1-2. Catukkanipātassa paṭhame anubodho pubbabhāgiyaṃ ñāṇaṃ, paṭivedho anubodhena abhisamayo.
1-2. In the first discourse of the Book of the Fours, 'anubodha' is preliminary knowledge, 'paṭivedha' is realization through 'anubodha'.
1-2. Trong Tứ Pháp, bài kinh đầu tiên, sự giác ngộ sơ khởi (anubodha) là trí tuệ thuộc phần trước, sự thâm nhập (paṭivedha) là sự chứng ngộ nhờ sự giác ngộ sơ khởi.
Tattha yasmā anubodhapubbako paṭivedho anubodhena vinā na hoti.
Therein, since realization is preceded by understanding, realization does not occur without understanding.
Ở đây, vì sự thâm nhập có trước sự giác ngộ sơ khởi, sự thâm nhập không thể có nếu không có sự giác ngộ sơ khởi.
Anubodho hi ekacco paṭivedhasambaddho, tadubhayābhāvahetukañca vaṭṭe saṃsaraṇaṃ, tasmā vuttaṃ pāḷiyaṃ ‘‘ananubodhā…pe… tumhākañcā’’ti.
Indeed, understanding is sometimes connected with realization, and wandering in the cycle of existence (saṃsāra) is due to the absence of both. Therefore, it is said in the Pāḷi: "Because of not understanding... etc. ... and yours."
Thật vậy, sự giác ngộ sơ khởi có liên quan đến sự thâm nhập, và sự luân hồi trong vòng sinh tử là do không có cả hai điều đó, vì vậy Pāḷi đã nói: "Do không giác ngộ sơ khởi…pe… của các ông".
Paṭisandhiggahaṇavasena bhavato bhavantarūpagamanaṃ sandhāvanaṃ, aparāparaṃ cavanūpapajjanavasena sañcaraṇaṃ saṃsaraṇanti āha ‘‘bhavato’’tiādi.
Going from one existence to another by way of rebirth is sandhāvana (transmigration), and wandering by way of repeatedly passing away and reappearing is saṃsaraṇa (wandering on). Thus, it says "from existence..." etc.
Sự chuyển từ đời này sang đời khác theo cách tái tục là sự lang thang (sandhāvanaṃ), sự di chuyển liên tục theo cách chết đi và tái sinh là sự luân hồi (saṃsaraṇaṃ), vì vậy đã nói "từ đời này" v.v.
Sandhāvitasaṃsaritapadānaṃ kammasādhanataṃ sandhāyāha ‘‘mayā ca tumhehi cā’’ti paṭhamavikappe.
Referring to the agentive sense of the terms "sandhāvitā" and "saṃsaritā," it says "by me and by you" in the first interpretation.
Để chỉ rõ hai từ sandhāvitasaṃsarita là túc từ, đã nói "do tôi và do các ông" trong cách giải thích thứ nhất.
Dutiyavikappe pana bhāvasādhanataṃ hadaye katvā ‘‘mamañceva tumhākañcā’’ti yathārutavaseneva vuttaṃ.
In the second interpretation, however, having in mind the abstract noun sense, it is stated as "mine and yours" according to the literal meaning.
Trong cách giải thích thứ hai, giữ trong tâm ý nghĩa của danh từ hành động, đã nói "của tôi và của các ông" theo nghĩa đen.
Dīgharajjunā baddhasakuṇaṃ viya rajjuhattho puriso desantaraṃ taṇhārajjunā baddhaṃ sattasantānaṃ abhisaṅkhāro bhavantaraṃ neti etāyāti bhavanetti.
Just as a man holding a rope leads a bird bound by a long rope to another place, so too, formations (abhisaṅkhāra) lead the stream of beings bound by the rope of craving (taṇhā) to another existence. This is called bhavanetti (the leading to existence).
Giống như người cầm dây thừng dẫn chim bị buộc bằng dây thừng dài đi nơi khác, thì bhavanetti là cái dẫn dòng hữu tình bị buộc bằng sợi dây tham ái đến đời khác.
Tenāha ‘‘bhavarajjū’’tiādī.
Therefore, it says "the rope of existence" etc.
Vì thế, đã nói "sợi dây luân hồi" v.v.
Vaṭṭadukkhassa antakaroti sakalavaṭṭadukkhassa sakasantāne parasantāne ca vināsakaro abhāvakaro.
The Ender of the suffering of the cycle of existence means the destroyer, the annihilator, of all suffering of the cycle of existence in one's own continuum and in the continuum of others.
Kết thúc khổ đau của vòng luân hồi (vaṭṭadukkhassa antakaro) có nghĩa là người tiêu diệt, làm cho không còn tất cả khổ đau của vòng luân hồi trong tự thân và trong thân người khác.
Buddhacakkhudhammacakkhudibbacakkhumaṃsacakkhusamantacakkhusaṅkhātehi pañcahi cakkhūhi cakkhumā.
Possessing vision means having the five eyes, namely, the Buddha-eye, the Dhamma-eye, the divine eye, the physical eye, and the eye of all-round knowledge.
Người có mắt (cakkhumā) là người có năm loại mắt: Phật nhãn, Pháp nhãn, Thiên nhãn, Nhục nhãn, và Toàn tri nhãn.
Savāsanānaṃ kilesānaṃ samucchinnattā sātisayaṃ kilesaparinibbānena parinibbuto.
He is parinibbuta (fully unburdened) by the complete extinguishing of defilements, together with their latent tendencies, through the extraordinary Nibbāna of defilements.
Do các phiền não cùng với tùy miên đã được đoạn tận hoàn toàn, nên parinibbuto là người đã nhập Niết-bàn phiền não một cách đặc biệt.
Dutiyaṃ uttānameva.
The second discourse is straightforward.
Bài kinh thứ hai là rõ ràng.
3-4. Tatiye kalinti aparādhaṃ.
3-4. In the third discourse, kali means offense.
3-4. Trong bài kinh thứ ba, kali có nghĩa là tội lỗi.
Vicinātīti ācinoti pasavati.
Vicināti means accumulates, produces.
Tạo ra (Vicinātī) có nghĩa là tích lũy, sinh ra.
Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhatīti tena aparādhena sukhaṃ na vindati.
Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhati means he does not find happiness through that offense.
Và do tội lỗi đó, không đạt được hạnh phúc (Tena ca kalinā sukhaṃ na paṭilabhatī) có nghĩa là do tội lỗi đó, không tìm thấy hạnh phúc.
Nindiyappasaṃsāya hi pasaṃsiyanindāya ca samakova vipāko.
For, the evil result of praising the blameworthy and blaming the praiseworthy is the same.
Thật vậy, việc tán thán người đáng bị chỉ trích và chỉ trích người đáng được tán thán có quả báo như nhau.
Pasaṃsiyanindāti ca sampannaguṇaparidhaṃsanavasena pavattiyā mahāsāvajjatāya kaṭukataravipākā.
And blaming the praiseworthy is of very serious demerit and brings a more bitter result, as it occurs by way of disparaging those endowed with virtues.
Và chỉ trích người đáng được tán thán là điều có quả báo cay đắng hơn do tính chất đại trọng tội khi hành động theo cách phỉ báng những phẩm chất tốt đẹp.
Nindiyappasaṃsā pana kathaṃ tāya samavipākāti ce?
But how is praising the blameworthy equal in result to that?
Còn việc tán thán người đáng bị chỉ trích thì tại sao lại có quả báo như vậy?
Tasmiṃ avijjamānaguṇasamāropanena attano paresañca micchāpaṭipattihetubhāvato pasaṃsiyena tassa sabbhāvakaraṇato ca.
Because by attributing non-existent virtues to him, it becomes a cause for one's own and others' wrong practice, and because it makes him appear as if he possesses praiseworthy qualities.
Vì việc gán ghép những phẩm chất không có cho người đó là nguyên nhân của tà hạnh cho chính mình và người khác, và vì việc làm cho người đáng được tán thán trở thành người có phẩm chất đó.
Lokepi hi asūraṃ sūrena samaṃ karonto gārayho hoti, pageva duppaṭipannaṃ suppaṭipannena samaṃ karontoti.
Even in the world, one who equates a non-hero with a hero is blameworthy, how much more so one who equates a wrong-doer with a right-doer.
Ngay cả trong thế gian, người làm cho người không dũng cảm ngang hàng với người dũng cảm cũng bị khiển trách, huống chi là người làm cho người tà hạnh ngang hàng với người chánh hạnh.
Sakena dhanenāti attano sāpateyyena.
Sakena dhanena means with one's own property.
Với tài sản của mình (Sakena dhanenā) có nghĩa là với của cải của chính mình.
Appamattakova kalīti diṭṭhadhammikattā sappaṭikārattā ca appamattako aparādho.
Appamattakova kalī means a minor offense, because it pertains to this visible world and is remediable.
Tội lỗi nhỏ (Appamattakova kalī) là tội lỗi nhỏ do thuộc về hiện tại và có thể khắc phục được.
Ayaṃ…pe… mahantataro kali katūpacitattā samparāyikattā appaṭikārattā ca.
Ayaṃ…pe… mahantataro kali (this... etc. ... is a greater offense) because it is accumulated, pertains to the future, and is irremediable.
Tội lỗi này…pe… lớn hơn (Ayaṃ…pe… mahantataro kali) là do đã tích lũy, thuộc về đời sau và không thể khắc phục được.
Nirabbudoti gaṇanāviseso esoti āha ‘‘nirabbudagaṇanāyā’’ti, satasahassaṃ nirabbudāti attho.
Nirabbudo is a specific enumeration, so it says "by the calculation of nirabbuda," meaning one hundred thousand nirabbudas.
Nirabbuda là một loại số đếm, vì vậy đã nói "theo số Nirabbuda", nghĩa là một trăm ngàn Nirabbuda.
Nirabbudaparimāṇaṃ pana vassagaṇanāya evaṃ veditabbaṃ.
The measure of nirabbuda, however, should be understood in terms of years thus:
Số Nirabbuda tính theo năm cần được hiểu như sau.
Yatheva hi sataṃ satasahassānaṃ koṭi hoti, evaṃ sataṃ satasahassānaṃ koṭiyo pakoṭi nāma hoti, sataṃ satasahassānaṃ pakoṭiyo koṭipakoṭi, sataṃ satasahassakoṭipakoṭiyo nahutaṃ, sataṃ satasahassanahutāni ninnahutaṃ, sataṃ satasahassaninnahutāni ekaṃ abbudaṃ, tato vīsatiguṇitaṃ nirabbudaṃ.
Just as a hundred hundred-thousands make a koṭi, so too, a hundred hundred-thousands of koṭis is called a pakoṭi; a hundred hundred-thousands of pakoṭis is a koṭipakoṭi; a hundred hundred-thousands of koṭipakoṭis is a nahuta; a hundred hundred-thousands of nahutas is a ninnahuta; a hundred hundred-thousands of ninnahutas is one abbuda; and twenty times that is a nirabbuda.
Cũng như một trăm ngàn là một Koṭi, thì một trăm ngàn Koṭi được gọi là Pakoṭi, một trăm ngàn Pakoṭi là Koṭipakoṭi, một trăm ngàn Koṭipakoṭi là Nahuta, một trăm ngàn Nahuta là Ninnahuta, một trăm ngàn Ninnahuta là một Abbuda, và hai mươi lần Abbuda là Nirabbuda.
Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjatīti ariye garahanto yaṃ nirabbudasaṅkhātaṃ nirayaṃ upapajjati, nirabbudoti ca pāṭiyekko nirayo natthi, avīcimhiyeva pana nirabbudagaṇanāya paccitabbaṭṭhānassetaṃ nāmaṃ.
Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjati means that by blaming noble ones, one is reborn in the hell called nirabbuda. And there is no specific hell called nirabbuda; rather, it is the name of a place in Avīci where one must suffer for a duration calculated in nirabbudas.
Người chỉ trích bậc Thánh sẽ tái sinh vào địa ngục (Yaṃ ariye garahanto nirayaṃ upapajjatī) có nghĩa là người chỉ trích bậc Thánh sẽ tái sinh vào địa ngục được gọi là Nirabbuda; và không có địa ngục riêng biệt tên là Nirabbuda, nhưng đó là tên của nơi phải chịu quả báo theo số Nirabbuda trong địa ngục Avīci.
Catutthaṃ uttānameva.
The fourth discourse is straightforward.
Bài kinh thứ tư là rõ ràng.
5. Pañcame anusotaṃ gacchatīti saṃsārasotassa anukūlabhāvena gacchati.
5. In the fifth discourse, anusotaṃ gacchati means one goes in conformity with the stream of saṃsāra.
5. Trong bài kinh thứ năm, đi xuôi dòng (anusotaṃ gacchati) có nghĩa là đi theo dòng luân hồi.
Paccanīkapaṭipattiyāti saṃsārasotassa paṭikūlavasena pavattanibbidānupassanādipaṭipattiyā.
By the opposing practice means by the practice of insight into disenchantment, etc., that arises in a way adverse to the current of saṃsāra.
Với hạnh đối nghịch (Paccanīkapaṭipattiyā) có nghĩa là với hạnh xả ly, quán chiếu chán ghét, v.v., đi ngược lại dòng luân hồi.
Ṭhitasabhāvoti acalappasādādisamannāgamena ṭhitasabhāvo.
One whose nature is firm means one whose nature is firm by being endowed with unshakeable faith, etc.
Người có bản chất vững chắc (Ṭhitasabhāvo) có nghĩa là người có bản chất vững chắc với lòng tin bất động, v.v.
Anāgāmī hi assaddhiyehi kāmarāgabyāpādehi akampaniyacittatāya tamhā lokā anāvattidhammatāya ca ṭhitasabhāvo nāma.
Indeed, an Anāgāmī is called one whose nature is firm due to an unshakeable mind, unswayed by faithlessness, sensual desire, and ill-will, and by the nature of not returning from that world.
Thật vậy, bậc Anāgāmī được gọi là người có bản chất vững chắc do tâm không bị lay chuyển bởi sự vô tín, tham dục và sân hận, và do không còn tái sinh vào cõi đó.
Oghaṃ taritvāti kāmoghādicatubbidhaṃ oghaṃ atikkamitvā.
Having crossed the flood means having overcome the four kinds of floods, such as the flood of sensuality.
Đã vượt qua dòng lũ (Oghaṃ taritvā) có nghĩa là đã vượt qua bốn loại dòng lũ như dòng lũ dục.
Paratīraṃ gatoti nibbānapāraṃ gato.
Gone to the other shore means gone to the shore of Nibbāna.
Đã đến bờ bên kia (Paratīraṃ gato) có nghĩa là đã đến bờ Niết-bàn.
Brāhmaṇoti bāhitapāpatāya brāhmaṇoti saṅkhaṃ gato khīṇāsavo.
Brāhmaṇa means a khīṇāsava, who is so called because evil has been expelled.
Brahmin (Brāhmaṇo) là bậc A-la-hán được gọi là Brahmin do đã gột rửa tội lỗi.
Tenāha ‘‘seṭṭho niddoso’’ti.
Therefore, it is said, "supreme, faultless."
Vì thế, đã nói "bậc tối thượng, vô tội".
Pañcaverakammanti pāṇātipātādipañcaduccaritaṃ.
Five evil actions means the five evil conducts such as taking life.
Năm hành vi tội lỗi (Pañcaverakammaṃ) là năm ác hạnh như sát sinh.
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenāti kilesapariyuṭṭhāne sati uppannena dukkhadomanassena saddhimpi.
Even with suffering, even with mental pain means even with the suffering and mental pain that arise when defilements beset the mind.
Dù có khổ đau, dù có ưu phiền (Sahāpi dukkhena sahāpi domanassenā) có nghĩa là dù có khổ đau và ưu phiền phát sinh khi phiền não quấy nhiễu.
Paripuṇṇanti tissannaṃ sikkhānaṃ ekāyapi anūnaṃ.
Complete means not lacking even one of the three trainings.
Hoàn hảo (Paripuṇṇaṃ) có nghĩa là không thiếu một trong ba học giới.
Parisuddhanti nirupakkilesaṃ.
Pure means free from defilements.
Thanh tịnh (Parisuddhaṃ) có nghĩa là không có phiền não.
Brahmacariyanti seṭṭhacariyaṃ.
Holy life means supreme conduct.
Phạm hạnh (Brahmacariyaṃ) có nghĩa là hạnh tối thượng.
Iminā vārena sotāpannasakadāgāmino kathitā.
By this explanation, the Sotāpanna and Sakadāgāmī are spoken of.
Với cách này, các bậc Dự Lưu và Nhất Lai đã được nói đến.
Kiṃ pana te rudantā brahmacariyaṃ carantīti?
But do they lead the holy life while weeping?
Vậy họ có thực hành phạm hạnh trong khi khóc không?
Āma, kilesarodanena rodantā caranti nāma, sīlasampanno puthujjanabhikkhu ettheva saṅgahito.
Yes, they lead it while weeping with the weeping of defilements; a virtuous ordinary bhikkhu is included here.
Vâng, họ thực hành phạm hạnh trong khi khóc bằng tiếng khóc của phiền não; vị Tỳ-khưu phàm phu đầy đủ giới hạnh cũng được bao gồm ở đây.
Cetovimuttinti phalasamādhiṃ.
Liberation of mind means the fruit-concentration.
Tâm giải thoát (Cetovimuttiṃ) có nghĩa là định quả.
Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ.
Liberation by wisdom means the fruit-knowledge.
Tuệ giải thoát (Paññāvimuttiṃ) có nghĩa là trí tuệ quả.
Chahākārehi pāragatoti abhiññāpāragū, pariññāpāragū, bhāvanāpāragū, pahānapāragū, sacchikiriyāpāragū, samāpattipāragūti evaṃ chahi ākārehi sabbadhammānaṃ pāraṃ pariyosānaṃ gato.
Gone to the other shore in six ways means one who has reached the other shore of all phenomena in these six ways: one who has reached the other shore of direct knowledge, of full understanding, of development, of abandonment, of realization, and of attainment.
Đã đến bờ bên kia theo sáu cách (Chahākārehi pāragato) có nghĩa là đã đến bờ, đến cuối cùng của tất cả pháp theo sáu cách như: người đã đến bờ của thắng trí, người đã đến bờ của sự hiểu biết toàn diện, người đã đến bờ của sự tu tập, người đã đến bờ của sự đoạn trừ, người đã đến bờ của sự chứng đắc, người đã đến bờ của các thiền định.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Phần còn lại ở đây là rất dễ hiểu.
6. Chaṭṭhe appakaṃ sutaṃ hotīti navaṅgasatthusāsane kiñcideva sutaṃ hoti.
6. In the sixth, "his learning is little" means he has learned only a little of the nine-fold teaching of the Master.
6. Trong bài kinh thứ sáu, có ít điều đã nghe (appakaṃ sutaṃ hotī) có nghĩa là chỉ có một vài điều đã được nghe trong Giáo Pháp chín phần của Đức Bổn Sư.
Tadeva navaṅgasatthusāsanaṃ dassetuṃ ‘‘suttaṃ geyya’’ntiādi vuttaṃ.
To show that nine-fold teaching itself, it is said, "Sutta, Geyya," etc.
Để chỉ rõ chính Giáo Pháp chín phần đó, đã nói "Sutta, Geyya" v.v.
Tattha suttādīni vibhajitvā dassento ‘‘ubhatovibhaṅganiddesakkhandhakaparivārā’’tiādimāha.
There, intending to show the Suttas, etc., by dividing them, he says, "Ubhatovibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra," etc.
Ở đây, khi phân loại và chỉ rõ các Sutta v.v., đã nói "cả hai phần Vibhaṅga, Niddesa, Khandhaka, Parivāra" v.v.
Kathaṃ panāyaṃ vibhāgo yujjeyya.
But how can this division be justified?
Nhưng sự phân loại này phù hợp như thế nào?
Sagāthakañhi suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇaṃ.
For a Sutta with verses is Geyya, and a Sutta without verses is Veyyākaraṇa.
Thật vậy, Sutta có kệ là Geyya, Sutta không có kệ là Veyyākaraṇa.
Tadubhayavinimuttañca suttaṃ udānādivisesasaññārahitaṃ natthi, yaṃ suttaṅgaṃ siyā.
And there is no Sutta free from both of these, devoid of special designations like Udāna, that could be a Suttaṅga.
Và không có bài kinh nào thoát khỏi cả hai điều đó, không có các đặc tính đặc biệt như udāna, v.v., mà có thể là một phần của kinh (suttaṅga).
Maṅgalasuttādīnañca (khu. pā. 5.1 ādayo; su. ni. 261 ādayo) suttaṅgasaṅgaho na siyā gāthābhāvato dhammapadādīnaṃ viya.
And the Maṅgala Sutta, etc., would not be included in the Suttaṅga because they contain verses, like the Dhammapada, etc.
Và các bài kinh như Maṅgala Sutta, v.v., không thể được xếp vào phần kinh (suttaṅga) do chúng là kệ ngôn, giống như Pháp Cú (Dhammapada), v.v.
Geyyaṅgasaṅgaho vā siyā sagāthakattā sagāthāvaggassa viya.
Or they might be included in the Geyyaṅga because they contain verses, like the Sagāthā Vagga.
Hoặc có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga) do có kệ ngôn, giống như phần có kệ ngôn (sagāthāvagga).
Tathā ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānanti?
Similarly, what about the parts with verses in Ubhatovibhaṅga, etc.?
Tương tự, các đoạn có kệ ngôn trong Ubhatovibhaṅga, v.v., thì sao?
Vuccate –
It is said:
Được nói rằng –
Sabbassapi hi buddhavacanassa suttanti ayaṃ sāmaññavidhi.
Indeed, Sutta is this general rule for all the words of the Buddha.
Đối với tất cả lời Phật dạy, “kinh” là quy tắc chung này.
Tenevāha āyasmā mahākaccāno nettiyaṃ (netti. saṅgahavāro) ‘‘navavidhasuttantapariyeṭṭhī’’ti.
Therefore, Venerable Mahākaccāna said in the Netti, "the nine-fold search for suttanta."
Chính vì thế, Tôn giả Mahākaccāna đã nói trong Netti rằng “tìm kiếm chín loại kinh điển (suttanta)”.
Ettakaṃ tassa bhagavato suttāgataṃ suttapariyāpannaṃ (pāci. 655, 1242) sakavāde pañca suttasatānīti (dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; kathā. aṭṭha. nidānakathā) evamādi ca etassa atthassa sādhakaṃ.
Such statements as "so much of the Bhagavā's teaching is contained in the Suttas" and "five hundred Suttas in one's own doctrine" also confirm this meaning.
“Tất cả những gì thuộc về kinh điển của Đức Thế Tôn, những gì nằm trong kinh điển”, “năm trăm bài kinh trong tông phái của mình”, v.v., những điều này chứng minh cho ý nghĩa đó.
Visesavidhayo pare sanimittā tadekadesesu geyyādayo visesavidhayo tena tena nimittena patiṭṭhitā.
The others are specific rules, established by signs; Geyya, etc., are specific rules in those particular parts, established by their respective signs.
Các quy tắc đặc biệt khác có dấu hiệu là các quy tắc đặc biệt như kệ tụng (geyya), v.v., được thiết lập trong các phần cụ thể bằng các dấu hiệu riêng biệt.
Tathā hi geyyassa sagāthakattaṃ tabbhāvanimittaṃ.
Thus, the presence of verses is the sign of Geyya.
Thật vậy, việc có kệ ngôn là dấu hiệu của kệ tụng (geyya).
Lokepi hi sasilokaṃ sagāthakaṃ vā cuṇṇiyaganthaṃ ‘‘geyya’’nti vadanti.
Even in the world, a text with verses or prose with verses is called "geyya."
Ngay cả trong thế gian, người ta cũng gọi một tác phẩm văn xuôi có kệ ngôn là “kệ tụng (geyya)”.
Gāthāvirahe pana sati pucchaṃ katvā vissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimittaṃ.
However, in the absence of verses, the nature of asking a question and providing an answer is the sign of Veyyākaraṇa.
Nhưng khi không có kệ ngôn, việc đặt câu hỏi và trả lời là dấu hiệu của giải thích (veyyākaraṇa).
Pucchāvissajjanañhi ‘‘byākaraṇa’’nti vuccati.
For asking and answering is called "byākaraṇa."
Thật vậy, hỏi và đáp được gọi là “byākaraṇa” (giải thích).
Byākaraṇameva veyyākaraṇaṃ.
Byākaraṇa itself is Veyyākaraṇa.
Byākaraṇa chính là veyyākaraṇa.
Evaṃ sante sagāthakādīnampi pucchaṃ katvā vissajjanavasena pavattānaṃ veyyākaraṇabhāvo āpajjatīti?
If this is so, then even those with verses that proceed by asking questions and providing answers would become Veyyākaraṇa?
Nếu vậy, các bài có kệ ngôn, v.v., được trình bày theo cách hỏi và đáp, cũng sẽ trở thành giải thích (veyyākaraṇa) ư?
Nāpajjati geyyādisaññānaṃ anokāsabhāvato, ‘‘gāthāvirahe satī’’ti visesitattā ca.
The designations of Geyya and so on do not arise due to the absence of opportunity, and because it is specified as "when there is an absence of stanzas."
Không phải vậy, vì các tên gọi như kệ tụng (geyya), v.v., không có chỗ đứng, và vì đã được xác định rõ là “khi không có kệ ngôn”.
Tathā hi dhammapadādīsu kevalaṃ gāthābandhesu sagāthakattepi somanassañāṇamayikagāthāyuttesu ‘‘vuttaṃ heta’’ntiādīvacanasambandhesu abbhutadhammappaṭisaṃyuttesu ca suttavisesesu yathākkamaṃ gāthāudānaitivuttakaabbhutadhammasaññā patiṭṭhitā, tathā satipi gāthābandhabhāve bhagavato atītāsu jātīsu cariyānubhāvappakāsakesu jātakasaññā, satipi pañhavissajjanabhāve sagāthakatte ca kesuci suttantesu vedassa labhāpanato vedallasaññā patiṭṭhitāti evaṃ tena tena sagāthakattādinā nimittena tesu tesu suttavisesesu geyyādisaññā patiṭṭhitāti visesavidhayo suttaṅgato pare geyyādayo.
Indeed, thus, in specific Suttas such as the Dhammapada, which consist solely of stanzas, and in those connected with stanzas born of joy and knowledge, and in those connected with phrases like "this has been said," and in those connected with wonderful phenomena, the designations of Gāthā, Udāna, Itivuttaka, and Abbhutadhamma are established respectively. Similarly, even though they are in stanzaic form, the designation of Jātaka is established for those that reveal the Lord's past existences and the power of his conduct. And even though they involve answering questions and contain stanzas, the designation of Vedalla is established for some Suttas because they lead to the attainment of knowledge. Thus, by means of such distinguishing marks as the presence of stanzas, the designations of Geyya and so on are established in those specific Suttas; hence, Geyya and the others are specific categories distinct from the Sutta category.
Thật vậy, trong các tác phẩm chỉ có kệ ngôn như Pháp Cú (Dhammapada), v.v., các tên gọi kệ ngôn (gāthā), cảm hứng (udāna), như vậy đã được nói (itivuttaka), và pháp lạ thường (abbhutadhamma) được thiết lập lần lượt trong các loại kinh đặc biệt có kệ ngôn chứa đựng trí tuệ hoan hỷ, có liên quan đến các câu nói như “điều này đã được nói”, và có liên quan đến các pháp lạ thường; tương tự, mặc dù có dạng kệ ngôn, tên gọi bổn sanh (jātaka) được thiết lập trong các bài kinh nói về các hành vi và uy lực của Đức Phật trong các kiếp quá khứ; và mặc dù có dạng hỏi đáp và có kệ ngôn trong một số bài kinh, tên gọi vedalla được thiết lập do việc đạt được sự hiểu biết. Như vậy, các tên gọi như kệ tụng (geyya), v.v., được thiết lập trong các loại kinh đặc biệt ấy bằng các dấu hiệu như có kệ ngôn, v.v., do đó, các quy tắc đặc biệt như kệ tụng (geyya), v.v., là khác biệt so với phần kinh (suttaṅga).
Yaṃ panettha geyyaṅgādinimittarahitaṃ, taṃ suttaṅgaṃ visesasaññāparihārena sāmaññasaññāya pavattanato.
Whatever here is devoid of the distinguishing marks of the Geyya category and so on, that is the Sutta category, because it operates by a general designation, without the loss of specific designations.
Cái gì ở đây không có dấu hiệu của các phần như kệ tụng (geyyaṅga), v.v., thì đó là phần kinh (suttaṅga) do được trình bày bằng tên gọi chung mà không có tên gọi đặc biệt.
Nanu ca sagāthakaṃ suttaṃ geyyaṃ, niggāthakaṃ suttaṃ veyyākaraṇanti suttaṅgaṃ na sambhavatīti codanā tadavatthāvāti?
"But surely, a Sutta with stanzas is Geyya, and a Sutta without stanzas is Veyyākaraṇa, so the Sutta category would not be possible"—is the objection still valid?
Chẳng phải bài kinh có kệ ngôn là kệ tụng (geyya), bài kinh không có kệ ngôn là giải thích (veyyākaraṇa), và như vậy phần kinh (suttaṅga) là không thể có, nên lời chất vấn vẫn còn đó ư?
Na tadavatthā sodhitattā.
It is not still valid, as it has been clarified.
Không phải vậy, vì đã được làm rõ.
Sodhitañhi pubbe ‘‘gāthāvirahe sati pucchāvissajjanabhāvo veyyākaraṇassa tabbhāvanimitta’’nti.
For it was previously clarified that "when stanzas are absent, the presence of questions and answers is the distinguishing mark of Veyyākaraṇa."
Trước đây đã được làm rõ rằng “khi không có kệ ngôn, việc hỏi đáp là dấu hiệu của giải thích (veyyākaraṇa).”
Yañca vuttaṃ – ‘‘gāthābhāvato maṅgalasuttādīnaṃ suttaṅgasaṅgaho na siyā’’ti, taṃ na, niruḷhattā.
And what was said—"due to the presence of stanzas, the Maṅgalasutta and others would not be included in the Sutta category"—that is not so, because they are well-established.
Và điều đã nói rằng – “do là kệ ngôn, Maṅgala Sutta, v.v., không thể được xếp vào phần kinh (suttaṅga)” – điều đó không đúng, do thông thường.
Niruḷho hi maṅgalasuttādīnaṃ suttabhāvo.
Indeed, the nature of the Maṅgalasutta and others as Suttas is well-established.
Thật vậy, trạng thái là kinh của Maṅgala Sutta, v.v., là điều thông thường.
Na hi tāni dhammapadabuddhavaṃsādayo viya gāthābhāvena paññātāni, atha kho suttabhāveneva, teneva hi aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suttanāmaka’’nti nāmaggahaṇaṃ kataṃ.
For they are not known by their stanzaic nature, like the Dhammapada, Buddhavaṃsa, and so on, but rather by their Sutta nature. For this very reason, the Aṭṭhakathā uses the name "Suttanāmaka."
Chúng không được biết đến là kệ ngôn như Pháp Cú (Dhammapada), Phật Sử (Buddhavaṃsa), v.v., mà là kinh. Chính vì thế, trong Chú Giải, tên gọi “suttanāmaka” (tên là kinh) đã được đặt.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘sagāthakattā geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi natthi, yasmā sahatāññena.
What was said, "due to having stanzas, they would be included in the Geyya category," that too is not so, because they are accompanied by something else.
Còn điều đã nói rằng “do có kệ ngôn, có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga)” – điều đó cũng không đúng, vì kết hợp với cái khác.
Saha gāthāhīti hi sagāthakaṃ.
For "sagāthaka" means "with stanzas."
“Cùng với kệ ngôn” (saha gāthāhi) chính là có kệ ngôn (sagāthaka).
Sahabhāvo nāma atthato aññena hoti, na ca maṅgalasuttādīsu gāthāvinimutto koci suttappadeso atthi, yo ‘‘saha gāthāhī’’ti vucceyya, na ca samudāyo nāma koci atthi.
Being "with" implies being with something else in meaning, and in the Maṅgalasutta and others, there is no Sutta passage distinct from the stanzas that could be called "with stanzas," nor is there any such collection.
Sự cùng tồn tại (sahabhāva) có nghĩa là có một cái gì đó khác biệt về mặt ý nghĩa, nhưng trong Maṅgala Sutta, v.v., không có đoạn kinh nào tách rời khỏi kệ ngôn mà có thể được gọi là “cùng với kệ ngôn”, và cũng không có một tổng thể nào như vậy.
Yadapi vuttaṃ – ‘‘ubhatovibhaṅgādīsu sagāthakappadesānaṃ geyyaṅgasaṅgaho siyā’’ti, tadapi na, aññato.
What was also said—"the passages with stanzas in the Ubhatovibhaṅga and others would be included in the Geyya category"—that too is not so, because they are different.
Điều đã nói rằng – “các đoạn có kệ ngôn trong Ubhatovibhaṅga, v.v., có thể được xếp vào phần kệ tụng (geyyaṅga)” – điều đó cũng không đúng, vì từ cái khác.
Aññā eva hi tā gāthā jātakādipariyāpannattā.
For those stanzas are indeed different, being included in the Jātaka and so on.
Thật vậy, những kệ ngôn đó là khác biệt, vì chúng thuộc về bổn sanh (jātaka), v.v.
Ato na tāhi ubhatovibhaṅgādīnaṃ geyyaṅgabhāvoti.
Therefore, the Ubhatovibhaṅga and others do not belong to the Geyya category by means of those stanzas.
Do đó, Ubhatovibhaṅga, v.v., không có trạng thái kệ tụng (geyyaṅga) bởi những kệ ngôn đó.
Evaṃ suttādīnaṃ aṅgānaṃ aññamaññaṃ saṅkarābhāvo veditabbo.
Thus, the absence of confusion among the categories of Sutta and so on should be understood.
Như vậy, cần phải hiểu rằng không có sự lẫn lộn giữa các phần như kinh (sutta), v.v.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya sāratthadīpaniyā (sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā) amhehi pakāsito, icchantehi tatoyeva gahetabbo.
This is a summary here; the detailed explanation has been presented by us in the Sāratthadīpanī, the commentary on the Vinaya in the Samantapāsādikā (Sārattha. Ṭī. 1. Paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā). Those who wish to know more should refer to it.
Đây là phần tóm tắt, còn phần mở rộng đã được chúng tôi trình bày trong Sāratthadīpanī, phần bình luận về Vinaya của Samantapāsādikā; những ai muốn tìm hiểu có thể tham khảo từ đó.
7. Sattame paññāveyyattiyenāti saccasampaṭivedhādipaññāveyyattiyena.
7. In the seventh (Sutta), by the dexterity of wisdom means by the dexterity of wisdom related to the penetration of truths and so on.
Trong bài thứ bảy, paññāveyyattiyenāti (bằng sự khéo léo của trí tuệ) có nghĩa là bằng sự khéo léo của trí tuệ như sự thấu hiểu các sự thật, v.v.
Vinayaṃ upetāti tadaṅgādivasena kilesānaṃ vinayaṃ upetā.
Attained discipline means attained the discipline of defilements by way of their suppression and so on.
Vinayaṃ upetāti (đạt đến sự điều phục) có nghĩa là đạt đến sự điều phục các phiền não bằng cách đoạn trừ từng phần, v.v.
Vesārajjenāti sārajjakarānaṃ diṭṭhivicikicchādipāpadhammānaṃ vigamanato vesārajjena, sārajjarahitenāti attho.
By intrepidity means by intrepidity due to the disappearance of evil qualities such as wrong views and doubt that cause timidity; the meaning is "devoid of timidity."
Vesārajjenāti (bằng sự vô úy) có nghĩa là bằng sự vô úy do sự diệt trừ các pháp bất thiện gây ra sự lo lắng như tà kiến, hoài nghi, v.v.; tức là không còn sự lo lắng.
Tepiṭakavasena bahu sutaṃ etesanti bahussutā.
Bahussutā (well-learned) are those for whom much has been heard by way of the Tepiṭaka.
Bahussutā (đa văn) là những người đã nghe nhiều theo Tipiṭaka.
Tameva pariyattidhammaṃ dhārenti suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasaṃ viya vinassantaṃ akatvā suppaguṇasuppavattibhāvena hadaye ṭhapentīti dhammadharā.
Dhammadharā (Dhamma-holders) are those who retain that very Pariyatti Dhamma, keeping it in their hearts in a well-practiced and well-rehearsed manner, without allowing it to perish like a lion's bile placed in a golden vessel.
Dhammadharā (người nắm giữ Pháp) là những người giữ gìn Pháp học đó trong tâm bằng cách thuộc lòng và thực hành tốt, không để nó bị hư hoại như nọc rắn được đựng trong bình vàng.
Edisā ca attanā sutassa dhammassa ādhārabhūtā nāma hontīti āha ‘‘sutadhammānaṃ ādhārabhūtā’’ti.
And such persons are indeed the receptacles of the Dhamma they have heard, so it is said: "They are the receptacles of the heard Dhamma."
Những người như vậy là những người làm nền tảng cho Pháp đã được nghe bởi chính họ, nên đã nói “sutadhammānaṃ ādhārabhūtā” (là nền tảng cho Pháp đã được nghe).
8. Aṭṭhame byāmohavasena saraṇapariyesanaṃ sārajjanaṃ sārado, byāmohabhayaṃ.
8. In the eighth (point), seeking refuge due to delusion is agitation; agitation is fear of delusion.
Trong bài thứ tám, sự tìm kiếm nơi nương tựa do sự mê lầm là sự lo lắng (sārajjana), là sợ hãi (sārado), là nỗi sợ hãi do mê lầm.
Vigato sārado etassāti visārado, tassa bhāvo vesārajjaṃ.
One from whom agitation has departed is confident (visārada); the state of that is confidence (vesārajja).
Người đã diệt trừ sự sợ hãi đó là vô úy (visārado), trạng thái của người đó là vesārajjaṃ (sự vô úy).
Taṃ pana ñāṇasampadaṃ, pahānasampadaṃ, desanāvisesasampadaṃ khemañca nissāya pavattaṃ catubbidhapaccavekkhaṇañāṇaṃ.
That, moreover, is the fourfold knowledge of reflection, arisen depending on the perfection of knowledge, the perfection of abandonment, the perfection of excellent teaching, and security.
Điều đó là trí tuệ viên mãn, sự đoạn trừ viên mãn, sự giảng dạy đặc biệt viên mãn, và là trí tuệ quán xét bốn phương diện phát sinh dựa trên sự an ổn.
Tenāha ‘‘catūsu ṭhānesū’’tiādi.
Therefore, it is said, "in four instances," and so on.
Chính vì thế, đã nói “catūsu ṭhānesū” (ở bốn nơi), v.v.
