Udāna-aṭṭhakathā

1269

6. Jaccandhavaggo

6. The Chapter on the Blind by Birth

6. Phẩm Người Mù Bẩm Sinh

1270

1. Āyusaṅkhārossajjanasuttavaṇṇanā

1. Discourse on the Renunciation of the Life-Span

1. Lời bình về Kinh Xả Thọ Hành

1271

51. Jaccandhavaggassa paṭhame vesāliyantiādi heṭṭhā vuttatthameva.

51. In the first discourse of the Jaccandhavagga, the phrase Vesāliṃ and so on has the same meaning as stated previously.

51. Trong kinh đầu tiên của Phẩm Người Mù Bẩm Sinh, câu ở Vesālī (vesāliyaṃ) v.v., có nghĩa đã nói ở dưới rồi.

Vesāliṃ piṇḍāya pāvisīti kadā pāvisi?

Entered Vesāli for alms—When did he enter?

Đi vào Vesālī để khất thực (Vesāliṃ piṇḍāya pāvisī) nghĩa là đi vào lúc nào?

Ukkācelato nikkhamitvā vesāliṃ gatakāle.

At the time he proceeded to Vesāli after departing from Ukkācela.

Khi Ngài rời Ukkācela và đến Vesālī.

Bhagavā hi veḷuvagāmake vassaṃ vasitvā tato nikkhamitvā anupubbena sāvatthiṃ patvā jetavane vihāsi.

Indeed, the Blessed One, after spending the Rains Retreat in Beḷuvagāmaka, departed from there and gradually reached Sāvatthī, where he resided in Jetavana.

Đức Thế Tôn đã an cư mùa mưa tại Veḷuvagāma, sau đó rời đi và tuần tự đến Sāvatthī, ngụ tại Jetavana.

Tasmiṃ kāle dhammasenāpati attano āyusaṅkhāraṃ oloketvā ‘‘sattāhameva pavattissatī’’ti ñatvā bhagavantaṃ anujānāpetvā nāḷakagāmaṃ gantvā tattha mātaraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā parinibbāyi.

At that time, the General of the Dhamma (Dhamma senāpati) (Venerable Sāriputta), observing his life-span, knew that "it will last for only seven days." Having gained the Blessed One's permission, he went to Nāḷakagāma, established his mother in the fruit of stream-entry (Sotāpattiphala) there, and then attained parinibbāna.

Vào thời điểm đó, Pháp Quân (Dhammasenāpati) đã quán xét thọ hành của mình và biết rằng “chỉ còn bảy ngày nữa thôi”, nên đã xin phép Đức Thế Tôn, đi đến Nāḷakagāma, ở đó Ngài đã giúp mẫu thân chứng đắc quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti), rồi nhập Niết Bàn.

Satthā cundena ābhatā tassa dhātuyo gahetvā dhātucetiyaṃ kārāpetvā mahābhikkhusaṅghaparivuto rājagahaṃ agamāsi.

The Teacher, having received his relics brought by Cunda, had a relic stupa built and, surrounded by a great assembly of bhikkhus, went to Rājagaha.

Bậc Đạo Sư đã nhận các xá-lợi của Ngài từ Cunda, cho xây dựng tháp xá-lợi, rồi cùng với đại chúng Tỳ-khưu đi đến Rājagaha.

Tattha gatakāle āyasmā mahāmoggallāno parinibbāyi.

When he arrived there, the venerable Mahāmoggallāna attained parinibbāna.

Khi đến đó, Tôn giả Mahāmoggallāna đã nhập Niết Bàn.

Bhagavā tassapi dhātuyo gahetvā cetiyaṃ kārāpetvā rājagahato nikkhamitvā anupubbena ukkācelaṃ agamāsi.

The Blessed One, having also taken his relics, had a stupa built and departed from Rājagaha, gradually proceeding to Ukkācela.

Đức Thế Tôn cũng nhận xá-lợi của Ngài, cho xây dựng tháp, rồi rời Rājagaha và tuần tự đến Ukkācela.

Tattha gaṅgātīre bhikkhusaṅghaparivuto nisīditvā aggasāvakānaṃ parinibbānappaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ desetvā ukkācelato nikkhamitvā vesāliṃ agamāsi.

There, seated on the bank of the Gaṅgā, surrounded by the assembly of bhikkhus, he taught the Dhamma concerning the parinibbāna of the chief disciples, and then, departing from Ukkācela, went to Vesāli.

Ở đó, Ngài ngồi bên bờ sông Gaṅgā, cùng với chúng Tỳ-khưu, thuyết Pháp liên quan đến sự nhập Niết Bàn của các vị Thượng Thủ Thanh Văn, rồi rời Ukkācela và đi đến Vesālī.

Evaṃ gato bhagavā ‘‘pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya vesāliṃ piṇḍāya pāvisī’’ti vuccati.

Thus it is said, "The Blessed One, having gone in this manner, 'in the forenoon, having dressed and taken his bowl and robes, entered Vesāli for alms'."

Đức Thế Tôn đã đi như vậy, nên được nói rằng: “Vào buổi sáng, Ngài đắp y, mang bát và y, đi vào Vesālī để khất thực.”

Tena vuttaṃ – ‘‘ukkācelato nikkhamitvā vesāliṃ gatakāle’’ti.

Therefore it is said: "At the time he proceeded to Vesāli after departing from Ukkācela."

Vì vậy, có lời nói: “Khi rời Ukkācela và đến Vesālī.”

1272

Nisīdananti idha cammakkhaṇḍaṃ adhippetaṃ.

Nisīdana here refers to a leather mat.

Nisīdanaṃ ở đây có nghĩa là tấm da thú (cammakkhaṇḍaṃ).

Cāpālaṃ cetiyanti pubbe cāpālassa nāma yakkhassa vasitaṭṭhānaṃ ‘‘cāpālacetiya’’nti paññāyittha.

Cāpāla Cetiya: In the past, the dwelling place of a yakkha named Cāpāla was known as "Cāpāla Cetiya."

Chāpāla Cetiya (Cāpālaṃ cetiyaṃ) – trước đây, nơi trú ngụ của một dạ-xoa tên là Chāpāla được gọi là Chāpāla Cetiya.

Tattha bhagavato katavihāropi tāya ruḷhiyā ‘‘cāpālacetiya’’nti vuccati.

Even the monastery built by the Blessed One there is called "Cāpāla Cetiya" by that common usage.

Ngay cả tu viện mà Đức Thế Tôn đã xây dựng ở đó cũng được gọi là Chāpāla Cetiya theo cách gọi thông thường đó.

Udenaṃ cetiyanti evamādīsupi eseva nayo.

Udena Cetiya: In these and similar cases, the same method applies.

Trong các trường hợp như Udena Cetiya (Udenaṃ cetiyaṃ) v.v., cũng theo cách tương tự.

Sattambanti kikissa kira kāsirañño dhītaro satta kumāriyo saṃvegajātā rājagehato nikkhamitvā yattha padhānaṃ padahiṃsu, taṃ ṭhānaṃ ‘‘sattambaṃ cetiya’’nti vadanti.

Sattamba: It is said that seven princesses, daughters of King Kiki of Kasi, filled with a sense of urgency, left the royal palace and exerted themselves in meditation there. That place is called "Sattamba Cetiya."

Sattambaṃ – người ta nói rằng bảy công chúa, con gái của vua Kāsi tên là Kiki, đã rời cung điện vì cảm thấy giác ngộ và thực hành thiền định ở một nơi, nơi đó được gọi là Sattamba Cetiya.

Bahuputtanti bahupāroho eko nigrodharukkho, tasmiṃ adhivatthaṃ devataṃ bahū manussā putte patthenti, tadupādāya taṃ ṭhānaṃ ‘‘bahuputtaṃ cetiya’’nti paññāyittha.

Bahuputta: There was a single Banyan tree with many aerial roots. Many people wished for sons from the deity residing in that Banyan tree. Based on that wish, that place became known as "Bahuputta Cetiya."

Bahuputtaṃ – có một cây đa (nigrodharukkho) có nhiều rễ phụ; nhiều người đã cầu xin con cái từ vị thần trú ngụ ở đó, do đó nơi đó được biết đến là Bahuputta Cetiya.

Sārandadanti sārandadassa nāma yakkhassa vasitaṭṭhānaṃ.

Sārandada: The dwelling place of a yakkha named Sārandada.

Sārandadaṃ – là nơi trú ngụ của một dạ-xoa tên là Sārandada.

Iti sabbāneva tāni buddhuppādato pubbe devatāpariggahitattā cetiyavohārena voharitāni, bhagavato vihāre katepi ca tatheva paññāyanti.

Thus, all those places were called by the term "cetiya" before the arising of the Buddha, because they were taken possession of by deities, and they are still known by the same name even after the Blessed One resided there.

Như vậy, tất cả những nơi đó, trước khi Đức Phật xuất hiện, đã được các vị thần bảo hộ nên được gọi là cetiya; và ngay cả khi Đức Thế Tôn đã xây dựng tu viện ở đó, chúng vẫn được biết đến với tên gọi đó.

Ramaṇīyāti ettha vesāliyā tāva bhūmibhāgasampattiyā puggalasampattiyā sulabhapaccayatāya ca ramaṇīyabhāvo veditabbo.

Pleasant (Ramaṇīyā): Here, the pleasantness of Vesālī should be understood as due to its abundance of land, its abundance of people, and the ease of obtaining requisites.

Dễ chịu (Ramaṇīyā) – ở đây, sự dễ chịu của Vesālī cần được hiểu là do sự phong phú về đất đai, sự phong phú về con người, và sự dễ dàng có được các vật dụng cần thiết.

Vihārānaṃ pana nagarato nātidūratāya nāccāsannatāya gamanāgamanasampattiyā anākiṇṇavihāraṭṭhānatāya chāyūdakasampattiyā pavivekapatirūpatāya ca ramaṇīyatā daṭṭhabbā.

The pleasantness of the monasteries, however, should be seen as due to their not being too far or too near the city, the ease of coming and going, their uncrowded nature, their abundance of shade and water, and their suitability for seclusion.

Còn sự dễ chịu của các tu viện cần được xem xét là do không quá xa cũng không quá gần thành phố, sự thuận tiện trong việc đi lại, không gian tu viện không quá đông đúc, sự phong phú về bóng mát và nước, và sự phù hợp cho sự ẩn dật.

Cattāro iddhipādāti ettha iddhipādapadassa attho heṭṭhā vuttoyeva.

Four Bases of Potency (Cattāro iddhipādā): Here, the meaning of the term "iddhipāda" has already been stated below.

Bốn thần túc (Cattāro iddhipādā) – ở đây, ý nghĩa của từ iddhipāda đã được nói ở dưới rồi.

Bhāvitāti vaḍḍhitā.

Developed (Bhāvitā): Grown.

Đã tu tập (Bhāvitā) có nghĩa là đã phát triển.

Bahulīkatāti punappunaṃ katā.

Made much of (Bahulīkatā): Done repeatedly.

Đã làm cho sung mãn (Bahulīkatā) có nghĩa là đã làm đi làm lại nhiều lần.

Yānīkatāti yuttayānaṃ viya katā.

Made a vehicle (Yānīkatā): Made like a suitable vehicle.

Đã làm thành cỗ xe (Yānīkatā) có nghĩa là đã làm thành như một cỗ xe phù hợp.

Vatthukatāti patiṭṭhaṭṭhena vatthu viya katā.

Made a basis (Vatthukatā): Made like a ground in the sense of a foundation.

Đã làm thành nền tảng (Vatthukatā) có nghĩa là đã làm thành như một nền tảng theo nghĩa là nơi nương tựa.

Anuṭṭhitāti adhiṭṭhitā.

Undertaken (Anuṭṭhitā): Adhiṭṭhitā (Resolved).

Đã thiết lập (Anuṭṭhitā) có nghĩa là đã quyết định.

Paricitāti samantato citā suvaḍḍhitā.

Accumulated (Paricitā): Accumulated all around, well-developed.

Đã trau dồi (Paricitā) có nghĩa là đã trau dồi khắp nơi, đã phát triển tốt đẹp.

Susamāraddhāti suṭṭhu samāraddhā, ativiya sammā nipphāditāti.

Well-commenced (Susamāraddhā): Well-commenced, exceedingly well-accomplished.

Đã khởi sự tốt đẹp (Susamāraddhā) có nghĩa là đã khởi sự rất tốt đẹp, đã hoàn thành một cách cực kỳ đúng đắn.

1273

Evaṃ aniyamena kathetvā puna niyametvā dassetuṃ, ‘‘tathāgatassa kho’’tiādimāha.

Having explained thus without specific limitation, he then spoke, starting with, “Indeed, the Tathāgata…”, to show it with specific limitation.

Sau khi nói chung chung như vậy, để quy định lại, Ngài lại nói “Này Ānanda, Như Lai…” (Tathāgatassa kho).

Ettha ca kappanti āyukappaṃ.

And here, "a kappa" means a life-span (āyukappa).

Ở đây, kiếp (kappaṃ) là tuổi thọ kiếp (āyukappaṃ).

Tiṭṭheyyāti tasmiṃ tasmiṃ kāle yaṃ manussānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ katvā tiṭṭheyya dhareyya.

Would remain (Tiṭṭheyyā): Would remain or endure for the full duration of the lifespan of humans at that particular time.

Sẽ trú thế (Tiṭṭheyyā) có nghĩa là sẽ trú thế, sẽ duy trì trọn vẹn tuổi thọ trung bình của con người vào từng thời kỳ đó.

Kappāvasesaṃ vāti ‘‘appaṃ vā bhiyyo vā’’ti (dī. ni. 2.7; a. ni. 7.74) vuttaṃ vassasatato atirekaṃ vā.

Or for the remainder of a kappa: Or more than a hundred years, as stated, "less or more."

Hoặc phần còn lại của kiếp (Kappāvasesaṃ vā) là hơn một trăm năm như đã nói (Dī. Ni. 2.7; A. Ni. 7.74), tức là ít hơn hoặc nhiều hơn.

Mahāsīvatthero panāha – ‘‘buddhānaṃ aṭṭhāne gajjitaṃ nāma natthi.

However, the Elder Mahāsīva said: "There is no empty boast by the Buddhas.

Nhưng Đại Trưởng Lão Mahāsīva đã nói: “Chư Phật không bao giờ nói lời sấm sét vô cớ.

Yatheva hi veḷuvagāmake uppannaṃ māraṇantikaṃ vedanaṃ dasa māse vikkhambhesi, evaṃ punappunaṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjitvā vikkhambhento imaṃ bhaddakappameva tiṭṭheyyā’’ti.

Just as he warded off the mortal pain that arose in Veḷuvagāma for ten months, so too, by repeatedly entering into that attainment and warding off, he could remain for this entire fortunate kappa."

Như ở Veḷuvagāma, Ngài đã dứt bỏ cơn bệnh chết người trong mười tháng, thì cũng vậy, nếu Ngài nhập định đó lặp đi lặp lại và dứt bỏ nó, Ngài có thể trụ thế suốt kiếp Bhadda này.”

Kasmā pana na ṭhitoti?

But why did he not remain?

Tại sao Ngài không trụ thế?

Upādinnakasarīraṃ nāma khaṇḍiccādīhi abhibhuyyati, buddhā ca pana khaṇḍiccādibhāvaṃ appatvā pañcame āyukoṭṭhāse bahujanassa piyamanāpakāleyeva parinibbāyanti.

An appropriated body is subject to deterioration such as breaking of teeth, etc. However, the Buddhas pass into Parinibbāna in the fifth division of their lifespan, at a time when they are beloved and pleasing to many, without experiencing any deterioration.

Thân thể đã được chấp thủ (upādinnakasarīraṃ) thì bị chi phối bởi sự suy yếu như răng rụng, tóc bạc v.v. Nhưng chư Phật thì nhập Niết Bàn khi chưa đạt đến trạng thái suy yếu như răng rụng, tóc bạc v.v., mà là vào phần thứ năm của tuổi thọ, vào thời điểm được nhiều người yêu mến và hài lòng.

Buddhānubuddhesu aggasāvakamahāsāvakesu parinibbutesu aparivārena ekakeneva ṭhātabbaṃ hoti, daharasāmaṇeraparivārena vā.

When the Buddhas and their chief disciples and great disciples have passed into Parinibbāna, one would have to remain alone, without retinue, or with a retinue of young novices.

Khi chư Phật và các Đại Thanh Văn, Thượng Thủ Thanh Văn đã nhập Niết Bàn, thì Ngài phải ở lại một mình không có quyến thuộc, hoặc với quyến thuộc là các Sa-di nhỏ.

Tato ‘‘aho buddhānaṃ parisā’’ti hīḷetabbataṃ āpajjeyya, tasmā na ṭhitoti.

Then there would arise the state of being ridiculed, thinking, "Oh, what a retinue the Buddhas have!" Therefore, he did not remain.

Khi đó, người ta có thể chê bai: “Ồ, hội chúng của chư Phật là như thế này!” Vì vậy, Ngài đã không trụ thế.

Evaṃ vuttepi so pana na ruccati, ‘‘āyukappo’’ti idameva aṭṭhakathāya niyamitaṃ.

Even though it is said thus, that does not seem appropriate. It is this "life-span" that is determined in the Aṭṭhakathā.

Dù đã nói như vậy, nhưng điều đó không được chấp nhận, mà chính tuổi thọ kiếp (āyukappo) này đã được quy định trong chú giải.

1274

Oḷārike nimitteti thūle saññuppādane.

A gross hint (Oḷārike nimitte): At the arising of a gross perception.

Dấu hiệu thô thiển (Oḷārike nimitte) có nghĩa là sự gợi ý thô thiển.

Thūlasaññuppādanañhetaṃ, ‘‘tiṭṭhatu bhagavā kappa’’nti sakalakappaṃ avaṭṭhānayācanāya yadidaṃ ‘‘yassa kassaci, ānanda, cattāro iddhipādā bhāvitā’’tiādinā aññāpadesena attano caturiddhipādabhāvanānubhāvena kappaṃ avaṭṭhānasamatthatāvibhāvanaṃ.

This is the arising of a gross perception, that is, the manifestation of his ability to remain for a kappa by the power of his developed four bases of potency, by way of an indirect statement such as, "Whosoever, Ānanda, has developed the four bases of potency," in order to solicit the request, "May the Blessed One remain for a kappa."

Đây là sự gợi ý thô thiển, là sự biểu lộ khả năng trụ thế suốt kiếp của chính Ngài nhờ năng lực tu tập bốn thần túc, thông qua một cách nói gián tiếp như “Này Ānanda, bất cứ ai đã tu tập bốn thần túc…” để thỉnh cầu “Nguyện xin Đức Thế Tôn trụ thế suốt kiếp” (Tiṭṭhatu bhagavā kappaṃ), tức là suốt cả kiếp.

Obhāseti pākaṭavacane.

An intimation (Obhāse): In explicit words.

Lời nói rõ ràng (Obhāse) có nghĩa là lời nói minh bạch.

Pākaṭañcetaṃ vacanaṃ pariyāyaṃ muñcitvā ujukameva attano adhippāyavibhāvanaṃ.

And this explicit statement is the direct manifestation of his intention, without resorting to indirect means.

Và lời nói minh bạch này là sự biểu lộ trực tiếp ý định của chính Ngài, không dùng cách nói vòng vo.

1275

Bahujanahitāyāti mahājanassa hitatthāya.

For the good of many (Bahujanahitāyā): For the benefit of many people.

Vì lợi ích của nhiều người (Bahujanahitāya) có nghĩa là vì lợi ích của đại chúng.

Bahujanasukhāyāti mahājanassa sukhatthāya.

For the happiness of many (Bahujanasukhāyā): For the happiness of many people.

Vì hạnh phúc của nhiều người (Bahujanasukhāya) có nghĩa là vì hạnh phúc của đại chúng.

Lokānukampāyāti sattalokassa anukampaṃ paṭicca.

Out of compassion for the world (Lokānukampāyā): Out of compassion for the sentient world.

Vì lòng bi mẫn đối với thế gian (Lokānukampāya) có nghĩa là vì lòng bi mẫn đối với chúng sinh trong thế gian.

Katarassa sattalokassa?

For which sentient world?

Đối với chúng sinh trong thế gian nào?

Yo bhagavato dhammadesanaṃ sutvā paṭivijjhati, amatapānaṃ pivati, tassa.

For that which, having heard the Blessed One's teaching, penetrates the Dhamma, drinks the draught of immortality.

Đối với những ai lắng nghe lời thuyết pháp của Đức Thế Tôn, thấu hiểu Pháp, và uống được nước cam lồ, là vì những người đó.

Bhagavato hi dhammacakkappavattanasuttadesanāya aññātakoṇḍaññappamukhā aṭṭhārasa brahmakoṭiyo dhammaṃ paṭivijjhiṃsu.

Indeed, by the Blessed One's discourse on the Dhammacakkappavattana Sutta, eighteen koṭis of devas and Brahmās, led by Aññātakoṇḍañña, penetrated the Dhamma.

Thật vậy, nhờ lời thuyết kinh Chuyển Pháp Luân của Đức Thế Tôn, mười tám ức chư Phạm Thiên, đứng đầu là Aññāta Koṇḍañña, đã thấu hiểu Pháp.

Evaṃ yāva subhaddaparibbājakavinayanā dhammapaṭividdhasattānaṃ gaṇanā natthi, mahāsamayasuttaṃ maṅgalasuttaṃ cūḷarāhulovādasuttaṃ samacittasuttanti imesaṃ catunnaṃ suttānaṃ desanākāle abhisamayappattasattānaṃ paricchedo natthi, etassa aparimāṇassa sattalokassa anukampāya bhagavato ṭhānaṃ jātaṃ.

Similarly, up to the conversion of Subhadda the wanderer, there is no counting of the beings who penetrated the Dhamma; there is no limit to the beings who attained awakening at the time of the teaching of these four suttas: the Mahāsamaya Sutta, the Maṅgala Sutta, the Cūḷarāhulovāda Sutta, and the Samacitta Sutta. For the compassion of this immeasurable sentient world, the Blessed One's remaining came to be.

Như vậy, cho đến khi cảm hóa Subhadda du sĩ, số lượng chúng sinh đã thấu hiểu Pháp là vô số; vào thời điểm thuyết giảng bốn kinh này: Mahāsamaya Sutta, Maṅgala Sutta, Cūḷarāhulovāda Sutta và Samacitta Sutta, số lượng chúng sinh đã chứng ngộ Pháp là không thể đếm được. Sự trụ thế của Đức Thế Tôn đã diễn ra vì lòng bi mẫn đối với thế gian chúng sinh vô lượng này.

Evaṃ anāgatepi bhavissatīti adhippāyena vadati.

