‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ…pe… pubbe manussabhūto samāno akkodhano ahosi anupāyāsabahulo, bahumpi vutto samāno nābhisajji na kuppi na byāpajji na patitthīyi, na kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi, dātā ca ahosi sukhumānaṃ mudukānaṃ attharaṇānaṃ pāvuraṇānaṃ khomasukhumānaṃ kappāsika…pe… koseyya…pe… kambalasukhumānaṃ.
‘‘Bhikkhus, in a former birth the Tathāgata… (pe) … having been a human being before, was not angry, was not often vexed, was not agitated, angry, or resentful, nor did he display anger, ill-will, or displeasure, even when much spoken to. And he was a giver of fine, soft coverlets and cloaks made of fine linen, cotton… (pe) … silk… (pe) … wool.
“Này các Tỳ-khưu, vì Như Lai trong kiếp trước… (và tương tự)… khi còn là người trong quá khứ, không giận dữ, ít phiền não, dù bị nói nhiều cũng không bám víu, không nổi giận, không làm hại, không chống đối, không biểu lộ sự giận dữ, oán hận và bất mãn, và là người bố thí các loại chăn mền tinh tế, mềm mại, bằng vải lanh tinh tế, bằng vải bông… (và tương tự)… bằng lụa… (và tương tự)… bằng len tinh tế.
So tassa kammassa katattā upacitattā…pe… itthattaṃ āgato samāno imaṃ mahāpurisalakkhaṇaṃ paṭilabhati.
Due to the performance and accumulation of that kamma… (pe) … having come to this present existence, he obtains this great man's characteristic:
Do hành động đó đã được thực hiện và tích lũy… (và tương tự)… khi đến trạng thái hiện tại này, Ngài đạt được tướng đại nhân này.
Suvaṇṇavaṇṇo hoti kañcanasannibhattaco’’ti (dī. ni. 3.218).
He has a golden complexion, his skin is like refined gold.’’
Ngài có màu da vàng, làn da giống như vàng.”
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ…pe… pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato ahosi, yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā…pe… tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā ahosi.
"Whatever, O bhikkhus, the Tathāgata, in a previous birth, having abandoned harsh speech, was abstinent from harsh speech; whatever speech was faultless, pleasant to the ear... he spoke such speech.
“Này các Tỳ-kheo, Như Lai trong tiền kiếp…pe… đã từ bỏ lời nói thô ác, đã tránh xa lời nói thô ác, lời nói ấy dịu dàng, êm tai…pe… đã nói lời như vậy.
So tassa kammassa katattā upacitattā…pe… itthattaṃ āgato samāno imāni dve mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati.
Due to the performance and accumulation of that kamma, having come to this present state, he obtains these two Great Man's Marks.
Do đã tạo tác và tích lũy nghiệp ấy…pe… khi đến trạng thái này, Ngài đạt được hai tướng đại nhân này.
Pahutajivho ca hoti brahmassaro ca karavīkabhāṇī’’ti (dī. ni. 3.236).
He has a long and broad tongue, a voice like Brahmā, and speaks with a voice like the karavīka bird."
Ngài có lưỡi rộng dài và có giọng Phạm thiên, nói tiếng chim karavīka.”
‘‘Yampi, bhikkhave, tathāgato purimaṃ jātiṃ…pe… pubbe manussabhūto samāno bahujanassa atthakāmo ahosi hitakāmo phāsukāmo yogakkhemakāmo ‘kinti me saddhāya vaḍḍheyyuṃ, sīlena sutena cāgena paññāya dhanadhaññena khettavatthunā dvipadacatuppadehi puttadārehi dāsakammakaraporisehi ñātīhi mittehi bandhavehi vaḍḍheyyu’nti, so tassa kammassa…pe… samāno imāni tīṇi mahāpurisalakkhaṇāni paṭilabhati, sīhapubbaḍḍhakāyo ca hoti citantaraṃso ca samavaṭṭakkhandho cā’’ti (dī. ni. 3.224) evamādi.
"Whatever, O bhikkhus, the Tathāgata, in a previous birth... previously being a human, was desirous of the welfare of many people, desirous of their benefit, desirous of their comfort, desirous of their security, thinking: 'How may these people grow in faith, in morality, in learning, in generosity, in wisdom, in wealth and grain, in fields and land, in bipeds and quadrupeds, in children and spouses, in servants and laborers, in relatives, friends, and kin?', due to that kamma... having come to be, he obtains these three Great Man's Marks: he has a lion's forepart, his chest is full, and his shoulders are evenly rounded," and so on.
“Này các Tỳ-kheo, Như Lai trong tiền kiếp…pe… khi còn là người, đã mong muốn lợi ích, mong muốn sự an lạc, mong muốn sự thoải mái, mong muốn sự an ổn khỏi các ách buộc cho nhiều người, rằng: ‘Làm sao để họ tăng trưởng đức tin, giới hạnh, sự học hỏi, sự bố thí, trí tuệ, tài sản, ngũ cốc, ruộng đất, hai chân bốn chân, con cái vợ chồng, nô bộc, bà con, bạn bè, quyến thuộc?’ Do đã tạo tác nghiệp ấy…pe… khi đến trạng thái này, Ngài đạt được ba tướng đại nhân này: thân hình nửa trên như sư tử, vai tròn đầy đặn, và thân hình cân đối.” v.v.
Surūpatāti ettha sakalasarīraṃ rūpanti veditabbaṃ ‘‘ākāso parivārito rūpaṃtveva saṅkhaṃ gacchatī’’tiādīsu (ma. ni. 1.306) viya, tassa rūpassa sundaratā surūpatā nātidīghatā nātirassatā nātikisatā nātithūlatā nātikāḷatā naccodātatāti vuttaṃ hoti.
Regarding "beauty" (Surūpatā), the entire body should be understood as form, as in "the space surrounded is simply called form," and so on. The beauty of that form is surūpatā; it means being neither too tall nor too short, neither too thin nor too stout, neither too dark nor too fair.
Surūpatā (thân hình đẹp đẽ) ở đây, toàn bộ thân thể được gọi là rūpa (sắc), như trong các đoạn “không gian được bao bọc được gọi là sắc” v.v., và sự đẹp đẽ của sắc ấy được gọi là surūpatā, nghĩa là không quá dài, không quá ngắn, không quá gầy, không quá mập, không quá đen, không quá trắng.
Ādhipaccanti adhipatibhāvo, khattiyamahāsālādibhāvena sāmikabhāvoti attho.
"Dominion" (Ādhipaccaṃ) means sovereignty; that is, the state of being a lord, such as a Khattiya or a Mahāsāla.
Ādhipaccaṃ (quyền lực) nghĩa là địa vị chủ tể, tức là địa vị làm chủ với tư cách là một vua Sát-đế-lỵ hay đại gia đình v.v.
Parivāroti agārikānaṃ sajanaparijanasampatti, anagārikānaṃ parisasampatti, ādhipaccañca parivāro ca ādhipaccaparivāro.
"Retinue" (Parivāro) refers to the prosperity of family and attendants for householders, and the prosperity of the assembly for those gone forth. Dominion and retinue are ādhipaccaparivāro.
Parivāro (quyến thuộc) là sự đầy đủ về bà con và người hầu đối với người tại gia, và sự đầy đủ về hội chúng đối với người xuất gia. Ādhipaccaṃ và Parivāro là ādhipaccaparivāro.
Ettha ca suvaṇṇatādīhi sarīrasampatti, ādhipaccena bhogasampatti, parivārena sajanaparijanasampatti vuttāti veditabbā.
Here, it should be understood that bodily perfection is expressed by golden hue, etc.; prosperity of wealth by dominion; and prosperity of family and attendants by retinue.
Ở đây, sự đầy đủ về thân thể được nói đến qua suvaṇṇatā (sắc vàng) v.v., sự đầy đủ về tài sản qua ādhipaccaṃ, và sự đầy đủ về bà con và người hầu qua parivāro.
Sabbametena labbhatīti yaṃ taṃ ‘‘yaṃ yadevābhipatthenti, sabbametena labbhatī’’ti vuttaṃ, tattha idampi tāva paṭhamaṃ odhiso vuttasuvaṇṇatādi sabbametena labbhatīti veditabbanti dasseti.
"All is obtained through this" (Sabbametena labbhati)—that which was stated as "Whatever they wish for, all is obtained through this"—here it is first shown that even this gold-like hue and other qualities mentioned generally are all obtained through this.
Sabbametena labbhatī (tất cả đều đạt được nhờ đó) là để chỉ ra rằng điều đã nói “mong muốn bất cứ điều gì, tất cả đều đạt được nhờ đó”, thì ở đây, trước hết, tất cả những gì được nói đến một cách tổng quát như suvaṇṇatā v.v. cũng được đạt được nhờ đó.
Tattha padesarajjanti ekadīpampi sakalaṃ apāpuṇitvā pathaviyā ekamekasmiṃ padese rajjaṃ.
Therein, padesarajjaṃ means sovereignty over a specific region of the earth, not encompassing an entire island or continent.
Ở đây, padesarajjaṃ (vương quyền địa phương) là vương quyền trên một vùng đất, không phải toàn bộ một châu lục.
Issarabhāvo issariyaṃ, iminā dīpacakkavattirajjaṃ dasseti.
"Lordship" is issariyaṃ; by this, the prosperity of a Cakkavatti king over an island is shown.
Địa vị thống trị là issariyaṃ (quyền uy); với điều này, Ngài chỉ ra vương quyền của một Chuyển Luân Vương cai trị một châu.
Cakkavattisukhaṃ piyanti iṭṭhaṃ kantaṃ manāpaṃ cakkavattisukhaṃ.
"And the happiness of a Cakkavatti, beloved" (Cakkavattisukhaṃ piyaṃ) refers to desirable, pleasing, agreeable Cakkavatti happiness.
Cakkavattisukhaṃ piyaṃ (hạnh phúc của Chuyển Luân Vương được ưa thích) là hạnh phúc của Chuyển Luân Vương được mong muốn, đáng yêu, đáng thích.
Iminā cāturantacakkavattirajjaṃ dasseti.
By this, the kingship of a Cakkavatti over the four continents is shown.
Với điều này, Ngài chỉ ra vương quyền của một Chuyển Luân Vương cai trị bốn châu.
Devesu rajjaṃ devarajjaṃ, etena mandhātādīnampi manussānaṃ devarajjaṃ dassitaṃ hoti.
Sovereignty among devas is devarajjaṃ; by this, even the deva-sovereignty of humans like Mandhātā and others is shown.
Vương quyền giữa các vị trời là devarajjaṃ (vương quyền chư thiên); với điều này, vương quyền chư thiên của những người như Mandhātu v.v. cũng được chỉ ra.
Api dibbesūti iminā ye te divi bhavattā ‘‘dibbā’’ti vuccanti, tesu dibbesu kāyesu uppannānampi devarajjaṃ dasseti.
"Even among divine beings" (Api dibbesu) by this, the deva-sovereignty of those who, being born in the heavens, are called "divine," is shown.
Api dibbesu (ngay cả giữa các vị trời) với điều này, Ngài chỉ ra vương quyền chư thiên của những chúng sinh được sinh ra trong cõi trời, những người được gọi là “dibbā” (chư thiên) vì họ hiện hữu trên trời.
Sabbametena labbhatīti yaṃ taṃ ‘‘yaṃ yadevābhipatthenti, sabbametena labbhatī’’ti vuttaṃ, tattha idampi dutiyaṃ odhiso padesarajjādi sabbametena labbhatīti veditabbanti dasseti.
"All is obtained through this" (Sabbametena labbhati)—that which was stated as "Whatever they wish for, all is obtained through this"—here it is shown that this second instance of regional sovereignty and other such things, generally speaking, are all obtained through this.
Sabbametena labbhatī (tất cả đều đạt được nhờ đó) là để chỉ ra rằng điều đã nói “mong muốn bất cứ điều gì, tất cả đều đạt được nhờ đó”, thì ở đây, điều này, tức là padesarajja v.v. được nói đến một cách tổng quát lần thứ hai, tất cả đều đạt được nhờ đó.
Tassāyaṃ padavaṇṇanā – manussānaṃ ayanti mānussī, mānussī eva mānussikā.
The word-by-word explanation of this is: "Mānussī" (human) refers to that which belongs to humans; "mānussī" itself is mānussikā.
Đây là phần giải thích từ ngữ của kệ đó: mānussī là của loài người, mānussī chính là mānussikā.
Sampajjanaṃ sampatti.
"Sampajjanaṃ" (accomplishment) is sampatti (prosperity).
Sự thành tựu là sampatti.
Devānaṃ loko devaloko.
The realm of devas is devaloka.
Thế giới của chư thiên là devaloka.
Tasmiṃ devaloke.
In that devaloke (deva realm).
Trong devaloke (cõi trời).
Yā ti anavasesapariyādānaṃ, ramanti etāya ajjhattaṃ uppannāya bahiddhā vā upakaraṇabhūtāyāti rati, sukhassa sukhavatthuno cetaṃ adhivacanaṃ.
"Yā" (which) signifies exhaustive inclusion; "rati" (delight) is that by which one delights, whether it arises internally or is externally instrumental; it is a term for happiness and the object of happiness.
Yā (điều gì) là sự bao hàm không sót, họ hoan hỷ với điều này, hoặc là sự hoan hỷ phát sinh bên trong, hoặc là điều kiện hỗ trợ bên ngoài, do đó là rati (sự hoan hỷ); đây là từ đồng nghĩa với hạnh phúc và đối tượng của hạnh phúc.
Yāti aniyatavacanaṃ casaddo pubbasampattiyā saha sampiṇḍanattho.
"Yā" (which) is an indeterminate word; the particle "ca" (and) has the meaning of combining with the previous prosperity.
Từ yā là từ không xác định, và từ ca có nghĩa là kết hợp với sự thành tựu trước đó.
Nibbānaṃyeva nibbānasampatti.
Nibbāna itself is nibbānasampatti (the prosperity of Nibbāna).
Nibbāna chính là nibbānasampatti (sự thành tựu Nibbāna).
Atha vā yā pubbe suvaṇṇatādīhi avuttā ‘‘sūrā satimanto idha brahmacariyavāso’’ti evamādinā (a. ni. 9.21) nayena niddiṭṭhā paññāveyyattiyādibhedā ca mānussikā sampatti, aparā devaloke ca yā jhānādirati, yā ca yathāvuttappakārā nibbānasampatti cāti idampi tatiyaṃ odhiso sabbametena labbhatīti.
Or alternatively, the human prosperity that was not mentioned before by golden hue and so on, but was indicated by such phrases as "here courageous and mindful, living the brahmacariya" – that which comprises wisdom, cleverness, and other distinctions; and the other delight in the deva realm, such as jhāna; and also the prosperity of Nibbāna of the kind described, all of these, generally speaking, are obtained through this, for the third time.
Hoặc, sự thành tựu của loài người chưa được nói đến trước đây bằng suvaṇṇatā v.v., nhưng được chỉ ra theo cách “những người dũng mãnh, có niệm, sống Phạm hạnh ở đây” v.v., và sự thành tựu của trí tuệ, sự khéo léo v.v., và sự hoan hỷ thiền định v.v. trong cõi trời, và sự thành tựu Nibbāna như đã nói, tất cả những điều này là lần thứ ba được nói đến một cách tổng quát rằng tất cả đều đạt được nhờ đó.
Evampettha atthavaṇṇanā veditabbā.
Thus, the meaning-explanation here should be understood.
Ý nghĩa của kệ này phải được hiểu như vậy.
Tassāyaṃ padavaṇṇanā – sampajjati etāya guṇavibhūtiṃ pāpuṇātīti sampadā, mitto eva sampadā mittasampadā, taṃ mittasampadaṃ.
The word-by-word explanation of this is: "Sampadā" is that by which one attains excellence and virtues; "mittasampadā" is good companionship itself; mittasampadaṃ means good companionship.
Đây là phần giải thích từ ngữ của kệ đó: sampadā là điều mà nhờ đó người ta đạt được sự đầy đủ về phẩm chất; bạn bè chính là sampadā, mittasampadā (sự thành tựu của bạn bè tốt), đó là mittasampadaṃ.
Āgammāti nissāya.
Āgammā means having relied upon.
Āgammā (dựa vào) nghĩa là nương tựa.
Yonisoti upāyena.
Yoniso means appropriately.
Yoniso (một cách khéo léo) nghĩa là bằng phương tiện.
Payuñjatoti yogānuṭṭhānaṃ karoto.
Payuñjato means for one who practices diligently.
Payuñjato (người thực hành) nghĩa là người thực hành sự tinh tấn.
Vijānāti etāyāti vijjā, vimuccati etāya, sayaṃ vā vimuccatīti vimutti, vijjā ca vimutti ca vijjāvimuttiyo, vijjāvimuttīsu vasībhāvo vijjāvimuttivasībhāvo.
"Vijjā" is that by which one knows; "vimutti" is that by which one is liberated, or oneself becomes liberated; vijjā and vimutti are vijjāvimuttiyo; mastery in vijjā and vimutti is vijjāvimuttivasībhāvo.
Vijjā là điều mà nhờ đó người ta biết; vimutti là điều mà nhờ đó người ta được giải thoát, hoặc tự mình được giải thoát; vijjā và vimutti là vijjāvimuttiyo; sự làm chủ vijjāvimutti là vijjāvimuttivasībhāvo.
Ayaṃ pana atthavaṇṇanā – yvāyaṃ mittasampadamāgamma satthāraṃ vā aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ nissāya tato ovādañca anusāsaniñca gahetvā yathānusiṭṭhaṃ paṭipattiyā yoniso payuñjato pubbenivāsādīsu tīsu vijjāsu ‘‘tattha katamā vimutti?
This is the meaning-explanation: Whatever person, having obtained good companionship, relying on the Teacher or any other revered fellow practitioner, taking counsel and instruction from them, and practicing appropriately according to the instruction, for such a person practicing diligently in the three knowledges like recollection of past lives, etc., as for "What is liberation there?
Đây là phần giải thích ý nghĩa: người nào nương tựa vào sự thành tựu của bạn bè tốt, nương tựa vào Đức Phật hoặc một vị thầy đáng kính khác hoặc một vị đồng Phạm hạnh, nhận lời khuyên và giáo huấn từ đó, và thực hành một cách khéo léo theo lời giáo huấn, thì đối với người ấy, trong ba minh như túc mạng minh v.v., “Ở đây, đâu là giải thoát?
Cittassa ca adhimutti nibbānañcā’’ti (dha. sa. 1381) evaṃ āgatāya aṭṭhasamāpattinibbānabhedāya vimuttiyā ca tathā tathā adandhāyitattena vasībhāvo, idampi catutthaṃ odhiso sabbametena labbhatīti.
The mastery gained by not being sluggish in the liberation that is referred to as 'the mind's freedom and Nibbāna', which encompasses the eight attainments and Nibbāna, as well as the liberation of Arahantship. This, too, is the fourth category, and all of this is obtained through this (merit).
Sự giải thoát của tâm và Nibbāna” (Dhammasaṅgaṇī 1381) là sự thành thục (vasībhāva) trong sự giải thoát, bao gồm tám loại thiền chứng (samāpatti) và Nibbāna, không chậm trễ theo từng cách. Đây là điều thứ tư, tất cả những điều này đều đạt được nhờ công đức này.
15. Evamimāya gāthāya pubbe kathitavijjāvimuttivasībhāvabhāgiyapuññānubhāvena labhitabbaṃ tevijjaubhatobhāgavimuttabhāvavasenapi pattabbaṃ nibbānasampattiṃ dassetvā idāni yasmā vijjāvimuttivasībhāvappattā tevijjā ubhatobhāgavimuttāpi sabbe paṭisambhidādiguṇavibhūtiṃ labhanti, imāya puññasampadāya ca tassā guṇavibhūtiyā padaṭṭhānavasena tathā tathā sāpi labbhati, tasmā tampi dassento ‘‘paṭisambhidā vimokkhā cā’’ti imaṃ gāthamāha.
Thus, having shown by this verse the attainment of Nibbāna, which is to be gained through the power of the merit conducive to the previously mentioned knowledge, liberation, and mastery, and to be attained through being endowed with the threefold knowledge and liberated in both ways; now, since all those who have attained knowledge, liberation, and mastery, who possess the threefold knowledge and are liberated in both ways, gain the splendor of qualities such as the Paṭisambhidā, and since that splendor of qualities is also obtained in various ways as a proximate cause for this accumulation of merit, the Blessed One, wishing to show that as well, spoke this verse: “Paṭisambhidā and Vimokkhā”.
