khi mới giác ngộ có nghĩa là ngay sau khi trở thành bậc Giác Ngộ.
Udapādīti ayaṃ vitakko pañcame sattāhe udapādi.
Arose means this thought arose in the fifth week.
Đã khởi lên, tầm này đã khởi lên trong tuần lễ thứ năm.
Kasmā udapādīti?
Why did it arise?
Tại sao lại khởi lên?
Sabbabuddhānaṃ āciṇṇattā ceva pubbāsevanatāya ca.
Because it was customary for all Buddhas and due to previous practice.
Do đó là thông lệ của tất cả các vị Phật và do sự tu tập từ trước.
Tattha pubbāsevanāya pakāsanatthaṃ tittirajātakaṃ āharitabbaṃ.
To illustrate this previous practice, the Tittira Jātaka should be cited.
Để làm rõ việc tu tập từ trước, nên dẫn câu chuyện Tittira Jātaka.
Hatthivānaratittirā kira ekasmiṃ padese viharantā ‘‘yo amhākaṃ mahallako, tasmiṃ sagāravā viharissāmā’’ti nigrodhaṃ dassetvā ‘‘ko nu kho amhākaṃ mahallako’’ti vīmaṃsantā tittirassa mahallakabhāvaṃ ñatvā tassa jeṭṭhāpacāyanakammaṃ katvā aññamaññaṃ samaggā sammodamānā viharitvā saggaparāyaṇā ahesuṃ.
It is said that an elephant, a monkey, and a partridge, living in one area, agreed, "We will live respectfully towards whoever is the eldest among us." They pointed to a banyan tree and, questioning, "Who among us is the eldest?", they realized the partridge was the eldest. They then showed deference to him, lived in harmony and mutual joy, and after their lives became destined for heaven.
Tương truyền, một con voi, một con khỉ và một con chim cút sống cùng một nơi. Chúng nghĩ: "Chúng ta sẽ sống kính trọng người lớn tuổi nhất trong chúng ta". Chúng nhìn cây bàng và tự hỏi: "Ai trong chúng ta là người lớn tuổi nhất?". Sau khi biết con chim cút là lớn tuổi nhất, chúng đã thể hiện sự kính trọng đối với bậc trưởng thượng, sống hòa hợp, hoan hỷ với nhau và sau khi chết được sanh về cõi trời.
Taṃ kāraṇaṃ ñatvā rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –
Knowing that reason, the deity residing in the tree spoke this verse:
Biết được lý do đó, vị thiên thần ngự trên cây đã nói lên câu kệ này:
Evaṃ ahetukatiracchānayoniyaṃ nibbattopi tathāgato sagāravavāsaṃ rocesi, idāni kasmā na rocessatīti.
Thus, even though the Tathāgata was born in an irrational animal realm, he favored living respectfully. Why would he not favor it now?
Như vậy, dù sanh vào loài súc sanh không có nhân duyên, Như Lai vẫn ưa thích sống có sự tôn kính, huống chi là bây giờ.
Agāravoti aññasmiṃ gāravarahito, kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho.
Disrespectful means devoid of respect for anyone else, meaning not placing anyone in a position of veneration.
Không tôn kính có nghĩa là không có sự tôn kính đối với người khác, không đặt ai vào vị trí đáng kính trọng.
Appatissoti patissayarahito, kañci jeṭṭhakaṭṭhāne aṭṭhapetvāti attho.
Without deference means devoid of deference, meaning not placing anyone in a senior position.
Không phục tùng có nghĩa là không có sự phục tùng, không đặt ai vào vị trí trưởng thượng.
Samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vāti ettha samitapāpabāhitapāpāyeva samaṇabrāhmaṇā adhippetā.
Any ascetic or brahmin—here, ascetics and brahmins who have stilled evil and dispelled evil are intended.
Sa-môn hay Bà-la-môn, ở đây, chỉ những vị Sa-môn và Bà-la-môn đã làm lắng dịu và loại trừ các điều ác mới được ám chỉ.
Sakkatvā garuṃ katvāti sakkārañceva katvā garukārañca upaṭṭhapetvā.
Having honored and respected means having both shown honor and established respect.
Cung kính, tôn trọng có nghĩa là thể hiện sự cung kính và tôn trọng.
Sadevake loketiādīsu saddhiṃ devehi sadevake.
In the world with devas, and so on, means with the devas, with devas.
Trong thế giới cùng với chư Thiên v.v... có nghĩa là cùng với các vị trời.
Devaggahaṇena cettha mārabrahmesu gahitesupi māro nāma vasavattī sabbesaṃ upari vasaṃ vatteti, brahmā nāma mahānubhāvo, ekaṅguliyā ekasmiṃ cakkavāḷasahasse ālokaṃ pharati, dvīhi dvīsu, dasahi aṅgulīhi dasasu cakkavāḷasahassesu ālokaṃ pharati.
Here, even though Māra and Brahmā are included in the term "devas," Māra is a master, exerting power over all. Brahmā is very powerful, illuminating one thousand world-systems with one finger, two with two, and ten thousand world-systems with ten fingers.
Ở đây, dù Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong việc đề cập đến chư thiên, nhưng Ma vương tên là Vasavattī (Đấng Tự Tại) có quyền lực cai quản trên tất cả; còn Phạm thiên có đại thần lực, với một ngón tay có thể chiếu sáng một ngàn thế giới, với hai ngón tay là hai ngàn, với mười ngón tay là mười ngàn thế giới.
So iminā sīlasampannataroti vattuṃ mā labhantūti samārake sabrahmaketi visuṃ vuttaṃ.
So, to prevent anyone from claiming, "He is more virtuous than this one," it is stated separately as with Māra and with Brahmā.
Để không ai có thể nói rằng vị ấy (Phạm thiên) có giới hạnh viên mãn hơn, nên đã được nói riêng là cùng với Ma vương, cùng với Phạm thiên.
Tathā samaṇā nāma ekanikāyādivasena bahussutā sīlavanto paṇḍitā, brāhmaṇāpi vatthuvijjādivasena bahussutā paṇḍitā.
Similarly, ascetics are learned, virtuous, and wise, for example, based on certain schools. Brahmins are also learned and wise, for example, based on their knowledge of divination, and so on.
Tương tự, các sa-môn là những người đa văn, có giới hạnh, bậc trí theo từng bộ phái; các bà-la-môn cũng là những người đa văn, bậc trí theo các môn học như Vatthuvijjā (kiến trúc học).
Te iminā sampannatarāti vattuṃ mā labhantūti sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti vuttaṃ.
So that they may not obtain the right to say, "They are more accomplished than this," it is stated, " in the population with ascetics and brahmins."
Để họ không thể nói rằng ‘họ ưu việt hơn với điều này’, nên đã nói ‘trong quần chúng Sa-môn và Bà-la-môn’.
Sadevamanussāyāti idaṃ pana nippadesato dassanatthaṃ gahitameva gahetvā vuttaṃ.
The phrase " with devas and humans," however, is stated, taking what has already been taken, to show without distinction.
Còn từ ‘với chư thiên và loài người’ này được nói để chỉ ra một cách toàn diện, lấy cái đã được nói.
Apicettha purimāni tīṇi padāni lokavasena vuttāni, pacchimāni dve pajāvasena.
Moreover, here the first three terms are stated in terms of the world, and the latter two in terms of the population.
Hơn nữa ở đây, ba từ đầu được nói theo nghĩa thế gian, hai từ sau theo nghĩa quần chúng.
Sīlasampannataranti sīlena sampannataraṃ, adhikataranti attho.
" More accomplished in sīla" means more accomplished through sīla, which is to say, more superior.
‘Ưu việt hơn về giới’ có nghĩa là ưu việt hơn về giới, hơn hẳn.
Ettha ca sīlādayo cattāro dhammā lokiyalokuttarā kathitā, vimuttiñāṇadassanaṃ lokiyameva.
Here, the four qualities, beginning with sīla, are declared to be both mundane (lokiya) and supramundane (lokuttara), but liberation-knowledge-and-vision (vimuttiñāṇadassana) is purely mundane.
Ở đây, bốn pháp như giới, v.v. được nói là thế gian và siêu thế, còn giải thoát và tri kiến giải thoát chỉ là thế gian.
Paccavekkhaṇañāṇameva hetaṃ.
For this is retrospective knowledge (paccavekkhaṇañāṇa).
Đây chính là tuệ quán xét.
Pāturahosīti ‘‘ayaṃ satthā avīcito yāva bhavaggā sīlādīhi attanā adhikataraṃ apassanto ‘mayā paṭividdhanavalokuttaradhammameva sakkatvā upanissāya viharissāmī’ti cinteti, kāraṇaṃ bhagavā cinteti, atthaṃ vuḍḍhiṃ visesaṃ cinteti, gacchāmissa ussāhaṃ janessāmī’’ti cintetvā purato pākaṭo ahosi, abhimukhe aṭṭhāsīti attho.
" Pāturahosī" (appeared) means: "This Teacher, not seeing anyone more accomplished than himself in sīla and other qualities, from Avīci hell up to the highest existence (bhavagga), thought, 'I will dwell revering and relying solely on the nine supramundane qualities realized by me.' The Blessed One considers the cause; He considers the benefit, the increase, the distinction; 'I will go and arouse enthusiasm in him,'" thinking thus, he appeared before him, stood facing him, this is the meaning.
‘Hiện ra’ có nghĩa là: ‘Vị Đạo Sư này, từ cõi Vô Gián cho đến cõi Hữu Đỉnh, không thấy ai ưu việt hơn mình về giới, v.v., nên suy nghĩ: “Ta sẽ tôn kính và nương tựa vào các pháp siêu thế mà ta đã chứng ngộ để an trú.” Đức Thế Tôn suy nghĩ về nhân, suy nghĩ về lợi ích, sự tăng trưởng, sự đặc biệt, suy nghĩ: “Ta sẽ đi và tạo ra sự tinh tấn cho Ngài.”’ – suy nghĩ như vậy, Ngài hiện ra trước mặt, đứng đối diện.
Yatoti yasmiṃ kāle.
" When" means at what time.
‘Khi nào’ có nghĩa là: vào thời điểm nào.
Mahattena samannāgatoti rattaññumahattaṃ vepullamahattaṃ brahmacariyamahattaṃ lābhaggamahattanti iminā catubbidhena mahattena samannāgato.
" Endowed with greatness" means endowed with four kinds of greatness: the greatness of long-standing, the greatness of abundance, the greatness of the holy life, and the greatness of supreme gains.
‘Đạt được sự vĩ đại’ có nghĩa là: đạt được sự vĩ đại với bốn loại này: sự vĩ đại của người lớn tuổi (rattaññumahattaṃ), sự vĩ đại của sự phong phú (vepullamahattaṃ), sự vĩ đại của đời sống phạm hạnh (brahmacariyamahattaṃ), sự vĩ đại của lợi lộc tối thượng (lābhaggamahattaṃ).
Atha me saṅghepi gāravoti atha mayhaṃ saṅghepi gāravo jāto.
" Then I had reverence for the Saṅgha too" means then reverence for the Saṅgha arose in me too.
‘Khi đó ta cũng có sự tôn kính đối với Tăng đoàn’ có nghĩa là: khi đó ta cũng có sự tôn kính đối với Tăng đoàn.
Kismiṃ pana kāle bhagavatā saṅghe gāravo katoti?
At what time, then, did the Blessed One show reverence to the Saṅgha?
Vậy Đức Thế Tôn đã tôn kính Tăng đoàn vào thời điểm nào?
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle.
At the time when Mahāpajāpatī offered a pair of robes.
Vào thời điểm Mahāpajāpatī cúng dường đôi y.
Tadā hi bhagavā attano upanītaṃ dussayugaṃ ‘‘saṅghe, gotami, dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’’ti vadanto saṅghe gāravaṃ akāsi nāma.
At that time, the Blessed One, saying to Mahāpajāpatī, "Gotamī, give it to the Saṅgha; by giving it to the Saṅgha, both I and the Saṅgha will be honored," showed reverence to the Saṅgha.
Khi đó, Đức Thế Tôn đã nói: “Gotamī, hãy cúng dường đôi y đã dâng lên ta cho Tăng đoàn. Khi được cúng dường cho Tăng đoàn, ta cũng được cúng dường và Tăng đoàn cũng được cúng dường.” – Ngài đã thể hiện sự tôn kính đối với Tăng đoàn như vậy.
22. Dutiye sambahulāti bahukā.
22. In the second sutta, " sambahulā" means many.
22. Trong kinh thứ hai, ‘đông đảo’ có nghĩa là: nhiều.
Brāhmaṇāti huhukkajātikena brāhmaṇena saddhiṃ āgatā brāhmaṇā.
" Brāhmaṇā" means brahmins who came with the brahmin of the Huhukka lineage.
‘Các Bà-la-môn’ có nghĩa là: các Bà-la-môn đến cùng với Bà-la-môn thuộc dòng dõi Huhukka.
Jiṇṇāti jarājiṇṇā.
" Jiṇṇā" means old, decrepit with age.
‘Già nua’ có nghĩa là: già yếu.
Vuḍḍhāti vayovuddhā.
" Vuḍḍhā" means advanced in years.
‘Lớn tuổi’ có nghĩa là: lớn tuổi theo thời gian.
Mahallakāti jātimahallakā.
" Mahallakā" means old by birth.
‘Cao niên’ có nghĩa là: cao niên theo dòng dõi.
Addhagatāti tayo vaye addhe atikkantā.
" Addhagatā" means having passed three stages of life.
‘Đã trải qua’ có nghĩa là: đã vượt qua ba giai đoạn tuổi tác.
Sutametanti amhehi sutaṃ etaṃ.
" Sutametaṃ" means this has been heard by us.
‘Chúng tôi đã nghe điều này’ có nghĩa là: điều này chúng tôi đã nghe.
Tayidaṃ bho, gotama, tathevāti bho, gotama, etaṃ amhehi sutakāraṇaṃ tathā eva.
" Tayidaṃ bho, gotama, tathevā" means, Sir Gotama, this matter heard by us is indeed so.
‘Thưa Gotama, điều đó đúng như vậy’ có nghĩa là: thưa Gotama, điều chúng tôi đã nghe đó đúng như vậy.
Tayidaṃ bho, gotama, na sampannamevāti taṃ etaṃ abhivādanādiakaraṇaṃ ananucchavikameva.
" Tayidaṃ bho, gotama, na sampannamevā" means, Sir Gotama, this not-performing of salutations and so on is entirely inappropriate.
‘Thưa Gotama, điều đó không thích hợp’ có nghĩa là: việc không chào hỏi, v.v. đó là không thích hợp.
Akālavādītiādīsu akāle vadatīti akālavādī.
In "Akālavādī" and so on, akālavādī means one who speaks at the wrong time.
Trong các từ như ‘nói không đúng lúc’, ‘nói không đúng lúc’ có nghĩa là: nói vào lúc không thích hợp.
Asabhāvaṃ vadatīti abhūtavādī.
Abhūtavādī means one who speaks what is not true.
‘Nói không thật’ có nghĩa là: nói điều không có thật.
Anatthaṃ vadati, no atthanti anatthavādī.
Anatthavādī means one who speaks what is not beneficial, not advantageous.
‘Nói vô ích’ có nghĩa là: nói điều không có lợi, không phải là điều có lợi.
Adhammaṃ vadati, no dhammanti adhammavādī.
Adhammavādī means one who speaks what is not Dhamma, not Dhamma.
‘Nói phi pháp’ có nghĩa là: nói điều phi pháp, không phải là Chánh Pháp.
Avinayaṃ vadati, no vinayanti avinayavādī.
Avinayavādī means one who speaks what is not Vinaya, not Vinaya.
‘Nói phi luật’ có nghĩa là: nói điều phi luật, không phải là Giới Luật.
Anidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitāti na hadaye nidhetabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitā.
" Anidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā" means having spoken words that should not be treasured in the heart.
‘Nói lời không đáng ghi nhớ’ có nghĩa là: nói lời không đáng ghi nhớ trong lòng.
Akālenāti kathetuṃ ayuttakālena.
" Akālenā" means at an inappropriate time to speak.
‘Không đúng lúc’ có nghĩa là: vào thời điểm không thích hợp để nói.
Anapadesanti apadesarahitaṃ, sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na katheti.
" Anapadesaṃ" means without reason, not speaking with a specific reason.
‘Không có căn cứ’ có nghĩa là: không có căn cứ, không nói có nguyên nhân, có lý do.
Apariyantavatinti pariyantarahitaṃ, na paricchedaṃ dassetvā katheti.
" Apariyantavatiṃ" means without limit, not speaking by showing boundaries.
‘Không có giới hạn’ có nghĩa là: không có giới hạn, không nói rõ ràng ranh giới.
Anatthasaṃhitanti na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ katvā katheti.
" Anatthasaṃhitaṃ" means not speaking in a way that is connected to mundane or supramundane benefit.
‘Không liên quan đến lợi ích’ có nghĩa là: không nói liên quan đến lợi ích thế gian hoặc siêu thế.
Bālo therotveva saṅkhaṃ gacchatīti andhabālo theroti saṅkhaṃ gacchati.
" Bālo therotveva saṅkhaṃ gacchatī" means a foolish elder is regarded as a foolish elder.
‘Kẻ ngu được xem là trưởng lão’ có nghĩa là: kẻ ngu si được xem là trưởng lão.
Bahussuto hotīti bahuṃ assa sutaṃ hoti, navaṅgaṃ satthusāsanaṃ pāḷianusandhipubbāparavasena uggahitaṃ hotīti attho.
" Bahussuto hotī" means he has heard much; that is, the nine-fold teaching of the Master (navaṅgaṃ satthusāsanaṃ) has been learned by him in terms of the sequence of the Pāḷi and its antecedents and consequents.
‘Nghe nhiều’ có nghĩa là: đã nghe nhiều, tức là đã học thuộc giáo pháp của Bậc Đạo Sư gồm chín phần, theo thứ tự trước sau của kinh điển và chú giải.
Sutadharoti sutassa ādhārabhūto.
" Sutadharo" means one who holds what has been heard as its receptacle.
‘Giữ gìn điều đã nghe’ có nghĩa là: là nơi nương tựa của điều đã nghe.
Yassa hi ito gahitaṃ ito palāyati, chiddaghaṭe udakaṃ viya na tiṭṭhati, parisamajjhe ekasuttaṃ vā jātakaṃ vā kathetuṃ vā vācetuṃ vā na sakkoti, ayaṃ na sutadharo nāma.
For if what is taken in from here flows away from there, like water in a leaking pot, and does not remain, so that he cannot recite or expound a single sutta or jātaka in the midst of an assembly, he is not called a sutadharo.
Người nào nghe từ đây rồi lại quên mất, không giữ được như nước trong bình thủng, không thể thuyết giảng hoặc đọc một bài kinh hay một câu chuyện Jātaka nào giữa hội chúng, người đó không phải là người giữ gìn điều đã nghe.
Yassa pana uggahitaṃ buddhavacanaṃ uggahitakālasadisameva hoti, dasapi vīsatipi vassāni sajjhāyaṃ akarontassa neva nassati, ayaṃ sutadharo nāma.
But if the Buddha-word he has learned remains as it was at the time of learning, and does not perish even if he does not recite it for ten or twenty years, he is called a sutadharo.
Còn người nào lời Phật đã học thuộc vẫn y nguyên như lúc học, dù không tụng đọc mười hay hai mươi năm cũng không mất, người đó là người giữ gìn điều đã nghe.
Sutasannicayoti sutassa sannicayabhūto.
" Sutasannicayo" means one who has accumulated what has been heard.
‘Tích lũy điều đã nghe’ có nghĩa là: là nơi tích lũy điều đã nghe.
Yassa hi sutaṃ hadayamañjūsāya sannicitaṃ silāya lekhā viya suvaṇṇapatte pakkhittasīhavasā viya ca tiṭṭhati, ayaṃ sutasannicayo nāma.
For if what he has heard is stored in the casket of his heart, remaining like an inscription on a stone or like the entrapped lion's fat in a golden leaf, he is called a sutasannicayo.
Người nào điều đã nghe được tích lũy trong hộp trái tim như chữ khắc trên đá hay như mỡ sư tử được đặt trong lá vàng, người đó là người tích lũy điều đã nghe.
Dhātāti dhātā paguṇā.
" Dhātā" means one who holds in memory, who is proficient.
‘Ghi nhớ’ có nghĩa là: ghi nhớ, thành thạo.
Ekaccassa hi uggahitabuddhavacanaṃ dhātaṃ paguṇaṃ niccalikaṃ na hoti, ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte ‘‘sajjhāyitvā saṃsanditvā samanuggāhitvā jānissāmī’’ti vadati.
For the learned Buddha-word of some is not held in memory, not proficient, not fixed; when asked, "Recite such-and-such a sutta or jātaka," he says, "I will know after reciting, comparing, and mastering it."
Có người lời Phật đã học thuộc không được ghi nhớ, không thành thạo, không vững chắc, khi được bảo: “Hãy thuyết giảng bài kinh hay câu chuyện Jātaka nào đó,” thì nói: “Tôi sẽ đọc lại, so sánh và học lại rồi mới biết.”
Ekaccassa dhātaṃ paguṇaṃ bhavaṅgasotasadisaṃ hoti, ‘‘asukaṃ suttaṃ vā jātakaṃ vā kathehī’’ti vutte uddharitvā tameva katheti.
For some, it is held in memory, proficient, like the stream of the life-continuum (bhavaṅgasota); when asked, "Recite such-and-such a sutta or jātaka," he immediately recites that very text.
Có người thì ghi nhớ, thành thạo như dòng Bhavaṅga, khi được bảo: “Hãy thuyết giảng bài kinh hay câu chuyện Jātaka nào đó,” thì liền trích dẫn và thuyết giảng ngay.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘dhātā’’ti.
It is with reference to this that " dhātā" is stated.
Đó là ý nghĩa của từ ‘ghi nhớ’.
Vacasā paricitāti suttadasaka-vaggadasakapaṇṇāsadasakavasena vācāya sajjhāyitā.
" Vacasā paricitā" means recited verbally, either in groups of ten suttas, ten vaggas, or ten paṇṇāsas.
‘Đã được thực hành bằng lời nói’ có nghĩa là: đã được tụng đọc bằng lời nói theo mười bài kinh, mười tập, mười năm mươi bài kinh.
Manasānupekkhitāti cittena anupekkhitā.
" Manasānupekkhitā" means reflected upon with the mind.
‘Đã được quán xét bằng ý’ có nghĩa là: đã được quán xét bằng tâm.
Yassa vācāya sajjhāyitaṃ buddhavacanaṃ manasā cintentassa tattha tattha pākaṭaṃ hoti, mahādīpaṃ jāletvā ṭhitassa rūpagataṃ viya paññāyati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is stated with reference to one for whom the Buddha-word recited verbally becomes clear in various places when he contemplates it mentally, appearing like forms to one standing with a great lamp lit.
Lời Phật đã được tụng đọc bằng lời nói, khi người đó suy tư bằng ý, thì hiện rõ ở khắp nơi, được thấy rõ như những hình ảnh khi thắp một ngọn đèn lớn. Đó là ý nghĩa của điều này.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suppaṭividdhā.
" Diṭṭhiyā suppaṭividdhā" means thoroughly penetrated by wisdom as to meaning and reason.
‘Đã được thấu hiểu bằng tri kiến’ có nghĩa là: đã được thấu hiểu bằng trí tuệ về ý nghĩa và nguyên nhân.
Ābhicetasikānanti abhicetoti abhikkantaṃ visuddhaṃ cittaṃ vuccati, adhicittaṃ vā, abhicetasi jātāni ābhicetasikāni, abhicetosannissitānīti vā ābhicetasikāni.
Regarding " ābhicetasikānaṃ": abhiceto is called the exalted, purified mind, or higher consciousness (adhicitta); those arisen in the abhiceto are ābhicetasikā, or those dependent on abhiceto are ābhicetasikā.
‘Liên quan đến tâm siêu việt’ (ābhicetasikānaṃ): ‘abhiceto’ được gọi là tâm thanh tịnh vượt trội, hoặc là tâm tối thượng. Những gì sinh ra trong tâm siêu việt là ābhicetasikāni, hoặc những gì nương tựa vào tâm siêu việt là ābhicetasikāni.
Diṭṭhadhammasukhavihārānanti diṭṭhadhamme sukhavihārānaṃ.
" Diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ" means comfortable dwellings in this very life.
‘An trú an lạc ngay trong hiện tại’ (diṭṭhadhammasukhavihārānaṃ) có nghĩa là: an trú an lạc ngay trong hiện tại.
Diṭṭhadhammoti paccakkho attabhāvo vuccati, tattha sukhavihārabhūtānanti attho.
"Diṭṭhadhammo" is called this present existence; the meaning is "comfortable dwellings therein."
‘Hiện tại’ (diṭṭhadhamma) được gọi là tự thân hiện tại, có nghĩa là những gì là sự an trú an lạc trong đó.
Rūpāvacarajjhānānametaṃ adhivacanaṃ.
This is an appellation for the rūpāvacara jhāna (form-sphere absorptions).
Đây là tên gọi của các thiền sắc giới.
Tāni hi appetvā nisinnā jhāyino imasmiṃyeva attabhāve asaṃkiliṭṭhanekkhammasukhaṃ vindanti, tasmā ‘‘diṭṭhadhammasukhavihārānī’’ti vuccati.
For meditators who have attained these jhāna, when they are seated, they experience the unblemished bliss of renunciation in this very existence; therefore, they are called "comfortable dwellings in this very life."
Vì những thiền giả an trú trong các thiền định này hưởng được sự an lạc ly dục thanh tịnh ngay trong tự thân hiện tại này, nên chúng được gọi là ‘an trú an lạc ngay trong hiện tại’.
Nikāmalābhīti nikāmena lābhī, attano icchāvasena lābhī, icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
" Nikāmalābhī" means one who obtains as he wishes, one who obtains according to his own desire, meaning one who is capable of attaining absorption (samāpatti) at any desired moment.
‘Đạt được tùy ý’ (nikāmalābhī) có nghĩa là: đạt được tùy ý, đạt được theo ý muốn của mình, tức là có khả năng nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Akicchalābhīti sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā samāpajjituṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akicchalābhī means that one is able to attain (jhāna, etc.) easily, having suppressed the opposing states with ease.
Akicchalābhī (đạt được không khó khăn) có nghĩa là có khả năng nhập định sau khi đã trấn áp các pháp đối nghịch một cách dễ dàng.
Akasiralābhīti akasirānaṃ lābhī vipulānaṃ, yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hoti.
Akasiralābhī means one who obtains without difficulty, obtaining abundantly; it is said that one is capable of emerging (from jhāna) at will.
Akasiralābhī (đạt được không eo hẹp) có nghĩa là người đạt được những điều không eo hẹp, tức là rộng lớn, có khả năng xuất định theo đúng thời gian đã định.
Ekacco hi lābhīyeva hoti, na pana icchiticchitakkhaṇe sakkoti samāpajjituṃ.
For indeed, some obtain (jhāna), but are not able to attain it at the desired moment.
Vì có người chỉ là người đắc chứng, nhưng không thể nhập định ngay vào khoảnh khắc mong muốn.
Ekacco sakkoti tathāsamāpajjituṃ, pāripanthike ca pana kicchena vikkhambheti.
Another is able to attain it in that way, but suppresses the hindrances with difficulty.
Có người có thể nhập định như vậy, nhưng lại phải khó khăn trấn áp các pháp đối nghịch.
Ekacco tathā ca samāpajjati, pāripanthike ca akiccheneva vikkhambheti, na sakkoti nāḷikayantaṃ viya yathāparicchedeyeva vuṭṭhātuṃ.
Another both attains it in that way and suppresses the hindrances without difficulty, but is not able to emerge at will, like a water-machine.
Có người vừa nhập định như vậy, vừa trấn áp các pháp đối nghịch không khó khăn, nhưng lại không thể xuất định đúng theo thời gian đã định như một chiếc đồng hồ nước.
Yassa pana ayaṃ tividhāpi sampadā atthi, so ‘‘akicchalābhī akasiralābhī’’ti vuccati.
However, one who possesses all three of these accomplishments is called ‘akicchalābhī akasiralābhī’ (one who attains without difficulty and without trouble).
Người nào có được cả ba loại thành tựu này, người đó được gọi là "akicchalābhī akasiralābhī".
Āsavānaṃ khayātiādīni vuttatthāneva.
Terms like āsavānaṃ khayā (destruction of the āsavas) are already explained.
Các câu như do sự đoạn tận các lậu hoặc đã được giải thích ý nghĩa.
Evamidha sīlampi bāhusaccampi khīṇāsavasseva sīlaṃ bāhusaccañca, jhānānipi khīṇāsavasseva vaḷañjanakajjhānāni kathitāni.
In this context, morality (sīla) and extensive learning (bāhusacca) belong to one whose āsavas are destroyed (khīṇāsava), and the jhāna states are also described as the jhāna states that are enjoyed by one whose āsavas are destroyed.
Như vậy, ở đây, cả giới và sự đa văn đều là giới và sự đa văn của bậc lậu tận, các tầng thiền cũng được nói đến là những tầng thiền mà bậc lậu tận thường sử dụng.
‘‘Āsavānaṃ khayā’’tiādīhi pana arahattaṃ kathitaṃ.
However, through terms like ‘‘āsavānaṃ khayā,’’ arahantship is described.
Còn A-la-hán quả được nói đến qua các câu như "do sự đoạn tận các lậu hoặc".
Phalena cettha maggakiccaṃ pakāsitanti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that the work of the path (magga-kicca) is revealed through its fruit (phala).
Cần hiểu rằng ở đây, phận sự của đạo được biểu thị qua quả.
Uddhatenāti uddhaccasahagatena.
Uddhatena means accompanied by agitation.
Uddhatena (với tâm trạo cử) nghĩa là đi cùng với trạo cử.
Samphanti palāpakathaṃ.
Samphaṃ means frivolous talk.
Sampha (lời nói phù phiếm) nghĩa là lời nói vô ích.
Asamāhitasaṅkappoti aṭṭhapitasaṅkappo.
Asamāhitasaṅkappo means one whose resolve is not established.
Asamāhitasaṅkappo (tư duy không định tĩnh) nghĩa là tư duy không được thiết lập.
Magoti magasadiso.
Mago means like a deer.
Mago (con nai) nghĩa là giống như con nai.
Ārāti dūre.
Ārā means far away.
Ārā (xa) nghĩa là ở xa.
Thāvareyyamhāti thāvarabhāvato.
Thāvareyyamhā means due to firmness.
Thāvareyyamhā (khỏi sự vững chắc) nghĩa là khỏi trạng thái vững chắc.
Pāpadiṭṭhīti lāmakadiṭṭhi.
Pāpadiṭṭhī means evil view.
Pāpadiṭṭhī (tà kiến) nghĩa là kiến giải thấp kém.
Anādaroti ādararahito.
Anādaro means devoid of respect.
Anādaro (không kính trọng) nghĩa là không có sự kính trọng.
Sutavāti sutena upagato.
Sutavā means endowed with learning.
Sutavā (bậc đa văn) nghĩa là người đã tiếp cận qua sự học hỏi.
Paṭibhānavāti duvidhena paṭibhānena samannāgato.
Paṭibhānavā means endowed with two kinds of perspicacity.
Paṭibhānavā (có biện tài) nghĩa là người có đủ hai loại biện tài.
Paññāyatthaṃ vipassatīti sahavipassanāya maggapaññāya catunnaṃ saccānaṃ atthaṃ vinivijjhitvā passati.
Paññāyatthaṃ vipassatī means one discerns the meaning of the four noble truths by penetrating them with vipassanā insight and path-wisdom.
Paññāyatthaṃ vipassati (thấy rõ ý nghĩa bằng trí tuệ) nghĩa là thấy rõ ý nghĩa của Tứ đế bằng trí tuệ của đạo cùng với minh sát.
Pāragū sabbadhammānanti sabbesaṃ khandhādidhammānaṃ pāraṃ gato, abhiññāpāragū, pariññāpāragū, pahānapāragū, bhāvanāpāragū, sacchikiriyāpāragū, samāpattipāragūti evaṃ chabbidhena pāragamanena sabbadhammānaṃ pāraṃ pariyosānaṃ gato.
Pāragū sabbadhammānaṃ means one who has gone to the further shore of all phenomena such as the aggregates; one who has reached the further shore of all phenomena by six kinds of going to the further shore, namely: going to the further shore of direct knowledge (abhiññā-pāragū), going to the further shore of full understanding (pariññā-pāragū), going to the further shore of abandonment (pahāna-pāragū), going to the further shore of development (bhāvanā-pāragū), going to the further shore of realization (sacchikiriyā-pāragū), and going to the further shore of attainment (samāpatti-pāragū).
Pāragū sabbadhammānaṃ (người đến bờ kia của tất cả các pháp) nghĩa là người đã đến bờ kia của tất cả các pháp như uẩn, v.v., là người đến bờ kia về thắng trí, đến bờ kia về liễu tri, đến bờ kia về đoạn tận, đến bờ kia về tu tập, đến bờ kia về chứng ngộ, đến bờ kia về nhập định; như vậy, đã đến bờ kia, đến chỗ kết thúc của tất cả các pháp bằng sáu cách đến bờ kia.
Akhiloti rāgakhilādivirahito.
Akhilo means devoid of the wilderness of lust, etc.
Akhilo (không còn chướng ngại) nghĩa là không còn các chướng ngại như tham, v.v.
Paṭibhānavāti duvidheneva paṭibhānena samannāgato.
Paṭibhānavā means endowed with two kinds of perspicacity.
Paṭibhānavā (có biện tài) nghĩa là người có đủ hai loại biện tài.
Brahmacariyassa kevalīti sakalabrahmacariyo.
Brahmacariyassa kevalī means one who has completed the entire holy life.
Brahmacariyassa kevalī (người trọn vẹn phạm hạnh) nghĩa là người có phạm hạnh toàn vẹn.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is self-evident.
Phần còn lại ở đây đã rõ ràng.
23. Tatiye lokoti dukkhasaccaṃ.
23. In the third, loko (world) means the noble truth of suffering (dukkhasacca).
23. Trong kinh thứ ba, loko (thế gian) là Khổ đế.
Abhisambuddhoti ñāto paccakkho kato.
Abhisambuddho (fully awakened) means known, realized, made manifest.
Abhisambuddho (đã giác ngộ) nghĩa là đã biết, đã chứng thực.
Lokasmāti dukkhasaccato.
Lokasmā (from the world) means from the noble truth of suffering.
Lokasmā (từ thế gian) nghĩa là từ Khổ đế.
Pahīnoti mahābodhimaṇḍe arahattamaggañāṇena pahīno.
Pahīno (abandoned) means abandoned by the knowledge of the Arahantship Path at the great Bodhi-maṇḍa.
Pahīno (đã đoạn tận) nghĩa là đã đoạn tận bằng trí tuệ A-la-hán đạo tại cội Bồ-đề.
Tathāgatassa bhāvitāti tathāgatena bhāvitā.
Tathāgatassa bhāvitā means developed by the Tathāgata.
Tathāgatassa bhāvitā (đã được Như Lai tu tập) nghĩa là đã được Như Lai tu tập.
Evaṃ ettakena ṭhānena catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā idāni tathāgatabhāvaṃ kathetuṃ yaṃ, bhikkhavetiādimāha.
Having thus explained his Buddhahood by means of the four noble truths in this much detail, he now speaks of yaṃ, bhikkhave (whatever, bhikkhus) and so forth, to explain his Tathāgata-hood.
Như vậy, bằng chừng ấy nội dung, sau khi nói về trạng thái Phật của mình qua Tứ đế, bây giờ để nói về trạng thái Như Lai, Ngài nói câu bắt đầu bằng yaṃ, bhikkhave (này các Tỳ khưu, cái gì).
Tattha diṭṭhanti rūpāyatanaṃ.
Therein, diṭṭhaṃ (seen) means the visible object (rūpāyatana).
Trong đó, diṭṭhaṃ (cái được thấy) là sắc xứ.
Sutanti saddāyatanaṃ.
Sutaṃ (heard) means the sound object (saddāyatana).
Sutaṃ (cái được nghe) là thanh xứ.
Mutanti patvā gahetabbato gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ.
Mutaṃ (sensed) means the odour object (gandhāyatana), taste object (rasāyatana), and tangible object (phoṭṭhabbāyatana), as they are grasped by contact.
Mutaṃ (cái được cảm nhận) là hương xứ, vị xứ, xúc xứ, vì chúng được nhận biết qua sự tiếp xúc.
Viññātanti sukhadukkhādi dhammārammaṇaṃ.
Viññātaṃ (cognized) means mental objects (dhammārammaṇa) such as pleasure and pain.
Viññātaṃ (cái được nhận thức) là pháp trần như lạc, khổ, v.v.
Pattanti pariyesitvā vā apariyesitvā vā pattaṃ.
Pattaṃ (obtained) means obtained whether sought or unsought.
Pattaṃ (cái đã đạt được) là cái đã đạt được dù có tìm kiếm hay không tìm kiếm.
Pariyesitanti pattaṃ vā appattaṃ vā pariyesitaṃ.
Pariyesitaṃ (sought) means sought, whether obtained or not obtained.
Pariyesitaṃ (cái đã được tìm kiếm) là cái đã được tìm kiếm dù đã đạt được hay chưa đạt được.
Anuvicaritaṃ manasāti cittena anusañcaritaṃ.
Anuvicaritaṃ manasā means explored by the mind.
Anuvicaritaṃ manasā (cái được tâm suy xét) là cái được tâm theo dõi.
Tathāgatena abhisambuddhanti iminā etaṃ dasseti – yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa nīlaṃ pītakantiādi rūpārammaṇaṃ cakkhudvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma rūpārammaṇaṃ disvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
With this, Tathāgatena abhisambuddhaṃ (fully enlightened by the Tathāgata), this is what is shown: whatever visual object, such as blue or yellow, comes into the range of sight of this world, with its devas, in countless world-systems, "this being, at this moment, having seen this particular visual object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tathāgatena abhisambuddhaṃ (được Như Lai giác ngộ), bằng câu này, Ngài chỉ ra rằng: Bất cứ đối tượng sắc nào như màu xanh, màu vàng, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với nhãn môn của thế gian này cùng với chư thiên, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi thấy đối tượng sắc này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa bherisaddo mudiṅgasaddotiādi saddārammaṇaṃ sotadvāre āpāthaṃ āgacchati, mūlagandho tacagandhotiādi gandhārammaṇaṃ ghānadvāre āpāthaṃ āgacchati, mūlaraso khandharasotiādi rasārammaṇaṃ jivhādvāre āpāthaṃ āgacchati, kakkhaḷaṃ mudukantiādi pathavīdhātutejodhātuvāyodhātubhedaṃ phoṭṭhabbārammaṇaṃ kāyadvāre āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma phoṭṭhabbārammaṇaṃ phusitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Similarly, whatever sound object, such as the sound of a drum or a tabor, comes into the range of hearing of this world, with its devas, in countless world-systems; whatever odour object, such as root fragrance or bark fragrance, comes into the range of smell; whatever taste object, such as root taste or trunk taste, comes into the range of taste; whatever tangible object, such as hard or soft, differentiating into earth, fire, and air elements, comes into the range of touch—"this being, at this moment, having touched this particular tangible object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tương tự, bất cứ đối tượng thanh nào như tiếng trống, tiếng trống mudiṅga, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với nhĩ môn của thế gian này cùng với chư thiên; bất cứ đối tượng hương nào như mùi rễ cây, mùi vỏ cây, v.v., đến với tỷ môn; bất cứ đối tượng vị nào như vị rễ cây, vị thân cây, v.v., đến với thiệt môn; bất cứ đối tượng xúc nào thuộc địa đại, hỏa đại, phong đại như cứng, mềm, v.v., đến với thân môn, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi tiếp xúc với đối tượng xúc này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Tathā yaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu imassa sadevakassa lokassa sukhadukkhādibhedaṃ dhammārammaṇaṃ manodvārassa āpāthaṃ āgacchati, ‘‘ayaṃ satto imasmiṃ khaṇe imaṃ nāma dhammārammaṇaṃ vijānitvā sumano vā dummano vā majjhatto vā jāto’’ti sabbaṃ tathāgatassa evaṃ abhisambuddhaṃ.
Similarly, whatever mental object (dhammārammaṇa) of pleasure, pain, and so forth, comes into the range of the mind-door of this world, with its devas, in countless world-systems—"this being, at this moment, having cognized this particular mental object, became happy, or unhappy, or neutral"—all this is fully enlightened by the Tathāgata.