Usabhassa idanti āsabhaṃ, seṭṭhaṭṭhānaṃ.
This belongs to a bull (leader) is supreme (āsabha), a supreme position.
Đây là của con bò chúa (usabha), nên là āsabhaṃ, là vị trí tối thượng.
Sabbaññutapaṭijānanavasena abhimukhaṃ gacchanti, aṭṭha vā parisā upasaṅkamantīti āsabhā, pubbabuddhā.
They go forward by way of proclaiming omniscience, or the eight assemblies approach, thus āsabhā, the former Buddhas.
Là āsabhā (con bò chúa), tức là các vị Phật quá khứ, những người tiến về phía trước bằng cách tuyên bố sự Toàn Giác, hoặc tám hội chúng đến gần.
Idaṃ panāti buddhānaṃ ṭhānaṃ sabbaññutameva vadati.
This, moreover, refers to the position of the Buddhas, namely omniscience.
Idaṃ panāti (nhưng điều này) chỉ nói về vị trí Toàn Giác của chư Phật.
Tiṭṭhamānovāti avadantopi tiṭṭhamānova paṭijānāti nāmāti attho.
Even while standing means that even without speaking, one proclaims (it) by standing.
Tiṭṭhamānovāti (ngay cả khi đứng im) có nghĩa là ngay cả khi không nói, người ấy vẫn tuyên bố.
Upagacchatīti anujānāti.
Approaches means agrees.
Upagacchatīti (chấp nhận) có nghĩa là đồng ý.
Aṭṭhasu parisāsūti ‘‘abhijānāmi kho panāhaṃ, sāriputta, anekasataṃ khattiyaparisaṃ upasaṅkamitā…pe… brāhmaṇaparisaṃ gahapatiparisaṃ, samaṇaparisaṃ, cātumahārājikaparisaṃ, tāvatiṃsaparisaṃ, māraparisaṃ, brahmaparisaṃ upasaṅkamitā, tatrapi mayā sannisinnapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbā.
In the eight assemblies refers to the assemblies mentioned thus: "I truly know, Sāriputta, that I have approached many hundreds of assemblies of khattiyas... assemblies of brahmins, assemblies of householders, assemblies of recluses, assemblies of the Four Great Kings, assemblies of the Tāvatiṃsa devas, assemblies of Māra, assemblies of Brahmā; and there, I have previously sat down, conversed, and engaged in discussion.
Trong tám hội chúng có nghĩa là: “Này Sāriputta, Ta biết rằng Ta đã từng đến nhiều trăm hội chúng Sát đế lỵ… cho đến… hội chúng Bà la môn, hội chúng gia chủ, hội chúng Sa môn, hội chúng chư Thiên Tứ Đại Thiên Vương, hội chúng chư Thiên Đao Lợi, hội chúng Ma vương, hội chúng Phạm Thiên, và ở đó Ta đã từng ngồi xuống, đã từng nói chuyện, đã từng tranh luận.”
Tatra vata maṃ ‘bhayaṃ vā sārajjaṃ vā okkamissatī’ti nimittametaṃ, sāriputta, na samanupassāmī’’ti (ma. ni. 1.151) evaṃ vuttaparisāsu.
There, Sāriputta, I do not perceive any sign that 'fear or agitation will overcome me'."
Này Sāriputta, Ta không thấy dấu hiệu nào cho thấy ‘sợ hãi hay bối rối sẽ xâm chiếm Ta’ ở những hội chúng được nói đến như vậy (Ma. Ni. 1.151).
Abhītanādaṃ nadatīti parato dassitañāṇayogena visārado ahanti abhītanādaṃ nadati.
Roars a fearless lion's roar means that by the knowledge shown by others, "I am confident," he roars a fearless lion's roar.
Hống tiếng rống sư tử không sợ hãi có nghĩa là, với sự kết hợp của trí tuệ được chỉ ra sau đó, “Ta là bậc vô úy,” nên hống tiếng rống sư tử không sợ hãi.
Sīhanādasuttenāti khandhavagge āgatena sīhanādasuttena.
By the Sīhanāda Sutta means by the Sīhanāda Sutta found in the Khandha Vagga.
Bằng kinh Sīhanāda có nghĩa là bằng kinh Sīhanāda được đề cập trong phần Khandhavagga.
‘‘Devamanussānaṃ catucakkaṃ vattatī’’ti (a. ni. 4.31) suttasesena sappurisūpanissayādiphalasampattipavatti vuttā, purimasappurisūpanissayādiupanissayā pacchimasappurisūpanissayādisampattipavatti vā vuttā.
By the remainder of the discourse, "The four wheels of devas and humans revolve" (A. IV, 31), the occurrence of the perfection of results, such as reliance on good people, is stated, or the occurrence of the perfection of reliance on later good people, which is the reliance on former good people and so on.
“Bốn bánh xe của chư Thiên và loài người xoay chuyển” (A. Ni. 4.31) là phần còn lại của kinh nói về sự thành tựu của quả báu như nương tựa bậc thiện nhân, hoặc nói về sự thành tựu của quả báu như nương tựa bậc thiện nhân sau này, nhờ sự nương tựa bậc thiện nhân trước đó.
Ādi-saddena tattha ca cakkasaddassa gahaṇaṃ veditabbaṃ.
By the word "ādi" (etc.), the inclusion of the word "cakka" (wheel) there should be understood.
Cũng nên biết rằng từ “ādi” (v.v.) ở đây bao gồm cả từ “cakka” (bánh xe).
Vicakkasaṇṭhānā asani eva asanivicakkaṃ.
A thunderbolt in the form of a wheel is asanivicakkaṃ.
Sấm sét có hình dạng bánh xe chính là asanivicakkaṃ (bánh xe sấm sét).
Uracakkādīsū ti ādi-saddena āṇāsamūhādīsupi cakkasaddassa pavatti veditabbā.
In uracakka and so on, by the word "ādi" (etc.), the occurrence of the word "cakka" in contexts like groups of commands should also be understood.
Trong uracakkādīsu (bánh xe ngực, v.v.), nên biết rằng từ “cakka” cũng được dùng trong các trường hợp như nhóm quyền lực, v.v., nhờ từ ādi (v.v.).
‘‘Saṅghabhedaṃ karissāma cakkabheda’’ntiādīsu (pārā. 409; cūḷava. 343) hi āṇā ‘‘cakka’’nti vuttā.
For in "We shall cause a schism in the Saṅgha, a schism of the wheel" and so on, "command" is called "cakka."
Thật vậy, trong “Ta sẽ gây chia rẽ Tăng, chia rẽ bánh xe” (Pārā. 409; Cūḷava. 343), quyền lực được gọi là “cakka”.
‘‘Devacakkaṃ asuracakka’’ntiādīsu samūhoti.
In "the wheel of devas, the wheel of asuras" and so on, it means a group.
Trong “Devacakkaṃ asuracakkaṃ” (bánh xe chư Thiên, bánh xe A-tu-la), đó là nhóm.
Paṭivedhaniṭṭhattā arahattamaggañāṇaṃ paṭivedhoti ‘‘phalakkhaṇe uppannaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Because it is for penetration, the knowledge of the Arahantship path is penetration; thus it is said, " arisen at the moment of fruition."
Trí tuệ đạo A-la-hán, do đã hoàn thành sự thâm nhập, được gọi là sự thâm nhập, nên được nói là “phát sinh vào thời điểm của quả”.
Tena paṭiladdhassapi desanāñāṇassa kiccanipphatti parassa bujjhanamattena hotīti ‘‘aññāsikoṇḍaññassa sotāpatti…pe… phalakkhaṇe pavattaṃ nāmā’’ti vuttaṃ.
Even for the knowledge of teaching thus attained, the completion of its function occurs merely by the other person's understanding; thus it is said, " the stream-entry of Aññāsikoṇḍañña... occurred at the moment of fruition."
Do đó, sự hoàn thành công việc của trí tuệ thuyết pháp, dù đã đạt được, chỉ xảy ra khi người khác hiểu, nên được nói là “sự chứng đắc Sơ quả của Aññāsikoṇḍañña… cho đến… xảy ra vào thời điểm của quả”.
Tato paraṃ pana yāva parinibbānā desanāñāṇappavatti tasseva pavattitassa dhammacakkassa ṭhānanti veditabbaṃ.
Beyond that, the continuation of the knowledge of teaching up to parinibbāna should be understood as the standing of that very Dhamma-wheel that has been set in motion.
Và nên biết rằng từ đó cho đến khi nhập Niết Bàn, sự hoạt động của trí tuệ thuyết pháp là sự duy trì của Pháp luân đã được vận chuyển đó.
Dassitadhammesūti vuttadhammesu.
In the Dhamma shown means in the Dhamma spoken.
Trong những pháp được chỉ ra có nghĩa là trong những pháp được nói đến.
Vacanamattameva hi tesaṃ, na pana dassanaṃ tādisasseva dhammassa abhāvato.
For theirs is merely words, not insight, due to the absence of such Dhamma.
Thật vậy, đó chỉ là lời nói của họ, chứ không phải sự thấy biết, vì không có pháp như vậy.
Bhagavato eva vā ‘‘ime dhammā anabhisambuddho’’ti parassa vacanavasena dassitadhammesu.
Or, in the Dhamma shown by way of the Blessed One's saying to another, "These dhammas are not fully awakened to."
Hoặc là, theo lời nói của người khác rằng “những pháp này chưa được Thế Tôn giác ngộ,” nên trong những pháp được chỉ ra.
‘‘Dhammapaṭisambhidā’’tiādīsu (vibha. 718-721) viya dhamma-saddo hetupariyāyoti āha ‘‘sahadhammenāti sahetunā’’ti.
Just as in "Dhammapaṭisambhidā" and so on, the word dhamma is a synonym for cause; thus it is said, " sahadhammena means with a cause."
Cũng như trong “Pháp phân tích” (Vibhā. 718-721), từ pháp là một từ đồng nghĩa với nhân, nên nói “sahadhammenāti sahetunā” (với pháp có nghĩa là với nhân).
Hetūti ca upapattisādhanahetu veditabbo, na kārako, sampāpako vā.
And hetu (cause) should be understood as the cause that leads to occurrence, not the agent or the one who brings about.
Và nhân nên được hiểu là nhân thành tựu sự tái sinh, chứ không phải là tác nhân hay người mang đến.
Nimittanti codanāya kāraṇaṃ.
Nimitta (sign) is the reason for the urging.
Dấu hiệu là nguyên nhân của sự thúc giục.
Tattha codako codanaṃ karotīti kāraṇaṃ, dhammo codanaṃ karoti etenāti kāraṇaṃ.
There, the urger makes the urging, thus kāraṇaṃ (reason); the Dhamma makes the urging by this, thus kāraṇaṃ (reason).
Ở đó, người thúc giục thực hiện sự thúc giục nên là nguyên nhân, pháp thực hiện sự thúc giục qua đó nên là nguyên nhân.
Tenāha ‘‘puggalopī’’tiādi.
Therefore, it is said, " a person too," and so on.
Do đó nói “con người cũng vậy” v.v..
Khemanti kenaci appaṭibāhiyabhāvena anupaddutaṃ.
Khema (security) is undisturbed by anything, being unimpeded by anyone.
An toàn có nghĩa là không bị quấy nhiễu bởi bất cứ điều gì, do không bị ai cản trở.
Antarāyo etesaṃ atthi, antarāye vā niyuttāti antarāyikā.
These have obstacles, or are engaged in obstacles, thus antarāyikā (causing obstacles).
Những gì có chướng ngại, hoặc bị ràng buộc vào chướng ngại, là antarāyikā (gây chướng ngại).
Evaṃbhūtā pana te yasmā antarāyakarā nāma honti, tasmā āha ‘‘antarāyaṃ karontīti antarāyikā’’ti.
However, since such things are indeed called obstacle-causers, it is said, " they cause obstacles, thus antarāyikā."
Tuy nhiên, vì những điều như vậy được gọi là gây chướng ngại, nên nói “những gì gây chướng ngại là antarāyikā”.
Asañcicca vītikkame nātisāvajjāti katvā vuttaṃ ‘‘sañcicca vītikkantā’’ti.
It is said, " having intentionally transgressed," because transgression without intention is not very blameworthy.
Vì phạm lỗi không cố ý không quá nặng, nên nói “cố ý phạm lỗi”.
Satta āpattikkhandhātiādi nidassanamattaṃ itaresampi catunnaṃ ‘‘antarāyikā’’ti vuttadhammānaṃ tabbhāve byabhicārābhāvato.
The seven groups of offenses and so on is merely an example, because there is no deviation from the nature of the other four doctrines stated as "obstructive."
Bảy loại tội v.v. chỉ là ví dụ, vì không có sự sai khác trong việc bốn pháp khác được gọi là “gây chướng ngại” cũng có tính chất đó.
Idha pana methunadhammo adhippetoti idaṃ aṭṭhuppattivasena vuttaṃ ariṭṭhasikkhāpadaṃ (pāci. 417) viya.
Here, however, the sexual act is intended – this is said in the sense of an origin story, like the Ariṭṭha training rule.
Ở đây, pháp tà dâm được đề cập là được nói theo sự kiện phát sinh, giống như giới Ariṭṭha (Pāci. 417).
Yasmā taṃkhaṇampi kāmānaṃ ādīnavaṃ disvā virato hoti ce, visesaṃ adhigacchati, na kāmesu āsatto, tasmā vuttaṃ ‘‘methuna…pe…antarāyo hotī’’ti.
Since, if one sees the danger of sensual pleasures even for a moment and abstains, one attains distinction and is not attached to sensual pleasures, therefore it is said, "sexual intercourse... is an obstacle."
Vì nếu ngay lập tức thấy được sự nguy hiểm của các dục và từ bỏ, thì sẽ đạt được sự đặc biệt, không còn dính mắc vào dục, nên nói “tà dâm… cho đến… là chướng ngại”.
Tattha yassa kassacīti na kevalaṃ pabbajitasseva, atha kho yassa kassaci.
There, for anyone at all means not only for a renunciant, but for anyone at all.
Ở đó, yassa kassacī (của bất cứ ai) không chỉ là của người xuất gia, mà là của bất cứ ai.
Tathā hi vuttaṃ ‘‘methunamanuyuttassa, mussatevāpi sāsana’’nti (su. ni. 820).
For thus it is said, "For one devoted to sexual intercourse, the teaching is indeed forgotten."
Thật vậy, đã nói rằng “kẻ nào hành tà dâm, giáo pháp của y sẽ bị lu mờ” (Su. Ni. 820).
9. Navame bhavati etena ārogyanti bhavo, gilānapaccayo.
9. In the ninth, that by which health comes to be is existence (bhava), a requisite for the sick.
9. Trong kinh thứ chín, điều này làm cho khỏe mạnh nên là bhavo (sự tồn tại), nhân duyên của bệnh.
Parivuddho bhavo abhavo.
Existence that has grown is non-existence (abhava).
Sự tồn tại được tăng trưởng là abhavo (sự không tồn tại).
Vuddhiattho hi ayamakāro yathā ‘‘saṃvarāsaṃvaro, phalāphala’’nti ca.
Indeed, this prefix 'a' is in the sense of growth, as in "saṃvarāsaṃvaro" (restraint and non-restraint) and "phalāphala" (fruit and non-fruit).
Thật vậy, chữ “a” này có nghĩa là tăng trưởng, giống như “saṃvarāsaṃvaro” (sự tiết chế và không tiết chế), “phalāphala” (quả và không quả).
Sappinavanītādīnīti ādi-saddena telamadhuphāṇitādīnaṃ gahaṇaṃ.
Ghee, fresh butter, etc. – the word etcetera includes oil, honey, treacle, and so on.
Bơ sữa, bơ tươi, v.v. có nghĩa là từ ādi (v.v.) bao gồm dầu, mật ong, đường thốt nốt, v.v.
Sappinavanītādiggahaṇañcettha nidassanamattaṃ, sabbassapi gilānapaccayassa saṅgaho daṭṭhabbo.
The mention of ghee, fresh butter, etc., here is merely an example; the inclusion of all requisites for the sick should be understood.
Việc đề cập bơ sữa, bơ tươi, v.v. ở đây chỉ là ví dụ, nên hiểu rằng tất cả các nhân duyên của bệnh đều được bao gồm.
Bhavābhavoti vā khuddako ceva mahanto ca upapattibhavo veditabbo.
Or existence and non-existence (bhavābhavo) should be understood as both small and great existences (upapattibhava).
Hoặc bhavābhavo nên được hiểu là sự tồn tại nhỏ và lớn của sự tái sinh.
Tenevāha ‘‘sampattibhavesū’’tiādi.
Therefore, it is said, "in existences of prosperity" and so on.
Do đó nói “trong các sự tồn tại thành tựu” v.v..
Bhavoti vā sampatti, abhavoti vipatti.
Or existence (bhava) is prosperity, non-existence (abhava) is adversity.
Hoặc bhavo là sự thành tựu, abhavo là sự thất bại.
Bhavoti vuddhi, abhavoti hāni.
Existence (bhava) is growth, non-existence (abhava) is decline.
Bhavo là sự tăng trưởng, abhavo là sự suy giảm.
Taṃnimittañca taṇhā uppajjatīti vuttaṃ ‘‘bhavābhavahetu vā’’ti.
And craving arises due to these, hence it is said, "or due to existence and non-existence."
Và ái dục phát sinh do nhân duyên đó, nên nói “hoặc do nhân duyên của sự tồn tại và không tồn tại”.
Taṇhādutiyoti taṇhāsahāyo.
Accompanied by craving means having craving as a companion.
Taṇhādutiyo (có ái dục làm người bạn thứ hai) có nghĩa là có ái dục làm bạn đồng hành.
Taṇhā hi nirudakakantāre marīcikāya udakasaññā viya pipāsābhibhūtaṃ tasitaṃ sattaṃ assāsadassanavasena sahāyakiccaṃ karontī bhavādīsu anibbinnaṃ katvā paribbhamāpeti.
For craving, like the mirage of water in a waterless desert, performs the function of a companion by showing reassurance to a thirsty being overcome by thirst, making them unwearied of existences and so on, and causes them to wander.
Thật vậy, ái dục, giống như ảo ảnh nước trong sa mạc khô cằn, làm công việc của một người bạn đồng hành bằng cách cho thấy sự an ủi đối với chúng sinh khát nước bị cơn khát hành hạ, khiến chúng không chán ghét các sự tồn tại, và lang thang khắp nơi.
Tathā hi taṃ papātakaṃ acintetvā madhuggaṇhanakaluddakā viya anekādīnavākulesu bhavesu ānisaṃsameva dassentī anatthajāle sā paribbhamāpeti, tasmā taṇhā ‘‘purisassa dutiyā’’ti vuttā.
Thus, without considering the precipice, like honey-gathering hunters, it causes one to wander in a net of misfortune by showing only advantages in existences fraught with many dangers; therefore, craving is called "a man's companion."
Thật vậy, nó không nghĩ đến vực thẳm, mà chỉ cho thấy lợi ích trong các sự tồn tại đầy vô số nguy hiểm, giống như những người săn mật ong không nghĩ đến vách đá, và khiến chúng lang thang trong lưới của sự bất lợi, do đó ái dục được gọi là “người bạn thứ hai của con người.”
Nanu ca aññepi kilesādayo bhavanibbattipaccayāti?
Are not other defilements, etc., also conditions for the arising of existence?
Chẳng phải các phiền não khác cũng là nhân duyên của sự tái sinh sao?
Saccametaṃ, na pana tathā visesapaccayo, yathā taṇhā.
That is true, but they are not a special condition in the same way that craving is.
Điều đó đúng, nhưng không phải là nhân duyên đặc biệt như ái dục.
Tathā hi sā kusalehi vinā akusalehi, kāmāvacarādikusalehi ca vinā rūpāvacarādikusalehi bhavanibbattiyā visesapaccayo.
For it is a special condition for the arising of existence, even without wholesome actions, with unwholesome actions, and without wholesome actions of the sense-sphere, with wholesome actions of the form-sphere and so on.
Thật vậy, nó là nhân duyên đặc biệt cho sự tái sinh, không có các thiện pháp, với các bất thiện pháp, và không có các thiện pháp Dục giới, với các thiện pháp Sắc giới, v.v.
Yato samudayasaccanti vuccatīti.
Because of this, it is called the truth of the origin of suffering (samudaya sacca).
Vì vậy nó được gọi là Khổ tập đế.
Itthabhāvaññathābhāvanti itthabhāvo ca aññathābhāvo ca itthabhāvaññathābhāvo, so etassa atthīti itthabhāvaññathābhāvo, saṃsāro, taṃ itthabhāvaññathābhāvaṃ.
This state and other states (itthabhāvaññathābhāvaṃ) means this state and other states, which is this state and other states; that which has this is this state and other states, which is saṃsāra; that this state and other states.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ (sự tồn tại như thế này và sự tồn tại khác) là itthabhāvo (sự tồn tại như thế này) và aññathābhāvo (sự tồn tại khác), điều đó có ở nó nên là itthabhāvaññathābhāvo (sự luân hồi), đó là sự luân hồi.
Tattha itthabhāvo manussattaṃ, aññathābhāvo tato avasiṭṭhasattāvāsā.
There, this state is human existence, other states are the remaining abodes of beings.
Ở đó, itthabhāvo là thân người, aññathābhāvo là các cõi chúng sinh còn lại.
Itthabhāvo vā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ paccuppanno attabhāvo, aññathābhāvo anāgatattabhāvo.
Or this state is the present self-existence of those various beings, other states are future self-existences.
Hoặc itthabhāvo là thân hiện tại của các chúng sinh đó, aññathābhāvo là thân vị lai.
Evarūpo vā aññopi attabhāvo itthabhāvo, na evarūpo aññathābhāvo.
Or any other self-existence of this kind is this state, and what is not of this kind is other states.
Hoặc thân như vậy là itthabhāvo, thân không như vậy là aññathābhāvo.
Tenevāha ‘‘itthabhāvaññathābhāvanti ettha itthabhāvo nāma ayaṃ attabhāvo’’tiādi.
Therefore, it is said, "Here, 'this state and other states' means this self-existence" and so on.
Do đó nói “ở đây, itthabhāvo trong itthabhāvaññathābhāva có nghĩa là thân này” v.v..
Saṃsaraṇaṃ saṃsāro.
Wandering on is saṃsāra.
Sự lang thang là saṃsāro (luân hồi).
Evamādīnavaṃ ñatvāti ettha etamādīnavaṃ ñatvātipi paṭhanti, etaṃ sakalavaṭṭadukkhassa sambhavaṃ samudayaṃ taṇhaṃ ādīnavaṃ ñatvāti attho.
Here, "having known this danger" is also read as etamādīnavaṃ ñatvā (having known this danger). It means having known the origin, the arising, and craving, which is the danger of all suffering in the cycle of existence.
Trong câu “biết được sự nguy hiểm này” (evamādīnavaṃ ñatvā), người ta cũng đọc là “biết được sự nguy hiểm này” (etamādīnavaṃ ñatvā), nghĩa là biết được sự nguy hiểm của tham ái, nguồn gốc của sự khổ đau trong toàn bộ vòng luân hồi.
Atha vā evamādīnavaṃ ñatvāti etaṃ yathāvuttaṃ saṃsārānativattanaādīnavaṃ dosaṃ ñatvā.
Or, "having known this danger" means having known this fault, this danger of not transcending saṃsāra, as explained.
Hoặc là, “biết được sự nguy hiểm này” (evamādīnavaṃ ñatvā) nghĩa là biết được sự nguy hiểm, lỗi lầm của sự không vượt qua được luân hồi như đã nói.
Niggahaṇoti caturūpādānasaṅkhātassa sabbassa gahaṇassa paṭinissajjanena niggahaṇo, khandhaparinibbānena saṅkhārappavattito apagaccheyyāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo.
"Niggahaṇa" (suppression/restraint) here means suppression by relinquishing all grasping, which is reckoned as the four clingings. Or, it should be understood here as: one should depart from the occurrence of formations through the complete Nibbāna of the aggregates.
Sự từ bỏ (niggahaṇo) nghĩa là sự từ bỏ tất cả sự chấp thủ được gọi là bốn thủ (upādāna), hoặc ở đây có thể hiểu là sự thoát ly khỏi sự diễn tiến của các hành (saṅkhāra) bằng sự diệt tận các uẩn (khandha-parinibbāna).
10. Dasame yojentīti kammaṃ vipākena bhavādiṃ, bhavantarādīhi dukkhena sattaṃ yojenti ghaṭentīti yogā.
10. In the tenth (sutta), "they yoke" (yojenti) means kamma yokes or binds beings with results, with existences, and with suffering from one existence to another. Thus, they are yokes (yogā).
10. Trong kinh thứ mười, “yojenti” nghĩa là các pháp đó kết nối (yojenti) chúng sinh với nghiệp và quả dị thục (vipāka), với các cõi sống khác, với khổ đau, tức là các trói buộc (yogā).
Kāmanaṭṭhena kāmo ca so yathāvuttenatthena yogo cāti kāmayogo.
Craving (kāma) in the sense of desiring, and it is a yoke (yoga) in the sense explained, thus it is kāmayoga (the yoke of sensual desire).
Vì có tính chất mong muốn nên là dục (kāma), và vì có tính chất trói buộc như đã nói nên là dục trói buộc (kāmayoga).
Bhavayogo nāma bhavarāgoti dassetuṃ ‘‘rūpārūpabhavesū’’tiādi vuttaṃ.
To show that bhavayoga (the yoke of existence) is bhavarāga (craving for existence), it is said: "in the rūpa and arūpa existences," and so on.
Để chỉ ra rằng hữu trói buộc (bhavayoga) là hữu ái (bhavarāga), nên đã nói “trong các cõi sắc và vô sắc” (rūpārūpabhavesu) v.v.
Tattha paṭhamo upapattibhavesu rāgo, dutiyo kammabhavesu, tatiyo bhavadiṭṭhisahagato yathā rajjanaṭṭhena rāgo, evaṃ yujjanaṭṭhena yogoti vutto.
Here, the first (bhavayoga) is attachment to rebirth-existences, the second is to kamma-existences, and the third is accompanied by views of existence; just as it is rāga in the sense of clinging, so it is called yoga in the sense of yoking.
Trong đó, ái thứ nhất là sự tham ái trong các cõi tái sinh, ái thứ hai là trong các cõi nghiệp, ái thứ ba là sự tham ái đồng hành với tà kiến về hữu; cũng như tham ái được gọi là ái vì có tính chất tham đắm, thì trói buộc được gọi là trói buộc vì có tính chất kết nối.
Catūsu saccesu aññāṇanti idaṃ suttantanayaṃ nissāya vuttaṃ.
"Ignorance of the four noble truths" is stated here based on the Suttanta method.
Sự vô minh về bốn chân lý (catūsu saccesu aññāṇaṃ) điều này được nói dựa theo phương pháp của kinh điển (suttanta-naya).
Suttantasaṃvaṇṇanā hesāti, tadantogadhattā vā pubbantādīnaṃ.
This is because it is a Suttanta commentary, or because the past and future are included within it.
Vì đây là chú giải kinh điển, hoặc vì các quá khứ v.v. nằm trong đó.
Samudayanti dve samudayā khaṇikasamudayo paccayasamudayo ca.
"Origin" (samudaya) means two kinds of origin: momentary origin and causal origin.
Sự tập khởi (samudaya) có hai loại tập khởi: tập khởi sát na (khaṇikasamudaya) và tập khởi duyên (paccayasamudaya).
Uppādakkhaṇo khaṇikasamudayo, paccayova paccayasamudayo.
The moment of arising is momentary origin; the cause itself is causal origin.
Sát na sinh khởi là tập khởi sát na, chính các duyên là tập khởi duyên.
Samudayate samudayanaṃ samudayo, samudeti etasmāti samudayoti evaṃ ubhinnaṃ samudayānaṃ saddatthatopi bhedo veditabbo.
The difference in the meaning of the word for both origins should thus be understood: samudaya as "that which arises" (samudayate) or "the act of arising" (samudayanaṃ), and samudaya as "that from which it arises" (samudeti etasmā).
Sự tập khởi là sự sinh khởi, là nơi từ đó sinh khởi; như vậy, sự khác biệt về nghĩa của từ giữa hai loại tập khởi cần được hiểu rõ.
Paccayasamudayaṃ pajānantopi bhikkhu khaṇikasamudayaṃ pajānāti, khaṇikasamudayaṃ pajānantopi paccayasamudayaṃ pajānāti.
A bhikkhu who understands causal origin also understands momentary origin, and one who understands momentary origin also understands causal origin.
Vị Tỳ-kheo hiểu biết về tập khởi duyên cũng hiểu biết về tập khởi sát na, và vị Tỳ-kheo hiểu biết về tập khởi sát na cũng hiểu biết về tập khởi duyên.
Paccayato hi saṅkhārānaṃ udayaṃ passato khaṇato ca nesaṃ udayadassanaṃ sukhaṃ hoti, khaṇato ca nesaṃ udayaṃ passato pageva paccayānaṃ suggahitattā paccayato dassanaṃ sukhena ijjhati.
For one who sees the arising of formations from their causes, it is easy to see their arising moment by moment; and for one who sees their arising moment by moment, it is easy to see their arising from causes, because the causes have been well grasped beforehand.
Vì khi quán sát sự sinh khởi của các hành từ các duyên, thì việc quán sát sự sinh khởi của chúng từ sát na trở nên dễ dàng; và khi quán sát sự sinh khởi của chúng từ sát na, thì việc quán sát từ các duyên cũng dễ dàng thành tựu vì các duyên đã được nắm giữ tốt trước đó.
Idha pana khaṇikasamudayaṃ dassento āha ‘‘samudayanti uppatti’’nti.
Here, however, showing momentary origin, it is said: "samudaya means arising."
Ở đây, khi chỉ ra tập khởi sát na, đã nói: “samudayanti nghĩa là sự sinh khởi (uppatti)”.
Atthaṅgamopi duvidho accantatthaṅgamo, bhedatthaṅgamoti.
Cessation (atthaṅgama) is also of two kinds: absolute cessation and dissolution-cessation.
Sự diệt cũng có hai loại: sự diệt tuyệt đối (accantatthaṅgama) và sự diệt tan rã (bhedatthaṅgama).
Accantatthaṅgamo appavattinirodho, nibbānanti keci.
Absolute cessation is the cessation of non-occurrence; some say it is Nibbāna.
Sự diệt tuyệt đối là sự đoạn diệt không tái diễn, một số người nói là Nibbāna.
Bhedatthaṅgamo khaṇikanirodho.
Dissolution-cessation is momentary cessation.
Sự diệt tan rã là sự diệt sát na (khaṇikanirodha).
Tadubhayaṃ pubbabhāge uggahaparipucchādivasena passato aññataradassanena itaradassanampi siddhameva hoti.
When one sees both of these in the preliminary stage through learning and inquiry, the seeing of one implies the seeing of the other.
Khi quán sát cả hai điều đó trong giai đoạn chuẩn bị thông qua việc học hỏi và hỏi han v.v., thì khi quán sát một trong hai, việc quán sát điều còn lại cũng được thành tựu.
Pubbabhāgeyeva ārammaṇavasena khayato vayato sammasanādikāle bhedatthaṅgamaṃ passanto byatirekavasena anussavādito accantatthaṅgamaṃ passati, maggakkhaṇe pana ārammaṇato accantatthaṅgamaṃ passanto asammohato itarampi passati.
In the preliminary stage, when one contemplates dissolution-cessation as the exhaustion and fading away of the object, one sees absolute cessation by way of inference from tradition and so on; but at the moment of the path, seeing absolute cessation as the object, one also sees the other through non-delusion.
Khi quán sát sự diệt tan rã trong giai đoạn chuẩn bị, vào thời điểm quán xét sự suy tàn và hoại diệt v.v. theo đối tượng, thì vị ấy quán sát sự diệt tuyệt đối theo cách gián tiếp từ sự nghe nói v.v.; còn vào sát na đạo (magga-khaṇa), khi quán sát sự diệt tuyệt đối theo đối tượng, thì vị ấy cũng quán sát điều còn lại một cách không lầm lẫn.
Idha pana bhedatthaṅgamaṃ dassento āha ‘‘atthaṅgamanti bheda’’nti.
Here, however, showing dissolution-cessation, it is said: "atthaṅgama means dissolution."
Ở đây, khi chỉ ra sự diệt tan rã, đã nói: “atthaṅgamaṃ nghĩa là sự tan rã (bheda)”.
Kāmānaṃ uppattibhedaggahaṇeneva cettha yathā kāmānaṃ paṭiccasamuppannatā vibhāvitā, evaṃ kāmavatthunopīti ubhayesampi aniccatā dukkhatā anattatā ca vibhāvitāti daṭṭhabbaṃ.
And here, by grasping the arising and dissolution of sensual desires, just as the dependent co-arising of sensual desires is elucidated, so too is that of the objects of sensual desire; thus, the impermanence, suffering, and non-self of both should be understood as elucidated.
Ở đây, chỉ với sự nắm giữ sự sinh khởi và tan rã của các dục (kāma), thì sự duyên khởi của các dục đã được làm sáng tỏ; cũng như vậy, của các đối tượng dục (kāmavatthu); như vậy, sự vô thường, khổ và vô ngã của cả hai đã được làm sáng tỏ.
Madhurabhāvanti iminā kāmasannissitaṃ sukhaṃ somanassaṃ dasseti.
By "sweetness" (madhurabhāva), it shows the pleasure and joy associated with sensual desires.
Với “sự ngọt ngào” (madhurabhāvaṃ), điều này chỉ ra sự lạc và hỷ liên quan đến các dục.
‘‘Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (ma. ni. 1.166) hi vuttaṃ.
For it is said: "Monks, whatever pleasure and joy arise dependent on these five strands of sensual pleasure, this is the gratification of sensual desires" (MN 1.166).
Vì đã nói: “Này các Tỳ-kheo, sự lạc và hỷ sinh khởi do năm dục công đức này là vị ngọt của các dục” (ma. ni. 1.166).
Amadhurabhāvanti iminā pana kāmahetukaṃ dukkhaṃ domanassaṃ dasseti.
By "unsweetness" (amadhurabhāva), however, it shows the suffering and displeasure caused by sensual desires.
Với “sự không ngọt ngào” (amadhurabhāvaṃ), điều này chỉ ra sự khổ và ưu do các dục gây ra.
Phassāyatanānanti chadvārikassa phassassa kāraṇabhūtānaṃ cakkhādiāyatanānaṃ.
"Of the sense bases for contact" means of the eye and other sense bases, which are the causes of contact through the six doors.
Các xứ xúc (phassāyatanānaṃ) nghĩa là các xứ như mắt v.v. là nguyên nhân của xúc sáu cửa.
Tenāha ‘‘cakkhādīnaṃ cakkhusamphassādikāraṇāna’’nti.
Therefore, it is said: "of the eye and so on, which are the causes of eye-contact and so on."
Do đó, đã nói: “của các xứ như mắt v.v. là nguyên nhân của nhãn xúc v.v.”.
Punabbhavakaraṇaṃ punobhavo uttarapadalopena, mano-saddassa viya ca purimapadassa okārantatā daṭṭhabbā.
"Causing renewed existence" (punabbhavakaraṇaṃ) becomes punobhavo by elision of the latter part of the compound, and the word purima (former) should be understood as having an o-ending, like the word mano.
Sự tạo tác tái sinh là punobhava (tái sinh) do lược bỏ hậu tố, và sự biến đổi nguyên âm cuối của tiền tố thành o, giống như trường hợp của từ mano, cần được hiểu rõ.
Punobhavo sīlametesanti ponobhavikā.
Those whose nature it is to have renewed existence are ponobhavikā.
Có bản chất tái sinh là ponobhavikā.
Atha vā sīlatthena ikasaddena gamitatthattā kiriyāvācakasaddassa adassanaṃ daṭṭhabbaṃ yathā apūpabhakkhanasīlo āpūpiko.
Or alternatively, since the meaning is conveyed by the suffix '-ika' in the sense of 'habit', the absence of a verb-indicating word should be understood, just as 'one whose habit is to eat cakes' is 'āpūpika'.
Hoặc, vì ý nghĩa của bản chất đã được biểu thị bằng hậu tố ikasadda, nên sự vắng mặt của động từ cần được hiểu, giống như người có thói quen ăn bánh là āpūpiko.
Atha vā punabbhavaṃ denti, punabbhavāya saṃvattanti, punappunabbhave nibbattentīti ponobhavikā.
Or alternatively, they give rebirth, they lead to renewed existence, they produce renewed existence again and again—thus they are ponobhavikā (leading to renewed existence).
Hoặc, những gì mang lại sự tái sinh, những gì dẫn đến sự tái sinh, những gì làm cho chúng sinh tái sinh hết lần này đến lần khác là ponobhavikā.
‘‘Taddhitā’’ti hi bahuvacananiddesā vicittattā vā taddhitānaṃ abhidhānalakkhaṇattā vā ‘‘punabbhavaṃ dentī’’tiādīsupi atthesu ponobhavikasaddasiddhi daṭṭhabbā.
Indeed, due to the plural designation "taddhitā" (derivatives), or due to the varied nature of taddhitas, or due to their characteristic of denoting, the formation of the word 'ponobhavika' should be understood even in meanings such as "they give rebirth" and so on.
Vì có sự chỉ định số nhiều “taddhitā”, hoặc vì sự đa dạng của các taddhita, hoặc vì tính chất chỉ định, nên sự thành lập của từ ponobhavika cũng cần được hiểu trong các nghĩa như “mang lại sự tái sinh” v.v.
11. Dutiyassa paṭhame caratoti gacchantassa, caṅkamantassa vā.
11. In the first of the second (suttas), carato means 'of one who is walking' or 'of one who is pacing back and forth'.
11. Trong phần đầu của kinh thứ hai, “người đang đi” (carato) nghĩa là người đang đi bộ, hoặc người đang kinh hành.
Uppajjati kāmavitakko vāti vatthukāmesu avītarāgatāya tādise paccaye kāmapaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ce, yadi uppajjati.
Uppajjati kāmavitakko vā means if a thought connected with sensual desire arises, or if it arises due to a lack of detachment from sensual objects in such conditions.
“Hoặc dục tầm sinh khởi” (uppajjati kāmavitakko vā) nghĩa là nếu dục tầm liên quan đến các dục cảnh (vatthukāma) sinh khởi trong các duyên như vậy do chưa ly tham, tức là nếu nó sinh khởi.
Byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vāti āghātavinaye visesena cittassa adamitattā āghātanimitte byāpādapaṭisaṃyutto vā vitakko, leḍḍudaṇḍādīti parahiṃsanavasena vihiṃsāpaṭisaṃyutto vā vitakko uppajjati ceti sambandho.
Byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vā means if a thought connected with ill-will arises, or a thought connected with harm, due to the mind not being especially tamed in the discipline of anger, for example, by means of clods or sticks, with the intention of harming others—this is the connection.
“Hoặc sân tầm, hoặc hại tầm” (byāpādavitakko vā vihiṃsāvitakko vā) thì có sự liên hệ: hoặc sân tầm liên quan đến sự sân hận do tâm chưa được chế ngự đặc biệt trong việc chế ngự sân hận, hoặc hại tầm liên quan đến việc làm hại người khác bằng gạch đá, gậy gộc v.v. sinh khởi.
Taṃ ce bhikkhu adhivāsetīti taṃ yathāvuttaṃ kāmavitakkādiṃ yathāpaccayaṃ attano citte uppannaṃ ‘‘itipāyaṃ vitakko pāpako, itipi akusalo, itipi sāvajjo, so ca kho attabyābādhāya saṃvattatī’’tiādinā nayena paccavekkhaṇāya abhāvato adhivāseti attano cittaṃ āropetvā vāseti.
Taṃ ce bhikkhu adhivāsetī means if that bhikkhu endures that aforementioned thought of sensual desire and so on, which has arisen in his own mind according to conditions, due to the absence of reflection in the manner of "this thought is evil, this is unwholesome, this is blameworthy, and it leads to self-affliction" and so on, he endures it, he allows it to dwell by taking it into his mind.
“Nếu Tỳ-kheo ấy chấp nhận điều đó” (taṃ ce bhikkhu adhivāsetī) nghĩa là Tỳ-kheo ấy chấp nhận dục tầm v.v. như đã nói, sinh khởi trong tâm mình do duyên, vì không quán xét theo cách “tầm này là ác, là bất thiện, là đáng khiển trách, nó dẫn đến sự tự hại mình” v.v., nên vị ấy chấp nhận, giữ lại trong tâm mình.
Adhivāsentoyeva ca nappajahati tadaṅgādippahānavasena na paṭinissajjati.
And by enduring, he nappajahati (does not abandon) it, he does not relinquish it by way of abandonment of its constituents and so on.
Khi chấp nhận như vậy, vị ấy không từ bỏ (nappajahati), không buông bỏ theo cách đoạn trừ từng phần v.v.
Tato eva ca na vinodeti attano cittasantānato na nudati na nīharati.
And for that very reason, he na vinodeti (does not dispel) it; he does not drive it out, he does not remove it from his mental continuum.
Và chính vì thế, vị ấy không loại bỏ (na vinodeti), không đẩy ra, không loại trừ khỏi dòng tâm thức của mình.
Tathā avinodanato na byantīkaroti na vigatantaṃ karoti.
Similarly, by not dispelling it, he na byantīkaroti (does not bring it to an end); he does not make it cease to be.
Cũng như không loại bỏ, vị ấy không chấm dứt hoàn toàn (na byantīkaroti), không làm cho nó không còn tồn tại.
Ātāpī pahitatto yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi, evaṃ karoti, ayaṃ pana tathā na karotīti attho.
An ardent, resolute person acts in such a way that not even a trace, not even a fragment of them remains; but this person does not act in that way—this is the meaning.
Người tinh tấn, có tâm hướng đến mục tiêu, làm cho chúng không còn sót lại dù là một chút tàn dư; còn vị này thì không làm như vậy.
Tathābhūto pana na anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ na gameti.
Such a person, however, na anabhāvaṃ gameti (does not bring to non-existence) them, does not bring them to utter non-existence.
Do đó, vị ấy không làm cho chúng biến mất (na anabhāvaṃ gameti), không làm cho chúng dần dần biến mất.
Na pajahati ce, na vinodeti ceti itiādinā ce-saddaṃ yojetvā attho veditabbo.
The meaning should be understood by connecting the word 'ce' (if) with "if he does not abandon, if he does not dispel" and so on.
Nếu không từ bỏ, nếu không xua tan, v.v., ý nghĩa phải được hiểu bằng cách ghép từ "ce".
Evaṃbhūtoti evaṃ kāmavitakkādīhi pāpavitakkehi samaṅgibhūto.
Evaṃbhūto means 'being thus', that is, endowed with such evil thoughts as thoughts of sensual desire and so on.
Người như vậy là người có đầy đủ các tà tư duy như dục tầm, v.v.
Anātāpīti kilesānaṃ ātāpayikassa vīriyassa abhāvena anātāpī.
Anātāpī means 'not ardent' due to the absence of ardour, the energy that burns up defilements.
Không tinh cần là không có sự tinh tấn đốt cháy các phiền não.
Pāputrāsalakkhaṇassa ottappassa abhāvena anottāpī.
Anottāpī means 'without moral dread' due to the absence of moral dread, which is characterized by fear of blame.
Không hổ thẹn là không có sự hổ thẹn đặc trưng bởi sự sợ hãi tội lỗi.
Satataṃ samitaṃ sabbakālaṃ nirantaraṃ.
Satataṃ samitaṃ means 'constantly, continuously' at all times without interruption.
Luôn luôn, không ngừng là mọi lúc, không gián đoạn.
Kusīto hīnavīriyoti kusalehi dhammehi parihāpayitvā akusalapakkhe kucchitaṃ sīdanato kosajjasamannāgamena ca kusīto, sammappadhānavīriyābhāvena hīnavīriyo vīriyavirahitoti vuccati kathīyati.
Kusīto hīnavīriyo means 'lazy, of weak energy'. He is kusīta (lazy) due to his wretched sinking into unwholesome states, having fallen away from wholesome states, and due to being endowed with idleness. He is hīnavīriya (of weak energy), devoid of energy, due to the absence of right effort—thus he vuccati (is called).
Biếng nhác, kém tinh tấn được nói là biếng nhác do sự sa sút đáng ghê tởm trong phe bất thiện, bị sự biếng nhác chi phối, và kém tinh tấn, không có tinh tấn do thiếu tinh tấn chánh cần.
Ṭhitassāti gamanaṃ upacchinditvā tiṭṭhato.
Ṭhitassā means 'of one who is standing', having interrupted walking.
Của người đứng là của người đang đứng, đã chấm dứt sự đi.
Sayanairiyāpathassa visesato kosajjapakkhikattā yathā taṃsamaṅgino bhāvitattā sambhavanti, taṃ dassetuṃ ‘‘jāgarassā’’ti vuttaṃ.
Since the posture of lying down is especially conducive to idleness, and since those endowed with it are developed, to show this, "jāgarassā" (of one who is awake) is stated.
Vì oai nghi nằm đặc biệt thuộc về phe biếng nhác, để chỉ ra rằng những người có oai nghi đó có thể trở thành người đã tu tập, nên đã nói "của người thức tỉnh".
Sukkapakkhe tañce bhikkhu nādhivāsetīti āraddhavīriyassapi viharato anādimati saṃsāre cirakālabhāvitattā tathārūpapaccayasamāyoge satisammosena vā kāmavitakkādi uppajjati ce, taṃ bhikkhu attano cittaṃ āropetvā na vāseti, abbhantare na vāsetīti attho.
In the wholesome aspect, tañce bhikkhu nādhivāsetī means if, for an ardent bhikkhu who is dwelling, due to having cultivated them for a long time in beginningless saṃsāra, or due to a lapse of mindfulness when such conditions arise, a thought of sensual desire and so on arises, that bhikkhu does not allow it to dwell by taking it into his mind; the meaning is that he does not allow it to dwell within.
Về phe thanh tịnh, nếu tỳ khưu không dung chứa điều đó có nghĩa là nếu dục tầm, v.v., phát sinh ở một tỳ khưu đang sống với tinh tấn đã được khởi xướng, do đã được tu tập lâu dài trong vòng luân hồi vô thủy, hoặc do sự kết hợp của các duyên như vậy, hoặc do sự lãng quên chánh niệm, thì tỳ khưu đó không cho phép điều đó xâm nhập vào tâm mình, không dung chứa nó bên trong.
Anadhivāsento kiṃ karoti?
What does he do if he does not endure it?
Không dung chứa thì làm gì?
Pajahati chaḍḍeti.
He pajahati (abandons) it, casts it away.
Từ bỏ, vứt bỏ.
Kiṃ kacavaraṃ viya piṭakenāti?
Like rubbish with a basket, you ask?
Có phải như vứt rác vào giỏ không?
Na, apica kho taṃ vinodeti nudati nīharati.
No, but rather he vinodeti (dispels) it, drives it out, removes it.
Không, mà là xua tan, đẩy đi, loại bỏ.
Kiṃ balibaddaṃ viya patodenāti?
Like an ox with a goad, you ask?
Có phải như xua bò bằng roi không?
Na, atha kho byantīkaroti vigatantaṃ karoti, yathā tesaṃ antopi nāvasissati antamaso bhaṅgamattampi, tathā te karoti.
No, but rather he byantīkaroti (brings to an end) it, makes it cease to be, so that not even a trace, not even a fragment of them remains; he makes them so.
Không, mà là làm cho chấm dứt, làm cho chúng không còn tồn tại, đến nỗi không còn sót lại dù chỉ một mảnh vụn, làm cho chúng như vậy.
Kathaṃ pana te tathā karoti?
But how does he make them so?
Vậy làm thế nào để làm cho chúng như vậy?
Anabhāvaṃ gameti anu anu abhāvaṃ gameti, vikkhambhanappahānena yathā suvikkhambhitā honti, tathā ne karotīti vuttaṃ hoti.
Brings to non-existence: brings to non-existence again and again. It is said that he makes them well suppressed by suppression-abandonment.
Làm cho không còn tồn tại nghĩa là làm cho chúng dần dần không còn tồn tại, tức là làm cho chúng bị đoạn trừ hoàn toàn bằng cách trấn áp.
Evaṃbhūtotiādīsu evaṃ kāmavitakkādīnaṃ anadhivāsena suvisuddhāsayo samāno tāya ca āsayasampattiyā tannimittāya ca payogasampattiyā parisuddhasīlo indriyesu guttadvāro bhojane mattaññū satisampajaññena samannāgato jāgariyaṃ anuyutto tadaṅgādivasena kilesānaṃ ātāpanalakkhaṇena vīriyena samannāgatattā ātāpī.
Regarding such a one and so forth: thus, by not enduring sensual thoughts and the like, being of very pure intention, and by that perfection of intention and that perfection of practice, being of purified moral conduct, with guarded sense-doors, moderate in eating, endowed with mindfulness and clear comprehension, devoted to wakefulness, and because he is endowed with energy characterized by burning up defilements by way of temporary suppression and so forth, he is ardent.
Trong các từ "người như vậy", v.v., là người có tâm ý hoàn toàn thanh tịnh do không dung chứa các dục tầm, v.v., và với sự thành tựu về tâm ý đó, cùng với sự thành tựu về nỗ lực liên quan đến điều đó, là người có giới hạnh thanh tịnh, giữ gìn các căn, biết tiết độ trong ăn uống, có chánh niệm và tỉnh giác, chuyên cần thức tỉnh, và do có sự tinh tấn đặc trưng bởi việc đốt cháy các phiền não bằng cách đoạn trừ từng phần, v.v., nên là người tinh cần.
Sabbaso pāputrāsena samannāgatattā ottāpī satataṃ rattindivaṃ.
Because he is endowed with complete fear of evil, he is conscientious constantly, day and night.
Do hoàn toàn có sự sợ hãi tội lỗi nên là người hổ thẹn, luôn luôn ngày đêm.
Samitaṃ nirantaraṃ samathavipassanānuyogavasena catubbidhasammappadhānasiddhiyā āraddhavīriyo pahitatto.
He is steadily and continuously aroused in energy, with mind directed, by means of the four right efforts, through the practice of tranquility and insight.
Không ngừng do thành tựu bốn chánh cần bằng cách chuyên tâm vào samatha và vipassanā, là người đã khởi xướng tinh tấn, đã hướng tâm.
Nibbānaṃ pati pesitacittoti vuccati kathīyatīti attho.
He is said to be one whose mind is sent towards Nibbāna; this is the meaning.
Có nghĩa là tâm đã được hướng về Niết Bàn, nên được gọi là (kathīyati).
Gāthāsu gehanissitanti ettha gehavāsīhi apariccattattā gehavāsisabhāvattā gehadhammattā vā gehaṃ vuccati vatthukāmo.
In the verses, regarding dependent on the home, 'home' is said to be material sensual pleasure, either because it is not renounced by householders, or because it is characteristic of householders, or because it is a household duty.
Trong các câu kệ, từ "gehanissitaṃ" (nương tựa vào gia đình), "geha" (gia đình) được gọi là dục vọng vật chất, do không bị những người sống tại gia từ bỏ, do bản chất của người sống tại gia, hoặc do là pháp của gia đình.
Atha vā gehappaṭibaddhabhāvato, kilesakāmānaṃ nivāsaṭṭhānabhāvato vā gehāti vuccanti, taṃvatthukattā kāmavitakkādi gehanissitaṃ nāma.
Or, because they are bound to the home, or because they are the dwelling place of defilements and sensual pleasures, they are called 'home'. Sensual thoughts and the like, having that as their basis, are called dependent on the home.
Hoặc "geha" được gọi là do bản chất gắn liền với gia đình, hoặc do là nơi trú ngụ của các phiền não dục vọng, và dục tầm, v.v., có đối tượng là điều đó, nên được gọi là "gehanissitaṃ".
Kummaggapaṭipannoti yasmā ariyamaggassa uppathabhāvato abhijjhādayo tadekaṭṭhadhammā ca kummaggo, tasmā kāmavitakkādibahulo kummaggapaṭipanno.
Having entered the wrong path: because covetousness and other co-existent phenomena are a wrong path, being contrary to the Noble Path, therefore one who is abundant in sensual thoughts and the like has entered the wrong path.
Đi trên đường sai lầm là vì tham lam, v.v., và các pháp đồng nhất với chúng là con đường sai lầm (kummaggassa) do là con đường phụ của Thánh đạo, nên người nhiều dục tầm, v.v., là người đi trên đường sai lầm.
Mohaneyyesu mucchitoti mohasaṃvattaniyesu rūpādīsu mucchito sammatto ajjhopanno.
Infatuated with deluding things: infatuated, intoxicated, and engrossed in forms and the like that lead to delusion.
Mê muội trong những điều gây mê là mê muội, say đắm, chìm đắm trong các sắc, v.v., gây ra sự mê muội.
Sambodhinti ariyamaggañāṇaṃ.
Complete Awakening: the knowledge of the Noble Path.
Sambodhi là trí tuệ Thánh đạo.
Phuṭṭhanti phusituṃ pattuṃ pāpo so tādiso micchāsaṅkappagocaro puggalo abhabbo, na kadāci taṃ pāpuṇātīti attho.
To attain: to reach. Such a wicked person, one whose range is wrong intention, is incapable; he will never attain it—this is the meaning.
Phuṭṭhaṃ là để chạm đến, đạt được. Kẻ ác như vậy là người có đối tượng là tà tư duy không có khả năng (abhabbo), có nghĩa là không bao giờ đạt được điều đó.
Vitakkaṃ samayitvānāti yathāvuttaṃ micchāvitakkaṃ paṭisaṅkhānabhāvanābalena vūpasametvā.
Having calmed the thought: having appeased the aforementioned wrong thought by the power of reflection and development.
Sau khi làm lắng dịu tư duy là sau khi làm lắng dịu tà tư duy như đã nói bằng sức mạnh của sự quán xét và tu tập.
Vitakkūpasame ratoti navannampi mahāvitakkānaṃ accantūpasamabhūte arahatte, nibbāne eva vā ajjhāsayena rato abhirato.
Delighting in the calming of thoughts: delighting and rejoicing with inclination in Arahantship, which is the complete calming of all nine great thoughts, or in Nibbāna itself.
Hoan hỷ trong sự lắng dịu tư duy là hoan hỷ, vui thích trong A-la-hán quả, nơi chín đại tư duy hoàn toàn lắng dịu, hoặc trong Niết Bàn bằng ý hướng.
Bhabbo soti so yathāvutto sammāpaṭipajjamāno puggalo pubbabhāge samathavipassanābalena sabbavitakke yathārahaṃ tadaṅgādivasena vūpasametvā ṭhito vipassanaṃ ussukkāpetvā maggapaṭipāṭiyā arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ nibbānasaṅkhātañca anuttaraṃ sambodhiṃ phuṭṭhuṃ adhigantuṃ bhabbo arahā.
Such a one is capable: such a person, practicing rightly, having appeased all thoughts appropriately by way of temporary suppression and so forth, by the power of tranquility and insight in the initial stage, and having exerted himself in insight, is an Arahant, capable of attaining the unsurpassed Complete Awakening—which is the knowledge of the Arahant Path and Nibbāna—through the sequence of paths.
Người đó có khả năng là người hành trì chánh pháp như đã nói, sau khi làm lắng dịu tất cả các tư duy một cách thích đáng bằng sức mạnh của samatha và vipassanā ở giai đoạn đầu, bằng cách đoạn trừ từng phần, v.v., và sau khi thúc đẩy vipassanā, người đó là A-la-hán, có khả năng đạt được chánh giác vô thượng, tức là trí tuệ A-la-hán đạo và Niết Bàn theo thứ tự của đạo.
Evamettha pāḷivaṇṇanā veditabbā.
Thus, the explanation of the Pali text should be understood here.
Giải thích Pali ở đây cần được hiểu như vậy.
Idaṃ paripuṇṇasampannaṃ nāma.
This is called complete perfection.
Đây được gọi là đầy đủ hoàn toàn.
‘‘Iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno sampanno samannāgato’’ti (vibha. 511) idaṃ samaṅgisampannaṃ nāma.
“By this Pātimokkha restraint, he is endowed, fully endowed, approached, fully approached, established, perfected, possessed”—this is called endowed perfection.
“Với giới bổn Pātimokkha này, người đó được trang bị, được trang bị đầy đủ, được tiếp cận, được tiếp cận đầy đủ, được thành tựu, được đầy đủ.” (Vibha. 511) Đây được gọi là đầy đủ tương ứng.
‘‘Imissā, bhante, mahāpathaviyā heṭṭhimatalaṃ sampannaṃ, seyyathāpi khuddamadhuṃ anīlakaṃ, evamassāda’’nti (pārā. 17) idaṃ madhurasampannaṃ nāma.
“Bhante, the bottom layer of this great earth is perfect, just like pure honey, without any greenness, so it is in taste”—this is called sweet perfection.
“Bạch Thế Tôn, tầng đất thấp nhất của đại địa này đầy đủ, giống như mật ong nhỏ không có màu xanh, có vị như vậy.” (Pārā. 17) Đây được gọi là đầy đủ vị ngọt.
Idha paripuṇṇasampannavasena atthaṃ dassento ‘‘sampannasīlāti paripuṇṇasīlā’’ti āha.
Here, showing the meaning in terms of complete perfection, it says “those of perfect moral conduct means those of complete moral conduct”.
Ở đây, khi trình bày ý nghĩa theo cách đầy đủ hoàn toàn, đã nói "sampannasīlā là paripuṇṇasīlā" (người có giới hạnh đầy đủ là người có giới hạnh hoàn toàn).
Samaṅgisampannavasenapi attho yujjatiyeva, tasmā sampannasīlāti paripuṇṇasīlā hutvātipi sīlasamaṅgino hutvātipi evamettha attho daṭṭhabbo.
The meaning is also appropriate in terms of endowed perfection. Therefore, those of perfect moral conduct should be understood here as having complete moral conduct, and also as being endowed with moral conduct.
Ý nghĩa cũng phù hợp theo cách đầy đủ tương ứng, do đó, sampannasīlā cần được hiểu là người có giới hạnh hoàn toàn và cũng là người có giới hạnh tương ứng.
Tattha sīlassa anavasesasamādānena akhaṇḍādibhāvappattiyā paripuṇṇasīlā, samādānato paṭṭhāya avicchindanato sīlasamaṅgino.
Among these, they are of complete moral conduct by the attainment of an unbroken state through the unreserved undertaking of moral conduct; they are endowed with moral conduct by not breaking it from the moment of undertaking.
Trong đó, người có giới hạnh hoàn toàn là do thành tựu trạng thái không bị sứt mẻ, v.v., bằng cách giữ giới không sót phần nào; người có giới hạnh tương ứng là do không gián đoạn từ khi thọ giới.
Samādānavato hi accantavirodhidhammānuppattiyā sīlasamaṅgitā veditabbā, cetanādīnaṃ pana sīlanalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ pavattilakkhaṇena vattabbameva natthi.
Indeed, the endowment with moral conduct should be understood by the non-arising of absolutely opposing phenomena for one who has undertaken it; there is no need to speak of the arising of phenomena characterized by moral conduct, such as volitions and so forth.
Người có giới hạnh cần được hiểu là có giới hạnh tương ứng do không phát sinh các pháp đối nghịch hoàn toàn với việc giữ giới, còn về sự phát triển của các pháp có đặc tính giữ giới như tác ý, v.v., thì không cần phải nói.
Tattha ‘‘paripuṇṇasīlā’’ti iminā atthena khettadosavigamena khettapāripūrī viya sīladosavigamena sīlapāripūrī vuttā hoti.
Therein, by the meaning of "perfect in sīla," it is said that the perfection of sīla is like the perfection of a field through the removal of its defects, by the removal of the defects of sīla.
Trong đó, với ý nghĩa "người có giới hạnh hoàn toàn", sự đầy đủ của giới hạnh được nói đến là do loại bỏ các lỗi lầm về giới, giống như sự đầy đủ của ruộng đất do loại bỏ các lỗi lầm về ruộng đất.
Yathā hi khettaṃ bījakhaṇḍaṃ, vappakhaṇḍaṃ, udakakhaṇḍaṃ, ūsakhaṇḍanti catudosasamannāgataṃ aparipūraṃ hoti.
Just as a field afflicted with four defects—seed-defect, sowing-defect, water-defect, and barren-soil-defect—is imperfect.
Giống như ruộng đất không đầy đủ khi có bốn lỗi lầm: lỗi hạt giống, lỗi gieo trồng, lỗi nước, và lỗi đất xấu.
Tattha bījakhaṇḍaṃ nāma yattha antarantarā bījāni khaṇḍāni vā pūtīni vā honti, tāni yattha patanti, tattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti, aparipūraṃ hotīti attho.
Therein, seed-defect (bījakhaṇḍa) means where, here and there, the seeds are broken or rotten; where they fall, the crops do not grow, the field is defective, meaning it is imperfect.
Trong đó, lỗi hạt giống là nơi mà hạt giống bị sứt mẻ hoặc thối rữa ở giữa, những nơi hạt giống rơi xuống đó thì cây trồng không mọc lên, ruộng đất bị sứt mẻ, có nghĩa là không đầy đủ.
Vappakhaṇḍaṃ nāma yattha akusalo bījāni vapanto antarantarā nipāteti.
Sowing-defect (vappakhaṇḍa) means where an unskillful person, while sowing seeds, drops them here and there.
Lỗi gieo trồng là nơi người không khéo gieo hạt giống bị rớt ở giữa.
Evañhi sabbattha sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti.
Thus, crops do not grow everywhere, and the field is defective.
Như vậy, cây trồng không mọc lên ở khắp mọi nơi, ruộng đất bị sứt mẻ.
Udakakhaṇḍaṃ nāma yattha katthaci udakaṃ atibahuṃ vā hoti, na vā hoti.
Water-defect (udakakhaṇḍa) means where, in some places, there is too much water or no water at all.
Lỗi nước là nơi nước quá nhiều hoặc không có ở một số chỗ.
Tatrāpi hi sassāni na uṭṭhenti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti.
There too, crops do not grow, and the field is defective.
Ở đó, cây trồng cũng không mọc lên, ruộng đất bị sứt mẻ.
Ūsakhaṇḍaṃ nāma yattha kassako kismiñci padese naṅgalena bhūmiṃ cattāro pañca vāre kasanto atigambhīraṃ karoti, tato ūsaṃ uppajjati.
Barren-soil-defect (ūsakhaṇḍa) means where a farmer, in some area, plows the ground four or five times with a plow, making it too deep, and then barren soil (ūsa) arises.
Lỗi đất xấu là nơi người nông dân ở một khu vực nào đó cày đất bốn hoặc năm lần bằng cày, làm cho đất quá sâu, từ đó sinh ra đất xấu.
Tatrāpi hi sassaṃ na uṭṭheti, khettaṃ khaṇḍaṃ hoti, tādisañca khettaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ.
There too, crops do not grow, and the field is defective; such a field is not greatly fruitful nor greatly beneficial.
Ngay cả ở đó, mùa màng cũng không mọc lên, ruộng đất bị sứt mẻ, và một cánh đồng như vậy không mang lại nhiều quả hay nhiều lợi ích lớn.
Tatrāpi bahumpi vapitvā appaṃ labhati.
Therein, even if much is sown, little is obtained.
Ngay cả ở đó, gieo nhiều nhưng thu hoạch ít.
Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā khettaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tādisañca khettaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ.
However, with the removal of these four defects, the field becomes perfect; such a field is greatly fruitful and greatly beneficial.
Nhưng khi bốn lỗi này được loại bỏ, cánh đồng trở nên hoàn chỉnh, và một cánh đồng như vậy mang lại nhiều quả và nhiều lợi ích lớn.
Evameva khaṇḍaṃ, chiddaṃ, sabalaṃ, kammāsanti catudosasamannāgataṃ sīlaṃ aparipūraṃ hoti, tādisañca sīlaṃ na mahapphalaṃ hoti na mahānisaṃsaṃ.
Similarly, sīla afflicted with four defects—broken (khaṇḍa), torn (chidda), spotted (sabala), and blemished (kammāsa)—is imperfect; such sīla is not greatly fruitful nor greatly beneficial.
Cũng vậy, giới luật bị sứt mẻ (khaṇḍa), bị thủng (chidda), bị lốm đốm (sabala), bị hoen ố (kammāsa) – giới luật có đủ bốn lỗi này thì không trọn vẹn, và giới luật như vậy không mang lại nhiều quả hay nhiều lợi ích lớn.
Imesaṃ pana catunnaṃ dosānaṃ vigamā sīlaṃ paripuṇṇaṃ hoti, tādisañca sīlaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ.
However, with the removal of these four defects, sīla becomes perfect; such sīla is greatly fruitful and greatly beneficial.
Nhưng khi bốn lỗi này được loại bỏ, giới luật trở nên hoàn chỉnh, và giới luật như vậy mang lại nhiều quả và nhiều lợi ích lớn.
‘‘Sīlasamaṅgino’’ti iminā panatthena sīlena samaṅgibhūtā samodhānagatā samannāgatā hutvā viharathāti idameva vuttaṃ hoti.
By the meaning of " endowed with sīla (sīlasamaṅgino)," it is said that one dwells being endowed, connected, and possessed of sīla.
Với từ "Sīlasamaṅgino" (người có giới), ý nghĩa là: "Hãy an trú với giới luật được đầy đủ, được hợp nhất, được thành tựu."
Tattha dvīhi kāraṇehi sampannasīlatā hoti sīlavipattiyā ādīnavadassanena, sīlasampattiyā ca ānisaṃsadassanena.
Therein, perfection of sīla occurs due to two reasons: seeing the danger in the failure of sīla, and seeing the benefit in the accomplishment of sīla.
Ở đây, sự đầy đủ của giới luật (sampannasīlatā) có được do hai nguyên nhân: thấy được sự nguy hiểm của sự sa sút giới luật và thấy được lợi ích của sự thành tựu giới luật.
Tadubhayampi visuddhimagge (visuddhi. 1.14) vitthāritaṃ.
Both of these are expounded in the Visuddhimagga.
Cả hai điều đó đều được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Tattha ‘‘sampannasīlāti ettāvatā ca kira bhagavā catupārisuddhisīlaṃ uddisitvā ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’ti iminā tattha jeṭṭhakasīlaṃ vitthāretvā dassetī’’ti divāvihāravāsī sumatthero āha.
Therein, Elder Sumana of Divāvihāra says: "By 'perfect in sīla,' the Blessed One first indicates the fourfold purity of sīla, and then by 'restrained by the Pātimokkha restraint,' he expounds the foremost sīla among them."
Ở đây, trưởng lão Suma, trú xứ Divāvihāra, nói rằng: "Với câu 'sampannasīlā' (có giới luật đầy đủ), Đức Thế Tôn đã chỉ ra Tứ Thanh Tịnh Giới, và với câu 'pātimokkhasaṃvarasaṃvutā' (được phòng hộ bởi sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha), Ngài đã giải thích chi tiết giới luật quan trọng nhất trong số đó."
Antevāsiko panassa tepiṭakacūḷanāgatthero āha – ‘‘ubhayatthāpi pātimokkhasaṃvaro bhagavatā vutto, pātimokkhasaṃvaroyeva hi sīlaṃ, itarāni pana tīṇi sīlanti vuttaṭṭhānaṃ nāma atthī’’ti vatvā taṃ ananujānanto āha – ‘‘indriyasaṃvaro nāma chadvārarakkhāmattakameva, ājīvapārisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakaṃ, paccayanissitaṃ paṭiladdhapaccaye idamatthanti paccavekkhitvā paribhuñjanamattakaṃ.
But his disciple, the Tripiṭaka Elder Cūḷanāga, disagreeing with that, says: "The restraint of the faculties (indriyasaṃvara) is merely the guarding of the six doors; purity of livelihood (ājīvapārisuddhi) is merely the obtaining of requisites in a righteous and proper way; and requisites-dependent (paccayanissitaṃ) is merely reflecting upon the received requisites as 'this is for such a purpose' and then consuming them.
Nhưng đệ tử của ngài, trưởng lão Cūḷanāga thông Tam Tạng, nói: "Đức Thế Tôn đã nói về sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha ở cả hai nơi, vì giới bổn Pātimokkha chính là giới luật, còn ba giới kia không có chỗ nào được gọi là giới luật." Nói vậy, ngài không chấp nhận quan điểm trên và nói: "Sự chế ngự các căn (indriyasaṃvara) chỉ là sự bảo vệ sáu căn, sự thanh tịnh về phương tiện sinh sống (ājīvapārisuddhi) chỉ là sự có được các vật dụng một cách hợp pháp và đúng đắn, và sự nương tựa vào các vật dụng (paccayanissita) chỉ là sự quán xét rằng 'đây là thứ cần thiết' khi thọ dụng các vật dụng đã có được.
Nippariyāyena pātimokkhasaṃvarova sīlaṃ.
In the ultimate sense, only the Pātimokkha restraint is sīla.
Một cách trực tiếp, sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha chính là giới luật.
Yassa so bhinno, ayaṃ chinnasīso viya puriso hatthapāde, sesāni rakkhissatīti na vattabbo.
One whose Pātimokkha restraint is broken cannot be said to protect the others, just like a person whose head is cut off cannot protect their hands and feet.
Người nào giới bổn Pātimokkha bị phá vỡ, người ấy giống như một người bị chặt đầu, không thể nói rằng người ấy sẽ bảo vệ được tay chân và các bộ phận khác.
Yassa pana so arogo, ayaṃ acchinnasīso viya puriso jīvitaṃ, sesāni puna pākatikāni katvā rakkhituṃ sakkoti.
But one whose Pātimokkha restraint is sound, like a person whose head is not cut off, can protect their life and restore the others to their natural state.
Nhưng người nào giới bổn Pātimokkha không bị tổn hại, người ấy giống như một người không bị chặt đầu, có thể bảo vệ sự sống và làm cho các bộ phận khác trở lại bình thường.
Tasmā ‘sampannasīlā’ti iminā pātimokkhasaṃvaraṃ uddisitvā ‘sampannapātimokkhā’ti tasseva vevacanaṃ vatvā taṃ vitthāretvā dassento ‘pātimokkhasaṃvarasaṃvutā’tiādimāhā’’ti.
Therefore, by 'perfect in sīla,' the Pātimokkha restraint is indicated, and by saying 'perfect in Pātimokkha' as a synonym for it, and then expounding it, the passage beginning 'restrained by the Pātimokkha restraint' was spoken."
Vì vậy, với câu 'sampannasīlā', Ngài đã chỉ ra sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha, và nói 'sampannapātimokkhā' là từ đồng nghĩa của nó, sau đó giải thích chi tiết bằng cách nói 'pātimokkhasaṃvarasaṃvutā' và vân vân."
Pātimokkhasaṃvarasīlena saṃvutāti yo naṃ pāti rakkhati, taṃ mokkheti moceti āpāyikādīhi dukkhehīti pātimokkhanti laddhanāmena sikkhāpadasīlena pihitakāyavacīdvārā.
Restrained by the Pātimokkha restraint (pātimokkhasaṃvarasīlena saṃvutā) means having the doors of body and speech closed by the training rules (sikkhāpada-sīla) known as Pātimokkha, which protects one and liberates one from sufferings such as those in the lower realms.
Được phòng hộ bởi sự chế ngự của giới bổn Pātimokkha (Pātimokkhasaṃvarasīlena saṃvutā) nghĩa là cánh cửa thân và khẩu được đóng kín bởi giới luật học xứ được gọi là Pātimokkha, vì nó bảo vệ (pati) và giải thoát (mokkheti, moceti) khỏi những khổ đau ở các cõi thấp và những khổ đau khác.
Evaṃbhūtā ca tena upetā samannāgatā nāma hontīti āha ‘‘upetā hutvā’’ti.
And being thus, they are said to be endowed and possessed of it, as stated by " being endowed."
Và những người như vậy được gọi là có được và thành tựu giới luật đó, như đã nói "upetā hutvā" (đã có được).
Ācārena ca gocarena ca sampannāti kāyikavācasikaavītikkamasaṅkhātena ācārena, na-vesiyagocaratādisaṅkhātena gocarena ca sampannā, sampannaācāragocarāti attho.
Perfect in conduct and resort (ācārena ca gocarena ca sampannā) means perfect in conduct, which is non-transgression by body and speech, and in resort, which is non-frequenting of places like courtesans' houses, etc.; meaning, perfect in conduct and resort.
Hoàn bị về oai nghi và phạm vi hoạt động (Ācārena ca gocarena ca sampannā) nghĩa là hoàn bị về oai nghi (ācāra) là sự không vi phạm bằng thân và khẩu, và phạm vi hoạt động (gocara) là sự không đi đến các khu vực không phù hợp như nhà kỹ nữ, v.v., tức là hoàn bị về oai nghi và phạm vi hoạt động.
Aṇuppamāṇesūti atiparittakesu anāpattigamanīyesu.
In tiny (offences) means in extremely small ones that do not lead to an offence.
Trong những lỗi nhỏ nhặt (Aṇuppamāṇesu) nghĩa là trong những lỗi rất nhỏ, không dẫn đến phạm tội.
Dukkaṭadubbhāsitamattesūti apare.
Others say, merely in minor wrongdoings and wrong speech.
Những người khác nói: "chỉ là những lỗi dukkata và dubbhāsita."
Dosesūti gārayhesu akusaladhammesu.
In faults means in blameworthy unwholesome states.
Trong những lỗi (Dosesu) nghĩa là trong những pháp bất thiện đáng bị khiển trách.
Bhayato dassanasīlāti paramāṇumattampi vajjaṃ sineruppamāṇaṃ viya katvā bhāyanasīlā.
Habitually seeing danger means habitually fearing even a fault as tiny as an atom, making it like the size of Mount Sineru.
Có thói quen thấy sự đáng sợ (Bhayato dassanasīlā) nghĩa là có thói quen sợ hãi ngay cả một lỗi nhỏ như hạt nguyên tử, coi nó như núi Sineru.
Sabbasikkhākoṭṭhāsesūti mūlapaññattianupaññattisabbatthapaññattipadesapaññattiādibhedesu.
In all divisions of training means in divisions such as original enactments, subsequent enactments, general enactments, and specific enactments.
Trong tất cả các phần học xứ (Sabbasikkhākoṭṭhāsesu) nghĩa là trong các loại như giới căn bản (mūlapaññatti), giới bổ sung (anupaññatti), giới chung (sabbatthapaññatti), giới riêng (padesapaññatti), v.v.
Taṃ taṃ samādātabbaṃ samādāyāti yaṃ kiñci sikkhākoṭṭhāsesu mūlapaññattiādibhedesu sikkhitabbaṃ paṭipajjitabbaṃ pūritabbaṃ kāyikaṃ vācasikaṃ vā sīlaṃ, taṃ sabbaṃ sammā ādāya, sammadeva sakkaccaṃ sabbaso ca ādiyitvāti attho.
Undertaking that and that (training) means undertaking all that should be trained, practiced, or fulfilled in the divisions of training, such as original enactments – whether it be bodily or verbal sīla – undertaking all of it properly, indeed carefully, and completely.
Đã thọ trì những điều cần thọ trì đó (Taṃ taṃ samādātabbaṃ samādāyā) nghĩa là bất cứ giới luật nào cần phải học, cần phải thực hành, cần phải hoàn thành, dù là giới thân hay giới khẩu, trong các phần học xứ như giới căn bản, v.v., tất cả những điều đó đều được thọ trì một cách đúng đắn, tức là đã thọ trì một cách cẩn trọng và toàn diện.
Udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatīti ‘‘avijjāsamudayā rūpasamudayoti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
Seeing arising, one sees twenty-five characteristics means: “Seeing the arising of the rūpakkhandha in the sense of the arising of its conditions, thus: ‘With the arising of ignorance, there is the arising of form.’
Khi thấy sự sinh khởi, thấy hai mươi lăm đặc tính (Udayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati) nghĩa là "Do vô minh sinh khởi, sắc sinh khởi" – thấy sự sinh khởi của sắc uẩn theo nghĩa sự sinh khởi của duyên.
Taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… āhārasamudayā rūpasamudayoti paccayasamudayaṭṭhena rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
With the arising of craving… with the arising of kamma… with the arising of nutriment, there is the arising of form; thus, one sees the arising of the rūpakkhandha in the sense of the arising of its conditions.
Do ái sinh khởi... do nghiệp sinh khởi... do thức ăn sinh khởi, sắc sinh khởi – thấy sự sinh khởi của sắc uẩn theo nghĩa sự sinh khởi của duyên.
Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa udayaṃ passati.
One also sees the arising of the rūpakkhandha by seeing the characteristic of origination.
Khi thấy đặc tính phát sinh, cũng thấy sự sinh khởi của sắc uẩn.
Rūpakkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
Seeing the arising of the rūpakkhandha, one sees these five characteristics.
Khi thấy sự sinh khởi của sắc uẩn, thấy năm đặc tính này.
Tathā avijjāsamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati.
Similarly, with the arising of ignorance, there is the arising of feeling; thus, one sees the arising of the vedanākkhandha in the sense of the arising of its conditions.
Cũng vậy, do vô minh sinh khởi, thọ sinh khởi – thấy sự sinh khởi của thọ uẩn theo nghĩa sự sinh khởi của duyên.
