173. Tatiye phassāyatanānanti phassākarānaṃ, phassassa uppattiṭṭhānānanti attho.
173. In the third*, phassāyatanānaṃ means the sources of contact, meaning the places where contact arises.
173. Trong kinh thứ ba, các xứ của xúc nghĩa là các nhân của xúc, là nơi sanh khởi của xúc.
Atthaññaṃ kiñcīti etesu asesato niruddhesu tato paraṃ koci appamattakopi kileso atthīti pucchati.
Atthaññaṃ kiñcī means he asks if there is any other defilement, even a small amount, after these have been completely ceased.
Có điều gì khác nghĩa là, khi những thứ này đã diệt tận không còn dư sót, ngài hỏi rằng có còn phiền não nào khác, dù chỉ một chút, hay không.
Natthaññaṃ kiñcīti idhāpi ‘‘appamattakopi kileso natthī’’ti pucchati.
Natthaññaṃ kiñcī means here too he asks, "Is there no defilement, even a small amount?"
Không có điều gì khác ở đây cũng hỏi rằng "có phải không còn phiền não nào, dù chỉ một chút, hay không".
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two pairs.
Trong hai cặp còn lại cũng theo phương pháp này.
Ime pana cattāropi pañhe sassatucchedaekaccasassataamarāvikkhepavasena pucchati.
These four questions, however, he asks in terms of eternalism, annihilationism, partial eternalism, and evasive equivocation.
Và bốn câu hỏi này được hỏi theo cách của thường kiến, đoạn kiến, một phần thường kiến, và ngụy biện trườn uốn như con lươn.
Tenassa thero pucchitapucchitaṃ paṭibāhanto mā hevanti āha.
Therefore, the Elder, refuting each question asked, said: "Do not say so!"
Do đó, vị trưởng lão, trong khi bác bỏ từng câu hỏi, đã nói chớ có như vậy.
Ettha hiiti nipātamattaṃ, evaṃ mā bhaṇīti attho.
Here, "hi" is merely a particle; the meaning is "do not speak thus".
Ở đây, hi chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là "đừng nói như vậy".
Attūpaladdhivaseneva ‘‘atthaññaṃ kiñci añño koci attā nāma atthī’’ti sassatādiākārena pucchati.
He asks in the manner of eternalism, etc., based on the apprehension of self, saying, "Is there any other self, or any other self that exists?"
Ngài hỏi theo cách của thường kiến v.v... chính là do chấp thủ về tự ngã rằng "có điều gì khác, có một tự ngã nào khác hay không".
Kiṃ panesa attūpaladdhikoti?
But is he one who apprehends a self?
Nhưng phải chăng ngài là người có chấp thủ về tự ngã?
Na attūpaladdhiko.
No, he is not one who apprehends a self.
Không phải là người có chấp thủ về tự ngã.
Evaṃladdhiko pana tattheko bhikkhu nisinno, so pucchituṃ na sakkoti.
However, there was a bhikkhu sitting there who held such a view, but he was unable to ask.
Nhưng có một vị tỳ khưu có tà kiến như vậy đang ngồi ở đó, vị ấy không thể hỏi.
Tassa laddhiṃ vissajjāpanatthaṃ evaṃ pucchati.
He asks thus in order to dispel that bhikkhu's view.
Ngài hỏi như vậy để giải trừ tà kiến của vị ấy.
Yepi ca anāgate evaṃladdhikā bhavissanti, tesaṃ ‘‘buddhakālepeso pañho mahāsāvakehi vissajjito’’ti vacanokāsupacchedanatthaṃ pucchatiyeva.
And also, he asks in order to cut off the opportunity for those who will hold such views in the future to say, "This question was resolved by the great disciples during the time of the Buddha."
Và ngài cũng hỏi để cắt đứt cơ hội biện luận của những người có tà kiến như vậy trong tương lai, rằng "vào thời Đức Phật, câu hỏi này đã được các vị đại thinh văn giải quyết".
Appapañcaṃ papañcetīti na papañcetabbaṭṭhāne papañcaṃ karoti, anācaritabbaṃ maggaṃ carati.
"He proliferates what is not to be proliferated" means he creates proliferation in a place where it should not be proliferated; he travels a path that should not be traveled.
Hý luận điều không nên hý luận nghĩa là làm cho hý luận sanh khởi ở nơi không nên hý luận, đi vào con đường không nên thực hành.
Tāvatā papañcassa gatīti yattakā channaṃ phassāyatanānaṃ gati, tattakāva taṇhādiṭṭhimānappabhedassa papañcassa gati.
"Thus far is the extent of proliferation" means that the extent of proliferation, characterized by craving, views, and conceit, is as far as the extent of the six sense bases.
Phạm vi của hý luận chỉ đến chừng ấy nghĩa là phạm vi của sáu xứ của xúc đến đâu, thì phạm vi của hý luận, vốn được phân loại thành ái, tà kiến và ngã mạn, cũng chỉ đến đó.
Channaṃ, āvuso, phassāyatanānaṃ asesavirāganirodhā papañcanirodho papañcavūpasamoti etesu chasu āyatanesu sabbaso niruddhesu papañcāpi niruddhāva honti, vūpasantāva hontīti attho.
"Friends, with the complete fading away and cessation of the six sense bases, there is the cessation of proliferation, the appeasement of proliferation" means that when these six bases have completely ceased, proliferations also cease and are appeased.
Này hiền giả, do sự ly tham và đoạn diệt không còn dư sót sáu xứ của xúc, nên có sự đoạn diệt hý luận, sự lắng dịu hý luận nghĩa là khi sáu xứ này được đoạn diệt hoàn toàn, thì các hý luận cũng được đoạn diệt, được lắng dịu. Đây là ý nghĩa.
Āruppe pana puthujjanadevatānaṃ kiñcāpi pañca phassāyatanāni niruddhāni, chaṭṭhassa pana aniruddhattā tayopi papañcā appahīnāva.
In the formless realms, for ordinary beings and devas, although five sense bases have ceased, the sixth has not ceased, and thus all three proliferations remain unabandoned.
Nhưng đối với các vị trời phàm phu ở cõi Vô Sắc, mặc dù năm xứ của xúc đã được đoạn diệt, nhưng vì xứ thứ sáu chưa được đoạn diệt, nên cả ba loại hý luận vẫn chưa được đoạn trừ.
Apica pañcavokārabhavavaseneva pañho kathitoti.
Furthermore, the question is taught in terms of the five-constituent existence.
Hơn nữa, câu hỏi này được nói theo cách của cõi hữu Năm Uẩn.
Catutthe imināva nayena attho veditabbo.
In the fourth*, the meaning should be understood in the same way.
Trong kinh thứ tư, ý nghĩa cần được hiểu theo phương pháp này.
175-176. Pañcame vijjāyantakaro hotīti vijjāya vaṭṭadukkhassa antakaro hoti, sakalaṃ vaṭṭadukkhaṃ paricchinnaṃ parivaṭumaṃ katvā tiṭṭhatīti.
In the fifth*, "he makes an end of suffering through knowledge" means he makes an end of the suffering of saṃsāra through knowledge; he stands having completely encompassed and delimited all suffering of saṃsāra.
175-176. Trong kinh thứ năm, trở thành người chấm dứt bằng minh nghĩa là trở thành người chấm dứt khổ luân hồi bằng minh, tức là đứng vững sau khi đã xác định và bao trùm toàn bộ khổ luân hồi.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining passages.
Trong các câu còn lại cũng theo phương pháp này.
Saupādānoti sagahaṇova hutvā.
"Saupādāno" means still grasping.
Có chấp thủ nghĩa là có sự nắm giữ.
Antakaro abhavissāti vaṭṭadukkhassa antaṃ katvā ṭhito abhavissa.
"He would have made an end" means he would have stood having made an end to the suffering of saṃsāra.
Đã là người chấm dứt nghĩa là đã đứng vững sau khi đã chấm dứt khổ luân hồi.
Caraṇasampannoti pannarasadhammabhedena caraṇena samannāgato.
"Endowed with conduct" means endowed with conduct, which is distinguished by the fifteen qualities.
Thành tựu minh và hạnh nghĩa là được trang bị với hạnh, được phân loại thành mười lăm pháp.
Yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ antakaro hotīti yathāsabhāvaṃ maggapaññāya jānitvā passitvā vaṭṭadukkhassa antaṃ katvā ṭhito nāma hotīti arahattanikūṭena pañhaṃ niṭṭhapesi.
"Knowing and seeing things as they are, he makes an end" means that having known and seen things as they are with the wisdom of the path, he stands as one who has made an end to the suffering of saṃsāra; thus, he concluded the question with the pinnacle of Arahantship.
Thấy biết như thật, trở thành người chấm dứt nghĩa là, sau khi đã biết và thấy đúng với thực tánh bằng tuệ của đạo, vị ấy được gọi là người đã đứng vững sau khi đã chấm dứt khổ luân hồi. Ngài kết thúc câu hỏi bằng đỉnh cao là A-la-hán quả.
Chaṭṭhaṃ heṭṭhā ekakanipātavaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ.
The sixth* should be understood in the manner stated in the commentary on the Ekakanipāta below.
Kinh thứ sáu cần được hiểu theo phương pháp đã nói trong chú giải phẩm Một Pháp ở dưới.
177. Sattame ajjhattikāti kesādīsu vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhākāralakkhaṇā pathavīdhātu.
In the seventh*, "internal" refers to the earth element characterized by hardness among the twenty constituents such as hair.
177. Trong kinh thứ bảy, thuộc nội phần là địa đại có đặc tính cứng chắc trong hai mươi thể trược như tóc v.v...
Bāhirāti bahiddhā anindriyabaddhesu pāsāṇapabbatādīsu thaddhākāralakkhaṇā pathavīdhātu.
"External" refers to the earth element characterized by hardness in external objects not bound to the senses, such as rocks and mountains.
Thuộc ngoại phần là địa đại có đặc tính cứng chắc ở bên ngoài, trong những vật không gắn liền với căn như đá, núi v.v...
Imināva nayena sesāpi dhātuyo veditabbā.
The other elements should be understood in the same way.
Theo phương pháp này, các đại còn lại cũng cần được hiểu.
Netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attāti idaṃ tayaṃ taṇhāmānadiṭṭhiggāhapaṭikkhepavasena vuttaṃ.
"This is not mine, I am not this, this is not my self" – these three are stated by way of refuting the grasping of craving, conceit, and wrong view.
Cái này không phải của tôi, đây không phải là tôi, đây không phải tự ngã của tôi, ba câu này được nói theo cách bác bỏ sự chấp thủ của ái, mạn và kiến.
Sammappaññāya daṭṭhabbanti hetunā kāraṇena maggapaññāya passitabbaṃ.
"To be seen with right wisdom" means to be seen with the wisdom of the path due to a cause.
Cần phải thấy bằng chánh tuệ nghĩa là cần phải thấy bằng tuệ của đạo, với nhân và duyên.
Disvāti sahavipassanāya maggapaññāya passitvā.
"Having seen" means having seen with the wisdom of the path, together with insight.
Sau khi thấy nghĩa là sau khi thấy bằng tuệ của đạo cùng với tuệ quán.
Acchecchi taṇhanti maggavajjhataṇhaṃ samūlakaṃ chindi.
"He cut off craving" means he utterly destroyed craving, which is to be abandoned by the path.
Đã cắt đứt ái nghĩa là đã chặt đứt tận gốc rễ ái, thứ bị đạo đoạn trừ.
Vivattayi saṃyojananti dasavidhampi saṃyojanaṃ vivattayi ubbattetvā pajahi.
"He unraveled the fetters" means he unraveled and abandoned all ten fetters.
Đã tháo gỡ kiết sử nghĩa là đã tháo gỡ, nhổ bỏ và từ bỏ cả mười loại kiết sử.
Sammā mānābhisamayāti hetunā kāraṇena navavidhassa mānassa pahānābhisamayā.
"Through the full comprehension of conceit" means due to the full comprehension of the abandonment of the nine kinds of conceit.
Do chánh trí thắng tri về ngã mạn nghĩa là do nhân, do duyên, do sự thắng tri về việc đoạn trừ chín loại ngã mạn.
Antamakāsi dukkhassāti vaṭṭadukkhaṃ paricchinnaṃ parivaṭumaṃ akāsi, katvā ṭhitoti attho.
"He made an end of suffering" means he completely delimited and encompassed the suffering of saṃsāra; the meaning is that he stood having done so.
Đã chấm dứt khổ nghĩa là đã làm cho khổ luân hồi được xác định, được bao trùm; tức là đã đứng vững sau khi đã làm xong việc ấy.
Iti satthārā saṃyuttamahānikāye rāhulovāde (saṃ. ni. 3.91 ādayo) vipassanā kathitā, cūḷarāhulovādepi (ma. ni. 3.416 ādayo) vipassanā kathitā, ambalaṭṭhikarāhulovāde (ma. ni. 2.107 ādayo) daharasseva sato musāvādā veramaṇī kathitā, mahārāhulovāde (ma. ni. 2.113 ādayo) vipassanā kathitā.
Thus, insight was taught by the Teacher in the Rāhulovāda of the Saṃyutta Mahānikāya, insight was also taught in the Cūḷarāhulovāda, the abstention from false speech was taught to young Rāhula in the Ambalaṭṭhikarāhulovāda, and insight was taught in the Mahārāhulovāda.
Như vậy, trong kinh Rāhulovāda thuộc Saṃyutta Mahānikāya, vipassanā đã được thuyết giảng; trong kinh Cūḷarāhulovāda, vipassanā cũng được thuyết giảng; trong kinh Ambalaṭṭhikarāhulovāda, sự từ bỏ nói dối đã được thuyết giảng cho một người trẻ; trong kinh Mahārāhulovāda, vipassanā đã được thuyết giảng.
Imasmiṃ aṅguttaramahānikāye ayaṃ catukoṭikasuññatā nāma kathitāti.
In this Aṅguttara Mahānikāya, this four-fold emptiness is taught.
Trong Aṅguttara Mahānikāya này, tứ cú không tánh đã được thuyết giảng.
178. Aṭṭhame santaṃ cetovimuttinti aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ aññataraṃ samāpattiṃ.
178. In the eighth, peaceful liberation of mind means one of the eight attainments.
178. Trong bài thứ tám, santaṃ cetovimutti (tâm giải thoát an tịnh) có nghĩa là một trong tám thiền chứng.
Sakkāyanirodhanti tebhūmakavaṭṭasaṅkhātassa sakkāyassa nirodhaṃ, nibbānanti attho.
Cessation of sakkāya means the cessation of sakkāya, which is reckoned as the cycle of the three realms; the meaning is Nibbāna.
Sakkāyanirodha (diệt trừ sắc thân) có nghĩa là sự diệt trừ sakkāya (thân kiến) là vòng luân hồi ba cõi, tức là Niết-bàn.
Na pakkhandatīti ārammaṇavasena na pakkhandati.
Does not leap forth means does not leap forth in the manner of an object.
Na pakkhandati (không lao tới) nghĩa là không lao tới theo đối tượng.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các đoạn văn còn lại, ý nghĩa cũng tương tự.
Na pāṭikaṅkhoti na pāṭikaṅkhitabbo.
Not to be expected means not to be expected.
Na pāṭikaṅkho (không đáng mong đợi) nghĩa là không nên mong đợi.
Lepagatenāti lepamakkhitena.
With a hand smeared with resin means with a hand smeared with resin.
Lepagatenā (bị dính bùn) nghĩa là bị bôi bùn.
Imasmiñca panatthe nadīpāraṃ gantukāmapurisopammaṃ āharitabbaṃ – eko kira puriso caṇḍasotāya vāḷamacchākulāya nadiyā pāraṃ gantukāmo ‘‘orimaṃ tīraṃ sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ, pārimaṃ tīraṃ khemaṃ appaṭibhayaṃ, kiṃ nu kho katvā pāraṃ gamissāmī’’ti paṭipāṭiyā ṭhite aṭṭha kakudharukkhe disvā ‘‘sakkā imāya rukkhapaṭipāṭiyā gantu’’nti manasikatvā ‘‘kakudharukkhā nāma maṭṭhasākhā honti, sākhāya hatthā na saṇṭhaheyyu’’nti nigrodhapilakkharukkhādīnaṃ aññatarassa lākhāya hatthapāde makkhetvā dakkhiṇahatthena ekaṃ sākhaṃ gaṇhi.
In this connection, the simile of a man desiring to cross a river should be brought forth—it is said that a certain man, desiring to cross a river with a swift current and infested with fierce fish, thought, "This near bank is perilous and fearful, the far bank is secure and fearless. What should I do to cross to the other side?" Seeing eight kakudha trees standing in a row, he resolved, "It is possible to go by this row of trees." Thinking, "Kakudha trees have smooth branches, hands would not hold firm on the branches," he smeared his hands and feet with lac from a nigrodha or pilakkha tree, or another such tree, and grasped a branch with his right hand.
Trong trường hợp này, nên đưa ra ví dụ về người đàn ông muốn qua sông – có một người đàn ông muốn vượt qua một con sông có dòng chảy xiết và đầy cá dữ, anh ta nghĩ: “Bờ bên này đầy nguy hiểm và đáng sợ, bờ bên kia an toàn và không đáng sợ, mình phải làm gì để qua sông đây?” Anh ta nhìn thấy tám cây kakudha đứng thành hàng và nghĩ: “Có thể đi qua bằng cách theo hàng cây này.” Sau đó, anh ta suy nghĩ: “Cây kakudha có cành trơn, tay sẽ không bám chắc được.” Thế là anh ta bôi nhựa cây của một trong các cây như nigrodha, pilakkha, v.v., lên tay và chân, rồi dùng tay phải nắm một cành.
Hattho tattheva lagi.
His hand stuck there.
Tay anh ta dính chặt vào đó.
Puna vāmahatthena dakkhiṇapādena vāmapādenāti cattāropi hatthapādā tattheva lagiṃsu.
Then, with his left hand, his right foot, and his left foot, all four hands and feet stuck there.
Sau đó, tay trái, chân phải, chân trái – cả bốn tay chân đều dính chặt vào đó.
So adhosiro lambamāno uparinadiyaṃ deve vuṭṭhe puṇṇāya nadiyā sote nimuggo kumbhīlādīnaṃ bhakkho ahosi.
Hanging upside down, he was submerged in the full river's current when rain fell upstream, and became prey for crocodiles and other creatures.
Anh ta treo lủng lẳng đầu xuống, khi trời mưa ở thượng nguồn, nước sông dâng cao, anh ta bị nhấn chìm trong dòng nước và trở thành mồi cho cá sấu và các loài khác.
Suddhena hatthenāti sudhotena parisuddhahatthena.
With a clean hand means with a washed, pure hand.
Suddhena hatthena (bằng tay sạch) nghĩa là bằng tay đã được rửa sạch.
Imasmimpi atthe tādisameva opammaṃ kātabbaṃ – tatheva hi pāraṃ gantukāmo puriso ‘‘kakudharukkhā nāma maṭṭhasākhā, kiliṭṭhahatthena gaṇhantassa hattho parigaleyyā’’ti hatthapāde sudhote katvā ekaṃ sākhaṃ gaṇhitvā paṭhamaṃ rukkhaṃ āruḷho.
In this connection too, a similar simile should be made—just as that man desiring to cross, thinking, "Kakudha trees have smooth branches; if one grasps with a dirty hand, the hand might slip," made his hands and feet clean and pure, grasped a branch, and climbed the first tree.
Trong trường hợp này, cũng nên đưa ra một ví dụ tương tự – người đàn ông muốn qua sông đó, nghĩ rằng: “Cây kakudha có cành trơn, nếu nắm bằng tay bẩn thì tay sẽ trượt,” nên đã rửa sạch tay và chân, rồi nắm một cành cây và leo lên cây thứ nhất.
Tato otaritvā dutiyaṃ…pe… tato otaritvā aṭṭhamaṃ, aṭṭhamarukkhato otaritvā pārimatīre khemantabhūmiṃ gato.
Then descending from that, he climbed the second… and so on… then descending from that, he climbed the eighth, and descending from the eighth tree, he reached the secure ground on the far bank.
Sau đó, anh ta xuống khỏi cây đó và leo lên cây thứ hai… (v.v.)… rồi xuống khỏi cây đó và leo lên cây thứ tám, từ cây thứ tám, anh ta xuống và đến nơi an toàn ở bờ bên kia.
Tattha ‘‘imehi rukkhehi pārimatīraṃ gamissāmī’’ti tassa purisassa cintitakālo viya yogino ‘‘aṭṭha samāpattiyo samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya arahattaṃ gamissāmī’’ti cintitakālo, suddhena hatthena sākhāgahaṇaṃ viya jhānavipassanānaṃ pāripanthikadhamme sodhetvā samāpattisamāpajjanaṃ.
Here, the time when that man thought, "I will go to the far bank by these trees," is like the time when the yogī thinks, "I will attain the eight attainments, and rising from the attainments, I will attain Arahantship." Grasping a branch with a clean hand is like attaining samāpatti after purifying the obstructive defilements to jhāna and vipassanā.
Ở đây, thời điểm người đàn ông đó nghĩ: “Mình sẽ qua bờ bên kia bằng những cây này,” được xem như thời điểm hành giả nghĩ: “Mình sẽ nhập tám thiền định, rồi xuất định và đạt được A-la-hán (arahatta)”; việc nắm cành cây bằng tay sạch được xem như việc nhập định sau khi đã thanh lọc những chướng ngại của thiền định và tuệ quán.
Tattha paṭhamarukkhārohaṇakālo viya paṭhamajjhānasamāpattikālo, paṭhamarukkhato oruyha dutiyaṃ āruḷhakālo viya paṭhamajjhāne nikantiyā abaddhassa tato vuṭṭhāya dutiyajjhānasamāpannakālo…pe… sattamarukkhato oruyha aṭṭhamaṃ āruḷhakālo viya ākiñcaññāyatanasamāpattiyaṃ nikantiyā abaddhassa tato vuṭṭhāya nevasaññānāsaññāyatanasamāpannakālo.
There, the time of climbing the first tree is like the time of attaining the first jhāna samāpatti; the time of descending from the first tree and climbing the second is like the time of not being bound by craving to the first jhāna, rising from it, and attaining the second jhāna… and so on… the time of descending from the seventh tree and climbing the eighth is like the time of not being bound by craving to the sphere of nothingness, rising from it, and attaining the sphere of neither perception nor non-perception.
Ở đây, thời điểm leo lên cây thứ nhất được xem như thời điểm nhập sơ thiền (paṭhamajjhāna), thời điểm xuống khỏi cây thứ nhất và leo lên cây thứ hai được xem như thời điểm xuất khỏi sơ thiền mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi nhập nhị thiền (dutiyajjhāna)… (v.v.)… thời điểm xuống khỏi cây thứ bảy và leo lên cây thứ tám được xem như thời điểm xuất khỏi định vô sở hữu xứ (ākiñcaññāyatana) mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi nhập phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana).
Aṭṭhamarukkhato oruyha pārimatīraṃ khemantabhūmiṃ gatakālo viya nevasaññānāsaññāyatane nikantiyā abaddhassa samāpattito vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattappattakālo veditabbo.
The time of descending from the eighth tree and reaching the secure ground on the far bank is to be understood as the time of not being bound by craving to the sphere of neither perception nor non-perception, rising from that attainment, contemplating the formations, and attaining Arahantship.
Thời điểm xuống khỏi cây thứ tám và đến nơi an toàn ở bờ bên kia được xem như thời điểm xuất khỏi phi tưởng phi phi tưởng xứ mà không bị dính mắc vào sự ham muốn, rồi quán xét các hành (saṅkhāra) và đạt được A-la-hán.
Avijjāppabhedaṃ manasi karotīti aṭṭhasu ṭhānesu aññāṇabhūtāya gaṇabahalamahāavijjāya pabhedasaṅkhātaṃ arahattaṃ manasi karoti.
He attends to the destruction of ignorance means he attends to Arahantship, which is the destruction of gross ignorance, which is unknowing in eight instances.
Avijjāppabhedaṃ manasi karoti (chú tâm đến sự phá vỡ vô minh) nghĩa là chú tâm đến A-la-hán, tức là sự phá vỡ vô minh lớn (mahāavijjā) vốn là sự vô tri ở tám phương diện.
Na pakkhandatīti ārammaṇavaseneva na pakkhandati.
Na pakkhandati means it does not rush in, due to the power of the object.
Na pakkhandati (không lao tới) nghĩa là không lao tới theo đối tượng.
Jambālīti gāmato nikkhantassa mahāudakassa patiṭṭhānabhūto mahāāvāṭo.
Jambālī means a large pit that serves as a receptacle for the great water that has flowed out of the village.
Jambālī (vũng lầy) là một hố lớn nơi nước lớn chảy ra từ làng đọng lại.
Anekavassagaṇikāti gāmassa vā nagarassa vā uppannakāleyeva uppannattā anekāni vassagaṇāni uppannāya etissāti anekavassagaṇikā.
Anekavassagaṇikā means that it has existed for many years, having arisen at the very time the village or town came into being.
Anekavassagaṇikā (nhiều năm tuổi) nghĩa là đã có nhiều năm tuổi vì nó xuất hiện cùng thời điểm với làng hoặc thành phố.
Āyamukhānīti catasso pavisanakandarā.
Āyamukhāni means the four entering channels.
Āyamukhānī (các cửa vào) là bốn hang động để đi vào.
Apāyamukhānīti apavāhanacchiddāni.
Apāyamukhāni means the drainage holes.
Apāyamukhānī (các cửa thoát) là các lỗ thoát nước.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkhoti na pāḷippabhedo pāṭikaṅkhitabbo.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkho means that a breach of the embankment is not to be expected.
Na āḷippabhedo pāṭikaṅkho (không đáng mong đợi sự vỡ bờ) nghĩa là không nên mong đợi sự vỡ bờ.
Na hi tato udakaṃ uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ gahetvā mahāsamuddaṃ pāpuṇāti.
For the water does not rise from there, break the embankment, take the refuse, and reach the great ocean.
Thật vậy, nước từ đó không dâng lên, phá vỡ bờ, cuốn theo rác rưởi và chảy ra đại dương.
Imassa panatthassa vibhāvanatthaṃ uyyānagavesakaopammaṃ āharitabbaṃ.
To clarify this meaning, the simile of the garden-seeker should be introduced.
Để giải thích ý nghĩa này, nên đưa ra ví dụ về người tìm kiếm khu vườn.
Eko kira nagaravāsiko kulaputto uyyānaṃ gavesanto nagarato nātidūre naccāsanne mahantaṃ jambāliṃ addasa.
It is said that a certain young man, a resident of the city, searching for a garden, saw a large jambālī not too far from the city, nor too close.
Có một người con trai gia đình sống ở thành phố, khi tìm kiếm một khu vườn, anh ta nhìn thấy một vũng lầy lớn không quá xa cũng không quá gần thành phố.
So ‘‘imasmiṃ ṭhāne ramaṇīyaṃ uyyānaṃ bhavissatī’’ti sallakkhetvā kuddālaṃ ādāya cattāripi kandarāni pidhāya apavāhanacchiddāni vivaritvā aṭṭhāsi.
Thinking, "A delightful garden will be here," he took a spade, closed all four channels, opened the drainage holes, and stood by.
Anh ta nhận thấy: “Ở nơi này sẽ có một khu vườn đẹp,” rồi cầm cuốc, lấp kín cả bốn hang động và mở các lỗ thoát nước, rồi đứng đó.
Devo na sammā vassi, avasesaudakaṃ apavāhanacchiddena parissavitvā gataṃ.
The deity did not rain properly, and the remaining water flowed out through the drainage holes.
Trời không mưa đúng lúc, nước còn lại chảy ra qua các lỗ thoát nước.
Cammakhaṇḍapilotikādīni tattheva pūtikāni jātāni, pāṇakā saṇṭhitā, samantā anupagamanīyā jātā.
Pieces of leather, rags, and the like became putrid right there; insects multiplied, making the place inaccessible from all sides.
Các mảnh da, vải vụn, v.v., ở đó đều thối rữa, côn trùng sinh sôi, khiến xung quanh trở nên không thể đến gần.
Upagatānampi nāsāpuṭe pidhāya pakkamitabbaṃ hoti.
Even those who approached had to cover their nostrils and depart.
Ngay cả những người đến gần cũng phải bịt mũi rồi bỏ đi.
So katipāhena āgantvā paṭikkamma ṭhito oloketvā ‘‘na sakkā upagantu’’nti pakkāmi.
After a few days, he came, stood back, looked, and departed, thinking, "It is impossible to approach."
Vài ngày sau, anh ta đến, lùi lại và đứng nhìn, rồi bỏ đi vì nghĩ: “Không thể đến gần được.”
Tattha nagaravāsī kulaputto viya yogāvacaro daṭṭhabbo, uyyānaṃ gavesantena gāmadvāre jambāliyā diṭṭhakālo viya cātumahābhūtikakāyo, āyamukhānaṃ pihitakālo viya dhammassavanodakassa aladdhakālo, apāyamukhānaṃ vivaṭakālo viya chadvārikasaṃvarassa vissaṭṭhakālo, devassa sammā avuṭṭhakālo viya sappāyakammaṭṭhānassa aladdhakālo, avasesaudakassa apāyamukhehi parissavitvā gatakālo viya abbhantare guṇānaṃ parihīnakālo, udakassa uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ ādāya mahāsamuddaṃ pāpuṇituṃ asamatthakālo viya arahattamaggena avijjāpāḷiṃ bhinditvā kilesarāsiṃ vidhamitvā nibbānaṃ sacchikātuṃ asamatthakālo, cammakhaṇḍapilotikādīnaṃ tattheva pūtibhāvo viya abbhantare rāgādikilesehi paripūritakālo, tassa āgantvā disvā vippaṭisārino gatakālo viya vaṭṭasamaṅgipuggalassa vaṭṭe abhiratakālo veditabbo.
Here, the young man, a resident of the city, should be seen as the yogāvacara; the time he saw the jambālī at the village gate while searching for a garden, as the physical body composed of the four great elements; the time the entering channels were closed, as the time when the water of Dhamma-listening was not obtained; the time the drainage holes were opened, as the time when the six-door restraint was neglected; the time the deity did not rain properly, as the time when a suitable meditation object was not obtained; the time the remaining water flowed out through the drainage holes, as the time when the virtues within diminished; the time the water was unable to rise, break the embankment, take the refuse, and reach the great ocean, as the time when one is unable to break the embankment of ignorance through the path of Arahantship, dispel the mass of defilements, and realize Nibbāna; the putrefaction of the leather pieces, rags, and the like right there, as the time when one is filled with defilements such as greed within; and his coming, seeing, feeling remorse, and departing, as the time when a being entangled in saṃsāra delights in saṃsāra.
Ở đây, người con trai gia đình sống ở thành phố được xem như hành giả (yogāvacara), thời điểm anh ta nhìn thấy vũng lầy ở cổng làng khi tìm kiếm khu vườn được xem như thân tứ đại (cātumahābhūtikakāyo), thời điểm các cửa vào bị đóng kín được xem như thời điểm không có nước nghe pháp (dhammassavana), thời điểm các cửa thoát được mở ra được xem như thời điểm xả bỏ sự phòng hộ sáu căn môn (chadvārikasaṃvara), thời điểm trời không mưa đúng lúc được xem như thời điểm không có đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) phù hợp, thời điểm nước còn lại chảy ra qua các lỗ thoát nước được xem như thời điểm các thiện pháp (guṇa) bên trong bị suy giảm, thời điểm nước không thể dâng lên, phá vỡ bờ, cuốn theo rác rưởi và chảy ra đại dương được xem như thời điểm không thể phá vỡ bức tường vô minh bằng con đường A-la-hán, tiêu diệt khối phiền não (kilesa) và chứng đạt Nibbāna, việc các mảnh da, vải vụn, v.v., thối rữa ở đó được xem như thời điểm bên trong bị tràn ngập bởi các phiền não như tham ái (rāga), v.v., và thời điểm anh ta đến, nhìn thấy và bỏ đi trong sự hối tiếc được xem như thời điểm người phàm (vaṭṭasamaṅgipuggala) say mê trong vòng luân hồi.
Idhāpi tadeva opammaṃ āharitabbaṃ.
Here too, the same simile should be introduced.
Ở đây cũng nên đưa ra ví dụ tương tự.
Tattha āyamukhānaṃ vivaṭakālo viya sappāyadhammassavanassa laddhakālo, apāyamukhānaṃ pihitakālo viya chasu dvāresu saṃvarassa paccupaṭṭhitakālo, devassa sammā vuṭṭhakālo viya sappāyakammaṭṭhānassa laddhakālo, udakassa uṭṭhāya pāḷiṃ bhinditvā kacavaraṃ ādāya mahāsamuddaṃ pattakālo viya arahattamaggena avijjaṃ bhinditvā akusalarāsiṃ vidhamitvā arahattaṃ sacchikatakālo, āyamukhehi paviṭṭhena udakena sarassa paripuṇṇakālo viya abbhantare lokuttaradhammehi paripuṇṇakālo, samantato vatiṃ katvā rukkhe ropetvā uyyānamajjhe pāsādaṃ māpetvā nāṭakāni paccupaṭṭhapetvā subhojanaṃ bhuñjantassa nisinnakālo viya dhammapāsādaṃ āruyha nibbānārammaṇaṃ phalasamāpattiṃ appetvā nisinnakālo veditabbo.
Therein, the time of obtaining beneficial Dhamma-listening is like the time when gates for gain are open; the time when restraint at the six doors is present is like the time when gates to loss are closed; the time of obtaining a beneficial meditation subject is like the time when the sky rightly rains; the time of realizing Arahantship by breaking ignorance with the Arahant path and dispelling the heap of unwholesome deeds is like the time when water rises, breaks a dam, carries away rubbish, and reaches the great ocean; the time when one is filled with supramundane qualities internally is like the time when a lake is filled with water entering through its inlets; it is to be understood as the time when one ascends the palace of Dhamma, attains Fruition-attainment with Nibbāna as the object, and sits down, like a person who, having made a fence all around, planted trees, built a palace in the middle of a garden, presented plays, and eaten good food, sits down.
Ở đây, thời điểm có được sự lắng nghe Chánh pháp lợi ích ví như thời điểm các cửa ngõ thu nhập được mở ra; thời điểm có được sự phòng hộ sáu căn ví như thời điểm các cửa ngõ đọa xứ được đóng lại; thời điểm có được đề mục thiền định lợi ích ví như thời điểm trời mưa đúng lúc; thời điểm chứng đắc A-la-hán quả ví như thời điểm nước dâng cao, phá vỡ bờ đê, cuốn trôi rác rưởi và đổ ra biển lớn – đó là thời điểm phá vỡ vô minh bằng đạo A-la-hán, tiêu diệt khối bất thiện và chứng ngộ A-la-hán; thời điểm bên trong được tràn đầy các pháp siêu thế ví như thời điểm hồ nước được tràn đầy bởi nước chảy vào từ các cửa ngõ thu nhập; thời điểm an trú trong quả định với Niết bàn làm đối tượng, sau khi đã leo lên lầu pháp, ví như thời điểm ngồi xuống thưởng thức bữa ăn ngon, sau khi đã xây tường rào xung quanh, trồng cây, xây cung điện giữa vườn và trình diễn các vở kịch.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here has an obvious meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ là nghĩa hiển nhiên.
Desanā pana lokiyalokuttaramissikā kathitāti.
The discourse, however, is taught as a mixture of worldly and supramundane.
Tuy nhiên, bài giảng đã được nói là sự pha trộn giữa thế gian và siêu thế.
180. Dasame bhoganagare viharatīti parinibbānasamaye cārikaṃ caranto taṃ nagaraṃ patvā tattha viharati.
180. In the tenth, bhoganagare viharatīti: while wandering at the time of his final Nibbāna, he reached that town and stayed there.
180. Trong kinh thứ mười, Bhoga-nagare viharatī (trú tại thành Bhoga) nghĩa là khi du hành vào thời điểm Niết Bàn, Ngài đến thành phố đó và trú tại đó.
Ānandacetiyeti ānandayakkhassa bhavanaṭṭhāne patiṭṭhitavihāre.
Ānandacetiyeti: in the monastery established at the dwelling place of the Yakkha Ānanda.
Ānandacetiye (tại tháp Ānanda) nghĩa là tại tịnh xá được thiết lập ở nơi ở của Dạ Xoa Ānanda.
Mahāpadeseti mahāokāse mahāapadese vā, buddhādayo mahante mahante apadisitvā vuttāni mahākāraṇānīti attho.
Mahāpadeseti: in a great region, or by way of a great inference; the meaning is the great reasons stated by referring to great ones like the Buddhas.
Mahāpadese (đại giáo pháp) nghĩa là trong một hoàn cảnh rộng lớn hoặc một giáo pháp vĩ đại, tức là những nguyên tắc vĩ đại được tuyên bố bằng cách đề cập đến các bậc vĩ nhân như Đức Phật.
Neva abhinanditabbanti haṭṭhatuṭṭhehi sādhukāraṃ datvā pubbeva na sotabbaṃ.
Neva abhinanditabbanti: it should not be received with approval by saying "Sādhu" joyfully and delightedly beforehand.
Neva abhinanditabbaṃ (không nên hoan hỷ) nghĩa là không nên vội vàng lắng nghe với sự vui mừng và tán thán.
Evaṃ kate hi pacchā ‘‘idaṃ na sametī’’ti vuccamānopi ‘‘kiṃ pubbeva ayaṃ dhammo, idāni na dhammo’’ti vatvā laddhiṃ na vissajjeti.
If it is done this way, later, even if it is said, "This does not conform," one will not abandon the view, saying, "Was this Dhamma before, and not Dhamma now?"
Nếu làm như vậy, sau này khi được nói “điều này không phù hợp”, người đó sẽ không từ bỏ quan điểm của mình mà sẽ nói “Pháp này trước đây là Pháp, sao bây giờ lại không phải là Pháp?”
Nappaṭikkositabbanti ‘‘kiṃ esa bālo vadatī’’ti evaṃ pubbeva na vattabbaṃ.
Nappaṭikkositabbanti: it should not be said beforehand, "What is this fool saying?"
Nappaṭikkositabbaṃ (không nên bác bỏ) nghĩa là không nên vội vàng nói “người ngu này đang nói gì vậy?”
Evaṃ vutte hi vattuṃ yuttampi na vakkhati.
For if it is said this way, what is fit to be said will not be said.
Nếu nói như vậy, người đó sẽ không nói điều đáng lẽ phải nói.
Tenāha – anabhinanditvā appaṭikkositvāti.
Therefore, it is said: anabhinanditvā appaṭikkositvāti (without approving, without rejecting).
Vì vậy, Ngài đã nói – anabhinanditvā appaṭikkositvā (không hoan hỷ, không bác bỏ).
Padabyañjanānīti padasaṅkhātāni byañjanāni.
Padabyañjanānīti: the letters (byañjanāni) which are called words (pada).
Padabyañjanānī (các từ ngữ) nghĩa là các từ được gọi là văn tự.
Sādhukaṃ uggahetvāti ‘‘imasmiṃ ṭhāne pāḷi vuttā, imasmiṃ ṭhāne attho vutto, imasmiṃ ṭhāne anusandhi kathitā, imasmiṃ ṭhāne pubbāparaṃ kathita’’nti suṭṭhu gahetvā.
Sādhukaṃ uggahetvāti: having thoroughly grasped it, saying: "In this place, the Pāḷi is stated; in this place, the meaning is stated; in this place, the connection is explained; in this place, the antecedent and consequent are explained."
Sādhukaṃ uggahetvā (nắm giữ kỹ lưỡng) nghĩa là nắm giữ tốt đẹp, rằng “ở chỗ này là lời kinh, ở chỗ này là ý nghĩa, ở chỗ này là sự liên kết, ở chỗ này là sự trước sau đã được nói đến.”
Sutte otāretabbānīti sutte otaritabbāni.
Sutte otāretabbānīti: they should be introduced into the Sutta.
Sutte otāretabbānī (nên đưa vào kinh) nghĩa là nên đưa vào kinh.
Vinaye sandassetabbānīti vinaye saṃsandetabbāni.
Vinaye sandassetabbānīti: they should be compared with the Vinaya.
Vinaye sandassetabbānī (nên so sánh với luật) nghĩa là nên so sánh với luật.
Ettha ca suttanti vinayo vutto.