Tương tự, bất cứ đối tượng pháp nào thuộc lạc, khổ, v.v., trong vô lượng thế giới, đến với ý môn của thế gian này cùng với chư thiên, Như Lai đều giác ngộ tất cả rằng "chúng sinh này vào khoảnh khắc này, sau khi nhận biết đối tượng pháp này, đã sinh tâm hoan hỷ, hay ưu phiền, hay xả".
Yañhi, bhikkhave, imesaṃ sabbasattānaṃ diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ, tattha tathāgatena adiṭṭhaṃ vā asutaṃ vā amutaṃ vā aviññātaṃ vā natthi, imassa pana mahājanassa pariyesitvā appattampi atthi, apariyesitvā appattampi atthi, pariyesitvā pattampi atthi, apariyesitvā pattampi atthi, sabbampi tathāgatassa appattaṃ nāma natthi ñāṇena asacchikataṃ.
Indeed, bhikkhus, there is nothing among what all these beings have seen, heard, sensed, or cognized that has not been seen, heard, sensed, or cognized by the Tathāgata; whereas for these ordinary people, there are things sought but not obtained, and things unsought and not obtained, things sought and obtained, and things unsought and obtained. For the Tathāgata, there is nothing that is not obtained, that is not realized by knowledge.
Này các Tỳ khưu, cái gì đã được tất cả chúng sinh này thấy, nghe, cảm nhận, nhận thức, trong đó không có gì mà Như Lai chưa thấy, chưa nghe, chưa cảm nhận, hay chưa nhận thức. Còn đối với đại chúng này, có những điều chưa đạt được dù đã tìm kiếm, có những điều chưa đạt được dù không tìm kiếm, có những điều đã đạt được sau khi tìm kiếm, có những điều đã đạt được dù không tìm kiếm; nhưng đối với Như Lai, không có gì gọi là chưa đạt được, chưa chứng thực bằng trí tuệ.
Tasmā tathāgatoti vuccatīti yaṃ yathā lokena gataṃ, tassa tatheva gatattā tathāgatoti vuccati.
Tasmā tathāgatoti vuccati (Therefore he is called Tathāgata) means he is called Tathāgata because he has gone (gata) just as (tathā) the world has gone (gataṃ).
Tasmā tathāgatoti vuccati (vì vậy được gọi là Như Lai) nghĩa là vì Ngài đã đi như thế nào, như thế gian đã đi, nên được gọi là Như Lai.
Pāḷiyaṃ pana ‘‘abhisambuddha’’nti vuttaṃ, taṃ gatasaddena ekatthaṃ.
In the Pāḷi, however, "abhisambuddha" is said, which has the same meaning as "gata."
Tuy nhiên, trong Pāli, từ "abhisambuddha" (đã giác ngộ) được dùng, nó đồng nghĩa với từ "gata" (đã đi).
Iminā nayena sabbavāresu tathāgatoti nigamassa attho veditabbo.
In this way, the meaning of the conclusion "Tathāgata" should be understood in all instances.
Theo phương pháp này, ý nghĩa của kết luận "Như Lai" trong mọi trường hợp cần được hiểu.
Tassa yutti ekapuggalavaṇṇanāyaṃ tathāgatasaddavitthāre vuttāyeva.
Its justification is already stated in the elaborate explanation of the word "Tathāgata" in the description of a single individual.
Lý giải của nó đã được nêu trong phần giải thích chi tiết về từ "Tathāgata" trong chú giải về Ekāpuggalapāḷi.
Apicettha aññadatthūti ekaṃsatthe nipāto.
Moreover, here aññadatthū is a particle signifying certainty.
Hơn nữa, ở đây aññadatthu là một tiểu từ có nghĩa là chắc chắn.
Dakkhatīti daso.
One who sees is daso (seer).
Người thấy là daso.
Vasaṃ vattetīti vasavattī.
One who exercises power is vasavattī (masterful).
Người cai quản là vasavattī.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññāti tedhātukaṃ lokasannivāsaṃ jānitvā.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññā means having known the entire world-system of the three realms.
Sabbaṃ lokaṃ abhiññā (sau khi thắng tri toàn thể thế gian) nghĩa là sau khi biết rõ thế gian tam giới.
Sabbaṃ loke yathātathanti tasmiṃ tedhātukalokasannivāse yaṃkiñci neyyaṃ, sabbaṃ taṃ yathātathaṃ aviparītaṃ jānitvā.
Sabbaṃ loke yathātathaṃ means having known accurately, without distortion, whatever is to be known in that world-system of the three realms.
Sabbaṃ loke yathātathaṃ (tất cả trong thế gian như thật) nghĩa là trong thế gian tam giới đó, bất cứ điều gì cần biết, Ngài biết tất cả những điều đó như thật, không sai lệch.
Visaṃyuttoti catunnaṃ yogānaṃ pahānena visaṃyutto.
Visaṃyutto means disjoined by the abandonment of the four bonds (yoga).
Visaṃyutto (không bị trói buộc) nghĩa là không bị trói buộc do đã đoạn tận bốn loại ách phược.
Anūpayoti taṇhādiṭṭhiupayehi virahito.
Anūpayo means free from the clingings (upaya) of craving (taṇhā) and views (diṭṭhi).
Anūpayo (không còn chấp thủ) nghĩa là không còn các chấp thủ do tham ái và tà kiến.
Sabbābhibhūti rūpādīni sabbārammaṇāni abhibhavitvā ṭhito.
Sabbābhibhū means one who stands having overcome all objects such as material form (rūpa).
Sabbābhibhū (chế ngự tất cả) nghĩa là người đứng vững sau khi đã chế ngự tất cả các đối tượng như sắc, v.v.
Dhīroti dhitisampanno.
Dhīro means endowed with steadfastness.
Dhīro (bậc dũng trí) nghĩa là người có sự kiên trì.
Sabbaganthappamocanoti sabbe cattāropi ganthe mocetvā ṭhito.
Sabbaganthappamocano means one who stands having released all four bonds (gantha).
Giải thoát khỏi mọi kiết sử nghĩa là người đã giải thoát khỏi tất cả bốn kiết sử và an trú.
Phuṭṭhassāti phuṭṭhā assa.
Phuṭṭhassā means touched by him.
Của người đã chạm đến nghĩa là người đã chạm đến.
Idañca karaṇatthe sāmivacanaṃ.
This is the genitive case used in the sense of an instrument.
Và đây là từ sở hữu cách mang nghĩa công cụ.
Paramā santīti nibbānaṃ.
Paramā santī means Nibbāna.
Sự an tịnh tối thượng là Nibbāna.
Tañhi tena ñāṇaphusanena phuṭṭhaṃ.
That Nibbāna is indeed touched by that contact of knowledge.
Vì Nibbāna được người ấy chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ.
Tenevāha – nibbānaṃ akutobhayanti.
Therefore it is said: Nibbānaṃ akutobhayaṃ (Nibbāna, free from all fear).
Do đó, chính vì thế mà nói – Nibbāna không sợ hãi từ bất cứ đâu.
Atha vā paramāsantīti uttamā santi.
Or else, paramā santī means supreme peace.
Hoặc sự an tịnh tối thượng nghĩa là sự an tịnh tối cao.
Katarā sāti?
Which is it?
Sự an tịnh nào vậy?
Nibbānaṃ.
Nibbāna.
Nibbāna.
Yasmā pana nibbāne kutoci bhayaṃ natthi, tasmā taṃ akutobhayanti vuccati.
Because there is no fear from any quarter in Nibbāna, it is called akutobhayaṃ (free from all fear).
Vì Nibbāna không có sợ hãi từ bất cứ đâu, nên nó được gọi là không sợ hãi từ bất cứ đâu.
Vimutto upadhisaṅkhayeti upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne tadārammaṇāya phalavimuttiyā vimutto.
Vimutto upadhisaṅkhaye means liberated by the liberation of fruition (phalavimutti) in Nibbāna, which is the destruction of the bases of existence (upadhi).
Giải thoát trong sự diệt trừ các uẩn nghĩa là giải thoát bằng quả giải thoát, có đối tượng là Nibbāna, tức là sự diệt trừ các uẩn.
Sīho anuttaroti parissayānaṃ sahanaṭṭhena kilesānañca hiṃsanaṭṭhena tathāgato anuttaro sīho nāma.
The Incomparable Lion means that the Tathāgata is called the Incomparable Lion due to his endurance of dangers and his destruction of defilements.
Sīho anuttaro (Sư tử vô thượng) là Như Lai được gọi là Sư tử vô thượng vì khả năng chịu đựng các hiểm nguy và khả năng hủy diệt các phiền não.
Brahmanti seṭṭhaṃ.
Supreme means excellent.
Brahma (Phạm) là tối thượng.
Itīti evaṃ tathāgatassa guṇe jānitvā.
Thus means having known the qualities of the Tathāgata in this way.
Itī (như vậy) là sau khi biết các đức tính của Như Lai như thế này.
Saṅgammāti samāgantvā.
Having assembled means having come together.
Saṅgammā (sau khi đến gần) là sau khi tụ họp.
Taṃ namassantīti taṃ tathāgataṃ te saraṇaṃ gatā namassanti.
They pay homage to him means those who have gone for refuge pay homage to that Tathāgata.
Taṃ namassanti (họ đảnh lễ Ngài) là họ đã quy y và đảnh lễ Như Lai đó.
Idāni yaṃ vadantā te namassanti, taṃ dassetuṃ dantotiādi vuttaṃ.
Now, to show what they say as they pay homage, the passage beginning with "tamed" was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra điều họ nói khi đảnh lễ, đã nói danto (đã được thuần hóa) v.v.
Taṃ uttānatthamevāti.
That is indeed clear in meaning.
Điều đó đã rõ ràng.
24. Catutthaṃ atthuppattiyaṃ nikkhittaṃ.
The fourth (sutta) is placed within the account of its origin.
24. Thứ tư được đặt trong phần giải thích sự việc.
Katarāya atthuppattiyanti?
Within what account of origin?
Trong phần giải thích sự việc nào?
Dasabalaguṇakathāya.
Within the discourse on the qualities of the Ten Powers.
Trong câu chuyện về các đức tính của Thập Lực.
Anāthapiṇḍikassa kira dhītā cūḷasubhaddā ‘‘sāketanagare kāḷakaseṭṭhiputtassa gehaṃ gacchissāmī’’ti satthāraṃ upasaṅkamitvā, ‘‘bhante, ahaṃ micchādiṭṭhikakulaṃ gacchāmi.
Anāthapiṇḍika's daughter, Cūḷasubhaddā, went to the Teacher saying, "Venerable Sir, I am going to the house of Kāḷaka, the son of a millionaire, in Sāketa city, who belongs to a family of wrong view.
Con gái của trưởng giả Anāthapiṇḍika, tên là Cūḷasubhaddā, sau khi đến gặp Đức Bổn Sư và nói: “Bạch Thế Tôn, con sẽ đi đến nhà của con trai trưởng giả Kāḷaka ở thành Sāketa.
Sace tattha sakkāraṃ labhissāmi, ekasmiṃ purise pesiyamāne papañco bhavissati, maṃ āvajjeyyātha bhagavā’’ti paṭiññaṃ gahetvā agamāsi.
If I receive veneration there, sending a messenger will cause trouble; may the Bhagavā remember me." Having received this promise, she went.
Nếu con nhận được sự tôn kính ở đó, sẽ có sự rắc rối nếu chỉ sai một người, xin Thế Tôn hãy chú ý đến con”, sau khi nhận lời hứa, cô ấy đã đi.
Seṭṭhi ‘‘suṇisā me āgatā’’ti maṅgalaṃ karontova bahuṃ khādanīyabhojanīyaṃ paṭiyādetvā pañca acelakasatāni nimantesi.
The millionaire, performing a wedding celebration, prepared abundant food and drink and invited five hundred naked ascetics (acelaka).
Trưởng giả, nghĩ rằng “con dâu của ta đã đến”, liền làm lễ mừng và chuẩn bị nhiều đồ ăn thức uống, rồi mời năm trăm vị khỏa thân (Acelaka).
So tesu nisinnesu ‘‘dhītā me āgantvā arahante vandatū’’ti cūḷasubhaddāya pesesi.
When they were seated, he sent for Cūḷasubhaddā, saying, "Let my daughter-in-law come and pay homage to the Arahants."
Khi họ đã ngồi, trưởng giả sai người đến Cūḷasubhaddā nói: “Con gái ta, hãy đến đảnh lễ các bậc A-la-hán”.
Āgataphalā ariyasāvikā arahanteti vuttamatteyeva ‘‘lābhā vata me’’ti uṭṭhahitvā gatā te nissirikadassane acelake disvāva ‘‘samaṇā nāma na evarūpā honti, tāta, yesaṃ neva ajjhattaṃ hirī, na bahiddhā ottappaṃ atthī’’ti vatvā ‘‘na ime samaṇā, dhīdhī’’ti kheḷaṃ pātetvā nivattitvā attano vasanaṭṭhānameva gatā.
The noble disciple, who had attained the fruits (of stream-entry), upon merely hearing "Arahants," rose and went. Seeing those unfortunatelooking naked ascetics, she immediately said, "Recluses are not like this, dear father! These have no shame internally nor fear of wrongdoing externally," and saying, "These are no recluses, fie, fie!" she spat and returned to her own dwelling.
Vị thánh đệ tử đã chứng quả, vừa nghe nói “A-la-hán”, liền đứng dậy và đi đến, vừa thấy những vị khỏa thân không có vẻ trang nghiêm đó, liền nói: “Này cha, các Sa-môn không phải như vậy, những người không có lòng hổ thẹn nội tâm và không có lòng sợ hãi ngoại tại”. Rồi nói: “Những người này không phải là Sa-môn, thật đáng ghê tởm!”, cô ấy nhổ nước bọt và quay trở về chỗ ở của mình.
Tato acelakā ‘‘mahāseṭṭhi kuto te evarūpā kālakaṇṇī laddhā, kiṃ sakalajambudīpe aññā dārikā natthī’’ti seṭṭhiṃ paribhāsiṃsu.
Then the naked ascetics chastised the millionaire: "Great millionaire, where did you get such a wretched woman? Are there no other girls in the whole of Jambudīpa?"
Khi đó, các vị khỏa thân mắng trưởng giả: “Này đại trưởng giả, ông tìm đâu ra một người xui xẻo như vậy? Chẳng lẽ không có cô gái nào khác trên toàn cõi Jambudīpa sao?”
So ‘‘ācariyā jānitvā vā kataṃ hotu ajānitvā vā, ahamettha jānissāmī’’ti acelake uyyojetvā subhaddāya santikaṃ gantvā ‘‘amma, kasmā evarūpaṃ akāsi, kasmā arahante lajjāpesī’’ti āha.
He said, "Teachers, whether it was done knowingly or unknowingly, I will inquire into this," and having dismissed the naked ascetics, he went to Subhaddā and said, "Daughter, why did you do such a thing? Why did you shame the Arahants?"
Trưởng giả nói: “Này các đạo sư, việc này có thể là do biết hoặc không biết, tôi sẽ tìm hiểu việc này”. Sau khi tiễn các vị khỏa thân, ông đến chỗ Subhaddā và nói: “Này con, tại sao con lại làm như vậy? Tại sao con lại khiến các bậc A-la-hán phải xấu hổ?”
Tāta, arahantā nāma evarūpā na hontīti.
"Father, Arahants are not like that."
“Này cha, các bậc A-la-hán không phải như vậy.”
Atha naṃ so āha –
Then he said to her:
Rồi ông hỏi cô ấy:
Evañca pana vatvā seṭṭhissa pure ṭhatvā tiṇṇaṃ ratanānaṃ guṇaṃ kathesi.
Having spoken thus, she stood before the millionaire and recounted the virtues of the Three Jewels.
Và sau khi nói như vậy, đứng trước trưởng giả, cô ấy đã kể về các đức tính của Ba Ngôi Báu.
Seṭṭhi tassā vacanaṃ sutvā ‘‘yadi evaṃ, tava samaṇe ānetvā maṅgalaṃ karomā’’ti.
Having heard her words, the millionaire said, "If that is so, I will invite your recluses and hold a celebration."
Trưởng giả nghe lời cô ấy, nói: “Nếu vậy, ta sẽ mời các Sa-môn của con đến và làm lễ mừng.”
Sā pucchi ‘‘kadā karissatha, tātā’’ti.
She asked, "When will you do it, dear father?"
Cô ấy hỏi: “Này cha, khi nào cha sẽ làm?”
Seṭṭhi cintesi – ‘‘katipāhaccayenāti vutte pesetvā pakkosāpeyyā’’ti.
The millionaire thought, "If I say 'in a few days,' she might send someone to summon them."
Trưởng giả nghĩ: “Nếu nói ‘sau vài ngày’, thì cô ấy sẽ sai người đi mời.”
Atha naṃ ‘‘sve ammā’’ti āha.
So he said to her, "Tomorrow, Mother."
Rồi ông nói: “Ngày mai, con gái.”
Sā sāyanhasamaye uparipāsādaṃ āruyha mahantaṃ pupphasamuggaṃ gahetvā satthu guṇe anussaritvā aṭṭha pupphamuṭṭhiyo dasabalassa vissajjetvā añjaliṃ paggayha namassamānā aṭṭhāsi.
In the evening, she ascended the upper palace, took a large basket of flowers, recollected the Teacher's virtues, released eight handfuls of flowers towards the Ten-Powered One, and stood with clasped hands, paying homage.
Vào buổi chiều, cô ấy lên lầu trên cung điện, cầm một giỏ hoa lớn, hồi tưởng các đức tính của Đức Bổn Sư, dâng tám nắm hoa lên Thập Lực, chắp tay đảnh lễ và đứng đó.
Evañca avaca – ‘‘bhagavā sve pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mayhaṃ bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti.
And she spoke thus: "Bhagavā, tomorrow, together with five hundred bhikkhus, please accept alms from me."
Và cô ấy nói: “Bạch Thế Tôn, ngày mai xin Thế Tôn cùng năm trăm Tỳ-kheo thọ thực tại nhà con.”
Tāni pupphāni gantvā dasabalassa matthake vitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
Those flowers went and formed a canopy above the head of the Ten-Powered One.
Những bông hoa đó bay đến và trở thành một tán lọng trên đỉnh đầu của Thập Lực.
Satthā āvajjento taṃ kāraṇaṃ addasa.
The Teacher, reflecting, perceived that situation.
Đức Bổn Sư quán xét và thấy được sự việc đó.
Dhammadesanāpariyosāne anāthapiṇḍikamahāseṭṭhi dasabalaṃ vanditvā ‘‘sve, bhante, pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ mama gehe bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti āha.
At the conclusion of the Dhamma discourse, the great millionaire Anāthapiṇḍika paid homage to the Ten-Powered One and said, "Tomorrow, Venerable Sir, please accept alms at my house together with five hundred bhikkhus."
Khi thời pháp kết thúc, đại trưởng giả Anāthapiṇḍika đảnh lễ Thập Lực và nói: “Bạch Thế Tôn, ngày mai xin Thế Tôn cùng năm trăm Tỳ-kheo thọ thực tại nhà con.”
Cūḷasubhaddāya nimantitamha seṭṭhīti.
"We have been invited by Cūḷasubhaddā, millionaire."
“Này trưởng giả, chúng ta đã được Cūḷasubhaddā thỉnh cầu.”
Na, bhante, kañci āgataṃ passāmāti.
"No, Venerable Sir, I do not see anyone who has come."
“Bạch Thế Tôn, con không thấy ai đến cả.”
Āma, seṭṭhi, saddhā pana upāsikā dūre yojanasatamatthakepi yojanasahassamatthakepi ṭhitā himavanto viya paññāyatīti vatvā –
"Yes, millionaire, but a faithful female lay follower, standing a hundred yojanas away, or even a thousand yojanas away, is manifest like the Himalayas," having said this,
“Đúng vậy, này trưởng giả, nhưng một nữ cư sĩ có đức tin, dù ở xa một trăm do-tuần hay một ngàn do-tuần, cũng hiển lộ như dãy Himalaya,” rồi Ngài nói:
Satthā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘ahaṃ, ānanda, sāketaṃ gamissāmi, pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ salākaṃ dehi.
The Teacher addressed Venerable Ānanda: "Ānanda, I will go to Sāketa; give the tickets to five hundred bhikkhus.
Đức Bổn Sư gọi Tôn giả Ānanda: “Này Ānanda, ta sẽ đi đến Sāketa, hãy phát phiếu thọ thực cho năm trăm Tỳ-kheo.
Dadanto ca chaḷabhiññānaṃyeva dadeyyāsī’’ti.
And when you give, give only to those with the six supernormal powers (chaḷabhiñña)."
Và khi phát, hãy chỉ phát cho những vị có sáu thần thông (chaḷabhiñña) mà thôi.”
Thero tathā akāsi.
The elder did so.
Tôn giả đã làm như vậy.
Cūḷasubhaddā rattibhāgasamanantare cintesi – ‘‘buddhā nāma bahukiccā bahukaraṇīyā, maṃ sallakkheyya vā na vā, kiṃ nu kho karissāmī’’ti.
As soon as night fell, Cūḷasubhaddā thought, "Buddhas have many duties and many responsibilities; he might or might not remember me. What shall I do?"
Cūḷasubhaddā, ngay sau buổi tối, nghĩ: “Các vị Phật có nhiều việc phải làm, Ngài có thể chú ý đến ta hoặc không, ta phải làm gì đây?”
Tasmiṃ khaṇe vessavaṇo mahārājā cūḷasubhaddāya kathesi – ‘‘bhadde, mā kho tvaṃ vimanā ahosi, mā dummanā.
At that moment, Vessavaṇa, the Great King, said to Cūḷasubhaddā, "Good lady, do not be disheartened, do not be sad.
Vào khoảnh khắc đó, Đại vương Vessavaṇa nói với Cūḷasubhaddā: “Này cô gái, đừng buồn bã, đừng lo lắng.
Adhivutthaṃ te bhagavatā svātanāya bhattaṃ saddhiṃ bhikkhusaṅghenā’’ti.
The Bhagavā has accepted your meal for tomorrow, together with the Saṅgha of bhikkhus."
Đức Thế Tôn đã chấp nhận bữa ăn ngày mai của cô cùng với Tăng đoàn.”
Sā tuṭṭhapahaṭṭhā dānameva saṃvidahi.
She, delighted and joyful, arranged the alms-giving.
Cô ấy vui mừng khôn xiết và chuẩn bị cúng dường.
Sakkopi kho devarājā vissakammaṃ āmantesi – ‘‘tāta, dasabalo cūḷasubhaddāya santikaṃ sāketanagaraṃ gacchissati, pañca kūṭāgārasatāni māpehī’’ti.
Sakka, the king of devas, also addressed Vissakamma: "Dear friend, the Ten-Powered One will go to Sāketa city to Cūḷasubhaddā; build five hundred pinnacle-roofed mansions for him."
Vua trời Sakka cũng gọi Vissakamma và nói: “Này con, Thập Lực sẽ đi đến thành Sāketa đến chỗ Cūḷasubhaddā, hãy xây năm trăm tịnh xá có mái nhọn.”
So tathā akāsi.
He did so.
Ông ấy đã làm như vậy.
Satthā pañcahi chaḷabhiññasatehi parivuto kūṭāgārayānena maṇivaṇṇaṃ ākāsaṃ vilikhanto viya sāketanagaraṃ agamāsi.
The Teacher, surrounded by five hundred bhikkhus with the six supernormal powers, went to Sāketa city, as if etching the jewel-colored sky with pinnacle-roofed vehicles.
Đức Bổn Sư, được năm trăm vị có sáu thần thông vây quanh, đi đến thành Sāketa bằng xe tịnh xá có mái nhọn, như thể đang vẽ trên bầu trời màu ngọc bích.
Subhaddā buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānaṃ datvā satthāraṃ vanditvā āha – ‘‘bhante, mayhaṃ sasurapakkho micchādiṭṭhiko, sādhu tesaṃ anucchavikadhammaṃ kathethā’’ti.
Subhaddā gave alms to the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head, paid homage to the Teacher, and said, "Venerable Sir, my father-in-law's family holds wrong views; please teach them a suitable Dhamma."
Subhaddā sau khi cúng dường Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu, đảnh lễ Đức Bổn Sư và nói: “Bạch Thế Tôn, gia đình chồng con là những người theo tà kiến, xin Ngài hãy thuyết pháp phù hợp cho họ.”
Satthā dhammaṃ desesi.
The Teacher taught the Dhamma.
Đức Bổn Sư đã thuyết pháp.
Kāḷakaseṭṭhi sotāpanno hutvā attano uyyānaṃ dasabalassa adāsi.
The millionaire Kāḷaka became a stream-enterer and gave his park to the Ten-Powered One.
Trưởng giả Kāḷaka trở thành bậc Dự Lưu và dâng khu vườn của mình cho Thập Lực.
Acelakā ‘‘amhākaṃ paṭhamaṃ dinna’’nti nikkhamituṃ na icchanti.
The naked ascetics did not wish to leave, saying, "This was given to us first."
Các vị khỏa thân không muốn rời đi, nói: “Khu vườn này đã được dâng cho chúng tôi trước.”
‘‘Gacchatha nīharitabbaniyāmena te nīharathā’’ti sabbe nīharāpetvā tattheva satthu vihāraṃ kāretvā brahmadeyyaṃ katvā udakaṃ pātesi.
"Go and remove them by the rule of expulsion," so he had them all expelled and built a monastery for the Teacher right there, made it a Brahma-gift, and poured water.
Trưởng giả nói: “Hãy đi và đuổi họ ra theo luật trục xuất,” rồi đuổi tất cả họ ra, xây một tịnh xá cho Đức Bổn Sư ngay tại đó, hiến dâng như một món quà của Phạm Thiên, và đổ nước cúng dường.
So kāḷakena kāritatāya kāḷakārāmo nāma jāto.
It came to be known as Kāḷakārāma because it was built by Kāḷaka.
Tịnh xá đó được gọi là Kāḷakārāma vì được Kāḷaka xây dựng.
Bhagavā tasmiṃ samaye tattha viharati.
At that time, the Bhagavā dwelt there.
Đức Thế Tôn lúc đó đang trú ngụ tại đó.
Tena vuttaṃ – ‘‘sākete viharati kāḷakārāme’’ti.
Therefore it was said, "He dwells in Sāketa, in the Kāḷakārāma."
Vì vậy, đã nói: “Trú ngụ tại Sāketa, trong Kāḷakārāma.”
Bhikkhū āmantesīti pañcasate bhikkhū āmantesi.
He addressed the bhikkhus means he addressed five hundred bhikkhus.
Bhikkhū āmantesī (Ngài gọi các Tỳ-kheo) là Ngài gọi năm trăm Tỳ-kheo.
Te kira sāketanagaravāsino kulaputtā satthu dhammadesanaṃ sutvā satthu santike pabbajitvā upaṭṭhānasālāya nisinnā ‘‘aho buddhaguṇā nāma mahantā, evarūpaṃ nāma micchādiṭṭhikaṃ kāḷakaseṭṭhiṃ diṭṭhito mocetvā sotāpattiphalaṃ pāpetvā sakalanagaraṃ satthārā devalokasadisaṃ kata’’nti dasabalassa guṇaṃ kathenti.
It is said that those young men, residents of Sāketa city, having heard the Teacher's Dhamma discourse, went forth under the Teacher and sat in the service hall, saying, "Oh, how great are the Buddha's virtues! To liberate such a wrong-viewed millionaire Kāḷaka from his view, enable him to attain the fruit of stream-entry, and make the whole city like a deva-world by the Teacher!"—thus they extolled the virtues of the Ten-Powered One.
Những thiện nam tử cư ngụ tại thành Sāketa đó, sau khi nghe Đức Bổn Sư thuyết pháp, đã xuất gia dưới sự chỉ dạy của Ngài, rồi ngồi trong sảnh đường phụng sự và nói: “Ôi, các đức tính của Đức Phật thật vĩ đại, Ngài đã giải thoát trưởng giả Kāḷaka, một người tà kiến như vậy, khỏi tà kiến, giúp ông chứng đạt quả Dự Lưu, và biến toàn thành phố thành một nơi giống như cõi trời.” Họ ca ngợi các đức tính của Thập Lực.
Satthā tesaṃ guṇaṃ kathentānaṃ cittaṃ upaparikkhitvā – ‘‘mayi gate mahatī desanā samuṭṭhissati, desanāpariyosāne ca ime pañcasatā bhikkhū arahatte patiṭṭhahissanti, mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā kampissatī’’ti dhammasabhaṃ gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno te bhikkhū ādiṃ katvā yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassāti imaṃ desanaṃ ārabhi.
The Teacher, having observed the minds of those who were speaking of his virtues, thought: "When I have gone, a great discourse will arise, and at the conclusion of the discourse, these five hundred bhikkhus will be established in arahatship, and the great earth will quake to its watery limits." So, going to the Dhamma hall and sitting on the splendid Buddha-seat that had been prepared, he began this discourse, starting with those bhikkhus: "Bhikkhus, whatever belongs to the world with its devas..."
Đức Bổn Sư, sau khi quán sát tâm của những vị đang tán thán công đức của Ngài, nghĩ rằng: "Khi Ta đi, một bài pháp lớn sẽ khởi lên, và khi bài pháp kết thúc, năm trăm vị tỳ khưu này sẽ an trú vào quả A-la-hán, và đại địa sẽ rung chuyển đến tận cùng biển cả", Ngài liền đi đến Pháp đường, ngồi trên tòa Phật cao quý đã được sắp đặt, và bắt đầu bài pháp này, khởi đầu với những vị tỳ khưu đó, bằng câu "Này các tỳ khưu, điều gì thuộc về thế gian cùng chư thiên..."
Evamidaṃ suttaṃ guṇakathāya nikkhittanti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that this Sutta was delivered for the purpose of recounting virtues.
Như vậy, cần phải hiểu rằng kinh này được kết thúc bằng sự tán thán công đức.
Tattha ‘‘tamahaṃ jānāmī’’ti padapariyosāne mahāpathavī udakapariyantaṃ katvā akampittha.
There, at the conclusion of the phrase "That I know," the great earth quaked to its watery limits.
Tại đó, khi lời "tamahaṃ jānāmi" (Ta biết điều ấy) kết thúc, đại địa đã rung chuyển đến tận cùng biển cả.
Abbhaññāsinti abhiaññāsiṃ, jāninti attho.
Abbhaññāsīti means "I have directly known," that is, "I know."
Abbhaññāsiṃ có nghĩa là abhiaññāsiṃ, tức là biết.
Viditanti pākaṭaṃ katvā ñātaṃ.
Vidita means known having made it manifest.
Vidita có nghĩa là đã biết một cách rõ ràng.
Iminā etaṃ dasseti – aññe jānantiyeva, mayā pana pākaṭaṃ katvā viditanti.
By this, he shows that others merely know, but for me, it is known having made it manifest.
Với điều này, Ngài muốn chỉ ra rằng: những người khác chỉ biết, nhưng Ta thì đã biết một cách rõ ràng.
Imehi tīhi padehi sabbaññutabhūmi nāma kathitā.
By these three terms, the state of omniscience (sabbaññutabhūmi) is spoken of.
Với ba từ này, cảnh giới Toàn Tri (sabbaññutabhūmi) đã được nói đến.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti taṃ chadvārikaṃ ārammaṇaṃ tathāgato taṇhāya vā diṭṭhiyā vā na upaṭṭhāsi na upagañchi.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti means that the Tathāgata did not approach or resort to that six-doored object, whether through craving or through views.
Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsīti có nghĩa là Như Lai không bám víu, không đi đến đối tượng sáu căn đó bằng tham ái hay tà kiến.
Ayañhi passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto so bhagavā.
For the Blessed One sees forms with the eye, but there is no sensual passion in the Blessed One; the Blessed One is utterly liberated in mind.
Vì Đức Thế Tôn thấy sắc bằng mắt, nhưng không có chandarāga (tham ái) đối với sắc; Đức Thế Tôn có tâm hoàn toàn giải thoát.
Suṇāti bhagavā sotena saddaṃ.
The Blessed One hears sounds with the ear.
Đức Thế Tôn nghe tiếng bằng tai.
Ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ.
The Blessed One smells odours with the nose.
Đức Thế Tôn ngửi hương bằng mũi.
Sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ.
The Blessed One tastes flavours with the tongue.
Đức Thế Tôn nếm vị bằng lưỡi.
Phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ.
The Blessed One touches tangibles with the body.
Đức Thế Tôn xúc chạm bằng thân.
Vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto so bhagavā.
The Blessed One cognizes mental phenomena with the mind, but there is no sensual passion in the Blessed One; the Blessed One is utterly liberated in mind.
Đức Thế Tôn nhận biết pháp bằng ý, nhưng không có chandarāga đối với pháp; Đức Thế Tôn có tâm hoàn toàn giải thoát.
Tena vuttaṃ – ‘‘taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī’’ti.
Therefore, it is said: "The Tathāgata did not resort to that."
Vì vậy, đã nói rằng: "Taṃ tathāgato na upaṭṭhāsī" (Như Lai không bám víu điều ấy).
Iminā padena khīṇāsavabhūmi kathitāti veditabbā.
By this term, it should be understood that the state of an Arahant (khīṇāsavabhūmi) is spoken of.
Cần phải hiểu rằng với từ này, cảnh giới của vị A-la-hán (khīṇāsavabhūmi) đã được nói đến.
Daṭṭhā daṭṭhabbanti disvā daṭṭhabbaṃ.
Daṭṭhā daṭṭhabbanti means having seen what is to be seen.
Daṭṭhā daṭṭhabba có nghĩa là thấy điều đáng thấy.
Diṭṭhaṃ na maññatīti taṃ diṭṭhaṃ rūpāyatanaṃ ‘‘ahaṃ mahājanena diṭṭhameva passāmī’’ti taṇhāmānadiṭṭhīhi na maññati.
Diṭṭhaṃ na maññatīti means he does not conceive of that seen form-object, "I see what is seen by the masses," through craving, conceit, or views.
Diṭṭhaṃ na maññatīti có nghĩa là không nhận thức đối tượng sắc đã thấy đó bằng tham ái, kiêu mạn, tà kiến như là "Ta thấy điều mà đại chúng đã thấy".
Adiṭṭhaṃ na maññatīti ‘‘ahaṃ mahājanena adiṭṭhameva etaṃ passāmī’’ti evampi taṇhādīhi maññanāhi na maññati.
Adiṭṭhaṃ na maññatīti means he does not conceive in this way either, "I see what is unseen by the masses," through such conceptions as craving.
Adiṭṭhaṃ na maññatīti có nghĩa là cũng không nhận thức bằng các nhận thức như tham ái v.v. rằng "Ta thấy điều này mà đại chúng chưa thấy".
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti ‘‘mahājanena diṭṭhaṃ passāmī’’ti evampi tāhi maññanāhi na maññati.
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti means he does not conceive in this way either, "I see what is seen by the masses," through such conceptions.
Daṭṭhabbaṃ na maññatīti có nghĩa là cũng không nhận thức bằng các nhận thức đó rằng "Ta thấy điều mà đại chúng đã thấy".
Daṭṭhabbañhi adiṭṭhampi hotiyeva.
For what is to be seen can indeed be unseen.
Vì điều đáng thấy cũng có thể là điều chưa thấy.
Evarūpāni hi vacanāni tīsupi kālesu labbhanti, tenassa attho vutto.
Such expressions are found in all three tenses, therefore its meaning is stated.
Những lời nói như vậy có thể được tìm thấy trong cả ba thời, do đó ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti passitāraṃ ekasattaṃ nāma tāhi maññanāhi na maññatīti attho.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti means he does not conceive of the seer as a single being through such conceptions.
Daṭṭhāraṃ na maññatīti có nghĩa là không nhận thức người thấy như một chúng sinh duy nhất bằng các nhận thức đó.
Sesaṭṭhānesupi imināva nayena attho veditabbo.
In other places too, the meaning should be understood in this same way.
Ở những chỗ còn lại cũng nên hiểu ý nghĩa theo cách này.
Iminā ettakena ṭhānena suññatābhūmi nāma kathitā.
By this much, the state of emptiness (suññatābhūmi) is spoken of.
Với chừng đó, cảnh giới Không (suññatābhūmi) đã được nói đến.
Iti kho, bhikkhaveti evaṃ kho, bhikkhave.
Iti kho, bhikkhaveti means "Thus indeed, bhikkhus."
Iti kho, bhikkhave có nghĩa là "Này các tỳ khưu, như vậy".
Tādīyeva tādīti tāditā nāma ekasadisatā.
Tādīyeva tādīti tāditā means sameness, evenness.
Tādīyeva tādī có nghĩa là tāditā là sự giống nhau.
Tathāgato ca yādiso lābhādīsu, tādisova alābhādīsu.
Just as the Tathāgata is with regard to gains and so forth, so too is he with regard to losses and so forth.
Như Lai như thế nào đối với lợi lộc v.v., thì cũng như thế đó đối với không lợi lộc v.v.
Tena vuttaṃ – ‘‘lābhepi tādī, alābhepi tādī.
Therefore, it is said: "Even in gain, he is such; even in loss, he is such.
Vì vậy, đã nói rằng: "Đối với lợi lộc cũng như thế, đối với không lợi lộc cũng như thế.
Yasepi tādī, ayasepi tādī.
Even in fame, he is such; even in disrepute, he is such.
Đối với danh tiếng cũng như thế, đối với không danh tiếng cũng như thế.
Nindāyapi tādī, pasaṃsāyapi tādī.
Even in blame, he is such; even in praise, he is such.
Đối với chỉ trích cũng như thế, đối với tán thán cũng như thế.
Sukhepi tādī, dukkhepi tādī’’ti (mahāni. 38, 192).
Even in pleasure, he is such; even in pain, he is such."
Đối với hạnh phúc cũng như thế, đối với đau khổ cũng như thế."
Imāya tāditāya tādī.
Such is he by this evenness.
Với sự giống nhau đó, Ngài là Tādī.
Tamhā ca pana tādimhāti tato tathāgatatādito añño uttaritaro vā paṇītataro vā tādī natthīti ettāvatā tādibhūmi nāma kathitā.
Tamhā ca pana tādimhāti means there is no other such one higher or more excellent than that Tathāgata-evenness; by this much, the state of evenness (tādibhūmi) is spoken of.
Tamhā ca pana tādimhā có nghĩa là không có Tādī nào cao thượng hơn hay ưu việt hơn vị Tādī Như Lai đó; với chừng đó, cảnh giới Tādī (tādibhūmi) đã được nói đến.
Imāhi pañcabhūmīhi desanaṃ niṭṭhāpentassa pañcasupi ṭhānesu mahāpathavī sakkhibhāvena akampittha.
As he concluded the discourse with these five stages, the great earth quaked in all five places as a witness.
Khi Ngài kết thúc bài pháp với năm cảnh giới này, đại địa đã rung chuyển làm nhân chứng ở cả năm nơi.
Desanāpariyosāne te pañcasate adhunāpabbajite kulaputte ādiṃ katvā taṃ ṭhānaṃ pattānaṃ devamanussānaṃ caturāsīti pāṇasahassāni amatapānaṃ piviṃsu.
At the conclusion of the discourse, eighty-four thousand beings, both devas and humans, who had arrived at that place, starting with those five hundred newly ordained young men of good family, drank the draught of deathlessness.
Khi bài pháp kết thúc, tám mươi bốn ngàn chúng sinh, gồm chư thiên và loài người đã đạt đến trạng thái đó, khởi đầu với năm trăm vị thiện gia nam tử mới xuất gia đó, đã uống nước cam lồ.
Bhagavāpi suttaṃ niṭṭhāpetvā gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto yaṃkiñcītiādimāha.
The Blessed One, having finished the Sutta, and gathering the culmination in verses, spoke beginning with yaṃkiñcīti.
Đức Thế Tôn cũng kết thúc kinh và nói lên những lời yaṃkiñcī v.v. bằng các bài kệ để tóm tắt.
Tattha ajjhositaṃ saccamutaṃ paresanti paresaṃ saddhāya parapattiyāyanāya saccamutanti maññitvā ajjhositaṃ gilitvā pariniṭṭhāpetvā gahitaṃ.
There, ajjhositaṃ saccamutaṃ paresanti means that which is embraced, swallowed, finalized, and accepted by others, thinking it to be truth, by faith, or by their own conviction.
Trong đó, ajjhositaṃ saccamutaṃ paresa có nghĩa là điều mà người khác đã chấp nhận, nuốt chửng, và kết luận, coi đó là chân lý do niềm tin của họ, do sự chấp nhận của người khác.
Sayasaṃvutesūti sayameva saṃvaritvā piyāyitvā gahitagahaṇesu, diṭṭhigatikesūti attho.