Taṇhāsamudayā…pe… kammasamudayā…pe… phassasamudayā vedanāsamudayoti paccayasamudayaṭṭhena vedanākkhandhassa udayaṃ passati.
With the arising of craving… with the arising of kamma… with the arising of contact, there is the arising of feeling; thus, one sees the arising of the vedanākkhandha in the sense of the arising of its conditions.
Do ái sinh khởi... do nghiệp sinh khởi... do xúc sinh khởi, thọ sinh khởi – thấy sự sinh khởi của thọ uẩn theo nghĩa sự sinh khởi của duyên.
Nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa udayaṃ passati.
One also sees the arising of the vedanākkhandha by seeing the characteristic of origination.
Khi thấy đặc tính phát sinh, cũng thấy sự sinh khởi của thọ uẩn.
Vedanākkhandhassa udayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passatī’’tiādinā nayena ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā vuttāni pañcavīsati udayalakkhaṇāni passati.
Seeing the arising of the vedanākkhandha, one sees these five characteristics.” In this way, one sees the twenty-five characteristics of arising, which are stated as five for each khandha.
Khi thấy sự sinh khởi của thọ uẩn, thấy năm đặc tính này" – theo cách này, thấy hai mươi lăm đặc tính sinh khởi được nói đến, mỗi uẩn có năm đặc tính.
Vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passatīti ‘‘avijjānirodhā rūpanirodhoti paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati.
Seeing passing away, one sees twenty-five characteristics means: “With the cessation of ignorance, there is the cessation of form; thus, one sees the passing away of the rūpakkhandha in the sense of the cessation of its conditions.
Khi thấy sự hoại diệt, thấy hai mươi lăm đặc tính (Vayaṃ passanto pañcavīsati lakkhaṇāni passati) nghĩa là "Do vô minh diệt, sắc diệt" – thấy sự hoại diệt của sắc uẩn theo nghĩa sự diệt của duyên.
Taṇhānirodhā…pe… kammanirodhā…pe… āhāranirodhā rūpanirodhoti paccayanirodhaṭṭhena rūpakkhandhassa vayaṃ passati.
With the cessation of craving… with the cessation of kamma… with the cessation of nutriment, there is the cessation of form; thus, one sees the passing away of the rūpakkhandha in the sense of the cessation of its conditions.
Do ái diệt... do nghiệp diệt... do thức ăn diệt, sắc diệt – thấy sự hoại diệt của sắc uẩn theo nghĩa sự diệt của duyên.
Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi rūpakkhandhassa vayaṃ passati.
One also sees the passing away of the rūpakkhandha by seeing the characteristic of change.
Khi thấy đặc tính biến đổi, cũng thấy sự hoại diệt của sắc uẩn.
Rūpakkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati.
Seeing the passing away of the rūpakkhandha, one sees these five characteristics.
Khi thấy sự hoại diệt của sắc uẩn, thấy năm đặc tính này.
Avijjānirodhā…pe… taṇhānirodhā…pe… phassanirodhā vedanānirodhoti paccayanirodhaṭṭhena vedanākkhandhassa vayaṃ passati.
With the cessation of ignorance… with the cessation of craving… with the cessation of contact, there is the cessation of feeling; thus, one sees the passing away of the vedanākkhandha in the sense of the cessation of its conditions.
Do vô minh diệt... do ái diệt... do xúc diệt, thọ diệt – thấy sự hoại diệt của thọ uẩn theo nghĩa sự diệt của duyên.
Vipariṇāmalakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa vayaṃ passatī.
One also sees the passing away of the vedanākkhandha by seeing the characteristic of change.
Khi thấy đặc tính biến đổi, cũng thấy sự hoại diệt của thọ uẩn.
Vedanākkhandhassa vayaṃ passanto imāni pañca lakkhaṇāni passati’’tiādinā nayena ekekasmiṃ khandhe pañca pañca katvā vuttāni pañcavīsati vayalakkhaṇāni passati.
Seeing the passing away of the vedanākkhandha, one sees these five characteristics.” In this way, one sees the twenty-five characteristics of passing away, which are stated as five for each khandha.
Khi thấy sự hoại diệt của thọ uẩn, thấy năm đặc tính này" – theo cách này, thấy hai mươi lăm đặc tính hoại diệt được nói đến, mỗi uẩn có năm đặc tính.
Pesitattoti nibbānaṃ pati pesitacitto.
Sent forth means with a mind sent forth towards Nibbāna.
Pesitatto (Tâm hướng tới) nghĩa là tâm hướng tới Nibbāna.
Kathayantīti tathāvidhaṃ bhikkhuṃ buddhādayo ariyā ācikkhanti.
They speak of means the Noble Ones, such as the Buddhas, describe such a bhikkhu.
Kathayanti (Họ nói) nghĩa là các bậc Thánh như chư Phật, v.v., đều ca ngợi vị Tỳ-khưu như vậy.
Yataṃ careti vāyamamāno careyya, caṅkamanādivasena gamanaṃ kappentopi ‘‘anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamatī’’tiādinā (vibha. 432) nayena vuttappadhānavīriyaṃ karonto ghaṭento vāyamanto yathā akusaladhammā pahīyanti, kusaladhammā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, evaṃ gamanaṃ kappeyyāti attho.
He should move with restraint means he should move striving, even when making a movement such as walking, he should do so while exerting and striving with the primary effort mentioned in the way of “he generates desire, he strives for the non-arising of unarisen evil unwholesome states,” so that unwholesome states are abandoned and wholesome states reach the perfection of development.
Yataṃ care (hãy sống một cách nỗ lực) nghĩa là hãy sống một cách tinh tấn, ngay cả khi đi lại bằng cách kinh hành, v.v., hãy thực hành sự tinh tấn chính yếu được nói đến theo cách "phát sinh ý muốn, tinh tấn để những pháp bất thiện chưa sinh khởi không sinh khởi" và vân vân, hãy nỗ lực, cố gắng, tinh tấn để những pháp bất thiện được đoạn trừ, những pháp thiện được hoàn thiện trong sự tu tập, theo ý nghĩa đó, hãy sống như vậy.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the remaining (movements) as well.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Yatamenaṃ pasārayeti etaṃ pasāretabbaṃ hatthapādādiṃ yataṃ yatamāno yathāvuttavīriyasamaṅgī hutvā pasāreyya, sabbattha padhānaṃ na jaheyyāti adhippāyo.
He should extend it with restraint means he should extend that which is to be extended, such as hands and feet, with restraint, being endowed with the aforementioned effort; the intention is that he should not abandon effort in anything.
Yatamenaṃ pasāraye (hãy nỗ lực duỗi thẳng nó) nghĩa là hãy nỗ lực duỗi thẳng những gì cần duỗi thẳng như tay chân, v.v., với sự tinh tấn như đã nói, ý là không bao giờ từ bỏ sự tinh tấn trong mọi việc.
Idāni yathā paṭipajjanto yataṃ yatanto nāma hoti, taṃ paṭipadaṃ dassetuṃ ‘‘uddha’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the practice by which one becomes one who moves with restraint and strives, the phrase “upwards” and so on is stated.
Bây giờ, để chỉ ra con đường thực hành mà một người trở nên nỗ lực, đã nói "uddha" (phía trên) và vân vân.
Tattha uddhanti upari.
Here, upwards means above.
Ở đây, uddhaṃ là phía trên.
Tiriyanti parito, puratthimadisādivasena samantato disābhāgesūti attho.
Sideways means all around, in all directions such as the eastern direction.
Tiriya là xung quanh, nghĩa là ở các phương hướng khắp nơi như phương đông và các phương khác.
Apācīnanti heṭṭhā.
Downwards means below.
Apācīna là phía dưới.
Yāvatā jagato gatīti yattakā sattasaṅkhārabhedassa lokassa pavatti, tattha sabbatthāti attho.
As far as the world extends means everywhere that the existence of the world, comprising beings and formations, extends.
Yāvatā jagato gatī nghĩa là ở khắp mọi nơi có sự vận hành của thế giới, tức là sự vận hành của thế giới bao gồm các chúng sinh và các pháp hữu vi.
Ettāvatā anavasesatā sammasanañāṇassa visayaṃ saṅgahetvā dasseti.
Thus, it shows the complete scope of comprehension knowledge.
Đến đây cho thấy sự bao trùm toàn bộ đối tượng của tuệ quán sát.
Samavekkhitāti samā hetunā ñāyena avekkhitā, aniccādivasena vipassitāti vuttaṃ hoti.
Samavekkhitā means observed with proper reason and method; it is said to be seen through insight (vipassanā) in terms of impermanence, and so on.
Samavekkhitā là đã quán sát một cách đúng đắn, hợp lý, nghĩa là đã quán chiếu theo cách vô thường, v.v.
Dhammānanti sattasuññānaṃ.
Dhammānaṃ means of phenomena that are empty of a self.
Dhammāna là các pháp không có chúng sinh.
Khandhānanti rūpādīnaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ.
Khandhānaṃ means of the five aggregates, beginning with form.
Khandhāna là năm uẩn sắc, v.v.
Udayabbayanti udayañca vayañca.
Udayabbaya means arising and passing away.
Udayabbaya là sự sinh và sự diệt.
Idaṃ vuttaṃ hoti – upari tiriyaṃ adhoti tidhā saṅgahite sabbasmiṃ loke atītādibhedabhinnānaṃ pañcupādānakkhandhasaṅkhātānaṃ sabbesaṃ rūpārūpadhammānaṃ aniccādisammasanādhigatena udayabbayañāṇena pañcavīsatiyā ākārehi udayaṃ, pañcavīsatiyā ākārehi vayaṃ samavekkhitā samanupassitā bhaveyyāti.
This is what is meant: in the entire world, encompassed in three ways—above, across, and below—the arising in twenty-five ways and the passing away in twenty-five ways of all material and immaterial phenomena, which are divided into past and so on, and which are called the five aggregates of clinging, should be thoroughly contemplated and observed by the knowledge of arising and passing away, which is attained through comprehension in terms of impermanence, and so on.
Điều này có nghĩa là: trong toàn bộ thế gian được bao gồm ba phương diện là trên, ngang và dưới, tất cả các pháp sắc và vô sắc, tức là năm uẩn chấp thủ đã được phân loại thành quá khứ, v.v., đã được quán sát, đã được thấy rõ sự sinh khởi theo hai mươi lăm phương diện và sự hoại diệt theo hai mươi lăm phương diện, nhờ vào tuệ sinh diệt đã đạt được do quán sát vô thường, v.v.
Cetosamathasāmīcinti cittasaṃkilesānaṃ accantavūpasamanato cetosamathasaṅkhātassa ariyamaggassa anucchavikaṃ paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ.
Cetosamathasāmīciṃ means the path-knowledge-and-vision purification (paṭipadāñāṇadassanavisuddhi) suitable for the Noble Path, which is called mental tranquility (cetosamatha) due to the complete calming of mental defilements.
Cetosamathasāmīci là sự thanh tịnh về tri kiến và đạo lộ phù hợp với con đường Thánh, được gọi là định tâm (cetosamatha), do sự lắng dịu hoàn toàn các phiền não trong tâm.
Sikkhamānanti paṭipajjamānaṃ bhāventaṃ ñāṇaparamparā nibbattentaṃ.
Sikkhamānaṃ means practicing, developing, generating a succession of knowledge.
Sikkhamāna là đang thực hành, đang tu tập, đang làm phát sinh dòng tuệ.
Sadāti sabbakālaṃ rattiñceva divā ca.
Sadā means at all times, day and night.
Sadā là mọi lúc, cả ngày lẫn đêm.
Satanti catusampajaññasamannāgatāya satiyā satokārī.
Sataṃ means one who acts mindfully, endowed with mindfulness accompanied by the four kinds of clear comprehension.
Sata là người có chánh niệm, do có chánh niệm đầy đủ bốn sự tỉnh giác.
Evampettha gāthāvaṇṇanā daṭṭhabbā.
Thus, the explanation of the verse here should be understood.
Như vậy, ở đây cần phải hiểu sự chú giải bài kệ.
Sesamettha suviññeyyameva.
The rest here is easily understandable.
Những phần còn lại ở đây đều dễ hiểu.
13. Tatiye uttamavīriyānīti seṭṭhavīriyāni visiṭṭhassa atthassa sādhanato.
13. In the third (sutta), uttamavīriyāni means supreme efforts, because they accomplish an excellent purpose.
13. Trong kinh thứ ba, uttamavīriyāni là những tinh tấn thù thắng, vì chúng là phương tiện để đạt được mục đích cao cả.
Māro dhiyyati etthāti māradheyyaṃ, kilesamārassa pavattiṭṭhānabhūtaṃ, taṃ tebhūmakavaṭṭanti āha ‘‘tebhūmakavaṭṭasaṅkhātaṃ māradheyya’’nti.
Māradheyyaṃ means where Māra holds sway, the sphere of activity of the defilement-Māra; that is, the three realms of existence (tebhūmaka vaṭṭa). Therefore, it says “māradheyya, which is the three realms of existence.”
Ma-ra trú ngụ ở đây nên gọi là māradheyyaṃ, là nơi phát sinh của Ma phiền não, đó là ba cõi luân hồi. Do đó nói “tebhūmakavaṭṭasaṅkhātaṃ māradheyya” (cõi Ma được gọi là ba cõi luân hồi).
Jātimaraṇato jātaṃ bhayaṃ jātimaraṇabhayaṃ, jātimaraṇameva vā bhayahetuto bhayanti jātimaraṇabhayaṃ.
The fear arising from birth and death is jātimaraṇabhayaṃ, or birth and death themselves are fear due to being a cause of fear, hence jātimaraṇabhayaṃ.
Sợ hãi phát sinh từ sinh và tử là jātimaraṇabhayaṃ, hoặc sinh và tử là nguyên nhân của sợ hãi nên gọi là jātimaraṇabhayaṃ.
Tenāha ‘‘jātiñca maraṇañca…pe… bhayassā’’ti sesaṃ uttānameva.
Therefore, it says “birth and death…pe… of fear,” the rest is clear.
Do đó nói “jātiñca maraṇañca…pe… bhayassā” (sinh và tử…v.v… của sợ hãi), phần còn lại đều rõ ràng.
14. Catutthe saṃvarādīnaṃ sādhanavasena padahati etehīti padhānāni.
14. In the fourth (sutta), padhānāni means efforts, because one strives with them for the accomplishment of restraint and so on.
14. Trong kinh thứ tư, padhānāni là những pháp tinh tấn, vì người ta tinh tấn nhờ chúng để đạt được sự phòng hộ, v.v.
Saṃvarantassa uppannavīriyanti yathā abhijjhādayo na uppajjanti, evaṃ satiyā upaṭṭhāne cakkhādīnaṃ pidahane analasassa uppannavīriyaṃ.
Saṃvarantassa uppannavīriyaṃ means the effort that has arisen in one who restrains, who is not indolent in closing off the eye and so on, through the establishment of mindfulness, so that covetousness and so on do not arise.
Saṃvarantassa uppannavīriya là tinh tấn phát sinh nơi người phòng hộ, tức là tinh tấn phát sinh nơi người không lười biếng trong việc đóng các căn như mắt, khi chánh niệm được thiết lập, để tham ái, v.v., không phát sinh.
Pajahantassāti vinodentassa.
Pajahantassā means of one who abandons.
Pajahantassā là nơi người đoạn trừ.
Uppannavīriyanti tasseva pahānassa sādhanavasena pavattavīriyaṃ.
Uppannavīriyaṃ means the effort that has arisen, which is directed towards the accomplishment of that abandonment.
Uppannavīriya là tinh tấn được vận hành để đoạn trừ đó.
Bhāventassa uppannavīriyanti etthāpi eseva nayo.
The same method applies to bhāventassa uppannavīriyaṃ (the effort that has arisen in one who develops).
Trong bhāventassa uppannavīriya cũng theo cách tương tự.
Samādhinimittanti samādhi eva.
Samādhinimittaṃ means samādhi itself.
Samādhinimitta chính là định.
Purimuppannasamādhi hi parato uppajjanakasamādhissa kāraṇaṃ hotīti ‘‘samādhinimitta’’nti vuttaṃ.
Indeed, a previously arisen samādhi becomes a cause for a samādhi arising later, thus it is called "samādhinimitta."
Thật vậy, định đã phát sinh trước là nguyên nhân của định sẽ phát sinh sau, nên được gọi là “samādhinimitta”.
Upadhivivekattāti khandhūpadhiādiupadhīhi vivittattā vinissaṭattā.
Upadhivivekattā means being separated from, being detached from upadhis such as the upadhi of aggregates.
Upadhivivekattā là do sự ly thoát, sự tách rời khỏi các phiền não chấp thủ như uẩn chấp thủ.
Taṃ āgammāti taṃ nibbānaṃ maggena adhigamahetu.
Taṃ āgammā means having attained that Nibbāna by means of the path.
Taṃ āgammā là do con đường dẫn đến Niết Bàn đó.
Rāgādayo virajjanti ettha, etenāti virāgo.
Virāgo is that in which or by which passions (rāga) and so on fade away.
Tham ái, v.v., được đoạn trừ ở đây, nhờ cái này, nên gọi là virāgo (ly tham).
Evaṃ nirodhopi daṭṭhabbo.
Similarly, nirodho should be understood.
Tương tự, nirodho (diệt) cũng cần được hiểu như vậy.
Yasmā idha bojjhaṅgamissakavasena icchitā, tasmā ‘‘ārammaṇavasena vā adhigantabbavasena vā’’ti vuttaṃ.
Since here they are desired in conjunction with the factors of awakening (bojjhaṅga), it is said “either in terms of object or in terms of what is to be attained.”
Vì ở đây chúng được mong muốn theo cách kết hợp với các chi giác ngộ, nên nói “ārammaṇavasena vā adhigantabbavasena vā” (hoặc theo đối tượng, hoặc theo điều cần đạt được).
Tattha adhigantabbavasenāti tanninnatāvasena.
Therein, adhigantabbavasenā means in terms of being inclined towards it.
Trong đó, adhigantabbavasenā là theo cách hướng đến đó.
Vossaggapariṇāminti vossaggavasena pariṇāmitaṃ pariccajanavasena ceva pakkhandanavasena ca pariṇāmanasīlaṃ.
Vossaggapariṇāmiṃ means inclined towards relinquishment, having the nature of inclining towards abandoning and inclining towards plunging (into Nibbāna).
Vossaggapariṇāmi là được chuyển hóa theo cách xả ly, có tính chất chuyển hóa theo cách từ bỏ và theo cách hướng đến.
Tenāha ‘‘dve vossaggā’’tiādi.
Therefore, it says “two kinds of relinquishment,” and so on.
Do đó nói “dve vossaggā” (hai sự xả ly), v.v.
Khandhānaṃ pariccajanaṃ nāma tappaṭibaddhakilesappahānavasenāti yenākārena vipassanā kilese pajahati, tenevākārena tannimittakkhandhe ca pajahatīti vattabbataṃ arahatīti āha ‘‘vipassanā…pe… pariccajatī’’ti.
The relinquishment of aggregates means through the abandonment of defilements associated with them. Therefore, in whatever way insight abandons defilements, in that same way it deserves to be called abandoning the aggregates that are their cause, thus it says “vipassanā…pe… relinquishes.”
Sự từ bỏ các uẩn là theo cách đoạn trừ các phiền não liên hệ đến chúng. Do đó, theo cách mà tuệ quán đoạn trừ phiền não, thì cũng đoạn trừ các uẩn là đối tượng của chúng, nên xứng đáng được nói là “vipassanā…pe… pariccajatī” (tuệ quán…v.v… từ bỏ).
Yasmā vipassanā vuṭṭhānagāminibhāvaṃ pāpuṇantī ninnapoṇapabbhārabhāvena ekaṃsato nibbānaṃ pakkhandatīti vattabbataṃ labhati, maggo ca samucchedavasena kilese khandhe ca rāgaṃ pariccajati, tasmā yathākkamaṃ vipassanāmaggānaṃ vasena pakkhandanapariccāgavossaggā veditabbā.
Since insight, upon reaching the stage of emergence (vuṭṭhānagāminibhāva), is said to plunge decisively into Nibbāna by being inclined, bent, and tending towards it, and the path abandons defilements and aggregates, such as passion, by way of eradication, therefore pakkhandanapariccāgavossaggā (relinquishment by plunging and relinquishment by abandoning) should be understood respectively in terms of insight and the path.
Vì tuệ quán khi đạt đến trạng thái dẫn đến xuất ly, thì được nói là chắc chắn hướng đến Niết Bàn theo cách nghiêng về, xuôi về, và đạo lộ đoạn trừ phiền não và các uẩn theo cách đoạn tận, nên pakkhandanapariccāgavossaggā (sự xả ly hướng đến và sự xả ly từ bỏ) cần được hiểu theo cách của tuệ quán và đạo lộ tương ứng.
Vosaggatthāyāti pariccāgavossaggatthāya ceva pakkhandanavossaggatthāya ca.
Vosaggatthāyā means for the purpose of relinquishment by abandoning and for the purpose of relinquishment by plunging.
Vosaggatthāyā là vì mục đích của sự xả ly từ bỏ và vì mục đích của sự xả ly hướng đến.
Pariṇamatīti pariccajati.
‘Pariṇamati’ means relinquishes.
Pariṇamatī là từ bỏ.
Taṃ pana pariṇāmanaṃ vuṭṭhānagāminibhāvappattiyā ceva ariyamaggabhāvappattiyā ca icchitanti āha ‘‘vipassanābhāvañca maggabhāvañca pāpuṇātī’’ti.
That transformation is desired for the attainment of the state leading to emergence and the attainment of the state of the Noble Path. Thus, it is said: ‘It attains the state of vipassanā and the state of the path.’
Sự chuyển hóa đó được mong muốn là đạt đến trạng thái của tuệ quán và đạt đến trạng thái của đạo lộ, nên nói “vipassanābhāvañca maggabhāvañca pāpuṇātī” (đạt đến trạng thái của tuệ quán và trạng thái của đạo lộ).
Sesapadesūti ‘‘dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāvetī’’tiādīsu sesasambojjhaṅgakoṭṭhāsesu.
‘In the remaining passages’ refers to the remaining sections on the enlightenment factors, such as ‘one develops the investigation-of-states enlightenment factor’ and so forth.
Sesapadesū là trong các phần còn lại của các chi giác ngộ khác, như “dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāvetī” (tu tập trạch pháp giác chi), v.v.
Bhaddakanti abhaddakānaṃ nīvaraṇādipāpadhammānaṃ vikkhambhanena rāgavigamanena ekantahitattā dullabhattā ca bhaddakaṃ sundaraṃ.
‘Bhaddakaṃ’ means excellent and beautiful, because it is entirely beneficial and rare, due to the suppression of unwholesome states like the hindrances and the removal of lust.
Bhaddaka là tốt đẹp, do sự trấn áp các pháp ác như triền cái xấu xa, do sự ly tham, do sự lợi ích tuyệt đối và do sự khó tìm.
Na hi aññaṃ samādhinimittaṃ evaṃ dullabhaṃ rāgassa ujuvipaccanīkabhūtaṃ atthi.
Indeed, there is no other sign of concentration so rare, which is a direct antidote to lust.
Thật vậy, không có đối tượng của định nào khác khó tìm như vậy, là đối nghịch trực tiếp với tham ái.
Anurakkhatīti ettha anurakkhanā nāma adhigatasamādhito yathā parihāni na hoti, evaṃ paṭipattisāsana-tappaṭipakkhavigamanenāti āha ‘‘samādhī’’tiādi.
In the phrase ‘anurakkhati’ (protects), protection means that there is no decline from the concentration attained, through the practice of the teaching and the removal of its opponents. Thus, it is said: ‘concentration’ and so on.
Ở đây, anurakkhatī (bảo vệ) là sự bảo vệ để không bị suy giảm khỏi định đã đạt được, bằng cách thực hành giáo pháp và loại trừ các đối nghịch với giáo pháp. Do đó nói “samādhī” (định), v.v.
Aṭṭhikasaññādikāti aṭṭhikajjhānādikā.
‘Aṭṭhikasaññādikā’ means the meditation on bones (aṭṭhikajjhāna) and so on.
Aṭṭhikasaññādikā là thiền xương cốt, v.v.
Saññāsīsena hi jhānaṃ vadati.
Indeed, it speaks of jhāna by means of saññā (perception).
Thật vậy, thiền được nói bằng cách dùng từ “saññā” (tưởng) làm đầu.
Sesamettha uttānameva.
The rest here is clear.
Những phần còn lại ở đây đều rõ ràng.
15. Pañcame attabhāvo etesaṃ atthīti attabhāvino, tesaṃ attabhāvīnaṃ.
15. In the fifth sutta, ‘attabhāvīnaṃ’ refers to those who possess an existence (attabhāva).
15. Trong kinh thứ năm, attabhāvīnaṃ là của những người có tự thể, tức là của những người có thân.
Tenāha ‘‘attabhāvavantāna’’nti.
Therefore, it is said: ‘those who possess an existence’.
Do đó nói “attabhāvavantāna” (của những người có thân).
Yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjīti mandhāturājā kira ekadivasaṃ attano pariṇāyakaratanaṃ pucchi – ‘‘atthi nu kho manussalokato ramaṇīyataraṃ ṭhāna’’nti.
‘As long as the lifespan of thirty-six Indas, one enjoys refined sensual pleasures.’ It is said that King Mandhātu once asked his chief minister jewel: “Is there any place more delightful than the human realm?”
Yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjī (hưởng thụ các dục lạc thù thắng cho đến khi tuổi thọ của ba mươi sáu chư Thiên). Vua Mandhātu một ngày nọ đã hỏi viên ngọc dẫn đường của mình: “Có nơi nào vui thích hơn cõi người không?”
Kasmā deva evaṃ bhaṇasi, kiṃ na passasi candimasūriyānaṃ ānubhāvaṃ, nanu etesaṃ ṭhānaṃ ito ramaṇīyataranti?
“Why do you speak thus, Your Majesty? Do you not see the splendor of the sun and moon? Is not their abode more delightful than this?”
“Thưa Đại Vương, tại sao Ngài lại nói như vậy? Ngài không thấy uy lực của mặt trăng và mặt trời sao? Chẳng phải nơi của họ vui thích hơn nơi này sao?”
Rājā cakkaratanaṃ purakkhatvā tattha agamāsi.
The king, with the wheel-jewel at the forefront, went there.
Vua đi đến đó, đặt bánh xe báu lên trước.
Cattāro mahārājāno ‘‘mandhātumahārājā āgato’’ti sutvā ‘‘tāvamahiddhiko mahārājā na sakkā yuddhena paṭibāhitu’’nti sakarajjaṃ niyyātesuṃ.
The Four Great Kings, hearing “King Mandhātu has arrived,” thought, “Such a mighty king cannot be repelled by battle,” and surrendered their kingdoms.
Bốn vị Đại Thiên Vương nghe tin “Đại Vương Mandhātu đã đến” thì nghĩ “Đại Vương có đại thần lực như vậy, không thể chống lại bằng chiến tranh”, bèn nhường lại vương quốc của mình.
So taṃ gahetvā puna pucchi – ‘‘atthi nu kho ito ramaṇīyataraṃ ṭhāna’’nti.
Having taken that, he asked again: “Is there any place more delightful than this?”
Vua nhận lấy rồi lại hỏi: “Có nơi nào vui thích hơn nơi này không?”
Athassa tāvatiṃsabhavanaṃ kathayiṃsu.
Then they told him about the Tāvatiṃsa heaven.
Bấy giờ họ kể về cõi trời Đao Lợi cho vua nghe.
‘‘Tāvatiṃsabhavanaṃ, deva, ramaṇīyaṃ, tattha sakkassa devarañño ime cattāro mahārājāno pāricārikā dovārikabhūmiyaṃ tiṭṭhanti.
“The Tāvatiṃsa heaven, Your Majesty, is delightful. There, these Four Great Kings stand as attendants and doorkeepers for Sakka, king of devas.
“Thưa Đại Vương, cõi trời Đao Lợi rất vui thích, ở đó bốn vị Đại Thiên Vương này đứng làm người hầu, giữ cổng cho Thiên chủ Sakka.
Sakko devarājā mahiddhiko mahānubhāvo.
Sakka, king of devas, is mighty and powerful.
Thiên chủ Sakka có đại thần lực, đại uy lực.”
Tassimāni upabhogaṭṭhānāni – yojanasahassubbedho vejayantapāsādo, pañcayojanasatubbedhā sudhammadevasabhā, diyaḍḍhayojanasatiko vejayantaratho, tathā erāvaṇo hatthī, dibbarukkhasahassappaṭimaṇḍitaṃ nandanavanaṃ, cittalatāvanaṃ, phārusakavanaṃ, yojanasatubbedho pāricchattako koviḷāro, tassa heṭṭhā saṭṭhiyojanāyāmā paññāsayojanavitthārā pañcadasayojanubbedhā jayasumanapupphavaṇṇā paṇḍukambalasilā, yassā mudutāya sakkassa nisīdato upaḍḍhakāyo anuppavisatī’’ti.
These are his places of enjoyment: the Vejayanta Palace, a thousand yojanas high; the Sudhammā Deva Assembly Hall, five hundred yojanas high; the Vejayanta chariot, one and a half yojanas high; likewise, the elephant Erāvaṇa; the Nandana Grove, adorned with a thousand divine trees; the Cittalatā Grove; the Phārusaka Grove; the Pāricchattaka Koviḷāra tree, a hundred yojanas high; and beneath it, the Paṇḍukambala stone slab, sixty yojanas long, fifty yojanas wide, fifteen yojanas high, the color of the Jayasumana flower, into which Sakka’s lower half of the body sinks when he sits, due to its softness.”
Đây là những nơi hưởng thụ của ngài: cung điện Vejayanta cao một ngàn dojana, hội trường chư thiên Sudhammā cao năm trăm dojana, xe Vejayanta dài một trăm rưỡi dojana, cũng như voi Erāvaṇa, rừng Nandanā được trang hoàng bởi hàng ngàn cây thần, rừng Cittalatā, rừng Phārusaka, cây Pāricchattaka koviḷāra cao một trăm dojana, và bên dưới cây đó là tảng đá Paṇḍukambala có màu sắc của hoa lài chiến thắng, dài sáu mươi dojana, rộng năm mươi dojana, và cao mười lăm dojana, mà khi Sakka ngồi xuống, một nửa thân ngài lún vào vì sự mềm mại của nó.
Taṃ sutvā rājā tattha gantukāmo cakkaratanaṃ abbhukkiri.
Hearing that, the king, wishing to go there, raised the wheel-jewel.
Nghe vậy, vị vua muốn đến đó bèn tung bánh xe báu lên.
Taṃ ākāse uṭṭhahi saddhiṃ caturaṅginiyā senāya.
It rose into the sky with his fourfold army.
Nó bay lên không trung cùng với đội quân bốn binh chủng.
Atha dvinnaṃ devalokānaṃ vemajjhato cakkaratanaṃ otaritvā pathaviyā āsanne ṭhāne aṭṭhāsi saddhiṃ pariṇāyakaratanappamukhāya caturaṅginiyā senāya.
Then, the wheel-jewel descended between the two deva realms and stopped near the earth, along with the fourfold army led by the chief minister jewel.
Rồi bánh xe báu hạ xuống từ giữa hai cõi trời và dừng lại ở một nơi gần mặt đất cùng với đội quân bốn binh chủng do viên châu báu thủ lĩnh dẫn đầu.
Rājā ekakova attano ānubhāvena tāvatiṃsabhavanaṃ agamāsi.
The king went alone to the Tāvatiṃsa heaven by his own power.
Vị vua một mình, bằng oai lực của mình, đã đi đến cõi trời Ba Mươi Ba.
Sakko ‘‘mandhātā āgato’’ti sutvā tassa paccuggamanaṃ katvā ‘‘svāgataṃ, mahārāja, sakaṃ, te mahārāja, anusāsa mahārājā’’ti vatvā saddhiṃ nāṭakehi rajjaṃ dve bhāge katvā ekaṃ bhāgamadāsi.
Sakka, hearing “Mandhātā has arrived,” went to meet him and said, “Welcome, great king! Rule your own kingdom, great king!” and dividing the kingdom into two parts with the devas, gave him one part.
Sakka nghe rằng “Mandhātā đã đến”, bèn ra đón ngài và nói: “Hoan nghênh, Đại vương, Đại vương hãy cai trị vương quốc của chính mình, Đại vương”, rồi chia vương quốc thành hai phần cùng với các vũ nữ và ban cho một phần.
Rañño tāvatiṃsabhavane patiṭṭhitamattasseva manussagandhasarīranissandādimanussabhāvo vigacchi, devaloke pavattivipākadāyino aparapariyāyavedanīyassa kammassa katokāsattā sabbadā soḷasavassuddesikatāmālāmilāyanādidevabhāvo pāturahosi.
As soon as the king was established in the Tāvatiṃsa heaven, his human characteristics, such as the scent of a human body and the exudations, vanished; and because his kamma, which yields results in the deva realm and is to be experienced in a later existence, had found its opportunity, he always appeared with the divine characteristics of being sixteen years old and never having his garlands wither.
Ngay khi vị vua vừa an vị tại cõi trời Ba Mươi Ba, các đặc tính của loài người như mùi hương cơ thể người và sự tiết dịch đã biến mất, và luôn xuất hiện các đặc tính của chư thiên như tuổi mười sáu và vòng hoa không héo, do nghiệp đã tạo cơ hội để trổ quả trong cõi trời và sẽ trổ quả vào một dịp khác.
Tassa sakkena saddhiṃ paṇḍukambalasilāya nisinnassa akkhinimisanamattena nānattaṃ paññāyati.
As he sat with Sakka on the Paṇḍukambala stone slab, the difference between them was discernible only by the blinking of their eyes.
Khi ngài ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala cùng với Sakka, chỉ trong một cái chớp mắt đã thấy sự khác biệt.
Taṃ asallakkhentā devā sakkassa ca tassa ca nānatte muyhanti.
Not discerning this, the devas were confused by the difference between Sakka and him.
Các vị chư thiên không nhận ra điều đó đã bối rối về sự khác biệt giữa Sakka và ngài.
So tattha dibbasampattiṃ anubhavamāno tadā manussānaṃ asaṅkhyeyyāyukatāya yāva chattiṃsa sakkā upapajjitvā cutā, tāva sakkarajjaṃ kāretvā ‘‘kiṃ me iminā upaḍḍharajjenā’’ti atitto kāmehi tato cavitvā attano uyyāne patito manussaloke utukakkhaḷatāya vātātapena phusitagatto kālamakāsi.
So, experiencing divine prosperity there, and because humans at that time had an immeasurable lifespan, he was reborn as Sakka thirty-six times. After passing away from those existences, he reigned as Sakka for that duration. Dissatisfied with sensual pleasures, thinking, "What is this half-kingship to me?", he passed away from that realm and fell into his own park in the human world. His body, affected by the harshness of the season, by wind and sun, passed away.
Khi ngài đang hưởng thụ sự giàu sang thần thánh ở đó, vào thời điểm đó, loài người có tuổi thọ vô số, ngài đã cai trị vương quốc của Sakka cho đến khi ba mươi sáu vị Sakka tái sinh và qua đời, rồi không thỏa mãn với các dục lạc, nói rằng “nửa vương quốc này có ích gì cho ta?”, ngài đã từ đó chuyển sinh và rơi xuống khu vườn của mình trong cõi người, thân thể bị gió và nắng chạm vào do thời tiết khắc nghiệt, rồi qua đời.
Tena vuttaṃ ‘‘devaloke pana yāva chattiṃsāya indānaṃ āyuppamāṇaṃ, tāva paṇīte kāme paribhuñjī’’ti.
Therefore it was said: "In the deva realm, he enjoyed refined sensual pleasures for a period equal to the lifespan of thirty-six Indas."
Do đó đã nói: “Trong cõi trời, ngài đã hưởng thụ những dục lạc cao quý cho đến tuổi thọ của ba mươi sáu vị Inda.”
16. Chaṭṭhe sukhumalakkhaṇappaṭivijjhanakānīti aniccādisukhumalakkhaṇānaṃ paṭivijjhanakāni.
16. In the sixth, sukhumalakkhaṇappaṭivijjhanakāni means the penetration of subtle characteristics such as impermanence.
16. Trong kinh thứ sáu, sukhumalakkhaṇappaṭivijjhanakānī có nghĩa là sự thấu hiểu các đặc tính vi tế như vô thường, v.v.
Sukhumalakkhaṇapariggāhakañāṇenāti sukhumalakkhaṇapariggāhakena ñāṇena.
Sukhumalakkhaṇapariggāhakañāṇenā means by the knowledge that grasps subtle characteristics.
Sukhumalakkhaṇapariggāhakañāṇenā có nghĩa là bằng trí tuệ nắm bắt các đặc tính vi tế.
Parato jānitvāti avasavattanena aññato jānitvā.
Parato jānitvā means knowing from another, due to not being under one's control.
Parato jānitvā có nghĩa là biết từ người khác, không phải do tự mình kiểm soát.
Saṅkhārā hi ‘‘mā bhijjiṃsū’’ti icchitāpi bhijjanteva, tasmā te avasavattitāya pare nāma.
Indeed, formations break even when one wishes, "May they not break." Therefore, they are called "other" because they are not under one's control.
Các pháp hữu vi, dù được mong muốn “chớ tan rã”, vẫn tan rã; do đó, chúng được gọi là “người khác” (para) vì không chịu sự kiểm soát.
Sā ca nesaṃ paratā aniccadassane pākaṭā hotīti vuttaṃ ‘‘iminā hi padena aniccānupassanā kathitā’’ti.
And this "otherness" of theirs becomes evident in the perception of impermanence. Therefore it was said: "Indeed, by this term, the contemplation of impermanence has been taught."
Và sự “người khác” này của chúng trở nên rõ ràng khi quán chiếu vô thường, do đó đã nói: “Thật vậy, bằng từ này, sự quán chiếu vô thường đã được nói đến.”
Sesaṃ uttānameva.
The rest is straightforward.
Phần còn lại là rõ ràng.
17-20. Sattame chandāgatinti ettha sandhivasena saralopoti dassento āha ‘‘chandena agati’’nti.
17-20. In the seventh, regarding chandāgatiṃ, showing the elision of the vowel due to sandhi, it is said: "chandena agati" (a going due to desire).
17-20. Trong kinh thứ bảy, chandāgatiṃ ở đây, để chỉ sự hợp âm và lược âm nguyên âm, đã nói “chandena agati”.
Chandāti hetumhi nissakkavacananti āha ‘‘chandenā’’ti, pemenāti attho.
Chandā is the ablative case indicating cause, so it means "chandenā" (by desire), which is to say, by affection.