He speaks with the intention that it will be so in the future as well.

Ngài nói với ý nghĩa rằng điều này cũng sẽ xảy ra trong tương lai.

Devamanussānanti na kevalaṃ devamanussānaṃyeva, avasesānaṃ nāgasupaṇṇādīnampi atthāya hitāya sukhāya bhagavato ṭhānaṃ hoti.

Of devas and humans (Devamanussānaṃ): Not only for devas and humans, but also for the welfare, benefit, and happiness of other beings such as Nāgas and Supaṇṇas, the Blessed One's remaining takes place.

Của chư Thiên và loài người (Devamanussānaṃ) không chỉ riêng của chư Thiên và loài người, mà còn vì lợi ích, vì hạnh phúc của các loài khác như Nāga, Supaṇṇa v.v.

Sahetukapaṭisandhike pana maggaphalasacchikiriyāya bhabbapuggale dassetuṃ evaṃ vuttaṃ, tasmā aññesampi atthatthāya hitatthāya sukhatthāya bhagavā tiṭṭhatūti attho.

However, it is said thus to show those individuals with volitional rebirths who are capable of realizing the path and its fruits. Therefore, the meaning is: "May the Blessed One remain for the welfare, benefit, and happiness of others as well."

Tuy nhiên, điều này được nói ra để chỉ những cá nhân có khả năng chứng đắc Đạo Quả, những người có tái sinh hữu nhân (sahetukapaṭisandhike). Vì vậy, ý nghĩa là Đức Thế Tôn hãy trụ thế vì lợi ích, vì hạnh phúc của cả những người khác nữa.

Tattha atthāyāti idhalokasampattiatthāya.

Here, for welfare (atthāyā) means for the attainment of worldly prosperity.

Ở đây, atthāya (vì lợi ích) có nghĩa là vì lợi ích của sự thành tựu trong thế giới này (hiện tại).

Hitāyāti paralokasampattihetubhūtahitatthāya.

For benefit (hitāyā) means for the benefit that is the cause of prosperity in the next world.

Hitāya (vì hạnh phúc) có nghĩa là vì lợi ích làm nhân cho sự thành tựu trong thế giới sau (vị lai).

Sukhāyāti nibbānadhātusukhatthāya.

For happiness (sukhāyā) means for the happiness of the Nibbāna element.

Sukhāya (vì an lạc) có nghĩa là vì sự an lạc của Niết-bàn.

Purimaṃ pana hitasukhaggahaṇaṃ sabbasādhāraṇavasena veditabbaṃ.

However, the earlier mention of benefit and happiness should be understood in a general sense.

Tuy nhiên, sự nắm giữ lợi ích và an lạc trước đó phải được hiểu theo nghĩa phổ quát.

1276

Yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacittoti ettha nti nipātamattaṃ, yathā mārena pariyuṭṭhitacitto ajjhotthaṭacitto aññopi koci puthujjano paṭivijjhituṃ na sakkuṇeyya, evameva nāsakkhi paṭivijjhitunti attho.

As his mind was overcome by Māra (Yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto): Here, the particle "taṃ" is merely an emphatic particle. It means, "Just as any other ordinary person, whose mind is overcome and oppressed by Māra, would not be able to comprehend, so too he was unable to comprehend."

Trong câu Yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto (như tâm bị Ma vây hãm), từ taṃ chỉ là một trợ từ. Ý nghĩa là: như một phàm nhân nào khác, với tâm bị Ma vây hãm, bị Ma chi phối, không thể thấu hiểu, thì (Tôn giả Ānanda) cũng không thể thấu hiểu như vậy.

Māro hi yassa keci vipallāsā appahīnā, tassa cittaṃ pariyuṭṭhāti.

For Māra assails the mind of anyone in whom some perversions are not abandoned.

Quả thật, Ma vây hãm tâm của bất cứ ai mà những sự điên đảo (vipallāsa) chưa được đoạn trừ.

Yassa pana sabbena sabbaṃ dvādasa vipallāsā appahīnā, tassa vattabbameva natthi, therassa ca cattāro vipallāsā appahīnā, tenassa cittaṃ pariyuṭṭhāsi.

But for one in whom all twelve perversions are completely abandoned, there is nothing to be said. As for the Elder, four perversions were not abandoned, therefore his mind was assailed.

Còn đối với người mà mười hai sự điên đảo đã được đoạn trừ hoàn toàn, thì không cần phải nói. Còn đối với vị Trưởng lão (Ānanda), bốn sự điên đảo chưa được đoạn trừ, do đó tâm của ngài bị Ma vây hãm.

So pana cittapariyuṭṭhānaṃ karonto kiṃ karotīti?

What does he do, this Māra, when he assails the mind?

Vậy khi Ma vây hãm tâm, nó làm gì?

Bheravaṃ rūpārammaṇaṃ vā dasseti, saddārammaṇaṃ vā sāveti, tato sattā taṃ disvā vā sutvā vā satiṃ vissajjetvā vivaṭamukhā honti.

He shows a terrifying visual object or makes a terrifying sound object heard. Then beings, seeing or hearing it, abandon their mindfulness and open their mouths.

Nó hiện ra một cảnh sắc đáng sợ, hoặc phát ra một âm thanh đáng sợ. Khi các chúng sinh thấy hoặc nghe điều đó, họ sẽ mất chánh niệm và há miệng ra.

Tesaṃ mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayaṃ maddati, tato visaññino hutvā tiṭṭhanti.

He inserts his hand through their mouths and crushes their hearts, whereupon they become unconscious and remain so.

Sau đó, Ma thò tay vào miệng họ và bóp tim, khiến họ bất tỉnh.

Therassa panesa mukhena hatthaṃ pavesetuṃ kiṃ sakkhissati, bheravārammaṇaṃ pana dasseti.

But what could Māra do to the Elder by inserting his hand through his mouth? He only showed a terrifying object.

Nhưng liệu Ma có thể thò tay vào miệng vị Trưởng lão (Ānanda) không? Nó chỉ hiện ra cảnh đáng sợ mà thôi.

Taṃ disvā thero nimittobhāsaṃ na paṭivijjhi.

Seeing that, the Elder did not comprehend the hint or intimation.

Thấy cảnh đó, vị Trưởng lão không nhận ra điềm báo.

Jānantoyeva bhagavā kimatthaṃ yāvatatiyaṃ āmantesi?

Why did the Blessed One address him three times, even though He knew?

Đức Thế Tôn đã biết rõ, vậy tại sao Ngài lại gọi đến lần thứ ba?

Parato ‘‘tiṭṭhatu, bhante bhagavā’’ti yācite ‘‘tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddha’’nti dosāropanena sokatanukaraṇatthaṃ.

In order to alleviate his sorrow by attributing fault, when he later requested, "May the Blessed One, Venerable Sir, remain," saying, "This is your fault, this is your offense."

Để sau này, khi (Tôn giả Ānanda) cầu xin: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy ở lại,” thì Ngài sẽ đổ lỗi rằng: “Đó là lỗi của con, đó là sự sai lầm của con,” nhằm làm giảm bớt nỗi buồn của ngài.

Passati hi bhagavā ‘‘ayaṃ mayi ativiya siniddhahadayo, so parato bhūmicālakāraṇañca āyusaṅkhārossajjanañca sutvā mama ciraṭṭhānaṃ yācissati, athāhaṃ ‘kissa tvaṃ puretaraṃ na yācasī’ti tasseva sīse dosaṃ pātessāmi, sattā ca attano aparādhena na tathā vihaññanti, tenassa soko tanuko bhavissatī’’ti.

For the Blessed One saw: "This one has an exceedingly tender heart towards me. He, having later heard the cause of the earthquake and the relinquishing of the life-continuum, will entreat me to remain long. Then I will place the fault upon his head, saying, 'Why did you not entreat me earlier?' And beings will not be distressed in that way due to their own fault. Thus, his sorrow will be slight."

Đức Thế Tôn thấy rằng: “Vị này có một trái tim rất gắn bó với Ta. Sau này, khi nghe về nguyên nhân của trận động đất và việc Ta xả bỏ thọ hành, ngài sẽ cầu xin Ta ở lại lâu dài. Khi đó, Ta sẽ đổ lỗi lên đầu ngài rằng: ‘Tại sao con không cầu xin sớm hơn?’ Và các chúng sinh sẽ không quá đau khổ vì lỗi lầm của chính mình, nhờ đó nỗi buồn của ngài sẽ vơi đi.”

1277

Gaccha tvaṃ, ānandāti yasmā divāvihāratthāya idhāgato, tasmā, ānanda, gaccha tvaṃ yathārucitaṃ ṭhānaṃ divāvihārāya.

"Go, Ānanda"—since he had come here for a day's abiding, therefore, Ananda, you go to a place of your liking for a day's abiding.

Gaccha tvaṃ, Ānandā (Này Ānanda, con hãy đi) có nghĩa là: Này Ānanda, vì con đã đến đây để an trú ban ngày, vậy con hãy đi đến nơi nào con muốn để an trú ban ngày.

Tenevāha – ‘‘yassa dāni kālaṃ maññasī’’ti.

For this reason, he said, "Now you may go when you consider it the right time."

Vì vậy, Ngài đã nói: “Yassa dāni kālaṃ maññasī” (Con thấy đã đến lúc rồi).

1278

Māro pāpimāti ettha satte anatthe niyojento māretīti māro.

Here, Māra the Evil One means Māra, who slays beings by directing them to what is harmful.

Trong câu Māro pāpimā (Ma Ba-tuần), Māra (Ma) có nghĩa là kẻ giết chết (chúng sinh) bằng cách sai khiến họ làm những điều bất lợi.

Pāpimāti tasseva vevacanaṃ.

The Evil One is merely a synonym for that (Māra).

Pāpimā là một từ đồng nghĩa với từ đó.

So hi pāpadhammena samannāgatattā ‘pāpimā’ti vuccati.

Indeed, being endowed with evil qualities, he is called 'the Evil One'.

Kẻ đó được gọi là ‘pāpimā’ (kẻ ác) vì nó đầy rẫy những pháp ác.

Bhāsitā kho panesāti ayañhi bhagavati bodhimaṇḍe satta sattāhe atikkamitvā ajapālanigrodhe viharante attano dhītāsu āgantvā icchāvighātaṃ patvā gatāsu ayaṃ ‘‘attheso upāyo’’ti cintento āgantvā ‘‘bhagavā yadatthaṃ tumhehi pāramiyo pūritā, so vo attho anuppatto, paṭividdhaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, kiṃ te lokavicaraṇenā’’ti vatvā yathā ajja evameva ‘‘parinibbātu dāni, bhante bhagavā’’ti yāci.

"It was uttered indeed"—this Māra, after the seven weeks had passed, while the Blessed One was dwelling under the Ajapāla Banyan tree at the Bodhimaṇḍa, came and, having experienced frustration of his desires when his daughters had come and gone, thought, "There is still this means," and approached. He said, "Blessed One, the goal for which you perfected the Pāramīs has been attained; omniscient knowledge has been penetrated. What need is there for you to wander in the world?" Then, just as today, he requested, "Let the Blessed One, the Sugata, now attain Parinibbāna."

Bhāsitā kho panesā (quả thật lời này đã được nói ra) có nghĩa là: Ma này, khi Đức Thế Tôn đang an trú tại cây Ajapāla Nigrodha sau khi trải qua bảy tuần lễ tại Bồ-đề đạo tràng, và các cô con gái của Ma đã đến, gặp phải sự thất vọng và bỏ đi, thì Ma này nghĩ: “Đây là một cách,” rồi lại đến và nói: “Bạch Thế Tôn, mục đích mà Ngài đã viên mãn các Ba-la-mật đã đạt được rồi, Ngài đã thấu triệt Nhất thiết trí, vậy Ngài còn đi khắp thế gian làm gì nữa?” Rồi Ma đã cầu xin: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhập Niết-bàn ngay bây giờ!”

Bhagavā cassa ‘‘na tāvāha’’ntiādīni vatvā paṭikkhipi.

And the Blessed One, having said, "Not yet," and so on, rejected him.

Đức Thế Tôn đã từ chối lời cầu xin của Ma bằng cách nói: “Ta chưa nhập Niết-bàn,” v.v.

Taṃ sandhāya idāni ‘‘bhāsitā kho panesā’’tiādimāha.

Referring to that, he now says, "It was uttered indeed," and so on.

Nhắm vào lời nói đó, bây giờ Ngài nói: “Bhāsitā kho panesā” (quả thật lời này đã được nói ra), v.v.

1279

Tattha viyattāti ariyamaggādhigamavasena byattā.

Here, well-trained (viyattā) means skilled by way of attaining the Noble Path.

Trong đó, viyattā (thông thái) có nghĩa là thông thái nhờ sự thành tựu Đạo Thánh.

Vinītāti tatheva kilesavinayanena vinītā.

Disciplined (vinītā) means likewise disciplined by the subjugation of defilements.

Vinītā (được huấn luyện) có nghĩa là được huấn luyện bằng cách chế ngự các phiền não, cũng như vậy.

Visāradāti sārajjakarānaṃ diṭṭhivicikicchādīnaṃ pahānena visāradabhāvaṃ pattā.

Self-confident (visāradā) means having attained a state of fearlessness by abandoning the causes of timidity, such as wrong views and doubt.

Visāradā (dũng cảm, không sợ hãi) có nghĩa là đạt đến trạng thái không sợ hãi nhờ đoạn trừ những điều gây sợ hãi như tà kiến và hoài nghi.

Bahussutāti tepiṭakavasena bahu sutametesanti bahussutā.

Learned (bahussutā) means having much learning by way of the Tipiṭaka.

Bahussutā (đa văn) có nghĩa là đa văn theo Tam Tạng, tức là họ đã nghe nhiều.

Tameva dhammaṃ dhārentīti dhammadharā.

Those who uphold that Dhamma are Dhammadharā (upholders of the Dhamma).

Họ gìn giữ Pháp đó nên gọi là dhammadharā (người gìn giữ Pháp).

Atha vā bahussutāti pariyattibahussutā ceva paṭivedhabahussutā ca.

Alternatively, Learned means learned in both Pariyatti (scriptural studies) and Paṭivedha (realization).

Hoặc bahussutā (đa văn) có nghĩa là cả đa văn về Pariyatti (giáo pháp) và đa văn về Paṭivedha (sự chứng ngộ).

Dhammadharāti pariyattidhammānaṃ ceva paṭivedhadhammānañca dhāraṇato dhammadharāti evampettha attho veditabbo.

And here, the meaning of Dhammadharā should be understood as upholders of the Dhamma due to their retention of both the Pariyatti Dhamma and the Paṭivedha Dhamma.

Dhammadharā (người gìn giữ Pháp) có nghĩa là gìn giữ cả Pháp Pariyatti và Pháp Paṭivedha. Ý nghĩa ở đây phải được hiểu như vậy.

Dhammānudhammappaṭipannāti ariyadhammassa anudhammabhūtaṃ vipassanādhammaṃ paṭipannā.

Practicing according to the Dhamma (dhammānudhammappaṭipannā) means having entered upon the Vipassanā Dhamma, which is in accordance with the Noble Dhamma.

Dhammānudhammappaṭipannā (người thực hành Pháp đúng Pháp) có nghĩa là người thực hành Pháp quán (vipassanādhamma), là pháp tương ứng với Pháp Thánh (ariyadhamma).

Sāmīcippaṭipannāti ñāṇadassanavisuddhiyā anucchavikaṃ visuddhiparamparāpaṭipadaṃ paṭipannā.

Practicing rightly (sāmīcippaṭipannā) means having entered upon the path of progressive purification, which is suitable for the purification of knowledge and vision.

Sāmīcippaṭipannā (người thực hành đúng đắn) có nghĩa là người thực hành con đường thanh tịnh kế thừa, phù hợp với sự thanh tịnh của tri kiến (ñāṇadassana visuddhi).

Anudhammacārinoti sallekhikaṃ tassā paṭipadāya anurūpaṃ appicchatādidhammaṃ caraṇasīlā.

Living in conformity with the Dhamma (anudhammacārino) means those whose practice is characterized by living according to the renunciatory Dhamma, such as contentment, which is suitable for that path.

Anudhammacārino (người sống theo Pháp) có nghĩa là người có thói quen thực hành những pháp như thiểu dục (appicchatā), phù hợp với con đường tu tập viễn ly (sallekhika).

Sakaṃ ācariyakanti attano ācariyavādaṃ.

Their own teacher's tradition (sakaṃ ācariyakaṃ) means their own teacher's doctrine.

Sakaṃ ācariyakaṃ (giáo lý của thầy mình) có nghĩa là giáo lý của bậc Đạo Sư.

Ācikkhissantīti ādito kathessanti, attanā uggahitaniyāmena pare uggaṇhāpessantīti attho.

They will declare (ācikkhissanti) means they will expound from the beginning; the meaning is they will cause others to learn according to the method they have learned.

Ācikkhissantī (sẽ giảng dạy) có nghĩa là sẽ giảng giải từ đầu, tức là sẽ khiến người khác học theo phương pháp mà chính họ đã học.

Desessantīti vācessanti, pāḷiṃ sammā vācessantīti attho.

They will teach (desessanti) means they will recite, the meaning is they will recite the Pāli correctly.

Desessantī (sẽ thuyết giảng) có nghĩa là sẽ đọc tụng, tức là sẽ đọc tụng Pāḷi một cách chính xác.

Paññapessantīti pajānāpessanti, pakāsessantīti attho.

They will explain (paññapessantī) means they will make known, they will clarify.

Paññapessantī (sẽ trình bày) có nghĩa là sẽ khiến người khác hiểu rõ, sẽ công bố.

Paṭṭhapessantīti pakārena ṭhapessanti.

They will establish (paṭṭhapessantī) means they will establish in various ways.

Paṭṭhapessantī (sẽ thiết lập) có nghĩa là sẽ thiết lập một cách rõ ràng.

Vivarissantīti vivaṭaṃ karissanti.

They will reveal (vivarissantī) means they will make it clear.

Vivarissantī (sẽ mở ra) có nghĩa là sẽ làm cho rõ ràng.

Vibhajissantīti vibhattaṃ karissanti.

They will analyze (vibhajissantī) means they will make it analyzed.

Vibhajissantī (sẽ phân tích) có nghĩa là sẽ làm cho phân chia.

Uttānīkarissantīti anuttānaṃ gambhīraṃ uttānaṃ pākaṭaṃ karissanti.

They will make it plain (uttānīkarissantī) means they will make the profound, obscure (Dhamma) clear and manifest.

Uttānīkarissantī (sẽ làm cho dễ hiểu) có nghĩa là sẽ làm cho những điều sâu xa, không rõ ràng trở nên dễ hiểu, rõ ràng.

Sahadhammenāti sahetukena sakāraṇena vacanena.

With the Dhamma (sahadhammena) means with a reasoned and logical statement.

Sahadhammena (bằng Pháp) có nghĩa là bằng lời nói có nguyên nhân, có lý do.

Sappāṭihāriyanti yāvaniyyānikaṃ katvā.

With miracles (sappāṭihāriyaṃ) means having made it lead to liberation.

Sappāṭihāriyaṃ (với phép lạ) có nghĩa là khiến cho dẫn đến sự giải thoát.

Dhammaṃ desessantīti navavidhalokuttaradhammaṃ pabodhessanti, pakāsessantīti attho.

They will teach the Dhamma means they will awaken and clarify the ninefold supramundane Dhamma.

Dhammaṃ desessantī (sẽ thuyết giảng Pháp) có nghĩa là sẽ giác ngộ và công bố Cửu chủng xuất thế gian pháp.

1280

Ettha ca ‘‘paññapessantī’’tiādīhi chahi padehi cha atthapadāni dassitāni, ādito pana dvīhi padehi cha byañjanapadānīti.

Here, by the six terms "they will explain" and so on, six meaning-categories are shown, while at the beginning, by the two terms, six letter-categories are shown.

Ở đây, sáu từ bắt đầu bằng “paññapessantī” đã chỉ ra sáu nghĩa. Còn hai từ đầu tiên đã chỉ ra sáu từ ngữ.

Ettāvatā tepiṭakaṃ buddhavacanaṃ saṃvaṇṇanānayena saṅgahetvā dassitaṃ hoti.

Thus, the entire Tipiṭaka of the Buddha's word is shown to be encompassed by the method of commentary.

Như vậy, lời Phật dạy trong Tam Tạng đã được tóm tắt và trình bày theo cách giải thích.

Vuttañhetaṃ nettiyaṃ ‘‘dvādasapadāni suttaṃ, taṃ sabbaṃ byañjanañca attho cā’’ti (netti. saṅgahavāra).

It is indeed stated in the Netti: "Twelve terms constitute a Sutta; all that is both expression and meaning."

Điều này cũng được nói trong Nettī (Netti. Saṅgahavāra): “Mười hai từ là Sutta, tất cả đều là văn tự và ý nghĩa.”

1281

Brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalaṃ sāsanabrahmacariyaṃ.

Holy life (brahmacariyaṃ) means the entire holy life of the Dispensation, which is comprised of the three trainings.

Brahmacariyaṃ (Phạm hạnh) có nghĩa là toàn bộ Phạm hạnh trong giáo pháp, bao gồm ba học (giới, định, tuệ).

Iddhanti samiddhaṃ jhānuppādavasena.

Prosperous (iddhaṃ) means abundant by way of the arising of jhāna.

Iddhaṃ (thịnh vượng) có nghĩa là thành tựu, nhờ sự phát sinh các thiền định.

Phītanti vuddhippattaṃ sabbaphāliphullaṃ abhiññāsampattivasena.

Flourishing (phītaṃ) means having attained growth, fully fruitful and blossoming, by way of the attainment of supernormal powers.

Phītaṃ (phát triển) có nghĩa là đạt được sự tăng trưởng, phát triển đầy đủ, nhờ sự thành tựu các thắng trí.

Vitthārikanti vitthataṃ tasmiṃ tasmiṃ disābhāge patiṭṭhahanavasena.

Widespread (vitthārikaṃ) means expanded by way of becoming established in various regions.

Vitthārikaṃ (rộng lớn) có nghĩa là lan rộng, nhờ sự được thiết lập ở khắp các phương hướng.

Bāhujaññanti bahūhi ñātaṃ paṭividdhaṃ bahujanābhisamayavasena.

Well-known (bāhujaññaṃ) means known by many, penetrated by way of the comprehension of many people.

Bāhujaññaṃ (được nhiều người biết đến) có nghĩa là được nhiều người biết đến, được thấu hiểu bởi số đông, nhờ sự chứng ngộ của nhiều người.

Puthubhūtanti sabbākāravasena puthulabhāvappattaṃ.

Become extensive (puthubhūtaṃ) means having attained vastness in all aspects.