Here, sutta refers to the Vinaya.
Ở đây, Sutta (kinh) được nói đến là Luật.
Yathāha – ‘‘kattha paṭikkhittaṃ, sāvatthiyaṃ suttavibhaṅge’’ti (cūḷava. 457) vinayoti khandhako.
As it is said: "Where is it forbidden? In Sāvatthī, in the Suttavibhaṅga." Vinayoti refers to the Khandhaka.
Như đã nói – “Ở đâu bị cấm, ở Sāvatthī, trong Suttavibhaṅga” (Cūḷava. 457) Vinayo (Luật) là Khandhaka.
Yathāha – ‘‘vinayātisāre’’ti.
As it is said: "in Vinaya transgressions."
Như đã nói – “trong các lỗi phạm về Luật”.
Evaṃ vinayapiṭakampi na pariyādiyati.
Thus, the Vinaya Piṭaka is not exhausted.
Như vậy, Tạng Luật cũng không được bao hàm hết.
Ubhatovibhaṅgā pana suttaṃ, khandhakaparivārā vinayoti evaṃ vinayapiṭakaṃ pariyādiyati.
However, the Suttavibhaṅga are Sutta, and the Khandhaka and Parivāra are Vinaya; thus, the Vinaya Piṭaka is exhausted.
Tuy nhiên, cả hai Vibhaṅga là Sutta, Khandhaka và Parivāra là Vinaya, như vậy Tạng Luật được bao hàm hết.
Atha vā suttantapiṭakaṃ suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evaṃ dveyeva piṭakāni pariyādiyanti.
Alternatively, the Suttanta Piṭaka is Sutta, and the Vinaya Piṭaka is Vinaya; thus, only two Piṭakas are exhausted.
Hoặc giả, Tạng Kinh là Sutta, Tạng Luật là Vinaya, như vậy chỉ có hai Tạng được bao hàm hết.
Suttantābhidhammapiṭakāni vā suttaṃ, vinayapiṭakaṃ vinayoti evampi tīṇi piṭakāni na tāva pariyādiyanti.
Or, the Suttanta and Abhidhamma Piṭakas are Sutta, and the Vinaya Piṭaka is Vinaya; even so, the three Piṭakas are not yet exhausted.
Hoặc giả, Tạng Kinh và Tạng Vi Diệu Pháp là Sutta, Tạng Luật là Vinaya, như vậy ba Tạng cũng chưa được bao hàm hết.
Asuttanāmakañhi buddhavacanaṃ nāma atthi.
For there is indeed Buddha-word that is not named Sutta.
Thật vậy, có những lời Phật dạy không mang tên Sutta.
Seyyathidaṃ – jātakaṃ paṭisambhidā niddeso suttanipāto dhammapadaṃ udānaṃ itivuttakaṃ vimānavatthu petavatthu theragāthā therīgāthā apadānanti.
Such as: Jātaka, Paṭisambhidā, Niddesa, Suttanipāta, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Apadāna.
Chẳng hạn như: Jātaka, Paṭisambhidā, Niddesa, Suttanipāta, Dhammapada, Udāna, Itivuttaka, Vimānavatthu, Petavatthu, Theragāthā, Therīgāthā, Apadāna.
‘‘Ye kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā sarāgāya saṃvattanti no virāgāya, saṃyogāya saṃvattanti no visaṃyogāya, saupādānāya saṃvattanti no anupādānāya, mahicchatāya saṃvattanti no appicchatāya, asantuṭṭhiyā saṃvattanti no santuṭṭhiyā, kosajjāya saṃvattanti no vīriyārambhāya, saṅgaṇikāya saṃvattanti no pavivekāya, ācayāya saṃvattanti no apacayāya.
"Gotamī, whatever qualities you know, 'These qualities lead to attachment, not to detachment; to entanglement, not to disentanglement; to clinging, not to non-clinging; to great desires, not to few desires; to discontent, not to contentment; to idleness, not to persistent effort; to sociability, not to solitude; to accumulation, not to reduction.'
“Này Gotamī, những pháp nào mà cô biết, rằng: ‘Những pháp này đưa đến tham ái chứ không phải ly tham, đưa đến trói buộc chứ không phải giải thoát, đưa đến chấp thủ chứ không phải không chấp thủ, đưa đến nhiều dục vọng chứ không phải ít dục vọng, đưa đến bất mãn chứ không phải mãn nguyện, đưa đến lười biếng chứ không phải tinh tấn, đưa đến hội họp chứ không phải độc cư, đưa đến tích lũy chứ không phải tiêu trừ’. Này Gotamī, cô hãy chắc chắn biết rằng: ‘Đây không phải là Pháp, đây không phải là Luật, đây không phải là lời giáo huấn của Bậc Đạo Sư’.”
Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘neso dhammo neso vinayo netaṃ satthu sāsana’nti.
Decisively, Gotamī, you should know: 'This is not the Dhamma, this is not the Vinaya, this is not the Teacher's Dispensation.'"
“Còn những pháp nào mà cô biết, này Gotamī, rằng: ‘Những pháp này đưa đến ly tham chứ không phải tham ái, đưa đến giải thoát chứ không phải trói buộc.
‘‘Ye ca kho tvaṃ, gotami, dhamme jāneyyāsi, ime dhammā virāgāya saṃvattanti no sarāgāya, visaṃyogāya saṃvattanti no saṃyogāya.
"But, Gotamī, whatever qualities you know, 'These qualities lead to detachment, not to attachment; to disentanglement, not to entanglement.
Đưa đến không chấp thủ chứ không phải chấp thủ, đưa đến ít dục vọng chứ không phải nhiều dục vọng, đưa đến mãn nguyện chứ không phải bất mãn, đưa đến tinh tấn chứ không phải lười biếng, đưa đến độc cư chứ không phải hội họp, đưa đến tiêu trừ chứ không phải tích lũy’.
Anupādānāya saṃvattanti no saupādānāya, appicchatāya saṃvattanti no mahicchatāya, santuṭṭhiyā saṃvattanti no asantuṭṭhiyā, vīriyārambhāya saṃvattanti no kosajjāya, pavivekāya saṃvattanti no saṅgaṇikāya, apacayāya saṃvattanti no ācayāya.
To non-clinging, not to clinging; to few desires, not to great desires; to contentment, not to discontent; to persistent effort, not to idleness; to solitude, not to sociability; to reduction, not to accumulation.'
Này Gotamī, cô hãy chắc chắn biết rằng: ‘Đây là Pháp, đây là Luật, đây là lời giáo huấn của Bậc Đạo Sư’” (Cūḷava. 406; A.N. 8.53).
Ekaṃsena, gotami, jāneyyāsi ‘eso dhammo eso vinayo etaṃ satthu sāsana’’’nti (cūḷava. 406; a. ni. 8.53).
Decisively, Gotamī, you should know: 'This is the Dhamma, this is the Vinaya, this is the Teacher's Dispensation.'"
Này Gotami, hãy biết chắc chắn rằng ‘đây là Dhamma, đây là Vinaya, đây là lời dạy của Bậc Đạo Sư.’
Tasmā sutteti tepiṭakabuddhavacane otāretabbāni.
Therefore, sutteti: they should be introduced into the whole Tipiṭaka Buddha-word.
Do đó, Sutte (trong kinh) nghĩa là nên đưa vào lời Phật dạy trong ba Tạng.
Vinayeti etasmiṃ rāgādivinayakāraṇe saṃsandetabbānīti ayamettha attho.
Vinayeti: the meaning here is that they should be compared with this reason for restraining greed and so on.
Vinaye (trong Luật) nghĩa là nên so sánh với nguyên nhân diệt trừ tham ái v.v. này. Đây là ý nghĩa ở đây.
Na ceva sutte otarantīti suttapaṭipāṭiyā katthaci anāgantvā challiṃ uṭṭhapetvā guḷhavessantara-guḷhaummagga-guḷhavinayavedallapiṭakānaṃ aññatarato āgatāni paññāyantīti attho.
Na ceva sutte otarantīti: the meaning is that they appear not to come anywhere in the Sutta sequence, but rather to be derived from one of the hidden Vessantara, hidden Ummagga, hidden Vinaya, or hidden Vedalla Piṭakas, having raised a disguise.
Na ceva sutte otarantī (không được đưa vào kinh) nghĩa là không xuất hiện ở bất cứ đâu trong chuỗi kinh điển, mà được biết là đến từ một trong các tạng Guḷhavessantara, Guḷhaummagga, Guḷhavinayavedalla, sau khi đã loại bỏ những phần không phù hợp.
Evaṃ āgatāni hi rāgādivinaye ca apaññāyamānāni chaḍḍetabbāni honti.
For those that have come in this way and are not found in the restraint of greed and so on, should be discarded.
Thật vậy, những điều xuất hiện như vậy mà không phù hợp với sự diệt trừ tham ái v.v. thì phải bị loại bỏ.
Tena vuttaṃ – ‘‘iti hidaṃ, bhikkhave, chaḍḍeyyāthā’’ti.
Therefore, it is said: "Thus, bhikkhus, you should discard these."
Vì vậy, đã nói – “Này các tỳ khưu, các ông hãy loại bỏ điều này.”
Etenupāyena sabbattha attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu ở khắp mọi nơi.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti imaṃ, bhikkhave, catutthaṃ dhammassa patiṭṭhānokāsaṃ dhāreyyāthāti.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthāti: Bhikkhus, you should uphold this fourth great reliance (or reference point) of the Dhamma.
Idaṃ, bhikkhave, catutthaṃ mahāpadesaṃ dhāreyyāthā (Này các tỳ khưu, các ông hãy ghi nhớ đại giáo pháp thứ tư này) nghĩa là này các tỳ khưu, các ông hãy ghi nhớ chỗ dựa của Pháp thứ tư này.
184. Catutthe kicchājīvitakāraṇaṭṭhena rogova rogātaṅko nāma.
184. In the fourth, rogātaṅko refers to sickness itself, as it is a cause of difficult living.
184. Trong kinh thứ tư, rogātaṅko (bệnh tật) là bệnh tật vì nó là nguyên nhân của cuộc sống khó khăn.
Phuṭṭhassāti tena rogātaṅkena samannāgatassa.
Phuṭṭhassa: means being afflicted by that disease.
Phuṭṭhassā (đã bị chạm đến) nghĩa là người đã bị bệnh tật đó bao trùm.
Urattāḷiṃ kandatīti uraṃ tāḷetvā rodati.
Urattāḷiṃ kandatī: means crying while beating one's breast.
Urattāḷiṃ kandatī (đấm ngực khóc than) nghĩa là đấm ngực mà khóc.
Akatakalyāṇotiādīsu kalyāṇaṃ vuccati puññakammaṃ, taṃ akataṃ etenāti akatakalyāṇo.
Akatakalyāṇo and so on: 'Kalyāṇa' is said to be wholesome kamma. Therefore, he who has not done that is called 'akatakalyāṇo'.
Trong các từ như Akatakalyāṇo (chưa làm điều lành), kalyāṇaṃ được gọi là puññakammaṃ (phước nghiệp), akatakalyāṇo là người chưa làm điều đó.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các phần còn lại cũng theo cách này.
Puññakammameva hi kosallasambhūtattā kusalaṃ, bhītassa parittāyakattā bhīruttāṇanti vuccati.
Wholesome kamma itself is called kusala because it arises from skill, and it is called bhīruttāṇa because it protects the fearful.
Chính phước nghiệp được gọi là kusalaṃ (thiện) vì nó phát sinh từ sự khéo léo, và được gọi là bhīruttāṇaṃ (nơi nương tựa của người sợ hãi) vì nó bảo vệ người sợ hãi.
Katapāpotiādīsu pāpaṃ vuccati lāmakaṃ akusalakammaṃ.
Katapāpo and so on: 'Pāpa' is said to be evil, unwholesome kamma.
Trong các từ như Katapāpo (đã làm điều ác), pāpaṃ được gọi là lāmakaṃ akusalakammaṃ (ác nghiệp thấp kém).
Luddanti kakkhaḷakammaṃ.
Ludda: means cruel kamma.
Luddaṃ (hung bạo) nghĩa là nghiệp thô ác.
Kibbisanti samalaṃ aparisuddhakammaṃ.
Kibbisa: means defiled, impure kamma.
Kibbisaṃ (ô nhiễm) nghĩa là nghiệp ô uế, không trong sạch.
Kaṅkhī hotīti buddhadhammasaṅghaguṇesu ceva sikkhāya ca pubbante ca aparante ca pubbantāparante ca paṭiccasamuppāde cāti aṭṭhasu ṭhānesu kaṅkhāya samannāgato hoti.
Kaṅkhī hotī: means one is endowed with doubt concerning the qualities of the Buddha, Dhamma, and Sangha, concerning the training, concerning the past, concerning the future, concerning both the past and the future, and concerning dependent origination – these eight points.
Kaṅkhī hotī (có nghi ngờ) nghĩa là có sự nghi ngờ trong tám điểm: về phẩm chất của Đức Phật, Pháp, Tăng, về giới học, về quá khứ, về vị lai, về cả quá khứ và vị lai, và về duyên khởi.
Vicikicchīti vicikicchāya samannāgato sāsanasaddhamme na niṭṭhaṃ gato, uggahaparipucchāvasena niṭṭhaṃ gantuṃ na sakkoti.
Vicikicchī: means one is endowed with perplexity, not having reached certainty in the Sāsana's true Dhamma, unable to reach certainty through learning and questioning.
Vicikicchī (do dự) nghĩa là người có sự do dự, không đạt đến sự chắc chắn trong Chánh Pháp của giáo pháp, không thể đạt đến sự chắc chắn bằng cách học hỏi và hỏi đáp.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood everywhere.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
185. Pañcame brāhmaṇasaccānīti brāhmaṇānaṃ saccāni tathāni.
185. In the fifth discourse, brāhmaṇasaccāni: means the truths of the brahmins, which are facts.
185. Trong kinh thứ năm, brāhmaṇasaccānī (những sự thật của Bà-la-môn) nghĩa là những sự thật, những điều chân thật của các Bà-la-môn.
So tena na samaṇoti maññatīti so khīṇāsavo tena saccena ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti taṇhāmānadiṭṭhīhi na maññati.
So tena na samaṇoti maññatī: means that the arahant, by that truth, does not conceive "I am a recluse" through craving, conceit, and wrong views.
So tena na samaṇoti maññatī (người ấy không nghĩ rằng mình là Sa-môn) nghĩa là vị A-la-hán ấy không nghĩ rằng ‘tôi là một Sa-môn’ với tham ái, kiêu mạn và tà kiến qua sự thật đó.
Sesapadesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining terms.
Trong các phần còn lại cũng theo cách này.
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāyāti yaṃ tattha ‘‘sabbe pāṇā avajjhā’’ti paṭipattiyā saccaṃ tathaṃ aviparītaṃ.
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāya: means that which is truth, a fact, and not otherwise, in that practice of "all beings are inviolable".
Yadeva tattha saccaṃ, tadabhiññāyā (chính sự thật ở đó, sau khi đã thắng tri điều đó) nghĩa là điều gì ở đó là sự thật, là chân thật, không sai lệch trong sự thực hành ‘tất cả chúng sinh không nên bị sát hại’.
Iminā vacīsaccaṃ abbhantaraṃ katvā paramatthasaccaṃ nibbānaṃ dasseti.
By this, making verbal truth internal, the ultimate truth of Nibbāna is shown.
Bằng cách này, lời nói chân thật được bao hàm để chỉ Niết Bàn, sự thật tối hậu.
Tadabhiññāyāti taṃ ubhayampi abhivisiṭṭhāya paññāya jānitvā.
Tadabhiññāya: means having known both of them with profound wisdom.
Tadabhiññāyā (sau khi đã thắng tri điều đó) nghĩa là sau khi đã biết cả hai điều đó bằng tuệ thắng diệu.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotīti anuddayatthāya ca anukampatthāya ca yā paṭipadā, taṃ paṭipanno hoti, pūretvā ṭhitoti attho.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotī: means he is engaged in the practice that is for the purpose of compassion and sympathy; that is, he stands having fulfilled it.
Anuddayāya anukampāya paṭipanno hotī (thực hành vì lòng trắc ẩn và thương xót) nghĩa là thực hành con đường vì lòng trắc ẩn và vì lòng thương xót, tức là đã hoàn thành con đường đó.
Sesapaṭipadāsupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining practices.
Trong các con đường thực hành còn lại cũng theo cách này.
Sabbe kāmāti sabbe vatthukāmakilesakāmā.
Sabbe kāmā: means all sensual objects and defilement-desires.
Sabbe kāmā (tất cả dục) nghĩa là tất cả dục vật và dục phiền não.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhāti evampi vadanto khīṇāsavabrāhmaṇo saccameva āha.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhā: means even by saying this, the arahant brahmin speaks nothing but the truth.
Iti vadaṃ brāhmaṇo saccamāhā (Bà-la-môn nói như vậy là nói sự thật) nghĩa là vị Bà-la-môn A-la-hán nói như vậy là nói sự thật.
Sabbe bhavāti kāmabhavādayo tayopi.
Sabbe bhavā: means all three existences, such as sensual existence.
Sabbe bhavā (tất cả hữu) nghĩa là cả ba hữu, bắt đầu từ dục hữu.
Nāhaṃ kvacanīti ettha pana catukkoṭikasuññatā kathitā.
Nāhaṃ kvacanī: here, the fourfold emptiness is taught.
Ở đây, trong Nāhaṃ kvacanī (tôi không ở bất cứ đâu), tứ cú không tánh được đề cập.
Ayañhi ‘‘nāhaṃ kvacanī’’ti kvaci attānaṃ na passati, kassaci kiñcanatasminti attano attānaṃ kassaci parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ na passati, bhātiṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāraṃ maññitvā upanetabbaṃ na passatīti attho.
This is because with "nāhaṃ kvacanī", he does not see himself anywhere; with kassaci kiñcanatasmiṃ, he does not see himself as something belonging to anyone else, meaning he does not conceive of himself as a brother to a brother, a friend to a friend, or an object to an owner, and thus does not bring himself into that state of belonging to anyone else.
Vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu (nāhaṃ kvacanī), kassaci kiñcanatasmi (tôi không là sở hữu của ai) nghĩa là không thấy tự ngã của mình có thể được xem là sở hữu của bất kỳ ai, tức là không thấy mình có thể được xem là anh em ở vị trí anh em, bạn bè ở vị trí bạn bè, hoặc là tài sản ở vị trí tài sản.
Na ca mama kvacanīti ettha mamasaddaṃ tāva ṭhapetvā ‘‘na ca kvacani parassa ca attānaṃ kvaci na passatī’’ti ayamattho.
Na ca mama kvacanī: here, setting aside the word 'mama' (mine) for now, the meaning is "nor does one see the self of another anywhere".
Trong Na ca mama kvacanī (và không có gì của tôi ở bất cứ đâu), trước tiên hãy bỏ từ ‘mama’ (của tôi) thì ý nghĩa là ‘và không thấy tự ngã của người khác ở bất cứ đâu’.
Idāni ‘‘mamasaddaṃ āharitvā mama kismiñci kiñcanaṃ natthī’’ti so parassa attā mama kismiñci kiñcanabhāve atthīti na passati, attano bhātiṭṭhāne bhātaraṃ, sahāyaṭṭhāne sahāyaṃ, parikkhāraṭṭhāne vā parikkhāranti kismiñci ṭhāne parassa attānaṃ iminā kiñcanabhāvena upanetabbaṃ na passatīti attho.
Now, bringing in the word 'mama', it means "there is nothing whatsoever of mine", so he does not see the self of another as existing as anything belonging to him. This means he does not see the self of another as a brother to a brother, a friend to a friend, or an object to an owner, and thus does not bring the self of another into that state of belonging to him in any way.
Bây giờ, nếu lấy từ ‘mama’ vào, thì ‘không có gì của tôi ở bất cứ đâu’ nghĩa là vị ấy không thấy tự ngã của người khác có thể là sở hữu của mình, tức là không thấy tự ngã của người khác có thể được xem là anh em ở vị trí anh em, bạn bè ở vị trí bạn bè, hoặc là tài sản ở vị trí tài sản ở bất kỳ vị trí nào.
Evamayaṃ yasmā neva katthaci attānaṃ passati, na taṃ parassa kiñcanabhāve upanetabbaṃ passati, na parassa attānaṃ passati, na parassa attānaṃ attano kiñcanabhāve upanetabbaṃ passatīti.
Thus, since he neither sees himself anywhere, nor sees himself as belonging to another, nor sees the self of another, nor sees the self of another as belonging to himself.
Như vậy, vì vị ấy không thấy tự ngã ở bất cứ đâu, không thấy tự ngã đó có thể là sở hữu của người khác, không thấy tự ngã của người khác, và không thấy tự ngã của người khác có thể là sở hữu của mình.
Iti vadaṃ brāhmaṇoti evaṃ catukkoṭikaṃ suññataṃ vadantopi khīṇāsavabrāhmaṇo tassā paṭipadāya sammā paṭividdhattā saccameva āha, na musāti sabbesupi vāresu maññanānaṃ pahīnattāyeva na maññatīti ca attho veditabbo.
Iti vadaṃ brāhmaṇo: even by speaking this fourfold emptiness, the arahant brahmin speaks nothing but the truth, not falsehood, because he has fully penetrated that practice. And it should also be understood that he does not conceive because all conceits have been abandoned in all cases.
Iti vadaṃ brāhmaṇo (Bà-la-môn nói như vậy) nghĩa là ngay cả khi vị Bà-la-môn A-la-hán nói về tứ cú không tánh như vậy, do đã thấu triệt đúng đắn con đường thực hành đó, vị ấy nói sự thật, không nói dối; và trong tất cả các trường hợp, ý nghĩa phải được hiểu là vị ấy không nghĩ đến vì tất cả các loại tưởng đã được đoạn trừ.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipadanti kiñcanabhāvavirahitaṃ nippalibodhaṃ niggahaṇameva paṭipadaṃ paṭipanno hoti pūretvā ṭhito.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipadaṃ: means he is engaged in the practice of non-possession, that is, freedom from obstacles and attachments, having fulfilled it.
Ākiñcaññaṃyeva paṭipada (chính là con đường vô sở hữu) nghĩa là vị ấy đã thực hành, đã hoàn thành con đường không có sở hữu, không chướng ngại, không chấp thủ.
186. Chaṭṭhe parikassatīti ākaḍḍhiyati.
186. In the sixth discourse, parikassatī: means is drawn.
186. Trong kinh thứ sáu, parikassatī (bị kéo đi) nghĩa là bị lôi kéo.
Ummaggoti ummujjanaṃ, paññāgamananti attho.
Ummaggo: means emergence, implying the attainment of wisdom.
Ummaggo (con đường nổi lên) nghĩa là sự nổi lên, tức là sự phát sinh trí tuệ.
Paññā eva vā ummujjanaṭṭhena ummaggoti vuccati.
Or wisdom itself is called ummagga because it emerges.
Hoặc chính trí tuệ được gọi là ummagga vì nó nổi lên.
Sāva paṭibhānaṭṭhena paṭibhānaṃ.
And that wisdom itself is paṭibhānaṃ because it is readiness of speech.
Chính trí tuệ ấy được gọi là paṭibhānaṃ (sự ứng đối) vì nó là sự ứng đối.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī ti ye cittassa vasaṃ gacchanti, tesaṃyevettha gahaṇaṃ veditabbaṃ.Atthamaññāya dhammamaññāyāti atthañca pāḷiñca jānitvā.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī: here, it should be understood that only those who fall under the power of the arisen mind are referred to. Atthamaññāya dhammamaññāyā: means having understood both the meaning and the text.
Cittassa uppannassa vasaṃ gacchatī (theo ý muốn của tâm đã khởi lên) ở đây cần hiểu là chỉ những người theo ý muốn của tâm. Atthamaññāya dhammamaññāyā (sau khi biết ý nghĩa và biết Pháp) nghĩa là sau khi biết ý nghĩa và Pāḷi.
Dhammānudhammappaṭipanno hotīti lokuttaradhammassa anucchavikadhammaṃ saha sīlena pubbabhāgappaṭipadaṃ paṭipanno hoti.
Dhammānudhammappaṭipanno hotī: means he is engaged in the practice that is suitable for the supramundane Dhamma, a preliminary practice together with virtue.
Dhammānudhammappaṭipanno hotī (thực hành Pháp tùy Pháp) nghĩa là thực hành con đường sơ khởi, phù hợp với Pháp siêu thế, cùng với giới.
Nibbedhikapaññoti nibbijjhanakapañño.
Nibbedhikapañño: means piercing wisdom.
Nibbedhikapañño (trí tuệ xuyên thấu) nghĩa là trí tuệ có khả năng xuyên thấu.
Idaṃ dukkhanti ṭhapetvā taṇhaṃ sesaṃ tebhūmakakkhandhapañcakaṃ dukkhanti sutaṃ hoti.
Idaṃ dukkha: means one has heard that the five aggregates of the three planes of existence, excluding craving, are suffering.
Idaṃ dukkha (đây là khổ) nghĩa là đã nghe rằng năm uẩn ba cõi còn lại, trừ tham ái, là khổ.
Paññāyāti maggapaññāya.
Paññāya: means by the wisdom of the path.
Paññāyā (bằng trí tuệ) nghĩa là bằng trí tuệ đạo.
Ayaṃ dukkhasamudayoti vaṭṭamūlakataṇhā tassa dukkhassa samudayoti sutaṃ hoti.
Ayaṃ dukkhasamudayo: means one has heard that craving, the root of saṃsāra, is the origin of that suffering.
Ayaṃ dukkhasamudayo (đây là khổ tập) nghĩa là đã nghe rằng tham ái là gốc rễ của luân hồi là nguyên nhân của khổ đó.
Iminā upāyena sesadvayepi attho veditabbo.
By this method, the meaning should be understood for the other two as well.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu trong hai phần còn lại.
Catutthapañhavissajjanena arahattaphalaṃ kathitanti veditabbaṃ.
It should be understood that the fruit of arahantship is taught through the fourth answer to the question.
Cần hiểu rằng quả vị A-la-hán được đề cập trong lời giải đáp câu hỏi thứ tư.
187. Sattame todeyyassāti tudigāmavāsikassa.
187. In the seventh discourse, todeyyassa: means of the resident of Tudi village.
187. Trong phẩm thứ bảy, Todeyyassā có nghĩa là người dân làng Tudi.
Parisatīti sannipatitāya parisāya.
Parisatī: means among the assembled audience.
Parisatī có nghĩa là hội chúng đã tụ họp.
Parūpārambhaṃ vattentīti paragarahaṃ pavattenti kathenti.
Parūpārambhaṃ vattentī: means they speak of others' faults, they talk about them.
Parūpārambhaṃ vattentī có nghĩa là họ nói lời chỉ trích người khác.
Bālo ayaṃ rājātiādi yaṃ te upārambhaṃ vattenti, tassa dassanatthaṃ vuttaṃ.
Bālo ayaṃ rājā and so on is stated to illustrate the blame they utter.
Lời nói “Vị vua này là kẻ ngu dốt” v.v... được nói ra để chỉ rõ lời chỉ trích mà họ đã nói.
Samaṇe rāmaputteti udake rāmaputte.
Samaṇe rāmaputte: refers to the recluses, the sons of Rama, in water.
Samaṇe rāmaputte có nghĩa là những vị Sa-môn Ramaputta ở Udaka.
Abhippasannoti atikkamma pasanno.
Abhippasanno: means extremely pleased.
Abhippasanno nghĩa là tịnh tín một cách vượt trội.
Paramanipaccakāranti uttamanipātakiriyaṃ nīcavuttiṃ.
Paramanipaccakāraṃ: means the highest humility, a lowly demeanor.
Paramanipaccakāra là hành động phủ phục cao tột, là cách hành xử khiêm hạ.
Parihārakāti paricārakā.
Parihārakā: means attendants.
Parihārakā là những người phục vụ.
Yamakotiādīni tesaṃ nāmāni.
Yamako and so on are their names.
Yamako v.v... là tên của họ.
Tesu hi eko yamako nāma, eko moggallo nāma, eko uggo nāma, eko nāvindakī nāma, eko gandhabbo nāma, eko aggivesso nāma.
Among them, one is named Yamaka, one Moggalla, one Ugga, one Nāvindakī, one Gandhabba, and one Aggivessa.
Trong số họ, một người tên là Yamako, một người tên là Moggallo, một người tên là Uggo, một người tên là Nāvindakī, một người tên là Gandhabbo, một người tên là Aggivesso.
Tyāssudanti ettha assudanti nipātamattaṃ, te attano parisati nisinneti attho.
Tyāssudaṃ: here, assudaṃ is merely a particle, meaning they are seated in their assembly.
Trong câu Tyāssuda, assuda chỉ là một tiểu từ, có nghĩa là "họ đã ngồi trong hội chúng của mình".
Iminā nayena netīti iminā kāraṇena anuneti jānāpeti.
Iminā nayena netī: means by this reason he guides and makes them understand.
Iminā nayena neti có nghĩa là thuyết phục, làm cho biết bằng lý do này.
Karaṇīyādhikaraṇīyesūti paṇḍitehi kattabbakiccesu ca atirekakattabbakiccesu ca.
Karaṇīyādhikaraṇīyesū: means in duties to be done by the wise and in extra duties.
Karaṇīyādhikaraṇīyesu là trong những phận sự cần được thực hiện bởi bậc trí và trong những phận sự phụ thêm cần được thực hiện.
Vacanīyādhivacanīyesūti vattabbesu ca atirekavattabbesu ca.
Vacanīyādhivacanīyesū: means in things to be said and in extra things to be said.
Vacanīyādhivacanīyesu là trong những điều cần nói và những điều phụ thêm cần nói.
Alamatthadasatarehīti ettha atthe passituṃ samatthā alamatthadasā, te atisitvā ṭhitā alamatthadasatarā, tehi alamatthadasatarehi.
Alamatthadasatarehi means those who are able to see the meaning are called alamatthadasā; those who surpass them are alamatthadasatarā; by those alamatthadasatarā.
Trong câu Alamatthadasatarehī, alamatthadasā là những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa; alamatthadasatarā là những người vượt trội hơn những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa; alamatthadasatarehi là bởi những người vượt trội hơn những người có khả năng nhìn thấy ý nghĩa đó.
Alamatthadasataroti alamatthadasatāya uttaritaro, chekehi chekataro paṇḍitehi paṇḍitataroti pucchanto evamāha.
Alamatthadasataro means one who is superior in seeing the meaning, more skillful than the skillful, wiser than the wise; asking thus, he spoke.
Alamatthadasataro là người vượt trội hơn về khả năng nhìn thấy ý nghĩa, người khéo léo hơn trong số những người khéo léo, người thông thái hơn trong số những người thông thái – khi hỏi, người ấy nói như vậy.
Athassa te paṭipucchantā evaṃ bhotiādimāhaṃsu.
Then, in reply, they said, "Yes, good sir," and so on.
Rồi họ, khi hỏi lại, đã nói: "Thưa ngài, đúng vậy" và những lời tương tự.
Iti brāhmaṇo attano sappurisatāya taṃ eḷeyyarājānampi tassa parivārikepi udakampi rāmaputtaṃ pasaṃsi.
Thus, the brahmin, by his own virtue, praised that King Eleyya, his attendants, and even Udaka Rāmaputta.
Như vậy, vị Bà-la-môn, do là bậc thiện nhân, đã ca ngợi vị vua Eḷeyya đó, cả những người tùy tùng của ngài, và cả Udaka Rāmaputta.
Andho viya hi asappuriso, cakkhumā viya sappuriso.
Indeed, an ignoble person is like a blind man, and a noble person is like one with eyes.
Quả thật, kẻ ác nhân giống như người mù, bậc thiện nhân giống như người có mắt.
Yathā andho neva anandhaṃ na andhaṃ passati, evaṃ asappuriso neva sappurisaṃ na asappurisaṃ jānāti.
Just as a blind man sees neither one who is not blind nor one who is blind, so an ignoble person knows neither a noble person nor an ignoble person.
Như người mù không thấy người không mù cũng không thấy người mù, kẻ ác nhân cũng không biết bậc thiện nhân cũng không biết kẻ ác nhân.
Yathā cakkhumā andhampi anandhampi passati, evaṃ sappuriso sappurisampi asappurisampi jānāti.
Just as one with eyes sees both the blind and the not-blind, so a noble person knows both a noble person and an ignoble person.
Như người có mắt thấy cả người mù lẫn người không mù, bậc thiện nhân cũng biết cả bậc thiện nhân lẫn kẻ ác nhân.
Todeyyopi sappurisatāya asappurise aññāsīti imamatthavasaṃ paṭicca tuṭṭhamānaso brāhmaṇo acchariyaṃ bho, gotamātiādīni vatvā tathāgatassa bhāsitaṃ anumoditvā pakkāmi.
Todeyya, too, by his nobility, knew the ignoble; because of this meaning, the brahmin, delighted in mind, said, "Wonderful, good Gotama!" and so on, applauded the Tathāgata's teaching, and departed.
Vị Bà-la-môn, với tâm hoan hỷ vì Todeyya, do là bậc thiện nhân, đã nhận biết được những kẻ ác nhân, đã nói "Thật kỳ diệu thay, thưa Gotama" và những lời tương tự, hoan hỷ với lời dạy của Đức Như Lai rồi ra đi.
188. Aṭṭhame upakoti tassa nāmaṃ.
188. In the eighth, Upaka is his name.
188. Trong kinh thứ tám, Upako là tên của người ấy.
Maṇḍikāputtoti maṇḍikāya putto.
Maṇḍikāputta means the son of Maṇḍikā.
Maṇḍikāputto là con trai của Maṇḍikā.
Upasaṅkamīti so kira devadattassa upaṭṭhāko, ‘‘kiṃ nu kho satthā mayi attano santikaṃ upagate vaṇṇaṃ kathessati, udāhu avaṇṇa’’nti pariggaṇhanatthaṃ upasaṅkami.
Approached – It is said that he was Devadatta’s attendant. He approached in order to ascertain, “Will the Teacher speak in praise of me when I approach him, or in dispraise?”
Upasaṅkamī có nghĩa là người ấy, vốn là người hầu cận của Devadatta, đã đến để xem xét: "Phải chăng Bậc Đạo Sư sẽ ca ngợi ta khi ta đến gần Ngài, hay sẽ chê bai?"
‘‘Nerayiko devadatto kappaṭṭho atekiccho’’ti (cūḷava. 348) vacanaṃ sutvā satthāraṃ ghaṭṭetukāmo upasaṅkamītipi vadanti.
Having heard the statement, “Devadatta is destined for hell, will remain for an eon, and is incurable,” they also say that he approached, desiring to provoke the Teacher.
Người ta cũng nói rằng, sau khi nghe lời tuyên bố "Devadatta là kẻ đọa địa ngục, ở đó trong một kiếp, không thể chữa trị được" (Cūḷava. 348), người ấy đã đến để khiêu khích Bậc Đạo Sư.
Parūpārambhaṃ vattetīti paragarahaṃ katheti.
He speaks of the fault of others means he speaks blame of others.
Parūpārambhaṃ vattetī có nghĩa là chỉ trích người khác.
Sabbo so na upapādetīti sabbopi so kusaladhammaṃ na uppādeti, attano vā vacanaṃ upapādetuṃ anucchavikaṃ kātuṃ na sakkoti.
All of that does not lead to the arising (of good) means all of that does not produce wholesome qualities, or he is unable to make his own statement suitable or appropriate.
Sabbo so na upapādetī có nghĩa là tất cả những điều đó không làm phát sinh thiện pháp, hoặc không thể làm cho lời nói của mình trở nên phù hợp.
Anupapādento gārayho hotīti kusalaṃ dhammaṃ uppādetuṃ asakkonto attano ca vacanaṃ upapannaṃ anucchavikaṃ kātuṃ asakkonto gārayho hoti.
Not leading to the arising (of good), he is blameworthy means being unable to produce wholesome qualities and being unable to make his own statement suitable or appropriate, he is blameworthy.
Anupapādento gārayho hotī có nghĩa là người không thể làm phát sinh thiện pháp, và không thể làm cho lời nói của mình trở nên phù hợp, thì đáng bị chỉ trích.
Upavajjoti upavaditabbo ca hoti, vajjena vā upeto hoti, sadoso hotīti attho.
Reprehensible means he is to be reproached, or he is endowed with fault, meaning he is blameworthy.
Upavajjo có nghĩa là đáng bị khiển trách, hoặc có lỗi, tức là có khuyết điểm.
Atha bhagavā tassa vādaṃ gahetvā tasseva gīvāya paṭimuñcanto parūpārambhantiādimāha.
Then the Blessed One, taking up his argument and fastening it around his own neck, said, speaking of the fault of others, and so on.
Rồi Đức Thế Tôn, nắm bắt luận điểm của người ấy và buộc vào cổ người ấy, đã nói parūpārambha và những lời tương tự.
Ummujjamānakaṃyevāti udakato sīsaṃ ukkhipantaṃyeva.
Just as he was emerging means just as he was raising his head from the water.
Ummujjamānakaṃyevā có nghĩa là ngay khi nhô đầu lên khỏi mặt nước.
Tattha aparimāṇā padātiādīsu tasmiṃ akusalanti paññāpane padānipi akkharānipi dhammadesanāpi aparimāṇāyeva.
There are immeasurable terms and so on means in proclaiming that as unwholesome, the terms, letters, and Dhamma teachings are indeed immeasurable.
Trong câu Tattha aparimāṇā padā và những lời tương tự, trong việc tuyên bố đó là bất thiện, các từ, các chữ, và các bài thuyết pháp đều là vô lượng.
Itipidaṃ akusalanti idampi akusalaṃ idampi akusalaṃ imināpi kāraṇena imināpi kāraṇena akusalanti evaṃ akusalapaññattiyaṃ āgatānipi aparimāṇāni.
This too is unwholesome – this too is unwholesome, this too is unwholesome; for this reason and for that reason it is unwholesome. Thus, even those that have come in the designation of unwholesome are immeasurable.
Itipidaṃ akusala có nghĩa là điều này cũng là bất thiện, điều này cũng là bất thiện, vì lý do này và vì lý do này là bất thiện – như vậy, những điều được đề cập trong việc tuyên bố bất thiện cũng là vô lượng.
Athāpi aññenākārena tathāgato taṃ dhammaṃ deseyya, evampissa desanā aparimāṇā bhaveyya.
Even if the Tathāgata were to teach that Dhamma in another way, his teaching would still be immeasurable.
Hơn nữa, nếu Đức Như Lai thuyết pháp theo một cách khác, thì bài thuyết pháp của Ngài cũng sẽ là vô lượng.
Yathāha – ‘‘apariyādinnāvassa tathāgatassa dhammadesanā, apariyādinnaṃ dhammapadabyañjana’’nti (ma. ni. 1.161).
As it is said: “The Tathāgata’s Dhamma teaching is inexhaustible, the Dhamma terms and phrases are inexhaustible.”
Như đã nói: "Bài thuyết pháp của Đức Như Lai là vô tận, các từ ngữ và ý nghĩa của Pháp là vô tận" (Ma. Ni. 1.161).
Iminā upāyena sabbavāresu attho veditabbo.
In this way, the meaning should be understood in all cases.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu trong tất cả các trường hợp.
Yāva dhaṃsī vatāyanti yāva guṇadhaṃsī vata ayaṃ.
How destructive indeed is this one means how destructive of good qualities indeed is this one.
Yāva dhaṃsī vatāyaṃ có nghĩa là người này thật sự hủy hoại phẩm chất.
Loṇakāradārakoti loṇakāragāmadārako.
Salt-maker’s boy means a boy from a salt-maker’s village.
Loṇakāradārako có nghĩa là cậu bé từ làng làm muối.
Yatra hi nāmāti yo hi nāma.
Where indeed means whoever.
Yatra hi nāmā có nghĩa là người nào.
Āsādetabbaṃ maññissatīti ghaṭṭetabbaṃ maññissati.
Will think it proper to provoke means will think it proper to offend.
Āsādetabbaṃ maññissatī có nghĩa là sẽ nghĩ rằng đáng bị khiêu khích.
Apehīti apagaccha, mā me purato aṭṭhāsi.
Go away! means get away, do not stand before me.
Apehī có nghĩa là hãy đi đi, đừng đứng trước mặt ta.