Chandā là cách nói ở thể xuất xứ trong ý nghĩa nguyên nhân, do đó đã nói “chandenā”, nghĩa là do tình yêu.
Chandasaddo hettha taṇhāpariyāyo, akusalacchandapariyāyo vā.
Here, the word chanda is a synonym for craving, or a synonym for unwholesome desire.
Từ chanda ở đây là đồng nghĩa với taṇhā, hoặc đồng nghĩa với akusalacchanda.
Sesesūti ‘‘dosāgatiṃ gacchatī’’tiādīsu.
Sesesū means in the remaining cases, such as "goes by the wrong path of ill will."
Sesesū có nghĩa là trong các trường hợp khác như “dosāgatiṃ gacchati” (đi theo con đường sân hận), v.v.
Ettha ca yo ‘‘ayaṃ me mittoti vā, sandiṭṭhoti vā, ñātakoti vā, lañcaṃ vā pana me detī’’ti chandavasena assāmikaṃ sāmikaṃ karoti, ayaṃ chandena akattabbaṃ karoti nāma.
Here, whoever, due to desire, thinking, "This is my friend," or "This is my acquaintance," or "This is my relative," or "This one gives me a bribe," makes a non-owner an owner, this one does what should not be done due to desire.
Ở đây, người nào, do tham ái, biến người không có chủ thành người có chủ, nói rằng “đây là bạn của ta” hoặc “đây là người quen của ta” hoặc “đây là người thân của ta” hoặc “người này đã hối lộ ta”, thì người đó đã làm điều không nên làm do tham ái.
Yo ‘‘ayaṃ me verī’’ti cirakālānubaddhaveravasena vā, taṅkhaṇuppannakodhavasena vā sāmikaṃ assāmikaṃ karoti, ayaṃ dosena akattabbaṃ karoti nāma.
Whoever, due to ill will, thinking, "This is my enemy," either due to long-standing enmity or due to anger arisen at that moment, makes an owner a non-owner, this one does what should not be done due to ill will.
Người nào, do sân hận, biến người có chủ thành người không có chủ, nói rằng “đây là kẻ thù của ta” do thù hận lâu ngày hoặc do cơn giận phát sinh tức thời, thì người đó đã làm điều không nên làm do sân hận.
Yo pana mandattā momūhattā yaṃ vā taṃ vā ayuttaṃ akāraṇaṃ vatvā assāmikaṃ sāmikaṃ karoti, ayaṃ mohena akattabbaṃ karoti nāma.
Whoever, being foolish and deluded, says whatever is improper and baseless, and makes a non-owner an owner, this one does what should not be done due to delusion.
Người nào, do si mê, do ngu dốt, nói những điều không đúng, không có lý do, biến người không có chủ thành người có chủ, thì người đó đã làm điều không nên làm do si mê.
Yo pana ‘‘ayaṃ rājavallabhoti vā visame corādike visamāni vā kāyaduccaritādīni samādāya vattanena visamanissito vā, anatthampi me kareyyā’’ti bhīto assāmikaṃ sāmikaṃ karoti, ayaṃ bhayena akattabbaṃ karoti nāma.
Whoever, being afraid, thinking, "This one is a royal favorite," or "This one, being associated with something improper like thieves, or engaging in improper bodily misconduct, might even cause me harm," makes a non-owner an owner, this one does what should not be done due to fear.
Người nào, do sợ hãi, biến người không có chủ thành người có chủ, nói rằng “người này là người được vua yêu thích” hoặc “người này là người dựa vào những kẻ xấu như trộm cướp” hoặc “người này đã thực hiện những hành vi xấu như thân ác hạnh” hoặc “người này có thể gây hại cho ta”, thì người đó đã làm điều không nên làm do sợ hãi.
Yo pana kiñci bhājento ‘‘ayaṃ me sandiṭṭho vā sambhatto vā’’ti pemavasena atirekaṃ deti, ‘‘ayaṃ me verī’’ti dosavasena ūnakaṃ deti, yo muyhanto dinnādinnaṃ ajānamāno kassaci ūnaṃ, kassaci adhikaṃ deti, ‘‘ayaṃ imasmiṃ adīyamāne mayhaṃ anatthampi kareyyā’’ti sīto kassaci atirekaṃ deti, so catubbidhopi yathānukkamena chandāgatiādīni gacchanto akattabbaṃ karoti nāma.
Whoever, when distributing something, gives excessively out of affection, thinking, "This is my acquaintance or associate"; or gives less out of ill will, thinking, "This is my enemy"; or whoever, being deluded and not knowing what has been given or not given, gives less to some and more to others; or whoever, being timid, gives excessively to someone, thinking, "If this is not given, this one might even cause me harm"—all four types, by going on the wrong paths of desire and so on, respectively, do what should not be done.
Người nào khi chia chác, do tình yêu, cho thêm cho người mà mình quen biết hoặc thân thiết, do sân hận, cho ít hơn cho kẻ thù, người nào do si mê, không biết cái đã cho và cái chưa cho, cho ít hơn cho người này và nhiều hơn cho người kia, người nào do sợ hãi, nói rằng “nếu không cho người này, người này có thể gây hại cho ta”, rồi cho thêm cho người nào đó, thì tất cả bốn loại người đó, lần lượt đi theo con đường tham ái, v.v., đều đã làm điều không nên làm.
Nihīyati tassa yasoti tassa agatigāmino kittiyasopi parivārayasopi nihīyati parihāyati.
Nihīyati tassa yaso means the fame and retinue of that one who goes on the wrong path decline and diminish.
Nihīyati tassa yaso có nghĩa là danh tiếng của người đi sai đường đó, cả danh tiếng về tiếng tăm lẫn danh tiếng về tùy tùng, đều suy giảm, hao mòn.
Yassati tena kittīyatīti hi yaso, kitti thutighoso.
Indeed, yasa is that by which one is praised, meaning fame, renown, eulogy.
Yasa có nghĩa là danh tiếng, tiếng tăm, lời khen ngợi, tiếng vang, vì người ta được khen ngợi (kittīyati) bởi nó.
Yassati tena purecarānucarabhāvena parivārayatīti yaso, parivāro.
Indeed, yasa is that by which one is surrounded by followers and attendants, meaning a retinue.
Yasa có nghĩa là tùy tùng, vì người ta được bao quanh (parivārayati) bởi những người đi trước và đi theo bởi nó.
Aṭṭhamanavamadasamāni uttānatthāneva.
The eighth, ninth, and tenth are straightforward in meaning.
Các kinh thứ tám, thứ chín và thứ mười đều có nghĩa rõ ràng.
21. Tatiyassa paṭhame mahāvelā viya mahāvelā, vipulavālikapuñjatāya mahanto velātaṭo viyāti attho.
21. In the first of the third chapter, mahāvelā means a great sandbank, like a great river bank, because of its vast piles of sand.
21. Trong kinh đầu tiên của chương thứ ba, mahāvelā giống như một bãi cát lớn, có nghĩa là một bờ cát lớn do có nhiều đống cát.
Tenāha ‘‘mahāvālikarāsīti attho’’ti.
Therefore it is said: "It means a great heap of sand."
Do đó đã nói “mahāvālikarāsīti attho” (nghĩa là một đống cát lớn).
Uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikāti ime saddā samānatthā, byañjanameva nānaṃ.
The words uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikā are synonymous; only the pronunciation differs.
Các từ uru, maru, sikatā, vālukā, vaṇṇu, vālikā đều có cùng nghĩa, chỉ khác nhau về phụ âm.
Tenāha ‘‘urūti vālikā vuccatī’’ti.
Therefore it is said: "Uru is said to mean sand."
Do đó đã nói “urūti vālikā vuccatī” (uru được gọi là vālikā).
Najjāti nadati saddāyatīti nadī, tassā najjā, nadiyā ninnagāyāti attho.
Najjā means of the river that makes a sound, of the stream, of the flowing water.
Najjā có nghĩa là của con sông (nadī), con sông mà nó phát ra tiếng (nadati saddāyati), nghĩa là của dòng sông, của con sông.
Nerañjarāyāti ‘‘nelañjalāyā’’ti vattabbe la-kārassa ra-kāraṃ katvā ‘‘nerañjarāyā’’ti vuttaṃ, kaddamasevālapaṇakādidosarahitasalilāyāti attho.
Nerañjarā is said as "Nerañjarā" by changing the 'la' sound to 'ra' where it should have been "Nelañjalā"; the meaning is "a river whose waters are free from faults like mud, moss, and aquatic plants."
Nerañjarāyā có nghĩa là được nói là “Nerañjarāyā” bằng cách biến âm chữ “la” thành “ra” thay vì nói “Nelañjalāyā”, nghĩa là con sông có nước sạch không có bùn, rong rêu, thực vật thủy sinh, v.v.
Keci ‘‘nīlaṃ-jalāyāti vattabbe nerañjarāyā’’ti vadanti.
Some say "Nerañjarā" is said where it should have been "Nīlaṃ-jalā" (blue water).
Một số người nói rằng “Nerañjarāyā” được nói thay vì “Nīlaṃ-jalāyā” (nước xanh).
Nāmameva vā etaṃ tassā nadiyāti veditabbaṃ.
Or it should be understood that this is simply the name of that river.
Hoặc nên hiểu đây chỉ là tên của con sông đó.
Tassā nadiyā tīre yattha bhagavā vihāsi, taṃ dassetuṃ ‘‘ajapālanigrodhe’’ti vuttaṃ.
To show where the Blessed One dwelled on the bank of that river, it is said, " at the Ajapāla Banyan tree."
Để chỉ nơi Đức Thế Tôn đã trú ngụ bên bờ con sông đó, đã nói “ajapālanigrodhe” (tại cây đa Ajapāla).
Kasmā panāyaṃ ajapālanigrodho nāma jātoti āha ‘‘tassā’’tiādi.
Why did this banyan tree come to be called Ajapāla? It is said, " its" and so on.
Tại sao cây đa này lại có tên là Ajapāla? Đã nói “tassā” (của nó), v.v.
Keci pana ‘‘yasmā tattha vede sajjhāyituṃ asamatthā mahallakabrāhmaṇā pākāraparikkhepayuttāni nivesanāni katvā sabbe vasiṃsu, tasmāssa ajapālanigrodhoti nāmaṃ jāta’’nti vadanti.
However, some say, "Because elderly brahmins, who were unable to recite the Vedas there, built houses surrounded by walls and all lived there, it came to be called Ajapāla Banyan."
Tuy nhiên, một số người nói rằng “vì ở đó các Bà La Môn già không thể tụng Veda đã xây nhà có tường rào và tất cả đều sống ở đó, nên nó có tên là cây đa Ajapāla.”
Tatrāyaṃ vacanattho – na japantīti ajapā, mantānaṃ anajjhāyakāti attho.
Here is the meaning of the word: those who do not recite are ajapā, meaning those who do not study the mantras.
Ở đây, ý nghĩa của từ này là – những người không tụng (na japanti) là ajapā, nghĩa là những người không học thuộc các thần chú.
Ajapālanti ādiyanti nivāsaṃ etthāti ajapāloti.
Those who take up residence here are called Ajapāla.
Ajapālo là nơi họ bắt đầu (ādiyanti) cư trú (nivāsaṃ) ở đây.
Apare pana vadanti ‘‘yasmā majjhanhikasamaye antopaviṭṭhe aje attano chāyāya pāleti rakkhati, tasmā ‘ajapālo’tissa nāmaṃ ruḷha’’nti.
Others, however, say, "Because it protects (pāleti) goats (aje) with its shade when they enter it at midday, it became known as 'Ajapāla'."
Một số người khác lại nói: “Vì vào buổi trưa, cây bảo vệ và che chở con dê đi vào bên trong bằng bóng của nó, nên cái tên ‘ajapāla’ (người chăn dê) đã trở nên phổ biến.”
Sabbatthāpi nāmametaṃ tassa rukkhassa.
In all cases, this is the name of that tree.
Dù ở đâu, đây cũng là tên của cái cây đó.
Paṭhamābhisambuddhoti paṭhamaṃ abhisambuddho, anunāsikalopenāyaṃ niddeso.
Paṭhamābhisambuddho means "first fully enlightened," this is an expression with elision of the nasal sound.
Paṭhamābhisambuddho nghĩa là vị đã giác ngộ đầu tiên (paṭhamaṃ abhisambuddho), đây là sự diễn giải bằng cách lược bỏ âm mũi.
Tenevāha ‘‘sambuddho hutvā paṭhamamevā’’ti.
Therefore, it is said, " having become fully enlightened, for the very first time."
Do đó,* nói: “vừa thành Phật, ngay lập tức”.
Paṭhamanti ca bhāvanapuṃsakaniddeso, tasmā abhisambuddho hutvā paṭhamaṃ ajapālanigrodhe viharāmīti evamettha sambandho veditabbo.
And paṭhamaṃ is an expression in the neuter gender of state; therefore, the connection here should be understood as "having become fully enlightened, for the first time I dwelled at the Ajapāla Banyan tree."
Từ Paṭhama là một cách diễn đạt ở thể trung tính chỉ trạng thái; do đó, cần hiểu sự liên kết ở đây là: “sau khi thành Phật, ta trú tại cây Ajapāla nigrodha đầu tiên.”
Ayaṃ vitakkoti ayaṃ ‘‘kinnu khvāhaṃ…pe… vihareyya’’nti evaṃ pavattavitakko.
This thought refers to this thought that arose, "Now, what if I... (etc.)... were to dwell?"
Ayaṃ vitakko nghĩa là sự suy tư này, tức là “Ta có nên…pe… trú ngụ hay không?”
Hatthī ca vānaro ca tittiro ca hatthivānaratittirā.
An elephant, a monkey, and a partridge are elephant, monkey, and partridge.
Con voi, con vượn và con chim đa đa là hatthivānaratittirā.
Ye vuddhamapacāyantīti jātivuddho, vayovuddho, guṇavuddhoti tayo vuddhā.
Those who revere the elders refers to three types of elders: those elder by birth, those elder by age, and those elder by virtue.
Ye vuddhamapacāyantī (những ai tôn kính người lớn tuổi) có ba loại người lớn tuổi: lớn tuổi về dòng dõi (jātivuddho), lớn tuổi về tuổi tác (vayovuddho), và lớn tuổi về đức hạnh (guṇavuddho).
Tesu jātisampanno jātivuddho nāma, vaye ṭhito vayovuddho nāma, guṇasampanno guṇavuddho nāma.
Among these, one who is accomplished by birth is called elder by birth, one who is advanced in age is called elder by age, and one who is accomplished in virtues is called elder by virtue.
Trong số đó, người có dòng dõi cao quý gọi là jātivuddho; người có tuổi tác cao gọi là vayovuddho; người có đức hạnh đầy đủ gọi là guṇavuddho.
Tesu guṇasampanno vayovuddho imasmiṃ ṭhāne vuddhoti adhippeto.
Among these, an elder by age who is accomplished in virtues is intended as "elder" in this context.
Trong số đó, người lớn tuổi về đức hạnh và tuổi tác được hiểu là “vuddha” trong trường hợp này.
Apacāyantīti jeṭṭhāpacāyikākammena pūjenti.
Apacāyantī means they honor with the act of revering elders.
Apacāyantī nghĩa là tôn kính bằng hành động tôn kính bậc trưởng thượng.
Dhammassa kovidāti jeṭṭhāpacāyanadhammassa kovidā kusalā.
Skilled in the Dhamma means skilled and proficient in the Dhamma of revering elders.
Dhammassa kovidā nghĩa là thông thạo, thiện xảo trong pháp tôn kính bậc trưởng thượng.
Diṭṭheva dhammeti imasmiṃyeva attabhāve.
In this very life means in this very existence.
Diṭṭheva dhamme nghĩa là ngay trong đời sống này.
Pāsaṃsāti pasaṃsārahā.
Praiseworthy means worthy of praise.
Pāsaṃsā nghĩa là đáng được khen ngợi.
Samparāye ca suggatīti samparetabbe imaṃ lokaṃ hitvā gantabbe paralokepi tesaṃ sugatiyeva.
And a good destination in the future life means for them there is indeed a good destination even in the next world, to be gone to after leaving this world.
Samparāye ca suggatī nghĩa là trong đời sau, sau khi từ bỏ thế giới này và đi đến thế giới khác, họ cũng có thiện thú.
Ayaṃ panettha piṇḍattho – khattiyā vā hontu brāhmaṇā vā vessā vā suddā vā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā tiracchānagatā vā, ye keci sattā jeṭṭhāpacitikammena sīlādiguṇasampannānaṃ vayovuddhānaṃ apacitiṃ karonti, te imasmiñca attabhāve jeṭṭhāpacitikārakāti pasaṃsaṃ vaṇṇanaṃ thomanaṃ labhanti, kāyassa ca bhedā sagge nibbattantīti.
The summary meaning here is this: whether they are khattiyas, brahmins, vessas, suddas, householders, monastics, or animals, whatever beings perform reverence to those who are elder by age and accomplished in virtues such as sīla, they receive praise, commendation, and eulogy in this very existence as performers of reverence to elders, and upon the breaking up of the body, they are reborn in heaven.
Đây là ý nghĩa tổng quát ở đây: Dù là Sát-đế-lợi, Bà-la-môn, Thương nhân, Thủ-đà, gia chủ, xuất gia hay loài bàng sanh, bất cứ chúng sanh nào thực hiện sự tôn kính đối với những bậc lớn tuổi về tuổi tác, có đầy đủ các đức hạnh như giới, thì trong đời sống này họ được khen ngợi, tán thán là người biết tôn kính bậc trưởng thượng, và sau khi thân hoại mạng chung, họ được sanh lên cõi trời.
Aññasminti parasmiṃ.
Aññasmiṃ means in another.
Aññasmi nghĩa là người khác.
Attā na hotīti añño, paro.
That which is not oneself is añño, another.
Không phải tự ngã là añño, người khác.
So panettha na yo koci adhippeto, atha kho garuṭṭhāniyo.
Here, not just anyone is intended, but rather one who is worthy of respect.
Ở đây, không phải bất cứ ai cũng được đề cập, mà là người đáng tôn kính.
Tenāha ‘‘kañci garuṭṭhāne aṭṭhapetvā’’ti.
Therefore, it is said, " without establishing anyone in a position of respect."
Do đó,* nói: “không đặt ai vào vị trí đáng tôn kính”.
Patissati garuno āṇaṃ sampaṭicchatīti patisso, na patisso appatisso, patissayarahito, garupassayarahitoti attho.
One who accepts the command of a respected one is patisso; one who is not patisso is appatisso, meaning without respect, without reverence for a respected one.
Người vâng lời, chấp nhận mệnh lệnh của bậc tôn kính là patisso; không phải patisso là appatisso, tức là không có sự tôn kính, không có sự nương tựa vào bậc tôn kính.
Sadevaketi avayavena viggaho samudāyo samāsattho.
Sadevake is a compound meaning a collection of parts, a whole.
Sadevake là sự phân tích theo từng phần, ý nghĩa của từ ghép là toàn thể.
Sadevakaggahaṇena pañcakāmāvacaradevaggahaṇaṃ pārisesañāyena itaresaṃ padantarehi saṅgahitattā.
By the term sadevaka (with devas), the devas of the five sense-sphere heavens are included, by the rule of remainder, as others are already included by other terms.
Với từ Sadevaka, theo quy tắc loại trừ (pārisesañāya), chỉ các vị trời cõi Dục giới được đề cập, vì các vị trời khác đã được bao gồm trong các từ khác.
Samārakaggahaṇena chaṭṭhakāmāvacaradevaggahaṇaṃ paccāsattiñāyena.
By the term samāraka (with Māra), the devas of the sixth sense-sphere heaven are included, by the rule of proximity.
Với từ Samāraka, theo quy tắc gần gũi (paccāsattiñāyena), chỉ các vị trời cõi Dục giới thứ sáu được đề cập.
Tattha hi māro jāto tannivāsī ca hoti.
For there, Māra is born and dwells there.
Vì Ma vương sanh ra và trú ngụ ở đó.
Sabrahmakavacanena brahmakāyikādibrahmaggahaṇaṃ paccāsattiñāyeneva.
By the word sabrahmaka (with Brahmā), the Brahmās, such as the Brahmā-kāyika devas, are included, also by the rule of proximity.
Với từ Sabrahmaka, theo quy tắc gần gũi (paccāsattiñāyena), chỉ các vị Phạm thiên như Phạm chúng thiên được đề cập.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyāti sāsanassa paccatthikasamaṇabrāhmaṇaggahaṇaṃ.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā (with ascetics and brahmins) refers to those ascetics and brahmins who are adversaries of the Dispensation.
Sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāyā là sự đề cập đến các Sa-môn và Bà-la-môn đối địch với giáo pháp.
Nidassanamattañcetaṃ apaccatthikānaṃ asamitābāhitapāpānañca samaṇabrāhmaṇānaṃ teneva vacanena gahitattā.
And this is merely an example, as non-adversarial ascetics and brahmins who have not extinguished and expelled evil are included by that very word.
Và đây chỉ là một ví dụ, vì các Sa-môn và Bà-la-môn không đối địch, không diệt trừ tội lỗi đã được bao gồm trong chính từ ngữ đó.
Kāmaṃ ‘‘sadevake’’tiādivisesanānaṃ vasena sattavisayo lokasaddoti viññāyati tulyayogavisayattā tesaṃ, ‘‘salomako sapakkhako’’tiādīsu pana atulyayoge ayaṃ samāso labbhatīti byabhicāradassanato pajāgahaṇanti pajāvacanena sattalokaggahaṇaṃ.
Although the word "loka" (world) is understood to refer to the realm of beings due to qualifying terms like "sadevake" (with devas) and so on, as these terms apply to similar categories, the term " pajā" (progeny, people) is used here to avoid the fallacy of over-application, as such a compound (like "salomako sapakkhako" - having hair, having wings) can be found in dissimilar categories; thus, by the word "pajā," the world of beings is understood.
Mặc dù các vị trời, Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong các từ đặc biệt như “sadevake”, v.v., để chỉ ra sự khác biệt đặc biệt của họ, nhưng vì chúng sanh là đối tượng của từ “loka” (thế giới) do có sự tương đồng trong việc áp dụng các từ đó, như trong “salomako sapakkhako” (có lông, có cánh), v.v., thì sự kết hợp này có thể xảy ra trong những trường hợp không tương đồng, do đó từ pajā (chúng sanh) được dùng để chỉ thế giới chúng sanh.
Devabhāvasāmaññena mārabrahmesu gahitesupi itarehi tesaṃ labbhamānavisesadassanatthaṃ visuṃ gahaṇanti dassento ‘‘māro nāmā’’tiādimāha.
To show that even though Māra and Brahmā are included by the general term "deva-state," they are mentioned separately to indicate the specific distinctions observable in them from others, he says " Māra by name" and so on.
Để cho thấy rằng dù Ma vương và Phạm thiên đã được bao gồm trong ý nghĩa chung của “devabhāva” (trạng thái của chư thiên), nhưng chúng được đề cập riêng để chỉ ra sự khác biệt đặc biệt của chúng, nên* nói “māro nāmā” (tên là Ma vương), v.v.
Māro brahmānampi vicakkhukammāya pahotīti āha ‘‘sabbesa’’nti.
Māra is capable of making even Brahmās blind, thus he says " of all."
Ma vương có khả năng làm cho ngay cả Phạm thiên cũng bị mù quáng, nên* nói “sabbesaṃ” (của tất cả).
Uparīti uparibhāge.
" Uparī" means in the upper part.
Uparī nghĩa là ở phần trên.
Brahmāti dasasahassibrahmānaṃ sandhāyāha.
" Brahmā" refers to the Brahmās of the ten-thousand-world system.
Brahmā ở đây chỉ Phạm thiên của mười ngàn thế giới.
Tathā cāha ‘‘dasahi aṅgulīhī’’tiādi.
And so it is said, " with ten fingers" and so on.
Và* cũng nói: “bằng mười ngón tay”, v.v.
Idha dīghanikāyādayo viya bāhirakānampi ganthanikāyo labbhatīti āha ‘‘ekanikāyādivasenā’’ti.
Here, a collection of texts belonging even to outsiders, like the Dīgha Nikāya and others, is found; thus, he says " in the manner of a single collection" and so on.
Ở đây, các bộ kinh bên ngoài cũng được tìm thấy giống như Dīghanikāya, v.v., nên* nói “ekanikāyādivasena” (theo cách của một bộ kinh, v.v.).
Vatthuvijjādīti ādi-saddena vijjāṭṭhānāni saṅgayhanti.
" Vatthuvijjādī" (knowledge of dwellings, etc.): by the word " ādi" (etc.), the branches of knowledge are included.
Vatthuvijjādī (khoa học về nhà cửa, v.v.) với từ ādi (v.v.) bao gồm các môn học khác.
Yathāsakaṃ kammakilesehi pajātattā nibbattattā pajā, sattanikāyo, tassā pajāya.
"Pajā" means progeny or the group of beings, because they are born and arise from their respective kamma and defilements; for that " pajā."
Pajā là chúng sanh, tập hợp chúng sanh, vì chúng được sanh ra, được hình thành bởi nghiệp và phiền não của riêng mình; tassā pajāya (của chúng sanh đó).
Sadevamanussāyāti vā iminā sammutidevaggahaṇaṃ tadavasiṭṭhamanussalokaggahaṇañca daṭṭhabbaṃ.
Or, by this phrase " sadevamanussāyā" (with devas and humans), the inclusion of conventional devas and the remaining human world should be understood.
Hoặc với từ Sadevamanussāyā (cùng với chư thiên và loài người), cần hiểu là bao gồm các vị trời theo quy ước và thế giới loài người còn lại.
Evaṃ bhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetvā idāni abhāgaso lokaṃ gahetvā yojanaṃ dassetuṃ ‘‘apicetthā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus explained the world by taking it in parts, he now states " apicetthā" and so on, to explain the world by taking it as a whole.
Sau khi giải thích thế giới bằng cách chia nhỏ các phần như vậy, bây giờ để giải thích thế giới mà không chia nhỏ,* đã nói “apicetthā” (hơn nữa, ở đây), v.v.
Lokavasena vuttāni ‘‘lokīyanti ettha kammaṃ kammaphalānī’’ti katvā.
" Lokavasena vuttāni" (stated in terms of the world) means "kamma and its results are 'lokīyati' (accumulated) here."
Lokavasena vuttāni (được nói theo nghĩa thế giới) vì “nghiệp và quả của nghiệp được chứa đựng ở đây.”
Pajāvasena ‘‘hetupaccayehi pajātā’’ti katvā.
" Pajāvasena" (in terms of progeny/people) means "they are born from causes and conditions."
Pajāvasena (theo nghĩa chúng sanh) vì “được sanh ra bởi các nhân duyên.”
Sīlasampannataranti ettha paripuṇṇasampannatā adhippetā ‘‘sampannaṃ sālikedāra’’ntiādīsu (jā. 1.14.1) viya.
Here, in " sīlasampannataraṃ" (more accomplished in virtue), complete accomplishment is intended, as in phrases like "sampannaṃ sālikedāraṃ" (a field of rice that is accomplished) and so on.
Trong Sīlasampannataraṃ, sự đầy đủ hoàn hảo được ngụ ý, giống như trong “sampannaṃ sālikedāraṃ” (ruộng lúa đầy đủ), v.v. (Jā. 1.14.1).
Tenāha ‘‘adhikataranti attho’’ti.
Therefore, he says, " the meaning is 'more abundant'."
Do đó,* nói: “có nghĩa là hơn thế nữa”.
Paripuṇṇañhi adhikataranti vattuṃ arahati.
For that which is complete is indeed worthy of being called more abundant.
Vì cái gì đầy đủ thì đáng được gọi là hơn thế nữa.
Kāraṇanti yuttiṃ.
" Kāraṇaṃ" means reason.
Kāraṇa nghĩa là lý do.
Atthanti aviparītatthaṃ.
" Atthaṃ" means the undistorted meaning.
Attha nghĩa là ý nghĩa không sai lệch.
Vaḍḍhinti ativaḍḍhinimittaṃ.
" Vaḍḍhiṃ" means the cause of great increase.
Vaḍḍhi nghĩa là nguyên nhân của sự tăng trưởng vượt trội.
Iminā vacanenāti imasmiṃ sutte anantaraṃ vuttavacanena.
" Iminā vacanenā" means by the statement just made in this Sutta.
Iminā vacanenā (bằng lời nói này) nghĩa là bằng lời nói vừa được nói trong kinh này.
Na kevalaṃ imināva, suttantarampi ānetvā paṭibāhitabboti dassento ‘‘na me ācariyo atthī’’tiādimāha.
To show that it should be refuted not only by this but also by bringing in other Suttas, he says " na me ācariyo atthī" (I have no teacher) and so on.
Không chỉ bằng lời nói này, mà còn bằng cách trích dẫn các kinh khác để bác bỏ, nên* nói “na me ācariyo atthī” (ta không có bậc thầy), v.v.
Tattha na me ācariyo atthīti lokuttaradhamme mayhaṃ ācariyo nāma natthi.
Therein, " na me ācariyo atthī" means I have no teacher in supramundane Dhamma.
Ở đó, na me ācariyo atthī (ta không có bậc thầy) nghĩa là ta không có bậc thầy nào về các pháp siêu thế.
Kiñcāpi lokiyadhammānampi yādiso lokanāthassa adhigamo, na tādiso adhigamo parūpadeso atthi.
Although the attainment of the World-Protector in mundane Dhamma is unique, there is no such attainment or instruction from another.
Mặc dù đối với các pháp thế tục, sự chứng đắc của Thế Tôn không giống như sự chứng đắc hay lời dạy của người khác.
Lokuttaradhamme panassa lesopi natthi.
However, in supramundane Dhamma, there is not even a trace of it for him.
Nhưng đối với các pháp siêu thế, Ngài không có một chút nào từ người khác.
Natthi me paṭipuggaloti mayhaṃ sīlādīhi guṇehi paṭinidhibhūto puggalo nāma natthi.
" Natthi me paṭipuggalo" means there is no person who is my equal in qualities such as virtue.
Natthi me paṭipuggalo (ta không có người đối địch) nghĩa là ta không có người nào sánh ngang về các đức hạnh như giới.
Saranti karaṇe etaṃ paccattavacananti āha ‘‘sarantenā’’ti, saranti vā saraṇahetu cāti attho.
" Saraṃ" is an instrumental case, thus he says " sarantenā" (by remembering); or, it means "because of remembering."
Sara (nhớ) là một từ ở cách công cụ, nên* nói “sarantenā” (bằng cách nhớ), hoặc sara có nghĩa là vì nguyên nhân của sự nhớ.
Yatoti bhummatthe tosaddoti āha ‘‘yasmiṃ kāle’’ti.
" Yato" is in the locative sense, so he says " yasmiṃ kāle" (at which time).
Yato (từ khi) là từ ở cách sở thuộc, nên* nói “yasmiṃ kāle” (vào thời điểm đó).
Rattiyo jānantīti rattaññū, attano pabbajitadivasato paṭṭhāya bahū rattiyo jānanti, cirapabbajitāti vuttaṃ hoti.
One who knows nights is "rattaññū" (one who knows many nights); one who knows many nights from the day of one's ordination is said to be "cirapabbajita" (long-ordained).
Người biết nhiều đêm là rattaññū, tức là người biết nhiều đêm kể từ ngày xuất gia, có nghĩa là đã xuất gia lâu năm.
Rattaññūnaṃ mahantabhāvo rattaññumahantaṃ.
The greatness of one who knows many nights is " rattaññumahantaṃ" (greatness in knowing many nights).
Sự vĩ đại của những người biết nhiều đêm là rattaññumahantaṃ.
Bhāvappadhāno esa niddeso.
This explanation is predominant in the sense of "being."
Đây là một cách diễn đạt nhấn mạnh trạng thái.
‘‘Rattaññumahatta’’nti vā pāṭho.
Or, the reading is "rattaññumahatta."
Hoặc có thể đọc là “rattaññumahattaṃ”.
Esa nayo sesesupi.
This method applies to the rest as well.
Cách này cũng áp dụng cho các trường hợp còn lại.
Theranavamajjhimānaṃ vasena vipulabhāvo vepullamahantaṃ.
The extensive nature in terms of elders, new monks, and middle monks is " vepullamahantaṃ" (greatness in extensiveness).
Sự rộng lớn về số lượng của các vị Trưởng lão, Trung niên và Tân học là vepullamahantaṃ.
Sikkhattayasaṅgahitassa sāsanabrahmacariyassa jhānābhiññādivasena vipulabhāvo brahmacariyamahantaṃ.
The extensive nature of the Sāsana's holy life, which comprises the three trainings, in terms of jhāna, abhiññā, and so on, is " brahmacariyamahantaṃ" (greatness in the holy life).
Sự rộng lớn của phạm hạnh giáo pháp bao gồm ba học pháp, về các thiền định, thắng trí, v.v., là brahmacariyamahantaṃ.
Visiṭṭhassa paccayalābhassa vipulabhāvo lābhaggamahantaṃ.
The extensive nature of excellent gain of requisites is " lābhaggamahantaṃ" (greatness in supreme gain).
Sự rộng lớn của sự thù thắng trong việc thọ nhận các vật dụng là lābhaggamahantaṃ.
Catubbidhena mahantenāti catubbidhena mahantabhāvena.
" Catubbidhena mahantenā" means by the four kinds of greatness.
Catubbidhena mahantenā (bằng bốn loại vĩ đại) nghĩa là bằng bốn loại vĩ đại.
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāleti bhagavato saṅghe gāravassa pākaṭakāladassanamattaṃ.
" Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle" (at the time of Mahāpajāpati's offering of a pair of robes) merely indicates the time when the Buddha's reverence for the Saṅgha became manifest.
Mahāpajāpatiyā dussayugadānakāle (vào lúc Mahāpajāpatī dâng cặp y) chỉ là để chỉ ra thời điểm mà sự tôn kính của Đức Phật đối với Tăng đoàn trở nên rõ ràng.
Na hi bhagavā tato pubbe saṅghe gāravarahito vihāsi.
For the Buddha did not dwell without reverence for the Saṅgha before that time.
Vì Đức Phật không phải là không tôn kính Tăng đoàn trước đó.
22. Dutiye huhuṅkajātikenāti so kira diṭṭhamaṅgaliko mānavasena kodhavasena ca ‘‘huhu’’nti karonto vicarati, tasmā huhuṅkajātikoti vuccati.
22. In the second Sutta, " huhuṅkajātikena" means that person, being superstitious and motivated by Māra and anger, wandered about making "huhu" sounds, hence he is called "huhuṅkajātika."
22. Trong phần thứ hai, với người có bản tính huhuṅka – người này, vì kiêu mạn và sân hận, thường đi loanh quanh mà "huhu", do đó được gọi là huhuṅkajātika.
‘‘Huhukkajātiko’’tipi paṭhanti, tena saddhiṃ āgatāti attho.
Some also read "huhukkajātiko"; it means "accompanied by him."
Cũng có cách đọc là ‘‘Huhukkajātiko’’. Nghĩa là đã đến cùng với những người đó.
Jarājiṇṇāti jarāya khaṇḍadantapalitakesādibhāvaṃ āpāditā.
Jarājiṇṇā means having reached the state of broken teeth, grey hair, and so on, due to old age.
Jarājiṇṇā (già yếu) nghĩa là đã đạt đến trạng thái răng rụng, tóc bạc, v.v., do tuổi già.
Vayovuddhāti aṅgapaccaṅgānaṃ vuddhimariyādappattā.
Vayovuddhā means having reached the limit of growth of their limbs and minor limbs.
Vayovuddhā (lớn tuổi) nghĩa là đã đạt đến giới hạn phát triển của các chi và các bộ phận cơ thể.
Jātimahallakāti upapattiyā mahallakabhāvena samannāgatā.
Jātimahallakā means endowed with the state of being old by birth.
Jātimahallakā (già cả về dòng dõi) nghĩa là đã đạt đến trạng thái già cả do sự sinh ra.
Mahattaṃ lanti gaṇhantīti mahallakā, jātiyā mahallakā, na vibhavādināti jātimahallakā.
They receive greatness, thus they are mahallakā; great by birth, not by wealth and so on, thus they are jātimahallakā.
Những người đạt được sự vĩ đại thì là mahallakā (già cả); già cả về dòng dõi, chứ không phải về tài sản, v.v., do đó là jātimahallakā.
Vayoanuppattāti pacchimavayaṃ sampattā, pacchimavayo nāma vassasatassa pacchimo tatiyo bhāgo.
Vayoanuppattā means having reached the final age; the final age is the last third part of a hundred years.
Vayoanuppattā (đã đạt đến tuổi già) nghĩa là đã đạt đến tuổi cuối cùng; tuổi cuối cùng là một phần ba cuối cùng của một trăm năm.
Jiṇṇāti vā porāṇā, cirakālappavattakulanvayāti vuttaṃ hoti.
Jiṇṇā means old or ancient; it is said to be of a long-established lineage.
Hoặc Jiṇṇā (cổ xưa) nghĩa là đã là một dòng dõi gia tộc tồn tại lâu đời.
Vuddhāti sīlācārādiguṇavuddhiyuttā.
Vuddhā means endowed with the growth of virtues such as sīla and good conduct.
Vuddhā (trưởng lão) nghĩa là những người có sự tăng trưởng về các đức tính như giới hạnh.
Mahallakāti vibhavamahantatāya samannāgatā.
Mahallakā means endowed with great wealth.
Mahallakā (vĩ đại) nghĩa là những người có tài sản lớn.
Mahaddhanāti mahābhogā.
Mahaddhanā means having great possessions.
Mahaddhanā (giàu có) nghĩa là có nhiều của cải.
Addhagatāti maggappaṭipannā brāhmaṇānaṃ vatacariyādimariyādaṃ avītikkamma caramānā.
Addhagatā means having entered the path, behaving without transgressing the customary practices of brahmins.
Addhagatā (đã đi trên đường) nghĩa là những người đã đi trên con đường, sống theo giới hạn của các thực hành của Bà-la-môn mà không vượt quá.
Vayoanuppattāti jātivuddhabhāvaṃ antimavayaṃ anuppattā.
Vayoanuppattā means having reached the final stage of being old by birth.
Vayoanuppattā (đã đạt đến tuổi già) nghĩa là đã đạt đến tuổi già về dòng dõi, tuổi cuối cùng.
Sutaṃ netanti ettha sutaṃ no etanti padacchedo.
In Sutaṃ netaṃ, the word division is sutaṃ no etaṃ.
Trong cụm Sutaṃ netaṃ, cách chia từ là sutaṃ no etaṃ.
Noti ca karaṇatthe sāmivacanaṃ.
And no is a genitive case word in the sense of 'by'.
Và no là một từ sở hữu trong ý nghĩa của một công cụ.
Tenāha ‘‘amhehi suta’’nti.