Puthubhūtaṃ (lan rộng khắp nơi) có nghĩa là đạt đến trạng thái rộng lớn về mọi mặt.

Kathaṃ?

How?

Thế nào?

Yāva devamanussehi suppakāsitanti yattakā viññujātikā devā manussā ca atthi, tehi sabbehi suṭṭhu pakāsitanti attho.

"As far as it is well-proclaimed by devas and humans" means it has been well-proclaimed by all such intelligent devas and humans as exist.

Yāva devamanussehi suppakāsitaṃ (cho đến khi được chư thiên và loài người tuyên bố rộng rãi) có nghĩa là được tất cả chư thiên và loài người có trí tuệ tuyên bố một cách rõ ràng.

1282

Appossukkoti nirussukko līnavīriyo.

Carefree (appossukko) means without concern, with diminished effort.

Appossukko (không lo lắng) có nghĩa là không bận tâm, tinh tấn yếu kém.

‘‘Tvañhi, pāpima, sattasattāhātikkamanato paṭṭhāya ‘parinibbātu dāni, bhante bhagavā, parinibbātu sugato’ti viravanto āhiṇḍittha, ajja dāni paṭṭhāya vigatussāho hohi, mā mayhaṃ parinibbānatthāya vāyāmaṃ karohī’’ti vadati.

"Indeed, Evil One, from the passing of the seven weeks onwards, you wandered about crying, 'Let the Blessed One, the Sugata, now attain Parinibbāna!' From today onwards, be free from zeal; do not make an effort for my Parinibbāna," so he said.

Ngài nói: “Này Ma Ba-tuần, ngươi đã đi khắp nơi, kêu la từ sau bảy tuần lễ: ‘Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy nhập Niết-bàn! Bạch Thiện Thệ, xin Thiện Thệ hãy nhập Niết-bàn!’ Từ nay trở đi, hãy từ bỏ sự cố gắng đó, đừng cố gắng để Ta nhập Niết-bàn nữa.”

Sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajīti satiṃ sūpaṭṭhitaṃ katvā ñāṇena paricchinditvā āyusaṅkhāraṃ vissaji pajahi.

"Mindfully and clearly comprehending, he relinquished the life-continuum" means having firmly established mindfulness and discerned with knowledge, he released, he abandoned the life-continuum.

Sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajī (chánh niệm tỉnh giác xả bỏ thọ hành) có nghĩa là Đức Thế Tôn đã thiết lập chánh niệm vững chắc, dùng tuệ quán xét và xả bỏ, từ bỏ thọ hành.

Tattha na bhagavā hatthena leḍḍuṃ viya āyusaṅkhāraṃ ossaji, temāsamattameva pana samāpattiṃ samāpajjitvā tato paraṃ na samāpajjissāmīti cittaṃ uppādesi.

Here, the Blessed One did not relinquish the life-continuum like dropping a clod of earth with his hand, but rather, he cultivated the absorption for only three months and then generated the intention not to cultivate it further.

Ở đây, Đức Thế Tôn không xả bỏ thọ hành như ném một cục đất bằng tay. Mà Ngài chỉ phát khởi ý định rằng: “Ta sẽ nhập thiền định trong ba tháng nữa, sau đó Ta sẽ không nhập thiền định nữa.”

Taṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘ossajī’’ti, ‘‘vossajjī’’tipi pāṭho.

Referring to that, it is said, "ossajī" (he relinquished); "vossajjī" is also a reading.

Nhắm vào ý đó mà nói: “ossajī” (đã xả bỏ). Cũng có bản đọc là “vossajjī” (đã từ bỏ).

1283

Kasmā pana bhagavā kappaṃ vā kappāvasesaṃ vā ṭhātuṃ samattho tattakaṃ kālaṃ aṭṭhatvā parinibbāyituṃ mārassa yācanāya āyusaṅkhāraṃ ossaji?

But why did the Blessed One, though capable of abiding for a kappa or the remainder of a kappa, relinquish the life-continuum at Māra's entreaty, without abiding for that length of time, intending to attain Parinibbāna?

Tại sao Đức Thế Tôn, dù có khả năng an trú trọn một kiếp hoặc phần còn lại của kiếp, lại không an trú trong khoảng thời gian đó mà lại xả bỏ thọ hành theo lời cầu xin của Ma để nhập Niết-bàn?

Na bhagavā mārassa yācanāya āyusaṅkhāraṃ ossaji, nāpi therassa āyācanāya na ossajissati, temāsato pana paraṃ buddhaveneyyānaṃ abhāvato āyusaṅkhāraṃ ossaji.

The Blessed One did not relinquish the life-continuum at Māra's entreaty, nor would he not relinquish it at the elder's request. But because there would be no more disciples to be trained by the Buddha after three months, he relinquished the life-continuum.

Đức Thế Tôn không xả bỏ thọ hành theo lời cầu xin của Ma, cũng không phải Ngài sẽ không xả bỏ theo lời cầu xin của vị Trưởng lão. Mà Ngài xả bỏ thọ hành vì không còn chúng sinh nào có thể được giác ngộ bởi Phật sau ba tháng nữa.

Ṭhānañhi nāma buddhānaṃ bhagavantānaṃ yāvadeva veneyyavinayanatthaṃ, te asati vineyyajane kena nāma kāraṇena ṭhassanti.

For the abiding of the Blessed Buddhas is solely for the purpose of disciplining those to be trained. If there are no more beings to be trained, for what reason would they abide?

Quả thật, sự an trú của các Đức Phật Thế Tôn chỉ là để giáo hóa các chúng sinh có thể được độ. Khi không còn chúng sinh nào để giáo hóa, thì các Ngài còn lý do gì để an trú nữa?

Yadi ca mārassa yācanāya parinibbāyeyya, puretaraṃyeva parinibbāyeyya.

And if he were to attain Parinibbāna at Māra's entreaty, he would have attained Parinibbāna much earlier.

Nếu Ngài nhập Niết-bàn vì lời thỉnh cầu của Ma-la, thì Ngài đã nhập Niết-bàn ngay từ trước rồi.

Bodhimaṇḍepi hi mārena yācitaṃ, nimittobhāsakaraṇampi therassa sokatanukaraṇatthanti vuttovāyamattho.

Indeed, Māra had also entreated him at the Bodhimaṇḍa, and the offering of the omen was also for the purpose of alleviating the elder's sorrow, as this meaning has already been stated.

Ngay cả tại Bồ-đề đạo tràng, Ma-la cũng đã thỉnh cầu; và việc tạo ra điềm báo cũng là để làm giảm bớt nỗi buồn của Tôn giả. Ý nghĩa này đã được nói từ trước rồi.

Apica buddhabaladīpanatthaṃ nimittobhāsakaraṇaṃ.

Moreover, the offering of the omen was for the purpose of demonstrating the Buddha's power.

Hơn nữa, việc tạo ra điềm báo là để hiển lộ sức mạnh của chư Phật.

Evaṃ mahānubhāvā buddhā bhagavantoyeva tiṭṭhantāpi attano ruciyāva tiṭṭhanti, parinibbāyantāpi attano ruciyāva parinibbāyantīti.

Thus, the Blessed Buddhas, being of great might, abide according to their own will, and attain Parinibbāna according to their own will.

Vì chư Phật, bậc Thế Tôn với đại uy lực như vậy, khi trú thế thì trú thế theo ý muốn của chính mình, khi nhập Niết-bàn thì nhập Niết-bàn theo ý muốn của chính mình.

1284

Mahābhūmicāloti mahanto pathavīkampo.

Great earthquake means a mighty tremor of the earth.

Đại địa chấn là một trận động đất lớn.

Tadā kira dasasahassilokadhātu akampittha.

At that time, it is said, the ten-thousandfold world system quaked.

Khi đó, mười ngàn thế giới đã rung chuyển.

Bhiṃsanakoti bhayajanako.

Terrifying (bhiṃsanako) means generating fear.

Kinh hoàng là gây sợ hãi.

Devadundubhiyo ca phaliṃsūti devabheriyo nadiṃsu, devo sukkhagajjitaṃ gajji, akālavijjulatā nicchariṃsu, khaṇikavassaṃ vassīti vuttaṃ hoti.

"And divine drums burst forth" means divine drums roared, the devas thundered without rain, untimely lightning flashed, and it rained briefly.

Trống trời vang dội có nghĩa là trống của chư thiên vang lên, chư thiên gầm thét như sấm khô, chớp giật trái mùa xuất hiện, và mưa rơi chốc lát.

1285

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ saṅkhāravisaṅkhārānaṃ visesasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā.

"Having understood this matter" means having fully understood this matter, which is called the distinction between conditioned and unconditioned states.

Biết rõ ý nghĩa này có nghĩa là biết rõ ý nghĩa đặc biệt của các hành (saṅkhāra) và vô hành (visaṅkhāra) dưới mọi phương diện.

Imaṃ udānanti anavasesasaṅkhāre vissajjetvā attano visaṅkhāragamanadīpakaṃ udānaṃ udānesi.

" Imaṃ udānaṃ" means he uttered this inspired utterance (udāna) which reveals his own going to the unfabricated (visaṅkhāra), having relinquished all formations (saṅkhāra) without remainder.

Udāna này có nghĩa là Ngài đã thốt lên bài Udāna này, biểu thị sự từ bỏ tất cả các hành còn lại và sự đạt đến vô hành của chính Ngài.

Kasmā udānesi?

Why did he utter it?

Tại sao Ngài lại thốt lên bài Udāna?

Koci nāma vadeyya ‘‘mārena pacchato pacchato anubandhitvā ‘parinibbātu, bhante’ti upadduto bhayena bhagavā āyusaṅkhāraṃ ossajī’’ti.

Lest someone might say, "The Blessed One, oppressed and frightened by Māra who followed him closely, saying, 'May the Venerable One attain Parinibbāna,' relinquished the life-formations (āyusaṅkhāra)."

Có lẽ một ai đó sẽ nói rằng: “Đức Thế Tôn, bị Ma-la quấy nhiễu, cứ bám riết theo sau thỉnh cầu ‘Bạch Thế Tôn, xin Ngài nhập Niết-bàn’, vì sợ hãi mà đã xả bỏ hành thọ (āyusaṅkhāra).”

‘‘Tassokāso mā hotu, bhītassa udānaṃ nāma natthī’’ti etassa dīpanatthaṃ pītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānesīti aṭṭhakathāsu vuttaṃ.

It is stated in the commentaries that he uttered the inspired utterance, released by a surge of joy, to show that "there should be no opportunity for that^*, for there is no such thing as an inspired utterance of one who is frightened."

Để làm rõ điều này – “Đừng để điều đó xảy ra, không có bài Udāna nào được thốt ra trong sợ hãi” – Ngài đã thốt lên bài Udāna tràn đầy niềm hoan hỷ. Điều này được nói trong các bản Chú giải.

Tato temāsamatteneva ca pana buddhakiccassa nipphajjanato evaṃ dīgharattaṃ mayā parihaṭoyaṃ dukkhabhāro na cirasseva nikkhipiyatīti passato parinibbānaguṇapaccavekkhaṇe tassa uḷāraṃ pītisomanassaṃ uppajji, tena pītivegena udānesīti yuttaṃ viya.

And since the Buddha's task would be accomplished in just three months from then, as he saw that this burden of suffering, which he had carried for so long, would soon be laid down, a sublime joy and happiness arose in him upon reflecting on the qualities of Parinibbāna. It is fitting to say that he uttered the udāna with that surge of joy.

Và từ đó, khi nhìn thấy Phật sự sẽ hoàn thành chỉ trong ba tháng, gánh nặng khổ đau mà Ngài đã mang vác lâu dài này sẽ sớm được đặt xuống, một niềm hoan hỷ và hân hoan cao cả đã khởi lên trong Ngài khi Ngài quán chiếu phẩm hạnh Niết-bàn. Có vẻ như Ngài đã thốt lên bài Udāna với niềm hoan hỷ đó.

Ekantena hi visaṅkhāraninno nibbānajjhāsayo satthā mahākaruṇāya balakkārena viya sattahitatthaṃ loke suciraṃ ṭhito.

Indeed, the Teacher, whose mind was utterly inclined towards the unfabricated (visaṅkhāra) and whose aspiration was Nibbāna, remained in the world for a long time as if by the force of great compassion for the welfare of beings.

Thật vậy, bậc Đạo Sư, người hoàn toàn hướng về vô hành (visaṅkhāra), với thiên hướng Niết-bàn, đã trụ thế lâu dài vì lợi ích của chúng sanh, dường như bị đại bi lực cưỡng ép.

Tathā hi devasikaṃ catuvīsatikoṭisatasahassasaṅkhā samāpattiyo vaḷañjeti, sodāni mahākaruṇādhikārassa nipphannattā nibbānābhimukho anappakaṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi.

Thus, he daily entered into four hundred thousand crores of attainments (samāpattis). Now, with the accomplishment of the domain of great compassion, he experienced immense joy and happiness, being inclined towards Nibbāna.

Do đó, mỗi ngày Ngài thực hành hai trăm bốn mươi ngàn triệu (240.000.000) thiền định (samāpatti). Giờ đây, vì sự hoàn thành của bổn phận đại bi, Ngài đã cảm nhận được niềm hoan hỷ và hân hoan vô hạn.

Teneva hi bhagavato kilesaparinibbānadivase viya khandhaparinibbānadivasepi sarīrābhā visesato vippasannā parisuddhā pabhassarā ahosīti.

It was precisely for this reason that, just as on the day of the Parinibbāna of defilements (kilesa-parinibbāna), so too on the day of the Parinibbāna of aggregates (khandha-parinibbāna), the radiance of the Blessed One's body became especially clear, pure, and luminous.

Chính vì thế, vào ngày nhập Niết-bàn của các uẩn (khandha), cũng như vào ngày nhập Niết-bàn của phiền não (kilesa), hào quang thân của Đức Thế Tôn đã trở nên đặc biệt trong sáng, thanh tịnh và rực rỡ.

1286

Gāthāya soṇasiṅgālādīnampi paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ, kāmāvacarakammaṃ.

In the verse, " tulaṃ" (measured) refers to kāmāvacara kamma (sensuous sphere kamma), which is measured and delimited by its being directly perceptible even to dogs and jackals.

Trong bài kệ, tulaṃ (cân đo, so sánh) là nghiệp dục giới (kāmāvacarakamma), vì nó được cân đo, phân định bởi sự hiện diện rõ ràng của chó, mèo rừng, v.v.

Na tulaṃ atulaṃ, tulaṃ vā sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ natthīti atulaṃ, mahaggatakammaṃ.

" Atulaṃ" (unmeasured) means not measured. Or else, "atulaṃ" means there is no other mundane kamma similar to it; this refers to mahaggata kamma (exalted kamma).

Không phải tulaṃ là atulaṃ (không cân đo được), hoặc không có nghiệp thế gian nào khác tương đương với tulaṃ này, nên gọi là atulaṃ, tức là nghiệp đại hành (mahaggatakamma).

Kāmāvacaraṃ rūpāvacaraṃ vā tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ.

Sense-sphere or fine-material-sphere (karma) is tulaṃ (measurable), while immaterial-sphere (karma) is atulaṃ (immeasurable).

Hoặc nghiệp dục giới (kāmāvacara) hay sắc giới (rūpāvacara) là tulaṃ, nghiệp vô sắc giới (arūpāvacara) là atulaṃ.

Appavipākaṃ vā tulaṃ, bahuvipākaṃ atulaṃ.

Or, karma with little result is tulaṃ, karma with much result is atulaṃ.

Hoặc nghiệp ít quả là tulaṃ, nghiệp nhiều quả là atulaṃ.

Sambhavanti sambhavassa hetubhūtaṃ, upapattijanakanti attho.

Sambhava means that which is the cause of rebirth, that which generates new existence.

Sambhavaṃ có nghĩa là nguyên nhân của sự tái sanh, tức là tạo ra sự tái sanh.

Bhavasaṅkhāranti punabbhavasaṅkhāraṇakaṃ.

Bhavasaṅkhāra means that which conditions renewed existence.

Bhavasaṅkhāraṃ có nghĩa là hành tạo tái sanh.

Avassajīti vissajjesi.

Avassajī means he relinquished.

Avassajī có nghĩa là đã từ bỏ.

Munīti buddhamuni.

Munī means the Buddha-sage.

Munī là Phật-munī.

Ajjhattaratoti niyakajjhattarato.

Ajjhattarato means one who delights in his own internal (meditation).

Ajjhattarato có nghĩa là hoan hỷ với nội tâm của chính mình.

Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito.

Samāhito means one whose mind is composed by means of access concentration and absorption concentration.

Samāhito có nghĩa là tâm định tĩnh nhờ cận định (upacārasamādhi) và an định (appanāsamādhi).

Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya abhindi.

Abhindi kavacamivā means he broke through like armor.

Abhindi kavacamivā có nghĩa là đã phá vỡ như một chiếc áo giáp.

Attasambhavanti attani sañjātaṃ kilesaṃ.

Attasambhava means the defilement arisen in oneself.

Attasambhavaṃ có nghĩa là phiền não phát sinh trong chính mình.

Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘savipākaṭṭhena sambhavaṃ, bhavābhavābhisaṅkharaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindī’’ti.

This is what is meant: "The sage relinquished both mundane kamma, known as tula and atula, which is called 'sambhava' due to its fruit-bearing nature and 'bhavasaṅkhāra' due to its nature of conditioning existence and non-existence. And, delighting internally and being composed, he broke through the defilements arisen in himself, just as a great warrior breaks through armor at the head of battle."

Điều này có nghĩa là: “Bậc munī đã từ bỏ nghiệp thế gian, được gọi là tula và atula, mang tên sambhava (tái sanh) vì có khả năng cho quả, và bhavasaṅkhāra (hành tái sanh) vì có khả năng tạo ra các hữu. Ngài cũng đã phá hủy phiền não (kilesa) phát sinh trong chính mình (attasambhavaṃ), như một chiến binh vĩ đại phá vỡ áo giáp trên chiến trường, vì Ngài hoan hỷ với nội tâm (ajjhattarato) và tâm định tĩnh (samāhito).”

1287

Atha vā tulanti tulento tīrento.

Alternatively, tulaṃ means discerning, weighing.

Hoặc tulaṃ có nghĩa là cân nhắc, xem xét.

Atulañca sambhavanti nibbānañceva bhavañca.

Atulañca sambhava means Nibbāna and existence.

Atulañca sambhavaṃ có nghĩa là Niết-bàn và hữu (bhava).

Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikaṃ kammaṃ.

Bhavasaṅkhāra means kamma leading to existence.

Bhavasaṅkhāraṃ có nghĩa là nghiệp dẫn đến hữu.

Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, pañcannaṃ khandhānaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā nayena tulento buddhamuni bhave ādīnavaṃ, nibbāne ca ānisaṃsaṃ disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhārakammaṃ ‘‘kammakkhayāya saṃvattatī’’ti (ma. ni. 2.81; a. ni. 4.233) evaṃ vuttena kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji.

Avassaji munī means the Buddha-sage, discerning in the manner of "the five aggregates are impermanent, the cessation of the five aggregates is Nibbāna, which is permanent," and seeing the danger in existence and the benefit in Nibbāna, relinquished that kamma, the root of the aggregates and the conditioner of existence, by means of the Noble Path that brings about the destruction of kamma, as stated: "conducive to the destruction of kamma."

Avassaji munī có nghĩa là bậc Phật-munī, sau khi cân nhắc theo cách như “năm uẩn là vô thường, sự diệt tận của năm uẩn là Niết-bàn thường còn”, v.v., đã thấy sự nguy hiểm trong các hữu và lợi ích trong Niết-bàn, rồi đã từ bỏ nghiệp bhavasaṅkhāra, căn nguyên của các uẩn, bằng Thánh đạo (ariyamagga) làm diệt tận nghiệp, như đã nói “dẫn đến sự diệt tận của nghiệp”.

Kathaṃ ajjhattarato samāhito, abhindi kavacamivattasambhavaṃ.

How did he relinquish, delighting internally and being composed, and break through the self-arisen like armor?

Làm thế nào Ngài hoan hỷ với nội tâm và tâm định tĩnh, đã phá vỡ như một chiếc áo giáp phát sinh trong chính mình?

So hi vipassanāvasena ajjhattarato, samathavasena samāhitoti evaṃ pubbabhāgato paṭṭhāya samathavipassanābalena kavacaṃ viya attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ, attani sambhavattā ‘‘attasambhava’’nti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajālaṃ abhindi, kilesābhāveneva kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hotīti evaṃ kilesappahānena kammaṃ pajahi.

He, delighting internally by way of insight and being composed by way of tranquility, from the preliminary stage onwards, by the power of tranquility and insight, broke through the entire network of defilements, which had enveloped his being like armor and was called "attasambhava" because it arose in himself. And by the absence of defilements, kamma is considered relinquished because it does not lead to renewed existence. Thus, he abandoned kamma by abandoning defilements.

Vì Ngài hoan hỷ với nội tâm nhờ vào tuệ quán (vipassanā), và tâm định tĩnh nhờ vào thiền chỉ (samatha). Như vậy, từ giai đoạn sơ khởi trở đi, với sức mạnh của thiền chỉ và tuệ quán, Ngài đã phá hủy toàn bộ mạng lưới phiền não (kilesajāla), được gọi là “attasambhava” vì phát sinh trong chính mình, và đã bao phủ thân thể như một chiếc áo giáp. Do sự không còn phiền não, nghiệp không còn khả năng tái sanh, nên được gọi là đã từ bỏ. Như vậy, Ngài đã từ bỏ nghiệp bằng cách đoạn trừ phiền não.

Iti bodhimūleyeva avassaṭṭhabhavasaṅkhāro bhagavā vekhamissakena viya jarasakaṭaṃ samāpattivekhamissakena attabhāvaṃ yāpentopi ‘‘ito temāsato uddhaṃ samāpattivekhamassa na dassāmī’’ti cittuppādanena āyusaṅkhāraṃ ossajīti.

Thus, the Blessed One, whose bhavasaṅkhāra was relinquished right at the foot of the Bodhi tree, sustained his being like an old cart propped up by a support, by the support of attainments. And by generating the thought, "After three months from now, I will not give the support of attainments," he relinquished his life-conditioner.

Như vậy, Đức Thế Tôn, người đã từ bỏ hành tái sanh (bhavasaṅkhāra) ngay dưới cội Bồ-đề, dù vẫn duy trì thân thể của mình bằng cách nương tựa vào các thiền định (samāpattivekhamissakena) như một chiếc xe cũ được chống đỡ, đã xả bỏ hành thọ (āyusaṅkhāra) bằng cách khởi lên ý nghĩ: “Từ ba tháng nữa trở đi, Ta sẽ không nương tựa vào thiền định nữa.”

