1. Idāni ‘‘evamiccādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato’’ti evamādimātikāya saṅgahitatthappakāsanatthaṃ vuccate – evanti ayaṃ saddo upamūpadesasampahaṃsanagarahaṇavacanasampaṭiggahākāranidassanāvadhāraṇādīsu atthesu daṭṭhabbo.
Now, in order to explain the meaning encompassed by the introductory verse, “The meaning of the phrase ‘evaṃ’ and so forth, in various ways,” it is said: The word evaṃ should be seen in the meanings of simile, instruction, praise, censure, acceptance of speech, manner, illustration, ascertainment, and so forth.
1. Bây giờ, để trình bày ý nghĩa được bao hàm trong phần mở đầu như “Evaṃ iccādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato” (Ý nghĩa của đoạn văn bắt đầu bằng "Evaṃ" theo nhiều cách khác nhau), điều này được nói: Từ evaṃ này cần được hiểu theo các nghĩa như so sánh, chỉ dẫn, tán thán, khiển trách, chấp nhận lời nói, phương thức, minh họa, và xác định.
Tathā hesa ‘‘evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu’’nti evamādīsu (dha. pa. 53) upamāyaṃ dissati.
For instance, it appears in the sense of simile in passages like “By one thus born, much wholesome karma should be done,” and so forth.
Thật vậy, từ này xuất hiện trong nghĩa so sánh ở các đoạn như “Evaṃ jātena maccena, kattabbaṃ kusalaṃ bahu” (Kẻ phàm phu đã sinh ra như thế này, cần phải làm nhiều điều thiện).
‘‘Evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabba’’ntiādīsu (a. ni. 4.122) upadese.
In the sense of instruction in passages like “Thus you should advance, thus you should retreat,” and so forth.
Trong nghĩa chỉ dẫn ở các đoạn như “Evaṃ te abhikkamitabbaṃ, evaṃ te paṭikkamitabbaṃ” (Ngươi phải đi tới như thế này, ngươi phải lùi lại như thế này).
‘‘Evametaṃ bhagavā, evametaṃ sugatā’’ti evamādīsu (a. ni. 3.66) sampahaṃsane.
In the sense of praise in passages like “So it is, Blessed One; so it is, Sugata,” and so forth.
Trong nghĩa tán thán ở các đoạn như “Evaṃ etaṃ Bhagavā, evaṃ etaṃ Sugatā” (Thật vậy, Đức Thế Tôn, thật vậy, Đức Thiện Thệ).
‘‘Evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.187) garahaṇe.
In the sense of censure in passages like “Indeed, this wretched woman praises that shaven-headed ascetic on any occasion whatsoever,” and so forth.
Trong nghĩa khiển trách ở các đoạn như “Evamevaṃ panāyaṃ vasalī yasmiṃ vā tasmiṃ vā tassa muṇḍakassa samaṇakassa vaṇṇaṃ bhāsatī” (Cũng vậy, người đàn bà hạ tiện này tán dương phẩm hạnh của vị sa-môn đầu trọc kia bất cứ khi nào có dịp).
‘‘Evaṃ, bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosu’’nti evamādīsu (ma. ni. 1.1) vacanasampaṭiggahe.
"‘Yes, venerable sir,’ those bhikkhus replied to the Blessed One" and so on, in the sense of accepting a statement.
Trong nghĩa chấp nhận lời nói ở các đoạn như “Evaṃ, bhante ti kho te bhikkhū Bhagavato paccassosuṃ” (Thưa vâng, bạch Thế Tôn, các Tỳ-kheo ấy đã đáp lời Đức Thế Tôn).
‘‘Evaṃ byā kho ahaṃ, bhante, bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.398) ākāre.
"‘Venerable sir, I understand the Dhamma taught by the Blessed One in this manner’" and so on, in the sense of aspect or mode.
Trong nghĩa phương thức ở các đoạn như “Evaṃ byā kho ahaṃ, bhante, Bhagavatā Dhammaṃ desitaṃ ājānāmī” (Bạch Thế Tôn, con hiểu Pháp do Đức Thế Tôn thuyết giảng theo phương thức này).
‘‘Ehi tvaṃ, māṇavaka, yena samaṇo ānando tenupasaṅkama, upasaṅkamitvā mama vacanena samaṇaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ puccha.
"‘Come, young man, approach the recluse Ānanda, and having approached, inquire in my name of the recluse Ānanda concerning his freedom from illness, freedom from affliction, lightness of body, strength, and comfortable abiding.
“Này thanh niên, hãy đi đến chỗ Sa-môn Ānanda, sau khi đến, hãy hỏi thăm Sa-môn Ānanda về sức khỏe, ít bệnh, nhẹ nhàng, sức lực, và an lạc của ta.
‘Subho māṇavo todeyyaputto bhavantaṃ ānandaṃ appābādhaṃ appātaṅkaṃ lahuṭṭhānaṃ balaṃ phāsuvihāraṃ pucchatī’ti, evañca vadehi sādhu kira bhavaṃ ānando yena subhassa māṇavassa todeyyaputtassa nivesanaṃ, tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyā’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.445) nidassane.
Say this: ‘The young man Subha, son of Todeyya, inquires of Venerable Ānanda concerning his freedom from illness, freedom from affliction, lightness of body, strength, and comfortable abiding.’ And also say: ‘May Venerable Ānanda, out of compassion, be pleased to approach the dwelling of the young man Subha, son of Todeyya’" and so on, in the sense of illustration.
‘Thanh niên Subha, con trai của Todeyya, hỏi thăm Tôn giả Ānanda về sức khỏe, ít bệnh, nhẹ nhàng, sức lực, và an lạc.’ Và hãy nói như thế này: ‘Xin Tôn giả Ānanda vì lòng từ bi, hãy đến nhà của thanh niên Subha, con trai của Todeyya’.”
‘‘Taṃ kiṃ maññatha kālāmā, ime dhammā kusalā vā akusalā vāti?
"‘What do you think, Kālāmā, are these qualities wholesome or unwholesome?’
Trong nghĩa minh họa ở các đoạn như trên.
Akusalā, bhante.
‘Unwholesome, venerable sir.’
“Này Kālāma, các ông nghĩ sao, những pháp này là thiện hay bất thiện?”
Sāvajjā vā anavajjā vāti?
‘Blameworthy or blameless?’
“Bất thiện, bạch Thế Tôn.”
Sāvajjā, bhante.
‘Blameworthy, venerable sir.’
“Có lỗi hay không có lỗi?”
Viññugarahitā vā viññuppasatthā vāti?
‘Censured by the wise or praised by the wise?’
“Có lỗi, bạch Thế Tôn.”
Viññugarahitā, bhante.
‘Censured by the wise, venerable sir.’
“Bị người trí khiển trách hay được người trí tán thán?”
Samattā samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti no vā, kathaṃ vo ettha hotīti?
‘When completed and undertaken, do they lead to harm and suffering, or not? How does it seem to you in this matter?’
“Bị người trí khiển trách, bạch Thế Tôn.”
Samattā, bhante, samādinnā ahitāya dukkhāya saṃvattanti, evaṃ no ettha hotī’’ti evamādīsu (a. ni. 3.66) avadhāraṇe.
‘When completed and undertaken, venerable sir, they lead to harm and suffering. This is how it seems to us in this matter’" and so on, in the sense of ascertainment.
“Khi được thực hành và chấp nhận, chúng có dẫn đến bất lợi, đau khổ không, hay các ông nghĩ sao về điều này?” “Bạch Thế Tôn, khi được thực hành và chấp nhận, chúng dẫn đến bất lợi, đau khổ. Chúng con nghĩ như vậy về điều này.”
Idha pana ākāranidassanāvadhāraṇesu daṭṭhabbo.
Here, however, it should be understood in the sense of aspect, illustration, and ascertainment.
Trong nghĩa xác định ở các đoạn như trên. Ở đây, nó cần được hiểu theo nghĩa phương thức, minh họa và xác định.
Me-saddo tīsu atthesu dissati.
The word me is seen in three senses.
Từ me xuất hiện với ba nghĩa.
Tathā hissa ‘‘gāthābhigītaṃ me abhojaneyya’’nti evamādīsu (su. ni. 81) mayāti attho.
For instance, in phrases like "What is sung in verse is not food for me," the meaning is "by me."
Thật vậy, từ này xuất hiện với nghĩa mayā (do tôi) trong các đoạn như “Gāthābhigītaṃ me abhojaneyyaṃ” (Lời ca tụng bằng kệ không phải là thức ăn của tôi).
‘‘Sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetū’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 4.88) mayhanti attho.
In phrases like "Venerable sir, may the Blessed One teach me the Dhamma in brief," the meaning is "to me."
Với nghĩa mayhaṃ (cho tôi) trong các đoạn như “Sādhu me, bhante, Bhagavā saṃkhittena Dhammaṃ desetū” (Bạch Thế Tôn, xin Đức Thế Tôn vì con mà thuyết giảng Pháp một cách tóm tắt).
‘‘Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavathā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.29) mamāti attho.
In phrases like "Be heirs of the Dhamma, bhikkhus, not heirs of material things for me," the meaning is "my."
Với nghĩa mama (của tôi) trong các đoạn như “Dhammadāyādā me, bhikkhave, bhavathā” (Này các Tỳ-kheo, hãy là những người thừa kế Pháp của Ta).
Idha pana ‘‘mayā suta’’nti ca ‘‘mama suta’’nti ca atthadvaye yujjati.
Here, however, it is used in both senses: "heard by me" and "my hearing."
Ở đây, nó được dùng với cả hai nghĩa “do tôi nghe” (mayā sutaṃ) và “của tôi nghe” (mama sutaṃ).
Sutanti ayaṃ sutasaddo saupasaggo anupasaggo ca gamanakhyātarāgābhibhūtūpacitānuyogasotaviññeyyasotadvāraviññātādianekatthappabhedo.
The word suta (heard) has many different meanings, both with and without a prefix, such as going, proclaimed, overcome by lust, accumulated, engaged in, knowable by the ear-consciousness, known through the ear-door, and so on.
Từ sutaṃ này, dù có tiền tố hay không có tiền tố, có nhiều nghĩa khác nhau như đi, được nói, bị tham ái chế ngự, tích lũy, chuyên chú, được nhận thức bằng thính giác, được biết qua cửa tai, v.v.
Tathā hissa ‘‘senāya pasuto’’ti evamādīsu gacchantoti attho.
For instance, in phrases like "Pasuto senāya" (gone with the army), the meaning is "going."
Thật vậy, từ này xuất hiện với nghĩa “đi” trong các đoạn như “Senāya pasuto” (đi với quân đội).
‘‘Sutadhammassa passato’’ti evamādīsu khyātadhammassāti attho.
In phrases like "Sutadhammassa passato" (of one who has heard the Dhamma and sees), the meaning is "of one whose Dhamma is proclaimed."
Với nghĩa “pháp đã được nói” trong các đoạn như “Sutadhammassa passato” (đối với người đã nghe pháp và thấy được).
‘‘Avassutā avassutassā’’ti evamādīsu (pāci. 657) rāgābhibhūtā rāgābhibhūtassāti attho.
In phrases like "Avassutā avassutassā" (lustful for a lustful one), the meaning is "overcome by lust, for one overcome by lust."
Với nghĩa “bị tham ái chế ngự” trong các đoạn như “Avassutā avassutassā” (người bị tham ái chế ngự đối với người bị tham ái chế ngự).
‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’nti evamādīsu (khu. pā. 7.12) upacitanti attho.
In phrases like "Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ" (you have accumulated not a little merit), the meaning is "accumulated."
Với nghĩa “tích lũy” trong các đoạn như “Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappakaṃ” (Các ngươi đã tích lũy công đức không ít).
‘‘Ye jhānappasutā dhīrā’’ti evamādīsu (dha. pa. 181) jhānānuyuttāti attho.
In phrases like "Ye jhānappasutā dhīrā" (those wise ones who are engaged in jhāna), the meaning is "engaged in jhāna."
Với nghĩa “chuyên chú vào thiền” trong các đoạn như “Ye jhānappasutā dhīrā” (Những bậc trí tuệ chuyên chú vào thiền).
‘‘Diṭṭhaṃ sutaṃ muta’’nti evamādīsu (ma. ni. 1.241) sotaviññeyyanti attho.
In phrases like "Diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ" (seen, heard, sensed), the meaning is "knowable by ear-consciousness."
Với nghĩa “được nhận thức bằng thính giác” trong các đoạn như “Diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ” (điều đã thấy, đã nghe, đã ngửi/nếm/xúc chạm).
‘‘Sutadharo sutasannicayo’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.339) sotadvārānusāraviññātadharoti attho.
In phrases like ‘‘Sutadharo sutasannicayo’’ (one who holds what is heard, one who accumulates what is heard), the meaning is one who holds what is known through the ear-door.
Với nghĩa “người ghi nhớ điều đã biết qua cửa tai” trong các đoạn như “Sutadharo sutasannicayo” (người ghi nhớ những điều đã nghe, người tích lũy những điều đã nghe).
Idha pana sutanti sotaviññāṇapubbaṅgamāya viññāṇavīthiyā upadhāritanti vā upadhāraṇanti vāti attho.
Here, the term suta means either 'apprehended by' or 'apprehension by' a mind-process (viññāṇavīthi) preceded by ear-consciousness (sotaviññāṇa).
Ở đây, từ suta có nghĩa là “đã được ghi nhớ” hoặc “sự ghi nhớ” bởi tiến trình tâm (viññāṇavīthi) có nhĩ thức (sotaviññāṇa) làm tiền đạo.
Tattha yadā me-saddassa mayāti attho, tadā ‘‘evaṃ mayā sutaṃ, sotaviññāṇapubbaṅgamāya viññāṇavīthiyā upadhārita’’nti yujjati.
In this context, when the word me means "by me," then it is fitting to say, "Thus it was heard by me, apprehended by a mind-process preceded by ear-consciousness."
Trong đó, khi từ me có nghĩa là mayā (bởi tôi), thì hợp lý khi nói: “Như vậy đã được tôi nghe, đã được ghi nhớ bởi tiến trình tâm (viññāṇavīthi) có nhĩ thức (sotaviññāṇa) làm tiền đạo.”
Yadā me-saddassa mamāti attho, tadā ‘‘evaṃ mama sutaṃ sotaviññāṇapubbaṅgamāya viññāṇavīthiyā upadhāraṇa’’nti yujjati.
When the word me means "my," then it is fitting to say, "Thus it was heard by me, an apprehension by a mind-process preceded by ear-consciousness."
Khi từ me có nghĩa là mama (của tôi), thì hợp lý khi nói: “Như vậy là sự nghe của tôi, sự ghi nhớ bởi tiến trình tâm (viññāṇavīthi) có nhĩ thức (sotaviññāṇa) làm tiền đạo.”
Evametesu tīsu padesu evanti sotaviññāṇakiccanidassanaṃ.
Thus, among these three terms, evaṃ indicates the function of ear-consciousness.
Trong ba từ này, evaṃ là sự biểu thị chức năng của nhĩ thức.
Meti vuttaviññāṇasamaṅgīpuggalanidassanaṃ.
Me indicates the individual endowed with the aforementioned consciousness.
Me là sự biểu thị cá nhân (puggalanidassana) có đầy đủ thức đã được nói đến.
Sutanti assavanabhāvappaṭikkhepato anūnānadhikāviparītaggahaṇanidassanaṃ.
Suta indicates a comprehension that is neither deficient nor excessive, and not distorted, by refuting the state of not having heard.
Suta là sự biểu thị sự nắm bắt không thiếu, không thừa, không sai lệch, bằng cách bác bỏ trạng thái không nghe.
Tathā evanti savanādicittānaṃ nānappakārena ārammaṇe pavattabhāvanidassanaṃ.
Similarly, evaṃ indicates the mind-moments of hearing and so on occurring in various ways regarding the object.
Tương tự, evaṃ là sự biểu thị trạng thái các tâm như nghe v.v. vận hành trên đối tượng theo nhiều cách khác nhau.
Meti attanidassanaṃ.
Me indicates oneself.
Me là sự biểu thị tự ngã.
Sutanti dhammanidassanaṃ.
Suta indicates the Dhamma.
Suta là sự biểu thị Pháp.
Ettha ca evanti vacanena asammohaṃ dīpeti, sutanti vacanena sutassa asammosaṃ.
And here, by the word evaṃ, he points to non-delusion; by the word suta, he points to the non-forgetfulness of what was heard.
Ở đây, với từ evaṃ, vị ấy biểu thị sự không lầm lẫn; với từ suta, vị ấy biểu thị sự không quên những gì đã nghe.
Tathā evanti vacanena yonisomanasikāraṃ dīpeti ayoniso manasikaroto nānappakārappaṭivedhābhāvato.
Similarly, by the word evaṃ, he points to proper attention (yonisomanasikāra), because one who pays improper attention does not penetrate the Dhamma in various ways.
Tương tự, với từ evaṃ, vị ấy biểu thị sự tác ý như lý (yonisomanasikāra), vì người tác ý không như lý thì không có sự thấu hiểu đa dạng.
Sutanti vacanena avikkhepaṃ dīpeti vikkhittacittassa savanābhāvato.
By the word suta, he points to non-distraction, because a distracted person does not hear.
Với từ suta, vị ấy biểu thị sự không xao lãng (avikkhepa), vì người tâm xao lãng thì không có sự lắng nghe.
Tathā hi vikkhittacitto puggalo sabbasampattiyā vuccamānopi ‘‘na mayā sutaṃ, puna bhaṇathā’’ti bhaṇati.
For a distracted person, even when everything is taught, says, "I did not hear it; please say it again."
Thật vậy, một người tâm xao lãng, dù được nói tất cả những điều tốt đẹp, vẫn nói: “Tôi chưa nghe, xin hãy nói lại.”
Yonisomanasikārena cettha attasammāpaṇidhiṃ pubbe katapuññatañca sādheti, avikkhepena saddhammassavanaṃ sappurisūpanissayañca.
Through proper attention (yonisomanasikāra), he achieves right self-direction and accumulated past merit; through non-distraction, he achieves the hearing of the True Dhamma and association with virtuous people.
Với sự tác ý như lý, ở đây vị ấy hoàn thành sự tự đặt mình đúng đắn (attasammāpaṇidhi) và công đức đã tạo trong quá khứ (pubbekatapuññatā); với sự không xao lãng, vị ấy hoàn thành sự lắng nghe Chánh pháp (saddhammassavana) và sự nương tựa bậc thiện trí (sappurisūpanissaya).
Evanti ca iminā bhaddakena ākārena pacchimacakkadvayasampattiṃ attano dīpeti, sutanti savanayogena purimacakkadvayasampattiṃ.
With evaṃ, meaning "in this excellent manner," he indicates his own attainment of the last two factors (cakkas); with suta, referring to the act of hearing, he indicates the attainment of the first two factors.
Với từ evaṃ này, bằng cách thức tốt đẹp này, vị ấy biểu thị sự thành tựu của hai bánh xe cuối cùng của mình; với suta, vị ấy biểu thị sự thành tựu của hai bánh xe đầu tiên bằng sự thích hợp với sự lắng nghe.
Tathā āsayasuddhiṃ payogasuddhiñca, tāya ca āsayasuddhiyā adhigamabyattiṃ, payogasuddhiyā āgamabyattiṃ.
Similarly, he indicates purity of intention and purity of practice; and by that purity of intention, skill in realization (adhigamabyatti); by purity of practice, skill in learning (āgamabyatti).
Tương tự, vị ấy biểu thị sự thanh tịnh của ý nguyện (āsayasuddhi) và sự thanh tịnh của hành động (payogasuddhi); và với sự thanh tịnh của ý nguyện đó, vị ấy biểu thị sự tinh thông trong chứng đắc (adhigamabyatti); với sự thanh tịnh của hành động, vị ấy biểu thị sự tinh thông trong học vấn (āgamabyatti).
Evanti ca iminā nānappakārapaṭivedhadīpakena vacanena attano atthapaṭibhānapaṭisambhidāsampadaṃ dīpeti.
By the word evaṃ, which indicates the penetration of various kinds of meaning, he indicates his own attainment of analytical knowledge of meaning (atthapaṭisambhidā) and analytical knowledge of expression (paṭibhānapaṭisambhidā).
Với từ evaṃ này, biểu thị sự thấu hiểu đa dạng, vị ấy biểu thị sự thành tựu của tuệ phân tích nghĩa (atthapaṭisambhidā) và tuệ phân tích biện tài (paṭibhānapaṭisambhidā) của mình.
Sutanti iminā sotabbabhedapaṭivedhadīpakena dhammaniruttipaṭisambhidāsampadaṃ dīpeti.
By the word suta, which indicates the penetration of various kinds of things to be heard, he indicates the attainment of analytical knowledge of Dhamma (dhammapaṭisambhidā) and analytical knowledge of language (niruttipaṭisambhidā).
Với từ suta này, biểu thị sự thấu hiểu các loại cần nghe, vị ấy biểu thị sự thành tựu của tuệ phân tích Pháp (dhammapaṭisambhidā) và tuệ phân tích ngôn ngữ (niruttipaṭisambhidā).
Evanti ca idaṃ yonisomanasikāradīpakaṃ vacanaṃ bhaṇanto ‘‘ete mayā dhammā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā’’ti ñāpeti.
By uttering the word evaṃ, which indicates proper attention (yonisomanasikāra), he makes known, "These Dhammas have been thoroughly contemplated by me with the mind and perfectly penetrated by insight."
Và khi nói từ evaṃ này, biểu thị sự tác ý như lý, vị ấy cho biết: “Những pháp này đã được tôi quán xét bằng tâm, đã được thấu hiểu rõ ràng bằng kiến giải.”
Sutanti idaṃ savanayogadīpakavacanaṃ bhaṇanto ‘‘bahū mayā dhammā sutā dhātā vacasā paricitā’’ti ñāpeti.
By uttering the word suta, which indicates the ability to hear, he makes known, "Many Dhammas have been heard by me, retained, and familiarized verbally."
Khi nói từ suta này, biểu thị sự thích hợp với sự lắng nghe, vị ấy cho biết: “Nhiều pháp đã được tôi nghe, đã được ghi nhớ, đã được thực hành bằng lời.”
Tadubhayenapi atthabyañjanapāripūriṃ dīpento savane ādaraṃ janeti.
By both of these, he demonstrates the completeness of meaning and expression, thereby inspiring diligence in hearing.
Với cả hai điều đó, vị ấy biểu thị sự đầy đủ của nghĩa và văn, tạo ra sự tôn kính đối với việc lắng nghe.
Evaṃ me sutanti iminā pana sakalenapi vacanena āyasmā ānando tathāgatappaveditaṃ dhammaṃ attano adahanto asappurisabhūmiṃ, atikkamati, sāvakattaṃ paṭijānanto sappurisabhūmiṃ okkamati.
Furthermore, by the entire statement evaṃ me sutaṃ, Venerable Ānanda, by not attributing the Dhamma proclaimed by the Tathāgata to himself, transcends the stage of a dishonorable person; by declaring himself a disciple, he enters the stage of a virtuous person.
Hơn nữa, với toàn bộ câu Evaṃ me sutaṃ này, Tôn giả Ānanda, không tự nhận Pháp do Như Lai thuyết giảng là của mình, vượt qua địa vị của kẻ bất thiện, và khi tự nhận là đệ tử, vị ấy bước vào địa vị của bậc thiện trí.
Tathā asaddhammā cittaṃ vuṭṭhāpeti, saddhamme cittaṃ patiṭṭhāpeti.
Thus, he raises the mind from unwholesome states and establishes it in wholesome states.
Tương tự, vị ấy khiến tâm thoát khỏi bất thiện pháp (asaddhamma), và khiến tâm an trú trong thiện pháp (saddhamma).
‘‘Kevalaṃ sutamevetaṃ mayā, tasseva tu bhagavato vacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti ca dīpento attānaṃ parimoceti, satthāraṃ apadisati, jinavacanaṃ appeti, dhammanettiṃ patiṭṭhāpeti.
By indicating, "This was merely heard by me; it is solely the word of that Blessed One, the Arahant, the Perfectly Self-Enlightened One," he absolves himself, points to the Teacher, makes the Buddha's word accessible, and establishes the guideline of the Dhamma.
Và khi biểu thị: “Đây chỉ là điều tôi đã nghe, đó chính là lời của Đức Thế Tôn, bậc A-la-hán, Bậc Chánh Đẳng Giác,” vị ấy tự giải thoát, chỉ ra Đức Đạo Sư, truyền bá lời của Đức Phật, và thiết lập con đường của Pháp (dhammanetti).
Apica ‘‘evaṃ me suta’’nti attanā uppāditabhāvaṃ appaṭijānanto purimassavanaṃ vivaranto ‘‘sammukhā paṭiggahitamidaṃ mayā tassa bhagavato catuvesārajjavisāradassa dasabaladharassa āsabhaṭṭhānaṭṭhāyino sīhanādanādino sabbasattuttamassa dhammissarassa dhammarājassa dhammādhipatino dhammadīpassa dhammappaṭisaraṇassa saddhammavaracakkavattino sammāsambuddhassa.
Moreover, by stating "Thus have I heard" (evaṃ me sutaṃ), without claiming to have originated it himself, and by revealing his prior hearing, he intends to convey, "This has been received by me directly from that Blessed One, who is fearless with the four confidences, endowed with the ten powers, established in the state of a lordly bull, roaring the lion's roar, supreme among all beings, a lord of Dhamma, a king of Dhamma, an overlord of Dhamma, a lamp of Dhamma, a refuge of Dhamma, the supreme universal monarch of the True Dhamma, the Perfectly Self-Enlightened One.
Hơn nữa, với câu “ Evaṃ me sutaṃ” (Như vầy tôi nghe), khi không tự nhận là mình đã tạo ra, và khi tiết lộ rằng mình đã nghe từ trước, vị ấy nói: “Điều này đã được tôi tiếp nhận trực tiếp từ Đức Thế Tôn, bậc có bốn sự vô úy, bậc nắm giữ mười lực, bậc đứng vững ở địa vị tối thượng (āsabhaṭṭhāna), bậc rống tiếng sư tử, bậc tối thượng trong tất cả chúng sinh, bậc Pháp chủ, bậc Pháp vương, bậc Pháp thống, bậc Pháp đăng, bậc Pháp quy, bậc Chuyển luân vương của Chánh pháp thù thắng, bậc Chánh Đẳng Giác.
Na ettha atthe vā dhamme vā pade vā byañjane vā kaṅkhā vā vimati vā kātabbā’’ti sabbadevamanussānaṃ imasmiṃ dhamme assaddhiyaṃ vināseti, saddhāsampadaṃ uppādetīti veditabbo.
There should be no doubt or indecision concerning the meaning, the Dhamma, the words, or the expressions in this Dhamma." It should be understood that by this, he eradicates faithlessness among all devas and humans regarding this Dhamma and generates the blessing of faith.
Không nên có sự nghi ngờ hay hoài nghi nào về nghĩa, về pháp, về từ ngữ hay về văn chương ở đây.” Điều này được hiểu là làm tiêu tan sự bất tín của tất cả chư thiên và loài người đối với Pháp này, và làm phát sinh sự thành tựu của niềm tin (saddhāsampadā).
Hoti cettha –
And here it is said:
Và có câu kệ ở đây:
Tathā hissa ‘‘appeva nāma svepi upasaṅkameyyāma kālañca samayañca upādāyā’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.447) samavāyo attho.
Thus, in passages like "Perhaps we might go tomorrow, having considered the opportune time and circumstances," its meaning is "conjunction (samavāya)."
Thật vậy, trong các trường hợp như “Có lẽ ngày mai chúng ta sẽ đến tùy theo thời gian và sự hội họp” v.v., nghĩa là sự hội họp.
‘‘Ekova kho, bhikkhave, khaṇo ca samayo ca brahmacariyavāsāyā’’ti evamādīsu (a. ni. 8.29) khaṇo.
In passages like "There is only one moment, bhikkhus, one opportunity for living the holy life," its meaning is "moment (khaṇa)."
Trong các trường hợp như “Này các tỳ-khưu, chỉ có một khoảnh khắc và một thời điểm để sống Phạm hạnh” v.v., nghĩa là khoảnh khắc.
‘‘Uṇhasamayo pariḷāhasamayo’’ti evamādīsu (pāci. 358) kālo.
In passages like "hot season, stifling season," its meaning is "time (kāla)."
Trong các trường hợp như “mùa nóng, mùa oi bức” v.v., nghĩa là thời gian.
‘‘Mahāsamayo pavanasmi’’nti evamādīsu samūho.
In passages like "Great assembly in the forest," its meaning is "collection (samūha)."
Trong các trường hợp như “Đại hội ở trong rừng” v.v., nghĩa là tập hợp.
‘‘Samayopi kho te, bhaddāli, appaṭividdho ahosi, bhagavā kho sāvatthiyaṃ viharati, sopi maṃ jānissati, ‘bhaddāli, nāma bhikkhu satthusāsane sikkhāya aparipūrakārī’ti, ayampi kho te bhaddāli samayo appaṭividdho ahosī’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.135) hetu.
In passages like "Indeed, Bhaddāli, the cause (samaya) was not fully comprehended by you: the Blessed One resides in Sāvatthī, and he will know about me, saying, 'Bhaddāli is a bhikkhu who does not perfectly fulfill the training in the Teacher's Dispensation.' This cause (samaya), Bhaddāli, was also not fully comprehended by you," its meaning is "cause (hetu)."
Trong các trường hợp như “Này Bhaddāli, nguyên nhân đó của ông chưa được thấu hiểu; Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, Ngài sẽ biết về tôi, ‘Tỳ-khưu tên Bhaddāli này đã không hoàn thành giới học trong giáo pháp của Đức Đạo Sư.’ Này Bhaddāli, nguyên nhân này của ông cũng chưa được thấu hiểu” v.v., nghĩa là nguyên nhân.
‘‘Tena kho pana samayena uggāhamāno paribbājako samaṇamuṇḍikāputto samayappavādake tindukācīre ekasālake mallikāya ārāme paṭivasatī’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.260) diṭṭhi.
In passages like "At that time, the wandering ascetic Uggāhamāna, son of Samaṇamuṇḍikā, was dwelling in the Mallikārāma, in the one-hall building, in the Tindukācīra where debates on views (samayappavāda) were held," its meaning is "view (diṭṭhi)."
Trong các trường hợp như “Lúc bấy giờ, du sĩ Uggāhamāna, con của Sa-môn Muṇḍikā, trú tại vườn Mallikā, trong một hội trường (ekasālaka) có hàng cây tinduka, nơi các luận sư về quan điểm (samayappavādaka) tranh luận” v.v., nghĩa là quan điểm.
Evamādīsu paṭilābho.
In passages like these, its meaning is "attainment (paṭilābha)."
Trong các trường hợp như vậy, nghĩa là sự đạt được.
‘‘Sammā mānābhisamayā antamakāsi dukkhassā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.28) pahānaṃ.
In passages like "By rightly abandoning conceit (mānābhisamaya), one makes an end of suffering," its meaning is "abandonment (pahāna)."
Trong các trường hợp như “Do đoạn trừ kiêu mạn đúng đắn, vị ấy đã chấm dứt khổ đau” v.v., nghĩa là sự từ bỏ.
‘‘Dukkhassa pīḷanaṭṭho saṅkhataṭṭho santāpaṭṭho vipariṇāmaṭṭho abhisamayaṭṭho’’ti evamādīsu (paṭi. ma. 2.8) paṭivedho.
In passages like "Suffering means oppressed, conditioned, burning, subject to change, penetrated (abhisamayaṭṭho)," its meaning is "penetration (paṭivedha)."
Trong các trường hợp như “Khổ đau có nghĩa là bị áp bức, có nghĩa là hữu vi, có nghĩa là bị thiêu đốt, có nghĩa là biến đổi, có nghĩa là thấu hiểu” v.v., nghĩa là sự thấu hiểu.
Idha panassa kālo attho.
Here, however, its meaning is "time (kāla)."
Ở đây, nghĩa của nó là thời gian.
Tena ekaṃ samayanti saṃvaccharautumāsaaḍḍhamāsarattidivapubbaṇhamajjhanhikasāyanhapaṭhamamajjhima- pacchimayāmamuhuttādīsu kālakhyesu samayesu ekaṃ samayanti dīpeti.
By that, it indicates "on one occasion" among the times denoted by terms such as year, season, month, fortnight, night, day, forenoon, midday, afternoon, first watch, middle watch, last watch, and moment.
Do đó, từ "samaya" (thời điểm) này chỉ ra một thời điểm trong số các thời điểm biểu thị thời gian như năm, mùa, tháng, nửa tháng, đêm, ngày, buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, canh đầu, canh giữa, canh cuối, khoảnh khắc, v.v.
Ye vā ime gabbhokkantisamayo jātisamayo saṃvegasamayo abhinikkhamanasamayo dukkarakārikasamayo māravijayasamayo abhisambodhisamayo diṭṭhadhammasukhavihārasamayo desanāsamayo parinibbānasamayoti evamādayo bhagavato devamanussesu ativiya pakāsā anekakālakhyā eva samayā.
Or, these occasions—the occasion of conception, the occasion of birth, the occasion of spiritual urgency, the occasion of renunciation, the occasion of difficult ascetic practices, the occasion of Māra's defeat, the occasion of full enlightenment, the occasion of dwelling in present happiness, the occasion of teaching, the occasion of final Nibbāna—and so forth, are the many widely known occasions of the Bhagavā among devas and humans, which denote various periods.
Hoặc, những thời điểm này như thời điểm nhập thai, thời điểm đản sinh, thời điểm khởi phát cảm hứng tâm linh (saṃvega), thời điểm xuất gia, thời điểm thực hành khổ hạnh, thời điểm chiến thắng Ma vương, thời điểm giác ngộ hoàn toàn (abhisambodhi), thời điểm an trú trong hạnh phúc hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra), thời điểm thuyết pháp, thời điểm nhập Niết-bàn cuối cùng (parinibbāna) – những thời điểm như vậy của Đức Thế Tôn là những thời điểm biểu thị nhiều giai đoạn thời gian, rất nổi bật giữa chư thiên và loài người.
Tesu samayesu desanāsamayasaṅkhātaṃ ekaṃ samayanti vuttaṃ hoti.
Among these occasions, it is said to be "on one occasion" referring to the occasion of teaching.
Trong số những thời điểm đó, một thời điểm được gọi là "một thời" (ekaṃ samayaṃ) là thời điểm thuyết pháp.
Yo cāyaṃ ñāṇakaruṇākiccasamayesu karuṇākiccasamayo, attahitaparahitappaṭipattisamayesu parahitappaṭipattisamayo, sannipatitānaṃ karaṇīyadvayasamayesu dhammīkathāsamayo, desanāpaṭipattisamayesu desanāsamayo, tesupi samayesu yaṃ kiñci sandhāya ‘‘ekaṃ samaya’’nti vuttaṃ hoti.
And this occasion, among the occasions of the tasks of wisdom and compassion, is the occasion of the task of compassion; among the occasions of practicing for one's own benefit and for others' benefit, it is the occasion of practicing for others' benefit; among the two tasks for those assembled, it is the occasion of Dhamma talk; among the occasions of teaching and practice, it is the occasion of teaching. In these occasions too, it is said "on one occasion" referring to any one of them.
Và trong số các thời điểm thực hiện trí tuệ và lòng bi mẫn (ñāṇakaruṇākicca), đó là thời điểm thực hiện lòng bi mẫn (karuṇākicca); trong số các thời điểm thực hành lợi mình và lợi người (attahitaparahitappaṭipatti), đó là thời điểm thực hành lợi người (parahitappaṭipatti); trong số các thời điểm thực hiện hai nhiệm vụ cho những người đã hội tụ, đó là thời điểm thuyết pháp (dhammīkathā); trong số các thời điểm thuyết pháp và thực hành, đó là thời điểm thuyết pháp. Ngay cả trong những thời điểm này, bất cứ điều gì được đề cập đến đều được nói là "một thời" (ekaṃ samayaṃ).
Etthāha – atha kasmā yathā abhidhamme ‘‘yasmiṃ samaye kāmāvacara’’nti ca ito aññesu suttapadesu ‘‘yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehī’’ti ca bhummavacanena niddeso kato, vinaye ca ‘‘tena samayena buddho bhagavā’’ti karaṇavacanena, tathā akatvā idha ‘‘ekaṃ samaya’’nti upayogavacananiddeso katoti.
Here it is asked: Why is it that, unlike in the Abhidhamma where it is stated with the locative case, "at what time, kāmāvacara," and in other Sutta passages, "at what time, bhikkhus, a bhikkhu, quite secluded from sensual pleasures," and in the Vinaya where it is stated with the instrumental case, "at that time, the Buddha, the Bhagavā," here it is stated with the accusative case, "on one occasion"?
Ở đây, có người hỏi: "Tại sao không dùng cách diễn đạt ở thể sở thuộc cách (bhummavacana) như trong Abhidhamma là 'yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ' (vào thời điểm nào là dục giới) và trong các đoạn kinh khác là 'yasmiṃ samaye, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehī' (vào thời điểm nào, này chư Tỳ-khưu, Tỳ-khưu sống viễn ly dục vọng), hay ở thể công cụ cách (karaṇavacana) như trong Luật tạng là 'tena samayena buddho bhagavā' (vào thời điểm đó, Đức Phật, Thế Tôn), mà ở đây lại dùng cách diễn đạt ở thể đối cách (upayogavacana) là 'ekaṃ samayaṃ'?"
Tattha tathā, idha ca aññathā atthasambhavato.
This is because the meaning is possible in that way there, and in a different way here.
Ở đó là như vậy, và ở đây là khác, vì ý nghĩa có thể khác nhau.
Tattha hi abhidhamme ito aññesu suttapadesu ca adhikaraṇattho bhāvenabhāvalakkhaṇattho ca sambhavati.
For in the Abhidhamma and in other Sutta passages, the meaning of location (adhikaraṇa) and the meaning of "marking by the occurrence of another" (bhāvenabhāvalakkhaṇa) are possible.
Thật vậy, trong Abhidhamma và các đoạn kinh khác, ý nghĩa của sự sở hữu (adhikaraṇa) và ý nghĩa của sự biểu thị trạng thái bằng trạng thái khác (bhāvenabhāvalakkhaṇa) đều có thể xảy ra.
Adhikaraṇañhi kālattho samūhattho ca samayo, tattha vuttānaṃ phassādidhammānaṃ khaṇasamavāyahetusaṅkhātassa ca samayassa bhāvena tesaṃ bhāvo lakkhīyati, tasmā tadatthajotanatthaṃ tattha bhummavacananiddeso kato.
Indeed, samaya (occasion) means time and collection, which is a location. By the occurrence of samaya, which denotes the moment and the congruence of causes for the phenomena like contact mentioned therein, the occurrence of those phenomena is marked. Therefore, to highlight that meaning, the locative case is used there.
Thật vậy, "samaya" (thời điểm) có ý nghĩa là thời gian và ý nghĩa là sự tập hợp, là một cơ sở (adhikaraṇa). Ở đó, sự tồn tại của các pháp như xúc (phassa) được đề cập đến được biểu thị bởi sự tồn tại của "samaya" (thời điểm) được gọi là khoảnh khắc và sự hòa hợp nhân duyên. Do đó, để làm rõ ý nghĩa đó, ở đó đã dùng cách diễn đạt ở thể sở thuộc cách.
Catubbidhañhi nāmaṃ āvatthikaṃ, liṅgikaṃ, nemittakaṃ, adhiccasamuppannanti.
Indeed, names are of four kinds: occasional, indicative, causal, and spontaneously arisen.
Thật vậy, có bốn loại tên gọi: tùy theo trạng thái, tùy theo dấu hiệu, tùy theo điềm báo, và ngẫu nhiên (adhiccasamuppanna).
Adhiccasamuppannaṃ nāma ‘‘yadicchaka’’nti vuttaṃ hoti.
A spontaneously arisen name is said to be "arbitrary."
Tên gọi ngẫu nhiên (adhiccasamuppanna) được gọi là "tùy ý".
Tattha vaccho dammo balibaddhoti evamādi āvatthikaṃ, daṇḍī chattī sikhī karīti evamādi liṅgikaṃ, tevijjo chaḷabhiññoti evamādi nemittakaṃ, sirivaḍḍhako dhanavaḍḍhakoti evamādi vacanatthamanapekkhitvā pavattaṃ adhiccasamuppannaṃ.
Among these, "calf," "tamed ox," "bull" and so forth are occasional; "one with a staff," "one with an umbrella," "one with a topknot," "one with a trunk" and so forth are indicative; "possessing three knowledges," "possessing six supernormal powers" and so forth are causal; "Sirivaḍḍhaka," "Dhanavaḍḍhaka" and so forth, which arise without regard to the literal meaning, are spontaneously arisen.
Trong đó, "bê con", "bò đã được huấn luyện", "bò đực" v.v. là tùy theo trạng thái; "người cầm gậy", "người cầm dù", "người có búi tóc", "người có vòi" v.v. là tùy theo dấu hiệu; "người có ba minh", "người có sáu thắng trí" v.v. là tùy theo điềm báo; "Sirivaḍḍhaka" (người tăng trưởng may mắn), "Dhanavaḍḍhaka" (người tăng trưởng tài sản) v.v. là ngẫu nhiên, được dùng mà không cần xét đến ý nghĩa của từ. Còn tên gọi Bhagavā này là tùy theo phẩm chất (guṇanemittaka).
Idaṃ pana bhagavāti nāmaṃ guṇanemittakaṃ, na mahāmāyāya, na suddhodanamahārājena, na asītiyā ñātisahassehi kataṃ, na sakkasantusitādīhi devatāvisesehi kataṃ.
But this name, Bhagavā, is a causal name based on virtues; it was not given by Mahāmāyā, nor by King Suddhodana, nor by eighty thousand relatives, nor by specific devas such as Sakka and Santusita.
Nó không phải do Đại Mẫu Māyā đặt, không phải do Đại vương Suddhodana đặt, không phải do tám vạn thân quyến đặt, không phải do các vị trời đặc biệt như Sakka, Santusita v.v. đặt.
Yathāha āyasmā sāriputtatthero ‘‘bhagavāti netaṃ nāmaṃ mātarā kataṃ…pe… sacchikā paññatti yadidaṃ bhagavā’’ti (mahāni. 84).
As the Venerable Sāriputta Thera said: "This name Bhagavā was not given by his mother... (etc.)... this designation 'Bhagavā' is a true designation."
Như Tôn giả Sāriputta đã nói: "Tên gọi Bhagavā này không phải do mẹ đặt... (v.v.)... mà là một danh xưng chân thật, đó là Bhagavā."
Tattha ‘‘vaṇṇāgamo vaṇṇavipariyāyo’’ti evaṃ niruttilakkhaṇaṃ gahetvā saddanayena vā pisodarādipakkhepalakkhaṇaṃ gahetvā yasmā lokiyalokuttarasukhābhinibbattakaṃ dānasīlādipārappattaṃ bhāgyamassa atthi, tasmā bhāgyavāti vattabbe bhagavāti vuccatīti ñātabbaṃ.
There, taking the characteristic of etymology, such as “addition of a letter, alteration of a letter,” by way of grammar, or taking the characteristic of insertion like pisodara and so on, it should be understood that because he possesses the bhāgya (fortune) that brings forth worldly and supramundane happiness, such as the perfection of giving and morality, he is called Bhagavā, though he should be called bhāgyavā.
Trong đó, nên hiểu rằng, vì Ngài có phước báu (bhāgya) đạt đến sự viên mãn của các Ba-la-mật như bố thí, trì giới, v.v., mang lại hạnh phúc thế gian và siêu thế, nên thay vì nói là "bhāgyavā" (người có phước báu), Ngài được gọi là "Bhagavā", bằng cách chấp nhận đặc tính của ngữ nguyên học như "thêm chữ" (vaṇṇāgamo) hoặc "đổi chữ" (vaṇṇavipariyāyo), hoặc bằng cách chấp nhận đặc tính của sự thêm vào như trong nhóm từ pisodara theo ngữ pháp. Hơn nữa, vì Ngài đã phá hủy hàng trăm ngàn phiền não, sự khổ đau và phiền muộn, được phân loại thành tham, sân, si, tác ý sai lầm, không hổ thẹn, không ghê sợ, oán hận, ganh tị, bỏn xẻn, lừa dối, xảo quyệt, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, ngã mạn, say mê, phóng dật, ái dục, vô minh, ba gốc bất thiện, ba ác hạnh, ba ô nhiễm, ba nhận thức sai lầm, ba tư duy, ba hý luận, bốn sự đảo lộn, bốn lậu hoặc, bốn kết phược, bốn ách phược, bốn tùy miên, bốn ác thú, bốn chấp thủ do ái dục, năm chướng ngại tâm, năm trói buộc, năm triền cái, năm sự hoan hỷ, sáu gốc tranh chấp, sáu thân ái, bảy tùy miên, tám tà kiến, chín gốc ái dục, mười ác nghiệp đạo, sáu mươi hai tà kiến, một trăm lẻ tám hành tướng ái dục, hoặc tóm lại là năm Ma vương: phiền não ma, uẩn ma, hành ma, tử ma, và thiên tử ma, nên thay vì nói là "bhaggavā" (người đã phá hủy) những hiểm nguy này, Ngài được gọi là "Bhagavā".
Yasmā pana lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapalā- issāmacchariyamāyāsāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāvijjātividhākusalamūladuccarita- saṃkilesamalavisamasaññāvitakkapapañcacatubbidhavipariyesaāsavaganthaoghayogaagatitaṇhupādāna- pañcacetokhilavinibandhanīvaraṇābhinandanachavivādamūlataṇhākāyasattānusaya- aṭṭhamicchattanavataṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigata- aṭṭhasatataṇhāvicaritappabhedasabbadarathapariḷāhakilesasatasahassāni, saṅkhepato vā pañca kilesakkhandhaabhisaṅkhāramaccudevaputtamāre abhañji, tasmā bhaggattā etesaṃ parissayānaṃ bhaggavāti vattabbe bhagavāti vuccati.
And because he has broken hundreds of thousands of defilements that cause all suffering and anguish, which are: greed, hatred, delusion, perverted attention, shamelessness, fearlessness of wrongdoing, resentment, ill-will, disparagement, rivalry, envy, stinginess, deceit, craftiness, obstinacy, arrogance, conceit, excessive pride, intoxication, heedlessness, craving, ignorance, the three unwholesome roots, the three evil conducts, the three defilements, the three impurities, the three perverted perceptions, the three perverted thoughts, the three proliferations; the four perverted quests, the four āsavas, the four ganthas, the four oghas, the four yogas, the four wrong courses, the four clingings rooted in craving; the five mental barrennesses, the five fetters, the five hindrances, the five delights; the six roots of contention, the six bodies of craving; the seven latent tendencies; the eight wrongnesses; the nine roots of craving; the ten unwholesome courses of action; the sixty-two wrong views; and the one hundred and eight modes of craving; or, in brief, because he has broken the five māras—the kilesamāra, khandhamāra, abhisaṅkhāramāra, maccumāra, and devaputtamāra—therefore, because of having broken these dangers, he is called Bhagavā, though he should be called bhaggavā.
Hơn nữa, vì Ngài đã phá hủy hàng trăm ngàn phiền não, sự khổ đau và phiền muộn, được phân loại thành tham, sân, si, tác ý sai lầm, không hổ thẹn, không ghê sợ, oán hận, ganh tị, bỏn xẻn, lừa dối, xảo quyệt, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, ngã mạn, say mê, phóng dật, ái dục, vô minh, ba gốc bất thiện, ba ác hạnh, ba ô nhiễm, ba nhận thức sai lầm, ba tư duy, ba hý luận, bốn sự đảo lộn, bốn lậu hoặc, bốn kết phược, bốn ách phược, bốn tùy miên, bốn ác thú, bốn chấp thủ do ái dục, năm chướng ngại tâm, năm trói buộc, năm triền cái, năm sự hoan hỷ, sáu gốc tranh chấp, sáu thân ái, bảy tùy miên, tám tà kiến, chín gốc ái dục, mười ác nghiệp đạo, sáu mươi hai tà kiến, một trăm lẻ tám hành tướng ái dục, hoặc tóm lại là năm Ma vương: phiền não ma, uẩn ma, hành ma, tử ma, và thiên tử ma, nên thay vì nói là "bhaggavā" (người đã phá hủy) những hiểm nguy này, Ngài được gọi là "Bhagavā".
Āha cettha –
And here it is said:
Và ở đây có nói:
Bhāgyavatāya cassa satapuññalakkhaṇadharassa rūpakāyasampatti dīpitā hoti, bhaggadosatāya dhammakāyasampatti.
By his being fortunate, the perfection of his physical body, endowed with the characteristics of a hundred merits, is revealed; by his having broken defilements, the perfection of his Dhamma body is revealed.
Và nhờ sự có phước báu (bhāgyavatā) của Ngài, sự viên mãn của thân vật chất (rūpakāyasampatti) của Ngài, người mang những tướng tốt do trăm ngàn công đức tạo thành, đã được chỉ ra. Nhờ sự phá hủy lỗi lầm (bhaggadosatā), sự viên mãn của pháp thân (dhammakāyasampatti) đã được chỉ ra.
Tathā lokiyasarikkhakānaṃ bahumānabhāvo, gahaṭṭhapabbajitehi abhigamanīyatā.
Similarly, his being highly esteemed by worldly people, and his being approachable by householders and renunciants, is revealed.
Cũng như sự tôn kính cao độ của những người phàm tục, và sự được các cư sĩ và người xuất gia tìm đến.
Tathā abhigatānañca nesaṃ kāyacittadukkhāpanayane paṭibalabhāvo, āmisadānadhammadānehi upakāritā.
Similarly, his ability to remove the physical and mental suffering of those who approach him, and his benefiting them with material gifts and Dhamma gifts, is revealed.
Cũng như khả năng của Ngài trong việc loại bỏ khổ đau thân và tâm của những người đã tìm đến, và sự giúp đỡ bằng cách bố thí vật chất và bố thí Pháp.
Lokiyalokuttarasukhehi ca saṃyojanasamatthatā dīpitā hoti.
And his ability to connect with worldly and supramundane happiness is revealed.
Và khả năng kết nối với hạnh phúc thế gian và siêu thế đã được chỉ ra.
Yasmā ca loke issariyadhammayasasirikāmapayattesu chasu dhammesu bhagasaddo vattati, paramañcassa sakacitte issariyaṃ, aṇimālaghimādikaṃ vā lokiyasammataṃ sabbākāraparipūraṃ atthi, tathā lokuttaro dhammo, lokattayabyāpako yathābhuccaguṇādhigato ativiya parisuddho yaso, rūpakāyadassanabyāvaṭajananayanamanappasādajananasamatthā sabbākāraparipūrā sabbaṅgapaccaṅgasirī, yaṃ yaṃ anena icchitaṃ patthitaṃ attahitaṃ parahitaṃ vā, tassa tassa tatheva abhinipphannattā icchitatthanipphattisaññito kāmo, sabbalokagarubhāvappattihetubhūto sammāvāyāmasaṅkhāto payatto ca atthi, tasmā imehi bhagehi yuttattāpi bhagā assa santīti iminā atthena ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
And because the word bhaga is used in the world for the six qualities: sovereignty, Dhamma, glory, splendor, desire, and endeavor; and because he possesses supreme sovereignty over his own mind, or the worldly esteemed complete perfection of all aspects such as the power of shrinking and leaping; and similarly, the supramundane Dhamma; the exceedingly pure glory attained through true qualities, pervading the three worlds; the splendor of all limbs and minor parts, complete in all aspects, capable of generating mental clarity in people whose eyes are engaged in seeing his physical body; the desire, known as the fulfillment of wishes, because whatever he wished or aspired for, whether for his own welfare or the welfare of others, was fulfilled exactly as desired; and the endeavor, called right effort, which is the cause of attaining reverence from all the world—therefore, because he is endowed with these bhagas, he is called “Bhagavā” with the meaning “ he possesses bhaga.”
Bởi vì trong thế gian, từ “Bhaga” được dùng trong sáu pháp là quyền uy (issariya), pháp (dhamma), danh tiếng (yasa), vẻ đẹp (sīrī), ước muốn (kāma), và nỗ lực (payatta); và bởi vì Đức Phật có quyền uy tối thượng trong tâm của chính Ngài, hoặc sự đầy đủ mọi phương diện được thế gian chấp nhận như sự biến hóa thành hạt bụi nhỏ (aṇimā), sự nhảy vọt (laghimā), v.v.; và bởi vì Ngài có Pháp siêu thế (lokuttara dhamma); và bởi vì Ngài có danh tiếng thanh tịnh tuyệt đối, lan tỏa khắp ba cõi, đạt được những phẩm chất chân thật; và bởi vì Ngài có vẻ đẹp đầy đủ mọi phương diện, với tất cả các chi phần lớn nhỏ, có khả năng làm cho đôi mắt và tâm trí của những người bận tâm chiêm ngưỡng thân sắc của Ngài được thanh tịnh; và bởi vì Ngài có ước muốn (kāma) được gọi là sự thành tựu những điều mong muốn, do bất cứ điều gì Ngài mong muốn, ước nguyện, hoặc lợi ích cho bản thân hay cho người khác, đều được thành tựu đúng như vậy; và bởi vì Ngài có nỗ lực (payatta) được gọi là chánh tinh tấn (sammāvāyāma), là nguyên nhân đưa đến địa vị được tất cả chúng sinh trong thế gian tôn kính; do đó, vì Ngài có đầy đủ những bhaga này, nên với ý nghĩa “Ngài có các bhaga”, Ngài được gọi là “Bhagavā”.
Yasmā pana kusalādibhedehi sabbadhamme, khandhāyatanadhātusaccaindriyapaṭiccasamuppādādīhi vā kusalādidhamme, pīḷanasaṅkhatasantāpavipariṇāmaṭṭhena vā dukkhamariyasaccaṃ, āyūhananidānasaṃyogapalibodhaṭṭhena samudayaṃ, nissaraṇavivekāsaṅkhataamataṭṭhena nirodhaṃ, niyyānikahetudassanādhipateyyaṭṭhena maggaṃ vibhattavā, vibhajitvā vivaritvā desitavāti vuttaṃ hoti, tasmā vibhattavāti vattabbe ‘‘bhagavā’’ti vuccati.
And because he has explained all phenomena in terms of wholesome and unwholesome, or wholesome and unwholesome phenomena in terms of aggregates, sense bases, elements, truths, faculties, dependent origination, and so on; or the Noble Truth of Suffering in terms of oppression, conditionedness, torment, and change; the origin in terms of accumulation, cause, connection, and impediment; the cessation in terms of escape, seclusion, unconditionedness, and immortality; and the path in terms of leading out, cause, vision, and dominance—meaning that he has analyzed, elucidated, and taught them—therefore, he is called “Bhagavā” though he should be called vibhattavā.
Hơn nữa, bởi vì Đức Thế Tôn đã phân tích (vibhattavā) tất cả các pháp theo các loại thiện (kusala), v.v.; hoặc các pháp thiện, v.v., theo các uẩn (khandha), xứ (āyatana), giới (dhātu), sự thật (sacca), quyền (indriya), duyên khởi (paṭiccasamuppāda), v.v.; hoặc Khổ Thánh Đế (dukkha ariyasacca) theo nghĩa là sự bức bách (pīḷana), sự bị chế định (saṅkhata), sự thiêu đốt (santāpa), sự biến hoại (vipariṇāma); hoặc Tập Thánh Đế (samudaya) theo nghĩa là sự tích tập (āyūhana), nhân (nidāna), sự kết hợp (saṃyoga), sự trói buộc (palibodha); hoặc Diệt Thánh Đế (nirodha) theo nghĩa là sự thoát ly (nissaraṇa), sự viễn ly (viveka), sự không bị chế định (asaṅkhata), sự bất tử (amata); hoặc Đạo Thánh Đế (magga) theo nghĩa là sự dẫn đến (niyyānika), nguyên nhân (hetu), sự thấy (dassana), sự thống trị (adhipateyya); nghĩa là, Ngài đã phân tích, làm sáng tỏ và thuyết giảng; do đó, thay vì nói “vibhattavā”, Ngài được gọi là “Bhagavā”.
Viharatīti avisesena iriyāpathadibbabrahmaariyavihāresu aññataravihārasamaṅgiparidīpanametaṃ.
" Viharati" (dwells) is a general indication of being endowed with any of the postures, divine abidings, Brahma abidings, or noble abidings.
Viharati (trú): Đây là sự chỉ rõ chung chung về sự có mặt của một trong các tư thế oai nghi (iriyāpatha), hoặc các trú xứ thiên thượng (dibba-vihāra), phạm trú (brahma-vihāra), thánh trú (ariya-vihāra).
Idha pana ṭhānagamanāsanasayanappabhedesu iriyāpathesu aññatarairiyāpathasamāyogaparidīpanaṃ, tena ṭhitopi gacchantopi nisinnopi sayānopi bhagavā viharaticceva veditabbo.
Here, however, it indicates being endowed with any of the postures such as standing, walking, sitting, or lying down. Therefore, it should be understood that whether standing, walking, sitting, or lying down, the Blessed One is said to dwell.
Tuy nhiên, ở đây, nó chỉ sự có mặt của một trong các tư thế oai nghi như đứng, đi, ngồi, nằm; do đó, Đức Thế Tôn dù đứng, đi, ngồi hay nằm, đều phải được hiểu là Ngài đang trú (viharati).
So hi ekaṃ iriyāpathabādhanaṃ aparena iriyāpathena vicchinditvā aparipatantaṃ attabhāvaṃ harati pavatteti.
For he interrupts the discomfort of one posture with another posture, thereby maintaining and sustaining his body without letting it fall apart.
Ngài chấm dứt sự mệt mỏi của một tư thế oai nghi bằng một tư thế oai nghi khác, và duy trì, tiếp tục thân thể mà không để nó suy sụp.
Tasmā viharatīti vuccati.
Therefore, it is said "viharati."
Vì vậy, Ngài được gọi là trú (viharati).
Jetavaneti ettha attano paccatthikajanaṃ jinātīti jeto, raññā vā attano paccatthikajane jite jātoti jeto, maṅgalakamyatāya vā tassa evaṃ nāmameva katantipi jeto.
In " Jetavane," the meaning is as follows: One who conquers his enemies is Jeta, or one who was born after his father the king conquered his enemies is Jeta, or he was simply given that name for auspiciousness. Vana is that which causes people to be devoted; it causes beings to have devotion due to its own excellence, meaning it generates affection for itself.
Trong câu Jetavane (tại Jetavana): Người chiến thắng kẻ thù của mình được gọi là Jeta; hoặc người được sinh ra khi vua đã chiến thắng kẻ thù của mình được gọi là Jeta; hoặc chỉ vì mong muốn điềm lành mà đặt tên như vậy cũng là Jeta.
Vanayatīti vanaṃ, attasampadāya sattānaṃ bhattiṃ kāreti, attani sinehaṃ uppādetīti attho.
Or, vana is that which is frequented, meaning it is frequented by birds like cuckoos, intoxicated by the fragrance of various flowers, and by trees, branches, twigs, flowers, fruits, sprouts, and leaves swaying in the gentle breeze, as if inviting beings, "Come, enjoy me."
Cái gì làm cho người ta yêu thích được gọi là vana (rừng), nghĩa là nó làm cho chúng sinh có lòng sùng kính đối với sự đầy đủ của chính nó, làm phát sinh tình cảm đối với chính nó.
Vanute iti vā vanaṃ, nānāvidhakusumagandhasammodamattakokilādivihaṅgavirutehi mandamālutacalitarukkhasākhāviṭapapupphaphalapallavapalāsehi ca ‘‘etha maṃ paribhuñjathā’’ti pāṇino yācati viyāti attho.
Jetavana is the grove of Jeta.
Hoặc cái gì được chim chóc như chim cu gáy say sưa hót vang với hương hoa đa dạng, và cành cây, nhánh cây, hoa, quả, chồi, lá cây lay động nhẹ nhàng theo gió nhẹ, như thể mời gọi chúng sinh “Hãy đến và hưởng thụ tôi,” thì đó là vana. Đó là ý nghĩa.
Jetassa vanaṃ jetavanaṃ.
It was planted, nurtured, and protected by Prince Jeta, and he was its owner; therefore, it is called Jetavana.
Rừng của Jeta là Jetavana.
Tañhi jetena rājakumārena ropitaṃ saṃvaḍḍhitaṃ paripālitaṃ, so ca tassa sāmī ahosi, tasmā jetavananti vuccati.
It was planted, nurtured, and protected by Prince Jeta, and he was its owner; therefore, it is called Jetavana.
Rừng đó đã được hoàng tử Jeta trồng, chăm sóc và bảo vệ, và ông là chủ của nó; do đó, nó được gọi là Jetavana.
Tasmiṃ jetavane.
In that Jetavana.
Trong Jetavana đó.
Anāthapiṇḍikassa ārāmeti ettha sudatto nāma so gahapati mātāpitūhi katanāmavasena, sabbakāmasamiddhitāya tu vigatamalamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍaṃ adāsi, tena anāthapiṇḍikoti saṅkhyaṃ gato.
Here, in the phrase " Anāthapiṇḍikassa ārāme," the meaning should be understood thus: That householder was named Sudatta by his parents. However, due to his complete fulfillment of all wishes, his freedom from defilements and stinginess, and his endowment with qualities such as compassion, he constantly gave food to the helpless. Therefore, he came to be known as Anāthapiṇḍika.
Trong câu Anāthapiṇḍikassa ārāme (tại tịnh xá của Anāthapiṇḍika): Vị gia chủ đó có tên là Sudatta theo tên cha mẹ đặt; nhưng vì sự đầy đủ mọi ước nguyện, vì không có cấu uế của sự keo kiệt, và vì có những phẩm chất như lòng từ bi, ông luôn cúng dường thức ăn cho những người không nơi nương tựa (anātha); do đó, ông được gọi là Anāthapiṇḍika.
Āramanti ettha pāṇino, visesena vā pabbajitāti ārāmo, tassa pupphaphalapallavādisobhanatāya nātidūranāccāsannatādipañcavidhasenāsanaṅgasampattiyā ca tato tato āgamma ramanti abhiramanti anukkaṇṭhitā hutvā nivasantīti attho.
Here, beings delight, or specifically, renunciants delight, hence it is an ārāma. The meaning is that, due to its beauty with flowers, fruits, and sprouts, and its possession of the five qualities of a dwelling place, such as being neither too far nor too near, they come from various places and delight, rejoice, and dwell there without weariness.
Chúng sinh vui thích ở nơi đây, hoặc đặc biệt là những người xuất gia (pabbajita) vui thích ở nơi đây, nên gọi là ārāma (tịnh xá, vườn). Nghĩa là, do sự đẹp đẽ của hoa, quả, chồi, v.v., và sự đầy đủ năm yếu tố của chỗ ở (senāsana) như không quá xa, không quá gần, v.v., nên chúng sinh từ khắp nơi đến đây vui thích, an vui và trú ngụ mà không cảm thấy nhàm chán.
Vuttappakārāya vā sampattiyā tattha tattha gatepi attano abbhantaraṃyeva ānetvā rametīti ārāmo.
Or, due to the aforementioned qualities, it is an ārāma because it brings those who have gone to various places back to its own interior and causes them to delight.
Hoặc ārāma là nơi mà, với sự đầy đủ đã nói trên, nó kéo những người đã đi đến những nơi khác vào bên trong nó và làm cho họ vui thích.
So hi anāthapiṇḍikena gahapatinā jetassa rājakumārassa hatthato aṭṭhārasahiraññakoṭisanthārena kiṇitvā aṭṭhārasahiraññakoṭīhi senāsanaṃ kārāpetvā aṭṭhārasahiraññakoṭīhi vihāramahaṃ niṭṭhāpetvā evaṃ catupaññāsāya hiraññakoṭipariccāgena buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa niyyātito, tasmā ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāmo’’ti vuccati.
Indeed, that ārāma was purchased by the householder Anāthapiṇḍika from Prince Jeta for eighteen crores of gold coins, the ground was prepared with eighteen crores of gold coins, and the monastery offering was completed with eighteen crores of gold coins. Thus, it was dedicated to the Saṅgha, with the Buddha at its head, through a donation of fifty-four crores of gold coins. Therefore, it is called "Anāthapiṇḍikassa ārāma."
Tịnh xá đó đã được gia chủ Anāthapiṇḍika mua từ tay hoàng tử Jeta với giá mười tám triệu đồng tiền vàng, xây dựng chỗ ở với mười tám triệu đồng tiền vàng, hoàn thành lễ cúng dường tịnh xá với mười tám triệu đồng tiền vàng, tổng cộng là năm mươi bốn triệu đồng tiền vàng, và đã dâng cúng cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu; do đó, nó được gọi là “Anāthapiṇḍikassa ārāmo”.
Tasmiṃ anāthapiṇḍikassa ārāme.
In that Anāthapiṇḍikassa ārāme.
Tại tịnh xá của Anāthapiṇḍika đó.
Ettha ca ‘‘jetavane’’ti vacanaṃ purimasāmiparikittanaṃ, ‘‘anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti pacchimasāmiparikittanaṃ.
Here, the expression ‘in Jetavana’ is the naming of the former owner, and ‘in Anāthapiṇḍika’s Park’ is the naming of the later owner.
Ở đây, cụm từ "tại Jetavana" là sự nhắc đến vị chủ nhân trước, còn cụm từ "trong tinh xá của Anāthapiṇḍika" là sự nhắc đến vị chủ nhân sau.
Kimetesaṃ parikittane payojananti?
“What is the purpose in mentioning these?”
Việc nhắc đến những vị này có lợi ích gì?
Vuccate – adhikārato tāva ‘‘kattha bhāsita’’nti pucchāniyāmakaraṇaṃ aññesaṃ puññakāmānaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojanañca.
It is said: Primarily, due to its significance, it serves as a determinant for the question “Where was it spoken?” and an exhortation for other merit-seekers to emulate what they have seen.
Được nói rằng: Trước hết, xét về tầm quan trọng, đó là việc thiết lập quy tắc cho câu hỏi "đã được thuyết ở đâu?", và cũng là sự khuyến khích những người muốn tạo công đức khác noi gương theo.
Tattha hi dvārakoṭṭhakapāsādamāpane bhūmivikkayaladdhā aṭṭhārasa hiraññakoṭiyo anekakoṭiagghanakā rukkhā ca jetassa pariccāgo, catupaññāsa koṭiyo anāthapiṇḍikassa.
Indeed, in that place, the eighteen crores of gold obtained from the sale of the land for the construction of gatehouses and palaces, and trees worth many crores, were Prince Jeta’s donation; fifty-four crores were Anāthapiṇḍika’s.
Ở đó, việc xây dựng cổng, tháp và cung điện, cùng với mười tám crore vàng thu được từ việc bán đất và những cây cối trị giá hàng crore là sự bố thí của thái tử Jeta, còn năm mươi bốn crore là của trưởng giả Anāthapiṇḍika.
Yato tesaṃ parikittanena ‘‘evaṃ puññakāmā puññāni karontī’’ti dassento āyasmā ānando aññepi puññakāme tesaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojeti.
Therefore, by mentioning these, Venerable Ānanda, showing that “merit-seekers perform meritorious deeds in this manner,” exhorts other merit-seekers to follow their example.
Do đó, bằng cách nhắc đến họ, Tôn giả Ānanda đã chỉ ra rằng "những người muốn tạo công đức đã làm công đức như vậy", và khuyến khích những người muốn tạo công đức khác noi gương theo họ.
Evamettha puññakāmānaṃ diṭṭhānugatiāpajjane niyojanaṃ payojananti veditabbaṃ.
Thus, in this context, the purpose is to exhort merit-seekers to follow what they have seen.
Vì vậy, ở đây cần hiểu rằng việc khuyến khích những người muốn tạo công đức noi gương theo là một lợi ích.
Etthāha – ‘‘yadi tāva bhagavā sāvatthiyaṃ viharati, ‘jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’ti na vattabbaṃ.
Here, an objector states: “If the Fortunate One resides in Sāvatthī, then ‘in Jetavana, in Anāthapiṇḍika’s Park’ should not be said.
Ở đây, có người hỏi: "Nếu Thế Tôn trú tại Sāvatthī, thì không nên nói 'tại Jetavana, trong tinh xá của Anāthapiṇḍika'.
Atha tattha viharati, ‘sāvatthiya’nti na vattabbaṃ.
And if he resides there, then ‘in Sāvatthī’ should not be said.
Nếu Ngài trú tại đó, thì không nên nói 'tại Sāvatthī'.
Na hi sakkā ubhayattha ekaṃ samayaṃ viharitu’’nti.
For it is not possible to reside in both places at the same time.”
Vì không thể trú ở cả hai nơi cùng một lúc."
Vuccate – nanu vuttametaṃ ‘‘samīpatthe bhummavacana’’nti, yato yathā gaṅgāyamunādīnaṃ samīpe goyūthāni carantāni ‘‘gaṅgāya caranti, yamunāya carantī’’ti vuccanti, evamidhāpi yadidaṃ sāvatthiyā samīpe jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo, tattha viharanto vuccati ‘‘sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme’’ti veditabbo.
It is said: Was it not stated that “the locative case is used for proximity”? Just as herds of cattle grazing near rivers like the Gaṅgā and Yamunā are said to “graze in the Gaṅgā, graze in the Yamunā,” so too here, the one who resides in Jetavana, Anāthapiṇḍika’s Park, which is near Sāvatthī, should be understood to be spoken of as “residing in Sāvatthī, in Jetavana, in Anāthapiṇḍika’s Park.”
Được nói rằng: Chẳng phải đã nói "trạng từ chỉ địa điểm được dùng với nghĩa gần" đó sao? Do đó, giống như những đàn bò đang gặm cỏ gần sông Gaṅgā và Yamunā được gọi là "gặm cỏ trên Gaṅgā, gặm cỏ trên Yamunā", thì ở đây cũng vậy, Jetavana và tinh xá của Anāthapiṇḍika nằm gần Sāvatthī, nên khi Thế Tôn trú tại đó, Ngài được gọi là "trú tại Sāvatthī, tại Jetavana, trong tinh xá của Anāthapiṇḍika".
Gocaragāmanidassanatthaṃ hissa sāvatthivacanaṃ, pabbajitānurūpanivāsaṭṭhānanidassanatthaṃ sesavacanaṃ.
The mention of Sāvatthī serves to indicate the alms-resorting village, and the remaining expressions serve to indicate the dwelling place suitable for recluses.
Việc nhắc đến Sāvatthī là để chỉ ngôi làng khất thực của Ngài, còn những lời còn lại là để chỉ nơi trú ngụ thích hợp cho các vị xuất gia.
Tattha sāvatthikittanena bhagavato gahaṭṭhānuggahakaraṇaṃ dasseti, jetavanādikittanena pabbajitānuggahakaraṇaṃ.
Therein, by mentioning Sāvatthī, it shows the Fortunate One’s favouring of householders, and by mentioning Jetavana and so on, it shows his favouring of renunciants.
Ở đó, việc nhắc đến Sāvatthī cho thấy sự ưu ái của Thế Tôn đối với hàng gia chủ, còn việc nhắc đến Jetavana và những nơi khác cho thấy sự ưu ái đối với hàng xuất gia.
Tathā purimena paccayaggahaṇato attakilamathānuyogavivajjanaṃ, pacchimena vatthukāmappahānato kāmasukhallikānuyogavajjanūpāyadassanaṃ.
Likewise, by the former, it shows avoidance of the practice of self-mortification through receiving requisites; by the latter, it shows the means of avoiding the practice of indulgence in sensual pleasures through the abandonment of material sensual objects.
Tương tự, với cái trước (Sāvatthī) cho thấy việc từ bỏ sự hành hạ bản thân do thọ nhận vật dụng, với cái sau (Jetavana) cho thấy phương tiện tránh xa sự đắm mình trong dục lạc do từ bỏ dục vật.
Purimena ca dhammadesanābhiyogaṃ, pacchimena vivekādhimuttiṃ.
And by the former, diligence in teaching the Dhamma; by the latter, inclination towards solitude.
Với cái trước là sự siêng năng thuyết pháp, với cái sau là sự thiên về viễn ly.
Purimena karuṇāya upagamanaṃ, pacchimena ca paññāya apagamanaṃ.
By the former, approaching with compassion; and by the latter, withdrawing with wisdom.
Với cái trước là sự tiếp cận bằng lòng bi, với cái sau là sự rời xa bằng trí tuệ.
Purimena sattānaṃ hitasukhanipphādanādhimuttitaṃ, pacchimena parahitasukhakaraṇe nirupalepataṃ.
By the former, inclination to bring about the welfare and happiness of beings; by the latter, unattachment in bringing about the welfare and happiness of others.
Với cái trước là sự thiên về việc mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sanh, với cái sau là sự không dính mắc trong việc mang lại lợi ích và hạnh phúc cho người khác.
Purimena dhammikasukhāpariccāganimittaṃ phāsuvihāraṃ, pacchimena uttarimanussadhammānuyoganimittaṃ.
By the former, a comfortable dwelling on account of not abandoning righteous happiness; by the latter, on account of diligence in supernormal human states.
Với cái trước là sự an trú thoải mái do không từ bỏ hạnh phúc hợp Pháp, với cái sau là sự siêng năng trong các Pháp siêu nhân.
Purimena manussānaṃ upakārabahulataṃ, pacchimena devānaṃ.
By the former, great benefit to humans; by the latter, to devas.
Với cái trước là sự trợ giúp nhiều cho loài người, với cái sau là cho chư thiên.
Purimena loke jātassa loke saṃvaḍḍhabhāvaṃ, pacchimena lokena anupalittatanti evamādi.
By the former, being born in the world and flourishing in the world; by the latter, being unsoiled by the world, and so on.
Với cái trước là việc Ngài đã sanh ra trong thế gian và lớn lên trong thế gian, với cái sau là sự không bị thế gian làm ô nhiễm, và nhiều điều tương tự như vậy.
Athāti avicchedatthe, khoti adhikārantaranidassanatthe nipāto.
Atha is a particle in the sense of unbroken continuity, and kho is a particle signifying the indication of a distinct topic.
Athā là một từ ngữ chỉ sự không gián đoạn, kho là một từ ngữ chỉ sự chỉ ra một điểm đặc biệt khác.
Tena avicchinneyeva tattha bhagavato vihāre idamadhikārantaraṃ udapādīti dasseti.
By this, it shows that this distinct topic arose continuously in the Fortunate One’s dwelling there.
Với từ đó, nó chỉ ra rằng một điểm đặc biệt khác này đã xuất hiện trong sự an trú không gián đoạn của Thế Tôn tại nơi đó.
Kiṃ tanti?
What is that?
Cái gì vậy?
Aññatarā devatātiādi.
It is the passage beginning with aññatarā devatā (a certain deva).
Một vị thiên v.v.
Tattha aññatarāti aniyamitaniddeso.
Therein, aññatarā (a certain) is an indefinite designation.
Ở đó, aññatarā là một từ chỉ sự không xác định.
Sā hi nāmagottato apākaṭā, tasmā ‘‘aññatarā’’ti vuttā.
For that deva was not manifest by name or clan; therefore, it is stated as “a certain.”
Vị ấy không rõ tên họ, do đó được gọi là "aññatarā" (một vị nào đó).
Devo eva devatā, itthipurisasādhāraṇametaṃ.
A deva is indeed a devatā; this term is common to both male and female.
Deva chính là devatā, đây là từ chung cho cả nam và nữ.
Idha pana puriso eva, so devaputto kintu, sādhāraṇanāmavasena devatāti vutto.
Here, however, it refers specifically to a male, a devaputta, but is called devatā by means of a common appellation.
Tuy nhiên, ở đây là một nam giới, một thiên tử, nhưng được gọi là devatā theo nghĩa chung.
Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati.
In abhikkantāya rattiyā (when the night was far spent), the word abhikkanta is seen in the senses of ending, beautiful, handsome, approval, and so on.
Trong cụm từ abhikkantāya rattiyā, từ abhikkanta được thấy trong các nghĩa như chấm dứt, đẹp đẽ, khả ái, hoan hỷ, v.v.
Tattha ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (cūḷava. 383; a. ni. 8.20) khaye dissati.
Therein, in passages such as “The night is far spent, venerable sir, the first watch is over, the community of bhikkhus has been seated long; let the Fortunate One, venerable sir, recite the Pātimokkha to the bhikkhus,” it is seen in the sense of ending.
Ở đó, nó được thấy với nghĩa chấm dứt trong các trường hợp như: "Bạch Thế Tôn, đêm đã tàn, canh đầu đã qua, Tăng chúng đã ngồi lâu, xin Thế Tôn hãy đọc Pātimokkha cho các Tỳ-khưu." v.v.
‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti evamādīsu (a. ni. 4.100) sundare.
In passages such as “This one among these four persons is more excellent and more sublime,” it is seen in the sense of beautiful.
Nó được thấy với nghĩa đẹp đẽ trong các trường hợp như: "Trong số bốn hạng người này, người này là đẹp đẽ hơn và cao quý hơn." v.v.
Abhikkantavaṇṇāti ettha abhikkantasaddo abhirūpe, vaṇṇasaddo pana chavithutikulavaggakāraṇasaṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati.
In abhikkantavaṇṇā (of resplendent beauty), the word abhikkanta is in the sense of handsome, and the word vaṇṇa is seen in the senses of skin, praise, clan, cause, shape, measure, visual object, and so on.
Trong cụm từ abhikkantavaṇṇā, từ abhikkanta có nghĩa là khả ái, còn từ vaṇṇa được thấy trong các nghĩa như màu da, lời khen, dòng dõi, nhóm, nguyên nhân, hình dáng, kích thước, sắc xứ, v.v.
Tattha ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.399; su. ni. 553) chaviyaṃ.
Therein, in passages such as “The Fortunate One is of golden skin,” it is seen in the sense of skin.
Ở đó, nó được thấy với nghĩa màu da trong các trường hợp như: "Bạch Thế Tôn, Ngài có màu da vàng óng." v.v.
‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati ime samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (ma. ni. 2.77) thutiyaṃ.
In passages such as “When, householder, did you become aware of these praises of the recluse Gotama?” it is seen in the sense of praise.
Nó được thấy với nghĩa lời khen trong các trường hợp như: "Thưa gia chủ, ông đã biết đến những lời khen này về Sa-môn Gotama từ khi nào?" v.v.
‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge.
In passages such as “There are these four classes, Reverend Gotama,” it is seen in the sense of clan or class.
Nó được thấy với nghĩa dòng dõi trong các trường hợp như: "Thưa Gotama, có bốn dòng dõi này." v.v.
‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe.
In passages such as “Then for what reason is he called a perfume-thief?” it is seen in the sense of cause.
Nó được thấy với nghĩa nguyên nhân trong các trường hợp như: "Vậy do nguyên nhân nào mà người ấy được gọi là kẻ trộm hương?" v.v.
‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne.
In passages such as “having created a form of a great elephant king,” it is seen in the sense of shape.
Nó được thấy với nghĩa hình dáng trong các trường hợp như: "Sau khi hóa hiện thành hình dáng một vị voi chúa vĩ đại." v.v.
‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu pamāṇe.
In passages such as “three types of bowl,” it is seen in the sense of measure.
Nó được thấy với nghĩa kích thước trong các trường hợp như: "Có ba kích thước của bát." v.v.
‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane.
In passages such as “visual object, odour, taste, nutritive essence,” it is seen in the sense of visual object.
Nó được thấy với nghĩa sắc xứ trong các trường hợp như: "Sắc, hương, vị, oja." v.v.
So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo.
Here, it should be understood in the sense of skin.
Ở đây, nó cần được hiểu là màu da.
Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpacchavīti vuttaṃ hoti.
Therefore, abhikkantavaṇṇā means “of handsome skin.”
Do đó, abhikkantavaṇṇā có nghĩa là "có màu da khả ái".
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesayebhuyyaabyāmissānatirekadaḷhatthavisaṃyogādianekattho.
In kevalakappaṃ (the whole), the word kevala has many meanings, such as entirely, mostly, unmixed, not exceeding, firm, disjunction, and so on.
Trong cụm từ kevalakappaṃ, từ kevala có nhiều nghĩa như không còn sót lại, phần lớn, không pha trộn, không quá mức, kiên cố, không dính mắc, v.v.
Tathā hissa ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti evamādīsu (pārā. 1) anavasesatā attho.
Thus, in passages such as “the entirely perfect, utterly pure holy life,” it means entirety.
Do đó, nó có nghĩa là không còn sót lại trong các trường hợp như: "Phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh." v.v.
‘‘Kevalakappā ca aṅgamāgadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu (mahāva. 43) yebhuyyatā.
In passages such as “the people of Aṅga and Magadha will come, bringing much solid and soft food,” it means mostly.
Nó có nghĩa là phần lớn trong các trường hợp như: "Phần lớn dân chúng Aṅga và Magadha sẽ mang theo nhiều đồ ăn thức uống đến." v.v.
‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti evamādīsu (vibha. 225) abyāmissatā.
In passages such as “the origination of the entire mass of suffering comes to be,” it means unmixed.
Nó có nghĩa là không pha trộn trong các trường hợp như: "Sự tập khởi của toàn bộ khối khổ đau xảy ra." v.v.
‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti evamādīsu (mahāva. 244) anatirekatā.
In passages such as “this Venerable One is surely just full of faith,” it means not exceeding.
Nó có nghĩa là không quá mức trong các trường hợp như: "Chắc chắn vị Tôn giả này chỉ có niềm tin mà thôi." v.v.
‘‘Āyasmato, bhante, anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti evamādīsu (a. ni. 4.243) daḷhatthatā.
In passages such as “The Venerable Anuruddha’s resident pupil named Bāhīya was firmly intent on causing a schism in the Saṅgha,” it means firm.
Nó có nghĩa là kiên cố trong các trường hợp như: "Bạch Thế Tôn, đệ tử đồng phạm hạnh của Tôn giả Anuruddha tên là Bāhiya đã kiên cố đứng về phía phá hòa hợp Tăng." v.v.
‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 3.57) visaṃyogo.
In passages such as “one who is perfected, who has lived the holy life, is called a supreme person,” it means disjunction.
Nó có nghĩa là không dính mắc trong các trường hợp như: "Người đã hoàn tất, đã sống phạm hạnh, được gọi là bậc tối thượng nhân." v.v.
Idha panassa anavasesattamattho adhippeto.
Here, however, the intended meaning is completeness.
Ở đây, ý nghĩa được mong muốn là sự không còn sót lại.
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahanavohārakālapaññattichedanavikappalesasamantabhāvādianekattho.
The word kappa, however, has many meanings, such as belief, convention, time, designation, cutting, alternative, hint, all-around, and so on.
Còn từ kappa này có nhiều nghĩa như tin tưởng, cách gọi, thời gian, sự chế định, sự cắt, sự lựa chọn, một phần nhỏ, sự toàn diện, v.v.
Tathā hissa ‘‘okappanīyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) abhisaddahanamattho.
Thus, in passages such as “This is fitting for the Reverend Gotama, as he is an Arahant, a Perfectly Enlightened One,” it means belief.
Do đó, nó có nghĩa là tin tưởng trong các trường hợp như: "Điều này thích hợp với đức Gotama, như một vị A-la-hán, một bậc Chánh Đẳng Giác." v.v.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti evamādīsu (cūḷava. 250) vohāro.
In passages such as “Bhikkhus, I allow you to partake of fruit in five ways permitted for recluses,” it means convention.
Nó có nghĩa là cách gọi trong các trường hợp như: "Này các Tỳ-khưu, Ta cho phép thọ dụng trái cây theo năm cách của Sa-môn." v.v.
‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo.
In passages such as “by which I constantly dwell,” it means time.
Nó có nghĩa là thời gian trong các trường hợp như: "Nhờ đó, tôi thường trú ngụ mãi mãi." v.v.
‘‘Iccāyasmā kappo’’ti evamādīsu (su. ni. 1098; cūḷani. kappamāṇavapucchā 117, kappamāṇavapucchāniddesa 61) paññatti.
In phrases such as ‘‘Iccāyasmā Kappo’’ (Thus, Venerable Kappa), it signifies a designation.
Trong các trường hợp như “Iccāyasmā Kappo” (S.N. 1098; Cūḷani. Kappamāṇavapucchā 117, Kappamāṇavapucchāniddesa 61), đó là sự chỉ định.
‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ti evamādīsu (jā. 2.22.1368) chedanaṃ.
In phrases such as ‘‘Alaṅkato kappitakesamassū’’ (adorned, with hair and beard trimmed), it signifies cutting.
Trong các trường hợp như “Alaṅkato kappitakesamassū” (Jā. 2.22.1368), đó là sự cắt tỉa.
‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti evamādīsu (cūḷava. 446) vikappo.
In phrases such as ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ (it is allowable for a shadow of two finger-breadths), it signifies a choice or allowance.
Trong các trường hợp như “Kappati dvaṅgulakappo” (Cūḷava. 446), đó là sự lựa chọn.
‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti evamādīsu (a. ni. 8.80) leso.
In phrases such as ‘‘Atthi kappo nipajjituṃ’’ (there is an occasion to lie down), it signifies an allusion or indication.
Trong các trường hợp như “Atthi kappo nipajjituṃ” (A.N. 8.80), đó là một phần nhỏ.
‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.94) samantabhāvo.
In phrases such as ‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ (having illumined the entire Veḷuvana), it signifies entirety.
Trong các trường hợp như “Kevalakappaṃ Veḷuvanaṃ obhāsetvā” (Saṃ.N. 1.94), đó là sự bao trùm toàn bộ.
Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto.
Here, however, the meaning of entirety is intended for the word kappa.
Ở đây, ý nghĩa được mong muốn là sự bao trùm toàn bộ.
Yato kevalakappaṃ jetavananti ettha anavasesaṃ samantato jetavananti evamattho daṭṭhabbo.
Where it says kevalakappaṃ Jetavanaṃ, the meaning should be understood as the entire Jetavana, without remainder, all around.
Vì vậy, trong cụm từ kevalakappaṃ Jetavana, ý nghĩa cần được hiểu là toàn bộ Jetavana, không còn gì sót lại, từ mọi phía.
Yena bhagavā tenupasaṅkamīti bhummatthe karaṇavacanaṃ.
Yena Bhagavā tenupasaṅkamī is a locative case used in the instrumental sense.
Yena Bhagavā tenupasaṅkamī (đi đến nơi Đức Phật đang ở) là một từ chỉ công cụ trong ý nghĩa vị trí.
Yato yattha bhagavā, tattha upasaṅkamīti evamettha attho daṭṭhabbo.
Thus, the meaning here should be understood as: "To where the Blessed One was, there he approached."
Vì vậy, ở đây, ý nghĩa cần được hiểu là: "Nơi nào Đức Phật đang ở, vị ấy đi đến đó."
Yena vā kāraṇena bhagavā devamanussehi upasaṅkamitabbo, teneva kāraṇena upasaṅkamīti evampettha attho daṭṭhabbo.
Or, it can be understood that the reason the Blessed One should be approached by gods and humans is the same reason that the deva approached him.
Hoặc, ý nghĩa cũng có thể được hiểu là: "Vì lý do nào mà Đức Phật cần được chư thiên và loài người đến gần, vì lý do đó vị ấy đã đến gần."
Kena ca kāraṇena bhagavā upasaṅkamitabbo?
And for what reason should the Blessed One be approached?
Và vì lý do nào mà Đức Phật cần được đến gần?
Nānappakāraguṇavisesādhigamādhippāyena, sādurasaphalūpabhogādhippāyena dijagaṇehi niccaphalitamahārukkho viya.
With the intention of attaining various special qualities, just as flocks of birds approach a great tree always bearing fruit with the intention of enjoying its sweet and flavorful fruits.
Vì mong muốn đạt được những phẩm chất đặc biệt khác nhau, giống như đàn chim luôn tìm đến cây lớn trĩu quả vì mong muốn thưởng thức những trái cây ngọt ngào.
Upasaṅkamīti ca gatāti vuttaṃ hoti.
Upasaṅkamī means that she went.
Upasaṅkamī (đã đến gần) cũng có nghĩa là đã đi.
Upasaṅkamitvāti upasaṅkamanapariyosānadīpanaṃ.
Upasaṅkamitvā indicates the completion of the approach.
Upasaṅkamitvā (sau khi đến gần) chỉ ra sự hoàn tất của hành động đến gần.
Atha vā evaṃ gatā tato āsannataraṃ ṭhānaṃ bhagavato samīpasaṅkhātaṃ gantvāti vuttaṃ hoti.
Alternatively, it is said that having gone in this manner, she went to a closer place, that is, near the Blessed One.
Hoặc, có nghĩa là sau khi đã đi như vậy, vị ấy đã đến một nơi gần hơn, tức là đến gần Đức Phật.
Bhagavantaṃ abhivādetvāti bhagavantaṃ vanditvā paṇamitvā namassitvā.
Bhagavantaṃ abhivādetvā means having paid homage to the Blessed One, bowed down to him, and saluted him.
Bhagavantaṃ abhivādetvā (sau khi đảnh lễ Thế Tôn) có nghĩa là đã lễ bái, đã cung kính, đã tôn kính Đức Phật.
Kasmā panāyaṃ aṭṭhāsi eva, na nisīdīti?
Why did she stand thus, and not sit down?
Tại sao vị ấy lại đứng như vậy mà không ngồi xuống?
Lahuṃ nivattitukāmatāya.
Because she wished to return quickly.
Vì muốn nhanh chóng quay trở lại.
Devatāyo hi kañcideva atthavasaṃ paṭicca sucipuriso viya vaccaṭṭhānaṃ manussalokaṃ āgacchanti.
For devas come to the human world, like a pure man going to a toilet, because of some purpose.
Chư thiên đến thế giới loài người vì một lý do nào đó, giống như một người thanh tịnh đi đến nhà vệ sinh.
Pakatiyā pana tāsaṃ yojanasatato pabhuti manussaloko duggandhatāya paṭikūlo hoti, na ettha abhiramanti, tena sā āgatakiccaṃ katvā lahuṃ nivattitukāmatāya na nisīdi.
Naturally, the human world is repulsive to them from a distance of a hundred yojanas due to its stench; they do not delight in it. Therefore, having accomplished her purpose, she did not sit down, as she wished to return quickly.
Thông thường, thế giới loài người đối với họ là nơi đáng ghê tởm vì mùi hôi thối từ khoảng cách một trăm do tuần trở đi; họ không vui thích ở đó, vì vậy, sau khi hoàn thành công việc đến, vị ấy không ngồi xuống vì muốn nhanh chóng quay trở lại.
Yassa ca gamanādiiriyāpathaparissamassa vinodanatthaṃ nisīdanti, so devānaṃ parissamo natthi, tasmāpi na nisīdi.
And devas do not experience the fatigue of traveling and other postures for which people sit down; for this reason, too, she did not sit.
Và sự mệt mỏi do đi lại, v.v., mà người ta ngồi xuống để giải tỏa, thì chư thiên không có sự mệt mỏi đó, vì vậy vị ấy cũng không ngồi xuống.
Ye ca mahāsāvakā bhagavantaṃ parivāretvā ṭhitā, te patimāneti, tasmāpi na nisīdi.
She also honored the great disciples who stood surrounding the Blessed One; for this reason, too, she did not sit.
Và vì vị ấy tôn trọng các Đại đệ tử đang vây quanh Đức Phật, nên cũng không ngồi xuống.
Apica bhagavati gāraveneva na nisīdi.
Moreover, she did not sit out of reverence for the Blessed One.
Hơn nữa, vị ấy không ngồi xuống vì lòng tôn kính đối với Đức Phật.
Devatānañhi nisīditukāmānaṃ āsanaṃ nibbattati, taṃ anicchamānā nisajjāya cittampi akatvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
Indeed, for devas who wish to sit, a seat appears, but not desiring it, and not even thinking of sitting, she stood to one side.
Đối với chư thiên muốn ngồi xuống, một chỗ ngồi sẽ hiện ra, nhưng vì không muốn điều đó, vị ấy đã không khởi tâm muốn ngồi và đứng một bên.
Tattha yasmā ‘‘evamiccādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato.
Here, since the main topic ‘‘evamiccādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato. Vaṇṇayanto samuṭṭhānaṃ, vatvā’’ was set forth, and this is the occasion for discussing its origin, I shall first relate the origin of the Maṅgala-Pañhā, and afterwards explain the meaning of these verse passages.
Ở đây, vì “Ý nghĩa của đoạn văn ‘Evaṃ’ và các đoạn khác, theo nhiều cách khác nhau.
Vaṇṇayanto samuṭṭhānaṃ, vatvā’’ti mātikā ṭhapitā, tassa ca samuṭṭhānassa ayaṃ vattabbatāya okāso, tasmā maṅgalapañhasamuṭṭhānaṃ tāva vatvā pacchā imesaṃ gāthāpadānamatthaṃ vaṇṇayissāmi.
Here, since the main topic ‘‘evamiccādipāṭhassa, atthaṃ nānappakārato. Vaṇṇayanto samuṭṭhānaṃ, vatvā’’ was set forth, and this is the occasion for discussing its origin, I shall first relate the origin of the Maṅgala-Pañhā, and afterwards explain the meaning of these verse passages.
Đã đặt tiêu đề là ‘nêu lên duyên khởi’ (samuṭṭhānaṃ vatvā), và đây là cơ hội để nói về duyên khởi đó. Do đó, trước hết tôi sẽ nói về duyên khởi của câu hỏi về điềm lành (maṅgala), sau đó sẽ giải thích ý nghĩa của những câu kệ này.
Kiñca maṅgalapañhasamuṭṭhānaṃ?
And what is the origin of the Maṅgala-Pañhā?
Vậy duyên khởi của câu hỏi về điềm lành là gì?
Jambudīpe kira tattha tattha nagaradvārasanthāgārasabhādīsu mahājano sannipatitvā hiraññasuvaṇṇaṃ datvā nānappakāraṃ sītāharaṇādikathaṃ kathāpeti, ekekā kathā catumāsaccayena niṭṭhāti.
It is said that in Jambudīpa, great throngs of people would gather in various places such as city gates, assembly halls, and public meeting places, and having given gold and silver, would have various tales, such as the abduction of Sītā, narrated, each tale concluding after four months.
Ở Jambudīpa (Diêm Phù Đề), người ta kể rằng, đại chúng tụ tập ở các cổng thành, hội trường, nhà hội, v.v., cúng dường vàng bạc rồi kể đủ loại chuyện như chuyện đưa Tỳ Sa Môn Thiên Vương về, mỗi chuyện kéo dài bốn tháng thì kết thúc.
Tattha ekadivasaṃ maṅgalakathā samuṭṭhāsi ‘‘kiṃ nu kho maṅgalaṃ, kiṃ diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ maṅgalaṃ, ko maṅgalaṃ jānātī’’ti.
One day, a discussion about blessings arose: ‘‘kiṃ nu kho maṅgalaṃ, kiṃ diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, sutaṃ maṅgalaṃ, mutaṃ maṅgalaṃ, ko maṅgalaṃ jānātī’’ (What indeed is a blessing? Is what is seen a blessing? Is what is heard a blessing? Is what is perceived a blessing? Who knows what a blessing is?)
Một hôm, câu chuyện về điềm lành (maṅgala) khởi lên: “Điềm lành là gì? Điềm lành là cái được thấy, cái được nghe, cái được ngửi, nếm, xúc chạm chăng? Ai biết điềm lành là gì?”
Atha diṭṭhamaṅgaliko nāmeko puriso āha ‘‘ahaṃ maṅgalaṃ jānāmi, diṭṭhaṃ loke maṅgalaṃ diṭṭhaṃ nāma abhimaṅgalasammataṃ rūpaṃ.
Then a certain man, named Diṭṭhamaṅgalika (One who believes in seen blessings), said, ‘‘I know what a blessing is. What is seen in the world is a blessing. That which is seen refers to an auspicious form considered as an excellent blessing.
Bấy giờ, một người tên là Diṭṭhamaṅgalika (Người tin điềm lành được thấy) nói: “Tôi biết điềm lành. Cái được thấy là điềm lành trong thế gian này. Cái được thấy là những hình sắc được coi là điềm lành tối thượng.
Seyyathidaṃ – idhekacco kālasseva vuṭṭhāya cātakasakuṇaṃ vā passati, beluvalaṭṭhiṃ vā gabbhiniṃ vā kumārake vā alaṅkatapaṭiyatte puṇṇaghaṭe vā allarohitamacchaṃ vā ājaññaṃ vā ājaññarathaṃ vā usabhaṃ vā gāviṃ vā kapilaṃ vā, yaṃ vā panaññampi kiñci evarūpaṃ abhimaṅgalasammataṃ rūpaṃ passati, idaṃ vuccati diṭṭhamaṅgala’’nti.
For instance, some person rises early and sees a cātaka bird, or a pregnant woman, or well-decorated young boys, or full water pots, or a fresh rohita fish, or a noble steed, or a noble chariot, or a bull, or a cow, or a monkey, or any other such auspicious sight; this is called a seen blessing (diṭṭhamaṅgala).”
Chẳng hạn, ở đây, có người thức dậy sớm, thấy chim cāṭaka, hoặc cây beluva có quả, hoặc phụ nữ mang thai, hoặc những đứa trẻ được trang điểm sẵn sàng, hoặc bình nước đầy, hoặc cá rô phi tươi, hoặc ngựa thuần chủng, hoặc xe ngựa thuần chủng, hoặc bò đực, hoặc bò cái, hoặc khỉ, hoặc bất cứ hình sắc nào khác tương tự được coi là điềm lành tối thượng, đó được gọi là điềm lành được thấy (diṭṭhamaṅgala).”
Tassa vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce na aggahesuṃ.
Some accepted his words, while others did not.
Một số người chấp nhận lời của ông, một số người không chấp nhận.
Ye na aggahesuṃ, te tena saha vivadiṃsu.
Those who did not accept them argued with him.
Những người không chấp nhận thì tranh cãi với ông.
Atha sutamaṅgaliko nāma eko puriso āha – ‘‘cakkhunāmetaṃ, bho, sucimpi passati asucimpi, tathā sundarampi, asundarampi, manāpampi, amanāpampi.
Then a certain man, named Sutamaṅgalika (One who believes in heard blessings), said, ‘‘Indeed, friends, the eye sees both pure and impure, as well as beautiful and unsightly, agreeable and disagreeable.
Bấy giờ, một người tên là Sutamaṅgalika (Người tin điềm lành được nghe) nói: “Này các bạn, con mắt thấy cả cái sạch và cái không sạch, cả cái đẹp và cái không đẹp, cả cái vừa ý và cái không vừa ý.
Yadi tena diṭṭhaṃ maṅgalaṃ siyā, sabbampi maṅgalaṃ siyā.
If what is seen were a blessing, then all would be a blessing.
Nếu cái được thấy là điềm lành, thì tất cả đều là điềm lành.
Tasmā na diṭṭhaṃ maṅgalaṃ, apica kho pana sutaṃ maṅgalaṃ.
Therefore, what is seen is not a blessing; rather, what is heard is a blessing.
Do đó, cái được thấy không phải là điềm lành, mà cái được nghe mới là điềm lành.
Sutaṃ nāma abhimaṅgalasammato saddo.
What is heard refers to an auspicious sound considered as an excellent blessing.
Cái được nghe là âm thanh được coi là điềm lành tối thượng.
Seyyathidaṃ?
What is that?
Chẳng hạn?
Idhekacco kālasseva vuṭṭhāya vaḍḍhāti vā vaḍḍhamānāti vā puṇṇāti vā phussāti vā sumanāti vā sirīti vā sirivaḍḍhāti vā ajja sunakkhattaṃ sumuhuttaṃ sudivasaṃ sumaṅgalanti evarūpaṃ vā yaṃkiñci abhimaṅgalasammataṃ saddaṃ suṇāti, idaṃ vuccati sutamaṅgala’’nti.
For instance, some person rises early and hears sounds such as ‘increase,’ ‘prosper,’ ‘full,’ ‘auspicious,’ ‘delightful,’ ‘glory,’ or ‘increase of glory,’ or ‘today is a good constellation, a good moment, a good day, a good blessing.’ Any such auspicious sound is called a heard blessing (sutamaṅgala).”
Ở đây, có người thức dậy sớm, nghe tiếng ‘vaḍḍhāti’ (phát triển) hoặc ‘vaḍḍhamānā’ (đang phát triển), hoặc ‘puṇṇā’ (đầy đủ), hoặc ‘phussā’ (may mắn), hoặc ‘sumanā’ (vui vẻ), hoặc ‘sirī’ (phúc lành), hoặc ‘sirivaḍḍhā’ (phúc lành tăng trưởng), hoặc ‘hôm nay là một ngày sao tốt, một khoảnh khắc tốt, một ngày tốt, một điềm lành tốt’, hoặc bất cứ âm thanh nào khác tương tự được coi là điềm lành tối thượng, đó được gọi là điềm lành được nghe (sutamaṅgala).”
Tassāpi vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce na aggahesuṃ.
Some accepted his words, while others did not.
Lời của ông cũng có người chấp nhận, có người không chấp nhận.
Ye na aggahesuṃ, te tena saha vivadiṃsu.
Those who did not accept them argued with him.
Những người không chấp nhận thì tranh cãi với ông.
Atha mutamaṅgaliko nāmeko puriso āha ‘‘sotampi hi nāmetaṃ, bho, sādhumpi asādhumpi manāpampi amanāpampi saddaṃ suṇāti.
Then a certain man, named Mutamaṅgalika (One who believes in perceived blessings), said, ‘‘Indeed, friends, the ear hears both agreeable and disagreeable, pleasant and unpleasant sounds.
Bấy giờ, một người tên là Mutamaṅgalika (Người tin điềm lành được ngửi, nếm, xúc chạm) nói: “Này các bạn, tai nghe cả âm thanh tốt và không tốt, cả cái vừa ý và cái không vừa ý.
Yadi tena sutaṃ maṅgalaṃ siyā, sabbampi maṅgalaṃ siyā.
If what is heard were a blessing, then all would be a blessing.
Nếu cái được nghe là điềm lành, thì tất cả đều là điềm lành.
Tasmā na sutaṃ maṅgalaṃ, apica kho pana mutaṃ maṅgalaṃ.
Therefore, what is heard is not a blessing; rather, what is perceived by other senses is a blessing.
Do đó, cái được nghe không phải là điềm lành, mà cái được ngửi, nếm, xúc chạm (muta) mới là điềm lành.
Mutaṃ nāma abhimaṅgalasammataṃ gandharasaphoṭṭhabbaṃ.
What is perceived refers to an auspicious smell, taste, or touch considered as an excellent blessing.
Muta là hương, vị, xúc được coi là điềm lành tối thượng.
Seyyathidaṃ – idhekacco kālasseva vuṭṭhāya padumagandhādipupphagandhaṃ vā ghāyati, phussadantakaṭṭhaṃ vā khādati, pathaviṃ vā āmasati, haritasassaṃ vā allagomayaṃ vā kacchapaṃ vā tilaṃ vā pupphaṃ vā phalaṃ vā āmasati, phussamattikāya vā sammā limpati, phussasāṭakaṃ vā nivāseti, phussaveṭhanaṃ vā dhāreti.
For instance, some person rises early and smells the fragrance of lotuses or other flowers, or chews an auspicious tooth-stick, or touches the earth, or fresh green crops, or fresh cow dung, or a tortoise, or sesame seeds, or flowers, or fruits, or smears himself well with auspicious clay, or wears auspicious clothing, or adorns himself with an auspicious garland.
Chẳng hạn, ở đây, có người thức dậy sớm, ngửi hương hoa sen, v.v., hoặc nhai cành cây chải răng phussa, hoặc chạm vào đất, hoặc chạm vào lúa xanh, hoặc phân bò tươi, hoặc rùa, hoặc mè, hoặc hoa, hoặc quả, hoặc xoa mình bằng đất sét phussa, hoặc mặc y phục phussa, hoặc đội khăn vấn đầu phussa.
Yaṃ vā panaññampi kiñci evarūpaṃ abhimaṅgalasammataṃ gandhaṃ vā ghāyati, rasaṃ vā sāyati, phoṭṭhabbaṃ vā phusati, idaṃ vuccati mutamaṅgala’’nti.
Or if one smells any such fragrance considered highly auspicious, tastes a flavour, or touches a tangible object, this is called mutamaṅgala (a good omen by touch/perception).
Hoặc bất cứ thứ gì khác được xem là điềm lành như vậy, hoặc ngửi hương thơm, hoặc nếm vị, hoặc xúc chạm cảm giác, điều này được gọi là mutamaṅgala (điềm lành qua cảm giác xúc chạm).”
Tassāpi vacanaṃ ekacce aggahesuṃ, ekacce na aggahesuṃ.
Some accepted his words, some did not.
Lời nói của người ấy, một số người chấp nhận, một số người không chấp nhận.
Atha sakalajambudīpe manussā gumbagumbā hutvā ‘‘kiṃ nu kho maṅgala’’nti maṅgalāni cintayiṃsu.
Then, people throughout Jambudīpa gathered in groups, pondering, "What indeed is an auspicious sign?"
Sau đó, con người khắp toàn bộ Jambudīpa tụ tập thành từng nhóm và suy nghĩ: “Điềm lành là gì?”
Tesaṃ manussānaṃ ārakkhadevatā taṃ kathaṃ sutvā tatheva maṅgalāni cintayiṃsu.
Hearing this discussion, the guardian deities of these people likewise pondered auspicious signs.
Các vị thiên thần hộ mệnh của những người này, sau khi nghe câu chuyện đó, cũng suy nghĩ về điềm lành tương tự.
Tāsaṃ devatānaṃ bhummadevatā mittā honti, atha tato sutvā bhummadevatāpi tatheva maṅgalāni cintayiṃsu, tāsaṃ devatānaṃ ākāsaṭṭhadevatā mittā honti, ākāsaṭṭhadevatānaṃ catumahārājikā devatā mittā honti, etenupāyena yāva sudassīdevatānaṃ akaniṭṭhadevatā mittā honti, atha tato sutvā akaniṭṭhadevatāpi tatheva gumbagumbā hutvā maṅgalāni cintayiṃsu.
The Bhummadevatā were friends with those deities; then, hearing from them, the Bhummadevatā also pondered auspicious signs in the same way. The Ākāsaṭṭhadevatā were friends with those deities, and the Cātumahārājika deities were friends with the Ākāsaṭṭhadevatā. In this manner, up to the Sudassīdevatā and the Akaniṭṭhadevatā were friends. Then, hearing from them, the Akaniṭṭhadevatā also gathered in groups and pondered auspicious signs in the same way.
Các vị thiên thần trú trên đất là bạn của các vị thiên thần đó; sau khi nghe từ họ, các vị thiên thần trú trên đất cũng suy nghĩ về điềm lành tương tự; các vị thiên thần trú trên không là bạn của các vị thiên thần đó; các vị thiên thần trú trên không là bạn của các vị thiên thần Tứ Đại Thiên Vương; cứ theo cách này, cho đến các vị thiên thần Sudassī là bạn của các vị thiên thần Akaniṭṭha; sau khi nghe từ họ, các vị thiên thần Akaniṭṭha cũng tụ tập thành từng nhóm và suy nghĩ về điềm lành tương tự.
Evaṃ yāva dasasahassacakkavāḷesu sabbattha maṅgalacintā udapādi.
Thus, the contemplation of auspicious signs arose everywhere throughout the ten-thousand world-systems.
Cứ thế, sự suy nghĩ về điềm lành đã phát sinh khắp mười ngàn thế giới.
Uppannā ca ‘‘idaṃ maṅgalaṃ idaṃ maṅgala’’nti vinicchayamānāpi appattā eva vinicchayaṃ dvādasa vassāni aṭṭhāsi.
And even when it had arisen and they were attempting to determine "this is auspicious, this is auspicious," they still did not reach a decision, and this continued for twelve years.
Và khi đã phát sinh, mặc dù họ đã cố gắng phân định “đây là điềm lành, đây là điềm lành”, nhưng họ vẫn không đạt được sự phân định trong mười hai năm.
Sabbe manussā ca devā ca brahmāno ca ṭhapetvā ariyasāvake diṭṭhasutamutavasena tidhā bhinnā.
All humans, devas, and Brahmās, except the noble disciples (ariyasāvaka), were divided into three groups based on diṭṭha, suta, and muta (seen, heard, perceived).
Tất cả loài người, chư thiên và Phạm thiên, trừ các bậc Thánh đệ tử, đều bị chia thành ba loại theo quan điểm về cái thấy, cái nghe và cái xúc chạm.
Ekopi ‘‘idameva maṅgala’’nti yathābhuccato niṭṭhaṅgato nāhosi, maṅgalakolāhalaṃ loke uppajji.
Not a single one reached a definitive conclusion as to "this alone is auspicious" in a truly factual way, and a clamor about auspicious signs arose in the world.
Không một ai có thể kết luận một cách đúng đắn rằng “chỉ có điều này là điềm lành”, và một sự hỗn loạn về điềm lành đã phát sinh trên thế gian.
Kolāhalaṃ nāma pañcavidhaṃ kappakolāhalaṃ, cakkavattikolāhalaṃ, buddhakolāhalaṃ, maṅgalakolāhalaṃ, moneyyakolāhalanti.
There are five kinds of clamor (kolāhala): the clamor of a world-cycle, the clamor of a wheel-turning monarch, the clamor of a Buddha, the clamor of auspicious signs, and the clamor of silent sageship (moneyya).
Hỗn loạn có năm loại: hỗn loạn về kiếp, hỗn loạn về Chuyển Luân Vương, hỗn loạn về Đức Phật, hỗn loạn về điềm lành, và hỗn loạn về sự im lặng (moneyya).
Tattha kāmāvacaradevā muttasirā vikiṇṇakesā rudammukhā assūni hatthehi puñchamānā rattavatthanivatthā ativiya virūpavesadhārino hutvā ‘‘vassasatasahassaccayena kappuṭṭhānaṃ hohiti, ayaṃ loko vinassissati, mahāsamuddo sussissati, ayañca mahāpathavī sineru ca pabbatarājā uḍḍhayhissati vinassissati, yāva brahmalokā lokavināso bhavissati, mettaṃ mārisā bhāvetha, karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ mārisā bhāvetha, mātaraṃ upaṭṭhahatha, pitaraṃ upaṭṭhahatha, kule jeṭṭhāpacāyino hotha, jāgaratha mā pamādatthā’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.
Among these, the devas of the sensuous realm, with unbound hair, dishevelled locks, weeping faces, wiping away tears with their hands, dressed in red garments, and appearing exceedingly unsightly, wander the human realm announcing: "After one hundred thousand years, a new world-cycle will arise! This world will be destroyed! The great ocean will dry up! This great earth and Sineru, the king of mountains, will burn up and be destroyed! The destruction of the world will extend up to the Brahmā realms! Cultivate loving-kindness, sirs! Cultivate compassion, sympathetic joy, and equanimity, sirs! Attend to your mothers, attend to your fathers! Be respectful to your elders in the family! Be vigilant! Do not be heedless!"
Trong đó, chư thiên cõi Dục giới, với đầu trần, tóc rối bù, mặt đẫm lệ, lau nước mắt bằng tay, mặc y phục đỏ, với vẻ ngoài cực kỳ dị dạng, đi khắp cõi người và loan báo: “Sau một trăm ngàn năm, một kiếp mới sẽ khởi sinh; thế giới này sẽ bị hủy diệt; đại dương sẽ khô cạn; trái đất rộng lớn này và núi chúa Sineru sẽ bị thiêu rụi và hủy diệt; sự hủy diệt thế giới sẽ xảy ra cho đến cõi Phạm thiên. Hỡi các bạn, hãy tu tập tâm từ, hỡi các bạn, hãy tu tập tâm bi, tâm hỷ, tâm xả; hãy phụng dưỡng cha mẹ; hãy kính trọng những người lớn tuổi trong gia đình; hãy tỉnh thức, đừng phóng dật!”
Idaṃ kappakolāhalaṃ nāma.
This is called the clamor of a world-cycle.
Đây được gọi là hỗn loạn về kiếp.
Kāmāvacaradevāyeva ‘‘vassasatassaccayena cakkavattirājā loke uppajjissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.
The devas of the sensuous realm themselves wander the human realm announcing: "After one hundred years, a wheel-turning monarch will arise in the world!"
Chư thiên cõi Dục giới cũng đi khắp cõi người và loan báo: “Sau một trăm năm, một vị Chuyển Luân Vương sẽ xuất hiện trên thế gian.”
Idaṃ cakkavattikolāhalaṃ nāma.
This is called the clamor of a wheel-turning monarch.
Đây được gọi là hỗn loạn về Chuyển Luân Vương.
Suddhāvāsā pana devā brahmābharaṇena alaṅkaritvā brahmaveṭhanaṃ sīse katvā pītisomanassajātā buddhaguṇavādino ‘‘vassasahassaccayena buddho loke uppajjissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.
However, the Suddhāvāsa devas, adorned with Brahmā ornaments, wearing a Brahmā headdress, filled with joy and happiness, praising the Buddha's qualities, wander the human realm announcing: "After one thousand years, a Buddha will arise in the world!"
Còn chư thiên cõi Tịnh Cư thiên, trang sức bằng các món trang sức của Phạm thiên, đội mũ Phạm thiên trên đầu, tràn đầy hỷ lạc, ca ngợi công đức của Đức Phật, đi khắp cõi người và loan báo: “Sau một ngàn năm, một vị Phật sẽ xuất hiện trên thế gian.”
Idaṃ buddhakolāhalaṃ nāma.
This is called the clamor of a Buddha.
Đây được gọi là hỗn loạn về Đức Phật.
Suddhāvāsā eva devā devamanussānaṃ cittaṃ ñatvā ‘‘dvādasannaṃ vassānaṃ accayena sammāsambuddho maṅgalaṃ kathessatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.
The Suddhāvāsa devas themselves, knowing the minds of devas and humans, wander the human realm announcing: "After twelve years, a Perfectly Enlightened One will declare what is auspicious!"
Chư thiên cõi Tịnh Cư thiên, biết được tâm ý của chư thiên và loài người, đi khắp cõi người và loan báo: “Sau mười hai năm, một vị Chánh Đẳng Giác sẽ thuyết giảng về điềm lành.”
Idaṃ maṅgalakolāhalaṃ nāma.
This is called the clamor of auspicious signs.
Đây được gọi là hỗn loạn về điềm lành.
Suddhāvāsā eva devā ‘‘sattannaṃ vassānaṃ accayena aññataro bhikkhu bhagavatā saddhiṃ samāgamma moneyyappaṭipadaṃ pucchissatī’’ti manussapathe vicaritvā ārocenti.
The Suddhāvāsa devas themselves wander the human realm announcing: "After seven years, a certain bhikkhu will meet with the Blessed One and inquire about the path of silent sageship (moneyyapaṭipadā)."
Chư thiên cõi Tịnh Cư thiên cũng đi khắp cõi người và loan báo: “Sau bảy năm, một vị Tỳ khưu nào đó sẽ gặp Đức Thế Tôn và hỏi về con đường thực hành sự im lặng (moneyyappaṭipada).”
Idaṃ moneyyakolāhalaṃ nāma.
This is called the clamor of silent sageship (moneyya).
Đây được gọi là hỗn loạn về sự im lặng (moneyya).
Imesu pañcasu kolāhalesu devamanussānaṃ idaṃ maṅgalakolāhalaṃ loke uppajji.
Among these five clamors, this clamor about auspicious signs arose in the world among devas and humans.
Trong năm loại hỗn loạn này, hỗn loạn về điềm lành này đã phát sinh trong thế gian của chư thiên và loài người.
Atha devesu ca manussesu ca vicinitvā vicinitvā maṅgalāni alabhamānesu dvādasannaṃ vassānaṃ accayena tāvatiṃsakāyikā devatā saṅgamma samāgamma evaṃ samacintesuṃ ‘‘seyyathāpi nāma gharasāmiko antogharajanānaṃ, gāmasāmiko gāmavāsīnaṃ, rājā sabbamanussānaṃ, evameva ayaṃ sakko devānamindo amhākaṃ aggo ca seṭṭho ca yadidaṃ puññena tejena issariyena paññāya dvinnaṃ devalokānaṃ adhipati, yaṃnūna mayaṃ sakkaṃ devānamindaṃ etamatthaṃ puccheyyāmā’’ti.
Then, when devas and humans, after much deliberation, could not find auspicious signs, after twelve years, the Tāvatiṃsa devas assembled and deliberated together: "Just as a householder is chief among his household members, a village chief among villagers, a king among all humans, even so is Sakka, king of devas, foremost and supreme among us in merit, splendor, dominion, and wisdom, being the sovereign of two deva realms. Why don't we inquire about this matter with Sakka, king of devas?"
Sau đó, khi chư thiên và loài người đã tìm kiếm hết lần này đến lần khác mà không tìm thấy điềm lành, sau mười hai năm, chư thiên cõi Đao Lợi đã tụ họp lại và cùng nhau suy nghĩ: “Cũng như chủ nhà đối với những người trong nhà, trưởng làng đối với dân làng, vua đối với tất cả mọi người, thì cũng vậy, vị Sakka (Đế Thích), vua của chư thiên này, là tối thượng và cao quý nhất đối với chúng ta, vì công đức, uy lực, quyền năng và trí tuệ của ngài là chủ tể của hai cõi trời. Hay là chúng ta nên hỏi Sakka, vua của chư thiên, về vấn đề này?”
Tā sakkassa santikaṃ gantvā sakkaṃ devānamindaṃ taṅkhaṇānurūpanivāsanābharaṇasassirikasarīraṃ aḍḍhateyyakoṭiaccharāgaṇaparivutaṃ pāricchattakamūle paṇḍukambalavarāsane nisinnaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhatvā etadavocuṃ ‘‘yagghe, mārisa, jāneyyāsi, etarahi maṅgalapañhā samuṭṭhitā, eke ‘diṭṭhaṃ maṅgala’nti vadanti, eke ‘sutaṃ maṅgala’nti, eke ‘mutaṃ maṅgala’nti, tattha mayañca aññe ca aniṭṭhaṅgatā, sādhu vata no tvaṃ yāthāvato byākarohī’’ti.
They went to Sakka, the king of devas, paid homage to him as he sat on the excellent Paṇḍukambala stone seat at the foot of the Pāricchattaka tree, his body radiant and beautiful with adornments suitable for that moment, surrounded by a multitude of twenty-five million celestial nymphs, and stood to one side, saying: "Please know, venerable sir, that a question about auspicious signs has arisen at this time. Some say 'what is seen is auspicious,' some say 'what is heard is auspicious,' and some say 'what is perceived is auspicious.' We and others have not reached a conclusion on this. It would be good if you would explain it to us accurately, venerable sir."
Họ đến chỗ Sakka, vua của chư thiên, đảnh lễ ngài đang ngồi trên tảng đá Paṇḍukambala dưới gốc cây Pāricchattaka, với thân thể rực rỡ bởi y phục và trang sức phù hợp với thời điểm đó, được vây quanh bởi hai mươi lăm triệu tiên nữ. Sau khi đảnh lễ, họ đứng sang một bên và nói: “Thưa Ngài, xin Ngài hãy biết rằng, hiện tại vấn đề về điềm lành đã phát sinh. Một số người nói ‘cái thấy là điềm lành’, một số người nói ‘cái nghe là điềm lành’, một số người nói ‘cái xúc chạm là điềm lành’. Trong đó, chúng con và những người khác vẫn chưa đạt đến một kết luận. Xin Ngài hãy giải thích cho chúng con một cách chân thật.”
Devarājā pakatiyāpi paññavā ‘‘ayaṃ maṅgalakathā kattha paṭhamaṃ samuṭṭhitā’’ti āha.
The king of devas, being naturally wise, asked: "Where did this discussion about auspicious signs first arise?"
Đức vua chư thiên, vốn đã có trí tuệ, hỏi: “Câu chuyện về điềm lành này khởi nguồn từ đâu trước tiên?”
‘‘Mayaṃ, deva, cātumahārājikānaṃ assumhā’’ti āhaṃsu.
"We heard it from the Cātumahārājika devas, O Deva," they replied.
Họ đáp: “Thưa Đại Thiên Vương, chúng con đã nghe từ chư thiên Tứ Đại Thiên Vương.”
Tato cātumahārājikā ākāsaṭṭhadevatānaṃ, ākāsaṭṭhadevatā bhummadevatānaṃ, bhummadevatā manussārakkhadevatānaṃ, manussārakkhadevatā ‘‘manussaloke samuṭṭhitā’’ti āhaṃsu.
Then, the Cātumahārājika devas heard it from the Ākāsaṭṭhadevatā, the Ākāsaṭṭhadevatā from the Bhummadevatā, and the Bhummadevatā from the human guardian deities, and the human guardian deities said: "It arose in the human world."
Từ đó, chư thiên Tứ Đại Thiên Vương đã nghe từ chư thiên trú trên không; chư thiên trú trên không đã nghe từ chư thiên trú trên đất; chư thiên trú trên đất đã nghe từ chư thiên hộ mệnh của loài người; và chư thiên hộ mệnh của loài người nói: “Nó khởi nguồn từ cõi người.”
Atha devānamindo ‘‘sammāsambuddho kattha vasatī’’ti pucchi.
Then the king of devas asked: "Where does the Perfectly Enlightened One reside?"
Sau đó, vua của chư thiên hỏi: “Vị Chánh Đẳng Giác đang trú ở đâu?”
‘‘Manussaloke devā’’ti āhaṃsu.
"In the human world, O Deva," they replied.
Họ đáp: “Thưa Đại Thiên Vương, Ngài đang ở cõi người.”
Taṃ bhagavantaṃ koci pucchīti, na koci devāti.
"Has anyone asked that Blessed One?" "No one, O Deva."
“Có ai đã hỏi Đức Thế Tôn đó chưa?” “Thưa Đại Thiên Vương, chưa có ai hỏi cả.”
Kinnu nāma tumhe mārisā aggiṃ chaḍḍetvā khajjopanakaṃ ujjāletha, yena tumhe anavasesamaṅgaladesakaṃ taṃ bhagavantaṃ atikkamitvā maṃ pucchitabbaṃ maññatha, āgacchatha mārisā, taṃ bhagavantaṃ pucchāma, addhā sassirikaṃ pañhaveyyākaraṇaṃ labhissāmāti ekaṃ devaputtaṃ āṇāpesi ‘‘taṃ bhagavantaṃ pucchā’’ti.
"Why, sirs, do you abandon a genuine fire and light a firefly? Why do you think it appropriate to ask me, bypassing that Blessed One who teaches all auspicious signs without remainder? Come, sirs, let us ask that Blessed One. Surely, we will receive a splendid explanation of the question." So he commanded a deva-son: "Go ask that Blessed One."
“Hỡi các bạn, tại sao các bạn lại vứt bỏ ngọn lửa mà thắp sáng con đom đóm? Tại sao các bạn lại nghĩ rằng cần phải hỏi ta, bỏ qua Đức Thế Tôn, vị đã giảng dạy tất cả các điềm lành mà không sót một điều gì? Hãy đến đây, hỡi các bạn, chúng ta hãy hỏi Đức Thế Tôn đó, chắc chắn chúng ta sẽ nhận được một lời giải đáp rực rỡ cho vấn đề này.” Rồi ngài ra lệnh cho một vị thiên tử: “Hãy hỏi Đức Thế Tôn đó.”
So devaputto taṅkhaṇānurūpena alaṅkārena attānaṃ alaṅkaritvā vijjuriva vijjotamāno devagaṇaparivuto jetavanamahāvihāraṃ gantvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ ṭhatvā maṅgalapañhaṃ pucchanto gāthāya ajjhabhāsi ‘‘bahū devā manussā cā’’ti.
That deva-son, adorning himself with ornaments appropriate for that moment, shining like lightning, surrounded by a host of devas, went to the Jetavana Mahāvihāra. Having paid homage to the Blessed One, he stood to one side and, wishing to ask the question about auspicious signs, spoke in verse, "Many devas and humans..."
Vị thiên tử đó, tự trang điểm bằng những món trang sức phù hợp với thời điểm đó, rực rỡ như tia chớp, được vây quanh bởi đoàn tùy tùng chư thiên, đi đến Đại Tinh xá Jetavana, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đứng sang một bên, và muốn hỏi về vấn đề điềm lành, đã thưa bằng bài kệ “Bahū devā manussā cā” (Nhiều chư thiên và loài người).
2. Idāni gāthāpadānaṃ atthavaṇṇanā hoti.
2. Now follows the commentary on the meaning of the verse lines.
2. Bây giờ là phần chú giải ý nghĩa của các từ trong bài kệ.
Bahūti aniyamitasaṅkhyāniddeso, tena anekasatā anekasahassā anekasatasahassāti vuttaṃ hoti.
Bahū (many) is an indefinite numerical designation, meaning innumerable hundreds, innumerable thousands, and innumerable hundreds of thousands.
Bahū là một từ chỉ số lượng không xác định, có nghĩa là không phải một trăm, không phải một ngàn, không phải một trăm ngàn.
Dibbantīti devā, pañcahi kāmaguṇehi kīḷanti, attano vā siriyā jotentīti attho.
Those who shine are devas (gods); they sport with the five strands of sensual pleasure, or they shine with their own splendor—such is the meaning.
Devā (chư thiên) là những chúng sinh chiếu sáng, hoặc là những chúng sinh vui chơi với năm dục lạc của chư thiên, hay là những chúng sinh tự mình tỏa sáng với vẻ huy hoàng của mình. Đó là ý nghĩa.
Apica devāti tividhā devā sammutiupapattivisuddhivasena.
Furthermore, devas are of three kinds: by convention (sammuti), by rebirth (upapatti), and by purity (visuddhi).
Hơn nữa, Devā (chư thiên) có ba loại: theo quy ước, theo tái sinh, và theo sự thanh tịnh.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
Tesu idha upapattidevā adhippetā.
Among these, upapatti-devas are intended here.
Trong số đó, ở đây, chư thiên tái sinh là đối tượng được đề cập.
Manuno apaccāti manussā.
Offspring of Manu are manussas (humans).
Manussā (loài người) là hậu duệ của Manu.
Porāṇā pana bhaṇanti – manaso ussannatāya manussā.
However, the ancients say: humans are so called because of the abundance of mind (manaso ussannatāya).
Tuy nhiên, những người xưa nói rằng: loài người (manussā) là do tâm trí phát triển vượt trội.
Te jambudīpakā, aparagoyānakā, uttarakurukā, pubbavidehakāti catubbidhā, idha jambudīpakā adhippetā.
They are of four kinds: those of Jambudīpa, Aparagoyāna, Uttarakuru, and Pubbavideha; here, those of Jambudīpa are intended.
Họ có bốn loại: người Jambudīpa, người Aparagoyāna, người Uttarakuru, và người Pubbavideha. Ở đây, người Jambudīpa là đối tượng được đề cập.
Maṅgalanti mahanti imehi sattāti maṅgalāni, iddhiṃ vuddhiñca pāpuṇantīti attho.
Maṅgala (blessings) means that beings achieve greatness through these*; that is, they attain prosperity and growth.
Maṅgalāni (các điều lành) là những điều mà nhờ đó chúng sinh trở nên vĩ đại, đạt được sự thịnh vượng và phát triển. Đó là ý nghĩa.
Acintayunti cintesuṃ ākaṅkhamānāti icchamānā patthayamānā pihayamānā.
Acintayuṃ means they thought, ākaṅkhamānā means wishing, longing, yearning.
Acintayuṃ nghĩa là đã suy nghĩ. Ākaṅkhamānā nghĩa là mong muốn, khát khao, ao ước.
Sotthānanti sotthibhāvaṃ, sabbesaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ sobhanānaṃ sundarānaṃ kalyāṇānaṃ dhammānamatthitanti vuttaṃ hoti.
Sotthānaṃ means well-being; it means the existence of all good, beautiful, and wholesome states related to this life and the next.
Sotthānaṃ nghĩa là sự an lành, tức là sự hiện hữu của tất cả các pháp tốt đẹp, ưu việt, và thiện lành, mang lại lợi ích trong hiện tại và tương lai.
Brūhīti desehi pakāsehi, ācikkha vivara vibhaja uttānīkarohi.
Brūhī means declare, proclaim, tell, reveal, differentiate, clarify.
Brūhī nghĩa là hãy thuyết giảng, hãy công bố, hãy chỉ dạy, hãy giải thích, hãy phân tích, hãy làm cho rõ ràng.
Maṅgalanti iddhikāraṇaṃ vuddhikāraṇaṃ sabbasampattikāraṇaṃ.
Maṅgala means the cause of prosperity, the cause of growth, the cause of all success.
Maṅgalaṃ là nguyên nhân của sự thịnh vượng, nguyên nhân của sự phát triển, nguyên nhân của mọi thành tựu.
Uttamanti visiṭṭhaṃ pavaraṃ sabbalokahitasukhāvahanti ayaṃ gāthāya anupubbapadavaṇṇanā.
Uttamaṃ means supreme, excellent, bringing welfare and happiness to all worlds—this is the word-by-word explanation of the verse.
Uttamaṃ là tối thượng, cao quý, mang lại lợi ích và hạnh phúc cho tất cả chúng sinh trong thế gian. Đây là giải thích từng từ của bài kệ.
Ayaṃ pana piṇḍattho – so devaputto dasasahassacakkavāḷesu devatā maṅgalapañhaṃ sotukāmatāya imasmiṃ cakkavāḷe sannipatitvā ekavālaggakoṭiokāsamatte dasapi vīsampi tiṃsampi cattālīsampi paññāsampi saṭṭhipi sattatipi asītipi sukhumattabhāve nimminitvā sabbadevamārabrahmāno siriyā ca tejasā ca adhiggayha virocamānaṃ paññattavarabuddhāsane nisinnaṃ bhagavantaṃ parivāretvā ṭhitā disvā tasmiñca samaye anāgatānampi sakalajambudīpakānaṃ manussānaṃ cetasā cetoparivitakkamaññāya sabbadevamanussānaṃ vicikicchāsallasamuddharaṇatthaṃ āha –
Now, this is the summary meaning: That deva-putta (divine son), wishing to hear the question about blessings, saw the devas of ten thousand world-systems assembled in this world-system, having created subtle forms of ten, twenty, thirty, forty, fifty, sixty, seventy, or eighty devas, in an area as small as the tip of a hair. He saw them surrounding the Blessed One, who was radiating brilliance, outshining all devas, Māras, and Brahmās with his glory and majesty, as he sat on the arranged excellent Buddha-seat. At that time, knowing the thoughts and reflections of the humans in all of Jambudīpa who had not yet arrived, and for the purpose of removing the dart of doubt for all devas and humans, he said –
Đây là tóm tắt ý nghĩa của bài kệ: Vị thiên tử đó, vì muốn nghe vấn đề về maṅgala (điềm lành) từ các vị thiên nhân trong mười ngàn cõi luân hồi, đã tập hợp tại cõi luân hồi này, hóa hiện thành thân hình vi tế, mười, hai mươi, ba mươi, bốn mươi, năm mươi, sáu mươi, bảy mươi, tám mươi vị trên một khoảng không gian nhỏ bằng đầu sợi lông, và khi thấy Đức Thế Tôn đang ngự trên tòa Phật quý báu đã được sắp đặt, tỏa sáng rực rỡ, vượt trội hơn tất cả chư thiên, Māra, và Phạm thiên về sự uy nghi và oai lực, được bao quanh bởi chư thiên, và vào thời điểm đó, để nhổ bỏ mũi tên nghi ngờ của tất cả chư thiên và loài người, hiểu được suy nghĩ của những người chưa đến từ khắp Jambudīpa, vị thiên tử đã thưa rằng:
3. Evametaṃ devaputtassa vacanaṃ sutvā bhagavā ‘‘asevanā ca bālāna’’nti gāthamāha.
3. Having heard this speech of the deva-putta, the Blessed One spoke the verse "Asevanā ca bālānaṃ" (Not associating with fools).
3. Nghe lời của vị thiên tử đó, Đức Thế Tôn đã thuyết bài kệ “Asevanā ca bālānaṃ”.
Tattha asevanāti abhajanā apayirupāsanā.
Therein, asevanā means non-association, not resorting to.
Trong đó, asevanā nghĩa là không giao du, không gần gũi.
Bālānanti balanti assasantīti bālā, assasitapassasitamattena jīvanti, na paññājīvitenāti adhippāyo.
Bālānaṃ means fools (bālā) who only breathe (balanti assasanti); the intention is that they live merely by inhaling and exhaling, not by the life of wisdom.
Bālānaṃ nghĩa là những người ngu dốt, vì họ chỉ sống bằng hơi thở ra vào, không sống bằng trí tuệ. Đó là ý nghĩa.
Tesaṃ bālānaṃ.
Of those fools.
Bālānaṃ là của những người ngu dốt đó.
Paṇḍitānanti paṇḍantīti paṇḍitā, sandiṭṭhikasamparāyikesu atthesu ñāṇagatiyā gacchantīti adhippāyo.
Paṇḍitānaṃ means the wise (paṇḍitā) who are sagacious (paṇḍanti); the intention is that they progress with the wisdom-path in matters pertaining to this life and the next.
Paṇḍitānaṃ nghĩa là những người trí tuệ, vì họ tiến bước bằng trí tuệ trong các vấn đề lợi ích hiện tại và tương lai. Đó là ý nghĩa.
Tesaṃ paṇḍitānaṃ.
Of those wise.
Paṇḍitānaṃ là của những người trí tuệ đó.
Sevanā ti bhajanā payirupāsanā taṃsahāyatā taṃsampavaṅkatā taṃsamaṅgitā pūjāti sakkāragarukāramānanavandanā.
Sevanā means association, resorting to, being their companion, being devoted to them, being united with them; pūjā means honor, reverence, respect, veneration.
Sevanā nghĩa là giao du, gần gũi, kết bạn với họ, liên kết với họ, đồng hành với họ. Pūjā nghĩa là sự tôn kính, sự trọng thị, sự kính trọng, sự đảnh lễ.
Pūjaneyyānanti pūjārahānaṃ.
Pūjaneyyānaṃ means those worthy of honor.
Pūjaneyyānaṃ nghĩa là những người đáng được tôn kính.
Etaṃ maṅgalamuttamanti yā ca bālānaṃ asevanā, yā ca paṇḍitānaṃ sevanā, yā ca pūjaneyyānaṃ pūjā, taṃ sabbaṃ sampiṇḍetvā āha ‘‘etaṃ maṅgalamuttama’’nti.
Etaṃ maṅgalamuttamaṃ means: that not associating with fools, that associating with the wise, and that honoring those worthy of honor—all of this combined, he said, ‘‘this is the highest blessing.’’
Etaṃ maṅgalamuttamaṃ nghĩa là tổng hợp tất cả: không giao du với người ngu, giao du với người trí, và tôn kính những người đáng được tôn kính, đó là điều lành tối thượng.
Yaṃ tayā puṭṭhaṃ ‘‘brūhi maṅgalamuttama’’nti, ettha tāva etaṃ maṅgalamuttamanti gaṇhāhīti vuttaṃ hoti.
That which you asked, ‘‘tell us the highest blessing,’’ here, indeed, understand this to be the highest blessing—so it is said.
Điều mà ngươi đã thỉnh vấn: “Xin Ngài hãy thuyết giảng điều lành tối thượng,” ở đây, hãy chấp nhận điều này là điều lành tối thượng. Đó là ý nghĩa.
Ayametissā gāthāya padavaṇṇanā.
This is the word explanation of this verse.
Đây là giải thích từng từ của bài kệ đó.
Atthavaṇṇanā panassā evaṃ veditabbā – evametaṃ devaputtassa vacanaṃ sutvā bhagavā ‘‘asevanā ca bālāna’’nti imaṃ gāthamāha.
Its meaning explanation should be understood thus: Having heard this speech of the deva-putta, the Blessed One spoke this verse, ‘‘Asevanā ca bālānaṃ.’’
Về giải thích ý nghĩa của bài kệ đó, nên hiểu như sau: Nghe lời của vị thiên tử đó, Đức Thế Tôn đã thuyết bài kệ “Asevanā ca bālānaṃ” này.
Tattha yasmā catubbidhā gāthā pucchitagāthā, apucchitagāthā, sānusandhikagāthā, ananusandhikagāthāti.
Therein, because verses are of four kinds: asked (pucchitagāthā), unasked (apucchitagāthā), with underlying connection (sānusandhikagāthā), and without underlying connection (ananusandhikagāthā).
Trong đó, có bốn loại bài kệ: bài kệ được thỉnh vấn, bài kệ không được thỉnh vấn, bài kệ có liên hệ, và bài kệ không có liên hệ.
Tattha ‘‘pucchāmi taṃ, gotama, bhūripañña, kathaṅkaro sāvako sādhu hotī’’ti (su. ni. 378) ca ‘‘kathaṃ nu tvaṃ, mārisa, oghamatarī’’ti (saṃ. ni. 1.1) ca evamādīsu pucchitena kathitā pucchitagāthā.
Among these, a verse spoken in response to a question, such as ‘‘I ask you, Gotama of vast wisdom, how does a disciple become good?’’ and ‘‘How, sir, did you cross the flood?’’—these are pucchitagāthā.
Trong đó, bài kệ được thuyết giảng do có sự thỉnh vấn, như trong các câu “Bạch Gotama, bậc có trí tuệ rộng lớn, con xin hỏi Ngài, một đệ tử hành xử như thế nào thì tốt đẹp?” và “Bạch hiền giả, làm sao Ngài vượt qua dòng nước lũ?” được gọi là bài kệ được thỉnh vấn.
‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato’’ti evamādīsu (su. ni. 767) apucchitena attajjhāsayavasena kathitā apucchitagāthā.
A verse spoken without being asked, according to one's own inclination, such as ‘‘What others call happiness, the Noble Ones call suffering’’—these are apucchitagāthā.
Bài kệ được thuyết giảng không do có sự thỉnh vấn, mà do ý muốn của chính mình, như trong các câu “Điều mà người khác gọi là hạnh phúc, các bậc Thánh lại gọi là khổ đau,” được gọi là bài kệ không được thỉnh vấn.
Sabbāpi buddhānaṃ gāthā ‘‘sanidānāhaṃ, bhikkhave, dhammaṃ desessāmī’’ti (a. ni. 3.126; kathā. 806) vacanato sānusandhikagāthā.
All verses of the Buddhas are sānusandhikagāthā, according to the statement, ‘‘Monks, I will teach the Dhamma with its underlying connection.’’
Tất cả các bài kệ của chư Phật đều là bài kệ có liên hệ, vì có lời dạy “Này các Tỳ-khưu, Ta sẽ thuyết giảng Dhamma có duyên khởi.”
Ananusandhikagāthā imasmiṃ sāsane natthi.
There are no ananusandhikagāthā in this Dispensation.
Trong giáo pháp này không có bài kệ không có liên hệ.
Evametāsu gāthāsu ayaṃ devaputtena pucchitena bhagavatā kathitattā pucchitagāthā.
Thus, among these verses, this one is a pucchitagāthā, having been spoken by the Blessed One in response to a question by the deva-putta.
Trong số các loại bài kệ đó, bài kệ này là bài kệ được thỉnh vấn, vì được vị thiên tử thỉnh vấn và Đức Thế Tôn đã thuyết giảng.
Ayañca yathā cheko puriso kusalo maggassa kusalo amaggassa maggaṃ puṭṭho paṭhamaṃ vijahitabbaṃ ācikkhitvā pacchā gahetabbaṃ ācikkhati ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne dvedhāpatho hoti, tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇhathā’’ti, evaṃ sevitabbāsevitabbesu asevitabbaṃ ācikkhitvā sevitabbaṃ ācikkhati.
Just as a skilled person, expert in the path and expert in the non-path, when asked about the path, first tells what should be avoided and then what should be taken, saying, ‘‘At such and such a place there is a fork in the road; there, abandon the left and take the right,’’ so too does the Blessed One, when speaking about what should and should not be associated with, first tell what should not be associated with, and then what should be associated with.
Bài kệ này giống như một người khéo léo, thông thạo về con đường và không thông thạo về con đường, khi được hỏi về con đường, trước tiên sẽ chỉ ra con đường cần tránh, sau đó chỉ ra con đường cần đi, ví dụ: “Ở chỗ kia có ngã ba, hãy bỏ con đường bên trái và đi con đường bên phải.” Tương tự như vậy, khi nói về những điều nên và không nên giao du, Ngài chỉ ra điều không nên giao du trước, rồi mới chỉ ra điều nên giao du.
Bhagavā ca maggakusalapurisasadiso.
And the Blessed One is like a person skilled in the path.
Và Đức Thế Tôn cũng giống như người thông thạo con đường.
Yathāha –
As it is said –
Như đã nói:
Tasmā paṭhamaṃ asevitabbaṃ ācikkhanto āha – ‘‘asevanā ca bālānaṃ, paṇḍitānañca sevanā’’ti.
Therefore, first announcing what should not be associated with, he said: ‘‘Not associating with fools, and associating with the wise.’’
Do đó, trước tiên, khi chỉ ra điều không nên giao du, Ngài nói: “Không giao du với người ngu, và giao du với người trí.”
Vijahitabbamaggo viya hi paṭhamaṃ bālā na sevitabbā na payirupāsitabbā, tato gahetabbamaggo viya paṇḍitā sevitabbā payirupāsitabbāti.
For, just like a path to be abandoned, fools should not be associated with or resorted to; then, like a path to be taken, the wise should be associated with and resorted to.
Giống như con đường cần tránh, trước tiên không nên giao du hay gần gũi với người ngu; sau đó, giống như con đường cần đi, nên giao du và gần gũi với người trí.
Kasmā pana bhagavatā maṅgalaṃ kathentena paṭhamaṃ bālānamasevanā paṇḍitānañca sevanā kathitāti?
But why did the Blessed One, when teaching about blessings, first speak of not associating with fools and associating with the wise?
Tại sao Đức Thế Tôn, khi thuyết giảng về maṅgala, lại nói về việc không giao du với người ngu và giao du với người trí trước tiên?
Vuccate – yasmā imaṃ diṭṭhādīsu maṅgaladiṭṭhiṃ bālasevanāya devamanussā gaṇhiṃsu, sā ca amaṅgalaṃ, tasmā tesaṃ taṃ idhalokaparalokatthabhañjakaṃ akalyāṇamittasaṃsaggaṃ garahantena ubhayalokatthasādhakañca kalyāṇamittasaṃsaggaṃ pasaṃsantena bhagavatā paṭhamaṃ bālānamasevanā paṇḍitānañca sevanā kathitāti.
It is said: Because devas and humans adopted this view of blessings (maṅgaladiṭṭhi) in sights, etc., through associating with fools, and that (view) is not a blessing. Therefore, the Blessed One, criticizing that association with unwholesome friends which destroys the welfare of both this world and the next, and praising the association with wholesome friends which accomplishes the welfare of both worlds, first spoke of not associating with fools and associating with the wise.
Xin được giải thích: Bởi vì chư thiên và loài người đã chấp nhận quan niệm về maṅgala này (như thấy hình sắc, v.v.) do giao du với người ngu, và điều đó không phải là maṅgala. Do đó, Đức Thế Tôn, muốn chỉ trích sự giao du với bạn bè xấu, điều hủy hoại lợi ích ở cả thế giới này và thế giới sau, và muốn ca ngợi sự giao du với bạn bè thiện lành, điều mang lại lợi ích cho cả hai thế giới, đã thuyết giảng về việc không giao du với người ngu và giao du với người trí trước tiên.
Tattha bālā nāma ye keci pāṇātipātādiakusalakammapathasamannāgatā sattā, te tīhākārehi jānitabbā.
Therein, fools are any beings whatsoever who are endowed with unwholesome courses of action such as the destruction of life. They should be known by three aspects.
Trong đó, bālā (người ngu) là bất kỳ chúng sinh nào sống trong các ác nghiệp như sát sinh, v.v. Họ nên được nhận biết qua ba đặc điểm.
Yathāha ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, bālassa bālalakkhaṇānī’’ti suttaṃ (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.246).
As it is said in the Sutta: ‘‘Monks, these three are the marks of a fool, the characteristics of a fool.’’
Như đã nói trong kinh “Này các Tỳ-khưu, có ba đặc điểm của người ngu” (A.N. 3.3; M.N. 3.246).
Apica pūraṇakassapādayo cha satthāro, devadattakokālikakaṭamodakatissakhaṇḍadeviyāputtasamuddadattaciñcamāṇavikādayo atītakāle ca dīghavidassa bhātāti ime aññe ca evarūpā sattā bālāti veditabbā.
Moreover, the six teachers such as Purāṇa Kassapa, Devadatta, Kokālika, Kaṭamodaka Tissa, Sumuddadatta the son of Khaṇḍadevī, Ciñcamāṇavikā, and others, and in the past, Dīghavidha’s brother, and other such foolish beings are to be known as fools.
Hơn nữa, sáu vị đạo sư như Pūraṇakassapa, và Devadatta, Kokālika, Kaṭamodakatissa, con trai của Khaṇḍadevī là Samuddadatta, Ciñcamāṇavikā và những người khác, cùng với anh trai của Dīghavidha trong quá khứ, và những chúng sinh tương tự như vậy, cần phải được biết là những kẻ ngu si (bāla).
‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, naḷāgārā vā tiṇāgārā vā aggi mutto kūṭāgārānipi ḍahati ullittāvalittāni nivātāni phusitaggaḷāni pihitavātapānāni, evameva kho, bhikkhave, yāni kānici bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato.
“Just as, bhikkhus, when fire escapes from a reed-house or a grass-house, it burns down even gable-roofed houses that are plastered, cemented, free from draughts, with well-fitting bolts, and closed windows; even so, bhikkhus, whatever fears arise, all those arise from the fool, not from the wise one.
“Này các Tỳ-khưu, ví như lửa bùng lên từ một ngôi nhà tranh hay nhà lá, nó cũng thiêu đốt những ngôi nhà có chóp nhọn, được trát vữa kỹ lưỡng, không có gió lùa, chốt cửa chắc chắn, và cửa sổ đóng kín. Cũng vậy, này các Tỳ-khưu, bất kỳ nỗi sợ hãi nào phát sinh, tất cả đều phát sinh từ kẻ ngu si, chứ không phải từ người trí.
Ye keci upaddavā uppajjanti…pe… ye keci upasaggā…pe… no paṇḍitato.
Whatever misfortunes arise… (thus) …whatever dangers… not from the wise one.
Bất kỳ tai họa nào phát sinh… (v.v.)… bất kỳ chướng ngại nào… (v.v.)… không phải từ người trí.
Iti kho, bhikkhave, sappaṭibhayo bālo, appaṭibhayo paṇḍito.
Thus, bhikkhus, the fool is fearful; the wise one is fearless.
Do đó, này các Tỳ-khưu, kẻ ngu si thì đầy sợ hãi, người trí thì không sợ hãi.
Saupaddavo bālo, anupaddavo paṇḍito, saupasaggo bālo, anupasaggo paṇḍito’’ti (a. ni. 3.1).
The fool is fraught with misfortune; the wise one is free from misfortune. The fool is fraught with danger; the wise one is free from danger.”
Kẻ ngu si thì đầy tai họa, người trí thì không tai họa; kẻ ngu si thì đầy chướng ngại, người trí thì không chướng ngại.”
Evaṃ bhagavā sabbākārena bālūpasevanaṃ garahanto ‘‘bālānamasevanā maṅgala’’nti vatvā idāni paṇḍitasevanaṃ pasaṃsanto ‘‘paṇḍitānañca sevanā maṅgala’’nti āha.
Having thus denounced association with fools in every way, saying, “Not associating with fools is a blessing,” the Blessed One now praises association with the wise, saying, “Association with the wise is a blessing.” There, the wise are any beings endowed with the ten wholesome courses of action, beginning with abstinence from the destruction of life. They are to be known by three aspects.
Như vậy, Thế Tôn đã quở trách việc gần gũi kẻ ngu si bằng mọi cách, nói rằng “không gần gũi kẻ ngu si là một điều lành”, và bây giờ, khi ca ngợi việc gần gũi người trí, Ngài nói: “Gần gũi người trí là một điều lành.”
Tattha paṇḍitā nāma ye keci pāṇātipātāveramaṇiādidasakusalakammapathasamannāgatā sattā, te tīhākārehi jānitabbā.
As the discourse states, “Bhikkhus, these are the three characteristics of a wise person.”
Ở đây, người trí (paṇḍitā) là bất kỳ chúng sinh nào đã thành tựu mười nghiệp đạo thiện như kiêng sát sinh, cần được biết qua ba phương diện.
Yathāha ‘‘tīṇimāni, bhikkhave, paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇānī’’ti (a. ni. 3.3; ma. ni. 3.253) suttaṃ.
As it is said in the Sutta, "Bhikkhus, these are the three characteristics of a wise person."
Như kinh đã nói: “Này các Tỳ-khưu, có ba dấu hiệu của người trí” (A.III.3; M.III.253).
Apica buddhapaccekabuddhaasītimahāsāvakā aññe ca tathāgatassa sāvakā sunettamahāgovindavidhurasarabhaṅgamahosadhasutasomanimirāja- ayogharakumāraakittipaṇḍitādayo ca paṇḍitāti veditabbā.
Moreover, the Buddhas, Paccekabuddhas, the eighty Great Disciples, and other disciples of the Tathāgata, such as Sunetta, Mahāgovinda, Vidhura, Sarabhaṅga, Mahosadha, Sutasoma, King Nimi, Prince Ayoghara, and Akitti Paṇḍita, are to be known as wise ones.
Hơn nữa, chư Phật, chư Độc Giác Phật, tám mươi vị Đại Thanh Văn, và các đệ tử khác của Đức Như Lai như Sunetta, Mahāgovinda, Vidhura, Sarabhaṅga, Mahosadha, Sutasoma, vua Nimi, hoàng tử Ayoghara, Akittipaṇḍita và những vị khác đều được biết là người trí.
Te bhaye viya rakkhā andhakāre viya padīpo khuppipāsādidukkhābhibhave viya annapānādippaṭilābho attano vacanakarānaṃ sabbabhayupaddavūpasaggaviddhaṃsanasamatthā honti.
They are able to destroy all fears, misfortunes, and dangers for those who follow their words, just as a protector in danger, a lamp in darkness, or the acquisition of food and drink in suffering from hunger and thirst.
Họ có khả năng tiêu diệt mọi nỗi sợ hãi, tai họa, chướng ngại cho những ai làm theo lời họ, như sự bảo vệ khi có nguy hiểm, như ngọn đèn trong bóng tối, như việc có được thức ăn, đồ uống khi bị đói khát và các khổ đau khác đè nặng.
Tathā hi tathāgataṃ āgamma asaṅkhyeyyā aparimāṇā devamanussā āsavakkhayaṃ pattā, brahmaloke patiṭṭhitā, devaloke patiṭṭhitā, sugatiloke uppannā, sāriputtatthere cittaṃ pasādetvā catūhi ca paccayehi theraṃ upaṭṭhahitvā asīti kulasahassāni sagge nibbattāni.
Indeed, by relying on the Tathāgata, immeasurable and countless devas and humans attained the destruction of defilements, established themselves in the Brahma-world, established themselves in the deva-world, and were reborn in realms of bliss. Eighty thousand families, having purified their minds towards Elder Sāriputta and supported the Elder with the four requisites, were reborn in heaven.
Thật vậy, nhờ Đức Như Lai, vô số chư thiên và loài người đã đạt được sự diệt trừ lậu hoặc, an trú trong cõi Phạm thiên, an trú trong cõi chư thiên, tái sinh vào cõi thiện thú; tám mươi ngàn gia đình đã tái sinh vào cõi trời sau khi tịnh tín vào Trưởng lão Sāriputta và cúng dường bốn vật dụng cho Trưởng lão.
Tathā mahāmoggallānamahākassapappabhutīsu sabbamahāsāvakesu, sunettassa satthuno sāvakā appekacce brahmaloke uppajjiṃsu, appekacce paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ sahabyataṃ…pe… appekacce gahapatimahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjiṃsu.
Similarly, regarding Mahāmoggallāna, Mahākassapa, and all the Great Disciples, some disciples of the teacher Sunetta were reborn in the Brahma-world, some attained companionship with the devas of the Paranimmitavasavattī realm… some attained companionship with families of wealthy householders.
Cũng vậy, đối với tất cả các Đại Thanh Văn như Mahāmoggallāna, Mahākassapa và những vị khác, một số đệ tử của Đạo sư Sunetta đã tái sinh vào cõi Phạm thiên, một số tái sinh vào cõi chư thiên Paranimmitavasavattī… (v.v.)… một số tái sinh vào gia đình các gia chủ đại phú.
Vuttampi cetaṃ –
And this was said:
Điều này cũng đã được nói:
Evaṃ bhagavā sabbākārena paṇḍitasevanaṃ pasaṃsanto ‘‘paṇḍitānaṃ sevanā maṅgala’’nti vatvā idāni tāya bālānaṃ asevanāya paṇḍitānaṃ sevanāya ca anupubbena pūjaneyyabhāvaṃ upagatānaṃ pūjaṃ pasaṃsanto ‘‘pūjā ca pūjaneyyānaṃ maṅgala’’nti āha.
Having thus praised association with the wise in every way, saying, “Association with the wise is a blessing,” the Blessed One now praises the veneration of those who have gradually become worthy of veneration through not associating with fools and associating with the wise, saying, “Veneration of those worthy of veneration is a blessing.” There, those worthy of veneration are the Buddhas, the Blessed Ones, by reason of being free from all faults and endowed with all virtues; and after them, the Paccekabuddhas, and the Noble Disciples.
Như vậy, Thế Tôn đã ca ngợi việc gần gũi người trí bằng mọi cách, nói rằng “gần gũi người trí là một điều lành”, và bây giờ, khi ca ngợi sự cúng dường những bậc đáng được cúng dường, những người đã dần đạt đến địa vị đáng được tôn kính nhờ không gần gũi kẻ ngu si và gần gũi người trí, Ngài nói: “Cúng dường những bậc đáng được cúng dường là một điều lành.”
Tattha pūjaneyyā nāma sabbadosavirahitattā sabbaguṇasamannāgatattā ca buddhā bhagavanto, tato pacchā paccekabuddhā, ariyasāvakā ca.
Among these, pūjaneyyā (those worthy of veneration) are the Buddhas, the Blessed Ones, being free from all faults and endowed with all good qualities; after them, the Paccekabuddhas and the noble disciples.
Ở đây, những bậc đáng được cúng dường (pūjaneyyā) là chư Phật, Thế Tôn, vì các Ngài hoàn toàn không có mọi lỗi lầm và thành tựu mọi phẩm chất; sau đó là chư Độc Giác Phật, và các bậc Thánh đệ tử.
Tesañhi pūjā appakāpi dīgharattaṃ hitāya sukhāya hoti, sumanamālākāramallikādayo cettha nidassanaṃ.
Indeed, even a small offering to them is conducive to welfare and happiness for a long time, and Sumana the garland-maker, Mallikā, and others are examples here.
Thật vậy, việc cúng dường các Ngài, dù ít ỏi, cũng mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài; người bán hoa Sumana và Mallikā là những ví dụ ở đây.
Tatthekaṃ nidassanamattaṃ bhaṇāma – bhagavā hi ekadivasaṃ pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi.
Among these, we will relate just one example: One day, in the forenoon, the Blessed One, having dressed and taken His bowl and robes, entered Rājagaha for alms. Then Sumanamālākāra, the garland-maker, who was going with flowers for King Seniya Bimbisāra of Magadha, saw the Blessed One, who had arrived at the city gate, a delightful and inspiring sight, adorned with the thirty-two marks of a Great Man and the eighty minor characteristics, radiant with the glory of a Buddha. Seeing Him, he thought, “The king might give me a hundred or a thousand (coins) for these flowers, but that would only be happiness in this world. However, an offering to the Blessed One yields immeasurable and innumerable fruits, and is conducive to welfare and happiness for a long time. So, I shall offer these flowers to the Blessed One.” With a purified mind, he took a handful of flowers and threw them towards the Blessed One. The flowers went through the air and formed a canopy of garlands above the Blessed One, remaining there.
Ở đây, chúng ta sẽ kể một ví dụ nhỏ: Một ngày nọ, vào buổi sáng, Thế Tôn đã đắp y, cầm bát và y đi vào Rājagaha để khất thực.
Atha kho sumanamālākāro rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa pupphāni gahetvā gacchanto addasa bhagavantaṃ nagaradvāramanuppattaṃ pāsādikaṃ pasādanīyaṃ dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇāsītānubyañjanappaṭimaṇḍitaṃ buddhasiriyā jalantaṃ, disvānassa etadahosi ‘‘rājā pupphāni gahetvā sataṃ vā sahassaṃ vā dadeyya, tañca idhalokamattameva sukhaṃ bhaveyya, bhagavato pana pūjā appameyyaasaṅkhyeyyaphalā dīgharattaṃ hitasukhāvahā hoti, handāhaṃ imehi pupphehi bhagavantaṃ pūjemī’’ti pasannacitto ekaṃ pupphamuṭṭhiṃ gahetvā bhagavato paṭimukhaṃ khipi, pupphāni ākāsena gantvā bhagavato upari mālāvitānaṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
Seeing that power, the garland-maker, with a mind even more purified, again threw a handful of flowers. Those too went and formed a floral tunic, remaining there.
Khi ấy, người bán hoa Sumana, đang mang hoa cho vua Magadha Seniya Bimbisāra, đã nhìn thấy Thế Tôn đến cổng thành, Ngài thật đáng kính, đáng ngưỡng mộ, được trang hoàng bằng ba mươi hai tướng tốt của bậc Đại nhân và tám mươi tướng phụ, rực rỡ với vẻ đẹp của Đức Phật. Sau khi nhìn thấy Ngài, người ấy nghĩ: “Vua có thể nhận hoa và ban cho mình một trăm hay một ngàn đồng, nhưng niềm vui đó chỉ là ở đời này. Còn việc cúng dường Thế Tôn thì mang lại quả báo vô lượng, vô biên, mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài. Vậy ta hãy dùng những bông hoa này để cúng dường Thế Tôn.” Với tâm tịnh tín, người ấy lấy một nắm hoa và ném về phía trước Thế Tôn. Những bông hoa bay lên không trung, tạo thành một tán hoa phía trên Thế Tôn và dừng lại.
Mālākāro tamānubhāvaṃ disvā pasannataracitto puna ekaṃ pupphamuṭṭhiṃ khipi, tānipi gantvā mālākañcuko hutvā aṭṭhaṃsu.
Seeing that power, the garland-maker, with an even more delighted mind, again threw a handful of flowers, and they too went and formed a garland-robe.
Người bán hoa thấy thần lực đó, tâm càng thêm tịnh tín, lại ném một nắm hoa nữa. Những bông hoa đó cũng bay lên và tạo thành một chiếc áo choàng hoa rồi dừng lại.
Evaṃ aṭṭha pupphamuṭṭhiyo khipi, tāni gantvā pupphakūṭāgāraṃ hutvā aṭṭhaṃsu.
Thus, he threw eight handfuls of flowers, and they went and became a flower pinnacle-chamber and stood there.
Tám nắm hoa cũng được ném như vậy, chúng bay đi và trở thành một ngôi nhà mái nhọn bằng hoa rồi đứng yên.
Bhagavā antokūṭāgāre ahosi, mahājanakāyo sannipati.
The Blessed One was inside the flower-pinnacle-chamber, and a great multitude assembled.
Đức Thế Tôn ngự trong ngôi nhà mái nhọn bằng hoa, đại chúng tụ họp.
Bhagavā mālākāraṃ passanto sitaṃ pātvākāsi.
The Blessed One, seeing the garland-maker, revealed a smile.
Đức Thế Tôn nhìn người bán hoa và mỉm cười.
Ānandatthero ‘‘na buddhā ahetū apaccayā sitaṃ pātukarontī’’ti sitakāraṇaṃ pucchi.
Thera Ānanda, thinking, "Buddhas do not reveal a smile without a cause or condition," asked about the reason for the smile.
Trưởng lão Ānanda hỏi nguyên nhân nụ cười, rằng: “Các vị Phật không mỉm cười mà không có nguyên nhân, không có duyên cớ.”
Bhagavā āha ‘‘eso, ānanda, mālākāro imissā pūjāya ānubhāvena satasahassakappe devesu ca manussesu ca saṃsaritvā pariyosāne sumanissaro nāma paccekabuddho bhavissatī’’ti.
The Blessed One said, "Ānanda, this garland-maker, by the power of this offering, will wander for one hundred thousand aeons among devas and humans, and at the end, he will become a Paccekabuddha named Sumanissara."
Đức Thế Tôn nói: “Này Ānanda, người bán hoa này, nhờ năng lực của sự cúng dường này, sau khi luân hồi trong cõi trời và cõi người suốt một trăm ngàn kiếp, cuối cùng sẽ trở thành một vị Độc Giác Phật tên là Sumanissara.”
Vacanapariyosāne dhammadesanatthaṃ imaṃ gāthaṃ abhāsi –
At the end of his discourse, to teach the Dhamma, he spoke this verse:
Khi lời nói kết thúc, để thuyết pháp, Ngài đã nói bài kệ này –
Gāthāvasāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
At the end of the verse, eighty-four thousand beings attained comprehension of the Dhamma.
Khi bài kệ kết thúc, có tám mươi bốn ngàn chúng sinh chứng ngộ Pháp.
Evaṃ appakāpi tesaṃ pūjā dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti veditabbā.
Thus, it should be understood that even a small offering to these beings brings benefit and happiness for a long time.
Như vậy, cần phải biết rằng sự cúng dường dù nhỏ bé của họ cũng mang lại lợi ích và an lạc lâu dài.
Sā ca āmisapūjāva, ko pana vādo paṭipattipūjāya?
That was an offering of material things, so what need is there to speak of an offering of practice (paṭipattipūjā)?
Đó chỉ là sự cúng dường vật chất, huống hồ là sự cúng dường bằng sự thực hành (paṭipattipūjā)?
Yato ye kulaputtā saraṇagamanasikkhāpadappaṭiggahaṇena uposathaṅgasamādānena catupārisuddhisīlādīhi ca attano guṇehi bhagavantaṃ pūjenti, ko tesaṃ pūjāphalaṃ vaṇṇayissati?
Who indeed can describe the fruit of the offering of those noble sons who venerate the Blessed One with their own virtues, such as undertaking the refuges and precepts, observing Uposatha duties, and the fourfold pure morality (catupārisuddhisīla)?
Vì những thiện nam tử nào cúng dường Đức Thế Tôn bằng những phẩm chất của mình như thọ trì Tam Quy và các giới, thọ trì các chi phần Bát Quan Trai giới, và các Tứ Thanh Tịnh Giới, thì ai có thể ca ngợi quả báo của sự cúng dường ấy?
Te hi tathāgataṃ paramāya pūjāya pūjentīti vuttā.
For they are said to venerate the Tathāgata with the highest veneration.
Họ được nói là cúng dường Đức Như Lai bằng sự cúng dường tối thượng.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
Idāni yasmā ‘‘yaṃ yattha maṅgalaṃ.
Now, since the matrix was laid down: 'That which is a blessing in each instance, having distinguished it, one should demonstrate its nature as a blessing,' therefore this is said: In this verse, the non-association with fools, the association with the wise, and the veneration of those worthy of veneration—these three blessings are stated.
Bây giờ, vì đã đặt ra tiêu đề rằng: “Điều gì là phước lành ở đâu,
Vavatthapetvā taṃ tassa, maṅgalattaṃ vibhāvaye’’ti iti mātikā nikkhittā, tasmā idaṃ vuccati – evametissā gāthāya bālānaṃ asevanā, paṇḍitānaṃ sevanā, pūjaneyyānañca pūjāti tīṇi maṅgalāni vuttāni.
having determined that which is a blessing in each case, one should explain its blessedness." Thus, the mātikā (summary) was laid down. Therefore, it is said that in this verse, three blessings are mentioned: not associating with fools, associating with the wise, and honoring those worthy of veneration.
Hãy xác định nó và làm rõ tính chất phước lành của nó,” nên điều này được nói: Như vậy, trong bài kệ ấy, ba điều phước lành đã được nói đến là không gần gũi kẻ ác, gần gũi người hiền trí, và cúng dường những người đáng được cúng dường.
Tattha bālānaṃ asevanā bālasevanapaccayabhayādiparittāṇena ubhayalokatthahetuttā, paṇḍitānaṃ sevanā pūjaneyyānaṃ pūjā ca tāsaṃ phalavibhūtivaṇṇanāyaṃ vuttanayeneva nibbānasugatihetuttā maṅgalanti veditabbā.
Among these, the non-association with fools is a blessing because it leads to the benefit of both worlds through warding off fear and other dangers arising from association with fools; and the association with the wise and the veneration of those worthy of veneration are blessings because they lead to Nibbāna and happy destinations, in the manner already stated in the description of their abundant fruits.
Trong đó, không gần gũi kẻ ác được hiểu là phước lành vì nó mang lại lợi ích cho cả hai thế giới do ngăn chặn được những nỗi sợ hãi và nguy hiểm phát sinh từ việc gần gũi kẻ ác; còn gần gũi người hiền trí và cúng dường những người đáng được cúng dường được hiểu là phước lành vì chúng là nguyên nhân dẫn đến Niết Bàn và các cảnh giới thiện, theo cách đã nói trong phần mô tả về sự hiển lộ của quả báo của chúng.
Ito paraṃ tu mātikaṃ adassetvā eva yaṃ yattha maṅgalaṃ, taṃ vavatthapetvā tassa maṅgalattaṃ vibhāvayissāmāti.
From now on, without presenting the matrix, we will distinguish what is a blessing in each instance and demonstrate its nature as a blessing.
Từ đây trở đi, chúng tôi sẽ không trình bày tiêu đề mà sẽ xác định điều gì là phước lành ở đâu và làm rõ tính chất phước lành của nó.
4. Evaṃ bhagavā ‘‘brūhi maṅgalamuttama’’nti ekaṃ ajjhesitopi appaṃ yācito bahudāyako uḷārapuriso viya ekāya gāthāya tīṇi maṅgalāni vatvā tato uttaripi devatānaṃ sotukāmatāya maṅgalānamatthitāya yesaṃ yesaṃ yaṃ yaṃ anukulaṃ, te te satte tattha tattha maṅgale niyojetukāmatāya ca ‘‘patirūpadesavāso cā’’tiādīhi gāthāhi punapi anekāni maṅgalāni vattumāraddho.
4. Thus the Blessed One, though requested for one blessing ("Declare the highest blessing"), like a noble person who gives much when asked for little, having spoken of three blessings in one verse, then again began to speak of many other blessings with verses like "Dwelling in a suitable region" and so on, desiring that devas should hear, desiring the existence of blessings, and desiring to engage all beings, each in the blessings suitable for them.
4. Như vậy, Đức Thế Tôn, dù chỉ được thỉnh cầu một điều “Xin hãy nói về phước lành tối thượng,” nhưng giống như một người cao thượng ban tặng nhiều dù được yêu cầu ít, sau khi nói ba điều phước lành bằng một bài kệ, Ngài lại bắt đầu nói thêm nhiều điều phước lành khác bằng các bài kệ bắt đầu bằng “Nơi ở thích hợp, v.v.” vì chư thiên muốn nghe, vì các phước lành là cần thiết, và vì Ngài muốn sắp đặt chúng sinh vào những phước lành phù hợp với từng người.
Tattha paṭhamagāthāya tāva patirūpoti anucchaviko.
First, in that primary verse, Patirūpo means suitable.
Trong đó, trước hết, trong bài kệ đầu tiên, patirūpo nghĩa là thích hợp.
Desoti gāmopi nigamopi nagarampi janapadopi yo koci sattānaṃ nivāso okāso.
Deso means any dwelling place or locality for beings, be it a village, a market town, a city, or a district.
Deso nghĩa là một ngôi làng, một thị trấn, một thành phố, hay một vùng đất, bất kỳ nơi cư trú hay địa điểm nào của chúng sinh.
Vāsoti tattha nivāso.
Vāso means dwelling therein.
Vāso nghĩa là sự cư trú tại đó.
Pubbeti purā atītāsu jātīsu.
Pubbe means formerly, or in past existences.
Pubbe nghĩa là trước đây, trong các kiếp quá khứ.
Katapuññatāti upacitakusalatā.
Katapuññatā means having accumulated merit.
Katapuññatā nghĩa là đã tích lũy thiện nghiệp.
Attāti cittaṃ vuccati sakalo vā attabhāvo, sammāpaṇidhīti tassa attano sammā paṇidhānaṃ niyuñjanaṃ, ṭhapananti vuttaṃ hoti.
Attā is said to be the mind or the entire self; sammāpaṇidhī means the right establishment, application, or positioning of that self.
Attā được gọi là tâm, hoặc toàn bộ thân thể; sammāpaṇidhī có nghĩa là sự tự đặt mình vào đúng chỗ, sự sắp đặt đúng đắn của bản thân.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as already stated.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Ayamettha padavaṇṇanā.
This is the word explanation here.
Đây là phần giải thích từ ngữ ở đây.
Aparo nayo (mahāva. 259) – puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena mahāsālā, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.
Another method: To the east is a market town named Gajagala; beyond that are great Sāla trees; beyond those are the border regions; within them is the central region.
Một cách khác: Về phía đông có thị trấn tên là Gajaṅgala, xa hơn nữa là những cây sala lớn, và từ đó trở đi là các vùng biên giới, phía trong là vùng trung tâm.
Dakkhiṇapuratthimāya disāya sallavatī nāma nadī, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the southeast is a river named Sallavatī; beyond that are the border regions; within them is the central region.
Về phía đông nam có con sông tên là Sallavatī, từ đó trở đi là các vùng biên giới, phía trong là vùng trung tâm.
Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the south is a market town named Setakaṇṇika; beyond that are the border regions; within them is the central region.
Về phía nam có thị trấn tên là Setakaṇṇika, từ đó trở đi là các vùng biên giới, phía trong là vùng trung tâm.
Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the west is a brahmin village named Thūṇa; beyond that are the border regions; within them is the central region.
Về phía tây có làng Bà la môn tên là Thūṇa, từ đó trở đi là các vùng biên giới, phía trong là vùng trung tâm.
Uttarāya disāya usīraddhajo nāma pabbato, tato paraṃ paccantimā janapadā, orato majjhe.
To the north is a mountain named Usīraddhaja; beyond that are the border regions; within them is the central region.
Về phía bắc có ngọn núi tên là Usīraddhaja, từ đó trở đi là các vùng biên giới, phía trong là vùng trung tâm.
Ayaṃ majjhimadeso āyāmena tīṇi yojanasatāni, vitthārena aḍḍhateyyāni, parikkhepena nava yojanasatāni honti.
This central region (Majjhimadesa) is three hundred yojanas in length, one hundred and fifty yojanas in width, and nine hundred yojanas in circumference.
Vùng Trung Địa này có chiều dài ba trăm dojana, chiều rộng một trăm năm mươi dojana, và chu vi chín trăm dojana.
Eso patirūpadeso nāma.
This is called a suitable region (patirūpadesa).
Đây được gọi là nơi thích hợp (patirūpadesa).
Ettha catunnaṃ mahādīpānaṃ dvisahassānaṃ parittadīpānañca issariyādhipaccakārakā cakkavattī uppajjanti, ekaṃ asaṅkhyeyyaṃ kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā sāriputtamoggallānādayo mahāsāvakā uppajjanti, dve asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā paccekabuddhā, cattāri aṭṭha soḷasa vā asaṅkhyeyyāni kappasatasahassañca pāramiyo pūretvā sammāsambuddhā uppajjanti.
Here, Cakkavatti kings, who exercise sovereignty and dominion over the four great islands and two thousand small islands, arise; great disciples like Sāriputta and Moggallāna, who have fulfilled perfections for one asaṅkheyya and a hundred thousand aeons, arise; Paccekabuddhas, who have fulfilled perfections for two asaṅkheyyas and a hundred thousand aeons, arise; and Sammāsambuddhas, who have fulfilled perfections for four, eight, or sixteen asaṅkheyyas and a hundred thousand aeons, arise.
Tại đây, các vị Chuyển Luân Vương, những người cai trị bốn đại châu và hai ngàn tiểu châu, xuất hiện; các Đại đệ tử như Sāriputta và Moggallāna, v.v., xuất hiện sau khi hoàn thành các Ba-la-mật trong một a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; các vị Độc Giác Phật xuất hiện sau khi hoàn thành các Ba-la-mật trong hai a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp; và các vị Chánh Đẳng Giác xuất hiện sau khi hoàn thành các Ba-la-mật trong bốn, tám, hoặc mười sáu a-tăng-kỳ và một trăm ngàn đại kiếp.
Tattha sattā cakkavattirañño ovādaṃ gahetvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāya saggaparāyaṇā honti.
There, beings, taking the advice of a Cakkavatti king, establish themselves in the five precepts and become destined for heaven.
Tại đó, chúng sinh thọ nhận lời giáo huấn của Chuyển Luân Vương, an trú trong năm giới, và trở thành những người có thiên giới là nơi đến.
Tathā paccekabuddhānaṃ ovāde patiṭṭhāya, sammāsambuddhānaṃ pana buddhasāvakānaṃ ovāde patiṭṭhāya saggaparāyaṇā nibbānaparāyaṇā ca honti.
Similarly, by establishing themselves in the counsel of Paccekabuddhas, and by establishing themselves in the counsel of the Buddha's disciples, they become destined for heaven and destined for Nibbāna.
Tương tự như vậy, nương tựa vào lời giáo huấn của các vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha), và nương tựa vào lời giáo huấn của các đệ tử Phật của các vị Chánh Đẳng Giác (Sammāsambuddha), họ trở thành những người có thiên hướng về cõi trời (saggaparāyaṇā) và có thiên hướng về Niết Bàn (nibbānaparāyaṇā).
Tasmā tattha vāso imāsaṃ sampattīnaṃ paccayato maṅgalanti vuccati.
Therefore, dwelling there is called a blessing because it is a condition for these attainments.
Do đó, việc cư trú ở nơi đó được gọi là một điều lành (maṅgala) vì nó là nhân duyên cho những thành tựu này.
Pubbe katapuññatā nāma atītajātiyaṃ buddhapaccekabuddhakhīṇāsave ārabbha upacitakusalatā, sāpi maṅgalaṃ.
Pubbe katapuññatā (having made merit in the past) means the accumulation of wholesome deeds in past existences with reference to Buddhas, Paccekabuddhas, and Arahants. This too is a blessing.
Việc đã tạo phước báu trong quá khứ (Pubbe katapuññatā) là sự tích lũy thiện nghiệp trong những kiếp quá khứ, liên quan đến chư Phật, chư Độc Giác Phật và chư A-la-hán. Điều đó cũng là một điều lành (maṅgala).
Buddhapaccekabuddhasammukhato dassetvā buddhānaṃ buddhasāvakānaṃ vā sammukhā sutāya catuppadikāyapi gāthāya pariyosāne arahattaṃ pāpetīti katvā.
Because, having seen Buddhas or Paccekabuddhas face-to-face, or having heard a four-line verse from the Buddhas or their disciples, one can attain Arahantship at the conclusion.
Bởi vì, sau khi được thấy chư Phật, chư Độc Giác Phật, và sau khi nghe một bài kệ bốn câu từ chư Phật hoặc chư đệ tử Phật, người ấy có thể đạt đến quả A-la-hán (arahatta).
Yo ca manusso pubbe katādhikāro ussannakusalamūlo hoti, so teneva kusalamūlena vipassanaṃ uppādetvā āsavakkhayaṃ pāpuṇāti yathā rājā mahākappino aggamahesī ca.
And a person who has made aspirations in the past and has abundant roots of wholesome deeds, by means of those wholesome roots, develops insight and attains the destruction of the defilements, just like King Mahākappina and his chief queen.
Và người nào đã tạo công đức trong quá khứ, có cội rễ thiện lành dồi dào, người ấy nhờ cội rễ thiện lành đó mà phát sinh tuệ quán (vipassanā) và đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya), như vua Mahākappina và hoàng hậu.
Tena vuttaṃ ‘‘pubbe ca katapuññatā maṅgala’’nti.
Therefore, it is said, "having made merit in the past is a blessing."
Vì thế, đã nói rằng: “Việc đã tạo phước báu trong quá khứ là một điều lành.”
5. Idāni bāhusaccañcāti ettha bāhusaccanti bahussutabhāvo.
5. Now, in " bāhusaccañca," bāhusacca means being widely learned.
5. Bây giờ, trong câu bāhusaccañcāti (Đa văn), bāhusaccaṃ (đa văn) có nghĩa là người có nhiều học vấn.
Sippanti yaṃ kiñci hatthakosallaṃ.
Sippa means any manual skill.
Sippaṃ (nghề nghiệp) là bất kỳ kỹ năng thủ công nào.
Vinayoti kāyavācācittavinayanaṃ.
Vinayo means the discipline of body, speech, and mind.
Vinayo (giới luật) là sự chế ngự thân, khẩu, ý.
Susikkhitoti suṭṭhu sikkhito.
Susikkhito means well-trained.
Susikkhito (được học hỏi kỹ càng) là được học hỏi rất tốt.
Subhāsitāti suṭṭhu bhāsitā.
Subhāsitā means well-spoken.
Subhāsitā (lời nói chân chánh) là lời nói rất tốt.
Yāti aniyataniddeso.
Yā is an indefinite pronoun.
Yā (nào) là chỉ định không xác định.
Vācāti girā byappatho.
Vācā means speech, utterance.
Vācā (lời nói) là lời nói, sự biểu đạt.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is as explained before.
Phần còn lại theo cách đã nói.
Ayamettha padavaṇṇanā.
This is the word explanation here.
Đây là giải thích từ ngữ ở đây.
Sippaṃ nāma agārikasippañca anagārikasippañca.
Craftsmanship (sippaṃ) refers to both householder's craftsmanship and renunciant's craftsmanship.
Nghề nghiệp (Sippaṃ) bao gồm nghề nghiệp của người tại gia và nghề nghiệp của người xuất gia.
Tattha agārikasippaṃ nāma yaṃ parūparodhavirahitaṃ akusalavivajjitaṃ maṇikārasuvaṇṇakārakammādikaṃ, taṃ idhalokatthāvahanato maṅgalaṃ.
Among these, householder's craftsmanship is that which is free from harming others, free from unwholesome actions, such as the work of a jeweler or a goldsmith, and so on. That is a blessing as it brings benefit in this world.
Trong đó, nghề nghiệp của người tại gia là những nghề không gây hại cho người khác, không liên quan đến bất thiện, như nghề thợ ngọc, thợ vàng, v.v. Đó là một điều lành vì nó mang lại lợi ích cho đời này.
Anagārikasippaṃ nāma cīvaravicāraṇasibbanādisamaṇaparikkhārābhisaṅkharaṇaṃ, yaṃ taṃ ‘‘idha, bhikkhave, bhikkhu yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃ karaṇīyāni, tattha dakkho hotī’’tiādinā (dī. ni. 3.345; 360; a. ni. 10.17) nayena tattha tattha saṃvaṇṇitaṃ, yaṃ ‘‘nāthakaro dhammo’’ti ca vuttaṃ, taṃ attano ca paresañca ubhayalokahitasukhāvahanato maṅgalanti veditabbaṃ.
Renunciant's craftsmanship is the preparation of monastic requisites such as arranging robes, sewing, and so on, which is described in various places in such a way as "Here, bhikkhus, a bhikkhu is skillful in the various duties of his fellow celibates," and which is also called "a Dhamma that provides refuge." That should be understood as a blessing because it brings benefit and happiness in both worlds for oneself and for others.
Nghề nghiệp của người xuất gia là việc sắp xếp và may vá y phục, v.v., tức là việc sửa soạn các vật dụng của Sa-môn, được mô tả ở nhiều chỗ theo cách như “Ở đây, này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu khéo léo trong các công việc khác nhau của các vị đồng Phạm hạnh”, v.v., và cũng được gọi là “pháp tạo nên nơi nương tựa”. Điều đó nên được hiểu là một điều lành (maṅgala) vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới, cho bản thân và cho người khác.
Vinayo nāma agārikavinayo ca anagārikavinayo ca.
Discipline (vinayo) refers to both householder's discipline and renunciant's discipline.
Giới luật (Vinayo) bao gồm giới luật của người tại gia và giới luật của người xuất gia.
Tattha agārikavinayo nāma dasaakusalakammapathaviramaṇaṃ, so tattha susikkhito asaṃkilesāpajjanena ācāraguṇavavatthānena ca ubhayalokahitasukhāvahanato maṅgalaṃ.
Among these, householder's discipline is abstaining from the ten unwholesome courses of action. When one is well-trained in that, it is a blessing because it brings benefit and happiness in both worlds by avoiding defilement and by establishing virtuous conduct.
Trong đó, giới luật của người tại gia là việc tránh xa mười nghiệp đạo bất thiện. Nếu người tại gia khéo léo thực hành điều đó, không gây ô nhiễm và duy trì phẩm hạnh, thì đó là một điều lành vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới.
Anagārikavinayo nāma sattāpattikkhandhaanāpajjanaṃ, sopi vuttanayeneva susikkhito, catupārisuddhisīlaṃ vā anagārikavinayo, so yathā tattha patiṭṭhāya arahattaṃ pāpuṇāti, evaṃ sikkhanena susikkhito lokiyalokuttarasukhādhigamahetuto maṅgalanti veditabbo.
Renunciant's discipline is not falling into the seven groups of offenses (āpattikkhandha). When one is well-trained in that in the manner described, it is also a blessing because it brings benefit and happiness in both worlds. Alternatively, the fourfold purity of morality (catupārisuddhisīla) is renunciant's discipline. When one is well-trained in it by practicing in such a way that one establishes oneself in it and attains Arahantship, it should be understood as a blessing because it is a cause for the attainment of mundane and supramundane happiness.
Giới luật của người xuất gia là việc không phạm bảy loại giới. Nếu vị ấy khéo léo thực hành điều đó theo cách đã nói, hoặc giới Tứ Thanh Tịnh (catupārisuddhisīla) là giới luật của người xuất gia, thì việc học hỏi và thực hành khéo léo để nương tựa vào đó mà đạt đến quả A-la-hán, đó là một điều lành vì nó là nguyên nhân để đạt được hạnh phúc thế gian và siêu thế.
Ayampi ubhayalokahitasukhāvahanato maṅgalanti veditabbā.
This too should be understood as a blessing because it brings benefit and happiness in both worlds.
Điều này cũng nên được hiểu là một điều lành (maṅgala) vì nó mang lại lợi ích và hạnh phúc cho cả hai thế giới.
Yasmā ca ayaṃ vinayapariyāpannā eva, tasmā vinayaggahaṇena etaṃ asaṅgaṇhitvā vinayo saṅgahetabbo.
And because this is already included within discipline, discipline should be understood as encompassing this without counting it separately.
Và vì điều này thuộc về giới luật, nên giới luật nên được bao gồm mà không cần phải tính riêng điều này.
Atha vā kiṃ iminā parissamena paresaṃ dhammadesanādivācā idha subhāsitā vācāti veditabbā.
Or alternatively, what is the use of this effort? The speech of teaching Dhamma to others, and so on, should be understood as well-spoken speech here.
Hoặc, tại sao phải bận tâm với điều này? Lời nói như thuyết pháp cho người khác, v.v., ở đây nên được hiểu là lời nói chân chánh.
Sā hi yathā patirūpadesavāso, evaṃ sattānaṃ ubhayalokahitasukhanibbānādhigamapaccayato maṅgalanti vuccati.
For that is called a blessing because it is a condition for beings to attain benefit, happiness, and Nibbāna in both worlds, just like dwelling in a suitable locality.
Vì lời nói đó, giống như việc cư trú ở nơi thích hợp, được gọi là một điều lành vì nó là nhân duyên để chúng sanh đạt được lợi ích, hạnh phúc và Niết Bàn ở cả hai thế giới.
Āha ca –
And it is said:
Và đã nói:
Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – mātā nāma janikā vuccati, tathā pitā.
The explanation of meaning should be understood as follows: Mātā means the mother, and likewise pitā (father).
Còn giải thích ý nghĩa thì nên được hiểu như sau: Mātā (mẹ) được gọi là người sinh ra, và pitā (cha) cũng vậy.
Upaṭṭhānaṃ nāma pādadhovanasambāhanucchādananhāpanehi catupaccayasampadānena ca upakārakaraṇaṃ.
Upaṭṭhāna means rendering assistance by washing their feet, massaging, anointing, bathing, and providing the four requisites.
Upaṭṭhānaṃ (phụng dưỡng) là việc giúp đỡ bằng cách rửa chân, xoa bóp, thoa dầu, tắm rửa, và cung cấp đầy đủ bốn vật dụng.
Tattha yasmā mātāpitaro bahūpakārā puttānaṃ atthakāmā anukampakā, ye puttake bahi kīḷitvā paṃsumakkhitasarīrake āgate disvā paṃsuṃ puñchitvā matthakaṃ upasiṅghāyantā paricumbantā ca sinehaṃ uppādenti, vassasatampi mātāpitaro sīsena pariharantā puttā tesaṃ patikāraṃ kātuṃ asamatthā.
Because parents are greatly beneficial to their children, wishing for their welfare and being compassionate. When they see their children return from playing outside, their bodies smeared with dust, they wipe away the dust, kiss their heads, and embrace them, generating affection. Even if children carry their parents on their heads for a hundred years, they are unable to repay their kindness.
Ở đây, vì cha mẹ là những người có nhiều ân đức, mong muốn lợi ích cho con cái, và có lòng từ bi; khi thấy con cái chơi đùa bên ngoài trở về với thân thể lấm lem bụi bẩn, họ lau sạch bụi bẩn, hôn lên đầu và ôm ấp, từ đó phát sinh tình yêu thương. Dù con cái có phụng dưỡng cha mẹ bằng đầu trong suốt trăm năm, cũng không thể đền đáp hết ân đức của họ.
Yasmā ca te āpādakā posakā imassa lokassa dassetāro, brahmasammatā pubbācariyasammatā, tasmā tesaṃ upaṭṭhānaṃ idha pasaṃsaṃ, pecca saggasukhañca āvahati.
And because they are the producers and nourishers, the revealers of this world, revered as Brahmās and as primary teachers, therefore, attendance upon them brings praise in this life and heavenly happiness in the next.
Và vì họ là những người sinh thành, nuôi dưỡng, là người chỉ dẫn cho thế gian này, được coi là Phạm Thiên, được coi là những vị thầy đầu tiên, nên sự phụng dưỡng họ mang lại lời khen ngợi ở đời này và hạnh phúc cõi trời ở đời sau.
Tena maṅgalanti vuccati.
For this reason, it is called a maṅgala.
Vì thế, việc này được gọi là điềm lành (maṅgala).
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Điều này đã được Thế Tôn thuyết:
‘‘‘Pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhātabbā bhato ne bharissāmi, kiccaṃ nesaṃ karissāmi, kulavaṃsaṃ ṭhapessāmi, dāyajjaṃ paṭipajjissāmi, atha vā pana petānaṃ kālakatānaṃ dakkhiṇaṃ anuppadassāmī’ti.
“Householder’s son, parents, as the eastern direction, should be supported by a child in five ways: ‘Having been supported by them, I will support them; I will perform their duties; I will uphold the family lineage; I will lay claim to the inheritance; or else, I will offer alms-giving to the departed, to those who have passed away.’
“Này gia chủ tử, cha mẹ là phương Đông, con cái phải phụng dưỡng bằng năm cách: ‘Tôi sẽ nuôi dưỡng những người đã nuôi dưỡng tôi; tôi sẽ làm những việc cho họ; tôi sẽ duy trì gia tộc; tôi sẽ nhận lấy tài sản thừa kế; hoặc tôi sẽ cúng dường cho những người đã qua đời.’
Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi puttena puratthimā disā mātāpitaro paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi puttaṃ anukampanti, pāpā nivārenti, kalyāṇe nivesenti, sippaṃ sikkhāpenti, patirūpena dārena saṃyojenti, samaye dāyajjaṃ niyyādentī’’ti (dī. ni. 3.267).
Householder’s son, when parents, as the eastern direction, are supported by a child in these five ways, they, in five ways, show compassion to the child: they restrain him from evil, they encourage him in good, they train him in a craft, they arrange for him a suitable spouse, and at the proper time, they hand over the inheritance.”
Này gia chủ tử, cha mẹ là phương Đông, được con cái phụng dưỡng bằng năm cách này, sẽ thương xót con cái bằng năm cách: ngăn ngừa điều ác, khuyến khích điều thiện, dạy nghề, gả cưới cho người xứng đáng, và trao tài sản thừa kế đúng lúc.”
Puttadārassāti ettha attato jātā puttāpi dhītaropi puttāicceva saṅkhyaṃ gacchanti.
In Puttadārassa (supporting children and spouse), children and daughters born of oneself are designated as puttā (children).
Trong cụm từ Puttadārassa (con cái và vợ), những người con trai và con gái sinh ra từ chính mình đều được tính là puttā (con cái).
Dārāti vīsatiyā bhariyānaṃ yā kāci bhariyā.
Dārā (spouse) refers to any one of the twenty kinds of wives.
Dārā (vợ) là bất kỳ người vợ nào trong hai mươi loại vợ.
Puttā ca dārā ca puttadāraṃ, tassa puttadārassa.
Children and spouse are puttadāraṃ; to that puttadāraṃ (for the children and spouse).
Con cái và vợ là puttadāraṃ (con cái và vợ), của puttadāraṃ đó.
Saṅgahoti sammānanādīhi upakārakaraṇaṃ.
Saṅgaho (support) means rendering assistance through honoring and so forth.
Saṅgaho (sự giúp đỡ) là việc giúp đỡ bằng cách tôn trọng, v.v.
Taṃ susaṃvihitakammantatādidiṭṭhadhammikahitasukhahetuto maṅgalanti veditabbaṃ.
It should be understood as a maṅgala because it is a cause of welfare and happiness in this very life, such as well-arranged tasks and so forth.
Điều đó được biết là điềm lành (maṅgala) vì là nguyên nhân của lợi ích và hạnh phúc trong đời này, như công việc được sắp xếp tốt, v.v.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘pacchimā disā puttadārā veditabbā’’ti ettha uddiṭṭhaṃ puttadāraṃ bhariyāsaddena saṅgaṇhitvā ‘‘pañcahi kho, gahapatiputta, ṭhānehi sāmikena pacchimā disā bhariyā paccupaṭṭhātabbā sammānanāya, anavamānanāya, anati cariyāya, issariyavossaggena, alaṅkārānuppadānena.
For it was said by the Blessed One – “Children and spouse should be known as the western direction.” Here, having encompassed “puttadāraṃ” (children and spouse) mentioned therein by the word “bhariyā” (wife), it is said: “Householder’s son, the wife, as the western direction, should be supported by her husband in five ways: by showing respect, by not disrespecting, by not committing adultery, by entrusting authority, and by providing adornments.
Điều này đã được Thế Tôn thuyết: “Phương Tây được biết là con cái và vợ.” Ở đây, puttadāraṃ (con cái và vợ) được đề cập, bao gồm cả bhariyā (vợ), và được thuyết: “Này gia chủ tử, người chồng phải phụng dưỡng người vợ là phương Tây bằng năm cách: bằng sự tôn trọng, không khinh thường, không ngoại tình, trao quyền quản lý, và cung cấp trang sức.
Imehi kho, gahapatiputta, pañcahi ṭhānehi sāmikena pacchimā disā bhariyā paccupaṭṭhitā pañcahi ṭhānehi sāmikaṃ anukampati, susaṃvihitakammantā ca hoti, saṅgahitaparijanā ca, anaticārinī ca, sambhatañca anurakkhati dakkhā ca hoti analasā sabbakiccesū’’ti (dī. ni. 3.269).
Householder’s son, when the wife, as the western direction, is supported by her husband in these five ways, she, in five ways, shows compassion to her husband: she performs her duties well, she takes care of the attendants, she is not unfaithful, she safeguards his accumulated wealth, and she is skillful and diligent in all tasks.”
Này gia chủ tử, người vợ là phương Tây, được người chồng phụng dưỡng bằng năm cách này, sẽ thương xót người chồng bằng năm cách: công việc được sắp xếp tốt, gia nhân được quản lý tốt, không ngoại tình, bảo vệ tài sản đã tích lũy, và khéo léo, không lười biếng trong mọi công việc.”
Ayaṃ vā aparo nayo – saṅgahoti dhammikāhi dānapiyavācātthacariyāhi saṅgaṇhanaṃ.
Or this is another method: Saṅgaho (support) means gathering together with righteous gifts, kind words, and beneficial conduct.
Hoặc đây là một cách khác: Saṅgaho (sự giúp đỡ) là việc giúp đỡ bằng cách bố thí, lời nói hòa ái, hành động lợi ích phù hợp với Dhamma.
Seyyathidaṃ – uposathadivasesu paribbayadānaṃ, nakkhattadivasesu nakkhattadassāpanaṃ, maṅgaladivasesu maṅgalakaraṇaṃ, diṭṭhadhammikasamparāyikesu atthesu ovādānusāsananti.
That is to say: providing sustenance on Uposatha days, allowing to see festivals on festival days, performing auspicious ceremonies on auspicious days, and giving advice and instruction in matters pertaining to welfare in this life and the next.
Chẳng hạn: bố thí vật dụng vào ngày Uposatha, cho phép xem lễ hội vào ngày lễ hội, làm lễ điềm lành vào ngày điềm lành, và khuyên răn, chỉ dạy về những lợi ích trong đời này và đời sau.
Taṃ vuttanayeneva diṭṭhadhammikahitahetuto samparāyikahitahetuto devatāhipi namassanīyabhāvahetuto ca maṅgalanti veditabbaṃ.
That (support) should be understood as a maṅgala for the reasons mentioned: because it leads to welfare in this life, because it leads to welfare in the next life, and because it is worthy of reverence even by devas.
Điều đó, theo cách đã nói, được biết là điềm lành (maṅgala) vì là nguyên nhân của lợi ích trong đời này, nguyên nhân của lợi ích trong đời sau, và nguyên nhân của việc được chư thiên tôn kính.
Yathāha sakko devānamindo –
As Sakka, king of devas, said:
Như Sakka (Đế Thích), vua của chư thiên, đã nói:
Anākulā kammantā nāma kālaññutāya patirūpakāritāya analasatāya uṭṭhānavīriyasampadāya, abyasanīyatāya ca kālātikkamanaappatirūpakaraṇasithilakaraṇādiākulabhāvavirahitā kasigorakkhavāṇijjādayo kammantā.
Anākulā kammantā (unconfused undertakings) refers to agricultural work, cattle-rearing, trade, and other such tasks that are free from confusion such as missing opportunities, doing inappropriate things, or acting negligently, due to knowing the proper time, acting appropriately, being diligent, endowed with energetic effort, and being free from misfortune.
Các công việc không rối loạn (anākulā kammantā) là những công việc như cày cấy, chăn nuôi, buôn bán, v.v., không bị rối loạn do việc bỏ lỡ thời cơ, làm những điều không phù hợp, lười biếng, thiếu tinh tấn, hoặc không chuyên cần, tức là không có những sự chậm trễ, làm việc không đúng cách, lơ là, v.v., nhờ biết thời, làm việc phù hợp, không lười biếng, có đầy đủ tinh tấn và không sa đọa.
Ete attano vā puttadārassa vā dāsakammakarānaṃ vā byattatāya evaṃ payojitā diṭṭheva dhamme dhanadhaññavuddhipaṭilābhahetuto maṅgalanti vuccanti.
When these are engaged in with skill, by oneself, or by one’s children, spouse, or servants and laborers, they are called maṅgala because they are a cause for the increase of wealth and grain and the attainment of riches in this very life.
Những công việc này, khi được thực hiện một cách khéo léo bởi bản thân, vợ con, hoặc người làm công, được gọi là điều lành vì chúng là nguyên nhân dẫn đến sự gia tăng tài sản và ngũ cốc ngay trong đời này.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Bởi vì Thế Tôn đã nói:
7. Idāni dānañcāti ettha dīyate imināti dānaṃ, attano santakaṃ parassa paṭipādīyatīti vuttaṃ hoti.
7. Now, in dānañcā (and giving), dāna (giving) is that by which something is given; it means that one's own property is handed over to another.
7. Bây giờ, trong từ dānañca, dānaṃ là cái được cho, tức là tài sản của mình được trao cho người khác.
Dhammassa cariyā, dhammā vā anapetā cariyā dhammacariyā.
Dhammacariyā is the practice of Dhamma, or a practice that is inseparable from Dhamma.
Dhammacariyā là sự hành trì Pháp, hoặc sự hành trì không lìa Pháp.
Ñāyante ‘‘amhākaṃ ime’’ti ñātakā.
Ñātakā are those who are known as “these are our relatives.”
Ñātakā là những người được biết là “họ là bà con của chúng ta”.
Na avajjāni anavajjāni, aninditāni agarahitānīti vuttaṃ hoti.
Not to be censured is anavajjāni, meaning blameless, irreproachable.
Anavajjāni là không có lỗi, tức là không bị chỉ trích, không bị quở trách.
Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.
The rest is as already stated. This is the word explanation.
Phần còn lại theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.
Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – dānaṃ nāma paraṃ uddissa subuddhipubbikā annādidasadānavatthupariccāgacetanā, taṃsampayutto vā alobho.
The explanation of meaning, however, should be understood thus: dāna (giving) is the volition to renounce things such as food and other ten kinds of articles of giving, preceded by right understanding, with the intention of giving to another, or it is the non-greed associated with it.
Còn phần giải thích ý nghĩa thì nên hiểu như sau: Dānaṃ là ý muốn bố thí các vật phẩm như thức ăn, v.v., mười loại bố thí, với trí tuệ đúng đắn đi trước, hướng đến người khác; hoặc là sự vô tham đi kèm với ý muốn đó.
Alobhena hi taṃ vatthuṃ parassa paṭipādeti, tena vuttaṃ ‘‘dīyate imināti dāna’’nti.
For it is with non-greed that one hands over that article to another; therefore, it is said, “dāna is that by which something is given.”
Thật vậy, người ta trao vật phẩm đó cho người khác bằng sự vô tham, vì thế mới nói “dīyate imināti dānaṃ” (cái được cho đi là dānaṃ).
Taṃ bahujanapiyamanāpatādīnaṃ diṭṭhadhammikasamparāyikānaṃ phalavisesānaṃ adhigamahetuto maṅgalanti vuccati.
That* is called a maṅgala because it is the cause for the acquisition of special fruits, both in this visible world and in the next, such as being dear and pleasing to many people.
Điều đó được gọi là một điều lành (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để đạt được những quả báo đặc biệt, cả trong hiện tại và tương lai, như được nhiều người yêu mến và hài lòng.
‘‘Dāyako, sīha dānapati, bahuno janassa piyo hoti manāpo’’ti evamādīni (a. ni. 5.34) cettha suttāni anussaritabbāni.
Here, one should recall suttas such as, "O Siha, the donor, the lord of generosity, is dear and pleasing to many people."
Ở đây, nên nhớ lại các bài kinh như: ‘Này Sīha, người thí chủ, người bố thí được nhiều người yêu mến và hài lòng.’
Dhammacariyā nāma dasakusalakammapathacariyā.
Dhammacariyā means the practice of the ten courses of wholesome action.
Hành Pháp (dhammacariyā) là thực hành mười nghiệp đạo thiện.
Yathāha – ‘‘tividhā kho gahapatayo kāyena dhammacariyā samacariyā hotī’’ti evamādi.
As it is said, “Householders, there are three kinds of good conduct (Dhammacariyā, sammacariyā) by way of body,” and so on.
Như đã nói: “Này các gia chủ, có ba loại hành Pháp, hành chánh bằng thân,” v.v.
Sā panesā dhammacariyā saggalokūpapattihetuto maṅgalanti veditabbā.
This dhammacariyā should be understood as a maṅgala because it is the cause for rebirth in the heavenly world.
Hành Pháp này nên được hiểu là một điều lành (maṅgala) vì nó là nguyên nhân dẫn đến sự tái sinh vào cõi trời.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘dhammacariyāsamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce sattā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti (ma. ni. 1.439).
For this was said by the Blessed One: “Householders, by reason of dhammacariyā and sammacariyā, some beings here, at the breaking up of the body, after death, are reborn in a good destination, a heavenly world.”
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến: “Này các gia chủ, do nhân hành Pháp, hành chánh, một số chúng sanh ở đây, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi thiện thú, cõi trời.”
Anavajjāni kammāni nāma uposathaṅgasamādānaveyyāvaccakaraṇaārāmavanaropanasetukaraṇādīni kāyavacīmanosucaritakammāni.
Anavajjāni kammāni (blameless actions) are wholesome actions of body, speech, and mind, such as undertaking the Uposatha precepts, performing services, planting parks and forests, and building bridges.
Những hành động không lỗi lầm (anavajjāni kammāni) là những hành vi thiện về thân, khẩu, ý như thọ trì các giới Bát quan trai (Uposatha), làm công việc phục vụ, trồng cây trong vườn chùa, xây cầu, v.v.
Tāni hi nānappakārahitasukhādhigamahetuto maṅgalanti vuccanti.
These are called maṅgalas because they are the cause for acquiring various kinds of welfare and happiness.
Những hành động này được gọi là điều lành (maṅgala) vì chúng là nguyên nhân để đạt được nhiều loại lợi ích và hạnh phúc.
‘‘Ṭhānaṃ kho panetaṃ, visākhe, vijjati yaṃ idhekacco itthī vā puriso vā aṭṭhaṅgasamannāgataṃ uposathaṃ upavasitvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā cātumahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyā’’ti evamādīni cettha suttāni (a. ni. 8.43) anussaritabbāni.
Here, one should recall suttas such as, “It is possible, Visākhā, that some woman or man, having observed the Uposatha endowed with eight factors, at the breaking up of the body, after death, may be reborn in the company of the devas of the Cātumahārājika realm.”
Ở đây, nên nhớ lại các bài kinh như: “Này Visākhā, có trường hợp một người phụ nữ hay một người đàn ông nào đó, sau khi thọ trì Bát quan trai giới đầy đủ tám chi, sau khi thân hoại mạng chung, được tái sinh vào cõi trời Tứ Đại Thiên Vương.”
8. Idāni āratī viratīti ettha āratīti āramaṇaṃ, viratīti viramaṇaṃ, viramanti vā etāya sattāti virati.
8. Now, in “ āratī viratī,” āratī means abstention, viratī means desisting, or it is virati by which beings desist*.
8. Bây giờ, trong phần āratī viratī này, āratī có nghĩa là tránh xa, viratī có nghĩa là từ bỏ, hoặc chúng sanh từ bỏ nhờ vào điều này, nên gọi là virati.
Pāpāti akusalā.
Pāpā means from unwholesome deeds.
Pāpā có nghĩa là từ ác nghiệp (akusala).
Madanīyaṭṭhena majjaṃ, majjassa pānaṃ majjapānaṃ, tato majjapānā.
That which intoxicates in the sense of maddening is majja (intoxicant), and the drinking of majja is majjapāna; hence, majjapānā (from drinking intoxicants).
Do tính chất làm say sưa nên gọi là majja (chất say), việc uống chất say là majjapāna, từ đó majjapānā (tránh xa việc uống chất say).
Saṃyamanaṃ saṃyamo appamajjanaṃ appamādo.
Restraint is saṃyamo; non-negligence is appamādo.
Sự chế ngự là saṃyamo (tự chế), sự không phóng dật là appamādo (không phóng dật).
Dhammesūti kusalesu.
Dhammesu means in wholesome qualities.
Dhammesu có nghĩa là trong các thiện pháp (kusala).
Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.
The rest is as already explained. This is the explanation of terms.
Phần còn lại là theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.
Atthavaṇṇanā pana evaṃ veditabbā – ārati nāma pāpe ādīnavadassāvino manasā eva anabhirati.
However, the explanation of meaning should be understood thus: ārati means mental aversion, seeing the danger in evil.
Còn về giải thích ý nghĩa thì nên hiểu như sau: Āratī là sự không hoan hỷ trong ác pháp (pāpa) bằng tâm, do thấy được sự nguy hiểm của chúng.
Virati nāma kammadvāravasena kāyavācāhi viramaṇaṃ, sā cesā virati nāma sampattavirati, samādānavirati, samucchedaviratīti tividhā hoti, tattha yā kulaputtassa attano jātiṃ vā kulaṃ vā gottaṃ vā paṭicca ‘‘na me etaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ imaṃ pāṇaṃ haneyyaṃ, adinnaṃ ādiyeyya’’ntiādinā nayena sampattavatthuto virati, ayaṃ sampattavirati nāma.
Virati means desisting physically and verbally by way of the doors of action. This virati is of three kinds: sampattavirati (abstention by circumstances), samādānavirati (abstention by undertaking precepts), and samucchedavirati (abstention by cutting off). Among these, sampattavirati is when a noble son, reflecting on his birth, family, or lineage, abstains from a present occasion, thinking, “It is not fitting for me to kill this living being, or to take what is not given,” and so forth.
Virati là sự từ bỏ bằng thân và khẩu theo nghiệp môn. Sự từ bỏ này có ba loại: từ bỏ tùy duyên (sampattavirati), từ bỏ do thọ trì (samādānavirati), và từ bỏ tận diệt (samucchedavirati). Trong đó, sự từ bỏ của một thiện nam tử đối với một sự việc đang xảy ra, dựa trên dòng dõi, gia đình hay chủng tộc của mình, theo cách như “Việc ta sát hại sinh vật này, lấy của không cho này, thật không phù hợp với ta,” v.v., đó là từ bỏ tùy duyên (sampattavirati).
Sikkhāpadasamādānavasena pavattā samādānavirati nāma, yassā pavattito pabhuti kulaputto pāṇātipātādīni na karoti.
That virati which arises by undertaking precepts, such as abstaining from taking life, is called samādānavirati, from the arising of which a noble son does not commit killing and so forth.
Sự từ bỏ phát sinh do thọ trì các giới học (sikkhāpada) được gọi là từ bỏ do thọ trì (samādānavirati), nhờ sự phát sinh của giới này mà thiện nam tử không thực hiện các hành vi như sát sinh, v.v.
Ariyamaggasampayuttā samucchedavirati nāma, yassā pavattito pabhuti ariyasāvakassa pañca bhayāni verāni vūpasantāni honti.
That virati which is associated with the Noble Path is called samucchedavirati, from the arising of which the five fears and enmities of the noble disciple are extinguished.
Sự từ bỏ đi kèm với Thánh đạo (ariyamagga) được gọi là từ bỏ tận diệt (samucchedavirati), nhờ sự phát sinh của giới này mà năm nỗi sợ hãi, năm mối thù địch của bậc Thánh đệ tử được lắng dịu.
Pāpaṃ nāma yaṃ taṃ ‘‘pāṇātipāto kho, gahapatiputta, kammakileso, adinnādānaṃ…pe… kāmesumicchācāro…pe… musāvādo’’ti evaṃ vitthāretvā –
Pāpaṃ means that fourfold unwholesome action known as defilement of action, which is explained extensively as, “Householder’s son, taking life is a defilement of action, taking what is not given... sexual misconduct... false speech,” and so forth—
Ác pháp (pāpa) là bốn loại bất thiện nghiệp (akusala) được gọi là ô nhiễm nghiệp (kammakilesa), như đã giải thích rộng rãi: “Này gia chủ tử, sát sinh là ô nhiễm nghiệp, lấy của không cho… tà dâm… nói dối,” v.v. –
Majjapānā saṃyamo nāma pubbe vuttasurāmerayamajjappamādaṭṭhānā veramaṇiyā evetaṃ adhivacanaṃ.
Majjapānā saṃyamo (abstinence from intoxicating drinks) is indeed another designation for the aforementioned precept of abstaining from intoxicating drinks that cause heedlessness.
Chế ngự việc uống chất say (majjapānā saṃyamo) là tên gọi khác của sự từ bỏ việc uống rượu, bia, và các chất say gây phóng dật đã được đề cập trước đó.
Yasmā pana majjapāyī atthaṃ na jānāti, dhammaṃ na jānāti, mātu antarāyaṃ karoti, pitu buddhapaccekabuddhatathāgatasāvakānampi antarāyaṃ karoti, diṭṭheva dhamme garahaṃ samparāye duggatiṃ aparāpariye ummādañca pāpuṇāti.
Because one who drinks intoxicants does not know what is beneficial, does not know the Dhamma, causes harm to his mother, causes harm to his father, and also causes harm to Buddhas, Paccekabuddhas, and disciples of the Tathāgata; in this very life, he incurs blame, and in the next, a bad destination and, later, madness.
Vì người uống chất say không biết lợi ích, không biết Pháp, gây nguy hiểm cho mẹ, gây nguy hiểm cho cha, cho chư Phật, chư Phật Độc Giác, và chư Thánh đệ tử của chư Như Lai. Trong hiện tại, người đó bị khiển trách, trong tương lai thì rơi vào ác thú, và trong những kiếp sau thì bị điên loạn.
Majjapānā pana saṃyamo tesaṃ dosānaṃ vūpasamaṃ tabbiparītaguṇasampadañca pāpuṇāti.
But abstinence from intoxicating drinks brings about the cessation of these faults and the attainment of opposite virtues.
Tuy nhiên, sự chế ngự việc uống chất say dẫn đến sự lắng dịu những lỗi lầm đó và đạt được những phẩm chất đối lập.
Tasmā ayaṃ majjapānā saṃyamo maṅgalanti veditabbo.
Therefore, this abstinence from intoxicating drinks should be understood as a maṅgala.
Do đó, sự chế ngự việc uống chất say này nên được hiểu là một điều lành (maṅgala).
Kusalesu dhammesu appamādo nāma ‘‘kusalānaṃ vā dhammānaṃ bhāvanāya asakkaccakiriyatā, asātaccakiriyatā, anaṭṭhitakiriyatā, olīnavuttitā, nikkhittachandatā, nikkhittadhuratā, anāsevanā, abhāvanā, abahulīkammaṃ, anadhiṭṭhānaṃ, ananuyogo, pamādo.
Appamādo (heedfulness) in wholesome qualities is understood as the opposite of the pamāda (heedlessness) described here: “The state of not acting earnestly, not acting continuously, not acting steadfastly, having a sluggish disposition, having relinquished desire, having relinquished effort, not cultivating, not developing, not making abundant, not determining, not applying oneself to the development of wholesome qualities, is heedlessness.
Không phóng dật (appamādo) trong các thiện pháp (kusala dhamma) có nghĩa là: “Việc không thực hành một cách cẩn trọng, không thực hành liên tục, không thực hành kiên định, có thái độ chùng xuống, từ bỏ ý muốn, từ bỏ gánh nặng, không thực hành, không tu tập, không làm cho nhiều, không quyết tâm, không chuyên cần, đó là sự phóng dật (pamāda) đối với việc tu tập các thiện pháp.
Yo evarūpo pamādo pamajjanā pamajjitattaṃ, ayaṃ vuccati pamādo’’ti (vibha. 846).
This kind of heedlessness, the state of being heedless, is called pamāda.”
Sự phóng dật như vậy, sự lơ là, sự đã lơ là, đó được gọi là phóng dật (pamāda).”
Ettha vuttassa pamādassa paṭipakkhavasena atthato kusalesu dhammesu satiyā avippavāso veditabbo.
By contrast to the heedlessness mentioned here, heedfulness in wholesome qualities should be understood as the non-separation from mindfulness.
Ở đây, cần hiểu rằng sự không phóng dật (appamāda) là sự không rời xa chánh niệm trong các thiện pháp, theo nghĩa đối lập với sự phóng dật (pamāda) đã được nói đến.
So nānappakārakusalādhigamahetuto amatādhigamahetuto ca maṅgalanti vuccati.
This is called a maṅgala because it is the cause for acquiring various kinds of wholesome qualities and the cause for attaining the Deathless.
Điều này được gọi là một điều lành (maṅgala) vì nó là nguyên nhân để đạt được nhiều loại thiện pháp khác nhau và là nguyên nhân để đạt được sự bất tử (amata).
Tattha ‘‘appamattassa ātāpino’’ti ca (ma. ni. 2.18; a. ni. 5.26), ‘‘appamādo amataṃ pada’’nti ca, evamādi (dha. pa. 21) satthu sāsanaṃ anussaritabbaṃ.
Here, one should recall the Master's teaching such as, “For the heedful, ardent one,” and “Heedfulness is the path to the Deathless,” and so on.
Ở đây, nên nhớ lại lời dạy của Đức Bổn Sư như: “Người không phóng dật, tinh cần” và “Không phóng dật là con đường bất tử,” v.v.
‘‘Garukātabbaṃ garuṃ karoti, mānetabbaṃ māneti, pūjetabbaṃ pūjeti.
“He reveres what should be revered, honours what should be honoured, worships what should be worshipped.
“Người ấy tôn kính điều đáng tôn kính, kính trọng điều đáng kính trọng, cúng dường điều đáng cúng dường.
So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
By that action, thus perfected, thus undertaken, with the breaking up of the body, after death, he reappears in a good destination, a heavenly world.
Nhờ nghiệp ấy, đã được hoàn thành như vậy, đã được thọ trì như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào thiện thú, cõi trời.
No ce kāyassa…pe… upapajjati, sace manussattaṃ āgacchati, yattha yattha paccājāyati, uccākulīno hotī’’ti (ma. ni. 3.295).
If not, with the breaking up of the body… (pe)… he reappears, if he attains human existence, wherever he is reborn, he is of high family.”
Nếu không sanh vào thiện thú… (lược bớt)… nếu sanh làm người, bất cứ nơi nào tái sanh, người ấy sẽ thuộc dòng dõi cao quý.”
Nivāto nāma nīcamanatā nivātavuttitā, yāya samannāgato puggalo nihatamāno nihatadappo pādapuñchanakacoḷasadiso chinnavisāṇausabhasamo uddhaṭadāṭhasappasamo ca hutvā saṇho sakhilo sukhasambhāso hoti, ayaṃ nivāto.
Nivāto means lowliness of mind, humility, by which a person, having subdued pride and conceit, becomes like a foot-wiping cloth, like a bull with broken horns, like a snake with extracted fangs, and is gentle, agreeable, and pleasant to converse with; this is humility.
Nivāto (khiêm tốn) là sự hạ thấp tâm, thái độ khiêm nhường, nhờ đó một người trở nên hiền hòa, dễ mến, dễ nói chuyện, như một tấm giẻ lau chân, như một con bò đực bị gãy sừng, và như một con rắn đã nhổ nanh, đã diệt trừ kiêu mạn và tự phụ. Đây là sự khiêm tốn.
Svāyaṃ yasādiguṇappaṭilābhahetuto maṅgalanti vuccati.
And this (humility) is called a blessing because it is a cause for the attainment of qualities such as fame.
Sự khiêm tốn này được gọi là phước lành vì nó là nguyên nhân đạt được các phẩm chất như danh tiếng, v.v.
Āha ca ‘‘nivātavutti atthaddho, tādiso labhate yasa’’nti evamādi (dī. ni. 3.273).
And it is said: “Humble in conduct, not arrogant, such a one gains renown,” and so forth.
Và cũng đã nói: “Người sống khiêm tốn, không ngạo mạn, người như vậy đạt được danh tiếng,” v.v.
Tassāyaṃ pabhedavaṇṇanā – idha bhikkhu cīvaraṃ labhati sundaraṃ vā asundaraṃ vā.
Its detailed explanation is as follows: Here, a bhikkhu obtains a robe, whether beautiful or not beautiful.
Đây là phần giải thích các loại của nó: Ở đây, một tỳ khưu nhận được y phục, dù đẹp hay không đẹp.
So teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa cīvare yathālābhasantoso.
He subsists on that alone, desires no other, and even if he receives another, he does not take it. This is his contentment with what is obtained concerning robes.
Vị ấy sống với y phục đó, không mong cầu cái khác, dù có nhận được cũng không lấy; đây là yathālābhasantoso (tri túc tùy theo những gì có được) của vị ấy đối với y phục.
Atha pana bhikkhu ābādhiko hoti, garuṃ cīvaraṃ pārupanto oṇamati vā kilamati vā, so sabhāgena bhikkhunā saddhiṃ taṃ parivattetvā lahukena yāpentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathābalasantoso.
If, however, a bhikkhu is ill, and wearing a heavy robe, he either bends or is wearied, then even if he exchanges it with a fellow bhikkhu and subsists on a light one, he is still content. This is his contentment according to his strength concerning robes.
Nếu một tỳ khưu bị bệnh, khi khoác y phục nặng thì bị gù lưng hoặc mệt mỏi, vị ấy đổi y phục đó với một tỳ khưu đồng phạm hạnh để sống với y phục nhẹ hơn, và vẫn tri túc; đây là yathābalasantoso (tri túc tùy theo khả năng) của vị ấy đối với y phục.
Aparo bhikkhu paṇītapaccayalābhī hoti, so paṭṭacīvarādīnaṃ aññataraṃ mahagghaṃ cīvaraṃ labhitvā ‘‘idaṃ therānaṃ cirapabbajitānaṃ bahussutānañca anurūpa’’nti tesaṃ datvā attanā saṅkārakūṭā vā aññato vā kutoci nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ karitvā dhārentopi santuṭṭhova hoti, ayamassa cīvare yathāsāruppasantoso.
Another bhikkhu receives excellent requisites. Having received a valuable robe, one of those like silk robes, he thinks, "This is suitable for the elders, those who have been ordained for a long time, and the learned," and giving it to them, he himself gathers rags from a rubbish heap or from somewhere else, makes a triple robe, and wears it, still being content. This is his contentment according to suitability concerning robes.
Một tỳ khưu khác nhận được vật dụng cao cấp, vị ấy nhận được một chiếc y phục đắt tiền như y phục tơ lụa, v.v., và nghĩ: “Chiếc y phục này thích hợp cho các trưởng lão đã xuất gia lâu năm và đa văn,” rồi dâng cho các vị ấy, còn mình thì nhặt những mảnh vải vụn từ đống rác hoặc từ bất cứ nơi nào khác, may thành y Saṅghāṭi (y vai) và mặc, vẫn tri túc; đây là yathāsāruppasantoso (tri túc tùy theo sự thích hợp) của vị ấy đối với y phục.
Idha pana bhikkhu piṇḍapātaṃ labhati lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā, so teneva yāpeti, aññaṃ na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa piṇḍapāte yathālābhasantoso.
Here, a bhikkhu obtains almsfood, whether coarse or excellent. He subsists on that alone, desires no other, and even if he receives another, he does not take it. This is his contentment with what is obtained concerning almsfood.
Ở đây, một tỳ khưu nhận được vật thực khất thực, dù thô sơ hay cao cấp, vị ấy sống với vật thực đó, không mong cầu cái khác, dù có nhận được cũng không lấy; đây là yathālābhasantoso của vị ấy đối với vật thực khất thực.
Atha pana bhikkhu ābādhiko hoti, lūkhaṃ piṇḍapātaṃ bhuñjitvā gāḷhaṃ rogātaṅkaṃ pāpuṇāti, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato sappimadhukhīrādīni bhuñjitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathābalasantoso.
If, however, a bhikkhu is ill, and having eaten coarse almsfood, he falls into a severe illness, then even if he gives that (coarse food) to a fellow bhikkhu and eats ghee, honey, milk, and so forth from that bhikkhu’s hand, and practises the ascetic’s duty, he is still content. This is his contentment according to his strength concerning almsfood.
Nếu một tỳ khưu bị bệnh, sau khi ăn vật thực khất thực thô sơ thì bệnh tình trở nên trầm trọng, vị ấy dâng vật thực đó cho một tỳ khưu đồng phạm hạnh, rồi nhận bơ, mật, sữa, v.v. từ tay vị ấy để ăn và tiếp tục tu tập, vẫn tri túc; đây là yathābalasantoso của vị ấy đối với vật thực khất thực.
Aparo bhikkhu paṇītaṃ piṇḍapātaṃ labhati, so ‘‘ayaṃ piṇḍapāto therānaṃ cirapabbajitānaṃ aññesañca paṇītapiṇḍapātaṃ vinā ayāpentānaṃ sabrahmacārīnaṃ anurūpo’’ti tesaṃ datvā attanā piṇḍāya caritvā missakāhāraṃ bhuñjantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa piṇḍapāte yathāsāruppasantoso.
Another bhikkhu obtains excellent almsfood. He thinks, "This almsfood is suitable for the elders, those who have been ordained for a long time, and other fellow practitioners who cannot subsist without excellent almsfood," and giving it to them, he himself goes for alms and eats mixed food, yet is still content. This is his contentment according to suitability concerning almsfood.
Một tỳ khưu khác nhận được vật thực khất thực cao cấp, vị ấy nghĩ: “Vật thực khất thực này thích hợp cho các trưởng lão đã xuất gia lâu năm và các vị đồng phạm hạnh khác không thể sống nếu thiếu vật thực khất thực cao cấp,” rồi dâng cho các vị ấy, còn mình thì đi khất thực và ăn vật thực trộn lẫn, vẫn tri túc; đây là yathāsāruppasantoso của vị ấy đối với vật thực khất thực.
Idha pana bhikkhuno senāsanaṃ pāpuṇāti.
Here, a dwelling falls to a bhikkhu.
Ở đây, một tỳ khưu nhận được chỗ ở.
So teneva santussati, puna aññaṃ sundaratarampi pāpuṇantaṃ na gaṇhāti, ayamassa senāsane yathālābhasantoso.
He is content with that alone, and does not take another, even if a more beautiful one comes his way. This is his contentment with what is obtained concerning dwelling.
Vị ấy hài lòng với chỗ ở đó, không nhận chỗ khác dù có đẹp hơn; đây là yathālābhasantoso của vị ấy đối với chỗ ở.
Atha pana bhikkhu ābādhiko hoti, nivātasenāsane vasanto ativiya pittarogādīhi āturīyati.
If, however, a bhikkhu is ill, and living in a windless dwelling, he suffers excessively from bile sicknesses and so forth.
Nếu một tỳ khưu bị bệnh, sống trong chỗ ở kín gió thì bị các bệnh về mật, v.v. hành hạ quá mức.
So taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa pāpuṇane savāte sītalasenāsane vasitvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathābalasantoso.
Then, even if he gives that (dwelling) to a fellow bhikkhu and lives in a cool, windy dwelling that has fallen to that bhikkhu, and practises the ascetic’s duty, he is still content. This is his contentment according to his strength concerning dwelling.
Vị ấy dâng chỗ ở đó cho một tỳ khưu đồng phạm hạnh, rồi sống trong chỗ ở thoáng gió, mát mẻ mà vị kia nhận được, và tiếp tục tu tập, vẫn tri túc; đây là yathābalasantoso của vị ấy đối với chỗ ở.
Aparo bhikkhu sundaraṃ senāsanaṃ pattampi na sampaṭicchati ‘‘sundarasenāsanaṃ pamādaṭṭhānaṃ, tatra nisinnassa thinamiddhaṃ okkamati, niddābhibhūtassa ca puna paṭibujjhato kāmavitakko samudācaratī’’ti.
Another bhikkhu, even if a beautiful dwelling comes his way, does not accept it, thinking, "A beautiful dwelling is a cause for heedlessness; for one sitting there, sloth and torpor overcome, and for one overcome by sleep, when he reawakens, sensual thoughts arise."
Một tỳ khưu khác, dù nhận được chỗ ở đẹp cũng không chấp nhận, vì nghĩ: “Chỗ ở đẹp là nơi dễ sinh ra phóng dật, khi ngồi ở đó thì hôn trầm, thụy miên sẽ xâm chiếm, và khi thức dậy sau khi bị buồn ngủ chế ngự, tà niệm dục lạc sẽ khởi lên.”
So taṃ paṭikkhipitvā ajjhokāsarukkhamūlapaṇṇakuṭīsu yattha katthaci nivasantopi santuṭṭhova hoti, ayamassa senāsane yathāsāruppasantoso.
So, having rejected it, even if he lives anywhere—in the open, at the root of a tree, or in a leaf hut—he is still content. This is his contentment according to suitability concerning dwelling.
Vị ấy từ chối chỗ ở đó, rồi sống ở bất cứ đâu như ngoài trời, gốc cây, hoặc lều lá, vẫn tri túc; đây là yathāsāruppasantoso của vị ấy đối với chỗ ở.
Idha pana bhikkhu bhesajjaṃ labhati harītakaṃ vā āmalakaṃ vā.
Here, a bhikkhu obtains medicine, whether Terminalia chebula or Emblica officinalis.
Ở đây, một tỳ khưu nhận được thuốc men, dù là quả harīṭaka (hạt tiêu đen) hay quả āmalaka (me rừng).
So teneva yāpeti, aññehi laddhasappimadhuphāṇitādimpi na pattheti, labhantopi na gaṇhāti, ayamassa gilānapaccaye yathālābhasantoso.
He subsists on that alone, does not desire ghee, honey, molasses, and so forth obtained by others, and even if he receives them, he does not take them. This is his contentment with what is obtained concerning requisites for the sick.
Vị ấy sống với thuốc men đó, không mong cầu bơ, mật, đường phèn, v.v. mà người khác có được, dù có nhận được cũng không lấy; đây là yathālābhasantoso của vị ấy đối với vật dụng cho người bệnh.
Atha pana bhikkhu ābādhiko hoti, telenatthiko phāṇitaṃ labhati, so taṃ sabhāgassa bhikkhuno datvā tassa hatthato telena bhesajjaṃ katvā samaṇadhammaṃ karontopi santuṭṭhova hoti, ayamassa gilānapaccaye yathābalasantoso.
If, however, a bhikkhu is ill, and needing oil, he obtains molasses, then even if he gives that (molasses) to a fellow bhikkhu and makes medicine with oil from that bhikkhu’s hand, and practises the ascetic’s duty, he is still content. This is his contentment according to his strength concerning requisites for the sick.
Nếu một tỳ khưu bị bệnh, cần dầu nhưng nhận được đường phèn, vị ấy dâng đường phèn đó cho một tỳ khưu đồng phạm hạnh, rồi nhận dầu từ tay vị ấy để làm thuốc và tiếp tục tu tập, vẫn tri túc; đây là yathābalasantoso của vị ấy đối với vật dụng cho người bệnh.
Aparo bhikkhu ekasmiṃ bhājane pūtimuttaharītakaṃ ṭhapetvā ekasmiṃ catumadhuraṃ ‘‘gaṇhatha, bhante, yadicchasī’’ti vuccamāno sacassa tesaṃ dvinnamaññatarenapi byādhi vūpasammati, atha ‘‘pūtimuttaharītakaṃ nāma buddhādīhi vaṇṇita’’nti ca ‘‘pūtimuttabhesajjaṃ nissāya pabbajjā, tattha te yāvajīvaṃ ussāho karaṇīyoti vutta’’nti (mahāva. 128) ca cintento catumadhurabhesajjaṃ paṭikkhipitvā pūtimuttaharītakena bhesajjaṃ karontopi paramasantuṭṭhova hoti.
Another bhikkhu, when told, “Reverend Sir, please take whichever you wish,” with putrid urine and Terminalia chebula placed in one bowl, and the four excellent sweets (ghee, butter, honey, sugar) in another, if his ailment is alleviated by either of these two, then, reflecting that “putrid urine and Terminalia chebula have been praised by the Buddhas and others,” and “it is said that 'ordination depends on putrid urine as medicine, and you should strive for it throughout your life,'” he rejects the four excellent sweets as medicine and makes medicine with putrid urine and Terminalia chebula, still being supremely content.
Một tỳ khưu khác, khi được hỏi: “Bạch Đại đức, ngài muốn loại nào?” trong khi một bát có quả harīṭaka ngâm nước tiểu bò và một bát có tứ vị ngọt, nếu bệnh của vị ấy có thể thuyên giảm bằng một trong hai loại đó, vị ấy sẽ từ chối thuốc tứ vị ngọt và dùng quả harīṭaka ngâm nước tiểu bò làm thuốc, vì nghĩ: “Quả harīṭaka ngâm nước tiểu bò đã được chư Phật, v.v. ca ngợi,” và “Đã nói rằng: ‘Sự xuất gia nương vào thuốc nước tiểu bò, con phải tinh tấn suốt đời trong đó’,” thì vị ấy vẫn vô cùng tri túc.
Ayamassa gilānapaccaye yathāsāruppasantoso.
This is his contentment according to suitability concerning requisites for the sick.
Đây là yathāsāruppasantoso của vị ấy đối với vật dụng cho người bệnh.
Kataññutā nāma appassa vā bahussa vā yena kenaci katassa upakārassa punappunaṃ anussaraṇabhāvena jānanatā.
Gratitude (Kataññutā) is the state of knowing, by recollecting again and again, the help or benefit, whether small or large, that has been done by someone.
Tri ân (Kataññutā) là sự biết ơn, bằng cách hồi tưởng lặp đi lặp lại sự giúp đỡ đã được thực hiện bởi bất cứ ai, dù ít hay nhiều.
Apica nerayikādidukkhaparittāṇato puññāni eva pāṇīnaṃ bahūpakārāni, tato tesampi upakārānussaraṇatā kataññutāti veditabbā.
Moreover, since merits are of great benefit to beings by warding off the sufferings of hell and so forth, the recollection of their benefits should be understood as gratitude.
Hơn nữa, các hành động công đức (puññāni) là những sự giúp đỡ lớn lao cho chúng sinh vì chúng ngăn chặn khổ đau trong địa ngục và các cảnh giới khác; do đó, việc hồi tưởng những sự giúp đỡ đó cũng nên được hiểu là tri ân (kataññutā).
Sā sappurisehi pasaṃsanīyādinānappakāravisesādhigamahetuto maṅgalanti vuccati.
It is called a blessing because it is a cause for the attainment of various special qualities, such as being praised by good people.
Điều đó được gọi là phước lành (maṅgala) vì nó là nguyên nhân dẫn đến việc đạt được nhiều thành tựu đặc biệt khác nhau, như được người thiện trí tán thán.
Āha ca ‘‘dveme, bhikkhave, puggalā dullabhā lokasmiṃ.
And it is said: “These two persons, bhikkhus, are hard to find in the world.
Và Đức Phật đã dạy: “Này các Tỳ-kheo, hai hạng người này khó tìm thấy trên đời.
Katame dve?
Which two?
Hai hạng nào?
Yo ca pubbakārī yo ca kataññū katavedī’’ti (a. ni. 2.120).
He who is a former benefactor, and he who is grateful and acknowledges a benefit.”
Đó là người đã làm điều tốt trước, và người biết ơn và đền ơn.”
10. Idāni khantī cāti ettha khamanaṃ khanti.
10. Now, in the phrase khantī ca (patience and), khamanaṃ is patience (khanti).
10. Bây giờ, trong câu khantī cā này, sự nhẫn chịu là khantī (nhẫn nhục).
Padakkhiṇaggāhitāya sukhaṃ vaco asminti suvaco, suvacassa kammaṃ sovacassaṃ, sovacassassa bhāvo sovacassatā.
One in whom speech is agreeable because he is easy to admonish and accept, is called suvaca (agreeable). The action of one who is agreeable is sovacassa. The state of being sovacassa is agreeableness (sovacassatā).
Người có lời nói dễ chịu vì dễ dàng chấp nhận lời khuyên là suvaco (dễ dạy); hành động của người dễ dạy là sovacassaṃ; trạng thái của sovacassaṃ là sovacassatā (dễ bảo).
Kilesānaṃ samitattā samaṇā.
Those whose defilements are calmed are samaṇā (recluses).
Vì các phiền não (kilesa) đã được làm lắng dịu nên gọi là samaṇā (Sa-môn).
Dassananti pekkhanaṃ.
Dassanaṃ means seeing.
Dassana (chiêm bái) là sự nhìn thấy.
Dhammassa sākacchā dhammasākacchā.
Discussion of Dhamma is dhammasākacchā.
Sự đàm luận về Pháp là dhammasākacchā.
Sesaṃ vuttanayamevāti.
The rest is in accordance with the method explained before.
Phần còn lại là theo cách đã nói.
Ayaṃ padavaṇṇanā.
This is the word explanation.
Đây là phần giải thích từ ngữ.
Samaṇānaṃ dassanaṃ nāma upasamitakilesānaṃ bhāvitakāyavacīcittapaññānaṃ uttamadamathasamathasamannāgatānaṃ pabbajitānaṃ upasaṅkamanupaṭṭhānānussaraṇassavanadassanaṃ, sabbampi omakadesanāya dassananti vuttaṃ, taṃ maṅgalanti veditabbaṃ.
Seeing recluses (samaṇānaṃ dassanaṃ) means approaching, serving, recollecting, hearing, and seeing renunciants whose defilements are calmed, whose body, speech, mind, and wisdom are developed, and who are endowed with supreme self-restraint and tranquility; all of this is called seeing, according to the lower designation, and it should be understood as a blessing.
Chiêm bái các Sa-môn (Samaṇānaṃ dassanaṃ) là việc thân cận, phụng sự, hồi tưởng, lắng nghe và chiêm bái những người xuất gia (pabbajita) đã làm lắng dịu phiền não (kilesa), đã tu tập thân, khẩu, ý và tuệ, đã đạt được sự điều phục và an tịnh tối thượng; tất cả điều này được gọi là chiêm bái theo cách nói khái quát; điều đó nên được hiểu là phước lành (maṅgala).
Bahūpakārattā.
Because of its great benefit.
Vì nó mang lại nhiều lợi ích.
Āha ca ‘‘dassanampahaṃ, bhikkhave, tesaṃ bhikkhūnaṃ bahūpakāraṃ vadāmī’’tiādi (itivu. 104).
And it is said: “Bhikkhus, I say that seeing those bhikkhus is of great benefit,” and so on.
Và Đức Phật đã nói: “Này các Tỳ-kheo, Ta nói rằng việc chiêm bái các Tỳ-kheo ấy mang lại nhiều lợi ích,” và vân vân.
Yato hitakāmena kulaputtena sīlavante bhikkhū gharadvāraṃ sampatte disvā yadi deyyadhammo atthi, yathābalaṃ deyyadhammena patimānetabbā.
Therefore, a young man desiring his own welfare, upon seeing virtuous bhikkhus arrive at his doorstep, if he has an offering, should honor them with an offering according to his ability.
Do đó, một thiện nam tử (kulaputta) mong muốn lợi ích, khi thấy các Tỳ-kheo có giới đức đến trước cửa nhà, nếu có vật cúng dường, thì nên cúng dường tùy theo khả năng.
Yadi natthi, pañcapatiṭṭhitaṃ katvā vanditabbā.
If he has nothing, he should bow down with the five-point prostration.
Nếu không có, thì nên lạy bằng ngũ thể đầu địa.
Tasmimpi asampajjamāne añjaliṃ paggahetvā namassitabbā, tasmimpi asampajjamāne pasannacittena piyacakkhūhi sampassitabbā.
If even that is not possible, he should raise his clasped hands in veneration; and if even that is not possible, he should look upon them with a clear mind and loving eyes.
Nếu điều đó cũng không thể làm được, thì nên chắp tay cung kính.
Evaṃ dassanamūlakenapi hi puññena anekāni jātisahassāni cakkhumhi rogo vā dāho vā ussadā vā piḷakā vā na honti, vippasannapañcavaṇṇasassirikāni honti cakkhūni ratanavimāne ugghāṭitamaṇikavāṭasadisāni, satasahassakappamattaṃ devesu ca manussesu ca sampattīnaṃ lābhī hoti.
Indeed, by the merit rooted in such seeing, for thousands of births, there will be no disease, inflammation, excess, or boils in the eyes; the eyes will be clear and radiant with five colors, like jeweled gates opened in a gem-palace, and one will be a recipient of all prosperity among devas and humans for as long as a hundred thousand aeons.
Nếu điều đó cũng không thể làm được, thì nên nhìn với ánh mắt trìu mến với tâm hoan hỷ. Bằng công đức có nguồn gốc từ việc chiêm bái như vậy, trong hàng ngàn kiếp, mắt sẽ không bị bệnh, không bị nóng rát, không bị mờ đục hay mụn nhọt; mắt sẽ trong sáng, rực rỡ với năm màu sắc, giống như cánh cửa ngọc được mở ra trong một cung điện đá quý; vị ấy sẽ được hưởng mọi sự giàu sang trong cõi trời và cõi người trong suốt một trăm ngàn kiếp.
Anacchariyañcetaṃ, yaṃ manussabhūto sappaññajātiko sammā pavattitena samaṇadassanamayena puññena evarūpaṃ vipākasampattiṃ anubhaveyya, yattha tiracchānagatānampi kevalaṃ saddhāmattakena katassa samaṇadassanassa evaṃ vipākasampattiṃ vaṇṇayanti.
And this is not surprising, that a human being, a wise person, should experience such a fruition of prosperity through the merit of seeing ascetics, correctly performed, where even for animals, they praise such a fruition of prosperity merely for seeing ascetics with faith.
Và điều này không có gì lạ, khi một người là con người, có trí tuệ, có thể trải nghiệm một thành quả phúc báu như vậy nhờ công đức thấy các Sa-môn được thực hành đúng đắn, ngay cả khi người ta ca ngợi thành quả phúc báu của việc thấy các Sa-môn chỉ bằng một chút tín tâm của loài súc sinh.
11. Idāni tapo cāti ettha pāpake dhamme tapatīti tapo. Brahmaṃ cariyaṃ, brahmānaṃ vā cariyaṃ brahmacariyaṃ, seṭṭhacariyanti vuttaṃ hoti.
11. Now, in tapo cāti, "tapo" means that which burns up evil states. Brahmacariya means the noble conduct, or the conduct of noble ones; it is said to be the supreme conduct.
11. Bây giờ, trong từ tapo ca, tapo là cái đốt cháy các pháp ác. Brahmacariyaṃ là Phạm hạnh, tức là hạnh cao thượng.
Ariyasaccānaṃ dassanaṃ ariyasaccānadassanaṃ, ariyasaccāni dassanantipi eke, taṃ na sundaraṃ.
Ariyasaccānadassanaṃ means the seeing of the Noble Truths. Some say "ariyasaccāni dassanaṃ" but that is not good.
Ariyasaccānadassanaṃ là sự thấy Tứ Diệu Đế; một số người đọc là “ariyasaccāni dassananti”, nhưng điều đó không đúng.
Nikkhantaṃ vānatoti nibbānaṃ, sacchikaraṇaṃ sacchikiriyā, nibbānassa sacchikiriyā nibbānasacchikiriyā.
That which is free from craving (vāṇa) is Nibbāna. Realization is sacchikiriyā. The realization of Nibbāna is nibbānasacchikiriyā.
Nibbānaṃ là cái thoát khỏi ái dục (vāna). Sacchikaraṇaṃ là sự chứng ngộ, nibbānasacchikiriyā là sự chứng ngộ Nibbāna.
Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.
The rest is as already stated; this is the explanation of terms.
Phần còn lại theo cách đã nói. Đây là phần giải thích từ ngữ.
Brahmacariyaṃ nāma methunaviratisamaṇadhammasāsanamaggānamadhivacanaṃ.
Brahmacariyaṃ is a term for abstinence from sexual intercourse, the ascetic life, the Dispensation, and the Path.
Brahmacariyaṃ là tên gọi của sự từ bỏ tà dâm, pháp Sa-môn, giáo pháp và Đạo.
Tathā hi ‘‘abrahmacariyaṃ pahāya brahmacārī hotī’’ti evamādīsu (dī. ni. 1.194; ma. ni. 1.292) methunavirati brahmacariyanti vuccati.
Indeed, in passages like “Having abandoned unchastity, he becomes chaste” (Dī. Ni. 1.194; Ma. Ni. 1.292), abstinence from sexual intercourse is called brahmacariya.
Thật vậy, trong các câu như “Sau khi từ bỏ tà dâm, vị ấy sống Phạm hạnh” (Dī. Ni. 1.194; Ma. Ni. 1.292), sự từ bỏ tà dâm được gọi là Phạm hạnh.
‘‘Bhagavati no, āvuso, brahmacariyaṃ vussatīti?
In passages like “‘Is the brahmacariya lived in the Blessed One, friends?’ ‘Yes, friends’” (Ma. Ni. 1.257), it refers to the ascetic life.
Trong các câu như “Thưa các bạn, Phạm hạnh có được thực hành trong Thế Tôn không? Có, thưa các bạn,” (Ma. Ni. 1.257) là pháp Sa-môn.
Evamāvuso’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.257) samaṇadhammo.
In such passages as, "Indeed, friends," etc., it is the practice of a recluse.
Trong các câu như “Này Ác ma, ta sẽ không nhập Niết Bàn cho đến khi Phạm hạnh này của ta trở nên thịnh vượng, rộng lớn, phổ biến và được nhiều người biết đến,” (Dī. Ni. 2.168; Saṃ. Ni. 5.822; Udā. 51) là giáo pháp.
‘‘Na tāvāhaṃ, pāpima, parinibbāyissāmi, yāva me idaṃ brahmacariyaṃ na iddhañceva bhavissati phītañca vitthārikaṃ bāhujañña’’nti evamādīsu (dī. ni. 2.168; saṃ. ni. 5.822; udā. 51) sāsanaṃ.
In passages like “‘I shall not pass away, Evil One, until this brahmacariya of mine is prosperous, flourishing, widespread, and known to many’” (Dī. Ni. 2.168; Saṃ. Ni. 5.822; Udā. 51), it refers to the Dispensation.
Trong các câu như “Này Tỳ-kheo, Bát Chánh Đạo này chính là Phạm hạnh. Đó là, Chánh Kiến, v.v.,” (Saṃ. Ni. 5.6) là Đạo.
‘‘Ayameva kho, bhikkhu, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo brahmacariyaṃ.
In passages like “‘This Noble Eightfold Path, bhikkhu, is the brahmacariya, namely, right view’” (Saṃ. Ni. 5.6), it refers to the Path.
Tuy nhiên, ở đây, do Đạo của bậc Hữu học đã được bao hàm bởi sự thấy Tứ Diệu Đế, nên tất cả các phần còn lại đều phù hợp.
Seyyathidaṃ, sammādiṭṭhī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 5.6) maggo.
In such passages as, "That is to say, Right View," etc., it is the path.
Và điều này nên được hiểu là điều lành vì nó là nguyên nhân của việc thành tựu các đặc tính khác nhau ngày càng cao hơn.
Idha pana ariyasaccadassanena parato maggassa saṅgahitattā avasesaṃ sabbampi vaṭṭati.
Here, however, since the Path is included through the seeing of the Noble Truths, all the remaining meanings are applicable.
Ở đây, do Đạo của bậc Hữu học đã được bao hàm bởi sự thấy Tứ Diệu Đế, nên tất cả các phần còn lại đều phù hợp.
Tañcetaṃ uparūpari nānappakāravisesādhigamahetuto maṅgalanti veditabbaṃ.
And this (brahmacariya) should be understood as a blessing because it is a cause for attaining various excellent distinctions higher and higher.
Và điều này nên được hiểu là điều lành vì nó là nguyên nhân của việc thành tựu các đặc tính khác nhau ngày càng cao hơn.
Nibbānasacchikiriyā nāma idha arahattaphalaṃ nibbānanti adhippetaṃ.
The realization of Nibbāna here refers to the fruit of arahantship as Nibbāna.
Nibbānasacchikiriyā ở đây có nghĩa là quả A-la-hán.
Tampi hi pañcagativānanena vānasaññitāya taṇhāya nikkhantattā nibbānanti vuccati.
Indeed, that too is called Nibbāna because it is a departure from craving, which is called vāṇa (binding) and stands in the five destinations.
Quả này cũng được gọi là Nibbāna vì nó thoát khỏi ái dục (vāna) được gọi là vāna, tồn tại trong năm cõi.
Tassa patti vā paccavekkhaṇā vā sacchikiriyāti vuccati.
Its attainment or its review is called realization.
Sự đạt được hoặc sự quán xét quả đó được gọi là sacchikiriyā.
Itarassa pana nibbānassa ariyasaccānaṃ dassaneneva sacchikiriyā siddhā, tenetaṃ idha nādhippetaṃ.
The realization of the other Nibbāna is already accomplished by the seeing of the Noble Truths, therefore it is not intended here.
Còn đối với Nibbāna kia, sự chứng ngộ đã được hoàn thành chỉ bằng sự thấy Tứ Diệu Đế, do đó Nibbāna đó không được đề cập ở đây.
Evamesā nibbānasacchikiriyā diṭṭhadhammikasukhavihārādihetuto maṅgalanti veditabbā.
Thus, this realization of Nibbāna should be understood as a blessing because it is a cause for dwelling happily in this very life, and so on.
Như vậy, sự chứng ngộ Nibbāna này nên được hiểu là điều lành vì nó là nguyên nhân của sự an lạc trong hiện tại, v.v.
12. Idāni phuṭṭhassa lokadhammehīti ettha phuṭṭhassāti phusitassa chupitassa sampattassa.
Now, in phuṭṭhassa lokadhammehīti, phuṭṭhassa means touched, affected, reached.
12. Bây giờ, trong từ phuṭṭhassa lokadhammehī, phuṭṭhassa có nghĩa là đã tiếp xúc, đã chạm đến, đã gặp phải.
Loke dhammā lokadhammā, yāva lokappavatti, tāva anivattakā dhammāti vuttaṃ hoti.
Things that occur in the world are lokadhammā (worldly conditions); it means things that are unceasing as long as the world exists.
Lokadhammā là các pháp thế gian, tức là các pháp không thể tránh khỏi chừng nào thế gian còn tồn tại.
Cittanti mano mānasaṃ.
Cittaṃ means mind, consciousness.
Cittaṃ là tâm, ý.
Yassāti navassa vā majjhimassa vā therassa vā.
Yassā means of a young, middle, or elder monk.
Yassā là của vị Tỳ-kheo trẻ, trung niên hay trưởng lão.
Na kampatīti na calati na vedhati.
Na kampatīti means does not tremble, does not waver.
Na kampatī là không rung động, không lay chuyển.
Asokanti nissokaṃ abbūḷhasokasallaṃ.
Asokaṃ means sorrowless, with the dart of sorrow uprooted.
Asoka (không sầu) có nghĩa là không có sầu muộn, đã nhổ được mũi tên sầu muộn.
Virajanti vigatarajaṃ viddhaṃsitarajaṃ.
Virajaṃ means free from defilement, with defilement destroyed.
Viraja (không cấu uế) có nghĩa là đã thoát khỏi trần cấu, đã đoạn trừ trần cấu.
Khemanti abhayaṃ nirupaddavaṃ.
Khemaṃ means safe, free from danger.
Khema (an ổn) có nghĩa là không sợ hãi, không tai họa.
Sesaṃ vuttanayamevāti ayaṃ padavaṇṇanā.
The rest is as already explained; this is the word-by-word explanation.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói. Đây là giải thích từ ngữ.
Asokaṃ nāma khīṇāsavasseva cittaṃ.
Asokaṃ refers to the mind of an Arahant, one whose defilements are destroyed.
Tâm Asoka (không sầu) là tâm của một vị Tỳ-khưu đã đoạn tận các lậu hoặc.
Tañhi yvāyaṃ ‘‘soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko cetaso parinijjhāyitatta’’ntiādinā (vibha. 237) nayena vuccati soko, tassa abhāvato asokaṃ.
For that mind is sorrowless (asokaṃ) due to the absence of that sorrow which is spoken of as “sorrow, grieving, sorrowfulness, inner sorrow, inner anguish, mental brooding,” and so on.
Vì sầu muộn, sự than khóc, trạng thái than khóc, sầu muộn bên trong, sầu muộn sâu sắc bên trong, sự suy tư dai dẳng trong tâm, v.v., như đã được nói, không tồn tại trong vị ấy, nên tâm ấy là Asoka.
Keci nibbānaṃ vadanti, taṃ purimapadena nānusandhiyati.
Some say Nibbāna, but that does not connect with the preceding phrase.
Một số người gọi Nibbāna là Asoka, nhưng điều đó không phù hợp với từ ngữ trước đó.
Yathā ca asokaṃ, evaṃ virajaṃ khemantipi khīṇāsavasseva cittaṃ.
Just as it is sorrowless (asokaṃ), so too is the mind of an Arahant, one whose defilements are destroyed, free from defilement (virajaṃ) and safe (khemaṃ).
Cũng như Asoka, Viraja và Khema cũng là tâm của một vị Tỳ-khưu đã đoạn tận các lậu hoặc.
Tañhi rāgadosamoharajānaṃ vigatattā virajaṃ, catūhi ca yogehi khemattā khemaṃ, yato etaṃ tena tenākārena tamhi tamhi pavattikkhaṇe gahetvā niddiṭṭhavasena tividhampi appavattakkhandhatādilokuttamabhāvāvahanato āhuneyyādibhāvāvahanato ca maṅgalanti veditabbaṃ.
For that mind is virajaṃ because the defilements of lust, hatred, and delusion have departed, and it is khemaṃ because it is safe from the four yogas; therefore, this threefold mind, when taken at each moment of its occurrence according to the manner indicated, should be understood as a blessing because it brings about the supreme state of non-reoccurrence of aggregates and so on, and because it brings about the state of being worthy of offerings and so on.
Tâm ấy là Viraja (không cấu uế) vì các cấu uế tham, sân, si đã được đoạn trừ; và là Khema (an ổn) vì nó an ổn khỏi bốn ách. Do đó, khi được xem xét dưới nhiều khía cạnh khác nhau vào từng khoảnh khắc phát sinh, cả ba trạng thái này đều được biết là điềm lành vì chúng mang lại trạng thái siêu thế như không còn tái sinh các uẩn, và vì chúng xứng đáng được cúng dường.
Tassāya matthavaṇṇanā – etādisānīti etāni īdisāni mayā vuttappakārāni bālānaṃ asevanādīni.
This is its explanation of meaning: 'etādisāni' refers to these, such as not associating with fools, of the kind I have stated.
Đây là phần giải thích ý nghĩa của bài kệ đó: etādisāni (những điều như vậy) là những điều không gần gũi kẻ ngu, v.v., như tôi đã nói.
Katvānāti katvā.
'Katvānā' means having done.
Katvānā (sau khi làm) nghĩa là đã làm.
Katvāna katvā karitvāti hi atthato anaññaṃ.
For 'katvāna', 'katvā', and 'karitvā' are not different in meaning.
Vì ‘katvāna’ và ‘katvā’ (làm xong) về nghĩa không khác.
Sabbatthamaparājitāti sabbattha khandhakilesābhisaṅkhāradevaputtamārappabhedesu catūsu paccatthikesu ekenāpi aparājitā hutvā, sayameva te cattāro māre parājetvāti vuttaṃ hoti.
'Sabbatthamaparājitā' means having become undefeated by any one of the four enemies, namely, Khandha-Māra, Kilesa-Māra, Abhisaṅkhāra-Māra, and Devaputta-Māra, in all respects; it means having vanquished those four Māras by oneself.
Sabbattha aparājitā (không bị đánh bại ở mọi nơi) có nghĩa là không bị bất kỳ kẻ thù nào trong bốn loại kẻ thù như Khẩn-ma (Khandha-māra), Phiền-não-ma (Kilesa-māra), Hành-ma (Abhisaṅkhāra-māra), và Thiên-tử-ma (Devaputta-māra) đánh bại, mà tự mình đã đánh bại bốn ma đó.
Makāro cettha padasandhikaramattoti viññātabbo.
Here, the letter 'm' should be understood as merely serving to connect the words.
Chữ ‘m’ ở đây nên được hiểu là chỉ dùng để nối các từ.
Sabbattha sotthiṃ gacchantīti etādisāni maṅgalāni katvā catūhi mārehi aparājitā hutvā sabbattha idhalokaparalokesu ṭhānacaṅkamanādīsu ca sotthiṃ gacchanti, bālasevanādīhi ye uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, tesaṃ abhāvā sotthiṃ gacchanti, anupaddutā anupasaṭṭhā khemino appaṭibhayā gacchantīti vuttaṃ hoti.
'Sabbattha sotthiṃ gacchantī' means that having performed such auspicious deeds, and being undefeated by the four Māras, they attain well-being everywhere, in this world and the next, in standing, walking, and so forth. It means that due to the absence of defilements, vexations, and fevers that would arise from associating with fools, they attain well-being, meaning they proceed unmolested, unblamed, secure, and fearless.
Sabbattha sotthiṃ gacchanti (đi đến an lành ở mọi nơi) có nghĩa là, sau khi thực hành những điều cát tường như vậy, không bị bốn ma đánh bại, họ đi đến an lành ở mọi nơi, cả ở đời này và đời sau, trong các tư thế đứng, đi, v.v. Điều đó có nghĩa là, do không có những lậu hoặc, sự đau khổ và phiền muộn có thể phát sinh từ việc gần gũi kẻ ngu, v.v., họ đi đến an lành, không bị tai họa, không bị chỉ trích, an toàn và không sợ hãi.
Anunāsiko cettha gāthābandhasukhatthaṃ vuttoti veditabbo.
Here, the nasal sound should be understood as having been used for the ease of versification.
Chữ ‘n’ ở đây nên được hiểu là được dùng để dễ đọc trong cấu trúc bài kệ.
Evañca bhagavatā niṭṭhāpitāya desanāya pariyosāne koṭisatasahassadevatāyo arahattaṃ pāpuṇiṃsu, sotāpattisakadāgāmianāgāmiphalasampattānaṃ gaṇanā asaṅkhyeyyā ahosi.
At the conclusion of the discourse thus completed by the Blessed One, a hundred thousand crores of devas attained Arahantship, and the number of those who attained the fruits of Stream-entry, Once-returning, and Non-returning was immeasurable.
Khi Đức Thế Tôn kết thúc bài thuyết pháp như vậy, vào cuối bài, một trăm ngàn vạn vị thiên nhân đã chứng đắc A-la-hán quả, và số lượng những người chứng đắc quả Dự lưu, Nhất lai, Bất hoàn là vô số kể.
Atha bhagavā dutiyadivase ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘imaṃ pana, ānanda, rattiṃ aññatarā devatā maṃ upasaṅkamitvā maṅgalapañhaṃ pucchi, athassāhaṃ aṭṭhatiṃsa maṅgalāni abhāsiṃ, uggaṇhāhi, ānanda, imaṃ maṅgalapariyāyaṃ, uggahetvā bhikkhū vācehī’’ti.
Then, on the second day, the Blessed One addressed Venerable Ānanda: "Ānanda, last night a certain deva approached me and asked about the blessings. Then I expounded thirty-eight blessings to him. Learn this discourse on blessings, Ānanda, and having learned it, teach it to the bhikkhus."
Sau đó, vào ngày thứ hai, Đức Thế Tôn gọi Trưởng lão Ānanda và nói: “Này Ānanda, đêm qua một vị thiên nhân đã đến gặp Ta và hỏi về vấn đề cát tường. Sau đó, Ta đã thuyết giảng ba mươi tám điều cát tường cho vị ấy. Này Ānanda, hãy học thuộc lòng bài kinh Maṅgala này, và sau khi học thuộc, hãy dạy cho các tỳ khưu.”
Thero uggahetvā bhikkhū vācesi.
The Elder learned it and taught it to the bhikkhus.
Trưởng lão đã học thuộc và dạy cho các tỳ khưu.
Tayidaṃ ācariyaparamparāya ābhataṃ yāvajjatanā pavattati, ‘‘evamidaṃ brahmacariyaṃ iddhañceva phītañca vitthārikaṃ bāhujaññaṃ puthubhūtaṃ yāva devamanussehi suppakāsita’’nti veditabbaṃ.
This has been handed down through the lineage of teachers and continues to this day. It should be understood that "this holy life is thus prosperous, flourishing, widespread, popular, extensive, and well-proclaimed by devas and humans."
Điều này đã được truyền lại qua các thế hệ thầy trò cho đến ngày nay, và nên được hiểu rằng “Phạm hạnh này đã thịnh vượng, phát triển, được mở rộng, được nhiều người biết đến, được phổ biến rộng rãi và được chư thiên và loài người tuyên bố rõ ràng.”
Idāni etesveva maṅgalesu ñāṇaparicayapāṭavatthaṃ ayamādito pabhuti yojanā – evamime idhalokaparalokalokuttarasukhakāmā sattā bālajanasevanaṃ pahāya, paṇḍite nissāya, pūjaneyye pūjetvā, patirūpadesavāsena pubbe ca katapuññatāya kusalappavattiyaṃ codiyamānā attānaṃ sammā paṇidhāya, bāhusaccasippavinayehi alaṅkatattabhāvā, vinayānurūpaṃ subhāsitaṃ bhāsamānā, yāva gihibhāvaṃ na vijahanti, tāva mātāpitūpaṭṭhānena porāṇaṃ iṇamūlaṃ visodhayamānā, puttadārasaṅgahena navaṃ iṇamūlaṃ payojayamānā, anākulakammantatāya dhanadhaññādisamiddhiṃ pāpuṇantā, dānena bhogasāraṃ dhammacariyāya jīvitasārañca gahetvā, ñātisaṅgahena sakajanahitaṃ anavajjakammantatāya parajanahitañca karontā, pāpaviratiyā parūpaghātaṃ majjapānasaṃyamena attūpaghātañca vivajjetvā, dhammesu appamādena kusalapakkhaṃ vaḍḍhetvā, vaḍḍhitakusalatāya gihibyañjanaṃ ohāya pabbajitabhāve ṭhitāpi buddhabuddhasāvakūpajjhāyācariyādīsu gāravena nivātena ca vattasampadaṃ ārādhetvā, santuṭṭhiyā paccayagedhaṃ pahāya, kataññutāya sappurisabhūmiyaṃ ṭhatvā, dhammassavanena cittalīnataṃ pahāya, khantiyā sabbaparissaye abhibhavitvā, sovacassatāya sanāthaṃ attānaṃ katvā, samaṇadassanena paṭipattipayogaṃ passantā, dhammasākacchāya kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ vinodetvā, indriyasaṃvaratapena sīlavisuddhiṃ samaṇadhammabrahmacariyena cittavisuddhiṃ tato parā ca catasso visuddhiyo sampādentā, imāya paṭipadāya ariyasaccadassanapariyāyaṃ ñāṇadassanavisuddhiṃ patvā arahattaphalasaṅkhyaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, yaṃ sacchikaritvā sinerupabbato viya vātavuṭṭhīhi aṭṭhahi lokadhammehi avikampamānacittā asokā virajā khemino honti.
Now, for the sake of proficiency in the practice of wisdom regarding these very blessings, this exposition begins from the very first. Thus, these beings, desiring happiness in this world, the next world, and the transcendent world, abandoning the association with fools, relying on the wise, honoring those worthy of honor, dwelling in a suitable region, and having performed merit in previous existences, being urged to engage in wholesome activities, establishing themselves rightly, adorned with extensive learning, skills, and discipline, speaking well-spoken words in accordance with the Vinaya, as long as they do not abandon the lay state, they clear their old debt by attending to their parents, creating new merit by supporting their children and spouses, attaining prosperity in wealth and grain through unconfused undertakings, taking the essence of wealth through generosity and the essence of life through righteous conduct, doing good for their own people through supporting relatives and good for others through blameless actions, avoiding harm to others by abstaining from evil, and avoiding self-harm by abstaining from intoxicating drinks, cultivating the wholesome side through heedfulness in the Dhamma, and having cultivated wholesomeness, abandoning the signs of a layperson and remaining in the state of a recluse, they fulfill their duties with reverence and humility towards the Buddha, his disciples, preceptors, teachers, and so forth, abandoning greed for requisites through contentment, standing firm on the ground of the virtuous through gratitude, abandoning mental dullness through listening to the Dhamma, overcoming all dangers through patience, making themselves a refuge through amenability, seeing the application of practice by seeing ascetics, dispelling doubts about matters of doubt through Dhamma discussion, accomplishing purity of sīla through the austerity of sense-restraint, purity of mind through the recluse's practice and the holy life, and the four purities beyond that, and by this path, reaching the purity of knowledge and vision, which is the sequence of seeing the Noble Truths, they realize Nibbāna, which is called the fruit of Arahantship. Having realized that, they become sorrowless, dust-free, and secure, with minds unshaken by the eight worldly conditions, like Mount Sineru by winds and rains.
Bây giờ, để thành thạo trong việc hiểu biết về những điều cát tường này, đây là sự kết nối từ đầu: Những chúng sinh mong cầu hạnh phúc ở đời này, đời sau và hạnh phúc siêu thế, từ bỏ việc gần gũi kẻ ngu, nương tựa người hiền trí, cúng dường những bậc đáng cúng dường, sống ở nơi thích hợp, và nhờ đã tạo phước thiện trong quá khứ, được thúc đẩy hành thiện, tự mình đặt định đúng đắn, được trang bị kiến thức rộng rãi, nghệ thuật và giới luật, nói lời thiện xảo phù hợp với giới luật. Chừng nào họ chưa từ bỏ đời sống gia đình, họ thanh toán món nợ cũ bằng cách phụng dưỡng cha mẹ, tạo món nợ mới (phước thiện) bằng cách nuôi dưỡng vợ con, đạt được sự thịnh vượng về tài sản và ngũ cốc nhờ công việc không rối ren, thâu tóm tinh túy của tài sản bằng bố thí và tinh túy của cuộc sống bằng việc hành thiện, làm lợi ích cho người thân bằng cách kết giao với họ và làm lợi ích cho người khác bằng công việc không đáng chê trách, tránh xa việc làm hại người khác bằng cách từ bỏ điều ác và tránh làm hại bản thân bằng cách kiềm chế uống rượu, phát triển phần thiện bằng sự không phóng dật trong các pháp, và nhờ thiện pháp đã phát triển, từ bỏ hình tướng người tại gia và giữ vững đời sống xuất gia, họ đạt được sự hoàn hảo trong các phận sự bằng sự tôn kính và khiêm tốn đối với chư Phật, đệ tử Phật, thầy tế độ, và các vị thầy, từ bỏ sự tham lam vật chất bằng sự biết đủ, đứng vững trên địa vị của bậc thiện nhân bằng lòng tri ân, từ bỏ sự uể oải của tâm bằng việc nghe pháp, vượt qua mọi chướng ngại bằng sự nhẫn nại, tự mình làm cho mình có nơi nương tựa bằng sự dễ dạy, thấy được sự thực hành đúng đắn bằng cách gặp gỡ các Sa-môn, giải trừ nghi ngờ về các pháp đáng nghi ngờ bằng cách đàm luận về pháp, đạt được sự thanh tịnh về giới bằng sự tu tập kiềm chế các căn và sự thanh tịnh về tâm bằng các pháp Sa-môn và phạm hạnh, rồi sau đó hoàn thành bốn sự thanh tịnh khác, bằng con đường thực hành này, họ đạt được sự thanh tịnh về tri kiến, tức là sự thấy rõ Tứ Diệu Đế, và chứng ngộ Niết Bàn, tức là quả vị A-la-hán. Sau khi chứng ngộ Niết Bàn, giống như núi Sineru không lay động bởi gió và mưa, tâm họ không lay động bởi tám pháp thế gian, không sầu muộn, không cấu uế và an ổn.
Ye ca khemino honti, te sabbattha ekenapi aparājitā honti, sabbattha sotthiṃ gacchanti.
And those who are secure are undefeated by anyone anywhere; they go to safety everywhere.
Và những ai an ổn thì không bị bất kỳ kẻ thù nào đánh bại ở mọi nơi, họ đi đến an lành ở mọi nơi.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said:
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói:
Idāni ‘‘yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ceta’’nti etthāha ‘‘kena panetaṃ suttaṃ vuttaṃ, kadā kattha, kasmā ca vutta’’nti.
Now, regarding “Yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ca etaṃ” (By whom it was spoken, when, where, and why this), it is asked: “By whom was this Sutta spoken, when, where, and why?”
Bây giờ, trong phần “yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ca etaṃ” (ai đã nói, khi nào, ở đâu, và tại sao), có câu hỏi: “Ai đã nói kinh này? Khi nào và ở đâu? Và tại sao?”
Vuccate – idañhi bhagavatā eva vuttaṃ, na sāvakādīhi.
It is said: This was spoken by the Blessed One himself, not by disciples or others.
Được trả lời: Kinh này do chính Đức Thế Tôn thuyết giảng, không phải do các đệ tử, v.v.
Tañca yadā dubbhikkhādīhi upaddavehi upaddutāya vesāliyā licchavīhi rājagahato yācitvā bhagavā vesāliṃ ānīto, tadā vesāliyaṃ tesaṃ upaddavānaṃ paṭighātatthāya vuttanti.
And that (sutta) was recited when the Blessed One was brought to Vesālī by the Licchavīs, who had requested him from Rājagaha, because Vesālī was afflicted by calamities such as famine, and it was for the purpose of averting those calamities in Vesālī.
Và khi Vesālī bị các tai họa như nạn đói hoành hành, các vị Licchavī đã thỉnh Đức Thế Tôn từ Rājagaha đến Vesālī để dập tắt các tai họa đó, thì bài kinh này đã được thuyết giảng.
Ayaṃ tesaṃ pañhānaṃ saṅkhepavissajjanā.
This is a brief answer to those questions.
Đây là lời giải đáp tóm tắt cho các câu hỏi đó.
Vitthārato pana vesālivatthuto pabhuti porāṇehi vaṇṇīyati.
In detail, however, it is explained by the ancients, starting from the story of Vesālī.
Tuy nhiên, các bậc cổ đức đã giải thích chi tiết từ câu chuyện về Vesālī.
Tatrāyaṃ vaṇṇanā – bārāṇasirañño kira aggamahesiyā kucchimhi gabbho saṇṭhāsi, sā taṃ ñatvā rañño nivedesi, rājā gabbhaparihāraṃ adāsi.
Herein is the explanation: It is said that a pregnancy formed in the womb of the chief queen of the King of Bārāṇasī. Having known this, she informed the king, and the king provided care for the pregnancy.
Trong đó, câu chuyện như sau: Một lần, trong bụng của vị hoàng hậu của vua Bārāṇasī, một bào thai đã hình thành. Khi biết điều đó, bà đã báo cho nhà vua, và nhà vua đã cung cấp sự chăm sóc cho bào thai.
Sā sammā parihariyamānagabbhā gabbhaparipākakāle vijāyanagharaṃ pāvisi.
Being properly cared for, at the time of the pregnancy's full term, she entered the delivery room.
Bà được chăm sóc đúng cách, và khi bào thai đã chín muồi, bà vào phòng sinh nở.
Puññavatīnaṃ paccūsasamaye gabbhavuṭṭhānaṃ hoti.
For fortunate women, delivery occurs at dawn.
Đối với những người có phước báu, việc sinh nở thường diễn ra vào lúc bình minh.
Sā ca tāsaṃ aññatarā, tena paccūsasamaye alattakapaṭalabandhujīvakapupphasadisaṃ maṃsapesiṃ vijāyi.
And she was one of them; therefore, at dawn, she gave birth to a piece of flesh resembling an alattaka petal and a bandhujīvaka flower.
Bà là một trong số đó, vì vậy vào lúc bình minh, bà đã sinh ra một cục thịt giống như một cánh hoa chu sa hay hoa bandhujīvaka.
Tato ‘‘aññā deviyo suvaṇṇabimbasadise putte vijāyanti, aggamahesī maṃsapesinti rañño purato mama avaṇṇo uppajjeyyā’’ti cintetvā tena avaṇṇabhayena taṃ maṃsapesiṃ ekasmiṃ bhājane pakkhipitvā aññatarena paṭikujjitvā rājamuddikāya lañchitvā gaṅgāya sote pakkhipāpesi.
Then, thinking, "Other queens give birth to sons like golden images, but the chief queen gave birth to a piece of flesh, so I might incur reproach before the king," out of fear of this reproach, she placed that piece of flesh in a pot, covered it with another pot, sealed it with the royal seal, and had it cast into the current of the Gaṅgā.
Sau đó, bà nghĩ: “Các hoàng hậu khác sinh ra những người con giống như tượng vàng, còn hoàng hậu chính lại sinh ra một cục thịt, điều này sẽ làm mất danh dự của ta trước mặt nhà vua.” Vì sợ mất danh dự, bà đặt cục thịt đó vào một cái bình, đậy lại bằng một cái khác, niêm phong bằng ấn của nhà vua, rồi sai người ném xuống dòng sông Gaṅgā.
Manussehi chaḍḍitamatte devatā ārakkhaṃ saṃvidahiṃsu.
As soon as it was abandoned by humans, deities provided protection.
Ngay khi cục thịt bị người ta vứt bỏ, các vị thiên đã sắp đặt sự bảo vệ.
Suvaṇṇapaṭṭakañcettha jātihiṅgulakena ‘‘bārāṇasirañño aggamahesiyā pajā’’ti likhitvā bandhiṃsu.
And on it, they inscribed on a golden plate with cinnabar, "This is the offspring of the chief queen of the King of Bārāṇasī," and fastened it.
Trên một tấm vàng, họ viết bằng cinnabar (chu sa) rằng: “Đây là con của hoàng hậu chính của vua Bārāṇasī,” rồi buộc vào đó.
Tato taṃ bhājanaṃ ūmibhayādīhi anupaddutaṃ gaṅgāsotena pāyāsi.
Then, that pot, unaffected by dangers such as swirling currents, drifted down the Gaṅgā river.
Sau đó, cái bình đó trôi theo dòng sông Gaṅgā mà không bị sóng gió hay tai họa nào khác làm hại.
Tena ca samayena aññataro tāpaso gopālakulaṃ nissāya gaṅgātīre viharati.
At that time, a certain ascetic dwelt on the bank of the Gaṅgā, supported by a cowherd family.
Vào thời điểm đó, một vị đạo sĩ đang sống bên bờ sông Gaṅgā, gần một làng chăn bò.
So pātova gaṅgaṃ otaranto bhājanaṃ āgacchantaṃ disvā paṃsukūlasaññāya aggahesi.
Early in the morning, as he descended into the Gaṅgā, he saw the pot approaching and took it, thinking it was a discarded rag (paṃsukūla).
Sáng sớm, khi xuống sông Gaṅgā, ông thấy cái bình trôi đến, và nghĩ đó là một miếng vải phế thải, nên ông nhặt lấy.
Tato tattha taṃ akkharapaṭṭakaṃ rājamuddikālañchanañca disvā muñcitvā taṃ maṃsapesiṃ addasa, disvānassa etadahosi ‘‘siyā gabbho, tathā hissa duggandhapūtibhāvo natthī’’ti.
Then, seeing the inscribed plate and the royal seal upon it, he opened it and saw the piece of flesh, and it occurred to him, "This might be an embryo, for it has no foul smell or putrefaction."
Sau đó, ông thấy tấm bảng chữ viết và dấu ấn của nhà vua trên đó, liền mở ra và thấy cục thịt. Khi nhìn thấy, ông nghĩ: “Có lẽ đây là một bào thai, vì nó không có mùi hôi thối.”
Taṃ assamaṃ netvā suddhe okāse ṭhapesi.
He took it to his hermitage and placed it in a clean spot.
Ông mang nó về tịnh xá và đặt ở một nơi sạch sẽ.
Atha aḍḍhamāsaccayena dve maṃsapesiyo ahesuṃ.
Then, after half a month, there were two pieces of flesh.
Sau nửa tháng, cục thịt biến thành hai cục thịt.
Tāpaso disvā sādhutaraṃ ṭhapesi, tato puna aḍḍhamāsaccayena ekamekissā pesiyā hatthapādasīsānamatthāya pañca pañca piḷakā uṭṭhahiṃsu.
The ascetic saw this and preserved them even more carefully; then, after another half-month, five protuberances, for hands, feet, and head, arose from each piece of flesh.
Vị đạo sĩ thấy vậy, lại cẩn thận đặt chúng vào chỗ tốt hơn. Rồi sau nửa tháng nữa, trên mỗi cục thịt mọc ra năm cục u nhỏ để hình thành tay, chân và đầu.
Tāpaso disvā puna sādhutaraṃ ṭhapesi.
The ascetic saw this and preserved them even more carefully.
Vị đạo sĩ thấy vậy, lại cẩn thận đặt chúng vào chỗ tốt hơn.
Atha aḍḍhamāsaccayena ekā maṃsapesi suvaṇṇabimbasadiso dārako, ekā dārikā ahosi.
Then, after another half-month, one piece of flesh became a boy resembling a golden image, and the other became a girl.
Sau nửa tháng nữa, một cục thịt biến thành một bé trai giống như tượng vàng, và cục còn lại biến thành một bé gái.
Tesu tāpasassa puttasineho uppajji.
Affection for the children arose in the ascetic.
Tình thương con cái nảy sinh trong vị đạo sĩ đối với chúng.
Aṅguṭṭhakato cassa khīraṃ nibbatti.
And milk flowed from his thumb.
Sữa cũng chảy ra từ ngón tay cái của ông.
Tato pabhuti ca khīrabhattaṃ labhati, so bhattaṃ bhuñjitvā khīraṃ dārakānaṃ mukhe āsiñcati.
From that time onwards, he received milk-rice, and after eating, he poured milk into the children's mouths.
Từ đó trở đi, ông nhận được cơm sữa, ông ăn cơm rồi đổ sữa vào miệng các bé.
Tesaṃ yaṃ yaṃ udaraṃ paviṭṭhaṃ, taṃ sabbaṃ maṇibhājanagataṃ viya dissati.
Whatever entered their stomachs was seen as if in a crystal vessel.
Mọi thứ các bé ăn vào bụng đều trông như được chứa trong một cái chén ngọc.
Evaṃ licchavī ahesuṃ.
Thus, they became Licchavīs.
Như vậy, họ trở thành Licchavī.
Apare panāhu ‘‘sibbetvā ṭhapitā viya nesaṃ aññamaññaṃ līnā chavi ahosī’’ti.
Others, however, say, "Their skin was attached to each other, as if sewn together."
Tuy nhiên, những người khác nói rằng: “Da của họ dính liền vào nhau như thể được khâu lại.”
Evaṃ te nicchavitāya vā līnacchavitāya vā licchavīti paññāyiṃsu.
Thus, they became known as Licchavīs either due to having no skin (Ni-cchavi) or having clinging skin (Līna-cchavi).
Vì vậy, họ được biết đến với tên Licchavī do không có da hoặc da dính liền.
Tāpaso dārake posento ussūre gāmaṃ piṇḍāya pavisati, atidivā paṭikkamati.
The ascetic, raising the children, would enter the village for alms late in the morning and return very late.
Khi vị đạo sĩ nuôi dưỡng các bé, ông thường vào làng khất thực vào buổi trưa và trở về rất muộn.
Tassa taṃ byāpāraṃ ñatvā gopālakā āhaṃsu, ‘‘bhante, pabbajitānaṃ dārakaposanaṃ palibodho, amhākaṃ dārake detha, mayaṃ posessāma, tumhe attano kammaṃ karothā’’ti.
Knowing his preoccupation, the cowherds said, "Venerable sir, raising children is an impediment for ascetics. Give us the children; we will raise them. You attend to your own duties."
Biết việc làm đó của ông, những người chăn bò nói: “Bạch Tôn giả, việc nuôi con cái là một chướng ngại cho các vị xuất gia. Xin hãy giao các bé cho chúng con, chúng con sẽ nuôi dưỡng chúng, còn Tôn giả hãy làm công việc của mình.”
Tāpaso ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
The ascetic consented, saying, "So be it."
Vị đạo sĩ đồng ý.
Gopālakā dutiyadivase maggaṃ samaṃ katvā pupphehi okiritvā dhajapaṭākaṃ ussāpetvā tūriyehi vajjamānehi assamaṃ āgatā.
On the second day, the cowherds cleared the path, strewn it with flowers, raised banners and flags, and came to the hermitage with musical instruments playing.
Ngày hôm sau, những người chăn bò đã dọn đường bằng phẳng, rải hoa, dựng cờ phướn, và với tiếng nhạc vang lên, họ đến tịnh xá.
Tāpaso ‘‘mahāpuññā dārakā, appamādena vaḍḍhetha, vaḍḍhetvā ca aññamaññaṃ āvāhavivāhaṃ karotha, pañcagorasena rājānaṃ tosetvā bhūmibhāgaṃ gahetvā nagaraṃ māpetha, tattha kumāraṃ abhisiñcathā’’ti vatvā dārake adāsi.
The ascetic, saying, "The children are highly meritorious. Raise them carefully. After raising them, arrange marriages among yourselves. Please the king with the five products of the cow, acquire a piece of land, build a city, and consecrate the prince there," gave them the children.
Vị đạo sĩ nói: “Các bé là những người có phước báu lớn. Các con hãy nuôi dưỡng chúng cẩn thận, và khi chúng lớn lên, hãy gả cưới cho nhau. Hãy làm hài lòng nhà vua bằng năm loại sản phẩm từ bò sữa, lấy một phần đất và xây dựng một thành phố, rồi tấn phong hoàng tử làm vua ở đó.” Nói xong, ông giao các bé cho họ.
Te ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā dārake netvā posesuṃ.
They consented, saying, "So be it," took the children, and raised them.
Họ đồng ý, rồi mang các bé về nuôi dưỡng.
Dārakā vuḍḍhimanvāya kīḷantā vivādaṭṭhānesu aññe gopāladārake hatthenapi pādenapi paharanti, te rodanti.
As the children grew and played, they would hit other cowherd children with their hands and feet in disputes, and those children would cry.
Khi các bé lớn lên, trong lúc chơi đùa, chúng thường đánh đập các bé chăn bò khác bằng tay và chân, khiến chúng khóc.
‘‘Kissa rodathā’’ti ca mātāpitūhi vuttā ‘‘ime nimmātāpitikā tāpasapositā amhe atīva paharantī’’ti vadanti.
When asked by their parents, "Why are you crying?" they would say, "These parentless children, raised by the ascetic, hit us excessively."
Khi cha mẹ hỏi: “Tại sao các con khóc?”, chúng trả lời: “Những đứa trẻ mồ côi, được đạo sĩ nuôi dưỡng này đánh đập chúng con rất nhiều.”
Tato tesaṃ mātāpitaro ‘‘ime dārakā aññe dārake viheṭhenti dukkhāpenti, na ime saṅgahetabbā, vajjitabbā ime’’ti āhaṃsu.
Then, their parents said, "These children harass and trouble other children; they should not be associated with, they should be avoided."
Sau đó, cha mẹ của chúng nói: “Những đứa trẻ này quấy phá và làm khổ những đứa trẻ khác, không nên chấp nhận chúng, hãy tránh xa chúng.”
Tato pabhuti kira so padeso ‘‘vajjī’’ti vuccati, tiyojanasataṃ parimāṇena.
From that time onwards, it is said that the region, measuring three hundred yojanas, was called "Vajjī" (avoided).
Từ đó trở đi, vùng đất đó được gọi là Vajjī, với diện tích ba trăm dojana.
Atha taṃ padesaṃ gopālakā rājānaṃ tosetvā aggahesuṃ.
Then, the cowherds pleased the king and acquired that region.
Sau đó, những người chăn bò đã làm hài lòng nhà vua và chiếm lấy vùng đất đó.
Tattheva nagaraṃ māpetvā soḷasavassuddesikaṃ kumāraṃ abhisiñcitvā rājānaṃ akaṃsu.
They built a city there, consecrated the prince, who was sixteen years old, and made him king.
Họ xây dựng một thành phố ở đó và tấn phong hoàng tử mười sáu tuổi làm vua.
Tāya cassa dārikāya saddhiṃ vāreyyaṃ katvā katikaṃ akaṃsu ‘‘na bāhirato dārikā ānetabbā, ito dārikā na kassaci dātabbā’’ti.
They made a pact for his marriage with that girl, agreeing that "no girls should be brought from outside, and no girls from here should be given to anyone else."
Họ đã sắp đặt hôn nhân cho hoàng tử với cô bé đó và lập giao ước: “Không được đưa con gái từ bên ngoài vào, và không được gả con gái từ đây cho bất kỳ ai khác.”
Tesaṃ paṭhamasaṃvāsena dve dārakā jātā dhītā ca putto ca, evaṃ soḷasakkhattuṃ dve dve jātā.
From their first union, two children were born, a daughter and a son; thus, sixteen times, two children were born each time.
Từ cuộc sống chung đầu tiên của họ, hai đứa con đã được sinh ra, một con gái và một con trai. Cứ như vậy, mười sáu lần, mỗi lần sinh ra hai đứa.
Tato tesaṃ dārakānaṃ yathākkamaṃ vaḍḍhantānaṃ ārāmuyyānanivāsaṭṭhānaparivārasampattiṃ gahetuṃ appahontaṃ taṃ nagaraṃ tikkhattuṃ gāvutantarena gāvutantarena pākārena parikkhipiṃsu, tassa punappunaṃ visālīkatattā vesālītveva nāmaṃ jātaṃ.
Then, as these children grew in succession, the city became insufficient to accommodate their parks, gardens, residences, and retinues, so they encircled the city three times with walls, each a gāvuta apart; because it was repeatedly enlarged (visālīkata), it acquired the name Vesālī.
Sau đó, khi các đứa trẻ lớn lên theo thứ tự, thành phố đó không đủ rộng để chứa các khu vườn, công viên, nơi ở và sự giàu có của tùy tùng, nên họ đã bao quanh thành phố ba lần bằng các bức tường cách nhau mỗi gāvuta. Vì thành phố được mở rộng nhiều lần, nó được đặt tên là Vesālī.
Idaṃ vesālivatthu.
This is the Story of Vesālī.
Đây là câu chuyện về Vesālī.
Sā aparena samayena dubbhikkhā ahosi dubbuṭṭhikā dussassā.
At a later time, it suffered from famine, drought, and poor harvests.
Về sau, thành ấy bị nạn đói, hạn hán, mất mùa.
Paṭhamaṃ duggatamanussā maranti, te bahiddhā chaḍḍenti.
Firstly, poor people died, and their bodies were thrown outside (the city).
Trước hết, những người nghèo khó chết, họ bị vứt ra ngoài thành.
Matamanussānaṃ kuṇapagandhena amanussā nagaraṃ pavisiṃsu, tato bahutarā maranti.
Due to the stench of the dead bodies, non-human beings (yakkhas) entered the city, and then many more people died.
Do mùi hôi thối của xác người chết, các phi nhân đã vào thành, từ đó càng có nhiều người chết hơn.
Tāya paṭikūlatāya sattānaṃ ahivātarogo uppajji.
Due to that foulness, a plague (ahivātaroga) arose among the beings.
Do sự ô uế đó, bệnh dịch hạch đã phát sinh nơi các chúng sanh.
Iti tīhi dubbhikkhaamanussarogabhayehi upaddutā vesālinagaravāsino upasaṅkamitvā rājānaṃ āhaṃsu, ‘‘mahārāja, imasmiṃ nagare tividhaṃ bhayamuppannaṃ, ito pubbe yāva sattamā rājakulaparivaṭṭā evarūpaṃ anuppannapubbaṃ, tumhākaṃ maññe adhammikattena taṃ etarahi uppanna’’nti.
Thus, the inhabitants of Vesālī, afflicted by the three dangers of famine, non-human beings, and disease, approached the king and said, "Great King, three kinds of danger have arisen in this city. Never before, for seven generations of royal families, has such a thing occurred. We believe it has arisen now due to your unrighteousness."
Như vậy, bị ba nỗi sợ hãi là nạn đói, phi nhân và bệnh tật hoành hành, dân chúng thành Vesālī đã đến gặp đức vua và tâu rằng: “Tâu đại vương, trong thành này đã phát sinh ba loại tai ương. Trước đây, trải qua bảy đời vương tộc, việc như thế này chưa từng xảy ra. Thần nghĩ rằng chính vì sự bất chính của ngài mà tai ương này nay đã phát sinh.”
Rājā sabbe santhāgāre sannipātāpetvā ‘‘mayhaṃ adhammikabhāvaṃ vicinathā’’ti āha.
The king assembled all the citizens in the assembly hall and said, “Investigate my unrighteousness.”
Vua tập hợp tất cả mọi người tại hội trường công cộng và nói: “Hãy điều tra xem ta có hành xử phi Pháp không.”
Te sabbaṃ paveṇiṃ vicinantā na kiñci addasaṃsu.
Investigating the entire lineage, they found nothing.
Khi họ điều tra toàn bộ dòng dõi, họ không thấy bất kỳ điều gì (sai trái).
Tato rañño dosamadisvā ‘‘idaṃ bhayaṃ amhākaṃ kathaṃ vūpasameyyā’’ti cintesuṃ.
Then, not finding any fault with the king, they pondered, “How might this danger be quelled for us?”
Sau đó, không tìm thấy lỗi lầm của vua, họ suy nghĩ: “Làm thế nào tai họa này có thể lắng xuống cho chúng ta?”
Tattha ekacce cha satthāre apadisiṃsu ‘‘etehi okkantamatte vūpasamessatī’’ti.
Thereupon, some pointed to the six teachers, saying, “By their mere arrival, it will be appeased.”
Ở đó, một số người chỉ ra sáu vị đạo sư (khác đạo) và nói: “Chỉ cần những vị này đến, tai họa sẽ lắng xuống.”
Ekacce āhaṃsu – ‘‘buddho kira loke uppanno, so bhagavā sabbasattahitāya dhammaṃ deseti mahiddhiko mahānubhāvo, tena okkantamatte sabbabhayāni vūpasameyyu’’nti.
Others said, “It is said that a Buddha has arisen in the world. That Blessed One teaches the Dhamma for the welfare of all beings; he possesses great psychic power and great majesty. By his mere arrival, all dangers would be appeased.”
Một số khác nói: “Nghe nói Đức Phật đã xuất hiện trên thế gian. Thế Tôn ấy thuyết Pháp vì lợi ích của tất cả chúng sinh, Ngài có đại thần lực và đại uy đức. Chỉ cần Ngài đến, tất cả tai họa sẽ lắng xuống.”
Tena te attamanā hutvā ‘‘kahaṃ pana so bhagavā etarahi viharati, amhehi pesito na āgaccheyyā’’ti āhaṃsu.
Then, being pleased, they said, “Where does that Blessed One now reside? Would he not come if invited by us?”
Họ hoan hỷ và nói: “Hiện giờ Đức Thế Tôn ấy đang an trú ở đâu? Nếu chúng ta thỉnh Ngài, liệu Ngài có đến không?”
Athāpare āhaṃsu – ‘‘buddhā nāma anukampakā, kissa nāgaccheyyuṃ, so pana bhagavā etarahi rājagahe viharati, rājā bimbisāro taṃ upaṭṭhahati, so āgantuṃ na dadeyyā’’ti.
Then others said, “Buddhas are compassionate; why would they not come? But that Blessed One now resides in Rājagaha, and King Bimbisāra attends to him. He might not allow him to come.”
Sau đó, những người khác nói: “Các vị Phật vốn là những bậc từ bi, tại sao Ngài lại không đến? Đức Thế Tôn ấy hiện đang an trú tại Rājagaha, vua Bimbisāra đang hộ độ Ngài. Vua ấy có lẽ sẽ không cho phép Ngài đến.”
‘‘Tena hi rājānaṃ saññāpetvā āneyyāmā’’ti dve licchavirājāno mahatā balakāyena pahūtaṃ paṇṇākāraṃ datvā rañño santikaṃ pesiṃsu ‘‘bimbisāraṃ saññāpetvā bhagavantaṃ ānethā’’ti.
“In that case, let us persuade the king and bring him.” So, two Licchavi kings, with a large army, sent abundant gifts to the king, saying, “Persuade Bimbisāra and bring the Blessed One.”
“Vậy thì chúng ta hãy thuyết phục vua và thỉnh Ngài đến.” Hai vị vua Licchavi đã phái sứ giả đến gặp vua Bimbisāra với một đội quân lớn và nhiều lễ vật, nói: “Hãy thuyết phục vua Bimbisāra và thỉnh Đức Thế Tôn đến.”
Te gantvā rañño paṇṇākāraṃ datvā taṃ pavattiṃ nivedetvā, ‘‘mahārāja, bhagavantaṃ amhākaṃ nagaraṃ pesehī’’ti āhaṃsu.
They went, presented gifts to the king, reported the situation, and said, “Great King, please send the Blessed One to our city.”
Họ đến, dâng lễ vật cho vua và trình bày sự việc, rồi nói: “Đại vương, xin hãy phái Đức Thế Tôn đến thành phố của chúng tôi.”
Rājā na sampaṭicchi, ‘‘tumheyeva jānāthā’’ti āha.
The king did not agree, saying, “You yourselves know what to do.”
Vua không chấp thuận, và nói: “Các vị hãy tự biết (mà thỉnh Ngài).”
Te bhagavantaṃ upasaṅkamitvā vanditvā evamāhaṃsu – ‘‘bhante, amhākaṃ nagare tīṇi bhayāni uppannāni, sace bhagavā āgaccheyya, sotthi no bhaveyyā’’ti.
They approached the Blessed One, paid homage, and said, “Venerable Sir, three dangers have arisen in our city. If the Blessed One were to come, there would be well-being for us.”
Các vị vua Licchavi đến gặp Đức Thế Tôn, đảnh lễ và bạch rằng: “Bạch Thế Tôn, ba tai họa đã xảy ra trong thành phố của chúng con. Nếu Đức Thế Tôn quang lâm, chúng con sẽ được an lành.”
Bhagavā āvajjetvā ‘‘vesāliyaṃ ratanasutte vutte sā rakkhā koṭisatasahassaṃ cakkavāḷānaṃ pharissati, suttapariyosāne caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo bhavissatī’’ti adhivāsesi.
The Blessed One reflected and assented, thinking, “When the Ratana Sutta is recited in Vesālī, that protection will spread throughout a hundred thousand koṭis of Cakkavāḷas, and at the conclusion of the Sutta, eighty-four thousand beings will attain realization of the Dhamma.”
Đức Thế Tôn quán xét và chấp thuận, rằng: “Khi kinh Ratana được thuyết tại Vesālī, sự bảo hộ ấy sẽ lan tỏa khắp một trăm ngàn vạn cõi. Khi kinh kết thúc, tám vạn bốn ngàn chúng sinh sẽ chứng ngộ Pháp.”
Atha rājā bimbisāro bhagavato adhivāsanaṃ sutvā ‘‘bhagavatā vesāligamanaṃ adhivāsita’’nti nagare ghosanaṃ kārāpetvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘kiṃ, bhante, sampaṭicchatha vesāligamana’’nti?
Then King Bimbisāra, having heard of the Blessed One’s assent, had a proclamation made in the city, “The Blessed One has assented to go to Vesālī,” and approaching the Blessed One, he said, “Venerable Sir, have you accepted to go to Vesālī?”
Sau đó, vua Bimbisāra nghe tin Đức Thế Tôn đã chấp thuận (đến Vesālī), liền cho loan báo trong thành rằng “Đức Thế Tôn đã chấp thuận đến Vesālī,” rồi đến gặp Đức Thế Tôn và bạch: “Bạch Thế Tôn, Ngài có chấp thuận đến Vesālī không?”
Āma, mahārājāti.
“Yes, Great King,” he replied.
“Vâng, Đại vương.”
Tena hi, bhante, tāva āgametha, yāva maggaṃ paṭiyādemīti.
“In that case, Venerable Sir, please wait until I have prepared the road.”
“Vậy thì, bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy đợi một chút để con chuẩn bị con đường.”
Atha kho rājā bimbisāro rājagahassa ca gaṅgāya ca antarā pañcayojanabhūmiṃ samaṃ katvā yojane yojane vihāraṃ māpetvā bhagavato gamanakālaṃ paṭivedesi.
Then King Bimbisāra leveled the five-yojana stretch of land between Rājagaha and the Gaṅgā, built monasteries at every yojana, and informed the Blessed One of the time of his departure.
Sau đó, vua Bimbisāra đã san bằng đoạn đường dài năm dojana giữa Rājagaha và sông Gaṅgā, xây dựng các tu viện cách mỗi dojana, rồi thông báo thời gian Đức Thế Tôn khởi hành.
Bhagavā pañcahi bhikkhusatehi parivuto pāyāsi.
The Blessed One, surrounded by five hundred bhikkhus, set forth.
Đức Thế Tôn, được năm trăm tỳ khưu vây quanh, đã khởi hành.
Rājā pañcayojanaṃ maggaṃ pañcavaṇṇehi pupphehi jāṇumattaṃ okirāpetvā dhajapaṭākapuṇṇaghaṭakadaliādīni ussāpetvā bhagavato dve setacchattāni ekamekassa ca bhikkhussa ekamekaṃ ukkhipāpetvā saddhiṃ attano parivārena pupphagandhādīhi pūjaṃ karonto ekekasmiṃ vihāre bhagavantaṃ vasāpetvā mahādānāni datvā pañcahi divasehi gaṅgātīraṃ nesi.
The king had the five-yojana road strewn with five-colored flowers up to knee-height, erected banners, flags, full pitchers, plantain trees, and other decorations, had two white umbrellas held over the Blessed One, and one over each bhikkhu. Accompanied by his retinue, he offered flowers, perfumes, and other tributes, had the Blessed One stay in each monastery, gave great alms, and in five days, brought him to the bank of the Gaṅgā.
Vua đã sai rải hoa ngũ sắc dày đến đầu gối trên đoạn đường dài năm dojana, dựng cờ phướn, bình bát đầy, cây chuối, v.v., cho người che hai lọng trắng cho Đức Thế Tôn và mỗi lọng trắng cho mỗi tỳ khưu, rồi cùng tùy tùng dâng cúng hoa, hương, v.v., cho Đức Thế Tôn an trú tại mỗi tu viện, dâng cúng đại thí, và trong năm ngày đã đưa Ngài đến bờ sông Gaṅgā.
Tattha sabbālaṅkārehi nāvaṃ alaṅkaronto vesālikānaṃ sāsanaṃ pesesi ‘‘āgato bhagavā, maggaṃ paṭiyādetvā sabbe bhagavato paccuggamanaṃ karothā’’ti.
There, as he adorned the boat with all kinds of ornaments, he sent a message to the people of Vesālī, saying, “The Blessed One has arrived. Prepare the road and all of you go forth to meet the Blessed One.”
Tại đó, vua trang hoàng chiếc thuyền với tất cả đồ trang sức, rồi phái sứ giả đến Vesālī với thông điệp: “Đức Thế Tôn đã đến, hãy chuẩn bị đường và tất cả hãy ra đón Đức Thế Tôn.”
Te ‘‘diguṇaṃ pūjaṃ karissāmā’’ti vesāliyā ca gaṅgāya ca antarā tiyojanabhūmiṃ samaṃ katvā bhagavato cattāri ekamekassa ca bhikkhussa dve dve setacchattāni sajjetvā pūjaṃ kurumānā gaṅgātīraṃ āgantvā aṭṭhaṃsu.
They, saying, “We will offer double the homage,” leveled the three-yojana stretch of land between Vesālī and the Gaṅgā, prepared four white umbrellas for the Blessed One and two for each bhikkhu, and offering homage, came to the bank of the Gaṅgā and stood there.
Họ nói: “Chúng ta sẽ cúng dường gấp đôi,” rồi san bằng đoạn đường dài ba dojana giữa Vesālī và sông Gaṅgā, chuẩn bị bốn lọng trắng cho Đức Thế Tôn và hai lọng trắng cho mỗi tỳ khưu, rồi đến bờ sông Gaṅgā để cúng dường và chờ đợi.
Atha bimbisāro dve nāvāyo saṅghaṭetvā maṇḍapaṃ katvā pupphadāmādīhi alaṅkaritvā tattha sabbaratanamayaṃ buddhāsanaṃ paññapesi, bhagavā tattha nisīdi.
Then Bimbisāra joined two boats together, made a pavilion, adorned it with garlands of flowers and other decorations, and arranged a Buddha-seat made of all kinds of jewels there. The Blessed One sat upon it.
Sau đó, vua Bimbisāra ghép hai chiếc thuyền lại, dựng một giảng đường, trang hoàng bằng vòng hoa và các vật phẩm khác, rồi đặt một tòa Phật bằng tất cả châu báu ở đó. Đức Thế Tôn an tọa trên đó.
Pañca satā bhikkhūpi nāvaṃ āruhitvā yathānurūpaṃ nisīdiṃsu.
The five hundred bhikkhus also boarded the boat and sat down appropriately.
Năm trăm tỳ khưu cũng lên thuyền và an tọa phù hợp.
Rājā bhagavantaṃ anugacchanto galappamāṇaṃ udakaṃ ogāhetvā ‘‘yāva, bhante, bhagavā āgacchati, tāvāhaṃ idheva gaṅgātīre vasissāmī’’ti vatvā nivatto.
The king, accompanying the Blessed One, entered the water up to his neck and said, “Venerable Sir, as long as the Blessed One is coming, I will remain here on the bank of the Gaṅgā,” and then he returned.
Vua tiễn đưa Đức Thế Tôn, lội xuống nước sâu đến cổ và nói: “Bạch Thế Tôn, con sẽ ở lại bờ sông Gaṅgā này cho đến khi Đức Thế Tôn đến,” rồi quay trở lại.
Upari devatā yāva akaniṭṭhabhavanā pūjaṃ akaṃsu.
Above, the devas offered homage all the way up to the Akanitṭha realm.
Chư thiên ở các cõi trên, cho đến cõi Akanitṭha, đã dâng cúng.
Heṭṭhāgaṅgānivāsino kambalassatarādayo nāgarājāno pūjaṃ akaṃsu.
Below, the Nāga kings residing in the Gaṅgā, such as Kambalassatara, also offered homage.
Chư Long vương như Kambalassatara và các vị khác sống dưới sông Gaṅgā cũng dâng cúng.
Evaṃ mahatiyā pūjāya bhagavā yojanamattaṃ addhānaṃ gaṅgāya gantvā vesālikānaṃ sīmantaraṃ paviṭṭho.
Thus, with great homage, the Blessed One traveled a yojana’s distance on the Gaṅgā and entered the border of the Vesālī people.
Với sự cúng dường vĩ đại như vậy, Đức Thế Tôn đã đi một dojana trên sông Gaṅgā và tiến vào ranh giới của Vesālī.
Tato licchavirājāno bimbisārena katapūjāya diguṇaṃ karontā galappamāṇe udake bhagavantaṃ paccuggacchiṃsu.
Thereupon, the Licchavi kings, offering double the homage given by Bimbisāra, went forth to meet the Blessed One in water up to their necks.
Sau đó, các vị vua Licchavi, cúng dường gấp đôi so với sự cúng dường của vua Bimbisāra, đã ra đón Đức Thế Tôn trong nước sâu đến cổ.
Teneva khaṇena tena muhuttena vijjuppabhāvinaddhandhakāravisaṭakūṭo gaḷagaḷāyanto catūsu disāsu mahāmegho vuṭṭhāsi.
At that very moment, at that very instant, a great cloud, with its peak of dense darkness dispelled by flashes of lightning, thundering and rumbling, rose up in the four directions.
Ngay trong khoảnh khắc ấy, trong giây phút ấy, một đám mây lớn đã nổi lên từ bốn phương, sấm sét vang dội, với những đỉnh mây đen kịt được chiếu sáng bởi ánh chớp.
Atha bhagavatā paṭhamapāde gaṅgātīre nikkhittamatte pokkharavassaṃ vassi.
Then, as soon as the Blessed One placed his first foot on the bank of the Gaṅgā, a lotus-rain (pokkharavassa) fell.
Khi Đức Thế Tôn đặt bàn chân đầu tiên xuống bờ sông Gaṅgā, một trận mưa hoa đã rơi xuống.
Ye temetukāmā, te eva tementi, atemetukāmā na tementi.
Those who wished to be wet were wet, but those who did not wish to be wet were not wet.
Những ai muốn bị ướt thì bị ướt, những ai không muốn bị ướt thì không bị ướt.
Sabbattha jāṇumattaṃ ūrumattaṃ kaṭimattaṃ galappamāṇaṃ udakaṃ vahati, sabbakuṇapāni udakena gaṅgaṃ pavesitāni, parisuddho bhūmibhāgo ahosi.
Everywhere, water flowed knee-deep, thigh-deep, waist-deep, neck-deep, and all corpses were carried by the water into the Gaṅgā, and the ground became clean.
Khắp nơi, nước chảy cao đến đầu gối, đến đùi, đến eo, đến cổ, tất cả xác chết bị nước cuốn trôi xuống sông Gaṅgā, và mặt đất trở nên thanh tịnh.
Licchavirājāno bhagavantaṃ antarā yojane yojane vāsāpetvā mahādānāni datvā tīhi divasehi diguṇaṃ pūjaṃ karontā vesāliṃ nayiṃsu.
The Licchavi kings had the Blessed One stay at every yojana interval, offered great alms, and making double offerings for three days, they brought him to Vesālī.
Các vị vua Licchavi đã cho Đức Thế Tôn an trú cách mỗi dojana, dâng cúng đại thí, và trong ba ngày đã cúng dường gấp đôi, rồi đưa Ngài vào Vesālī.
Vesāliṃ sampatte bhagavati sakko devānamindo devasaṅghapurakkhato āgacchi.
When the Blessed One arrived in Vesālī, Sakka, the king of devas, came, surrounded by an assembly of devas.
Khi Đức Thế Tôn đến Vesālī, Sakka, vua của chư thiên, đã đến cùng với đoàn tùy tùng của chư thiên.
Mahesakkhānaṃ devatānaṃ sannipātena amanussā yebhuyyena palāyiṃsu.
Due to the gathering of the powerful devas, the non-humans mostly fled.
Do sự tập hợp của các vị thiên nhân có đại uy lực, hầu hết các phi nhân đã bỏ chạy.
Bhagavā nagaradvāre ṭhatvā ānandattheraṃ āmantesi – ‘‘imaṃ, ānanda, ratanasuttaṃ uggahetvā balikammūpakaraṇāni gahetvā licchavirājakumārehi saddhiṃ vesāliyā tipākārantare vicaranto parittaṃ karohī’’ti ratanasuttaṃ abhāsi.
The Blessed One stood at the city gate and addressed Venerable Ānanda: “Ānanda, learn this Ratana Sutta, take the requisites for offerings, and together with the Licchavi princes, go around within the three walls of Vesālī, performing the protection (paritta).” Thus, he recited the Ratana Sutta.
Đức Thế Tôn đứng ở cổng thành, gọi Trưởng lão Ānanda và nói: “Này Ānanda, hãy học thuộc kinh Ratana này, cầm lấy các vật phẩm cúng dường, và cùng với các vương tử Licchavi, đi khắp ba vòng thành Vesālī để làm lễ bảo hộ.” Rồi Ngài đã thuyết kinh Ratana.
‘‘Evaṃ kena panetaṃ suttaṃ vuttaṃ, kadā, kattha, kasmā ca vutta’’nti etesaṃ pañhānaṃ vissajjanā vitthārena vesālivatthuto pabhuti porāṇehi vaṇṇīyati.
The answers to these questions—‘‘By whom was this Sutta spoken, when, where, and why was it spoken?’’—are elaborately explained by the ancients, starting from the story of Vesālī.
Các câu hỏi “Kinh này do ai thuyết, khi nào, ở đâu và vì sao được thuyết?” đã được các vị trưởng lão giải thích chi tiết từ câu chuyện về Vesālī.
Evaṃ bhagavato vesāliṃ anuppattadivaseyeva vesālinagaradvāre tesaṃ upaddavānaṃ paṭighātatthāya vuttamidaṃ ratanasuttaṃ uggahetvā āyasmā ānando parittatthāya bhāsamāno bhagavato pattena udakamādāya sabbanagaraṃ abbhukkiranto anuvicari.
Thus, on the very day the Blessed One arrived in Vesālī, Venerable Ānanda, having learned this Ratana Sutta, which was spoken at the city gate of Vesālī to counteract those calamities, recited it for protection (paritta), taking water in the Blessed One’s bowl and sprinkling it throughout the entire city as he went around.
Như vậy, ngay trong ngày Đức Thế Tôn đến Vesālī, Trưởng lão Ānanda đã học thuộc kinh Ratana này, được thuyết tại cổng thành Vesālī để đẩy lùi các tai họa, rồi cầm nước trong bình bát của Đức Thế Tôn, đi khắp thành phố rưới nước để làm lễ bảo hộ.
Yaṃ kiñcīti vuttamatte eva therena ye pubbe apalātā saṅkārakūṭabhittippadesādinissitā amanussā, te catūhi dvārehi palāyiṃsu, dvārāni anokāsāni ahesuṃ.
As soon as the Elder uttered "Yaṃ kiñci," the non-humans who had not yet fled, dwelling in places like heaps of rubbish and walls, fled through the four gates, and the gates became impassable.
Ngay khi Trưởng lão vừa nói “Yaṃ kiñci” (Bất cứ điều gì), các phi nhân trước đây chưa bỏ chạy, ẩn náu ở các đống rác, tường đổ nát, v.v., đã bỏ chạy qua bốn cổng, khiến các cổng trở nên chật kín.
Tato ekacce dvāresu okāsaṃ alabhamānā pākāraṃ bhinditvā palātā.
Then, some, unable to find passage through the gates, broke through the city wall and fled.
Sau đó, một số phi nhân không tìm được lối ra ở các cổng đã phá tường và bỏ chạy.
Amanussesu gatamattesu manussānaṃ gattesu rogo vūpasanto.
As soon as the non-humans were gone, the illness in the bodies of the humans subsided.
Khi các phi nhân đã bỏ đi, bệnh tật trên thân thể con người cũng lắng xuống.
Te nikkhamitvā sabbapupphagandhādīhi theraṃ pūjesuṃ.
They came out and honored the Elder with all kinds of flowers, perfumes, and so on.
Họ đi ra và cúng dường Trưởng lão bằng tất cả các loại hoa, hương, v.v.
Mahājano nagaramajjhe santhāgāraṃ sabbagandhehi limpitvā vitānaṃ katvā sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā tattha buddhāsanaṃ paññapetvā bhagavantaṃ ānesi.
The great multitude plastered the assembly hall in the middle of the city with all kinds of perfumes, made a canopy, adorned it with all decorations, arranged a Buddha-seat there, and brought the Blessed One.
Đại chúng đã quét dọn hội trường công cộng giữa thành phố bằng tất cả các loại hương, dựng trần, trang hoàng bằng tất cả đồ trang sức, đặt một tòa Phật ở đó, rồi thỉnh Đức Thế Tôn đến.
Bhagavā santhāgāraṃ pavisitvā paññatte āsane nisīdi.
The Blessed One entered the assembly hall and sat on the prepared seat.
Đức Thế Tôn bước vào hội trường công cộng và an tọa trên tòa đã được chuẩn bị.
Bhikkhusaṅghopi kho rājāno manussā ca patirūpe patirūpe āsane nisīdiṃsu.
The community of bhikkhus, the kings, and the people also sat on appropriate seats.
Chư Tăng, các vị vua và loài người cũng đã ngồi vào những chỗ thích hợp.
Sakkopi devānamindo dvīsu devalokesu devaparisāya saddhiṃ upanisīdi aññe ca devā, ānandattheropi sabbaṃ vesāliṃ anuvicaranto rakkhaṃ katvā vesālinagaravāsīhi saddhiṃ āgantvā ekamantaṃ nisīdi.
Sakka, the king of devas, also sat nearby with the assembly of devas from the two deva-worlds, and other devas too; and Venerable Ānanda, having performed protection by going around all of Vesālī, came with the residents of Vesālī and sat at one side.
Đức Sakka, chúa tể các chư thiên, cùng với hội chúng chư thiên ở hai cõi trời đã ngồi gần, và các vị chư thiên khác cũng đã ngồi. Trưởng lão Ānanda cũng đã đi khắp toàn bộ Vesālī, thực hiện sự bảo hộ, rồi cùng với cư dân thành Vesālī đến và ngồi vào một bên.
Tattha bhagavā sabbesaṃ tadeva ratanasuttaṃ abhāsīti.
There, the Blessed One recited that very Ratana Sutta to everyone.
Tại đó, Thế Tôn đã thuyết giảng bài Ratanasutta đó cho tất cả.