Therefore, it says "amhehi sutaṃ" (heard by us).
Do đó, có câu ‘‘amhehi sutaṃ’’ (chúng tôi đã nghe).
Akāleti ayuttakāle.
Akāle means at an inappropriate time.
Akāle (không đúng lúc) nghĩa là vào thời điểm không thích hợp.
Asabhāvaṃ vadatīti yaṃ natthi, taṃ vadati.
Asabhāvaṃ vadati means he speaks of what does not exist.
Asabhāvaṃ vadatī (nói điều không đúng sự thật) nghĩa là nói điều không tồn tại.
Anatthaṃ vadatīti akāraṇanissitaṃ vadati.
Anatthaṃ vadati means he speaks of what is without cause.
Anatthaṃ vadatī (nói điều vô ích) nghĩa là nói điều không có nguyên nhân.
Akāraṇanissitanti ca nipphalanti attho.
And akāraṇanissitaṃ means it is fruitless.
Và Akāraṇanissitaṃ (không có nguyên nhân) nghĩa là vô ích.
Phalañhi kāraṇanissitaṃ.
For fruit is dependent on cause.
Vì quả dựa trên nguyên nhân.
Akāraṇanissitatā ca tadavinābhāvato akāraṇe nissitaṃ, nipphalaṃ samphanti vuttaṃ hoti.
And akāraṇanissitatā means dependent on what is without cause due to its inseparability from it; it is said to be fruitless, without benefit.
Và việc không có nguyên nhân là dựa trên điều không có nguyên nhân do sự không thể tách rời của nó, nghĩa là nó vô ích.
Avinayaṃ vadatīti na saṃvaravinayappaṭisaṃyuttaṃ vadati, attano suṇantassa ca na saṃvaravinayāvahaṃ vadatīti vuttaṃ hoti.
Avinayaṃ vadati means he speaks of what is not connected with restraint and discipline; it is said that he speaks of what does not lead to restraint and discipline for himself and for the listener.
Avinayaṃ vadatī (nói điều không đúng giới luật) nghĩa là nói điều không liên quan đến sự tiết chế và giới luật; nghĩa là nói điều không mang lại sự tiết chế và giới luật cho bản thân và người nghe.
Na hadaye nidhetabbayuttakanti ahitasaṃhitattā cittaṃ anuppavesetvā nidhetuṃ ayuttaṃ.
Na hadaye nidhetabbayuttakaṃ means it is unsuitable to be kept and stored in the mind, being unbeneficial.
Na hadaye nidhetabbayuttakaṃ (không đáng ghi nhớ trong tâm) nghĩa là không thích hợp để ghi nhớ trong tâm vì nó không mang lại lợi ích.
Kathetuṃ ayuttakālenāti dhammaṃ kathentena yo attho yasmiṃ kāle vattabbo, tato pubbe pacchā ca tassa akālo, tasmiṃ ayuttakāle vattā.
Kathetuṃ ayuttakālenā means speaking at an inappropriate time; for a Dhamma speaker, the time before and after the proper moment for a certain meaning to be spoken is an inappropriate time, and he speaks at that inappropriate time.
Kathetuṃ ayuttakālena (không đúng lúc để nói) nghĩa là người nói vào thời điểm không thích hợp, tức là trước hoặc sau thời điểm thích hợp để nói một ý nghĩa nhất định khi thuyết pháp.
Apadesarahitanti suttāpadesarahitaṃ.
Apadesarahitaṃ means devoid of Sutta references.
Apadesarahitaṃ (không có căn cứ) nghĩa là không có căn cứ từ kinh điển.
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na kathetīti ‘‘bhagavatā asuke sutte evaṃ vutta’’nti evaṃ sāpadesaṃ kāraṇasahitaṃ katvā na katheti.
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na katheti means he does not speak with references and reasons, saying, "The Blessed One said thus in such and such a Sutta."
Sāpadesaṃ sakāraṇaṃ katvā na kathetī (không nói có căn cứ và có lý do) nghĩa là không nói có căn cứ và có lý do như "Đức Thế Tôn đã nói như vậy trong kinh nọ".
Pariyantarahitanti paricchedarahitaṃ, suttaṃ vā jātakaṃ vā nikkhipitvā tassa anuyogaṃ upamaṃ vā vatthuṃ vā āharitvā yaṃ suttaṃ jātakaṃ vā nikkhipitaṃ, tassa sarīrabhūtaṃ kathaṃ anāmasitvā bāhirakathaṃyeva katheti, nikkhittaṃ nikkhittamattameva hoti, ‘‘suttaṃ nu kho katheti jātakaṃ nu kho, nāssa antaṃ vā koṭiṃ vā passāmā’’ti vattabbataṃ āpajjati.
Pariyantarahitaṃ means without limit; having set aside a Sutta or a Jātaka, and having brought up a question, simile, or story related to it, he speaks only of external matters without touching upon the main body of the Sutta or Jātaka that was set aside. What was set aside remains merely set aside, and it becomes such that one would say, "Is he speaking a Sutta or a Jātaka? We see neither its end nor its limit."
Pariyantarahitaṃ (không có giới hạn) nghĩa là không có ranh giới. Người đó bỏ qua một bài kinh hoặc một bản Jātaka, và thay vì đề cập đến nội dung cốt lõi của bài kinh hoặc bản Jātaka đã được bỏ qua bằng cách đưa ra một câu hỏi, một ví dụ hoặc một câu chuyện, người đó chỉ nói những câu chuyện bên ngoài. Bài kinh đã bỏ qua chỉ là bài kinh đã bỏ qua. Người đó trở nên đáng nói rằng: "Liệu người này đang nói về một bài kinh hay một bản Jātaka? Chúng ta không thấy điểm đầu hay điểm cuối của nó."
Yathā vaṭarukkhasākhānaṃ gatagataṭṭhāne pārohā otaranti, otiṇṇo-tiṇṇaṭṭhāne viruḷhiṃ āpajjitvā puna vaḍḍhantiyeva, evaṃ aḍḍhayojanampi yojanampi gacchatiyeva.
Just as the aerial roots of a banyan tree descend wherever its branches go, and having descended, they grow again in the place where they have taken root, and thus it extends for half a yojana or even a yojana.
Giống như những cành cây đa, rễ phụ mọc xuống ở bất cứ nơi nào chúng đi đến, và khi đã mọc xuống, chúng lại phát triển và tiếp tục lan rộng, có thể đi nửa dojana hoặc một dojana.
Gacchante gacchante pana mūlarukkho vinassati, anujātapārohamūlāniyeva tiṭṭhanti, evaṃ ayampi nigrodhadhammakathiko nāma hoti.
But as it continues to extend, the original tree perishes, and only the roots of the newly formed aerial roots remain. In the same way, this person is called a nigrodhadhammakathika (banyan-tree Dhamma speaker).
Khi chúng tiếp tục lan rộng, cây gốc sẽ chết, chỉ còn lại những rễ phụ đã mọc. Tương tự, người này được gọi là một pháp sư theo kiểu cây đa.
Nikkhittaṃ nikkhittameva katvā passeneva pariharanto gacchati.
He makes what was set aside remain set aside, and carries it along only by the side.
Người đó chỉ giữ bài kinh đã bỏ qua như một vật trang trí bên cạnh mình.
Yo pana bahumpi bhaṇanto ‘‘etadatthamidaṃ vutta’’nti nikkhittasuttato aññampi anuyogūpamāvatthuvasena tadupayogīnaṃ āharitvā āharitvā jānāpetuṃ sakkoti, tathārūpassa dhammakathikassa bahumpi kathetuṃ vaṭṭati.
However, if one, even while speaking much, can make others understand by bringing up additional relevant questions, similes, and stories from the Sutta that was set aside, saying, "This was said for this purpose," then such a Dhamma speaker is permitted to speak much.
Tuy nhiên, một pháp sư có khả năng giải thích rằng "điều này được nói với mục đích đó" bằng cách đưa ra các câu hỏi, ví dụ và câu chuyện khác từ bài kinh gốc để làm rõ, thì người đó có thể nói nhiều.
Na lokiyalokuttaraatthanissitanti attano paresañca na lokiyalokuttarahitāvahaṃ.
Na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ means it does not lead to worldly or supramundane benefit for oneself or others.
Na lokiyalokuttaraatthanissitaṃ (không dựa trên lợi ích thế gian và siêu thế) nghĩa là không mang lại lợi ích thế gian và siêu thế cho bản thân và người khác.
Pakaṭṭhānaṃ ukkaṭṭhānaṃ sīlādiatthānaṃ bodhanato sabhāvaniruttivasena ca buddhādīhi bhāsitattā pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷīti pāḷi, pariyattidhammo.
Pāḷi is the pariyatti Dhamma, so called because it is the line of excellent words (pakaṭṭhānaṃ vacanappabandhānaṃ āḷī) spoken by the Buddhas and others, due to its teaching of excellent virtues such as sīla, and by means of natural expression (sabhāvanirutti).
Do việc giác ngộ các ý nghĩa cao quý và xuất sắc như giới hạnh, và do được chư Phật, v.v., thuyết giảng bằng ngôn ngữ tự nhiên, nên Pāḷi là dòng văn bản của những lời nói cao quý, tức là Pháp học.
Purimassa atthassa pacchimena atthena anusandhānaṃ anusandhi, atthamukhena pana pāḷippadesānampi anusandhi hotiyeva.
Anusandhi is the connection of a preceding meaning with a subsequent meaning; however, there is also a connection of Pali passages by way of meaning.
Sự liên kết ý nghĩa của phần trước với phần sau là anusandhi (sự liên kết). Tuy nhiên, các đoạn văn Pali cũng có sự liên kết về ý nghĩa.
Svāyaṃ anusandhi pucchānusandhiajjhāsayānusandhiyathānusandhiādivasena catubbidho, taṃtaṃdesanānaṃ pana pubbāparapāḷivasena anusandhivasena pubbāparavasenāti paccekaṃ yojetabbaṃ.
This connection (anusandhi) is fourfold: connection by question (pucchānusandhi), connection by intention (ajjhāsayānusandhi), connection as it is (yathānusandhi), and so on. However, for those specific teachings, it should be applied to each by way of prior and later texts, by way of connection, and by way of prior and later.
Sự liên kết này có bốn loại: liên kết câu hỏi, liên kết ý định, liên kết phù hợp và liên kết ban đầu. Đối với mỗi bài thuyết giảng, cần phải kết nối theo trình tự trước sau của các đoạn Pali, tức là pubbāparavasena (theo trình tự trước sau).
Uggahitanti byañjanaso atthaso ca uddhaṃ uddhaṃ gahitaṃ, pariyāpuṇanavasena ceva paripucchāvasena ca hadayena gahitanti attho.
"Uggahita" means grasped higher and higher by its letters and by its meaning, and it means grasped by heart by way of mastering and by way of questioning.
Uggahita (đã nắm giữ) nghĩa là đã nắm giữ lên trên, lên trên, cả về mặt từ ngữ và ý nghĩa; nghĩa là đã nắm giữ trong tâm bằng cách học thuộc và bằng cách hỏi.
Vaṭṭadukkhanissaraṇatthikehi sotabbato sutaṃ, pariyattidhammo.
Because it should be heard by those desirous of liberation from the suffering of saṃsāra, it is "suta" (heard), the Dhamma of learning.
Sutaṃ (điều đã nghe) là Pháp học, vì nó phải được lắng nghe bởi những người mong muốn thoát khỏi khổ luân hồi.
Taṃ dhāretīti sutadharo.
He who holds it is a sutadhara.
Người giữ điều đã nghe là sutadharo (người giữ điều đã nghe).
Yo hi sutadharo, sutaṃ tasmiṃ patiṭṭhitaṃ hoti suppatiṭṭhitaṃ arogikaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ti.
Indeed, for one who is a sutadhara, the suta is established in him, well-established, uncorrupted; therefore, it is said, "the foundation of suta."
Quả thật, nơi người giữ điều đã nghe, điều đã nghe được thiết lập vững chắc, không bị hư hoại. Do đó, có câu ‘‘sutassa ādhārabhūto’’ (là nền tảng của điều đã nghe).
Tenāha ‘‘yassa hī’’tiādi.
Therefore, he said, "yassa hī" and so on.
Do đó, có câu ‘‘yassa hī’’ (vì của ai) v.v.
Ekaṃ padaṃ ekakkharampi avinaṭṭhaṃ hutvā sannicīyatīti sannicayo, sutaṃ sannicayo etasminti sutasannicayo.
A collection is that which is accumulated without even a single word or a single letter being lost; "sutasannicayo" is that in which suta is accumulated.
Một từ, dù chỉ một chữ, không bị mất đi mà được tích lũy lại, đó là sannicayo (sự tích lũy). Nơi đó có sự tích lũy của điều đã nghe là sutasannicayo (sự tích lũy của điều đã nghe).
Ajjhosāyāti anuppavisitvā.
"Ajjhosāyā" means having penetrated.
Ajjhosāyā (đã thâm nhập) nghĩa là đã đi vào.
Tiṭṭhatīti na sammussati.
"Tiṭṭhatī" means it is not forgotten.
Tiṭṭhatī (đứng vững) nghĩa là không bị quên lãng.
Paguṇāti vācuggatā.
"Paguṇā" means committed to memory.
Paguṇā (thông thạo) nghĩa là đã thuộc lòng.
Niccalikanti aviparivattaṃ.
"Niccalikaṃ" means unchangeable.
Niccalikaṃ (không dao động) nghĩa là không thay đổi.
Saṃsanditvāti aññehi saṃsanditvā.
"Saṃsanditvā" means having compared with others.
Saṃsanditvā (đã đối chiếu) nghĩa là đã đối chiếu với những người khác.
Samanuggāhitvāti paripucchāvasena atthaṃ ogāhitvā.
"Samanuggāhitvā" means having penetrated the meaning by way of questioning.
Samanuggāhitvā (đã tìm hiểu kỹ) nghĩa là đã thâm nhập ý nghĩa bằng cách hỏi.
Pabandhassa vicchedābhāvato gaṅgāsotasadisaṃ.
It is like the flow of the Ganges because there is no break in the continuous stream.
Gaṅgāsotasadisaṃ (giống như dòng sông Hằng) vì không có sự gián đoạn trong chuỗi.
‘‘Bhavaṅgasotasadisa’’nti vā pāṭho, akittimaṃ sukhappavattīti attho.
Or the reading is "like the flow of bhavaṅga," meaning an unartificial, pleasant continuity.
Hoặc cách đọc là ‘‘Bhavaṅgasotasadisaṃ’’ (giống như dòng bhavaṅga), nghĩa là sự tiếp diễn hạnh phúc một cách tự nhiên.
Suttekadesassa suttamattassa ca vacasā paricayo idha nādhippeto, vaggādivasena pana adhippetoti āha ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ti, ‘‘dasasuttāni gatāni, dasavaggāni gatānī’’tiādinā sallakkhetvā vācāya sajjhāyitāti attho.
Here, the familiarity with a part of a Sutta or merely a Sutta by recitation is not intended; rather, it is intended by way of sections and so on, therefore it is said, "suttadasaka...pe... sajjhāyitā," meaning it is recited vocally, having marked it as "ten suttas have been covered, ten sections have been covered," and so on.
Ở đây, không có ý định nói về sự quen thuộc bằng lời nói của một phần nhỏ của bài kinh hay chỉ bài kinh. Mà là có ý định nói về các nhóm, v.v., do đó có câu ‘‘suttadasaka…pe… sajjhāyitā’’ (đã tụng đọc… mười bài kinh, v.v.). Nghĩa là đã ghi nhớ và tụng đọc bằng lời nói, như "mười bài kinh đã xong, mười phẩm đã xong", v.v.
Manasā anu anu pekkhitā bhāgaso nijjhāyitā cintitā manasānupekkhitā.
"Manasānupekkhitā" means contemplated mentally, examined in parts, thought about.
Đã được quán xét kỹ lưỡng trong tâm, đã được suy tư và chiêm nghiệm từng phần trong tâm là manasānupekkhitā.
Rūpagataṃ viya paññāyatīti rūpagataṃ viya cakkhussa vibhūtaṃ hutvā paññāyati.
"Rūpagataṃ viya paññāyati" means it appears as if it has become visible to the eye, like a form.
Rūpagataṃ viya paññāyatī (hiển lộ như một hình ảnh) nghĩa là hiển lộ rõ ràng trước mắt như một hình ảnh.
Suppaṭividdhāti nijjaṭaṃ niggumbaṃ katvā suṭṭhu yāthāvato paṭividdhā.
"Suppaṭividdhā" means thoroughly penetrated as it truly is, having made it free from entanglement and obstruction.
Suppaṭividdhā (đã thấu hiểu rõ ràng) nghĩa là đã thấu hiểu một cách chính xác, đã loại bỏ sự rối rắm và phức tạp.
Adhikaṃ cetoti abhiceto, upacārajjhānacittaṃ.
That which is a superior mind is "abhiceto," the mind of access jhāna.
Tâm vượt trội là abhiceto (tâm siêu việt), tức là tâm thiền cận định.
Tassa pana adhikatā pākatikakāmāvacaracittehi sundaratāya, sā paṭipakkhato suddhiyāti āha ‘‘abhikkantaṃ visuddhaṃ citta’’nti.
Its superiority lies in its beauty compared to ordinary sensuous minds, and that beauty is purity from opposition, so it is said, "a beautiful, purified mind."
Sự vượt trội của nó là do sự thanh tịnh hơn so với các tâm dục giới thông thường, sự thanh tịnh đó là từ sự đối lập, do đó có câu ‘‘abhikkantaṃ visuddhaṃ cittaṃ’’ (tâm cao thượng và thanh tịnh).
Adhicittanti samādhimāha.
"Adhicitta" refers to samādhi.
Adhicittaṃ (tâm cao thượng) chỉ định samādhi (định).
Sopi upacārasamādhi daṭṭhabbo.
That too should be understood as access samādhi.
Định này cũng nên được hiểu là cận định.
Vivekajaṃ pītisukhaṃ, samādhijaṃ pītisukhaṃ, apītijaṃ kāyasukhaṃ, satipārisuddhijaṃ ñāṇasukhanti catubbidhampi jhānasukhaṃ paṭipakkhato nikkhantataṃ upādāya nekkhammasukhanti vuccatīti āha ‘‘nekkhammasukhaṃ vindatī’’ti.
The four kinds of jhāna-sukha—joy and happiness born of seclusion, joy and happiness born of samādhi, bodily happiness without joy, and happiness of knowledge due to purity of mindfulness—are called happiness of renunciation (nekkhammasukha) because they have emerged from opposition, so it is said, "he experiences the happiness of renunciation."
Hạnh phúc thiền định có bốn loại: hỷ lạc do viễn ly, hỷ lạc do định, thân lạc không hỷ, và trí lạc do sự thanh tịnh của niệm. Tất cả bốn loại này được gọi là hạnh phúc xuất ly (nekkhammasukha) vì chúng thoát khỏi sự đối lập. Do đó, có câu ‘‘nekkhammasukhaṃ vindatī’’ (đạt được hạnh phúc xuất ly).
Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samatthoti iminā tesu jhānesu samāpajjanavasībhāvamāha.
By "able to attain whenever he wishes," the mastery of attainment in those jhānas is stated.
Với câu “Icchiticchitakkhaṇe samāpajjituṃ samattho” (có khả năng nhập thiền vào bất cứ lúc nào mong muốn), điều này nói lên sự thành thục trong việc nhập các thiền đó.
Nikāmalābhīti pana vacanato āvajjanādhiṭṭhānapaccavekkhaṇavasiyopi vuttā evāti veditabbā.
However, by the phrase "nikāmalābhī" (one who obtains at will), the masteries of adverting, determining, and reviewing are also understood to be stated.
Còn với lời nói “Nikāmalābhī” (được như ý muốn), cũng nên hiểu rằng sự thành thục trong việc hướng tâm (āvajjana), quyết định (adhiṭṭhāna) và quán xét (paccavekkhaṇa) cũng đã được nói đến.
Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvāti etena tesaṃ jhānānaṃ sukhappaṭipadataṃ khippābhiññatañca dasseti.
By "having suppressed opposing phenomena with ease," it shows the pleasant path and quick realization of those jhānas.
Với câu “Sukheneva paccanīkadhamme vikkhambhetvā” (dễ dàng chế ngự các pháp đối nghịch), điều này chỉ ra sự thực hành an lạc (sukha-paṭipadā) và sự chứng đắc nhanh chóng (khippābhiññā) của các thiền đó.
Vipulānanti vepullaṃ pāpitānaṃ jhānānaṃ.
"Vipulānaṃ" refers to jhānas that have attained vastness.
Vipulānaṃ (rộng lớn) là các thiền đã đạt đến sự rộng lớn.
Vipulatā nāma subhāvitabhāvena ciratarappavattiyā, sā ca paricchedānurūpāva icchitabbāti ‘‘vipulāna’’nti vatvā ‘‘yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samatthoti vuttaṃ hotī’’ti āha.
Vastness means prolonged duration due to being well-developed, and that should be desired in accordance with the determined period, so having said "vipulānaṃ" he states, "it is said that he is able to emerge in accordance with the determined period."
Sự rộng lớn (vipulatā) là do được tu tập tốt và duy trì lâu dài, và điều đó cần được mong muốn theo đúng giới hạn đã định, nên sau khi nói “vipulānaṃ”, Ngài nói “yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ samattho’ti vuttaṃ hotī” (có khả năng xuất thiền theo đúng giới hạn đã định).
Paricchedakālañhi appatvāva vuṭṭhahanto akasiralābhī na hoti yāvadicchitaṃ pavattetuṃ asamatthattā.
For one who emerges before reaching the determined period, he is not one who obtains with ease, being unable to sustain it as long as he wishes.
Vì người xuất thiền trước khi đạt đến thời gian giới hạn sẽ không phải là người chứng đắc dễ dàng, do không thể duy trì thiền lâu như mong muốn.
Idāni yathāvutte samāpajjanādivasībhāve byatirekavasena vibhāvetuṃ ‘‘ekacco hī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to explain the aforementioned masteries of attainment and so on by way of distinction, "ekacco hī" and so on is stated.
Bây giờ, để giải thích sự thành thục trong việc nhập thiền, v.v., như đã nói ở trên, theo cách phủ định, câu “ekacco hī” (có người) v.v. đã được nói đến.
Tattha lābhīyeva hotīti idaṃ paṭiladdhamattassa jhānassa vasena vuttaṃ.
There, "lābhīyeva hotī" is said with reference to the jhāna that has merely been obtained.
Trong đó, “lābhīyeva hotī” (chỉ là người chứng đắc) được nói đến theo nghĩa thiền đã được chứng đắc.
Tathāti icchiticchitakkhaṇe.
"Tathā" means at the very moment he wishes.
Tathā (như vậy) là vào bất cứ lúc nào mong muốn.
Pāripanthiketi vasībhāvassa paccanīkadhamme.
"Pāripanthike" refers to phenomena that are obstacles to mastery.
Pāripanthike (các pháp chướng ngại) là các pháp đối nghịch với sự thành thục.
Jhānādhigamassa pana paccanīkadhammā pageva vikkhambhitā, aññathā jhānādhigamo eva na siyā.
However, phenomena that are obstacles to the attainment of jhāna were already suppressed; otherwise, there would be no attainment of jhāna at all.
Tuy nhiên, các pháp chướng ngại đối với sự chứng đắc thiền đã được chế ngự từ trước, nếu không thì sự chứng đắc thiền đã không thể xảy ra.
Kicchena vikkhambhetīti kicchena visodheti.
"Kicchena vikkhambhetī" means he purifies with difficulty.
Kicchena vikkhambhetī (khó khăn chế ngự) là khó khăn tịnh hóa.
Kāmādīnavapaccavekkhaṇādīhi kāmacchandādīnaṃ viya aññesampi samādhipāripanthikānaṃ dūrasamussāraṇaṃ idha vikkhambhanaṃ visodhanañcāti veditabbaṃ.
It should be understood that here, the far removal of sensual desire and other hindrances to samādhi, through reflecting on the drawbacks of sensual pleasures and so on, is suppression and purification.
Nên hiểu rằng sự chế ngự và tịnh hóa ở đây là sự loại bỏ xa các pháp chướng ngại thiền khác, như tham dục, v.v., thông qua việc quán xét sự nguy hiểm của dục lạc, v.v.
Nāḷikayantanti kālamānanāḷikayantamāha.
"Nāḷikāyanta" refers to a water-clock for measuring time.
Nāḷikayantaṃ (dụng cụ đo thời gian) nói đến cái đồng hồ nước.
Aṭṭhapitasaṅkappoti na sammāpaṇihitasaṅkappo.
"Aṭṭhapitasaṅkappo" means a thought not well-directed.
Aṭṭhapitasaṅkappo (tư duy chưa được thiết lập đúng đắn) là tư duy chưa được định hướng đúng đắn.
Abhiññāpāragūti sabbesaṃ lokiyalokuttaradhammānaṃ abhiññāya pāraṃ gato, sabbadhamme abhivisiṭṭhāya aggamaggapaññāya jānitvā ṭhitoti attho.
"Abhiññāpāragū" means one who has reached the perfection of direct knowledge of all mundane and supramundane phenomena; it means one who stands having known all phenomena with the exceedingly distinguished wisdom of the highest path.
Abhiññāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của thắng trí) là đã đạt đến bờ bên kia của thắng trí đối với tất cả các pháp thế gian và siêu thế, có nghĩa là đã an trú sau khi biết tất cả các pháp bằng trí tuệ tối thượng, đặc biệt.
Pariññāpāragūti pañcannaṃ khandhānaṃ pariññāya pāraṃ gato, pañcakkhandhe parijānitvā ṭhitoti attho.
"Pariññāpāragū" means one who has reached the perfection of full understanding of the five aggregates; it means one who stands having fully understood the five aggregates.
Pariññāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự liễu tri) là đã đạt đến bờ bên kia của sự liễu tri đối với năm uẩn, có nghĩa là đã an trú sau khi liễu tri năm uẩn.
Bhāvanāpāragūti catunnaṃ maggānaṃ bhāvanāya pāraṃ gato, cattāro magge bhāvetvā ṭhitoti attho.
"Bhāvanāpāragū" means one who has reached the perfection of development of the four paths; it means one who stands having developed the four paths.
Bhāvanāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự tu tập) là đã đạt đến bờ bên kia của sự tu tập đối với bốn đạo, có nghĩa là đã an trú sau khi tu tập bốn đạo.
Pahānapāragūti sabbakilesānaṃ pahānena pāraṃ gato, sabbakilese pajahitvā ṭhitoti attho.
"Pahānapāragū" means one who has reached the perfection of abandonment of all defilements; it means one who stands having abandoned all defilements.
Pahānapāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự đoạn trừ) là đã đạt đến bờ bên kia của sự đoạn trừ tất cả phiền não, có nghĩa là đã an trú sau khi đoạn trừ tất cả phiền não.
Sacchikiriyāpāragūti nirodhasacchikiriyāya pāraṃ gato, nirodhaṃ sacchikatvā ṭhitoti attho.
"Sacchikiriyāpāragū" means one who has reached the perfection of the realization of cessation; it means one who stands having realized cessation.
Sacchikiriyāpāragū (đã đạt đến bờ bên kia của sự chứng ngộ) là đã đạt đến bờ bên kia của sự chứng ngộ Niết Bàn, có nghĩa là đã an trú sau khi chứng ngộ Niết Bàn.
Samāpattipāragūti sabbasamāpattīnaṃ samāpajjanena pāraṃ gato, sabbā samāpattiyo samāpajjitvā ṭhitoti attho.
"Samāpattipāragū" means one who has reached the perfection of entering into all attainments; it means one who stands having entered into all attainments.
Samāpattipāragū (đã đạt đến bờ bên kia của các thiền định) là đã đạt đến bờ bên kia của việc nhập tất cả các thiền định, có nghĩa là đã an trú sau khi nhập tất cả các thiền định.
Brahmacariyassa kevalīti yaṃ brahmacariyassa kevalaṃ sakalabhāvo, tena samannāgato, sakalacatumaggabrahmacariyavāsoti attho.
"Brahmacariyassa kevalī" means one who is endowed with the entire completeness of the holy life; it means one who dwells in the entire four-path holy life.
Brahmacariyassa kevalī (hoàn tất Phạm hạnh) là người thành tựu trọn vẹn Phạm hạnh, có nghĩa là đã sống trọn vẹn Phạm hạnh của bốn đạo.
Tenāha ‘‘sakalabrahmacariyo’’ti, paripuṇṇamaggabrahmacariyoti attho.
Therefore, it says "sakalabrahmacariyo", meaning one whose holy life of the path is complete.
Vì vậy, Ngài nói “sakalabrahmacariyo” (Phạm hạnh toàn vẹn), có nghĩa là Phạm hạnh đạo đã viên mãn.
Sesaṃ suviññeyyameva.
The rest is easily comprehensible.
Phần còn lại rất dễ hiểu.
23. Tatiye lokoti lujjanapalujjanaṭṭhena loko.
23. In the third (sutta), "loko" means world in the sense of decaying and falling apart.
23. Trong kinh thứ ba, loko (thế gian) là thế gian theo nghĩa hủy hoại và tan rã.
Atthato purimasmiṃ ariyasaccadvayaṃ, idha pana dukkhaṃ ariyasaccaṃ veditabbaṃ.
In terms of meaning, in the former (sutta) it refers to the two Noble Truths, but here it should be understood as the Noble Truth of Suffering.
Về ý nghĩa, trong kinh trước là hai Thánh đế, nhưng ở đây nên hiểu là Khổ Thánh đế.
Tenāha ‘‘lokoti dukkhasacca’’nti.
Therefore, it says "loko means the truth of suffering."
Vì vậy, Ngài nói “lokoti dukkhasacca” (thế gian là Khổ đế).
Visaṃyuttoti visaṃsaṭṭho na paṭibaddho, sabbesaṃ saṃyojanānaṃ sammadeva samucchinnattā tato vippamuttoti attho.
"Visaṃyutto" means disjoined, not bound, meaning completely liberated from all fetters, having utterly severed them.
Visaṃyutto (không bị ràng buộc) là không bị dính mắc, không bị trói buộc, có nghĩa là đã hoàn toàn giải thoát khỏi tất cả các kiết sử do đã đoạn trừ chúng một cách triệt để.
Lokasamudayoti suttantanayena taṇhā, abhidhammanayena pana abhisaṅkhārehi saddhiṃ diyaḍḍhakilesasahassaṃ.
"Lokasamudayo" means craving according to the Suttanta method, but according to the Abhidhamma method, it is one and a half thousand defilements together with volitional formations.
Lokasamudayo (nguyên nhân của thế gian) theo kinh điển là tham ái (taṇhā), còn theo Vi Diệu Pháp là một ngàn rưỡi phiền não cùng với các hành (abhisaṅkhāra).
Lokanirodhoti nibbānaṃ.
"Lokanirodho" means Nibbāna.
Lokanirodho (sự diệt của thế gian) là Niết Bàn.
Sacchikatoti attapaccakkho kato.
"Sacchikato" means realized personally.
Sacchikato (đã chứng ngộ) là đã tự mình chứng kiến.
Lokanirodhagāminī paṭipadāti sīlādikkhandhattayasaṅgaho ariyo aṭṭhaṅgiko maggo.
"Lokanirodhagāminī paṭipadā" means the Noble Eightfold Path, which comprises the three aggregates of morality and so on.
Lokanirodhagāminī paṭipadā (con đường đưa đến sự diệt của thế gian) là Bát Chánh Đạo, bao gồm ba nhóm giới, định, tuệ.
So hi lokanirodhaṃ nibbānaṃ gacchati adhigacchati, tadatthaṃ ariyehi paṭipajjīyati cāti lokanirodhagāminī paṭipadāti vuccati.
Indeed, it goes to, attains, Nibbāna, the cessation of the world, and is practiced by the Noble Ones for that purpose, hence it is called the path leading to the cessation of the world.
Vì con đường đó đi đến Niết Bàn, đạt được Niết Bàn, và được các bậc Thánh thực hành vì mục đích đó, nên được gọi là con đường đưa đến sự diệt của thế gian (lokanirodhagāminī paṭipadā).
Apica tathāya gatoti tathāgato, gatoti ca avagato atīto patto paṭipannoti attho.
Furthermore, "Tathāgato" means one who has gone according to truth, and "gato" means understood, surpassed, attained, practiced.
Hơn nữa, Tathāgato (Như Lai) là người đã đi đến sự thật (tathāya gato); gato (đi đến) có nghĩa là đã thấu hiểu, đã vượt qua, đã đạt được, đã thực hành.
Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā bhagavā sakalalokaṃ tīraṇapariññāya tathāya aviparītāya gato avagato, tasmā loko tathāgatena abhisambuddhoti tathāgato.
This is what is said: Because the Blessed One has gone, has understood, the entire world truly, without error, through the full understanding of discernment, therefore the world has been fully awakened by the Tathāgata, hence Tathāgata.
Điều này có nghĩa là: vì Đức Thế Tôn đã thấu hiểu toàn bộ thế gian một cách đúng đắn, không sai lệch, bằng trí tuệ liễu tri, nên thế gian đã được Như Lai giác ngộ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokasamudayaṃ pahānapariññāya tathāya gato atītoti tathāgato.
The Tathāgata has gone, has surpassed, the origin of the world truly, through the full understanding of abandonment, hence Tathāgata.
Nguyên nhân của thế gian đã được Ngài vượt qua một cách đúng đắn bằng trí tuệ đoạn trừ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokanirodhaṃ sacchikiriyāya tathāya gato pattoti tathāgato.
The Tathāgata has gone, has attained, the cessation of the world truly, through realization, hence Tathāgata.
Sự diệt của thế gian đã được Ngài đạt đến một cách đúng đắn bằng sự chứng ngộ, vì vậy Ngài là Như Lai.
Lokanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ tathaṃ aviparītaṃ gato paṭipannoti tathāgatoti.
The Tathāgata has gone, has practiced, the path leading to the cessation of the world truly, without error, hence Tathāgata.
Con đường đưa đến sự diệt của thế gian đã được Ngài thực hành một cách đúng đắn, không sai lệch, vì vậy Ngài là Như Lai.
Evaṃ imissā pāḷiyā tathāgatabhāvadīpanavasena attho veditabbo.
Thus, the meaning of this Pāḷi passage should be understood in the sense of revealing the state of being a Tathāgata.
Như vậy, ý nghĩa của đoạn kinh này nên được hiểu theo cách làm sáng tỏ phẩm chất Như Lai.
Iti bhagavā catusaccābhisambodhavasena attano tathāgatabhāvaṃ pakāsetvā idāni tattha diṭṭhādiabhisambodhavasenapi taṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ, bhikkhave’’tiādimāha.
Thus, having declared his state of being a Tathāgata by way of the full awakening to the four truths, the Blessed One now says "Yaṃ, bhikkhave" and so on, to show it also by way of the full awakening to what is seen and so on.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã tuyên bố phẩm chất Như Lai của mình thông qua sự giác ngộ Tứ Thánh đế, bây giờ Ngài tiếp tục chỉ ra điều đó thông qua sự giác ngộ những gì đã thấy, v.v., bằng cách nói “yaṃ, bhikkhave” (này các Tỳ-kheo) v.v.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catūhi saccehi attano buddhabhāvaṃ kathetvā’’ti vuttaṃ, taṃ tathāgatasaddabuddhasaddānaṃ atthato ninnānākaraṇataṃ dassetuṃ vuttaṃ.
However, in the Aṭṭhakathā, it is said "having spoken of his Buddhahood through the four truths," which is stated to show that the words "Tathāgata" and "Buddha" are not different in meaning.
Tuy nhiên, trong Chú giải, có nói “sau khi nói về phẩm chất Phật của mình bằng bốn Thánh đế”, điều đó được nói để chỉ ra sự không khác biệt về ý nghĩa giữa từ Tathāgata và từ Buddha.
Tathā ceva hi pāḷi pavattāti.
And indeed, the Pāḷi proceeds in that way.
Và kinh điển cũng diễn ra như vậy.
Diṭṭhanti rūpāyatanaṃ daṭṭhabbato.
"Seen" refers to the visible object, because it is to be seen.
Diṭṭhaṃ (cái đã thấy) là sắc xứ (rūpāyatana) vì nó có thể được thấy.
Tena yaṃ diṭṭhaṃ yaṃ dissati, yaṃ dakkhati, yaṃ samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ diṭṭhanteva gahitaṃ kālavisesassa anāmaṭṭhabhāvato yathā ‘‘duddha’’nti dasseti.
Therefore, whatever has been seen, whatever is seen, whatever will be seen, whatever one might see in any circumstance, all that is taken as "seen" because the particular time is not specified, as illustrated by "milk."
Do đó, tất cả những gì đã thấy, đang thấy, sẽ thấy, và có thể thấy trong mọi trường hợp, đều được bao gồm trong “cái đã thấy” vì không đề cập đến thời gian cụ thể, giống như cách từ “duddha” (sữa) chỉ ra.
Sutantiādīsupi eseva nayo.
The same principle applies to "heard" and so forth.
Đối với Sutaṃ (cái đã nghe) v.v., quy tắc cũng tương tự.
Sutanti saddāyatanaṃ sotabbato.
"Heard" refers to the sound object, because it is to be heard.
Sutaṃ (cái đã nghe) là thanh xứ (saddāyatana) vì nó có thể được nghe.
Mutanti sanissaye indriye nissayaṃ muñcitvā pāpuṇitvā gahetabbaṃ.
"Perceived" refers to what is to be grasped by a sense faculty with a physical basis, having reached it by releasing the basis.
Mutaṃ (cái đã biết) là cái có thể đạt được và nắm giữ bằng các căn có đối tượng, thoát khỏi đối tượng.
Tenāha ‘‘patvā gahetabbato’’ti.
Therefore, it is said, "because it is grasped upon reaching."
Vì vậy, Ngài nói “patvā gahetabbato” (vì có thể đạt được và nắm giữ).
Viññātanti vijānitabbaṃ.
"Discerned" refers to what is to be discerned.
Viññātaṃ (cái đã nhận thức) là cái có thể được nhận thức.
Taṃ pana diṭṭhādivinimuttaṃ viññeyyanti āha ‘‘sukhadukkhādi dhammārammaṇa’’nti.
That, however, being distinct from what is seen and so forth, is to be discerned, as it says, "the mind-object of pleasant and painful states and so forth."
Điều đó, khác với cái đã thấy, v.v., là cái có thể nhận thức, nên Ngài nói “sukhadukkhādi dhammārammaṇa” (đối tượng pháp như khổ, lạc, v.v.).
Pattanti yathā tathā patvā hatthagataṃ, adhigatanti attho.
"Attained" means having attained it in whatever way, having it in hand, meaning it is acquired.