1288

Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the first Sutta is concluded.

Lời chú giải bài kinh thứ nhất đã hoàn tất.

1289

2. Sattajaṭilasuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Sattajaṭila Sutta

2. Lời chú giải bài kinh Sattajaṭila

1290

52. Dutiye bahidvārakoṭṭhaketi pāsādadvārakoṭṭhakassa bahi, na vihāradvārakoṭṭhakassa.

In the second (sutta), bahidvārakoṭṭhake means outside the palace gatehouse, not outside the monastery gatehouse.

Trong bài kinh thứ hai, ở cổng ngoài có nghĩa là bên ngoài cổng của cung điện, không phải cổng của tịnh xá.

So kira pāsādo lohapāsādo viya samantā catudvārakoṭṭhakaparivuto pākāraparikkhitto.

That palace, it is said, was surrounded by four gatehouses on all sides, like the Brazen Palace, and enclosed by a wall.

Cung điện đó, nghe nói, được bao quanh bởi bốn cổng và tường rào ở khắp mọi phía, giống như Cung điện Loha.

Tesu pācīnadvārakoṭṭhakassa bahi pāsādacchāyāyaṃ pācīnalokadhātuṃ olokento paññattavarabuddhāsane nisinno hoti.

Among them, outside the eastern gatehouse, in the shade of the palace, he sat on the prepared excellent Buddha-seat, looking towards the eastern world-system.

Trong số đó, Ngài đang ngồi trên Phật tòa cao quý đã được sắp đặt, nhìn về phương đông của thế giới, bên ngoài cổng phía đông, trong bóng mát của cung điện.

Jaṭilāti jaṭāvanto tāpasavesadhārino.

Jaṭilā means ascetics with matted hair, wearing the garb of hermits.

Jaṭilā là những người tu khổ hạnh có búi tóc.

Nigaṇṭhāti setapaṭanigaṇṭharūpadhārino.

Nigaṇṭhā means those wearing white robes and having the appearance of Nigaṇṭhas.

Nigaṇṭhā là những người mặc y trắng và mang hình tướng của Nigaṇṭha.

Ekasāṭakāti ekasāṭakanigaṇṭhā viya ekaṃ pilotikakhaṇḍaṃ hatthe bandhitvā tenāpi sarīrassa purimabhāgaṃ paṭicchādetvā vicaraṇakā.

Ekasāṭakā means those who, like the Ekasāṭaka Nigaṇṭhas, tied a piece of old cloth in their hand and covered the front part of their body with it while moving about.

Ekasāṭakā là những người chỉ mặc một mảnh vải, giống như những Nigaṇṭha chỉ mặc một mảnh vải, họ buộc một mảnh vải vào tay và dùng nó để che phần trước của cơ thể khi đi lại.

Parūḷhakacchanakhalomāti parūḷhakacchalomā parūḷhanakhā parūḷhaavasesalomā ca, kacchādīsu dīghalomā dīghanakhā cāti attho.

Parūḷhakacchanakhalomā means those with overgrown armpit hair, overgrown nails, and overgrown remaining body hair; that is, those with long hair in their armpits etc., and long nails.

Parūḷhakacchanakhalomā có nghĩa là có lông nách mọc dài, móng tay mọc dài, và các loại lông khác cũng mọc dài; tức là có lông dài ở nách, v.v., và móng tay, móng chân dài.

Khārivividhamādāyāti vividhaṃ khārādinānappakāraṃ pabbajitaparikkhārabhaṇḍikaṃ gahetvā.

Khārivividhamādāyā means taking various kinds of monastic requisites, such as a shoulder-pole and other diverse bundles of ascetic belongings.

Khārivividhamādāyā có nghĩa là mang theo nhiều loại vật dụng tu sĩ khác nhau, như gánh vác, v.v.

Avidūre atikkamantīti vihārassa avidūramaggena nagaraṃ pavisanti.

Avidūre atikkamantī means they were entering the city by a path not far from the monastery.

Avidūre atikkamantī có nghĩa là họ đi vào thành phố bằng con đường không xa tịnh xá.

1291

Rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosaloti ahaṃ, bhante, rājā pasenadi kosalo, mayhaṃ nāmaṃ tumhe jānāthāti.

Rājāhaṃ, bhante, pasenadi kosalo means, "Venerable sirs, I am King Pasenadi of Kosala. Do you know my name?"

Bạch Thế Tôn, con là vua Pasenadi Kosala có nghĩa là “Bạch Thế Tôn, con là vua Pasenadi Kosala, các Ngài có biết tên con không?”

Kasmā pana rājā loke aggapuggalassa santike nisinno evarūpānaṃ nagganissirīkānaṃ añjaliṃ paggaṇhātīti?

Why, then, did the king, sitting in the presence of the foremost person in the world, raise his hands in salutation to such naked, ungraceful individuals?

Tại sao nhà vua, khi ngồi trước bậc tối thượng trong thế gian, lại chắp tay vái lạy những người trần truồng, vô phúc như vậy?

Saṅgaṇhanatthāya.

For the sake of gathering (information).

Để thu phục họ.

Evañhissa ahosi ‘‘sacāhaṃ ettakampi etesaṃ na karissāmi, mayaṃ puttadāraṃ pahāya etassatthāya dubbhojanadukkhaseyyādīni anubhoma, ayaṃ amhākaṃ nipaccakāramattampi na karoti.

Thus it occurred to him: "If I do not do even this much for them, we have abandoned our wives and children and endure poor food, uncomfortable beds, and so forth for his sake, yet this one does not even show us a mere courtesy.

Vì nhà vua nghĩ rằng: “Nếu ta không làm điều này cho họ, họ sẽ nghĩ rằng: ‘Chúng ta đã từ bỏ vợ con, chịu đựng thức ăn tồi tệ, chỗ ngủ khó khăn, v.v., vì lợi ích của nhà vua này. Nhưng nhà vua này thậm chí không tỏ chút tôn kính nào với chúng ta. Nếu nhà vua làm vậy, mọi người sẽ không coi chúng ta là gián điệp mà sẽ nhận ra chúng ta là những người xuất gia. Vậy thì nói sự thật cho nhà vua có ích gì?’ Họ sẽ che giấu những gì họ đã thấy và nghe. Nhưng nếu ta làm vậy, họ sẽ không che giấu mà sẽ nói sự thật.”

Tasmiñhi kate amhe ‘ocarakā’ti jano aggahetvā ‘pabbajitā’icceva sañjānissati, kiṃ imassa bhūtatthakathanenāti attanā diṭṭhaṃ sutaṃ paṭicchādetvā na katheyyuṃ, evaṃ kate pana anigūhitvā kathessantī’’ti.

If this is done, people will not take us for spies, but will recognize us as renunciants. What good is it to speak the truth to him?" Thinking thus, they would conceal what they had seen and heard and would not speak. But if this were done, they would speak without concealing anything."

Hơn nữa, nhà vua làm vậy cũng là để biết ý của Đức Đạo Sư.

Apica satthu ajjhāsayajānanatthampi evamakāsīti.

Moreover, he did this to know the Teacher's intention.

Nghe nói, nhà vua, dù đã đến yết kiến Đức Thế Tôn, nhưng trong một thời gian ngắn vẫn chưa tin vào Chánh Đẳng Giác.

Rājā kira bhagavantaṃ upasaṅkamantopi katipayakālaṃ sammāsambodhiṃ na saddahi.

It is said that even though the king approached the Blessed One, for some time he did not have faith in the Perfect Enlightenment.

Vì vậy, nhà vua nghĩ: “Nếu Đức Thế Tôn biết tất cả, thì khi ta tôn kính những người này và nói rằng ‘Họ là A-la-hán’, Ngài sẽ không chấp thuận. Nhưng nếu Ngài chấp thuận theo ta, thì làm sao Ngài có thể là bậc Toàn Tri?”

Tenassa evaṃ ahosi ‘‘yadi bhagavā sabbaṃ jānāti, mayā imesaṃ nipaccakāraṃ katvā ‘ime arahanto’ti vutte nānujāneyya, atha maṃ anuvattanto anujāneyya, kuto tassa sabbaññutā’’ti.

Therefore, it occurred to him: "If the Blessed One knows everything, he would not approve if I, having shown respect to these men, were to say, 'These are Arahants.' But if he were to follow my lead and approve, where would his omniscience be?"

Vậy là nhà vua đã làm như thế để biết ý của Đức Đạo Sư.

Evaṃ so satthu ajjhāsayajānanatthaṃ tathā akāsi.

Thus, he acted in that way to know the Teacher's intention.

Như vậy, vị ấy đã làm như thế để biết được ý nguyện của Đức Bổn Sư.

Bhagavā pana ‘‘ujukameva ‘na ime samaṇā ocarakā’ti vutte yadipi rājā saddahati, mahājano pana tamatthaṃ ajānanto na saddaheyya, samaṇo gotamo ‘rājā attano kathaṃ suṇātī’ti yaṃ kiñci mukhāruḷhaṃ kathetī’ti vadeyya, tadassa dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvatteyya, añño ca guḷhakammaṃ vivaṭaṃ kataṃ bhaveyya, sayameva rājā tesaṃ ocarakabhāvaṃ kathessatī’’ti ñatvā ‘‘dujjānaṃ kho eta’’ntiādimāha.

But the Blessed One, knowing: "If it were said directly, 'These recluses are not spies,' even if the king were to believe it, the great populace, not knowing the matter, would not believe, and would say, 'The recluse Gotama speaks whatever comes to his mouth because the king listens to his words.' That would be for the harm and suffering of that great populace for a long time, and the king's secret actions would become revealed. The king himself will declare their nature as spies," therefore said, "This is indeed difficult to know," and so forth.

Nhưng Thế Tôn, khi được nói thẳng rằng: “Những Sa-môn này không phải là gián điệp”, thì dù nhà vua có tin, nhưng đại chúng không biết rõ sự việc đó sẽ không tin, và sẽ nói rằng: “Sa-môn Gotama nói bất cứ điều gì đã được vua nghe theo lời của mình”. Điều đó sẽ gây bất lợi và khổ đau cho đại chúng trong một thời gian dài, và một việc bí mật sẽ bị tiết lộ. Đức vua sẽ tự mình nói về việc họ là gián điệp.” Sau khi biết điều này, Ngài đã nói: “Thật khó biết điều đó” và tiếp theo.

1292

Tattha kāmabhogināti iminā pana rāgābhibhavaṃ, ubhayenāpi vikkhittacittataṃ dasseti.

Here, by kāmabhoginā (sensualist), he shows subjection to passion and distraction of mind by both.

Trong đó, kāmabhoginā (người hưởng thụ dục lạc) cho thấy sự bị dục vọng chi phối và tâm bị xao nhãng bởi cả hai điều.

Puttasambādhasayananti puttehi sambādhasayanaṃ.

Puttasambādhasayana means a bed crowded with children.

Puttasambādhasayanaṃ (giường chật chội vì con cái) có nghĩa là giường chật chội vì con cái.

Ettha ca puttasīsena dārapariggahaṃ, puttadāresu uppilāvitena tesaṃ gharāvāsādihetu sokābhibhavena cittassa saṃkiliṭṭhataṃ dasseti.

Here, by the word 'children,' he indicates the taking of a wife, and by the overflowing attachment to children and wives due to their household life, he shows the defilement of the mind through being overcome by sorrow.

Ở đây, từ “con cái” dùng để chỉ việc cưới vợ, và việc tâm bị ô nhiễm do đau khổ vì nhà cửa và các thứ khác liên quan đến con cái và vợ con, điều này được thể hiện rõ ràng.

Kāsikacandananti saṇhacandanaṃ, kāsikavatthañca candanañcāti vā attho.

Kāsikacandana means fine sandalwood, or it means both Kāsika cloth and sandalwood.

Kāsikacandanaṃ (gỗ đàn hương Kāsika) là gỗ đàn hương mịn, hoặc có nghĩa là vải Kāsika và gỗ đàn hương.

Mālāgandhavilepananti vaṇṇagandhatthāya mālā, sugandhabhāvatthāya gandhaṃ, chavirāgakaraṇatthāya vilepanaṃ dhārentena.

Mālāgandhavilepana means wearing garlands for color and fragrance, perfume for a good scent, and unguent for skin adornment.

Mālāgandhavilepanaṃ (vòng hoa, hương liệu và thuốc thoa) là việc đeo vòng hoa để tạo màu sắc và mùi hương, hương liệu để tạo mùi thơm, và thuốc thoa để làm da tươi tắn.

Jātarūparajatanti suvaṇṇañceva avasiṭṭhadhanañca.

Jātarūparajata means both gold and other remaining wealth.

Jātarūparajataṃ (vàng và bạc) là vàng và các tài sản còn lại.

Sādiyantenāti paṭiggaṇhantena.

Sādiyantenā means by one who accepts.

Sādiyantenā (người chấp nhận) là người tiếp nhận.

Sabbenapi kāmesu abhigiddhabhāvameva pakāseti.

By all of this, he reveals intense craving for sensual pleasures.

Tất cả đều cho thấy sự tham đắm mãnh liệt vào các dục lạc.

1293

Saṃvāsenāti sahavāsena.

Saṃvāsenā means by living together.

Saṃvāsenā (bằng sự chung sống) là bằng sự cùng sống chung.

Sīlaṃ veditabbanti ‘‘ayaṃ pesalo vā dussīlo vā’’ti saṃvasantena ekasmiṃ ṭhāne saha vasantena jānitabbo.

Sīlaṃ veditabbaṃ means, "This person is virtuous, or he is immoral"—this should be known by one who lives together (with him), by one who resides with him in the same place.

Sīlaṃ veditabbaṃ (giới cần được biết) có nghĩa là “Người này là người có giới hạnh hay người ác giới?” cần được biết bởi người sống chung, cùng ở một nơi.

Tañca kho dīghena addhunā na ittaranti tañca sīlaṃ dīghena kālena veditabbaṃ, na ittarena.

Tañca kho dīghena addhunā na ittaraṃ means that virtue should be known over a long period, not a short one.

Tañca kho dīghena addhunā na ittaraṃ (và điều đó phải được biết qua thời gian dài, không phải ngắn ngủi) có nghĩa là giới hạnh đó phải được biết qua thời gian dài, không phải ngắn ngủi.

Katipayadivase hi saññatākāro saṃvutindriyākāro ca hutvā sakkā dassetuṃ.

For in a few days, it is possible to appear restrained and with guarded faculties.

Thật vậy, trong vài ngày, người ta có thể thể hiện vẻ ngoài của người tự chế ngự và người có các căn được bảo vệ.

Manasi karotā no amanasi karotāti tampi ‘‘sīlamassa pariggaṇhissāmī’’ti manasi karontena paccavekkhantena sakkā jānituṃ, na itarena.

Manasi karotā no amanasi karotā means that it is possible to know this (virtue) only by one who pays attention and reflects, thinking, "I will discern his virtue," not by another.

Manasi karotā no amanasi karotā (bằng cách chú tâm, không phải không chú tâm) có nghĩa là điều đó cũng có thể được biết bởi người chú tâm, suy xét rằng: “Ta sẽ nắm bắt giới hạnh của người này”, chứ không phải bởi người khác.

Paññavatāti tampi sappaññeneva paṇḍitena.

Paññavatā means this (is known) only by the wise and sagacious.

Paññavatā (bởi người có trí tuệ) có nghĩa là điều đó cũng chỉ bởi người có trí tuệ, người thông thái.

Bālo hi manasi karontopi jānituṃ na sakkoti.

For a fool, even if he pays attention, cannot know.

Thật vậy, người ngu dù có chú tâm cũng không thể biết được.

Saṃvohārenāti kathanena.

Saṃvohārenā means by speaking.

Saṃvohārenā (bằng lời nói) là bằng cách nói chuyện.

1294

‘‘Yo hi koci manussesu, vohāraṃ upajīvati;

“Whoever among humans lives by trade,

“Ai sống bằng nghề giao dịch giữa loài người,

1295

Evaṃ vāseṭṭha jānāhi, vāṇijo so na brāhmaṇo’’ti.(su. ni. 619) –

know, Vāseṭṭha, that he is a merchant, not a brāhmaṇa.”

Này Vāseṭṭha, hãy biết rằng người đó là thương gia, không phải Bà-la-môn.”

1296

Ettha hi vāṇijjaṃ vohāro nāma.

Here, trade is called vohāra.

Ở đây, buôn bán là vohāra (giao dịch).

‘‘Cattāro ariyavohārā’’ti (dī. ni. 3.313) ettha cetanā.

In "The four noble vohāras," it refers to volition.

Trong câu “Bốn ariya-vohāra (thánh ngữ)”, đó là ý chí (cetanā).

‘‘Saṅkhā samaññā paññatti vohāro’’ti (dha. sa. 1313-1315) ettha paññatti.

In "Designation, appellation, concept, vohāra," it refers to concept (paññatti).

Trong câu “ Saṅkhā samaññā paññatti vohāro (khái niệm, tên gọi, quy ước, giao dịch)”, đó là quy ước (paññatti).

‘‘Vohāramattena so vohareyyā’’ti (saṃ. ni. 1.25) ettha kathā vohāro.

In "He would converse merely by vohāra," conversation is vohāra.

Trong câu “ Vohāramattena so vohareyyā (người đó chỉ nên giao dịch bằng lời nói)”, lời nói là vohāra.

Idhāpi so eva adhippeto.

Here too, that same meaning is intended.

Ở đây, cũng có ý nghĩa tương tự.

Ekaccassa hi sammukhākathā parammukhākathāya na sameti, parammukhākathā sammukhākathāya, tathā purimakathā pacchimakathāya, pacchimakathā ca purimakathāya.

For some people, their face-to-face talk does not correspond with their talk behind their back, nor does their talk behind their back correspond with their face-to-face talk. Likewise, their earlier talk does not correspond with their later talk, nor does their later talk with their earlier talk.

Thật vậy, lời nói trực tiếp của một số người không phù hợp với lời nói gián tiếp, lời nói gián tiếp không phù hợp với lời nói trực tiếp, cũng như lời nói trước không phù hợp với lời nói sau, và lời nói sau không phù hợp với lời nói trước.

So kathentoyeva sakkā jānituṃ ‘‘asuci eso puggalo’’ti.

Such a person can be known as "this individual is impure" just by his speaking.

Người đó chỉ có thể được biết là “người này là kẻ không thanh tịnh” khi đang nói.

Sucisīlassa pana purimaṃ pacchimena, pacchimañca purimena, sammukhā kathitañca parammukhā kathitena, parammukhā kathitañca sammukhā kathitena sameti, tasmā kathentena sakkā sucibhāvo jānitunti pakāsento āha – ‘‘saṃvohārena soceyyaṃ veditabba’’nti .

But for a pure and virtuous person, earlier talk corresponds with later, later with earlier, face-to-face talk with talk behind the back, and talk behind the back with face-to-face talk. Therefore, showing that purity can be known through speaking, it is said: "Purity should be known through speech."

Nhưng đối với người có giới hạnh thanh tịnh, lời nói trước phù hợp với lời nói sau, lời nói sau phù hợp với lời nói trước, lời nói trực tiếp phù hợp với lời nói gián tiếp, và lời nói gián tiếp phù hợp với lời nói trực tiếp. Vì vậy, để làm rõ rằng sự thanh tịnh có thể được biết qua lời nói, Ngài đã nói – “sự thanh tịnh cần được biết qua lời nói (saṃvohārena soceyyaṃ veditabbaṃ)”.

1297

Thāmoti ñāṇathāmo.

Thāmo means strength of knowledge.

Thāmo (sức mạnh) là sức mạnh của trí tuệ.

Yassa hi ñāṇathāmo natthi, so uppannesu upaddavesu gahetabbagahaṇaṃ kattabbakaraṇaṃ apassanto advārikaṃ gharaṃ paviṭṭho viya carati.

For one who lacks strength of knowledge, when calamities arise, he acts like one who has entered a doorless house, not seeing what should be taken or what should be done.

Thật vậy, người không có sức mạnh trí tuệ, khi gặp phải tai họa, không biết nên nắm giữ điều gì và nên làm gì, sẽ hành động như người bước vào một ngôi nhà không có cửa.

Tenāha – ‘‘āpadāsu kho, mahārāja, thāmo veditabbo’’ti.

Therefore, it is said: "Indeed, great king, strength is to be known in adversity."

Vì vậy, Ngài nói: “Này Đại vương, sức mạnh cần được biết trong những lúc hoạn nạn.”

Sākacchāyāti sahakathāya.

Sākacchāyā means by discussion.

Sākacchāyā (bằng sự đàm luận) là bằng sự cùng nói chuyện.

Duppaññassa hi kathā udake geṇḍu viya uplavati, paññavato kathentassa paṭibhānaṃ anantaṃ hoti.

For the speech of one without wisdom floats like a ball on water, while the spontaneous wisdom of one who is wise has no end.

Thật vậy, lời nói của người ngu nổi lên như cục đất trong nước, còn khi người trí nói, sự ứng đối của họ là vô tận.

Udakavipphandaneneva hi maccho khuddako mahanto vāti paññāyati .

Indeed, by the splashing of water alone, one can tell whether a fish is small or large.

Thật vậy, chỉ qua sự quẫy nước mà người ta biết được cá nhỏ hay lớn.

1298

Iti bhagavā rañño ujukameva te ‘‘ime nāmā’’ti avatvā arahantānaṃ anarahantānañca jānanūpāyaṃ pakāsesi.

Thus, the Blessed One did not directly tell the king, "These are such-and-such persons," but revealed the means of knowing both Arahants and non-Arahants.

Như vậy, Thế Tôn đã không nói thẳng với nhà vua rằng “đây là những người đó”, mà đã chỉ ra cách để nhận biết những vị A-la-hán và những người không phải A-la-hán.

Rājā taṃ sutvā bhagavato sabbaññutāya desanāvilāsena ca abhippasanno ‘‘acchariyaṃ, bhante’’tiādinā attano pasādaṃ pakāsetvā idāni te yāthāvato bhagavato ārocento ‘‘ete, bhante, mama purisā carā’’tiādimāha.

Having heard that, and being greatly pleased by the Blessed One's omniscience and the charm of his discourse, the king expressed his delight with "It is wonderful, Venerable Sir," and so forth, and then, wishing to report the truth about those men to the Blessed One, said, "Venerable Sir, these men are my spies," and so forth.

Nhà vua, sau khi nghe điều đó, đã bày tỏ sự hoan hỷ của mình bằng câu “Thật kỳ diệu, bạch Thế Tôn” và tiếp theo, vì tin tưởng vào sự Toàn Giác của Thế Tôn và phong cách thuyết pháp của Ngài. Giờ đây, để trình bày sự thật về những người đó với Thế Tôn, Ngài đã nói: “Bạch Thế Tôn, những người này là gián điệp của con” và tiếp theo.