Sayasaṃvutesūti means among those who are self-restrained and have lovingly accepted (their views); that is, among those holding to views (diṭṭhigatika).
Sayasaṃvutesūti có nghĩa là trong những điều tự mình đã kiềm chế, yêu thích và chấp nhận; tức là trong những người có tà kiến.
Diṭṭhigatikā hi sayaṃ saṃvutāti vuccanti.
Indeed, those holding to views are called self-restrained.
Vì những người có tà kiến được gọi là tự mình kiềm chế.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti tesu sayaṃ saṃvutasaṅkhātesu diṭṭhigatikesu tathāgato tādī tesaṃ ekampi vacanaṃ ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti evaṃ saccaṃ musā vāpi paraṃ uttamaṃ katvā na odaheyya, na saddaheyya, na pattiyāyeyya.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti means among those holding to views, who are called self-restrained, the Tathāgata, being such (tādī), would not rely on, nor believe, nor trust any of their statements, such as "This alone is true, all else is delusive," making them supreme, whether true or false.
Saccaṃ musā vāpi paraṃ daheyyāti có nghĩa là đối với những người có tà kiến được gọi là tự mình kiềm chế đó, Như Lai Tādī không chấp nhận, không tin tưởng, không tin chắc bất kỳ lời nói nào của họ như là "chỉ điều này là chân lý, còn điều khác là sai lầm", dù đó là chân lý hay lời nói dối.
Etañca sallanti etaṃ diṭṭhisallaṃ.
Etañca sallanti means this dart of views (diṭṭhisalla).
Etañca salla có nghĩa là mũi tên tà kiến này.
Paṭikacca disvāti puretaraṃ bodhimūleyeva disvā.
Paṭikacca disvāti means having seen it in advance, right at the foot of the Bodhi tree.
Paṭikacca disvāti có nghĩa là đã thấy trước, ngay dưới cội Bồ-đề.
Visattāti laggā lagitā palibuddhā.
Visattāti means stuck, attached, entangled.
Visattāti có nghĩa là dính mắc, bị kẹt, bị trói buộc.
Jānāmi passāmi tatheva etanti yathāyaṃ pajā ajjhositā gilitvā pariniṭṭhāpetvā visattā laggā lagitā, evaṃ ahampi jānāmi passāmi.
Jānāmi passāmi tatheva etanti means "Just as this populace is embraced, swallowed, finalized, stuck, attached, entangled, so too I know and see."
Jānāmi passāmi tatheva eta có nghĩa là Ta cũng biết và thấy rằng chúng sinh này đã chấp nhận, nuốt chửng, và dính mắc, bị kẹt, bị trói buộc như thế nào.
Tathā evaṃ yathā etāya pajāya gahitanti evaṃ ajjhositaṃ natthi tathāgatānanti attho.
The meaning is that there is nothing embraced by the Tathāgatas in the way this populace accepts it.
Tức là, Như Lai không có sự chấp nhận nào như chúng sinh này đã chấp nhận.
25. Pañcame janakuhanatthanti tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāya.
25. In the fifth, janakuhanatthanti means for the purpose of deceiving people with the three modes of deception.
25. Trong kinh thứ năm, janakuhanattha có nghĩa là để lừa dối chúng sinh bằng ba cách lừa dối.
Na janalapanatthanti na janassa upalāpanatthaṃ.
Na janalapanatthanti means not for the purpose of flattering people.
Na janalapanattha có nghĩa là không phải để lừa dối chúng sinh.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti na cīvarādithutivacanatthaṃ.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti means not for the purpose of benefit, honour, or praise related to robes and so forth.
Na lābhasakkārasilokānisaṃsattha có nghĩa là không phải để ca ngợi y phục v.v.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti na tena tena kāraṇena katavādānisaṃsatthaṃ, na vādassa pamokkhānisaṃsatthaṃ.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti means not for the purpose of benefits from arguments made on this or that ground, nor for the purpose of the liberation of argument.
Na itivādappamokkhānisaṃsattha có nghĩa là không phải để đạt được lợi ích từ những tranh luận đã tạo ra vì lý do này hay lý do khác, không phải để giải thoát khỏi tranh luận.
Na iti maṃ jano jānātūti na ‘‘evaṃ kira esa bhikkhu, evaṃ kira esa bhikkhū’’ti janassa jānanatthāya.
Na iti maṃ jano jānātūti means not for the people to know, "Oh, this bhikkhu is like this, this bhikkhu is like that."
Na iti maṃ jano jānātūti có nghĩa là không phải để chúng sinh biết rằng "vị tỳ khưu này như thế, vị tỳ khưu này như thế".
Saṃvaratthanti pañcahi saṃvarehi saṃvaraṇatthāya.
Saṃvaratthanti means for the purpose of restraint through the five restraints.
Saṃvarattha có nghĩa là để kiềm chế bằng năm sự kiềm chế.
Pahānatthanti tīhi pahānehi pajahanatthāya.
Pahānatthanti means for the purpose of abandoning through the three abandonments.
Pahānattha có nghĩa là để từ bỏ bằng ba sự từ bỏ.
Virāgatthanti rāgādīnaṃ virajjanatthāya.
Virāgatthanti means for the purpose of dispassion from greed and so forth.
Virāgattha có nghĩa là để ly tham đối với tham ái v.v.
Nirodhatthanti tesaṃyeva nirujjhanatthāya.
Nirodhatthanti means for the purpose of their cessation.
Nirodhattha có nghĩa là để diệt trừ những điều đó.
Anītihanti itihaparivajjitaṃ, aparapattiyanti attho.
Anītihanti means free from hearsay; that is, not based on others' conviction.
Anītiha có nghĩa là không dựa vào truyền thống, tức là không dựa vào sự chấp nhận của người khác.
Nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ.
Nibbānogadhagāminanti means leading to the end of Nibbāna.
Nibbānogadhagāmina có nghĩa là dẫn đến Nibbāna.
Maggabrahmacariyañhi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā nibbānassa antoyeva vattati pavattati.
For the path of holy life (magga-brahmacariya) proceeds and exists by making Nibbāna its object, within Nibbāna itself.
Vì phạm hạnh Đạo (maggabrahmacariya) lấy Nibbāna làm đối tượng và diễn tiến bên trong Nibbāna.
Paṭipajjantīti duvidhampi paṭipajjanti.
Paṭipajjantīti means they practice both kinds (of holy life).
Paṭipajjantī có nghĩa là thực hành cả hai loại.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathetvā gāthāsu vivaṭṭameva kathitaṃ.
In this Sutta, having spoken of both saṃsāra (vaṭṭa) and cessation (vivaṭṭa), in the verses, only cessation is spoken of.
Trong kinh này, sau khi nói về luân hồi (vaṭṭa) và thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), chỉ có thoát ly luân hồi được nói đến trong các bài kệ.
26. Chaṭṭhe kuhāti kuhakā.
26. In the sixth, kuhāti means deceivers.
26. Trong kinh thứ sáu, kuhā có nghĩa là những kẻ lừa đảo.
Thaddhāti kodhena ca mānena ca thaddhā.
Thaddhāti means stiff with anger and conceit.
Thaddhā có nghĩa là cứng nhắc vì sân hận và kiêu mạn.
Lapāti upalāpakā.
Lapāti means flatterers.
Lapā có nghĩa là những kẻ lừa dối.
Siṅgīti ‘‘tattha katamaṃ siṅgaṃ, yaṃ siṅgaṃ siṅgāratā cāturatā cāturiyaṃ parikkhattatā pārikkhattiya’’nti (vibha. 852) evaṃ vuttehi siṅgasadisehi pākaṭakilesehi samannāgatā.
Siṅgīti means endowed with prominent defilements (kilesa) similar to the "horn" (siṅga) as spoken of when it is said: "Therein, what is 'horn'? That horn is artifice, cunning, craftiness, trickiness, skillfulness."
Siṅgī có nghĩa là những kẻ có những phiền não rõ ràng giống như sừng, như đã nói: "Trong đó, sừng là gì? Sừng là sự duyên dáng, sự khéo léo, sự tinh xảo, sự khôn khéo, sự khéo léo trong việc làm hài lòng người khác."
Unnaḷāti uggatanaḷā tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitā.
Unnaḷāti means those whose arrogance is uplifted, standing having raised up empty conceit.
Unnaḷā có nghĩa là những kẻ ngẩng cao đầu, đứng thẳng lên vì kiêu mạn rỗng tuếch.
Asamāhitāti cittekaggamattassāpi alābhino.
Unconcentrated means one who has not attained even one-pointedness of mind.
Asamāhitā (không định tâm) nghĩa là ngay cả sự nhất tâm cũng không đạt được.
Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakāti te mayhaṃ bhikkhū mama santakā na honti.
“Those bhikkhus, O monks, are not mine” means those bhikkhus are not my property.
Này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu ấy không phải là người của Ta (Na me te, bhikkhave, bhikkhū māmakā) nghĩa là các Tỳ-khưu ấy không phải thuộc về Ta.
‘‘Te mayha’’nti idaṃ pana satthāraṃ uddissa pabbajitattā vuttaṃ.
But this, “they are mine,” is said because they went forth for the Teacher.
Còn câu ‘‘Chúng là của Ta’’ (Te mayhaṃ) này được nói vì họ đã xuất gia vì Đức Đạo Sư.
Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakāti idhāpi meti attānaṃ uddissa pabbajitattā vadati, sammāpaṭipannattā pana ‘‘māmakā’’ti āha.
“Those bhikkhus, O monks, are indeed mine” — here too, “mine” refers to those who have gone forth for oneself, but “mine” is said because of their right practice.
Này các Tỳ-khưu, các Tỳ-khưu ấy là người của Ta (Te kho me, bhikkhave, bhikkhū māmakā) – ở đây cũng vậy, chữ ‘Ta’ (me) được nói vì họ đã xuất gia vì tự ngã, nhưng vì họ thực hành đúng đắn nên Ngài nói ‘‘người của Ta’’ (māmakā).
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantīti sīlādīhi guṇehi vaḍḍhanato vuddhiṃ, niccalabhāvena virūḷhiṃ, sabbattha patthaṭatāya vepullaṃ pāpuṇanti.
“They attain growth, increase, and abundance” means they attain growth by increasing in virtues such as sīla, increase through steadfastness, and abundance by being spread everywhere.
Đạt được sự tăng trưởng, phát triển, rộng lớn (Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti) nghĩa là đạt được sự tăng trưởng (vuddhi) do phát triển các đức tính như giới, sự phát triển (virūḷhi) do sự kiên cố, và sự rộng lớn (vepulla) do sự lan tỏa khắp nơi.
Te panete yāva arahattamaggā viruhanti, arahattaphalaṃ patte virūḷhā nāma honti.
These indeed grow up to the path of Arahantship, and when they attain the fruit of Arahantship, they are said to be increased.
Và những vị ấy phát triển cho đến A-la-hán đạo, khi đã đạt A-la-hán quả thì được gọi là đã phát triển.
Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi vaṭṭavivaṭṭameva kathitaṃ.
Thus, in this Sutta, as in the verses, only the cycle of existence (vaṭṭa) and its cessation (vivaṭṭa) are spoken of.
Như vậy, trong bài kinh này và trong các bài kệ cũng chỉ nói về vòng luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa).
27. Sattame appānīti parittāni.
27. In the seventh, scanty means few.
27. Trong bài kinh thứ bảy, appānī (ít ỏi) nghĩa là nhỏ bé.
Sulabhānīti sukhena laddhabbāni, yattha katthaci sakkā honti labhituṃ.
Easily obtainable means easily acquired; they can be obtained anywhere.
Sulabhānī (dễ kiếm) nghĩa là dễ dàng có được, có thể tìm thấy ở bất cứ đâu.
Anavajjānīti niddosāni.
Blameless means faultless.
Anavajjānī (không lỗi lầm) nghĩa là không có lỗi.
Piṇḍiyālopabhojananti jaṅghāpiṇḍiyabalena caritvā ālopamattaṃ laddhaṃ bhojanaṃ.
Almsfood means food obtained, an amount of morsel, by wandering on alms round with the strength of one’s legs.
Piṇḍiyālopabhojanaṃ (thức ăn khất thực) nghĩa là thức ăn có được do đi khất thực bằng sức mạnh của đôi chân.
Pūtimuttanti yaṃkiñci muttaṃ.
Pūtimutta means any kind of urine.
Pūtimuttaṃ (nước tiểu hôi thối) nghĩa là bất kỳ loại nước tiểu nào.
Yathā hi suvaṇṇavaṇṇopi kāyo pūtikāyoti vuccati, evaṃ abhinavampi muttaṃ pūtimuttameva.
Just as a body, though golden in color, is called a putrid body, so fresh urine is also called pūtimutta.
Cũng như thân thể dù có màu vàng kim cũng được gọi là thân thể hôi thối, thì nước tiểu dù mới cũng là nước tiểu hôi thối.
Vighātoti vigataghāto, cittassa dukkhaṃ na hotīti attho.
Trouble means absence of trouble, which means there is no suffering of mind.
Vighāto (sự trở ngại) nghĩa là không có sự trở ngại, tức là tâm không có khổ.
Disā nappaṭihaññatīti yassa hi ‘‘asukaṭṭhānaṃ nāma gato cīvarādīni labhissāmī’’ti cittaṃ uppajjati, tassa disā paṭihaññati nāma.
“The direction is not obstructed” means that for one whose mind arises with the thought, “I will go to such-and-such a place and obtain robes and so on,” the direction is said to be obstructed.
Disā nappaṭihaññatī (các phương hướng không bị cản trở) nghĩa là đối với người mà tâm khởi lên ý nghĩ: ‘‘Nếu mình đi đến nơi đó thì sẽ có y phục, v.v…’’ thì phương hướng bị cản trở.
Yassa evaṃ na uppajjati, tassa nappaṭihaññati nāma.
For one whose mind does not arise thus, the direction is said not to be obstructed.
Đối với người mà ý nghĩ ấy không khởi lên, thì phương hướng không bị cản trở.
Dhammāti paṭipattidhammā.
Dhamma means the Dhamma of practice.
Dhammā (các pháp) nghĩa là các pháp thực hành.
Sāmaññassānulomikāti samaṇadhammassa anulomā.
Conducive to monkhood means in accordance with the qualities of a Samaṇa.
Sāmaññassānulomikā (thuận theo đời sống Sa-môn) nghĩa là thuận theo pháp Sa-môn.
Adhiggahitāti sabbete tuṭṭhacittassa bhikkhuno adhiggahitā honti antogatā na paribāhirāti.
Acquired means all these are acquired by a bhikkhu with a contented mind; they are internal, not external.
Adhiggahitā (đã được thâu tóm) nghĩa là tất cả những điều này đều được vị Tỳ-khưu có tâm hoan hỷ thâu tóm, không bị loại bỏ.
28. Aṭṭhamassa ajjhāsayiko nikkhepo.
28. For the eighth, the exposition is based on intention.
28. Bài kinh thứ tám được đặt tên theo ý định.
Imaṃ kira mahāariyavaṃsasuttantaṃ bhagavā jetavanamahāvihāre dhammasabhāyaṃ paññattavarabuddhāsane nisinno attanopi parapuggalānampi ajjhāsayavasena parivāretvā nisinnāni cattālīsa bhikkhusahassāni, ‘‘bhikkhave’’ti āmantetvā cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsāti ārabhi.
It is said that the Blessed One, seated on the excellent Buddha-seat in the Dhamma hall of the Jetavana Mahāvihāra, addressed forty thousand bhikkhus who were gathered, having gone forth for himself and other individuals according to their dispositions, saying, “Monks, there are these four Ariyavaṃsas.”
Đức Thế Tôn đã ngồi trên Phật tòa cao quý được thiết lập trong Pháp đường tại Đại Tịnh Xá Kỳ Viên, hướng về bốn vạn Tỳ-khưu đang ngồi vây quanh, những người đã xuất gia theo ý nguyện của chính Ngài và của những người khác, rồi gọi ‘‘Này các Tỳ-khưu’’ và bắt đầu bài kinh Này các Tỳ-khưu, có bốn Thánh chủng này (Cattārome, bhikkhave, ariyavaṃsā).
Tattha ariyavaṃsāti ariyānaṃ vaṃsā.
Here, Ariyavaṃsas means the lineages of the Noble Ones.
Trong đó, ariyaṃvaṃsā (Thánh chủng) nghĩa là dòng dõi của các bậc Thánh.
Yathā hi khattiyavaṃso brāhmaṇavaṃso vessavaṃso suddavaṃso samaṇavaṃso kulavaṃso rājavaṃso, evaṃ ayampi aṭṭhamo ariyavaṃso ariyatanti ariyapaveṇī nāma hoti.
Just as there are Khattiya lineage, Brāhmaṇa lineage, Vessa lineage, Sudda lineage, Samaṇa lineage, family lineage, and royal lineage, so too this eighth one is called the Ariyavaṃsa, the noble tradition, the noble succession.
Cũng như dòng dõi Sát-đế-lợi, dòng dõi Bà-la-môn, dòng dõi Phệ-xá, dòng dõi Thủ-đà, dòng dõi Sa-môn, dòng dõi hoàng tộc, thì đây cũng là Thánh chủng thứ tám, được gọi là Thánh truyền thống, Thánh dòng dõi.
So kho panāyaṃ ariyavaṃso imesaṃ vaṃsānaṃ mūlagandhādīnaṃ kāḷānusārigandhādayo viya aggamakkhāyati.
And this Ariyavaṃsa is declared supreme among these lineages, like the chief fragrant roots among the Kāḷānusārī roots and so on.
Và Thánh chủng này được xem là tối thượng trong các dòng dõi, giống như các mùi thơm chính yếu trong các loại hương đen, v.v…
Ke pana te ariyā, yesaṃ ete vaṃsāti?
But who are these Noble Ones, whose lineages these are?
Vậy các bậc Thánh ấy là ai, mà đây là dòng dõi của họ?
Ariyā vuccanti buddhā ca paccekabuddhā ca tathāgatasāvakā ca, etesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
The Noble Ones are called Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Tathāgata. These are the lineages of these Noble Ones, hence Ariyavaṃsas.
Các bậc Thánh được gọi là chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của Đức Như Lai. Dòng dõi của các bậc Thánh này được gọi là Thánh chủng (ariyavaṃsā).
Ito pubbe hi satasahassakappādhikānaṃ catunnaṃ asaṅkhyeyyānaṃ matthake taṇhaṅkaro, medhaṅkaro, saraṇaṅkaro, dīpaṅkaroti cattāro buddhā uppannā, te ariyā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Indeed, previously, at the end of four incalculable aeons plus a hundred thousand kappas, four Buddhas appeared: Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, and Dīpaṅkara. They were Noble Ones, and their lineages are Ariyavaṃsas.
Trước đây, vào cuối bốn A-tăng-kỳ và một trăm ngàn kiếp, bốn vị Phật đã xuất hiện là Taṇhaṅkara, Medhaṅkara, Saraṇaṅkara, Dīpaṅkara. Các vị ấy là bậc Thánh, dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Tesaṃ buddhānaṃ parinibbānato aparabhāge asaṅkhyeyyaṃ atikkamitvā koṇḍañño nāma buddho uppanno…pe… imasmiṃ kappe kakusandho, koṇāgamano, kassapo, amhākaṃ bhagavā gotamoti cattāro buddhā uppannā, tesaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
After the parinibbāna of those Buddhas, after passing an incalculable period, the Buddha named Koṇḍañña appeared... (and so on)... In this present kappa, four Buddhas appeared: Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, and our Blessed One Gotama. They are Noble Ones, and their lineages are Ariyavaṃsas.
Sau khi các vị Phật ấy nhập Niết-bàn, trải qua vô số kiếp, Đức Phật Koṇḍañña đã xuất hiện… (tương tự)… trong kiếp này, bốn vị Phật đã xuất hiện là Kakusandha, Koṇāgamana, Kassapa, và Đức Thế Tôn Gotama của chúng ta. Dòng dõi của các bậc Thánh ấy là Thánh chủng.
Apica atītānāgatapaccuppannānaṃ sabbabuddha-paccekabuddha-buddhasāvakānaṃ ariyānaṃ vaṃsāti ariyavaṃsā.
Furthermore, the lineages of all past, future, and present Buddhas, Paccekabuddhas, and Buddha’s disciples who are Noble Ones are Ariyavaṃsas.
Hơn nữa, dòng dõi của tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và các đệ tử của chư Phật trong quá khứ, vị lai và hiện tại được gọi là Thánh chủng.
Te kho panete aggaññā aggāti jānitabbā, rattaññā dīgharattaṃ pavattāti jānitabbā, vaṃsaññā vaṃsāti jānitabbā.
And these are to be known as foremost (agga), to be known as ancient (rattaññā) because they have existed for a long time, to be known as lineages (vaṃsaññā).
Và những điều này cần được biết là tối thượng (aggaññā), cần được biết là đã lưu truyền lâu dài (rattaññā), cần được biết là dòng dõi (vaṃsaññā).
Porāṇā na adhunuppattikā.
Ancient means not newly arisen.
Porāṇā (cổ xưa) không phải mới phát sinh.
Asaṃkiṇṇā avikiṇṇā anapanītā.
Unmixed means not scattered, not removed.
Asaṃkiṇṇā (không pha trộn) là không bị phân tán, không bị loại bỏ.
Asaṃkiṇṇapubbā atītabuddhehipi na saṃkiṇṇapubbā, ‘‘ki imehī’’ti na apanītapubbā.
Never mixed before means never before mixed by past Buddhas, never before set aside with the thought, "What good are these?"
Asaṃkiṇṇapubbā (chưa từng bị pha trộn) là chưa từng bị pha trộn bởi các vị Phật quá khứ, chưa từng bị loại bỏ với ý nghĩ ‘‘Những điều này có ích gì?’’.
Na saṃkīyantīti idānipi na apanīyanti.
They are not mixed now means they are not set aside even now.
Na saṃkīyanti (hiện tại không bị loại bỏ) nghĩa là hiện tại cũng không bị loại bỏ.
Na saṃkīyissantīti anāgatabuddhehipi na apanīyissanti.
They will not be mixed means they will not be set aside even by future Buddhas.
Na saṃkīyissanti (tương lai sẽ không bị loại bỏ) nghĩa là ngay cả bởi các vị Phật tương lai cũng sẽ không bị loại bỏ.
Ye loke viññū samaṇabrāhmaṇā, tehi appaṭikuṭṭhā, samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi aninditā agarahitā.
Those Samaṇas and Brāhmaṇas who are discerning in the world, by them they are not reproached, not blamed, not criticized by discerning Samaṇas and Brāhmaṇas.
Các Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ trên thế gian không chỉ trích (appaṭikuṭṭhā), tức là không bị các Sa-môn, Bà-la-môn có trí tuệ chê bai, quở trách.
Santuṭṭho hotīti paccayasantosavasena santuṭṭho hoti.
He is contented means he is contented in terms of requisites.
Santuṭṭho hoti (hoan hỷ) nghĩa là hoan hỷ với các vật dụng.
Itarītarenāti na thūlasukhumalūkhapaṇītathirajiṇṇānaṃ yena kenaci, atha kho yathāladdhādīnaṃ itarītarena yena kenaci santuṭṭho hotīti attho.
With whatever of this and that means he is contented with whatever of this and that robe, not with coarse, fine, rough, exquisite, durable, or old, but with whatever robe is obtained or suchlike.
Itarītarena (với bất cứ thứ gì) nghĩa là không phải với những thứ thô, tế, xấu, tốt, cũ, mới, mà là hoan hỷ với bất cứ thứ gì có được, v.v… đó là ý nghĩa.
Cīvarasmiñhi tayo santosā yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantosoti.
Regarding robes, there are three kinds of contentment: contentment with what is obtained, contentment with one's capacity, and contentment with what is suitable.
Có ba sự hoan hỷ đối với y phục: hoan hỷ với những gì có được, hoan hỷ với những gì phù hợp với khả năng, hoan hỷ với những gì phù hợp với bản thân.
Piṇḍapātādīsupi eseva nayo.
The same method applies to almsfood and so on.
Đối với vật thực khất thực, v.v… cũng theo cách tương tự.
Tesaṃ vitthārakathā ‘‘santuṭṭhassa, bhikkhave, anuppannā ceva kusalā dhammā uppajjantī’’ti imasmiṃ sutte vuttanayeneva veditabbā.
Their detailed explanation should be understood according to the method stated in this Sutta: “For a contented bhikkhu, O monks, unarisen wholesome states arise.”
Sự giải thích chi tiết về những điều này cần được hiểu theo cách đã nói trong bài kinh ‘‘Này các Tỳ-khưu, đối với người hoan hỷ, các thiện pháp chưa sinh sẽ sinh khởi’’.
Iti ime tayo santose sandhāya ‘‘santuṭṭho hoti itarītarena cīvarena, yathāladdhādīsu yena kenaci cīvarena santuṭṭho hotī’’ti vuttaṃ.
Thus, referring to these three kinds of contentment, it is said, “He is contented with whatever of this and that robe, contented with whatever robe is obtained or suchlike.”
Vì thế, để chỉ ba sự hoan hỷ này, đã nói ‘‘hoan hỷ với bất cứ loại y phục nào, hoan hỷ với bất cứ loại y phục nào trong số những thứ có được, v.v…’’.
Ettha ca cīvaraṃ jānitabbaṃ, cīvarakkhettaṃ jānitabbaṃ, paṃsukūlaṃ jānitabbaṃ, cīvarasantoso jānitabbo, cīvarappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni jānitabbāni.
Here, the robe should be known, the source of robes should be known, rags from a dust heap should be known, contentment with robes should be known, and the dhutaṅgas related to robes should be known.
Ở đây, cần biết về y phục, cần biết về các nguồn y phục, cần biết về y phấn tảo, cần biết về sự hoan hỷ với y phục, cần biết về các pháp đầu đà liên quan đến y phục.
Tattha cīvaraṃ jānitabbanti khomādīni cha cīvarāni dukūlādīni cha anulomacīvarāni jānitabbāni.
Therein, the robe should be known refers to the six robes such as linen, and the six permissible robes such as bark-cloth.
Trong đó, cần biết về y phục (cīvaraṃ jānitabbaṃ) nghĩa là cần biết sáu loại y phục như vải gai, v.v… và sáu loại y phục phụ như vải lụa, v.v….
Imāni dvādasa kappiyacīvarāni.
These are the twelve permissible robes.
Đây là mười hai loại y phục hợp pháp (kappiya).
Kusacīraṃ, vākacīraṃ, phalakacīraṃ, kesakambalaṃ, vāḷakambalaṃ, potthako, cammaṃ, ulūkapakkhaṃ, rukkhadussaṃ, latādussaṃ, erakadussaṃ, kadalidussaṃ, veḷudussanti evamādīni pana akappiyacīvarāni.
However, robes made of kusa grass, bark, wood chips, hair blankets, animal hair blankets, sacks, animal skins, owl feathers, tree-bark cloth, creeper cloth, eraka grass cloth, banana-plant fiber cloth, and bamboo fiber cloth, and so on, are impermissible robes.
Còn các loại y phục không hợp pháp (akappiya) là y cỏ, y vỏ cây, y vỏ quả, chăn lông tóc, chăn lông thú, vải thô, da thú, lông cú, vải cây, vải dây leo, vải cây eraka, vải cây chuối, vải tre, v.v…
Paṃsukūlanti sosānikaṃ, pāpaṇikaṃ, rathiyaṃ, saṅkārakūṭakaṃ, sotthiyaṃ, sinānaṃ, titthaṃ, gatapaccāgataṃ, aggidaḍḍhaṃ, gokhāyitaṃ, upacikakhāyitaṃ, undūrakhāyitaṃ, antacchinnaṃ, dasacchinnaṃ, dhajāhaṭaṃ, thūpaṃ, samaṇacīvaraṃ, sāmuddiyaṃ, ābhisekiyaṃ, panthikaṃ, vātāhaṭaṃ, iddhimayaṃ, devadattiyanti tevīsati paṃsukūlāni veditabbāni.
Paṃsukūla (rag from a dust heap) means twenty-three types: from a charnel ground, from a shop, from a road, from a rubbish heap, from a maternity ward, from a bathing place, from a ford, from going and returning, burnt by fire, eaten by cattle, eaten by termites, eaten by mice, cut internally, cut at the edges, carried by a banner, from a stūpa, a Samaṇa’s robe, from the sea, from a coronation, from a path, carried by wind, magically created, or given by Devadatta, should be known.
Paṃsukūlaṃ (y phấn tảo) là hai mươi ba loại y phấn tảo cần biết: từ nghĩa địa, từ chợ, từ đường phố, từ đống rác, từ phòng sinh, từ phòng tắm, từ bến sông, từ người đi và về, bị cháy, bị bò ăn, bị mối ăn, bị chuột ăn, bị cắt ở giữa, bị cắt ở mép, từ cờ, từ tháp, y của Sa-môn, từ biển, từ lễ quán đảnh, từ người lữ hành, bị gió thổi, do thần thông, của Devadatta.
Ettha ca sotthiyanti gabbhamalaharaṇaṃ.
Here, from a maternity ward means from the removal of fetal impurity.
Trong đó, sotthiyaṃ (phòng sinh) nghĩa là nơi làm sạch chất bẩn của thai nhi.
Gatapaccāgatanti matakasarīraṃ pārupitvā susānaṃ netvā ānītacīvaraṃ.
From going and returning means a robe wrapped around a corpse, carried to the charnel ground, and then brought back.
Gatapaccāgataṃ (từ người đi và về) nghĩa là y phục được mang về sau khi quấn xác chết và đưa đến nghĩa địa.
Dhajāhaṭanti dhajaṃ ussāpetvā tato ānītaṃ.
Carried by a banner means brought after a banner has been raised.
Dhajāhaṭaṃ (từ cờ) nghĩa là y phục được mang về sau khi cắm cờ lên.
Thūpanti vammike pūjitacīvaraṃ.
From a stūpa means a robe offered at an anthill.
Thūpaṃ (từ tháp) nghĩa là y phục được cúng dường trên ụ mối.
Sāmuddiyanti samuddavīcīhi thalaṃ pāpitaṃ.
From the sea means one brought ashore by ocean waves.
Sāmuddiyaṃ (từ biển) nghĩa là y phục được sóng biển đưa vào bờ.
Panthikanti panthaṃ gacchantehi corabhayena pāsāṇehi koṭṭetvā pārutacīvaraṃ.
Panthika means a robe covered with stones by those traveling on the path for fear of robbers.
Panthika có nghĩa là y được đắp (mặc) sau khi đã được đập (giặt) bằng đá bởi những người đi đường vì sợ trộm cướp.
Iddhimayanti ehibhikkhucīvaraṃ.
Iddhimaya means an ehibhikkhu robe (a robe manifested by psychic power).
Iddhimaya có nghĩa là y được tạo ra bằng thần thông, như y của các vị tỳ khưu "Ehi-bhikkhu".
Sesaṃ pākaṭamevāti.
The rest is evident.
Các phần còn lại thì đã rõ.
Cīvarasantosoti vīsati cīvarasantosā – cīvare vitakkasantoso, gamanasantoso, pariyesanasantoso, paṭilābhasantoso, mattapaṭiggahaṇasantoso, loluppavivajjanasantoso, yathālābhasantoso, yathābalasantoso, yathāsāruppasantoso, udakasantoso, dhovanasantoso, karaṇasantoso, parimāṇasantoso, suttasantoso, sibbanasantoso, rajanasantoso, kappasantoso, paribhogasantoso, sannidhiparivajjanasantoso, vissajjanasantosoti.
Contentment with robes refers to twenty kinds of contentment with robes: contentment in thought regarding a robe, contentment in going (to seek a robe), contentment in searching (for a robe), contentment in acquisition, contentment in accepting a moderate amount, contentment in avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment with one's strength, contentment with what is suitable, contentment with water (for washing), contentment in washing, contentment in making, contentment in measure, contentment with thread, contentment in sewing, contentment in dyeing, contentment in cutting (the cloth), contentment in use, contentment in avoiding accumulation, and contentment in relinquishing.
Cīvarasantosa (sự tri túc về y) có hai mươi loại tri túc về y: tri túc về tư duy (vitakkasantosa), tri túc về việc đi tìm (gamanasantosa), tri túc về việc tìm kiếm (pariyesanasantosa), tri túc về việc thọ nhận (paṭilābhasantosa), tri túc về việc thọ nhận đúng mức (mattapaṭiggahaṇasantosa), tri túc về việc tránh tham lam (loluppavivajjanasantosa), tri túc về những gì đã được (yathālābhasantosa), tri túc về sức lực (yathābalasantosa), tri túc về sự phù hợp (yathāsāruppasantosa), tri túc về nước (udakasantosa), tri túc về việc giặt (dhovanasantosa), tri túc về việc làm (karaṇasantosa), tri túc về số lượng (parimāṇasantosa), tri túc về chỉ (suttasantosa), tri túc về việc may (sibbanasantosa), tri túc về việc nhuộm (rajanasantosa), tri túc về việc cắt (kappasantosa), tri túc về việc sử dụng (paribhogasantosa), tri túc về việc tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantosa), tri túc về việc bố thí (vissajjanasantosa).
Tattha sādakabhikkhunā temāsaṃ nibaddhavāsaṃ vasitvā ekamāsamattaṃ vitakketuṃ vaṭṭati.
Among these, a monk who stays for a fixed period of three months is permitted to reflect for a month's time.
Trong đó, đối với vị tỳ khưu được cúng dường y, sau khi an cư ba tháng, được phép suy tư về y trong một tháng. Vị ấy, sau khi mãn an cư, sẽ làm y trong tháng Kathina. Vị tỳ khưu mặc y phấn tảo thì làm y chỉ trong nửa tháng.
So hi pavāretvā cīvaramāse cīvaraṃ karoti, paṃsukūliko aḍḍhamāseneva karoti.
After pavāraṇā, he makes a robe in the robe-month, while a paṃsukūlika monk makes it in half a month.
Vị ấy, sau khi mãn an cư, sẽ làm y trong tháng Kathina. Vị tỳ khưu mặc y phấn tảo thì làm y chỉ trong nửa tháng.
Idaṃ māsaḍḍhamāsamattaṃ vitakkanaṃ vitakkasantoso nāma.
This reflection of a month or half-month is called contentment in thought (vitakkasantosa).
Sự suy tư trong một tháng hoặc nửa tháng này được gọi là vitakkasantosa (tri túc về tư duy).
Vitakkasantosena pana santuṭṭhena bhikkhunā pācīnakhaṇḍarājivāsikapaṃsukūlikattherasadisena bhavitabbaṃ.
A monk content with contentment in thought should be like the Elder Paṃsukūlika, who resided in Pācīnakhaṇḍarāji.
Vị tỳ khưu tri túc với sự tư duy nên giống như Trưởng lão Paṃsukūlika sống ở Pācīnakhaṇḍarāji.
Thero kira ‘‘cetiyapabbatavihāre cetiyaṃ vandissāmī’’ti āgato cetiyaṃ vanditvā cintesi – ‘‘mayhaṃ cīvaraṃ jiṇṇaṃ, bahūnaṃ vasanaṭṭhāne labhissāmī’’ti.
It is said that the Elder, having come to venerate the cetiya at Cetiyapabbata Monastery, venerated the cetiya and reflected: "My robe is old. I will obtain (a new one) in a place where many dwell."
Nghe nói, vị Trưởng lão ấy đã đến để đảnh lễ bảo tháp tại tu viện Cetiyapabbatavihāra, sau khi đảnh lễ bảo tháp, Ngài suy nghĩ: “Y của ta đã cũ, ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nơi có nhiều người ở.”
So mahāvihāraṃ gantvā saṅghattheraṃ disvā vasanaṭṭhānaṃ pucchitvā tattha vuttho punadivase cīvaraṃ ādāya āgantvā theraṃ vandi.
So, he went to the Mahāvihāra, saw the Saṅghatthera, asked for a dwelling place, stayed there, and the next day, took a robe, came back, and saluted the Elder.
Ngài đến Mahāvihāra, gặp vị Trưởng lão Tăng chủ, hỏi về chỗ ở, rồi ở đó. Ngày hôm sau, Ngài mang y đến và đảnh lễ vị Trưởng lão.
Thero ‘‘kiṃ, āvuso’’ti āha.
The Elder said, "What is it, friend?"
Vị Trưởng lão hỏi: “Thưa Tôn giả, có việc gì không?”
Gāmadvāraṃ, bhante, gamissāmīti.
"Venerable sir, I will go to the village gate."
“Bạch Ngài, con sẽ đi đến cổng làng.”
Ahampāvuso, gamissāmīti.
"Friend, I too will go."
“Này Tôn giả, ta cũng sẽ đi.”
Sādhu, bhanteti gacchanto mahābodhidvārakoṭṭhake ṭhatvā ‘‘puññavantānaṃ vasanaṭṭhāne manāpaṃ labhissāmī’’ti cintetvā ‘‘aparisuddho me vitakko’’ti tatova paṭinivatti.
"Very well, Venerable sir," he said, and as he was going, he stopped at the gatehouse of Mahābodhi and thought, "I will get something pleasant in the dwelling place of the fortunate ones." Then, thinking, "My thought is impure," he returned from that very spot.
“Tốt lắm, bạch Ngài,” Ngài vừa đi vừa đứng lại ở cổng Đại Bồ Đề, suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nơi những người có phước báo ở.” Rồi Ngài nghĩ: “Tư duy của ta chưa thanh tịnh,” nên Ngài quay trở lại ngay từ đó.
Punadivase ambaṅgaṇasamīpato, punadivase mahācetiyassa uttaradvārato tattheva paṭinivattitvā catutthadivase therassa santikaṃ agamāsi.
The next day, he returned from near the Ambaṅgaṇa; the day after, from the northern gate of the Mahācetiya, returning from that very spot again. On the fourth day, he went to the Elder.
Ngày hôm sau, Ngài quay trở lại từ gần Ambaṅgaṇa; ngày hôm sau nữa, Ngài quay trở lại từ cổng phía bắc của Đại Bảo Tháp. Đến ngày thứ tư, Ngài đến chỗ vị Trưởng lão.
Thero ‘‘imassa bhikkhuno vitakko na parisuddho bhavissatī’’ti cīvaraṃ gahetvā tena saddhiṃyeva pañhaṃ pucchamāno gāmaṃ pāvisi.
The Elder thought, "This monk's thought must not be pure," took the robe, and entered the village with him, asking questions.
Vị Trưởng lão nghĩ: “Tư duy của vị tỳ khưu này chắc chắn chưa thanh tịnh,” nên Ngài lấy y và cùng vị ấy vào làng, vừa đi vừa hỏi các vấn đề.
Tañca rattiṃ eko manusso uccārapalibuddho sāṭakeyeva vaccaṃ katvā taṃ saṅkāraṭṭhāne chaḍḍesi.
That night, a man, troubled by defecation, defecated in his cloth and threw it on a rubbish heap.
Đêm hôm đó, một người vì bị chứng bí tiểu tiện, đã đại tiện ngay trên tấm vải của mình, rồi vứt nó vào bãi rác.
Paṃsukūlikatthero taṃ nīlamakkhikāhi samparikiṇṇaṃ disvā añjaliṃ paggahesi.
The Elder Paṃsukūlika, seeing it surrounded by blue flies, raised his clasped hands.
Trưởng lão Paṃsukūlika thấy tấm vải đó bị ruồi xanh bu đầy, liền chắp tay lại.
Mahāthero ‘‘kiṃ, āvuso, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāsī’’ti.
The Mahāthera (Great Elder) said, "Friend, why are you raising your hands to the rubbish heap?"
Đại Trưởng lão hỏi: “Này Tôn giả, sao Tôn giả lại chắp tay trước bãi rác vậy?”
Nāhaṃ, bhante, saṅkāraṭṭhānassa añjaliṃ paggaṇhāmi, mayhaṃ pitu dasabalassa paggaṇhāmi, puṇṇadāsiyā sarīraṃ pārupitvā chaḍḍitaṃ paṃsukūlaṃ tumbamatte pāṇake vidhunitvā susānato gaṇhantena dukkarataraṃ kataṃ, bhanteti.
"Venerable sir, I am not raising my hands to the rubbish heap. I am raising them to my father, the Ten-Powered One. It is harder, Venerable sir, for one to take a paṃsukūla (rag-robe) thrown away, having been worn by the body of a full slave woman, shaking off the worms on it, and taking it from the charnel ground."
“Bạch Ngài, con không chắp tay trước bãi rác, con chắp tay trước cha của con là Đức Thập Lực. Khó khăn hơn nhiều là việc Ngài đã nhặt tấm y phấn tảo bị vứt bỏ, vốn là thân thể của Puṇṇadāsī, sau khi rũ bỏ những côn trùng nhỏ như trái bầu, từ bãi tha ma.”