Pattaṃ (cái đã đạt được) là cái đã đạt được bằng cách này hay cách khác, đã nằm trong tay, có nghĩa là đã chứng đắc.
Tenāha ‘‘pariyesitvā vā apariyesitvā vā’’ti.
Therefore, it is said, "whether sought or unsought."
Vì vậy, Ngài nói “pariyesitvā vā apariyesitvā vā” (dù đã tìm kiếm hay chưa tìm kiếm).
Pariyesitanti pattiyā atthaṃ pariyiṭṭhaṃ.
"Sought" refers to what has been searched for with a view to attainment.
Pariyesitaṃ (cái đã tìm kiếm) là cái đã được tìm kiếm để đạt được.
Taṃ pana pattaṃ vā siyā appattaṃ vā, ubhayathāpi pariyesitamevāti āha ‘‘pattaṃ vā appattaṃ vā’’ti.
That, however, may be attained or not attained; in either case, it is still sought, as it says, "whether attained or not attained."
Điều đó có thể đã đạt được hoặc chưa đạt được, dù bằng cách nào cũng là đã tìm kiếm, nên Ngài nói “pattaṃ vā appattaṃ vā” (dù đã đạt được hay chưa đạt được).
Dvayenapi dvippakārampi pattaṃ dvippakārampi pariyesitaṃ tena tena pakārena tathāgatena abhisambuddhanti dasseti.
By both, it shows that both types of attained and both types of sought were fully enlightened by the Tathāgata in their respective ways.
Cả hai đều chỉ ra rằng cái đã đạt được hai loại và cái đã tìm kiếm hai loại đều đã được Như Lai giác ngộ theo cách đó.
Cittena anusañcaritanti te pana apāpetvā citteneva anu anu sañcaritaṃ, viparitakkitanti attho.
"Mentally traversed" means that these, without being reached, were mentally traversed again and again, meaning they were contemplated in a contrary way.
Cittena anusañcaritaṃ (đã được tâm đi theo) là cái đã được tâm đi theo từng bước mà không đạt được, có nghĩa là đã được suy nghĩ sai lầm.
Pītakantiādīti ādisaddena lohitaodātādisabbaṃ rūpārammaṇabhāgaṃ saṅgaṇhāti.
"Yellow and so forth": by the word "and so forth", all categories of visible objects such as red, white, and so on, are included.
Pītakantiādī (vàng v.v.), từ ādi (v.v.) bao gồm tất cả các phần của đối tượng sắc, như đỏ, trắng v.v.
Sumanoti rāgavasena lobhavasena saddhādivasena vā sumano.
"Cheerfully-minded" means cheerfully-minded due to lust, greed, faith, and so forth.
Sumano (tâm hoan hỷ) là tâm hoan hỷ do tham ái, do lòng tham, hoặc do tín v.v.
Dummanoti byāpādavitakkavasena vā vihiṃsāvitakkavasena vā dummano.
"Sadly-minded" means sadly-minded due to thoughts of ill-will or thoughts of harming.
Dummano (tâm buồn rầu) là tâm buồn rầu do tà tư duy sân hận hoặc do tà tư duy hại người.
Majjhattoti aññāṇavasena, ñāṇavasena vā majjhatto.
"Neutral" means neutral due to ignorance or due to knowledge.
Majjhatto (tâm trung tính) là tâm trung tính do vô minh, hoặc do trí tuệ.
Esa nayo sabbattha.
This principle applies everywhere.
Quy tắc này áp dụng cho tất cả.
Tattha ādisaddena saṅkhasaddo, paṇavasaddo, pattagandho, pupphagandho, puppharaso, phalaraso, upādinnaṃ, anupādinnaṃ, majjhattavedanā kusalakammaṃ akusalakammanti evamādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo.
Here, by the word "and so forth", the inclusion of sounds like conch-shells, drums, the scent of leaves, the scent of flowers, the taste of flowers, the taste of fruits, appropriated objects, unappropriated objects, neutral feeling, wholesome kamma, unwholesome kamma, and so on, should be understood.
Ở đây, từ ādi (v.v.) cần được hiểu là bao gồm âm thanh của vỏ ốc, âm thanh của trống, mùi lá, mùi hoa, vị hoa, vị quả, cái được chấp thủ, cái không được chấp thủ, thọ trung tính, nghiệp thiện, nghiệp bất thiện, v.v.
Appattanti ñāṇena asampattaṃ, aviditanti attho.
"Unattained" means not reached by knowledge, meaning unknown.
Appattaṃ (chưa đạt được) có nghĩa là chưa đạt được bằng trí tuệ, chưa biết.
Tenāha ‘‘ñāṇena asacchikata’’nti.
Therefore, it is said, "not realized by knowledge."
Vì thế Ngài nói: “chưa chứng ngộ bằng trí tuệ.”
Lokena gatanti lokena ñātaṃ.
"Gone by the world" means known by the world.
Lokena gataṃ (đã được thế gian biết) là đã được thế gian biết.
Tatheva gatattāti tatheva ñātattā abhisambuddhattā, gatasaddena ekattaṃ buddhiatthanti attho.
"Because he has gone thus" means because he has known thus, because he has become fully enlightened, meaning the word "gone" has the sense of understanding.
Tatheva gatattā (vì đã đi như vậy) có nghĩa là vì đã biết như vậy, đã giác ngộ hoàn toàn; từ gata ở đây có nghĩa là trí tuệ.
Gatiattho hi dhātavo buddhiatthā bhavantīti akkharacintakā.
For grammarians say that verbs of motion have the sense of understanding.
Các nhà ngữ pháp cho rằng các căn có nghĩa là “đi” cũng có nghĩa là “biết.”
Yañca, bhikkhave, ratiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃ tathāāgatattādiatthena tathāgato bhagavā bodhimaṇḍe aparājitapallaṅke nisinno tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā uttaritarābhāvato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ āsavakkhayañāṇena saddhiṃ sabbaññutaññāṇaṃ adhigacchati.
"And that night, bhikkhus, when the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-enlightenment": that is, on the night of the full moon of Vesākha, when the Bhagavā, the Tathāgata (meaning one who has come thus, etc.), seated on the unconquered seat at the Bodhi-maṇḍa, crushed the heads of the three Māras and attained unsurpassed perfect self-enlightenment, meaning omniscience together with the knowledge of the destruction of the Taints, because there is nothing superior to it.
Yañca, bhikkhave, rattiṃ tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhatī (Này các tỳ khưu, đêm nào Như Lai chứng ngộ vô thượng Chánh Đẳng Giác), nghĩa là vào đêm trăng tròn Visākha, Như Lai, bậc Thế Tôn, với ý nghĩa là đã đến như vậy v.v., ngồi trên tòa bất bại tại Bồ-đề đạo tràng, đã nghiền nát đầu ba Ma-vương, và chứng đắc Vô thượng Chánh Đẳng Giác, tức là Nhất thiết trí, cùng với trí tuệ đoạn tận các lậu hoặc, vì không có gì cao hơn.
Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti yassañca visākhapuṇṇamāya rattiyaṃyeva kusinārāyaṃ upavattane mallānaṃ sālavane yamakasālānamantare anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.
"And that night when he passed away into the Nibbāna-element with no remainder of clinging": that is, on that very night of the full moon of Vesākha, in Kusinārā, in the Upavattana Sāla Grove of the Mallas, between the twin Sāla trees, he passed away into the Nibbāna-element with no remainder of clinging.
Yañca rattiṃ anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatī (Và đêm nào Ngài nhập Niết-bàn vô dư y), nghĩa là vào chính đêm trăng tròn Visākha, tại Kusinārā, trong rừng Sa-la của dòng Malla, giữa hai cây sa-la song thọ, Ngài nhập Niết-bàn vô dư y.
Yaṃ etasmiṃ antareti imāsaṃ dvinnaṃ saupādisesaanupādisesanibbānadhātūnaṃ majjhe pañcacattālīsavassaparimāṇakāle paṭhamabodhiyampi majjhimabodhiyampi pacchimabodhiyampi yaṃ suttageyyādippabhedaṃ dhammaṃ bhāsati nidassanavasena, lapati uddisanavasena, niddisati pariniddisanavasena.
"Whatever is in between this": that is, in the period of forty-five years between these two Nibbāna-elements with remainder and without remainder, whether in the first period of enlightenment, the middle period of enlightenment, or the last period of enlightenment, whatever Dhamma, classified as Sutta, Geyya, and so forth, he speaks by way of illustration, declares by way of designation, expounds by way of detailed exposition.
Yaṃ etasmiṃ antare (Điều gì trong khoảng thời gian này), nghĩa là trong khoảng thời gian bốn mươi lăm năm giữa hai Niết-bàn hữu dư y và vô dư y này, cả trong thời kỳ giác ngộ đầu tiên, giữa và cuối cùng, Ngài đã bhāsati (thuyết giảng) Pháp dưới dạng Sutta, Geyya v.v. theo cách minh họa, lapati (nói) theo cách chỉ định, niddisati (giải thích) theo cách phân tích chi tiết.
Sabbaṃ taṃ tatheva hotīti taṃ etthantare desitaṃ sabbaṃ suttageyyādinavaṅgaṃ buddhavacanaṃ atthato byañjanato ca anūnaṃ anadhikaṃ sabbākāraparipuṇṇaṃ rāgamadanimmadanaṃ dosamadanimmadanaṃ mohamadanimmadanaṃ, natthi tattha vālaggamattampi avakkhalitaṃ, ekamuddikāya lañchitaṃ viya ekāya nāḷiyā mitaṃ viya ekatulāya tulitaṃ viya ca taṃ tatheva hoti yassatthāya bhāsitaṃ, ekanteneva tassa sādhanato, no aññathā, tasmā tathaṃ avitathaṃ anaññathaṃ.
"All that is just so": that is, all that nine-fold Buddha-word, such as Sutta and Geyya, taught in this interval, is complete in every respect, without deficiency or excess, both in meaning and expression; it is the subduing of the intoxication of lust, the subduing of the intoxication of hatred, the subduing of the intoxication of delusion. There is not even a hair's breadth of fault in it; it is just so, as if stamped with a single seal, as if measured with a single measure, as if weighed with a single balance, for the purpose for which it was spoken, because it absolutely accomplishes that purpose, "and not otherwise"; therefore, it is true, unfailing, and unalterable.
Sabbaṃ taṃ tatheva hotī (Tất cả điều đó là như vậy), nghĩa là tất cả lời Phật dạy chín chi phần như Sutta, Geyya v.v. đã được thuyết giảng trong khoảng thời gian này, về ý nghĩa và văn tự, đều không thiếu không thừa, hoàn hảo về mọi mặt, làm tiêu diệt sự kiêu mạn của tham, sự kiêu mạn của sân, sự kiêu mạn của si. Không có một chút nào sai lệch, dù chỉ bằng đầu sợi tóc. Nó là như vậy, như thể được đóng dấu bằng một con dấu, như thể được đo bằng một cái ống, như thể được cân bằng một cái cân, vì mục đích đã được thuyết giảng, nó hoàn toàn chứng minh điều đó, không khác, do đó nó là chân thật, không hư dối, không sai khác.
Etena tathāvāditāya tathāgatoti dasseti.
By this, it is shown that he is a Tathāgata through speaking thus.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng Ngài là Tathāgata (Như Lai) vì Ngài nói chân thật.
Gadaattho ayaṃ gatasaddo da-kārassa ta-kāraṃ katvā, tasmā tathaṃ gadatīti tathāgatoti attho.
This word 'gata' has the meaning of 'gada' (to speak), by changing the 'da' to 'ta'; therefore, the meaning is 'one who speaks thus' (tathaṃ gadati), hence Tathāgata.
Từ gata này có nghĩa là gada (nói), với sự thay đổi của âm da thành ta. Do đó, Tathāgata có nghĩa là người nói chân thật.
Atha vā āgadanaṃ āgado, vacananti attho.
Alternatively, 'āgadana' is 'āgado', which means 'speech'.
Hoặc āgadana là āgado, có nghĩa là lời nói.
Tato aviparīto āgado assāti da-kārassa ta-kāraṃ katvā tathāgatoti evamettha padasiddhi veditabbā.
From that, 'there is unperverted speech' (aviparīto āgado assa); by changing 'da' to 'ta', it becomes Tathāgata. Thus, the etymology of the word here should be understood.
Từ đó, cần hiểu rằng sự thành lập của từ này là Tathāgata, với sự thay đổi của âm da thành ta, vì Ngài có lời nói không sai lệch.
Yathāvādīti ye dhamme bhagavā ‘‘ime dhammā akusalā sāvajjā viññugarahitā samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattantī’’ti paresaṃ dhammaṃ desento vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ pahāsi.
Yathāvādī means: those dhammas which the Blessed One declares to others, saying, "These dhammas are unwholesome, blameworthy, censured by the wise, completely undertaken, leading to harm and suffering," those dhammas he himself has utterly abandoned.
Yathāvādī (nói như làm), nghĩa là những pháp nào mà Thế Tôn thuyết giảng cho người khác rằng: “Những pháp này là bất thiện, có tội lỗi, bị người trí chỉ trích, được thực hành và chấp thủ, dẫn đến điều bất lợi và khổ đau,” thì Ngài tự mình đoạn trừ hoàn toàn những pháp đó.
Ye pana dhamme bhagavā – ‘‘ime dhammā kusalā anavajjā viññuppasatthā samattā samādinnā hitāya sukhāya saṃvattantī’’ti vadati, te dhamme ekanteneva sayaṃ upasampajja viharati, tasmā yathāvādī bhagavā tathākārīti veditabbo.
But those dhammas which the Blessed One declares, "These dhammas are wholesome, blameless, praised by the wise, completely undertaken, leading to welfare and happiness," those dhammas he himself has utterly attained and dwells in. Therefore, the Blessed One should be understood as Yathāvādī (as he speaks) and Tathākārī (as he acts).
Còn những pháp nào mà Thế Tôn nói rằng: “Những pháp này là thiện, không có tội lỗi, được người trí tán thán, được thực hành và chấp thủ, dẫn đến điều lợi ích và an lạc,” thì Ngài tự mình chứng đắc và an trú hoàn toàn trong những pháp đó. Do đó, cần hiểu rằng Thế Tôn nói như làm.
Tathā sammadeva sīlādiparipūraṇavasena sammāpaṭipadāyaṃ yathākārī bhagavā, tatheva dhammadesanāya paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena tathāvādī.
Similarly, the Blessed One is Tathākārī through perfect practice by fully completing sīla and so on, and Tathāvādī through establishing others in that practice by means of Dhamma teaching.
Tương tự như vậy, Thế Tôn tathākārī (làm như nói) trong chánh hạnh bằng cách hoàn thiện giới v.v. một cách đúng đắn, và Ngài tathāvādī (nói như làm) bằng cách khiến người khác an trú trong đó qua việc thuyết giảng Pháp.
Bhagavato hi vācāya kāyo anulometi, kāyassapi vācā, tasmā yathāvādī tathākārī, yathākārī tathāvādī ca hoti.
Indeed, the Blessed One's body conforms to his speech, and his speech to his body. Therefore, he is Yathāvādī (as he speaks) and Tathākārī (as he acts), and Tathākārī (as he acts) and Yathāvādī (as he speaks).
Thật vậy, thân của Thế Tôn phù hợp với lời nói, và lời nói của Ngài cũng phù hợp với thân. Do đó, Ngài nói như làm, và làm như nói.
Evaṃbhūtassa ca yathā vācā, kāyopi tathā gato pavatto.
For such a being, just as his speech, so too his body has gone and proceeded.
Đối với bậc như vậy, lời nói như thế nào, thân cũng vận hành như thế đó.
Yathā ca kāyo, vācāpi tathā gatā pavattāti attho.
And just as his body, so too his speech has gone and proceeded; this is the meaning.
Và thân như thế nào, lời nói cũng vận hành như thế đó, đó là ý nghĩa.
Abhibhū anabhibhūtoti upari bhavaggaṃ, heṭṭhā avīcinirayaṃ pariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimāṇāsu lokadhātūsu bhagavā sabbasatte abhibhavati sīlenapi samādhināpi paññāyapi vimuttiyāpi, na tassa tulā vā pamāṇaṃ vā atthi.
Abhibhū anabhibhūto means: encompassing the entire realm from the highest bhavagga to the lowest Avīci hell, and across countless world-systems, the Blessed One surpasses all beings in sīla, samādhi, paññā, and vimutti. There is no equal or measure to him.
Abhibhū anabhibhūto (bậc chiến thắng, không bị ai chiến thắng), nghĩa là Thế Tôn chiến thắng tất cả chúng sinh trong vô số thế giới, từ Bhavagga ở trên đến địa ngục Avīci ở dưới, và theo chiều ngang, bằng giới, bằng định, bằng tuệ, bằng giải thoát. Không có ai sánh bằng hoặc đo lường được Ngài.
Asamo asamasamo appaṭimo appaṭibhāgo appaṭipuggalo atulo appameyyo anuttaro dhammarājā devadevo sakkānaṃ atisakko brahmānaṃ atibrahmā, tato eva ayaṃ na kenaci abhibhūto.
He is incomparable, unequalled, peerless, matchless, without rival, immeasurable, unsurpassed, the Dhamma-king, the god of gods, superior to Sakka, superior to Brahmā. Therefore, he is not overcome by anyone.
Ngài là bậc vô song, vô song tuyệt đối, vô tỷ, vô đối, vô cân, vô lượng, vô thượng Pháp vương, Thiên thượng thiên, vượt trên các Sakka, vượt trên các Brahmā. Do đó, Ngài không bị ai chiến thắng.
Dakkhatīti sabbaṃ passati.
Dakkhatī means he sees everything.
Dakkhatī (thấy) là thấy tất cả.
Visesavacanicchāyapi abhāvato anavasesavisayo dasasaddo.
The word 'dasa' (to see) has an unlimited scope, as there is no desire for a specific designation.
Từ dasa (thấy) có phạm vi bao quát tất cả, vì không có ý muốn chỉ định một điều cụ thể.
Tena yaṃ kiñci neyyaṃ nāma, sabbaṃ taṃ hatthatale āmalakaṃ viya passatīti dīpeti.
By this, it is shown that he sees whatever is knowable, just like an āmalaka fruit in the palm of his hand.
Qua đó, Ngài chỉ ra rằng Ngài thấy tất cả những gì có thể biết được, như một quả Amalaka trong lòng bàn tay.
Aviparītaṃ āsayādiavabodhena hitūpasaṃhārādinā ca satte, bhāvaññatthattūpanayavasena saṅkhāre, sabbākārena suciṇṇavasitāya samāpattiyo, cittañca vase vattetīti vasavattīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Vasavattī means he brings under his control beings through unperverted understanding of their intentions and so on, and by guiding them to what is beneficial; he brings under his control formations by presenting them as having the nature of knowledge; and he brings under his control attainments and mind by perfectly practicing mastery in all ways. Thus, this meaning should be understood here.
Cần hiểu ý nghĩa ở đây là vasavattī (bậc làm chủ) vì Ngài làm chủ chúng sinh bằng cách thấu hiểu ý định v.v. một cách không sai lệch và mang lại lợi ích; làm chủ các hành bằng cách đưa chúng vào trạng thái đã biết và đã thấu hiểu; làm chủ các thiền định bằng cách thực hành thành thạo mọi mặt; và làm chủ tâm.
Abhibhavitvā ṭhitoti tabbisayakilesappahānena abhibhuyya atikkamitvā ṭhito.
Abhibhavitvā ṭhito means having overcome and transcended by abandoning the defilements pertaining to them.
Abhibhavitvā ṭhito (đứng vững sau khi chiến thắng) là đứng vững sau khi chiến thắng và vượt qua bằng cách đoạn trừ các phiền não liên quan đến chúng.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhitoti sabbe abhijjhākāyaganthādike sakasantānato mocetvā ṭhito.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhito means having released all ties, such as the bodily ties of covetousness, from his own continuum.
Cattāropi ganthe mocetvā ṭhito (đứng vững sau khi giải thoát khỏi bốn kiết sử) là đứng vững sau khi giải thoát khỏi tất cả các kiết sử như kiết sử tham ái thân v.v. khỏi dòng tâm thức của chính mình.
Veneyyasantāne vā attano desanāvilāsena tesaṃ pamocanoti sabbaganthappamocano.
Or, sabbaganthappamocano means releasing those in the continuum of those to be trained through the charm of his teaching.
Hoặc sabbaganthappamocano (giải thoát khỏi tất cả các kiết sử) là giải thoát chúng sinh khỏi các kiết sử trong dòng tâm thức của họ bằng sự khéo léo trong thuyết pháp của Ngài.
Phuṭṭhassa paramā santīti assa anena khīṇāsavena buddhena paramā santi ñāṇaphusanena phuṭṭhāti evamettha sambandho veditabbo.
Phuṭṭhassa paramā santī means that ultimate peace has been touched by the knowledge-contact of this Arahant, this Buddha. Thus, the connection here should be understood.
Phuṭṭhassa paramā santī (sự an tịnh tối thượng đã chạm đến) có nghĩa là sự an tịnh tối thượng này đã được bậc A-la-hán, bậc Phật, chạm đến bằng sự xúc chạm của trí tuệ, cần được hiểu theo cách này.
Tenāha ‘‘phuṭṭhassā’’tiādi.
Therefore, it is said, " phuṭṭhassā" and so on.
Vì thế Ngài nói: “phuṭṭhassā” (đã chạm đến) v.v.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthīti kutoci bhayakāraṇato nibbāne bhayaṃ natthi asaṅkhatabhāvena sabbaso khemattā.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthī means there is no fear in Nibbāna from any cause of fear, being utterly secure due to its unconditioned nature.
Nibbāne kutoci bhayaṃ natthī (trong Niết-bàn không có sợ hãi từ bất cứ đâu) có nghĩa là trong Niết-bàn không có sợ hãi từ bất cứ nguyên nhân sợ hãi nào, vì nó là vô vi, hoàn toàn an ổn.
Tenāha bhagavā – ‘‘khemañca vo, bhikkhave, dhammaṃ desessāmi khemagāminiñca paṭipada’’ntiādi (saṃ. ni. 4.379-408).
Therefore, the Blessed One said, "Monks, I will teach you the secure Dhamma and the path leading to security," and so on (Saṃ. Ni. 4.379-408).
Vì thế Thế Tôn nói: “Này các tỳ khưu, Ta sẽ thuyết giảng cho các con về Pháp an ổn và con đường dẫn đến an ổn” v.v. (Saṃ. Ni. 4.379-408).
Nibbānappattassa vā kutoci bhayaṃ natthīti nibbānaṃ akutobhayanti evamettha attho daṭṭhabbo, na kutoci bhayaṃ ettha etasmiṃ adhigateti akutobhayaṃ, nibbānanti evamettha nibbacanañca daṭṭhabbaṃ.
Or, there is no fear for one who has attained Nibbāna from any source; thus, the meaning of nibbānaṃ akutobhayaṃ should be understood here. And the explanation here should be understood as: akutobhayaṃ means there is no fear here, in this, when it is attained, that is, Nibbāna.
Hoặc người đã đạt đến Nibbāna không có nỗi sợ hãi từ bất cứ đâu, do đó Nibbāna được gọi là akutobhaya (không sợ hãi từ bất cứ đâu); ý nghĩa này cần được hiểu ở đây. Không có nỗi sợ hãi từ bất cứ đâu khi đạt được điều này, do đó là akutobhaya, Nibbāna; cách giải thích từ ngữ này cũng cần được hiểu ở đây.
Anīgho niddukkho.
Anīgho means free from suffering.
Anīgho (không phiền não) nghĩa là không khổ đau.
Sabbakammakkhayaṃ pattoti sabbesaṃ kammānaṃ khayaṃ pariyosānaṃ accantabhāvaṃ patto.
Sabbakammakkhayaṃ patto means having reached the cessation, the end, the absolute non-existence of all kamma.
Sabbakammakkhayaṃ patto (đã đạt đến sự diệt tận của mọi nghiệp) nghĩa là đã đạt đến sự diệt tận, sự kết thúc, sự chấm dứt hoàn toàn của mọi nghiệp.
Upadhī sammadeva khīyanti etthāti upadhisaṅkhayo, nibbānanti āha ‘‘upadhisaṅkhayasaṅkhāte nibbāne’’ti.
Where the corruptions (upadhi) are completely exhausted, that is upadhisaṅkhaya (the exhaustion of corruptions), Nibbāna; thus it is said, "in Nibbāna, which is called the exhaustion of corruptions."
Các upadhi được tận diệt hoàn toàn ở đây, nên gọi là upadhisaṅkhayo (sự tận diệt upadhi). Do đó, Niết Bàn được nói là “Niết Bàn, tức là sự tận diệt upadhi”.
Cakkanti dhammacakkaṃ.
Cakka means the Dhamma-wheel.
Cakka (Bánh xe) là Pháp luân.
Pavattayīti teparivaṭṭaṃ dvādasākāraṃ pavattesi.
Pavattayī means he set in motion the three-turn, twelve-aspect Dhamma-wheel.
Pavattayī (đã vận chuyển) nghĩa là đã vận chuyển Pháp luân ba chuyển, mười hai cách.
Mahantehi sīlādiguṇehi samannāgatattā mahantaṃ.
It is mahantaṃ (great) because it is endowed with great qualities such as virtue.
Vì được đầy đủ các đức tính lớn như giới, v.v., nên mahantaṃ (vĩ đại).
Vītasāradanti catuvesārajjayogena vītasāradaṃ.
Vītasārada (devoid of timidity) means devoid of timidity due to being endowed with the four kinds of self-confidence (vesārajja).
Vītasārada (không sợ hãi) nghĩa là không sợ hãi nhờ sự kết hợp của bốn sự vô úy.
Sesaṃ uttānameva.
The rest is clear.
Phần còn lại là rõ ràng.
24. Catutthe bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasīti ne samaṇe bāḷhaṃ katvā pasaṃsasi vaṇṇayasi.
24. In the fourth (sutta), bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasī means you greatly praise and commend those ascetics.
24. Trong đoạn thứ tư, bāḷhaṃ kho ne pasaṃsasī (ông ca ngợi họ nhiều) nghĩa là ông ca ngợi, tán dương những vị Sa-môn ấy rất nhiều.
Kīdisaṃ sīlaṃ etesanti kiṃsīlā.
What kind of virtue do they possess? Thus kiṃsīlā (what is their virtue?).
Giới của họ như thế nào, nên gọi là kiṃsīlā (giới hạnh gì).
Ko samācāro etesanti kiṃsamācārā.
What is their conduct? Thus kiṃsamācārā (what is their conduct?).
Oai nghi của họ như thế nào, nên gọi là kiṃsamācārā (oai nghi gì).
Guṇamaggasaṇṭhitāti guṇaggasaṇṭhitā.
Guṇamaggasaṇṭhitā means established in the best qualities.
Guṇamaggasaṇṭhitā (an trú trên con đường phẩm hạnh) là guṇaggasaṇṭhitā (an trú trên phẩm hạnh tối thượng).
Ma-kāro padasandhikaro, aggaguṇe patiṭṭhitāti vuttaṃ hoti.
The letter ma is a euphonic connective; it means they are established in the highest qualities.
Chữ ma là để nối từ, có nghĩa là an trú trên các phẩm hạnh tối thượng.
Santindriyā santamānasā, ‘‘santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhita’’ntipi paṭhanti.
Santindriyā means with tranquil minds; some also read "santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhitaṃ" (their going and standing are tranquil).
Santindriyā (các căn an tịnh) là tâm an tịnh, cũng đọc là “santaṃ tesaṃ gataṃ ṭhitaṃ” (sự đi đứng của họ an tịnh).
Ekakiyāti ekakā, catūsu iriyāpathesu ekakā hutvā viharantīti adhippāyo.
Ekakiyā means solitary; the intention is that they dwell solitarily in the four postures.
Ekakiyā (độc cư) là một mình, ý nghĩa là sống một mình trong bốn oai nghi.
Tenevāha ‘‘adutiyā’’ti.
Therefore, it is said "adutiyā" (without a second).
Do đó, Ngài nói “adutiyā” (không có người thứ hai).
Tādisā samaṇā mamātīti ettha iti-saddo ādiattho.
In tādisā samaṇā mamāti (such ascetics are mine), the word iti has the meaning of 'and so on'.
Trong câu Tādisā samaṇā mamātī (những Sa-môn như vậy là của Ta), chữ iti có nghĩa là v.v.
Tena –
By this, it includes such statements as:
Do đó, nó bao gồm –
‘‘Dūre santo’’tiādigāthāya ayamattho.
The meaning of the verse "Dūre santo" and so on is this:
Ý nghĩa của bài kệ “Dūre santo” (người thiện lành ở xa) v.v., là như sau:
Santoti rāgādīnaṃ santatāya buddhādayo santo nāma, idha pana pubbabuddhesu katādhikārā ussannakusalamūlā bhāvitabhāvanā sattā santoti adhippetā.
Santo (the good ones) are called Buddhas and others who are tranquil due to the tranquilization of defilements such as lust. Here, however, it refers to beings who have made aspirations under previous Buddhas, whose roots of merit are abundant, and who have developed their spiritual faculties.
Santo (người thiện lành) là chư Phật v.v., vì sự an tịnh của tham ái v.v. Ở đây, ý nói đến các chúng sinh đã tạo công đức từ các vị Phật quá khứ, có căn lành dồi dào, đã tu tập thiền định là người thiện lành.
Pakāsantīti dūre ṭhitāpi buddhānaṃ ñāṇapathaṃ āgacchantā pākaṭā honti.
Pakāsantīti (they shine forth) means that even when they are far away, they become manifest as they come into the range of the Buddhas' knowledge.
Pakāsantī (hiển lộ) nghĩa là dù ở xa, họ vẫn hiển lộ rõ ràng khi đi vào tầm trí tuệ của chư Phật.
Himavantovāti yathā tiyojanasahassavitthato pañcayojanasatubbedho caturāsītiyā kūṭasahassehi paṭimaṇḍito himavantapabbato dūre ṭhitānampi abhimukhe ṭhito viya pakāsati, evaṃ pakāsantīti attho.
Himavantovā (like the Himālaya) means that just as the Himālaya mountain, which is three thousand yojanas wide, five hundred yojanas high, and adorned with eighty-four thousand peaks, appears manifest even to those standing far away as if it were directly in front of them, so too do they shine forth.
Himavantovā (như dãy Hy Mã Lạp Sơn) nghĩa là như dãy núi Hy Mã Lạp Sơn rộng ba ngàn dojana, cao năm trăm dojana, được trang điểm bởi tám mươi bốn ngàn đỉnh núi, dù ở xa cũng hiển lộ như đang ở trước mặt những người đứng đó, ý nghĩa là như vậy.
Asantettha na dissantīti lābhagarukā, vitthiṇṇaparalokā, āmisacakkhukā, jīvikatthāya pabbajitā, bālapuggalā asanto nāma.
Asantettha na dissantīti (the bad ones do not appear here) refers to those who are attached to gain, who have extensive worldly concerns, whose vision is obscured by material things, who have gone forth for the sake of livelihood, and who are foolish individuals.
Asantettha na dissantī (kẻ bất thiện không được thấy ở đây) là những người tham lam lợi lộc, có thế giới bên kia rộng lớn, có mắt thịt, xuất gia vì sinh kế, những người ngu si là kẻ bất thiện.
Te ettha buddhānaṃ dakkhiṇassa jāṇumaṇḍalassa santike nisinnāpi na dissanti na paññāyanti.
Even though they may be seated near the right knee of the Buddhas, they are not seen, they are not perceived.
Những người đó, dù ngồi gần đầu gối phải của chư Phật, cũng không được thấy, không được nhận biết.
Rattiṃ khittā yathā sarāti rattiṃ caturaṅgasamannāgate andhakāre khittā sarā viya tathārūpassa upanissayabhūtassa pubbahetuno abhāvena na paññāyantīti attho.
Rattiṃ khittā yathā sarā (like arrows shot at night) means they are not perceived due to the absence of such a prior cause that would serve as a supporting condition, just like arrows shot in the four-fold darkness of night.
Rattiṃ khittā yathā sarā (như mũi tên bắn trong đêm) nghĩa là vì không có nhân duyên hỗ trợ trước đó như vậy, họ không được nhận biết, như những mũi tên bắn trong bóng tối dày đặc bao phủ bốn phương vào ban đêm.
Diṭṭhaṃ na maññatīti ettha diṭṭhanti maṃsacakkhunāpi diṭṭhaṃ, dibbacakkhunāpi diṭṭhaṃ, rūpāyatanassetaṃ adhivacanaṃ.
In diṭṭhaṃ na maññatīti (he does not conceive of what is seen), diṭṭhaṃ (what is seen) refers to what is seen with the physical eye and also what is seen with the divine eye; this is a designation for the rūpāyatana (visible object base).
Trong câu Diṭṭhaṃ na maññatī (không cho là đã thấy), diṭṭhaṃ (đã thấy) là cái đã được thấy bằng mắt thịt, cũng là cái đã được thấy bằng thiên nhãn, đây là tên gọi của sắc xứ.
Yañhi cakkhudvayena katadassanakiriyāsamāpanaṃ, yaṃ cakkhudvayaṃ passati apassi passissati, samavāye passeyya, taṃ sabbaṃ kālavisesavacanicchāya abhāvato ‘‘diṭṭha’’nteva vuttaṃ yathā ‘‘duddha’’nti.
Indeed, any act of seeing completed by the eye-door, whatever the eye-door sees, has seen, or will see, or would see if conditions were met—all of that is simply called "diṭṭha" due to the absence of a specific temporal distinction, just like "duddha" (milk).
Bất cứ hành động thấy nào đã được thực hiện bằng hai mắt, bất cứ cái gì hai mắt thấy, đã thấy, sẽ thấy, có thể thấy khi hội đủ điều kiện, tất cả những điều đó đều được gọi là “diṭṭhaṃ” (đã thấy) vì không có sự phân biệt thời gian, giống như “duddhaṃ” (sữa đã vắt).
Tenevāha ‘‘diṭṭhaṃ rūpāyatana’’nti.
Therefore, it is said "diṭṭhaṃ rūpāyatana" (the seen visible object).
Do đó, Ngài nói “diṭṭhaṃ rūpāyatana” (sắc xứ đã thấy).
Evarūpāni hi vacanānīti ‘‘daṭṭhabbaṃ sotabba’’ntiādīni.
Evarūpāni hi vacanānīti (such expressions) are "what is to be seen, what is to be heard," and so on.
Evarūpāni hi vacanānī (những lời nói như vậy) là “daṭṭhabbaṃ sotabbaṃ” (cần thấy, cần nghe) v.v.
25. Pañcame nayidanti ettha na-iti paṭisedhe nipāto, tassa ‘‘vussatī’’ti iminā sambandho ‘‘na vussatī’’ti, ya-kāro padasandhikaro.
25. In the fifth (sutta), regarding nayidaṃ, here the particle na is for negation, and it connects with "vussati" as "na vussati" (is not lived). The letter ya is for euphonic conjunction.
25. Trong đoạn thứ năm, ở chỗ nayidaṃ (điều này không), chữ na là một giới từ phủ định, nó liên kết với “vussatī” thành “na vussatī” (không được sống), chữ ya là để nối từ.
Idaṃ-saddo ‘‘ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle’’tiādīsu (dī. ni. 2.91; ma. ni. 1.501) nipātamattaṃ, ‘‘idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ sīlamattaka’’ntiādīsu (dī. ni. 1.27) yathāvutte āsannapaccakkhe āgato.
The word idaṃ is merely a particle in passages such as "Monks, on one occasion I was dwelling at Ukkaṭṭhā in the Subhaga Grove at the root of a royal sal tree", and it appears in the sense of a proximate direct object, as stated, in passages such as "Monks, this is indeed a small amount of virtue".
Chữ idaṃ (này) là một giới từ trong các câu như “ekamidāhaṃ, bhikkhave, samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhagavane sālarājamūle” (Này các Tỳ-khưu, một thời Ta trú ở Ukkaṭṭhā, tại gốc cây Sala trong rừng Subhaga) (Dī. Ni. 2.91; Ma. Ni. 1.501), v.v., và nó xuất hiện trong các câu như “idaṃ kho taṃ, bhikkhave, appamattakaṃ sīlamattakaṃ” (Này các Tỳ-khưu, đây là một phần nhỏ của giới) (Dī. Ni. 1.27) để chỉ một điều gần gũi và trực tiếp như đã nói.
Vussatīti vusīyati, carīyatīti attho.
Vussati means to be lived, to be practiced.
Vussatī có nghĩa là được thực hành, được sống.
Janakuhanatthanti ‘‘aho ayyo sīlavā vattasampanno appiccho santuṭṭho mahiddhiko mahānubhāvo’’tiādinā janassa sattalokassa vimhāpanatthaṃ.
Janakuhanatthaṃ means for the purpose of deceiving people, that is, for the purpose of astonishing sentient beings, saying, "Oh, this venerable one is virtuous, accomplished in conduct, of few wishes, content, of great power, of great majesty," and so on.
Janakuhanattha có nghĩa là để làm cho mọi người, chúng sinh kinh ngạc, như: “Ôi, bậc Tôn giả này có giới hạnh, có oai nghi, ít dục, biết tri túc, có đại thần lực, có đại uy đức,” v.v.
Keci pana ‘‘kuhanatthanti pāpicchassa icchāpakatassa sato sāmantajappanairiyāpathanissitapaccayapaṭisevanasaṅkhātena tividhena kuhanavatthunā kuhakabhāvena janassa vimhāpanattha’’nti vadanti.
Some, however, say "kuhanatthaṃ" means for the purpose of astonishing people by the three kinds of deceptive practices, which consist of flattery, maintaining a certain posture, and partaking of requisites, as one who is evil-wishing and overcome by desire.
Một số người nói rằng: “ Kuhanattha có nghĩa là để làm cho mọi người kinh ngạc bởi sự lừa dối của kẻ có ác dục, kẻ bị dục vọng chế ngự, thông qua ba loại vật lừa dối: sự giả vờ, oai nghi giả tạo, và sự thọ dụng vật phẩm.”
Idhāpi ayamevattho dassito.
Here too, this very meaning is indicated.
Ở đây, ý nghĩa này cũng được trình bày.
Tenevāha ‘‘tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāyā’’ti, janassa vimhāpanatthāyāti attho.
Therefore, it is said, "by means of three kinds of deception, for the purpose of deceiving people," meaning, for the purpose of astonishing people.
Vì thế, có lời nói: “Tīhi kuhanavatthūhi janassa kuhanatthāyā” có nghĩa là để lừa dối mọi người bằng ba loại vật lừa dối, tức là để làm cho mọi người kinh ngạc.