15. Với kệ này, sau khi đã chỉ rõ sự thành tựu Nibbāna có thể đạt được nhờ năng lực công đức là phần của tam minh (tevijjā), giải thoát (vimutti) và sự thành thục (vasībhāva) đã được nói đến trước đây, và cũng có thể đạt được nhờ trạng thái của bậc tam minh và giải thoát cả hai phương diện (ubhatobhāgavimutta); bây giờ, vì tất cả các bậc tam minh và giải thoát cả hai phương diện đã đạt được tam minh, giải thoát và sự thành thục đều đạt được sự huy hoàng của các tuệ phân tích (paṭisambhidā) và các đức tính khác, và sự huy hoàng của các đức tính đó cũng được đạt đến theo nhiều cách khác nhau nhờ sự thành tựu công đức này như là một nguyên nhân gần, do đó, để chỉ rõ điều đó, Ngài đã nói kệ này: “Các tuệ phân tích và các giải thoát”.
‘‘Yato sammā katena yā cāyaṃ dhammatthaniruttipaṭibhānesu pabhedagatā paññā paṭisambhidā’’ti vuccati, ye cime ‘‘rūpī rūpāni passatī’’tiādinā (dī. ni. 2.129; 3.339) nayena aṭṭha vimokkhā, yā cāyaṃ bhagavato sāvakehi pattabbā sāvakasampattisādhikā sāvakapāramī, yā ca sayambhubhāvasādhikā paccekabodhi, yā ca sabbasattuttamabhāvasādhikā buddhabhūmi, idampi pañcamaṃ odhiso sabbametena labbhatīti veditabbaṃ.
That is to say, the wisdom, Paññā, which is classified as Paṭisambhidā, being excellent in Dhammapaṭisambhidā, Atthapaṭisambhidā, Niruttipaṭisambhidā, and Paṭibhānapaṭisambhidā, gained by good deeds and practice; and these eight Vimokkhā (liberations) in the manner beginning with "One being material sees material forms"; and that perfection of discipleship (sāvakapāramī) which makes a disciple's attainment possible; and the Paccekabodhi which makes the state of a Self-Awakened One (Sayambhu) possible; and the state of Buddhahood (buddhabhūmi) which makes the state of being supreme among all beings possible; this too is the fifth category. It should be understood that all of this is attained through this (merit).
Do đó, tuệ phân tích (paṭisambhidā) được gọi là trí tuệ đã đạt đến sự phân biệt trong pháp, ý nghĩa, ngôn ngữ và biện tài, được thực hành đúng đắn; và tám giải thoát (vimokkha) này, bắt đầu bằng “Người có sắc thấy các sắc”, và ba loại thành tựu: sự hoàn hảo của Thanh Văn (sāvakapāramī) mà các đệ tử của Đức Phật cần đạt được để thành tựu trạng thái Thanh Văn; sự giác ngộ độc giác (paccekabodhi) để thành tựu trạng thái tự giác; và quả vị Phật (buddhabhūmi) để thành tựu trạng thái tối thượng của tất cả chúng sinh, đây là điều thứ năm, tất cả những điều này đều đạt được nhờ công đức này.
Tassāyaṃ padavaṇṇanā – evanti atītatthanidassanaṃ.
This is its word-by-word explanation: "Evaṃ" is an indicator of what has been spoken in the past.
Đây là phần giải thích từ ngữ của kệ đó: “Evaṃ” là một từ chỉ sự việc đã qua.
Mahanto attho assāti mahatthikā, mahato atthāya saṃvattatīti vuttaṃ hoti, mahiddhikātipi pāṭho.
"Mahatthikā" means having great benefit. It is said to lead to great benefit. "Mahiddhikā" is also a reading.
Có lợi ích lớn (mahanto attho assa) nên gọi là mahatthikā (có lợi ích lớn), nghĩa là dẫn đến lợi ích lớn. Cũng có bản đọc là mahiddhikā (có đại thần lực).
Esāti uddesavacanaṃ, tena ‘‘yassa dānena sīlenā’’ti ito pabhuti yāva ‘‘kayirātha dhīro puññānī’’ti vuttaṃ puññasampadaṃ uddisati.
"Esā" is a demonstrative pronoun, referring to the accumulation of merit mentioned from "yassa dānena sīlenā" up to "kayirātha dhīro puññānī".
“Esā” là một từ chỉ định, dùng để chỉ sự thành tựu công đức đã được nói đến từ “Với bố thí và giới hạnh của người đó” cho đến “Người trí nên làm các công đức”.
Yadidanti abhimukhakaraṇatthe nipāto, tena esāti uddiṭṭhaṃ niddisituṃ yā esāti abhimukhaṃ karoti.
"Yadidaṃ" is a particle used for emphasis or to introduce an explanation, directing attention to what "esā" points to.
“Yadidaṃ” là một tiểu từ có nghĩa là hướng về, dùng để chỉ rõ điều đã được chỉ định là “esā” (này) bằng cách nói “yā esā” (cái này).
Puññānaṃ sampadā puññasampadā.
The perfection of merits is "puññasampadā".
Sự thành tựu của các công đức là puññasampadā (sự thành tựu công đức).
Tasmāti kāraṇavacanaṃ.
"Tasmā" is a causal word.
“Tasmā” là một từ chỉ nguyên nhân.
Dhīrāti dhitimanto.
"Dhīrā" means those endowed with wisdom.
“Dhīrā” là những người có trí tuệ.
Pasaṃsantīti vaṇṇayanti.
"Pasaṃsanti" means they praise.
“Pasaṃsanti” là tán dương.
Paṇḍitāti paññāsampannā.
"Paṇḍitā" means those endowed with wisdom.
“Paṇḍitā” là những người đầy đủ trí tuệ.
Katapuññatanti katapuññabhāvaṃ.
"Katapuññataṃ" means the state of having performed merit.
“Katapuññataṃ” là trạng thái đã làm công đức.
Ayaṃ pana atthavaṇṇanā – iti bhagavā suvaṇṇatādiṃ buddhabhūmipariyosānaṃ puññasampadānubhāvena adhigantabbamatthaṃ vaṇṇayitvā idāni tamevatthaṃ sampiṇḍetvā dassento tenevatthena yathāvuttappakārāya puññasampadāya mahatthikattaṃ thunanto āha – evaṃ mahato atthassa āvahanena mahatthikā esā, yadidaṃ mayā ‘‘yassa dānena sīlenā’’tiādinā nayena desitā puññasampadā, tasmā mādisā sattānaṃ hitasukhāvahāya dhammadesanāya akilāsutāya yathābhūtaguṇena ca dhīrā paṇḍitā ‘‘asādhāraṇamaññesaṃ, acorāharaṇo nidhī’’tiādīhi idha vuttehi ca, avuttehi ca ‘‘mā, bhikkhave, puññānaṃ bhāyittha, sukhassetaṃ, bhikkhave, adhivacanaṃ, yadidaṃ puññānī’’tiādīhi (a. ni. 7.62; itivu. 22; netti. 121) vacanehi anekākāravokāraṃ katapuññataṃ pasaṃsanti, na pakkhapātenāti.
And this is the explanation of the meaning: Having thus described the benefits to be attained through the power of the accumulation of merit, from the beauty of the body to the perfection of Buddhahood, the Blessed One now, consolidating that same meaning and extolling the great beneficial nature of the accumulation of merit of the aforementioned kind, said: "Such is the great benefit of this, because it brings about great welfare, this accumulation of merit that I have taught in the manner beginning with 'He who by giving and by virtue'. Therefore, the wise and discerning, like myself, who are unwearied in teaching the Dhamma that brings welfare and happiness to beings, and who truly possess good qualities, praise the performance of merit in many ways, with reasons, through sayings mentioned here, such as 'This is a treasure common to none other, a treasure that no thieves can carry away,' and through unmentioned sayings such as 'Monks, do not fear meritorious deeds; for this, monks, is a term for happiness, namely, meritorious deeds,' and not out of partiality."
Đây là phần giải thích ý nghĩa: Như vậy, sau khi Đức Phật đã mô tả lợi ích có thể đạt được nhờ năng lực của sự thành tựu công đức, từ sắc đẹp cho đến quả vị Phật, bây giờ, để tóm tắt và chỉ rõ cùng một lợi ích đó, Ngài đã tán dương sự lợi ích lớn của sự thành tựu công đức như đã nói, và nói: “Công đức này, tức là sự thành tựu công đức mà Ta đã thuyết giảng theo cách ‘Với bố thí và giới hạnh của người đó’, v.v., có lợi ích lớn như vậy vì nó mang lại lợi ích lớn. Do đó, những người trí tuệ và thông thái, giống như Ta, không mệt mỏi trong việc thuyết giảng giáo pháp mang lại lợi ích và hạnh phúc cho chúng sinh, và với những đức tính chân thật, tán dương trạng thái đã làm công đức theo nhiều cách khác nhau, bằng những lời nói được đề cập ở đây như ‘Kho báu không chung với người khác, không bị kẻ trộm lấy cắp’, v.v., và bằng những lời nói không được đề cập như ‘Này các Tỳ-khưu, đừng sợ công đức, này các Tỳ-khưu, công đức là tên gọi của hạnh phúc’, v.v., chứ không phải vì thiên vị.”
Desanāpariyosāne so upāsako bahujanena saddhiṃ sotāpattiphale patiṭṭhāsi, rañño ca pasenadikosalassa santikaṃ gantvā etamatthaṃ ārocesi, rājā ativiya tuṭṭho hutvā ‘‘sādhu, gahapati, sādhu kho tvaṃ, gahapati, mādisehipi anāharaṇīyaṃ nidhiṃ nidhesī’’ti saṃrādhetvā mahatiṃ pūjamakāsīti.
At the conclusion of the discourse, that lay follower, together with many people, became established in the fruit of Stream-entry. He then went to King Pasenadi Kosala and reported the matter. The king was exceedingly pleased and, praising him, said, "Excellent, householder! Indeed, householder, you have deposited a treasure that even kings like us cannot carry away!" And he offered him great honor.
Khi bài thuyết pháp kết thúc, vị cư sĩ đó cùng với nhiều người đã an trú trong quả vị Nhập Lưu. Ông ta cũng đến gặp vua Pasenadi Kosala và trình bày sự việc này. Nhà vua vô cùng hoan hỷ, nói: “Lành thay, gia chủ! Lành thay, gia chủ! Ngươi đã cất giữ một kho báu mà ngay cả những người như ta cũng không thể lấy được,” và sau khi khen ngợi, đã cúng dường một cách trọng thể.
Tattha yasmā nidhikaṇḍena dānasīlādipuññasampadā vuttā, sā ca sattesu mettāya katāya mahapphalā hoti yāva buddhabhūmiṃ pāpetuṃ samatthā, tasmā tassā puññasampadāya upakāradassanatthaṃ, yasmā vā saraṇehi sāsane otaritvā sikkhāpadehi sīle patiṭṭhitānaṃ dvattiṃsākārena rāgappahānasamatthaṃ, kumārapañhena mohappahānasamatthañca kammaṭṭhānaṃ dassetvā, maṅgalasuttena tassa pavattiyā maṅgalabhāvo attarakkhā ca, ratanasuttena tassānurūpā pararakkhā, tirokuṭṭena rattanasutte vuttabhūtesu ekaccabhūtadassanaṃ vuttappakārāya puññasampattiyā pamajjantānaṃ vipatti ca, nidhikaṇḍena tirokuṭṭe vuttavipattipaṭipakkhabhūtā sampatti ca dassitā, dosappahānasamatthaṃ pana kammaṭṭhānaṃ adassitameva, tasmā taṃ dosappahānasamatthaṃ kammaṭṭhānaṃ dassetuṃ idaṃ mettasuttaṃ idha nikkhittaṃ.
Therein, since the Nidhikanda has described the accumulation of merit such as giving and virtue, and that accumulation of merit, when mettā (loving-kindness) is cultivated towards beings, yields great fruit and is capable of leading to Buddhahood, this Sutta is placed here to show the benefit to that accumulation of merit. Alternatively, since those who have entered the Dispensation by taking refuge and are established in morality through the precepts have been shown a meditation object capable of abandoning lust through the thirty-two parts of the body, and a meditation object capable of abandoning delusion through the Kumārapañha; and through the Mangala Sutta, the auspicious nature of its practice and self-protection; and through the Ratana Sutta, appropriate protection for others; and through the Tirokuṭṭa Sutta, a display of certain beings mentioned in the Ratana Sutta, and the misfortune of those who are heedless of the accumulation of merit of the described kind; and through the Nidhikanda, the prosperity that is the opposite of the misfortune mentioned in the Tirokuṭṭa; but a meditation object capable of abandoning hatred (dosa) has not yet been shown. Therefore, this Metta Sutta is placed here to demonstrate that meditation object capable of abandoning hatred.
Trong đó, vì kinh Nidhikaṇḍa đã nói về sự thành tựu công đức như bố thí và trì giới, và sự thành tựu đó khi thực hành tâm từ đối với chúng sinh sẽ mang lại quả báo lớn, có khả năng đưa đến quả vị Phật, do đó, để chỉ rõ lợi ích của sự thành tựu công đức đó; hoặc vì sau khi đi vào giáo pháp bằng cách quy y và an trú trong giới bằng các giới luật, đã chỉ ra thiền đề có khả năng đoạn trừ tham ái bằng ba mươi hai pháp và thiền đề có khả năng đoạn trừ si mê bằng Kumārapañha, kinh Maṅgala đã chỉ ra sự cát tường và tự bảo vệ của sự thực hành đó, kinh Ratana đã chỉ ra sự bảo vệ người khác phù hợp với điều đó, kinh Tirokuṭṭa đã chỉ ra một số chúng sinh được nói đến trong kinh Ratana và sự bất hạnh của những người lơ là sự thành tựu công đức như đã nói, và kinh Nidhikaṇḍa đã chỉ ra sự thành tựu đối lập với sự bất hạnh được nói đến trong kinh Tirokuṭṭa, nhưng thiền đề có khả năng đoạn trừ sân hận vẫn chưa được chỉ ra, do đó, kinh Mettasutta này được đặt ở đây để chỉ ra thiền đề có khả năng đoạn trừ sân hận đó.
Evañhi suparipūro hoti khuddakapāṭhoti idamassa idha nikkhepappayojanaṃ.
Thus, the Khuddakapāṭha becomes perfectly complete. This is the purpose of its placement here.
Như vậy, Tiểu Bộ Kinh (Khuddakapāṭha) sẽ trở nên hoàn chỉnh. Đây là mục đích sắp đặt kinh này ở đây.
Mātikā nikkhittā, tattha idaṃ mettasuttaṃ bhagavatāva vuttaṃ, na sāvakādīhi, tañca pana yadā himavantapassato devatāhi ubbāḷhā bhikkhū bhagavato santikaṃ āgatā, tadā sāvatthiyaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ parittatthāya kammaṭṭhānatthāya ca vuttanti evaṃ tāva saṅkhepato etesaṃ padānaṃ dīpanā nidānasodhanā veditabbā.
That mātikā (summary) was laid down, and regarding that, this Metta Sutta was spoken by the Blessed One himself, not by disciples or others. And it was spoken in Sāvatthī when monks, distressed by devas near the Himavanta mountain, came to the Blessed One, for their protection and as a meditation object. Thus, in brief, the exposition of these words, the purification of the Nidāna, should be understood.
Trong phần mở đầu đã được đặt ra, kinh Mettasutta này đã được chính Đức Thế Tôn thuyết giảng, chứ không phải bởi các Thanh Văn, v.v. Và kinh này đã được thuyết giảng tại Sāvatthī vào thời điểm các Tỳ-khưu bị chư thiên quấy nhiễu ở gần dãy Hy Mã Lạp Sơn đã đến gặp Đức Thế Tôn, nhằm mục đích bảo hộ và làm đề mục thiền cho các Tỳ-khưu đó. Như vậy, trước hết, sự giải thích các từ ngữ và làm rõ duyên khởi này cần được hiểu một cách tóm tắt.
Vitthārato pana evaṃ veditabbā – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya, tena kho pana samayena sambahulā nānāverajjakā bhikkhū bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha tattha vassaṃ upagantukāmā bhagavantaṃ upasaṅkamanti.
In detail, however, it should be understood thus: At one time the Blessed One was dwelling in Sāvatthī, near the time for the Rains-retreat. At that time, many monks from various regions, desiring to undertake the Rains-retreat here and there, having received a meditation object from the Blessed One, approached the Blessed One.
Tuy nhiên, về chi tiết, cần được hiểu như sau: Một thời, Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, khi mùa an cư sắp đến. Vào thời điểm đó, nhiều Tỳ-khưu từ các vùng khác nhau, sau khi nhận đề mục thiền từ Đức Thế Tôn, muốn an cư mùa mưa ở nhiều nơi khác nhau, đã đến gặp Đức Thế Tôn.
Tatra sudaṃ bhagavā rāgacaritānaṃ saviññāṇakaaviññāṇakavasena ekādasavidhaṃ asubhakammaṭṭhānaṃ, dosacaritānaṃ catubbidhaṃ mettādikammaṭṭhānaṃ, mohacaritānaṃ maraṇassatikammaṭṭhānādīni, vitakkacaritānaṃ ānāpānassatipathavīkasiṇādīni, saddhācaritānaṃ buddhānussatikammaṭṭhānādīni, buddhicaritānaṃ catudhātuvavatthānādīnīti iminā nayena caturāsītisahassappabhedacaritānukūlāni kammaṭṭhānāni katheti.
At that time, the Blessed One taught the eleven kinds of asubha-kammaṭṭhāna (meditation on foulness), by means of animate and inanimate objects, for those of lustful disposition; the four kinds of kammaṭṭhāna beginning with mettā (loving-kindness) for those of hateful disposition; maraṇassati-kammaṭṭhāna (mindfulness of death) and so on for those of deluded disposition; ānāpānassati (mindfulness of breathing), earth kasiṇa, and so on for those of discursive disposition; buddhānussati-kammaṭṭhāna (recollection of the Buddha) and so on for those of faithful disposition; and catudhātu-vavatthāna (analysis of the four elements) and so on for those of intelligent disposition. In this manner, he taught meditation objects suitable for the eighty-four thousand types of dispositions.
Khi ấy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng các đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) phù hợp với tám mươi bốn ngàn loại căn tánh (carita) theo cách này: đối với những người có căn tánh tham ái (rāgacarita), Ngài thuyết giảng mười một loại đề mục thiền bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna) dựa trên các vật hữu sinh và vô sinh; đối với những người có căn tánh sân hận (dosacarita), Ngài thuyết giảng bốn loại đề mục thiền từ bi (mettādikammaṭṭhāna) và các loại khác; đối với những người có căn tánh si mê (mohacarita), Ngài thuyết giảng đề mục thiền niệm chết (maraṇassatikammaṭṭhāna) và các loại khác; đối với những người có căn tánh tầm (vitakkacarita), Ngài thuyết giảng đề mục thiền niệm hơi thở (ānāpānassati), thiền địa biến xứ (pathavīkasiṇa) và các loại khác; đối với những người có căn tánh tín tâm (saddhācarita), Ngài thuyết giảng đề mục thiền niệm Phật (buddhānussatikammaṭṭhāna) và các loại khác; đối với những người có căn tánh trí tuệ (buddhicarita), Ngài thuyết giảng đề mục thiền phân biệt tứ đại (catudhātuvavatthāna) và các loại khác.
Atha kho pañcamattāni bhikkhusatāni bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sappāyasenāsanañca gocaragāmañca pariyesamānāni anupubbena gantvā paccante himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ nīlakācamaṇisannibhasilātalaṃ sītalaghanacchāyanīlavanasaṇḍamaṇḍitaṃ muttājālarajatapaṭṭasadisavālukākiṇṇabhūmibhāgaṃ sucisātasītalajalāsayaparivāritaṃ pabbatamaddasaṃsu.
Then, five hundred bhikkhus, having received the meditation object from the Blessed One, searched for a suitable dwelling place and a village for alms, and gradually arrived at a border region. They saw a mountain, continuously connected with the Himalayas, with rock surfaces like blue sapphire gems, adorned with groves of cool, dense, dark green trees, its ground scattered with sand like a string of pearls or a silver plate, and surrounded by clean, pleasant, cool water reservoirs.
Sau đó, khoảng năm trăm vị tỳ khưu đã học đề mục thiền định từ Đức Thế Tôn, rồi đi tìm nơi ở thích hợp (sappāyasenāsana) và làng khất thực (gocaragāma). Dần dần, họ đến một vùng biên giới và nhìn thấy một ngọn núi liền kề với dãy Hy Mã Lạp Sơn, có những phiến đá phẳng màu xanh lam như ngọc bích, được tô điểm bởi những khu rừng xanh thẳm có bóng mát dày đặc và mát mẻ, nền đất rải rác cát trắng tinh khiết như ngọc trai và bạc, và được bao quanh bởi những hồ nước trong sạch, ngọt mát và lạnh lẽo.
Atha te bhikkhū tatthekarattiṃ vasitvā pabhātāya rattiyā sarīraparikammaṃ katvā tassa avidūre aññataraṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
Then, those bhikkhus stayed there for one night, and when the night dawned, they attended to their bodily needs and entered a certain village not far from it for alms.
Sau đó, các tỳ khưu này đã ở lại đó một đêm. Sáng hôm sau, sau khi vệ sinh thân thể, họ đi vào một ngôi làng gần đó để khất thực.