Mahāthero ‘‘parisuddho vitakko paṃsukūlikassā’’ti cintesi.
The Mahāthera thought, "The paṃsukūlika's thought is pure."
Đại Trưởng lão nghĩ: “Tư duy của vị tỳ khưu mặc y phấn tảo này thật thanh tịnh!”
Paṃsukūlikattheropi tasmiṃyeva ṭhāne ṭhito vipassanaṃ vaḍḍhetvā tīṇi phalāni patto taṃ sāṭakaṃ gahetvā cīvaraṃ katvā pārupitvā pācīnakhaṇḍarājiṃ gantvā aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi.
The Elder Paṃsukūlika, standing right there, developed vipassanā and attained three fruits. He took that cloth, made a robe, put it on, went to Pācīnakhaṇḍarāji, and attained the highest fruit, Arahantship.
Trưởng lão Paṃsukūlika cũng đứng tại chỗ đó, phát triển thiền quán, chứng được ba quả vị. Ngài lấy tấm vải đó, làm thành y, đắp lên, rồi đi đến Pācīnakhaṇḍarāji và chứng đắc quả vị tối thượng là A-la-hán.
Cīvaratthāya gacchantassa pana ‘‘kattha labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīseneva gamanaṃ gamanasantoso nāma.
Contentment in going means going (to seek a robe) without thinking "where will I obtain it?", but rather with a focus on the meditation subject.
Đối với việc đi tìm y, không suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được ở đâu?”, mà đi với tâm chuyên chú vào đề mục thiền quán, đó gọi là gamanasantosa (tri túc về việc đi tìm).
Pariyesantassa pana yena vā tena vā saddhiṃ apariyesitvā lajjiṃ pesalaṃ bhikkhuṃ gahetvā pariyesanaṃ pariyesanasantoso nāma.
Contentment in searching means for one searching (for a robe), not searching with just anyone, but taking a modest and principled monk.
Đối với việc tìm kiếm, không tìm kiếm với bất kỳ ai, mà tìm kiếm với một vị tỳ khưu có lòng hổ thẹn và đức hạnh, đó gọi là pariyesanasantosa (tri túc về việc tìm kiếm).
Evaṃ pariyesantassa āhariyamānaṃ cīvaraṃ dūrato disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ bhavissati, etaṃ amanāpa’’nti evaṃ avitakketvā thūlasukhumādīsu yathāladdheneva santussanaṃ paṭilābhasantoso nāma.
Contentment in acquisition means for one searching in this way, seeing a robe brought from afar and not reflecting "this will be pleasant, this unpleasant," but being content with whatever is obtained, whether coarse or fine.
Khi tìm kiếm như vậy, thấy y được mang đến từ xa, không suy nghĩ: “Cái này sẽ đẹp, cái kia sẽ không đẹp,” mà tri túc với những gì đã nhận được, dù thô hay tế, đó gọi là paṭilābhasantosa (tri túc về việc thọ nhận).
Evaṃ laddhaṃ gaṇhantassāpi ‘‘ettakaṃ dupaṭṭassa bhavissati, ettakaṃ ekapaṭṭassā’’ti attano pahonakamatteneva santussanaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Contentment in accepting a moderate amount means for one accepting what is thus obtained, being content with just the amount sufficient for himself, not thinking "this much will be for a double robe, this much for a single robe."
Khi nhận y đã được như vậy, cũng không suy nghĩ: “Cái này sẽ đủ cho hai lớp y, cái kia sẽ đủ cho một lớp y,” mà tri túc với số lượng đủ dùng cho mình, đó gọi là mattapaṭiggahaṇasantosa (tri túc về việc thọ nhận đúng mức).
Cīvaraṃ pariyesantassa pana ‘‘asukassa gharadvāre manāpaṃ labhissāmī’’ti acintetvā dvārapaṭipāṭiyā caraṇaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
Contentment in avoiding greed means for one searching for a robe, not thinking "I will get something pleasant at such-and-such a house door," but going from door to door in sequence.
Khi đi tìm y, không suy nghĩ: “Ta sẽ nhận được một chiếc y đẹp ở nhà của người kia,” mà đi theo thứ tự từng nhà, đó gọi là loluppavivajjanasantosa (tri túc về việc tránh tham lam).
‘‘Kattha udakaṃ manāpaṃ, kattha amanāpa’’nti avicāretvā yena kenaci dhovanūpagena udakena dhovanaṃ udakasantoso nāma.
Contentment with water means not deliberating "where is the water pleasant, where is it unpleasant?", but washing with whatever water is suitable for washing.
Không suy xét: “Nước nào tốt, nước nào không tốt,” mà giặt với bất kỳ loại nước nào có thể dùng để giặt, đó gọi là udakasantosa (tri túc về nước).
Paṇḍumattikagerukapūtipaṇṇarasakiliṭṭhāni pana udakāni vajjetuṃ vaṭṭati.
However, it is proper to avoid water that is muddy, reddish-yellow, putrid-smelling due to leaves, or dirty.
Tuy nhiên, nên tránh các loại nước bị bẩn bởi bùn vàng, đất son, lá thối hoặc nước bẩn.
Dhovantassa pana muggarādīhi apaharitvā hatthehi madditvā dhovanaṃ dhovanasantoso nāma.
Contentment in washing means for one washing, not beating (the robe) with a club or similar object, but kneading it with the hands and washing it.
Khi giặt, không dùng chày hay các vật khác để đập, mà vò bằng tay, đó gọi là dhovanasantosa (tri túc về việc giặt).
Tathā asujjhantaṃ paṇṇāni pakkhipitvā tāpitaudakenāpi dhovituṃ vaṭṭati.
Similarly, if it does not become clean, it is permissible to wash it with water heated by adding leaves.
Cũng được phép giặt bằng nước đã đun sôi với lá cây nếu y không sạch.
Evaṃ dhovitvā karontassa ‘‘idaṃ thūlaṃ, idaṃ sukhuma’’nti akopetvā pahonakanīhāreneva karaṇaṃ karaṇasantoso nāma.
Contentment in making means for one making (a robe) after washing it in this way, not being discontent by thinking "this is coarse, this is fine," but making it with whatever materials are available.
Sau khi giặt như vậy, khi làm y, không chê bai: “Cái này thô, cái này mịn,” mà làm với những gì đủ dùng, đó gọi là karaṇasantosa (tri túc về việc làm).
Timaṇḍalapaticchādanamattasseva karaṇaṃ parimāṇasantoso nāma.
Contentment in measure means making it just enough to cover the three parts (the two shoulders and the navel).
Việc làm y chỉ đủ che ba vòng tròn (tức là y đủ che rốn, đầu gối và vai), đó gọi là parimāṇasantosa (tri túc về số lượng).
Cīvarakaraṇatthāya pana manāpaṃ suttaṃ pariyesissāmīti avicāretvā rathikādīsu vā devaṭṭhāne vā āharitvā pādamūle vā ṭhapitaṃ yaṃkiñcideva suttaṃ gahetvā karaṇaṃ suttasantoso nāma.
Contentment with thread means for the purpose of making a robe, not deliberating "I will search for pleasant thread," but taking whatever thread is found on roadsides, at shrines, or placed at the foot of a tree.
Để làm y, không suy xét: “Ta sẽ tìm chỉ tốt,” mà lấy bất kỳ loại chỉ nào tìm thấy trên đường, ở nơi thờ cúng, hoặc để dưới chân, đó gọi là suttasantosa (tri túc về chỉ).
Kusibandhanakāle pana aṅgulamatte satta vāre na vijjhitabbaṃ.
When tying the kusibandha (stitching line), one should not pierce it seven times within an inch.
Khi khâu viền y, không nên đâm kim bảy lần trên một ngón tay.
Evaṃ karontassa hi yo bhikkhu sahāyo na hoti, tassa vattabhedopi natthi.
For a monk who does this, there is no breach of duty for a companion.
Nếu làm như vậy, vị tỳ khưu không có bạn bè, cũng không có lỗi vi phạm giới luật.
Tivaṅgulamatte pana satta vāre vijjhitabbaṃ.
However, it should be pierced seven times within three inches.
Tuy nhiên, nên đâm kim bảy lần trên ba ngón tay.
Evaṃ karontassa maggappaṭipannenāpi sahāyena bhavitabbaṃ.
A monk doing this must have a companion who practices the path.
Nếu làm như vậy, vị ấy phải có bạn bè là người thực hành theo con đường.
Yo na hoti, tassa vattabhedo.
If there is none, it is a breach of duty for him.
Nếu không có, thì đó là lỗi vi phạm giới luật.
Ayaṃ sibbanasantoso nāma.
This is called contentment in sewing.
Đây gọi là sibbanasantosa (tri túc về việc may).
Rajantena pana kāḷakacchakādīni pariyesantena na caritabbaṃ, somavakkalādīsu yaṃ labhati, tena rajitabbaṃ.
For one dyeing, it is not permissible to go searching for black acacia or similar things; one should dye with whatever is obtained from soma bark or similar things.
Khi nhuộm y, không nên đi tìm các loại thuốc nhuộm như kāḷakacchaka (một loại cây nhuộm màu đen), mà nên nhuộm bằng bất cứ thứ gì tìm được như vỏ cây somavakkala.
Alabhantena pana manussehi araññe vākaṃ gahetvā chaḍḍitarajanaṃ vā bhikkhūhi pacitvā chaḍḍitakasaṭaṃ vā gahetvā rajitabbaṃ.
If one cannot obtain these, one should take dye discarded by people in the forest, or discarded boiled pulp from monks, and dye with that.
Nếu không tìm được, thì nên lấy thuốc nhuộm bị người ta vứt bỏ trong rừng, hoặc bã thuốc nhuộm đã được các tỳ khưu nấu rồi vứt bỏ để nhuộm.
Ayaṃ rajanasantoso nāma.
This is called contentment in dyeing.
Đây gọi là rajanasantosa (tri túc về việc nhuộm).
Nīlakaddamakāḷasāmesu yaṃkiñci gahetvā hatthipiṭṭhe nisinnassa paññāyamānakappakaraṇaṃ kappasantoso nāma.
Contentment in cutting (the cloth) means taking whatever is available from blue mud or black soil and cutting the cloth in a manner visible to one seated on an elephant's back.
Việc cắt y sao cho vừa vặn, có thể nhận biết được khi ngồi trên lưng voi, lấy bất cứ thứ gì như bùn xanh hay đất đen, đó gọi là kappasantosa (tri túc về việc cắt).
Hirikopīnappaṭicchādanamattavasena paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Contentment in use means using (the robe) just for the purpose of covering shame and the private parts.
Việc sử dụng y chỉ đủ để che sự hổ thẹn và phần kín đáo, đó gọi là paribhogasantosa (tri túc về việc sử dụng).
Dussaṃ pana labhitvā suttaṃ vā sūciṃ vā kārakaṃ vā alabhantena ṭhapetuṃ vaṭṭati, labhantena na vaṭṭati.
If one obtains cloth but cannot find thread, a needle, or someone to make it, it is permissible to keep it. If these are available, it is not permissible.
Nếu nhận được vải nhưng không tìm được chỉ, kim hoặc người làm y, thì được phép cất giữ. Nếu tìm được, thì không được phép.
Katampi sace antevāsikādīnaṃ dātukāmo hoti, te ca asannihitā, yāva āgamanā ṭhapetuṃ vaṭṭati.
If one wishes to give a robe already made to one's pupils or others, and they are not present, it is permissible to keep it until their arrival.
Nếu y đã làm xong mà muốn dâng cho các đệ tử hoặc những người khác, và họ chưa có mặt, thì được phép cất giữ cho đến khi họ đến.
Āgatamattesu dātabbaṃ.
Robes should be given as soon as they are received.
Phải cho ngay khi đã nhận được.
Dātuṃ asakkontena adhiṭṭhātabbaṃ.
If one is unable to give them, they should be resolved.
Nếu không thể cho, thì phải tác ý.
Aññasmiṃ cīvare sati paccattharaṇampi adhiṭṭhātuṃ vaṭṭati.
If there is another robe, even an inner-robe, it is permissible to resolve it.
Nếu có y khác, cũng có thể tác ý chiếc y trải.
Anadhiṭṭhitameva hi sannidhi hoti, adhiṭṭhitaṃ na hotīti mahāsīvatthero āha.
For that which is not resolved becomes an accumulation, that which is resolved does not, so said the Elder Mahāsīva.
Vì vật chưa tác ý là vật tích trữ, còn vật đã tác ý thì không phải là vật tích trữ, Đại Trưởng lão Sīva đã nói như vậy.
Ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
This is called contentment with avoiding accumulation.
Đây gọi là sự tri túc tránh tích trữ.
Vissajjentena pana na mukhaṃ oloketvā dātabbaṃ, sāraṇīyadhamme ṭhatvā vissajjetabbanti ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
However, when distributing, one should not look at faces when giving; one should distribute, abiding in the conciliatory virtues. This is called contentment with distribution.
Khi cho đi, không nên nhìn mặt người mà cho, mà phải cho đi với tâm an trú trong các pháp đáng ghi nhớ. Đây gọi là sự tri túc khi cho đi.
Vaṇṇavādīti eko santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ na katheti.
Praising means one is content, but does not speak praise of contentment.
Khen ngợi (vaṇṇavādī): Có một người tri túc nhưng không khen ngợi sự tri túc.
Eko na santuṭṭho hoti, santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is not content, but speaks praise of contentment.
Có một người không tri túc nhưng khen ngợi sự tri túc.
Eko neva santuṭṭho hoti, na santosassa vaṇṇaṃ katheti.
One is neither content nor speaks praise of contentment.
Có một người không tri túc cũng không khen ngợi sự tri túc.
Eko santuṭṭho ceva hoti, santosassa ca vaṇṇaṃ katheti.
One is both content and speaks praise of contentment.
Có một người vừa tri túc vừa khen ngợi sự tri túc.
Taṃ dassetuṃ ‘‘itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī’’ti vuttaṃ.
To show this, it was said: "and praising contentment with any kind of robe."
Để chỉ ra điều đó, đã nói: “và khen ngợi sự tri túc về y phục bất kỳ loại nào”.
Anesananti dūteyyapahinagamanānuyogapabhedaṃ nānappakāraṃ anesanaṃ.
Improper seeking (anesanaṃ) refers to various kinds of improper seeking, such as messenger-work or going on errands.
Anesanaṃ (sự tìm cầu phi pháp) là các loại tìm cầu phi pháp như việc sai sứ, đi lại để tìm cầu.
Appatirūpanti ayuttaṃ.
Inappropriate (appatirūpaṃ) means unseemly.
Appatirūpaṃ (không thích hợp) là không xứng đáng.
Aladdhā cāti alabhitvā.
Even when not obtained (aladdhā cā) means without having obtained.
Aladdhā cā (và khi chưa được) là khi chưa nhận được.
Yathā ekacco ‘‘kathaṃ nu kho cīvaraṃ labhissāmī’’ti puññavantehi bhikkhūhi saddhiṃ ekato hutvā kohaññaṃ karonto uttasati paritassati, santuṭṭho bhikkhu evaṃ aladdhā cīvaraṃ na paritassati.
Just as some person, thinking "How shall I obtain a robe?", becoming associated with bhikkhus of merit, doing connivance, trembles and worries, a content bhikkhu does not worry even when not having obtained a robe in this way.
Ví như có người lo lắng, bồn chồn: “Làm sao mình có thể có y phục đây?” khi cùng với các vị tỳ khưu có phước báu mà làm điều gian xảo, nhưng một vị tỳ khưu tri túc thì không bồn chồn như vậy khi chưa được y phục.
Laddhā cāti dhammena samena labhitvā.
And when obtained (laddhā cā) means having obtained in a righteous and proper way.
Laddhā cā (và khi đã được) là khi đã nhận được một cách hợp pháp, đúng đắn.
Agadhitoti vigatalobhagiddho.
Ungreedy (agadhito) means free from greedy attachment.
Agadhito (không tham đắm) là đã loại bỏ sự tham lam, đắm trước.
Amucchitoti adhimattataṇhāya mucchaṃ anāpanno.
Uninfatuated (amucchito) means not fallen into infatuation by excessive craving.
Amucchito (không say đắm) là không bị say đắm bởi tham ái quá mức.
Anajjhopannoti taṇhāya anotthato apariyonaddho.
Not overwhelmed (anajjhopanno) means not covered or pervaded by craving.
Anajjhopanno (không bị chìm đắm) là không bị tham ái bao phủ, không bị tham ái trói buộc.
Ādīnavadassāvīti anesanāpattiyañca gedhitaparibhoge ca ādīnavaṃ passamāno.
Seeing danger (ādīnavadassāvī) means seeing the danger in the transgression of improper seeking and in greedy consumption.
Ādīnavadassāvī (thấy rõ sự nguy hiểm) là thấy rõ sự nguy hiểm trong việc phạm giới do tìm cầu phi pháp và trong việc hưởng thụ một cách tham đắm.
Nissaraṇapaññoti ‘‘yāvadeva sītassa paṭighātāyā’’ti vuttaṃ nissaraṇameva pajānanto.
Discerning escape (nissaraṇapañño) means discerning escape as stated: "merely for the warding off of cold."
Nissaraṇapañño (có trí tuệ về sự thoát ly) là chỉ biết sự thoát ly như đã nói: “chỉ để ngăn chặn cái lạnh”.
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyāti yena kenaci cīvarena santuṭṭhiyā.
With any kind of robe (itarītaracīvarasantuṭṭhiyā) means contentment with any robe whatsoever.
Itarītaracīvarasantuṭṭhiyā (với sự tri túc về bất kỳ loại y phục nào) là với sự tri túc về bất kỳ loại y phục nào.
Nevattānukkaṃsetīti ‘‘ahaṃ paṃsukūliko, mayā upasampadamāḷeyeva paṃsukūlikaṅgaṃ gahitaṃ, ko mayā sadiso atthī’’ti attukkaṃsanaṃ na karoti.
Does not praise oneself (nevattānukkaṃsetī) means does not praise oneself saying: "I am a refuse-rag wearer; I undertook the refuse-rag practice as soon as I was ordained. Who is equal to me?"
Nevattānukkaṃsetī (không tự tán thán) là không tự tán thán như: “Tôi là người mặc y phấn tảo, tôi đã thọ pháp đầu đà y phấn tảo ngay khi thọ giới Tỳ khưu, ai có thể sánh bằng tôi?”
No paraṃ vambhetīti ‘‘ime panaññe bhikkhū na paṃsukūlikā’’ti vā, ‘‘paṃsukūlikaṅgamattampi etesaṃ natthī’’ti vā evaṃ paraṃ na vambheti.
Does not disparage others (no paraṃ vambhetī) means does not disparage others saying: "But these other bhikkhus are not refuse-rag wearers," or "they do not even have the practice of a refuse-rag wearer."
No paraṃ vambhetī (không khinh thường người khác) là không khinh thường người khác như: “Những vị tỳ khưu này không phải là người mặc y phấn tảo” hoặc “họ thậm chí không có pháp đầu đà y phấn tảo”.
Yo hi tattha dakkhoti yo tasmiṃ cīvarasantose vaṇṇavādādīsu vā dakkho cheko byatto.
He who is skillful therein (yo hi tattha dakkho) means he who is skillful, expert, accomplished in that contentment with robes or in praising, etc.
Yo hi tattha dakkho (người khéo léo trong điều đó) là người khéo léo, thành thạo, tinh thông trong sự tri túc về y phục đó hoặc trong việc khen ngợi, v.v.
Analasoti sātaccakiriyāya ālasiyavirahito.
Not lazy (analaso) means free from laziness in continuous practice.
Analaso (không lười biếng) là không lười biếng trong việc thực hành liên tục.
Sampajāno paṭissatoti sampajānapaññāya ceva satiyā ca yutto.
With clear comprehension and mindfulness (sampajāno paṭissato) means endowed with discerning wisdom and mindfulness.
Sampajāno paṭissato (có chánh niệm và tỉnh giác) là người có trí tuệ tỉnh giác và chánh niệm.
Ariyavaṃse ṭhitoti ariyavaṃse patiṭṭhito.
Abiding in the Ariyan lineage (ariyavaṃse ṭhito) means established in the Ariyan lineage.
Ariyavaṃse ṭhito (an trú trong Thánh Chủng) là an trú trong Thánh Chủng.
Itarītarena piṇḍapātenāti yena kenaci piṇḍapātena.
With any kind of almsfood (itarītarena piṇḍapātenā) means with any almsfood whatsoever.
Itarītarena piṇḍapātenā (với bất kỳ loại vật thực khất thực nào) là với bất kỳ loại vật thực khất thực nào.
Etthāpi piṇḍapāto jānitabbo, piṇḍapātakkhettaṃ jānitabbaṃ, piṇḍapātasantoso jānitabbo, piṇḍapātappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Here too, almsfood should be known, the field of almsfood should be known, contentment with almsfood should be known, and the ascetic practice connected with almsfood should be known.
Ở đây, cần phải biết về vật thực khất thực, về khu vực khất thực, về sự tri túc về vật thực khất thực, về pháp đầu đà liên quan đến vật thực khất thực.
Tattha piṇḍapātoti odano kummāso sattu maccho maṃsaṃ khīraṃ dadhi sappi navanītaṃ telaṃ madhu phāṇitaṃ yāgu khādanīyaṃ sāyanīyaṃ lehanīyanti soḷasa piṇḍapātā.
Therein, almsfood refers to sixteen kinds of almsfood: rice, porridge, flour-meal, fish, meat, milk, curds, ghee, fresh butter, oil, honey, treacle, gruel, hard food, soft food, and liquid food.
Trong đó, piṇḍapāto (vật thực khất thực) là 16 loại vật thực khất thực: cơm, cháo, bột rang, cá, thịt, sữa, sữa chua, bơ, bơ tươi, dầu, mật, đường thốt nốt, cháo lỏng, đồ ăn cứng, đồ ăn mềm, đồ ăn liếm.
Piṇḍapātakkhettanti saṅghabhattaṃ uddesabhattaṃ nimantanaṃ salākabhattaṃ pakkhikaṃ uposathikaṃ pāṭipadikabhattaṃ āgantukabhattaṃ gamikabhattaṃ gilānabhattaṃ gilānupaṭṭhākabhattaṃ dhurabhattaṃ kuṭibhattaṃ vārabhattaṃ vihārabhattanti pannarasa piṇḍapātakkhettāni.
The field of almsfood refers to fifteen fields of almsfood: a meal for the Saṅgha, a meal by special designation, an invitation, a ticket meal, a fortnightly meal, an Uposatha meal, a first-day-of-the-month meal, a meal for an arriving visitor, a meal for a departing traveler, a meal for the sick, a meal for one attending the sick, a meal for one undertaking a duty, a hut meal, a turn meal, and a monastery meal.
Piṇḍapātakkhettaṃ (khu vực khất thực) là 15 khu vực khất thực: vật thực cúng dường Tăng, vật thực cúng dường theo chỉ định, vật thực cúng dường theo lời mời, vật thực cúng dường theo phiếu, vật thực cúng dường nửa tháng, vật thực cúng dường ngày Uposatha, vật thực cúng dường ngày đầu tháng, vật thực cúng dường cho khách, vật thực cúng dường cho người đi xa, vật thực cúng dường cho người bệnh, vật thực cúng dường cho người chăm sóc bệnh nhân, vật thực cúng dường chính, vật thực cúng dường tại cốc, vật thực cúng dường luân phiên, vật thực cúng dường tại tịnh xá.
Piṇḍapātasantosoti piṇḍapāte vitakkasantoso gamanasantoso pariyesanasantoso paṭilābhasantoso paṭiggahaṇasantoso mattapaṭiggahaṇasantoso loluppavivajjanasantoso yathālābhasantoso yathābalasantoso yathāsāruppasantoso upakārasantoso parimāṇasantoso paribhogasantoso sannidhiparivajjanasantoso vissajjanasantosoti pannarasa santosā.
Contentment with almsfood refers to fifteen kinds of contentment: contentment in thought, contentment in going, contentment in seeking, contentment in obtaining, contentment in accepting, contentment in moderate acceptance, contentment in avoiding greed, contentment with what is obtained, contentment according to one's strength, contentment with what is suitable, contentment in helpfulness, contentment in measure, contentment in consumption, contentment in avoiding accumulation, and contentment in distribution.
Piṇḍapātasantoso (sự tri túc về vật thực khất thực) là 15 loại tri túc: tri túc về suy nghĩ, tri túc về việc đi, tri túc về việc tìm cầu, tri túc về việc nhận được, tri túc về việc thọ nhận, tri túc về việc thọ nhận có chừng mực, tri túc về việc tránh tham lam, tri túc về những gì đã nhận được, tri túc về khả năng, tri túc về sự thích hợp, tri túc về sự giúp đỡ, tri túc về số lượng, tri túc về việc thọ dụng, tri túc về việc tránh tích trữ, tri túc về việc cho đi.
Tattha sādako bhikkhu mukhaṃ dhovitvā vitakketi.
Therein, the bhikkhu who is about to eat washes his mouth and then contemplates.
Trong đó, vị tỳ khưu đang thọ dụng vật thực rửa mặt xong rồi suy nghĩ.
Piṇḍapātikena pana gaṇena saddhiṃ caratā sāyaṃ therūpaṭṭhānakāle ‘‘sve kattha piṇḍāya carissāmāti?
However, a bhikkhu walking with the group for alms should not contemplate from the time he thinks, "Where shall we go for alms tomorrow? To such and such a village, venerable sir," at the time of attending the elder in the evening.
Tuy nhiên, một vị tỳ khưu khất thực đi cùng với chúng Tăng, vào buổi tối khi đến thăm các vị trưởng lão, chỉ nên suy nghĩ: “Ngày mai chúng ta sẽ đi khất thực ở đâu?” “Thưa ngài, ở làng đó.”
Asukagāme, bhante’’ti ettakaṃ cintetvā tato paṭṭhāya na vitakketabbaṃ.
‘In such and such a village, venerable sir’—having thought this much, one should not speculate further from that point on.
Từ đó trở đi, không nên suy nghĩ nữa.
Ekacārikena vitakkamāḷake ṭhatvā vitakketabbaṃ.
One who walks alone should contemplate while standing in the contemplation pavilion.
Một vị độc cư thì nên suy nghĩ khi đứng ở nơi suy nghĩ.
Tato paṭṭhāya vitakkento ariyavaṃsā cuto hoti paribāhiro.
From that point on, if he contemplates, he falls away from the Ariyan lineage and is excluded.
Từ đó trở đi, nếu suy nghĩ thì vị ấy đã rời khỏi Thánh Chủng và bị loại trừ.
Ayaṃ vitakkasantoso nāma.
This is called contentment in thought.
Đây gọi là vitakkasantoso (sự tri túc về suy nghĩ).
Piṇḍāya pavisantena ‘‘kuhiṃ labhissāmī’’ti acintetvā kammaṭṭhānasīsena gantabbaṃ.
When entering for alms, one should go with the meditation subject (kammaṭṭhāna) in mind, without thinking "Where shall I obtain it?"
Khi đi khất thực, không nên nghĩ: “Mình sẽ nhận được ở đâu?”, mà phải đi với tâm niệm về đề mục thiền định.
Ayaṃ gamanasantoso nāma.
This is called contentment in going.
Đây gọi là gamanasantoso (sự tri túc về việc đi).
Pariyesantena yaṃ vā taṃ vā aggahetvā lajjiṃ pesalameva gahetvā pariyesitabbaṃ.
When seeking, one should not take just anything, but should seek by taking only what is scrupulous and agreeable.
Khi tìm cầu, không nên nhận bất cứ thứ gì, mà phải tìm cầu chỉ những gì đáng hổ thẹn và đáng kính trọng.
Ayaṃ pariyesanasantoso nāma.
This is called contentment in seeking.
Đây gọi là pariyesanasantoso (sự tri túc về việc tìm cầu).
Dūratova āhariyamānaṃ disvā ‘‘etaṃ manāpaṃ, etaṃ amanāpa’’nti cittaṃ na uppādetabbaṃ.
Upon seeing something being brought from afar, one should not generate the thought: "This is agreeable, this is disagreeable."
Khi thấy vật thực được mang đến từ xa, không nên khởi tâm: “Cái này vừa ý, cái này không vừa ý”.
Ayaṃ paṭilābhasantoso nāma.
This is called contentment in obtaining.
Đây gọi là paṭilābhasantoso (sự tri túc về việc nhận được).
‘‘Imaṃ manāpaṃ gaṇhissāmi, imaṃ amanāpaṃ na gaṇhissāmī’’ti acintetvā yaṃkiñci yāpanamattaṃ gahetabbameva.
Without thinking "I will take this agreeable one, I will not take this disagreeable one," one should take whatever is merely sufficient for sustenance.
Không nên nghĩ: “Mình sẽ nhận cái vừa ý này, mình sẽ không nhận cái không vừa ý kia”, mà phải nhận bất cứ thứ gì đủ để duy trì mạng sống.
Ayaṃ paṭiggahaṇasantoso nāma.
This is called contentment in accepting.
Đây gọi là paṭiggahaṇasantoso (sự tri túc về việc thọ nhận).
Ettha pana deyyadhammo bahu, dāyako appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
Here, if the offering is abundant, but the donor wishes to give little, little should be accepted.
Ở đây, nếu vật cúng dường nhiều, người cúng dường muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, pamāṇeneva gahetabbaṃ.
If both the offering is abundant and the donor wishes to give much, it should be accepted in moderation.
Nếu vật cúng dường nhiều và người cúng dường cũng muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Deyyadhammo na bahu, dāyakopi appaṃ dātukāmo, appaṃ gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant, and the donor also wishes to give little, little should be accepted.
Nếu vật cúng dường không nhiều và người cúng dường cũng muốn cho ít, thì nên nhận ít.
Deyyadhammo na bahu, dāyako pana bahuṃ dātukāmo, pamāṇena gahetabbaṃ.
If the offering is not abundant, but the donor wishes to give much, it should be accepted in moderation.
Nếu vật cúng dường không nhiều, nhưng người cúng dường muốn cho nhiều, thì nên nhận có chừng mực.
Paṭiggahaṇasmiñhi mattaṃ ajānanto manussānaṃ pasādaṃ makkheti, saddhādeyyaṃ vinipāteti, sāsanaṃ na karoti, vijātamātuyāpi cittaṃ gahetuṃ na sakkoti.
For one who does not know moderation in acceptance smears the faith of people, ruins offerings given in faith, does not establish the Teaching, and cannot even win the heart of his own mother.
Vì nếu không biết chừng mực khi thọ nhận, vị ấy sẽ làm mất lòng tin của mọi người, làm hủy hoại tín thí, không làm lợi ích cho Giáo pháp, và thậm chí không thể làm hài lòng một người mẹ đã sinh con.
Iti mattaṃ jānitvāva paṭiggahetabbanti ayaṃ mattapaṭiggahaṇasantoso nāma.
Thus, one should accept only after knowing moderation. This is called contentment in moderate acceptance.
Vì vậy, phải biết chừng mực khi thọ nhận. Đây gọi là mattapaṭiggahaṇasantoso (sự tri túc về việc thọ nhận có chừng mực).
Aḍḍhakulāniyeva agantvā dvārapaṭipāṭiyā gantabbaṃ.
One should not go only to wealthy families, but should go in order from door to door.
Không nên chỉ đến những gia đình giàu có, mà phải đi theo thứ tự từng nhà.
Ayaṃ loluppavivajjanasantoso nāma.
This is called contentment in avoiding greed.
Đây gọi là loluppavivajjanasantoso (sự tri túc về việc tránh tham lam).
Yathālābhasantosādayo cīvare vuttanayā eva.
Contentment with what is obtained, etc., are just as described for robes.
Yathālābhasantosa (sự tri túc về những gì đã nhận được) và các loại khác cũng tương tự như đã nói về y phục.
Piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā ‘‘samaṇadhammaṃ anupālessāmī’’ti evaṃ upakāraṃ ñatvā paribhuñjanaṃ upakārasantoso nāma.
Consuming almsfood with the understanding that "this is for the pursuit of the ascetic practice (samaṇadhamma), this is the escape here" is called contentment in helpfulness.
Thọ dụng vật thực khất thực với sự hiểu biết về lợi ích như: “Mình sẽ thực hành pháp Sa-môn”. Đây gọi là upakārasantoso (sự tri túc về sự giúp đỡ).
Pattaṃ pūretvā ānītaṃ na paṭiggahetabbaṃ.
A bowl filled to the brim should not be accepted.
Không nên thọ nhận bát đã đầy.
Anupasampanne sati tena gāhāpetabbaṃ, asati harāpetvā paṭiggahaṇamattaṃ gahetabbaṃ.
If there is an unordained person, it should be made for him to carry; if not, one should have it carried and take only a moderate amount.
Nếu có người chưa thọ giới Tỳ khưu, thì nên để người đó cầm. Nếu không có, thì nên bảo người khác mang đi rồi thọ nhận một lượng vừa đủ.
Ayaṃ parimāṇasantoso nāma.
This is called contentment in measure.
Đây gọi là parimāṇasantoso (sự tri túc về số lượng).
‘‘Jighacchāya paṭivinodanaṃ idamettha nissaraṇa’’nti evaṃ paribhuñjanaṃ paribhogasantoso nāma.
Consuming with the thought "This is for the dispelling of hunger, this is the escape here" is called contentment in consumption.
Thọ dụng vật thực với tâm niệm: “Đây là sự thoát ly khỏi cơn đói”. Đây gọi là paribhogasantoso (sự tri túc về việc thọ dụng).
Nidahitvā na paribhuñjitabbanti ayaṃ sannidhiparivajjanasantoso nāma.
Not consuming after having stored up — this is called contentment with avoiding accumulation.
“Không tích trữ rồi thọ dụng” – đây gọi là sự tri túc tránh tích trữ (sannidhiparivajjanasantoso).
Mukhaṃ anoloketvā sāraṇīyadhamme ṭhitena vissajjetabbaṃ.
Without considering (the recipient's) appearance, it should be given away by one established in the principles of cordiality.
Không nhìn mặt người, nên bố thí khi đang an trú trong các pháp đáng ghi nhớ (sāraṇīyadhamma).
Ayaṃ vissajjanasantoso nāma.
This is called contentment with giving away.
Đây gọi là sự tri túc bố thí (vissajjanasantoso).
Piṇḍapātappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅganti.
Moreover, there are five ascetic practices associated with alms-food: the practice of eating only alms-food, the practice of going for alms-food in due order, the practice of eating at one sitting, the practice of eating from one bowl, and the practice of refusing more food once one has finished eating.
Tuy nhiên, năm pháp khổ hạnh liên quan đến vật thực khất thực (piṇḍapātappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni) là: hạnh khất thực (piṇḍapātikaṅga), hạnh khất thực theo thứ lớp (sapadānacārikaṅga), hạnh nhất tọa thực (ekāsanikaṅga), hạnh thọ thực trong bát (pattapiṇḍikaṅga), và hạnh không thọ thực thêm sau khi đã từ chối (khalupacchābhattikaṅga).
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.26-30) vuttā.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về những pháp này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.26-30).
Iti piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti, imāni gopento piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
Thus, a bhikkhu, fulfilling the great noble tradition of contentment with alms-food, guards these five ascetic practices; by guarding these, he is content with the great noble tradition of contentment with alms-food.
Như vậy, vị tỳ khưu hoàn thành Thánh chủng tri túc vật thực khất thực (piṇḍapātasantosamahāariyavaṃsaṃ) này bằng cách gìn giữ năm pháp khổ hạnh này. Gìn giữ những pháp này, vị ấy trở nên tri túc với Thánh chủng tri túc vật thực khất thực.
Vaṇṇavādītiādīni vuttanayeneva veditabbāni.
"Vaṇṇavādī" and so forth should be understood in the manner stated.
Các từ như “vaṇṇavādī” (người tán thán) và những từ khác nên được hiểu theo cách đã nêu.
Senāsanenāti idha senāsanaṃ jānitabbaṃ, senāsanakkhettaṃ jānitabbaṃ, senāsanasantoso jānitabbo, senāsanappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ jānitabbaṃ.
Regarding dwellings (senāsana), here the dwelling should be known, the source of the dwelling should be known, contentment with dwellings should be known, and the ascetic practices associated with dwellings should be known.
Senāsanena (về chỗ ở): Ở đây, cần phải biết chỗ ở (senāsana), khu vực chỗ ở (senāsanakkhetta), sự tri túc về chỗ ở (senāsanasantoso), và pháp khổ hạnh liên quan đến chỗ ở (senāsanappaṭisaṃyuttaṃ dhutaṅgaṃ).
Tattha senāsananti mañco pīṭhaṃ bhisi bimbohanaṃ vihāro aḍḍhayogo pāsādo hammiyaṃ guhā leṇaṃ aṭṭo māḷo veḷugumbo rukkhamūlaṃ yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti imāni pannarasa senāsanāni.
Among these, dwelling refers to a couch, a chair, a mat, a cushion, a monastery, a half-storied building, a palace, a mansion, a cave, a rock-shelter, a turret, a watchtower, a bamboo grove, a root of a tree, or any place where bhikkhus retreat—these fifteen types of dwellings.
Trong đó, chỗ ở (senāsana) là: giường, ghế, nệm, gối, tịnh xá (vihāra), aḍḍhayoga (một loại nhà có mái cong), lầu (pāsāda), nhà cao (hammiya), hang động (guhā), hốc đá (leṇa), chòi (aṭṭo), tháp (māḷo), bụi tre (veḷugumbo), gốc cây (rukkhamūlaṃ), hoặc bất cứ nơi nào mà các tỳ khưu lui về ẩn cư – đây là mười lăm loại chỗ ở.
Senāsanasantosoti senāsane vitakkasantosādayo pannarasa santosā.
Contentment with dwellings refers to the fifteen contentments such as contentment with thoughts concerning dwellings.
Sự tri túc về chỗ ở (senāsanasantoso) là mười lăm loại tri túc như tri túc về tư duy (vitakkasantosādayo) đối với chỗ ở.
Te piṇḍapāte vuttanayeneva veditabbā.
These should be understood in the same manner as stated for alms-food.
Những điều này cũng nên được hiểu theo cách đã nêu đối với vật thực khất thực.
Senāsanappaṭisaṃyuttāni pana pañca dhutaṅgāni āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅganti.
Moreover, there are five ascetic practices associated with dwellings: the forest-dweller's practice, the tree-root dweller's practice, the open-air dweller's practice, the charnel-ground dweller's practice, and the randomly-assigned dwelling practice.
Tuy nhiên, năm pháp khổ hạnh liên quan đến chỗ ở (senāsanappaṭisaṃyuttāni dhutaṅgāni) là: hạnh ở rừng (āraññikaṅga), hạnh ở gốc cây (rukkhamūlikaṅga), hạnh ở ngoài trời (abbhokāsikaṅga), hạnh ở nghĩa địa (sosānikaṅga), và hạnh tùy nghi chỗ ở (yathāsanthatikaṅga).
Tesaṃ vitthārakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.31-35) vuttā.
Their detailed explanation is given in the Visuddhimagga.
Lời giải thích chi tiết về những pháp này đã được trình bày trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga 1.31-35).
Iti senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ pūrayamāno bhikkhu imāni pañca dhutaṅgāni gopeti.
Thus, a bhikkhu, fulfilling the great noble tradition of contentment with dwellings, guards these five ascetic practices.
Như vậy, vị tỳ khưu hoàn thành Thánh chủng tri túc chỗ ở (senāsanasantosamahāariyavaṃsaṃ) này bằng cách gìn giữ năm pháp khổ hạnh này.
Imāni gopento senāsanasantosamahāariyavaṃsena santuṭṭho hoti.
By guarding these, he is content with the great noble tradition of contentment with dwellings.
Gìn giữ những pháp này, vị ấy trở nên tri túc với Thánh chủng tri túc chỗ ở.
Iti bhagavā pathaviṃ pattharamāno viya sāgarakucchiṃ pūrayamāno viya ākāsaṃ vitthārayamāno viya ca paṭhamaṃ cīvarasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā candaṃ uṭṭhāpento viya sūriyaṃ ullaṅghento viya ca dutiyaṃ piṇḍapātasantosaṃ kathetvā sineruṃ ukkhipanto viya tatiyaṃ senāsanasantosaṃ ariyavaṃsaṃ kathetvā idāni sahassanayapaṭimaṇḍitaṃ catutthaṃ bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotīti desanaṃ ārabhi.
Thus, the Blessed One, as if spreading out the earth, as if filling the ocean's depths, as if expanding space, first expounded the noble tradition of contentment with robes, then, as if raising the moon and surpassing the sun, expounded the second noble tradition of contentment with alms-food, then, as if lifting Mount Sineru, expounded the third noble tradition of contentment with dwellings, and now, to expound the fourth noble tradition of delighting in development, adorned with a thousand facets, he began his discourse with the teaching: " Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu delights in development."
Như vậy, Thế Tôn, như trải rộng đất, như lấp đầy lòng biển, như mở rộng bầu trời, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc y phục đầu tiên; rồi như dựng mặt trăng, như vượt qua mặt trời, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc vật thực thứ hai; rồi như nhấc núi Sineru, đã thuyết giảng Thánh chủng tri túc chỗ ở thứ ba; giờ đây, để thuyết giảng Thánh chủng an trú thiền định thứ tư, được trang hoàng bằng ngàn phương pháp, Ngài đã bắt đầu bài giảng: “ Này các tỳ khưu, hơn nữa, một tỳ khưu an trú thiền định (puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī)” (lại nữa, này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo an trú thiền định).
Tattha āramaṇaṃ ārāmo, abhiratīti attho.
Here, ārāma means a basis, signifying delight.
Trong đó, đối tượng là nơi an trú (ārāma), có nghĩa là sự hoan hỷ.
Bhāvanāya ārāmo assāti bhāvanārāmo.
He whose delight is in development is bhāvanārāmo (one who delights in development).
Vị ấy có sự an trú trong thiền định, nên gọi là bhāvanārāmo (an trú thiền định).
Bhāvanāya ratoti bhāvanārato.
He who delights in development is bhāvanārato (one who is intent on development).
Vị ấy hoan hỷ trong thiền định, nên gọi là bhāvanārato (hoan hỷ thiền định).
Pañcavidhe pahāne ārāmo assāti pahānārāmo.
He whose delight is in abandoning the five hindrances is pahānārāmo (one who delights in abandoning).
Vị ấy có sự an trú trong năm sự đoạn trừ (pahāna), nên gọi là pahānārāmo (an trú đoạn trừ).
Apica bhāvento ramatīti bhāvanārāmo.
Alternatively, he who delights while developing is bhāvanārāmo.
Hơn nữa, vị ấy hoan hỷ khi tu tập (bhāvento ramati), nên gọi là bhāvanārāmo.
Pajahanto ramatīti pahānārāmoti evamettha attho daṭṭhabbo.
He who delights while abandoning is pahānārāmo; thus should the meaning here be understood.
Vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ (pajahanto ramati), nên gọi là pahānārāmo – ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Ayañhi cattāro satipaṭṭhāne bhāvento ramati, ratiṃ vindatīti attho.
Indeed, he delights, he finds enjoyment, while developing the four foundations of mindfulness.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), có nghĩa là tìm thấy sự hoan hỷ.
Tathā cattāro sammappadhāne.
Similarly, the four right efforts.
Cũng vậy, bốn chánh cần (sammappadhāna).
Cattāro iddhipāde, pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, satta anupassanā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme, aṭṭhatiṃsa ārammaṇavibhattiyo bhāvento ramati, ratiṃ vindati.
He delights, he finds enjoyment, while developing the four bases of psychic power, the five faculties, the five powers, the seven factors of awakening, the seven contemplations, the eighteen great insights, the thirty-seven factors conducive to awakening, and the thirty-eight distinctions of objects.
Vị ấy hoan hỷ khi tu tập bốn thần túc (iddhipāda), năm căn (indriya), năm lực (bala), bảy giác chi (bojjhaṅga), bảy quán tưởng (anupassanā), mười tám đại quán (mahāvipassanā), ba mươi bảy bồ đề phần (bodhipakkhiyadhamma), ba mươi tám phân loại đối tượng (ārammaṇavibhatti), tìm thấy sự hoan hỷ.
Kāmacchandādayo pana kilese pajahanto ramati, ratiṃ vindati.
However, he delights, he finds enjoyment, while abandoning defilements such as sensual desire.
Tuy nhiên, vị ấy hoan hỷ khi đoạn trừ các phiền não như dục tham (kāmacchanda), tìm thấy sự hoan hỷ.
Imesu pana catūsu ariyavaṃsesu purimehi tīhi terasannaṃ dhutaṅgānaṃ catupaccayasantosassa ca vasena sakalaṃ vinayapiṭakaṃ kathitaṃ hoti, bhāvanārāmena avasesaṃ piṭakadvayaṃ.
Among these four noble traditions, the first three, concerning the thirteen ascetic practices and contentment with the four requisites, encompass the entire Vinaya Piṭaka; the noble tradition of delighting in development encompasses the remaining two Piṭakas.
Trong bốn Thánh chủng này, ba Thánh chủng trước đã nói về toàn bộ Tạng Luật (Vinayapiṭaka) theo mười ba pháp khổ hạnh và sự tri túc đối với bốn vật dụng; Thánh chủng an trú thiền định nói về hai tạng còn lại.
Imaṃ pana bhāvanārāmaṃ ariyavaṃsaṃ kathentena bhikkhunā paṭisambhidāmagge nekkhammapāḷiyā kathetabbo, dīghanikāye dasuttarasuttantapariyāyena kathetabbo, majjhimanikāye satipaṭṭhānasuttantapariyāyena kathetabbo, abhidhamme niddesapariyāyena kathetabbo.
This noble tradition of delighting in development should be expounded by a bhikkhu in the Paṭisambhidāmagga according to the Nekkhammapāḷi, in the Dīghanikāya according to the Dasuttarasuttanta, in the Majjhimanikāya according to the Satipaṭṭhānasuttanta, and in the Abhidhamma according to the Niddesa exposition.
Tuy nhiên, khi thuyết giảng Thánh chủng an trú thiền định này, một tỳ khưu nên thuyết giảng theo Pāḷi Nekkhamma trong Paṭisambhidāmagga, theo Dasuttarasuttanta trong Dīghanikāya, theo Satipaṭṭhānasuttanta trong Majjhimanikāya, và theo Niddesa trong Abhidhamma.
‘‘Nekkhammaṃ bhāvento ramati, kāmacchandaṃ pajahanto ramati.
"He delights while developing renunciation, he delights while abandoning sensual desire.
“Vị ấy hoan hỷ khi tu tập xuất ly (nekkhamma), hoan hỷ khi đoạn trừ dục tham (kāmacchanda).
Abyāpādaṃ, byāpādaṃ… ālokasaññaṃ… thinamiddhaṃ… avikkhepaṃ, uddhaccaṃ… dhammavavatthānaṃ… vicikicchaṃ… ñāṇaṃ… avijjaṃ… pāmojjaṃ… aratiṃ… paṭhamajjhānaṃ, pañca nīvaraṇe… dutiyajjhānaṃ… vitakkavicāre… tatiyajjhānaṃ… pītiṃ… catutthajjhānaṃ… sukhadukkhe… ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, rūpasaññaṃ paṭighasaññaṃ nānattasaññaṃ pajahanto ramati.
Non-ill will (abhivyāpāda), ill will (vyāpāda)... perception of light... sloth and torpor... non-distraction, restlessness... discrimination of phenomena... doubt... knowledge... ignorance... joy... discontent... the first jhāna, the five hindrances... the second jhāna... initial and sustained application... the third jhāna... rapture... the fourth jhāna... pleasure and pain... he delights while developing the attainment of the sphere of infinite space, he delights while abandoning perception of form, perception of sensory impingement, perception of diversity.
Vô sân (abyāpāda), sân hận (byāpāda)… tưởng ánh sáng (ālokasaññaṃ)… hôn trầm thụy miên (thinamiddhaṃ)… không tán loạn (avikkhepaṃ), trạo cử (uddhaccaṃ)… phân biệt pháp (dhammavavatthānaṃ)… hoài nghi (vicikicchaṃ)… trí tuệ (ñāṇaṃ)… vô minh (avijjaṃ)… hỷ (pāmojjaṃ)… bất lạc (aratiṃ)… sơ thiền (paṭhamajjhānaṃ), năm triền cái (nīvaraṇe)… nhị thiền (dutiyajjhānaṃ)… tầm và tứ (vitakkavicāre)… tam thiền (tatiyajjhānaṃ)… hỷ (pītiṃ)… tứ thiền (catutthajjhānaṃ)… lạc và khổ (sukhadukkhe)… hoan hỷ khi tu tập không vô biên xứ định (ākāsānañcāyatanasamāpattiṃ), hoan hỷ khi đoạn trừ sắc tưởng (rūpasaññaṃ), tưởng đối ngại (paṭighasaññaṃ), tưởng sai biệt (nānattasaññaṃ).
Viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ bhāvento ramati, ākiñcaññāyatanasaññaṃ pajahanto ramati.
He delights while developing the attainment of the sphere of infinite consciousness... (further ellipses)... the attainment of the sphere of neither perception nor non-perception, he delights while abandoning the perception of the sphere of nothingness.
Hoan hỷ khi tu tập thức vô biên xứ định (viññāṇañcāyatanasamāpattiṃ)… v.v… phi tưởng phi phi tưởng xứ định (nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiṃ), hoan hỷ khi đoạn trừ vô sở hữu xứ tưởng (ākiñcaññāyatanasaññaṃ).
‘‘Ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati, ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati…pe… dasa dhamme bhāvento ramati, dasa dhamme pajahanto ramati.
"He delights while developing one dhamma, he delights while abandoning one dhamma... (further ellipses)... he delights while developing ten dhammas, he delights while abandoning ten dhammas.
“Hoan hỷ khi tu tập một pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ một pháp… v.v… hoan hỷ khi tu tập mười pháp, hoan hỷ khi đoạn trừ mười pháp.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati?
What is the one dhamma that he delights while developing?
Tu tập một pháp nào thì hoan hỷ?
Kāyagatāsatiṃ sātasahagataṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ bhāvento ramati.
Mindfulness of the body accompanied by happiness—this one dhamma he delights while developing.
Niệm thân (kāyagatāsatiṃ) kèm theo sự an lạc (sātasahagataṃ), tu tập một pháp này thì hoan hỷ.
Katamaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati?
What is the one dhamma that he delights while abandoning?
Đoạn trừ một pháp nào thì hoan hỷ?
Asmimānaṃ, imaṃ ekaṃ dhammaṃ pajahanto ramati.
Giving up this one dhamma, the conceit 'I am', he delights.
Từ bỏ một pháp này, tức là ngã mạn (asmimāna), vị ấy hoan hỷ.
Katame dve dhamme…pe… katame dasa dhamme bhāvento ramati?
Which two dhammas... (so on)... Which ten dhammas does he develop and delight in?
Hai pháp nào…pe… vị ấy hoan hỷ khi tu tập mười pháp nào?
Dasa kasiṇāyatanāni, ime dasa dhamme bhāvento ramati.
The ten kasiṇa-bases—he develops these ten dhammas and delights in them.
Mười xứ kasiṇa (kasiṇāyatana), vị ấy hoan hỷ khi tu tập mười pháp này.
Katame dasa dhamme pajahanto ramati?
Which ten dhammas does he abandon and delight in?
Vị ấy hoan hỷ khi từ bỏ mười pháp nào?
Dasa micchatte, ime dasa dhamme pajahanto ramati.
The ten wrong ways (micchatta)—he abandons these ten dhammas and delights in them.
Mười điều tà (micchatta), vị ấy hoan hỷ khi từ bỏ mười pháp này.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (dī. ni. 3.351-360).
‘In this way, bhikkhus, a bhikkhu delights in development.’
Này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập như vậy.”
‘‘Ekāyano ayaṃ, bhikkhave, maggo…pe… yāvadeva ñāṇamattāya paṭissatimattāya.
“This, bhikkhus, is the one-way path… (so on)… for the sake of mere knowledge and mere mindfulness.
“Này các Tỳ-khưu, đây là con đường độc nhất…pe… chỉ vì sự hiểu biết, vì sự ghi nhớ.
Anissito ca viharati, na ca kiñci loke upādiyati.
He dwells unattached and grasps at nothing in the world.
Vị ấy sống không nương tựa, và không chấp thủ bất cứ điều gì trong thế gian.
Evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hoti bhāvanārato.
In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development, is devoted to development.
Này các Tỳ-khưu, như vậy, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập, yêu thích sự tu tập.
Pahānārāmo hoti pahānarato.
He delights in abandonment, is devoted to abandonment.
Vị ấy hoan hỷ với sự từ bỏ, yêu thích sự từ bỏ.
Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu gacchanto vā gacchāmīti pajānāti…pe… puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu seyyathāpi passeyya sarīraṃ sivathikāya chaḍḍitaṃ…pe… pūtīni cuṇṇakajātāni.
Furthermore, bhikkhus, when a bhikkhu is going, he understands: ‘I am going’… (so on)… Furthermore, bhikkhus, a bhikkhu might see a body cast away in a charnel ground… (so on)… putrid, reduced to powder.
Hơn nữa, này các Tỳ-khưu, khi đi, Tỳ-khưu ấy biết ‘tôi đang đi’…pe… hơn nữa, này các Tỳ-khưu, Tỳ-khưu ấy như thấy một thi thể bị vứt bỏ ở bãi tha ma…pe… thối rữa, tan thành bột.
So imameva kāyaṃ upasaṃharati ‘ayampi kho kāyo evaṃdhammo evaṃbhāvī evaṃanatīto’ti.
He then applies this very body (to that observation), thinking: ‘This body too is of such a nature, it will become like this, it is not exempt from this fate.’
Vị ấy quán chiếu chính thân này: ‘Thân này cũng có bản chất như vậy, sẽ trở thành như vậy, không thể thoát khỏi như vậy’.
Iti ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī viharati…pe… evampi kho, bhikkhave, bhikkhu bhāvanārāmo hotī’’ti (ma. ni. 1.106 ādayo).
Thus he dwells contemplating the body internally… (so on)… In this way too, bhikkhus, a bhikkhu delights in development.”
Như vậy, vị ấy sống quán thân trên thân nội tại…pe… Này các Tỳ-khưu, như vậy, Tỳ-khưu ấy hoan hỷ với sự tu tập.”
Ime kho, bhikkhave, cattāro ariyavaṃsāti, bhikkhave, ime cattāro ariyavaṃsā ariyatantiyo ariyapaveṇiyo ariyañjasā ariyavaṭumānīti suttantaṃ vinivaṭṭetvā idāni mahāariyavaṃsaparipūrakassa bhikkhuno vasanadisā dassento imehi ca pana, bhikkhavetiādimāha.
“These, bhikkhus, are the four Ariya-vaṁsas”—bhikkhus, having explained the Suttanta by (saying) “these four Ariya-vaṁsas, noble traditions, noble lineages, noble pathways, noble practices,” the Buddha now indicates the dwelling places of a bhikkhu who fulfills the great Ariya-vaṁsas, and therefore said “and by these, bhikkhus…” and so on.
Này các Tỳ-khưu, đây là bốn Thánh chủng (ariyavaṃsa) — Này các Tỳ-khưu, đây là bốn Thánh chủng, Thánh truyền thống (ariyatantiyo), Thánh kế thừa (ariyapaveṇiyo), Thánh lộ trình (ariyañjasā), Thánh đạo (ariyavaṭumāni). Sau khi giải thích kinh này, bây giờ để chỉ các phương hướng mà Tỳ-khưu hoàn thành Đại Thánh chủng (mahāariyavaṃsa) sẽ cư trú, Đức Phật đã nói câu “Này các Tỳ-khưu, và với những điều này…”
Tattha sveva aratiṃ sahatīti soyeva aratiṃ anabhiratiṃ ukkaṇṭhitaṃ sahati abhibhavati.
Therein, ‘he alone conquers discontent’ means he alone conquers discontent, displeasure, weariness.
Trong đó, chính vị ấy chế ngự sự bất mãn (sveva aratiṃ sahatī) nghĩa là chính vị ấy chế ngự, vượt qua sự bất mãn, sự không hoan hỷ, sự chán nản.
Na taṃ arati sahatīti taṃ pana bhikkhuṃ yā esā pantesu senāsanesu adhikusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya arati nāma hoti, sā sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti.
‘Discontent does not conquer him’ means that discontent, which is the delight in the five strands of sensual pleasure at remote dwelling places for the development of wholesome states, is unable to conquer that bhikkhu.
Sự bất mãn không chế ngự được vị ấy (na taṃ arati sahatī) nghĩa là sự bất mãn, tức là sự bất mãn đối với việc tu tập các pháp thiện (kusala dhamma) cao thượng ở những trú xứ xa vắng, không thể chế ngự hay vượt qua Tỳ-khưu ấy.
Aratiratisahoti aratiñca pañcakāmaguṇaratiñca sahati, adhibhavituṃ sakkoti.
‘He is a conqueror of discontent and delight’ means he conquers both discontent and delight in the five strands of sensual pleasure; he is able to overcome them.
Vị ấy chế ngự cả bất mãn và hoan hỷ (Aratiratisaho) nghĩa là vị ấy có thể chế ngự, vượt qua cả sự bất mãn và sự hoan hỷ với năm dục lạc.
Idāni gāthāhi kūṭaṃ gaṇhanto nāratītiādimāha.
Now, taking up the verses, he said “discontent does not…” and so on.
Bây giờ, để tóm tắt bằng các kệ ngôn, Đức Phật đã nói câu “Sự bất mãn không…”
Tattha dhīranti vīriyavantaṃ.
Therein, ‘the wise one’ (dhīraṃ) means the energetic one.
Trong đó, người trí (dhīraṃ) nghĩa là người có tinh tấn.
Nārati dhīraṃ sahatīti idaṃ purimasseva kāraṇavacanaṃ.
‘Discontent does not conquer the wise one’—this is a causal statement for the preceding one.
Sự bất mãn không chế ngự được người trí (Nārati dhīraṃ sahatī) là lời giải thích cho câu trước.
Yasmā sā dhīraṃ na sahati nappahoti dhīraṃ sahituṃ adhibhavituṃ na sakkoti, tasmā nārati sahati dhīraṃ.
Since it does not conquer the wise one, it is unable to overcome the wise one, it cannot overpower him; therefore, discontent does not conquer the wise one.
Bởi vì sự bất mãn không chế ngự được người trí, không đủ sức để chế ngự người trí, không thể vượt qua người trí, nên sự bất mãn không chế ngự được người trí.
Dhīro hi aratissahoti aratisahattā hi so dhīro nāma, tasmā aratiṃ sahatīti attho.
‘For the wise one conquers discontent’ means that because he conquers discontent, he is called a wise one (dhīra); therefore, he conquers discontent.
Người trí chế ngự sự bất mãn (Dhīro hi aratissaho) nghĩa là bởi vì vị ấy có khả năng chế ngự sự bất mãn, nên vị ấy được gọi là người trí, do đó có nghĩa là vị ấy chế ngự sự bất mãn.
Sabbakammavihāyīnanti sabbaṃ tebhūmakakammaṃ cajitvā paricchinnaṃ parivaṭumaṃ katvā ṭhitaṃ.
‘One who has given up all kamma’ means one who has abandoned all kamma pertaining to the three realms of existence, having completely cut them off and made them into a perimeter.
Người đã từ bỏ tất cả nghiệp (Sabbakammavihāyīnaṃ) nghĩa là người đã từ bỏ tất cả các nghiệp thuộc ba cõi (tebhūmakakamma), đã đoạn tận và chấm dứt chúng.
Panuṇṇaṃ ko nivārayeti kilese panuditvā ṭhitaṃ ko nāma rāgo vā doso vā nivāreyya.
‘Who can restrain one who has driven away (defilements)?’ means what lust or hatred could restrain one who stands having driven away defilements?
Ai có thể ngăn cản người đã loại bỏ phiền não? (Panuṇṇaṃ ko nivāraye) nghĩa là ai, tức là tham ái (rāga) hay sân hận (dosa), có thể ngăn cản người đã loại bỏ các phiền não?
Nekkhaṃ jambonadasseva, ko taṃ ninditumarahatīti jambonadasaṅkhātassa jātirattasuvaṇṇassa nikkhasadisaṃ garahitabbadosavimuttaṃ ko taṃ puggalaṃ nindituṃ arahati.
‘Who is fit to criticize him, like a coin of Jambu gold?’ means who is fit to criticize such a person, who is free from faults and blemishes, like a coin of Jambu gold?
Ai có thể chê bai một nén vàng nguyên chất (nekkhaṃ jambonadasseva, ko taṃ ninditumarahatī)? nghĩa là ai có thể chê bai một người không có lỗi lầm đáng chê bai, giống như một nén vàng nguyên chất (jambonadasaṅkhāta) có màu sắc như vàng ròng?
Brahmunāpi pasaṃsitoti mahābrahmunāpi esa puggalo pasaṃsitoyevāti.
‘Praised even by Brahmā’ means this person is praised even by Mahābrahmā.
Được cả Phạm Thiên tán thán (Brahmunāpi pasaṃsito) nghĩa là người ấy được cả Đại Phạm Thiên (mahābrahmunā) tán thán.
Desanāpariyosāne cattālīsa bhikkhusahassāni arahatte patiṭṭhahiṃsu.
At the conclusion of the discourse, forty thousand bhikkhus were established in Arahantship.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, bốn mươi ngàn Tỳ-khưu đã đạt đến quả vị A-la-hán.
30. Dasame abhiññātāti ñātā pākaṭā.
In the tenth, ‘well-known’ (abhiññātā) means known, famous.
Trong kinh thứ mười, được biết đến (abhiññātā) nghĩa là được biết đến, nổi tiếng.
Annabhārotiādīni tesaṃ nāmāni.
‘Annabhāra’ and so on are their names.
Annabhāra và các tên khác là tên của họ.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti phalasamāpattito vuṭṭhito.
‘Having risen from seclusion’ (paṭisallānā vuṭṭhito) means having risen from fruit-attainment.
Sau khi xuất định độc cư (Paṭisallānā vuṭṭhito) nghĩa là sau khi xuất khỏi quả định (phalasamāpatti).
Sā hi idha paṭisallānanti adhippetā.
For that is what is intended here by seclusion (paṭisallāna).
Vì quả định ở đây được hiểu là độc cư (paṭisallāna).
Paccakkhāyāti paṭikkhipitvā.
‘Having rejected’ (paccakkhāyā) means having refused.
Từ bỏ (Paccakkhāyā) nghĩa là bác bỏ.
Abhijjhālunti sataṇhaṃ.
‘Covetous’ (abhijjhāluṃ) means full of craving.
Tham lam (Abhijjhāluṃ) nghĩa là có tham ái (sataṇhaṃ).
Kāmesu tibbasārāganti vatthukāmesu bahalarāgaṃ.
‘With intense lust for sensual pleasures’ (kāmesu tibbasārāgaṃ) means having strong attachment to object-sensual pleasures.
Tham ái mạnh mẽ đối với dục lạc (Kāmesu tibbasārāgaṃ) nghĩa là tham ái sâu đậm đối với các dục lạc vật chất (vatthukāmesu).
Tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyanti taṃ ahaṃ tasmiṃ kāraṇe evaṃ vadeyyaṃ.
‘I would tell him thus about that’ (tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyaṃ) means I would tell him thus regarding that matter.
Tôi sẽ nói với người ấy như vậy về điều đó (Tamahaṃ tattha evaṃ vadeyyaṃ) nghĩa là tôi sẽ nói với người ấy như vậy về lý do đó.
Paṭikkositabbaṃ maññeyyāti paṭikkositabbāni paṭibāhitabbani vā maññeyya.
‘Would consider it reprehensible’ (paṭikkositabbaṃ maññeyyā) means would consider them to be things to be blamed or to be rejected.
Nên bị khiển trách (Paṭikkositabbaṃ maññeyyā) nghĩa là nên bị khiển trách hoặc nên bị bác bỏ.
Sahadhammikāti sakāraṇā.
‘Lawful’ (sahadhammikā) means with reason.
Phù hợp với Dhamma (Sahadhammikā) nghĩa là có lý do.
Vādānupātāti dhammikavāde ghaṭṭayamānā adhammikavādānupātā, vādappavattiyoti attho.
‘Arising from dispute’ (vādānupātā) means, being provoked in a lawful dispute, arising from an unlawful dispute; that is, the occurrence of disputes.
Những lời tranh luận (Vādānupātā) nghĩa là những lời tranh luận hợp pháp bị va chạm bởi những lời tranh luận không hợp pháp, tức là sự khởi xướng tranh luận.
Gārayhā ṭhānāti garahitabbayuttakā paccayā.
‘Reproachable instances’ (gārayhā ṭhānā) means reasons worthy of blame.
Những trường hợp đáng khiển trách (Gārayhā ṭhānā) nghĩa là những lý do xứng đáng bị khiển trách.
Āgacchantīti upagacchanti.
‘Arise’ (āgacchantī) means they approach.
Đến gần (Āgacchantī) nghĩa là tiến đến.
Ukkalāti ukkalajanapadavāsino.
‘Ukkaḷā’ means residents of the Ukkaḷa country.
Ukkalā nghĩa là những người sống ở xứ Ukkala.
Vassabhaññāti vasso ca bhañño cāti dve janā.
‘Vassabhaññā’ means two people, Vassa and Bhañña.
Vassabhaññā nghĩa là hai người tên Vassa và Bhañña.
Ahetukavādāti ‘‘natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā’’tievamādivādino.
‘Advocates of no cause’ (ahetukavādā) means those who advocate such views as: ‘There is no cause, no condition for the purity of beings.’
Những người theo thuyết vô nhân (Ahetukavādā) nghĩa là những người theo thuyết “không có nhân, không có duyên cho sự thanh tịnh của chúng sinh” và các thuyết tương tự.
Akiriyavādāti ‘‘karoto na karīyati pāpa’’nti evaṃ kiriyapaṭikkhepavādino.
‘Advocates of no action’ (akiriyavādā) means those who advocate the rejection of action, saying: ‘When one acts, no evil is done.’
Những người theo thuyết vô hành (Akiriyavādā) nghĩa là những người theo thuyết phủ nhận hành động như “người làm không phạm tội ác”.
Natthikavādāti ‘‘natthi dinna’’ntiādivādino.
‘Nihilists’ (natthikavādā) means those who advocate such views as: ‘There is no gift.’
Những người theo thuyết hư vô (Natthikavādā) nghĩa là những người theo thuyết “không có bố thí” và các thuyết tương tự.
Te imesu tīsupi dassanesu okkantaniyāmā ahesuṃ.
They were established in these three types of views.
Họ đã an trú vững chắc trong cả ba quan điểm này.
Kathaṃ pana tesu niyāmo hotīti?
How, then, do they become established in them?
Nhưng sự an trú vững chắc trong đó diễn ra như thế nào?
Yo hi evarūpaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu nisinno sajjhāyati vīmaṃsati, tassa ‘‘natthi hetu natthi paccayo karoto na karīyati pāpaṃ…pe… natthi dinnaṃ…pe… kāyassa bhedā ucchijjatī’’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti.
When one adopts such a doctrine and sits reciting and investigating in places of rest by night and day, wrong mindfulness becomes established regarding that object: ‘There is no cause, no condition; when one acts, no evil is done… (so on)… there is no gift… (so on)… when the body breaks up, it is annihilated,’ and the mind becomes one-pointed, and the impulsion thoughts arise.
Người nào nắm giữ quan điểm như vậy, ngồi ở nơi trú ngụ ban đêm và ban ngày để học hỏi và suy xét, thì đối với người ấy, niệm sai lầm (micchāsati) được an lập trên đối tượng đó – “không có nhân, không có duyên, người làm không phạm tội ác…pe… không có bố thí…pe… sau khi thân hoại mạng chung thì bị đoạn diệt”, tâm trở nên nhất tâm, và các tư tâm sở (javana) khởi lên.
Paṭhamajavane satekiccho hoti, tathā dutiyādīsu, sattame buddhānampi atekiccho anivatti ariṭṭhakaṇṭakasadiso hoti.
In the first impulsion, it is curable; likewise in the second and so on. In the seventh, it is incurable even for Buddhas, irreversible, like a thorn of the ariṭṭha tree.
Trong xung lực đầu tiên, nó có thể được chữa trị, cũng như trong các xung lực thứ hai, v.v. Đến xung lực thứ bảy, nó trở nên không thể chữa trị ngay cả đối với chư Phật, không thể quay lại, giống như gai nhọn không thể nhổ ra.
Tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi.
Therein, some fall into one view, some into two, and some even into three.
Trong đó, có người đi vào một tà kiến, có người hai, có người cả ba.
Niyatamicchādiṭṭhikova hoti, patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca, abhabbo tassa attabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ.
He becomes one with a fixed wrong view, having attained the obstruction of the path to heaven and the path to liberation. He is unable to go even to heaven immediately after that existence, much less to liberation.
Người đó trở thành người có tà kiến cố định, đã đạt đến sự che chướng con đường lên cõi trời và con đường giải thoát, không thể đi lên cõi trời ngay cả sau kiếp sống đó, huống chi là giải thoát.
Vaṭṭakhāṇuko nāmesa satto pathavigopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi.
An individual called Vaṭṭakhāṇuka is a guardian of the earth; for such an existence, there is mostly no rising up.
Một chúng sinh tên là Vaṭṭakhāṇuka là kẻ bảo vệ trái đất, phần lớn những người như vậy không thể thoát khỏi vòng luân hồi.
Vassabhaññāpi edisā ahesuṃ.
Those like Vassabhaññā were also of this kind.
Vassabha cũng là những người như vậy.
Nindābyārosanaupārambhabhayāti attano nindabhayena ghaṭṭanabhayena upavādabhayena cāti attho.
Fears of blame, malice, and reproach means the fear of one's own blame, the fear of affliction, and the fear of reproach.
Nindābyārosanaupārambhabhayā có nghĩa là do sợ bị chỉ trích, sợ bị xúc phạm, và sợ bị quở trách.
Abhijjhāvinaye sikkhanti abhijjhāvinayo vuccati arahattaṃ, arahatte sikkhamāno appamatto nāma vuccatīti suttante vaṭṭaviṭṭaṃ kathetvā gāthāya phalasamāpatti kathitāti.
To train in the subduing of covetousness means that the subduing of covetousness is called arahantship; one who trains in arahantship is called heedful. Thus, after speaking extensively in the Suttanta, the attainment of fruition is described in the verse.
Abhijjhāvinaye sikkha có nghĩa là sự chế ngự tham ái được gọi là Arahanta. Kinh nói rằng người tu tập Arahanta được gọi là người không phóng dật, và quả vị Arahanta được nói đến trong kệ ngôn.
31. Catutthassa paṭhame cakkānīti sampattiyo.
31. In the first of the fourth chapter, wheels refers to accomplishments.
31. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, cakkāni là các thành tựu.
Catucakkaṃ vattatīti cattāri sampatticakkāni vattanti ghaṭiyantiyevāti attho.
The four wheels revolve means that the four wheels of accomplishment revolve and are set in motion.
Catucakkaṃ vattatī có nghĩa là bốn bánh xe thành tựu đang quay, tức là đang được vận hành.
Patirūpadesavāsoti yattha catasso parisā sandissanti, evarūpe anucchavike dese vāso.
Residing in a suitable locality means residing in an appropriate place where the four assemblies meet.
Patirūpadesavāso là sống ở một xứ sở thích hợp, nơi bốn hội chúng có thể gặp gỡ.
Sappurisāvassayoti buddhādīnaṃ sappurisānaṃ avassayanaṃ sevanaṃ bhajanaṃ, na rājānaṃ.
Reliance on good people refers to relying upon, associating with, and serving good people like the Buddhas, not kings.
Sappurisāvassayo là nương tựa, phụng sự, kết giao với các bậc thiện trí như chư Phật, chứ không phải các vị vua.
Attasammāpaṇidhīti attano sammā ṭhapanaṃ, sace pubbe assaddhādīhi samannāgato hoti, tāni pahāya saddhādīsu patiṭṭhāpanaṃ.
Right aspiration of oneself refers to establishing oneself rightly. If one was previously endowed with faithlessness and so on, it means abandoning those and establishing oneself in faith and so on.
Attasammāpaṇidhī là tự mình thiết lập đúng đắn; nếu trước đây là người không có đức tin, v.v., thì từ bỏ chúng và thiết lập mình trong đức tin, v.v.
Pubbe ca katapuññatāti pubbe upacitakusalatā.
And having made merit in the past refers to having accumulated wholesome deeds in the past.
Pubbe ca katapuññatā là những hành thiện đã tích lũy từ trước.
Idameva cettha pamāṇaṃ.
This alone is the criterion here.
Đây chính là thước đo.
Yena hi ñāṇasampayuttacittena kusalakammaṃ kataṃ hoti, tadeva kusalaṃ taṃ purisaṃ patirūpadese upaneti, sappurise bhajāpeti, so eva ca puggalo attānaṃ sammā ṭhapeti.
For the wholesome kamma that was done with a mind accompanied by knowledge, that very wholesome kamma leads that person to a suitable locality, causes him to associate with good people, and that very individual establishes himself rightly.
Vì chính nghiệp thiện được thực hiện với tâm tương ưng trí tuệ sẽ đưa người đó đến xứ sở thích hợp, khiến người đó kết giao với các bậc thiện trí, và chính người đó sẽ tự mình thiết lập đúng đắn.
Puññakatoti katapuñño.
Merit-maker means one who has made merit.
Puññakato là người đã làm phước.
Sukhañcetaṃdhivattatīti sukhañca etaṃ puggalaṃ adhivattati, avattharatīti attho.
And happiness overwhelms him means happiness overwhelms and covers that individual.
Sukhañcetaṃdhivattatī có nghĩa là hạnh phúc bao trùm, lan tỏa đến người đó.
32. Dutiye saṅgahavatthūnīti saṅgaṇhanakāraṇāni.
32. In the second, bases of cohesion refers to the reasons for gathering together.
32. Trong kinh thứ hai, saṅgahavatthūnī là các nguyên nhân của sự kết tập.
Dānañcātiādīsu ekacco hi dāneneva saṅgaṇhitabbo hoti, tassa dānameva dātabbaṃ.
In giving, etc., some are to be gathered by giving alone, to them only gifts should be given.
Trong dānañcā và những điều khác, một số người cần được kết tập bằng bố thí, thì chỉ nên bố thí cho họ.
Peyyavajjanti piyavacanaṃ.
Pleasant speech refers to kind words.
Peyyavajjaṃ là lời nói dễ thương.
Ekacco hi ‘‘ayaṃ dātabbaṃ nāma deti, ekekena pana vacanena sabbaṃ makkhetvā nāseti, kiṃ tassa dāna’’nti vattā hoti.
Some might say, "This person gives, but with every word, he smears everything and destroys it. What is his gift?"
Một số người nói rằng: “Người này bố thí, nhưng mỗi lời nói lại làm hỏng tất cả, bố thí của người đó có ích gì?”
Ekacco ‘‘ayaṃ kiñcāpi dānaṃ na deti, kathento pana telena viya makkheti.
Some might say, "Even if this person does not give, when he speaks, he anoints as with oil.
Một số người nói: “Người này tuy không bố thí, nhưng khi nói chuyện thì như bôi dầu vậy.
Esa detu vā mā vā, vacanamevassa sahassaṃ agghatī’’ti vattā hoti.
Whether he gives or not, his words alone are worth a thousand."
Người này có bố thí hay không, lời nói của người đó đáng giá ngàn vàng.”
Evarūpo puggalo dānaṃ na paccāsīsati, piyavacanameva paccāsīsati.
Such an individual does not expect gifts; he expects only pleasant speech.
Người như vậy không mong đợi bố thí, chỉ mong đợi lời nói dễ thương.
Tassa piyavacanameva vattabbaṃ.
To him, only pleasant speech should be spoken.
Chỉ nên nói lời dễ thương với người đó.
Atthacariyāti atthavaḍḍhanakathā.
Beneficial conduct refers to talk that promotes welfare.
Atthacariyā là lời nói về sự gia tăng lợi ích.
Ekacco hi neva dānaṃ, na piyavacanaṃ paccāsīsati, attano hitakathaṃ vaḍḍhikathameva paccāsīsati.
Some do not expect either gifts or pleasant speech, but only talk beneficial to themselves, talk that fosters growth.
Một số người không mong đợi bố thí hay lời nói dễ thương, chỉ mong đợi lời nói mang lại lợi ích và sự tăng trưởng cho mình.
Evarūpassa puggalassa ‘‘idaṃ te kātabbaṃ, idaṃ na kātabbaṃ, evarūpo puggalo sevitabbo, evarūpo na sevitabbo’’ti evaṃ atthacariyakathāva kathetabbā.
To such an individual, beneficial talk should be spoken, saying: "This should be done, this should not be done; such a person should be associated with, such a person should not be associated with."
Đối với người như vậy, chỉ nên nói những lời về sự gia tăng lợi ích như: “Bạn nên làm điều này, không nên làm điều này; bạn nên kết giao với người như vậy, không nên kết giao với người như vậy.”
Samānattatāti samānasukhadukkhabhāvo.
Equality refers to having common joys and sorrows.
Samānattatā là sự đồng cảm về hạnh phúc và khổ đau.
Ekacco hi dānādīsu ekampi na paccāsīsati, ekāsane nisajjaṃ, ekapallaṅke sayanaṃ, ekato bhojananti evaṃ samānasukhadukkhataṃ paccāsīsati.
Some do not expect any of the gifts and so on, but expect equality in joys and sorrows, such as sitting on the same seat, sleeping on the same couch, and eating together.
Một số người không mong đợi bất kỳ điều gì trong bố thí, v.v., mà mong đợi sự đồng cảm về hạnh phúc và khổ đau như ngồi cùng một chỗ, nằm cùng một giường, ăn cùng nhau.
So sace gahaṭṭhassa jātiyā pabbajitassa sīlena sadiso hoti, tassāyaṃ samānattatā kātabbā.
If he is equal to a layperson by birth, or to a renunciant by virtue, this equality should be practiced for him.
Nếu người đó đồng đẳng với gia chủ về giai cấp, hoặc với người xuất gia về giới hạnh, thì nên thực hiện sự đồng cảm này.
Tattha tattha yathārahanti tesu tesu dhammesu yathānucchavikaṃ samānattatāti attho.
In each case, as appropriate means equality in those respective virtues as is suitable.
Tattha tattha yathārahaṃ có nghĩa là sự đồng cảm thích hợp trong từng pháp đó.
Rathassāṇīva yāyatoti yathā rathassa gacchato āṇi saṅgaho nāma hoti, sā rathaṃ saṅgaṇhāti, evamime saṅgahā lokaṃ saṅgaṇhanti.
Like the linchpin of a moving chariot means just as the linchpin is called the cohesion of a moving chariot, and it holds the chariot together, so too these cohesions hold the world together.
Rathassāṇīva yāyato có nghĩa là giống như chốt xe là sự kết tập của chiếc xe đang chạy, nó giữ chặt chiếc xe, thì những sự kết tập này cũng giữ chặt thế gian.
Na mātā puttakāraṇāti yadi mātā ete saṅgahe puttassa na kareyya, puttakāraṇā mānaṃ vā pūjaṃ vā na labheyya.
Not for the sake of a son by a mother means if a mother did not practice these cohesions for her son, she would not obtain honor or respect for the sake of the son.
Na mātā puttakāraṇā có nghĩa là nếu người mẹ không thực hiện những sự kết tập này vì con cái, thì người mẹ sẽ không nhận được sự tôn trọng hay sự kính trọng vì con cái.
Saṅgahā eteti upayogavacane paccattaṃ.
These cohesions is a locative case used in the sense of an instrumental, each individually.
Saṅgahā ete là cách dùng động từ ở số ít cho danh từ số nhiều.
Saṅgahe eteti vā pāṭho.
Or the reading is saṅgahe ete.
Hoặc cách đọc là Saṅgahe ete.
Samavekkhantīti sammā pekkhanti.
They reflect means they reflect rightly.
Samavekkhantī có nghĩa là nhìn nhận đúng đắn.
Pāsaṃsā ca bhavantīti pasaṃsanīyā ca bhavanti.
And are praiseworthy means they become worthy of praise.
Pāsaṃsā ca bhavantī có nghĩa là trở thành đáng khen ngợi.
33. Tatiye sīhoti cattāro sīhā – tiṇasīho, kāḷasīho, paṇḍusīho, kesarasīhoti.
33. In the third, lion refers to four kinds of lions: the grass-lion, the black-lion, the pale-lion, and the maned-lion.
33. Trong kinh thứ ba, sīho là bốn loại sư tử – sư tử cỏ (tiṇasīha), sư tử đen (kāḷasīha), sư tử vàng (paṇḍusīha), và sư tử bờm (kesarasīha).
Tesu tiṇasīho kapotavaṇṇagāvisadiso tiṇabhakkho ca hoti.
Among these, the grass-lion is dove-colored like a cow and eats grass.
Trong số đó, tiṇasīho có màu lông giống chim bồ câu và ăn cỏ.
Kāḷasīho kāḷagāvisadiso tiṇabhakkhoyeva.
The black-lion is like a black cow and eats only grass.
Kāḷasīho có màu lông giống bò đen và chỉ ăn cỏ.
Paṇḍusīho paṇḍupalāsavaṇṇagāvisadiso maṃsabhakkho.
The pale-lion is like a pale leaf-colored cow and eats meat.
Paṇḍusīho có màu lông giống lá vàng úa và ăn thịt.
Kesarasīho lākhāparikammakateneva mukhena agganaṅguṭṭhena catūhi ca pādapariyantehi samannāgato, matthakatopissa paṭṭhāya lākhātūlikāya katā viya tisso rājiyo piṭṭhimajjhena gantvā antarasatthimhi dakkhiṇāvattā hutvā ṭhitā.
The maned-lion is endowed with a mouth as if lacquered, a thick tail-tip, and four leg-ends, and from its crown, as if drawn with a lacquer brush, three lines run down the middle of its back, turning clockwise between its thighs, and remain there.
Kesarasīho có khuôn mặt như được trang điểm bằng sơn mài, có móng vuốt và bốn chân, từ đỉnh đầu xuống giữa lưng có ba vệt như được vẽ bằng cọ sơn mài, rồi xoắn sang phải ở giữa đùi.
Khandhe panassa satasahassagghanikakambalaparikkhepo viya kesarabhāro hoti, avasesaṭṭhānaṃ parisuddhasālipiṇḍasaṅkhacuṇṇapiṇḍavaṇṇaṃ hoti.
On its shoulders, there is a mane like a blanket worth a hundred thousand, and the rest of its body is the color of pure rice-flour or lime powder.
Trên vai nó có một bộ bờm dày như một tấm chăn quý giá hàng trăm ngàn, phần còn lại của cơ thể có màu như bột vỏ ốc xà cừ trắng tinh khiết.
Imesu catūsu sīhesu ayaṃ kesarasīho idha adhippeto.
Among these four lions, this maned-lion is intended here.
Trong bốn loại sư tử này, sư tử bờm (kesarasīha) được đề cập ở đây.
Migarājāti sabbamigagaṇassa rājā.
King of beasts means the king of all groups of beasts.
Migarājā là vua của tất cả các loài thú.
Āsayāti vasanaṭṭhānato, suvaṇṇaguhato vā rajatamaṇiphalikamanosilāguhato vā nikkhamatīti vuttaṃ hoti.
From his dwelling means from his abode; it is said that he emerges from a golden cave or a cave of silver, jewels, crystal, or red arsenic.
Āsayā có nghĩa là từ nơi ở, tức là từ hang vàng, hang bạc, hang pha lê, hang thạch anh hoặc hang manosilā mà nó đi ra.
Nikkhamamāno panesa catūhi kāraṇehi nikkhamati andhakārapīḷito vā ālokatthāya, uccārapassāvapīḷito vā tesaṃ vissajjanatthāya, jighacchāpīḷito vā gocaratthāya, sambhavapīḷito vā assaddhammapaṭisevanatthāya.
When emerging, he does so for four reasons: either pressed by darkness to seek light, or pressed by urination and defecation to relieve himself, or pressed by hunger to seek food, or pressed by sexual desire to engage in unchaste behavior.
Khi đi ra, nó đi ra vì bốn lý do: hoặc bị bóng tối bao phủ để tìm ánh sáng, hoặc bị áp lực bài tiết để giải tỏa, hoặc bị đói để tìm thức ăn, hoặc bị kích thích để giao phối.
Idha pana gocaratthāya nikkhamanto adhippeto.
Here, however, he is intended to be emerging for the purpose of seeking food.
Ở đây, nó được hiểu là đi ra để tìm thức ăn.
Vijambhatīti suvaṇṇatale vā rajatamaṇiphalikamanosilātalānaṃ vā aññatarasmiṃ dve pacchimapāde samaṃ patiṭṭhāpetvā purimapāde purato pasāretvā sarīrassa pacchābhāgaṃ ākaḍḍhitvā purimabhāgaṃ abhiharitvā piṭṭhiṃ nāmetvā gīvaṃ ukkhipitvā asanisaddaṃ karonto viya nāsapuṭāni pothetvā sarīralaggaṃ rajaṃ vidhunanto vijambhati.
He stretches means he places his two hind paws evenly on a golden surface or one of the silver, jewel, crystal, or red arsenic surfaces, stretches his front paws forward, pulls back the rear part of his body, thrusts forward the front part, arches his back, raises his neck, and shaking off the dust adhering to his body, as if making a sound like a thunderbolt, and blowing his nostrils, he stretches.
Vijambhatī có nghĩa là nó vươn vai trên nền vàng hoặc một trong các nền bạc, pha lê, thạch anh, manosilā, đặt hai chân sau vững chãi, duỗi hai chân trước ra phía trước, kéo phần thân sau lại, đẩy phần thân trước lên, uốn cong lưng, ngẩng cổ, như phát ra tiếng sấm, vỗ mũi và rũ bỏ bụi bẩn bám trên cơ thể.
Vijambhanabhūmiyañca pana taruṇavacchako viya aparāparaṃ javati, javato panassa sarīraṃ andhakāre paribbhamantaṃ alātaṃ viya khāyati.
And on the stretching ground, he gallops back and forth like a young calf, and as he gallops, his body appears like a whirling firebrand in the darkness.
Trên nền đất mà nó vươn vai, nó chạy tới chạy lui như một con bê non, và khi nó chạy, cơ thể nó trông như một khúc củi cháy xoay tròn trong bóng tối.
Anuviloketīti kasmā anuviloketi?
He looks around — why does he look around?
Anuviloketī – Tại sao nó lại nhìn quanh?
Parānuddayatāya.
Out of compassion for others.
Vì lòng từ bi với kẻ khác.
Tasmiṃ kira sīhanādaṃ nadante papātāvāṭādīsu visamaṭṭhānesu carantā hatthigokaṇṇamahiṃsādayo pāṇā papātepi āvāṭepi patanti, tesaṃ anuddayāya anuviloketi.
It is said that when he roars, creatures like elephants, wild oxen, and buffaloes grazing in dangerous places like precipices and pits fall into them. Out of compassion for them, he looks around.
Khi sư tử gầm, các loài vật như voi, bò rừng, trâu rừng, v.v., đang đi ở những nơi hiểm trở như vực sâu, hố sâu, có thể rơi xuống vực hoặc hố. Vì lòng từ bi với chúng, sư tử nhìn quanh.
Kiṃ panassa luddassa paramaṃsakhādino anuddayā nāma atthīti?
Does such a savage, meat-eating creature have compassion?
Nhưng một kẻ săn mồi, ăn thịt người khác, thì có lòng từ bi gì?
Āma atthi.
Yes, it does.
Vâng, có.
Tathā hi ‘‘kiṃ me bahūhi ghātitehī’’ti attano gocaratthāyāpi khuddake pāṇe na gaṇhāti.
Indeed, he does not seize small creatures even for his own food, thinking, "What good is it for me to kill many?"
Thật vậy, nó không bắt những con vật nhỏ để kiếm thức ăn, nghĩ rằng: “Ta cần gì phải giết nhiều con?”
Evaṃ anuddayaṃ karoti, vuttampi cetaṃ – ‘‘māhaṃ khuddake pāṇe visamagate saṅghātaṃ āpādesi’’nti (a. ni. 10.21).
Thus he acts with compassion, and it was said: “May I not bring destruction upon small creatures that have gone astray.”
Vị ấy làm như vậy với lòng thương xót. Điều này cũng đã được nói: "Đừng để tôi làm hại những sinh vật nhỏ bé đang gặp nguy hiểm."
Sīhanādaṃ nadatīti tikkhattuṃ tāva abhītanādaṃ nadati.
As for roars a lion's roar, he indeed roars a fearless roar three times.
Hống tiếng sư tử có nghĩa là nó gầm lên ba tiếng không sợ hãi.
Evañca panassa vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā nadantassa saddo samantā tiyojanapadesaṃ ekaninnādaṃ karoti, tamassa ninnādaṃ sutvā tiyojanabbhantaragatā dvipadacatuppadagaṇā yathāṭhāne ṭhātuṃ na sakkonti.
And moreover, for him, standing in the stretching-out place, the sound of him roaring makes a single resounding echo all around for three leagues; hearing his roar, groups of two-footed and four-footed creatures within the three-league range are unable to stand in their places.
Khi nó đứng ở nơi vươn vai và gầm lên như vậy, tiếng gầm của nó vang dội khắp vùng ba do-tuần (yojana) thành một tiếng duy nhất. Nghe tiếng gầm ấy, các loài hai chân và bốn chân trong vòng ba do-tuần không thể đứng yên tại chỗ.
Gocarāya pakkamatīti āhāratthāya gacchati.
Goes for pasture means goes for food.
Đi kiếm ăn có nghĩa là đi tìm thức ăn.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
So hi vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇato vā vāmato vā uppatanto usabhamattaṃ ṭhānaṃ gaṇhāti, uddhaṃ uppatanto cattāripi aṭṭhapi usabhaṭṭhānāni uppatati, same ṭhāne ujukaṃ pakkhandanto soḷasausabhamattampi vīsatiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, thalā vā pabbatā vā pakkhandanto saṭṭhiusabhamattampi asītiusabhamattampi ṭhānaṃ pakkhandati, antarāmagge rukkhaṃ vā pabbataṃ vā disvā taṃ pariharanto vāmato vā dakkhiṇato vā uddhaṃ vā usabhamattaṃ apakkamati.
For he, standing in the stretching-out place, leaping forth to the right or to the left, covers a distance of one usabha; leaping upwards, he leaps four or even eight usabha-distances; directly charging on level ground, he charges a distance of sixteen usabhas or even twenty usabhas; charging down from high ground or mountains, he charges a distance of sixty usabhas or even eighty usabhas; seeing a tree or a mountain on the way, avoiding it, he deviates one usabha-distance to the left, to the right, or upwards.
Thật vậy, khi nó đứng ở nơi vươn vai, nó nhảy sang phải hoặc sang trái một khoảng bằng một con bò đực; khi nó nhảy lên cao, nó nhảy một khoảng bằng bốn hoặc tám con bò đực; khi nó lao thẳng trên mặt đất bằng phẳng, nó lao một khoảng bằng mười sáu hoặc hai mươi con bò đực; khi nó lao từ đất liền hoặc núi, nó lao một khoảng bằng sáu mươi hoặc tám mươi con bò đực; nếu trên đường đi, nó thấy một cái cây hoặc một ngọn núi, nó tránh sang trái, sang phải hoặc lên cao một khoảng bằng một con bò đực.
Tatiyaṃ pana sīhanādaṃ naditvā teneva saddhiṃ tiyojane ṭhāne paññāyati, tiyojanaṃ gantvā nivattitvā ṭhito attanova nādassa anunādaṃ suṇāti.
But having roared the third lion's roar, he is seen at a place three leagues away with that very roar; having gone three leagues and returned, he hears the reverberation of his own roar.
Sau khi gầm tiếng sư tử lần thứ ba, nó xuất hiện ở một nơi cách đó ba do-tuần cùng với tiếng gầm ấy. Sau khi đi ba do-tuần và quay trở lại, nó nghe thấy tiếng vang của chính tiếng gầm của mình.
Evaṃ sīghena javena pakkamati.
Thus he departs with swift speed.
Nó đi với tốc độ nhanh như vậy.
Yebhuyyenāti pāyena.
Mostly means generally.
Phần lớn có nghĩa là thường xuyên.
Bhayaṃ santāsaṃ saṃveganti sabbaṃ cittutrāsasseva nāmaṃ.
Fear, terror, dread are all names for agitation of mind.
Sợ hãi, kinh hoàng, bàng hoàng đều là tên gọi của sự hoảng loạn trong tâm trí.
Sīhassa hi saddaṃ sutvā bahū bhāyanti, appakā na bhāyanti.
Indeed, upon hearing the lion's roar, many are afraid, but a few are not afraid.
Thật vậy, khi nghe tiếng sư tử, nhiều người sợ hãi, nhưng một số ít thì không.
Ke pana teti?
And who are they?
Vậy những người đó là ai?
Samasīho hatthājānīyo assājānīyo usabhājānīyo purisājānīyo khīṇāsavoti.
A lion equal in strength, a noble elephant, a noble horse, a noble bull, a noble man, and an arahant (khīṇāsava).
Đó là sư tử đồng loại, voi chúa, ngựa chúa, bò chúa, người chúa (purisājānīya), và vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc (khīṇāsava).
Kasmā panete na bhāyantīti?
But why are these not afraid?
Tại sao những người này không sợ hãi?
Samasīho tāva ‘‘jātigottakulasūrabhāvehi samānosmī’’ti na bhāyati, hatthājānīyādayo attano sakkāyadiṭṭhibalavatāya na bhāyanti, khīṇāsavo sakkāyadiṭṭhiyā pahīnattā na bhāyati.
A lion equal in strength is not afraid, thinking, “I am equal in birth, lineage, family, and heroism”; noble elephants and the like are not afraid due to the strength of their own Sakkhāya-diṭṭhi; an arahant (khīṇāsava) is not afraid because Sakkhāya-diṭṭhi has been abandoned.
Sư tử đồng loại không sợ hãi vì nó nghĩ: "Ta ngang hàng về chủng loại, dòng dõi, gia tộc và sự dũng mãnh." Voi chúa và những loài khác không sợ hãi vì sức mạnh của tà kiến thân kiến của chúng. Vị A-la-hán đã diệt tận các lậu hoặc không sợ hãi vì tà kiến thân kiến đã được đoạn trừ.
Bilāsayāti bile sayantā bilavāsino ahinakulagodhādayo.
Dwelling in holes are those that dwell in holes, such as snakes, mongooses, and iguanas, the inhabitants of holes.
Những loài sống trong hang là những loài sống trong hang như rắn, cầy, kỳ đà, v.v.
Udakāsayāti udakavāsino macchakacchapādayo.
Dwelling in water are the inhabitants of water, such as fish and turtles.
Những loài sống dưới nước là những loài sống dưới nước như cá, rùa, v.v.
Vanāsayāti vanavāsino hatthiassagokaṇṇamigādayo.
Dwelling in forests are the inhabitants of forests, such as elephants, horses, wild cattle, and deer.
Những loài sống trong rừng là những loài sống trong rừng như voi, ngựa, bò rừng, hươu, v.v.
Pavisantīti ‘‘idāni āgantvā gaṇhissatī’’ti maggaṃ oloketvā pavisanti.
Enter means they look at the path and enter, thinking, “Now he will come and seize us.”
Chui vào có nghĩa là nhìn đường và chui vào, nghĩ rằng: "Bây giờ nó sẽ đến bắt chúng ta."
Daḷhehīti thirehi.
With strong means firm.
Bằng những sợi dây vững chắc có nghĩa là bằng những sợi dây bền chặt.
Varattehīti cammarajjūhi.
With thongs means with leather ropes.
Bằng những sợi dây da có nghĩa là bằng những sợi dây làm từ da.
Mahiddhikotiādīsu vijambhanabhūmiyaṃ ṭhatvā dakkhiṇapassādīhi usabhamattaṃ, ujuṃ vīsatiusabhamattādilaṅghanavasena mahiddhikatā, sesamigānaṃ adhipatibhāvena mahesakkhatā, samantā tiyojanaṭṭhāne saddaṃ sutvā palāyantānaṃ vasena mahānubhāvatā veditabbā.
In the phrase of great power and so on, great power (mahiddhikatā) should be understood as leaping a usabha-distance with the right side and so on from the stretching-out place, and leaping twenty usabha-distances and so on in a straight line; great majesty (mahesakkhatā) as being the lord of other animals; and great might (mahānubhāvatā) as creatures fleeing upon hearing the sound in a place three leagues all around.
Trong các từ có đại thần lực (mahiddhiko) và các từ khác, đại thần lực được hiểu là khả năng nhảy một khoảng bằng một con bò đực từ bên phải, v.v., khi đứng ở nơi vươn vai, hoặc nhảy thẳng một khoảng bằng hai mươi con bò đực, v.v. Đại uy đức (mahesakkhatā) được hiểu là quyền lực tối cao đối với các loài thú khác. Đại uy lực (mahānubhāvatā) được hiểu là khả năng khiến các loài thú bỏ chạy khi nghe tiếng gầm trong phạm vi ba do-tuần.
Evameva khoti bhagavā tesu tesu suttantesu tathā tathā attānaṃ kathesi.
Even so means the Blessed One declared himself in this manner in various Suttas.
Cũng như vậy có nghĩa là Đức Thế Tôn đã tự nói về mình theo nhiều cách khác nhau trong các bài kinh khác nhau.
‘‘Sīhoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (a. ni. 5.99; 10.21) imasmiṃ tāva sutte sīhasadisaṃ attānaṃ kathesi.
“Monks, ‘lion’ is a designation for the Tathāgata, the Arahant, the Perfectly Self-Awakened One” – in this Sutta, he declared himself to be like a lion.
Trong kinh này, Ngài tự nói về mình giống như sư tử: "Này các Tỳ-kheo, Sư tử là một tên gọi của Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác."
‘‘Bhisakko sallakattoti kho, sunakkhatta, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (ma. ni. 3.65) imasmiṃ vejjasadisaṃ, ‘‘brāhmaṇoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (a. ni. 8.85) imasmiṃ brāhmaṇasadisaṃ, ‘‘puriso maggakusaloti kho, tissa, tathāgatassetaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 3.84) imasmiṃ maggadesakapurisasadisaṃ, ‘‘rājāhamasmi, selā’’ti (su. ni. 559; ma. ni. 2.399) imasmiṃ rājasadisaṃ.
“Indeed, Sunakkhatta, ‘physician, surgeon’ is a designation for the Tathāgata” – in this Sutta, like a physician; “Monks, ‘brahmin’ is a designation for the Tathāgata” – in this, like a brahmin; “Indeed, Tissa, ‘a man skilled in the path’ is a designation for the Tathāgata” – in this, like a man who points out the path; “I am a king, Sela” – in this, like a king.
Trong kinh này, Ngài giống như một thầy thuốc: "Này Sunakkhatta, thầy thuốc, lương y là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một Bà-la-môn: "Này các Tỳ-kheo, Bà-la-môn là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một người dẫn đường: "Này Tissa, người thiện xảo về con đường là một tên gọi của Như Lai." Trong kinh này, Ngài giống như một vị vua: "Này Sela, Ta là một vị vua."
Imasmiṃ pana sutte sīhasadisameva katvā attānaṃ kathento evamāha.
But in this Sutta, declaring himself to be like a lion, he spoke thus.
Nhưng trong kinh này, Ngài tự nói về mình giống như sư tử.
Tatrāyaṃ sadisatā – sīhassa kañcanaguhādīsu vasanakālo viya hi tathāgatassa dīpaṅkarapādamūle katābhinīhārassa aparimitakālaṃ pāramiyo pūretvā pacchimabhave paṭisandhiggahaṇena ceva mātukucchito nikkhamanena ca dasasahassilokadhātuṃ kampetvā vuddhimanvāya dibbasampattisadisaṃ sampattiṃ anubhavamānassa tīsu pāsādesu nivāsakālo daṭṭhabbo.
Herein, this is the similarity: just as the time of the lion’s dwelling in a golden cave and so on, so too for the Tathāgata, who, having made his aspiration at the feet of Dīpaṅkara and fulfilled the Pāramīs for an immeasurable time, experienced a divine-like attainment by conceiving a rebirth in his last existence, by emerging from his mother’s womb, shaking ten thousand world-systems, by growing up and dwelling in the three palaces, this period should be seen.
Sự tương đồng ở đây là: Thời gian sư tử sống trong hang vàng, v.v., có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đã phát nguyện dưới chân Đức Phật Dīpaṅkara, đã hoàn thành các ba-la-mật vô lượng kiếp, và trong kiếp cuối cùng, sau khi tái sinh và xuất khỏi bụng mẹ, làm rung chuyển mười ngàn thế giới, trải qua sự giàu sang như chư thiên, sống trong ba cung điện.
Sīhassa kañcanaguhādito nikkhantakālo viya tathāgatassa ekūnatiṃsasaṃvacchare vivaṭena dvārena kaṇḍakaṃ āruyha channasahāyassa nikkhamitvā tīṇi rajjāni atikkamitvā anomānadītīre brahmunā dinnāni kāsāyāni paridahitvā pabbajitassa sattame divase rājagahaṃ gantvā tattha piṇḍāya caritvā paṇḍavagiripabbhāre katabhattakiccassa sammāsambodhiṃ patvā paṭhamameva magadharaṭṭhaṃ āgamanatthāya yāva rañño paṭiññādānakālo.
Just as the time of the lion’s emerging from a golden cave and so on, so too for the Tathāgata, having left through an open door at twenty-nine years of age, riding Kaṇḍaka with his companion Channa, having crossed three kingdoms, having donned the saffron robes given by Brahmā on the bank of the Anomā River, having gone forth, having gone to Rājagaha on the seventh day and begged for alms there, having eaten his meal in the Pandava mountain cave, having attained Perfect Self-Awakening, this is the time until he gave his promise to the king to come to the Magadha kingdom for the first time.
Thời gian sư tử ra khỏi hang vàng, v.v., có thể được xem như thời gian Như Lai, ở tuổi hai mươi chín, ra đi qua cánh cửa mở, cưỡi con ngựa Kaṇḍaka, cùng với người bạn Channa, vượt qua ba vương quốc, mặc y cà-sa do Phạm thiên ban tặng bên bờ sông Anomā, xuất gia, đến Rājagaha vào ngày thứ bảy, khất thực ở đó, sau khi dùng bữa trên sườn núi Paṇḍava, đạt được Chánh Đẳng Giác, và đến xứ Magadha lần đầu tiên cho đến khi nhận lời thỉnh cầu của vua.
Sīhassa vijambhanakālo viya tathāgatassa dinnapaṭiññassa āḷārakālāmaupasaṅkamanaṃ ādiṃ katvā yāva sujātāya dinnapāyāsassa ekūnapaṇṇāsāya piṇḍehi paribhuttakālo veditabbo.
Just as the lion's stretching-out time, so too for the Tathāgata, having given his promise, from going to Āḷāra Kālāma onwards until the time he consumed the milk-rice given by Sujātā with forty-nine morsels of food, should be known.
Thời gian sư tử vươn vai có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đã nhận lời thỉnh cầu, từ việc đến gặp Āḷāra Kālāma cho đến khi dùng bữa cháo sữa do nàng Sujātā cúng dường, với bốn mươi chín viên thức ăn.
Sīhassa sarīravidhunanaṃ viya sāyanhasamaye sottiyena dinnā aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā dasasahassacakkavāḷadevatāhi thomiyamānassa gandhādīhi pūjiyamānassa tikkhattuṃ bodhiṃ padakkhiṇaṃ katvā bodhimaṇḍaṃ āruyha cuddasahatthubbedhe ṭhāne tiṇasantharaṃ attharitvā caturaṅgavīriyaṃ adhiṭṭhāya nisinnassa taṃkhaṇaññeva mārabalaṃ vidhametvā tīsu yāmesu tisso vijjā visodhetvā anulomappaṭilomaṃ paṭiccasamuppādamahāsamuddaṃ yamakañāṇamanthanena manthentassa sabbaññutaññāṇe paṭividdhe tadanubhāvena dasasahassilokadhātukampanaṃ veditabbaṃ.
Just as the lion's shaking of its body, so too for the Tathāgata, taking the eight bundles of grass given by Sottiya in the evening, praised by ten thousand-world-system devas, honored with perfumes and so on, circumambulating the Bodhi-tree three times, ascending the Bodhimaṇḍa, spreading a grass mat on a fourteen-cubit high place, sitting with the fourfold energy firmly established, at that very moment vanquishing the army of Māra, purifying the three knowledges (vijjā) in the three watches of the night, churning the great ocean of dependent origination (paṭiccasamuppāda) forward and backward with the knowledge of pairs (yamakañāṇa), upon penetrating the omniscience (sabbaññutaññāṇa), the shaking of ten thousand world-systems due to its power should be known.
Sự rung lắc thân thể của sư tử có thể được xem như sự rung chuyển mười ngàn thế giới do uy lực của Như Lai khi Ngài, vào buổi chiều, nhận tám bó cỏ do Sottiya cúng dường, được chư thiên mười ngàn thế giới ca ngợi, được cúng dường bằng hương hoa và các thứ khác, nhiễu quanh cây Bồ-đề ba lần, leo lên Bồ-đề-mạn-đala, trải cỏ trên một chỗ cao mười bốn khuỷu tay, an trú tứ chi tinh tấn, ngồi xuống, ngay lập tức đánh tan quân Ma-vương, thanh lọc tam minh trong ba canh, quán chiếu đại dương Duyên khởi thuận nghịch bằng cách khuấy động trí tuệ song hành, và chứng đắc Nhất thiết trí.
Sīhassa catudisāvilokanaṃ viya paṭividdhasabbaññutaññāṇassa sattasattāhaṃ bodhimaṇḍe viharitvā paribhuttamadhupiṇḍikāhārassa ajapālanigrodhamūle mahābrahmuno dhammadesanāyācanaṃ paṭiggahetvā tattha viharantassa ekādasame divase ‘‘sve āsāḷhipuṇṇamā bhavissatī’’ti paccūsasamaye ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyya’’nti āḷārudakānaṃ kālakatabhāvaṃ ñatvā dhammadesanatthāya pañcavaggiyānaṃ olokanaṃ daṭṭhabbaṃ.
Just as the lion's looking in the four directions, so too for the Tathāgata, who, having penetrated omniscience, resided at the Bodhimaṇḍa for seven times seven days, consumed the honey-cake meal, accepted the Great Brahmā's request for Dharma teaching at the root of the Ajapāla banyan tree, and while dwelling there, on the eleventh day, at dawn, thinking, “Tomorrow will be the full moon of Āsāḷha, to whom should I first teach the Dharma?”, knew of Āḷāra and Udaka's demise, and looked towards the group of five monks for the purpose of teaching the Dharma—this should be understood.
Sự nhìn bốn phương của sư tử có thể được xem như sự quán sát của Như Lai đối với năm vị Tỳ-kheo để thuyết Pháp, sau khi Ngài đã chứng đắc Nhất thiết trí, sống ở Bồ-đề-mạn-đala trong bảy tuần, dùng bữa bánh mật, nhận lời thỉnh cầu của Đại Phạm thiên để thuyết Pháp dưới gốc cây đa Ajapāla, sống ở đó, vào buổi sáng sớm ngày thứ mười một, nghĩ rằng "Ngày mai sẽ là rằm tháng Āsāḷha," và biết rằng Āḷāra và Udaka đã qua đời.
Sīhassa gocaratthāya tiyojanaṃ gamanakālo viya attano pattacīvaraṃ ādāya ‘‘pañcavaggiyānaṃ dhammacakkaṃ pavattessāmī’’ti pacchābhatte ajapālanigrodhato vuṭṭhitassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gamanakālo.
Just as the lion's going three leagues for pasture, so too for the Tathāgata, rising from the Ajapāla banyan tree in the afternoon, taking his robe and bowl, thinking, “I will set the Wheel of Dharma in motion for the group of five monks,” the time of his journey of eighteen leagues.
Thời gian sư tử đi ba do-tuần để kiếm ăn có thể được xem như thời gian Như Lai, sau khi đứng dậy từ gốc cây đa Ajapāla vào buổi chiều, mang theo y bát của mình, đi mười tám do-tuần để "chuyển bánh xe Pháp cho năm vị Tỳ-kheo."
Sīhassa sīhanādakālo viya tathāgatassa aṭṭhārasayojanamaggaṃ gantvā pañcavaggiye saññāpetvā acalapallaṅke nisinnassa dasahi cakkavāḷasahassehi sannipatitena devagaṇena parivutassa ‘‘dveme, bhikkhave, antā pabbajitena na sevitabbā’’tiādinā nayena dhammacakkappavattanakālo veditabbo.
The time of the Tathāgata's turning of the Wheel of Dhamma should be understood like the time of a lion's roar, when the Tathāgata, having gone a distance of eighteen yojanas, having enlightened the group of five monks, seated on an unshakeable couch, surrounded by hosts of devas gathered from ten thousand world-systems, delivered the discourse by such a method as, "These two extremes, O monks, should not be resorted to by one who has gone forth."
Thời điểm Như Lai (Tathāgata) thuyết Pháp chuyển Pháp luân (Dhammacakka), sau khi đi con đường mười tám dojana, giác ngộ cho nhóm năm vị Tỳ khưu (pañcavaggiya), ngồi trên tòa bất động (acalapallaṅka), được chư thiên từ mười ngàn thế giới (cakkavāḷa) tụ hội vây quanh, với phương pháp bắt đầu bằng ‘Này các Tỳ khưu, có hai cực đoan này mà người xuất gia không nên thực hành’, cần được hiểu giống như thời điểm sư tử rống tiếng rống của sư tử.
Imasmiṃ ca pana pade desiyamāne tathāgatasīhassa dhammaghoso heṭṭhā avīciṃ upari bhavaggaṃ gahetvā dasasahassilokadhātuṃ paṭicchādesi.
And while this discourse was being given, the lion-like Tathāgata's Dhamma-roar, encompassing Avīci below and the highest abode (bhavagga) above, covered ten thousand world-systems.
Và khi bài kinh này được thuyết, tiếng Pháp của Như Lai Sư Tử (Tathāgata Sīha) bao trùm mười ngàn thế giới, từ địa ngục Avīci bên dưới cho đến đỉnh hữu (bhavagga) bên trên.
Sīhassa saddena khuddakapāṇānaṃ santāsāpajjanakālo viya tathāgatassa tīṇi lakkhaṇāni dīpetvā cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi vibhajitvā dhammaṃ kathentassa dīghāyukānaṃ devānaṃ ñāṇasantāsassa uppattikālo veditabbo.
The time when the Tathāgata, having expounded the three characteristics, and having analyzed the four Noble Truths with sixteen modes and sixty thousand methods, delivered the Dhamma, and the arising of the terror of knowledge in the long-lived devas, should be understood like the time when the roar of a lion causes fear among small creatures.
Thời điểm chư thiên có tuổi thọ dài phát sinh sự khiếp sợ trí tuệ, khi Như Lai thuyết Pháp bằng cách trình bày ba đặc điểm (tiṇi lakkhaṇāni) và phân tích Tứ Thánh Đế (cattāri saccāni) theo mười sáu phương diện và sáu mươi ngàn phương pháp, cần được hiểu giống như thời điểm tiếng sư tử làm cho các loài vật nhỏ bé khiếp sợ.
Iti sakkāyoti ayaṃ sakkāyo, ettako sakkāyo, na ito bhiyyo sakkāyo atthīti.
Iti sakkāyo means this is the sakkāya, this much is the sakkāya, there is no more sakkāya than this.
Iti sakkāyo (Đây là thân kiến) có nghĩa là thân kiến này, thân kiến chỉ có bấy nhiêu, không có thân kiến nào hơn thế.
Ettāvatā sabhāvato sarasato pariyantato paricchedato parivaṭumato sabbepi pañcupādānakkhandhā dassitā honti.
By this much, all five clinging-aggregates (pañcupādānakkhandhā) are shown in terms of their nature, essence, limit, demarcation, and circumscribed extent.
Đến đây, tất cả năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) đã được trình bày theo bản chất, theo tính chất, theo giới hạn và theo sự phân chia.
Iti sakkāyasamudayoti ayaṃ sakkāyassa samudayo nāma.
Iti sakkāyasamudayo means this is the origin of sakkāya.
Iti sakkāyasamudayo (Đây là sự tập khởi của thân kiến) có nghĩa là đây là sự tập khởi của thân kiến.
Ettāvatā ‘‘āhārasamudayā rūpasamudayo’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti.
By this much, everything from "from the origin of nutriment (āhāra) comes the origin of form (rūpa)" is shown.
Đến đây, tất cả những gì như “do sự tập khởi của thức ăn mà sắc tập khởi” v.v. đã được trình bày.
Iti sakkāyassa atthaṅgamoti ayaṃ sakkāyassa atthaṅgamo.
Iti sakkāyassa atthaṅgamo means this is the cessation of sakkāya.
Iti sakkāyassa atthaṅgamo (Đây là sự diệt tận của thân kiến) có nghĩa là đây là sự diệt tận của thân kiến.
Imināpi ‘‘āhāranirodhā rūpanirodho’’tiādi sabbaṃ dassitaṃ hoti.
By this too, everything from "from the cessation of nutriment comes the cessation of form" is shown.
Với điều này, tất cả những gì như “do sự diệt của thức ăn mà sắc diệt” v.v. đã được trình bày.
Vaṇṇavantoti sarīravaṇṇena vaṇṇavanto.
Vaṇṇavanto means endowed with beauty of bodily complexion.
Vaṇṇavanto (có dung sắc) có nghĩa là có dung sắc của thân thể.
Dhammadesanaṃ sutvāti pañcasu khandhesu paṇṇāsalakkhaṇappaṭimaṇḍitaṃ tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā.
Dhammadesanaṃ sutvā means having heard the Tathāgata's teaching of Dhamma, which is adorned with fifty characteristics within the five aggregates.
Dhammadesanaṃ sutvā (sau khi nghe bài Pháp) có nghĩa là sau khi nghe bài Pháp của Như Lai (Tathāgata) được trang hoàng với năm mươi đặc điểm về năm uẩn.
Yebhuyyenāti idha ke ṭhapeti?
Yebhuyyenā – who are excluded here?
Yebhuyyenā (chủ yếu) ở đây loại trừ ai?
Ariyasāvake deve.
Noble disciples and devas.
Loại trừ các đệ tử Thánh là chư thiên (ariyasāvaka deva).
Tesaṃ hi khīṇāsavattā cittutrāsabhayampi na uppajjati, saṃviggassa yoniso padhānena pattabbaṃ pattatāya ñāṇasaṃvegopi.
For them, since their taints are destroyed, neither the fear of agitation of mind nor the awe of knowledge, which should be attained through proper exertion by one who is agitated, arises.
Vì đối với họ, do đã đoạn tận các lậu hoặc (khīṇāsava) nên không phát sinh sự sợ hãi kinh hoàng của tâm (cittutrāsabhayaṃ), cũng không có sự kinh sợ trí tuệ (ñāṇasaṃvega) do đã đạt được những gì cần đạt bằng sự tinh tấn đúng đắn của người ưu tư.
Itarāsaṃ pana devatānaṃ ‘‘tāso heso, bhikkhave, anicca’’nti manasikarontānaṃ cittutrāsabhayampi, balavavipassanākāle ñāṇabhayampi uppajjati.
But for other devas, both the fear of agitation of mind and the fear of knowledge arise when they contemplate, "This is fear, O monks, impermanent," during strong vipassanā.
Nhưng đối với các vị thiên nhân khác, khi họ quán xét rằng “Này các Tỳ khưu, điều này là vô thường (anicca)”, thì cả sự sợ hãi kinh hoàng của tâm và sự sợ hãi trí tuệ cũng phát sinh vào thời điểm thiền quán (vipassanā) mạnh mẽ.
Bhoti dhammālapanamattametaṃ.
Bho is merely an address in the Dhamma.
Bho (Này) chỉ là một lời gọi trong Pháp.
Sakkāyapariyāpannāti pañcakkhandhapariyāpannā.
Sakkāyapariyāpannā means encompassed within the five aggregates.
Sakkāyapariyāpannā (thuộc về thân kiến) có nghĩa là thuộc về năm uẩn (pañcakkhandha).
Iti tesaṃ sammāsambuddhe vaṭṭadosaṃ dassetvā tilakkhaṇāhataṃ katvā dhammaṃ desente ñāṇabhayaṃ nāma okkamati.
Thus, when the Perfectly Self-Enlightened One teaches the Dhamma by showing them the fault of the round of existence and making it struck by the three characteristics, the fear of knowledge descends upon them.
Như vậy, khi thuyết Pháp cho họ, chỉ ra lỗi lầm trong vòng luân hồi (vaṭṭadosa) của Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha) và làm cho họ bị tác động bởi ba đặc điểm (tilakkhaṇa), thì sự sợ hãi trí tuệ (ñāṇabhaya) phát sinh.
Abhiññāyāti jānitvā.
Abhiññāyā means having known.
Abhiññāya (sau khi liễu tri) có nghĩa là sau khi biết.
Dhammacakkanti paṭivedhañāṇampi desanāñāṇampi.
Dhammacakkaṃ means both penetrative knowledge and teaching knowledge.
Dhammacakka (Pháp luân) là cả trí tuệ thấu đạt (paṭivedhañāṇa) và trí tuệ thuyết Pháp (desanāñāṇa).
Paṭivedhañāṇaṃ nāma yena ñāṇena bodhipallaṅke nisinno cattāri saccāni soḷasahākārehi saṭṭhiyā ca nayasahassehi paṭivijjhi.
Paṭivedhañāṇaṃ is the knowledge by which, seated on the Bodhi-seat, one penetrated the four Noble Truths with sixteen modes and sixty thousand methods.
Paṭivedhañāṇa (trí tuệ thấu đạt) là trí tuệ mà nhờ đó, khi ngồi trên tòa Bồ đề (bodhipallaṅka), Ngài đã thấu đạt Tứ Thánh Đế (cattāri saccāni) theo mười sáu phương diện và sáu mươi ngàn phương pháp.
Desanāñāṇaṃ nāma yena ñāṇena tiparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ dhammacakkaṃ pavattesi.
Desanāñāṇaṃ is the knowledge by which one turned the Wheel of Dhamma, which has three revolutions and twelve modes.
Desanāñāṇa (trí tuệ thuyết Pháp) là trí tuệ mà nhờ đó, Ngài đã chuyển Pháp luân (dhammacakka) với ba vòng và mười hai phương diện.
Ubhayampetaṃ dasabalassa ure jātañāṇameva.
Both of these are indeed the knowledge born in the breast of the Ten-Powered One (Dasabala).
Cả hai trí tuệ này đều là trí tuệ phát sinh trong lòng của Bậc Thập Lực (Dasabala).
Tesu dhammadesanāñāṇaṃ gahetabbaṃ.
Among these, the knowledge of Dhamma-teaching should be taken.
Trong số đó, cần lấy trí tuệ thuyết Pháp.
Taṃ panesa yāva aṭṭhārasabrahmakoṭīhi saddhiṃ aññākoṇḍaññattherassa sotāpattiphalaṃ na uppajjati, tāva pavatteti nāma.
That, however, is said to be set in motion as long as the fruit of stream-entry (sotāpattiphala) does not arise for the Venerable Aññākoṇḍañña, along with the eighteen crore Brahmās.
Và trí tuệ đó được gọi là đã được chuyển cho đến khi quả Nhập Lưu (sotāpattiphala) của Trưởng lão Aññākoṇḍañña cùng với mười tám ngàn vị Phạm thiên chưa phát sinh.
Tasmiṃ uppanne pavattitaṃ nāma hotīti veditabbaṃ.
When that (fruit) arises, it is understood to be set in motion.
Cần hiểu rằng khi quả đó phát sinh, thì Pháp luân đã được chuyển.
Appaṭipuggaloti sadisapuggalarahito.
Appaṭipuggalo means without a comparable person.
Appaṭipuggalo (vô song) có nghĩa là không có người nào tương tự.
Yasassinoti parivārasampannā.
Yasassino means endowed with retinue.
Yasassino (có danh tiếng) có nghĩa là đầy đủ tùy tùng.
Tādinoti lābhālābhādīhi ekasadisassa.
Tādino means one who is uniform amidst gain and loss, etc.
Tādino (bất động) có nghĩa là đồng nhất trước được và mất v.v.
34. Catutthe aggesu pasādā, aggā vā pasādāti aggappasādā.
34. In the fourth, aggappasādā means faith in the highest, or the highest faiths.
34. Trong kinh thứ tư, aggappasādā (niềm tin tối thượng) là niềm tin vào những điều tối thượng, hoặc những điều tối thượng là niềm tin.
Yāvatāti yattakā.
Yāvatā means as many as there are.
Yāvatā (bao nhiêu) có nghĩa là số lượng.
Apadāti nippadā ahimacchādayo.
Apadā means those without feet, such as snakes and fish.
Apadā (không chân) là những loài không chân như cá, v.v.
Dvipadāti manussapakkhiādayo.
Dvipadā means two-footed beings, such as humans and birds.
Dvipadā (hai chân) là người, chim, v.v.
Catuppadāti hatthiassādayo.
Catuppadā means four-footed beings, such as elephants and horses.
Catuppadā (bốn chân) là voi, ngựa, v.v.