Janalāpanatthanti ‘‘evarūpassa nāma ayyassa dinnaṃ mahapphalaṃ bhavissatī’’ti pasannacittehi ‘‘kenattho, kiṃ āharīyatū’’ti vadāpanatthaṃ.
For the purpose of inducing people to speak: for the purpose of making those with confident minds say, "Indeed, what is given to a venerable one of such a nature will be greatly fruitful," and "What is needed? What shall be brought?"
Janalāpanattha có nghĩa là để khiến những người có tâm hoan hỷ nói: “Cúng dường cho bậc Tôn giả như thế này sẽ mang lại quả báo lớn,” “Ngài cần gì? Chúng con nên mang gì đến?”
‘‘Janalapanattha’’ntipi paṭhanti, tassa pāpicchassa sato paccayatthaṃ parikathobhāsādivasena lapanabhāvena upalāpakabhāvena janassa lapanatthanti attho.
Some also read "janalapanatthaṃ" (for the purpose of people flattering). The meaning is, for the purpose of people flattering that person of evil wishes, by means of flattery, alluring speech, and so on, for the sake of requisites, by means of flattering, by means of cajoling.
Cũng có bản đọc là “Janalapanattha”, có nghĩa là để kẻ có ác dục đó dụ dỗ mọi người bằng cách nói chuyện, tâng bốc, v.v., nhằm mục đích vật phẩm.
Tenevāha ‘‘na janalapanatthanti na janassa upalāpanattha’’nti.
Therefore, it is said, "not for the purpose of inducing people to speak," meaning, not for the purpose of cajoling people.
Vì thế, có lời nói: “Na janalapanatthanti na janassa upalāpanattha” có nghĩa là không phải để dụ dỗ mọi người.
Na itivādappamokkhānisaṃsatthanti ettha ‘‘na lābhasakkārasilokānisaṃsattha’’ntipi paṭhanti.
In "not for the purpose of the advantage of such speech," some also read "not for the purpose of the advantage of gains, honor, and renown."
Trong cụm từ Na itivādappamokkhānisaṃsattha, cũng có bản đọc là “Na lābhasakkārasilokānisaṃsattha” (không phải vì lợi lộc, cung kính, danh tiếng).
Tattha yvāyaṃ ‘‘ākaṅkheyya ce, bhikkhave, bhikkhu ‘lābhī assaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’nti, sīlesvevassa paripūrakārī’’ti (ma. ni. 1.65) sīlānisaṃsabhāvena vutto catupaccayalābho ca.
Therein, the acquisition of the four requisites, which is mentioned as an advantage of sīla, as in "If, bhikkhus, a bhikkhu should wish, 'May I be an acquirer of robes, almsfood, lodgings, and medicinal requisites for the sick,' he should be a perfect fulfiller of sīla."
Trong đó, sự thọ nhận bốn vật phẩm được nói đến như là lợi ích của giới hạnh: “Này các Tỳ-kheo, nếu một Tỳ-kheo ước muốn ‘Tôi sẽ được y phục, thực phẩm khất thực, chỗ ở, thuốc men trị bệnh,’ thì vị ấy phải hoàn thiện trong giới hạnh.”
Catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccadānasaṅkhāto ādarabahumānagarukaraṇasaṅkhāto ca sakkāro, yo ca ‘‘sīlasampanno bahussuto sutadharo āraddhavīriyo’’tiādinā nayena uggacchanakathutighosasaṅkhāto siloko brahmacariyaṃ vasantānaṃ diṭṭhadhammiko ānisaṃso, tadatthanti attho.
And the honor, which is giving the four requisites respectfully, meaning with respect, reverence, and esteem; and the renown, which is the rising praise and eulogy, as in "endowed with sīla, learned, a holder of the Suttas, one who has aroused energy," and so on – these are the advantages seen in this very life for those who live the holy life. The meaning is, for that purpose.
Sự cung kính là sự kính trọng, tôn trọng, quý trọng khi dâng cúng bốn vật phẩm một cách cẩn thận. Danh tiếng là tiếng tăm tốt đẹp, lời khen ngợi lan truyền như: “Vị ấy có giới hạnh, đa văn, giữ gìn giáo pháp, tinh tấn,” v.v. Đây là lợi ích hiện tại của những người sống phạm hạnh. Ý nghĩa là không phải vì những điều đó.
Keci pana ‘‘lābhasakkārasilokānisaṃsatthanti pāpicchasseva sato lābhādigarutāya lābhasakkārasilokasaṅkhātassa ānisaṃsassa udayassa nipphādanattha’’nti evamatthaṃ vadanti.
However, some explain the meaning of "for the purpose of the advantage of gains, honor, and renown" as: for the purpose of achieving the rise of the advantage called gains, honor, and renown, due to the importance placed on gains and so on, for one who is of evil wishes.
Một số người lại nói rằng: “Lābhasakkārasilokānisaṃsattha” có nghĩa là để tạo ra lợi ích dưới dạng lợi lộc, cung kính, danh tiếng cho kẻ có ác dục, kẻ coi trọng lợi lộc, v.v.
Na iti maṃ jano jānātūti evaṃ brahmacariyavāse sati ‘‘sīlavā kalyāṇadhammo’’tiādinā maṃ loko jānātu sambhāvetūti attano santaguṇavasena sambhāvanatthampi na idaṃ brahmacariyaṃ vussatīti sambandho.
"Not for the purpose that people should know me thus": the connection is that when one lives the holy life in this way, it is not for the purpose that the world should know and esteem me, "He is virtuous, of good conduct," and so on, based on my existing qualities.
Na iti maṃ jano jānātū (không phải để mọi người biết ta như thế này): ý nghĩa là không phải để mọi người biết và tôn trọng ta như một người có giới hạnh, có pháp lành, v.v., dựa trên những phẩm chất tốt đẹp của ta. Phạm hạnh này không được sống vì mục đích được tôn trọng như vậy.
Keci pana ‘‘pāpicchassa sato asantaguṇasambhāvanādhippāyena ‘iti evaṃguṇoti maṃ loko jānātū’ti na idaṃ brahmacariyaṃ vussatī’’ti evamettha atthaṃ vadanti.
However, some explain the meaning here as: "for one of evil wishes, with the intention of being esteemed for non-existent qualities, 'not for the purpose that the world should know me as having such qualities' is this holy life lived."
Một số người nói rằng: “Phạm hạnh này không được sống với ý định để kẻ có ác dục, với những phẩm chất không có thật, muốn mọi người biết mình là người có những phẩm chất như vậy.”
Sabbatthāpi panettha purimo purimoyeva atthavikappo sundarataro.
In all these cases, the former interpretation is the more excellent one.
Trong tất cả các trường hợp, cách giải thích trước đó là tốt hơn.
Atha khoti ettha athāti aññatthe nipāto, khoti avadhāraṇe.
In "atha kho," "atha" is a particle indicating another meaning, and "kho" is for emphasis.
Trong cụm từ Atha kho, athā là một giới từ chỉ ý nghĩa khác, kho là một giới từ nhấn mạnh.
Tena kuhanādito aññadatthaṃyeva idaṃ, bhikkhave, brahmacariyaṃ vussatīti dasseti.
Thereby, it shows that this holy life, bhikkhus, is lived for a purpose other than deception and so on.
Qua đó, nó chỉ ra rằng: “Này các Tỳ-kheo, phạm hạnh này được sống vì một mục đích khác ngoài sự lừa dối, v.v.”
Idāni taṃ payojanaṃ dassento ‘‘saṃvaratthaṃ pahānattha’’nti āha.
Now, showing that purpose, it says, "for the purpose of restraint, for the purpose of abandonment."
Bây giờ, để chỉ ra mục đích đó, Đức Phật nói: “Saṃvaratthaṃ pahānatthaṃ” (vì sự chế ngự, vì sự đoạn trừ).
Tattha pañcavidho saṃvaro – pātimokkhasaṃvaro, satisaṃvaro, ñāṇasaṃvaro, khantisaṃvaro, vīriyasaṃvaroti.
Therein, restraint is fivefold: Pātimokkha restraint, mindfulness restraint, knowledge restraint, patience restraint, energy restraint.
Trong đó, có năm loại chế ngự: Pātimokkha-saṃvara (chế ngự giới bổn), Sati-saṃvara (chế ngự niệm), Ñāṇa-saṃvara (chế ngự trí tuệ), Khanti-saṃvara (chế ngự nhẫn nại), Vīriya-saṃvara (chế ngự tinh tấn).
‘‘Iti iminā pātimokkhasaṃvarena upeto hoti samupeto’’tiādinā (vibha. 511) nayena āgato ayaṃ pātimokkhasaṃvaro, sīlasaṃvarotipi vuccati.
This Pātimokkha restraint, which is mentioned in the way of "thus he is endowed, fully endowed with this Pātimokkha restraint," is also called sīla restraint.
Pātimokkha-saṃvara này được nói đến trong kinh như: “Vị ấy được trang bị, hoàn toàn trang bị với sự chế ngự giới bổn này,” v.v. Nó còn được gọi là Sīla-saṃvara (chế ngự giới hạnh).
‘‘Rakkhati cakkhundriyaṃ, cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjatī’’ti (ma. ni. 1.295; saṃ. ni. 4.239; a. ni. 3.16) āgato ayaṃ satisaṃvaro.
This mindfulness restraint is mentioned in the way of "he guards the eye faculty, he undertakes restraint in the eye faculty."
Sati-saṃvara này được nói đến trong kinh như: “Vị ấy giữ gìn nhãn căn, thực hành sự chế ngự trong nhãn căn,” v.v.
Atthato pana pāṇātipātādīnaṃ pajahanavasena vattappaṭivattānaṃ pūraṇavasena ca pavattā cetanā ceva virati ca.
In essence, it is both volition and abstention, which proceed by way of abandoning the taking of life and so on, and by way of fulfilling the duties and counter-duties.
Tuy nhiên, về mặt ý nghĩa, đó là ý chí và sự tránh xa được thực hành để từ bỏ sát sinh, v.v., và để hoàn thành các giới luật và bổn phận.
Saṅkhepato sabbo kāyavacīsaṃyamo, vitthārato sattannaṃ āpattikkhandhānaṃ avītikkamo sīlasaṃvaro.
In brief, all physical and verbal self-control; in detail, the non-transgression of the seven groups of offenses is sīla restraint.
Tóm lại, đó là tất cả sự chế ngự thân và khẩu; chi tiết hơn, Sīla-saṃvara là sự không vi phạm bảy nhóm tội.
Sati eva satisaṃvaro, satippadhānā vā kusalā khandhā.
Mindfulness itself is mindfulness restraint, or wholesome aggregates where mindfulness is predominant.
Niệm chính là Sati-saṃvara, hoặc các uẩn thiện lấy niệm làm chủ đạo.
Ñāṇameva ñāṇasaṃvaro.
Knowledge itself is knowledge restraint.
Trí tuệ chính là Ñāṇa-saṃvara.
Adhivāsanavasena adoso, adosappadhānā vā tathāpavattā kusalā khandhā khantisaṃvaro, paññāti eke.
Non-aversion by way of endurance, or wholesome aggregates that thus arise, having non-aversion as their chief, is patience-restraint; some say it is wisdom.
Sự không sân hận thông qua sự nhẫn chịu, hoặc các uẩn thiện được thực hành như vậy với sự không sân hận làm chủ đạo, là Khanti-saṃvara; một số người nói đó là trí tuệ.
Kāmavitakkādīnaṃ abhibhavanavasena pavattaṃ vīriyameva vīriyasaṃvaro.
The energy that arises by way of overcoming thoughts of sensual desire and so on is energy-restraint.
Tinh tấn được thực hành thông qua sự chế ngự các tư duy dục lạc, v.v., chính là Vīriya-saṃvara.
Tesu paṭhamo kāyaduccaritādīsu dussīlassa saṃvaraṇato saṃvaro, dutiyo muṭṭhassaccassa, tatiyo aññāṇassa, catuttho akkhantiyā, pañcamo kosajjassa saṃvaraṇato pidahanato saṃvaroti veditabbo.
Among these, the first is restraint because it restrains immorality in bodily misconduct and so on; the second, forgetfulness; the third, ignorance; the fourth, impatience; the fifth, sloth, is to be understood as restraint because it restrains and covers.
Trong số đó, loại thứ nhất được hiểu là sự chế ngự vì nó ngăn chặn người có ác giới khỏi các ác hạnh thân, v.v.; loại thứ hai ngăn chặn sự thất niệm; loại thứ ba ngăn chặn sự vô minh; loại thứ tư ngăn chặn sự không nhẫn nại; loại thứ năm ngăn chặn sự biếng nhác.
Evametassa saṃvarassa atthāya saṃvaratthaṃ saṃvaranipphādanatthanti attho.
Thus, the meaning here is that for the purpose of this restraint, for restraint means for the accomplishment of restraint.
Vì mục đích của sự chế ngự này, saṃvaratthaṃ có nghĩa là vì sự thành tựu của sự chế ngự.
Tīhi pahānehīti tadaṅgavikkhambhanasamucchedasaṅkhātehi tīhi pahānehi.
By three kinds of abandoning means by the three kinds of abandoning, namely, abandoning by substitution, abandoning by suppression, and abandoning by eradication.
Tīhi pahānehī (bằng ba sự đoạn trừ) có nghĩa là bằng ba sự đoạn trừ được gọi là tadaṅga (từng phần), vikkhambhana (đè nén), và samuccheda (nhổ tận gốc).
Pañcavidhappahānampi idha vattuṃ vaṭṭatiyeva.
The fivefold abandoning is also appropriate to mention here.
Ở đây, cũng có thể nói về năm loại đoạn trừ.
Pañcavidhañhi pahānaṃ tadaṅgavikkhambhanasamucchedappaṭippassaddhinissaraṇavasena.
For the fivefold abandoning is by way of abandoning by substitution, abandoning by suppression, abandoning by eradication, abandoning by tranquillization, and abandoning by escape.
Năm loại đoạn trừ là tadaṅga (từng phần), vikkhambhana (đè nén), samuccheda (nhổ tận gốc), paṭippassaddhi (an tịnh), và nissaraṇa (thoát ly).
Tattha yaṃ dīpālokeneva tamassa paṭipakkhabhāvato alobhādīhi lobhādikassa nāmarūpaparicchedādivipassanāñāṇehi tassa tassa anatthassa pahānaṃ, seyyathidaṃ – pariccāgena lobhādimalassa, sīlena pāṇātipātādidussīlyassa, saddhādīhi assaddhiyādikassa, nāmarūpavavatthānena sakkāyadiṭṭhiyā, paccayapariggahena ahetuvisamahetudiṭṭhīnaṃ, tasseva aparabhāgena kaṅkhāvitaraṇena kathaṃkathībhāvassa, kalāpasammasanena ahaṃmamāti gāhassa, maggāmaggavavatthānena amagge maggasaññāya, udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā, vayadassanena sassatadiṭṭhiyā, bhayadassanena sabhaye abhayasaññāya, ādīnavadassanena assādasaññāya, nibbidānupassanena abhiratisaññāya, muccitukamyatāñāṇena amuccitukamyatāya, upekkhāñāṇena anupekkhāya, anulomena dhammaṭṭhitiyaṃ nibbāne ca paṭilomabhāvassa, gotrabhunā saṅkhāranimittaggāhassa pahānaṃ, etaṃ tadaṅgappahānaṃ nāma.
Among these, the abandoning of defilements like greed by non-greed and so on, which are opposed to them, just as darkness is opposed by the light of a lamp; the abandoning of various harms by insight-knowledge such as the discernment of mind-and-matter, for example: the defilement of greed by generosity; immorality like killing by sīla; lack of faith by faith and so on; wrong view of individuality (sakkāyadiṭṭhi) by the discernment of mind-and-matter; views of no cause or wrong cause by the comprehension of conditions; doubt by the removal of doubt in its subsequent stage; the grasping of "I" and "mine" by comprehending aggregates; the perception of the path in what is not the path by discerning the path and not-path; the view of annihilation by seeing rise; the view of eternality by seeing fall; the perception of fearlessness in what is fearful by seeing danger; the perception of gratification by seeing drawbacks; the perception of delight by contemplating disenchantment; the desire to be liberated by the knowledge of wishing to be liberated; non-equanimity by the knowledge of equanimity; opposition to the stability of Dhamma and Nibbāna by conformity; the grasping of the sign of formations by gotrabhū-ñāṇa—this is called abandoning by substitution.
Trong đó, sự đoạn trừ những bất lợi tương ứng, giống như ánh đèn xua tan bóng tối, do tính đối lập của nó, bằng các trí tuệ tuệ quán như phân biệt danh sắc, v.v., đối với tham, v.v., bằng các pháp như vô tham, v.v. Cụ thể là: đoạn trừ cấu uế tham, v.v. bằng sự bố thí; đoạn trừ ác giới sát sinh, v.v. bằng giới; đoạn trừ vô tín, v.v. bằng tín, v.v.; đoạn trừ tà kiến thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) bằng sự phân biệt danh sắc; đoạn trừ các tà kiến vô nhân, bất bình đẳng nhân bằng sự nắm giữ các duyên (paccayapariggaha); đoạn trừ trạng thái hoài nghi bằng sự vượt qua hoài nghi (kaṅkhāvitaraṇa) trong giai đoạn sau của chính pháp đó; đoạn trừ sự chấp thủ “ta và của ta” bằng sự quán xét từng nhóm (kalāpasammasana); đoạn trừ sự nhận lầm con đường là không phải con đường bằng sự phân biệt đạo và phi đạo (maggāmaggavavatthāna); đoạn trừ đoạn kiến bằng sự thấy sự sinh khởi (udayadassana); đoạn trừ thường kiến bằng sự thấy sự hoại diệt (vayadassana); đoạn trừ sự nhận lầm không sợ hãi trong cái đáng sợ bằng sự thấy sự đáng sợ (bhayadassana); đoạn trừ sự nhận lầm vị ngọt bằng sự thấy sự nguy hiểm (ādīnavadassana); đoạn trừ sự nhận lầm thích thú bằng sự quán nhàm chán (nibbidānupassanā); đoạn trừ sự không muốn giải thoát bằng trí tuệ muốn giải thoát (muccitukamyatāñāṇa); đoạn trừ sự không xả bằng trí tuệ xả (upekkhāñāṇa); đoạn trừ trạng thái đối nghịch trong sự an trú pháp (dhammaṭṭhiti) và Niết Bàn bằng sự thuận theo (anuloma); đoạn trừ sự chấp thủ tướng các hành bằng Gotrabhū. Đây được gọi là đoạn trừ từng phần (tadaṅgappahāna).
Yaṃ pana upacārappanābhedena samādhinā pavattibhāvanivāraṇato ghaṭappahāreneva udakapiṭṭhe sevālassa, tesaṃ tesaṃ nīvaraṇādidhammānaṃ pahānaṃ, etaṃ vikkhambhanappahānaṃ nāma.
That abandoning of various defilements such as the hindrances, by preventing their arising through concentration, which is of the nature of access and absorption, just as moss on the surface of water is removed by striking it with a pot—this is called abandoning by suppression.
Còn sự đoạn trừ các pháp như các triền cái, v.v. bằng sự ngăn chặn sự sinh khởi của chúng nhờ định theo cách cận định và an định, giống như dùng búa đập rong rêu trên mặt nước. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách trấn áp (vikkhambhanappahāna).
Yaṃ catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā taṃtaṃmaggavato attano santāne ‘‘diṭṭhigatānaṃ pahānāyā’’tiādinā (dha. sa. 277; vibha. 628) nayena vuttassa samudayapakkhiyassa kilesagahaṇassa accantaṃ appavattibhāvena samucchindanaṃ, etaṃ samucchedappahānaṃ nāma.
That complete eradication of the group of defilements that are of the nature of origination, as stated in phrases like "for the abandoning of wrong views" (Dhs. 277; Vibh. 628), by the non-arising of such defilements in one's own continuum, due to the cultivation of the four noble paths by one who possesses that path—this is called abandoning by eradication.
Và sự đoạn tận hoàn toàn sự chấp thủ phiền não thuộc về tập đế, được nói đến theo cách “để đoạn trừ các tà kiến”, v.v. trong dòng tâm thức của người đã chứng đắc đạo tương ứng, do sự tu tập bốn Thánh Đạo. Đây được gọi là đoạn trừ tận gốc (samucchedappahāna).
Yaṃ pana phalakkhaṇe paṭippassaddhatthaṃ kilesānaṃ, etaṃ paṭippassaddhippahānaṃ nāma.
That tranquillization of defilements at the moment of fruition is called abandoning by tranquillization.
Còn sự đoạn trừ phiền não để chúng được an tịnh trong sát na quả. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách an tịnh (paṭippassaddhippahāna).
Yaṃ sabbasaṅkhatanissaṭattā pahīnasabbasaṅkhataṃ nibbānaṃ, etaṃ nissaraṇappahānaṃ nāma.
That Nibbāna, which is free from all conditioned things, having abandoned all conditioned things, is called abandoning by escape.
Còn Niết Bàn, là pháp đã đoạn trừ tất cả các pháp hữu vi do thoát ly khỏi tất cả các pháp hữu vi. Đây được gọi là đoạn trừ bằng cách xuất ly (nissaraṇappahāna).
Tassa pañcavidhassapi tathā tathā rāgādikilesānaṃ paṭinissajjanaṭṭhena samatikkamanaṭṭhena vā pahānassa atthāya, pahānasādhanatthanti evamettha attho daṭṭhabbo.
The meaning here should be understood as: for the purpose of abandoning, or for the accomplishment of abandoning, of defilements like greed in such ways, by way of relinquishment or by way of transcendence, even for all five kinds of abandoning.
Trong trường hợp này, ý nghĩa cần được hiểu là: vì mục đích đoạn trừ, tức là vì mục đích thành tựu sự đoạn trừ các phiền não tham, v.v. theo năm cách như vậy, theo nghĩa từ bỏ hoặc vượt qua chúng.
Anītihanti ītiyo vuccanti upaddavā diṭṭhadhammikā samparāyikā ca.
Anītihaṃ – "īti" refers to dangers, both in this life and the next.
Anītihaṃ – “Īti” được gọi là các tai họa, cả trong hiện tại và vị lai.
Ītiyo hantīti ītihaṃ, anu ītihanti anītihaṃ, sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca.
"Ītihaṃ" means that which destroys dangers; anītihaṃ means that which is without dangers, referring to the holy life of the Dispensation and the holy life of the path.
“Ītihaṃ” là cái diệt trừ các tai họa. “Anu ītihanti” là anītihaṃ, tức là phạm hạnh của giáo pháp và phạm hạnh của con đường.
Atha vā ītīhi anatthehi saddhiṃ hananti gacchanti pavattantīti ītihā, taṇhādiupakkilesā.
Alternatively, "ītihā" means those that go or proceed with dangers and harms, such as defilements like craving.
Hoặc, “ītihā” là những phiền não phụ như tham ái, v.v., vì chúng đi cùng (hananti), tức là sinh khởi cùng với các tai họa (anattha).
Natthi ettha ītihāti anītihaṃ.
That in which there are no "ītihā" is anītihaṃ.
Không có “ītihā” ở đây, nên gọi là anītihaṃ.
Ītihā vā yathāvuttenatthena titthiyasamayā, tappaṭipakkhato idaṃ anītihaṃ.
Or, "ītihā" are sectarian doctrines in the sense explained, and this is anītihaṃ because it is opposed to them.
Hoặc “ītihā” là các giáo phái ngoại đạo theo nghĩa đã nói, và đây là anītihaṃ do đối lập với chúng.
‘‘Anitiha’’ntipi pāṭho.
"Anitihaṃ" is also a reading.
Cũng có bản đọc là “Anitihaṃ”.
Tassattho – ‘‘itihāya’’nti dhammesu anekaṃsaggāhabhāvato vicikicchā itihaṃ nāma, sammāsambuddhappaveditattā yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjantānaṃ nikkaṅkhabhāvasādhanato ca natthi ettha itihanti anitihaṃ, aparapattiyanti attho.
Its meaning is: "Itiha" (hearsay) is doubt arising from grasping many aspects in the teachings. Because it was proclaimed by the Perfectly Self-Enlightened One and establishes a state of freedom from doubt for those who practice as instructed, there is no itiha here; thus it is anitihaṃ, meaning it is not based on tradition.
Ý nghĩa của nó là: sự hoài nghi (vicikicchā) là “itihaṃ”, do trạng thái không chắc chắn đối với các pháp; và đây là anitihaṃ, vì do được Đức Chánh Đẳng Giác thuyết giảng, nó thành tựu trạng thái không hoài nghi cho những ai thực hành theo lời giáo huấn. Nghĩa là không có sự chấp thủ sai lầm ở đây.
Vuttañhetaṃ ‘‘paccattaṃ veditabbo viññūhī’’ti, ‘‘atakkāvacaro’’ti (dī. ni. 2.67; ma. ni. 1.281; 2.337; saṃ. ni. 1.172; mahāva. 7-8) ca.
This has been said as "to be personally realized by the wise" and "beyond the scope of reasoning."
Điều này đã được nói: “người trí tự mình chứng biết” và “không phải là đối tượng của suy luận” (atakkāvacaro).
Gāthābandhasukhatthaṃ pana ‘‘anītiha’’nti dīghaṃ katvā paṭhanti.
But for the sake of ease in versification, they recite "anītiha" by lengthening the vowel.
Tuy nhiên, vì sự dễ dàng của thể thơ, người ta đọc kéo dài thành “anītihaṃ”.
Pacchimaṃ panettha atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘itihaparivajjita’’ntiādi vuttaṃ.
To show the latter alternative meaning here, "itihaparivajjita" and so on were stated.
Để chỉ ra một cách giải thích khác về ý nghĩa sau này, đã nói “itihaparivajjita” (không có sự chấp thủ sai lầm), v.v.
Nibbānasaṅkhātaṃ ogadhaṃ patiṭṭhaṃ pāraṃ gacchatīti nibbānogadhagāmī, vimuttirasattā ekanteneva nibbānasampāpakoti attho, taṃ nibbānogadhagāminaṃ brahmacariyaṃ.
One who goes to the refuge, the foundation, the other shore, which is Nibbāna, is a Nibbāna-leading one (nibbānogadhagāmī). This means one who is certain to attain Nibbāna, due to the flavor of liberation. That Nibbāna-leading holy life.
Đi đến Niết Bàn, nơi được gọi là sự trú ẩn, nương tựa, bờ bên kia, nên gọi là nibbānogadhagāmī; nghĩa là hoàn toàn đưa đến Niết Bàn do có vị giải thoát. Đó là phạm hạnh nibbānogadhagāminaṃ.
Nibbānogadhoti vā ariyamaggo vuccati tena vinā nibbānāvagāhaṇassa asambhavato tassa ca nibbānaṃ anālambitvā appavattanato, tañcetaṃ ekantasampādanena gacchatīti nibbānogadhagāmī.
Or Nibbāna-leading refers to the Noble Path, because without it, the penetration of Nibbāna is impossible, and it does not proceed without taking Nibbāna as its object; and it goes to attain Nibbāna with certainty, thus it is Nibbāna-leading.
Hoặc, nibbānogadho được gọi là Thánh Đạo, vì không có nó thì không thể đi vào Niết Bàn, và nó không sinh khởi nếu không lấy Niết Bàn làm đối tượng. Và nó đi đến (gacchati) bằng cách hoàn toàn thành tựu điều đó, nên gọi là nibbānogadhagāmī.
Atha vā nibbānogadhagāminanti nibbānassa antogāminaṃ.
Alternatively, Nibbāna-leading means going within Nibbāna.
Hoặc, nibbānogadhagāminaṃ có nghĩa là đi vào bên trong Niết Bàn (nibbānassa antogāminaṃ).
Maggabrahmacariyañhi nibbānaṃ ārammaṇaṃ karitvā tassa anto eva pavattatīti.
For the holy life of the path, taking Nibbāna as its object, proceeds only within Nibbāna.
Vì phạm hạnh của đạo lấy Niết Bàn làm đối tượng và chỉ sinh khởi bên trong Niết Bàn.
Imameva ca atthavikappaṃ dassetuṃ ‘‘nibbānassa antogāmina’’ntiādi vuttaṃ.
And to show this very alternative meaning, "nibbānassa antogāmina" and so on were stated.
Và để chỉ ra cách giải thích ý nghĩa này, đã nói “nibbānassa antogāmina” (đi vào bên trong Niết Bàn), v.v.
Soti yo so samatiṃsa pāramiyo pūretvā sabbakilese bhañjitvā anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho, so bhagavā adesayi desesi.
He refers to the Blessed One who, having fulfilled the thirty pāramīs and shattered all defilements, attained supreme perfect enlightenment; that Blessed One taught.
So (Ngài ấy) – tức là Đức Thế Tôn, người đã viên mãn ba mươi pháp ba-la-mật, đoạn trừ tất cả phiền não, và chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, Ngài adesayi (đã thuyết giảng).
Mahantehīti mahāātumehi uḷārajjhāsayehi.
By the great ones means by those with great souls, with noble aspirations.
Mahantehi – bởi những bậc có đại tự ngã (mahāātumehi), có ý chí cao thượng (uḷārajjhāsayehi).
Mahantaṃ nibbānaṃ, mahante vā sīlakkhandhādike esanti gavesantīti mahesino, buddhādayo ariyā.
They seek or investigate the great Nibbāna, or they seek the great virtue aggregates and so on, thus they are mahesino (great seekers), referring to the Buddhas and other Noble Ones.
Những bậc tìm cầu (esanti) Niết Bàn vĩ đại (mahantaṃ nibbānaṃ) hoặc các uẩn giới vĩ đại như giới uẩn, v.v., nên gọi là mahesino (đại sĩ), tức là các bậc Thánh như chư Phật, v.v.
Tehi anuyāto paṭipanno.
Followed by them means practiced by them.
Được anuyāto (noi theo, thực hành) bởi các vị ấy.
Yathā buddhena desitanti yathā abhiññeyyādibhāvena sammāsambuddhena mayā desitaṃ, evaṃ ye etaṃ maggabrahmacariyaṃ tadatthaṃ sāsanabrahmacariyañca paṭipajjanti.
As taught by the Buddha means as I, the Perfectly Self-Enlightened One, have taught concerning what is to be directly known and so on, so too those who practice this holy life of the path and the holy life of the Dispensation for that purpose.
Yathā buddhena desitaṃ (như Đức Phật đã thuyết giảng) – như chư Phật Chánh Đẳng Giác đã thuyết giảng về các pháp cần phải thắng tri, v.v., thì những ai thực hành phạm hạnh của đạo và phạm hạnh của giáo pháp vì mục đích đó.
Te diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsantassa satthu mayhaṃ sāsanakārino ovādappaṭikarā sakalassa vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyantaṃ appavattiṃ karissanti, dukkhassa vā antaṃ nibbānaṃ sacchikarissantīti.
They, being obedient to the Teacher's instructions and acting upon his advice, will put an end to all suffering of saṃsāra—its cessation—or they will realize Nibbāna, the end of suffering, according to what is appropriate in this present life, in future lives, and in the ultimate sense.
Những người ấy, là những người thực hành giáo pháp của Bậc Đạo Sư, là những người đáp lại lời giáo huấn của Ngài, người đã giáo huấn họ một cách thích đáng bằng các pháp lợi ích hiện tại, lợi ích vị lai và lợi ích tối thượng, sẽ chấm dứt, tức là làm cho toàn bộ khổ luân hồi không còn sinh khởi, hoặc sẽ chứng đắc Niết Bàn là sự chấm dứt khổ đau.
26. Chaṭṭhe kuhakāti sāmantajappanādinā kuhanavatthunā kuhakā, asantaguṇasambhāvanicchāya kohaññaṃ katvā paresaṃ viddhaṃsakāti attho.
26. In the sixth sutta, kuhakā (deceitful ones) are those who are deceitful by means of deceitful practices such as flattering speech; this means those who, by acting with hypocrisy to make others believe in their non-existent qualities, mislead others.
26. Trong kinh thứ sáu, kuhakā (những kẻ lừa đảo) – là những kẻ lừa đảo bằng cách lừa dối qua việc nói năng giả dối, v.v.; nghĩa là những kẻ hủy hoại người khác bằng cách thực hiện sự lừa dối với ý định tạo ra ấn tượng về những phẩm chất không có thật.
Thaddhāti ‘‘kodhano hoti upāyāsabahulo, appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyatī’’ti (a. ni. 3.25, 27) evaṃ vuttena kodhena ca, ‘‘dubbaco hoti dovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato akkhamo appadakkhiṇaggāhī anusāsani’’nti (ma. ni. 1.181; pārā. 426).
Thaddhā (stubborn) are those who, due to anger as stated: "He is angry and full of distress; even when spoken to a little, he gets angry, becomes enraged, becomes hostile, and becomes defiant," and due to stubbornness as stated: "He is difficult to admonish, endowed with qualities that make him difficult to admonish, impatient, accepting advice unfavorably,"
Thaddhā (cứng nhắc) – là những người do sân hận, được nói đến như: “là người hay sân hận, dễ bất mãn, dù được nói ít lời cũng nổi giận, phẫn nộ, căm tức, cứng đầu” và do sự khó dạy, được nói đến như: “là người khó dạy, có những pháp khiến khó dạy, không kiên nhẫn, không tiếp thu lời giáo huấn một cách khéo léo”.
Evaṃ vuttena dovacassena ca, ‘‘jātimado, gottamado, lābhamado, ārogyamado, yobbanamado, jīvitamado’’ti (vibha. 832) evaṃ vuttajātimadādibhedena mānena ca garukātabbesu garūsupi nipaccakāraṃ akatvā ayosalākaṃ gilitvā ṭhitā viya anonatā hutvā vicaraṇakā.
and due to conceit, which is of various kinds such as "conceit of birth, conceit of clan, conceit of gain, conceit of health, conceit of youth, conceit of life," act without showing respect even to those worthy of respect, like one who has swallowed an iron spike, remaining unbowed.
Và do kiêu mạn, được nói đến như: “kiêu mạn về dòng dõi, kiêu mạn về gia tộc, kiêu mạn về lợi lộc, kiêu mạn về sức khỏe, kiêu mạn về tuổi trẻ, kiêu mạn về sự sống”, v.v., họ không cúi mình trước những người đáng kính trọng, mà đi lại như thể đã nuốt một thanh sắt, không chịu khuất phục.
Tenāha ‘‘kodhena cā’’tiādi.
Therefore, it is said "kodhena cā" (and with anger) and so on.
Do đó, đã nói “kodhena cā” (và do sân hận), v.v.
Upalāpakāti micchājīvavasena kulasaṅgaṇhakā.
Upalāpakā (flatterers) are those who gather support from families by means of wrong livelihood.
Upalāpakā (những kẻ nịnh hót) – là những kẻ thu hút các gia đình bằng cách sống sai trái.
Lapāti paccayatthaṃ payuttavācāvasena nippesikatāvasena lapakāti attho.
Lapā (talkative) means those who are talkative by means of speech used for gain, by means of being a go-between.
Lapā (những kẻ nói nhiều) – nghĩa là những kẻ nói nhiều do lời nói được dùng vì lợi lộc hoặc do tính chất mách lẻo.
Siṅganti siṅgāraṃ.
Siṅga means siṅgāra (adornment/charm).
Siṅgaṃ – là sự trang sức.
Tañhi kusalassa vijjhanato suṭṭhu āsevitatāya sīse parikkhittaṃ sunibbattaṃ visāṇaṃ viya thirattā ca siṅgaṃ viyāti siṅgaṃ, nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ.
This is called siṅga because it pierces what is wholesome, and because it is well-cultivated, it is like a firmly established horn on the head; it is a name for the defilement-horn of urbanity.
Thật vậy, "siṅgaṃ" (sừng) là vì nó đâm thủng điều thiện, được thực hành tốt, được bao bọc trên đầu và vững chắc như một cái sừng đã hình thành tốt. Đây là tên gọi của phiền não siṅgaṃ, tức sự khéo léo (nāgarikabhāva).
Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇakaākāro vā.
The state of being charming is siṅgāratā, or the manner of making oneself charming.
Trạng thái trang điểm là siṅgāratā, hoặc cách thức trang điểm.
Cāturabhāvo cāturatā.
The state of being clever is cāturatā.
Trạng thái khéo léo là cāturatā.
Tathā cāturiyaṃ.
Similarly, cāturiyaṃ.
Cũng vậy, cāturiyaṃ.
Parikkhatabhāvo parikkhatatā, parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārassetaṃ nāmaṃ.
The state of being parikkhata is parikkhatatā. This is the name for strong pride, as if dug around and firmly established.
Trạng thái được bao quanh là parikkhatatā, đây là tên gọi của sự trang điểm vững chắc như thể đã được đào và đặt.
Itaraṃ tasseva vevacanaṃ.
The other is just a synonym for it.
Cái còn lại là đồng nghĩa với nó.
Evaṃ sabbehi vārehi kilesasiṅgāratāva kathitā.
Thus, in all these instances, defiled pride is spoken of.
Như vậy, trong tất cả các trường hợp, chỉ nói về sự trang điểm của phiền não (kilesasiṅgāratā).
Uggatanaḷāti naḷasadisaṃ tucchamānaṃ ukkhipitvā vicaraṇakā.
Uggatanaḷā means those who go about lifting up empty pride like a reed.
Uggatanaḷā (những người có cây sậy nhô cao) là những người đi lại bằng cách nâng cao sự kiêu mạn rỗng tuếch giống như cây sậy.
Tenāha ‘‘tucchamānaṃ ukkhipitvā ṭhitā’’ti.
Therefore, it is said: "They stand lifting up empty pride."
Vì vậy, đã nói “những người đứng bằng cách nâng cao sự kiêu mạn rỗng tuếch”.
Yasmā te kuhanādiyogato na sammāpaṭipannā, tasmā ‘‘mama santakā na hontī’’ti vuttaṃ.
Since they are not rightly practicing due to engaging in deception, etc., therefore it is said: "They do not belong to me."
Bởi vì những người đó không thực hành đúng đắn do sự gian xảo, v.v., nên đã nói “họ không thuộc về tôi”.
Apagatāti yadipi te mama sāsane pabbajitā, yathānusiṭṭhaṃ pana appaṭipajjanato apagatā eva imasmā dhammavinayā, ito te suvidūre ṭhitāti dasseti.
Apagatā: Although they have gone forth in my Dispensation, by not practicing as instructed, they are indeed far removed from this Dhamma and Discipline; it shows that they stand very far from it.
Apagatā (đã rời xa) là, mặc dù họ đã xuất gia trong giáo pháp của tôi, nhưng do không thực hành theo những gì đã được dạy, họ đã rời xa giáo pháp và giới luật này; điều này cho thấy họ đứng rất xa khỏi đây.
Vuttañhetaṃ –
For this has been said:
Điều này đã được nói: