1. Dukanipātassa paṭhame pahārasādhanatthanti daṇḍappahārassa sukhasiddhi-atthaṃ.
1. In the first (sutta) of the Dukanipāta, for the purpose of inflicting blows means for the successful execution of stick-blows.
1. Trong phần đầu của Tăng Chi Bộ Hai Pháp, pahārasādhanattha có nghĩa là để dễ dàng thực hiện hình phạt đánh đập.
Kañjito nibbattaṃ kañjiyaṃ, āranālaṃ, yaṃ bilaṅgantipi vuccati, taṃ yattha siñcati, sā kañjiyaukkhalikā bilaṅgathālikā, taṃsadisaṃ kāraṇaṃ bilaṅgathālikaṃ.
Kañjiya is that which is produced from kañji (rice gruel), āranāla (sour gruel), which is also called bilaṅga; the pot into which it is poured is a kañjiyaukkhalikā or bilaṅgathālikā; a torture resembling that is bilaṅgathālika (gruel-pot torture).
Kañjiyaṃ là nước cháo được nấu từ bột gạo, hay còn gọi là āranālaṃ, bilaṅga. Nồi dùng để đổ nước cháo đó là kañjiyaukkhalikā, bilaṅgathālikā. Hình phạt tương tự như vậy là bilaṅgathālikaṃ (nồi nước cháo).
Sīsakaṭāhaṃ uppāṭetvāti ayoguḷappavesappamāṇaṃ chiddaṃ katvā.
Having torn open the skull means having made a hole the size for inserting an iron ball.
Sīsakaṭāhaṃ uppāṭetvā có nghĩa là khoét một lỗ đủ lớn để nhét một viên sắt nung vào.
Saṅkhamuṇḍakammakāraṇanti saṅkhaṃ viya muṇḍakaraṇaṃ kammakāraṇaṃ.
Conch-shaven torture means a torture of shaving like a conch.
Saṅkhamuṇḍakammakāraṇa là hình phạt cạo đầu như vỏ ốc.
Rāhumukhakammakāraṇanti rāhumukhagatasūriyasadisakammakāraṇaṃ.
Rāhu-mouth torture means a torture resembling the sun swallowed by Rāhu's mouth.
Rāhumukhakammakāraṇa là hình phạt tương tự như mặt trời bị nuốt bởi Rāhu.
Jotimālikanti jotimālavantaṃ kammakāraṇaṃ.
Garland of flames means a torture having a garland of flames.
Jotimālika là hình phạt có vòng lửa.
Hatthapajjotikanti hatthassa pajjotanakammakāraṇaṃ.
Hand-lamp means a torture of illuminating the hand.
Hatthapajjotika là hình phạt thắp sáng bàn tay.
Erakavattakammakāraṇanti erakavattasadise sarīrato cammavatte uppāṭanakammakāraṇaṃ.
Erakavatta torture means a torture of tearing off strips of skin from the body resembling erakavatta (cotton-wicks).
Erakavattakammakāraṇa là hình phạt lột da trên cơ thể thành những dải như lá eraka.
Cīrakavāsikakammakāraṇanti sarīrato uppāṭitavattacīrakehi nivāsāpanakammakāraṇaṃ.
Cīrakavāsika torture means a torture of clothing with strips of skin torn from the body.
Cīrakavāsikakammakāraṇa là hình phạt bắt mặc những dải da đã lột từ cơ thể.
Taṃ karontā yathā gīvato paṭṭhāya vaddhe kantitvā kaṭiyaṃ ṭhapenti, evaṃ gopphakato paṭṭhāya kantitvāpi kaṭiyameva ṭhapenti.
While doing this, just as they cut strips from the neck downwards and place them at the waist, so too they cut strips from the ankles upwards and place them at the waist.
Khi thực hiện hình phạt đó, họ cắt da từ cổ trở xuống và đặt lên thắt lưng, hoặc cắt từ mắt cá chân trở lên và đặt lên thắt lưng.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kaṭito paṭṭhāya kantitvā gopphakesu ṭhapentī’’ti vuttaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā it is said, "having cut from the waist downwards, they place them at the ankles."
Tuy nhiên, trong Chú Giải có nói: “Họ cắt từ thắt lưng trở xuống và đặt lên mắt cá chân.”
Eṇeyyakakammakāraṇanti eṇimigasadisakammakāraṇaṃ.
Eṇeyyaka torture means a torture resembling an antelope.
Eṇeyyakakammakāraṇa là hình phạt tương tự như con nai cái.
Ayavalayāni datvāti ayavalayāni paṭimuñcitvā.
Having given iron rings means having fastened iron rings.
Ayavalayāni datvā có nghĩa là đeo vòng sắt.
Ayasūlāni koṭṭentīti kapparajaṇṇukakoṭīsu ayasūlāni pavesenti.
They drive in iron stakes means they insert iron stakes into the knees and elbows.
Ayasūlāni koṭṭentī có nghĩa là đóng cọc sắt vào đầu gối và mắt cá chân.
Tanti taṃ tathākatakammakāraṇaṃ sattaṃ.
That means that being subjected to such torture.
Taṃ là chúng sinh bị hình phạt như vậy.
Baḷisamaṃsikanti balisehi maṃsuppāṭanakammakāraṇaṃ.
Hook-flesh means a torture of tearing off flesh with hooks.
Baḷisamaṃsika là hình phạt móc thịt bằng lưỡi câu.
Kahāpaṇikanti kahāpaṇamattaso chindanakammakāraṇaṃ.
Kahāpaṇika means a torture of cutting into pieces the size of a kahāpaṇa.
Kahāpaṇika là hình phạt cắt thành từng miếng nhỏ như đồng kahāpaṇa.
Koṭṭentīti chindanti.
They cut means they sever.
Koṭṭentī có nghĩa là cắt.
Khārāpatacchikanti tacchetvā khārāpasiñcanakammakāraṇaṃ.
Alkali-ash-sprinkling means a torture of flaying and then sprinkling with alkali ash.
Khārāpatacchika là hình phạt lột da rồi rưới nước kiềm.
Palighaparivattikanti palighassa viya parivattanakammakāraṇaṃ.
Pestle-turning means a torture of turning over like a pestle.
Palighaparivattika là hình phạt lăn như thanh chốt cửa.
Ekābaddhaṃ karonti ayasūlassa koṭṭanena.
They make it one bound by striking with an iron stake.
Ekābaddhaṃ karonti là do đóng cọc sắt.
Palālapīṭhakanti palālapīṭhassa viya sarīrassa saṃvellanakammakāraṇaṃ.
Straw-mat means a torture of rolling up the body like a straw mat.
Palālapīṭhaka là hình phạt cuộn cơ thể như một bó rơm.
Kāraṇikāti ghātanakārakā.
Executioners means those who inflict death.
Kāraṇikā là những kẻ hành quyết.
Palālavaṭṭiṃ viya katvāti yathā palālapīṭhaṃ karontā palālaṃ vaṭṭiṃ katvā saṃvellanavasena puna veṭhenti, evaṃ karontīti attho.
Having made it like a straw-wick means that just as when making a straw mat, they make the straw into a wick and then roll it up by winding, so do they do this; this is the meaning.
Palālavaṭṭiṃ viya katvā có nghĩa là, như khi làm một bó rơm, họ cuộn rơm thành bó rồi lại quấn lại, ý là họ làm như vậy.
Chātakasunakhehīti khuddakehi koleyyakasunakhehi.
By hungry dogs means by small, domestic dogs.
Chātakasunakhehī là những con chó săn nhỏ.
Te hi balavantā javayogā sūrā ca honti.
For they are strong, swift, and brave.
Chúng mạnh mẽ, nhanh nhẹn và dũng cảm.
Sahassabhaṇḍikanti sahassatthavikaṃ.
Thousand-bag means a thousand purses.
Sahassabhaṇḍika là một ngàn túi.
2. Dutiye ubhatobyūḷhasaṅgāmappavesanasadisanti yuddhatthāya ubhatorāsikatacaturaṅginisenāmajjhappavesanasadisaṃ.
2. In the second (sutta), like entering a battle arrayed on both sides means like entering the midst of a four-fold army arrayed on both sides for battle.
2. Trong phần thứ hai, ubhatobyūḷhasaṅgāmappavesanasadisa có nghĩa là tương tự như việc tiến vào giữa hai đội quân bốn binh chủng đã được dàn trận để chiến đấu.
Dānañca yuddhañca samānamāhūti ettha kathaṃ panīdamubhayaṃ samānaṃ?
In "Both giving and battle are said to be equal," how are these two equal?
Trong câu ‘‘Dānañca yuddhañca samānamāhū’’ (Bố thí và chiến đấu được gọi là như nhau), tại sao cả hai lại giống nhau?
Jīvitavināsabhīruko hi yujjhituṃ na sakkoti, bhogakkhayabhīruko dānaṃ dātuṃ na sakkoti.
Indeed, one who fears the destruction of life cannot fight; one who fears the loss of possessions cannot give gifts.
Kẻ sợ mất mạng thì không thể chiến đấu, kẻ sợ mất của cải thì không thể bố thí.
‘‘Jīvitañca rakkhissāmi, yujjhissāmī’’ti hi vadanto na yujjhati, jīvite pana ālayaṃ vissajjetvā ‘‘hatthapādādicchedo vā hotu maraṇaṃ vā, gaṇhissāmetaṃ issariya’’nti ussahantova yujjhati.
One who says, "I will protect my life and I will fight" does not fight; but one who abandons attachment to life and strives, saying, "Let there be cutting off of hands and feet or death, I will seize this sovereignty," he alone fights.
Kẻ nói: “Tôi sẽ bảo vệ mạng sống và chiến đấu” thì không chiến đấu được, nhưng kẻ buông bỏ sự chấp trước vào mạng sống, quyết tâm: “Dù tay chân có bị cắt đứt hay chết đi, tôi cũng sẽ giành lấy quyền lực này” thì mới chiến đấu.
‘‘Bhoge ca rakkhissāmi, dānañca dassāmī’’ti vadantopi na dadāti, bhogesu pana ālayaṃ pissajjetvā ‘‘mahādānaṃ dassāmī’’ti ussahantova deti.
One who says, "I will protect my possessions and I will give gifts" also does not give; but one who abandons attachment to possessions and strives, saying, "I will give a great gift," he alone gives.
Kẻ nói: “Tôi sẽ bảo vệ của cải và bố thí” thì cũng không bố thí được, nhưng kẻ buông bỏ sự chấp trước vào của cải, quyết tâm: “Tôi sẽ bố thí lớn” thì mới bố thí.
Evaṃ dānañca yuddhañca samaṃ hoti.
Thus, giving and battle are equal.
Như vậy, bố thí và chiến đấu là như nhau.
Kiñca bhiyyo – appāpi santā bahuke jinanti, yathā ca yuddhe appakāpi vīrapurisā bahuke bhīrupurise jinanti, evaṃ saddhādisampanno appakampi dānaṃ dadanto bahuvidhaṃ lobhadosaissāmacchariyadiṭṭhivicikicchādibhedaṃ tappaṭipakkhaṃ abhibhavati, bahuñca dānavipākaṃ adhigacchati.
What's more – though few, they conquer many, just as in battle, even a few brave men conquer many timid men. Similarly, one endowed with faith, etc., giving even a small gift, overcomes various opposing factors such as greed, hatred, envy, stinginess, wrong views, and doubt, and attains much fruit of giving.
Hơn nữa, appāpi santā bahuke jinanti (ít người cũng thắng được nhiều người), cũng như trong chiến trận, dù ít người dũng cảm cũng thắng được nhiều người nhút nhát, tương tự, người có đầy đủ đức tin v.v., dù bố thí ít cũng chiến thắng được nhiều loại tham, sân, đố kỵ, xan tham, tà kiến, hoài nghi v.v. đối nghịch với nó, và đạt được nhiều quả báo của sự bố thí.
Evampi dānañca yuddhañca samānaṃ.
Thus, giving and battle are similar.
Như vậy, bố thí và chiến đấu là như nhau.
Tenāha ‘‘appampi ce saddahāno dadāti, teneva so hoti sukhī paratthā’’ti.
Therefore, it is said: ‘If one gives even a little with faith, by that very act one becomes happy in the other world.’
Vì vậy, nói: ‘‘appampi ce saddahāno dadāti, teneva so hoti sukhī paratthā’’ (Dù bố thí ít với lòng tin, người ấy sẽ được hạnh phúc ở đời sau).
Agārassa hitaṃ kasigorakkhādi agāriyaṃ, taṃ natthi etthāti anagāriyaṃ, pabbajjāti āha ‘‘agārassa…pe… anagāriyaṃ pabbajja’’nti.
That which is beneficial to a household, such as farming and cattle-rearing, is agāriya. Where that is not present, it is anagāriya, meaning renunciation. Therefore, it is said: ‘…leaving the household life… to the homeless state (anagāriya)’.
Agāriyaṃ là điều lợi ích cho gia đình như nông nghiệp, chăn nuôi; điều không có những thứ đó là anagāriyaṃ, tức là xuất gia. Vì vậy, nói ‘‘agārassa…pe… anagāriyaṃ pabbajja’’ (từ gia đình… cho đến… xuất gia không gia đình).
Sabbūpadhipaṭinissaggatthāyāti ettha cattāro upadhī – kāmupadhi, khandhupadhi, kilesupadhi, abhisaṅkhārupadhīti.
Here, in sabbūpadhipaṭinissaggatthāya (for the relinquishment of all upadhis), there are four upadhis: kāmupadhi (upadhi of sensual pleasures), khandhupadhi (upadhi of aggregates), kilesupadhi (upadhi of defilements), and abhisaṅkhārupadhi (upadhi of volitional formations).
Sabbūpadhipaṭinissaggatthāyāti (vì mục đích từ bỏ tất cả các upadhi). Ở đây có bốn loại upadhi: kāmupadhi (chấp thủ dục), khandhupadhi (chấp thủ uẩn), kilesupadhi (chấp thủ phiền não), abhisaṅkhārupadhi (chấp thủ hành).
Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (a. ni. 9.34) evaṃ vuttassa sukhassa, tadassādanimittassa vā dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato upadhīyati ettha sukhanti iminā vacanatthena ‘‘upadhī’’ti vuccanti.
Sensual pleasures (kāmas) are also called upadhi by the meaning of the word "upadhīyati ettha sukhaṃ" (happiness is placed here), because they are the basis for the happiness and joy that arise dependent on the five cords of sensual pleasure, as stated in the passage: ‘The enjoyment of sensual pleasures is the happiness and joy that arise dependent on the five cords of sensual pleasure.’
Các dục (kāmā) cũng được gọi là ‘‘upadhi’’ theo nghĩa ‘‘hạnh phúc được đặt ở đây’’ bởi vì chúng là nền tảng cho hạnh phúc hoặc khổ đau được nói đến như: “Sự lạc thú, hoan hỷ phát sinh do năm dục công đức, đó là vị ngọt của dục” (A.N. 9.34), hoặc là nền tảng cho khổ đau do sự vị ngọt đó gây ra.
Khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhī’’ti vuccanti.
The aggregates (khandhas) are also called upadhi because they are the basis for suffering rooted in the aggregates; the defilements (kilesas) are also called upadhi because they are the basis for suffering in the lower realms; and volitional formations (abhisaṅkhāras) are also called upadhi because they are the basis for suffering in existence.
Các uẩn (khandhā) cũng được gọi là ‘‘upadhi’’ vì chúng là nền tảng cho khổ đau có gốc rễ từ uẩn; các phiền não (kilesā) cũng được gọi là ‘‘upadhi’’ vì chúng là nền tảng cho khổ đau ở các cõi thấp; các hành (abhisaṅkhārā) cũng được gọi là ‘‘upadhi’’ vì chúng là nền tảng cho khổ đau của sự tái sinh.
Sabbesaṃ upadhīnaṃ paṭinissaggo pahānaṃ etthāti sabbūpadhipaṭinissaggaṃ, nibbānaṃ.
The relinquishment (paṭinissagga), the abandonment, of all upadhis is present in Nibbāna, hence sabbūpadhipaṭinissagga.
Sabbūpadhipaṭinissaggaṃ là sự từ bỏ, sự đoạn trừ tất cả các upadhi, tức là Niết Bàn.
Tenāha ‘‘sabbesaṃ khandhūpadhi…pe… nibbānassa atthāyā’’ti.
Therefore, it is said: ‘…of all upadhis of aggregates… for the sake of Nibbāna.’
Vì vậy, nói ‘‘sabbesaṃ khandhūpadhi…pe… nibbānassa atthāyā’’ (tất cả các upadhi uẩn… cho đến… vì mục đích Niết Bàn).
3. Tatiye tapanīyāti ettha kattuatthe anīya-saddoti āha ‘‘tapantīti tapanīyā’’ti.
3. In the third (sutta), regarding tapanīyā, the word anīya is in the active sense, so it is said: ‘they burn, thus tapanīyā’.
3. Trong phần thứ ba, tapanīyā (những điều làm nóng) ở đây, từ anīya-saddaṃ có nghĩa là chủ ngữ, vì vậy nói ‘‘tapantīti tapanīyā’’ (những điều làm nóng là những điều gây ra sự nóng bức).
Tapantīti vibādhenti, viheṭhentīti attho.
They burn means they torment, they oppress.
Tapantī có nghĩa là làm phiền nhiễu, làm khổ sở.
Tapanaṃ vā dukkhaṃ, diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāyañca tassa uppādanena ceva anubalappadānena ca hitāti tapanīyā.
Or, suffering is tapana. Those things that bring it about and strengthen it, both in this visible life and in the future, are tapanīyā.
Hoặc tapanaṃ là khổ đau. Những điều tapanīyā là những điều gây ra khổ đau và tăng cường nó, cả trong hiện tại và đời sau.
Atha vā tapanti tenāti tapanaṃ, anutāpo, vippaṭisāroti attho.
Alternatively, that by which one burns is tapana, meaning remorse, regret.
Hoặc tapanti tenāti tapanaṃ, có nghĩa là sự hối hận, sự ăn năn.
Tassa hetubhāvato hitāti tapanīyā.
Those things that are the cause of that are tapanīyā.
Những điều tapanīyā là những điều gây ra sự hối hận đó.
Anusocatīti vippaṭisārī hutvā katākataṃ anugamma socati.
Anusocati means, having become remorseful, one grieves over what has been done and what has not been done.
Anusocatī có nghĩa là hối hận về những việc đã làm và chưa làm.
Socanañhi katattā ca hoti akatattā ca.
Indeed, grieving arises both from having done something and from not having done something.
Sự hối hận (socanaṃ) phát sinh cả do việc đã làm và việc chưa làm.
Tathā ceva pāḷiyaṃ vibhattaṃ.
It is thus distinguished in the Pāḷi.
Điều đó cũng được phân tích trong kinh điển.
Nandayakkhādīnaṃ vatthūni pākaṭānīti tāni adassetvā dvebhātikavatthuṃ dassento ‘‘te kirā’’ti ādimāha.
Since the stories of Nandayakkha and others are well-known, without presenting them, he begins by saying ‘te kirā’ to show the story of the two brothers.
Những câu chuyện về Nandayakkha v.v. đã rõ ràng, vì vậy không trình bày chúng mà trình bày câu chuyện về hai anh em, bắt đầu bằng ‘‘te kirā’’ (họ, nghe nói).
Tattha teti dve bhātaro.
Here, te refers to the two brothers.
Trong đó, te là hai anh em.
Puna kiṃ maggasīti puna kiṃ icchasi.
Puna kiṃ maggasi means ‘what more do you seek?’
Puna kiṃ maggasī có nghĩa là bạn còn muốn gì nữa.
5. Pañcame imañhi dhammadvayanti kusalesu dhammesu asantuṭṭhitā, padhānasmiṃ anosakkanasaṅkhātaṃ dhammadvayaṃ.
5. In the fifth (sutta), imañhi dhammadvayaṃ refers to the two principles: dissatisfaction with wholesome states and not shrinking back from exertion (padhāna).
5. Trong phần thứ năm, imañhi dhammadvaya (hai pháp này) là sự không thỏa mãn với các pháp thiện và sự không lùi bước trong tinh tấn.
Imināti ‘‘asantuṭṭhitā kusalesu dhammesū’’ti vacanena.
Iminā means by the statement ‘dissatisfaction with wholesome states’.
Iminā là với lời nói ‘‘asantuṭṭhitā kusalesu dhammesū’’ (không thỏa mãn với các pháp thiện).
Imaṃ dīpetīti ‘‘yāva so uppajjati, na tāvāhaṃ santuṭṭho ahosi’’nti etaṃ pariyantaṃ katvā vakkhamānatthaṃ dīpeti.
Imaṃ dīpeti means it illuminates the meaning that will be stated, making ‘as long as it does not arise, I am not satisfied’ its limit.
Điều này được làm sáng tỏ có nghĩa là, bằng cách đặt giới hạn "cho đến khi điều đó phát sinh, tôi vẫn không hài lòng", nó làm sáng tỏ ý nghĩa sẽ được nói đến.
Padhānasminti vīriyārambhe.
Padhānasmiṃ means in the commencement of effort.
Trong sự tinh tấn có nghĩa là trong sự khởi đầu của tinh tấn (vīriya).
Imamatthanti ‘‘padhānasmiñcā’’tiādinā vuttamatthaṃ.
Imamatthaṃ means the meaning stated beginning with ‘and in exertion’.
Ý nghĩa này có nghĩa là ý nghĩa đã được nói đến bằng cụm từ "trong sự tinh tấn" và các từ tương tự.
Vīriyappavāhe vattamāne antarā eva paṭigamanaṃ nivattanaṃ paṭivānaṃ, tadassa atthīti paṭivānī, na paṭivānī appaṭivānī, tassa bhāvo appaṭivānitā, anosakkanāti āha ‘‘appaṭivānitāti appaṭikkamanā anosakkanā’’ti.
While the stream of effort is flowing, turning back, retreating, is paṭivāna. One who has that is paṭivānī. Not paṭivānī is appaṭivānī. The state of that is appaṭivānitā, which means not shrinking back. So it is said: ‘Appaṭivānitā means not turning back, not shrinking back.’
Khi dòng tinh tấn đang diễn ra, sự thối lui, sự dừng lại, sự rút lui giữa chừng là "paṭivāna". Người có điều đó là "paṭivānī". Không phải "paṭivānī" là "appaṭivānī". Trạng thái của nó là appaṭivānitā (không thối lui), không lùi bước. Vì vậy, người ta nói: "Appaṭivānitā có nghĩa là không thối lui, không lùi bước."
Tattha anosakkanāti appaṭinivatti.
Here, anosakkanā means not turning back.
Trong đó, anosakkanā có nghĩa là không quay trở lại.
Āgamanīyapaṭipadāti samathavipassanāsaṅkhātā pubbabhāgapaṭipatti.
Āgamanīyapaṭipadā refers to the preliminary practice (pubbabhāgapaṭipatti) consisting of tranquility (samatha) and insight (vipassanā).
Con đường đưa đến (āgamanīyapaṭipadā) có nghĩa là sự thực hành sơ khởi bao gồm samatha và vipassanā.
Sā hi āgacchanti visesamadhigacchanti etāya, āgacchati vā visesādhigamo etāyāti āgamanīyā, sā eva paṭipajjitabbato paṭipadāti āgamanīyapaṭipadā.
Indeed, through it one attains distinction (visesaṃ adhigacchati), or through it distinction is attained. Thus, it is āgamanīyā. Since it is to be practiced, it is paṭipadā. Hence, āgamanīyapaṭipadā.
Vì người ta đạt được sự đặc biệt thông qua nó, hoặc sự đạt được sự đặc biệt đến từ nó, nên nó là "āgamanīyā". Chính con đường đó đáng được thực hành nên là "paṭipadā". Do đó, là āgamanīyapaṭipadā.
Appaṭivānapadhānanti osakkanārahitappadhānaṃ, antarā anosakkitvā katavīriyanti attho.
Appaṭivānapadhānaṃ means exertion free from shrinking back, meaning effort made without shrinking back midway.
Sự tinh tấn không thối lui (appaṭivānapadhāna) có nghĩa là sự tinh tấn không có sự thối lui, tức là sự tinh tấn đã được thực hiện mà không lùi bước giữa chừng.
6. Chaṭṭhe saṃyojanānaṃ hitā paccayabhāvenāti saṃyojaniyā, tebhūmakā dhammā.
6. In the sixth (discourse), because they are beneficial causes for the fetters, they are called saṃyojaniya (things pertaining to fetters), which are the phenomena of the three planes of existence.
6. Trong kinh thứ sáu, do là nguyên nhân có lợi cho sự đoạn trừ các kiết sử, nên chúng được gọi là saṃyojaniyā, tức là các pháp thuộc ba cõi.
Tenāha ‘‘dasannaṃ saṃyojanāna’’ntiādi.
Therefore, it is said, “of the ten fetters,” and so on.
Vì vậy, người ta nói: "của mười kiết sử" và v.v.
Saṃyojaniye dhamme assādato anupassati sīlenāti assādānupassī, tassa bhāvo assādānupassitā.
One contemplates the saṃyojaniya phenomena as gratification by means of virtue, thus one is an assādānupassī (one who contemplates gratification); the state of that is assādānupassitā (contemplation of gratification).
Người quán sát các pháp thuộc ba cõi (saṃyojaniya dhamma) như là sự thích thú thông qua giới là "assādānupassī". Trạng thái của người đó là assādānupassitā (quán sát sự thích thú).
Nibbidānupassitāti etthāpi eseva nayo.
In the case of nibbidānupassitā (contemplation of disenchantment) also, the method is the same.
Đối với nibbidānupassitā (quán sát sự nhàm chán), cũng theo cách tương tự.
Ukkaṇṭhanavasenāti saṃyojaniyesu tebhūmakadhammesu nibbindanavasena.
Ukkaṇṭhanavasena (by way of weariness) means by way of becoming disenchanted with the saṃyojaniya phenomena of the three planes of existence.
Theo cách nhàm chán có nghĩa là theo cách nhàm chán đối với các pháp thuộc ba cõi là saṃyojanīya.
Jananaṃ jāti, khandhānaṃ pātubhāvoti āha ‘‘jātiyāti khandhanibbattito’’ti, khandhānaṃ tattha tattha bhave aparāparaṃ nibbattitoti attho.
Generation is jāti (birth), the manifestation of the aggregates; thus it is said, “by jāti means by the arising of the aggregates,” meaning the repeated arising of the aggregates in various existences.
Sự sinh ra là jāti, sự xuất hiện của các uẩn. Vì vậy, người ta nói: "jāti có nghĩa là sự tái sinh của các uẩn", tức là sự tái sinh liên tục của các uẩn trong các kiếp khác nhau.
Khandhaparipāko ekabhavapariyāpannānaṃ khandhānaṃ purāṇabhāvo.
Khandhaparipāka (maturation of aggregates) is the aging of the aggregates belonging to one existence.
Sự già yếu của các uẩn là sự cũ kỹ của các uẩn thuộc về một kiếp sống.
Ekabhavapariyāpannajīvitindriyappabandhavicchedavasena khandhānaṃ bhedo idha maraṇanti āha ‘‘maraṇenāti khandhabhedato’’ti.
The breaking up of the aggregates by way of the cessation of the life-faculty continuum belonging to one existence is here called maraṇa (death); thus it is said, “by maraṇa means by the breaking up of the aggregates.”
Sự tan rã của các uẩn do sự gián đoạn của dòng sinh mạng thuộc về một kiếp sống được gọi là chết ở đây. Vì vậy, người ta nói: "maraṇa có nghĩa là sự tan rã của các uẩn".
Antonijjhānaṃ cittasantāpo.
Antonijjhāna is mental anguish.
Antonijjhānaṃ là sự đau khổ trong tâm.
Paridevo nāma ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa vācāvippalāpo.
Parideva (lamentation) is the utterance of one afflicted by the loss of relatives and so on.
Paridevo là sự than khóc bằng lời nói của người bị ảnh hưởng bởi tai họa của người thân và v.v.
So ca sokasamuṭṭhānoti āha ‘‘tannissitalālappitalakkhaṇehi paridevehī’’ti.
And that arises from sorrow; thus it is said, “by lamentations characterized by wailing born of it.”
Và nó phát sinh từ sự sầu khổ. Vì vậy, người ta nói: "bằng những lời than khóc có đặc tính lải nhải từ đó".
Lālappitaṃ vācāvippalāpo, so ca atthato saddoyeva.
Lālappita is wailing, and in essence, it is merely sound.
Lālappitaṃ là sự than khóc bằng lời nói, về mặt ý nghĩa, đó chính là âm thanh.
Dukkhanti idha kāyikaṃ dukkhaṃ adhippetanti āha ‘‘kāyapaṭipīḷanadukkhehī’’ti.
Dukkha (suffering) here refers to bodily suffering; thus it is said, “by bodily afflictions.”
Dukkha (khổ) ở đây có nghĩa là khổ thân. Vì vậy, người ta nói: "bằng những nỗi khổ làm đau đớn thân thể".
Manovighātadomanassehīti manaso vighātakarehi domanassehi.
Manovighātadomanassehi (by mental distress and dejection) means by dejections that afflict the mind.
Manovighātadomanassehīti (bằng những sự buồn khổ làm tổn hại tâm) có nghĩa là bằng những sự buồn khổ làm tổn hại tâm.
Byāpādasampayogena manaso vihananarasañhi domanassaṃ.
For dejection has the characteristic of afflicting the mind through association with ill-will.
Vì sự buồn khổ (domanassa) có đặc tính làm tổn hại tâm do sự kết hợp với sân hận.
Bhuso āyāso upāyāso yathā ‘‘bhusamādānaṃ upādāna’’nti, so ca atthato ñātibyasanādīhi phuṭṭhassa adhimattacetodukkhappabhāvito dosoyeva.
Intense distress is upāyāsa (despair), just as “intense grasping is upādāna”; and in essence, it is merely ill-will manifested as excessive mental suffering in one afflicted by the loss of relatives and so on.
Sự đau khổ tột độ là upāyāso, giống như "sự chấp thủ tột độ là upādāna". Về mặt ý nghĩa, đó chính là sân hận phát sinh từ sự đau khổ tột độ trong tâm của người bị ảnh hưởng bởi tai họa của người thân và v.v.
Kāyacittānañhi āyāsanavasena dosasseva pavattiākāro upāyāsoti vuccati saṅkhārakkhandhapariyāpanno.
For the mode of manifestation of ill-will, by way of distressing the body and mind, is called upāyāsa, which is included in the aggregate of mental formations.
Vì trạng thái của sân hận khi làm cho thân và tâm đau khổ được gọi là upāyāsa, thuộc về uẩn hành (saṅkhārakkhandha).
Taṃ cuddasahi akusalacetasikehi añño eko cetasikadhammoti eke.
Some say that this is one mental factor distinct from the fourteen unwholesome mental factors.
Một số người nói rằng đó là một pháp tâm sở khác ngoài mười bốn tâm sở bất thiện.
Yaṃ visādoti ca vadanti.
Which they also call dejection.
Điều mà người ta cũng gọi là visāda (sự thất vọng).
7. Sattame yathā ‘‘kaṇhā gāvī’’tiādīsu kāḷavaṇṇena samannāgatā ‘‘kaṇhā’’ti vuccati, na evaṃ kāḷavaṇṇatāya dhammā ‘‘kaṇhā’’ti vuccanti, atha kho kaṇhābhijātinibbattihetuto appabhassarabhāvakaraṇato vā ‘‘kaṇhā’’ti vuccantīti dassento ‘‘na kāḷavaṇṇatāyā’’tiādimāha.
7. In the seventh (discourse), just as a black cow and so on are called “kaṇhā” because they are endowed with a black color, phenomena are not called “kaṇhā” (dark) merely by being black in color, but rather they are called “kaṇhā” because they are the cause for the arising of a dark destiny or because they cause a lack of radiance; thus it is said, “not by blackness of color,” and so on.
7. Trong kinh thứ bảy, giống như trong các trường hợp "kaṇhā gāvī" (con bò cái đen) và v.v., một vật có màu đen được gọi là "kaṇhā", nhưng các pháp không được gọi là "kaṇhā" vì có màu đen. Thay vào đó, chúng được gọi là "kaṇhā" vì là nguyên nhân sinh ra loại nghiệp đen tối (kaṇhābhijāti) hoặc vì làm cho chúng không sáng chói. Để làm rõ điều này, người ta nói: "không phải vì có màu đen" và v.v.
Kaṇhatāyāti kaṇhābhijātitāya.
Kaṇhatāya means by being of dark destiny.
Kaṇhatāyāti (vì sự đen tối) có nghĩa là vì có loại nghiệp đen tối (kaṇhābhijāti).
Kaṇhābhijātīti ca apāyā vuccanti manussesu ca dobhaggiyaṃ.
And kaṇhābhijāti (dark destiny) refers to the lower realms and misfortune among humans.
Kaṇhābhijāti (loại nghiệp đen tối) cũng được gọi là các cõi khổ (apāya) và sự bất hạnh ở loài người.
Sarasenāti sabhāvena.
Sarasena means by its nature.
Sarasenāti (bằng bản chất) có nghĩa là bằng tự tánh.
Na hirīyati na lajjatīti ahiriko, puggalo, cittaṃ, taṃ sampayuttadhammasamudāyo vā.
One who is not ashamed, not embarrassed, is ahirika (shameless); this refers to a person, or the mind, or the aggregate of phenomena associated with it.
Người không hổ thẹn, không xấu hổ là "ahiriko", đó có thể là một cá nhân, một tâm, hoặc một tập hợp các pháp tương ưng với nó.
Tassa bhāvo ahirikkanti vattabbe ekassa ka-kārassa lopaṃ katvā ahirikanti vuttanti āha ‘‘ahirikanti ahirikabhāvo’’ti.
The state of that, which should be ahirikkam, is called ahirika by the elision of one ‘k’ sound; thus it is said, “ahirika means the state of being shameless.”
Trạng thái của nó là ahirikkaṃ. Bằng cách lược bỏ một chữ "ka", người ta nói ahirikaṃ. Vì vậy, người ta nói: "ahirikaṃ có nghĩa là trạng thái không hổ thẹn".
Na ottappatīti anottāpī, puggalo, yathāvuttadhammasamudāyo vā, tassa bhāvo anottappanti āha ‘‘anottāpibhāvo’’ti.
One who does not dread is anottāpī (fearless of wrongdoing); this refers to a person, or the aggregate of phenomena as described; its state is anottappa (fearlessness of wrongdoing); thus it is said, “the state of being fearless of wrongdoing.”
Người không sợ hãi là "anottāpī", đó có thể là một cá nhân, hoặc một tập hợp các pháp như đã nói. Trạng thái của nó là anottappaṃ. Vì vậy, người ta nói: "trạng thái không sợ hãi".
8. Aṭṭhame ‘‘sukkaṃ vattha’’ntiādīsu viya na vaṇṇasukkatāya dhammānaṃ sukkatā, atha kho sukkābhijātihetuto pabhassarabhāvakaraṇato cāti dassento ‘‘na vaṇṇasukkatāyā’’tiādimāha.
8. In the eighth (discourse), just as in the case of a “white cloth” and so on, the whiteness of phenomena is not due to a white color, but rather because they are the cause for a bright destiny and because they cause radiance; thus it is said, “not by whiteness of color,” and so on.
8. Trong kinh thứ tám, giống như trong các trường hợp "sukkaṃ vatthaṃ" (tấm vải trắng) và v.v., sự trong sạch (sukkatā) của các pháp không phải là do màu sắc trắng. Thay vào đó, là do là nguyên nhân của loại nghiệp trắng (sukkābhijāti) và làm cho chúng sáng chói. Để làm rõ điều này, người ta nói: "không phải vì màu sắc trắng" và v.v.
Sukkatāyāti sukkābhijātitāya.
Sukkatāya means by being of bright destiny.
Sukkatāyāti (vì sự trong sạch) có nghĩa là vì có loại nghiệp trắng (sukkābhijāti).
Hirī pāpadhamme gūthaṃ viya passantī jigucchatīti āha ‘‘pāpato jigucchanalakkhaṇā hirī’’ti.
Hiri (moral shame) regards unwholesome phenomena as filth and is disgusted by them; thus it is said, “hiri is characterized by disgust with evil.”
Hổ thẹn (hirī) ghê tởm các pháp ác như ghê tởm phân. Vì vậy, người ta nói: "hirī có đặc tính ghê tởm điều ác".
Ottappaṃ te uṇhaṃ viya passantaṃ tato bhāyatīti vuttaṃ ‘‘bhāyanalakkhaṇaṃ otappa’’nti.
Ottappa (moral dread) regards them as burning heat and fears them; thus it is said, “ottappa is characterized by fear.”
Sợ hãi (ottappa) sợ điều ác như sợ lửa nóng. Vì vậy, người ta nói: "ottappa có đặc tính sợ hãi".
Idañca hirottappaṃ aññamaññavippayogī pāpato vimukhabhūtañca, tasmā nesaṃ idaṃ nānākaraṇaṃ – ajjhattasamuṭṭhānā hirī, bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ.
And this hiri and ottappa are mutually exclusive of each other and turn away from evil; therefore, their distinction is this: hiri arises internally, ottappa arises externally.
Và sự hổ thẹn (hirī) và sợ hãi (ottappa) này không tách rời nhau và quay lưng lại với điều ác. Do đó, đây là sự khác biệt giữa chúng – hirī phát sinh từ nội tâm, ottappa phát sinh từ bên ngoài.
Attādhipati hirī, lokādhipati otappaṃ.
Hiri is self-mastery, ottappa is world-mastery.
Hirī lấy bản thân làm chủ tể (attādhipati), ottappa lấy thế gian làm chủ tể (lokādhipati).
Lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ.
Hiri is established in the nature of shame, ottappa is established in the nature of fear.
Hirī có bản chất là xấu hổ, ottappa có bản chất là sợ hãi.
Sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappanti.
Hiri is characterized by respect, ottappa is characterized by fear of blame and seeing danger.
Hirī có đặc tính tôn kính, ottappa có đặc tính sợ hãi điều đáng khiển trách và thấy sự nguy hiểm.
Tattha ajjhattasamuṭṭhānaṃ hiriṃ catūhi kāraṇehi samuṭṭhāpeti jātiṃ paccavekkhitvā, vayaṃ, sūrabhāvaṃ, bāhusaccaṃ paccavekkhitvā.
Therein, one arouses internal shame by four reasons, having reflected on one's birth, age, courage, and extensive learning.
Trong đó, hirī phát sinh từ nội tâm được tạo ra bởi bốn lý do: quán xét dòng dõi, quán xét tuổi tác, quán xét sự dũng mãnh, quán xét sự đa văn.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
‘‘Pāpakaraṇaṃ nāmetaṃ na jātisampannānaṃ kammaṃ, hīnajaccānaṃ kevaṭṭādīnaṃ kammaṃ, mādisassa jātisampannassa idaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ tāva jātiṃ paccavekkhitvā pāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
"This doing of evil is not the action of those endowed with noble birth; it is the action of those of low birth, like fishermen and so on. It is not fitting for one like me, who is endowed with noble birth, to do this"—thus, having first reflected on one's birth, by not doing evil, one arouses shame.
"Việc làm điều ác này không phải là hành động của những người có dòng dõi cao quý, mà là hành động của những người thuộc dòng dõi thấp kém như ngư dân. Một người có dòng dõi cao quý như ta không nên làm điều này." Bằng cách quán xét dòng dõi như vậy, người không làm điều ác sẽ tạo ra sự hổ thẹn (hirī).
Tathā ‘‘pāpakaraṇaṃ nāmetaṃ daharehi kattabbaṃ kammaṃ, mādisassa vaye ṭhitassa idaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ vayaṃ paccavekkhitvā pāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
Similarly, "This doing of evil is an action to be done by the young; it is not fitting for one like me, who is established in age, to do this"—thus, having reflected on one's age, by not doing evil, one arouses shame.
Tương tự, "Việc làm điều ác này là hành động mà những người trẻ tuổi nên làm. Một người đã đến tuổi như ta không nên làm điều này." Bằng cách quán xét tuổi tác như vậy, người không làm điều ác sẽ tạo ra sự hổ thẹn (hirī).
Tathā ‘‘pāpakaraṇaṃ nāmetaṃ dubbalajātikānaṃ kammaṃ, mādisassa sūrabhāvasampannassa idaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ sūrabhāvaṃ paccavekkhitvā pāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
Similarly, "This doing of evil is the action of those of weak disposition; it is not fitting for one like me, who is endowed with courage, to do this"—thus, having reflected on one's courage, by not doing evil, one arouses shame.
Tương tự, "Việc làm điều ác này là hành động của những người yếu đuối. Một người có sự dũng mãnh như ta không nên làm điều này." Bằng cách quán xét sự dũng mãnh như vậy, người không làm điều ác sẽ tạo ra sự hổ thẹn (hirī).
Tathā ‘‘pāpakammaṃ nāmetaṃ andhabālānaṃ kammaṃ, na paṇḍitānaṃ, mādisassa paṇḍitassa bahussutassa idaṃ kātuṃ na yutta’’nti evaṃ bāhusaccaṃ paccavekkhitvā pāpaṃ akaronto hiriṃ samuṭṭhāpeti.
Similarly, "This doing of evil is the action of the blind and foolish, not of the wise; it is not fitting for one like me, who is wise and extensively learned, to do this"—thus, having reflected on one's extensive learning, by not doing evil, one arouses shame.
Tương tự, "Việc làm điều ác này là hành động của những kẻ ngu dốt, không phải của những người trí tuệ. Một người trí tuệ, đa văn như ta không nên làm điều này." Bằng cách quán xét sự đa văn như vậy, người không làm điều ác sẽ tạo ra sự hổ thẹn (hirī).
Evaṃ ajjhattasamuṭṭhānaṃ hiriṃ catūhi kāraṇehi samuṭṭhāpeti, samuṭṭhāpento ca hiriṃ nissāya pāpakammaṃ na karoti.
Thus, one arouses internal shame by four reasons, and by arousing shame, one does not commit evil deeds.
Như vậy, hirī phát sinh từ nội tâm được tạo ra bởi bốn lý do. Và khi tạo ra hirī, người đó không làm điều ác.
Kathaṃ bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ?
How is external dread (ottappa)?
Ottappa phát sinh từ bên ngoài như thế nào?
‘‘Sace tvaṃ pāpakammaṃ karissasi, catūsu parisāsu garahappatto bhavissasi, tato taṃ sīlavanto sabrahmacārī vivajjissantī’’ti paccavekkhitvā bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ nissāya pāpakammaṃ na karoti.
"If you commit evil deeds, you will incur blame in the four assemblies, and then virtuous fellow practitioners will avoid you"—having reflected thus, relying on external dread, one does not commit evil deeds.
"Nếu ngươi làm điều ác, ngươi sẽ bị khiển trách trong bốn hội chúng. Khi đó, những người có giới hạnh, những vị đồng phạm hạnh sẽ tránh xa ngươi." Bằng cách quán xét như vậy, người đó nương vào ottappa phát sinh từ bên ngoài mà không làm điều ác.
Evaṃ bahiddhāsamuṭṭhānaṃ ottappaṃ.
Such is external dread.
Như vậy là tàm do duyên bên ngoài.
Kathaṃ attādhipati hirī?
How is shame with self as lord (attādhipati hirī)?
Thế nào là tàm lấy tự ngã làm chủ?
Idhekacco kulaputto attānaṃ adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā ‘‘mādisassa saddhāpabbajitassa bahussutassa dhutadharassa na yuttaṃ pāpakammaṃ kātu’’nti pāpaṃ na karoti.
Here, a certain young man of good family, having made himself the lord, the chief, thinks: "It is not fitting for one like me, who has gone forth out of faith, who is extensively learned, who observes the ascetic practices (dhutadhara), to commit evil deeds," and so he does not commit evil.
Ở đây, một thiện gia nam tử lấy tự ngã làm chủ, làm bậc trưởng thượng, nghĩ rằng: “Một người như ta, đã xuất gia với lòng tin, đa văn, giữ pháp hạnh đầu đà, không nên làm điều ác,” nên không làm điều ác.
Evaṃ attādhipati hirī.
Such is shame with self as lord.
Như vậy là tàm lấy tự ngã làm chủ.
Tenāha bhagavā ‘‘so attānaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāveti, sāvajjaṃ pajahati, anavajjaṃ bhāveti, suddhaṃ attānaṃ pariharatī’’ti (a. ni. 3.40).
Therefore, the Blessed One said: "Having made himself the lord, he abandons unwholesome deeds, develops wholesome deeds; he abandons blameworthy deeds, develops blameless deeds; he maintains a pure self."
Vì vậy Đức Thế Tôn đã dạy: “Người ấy lấy tự ngã làm chủ, từ bỏ bất thiện, tu tập thiện pháp; từ bỏ điều đáng khiển trách, tu tập điều không đáng khiển trách; giữ gìn tự ngã thanh tịnh.”
Kathaṃ lokādhipati ottappaṃ?
How is dread with the world as lord (lokādhipati ottappaṃ)?
Thế nào là quý lấy thế gian làm chủ?
Idhekacco kulaputto lokaṃ adhipatiṃ jeṭṭhakaṃ katvā ‘‘sace kho tvaṃ pāpakammaṃ kareyyāsi, sabrahmacārino tāva taṃ jānissanti, mahiddhikā mahānubhāvā loke ca samaṇabrāhmaṇā devatā ca, tasmā te na yuttaṃ pāpaṃ kātu’’nti pāpakammaṃ na karoti.
Here, a certain young man of good family, having made the world the lord, the chief, thinks: "If you were to commit evil deeds, your fellow practitioners would know it, and there are ascetics and brahmins, and deities in the world, who are mighty, powerful, with divine vision, and know the minds of others. Therefore, it is not fitting for you to commit evil," and so he does not commit evil deeds.
Ở đây, một thiện gia nam tử lấy thế gian làm chủ, làm bậc trưởng thượng, nghĩ rằng: “Nếu ngươi làm điều ác, các vị đồng phạm hạnh sẽ biết ngươi, và trong thế gian có các vị Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên có đại thần lực, đại uy đức, do đó ngươi không nên làm điều ác,” nên không làm điều ác.
Yathāha – ‘‘mahā kho panāyaṃ lokasannivāso, mahantasmiṃ kho pana lokasannivāse santi samaṇabrāhmaṇā iddhimanto dibbacakkhukā paracittaviduno.
As it is said: "Indeed, this world-assemblage is vast. In this vast world-assemblage, there are ascetics and brahmins who are powerful, with divine eyes, and know the minds of others.
Như đã nói – “Này các Tỳ-kheo, sự tụ hội của thế gian này thật rộng lớn. Trong sự tụ hội rộng lớn của thế gian này, có các vị Sa-môn, Bà-la-môn có thần thông, có thiên nhãn, biết tâm người khác.
Te dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti, tepi maṃ evaṃ jānissanti ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ, saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti.
They see from afar, but are not seen when near; they know minds with their minds. They too will know me thus: 'See, sirs, this young man of good family, who out of faith has gone forth from home to homelessness, yet dwells entangled in evil, unwholesome states.'
Họ thấy từ xa, nhưng không bị thấy khi ở gần; họ biết tâm ý bằng tâm. Họ cũng sẽ biết về ta như thế này: ‘Này chư hiền, hãy xem thiện gia nam tử này, đã xuất gia từ bỏ gia đình vì lòng tin, lại sống lẫn lộn với các pháp bất thiện và ác pháp.’
Santi devatā iddhimantiniyo dibbacakkhukā paracittaviduniyo, tā dūratopi passanti, āsannāpi na dissanti, cetasāpi cittaṃ jānanti, tāpi maṃ jānissanti ‘passatha, bho, imaṃ kulaputtaṃ, saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito samāno vokiṇṇo viharati pāpakehi akusalehi dhammehī’ti…pe… so lokaṃyeva adhipatiṃ karitvā akusalaṃ…pe… pariharatī’’ti.
There are also powerful deities, with divine eyes, and who know the minds of others. They see from afar, but are not seen when near; they know minds with their minds. They too will know me: 'See, sirs, this young man of good family, who out of faith has gone forth from home to homelessness, yet dwells entangled in evil, unwholesome states.'... Thus, having made the world itself the lord, he abandons unwholesome deeds... he maintains himself."
Có các vị chư thiên nữ có thần thông, có thiên nhãn, biết tâm người khác. Họ thấy từ xa, nhưng không bị thấy khi ở gần; họ biết tâm ý bằng tâm. Họ cũng sẽ biết về ta: ‘Này chư hiền, hãy xem thiện gia nam tử này, đã xuất gia từ bỏ gia đình vì lòng tin, lại sống lẫn lộn với các pháp bất thiện và ác pháp.’… Người ấy lấy thế gian làm chủ, từ bỏ bất thiện… giữ gìn.”
Evaṃ lokādhipati ottappaṃ.
Such is dread with the world as lord.
Như vậy là quý lấy thế gian làm chủ.
Lajjāsabhāvasaṇṭhitāti ettha lajjāti lajjanākāro, tena sabhāvena saṇṭhitā hirī.
In " Lajjāsabhāvasaṇṭhitā," lajjā means the characteristic of being ashamed; shame (hirī) is established with that characteristic.
Ở đây, lajjāsabhāvasaṇṭhitā nghĩa là lajjā là trạng thái hổ thẹn, tàm được thiết lập với bản chất đó.
Bhayanti apāyabhayaṃ, tena sabhāvena saṇṭhitaṃ ottappaṃ.
Bhaya means fear of the lower realms; dread (ottappa) is established with that characteristic.
Bhayaṃ là nỗi sợ khổ cảnh, quý được thiết lập với bản chất đó.
Tadubhayaṃ pāpaparivajjane pākaṭaṃ hoti.
Both of these are evident in avoiding evil.
Cả hai điều đó đều rõ ràng trong việc tránh xa điều ác.
Tattha yathā dvīsu ayoguḷesu eko sītalo bhaveyya gūthamakkhito, eko uṇho āditto.
Just as, among two iron balls, one might be cold and smeared with excrement, and the other hot and burning.
Chẳng hạn, trong hai cục sắt, một cục nguội và dính phân, một cục nóng và cháy đỏ.
Tesu yathā sītalaṃ gūthamakkhitattā jigucchanto viññujātiko na gaṇhāti, itaraṃ ḍāhabhayena.
Among these, just as a discerning person, being disgusted by the cold one because it is smeared with excrement, does not take it, so too with the other, out of fear of burning.
Trong số đó, người có trí không cầm cục nguội vì ghê tởm dính phân, còn cục kia thì vì sợ bị bỏng.
Evaṃ paṇḍito lajjāya jigucchanto pāpaṃ na karoti, ottappena apāyabhayabhīto pāpaṃ na karoti, evaṃ lajjāsabhāvasaṇṭhitā hirī, bhayasabhāvasaṇṭhitaṃ ottappaṃ.
Thus, the wise person, being disgusted by shame, does not commit evil; being fearful of the danger of the lower realms due to dread, he does not commit evil. Thus, hirī is established in the nature of shame, and ottappa is established in the nature of fear.
Cũng vậy, người trí không làm điều ác vì ghê tởm điều ác do tàm, không làm điều ác vì sợ khổ cảnh do quý; như vậy là tàm được thiết lập với bản chất hổ thẹn, quý được thiết lập với bản chất sợ hãi.
Kathaṃ sappatissavalakkhaṇā hirī, vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ?
How is hirī characterized by respectfulness, and ottappa characterized by the manifestation of fear of wrongdoing?
Thế nào là tàm có đặc tính tôn kính, quý có đặc tính sợ hãi điều đáng khiển trách?
Ekacco hi jātimahattapaccavekkhaṇā, satthumahattapaccavekkhaṇā, dāyajjamahattapaccavekkhaṇā, sabrahmacārimahattapaccavekkhaṇāti evaṃ catūhi kāraṇehi tattha gāravena sappatissavalakkhaṇaṃ hiriṃ samuṭṭhāpetvā pāpaṃ na karoti.
Indeed, some, reflecting on the greatness of birth, reflecting on the greatness of the Teacher, reflecting on the greatness of the inheritance, reflecting on the greatness of co-practitioners—thus, by these four reasons, generating hirī characterized by respectfulness there, do not commit evil.
Một số người, do quán xét sự cao quý của dòng dõi, quán xét sự cao quý của Bậc Đạo Sư, quán xét sự cao quý của di sản, quán xét sự cao quý của các vị đồng phạm hạnh – như vậy, do bốn lý do này, với lòng tôn kính, phát khởi tàm có đặc tính tôn kính và không làm điều ác.
Ekacco attānuvādabhayaṃ, parānuvādabhayaṃ, daṇḍabhayaṃ, duggatibhayanti evaṃ catūhi kāraṇehi vajjato bhāyanto vajjabhīrukabhayadassāvilakkhaṇaṃ ottappaṃ paccupaṭṭhāpetvā pāpakammaṃ na karoti.
Some, fearing wrongdoing due to these four reasons—fear of self-reproach, fear of others' reproach, fear of punishment, fear of a bad destination—manifesting ottappa characterized by the manifestation of fear of wrongdoing, do not commit evil deeds.
Một số người, do sợ bị tự trách, sợ bị người khác chỉ trích, sợ bị hình phạt, sợ khổ cảnh – như vậy, do bốn lý do này, vì sợ điều đáng khiển trách, phát khởi quý có đặc tính sợ hãi điều đáng khiển trách và không làm điều ác.
Ettha ca ajjhattasamuṭṭhānāditā hirottappānaṃ tattha tattha pākaṭabhāvena vuttā, na pana nesaṃ kadāci aññamaññavippayogo.
Here, hirī and ottappa are described as originating internally in various places, but there is never a separation between them.
Ở đây, sự phát khởi từ nội tâm của tàm và quý đã được nói rõ ở từng chỗ, nhưng chúng không bao giờ tách rời nhau.
Na hi lajjanaṃ nibbhayaṃ, pāpabhayaṃ vā alajjanaṃ atthīti.
For there is no shame without fear, nor fear of evil without shame.
Thật vậy, không có sự hổ thẹn mà không sợ hãi, hay sự sợ hãi điều ác mà không hổ thẹn.
Evamettha vitthārato atthavaṇṇanā veditabbā.
Thus, the detailed explanation of the meaning here should be understood.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự giải thích ý nghĩa chi tiết.
9. Navame lokanti sattalokaṃ.
9. In the ninth (sutta), loka means the world of beings.
Trong kinh thứ chín, lokaṃ nghĩa là cõi chúng sinh.
Sandhārentīti ācārasandhāraṇavasena dhārenti.
Sandhārentī means they maintain by way of maintaining proper conduct.
Sandhārentī có nghĩa là duy trì bằng cách giữ gìn các quy tắc đạo đức.
Ṭhapentīti mariyādāyaṃ ṭhapenti.
Ṭhapentī means they establish within boundaries.
Ṭhapentī có nghĩa là thiết lập giới hạn.
Rakkhantīti ācārasandhāraṇena mariyādāyaṃ ṭhapetvā rakkhanti.
Rakkhantī means they protect by maintaining proper conduct and establishing within boundaries.
Rakkhantī có nghĩa là bảo vệ bằng cách duy trì các quy tắc đạo đức và thiết lập giới hạn.
Garucittīkāravasena na paññāyethāti garuṃ katvā citte karaṇavasena na paññāyetha, ayamācāro na labbheyya.
Garucittīkāravasena na paññāyethā means it would not be perceived by way of holding in high esteem and honoring in the mind; this conduct would not be found.
Garucittīkāravasena na paññāyethā có nghĩa là không được thấy với sự tôn trọng, tức là không có được hành vi này.
Mātucchāti vāti ettha iti-saddo ādyattho.
In mātucchāti vā, the word iti has the sense of 'and so on'.
Ở đây, từ iti trong mātucchāti vā có nghĩa là “vân vân”.
Tena mātulānīti vā ācariyabhariyāti vā garūnaṃ dārāti vāti ime saṅgaṇhāti.
By this, it includes 'or maternal aunt', 'or teacher's wife', 'or wives of revered ones'.
Do đó, nó bao gồm các từ như dì (vợ của cậu), vợ của thầy, hoặc vợ của các bậc trưởng thượng.
Tattha mātu bhaginī mātucchā.
There, the mother's sister is mātucchā.
Trong số đó, chị hoặc em gái của mẹ là mātucchā (dì).
Mātulabhariyā mātulānī.
The maternal uncle's wife is mātulānī.
Vợ của cậu là mātulānī (dì).
Garūnaṃ dārā mahāpitucūḷapitujeṭṭhabhātuādīnaṃ garuṭṭhāniyānaṃ bhariyā.
Garūnaṃ dārā are the wives of those who hold the position of revered ones, such as paternal great-uncles, paternal uncles, elder brothers, and so on.
Garūnaṃ dārā là vợ của những người đáng kính như ông nội, chú, anh trai cả, v.v.
Yathā ajeḷakātiādīsu ayaṃ saṅkhepattho – yathā ajeḷakādayo tiracchānā hirottapparahitā mātāti saññaṃ akatvā bhinnamariyādā sabbattha sambhedena vattanti, evamayaṃ manussaloko yadi lokapāladhammā na bhaveyyuṃ, sabbattha sambhedena vatteyya.
In yathā ajeḷakā and so on, the summary meaning is this: just as goats, sheep, and other animals, being devoid of hirī and ottappa, act promiscuously everywhere without recognizing 'mother', similarly this human world, if the world-protecting qualities did not exist, would act promiscuously everywhere.
Trong yathā ajeḷakā và các từ khác, ý nghĩa tóm tắt là: giống như dê và các loài động vật khác, thiếu tàm và quý, không nhận biết mẹ của mình, phá vỡ giới hạn và sống lẫn lộn khắp nơi; cũng vậy, thế giới loài người này, nếu không có các pháp hộ trì thế gian, sẽ sống lẫn lộn khắp nơi.
Yasmā panime lokapālakadhammā lokaṃ pālenti, tasmā natthi sambhedoti.
However, because these world-protecting qualities protect the world, there is no promiscuity.
Nhưng vì các pháp hộ trì thế gian này bảo vệ thế gian, nên không có sự lẫn lộn.
10. Dasame apaññattāti ananuññātā, avihitā vā.
10. In the tenth (sutta), apaññattā means unpermitted or unprescribed.
Trong kinh thứ mười, apaññattā có nghĩa là không được cho phép, hoặc không được quy định.
Vasseti vassārattaṃ sandhāya vadati, utuvasseti hemantaṃ sandhāya.
Vasse refers to the rainy season (vassāratta); utuvasse refers to the cold season.
Vasse nói đến mùa mưa, utuvasse nói đến mùa đông.
Ekindriyaṃ jīvaṃ viheṭhentāti rukkhalatādīsu jīvasaññitāya evamāhaṃsu.
Ekindriyaṃ jīvaṃ viheṭhentā means they spoke thus, perceiving life in trees, creepers, and so on.
Ekindriyaṃ jīvaṃ viheṭhentā nói như vậy vì cho rằng cây cối, dây leo, v.v. là có sinh mạng.
Ekindriyanti ca kāyindriyaṃ atthīti maññamānā vadanti.
And ekindriya means they speak, thinking there is a physical faculty (kāyindriya).
Và họ nói ekindriyaṃ vì cho rằng có thân căn.
Saṅghātaṃ āpādentāti vināsaṃ āpādentā.
Saṅghātaṃ āpādentā means causing destruction.
Saṅghātaṃ āpādentā có nghĩa là gây ra sự hủy diệt.
Saṃkasāyissantīti appossukkā nibaddhavāsaṃ vasissanti.
Saṃkasāyissantī means they will reside permanently without concern.
Saṃkasāyissantī có nghĩa là sẽ an trú thường xuyên mà không cần nỗ lực.
Aparajjugatāya āsāḷhiyā upagantabbāti ettha aparajju gatāya assāti aparajjugatā, tassā aparajjugatāya atikkantāya, aparasmiṃ divaseti attho, tasmā āsāḷhipuṇṇamāya anantare pāṭipadadivase upagantabbāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Aparajjugatāya āsāḷhiyā upagantabbā: here, aparajju gatāya assa means 'that by which the day after has arrived', so aparajjugatāya means 'when it has passed', meaning 'on the next day'. Therefore, the meaning here should be understood as: it should be undertaken on the day of the first lunar quarter (pāṭipada) immediately following the full moon of Āsāḷhī.
Ở đây, aparajjugatāya āsāḷhiyā upagantabbā có nghĩa là "sau khi ngày hôm sau của tháng Āsāḷha đã qua", tức là ngày sau đó, nghĩa là sau ngày rằm tháng Āsāḷha, vào ngày mùng một kế tiếp, cần phải an cư.
Māsagatāya āsāḷhiyā upagantabbāti māso gatāya assāti māsagatā, tassā māsagatāya atikkantāya, māse paripuṇṇeti attho.
Māsagatāya āsāḷhiyā upagantabbā: māso gatāya assa means 'that by which a month has passed', so māsagatāya means 'when it has passed', meaning 'when a month is complete'.
Māsagatāya āsāḷhiyā upagantabbā có nghĩa là "sau khi tháng Āsāḷha đã qua", tức là sau khi tháng đã hoàn tất.
Tasmā āsāḷhipuṇṇamato parāya puṇṇamāya anantare pāṭipadadivase upagantabbāti attho daṭṭhabbo.
Therefore, the meaning should be understood as: it should be undertaken on the day of the first lunar quarter (pāṭipada) immediately following the full moon after the Āsāḷhī full moon.
Do đó, cần phải hiểu rằng sau ngày rằm tháng Āsāḷha, vào ngày rằm kế tiếp, vào ngày mùng một kế tiếp, cần phải an cư.
11. Dutiyavaggassa paṭhame appaṭisaṅkhāne na kampatīti paṭisaṅkhānabalaṃ, upaparikkhanapaññāyetaṃ nāmaṃ.
11. In the first (sutta) of the second section, paṭisaṅkhānabalaṃ refers to not wavering in non-reflection; this is a name for the wisdom of investigation.
Trong kinh đầu tiên của phẩm thứ hai, không dao động khi không quán xét được gọi là paṭisaṅkhānabalaṃ, đây là tên của trí tuệ quán sát.
Vīriyasīsena satta bojjhaṅge bhāventassa uppannaṃ balaṃ bhāvanābalaṃ.
The strength that arises when one cultivates the seven factors of enlightenment (bojjhaṅga) with energy as the chief factor is bhāvanābalaṃ.
Sức mạnh phát sinh khi tu tập bảy chi phần giác ngộ với sự tinh tấn là bhāvanābalaṃ.
Vīriyupatthambhena hi kusalabhāvanā balavatī thirā uppajjati, tathā uppannā balavatī kusalabhāvanā balavanto satta bojjhaṅgātipi vuccanti.
Indeed, by the support of energy, wholesome development arises strong and firm; similarly, such arisen strong wholesome development is also called the strong seven factors of enlightenment.
Thật vậy, với sự hỗ trợ của tinh tấn, sự tu tập thiện pháp mạnh mẽ và kiên cố phát sinh, và khi đã phát sinh như vậy, sự tu tập thiện pháp mạnh mẽ cũng được gọi là bảy chi phần giác ngộ mạnh mẽ.
Atthato vīriyasambojjhaṅgasīsena satta bojjhaṅgā honti.
Essentially, the seven factors of enlightenment exist with the energy factor of enlightenment as their chief.
Thực chất, bảy chi phần giác ngộ là chi phần tinh tấn giác ngộ.
Vuttampi cetaṃ – ‘‘tattha katamaṃ bhāvanābalaṃ?
This has also been said: "Among these, what is the power of development?
Điều này cũng đã được nói: “Trong đó, thế nào là sức mạnh tu tập?
Yā kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanā bhāvanā bahulīkammaṃ, idaṃ vuccati bhāvanābalaṃ.
That which is the practice, development, and cultivation of wholesome states, this is called the power of development.
Sự thực hành, tu tập, làm cho sung mãn các pháp thiện, điều này được gọi là sức mạnh tu tập (bhāvanābala).
Sattapi bojjhaṅgā bhāvanābala’’nti (dha. sa. 1361).
All seven factors of enlightenment are the power of development."
Bảy chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) cũng là sức mạnh tu tập (bhāvanābala).
Akampiyaṭṭhenāti paṭipakkhehi akampanīyaṭṭhena.
By being unshakeable means by being unshakeable by opponents.
Theo nghĩa không lay chuyển là theo nghĩa không thể bị đối phương làm lay chuyển.
Durabhibhavanaṭṭhenāti durabhibhavanīyaṭṭhena.
By being difficult to overcome means by being difficult to be overcome.
Theo nghĩa khó bị chế ngự là theo nghĩa khó bị chế ngự.
Anajjhomaddanaṭṭhenāti adhibhavitvā anavamaddanaṭṭhena.
By being unsubdued means by not being overpowered and crushed.
Theo nghĩa không bị áp đảo là theo nghĩa không bị áp đảo sau khi đã chế ngự.
Etānīti etāni yathāvuttāni dvepi balāni.
These means these two powers as described.
Những điều này là cả hai sức mạnh đã nói ở trên.
Etadaggaṃ nāgatanti ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, dvinnaṃ balānaṃ yadidaṃ bhāvanābala’’nti evamettha etadaggaṃ nāgatanti attho.
Has not attained the foremost position means that the statement "Monks, this is the foremost of the two powers, namely the power of development" has not attained the foremost position here.
Điều tối thượng này không được đề cập đến có nghĩa là, như trong câu: "Này các Tỳ-khưu, trong hai sức mạnh này, đó là sức mạnh tu tập (bhāvanābala) là tối thượng," thì ở đây, điều tối thượng này không được đề cập đến.
12. Dutiye vivekaṃ nissitanti vivekanissitaṃ, yathā vā vivekavasena pavattaṃ jhānaṃ ‘‘vivekaja’’nti vuttaṃ, evaṃ vivekavasena pavatto satisambojjhaṅgo ‘‘vivekanissito’’ti daṭṭhabbo.
12. In the second, "dependent on seclusion" (vivekanissitaṃ) means dependent on seclusion; or, just as a jhāna that arises due to seclusion is called "seclusion-born" (vivekaja), so too, the mindfulness factor of enlightenment that arises due to seclusion should be understood as "dependent on seclusion" (vivekanissito).
12. Trong đoạn thứ hai, nương tựa vào sự viễn ly (vivekanissita) là nương tựa vào sự viễn ly. Hoặc, giống như thiền định phát sinh do sự viễn ly được gọi là "phát sinh từ viễn ly" (vivekaja), thì chi phần giác ngộ niệm (satisambojjhaṅga) phát sinh do sự viễn ly cũng phải được hiểu là "nương tựa vào sự viễn ly" (vivekanissito).
Nissayaṭṭho ca vipassanāmaggānaṃ vasena maggaphalānaṃ veditabbo, asatipi vā pubbāparabhāve ‘‘paṭiccasamuppādo’’ti ettha paccayena samuppādanaṃ viya avinābhāvidhammabyāpārā nissayanabhāvanā sambhavantīti.
The meaning of "dependence" should be understood in terms of the path and its fruits, by way of insight and the paths; or, even without a prior or subsequent condition, like the arising of dependent origination through a cause, the development of dependence can occur through the activity of inseparable phenomena.
Và ý nghĩa của sự nương tựa phải được hiểu theo các đạo và quả của thiền quán (vipassanā), hoặc ngay cả khi không có sự trước sau, thì sự tu tập nương tựa (nissayanabhāvanā) vẫn có thể xảy ra do sự hoạt động của các pháp không thể tách rời, giống như trong "duyên khởi" (paṭiccasamuppādo) là sự phát sinh do duyên.
‘‘Tadaṅgasamucchedanissaraṇavivekanissita’’nti vatvā paṭippassaddhivivekanissitassa avacanaṃ ‘‘satisambojjhaṅgaṃ bhāvetī’’tiādinā idha bhāvetabbānaṃ sambojjhaṅgānaṃ vuttattā.
Having said "dependent on seclusion of suppression, cutting off, and relinquishment," the non-mention of "dependent on seclusion of tranquilization" is because the factors of enlightenment to be developed are mentioned here with phrases like "one develops the mindfulness factor of enlightenment."
Sau khi nói "nương tựa vào sự viễn ly đoạn trừ từng phần và sự viễn ly xuất ly" (tadaṅgasamucchedanissaraṇavivekanissita), không đề cập đến sự viễn ly đoạn diệt (paṭippassaddhivivekanissita) là vì ở đây đã nói về các chi phần giác ngộ cần được tu tập, như trong "tu tập chi phần giác ngộ niệm" (satisambojjhaṅgaṃ bhāvetī) và các câu tương tự.
Bhāvitabojjhaṅgassa hi sacchikātabbā balabojjhaṅgā, tesaṃ kiccaṃ paṭippassaddhiviveko.
For the developed factor of enlightenment, the factors of enlightenment as powers are to be realized, and their function is the seclusion of tranquilization.
Đối với chi phần giác ngộ đã tu tập, các chi phần giác ngộ có năng lực (balabojjhaṅga) cần được chứng đạt, và chức năng của chúng là sự viễn ly đoạn diệt (paṭippassaddhiviveka).
Ajjhāsayatoti ‘‘nibbānaṃ sacchikarissāmī’’ti pavattaajjhāsayato.
By intention means by the intention that arises with "I shall realize Nibbāna."
Do ý hướng là do ý hướng phát sinh rằng "tôi sẽ chứng đạt Niết Bàn."
Yadipi hi vipassanākkhaṇe saṅkhārārammaṇaṃ cittaṃ, saṅkhāresu pana ādīnavaṃ disvā tappaṭipakkhe nibbāne ninnatāya ajjhāsayato nissaraṇavivekanissito hoti uṇhābhibhūtassa puggalassa sītaninnacittatā viya.
Even though the mind is directed towards formations at the moment of insight, having seen the danger in formations, it is inclined towards Nibbāna, which is their opposite; thus, by intention, it is dependent on the seclusion of relinquishment, just as the mind of a person afflicted by heat is inclined towards coolness.
Mặc dù vào khoảnh khắc thiền quán (vipassanākkhaṇa), tâm lấy các hành (saṅkhāra) làm đối tượng, nhưng do thấy sự nguy hiểm trong các hành và do tâm hướng về Niết Bàn, đối nghịch với chúng, nên do ý hướng, nó nương tựa vào sự viễn ly xuất ly (nissaraṇavivekanissito), giống như tâm của người bị nóng bức hướng về sự mát mẻ.
‘‘Pañcavidhavivekanissitampīti eke’’ti vatvā tattha yathāvuttavivekattayato aññaṃ vivekadvayaṃ uddharitvā dassetuṃ ‘‘te hī’’tiādi vuttaṃ.
"Some say it is dependent on five kinds of seclusion" is said, and then, to present two other kinds of seclusion in addition to the three kinds of seclusion mentioned, "for they" and so on is stated.
Sau khi nói "một số người nói rằng cũng có năm loại nương tựa vào sự viễn ly" (pañcavidhavivekanissitampīti eke), để nêu ra và chỉ rõ hai loại viễn ly khác với ba loại viễn ly đã nói, câu "họ nói rằng" (te hī) và các câu tương tự đã được nói.
Tattha jhānakkhaṇe tāva kiccato vikkhambhanavivekanissitaṃ, vipassanākkhaṇe ajjhāsayato paṭippassaddhivivekanissitaṃ bhāvetīti vattabbaṃ ‘‘evāhaṃ anuttaraṃ vimokkhaṃ upasampajja viharissāmī’’ti tattha ninnajjhāsayatāya.
Here, at the moment of jhāna, it should be said that one develops that which is dependent on the seclusion of suppression by its function; at the moment of insight, that which is dependent on the seclusion of tranquilization by intention, with the intention inclined towards "thus I shall attain and abide in the unsurpassed liberation."
Trong đó, vào khoảnh khắc thiền định (jhānakkhaṇa), theo chức năng, nó phải được nói là nương tựa vào sự viễn ly trấn áp (vikkhambhanavivekanissita), và vào khoảnh khắc thiền quán (vipassanākkhaṇa), theo ý hướng, nó phải được nói là nương tựa vào sự viễn ly đoạn diệt (paṭippassaddhivivekanissita), vì có ý hướng hướng về đó: "Tôi sẽ chứng đạt và an trú trong sự giải thoát vô thượng như vậy."
Tenāha ‘‘tasmā tesaṃ matenā’’tiādi.
Therefore, he says "thus according to their view" and so on.
Do đó, có câu "vì vậy, theo ý kiến của họ" (tasmā tesaṃ matenā) và các câu tương tự.
Heṭṭhā kasiṇajjhānaggahaṇena āruppānampi gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, tasmā ‘‘etesaṃ jhānāna’’nti imināpi tesaṃ saṅgaho veditabbo.
By the inclusion of kasiṇa-jhānas above, the immaterial attainments should also be understood as included; therefore, by "these jhānas," their inclusion should be understood.
Phải hiểu rằng việc nắm giữ các thiền định sắc giới (kasiṇajjhāna) ở dưới cũng bao gồm các thiền định vô sắc giới (āruppā), vì vậy, cũng phải hiểu rằng "các thiền định này" (etesaṃ jhānānaṃ) cũng bao gồm chúng.
Yasmā pahānavinayo viya virāganirodhāpi idhādhippetavivekena atthato nibbisiṭṭhā, tasmā vuttaṃ ‘‘esa nayo virāganissitantiādīsū’’ti.
Since non-passion and cessation are essentially indistinguishable from the seclusion intended here, like the discipline of abandoning, it is said "the same method applies to dependence on non-passion and so on."
Vì sự ly tham (virāga) và sự đoạn diệt (nirodha) cũng không khác biệt về ý nghĩa với sự viễn ly được đề cập ở đây, giống như sự chế ngự bằng cách đoạn trừ (pahānavinayo), nên có câu "cách này cũng tương tự trong các trường hợp nương tựa vào ly tham" (esa nayo virāganissitantiādīsu) và các câu tương tự.
Tenāha ‘‘vivekatthā eva hi virāgādayo’’ti.
Therefore, he says "for non-passion and so on are indeed meanings of seclusion."
Do đó, có câu "thật vậy, ly tham và các pháp khác chính là ý nghĩa của viễn ly" (vivekatthā eva hi virāgādayo).
Vossagga-saddo pariccāgattho pakkhandanattho cāti vossaggassa duvidhatā vuttā.
The word "vossagga" means both relinquishment and plunging forward, thus indicating two aspects of relinquishment.
Từ "vossagga" có nghĩa là từ bỏ và có nghĩa là hướng tới, do đó đã nói đến hai loại vossagga.
Vossajjanañhi pahānaṃ vissaṭṭhabhāvena nirodhanapakkhandanampi ca.
For "vossajjana" is indeed abandoning, cessation by way of being relinquished, and also plunging forward.
Thật vậy, sự từ bỏ (vossajjana) là sự đoạn trừ, sự đoạn diệt bằng cách xả bỏ, và cũng là sự hướng tới.
Tasmā vipassanākkhaṇe tadaṅgavasena maggakkhaṇe samucchedavasena paṭipakkhassa pahānaṃ vossaggo, tathā vipassanākkhaṇe tanninnabhāvena, maggakkhaṇe ārammaṇakaraṇena vissaṭṭhasabhāvatā vossaggoti veditabbaṃ.
Therefore, the abandoning of the opponent by way of suppression at the moment of insight, and by way of cutting off at the moment of the path, is relinquishment (vossagga); similarly, at the moment of insight, being inclined towards it, and at the moment of the path, making it an object, the nature of being relinquished is relinquishment (vossagga).
Do đó, vào khoảnh khắc thiền quán (vipassanākkhaṇa), sự đoạn trừ đối phương theo cách đoạn trừ từng phần (tadaṅgavasena), và vào khoảnh khắc đạo (maggakkhaṇa), theo cách đoạn trừ hoàn toàn (samucchedavasena) là vossagga. Tương tự, vào khoảnh khắc thiền quán, do sự hướng về đó, và vào khoảnh khắc đạo, do lấy đó làm đối tượng, sự xả bỏ bản chất (vissaṭṭhasabhāvatā) cũng phải được hiểu là vossagga.
Tenevāha ‘‘tattha pariccāgavossaggo’’tiādi.
Therefore, he says "here, the relinquishment of abandonment" and so on.
Do đó, có câu "trong đó, vossagga là sự từ bỏ" (tattha pariccāgavossaggo) và các câu tương tự.
Ayaṃ satisambojjhaṅgoti ayaṃ missakavasena vutto satisambojjhaṅgo.
This mindfulness factor of enlightenment means this mindfulness factor of enlightenment mentioned in a mixed sense.
Chi phần giác ngộ niệm này là chi phần giác ngộ niệm được nói theo cách tổng hợp này.
Yathāvuttena pakārenāti tadaṅgappahānasamucchedappahānappakārena tanninnatadārammaṇappakārena ca.
In the manner described means in the manner of abandoning by way of suppression and abandoning by way of cutting off, and in the manner of being inclined towards it and making it an object.
Theo phương cách đã nói là theo phương cách đoạn trừ từng phần và đoạn trừ hoàn toàn, và theo phương cách hướng về đó và lấy đó làm đối tượng.
Pubbe vossaggavacanasseva atthassa vuttattā āha ‘‘sakalena vacanenā’’ti.
Since the meaning of the word "vossagga" was previously stated, he says "by the entire expression."
Vì ý nghĩa của từ vossagga đã được nói trước đó, nên có câu "bằng toàn bộ câu nói" (sakalena vacanenā).
Pariṇamantanti vipassanākkhaṇe tadaṅgatanninnappakārena pariṇamantaṃ.
Pariṇamanta means maturing at the moment of insight, in the manner of being inclined towards that* by way of temporary abandonment.
Đang chín muồi là đang chín muồi theo phương cách đoạn trừ từng phần và hướng về đó vào khoảnh khắc thiền quán.
Pariṇatanti maggakkhaṇe samucchedatadārammaṇappakārena pariṇataṃ.
Pariṇata means matured at the moment of the path, in the manner of being inclined towards that* by way of eradication.
Đã chín muồi là đã chín muồi theo phương cách đoạn trừ hoàn toàn và lấy đó làm đối tượng vào khoảnh khắc đạo.
Pariṇāmo nāma idha paripākoti āha ‘‘paripaccantaṃ paripakkañcā’’ti.
Pariṇāma here means ripening; therefore, it is said, "ripening and ripened."
Sự chín muồi ở đây có nghĩa là sự trưởng thành, nên có câu "đang trưởng thành và đã trưởng thành" (paripaccantaṃ paripakkañcā).
Paripāko ca āsevanalābhena laddhasāmatthiyassa kilese pariccajituṃ nibbānaṃ pakkhandituṃ tikkhavisadabhāvo.
And ripening is the state of being sharp and clear, enabling one who has gained strength through repeated practice to abandon defilements and rush towards Nibbāna.
Sự trưởng thành là trạng thái sắc bén và trong sáng của năng lực đã đạt được nhờ sự thực hành, để từ bỏ các phiền não và hướng tới Niết Bàn.
Tenāha ‘‘ayañhī’’tiādi.
Therefore, it is said, "for this" and so on.
Do đó, có câu "thật vậy, điều này" (ayañhī) và các câu tương tự.
Esa nayoti yvāyaṃ nayo ‘‘vivekanissita’’ntiādinā satisambojjhaṅge vutto, sesesu dhammavicayasambojjhaṅgādīsupi eseva nayo, evaṃ tattha netabbanti attho.
This method means that the method stated for the mindfulness enlightenment factor (satisambojjhaṅga) by "based on seclusion" and so on, is also the same method for the other enlightenment factors such as investigation of phenomena (dhammavicayasambojjhaṅga) and so forth; this is the meaning that it should be applied there.
Cách này cũng tương tự có nghĩa là cách đã được nói về chi phần giác ngộ niệm bằng "nương tựa vào sự viễn ly" (vivekanissita) và các câu tương tự, thì cách đó cũng tương tự trong các chi phần giác ngộ trạch pháp (dhammavicayasambojjhaṅga) và các chi phần giác ngộ còn lại, phải hiểu là như vậy.
‘‘Vivekanissita’’ntiādīsu labbhamānamatthaṃ sāmaññato dassetvā idāni idhādhippetamatthaṃ dassento ‘‘idha panā’’tiādimāha.
Having generally shown the meaning obtained in "based on seclusion" and so on, now, in showing the meaning intended here, it states "but here" and so on.
Sau khi trình bày ý nghĩa chung của những gì có thể đạt được từ "nương tựa vào sự viễn ly" (vivekanissita) và các câu tương tự, bây giờ để trình bày ý nghĩa được đề cập ở đây, có câu "nhưng ở đây" (idha panā) và các câu tương tự.
Tattha sabbasaṅkhatehīti sabbehi paccayasamuppannadhammehi.
There, from all conditioned things means from all phenomena arisen from conditions.
Trong đó, từ tất cả các pháp hữu vi là từ tất cả các pháp phát sinh do duyên.
Sabbesanti saṅkhatadhammānaṃ.
Of all means of conditioned phenomena.
Của tất cả là của các pháp hữu vi.
Vivekaṃ ārammaṇaṃ katvāti nibbānasaṅkhātaṃ vivekaṃ ārammaṇaṃ katvā.
Making seclusion the object means making seclusion, which is Nibbāna, the object.
Lấy sự viễn ly làm đối tượng là lấy sự viễn ly gọi là Niết Bàn làm đối tượng.
Tañca khoti tadeva satisambojjhaṅgaṃ.
And that means that very mindfulness enlightenment factor.
Và chính điều đó là chính chi phần giác ngộ niệm đó.
13. Tatiye cittekaggatthāyāti cittasamādhānatthāya, diṭṭhadhamme sukhavihārāyāti attho.
13. In the third, for the sake of one-pointedness of mind means for the sake of concentration of mind; that is, for a pleasant abiding in this very life.
13. Trong đoạn thứ ba, vì sự định tâm (cittekaggatthāya) là vì sự định tâm, có nghĩa là vì sự an lạc trong hiện tại.
Cittekaggatāsīsena hi diṭṭhadhammasukhavihāro vutto.
For a pleasant abiding in this very life is spoken of under the heading of one-pointedness of mind.
Thật vậy, sự an lạc trong hiện tại được nói đến dưới tiêu đề của sự định tâm.
Sukkhavipassakakhīṇāsavānaṃ vasena hetaṃ vuttaṃ.
For this is stated with reference to dry-insight Arahants.
Thật vậy, điều này được nói đến theo cách của các vị A-la-hán thiền khô (sukkhavipassaka) và đã đoạn tận lậu hoặc.
Te hi samāpajjitvā ‘‘ekaggacittā sukhaṃ divasaṃ viharissāmā’’ti icceva kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo nibbattenti.
For they, having attained the eight attainments by performing kasiṇa preliminary work with the thought, "We will abide pleasantly for the day with a one-pointed mind," attain them.
Thật vậy, họ thực hành các thiền định bát định (aṭṭha samāpattiyo) bằng cách thực hiện các chuẩn bị thiền (kasiṇaparikamma) với ý muốn "chúng tôi sẽ an trú an lạc suốt ngày với tâm định nhất."
Vipassanāpādakatthāyātiādīsu pana sekkhaputhujjanā ‘‘samāpattito vuṭṭhāya samāhitena cittena vipassāmā’’ti nibbattentā vipassanāpādakatthāya bhāventi.
But in for the sake of insight as a basis and so on, trainees and ordinary people, thinking, "Having emerged from attainment, we will practice insight with a concentrated mind," develop them for the sake of insight as a basis.
Còn trong vì nền tảng của thiền quán (vipassanāpādakatthāya) và các câu tương tự, các bậc hữu học (sekkhaputhujjanā) và phàm phu (puthujjanā) thực hành các thiền định với ý muốn "chúng tôi sẽ xuất định và quán chiếu với tâm định tĩnh," thì họ tu tập vì nền tảng của thiền quán.
Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā abhiññāpādakajjhānaṃ samāpajjitvā samāpattito vuṭṭhāya ‘‘ekopi hutvā bahudhā hotī’’ti (dī. ni. 1.238; ma. ni. 1.147; saṃ. ni. 2.70; 5.834, 842) vuttanayā abhiññāyo patthentā nibbattenti, te abhiññāpādakatthāya bhāventi.
But those who, having attained the eight attainments, enter the jhāna that is the basis for supernormal powers, and emerging from that attainment, develop them aspiring to supernormal powers in the manner stated, "Being one, he becomes many" and so on, they develop them for the sake of supernormal powers as a basis.
Còn những người đã thực hành các thiền định bát định và nhập vào thiền định làm nền tảng cho thần thông (abhiññāpādakajjhāna), sau khi xuất định và mong muốn các thần thông như đã nói trong câu "một mình mà trở thành nhiều" (dī. ni. 1.238; ma. ni. 1.147; saṃ. ni. 2.70; 5.834, 842), thì họ tu tập vì nền tảng của thần thông (abhiññāpādakatthāya).
Ye aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā nirodhasamāpattiṃ samāpajjitvā ‘‘sattāhaṃ acittā hutvā diṭṭheva dhamme nirodhaṃ nibbānaṃ patvā sukhaṃ viharissāmā’’ti nibbattenti, te nirodhapādakatthāya bhāventi.
Those who, having attained the eight attainments, enter the attainment of cessation, and develop them with the thought, "Having been without consciousness for seven days, we will attain the cessation that is Nibbāna in this very life and abide pleasantly," they develop them for the sake of cessation as a basis.
Những người đã thực hành các thiền định bát định và nhập vào diệt thọ tưởng định (nirodhasamāpatti), với ý muốn "chúng tôi sẽ an trú an lạc bằng cách chứng đạt sự diệt tận Niết Bàn ngay trong hiện tại, không có tâm trong bảy ngày," thì họ tu tập vì nền tảng của diệt định (nirodhapādakatthāya).
Ye pana aṭṭha samāpattiyo nibbattetvā ‘‘aparihīnajjhānā brahmaloke uppajjissāmā’’ti nibbattenti, te bhavavisesatthāya bhāventi.
But those who, having attained the eight attainments, develop them with the thought, "We will be reborn in the Brahma world with unlost jhāna," they develop them for the sake of a special existence.
Còn những người đã thực hành các thiền định bát định và tu tập với ý muốn "chúng tôi sẽ tái sinh vào cõi Phạm Thiên với thiền định không bị suy thoái," thì họ tu tập vì sự tái sinh đặc biệt (bhavavisesatthāya).
Yuttaṃ tāva cittekaggatāya bhavavisesatthatā viya vipassanāpādakatthatāpi catukkajjhānasādhāraṇāti tesaṃ vasena ‘‘cattāri jhānānī’’ti vacanaṃ, abhiññāpādakatthatā pana nirodhapādakatthatā ca catutthasseva jhānassa āveṇikā, sā kathaṃ catukkajjhānasādhāraṇā vuttāti?
It is indeed appropriate that the statement "four jhāna" refers to them, just as one-pointedness of mind and the state of a special existence are common to the four jhāna, so is the state of insight as a basis. But the state of supernormal powers as a basis and the state of cessation as a basis are exclusive to the fourth jhāna; how are they said to be common to the four jhāna?
Việc nói "bốn thiền định" (cattāri jhānānī) là hợp lý khi sự định tâm và sự tái sinh đặc biệt, giống như nền tảng của thiền quán, là chung cho cả bốn thiền định. Nhưng nền tảng của thần thông và nền tảng của diệt định chỉ là đặc thù của thiền thứ tư, vậy làm sao chúng lại được nói là chung cho cả bốn thiền định?
Paramparādhiṭṭhānabhāvato.
By way of being a successive basis.
Là do chúng là nền tảng theo một chuỗi kế thừa.
Padaṭṭhānapadaṭṭhānampi hi padaṭṭhānanti vuccati kāraṇakāraṇanti yathā ‘‘tiṇehi bhattaṃ siddha’’nti.
For even the basis of a basis is called a basis, just as a cause of a cause is, for example, "rice is cooked with grass."
Quả thật, nền tảng của nền tảng cũng được gọi là nền tảng, là nguyên nhân của nguyên nhân, giống như (câu nói) "Cơm được nấu bằng củi".
14. Catutthe sasakassa uppatanaṃ viya hotīti pathavijigucchanasasakassa uppatanaṃ viya hoti.
14. In the fourth, it is like the leaping of a hare means it is like the leaping of a hare disgusted with the earth.
14. Trong phần thứ tư, "giống như sự nhảy vọt của con thỏ" là giống như sự nhảy vọt của con thỏ ghê tởm đất.
Tatthāyaṃ atthasallāpikā upamā – pathavī kira sasakaṃ āha – ‘‘he sasakā’’ti.
Here is a story-like simile: The earth, it is said, spoke to the hare, "O hare!"
Ở đây có một ví dụ mang ý nghĩa đối thoại như sau: Đất được cho là đã nói với con thỏ – "Này thỏ!".
Sasako āha – ‘‘ko eso’’ti.
The hare said, "Who is that?"
Con thỏ nói – "Ai đó?".
Kasmā mameva upari sabbairiyāpathe kappento uccārapassāvaṃ karonto maṃ na jānāsīti?
"Why do you not know me, who you constantly tread upon in all postures, and upon whom you urinate and defecate?"
Tại sao ngươi lại ở trên ta, thực hiện mọi oai nghi, làm cả việc đại tiện và tiểu tiện, mà không biết ta là ai?
Suṭṭhu tayā ahaṃ diṭṭho, mayā akkantaṭṭhānañhi aṅgulaggehi phuṭṭhaṭṭhānaṃ viya hoti, vissaṭṭhaudakaṃ appamattakaṃ, karīsaṃ kaṭakaphalamattaṃ, hatthiassādīhi pana akkantaṭṭhānampi mahantaṃ, passāvopi nesaṃ ghaṭamatto, uccāropi pacchimatto hoti, alaṃ mayhaṃ tayāti uppatitvā aññasmiṃ ṭhāne patito.
"You have seen me well. The place I step on is like a place touched by fingertips, the water I release is minimal, and my droppings are like small berries. But the place stepped on by elephants and horses is large, their urine is like a potful, and their droppings are like a load. Enough of you for me!" So saying, it leapt up and landed in another place.
Ngươi đã thấy ta rất rõ, nơi ta bị giẫm đạp giống như nơi bị chạm bằng đầu ngón tay, nước tiểu chỉ một chút, phân chỉ bằng quả kaṭaka. Còn nơi bị voi, ngựa, v.v. giẫm đạp thì rất lớn, nước tiểu của chúng cũng bằng một chum, phân cũng bằng một gánh. Ta đủ với ngươi rồi! – nói xong, nó nhảy lên và rơi xuống một nơi khác.
Tato naṃ pathavī āha – ‘‘aho dūraṃ gatopi nanu mayhaṃyeva upari patitosī’’ti?
Then the earth said to it, "Alas! Even though you went far, did you not land on me again?"
Sau đó, đất nói với nó – "Ôi, dù đi xa, chẳng phải ngươi vẫn rơi xuống trên ta sao?".
So puna taṃ jigucchanto uppatitvā aññattha patito.
Disgusted with it again, it leapt up and landed elsewhere.
Nó lại ghê tởm đất, nhảy lên và rơi xuống một nơi khác.
Evaṃ vassasahassampi uppatitvā uppatitvā patamāno sasako neva pathaviyā antaṃ pāpuṇituṃ sakkoti.
Thus, even a hare, jumping up repeatedly and moving for a thousand years, is not able to reach the end of the earth.
Cứ như vậy, dù con thỏ có nhảy lên rồi rơi xuống hàng ngàn năm, nó cũng không thể đạt đến tận cùng của đất.
Na koṭinti na pubbakoṭiṃ.
Na koṭi means not the prior end.
"Không có tận cùng" nghĩa là không có khởi điểm.
Itaresanti vipañcitaññuneyyapadaparamānaṃ.
Itaresaṃ means for those whose highest knowledge is of elaborated concepts.
"Của những người khác" là của những người có trí tuệ phát triển tối thượng.
15. Pañcame samathehi adhikarīyati vūpasammatīti adhikaraṇaṃ, aṭṭhārasa bhedakaravatthūni nissāya uppanno vivādoyeva vivādādhikaraṇaṃ.
15. In the fifth (section), that which is dealt with and settled is an adhikaraṇa. The dispute that arises based on eighteen divisive matters is a dispute-adhikaraṇa.
15. Trong phần thứ năm, điều được giải quyết, được làm cho lắng dịu bằng các phương pháp hòa giải được gọi là tranh tụng (adhikaraṇa). Duy chỉ sự tranh cãi phát sinh dựa trên mười tám sự việc gây chia rẽ là tranh tụng về tranh chấp (vivādādhikaraṇa).
‘‘Idha bhikkhū bhikkhuṃ anuvadanti sīlavipattiyā vā’’tiādinā (cūḷava. 215) catasso vipattiyo nissāya uppanno anuvādoyeva anuvādādhikaraṇaṃ.
The accusation that arises based on the four transgressions, as in "Here monks accuse a monk of a transgression of sīla," and so forth, is an accusation-adhikaraṇa.
Duy chỉ sự buộc tội phát sinh dựa trên bốn sự sa đọa, như trong câu "Ở đây, các tỳ khưu buộc tội một tỳ khưu về sự sa đọa giới hạnh, v.v." (Cūḷava. 215) là tranh tụng về buộc tội (anuvādādhikaraṇa).
Pañcapi āpattikkhandhā āpattādhikaraṇaṃ.
The five groups of offenses are an offense-adhikaraṇa.
Năm uẩn của tội lỗi là tranh tụng về tội lỗi (āpattādhikaraṇa).
‘‘Sattapi āpattikkhandhā āpattādhikaraṇa’’nti (cūḷava. 215) vacanato āpattiyeva āpattādhikaraṇaṃ.
According to the statement "The seven groups of offenses are an offense-adhikaraṇa," an offense itself is an offense-adhikaraṇa.
Theo câu "Bảy uẩn của tội lỗi là tranh tụng về tội lỗi" (Cūḷava. 215), chính tội lỗi là tranh tụng về tội lỗi.
‘‘Yā saṅghassa kiccayatā karaṇīyatā apalokanakammaṃ ñattikammaṃ ñattidutiyakammaṃ ñatticatutthakamma’’nti (cūḷava. 215) evamāgataṃ catubbidhaṃ saṅghakiccaṃ kiccādhikaraṇanti veditabbaṃ.
The fourfold Sangha-act, as stated: "That which is a duty or an obligation of the Sangha—an announcement, a motion, a motion-accompanied act, a four-motion act"—is to be understood as a duty-adhikaraṇa.
Bốn loại việc Tăng sự được đề cập như "Việc Tăng sự, việc cần làm, yết ma bạch, yết ma bạch nhị, yết ma bạch tứ" (Cūḷava. 215) nên được hiểu là tranh tụng về việc cần làm (kiccādhikaraṇa).
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây thì rõ ràng.
16. Chaṭṭhe apākaṭanāmoti ‘‘selo, kūṭadanto’’tiādinā anabhiññāto.
16. In the sixth, apākaṭanāmo means unknown, as in "Sela, Kūṭadanta," and so forth.
16. Trong phần thứ sáu, "không được biết đến" nghĩa là không được biết đến với các tên như "Sela, Kūṭadanta", v.v.
Yena vā kāraṇenāti hetumhi idaṃ karaṇavacanaṃ.
Yena vā kāraṇenā—this is a karaṇa-word in the sense of a cause.
"Hoặc do nguyên nhân nào" – đây là từ chỉ công cụ trong ý nghĩa nguyên nhân.
Hetuattho hi kiriyākāraṇaṃ, na karaṇaṃ viya kiriyattho, tasmā nānappakāraguṇavisesādhigamatthā idha upasaṅkamanakiriyāti ‘‘annena vasati, ajjhenena vasatī’’tiādīsu viya hetuatthamevetaṃ karaṇavacanaṃ yuttaṃ, na karaṇatthaṃ tassa ayujjamānattāti vuttaṃ ‘‘yena vā kāraṇenā’’ti.
For the meaning of cause is the reason for an action, not the meaning of an action like a tool; therefore, this karaṇa-word is appropriately in the sense of a cause, as in "lives by food, lives by study," and so forth, for the purpose of attaining various special qualities, for the action of approaching here, not in the sense of a tool, as it is unsuitable for that meaning, hence it is said "yena vā kāraṇenā".
Thật vậy, ý nghĩa nguyên nhân là nguyên nhân của hành động, không phải là ý nghĩa hành động như công cụ. Do đó, ở đây, ý nghĩa nguyên nhân của từ chỉ công cụ này là phù hợp cho hành động đến gần để đạt được các phẩm chất đặc biệt khác nhau, giống như trong các câu "sống bằng thức ăn, sống bằng sự học hỏi", v.v., chứ không phải ý nghĩa công cụ, vì điều đó không phù hợp. Vì vậy, đã nói "hoặc do nguyên nhân nào".
Avibhāgato satataṃ pavattitaniratisayasāduvipulāmatarasasaddhammaphalatāya sāduphalaniccaphalitamahārukkhena bhagavā upamito.
The Blessed One is compared to a great tree bearing sweet and everlasting fruit, due to the continuous manifestation of the supremely delicious and abundant nectar-like Dhamma-fruit, without distinction.
Đức Thế Tôn được ví như cây đại thụ luôn kết trái ngọt ngào, vì Ngài là quả của Pháp Bảo cam lồ dồi dào, vô song, liên tục diễn tiến không phân biệt.
Sāduphalūpabhogādhippāyaggahaṇeneva hi rukkhassa sāduphalatā gahitāti.
For the sweetness of the fruit of the tree is understood simply by the intention to partake of sweet fruit.
Thật vậy, sự ngọt ngào của cây được hiểu chỉ bằng cách nắm bắt ý định hưởng thụ quả ngọt.
Upasaṅkamīti upasaṅkanto.
Upasaṅkamī means approached.
"Đã đến gần" (upasaṅkamī) nghĩa là đã đến gần.
Sampattakāmatāya hi kiñci ṭhānaṃ gacchanto taṃtaṃpadesātikkamanena upasaṅkami, upasaṅkantoti ca vattabbataṃ labhati.
For one who goes to some place with the desire to arrive there, by passing over various regions, he "approached" (upasaṅkami) and is also said to have "approached" (upasaṅkanto).
Thật vậy, một người đi đến một nơi nào đó với ý muốn đạt được, thì bằng cách vượt qua từng nơi, người ấy đã đến gần, và cũng có thể nói là đã đến gần.
Tenāha ‘‘gatoti vuttaṃ hotī’’ti, upagatoti attho.
Therefore, it is said "gatoti vuttaṃ hotī" (it means "went"), which is to say, arrived.
Vì vậy, đã nói "có nghĩa là đã đi đến", tức là đã đến.
Upasaṅkamitvāti pubbakālakiriyāniddesoti āha ‘‘upasaṅkamanapariyosānadīpana’’nti.
Upasaṅkamitvā is an indication of a prior action, so it is said "upasaṅkamanapariyosānadīpana" (indicating the completion of the approach).
"Sau khi đến gần" (upasaṅkamitvā) là sự chỉ định của hành động quá khứ, vì vậy đã nói "sự chỉ rõ kết thúc của việc đến gần".
Tatoti yaṃ ṭhānaṃ patto ‘‘upasaṅkamī’’ti vutto, tato upagataṭṭhānato.
Tato (from there) means from that place which is said to have been reached by "upasaṅkamī," from that arrived-at place.
"Từ đó" là từ nơi đã đến, nơi được gọi là "đã đến gần".
Yathā khamanīyādīni pucchantoti yathā bhagavā ‘‘kacci te, brāhmaṇa, khamanīyaṃ, kacci yāpanīya’’ntiādinā khamanīyādīni pucchanto tena brāhmaṇena saddhiṃ samappavattamodo ahosi pubbabhāsitāya, evaṃ sopi brāhmaṇo tadanukaraṇena bhagavatā saddhiṃ samappavattamodo ahosīti yojanā.
Yathā khamanīyādīni pucchanto (as he asked about well-being, etc.) means: Just as the Blessed One, by asking about well-being, etc., as in "Is it tolerable for you, brahmin? Is it manageable for you?" and so forth, engaged in agreeable conversation with that brahmin from what was previously spoken, so too that brahmin, by imitating him, engaged in agreeable conversation with the Blessed One—this is the connection.
"Giống như hỏi về sự dễ chịu, v.v." nghĩa là, giống như Đức Thế Tôn đã hỏi về sự dễ chịu, v.v. với vị Bà-la-môn đó bằng cách nói "Này Bà-la-môn, ngài có dễ chịu không, ngài có sống được không?", v.v., và đã có cuộc trò chuyện vui vẻ với vị Bà-la-môn đó bằng những lời nói trước đây, thì vị Bà-la-môn đó cũng đã có cuộc trò chuyện vui vẻ với Đức Thế Tôn bằng cách bắt chước Ngài. Đó là cách kết nối.
Taṃ pana samappavattamodataṃ upamāya dassetuṃ ‘‘sītodakaṃ viyā’’tiādi vuttaṃ.
To show that agreeable conversation by means of a simile, "sītodakaṃ viyā" (like cold water) and so forth, is stated.
Để chỉ ra sự vui vẻ đó bằng một ví dụ, đã nói "giống như nước lạnh", v.v.
Tattha sammoditanti saṃsanditaṃ.
There, sammoditaṃ means blended.
Ở đó, "đã vui vẻ" (sammodita) nghĩa là đã hòa hợp.
Ekībhāvanti sammodanakiriyāya samānataṃ.
Ekībhāvaṃ means sameness in the act of agreeable conversation.
"Sự hợp nhất" (ekībhāva) nghĩa là sự tương đồng trong hành động vui vẻ.
Khamanīyanti ‘‘idaṃ catucakkaṃ navadvāraṃ sarīrayantaṃ dukkhabahulatāya sabhāvato dussahaṃ, kacci khamituṃ sakkuṇeyya’’nti pucchati.
Khamanīyaṃ (tolerable) means he asks, "This body-machine with four wheels and nine doors, being full of suffering, is inherently difficult to bear; are you able to endure it?"
"Dễ chịu" (khamanīya) nghĩa là hỏi "Cái cỗ máy thân thể bốn bánh, chín cửa này vốn khó chịu đựng vì đầy khổ đau, liệu có thể chịu đựng được không?".
Yāpanīyanti āhārādippaṭibaddhavuttikaṃ cirappabandhasaṅkhātāya yāpanāya kacci yāpetuṃ sakkuṇeyyaṃ.
Yāpanīyaṃ (manageable) means, is it possible to manage your livelihood, which is dependent on food and so forth, for a long duration, which is called yāpanā?
"Sống được" (yāpanīya) nghĩa là cuộc sống gắn liền với thức ăn, v.v., liệu có thể sống được bằng sự duy trì lâu dài không?
Sīsarogādiābādhābhāvena kacci appābādhaṃ.
Kacci appābādhaṃ (are you free from illness) means, free from illnesses like headaches.
"Có ít bệnh tật không?" (kacci appābādhaṃ) do không có các bệnh như đau đầu, v.v.
Dukkhajīvikābhāvena kacci appātaṅkaṃ.
Kacci appātaṅkaṃ (are you free from affliction) means, free from a life of suffering.
"Có ít phiền toái không?" (kacci appātaṅkaṃ) do không có cuộc sống khổ sở.
Taṃtaṃkiccakaraṇe uṭṭhānasukhatāya kacci lahuṭṭhānaṃ.
Kacci lahuṭṭhānaṃ (are you quick to rise) means, due to ease in performing various duties.
"Có dễ đứng dậy không?" (kacci lahuṭṭhānaṃ) do dễ dàng thực hiện các công việc cần làm.
Tadanurūpabalayogato kacci balaṃ.
Kacci balaṃ (do you have strength) means, due to possessing appropriate strength.
"Có sức mạnh không?" (kacci balaṃ) do có sức mạnh phù hợp.
Sukhavihārasambhavena kacci phāsuvihāro atthīti sabbattha kacci-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.
Kacci phāsuvihāro (do you dwell comfortably) means, due to the possibility of dwelling comfortably—the meaning should be understood by connecting the word kacci everywhere.
"Có sự an lạc không?" (kacci phāsuvihāro) do có thể sống an lạc. Ý nghĩa nên được hiểu bằng cách kết nối từ "kacci" vào tất cả các câu.
Balappattā pīti pītiyeva.
Balappattā pīti is just pīti (joy).
Sự hỷ lạc đã đạt đến sức mạnh chính là hỷ lạc (pīti).
Taruṇapīti pāmojjaṃ.
Taruṇapīti is pāmojjaṃ (gladness).
Hỷ lạc non trẻ là hoan hỷ (pāmojjaṃ).
Sammodaṃ janeti karotīti sammodanīkaṃ, tadeva sammodanīyaṃ.
That which generates or creates agreeable conversation is sammodanīkaṃ; that itself is sammodanīyaṃ (agreeable).
Cái gì tạo ra, làm cho có sự vui vẻ thì là sammodanīka, chính nó là sammodanīya (đáng vui vẻ).
Sammoditabbato sammodanīyanti imaṃ pana atthaṃ dassetuṃ ‘‘sammodituṃ yuttabhāvato’’ti āha.
To show this meaning, that it is agreeable because it is fit to be conversed about, it is said "sammodituṃ yuttabhāvato" (due to being fit for agreeable conversation).
Để chỉ ra ý nghĩa này, rằng đáng vui vẻ vì có thể vui vẻ, đã nói "do có thể vui vẻ".
Saritabbabhāvatoti anussaritabbabhāvato.
Saritabbabhāvato means due to being fit to be remembered.
"Do có thể nhớ lại" nghĩa là do có thể hồi tưởng.
‘‘Saraṇīya’’nti vattabbe dīghaṃ katvā ‘‘sāraṇīya’’nti vuttaṃ.
When "Saraṇīya" should be said, "sāraṇīya" is said by lengthening it.
Thay vì nói "saraṇīya", đã nói "sāraṇīya" bằng cách kéo dài nguyên âm.
Suyyamānasukhatoti āpāthagatamadhurataṃ āha, anussariyamānasukhatoti vimaddaramaṇīyataṃ.
Suyyamānasukhato refers to the sweetness that comes into contact (with the ear); anussariyamānasukhato refers to the delightfulness of repeated reflection.
"Do sự an lạc khi được nghe" là nói về sự ngọt ngào khi tiếp nhận, "do sự an lạc khi được hồi tưởng" là nói về sự thú vị khi suy ngẫm.
Byañjanaparisuddhatāyāti sabhāvaniruttibhāvena tassā kathāya vacanacāturiyamāha.
Byañjanaparisuddhatāya refers to the skillfulness of expression in that discourse, in terms of its natural and clear articulation.
"Do sự trong sạch của văn tự" là nói về sự khéo léo trong cách diễn đạt của lời nói đó, với bản chất ngôn ngữ tự nhiên.
Atthaparisuddhatāyāti atthassa nirupakkilesataṃ.
Atthaparisuddhatāya refers to the purity of the meaning, being free from defilements.
"Do sự trong sạch của ý nghĩa" là sự không ô nhiễm của ý nghĩa.
Anekehi pariyāyehīti anekehi kāraṇehi.
Anekehi pariyāyehi means by many reasons.
"Bằng nhiều phương cách" là bằng nhiều nguyên nhân.
Etadavocāti etaṃ ‘‘ko nu kho, bhante, hetū’’tiādipucchāvacanaṃ avoca.
Etadavocā refers to saying this question, "What, venerable sir, is the cause?" and so on.
"Đã nói điều này" nghĩa là đã nói lời hỏi "Bạch Thế Tôn, nguyên nhân nào, v.v.".
Teneva ‘‘etadavocā’’ti padaṃ uddharitvā duvidhā hi pucchātiādinā pucchāvibhāgaṃ dasseti.
Therefore, by extracting the phrase "etadavocā," it shows the division of questions, starting with "questions are indeed of two kinds."
Chính vì vậy, sau khi trích dẫn từ "etadavocā", đã chỉ ra sự phân loại câu hỏi bằng cách nói "thật vậy, có hai loại câu hỏi", v.v.
Tattha agāre niyutto agāriko, tassa pucchā agārikapucchā.
Among these, one engaged in household life is a householder (agāriko); his question is a agārikapucchā (householder's question).
Ở đó, người sống tại gia là agārika, câu hỏi của người ấy là câu hỏi của người tại gia (agārikapucchā).
Agārikato añño anagāriko pabbajjūpagato, tassa pucchā anagārikapucchā.
One other than a householder, who has gone forth into homelessness, is a non-householder (anagāriko); his question is an anagārikapucchā (non-householder's question).
Người không phải tại gia, đã xuất gia, là anagārika, câu hỏi của người ấy là câu hỏi của người xuất gia (anagārikapucchā).
Kiñcāpi aññattha ‘‘janako hetu, paggāhako paccayo.
Although elsewhere "a generator is a cause (hetu), a supporter is a condition (paccayo).
Mặc dù ở nơi khác, nguyên nhân và điều kiện được phân biệt và nói đến như: "Cái tạo ra là nguyên nhân, cái hỗ trợ là điều kiện.
Asādhāraṇo hetu, sādhāraṇo paccayo.
A specific cause is a hetu, a general condition is a paccayo.
Cái không chung là nguyên nhân, cái chung là điều kiện.
Sabhāgo hetu, asabhāgo paccayo.
A homogeneous cause is a hetu, a heterogeneous condition is a paccayo.
Cái tương tự là nguyên nhân, cái không tương tự là điều kiện.
Pubbakāliko hetu, sahapavatto paccayo’’tiādinā hetupaccayā vibhajja vuccanti.
A prior cause is a hetu, a co-arising condition is a paccayo" — in these ways, hetu and paccayo are distinguished and spoken of.
Cái trước đó là nguyên nhân, cái đồng thời là điều kiện", v.v.
Idha pana ‘‘cattāro kho, bhikkhave, mahābhūtā hetu cattāro mahābhūtā paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāyā’’tiādīsu (ma. ni. 3.86) viya hetupaccayasaddā samānatthāti dassento ‘‘ubhayampetaṃ kāraṇavevacanamevā’’ti āha.
Here, however, intending to show that the words hetu and paccayo have the same meaning, as in "Monks, the four great elements are the cause (hetu), the four great elements are the condition (paccayo) for the manifestation of the form aggregate," and so on, it states: "ubhayampetaṃ kāraṇavevacanamevā" (both of these are merely synonyms for 'reason').
Nhưng ở đây, để cho thấy rằng các từ hetu (nhân) và paccaya (duyên) có cùng nghĩa như trong* "Này các Tỳ-khưu, bốn đại là nhân, bốn đại là duyên để tuyên bố sắc uẩn" và tương tự,* nói: "Cả hai từ này đều chỉ nguyên nhân."
Visamacariyāti bhāvanapuṃsakaniddeso.
Visamacariyā is an indication of the neuter gender of the verbal noun.
Visamacariyā (hành vi bất chính) là một danh từ trung tính chỉ hành động.
Abhikkantāti atikkantā, vigatāti atthoti āha ‘‘khaye dissatī’’ti.
Abhikkantā means passed, gone; so it states "is seen in cessation."
Abhikkantā có nghĩa là đã qua, đã biến mất,* nói: "được thấy trong sự diệt tận."
Tathā hi ‘‘nikkhanto paṭhamo yāmo’’ti upari vuttaṃ.
Thus, it is stated later, "the first watch has departed."
Như vậy, ở trên đã nói: "canh đầu đã qua."
Abhikkantataroti ativiya kantataro manoramo, tādiso ca sundaro bhaddako nāma hotīti āha ‘‘sundare dissatī’’ti.
Abhikkantataro means exceedingly charming, delightful; and such a one is called beautiful, excellent, so it states "is seen in beauty."
Abhikkantataro có nghĩa là rất đáng yêu, rất đẹp, và một người như vậy được gọi là sundaro (đẹp) và bhaddako (tốt lành),* nói: "được thấy trong cái đẹp."
Koti devanāgayakkhagandhabbādīsu ko katamo?
Ko means which one among devas, nāgas, yakkhas, gandhabbas, and so on?
Ko (ai): Trong số các vị trời, rồng, dạ-xoa, càn-thát-bà, v.v., ai?
Meti mama.
Me means my.
Me (của tôi): của tôi.
Pādānīti pāde.
Pādāni means feet.
Pādāni (bước chân): các bước chân.
Iddhiyāti imāya evarūpāya deviddhiyā.
Iddhiyā means by such psychic power.
Iddhiyā (bằng thần thông): bằng loại thần thông của chư thiên như thế này.
Yasasāti iminā edisena parivārena paricchedena ca.
Yasasā means by such a retinue and distinction.
Yasasā (bằng uy tín): bằng sự tùy tùng và giới hạn như thế này.
Jalanti vijjotamāno.
Jalaṃ means shining brightly.
Jalaṃ (tỏa sáng): đang chiếu sáng.
Abhikkantenāti ativiya kantena kamanīyena abhirūpena.
Abhikkantena means exceedingly charming, pleasing, beautiful.
Abhikkantena (với vẻ đẹp): với vẻ đẹp rất đáng yêu, ưa nhìn.
Vaṇṇenāti chavivaṇṇena sarīravaṇṇanibhāya.
Vaṇṇena means by skin color, by the radiance of the body.
Vaṇṇena (với sắc thái): với sắc thái da, với vẻ rực rỡ của thân thể.
Sabbā obhāsayaṃ disāti dasa disā pabhāsento, cando viya sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekālokaṃ karontoti gāthāya attho.
Sabbā obhāsayaṃ disā means illuminating the ten directions, making a single radiance, a single light, like the moon or the sun—this is the meaning of the verse.
Sabbā obhāsayaṃ disā (chiếu sáng khắp các phương): làm cho mười phương sáng rực, làm cho một vùng sáng bừng như mặt trăng hay mặt trời — đó là ý nghĩa của câu kệ.
Abhirūpeti uḷārarūpe sampannarūpe.
Abhirūpe means of excellent form, of perfect form.
Abhirūpe (về hình dáng đẹp đẽ): về hình dáng cao quý, hình dáng hoàn hảo.
‘‘Coro, coro; sappo, sappo’’tiādīsu bhaye āmeḍitaṃ.
In "Thief! Thief!" "Snake! Snake!" and so on, repetition (āmeḍitaṃ) is used for fear.
Trong các câu như "Ăn trộm! Ăn trộm!", "Rắn! Rắn!", thì sự lặp lại là do sợ hãi.
‘‘Vijjha, vijjha; pahara, paharā’’tiādīsu kodhe.
In "Pierce! Pierce!" "Strike! Strike!" and so on, for anger.
Trong các câu như "Đâm! Đâm!", "Đánh! Đánh!", thì là do giận dữ.
‘‘Sādhu, sādhū’’tiādīsu (ma. ni. 327.saṃ. ni. 2.127; 3.35; 5.1085) pasaṃsāyaṃ.
In "Excellent! Excellent!" and so on, for praise.
Trong các câu như "Lành thay! Lành thay!", thì là do khen ngợi.
‘‘Gaccha, gaccha; lunāhi, lunāhī’’tiādīsu turite.
In "Go! Go!" "Cut! Cut!" and so on, for haste.
Trong các câu như "Đi! Đi!", "Cắt! Cắt!", thì là do vội vã.
‘‘Āgaccha, āgacchā’’tiādīsu kotūhale.
In "Come! Come!" and so on, for curiosity.
Trong các câu như "Đến! Đến!", thì là do tò mò.
‘‘Buddho, buddhoti cintento’’tiādīsu (bu. vaṃ. 2.44) acchare.
In "Thinking 'Buddha! Buddha!'" and so on, for wonder.
Trong các câu như "Đức Phật! Đức Phật! khi suy nghĩ", thì là do ngạc nhiên.
‘‘Abhikkamathāyasmanto, abhikkamathāyasmanto’’tiādīsu hāse.
In "Venerable sirs, advance! Venerable sirs, advance!" and so on, for joy.
Trong các câu như "Này các Tôn giả, hãy tiến lên! Này các Tôn giả, hãy tiến lên!", thì là do vui mừng.
‘‘Kahaṃ ekaputtaka, kahaṃ ekaputtakā’’tiādīsu (ma. ni. 2.353; saṃ. ni. 2.63) soke.
In "Where is my only son? Where is my only son?" and so on, for sorrow.
Trong các câu như "Con trai độc nhất của ta ở đâu? Con trai độc nhất của ta ở đâu?", thì là do đau buồn.
‘‘Aho sukhaṃ, aho sukha’’ntiādīsu (udā. 20; dī. ni. 3.305; cūḷava. 332) pasāde.
In "Oh happiness! Oh happiness!" and so on, for serenity.
Trong các câu như "Ôi hạnh phúc! Ôi hạnh phúc!", thì là do hoan hỷ.
Ca-saddo avuttasamuccayatto.
The particle ca indicates the inclusion of unmentioned items.
Từ ca (và) có nghĩa là tập hợp những điều không được nói đến.
Tena garahāasammānādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Thereby, the inclusion of blame, disrespect, and so on, should be understood.
Qua đó, cần hiểu rằng sự chỉ trích, sự bất kính, v.v., cũng được bao gồm.
Tattha ‘‘pāpo, pāpo’’tiādīsu garahāyaṃ.
Among these, in "Wicked! Wicked!" and so on, it should be seen as for blame.
Trong đó, trong các câu như "Ác! Ác!", thì là do chỉ trích.
‘‘Abhirūpaka, abhirūpakā’’tiādīsu asammāne daṭṭhabbaṃ.
In "O beautiful one! O beautiful one!" and so on, it should be seen as for disrespect.
Trong các câu như "Đẹp trai! Đẹp trai!", thì cần hiểu là do bất kính.
Nayidaṃ āmeḍitavasena dvikkhattuṃ vuttaṃ, atha kho atthadvayavasenāti dassento ‘‘atha vā’’tiādimāha.
Intending to show that this is not said twice by way of repetition, but rather by way of a twofold meaning, it states "atha vā" (or else), and so on.
Để cho thấy rằng điều này không được nói hai lần theo cách lặp lại, mà là theo hai nghĩa,* bắt đầu bằng "hoặc là".
‘‘Abhikkanta’’nti vacanaṃ apekkhitvā napuṃsakavasena vuttaṃ, taṃ pana bhagavato vacanaṃ dhammassa desanāti katvā tathā vuttaṃ ‘‘bhoto gotamassa dhammadesanā’’ti.
The word "excellent" (abhikkanta) is used in the neuter gender, referring to the Blessed One's discourse as a teaching of the Dhamma, hence it is said: "the Dhamma teaching of the venerable Gotama."
Từ "abhikkantaṃ" được nói ở dạng trung tính để phù hợp với từ được mong đợi, nhưng điều đó được nói như vậy vì nó là lời của Thế Tôn, là lời thuyết pháp, nên mới nói "lời thuyết pháp của Tôn giả Gotama".
Dutiyapadepi eseva nayo.
The same method applies to the second phrase.
Trong từ thứ hai cũng vậy.
Dosanāsanatoti rāgādikilesavidhamanato.
From the destruction of faults means from the removal of defilements like greed.
Dosanāsanato (do diệt trừ lỗi lầm): do diệt trừ các phiền não như tham ái, v.v.
Guṇādhigamanatoti sīlādiguṇānaṃ sampāpanato.
From the attainment of virtues means from the accomplishment of virtues like morality.
Guṇādhigamanato (do đạt được các đức tính): do đạt được các đức tính như giới, v.v.
Ye guṇe desanā adhigameti, tesu padhānabhūte tāva dassetuṃ ‘‘saddhājananato paññājananato’’ti vuttaṃ.
To show the principal among the virtues that the discourse attains, it is said: "from the generation of faith, from the generation of wisdom."
Để cho thấy những đức tính mà lời thuyết pháp đạt được, trong số đó những đức tính chính yếu được nói là "do sinh ra đức tin, do sinh ra trí tuệ".
Saddhāpamukhā hi lokiyā guṇā, paññāpamukhā lokuttarā.
Indeed, faith is foremost among worldly virtues, and wisdom is foremost among supramundane virtues.
Quả thật, các đức tính thế gian thì đức tin đứng đầu, các đức tính siêu thế thì trí tuệ đứng đầu.
Sīlādiatthasampattiyā sātthato, sabhāvaniruttisampattiyā sabyañjanato.
Meaningful due to the completeness of meaning concerning morality and so forth; well-phrased due to the completeness of natural expression.
Do sự đầy đủ về ý nghĩa như giới, v.v., nên sātthato (có ý nghĩa); do sự đầy đủ về bản chất và từ ngữ, nên sabyañjanato (có văn phong).
Suviññeyyasaddappayogatāya uttānapadato, saṇhasukhumabhāvena duviññeyyatthatāya gambhīratthato.
With clear words due to the use of easily understandable terms; with profound meaning due to its subtle and intricate nature, making its meaning difficult to grasp.
Do sử dụng các từ dễ hiểu, nên uttānapadato (có lời lẽ dễ hiểu); do tính tinh tế và vi tế, nên có ý nghĩa khó hiểu, nên gambhīratthato (có ý nghĩa sâu xa).
Siniddhamudumadhurasaddappayogatāya kaṇṇasukhato, vipulavisuddhapemanīyatthatāya hadayaṅgamato.
Pleasing to the ear due to the use of smooth, soft, and sweet words; heart-penetrating due to its expansive, pure, and lovely meaning.
Do sử dụng các từ ngữ êm dịu, nhẹ nhàng, ngọt ngào, nên kaṇṇasukhato (dễ nghe); do ý nghĩa rộng lớn, thanh tịnh, đáng yêu, nên hadayaṅgamato (đi vào lòng người).
Mānātimānavidhamanena anattukkaṃsanato, thambhasārambhanimmaddanena aparavambhanato.
Not exalting oneself by dispelling conceit and arrogance; not disparaging others by crushing stubbornness and pride.
Do diệt trừ kiêu mạn và quá kiêu mạn, nên anattukkaṃsanato (không tự tán thán); do phá tan sự cứng nhắc và ngạo mạn, nên aparavambhanato (không khinh thường người khác).
Hitādhippāyappavattiyā paresaṃ rāgapariḷāhādivūpasamanena karuṇāsītalato, kilesandhakāravidhamanena paññāvadātato.
Cool with compassion by calming the fever of lust and so forth in others, through its intention for their benefit; pure with wisdom by dispelling the darkness of defilements.
Do hành động với ý định lợi ích, do làm dịu các phiền não như tham ái, sự nóng nảy của người khác, nên karuṇāsītalato (mát mẻ bởi lòng bi mẫn); do diệt trừ bóng tối phiền não, nên paññāvadātato (trong sáng bởi trí tuệ).
Karavīkarutamañjutāya āpātharamaṇīyato, pubbāparāviruddhasuvisuddhatthatāya vimaddakkhamato.
Delightful at first hearing due to the melodious sound like that of a karavīka bird; enduring scrutiny due to its perfectly pure meaning, consistent from beginning to end.
Do giọng hót ngọt ngào của chim karavīka, nên āpātharamaṇīyato (dễ chịu ngay từ đầu); do ý nghĩa thanh tịnh, không mâu thuẫn giữa trước và sau, nên vimaddakkhamato (có thể chịu đựng sự xem xét kỹ lưỡng).
Āpātharamaṇīyatāya evaṃ suyyamānasukhato, vimaddakkhamatāya hitajjhāsayappavattitatāya ca vīmaṃsiyamānahitato.
Thus pleasant to hear due to being delightful at first hearing; beneficial when examined due to being enduring scrutiny and proceeding from a beneficial intention.
Do dễ chịu ngay từ đầu, nên evaṃ suyyamānasukhato (hạnh phúc khi được nghe như vậy); do có thể chịu đựng sự xem xét kỹ lưỡng và do hành động với ý định lợi ích, nên vīmaṃsiyamānahitato (lợi ích khi được xem xét kỹ lưỡng).
Evamādīhīti ādi-saddena saṃsāracakkanivattanato, saddhammacakkappavattanato, micchāvādavigamanato, sammāvādapatiṭṭhāpanato, akusalamūlasamuddharaṇato, kusalamūlasaṃropanato, apāyadvārapidhānato, saggamokkhadvāravivaraṇato, pariyuṭṭhānavūpasamanato, anusayasamugghātanatoti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
And so forth—by the word "and so forth" is to be understood the inclusion of such things as: turning back the wheel of saṃsāra, setting in motion the wheel of the True Dhamma, dispelling wrong views, establishing right views, uprooting unwholesome roots, implanting wholesome roots, closing the doors to the lower realms, opening the doors to heaven and liberation, calming the obsessions, and eradicating the underlying tendencies.
Evamādīhi (và những điều tương tự như vậy): Với từ ādi (v.v.), cần hiểu rằng sự bao gồm các điều như: do làm ngừng bánh xe luân hồi, do làm chuyển bánh xe Chánh pháp, do loại bỏ các tà kiến, do thiết lập các chánh kiến, do nhổ tận gốc rễ bất thiện, do gieo trồng rễ thiện, do đóng cửa các cõi khổ, do mở cửa thiên đường và Niết-bàn, do làm dịu các phiền não tiềm ẩn, do nhổ tận gốc các tùy miên, v.v.
Adhomukhaṭṭhapitanti kenaci adhomukhaṃ ṭhapitaṃ.
Placed face down means something placed face down by someone.
Adhomukhaṭṭhapitaṃ (đặt úp xuống): được ai đó đặt úp xuống.
Heṭṭhāmukhajātanti sabhāveneva heṭṭhāmukhajātaṃ.
Naturally face down means something that is naturally face down.
Heṭṭhāmukhajātaṃ (sinh ra với mặt úp xuống): tự nhiên sinh ra với mặt úp xuống.
Uparimukhanti uddhaṃmukhaṃ.
Face up means upwards.
Uparimukhaṃ (mặt ngửa lên): mặt hướng lên trên.
Ugghāṭeyyāti vivaṭaṃ kareyya.
Would uncover means would make it open.
Ugghāṭeyyā (mở ra): làm cho mở ra.
Hatthe gahetvāti ‘‘puratthābhimukho uttarābhimukho vā gacchā’’tiādīni avatvā hatthe gahetvā ‘‘nissandehaṃ esa maggo, evaṃ gaccheyyā’’ti vadeyya.
Taking by the hand means not saying "go east or go north" and so on, but taking by the hand and saying, "This is certainly the path; go this way."
Hatthe gahetvā (cầm tay): không nói "hãy đi về phía đông hoặc phía bắc", mà cầm tay và nói "đây chắc chắn là con đường, hãy đi như vậy."
Kāḷapakkhacātuddasīti kāḷapakkhe cātuddasī.
The fourteenth day of the dark fortnight means the fourteenth day in the dark half of the month.
Kāḷapakkhacātuddasī (ngày mười bốn của nửa tối): ngày mười bốn trong nửa tối.
Nikkujjitaṃ ādheyyassa anādhārabhūtaṃ bhājanaṃ ādhārabhāvāpādanavasena ukkujjeyya.
Would turn upright a vessel that is overturned, meaning not a receptacle for its contents, by making it a receptacle.
Nikkujjitaṃ (cái úp xuống) là một vật chứa không phải là nơi chứa đựng của vật được chứa, ukkujjeyya (hãy lật ngửa) theo cách biến nó thành nơi chứa đựng.
Heṭṭhāmukhajātatāya saddhammavimukhaṃ, adhomukhaṭhapitatāya asaddhamme patitanti evaṃ padadvayaṃ yathārahaṃ yojetabbaṃ, na yathāsaṅkhyaṃ.
Averted from the True Dhamma due to being naturally face down; fallen into the false Dhamma due to being placed face down—thus these two phrases should be connected appropriately, not in exact numerical order.
Do sinh ra với mặt úp xuống, nên saddhammavimukhaṃ (quay lưng lại với Chánh pháp); do bị đặt úp xuống, nên asaddhamme patitaṃ (rơi vào phi pháp) – hai cụm từ này cần được kết hợp một cách thích hợp, không phải theo thứ tự.
Kāmaṃ kāmacchandādayopi paṭicchādakā nīvaraṇabhāvato, micchādiṭṭhi pana savisesaṃ paṭicchādikā satte micchābhinivesanavasenāti āha ‘‘micchādiṭṭhigahanapaṭicchanna’’nti.
Although sensual desire and other hindrances also conceal due to their nature as hindrances, wrong view is a particularly strong concealer, as it misleads beings. Therefore, it is said: "concealed by the thicket of wrong view."
Mặc dù dục tham, v.v., cũng là những chướng ngại che lấp do bản chất của chúng là triền cái, nhưng tà kiến đặc biệt che lấp bởi nó khiến chúng sinh chấp thủ sai lầm, nên* nói "bị che lấp bởi rừng tà kiến".
Tenāha bhagavā ‘‘micchādiṭṭhiparamāhaṃ, bhikkhave, vajjaṃ vadāmī’’ti (a. ni. 1.310).
That is why the Blessed One said, "Monks, I declare wrong view to be the worst fault."
Vì thế, Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-khưu, Ta nói tà kiến là tội lỗi tối thượng."
Sabbo apāyagāmimaggo kummaggo ‘‘kucchito maggo’’ti katvā.
All paths leading to the lower realms are wrong paths because they are "foul paths."
Tất cả con đường dẫn đến cõi khổ là kummaggo (con đường sai trái) vì nó là "con đường xấu xa".
Sammādiṭṭhiādīnaṃ ujupaṭipakkhatāya micchādiṭṭhiādayo aṭṭha micchattadhammā micchāmaggo.
Wrong view and the other eight wrong factors are the wrong path because they are the direct opposite of right view and so forth.
Tám pháp tà kiến như tà kiến, v.v., là micchāmaggo (con đường tà) vì chúng là đối nghịch trực tiếp với chánh kiến, v.v.
Teneva hi tadubhayappaṭipakkhataṃ sandhāya ‘‘saggamokkhamaggaṃ āvikarontenā’’ti vuttaṃ.
Indeed, it is with reference to the opposition to both of these that it is said: "by revealing the path to heaven and liberation."
Chính vì thế, để ám chỉ sự đối nghịch với cả hai điều đó, nên đã nói "bằng cách hiển lộ con đường lên thiên đường và giải thoát".
Sappiādisannissayo padīpo na tathā ujjalo, yathā telasannissayoti telapajjotaggahaṇaṃ. Etehi pariyāyehīti etehi nikkujjitukkujjanappaṭicchannavivaraṇādiupamopamitabbākārehi.
A lamp relying on ghee and so forth is not as bright as one relying on oil, hence the mention of "oil lamp." By these methods means by these ways of comparison and simile, such as turning upright what is overturned, and revealing what is concealed.
Ngọn đèn dựa vào dầu, v.v., không sáng rực bằng ngọn đèn dựa vào dầu, nên telapajjotaggahaṇaṃ (việc dùng ví dụ ngọn đèn dầu). Etehi pariyāyehi (bằng những cách này): bằng những cách so sánh như lật úp và lật ngửa, che đậy và mở ra, v.v.
Pasannakāranti pasannehi kātabbaṃ sakkāraṃ.
Respect means the respect to be shown by those who are devoted.
Pasannakāraṃ (sự tôn kính của người có đức tin): sự tôn kính cần được thực hiện bởi những người có đức tin.
Saraṇanti paṭisaraṇaṃ.
Refuge means a place of resort.
Saraṇaṃ (nơi nương tựa): nơi nương tựa.
Tenāha ‘‘parāyaṇa’’nti.
Therefore, it is said: "ultimate resort."
Vì thế,* nói "nơi nương tựa tối thượng".
Parāyaṇabhāvo ca anatthanisedhanena atthasampaṭipādanena ca hotīti āha ‘‘aghassa, tātā, hitassa ca vidhātā’’ti.
And the state of being an ultimate resort comes about by preventing harm and accomplishing benefit, hence it is said: "the dispeller of suffering, my dear, and the provider of benefit."
Và trạng thái là nơi nương tựa tối thượng xảy ra do ngăn chặn điều bất lợi và mang lại điều lợi ích, nên* nói: "con ơi, người loại trừ khổ đau và mang lại lợi ích."
Aghassāti dukkhatoti vadanti, pāpatoti pana attho yutto.
Regarding Aghassa, they say it means 'suffering', but the meaning 'evil' is more appropriate.
Aghassa (của khổ đau): họ nói là của khổ đau, nhưng ý nghĩa "của tội lỗi" là phù hợp.
Nissakke cetaṃ sāmivacanaṃ.
And this is a genitive case in the sense of 'without'.
Đây là một sở hữu cách không sở hữu.
Ettha ca nāyaṃ gami-saddo nī-saddādayo viya dvikammako, tasmā yathā ‘‘ajaṃ gāmaṃ netī’’ti vuccati, evaṃ ‘‘bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmī’’ti vattuṃ na sakkā.
And here, this word 'gami' is not ditransitive like the word 'nī' and so on. Therefore, just as it is said "he leads the goat to the village", it is not possible to say "I go to the Blessed One for refuge".
Ở đây, từ "gami" (đi) không phải là động từ hai tân ngữ như các từ "nī" (dẫn) v.v. Do đó, không thể nói "bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāmī" (Tôi đi đến Đức Thế Tôn làm nơi nương tựa) như cách nói "ajaṃ gāmaṃ netī" (dẫn dê về làng).
‘‘Saraṇanti gacchāmī’’ti pana vattabbaṃ.
But "I go, thinking of refuge" should be said.
Mà phải nói là "Saraṇaṃ iti gacchāmī" (Tôi đi đến làm nơi nương tựa).
Iti-saddo cettha luttaniddiṭṭho.
And here, the word iti is implicitly understood.
Từ "iti" ở đây bị lược bỏ.
Tassa cāyamattho – gamanañca tadadhippāyena bhajanaṃ jānanaṃ vāti dassento ‘‘iti iminā adhippāyenā’’tiādimāha.
And its meaning is this: showing that 'going' also means 'resorting to' or 'understanding' with that intention, he states "with this intention" and so on.
Ý nghĩa của từ đó là – để chỉ ra rằng việc đi đến là sự nương tựa và hiểu biết với ý định đó, nên đã nói "iti iminā adhippāyenā" (với ý định này) v.v.
Tattha bhajāmītiādīsu purimassa purimassa pacchimaṃ pacchimaṃ atthavacanaṃ.
Among these, in bhajāmi and so on, each subsequent word explains the preceding one.
Trong các từ bhajāmī (tôi nương tựa) v.v., từ sau là lời giải thích ý nghĩa cho từ trước.
Bhajanaṃ vā saraṇādhippāyena upasaṅkamanaṃ.
Or resorting is approaching with the intention of refuge.
Hoặc bhajanaṃ (nương tựa) là sự đến gần với ý định quy y.
Sevanaṃ santikāvacaratā.
Attending is being in the vicinity.
Sevanaṃ (phụng sự) là sự ở gần.
Payirupāsanaṃ vattappaṭivattakaraṇena upaṭṭhānanti evaṃ sabbathāpi anaññasaraṇataṃyeva dīpeti.
Serving is attending by performing duties and counter-duties. Thus, in every way, it indicates non-reliance on any other refuge.
Payirupāsanaṃ (cung kính phụng dưỡng) là sự phục vụ bằng cách làm các công việc thường xuyên. Như vậy, trong mọi trường hợp, nó đều chỉ sự không nương tựa vào ai khác.
‘‘Gacchāmī’’ti padassa bujjhāmīti ayamattho kathaṃ labbhatīti āha ‘‘yesaṃ hī’’tiādi.
He asks, "How is the meaning 'I understand' obtained for the word 'gacchāmi'?" and replies with "for those who" and so on.
Làm thế nào mà từ "gacchāmī" (tôi đi) lại có ý nghĩa là "bujjhami" (tôi hiểu)? Để trả lời, đã nói "yesaṃ hi" (vì những ai) v.v.
Adhigatamagge sacchikatanirodheti padadvayenapi phalaṭṭhā eva dassitā, na maggaṭṭhāti te dassento ‘‘yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā’’ti āha.
By the two phrases "those who have attained the path and realized Nibbāna" only those established in the fruit are indicated, not those on the path. To show these, he says "and those who practice as instructed".
Với hai từ adhigatamagge sacchikatanirodhe (đã chứng đắc đạo, đã chứng ngộ diệt), chỉ có những người đạt quả được chỉ ra, chứ không phải những người đang ở trên đạo. Để chỉ ra điều đó, đã nói "yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne cā" (và những ai đang thực hành đúng theo lời giáo huấn).
Nanu ca kalyāṇaputhujjanopi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjatīti vuccatīti?
But is it not said that even a virtuous ordinary person practices as instructed?
Há chẳng phải thiện phàm phu cũng được nói là thực hành đúng theo lời giáo huấn sao?
Kiñcāpi vuccati, nippariyāyena pana maggaṭṭhā eva tathā vattabbā, na itare sammattaniyāmokkamanābhāvato.
Although it is said, strictly speaking, only those established on the path should be called such, not others, because they have not entered the fixed course of rightness.
Mặc dù được nói như vậy, nhưng một cách trực tiếp, chỉ những người đang ở trên đạo mới được nói như vậy, chứ không phải những người khác, vì họ chưa bước vào chánh định (sammattaniyāma).
Tathā hi te eva vuttā ‘‘apāyesu apatamāne dhāretī’’ti.
Indeed, only they are described as "sustaining one from falling into the lower realms".
Thật vậy, chỉ những vị ấy mới được nói là "apāyesu apatamāne dhāretī" (giữ gìn không rơi vào các cõi khổ).
Sammattaniyāmokkamanena hi apāyavinimuttisambhavo.
For, liberation from the lower realms is possible through entering the fixed course of rightness.
Vì nhờ bước vào chánh định mà sự giải thoát khỏi các cõi khổ mới có thể xảy ra.
Akkhāyatīti ettha iti-saddo ādyattho, pakārattho vā.
In akkhāyati, the word iti has the sense of 'beginning' or 'manner'.
Trong từ akkhāyatī (được nói đến), từ iti có nghĩa là v.v. hoặc chỉ loại.
Tena ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) suttapadaṃ saṅgaṇhāti, ‘‘vitthāro’’ti vā iminā.
Thereby, it includes the Sutta passage "Monks, among all phenomena, whether conditioned or unconditioned, dispassion is declared the foremost" (Iti. 90; A. IV, 34), or by "elaboration".
Nhờ đó, nó bao gồm câu kinh "Này các Tỳ-kheo, trong tất cả các pháp hữu vi hay vô vi, sự ly tham được nói là tối thượng" và "vitthāro" (sự mở rộng) này.
Ettha ca ariyamaggo niyyānikatāya, nibbānaṃ tassa tadatthasiddhihetutāyāti ubhayameva nippariyāyena dhammoti vutto.
Here, the Noble Path is called Dhamma in the primary sense because it leads to liberation, and Nibbāna is called Dhamma because it is the cause for the attainment of that (liberation).
Ở đây, Thánh đạo được gọi là Pháp một cách trực tiếp vì nó đưa đến giải thoát (niyyānika), và Nibbāna cũng vậy vì nó là nguyên nhân thành tựu mục đích của Thánh đạo.
Nibbānañhi ārammaṇapaccayabhūtaṃ labhitvā ariyamaggo tadatthasiddhiyā saṃvattati, tathāpi yasmā ariyaphalānaṃ ‘‘tāya saddhāya avūpasantāyā’’tiādivacanato maggena samucchinnānaṃ kilesānaṃ paṭippassaddhippahānakiccatāya niyyānānuguṇatāya niyyānapariyosānatāya ca.
For, having Nibbāna as its object, the Noble Path leads to the attainment of its goal. Nevertheless, because of such statements as "with that faith, not subsided" regarding the Noble Fruits, and because of the tasks of appeasement and abandonment of defilements eradicated by the path, and its conduciveness to liberation, and its culmination in liberation.
Vì Thánh đạo thành tựu mục đích của nó khi đạt được Nibbāna làm đối tượng hỗ trợ, tuy nhiên, vì các Thánh quả được nói là "tāya saddhāya avūpasantāyā" (với đức tin không lắng xuống đó) v.v. và vì Thánh đạo có nhiệm vụ làm lắng dịu và đoạn trừ các phiền não đã bị đoạn tận, phù hợp với sự giải thoát và kết thúc bằng sự giải thoát.
Pariyattidhammassa pana niyyānikadhammasamadhigamahetutāyāti iminā pariyāyena vuttanayena dhammabhāvo labbhati eva.
And the Dhamma of the Pariyatti (scriptural study) obtains the state of Dhamma in this secondary sense, as stated, because it is the cause for the attainment of the Dhamma leading to liberation.
Còn đối với Pháp học (pariyattidhamma), nó có thể được xem là Pháp theo cách gián tiếp vì nó là nguyên nhân để chứng đắc Pháp giải thoát (niyyānikadhamma) như đã nói.
Svāyamattho pāṭhāruḷho evāti dassento ‘‘na kevala’’ntiādimāha.
To show that this meaning is clearly stated in the texts, he says "not merely" and so on.
Để chỉ ra rằng ý nghĩa này đã được ghi rõ trong kinh điển, đã nói "na kevala" (không chỉ) v.v.
Kāmarāgo bhavarāgoti evamādibhedo sabbopi rāgo virajjati pahīyati etenāti rāgavirāgoti maggo kathito.
All craving, such as sensual craving and craving for existence, is abandoned and ceases through this, therefore the path is called rāgavirāga (dispassion from craving).
Tất cả tham ái, như ái dục (kāmarāga), ái hữu (bhavarāga) v.v., đều được đoạn trừ bởi Thánh đạo, nên rāgavirāgo (sự ly tham) được gọi là maggo kathito (đạo được nói đến).
Ejāsaṅkhātāya taṇhāya antonijjhānalakkhaṇassa sokassa ca taduppattiyaṃ sabbaso parikkhīṇattā anejamasokanti phalaṃ kathitaṃ.
Because craving, called ejā, and sorrow, characterized by internal burning, are completely eradicated at its arising, the fruit is called anejasoka (without agitation or sorrow).
Vì sự sầu khổ, có đặc tính là sự thiêu đốt bên trong do ái dục (ejā) gây ra, và sự phát sinh của nó đã hoàn toàn bị đoạn tận, nên anejamasokaṃ (không ái dục, không sầu khổ) được gọi là phalaṃ kathitaṃ (quả được nói đến).
Appaṭikūlanti avirodhadīpanato kenaci aviruddhaṃ, iṭṭhaṃ paṇītanti vā attho.
Appaṭikūla means not opposed to anyone, indicating non-opposition, or it means agreeable and excellent.
Appaṭikūlaṃ (không chướng ngại) có nghĩa là không đối nghịch với bất kỳ ai, hoặc là điều mong muốn, cao quý, vì nó chỉ sự không đối kháng.
Paguṇarūpena pavattitattā, pakaṭṭhaguṇavibhāvanato vā paguṇaṃ.
Paguṇa means well-practiced, either because it proceeds in a skilled manner or because it reveals excellent qualities.
Paguṇaṃ (tinh thông) là vì nó được thực hành một cách thuần thục, hoặc vì nó biểu lộ những phẩm chất ưu việt.
Sabbadhammakkhandhā kathitāti yojanā.
The connection is: all aggregates of Dhamma are explained.
Tất cả các uẩn pháp đã được nói đến, là sự kết hợp.
Diṭṭhisīlasaṅghātenāti ‘‘yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhisāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324, 357; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.12; pari. 274) evaṃ vuttāya diṭṭhiyā, ‘‘yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpehi sīlehi sīlasāmaññagato viharatī’’ti (dī. ni. 3.324; ma. ni. 1.492; 3.54; a. ni. 6.12; pari. 274) ca evaṃ vuttānaṃ sīlānañca saṃhatabhāvena, diṭṭhisīlasāmaññenāti attho.
By the combination of view and virtue means by the unified state of the view, which is "that noble view, leading to liberation, which leads the one who practices it to the complete destruction of suffering, dwelling in conformity with such a view," and the virtues, which are "those virtues that are unbroken, untorn, unblemished, unblotted, free, praised by the wise, ungrasped, conducive to concentration," dwelling in conformity with such virtues; that is, by the conformity of view and virtue.
Diṭṭhisīlasaṅghātena (bằng sự kết hợp của kiến giải và giới hạnh) có nghĩa là bằng sự kết hợp của kiến giải đã được nói đến như "này các Tỳ-kheo, kiến giải nào là Thánh, đưa đến giải thoát, đưa người thực hành đến sự đoạn tận khổ đau một cách chân chánh, vị ấy sống với sự tương đồng về kiến giải như vậy" và giới hạnh đã được nói đến như "những giới hạnh không bị phá vỡ, không bị sứt mẻ, không bị pha tạp, không bị ô uế, thanh tịnh, được người trí khen ngợi, không bị chấp thủ, đưa đến định, vị ấy sống với sự tương đồng về giới hạnh như vậy", tức là bằng sự tương đồng về kiến giải và giới hạnh.
Saṃhatoti ghaṭito, sametoti attho.
Saṃhato means joined, united.
Saṃhato (kết hợp) có nghĩa là gắn bó, hòa hợp.
Ariyapuggalā hi yattha katthaci dūre ṭhitāpi attano guṇasāmaggiyā saṃhatā eva.
Indeed, noble individuals, even when standing far away, wherever they may be, are united by the completeness of their virtues.
Các bậc Thánh nhân, dù ở xa cách nhau, vẫn hòa hợp nhờ sự đầy đủ phẩm chất của chính mình.
Aṭṭha ca puggala dhammadasā teti te purisayugavasena cattāropi puggalavasena aṭṭheva ariyadhammassa paccakkhadassāvitāya dhammadasā.
"And those eight individuals are seers of the Dhamma" – these, by way of four pairs of persons, are indeed eight by way of individuals, because they are direct seers of the noble Dhamma, they are seers of the Dhamma.
Aṭṭha ca puggala dhammadasā te (và tám hạng người đó là những người thấy Pháp), tức là tám hạng người đó, theo cặp đôi (purisayuga) là bốn, theo từng cá nhân (puggala) là tám, là những người trực tiếp thấy Pháp Thánh, nên gọi là dhammadasā (người thấy Pháp).
Tīṇi vatthūni saraṇanti gamanena tikkhattuṃ gamanena ca tīṇi saraṇagamanāni.
By going to the three objects as refuge, and by going three times, there are three acts of going for refuge.
Tīṇi saraṇagamanāni (ba sự quy y) là ba sự quy y các Pháp bảo, và sự quy y ba lần.
Paṭivedesīti attano hadayagataṃ vācāya pavedesi.
"He declared" means he expressed what was in his heart by means of speech.
Paṭivedesī (đã tuyên bố) là đã nói ra bằng lời những gì ở trong tâm.
Saraṇagamanassa visayappabhedaphalasaṃkilesabhedānaṃ viya kattuvibhāvanā tattha kosallāya hotīti saraṇagamanesu atthakosallatthaṃ ‘‘saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo, saraṇagamanaphalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo’’ti vuttaṃ tena vinā saraṇagamanasseva asambhavato.
Just as the analysis of the subject, divisions, fruits, and defilements of going for refuge contributes to skill therein, so too, for the sake of skill in the meaning of going for refuge, it is said: "This method should be understood: refuge, going for refuge, he who goes for refuge, the divisions of going for refuge, the fruit of going for refuge, defilement, and breaking," for without these, going for refuge itself is impossible.
Vì việc phân tích chủ thể của sự quy y cũng hữu ích cho sự khéo léo trong đó, giống như sự phân biệt đối tượng, sự phân biệt quả và sự phân biệt ô nhiễm của sự quy y, nên để có sự khéo léo về ý nghĩa trong sự quy y, đã nói "saraṇaṃ, saraṇagamanaṃ, yo ca saraṇaṃ gacchati, saraṇagamanappabhedo, saraṇagamanaphalaṃ, saṃkileso, bhedoti ayaṃ vidhi veditabbo" (phải hiểu phương pháp này: quy y, sự quy y, người quy y, sự phân biệt sự quy y, quả của sự quy y, sự ô nhiễm, sự phân biệt), vì nếu không có điều đó thì sự quy y không thể xảy ra.
Kasmā panettha vodānaṃ na gahitaṃ, nanu vodānavibhāvanāpi tattha kosallāya hotīti?
Why is purification not included here? Does not the analysis of purification also contribute to skill therein?
Tại sao sự thanh tịnh (vodāna) không được đề cập ở đây? Há chẳng phải sự phân tích sự thanh tịnh cũng hữu ích cho sự khéo léo trong đó sao?
Saccametaṃ, taṃ pana saṃkilesaggahaṇena atthato dīpitaṃ hotīti na gahitaṃ.
That is true, but it is implied by the inclusion of defilement, and thus it is not explicitly stated.
Điều đó đúng, nhưng nó đã được chỉ ra về mặt ý nghĩa thông qua việc đề cập đến sự ô nhiễm, nên không được đề cập riêng.
Yāni hi nesaṃ saṃkilesakāraṇāni aññāṇādīni, tesaṃ sabbena sabbaṃ anuppannānaṃ anuppādanena, uppannānañca pahānena vodānaṃ hotīti.
For the causes of their defilement, such as ignorance, etc., when not arisen at all, are prevented from arising, and when arisen, are abandoned, which constitutes purification.
Vì sự thanh tịnh xảy ra khi các nguyên nhân gây ô nhiễm như vô minh v.v. hoàn toàn không phát sinh, và khi những gì đã phát sinh được đoạn trừ.
Hiṃsatthassa dhātusaddassa vasenetaṃ padaṃ daṭṭhabbanti ‘‘hiṃsatīti saraṇa’’nti vatvā taṃ pana hiṃsanaṃ kesaṃ, kathaṃ, kassa vāti codanaṃ sodhento ‘‘saraṇagatāna’’ntiādimāha.
This word should be understood by way of the root word meaning "to harm," so having said "refuge means that which harms," he clarifies the question of whom, how, and whose harm it is, by saying "of those who have gone for refuge," and so on.
Từ này nên được hiểu theo nghĩa của gốc từ có nghĩa là làm hại, nên sau khi nói "hiṃsatīti saraṇaṃ" (làm hại nên là nơi nương tựa), để giải đáp câu hỏi sự làm hại đó là của ai, bằng cách nào, và cho ai, đã nói "saraṇagatānaṃ" (của những người đã quy y) v.v.
Tattha bhayanti vaṭṭabhayaṃ.
Therein, "fear" refers to the fear of saṃsāra.
Trong đó, bhayaṃ (sợ hãi) là nỗi sợ hãi luân hồi.
Santāsanti cittutrāsaṃ.
"Terror" refers to mental fright.
Santāsaṃ (kinh hoàng) là sự run sợ của tâm.
Teneva cetasikadukkhassa gahitattā dukkhanti kāyikaṃ dukkhaṃ.
Since mental suffering is thereby included, "suffering" refers to bodily suffering.
Vì nỗi khổ tâm đã được bao gồm, nên dukkhaṃ (khổ) là nỗi khổ thân.
Duggatiparikilesanti duggatipariyāpannaṃ sabbampi dukkhaṃ.
"Misery of the lower realms" refers to all suffering pertaining to the lower realms.
Duggatiparikilesaṃ (sự ô nhiễm của cõi khổ) là tất cả nỗi khổ thuộc về cõi khổ.
Tayidaṃ sabbaṃ parato phalakathāya āvi bhavissati.
All this will become evident later in the discussion of fruits.
Tất cả những điều này sẽ được tiết lộ sau trong phalakathāya (phần nói về quả).
Etanti saraṇanti padaṃ.
"This" refers to the word "refuge."
Etaṃ (điều này) là từ "saraṇaṃ".
Evaṃ avisesato saraṇasaddassa padatthaṃ dassetvā idāni visesato dassetuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the general meaning of the word "refuge," now, in order to show its specific meaning, "or alternatively," and so on, is stated.
Sau khi chỉ ra ý nghĩa của từ "saraṇa" một cách tổng quát như vậy, bây giờ để chỉ ra một cách đặc biệt, đã nói "atha vā" (hoặc là) v.v.
Hite pavattanenāti ‘‘sampannasīlā, bhikkhave, viharathā’’tiādinā (ma. ni. 1.64, 69) atthe niyojanena.
"By engaging in what is beneficial" means by enjoining what is beneficial, as in "Monks, dwell with accomplished virtue," and so on (MN 1.64, 69).
Hite pavattanena (bằng cách thúc đẩy vào điều lợi ích) là bằng cách khuyến khích vào điều lợi ích như "Này các Tỳ-kheo, hãy sống với giới hạnh đầy đủ" v.v.
Ahitā nivattanenāti ‘‘pāṇātipātassa kho pāpako vipāko abhisamparāya’’ntiādinā ādīnavadassanādimukhena anatthato nivattanena.
"By turning away from what is harmful" means by turning away from what is detrimental, through showing the danger, as in "Indeed, the evil result of taking life is a bad future," and so on.
Ahitā nivattanena (bằng cách ngăn chặn khỏi điều bất lợi) là bằng cách ngăn chặn khỏi điều bất lợi thông qua việc chỉ ra tai hại như "quả báo của sự sát sinh là ác trong đời sau" v.v.
Bhayaṃ hiṃsatīti hitāhitesu appavattippavattihetukaṃ byasanaṃ appavattikaraṇena vināseti buddho.
"Harms fear": The Buddha destroys the calamity that causes non-engagement and engagement in what is beneficial and harmful, by causing non-engagement.
Đức Phật hiṃsati bhayaṃ (làm hại nỗi sợ hãi), tức là diệt trừ tai họa do sự không thực hành và thực hành điều lợi ích và bất lợi gây ra, bằng cách làm cho chúng không phát sinh.
Bhavakantārā uttāraṇena maggasaṅkhāto dhammo.
The Dhamma, which is the path, leads across the wilderness of existence.
Pháp, tức là Thánh đạo, bhavakantārā uttāraṇena (bằng cách đưa ra khỏi rừng hoang luân hồi).
Itaro assāsadānena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsatīti yojanā.
The other (Sangha) harms the fear of beings by giving reassurance—this is the connection.
Vị kia (Pháp) làm hại nỗi sợ hãi của chúng sinh bằng cách ban sự an ủi, là sự kết hợp.
Kārānanti dānavasena pūjāvasena ca upanītānaṃ sakkārānaṃ.
"Of offerings" refers to the honors presented by way of giving and by way of veneration.
Kārānaṃ (của những sự cung kính) là của những sự cung kính được dâng cúng dưới hình thức bố thí và cúng dường.
Vipulaphalappaṭilābhakaraṇena sattānaṃ bhayaṃ hiṃsati saṅgho anuttaradakkhiṇeyyabhāvatoti adhippāyo.
"By causing the attainment of abundant fruit," the Saṅgha harms the fear of beings by being the unsurpassed field of merit—this is the intention.
Ý nghĩa là Tăng đoàn hiṃsati bhayaṃ (làm hại nỗi sợ hãi) của chúng sinh vipulaphalappaṭilābhakaraṇena (bằng cách làm cho đạt được quả báo lớn lao), vì Tăng đoàn là ruộng phước vô thượng (anuttaradakkhiṇeyyabhāvatoti).
Imināpi pariyāyenāti imināpi vibhajitvā vuttena kāraṇena.
"By this method also" means by this reason also, stated analytically.
Imināpi pariyāyenāti (bằng cách này) có nghĩa là bằng lý do đã được phân tích và nói đến này.
‘‘Sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti evaṃ pavatto tattha ratanattaye pasādo tappasādo, tadeva rattanattayaṃ garu etassāti taggaru, tabbhāvo taggarutā, tappasādo ca taggarutā ca tappasādataggarutā.
"The Blessed One is perfectly enlightened, the Dhamma is well-expounded, the Saṅgha is well-practiced" – the confidence in the Triple Gem that arises thus is that confidence; that Triple Gem is weighty for him, hence taggaru; that state is taggarutā; and that confidence and that weightiness are tappasādataggarutā.
"Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác, Pháp được giảng dạy khéo léo, Tăng đoàn thực hành tốt." Niềm tin vào Tam Bảo như vậy là tappasāda (niềm tin vào đó). Tam Bảo đó là đáng tôn kính đối với người này, đó là taggaru (tôn kính đó). Trạng thái của nó là taggarutā (sự tôn kính đó). Niềm tin đó và sự tôn kính đó là tappasādataggarutā.
Tāhi tappasādataggarutāhi.
By these tappasādataggarutā.
Bằng tappasādataggarutāhi (niềm tin và sự tôn kính đó).
Vidhutadiṭṭhivicikicchāsammohaassaddhiyāditāya vihatakileso.
"With defilements vanquished" means having dispelled wrong view, doubt, delusion, lack of faith, and so on.
Vihatakileso (người đã đoạn trừ phiền não) có nghĩa là người đã đoạn trừ tà kiến, hoài nghi, si mê, vô tín, v.v.
Tadeva ratanattayaṃ parāyaṇaṃ gati tāṇaṃ leṇanti evaṃ pavattiyā tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo saraṇagamanaṃ saraṇanti gacchati etenāti.
The thought-moment that arises with the aspect of having the Triple Gem itself as the ultimate resort, destination, protection, and shelter, is "going for refuge," meaning that by which one goes to refuge.
Chính Tam Bảo đó là nơi nương tựa tối hậu, là nơi đến, là nơi che chở, là nơi trú ẩn. Tâm sinh khởi vận hành theo cách xem đó là nơi nương tựa tối hậu như vậy chính là sự quy y (saraṇagamana), nghĩa là đi đến đó như một nơi nương tựa.
Taṃsamaṅgīti tena yathāvuttacittuppādena samannāgato.
"Endowed with that" means endowed with the aforementioned thought-moment.
Người có đầy đủ điều đó (taṃsamaṅgī) nghĩa là người có đầy đủ tâm sinh khởi đã nói như vậy.
Evaṃ upetīti evaṃ bhajati sevati payirupāsati, evaṃ vā jānāti bujjhatīti evamattho veditabbo.
"Thus approaches" means thus resorts to, serves, attends upon, or thus knows and understands; this is the meaning to be understood.
Đến như vậy (evaṃ upetī) nghĩa là thân cận, phụng sự, cung kính như vậy; hoặc biết, giác ngộ như vậy. Ý nghĩa này nên được hiểu như vậy.
Ettha ca pasādaggahaṇena lokiyasaraṇagamanamāha.
Here, by the inclusion of confidence, worldly going for refuge is indicated.
Ở đây, bằng cách chấp nhận lòng tin (pasāda), vị ấy nói về sự quy y thế gian.
Tañhi pasādappadhānaṃ.
For that is predominantly confidence.
Vì nó lấy lòng tin làm chủ yếu.
Garutāgahaṇena lokuttaraṃ.
By the inclusion of weightiness, supramundane (going for refuge) is indicated.
Bằng cách chấp nhận sự tôn kính (garutā), vị ấy nói về sự quy y siêu thế.
Ariyā hi ratanattayaguṇābhiññatāya pāsāṇacchattaṃ piya garuṃ katvā passanti, tasmā tappasādena vikkhambhanavasena vihatakileso, taggarutāya samucchedavasenāti yojetabbaṃ agāravakaraṇahetūnaṃ samucchindanato.
Indeed, the Noble Ones, due to their full understanding of the qualities of the Triple Gem, regard even a stone umbrella as weighty and see it with reverence. Therefore, it should be connected that by that faith, defilements are overcome by suppression, and by that reverence, they are eradicated, because the causes of disrespect are eradicated.
Vì các bậc Thánh, do đã thấu hiểu các đức của Tam Bảo, nên thấy Tam Bảo đáng tôn kính như một chiếc dù bằng đá. Do đó, nên phối hợp rằng: do lòng tin đó, phiền não bị diệt trừ theo cách trấn áp; do sự tôn kính đó, phiền não bị diệt trừ theo cách đoạn trừ, vì đoạn trừ các nguyên nhân gây ra sự bất kính.
Tapparāyaṇatā panettha taggatikatāti tāya catubbidhampi vakkhamānaṃ saraṇagamanaṃ gahitanti daṭṭhabbaṃ.
Here, tapparāyaṇatā means being dedicated to that, and by that, the four types of refuge that will be spoken of should be understood as included.
Ở đây, sự xem đó là nơi nương tựa tối hậu (tapparāyaṇatā) là sự đi đến đó. Nên hiểu rằng, bằng cách này, tất cả bốn loại quy y sẽ được nói đến đều được bao gồm.
Avisesena vā pasādagarutā jotitāti pasādaggahaṇena aveccappasādassa itarassa ca gahaṇaṃ, tathā garutāgahaṇenāti ubhayenapi ubhayaṃ saraṇagamanaṃ yojetabbaṃ.
Or, without distinction, faith and reverence are illuminated. Thus, by the inclusion of faith, aveccappasāda (unwavering faith) and other kinds of faith are included, and similarly, by the inclusion of reverence, both types of refuge should be connected by both.
Hoặc, sự tin tưởng và tôn kính được làm nổi bật một cách không phân biệt. Bằng cách chấp nhận lòng tin, bao gồm cả lòng tin bất động và các loại khác; cũng như bằng cách chấp nhận sự tôn kính. Nên phối hợp rằng, cả hai đều là quy y.
Maggakkhaṇe ijjhatīti yojanā.
The connection is: it is accomplished at the moment of the path.
Nên phối hợp rằng: nó thành tựu vào sát-na đạo.
Nibbānārammaṇaṃ hutvāti etena atthato catusaccādhigamo eva lokuttarasaraṇagamananti dasseti.
By the phrase “having Nibbāna as its object,” it is shown that, in essence, the attainment of the Four Noble Truths itself is supramundane refuge.
Bằng câu “trở thành đối tượng của Nibbāna” (nibbānārammaṇaṃ hutvā), điều này cho thấy rằng, về mặt ý nghĩa, sự chứng đắc Tứ Thánh Đế chính là sự quy y siêu thế.
Tattha hi nibbānadhammo sacchikiriyābhisamayavasena, maggadhammo bhāvanābhisamayavasena paṭivijjhiyamānoyeva saraṇagamanattaṃ sādheti, buddhaguṇā pana sāvakagocarabhūtā pariññābhisamayavasena, tathā ariyasaṅghaguṇā.
For there, the Nibbāna-Dhamma, by way of realization-attainment, and the Path-Dhamma, by way of development-attainment, only when penetrated, achieve the state of refuge. The qualities of the Buddha, however, being within the range of disciples, are by way of full comprehension-attainment, and similarly, the qualities of the Noble Saṅgha.
Ở đó, pháp Nibbāna chỉ thành tựu sự quy y khi được chứng ngộ theo cách chứng đắc (sacchikiriyābhisamaya), và pháp Đạo chỉ thành tựu sự quy y khi được chứng ngộ theo cách tu tập (bhāvanābhisamaya). Còn các đức của Đức Phật, là cảnh giới của các vị đệ tử, thì theo cách liễu tri (pariññābhisamaya); cũng như các đức của Tăng đoàn Thánh.
Tenāha ‘‘kiccato sakalepi ratanattaye ijjhatī’’ti.
Therefore, it is said, “it is accomplished in all of the Triple Gem by way of function.”
Vì thế, vị ấy nói: “Về mặt tác dụng, nó thành tựu trong toàn bộ Tam Bảo.”
Ijjhantañca saheva ijjhati, na lokiyaṃ viya paṭipāṭiyā asammohappaṭivedhena paṭividdhattāti adhippāyo.
And when it is accomplished, it is accomplished simultaneously, not in sequence like the mundane, because it is penetrated by non-deluded penetration—this is the intention.
Và khi nó thành tựu, nó thành tựu đồng thời, không như thế gian là tuần tự, vì nó đã được thấu hiểu bằng sự thâm nhập không lầm lẫn. Đó là ý nghĩa.
Ye pana vadanti ‘‘na saraṇagamanaṃ nibbānārammaṇaṃ hutvā pavattati, maggassa adhigatattā pana adhigatameva hoti ekaccānaṃ tevijjādīnaṃ lokiyavijjādayo viyā’’ti, tesaṃ lokiyameva saraṇagamanaṃ siyā, na lokuttaraṃ, tañca ayuttaṃ duvidhassapi icchitabbattā.
But for those who say, “Refuge does not occur having Nibbāna as its object; rather, because the path is attained, it is already attained for some, like the mundane knowledges of the three knowledges and so on,” for them, refuge would be merely mundane, not supramundane, and that is inappropriate, as both types are desired.
Còn những ai nói rằng: “Sự quy y không vận hành với Nibbāna làm đối tượng, nhưng vì Đạo đã được chứng đắc, nên nó đã được chứng đắc đối với một số người, giống như các tri kiến thế gian của những người có tam minh, v.v.”, thì đối với họ, đó chỉ là sự quy y thế gian, không phải siêu thế. Điều đó là không hợp lý, vì cả hai loại đều được mong muốn.
Tanti lokiyasaraṇagamanaṃ.
That refers to mundane refuge.
Đó (taṃ) là sự quy y thế gian.
Saddhāpaṭilābho ‘‘sammāsambuddho bhagavā’’tiādinā.
Attainment of faith is by “The Blessed One is perfectly enlightened,” and so on.
Sự đạt được lòng tin (saddhāpaṭilābho) là “Đức Thế Tôn là bậc Chánh Đẳng Giác,” v.v.
Saddhāmūlikāti yathāvuttasaddhāpubbaṅgamā.
Rooted in faith means preceded by faith as stated.
Có gốc rễ từ lòng tin (saddhāmūlikā) nghĩa là có lòng tin đã nói làm tiền đề.
Sammādiṭṭhi buddhasubuddhataṃ, dhammasudhammataṃ, saṅghasuppaṭipattiñca lokiyāvabodhavaseneva sammā ñāyena dassanato.
Right view is the correct understanding of the Buddha’s perfect enlightenment, the Dhamma’s perfect proclamation, and the Saṅgha’s perfect practice, solely by way of mundane comprehension.
Chánh kiến (sammādiṭṭhi) là sự hiểu biết đúng đắn về sự giác ngộ hoàn toàn của Đức Phật, sự hoàn hảo của Giáo Pháp, và sự thực hành đúng đắn của Tăng đoàn, chỉ theo cách nhận thức thế gian.
Saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhīti etena saddhūpanissayā yathāvuttalakkhaṇā paññā lokiyasaraṇagamananti dasseti.
By “right view rooted in faith,” it is shown that wisdom, characterized as stated and dependent on faith, is mundane refuge.
Bằng câu “chánh kiến có gốc rễ từ lòng tin” (saddhāmūlikā ca sammādiṭṭhī), điều này cho thấy rằng trí tuệ có đặc tính đã nói, có lòng tin làm chỗ nương tựa, chính là sự quy y thế gian.
Tenāha ‘‘diṭṭhijukammanti vuccatī’’ti.
Therefore, it is said, “it is called straightening of view.”
Vì thế, vị ấy nói: “được gọi là sự làm cho kiến thẳng thắn” (diṭṭhijukammaṃ).
Diṭṭhiyeva attano paccayehi uju karīyatīti katvā, diṭṭhi vā uju karīyati etenāti diṭṭhijukammaṃ, tathāpavatto cittuppādo.
Since one’s view is made straight by its own conditions, or view is made straight by this, it is straightening of view, the thought-moment occurring in that way.
Vì chính kiến được làm cho thẳng thắn bởi các duyên của nó, hoặc kiến được làm cho thẳng thắn bởi điều này, nên đó là sự làm cho kiến thẳng thắn (diṭṭhijukammaṃ), tức là tâm sinh khởi vận hành như vậy.
Evañca katvā ‘‘tapparāyaṇatākārappavatto cittuppādo’’ti idañca vacanaṃ samatthitaṃ hoti, saddhāpubbaṅgamasammādiṭṭhiggahaṇaṃ pana cittuppādassa tappadhānatāyāti daṭṭhabbaṃ.
And having done so, this statement, “the thought-moment occurring by way of having that as one’s refuge,” is also justified. However, the inclusion of right view preceded by faith should be understood as due to the predominance of that thought-moment.
Và khi đã làm như vậy, câu “tâm sinh khởi vận hành theo cách xem đó là nơi nương tựa tối hậu” này cũng được chứng minh. Còn việc chấp nhận chánh kiến có lòng tin làm tiền đề thì nên hiểu là do tâm sinh khởi lấy đó làm chủ yếu.
Saddhāpaṭilābhoti iminā mātādīhi ussāhitadārakādīnaṃ viya ñāṇavippayuttaṃ saraṇagamanaṃ dasseti, sammādiṭṭhīti iminā ñāṇasampayuttaṃ saraṇagamanaṃ.
By “attainment of faith,” refuge dissociated from knowledge, like that of children encouraged by their mothers and so on, is shown. By “right view,” refuge associated with knowledge is shown.
Bằng câu “sự đạt được lòng tin” (saddhāpaṭilābho), điều này cho thấy sự quy y không kèm theo trí tuệ, giống như các trẻ em được cha mẹ, v.v., khuyến khích. Bằng câu “chánh kiến” (sammādiṭṭhī), điều này cho thấy sự quy y kèm theo trí tuệ.
Tayidaṃ lokiyaṃ saraṇagamanaṃ.
This refers to mundane refuge.
Điều này (tayidaṃ) là sự quy y thế gian.
Attā sanniyyātīyati appīyati pariccajīyati etenāti attasanniyyātanaṃ, yathāvuttaṃ diṭṭhijukammaṃ.
Self-surrender is that by which one dedicates, offers, or abandons oneself; it is the straightening of view as stated.
Sự hiến dâng bản thân (attasanniyyātanaṃ) nghĩa là sự hiến dâng, từ bỏ, xả bỏ bản thân bằng điều này, tức là sự làm cho kiến thẳng thắn đã nói.
Taṃ ratanattayaṃ parāyaṇaṃ paṭisaraṇaṃ etassāti tapparāyaṇo, puggalo cittuppādo vā, tassa bhāvo tapparāyaṇatā, yathāvuttaṃ diṭṭhijukammameva.
That Triple Gem is one’s refuge, one’s resort, for this person or thought-moment, hence tapparāyaṇa; the state of that is tapparāyaṇatā, which is the straightening of view itself as stated.
Tam Bảo đó là nơi nương tựa tối hậu, là nơi nương tựa cho người đó, nên người đó là tapparāyaṇa (người có nơi nương tựa tối hậu), hoặc là tâm sinh khởi. Trạng thái của điều đó là sự xem đó là nơi nương tựa tối hậu (tapparāyaṇatā), chính là sự làm cho kiến thẳng thắn đã nói.
Saraṇanti adhippāyena sissabhāvaṃ antevāsikabhāvaṃ upagacchati etenāti sissabhāvūpagamanaṃ.
Adoption of the state of a disciple is that by which one approaches the state of a student or a resident pupil with the intention of refuge.
Sự chấp nhận địa vị đệ tử (sissabhāvūpagamanaṃ) nghĩa là bằng điều này, người đó chấp nhận địa vị đệ tử, địa vị học trò với ý định quy y.
Saraṇagamanādhippāyeneva paṇipatati etenāti paṇipāto.
Prostration is that by which one bows down with the intention of refuge.
Sự đảnh lễ (paṇipāto) nghĩa là bằng điều này, người đó đảnh lễ với ý định quy y.
Sabbattha yathāvuttadiṭṭhijukammavaseneva attho veditabbo.
In all cases, the meaning should be understood by way of the straightening of view as stated.
Ở tất cả các trường hợp, ý nghĩa nên được hiểu theo cách làm cho kiến thẳng thắn đã nói.
Attapariccajananti saṃsāradukkhanissaraṇatthaṃ attano atthabhāvassa pariccajanaṃ.
Abandonment of self means the abandonment of one’s own existence for the sake of escaping the suffering of saṃsāra.
Sự từ bỏ bản thân (attapariccajanaṃ) nghĩa là sự từ bỏ trạng thái tồn tại của bản thân để thoát khỏi khổ đau luân hồi.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Buddhādīnaṃyevāti avadhāraṇaṃ attasanniyyātanādīsupi tattha tattha vattabbaṃ.
The emphasizing particle “only in the Buddha and so on” should be applied in each instance to attasanniyyātana and so on.
Sự xác định “chỉ đối với Đức Phật, v.v.” (buddhādīnaṃyevā) cũng nên được nói ở từng chỗ trong các trường hợp hiến dâng bản thân, v.v.
Evañhi tadaññanivattanaṃ kataṃ hoti.
For in this way, the exclusion of others is made.
Như vậy, sự loại trừ những điều khác đã được thực hiện.
Evaṃ attasanniyyātanādīni ekena pakārena dassetvā idāni aparehipi pakārehi dassetuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus shown attasanniyyātana and so on in one way, now “furthermore” and so on is begun to show them in other ways.
Sau khi trình bày sự hiến dâng bản thân, v.v., bằng một cách, bây giờ để trình bày bằng các cách khác, câu “hơn nữa” (apicā), v.v., đã được bắt đầu.
Tena pariyāyantarehipi attasanniyyātanaṃ katameva hoti atthassa abhinnattāti dasseti.
By this, it is shown that even in other contexts, attasanniyyātana is indeed performed, as the meaning is not different.
Điều này cho thấy rằng, ngay cả trong các trường hợp khác, sự hiến dâng bản thân vẫn được thực hiện, vì ý nghĩa không khác.
Āḷavakādīnanti ādi-saddena sātāgirihemavatādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word "etc." in "of Āḷavaka and others," the inclusion of Sātāgiri, Hemavata, and others should be understood.
Trong câu “Áḷavaka, v.v.” (Āḷavakādīnaṃ), nên hiểu rằng từ “v.v.” (ādi) bao gồm Sātāgiri, Hemavata, v.v.
Nanu cete āḷavakādayo maggeneva āgatasaraṇagamanā, kathaṃ tesaṃ tapparāyaṇatāsaraṇagamanaṃ vuttanti?
But indeed, these Āḷavaka and others had taken refuge through the path; how then is the refuge of 'having that as their sole resort' spoken of for them?
Chẳng phải Áḷavaka, v.v., đã đến quy y bằng Đạo sao? Làm sao lại nói sự quy y của họ là sự xem đó là nơi nương tựa tối hậu?
Maggenāgatasaraṇagamanehipi ‘‘so ahaṃ vicarissāmi…pe… sudhammataṃ (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 194).
Even for those who had taken refuge through the path,* "I shall wander... (rest omitted)... the good Dhamma.
Ngay cả trong những trường hợp quy y bằng Đạo, vì họ đã tuyên bố cách xem đó là nơi nương tựa tối hậu: “Tôi sẽ đi lang thang… (Saṃ. Ni. 1.246; Su. Ni. 194) …pháp chân chính.”
Te mayaṃ vicarissāma, gāmā gāmaṃ nagā nagaṃ…pe… sudhammata’’nti (su. ni. 182) ca tehi tapparāyaṇatākārassa paveditattā tathā vuttaṃ.
We shall wander from village to village, from mountain to mountain... (rest omitted)... the good Dhamma" – because the manner of having that as their sole resort was declared by them, it was thus stated.
“Chúng tôi sẽ đi lang thang, từ làng này sang làng khác, từ núi này sang núi khác… (Su. Ni. 182) …pháp chân chính,” nên đã nói như vậy.
So panesa ñāti…pe… vasenāti ettha ñātivasena, bhayavasena, ācariyavasena, dakkhiṇeyyavasenāti paccekaṃ ‘‘vasenā’’ti padaṃ yojetabbaṃ.
In "This is by way of kinship... (rest omitted)... by way of," the word "by way of" should be connected individually with 'by way of kinship,' 'by way of fear,' 'by way of a teacher,' and 'by way of one worthy of offerings.'
Ở đây, trong câu “Người đó là thân quyến…v.v… theo cách” (so panesa ñāti…pe… vasenā), từ “theo cách” (vasena) nên được phối hợp riêng với từng từ: theo cách thân quyến, theo cách sợ hãi, theo cách thầy, theo cách đáng cúng dường.
Tattha ñātivasenāti ñātibhāvavasena.
Therein, "by way of kinship" means by reason of kinship.
Ở đó, theo cách thân quyến (ñātivasenā) nghĩa là theo trạng thái thân quyến.
Evaṃ sesesupi.
Similarly in the remaining cases.
Tương tự đối với các trường hợp còn lại.
Dakkhiṇeyyapaṇipātenāti dakkhiṇeyyatāhetukena paṇipatanenāti attho.
"Homage to one worthy of offerings" means homage due to being worthy of offerings.
Bằng sự đảnh lễ đáng cúng dường (dakkhiṇeyyapaṇipātenā) nghĩa là bằng sự đảnh lễ do trạng thái đáng cúng dường. Đó là ý nghĩa.
Itarehīti ñātibhāvādivasappavattehi tīhi paṇipātehi.
"By the others" means by the three homages arising by way of kinship, etc.
Bởi những điều khác (itarehī) nghĩa là bởi ba sự đảnh lễ phát sinh do trạng thái thân quyến, v.v.
Itarehītiādinā saṅkhepato vuttamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tasmā’’tiādi vuttaṃ.
To show in detail the meaning briefly stated by "by the others" and so on, "therefore" and so forth was stated.
Để trình bày chi tiết ý nghĩa đã nói tóm tắt bằng câu “bởi những điều khác” (itarehī), v.v., câu “vì vậy” (tasmā), v.v., đã được nói.
Vandatīti paṇipātassa lakkhaṇavacanaṃ.
"Bow down" is a term denoting the characteristic of homage.
Đảnh lễ (vandatī) là từ chỉ đặc tính của sự đảnh lễ.
Evarūpanti diṭṭhadhammikaṃ sandhāya vadati.
"Such a kind" refers to what is seen in this present life.
Loại như vậy (evarūpaṃ) nói đến điều thuộc về hiện tại.
Samparāyikañhi niyyānikaṃ vā aniyyānikaṃ vā anusāsaniṃ paccāsīsanto dakkhiṇeyyapaṇipātameva karotīti adhippāyo.
The intention is that one who expects instruction, whether leading to liberation or not, concerning the next life, performs only the homage due to one worthy of offerings.
Ý nghĩa là: người mong đợi sự giáo huấn thuộc về tương lai, hoặc có tính chất đưa đến giải thoát hay không đưa đến giải thoát, thì chỉ thực hiện sự đảnh lễ đáng cúng dường.
Saraṇagamanappabhedoti saraṇagamanavibhāgo.
"Classification of taking refuge" means the division of taking refuge.
Sự phân loại quy y (saraṇagamanappabhedo) nghĩa là sự phân chia quy y.
Ariyamaggo eva lokuttaraṃ saraṇagamananti āha ‘‘cattāri sāmaññaphalāni vipākaphala’’nti.
The Noble Path itself is the supramundane taking refuge, so it says, "the four fruits of recluseship are fruition-results."
Vị ấy nói rằng Bát Chánh Đạo chính là sự quy y siêu thế: “Bốn quả Sa-môn là quả dị thục.”
Sabbadukkhakkhayoti sakalassa vaṭṭadukkhassa anuppādanirodho.
"Cessation of all suffering" means the non-arising and cessation of all suffering of saṃsāra.
Sự diệt tận mọi khổ đau (sabbadukkhakkhayo) nghĩa là sự không sinh khởi và đoạn diệt tất cả khổ đau luân hồi.
Etanti ‘‘cattāri ariyasaccāni, sammappaññāya passatī’’ti (dha. pa. 190) evaṃ vuttaṃ ariyasaccānaṃ dassanaṃ.
"This" refers to the seeing of the Noble Truths as stated, "He sees the four Noble Truths with right wisdom."
Điều này (Eta) có nghĩa là sự thấy Tứ Thánh Đế, như đã nói: "Thấy Tứ Thánh Đế bằng chánh trí tuệ" (Dhp. 190).
Niccato anupagamanādivasenāti niccanti aggahaṇādivasena.
"By way of not taking as permanent, etc." means by way of not grasping as permanent, etc.
Theo cách không chấp thủ là thường còn, v.v. (Niccato anupagamanādivasenā) nghĩa là không chấp thủ là thường còn, v.v..
Aṭṭhānanti hetuppaṭikkhepo.
"Impossible" is the rejection of the cause.
Không có cơ sở (Aṭṭhāna) là sự phủ nhận nguyên nhân.
Anavakāsoti paccayappaṭikkhepo.
"No opportunity" is the rejection of the condition.
Không có cơ hội (Anavakāso) là sự phủ nhận duyên.
Ubhayenapi kāraṇameva paṭikkhipati.
By both, only the cause is rejected.
Cả hai đều phủ nhận nguyên nhân.
Yanti yena kāraṇena.
"That" means by which cause.
Điều này (Ya) có nghĩa là do nguyên nhân nào.
Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā samannāgato sotāpanno.
"Endowed with right view" means a Sotāpanna endowed with the path-view.
Người có chánh kiến (Diṭṭhisampanno) là một vị Dự Lưu đã thành tựu đạo kiến.
Kañci saṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu ekasaṅkhārampi.
"Any formation" means even a single formation among the conditioned formations of the four planes of existence.
Bất kỳ hành nào (Kañci saṅkhāra) là ngay cả một hành trong các hành hữu vi thuộc bốn cõi.
Niccato upagaccheyyāti niccoti gaṇheyya.
"Would take as permanent" means would grasp as permanent.
Chấp thủ là thường còn (Niccato upagaccheyyā) nghĩa là chấp thủ là thường còn.
Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo paraṃ maraṇā’’ti (dī. ni. 1.76, 79) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
"Would take as pleasant" – this is said with reference to the grasping as pleasant by way of self-view, as in "the self is solely happy and free from illness after death."
Chấp thủ là lạc (Sukhato upagaccheyyā) điều này được nói đến khi chấp thủ là lạc theo tà kiến về ngã, như "ngã hoàn toàn an lạc, không bệnh tật sau khi chết" (Dī. Ni. 1.76, 79).
Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhavūpasamanatthaṃ mattahatthiparitāsito viya cokkhabrāhmaṇo ukkārabhūmiṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati.
However, a noble disciple, with a mind dissociated from wrong view, like a pure brahmin frightened by a rutting elephant in a charnel ground, takes some formation as pleasant for the sake of calming distress.
Tuy nhiên, một vị Thánh đệ tử với tâm không liên hệ đến tà kiến, để làm dịu sự bức bách, giống như một con voi say bị kinh hãi, hoặc một Bà-la-môn thanh tịnh trên đống rác, có thể chấp thủ bất kỳ hành nào là lạc.
Attavāre kasiṇādipaññattisaṅgahatthaṃ ‘‘saṅkhāra’’nti avatvā ‘‘kañci dhamma’’nti vuttaṃ.
To include the designation of kasiṇa and so forth in the context of self, "any phenomenon" was stated instead of "formation."
Để bao gồm các khái niệm về ngã, kasiṇa, v.v., thay vì nói " hành", đã nói " bất kỳ pháp nào" (kañci dhamma).
Imesupi ṭhānesu catubhūmakavaseneva paricchedo veditabbo tebhūmakavaseneva vā.
In these instances too, the delimitation should be understood by way of the four planes of existence or by way of the three planes of existence.
Ngay cả trong những trường hợp này, sự phân định cũng nên được hiểu theo cách của bốn cõi, hoặc theo cách của ba cõi.
Yaṃ yañhi puthujjano gāhavasena gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti.
For whatever a worldling grasps by way of clinging, from that the noble disciple disentangles the clinging.
Phàm phu chấp thủ điều gì theo cách chấp thủ, thì vị Thánh đệ tử sẽ loại bỏ sự chấp thủ đó khỏi điều đó.
Mātarantiādīsu janikā mātā, janako pitā, manussabhūto khīṇāsavo arahāti adhippeto.
In "mother" and so on, "mother" is the birth-giver, "father" is the progenitor, and "arahat" refers to a human Arahant whose taints are destroyed.
Trong các từ mẹ (mātara) v.v., mẹ (mātā) là người sinh ra, cha (pitā) là người sinh ra, A-la-hán (arahā) là vị đã diệt tận các lậu hoặc trong cõi người.
Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti?
Would a noble disciple, then, deprive another of life?
Vậy một vị Thánh đệ tử có thể tước đoạt sinh mạng của người khác không?
Etampi aṭṭhānaṃ, puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyabhāvassa ca phaladassanatthaṃ evaṃ vuttaṃ.
This too is impossible; but it is stated thus to show the great blameworthiness of being a worldling and to show the fruit of being a noble one.
Điều này cũng không có cơ sở, nhưng được nói như vậy để chỉ ra sự tai hại lớn của trạng thái phàm phu và để chỉ ra quả của trạng thái Thánh.
Paduṭṭhacittoti vadhakacittena paduṭṭhacitto.
"With a corrupted mind" means with a mind corrupted by the intention to kill.
Với tâm ác độc (Paduṭṭhacitto) là với tâm ác độc muốn giết hại.
Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya.
"Would cause blood to flow" means would cause even a small amount of blood, enough for a mosquito to drink, to flow from a living body.
Làm chảy máu (Lohitaṃ uppādeyyā) là làm chảy dù chỉ một lượng máu nhỏ như muỗi hút trong cơ thể còn sống.
Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāyaṃ ṭhitaṃ saṅghaṃ ‘‘kammena uddesena voharanto anussāvanena salākaggāhenā’’ti (pari. 458) evaṃ vuttehi pañcahi kāraṇehi bhindeyya.
"Would cause a schism in the Saṅgha" means would cause a schism in the Saṅgha, dwelling in common and within the same sīmā, by the five reasons stated as "by act, by purpose, by declaration, by announcement, by ballot-taking."
Phá hòa hợp Tăng (Saṅghaṃ bhindeyyā) là phá hòa hợp Tăng đang sống chung trong cùng một giới hạn, bằng năm cách đã nói: "bằng nghiệp, bằng mục đích, bằng lời nói, bằng sự nhắc nhở, bằng cách bỏ phiếu" (Pari. 458).
Aññaṃ satthāranti aññaṃ titthakaraṃ ‘‘ayaṃ me satthā’’ti evaṃ gaṇheyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho.
"Another teacher" means would take another sectarian teacher, saying "this is my teacher" – this is the meaning of "that is not possible."
Vị đạo sư khác (Aññaṃ satthāra) nghĩa là chấp nhận một vị đạo sư ngoại đạo khác là "đạo sư của tôi", điều đó không có cơ sở (netaṃ ṭhānaṃ vijjatī).
Velāmasuttādivasenāti ettha ‘‘karīsassa catutthabhāgappamāṇānaṃ caturāsītisahassasaṅkhānaṃ suvaṇṇapātirūpiyapātikaṃsapātīnaṃ yathākkamaṃ rūpiyasuvaṇṇahiraññapūrānaṃ sabbālaṅkārappaṭimaṇḍitānaṃ caturāsītiyā hatthisahassānaṃ, caturāsītiyā assasahassānaṃ, caturāsītiyā rathasahassānaṃ, caturāsītiyā dhenusahassānaṃ, caturāsītiyā kaññāsahassānaṃ, caturāsītiyā pallaṅkasahassānaṃ, caturāsītiyā vatthakoṭisahassānaṃ, aparimāṇassa ca khajjabhojjādibhedassa āhārassa pariccajanavasena sattamāsādhikāni satta saṃvaccharāni nirantaraṃ pavattavelāmamahādānato ekassa sotāpannassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ.
"In the manner of the Velāma Sutta and so forth"—here, it is stated that "the great offering of Velāma, which was continuously performed for seven years and seven months, involving the donation of eighty-four thousand gold plates, silver plates, and bronze plates, each a quarter measure of dung, filled respectively with silver, gold, and jewels, adorned with all ornaments; eighty-four thousand elephants, eighty-four thousand horses, eighty-four thousand chariots, eighty-four thousand cows, eighty-four thousand maidens, eighty-four thousand couches, eighty-four thousand millions of garments, and an immeasurable quantity of food of various kinds such as soft and hard food—a gift given to a single sotāpanna is more fruitful than all of that.
Theo kinh Velāma, v.v. (Velāmasuttādivasenā) ở đây, so với đại thí của Bà-la-môn Velāma, người đã bố thí liên tục trong bảy năm lẻ bảy tháng, bao gồm 84.000 bát vàng, bạc, đồng lớn bằng một phần tư đống phân, chứa đầy vàng, bạc, châu báu; 84.000 con voi, 84.000 con ngựa, 84.000 cỗ xe, 84.000 con bò cái, 84.000 thiếu nữ, 84.000 chiếc giường, 84.000 vạn y phục, và thức ăn không giới hạn bao gồm đồ ăn và thức uống; thì việc bố thí cho một vị Dự Lưu có quả lớn hơn.
Tato sataṃ sotāpannānaṃ dinnadānato ekassa sakadāgāmino, tato ekassa anāgāmino, tato ekassa arahato, tato ekassa paccekabuddhassa, tato sammāsambuddhassa, tato buddhappamukhassa saṅghassa dinnadānaṃ mahapphalataraṃ, tato cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa vihārakaraṇaṃ, tato saraṇagamanaṃ mahapphalatara’’nti imamatthaṃ pakāsentassa velāmasuttassa (a. ni. 9.20) vasena.
More fruitful than a gift given to one hundred sotāpannas is a gift given to a single sakadāgāmin; more fruitful than that is a gift given to a single anāgāmin; more fruitful than that is a gift given to a single Arahant; more fruitful than that is a gift given to a single Paccekabuddha; more fruitful than that is a gift given to a Sammāsambuddha; more fruitful than that is a gift given to the Saṅgha led by the Buddha; more fruitful than that is the construction of a monastery dedicated to the Saṅgha of the four directions; more fruitful than that is going for refuge"—this meaning is revealed by the Velāma Sutta.
Quả lớn hơn nữa là bố thí cho một vị Nhất Lai so với bố thí cho một trăm vị Dự Lưu; lớn hơn nữa là cho một vị Bất Hoàn; lớn hơn nữa là cho một vị A-la-hán; lớn hơn nữa là cho một vị Độc Giác Phật; lớn hơn nữa là cho một vị Chánh Đẳng Giác; lớn hơn nữa là cho Tăng chúng do Phật đứng đầu; lớn hơn nữa là xây dựng một ngôi tịnh xá dâng cúng Tăng chúng bốn phương; lớn hơn nữa là quy y Tam Bảo. Điều này được tuyên bố theo kinh Velāma (A. Ni. 9.20).
Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ, gahapati, velāmo brāhmaṇo dānaṃ adāsi mahādānaṃ, yo ekaṃ diṭṭhisampannaṃ bhojeyya, idaṃ tato mahapphalatara’’ntiādi (a. ni. 9.20).
For it is said: "That which, householder, the brahmin Velāma gave as a great offering—if one were to feed a single person endowed with right view, this would be more fruitful than that," and so on.
Điều này đã được nói: "Này gia chủ, đại thí mà Bà-la-môn Velāma đã bố thí, nếu ai cúng dường một vị có chánh kiến, điều này có quả lớn hơn" (A. Ni. 9.20).
Velāmasuttādīti ādi-saddena aggappasādasuttādīnaṃ (a. ni. 4.34; itivu. 90) saṅgaho daṭṭhabbo.
By the word " and so forth" in "Velāma Sutta and so forth," the Aggappasāda Sutta and others should be understood as included.
Kinh Velāma, v.v. (Velāmasuttādī) với từ " v.v.", nên hiểu là bao gồm cả kinh Aggappasāda (A. Ni. 4.34; Itivu. 90), v.v..
Aññāṇaṃ vatthuttayassa guṇānaṃ ajānanaṃ tattha sammoho, ‘‘buddho nu kho, na nu kho’’tiādinā vicikicchā saṃsayo.
Ignorance is not knowing the qualities of the Triple Gem, confusion regarding them; doubt is "Is he a Buddha, or not?" and so forth, vacillation.
Vô minh (Aññāṇaṃ) là không biết các phẩm chất của Tam Bảo, là sự mê mờ trong đó, là sự nghi ngờ " Phật có phải là Phật không, không phải là Phật không" v.v..
Micchāñāṇaṃ tassa guṇānaṃ aguṇabhāvaparikappanena viparītaggāho.
Wrong knowledge is a perverse grasping, conceiving his qualities as non-qualities.
Tà kiến (Micchāñāṇaṃ) là sự chấp thủ sai lầm bằng cách suy nghĩ rằng các phẩm chất của Ngài là không có phẩm chất.
Ādi-saddena anādarāgāravādīnaṃ saṅgaho.
By the word " and so forth," lack of respect, reverence, and so on are included.
Với từ v.v. (Ādi), bao gồm sự thiếu tôn trọng, thiếu kính trọng, v.v..
Na mahājutikanti na ujjalaṃ, aparisuddhaṃ apariyodātanti attho.
"Not greatly radiant" means not brilliant, impure, not thoroughly cleansed; this is the meaning.
Không rực rỡ (Na mahājutika) nghĩa là không sáng chói, không thanh tịnh, không trong sạch.
Na mahāvipphāranti anuḷāraṃ.
"Not greatly pervasive" means not extensive.
Không rộng lớn (Na mahāvipphāra) nghĩa là không cao thượng.
Sāvajjoti diṭṭhitaṇhādivasena sadoso.
"Blameworthy" means faulty due to wrong view, craving, and so on.
Có lỗi (Sāvajjo) nghĩa là có lỗi do tà kiến, tham ái, v.v..
Lokiyaṃ saraṇagamanaṃ sikkhāsamādānaṃ viya aggahitakālaparicchedaṃ jīvitapariyantameva hoti, tasmā tassa khandhabhedena bhedoti āha ‘‘anavajjo kālakiriyāyā’’ti.
Going for refuge that is worldly, like undertaking precepts, is limited to the duration of life, without a fixed time, therefore its dissolution is through the breaking of the aggregates, so he says: "faultless at the time of death."
Sự quy y thế gian, giống như việc thọ trì giới, chỉ kéo dài đến cuối đời, không có giới hạn thời gian đã được chấp nhận, do đó, sự phân biệt của nó là do sự tan rã của thân. Vì vậy, nói "không có lỗi khi chết" (anavajjo kālakiriyāyā).
Soti anavajjo saraṇagamanabhedo.
"That" refers to the faultless breaking of going for refuge.
Điều đó (So) là sự phân biệt quy y không có lỗi.
Satipi anavajjatte iṭṭhaphalopi na hotīti āha ‘‘aphalo’’ti.
Even though it is faultless, it does not lead to a desired result, so he says: "fruitless."
Ngay cả khi không có lỗi, nó cũng không mang lại quả tốt đẹp, vì vậy nói "không có quả" (aphalo).
Avipākattā.
Because it is without vipāka.
Vì không có quả dị thục (Avipākattā).
Na hi taṃ akusalanti.
For it is not unwholesome.
Vì điều đó không phải là bất thiện.
Ko upāsakoti sarūpapucchā, tasmā ‘‘kiṃlakkhaṇo upāsako’’ti vuttaṃ hoti.
"Who is an upāsaka?" is a question about its nature; thus, it means "What are the characteristics of an upāsaka?"
Ai là cận sự nam (Ko upāsako) là câu hỏi về bản chất, do đó có nghĩa là "cận sự nam có đặc điểm gì?".
Kasmāti hetupucchā.
"Why?" is a question about the cause.
Tại sao (Kasmā) là câu hỏi về nguyên nhân.
Tena kena pavattinimittena upāsakasaddo tasmiṃ puggale niruḷhoti dasseti.
It shows by what cause the term "upāsaka" is applied to that person.
Điều đó chỉ ra nguyên nhân phát sinh mà từ "upāsaka" được dùng để chỉ người đó.
Tenāha ‘‘kasmā upāsakoti vuccatī’’ti.
Therefore, he says: "Why is one called an upāsaka?"
Vì vậy, nói "tại sao được gọi là cận sự nam" (kasmā upāsakoti vuccatī).
Saddassa abhidheyyo pavattinimittaṃ tadatthassa tabbhāvakāraṇaṃ.
The meaning of the word is the cause of its application, the reason for that state of being.
Ý nghĩa của từ là nguyên nhân phát sinh, là lý do cho sự tồn tại của ý nghĩa đó.
Kimassa sīlanti kīdisaṃ assa upāsakassa sīlaṃ, kittakena sīlenāyaṃ sīlasampanno nāma hotīti attho.
"What is his sīla?" means what kind of sīla does this upāsaka possess, by how much sīla is he called endowed with sīla?
Giới của người ấy là gì (Kimassa sīla) nghĩa là giới của cận sự nam đó như thế nào, người ấy được gọi là người thành tựu giới với bao nhiêu giới?
Ko ājīvoti ko assa sammāājīvo?
"What is his livelihood?" means what is his right livelihood?
Sinh kế là gì (Ko ājīvo) nghĩa là sinh kế chân chánh của người ấy là gì?
So pana micchājīvassa parivajjanena hotīti sopi vibhajīyatīti.
This is explained as being through the avoidance of wrong livelihood.
Điều đó được phân tích vì nó phát sinh từ việc từ bỏ tà mạng.
Kā vipattīti kā sīlassa, ājīvassa vā vipatti.
"What is the failure?" means what is the failure of sīla or livelihood?
Sự suy thoái là gì (Kā vipattī) nghĩa là sự suy thoái của giới, hoặc của sinh kế.
Anantarassa hi vidhi vā paṭisedho vāti.
For the immediate preceding, it is either an injunction or a prohibition.
Vì đối với điều liền trước, đó là sự quy định hay sự cấm đoán.
Kā sampatīti etthāpi eseva nayo.
"What is the success?"—the same applies here.
Sự thành tựu là gì (Kā sampatī) ở đây cũng vậy.
Yo kocīti khattiyādīsu yo koci.
"Whoever" means whoever among khattiyas and so on.
Bất kỳ ai (Yo kocī) nghĩa là bất kỳ ai trong các giai cấp Sát-đế-lợi, v.v..
Tena saraṇagamanamevettha kāraṇaṃ, na jātiādivisesoti dasseti.
This shows that going for refuge is the cause here, not distinctions of birth and so on.
Điều đó chỉ ra rằng ở đây, sự quy y là nguyên nhân, không phải là sự khác biệt về giai cấp, v.v..
Upāsanatoti teneva saraṇagamanena tattha ca sakkaccakiriyāya ādaragāravabahumānādiyogena payirupāsanato.
"By attending upon" means by that very going for refuge and by diligent performance therein, through devotion, reverence, respect, and so on.
Do sự phụng sự (Upāsanato) nghĩa là do sự phụng sự bằng chính sự quy y đó và bằng sự thực hành cẩn trọng, bằng sự tôn kính, kính trọng, trân trọng, v.v..
Veramaṇiyoti veraṃ vuccati pāṇātipātādidussīlyaṃ, tassa maṇanato hananato vināsanato veramaṇiyo, pañca viratiyo viratippadhānattā tassa sīlassa.
Restraints are so called because vera refers to evil conduct such as killing living beings, and veramaṇiyo (restraints) crush, destroy, and eliminate that. These are the five abstinences, as abstinence is the primary element of that virtue.
Các sự kiêng cữ (Veramaṇiyo) nghĩa là "vera" được gọi là sự ác hạnh như sát sinh, v.v., "maṇanato" là sự tiêu diệt, sự hủy hoại của nó, do đó là các sự kiêng cữ, tức là năm giới, vì giới đó chủ yếu là sự kiêng cữ.
Tenevāha ‘‘paṭivirato hotī’’ti.
Therefore it is said, "He abstains."
Vì vậy, nói "người ấy kiêng cữ" (paṭivirato hotī).
Micchāvaṇijjāti na sammāvaṇijjā ayuttavaṇijjā asāruppavaṇijjā.
Wrong livelihood is not right livelihood, it is unfitting livelihood, unsuitable livelihood.
Tà nghiệp (Micchāvaṇijjā) nghĩa là không phải nghiệp chân chánh, nghiệp không phù hợp, nghiệp không xứng đáng.
Pahāyāti akaraṇeneva pajahitvā.
Having abandoned means having given up by not doing it.
Từ bỏ (Pahāyā) nghĩa là từ bỏ bằng cách không làm.
Dhammenāti dhammato anapetena.
Righteously means not deviating from the Dhamma.
Chánh pháp (Dhammenā) nghĩa là không sai lệch khỏi chánh pháp.
Tena aññampi adhammikaṃ jīvikaṃ paṭikkhipati.
By this, any other unrighteous livelihood is also rejected.
Điều đó cũng loại bỏ các sinh kế bất thiện khác.
Samenāti avisamena.
Equitably means not unequally.
Bình đẳng (Samenā) nghĩa là không bất bình đẳng.
Tena kāyavisamādiduccaritaṃ vajjetvā kāyasamādinā sucaritena ājīvaṃ dasseti.
By this, it shows a livelihood by good conduct, avoiding evil conduct such as physical unrighteousness.
Do đó,* chỉ ra sinh kế bằng thiện hạnh qua việc thân chính đáng, tránh xa ác hạnh thân bất chính, v.v.
Satthavaṇijjāti āyudhabhaṇḍaṃ katvā vā kāretvā vā yathākataṃ vā paṭilabhitvā tassa vikkayo.
Trading in weapons means making or having weapons made, or acquiring ready-made ones and selling them.
Buôn bán vũ khí (Satthavaṇijjā) là việc tự làm, sai người làm, hoặc có được hàng hóa vũ khí đã làm rồi bán chúng.
Sattavaṇijjāti manussavikkayo.
Trading in living beings means selling human beings.
Buôn bán chúng sinh (Sattavaṇijjā) là buôn bán người.
Maṃsavaṇijjāti sūnakārādayo viya migasūkarādike posetvā maṃsaṃ sampādetvā vikkayo.
Trading in flesh means raising deer, pigs, etc., like butchers, preparing their flesh, and selling it.
Buôn bán thịt (Maṃsavaṇijjā) là việc nuôi dưỡng hươu, heo, v.v. giống như những người đồ tể, v.v., rồi chuẩn bị thịt và bán chúng.
Majjavaṇijjāti yaṃ kiñci majjaṃ yojetvā tassa vikkayo.
Trading in intoxicants means preparing any intoxicant and selling it.
Buôn bán rượu (Majjavaṇijjā) là việc pha chế bất kỳ loại rượu nào rồi bán chúng.
Visavaṇijjāti visaṃ yojetvā visaṃ gahetvā vā tassa vikkayo.
Trading in poison means preparing poison or acquiring poison and selling it.
Buôn bán chất độc (Visavaṇijjā) là việc pha chế chất độc, hoặc có được chất độc rồi bán chúng.
Tattha satthavaṇijjā paroparodhanimittatāya akaraṇīyā vuttā.
Among these, trading in weapons is stated as improper because it leads to harming others.
Trong số đó, buôn bán vũ khí được nói là không nên làm vì nó là nguyên nhân gây hại cho người khác.
Sattavaṇijjā abhujissabhāvakaraṇato, maṃsavisavaṇijjā vadhahetuto, majjavaṇijjā pamādaṭṭhānato.
Trading in living beings is improper because it causes enslavement; trading in flesh and poison because it is a cause of killing; and trading in intoxicants because it is a cause of heedlessness.
Buôn bán chúng sinh vì nó khiến người khác mất tự do; buôn bán thịt và chất độc vì là nguyên nhân của sự giết hại; buôn bán rượu vì là nơi của sự phóng dật.
Tassevāti pañcaveramaṇilakkhaṇassa sīlassa ceva pañcamicchāvaṇijjālakkhaṇassa ājīvassa ca.
Of that refers to the virtue characterized by the five restraints and the livelihood characterized by the five wrong trades.
Của chính nó (Tasseva) là của giới có đặc tính năm điều cấm và của sinh kế có đặc tính năm nghề buôn bán sai trái.
Vipattīti bhedo pakopo ca.
Failure means breaking and corruption.
Sự suy đồi (Vipattī) là sự đổ vỡ và sự phá hoại.
Yāyāti yāya paṭipattiyā.
By which means by which practice.
Mà (Yāyā) là bằng hành động nào.
Caṇḍāloti upāsakacaṇḍālo.
Outcaste means an outcaste lay follower.
Người hạ tiện (Caṇḍālo) là người hạ tiện cư sĩ.
Malanti upāsakamalaṃ.
Stain means a stain on a lay follower.
Ô uế (Malaṃ) là sự ô uế của cư sĩ.
Paṭikuṭṭhoti upāsakanihīno.
Despised means a degraded lay follower.
Bị khinh bỉ (Paṭikuṭṭho) là người cư sĩ thấp kém.
Buddhādīsu kammakammaphalesu ca saddhāvipariyāyo assaddhiyaṃ micchādhimokkho, yathāvuttena assaddhiyena samannāgato assaddho.
Faithless means being endowed with faithlessness, a perversion of faith in the Buddha and others, and in kamma and its results, a wrong determination through the aforementioned faithlessness.
Sự đảo lộn niềm tin vào chư Phật, v.v. và vào nghiệp, quả của nghiệp là sự vô tín, tà kiến; người vô tín (assaddho) là người có đầy đủ sự vô tín như đã nói.
Yathāvuttasīlavipattiājīvavipattivasena dussīlo.
Unvirtuous means due to the aforementioned failure of virtue and failure of livelihood.
Người phá giới (dussīlo) là người có sự suy đồi về giới và sự suy đồi về sinh kế như đã nói.
‘‘Iminā diṭṭhādinā idaṃ nāma maṅgalaṃ hotī’’ti – evaṃ bālajanaparikappitakotūhalasaṅkhātena diṭṭhasutamutamaṅgalena samannāgato kotūhalamaṅgaliko.
Superstitious means being endowed with superstitions concerning omens seen, heard, and perceived, conceived by foolish people as "By this sight, etc., such and such an omen will occur."
Người tin vào điềm lành (kotūhalamaṅgaliko) là người có đầy đủ các điềm lành được thấy, được nghe, được biết mà những người ngu si tưởng tượng ra, như là: "Với điềm lành được thấy này, điềm lành tên là này sẽ xảy ra".
Maṅgalaṃ paccetīti diṭṭhamaṅgalādibhedaṃ maṅgalameva pattiyāyati.
He relies on omens means he relies solely on omens, such as those seen.
Tin vào điềm lành (Maṅgalaṃ paccetī) là tin vào điềm lành, tức là tin vào các loại điềm lành như điềm lành được thấy.
No kammanti kammassakataṃ no pattiyāyati.
Not on kamma means he does not rely on the ownership of kamma.
Không tin vào nghiệp (No kammaṃ) là không tin vào nghiệp báo.
Ito bahiddhāti ito sabbaññubuddhasāsanato bahiddhā bāhirakasamaye.
Outside of this means outside this dispensation of the Omniscient Buddha, in external doctrines.
Bên ngoài đây (Ito bahiddhā) là bên ngoài giáo pháp của Đức Phật Toàn Giác đây, trong các tông phái ngoại đạo.
Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatīti duppaṭipannaṃ dakkhiṇārahasaññī gavesati.
He seeks those worthy of offerings means he seeks those who are wrongly practicing, thinking them worthy of offerings.
Tìm kiếm người đáng cúng dường (Dakkhiṇeyyaṃ pariyesatī) là tìm kiếm người không hành đúng, cho rằng họ là người đáng cúng dường.
Pubbakāraṃ karotīti dānamānanādikaṃ kusalakiriyaṃ paṭhamataraṃ karoti.
He performs the initial good deed means he first performs wholesome actions such as giving and honoring.
Thực hiện việc trước tiên (Pubbakāraṃ karotī) là thực hiện trước tiên các hành động thiện như bố thí, tôn kính, v.v.
Ettha ca dakkhiṇeyyapariyesanapubbakāre ekaṃ katvā pañca dhammā veditabbā.
Here, by combining the seeking of those worthy of offerings and the performing of the initial good deed into one, five qualities should be understood.
Ở đây, cần hiểu năm pháp bằng cách gộp việc tìm kiếm người đáng cúng dường và việc thực hiện việc trước tiên thành một.
Vipattiyaṃ vuttavipariyāyena sampatti veditabbā.
Success should be understood as the opposite of what was stated for failure.
Sự thành tựu (sampatti) cần được hiểu là ngược lại với sự suy đồi đã nói.
Ayaṃ pana viseso – catunnampi parisānaṃ ratijananaṭṭhena upāsakova ratanaṃ upāsakaratanaṃ.
This is the distinction: a lay follower is a jewel, a lay follower jewel, because he brings joy to all four assemblies.
Tuy nhiên, đây là điểm đặc biệt: Cư sĩ là viên ngọc quý cư sĩ ngọc quý (upāsakaratanaṃ) vì là nơi tạo niềm vui cho cả bốn hội chúng.
Guṇasobhākittisaddasugandhatāhi upāsakova padumaṃ upāsakapadumaṃ.
A lay follower is a lotus, a lay follower lotus, due to his qualities, splendor, fame, and sweet fragrance.
Cư sĩ là hoa sen cư sĩ hoa sen (upāsakapadumaṃ) nhờ vẻ đẹp, phẩm chất, danh tiếng, âm thanh và hương thơm.
Tathā upāsakapuṇḍarīko.
Similarly, a lay follower white lotus.
Tương tự, cư sĩ hoa sen trắng (upāsakapuṇḍarīko).
Ādimhīti ādiatthe.
At the beginning means in the sense of the beginning.
Ở lúc ban đầu (Ādimhī) là ở nghĩa ban đầu.
Koṭiyanti pariyantakoṭiyaṃ.
At the end means at the ultimate end.
Ở phần cuối (Koṭiyaṃ) là ở phần cuối cùng.
Vihāraggenāti ovarakakoṭṭhāsena, ‘‘imasmiṃ gabbhe vasantānaṃ idaṃ nāma phalaṃ pāpuṇātī’’tiādīnā taṃ taṃ vasanaṭṭhānakoṭṭhāsenāti attho.
By the chief monastery means by the section of the cell, meaning by the section of the dwelling place, as in "those dwelling in this chamber attain such and such a fruit."
Bằng phần đỉnh của tu viện (Vihāraggenā) là bằng phần phòng ốc, có nghĩa là bằng phần nơi ở đó, như "những người sống trong căn phòng này sẽ đạt được quả này", v.v.
Ajjatanti ajja icceva attho.
Today means just today.
Ngày nay (Ajjataṃ) có nghĩa là chính ngày hôm nay.
Pāṇehi upetanti iminā tassa saraṇagamanassa āpāṇakoṭikataṃ dassento ‘‘yāva me jīvitaṃ pavattatī’’tiādīni vatvā puna jīvitenapi taṃ vatthuttayaṃ paṭipūjento saraṇagamanaṃ rakkhāmīti uppannaṃ tassa brāhmaṇassa adhippāyaṃ vibhāvento ‘‘ahañhī’’tiādimāha.
By stating "endowed with life," and thereby showing that his refuge-taking is until the end of his life, and by saying "as long as my life continues" and so forth, and then honoring the Triple Gem with his life, and clarifying the intention that arose in that brahmin, namely, "I will protect my refuge-taking," he then says "for I" and so forth.
Với câu "cùng với sinh mạng" (Pāṇehi upetaṃ),* chỉ ra sự quy y đó được thực hiện cho đến cuối đời, và sau khi nói "chừng nào sinh mạng của tôi còn tiếp diễn", v.v., và lại tôn kính Tam Bảo đó bằng cả sinh mạng,* nói "Thật vậy, tôi" (Ahañhī) v.v. để làm rõ ý định của vị Bà-la-môn đó, rằng "tôi sẽ giữ gìn sự quy y".
Pāṇehi upetanti hi yāva me pāṇā dharanti, tāva saraṇaṃ upetaṃ.
Indeed, "endowed with life" means that refuge has been taken as long as his life endures.
Thật vậy, cùng với sinh mạng (Pāṇehi upetaṃ) có nghĩa là "chừng nào sinh mạng của tôi còn tồn tại, chừng đó tôi còn quy y".
Upento ca na vācāmattena na ekavāraṃ cittuppādamattena, atha kho pāṇānaṃ pariccajanavasenapi yāvajīvaṃ upetanti evamettha attho veditabbo.
And taking refuge is not merely by words or by a single thought, but rather, the meaning here should be understood as taking refuge for life, even to the extent of sacrificing one's life.
Và việc quy y không chỉ bằng lời nói, không chỉ bằng một lần khởi tâm, mà còn bằng sự hy sinh sinh mạng, quy y suốt đời; ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
17-19. Sattame jāṇussoṇīti netaṃ tassa mātāpitūhi kataṃ nāmaṃ, apica kho ṭhānantarappaṭilābhaladdhanti dassento āha ‘‘jāṇussoṇīti ṭhānantaraṃ kirā’’tiādi.
17-19. In the seventh, Jāṇussoṇī is not a name given by his parents; rather, showing that it was obtained through gaining a position, it is said, "Jāṇussoṇī is indeed a title," and so on.
17-19. Trong thứ bảy, Jāṇussoṇī không phải là tên do cha mẹ đặt cho vị ấy, mà là do đạt được một chức vị,* nói "Jāṇussoṇī là một chức vị", v.v. để chỉ ra điều đó.
Ekaṃ ṭhānantaranti ekaṃ purohitaṭṭhānaṃ.
"One position" means one position as a chaplain.
Một chức vị (Ekaṃ ṭhānantaraṃ) là một chức vị tư tế.
Uṇhīsaādikakudhabhaṇḍehi saddhiṃ laddhaṃ tathā cassa raññā dinnanti vadanti.
They say it was obtained along with the insignia of royalty, such as a turban, and was also given to him by the king.
Họ nói rằng nó đã được ban cùng với các vật phẩm vương quyền như khăn vấn đầu, và nhà vua đã ban cho vị ấy như vậy.
Tenāha ‘‘rañño santike ca laddhajāṇussoṇisakkārattā’’ti.
Therefore, it is said, "and because he received the honor of Jāṇussoṇī from the king."
Vì vậy,* nói "vì đã nhận được sự tôn kính Jāṇussoṇī từ nhà vua".
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
Aṭṭhamanavamesu natthi vattabbaṃ.
There is nothing to say in the eighth and ninth.
Trong thứ tám và thứ chín không có gì cần nói.
20-21. Dasame dunnikkhittanti duṭṭhu nikkhittaṃ padapaccābhaṭṭhaṃ katvā manasi ṭhapitaṃ.
20-21. In the tenth, "dunnikkhitta" means poorly placed, having been reversed and fixed in the mind.
20-21. Trong thứ mười, đặt sai chỗ (dunnikkhittaṃ) là đặt không đúng, ghi nhớ sai lệch các từ ngữ.
Pajjati ñāyati attho etenāti padaṃ, atthaṃ byañjayati pakāsetīti byañjanaṃ, padameva.
The meaning is known or understood by this, thus "pada" (word); that which expresses or reveals the meaning is "byañjana" (syllable/expression), which is just a word.
Từ ngữ (padaṃ) là cái mà nhờ đó ý nghĩa được biết, được hiểu; văn tự (byañjanaṃ) là cái làm rõ, làm hiển lộ ý nghĩa, chính là từ ngữ.
Tenevāha ‘‘uppaṭipāṭiyā…pe… byañjananti vuccatī’’ti.
Therefore, it is said, "by way of disorder... and is called byañjana."
Chính vì vậy,* nói "theo thứ tự đảo ngược... được gọi là văn tự".
Padasamudāyabyatirekena visuṃ pāḷi nāma natthīti āha ‘‘ubhayametaṃ pāḷiyāva nāma’’nti.
There is no separate Pāḷi apart from the collection of words, so it is said, "both of these are indeed Pāḷi."
Không có bản Pali riêng biệt ngoài tổng thể các từ ngữ, vì vậy* nói "cả hai điều này đều là tên của bản Pali".
Pakaṭṭhānañhi vacanappabandhānaṃ āḷiyeva pāḷīti vuccati.
For indeed, a series of excellent statements is called Pāḷi.
Thật vậy, sự sắp xếp các câu văn được gọi là Pali.
Sesamettha ekādasamañca uttānatthameva.
The rest here, including the eleventh, is of clear meaning.
Phần còn lại ở đây và thứ mười một đều có nghĩa rõ ràng.