Bahuppadāti satapadiādayo.
Bahuppadā means many-footed beings, such as centipedes.
Bahuppadā (nhiều chân) là rết, v.v.
Nevasaññināsaññinoti bhavagge nibbattasattā.
Nevasaññināsaññino means beings reborn in the highest abode (bhavagga).
Nevasaññināsaññino (phi tưởng phi phi tưởng) là chúng sinh sinh ở cõi hữu đỉnh (bhavagga).
Aggamakkhāyatīti guṇehi aggo uttamo seṭṭhoti akkhāyati.
Aggamakkhāyatī means it is declared as chief, supreme, and excellent in qualities.
Aggamakkhāyatī (được gọi là tối thượng) có nghĩa là được gọi là tối thượng, cao quý, xuất sắc về phẩm chất.
Asaṅkhatāti nibbānameva gahetvā vuttaṃ.
Asaṅkhatā means spoken with reference to Nibbāna itself.
Asaṅkhatā (không bị tạo tác) được nói đến khi chỉ lấy Niết Bàn (Nibbāna).
Virāgotiādīni nibbānasseva nāmāni.
Virāgo and so forth are names for Nibbāna itself.
Virāgo (ly tham) v.v. là những tên gọi của Niết Bàn (Nibbāna).
Tañhi āgamma sabbakilesā virajjanti, sabbe rāgamadādayo madā nimmadā honti, abhāvaṃ gacchanti, sabbā pipāsā vinayaṃ upenti, sabbe ālayā samugghātaṃ gacchanti, vaṭṭāni upacchijjanti, taṇhā khīyanti, vaṭṭadukkhā nirujjhanti, sabbe pariḷāhā nibbāyanti.
For by virtue of it, all defilements become dispassionate, all intoxications such as lust become non-intoxicated, they come to naught, all craving ceases, all attachments are uprooted, rounds of existence are cut off, cravings are exhausted, the suffering of the round of existence ceases, and all feverishness is extinguished.
Vì nương vào đó mà tất cả các phiền não (kilesa) đều ly tham, tất cả các sự kiêu mạn (māda) như tham ái (rāga) và kiêu mạn v.v. đều trở nên vô kiêu mạn, đi đến sự không tồn tại, tất cả các khát ái (pipāsā) đều đi đến sự điều phục, tất cả các sự bám víu (ālaya) đều bị nhổ tận gốc, các vòng luân hồi (vaṭṭa) bị cắt đứt, tham ái (taṇhā) bị tiêu diệt, khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkha) bị đoạn diệt, tất cả các sự nung đốt (pariḷāhā) đều được dập tắt.
Tasmā etāni nāmāni labhati.
Therefore, it obtains these names.
Vì vậy, nó có những tên gọi này.
Sesamettha uttānatthamevāti.
The rest here is merely obvious in meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ là ý nghĩa rõ ràng.
35. Pañcame anussaritāti anugantvā saritā, aparāparaṃ sarituṃ samatthoti attho.
35. In the fifth, anussaritā means having followed and recollected, meaning capable of recollecting repeatedly.
35. Trong kinh thứ năm, anussaritā (ghi nhớ) có nghĩa là theo dõi và ghi nhớ, tức là có khả năng ghi nhớ liên tục.
Dakkhoti cheko.
Dakkho means skillful.
Dakkho (khéo léo) có nghĩa là lão luyện.
Tatrupāyāyāti ‘‘imasmiṃ kāle imaṃ nāma kattabba’’nti evaṃ tattha tattha upāyabhūtāya paññāya samannāgato.
Tatrupāyāyā means endowed with wisdom that is a means to an end in each specific situation, like "at this time, this particular action should be done".
Tatrupāyāyā (có phương tiện) có nghĩa là đầy đủ trí tuệ là phương tiện trong từng trường hợp như “vào thời điểm này, điều này cần được thực hiện”.
Anumoditabbanti abhinanditabbaṃ.
Anumoditabbaṃ means to be approved.
Anumoditabbaṃ (nên hoan hỷ) có nghĩa là nên tán thán.
Paṭikkositabbanti paṭikkhipitabbaṃ.
Paṭikkositabbaṃ means to be rejected.
Paṭikkositabbaṃ (nên bác bỏ) có nghĩa là nên từ chối.
Neva kho tyāhanti neva kho te ahaṃ.
Neva kho tyāhaṃ means neither do I.
Neva kho tyāhaṃ (tôi không) có nghĩa là tôi không.
Kasmā panetaṃ bhagavā nābhinandati, nappaṭikkhipatīti?
Why, then, does the Blessed One neither approve nor reject this?
Vì sao Thế Tôn (Bhagavā) không hoan hỷ cũng không bác bỏ điều đó?
Lokiyattā nābhinandati, lokiyaṃ atthaṃ gahetvā ṭhitattā nappaṭikkosati.
He does not approve it because it is worldly; he does not reject it because it holds a worldly meaning.
Ngài không hoan hỷ vì đó là thế gian (lokiya), Ngài không bác bỏ vì nó giữ lấy ý nghĩa thế gian.
Bahussa janatāti bahu assa janatā.
Bahussa janatā means many people would be his.
Bahussa janatā (nhiều người) có nghĩa là có nhiều người.
Idañca karaṇatthe sāmivacanaṃ veditabbaṃ.
And this should be understood as the genitive case in the sense of cause.
Và điều này cần được hiểu là sở hữu cách có nghĩa là nguyên nhân.
Ariye ñāyeti sahavipassanake magge.
Ariye ñāye means in the noble method together with vipassanā.
Ariye ñāye (trong Pháp Thánh) có nghĩa là trong đạo quả (magga) cùng với thiền quán (vipassanā).
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatātipi tasseva nāmāni.
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatā are also names for that.
Kalyāṇadhammatā kusaladhammatā (pháp lành, pháp thiện) cũng là những tên gọi của nó.
Yaṃ vitakkanti nekkhammavitakkādīsu aññataraṃ.
Yaṃ vitakkaṃ refers to any of the wholesome thoughts such as renunciation thought (nekkhammavitakka).
Yaṃ vitakkaṃ (suy nghĩ nào) có nghĩa là một trong các suy nghĩ xuất ly (nekkhammavitakka) v.v.
Na taṃ vitakkaṃ vitakketīti kāmavitakkādīsu ekampi na vitakketi.
Na taṃ vitakkaṃ vitakketī means one does not entertain even a single unwholesome thought such as sensual thought (kāmavitakka).
Na taṃ vitakkaṃ vitakketī (không suy nghĩ suy nghĩ đó) có nghĩa là không suy nghĩ dù chỉ một trong các suy nghĩ dục (kāmavitakka) v.v.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is a synonym for it.
Điều kia là từ đồng nghĩa của điều này.
Vitakkapatheti ettha vitakkoyeva vitakkapatho.
Vitakkapathe – here, thought itself is the path of thought.
Vitakkapathe (trong đường suy nghĩ) ở đây, suy nghĩ chính là đường suy nghĩ.
Ahañhi brāhmaṇātiādīsu paṭhamanayena khīṇāsavassa sīlañceva bāhusaccañca kathitaṃ, dutiyatatiyehi khīṇāsavassa kiriyavitakkāni ceva kiriyajjhānāni ca, catutthena khīṇāsavabhāvo kathitoti veditabbo.
In " Ahañhi brāhmaṇā" and so forth, by the first method, the virtue and erudition of an Arahant are stated; by the second and third*, the functional thoughts and functional jhāna of an Arahant are stated; and by the fourth, the state of an Arahant is stated, thus it should be understood.
Trong các câu như Này các Bà-la-môn, quả thật ta (Ahañhi brāhmaṇā), theo cách thứ nhất, giới và đa văn của bậc lậu tận (khīṇāsava) đã được nói đến; theo cách thứ hai và thứ ba, các tư duy duy tác (kiriyavitakka) và các thiền duy tác (kiriyajjhāna) của bậc lậu tận; và theo cách thứ tư, trạng thái lậu tận đã được nói đến, nên cần phải hiểu như vậy.
36. Chaṭṭhe antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyanti ettha ukkaṭṭhāti ukkāhi dhārīyamānāhi māpitattā evaṃladdhavohāraṃ nagaraṃ.
36. In the sixth*, regarding " antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabya", here " ukkaṭṭhā" refers to the city that acquired this designation because it was built by means of torches carried aloft.
Trong câu 36. giữa Ukkaṭṭhā và Setabyā (antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyaṃ), ở đây, Ukkaṭṭhā là một thành phố được đặt tên như vậy vì nó được xây dựng bằng những ngọn đuốc được giữ (trên cao).
Setabyanti atīte kassapasammāsambuddhassa jātanagaraṃ.
" Setabya" refers to the city where Kassapa Sammāsambuddha was born in the past.
Setabyā là thành phố nơi Đức Phật Kassapa Sammāsambuddha đã đản sinh trong quá khứ.
Antarāsaddo pana kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu vattati.
The word " antarā" occurs in the sense of cause, moment, middle of the mind, and interval.
Từ antarā được dùng trong các trường hợp nguyên nhân, khoảnh khắc, tâm, khoảng trống, v.v.
‘‘Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti ca ādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe.
It means 'cause' in passages such as: "Who would know that cause, apart from the Tathāgata?" and "People gather and consult: 'What is the cause between me and that*?'".
Trong các câu như: “Ai có thể biết được điều đó ngoại trừ Đức Như Lai?” và “Người ta tụ họp lại bàn tán, giữa tôi và người ấy có gì khác biệt?”, từ này được dùng với nghĩa nguyên nhân.
‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe.
It means 'moment' in passages such as: "Venerable sir, a certain woman saw me washing a bowl between the joints*.".
Trong các câu như: “Bạch Thế Tôn, một người phụ nữ nào đó đang rửa bát trong khoảng trống giữa hai cây cột”, từ này được dùng với nghĩa khoảnh khắc.
‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte.
It means 'mind' in passages such as: "One in whose mind there are no angers...".
Trong các câu như: “Người mà trong tâm không có sự giận dữ”, từ này được dùng với nghĩa tâm.
‘‘Antarāvosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe.
It means 'middle' in passages such as: "...came to a pause in between.".
Trong các câu như: “Đã đạt đến điểm giữa”, từ này được dùng với nghĩa khoảng giữa.
‘‘Apicāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare.
It means 'interval' in passages such as: "Moreover, this Tapodā river flows between two great hells.".
Trong các câu như: “Và con suối Tapodā này chảy qua khoảng trống giữa hai địa ngục lớn”, từ này được dùng với nghĩa khoảng trống.
Svāyamidha vivare vattati.
Here, it is used in the sense of 'interval'.
Ở đây, từ này được dùng với nghĩa khoảng trống.
Tasmā ukkaṭṭhāya ca setabyassa ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as: "between Ukkaṭṭhā and Setabyā".
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là khoảng trống giữa Ukkaṭṭhā và Setabyā.
Antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ.
However, due to its association with the word 'antarā', the accusative case is used.
Và vì từ antarā được sử dụng, nên đã được đặt ở cách công cụ.
Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payuñjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti, ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti.
In such instances, grammarians use only one word 'antarā', as in "He goes between the village and the river," but it must be construed with the second word, otherwise the accusative case would not apply.
Trong những trường hợp như vậy, các nhà ngữ pháp chỉ dùng một từ antarā như trong “đi giữa làng và sông” (antarā gāmañca nadiñca yātīti), từ đó phải được kết hợp với từ thứ hai, nếu không kết hợp thì cách công cụ sẽ không được áp dụng.
Idha pana yojetvā eva vutto.
Here, however, it is stated after being construed.
Tuy nhiên, ở đây nó đã được kết hợp và nói ra như vậy.
Addhānamaggappaṭipanno hotīti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipanno hoti, dīghamagganti attho.
" Addhānamaggappaṭipanno hoti" means he is following the path, which is called a long journey; that is, a long path.
Addhānamaggappaṭipanno hotī nghĩa là đã đi vào con đường gọi là addhāna, tức là con đường dài.
Kasmā paṭipannoti?
Why was he journeying?
Tại sao lại đi vào?
Taṃ divasaṃ kira bhagavā idaṃ addasa ‘‘mayi taṃ maggaṃ paṭipanne doṇo brāhmaṇo mama padacetiyāni passitvā padānupadiko hutvā mama nisinnaṭṭhānaṃ āgantvā pañhaṃ pucchissati.
It is said that on that day, the Blessed One saw this: "When I have traversed that path, Doṇa the brahmin, seeing my footprint-shrines, will follow my footsteps, come to my sitting place, and ask a question.
Nghe nói, vào ngày đó, Đức Thế Tôn đã thấy điều này: “Khi ta đi trên con đường đó, Bà-la-môn Doṇa sẽ thấy các dấu chân của ta, rồi theo dấu chân đó mà đến nơi ta đang ngồi và hỏi ta một câu hỏi.
Athassāhaṃ ekaṃ saccadhammaṃ desessāmi.
Then I will teach him a certain true Dhamma.
Khi đó, ta sẽ thuyết giảng cho ông ấy một pháp chân thật.
Brāhmaṇo tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhitvā dvādasapadasahassaparimāṇaṃ doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ vatvā mayi parinibbute sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājessatī’’ti.
The brahmin will penetrate the three fruits of recluseship, utter the praise called 'Doṇa's Roar', consisting of twelve thousand words, and after my Parinibbāna, he will calm the great dispute that arises throughout Jambudīpa and distribute the relics."
Vị Bà-la-môn sẽ chứng đắc ba quả Sa-môn, sau đó sẽ nói lên lời tán thán gọi là Doṇagajjitaṃ với mười hai ngàn từ, và khi ta nhập Niết-bàn, ông ấy sẽ dàn xếp cuộc tranh chấp lớn xảy ra trên khắp Jambudīpa và phân chia xá-lợi.”
Iminā kāraṇena paṭipanno.
For this reason, he was journeying.
Vì lý do này mà Ngài đã đi vào.
Doṇopi sudaṃ brāhmaṇoti doṇo brāhmaṇopi tayo vede paguṇe katvā pañcasate māṇavake sippaṃ vācento taṃdivasaṃ pātova uṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā satagghanakaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsavaragataṃ katvā āmuttayaññasutto rattavaṭṭikā upāhanā ārohitvā pañcasatamāṇavakaparivāro tameva maggaṃ paṭipajji.
" Doṇopi sudaṃ brāhmaṇo" means that Doṇa the brahmin, having mastered the three Vedas and teaching his craft to five hundred young men, rose early that day, attended to his bodily needs, put on his hundred-fold inner robe, draped his five-hundred-fold upper robe over one shoulder, donned his sacrificial thread, put on his red-banded sandals, and accompanied by five hundred young men, also set out on that same path.
Doṇopi sudaṃ brāhmaṇo nghĩa là Bà-la-môn Doṇa, sau khi thông thạo ba bộ Veda và dạy học cho năm trăm học trò, vào ngày đó, ông đã thức dậy sớm, chăm sóc thân thể, mặc tấm vải giá một trăm đồng, khoác tấm vải giá năm trăm đồng qua một bên vai, thắt sợi chỉ Bà-la-môn, mang dép có dây đỏ, cùng với năm trăm học trò của mình, cũng đi trên con đường đó.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This is stated in reference to him.
Điều này được nói đến để chỉ điều đó.
Pādesūti pādehi akkantaṭṭhānesu.
" Pādesu" means in the places pressed by the feet.
Pādesū nghĩa là ở những nơi đã đặt chân.
Cakkānīti lakkhaṇacakkāni.
" Cakkāni" means the wheels, the auspicious marks.
Cakkānī nghĩa là các bánh xe tướng tốt.
Kiṃ pana bhagavato gacchantassa akkantaṭṭhāne padaṃ paññāyatīti?
But does the footprint appear in the place where the Blessed One walks?
Vậy, khi Đức Thế Tôn đi, dấu chân có hiện ra ở những nơi Ngài đặt chân không?
Na paññāyati.
It does not appear.
Không hiện ra.
Sukhumattā mahābalattā mahājanānuggahena ca.
Because of his subtlety, great power, and for the benefit of the general populace.
Vì thân thể vi tế, sức mạnh vĩ đại và vì lợi ích của đại chúng.
Buddhānañhi sukhumacchavitāya akkantaṭṭhānaṃ tūlapicuno patiṭṭhitaṭṭhānaṃ viya hoti, padavaḷañjo na paññāyati.
For Buddhas, due to their subtle skin, the place they step on is like the place where a cotton feather rests; no trace of a footprint appears.
Đối với chư Phật, vì làn da vi tế, nơi đặt chân giống như nơi một nhúm bông rơi xuống, dấu chân không hiện rõ.
Yathā ca balavato vātajavasindhavassa paduminipattepi akkantamattameva hoti, evaṃ mahābalatāya tathāgatena akkantaṭṭhānaṃ akkantamattameva hoti, na tattha padavaḷañjo paññāyati.
And just as a strong wind-swift horse merely steps on a lotus leaf, so too, due to the Tathāgata's great power, the place he steps on is merely stepped on; no trace of a footprint appears there.
Và giống như một con ngựa Sindhu mạnh mẽ và nhanh nhẹn chỉ chạm nhẹ vào lá sen, dấu chân của Đức Như Lai cũng chỉ là một sự chạm nhẹ, dấu chân không hiện rõ ở đó.
Buddhānañca anupadaṃ mahājanakāyo gacchati, tassa satthu padavaḷañjaṃ disvā maddituṃ avisahantassa gamanavicchedo bhaveyya.
Also, a large crowd follows the Buddhas step by step; if they were to see the Teacher's footprints and be unable to bear trampling on them, their journey would be interrupted.
Và một lượng lớn người dân đi theo sau chư Phật, nếu họ thấy dấu chân của Đức Đạo Sư và không thể chịu đựng được việc giẫm lên, thì sự đi lại của họ sẽ bị gián đoạn.
Tasmā akkantaakkantaṭṭhāne yopi padavaḷañjo bhaveyya, so antaradhāyateva.
Therefore, even if there were any trace of a footprint in the places he stepped, it would disappear.
Do đó, ngay cả khi có dấu chân ở những nơi đã đặt chân, chúng cũng sẽ biến mất.
Doṇo pana brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena passi.
But Doṇa the brahmin saw them by means of the Tathāgata's spiritual determination (adhiṭṭhāna).
Tuy nhiên, Bà-la-môn Doṇa đã thấy chúng nhờ sự quyết định (adhiṭṭhāna) của Đức Như Lai.
Bhagavā hi yassa padacetiyaṃ dassetukāmo hoti, taṃ ārabbha ‘‘asuko nāma passatū’’ti adhiṭṭhāti.
For the Blessed One, desiring to show his footprint-shrine to someone, makes a spiritual determination regarding that person: "May so-and-so see it."
Đức Thế Tôn, khi muốn cho ai đó thấy dấu chân của mình, sẽ quyết định rằng: “Người đó hãy thấy!”
Tasmā māgaṇḍiyabrāhmaṇo viya ayampi brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena addasa.
Therefore, this brahmin, like Māgaṇḍiya the brahmin, also saw them by means of the Tathāgata's spiritual determination.
Do đó, vị Bà-la-môn này, giống như Bà-la-môn Māgaṇḍiya, cũng đã thấy chúng nhờ sự quyết định của Đức Như Lai.
Pāsādikanti pasādajanakaṃ.
" Pāsādika" means inspiring confidence.
Pāsādika nghĩa là gây ra sự tịnh tín (pasāda).
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is merely its synonym.
Từ kia là đồng nghĩa của từ này.
Uttamadamathasamathamanuppattanti ettha uttamadamatho nāma arahattamaggo, uttamasamatho nāma arahattamaggasamādhi, tadubhayaṃ pattanti attho.
" Uttamadamathasamathamanuppatta" here means having attained the highest taming and calming; that is, the Arahantship path (ariyamagga) is the highest taming (uttamadamatha), and the Arahantship path concentration (magga-samādhi) is the highest calming (uttamasamatha); he has attained both of these.
Trong câu Uttamadamathasamathamanuppatta, uttamadamathaṃ là A-la-hán đạo, uttamasamathaṃ là định của A-la-hán đạo, ý nghĩa là đã đạt được cả hai điều đó.
Dantanti nibbisevanaṃ.
" Danta" means free from attachment.
Danta nghĩa là đã được thuần hóa.
Guttanti gopitaṃ.
" Gutta" means protected.
Gutta nghĩa là đã được bảo vệ.
Saṃyatindriyanti rakkhitindriyaṃ.
" Saṃyatindriya" means with guarded faculties.
Saṃyatindriya nghĩa là các căn đã được chế ngự.
Nāganti chandādīhi agacchanato, pahīnakilese puna anāgacchanato, āguṃ akaraṇato, balavantaṭṭhenāti catūhi kāraṇehi nāgaṃ.
" Nāga" (elephant) is* for four reasons: because he does not go with desire (chanda) etc., because defilements (kilesa) do not return, because he does not commit evil deeds (āguṃ), and in the sense of being powerful.
Nāga nghĩa là Nāga vì bốn lý do: không đi theo tham ái, v.v., không tái sinh các phiền não đã đoạn trừ, không gây ra tội lỗi, và vì có sức mạnh.
Devo no bhavaṃ bhavissatīti ettha ‘‘devo no bhava’’nti ettāvatāpi pucchā niṭṭhitā bhaveyya, ayaṃ pana brāhmaṇo ‘‘anāgate mahesakkho eko devarājā bhavissatī’’ti anāgatavasena pucchāsabhāgeneva kathento evamāha.
Regarding " Devo no bhavaṃ bhavissatī", the question could have been completed with just " Devo no bhava" ("Are you a deva, sir?"), but this brahmin, speaking in the manner of a future question, saying "a mighty deva-king will appear in the future," thus spoke.
Trong câu Devo no bhavaṃ bhavissatī, câu hỏi có thể đã kết thúc với “Devo no bhavaṃ”, nhưng vị Bà-la-môn này đã nói như vậy khi hỏi về tương lai, nói rằng “trong tương lai sẽ có một vị Thiên vương có uy lực lớn”.
Bhagavāpissa pucchāsabhāgeneva kathento na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmīti āha.
And the Blessed One, speaking in the manner of his question, said: " Na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmī" ("Indeed, brahmin, I will not be a deva").
Đức Thế Tôn cũng trả lời theo cách hỏi của ông ấy, nói: Này Bà-la-môn, ta sẽ không trở thành một vị trời.
Esa nayo sabbattha.
This method applies everywhere.
Phương pháp này áp dụng cho mọi nơi.
Āsavānanti kāmāsavādīnaṃ catunnaṃ.
" Āsavāna" means the four cankers (āsava) such as the canker of sensuality (kāmāsava).
Āsavāna nghĩa là bốn lậu hoặc như dục lậu (kāmāsava), v.v.
Pahīnāti bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇādhigameneva pahīnā.
" Pahīnā" means eradicated at the foot of the Bodhi tree upon the attainment of Omniscience.
Pahīnā nghĩa là đã đoạn trừ ngay tại bồ-đề tòa (bodhipallaṅka) bằng cách chứng đắc tuệ toàn tri (sabbaññutaññāṇa).
Anupalitto lokenāti taṇhādiṭṭhilepānaṃ pahīnattā saṅkhāralokena anupalitto.
" Anupalitto lokenā" means undefiled by the world of conditioned phenomena (saṅkhāra-loka) due to the eradication of the defilements of craving and views.
Anupalitto lokenā nghĩa là không bị dính mắc vào thế gian hữu vi (saṅkhāraloka) vì đã đoạn trừ các nhiễm ô tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).
Buddhoti catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddho iti maṃ dhārehi.
" Buddho" means hold me as a Buddha because I have awakened to the Four Noble Truths.
Buddho nghĩa là hãy ghi nhớ ta là Phật (Buddho) vì ta đã giác ngộ bốn chân lý (saccāni).
Yenāti yena āsavena.
" Yenā" means by which canker.
Yenā nghĩa là do lậu hoặc nào.
Devūpapatyassāti devūpapatti assa mayhaṃ bhaveyya.
" Devūpapatyassā" means may a divine rebirth be for me.
Devūpapatyassā nghĩa là sự tái sinh làm thiên nhân sẽ xảy ra cho ta.
Vihaṅgamoti ākāsacaro gandhabbakāyikadevo.
" Vihaṅgamo" means a sky-roaming Gandhabba deva.
Vihaṅgamo nghĩa là một vị trời thuộc thân Gandhabba bay lượn trên không trung.
Viddhastāti vidhamitā.
" Viddhastā" means shattered.
Viddhastā nghĩa là đã bị phá hủy.
Vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatabandhanā katā.
" Vinaḷīkatā" means made free from stalks, made free from fetters.
Vinaḷīkatā nghĩa là đã được làm cho không còn ống, không còn trói buộc.
Vaggūti sundaraṃ.
" Vaggū" means beautiful.
Vaggū nghĩa là đẹp đẽ.
Toyena nupalippatīti udakato ratanamattaṃ accuggamma ṭhitaṃ saraṃ sobhayamānaṃ bhamaragaṇaṃ hāsayamānaṃ toyena na lippati.
" Toyena nupalippatī" means that a lotus, having risen above the water to the extent of a gem, beautifying the pond and delighting swarms of bees, is not stained by water.
Toyena nupalippatī nghĩa là viên ngọc, nổi cao lên khỏi mặt nước, làm đẹp cho hồ, làm vui lòng đàn ong, không bị nước làm dính mắc.
Tasmā buddhosmi brāhmaṇāti desanāpariyosāne tīṇi maggaphalāni pāpuṇitvā dvādasahi padasahassehi doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ kathesi, tathāgate ca parinibbute jambudīpatale uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājesīti.
" Tasmā buddhosmi brāhmaṇā": At the conclusion of the discourse, he attained the three fruits of the path and uttered the praise called 'Doṇa's Roar' with twelve thousand words, and when the Tathāgata had attained Parinibbāna, he calmed the great dispute that arose on the Jambudīpa continent and distributed the relics.
Tasmā buddhosmi brāhmaṇā nghĩa là vào cuối bài thuyết pháp, ông đã chứng đắc ba quả Thánh, nói lên lời tán thán gọi là Doṇagajjitaṃ với mười hai ngàn từ, và khi Đức Như Lai nhập Niết-bàn, ông đã dàn xếp cuộc tranh chấp lớn xảy ra trên khắp Jambudīpa và phân chia xá-lợi.
37. Sattame nibbānasseva santiketi nibbānasantikeyeva carati.
37. In the seventh*, " Nibbānasseva santike" means he dwells very near to Nibbāna.
37. Trong kinh thứ bảy, nibbānasseva santike nghĩa là sống gần Niết-bàn.
Sīle patiṭṭhitoti pātimokkhasīle patiṭṭhito.
" Sīle patiṭṭhito" means established in the Pātimokkha precepts.
Sīle patiṭṭhito nghĩa là an trú trong giới Pātimokkha.
Evaṃ vihārīti evaṃ viharanto.
" Evaṃ vihārī" means dwelling thus.
Evaṃ vihārī nghĩa là sống như vậy.
Ātāpīti ātāpena vīriyena samannāgato.
Ardent means endowed with ardor, with energy.
Nhiệt tâm (ātāpī) nghĩa là đầy đủ nhiệt tâm, tinh tấn.
Yogakkhemassāti catūhi yogehi khemassa nibbānassa.
For security from bondage means for Nibbāna, which is security from the four bondages (yoga).
Sự an ổn khỏi các ách phược (yogakkhemassā) nghĩa là Niết Bàn an ổn khỏi bốn ách phược.
Pamāde bhayadassivāti pamādaṃ bhayato passanto.
Seeing danger in heedlessness means seeing heedlessness as a danger.
Thấy sự nguy hiểm trong phóng dật (pamāde bhayadassivā) nghĩa là thấy sự phóng dật là nguy hiểm.
38. Aṭṭhame panuṇṇapaccekasaccoti ‘‘idameva dassanaṃ saccaṃ, idameva sacca’’nti evaṃ pāṭiekkaṃ gahitattā paccekasaṅkhātāni diṭṭhisaccāni panuṇṇāni nīhaṭāni pahīnāni assāti panuṇṇapaccekasacco.
38. In the eighth (sutta), with individual truths dispelled means that the individual truths, which are called such because they are grasped individually, such as ‘this view alone is true, this alone is true’, these wrong views are dispelled, removed, abandoned by him, hence panuṇṇapaccekasacco.
38. Trong kinh thứ tám, đã loại bỏ các chân lý riêng lẻ (panuṇṇapaccekasacco) nghĩa là đã loại bỏ, đã đoạn trừ các chân lý về tà kiến được gọi là riêng lẻ (paccekasaṅkhātāni diṭṭhisaccāni), do đã chấp giữ riêng rẽ như thế này: “Chỉ có cái thấy này là chân lý, chỉ có cái này là chân lý.”
Samavayasaṭṭhesanoti ettha avayāti anūnā, saṭṭhāti vissaṭṭhā, sammā avayā saṭṭhā esanā assāti samavayasaṭṭhesano, sammā vissaṭṭhasabbaesanoti attho.
With seeking completely abandoned—here, avayā means complete, saṭṭhā means abandoned. He whose seeking is completely and perfectly abandoned is samavayasaṭṭhesano, which means one whose every seeking is perfectly abandoned.
Người có sự tìm cầu được xả bỏ hoàn toàn (samavayasaṭṭhesano): Ở đây, avayā nghĩa là không thiếu sót, saṭṭhā nghĩa là được xả bỏ. Người có sự tìm cầu được xả bỏ hoàn toàn (sammā avayā saṭṭhā esanā assāti) nghĩa là người đã xả bỏ tất cả sự tìm cầu một cách hoàn toàn.
Patilīnoti nilīno ekībhāvaṃ upagato.
Withdrawn means secluded, having attained oneness.
Ẩn mình (patilīno) nghĩa là ẩn náu, đã đạt đến sự hợp nhất.
Puthusamaṇabrāhmaṇānanti bahūnaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ.
Of many recluses and brahmins means of many recluses and brahmins.
Của nhiều vị Sa-môn và Bà-la-môn (puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ) nghĩa là của nhiều vị Sa-môn và Bà-la-môn.
Ettha ca samaṇāti pabbajjūpagatā, brāhmaṇāti bhovādino.
Here, recluses are those who have gone forth, and brahmins are those who say ‘bho’ (as a form of address).
Ở đây, Sa-môn (samaṇā) là những người đã xuất gia, Bà-la-môn (brāhmaṇā) là những người theo thuyết “Bho”.
Puthupaccekasaccānīti bahūni pāṭekkasaccāni.
Many individual truths means many individual truths.
Nhiều chân lý riêng lẻ (puthupaccekasaccāni) nghĩa là nhiều chân lý riêng rẽ.
Nuṇṇānīti nīhaṭāni.
Dispelled means removed.
Đã loại bỏ (nuṇṇāni) nghĩa là đã loại trừ.
Panuṇṇānīti suṭṭhu nīhaṭāni.
Completely dispelled means thoroughly removed.
Đã loại bỏ hoàn toàn (panuṇṇāni) nghĩa là đã loại trừ một cách triệt để.
Cattānīti vissaṭṭhāni.
Cast off means abandoned.
Đã xả bỏ (cattāni) nghĩa là đã từ bỏ.
Vantānīti vamitāni.
Vomited means disgorged.
Đã nhổ bỏ (vantāni) nghĩa là đã nôn ra.
Muttānīti chinnabandhanāni katāni.
Freed means having severed their bonds.
Đã giải thoát (muttāni) nghĩa là đã cắt đứt các ràng buộc.
Pahīnānīti pajahitāni.
Abandoned means given up.
Đã từ bỏ (pahīnāni) nghĩa là đã đoạn trừ.
Paṭinissaṭṭhānīti yathā na puna cittaṃ ārohanti, evaṃ paṭinissajjitāni.
Relinquished means relinquished in such a way that they do not arise in the mind again.
Đã xả ly (paṭinissaṭṭhāni) nghĩa là đã xả ly đến mức không còn khởi lên trong tâm nữa.
Sabbānevetāni gahitagahaṇassa vissaṭṭhabhāvavevacanāni.
All these are synonyms for the state of having relinquished what was grasped.
Tất cả những từ này đều là đồng nghĩa của việc xả bỏ những gì đã chấp giữ.
Kāmesanā pahīnā hotīti anāgāmimaggena pahīnā.
The seeking of sensual pleasures is abandoned means abandoned by the Anāgāmi path.
Sự tìm cầu dục lạc đã được đoạn trừ (kāmesanā pahīnā hoti) nghĩa là đã được đoạn trừ bằng đạo Anāgāmī.
Bhavesanā pana arahattamaggena pahīyati.
The seeking of existence is abandoned by the Arahantship path.
Còn sự tìm cầu hữu (bhavesanā) thì được đoạn trừ bằng đạo A-la-hán.
‘‘Brahmacariyaṃ esissāmi gavesissāmī’’ti evaṃ pavattajjhāsayasaṅkhātā brahmacariyesanāpi arahattamaggeneva paṭippassaddhiṃ vūpasamaṃ gacchati.
The seeking of the holy life, which is the aspiration that arises as ‘I shall seek, I shall investigate the holy life’, also ceases and subsides by the Arahantship path.
Sự tìm cầu phạm hạnh (brahmacariyesanā) bao gồm ý muốn “Ta sẽ tìm cầu, sẽ truy tìm phạm hạnh” cũng được an tịnh và lắng xuống bằng đạo A-la-hán.
Diṭṭhibrahmacariyesanā pana sotāpattimaggeneva paṭippasambhatīti veditabbā.
However, the seeking of the holy life based on wrong view subsides by the Sotāpatti path, it should be understood.
Tuy nhiên, sự tìm cầu phạm hạnh theo tà kiến thì được an tịnh bằng đạo Tu-đà-hoàn, điều này nên được hiểu rõ.
Evaṃ kho, bhikkhaveti evaṃ catutthajjhānena passaddhakāyasaṅkhāro vūpasantaassāsapassāso nāma hoti.
Thus, bhikkhus means that one whose bodily formations are tranquilized by the fourth jhāna, whose in-breaths and out-breaths have subsided, is called such.
Này các Tỳ-khưu, như thế này (evaṃ kho, bhikkhave) nghĩa là như thế này, hành thân đã được an tịnh bởi Tứ thiền, hơi thở ra vào đã lắng xuống.
Asmimānoti asmīti uppajjanako navavidhamāno.
The conceit ‘I am’ means the nine-fold conceit that arises as ‘I am’.
Mạn “Tôi là” (asmimāno) là chín loại mạn khởi lên với ý niệm “Tôi là”.
Gāthāsu kāmesanā bhavesanāti etā dve esanā, brahmacariyesanā sahāti tāhiyeva saha brahmacariyesanāti tissopi etā.
In the verses, the seeking of sensual pleasures, the seeking of existence are these two seekings, and the seeking of the holy life together means the seeking of the holy life along with those (two), making all three.
Trong các bài kệ, sự tìm cầu dục lạc, sự tìm cầu hữu (kāmesanā bhavesanā) là hai sự tìm cầu này, sự tìm cầu phạm hạnh cùng với (brahmacariyesanā sahā) nghĩa là ba sự tìm cầu này cùng với sự tìm cầu phạm hạnh.
Idha ṭhatvā esanā paṭinissaṭṭhāti iminā padena saddhiṃ yojanā kātabbā.
Here, it should be connected with the phrase seeking is relinquished.
Ở đây, nên kết hợp với cụm từ sự tìm cầu đã được xả ly (esanā paṭinissaṭṭhā).
Iti saccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayāti ‘‘iti saccaṃ iti sacca’’nti gahaṇaparāmāso ca diṭṭhisaṅkhātāyeva diṭṭhiṭṭhānā ca ye samussitattā uggantvā ṭhitattā samussayāti vuccanti, te sabbepi.
Thus, the grasping of truth, the accumulations of wrong views means the grasping and clinging to ‘this is truth, this is truth’, and also the accumulations of wrong views, which are called samussayā because they are elevated and stand out, all of them.
Như vậy, sự chấp thủ chân lý, các đống tà kiến (iti saccaparāmāso, diṭṭhiṭṭhānā samussayā) nghĩa là sự chấp thủ “chân lý này, chân lý này” và các đống tà kiến, tức là các tà kiến được gọi là samussayā vì chúng đã trồi lên, đã đứng vững, tất cả những điều đó.
Idha ṭhatvā diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti iminā padena saddhiṃ yojanā kātabbā.
Here, it should be connected with the phrase the accumulations of wrong views are uprooted.
Ở đây, nên kết hợp với cụm từ các đống tà kiến đã được nhổ bỏ (diṭṭhiṭṭhānā samūhatā).
Kassa pana etā esanā paṭinissaṭṭhā, ete ca diṭṭhiṭṭhānā samūhatāti?
For whom, however, are these seekings relinquished, and these accumulations of wrong views uprooted?
Nhưng đối với ai mà những sự tìm cầu này đã được xả ly, và những đống tà kiến này đã được nhổ bỏ?
Sabbarāgavirattassa taṇhākkhayavimuttino.
For one who is dispassionate towards all passions, liberated by the destruction of craving.
Đối với người đã ly tham tất cả dục, đã giải thoát do diệt trừ ái.
Yo hi sabbarāgehipi viratto, taṇhākkhaye ca nibbāne pavattāya arahattaphalavimuttiyā samannāgato, etassa esanā paṭinissaṭṭhā, diṭṭhiṭṭhānā ca samūhatā.
Indeed, for one who is dispassionate towards all passions, and endowed with the liberation of Arahantship that arises from Nibbāna, the destruction of craving—for such a one, seekings are relinquished, and accumulations of wrong views are uprooted.
Quả thật, người đã ly tham tất cả dục, và đã thành tựu sự giải thoát quả A-la-hán phát sinh do diệt trừ ái, đối với người ấy, các sự tìm cầu đã được xả ly, và các đống tà kiến đã được nhổ bỏ.
Sa ve santoti so evarūpo kilesasantatāya santo.
That tranquil one means such a person is tranquil due to the tranquility of defilements.
Quả thật, vị ấy là bậc hiền thiện (sa ve santo) nghĩa là vị ấy là bậc hiền thiện do sự an tịnh của các phiền não.
Passaddhoti dvīhi kāyacittapassaddhīhi passaddho.
Calm means calm through the two tranquillities of body and mind.
Đã an tịnh (passaddho) nghĩa là đã an tịnh bởi hai sự an tịnh về thân và tâm.
Aparājitoti sabbakilese jinitvā ṭhitattā kenaci aparājito.
Aparājito (Unconquered) means that, having conquered all defilements, he stands unconquered by anyone.
Bất bại (aparājito) nghĩa là không bị ai đánh bại, vì đã chiến thắng tất cả phiền não.
Mānābhisamayāti mānassa pahānābhisamayena.
Mānābhisamayā (by the comprehension of abandoning conceit) means by the comprehension of abandoning conceit.
Do chứng ngộ sự đoạn trừ mạn (mānābhisamayā) nghĩa là do chứng ngộ sự đoạn trừ mạn.
Buddhoti cattāri saccāni bujjhitvā ṭhito.
Buddho (Enlightened One) means that, having understood the Four Noble Truths, he stands.
Phật (buddho) nghĩa là bậc đã giác ngộ Tứ Thánh Đế.
Iti imasmiṃ suttepi gāthāsupi khīṇāsavova kathitoti.
Thus, in this Sutta and in the verses, it is taught that it is indeed an Arahant.
Như vậy, trong kinh này và trong các bài kệ cũng đều nói về bậc A-la-hán.
39. Navame saṅghātaṃ āpajjantīti vadhaṃ maraṇaṃ āpajjanti.
39. In the ninth (sutta), saṅghātaṃ āpajjantī (they meet with destruction) means they meet with slaughter and death.
39. Trong kinh thứ chín, họ rơi vào sự hủy diệt (saṅghātaṃ āpajjanti) nghĩa là họ rơi vào sự giết hại, sự chết chóc.
Niccadānanti salākabhattaṃ.
Niccadānaṃ (constant giving) means ticket-food.
Bố thí thường xuyên (niccadānaṃ) là bữa ăn theo phiếu.
Anukulayaññanti amhākaṃ pitūhi pitāmahehi dinnattā evaṃ kulānukulavasena yajitabbaṃ, dātabbanti attho.
Anukulayaññaṃ (a traditional sacrifice) means that it should be sacrificed and given in this manner, in accordance with the family tradition, because it was given by our fathers and grandfathers.
Lễ tế theo truyền thống gia đình (anukulayaññaṃ) nghĩa là lễ tế này nên được thực hiện, nên được bố thí theo truyền thống gia đình, vì đã được cha ông chúng ta thực hiện.