Evañca pana vatvā gīvāya gaṇhāpetvā nikkaḍḍhāpesiyevāti.
Having said this, he had him seized by the neck and dragged out.
Và sau khi nói như vậy, Ngài đã ra lệnh nắm cổ và đuổi người ấy đi.
189. Navame kāyenāti nāmakāyena.
189. In the ninth, by body means by the name-body.
189. Trong kinh thứ chín, kāyenā có nghĩa là bằng danh thân (nāmakāya).
Sacchikaraṇīyāti paccakkhaṃ kātabbā.
To be realized means to be made manifest.
Sacchikaraṇīyā có nghĩa là cần phải chứng ngộ trực tiếp.
Satiyāti pubbenivāsānussatiyā.
By mindfulness means by recollection of past lives.
Satiyā có nghĩa là bằng túc mạng niệm (pubbenivāsānussati).
Cakkhunāti dibbacakkhunā.
By eye means by the divine eye.
Cakkhunā có nghĩa là bằng thiên nhãn (dibbacakkhu).
Paññāyāti jhānapaññāya vipassanāpaññā sacchikātabbā, vipassanāpaññāya maggapaññā, maggapaññāya phalapaññā, phalapaññāya paccavekkhaṇapaññā sacchikātabbā, pattabbāti attho.
By wisdom means jhāna-wisdom and insight-wisdom are to be realized; by insight-wisdom, path-wisdom; by path-wisdom, fruition-wisdom; by fruition-wisdom, reviewing-wisdom is to be realized, meaning attained.
Paññāyā có nghĩa là bằng thiền tuệ (jhānapaññā), tuệ quán (vipassanāpaññā) cần được chứng ngộ; bằng tuệ quán, đạo tuệ (maggapaññā); bằng đạo tuệ, quả tuệ (phalapaññā); bằng quả tuệ, tuệ quán xét (paccavekkhaṇapaññā) cần được chứng ngộ, tức là cần đạt được.
Āsavānaṃ khayasaṅkhātaṃ pana arahattaṃ paccavekkhaṇavasena paccavekkhaṇapaññāya sacchikaraṇīyaṃ nāmāti.
However, Arahantship, which consists of the destruction of the taints, is to be realized by reviewing-wisdom in the manner of reviewing.
Tuy nhiên, A-la-hán quả, tức là sự đoạn trừ các lậu hoặc (āsava), được gọi là cần phải chứng ngộ bằng tuệ quán xét (paccavekkhaṇapaññā) theo cách quán xét.
190. Dasame tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtanti yato yato anuviloketi, tato tato tuṇhībhūtameva.
190. In the tenth, silent, silent means wherever he looked, it was silent.
190. Trong kinh thứ mười, tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ có nghĩa là bất cứ nơi nào Ngài nhìn tới, nơi đó đều im lặng.
Bhikkhū āmantesīti paṭipattisampanne bhikkhū pasannehi cakkhūhi anuviloketvā uppannadhammapāmojjo thometukāmatāya āmantesi.
He addressed the bhikkhus means having looked over the bhikkhus who were accomplished in practice with serene eyes, he, filled with joy in the Dhamma, addressed them out of a desire to praise them.
Bhikkhū āmantesī có nghĩa là sau khi nhìn các Tỳ-khưu với đôi mắt hoan hỷ, Ngài, với niềm vui Pháp đã khởi lên, muốn ca ngợi họ nên đã gọi các Tỳ-khưu đã thành tựu trong thực hành.
Apalāpāti palāparahitā.
Without chaff means free from chaff.
Apalāpā có nghĩa là không có tạp thoại.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is a synonym of that.
Lời tiếp theo là đồng nghĩa với lời đó.
Suddhāti nimmalā.
Pure means immaculate.
Suddhā có nghĩa là trong sạch.
Sāre patiṭṭhitāti sīlādisāre patiṭṭhitā.
Established in the essence means established in the essence of sīla and so on.
Sāre patiṭṭhitā có nghĩa là an trú trong cốt lõi như giới v.v.
Alanti yuttaṃ.
Sufficient means appropriate.
Alaṃ có nghĩa là thích hợp.
Yojanagaṇanānīti ekaṃ yojanaṃ yojanameva, dasapi yojanāni yojanāneva.
Many leagues means one league is just a league; ten leagues are also just leagues.
Yojanagaṇanānī có nghĩa là một dojana vẫn là một dojana, mười dojana vẫn là mười dojana.
Tato uddhaṃ ‘‘yojanagaṇanānī’’ti vuccati.
Beyond that, it is called “many leagues.”
Từ đó trở đi được gọi là "yojanagaṇanānī".
Idha pana yojanasatampi yojanasahassampi adhippetaṃ.
Here, however, a hundred leagues or a thousand leagues are intended.
Ở đây, một trăm dojana và một ngàn dojana cũng được ám chỉ.
Puṭosenāpīti puṭosaṃ vuccati pātheyyaṃ, pātheyyaṃ gahetvāpi upasaṅkamituṃ yuttamevāti attho.
Even with provisions means puṭosa is called provisions; it is appropriate to approach even with provisions, is the meaning.
Puṭosenāpī có nghĩa là puṭosaṃ được gọi là lương thực, tức là ngay cả khi mang lương thực cũng thích hợp để đến gần.
Puṭaṃsenātipi pāṭho.
The reading is also Puṭaṃsenā.
Cũng có bản đọc là Puṭaṃsenā.
Tassattho – puṭo aṃse assāti puṭaṃso, tena puṭaṃsena, aṃsena pātheyyapuṭaṃ vahantenāpīti vuttaṃ hoti.
Its meaning is – puṭaṃso is one who has a bundle on his shoulder; by that puṭaṃsa, it is said to be by carrying a bundle of provisions on one’s shoulder.
Ý nghĩa của nó là: puṭaṃso là người có túi lương thực trên vai (puṭo aṃse assāti), tức là ngay cả khi mang túi lương thực trên vai.
Idāni evarūpehi evarūpehi ca guṇehi samannāgatā ettha bhikkhū atthīti dassetuṃ santi bhikkhavetiādimāha.
Now, to show that there are bhikkhus here endowed with such and such qualities, he said, Bhikkhus, there are, and so on.
Bây giờ, để chỉ ra rằng có những Tỳ-khưu với những phẩm chất như vậy, Ngài đã nói santi bhikkhave và những lời tương tự.
Tattha devappattāti upapattidevanibbattakaṃ dibbavihāraṃ dibbavihārena ca arahattaṃ pattā.
Therein, devappattā means those who have attained a divine abiding (dibbavihāra) that produces a divine rebirth (upapattideva), and who have attained Arahantship through that divine abiding.
Trong đó, devappattā có nghĩa là đã đạt được cõi trời (devavihāra) làm nhân cho sự tái sinh vào cõi trời, và đã đạt được A-la-hán quả bằng cõi trời đó.
Brahmappattāti niddosaṭṭhena brahmabhāvasādhakaṃ brahmavihāraṃ brahmavihārena ca arahattaṃ pattā.
Brahmappattā means those who have attained a Brahmā-abiding (brahmavihāra), which is a means to the state of Brahmā by being faultless, and who have attained Arahantship through that Brahmā-abiding.
Brahmappattā có nghĩa là đã đạt được phạm trú (brahmavihāra) làm nhân cho trạng thái Phạm thiên (brahmabhāva) không lỗi lầm, và đã đạt được A-la-hán quả bằng phạm trú đó.
Āneñjappattāti aniñjanabhāvasādhakaṃ āneñjaṃ āneñjena ca arahattaṃ pattā.
Āneñjappattā means those who have attained the imperturbable (āneñja), which is a means to the state of imperturbability, and who have attained Arahantship through that imperturbable state.
Āneñjappattā có nghĩa là đã đạt được trạng thái bất động (āneñja) làm nhân cho sự bất động, và đã đạt được A-la-hán quả bằng trạng thái bất động đó.
Ariyappattāti puthujjanabhāvaṃ atikkamma ariyabhāvaṃ pattā.
Ariyappattā means those who have transcended the state of a worldling (puthujjana) and attained the noble state (ariyabhāva).
Ariyappattā có nghĩa là đã vượt qua trạng thái phàm phu và đạt được trạng thái Thánh nhân.
Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu devappatto hotītiādīsu evaṃ rūpāvacaracatutthajjhāne ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto devappatto nāma hoti, catūsu brahmavihāresu ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto brahmappatto nāma, catūsu arūpajjhānesu ṭhatvā cittaṃ vivaṭṭetvā arahattaṃ patto āneñjappatto nāma.
In phrases like, "Thus, bhikkhus, a bhikkhu attains the divine", it means that one who, having established himself in the fourth jhāna of the fine-material sphere (rūpāvacara), turns his mind (cittaṃ vivaṭṭetvā) and attains Arahantship, is called a devappatta; one who, having established himself in the four Brahmā-vihāras, turns his mind and attains Arahantship, is called a brahmappatta; one who, having established himself in the four immaterial jhānas (arūpajjhāna), turns his mind and attains Arahantship, is called an āneñjappatta.
Trong các câu Evaṃ kho, bhikkhave, bhikkhu devappatto hotī và những lời tương tự, một Tỳ-khưu an trú trong Tứ thiền sắc giới, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là devappatto; một Tỳ-khưu an trú trong Tứ phạm trú, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là brahmappatto; một Tỳ-khưu an trú trong Tứ vô sắc thiền, chuyển hóa tâm và đạt được A-la-hán quả, thì được gọi là āneñjappatto.
Idaṃ dukkhantiādīhi catūhi saccehi cattāro maggā tīṇi ca phalāni kathitāni.
By "This is suffering" and so forth, the four paths and the three fruits are spoken of through the four Noble Truths.
Bốn đạo và ba quả đã được nói đến bằng Bốn Thánh Đế như Idaṃ dukkha và những lời tương tự.
Tasmā imaṃ ariyadhammaṃ patto bhikkhu ariyappatto nāma hotīti.
Therefore, a bhikkhu who has attained this Noble Dhamma is called an ariyappatta.
Do đó, một Tỳ-khưu đã đạt được Pháp Thánh này thì được gọi là ariyappatto.
191. Pañcamassa paṭhame sotānugatānanti pasādasotaṃ odahitvā ñāṇasotena vavatthapitānaṃ.
In the first (sutta) of the fifth (section), sotānugatānaṃ means those who have applied the ear of faith (pasādasota) and arranged (their understanding) with the ear of wisdom (ñāṇasota).
191. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, sotānugatānaṃ có nghĩa là những người đã lắng tai nghe (pasādasotaṃ odahitvā) và đã phân biệt bằng tuệ nhãn (ñāṇasotena vavatthapitānaṃ).
Cattāro ānisaṃsā pāṭikaṅkhāti cattāro guṇānisaṃsā pāṭikaṅkhitabbā.
Cattāro ānisaṃsā pāṭikaṅkhā means four benefits (guṇānisaṃsā) are to be expected.
Cattāro ānisaṃsā pāṭikaṅkhā có nghĩa là bốn lợi ích phẩm chất cần được mong đợi.
Idaṃ pana bhagavatā atthuppattivasena āraddhaṃ.
This was initiated by the Blessed One based on a certain occasion.
Tuy nhiên, điều này đã được Đức Thế Tôn khởi xướng dựa trên một sự kiện đã xảy ra.
Kataraatthuppattivasenāti?
Based on what occasion?
Dựa trên sự kiện nào?
Bhikkhūnaṃ dhammassavanāya anupasaṅkamanaatthuppattivasena.
Based on the occasion of bhikkhus not approaching for the hearing of the Dhamma.
Dựa trên sự kiện các Tỳ-khưu không đến nghe Pháp.
Pañcasatā kira brāhmaṇapabbajitā ‘‘sammāsambuddho liṅgavacanavibhattipadabyañjanādīhi kathento amhehi ñātameva kathessati, aññātaṃ kiṃ kathessatī’’ti dhammassavanatthaṃ na gacchanti.
It is said that five hundred Brahmin ascetics did not go to listen to the Dhamma, thinking: "If the Perfectly Enlightened One speaks using grammatical forms, words, declensions, phrases, and syllables, he will only speak what is already known to us. What unknown thing will he speak?"
Nghe nói, có năm trăm vị Bà-la-môn xuất gia nghĩ rằng: “Đức Chánh Đẳng Giác khi thuyết pháp bằng các giới tính, lời nói, biến cách, từ ngữ, vần điệu, v.v., thì Ngài sẽ chỉ thuyết những điều chúng ta đã biết, còn điều gì chưa biết mà Ngài sẽ thuyết đây?” Vì thế, họ không đi nghe pháp.
Satthā taṃ pavattiṃ sutvā te pakkosāpetvā ‘‘kasmā evaṃ karotha, sakkaccaṃ dhammaṃ suṇātha, sakkaccaṃ dhammaṃ suṇantānañca sajjhāyantānañca ime ettakā ānisaṃsā’’ti dassento imaṃ desanaṃ ārabhi.
The Teacher, having heard that news, had them summoned and, showing them, "Why do you act thus? Listen to the Dhamma diligently. For those who listen to the Dhamma diligently and recite it, these many benefits exist," he began this discourse.
Đức Đạo Sư nghe việc ấy, cho gọi họ đến và nói: “Tại sao các ông lại làm như vậy? Hãy thành kính lắng nghe pháp. Những lợi ích này sẽ đến với những ai thành kính lắng nghe và tụng đọc pháp.” Ngài bắt đầu bài thuyết pháp này.
Tattha dhammaṃ pariyāpuṇātīti suttaṃ geyyantiādikaṃ navaṅgaṃ satthusāsanabhūtaṃ tantidhammaṃ vaḷañjeti.
Here, "learns the Dhamma" refers to mastering the nine-fold Dhamma of the Teacher's dispensation, such as Sutta and Geyya.
Ở đây, dhammāṃ pariyāpuṇātīti (học pháp) là việc thực hành giáo pháp (tantidhamma) của Đức Đạo Sư, bao gồm chín chi phần như Sutta (kinh), Geyya (kệ tụng), v.v.
Sotānugatā hontīti sotaṃ anuppattā anupaviṭṭhā honti.
"Become followed by ear" means they become attained and entered by ear.
Sotānugatā hontīti (được thâm nhập vào tai) có nghĩa là đã đi vào, đã thâm nhập vào tai.
Manasānupekkhitāti cittena olokitā.
"Contemplated by mind" means observed by mind.
Manasānupekkhitāti (được quán xét bằng tâm) là được quán sát bằng tâm ý.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti atthato ca kāraṇato ca paññāya suṭṭhu paṭividdhā paccakkhaṃ katā.
"Well-penetrated by view" means thoroughly penetrated and directly experienced by wisdom in terms of meaning and reason.
Diṭṭhiyā suppaṭividdhāti (được thấu triệt bằng kiến giải) là được thấu triệt rõ ràng bằng trí tuệ về ý nghĩa và nguyên nhân, được chứng kiến trực tiếp.
Muṭṭhassati kālaṃ kurumānoti nayidaṃ buddhavacanaṃ anussaraṇasatiyā abhāvena vuttaṃ, puthujjanakālakiriyaṃ pana sandhāya vuttaṃ.
"Making time with forgotten mindfulness" refers not to the absence of the mindfulness of recollection of the Buddha's words, but to the death of an ordinary person.
Muṭṭhassati kālaṃ kurumānoti (chết trong sự thất niệm) không phải là lời Phật dạy được nói với ý nghĩa thiếu niệm nhớ, mà được nói để chỉ sự chết của phàm nhân.
Puthujjano hi muṭṭhassati kālaṃ karoti nāma.
For an ordinary person indeed dies with forgotten mindfulness.
Phàm nhân được gọi là chết trong sự thất niệm.
Upapajjatīti suddhasīle patiṭṭhito devaloke nibbattati.
"Is reborn" means, being established in pure morality, one is reborn in a divine realm.
Upapajjatīti (tái sinh) là tái sinh vào cõi trời, đã an trú trong giới hạnh thanh tịnh.
Dhammapadā plavantīti antarābhave nibbattamuṭṭhassatino, yepi pubbe sajjhāyamūlikā vācāparicitabuddhavacanadhammā, te sabbe pasanne ādāse chāyā viya plavanti, pākaṭā hutvā paññāyanti.
"The Dhamma-phrases float forth": for one who is reborn in the intermediate state with forgotten mindfulness, all those Buddha-word teachings that were previously based on recitation and familiarized by speech, they all float forth like a shadow in a clear mirror; they become manifest and apparent.
Dhammapadā plavantīti (các lời pháp trôi nổi) có nghĩa là đối với người thất niệm tái sinh vào trạng thái trung gian (antarābhava), tất cả những lời Phật dạy đã được tụng đọc và ghi nhớ trước đây đều hiển hiện rõ ràng, giống như bóng phản chiếu trong tấm gương trong sáng.
Dandho, bhikkhave, satuppādoti buddhavacanānussaraṇasatiyā uppādo dandho garu.
"Slow is the arising of mindfulness, bhikkhus," means the arising of mindfulness of the recollection of the Buddha's words is slow and difficult.
Dandho, bhikkhave, satuppādoti (này các Tỳ-khưu, sự khởi lên của niệm là chậm) có nghĩa là sự khởi lên của niệm nhớ lời Phật dạy là chậm chạp, nặng nề.
Atha so satto khippaṃyeva visesagāmī hoti, nibbānagāmī hotīti attho.
Then that being swiftly attains distinction, meaning, he attains Nibbāna.
Khi đó, chúng sinh ấy nhanh chóng đạt đến sự đặc biệt, nghĩa là đạt đến Niết-bàn.
Iddhimā cetovasippattoti iddhisampanno cittassa vasibhāvapatto khīṇāsavo.
"Accomplished in psychic power, having attained mastery over the mind" refers to an arahant, one who possesses psychic power and mastery over his mind.
Iddhimā cetovasippattoti (có thần thông, đạt được sự kiểm soát tâm) là một vị A-la-hán có thần thông, đạt được sự kiểm soát tâm.
Ayaṃ vā so dhammavinayoti ettha vibhāvanattho vā-saddo.
Here in "this Dhamma and Discipline", the word 'vā' (or) is for clarification.
Ở đây, từ vā (hay) trong ayaṃ vā so dhammavinayo (Pháp và Luật này) có ý nghĩa làm rõ.
Yatthāti yasmiṃ dhammavinaye.
"Wherein" means in which Dhamma and Discipline.
Yatthāti (ở đâu) là trong Pháp và Luật nào.
Brahmacariyaṃ acarinti brahmacariyavāsaṃ vasiṃ.
"He led the holy life" means he dwelt in the holy life.
Brahmacariyaṃ acarinti (đã thực hành Phạm hạnh) là đã sống đời Phạm hạnh.
Idampi buddhavacanaṃ mayā pubbe vaḷañjitanti buddhavacanānussaraṇavasenetaṃ vuttaṃ.
This, too, is said in the sense of recollecting the Buddha's words, that "this Buddha's word was mastered by me before."
Điều này cũng được nói dựa trên sự nhớ lại lời Phật dạy, rằng: “Lời Phật dạy này tôi đã thực hành trước đây.”
Devaputtoti pañcālacaṇḍo viya hatthakamahābrahmā viya sanaṅkumārabrahmā viya ca eko dhammakathikadevaputto.
"A devaputta" refers to a certain devaputta, like Pañcālacaṇḍa, like Mahābrahmā with a lotus in hand, or like Sanaṅkumāra Brahmā.
Devaputtoti (thiên tử) là một thiên tử thuyết pháp, giống như Pañcālacaṇḍa, giống như Đại Phạm thiên Hatthaka, và giống như Phạm thiên Sanaṅkumāra.
Opapātiko opapātikaṃ sāretīti paṭhamaṃ uppanno devaputto pacchā uppannaṃ sāreti.
"One spontaneously arisen reminds another spontaneously arisen" means the first arisen devaputta reminds the one who arose later.
Opapātiko opapātikaṃ sāretīti (vị hóa sinh nhắc nhở vị hóa sinh) là vị thiên tử sinh ra trước nhắc nhở vị sinh ra sau.
Sahapaṃsukīḷikāti etena nesaṃ dīgharattaṃ kataparicayabhāvaṃ dasseti.
By "having played together in the dust", he shows their long-standing familiarity.
Sahapaṃsukīḷikāti (những người cùng chơi cát) điều này cho thấy họ đã có sự quen biết lâu dài.
Samāgaccheyyunti sālāya vā rukkhamūle vā sammukhībhāvaṃ gaccheyyuṃ.
"Should meet" means they should come face to face, either in a hall or at the foot of a tree.
Samāgaccheyyunti (họ sẽ gặp nhau) là họ sẽ gặp mặt nhau ở một ngôi nhà hoặc dưới gốc cây.
Evaṃ vadeyyāti sālāya vā rukkhamūle vā paṭhamataraṃ nisinno pacchā āgataṃ evaṃ vadeyya.
"He should speak thus" means one who sat first, either in a hall or at the foot of a tree, should speak thus to the one who arrived later.
Evaṃ vadeyyāti (sẽ nói như vậy) là người đã ngồi trước trong ngôi nhà hoặc dưới gốc cây sẽ nói với người đến sau như vậy.
Sesamettha pāḷinayeneva veditabbaṃ.
The rest here should be understood according to the Pāḷi method.
Phần còn lại ở đây nên được hiểu theo lối văn của Pāḷi.
192. Dutiye ṭhānānīti kāraṇāni.
192. In the second (sutta), "bases" means reasons.
Trong kinh thứ hai, ṭhānānīti (các nơi) là các nguyên nhân.
Ṭhānehīti kāraṇehi.
"By bases" means by reasons.
Ṭhānehīti (bằng các nơi) là bằng các nguyên nhân.
Soceyyanti sucibhāvo.
"Purity" means cleanliness.
Soceyyanti (sự thanh tịnh) là trạng thái trong sạch.
Saṃvasamānoti ekato vasamāno.
"Living together" means dwelling together.
Saṃvasamānoti (cùng chung sống) là cùng sống chung một chỗ.
Na santatakārīti na satatakārī.
"Not acting continuously" means not constantly acting.
Na santatakārīti (không làm liên tục) là không làm thường xuyên.
Na santatavutti sīlesūti satataṃ sabbakālaṃ sīlajīvitaṃ na jīvatīti attho.
"Not having continuous conduct in morality" means he does not live the moral life continuously, all the time.
Na santatavutti sīlesūti (không sống liên tục trong giới hạnh) có nghĩa là không sống đời giới hạnh một cách thường xuyên, mọi lúc.
Saṃvohāramānoti kathento.
"Speaking" means conversing.
Saṃvohāramānoti (nói chuyện) là đang nói.
Ekena eko voharatīti ekena saddhiṃ eko hutvā katheti.
"One converses with another" means one converses with another, being alone.
Ekena eko voharatīti (một người nói chuyện với một người) là một người nói chuyện với một người khác.
Vokkamatīti okkamati.
"Transgresses" means deviates.
Vokkamatīti (vượt ra ngoài) là vượt qua.
Purimavohārā pacchimavohāranti purimakathāya pacchimakathaṃ, purimakathāya ca pacchimakathā, pacchimakathāya ca purimakathā na sametīti attho.
"Previous conversations, later conversations" means that the later conversation does not match the former conversation, and the former conversation does not match the later conversation.
Purimavohārā pacchimavohāranti (lời nói trước và lời nói sau) có nghĩa là lời nói trước không khớp với lời nói sau, và lời nói sau cũng không khớp với lời nói trước.
Ñātibyasanenātiādīsu ñātīnaṃ byasanaṃ ñātibyasanaṃ, ñātivināsoti attho.
In "through loss of relatives" and so on, "loss of relatives" (ñātibyasana) means the destruction of relatives.
Trong ñātibyasanenātiādīsu (bởi sự tai họa của bà con, v.v.), ñātibyasana là sự tai họa của bà con, nghĩa là sự hủy hoại của bà con.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Trong từ thứ hai cũng theo cách tương tự.
Rogabyasane pana rogoyeva ārogyavināsanato byasanaṃ rogabyasanaṃ.
But in "loss due to illness" (rogabyasane), illness itself is a loss because it destroys health, hence it is "loss due to illness."
Còn rogabyasane (trong sự tai họa của bệnh tật) thì chính bệnh tật là tai họa, vì nó hủy hoại sức khỏe, nên gọi là rogabyasana.
Anuparivattantīti anubandhanti.
"They follow" means they attach themselves to.
Anuparivattantīti (theo sau) là theo sát.
Lābho cātiādīsu ekaṃ attabhāvaṃ lābho anuparivattati, ekaṃ alābhoti evaṃ nayo netabbo.
In "gain and so on," the method should be understood thus: gain follows one existence, loss another.
Trong lābho cātiādīsu (lợi lộc, v.v.), nên hiểu theo cách này: lợi lộc theo sau một kiếp sống, còn tổn thất theo sau một kiếp sống khác.
Sākacchāyamānoti pañhapucchanavissajjanavasena sākacchaṃ karonto.
"While discussing" means while engaging in discussion by way of asking and answering questions.
Sākacchāyamānoti (đang thảo luận) là đang thảo luận bằng cách hỏi và trả lời các câu hỏi.
Yathāti yenākārena.
"How" means in what manner.
Yathāti (như thế nào) là theo cách nào.
Ummaggoti pañhummaggo.
"Deviation" means a deviation in questioning.
Ummaggoti (lạc đề) là lạc đề trong câu hỏi.
Abhinīhāroti pañhābhisaṅkharaṇavasena cittassa abhinīhāro.
"Projection" means the mind's projection in the sense of formulating questions.
Abhinīhāroti (sự hướng tâm) là sự hướng tâm theo cách tạo ra câu hỏi.
Samudāhāroti pañhapucchanaṃ.
"Utterance" means asking questions.
Samudāhāroti (sự nêu ra) là việc đặt câu hỏi.
Santanti paccanīkasantatāya santaṃ katvā na kathetīti attho.
"Calm" means he does not speak making it calm by means of antagonistic calmness.
Santanti (lắng dịu) có nghĩa là không nói chuyện một cách lắng dịu, bằng sự lắng dịu đối nghịch.
Paṇītanti atappakaṃ.
"Sublime" means unprovoking.
Paṇītanti (vi diệu) là không gây phiền não.
Atakkāvacaranti yathā takkena nayaggāhena gahetuṃ sakkā hoti, evaṃ na kathetīti attho.
"Beyond the scope of reasoning" means he does not speak in such a way that it can be grasped by reasoning or by the method of inference.
Atakkāvacaranti (không thể đạt được bằng suy luận) có nghĩa là không nói theo cách có thể nắm bắt được bằng suy luận hay suy diễn.
Nipuṇanti saṇhaṃ.
"Subtle" means refined.
Nipuṇanti (tinh tế) là dịu dàng.
Paṇḍitavedanīyanti paṇḍitehi jānitabbakaṃ.
"To be known by the wise" means what is to be known by the wise.
Paṇḍitavedanīyanti (chỉ những người trí mới hiểu) là điều mà những người trí cần phải biết.
Sesaṃ sabbattha vuttānusāreneva veditabbaṃ.
The rest everywhere should be understood according to what has been said.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi nên được hiểu theo những gì đã được giải thích.
193. Tatiye upasaṅkamīti bhuttapātarāso hutvā mālāgandhavilepanaṃ gahetvā bhagavantaṃ vandissāmīti upasaṅkami.
193. In the third (sutta), "approached" means he approached the Blessed One after his morning meal, taking garlands, perfumes, and unguents, intending to pay homage.
Trong kinh thứ ba, upasaṅkamīti (đến gần) là sau khi ăn sáng, vị ấy cầm vòng hoa, hương và dầu thơm đến gần Đức Thế Tôn để đảnh lễ.
Mā anussavenātiādīsu anussavavacanena mama kathaṃ mā gaṇhathāti iminā nayena attho veditabbo.
In "not through hearsay" and so on, the meaning should be understood in this way: "Do not take my words as mere hearsay."
Trong Mā anussavenātiādīsu (chớ theo lời đồn, v.v.), ý nghĩa nên được hiểu theo cách này: "Đừng chấp nhận lời nói của tôi chỉ vì đó là lời đồn."
Sārambhoti karaṇuttariyalakkhaṇo sārambho.
"Strenuousness" is strenuousness characterized by performing more than required.
Sārambhoti (sự cạnh tranh) là sārambha có đặc tính là sự vượt trội trong hành động.
Alobhādayo lobhādipaṭipakkhavasena veditabbā.
"Non-greed" and so on should be understood as the opposites of greed and so on.
Alobhādayo (không tham, v.v.) nên được hiểu là đối nghịch với tham, v.v.
Kusaladhammūpasampadāyāti kusaladhammānaṃ sampādanatthāya, paṭilābhatthāyāti vuttaṃ hoti.
"For the accomplishment of wholesome states" means for the realization of wholesome states, it is said to be for their attainment.
Kusaladhammūpasampadāyāti (để đạt được các pháp thiện) có nghĩa là để thành tựu, để đạt được các pháp thiện.
Ime cepi, bhaddiya, mahāsālāti purato ṭhite sālarukkhe dassento evamāha.
"These great sala trees, Bhaddiya," he said, pointing to the sala trees standing in front.
Ime cepi, bhaddiya, mahāsālāti (này Bhaddiya, những cây sāla lớn này) Ngài nói như vậy khi chỉ vào những cây sāla lớn đứng trước mặt.
Sesamettha heṭṭhā vuttanayattā uttānatthattā ca suviññeyyameva.
The rest here is easily understood, as it follows the method stated below and is clear in meaning.
Phần còn lại ở đây dễ hiểu vì đã được giải thích ở dưới và có nghĩa rõ ràng.
Satthari pana desanaṃ vinivaṭṭente bhaddiyo sotāpanno jātoti.
But as the Teacher concluded the discourse, Bhaddiya became a Stream-Enterer (Sotāpanna).
Khi Đức Đạo Sư kết thúc bài thuyết pháp, Bhaddiya đã trở thành một bậc Dự Lưu (Sotāpanna).
194. Catutthe sāmugiyāti sāmuganigamavāsino.
194. In the fourth (sutta), "Sāmugiyā" refers to the residents of the Sāmuga market town.
Trong kinh thứ tư, sāmugiyāti (những người Sāmugiya) là cư dân của thị trấn Sāmuga.
Byagghapajjāti te ālapanto evamāha.
"Byagghapajjā" means he addressed them thus.
Byagghapajjāti (hỡi Byagghapajja) Ngài nói như vậy khi gọi họ.
Kolanagarassa hi kolarukkhe hāretvā katattā kolanagaranti ca byagghapathe māpitattā byagghapajjanti ca dve nāmāni.
For Kolanagara has two names: Kolanagara because it was made by clearing Kola trees, and Byagghapajjā because it was built on a tiger's path.
Thành phố Kola có hai tên: Kolanagara vì được xây dựng sau khi dọn sạch cây Kola, và Byagghapajja vì được xây dựng trên con đường của hổ (byagghapatha).
Etesañca pubbapurisā tattha vasiṃsūti byagghapajjavāsitāya byagghapajjavāsino byagghapajjāti vuccanti.
And since their ancestors lived there, the residents of Byagghapajjā are called Byagghapajjā.
Và bởi vì tổ tiên của họ đã sống ở đó, nên những người Byagghapajja được gọi là Byagghapajja.
Te ālapanto evamāha.
He addressed them thus.
Ngài nói như vậy khi gọi họ.
Pārisuddhipadhāniyaṅgānīti pārisuddhiatthāya padhāniyaṅgāni padahitabbavīriyassa aṅgāni, koṭṭhāsāti attho.
"Factors for purification and exertion" means factors for purification, components of effort to be exerted, or portions.
Pārisuddhipadhāniyaṅgānīti (các chi phần của nỗ lực thanh tịnh) có nghĩa là các chi phần, các bộ phận của sự tinh tấn cần phải thực hành để đạt được sự thanh tịnh.
Sīlapārisuddhipadhāniyaṅganti sīlaparisodhanavīriyassetaṃ nāmaṃ.
"Factor for purification of morality and exertion" is a name for the effort of purifying morality.
Sīlapārisuddhipadhāniyaṅganti (chi phần nỗ lực thanh tịnh giới) là tên của sự tinh tấn thanh lọc giới hạnh.
Tañhi sīlapārisuddhiparipūraṇatthāya padhāniyaṅganti sīlapārisuddhipadhāniyaṅgaṃ.
For it is a factor for exertion for the fulfillment of the purification of morality, hence sīlapārisuddhipadhāniyaṅga.
Vì nó là chi phần của sự tinh tấn để hoàn thành sự thanh tịnh giới, nên nó được gọi là sīlapārisuddhipadhāniyaṅga.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the rest.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách tương tự.
Tattha tattha paññāya anuggahessāmīti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne vipassanāpaññāya anuggahessāmi.
"I shall assist (him) there with wisdom" means I shall assist him in that place with vipassanā wisdom.
Tattha tattha paññāya anuggahessāmīti (tôi sẽ hỗ trợ bằng trí tuệ ở mỗi nơi đó) là tôi sẽ hỗ trợ bằng trí tuệ quán chiếu ở mỗi nơi đó.
Yo tattha chandotiādīsu yo tasmiṃ anuggaṇhane kattukāmatāchandoti iminā nayena attho veditabbo.
In "whatever desire is there" and so on, the meaning should be understood in this way: "whatever desire there is to assist in that assistance."
Trong Yo tattha chandotiādīsu (ý muốn ở đó, v.v.), ý nghĩa nên được hiểu theo cách này: "Ý muốn làm việc đó trong sự hỗ trợ đó."
Satisampajaññaṃ panettha satiṃ upaṭṭhapetvā ñāṇena paricchinditvā vīriyapaggahanatthaṃ vuttaṃ.
Here, mindfulness and clear comprehension are mentioned for establishing mindfulness and grasping effort by knowledge.
Ở đây, Satisampajañña (niệm và tỉnh giác) được nói đến để thiết lập niệm và phân biệt bằng trí tuệ nhằm thúc đẩy tinh tấn.
Rajanīyesu dhammesu cittaṃ virājetīti rāgapaccayesu iṭṭhārammaṇesu yathā cittaṃ virajjati, evaṃ karoti.
"He makes the mind dispassionate towards exciting things" means he acts so that the mind becomes dispassionate towards attractive objects that are causes of lust.
Rajanīyesu dhammesu cittaṃ virājetīti (làm cho tâm ly tham đối với các pháp gây nhiễm ô) là làm cho tâm ly tham đối với các đối tượng khả ái là nguyên nhân của dục vọng.
Vimocanīyesu dhammesu cittaṃ vimocetīti yehi ārammaṇehi cittaṃ vimocetabbaṃ, tesu yathā vimuccati, evaṃ karoti.
He liberates the mind in regard to those things from which it is to be liberated, causing it to be liberated from them.
Vimocanīyesu dhammesu cittaṃ vimoceti có nghĩa là, đối với những đối tượng mà tâm cần được giải thoát khỏi, vị ấy làm cho tâm được giải thoát như vậy.
Virājetvāti ettha maggakkhaṇe virājeti nāma, phalakkhaṇe virattaṃ nāma hoti.
Regarding the term virājetvā (having become dispassionate), at the moment of the path, it is called 'virājeti' (causes dispassion), and at the moment of the fruit, it is called 'virattaṃ' (dispassionate).
Trong câu Virājetvā, vào sát-na đạo, được gọi là ly tham; vào sát-na quả, được gọi là đã ly tham.
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second clause as well.
Đối với cụm từ thứ hai cũng theo phương pháp này.
Sammāvimuttiṃ phusatīti hetunā nayena arahattaphalavimuttiṃ ñāṇaphassena phusatīti.
Regarding sammāvimuttiṃ phusatī (he touches perfect liberation), it means by way of cause/reason, he touches the liberation that is the fruit of Arahantship with the touch of knowledge.
Sammāvimuttiṃ phusati có nghĩa là vị ấy chạm đến sự giải thoát của quả A-la-hán bằng sự xúc chạm của trí tuệ, theo phương pháp hợp với nhân.
195. Pañcame vappoti dasabalassa cūḷapitā sakyarājā.
195. In the fifth (sutta), Vappa is the Sakyan king, the younger father of the Ten-Powered One (the Buddha).
195. Trong kinh thứ năm, Vappa là vị vua dòng Sakya, em của vua cha của Bậc Thập Lực.
Nigaṇṭhasāvakoti vesāliyaṃ sīhasenāpati viya nāḷandāyaṃ upāligahapati viya ca nigaṇṭhassa nāṭaputtassa upaṭṭhāko.
Nigaṇṭhasāvako means a follower of Nigaṇṭha Nātaputta, like Sīha the general in Vesāli, or Upāli the householder in Nāḷandā.
Nigaṇṭhasāvako là người hộ độ cho Nigaṇṭha Nāṭaputta, giống như tướng quân Sīha ở Vesālī và gia chủ Upāli ở Nāḷandā.
Kāyena saṃvutoti kāyadvārassa saṃvutattā pihitattā kāyena saṃvuto nāma.
Kāyena saṃvuto (restrained in body) means restrained in body due to the guarding and closing of the body-door.
Kāyena saṃvuto là người được gọi là chế ngự qua thân do sự chế ngự, sự đóng lại của thân môn.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two (restraints).
Đối với hai câu còn lại cũng theo phương pháp này.
Avijjāvirāgāti avijjāya khayavirāgena.
Avijjāvirāgā means through the destruction and dispassion for ignorance.
Avijjāvirāgā là do sự đoạn tận và ly tham vô minh.
Vijjuppādāti maggavijjāya uppādena.
Vijjuppādā means through the arising of path-knowledge.
Vijjuppādā là do sự phát sinh của đạo minh.
Taṃ ṭhānanti taṃ kāraṇaṃ.
Taṃ ṭhānaṃ means that cause.
Taṃ ṭhānaṃ là lý do đó.
Avipakkavipākanti aladdhavipākavāraṃ.
Avipakkavipākaṃ means the period when the result has not yet ripened.
Avipakkavipākaṃ là chưa đến lúc cho quả.
Tatonidānanti taṃhetu tappaccayā.
Tatonidānaṃ means on account of that, because of that condition.
Tatonidānaṃ là do nhân đó, do duyên đó.
Dukkhavedaniyā āsavā assaveyyunti dukkhavedanāya paccayabhūtā kilesā assaveyyuṃ, tassa purisassa uppajjeyyunti attho.
Dukkhavedaniyā āsavā assaveyyuṃ means defilements that are conditions for painful feeling would flow forth, that is, they would arise in that person.
Dukkhavedaniyā āsavā assaveyyuṃ nghĩa là các lậu hoặc là duyên cho khổ thọ sẽ rỉ chảy, tức là sẽ phát sinh cho người ấy.
Abhisamparāyanti dutiye attabhāve.
Abhisamparāyaṃ means in the next existence.
Abhisamparāyaṃ là trong thân hữu thứ hai (kiếp sau).
Kāyasamārambhapaccayāti kāyakammapaccayena.
Kāyasamārambhapaccayā means by the condition of bodily action.
Kāyasamārambhapaccayā là do duyên là thân nghiệp.
Āsavāti kilesā.
Āsavā means defilements.
Āsavā là các phiền não.
Vighātapariḷāhāti ettha vighātoti dukkhaṃ.
In vighātapariḷāhā, vighāto means suffering.
Trong câu Vighātapariḷāhā, vighāto là sự đau khổ.
Pariḷāhoti kāyikacetasiko pariḷāho.
Pariḷāho means physical and mental anguish.
Pariḷāho là sự nóng nảy thuộc thân và tâm.
Phussa phussa byantīkarotīti ñāṇavajjhaṃ kammaṃ ñāṇaphassena phusitvā phusitvā khayaṃ gameti, vipākavajjhaṃ kammaṃ vipākaphassena phusitvā phusitvā khayaṃ gameti.
Phussa phussa byantīkarotī means by touching again and again with the touch of knowledge, he causes the karma that can be destroyed by knowledge to perish; by touching again and again with the touch of results, he causes the karma that can be destroyed by results to perish.
Phussa phussa byantīkaroti có nghĩa là, nghiệp cần được đoạn trừ bằng trí tuệ, vị ấy làm cho nó tận diệt bằng cách xúc chạm liên tục với sự xúc chạm của trí tuệ; nghiệp cần được đoạn trừ bằng quả, vị ấy làm cho nó tận diệt bằng cách xúc chạm liên tục với sự xúc chạm của quả.
Nijjarāti kilesajīraṇakapaṭipadā.
Nijjarā means the practice of wearing away defilements.
Nijjarā là pháp hành làm cho phiền não hao mòn.
Sesavāresupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining turns (of phrases).
Đối với các câu còn lại cũng theo phương pháp này.
Idha ṭhatvā ayaṃ bhikkhu khīṇāsavo kātabbo, cattāri mahābhūtāni nīharitvā catusaccavavatthānaṃ dassetvā yāva arahattaphalaṃ kammaṭṭhānaṃ kathetabbaṃ.
Remaining here, this bhikkhu should be made one with defilements destroyed; after extracting the four great elements and showing the determination of the four noble truths, a meditation subject leading up to the fruit of Arahantship should be taught.
Ở đây, cần phải xác định vị tỳ khưu này là bậc lậu tận, sau khi nêu ra bốn đại chủng, trình bày sự xác định bốn chân lý, cần phải thuyết giảng đề mục thiền cho đến quả A-la-hán.
Idāni pana tassa khīṇāsavassa satatavihāre dassetuṃ evaṃ sammā vimuttacittassātiādimāha.
Now, to show the constant abiding of that bhikkhu whose defilements are destroyed, he says evaṃ sammā vimuttacittassā and so on.
Bây giờ, để trình bày về sự an trú thường xuyên của bậc lậu tận ấy, ngài nói evaṃ sammā vimuttacittassā v.v...
Tattha sammā vimuttacittassāti hetunā kāraṇena sammā vimuttassa.
Therein, sammā vimuttacittassā means of one whose mind is rightly liberated due to a cause/reason.
Trong đó, sammā vimuttacittassā là của người đã giải thoát một cách chân chánh, do nhân, do lý do.
Satatavihārāti niccavihārā nibaddhavihārā.
Satatavihārā means constant abidings, continuous abidings.
Satatavihārā là những sự an trú thường xuyên, những sự an trú liên tục.
Neva sumano hotīti iṭṭhārammaṇe rāgavasena na somanassajāto hoti.
Neva sumano hoti means he is not joyful with lust regarding a desirable object.
Neva sumano hoti là không có hỷ do tham ái đối với đối tượng khả hỷ.
Na dummanoti aniṭṭhārammaṇe paṭighavasena na domanassajāto hoti.
Na dummano means he is not sorrowful with aversion regarding an undesirable object.
Na dummano là không có ưu do sân hận đối với đối tượng không khả hỷ.
Upekkhako viharati sato sampajānoti satisampajaññapariggahitāya majjhattākāralakkhaṇāya upekkhāya tesu ārammaṇesu upekkhako majjhatto hutvā viharati.
Upekkhako viharati sato sampajāno means he abides equanimous, impartial, with equanimity characterized by neutrality, encompassed by mindfulness and clear comprehension, regarding those objects.
Upekkhako viharati sato sampajāno là vị ấy an trú với tâm xả, là người trung lập đối với các đối tượng ấy, với tâm xả được bao gồm bởi niệm và tỉnh giác, có đặc tính là thái độ trung lập.
Kāyapariyantikanti kāyantikaṃ kāyaparicchinnaṃ, yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavattaṃ pañcadvārikavedananti attho.
Kāyapariyantikaṃ means ending with the body, limited by the body; that is, feeling pertaining to the five sense-doors that persists as long as the five sense-door body functions.
Kāyapariyantikaṃ là có thân làm giới hạn, được giới hạn bởi thân; có nghĩa là thọ thuộc năm môn, diễn ra chừng nào thân năm môn còn tồn tại.
Jīvitapariyantikanti jīvitantikaṃ jīvitaparicchinnaṃ, yāva jīvitaṃ pavattati, tāva pavattaṃ manodvārikavedananti attho.
Jīvitapariyantikaṃ means ending with life, limited by life; that is, feeling pertaining to the mind-door that persists as long as life functions.
Jīvitapariyantikaṃ là có mạng làm giới hạn, được giới hạn bởi mạng; có nghĩa là thọ thuộc ý môn, diễn ra chừng nào mạng còn tồn tại.
Tattha pañcadvārikavedanā pacchā uppajjitvā paṭhamaṃ nirujjhati, manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhati.
Among these, feeling pertaining to the five sense-doors arises later and ceases first, while feeling pertaining to the mind-door arises first and ceases later.
Trong đó, thọ thuộc năm môn sinh khởi sau nhưng diệt trước, thọ thuộc ý môn sinh khởi trước nhưng diệt sau.
Sā hi paṭisandhikkhaṇe vatthurūpasmiṃyeva patiṭṭhāti.
Indeed, the latter is established in the rūpa-base at the moment of rebirth-linking.
Vì thọ ấy nương vào sắc ý vật ngay từ sát-na tái tục.
Pañcadvārikā pavatte pañcadvāravasena pavattamānā paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanadussanamuyhanavasena adhimattā balavatī hoti, paṇṇāsavassakāle ṭhitā hoti, saṭṭhivassakālato paṭṭhāya parihāyamānā, asītinavutivassakāle mandā hoti.
The former, operating in the course of existence through the five sense-doors, is exceedingly strong and powerful in the first period of life, at about twenty years of age, due to attachment, aversion, and delusion; it is stable at about fifty years of age; and from about sixty years of age onwards, it declines and becomes weak at eighty or ninety years of age.
Thọ thuộc năm môn, diễn ra trong đời sống thông qua năm môn, vào tuổi thanh xuân, khoảng hai mươi tuổi, trở nên rất mạnh mẽ và mãnh liệt do sự tham luyến, sân hận và si mê; vào tuổi năm mươi, nó ổn định; bắt đầu từ tuổi sáu mươi, nó suy giảm, và vào tuổi tám mươi, chín mươi, nó trở nên yếu ớt.
Tadā hi sattā ‘‘cirarattaṃ ekato nisīdimhā nipajjimhā’’ti vadantepi na jānāmāti vadanti.
At that time, beings say, "We have sat and lain together for a long time," yet they say, "We do not know."
Vì khi ấy, các chúng sinh dù nói "chúng ta đã ngồi, đã nằm cùng nhau một thời gian dài" nhưng họ lại nói "tôi không biết".
Adhimattānipi rūpādiārammaṇāni na passāma, sugandhaduggandhaṃ vā sāduasāduṃ vā thaddhamudukaṃ vāti na jānāmātipi vadanti.
They also say, "We do not see even very strong visual objects and so on, nor do we distinguish between good and bad smells, or sweet and unsweet tastes, or rough and soft touches."
Họ cũng nói "chúng tôi không thấy các đối tượng sắc v.v... dù rất rõ ràng, không biết mùi thơm hay mùi hôi, vị ngon hay vị dở, vật cứng hay vật mềm".
Iti nesaṃ pañcadvārikavedanā bhaggā hoti, manodvārikā pavattati.
Thus, their feeling pertaining to the five sense-doors is broken, but the mind-door feeling continues to function.
Như vậy, thọ thuộc năm môn của họ bị suy yếu, thọ thuộc ý môn vẫn tiếp diễn.
Sāpi anupubbena parihāyamānā maraṇasamaye hadayakoṭiṃyeva nissāya pavattati.
This too gradually declines and at the moment of death, it functions only by relying on the apex of the heart-base.
Thọ ấy cũng tuần tự suy giảm, vào lúc lâm chung chỉ nương vào phần chóp của trái tim mà tồn tại.
Yāva panesā pavattati, tāva satto jīvatīti vuccati.
As long as it functions, the being is said to be alive.
Chừng nào thọ này còn tồn tại, chúng sinh được gọi là "còn sống".
Yadā nappavattati, tadā ‘‘mato niruddho’’ti vuccati.
When it no longer functions, one is said to be "dead and ceased."
Khi nó không còn tồn tại, được gọi là "đã chết, đã tịch diệt".
Svāyamattho vāpiyā dīpetabbo – yathā hi puriso pañcaudakamaggasampannaṃ vāpiṃ kareyya.
This meaning should be illustrated by way of a pond: Just as a man might make a pond equipped with five water channels.
Ý nghĩa này cần được minh họa bằng ví dụ về hồ nước. Ví như một người làm một hồ nước có năm đường dẫn nước vào.
Paṭhamaṃ deve vuṭṭhe pañcahi udakamaggehi udakaṃ pavisitvā antovāpiyaṃ āvāṭe pūreyya.
When it first rains, water enters through the five water channels and fills the pits within the pond.
Lần đầu khi trời mưa, nước từ năm đường dẫn chảy vào làm đầy các hố trong lòng hồ.
Punappunaṃ deve vassante udakamagge pūretvā gāvutaḍḍhayojanamattaṃ ottharitvā udakaṃ tiṭṭheyya tato tato vissandamānaṃ.
When it rains again and again, the water channels fill up, and the water covers an area of half a gāvuta or a yojana, remaining there and flowing out from place to place.
Khi trời mưa liên tục, nước làm đầy các đường dẫn, tràn ra khoảng nửa do-tuần hay một do-tuần rồi đứng lại, rỉ ra từ khắp nơi.
Atha niddhamanatumbe vivaritvā khettesu kamme kayiramāne udakaṃ nikkhamantaṃ, sassapākakāle udakaṃ nikkhantaṃ udakaṃ parihīnaṃ, ‘‘macche gaṇhāmā’’ti vattabbataṃ āpajjeyya.
Then, when the outlet pipes are opened and work is done in the fields, the water flows out, and when the crops are ripe, the water that has flowed out becomes diminished, and it can be said, "Let's catch fish."
Sau đó, khi mở các cống thoát nước để làm ruộng, nước chảy ra; đến mùa lúa chín, nước đã cạn, hồ nước cạn dần, đến mức người ta có thể nói "chúng ta hãy bắt cá".
Tato katipāhena āvāṭesuyeva udakaṃ saṇṭhaheya.
After a few days, the water remains only in the pits.
Sau vài ngày, nước chỉ còn đọng lại trong các hố.
Yāva pana taṃ āvāṭesu hoti, tāva mahāvāpiyaṃ udakaṃ atthīti saṅkhaṃ gacchati.
As long as it remains in the pits, it is reckoned that there is water in the great pond.
Chừng nào nước còn trong các hố, hồ lớn được xem là vẫn còn nước.
Yadā pana tattha chijjati, tadā ‘‘vāpiyaṃ udakaṃ natthī’’ti vuccati.
But when it dries up there, it is said, "There is no water in the pond."
Nhưng khi nước ở đó cạn, người ta nói "hồ không còn nước".
Evaṃ sampadamidaṃ veditabbaṃ.
This should be understood in the same way.
Ví dụ này cần được hiểu như vậy.
Paṭhamaṃ deve vassante pañcahi maggehi udake pavisante āvāṭānaṃ pūraṇakālo viya hi paṭhamameva paṭisandhikkhaṇe manodvārikavedanāya vatthurūpe patiṭṭhitakālo, punappunaṃ deve vassante pañcamaggānaṃ pūraṇakālo viya pavatte pañcadvārikavedanāya pavatti, gāvutaḍḍhayojanamattaṃ ajjhottharaṇaṃ viya paṭhamavaye vīsativassakāle rajjanādivasena tassa adhimattabalavabhāvo, yāva vāpito udakaṃ na niggacchati, tāva pūrāya vāpiyā ṭhitakālo viya paññāsavassakāle tassa ṭhitakālo, niddhamanatumbesu vivaṭesu kamme kayiramāne udakassa nikkhamanakālo viya saṭṭhivassakālato paṭṭhāya tassa parihāni, udake bhaṭṭhe udakamaggesu parittaudakassa ṭhitakālo viya asītinavutikāle pañcadvārikavedanāya mandakālo, āvāṭesuyeva udakassa patiṭṭhitakālo viya hadayavatthukoṭiṃ nissāya manodvāre vedanāya pavattikālo, āvāṭesu parittepi udake sati ‘‘vāpiyaṃ udakaṃ atthī’’ti vattabbakālo viya yāva sā pavattati, tāva ‘‘satto jīvatī’’ti vuccati.
Just as the period when the pits fill up when water enters through the five channels as it first rains, is like the period when the mind-door feeling is established in the rūpa-base at the very first moment of rebirth-linking; and just as the filling of the five channels when it rains again and again is like the functioning of the five-door feeling in the course of existence; and just as the covering of an area of half a gāvuta or a yojana is like its exceedingly strong and powerful nature in the first period of life, at about twenty years of age, due to attachment and so on; and just as the period when the full pond stands firm until water no longer flows out of it is like its stable period at about fifty years of age; and just as the period of water flowing out when the outlet pipes are opened and work is done is like its decline from about sixty years of age onwards; and just as the period of a small amount of water remaining in the water channels when the water has flowed out is like the weak period of the five-door feeling at eighty or ninety years of age; and just as the period of water remaining only in the pits is like the functioning of the mind-door feeling relying on the apex of the heart-base; and just as it is said, "There is water in the pond" even when there is little water in the pits, so too, as long as that (mind-door feeling) functions, it is said, "The being is alive."
Thật vậy, giống như khi trời mưa lần đầu, nước chảy vào theo năm con đường là thời điểm làm đầy các hố trũng, thời điểm thọ thuộc ý môn được an lập trên sắc làm vật nền ngay từ sát-na tái tục là như vậy; giống như khi trời mưa liên tục là thời điểm làm đầy năm con đường, sự diễn tiến của thọ thuộc năm môn trong kiếp sống hiện tại là như vậy; giống như sự bao trùm một khoảng gāvuta và nửa yojana, sự mạnh mẽ tột độ của thọ ấy theo cách thức tham ái v.v... trong thời kỳ hai mươi năm đầu đời là như vậy; giống như thời điểm hồ chứa đầy nước cho đến khi nước chưa thoát ra, thời điểm tồn tại của thọ ấy trong thời kỳ năm mươi tuổi là như vậy; giống như khi các cống xả được mở và công việc được thực hiện là thời điểm nước thoát ra, sự suy giảm của thọ ấy kể từ thời kỳ sáu mươi tuổi trở đi là như vậy; giống như khi nước đã cạn là thời điểm còn lại ít nước trong các dòng nước, thời điểm suy yếu của thọ thuộc năm môn trong thời kỳ tám mươi, chín mươi tuổi là như vậy; giống như thời điểm nước chỉ còn lại trong các hố trũng, thời điểm thọ diễn tiến ở ý môn nương vào phần cuối của vật nền trái tim là như vậy; giống như khi trong các hố trũng vẫn còn một ít nước là thời điểm có thể nói rằng "trong hồ vẫn còn nước", chừng nào thọ ấy còn diễn tiến, chừng đó được gọi là "chúng sinh còn sống".
Yathā pana āvāṭesu udake chinne ‘‘natthi vāpiyaṃ udaka’’nti vuccati, evaṃ manodvārikavedanāya appavattamānāya satto matoti vuccati.
But just as it is said, "There is no water in the pond" when the water in the pits dries up, so too, when the mind-door feeling does not function, the being is said to be dead.
Nhưng cũng như khi nước trong các hố trũng đã cạn, người ta nói rằng "trong hồ không còn nước", cũng vậy khi thọ thuộc ý môn không còn diễn tiến, người ta nói rằng chúng sinh đã chết.
Imaṃ vedanaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vediyamāno’’ti.
It is with reference to this feeling that it was said: "experiencing feeling that ends with life."
Liên quan đến thọ này, đã được nói rằng – "đang cảm thọ đến tận cùng mạng sống".
Bhagavantaṃ etadavocāti satthari desanaṃ vinivaṭṭente sotāpattiphalaṃ patvā etaṃ ‘‘seyyathāpi, bhante’’tiādivacanaṃ avoca.
Bhagavantaṃ etadavocā means, having attained the fruit of stream-entry (sotāpatti), he spoke these words, "Seyyathāpi, bhante" and so on, to the Teacher who concluded the discourse.
Bhagavantaṃ etadavocā (nói điều này với Thế Tôn) có nghĩa là khi Đức Đạo Sư kết thúc bài thuyết pháp, sau khi đạt được quả Tu-đà-hoàn, ông đã nói lời này: “Bạch Thế Tôn, ví như…”
Tattha udayatthikoti vaḍḍhiatthiko.
There, udayatthiko means one desiring increase.
Ở đây, udayatthiko (người cầu lợi) có nghĩa là người cầu sự tăng trưởng.
Assapaṇiyaṃ poseyyāti pañca assapotasatāni kiṇitvā pacchā vikkiṇissāmīti poseyya.
Assapaṇiyaṃ poseyya means he would buy five hundred foals and later raise them with the intention of selling them.
Assapaṇiyaṃ poseyyā (sẽ nuôi ngựa để buôn bán) có nghĩa là sẽ mua năm trăm con ngựa con rồi nuôi để sau này bán.
Sahassagghanakassa assassa pañcasatamattaṃ upakaraṇaṃ gandhamālādivasena posāvanikaṃyeva agamāsi.
Five hundred worth of requisites, such as perfumes and garlands, for a horse worth a thousand, were spent on their upbringing alone.
Năm trăm con ngựa trị giá hàng ngàn đó đã được chi phí để nuôi dưỡng bằng hương hoa và các thứ khác.
Athassa te assā ekadivaseneva rogaṃ phusitvā sabbe jīvitakkhayaṃ pāpuṇeyyunti iminā adhippāyena evamāha.
He spoke thus with the intention that those horses might contract a disease in a single day and all perish.
Sau đó, ông nói như vậy với ý nghĩa rằng những con ngựa đó có thể mắc bệnh và chết hết trong một ngày.
Udayañceva nādhigaccheyyāti vaḍḍhiñca gehato nīharitvā dinnamūlañca kiñci na labheyya.
Udayañceva nādhigaccheyyā means he would not gain any increase, nor would he obtain anything of the original capital taken out from the house.
Udayañceva nādhigaccheyyā (sẽ không đạt được lợi nhuận) có nghĩa là sẽ không nhận được bất kỳ lợi nhuận nào hoặc số vốn đã bỏ ra từ nhà.
Payirupāsinti catūhi paccayehi upaṭṭhahiṃ.
Payirupāsiṃ means I attended upon with the four requisites.
Payirupāsi (tôi đã phụng sự) có nghĩa là tôi đã phụng sự bằng bốn yếu tố cúng dường.
Svāhaṃ udayañceva nādhigacchinti so ahaṃ neva udayaṃ na gehato dinnadhanaṃ adhigacchiṃ, paṇiyaassajagganako nāma jātosmīti dasseti.
Svāhaṃ udayañceva nādhigacchi shows that, "I did not gain any increase, nor did I get back the money given from home; I became a caretaker of horses for sale."
Svāhaṃ udayañceva nādhigacchi (tôi đã không đạt được lợi nhuận) có nghĩa là tôi đã không đạt được lợi nhuận cũng như số tiền đã bỏ ra từ nhà, và điều đó cho thấy tôi đã trở thành người chăm sóc ngựa buôn bán.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đã rõ nghĩa.
196. Chaṭṭhe dvayenāti dvīhi koṭṭhāsehi.
In the sixth, dvayena means by two parts.
196. Trong bài thứ sáu, dvayenā (bằng hai cách) có nghĩa là bằng hai phần.
Oghassa nittharaṇanti caturoghanittharaṇaṃ.
Oghassa nittharaṇaṃ means crossing over the four floods (ogha).
Oghassa nittharaṇa (vượt qua dòng lũ) có nghĩa là vượt qua bốn dòng lũ.
Tapojigucchāhetūti dukkarakārikasaṅkhātena tapena pāpajigucchanahetu.
Tapojigucchāhetū means due to renouncing evil deeds through austerity, that is, difficult practices.
Tapojigucchāhetū (do ghê tởm tội lỗi bằng khổ hạnh) có nghĩa là do ghê tởm tội lỗi bằng khổ hạnh được gọi là khổ hạnh khó làm.
Aññataraṃ sāmaññaṅganti ekaṃ samaṇadhammakoṭṭhāsaṃ.
Aññataraṃ sāmaññaṅgaṃ means one part of the qualities of a recluse.
Aññataraṃ sāmaññaṅga (một trong những chi phần của Sa-môn pháp) có nghĩa là một trong những phần của Sa-môn pháp.
Aparisuddhakāyasamācārātiādīsu purimehi tīhi padehi kāyikavācasikacetasikasīlānaṃ aparisuddhataṃ dassetvā pacchimena padena aparisuddhājīvataṃ dasseti.
In aparisuddhakāyasamācārā and so on, the first three terms indicate the impurity of bodily, verbal, and mental conduct, and the last term indicates the impurity of livelihood.
Trong Aparisuddhakāyasamācārā (hành vi thân không thanh tịnh) và các từ khác, ba từ đầu tiên chỉ ra sự không thanh tịnh của giới thân, khẩu và ý, và từ cuối cùng chỉ ra sự không thanh tịnh của sinh kế.
Ñāṇadassanāyāti maggañāṇasaṅkhātāya dassanāya.
Ñāṇadassanāya means for the vision of knowledge, which is the path-knowledge.
Ñāṇadassanāyā (để thấy biết) có nghĩa là để thấy biết được gọi là đạo trí.
Anuttarāya sambodhāyāti arahattāya, arahattañāṇaphassena phusituṃ abhabbāti vuttaṃ hoti.
Anuttarāya sambodhāya means for arahantship; it is said that he is incapable of experiencing arahantship-knowledge-fruit.
Anuttarāya sambodhāyā (để giác ngộ vô thượng) có nghĩa là để đạt A-la-hán, tức là không thể chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ A-la-hán.
Sālalaṭṭhinti sālarukkhaṃ.
Sālalaṭṭhiṃ means a Sāla tree.
Sālalaṭṭhi (cây sāla) có nghĩa là cây sāla.
Navanti taruṇaṃ.
Navaṃ means young.
Nava (mới) có nghĩa là non.
Akukkuccakajātanti ‘‘bhaveyya nu kho, na bhaveyyā’’ti ajanetabbakukkuccaṃ.
Akukkuccakajātaṃ means doubt that should not arise, like "would it be so, or would it not?"
Akukkuccakajāta (không sinh nghi ngờ) có nghĩa là không sinh ra sự nghi ngờ “có hay không có.”
Lekhaṇiyā likheyyāti avalekhanamattakena avalikheyya.
Lekhaṇiyā likheyya means he should scrape it merely by scratching.
Lekhaṇiyā likheyyā (sẽ viết bằng bút) có nghĩa là sẽ viết bằng bút.
Dhoveyyāti ghaṃseyya.
Dhoveyya means he should scrub it.
Dhoveyyā (sẽ rửa) có nghĩa là sẽ chà xát.
Anto avisuddhāti abbhantare asuddhā apanītasārā.
Anto avisuddhā means internally impure, with the essence removed.
Anto avisuddhā (không thanh tịnh bên trong) có nghĩa là bên trong không thanh tịnh, đã bị loại bỏ phần tinh túy.
Kaṇḍacitrakānīti saralaṭṭhisararajjusarapāsādasarasāṇisarapokkharaṇisarapadumānīti anekāni kaṇḍehi kattabbacitrāni.
Kaṇḍacitrakāni refers to many kinds of artistic creations made with arrows, such as bows, arrow-strings, arrow-snares, arrow-shafts, arrow-ponds, and arrow-lotuses.
Kaṇḍacitrakānī (các hình vẽ bằng mũi tên) có nghĩa là nhiều hình vẽ bằng mũi tên như cây sāla, dây cung, dây thòng lọng, thảm lau, ao sen, hoa sen.
Atha kho so tīhi ṭhānehīti so evaṃ bahūni kaṇḍacitrakāni jānantopi na rājāraho hoti, tīhiyeva pana ṭhānehi hotīti attho.
Atha kho so tīhi ṭhānehī means that even though he knows many such artistic arrow-creations, he is not worthy of the king; he is worthy only by these three qualities.
Atha kho so tīhi ṭhānehī (nhưng người đó bằng ba phương diện) có nghĩa là mặc dù người đó biết nhiều hình vẽ bằng mũi tên như vậy, nhưng không xứng đáng với vua, mà chỉ xứng đáng bằng ba phương diện này.
Sammāsamādhi hotīti maggasamādhinā ca phalasamādhinā ca samāhito hotīti ayamettha attho.
Sammāsamādhi hotī—the meaning here is that he is endowed with samādhi of the path and samādhi of the fruit.
Sammāsamādhi hotī (có chánh định) có nghĩa là người đó có chánh định bằng đạo định và quả định; đây là ý nghĩa ở đây.
Sammādiṭṭhīti maggasammādiṭṭhiyā samannāgato.
Sammādiṭṭhī means endowed with right view of the path.
Sammādiṭṭhī (chánh kiến) có nghĩa là người đó có chánh kiến bằng đạo chánh kiến.
Idaṃ dukkhantiādīhi catūhi saccehi cattāro maggā tīṇi ca phalāni kathitāni.
With "This is suffering" (idaṃ dukkha) and the other four truths, the four paths and the three fruits are taught.
Bốn đạo và ba quả được nói đến bằng bốn chân lý này: Idaṃ dukkha (đây là khổ) và các chân lý khác.
Ayaṃ pana maggeneva avirādhitaṃ vijjhati nāmāti veditabbo.
But it should be understood that he hits the target unerringly only with the path.
Người này được biết là xuyên thủng một cách không sai lầm chỉ bằng đạo.
Sammāvimuttīti arahattaphalavimuttiyā samannāgato.
Sammāvimuttī means endowed with the liberation of the fruit of arahantship.
Sammāvimuttī (chánh giải thoát) có nghĩa là người đó có chánh giải thoát bằng quả giải thoát A-la-hán.
Avijjākkhandhaṃ padāletīti arahattamaggena padāleti nāmāti vuccati.
Avijjākkhandhaṃ padāletī means he shatters the aggregate of ignorance (avijjākkhandha) with the path of arahantship.
Avijjākkhandhaṃ padāletī (phá tan uẩn vô minh) có nghĩa là được nói là phá tan bằng đạo A-la-hán.
Iminā hi heṭṭhā arahattamaggena avijjākkhandho padālito, idha pana padālitaṃ upādāya padāletīti vattuṃ vaṭṭatīti.
Here, the aggregate of ignorance was shattered earlier by the path of arahantship; but it is appropriate to say "he shatters" referring to what has been shattered.
Ở đây, uẩn vô minh đã bị phá tan bằng đạo A-la-hán ở dưới, nhưng ở đây, có thể nói là phá tan dựa trên cái đã bị phá tan.
197. Sattame mallikā devīti pasenadirañño devī.
In the seventh, Mallikā devī means Queen Mallikā, King Pasenadi's queen.
197. Trong bài thứ bảy, mallikā devī (hoàng hậu Mallikā) có nghĩa là hoàng hậu của vua Pasenadi.
Yena midhekacco mātugāmoti yena idhekaccā itthī.
Yena midhekacco mātugāmo means by which some woman here.
Yena midhekacco mātugāmo (do đó, một số phụ nữ ở đây) có nghĩa là do đó, một số phụ nữ.
Dubbaṇṇāti bībhacchavaṇṇā.
Dubbaṇṇā means having an ugly complexion.
Dubbaṇṇā (xấu xí) có nghĩa là có màu sắc ghê tởm.
Durūpāti dussaṇṭhitā.
Durūpā means ill-favoured.
Durūpā (xấu hình) có nghĩa là có hình dạng xấu.
Supāpikāti suṭṭhu pāpikā suṭṭhu lāmikā.
Supāpikā means very wicked, very lowly.
Supāpikā (rất xấu xa) có nghĩa là rất xấu xa, rất thấp kém.
Dassanāyāti passituṃ.
Dassanāya means to see.
Dassanāyā (để nhìn) có nghĩa là để nhìn.
Daliddāti dhanadaliddā.
Daliddā means poor in wealth.
Daliddā (nghèo khổ) có nghĩa là nghèo về tài sản.
Appassakāti sakena dhanena rahitā.
Appassakā means devoid of one's own wealth.
Appassakā (ít tài sản) có nghĩa là không có tài sản riêng.
Appabhogāti upabhogaparibhogabhaṇḍakarahitā.
Appabhogā means devoid of articles for enjoyment and consumption.
Appabhogā (ít của cải) có nghĩa là không có vật dụng tiêu dùng và hưởng thụ.
Appesakkhāti appaparivārā.
Appesakkhā means having few followers.
Appesakkhā (ít uy tín) có nghĩa là ít tùy tùng.
Aḍḍhāti issarā.
Aḍḍhā means powerful.
Aḍḍhā (giàu có) có nghĩa là quyền quý.
Mahaddhanāti vaḷañjanakadhanena mahaddhanā.
Mahaddhanā means greatly wealthy through spendable wealth.
Giàu có lớn nghĩa là giàu có lớn bằng tài sản để sử dụng.
Mahābhogāti upabhogaparibhogabhaṇḍabhogena mahābhogā.
Mahābhogā means having great possessions through goods for enjoyment and consumption.
Tài sản lớn nghĩa là tài sản lớn bằng vật dụng để hưởng thụ và tiêu dùng.
Mahesakkhāti mahāparivārā.
Mahesakkhā means having a large retinue.
Có uy quyền lớn nghĩa là có nhiều tùy tùng.
Abhirūpāti uttamarūpā.
Abhirūpā means having excellent form.
Có hình dáng đẹp nghĩa là có hình dáng tối thượng.
Dassanīyāti dassanayuttā.
Dassanīyā means fit to be seen.
Đáng chiêm ngưỡng nghĩa là thích hợp để chiêm ngưỡng.
Pāsādikāti dassanena pāsādikā.
Pāsādikā means inspiring confidence by appearance.
Có vẻ đẹp dễ chịu nghĩa là có vẻ đẹp dễ chịu khi nhìn.
Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇena ceva sarīrasaṇṭhānena ca.
Vaṇṇapokkharatāyā means by complexion and by bodily physique.
Sự tươi tắn của màu da nghĩa là bằng màu da và hình dáng cơ thể.
Abhisajjatīti laggati.
Abhisajjatī means clings.
Bám víu nghĩa là bám vào.
Byāpajjatīti pakatiṃ pajahati.
Byāpajjatī means abandons the natural state.
Bị hư hỏng nghĩa là từ bỏ trạng thái tự nhiên.
Patitthīyatīti kodhavasena thinabhāvaṃ thaddhabhāvaṃ āpajjati.
Patitthīyatī means becomes rigid and stiff due to anger.
Bị cứng đờ nghĩa là trở nên cứng đờ, cứng nhắc do giận dữ.
Na dātā hotīti na dāyikā hoti.
Na dātā hotī means she is not a giver.
Không bố thí nghĩa là không phải là người bố thí.
Seyyāvasathapadīpeyyanti ettha seyyāti mañcapallaṅkādisayanaṃ.
In Seyyāvasathapadīpeyyaṃ, seyyā means bedding such as beds and couches.
Trong cụm từ seyyāvasathapadīpeyyaṃ, chỗ nằm nghĩa là giường, ghế dài, v.v.
Āvasathoti āvasathāgāraṃ.
Āvasatho means a lodging house.
Chỗ ở nghĩa là nhà ở.
Padīpeyyaṃ vuccati vaṭṭitelādipadīpūpakaraṇaṃ.
Padīpeyyaṃ refers to lighting equipment such as wick oil lamps.
Đèn đóm được gọi là vật dụng chiếu sáng như bấc đèn và dầu.
Issāmanikāti issāya sampayuttacittā.
Issāmanikā means a mind accompanied by envy.
Ganh tị và ngạo mạn nghĩa là tâm ý bị ganh tị chi phối.
Iminā nayena sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood in all cases by this method.
Theo cách này, ý nghĩa cần được hiểu ở mọi nơi.
Kodhanā ahosinti kodhamanā ahosiṃ.
Kodhanā ahosiṃ means I was full of anger.
Đã sân hận nghĩa là đã có tâm sân hận.
Anissāmanikā ahosinti issāvirahitacittā ahosiṃ.
Anissāmanikā ahosiṃ means I was free from an envious mind.
Đã không ganh tị nghĩa là đã có tâm không ganh tị.
Sesamettha uttānatthamevāti.
The rest here has an obvious meaning.
Phần còn lại ở đây chỉ có nghĩa rõ ràng mà thôi.
198. Aṭṭhame attantapādīsu attānaṃ tapati dukkhāpetīti attantapo.
In the eighth*, among those who torment themselves, one who torments and afflicts oneself is called attantapa.
Trong số các hạng người tự hành khổ hạnh ở kinh thứ tám, tự hành khổ hạnh nghĩa là tự hành khổ, tự làm khổ mình.
Attano paritāpanānuyogaṃ attaparitāpanānuyogaṃ.
Attaparitāpanānuyogaṃ means the practice of afflicting oneself.
Sự thực hành tự làm khổ mình là sự thực hành tự làm khổ mình.
Paraṃ tapatīti parantapo.
One who torments others is called parantapa.
Làm khổ người khác là làm khổ người khác.
Paresaṃ paritāpanānuyogaṃ paraparitāpanānuyogaṃ.
Paraparitāpanānuyogaṃ means the practice of afflicting others.
Sự thực hành làm khổ người khác là sự thực hành làm khổ người khác.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
Diṭṭheva dhamme means in this very existence.
Ngay trong đời này nghĩa là ngay trong kiếp sống này.
Nicchātoti chātaṃ vuccati taṇhā, sā assa natthīti nicchāto.
Nicchāto means 'hunger' refers to craving, and for whom that is absent is called nicchāta.
Không còn khát ái nghĩa là khát ái được gọi là tham ái, người không có tham ái là không còn khát ái.
Sabbakilesānaṃ nibbutattā nibbuto.
Nibbuto means extinguished, due to the extinguishing of all defilements.
Đã tịch tịnh do tất cả phiền não đã được tịch tịnh.
Anto tāpanakilesānaṃ abhāvā sītalo jātoti sītībhūto.
Sītībhūto means having become cool due to the absence of defilements that cause internal burning.
Đã trở nên mát mẻ nghĩa là đã trở nên mát mẻ do không còn phiền não thiêu đốt bên trong.
Jhānamaggaphalanibbānasukhāni paṭisaṃvedetīti sukhappaṭisaṃvedī.
Sukhappaṭisaṃvedī means experiencing the happiness of jhāna, the path, the fruit, and Nibbāna.
Cảm nhận được an lạc nghĩa là cảm nhận được an lạc của thiền định, đạo quả và Niết Bàn.
Brahmabhūtena attanāti seṭṭhabhūtena attanā.
Brahmabhūtena attanā means with a supreme self.
Với tự ngã đã thành Phạm thiên nghĩa là với tự ngã đã trở thành tối thượng.
Acelakotiādīni vuttatthāneva.
Acelako and others are already explained.
Các từ như không y phục đã được giải thích.
Orabbhikādīsu urabbhā vuccanti eḷakā, urabbhe hanatīti orabbhiko.
Among orabbhikā and others, urabbha refers to sheep; one who slaughters sheep is an orabbhiko.
Trong số người giết cừu, cừu được gọi là eḷakā, người giết cừu nghĩa là người giết cừu.
Sūkarikādīsupi eseva nayo.
The same method applies to sūkarikā and others.
Cách tương tự cũng áp dụng cho người giết heo, v.v.
Luddoti dāruṇo kakkhaḷo.
Luddo means cruel, harsh.
Tàn bạo nghĩa là ác độc, thô bạo.
Macchaghātakoti macchabandho kevaṭṭo.
Macchaghātako means a fisherman, a fowler.
Người giết cá nghĩa là ngư dân, người đánh cá.
Bandhanāgārikoti bandhanāgāragopako.
Bandhanāgāriko means a prison guard.
Người giữ nhà tù nghĩa là người trông coi nhà tù.
Kurūrakammantāti dāruṇakammantā.
Kurūrakammantā means cruel occupations.
Nghề nghiệp tàn bạo nghĩa là nghề nghiệp ác độc.
Muddhāvasittoti khattiyābhisekena muddhani abhisitto.
Muddhāvasitto means consecrated on the head with the anointing of a Khattiya king.
Được quán đảnh trên đỉnh đầu nghĩa là được quán đảnh trên đỉnh đầu bằng lễ quán đảnh của vua Sát-đế-lợi.
Puratthimena nagarassāti nagarato puratthimāya disāya.
Puratthimena nagarassā means to the eastern direction from the city.
Phía đông thành phố nghĩa là hướng đông của thành phố.
Santhāgāranti yaññasālaṃ.
Santhāgāraṃ means a sacrificial hall.
Sảnh tế lễ nghĩa là nhà tế lễ.
Kharājinaṃ nivāsetvāti sakhuraṃ ajinacammaṃ nivāsetvā.
Kharājinaṃ nivāsetvā means having worn a rough hide.
Mặc da hươu thô ráp nghĩa là mặc da hươu có lông thô ráp.
Sappitelenāti sappinā ceva telena ca.
Sappitelenā means with ghee and oil.
Với bơ và dầu nghĩa là với bơ và dầu.
Ṭhapetvā hi sappiṃ avaseso yo koci sneho telanti vuccati.
Indeed, any other fat apart from ghee is called oil.
Ngoại trừ bơ, bất kỳ chất béo nào khác đều được gọi là dầu.
Kaṇḍuvamānoti nakhānaṃ chinnattā kaṇḍuvitabbakāle tena kaṇḍuvamāno.
Kaṇḍuvamāno means scratching himself with them when it was time to scratch, because his nails were cut.
Gãi nghĩa là gãi bằng vật đó khi đến lúc cần gãi, vì móng tay đã bị cắt.
Anantarahitāyāti asanthatāya.
Anantarahitāyā means not spread with a cloth.
Không trải nghĩa là không được trải.
Sarūpavacchāyāti sadisavacchāya.
Sarūpavacchāyā means with a calf of similar appearance.
Với bê con cùng loại nghĩa là với bê con giống nhau.
Sace gāvī setā hoti, vacchopi setakova.
If the cow is white, the calf is also white.
Nếu bò cái màu trắng, bê con cũng màu trắng.
Sace kapilā vā rattā vā, vacchakopi tādisovāti evaṃ sarūpavacchāya.
If it is brown or red, the calf is also similar—thus, with a calf of similar appearance.
Nếu màu nâu hoặc đỏ, bê con cũng tương tự, như vậy là bê con cùng loại.
So evamāhāti so rājā evaṃ vadeti.
So evamāhā means that king spoke thus.
Vị ấy nói như vậy nghĩa là vị vua ấy nói như vậy.
Vacchatarāti taruṇavacchakabhāvaṃ atikkantā balavavacchā.
Vacchatarā means strong calves, having passed the stage of young calves.
Những con bê lớn nghĩa là những con bê khỏe mạnh đã vượt qua giai đoạn bê con non.
Vacchatarīsupi eseva nayo.
The same method applies to vacchatarīsu.
Cách tương tự cũng áp dụng cho những con bê cái lớn.
Barihisatthāyāti parikkhepakaraṇatthāya ceva yaññabhūmiyaṃ attharaṇatthāya ca.
Barihisatthāyā means for the purpose of making a fence and for spreading on the sacrificial ground.
Để làm cỏ Barihi nghĩa là để làm hàng rào và để trải trên khu vực tế lễ.
Catutthapuggalaṃ buddhuppādato paṭṭhāya dassetuṃ idha, bhikkhave, tathāgatotiādimāha.
To show the fourth type of person from the arising of the Buddha, it is stated: Idha, bhikkhave, tathāgato (Here, bhikkhus, the Tathāgata).
Để chỉ ra hạng người thứ tư kể từ khi Đức Phật xuất hiện, Ngài đã nói Ở đây, này các Tỳ-khưu, Như Lai v.v.
Tattha tathāgatotiādīni vuttatthāneva.
Therein, tathāgato and others have already been explained.
Ở đó, các từ Như Lai v.v. đã được giải thích.
Taṃ dhammanti taṃ vuttappakārasampadaṃ dhammaṃ.
Taṃ dhammaṃ means that Dhamma endowed with the aforementioned characteristics.
Pháp ấy nghĩa là pháp có sự viên mãn đã được nói đến.
Suṇāti, gahapati, vāti kasmā paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisati?
Suṇāti, gahapati, vā (hears, householder, or): Why is the householder mentioned first?
Người gia chủ nghe – tại sao lại đề cập đến người gia chủ trước?
Nihatamānattā ussannattā ca.
Because of his humility and abundance.
Vì họ đã loại bỏ sự kiêu mạn và vì số lượng đông đảo.
Yebhuyyena hi khattiyakulato pabbajitā jātiṃ nissāya mānaṃ karonti.
For generally, those who have gone forth from Khattiya families are proud on account of their birth.
Thật vậy, những người xuất gia từ dòng dõi Sát-đế-lợi thường kiêu mạn dựa vào dòng dõi của mình.
Brāhmaṇakulā pabbajitā mante nissāya mānaṃ karonti, hīnajaccakulā pabbajitā attano vijātitāya patiṭṭhātuṃ na sakkonti.
Those who have gone forth from brahmin families are proud on account of their mantras; those who have gone forth from low-caste families cannot establish themselves due to their low birth.
Những người xuất gia từ dòng dõi Bà-la-môn thường kiêu mạn dựa vào các bài chú của mình, còn những người xuất gia từ dòng dõi thấp kém thì không thể tự đứng vững do dòng dõi thấp kém của mình.
Gahapatidārakā pana kacchehi sedaṃ muñcantehi piṭṭhiyā loṇaṃ pupphamānāya bhūmiṃ kasitvā tādisassa mānassa abhāvato nihatamānadappā honti.
But householder's sons, having ploughed the earth while sweat poured from their armpits and salt bloomed on their backs, are humble and free from pride, due to the absence of such conceit.
Nhưng những người con trai gia chủ, sau khi cày ruộng đổ mồ hôi trên hông và muối kết tinh trên lưng, không có sự kiêu mạn như vậy nên họ loại bỏ được sự kiêu mạn và ngạo mạn.
Te pabbajitvā mānaṃ vā dappaṃ vā akatvā yathābalaṃ buddhavacanaṃ uggahetvā vipassanāya kammaṃ karontā sakkonti arahatte patiṭṭhātuṃ.
Having gone forth, without pride or conceit, they are able to become established in arahantship by learning the Buddha's word to the best of their ability and practicing insight meditation.
Những người ấy, sau khi xuất gia, không kiêu mạn hay ngạo mạn, mà tùy theo khả năng của mình, học hỏi lời dạy của Đức Phật và thực hành thiền quán, có thể đạt đến quả vị A-la-hán.
Itarehi ca kulehi nikkhamitvā pabbajitā na bahukā, gahapatikāva bahukā.
Moreover, those who have gone forth from other families are not numerous; householders are numerous.
Và số người xuất gia từ các dòng dõi khác không nhiều, mà phần lớn là từ dòng dõi gia chủ.
Iti nihatamānattā ussannattā ca paṭhamaṃ gahapatiṃ niddisatīti.
Thus, because of their humility and abundance, the householder is mentioned first.
Vì vậy, do đã loại bỏ sự kiêu mạn và do số lượng đông đảo, Ngài đề cập đến người gia chủ trước.
Aññatarasmiṃ vāti itaresaṃ vā kulānaṃ aññatarasmiṃ.
Aññatarasmiṃ vā means or in one of the other families.
Hoặc trong một dòng dõi khác nghĩa là trong một dòng dõi nào đó của các dòng dõi khác.
Paccājātoti patijāto.
Paccājāto means born into.
Tái sinh nghĩa là sinh lại.
Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatīti parisuddhaṃ dhammaṃ sutvā dhammasāmimhi tathāgate ‘‘sammāsambuddho vata bhagavā’’ti saddhaṃ paṭilabhati.
Tathāgate saddhaṃ paṭilabhatī means having heard the pure Dhamma, he gains faith in the Tathāgata, the Master of the Dhamma,* "Truly, the Blessed One is a Perfectly Self-Enlightened One."
Đạt được niềm tin nơi Như Lai nghĩa là sau khi nghe giáo pháp thanh tịnh, đạt được niềm tin nơi Như Lai, bậc chủ nhân của giáo pháp, rằng: "Đức Thế Tôn quả thật là bậc Chánh Đẳng Giác".
Iti paṭisañcikkhatīti evaṃ paccavekkhati.
Iti paṭisañcikkhatī means he reflects thus.
Suy xét như vậy nghĩa là quán xét như vậy.
Sambādho gharāvāsoti sacepi saṭṭhihatthe ghare yojanasatantarepi vā dve jāyampatikā vasanti, tathāpi nesaṃ sakiñcanasapalibodhaṭṭhena gharāvāso sambādhova.
Sambādho gharāvāso means even if two spouses live in a sixty-cubit house or one a hundred yojanas away, still, household life is confining because it is burdened with possessions and attachments.
Đời sống gia đình chật chội nghĩa là ngay cả khi hai vợ chồng sống trong một ngôi nhà rộng sáu mươi thước hay cách xa một trăm do-tuần, đời sống gia đình của họ vẫn chật chội vì còn tài sản và chướng ngại.
Rajāpathoti rāgarajādīnaṃ uṭṭhānaṭṭhānanti mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Rajāpatho means "a path of dust," referring to a place where lust-dust and other defilements arise, as stated in the Mahāaṭṭhakathā.
Con đường bụi bặm nghĩa là nơi phát sinh các loại bụi bặm như tham ái, theo Đại Chú Giải.
Āgamanapathotipi vaṭṭati.
It also means "a path of coming."
Cũng có thể là con đường dẫn đến.
Alagganaṭṭhena abbhokāso viyāti abbhokāso.
Abbhokāso means an open space, in the sense of not being confined.
Không gian rộng mở nghĩa là không gian rộng mở như không bám víu.
Pabbajito hi kūṭāgāraratanapāsādadevavimānādīsu pihitadvāravātapānesu paṭicchannesu vasantopi neva laggati na sajjati na bajjhati.
For a renunciant, even if dwelling in gated and windowed, covered abodes such as storied mansions, jewelled palaces, or divine mansions, he is neither confined nor attached nor bound.
Thật vậy, một người xuất gia, dù sống trong các ngôi nhà mái nhọn, cung điện đá quý, thiên cung, v.v., với cửa và cửa sổ đóng kín, được che chắn, vẫn không bám víu, không dính mắc, không bị ràng buộc.
Tena vuttaṃ – ‘‘abbhokāso pabbajjā’’ti.
Therefore, it is said: "Renunciation is an open space."
Vì vậy, đã nói: "Xuất gia là không gian rộng mở".
Apica sambādho gharāvāso kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsābhāvato, rajāpatho asaṃvutasaṅkāraṭṭhānaṃ viya rajānaṃ, kilesarajānaṃ sannipātaṭṭhānato.
Furthermore, sambādho gharāvāso (household life is confining) due to the lack of ample opportunity for wholesome actions; rajāpatho (a path of dust) like an unswept refuse dump, due to being a gathering place for the dust of defilements.
Hơn nữa, đời sống gia đình chật chội vì không có cơ hội thuận tiện để thực hiện các hành động thiện lành; con đường bụi bặm như một nơi chứa rác không được che chắn, là nơi tập trung của các phiền não bụi bặm.
Abbhokāso pabbajjā kusalakiriyāya yathāsukhaṃ okāsasabbhāvato.
Abbhokāso pabbajjā (renunciation is an open space) due to the abundance of opportunities for wholesome actions.
Xuất gia là không gian rộng mở vì có cơ hội thuận tiện để thực hiện các hành động thiện lành.
Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyanti ettha ayaṃ saṅkhepakathā – yadetaṃ sikkhattayabrahmacariyaṃ ekampi divasaṃ akhaṇḍaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparipuṇṇaṃ, ekadivasampi ca kilesamalena amalinaṃ katvā carimakacittaṃ pāpetabbatāya ekantaparisuddhaṃ, saṅkhalikhitaṃ likhitasaṅkhasadisaṃ dhotasaṅkhasappaṭibhāgaṃ caritabbaṃ.
Regarding Nayidaṃ sukaraṃ…pe… pabbajeyyaṃ, this is a brief explanation: This brahmacariya (holy life), consisting of the three trainings, must be practiced without blemish even for a single day, leading to the final thought, thus it is ekantaparipuṇṇaṃ (absolutely perfect); and it must be practiced without being soiled by the stain of defilements even for a single day, leading to the final thought, thus it is ekantaparisuddhaṃ (absolutely pure); it must be lived like a saṅkhalikhitaṃ (polished conch), similar to a washed conch shell.
Trong cụm từ Việc này không dễ dàng… cho đến… sẽ xuất gia, đây là lời giải thích tóm tắt: Ba học giới Phạm hạnh này, cần phải được thực hành một cách hoàn toàn viên mãn cho đến tâm cuối cùng mà không bị gián đoạn dù chỉ một ngày, và hoàn toàn thanh tịnh cho đến tâm cuối cùng mà không bị ô nhiễm bởi phiền não dù chỉ một ngày, cần phải được thực hành như vỏ ốc được khắc, như vỏ ốc đã được rửa sạch.
Idaṃ na sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā agāramajjhe vasantena ekantaparipuṇṇaṃ…pe… carituṃ.
It is not easy for one living in a household, dwelling amidst a household, to live this absolutely perfect...*.
Việc này không dễ dàng đối với người sống trong gia đình, sống giữa gia đình, để thực hành một cách hoàn toàn viên mãn… cho đến… thanh tịnh.
Yaṃnūnāhaṃ kese ca massuñca ohāretvā kasāyarasapītatāya kāsāyāni brahmacariyaṃ carantānaṃ anucchavikāni vatthāni acchādetvā paridahitvā agārasmā nikkhamitvā anagāriyaṃ pabbajeyyanti.
"What if I were to shave off my hair and beard, put on ochre robes suitable for those living the holy life, having imbibed the essence of the yellow dye, and having gone forth from the household, enter the houseless state of renunciation?"
Vậy thì, tôi sẽ cạo bỏ tóc và râu, khoác y cà-sa thích hợp cho những người thực hành Phạm hạnh đã nhuộm màu cà-sa, và rời bỏ gia đình để xuất gia không gia đình.
Ettha ca yasmā agārassa hitaṃ kasivaṇijjādikammaṃ agāriyanti vuccati, tañca pabbajjāya natthi, tasmā pabbajjā anagāriyāti ñātabbā, taṃ anagāriyaṃ.
Here, since actions beneficial to the household, such as farming and trade, are called 'household life' (agāriyaṃ), and such is absent in renunciation, therefore renunciation is to be understood as 'houselessness' (anagāriyaṃ) – that houseless state.
Ở đây, vì các công việc như cày cấy, buôn bán, v.v., có lợi cho gia đình được gọi là đời sống gia đình (agāriya), và điều đó không có trong xuất gia, nên xuất gia được biết là không gia đình (anagāriya), đó là không gia đình.
Pabbajeyyanti paṭipajjeyyaṃ.
Pabbajeyyaṃ means I would undertake.
Sẽ xuất gia nghĩa là tôi sẽ thực hành.
Appaṃ vāti sahassato heṭṭhā bhogakkhandho appo nāma hoti, sahassato paṭṭhāya mahā.
"Appaṃ vā" means that a group of possessions below a thousand is called small; from a thousand upwards, it is large.
Hoặc ít có nghĩa là khối tài sản dưới một ngàn thì được gọi là ít, từ một ngàn trở lên thì là lớn.
Ābandhanaṭṭhena ñātiyeva ñātiparivaṭṭo.
"Ñātiparivaṭṭo" means only relatives, by way of connection.
Theo nghĩa gắn bó, chính là bà con, nên gọi là vòng bà con.
So vīsatiyā heṭṭhā appo nāma hoti, vīsatiyā paṭṭhāya mahā.
That (circle of relatives) is called small below twenty; from twenty upwards, it is large.
Vòng bà con ấy, dưới hai mươi thì được gọi là ít, từ hai mươi trở lên thì là lớn.
Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpannoti yā bhikkhūnaṃ adhisīlasaṅkhātā sikkhā, tañca, yattha cete saha jīvanti, ekajīvikā sabhāgavuttino honti, taṃ bhagavatā paññattasikkhāpadasaṅkhātaṃ sājīvañca tattha sikkhanabhāvena samāpannoti bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno.
"Bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno" means that one has entered into the training and livelihood of bhikkhus by practicing that training, which is called adhisīla, and that livelihood, which is the code of training laid down by the Blessed One, where they live together, having a common way of life and being of like behavior.
Người nhập vào giới học và sinh kế của các Tỳ-kheo có nghĩa là giới học (sikkhā) của các Tỳ-kheo được gọi là tăng thượng giới (adhisīla), và nơi mà họ cùng chung sống, chung một sinh kế, cùng chung cách sống, và sinh kế (sājīva) được Đức Thế Tôn chế định dưới dạng các giới điều (sikkhāpada), thì người ấy đã nhập vào cả hai điều đó bằng cách tu học ở đó, nên gọi là người nhập vào giới học và sinh kế của các Tỳ-kheo.
Samāpannoti sikkhaṃ paripūrento sājīvañca avītikkamanto hutvā tadubhayaṃ upagatoti attho.
"Samāpanno" means having attained both of these by completing the training and not transgressing the livelihood.
Đã nhập vào có nghĩa là đã đạt được cả hai điều đó bằng cách hoàn thành giới học và không vi phạm sinh kế.
Pāṇātipātaṃ pahāyātiādīni vuttatthāneva.
"Pāṇātipātaṃ pahāyā" and so forth have the same meanings as stated before.
Từ bỏ sát sinh v.v. đã được giải thích ý nghĩa.
Imesaṃ bhedāyāti yesaṃ itoti vuttānaṃ santike sutaṃ, tesaṃ bhedāya.
"Imesaṃ bhedāya" means for the division of those about whom one has heard (sutaṃ) from such and such a person.
Để chia rẽ những người này có nghĩa là để chia rẽ những người đã được nghe nói đến.
Bhinnānaṃ vā sandhātāti dvinnaṃ mittānaṃ vā samānupajjhāyakādīnaṃ vā kenacideva kāraṇena bhinnānaṃ ekamekaṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhākaṃ īdise kule jātānaṃ evaṃ bahussutānaṃ idaṃ na yutta’’ntiādīni vatvā sandhānaṃ kattā.
"Bhinnānaṃ vā sandhātā" means one who unites those who have become divided, such as two friends or those with the same preceptor, due to some reason, by approaching each of them and saying things like, "It is not proper for those born in such a family and so learned as yourselves to act in this manner."
Hoặc hàn gắn những người đã chia rẽ có nghĩa là người hàn gắn hai người bạn hoặc những người cùng một vị thầy bổn sư v.v. đã chia rẽ vì một lý do nào đó, bằng cách đến gặp từng người và nói: “Những người sinh ra trong gia đình như thế, học rộng như thế như quý vị, điều này không phù hợp,” v.v.
Anuppadātāti sandhānānuppadātā, dve jane samagge disvā ‘‘tumhākaṃ evarūpe kule jātānaṃ evarūpehi guṇehi samannāgatānaṃ anucchavikameta’’ntiādīni vatvā daḷhīkammaṃ kattāti attho.
"Anuppadātā" means one who brings about continued union (sandhānānuppadātā); that is to say, seeing two people in harmony, he strengthens their agreement by saying things like, "This is fitting for those born in such a family and endowed with such virtues as yourselves."
Người ủng hộ có nghĩa là người ủng hộ sự hòa hợp. Nghĩa là, khi thấy hai người hòa thuận, người ấy nói: “Điều này phù hợp với những người sinh ra trong gia đình như thế, được phú bẩm những đức tính như thế như quý vị,” v.v. để củng cố sự hòa hợp.
Samaggo ārāmo assāti samaggārāmo.
"Samaggārāmo" means an abode where there is harmony.
Tịnh xá có sự hòa hợp, nên gọi là samaggārāmo (tịnh xá hòa hợp).
Yattha samaggā natthi, tattha vasitumpi na icchatīti attho.
It means one does not even wish to dwell where there is no harmony.
Nghĩa là, nơi nào không có sự hòa hợp, người ấy cũng không muốn sống ở đó.
Samaggarāmotipi pāḷi, ayameva attho.
"Samaggarāmo" is also a reading, and the meaning is the same.
Pāḷi cũng là Samaggarāmo, ý nghĩa cũng tương tự.
Samaggaratoti samaggesu rato, te pahāya aññattha gantuṃ na icchatīti attho.
"Samaggarato" means delighting in harmony; it means one does not wish to go elsewhere, forsaking them.
Samaggarato có nghĩa là vui thích trong sự hòa hợp. Nghĩa là, người ấy không muốn bỏ họ để đi nơi khác.
Samagge disvāpi sutvāpi nandatīti samagganandī.
"Samagganandī" means one who delights upon seeing or hearing of harmony.
Thấy và nghe những người hòa hợp thì hoan hỷ, nên gọi là samagganandī (vui thích sự hòa hợp).
Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitāti yā vācā satte samaggeyeva karoti, taṃ sāmaggiguṇaparidīpikameva vācaṃ bhāsati, na itaranti.
"Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā" means one speaks only such words that make beings harmonious, words that reveal the quality of harmony, and not otherwise.
Nói lời khiến người hòa hợp có nghĩa là người ấy chỉ nói những lời làm cho chúng sinh hòa hợp, những lời làm sáng tỏ đức tính hòa hợp, chứ không nói lời khác.
Nelāti elaṃ vuccati doso, nāssā elanti nelā, niddosāti attho ‘‘nelaṅgo setapacchādo’’ti (udā. 65) ettha vuttanelaṃ viya.
"Nelā": "ela" is said to be a fault (doso); "nelā" means without fault, faultless (niddosā), like the word "nela" as used in "nelaṅgo setapacchādo."
Nelā có nghĩa là ela được gọi là lỗi lầm, không có lỗi lầm thì là nelā, nghĩa là không có lỗi lầm, như nelā được nói đến trong “nelaṅgo setapacchādo” (Ud. 65).
Kaṇṇasukhāti byañjanamadhuratāya kaṇṇānaṃ sukhā, sūcivijjhanaṃ viya kaṇṇasūlaṃ na janeti.
"Kaṇṇasukhā" means pleasant to the ear due to sweetness of expression; it does not cause ear-pain like a needle-prick.
Kaṇṇasukhā có nghĩa là dễ chịu cho tai vì sự ngọt ngào của từ ngữ, không gây đau tai như kim châm.
Atthamadhuratāya sakalasarīre kopaṃ ajanetvā pemaṃ janetīti pemanīyā.
"Pemanīyā" means beloved, because due to its sweetness of meaning, it generates affection throughout the body without causing anger.
Vì sự ngọt ngào của ý nghĩa, không gây ra sự phẫn nộ trong toàn thân mà sinh ra tình yêu, nên gọi là pemanīyā (dễ thương).
Hadayaṃ gacchati appaṭihaññamānā sukhena cittaṃ pavisatīti hadayaṅgamā.
"Hadayaṅgamā" means going to the heart, entering the mind easily without obstruction.
Đi vào trái tim, không bị cản trở, dễ dàng đi vào tâm trí, nên gọi là hadayaṅgamā (đi vào lòng).
Guṇaparipuṇṇatāya pure bhavāti porī.
"Porī" means ancient (pure bhavāti), due to its abundance of virtues.
Vì đầy đủ đức tính nên tồn tại từ xưa, nên gọi là porī (cổ xưa).
Pure saṃvaḍḍhanārī viya sukumārātipi porī.
"Porī" also means tender, like a maiden raised in the city (pure saṃvaḍḍhanārī).
Như một thiếu nữ được nuôi dưỡng từ xưa, nên gọi là porī (mềm mại).
Purassa esātipi porī, nagaravāsīnaṃ kathāti attho.
"Porī" also means belonging to the city (purassa esā); it means the talk of city-dwellers.
Điều này thuộc về thành phố, nên gọi là porī, nghĩa là lời nói của cư dân thành phố.
Nagaravāsino hi yuttakathā honti, pitimattaṃ pitāti, bhātimattaṃ bhātāti vadanti.
For city-dwellers speak appropriately; they call a mere father, "father," and a mere brother, "brother."
Cư dân thành phố là những người nói lời hợp lý, họ gọi cha là cha, anh là anh.
Evarūpī kathā bahuno janassa kantā hotīti bahujanakantā.
"Bahujanakantā" means such talk is agreeable to many people.
Lời nói như vậy được nhiều người yêu thích, nên gọi là bahujanakantā (được nhiều người yêu thích).
Kantabhāveneva bahujanassa manāpā cittavuḍḍhikarāti bahujanamanāpā.
"Bahujanamanāpā" means pleasing to many people and conducive to mental growth, simply by being agreeable.
Vì được yêu thích, nên làm hài lòng nhiều người, làm tăng trưởng tâm trí, nên gọi là bahujanamanāpā (làm hài lòng nhiều người).
Kāle vadatīti kālavādī, vattabbayuttakālaṃ sallakkhetvā vadatīti attho.
"Kālavādī" means one who speaks at the right time; that is to say, one speaks after discerning the opportune moment for speech.
Nói đúng lúc, nên gọi là kālavādī, nghĩa là người ấy cân nhắc thời điểm thích hợp để nói rồi mới nói.
Bhūtaṃ tacchaṃ sabhāvameva vadatīti bhūtavādī.
"Bhūtavādī" means one who speaks what is true, actual, and factual.
Nói sự thật, điều có thật, bản chất thực sự, nên gọi là bhūtavādī.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaatthasannissitameva katvā vadatīti atthavādī.
"Atthavādī" means one who speaks with reference to worldly and future benefits.
Nói lời liên quan đến lợi ích hiện tại và tương lai, nên gọi là atthavādī.
Navalokuttaradhammasannissitaṃ katvā vadatīti dhammavādī.
"Dhammavādī" means one who speaks with reference to the ninefold supramundane Dhamma.
Nói lời liên quan đến chín pháp siêu thế, nên gọi là dhammavādī.
Saṃvaravinayapahānavinayasannissitaṃ katvā vadatīti vinayavādī.
"Vinayavādī" means one who speaks with reference to the Vinaya of restraint and the Vinaya of abandonment.
Nói lời liên quan đến giới luật chế định và giới luật đoạn trừ, nên gọi là vinayavādī.
Nidhānaṃ vuccati ṭhapanokāso, nidhānamassā atthīti nidhānavatī.
"Nidhāna" is said to be a place of deposit; "Nidhānavatī" means having a deposit.
Nidhāna được gọi là nơi cất giữ, có nơi cất giữ, nên gọi là nidhānavatī.
Hadaye nidhetabbayuttakaṃ vācaṃ bhāsitāti attho.
It means one speaks words fit to be treasured in the heart.
Nghĩa là nói lời đáng được cất giữ trong lòng.
Kālenāti evarūpiṃ bhāsamānopi ca ‘‘ahaṃ nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsissāmī’’ti na akālena bhāsati, yuttakālaṃ pana avekkhitvāva bhāsatīti attho.
"Kālenā" means even when speaking such words, one does not speak out of turn, thinking, "I will speak words worthy of being treasured"; rather, one speaks only after observing the appropriate time.
Đúng lúc có nghĩa là, ngay cả khi nói lời như vậy, người ấy cũng không nói lời đáng cất giữ khi không đúng lúc, mà chỉ nói sau khi đã xem xét thời điểm thích hợp.
Sāpadesanti saupamaṃ, sakāraṇanti attho.
"Sāpadesaṃ" means with simile, with reason.
Sāpadesaṃ có nghĩa là có ví dụ, có lý do.
Pariyantavatinti paricchedaṃ dassetvā, yathāssā paricchedo paññāyati, evaṃ bhāsatīti attho.
"Pariyantavatiṃ" means speaking so as to show the limit, so that its boundary becomes apparent.
Pariyantavatiṃ có nghĩa là nói rõ giới hạn, sao cho giới hạn của nó được hiểu rõ.
Atthasaṃhitanti anekehipi nayehi vibhajantena pariyādātuṃ asakkuṇeyyatāya atthasampannaṃ bhāsati.
"Atthasaṃhitaṃ" means one speaks words rich in meaning, such that they cannot be exhausted even by explaining them in many ways.
Atthasaṃhitaṃ có nghĩa là nói lời đầy đủ ý nghĩa đến mức không thể phân tích hết bằng nhiều cách.
Yaṃ vā so atthavādī atthaṃ vadati, tena atthena saṃhitattā atthasaṃhitaṃ vācaṃ bhāsati, na aññaṃ nikkhipitvā aññaṃ bhāsatīti vuttaṃ hoti.
Or, it means that the words spoken by that atthavādī are connected with that meaning, implying that one does not speak one thing while intending another.
Hoặc là, lời nói liên quan đến ý nghĩa mà người nói ý nghĩa đó nói, nên gọi là atthasaṃhitaṃ, không phải là đặt một điều rồi nói một điều khác.
Ekabhattikoti pātarāsabhattaṃ sāyamāsabhattanti dve bhattāni.
"Ekabhattiko": there are two meals, the morning meal and the evening meal.
Ăn một bữa có nghĩa là hai bữa ăn: bữa sáng và bữa chiều.
Tesu pātarāsabhattaṃ antomajjhanhikena paricchinnaṃ, itaraṃ majjhanhikato uddhaṃ antoaruṇena.
Of these, the morning meal is delimited by midday, and the other (evening meal) by dawn (aruṇa) after midday.
Trong đó, bữa sáng được giới hạn trong khoảng giữa trưa, bữa kia là sau giữa trưa cho đến trước bình minh.
Tasmā antomajjhanhike dasakkhattuṃ bhuñjamānopi ekabhattikova hoti.
Therefore, even if one eats ten times within midday, one is still considered ekabhattiko (one-meal-eater).
Vì vậy, ngay cả khi ăn mười lần trong khoảng giữa trưa, người ấy vẫn là người ăn một bữa.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ekabhattiko’’ti.
It is with reference to this that "ekabhattiko" is said.
Điều đó được đề cập đến khi nói “ăn một bữa”.
Rattiyā bhojanaṃ ratti, tato uparatoti rattūparato.
"Rattūparato" means abstaining from eating at night.
Bữa ăn vào ban đêm là ratti, người đã từ bỏ điều đó, nên gọi là rattūparato.
Atikkante majjhanhike yāva sūriyatthaṅgamanā bhojanaṃ vikālabhojanaṃ nāma, tato viratattā virato vikālabhojanā.
"Virato vikālabhojanā" means abstaining from eating at the wrong time, which is eating after midday until sunset.
Bữa ăn sau giữa trưa cho đến khi mặt trời lặn được gọi là vikālabhojana (ăn phi thời), người đã từ bỏ điều đó, nên gọi là virato vikālabhojanā (từ bỏ ăn phi thời).
Āmakadhaññapaṭiggahaṇāti sālivīhiyavagodhūmakaṅguvarakakudrūsakasaṅkhātassa sattavidhassapi āmakadhaññassa paṭiggahaṇā.
"Āmakadhaññapaṭiggahaṇā" means abstaining from accepting unhusked grain, which refers to all seven kinds of unhusked grain such as rice, paddy, barley, wheat, millet, panic seed, and sorghum.
Từ bỏ việc nhận các loại ngũ cốc sống có nghĩa là từ bỏ việc nhận bảy loại ngũ cốc sống như gạo, lúa mạch, lúa mì, kê, lúa miến, v.v.
Na kevalañca etesaṃ paṭiggahaṇameva, āmasanampi bhikkhūnaṃ na vaṭṭatiyeva.
Not only the acceptance of these, but even touching them is not permissible for bhikkhus.
Không chỉ là việc nhận những thứ này, mà ngay cả việc chạm vào cũng không được phép đối với các Tỳ-kheo.
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇāti ettha aññatra odissa anuññātā āmakamaṃsamacchānaṃ paṭiggahaṇameva bhikkhūnaṃ na vaṭṭati, no āmasananti.
"Āmakamaṃsapaṭiggahaṇā": in this case, for bhikkhus, only the acceptance of raw flesh and fish is not permissible, with the exception of that which is permitted by permission (odissa anuññātā), but not the touching of it.
Từ bỏ việc nhận thịt sống có nghĩa là ở đây, việc nhận thịt và cá sống không được phép đối với các Tỳ-kheo, trừ khi được phép theo quy định, nhưng việc chạm vào thì không.
Itthikumārikapaṭiggahaṇāti ettha itthīti purisantaragatā, itarā kumārikā nāma, tāsaṃ paṭiggahaṇampi āmasanampi akappiyameva.
"Itthikumārikapaṭiggahaṇā": here, "itthī" refers to a woman who has gone to a man, while the other is called a kumārikā (maiden); the acceptance of them and even touching them is not allowable.
Từ bỏ việc nhận phụ nữ và thiếu nữ có nghĩa là ở đây, phụ nữ là người đã có chồng, người còn lại là thiếu nữ. Việc nhận và chạm vào họ đều không được phép.
Dāsidāsapaṭiggahaṇāti ettha dāsidāsavaseneva tesaṃ paṭiggahaṇaṃ na vaṭṭati, ‘‘kappiyakārakaṃ dammi, ārāmikaṃ dammī’’ti evaṃ vutte pana vaṭṭati.
"Dāsidāsapaṭiggahaṇā": here, the acceptance of male and female servants is not allowable as male and female servants; however, if one says, "I give a Kappiyakāraka (one who makes things allowable), I give an Ārāmika (monastery attendant)," then it is allowable.
Từ bỏ việc nhận nô tỳ nam và nô tỳ nữ có nghĩa là ở đây, việc nhận họ với tư cách là nô tỳ nam và nô tỳ nữ là không được phép. Tuy nhiên, nếu nói: “Tôi sẽ cho người làm việc hợp pháp, tôi sẽ cho người làm vườn,” thì được phép.
Ajeḷakādīsupi khettavatthupariyosānesu kappiyākappiyanayo vinayavasena upaparikkhitabbo.
In the cases of Ajeḷakā (goats and sheep) and so forth, up to khettavatthu (fields and building sites), the rules of what is allowable and not allowable should be investigated according to the Vinaya.
Trong trường hợp dê, cừu v.v. cho đến ruộng đất, quy tắc về điều được phép và không được phép cần được xem xét theo giới luật (Vinaya).
Tattha khettaṃ nāma yasmiṃ pubbaṇṇaṃ ruhati.
There, khettaṃ is that in which early crops grow.
Trong đó, khettaṃ (ruộng) là nơi trồng ngũ cốc.
Vatthu nāma yasmiṃ aparaṇṇaṃ ruhati.
Vatthu is that in which later crops grow.
Vatthu (đất) là nơi trồng rau củ.
Yattha vā ubhayampi ruhati, taṃ khettaṃ.
Or, that in which both grow is a khetta.
Hoặc nơi cả hai đều được trồng, thì là khettaṃ.
Tadatthāya akatabhūmibhāgo vatthu.
A piece of land not yet prepared for that purpose is a vatthu.
Phần đất chưa được sử dụng cho mục đích đó là vatthu.
Khettavatthusīsena cettha vāpi-taḷākādīnipi saṅgahitāneva.
Here, by the term khettavatthu, reservoirs, ponds, and so forth are also included.
Ở đây, dưới tiêu đề ruộng đất (khettavatthu), các hồ chứa nước, ao hồ v.v. cũng được bao gồm.
Dūteyyaṃ vuccati dūtakammaṃ gihīnaṃ paṇṇaṃ vā sāsanaṃ vā gahetvā tattha tattha gamanaṃ.
Envoy work is called the work of an envoy, going here and there having taken a letter or a message for laypeople.
Dūteyyaṃ (đi sứ) được gọi là công việc của sứ giả, là việc mang thư hoặc thông điệp của cư sĩ đi đến chỗ này chỗ kia.
Pahiṇagamanaṃ vuccati gharā gharaṃ pesitassa khuddakagamanaṃ.
Running errands is called a small trip of one sent from house to house.
Pahiṇagamanaṃ (đi đưa tin) được gọi là việc đi nhỏ nhặt của người được sai từ nhà này sang nhà khác.
Anuyogo nāma tadubhayakaraṇaṃ.
Engagement means the doing of both of these.
Anuyogo (sự thực hành) có nghĩa là việc thực hành cả hai điều trên.
Tasmā duteyyapahiṇagamanānaṃ anuyogoti evamettha attho veditabbo.
Therefore, the meaning here should be understood as engagement in envoy work and running errands.
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là sự thực hành việc đi sứ và đi đưa tin.
Kayavikkayāti kayā ca vikkayā ca.
Buying and selling refers to buying and selling.
Kayavikkayā (mua bán) là sự mua và sự bán.
Tulākūṭādīsu kūṭanti vañcanaṃ.
Among tulākūṭa and others, kūṭa means deception.
Trong các từ như tulākūṭa (gian lận cân), từ kūṭa (gian lận) có nghĩa là sự lừa dối.
Tattha tulākūṭaṃ tāva rūpakūṭaṃ, aṅgakūṭaṃ, gahaṇakūṭaṃ, paṭicchannakūṭanti catubbidhaṃ hoti.
Of these, deception with scales (tulākūṭa) is of four types: deception by form, deception by parts, deception by grasping, and deception by concealment.
Trong đó, gian lận cân (tulākūṭa) có bốn loại: gian lận hình thức (rūpakūṭa), gian lận tay (aṅgakūṭa), gian lận cách cầm (gahaṇakūṭa), và gian lận che giấu (paṭicchannakūṭa).
Tattha rūpakūṭaṃ nāma dve tulā samarūpā katvā gaṇhanto mahatiyā gaṇhāti, dadanto khuddikāya deti.
Therein, deception by form means that one makes two scales of similar appearance; when receiving, one takes with the larger scale, and when giving, one gives with the smaller.
Trong đó, gian lận hình thức (rūpakūṭa) là việc làm hai cái cân có hình dạng giống nhau, khi nhận thì dùng cái lớn, khi đưa thì dùng cái nhỏ.
Aṅgakūṭaṃ nāma gaṇhanto pacchābhāge hatthena tulaṃ akkamati, dadanto pubbabhāge.
Deception by parts means that when receiving, one presses the scale with the hand at the back, and when giving, at the front.
Gian lận tay (aṅgakūṭa) là khi nhận thì dùng tay nhấn vào phía sau cân, khi đưa thì nhấn vào phía trước.
Gahaṇakūṭaṃ nāma gaṇhanto mūle rajjuṃ gaṇhāti, dadanto agge.
Deception by grasping means that when receiving, one grasps the rope at the base, and when giving, at the end.
Gian lận cách cầm (gahaṇakūṭa) là khi nhận thì cầm dây ở gốc, khi đưa thì cầm ở ngọn.
Paṭicchannakūṭaṃ nāma tulaṃ susiraṃ katvā anto ayacuṇṇaṃ pakkhipitvā gaṇhanto taṃ pacchābhāge karoti, dadanto aggabhāge.
Deception by concealment means that one makes the scale hollow, puts iron powder inside, and when receiving, one places it at the back, and when giving, at the front.
Gian lận che giấu (paṭicchannakūṭa) là việc làm rỗng cái cân, bỏ bột sắt vào bên trong, khi nhận thì để nó ở phía sau, khi đưa thì để nó ở phía trước.
Kaṃso vuccati suvaṇṇapāti, tāya vañcanaṃ kaṃsakūṭaṃ.
Kaṃsa refers to a golden bowl. Deception with that is kaṃsakūṭa (deception with bowls).
Kaṃso (bát đồng) được gọi là bát vàng. Lừa dối bằng bát đó là kaṃsakūṭaṃ (gian lận bát đồng).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ekaṃ suvaṇṇapātiṃ katvā aññā dve tisso lohapātiyo suvaṇṇavaṇṇā karoti.
One makes a golden bowl and makes two or three other iron bowls appear golden.
Làm một bát vàng và làm hai hoặc ba bát sắt khác có màu vàng.
Tato janapadaṃ gantvā kiñcideva aḍḍhakulaṃ pavisitvā ‘‘suvaṇṇabhājanāni kiṇathā’’ti vatvā agghe pucchite samagghataraṃ dātukāmā honti.
Then, one goes to a locality, enters a wealthy house, and says, "Buy golden vessels!" When asked about the price, one pretends to be willing to give them at a higher price.
Sau đó, đi đến một vùng đất nào đó, vào một gia đình giàu có và nói: “Hãy mua bát vàng này.” Khi được hỏi giá, họ muốn bán với giá cao hơn.
Tato tehi ‘‘kathaṃ imesaṃ suvaṇṇabhāvo jānitabbo’’ti vutte ‘‘vīmaṃsitvā gaṇhathā’’ti suvaṇṇapātiṃ pāsāṇe ghaṃsitvā sabbapātiyo datvā gacchati.
Then, when they ask, "How is the golden quality of these to be known?" one replies, "Take them after examining them," rubs the golden bowl on a stone, gives all the bowls, and leaves.
Khi những người đó nói: “Làm sao biết được đây là vàng thật?”, họ trả lời: “Hãy thử nghiệm rồi mua,” rồi mài bát vàng vào đá, sau đó đưa tất cả các bát khác và bỏ đi.
Mānakūṭaṃ nāma hadayabheda-sikhābheda-rajjubhedavasena tividhaṃ hoti.
Mānakūṭa (deception with measures) is of three types: deception by the base, deception by the peak, and deception by the rope.
Mānakūṭaṃ (gian lận đo lường) có ba loại: theo cách phá đáy (hadayabheda), phá chóp (sikhābheda), và phá dây (rajjubheda).
Tattha hadayabhedo sappitelādiminanakāle labbhati.
Therein, deception by the base occurs when measuring oil or similar liquids.
Trong đó, phá đáy (hadayabheda) được dùng khi đong dầu mè, v.v.
Tāni hi gaṇhanto heṭṭhāchiddena mānena ‘‘saṇikaṃ āsiñcā’’ti vatvā attano bhājane bahuṃ paggharāpetvā gaṇhāti, dadanto chiddaṃ pidhāya sīghaṃ pūretvā deti.
When receiving such liquids, one uses a measure with a hole at the bottom, says "Pour slowly," lets much of it flow into one's own vessel, and then takes it; when giving, one covers the hole, fills it quickly, and gives it.
Khi nhận, người đó dùng cái đo có lỗ ở đáy, nói: “Đong từ từ thôi,” rồi để chảy nhiều vào bát của mình mà nhận. Khi đưa, người đó bịt lỗ và đong nhanh để đưa.
Sikhābhedo tilataṇḍulādiminanakāle labbhati.
Deception by the peak occurs when measuring sesame seeds, rice, or similar grains.
Phá chóp (sikhābheda) được dùng khi đong mè, gạo, v.v.
Tāni hi gaṇhanto saṇikaṃ sikhaṃ ussāpetvā gaṇhāti, dadanto vegena pūretvā sikhaṃ chindanto deti.
When receiving these, one slowly raises the peak and takes it; when giving, one fills it quickly and then gives it, cutting off the peak.
Khi nhận, người đó từ từ vun chóp lên mà nhận. Khi đưa, người đó đong nhanh và gạt chóp xuống mà đưa.
Rajjubhedo khettavatthuminanakāle labbhati.
Deception by the rope occurs when measuring fields and plots of land.
Phá dây (rajjubheda) được dùng khi đo ruộng đất.
Lañjaṃ alabhantā hi khettaṃ amahantampi mahantaṃ katvā minanti.
Indeed, by not receiving a bribe, they measure even a small field as large.
Vì không nhận được hối lộ, họ đo một mảnh ruộng không lớn thành lớn.
Ukkoṭanādīsu ukkoṭananti sāmike assāmike kātuṃ lañjaggahaṇaṃ.
Among ukkoṭanā and others, ukkoṭanā (extortion) means taking a bribe to make owners non-owners.
Trong các từ như ukkoṭanā (hối lộ), ukkoṭana (hối lộ) là việc nhận hối lộ để biến người chủ thành không chủ.
Vañcananti tehi tehi upāyehi paresaṃ vañcanaṃ.
Vañcanā (deception) means deceiving others by various means.
Vañcana (lừa dối) là việc lừa dối người khác bằng nhiều thủ đoạn khác nhau.
Tatridamekaṃ vatthu – eko kira luddako migañca migapotakañca gahetvā āgacchati.
Here is one such story: Once, a hunter came with a deer and its fawn.
Có một câu chuyện về điều này: Một thợ săn bắt được một con nai và một con nai con rồi mang về.
Tameko dhutto ‘‘kiṃ bho migo agghati, kiṃ migapotako’’ti āha.
A rogue asked him, "Sir, how much is the deer worth, and how much is the fawn?"
Một kẻ xảo quyệt hỏi anh ta: “Này anh, con nai giá bao nhiêu, con nai con giá bao nhiêu?”
‘‘Migo dve kahāpaṇe, migapotako eka’’nti ca vutte ekaṃ kahāpaṇaṃ datvā migapotakaṃ gahetvā thokaṃ gantvā nivatto ‘‘na me bho migapotakenattho, migaṃ me dehī’’ti āha.
When told, "The deer is two kahāpaṇas, the fawn is one," he gave one kahāpaṇa, took the fawn, walked a short distance, and returned, saying, "Sir, I have no use for the fawn; give me the deer."
Khi được trả lời: “Con nai hai đồng, con nai con một đồng,” kẻ đó đưa một đồng, lấy con nai con, đi một đoạn rồi quay lại nói: “Này anh, tôi không cần con nai con, hãy đưa tôi con nai.”
Tena hi dve kahāpaṇe dehīti.
"Then give two kahāpaṇas," the hunter said.
Người thợ săn nói: “Vậy thì hãy đưa tôi hai đồng.”
So āha – ‘‘nanu te bho mayā paṭhamaṃ eko kahāpaṇo dinno’’ti?
The rogue said, "Didn't I already give you one kahāpaṇa?"
Kẻ xảo quyệt nói: “Này anh, tôi đã đưa anh một đồng rồi mà?”
Āma dinnoti.
"Yes, you did," replied the hunter.
“Đúng vậy, đã đưa rồi.”
Imampi migapotakaṃ gaṇha, evaṃ so ca kahāpaṇo ayañca kahāpaṇagghanako migapotako’’ti dve kahāpaṇā bhavissantīti.
"Take this fawn too; thus, that kahāpaṇa and this fawn, which is worth a kahāpaṇa, will make two kahāpaṇas."
“Vậy hãy nhận con nai con này, như vậy đồng tiền đó và con nai con trị giá một đồng này sẽ thành hai đồng.”
So ‘‘kāraṇaṃ vadatī’’ti sallakkhetvā migapotakaṃ gahetvā migaṃ adāsīti.
The hunter, thinking that he spoke reasonably, took the fawn and gave the deer.
Người thợ săn nghĩ: “Hắn nói có lý,” rồi nhận con nai con và đưa con nai lớn.
Nikatīti yogavasena vā māyāvasena vā apāmaṅgaṃ pāmaṅganti, amaṇiṃ maṇinti, asuvaṇṇaṃ suvaṇṇanti katvā patirūpakena vañcanaṃ.
Nikatī (fraud) means deceiving with imitations, by claiming that something is a gem when it is not, or gold when it is not, either by skill or by trickery.
Nikatī (gian xảo) là việc lừa dối bằng cách giả mạo, nói rằng cái không phải là ngọc là ngọc, cái không phải là vàng là vàng, thông qua sự kết hợp hoặc ảo thuật.
Sāciyogoti kuṭilayogo.
Sāciyoga (crooked practice) means crooked conduct.
Sāciyogo (thực hành quanh co) là sự thực hành quanh co.
Etesaṃyeva ukkoṭanādīnametaṃ nāmaṃ.
This is another name for extortion and the like.
Đây là tên gọi của chính những hành vi hối lộ (ukkoṭanā) và các hành vi khác.
Tasmā ukkoṭanasāciyogo vañcanasāciyogo nikatisāciyogoti evamettha attho daṭṭhabbo.
Thus, the meaning here should be understood as extortion-crooked practice, deception-crooked practice, and fraud-crooked practice.
Do đó, ý nghĩa ở đây cần được hiểu là sự thực hành hối lộ quanh co (ukkoṭanasāciyogo), sự thực hành lừa dối quanh co (vañcanasāciyogo), sự thực hành gian xảo quanh co (nikatisāciyogo).
Keci aññaṃ dassetvā aññassa parivattanaṃ sāciyogoti vadanti, taṃ pana vañcaneneva saṅgahitaṃ.
Some say that sāciyoga is showing one thing and substituting another, but that is included in vañcanā (deception).
Một số người nói rằng sāciyogo là việc đổi cái này bằng cách cho thấy cái khác, nhưng điều đó đã được bao gồm trong lừa dối (vañcana).
Chedanādīsu chedananti hatthacchedanādi.
Among cutting and others, cutting means cutting off hands and so on.
Trong các từ như chedana (cắt), chedana (cắt) là việc cắt tay, v.v.
Vadhoti māraṇaṃ.
Killing means taking life.
Vadho (giết) là việc giết hại.
Bandhoti rajjubandhanādīhi bandhanaṃ.
Binding means binding with ropes and so on.
Bandho (trói) là việc trói bằng dây, v.v.
Viparāmosoti himaviparāmoso, gumbaviparāmosoti duvidho.
Viparāmoso (robbery) is of two kinds: robbery by snow and robbery by bushes.
Viparāmoso (cướp bóc) có hai loại: cướp bóc trong tuyết (himaviparāmoso) và cướp bóc trong bụi rậm (gumbaviparāmoso).
Yaṃ himapātasamaye himena paṭicchannā hutvā maggappaṭipannaṃ janaṃ musanti, ayaṃ himaviparāmoso.
When people are concealed by snow during snowfall and rob travellers on the road, this is robbery by snow.
Khi tuyết rơi, những kẻ ẩn mình trong tuyết cướp bóc những người đi đường, đó là cướp bóc trong tuyết.
Yaṃ gumbādīhi paṭicchannā musanti, ayaṃ gumbaviparāmoso.
When people conceal themselves in bushes and similar places and rob, this is robbery by bushes.
Những kẻ ẩn mình trong bụi rậm, v.v., cướp bóc, đó là cướp bóc trong bụi rậm.
Ālopo vuccati gāmanigamādīnaṃ vilopakaraṇaṃ.
Ālopo (plundering) is the pillaging of villages, towns, and so on.
Ālopo (phá hoại) được gọi là việc cướp phá làng mạc, thị trấn, v.v.
Sahasākāroti sāhasikakiriyā, gehaṃ pavisitvā manussānaṃ ure satthaṃ ṭhapetvā icchitabhaṇḍaggahaṇaṃ.
Sahasākāro (violent act) is an act of violence, such as entering a house, placing a knife on people's chests, and seizing desired goods.
Sahasākāro (hành vi bạo lực) là hành vi bạo lực, là việc xông vào nhà, đặt dao vào ngực người rồi cướp lấy đồ vật mong muốn.
Evametasmā chedana…pe… sahasākārā paṭivirato hoti.
Thus, one abstains from cutting... and violent acts.
Như vậy, vị ấy tránh xa việc cắt, ... và hành vi bạo lực.
Te sabbe kāyaparihārikāpi honti, kucchiparihārikāpi.
All of these can be for bodily maintenance or for stomach maintenance.
Tất cả những vật dụng đó đều có thể là vật dụng để duy trì thân thể, hoặc vật dụng để duy trì bụng.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Ticīvaraṃ tāva nivāsetvā pārupitvā ca vicaraṇakāle kāyaṃ pariharati posetīti kāyaparihārikaṃ hoti.
The three robes, when worn and draped for walking, maintain and nourish the body, thus they are for bodily maintenance.
Ba y, khi mặc và khoác, trong lúc đi lại, duy trì và nuôi dưỡng thân thể, nên là vật dụng duy trì thân thể.
Cīvarakaṇṇena udakaṃ parissāvetvā pivanakāle, khāditabbaphalāphalaṃ gahaṇakāle ca kucchiṃ pariharati posetīti kucchiparihārikaṃ hoti.
When water is strained with the corner of a robe for drinking, or when edible fruits and vegetables are taken, it maintains and nourishes the stomach, thus it is for stomach maintenance.
Khi lọc nước bằng góc y để uống, và khi nhận trái cây để ăn, duy trì và nuôi dưỡng bụng, nên là vật dụng duy trì bụng.
Pattopi tena udakaṃ uddharitvā nhānakāle kuṭiparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihāriko hoti, āhāraṃ gahetvā bhuñjanakāle kucchiparihāriko.
The alms-bowl, when used to draw water for bathing or for preparing a dwelling, is for bodily maintenance; when used to take food for eating, it is for stomach maintenance.
Bát cũng vậy, khi dùng để múc nước tắm, khi dùng để trang bị tịnh xá, là vật dụng duy trì thân thể; khi dùng để nhận thức ăn và thọ dụng, là vật dụng duy trì bụng.
Vāsipi tāya dantakaṭṭhacchedanakāle mañcapīṭhānaṃ aṅgapādacīvarakuṭidaṇḍakasajjanakāle ca kāyaparihārikā hoti, ucchucchedananāḷikerāditacchanakāle kucchiparihārikā.
The knife, when used to cut tooth-sticks or to fashion parts of beds, chairs, robes, or dwelling-poles, is for bodily maintenance; when used to cut sugarcane or to peel coconuts and so on, it is for stomach maintenance.
Dao cũng vậy, khi dùng để cắt tăm, khi dùng để sửa chữa chân giường, chân ghế, y phục, gậy tịnh xá, là vật dụng duy trì thân thể; khi dùng để cắt mía, gọt dừa, v.v., là vật dụng duy trì bụng.
Sūcipi cīvarasibbanakāle kāyaparihārikā hoti, pūvaṃ vā phalaṃ vā vijjhitvā khādanakāle kucchiparihārikā.
The needle, when used to sew robes, is for bodily maintenance; when used to pierce cakes or fruits for eating, it is for stomach maintenance.
Kim cũng vậy, khi dùng để may y phục, là vật dụng duy trì thân thể; khi dùng để xỏ bánh hoặc trái cây để ăn, là vật dụng duy trì bụng.
Kāyabandhanaṃ bandhitvā vicaraṇakāle kāyaparihārikaṃ, ucchuādīni bandhitvā gahaṇakāle kucchiparihārikaṃ.
The body-band, when worn for walking, is for bodily maintenance; when used to bind sugarcane and other things for taking, it is for stomach maintenance.
Dây thắt lưng, khi dùng để thắt và đi lại, là vật dụng duy trì thân thể; khi dùng để bó mía, v.v., và nhận, là vật dụng duy trì bụng.
Parissāvanaṃ tena udakaṃ parissāvetvā nhānakāle senāsanaparibhaṇḍakaraṇakāle ca kāyaparihārikaṃ, pānīyapānakaparissāvanakāle teneva tilataṇḍulaputhukādīni gahetvā khādanakāle ca kucchiparihārikaṃ.
The water-strainer, when used to strain water for bathing or for preparing a dwelling, is for bodily maintenance; when used to strain drinking water or to take sesame seeds, pounded rice, flattened rice, and so on for eating, it is for stomach maintenance.
Cái lọc nước, khi dùng để lọc nước tắm, khi dùng để trang bị trú xứ, là vật dụng duy trì thân thể; khi dùng để lọc nước uống, và khi dùng để nhận mè, gạo, cốm, v.v., và ăn, là vật dụng duy trì bụng.
Ayaṃ tāva aṭṭhaparikkhārikassa parikkhāramattā.
This is the extent of requisites for one with eight requisites.
Đó là số lượng vật dụng cần thiết cho vị Tỳ-khưu có tám vật dụng.
Navaparikkhārikassa pana seyyaṃ pavisantassa tatraṭṭhakapaccattharaṇaṃ vā kuñcikā vā vaṭṭati.
For one with nine requisites, a mattress or a key available in the dwelling is permissible.
Đối với vị Tỳ-khưu có chín vật dụng, khi vào chỗ nằm, một tấm trải hoặc một chìa khóa ở đó được phép.
Dasaparikkhārikassa nisīdanaṃ vā cammakhaṇḍaṃ vā vaṭṭati.
For one with ten requisites, a sitting cloth or a leather patch is permissible.
Đối với vị Tỳ-khưu có mười vật dụng, một tọa cụ hoặc một miếng da được phép.
Ekādasaparikkhārikassa kattarayaṭṭhi vā telanāḷikā vā vaṭṭati.
For one with eleven requisites, a walking stick or an oil flask is allowable.
Đối với người có mười một vật dụng thì gậy hoặc ống dầu là hợp lệ.
Dvādasaparikkhārikassa chattaṃ vā upāhanaṃ vā vaṭṭati.
For one with twelve requisites, an umbrella or sandals are allowable.
Đối với người có mười hai vật dụng thì dù hoặc dép là hợp lệ.
Etesu ca aṭṭhaparikkhārikova santuṭṭho, itare asantuṭṭhā mahicchā mahābhārāti na vattabbā.
And among these, it should not be said that only one with eight requisites is content, and the others are discontent, greatly desirous, and heavily burdened.
Trong số đó, không nên nói rằng chỉ người có tám vật dụng là tri túc, còn những người khác là không tri túc, có nhiều dục vọng, mang gánh nặng lớn.
Etepi appicchāva santuṭṭhāva subharāva sallahukavuttinova.
Even these are of few wishes, content, easily supported, and of light living.
Những vị này cũng là người ít dục, tri túc, dễ nuôi và có lối sống thanh đạm.
Bhagavā pana na imaṃ suttaṃ tesaṃ vasena kathesi, aṭṭhaparikkhārikassa vasena kathesi.
But the Blessed One did not teach this discourse based on them; he taught it based on one with eight requisites.
Tuy nhiên, Đức Thế Tôn không thuyết bài kinh này dựa trên các vị ấy, mà thuyết dựa trên vị có tám vật dụng.
So hi khuddakavāsiñca sūciñca parissāvane pakkhipitvā pattassa anto ṭhapetvā pattaṃ aṃsakūṭe laggetvā ticīvaraṃ kāyappaṭibaddhaṃ katvā yenicchakaṃ sukhaṃ pakkamati, paṭinivattitvā gahetabbaṃ nāmassa na hoti.
For he, placing his small waist-band and needle and water-strainer inside his bowl, carrying the bowl slung over his shoulder, and making his triple robe bound to his body, departs comfortably wherever he wishes, and there is nothing for him to return and take.
Vị ấy, sau khi đặt cái chén nhỏ và kim vào túi lọc, rồi đặt vào trong bát, treo bát lên vai, mặc y ba lớp sát thân, an lạc đi đến bất cứ nơi nào mình muốn, không có gì phải quay lại lấy.
Iti imassa bhikkhuno sallahukavuttitaṃ dassento bhagavā santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarenātiādimāha.
Thus, showing the lightness of living of this bhikkhu, the Blessed One said: “He is content with robes that suffice to protect the body,” and so on.
Vì vậy, để chỉ rõ lối sống thanh đạm của vị Tỳ-khưu này, Đức Thế Tôn đã nói: “Vị ấy tri túc với y phục che thân” v.v.
Tattha kāyaparihārikenāti kāyapariharaṇamattakena.
Therein, kāyaparihārikenāti means only for the protection of the body.
Trong đó, kāyaparihārikenā có nghĩa là chỉ đủ để che thân.
Kucchiparihārikenāti kucchipariharaṇamattakena.
Kucchiparihārikenāti means only for the protection of the belly.
Kucchiparihārikenā có nghĩa là chỉ đủ để nuôi bụng.
Samādāyeva pakkamatīti taṃ aṭṭhaparikkhāramattakaṃ sabbaṃ gahetvāva kāyappaṭibaddhaṃ katvāva gacchati, ‘‘mama vihāro pariveṇaṃ upaṭṭhāko’’tissa saṅgo vā bandho vā na hoti.
Samādāyeva pakkamatīti means that he takes all that measure of eight requisites, and having bound them to his body, he departs; there is no attachment or bond for him, thinking, "This is my monastery, my dwelling, my supporter."
Samādāyeva pakkamatī có nghĩa là vị ấy mang theo tất cả tám vật dụng ấy, mặc y ba lớp sát thân rồi đi, không có sự ràng buộc hay chấp trước nào với “chỗ ở của tôi, khu vực của tôi, người hộ độ của tôi”.
So jiyā mutto saro viya, yūthā apakkanto mattahatthī viya icchiticchitaṃ senāsanaṃ, vanasaṇḍaṃ, rukkhamūlaṃ, navaṃ pabbhāraṃ paribhuñjanto eko tiṭṭhati, eko nisīdati, sabbiriyāpathesu eko adutiyo.
He, like an arrow released from a bowstring, like a mad elephant separated from its herd, enjoys the desired lodging, forest grove, root of a tree, or new cave, standing alone, sitting alone, solitary in all postures.
Vị ấy, như mũi tên thoát khỏi dây cung, như voi rừng lìa khỏi đàn, một mình không bạn đồng hành, hưởng thụ các chỗ ở, rừng cây, gốc cây, hang động mới tùy ý muốn, một mình đứng, một mình ngồi, một mình trong mọi oai nghi.
Idāni tamatthaṃ upamāya sādhento seyyathāpītiādimāha.
Now, illustrating that meaning with a simile, he said: seyyathāpīti and so on.
Bây giờ, để chứng minh ý nghĩa đó bằng ví dụ, Đức Thế Tôn nói: Seyyathāpī v.v.
Tattha pakkhī sakuṇoti pakkhayutto sakuṇo.
Therein, pakkhī sakuṇoti means a bird with wings.
Trong đó, pakkhī sakuṇo có nghĩa là chim có cánh.
Ḍetīti uppatati.
Ḍetīti means flies up.
Ḍetī có nghĩa là bay lên.
Ayaṃ panettha saṅkhepattho – sakuṇā nāma ‘‘asukasmiṃ padese rukkho paripakkaphalo’’ti ñatvā nānādisāhi āgantvā nakhapakkhatuṇḍādīhi tassa phalāni vijjhantā vidhunantā khādanti, ‘‘idaṃ ajjatanāya, idaṃ svātanāya bhavissatī’’ti nesaṃ na hoti.
Herein, this is the condensed meaning: Birds, knowing that "a tree in such and such a place has ripe fruits," come from various directions and peck and shake off and eat its fruits with their claws, wings, beaks, and so on; they do not think, "This is for today, this will be for tomorrow."
Đây là ý nghĩa tóm tắt: các loài chim, khi biết “cây ở nơi kia có trái chín”, liền từ các phương khác nhau bay đến, dùng móng, cánh, mỏ v.v. để đâm, rũ và ăn trái cây, chúng không nghĩ “cái này cho hôm nay, cái này cho ngày mai”.
Phale pana khīṇe neva rukkhassa ārakkhaṃ ṭhapenti, na tattha pakkhaṃ vā pattaṃ vā nakhaṃ vā tuṇḍaṃ vā ṭhapenti, atha kho tasmiṃ rukkhe anapekkhā hutvā yo yaṃ disābhāgaṃ icchati, so tena sapattabhārova uppatitvā gacchati.
And when the fruits are exhausted, they do not establish a guard for the tree, nor do they leave a wing, a feather, a claw, or a beak there; but rather, being unconcerned with that tree, whoever desires any direction, he flies up and goes with his own wings.
Khi trái cây hết, chúng không canh giữ cây, không để lại cánh, lá, móng hay mỏ ở đó, mà không còn bận tâm đến cây đó nữa, con nào muốn đi hướng nào thì cứ thế bay đi với đôi cánh của mình.
Evameva ayaṃ bhikkhu nissaṅgo nirapekkhoyeva pakkamati, samādāyeva pakkamati.
Just so, this bhikkhu departs unattached and unconcerned; he departs taking his necessities with him.
Cũng vậy, vị Tỳ-khưu này ra đi không ràng buộc, không chấp trước, mang theo tất cả rồi ra đi.
Ariyenāti niddosena.
Ariyenāti means by the faultless.
Ariyenā có nghĩa là không lỗi lầm.
Ajjhattanti sake attabhāve.
Ajjhattanti means in his own self.
Ajjhattaṃ có nghĩa là trong tự thân mình.
Anavajjasukhanti niddosasukhaṃ.
Anavajjasukhanti means faultless happiness.
Anavajjasukhaṃ có nghĩa là an lạc không lỗi lầm.
So iminā cātiādinā kiṃ dasseti?
With so iminā cāti and so on, what is shown?
Với câu So iminā cā v.v., Đức Thế Tôn muốn chỉ điều gì?
Araññavāsassa paccayasampattiṃ dasseti.
The provision of suitable conditions for living in the wilderness is shown.
Đức Thế Tôn muốn chỉ sự thành tựu của các điều kiện cho việc sống trong rừng.
Yassa hi ime cattāro paccayā natthi, tassa araññavāso na ijjhati, tiracchānagatehi vā vanacarakehi vā saddhiṃ vatthabbataṃ āpajjati.
For one who lacks these four suitable conditions, living in the wilderness does not succeed, and one is forced to live with animals or wild folk.
Nếu ai không có bốn điều kiện này, việc sống trong rừng của người ấy sẽ không thành công, mà sẽ phải sống chung với thú vật hoặc những kẻ sống trong rừng.
Araññe adhivatthā devatā ‘‘kiṃ evarūpassa pāpabhikkhuno araññavāsenā’’ti bheravasaddaṃ sāventi, hatthehi sīsaṃ paharitvā palāyanākāraṃ karonti.
The deities residing in the wilderness make dreadful sounds, thinking, "What is this wicked bhikkhu doing living in the wilderness?" and they strike his head with their hands and cause him to flee.
Các vị thiên sống trong rừng sẽ phát ra tiếng động đáng sợ, đập vào đầu bằng tay và làm cho người đó phải bỏ chạy, nghĩ rằng: “Một Tỳ-khưu xấu xa như thế này thì sống trong rừng làm gì?”
‘‘Asuko bhikkhu araññaṃ pavisitvā idañcidañca pāpakammamakāsī’’ti ayaso pattharati.
Ill repute spreads, saying, "Such and such a bhikkhu entered the wilderness and committed such and such evil deeds."
Tiếng xấu sẽ lan truyền rằng: “Vị Tỳ-khưu kia vào rừng và đã làm những điều ác này nọ.”
Yassa panete cattāro paccayā atthi, tassa araññavāso ijjhati.
But for one who possesses these four suitable conditions, living in the wilderness succeeds.
Nhưng nếu ai có đủ bốn điều kiện này, việc sống trong rừng của người ấy sẽ thành công.
So hi attano sīlaṃ paccavekkhanto kiñci kāḷakaṃ vā tilakaṃ vā apassanto pītiṃ uppādetvā taṃ khayato vayato sammasanto ariyabhūmiṃ okkamati.
For he, contemplating his own virtue and seeing no black spot or blemish, generates joy, and by discerning it as subject to decay and dissolution, he steps onto the noble path.
Vị ấy, khi quán xét giới hạnh của mình, không thấy bất kỳ vết đen hay tì vết nào, liền phát sinh hỷ lạc, quán chiếu sự hoại diệt và biến mất của chúng, rồi bước vào Thánh địa.
Araññe adhivatthā devatā attamanā vaṇṇaṃ bhāsanti.
The deities residing in the wilderness, being delighted, praise him.
Các vị thiên sống trong rừng hoan hỷ tán thán.
Itissa udake pakkhittatelabindu viya yaso vitthāriko hoti.
Thus, his fame spreads widely, like a drop of oil placed on water.
Vì vậy, danh tiếng của vị ấy sẽ lan rộng như giọt dầu rơi vào nước.
Tattha vivittanti suññaṃ, appasaddaṃ, appanigghosanti attho.
Therein, vivittanti means empty, quiet, without noise.
Trong đó, vivittaṃ có nghĩa là trống vắng, ít tiếng ồn, ít tiếng động.
Etadeva hi sandhāya vibhaṅge ‘‘vivittanti santike cepi senāsanaṃ hoti, tañca anākiṇṇaṃ gahaṭṭhehi pabbajitehi, tena taṃ vivitta’’nti (vibha. 526) vuttaṃ.
It is with reference to this that it is said in the Vibhaṅga: “Vivittanti means even if the dwelling is nearby, if it is not crowded with householders and renunciants, then it is vivitta (secluded).”
Chính vì điều này mà trong Vibhaṅga có nói: “Vivittaṃ (nơi vắng vẻ) có nghĩa là chỗ ở dù gần nhưng không bị người tại gia và người xuất gia quấy nhiễu, nên nó là vivittaṃ” (Vibha. 526).
Seti ceva āsati ca etthāti senāsanaṃ.
Senāsanaṃ is where one lies down and sits down.
Nơi để nằm và ngồi là senāsanaṃ.
Mañcapīṭhānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for couches and chairs.
Đây là tên gọi của giường và ghế.
Tenāha – ‘‘senāsananti mañcopi senāsanaṃ, pīṭhampi, bhisipi, bimbohanampi, vihāropi, aḍḍhayogopi, pāsādopi, hammiyampi, guhāpi, aṭṭopi, māḷopi, leṇampi, veḷugumbopi, rukkhamūlampi, maṇḍapopi senāsanaṃ, yattha vā pana bhikkhū paṭikkamanti, sabbametaṃ senāsana’’nti (vibha. 527).
Therefore it is said: “Senāsanaṃ means a couch is a senāsana, a chair is, a mat is, a bolster is, a monastery is, a half-storied building is, a palace is, a mansion is, a cave is, a hut is, a loft is, a natural cave is, a bamboo grove is, a root of a tree is, a pavilion is a senāsana; or wherever bhikkhus retreat, all of this is senāsana.”
Vì vậy, có nói: “Senāsanaṃ (chỗ ở) là giường, ghế, nệm, gối, tịnh xá, nhà nửa mái, lâu đài, biệt thự, hang động, tháp, lầu, hang đá, bụi tre, gốc cây, nhà mát cũng là senāsanaṃ, hoặc bất cứ nơi nào Tỳ-khưu lui tới, tất cả đều là senāsanaṃ” (Vibha. 527).
Apica vihāro, aḍḍhayogo, pāsādo, hammiyaṃ, guhāti idaṃ vihārasenāsanaṃ nāma.
Furthermore, a monastery, a half-storied building, a palace, a mansion, a cave—this is called vihārasenāsana (monastery dwelling).
Ngoài ra, tịnh xá, nhà nửa mái, lâu đài, biệt thự, hang động, đây gọi là vihārasenāsanaṃ (chỗ ở là tịnh xá).
Mañco, pīṭhaṃ, bhisi, bimbohananti idaṃ mañcapīṭhasenāsanaṃ nāma.
A couch, a chair, a mat, a bolster—this is called mañcapīṭhasenāsana (couch and chair dwelling).
Giường, ghế, nệm, gối, đây gọi là mañcapīṭhasenāsanaṃ (chỗ ở là giường ghế).
Cimilikā, cammakhaṇḍo, tiṇasanthāro, paṇṇasanthāroti idaṃ santhatasenāsanaṃ nāma.
A canvas shelter, a piece of hide, a grass mat, a leaf mat—this is called santhatasenāsana (spread-out dwelling).
Tấm vải, mảnh da, thảm cỏ, thảm lá, đây gọi là santhatasenāsanaṃ (chỗ ở là thảm).
Yattha vā pana bhikkhū paṭikkamantīti etaṃ okāsasenāsanaṃ nāmāti evaṃ catubbidhaṃ senāsanaṃ hoti.
And wherever bhikkhus retreat—this is called okāsasenāsana (open-space dwelling). Thus, there are four kinds of senāsana.
Và bất cứ nơi nào Tỳ-khưu lui tới, đây gọi là okāsasenāsanaṃ (chỗ ở là không gian), như vậy có bốn loại chỗ ở.
Taṃ sabbampi senāsanaggahaṇena gahitameva.
All of these are included by the term senāsana.
Tất cả đều được bao hàm trong thuật ngữ senāsanaṃ.
Imassa pana sakuṇasadisassa cātuddisassa bhikkhuno anucchavikaṃ dassento araññaṃ rukkhamūlantiādimāha.
Now, showing what is appropriate for this bhikkhu, who is like a bird and goes in all directions, he said: araññaṃ rukkhamūlanti and so on.
Để chỉ ra nơi thích hợp cho vị Tỳ-khưu không ràng buộc, đi khắp bốn phương như chim, Đức Thế Tôn nói: Araññaṃ rukkhamūlaṃ v.v.
Tattha araññanti ‘‘nikkhamitvā bahi indakhīlā sabbametaṃ arañña’’nti (vibha. 529) ‘‘idaṃ bhikkhunīnaṃ vasena āgataṃ araññaṃ.
There, "forest" means, "having gone out beyond the city pillar, all of this is forest." This meaning of "forest" is given with reference to bhikkhunīs.
Trong đó, arañña (rừng) được nói là: “đi ra ngoài trụ đá biên giới, tất cả những nơi này là rừng” (Vibha. 529). “Đây là rừng được nói đến theo trường hợp của các Tỳ-khưu-ni.”
‘‘Āraññakaṃ nāma senāsanaṃ pañcadhanusatikaṃ pacchima’’nti (pārā. 654) idaṃ pana imassa bhikkhuno anurūpaṃ.
"A forest dwelling is indeed a lodging situated five hundred bow-lengths away to the west." This, however, is appropriate for this bhikkhu.
“Chỗ ở trong rừng (āraññaka senāsana) là nơi cách xa năm trăm cung về phía tây” (Pārā. 654). Tuy nhiên, điều này phù hợp với vị Tỳ-khưu này.
Tassa lakkhaṇaṃ visuddhimagge dhutaṅganiddese vuttaṃ.
Its characteristic is stated in the Visuddhimagga in the exposition of the Dhutaṅga practices.
Đặc điểm của nó đã được nói đến trong phần giải thích các hạnh đầu đà (dhutaṅga) trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Rukkhamūlanti yaṃkiñci sītacchāyaṃ vivittaṃ rukkhamūlaṃ.
"Foot of a tree" means any cool, shady, secluded tree root.
Rukkhamūla (gốc cây) là bất cứ gốc cây nào có bóng mát lạnh và vắng vẻ.
Pabbatanti selaṃ.
"Mountain" means a rock.
Pabbata (núi) là đá.
Tattha hi udakasoṇḍīsu udakakiccaṃ katvā sītāya rukkhacchāyāya nisinnassa nānādisāsu khāyamānāsu sītena vātena bījiyamānassa cittaṃ ekaggaṃ hoti.
For when one has performed the water duties in the streams there, and sits in the cool shade of a tree, fanned by cool breezes blowing from various directions, the mind becomes one-pointed.
Vì ở đó, sau khi làm các việc cần nước tại các suối nước và ngồi dưới bóng cây mát mẻ, được gió mát từ nhiều hướng thổi tới, tâm của người ấy trở nên định tĩnh.
Kandaranti kaṃ vuccati udakaṃ, tena dāritaṃ udakabhinnaṃ pabbatapadesaṃ, yaṃ nitambantipi nadīnikuñjantipi vadanti.
"Cave" (Kandaraṃ) means a mountain region torn apart by water, split by water—water is called "ka"—which they also call a "slope" or a "river-glen".
Kandara (hang động) là nơi nước (kaṃ) đã xẻ ra, là một vùng núi bị nước chia cắt, mà người ta cũng gọi là sườn núi (nitamba) hoặc hẻm núi (nadīnikuñja).
Tattha hi rajatapaṭṭasadisā vālikā hoti, matthake maṇivitānaṃ viya vanagahanaṃ, maṇikkhandhasadisaṃ udakaṃ sandati.
There, indeed, are sandbanks like silver sheets, a thicket of trees like a jewel canopy at the top, and water flowing like a heap of jewels.
Vì ở đó có cát trắng như tấm bạc, trên đỉnh có khu rừng rậm như tán ngọc, và nước chảy trong vắt như khối ngọc.
Evarūpaṃ kandaraṃ oruyha pānīyaṃ pivitvā gattāni sītāni katvā vālikaṃ ussāpetvā paṃsukūlacīvaraṃ paññāpetvā nisinnassa samaṇadhammaṃ karoto cittaṃ ekaggaṃ hoti.
When one descends into such a cave, drinks water, cools the body, sweeps the sand, spreads out a rag-robe, and sits doing the duties of a recluse, the mind becomes one-pointed.
Khi một người xuống một hang động như vậy, uống nước, làm mát cơ thể, dọn dẹp cát, trải y phấn tảo (paṃsukūlacīvara) và ngồi xuống thực hành pháp Sa-môn (samaṇadhamma), tâm của người ấy trở nên định tĩnh.
Giriguhanti dvinnaṃ pabbatānaṃ antaraṃ, ekasmiṃyeva vā umaṅgasadisaṃ mahāvivaraṃ.
"Mountain grotto" (giriguhaṃ) means the space between two mountains, or a large cavity like a tunnel within a single mountain.
Giriguha (hang núi) là khoảng trống giữa hai ngọn núi, hoặc một hang động lớn giống như đường hầm trong một ngọn núi.
Susānalakkhaṇaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.34) vuttaṃ.
The characteristic of a "charnel ground" is stated in the Visuddhimagga.
Đặc điểm của susāna (nghĩa địa) đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.34).
Vanapatthanti gāmantaṃ atikkamitvā manussānaṃ anupacāraṭṭhānaṃ, yattha na kasanti na vapanti.
"Woodland grove" means a place beyond the village, where people do not frequent, where they neither plough nor sow.
Vanapattha (rừng sâu) là nơi vượt qua vùng làng mạc, nơi con người không qua lại, không cày cấy, không gieo trồng.
Tenevāha – ‘‘vanapatthanti dūrānametaṃ senāsanānaṃ adhivacana’’ntiādi.
Therefore, it is said: "A woodland grove is an appellation for remote lodgings," and so on.
Vì thế, đã nói: “Vanapattha là tên gọi của những chỗ ở xa xôi,” v.v.
Abbhokāsanti acchannaṃ.
"Open air" means uncovered.
Abbhokāsa (ngoài trời) là không có mái che.
Ākaṅkhamāno panettha cīvarakuṭiṃ katvā vasati.
Here, if he desires, he makes a robe-hut and dwells.
Nếu muốn, người ấy có thể dựng một túp lều bằng y (cīvarakuṭi) và sống ở đó.
Palālapuñjanti palālarāsiṃ.
"Straw heap" means a pile of straw.
Palālapuñja (đống rơm) là một đống rơm.
Mahāpalālapuñjato hi palālaṃ nikkaḍḍhitvā pabbhāraleṇasadise ālaye karonti, gacchagumbādīnampi upari palālaṃ pakkhipitvā heṭṭhā nisinnā samaṇadhammaṃ karonti.
For people pull straw from large straw heaps and make shelters like leaning caves, or they place straw over bushes and trees and, sitting underneath, perform the duties of a recluse.
Thật vậy, người ta kéo rơm ra từ đống rơm lớn và làm chỗ trú ẩn giống như hang động dốc, hoặc họ đặt rơm lên trên các bụi cây, v.v., và ngồi bên dưới để thực hành pháp Sa-môn.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to this that it is stated.
Điều này được nói đến để ám chỉ điều đó.
Pacchābhattanti bhattassa pacchato.
"After the meal" means after the meal.
Pacchābhatta (sau bữa ăn) là sau bữa ăn.
Piṇḍapātapaṭikkantoti piṇḍapātapariyesanato paṭikkanto.
"Returned from alms-round" means returned from the search for alms-food.
Piṇḍapātapaṭikkanto (trở về sau khi khất thực) là trở về sau khi tìm kiếm vật thực khất thực.
Pallaṅkanti samantato ūrubaddhāsanaṃ.
"Cross-legged" (pallaṅkaṃ) means the posture with thighs bound together all around.
Pallaṅka (kiết già) là tư thế ngồi bắt chéo đùi hoàn toàn.
Ābhujitvāti bandhitvā.
"Having folded" means having bound.
Ābhujitvā (bắt chéo) là buộc lại.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyāti uparimasarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā aṭṭhārasa piṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvā.
"Having straightened his body" means having kept his upper body straight, aligning the eighteen vertebrae of the spine tip to tip.
Ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā (đặt thân ngay thẳng) là giữ phần thân trên ngay thẳng, sắp xếp mười tám đốt sống lưng thẳng hàng.
Evañhi nisinnassa cammamaṃsanhārūni na paṇamanti.
When one sits thus, the skin, flesh, and sinews do not bend.
Vì khi ngồi như vậy, da, thịt và gân không bị chùng xuống.
Athassa yā tesaṃ paṇamanapaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti.
Then, the pains that would arise moment by moment due to their bending do not arise.
Khi đó, những cảm thọ phát sinh từng khoảnh khắc do sự chùng xuống đó sẽ không phát sinh.
Tāsu na uppajjamānāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ na paripatati, vuddhiṃ phātiṃ upagacchati.
When these do not arise, the mind becomes one-pointed, the meditation subject does not fall away, and it progresses in growth and prosperity.
Khi những cảm thọ đó không phát sinh, tâm trở nên định tĩnh, đề mục thiền định không bị gián đoạn, mà phát triển và tăng trưởng.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvāti kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapayitvā, mukhasamīpe vā katvāti attho.
"Having established mindfulness in front of him" (parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā) means having established mindfulness facing the meditation subject, or keeping it near the mouth, is the meaning.
Parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā (thiết lập niệm trước mặt) là thiết lập niệm hướng về đề mục thiền định, hoặc giữ niệm gần mặt, đó là ý nghĩa.
Teneva vibhaṅge vuttaṃ – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti sūpaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā.
Thus, it is said in the Vibhaṅga: "This mindfulness is established, well-established at the tip of the nose or at the mouth-sign.
Vì thế, trong Phân Tích (Vibhaṅga) đã nói: “Niệm này được thiết lập, được thiết lập tốt ở chóp mũi hoặc ở dấu hiệu của mặt.
Tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537).
Therefore, it is called 'having established mindfulness in front of him'."
Vì thế, gọi là thiết lập niệm trước mặt” (Vibha. 537).
Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho.
Alternatively, "pari" means encompassing.
Hoặc, “parī có nghĩa là nắm giữ.
Mukhanti niyyānaṭṭho.
"Mukha" means exiting.
Mukha có nghĩa là lối thoát.
Satīti upaṭṭhānaṭṭho.
"Sati" means establishing.
Satī có nghĩa là sự thiết lập.
Tena vuccati – ‘parimukhaṃ sati’’’nti evaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.164) vuttanayena panettha attho daṭṭhabbo.
Therefore, it is said: "parimukhaṃ satiṃ" (mindfulness in front of him). The meaning here should be understood in the way stated in the Paṭisambhidā.
Vì thế, gọi là ‘niệm trước mặt’” – theo cách nói này trong Phân Tích Luận (Paṭi. Ma. 1.164), ý nghĩa ở đây nên được hiểu.
Tatrāyaṃ saṅkhepo ‘‘pariggahitaniyyānaṃ satiṃ katvā’’ti.
Here is the summary: "Having made mindfulness of the encompassed exit."
Tóm lại, ý nghĩa là “thiết lập niệm với lối thoát được nắm giữ.”
Abhijjhaṃ loketi ettha lujjana-palujjanaṭṭhena pañcupādānakkhandhā loko.
Regarding "covetousness in the world" (abhijjhaṃ loke), "world" here refers to the five aggregates of clinging, in the sense of crumbling and breaking down.
Abhijjhaṃ loke (tham lam trong thế gian) – ở đây, thế gian (loka) là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhā) theo nghĩa bị hủy hoại và tan rã.
Tasmā pañcasu upādānakkhandhesu rāgaṃ pahāya kāmacchandaṃ vikkhambhetvāti ayamettha attho.
Therefore, the meaning here is "having abandoned lust in the five aggregates of clinging, having suppressed sensual desire."
Vì vậy, ý nghĩa ở đây là từ bỏ tham ái (rāga) đối với năm uẩn chấp thủ, và trấn áp dục tham (kāmacchanda).
Vigatābhijjhenāti vikkhambhanavasena pahīnattā vigatābhijjhena, na cakkhuviññāṇasadisenāti attho.
"Free from covetousness" means free from covetousness because it has been abandoned through suppression, not like eye-consciousness, is the meaning.
Vigatābhijjhenā (không còn tham lam) là tham lam đã được từ bỏ bằng cách trấn áp, không phải như nhãn thức, đó là ý nghĩa.
Abhijjhāya cittaṃ parisodhetīti abhijjhāto cittaṃ parimoceti, yathā naṃ sā muñcati ceva muñcitvā ca na puna gaṇhāti, evaṃ karotīti attho.
"Cleanses his mind from covetousness" means he liberates his mind from covetousness, meaning he acts so that it releases him and, having released him, does not seize him again.
Abhijjhāya cittaṃ parisodhetī (thanh lọc tâm khỏi tham lam) có nghĩa là giải thoát tâm khỏi tham lam, sao cho nó buông bỏ và sau khi buông bỏ thì không nắm giữ lại, đó là ý nghĩa.
Byāpādapadosaṃ pahāyātiādīsupi eseva nayo.
The same method applies to "having abandoned ill-will and malice", and so on.
Trong các câu “từ bỏ sân hận và ác ý” (byāpādapadosaṃ pahāya), v.v., cũng theo cách tương tự.
Byāpajjati iminā cittaṃ pūtikummāsādayo viya purimapakatiṃ pajahatīti byāpādo.
"Ill-will" (byāpādo) is that by which the mind is corrupted, like spoiled gruel, abandoning its former state.
Tâm bị tổn hại bởi điều này, nó mất đi trạng thái ban đầu như cơm thiu, nên gọi là byāpāda (sân hận).
Vikārappattiyā padussati, paraṃ vā padūseti vināsetīti padoso.
"Malice" (padoso) is that which becomes corrupted by a change of state, or corrupts and destroys another.
Nó bị hư hoại do biến đổi, hoặc nó làm hư hoại, hủy diệt người khác, nên gọi là padosa (ác ý).
Ubhayampetaṃ kodhasseva adhivacanaṃ.
Both of these are synonyms for anger.
Cả hai điều này đều là tên gọi của sự giận dữ (kodha).
Thinaṃ cittagelaññaṃ, middhaṃ cetasikagelaññaṃ.
"Sloth" (thinaṃ) is mental sickness, "torpor" (middhaṃ) is mental infirmity.
Thina là sự ốm yếu của tâm, middha là sự ốm yếu của tâm sở.
Thinañca middhañca thinamiddhaṃ.
Sloth and torpor together are "sloth-and-torpor".
Thina và middha là thinamiddha (hoài nghi và hôn trầm).
Ālokasaññīti rattimpi divāpi diṭṭhaālokasañjānanasamatthāya vigatanīvaraṇāya parisuddhāya saññāya samannāgato.
"Perceiving light" (ālokasaññī) means endowed with pure perception, free from hindrances, capable of perceiving light both by night and by day as seen.
Ālokasaññī (có tưởng về ánh sáng) là người có tưởng về ánh sáng trong cả ngày lẫn đêm, có khả năng nhận biết ánh sáng, với tưởng thanh tịnh, không bị chướng ngại.
Sato sampajānoti satiyā ca ñāṇena ca samannāgato.
"Mindful and clearly comprehending" means endowed with mindfulness and wisdom.
Sato sampajāno (chánh niệm và tỉnh giác) là người có đầy đủ niệm và trí tuệ.
Idaṃ ubhayaṃ ālokasaññāya upakārakattā vuttaṃ.
These two are stated because they are helpful to the perception of light.
Cả hai điều này được nói đến vì chúng hỗ trợ cho tưởng về ánh sáng.
Uddhaccañca kukkuccañca uddhaccakukkuccaṃ.
Restlessness and remorse together are "restlessness-and-remorse".
Uddhacca và kukkucca là uddhaccakukkucca (trạo cử và hối hận).
Tiṇṇavicikicchoti vicikicchaṃ taritvā atikkamitvā ṭhito.
"Having crossed over doubt" means having overcome and transcended doubt.
Tiṇṇavicikiccho (vượt qua nghi ngờ) là người đã vượt qua, đã vượt qua nghi ngờ.
‘‘Kathamidaṃ kathamida’’nti evaṃ nappavattatīti akathaṃkathī.
He does not think, "How is this? How is this?" Therefore, he is "without perplexity".
“Điều này là gì? Điều này như thế nào?” – không phát sinh như vậy, nên gọi là akathaṃkathī (không còn nghi ngờ).
Kusalesu dhammesūti anavajjesu dhammesu.
"Regarding wholesome dhammas" means regarding blameless dhammas.
Kusalesu dhammesu (trong các pháp thiện) là trong các pháp không đáng trách.
‘‘Ime nu kho kusalā, kathamime kusalā’’ti evaṃ na vicikicchati na kaṅkhatīti attho.
The meaning is that he does not doubt or waver, thinking, "Are these wholesome? How are these wholesome?"
“Liệu những điều này có phải là thiện không? Những điều này là thiện như thế nào?” – người ấy không nghi ngờ, không do dự như vậy, đó là ý nghĩa.
Ayamettha saṅkhepo.
This is the summary here.
Đây là tóm tắt ở đây.
Imesu pana nīvaraṇesu vacanatthalakkhaṇādibhedato yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.71-72) vuttaṃ.
Whatever needs to be said regarding these hindrances, in terms of their verbal meaning, characteristics, and so on, is stated in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, những gì cần nói về các chướng ngại này, phân biệt theo nghĩa từ, đặc điểm, v.v., đã được nói đến trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhi. 1.71-72).
Paññāya dubbalīkaraṇeti yasmā ime pañca nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannāpi aṭṭha samāpattiyo pañca vā abhiññā ucchinditvā pātenti.
"Weakening wisdom" (paññāya dubbalīkaraṇe), because when these five hindrances arise, they do not allow unarisen worldly and supramundane wisdom to arise, and even when arisen, they cut off and cause the fall of the eight attainments or the five supernormal powers.
Paññāya dubbalīkaraṇe (làm suy yếu trí tuệ) – vì khi năm chướng ngại này phát sinh, chúng không cho phép trí tuệ thế gian và siêu thế chưa phát sinh được phát sinh, và ngay cả khi đã phát sinh, chúng cũng phá hủy và làm mất đi tám thiền định hoặc năm thần thông.
Tasmā paññāya dubbalīkaraṇāti vuccanti.
Therefore, they are called "weakening to wisdom."
Vì vậy, chúng được gọi là những thứ làm suy yếu trí tuệ.
Vivicceva kāmehītiādīni visuddhimagge vitthāritāni.
"Quite secluded from sensual pleasures" and so on, are explained in detail in the Visuddhimagga.
Các câu “vivicceva kāmehī” (tách biệt khỏi dục vọng), v.v., đã được giải thích chi tiết trong Thanh Tịnh Đạo.
199. Navame jālininti jālasadisaṃ.
In the ninth, "Jālinī" means like a net.
199. Trong kinh thứ chín, jālinī (có lưới) có nghĩa là giống như lưới.
Yathā hi jālaṃ samantato saṃsibbitaṃ ākulabyākulaṃ, evaṃ taṇhāpīti jālasadisattā jālinīti vuttā.
Just as a net is woven all around and entangled, so too is craving. Therefore, it is called Jālinī, being like a net.
Thật vậy, giống như một cái lưới được đan xen khắp nơi, rối rắm, tham ái (taṇhā) cũng vậy, nên nó được gọi là jālinī vì giống như lưới.
Tayo vā bhave ajjhottharitvā ṭhitāya etissā tattha tattha attano koṭṭhāsabhūtaṃ jālaṃ atthītipi jālinī.
Or, it is called Jālinī because, having completely enveloped the three existences, it has its own portion of a net here and there within them.
Hoặc, nó là jālinī vì nó có những phần lưới riêng biệt ở khắp nơi, đã bao trùm ba cõi.
Saritanti tattha tattha saritvā saṃsaritvā ṭhitaṃ.
"Flowing" (saritaṃ) means that which has flowed and wandered here and there.
Sarita (chảy lan) là đã chảy lan, đã luân chuyển ở khắp nơi.
Visaṭanti patthaṭaṃ vikkhittaṃ.
"Spread out" (visaṭaṃ) means widely dispersed, scattered.
Visaṭa (lan rộng) là đã lan rộng, đã phân tán.
Visattikanti tattha tattha visattaṃ laggaṃ lagitaṃ.
"Clinging" (visattikaṃ) means clinging, stuck, attached here and there.
Visattika (bám víu) là đã bám víu, đã dính mắc ở khắp nơi.
Apica ‘‘visamūlāti visattikā.
Furthermore, "visamūlā" is visattikā.
Hơn nữa, “visamūlā (có gốc độc) là visattikā (bám víu).”
Visaphalāti visattikā’’tiādināpi (mahāni. 3; cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddeso 22) nayenettha attho daṭṭhabbo.
The meaning of visaphalā should be understood here by the method of "attachment" and so forth.
Visaphalā (quả độc) nghĩa là có nọc độc, v.v... theo phương pháp này, ý nghĩa ở đây cần được hiểu.
Uddhastoti upari dhaṃsito.
Uddhasto means thrown down from above.
Uddhasto (bị phá hủy từ trên) nghĩa là bị phá hủy từ phía trên.
Pariyonaddhoti samantā veṭhito.
Pariyonaddho means completely enveloped.
Pariyonaddho (bị bao phủ) nghĩa là bị quấn quanh khắp nơi.
Tantākulakajātoti tantaṃ viya ākulajāto.
Tantākulakajāto means tangled like a weaver's loom.
Tantākulakajāto (trở nên rối như cuộn chỉ) nghĩa là trở nên rối rắm như một cuộn chỉ.
Yathā nāma dunnikkhittaṃ mūsikacchinnaṃ pesakārānaṃ tantaṃ tahiṃ tahiṃ ākulaṃ hoti, ‘‘idaṃ aggaṃ idaṃ mūla’’nti aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaraṃ hoti, evaṃ sattā imāya taṇhāya pariyonaddhā ākulabyākulā na sakkonti attano nissaraṇamaggaṃ ujuṃ kātuṃ.
Just as the threads of weavers, badly laid out or cut by mice, become tangled here and there, making it difficult to align the ends with the ends or the roots with the roots, so too, beings enveloped by this craving become confused and entangled, unable to straighten their path to liberation.
Ví như cuộn chỉ của người thợ dệt bị đặt sai chỗ, bị chuột cắn, trở nên rối tung ở chỗ này chỗ kia, thật khó để nối đầu này với đầu kia, gốc này với gốc kia bằng cách nói "đây là đầu, đây là gốc"; cũng vậy, các chúng sinh bị khát ái này bao phủ, trở nên rối ren, hỗn loạn, không thể làm cho con đường giải thoát của mình trở nên ngay thẳng.
Gulāguṇṭhikajātoti gulāguṇṭhikaṃ vuccati pesakārakañjiyasuttaṃ.
Gulāguṇṭhikajāto refers to the tangled threads of a weaver's loom.
Gulāguṇṭhikajāto (trở nên như một búi chỉ rối) được gọi là cuộn chỉ rối của người thợ dệt.
Gulā nāma sakuṇikā, tassā kulāvakotipi eke.
Some say Gulā is a bird, or its nest.
Gulā là một loài chim, một số người cho rằng đó cũng là tổ của nó.
Yathā tadubhayampi ākulaṃ aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaranti purimanayeneva yojetabbaṃ.
Just as both of these are tangled and difficult to align the ends with the ends or the roots with the roots, it should be connected in the same way as before.
Cũng như cả hai thứ đó đều rối rắm, khó có thể nối đầu này với đầu kia, gốc này với gốc kia, nên được kết hợp theo cách đã nói trước đó.
Muñjapabbajabhūtoti muñjatiṇaṃ viya pabbajatiṇaṃ viya ca bhūto, tādiso jāto.
Muñjapabbajabhūto means having become like muñja grass and pabbaja grass, having become such.
Muñjapabbajabhūto (trở thành như cỏ muñja và cỏ pabbaja) nghĩa là trở thành như cỏ muñja và cỏ pabbaja, đã trở nên như vậy.
Yathā tāni tiṇāni koṭṭetvā katarajjuṃ jiṇṇakāle katthaci patitaṃ gahetvā tesaṃ tiṇānaṃ ‘‘idaṃ aggaṃ idaṃ mūla’’nti aggena vā aggaṃ, mūlena vā mūlaṃ samānetuṃ dukkaraṃ.
Just as when those grasses are cut and a worn-out rope, fallen somewhere, is taken, it is difficult to align the ends with the ends or the roots with the roots of those grasses.
Ví như các loại cỏ đó, sau khi được đập dập và làm thành dây thừng, khi cũ đi và rơi ở đâu đó, thật khó để lấy chúng và nối đầu này với đầu kia, gốc này với gốc kia bằng cách nói "đây là đầu, đây là gốc" của những cọng cỏ ấy.
Tampi ca paccattapurisakāre ṭhatvā sakkā bhaveyya ujuṃ kātuṃ, ṭhapetvā pana bodhisatte añño satto attano dhammatāya taṇhājālaṃ padāletvā attano nissaraṇamaggaṃ ujuṃ kātuṃ samattho nāma natthi.
Even that could be straightened by relying on one's own personal effort, but apart from Bodhisattas, no other being is capable by their own nature of tearing apart the net of craving and straightening their path to liberation.
Và điều đó có thể được làm thẳng ra nếu có sự nỗ lực của cá nhân, nhưng ngoài các vị Bồ-tát, không có chúng sinh nào có khả năng tự mình phá vỡ lưới ái dục và làm cho con đường giải thoát của mình trở nên ngay thẳng.
Evamayaṃ loko taṇhājālena pariyonaddho apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati.
Thus, this world, enveloped by the net of craving, does not transcend the woeful states (apāya), miserable destinations (duggati), ruin (vinipāta), or saṃsāra.
Như vậy, thế gian này bị lưới ái dục bao phủ, không thể vượt qua được cõi khổ, ác thú, đọa xứ, luân hồi.
Tattha apāyoti niraya-tiracchānayoni-pettivisaya-asurakāyā.
Therein, apāya refers to hell, the animal realm, the realm of hungry ghosts, and the asura realm.
Trong đó, apāyo (cõi khổ) là địa ngục, loài súc sinh, cõi ngạ quỷ, loài a-tu-la.
Sabbepi hi te vaḍḍhisaṅkhātassa āyassa abhāvato apāyāti vuccanti.
All of them are called apāya because of the absence of profit, which is called āya.
Tất cả chúng đều được gọi là cõi khổ (apāya) vì không có sự tăng trưởng (āya) được gọi là sự tiến bộ.
Tathā dukkhassa gatibhāvato duggati.
Similarly, duggati because it is a destination of suffering.
Tương tự, vì là nơi đến của khổ, nên gọi là duggati (ác thú).
Sukhasamussayato vinipatitattā vinipāto.
Vinipāto because it is fallen from the accumulation of happiness.
Vì bị rơi khỏi sự tích tập của hạnh phúc, nên gọi là vinipāto (đọa xứ).
Itaro pana –
But the other (saṃsāra) is –
Còn lại thì –
Ajjhattikassa upādāyāti ajjhattikaṃ khandhapañcakaṃ upādāya.
"Ajjhattikassa upādāyā" means taking up the five internal aggregates.
Ajjhattikassa upādāyā (do chấp thủ nội phần) nghĩa là do chấp thủ năm uẩn nội phần.
Idañhi upayogatthe sāmivacanaṃ.
Indeed, this is a genitive case in the sense of application.
Ở đây, đây là sở hữu cách trong ý nghĩa sử dụng.
Bāhirassa upādāyāti bāhiraṃ khandhapañcakaṃ upādāya, idampi upayogatthe sāmivacanaṃ.
"Bāhirassa upādāyā" means taking up the five external aggregates; this too is a genitive case in the sense of application.
Bāhirassa upādāyā (do chấp thủ ngoại phần) nghĩa là do chấp thủ năm uẩn ngoại phần, đây cũng là sở hữu cách trong ý nghĩa sử dụng.
Asmīti, bhikkhave, satīti, bhikkhave, yadetaṃ ajjhattaṃ khandhapañcakaṃ upādāya taṇhāmānadiṭṭhivasena samūhaggāhato asmīti hoti, tasmiṃ satīti attho.
"Bhikkhus, when there is 'I am'" means, O bhikkhus, that when there is a grasping of a collection by way of craving, conceit, and wrong view, taking up these internal five aggregates, there is "I am"; this is the meaning of "when that exists".
Asmīti, bhikkhave, satī (này các Tỷ-kheo, khi có 'tôi là') nghĩa là, này các Tỷ-kheo, khi có sự chấp thủ năm uẩn nội phần này theo cách thức của ái, mạn, kiến, từ đó có sự nắm bắt chung rằng 'tôi là', khi điều đó có mặt, đó là ý nghĩa.
Itthasmīti hotītiādīsu pana evaṃ samūhato ahanti gahaṇe sati tato anupanidhāya ca upanidhāya cāti dvidhā gahaṇaṃ hoti.
In phrases like "Itthasmīti hoti" (There is 'I am thus'), when there is such a grasping of "I" as a collection, then there are two kinds of grasping: without comparison and with comparison.
Itthasmīti hotī (có 'tôi là thế này') v.v..., tuy nhiên, khi có sự nắm bắt chung rằng 'tôi', thì có hai cách nắm bắt: không so sánh và có so sánh.
Tattha anupanidhāyāti aññaṃ ākāraṃ anupagamma sakabhāvameva ārammaṇaṃ katvā itthasmīti hoti, khattiyādīsu idaṃpakāro ahanti evaṃ taṇhāmānadiṭṭhivasena hotīti attho.
Among these, "anupanidhāyā" means without resorting to another mode, making one's own state the object, there is "I am thus"; the meaning is, there is "I am of this kind" among khattiyas and so on, by way of craving, conceit, and wrong view.
Trong đó, anupanidhāyā (không so sánh) nghĩa là không đi đến một hình thức khác, mà lấy chính bản thể của mình làm đối tượng, có 'tôi là thế này', nghĩa là trong các hạng người Sát-đế-lỵ v.v..., 'tôi là loại này', như vậy có sự tồn tại theo cách thức của ái, mạn, kiến, đó là ý nghĩa.
Idaṃ tāva anupanidhāya gahaṇaṃ.
This is grasping without comparison.
Đây là cách nắm bắt không so sánh.
Upanidhāya gahaṇaṃ pana duvidhaṃ hoti samato ca asamato ca.
Grasping with comparison is, however, twofold: as equal and as unequal.
Upanidhāya gahaṇaṃ (cách nắm bắt có so sánh) thì có hai loại: so sánh ngang bằng và so sánh không ngang bằng.
Taṃ dassetuṃ evaṃsmīti aññathāsmīti ca vuttaṃ.
To show this, "evaṃsmīti aññathāsmī" (I am thus, I am otherwise) is stated.
Để chỉ ra điều đó, đã nói evaṃsmīti aññathāsmī (tôi là như vậy, tôi là khác vậy).
Tattha evaṃsmīti idaṃ samato upanidhāya gahaṇaṃ, yathāyaṃ khattiyo yathāyaṃ brāhmaṇo, evamahampīti attho.
Among these, "evaṃsmī" is grasping with comparison as equal, meaning: "Just as this khattiya, just as this brāhmaṇa, so am I."
Trong đó, evaṃsmī (tôi là như vậy) là cách nắm bắt có so sánh ngang bằng, nghĩa là 'như người Sát-đế-lỵ này, như người Bà-la-môn này, tôi cũng như vậy'.
Aññathāsmīti idaṃ pana asamato gahaṇaṃ, yathāyaṃ khattiyo yathāyaṃ brāhmaṇo, tato aññathā ahaṃ, hīno vā adhiko vāti attho.
"Aññathāsmī" is grasping as unequal, meaning: "Just as this khattiya, just as this brāhmaṇa, I am otherwise than that, either inferior or superior."
Aññathāsmī (tôi là khác vậy) là cách nắm bắt không ngang bằng, nghĩa là 'như người Sát-đế-lỵ này, như người Bà-la-môn này, tôi khác với họ, hoặc thấp kém hơn, hoặc cao hơn', đó là ý nghĩa.
Imāni tāva paccuppannavasena cattāri taṇhāvicaritāni.
These are the four modes of craving relating to the present.
Đây là bốn loại biến thể của ái dục liên quan đến hiện tại.
Asasmīti satasmīti imāni pana dve yasmā atthīti asaṃ, niccassetaṃ adhivacanaṃ.
However, "Asasmīti satasmī" (I shall not be, I shall be) are two, because that which exists is "asaṃ", which is a designation for the eternal.
Asasmīti satasmī (tôi sẽ là, tôi sẽ không là) hai điều này, vì 'asaṃ' có nghĩa là 'có', đây là từ đồng nghĩa với thường hằng.
Sīdatīti sataṃ, aniccassetaṃ adhivacanaṃ.
That which perishes is "sataṃ", which is a designation for the impermanent.
'Sataṃ' có nghĩa là 'hủy hoại', đây là từ đồng nghĩa với vô thường.
Tasmā sassatucchedavasena vuttānīti veditabbāni.
Therefore, they should be understood as having been stated by way of eternalism and annihilationism.
Do đó, cần phải hiểu rằng chúng được nói theo cách thức của thường kiến và đoạn kiến.
Ito parāni santi evamādīni cattāri saṃsayaparivitakkavasena vuttāni.
The subsequent four, such as "Santi" (May I be), are stated by way of doubt and wavering.
Sau đó, bốn điều bắt đầu bằng santi v.v... được nói theo cách thức của sự nghi ngờ và suy tầm.
Santi hotīti evamādīsu ahaṃ siyanti hotīti evamattho veditabbo.
In phrases like "Santi hoti" (May I be, it comes to be), the meaning "May I be" should be understood.
Trong santi hotī (có thể tôi là) v.v..., cần phải hiểu ý nghĩa là 'có thể tôi sẽ là'.
Adhippāyo panettha purimacatukke vuttanayeneva gahetabbo.
The intention here should be taken in the same manner as stated in the previous fourfold group.
Ý định ở đây nên được hiểu theo cách đã nói trong bốn điều đầu tiên.
Apihaṃ santiādīni pana cattāri api nāma ahaṃ bhaveyyanti evaṃ patthanākappanavasena vuttāni.
The four, such as "Apihaṃ santi" (Oh, that I might be), are stated by way of aspiration and conjecture, meaning "Oh, that I might be".
Apihaṃ santi (mong rằng tôi sẽ là) v.v..., bốn điều này được nói theo cách thức của sự mong ước và hình dung rằng 'mong sao tôi sẽ được như vậy'.
Tānipi purimacatukke vuttanayeneva veditabbāni.
These too should be understood in the same manner as stated in the previous fourfold group.
Chúng cũng nên được hiểu theo cách đã nói trong bốn điều đầu tiên.
Bhavissantiādīni pana cattāri anāgatavasena vuttāni.
The four, such as "Bhavissanti" (I shall be), are stated by way of the future.
Bhavissanti (tôi sẽ là) v.v..., bốn điều này được nói theo cách thức liên quan đến tương lai.
Tesampi purimacatukke vuttanayeneva attho veditabbo.
Their meaning too should be understood in the same manner as stated in the previous fourfold group.
Ý nghĩa của chúng cũng cần được hiểu theo cách đã nói trong bốn điều đầu tiên.
Evamete –
Thus, these are –
Như vậy, những điều này –
Etesu hi asasmi, satasmīti ete dve diṭṭhisīsā nāma.
Indeed, among these, "Asasmi" and "Satasmīti" are called the two root views.
Trong số này, 'asasmi' và 'satasmi' được gọi là hai đầu của tà kiến.
Asmi, santi, apihaṃ santi, bhavissanti ete cattāro suddhasīsā eva.
"Asmi", "Santi", "Apihaṃ santi", and "Bhavissanti" are simply the root views.
'Asmi', 'santi', 'apihaṃ santi', 'bhavissanti', bốn điều này chỉ là những cái đầu đơn thuần.
Itthasmītiādayo tayo tayoti dvādasa sīsamūlakā nāmāti evamete dve diṭṭhisīsā cattāro suddhasīsā dvādasa sīsamūlakāti aṭṭhārasa taṇhāvicaritadhammā veditabbā.
The twelve, "Itthasmīti" and so on (three each), are called views with roots. Thus, these eighteen modes of craving should be understood as two root views, four pure root views, and twelve views with roots.
“Itthasmī” v.v... là mười hai loại gốc rễ của tà kiến (sīsamūlakā). Như vậy, cần phải biết mười tám pháp biến hành của ái dục (taṇhāvicaritadhammā) này, bao gồm hai loại gốc rễ của tà kiến (diṭṭhisīsā), bốn loại gốc rễ thuần túy (suddhasīsā) và mười hai loại gốc rễ của tà kiến (sīsamūlakā).
Imāni tāva ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni.
These are the eighteen modes of craving with reference to the internal.
Đây là mười tám loại biến hành của ái dục liên quan đến nội thân.
Bāhirassa upādāya taṇhāvicaritesupi eseva nayo.
The same method applies to the modes of craving with reference to the external.
Đối với các biến hành của ái dục liên quan đến ngoại thân, cũng theo cách tương tự.
Imināti iminā rūpena vā…pe… viññāṇena vāti esa viseso veditabbo.
"Iminā" means "by this form or... by this consciousness"; this distinction should be understood.
Iminā có nghĩa là "với sắc này" hoặc "...với thức này". Cần phải hiểu sự khác biệt này.
Sesaṃ tādisameva.
The rest is similar.
Phần còn lại cũng tương tự như vậy.
Iti evarūpāni atītāni chattiṃsāti ekamekassa puggalassa atīte addhani chattiṃsa.
"Thus, such thirty-six past ones" refers to thirty-six in the past for each individual.
Iti evarūpāni atītāni chattiṃsā có nghĩa là ba mươi sáu loại như vậy trong quá khứ của mỗi cá nhân.
Anāgatāni chattiṃsāti ekamekasseva puggalassa ca anāgate addhani chattiṃsa.
"Thirty-six future ones" refers to thirty-six in the future for each individual.
Anāgatāni chattiṃsā có nghĩa là ba mươi sáu loại trong tương lai của mỗi cá nhân.
Paccuppannāni chattiṃsāti ekassa vā puggalassa yathāsambhavato bahūnaṃ vā paccuppanne addhani chattiṃsāva.
"Thirty-six present ones" refers to thirty-six in the present for one individual as possible, or for many.
Paccuppannāni chattiṃsā có nghĩa là ba mươi sáu loại trong hiện tại của một cá nhân, hoặc của nhiều cá nhân tùy theo khả năng.
Sabbasattānaṃ pana niyameneva atīte addhani chattiṃsa, anāgate chattiṃsa, paccuppanne chattiṃsa.
For all beings, however, there are definitely thirty-six in the past, thirty-six in the future, and thirty-six in the present.
Tuy nhiên, đối với tất cả chúng sinh, chắc chắn có ba mươi sáu loại trong quá khứ, ba mươi sáu loại trong tương lai, và ba mươi sáu loại trong hiện tại.
Anantā hi asadisataṇhāmānadiṭṭhibhedā sattā.
For beings are infinite, with innumerable distinctions of craving, conceit, and wrong view.
Vì chúng sinh có vô số loại ái dục, kiêu mạn và tà kiến không giống nhau.
Aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritaṃ hontīti ettha pana aṭṭhasatasaṅkhātaṃ taṇhāvicaritaṃ hotīti evamattho daṭṭhabbo.
Here, in "Aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritaṃ honti", the meaning should be seen as "there are one hundred and eight modes of craving".
Trong câu Aṭṭhasataṃ taṇhāvicaritaṃ hontī, cần phải hiểu ý nghĩa là có một trăm lẻ tám loại biến hành của ái dục.
200. Dasame na ussenetīti diṭṭhivasena na ukkhipati.
200. In the tenth sutta, "na usseneti" means he does not exalt himself by way of wrong view.
200. Trong phẩm thứ mười, na ussenetī có nghĩa là không ngẩng cao đầu theo quan điểm tà kiến.
Na paṭisenetīti paṭiviruddho hutvā kalahabhaṇḍanavasena na ukkhipati.
"Na paṭiseneti" means he does not exalt himself by being hostile, by way of quarrels and disputes.
Na paṭisenetī có nghĩa là không ngẩng cao đầu bằng cách đối kháng gây tranh cãi.
Na dhūpāyatīti ajjhattikassa upādāya taṇhāvicaritavasena na dhūpāyati.
"Does not fume" means that due to internal clinging, in the manner of wandering craving, it does not fume.
Na dhūpāyatī có nghĩa là không bốc khói theo biến hành của ái dục liên quan đến nội thân.
Na pajjalatīti bāhirassa upādāya taṇhāvicaritavasena na pajjalati.
"Does not blaze" means that due to external clinging, in the manner of wandering craving, it does not blaze.
Na pajjalatī có nghĩa là không bốc cháy theo biến hành của ái dục liên quan đến ngoại thân.
Na sampajjhāyatīti asmimānavasena na sampajjhāyati.
"Does not burn intensely" means that in the manner of the conceit "I am", it does not burn intensely.
Na sampajjhāyatī có nghĩa là không bốc cháy dữ dội theo kiêu mạn "ta là".
Sesaṃ pāḷinayeneva veditabbaṃ.
The rest should be understood by the method of the Pali text itself.
Phần còn lại cần phải hiểu theo cách của kinh điển.
Imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitanti.
In this Sutta, the cycle of existence (saṃsāra) and its cessation are spoken of.
Trong kinh này, sự luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa) đã được nói đến.
201. Pañcamassa paṭhame asappurisanti lāmakapurisaṃ tucchapurisaṃ mūḷhapurisaṃ avijjāya andhīkataṃ bālaṃ.
201. In the first of the fifth, "bad person" means a wretched person, an empty person, a deluded person, a fool blinded by ignorance.
201. Trong phẩm thứ năm, kinh đầu tiên, asappurisaṃ có nghĩa là người thấp kém, người trống rỗng, người ngu si, người bị vô minh che mắt, kẻ khờ dại.
Asappurisataranti atirekena asappurisaṃ.
"Worse person" means an excessively bad person.
Asappurisataraṃ có nghĩa là người cực kỳ thấp kém.
Itare dve vuttapaṭipakkhavasena veditabbā.
The other two should be understood by way of their opposites as stated.
Hai từ còn lại cần được hiểu theo nghĩa đối lập với những gì đã nói.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is of obvious meaning.
Phần còn lại ở đây có nghĩa rõ ràng.
Yathā cettha, evaṃ ito paresu pañcasu.
As it is here, so it is in the next five.
Như ở đây, cũng vậy đối với năm kinh tiếp theo.
Etesu hi paṭhamaṃ pañcaveravasena desitaṃ, dutiyaṃ assaddhammavasena, tatiyaṃ kāyavacīdvāravasena, catutthaṃ manodvāravasena, pañcamaṃ aṭṭhamicchattavasena, chaṭṭhaṃ dasamicchattavasena.
Among these, the first is taught by way of the five transgressions; the second by way of ignoble qualities; the third by way of the doors of body and speech; the fourth by way of the mind-door; the fifth by way of the eight wrongnesses; the sixth by way of the ten wrongnesses.
Trong số đó, kinh đầu tiên được giảng về năm điều ác (pañcavera), kinh thứ hai về các pháp bất thiện (assaddhamma), kinh thứ ba về hai cửa thân và khẩu (kāyavacīdvāra), kinh thứ tư về cửa ý (manodvāra), kinh thứ năm về tám tà kiến (aṭṭhamicchattā), và kinh thứ sáu về mười tà kiến (dasamicchattā).
207-210. Sattame pāpanti lāmakaṃ saṃkiliṭṭhapuggalaṃ.
207-210. In the seventh, "evil" means a wretched, defiled person.
207-210. Trong phẩm thứ bảy, pāpaṃ có nghĩa là một cá nhân thấp kém, ô uế.
Kalyāṇanti bhaddakaṃ anavajjapuggalaṃ.
"Good" means a virtuous, blameless person.
Kalyāṇaṃ có nghĩa là một cá nhân tốt đẹp, không có lỗi.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is of obvious meaning.
Phần còn lại ở đây có nghĩa rõ ràng.
Aṭṭhamepi eseva nayo.
The same method applies to the eighth.
Trong phẩm thứ tám, cũng theo cách tương tự.
Navame pāpadhammanti lāmakadhammaṃ.
In the ninth, "evil qualities" means wretched qualities.
Trong phẩm thứ chín, pāpadhammaṃ có nghĩa là pháp thấp kém.
Kalyāṇadhammanti anavajjadhammaṃ.
"Good qualities" means blameless qualities.
Kalyāṇadhammaṃ có nghĩa là pháp không có lỗi.
Sesamettha uttānatthameva.
The rest here is of obvious meaning.
Phần còn lại ở đây có nghĩa rõ ràng.
Dasamepi eseva nayo.
The same method applies to the tenth.
Trong phẩm thứ mười, cũng theo cách tương tự.
Imasmiṃ vagge dasasupi suttesu agāriyappaṭipadā kathitā.
In this chapter, the householder's practice is spoken of in all ten suttas.
Trong tất cả mười kinh của phẩm này, con đường thực hành của người tại gia đã được nói đến.
Sacepi sotāpannasakadāgāmino honti, vaṭṭatiyevāti.
Even if they are Stream-Enterers or Once-Returners, it is still applicable.
Mặc dù có nói "đến cõi trời", nhưng ba đạo và ba quả vẫn có thể đạt được.
214-217. Catutthaṃ catunnaṃ kammakilesānaṃ tappaṭipakkhassa ca vasena vuttaṃ, pañcamaṃ sukkapakkhānaṃ ādito catunnaṃ micchattānaṃ vasena, chaṭṭhaṃ avasesānaṃ catunnaṃ, sattamaṃ anariyavohāraariyavohārānaṃ.
214-217. The fourth is spoken of by way of the four defilements of action and their opposites; the fifth by way of the first four wrongnesses of the wholesome side; the sixth by way of the remaining four; the seventh by way of ignoble and noble speech.
214-217. Kinh thứ tư được nói đến theo bốn ô nhiễm nghiệp (kammakilesa) và đối lập của chúng, kinh thứ năm theo bốn tà kiến ban đầu của thiện pháp, kinh thứ sáu theo bốn tà kiến còn lại, và kinh thứ bảy theo những lời nói không cao quý và cao quý.
Tathā aṭṭhamanavamadasamāni sappaṭipakkhānaṃ assaddhammānaṃ vasena vuttāni.
Similarly, the eighth, ninth, and tenth are spoken of by way of ignoble qualities and their opposites.
Tương tự, kinh thứ tám, thứ chín và thứ mười được nói đến theo các pháp bất thiện có đối lập.
Sabbasuttesu pana sukkapakkhadhammā lokiyalokuttaramissakāva kathitā.
In all these suttas, the wholesome qualities are spoken of as a mixture of mundane and supramundane.
Tuy nhiên, trong tất cả các kinh, các pháp thiện (sukkapakkha) được nói đến là sự pha trộn giữa thế gian và xuất thế gian.
Navasu suttesu kiñcāpi ‘‘sagge’’ti vuttaṃ, tayo pana maggā tīṇi ca phalāni labbhantiyevāti.
Although "to heaven" is mentioned in nine suttas, the three paths and three fruits are certainly attained.
Mặc dù trong chín kinh có nói "đến cõi trời", nhưng ba đạo và ba quả vẫn có thể đạt được.
221-231. Tatiyassa paṭhamādīni uttānatthāneva.
221-231. The first and subsequent suttas of the third are of obvious meaning.
221-231. Các kinh từ đầu phẩm thứ ba trở đi đều có nghĩa rõ ràng.
Dasame yo cintetvā kabyaṃ karoti, ayaṃ cintākavi nāma.
In the tenth, one who composes poetry after reflection is called a "poet of thought".
Trong kinh thứ mười, người nào suy nghĩ rồi làm thơ, người đó được gọi là cintākavi (thi sĩ tư duy).
Yo sutvā karoti, ayaṃ sutakavi nāma.
One who composes after hearing is called a "poet of hearing".
Người nào nghe rồi làm thơ, người đó được gọi là sutakavi (thi sĩ học hỏi).
Yo ekaṃ atthaṃ nissāya karoti, ayaṃ atthakavi nāma.
One who composes based on a single meaning is called a "poet of meaning".
Người nào dựa vào một ý nghĩa để làm thơ, người đó được gọi là atthakavi (thi sĩ ý nghĩa).
Yo taṅkhaṇaññeva vaṅgīsatthero viya attano paṭibhānena karoti, ayaṃ paṭibhānakavi nāmāti.
One who composes spontaneously, like Venerable Vaṅgīsa, by his own ingenuity, is called a "poet of improvisation".
Người nào làm thơ ngay lập tức bằng khả năng ứng đối của mình, như Trưởng lão Vaṅgīsa, người đó được gọi là paṭibhānakavi (thi sĩ ứng đối).
232. Catutthassa paṭhame kaṇhanti kāḷakaṃ dasaakusalakammapathakammaṃ.
232. In the first of the fourth, "dark" means black, the kamma of the ten unwholesome courses of action.
232. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ tư, kaṇhaṃ có nghĩa là nghiệp đen, tức là mười nghiệp đạo bất thiện.
Kaṇhavipākanti apāye nibbattanato kāḷakavipākaṃ.
"Dark result" means a black result, as it arises in the lower realms.
Kaṇhavipākaṃ có nghĩa là quả đen, vì nó sinh ra trong các cõi khổ.
Sukkanti paṇḍarakaṃ kusalakammapathakammaṃ.
"White" means pure white, the kamma of the wholesome courses of action.
Sukkaṃ có nghĩa là nghiệp trắng, tức là nghiệp đạo thiện.
Sukkavipākanti sagge nibbattanato paṇḍarakavipākaṃ.
"White result" means a pure white result, as it arises in the heavens.
Sukkavipākaṃ có nghĩa là quả trắng, vì nó sinh ra trong các cõi trời.
Kaṇhasukkanti missakakammaṃ.
"Dark and white" means mixed kamma.
Kaṇhasukkaṃ có nghĩa là nghiệp hỗn tạp.
Kaṇhasukkavipākanti sukhadukkhavipākaṃ.
"Dark and white result" means a result of pleasure and pain.
Kaṇhasukkavipākaṃ có nghĩa là quả khổ và lạc.
Missakakammañhi katvā akusalena tiracchānayoniyaṃ maṅgalahatthiṭṭhānādīsu uppanno kusalena pavatte sukhaṃ vediyati.
Indeed, having performed mixed kamma, one who is reborn in an animal realm due to unwholesome kamma, in places like a ceremonial elephant's stable, experiences pleasure due to wholesome kamma in that existence.
Vì sau khi tạo nghiệp hỗn tạp, người ta sinh ra trong các loài súc sinh như voi chúa nhờ nghiệp bất thiện, và trải nghiệm hạnh phúc trong đời sống tiếp theo nhờ nghiệp thiện.
Kusalena rājakulepi nibbatto akusalena pavatte dukkhaṃ vediyati.
By wholesome kamma, one is born even in a royal family; by unwholesome kamma, one experiences suffering in the course of existence.
Người ta sinh ra trong gia đình hoàng gia nhờ nghiệp thiện, và trải nghiệm khổ đau trong đời sống tiếp theo nhờ nghiệp bất thiện.
Akaṇhaṃ asukkanti kammakkhayakaraṃ catumaggañāṇaṃ adhippetaṃ.
The term akaṇhaṃ asukkaṃ (neither dark nor bright) refers to the knowledge of the four paths, which causes the destruction of kamma.
Akaṇhaṃ asukkaṃ có nghĩa là trí tuệ của bốn đạo, dẫn đến sự diệt trừ nghiệp.
Tañhi yadi kaṇhaṃ bhaveyya, kaṇhavipākaṃ dadeyya.
For if that (knowledge) were dark, it would give a dark result.
Nếu nó là đen, nó sẽ cho quả đen.
Yadi sukkaṃ bhaveyya, sukkavipākaṃ dadeyya.
If it were bright, it would give a bright result.
Nếu nó là trắng, nó sẽ cho quả trắng.
Ubhayavipākassa pana appadānato akaṇhaṃ asukkanti ayamettha attho.
But because it gives neither of these two results, the meaning here is "akaṇhaṃ asukkaṃ" (neither dark nor bright).
Vì nó không cho quả của cả hai, nên nó được gọi là không đen không trắng. Đây là ý nghĩa ở đây.
233. Dutiye sabyābajjhanti sadosaṃ.
In the second (sutta), sabyābajjhaṃ means faulty.
233. Trong kinh thứ hai, sabyābajjhaṃ có nghĩa là có lỗi.
Kāyasaṅkhāranti kāyadvāracetanaṃ.
Kāyasaṅkhāraṃ means the volition of the bodily door.
Kāyasaṅkhāraṃ có nghĩa là ý chí hành động của thân môn.
Abhisaṅkharotīti āyūhati sampiṇḍeti.
Abhisaṅkharotī means he accumulates, he brings together.
Abhisaṅkharotī có nghĩa là tích lũy, tập hợp.
Sesadvayepi eseva nayo.
The same method applies to the other two.
Đối với hai phần còn lại cũng theo cách tương tự.
Sabyābajjhaṃ lokanti sadukkhaṃ lokaṃ.
Sabyābajjhaṃ lokaṃ means a world of suffering.
Sabyābajjhaṃ lokaṃ có nghĩa là thế giới có khổ.
Sabyābajjhā phassāti sadukkhā vipākaphassā.
Sabyābajjhā phassā means painful resultant contacts.
Sabyābajjhā phassā có nghĩa là các xúc quả có khổ.
Sabyābajjhaṃ vedanaṃ vediyatīti sābādhaṃ vipākavedanaṃ vediyati.
Sabyābajjhaṃ vedanaṃ vediyatī means he experiences painful resultant feeling.
Sabyābajjhaṃ vedanaṃ vediyatī có nghĩa là trải nghiệm cảm thọ quả có bệnh tật.
Ekantadukkhanti ekanteneva dukkhaṃ, na sukhasammissaṃ.
Ekantadukkhaṃ means entirely suffering, not mixed with happiness.
Ekantadukkhaṃ có nghĩa là hoàn toàn khổ, không pha trộn với lạc.
Seyyathāpi sattā nerayikāti ettha seyyathāpīti nidassanatthe nipāto.
In seyyathāpi sattā nerayikā, the particle seyyathāpi is used for illustration.
Trong đoạn văn “Giống như các chúng sinh ở địa ngục”, từ “seyyathāpi” là một giới từ có nghĩa là ví dụ.
Tena kevalaṃ nerayikasatte dasseti, aññe pana taṃsarikkhakā nāma natthi.
By this, it exclusively shows beings in hell, for there are no others similar to them.
Bằng cách đó, nó chỉ cho thấy các chúng sinh địa ngục, và không có những chúng sinh nào khác tương tự như vậy.
Iminā upāyena sabbattha attho veditabbo.
The meaning should be understood everywhere by this method.
Theo cách này, ý nghĩa phải được hiểu ở khắp mọi nơi.
Seyyathāpi manussātiādīsu pana manussānaṃ tāva kālena sukhā vedanā uppajjati, kālena dukkhā vedanā.
However, in phrases like seyyathāpi manussā (just as humans), at times pleasant feelings arise for humans, and at times painful feelings.
Tuy nhiên, trong các đoạn như “Giống như loài người”, đôi khi cảm thọ lạc phát sinh ở loài người, đôi khi cảm thọ khổ phát sinh.
Ekacce ca devāti ettha pana kāmāvacaradevā daṭṭhabbā.
Here, ekacce ca devā (and some devas) should be understood as devas of the sensuous realm.
Còn ở đây, “một số chư thiên” nên được hiểu là các vị trời cõi Dục.
Tesañhi mahesakkhatarā devatā disvā nisinnāsanato vuṭṭhānaṃ, pārutauttarāsaṅgassa otāraṇaṃ, añjalipaggaṇhanantiādīnaṃ vasena kālena dukkhaṃ uppajjati, dibbasampattiṃ anubhavantānaṃ kālena sukhaṃ.
For them, seeing more powerful deities, rising from their seats, lowering their outer robes, and raising their hands in salutation, etc., sometimes causes suffering, and sometimes happiness when they experience divine prosperity.
Đối với họ, đôi khi khổ phát sinh do việc đứng dậy khỏi chỗ ngồi khi thấy các vị thiên nhân có oai lực lớn hơn, việc hạ y tăng-già-lê đang khoác xuống, việc chắp tay v.v., và đôi khi lạc phát sinh khi họ đang hưởng thụ thiên phúc.
Ekacce ca vinipātikāti ettha vemānikapetā daṭṭhabbā.
Here, ekacce ca vinipātikā (and some in states of woe) should be understood as vimānika petas.
Còn ở đây, “một số chúng sinh đọa lạc” nên được hiểu là các loài ngạ quỷ có cung điện (vemānika-petā).
Te nirantarameva ekasmiṃ kāle sukhaṃ, ekasmiṃ kāle dukkhaṃ vediyanti.
They continuously experience happiness at one time and suffering at another.
Họ liên tục cảm nhận lạc trong một thời điểm và khổ trong một thời điểm khác.
Nāgasupaṇṇahatthiassādayo pana manussā viya vokiṇṇasukhadukkhāva honti.
Nāgas, supaṇṇas, elephants, horses, and others are, like humans, mixed with happiness and suffering.
Còn các loài rồng, kim sí điểu, voi, ngựa v.v. thì có lạc và khổ xen lẫn như loài người.
Pahānāya yā cetanāti ettha vivaṭṭagāminī maggacetanā veditabbā.
Here, pahānāya yā cetanā (the volition for abandonment) should be understood as the path-volition leading to the cessation of existence.
Ở đây, “ý muốn đoạn tận” nên được hiểu là tâm tư đạo dẫn đến sự giải thoát (vivaṭṭagāminī magga-cetanā).
Sā hi kammakkhayāya saṃvattatīti.
For that indeed conduces to the destruction of kamma.
Vì nó đưa đến sự diệt tận nghiệp.
234. Tatiye sikhāmoggallānoti sīsamajjhe ṭhitāya mahatiyā sikhāya samannāgato moggallānagotto brāhmaṇo.
In the third (sutta), sikhāmoggallāno refers to a brahmin of the Moggallāna clan endowed with a large topknot on the crown of his head.
234. Trong kinh thứ ba, “Sikhāmoggallāna” là vị Bà-la-môn thuộc dòng Moggallāna, có búi tóc lớn ở giữa đầu.
Purimānīti atītānantaradivasato paṭṭhāya purimāni, dutiyādito paṭṭhāya purimatarāni veditabbāni.
Purimāni should be understood as those preceding, starting from the day immediately past; and purimatarāni as those preceding, starting from the second day onwards.
“Những ngày trước” là những ngày tính từ ngày liền trước đó trở về trước, còn “những ngày xa hơn trước” nên được hiểu là những ngày tính từ ngày thứ hai trở đi trở về trước.
Soṇakāyanoti tasseva antevāsiko.
Soṇakāyano is his disciple.
“Soṇakāyana” là đệ tử của vị ấy.
Kammasaccāyaṃ bho lokoti bho ayaṃ loko kammasabhāvo.
Kammasaccāyaṃ bho loko means, "Sir, this world is of the nature of kamma."
“Này chư vị, thế gian này là sự thật của nghiệp” có nghĩa là, này chư vị, thế gian này có bản chất là nghiệp.
Kammasamārambhaṭṭhāyīti kammasamārambhena tiṭṭhati.
Kammasamārambhaṭṭhāyī means it exists by the initiation of kamma.
“Duy trì bởi sự khởi tạo nghiệp” có nghĩa là duy trì bởi sự khởi tạo nghiệp.
Kammaṃ āyūhantova tiṭṭhati, anāyūhanto ucchijjatīti dīpeti.
It implies that it exists by accumulating kamma; if it does not accumulate, it ceases.
Nó chỉ ra rằng thế gian này tồn tại bằng cách tích lũy nghiệp, và sẽ bị hủy diệt nếu không tích lũy nghiệp.
Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
The rest is as explained below.
Phần còn lại là theo cách đã nói ở dưới.
235. Catutthādīnipi uttānatthāneva.
The fourth and subsequent (suttas) are also clear in meaning.
235. Các kinh từ thứ tư trở đi cũng có ý nghĩa rõ ràng.
Maggaṅgesu pana yasmā satiyā upaṭṭhapetvā paññāya paricchindati, tasmā ubhayameva kammaṃ.
However, among the path factors, since one establishes mindfulness and then discriminates with wisdom, both are kamma.
Tuy nhiên, trong các chi phần đạo, vì người ta thiết lập chánh niệm rồi dùng tuệ để phân biệt, nên cả hai đều là nghiệp.
Sesā aṅgāneva honti, no kammanti vuttaṃ.
The other factors are merely factors, not kamma, as stated.
Các chi phần còn lại chỉ là các chi phần, không phải là nghiệp, như đã nói.
Bojjhaṅgesupi eseva nayo.
The same method applies to the factors of awakening (bojjhaṅgas).
Trong các chi phần giác ngộ (Bojjhaṅga) cũng theo cách này.
Abhidhamme pana sabbampetaṃ avisesena cetanāsampayuttakammanteva vaṇṇitaṃ.
In the Abhidhamma, however, all of this is described without distinction as actions accompanied by volition.
Tuy nhiên, trong A-tì-đàm (Abhidhamma), tất cả những điều này đều được mô tả là nghiệp đi kèm với tâm sở tư (cetanā-sampayutta-kamma) mà không có sự phân biệt.
241. Dasame idhevāti imasmiṃyeva sāsane.
241. In the tenth (sutta), idheva means in this very Dispensation.
241. Trong kinh thứ mười, “ngay tại đây” là ngay trong giáo pháp này.
Ayaṃ pana niyamo sesapadesupi veditabbo.
This rule should be understood in the remaining sections as well.
Quy tắc này cũng nên được hiểu ở các nơi khác.
Dutiyādayopi hi samaṇā idheva, na aññattha.
For the second and other samaṇas are found only here, not elsewhere.
Các vị sa-môn thứ hai v.v. cũng ở ngay đây, không ở nơi nào khác.
Suññāti rittā tucchā.
Suññā means empty, void.
“Suññā” có nghĩa là trống rỗng, vô ích.
Parappavādāti cattāro sassatavādā, cattāro ekaccasassatikā, cattāro antānantikā, cattāro amarāvikkhepikā, dve adhiccasamuppannikā, soḷasa saññivādā, aṭṭha asaññivādā, aṭṭha nevasaññināsaññivādā, satta ucchedavādā, pañca diṭṭhadhammanibbānavādāti ime sabbepi brahmajāle āgatadvāsaṭṭhidiṭṭhiyo ito bāhirānaṃ paresaṃ pavādā parappavādā nāma.
Parappavādā means other doctrines: these sixty-two views, such as the four eternalist views, the four partially eternalist views, the four finitist-infinitist views, the four eel-wriggler views, the two accidentalist views, the sixteen perceptionist views, the eight non-perceptionist views, the eight neither-perceptionist-nor-non-perceptionist views, the seven annihilationist views, and the five views of Nibbāna visible in this very life, which are all found in the Brahmajäla Sutta, are the doctrines of others, those outside this Dispensation, and are called parappavādā.
“Các giáo thuyết ngoại đạo” là bốn thuyết thường kiến, bốn thuyết bán thường kiến, bốn thuyết biên kiến hữu biên và vô biên, bốn thuyết ngụy biện, hai thuyết vô nhân kiến, mười sáu thuyết hữu tưởng, tám thuyết vô tưởng, tám thuyết phi hữu tưởng phi vô tưởng, bảy thuyết đoạn kiến, năm thuyết Niết-bàn hiện tại – tất cả sáu mươi hai tà kiến được đề cập trong kinh Phạm Võng (Brahmajāla Sutta) này là các giáo thuyết ngoại đạo (parappavādā) của những người bên ngoài giáo pháp này.
Te sabbepi imehi catūhi phalaṭṭhakasamaṇehi suññā.
All of these are devoid of these four samaṇas who are established in the fruits (of the path).
Tất cả những giáo thuyết đó đều trống rỗng không có bốn vị sa-môn quả vị này.
Na hi te ettha santi.
Indeed, they are not found here.
Vì họ không tồn tại ở đó.
Na kevalañca eteheva suññā, catūhi pana maggaṭṭhakasamaṇehipi, catunnaṃ maggānaṃ atthāya āraddhavipassakehipīti dvādasahipi samaṇehi suññā eva.
Not only are they devoid of these, but also of the four samaṇas established in the paths, and of those engaging in insight for the sake of the four paths; thus, they are entirely devoid of all twelve samaṇas.
Không chỉ trống rỗng không có những vị này, mà còn trống rỗng không có bốn vị sa-môn đạo vị, và cả những vị hành thiền quán (vipassaka) đã bắt đầu tu tập vì mục đích của bốn đạo – tức là trống rỗng không có cả mười hai vị sa-môn.
Idameva atthaṃ sandhāya bhagavatā mahāparinibbāne (dī. ni. 2.214) vuttaṃ –
It was with reference to this very meaning that the Blessed One said in the Mahāparinibbāna Sutta:
Chính vì ý nghĩa này mà Đức Thế Tôn đã nói trong kinh Đại Bát Niết-bàn (Dī. Ni. 2.214) –
‘‘Dutiyopi samaṇo natthi, tatiyopi samaṇo natthi, catutthopi samaṇo natthi, suññā parappavādā samaṇehi aññehī’’ti.
“There is no second samaṇa, there is no third samaṇa, there is no fourth samaṇa. Other doctrines are empty of samaṇas.”
“Không có sa-môn thứ hai, không có sa-môn thứ ba, không có sa-môn thứ tư. Các giáo thuyết ngoại đạo trống rỗng không có các sa-môn khác.”
Ettha hi padesavattīti āraddhavipassako adhippeto.
Here, padesavattī refers to one who has begun insight practice.
Ở đây, “padesavattī” được hiểu là người hành thiền quán đã bắt đầu tu tập.
Tasmā sotāpattimaggassa āraddhavipassakaṃ maggaṭṭhaṃ phalaṭṭhanti tayopi ekato katvā ‘‘samaṇopi natthī’’ti āha, sakadāgāmimaggassa āraddhavipassakaṃ maggaṭṭhaṃ phalaṭṭhanti tayopi ekato katvā ‘‘dutiyopi samaṇo natthī’’ti āha.
Therefore, by combining the insight-practitioner for the path of stream-entry, the one on the path, and the one who has attained the fruit—these three—he said, “there is no samaṇa”; and by combining the insight-practitioner for the path of once-returning, the one on the path, and the one who has attained the fruit—these three—he said, “there is no second samaṇa.”
Do đó, khi nói “không có sa-môn nào khác”, Đức Thế Tôn đã gộp chung người hành thiền quán đã bắt đầu tu tập đạo Dự Lưu, người đạt đạo Dự Lưu, và người đạt quả Dự Lưu; khi nói “không có sa-môn thứ hai”, Ngài đã gộp chung người hành thiền quán đã bắt đầu tu tập đạo Nhất Lai, người đạt đạo Nhất Lai, và người đạt quả Nhất Lai.
Itaresupi dvīsu eseva nayo.
The same method applies to the other two (paths).
Đối với hai trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Ekādasamaṃ uttānatthamevāti.
The eleventh (sutta) is evident in meaning.
Kinh thứ mười một cũng có ý nghĩa rõ ràng.
243. Pañcamassa paṭhame api nu taṃ, ānanda, adhikaraṇanti vivādādhikaraṇādīsu aññataraṃ adhikaraṇaṃ bhikkhusaṅghassa uppajji, satthā tassa vūpasantabhāvaṃ pucchanto evamāha.
243. In the first (sutta) of the fifth (chapter), api nu taṃ, ānanda, adhikaraṇaṃ means a dispute, which is one of the types of disputes such as vivādādhikaraṇa, arose in the Saṅgha, and the Teacher, asking about its settlement, spoke thus.
243. Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ năm, “Này Ānanda, có phải tranh chấp đó” là Đức Phật hỏi về sự lắng dịu của một tranh chấp nào đó trong số các tranh chấp như tranh chấp về pháp (vivādādhikaraṇa) v.v. đã phát sinh trong Tăng đoàn.
Kuto taṃ, bhanteti, bhante, kuto kinti kena kāraṇena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasamissatīti vadati.
Kuto taṃ, bhante means, Bhante, how, or by what cause, will that dispute be settled? he asks.
“Bạch Thế Tôn, tại sao vậy?” có nghĩa là, bạch Thế Tôn, tại sao tranh chấp đó lại lắng dịu?
Kevalakappanti sakalaṃ samantato.
Kevalakappaṃ means entirely, completely.
“Kevalakappaṃ” có nghĩa là toàn bộ, khắp mọi nơi.
Saṅghabhedāya ṭhitoti saṅghena saddhiṃ vādatthāya kathitaṃ paṭikathentova ṭhito.
Saṅghabhedāya ṭhito means standing there, refuting what was said to him for debate with the Saṅgha.
“Saṅghabhedāya ṭhito” có nghĩa là đứng đó để tranh cãi với Tăng đoàn, phản bác lại những gì đã được nói.
Tatrāyasmāti tasmiṃ evaṃ ṭhite āyasmā anuruddho.
Tatrāyasmā means when he stood thus, Venerable Anuruddha.
“Tatrāyasmā” có nghĩa là, trong tình huống như vậy, Tôn giả Anuruddha.
Na ekavācikampi bhaṇitabbaṃ maññatīti ‘‘mā, āvuso, saṅghena saddhiṃ evaṃ avacā’’ti ekavacanampi vattabbaṃ na maññati.
Na ekavācikampi bhaṇitabbaṃ maññati means he does not consider that even a single word should be spoken, (thinking), "Friend, do not speak thus with the Saṅgha" .
“Không nghĩ rằng một lời cũng nên nói” có nghĩa là không nghĩ rằng dù chỉ một lời như “Này chư hiền, đừng nói như vậy với Tăng đoàn” cũng nên nói.
Voyuñjatīti anuyuñjati anuyogaṃ āpajjati.
Voyuñjatīti he interrogates, he raises an interrogation.
“Voyuñjati” có nghĩa là chất vấn, truy cứu.
Atthavaseti kāraṇavase.
Atthavase means for reasons, on account of reasons.
“Atthavase” có nghĩa là tùy theo lý do.
Nāsessantīti uposathappavāraṇaṃ upagantuṃ adatvā nikkaḍḍhissanti.
Nāsessanti means they will banish him, not allowing him to partake in the Uposatha and Pavāraṇā.
“Nāsessanti” có nghĩa là sẽ trục xuất, không cho phép tham dự lễ Bố-tát (Uposatha) và lễ Tự tứ (Pavāraṇā).
Sesaṃ pāḷivaseneva veditabbaṃ.
The rest should be understood according to the Pāḷi text itself.
Phần còn lại nên được hiểu theo văn bản gốc.
244. Dutiye khuramuṇḍaṃ karitvāti pañca sikhaṇḍake ṭhapetvā khurena muṇḍaṃ karitvā.
244. In the second (sutta), khuramuṇḍaṃ karitvā means having shaved his head with a razor, leaving five tufts of hair.
244. Trong kinh thứ hai, “cạo trọc đầu” có nghĩa là cạo trọc đầu bằng dao cạo, trừ lại năm chỏm tóc.
Kharassarenāti kakkhaḷasaddena.
Kharassarena means with a harsh voice.
“Kharassarena” có nghĩa là bằng giọng nói thô cứng.
Paṇavenāti vajjhabheriyā.
Paṇavena means with the drum for execution.
“Paṇavena” có nghĩa là bằng tiếng trống tử hình.
Thalaṭṭhassāti ekamante ṭhitassa.
Thalaṭṭhassa means of one standing on the ground.
“Thalaṭṭhassa” có nghĩa là của người đứng một bên.
Sīsacchejjanti sīsacchedārahaṃ.
Sīsacchejjaṃ means worthy of decapitation.
“Sīsacchejjaṃ” có nghĩa là đáng bị chặt đầu.
Yatra hi nāmāti yaṃ nāma.
Yatra hi nāmāti what indeed.
“Yatra hi nāmā” có nghĩa là cái tên nào.
So vatassāhanti so vata ahaṃ assaṃ, yaṃ evarūpaṃ pāpaṃ na kareyyanti attho.
So vatassāhaṃ means may I indeed be such a one, that I would not commit such a wrong. This is the meaning.
“So vatassāhaṃ” có nghĩa là “mong sao tôi sẽ là người không làm điều ác như vậy”.
Yathādhammaṃ paṭikarissatīti dhammānurūpaṃ paṭikarissati, sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhassatīti attho.
Yathādhammaṃ paṭikarissati means he will act in accordance with the Dhamma, which means he will remain in the state of a novice.
“Yathādhammaṃ paṭikarissati” có nghĩa là sẽ hành động phù hợp với Pháp, tức là sẽ trở lại địa vị Sa-di.
Kāḷavatthaṃ paridhāyāti kāḷapilotikaṃ nivāsetvā.
Kāḷavatthaṃ paridhāyā means wearing a black garment.
“Kāḷavatthaṃ paridhāyā” có nghĩa là mặc y phục màu đen.
Mosallanti musalābhipātārahaṃ.
Mosallaṃ means worthy of being struck with a club.
“Mosallaṃ” có nghĩa là đáng bị đánh bằng chày.
Yathādhammanti idha āpattito vuṭṭhāya suddhante patiṭṭhahanto yathādhammaṃ karoti nāma.
Yathādhammaṃ means here, one acts in accordance with the Dhamma by rising from an offense and establishing oneself in purity.
“Yathādhammaṃ” ở đây có nghĩa là người sám hối tội lỗi và trở lại thanh tịnh thì hành động phù hợp với Pháp.
Bhasmapuṭanti chārikābhaṇḍikaṃ.
Bhasmapuṭaṃ means a packet of ashes.
“Bhasmapuṭaṃ” có nghĩa là một túi tro.
Gārayhaṃ bhasmapuṭanti garahitabbachārikāpuṭena matthake abhighātārahaṃ.
Gārayhaṃ bhasmapuṭaṃ means worthy of being struck on the head with a packet of censurable ashes.
“Gārayhaṃ bhasmapuṭaṃ” có nghĩa là đáng bị đánh vào đầu bằng một túi tro đáng bị chỉ trích.
Yathādhammanti idha āpattiṃ desento yathādhammaṃ paṭikaroti nāma.
Yathādhammaṃ means here, one rectifies in accordance with the Dhamma by confessing the offense.
“Yathādhammaṃ” ở đây có nghĩa là người sám hối tội lỗi thì hành động phù hợp với Pháp.
Upavajjanti upavādārahaṃ.
Upavajjaṃ means worthy of reproach.
“Upavajjaṃ” có nghĩa là đáng bị khiển trách.
Pāṭidesanīyesūti paṭidesetabbesu.
Pāṭidesanīyesūti among those requiring confession.
“Pāṭidesanīyesū” có nghĩa là trong các tội cần phải sám hối (Pāṭidesanīya).
Iminā sabbāpi sesāpattiyo saṅgahitā.
By this, all remaining offenses are included.
Bằng cách này, tất cả các tội còn lại đều được bao gồm.
Imāni kho, bhikkhave, cattāri āpattibhayānīti, bhikkhave, imāni cattāri āpattiṃ nissāya uppajjanakabhayāni nāmāti.
Imāni kho, bhikkhave, cattāri āpattibhayānīti means Bhikkhus, these are the four dangers that arise on account of offenses.
“Này các Tỳ-khưu, đây là bốn nguy hiểm của sự phạm giới” có nghĩa là, này các Tỳ-khưu, đây là bốn nguy hiểm phát sinh do sự phạm giới.
245. Tatiye sikkhā ānisaṃsā etthāti sikkhānisaṃsaṃ.
245. In the third (sutta), sikkhānisaṃsaṃ means training has its advantage in this.
245. Trong kinh thứ ba, “sikkhānisaṃsaṃ” là nơi có lợi ích của giới học.
Paññā uttarā etthāti paññuttaraṃ.
Paññuttaraṃ means wisdom is supreme in this.
Trí tuệ là tối thượng ở đây, nên gọi là paññuttaraṃ (trí tuệ tối thượng).
Vimutti sāro etthāti vimuttisāraṃ.
Vimuttisāraṃ means liberation is the essence in this.
Giải thoát là cốt lõi ở đây, nên gọi là vimuttisāraṃ (giải thoát làm cốt lõi).
Sati ādhipateyyā etthāti satādhipateyyaṃ.
Satādhipateyyaṃ means mindfulness is paramount in this.
Niệm là chủ yếu ở đây, nên gọi là satādhipateyyaṃ (niệm làm chủ yếu).
Etesaṃ hi sikkhādisaṅkhātānaṃ ānisaṃsādīnaṃ atthāya vussatīti vuttaṃ hoti.
It is said that one lives for the sake of these advantages, which are called training and so on.
Thật vậy, được nói là để đạt được các lợi ích như học giới (sikkhā) này.
Ābhisamācārikāti uttamasamācārikā.
Ābhisamācārikā means of excellent conduct.
Ābhisamācārikā nghĩa là sự hành xử tối thượng (uttamasamācārikā).
Vattavasena paññattasīlassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the sīla prescribed in terms of duties.
Đây là từ đồng nghĩa với giới được chế định theo phận sự (vatta).
Tathā tathā so tassā sikkhāyāti tathā tathā so sikkhākāmo bhikkhu tasmiṃ sikkhāpade.
Tathā tathā so tassā sikkhāyāti thus and so, that bhikkhu, desirous of training, in that training rule.
Tathā tathā so tassā sikkhāyā nghĩa là vị tỳ khưu mong muốn học giới đó trong giới luật đó, theo cách này cách kia.
Ādibrahmacariyikāti maggabrahmacariyassa ādibhūtānaṃ catunnaṃ mahāsīlānametaṃ adhivacanaṃ.
Ādibrahmacariyikā means this is a designation for the four great precepts that are the beginning of the holy life of the path.
Ādibrahmacariyikā là từ đồng nghĩa với bốn đại giới (mahāsīla) là khởi đầu của phạm hạnh Đạo.
Sabbasoti sabbākārena.
Sabbaso means in every way.
Sabbaso nghĩa là bằng mọi cách.
Dhammāti catusaccadhammā.
Dhammā means the Four Noble Truths.
Dhammā nghĩa là Tứ Thánh Đế.
Paññāya samavekkhitā hontīti sahavipassanāya maggapaññāya sudiṭṭhā honti.
Paññāya samavekkhitā honti means they are well-seen with the path-wisdom accompanied by vipassanā.
Paññāya samavekkhitā hontī nghĩa là được thấy rõ ràng bằng trí tuệ Đạo cùng với tuệ quán.
Vimuttiyā phusitā hontīti arahattaphalavimuttiyā ñāṇaphassena phuṭṭhā honti.
Vimuttiyā phusitā honti means they are touched by the wisdom-contact of the liberation of Arahantship fruit.
Vimuttiyā phusitā hontī nghĩa là được chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ với giải thoát quả A-la-hán.
Ajjhattaṃyeva sati sūpaṭṭhitā hotīti niyakajjhatteyeva sati suṭṭhu upaṭṭhitā hoti.
Ajjhattaṃyeva sati sūpaṭṭhitā hoti means mindfulness is well-established in one's own inner self.
Ajjhattaṃyeva sati sūpaṭṭhitā hotī nghĩa là niệm được an trú vững chắc ngay trong nội tâm của mình.
Paññāya anuggahessāmīti vipassanāpaññāya anuggahessāmi.
Paññāya anuggahessāmīti I will assist with vipassanā-wisdom.
Paññāya anuggahessāmī nghĩa là tôi sẽ hỗ trợ bằng tuệ quán (vipassanāpaññā).
Paññāya samavekkhissāmīti idhāpi vipassanāpaññā adhippetā.
Paññāya samavekkhissāmīti here too, vipassanā-wisdom is intended.
Paññāya samavekkhissāmī ở đây cũng có nghĩa là tuệ quán được đề cập đến.
Phusitaṃ vā dhammaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmīti ettha pana maggapaññāva adhippetā.
However, in phusitaṃ vā dhammaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmī, path-wisdom is intended.
Tuy nhiên, trong phusitaṃ vā dhammaṃ tattha tattha paññāya anuggahessāmī, thì trí tuệ Đạo (maggapaññā) mới là điều được đề cập đến.
246. Catutthe petāti kālakatā vuccanti.
246. In the fourth (sutta), petā refers to those who have passed away.
246. Trong phần thứ tư, petā được gọi là những người đã qua đời.
Uttānā sentīti te yebhuyyena uttānakāva sayanti.
Uttānā senti means they mostly lie on their backs.
Uttānā sentī nghĩa là họ thường nằm ngửa.
Atha vā pettivisaye nibbattā petā nāma, te appamaṃsalohitattā aṭṭhisaṅghātajaṭitā ekena passena sayituṃ na sakkonti, uttānāva senti.
Alternatively, petā are those reborn in the realm of hungry ghosts; due to having little flesh and blood, being merely frameworks of bones, they cannot lie on one side and instead lie on their backs.
Hoặc những chúng sanh tái sanh trong cõi ngạ quỷ (pettivisaya) được gọi là petā, vì họ có ít thịt và máu nên xương cốt bị dính chặt, không thể nằm nghiêng mà chỉ nằm ngửa.
Anattamano hotīti tejussadattā sīho migarājā dve purimapāde ekasmiṃ, pacchimapāde ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā naṅguṭṭhaṃ antarasatthimhi pakkhipitvā purimapādapacchimapādanaṅguṭṭhānaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā dvinnaṃ purimapādānaṃ matthake sīsaṃ ṭhapetvā sayati.
Anattamano hoti means the lion, king of beasts, due to its fierce strength, places its two front paws in one place and its hind paws in another, tucks its tail between its thighs, and marks the places where its front paws, hind paws, and tail rest, then lays its head on its two front paws to sleep.
Anattamano hotī nghĩa là một con sư tử, vua của loài thú, do có nhiều năng lượng, đặt hai chân trước ở một chỗ, hai chân sau ở một chỗ, kẹp đuôi vào giữa hai đùi, và đặt đầu lên hai chân trước để ngủ.
Divasampi sayitvā pabujjhamāno na uttasanto pabujjhati, sīsaṃ pana ukkhipitvā purimapādādīnaṃ ṭhitokāsaṃ sallakkhetvā sace kiñci ṭhānaṃ vijahitvā ṭhitaṃ hoti, ‘‘nayidaṃ tuyhaṃ jātiyā, na sūrabhāvassa anurūpa’’nti anattamano hutvā tattheva sayati, na gocarāya pakkamati.
Even if he wakes up after sleeping during the day, he does not wake up startled; instead, he lifts his head, observes the position of his front paws, etc., and if any spot has been abandoned, he becomes displeased, thinking, "This is not fitting for your lineage or your bravery," and lies down right there, not setting out for foraging.
Ngay cả khi đã ngủ cả ngày và thức dậy, nó không thức dậy trong sợ hãi, nhưng nó nhấc đầu lên, xem xét vị trí của các chân trước và đuôi, nếu có bất kỳ chỗ nào bị lệch, nó sẽ không hài lòng (anattamano) và nằm lại ở đó, không đi kiếm ăn, nghĩ rằng: “Điều này không phù hợp với dòng dõi và sự dũng mãnh của ta.”
Idaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘anattamano hotī’’ti.
It is with reference to this that it was said, "he becomes displeased."
Điều này được nói đến khi nói – “anattamano hotī” (không hài lòng).
Avijahitvā ṭhite pana ‘‘tuyhaṃ jātiyā ca sūrabhāvassa ca anurūpamida’’nti haṭṭhatuṭṭho uṭṭhāya sīhavijambhanaṃ vijambhitvā kesarabhāraṃ vidhunitvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati.
However, if no spot has been abandoned, he becomes delighted, thinking, "This is fitting for your lineage and your bravery," gets up, stretches like a lion, shakes his mane, roars three times with a lion's roar, and then sets out for foraging.
Nhưng nếu các vị trí không bị lệch, nó sẽ vui mừng (haṭṭhatuṭṭho), đứng dậy, duỗi mình như sư tử (sīhavijambhanaṃ vijambhitvā), rũ bờm (kesarabhāraṃ vidhunitvā), gầm ba tiếng (tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā) và đi kiếm ăn.
Tena vuttaṃ – ‘‘attamano hotī’’ti.
It is with reference to this that it was said, "he becomes delighted."
Do đó, được nói là – “attamano hotī” (hài lòng).
247. Pañcame rājā cakkavattīti ettha kasmā bhagavā agāramajjhe vasitvā kālakatassa rañño thūpakaraṇaṃ anujānāti, na sīlavato puthujjanabhikkhussāti?
In the fifth (sutta), regarding rājā cakkavattī (a universal monarch), why does the Blessed One permit the construction of a stūpa for a universal monarch who died while dwelling in a house, but not for an ordinary virtuous monk?
247. Trong phần thứ năm, rājā cakkavattī (vua Chuyển Luân Thánh Vương): Ở đây, tại sao Đức Thế Tôn cho phép xây tháp cho một vị vua đã qua đời trong gia đình, mà không cho phép cho một tỳ khưu phàm phu có giới hạnh?
Anacchariyattā.
Because it is not extraordinary.
Vì không có gì đặc biệt.
Puthujjanabhikkhūnañhi thūpe anuññāyamāne tambapaṇṇidīpe tāva thūpānaṃ okāso na bhaveyya, tathā aññesu ṭhānesu.
For if stupas were permitted for ordinary bhikkhus, there would be no space for stupas in Tambapaṇṇidīpa (Sri Lanka), and likewise in other places.
Nếu tháp được phép xây cho các tỳ khưu phàm phu, thì sẽ không có chỗ cho tháp ngay cả ở đảo Tambapaṇṇi, cũng như ở các nơi khác.
Tasmā ‘‘anacchariyā te bhavissantī’’ti nānujānāti.
Therefore, thinking, "they would become commonplace," he does not permit it.
Vì vậy, Ngài không cho phép, nghĩ rằng: “Chúng sẽ không còn là điều đặc biệt nữa.”
Cakkavattī rājā ekova nibbattati, tenassa thūpo acchariyo hoti.
A Cakkavattī king is born alone, therefore his stupa is wondrous.
Một vị vua Chuyển Luân Thánh Vương chỉ xuất hiện một mình, vì vậy tháp của Ngài là một điều đặc biệt.
Puthujjanasīlavato pana parinibbutabhikkhuno viya mahantampi sakkāraṃ kātuṃ vaṭṭatiyeva.
However, for an ordinary virtuous person, it is indeed proper to perform great veneration, as if for a bhikkhu who has attained parinibbāna.
Tuy nhiên, đối với một tỳ khưu phàm phu có giới hạnh đã nhập Niết Bàn, vẫn nên thực hiện sự cúng dường lớn lao như đối với một vị đã nhập Niết Bàn.
Chaṭṭhasattamāni uttānatthāneva.
The sixth and seventh are clear in meaning.
Thứ sáu và thứ bảy là những ý nghĩa rõ ràng.
254-256. Chaṭṭhassa paṭhame abhiññāyāti jānitvā.
In the first of the sixth (discourses), abhiññāya means having known.
254-256. Trong phần đầu tiên của phẩm thứ sáu, abhiññāyā nghĩa là đã biết.
Samatho ca vipassanā cāti cittekaggatā ca saṅkhārapariggahavipassanāñāṇañca.
Samatho ca vipassanā cā means concentration of mind and insight-knowledge discerning conditioned phenomena.
Samatho ca vipassanā cā nghĩa là sự định tâm (cittekaggatā) và tuệ quán (vipassanāñāṇa) nắm giữ các hành (saṅkhāra).
Vijjā ca vimutti cāti maggañāṇavijjā ca sesā sampayuttakadhammā ca.
Vijjā ca vimutti cā means path-knowledge (maggañāṇa) and the associated phenomena.
Vijjā ca vimutti cā nghĩa là trí tuệ Đạo (maggañāṇavijjā) và các pháp tương ưng còn lại.
Dutiye anariyapariyesanāti anariyānaṃ esanā gavesanā.
In the second (discourse), anariyapariyesanā means the ignoble quest or search.
Trong phần thứ hai, anariyapariyesanā nghĩa là sự tìm kiếm (esanā gavesanā) của những người không phải Thánh (anariya).
Jarādhammanti jarāsabhāvaṃ.
Jarādhammaṃ means the nature of old age.
Jarādhammaṃ nghĩa là bản chất già nua.
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the remaining ones.
Trong các phần còn lại cũng theo cách tương tự.
Tatiyaṃ uttānameva.
The third (discourse) is clear in meaning.
Phần thứ ba là rõ ràng.
257. Catutthe mālukyaputtoti mālukyabrāhmaṇiyā putto.
In the fourth (discourse), Mālukyaputto means the son of the brahmin woman Mālukyā.
257. Trong phần thứ tư, mālukyaputto nghĩa là con trai của bà Ba-la-môn Mālukyā.
Etthāti etasmiṃ tava ovādayācane.
Etthā means in this request for your advice.
Etthā nghĩa là trong lời thỉnh cầu giáo huấn này của ông.
Iminā theraṃ apasādetipi ussādetipi.
By this, the Elder is both disparaged and encouraged.
Bằng cách này, Ngài vừa khiển trách vừa khích lệ vị Trưởng lão.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ayaṃ kira daharakāle paccayesu laggo hutvā pacchā mahallakakāle araññavāsaṃ patthento kammaṭṭhānaṃ yācati.
It is said that this (Elder), having been attached to requisites in his youth, later, in old age, desiring to dwell in the forest, requested a meditation subject (kammaṭṭhāna).
Nghe nói rằng, khi còn trẻ, vị này bị dính mắc vào các vật dụng, sau đó, khi về già, ông mong muốn sống trong rừng và xin đề mục thiền.
Atha bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma, mālukyaputto viya tumhepi taruṇakāle paccayesu laggitvā mahallakakāle araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kareyyāthā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ apasādeti nāma.
Then the Blessed One, intending to say, "What shall we say to these young ones? You too, like Mālukyaputta, having been attached to requisites in your youth, might enter the forest in old age and practice the ascetic life," thereby disparaged the Elder.
Khi đó, Đức Thế Tôn, với ý định: “Chúng ta sẽ nói gì với những người trẻ tuổi ở đây? Các con cũng sẽ bị dính mắc vào các vật dụng khi còn trẻ như Mālukyaputta, và khi về già sẽ vào rừng để thực hành pháp Sa-môn,” đã khiển trách vị Trưởng lão.
Yasmā pana thero mahallakakāleva araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātukāmo, tasmā bhagavā ‘‘ettha dahare kiṃ vakkhāma, ayaṃ amhākaṃ mālukyaputto mahallakakālepi araññaṃ pavisitvā samaṇadhammaṃ kātukāmo kammaṭṭhānaṃ yācati.
But since the Elder desired to enter the forest and practice the ascetic life only in old age, the Blessed One, intending to say, "What shall we say to these young ones? This Mālukyaputta of ours, even in old age, desires to enter the forest and practice the ascetic life and requests a meditation subject.
Tuy nhiên, vì vị Trưởng lão muốn vào rừng và thực hành pháp Sa-môn khi về già, Đức Thế Tôn, với ý định: “Chúng ta sẽ nói gì với những người trẻ tuổi ở đây? Vị Mālukyaputta của chúng ta đây, ngay cả khi về già, cũng muốn vào rừng để thực hành pháp Sa-môn và xin đề mục thiền. Còn các con thì ngay cả khi còn trẻ cũng không tinh tấn,” đã khích lệ vị Trưởng lão.
Tumhe tāva taruṇakālepi vīriyaṃ na karothā’’ti iminā adhippāyena bhaṇanto theraṃ ussādeti nāmāti yojanā.
You, however, do not make effort even in your youth," thereby encouraged the Elder—this is the connection.
Như vậy là cách kết nối.
258-263. Pañcame ādhipacce ṭhapentīti bhaṇḍāgārikaṭṭhāne ṭhapenti.
In the fifth (discourse), ādhipacce ṭhapentī means placing in the position of treasurer.
258-263. Trong phần thứ năm, ādhipacce ṭhapentī nghĩa là đặt vào vị trí thủ quỹ.
Chaṭṭhe vaṇṇasampannoti sarīravaṇṇena samannāgato.
In the sixth (discourse), vaṇṇasampanno means endowed with bodily complexion.
Trong phần thứ sáu, vaṇṇasampanno nghĩa là có vẻ đẹp thân thể.
Balasampannoti kāyabalena samannāgato.
Balasampanno means endowed with physical strength.
Balasampanno nghĩa là có sức mạnh thân thể.
Bhikkhuvāre vaṇṇasampannoti guṇavaṇṇena samannāgato.
In the case of the bhikkhu, vaṇṇasampanno means endowed with the complexion of virtues.
Trong trường hợp của tỳ khưu, vaṇṇasampanno nghĩa là có vẻ đẹp phẩm hạnh.
Balasampannoti vīriyabalena samannāgato.
Balasampanno means endowed with the strength of effort.
Balasampanno nghĩa là có sức mạnh tinh tấn.
Javasampannoti ñāṇajavena samannāgato.
Javasampanno means endowed with the swiftness of knowledge.
Javasampanno nghĩa là có sự nhanh nhẹn của trí tuệ.
Sattamepi eseva nayo.
The same method applies to the seventh (discourse).
Trong phần thứ bảy cũng theo cách tương tự.
Sesamettha uttānamevāti.
The rest here is clear in meaning.
Các phần còn lại ở đây là rõ ràng.