Gāmo ghananivesanasanniviṭṭhakulasahassayutto, manussā cettha saddhā pasannā te paccante pabbajitadassanassa dullabhatāya bhikkhū disvā eva pītisomanassajātā hutvā te bhikkhū bhojetvā ‘‘idheva, bhante, temāsaṃ vasathā’’ti yācitvā pañca padhānakuṭisatāni kāretvā tattha mañcapīṭhapānīyaparibhojanīyaghaṭādīni sabbūpakaraṇāni paṭiyādesuṃ.
The village was inhabited by a thousand families closely settled together. The people there were faithful and devout. As the sight of monastics was rare in the border region, they became joyful and delighted upon seeing the bhikkhus. They fed the bhikkhus and requested, "Venerable sirs, please reside here for the three months of Vassā." They then had five hundred meditation huts built and prepared all necessary provisions such as beds, chairs, drinking water, and bathing water pots.
Ngôi làng đó có hàng ngàn gia đình định cư dày đặc. Người dân ở đó có đức tin và lòng tịnh tín. Vì việc nhìn thấy các tu sĩ ở vùng biên giới là hiếm có, nên khi thấy các tỳ khưu, họ tràn đầy hỷ lạc và hoan hỷ. Sau khi cúng dường bữa ăn cho các tỳ khưu, họ thỉnh cầu: “Bạch chư Tôn giả, xin chư Tôn giả an cư ba tháng ở đây.” Rồi họ xây dựng năm trăm tịnh thất tu tập (padhānakuṭi) và chuẩn bị tất cả các vật dụng cần thiết như giường, ghế, nước uống và nước dùng cùng các loại bình.
Bhikkhū dutiyadivase aññaṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
On the second day, the bhikkhus entered another village for alms.
Ngày hôm sau, các tỳ khưu đi khất thực ở một ngôi làng khác.
Tatthapi manussā tatheva upaṭṭhahitvā vassāvāsaṃ yāciṃsu.
There too, the people served them in the same way and requested them to observe Vassā.
Ở đó, người dân cũng đã cúng dường và thỉnh cầu họ an cư kiết hạ tương tự.
Bhikkhū ‘‘asati antarāye’’ti adhivāsetvā taṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā sabbarattindivaṃ āraddhavīriyā yāmaghaṇḍikaṃ koṭṭetvā yonisomanasikārabahulā viharantā rukkhamūlāni upagantvā nisīdiṃsu.
The bhikkhus consented, if there was no danger, and entering that forest grove, they remained earnest in their practice all day and night, striking the night-bell, abundant in proper attention, and sat down at the foot of trees.
Các tỳ khưu chấp thuận với điều kiện “nếu không có chướng ngại vật nào”, rồi đi vào khu rừng đó. Họ tinh tấn suốt ngày đêm, đánh chuông báo canh, và sống với sự chú tâm đúng đắn (yonisomanasikāra) thường xuyên. Họ đến ngồi dưới gốc cây.
Sīlavantānaṃ bhikkhūnaṃ tejena vihatatejā rukkhadevatā attano attano vimānā oruyha dārake gahetvā ito cito vicaranti.
The tree deities, whose glory was dispelled by the radiance of the virtuous bhikkhus, descended from their respective celestial mansions, took their children, and wandered hither and thither.
Do uy lực của các tỳ khưu giữ giới (sīlavanta), các vị thiên thần cây cối bị giảm uy lực, bèn rời khỏi cung điện của mình, dắt theo con cái, đi lang thang đây đó.
Seyyathāpi nāma rājūhi vā rājamahāmattehi vā gāmakāvāsaṃ gatehi gāmavāsīnaṃ gharesu okāse gahite gharamanussakā gharā nikkhamitvā aññatra vasantā ‘‘kadā nu gamissantī’’ti dūratova olokenti, evameva devatā attano attano vimānāni chaḍḍetvā ito cito ca vicarantiyo dūratova olokenti ‘‘kadā nu bhadantā gamissantī’’ti.
Just as villagers, when kings or royal ministers occupy their houses upon entering a small village, leave their homes and dwell elsewhere, looking from afar wondering, "When will they leave?", so too the deities, abandoning their respective celestial mansions and wandering hither and thither, looked from afar, wondering, "When will the Venerables leave?"
Ví như khi các vị vua hoặc đại thần của vua đến một ngôi làng và chiếm chỗ trong nhà của dân làng, những người trong nhà phải rời khỏi nhà và sống ở nơi khác, rồi từ xa trông ngóng: “Khi nào thì họ sẽ đi?” Cũng vậy, các vị thiên thần rời bỏ cung điện của mình, đi lang thang đây đó, và từ xa trông ngóng: “Khi nào thì các Tôn giả sẽ đi?”
Tato evaṃ samacintesuṃ ‘‘paṭhamavassūpagatā bhikkhū avassaṃ temāsaṃ vasissanti, mayaṃ pana tāva ciraṃ dārake gahetvā okkamma vasituṃ na sakkoma, handa mayaṃ bhikkhūnaṃ bhayānakaṃ ārammaṇaṃ dassemā’’ti.
Thereupon, they thought, "These bhikkhus, having entered Vassā for the first time, will surely reside for three months. But we cannot continue to wander, carrying our children, for such a long time. So, let us show the bhikkhus a fearsome object."
Sau đó, họ nghĩ: “Các tỳ khưu đã nhập hạ lần đầu chắc chắn sẽ ở lại ba tháng. Chúng ta không thể dắt con cái đi lang thang lâu như vậy được. Này, chúng ta hãy tạo ra những cảnh tượng đáng sợ cho các tỳ khưu.”
Tā rattiṃ bhikkhūnaṃ samaṇadhammakaraṇavelāya bhiṃsanakāni yakkharūpāni nimminitvā purato purato tiṭṭhanti, bheravasaddañca karonti.
At night, during the time the bhikkhus were practicing the monastic duties, those deities created terrifying yakkha (ogre) forms and stood before them, making frightful noises.
Vào ban đêm, khi các tỳ khưu đang hành thiền, họ tạo ra những hình dạng quỷ dạ xoa đáng sợ và đứng trước mặt, đồng thời tạo ra những âm thanh khủng khiếp.
Bhikkhūnaṃ tāni rūpāni disvā tañca saddaṃ sutvā hadayaṃ phandi, dubbaṇṇā ca ahesuṃ uppaṇḍuppaṇḍukajātā.
Upon seeing those forms and hearing that sound, the hearts of the bhikkhus pounded, and they became pale and yellow in complexion.
Khi các tỳ khưu nhìn thấy những hình dạng đó và nghe những âm thanh đó, tim họ đập mạnh, sắc diện của họ trở nên xấu xí, tái mét và xanh xao.
Tena te bhikkhū cittaṃ ekaggaṃ kātuṃ nāsakkhiṃsu, tesaṃ anekaggacittānaṃ bhayena ca punappunaṃ saṃviggānaṃ sati sammussi, tato tesaṃ muṭṭhasatīnaṃ duggandhāni ārammaṇāni payojesuṃ, tesaṃ tena duggandhena nimmathiyamānamiva matthaluṅgaṃ ahosi, gāḷhā sīsavedanā uppajjiṃsu, na ca taṃ pavattiṃ aññamaññassa ārocesuṃ.
Because of this, those bhikkhus could not make their minds one-pointed. Their minds being distracted and they being repeatedly agitated by fear, their mindfulness was lost. Then, for those whose mindfulness was lost, the deities presented foul-smelling objects. Their brains felt as if they were being crushed by that foul smell, and severe headaches arose. Yet, they did not inform each other of this situation.
Vì thế, các tỳ khưu không thể định tâm. Do tâm không định và liên tục bị sợ hãi, chánh niệm của họ bị mất. Sau đó, những vị tỳ khưu mất chánh niệm đó bị các vị thiên thần tạo ra những mùi hôi thối. Do mùi hôi thối đó, não của họ như bị nghiền nát, những cơn đau đầu dữ dội phát sinh, nhưng họ không báo cáo sự việc đó cho nhau.
Athekadivasaṃ saṅghattherassa upaṭṭhānakāle sabbesu sannipatitesu saṅghatthero pucchi ‘‘tumhākaṃ, āvuso, imaṃ vanasaṇḍaṃ paviṭṭhānaṃ katipāhaṃ ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi pariyodāto, vippasannāni ca indriyāni, etarahi panattha kisā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā, kiṃ vo idha asappāya’’nti.
Then, one day, during the time of attendance on the Saṅghatthera, when all were assembled, the Saṅghatthera asked, "Friends, for a few days after you entered this forest grove, your skin color was very pure and clear, and your faculties were serene. But now you are lean, discolored, and pale yellow. Is there something unsuitable for you here?"
Một ngày nọ, vào giờ hầu hạ Trưởng lão Tăng, khi tất cả đã tập hợp, Trưởng lão Tăng hỏi: “Này chư Hiền giả, khi các vị vào khu rừng này, trong vài ngày đầu, sắc da của các vị rất trong sạch, tươi tắn, và các căn của các vị rất thanh tịnh. Nhưng bây giờ, các vị lại gầy gò, sắc diện xấu xí, tái mét và xanh xao. Có điều gì không phù hợp với các vị ở đây chăng?”
Tato eko bhikkhu āha – ‘‘ahaṃ, bhante, rattiṃ īdisañca īdisañca bheravārammaṇaṃ passāmi ca suṇāmi ca, īdisañca gandhaṃ ghāyāmi, tena me cittaṃ na samādhiyatī’’ti, eteneva upāyena sabbeva te taṃ pavattiṃ ārocesuṃ.
Then one bhikkhu said, "Venerable sir, at night I see and hear such and such terrifying objects, and I smell such a foul odor. Because of that, my mind cannot be concentrated." In the same way, all of them reported the situation.
Sau đó, một tỳ khưu nói: “Bạch Đức Trưởng lão, vào ban đêm, con thấy và nghe những cảnh tượng đáng sợ như thế này, và con ngửi thấy mùi hôi thối như thế này. Vì vậy, tâm con không thể định tĩnh.” Bằng cách tương tự, tất cả các vị tỳ khưu đều báo cáo sự việc đó.
Saṅghatthero āha – ‘‘bhagavatā, āvuso, dve vassūpanāyikā paññattā, amhākañca idaṃ senāsanaṃ asappāyaṃ, āyāmāvuso, bhagavato santikaṃ gantvā aññaṃ sappāyasenāsanaṃ pucchāmā’’ti.
The Saṅghatthera said, "Friends, the Blessed One has laid down two Vassā-observances. And this dwelling place is unsuitable for us. Come, friends, let us go to the Blessed One and ask for another suitable dwelling place."
Trưởng lão Tăng nói: “Này chư Hiền giả, Đức Thế Tôn đã chế định hai loại nhập hạ (vassūpanāyikā). Nơi ở này không phù hợp với chúng ta. Này chư Hiền giả, chúng ta hãy đến gặp Đức Thế Tôn và hỏi về một nơi ở thích hợp khác.”
‘‘Sādhu, bhante’’ti te bhikkhū therassa paṭissuṇitvā sabbeva senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anupalittattā kulesu kañci anāmantetvā eva yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkamiṃsu.
"Yes, Venerable sir," those bhikkhus replied to the Elder, and all of them put away their dwelling requisites, took their bowls and robes, and without inviting anyone from the households due to their non-attachment, they set out on a journey towards Sāvatthī.
“Thưa vâng, bạch Đức Trưởng lão,” các tỳ khưu đó chấp thuận lời của Trưởng lão. Tất cả thu dọn chỗ ở của mình, mang theo bát và y, và vì không bị vướng bận với các gia đình, họ không chào hỏi ai cả mà lên đường du hành về hướng Sāvatthī.
Anupubbena sāvatthiṃ gantvā bhagavato santikaṃ āgamiṃsu.
Gradually, they arrived in Sāvatthī and came before the Blessed One.
Dần dần, họ đến Sāvatthī và đến gặp Đức Thế Tôn.
Bhagavā te bhikkhū disvā etadavoca – ‘‘na, bhikkhave, antovassaṃ cārikā caritabbāti mayā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, kissa tumhe cārikaṃ carathā’’ti.
The Blessed One, seeing those bhikkhus, said this: "Bhikkhus, I have laid down the training rule that one should not wander during the Vassā period. Why do you wander?"
Đức Thế Tôn thấy các tỳ khưu đó và nói: “Này các tỳ khưu, Ta đã chế định giới luật rằng không được du hành trong mùa an cư. Tại sao các con lại du hành?”
Te bhagavato sabbamārocesuṃ.
They reported everything to the Blessed One.
Họ đã kể lại tất cả sự việc cho Đức Thế Tôn.
Bhagavā āvajjento sakalajambudīpe antamaso catupādapīṭhakaṭṭhānamattampi tesaṃ sappāyasenāsanaṃ nāddasa.
The Blessed One, reflecting, did not see any suitable dwelling place for them in the entire Jambudīpa, not even a space the size of a four-legged stool.
Đức Thế Tôn quán xét khắp toàn cõi Jambudīpa, nhưng không thấy nơi ở nào phù hợp cho các tỳ khưu đó, dù chỉ là một chỗ ngồi nhỏ bốn chân.
Atha te bhikkhū āha – ‘‘na, bhikkhave, tumhākaṃ aññaṃ sappāyasenāsanaṃ atthi, tattheva tumhe viharantā āsavakkhayaṃ pāpuṇissatha, gacchatha, bhikkhave, tameva senāsanaṃ upanissāya viharatha, sace pana devatāhi abhayaṃ icchatha, imaṃ parittaṃ uggaṇhatha.
Then he said to those bhikkhus, "Bhikkhus, there is no other suitable dwelling place for you. Dwelling there, you will attain the destruction of the defilements (āsavakkhaya). Go, bhikkhus, and dwell relying on that very dwelling place. However, if you desire safety from the deities, learn this paritta (protection chant).
Sau đó, Ngài nói với các tỳ khưu: “Này các tỳ khưu, không có nơi ở nào khác phù hợp cho các con. Chính ở nơi đó, nếu các con an trú, các con sẽ đạt đến sự đoạn tận các lậu hoặc (āsavakkhaya). Này các tỳ khưu, hãy đi và an trú nương tựa vào chính nơi ở đó. Nếu các con muốn được an toàn khỏi các vị thiên thần, hãy học bài kinh hộ trì này.
Etañhi vo parittañca kammaṭṭhānañca bhavissatī’’ti idaṃ suttamabhāsi.
Indeed, this will be both your paritta and your meditation object." Having said this, he taught this Sutta.
Vì bài kinh hộ trì này sẽ là sự bảo vệ và đề mục thiền định cho các con.” Rồi Ngài đã thuyết bài kinh này.
Apare panāhu – ‘‘gacchatha, bhikkhave, tameva senāsanaṃ upanissāya viharathā’’ti idañca vatvā bhagavā āha – ‘‘apica kho āraññakena pariharaṇaṃ ñātabbaṃ.
Others, however, say: "Go, bhikkhus, dwell relying on that very dwelling place!" Having said this, the Blessed One said: "Moreover, a forest-dweller should know the pariharaṇa (precautionary practice).
Tuy nhiên, những vị khác lại nói: “Này các tỳ khưu, hãy đi và an trú nương tựa vào chính nơi ở đó.” Sau khi nói lời này, Đức Thế Tôn nói: “Hơn nữa, một vị tỳ khưu sống trong rừng cần phải biết về sự tu tập. Đó là, vào buổi sáng và buổi tối, hai lần thực hành tâm từ (mettā), hai lần tụng kinh hộ trì (paritta), hai lần quán bất tịnh (asubhā), hai lần niệm chết (maraṇassati), và quán tưởng tám pháp gây chấn động mạnh (mahāsaṃvegavatthu).”
Seyyathidaṃ – sāyaṃ pātaṃ karaṇavasena dve mettā dve parittā dve asubhā dve maraṇassatī aṭṭhamahāsaṃvegavatthusamāvajjanañca, aṭṭha mahāsaṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇaṃ cattāri apāyadukkhānīti, atha vā jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkha’’nti.
That is to say: two mettā (loving-kindness meditations), two paritta (protection chants), two asubha (meditations on foulness), two maraṇassati (mindfulness of death meditations) should be performed morning and evening, and the eight grounds for spiritual urgency (aṭṭha mahāsaṃvega-vatthu) should be reflected upon. The eight grounds for spiritual urgency are: birth, old age, sickness, death, and the four miseries of the lower realms. Or alternatively, birth, old age, sickness, and death are four; the misery of the lower realms is the fifth; the suffering rooted in the cycle of existence in the past; the suffering rooted in the cycle of existence in the future; and the suffering rooted in the search for food in the present."
Tám pháp gây chấn động mạnh đó là: sinh, già, bệnh, chết; bốn khổ cảnh (apāyadukkha); hoặc bốn pháp sinh, già, bệnh, chết; khổ cảnh là thứ năm; khổ do luân hồi trong quá khứ; khổ do luân hồi trong tương lai; khổ do sự tìm kiếm thực phẩm trong hiện tại.
Evaṃ bhagavā pariharaṇaṃ ācikkhitvā tesaṃ bhikkhūnaṃ mettatthañca parittatthañca vipassanāpādakajjhānatthañca idaṃ suttamabhāsīti.
Thus, the Blessed One, having instructed on the pariharaṇa, taught this Sutta for the sake of mettā for those bhikkhus, for the sake of paritta, and for the sake of pādaka-jhāna (basic jhāna) leading to vipassanā (insight meditation).
Như vậy, sau khi Đức Thế Tôn đã chỉ dạy về sự tu tập, Ngài đã thuyết bài kinh này cho các tỳ khưu đó vì lợi ích của tâm từ, vì lợi ích của sự hộ trì, và vì lợi ích của thiền định làm nền tảng cho thiền quán (vipassanāpādakajjhāna).
Evaṃ vitthāratopi ‘‘yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ce’’ti etesaṃ padānaṃ dīpanā nidānasodhanā veditabbā.
In this extensive way, the elucidation and clarification of the introductory account for the phrases "by whom it was spoken, when, where, and why" should be understood.
Như vậy, ngay cả khi giải thích chi tiết, sự thanh lọc nguyên nhân của các từ “yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ce” cũng cần được hiểu.
1. Idāni ‘‘assa karissāmatthavaṇṇana’’nti vuttattā evaṃ katanidānasodhanassa assa suttassa atthavaṇṇanā ārabbhate.
1. Now, since it has been stated, “We shall explain its meaning,” the explanation of the meaning of this Sutta, whose nidāna has thus been purified, is begun.
1. Bây giờ, vì đã nói rằng “chúng tôi sẽ giải thích ý nghĩa của nó”, nên phần giải thích ý nghĩa của bài kinh này, sau khi đã làm rõ phần duyên khởi (nidāna), được bắt đầu.
Tattha karaṇīyamatthakusalenāti imissā paṭhamagāthāya tāva ayaṃ padavaṇṇanā – karaṇīyanti kātabbaṃ, karaṇārahanti attho.
Therein, concerning this first verse, karaṇīyamatthakusalenāti, this is the word-explanation: karaṇīyaṃ means 'what is to be done,' 'what is worthy of being done'—that is the meaning.
Trong đó, đối với kệ ngôn đầu tiên là karaṇīyamatthakusalenāti, đây là phần giải thích từng từ: karaṇīyaṃ có nghĩa là điều nên làm, tức là điều đáng làm.
Atthoti paṭipadā, yaṃ vā kiñci attano hitaṃ, taṃ sabbaṃ araṇīyato atthoti vuccati, araṇīyato nāma upagantabbato.
Attho means 'the practice' (paṭipadā), or whatever is beneficial to oneself; all that is called attho because it is to be approached (araṇīyato), meaning 'to be attained' (upagantabbato).
Attho có nghĩa là con đường thực hành (paṭipadā), hoặc bất cứ điều gì có lợi cho bản thân; tất cả những điều đó được gọi là attha vì chúng đáng được đạt đến (araṇīyato), tức là đáng được tiếp cận (upagantabbato).
Atthe kusalena atthakusalena atthachekenāti vuttaṃ hoti.
Atthakusalena means 'skillful in welfare,' that is, 'clever in welfare' (atthachekena).
Người thiện xảo trong lợi ích (atthe kusala) được gọi là atthakusalena, tức là người khéo léo trong lợi ích (atthachekena).
Yanti aniyamitapaccattaṃ.
Yaṃ is an indeterminate nominative singular.
Yaṃ là danh từ số ít không xác định.
Nti niyamitaupayogaṃ, ubhayampi vā yaṃ tanti paccattavacanaṃ.
Taṃ is a determinate accusative singular, or both yaṃ taṃ are nominative singular terms.
Taṃ là danh từ số ít xác định, hoặc cả hai yaṃ taṃ đều là danh từ số ít.
Santaṃ padanti upayogavacanaṃ, tattha lakkhaṇato santaṃ, pattabbato padaṃ, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ.
Santaṃ padaṃ is an accusative term. Therein, santaṃ means 'peaceful' by characteristic, and padaṃ means 'state' because it is to be attained. This is an appellation for Nibbāna.
Santaṃ padaṃ là danh từ số ít ở cách đối cách (upayogavacanaṃ); trong đó, santaṃ là an tịnh về mặt đặc tính (lakkhaṇato), padaṃ là cảnh giới cần đạt đến (pattabbato). Đây là tên gọi khác của Nibbāna.
Abhisameccāti abhisamāgantvā.
Abhisameccāti means 'having comprehended' (abhisamāgantvā).
Abhisameccā có nghĩa là đã chứng ngộ (abhisamāgantvā).
Sakkotīti sakko, samattho paṭibaloti vuttaṃ hoti.
Sakkoti means 'is able.' Therefore, sakko means 'capable,' 'competent,' 'able'—that is the meaning.
Có khả năng (sakkoti) nên gọi là sakko, tức là có năng lực (samattho), có khả năng (paṭibalo).
Ujūti ajjavayutto.
Ujū means 'endowed with uprightness' (ajjavayutto).
Ujū là người có sự ngay thẳng (ajjavayutto).
Suṭṭhu ujūti suhuju.
Suhuju means 'very upright' (suṭṭhu ujū).
Ngay thẳng một cách hoàn hảo (suṭṭhu ujū) nên gọi là suhuju.
Sukhaṃ vaco tasminti suvaco.
Suvaco means 'easy to admonish,' because 'his speech is pleasant' (sukhaṃ vaco tasmiṃ).
Người có lời nói dễ nghe (sukhaṃ vaco tasminti) nên gọi là suvaco.
Assāti bhaveyya.
Assā means 'should be' (bhaveyya).
Assā có nghĩa là nên có (bhaveyya).
Mudūti maddavayutto.
Mudū means 'endowed with gentleness' (maddavayutto).
Mudū là người có sự nhu hòa (maddavayutto).
Na atimānīti anatimāni.
Anatimāni means 'not conceited' (na atimānī).
Không quá kiêu mạn (na atimānī) nên gọi là anatimānī.
Ayaṃ panettha atthavaṇṇanā – karaṇīyamatthakusalena, yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccāti ettha tāva atthi karaṇīyaṃ, atthi akaraṇīyaṃ.
This is the explanation of the meaning here: Regarding karaṇīyamatthakusalena, yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccāti, there are things to be done and things not to be done.
Đây là phần giải thích ý nghĩa ở đây: Trong câu karaṇīyamatthakusalena, yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā, trước hết có điều nên làm (karaṇīya) và có điều không nên làm (akaraṇīya).
Tattha saṅkhepato sikkhattayaṃ karaṇīyaṃ.
Among these, in brief, the three trainings ( sikkhattayaṃ) are things to be done.
Trong đó, tóm tắt lại, ba học pháp (sikkhattayaṃ) là điều nên làm.
Sīlavipatti, diṭṭhivipatti, ācāravipatti, ājīvavipattīti evamādi akaraṇīyaṃ.
Violations of sīla, wrong views, misconduct, and improper livelihood, and so on, are things not to be done.
Sự vi phạm giới (sīlavipatti), sự vi phạm kiến (diṭṭhivipatti), sự vi phạm hành vi (ācāravipatti), sự vi phạm sinh kế (ājīvavipatti) và những điều tương tự là điều không nên làm.
Tathā atthi atthakusalo, atthi anatthakusalo.
Similarly, there is one who is skilled in welfare (atthakusala), and one who is unskilled in welfare (anatthakusala).
Tương tự, có người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalo) và có người không thiện xảo trong lợi ích (anatthakusalo).
Tattha yo imasmiṃ sāsane pabbajitvā na attānaṃ sammā payojeti, khaṇḍasīlo hoti, ekavīsatividhaṃ anesanaṃ nissāya jīvikaṃ kappeti.
Among these, whoever, having gone forth in this Dispensation, does not apply himself rightly, is one whose sīla is broken, and who sustains his life by resorting to the twenty-one kinds of improper seeking of requisites (anesanā).
Trong đó, người xuất gia trong giáo pháp này mà không tự mình nỗ lực đúng đắn, có giới hạnh bị sứt mẻ (khaṇḍasīlo), sống bằng hai mươi mốt loại sinh kế bất chính (anesanaṃ).
Seyyathidaṃ – veḷudānaṃ pattadānaṃ pupphadānaṃ phaladānaṃ dantakaṭṭhadānaṃ mukhodakadānaṃ sinānadānaṃ cuṇṇadānaṃ mattikādānaṃ cāṭukamyataṃ muggasūpyataṃ pāribhaṭayataṃ jaṅghapesanikaṃ vejjakammaṃ dūtakammaṃ pahiṇagamanaṃ piṇḍapaṭipiṇḍaṃ dānānuppadānaṃ vatthuvijjaṃ nakkhattavijjaṃ aṅgavijjanti.
Namely: giving bamboo, giving leaves, giving flowers, giving fruits, giving tooth-sticks, giving water for washing the face, giving water for bathing, giving perfumed powder, giving clay; flattery, speaking in a mixed manner like a mung bean soup (partially cooked, partially raw), being a nursemaid, being a messenger on foot, practicing medicine, acting as a go-between, going on errands; giving a return meal for a meal, giving a supplement to a gift; astrology, calculating auspicious times, interpreting bodily marks.
Chẳng hạn như: cúng dường tre, cúng dường lá, cúng dường hoa, cúng dường trái cây, cúng dường que xỉa răng, cúng dường nước rửa mặt, cúng dường bột tắm, cúng dường bột thoa, cúng dường đất sét, hành vi nịnh hót, hành vi bợ đỡ, hành vi phục vụ, hành vi chạy việc vặt, hành vi y thuật, hành vi sứ giả, hành vi đi đưa tin, hành vi cho thức ăn rồi nhận lại thức ăn, hành vi địa lý, hành vi chiêm tinh, hành vi tướng số.
Chabbidhe ca agocare carati.
And he frequents the six kinds of improper resorts (agocara).
Và người ấy sống trong sáu loại nơi không thích hợp (agocara).
Seyyathidaṃ – vesiyāgocare vidhavathullakumārikapaṇḍakabhikkhunīpānāgāragocareti.
Namely: resorting to courtesans, widows, mature virgins, eunuchs, and bhikkhunīs; and drinking houses.
Chẳng hạn như: nơi của kỹ nữ, nơi của góa phụ, nơi của thiếu nữ chưa chồng, nơi của hoạn quan, nơi của tỳ khưu ni, nơi của quán rượu.
Saṃsaṭṭho ca viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena gihisaṃsaggena, yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitaaphāsukayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ…pe… upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati.
And he dwells mixed with kings, royal ministers, sectarians, and disciples of sectarians, with an inappropriate association with laypeople. Or, if there are such families that are faithless, unpleased, not providing support, abusive, reviling, desiring harm, desiring non-beneficial, uncomfortable, and not conducive to security from bondage (yogakkhema) for bhikkhus... and for upasikās, he associates with, frequents, and waits upon such families.
Và người ấy sống chung đụng với vua chúa, đại thần, ngoại đạo, đệ tử ngoại đạo bằng sự giao tiếp không phù hợp với đời sống xuất gia; hoặc những gia đình không có đức tin, không có lòng tịnh tín, không là nơi nương tựa, hay mắng nhiếc, phỉ báng, không mong cầu lợi ích, không mong cầu sự an lạc, sự thoát khỏi ách buộc cho các tỳ khưu… cho các cư sĩ, người ấy giao du, thân cận, phụng sự những gia đình như vậy.
Ayaṃ anatthakusalo.
This one is unskilled in welfare (anatthakusala).
Người này là kẻ không thiện xảo trong lợi ích (anatthakusalo).
Yo pana imasmiṃ sāsane pabbajitvā attānaṃ sammā payojeti, anesanaṃ pahāya catupārisuddhisīle patiṭṭhātukāmo saddhāsīsena pātimokkhasaṃvaraṃ satisīsena indriyasaṃvaraṃ vīriyasīsena ājīvapārisuddhiṃ, paññāsīsena paccayapaṭisevanaṃ pūreti.
But whoever, having gone forth in this Dispensation, applies himself rightly, abandons improper seeking of requisites, and desiring to be established in the fourfold purity of sīla, he fulfills Pātimokkha-saṃvara by means of saddhā, Indriyasaṃvara by means of sati, ājīvapārisuddhi by means of viriya, and the use of requisites (paccayapaṭisevana) by means of paññā.
Còn người xuất gia trong giáo pháp này, tự mình nỗ lực đúng đắn, từ bỏ sinh kế bất chính, mong muốn an trú trong Tứ Thanh Tịnh Giới (catupārisuddhisīle): hoàn thành giới luật Pātimokkha (pātimokkhasaṃvaraṃ) với lòng tin là chủ đạo (saddhāsīsena), hoàn thành sự chế ngự các căn (indriyasaṃvaraṃ) với sự chánh niệm là chủ đạo (satisīsena), hoàn thành sự thanh tịnh sinh kế (ājīvapārisuddhiṃ) với sự tinh tấn là chủ đạo (vīriyasīsena), và hoàn thành sự thọ dụng vật dụng (paccayapaṭisevanaṃ) với trí tuệ là chủ đạo (paññāsīsena).
Ayaṃ atthakusalo.
This one is skilled in welfare (atthakusala).
Người này là người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalo).
Yo vā yathā ūsodakaṃ paṭicca saṃkiliṭṭhaṃ vatthaṃ pariyodāpayati, chārikaṃ paṭicca ādāso, ukkāmukhaṃ paṭicca jātarūpaṃ, tathā ñāṇaṃ paṭicca sīlaṃ vodāyatīti ñatvā ñāṇodakena dhovanto sīlaṃ pariyodāpeti.
Or whoever, knowing that just as dirty cloth is purified with lye-water, a mirror with ashes, gold with a crucible, so too sīla becomes purified by wisdom, washes and purifies his sīla with the water of wisdom.
Hoặc vị nào, sau khi biết rằng giới (sīla) được thanh tịnh nhờ trí tuệ (ñāṇa) giống như vải dơ được giặt sạch nhờ nước xà phòng (ūsodakaṃ), gương được làm sạch nhờ tro (chārikaṃ), vàng được làm sạch nhờ lò lửa (ukkāmukhaṃ), thì tẩy rửa giới bằng nước trí tuệ (ñāṇodakena dhovanto) và làm cho giới được thanh tịnh hoàn toàn.
Yathā ca kikī sakuṇikā aṇḍaṃ, camarī migo vāladhiṃ, ekaputtikā nārī piyaṃ ekaputtakaṃ, ekanayano puriso taṃ ekanayanañca rakkhati, tathā ativiya appamatto attano sīlakkhandhaṃ rakkhati, sāyaṃ pātaṃ paccavekkhamāno aṇumattampi vajjaṃ na passati.
And just as a kikī bird guards its egg, a cāmarī deer its tail, a mother with one child guards her beloved only child, and a one-eyed man guards that one eye, so too, he, being exceedingly diligent, guards his own sīla-group, and reviewing it morning and evening, he perceives not even the slightest fault.
Và giống như chim kikī bảo vệ trứng, nai camarī bảo vệ đuôi, người phụ nữ có một con bảo vệ đứa con trai yêu quý duy nhất, người chỉ có một mắt bảo vệ con mắt duy nhất đó, vị ấy cũng rất cẩn trọng bảo vệ giới hạnh của mình (sīlakkhandhaṃ), quán xét giới vào buổi sáng và buổi tối, không thấy một lỗi nhỏ nào.
Ayampi atthakusalo.
This one, too, is skilled in welfare (atthakusala).
Vị này cũng là người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalo).
Yo vā pana avippaṭisārakare sīle patiṭṭhāya kilesavikkhambhanapaṭipadaṃ paggaṇhāti, taṃ paggaṇhitvā kasiṇaparikammaṃ karoti, kasiṇaparikammaṃ katvā samāpattiyo nibbatteti.
Or whoever, being established in sīla that causes no regret, upholds the practice of suppressing defilements (kilesavikkhambhanapaṭipadā), and having upheld it, performs kasiṇa preliminary work, and having performed kasiṇa preliminary work, develops attainments (samāpatti).
Hoặc vị nào, an trú trong giới không hối hận (avippaṭisārakare sīle), thực hành con đường diệt trừ phiền não (kilesavikkhambhanapaṭipadaṃ), sau khi thực hành điều đó, vị ấy thực hiện công việc sơ khởi của kasiṇa (kasiṇaparikammaṃ), sau khi thực hiện công việc sơ khởi của kasiṇa, vị ấy chứng đắc các thiền định (samāpattiyo).
Ayampi atthakusalo.
This one, too, is skilled in welfare (atthakusala).
Vị này cũng là người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalo).
Yo vā pana samāpattito vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ atthakusalānaṃ aggo.
Or whoever, having arisen from samāpatti, comprehends the formations (saṅkhāra) and attains Arahantship—this one is foremost among those skilled in welfare.
Hoặc vị nào, sau khi xuất khỏi thiền định (samāpattito vuṭṭhāya), quán xét các hành (saṅkhāre sammasitvā) và đạt đến A-la-hán (arahattaṃ pāpuṇāti), vị này là bậc tối thượng trong số những người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalānaṃ aggo).
Tattha ye ime yāva avippaṭisārakare sīle patiṭṭhānena yāva vā kilesavikkhambhanapaṭipadāyapaggahaṇena vaṇṇitā atthakusalā, te imasmiṃ atthe atthakusalāti adhippetā.
Among these, those who are described as skilled in welfare, from being established in sīla that causes no regret up to upholding the practice of suppressing defilements, are intended here as atthakusalā.
Trong đó, những tỳ khưu được mô tả là thiện xảo trong lợi ích (atthakusalā) từ việc an trú trong giới không hối hận (avippaṭisārakare sīle) cho đến việc thực hành con đường diệt trừ phiền não (kilesavikkhambhanapaṭipada), chính là những vị được đề cập trong ý nghĩa này là người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalā).
Tathā vidhā ca te bhikkhū.
Such bhikkhus they were.
Và những tỳ khưu đó là như vậy.
Tena bhagavā te bhikkhū sandhāya ekapuggalādhiṭṭhānāya desanāya ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti āha.
Therefore, the Blessed One, having those bhikkhus in mind, spoke “karaṇīyamatthakusalenā” through a teaching based on a single individual.
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti (điều nên làm bởi người thiện xảo trong lợi ích) để chỉ các tỳ khưu đó thông qua một bài giảng dựa trên một cá nhân.
Tato ‘‘kiṃ karaṇīya’’nti tesaṃ sañjātakaṅkhānaṃ āha ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti.
Then, to those who were perplexed, wondering “What is to be done?”, He said: “yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā”.
Sau đó, để giải đáp thắc mắc của họ về ‘‘điều gì nên làm’’ (kiṃ karaṇīya), Ngài nói ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti (điều mà cảnh giới an tịnh đã được chứng ngộ).
Ayamettha adhippāyo – taṃ buddhānubuddhehi vaṇṇitaṃ santaṃ nibbānapadaṃ paṭivedhavasena abhisamecca viharitukāmena yaṃ karaṇīyanti.
The intention here is: “What is to be done by one who desires to dwell having realized, through penetration, that peaceful state of Nibbāna praised by Buddhas and enlightened disciples.”
Ý nghĩa ở đây là: điều nên làm (yaṃ karaṇīyaṃ) bởi người muốn an trú (viharitukāmena) sau khi đã chứng ngộ (paṭivedhavasena abhisamecca) cảnh giới Nibbāna an tịnh (santaṃ nibbānapadaṃ) được chư Phật và chư vị Thánh đệ tử ca ngợi.
Ettha ca yanti imassa gāthāpadassa ādito vuttameva karaṇīyanti adhikārato anuvattati, taṃ santaṃ padaṃ abhisameccāti.
Here, the term yaṃ, understood as karaṇīyaṃ, continues from the beginning of this verse, as indicated by the context, in the phrase “taṃ santaṃ padaṃ abhisamecca.”
Và ở đây, từ yaṃ (điều gì) tiếp tục theo ý nghĩa của từ karaṇīyaṃ (điều nên làm) đã được nói từ đầu của kệ ngôn này, tức là taṃ santaṃ padaṃ abhisamecca (điều mà cảnh giới an tịnh đã được chứng ngộ).
Ayaṃ pana yasmā sāvasesapāṭho attho, tasmā viharitukāmenāti vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that since this is an implied meaning (sāvasesapāṭho attho), “viharitukāmena” has been stated.
Tuy nhiên, vì ý nghĩa này là một phần của văn bản chưa hoàn chỉnh (sāvasesapāṭho), nên cần hiểu rằng từ viharitukāmena (người muốn an trú) đã được thêm vào.
Atha vā santaṃ padaṃ abhisameccāti anussavādivasena lokiyapaññāya nibbānapadaṃ ‘‘santa’’nti ñatvā taṃ adhigantukāmena yantaṃ karaṇīyanti adhikārato anuvattati, taṃ karaṇīyamatthakusalenāti evampettha adhippāyo veditabbo.
Alternatively, santaṃ padaṃ abhisameccāti implies that "what is to be done by one who, having understood that the state of Nibbāna is 'peaceful' through worldly wisdom based on tradition and so forth, desires to attain it," continues by implication as "taṃ karaṇīyamatthakusalenā." This is how the intention here should be understood.
Hoặc, santaṃ padaṃ abhisameccāti (sau khi chứng ngộ cảnh giới an tịnh), tức là sau khi biết cảnh giới Nibbāna là an tịnh (santaṃ) bằng trí tuệ thế gian (lokiyapaññāya) thông qua sự truyền khẩu (anussavādivasena) và các phương tiện khác, người muốn đạt đến Nibbāna (taṃ adhigantukāmena) thì điều gì nên làm (yantaṃ karaṇīyaṃ) – ý nghĩa này tiếp tục theo ngữ cảnh. Vậy, ý nghĩa ở đây là: điều nên làm đó (taṃ karaṇīyaṃ) bởi người thiện xảo trong lợi ích (atthakusalena) cần phải được hiểu như vậy.
Atha vā ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti vutte ‘‘ki’’nti cintentānaṃ āha ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti.
Alternatively, when it was said “karaṇīyamatthakusalenā,” to those who were wondering “What?”, he replied “yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā”.
Hoặc, khi nói ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti (điều nên làm bởi người thiện xảo trong lợi ích), để trả lời cho những người đang suy nghĩ ‘‘điều gì’’ (kiṃ), Đức Phật đã nói ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti (điều mà cảnh giới an tịnh đã được chứng ngộ).
Tassevaṃ adhippāyo veditabbo – lokiyapaññāya santaṃ padaṃ abhisamecca yaṃ karaṇīyaṃ kātabbaṃ, taṃ karaṇīyaṃ, karaṇārahameva tanti vuttaṃ hoti.
His intention should be understood thus: "That which is to be done, which is worthy of being done, by one who has realized the peaceful state through worldly wisdom—that is indeed what is to be done."
Ý nghĩa của câu đó cần được hiểu như sau: điều nên làm (yaṃ karaṇīyaṃ) sau khi chứng ngộ cảnh giới an tịnh (santaṃ padaṃ abhisamecca) bằng trí tuệ thế gian (lokiyapaññāya), điều đó là điều đáng làm (karaṇārahameva), tức là điều nên làm (karaṇīyaṃ).
Kiṃ pana tanti?
What, then, is it?
Vậy điều đó là gì?
Kimaññaṃ siyā aññatra tadadhigamupāyato, kāmañcetaṃ karaṇārahaṭṭhena sikkhattayadīpakena ādipadeneva vuttaṃ.
What else could it be but the means to its attainment? Although this was already stated by the initial term, which indicates the three trainings as worthy of being done.
Còn gì khác ngoài phương tiện để đạt được điều đó? Mặc dù điều này đã được nói trong từ đầu tiên bằng cách chỉ ra ba học pháp (sikkhattayadīpakena) với ý nghĩa là điều đáng làm (karaṇārahaṭṭhena).
Tathā hi tassa atthavaṇṇanāyaṃ avocumhā ‘‘atthi karaṇīyaṃ, atthi akaraṇīyaṃ.
Indeed, in its meaning explanation, we said, “There is what is to be done, there is what is not to be done.”
Thật vậy, trong phần giải thích ý nghĩa của nó, chúng tôi đã nói: ‘‘Có điều nên làm, có điều không nên làm.
Tattha saṅkhepato sikkhattayaṃ karaṇīya’’nti.
Here, the three trainings are to be practiced in brief.”
Trong đoạn kinh ấy, tóm tắt lại, ba học pháp (sikkhattaya) cần phải thực hành.
Atisaṅkhepena desitattā pana tesaṃ bhikkhūnaṃ kehici viññātaṃ, kehici na viññātaṃ.
However, because it was taught too briefly, it was understood by some monks, but not by others.
Tuy nhiên, vì được thuyết giảng quá vắn tắt, nên trong số các Tỳ-khưu ấy, có người hiểu, có người không hiểu.
Tato yehi na viññātaṃ, tesaṃ viññāpanatthaṃ yaṃ visesato āraññakena bhikkhunā kātabbaṃ, taṃ vitthārento ‘‘sakko ujū ca suhujū ca, suvaco cassa mudu anatimānī’’ti imaṃ tāva upaḍḍhagāthamāha.
Therefore, in order to make it understood by those who did not understand, the Buddha first uttered this half-verse, “ He should be capable, upright, perfectly upright, amenable, gentle, and not conceited,” expanding on what a forest-dwelling monk should particularly do.
Vì vậy, để những vị chưa hiểu có thể hiểu, Đức Phật đã thuyết nửa bài kệ này trước tiên, mở rộng những gì một Tỳ-khưu sống trong rừng cần đặc biệt thực hành: “Người có khả năng, ngay thẳng và rất ngay thẳng, dễ nói, nhu hòa và không kiêu mạn.”
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant?
Nghĩa là gì?
Santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmo, lokiyapaññāya vā taṃ abhisamecca tadadhigamāya paṭipajjamāno āraññako bhikkhu dutiyacatutthapadhāniyaṅgasamannāgamena kāye ca jīvite ca anapekkho hutvā saccappaṭivedhāya paṭipajjituṃ sakko assa, tathā kasiṇaparikammavattasamādānādīsu attano pattacīvarappaṭisaṅkharaṇādīsu ca yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃ karaṇīyāni, tesu aññesu ca evarūpesu sakko assa dakkho analaso samattho.
A bhikkhu who desires to dwell having realized the peaceful state (Nibbāna), or one who practices to attain it by realizing it through mundane wisdom, a forest-dwelling bhikkhu, being endowed with the second and third factors of exertion (padhāniyaṅga), and being unconcerned about body and life, would be capable of practicing for the penetration of the truths. Furthermore, in such matters as undertaking kasiṇa preliminary practices and observances, and in repairing his own bowl and robes, and in the various minor and major duties of his fellow bhikkhus, and in other such matters, he should be capable, skillful, diligent, and competent.
Một Tỳ-khưu sống trong rừng, mong muốn an trú sau khi đã thấu hiểu Niết-bàn (santaṃ padaṃ), hoặc đang thực hành để đạt được Niết-bàn bằng trí tuệ thế gian, cần phải có khả năng thực hành để thấu hiểu Tứ Thánh Đế (saccappaṭivedhāya), không bận tâm đến thân mạng, với sự đầy đủ của chi thiền thứ hai và thứ tư; cũng như có khả năng, khéo léo, không biếng nhác, và đủ năng lực trong các công việc như thực hành sơ thiền, các giới luật, sửa chữa y bát của mình, và các công việc lớn nhỏ khác cần làm cho các vị đồng Phạm hạnh.
Sakko hontopi ca tatiyapadhāniyaṅgasamannāgamena uju assa.
Even if he is capable, being endowed with the third factor of exertion, he should be straightforward.
Dù có khả năng, vị ấy cũng phải ngay thẳng (uju) với sự đầy đủ của chi thiền thứ ba.
Uju hontopi ca sakiṃ ujubhāvena daharakāle vā ujubhāvena santosaṃ anāpajjitvā yāvajīvaṃ punappunaṃ asithilakaraṇena suṭṭhutaraṃ uju assa.
Even if he is straightforward, he should not be content with being straightforward just once or being straightforward only in his youth, but should be thoroughly straightforward by repeatedly not slackening throughout his life.
Dù ngay thẳng, vị ấy cũng không nên tự mãn với sự ngay thẳng chỉ một lần hoặc ngay thẳng khi còn trẻ, mà phải rất ngay thẳng (suhuju) bằng cách không lơ là, buông lỏng lặp đi lặp lại suốt đời.
Asaṭhatāya vā uju, amāyāvitāya suhuju.
Or, straightforward through sincerity, thoroughly straightforward through lack of deceit.
Hoặc, ngay thẳng (uju) vì không gian xảo, rất ngay thẳng (suhuju) vì không lừa dối.
Kāyavacīvaṅkappahānena vā uju, manovaṅkappahānena suhuju.
Or, straightforward through the abandonment of bodily and verbal crookedness, thoroughly straightforward through the abandonment of mental crookedness.
Hoặc, ngay thẳng (uju) vì loại bỏ sự quanh co của thân và khẩu, rất ngay thẳng (suhuju) vì loại bỏ sự quanh co của ý.
Asantaguṇassa vā anāvikaraṇena uju, asantaguṇena uppannassa lābhassa anadhivāsanena suhuju.
Or, straightforward through not revealing non-existent qualities, thoroughly straightforward through not enduring gain that arises from non-existent qualities.
Hoặc, ngay thẳng (uju) vì không phô bày những phẩm chất không có ở mình, rất ngay thẳng (suhuju) vì không chấp nhận lợi lộc có được từ những phẩm chất không có ở mình.
Evaṃ ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānehi purimadvayatatiyasikkhāhi payogāsayasuddhīhi ca uju ca suhuju ca assa.
Thus, he should be straightforward and thoroughly straightforward through the discernment of the characteristics of the object (ārammaṇa) and the contemplation (upanijjhāna), and through the purity of effort and intention from the first two and third trainings.
Như vậy, vị ấy phải ngay thẳng (uju) và rất ngay thẳng (suhuju) nhờ sự quán sát đối tượng và đặc tính, nhờ hai học pháp đầu và học pháp thứ ba, và nhờ sự thanh tịnh của ý định và nỗ lực.
Na kevalañca uju ca suhuju ca, apica pana suvaco ca assa.
Not only straightforward and thoroughly straightforward, but also easy to admonish.
Không chỉ ngay thẳng và rất ngay thẳng, mà còn phải dễ nói (suvaco).
Yo hi puggalo ‘‘idaṃ na kattabba’’nti vutto ‘‘kiṃ te diṭṭhaṃ, kiṃ te sutaṃ, ko me sutvā vadasi, kiṃ upajjhāyo ācariyo sandiṭṭho sambhatto vā’’ti vadeti, tuṇhībhāvena vā taṃ viheseti, sampaṭicchitvā vā na tathā karoti, so visesādhigamassa dūre hoti.
For the person who, when told "This should not be done," says, "What have you seen? What have you heard? Who are you to speak to me? Are you my preceptor or teacher, or a familiar or intimate friend?", or harms him by remaining silent, or accepts it but does not act accordingly, such a person is far from attaining special knowledge.
Thật vậy, một người khi được bảo rằng “việc này không nên làm” mà lại nói “ông thấy gì, ông nghe gì, ai nói với tôi vậy, ông là thầy tế độ, thầy y chỉ, bạn thân hay bạn đồng hành của tôi sao?”, hoặc im lặng làm phiền người khác, hoặc chấp nhận nhưng không làm theo, thì người ấy còn xa mới đạt được sự chứng đắc đặc biệt.
Yo pana ovadiyamāno ‘‘sādhu, bhante suṭṭhu vuttaṃ, attano vajjaṃ nāma duddasaṃ hoti, punapi maṃ evarūpaṃ disvā vadeyyātha anukampaṃ upādāya, cirassaṃ me tumhākaṃ santikā ovādo laddho’’ti vadati, yathānusiṭṭhañca paṭipajjati, so visesādhigamassa avidūre hoti.
But the person who, when admonished, says, "It is good, venerable sir, well said. One's own fault is indeed difficult to see. Please admonish me again if you see such a fault, out of compassion. It has been a long time since I received admonition from you," and practices as instructed, such a person is not far from attaining special knowledge.
Ngược lại, người khi được khuyên bảo thì nói: “Lành thay, thưa Tôn giả, lời dạy thật đúng đắn. Lỗi lầm của mình thật khó thấy. Xin Tôn giả vì lòng từ bi mà nhắc nhở con lần nữa nếu thấy con có lỗi lầm như vậy. Con đã nhận được lời khuyên từ Tôn giả sau một thời gian dài”, và thực hành theo lời dạy, thì người ấy không xa sự chứng đắc đặc biệt.
Tasmā evaṃ parassa vacanaṃ sampaṭicchitvā karonto suvaco ca assa.
Therefore, by accepting and acting upon the words of others in this way, he should be easy to admonish.
Do đó, một người chấp nhận và làm theo lời người khác như vậy thì phải dễ nói.
Yathā ca suvaco, evaṃ mudu assa.
And just as he is easy to admonish, so too should he be gentle.
Và cũng như dễ nói, vị ấy phải nhu hòa (mudu).
Mudūti gahaṭṭhehi dūtagamanapahiṇagamanādīsu niyujjamāno tattha mudubhāvaṃ akatvā thaddho hutvā vattapaṭipattiyaṃ sakalabrahmacariye ca mudu assa suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya tattha tattha viniyogakkhamo.
"Gentle" means that when assigned by householders to go on errands or missions, he should not be unyielding but should be gentle in his observances and in the entire holy life, like well-worked, refined gold, suitable for application everywhere.
Nhu hòa (mudu) nghĩa là, khi được hàng gia chủ nhờ cậy làm các việc như đi sứ, mang thư, v.v., vị ấy không nên cứng rắn mà hãy nhu hòa trong việc thực hành các bổn phận và toàn bộ đời sống Phạm hạnh, như vàng đã được luyện kỹ, có thể dùng vào nhiều việc khác nhau.
Atha vā mudūti abhākuṭiko uttānamukho sukhasambhāso paṭisanthāravutti sutitthaṃ viya sukhāvagāho assa.
Alternatively, "gentle" means he should be without a frown, with a cheerful face, pleasant to converse with, and of a welcoming disposition, like a good bathing place, easy to approach.
Hoặc, nhu hòa (mudu) nghĩa là không cau mày, mặt tươi tỉnh, dễ nói chuyện, có thái độ thân thiện, dễ tiếp cận như một bến nước tốt.
Na kevalañca mudu, apica pana anatimānī assa, jātigottādīhi atimānavatthūhi pare nātimaññeyya, sāriputtatthero viya caṇḍālakumārakasamena cetasā vihareyyāti.
And not only gentle, but also not conceited, he should not despise others due to causes of conceit such as birth or lineage, but should dwell with a mind like that of the Venerable Sāriputta towards a Cāṇḍāla boy.
Không chỉ nhu hòa, mà còn phải không kiêu mạn (anatimānī), không nên khinh thường người khác vì các yếu tố kiêu mạn như dòng dõi, gia tộc, v.v., mà nên sống với tâm bình đẳng như Trưởng lão Sāriputta đối với một đứa trẻ thuộc giai cấp Chiên-đà-la.
Tattha ‘‘santuṭṭhī ca kataññutā’’ti ettha vuttappabhedena dvādasavidhena santosena santussatīti santussako.
Here, santussako (content) means one who is content with the twelve kinds of contentment as explained in "santuṭṭhī ca kataññutā" (contentment and gratitude).
Trong đó, “santussako” (người biết đủ) là người biết đủ với sự hài lòng mười hai loại, như đã được đề cập trong câu “sự hài lòng và lòng tri ân”.
Atha vā tussatīti tussako, sakena tussako, santena tussako, samena tussakoti santussako.
Or, tussati means one who is pleased, thus tussako. One who is pleased with what is one's own, pleased with what is present, pleased with what is suitable, thus santussako.
Hoặc, “tussati” là “tussako” (người vui vẻ); “sakena tussako” (người vui vẻ với những gì của mình); “santena tussako” (người vui vẻ với những gì hiện có); “samena tussako” (người vui vẻ một cách bình đẳng) — đó là “santussako”.
Tattha sakaṃ nāma ‘‘piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāyā’’ti evaṃ upasampadamaṇḍale uddiṭṭhaṃ attanā ca sampaṭicchitaṃ catupaccayajātaṃ, tena sundarena vā asundarena vā sakkaccaṃ vā asakkaccaṃ vā dinnena paṭiggahaṇakāle paribhogakāle ca vikāraṃ adassetvā yāpento ‘‘sakena tussako’’ti vuccati.
Here, sakaṃ (what is one's own) refers to the four requisites that were declared in the ordination hall, such as "depending on almsfood," and which one has accepted. One who sustains oneself with these, whether they are fine or not fine, given respectfully or not respectfully, without showing any change of mind at the time of receiving or consuming them, is called "pleased with what is one's own."
Trong đó, “sakaṃ” (của mình) là bốn loại vật dụng đã được chỉ rõ trong giới đàn khi thọ giới Tỳ-khưu, như “nương tựa vào thức ăn khất thực”, và đã được chính mình chấp nhận. Vị Tỳ-khưu nào duy trì cuộc sống mà không biểu lộ sự bất mãn khi nhận hay sử dụng những vật dụng đó, dù là tốt hay không tốt, được dâng cúng một cách cung kính hay không cung kính, thì được gọi là “sakena tussako”.
Santaṃ nāma yaṃ laddhaṃ hoti attano ‘vijjamānaṃ, tena santeneva tussanto tato paraṃ na patthento atricchataṃ pajahanto ‘‘santena tussako’’ti vuccati.
Santaṃ (what is present) refers to whatever one has received, whatever is available to oneself. One who is content with that which is present, not wishing for anything beyond it, abandoning excessive desire, is called "pleased with what is present."
“Santaṃ” (hiện có) là những gì mình đã nhận được, những gì đang hiện hữu. Vị Tỳ-khưu nào biết đủ với những gì hiện có, không mong cầu thêm, từ bỏ lòng tham lam quá mức, thì được gọi là “santena tussako”.
Samaṃ nāma iṭṭhāniṭṭhesu anunayapaṭighappahānaṃ, tena samena sabbārammaṇesu tussanto ‘‘samena tussako’’ti vuccati.
Samaṃ (equanimity) means the abandoning of attachment and aversion towards desirable and undesirable objects. Delighting in all objects with such equanimity, one is called "delighting with equanimity."
“Samaṃ” (bình đẳng) là sự từ bỏ tham ái và sân hận đối với những đối tượng khả ái và bất khả ái. Vị Tỳ-khưu nào biết đủ một cách bình đẳng đối với tất cả các đối tượng, thì được gọi là “samena tussako”.
Sukhena bharīyatīti subharo, suposoti vuttaṃ hoti.
One who is easily supported is called subharo (easily supported); it means one who is easy to maintain.
Dễ nuôi dưỡng (sukhena bharīyati) nên gọi là subharo; nghĩa là dễ được nuôi dưỡng (suposo).
Yo hi bhikkhu manussehi sālimaṃsodanādīnaṃ patte pūretvā dinnepi dummukhabhāvaṃ anattamanabhāvameva ca dasseti, tesaṃ vā sammukhāva taṃ piṇḍapātaṃ ‘‘kiṃ tumhehi dinna’’nti apasādento sāmaṇeragahaṭṭhādīnaṃ deti, esa dubbharo.
Indeed, a bhikkhu who, even when people fill his bowl with rice mixed with meat and other delicacies, shows an unhappy face and a displeased attitude, or who, right in front of them, disparages that alms-food saying, "What have you given?" and gives it to sāmaṇeras or householders, such a one is difficult to support.
Thật vậy, một Tỳ-khưu nào, dù được người ta dâng cúng bát đầy cơm thịt ngon lành, vẫn tỏ vẻ cau có, không vui, hoặc trước mặt họ lại chê bai bát cơm đó “Các người cúng dường gì vậy?” rồi đem cho các Sāmaṇera hay gia chủ, thì vị ấy là người khó nuôi (dubbharo).
Etaṃ disvā manussā dūratova parivajjenti ‘‘dubbharo bhikkhu na sakkā posetu’’nti.
Seeing this, people avoid him from afar, thinking, "This bhikkhu is difficult to support; he cannot be maintained."
Thấy vậy, người ta sẽ tránh xa mà nói: “Vị Tỳ-khưu này khó nuôi, không thể cúng dường được.”
Yo pana yaṃ kiñci lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā appaṃ vā bahuṃ vā labhitvā attamano vippasannamukho hutvā yāpeti, esa subharo.
But a bhikkhu who, having received anything, whether coarse or fine, little or much, is pleased and content, with a clear and joyful face, and sustains himself, such a one is easy to support.
Ngược lại, một Tỳ-khưu nào, dù nhận được vật gì, thô sơ hay tinh tế, ít hay nhiều, đều vui vẻ, mặt mày tươi tỉnh mà duy trì cuộc sống, thì vị ấy là người dễ nuôi (subharo).
Etaṃ disvā manussā ativiya vissatthā honti, ‘‘amhākaṃ bhadanto subharo, thokathokenāpi tussati, mayameva naṃ posessāmā’’ti paṭiññaṃ katvā posenti.
Seeing this, people become extremely confident, thinking, "Our venerable one is easy to support; he is content even with a little. We ourselves will support him," and having made this promise, they support him.
Thấy vậy, người ta rất tin tưởng, nói: “Vị Tôn giả của chúng ta dễ nuôi, chỉ một chút cũng đủ vui, chúng ta sẽ nuôi dưỡng Ngài”, rồi họ phát nguyện và nuôi dưỡng.
Evarūpo idha subharoti adhippeto.
A bhikkhu of this kind is intended here as "subharo."
Một người như vậy được hiểu ở đây là người dễ nuôi.
Appaṃ kiccamassāti appakicco, na kammārāmatābhassārāmatāsaṅgaṇikārāmatādianekakiccabyāvaṭo, atha vā sakalavihāre navakammasaṅghaparibhogasāmaṇeraārāmikavosāsanādikiccavirahito, attano kesanakhacchedanapattacīvarakammādiṃ katvā samaṇadhammakiccaparo hotīti vuttaṃ hoti.
One who has few duties is called appakicco (having few duties); he is not engaged in many tasks such as delighting in work, delighting in talk, delighting in company, and so on. Or, it means one who is free from duties like new construction, serving the Saṅgha, supporting sāmaṇeras and monastery attendants throughout the entire monastery. Instead, having performed personal tasks like cutting his hair and nails, and attending to his bowl and robes, he is devoted to the duties of a recluse.
Appakicco (ít việc) nghĩa là không bận rộn với nhiều công việc như thích xây cất, thích nói chuyện, thích tụ tập, v.v.; hoặc, không bận rộn với các công việc như xây dựng mới, chăm sóc Tăng đoàn, Sāmaṇera, người làm vườn trong toàn bộ tu viện, mà chỉ lo cắt tóc, cắt móng, sửa chữa y bát của mình, và chuyên tâm vào các công việc của Sa-môn pháp.
Sallahukā vutti assāti sallahukavutti.
One whose livelihood is light is called sallahukavutti (light in livelihood).
Có lối sống thanh đạm (sallahukā vutti) nên gọi là sallahukavutti (người có lối sống thanh đạm).
Yathā ekacco bahubhaṇḍo bhikkhu disāpakkamanakāle bahuṃ pattacīvarapaccattharaṇatelaguḷādiṃ mahājanena sīsabhārakaṭibhārādīhi ubbahāpetvā pakkamati, evaṃ ahutvā yo appaparikkhāro hoti, pattacīvarādiaṭṭhasamaṇaparikkhāramattameva pariharati, disāpakkamanakāle pakkhī sakuṇo viya samādāyeva pakkamati, evarūpo idha sallahukavuttīti adhippeto.
Just as some bhikkhu with many possessions, when traveling to another region, has many bowls, robes, coverings, oil, molasses, and so forth carried by many people on their heads and backs, and then departs, this bhikkhu is not like that. Instead, he has few requisites, carrying only the eight requisites of a recluse, such as his bowl and robes. When traveling to another region, he departs just like a bird carrying its own wings. A bhikkhu of this kind is intended here as "sallahukavutti."
Ví như có một Tỳ-khưu mang nhiều đồ đạc, khi di chuyển đến một nơi khác, bắt nhiều người gánh vác các vật dụng như y bát, chăn mền, dầu, đường, v.v., trên đầu, trên lưng mà đi; không như vậy, vị Tỳ-khưu nào có ít vật dụng, chỉ mang theo tám vật dụng của Sa-môn như y bát, v.v., khi di chuyển đến một nơi khác, vị ấy mang theo đồ đạc nhẹ nhàng như một con chim có cánh mà bay đi. Một người như vậy được hiểu ở đây là người có lối sống thanh đạm.
Santāni indriyāni assāti santindriyo, iṭṭhārammaṇādīsu rāgādivasena anuddhatindriyoti vuttaṃ hoti.
One whose faculties are calm is called santindriyo (calm in faculties); it means one whose faculties are not agitated by lust and so on towards desirable objects.
Các căn của vị ấy đã được an tịnh (santāni indriyāni) nên gọi là santindriyo (người có các căn an tịnh); nghĩa là các căn của vị ấy không bị xáo động bởi tham ái, v.v., đối với các đối tượng khả ái, v.v.
Nipakoti viññū vibhāvī paññavā, sīlānurakkhaṇapaññāya cīvarādivicāraṇapaññāya āvāsādisattasappāyaparijānanapaññāya ca samannāgatoti adhippāyo.
Nipako (sagacious) means one who is discerning, clear-sighted, and endowed with wisdom, specifically the wisdom for protecting morality, the wisdom for discerning robes and other requisites, and the wisdom for understanding the seven suitable factors such as dwelling places.
Nipako (người khôn ngoan) nghĩa là người có trí tuệ, hiểu biết, có trí tuệ để giữ gìn giới luật, có trí tuệ để xem xét y bát, v.v., và có trí tuệ để nhận biết bảy điều thích hợp (sappāya) như chỗ ở, v.v.
Aṭṭhaṭṭhānaṃ kāyapāgabbhiyaṃ (mahāni. 87) nāma saṅghagaṇapuggalabhojanasālājantāgharanhānatitthabhikkhācāramaggaantaragharappavesanesu kāyena appatirūpakaraṇaṃ.
The eight instances of bodily arrogance consist of inappropriate bodily actions in the Sangha, in a group, towards individuals, in the refectory, in the jantāghara, at a bathing place, on the alms round, or when entering a village.
Xấc xược thân có tám loại là: hành động không phù hợp bằng thân tại Tăng đoàn, hội chúng, cá nhân, trai đường, nhà tắm hơi, chỗ tắm, đường khất thực, và khi vào nhà dân.
Seyyathidaṃ – idhekacco saṅghamajjhe pallatthikāya vā nisīdati pāde pādamodahitvā vāti evamādi.
For instance, here, some (monk) sits in the middle of the Sangha with crossed arms, or with one foot placed on the other foot, and so on; these are inappropriate actions.
Cụ thể là – ở đây, một số vị ngồi bắt chéo chân hoặc gác chân lên chân tại giữa Tăng đoàn, v.v.
Tathā gaṇamajjhe catuparisasannipāte, tathā vuḍḍhatare puggale.
Similarly, in the middle of a group at a gathering of four assemblies, and similarly, towards elder individuals.
Cũng vậy, tại giữa hội chúng, trong cuộc họp của bốn giới, và đối với những cá nhân lớn tuổi hơn.
Bhojanasālāyaṃ pana vuḍḍhānaṃ āsanaṃ na deti, navānaṃ āsanaṃ paṭibāhati.
However, in the refectory, one does not offer a seat to elders, and one obstructs younger monks from their seats.
Tuy nhiên, tại trai đường, vị ấy không nhường chỗ cho các vị lớn tuổi, và ngăn cản chỗ ngồi của các vị nhỏ tuổi.
Tathā jantāghare, vuḍḍhe cettha anāpucchā aggijālanādīni karoti.
Similarly, in the jantāghara, here one performs actions like lighting a fire without asking the elders.
Cũng vậy, tại nhà tắm hơi, vị ấy đốt lửa, v.v. mà không hỏi ý các vị lớn tuổi.
Nhānatitthe ca yadidaṃ ‘‘daharo vuḍḍhoti pamāṇaṃ akatvā āgatapaṭipāṭiyā nhāyitabba’’nti vuttaṃ, tampi anādiyanto pacchā āgantvā udakaṃ otaritvā vuḍḍhe ca nave ca bādheti.
And at a bathing place, disregarding what has been said, "one should bathe in the order of arrival, without considering young or old," one arrives later, enters the water, and inconveniences both elders and young monks.
Tại chỗ tắm, vị ấy không tôn trọng lời dạy rằng “không phân biệt trẻ già, nên tắm theo thứ tự đến trước”, mà đến sau rồi xuống nước làm phiền cả các vị lớn tuổi và nhỏ tuổi.
Bhikkhācāramagge pana aggāsanaaggodakaaggapiṇḍatthaṃ vuḍḍhānaṃ purato purato yāti, bāhāya bāhaṃ paharanto.
On the alms round, for the sake of a foremost seat, foremost water, or foremost alms, one walks ahead of elders, bumping shoulders with them.
Tuy nhiên, trên đường khất thực, vị ấy đi trước các vị lớn tuổi để giành chỗ ngồi, nước uống, và thức ăn đầu tiên, vừa đi vừa đụng vai vào người khác.
Antaragharappavesane vuḍḍhānaṃ paṭhamataraṃ pavisati, daharehi kāyakīḷanaṃ karotīti evamādi.
When entering a village, one enters before the elders, or plays bodily games with younger monks, and so forth.
Khi vào nhà dân, vị ấy vào trước các vị lớn tuổi, và chơi đùa thân thể với các vị nhỏ tuổi, v.v.
Catuṭṭhānaṃ vacīpāgabbhiyaṃ (mahāni. 87) nāma saṅghagaṇapuggalaantaragharesu appatirūpavācānicchāraṇaṃ.
The four instances of verbal arrogance consist of uttering inappropriate speech in the Sangha, in a group, towards individuals, or when entering a village.
Xấc xược lời có bốn loại là: nói lời không phù hợp tại Tăng đoàn, hội chúng, cá nhân, và trong nhà dân.
Seyyathidaṃ – idhekacco saṅghamajjhe anāpucchā dhammaṃ bhāsati, tathā pubbe vuttappakāre gaṇe vuḍḍhatare puggale ca, tattha manussehi pañhaṃ puṭṭho vuḍḍhataraṃ anāpucchā vissajjeti, antaraghare pana ‘‘itthannāme kiṃ atthi, kiṃ yāgu udāhu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā, kiṃ me dassasi, kiṃ ajja khādissāmi, kiṃ bhuñjissāmi, kiṃ pivissāmī’’ti evamādiṃ bhāsati.
For instance, here, some (monk) speaks Dhamma in the middle of the Sangha without asking, and similarly in a group or towards an especially elder individual as described before, when asked a question by people, he answers without consulting an elder; furthermore, when entering a village, he speaks words like, "What is there for So-and-so? Is there gruel, or hard food, or soft food? What will you give me? What will I eat today? What will I consume? What will I drink?"
Cụ thể là – ở đây, một số vị thuyết pháp giữa Tăng đoàn mà không xin phép, cũng như tại hội chúng và đối với cá nhân lớn tuổi hơn như đã nói ở trên; ở đó, khi được người ta hỏi một câu hỏi, vị ấy trả lời mà không hỏi ý các vị lớn tuổi hơn. Còn trong nhà dân, vị ấy nói những lời như: “Có gì ở đây, tên gì? Cháo hay đồ ăn nhẹ, hay đồ ăn chính? Ông sẽ cho tôi gì? Hôm nay tôi sẽ ăn gì, dùng gì, uống gì?” v.v.
Kulesvananugiddhoti yāni tāni kulāni upasaṅkamati, tesu paccayataṇhāya vā ananulomikagihisaṃsaggavasena vā ananugiddho, na sahasokī, na sahanandī, na sukhitesu sukhito, na dukkhitesu dukkhito, na uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā vā uyyogamāpajjitāti vuttaṃ hoti.
Kulesvananugiddho means not greedy in those families one approaches, due to craving for requisites or due to improper association with laypeople; it means not sorrowful with them, not rejoicing with them, not happy when they are happy, not unhappy when they are unhappy, and not making an effort oneself regarding any tasks that arise.
Kulesvananugiddho (không tham đắm gia đình) có nghĩa là vị ấy không tham đắm vào những gia đình mà mình đến thăm, do tham ái tài vật hoặc do giao du với gia chủ một cách không phù hợp; tức là không cùng buồn, không cùng vui, không vui khi họ vui, không buồn khi họ buồn, và không tự mình nỗ lực khi có công việc cần làm.
Imissāya ca gāthāya yaṃ ‘‘suvaco cassā’’ti ettha vuttaṃ assāti vacanaṃ, taṃ sabbapadehi saddhiṃ santussako ca assa, subharo ca assāti evaṃ yojetabbaṃ.
And in this verse, the word 'assa' mentioned in "suvaco cassa" should be connected with all the other terms, meaning "and he should be easily contented, and easily supported."
Trong bài kệ này, từ “assa” (nên) được nói trong câu “suvaco cassā” (nên dễ dạy) cần được liên kết với tất cả các từ khác như “nên biết đủ” và “nên dễ nuôi dưỡng”.
Tassattho – evamimaṃ karaṇīyaṃ karonto yaṃ taṃ kāyavacīmanoduccaritaṃ khuddaṃ lāmakanti vuccati, taṃ na ca khuddaṃ samācare, asamācaranto ca na kevalaṃ oḷārikaṃ, kintu kiñci na samācare, appamattakampi aṇumattakampi na samācareti vuttaṃ hoti.
The meaning of this is: such a monk, practicing what should be done, should not commit any evil, trivial, or base action, which is called bodily, verbal, and mental misconduct. And by not committing it, it means not only should he not commit gross misconduct, but he should not commit any trivial or even atom-sized misconduct.
Ý nghĩa của câu đó là: vị tỳ-khưu thực hành những điều nên làm như vậy, thì không nên làm bất cứ điều xấu xa, thấp kém nào được gọi là ác hạnh thân, lời, ý; không làm, và không chỉ không làm điều thô thiển, mà còn không làm bất cứ điều gì dù là nhỏ nhặt, dù là một chút xíu, v.v.
Tato tassa samācāre sandiṭṭhikamevādīnavaṃ dasseti ‘‘yena viññū pare upavadeyyu’’nti.
Thereafter, he shows the immediate disadvantage of committing such actions, saying, "for which the wise might criticize him."
Sau đó, Ngài chỉ ra sự nguy hại rõ ràng trong việc thực hành điều đó bằng câu “yena viññū pare upavadeyyu” (mà người trí có thể chê trách).
Ettha ca yasmā aviññū pare appamāṇaṃ.
Here, the unwise are not the standard.
Ở đây, những người không có trí tuệ thì không phải là tiêu chuẩn.
Te hi anavajjaṃ vā sāvajjaṃ karonti, appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ.
For they declare blameless things blameworthy, and slightly blameworthy things greatly blameworthy.
Họ có thể biến điều không lỗi thành có lỗi, hoặc điều ít lỗi thành lỗi lớn.
Viññū eva pana pamāṇaṃ.
Only the wise, however, are the standard.
Chỉ có người trí tuệ mới là tiêu chuẩn.
Te hi anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsanti, vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsanti.
For they, after due investigation and comprehension, speak dispraise of the dispraiseworthy and praise of the praiseworthy.
Họ sau khi xem xét và tìm hiểu kỹ lưỡng, sẽ nói lời chê trách đối với người đáng bị chê trách, và nói lời tán thán đối với người đáng được tán thán.
Tasmā ‘‘viññū pare’’ti vuttaṃ.
Therefore, it is said, "the wise."
Vì vậy, câu “viññū pare” (người trí) đã được nói đến.
Tattha sukhinoti sukhasampannā.
Here, sukhino means endowed with happiness.
Trong đó, sukhino có nghĩa là những người đầy đủ hạnh phúc.
Kheminoti khemavanto, abhayā nirupaddavāti vuttaṃ hoti.
Khemino means secure, that is, fearless and free from danger.
Khemino có nghĩa là những người an toàn, không sợ hãi, không tai họa.
Sabbeti anavasesā.
Sabbe means all without exception.
Sabbe có nghĩa là không còn sót lại.
Sattāti pāṇino.
Sattā means living beings.
Sattā có nghĩa là chúng sinh.
Sukhitattāti sukhitacittā.
Sukhitattā means with happy minds.
Sukhitattā có nghĩa là những người có tâm an lạc.
Ettha ca kāyikena sukhena sukhino, mānasena sukhitattā, tadubhayenāpi sabbabhayupaddavavigamena vā kheminoti veditabbo.
Here, "sukhino" should be understood as happy with bodily happiness, "sukhitattā" as happy with mental happiness, and "khemino" as secure with both, or as free from all fears and dangers.
Ở đây, cần hiểu rằng sukhino là an lạc về thân, sukhitattā là an lạc về tâm, và khemino là an toàn về cả hai phương diện đó, hoặc là không còn mọi nỗi sợ hãi và tai họa.
Kasmā pana evaṃ vuttaṃ?
Why, then, was this said?
Tại sao lại nói như vậy?
Mettābhāvanākāradassanatthaṃ.
For the purpose of showing the manner of practicing mettā.
Để chỉ ra cách tu tập lòng từ bi.
Evañhi mettā bhāvetabbā ‘‘sabbe sattā sukhino hontū’’ti vā, ‘‘khemino hontū’’ti vā, ‘‘sukhitattā hontū’’ti vā.
For mettā should be practiced thus: "May all beings be happy," or "May they be secure," or "May they have happy minds."
Lòng từ bi nên được tu tập như thế này: “Mong cho tất cả chúng sinh được an lạc”, hoặc “được an toàn”, hoặc “có tâm an lạc”.
4. Evaṃ yāva upacārato appanākoṭi, tāva saṅkhepena mettābhāvanaṃ dassetvā idāni vitthāratopi taṃ dassetuṃ ‘‘ye kecī’’ti gāthādvayamāha.
Thus, having briefly shown the practice of mettā up to the stage of upacāra (access concentration) and appanā (absorption), he now utters the two verses "Ye kecī" to demonstrate it in detail.
Như vậy, sau khi đã tóm tắt cách tu tập lòng từ bi từ giai đoạn cận định cho đến giai đoạn an chỉ, bây giờ để giảng giải chi tiết hơn, Ngài đã nói hai bài kệ “ye kecī” (bất cứ ai). Hoặc là, vì tâm đã quen với nhiều đối tượng sẽ không thể an trụ ngay lập tức vào một đối tượng duy nhất, mà phải dần dần an trụ bằng cách theo dõi từng loại đối tượng; vì vậy, để tâm có thể dần dần an trụ vào các loại đối tượng như hữu tình, vô tình, v.v., Ngài đã nói hai bài kệ “ye kecī”. Hoặc là, vì đối tượng nào rõ ràng với vị nào thì tâm vị đó sẽ an trụ dễ dàng vào đối tượng đó; vì vậy, để tâm của các vị tỳ-khưu có thể an trụ vào đối tượng rõ ràng đối với mình, Ngài đã nói hai bài kệ “ye kecī” này, nhằm chỉ ra sự phân loại các đối tượng thành các cặp đôi và bộ ba như hữu tình, vô tình, v.v.
Atha vā yasmā puthuttārammaṇe paricitaṃ cittaṃ na ādikeneva ekatte saṇṭhāti ārammaṇappabhedaṃ pana anugantvā anugantvā kamena saṇṭhāti, tasmā tassa tasathāvarādidukatikappabhede ārammaṇe anugantvā anugantvā saṇṭhānatthampi ‘‘ye kecī’’ti gāthādvayamāha.
Alternatively, since a mind accustomed to various objects does not immediately settle on a single object, but rather settles gradually by repeatedly focusing on the differentiations of objects, he uttered the two verses "Ye kecī" to enable it to settle by repeatedly focusing on the object differentiations such as tasta and thāvara, etc., in pairs and triplets.
Hoặc là, vì tâm đã quen với nhiều đối tượng sẽ không thể an trụ ngay lập tức vào một đối tượng duy nhất, mà phải dần dần an trụ bằng cách theo dõi từng loại đối tượng; vì vậy, để tâm có thể dần dần an trụ vào các loại đối tượng như hữu tình, vô tình, v.v., Ngài đã nói hai bài kệ “ye kecī”.
Atha vā yasmā yassa yaṃ ārammaṇaṃ vibhūtaṃ hoti, tassa tattha cittaṃ sukhaṃ tiṭṭhati, tasmā tesaṃ bhikkhūnaṃ yassa yaṃ vibhūtaṃ ārammaṇaṃ, tassa tattha cittaṃ saṇṭhāpetukāmo tasathāvarādidukatikārammaṇabhedadīpakaṃ ‘‘ye kecī’’ti imaṃ gāthādvayamāha.
Alternatively, since the mind of one for whom an object is clear settles easily on that object, he, desiring to make the minds of those monks settle on whatever object is clear for them, uttered these two verses "Ye kecī" which illustrate the differentiations of objects in pairs and triplets, such as tasta and thāvara.
Hoặc là, vì đối tượng nào rõ ràng với vị nào thì tâm vị đó sẽ an trụ dễ dàng vào đối tượng đó; vì vậy, để tâm của các vị tỳ-khưu có thể an trụ vào đối tượng rõ ràng đối với mình, Ngài đã nói hai bài kệ “ye kecī” này, nhằm chỉ ra sự phân loại các đối tượng thành các cặp đôi và bộ ba như hữu tình, vô tình, v.v.
Ettha hi tasathāvaradukaṃ diṭṭhādiṭṭhadukaṃ dūrasantikadukaṃ bhūtasambhavesidukanti cattāro duke, dīghādīhi ca chahi padehi majjhimapadassa tīsu aṇukapadassa ca dvīsu tikesu atthasambhavato dīgharassamajjhimatikaṃ mahantāṇukamajjhimatikaṃ thūlāṇukamajjhimatikanti tayo tike ca dīpeti.
Here, he elucidates four pairs (duka): the pair of the trembling and the steadfast (tasathāvara), the pair of the seen and the unseen (diṭṭhadiṭṭha), the pair of the far and the near (dūrasantika), and the pair of those already born and those seeking birth (bhūtasambhavesi); and three triplets (tika): the triplet of long, short, and medium (dīgharassamajjhimatika), the triplet of great, tiny, and medium (mahantāṇukamajjhimatika), and the triplet of gross, tiny, and medium (thūlāṇukamajjhimatika), by virtue of the possibility of meaning in the three terms for "medium" and the two for "tiny," among the six terms starting with "long."
Ở đây, Ngài trình bày bốn cặp đôi (duka): cặp đôi hữu tình và vô tình (tasathāvaraduka), cặp đôi hữu hình và vô hình (diṭṭhādiṭṭhaduka), cặp đôi gần và xa (dūrasantikaduka), cặp đôi đã sinh và sẽ sinh (bhūtasambhavesiduka); và ba bộ ba (tika): bộ ba dài, ngắn, trung bình (dīgharassamajjhimatika), bộ ba lớn, nhỏ, trung bình (mahantāṇukamajjhimatika), bộ ba thô, tế, trung bình (thūlāṇukamajjhimatika), vì ý nghĩa của từ trung bình có thể liên quan đến ba bộ ba trong sáu từ bắt đầu bằng dài, và ý nghĩa của từ nhỏ có thể liên quan đến hai bộ ba.
Tattha ye kecīti anavasesavacanaṃ.
Among these, ye kecī is a term meaning "without exception."
Trong đó, ye kecī là từ chỉ sự không còn sót lại.
Pāṇā eva bhūtā pāṇabhūtā.
Living beings (pāṇā) are beings (bhūtā); hence pāṇabhūtā.
Chúng sinh là những hữu thể, nên gọi là pāṇabhūtā.
Atha vā pāṇantīti pāṇā, etena assāsapassāsappaṭibaddhe pañcavokārasatte gaṇhāti.
Alternatively, they breathe, hence they are pāṇā (living beings); by this, he includes the beings in the five aggregates (pañcavokāra-sattā) connected with in-breaths and out-breaths.
Hoặc là, pāṇā là những gì thở, qua đó Ngài bao gồm các chúng sinh ngũ uẩn có liên quan đến hơi thở vào và ra.
Bhavantīti bhūtā, etena ekavokāracatuvokārasatte gaṇhāti.
They exist, hence they are bhūtā (beings); by this, he includes beings of the one-aggregate (ekavokāra) and four-aggregate (catuvokāra) realms.
Bhūtā là những gì tồn tại, qua đó Ngài bao gồm các chúng sinh nhất uẩn và tứ uẩn.
Atthīti santi saṃvijjanti.
Atthī means they exist, they are present.
Atthī có nghĩa là tồn tại, hiện hữu.
Tattha tasantīti tasā, sataṇhānaṃ sabhayānañcetaṃ adhivacanaṃ.
Among these, those who tremble are tasā (trembling ones); this is a designation for those with craving and fear.
Trong đó, rung động (tasanti) nên là ‘‘tasā’’ (rung động). Đây là tên gọi của những chúng sinh có tham ái và có sợ hãi.
Tiṭṭhantīti thāvarā, pahīnataṇhābhayānaṃ arahataṃ etaṃ adhivacanaṃ.
Those who stand firm are thāvarā (firm ones); this is a designation for Arahants, whose craving and fear have been abandoned.
Đứng yên (tiṭṭhanti) nên là ‘‘thāvarā’’ (bất động). Đây là tên gọi của các vị A-la-hán đã đoạn trừ tham ái và sợ hãi.
Natthi tesaṃ avasesanti anavasesā, sabbepīti vuttaṃ hoti.
There is no remainder for them, hence anavasesā (without remainder); it means all of them.
Không có phần sót lại (avasesaṃ natthi) nên là ‘‘anavasesā’’ (không còn sót lại). Điều này có nghĩa là tất cả.
Yañca dutiyagāthāya ante vuttaṃ, taṃ sabbadukatikehi sambandhitabbaṃ ‘‘ye keci pāṇabhūtatthi tasā vā thāvarā vā anavasesā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā.
And what was stated at the end of the second verse should be connected with all the dukatikas: "Whatever breathing beings there are, trembling or firm, without remainder, may all these beings be happy in themselves."
Và điều đã được nói ở cuối bài kệ thứ hai, cần được liên kết với tất cả các cặp từ (dukatika): ‘‘ye keci pāṇabhūtatthi tasā vā thāvarā vā anavasesā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā.’’ (Bất cứ chúng sinh nào, dù rung động hay bất động, không còn sót lại, nguyện cho tất cả chúng sinh này được an lạc.)
Evaṃ yāva bhūtā vā sambhavesī vā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā’’ti.
Similarly, up to "whether born or seeking birth, may all these beings be happy in themselves."
Tương tự, cho đến ‘‘bhūtā vā sambhavesī vā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā’’ (dù đã sinh hay sắp sinh, nguyện cho tất cả chúng sinh này được an lạc).
Idāni dīgharassamajjhimāditikattayadīpakesu dīghā vātiādīsu chasu padesu dīghāti dīghattabhāvā nāgamacchagodhādayo.
Now, in the six terms like "dīghā vā" (long ones), which illustrate the three categories of long, short, and medium, dīghā refers to beings with long existences, such as nāgas, fish, and iguanas.
Bây giờ, trong sáu phần của ba cặp từ (tikattaya) chỉ về dài, ngắn, trung bình, v.v., như ‘‘dīghā vā’’ (dài), thì ‘‘dīghā’’ (dài) là những chúng sinh có thân hình dài như loài rắn Naga, cá, thằn lằn, v.v.
Anekabyāmasatappamāṇāpi hi mahāsamudde nāgānaṃ attabhāvā anekayojanappamāṇā ca macchagodhādīnaṃ attabhāvā honti.
Indeed, the existences of nāgas in the great ocean can be hundreds of fathoms long, and the existences of fish, iguanas, and so on can be many yojanas long.
Thật vậy, trong đại dương, thân hình của loài rắn Naga có thể dài hàng trăm tầm tay, và thân hình của loài cá, thằn lằn, v.v., có thể dài hàng nhiều dojana.
Mahantāti mahantattabhāvā jale macchakacchapādayo, thale hatthināgādayo, amanussesu dānavādayo.
Mahantā (great ones) refers to beings with great existences: in water, fish, turtles, and so on; on land, elephants, nāgas, and so on; among non-humans, dānavas, and so on.
‘‘Mahantā’’ (lớn) là những chúng sinh có thân hình to lớn như cá, rùa, v.v., dưới nước; voi, rắn Naga, v.v., trên cạn; và các loài phi nhân như dānavā, v.v.
Āha ca ‘‘rāhuggaṃ attabhāvīna’’nti (a. ni. 4.15).
It is also said, "the existence of Rāhu."
Và đã nói rằng ‘‘rāhuggaṃ attabhāvīnaṃ’’ (thân của Rāhu).
Tassa hi attabhāvo ubbedhena cattāri yojanasahassāni aṭṭha ca yojanasatāni, bāhū dvādasayojanasataparimāṇā, paññāsayojanaṃ bhamukantaraṃ, tathā aṅgulantarikā, hatthatalāni dve yojanasatānīti.
His existence is four thousand eight hundred yojanas in height; his arms are twelve hundred yojanas long; the space between his eyebrows is fifty yojanas, and similarly, the space between his fingers; his palms are two hundred yojanas.
Thân của Rāhu có chiều cao bốn ngàn tám trăm dojana, cánh tay dài một trăm hai mươi dojana, khoảng cách giữa hai lông mày là năm mươi dojana, tương tự khoảng cách giữa các ngón tay cũng vậy, và lòng bàn tay dài hai trăm dojana.
Majjhimāti assagoṇamahiṃsasūkarādīnaṃ attabhāvā.
Majjhimā (medium ones) refers to the existences of horses, oxen, buffaloes, pigs, and so on.
‘‘Majjhimā’’ (trung bình) là thân hình của ngựa, bò, trâu, heo, v.v.
Rassakāti tāsu tāsu jātīsu vāmanādayo dīghamajjhimehi omakappamāṇā sattā.
Rassakā means beings of short stature, such as dwarfs, who are of smaller size than those of long and medium stature in their respective species.
‘‘Rassakā’’ (ngắn) là những chúng sinh có kích thước nhỏ hơn so với loài dài và trung bình trong các chủng loại đó, như người lùn, v.v.
Aṇukāti maṃsacakkhussa agocarā dibbacakkhuvisayā udakādīsu nibbattā sukhumattabhāvā sattā ūkādayo vā.
Aṇukā means beings that are imperceptible to the physical eye but are within the range of the divine eye, subtle-bodied beings born in water and so on, or alternatively, beings like lice.
‘‘Aṇukā’’ (nhỏ li ti) là những chúng sinh có thân hình vi tế, không thể nhìn thấy bằng mắt thịt, mà chỉ có thể nhìn thấy bằng mắt thần, sinh ra trong nước, v.v., hoặc các loài như chí, v.v.
Apica ye tāsu tāsu jātīsu mahantamajjhimehi thūlamajjhimehi ca omakappamāṇā sattā, te aṇukāti veditabbā.
Furthermore, those beings in their respective species who are smaller in size than the great and medium, and the bulky and medium, should be understood as aṇukā.
Hoặc, những chúng sinh có kích thước nhỏ hơn so với loài to lớn và trung bình, hoặc loài thô và trung bình trong các chủng loại đó, thì nên được hiểu là nhỏ li ti (aṇukā).
Thūlāti parimaṇḍalattabhāvā sippikasambukādayo sattā.
Thūlā means beings with rounded bodies, such as oysters and conches.
‘‘Thūlā’’ (thô) là những chúng sinh có thân hình tròn trịa như sò, ốc, v.v.
Tattha diṭṭhāti ye attano cakkhussa āpāthamāgatavasena diṭṭhapubbā.
Here, diṭṭhā means those who have been seen before, having come within the range of one’s own eye.
Trong đó, ‘‘diṭṭhā’’ (đã thấy) là những chúng sinh đã từng được thấy do nằm trong tầm mắt của mình.
Adiṭṭhāti ye parasamuddaparaselaparacakkavāḷādīsu ṭhitā.
Adiṭṭhā means those who dwell beyond oceans, beyond mountains, beyond other world-systems, and so on.
‘‘Adiṭṭhā’’ (chưa thấy) là những chúng sinh đang ở các đại dương khác, núi khác, cõi luân hồi khác, v.v.
‘‘Ye vā dūre vasanti avidūre’’ti iminā pana dukena attano attabhāvassa dūre ca avidūre ca vasante satte dasseti, te apadadvipadavasena veditabbā.
By the pair “ye vā dūre vasanti avidūre” (those who dwell far or near), he shows beings dwelling far and near to one's own existence; these should be understood in terms of those without feet and those with two feet.
Tuy nhiên, bằng cặp từ ‘‘Ye vā dūre vasanti avidūre’’ (những ai sống xa hay không xa), Ngài chỉ ra những chúng sinh sống xa và không xa so với thân thể của mình, cần được hiểu theo cách không chân và hai chân.
Attano hi kāye vasantā sattā avidūre, bahikāye vasantā sattā dūre.
Indeed, beings dwelling within one’s own body are near, while beings dwelling outside one’s body are far.
Thật vậy, những chúng sinh sống trong thân mình thì không xa, những chúng sinh sống ngoài thân mình thì xa.
Tathā antoupacāre vasantā avidūre, bahiupacāre vasantā dūre.
Similarly, those dwelling within one’s vicinity are near, and those dwelling outside one’s vicinity are far.
Tương tự, những chúng sinh sống trong phạm vi gần thì không xa, những chúng sinh sống ngoài phạm vi gần thì xa.
Attano vihāre gāme janapade dīpe cakkavāḷe vasantā avidūre, paracakkavāḷe vasantā dūre vasantīti vuccanti.
Those dwelling in one’s monastery, village, district, island, or world-system are called near, while those dwelling in another world-system are called far.
Những chúng sinh sống trong tịnh xá, làng mạc, quốc độ, đảo, cõi luân hồi của mình thì được gọi là sống không xa; những chúng sinh sống ở cõi luân hồi khác thì được gọi là sống xa.
Bhūtāti jātā abhinibbattā.
Bhūtā means born, arisen.
‘‘Bhūtā’’ (đã sinh) là những chúng sinh đã được sinh ra, đã hiện hữu.
Ye bhūtā eva, na puna bhavissantīti saṅkhyaṃ gacchanti, tesaṃ khīṇāsavānaṃ etaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for the Arahants (khīṇāsava), who are already born and will not be born again.
Đây là tên gọi của các vị A-la-hán, những người đã hoàn toàn sinh ra và sẽ không còn sinh ra nữa.
Sambhavamesantīti sambhavesī.
Sambhavesī means those seeking rebirth.
Tìm kiếm sự tái sinh (sambhavaṃ esantīti) nên là ‘‘sambhavesī’’ (sắp sinh).
Appahīnabhavasaṃyojanattā āyatimpi sambhavaṃ esantānaṃ sekhaputhujjanānametaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for trainees (sekha) and ordinary individuals (puthujjana) who, not having abandoned the fetters of existence, are still seeking rebirth in the future.
Đây là tên gọi của các vị Hữu học (sekha) và phàm phu (puthujjana), những người chưa đoạn trừ các kiết sử tái sinh (bhavasaṃyojana) nên vẫn còn tìm kiếm sự tái sinh trong tương lai.
Atha vā catūsu yonīsu aṇḍajajalābujā sattā yāva aṇḍakosaṃ vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesī nāma, aṇḍakosaṃ vatthikosañca bhinditvā bahi nikkhantā bhūtā nāma.
Alternatively, among the four modes of birth, oviparous (aṇḍaja) and viviparous (jalābuja) beings are called sambhavesī as long as they have not broken out of the eggshell or womb-membrane; once they have broken out and emerged, they are called bhūtā.
Hoặc, trong bốn loại sinh, các chúng sinh sinh từ trứng (aṇḍaja) và sinh từ thai (jalābuja), chừng nào chưa phá vỡ vỏ trứng hay túi thai, thì được gọi là sắp sinh (sambhavesī); khi đã phá vỡ vỏ trứng hay túi thai và ra ngoài, thì được gọi là đã sinh (bhūtā).
Saṃsedajā opapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesī nāma, dutiyacittakkhaṇato pabhuti bhūtā nāma.
Spontaneously born (saṃsedaja) and apparitional (opapātika) beings are called sambhavesī at the first moment of consciousness (paṭisandhi-citta); from the second moment of consciousness onwards, they are called bhūtā.
Các chúng sinh sinh ra do ẩm ướt (saṃsedajā) và hóa sinh (opapātikā), trong sát-na tâm đầu tiên thì được gọi là sắp sinh (sambhavesī); từ sát-na tâm thứ hai trở đi thì được gọi là đã sinh (bhūtā).
Yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesī nāma, tato paraṃ bhūtāti.
Or, as long as they are being born in a particular posture and have not yet adopted another, they are called sambhavesī; thereafter, they are called bhūtā.
Hoặc, chừng nào chúng sinh còn đang sinh ra trong tư thế nào, và chưa đạt đến tư thế khác, thì được gọi là sắp sinh (sambhavesī); sau đó thì được gọi là đã sinh (bhūtā).
6. Evaṃ bhagavā ‘‘sukhino vā’’tiādīhi aḍḍhateyyāhi gāthāhi nānappakārato tesaṃ bhikkhūnaṃ hitasukhāgamapatthanāvasena sattesu mettābhāvanaṃ dassetvā idāni ahitadukkhānāgamapatthanāvasenāpi taṃ dassento āha ‘‘na paro paraṃ nikubbethā’’ti.
6. Thus, the Blessed One, having shown the development of mettā (loving-kindness) towards beings through two and a half verses, beginning with “sukhino vā” (may they be happy), in the sense of wishing for their welfare and happiness, now speaks, showing it also in the sense of wishing for the absence of harm and suffering: “na paro paraṃ nikubbethā” (let no one deceive another).
6. Như vậy, Đức Thế Tôn đã chỉ ra sự tu tập tâm từ đối với chúng sinh bằng hai bài kệ rưỡi bắt đầu bằng ‘‘sukhino vā’’ (nguyện được an lạc) theo cách mong cầu lợi ích và hạnh phúc cho các Tỳ-kheo đó. Bây giờ, Ngài cũng chỉ ra điều đó theo cách mong cầu không có điều bất lợi và khổ đau bằng cách nói ‘‘na paro paraṃ nikubbethā’’ (chớ lừa dối người khác).
Esa porāṇo pāṭho, idāni pana ‘‘paraṃ hī’’tipi paṭhanti, ayaṃ na sobhano.
This is the ancient reading; however, some now recite “paraṃ hīti” (indeed, another), but this is not proper.
Đây là bản đọc cổ, nhưng bây giờ người ta cũng đọc là ‘‘paraṃ hī’’; cách này không tốt.
Tattha paroti parajano.
Here, paro means another person.
Trong đó, ‘‘paro’’ (người khác) là người khác.
Paranti parajanaṃ.
Paraṃ means another person.
‘‘Paraṃ’’ (người khác) là người khác.
Na nikubbethāti na vañceyya.
Na nikubbethā means one should not deceive.
‘‘Na nikubbethā’’ (chớ lừa dối) là chớ nên lừa dối.
Nātimaññethāti na atikkamitvā maññeyya.
Nātimaññethā means one should not despise.
‘‘Nātimaññethā’’ (chớ khinh thường) là chớ nên khinh thường.
Katthacīti katthaci okāse, gāme vā gāmakhette vā ñātimajjhe vā pūgamajjhe vātiādi.
Katthacī means in any place, such as in a village, in a field, among relatives, or among an assembly.
‘‘Katthacī’’ (ở bất cứ đâu) là ở bất cứ nơi nào, như trong làng, trên cánh đồng, giữa bà con, giữa hội chúng, v.v.
Nanti etaṃ.
Naṃ means this one.
‘‘Naṃ’’ (người đó) là người đó.
Kañcīti yaṃ kañci khattiyaṃ vā brāhmaṇaṃ vā gahaṭṭhaṃ vā pabbajitaṃ vā sukhitaṃ vā dukkhitaṃ vātiādi.
Kañcī means anyone, whether a khattiya, a brāhmaṇa, a householder, a renunciant, happy, or suffering, and so on.
‘‘Kañcī’’ (bất cứ ai) là bất cứ ai, dù là Sát-đế-lợi hay Bà-la-môn, gia chủ hay người xuất gia, người an lạc hay người khổ đau, v.v.
Byārosanā paṭighasaññāti kāyavacīvikārehi byārosanāya ca manovikārena paṭighasaññāya ca.
Byārosanā paṭighasaññā means by vexation through bodily and verbal actions, and by perception of aversion through mental action.
‘‘Byārosanā paṭighasaññā’’ (sự oán ghét và ý niệm sân hận) là bằng sự oán ghét qua các hành động thân và khẩu, và bằng ý niệm sân hận qua các hành động ý.
‘‘Byārosanāya paṭighasaññāyā’’ti hi vattabbe ‘‘byārosanā paṭighasaññā’’ti vuccati, yathā ‘‘sammadaññāya vimuttā’’ti vattabbe ‘‘sammadaññā vimuttā’’ti, yathā ca ‘‘anupubbasikkhāya anupubbakiriyāya anupubbapaṭipadāyā’’ti vattabbe ‘‘anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaṭipadā’’ti.
Indeed, instead of saying “byārosanāya paṭighasaññāyā” (by vexation and by perception of aversion), it is said “byārosanā paṭighasaññā” (vexation, perception of aversion), just as instead of saying “sammadaññāya vimuttā” (liberated by perfect knowledge), it is said “sammadaññā vimuttā” (perfect knowledge, liberated), and just as instead of saying “anupubbasikkhāya anupubbakiriyāya anupubbapaṭipadāyā” (by gradual training, by gradual practice, by gradual path), it is said “anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaṭipadā” (gradual training, gradual practice, gradual path).
Thật vậy, đáng lẽ phải nói ‘‘byārosanāya paṭighasaññāya’’ (bằng sự oán ghét và bằng ý niệm sân hận), nhưng lại nói ‘‘byārosanā paṭighasaññā’’ (sự oán ghét và ý niệm sân hận), giống như đáng lẽ phải nói ‘‘sammadaññāya vimuttā’’ (được giải thoát bằng sự hiểu biết đúng đắn) nhưng lại nói ‘‘sammadaññā vimuttā’’ (sự hiểu biết đúng đắn là giải thoát), và giống như đáng lẽ phải nói ‘‘anupubbasikkhāya anupubbakiriyāya anupubbapaṭipadāya’’ (bằng sự học tập tuần tự, bằng sự thực hành tuần tự, bằng con đường tuần tự) nhưng lại nói ‘‘anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaṭipadā’’ (sự học tập tuần tự, sự thực hành tuần tự, con đường tuần tự).
Nāññamaññassa dukkhamiccheyyāti aññamaññassa dukkhaṃ na iccheyya.
Nāññamaññassa dukkhamiccheyyā means one should not wish suffering for one another.
‘‘Nāññamaññassa dukkhamiccheyyā’’ (chớ mong muốn khổ đau cho nhau) là chớ nên mong muốn khổ đau cho nhau.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Điều gì được nói vậy?
Na kevalaṃ ‘‘sukhino vā khemino vā hontū’’tiādimanasikāravaseneva mettaṃ bhāveyya, kintu ‘‘ahovata yo koci parapuggalo yaṃ kañci parapuggalaṃ vañcanādīhi nikatīhi na nikubbetha, jātiādīhi ca navahi mānavatthūhi katthaci padese kañci parapuggalaṃ nātimaññeyya, aññamaññassa ca byārosanāya vā paṭighasaññāya vā dukkhaṃ na iccheyyā’’ti evampi manasikaronto bhāveyyāti.
One should not develop mettā merely by way of mental advertence such as, “May they be happy, may they be free from danger.” Rather, one should develop it by mentally adverting thus: “Oh, how good it would be if no person were to deceive any other person with deceptions such as trickery; if no person were to despise any other person in any place with the nine grounds of conceit such as birth; and if they did not wish suffering for each other by harassment or hostile perception!”
Không chỉ nên tu tập tâm từ bằng cách tác ý ‘‘sukhino vā khemino vā hontū’’ (nguyện cho chúng sinh được an lạc, được an ổn), v.v., mà còn nên tu tập bằng cách tác ý như thế này: ‘‘Ôi, nguyện cho bất cứ ai chớ lừa dối bất cứ người nào bằng những hành vi lừa đảo như lừa gạt, v.v., và chớ khinh thường bất cứ người nào ở bất cứ nơi nào bằng chín loại kiêu mạn như dòng dõi, v.v., và chớ mong muốn khổ đau cho nhau bằng sự oán ghét hay ý niệm sân hận.’’
Tassattho – yathā mātā niyaṃ puttaṃ attani jātaṃ orasaṃ puttaṃ, tañca ekaputtameva āyusā anurakkhe, tassa dukkhāgamappaṭibāhanatthaṃ attano āyumpi cajitvā taṃ anurakkhe, evampi sabbabhūtesu idaṃ mettākhyaṃ mānasaṃ bhāvaye, punappunaṃ janaye vaḍḍhaye, tañca aparimāṇasattārammaṇavasena ekasmiṃ vā satte anavasesapharaṇavasena aparimāṇaṃ bhāvayeti.
Its meaning is: Just as a mother would protect her own son, a legitimate son born of herself, and that only son, protecting him with her very life, and even sacrificing her own life to prevent suffering from coming to him; in the same way, one should develop this mental state called mettā towards all beings. One should generate and increase it again and again, and one should develop it as immeasurable by directing it towards countless beings, or by pervading a single being without remainder, making it immeasurable.
Ý nghĩa của câu này là: Như người mẹ bảo vệ đứa con trai ruột của mình, đứa con duy nhất, bằng cả mạng sống của mình, thậm chí hy sinh mạng sống để ngăn chặn khổ đau đến với con, thì cũng vậy, đối với tất cả chúng sinh, hãy tu tập tâm từ này, hãy liên tục sinh khởi và phát triển nó, và hãy tu tập nó một cách vô lượng, hoặc bằng cách hướng tâm đến vô lượng chúng sinh, hoặc bằng cách trải rộng không còn sót lại đến một chúng sinh duy nhất.
Tattha mijjati tāyati cāti mitto, hitajjhāsayatāya siniyhati, ahitāgamato rakkhati cāti attho.
In that*, a being is called mitto (friend) because he cherishes and protects; also because he is affectionate with a mind for welfare, and he protects from the arrival of harm – this is the meaning.
Trong đó, chúng sanh nào được bảo vệ và che chở thì gọi là mitto (bạn), nghĩa là, vì có ý hướng lợi ích nên yêu mến, và bảo vệ khỏi sự đến của điều bất lợi.
Mittassa bhāvo mettaṃ.
The state of a friend is mettā.
Trạng thái của người bạn là mettaṃ.
Sabbalokasmīti anavasese sattaloke.
Throughout the entire world means in the entire world of sentient beings, without remainder.
Sabbalokasmī (trong khắp thế gian) là trong toàn bộ thế giới hữu tình (sattaloka).
Manasi bhavanti mānasaṃ.
That which exists in the mind is mānasaṃ (mind/mental).
Những gì hiện hữu trong tâm (manasi bhavanti) là mānasaṃ (tâm ý).
Tañhi cittasampayuttattā evaṃ vuttaṃ.
This is said because it is conjoined with consciousness.
Điều đó được nói như vậy vì nó tương ưng với tâm (cittasampayutta).
Bhāvayeti vaḍḍhaye.
Should develop means should increase.
Bhāvaye (hãy tu tập) nghĩa là hãy phát triển.
Na assa parimāṇanti aparimāṇaṃ, appamāṇasattārammaṇatāya evaṃ vuttaṃ.
That which has no measure is aparimāṇaṃ (immeasurable); it is said thus because it has immeasurable beings as its object.
Không có giới hạn cho nó, nên gọi là aparimāṇaṃ (vô lượng), được nói như vậy vì nó có các chúng sanh vô lượng làm đối tượng.
Uddhanti upari, tena arūpabhavaṃ gaṇhāti.
Uddhaṃ means above; by this, it takes the formless realms (arūpabhava)*.
Uddhaṃ (phía trên) là ở trên, với điều này bao gồm các cõi vô sắc (arūpabhava).
Adhoti heṭṭhā, tena kāmabhavaṃ gaṇhāti.
Adho means below; by this, it takes the sense-desire realm (kāmabhava)*.
Adho (phía dưới) là ở dưới, với điều này bao gồm các cõi dục giới (kāmabhava).
Tiriyanti vemajjhaṃ, tena rūpabhavaṃ gaṇhāti.
Tiriyaṃ means across; by this, it takes the form realms (rūpabhava)*.
Tiriyaṃ (phía ngang) là ở giữa, với điều này bao gồm các cõi sắc giới (rūpabhava).
Asambādhanti sambādhavirahitaṃ, bhinnasīmanti vuttaṃ hoti.
Asambādhaṃ means unconfined, free from obstruction; it is said to have broken its boundaries.
Asambādhaṃ (không chật hẹp) là không có sự chật hẹp, nghĩa là đã phá vỡ ranh giới.
Sīmā nāma paccatthiko vuccati, tasmimpi pavattanti attho.
A boundary is called an enemy (paccatthiko), so it means that mettā extends even to enemies.
Ranh giới (sīmā) được gọi là kẻ thù, nghĩa là tâm từ cũng được hướng đến kẻ thù đó.
Averanti veravirahitaṃ, antarantarāpi veracetanāpātubhāvavirahitanti attho.
Averaṃ means free from enmity; it means free from the arising of thoughts of enmity, even intermittently.
Averaṃ (không oán thù) là không có oán thù, nghĩa là không có sự khởi lên của tâm oán thù giữa chừng.
Asapattanti vigatapaccatthikaṃ.
Asapattaṃ means without adversaries.
Asapattaṃ (không đối địch) là không có kẻ thù.
Mettāvihārī hi puggalo manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, nāssa koci paccatthiko hoti, tenassa taṃ mānasaṃ vigatapaccatthikattā asapattanti vuccati.
Indeed, a person dwelling in mettā is dear to humans and dear to non-humans; he has no adversary, and thus his mind is called asapattaṃ (without adversaries) because it is free from adversaries.
Thật vậy, một người sống trong tâm từ (mettāvihārī) thì được loài người yêu mến, được phi nhân yêu mến, không có ai là kẻ thù của người ấy. Do đó, tâm ý của người ấy được gọi là không đối địch (asapattaṃ) vì không có kẻ thù.
Pariyāyavacanañhi etaṃ, yadidaṃ paccatthiko sapattoti.
For paccatthiko and sapatta are synonyms.
Thật vậy, từ “kẻ thù” (paccatthiko) và “đối địch” (sapatta) là những từ đồng nghĩa.
Ayaṃ anupadato atthavaṇṇanā.
This is the explanation of the meaning word-by-word.
Đây là giải thích nghĩa theo từng từ.
Ayaṃ panettha adhippetatthadīpanā – yadidaṃ ‘‘evampi sabbabhūtesu mānasaṃ bhāvaye aparimāṇa’’nti vuttaṃ, tañcetaṃ aparimāṇaṃ mettaṃ mānasaṃ sabbalokasmiṃ bhāvaye vaḍḍhaye, vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ gamaye pāpaye.
And this is the elucidation of the intended meaning here – that which was said, “one should develop an immeasurable mind towards all beings,” means that one should develop that immeasurable mettā-mind throughout the entire world, bring it to growth, maturity, and abundance.
Đây là sự làm sáng tỏ ý nghĩa được ẩn chứa trong điều này – điều đã được nói là “hãy tu tập tâm ý vô lượng như vậy đối với tất cả chúng sanh”, tâm ý từ vô lượng ấy hãy tu tập, hãy phát triển, hãy làm cho tăng trưởng, lớn mạnh, và quảng đại trong khắp thế gian.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Uddhaṃ adho ca tiriyañca, uddhaṃ yāva bhavaggā, adho yāva avīcito, tiriyaṃ yāva avasesadisā.
Upwards, downwards, and across: upwards to the highest realm (Bhavagga), downwards to Avīci Hell, and across to all remaining directions.
Phía trên, phía dưới và phía ngang. Phía trên cho đến tận Bhavagga (đỉnh hữu), phía dưới cho đến tận Avīci, phía ngang cho đến tận các phương còn lại.
Uddhaṃ vā āruppaṃ, adho kāmadhātuṃ, tiriyaṃ rūpadhātuṃ anavasesaṃ pharanto.
Or, pervading the formless realms above, the sense-desire realm below, and the form realms across, without remainder.
Hoặc là, trải rộng không còn sót lại phía trên đến cõi vô sắc (āruppa), phía dưới đến cõi dục giới (kāmadhātu), và phía ngang đến cõi sắc giới (rūpadhātu).
Evaṃ bhāventopi ca taṃ yathā asambādhaṃ averaṃ asapattañca hoti, tathā sambādhaverasapattānaṃ abhāvaṃ karonto bhāvaye.
And even while developing it thus, one should develop it by making it free from obstruction, free from enmity, and free from adversaries, so that it becomes so.
Ngay cả khi tu tập như vậy, hãy tu tập tâm từ sao cho nó không chật hẹp (asambādha), không oán thù (avera), và không đối địch (asapatta), bằng cách làm cho sự chật hẹp, oán thù và đối địch không còn tồn tại.
Yaṃ vā taṃ bhāvanāsampadaṃ pattaṃ sabbattha okāsalokavasena asambādhaṃ, attano paresu āghātappaṭivinayanena averaṃ, attani ca paresaṃ āghātavinayanena asapattaṃ hoti.
Or, that accomplishment in development, when attained, is unconfined everywhere in terms of the world of space, free from enmity by dispelling one’s own ill-will towards others, and free from adversaries by others’ ill-will being dispelled towards oneself.
Hoặc là, sự thành tựu tu tập ấy, khi đã đạt được, sẽ không chật hẹp (asambādha) ở khắp mọi nơi theo nghĩa thế giới không gian (okāsaloka), không oán thù (avera) do đã loại bỏ sự sân hận của mình đối với người khác, và không đối địch (asapatta) do đã loại bỏ sự sân hận của người khác đối với mình.
Taṃ asambādhamaveramasapattaṃ aparimāṇaṃ mettaṃ mānasaṃ uddhaṃ adho tiriyañcāti tividhaparicchede sabbalokasmiṃ bhāvaye vaḍḍhayeti.
One should develop that unconfined, unenvious, unhostile, immeasurable mettā-mind throughout the entire world, in the three divisions of up, down, and across, and bring it to increase.
Tâm ý từ vô lượng (aparimāṇaṃ mettaṃ mānasaṃ) không chật hẹp, không oán thù, không đối địch ấy, hãy tu tập, hãy phát triển trong khắp thế gian với ba giới hạn: phía trên, phía dưới và phía ngang.
Tassattho – evametaṃ mettaṃ mānasaṃ bhāvento so ‘‘nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’tiādīsu viya iriyāpathaniyamaṃ akatvā yathāsukhaṃ aññataraññatarairiyāpathabādhanavinodanaṃ karonto tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā nisinno vā sayāno vā yāvatā vigatamiddho assa, atha etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭheyya.
Its meaning is: developing this mettā-mind, that person, without establishing a fixed posture as in “he sits, having crossed his legs, holding his body erect,” etc., but rather removing the discomfort of any posture as is comfortable, whether standing or walking or sitting or reclining, as long as he is free from sloth and torpor, he should establish this mettā-jhāna-sati (mindfulness of mettā-absorption).
Ý nghĩa của điều đó là – người đang tu tập tâm từ ấy, không đặt ra quy định về oai nghi như trong các câu “ngồi kiết già, giữ thân ngay thẳng” và tương tự, mà tùy theo sự thoải mái, loại bỏ sự khó chịu của oai nghi này hay oai nghi khác, dù đang đứng, đang đi, đang ngồi, hay đang nằm, miễn là không còn hôn trầm, thì nên an trú chánh niệm về thiền tâm từ này.
Atha vā evaṃ mettābhāvanāya vaḍḍhanaṃ dassetvā idāni vasībhāvaṃ dassento āha ‘‘tiṭṭhaṃ cara’’nti.
Alternatively, having thus shown the increase in the development of mettā, the Blessed One now, intending to show the attainment of mastery (vasībhāvaṃ), said: “Standing, walking.”
Hoặc là, sau khi chỉ bày sự tăng trưởng của việc tu tập tâm từ như vậy, bây giờ, để chỉ bày sự thành tựu (vasībhāva), Ngài đã nói “tiṭṭhaṃ cara” (đứng, đi).
Vasippatto hi tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā nisinno vā sayāno vā yāvatā iriyāpathena etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭhātukāmo hoti, atha vā tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā…pe… sayāno vāti na tassa ṭhānādīni antarāyakarāni honti, apica kho yāvatā etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭhātukāmo hoti, tāvatā vigatamiddho hutvā adhiṭṭhāti, natthi tassa tattha dandhāyitattaṃ.
Indeed, one who has attained mastery, whether standing or walking or sitting or reclining, wishes to establish this mettā-jhāna-sati in any posture. Or, standing or walking... or reclining – these postures do not become obstacles for him. Rather, as long as he wishes to establish this mettā-jhāna-sati, he does so, being free from sloth and torpor; there is no sluggishness for him in that.
Thật vậy, người đã đạt được sự thành tựu, dù đang đứng, đang đi, đang ngồi, hay đang nằm, bất cứ oai nghi nào mà người ấy muốn an trú chánh niệm về thiền tâm từ này, thì người ấy sẽ làm. Hoặc là, dù đang đứng, đang đi… đang nằm, những oai nghi như đứng, v.v., không gây trở ngại cho người ấy, mà trái lại, miễn là người ấy muốn an trú chánh niệm về thiền tâm từ này, thì người ấy sẽ an trú sau khi đã loại bỏ hôn trầm, không có sự chậm trễ nào trong việc đó.
Tenāha ‘‘tiṭṭhaṃ caraṃ nisinno va, sayāno yāvatāssa vitamiddho.
Therefore it is said: “Standing, walking, or sitting, or reclining, as long as he is free from sloth and torpor.
Do đó, Ngài nói: “Dù đang đứng, đang đi, đang ngồi, hay đang nằm, miễn là người ấy đã thoát khỏi hôn trầm,
Etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyā’’ti.
He should establish this mindfulness.”
thì nên an trú chánh niệm này.”
Tassattho – yvāyaṃ ‘‘sukhino vā khemino vā hontū’’tiādi katvā yāva ‘‘etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyā’’ti vaṇṇito mettāvihāro.
Its meaning is: this mettā-dwelling, which has been described, starting from “May all beings be happy and safe” up to “he should establish this mindfulness”—
Ý nghĩa của điều đó là – trạng thái sống với tâm từ đã được mô tả từ “mong các chúng sanh được an lạc, được an toàn” cho đến “nên an trú chánh niệm này”.
Etaṃ catūsu dibbabrahmaariyairiyāpathavihāresu niddosattā attanopi paresampi atthakarattā ca idha ariyassa dhammavinaye brahmavihāramāhu seṭṭhavihāramāhūti, yato satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ tiṭṭhaṃ caraṃ nisinno vā sayāno vā yāvatāssa vigatamiddho, etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyāti.
This mettā-dwelling, among the four divine, Brahma-like, noble, and postural dwellings, is called brahmavihāra (sublime dwelling) or seṭṭhavihāra (supreme dwelling) in this noble Dhamma-Vinaya, due to its blamelessness and its conduciveness to the welfare of both oneself and others; because constantly, continuously, uninterruptedly, whether standing, walking, sitting, or reclining, as long as one is free from sloth and torpor, one should establish this mindfulness.
Trạng thái sống này, trong bốn loại trú xứ: trú xứ thiên, trú xứ Phạm, trú xứ Thánh, và trú xứ oai nghi, được gọi là Phạm trú (brahmavihāra) trong Giáo Pháp và Giới Luật của các bậc Thánh ở đây, vì nó không có lỗi lầm và mang lại lợi ích cho cả bản thân và người khác. Bởi vì, luôn luôn, liên tục, không gián đoạn, dù đang đứng, đang đi, đang ngồi, hay đang nằm, miễn là người ấy đã thoát khỏi hôn trầm, thì nên an trú chánh niệm này.
Tassattho – yvāyaṃ ‘‘brahmametaṃ vihāramidhamāhū’’ti saṃvaṇṇito mettājhānavihāro, tato vuṭṭhāya ye tattha vitakkavicārādayo dhammā, te tesañca vatthādianusārena rūpadhamme pariggahetvā iminā nāmarūpaparicchedena ‘‘suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ, nayidha sattūpalabbhatī’’ti (saṃ. ni. 1.171; mahāni. 186) evaṃ diṭṭhiñca anupaggamma anupubbena lokuttarasīlena sīlavā hutvā lokuttarasīlasampayutteneva sotāpattimaggasammādiṭṭhisaññitena dassanena sampanno, tato paraṃ yopāyaṃ vatthukāmesu gedho kilesakāmo appahīno hoti, tampi sakadāgāmianāgāmimaggehi tanubhāvena anavasesappahānena ca kāmesu gedhaṃ vineyya vinayitvā vūpasametvā na hi jātu gabbhaseyyaṃ puna reti ekaṃseneva puna gabbhaseyyaṃ na eti.
Its meaning is: that mettā-jhāna-dwelling which was extolled by saying “This dwelling here they call Brahma-like”—having arisen from that, and having thoroughly comprehended the rūpa-dhammas (material phenomena) according to the base of the vitakka (initial application) and vicāra (sustained application) and other dhammas therein, and through this discernment of nāma-rūpa (mind-and-matter), understanding, “This is merely a heap of formations; no being is found here,” one should not fall into wrong views (diṭṭhi), but gradually, by means of supramundane morality, become virtuous, and being endowed with insight (dassana) born of the right view of the Path of Stream-entry (sotāpattimagga), which is conjoined with supramundane morality; beyond that, whatever attachment (gedha) to objects of sense-desires and defiling desires (kilesakāmo) has not yet been abandoned—that attachment to sense-desires, one should weaken (tanubhāvena) and totally abandon (anavasesappahānena) by means of the paths of Once-returning (sakadāgāmi) and Non-returning (anāgāmi). Having eliminated and appeased it, one never again enters a womb for conception; indeed, one certainly does not again enter a womb for conception.
Ý nghĩa của điều đó là – sau khi đã tán thán trạng thái sống thiền tâm từ đã được mô tả là “chư Hiền nói đây là Phạm trú”, từ đó xuất khởi, nhận biết các pháp như tầm, tứ, v.v., theo đối tượng và căn cứ của chúng, và với sự phân biệt danh sắc này – “Đây là một khối thuần túy các hành, không có chúng sanh nào được tìm thấy ở đây” – như vậy, không chấp thủ tà kiến, dần dần trở thành người có giới hạnh với Giới siêu thế (lokuttarasīla), thành tựu với chánh kiến của Sơ quả đạo (sotāpattimagga sammādiṭṭhi) tương ưng với Giới siêu thế. Sau đó, dục vọng (kilesakāma) chưa được đoạn trừ đối với các dục vật (vatthukāma), thì cũng nên đoạn trừ dục vọng đối với các dục vật đó bằng cách làm cho nó suy yếu và đoạn trừ hoàn toàn bằng Nhị quả đạo (sakadāgāmimagga) và Tam quả đạo (anāgāmimagga), sau khi đã đoạn trừ và làm cho nó lắng dịu, người ấy chắc chắn sẽ không trở lại thai tạng nữa (na hi jātu gabbhaseyyaṃ puna reti).
Suddhāvāsesu nibbattitvā tattheva arahattaṃ pāpuṇitvā parinibbātīti.
Having been reborn in the Pure Abodes (suddhāvāsesu), one attains Arahantship there and utterly passes away (parinibbāti).
Người ấy sẽ tái sinh vào các cõi Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa), chứng đắc A-la-hán ở đó và nhập Niết-bàn.
Evaṃ bhagavā desanaṃ samāpetvā te bhikkhū āha – ‘‘gacchatha, bhikkhave, tasmiṃyeva vanasaṇḍe viharatha, imañca suttaṃ māsassa aṭṭhasu dhammassavanadivasesu ghaṇḍiṃ ākoṭetvā ussāretha, dhammakathaṃ karotha sākacchatha anumodatha, idameva kammaṭṭhānaṃ āsevatha bhāvetha bahulīkarotha, tepi vo amanussā taṃ bheravārammaṇaṃ na dassessanti, aññadatthu atthakāmā hitakāmā bhavissantī’’ti.
Thus, the Blessed One, having completed the discourse, said to those bhikkhus: "Go, O bhikkhus, and dwell in that very forest grove. On the eight Dhamma-listening days of the month, strike the bell, recite this Sutta, give a Dhamma talk, discuss the Dhamma, and rejoice in the merits. Cultivate, develop, and make abundant this very meditation subject. Those non-human beings will not show you that frightful object; rather, they will be benevolent and wish for your welfare."
Sau khi hoàn tất bài thuyết pháp như vậy, Đức Thế Tôn nói với các Tỳ-khưu ấy rằng: “Này các Tỳ-khưu, các con hãy đi và an trú chính trong khu rừng ấy. Và bài kinh này, vào tám ngày nghe pháp của tháng, các con hãy đánh chuông (hoặc trống đá) và đọc tụng, hãy thuyết pháp, hãy thảo luận pháp, hãy tùy hỷ. Hãy thực hành, phát triển và làm cho thâm sâu chính đề mục thiền này. Những phi nhân ấy sẽ không hiện ra những cảnh tượng kinh hoàng cho các con, mà ngược lại, chúng sẽ mong cầu lợi ích và mong cầu sự an lạc cho các con.”
Te ‘‘sādhū’’ti bhagavato paṭissuṇitvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattha gantvā tathā akaṃsu.
Those bhikkhus, having assented with "So be it!" to the Blessed One, rose from their seats, saluted the Blessed One, circumambulated him clockwise, went to that place, and acted accordingly.
Các vị ấy “Lành thay!” vâng lời Đức Thế Tôn, rồi đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đảnh lễ Đức Thế Tôn, đi nhiễu hữu và đến đó thực hành như vậy.
Devatāyo ca ‘‘bhadantā amhākaṃ atthakāmā hitakāmā’’ti pītisomanassajātā hutvā sayameva senāsanaṃ sammajjanti, uṇhodakaṃ paṭiyādenti, piṭṭhiparikammaṃ pādaparikammaṃ karonti, ārakkhaṃ saṃvidahanti.
And the devas, filled with joy and happiness, thinking, "These venerable ones wish for our welfare and benefit," themselves swept their abodes, prepared hot water, performed back massages and foot massages, and arranged protection.
Các chư thiên cũng hoan hỷ, vui mừng nghĩ rằng: “Các vị Đại đức mong cầu lợi ích và mong cầu sự an lạc cho chúng ta,” rồi tự mình quét dọn chỗ ở, chuẩn bị nước nóng, xoa bóp lưng, xoa bóp chân, và sắp đặt việc bảo vệ.
Tepi bhikkhū tameva mettaṃ bhāvetvā tameva ca pādakaṃ katvā vipassanaṃ ārabhitvā sabbe tasmiṃyeva antotemāse aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇitvā mahāpavāraṇāya visuddhipavāraṇaṃ pavāresunti.
And those bhikkhus, having developed that very mettā, and having made that their basis, started vipassanā, and all of them attained the highest fruit of Arahantship within that very three-month period, and performed the Purification Pavāraṇā on the day of the Great Pavāraṇā.
Các Tỳ-khưu ấy cũng phát triển tâm từ ấy, lấy tâm từ ấy làm nền tảng, bắt đầu tu tập thiền quán, và tất cả đều đạt được quả vị A-la-hán, là quả vị tối thượng, ngay trong ba tháng ấy, rồi làm lễ Pavāraṇā thanh tịnh vào ngày Đại Pavāraṇā.