Assamedhantiādīsu assamettha medhantīti assamedho, dvīhi pariyaññehi yajitabbassa ekavīsatiyūpassa ṭhapetvā bhūmiñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
In Assamedha (horse sacrifice) and so on, assa (horses) are medhanti (sacrificed) here, hence assamedho. This is a term for a sacrifice that is to be performed with two pariyañña (types of offerings), with twenty-one sacrificial posts, and with all wealth and gifts except for land and people.
Trong các từ lễ tế ngựa (assamedha) v.v... Assamedha là nơi người ta giết ngựa (assamettha medhantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có hai lần hiến cúng, có hai mươi mốt trụ tế, và có vật cúng dường là tất cả tài sản còn lại ngoại trừ đất đai và con người.
Purisamettha medhantīti purisamedho, catūhi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
Purisa (men) are medhanti (sacrificed) here, hence purisamedho. This is a term for a sacrifice that is to be performed with four pariyañña, with the wealth and gifts mentioned in the assamedha, including land.
Lễ tế người (purisamedho) là nơi người ta giết người (purisamettha medhantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có bốn lần hiến cúng, và có vật cúng dường là tài sản đã nói trong lễ tế ngựa cùng với đất đai.
Sammamettha pāsantīti sammāpāso, divase divase sammaṃ khipitvā tassa patitokāse vediṃ katvā saṃhārimehi yūpādīhi sarassatinadiyā nimuggokāsato pabhuti paṭilomaṃ gacchantena yajitabbassa sabbayāgassetaṃ adhivacanaṃ.
Samma (stakes) are pāsanti (thrown) here, hence sammāpāso. This is a term for a sacrifice of all kinds that is to be performed daily by throwing stakes, making an altar at the place where they fall, and proceeding upstream from the place where the Sarasvati River submerges, with movable sacrificial posts and so on.
Sammāpāso là nơi người ta ném mũi tên một cách đúng đắn (sammamettha pāsantīti), đây là tên gọi của tất cả các lễ tế phải được thực hiện bằng cách ném mũi tên mỗi ngày, sau đó xây một bệ thờ tại chỗ mũi tên rơi, và tiến hành ngược dòng sông Sarasvatī từ nơi chìm xuống, với các trụ tế di động.
Vājamettha pivantīti vājapeyyaṃ, ekena pariyaññena sattarasahi pasūhi yajitabbassa beluvayūpassa sattarasakadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
Vāja (strength-giving drink) is peyyaṃ (drunk) here, hence vājapeyyaṃ. This is a term for a sacrifice that is to be performed with one pariyañña, with seventeen animals, and with a beluva sacrificial post and seventeen gifts.
Vājapeyya là nơi người ta uống Vajam (Vājamettha pivantīti), đây là tên gọi của một lễ tế có một lần hiến cúng, mười bảy con vật, một trụ tế bằng cây beluva, và mười bảy vật cúng dường.
Natthi ettha aggaḷāti niraggaḷo.
There is no aggaḷā (bolt) here, hence niraggaḷo (unbarred).
Không có chốt cửa (niraggaḷo) nghĩa là không có chốt cửa.
Navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa sabbamedhapariyāyanāmassa assamedhavikappassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a term for a variation of the assamedha which is called sabbamedhapariyāya (all-encompassing sacrifice), to be performed with nine pariyañña, with the wealth and gifts mentioned in the assamedha, including land and people.
Đây là tên gọi của một biến thể của lễ tế ngựa, một tên gọi chung cho tất cả các loại lễ tế, có chín lần hiến cúng, và có vật cúng dường là tài sản đã nói trong lễ tế ngựa cùng với đất đai và con người.
Mahārambhāti mahākiccā mahākaraṇīyā.
Mahārambhā (great undertakings) means great tasks, great duties.
Đại khởi sự (mahārambhā) nghĩa là công việc lớn, việc cần làm lớn.
Apica pāṇātipātasamārambhassa mahantatāyapi mahārambhāyeva.
Moreover, they are also "great undertakings" due to the greatness of the undertaking of killing living beings.
Hơn nữa, chúng cũng là đại khởi sự do sự lớn lao của hành động sát sinh.
Na te honti mahapphalāti ettha niravasesatthe sāvasesarūpanaṃ kataṃ.
In na te honti mahapphalā (they are not of great fruit), a representation of incompleteness is made in the sense of entirety.
Trong cụm từ Chúng không mang lại quả lớn (na te honti mahapphalā), sự mô tả đã được thực hiện với ý nghĩa không còn sót lại.
Tasmā iṭṭhaphalena nipphalāva hontīti attho.
Therefore, the meaning is that they are fruitless with respect to the desired result.
Do đó, nghĩa là chúng hoàn toàn không có quả mong muốn.
Idañca pāṇātipātasamārambhameva sandhāya vuttaṃ.
And this is said with reference to the undertaking of killing living beings itself.
Điều này được nói đến chỉ liên quan đến hành động sát sinh.
Yaṃ pana tattha antarantarā dānaṃ diyyati, taṃ iminā samārambhena upahatattā mahapphalaṃ na hoti, mandaphalaṃ hotīti attho.
As for the giving that is done occasionally within it, the meaning is that, being corrupted by this undertaking, it does not yield great fruit, but rather little fruit.
Còn những sự bố thí được thực hiện xen kẽ trong đó, vì bị hủy hoại bởi hành động này, nên không mang lại quả lớn, mà chỉ mang lại quả nhỏ.
Haññareti haññanti.
Haññare means they are killed.
Bị giết hại (haññare) nghĩa là bị giết hại.
Yajanti anukulaṃ sadāti ye aññe anukulaṃ yajanti, pubbapurisehi yiṭṭhattā pacchimapurisāpi yajantīti attho.
Yajanti anukulaṃ sadā (they always sacrifice traditionally) means that those others who sacrifice traditionally, because it was sacrificed by their ancestors, the later generations also sacrifice.
Luôn tế lễ theo truyền thống gia đình (yajanti anukulaṃ sadā) nghĩa là những người khác tế lễ theo truyền thống gia đình, tức là vì tổ tiên đã tế lễ, nên con cháu cũng tế lễ.
Seyyo hotīti visesova hoti.
Seyyo hoti (it is better) means it is indeed excellent.
Tốt đẹp hơn (seyyo hoti) nghĩa là có sự đặc biệt.
Na pāpiyoti pāpaṃ kiñci na hoti.
Na pāpiyo (not worse) means there is nothing evil.
Không xấu hơn (na pāpiyo) nghĩa là không có điều xấu nào.
40. Dasame abhisaṅkhatanti rāsikataṃ.
40. In the tenth (sutta), abhisaṅkhataṃ (prepared) means accumulated.
40. Trong kinh thứ mười, đã tích lũy (abhisaṅkhataṃ) nghĩa là đã chất đống.
Nirārambhanti pāṇasamārambharahitaṃ.
Nirārambhaṃ (without undertaking) means free from the undertaking of killing living beings.
Không có sự khởi sự (nirārambhaṃ) nghĩa là không có sự khởi sự sát sinh.
Yaññanti deyyadhammaṃ.
Yaññaṃ (sacrifice) means a gift.
Lễ tế (yaññaṃ) nghĩa là vật cúng dường.
Tañhi yajitabbattā yaññanti vuccati.
For it is called yañña because it is to be sacrificed.
Thật vậy, nó được gọi là lễ tế vì nó được cúng dường.
Kālenāti yuttappattakālena.
Kālena (in due time) means at the appropriate and suitable time.
Đúng lúc (kālenā) nghĩa là vào thời điểm thích hợp.
Upasaṃyantīti upagacchanti.
Upasaṃyantī (they approach) means they go to.
Họ đến gần (upasaṃyanti) nghĩa là họ đi đến.
Kulaṃ gatinti vaṭṭakulañceva vaṭṭagatiñca atikkantā.
Kulaṃ gatiṃ (family and destiny) means having transcended the cycle of existence and the destiny of existence.
Đã vượt qua dòng luân hồi và sự tái sinh (kulaṃ gatiṃ) nghĩa là đã vượt qua dòng luân hồi và sự tái sinh.
Yaññassa kovidāti catubhūmakayaññe kusalā.
Yaññassa kovidā (skilled in sacrifice) means skilled in the fourfold sacrifice.
Thông thạo về lễ tế (yaññassa kovidā) nghĩa là khéo léo trong lễ tế bốn tầng.
Yaññeti pakatidāne.
Yaññe (in sacrifice) means in ordinary giving.
Trong lễ tế (yaññe) nghĩa là trong việc bố thí thông thường.
Saddheti matakadāne.
Saddhe (in a memorial offering) means in giving for the deceased.
Trong lễ cúng dường cho người chết (saddhe) nghĩa là trong lễ cúng dường cho người đã mất.
Habyaṃ katvāti hunitabbaṃ deyyadhammaṃ upakappetvā.
Habyaṃ katvā (having prepared an offering) means having prepared a gift to be offered.
Đã chuẩn bị vật cúng dường (habyaṃ katvā) nghĩa là đã chuẩn bị vật cúng dường, vật bố thí.
Sukhette brahmacārisūti brahmacārisaṅkhāte sukhettamhīti attho.
Sukhette brahmacārisu (in the good field of brahmacārīs) means in the good field, that is, among those who lead the holy life.
Trong ruộng phước tốt lành là các bậc phạm hạnh (sukhette brahmacārisu) nghĩa là trong ruộng phước tốt lành được gọi là các bậc phạm hạnh.
Suppattanti suṭṭhu pattaṃ.
Suppattaṃ (well-received) means excellently received.
Đã được nhận tốt đẹp (suppattaṃ) nghĩa là đã được nhận một cách tốt đẹp.
Dakkhiṇeyyesu yaṃ katanti yaṃ dakkhiṇāya anucchavikesu upakappitaṃ, taṃ suhutaṃ suyiṭṭhaṃ suppattanti attho.
Dakkhiṇeyyesu yaṃ kataṃ (what is done for those worthy of gifts) means what is prepared for those worthy of gifts is well-offered, well-sacrificed, and well-received.
Những gì đã được làm cho những người xứng đáng nhận lễ vật (dakkhiṇeyyesu yaṃ kataṃ) nghĩa là những gì đã được chuẩn bị cho những người xứng đáng nhận lễ vật, điều đó là đã được cúng dường tốt đẹp, đã được tế lễ tốt đẹp, đã được nhận tốt đẹp.
Saddhoti buddhadhammasaṅghaguṇānaṃ saddahanatāya saddho.
Saddho (faithful) means faithful due to believing in the virtues of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha.
Có đức tin (saddho) nghĩa là có đức tin vào các đức tính của Phật, Pháp, Tăng.
Muttena cetasāti vissaṭṭhena cittena.
‘With a mind set free’ means with a released mind.
Với tâm giải thoát (Muttena cetasā) nghĩa là với tâm buông xả.
Imināssa muttacāgaṃ dīpetīti.
By this, he indicates his relinquishment of freedom.
Bằng cách này, sự bố thí đã được giải thoát của người ấy được hiển lộ.
41. Pañcamassa paṭhame ñāṇadassanappaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇadassanassa paṭilābhāya.
In the first (discourse) of the fifth (chapter), ‘for the acquisition of insight and vision’ means for the acquisition of the divine-eye knowledge and vision.
41. Trong* thứ năm,* thứ nhất, để chứng đắc tri kiến (ñāṇadassanappaṭilābhāya) nghĩa là để chứng đắc tri kiến thiên nhãn.
Divāsaññaṃ adhiṭṭhātīti divāti evaṃ saññaṃ adhiṭṭhāti.
‘He resolves on the perception of day’ means he resolves on the perception that it is day.
Kiên định về tưởng ban ngày (Divāsaññaṃ adhiṭṭhātī) nghĩa là kiên định tưởng rằng là ban ngày như vậy.
Yathā divā tathā rattinti yathā divā ālokasaññā manasi katā, tatheva taṃ rattimpi manasi karoti.
‘As by day, so by night’ means just as the perception of light is kept in mind by day, so he keeps it in mind at night also.
Như ban ngày, như ban đêm (Yathā divā tathā rattiṃ) nghĩa là như tưởng ánh sáng được tác ý vào ban ngày, cũng vậy, tác ý điều đó vào ban đêm.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Trong câu thứ hai cũng vậy.
Sappabhāsanti dibbacakkhuñāṇobhāsena sahobhāsaṃ.
‘With radiance’ means with radiance accompanied by the light of divine-eye knowledge.
Có ánh sáng (Sappabhāsaṃ) nghĩa là có ánh sáng cùng với ánh sáng của thiên nhãn.
Kiñcāpi ālokasadisaṃ kataṃ, attho panettha na evaṃ sallakkhetabbo.
Even though it is compared to light, the meaning here should not be understood in that way.
Mặc dù được ví như ánh sáng, nhưng ý nghĩa ở đây không nên hiểu như vậy.
Dibbacakkhuñāṇāloko hi idhādhippeto.
The light of divine-eye knowledge is intended here.
Vì ánh sáng của thiên nhãn được đề cập ở đây.
Viditāti pākaṭā hutvā.
‘Known’ means having become manifest.
Đã biết rõ (Viditā) nghĩa là đã trở nên rõ ràng.
Kathaṃ pana vedanā viditā uppajjanti, viditā abbhatthaṃ gacchantīti?
But how do feelings arise known, and how do they cease known?
Vậy thì, cảm thọ khởi lên như thế nào là đã biết rõ, và cảm thọ diệt đi như thế nào là đã biết rõ?
Idha bhikkhu vatthuṃ pariggaṇhāti, ārammaṇaṃ pariggaṇhāti.
Here, the bhikkhu comprehends the basis; he comprehends the object.
Ở đây, vị tỳ khưu nắm giữ đối tượng, nắm giữ cảnh giới.
Tassa pariggahitavatthārammaṇatāya tā vedanā ‘‘evaṃ uppajjitvā evaṃ ṭhatvā evaṃ nirujjhantī’’ti viditā uppajjanti, viditā tiṭṭhanti, viditā abbhatthaṃ gacchanti nāma.
Due to his comprehending the basis and object, those feelings, ‘having arisen thus, having remained thus, having ceased thus,’ arise known, remain known, and cease known.
Do sự nắm giữ đối tượng và cảnh giới đó, những cảm thọ ấy khởi lên như đã biết rõ rằng “chúng khởi lên như thế này, tồn tại như thế này, và diệt đi như thế này”, chúng tồn tại như đã biết rõ, chúng diệt đi như đã biết rõ.
Saññāvitakkesupi eseva nayo.
The same method applies to perceptions and thoughts.
Đối với tưởng và tầm (saññāvitakkesu) cũng vậy.
Udayabbayānupassīti udayañca vayañca passanto.
‘Observing rise and fall’ means seeing both rise and fall.
Quán sự sinh diệt (Udayabbayānupassī) nghĩa là thấy sự sinh và sự diệt.
Iti rūpanti evaṃ rūpaṃ ettakaṃ rūpaṃ na ito paraṃ rūpaṃ atthīti.
‘Thus is form’ means such is form, this much is form, there is no form beyond this.
Như vậy là sắc (Iti rūpaṃ) nghĩa là sắc như thế này, chỉ có bấy nhiêu sắc, không có sắc nào khác ngoài cái này.
Iti rūpassa samudayoti evaṃ rūpassa uppādo.
‘Thus is the origin of form’ means thus is the arising of form.
Như vậy là sự tập khởi của sắc (Iti rūpassa samudayo) nghĩa là sự sinh khởi của sắc như vậy.
Atthaṅgamoti pana bhedo adhippeto.
However, ‘cessation’ means disintegration.
Còn sự diệt tận (atthaṅgamo) thì được hiểu là sự phân rã.
Vedanādīsupi eseva nayo.
The same method applies to feeling and so on.
Đối với cảm thọ và các pháp khác (vedanādīsu) cũng vậy.
Idañca pana metaṃ, bhikkhave, sandhāya bhāsitanti, bhikkhave, yaṃ mayā etaṃ puṇṇakapañhe ‘‘saṅkhāya lokasmi’’ntiādi bhāsitaṃ, taṃ idaṃ phalasamāpattiṃ sandhāya bhāsitanti attho.
‘And this, bhikkhus, I have spoken with reference to’ means, bhikkhus, what I have spoken in the Punṇaka’s Question, starting with ‘having reckoned in the world’ (saṅkhāya lokasmiṃ), that I have spoken with reference to the attainment of fruition. This is the meaning.
Này các tỳ khưu, điều này đã được Ta nói đến với ý nghĩa này (Idañca pana metaṃ, bhikkhave, sandhāya bhāsitaṃ) nghĩa là, này các tỳ khưu, điều Ta đã nói trong câu hỏi của Puṇṇaka: “Với sự hiểu biết về thế gian” và vân vân, điều đó đã được nói đến với ý nghĩa của sự chứng đắc quả.
Tattha saṅkhāyāti ñāṇena jānitvā.
There, ‘having reckoned’ means having known by knowledge.
Trong đó, với sự hiểu biết (saṅkhāyā) nghĩa là đã biết bằng trí tuệ.
Lokasminti sattaloke.
‘In the world’ means in the world of beings.
Trong thế gian (lokasmiṃ) nghĩa là trong thế gian hữu tình.
Paroparānīti uccāvacāni uttamādhamāni.
‘Higher and lower’ means various, superior and inferior.
Cao thấp (paroparāni) nghĩa là cao thấp, tốt xấu.
Iñjitanti calitaṃ.
‘Stirring’ means agitated.
Sự lay động (iñjitaṃ) nghĩa là sự chuyển động.
Natthi kuhiñci loketi lokasmiṃ katthaci ekakkhandhepi ekāyatanepi ekadhātuyāpi ekārammaṇepi natthi.
‘Nowhere in the world’ means it exists nowhere in the world, not even in a single aggregate, a single sense-base, a single element, or a single object.
Không có ở bất cứ nơi nào trong thế gian (Natthi kuhiñci loke) nghĩa là không có ở bất cứ nơi nào trong thế gian, dù là một uẩn, một xứ, một giới, hay một cảnh.
Santoti paccanīkakilesavūpasamena santo.
‘Peaceful’ means peaceful through the subsidence of opposing defilements.
An tịnh (Santo) nghĩa là an tịnh do sự lắng dịu các phiền não đối nghịch.
Vidhūmoti kodhadhūmena vigatadhūmo.
‘Smokeless’ means free from the smoke of anger.
Không có khói (Vidhūmo) nghĩa là không có khói của sân hận.
Evamettha suttante maggekaggatampi kathetvā gāthāya phalasamāpattiyeva kathitāti.
Thus, in this Sutta, even the one-pointedness of the path is spoken of, but in the verse, only the attainment of fruition is spoken of.
Như vậy, trong kinh này, sự nhất tâm trên đạo đã được nói đến, và trong bài kệ thì chỉ nói đến sự chứng đắc quả.
42. Dutiye yo ca tesaṃ tattha tattha, jānāti anudhammatanti yo etesaṃ pañhānaṃ tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne byākaraṇaṃ jānāti.
In the second (discourse), ‘he who knows them truly in each case’ means he who knows the answer to these questions in each respective place.
42. Trong* thứ hai, người nào hiểu rõ về các pháp ở từng nơi đó (yo ca tesaṃ tattha tattha, jānāti anudhammataṃ) nghĩa là người nào hiểu rõ về sự giải đáp các câu hỏi ở từng nơi đó.
Catupañhassa kusalo, āhu bhikkhuṃ tathāvidhanti tathāvidhaṃ bhikkhuṃ tesu catūsu pañhesu kusaloti evaṃ vadanti.
‘Skilled in the four questions, such a bhikkhu they call’ means they call such a bhikkhu skilled in those four questions.
Người thiện xảo trong bốn câu hỏi, được gọi là tỳ khưu như vậy (Catupañhassa kusalo, āhu bhikkhuṃ tathāvidhaṃ) nghĩa là họ nói rằng vị tỳ khưu như vậy là thiện xảo trong bốn câu hỏi đó.
Durāsado duppasahoti parehi ghaṭṭetuṃ vā abhibhavituṃ vā na sakkā.
‘Difficult to approach, difficult to overcome’ means it is not possible for others to challenge or defeat him.
Khó tiếp cận, khó vượt qua (Durāsado duppasaho) nghĩa là không thể va chạm hay chế ngự bởi người khác.
Gambhīroti sattasīdantaramahāsamuddo viya gambhīro.
‘Profound’ means profound like the great ocean with its seven-sediment depths.
Sâu xa (Gambhīro) nghĩa là sâu xa như đại dương mênh mông có bảy tầng.
Duppadhaṃsiyoti dummocāpayo, gahitaggahaṇaṃ vissajjāpetuṃ na sakkāti attho.
‘Difficult to assail’ means difficult to liberate; it means it is not possible to make him give up what he has grasped.
Không thể bị đánh đổ (Duppadhaṃsiyo) nghĩa là khó bị lay chuyển, khó bị buông bỏ, ý nói không thể khiến người ấy từ bỏ điều đã nắm giữ.
Atthe anatthe cāti vaḍḍhiyañca avaḍḍhiyañca.
‘In what is beneficial and what is not’ means in growth and non-growth.
Trong lợi và bất lợi (Atthe anatthe cā) nghĩa là trong sự tăng trưởng và sự không tăng trưởng.
Atthābhisamayāti atthasamāgamena.
‘By the understanding of meaning’ means by the coming together of meaning.
Do sự thấu hiểu ý nghĩa (Atthābhisamayā) nghĩa là do sự thành tựu ý nghĩa.
Dhīro paṇḍitoti pavuccatīti dhitisampanno puggalo ‘‘paṇḍito aya’’nti evaṃ pavuccati.
‘The wise one is called a paṇḍita’ means a person endowed with resolution is thus called ‘a paṇḍita’.
Người trí tuệ, được gọi là bậc hiền trí (Dhīro paṇḍitoti pavuccatī) nghĩa là người có trí tuệ được gọi là “bậc hiền trí”.
45. Pañcame yatthāti cakkavāḷalokassa ekokāse bhummaṃ.
In the fifth (discourse), ‘where’ means the ground in one place of the cakkavāḷa (world-sphere) world.
45. Trong* thứ năm, nơi nào (yatthā) nghĩa là mặt đất ở một khu vực của thế giới luân hồi.
Na cavati na upapajjatīti idaṃ aparāparaṃ cutipaṭisandhivasena gahitaṃ.
‘Does not pass away, does not re-arise’ refers to being caught in this succession of passing away and re-arising.
Không chết đi, không tái sinh (Na cavati na upapajjatī) điều này được hiểu theo nghĩa luân hồi chết đi và tái sinh.
Gamanenāti padagamanena.
‘By going’ means by step-by-step going.
Bằng sự đi (Gamanenā) nghĩa là bằng sự đi bộ.
Lokassa antanti satthā saṅkhāralokassa antaṃ sandhāya vadati.
‘The end of the world’ means the Teacher speaks with reference to the end of the world of formations.
Tận cùng của thế gian (Lokassa antaṃ) nghĩa là Đức Phật nói về tận cùng của thế giới các hành (saṅkhāra-loka).
Ñāteyyantiādīsu ñātabbaṃ daṭṭhabbaṃ pattabbanti attho.
In phrases like ‘to be known,’ it means to be known, to be seen, to be attained.
Trong các từ cần biết (ñāteyyaṃ) và vân vân, nghĩa là cần biết, cần thấy, cần đạt được.
Iti devaputtena cakkavāḷalokassa anto pucchito, satthārā saṅkhāralokassa kathito.
Thus, the end of the cakkavāḷa world was asked by the devaputta, and the end of the world of formations was spoken of by the Teacher.
Như vậy, vị thiên tử đã hỏi về tận cùng của thế giới luân hồi, Đức Phật đã nói về tận cùng của thế giới các hành.
So pana ‘‘attano pañhena saddhiṃ satthu byākaraṇaṃ sametī’’ti saññāya sampahaṃsanto acchariyantiādimāha.
Thinking, ‘the Teacher’s answer accords with my question,’ he, delighting, spoke the words ‘Amazing!’ and so on.
Vị ấy, nhận thấy rằng lời giải đáp của Đức Phật phù hợp với câu hỏi của mình, đã vui mừng nói: Thật kỳ diệu! (acchariyaṃ) và vân vân.
Daḷhadhammāti daḷhadhanu uttamappamāṇena dhanunā samannāgato.
‘A strong archer’ means one endowed with a strong bow, a bow of excellent measure.
Có cung mạnh (Daḷhadhammā) nghĩa là có cung mạnh, có cung với kích thước tối ưu.
Dhanuggahoti dhanuācariyo.
‘Archer’ means a master of archery.
Người bắn cung (Dhanuggaho) nghĩa là bậc thầy về cung.
Sikkhitoti dvādasa vassāni dhanusippaṃ sikkhito.
‘Trained’ means trained in the art of archery for twelve years.
Đã được huấn luyện (Sikkhito) nghĩa là đã học nghệ thuật bắn cung trong mười hai năm.
Katahatthoti usabhappamāṇepi vālaggaṃ vijjhituṃ samatthabhāvena katahattho.
‘Practiced hand’ means one whose hand is practiced to the extent of being able to shoot even the tip of a cow's hair.
Đã thành thạo (Katahattho) nghĩa là đã thành thạo, có khả năng bắn trúng đầu sợi lông ngay cả ở khoảng cách của một con bò đực.
Katūpāsanoti katasarakkhepo dassitasippo.
‘Practiced in the use of weapons’ means one who has displayed his skill in shooting arrows.
Đã thực hành bắn (Katūpāsano) nghĩa là đã thực hành bắn tên, đã thể hiện kỹ năng.
Asanenāti kaṇḍena.
‘With an arrow’ means with a dart.
Bằng mũi tên (Asanenā) nghĩa là bằng mũi tên.
Atipāteyyāti atikkameyya.
‘Would pass beyond’ means would transcend.
Vượt qua (Atipāteyyā) nghĩa là vượt qua.
Yāvatā so tālacchādiṃ atikkameyya, tāvatā kālena ekaṃ cakkavāḷaṃ atikkamāmīti attano javasampattiṃ dasseti.
He shows his swiftness, saying, “I can traverse one world-system in the time it takes for him to pass beyond a palm tree.”
Vị ấy thể hiện tốc độ của mình bằng cách nói rằng: "Trong khoảng thời gian mà vị ấy có thể vượt qua một cây thốt nốt, tôi có thể vượt qua một thế giới luân hồi."
Puratthimā samuddā pacchimoti yathā puratthimā samuddā pacchimasamuddo dūre, evaṃ me dūre padavītihāro ahosīti vadati.
‘From the eastern ocean to the western’ means, he says, “My traversing of steps was as far as the western ocean is from the eastern ocean.”
Từ biển đông đến biển tây (Puratthimā samuddā pacchimo) nghĩa là vị ấy nói: "Như biển tây xa xôi từ biển đông, sự đi lại của tôi cũng xa xôi như vậy."
So kira pācīnacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ ṭhito pādaṃ pasāretvā pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati, puna dutiyapādaṃ pasāretvā paracakkavāḷamukhavaṭṭiṃ atikkamati.
He, standing on the rim of the eastern world-system, extends one foot and crosses the rim of the western world-system; then he extends his second foot and crosses the rim of another world-system.
Vị ấy đứng ở rìa phía đông của thế giới luân hồi, duỗi một chân và vượt qua rìa phía tây của thế giới luân hồi; sau đó, duỗi chân thứ hai và vượt qua rìa của thế giới luân hồi tiếp theo.
Icchāgatanti icchā eva.
‘The coming of desire’ means just desire.
Sự mong muốn (Icchāgataṃ) nghĩa là chỉ là sự mong muốn.
Aññatrevāti nippapañcataṃ dasseti.
‘Apart from that’ indicates the state of being free from proliferation.
Chỉ ở một nơi khác (Aññatrevā) điều này cho thấy sự không đa dạng.
Bhikkhācārakāle kiresa nāgalatādantakaṭṭhaṃ khāditvā anotatte mukhaṃ dhovitvā kāle sampatte uttarakurumhi piṇḍāya caritvā cakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ nisinno bhattakiccaṃ karoti, tattha muhuttaṃ vissamitvā puna javati.
It seems that during his alms round, he would chew a tooth-stick of nāgalatā creeper, wash his mouth in the Anotatta Lake, then, when the time came, go for alms in Uttarakuru, and sitting on the rim of a world-system, he would partake of his meal, resting there for a moment before continuing his journey.
Nghe nói, vào thời đi khất thực, vị ấy nhai cây xỉa răng nāgalatā, rửa mặt ở Anotatta, đi khất thực ở Uttarakuru khi đến giờ, rồi ngồi ở rìa thế giới luân hồi để dùng bữa, nghỉ ngơi một lát rồi lại đi tiếp.
Vassasatāyukoti tadā dīghāyukakālo hoti, ayaṃ pana vassasatāvasiṭṭhe āyumhi gamanaṃ ārabhi.
‘Having a lifespan of a hundred years’ refers to a time when lifespans were long; but this one began his journey with a hundred years of life remaining.
Sống trăm năm (Vassasatāyuko) nghĩa là vào thời đó có tuổi thọ dài, nhưng vị này bắt đầu đi khi tuổi thọ còn lại một trăm năm.
Vassasatajīvīti taṃ vassasataṃ anantarāyena jīvanto.
‘Living for a hundred years’ means living that hundred years without interruption.
Sống một trăm năm (Vassasatajīvī) nghĩa là sống một trăm năm đó mà không có trở ngại.
Antarāyeva kālaṅkatoti cakkavāḷalokassa antaṃ appatvā antarāva mato.
‘Passed away in the midst’ means he died in the midst of his journey, without reaching the end of the world-system.
Chết giữa đường (Antarāyeva kālaṅkato) nghĩa là chết giữa đường mà không đến được tận cùng của thế giới luân hồi.
So pana tattha kālaṃ katvāpi āgantvā imasmiṃyeva cakkavāḷe nibbatti.
Even after dying there, he was reborn in this very world-system.
Vị ấy, sau khi chết ở đó, đã tái sinh trong chính thế giới luân hồi này.
Appatvāti saṅkhāralokassa antaṃ appatvā.
‘Without having reached’ means without having reached the end of the world of formations.
Chưa đạt đến (Appatvā) nghĩa là chưa đạt đến tận cùng của thế giới các hành.
Dukkhassāti vaṭṭadukkhassa.
‘Of suffering’ means of the suffering of saṃsāra.
Của khổ (Dukkhassā) nghĩa là của khổ luân hồi.
Antakiriyanti pariyantakaraṇaṃ.
‘Making an end’ means bringing to an end.
Sự chấm dứt (Antakiriyaṃ) nghĩa là sự kết thúc.
Kaḷevareti attabhāve.
‘In this body’ means in one’s own existence.
Trong thân thể (Kaḷevare) nghĩa là trong tự thân.
Sasaññimhi samanaketi sasaññe sacittake.
‘Endowed with perception and mind’ means with perception and with mind.
Trong thân có tưởng, có ý (Sasaññimhi samanake) nghĩa là trong thân có tưởng, có tâm.
Lokanti dukkhasaccaṃ.
‘The world’ means the truth of suffering (dukkha-sacca).
Thế gian (Lokaṃ) nghĩa là khổ đế.
Lokasamudayanti samudayasaccaṃ.
‘The origin of the world’ means the truth of origin (samudaya-sacca).
Sự tập khởi của thế gian (Lokasamudayaṃ) nghĩa là tập đế.
Lokanirodhanti nirodhasaccaṃ.
‘The cessation of the world’ means the truth of cessation (nirodha-sacca).
Sự diệt tận của thế gian (Lokanirodhaṃ) nghĩa là diệt đế.
Paṭipadanti maggasaccaṃ.
‘The path’ means the truth of the path (magga-sacca).
Con đường (Paṭipadaṃ) nghĩa là đạo đế.
Iti ‘‘nāhaṃ, āvuso, imāni cattāri saccāni tiṇakaṭṭhādīsu paññapemi, imasmiṃ pana catumahābhūtike kāyasmiṃyeva paññapemī’’ti dasseti.
Thus, he shows, “Friends, I do not declare these four noble truths in things like grass and sticks, but in this body made of the four great elements itself.”
Như vậy,* chỉ ra rằng: “Này các bạn, Ta không tuyên bố bốn chân lý này trong cỏ cây hay vật vô tri, mà Ta tuyên bố chúng trong chính thân thể tứ đại này.”
Samitāvīti samitapāpo.
‘Having calmed’ means having calmed defilements.
Đã lắng dịu (Samitāvī) nghĩa là đã lắng dịu tội lỗi.
Nāsīsatīti na pattheti.
‘Does not long’ means does not yearn for.
Không mong muốn (Nāsīsatī) nghĩa là không khao khát.
Chaṭṭhaṃ uttānatthamevāti.
The sixth is just clear in meaning.
Phần thứ sáu chỉ có nghĩa rõ ràng.
47. Sattame suvidūravidūrānīti kenaci pariyāyena anāsannāni hutvā suvidūrāneva vidūrāni.
47. In the seventh, Suvidūravidūrāni means things that are very far indeed, not close in any respect.
47. Trong phần thứ bảy, suvidūravidūrāni (rất xa, rất xa) nghĩa là rất xa, xa xôi theo một cách nào đó, không gần gũi.
Nabhañca, bhikkhave, pathavī cāti ākāsañca mahāpathavī ca.
Heaven and earth, bhikkhus means the sky and the great earth.
Nabhañca, bhikkhave, pathavī cā (này các Tỳ-khưu, bầu trời và mặt đất) nghĩa là bầu trời và đại địa.
Tattha kiñcāpi pathavito ākāsaṃ nāma na dūre, dvaṅgulamattepi hoti.
Although the sky is not far from the earth, it can be just two finger-breadths away.
Mặc dù bầu trời không xa mặt đất, có thể chỉ cách hai đốt ngón tay.
Aññamaññaṃ alagganaṭṭhena pana ‘‘suvidūravidūre’’ti vuttaṃ.
But it is called “suvidūravidūre” (very, very far) in the sense of not clinging to each other.
Nhưng chúng được gọi là “rất xa, rất xa” vì chúng không dính liền với nhau.
Verocanoti sūriyo.
Verocano means the sun.
Verocano là mặt trời.
Satañca, bhikkhave, dhammoti catusatipaṭṭhānādibhedo sattatiṃsabodhipakkhiyadhammo.
The Dhamma of the virtuous, bhikkhus, means the thirty-seven factors of awakening (bodhipakkhiyadhammā), such as the four foundations of mindfulness (catusatipaṭṭhāna).
Satañca, bhikkhave, dhammo (này các Tỳ-khưu, pháp của bậc thiện nhân) là ba mươi bảy pháp giác chi, bao gồm Tứ niệm xứ, v.v.
Asatañca dhammoti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatabhedo assaddhammo.
The Dhamma of the non-virtuous means the ignoble Dhamma (assaddhamma), which comprises the sixty-two wrong views (diṭṭhigata).
Asatañca dhammo (và pháp của kẻ bất thiện) là tà pháp gồm sáu mươi hai tà kiến.
Pabhaṅkaroti ālokakaro.
Pabhaṅkaro means a light-maker.
Pabhaṅkaro (người tạo ánh sáng) là người tạo ra ánh sáng.
Abyāyiko hotīti avigacchanasabhāvo hoti.
Abyāyiko hoti means it is of a non-disappearing nature.
Abyāyiko hotī (không suy giảm) là có bản chất không biến mất.
Sataṃ samāgamoti paṇḍitānaṃ mittasanthavavasena samāgamo.
Sataṃ samāgamo means the gathering of the wise in the manner of friendship and familiarity.
Sataṃ samāgamo (sự hội ngộ của bậc thiện nhân) là sự hội ngộ của các bậc hiền trí theo cách giao hữu.
Yāvāpi tiṭṭheyyāti yattakaṃ addhānaṃ tiṭṭheyya.
Yāvāpi tiṭṭheyyāti means for as long as it might remain.
Yāvāpi tiṭṭheyyā (dù tồn tại bao lâu) là tồn tại trong khoảng thời gian nào.
Tatheva hotīti tādisova hoti, pakatiṃ na jahati.
Tatheva hoti means it is just the same, it does not abandon its nature.
Tatheva hotī (vẫn như vậy) là vẫn như vậy, không thay đổi bản chất.
Khippaṃ hi vetīti sīghaṃ vigacchati.
Khippaṃ hi vetīti means it quickly vanishes.
Khippaṃ hi vetī (thật nhanh chóng trôi qua) là nhanh chóng biến mất.
48. Aṭṭhame pañcālaputtoti pañcālabrāhmaṇiyā putto.
48. In the eighth, Pañcālaputto means the son of the brāhmaṇī Pañcāla.
48. Trong phần thứ tám, Pañcālaputto (con trai của Pañcāla) là con trai của nữ Bà-la-môn Pañcāla.
Poriyā vācāyāti paripuṇṇavācāya.
Poriyā vācāyā means with a complete utterance.
Poriyā vācāyā (với lời nói đầy đủ) là với lời nói trọn vẹn.
Vissaṭṭhāyāti apalibuddhāya.
Vissaṭṭhāyā means unhindered.
Vissaṭṭhāyā (không vướng mắc) là không bị vướng bận.
Anelagalāyāti niddosāya ceva agaḷitāya ca apatitapadabyañjanāya.
Anelagalāyā means faultless, fluent, and with no dropped syllables or letters.
Anelagalāyā (không lỗi lầm) là không có lỗi lầm, không bị ngắt quãng và không thiếu từ ngữ.
Pariyāpannāyāti vivaṭṭapariyāpannāya.
Pariyāpannāyā means that which is included in the turning away (from saṃsāra).
Pariyāpannāyā (được bao gồm) là được bao gồm trong sự giải thoát.
Anissitāyāti vaṭṭaṃ anissitāya.
Anissitāyā means not dependent on saṃsāra.
Anissitāyā (không nương tựa) là không nương tựa vào vòng luân hồi (saṃsāra).
Vivaṭṭanissitameva katvā katheti, vaṭṭanissitaṃ katvā na kathetīti ayamettha adhippāyo.
The intention here is that he speaks having made it dependent on the turning away, not having made it dependent on saṃsāra.
Ý nghĩa ở đây là: chỉ nói dựa trên sự giải thoát, không nói dựa trên vòng luân hồi.
Nābhāsamānanti na akathentaṃ.
Nābhāsamānaṃ means not speaking.
Nābhāsamānaṃ (không nói) là không nói.
Amataṃ padanti nibbānapadaṃ.
Amataṃ padaṃ means the state of Nibbāna.
Amataṃ padaṃ (cảnh giới bất tử) là cảnh giới Nibbāna.
Bhāsayeti obhāseyya.
Bhāsaye means would illuminate.
Bhāsaye (nên thuyết giảng) là nên thuyết giảng.
Jotayeti tasseva vevacanaṃ.
Jotaye is a synonym for the same.
Jotaye (nên chiếu sáng) là đồng nghĩa với từ đó.
Paggaṇhe isinaṃ dhajanti abbhuggataṭṭhena navalokuttaradhammo isīnaṃ dhajo nāma vuccati, tameva paggaṇheyya ukkhipeyya, uccaṃ katvā katheyyāti attho.
Paggaṇhe isīnaṃ dhajaṃ means that the nine transcendent dhammas (navolokuttaradhamma) are called the banner of the sages (isīnaṃ dhaja) in the sense of being elevated, and he should uphold that banner, raise it high, meaning he should speak of it loftily.
Paggaṇhe isinaṃ dhaja (nên giương cao ngọn cờ của các bậc hiền nhân) nghĩa là chín pháp siêu thế được gọi là ngọn cờ của các bậc hiền nhân do sự nổi bật của chúng; nên giương cao, nâng lên, tức là nên thuyết giảng một cách cao quý.
Navalokuttaradhammadīpakaṃ subhāsitaṃ dhajo etesanti subhāsitadhajā.
Subhāsitadhajā means those for whom well-spoken words, revealing the nine transcendent dhammas, are their banner.
Những người có lời nói hay là ngọn cờ soi sáng chín pháp siêu thế được gọi là subhāsitadhajā (những người có ngọn cờ là lời nói hay).
Isayoti buddhādayo ariyā.
Isayo means the noble ones such as the Buddhas.
Isayo (các bậc hiền nhân) là các bậc Thánh như chư Phật.
Dhammo hi isinaṃ dhajoti heṭṭhā vuttanayeneva lokuttaradhammo isīnaṃ dhajo nāmāti.
Dhammo hi isīnaṃ dhajo means, in the manner stated previously, that the transcendent Dhamma is the banner of the sages.
Dhammo hi isinaṃ dhajo (Dhamma là ngọn cờ của các bậc hiền nhân) nghĩa là pháp siêu thế là ngọn cờ của các bậc hiền nhân theo cách đã nói ở trên.