Tattha carāti apabbajitā eva pabbajitarūpena raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjantā paṭicchannakammantattā.

Here, carā (spies) means those who, though not recluses, eat the alms of the country in the guise of recluses, due to their hidden activities.

Trong đó, carā (gián điệp) là những người chưa xuất gia nhưng sống bằng cách ăn xin của người dân dưới hình thức xuất gia, vì họ che giấu hành vi của mình.

Ocarakāti heṭṭhā carakā.

Ocarakā means those who spy below.

Ocarakā (kẻ do thám) là những kẻ do thám từ dưới lên.

Carā hi pabbatamatthakena carantāpi heṭṭhā carakāva nihīnakammattā.

Even if spies move on mountaintops, they are still 'spies below' due to their lowly work.

Thật vậy, những kẻ do thám dù đi trên đỉnh núi cũng là những kẻ do thám từ dưới lên vì hành vi thấp kém của chúng.

Atha vā ocarakāti carapurisā.

Alternatively, ocarakā means intelligence agents.

Hoặc ocarakā (kẻ do thám) là những người gián điệp.

Ocaritvāti avacaritvā vīmaṃsitvā, tasmiṃ tasmiṃ dese taṃ taṃ pavattiṃ ñatvāti attho.

Ocaritvā means having spied, having investigated, having known the various developments in various places; this is the meaning.

Ocaritvā (sau khi do thám) có nghĩa là sau khi đi khắp nơi và điều tra, biết được những sự việc ở từng nơi đó.

Osārissāmīti paṭipajjissāmi, karissāmīti attho.

Osārissāmī means I will carry out, I will perform; this is the meaning.

Osārissāmī (con sẽ thực hiện) có nghĩa là con sẽ hành động, con sẽ làm.

Rajojallanti rajañca malañca.

Rajojalla means dust and impurity.

Rajojallaṃ (bụi và cáu bẩn) là bụi và cáu bẩn.

Pavāhetvāti suṭṭhu vikkhālanavasena apanetvā.

Pavāhetvā means having removed by thoroughly washing away.

Pavāhetvā (sau khi rửa sạch) là sau khi loại bỏ bằng cách rửa sạch hoàn toàn.

Kappitakesamassūti alaṅkārasatthe vuttavidhinā kappakehi chinnakesamassū.

Kappitakesamassū means having hair and beards cut by barbers according to the methods stated in works on adornment.

Kappitakesamassū (tóc và râu đã được cắt tỉa) là tóc và râu đã được thợ cắt tóc cắt theo phương pháp được nêu trong kinh điển về trang sức.

Kāmaguṇehīti kāmakoṭṭhāsehi, kāmabandhanehi vā samappitāti suṭṭhu appitā allīnā.

Kāmaguṇehī (with sensual pleasures) means with the components of sensual pleasure, or with the bonds of sensual pleasure. Samappitā means completely attached, clinging.

Kāmaguṇehi (bởi các đối tượng dục lạc) là bởi các phần của dục lạc, hoặc samappitā (bị gắn chặt) là bị gắn chặt, dính mắc vào các ràng buộc của dục lạc.

Samaṅgibhūtāti sahabhūtā.

Samaṅgibhūtā means endowed with.

Samaṅgibhūtā (trở nên có đầy đủ) là trở nên có cùng.

Paricāressantīti indriyāni samantato cāressanti kīḷāpessanti vā.

Paricāressantī means they will fully indulge their faculties, or they will disport themselves.

Paricāressantī (họ sẽ hưởng thụ) có nghĩa là họ sẽ làm cho các căn hoạt động khắp nơi hoặc họ sẽ vui chơi.

1299

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ tesaṃ rājapurisānaṃ attano udarassa kāraṇā pabbajitavesena lokavañcanasaṅkhātaṃ atthaṃ viditvā.

Etamatthaṃ viditvā means having understood their intention, which consists of deceiving the world in the guise of recluses for the sake of their own stomachs, those royal officials.

Etamatthaṃ viditvā (sau khi biết điều này) có nghĩa là sau khi biết sự việc đó, tức là sự lừa dối thế gian dưới hình thức xuất gia vì miếng cơm manh áo của những người lính hoàng gia đó.

Imaṃ udānanti imaṃ parādhīnatāparavañcanatāpaṭikkhepavibhāvanaṃ udānaṃ udānesi.

Imaṃ udānaṃ means he uttered this solemn utterance, which clarifies the rejection of dependence on others and deceiving others.

Imaṃ udānaṃ (lời cảm hứng này) là lời cảm hứng này, thể hiện sự bác bỏ sự phụ thuộc vào người khác và sự lừa dối người khác, Ngài đã thốt lên lời cảm hứng này.

1300

Tattha na vāyameyya sabbatthāti dūteyyaocarakakammādike sabbasmiṃ pāpadhamme ime rājapurisā viya pabbajito na vāyameyya, vāyāmaṃ ussāhaṃ na kareyya, sabbattha yattha katthaci vāyāmaṃ akatvā appamattakepi puññasmiṃyeva vāyameyyāti adhippāyo.

Here, na vāyameyya sabbatthā means a recluse should not strive, should not exert effort, in all evil deeds such as acting as a messenger or a spy, like these royal officials. The intention is that one should not strive in anything anywhere, but should strive only in even a small amount of merit.

Trong đó, na vāyameyya sabbatthā (không nên cố gắng trong mọi việc) có nghĩa là người xuất gia không nên cố gắng, không nên nỗ lực trong mọi việc ác như làm sứ giả, do thám, v.v., như những người lính hoàng gia này. Ý nghĩa là không nên nỗ lực trong bất cứ việc gì, mà chỉ nên nỗ lực trong những việc thiện dù nhỏ bé.

Nāññassa puriso siyāti pabbajitarūpena aññassa puggalassa sevakapuriso na siyā.

Nāññassa puriso siyā means one should not be a servant of another person in the guise of a recluse.

Nāññassa puriso siyā (không nên là người hầu của người khác) có nghĩa là người xuất gia không nên là người hầu của bất kỳ người nào khác.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Evarūpassapi ocarakādipāpakammassa kattabbattā.

Because such evil deeds as being a spy must then be performed.

Vì người đó sẽ phải làm những việc ác như do thám.

Nāññaṃ nissāya jīveyyāti aññaṃ paraṃ issarādiṃ nissāya ‘‘tappaṭibaddhaṃ me sukhadukkha’’nti evaṃcitto hutvā na jīvikaṃ pavatteyya, attadīpo attasaraṇo anaññasaraṇo eva bhaveyya.

Nāññaṃ nissāya jīveyyā means one should not lead one's life with the thought, "My happiness and suffering depend on another," relying on another, such as a master; one should be self-dependent, self-refuged, and without refuge in others.

Nāññaṃ nissāya jīveyyā (không nên sống dựa vào người khác) có nghĩa là không nên duy trì cuộc sống với tâm nghĩ rằng “hạnh phúc và khổ đau của ta phụ thuộc vào người khác”, mà nên là một hòn đảo cho chính mình, một nơi nương tựa cho chính mình, không nương tựa vào ai khác.

Atha vā anatthāvahato ‘‘ocaraṇa’’nti laddhanāmakattā aññaṃ akusalakammaṃ nissāya na jīveyya.

Alternatively, because it is called "spying" as it brings harm, one should not live by relying on another unwholesome deed.

Hoặc, vì “do thám” được gọi như vậy vì nó mang lại sự bất lợi, nên không nên sống dựa vào bất kỳ hành động bất thiện nào khác.

Dhammena na vaṇiṃ careti dhanādiatthāya dhammaṃ na katheyya.

Dhammena na vaṇiṃ care means one should not speak the Dhamma for the sake of wealth, etc.

Dhammena na vaṇiṃ care (không nên buôn bán Chánh pháp) có nghĩa là không nên thuyết pháp vì tiền bạc hay những lợi lộc khác.

Yo hi dhanādihetu paresaṃ dhammaṃ deseti, so dhammena vāṇijjaṃ karoti nāma, evaṃ dhammena taṃ na careyya.

For one who teaches the Dhamma to others for the sake of wealth, etc., is said to be trading with the Dhamma; one should not engage in that with the Dhamma.

Thật vậy, người nào thuyết pháp cho người khác vì tiền bạc hay những lợi lộc khác thì được gọi là buôn bán Chánh pháp. Không nên thực hành việc buôn bán đó bằng Chánh pháp.

Atha vā dhanādīnaṃ atthāya kosalarañño puriso viya ocarakādikammaṃ karonto parehi anāsaṅkanīyatāya pabbajjāliṅgasamādānādīni anutiṭṭhanto dhammena vāṇijjaṃ karoti nāma.

Alternatively, one who, acting like King Kosala's men, performs espionage and similar deeds for the sake of wealth, etc., and practices adopting the signs of monasticism and so forth so as not to be suspected by others, is said to be trading with the Dhamma.

Hoặc, người nào làm những việc như do thám, như những người lính của vua Kosala, vì tiền bạc và những thứ khác, và thực hành việc thọ trì hình tướng xuất gia để không bị người khác nghi ngờ, thì được gọi là buôn bán Chánh pháp.

Yopi idha parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carantopi aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati, sopi dhammena vāṇijjaṃ karoti nāma, evaṃ dhammena vāṇijjaṃ na care, na kareyyāti attho.

Even one who practices the pure holy life here, yet practices the holy life with the aspiration to be reborn in a certain divine realm, is said to be trading with the Dhamma. Thus, one should not engage in such a trade with the Dhamma; this is the meaning.

Ngay cả người nào, dù đang thực hành đời sống Phạm hạnh thanh tịnh ở đây, nhưng lại thực hành đời sống Phạm hạnh với nguyện vọng được sinh vào một cõi trời nào đó, thì người đó cũng được gọi là buôn bán Chánh pháp. Ý nghĩa là không nên buôn bán Chánh pháp, không nên làm điều đó.

1301

Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The explanation of the second Sutta is concluded.

Chú giải Sutta thứ hai đã hoàn tất.

1302

3. Paccavekkhaṇasuttavaṇṇanā

3. Explanation of the Paccavekkhaṇa Sutta

3. Chú giải Sutta Paccavekkhaṇa

1303

53. Tatiye attano aneke pāpake akusale dhamme pahīneti lobhadosamohaviparītamanasikāraahirikānottappakodhūpanāhamakkhapalāsaissāmacchariyamāyā- sāṭheyyathambhasārambhamānātimānamadapamādataṇhāavijjātividhākusalamūladuccaritasaṃkilesavisama- saññāvitakkapapañcacatubbidhavipallāsaāsavaoghayogaganthāgatigamanataṇhupādānapañcavidha- cetokhilapañcacetovinibandhanīvaraṇābhinandanachavivāda- mūlataṇhākāyasattānusayaaṭṭhamicchattanava- taṇhāmūlakadasākusalakammapathadvāsaṭṭhidiṭṭhigataaṭṭhasatataṇhāvicaritādippabhede attano santāne anādikālapavatte diyaḍḍhasahassakilese taṃsahagate cāpi aneke pāpake lāmake akosallasambhūtaṭṭhena akusale dhamme anavasesaṃ saha vāsanāya bodhimūleyeva pahīne ariyamaggena samucchinne paccavekkhamāno ‘‘ayampi me kileso pahīno, ayampi me kileso pahīno’’ti anupadapaccavekkhaṇāya paccavekkhamāno bhagavā nisinno hoti.

In the third Sutta, ‘many evil, unwholesome states of his own abandoned’ means the one thousand five hundred defilements such as greed, hatred, delusion, perverted attention, shamelessness, fearlessness of blame, anger, rancour, denigration, domineering, envy, avarice, deceit, craftiness, stubbornness, arrogance, excessive pride, intoxication, heedlessness, craving, ignorance, the three roots of unwholesomeness, the three kinds of misconduct, defilements, perverted perceptions, thoughts, papañca, the four kinds of perversions, āsavas, ogas, yogas, ganthas, gatis, gamana, craving, clinging, the five kinds of mental barrenness, the five mental fetters, hindrances, delight, the six roots of contention, craving as the body, the seven anusayas, the eight wrong views, the nine roots of craving, the ten unwholesome courses of action, the sixty-two kinds of wrong views, the one hundred and eight kinds of craving-inclinations, and other such kinds of defilements that have continuously arisen in his own continuity since time immemorial, as well as those associated with them, which are many, evil, base, and unwholesome in the sense of arising from lack of skill. These defilements, completely abandoned at the root of the Bodhi tree, together with their latent tendencies, eradicated by the Noble Path, were reviewed by the Blessed One, sitting there, reviewing them step-by-step, saying: "This defilement of mine is abandoned, this defilement of mine is abandoned."

53. Trong bài kệ thứ ba: "Những pháp bất thiện, ác nghiệp đã được Ngài diệt trừ" có nghĩa là: Đức Phật đang an tọa, quán xét những phiền não một ngàn rưỡi, cùng với các pháp bất thiện, ti tiện, ác nghiệp khác, phát sinh từ sự vô minh, vốn đã tồn tại trong dòng tâm thức của Ngài từ vô thỉ kiếp, thuộc các loại như: tham, sân, si, tác ý sai lầm, vô tàm, vô quý, phẫn nộ, hiềm hận, phỉ báng, não hại, tật đố, xan tham, lừa dối, xảo trá, cứng đầu, tranh chấp, kiêu mạn, quá kiêu mạn, say đắm, phóng dật, ái, vô minh; ba loại căn bất thiện; các uế nhiễm của ác hạnh; tà tưởng, tà tư duy, hý luận; bốn loại điên đảo; các lậu hoặc (āsava), bộc lưu (ogha), kiết sử (yoga), triền cái (gantha), năm loại chướng ngại tâm (cetokhila), năm loại trói buộc tâm (cetovinibandhana), năm loại triền cái (nīvaraṇa), sáu loại gốc rễ tranh chấp do ái dục (taṇhākāya), bảy loại tùy miên (anusaya), tám loại tà kiến (micchattā), chín loại gốc rễ ái dục (taṇhāmūla), mười loại nghiệp đạo bất thiện, sáu mươi hai loại tà kiến, một trăm lẻ tám loại hành vi ái dục, v.v., đã được Ngài diệt trừ hoàn toàn cùng với tập khí (vāsanā) ngay tại cội Bồ-đề, đã được nhổ tận gốc bằng Thánh đạo. Ngài quán xét từng bước rằng: "Phiền não này đã được ta diệt trừ, phiền não này cũng đã được ta diệt trừ."

1304

Aneke ca kusale dhammeti sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanaṃ cattāro satipaṭṭhānā, cattāro sammappadhānā, cattāro iddhipādā, cattāro ariyamaggā, cattāri phalāni, catasso paṭisambhidā, catuyoniparicchedakañāṇaṃ, cattāro ariyavaṃsā, cattāri vesārajjañāṇāni, pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgiko sammāsamādhi, pañcañāṇiko sammāsamādhi, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissāraṇīyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanañāṇāni, pañca vimuttiparipācanīyā saññā, cha anussatiṭṭhānāni, cha gāravā, cha nissāraṇīyā dhātuyo, cha satatavihārā, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniyā dhammā, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅgā, satta sappurisadhammā, satta nijjaravatthūni, satta saññā, satta dakkhiṇeyyapuggaladesanā, satta khīṇāsavabaladesanā, aṭṭha paññāpaṭilābhahetudesanā, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkamā, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakkā, aṭṭha abhibhāyatanadesanā, aṭṭha vimokkhā, nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinayā, nava saññā, nava nānattāni, nava anupubbavihārā, dasa nāthakaraṇā dhammā, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathā, dasa sammattāni, dasa ariyavāsā, dasa asekkhā dhammā, dasa tathāgatabalāni, ekādasa mettānisaṃsā, dvādasa dhammacakkākārā, terasa dhutaṅgaguṇā, cuddasa buddhañāṇāni, pannarasa vimuttiparipācanīyā dhammā, soḷasavidhā ānāpānassati, soḷasa aparantapanīyā dhammā, aṭṭhārasa mahāvipassanā, aṭṭhārasa buddhadhammā, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paññāsa udayabbayañāṇāni, paropaññāsa kusalā dhammā, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇaṃ, anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇāni, tathā anantāsu lokadhātūsu anantānaṃ sattānaṃ āsayādivibhāvanañāṇāni cāti evamādike aneke attano kusale anavajjadhamme anantakālaṃ pāramiparibhāvanāya maggabhāvanāya ca pāripūriṃ vuddhiṃ gate ‘‘imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjanti, imepi anavajjadhammā mayi saṃvijjantī’’ti rucivasena manasikārābhimukhe buddhaguṇe vaggavagge puñjapuñje katvā paccavekkhamāno nisinno hoti.

‘And many wholesome states brought to perfection’ refers to virtue, concentration, wisdom, liberation, the knowledge and vision of liberation, the four foundations of mindfulness, the four right exertions, the four bases of psychic power, the four Noble Paths, the four Fruits, the four analytical knowledges (paṭisambhidā), the knowledge of distinguishing the four kinds of births, the four Noble Lineages, the four kinds of knowledge of self-confidence, the five factors of striving, the Right Concentration with five constituents, the Right Concentration with five knowledges, the five faculties, the five powers, the five elements leading to liberation, the five knowledges of liberation-spheres, the five perceptions conducive to the ripening of liberation, the six bases of recollection, the six kinds of respect, the six elements leading to liberation, the six continuous abodes, the six unsurpassable states, the six penetrating wisdoms, the six supernormal powers, the six uncommon knowledges, the seven conditions of non-decline, the seven Noble Treasures, the seven factors of awakening (bojjhaṅgas), the seven qualities of a good person, the seven principles of wearing out (defilements), the seven perceptions, the teaching on the seven persons worthy of offerings, the teaching on the seven powers of an arahant, the teaching on the eight causes for gaining wisdom, the eight kinds of rightness, the eight transcendences of worldly conditions, the eight bases for commencing effort, the teaching on the eight inopportune moments, the eight thoughts of a great man, the teaching on the eight spheres of mastery, the eight liberations, the nine states based on wise attention, the nine factors of purification and striving, the teaching on the nine abodes of beings, the nine ways of subduing resentment, the nine perceptions, the nine varieties, the nine gradual abidings, the ten qualities that make one a protector, the ten kasiṇa-bases, the ten wholesome courses of action, the ten kinds of rightness, the ten Noble abodes, the ten qualities of a trainee, the ten powers of a Tathāgata, the eleven benefits of loving-kindness, the twelve aspects of the Wheel of Dhamma, the thirteen dhutaṅga qualities, the fourteen Buddha-knowledges, the fifteen qualities conducive to the ripening of liberation, the sixteen kinds of mindfulness of breathing, the sixteen qualities that prevent future suffering, the eighteen great insights, the eighteen Buddha-qualities, the nineteen knowledges of reviewing, the forty-four knowledge-bases, the fifty knowledges of rise and fall, more than fifty wholesome qualities, the seventy-seven knowledge-bases, the great vajra-knowledge moving through two million four hundred thousand crores of attainments, the knowledges of infinite-method-omnipresent analysis and reviewing teachings, and similarly, the knowledges of discerning the dispositions of infinite beings in infinite world-systems, and other such many blameless wholesome qualities of his own that have reached perfection and growth through the cultivation of perfections and the cultivation of the path for an endless period of time. He sat reviewing these, grouping them into sections and heaps, with delight and focusing his attention on these Buddha-qualities, thinking: “These blameless qualities also exist in me, these blameless qualities also exist in me.”

"Và những pháp thiện đã được tu tập viên mãn" có nghĩa là: Ngài đang an tọa, quán xét các đức Phật, được Ngài tác ý một cách hoan hỷ, từng nhóm, từng đống, như: giới, định, tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến; bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna), bốn chánh cần (sammappadhāna), bốn thần túc (iddhipāda), bốn Thánh đạo (ariyamagga), bốn Thánh quả (phalā), bốn tuệ phân tích (paṭisambhidā), tuệ phân biệt bốn loại sinh xứ (yoniparicchedakañāṇa), bốn Thánh chủng (ariyavaṃsa), bốn vô sở úy trí (vesārajjañāṇa); năm chi cần tinh tấn (padhāniyaṅga), chánh định có năm chi, chánh định có năm tuệ, năm căn (indriya), năm lực (bala), năm giới xuất ly (nissāraṇīya dhātu), năm tuệ giải thoát xứ (vimuttāyatanañāṇa), năm tưởng làm cho giải thoát chín muồi (vimuttiparipācanīya saññā); sáu niệm xứ (anussatiṭṭhāna), sáu pháp cung kính (gārava), sáu giới xuất ly (nissāraṇīya dhātu), sáu pháp an trú thường xuyên (satatavihāra), sáu vô thượng (anuttariya), sáu tuệ hướng đến sự thâm nhập (nibbedhabhāgiyā paññā), sáu thắng trí (abhiññā), sáu tuệ không chung (asādhāraṇañāṇa); bảy pháp bất thối chuyển (aparihāniya dhamma), bảy Thánh tài (ariyadhana), bảy chi giác (bojjhaṅga), bảy pháp của bậc chân nhân (sappurisadhamma), bảy nền tảng diệt trừ (nijjaravatthu), bảy tưởng (saññā), bảy pháp được giảng dạy về các đối tượng cúng dường (dakkhiṇeyyapuggala desanā), bảy pháp được giảng dạy về các lực của bậc lậu tận (khīṇāsavabala desanā); tám pháp được giảng dạy về nguyên nhân đạt được tuệ (paññāpaṭilābhahetu desanā), tám chánh (sammattā), tám pháp vượt qua thế gian (lokadhammātikkama), tám đối tượng khởi đầu (ārambhavatthu), tám pháp được giảng dạy về các khoảnh khắc không thuận lợi (akkhaṇadesanā), tám đại nhân tư duy (mahāpurisavitakka), tám pháp được giảng dạy về thắng xứ (abhibhāyatana desanā), tám giải thoát (vimokkha); chín pháp có gốc từ như lý tác ý (yonisomanasikāramūlaka dhamma), chín chi cần tinh tấn để thanh tịnh (pārisuddhipadhāniyaṅga), chín pháp được giảng dạy về các cảnh giới chúng sinh (sattāvāsadesanā), chín pháp chế ngự sân hận (āghātappaṭivinaya), chín tưởng (saññā), chín dị biệt (nānattā), chín trú xứ tuần tự (anupubbavihāra); mười pháp tác thành nơi nương tựa (nāthakaraṇa dhamma), mười biến xứ (kasiṇāyatana), mười nghiệp đạo thiện (kusalakammapatha), mười chánh (sammattā), mười Thánh trú (ariyavāsa), mười pháp vô học (asekkhā dhamma), mười lực của Như Lai (tathāgatabala); mười một lợi ích của tâm từ (mettānisaṃsa); mười hai phương diện của bánh xe Pháp (dhammacakkākāra); mười ba pháp đầu đà (dhutaṅgaguṇa); mười bốn Phật trí (buddhañāṇa); mười lăm pháp làm cho giải thoát chín muồi (vimuttiparipācanīya dhamma); mười sáu loại niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati); mười sáu pháp không làm cho người khác đau khổ (aparantapanīya dhamma); mười tám đại quán (mahāvipassanā); mười tám Phật pháp (buddhadhamma); mười chín tuệ quán xét (paccavekkhaṇañāṇa); bốn mươi bốn tuệ xứ (ñāṇavatthu); năm mươi tuệ sinh diệt (udayabbayañāṇa); hơn năm mươi pháp thiện; bảy mươi bảy tuệ xứ (ñāṇavatthu); tuệ Đại Kim Cương đi vào hai triệu bốn trăm ngàn vạn định (samāpatti); tuệ quán xét và giảng dạy các pháp duyên khởi vô tận phương diện (anantanayasamantapaṭṭhānapavicayapaccavekkhaṇadesanāñāṇa); và tuệ phân biệt căn tánh, v.v. của vô số chúng sinh trong vô số thế giới (āsayādivibhāvanañāṇa), v.v. đã được Ngài tu tập viên mãn và phát triển qua vô lượng kiếp bằng sự tu tập ba-la-mật và tu tập đạo lộ, rằng: "Những pháp không lỗi lầm này có trong ta, những pháp không lỗi lầm này có trong ta."

Te ca kho sapadesato eva, na nippadesato.

And indeed, these were reviewed only partially, not completely.

Tuy nhiên, sự quán xét đó chỉ là một phần, không phải toàn bộ.

Sabbe buddhaguṇe bhagavatāpi anupadaṃ anavasesato manasi kātuṃ na sakkā anantāparimeyyabhāvato.

Even the Blessed One could not fully attend to all the Buddha-qualities step-by-step, because they are infinite and immeasurable.

Ngay cả Đức Phật cũng không thể tác ý toàn bộ các công đức của chư Phật một cách chi tiết, vì chúng là vô tận và vô lượng.

1305

Vuttañhetaṃ –

For this was said:

Điều này đã được nói:

1306

‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

“Even a Buddha might praise a Buddha’s virtue,

Nếu một vị Phật tán thán công đức của một vị Phật khác,

1307

Kappampi ce aññamabhāsamāno;

If he spoke of nothing else for an eon;

Dù trong một kiếp mà không nói lời nào khác;

1308

Khīyetha kappo ciradīghamantare,

The eon, long and vast, would come to an end,

Kiếp đó sẽ qua đi trong thời gian dài vô tận,

1309

Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.

But the Tathāgata’s praise would not diminish.”

Nhưng công đức của Như Lai sẽ không bao giờ cạn.

1310

Aparampi vuttaṃ –

And further, it was said:

Và điều này cũng đã được nói:

1311

‘‘Asaṅkhyeyyāni nāmāni, saguṇena mahesino;

“The names of the Great Seer, together with his qualities, are countless;

Vị Đại Tiên có vô số danh hiệu cùng với các công đức;

1312

Guṇena nāmamuddheyyaṃ, api nāma sahassato’’ti.

One might enumerate his names by his qualities, even by the thousands, yet they are countless.”

Dù có ngàn danh hiệu cũng chỉ là một phần nhỏ của công đức.

1313

Tadā hi bhagavā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto vihāraṃ pavisitvā gandhakuṭippamukhe ṭhatvā bhikkhūsu vattaṃ dassetvā gatesu mahāgandhakuṭiṃ pavisitvā paññattavarabuddhāsane nisinno attano atītajātivisayaṃ ñāṇaṃ pesesi.

At that time, after partaking of his meal and returning from his alms round, the Blessed One entered the monastery. Standing at the entrance to the Perfumed Chamber (Gandhakuṭi), after the bhikkhus had shown their respect and departed, he entered the Great Perfumed Chamber and sat on the prepared noble Buddha-seat. He directed his knowledge towards the realm of his past existences.

Vào lúc đó, Đức Thế Tôn, sau khi thọ trai và trở về từ việc khất thực, Ngài đi vào tinh xá, đứng tại cửa Hương Thất (Gandhakuṭi), chỉ dạy các Tỳ-khưu về bổn phận rồi khi họ đã đi, Ngài đi vào Đại Hương Thất, an tọa trên Phật tòa cao quý đã được trải sẵn, và hướng trí tuệ của mình đến các kiếp quá khứ.

Athassa tāni nirantaraṃ poṅkhānupoṅkhaṃ anantāparimāṇappabhedā upaṭṭhahiṃsu.

Then, those limitless and immeasurable varieties of past sufferings continuously appeared to him in succession.

Khi đó, vô số chủng loại khổ đau từ các kiếp quá khứ hiện ra trước Ngài một cách liên tục, lớp lớp, vô biên vô lượng.

So ‘‘evaṃ mahantassa nāma dukkhakkhandhassa mūlabhūtā ime kilesā’’ti kilesavisayaṃ ñāṇācāraṃ pesetvā te pahānamukhena anupadaṃ paccavekkhitvā ‘‘ime vata kilesā anavasesato mayhaṃ suṭṭhu pahīnā’’ti puna tesaṃ pahānakaraṃ sākāraṃ saparivāraṃ sauddesaṃ ariyamaggaṃ paccavekkhanto anantāparimāṇabhede attano sīlādianavajjadhamme manasākāsi.

Thinking, "These defilements are indeed the root cause of such a great mass of suffering," he directed his cognitive attention to the defilements, reviewing them one by one through the act of abandoning them. Then, he reflected: "These defilements are truly and completely abandoned by me." Thereupon, he again contemplated the Noble Path—the means of abandoning those defilements—with its characteristics, its retinue, and its origin. In this way, he attended to his own countless blameless qualities such as virtue, which were immeasurable in their varieties.

Ngài hướng trí tuệ của mình đến đối tượng phiền não, quán xét: "Những phiền não này chính là gốc rễ của khối khổ đau to lớn như vậy," rồi Ngài quán xét chúng từng bước qua phương pháp diệt trừ. Sau đó, Ngài lại quán xét Thánh đạo, là nguyên nhân diệt trừ các phiền não đó, với đầy đủ các phương diện, các chi phần, và mục đích, rằng: "Chắc chắn rằng, những phiền não này đã được ta diệt trừ hoàn toàn." Ngài tác ý đến vô số pháp không lỗi lầm của mình như giới, v.v., đã phát triển vô biên vô lượng.

Tena vuttaṃ –

Therefore, it was said:

Vì vậy, đã được nói:

1314

‘‘Tena kho pana samayena bhagavā attano aneke pāpake akusale dhamme pahīne paccavekkhamāno nisinno hoti, aneke ca kusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate’’ti.

“At that time, the Blessed One was sitting, reviewing the many evil, unwholesome states of his own that had been abandoned, and the many wholesome states that had been brought to perfection through cultivation.”

"Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đang an tọa, quán xét những pháp bất thiện, ác nghiệp đã được Ngài diệt trừ, và những pháp thiện đã được tu tập viên mãn."

1315

Evaṃ paccavekkhitvā uppannapītisomanassuddesabhūtaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having thus reviewed, he uttered this Udāna (inspired utterance), which served as the expression of the joy and happiness that had arisen.

Sau khi quán xét như vậy, Ngài đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) này, là sự biểu lộ của niềm hoan hỷ và hân hoan phát sinh.

1316

Tattha ahu pubbeti arahattamaggañāṇuppattito pubbe sabbopi cāyaṃ rāgādiko kilesagaṇo mayhaṃ santāne ahu āsi, na imasmiṃ kilesagaṇe kocipi kileso nāhosi.

Therein, ‘ahu pubbe’ (it was formerly) means that before the arising of the knowledge of Arahantship, all this multitude of defilements such as lust was present in my continuity; there was no defilement in this multitude that was not present.

Trong đó, "ahu pubbe" có nghĩa là: Trước khi Thánh trí A-la-hán đạo phát sinh, tất cả các nhóm phiền não như tham, v.v., đều đã tồn tại trong dòng tâm thức của ta. Không có phiền não nào trong nhóm này là chưa từng tồn tại.

Tadā nāhūti tadā tasmiṃ kāle ariyamaggakkhaṇe so kilesagaṇo na ahu na āsi, tattha aṇumattopi kileso aggamaggakkhaṇe appahīno nāma natthi.

‘Tadā nāhū’ (then it was not) means that at that time, at the moment of the Noble Path, that multitude of defilements was not present; at the moment of the highest Path, there was not even an atom of defilement that was not abandoned.

"Tadā nāhū" có nghĩa là: Vào lúc đó, tại thời điểm của Thánh đạo, nhóm phiền não đó không còn tồn tại. Tại thời điểm của A-la-hán đạo, không có dù chỉ một hạt phiền não nhỏ nhất nào là chưa được diệt trừ.

‘‘Tato nāhū’’tipi paṭhanti, tato arahattamaggakkhaṇato paraṃ nāsīti attho.

Some also read, “Tato nāhū” (from then it was not), meaning it was not after the moment of Arahantship.

Cũng có bản đọc là "Tato nāhū", có nghĩa là sau thời điểm của A-la-hán đạo, chúng không còn tồn tại.

Nāhu pubbeti yo cāyaṃ mama aparimāṇo anavajjadhammo etarahi bhāvanāpāripūriṃ gato upalabbhati, sopi ariyamaggakkhaṇato pubbe na ahu na āsi.

As for "Nāhu pubbe" (Did not exist before): that immeasurable blameless state, which, having reached the perfection of cultivation, is now attained by me, that also did not exist before the moment of the noble path.

"Nāhu pubbe" có nghĩa là: Pháp không lỗi lầm vô biên mà nay ta đã đạt được sự viên mãn của sự tu tập, nó cũng không tồn tại trước thời điểm của Thánh đạo.

Tadā ahūti yadā pana me aggamaggañāṇaṃ uppannaṃ, tadā sabbopi me anavajjadhammo āsi.

As for "Tadā ahū" (Then it existed): when my knowledge of the supreme path arose, then all of the blameless state existed for me.

"Tadā ahū" có nghĩa là: Nhưng khi Thánh trí A-la-hán đạo của ta phát sinh, thì tất cả các pháp không lỗi lầm đều đã có trong ta.

Aggamaggādhigamena hi saddhiṃ sabbepi sabbaññuguṇā buddhānaṃ hatthagatā eva honti.

Indeed, with the attainment of the supreme path, all the qualities of omniscience come into the hands of the Buddhas.

Thật vậy, cùng với sự chứng đắc A-la-hán đạo, tất cả các công đức của bậc Toàn Giác đều nằm trong tầm tay của chư Phật.

1317

Na cāhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatīti yo pana so anavajjadhammo ariyamaggo mayhaṃ bodhimaṇḍe uppanno, yena sabbo kilesagaṇo anavasesaṃ pahīno, so yathā mayhaṃ maggakkhaṇato pubbe na cāhu na ca ahosi, evaṃ attanā pahātabbakilesābhāvato te kilesā viya ayampi na ca bhavissati anāgate na uppajjissati, etarahi paccuppannakālepi na vijjati na upalabbhati attanā kattabbakiccābhāvato.

As for "Na cāhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatī" (Did not exist nor will it exist, nor does it exist now): that noble path, which is truly the blameless state, arose for me at the Bodhi-maṇḍa, by which all defilements were completely abandoned by me; that noble path, just as it did not exist before the moment of my path, so too, due to the absence of defilements to be abandoned by itself, this noble path will not exist in the future, it will not arise, and in the present moment, it does not exist, it is not found, due to the absence of any task to be done by itself.

"Na cāhu na ca bhavissati, na cetarahi vijjatī" có nghĩa là: Thánh đạo, là pháp không lỗi lầm đã phát sinh nơi ta tại cội Bồ-đề, nhờ đó mà tất cả các nhóm phiền não đã được diệt trừ hoàn toàn. Thánh đạo đó, như trước thời điểm Thánh đạo của ta nó không tồn tại, thì tương tự như vậy, vì không còn phiền não nào cần phải diệt trừ, nên Thánh đạo này cũng sẽ không phát sinh trong tương lai, và ngay cả trong hiện tại cũng không còn tồn tại, vì không còn việc gì cần phải làm nữa.

Na hi ariyamaggo anekavāraṃ pavattati.

For the noble path does not occur repeatedly.

Thánh đạo không diễn ra nhiều lần.

Tenevāha – ‘‘na pāraṃ diguṇaṃ yantī’’ti.

Therefore, it is said: "They do not cross to the other shore twice."

Vì thế mới nói: "Không đến bờ bên kia hai lần."

1318

Iti bhagavā ariyamaggena attano santāne anavasesaṃ pahīne akusale dhamme bhāvanāpāripūriṃ gate aparimāṇe anavajjadhamme ca paccavekkhamāno attupanāyikapītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānesi.

Thus, the Bhagavā, reflecting upon the unwholesome states completely abandoned in His own continuum by the noble path, and on the immeasurable blameless states that had reached the perfection of cultivation, uttered an udāna, released with a surge of joy that arose in Himself.

Như vậy, Đức Thế Tôn đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) với niềm hân hoan dâng trào trong Ngài, khi Ngài quán xét những pháp bất thiện đã được đoạn trừ hoàn toàn trong tâm Ngài bằng Thánh đạo (ariyamagga), và những pháp vô tội vô lượng đã đạt đến sự viên mãn của sự tu tập (bhāvanā).

Purimāya kathāya purimavesārajjadvayameva kathitaṃ, pacchimadvayaṃ sammāsambodhiyā pakāsitattā pakāsitameva hotīti.

By the former statement, only the first two fearlessnesses are spoken of; the latter two are considered as declared because they are revealed through perfect self-awakening.

Trong lời nói trước, chỉ hai sự tự tin (vesārajja) đầu tiên được đề cập, còn hai sự tự tin sau được xem như đã hiển lộ vì chúng đã được tuyên bố qua sự Giác ngộ Hoàn toàn (sammāsambodhi).

1319

Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the third Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ ba đã hoàn tất.

1320

4. Paṭhamanānātitthiyasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the First Nānātitthiya Sutta

4. Chú giải bài kinh Nānātitthiya thứ nhất

1321

54. Catutthe nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakāti ettha taranti etena saṃsāroghanti titthaṃ, nibbānamaggo.

In the fourth^*, regarding "Nānātitthiya Samaṇabrāhmaṇaparibbājakā" (Wanderers, Ascetics, and Brahmins of various sects): a "tittha" is that by which one crosses the flood of saṃsāra, i.e., the path to Nibbāna.

Trong bài kinh thứ tư, từ nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā (các sa-môn, bà-la-môn, du sĩ ngoại đạo khác nhau), “tittha” (bến bờ) nghĩa là con đường Niết Bàn (nibbānamagga), vì người ta vượt qua dòng sông luân hồi (saṃsārogha) bằng con đường đó.

Idha pana viparītavipallāsavasena diṭṭhigatikehi tathā gahitadiṭṭhidassanaṃ ‘‘tittha’’nti adhippetaṃ.

Here, however, due to perverse distortion, the view held by those with fixed views is intended as "tittha."

Tuy nhiên, ở đây, “tittha” được hiểu là những quan điểm (diṭṭhi) được những người chấp thủ tà kiến (diṭṭhigatika) nắm giữ theo cách sai lầm, điên đảo.

Tasmiṃ sassatādinānākāre titthe niyuttāti nānātitthiyā, nagganigaṇṭhādisamaṇā ceva kaṭhakalāpādibrāhmaṇā ca pokkharasātādiparibbājakā ca samaṇabrāhmaṇaparibbājakā.

"Nānātitthiyā" are those engaged in various such "titthas" like eternalism; "samaṇabrāhmaṇaparibbājakā" are ascetics like the Naked Ascetics (Nagganigaṇṭha), Brahmins like Kaṭhakalāpa, and wanderers like Pokkharasāta.

Những người nānātitthiyā là những người cố định trong các bến bờ quan điểm khác nhau như thường kiến (sassata) v.v...; những sa-môn (samaṇā) như các Nigantha khỏa thân, các bà-la-môn (brāhmaṇā) như Kaṭhakalāpa v.v..., và các du sĩ (paribbājakā) như Pokkharasāta v.v... là samaṇabrāhmaṇaparibbājakā (sa-môn, bà-la-môn, du sĩ).

Nānātitthiyā ca te samaṇabrāhmaṇaparibbājakā cāti nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā.

And since they are "nānātitthiyā" and they are also "samaṇabrāhmaṇaparibbājakā," they are called "nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā."

Vì họ là những người ngoại đạo có quan điểm khác nhau (nānātitthiyā) và họ là các sa-môn, bà-la-môn, du sĩ, nên họ được gọi là nānātitthiyasamaṇabrāhmaṇaparibbājakā.

1322

‘‘Sassato attā ca loko cā’’tiādinā passanti etāya, sayaṃ vā passati, tathā dassanamattameva vāti diṭṭhi, micchābhinivesassetaṃ adhivacanaṃ.

"Diṭṭhi" (view) is that by which they see, or one sees by oneself, or it is merely such seeing, as in "The self and the world are eternal," etc.; this is a term for wrong fixed views.

Từ “diṭṭhi” (kiến, quan điểm) là cái mà người ta thấy bằng nó, hoặc tự mình thấy, hoặc chỉ là sự thấy như vậy, như trong câu “Tự ngã và thế giới là thường còn” v.v... Đây là tên gọi của sự chấp thủ sai lầm (micchābhinivesa).

Sassatādivasena nānā anekavidhā diṭṭhiyo etesanti nānādiṭṭhikā.

"Nānādiṭṭhikā" (having various views) are those who have many diverse views, such as eternalism.

Vì những người này có nhiều quan điểm (diṭṭhi) khác nhau (nānā anekavidhā) như thường kiến (sassata) v.v..., nên họ được gọi là nānādiṭṭhikā (những người có nhiều quan điểm).

Sassatādivaseneva khamanaṃ khanti, rocanaṃ ruci, atthato ‘‘sassato attā ca loko cā’’tiādinā (udā. 55) pavatto cittavipallāso saññāvipallāso ca.

"Khamanaṃ" is endurance, "ruci" is liking, in essence, the mental distortion and perception distortion that arise from "the self and the world are eternal," etc. (Ud. 55).

Sự chấp nhận (khamana) là khanti (nhẫn nại), sự ưa thích (rocana) là ruci (ưa thích), theo nghĩa thực chất, đó là sự điên đảo của tâm (cittavipallāsa) và sự điên đảo của tri giác (saññāvipallāsa) phát sinh như trong câu “Tự ngã và thế giới là thường còn” v.v...

Tathā nānā khantiyo etesanti nānākhantikā, nānā ruciyo etesanti nānārucikā.

Likewise, "nānākhantikā" (having various tolerances) are those who have various tolerances; "nānārucikā" (having various likings) are those who have various likings.

Tương tự, vì những người này có nhiều sự chấp nhận khác nhau, nên họ là nānākhantikā (những người có nhiều sự chấp nhận); vì họ có nhiều sự ưa thích khác nhau, nên họ là nānārucikā (những người có nhiều sự ưa thích).

Diṭṭhigatikā hi pubbabhāge tathā tathā cittaṃ rocetvā khamāpetvā ca pacchā ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisanti.

Indeed, those with fixed views, having first pleased their minds in various ways and endured, later cling to the idea, "This alone is true, all else is false."

Thật vậy, những người chấp thủ tà kiến (diṭṭhigatika) trước tiên làm cho tâm ưa thích và chấp nhận theo nhiều cách khác nhau, sau đó họ chấp chặt vào quan điểm “Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm”.

Atha vā ‘‘aniccaṃ nicca’’ntiādinā tathā tathā dassanavasena diṭṭhi, khamanavasena khanti, ruccanavasena rucīti evaṃ tīhipi padehi diṭṭhi eva vuttāti veditabbā.

Alternatively, it should be understood that "diṭṭhi" (view) is seeing in various ways, such as "impermanent is permanent"; "khanti" (tolerance) is enduring; "ruci" (liking) is delighting. Thus, by these three terms, "diṭṭhi" itself is meant.

Hoặc, nên hiểu rằng từ “diṭṭhi” (kiến) được nói đến bằng ba từ này: “diṭṭhi” theo cách thấy như “vô thường là thường” v.v..., “khanti” (nhẫn nại) theo cách chấp nhận, và “ruci” (ưa thích) theo cách ưa thích.

Nānādiṭṭhinissayanissitāti sassatādiparikappavasena nānāvidhaṃ diṭṭhiyā nissayaṃ vatthuṃ kāraṇaṃ, diṭṭhisaṅkhātameva vā nissayaṃ nissitā allīnā upagatā, taṃ anissajjitvā ṭhitāti attho.

"Nānādiṭṭhinissayanissitā" (relying on various bases of views): this means relying on, clinging to, or resorting to various bases, causes, or even views themselves, in the manner of eternalistic speculation, not abandoning them; this is the meaning.

Nānādiṭṭhinissayanissitā (nương tựa vào nhiều quan điểm khác nhau) có nghĩa là nương tựa, bám víu, quy phục vào nhiều loại căn cứ (vatthuṃ kāraṇaṃ) của quan điểm (diṭṭhi) khác nhau, hoặc chỉ là nương tựa vào chính quan điểm (diṭṭhi) đó, được hình thành bởi sự suy đoán (parikappa) như thường kiến (sassata) v.v..., có nghĩa là họ đứng vững mà không từ bỏ điều đó.

Diṭṭhiyopi hi diṭṭhigatikānaṃ abhinivesākārānaṃ nissayā honti.

Indeed, views themselves become the bases for the clinging tendencies of those with fixed views.

Thật vậy, ngay cả các quan điểm (diṭṭhi) cũng là chỗ nương tựa cho những người chấp thủ tà kiến (diṭṭhigatika) trong các hình thức chấp chặt của họ.

1323

Santīti atthi saṃvijjanti upalabbhanti.

"Santi" (exist): they exist, are found, are encountered.

Santī (có) nghĩa là có, hiện hữu, được tìm thấy.

Eketi ekacce.

"Eke" (some): certain ones.

Eke (một số) nghĩa là một vài.

Samaṇabrāhmaṇāti pabbajjūpagamena samaṇā, jātiyā brāhmaṇā, lokena vā samaṇāti ca brāhmaṇāti ca evaṃ gahitā.

"Samaṇabrāhmaṇā" (ascetics and brahmins): ascetics by virtue of having gone forth, Brahmins by birth, or those so called by the world as "ascetics" and "Brahmins."

Samaṇabrāhmaṇā (sa-môn và bà-la-môn) là những người được gọi là sa-môn vì đã xuất gia, bà-la-môn vì dòng dõi, hoặc được thế gian gọi là sa-môn và bà-la-môn.

Evaṃvādinoti evaṃ idāni vattabbākārena vadantīti evaṃvādino.

"Evaṃvādino" (speaking thus): they speak in the manner that is now to be described, hence "evaṃvādino."

Evaṃvādino (những người nói như vậy) nghĩa là những người nói theo cách sẽ được nói đến bây giờ.

Evaṃ idāni vattabbākārena pavattā diṭṭhi etesanti evaṃdiṭṭhino.

"Evaṃdiṭṭhino" (having such views): they have such views that are now to be described.

Evaṃdiṭṭhino (những người có quan điểm như vậy) nghĩa là những người có quan điểm phát sinh theo cách sẽ được nói đến bây giờ.

Tattha dutiyena diṭṭhigatikānaṃ micchābhiniveso dassito, paṭhamena tesaṃ yathābhinivesaṃ paresaṃ tattha patiṭṭhāpanavasena vohāro.

Here, by the second term, the wrong fixed view of those with fixed views is shown; by the first, their conventional discourse, which establishes others in their respective fixed views.

Trong hai từ đó, từ thứ hai chỉ sự chấp thủ sai lầm của những người chấp thủ tà kiến, còn từ thứ nhất chỉ cách họ nói để thiết lập người khác vào quan điểm của họ theo sự chấp thủ của họ.

1324

Sassato loko, idameva saccaṃ moghamaññanti ettha lokoti attā.

In "Sassato loko, idameva saccaṃ moghamaññaṃ" (The world is eternal, this alone is true, all else is vain), "loko" (world) means the self.

Trong câu “Thế giới là thường còn (sassato loko), chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm (idameva saccaṃ moghamañña)”, từ loko (thế giới) nghĩa là tự ngã (attā).

So hi diṭṭhigatikehi lokiyanti ettha puññaṃ pāpaṃ tabbipākā, sayaṃ vā kārakādibhāvena abhiyuttehi lokiyatīti lokoti adhippeto.

For those with fixed views, it is called "loka" because merit, demerit, and their results are established in it, or because it is established by those who are devoted to it as agent, experiencer, etc.

Thật vậy, tự ngã đó được những người chấp thủ tà kiến (diṭṭhigatika) hiểu là “loka” (thế giới) vì phước và tội cùng quả báo của chúng được tìm thấy trong đó, hoặc vì nó được những người gắn liền với vai trò người tạo tác v.v... tìm thấy.

Svāyaṃ sassato amaro nicco dhuvoti yadidaṃ amhākaṃ dassanaṃ idameva saccaṃ aviparītaṃ, aññaṃ pana asassatotiādi paresaṃ dassanaṃ moghaṃ micchāti attho.

And this "loka" (self) is eternal, immortal, constant, permanent. This view of ours alone is true, unperverted; the view of others, such as "non-eternal," is vain, false; this is the meaning.

Tự ngã này là thường còn (sassato), bất tử (amaro), vĩnh cửu (nicco), kiên cố (dhuvo). Điều này, tức là quan điểm của chúng ta, là sự thật (saccaṃ), không sai lệch (aviparītaṃ); còn quan điểm của người khác, như “vô thường” v.v..., là sai lầm (moghaṃ), là tà kiến (micchā).

Etena cattāropi sassatavādā dassitā honti.

By this, all four eternalist views are indicated.

Bằng cách này, tất cả bốn quan điểm thường kiến (sassatavāda) được chỉ ra.

Asassatoti na sassato, anicco adhuvo cavanadhammoti attho.

"Asassato" (non-eternal): not eternal, impermanent, impermanent, liable to change; this is the meaning.

Asassato (không thường còn) nghĩa là không thường còn, vô thường (anicco), không kiên cố (adhuvo), có tính chất biến hoại (cavanadhammo).

‘‘Asassato’’ti sassatabhāvappaṭikkhepeneva ucchedo dīpitoti sattapi ucchedavādā dīpitā honti.

By denying eternal existence, "asassato" implies annihilation. Thus, all seven annihilationist views are indicated.

Bằng cách phủ nhận tính thường còn, sự đoạn diệt (uccheda) được chỉ ra bởi từ “asassato”. Do đó, bảy quan điểm đoạn kiến (ucchedavāda) được chỉ ra.

1325

Antavāti sapariyanto parivaṭumo paricchinnappamāṇo, na sabbagatoti attho.

"Antavā" (finite): having a limit, circumscribed, having a defined measure, not omnipresent; this is the meaning.

Antavā (có giới hạn) nghĩa là có giới hạn (sapariyanto), có chu vi (parivaṭumo), có kích thước nhất định (paricchinnappamāṇo), không phải là toàn diện (na sabbagato).

Etena sarīraparimāṇo aṅguṭṭhaparimāṇo avayavaparimāṇo paramāṇuparimāṇo attāti evamādivādā dassitā honti.

By this, views such as "the self is the size of the body," "the size of a thumb," "the size of a component part," "the size of an atom," are indicated.

Bằng cách này, các quan điểm như tự ngã có kích thước bằng cơ thể, bằng ngón cái, bằng một phần, bằng nguyên tử được chỉ ra.

Anantavāti apariyanto, sabbagatoti attho.

"Anantavā" (infinite): unlimited, omnipresent; this is the meaning.

Anantavā (không giới hạn) nghĩa là không có giới hạn (apariyanto), toàn diện (sabbagato).

Etena kapilakaṇādādivādā dīpitā honti.

By this, the views of Kapila, Kaṇāda, etc., are indicated.

Bằng cách này, các quan điểm của Kapila, Kaṇāda v.v... được chỉ ra.

1326

Taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti yaṃ sarīraṃ, tadeva jīvasaṅkhātaṃ vatthu, yañca jīvasaṅkhātaṃ vatthu, tadeva sarīranti jīvañca sarīrañca advayaṃ samanupassati.

"Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ" (The soul is the same as the body): that which is the body is itself the substance called soul, and that which is the substance called soul is itself the body; thus, one perceives soul and body as non-dual.

Taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ (linh hồn đó là thân thể đó) có nghĩa là thân thể nào thì vật chất gọi là sinh mạng (jīva) đó, và vật chất gọi là sinh mạng nào thì thân thể đó. Người đó quán sát sinh mạng và thân thể là không hai (advayaṃ), là đồng nhất (samanupassati).

Etena ājīvakānaṃ viya ‘‘rūpī attā’’ti ayaṃ vādo dassito hoti.

By this, the view "the self is material," like that of the Ājīvakas, is indicated.

Bằng cách này, quan điểm “tự ngã có hình thể (rūpī attā)” được chỉ ra, giống như quan điểm của Ājīvaka.

Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti iminā pana ‘‘arūpī attā’’ti ayaṃ vādo dassito.

By "Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ" (The soul is different from the body), however, the view "the self is immaterial" is indicated.

Còn bằng câu Aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ (linh hồn khác, thân thể khác), quan điểm “tự ngã không có hình thể (arūpī attā)” được chỉ ra.

1327

Hoti tathāgato paraṃ maraṇāti ettha tathāgatoti satto.

In "Hoti tathāgato paraṃ maraṇā" (The Tathāgata exists after death), "Tathāgato" means a being.

Trong câu Hoti tathāgato paraṃ maraṇā (Như Lai tồn tại sau khi chết), tathāgato (Như Lai) nghĩa là chúng sinh (satto).

Tañhi diṭṭhigatiko kārakavedakādisaṅkhātaṃ, niccadhuvādisaṅkhātaṃ vā tathābhāvaṃ gatoti tathāgatoti voharati, so maraṇato idhakāyassa bhedato paraṃ uddhaṃ hoti, atthi saṃvijjatīti attho.

For the fixed-viewists, a being, having attained such a state as agent, experiencer, etc., or as eternal, permanent, etc., is called "Tathāgata"; such a being exists after death, after the dissolution of this body here; this is the meaning.

Người chấp thủ tà kiến (diṭṭhigatiko) gọi chúng sinh đó là “tathāgata” vì nó đã đạt đến trạng thái như vậy, được gọi là người tạo tác (kārakavedakādisaṅkhātaṃ), người trải nghiệm, hoặc được gọi là thường còn, vĩnh cửu v.v... Chúng sinh đó tồn tại (hoti), hiện hữu (atthi saṃvijjati) sau khi chết (maraṇato), tức là sau khi thân thể này hoại diệt (idhakāyassa bhedato), ở cõi trên (paraṃ uddhaṃ).

Etena sassataggāhamukhena soḷasa saññīvādā aṭṭha asaññīvādā aṭṭha ca nevasaññīnāsaññīvādā dassitā honti.

By this, by way of grasping eternalism, the sixteen views of percipients, the eight views of non-percipients, and the eight views of neither percipients nor non-percipients are indicated.

Bằng cách này, mười sáu quan điểm về hữu tưởng (saññīvādā), tám quan điểm về vô tưởng (asaññīvādā), và tám quan điểm về phi hữu tưởng phi vô tưởng (nevasaññīnāsaññīvādā) được chỉ ra thông qua sự chấp thủ thường kiến (sassataggāhamukhena).

Na hotīti natthi na upalabbhati.

"Na hotī" (Does not exist): it does not exist, it is not found.

Na hoti (không tồn tại) nghĩa là không có (natthi), không được tìm thấy (na upalabbhati).

Etena ucchedavādo dassito.

By this, the view of annihilation is indicated.

Bằng cách này, quan điểm đoạn kiến (ucchedavādo) được chỉ ra.

Hoti ca na ca hotīti atthi ca natthi cāti.

"Hoti ca na ca hotī" (Both exists and does not exist): it exists and it does not exist.

Hoti ca na ca hoti (tồn tại và không tồn tại) nghĩa là có và không có.

Etena ekaccasassatavādā satta saññīvādā ca dassitā.

By this, some eternalist views and seven percipient views are indicated.

Bằng cách này, một số quan điểm thường kiến (ekaccasassatavādā) và bảy quan điểm hữu tưởng (saññīvādā) được chỉ ra.

Neva hoti na na hotīti iminā pana amarāvikkhepavādo dassitoti veditabbaṃ.

By "Neva hoti na na hotī" (Neither exists nor does not exist), however, the evasive view is indicated; this should be understood.

Còn bằng câu Neva hoti na na hoti (không tồn tại cũng không không tồn tại), quan điểm hoài nghi (amarāvikkhepavādo) được chỉ ra.

1328

Ime kira diṭṭhigatikā nānādesato āgantvā sāvatthiyaṃ paṭivasantā ekadā samayappavādake sannipatitvā attano attano vādaṃ paggayha aññavāde khuṃsentā vivādāpannā ahesuṃ.

These fixed-viewists, having come from various countries and dwelling in Sāvatthī, once gathered at a place of debate, and each upholding their own view, they ridiculed the views of others and fell into disputes.

Những người chấp thủ tà kiến này, sau khi đến từ nhiều quốc gia khác nhau và cư trú tại Sāvatthī, một lần nọ đã tụ tập tại một nơi tranh luận về các học thuyết, mỗi người ôm giữ quan điểm của mình, chỉ trích các quan điểm khác và rơi vào tranh cãi.

Tena vuttaṃ ‘‘te bhaṇḍanajātā’’tiādi.

Therefore, it is said: "Te bhaṇḍanajātā" (They became quarrelsome), etc.

Do đó, câu “te bhaṇḍanajātā” (họ đã gây gổ) v.v... đã được nói.

1329

Tattha bhaṇḍanaṃ nāma kalahassa pubbabhāgo.

Here, "bhaṇḍana" is the preliminary stage of a quarrel.

Ở đây, bhaṇḍana (gây gổ) là giai đoạn đầu của kalaha (tranh cãi).

Bhaṇḍanajātāti jātabhaṇḍanā.

Bhaṇḍanajātā means 'those for whom a quarrel has arisen.'

Bhaṇḍanajātā (đã gây gổ) nghĩa là đã phát sinh sự gây gổ.

Kalahoti kalaho eva, kalassa vā hananato kalaho daṭṭhabbo.

Kalaho is indeed kalaha, or it should be understood as kalaha because it involves crushing the base (kalassa) or being destructive.

Kalaho (tranh cãi) chính là sự tranh cãi, hoặc nên hiểu kalaha là sự làm tổn hại bằng cách chế nhạo và áp bức.

Aññamaññassa viruddhavādaṃ āpannāti vivādāpannā.

Vivādāpannā means having fallen into contradictory speech with one another.

Vivādāpannā (rơi vào tranh cãi) nghĩa là họ đã đi đến những lời nói đối nghịch lẫn nhau.

Mammaghaṭṭanato mukhameva sattīti mukhasatti, pharusavācā.

The mouth itself is a weapon because it injures vital parts; thus, mukhasatti means harsh speech.

Mukhasatti (giáo miệng) là miệng chính là vũ khí đâm chém, tức là lời nói thô ác (pharusavācā).

Phalūpacārena viya hi kāraṇaṃ kāraṇūpacārena phalampi vohariyati yathā taṃ ‘‘sukho buddhuppādo, pāpakammaṃ paccanubhotī’’ti ca.

Indeed, a cause is spoken of using the analogy of its effect, and an effect using the analogy of its cause, just as in "The arising of a Buddha is happiness (sukho buddhuppādo)" and "One experiences the result of evil kamma (pāpakammaṃ paccanubhotī)."

Thật vậy, giống như nguyên nhân được gọi bằng cách ẩn dụ kết quả, kết quả cũng được gọi bằng cách ẩn dụ nguyên nhân, như trong các câu “Sự xuất hiện của chư Phật là hạnh phúc” và “Kẻ ác nghiệp phải chịu quả báo”.

Tāhi mukhasattīhi vitudantā vijjhantā viharanti.

With such verbal weapons (mukhasatti), they spend their time piercing and striking.

Họ sống bằng cách đâm chém, chọc ghẹo lẫn nhau bằng những lời nói sắc bén đó.

Ediso dhammoti dhammo aviparītasabhāvo ediso evarūpo, yathā mayā vuttaṃ ‘‘sassato loko’’ti.

Ediso dhammo means 'such a Dhamma,' a Dhamma of an unperverted nature, such as when I say, "The world is eternal."

Ediso dhammo (pháp như vậy) nghĩa là pháp có bản chất không sai lệch là như vậy, như tôi đã nói “Thế giới là thường còn (sassato loko)”.

Nediso dhammoti na ediso dhammo, yathā tayā vuttaṃ ‘‘asassato loko’’ti, evaṃ sesapadehipi yojetabbaṃ.

Nediso dhammo means 'not such a Dhamma,' meaning the Dhamma is not such as you have stated, "The world is not eternal." This should be similarly applied to the remaining terms.

Nediso dhammo (pháp không như vậy) nghĩa là pháp không phải như vậy, như bạn đã nói “Thế giới là vô thường (asassato loko)”. Tương tự, nên kết hợp với các từ còn lại.

So ca titthiyānaṃ vivādo sakalanagare pākaṭo jāto.

This dispute of the sectarians became well-known throughout the entire city.

Và sự tranh cãi của những người ngoại đạo đó đã trở nên công khai khắp thành phố.

Atha bhikkhū sāvatthiṃ piṇḍāya paviṭṭhā taṃ sutvā ‘‘atthi no idaṃ kathāpābhataṃ, yaṃ nūna mayaṃ imaṃ pavattiṃ bhagavato āroceyyāma, appeva nāma taṃ nissāya satthu saṇhasukhumaṃ dhammadesanaṃ labheyyāmā’’ti te pacchābhattaṃ dhammadesanākāle bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ.

Then, when the bhikkhus entered Sāvatthī for alms, they heard about it and thought, "We have this topic for conversation. Let us inform the Bhagavā about this incident. Perhaps, by relying on it, we may receive a gentle and subtle Dhamma discourse from the Teacher." So, after their meal, during the time for Dhamma teaching, they reported the matter to the Bhagavā.

Sau đó, các tỳ-khưu vào Sāvatthī để khất thực, nghe chuyện đó, họ nghĩ: “Chúng ta có câu chuyện này để kể. Vậy thì, chúng ta hãy trình bày sự việc này lên Đức Thế Tôn. Có lẽ nhờ đó chúng ta sẽ nhận được một bài pháp vi diệu, sâu sắc từ Đức Đạo Sư.” Thế là, sau bữa ăn, vào thời thuyết pháp, họ đã trình bày sự việc này lên Đức Thế Tôn.

Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū’’tiādi.

That is why it is said, " Atha kho sambahulā bhikkhū" and so forth.

Do đó, câu “atha kho sambahulā bhikkhū” (sau đó, nhiều tỳ-khưu) v.v... đã được nói.

1330

Taṃ sutvā bhagavā aññatitthiyānaṃ dhammassa ayathābhūtapajānanaṃ pakāsento ‘‘aññatitthiyā, bhikkhave’’tiādimāha.

Having heard that, the Bhagavā, desiring to reveal the other sectarians' inability to know the Dhamma as it truly is, spoke thus: " Aññatitthiyā, bhikkhave" and so forth.

Nghe vậy, Đức Thế Tôn muốn làm sáng tỏ sự không hiểu biết đúng đắn về pháp của những người ngoại đạo, nên Ngài đã nói “Này các tỳ-khưu, những người ngoại đạo” v.v...

Tattha andhāti paññācakkhuvirahena andhā.

Therein, andhā means blind due to the absence of the eye of wisdom.

Ở đây, andhā (mù) nghĩa là mù vì thiếu con mắt trí tuệ (paññācakkhu).

Tenāha ‘‘acakkhukā’’ti.

Therefore, it is said, " acakkhukā" (without eyes).

Do đó, Ngài nói “acakkhukā” (không có mắt).

Paññā hi idha ‘‘cakkhū’’ti adhippetā.

Indeed, wisdom (paññā) is here intended by "eye."

Thật vậy, ở đây, trí tuệ (paññā) được hiểu là “mắt” (cakkhū).

Tathā hi vuttaṃ ‘‘atthaṃ na jānantī’’tiādi.

Thus, it is said, " atthaṃ na jānantī" and so forth.

Thật vậy, câu “atthaṃ na jānantī” (không biết mục đích) v.v... đã được nói.

Tattha atthaṃ na jānantīti idhalokatthaṃ paralokatthaṃ na jānanti, idhalokaparalokesu vuddhiṃ abbhudayaṃ nāvabujjhanti, paramatthe pana nibbāne kathāvakā.

Therein, atthaṃ na jānantī means they do not know the welfare of this world or the next, nor do they comprehend progress and prosperity in this world and the next. As for the ultimate goal, Nibbāna, what further needs to be said?

Trong đó, "không biết lợi ích" có nghĩa là không biết lợi ích của thế giới này và thế giới bên kia, không thấu hiểu sự tăng trưởng và thịnh vượng trong thế giới này và thế giới bên kia. Còn về Nibbāna, là chân đế, thì làm sao mà nói được?

Ye hi nāma pavattimattepi sammūḷhā, te kathaṃ nivattiṃ jānissantīti.

Indeed, if they are deluded even about conventional reality (pavatti), how can they know cessation (nivatti)?

Những kẻ mà ngay cả đối với sự vận hành (của thế gian) còn mê muội, thì làm sao họ có thể biết được sự chấm dứt (khổ đau)?

Anatthaṃ na jānantīti yadaggena te atthaṃ na jānanti, tadaggena anatthampi na jānanti.

Anatthaṃ na jānantī means that to the extent they do not know what is beneficial (attha), to that extent they also do not know what is not beneficial (anattha).

"Không biết điều bất lợi" có nghĩa là, vì họ không biết lợi ích, nên họ cũng không biết điều bất lợi.

Yasmā dhammaṃ na jānanti, tasmā adhammampi na jānanti.

Since dhammaṃ na jānanti (they do not know the Dhamma), they also adhammampi na jānanti (do not know what is not Dhamma).

Vì họ không biết Dhamma, nên họ cũng không biết A-dhamma.

Te hi vipariyesaggāhitāya dhammaṃ kusalampi akusalaṃ karonti, adhammampi akusalaṃ kusalaṃ karonti.

Because they hold distorted views, they turn wholesome Dhamma into unwholesome, and unwholesome non-Dhamma into wholesome.

Vì có sự chấp thủ sai lầm, họ biến Dhamma (thiện) thành bất thiện, và biến A-dhamma (bất thiện) thành thiện.

Na kevalañca dhammādhammesu eva, atha kho tassa vipākesupi sammūḷhā.

Not only are they deluded concerning Dhamma and non-Dhamma, but also concerning their results (vipāka).

Không chỉ trong Dhamma và A-dhamma, mà họ còn mê muội cả về quả báo của chúng.

Tathā hi te kammampi vipākaṃ katvā voharanti, vipākampi kammaṃ katvā.

Indeed, they speak of kamma as vipāka, and vipāka as kamma.

Thật vậy, họ gọi nghiệp là quả báo, và gọi quả báo là nghiệp.

Tathā dhammaṃ sabhāvadhammampi na jānanti, adhammaṃ asabhāvadhammampi na jānanti.

Similarly, dhammaṃ means they do not know the natural Dhamma (sabhāvadhammā), nor do they know adhammaṃ (that which is not natural Dhamma).

Tương tự, Dhamma là pháp tự tánh, họ cũng không biết; A-dhamma là pháp phi tự tánh, họ cũng không biết.

Evaṃbhūtā ca sabhāvadhammaṃ asabhāvadhammañca, asabhāvadhammaṃ sabhāvadhammañca katvā pavedenti.

Being such, they declare natural Dhamma to be unnatural Dhamma, and unnatural Dhamma to be natural Dhamma.

Và những kẻ như vậy tuyên bố pháp tự tánh là pháp phi tự tánh, và pháp phi tự tánh là pháp tự tánh.

1331

Iti bhagavā titthiyānaṃ mohadiṭṭhipaṭilābhabhāvena paññācakkhuvekallato andhabhāvaṃ dassetvā idāni tamatthaṃ jaccandhūpamāya pakāsetuṃ ‘‘bhūtapubbaṃ, bhikkhave’’tiādimāha.

Thus, the Bhagavā, having shown the blindness of the sectarians due to their lack of the eye of wisdom, resulting from their acquisition of deluded views, now, in order to elucidate that matter with the simile of those born blind, spoke thus: " Bhūtapubbaṃ, bhikkhave" and so forth.

Như vậy, Thế Tôn đã chỉ ra sự mù quáng của các ngoại đạo do sự thiếu hụt nhãn tuệ (paññācakkhu) vì họ chấp thủ các tà kiến mê muội. Bây giờ, để làm sáng tỏ ý nghĩa đó bằng ví dụ về người mù bẩm sinh, Ngài đã nói "Thuở xưa, này các Tỳ-khưu" và tiếp theo.

Tattha bhūtapubbanti pubbe bhūtaṃ, atītakāle nibbattaṃ.

Therein, bhūtapubbaṃ means 'having happened before,' having occurred in a past time.

Trong đó, "Thuở xưa" (bhūtapubbaṃ) có nghĩa là đã xảy ra trước đây, đã phát sinh trong quá khứ.

Aññataro rājā ahosīti purātano nāmagottehi loke apākaṭo eko rājā ahosi.

Aññataro rājā ahosīti means there was a certain ancient king, unknown by name or lineage in the world.

"Có một vị vua" có nghĩa là có một vị vua cổ xưa, không nổi tiếng về tên tuổi hay dòng dõi trong thế gian.

So rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesīti tassa kira rañño sobhaggappattaṃ sabbaṅgasampannaṃ attano opavayhaṃ hatthiṃ upaṭṭhānaṃ āgataṃ disvā etadahosi – ‘‘bhaddakaṃ vata, bho, hatthiyānaṃ dassanīya’’nti.

So rājā aññataraṃ purisaṃ āmantesīti means that when the king saw his own splendid royal elephant, adorned with all its features, which had come to serve him, he thought: "Oh, what a fine and pleasing elephant-mount!"

"Vị vua ấy gọi một người" có nghĩa là, khi thấy con voi của mình, vốn được trang sức đẹp đẽ, đầy đủ mọi bộ phận, đến hầu, vị vua ấy đã nghĩ: "Ôi, cỗ xe voi này thật đẹp đẽ, đáng chiêm ngưỡng thay!"

Tena ca samayena eko jaccandho rājaṅgaṇena gacchati.

At that time, a man born blind was walking through the royal courtyard.

Vào lúc đó, có một người mù bẩm sinh đi ngang qua sân cung vua.

Taṃ disvā rājā cintesi – ‘‘mahājāniyā kho ime andhā ye evarūpaṃ dassanīyaṃ na labhanti daṭṭhuṃ.

Seeing him, the king thought: "These blind people suffer a great loss, for they are unable to see such beautiful sights.

Thấy người ấy, vua nghĩ: "Những người mù này thật là đáng thương, họ không thể nhìn thấy những cảnh đẹp như vậy.

Yaṃnūnāhaṃ imissā sāvatthiyā yattakā jaccandhā sabbe te sannipātāpetvā ekadesaṃ ekadesaṃ hatthena phusāpetvā tesaṃ vacanaṃ suṇeyya’’nti.

What if I were to gather all the people born blind in Sāvatthī, let each of them touch a part of the elephant with their hand, and then listen to what they say?"

Hay là ta hãy tập hợp tất cả những người mù bẩm sinh ở Sāvatthī, cho họ sờ từng bộ phận một bằng tay, rồi nghe lời họ nói?"

Keḷisīlo rājā ekena purisena sāvatthiyā sabbe jaccandhe sannipātāpetvā tassa purisassa saññaṃ adāsi ‘‘yathā ekeko jaccandho sīsādikaṃ ekekaṃyeva hatthissa aṅgaṃ phusitvā ‘hatthī mayā diṭṭho’ti saññaṃ uppādesi, tathā karohī’’ti.

The playful king had one man gather all the born-blind people in Sāvatthī and instructed him: "Let each born-blind person touch only one part of the elephant, such as its head, and then have them declare 'I have seen the elephant!'"

Vị vua thích đùa cợt ấy đã cho một người tập hợp tất cả những người mù bẩm sinh ở Sāvatthī, và ra hiệu cho người ấy rằng: "Hãy làm sao để mỗi người mù bẩm sinh chỉ sờ một bộ phận của con voi, như đầu chẳng hạn, rồi tin rằng 'Ta đã thấy con voi'."

So puriso tathā akāsi.

That man did so.

Người ấy đã làm như vậy.

Atha rājā te jaccandhe paccekaṃ pucchi ‘‘kīdiso, bhaṇe, hatthī’’ti.

Then the king asked each of the born-blind individuals, "What, sirs, is the elephant like?"

Sau đó, vua hỏi từng người mù bẩm sinh: "Này các bạn, con voi trông như thế nào?"

Te attanā diṭṭhadiṭṭhāvayavameva hatthiṃ katvā vadantā ‘‘ediso hatthī, nediso hatthī’’ti aññamaññaṃ kalahaṃ karontā hatthādīhi upakkamitvā rājaṅgaṇe mahantaṃ kolāhalaṃ akaṃsu.

They each described the elephant based on the part they had touched, saying, "The elephant is like this, the elephant is not like that," quarreling with one another, and, starting with their hands, they created a great commotion in the royal courtyard.

Họ nói về con voi chỉ bằng bộ phận mà họ đã thấy, cãi nhau "con voi thế này, không phải thế kia", và dùng tay đánh nhau, tạo ra một sự ồn ào lớn trong sân cung vua.

Rājā saparijano tesaṃ taṃ vippakāraṃ disvā phāsukehi bhijjamānehi hadayena uggatena mahāhasitaṃ hasi.

The king, with his retinue, seeing their perverse behavior, burst into loud laughter, as if his ribs were splitting and his heart rising with mirth.

Vua cùng tùy tùng của mình, thấy sự sai lầm đó của họ, đã cười lớn đến nỗi lồng ngực như muốn vỡ tung vì vui sướng.

Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho, bhikkhave, so rājā…pe… attamano ahosī’’ti.

That is why it is said, " Atha kho, bhikkhave, so rājā…pe… attamano ahosīti."

Vì vậy, đã nói: "Thế rồi, này các Tỳ-khưu, vị vua ấy... vân vân... rất hoan hỷ."

1332

Tattha ambhoti ālapanaṃ.

Therein, ambho is an address.

Trong đó, "ambho" là lời gọi.

Yāvatakāti yattakā.

Yāvatakā means 'as many as.'

"Yāvatakā" có nghĩa là "bao nhiêu".

Jaccandhāti jātiyā andhā, jātito paṭṭhāya acakkhukā.

Jaccandhā means 'blind by birth,' without eyes from birth.

"Jaccandhā" có nghĩa là mù bẩm sinh, không có mắt từ khi sinh ra.

Ekajjhanti ekato.

Ekajjhaṃ means 'together.'

"Ekajjhaṃ" có nghĩa là "cùng nhau".

Bhaṇeti abahumānālāpo.

Bhaṇe is a term of address implying little respect.

"Bhaṇe" là lời gọi thiếu tôn trọng.

Hatthiṃ dassehīti yathāvuttaṃ hatthiṃ sayāpetvā dassehi.

Hatthiṃ dassehīti means 'show the elephant' by making the elephant lie down as instructed.

"Hatthiṃ dassehī" có nghĩa là hãy cho thấy con voi như đã nói, bằng cách cho nó nằm xuống.

So ca susikkhitattā aparipphandanto nipajji.

And because it was well-trained, it lay down without stirring.

Và con voi đó, vì được huấn luyện tốt, đã nằm yên không nhúc nhích.

Diṭṭho no hatthīti hatthena parāmasanaṃ dassanaṃ katvā āhaṃsu.

Diṭṭho no hatthīti means they said, making touching with the hand equivalent to seeing.

"Diṭṭho no hatthī" có nghĩa là họ nói rằng việc sờ bằng tay là thấy.

Tena purisena sīsaṃ parāmasāpetvā ‘‘ediso hatthī’’ti saññāpitattā tādisaṃyeva naṃ hatthiṃ sañjānantā jaccandhā ‘‘ediso deva hatthī seyyathāpi kumbho’’ti vadiṃsu.

Because the man had made them touch the head and understand "the elephant is like this," the born-blind, recognizing the elephant in that very way, said, " Deva, the elephant is like this, just like a pot (kumbho)."

Vì người kia đã cho sờ đầu và nói "con voi là như thế này", nên những người mù bẩm sinh, hiểu con voi chỉ như vậy, đã nói: "Bệ hạ, con voi trông như một cái chum."

Kumbhoti ca ghaṭoti attho.

Kumbho means 'a pot' (ghaṭo).

"Kumbho" có nghĩa là cái bình.

Khīloti nāgadantakhīlo.

Khīlo means 'a tusk-post' (nāgadantakhīlo).

"Khīlo" có nghĩa là ngà voi.

Soṇḍoti hattho.

Soṇḍo means 'a trunk' (hattho).

"Soṇḍo" có nghĩa là vòi.

Naṅgalīsāti naṅgalassa sirassa īsā.

Naṅgalīsā means 'the pole of a plough's head.'

"Naṅgalīsā" có nghĩa là cán cày.

Kāyoti sarīraṃ.

Kāyo means 'the body.'

"Kāyo" có nghĩa là thân.

Koṭṭhoti kusūlo.

Koṭṭho means 'a granary' (kusūlo).

"Koṭṭho" có nghĩa là kho thóc.

Pādoti jaṅgho.

Pādo means 'a leg' (jaṅghā).

"Pādo" có nghĩa là chân.

Thūṇoti thambho.

Thūṇo means 'a pillar' (thambho).

"Thūṇo" có nghĩa là cột.

Naṅguṭṭhanti vāḷassa urimappadeso.

Naṅguṭṭhaṃ means 'the upper part of the tail' (vāḷassa urimappadeso).

"Naṅguṭṭhaṃ" có nghĩa là phần trên của đuôi.

Vāladhīti vālassa aggappadeso.

Vāladhī means 'the tip of the tail' (vāḷassa aggappadeso).

"Vāladhī" có nghĩa là phần chót của đuôi.

Muṭṭhīhi saṃsumbhiṃsūti muṭṭhiyo bandhitvā pahariṃsu, muṭṭhighātaṃ akaṃsu.

Muṭṭhīhi saṃsumbhiṃsūti means 'they struck with clenched fists,' they engaged in fisticuffs.

"Muṭṭhīhi saṃsumbhiṃsū" có nghĩa là họ nắm tay lại và đánh nhau, họ đã đấm nhau.

Attamano ahosīti keḷisīlattā so rājā tena jaccandhānaṃ kalahena attamano pahāsena gahitamano ahosi.

Attamano ahosīti means that king, being playful, was delighted and pleased by the blind men's quarrel, his mind taken by laughter.

"Attamano ahosī" có nghĩa là, vì tính cách thích đùa cợt, vị vua ấy đã rất hoan hỷ, tâm trí bị cuốn hút bởi tiếng cười do cuộc cãi vã của những người mù bẩm sinh.

1333

Evameva khoti upamāsaṃsandanaṃ.

Evameva kho is a comparison.

"Evameva kho" là sự so sánh ví dụ.

Tassattho – bhikkhave, yathā te jaccandhā acakkhukā ekaṅgadassino anavasesato hatthiṃ apassitvā attanā diṭṭhāvayavamattaṃ hatthisaññāya itarehi diṭṭhaṃ ananujānantā aññamaññaṃ vivādaṃ āpannā kalahaṃ akaṃsu, evameva ime aññatitthiyā sakkāyassa ekadesaṃ rūpavedanādiṃ attano diṭṭhidassanena yathādiṭṭhaṃ ‘‘attā’’ti maññamānā tassa sassatādibhāvaṃ āropetvā ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti abhinivisitvā aññamaññaṃ vivadanti, yathābhūtaṃ pana atthānatthaṃ dhammādhammañca na jānanti.

Its meaning is: Bhikkhus, just as those born blind, without eyes and seeing only a single part, not seeing the elephant completely, imagined the elephant based on the mere part they had seen, not acknowledging what others had seen, and thus fell into dispute and quarreled with one another; even so, these other sectarians, perceiving a part of the sakkāya such as rūpa or vedanā with their own vision of views, and conceiving it as the self as they saw it, superimposing eternality and so forth upon it, stubbornly assert, "This alone is true, anything else is vain," and thus dispute among themselves. They do not truly know what is beneficial or unbeneficial, what is Dhamma or not Dhamma.

Ý nghĩa của nó là: Này các Tỳ-khưu, cũng như những người mù bẩm sinh ấy, vì không có mắt, chỉ thấy một phần, không thấy toàn bộ con voi, và chỉ chấp nhận bộ phận mà mình đã thấy là con voi, không chấp nhận điều người khác thấy, nên đã tranh cãi và đánh nhau; cũng vậy, những ngoại đạo này, chấp thủ một phần của sakkāya, như sắc, thọ, v.v., và với cái thấy của mình, họ cho rằng điều họ thấy là "tự ngã", rồi gán cho nó tính chất thường hằng v.v., và khăng khăng "chỉ điều này là sự thật, điều khác là hư vọng", rồi tranh cãi với nhau. Nhưng họ không biết đúng như thật về lợi ích và bất lợi, về Dhamma và A-dhamma.

Tasmā andhā acakkhukā jaccandhapaṭibhāgāti.

Therefore, they are blind, without the eye of wisdom, like those born blind.

Vì vậy, họ là những kẻ mù, không có mắt, giống như những người mù bẩm sinh.

1334

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ titthiyānaṃ dhammasabhāvaṃ yathābhūtaṃ ajānantānaṃ apassantānaṃ jaccandhānaṃ viya hatthimhi yathādassanaṃ micchābhinivesaṃ, tattha ca vivādāpattiṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having understood this matter means, having understood in every way the wrong adherence of the sectarians—who, not truly knowing or seeing the nature of phenomena, like those born blind, each saw only a part of the elephant according to what they saw with their false knowledge—and their falling into dispute concerning it; He uttered this Udāna, revealing that meaning.

"Etamatthaṃ viditvā" có nghĩa là, sau khi biết rõ hoàn toàn bản chất của các ngoại đạo, những kẻ không biết và không thấy đúng như thật bản chất của Dhamma, mà lại có sự chấp thủ sai lầm về con voi như những người mù bẩm sinh, và từ đó phát sinh tranh cãi, Ngài đã tuyên bố bài Udāna này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1335

Tattha imesu kira sajjanti, eke samaṇabrāhmaṇāti idhekacce pabbajjūpagamanena samaṇā, jātimattena brāhmaṇā ‘‘sassato loko’’tiādinayappavattesu imesu eva asāresu diṭṭhigatesu diṭṭhābhinandanavasena, imesu vā rūpādīsu upādānakkhandhesu evaṃ aniccesu dukkhesu vipariṇāmadhammesu taṇhābhinandanadiṭṭhābhinandanānaṃ vasena ‘‘etaṃ mamā’’tiādinā sajjanti kira.

In that Udāna verse, "Indeed, some recluses and brahmins cling to these^*" means that in this world, some recluses by merely entering the homeless life, and some brahmins by birth, cling to these unsubstantial wrong views, such as "the world is eternal," due to their delight in such views. Or, they cling to these aggregates of clinging, such as form and so forth—which are impermanent, suffering, and subject to change—due to their delight born of craving and their delight born of views, thinking "This is mine," and so forth, so it is said.

Trong đó, "imesu kira sajjanti, eke samaṇabrāhmaṇā" có nghĩa là, một số Sa-môn (do xuất gia) và Bà-la-môn (do dòng dõi) ở đây, dường như bị mắc kẹt trong những tà kiến vô ích này, như "thế gian là thường hằng", v.v., do sự hoan hỷ với tà kiến; hoặc do sự hoan hỷ với tham ái và hoan hỷ với tà kiến đối với những uẩn chấp thủ như sắc, thọ, v.v., vốn là vô thường, khổ, và có tính chất biến hoại, họ dường như bị mắc kẹt với ý nghĩ "cái này là của ta", v.v.

Aho nesaṃ sammohoti dasseti.

This shows, "Oh, what a delusion for them!"

Ôi, sự mê muội của họ!

Kirasaddo cettha arucisūcanattho.

Here, the word "kira" indicates displeasure.

Ở đây, từ "kira" có ý nghĩa chỉ sự không hài lòng.

Tena tattha saṅgakāraṇābhāvameva dīpeti.

Thereby, it shows that there is no reason for attachment to those views.

Do đó, nó chỉ ra rằng không có lý do gì để chấp thủ ở đó.

Na kevalaṃ sajjanti eva, atha kho viggayha naṃ vivadanti ‘‘na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi, ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmī’’tiādinā viggāhikakathānuyogavasena viggayha vivadanti vivādaṃ āpajjanti.

Not only do they cling, but they dispute, quarreling with contentious talk, saying, "You do not understand this Dhamma and Discipline; I understand this Dhamma and Discipline," and so forth; they engage in dispute, quarreling.

Không chỉ bị mắc kẹt, mà họ còn "viggayha naṃ vivadanti" (tranh cãi và bất đồng), nói rằng: "Ngươi không hiểu Pháp và Luật này, ta hiểu Pháp và Luật này", v.v., họ tranh cãi và bất đồng bằng cách tranh luận đối kháng.

Nanti cettha nipātamattaṃ.

Here, "naṃ" is merely a particle.

Ở đây, "naṃ" chỉ là một giới từ.

Atha vā viggayha nanti naṃ diṭṭhinissayaṃ sakkāyadiṭṭhimeva vā viparītadassanattā sassatādivasena aññamaññaṃ viruddhaṃ gahetvā vivadanti visesato vadanti, attano eva vādaṃ visiṭṭhaṃ aviparītaṃ katvā abhinivissa voharanti.

Alternatively, "viggayha naṃ" means taking that particular basis for views, or indeed the sakkāya-diṭṭhi itself, which is mutually contradictory due to their wrong perception of it as eternal, etc., they dispute, they speak particularly, clinging to their own view as superior and not mistaken.

Hoặc "viggayha naṃ" có nghĩa là họ chấp thủ tà kiến đó, hay chính sakkāya-diṭṭhi, một cách mâu thuẫn lẫn nhau, theo cách thường hằng, v.v., do có cái thấy sai lầm, và tranh cãi, đặc biệt là nói, họ khăng khăng cho rằng quan điểm của mình là ưu việt và không sai lầm.

Yathā kiṃ?

Like what?

Giống như điều gì?

Janā ekaṅgadassino yatheva jaccandhajanā hatthissa ekekaṅgadassino ‘‘yaṃ yaṃ attanā phusitvā ñātaṃ, taṃ tadeva hatthī’’ti gahetvā aññamaññaṃ viggayha vivadiṃsu, evaṃsampadamidanti attho.

"People seeing only one part": Just as those born blind, seeing only one part of the elephant, each took whatever part they touched and perceived to be the elephant itself, and then quarreled with one another; the meaning is that this is similar to that.

"Janā ekaṅgadassino" (những người chỉ thấy một phần) – cũng như những người mù bẩm sinh, chỉ thấy từng bộ phận của con voi, đã tranh cãi lẫn nhau khi cho rằng "bộ phận nào mà mình sờ được và biết được, thì đó chính là con voi", ý nghĩa là điều này cũng tương tự như vậy.

Ivasaddo cettha luttaniddiṭṭhoti veditabbo.

Here, the word "iva" (like) is understood as elided.

Ở đây, từ "iva" (như) nên được hiểu là đã được lược bỏ.

1336

Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Fourth Sutta is concluded.

Chú giải về Tứ Kinh đã hoàn tất.

1337

5. Dutiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Second Nānātitthiya Sutta

5. Chú giải về Đệ nhị Nanātitthiya Sutta

1338

55. Pañcame sassato attā ca loko cāti rūpādīsu aññataraṃ attāti ca lokoti ca gahetvā taṃ sassataṃ niccanti aññepi ca tathā gāhentā voharanti.

55. In the fifth^*, "the self and the world are eternal" means that taking any one of the rūpa and so forth as the self and the world, and that as eternal and permanent, they declare it, and make others take it that way too.

55. Trong Kinh thứ năm, "tự ngã và thế gian là thường hằng" có nghĩa là họ chấp thủ một trong các uẩn như sắc, v.v., là tự ngã và thế gian, và cho rằng nó là thường hằng, vĩnh cửu, và cũng khiến người khác chấp thủ như vậy.

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1339

‘‘Rūpaṃ attā ceva loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapenti.

"They designate form as the self and the world, and as eternal. They designate feeling... perception... formations... consciousness as the self and the world, and as eternal."

"Sắc là tự ngã và thế gian là thường hằng," họ tuyên bố tự ngã và thế gian.

Vedanaṃ… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attā ca loko ca sassato cāti attānañca lokañca paññapentī’’ti.

They designate feeling... perception... formations... consciousness as the self and the world, and as eternal.

Thọ… tưởng… hành… thức, tự ngã (attā) và thế gian (loka) là thường hằng, như vậy họ tuyên bố tự ngã và thế gian.

1340

Atha vā attāti ahaṅkāravatthu, lokoti mamaṅkāravatthu, yaṃ ‘‘attaniya’’nti vuccati.

Alternatively, "self" is the object of "I-making" (ahaṅkāra-vatthu), and "world" is the object of "my-making" (mamaṅkāra-vatthu), which is called "mine" (attaniya).

Hoặc là, tự ngã (attā) là đối tượng của ngã chấp (ahaṅkāra), thế gian (loka) là đối tượng của ngã sở chấp (mamaṅkāra), tức là cái được gọi là ‘‘của ta’’ (attaniya).

Attāti vā sayaṃ, lokoti paro.

Or, "self" means oneself, "world" means others.

Hoặc là, tự ngã (attā) là chính mình, thế gian (loka) là người khác.

Attāti vā pañcasu upādānakkhandhesu eko khandho, itaro loko.

Or, "self" means one of the five aggregates of clinging, the other is "world".

Hoặc là, tự ngã (attā) là một trong năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha), còn lại là thế gian (loka).

Attāti vā saviññāṇako khandhasantāno, aviññāṇako loko.

Or, "self" means the continuum of aggregates with consciousness, the unconscious is "world".

Hoặc là, tự ngã (attā) là dòng tương tục của các uẩn có thức (saviññāṇako khandhasantāno), còn thế gian (loka) là cái không có thức (aviññāṇako).

Evaṃ taṃ taṃ attāti ca lokoti ca yathādassanaṃ dvidhā gahetvā tadubhayaṃ ‘‘nicco dhuvo sassato’’ti abhinivissa voharanti.

Thus, taking those respective things as "self" and "world" in two ways, according to their perception, they firmly adhere to both as "permanent, stable, eternal," and declare it.

Như vậy, họ nắm giữ từng cái đó theo hai cách, là tự ngã và thế gian, tùy theo cách nhìn của mình, rồi chấp chặt vào cả hai cái đó là ‘‘thường hằng, bền vững, vĩnh cửu’’ (nicco dhuvo sassato) mà nói.

Etena cattāro sassatavādā dassitā.

By this, the four eternalist views (sassatavādā) are shown.

Bằng cách này, bốn luận thuyết thường kiến (sassatavāda) đã được trình bày.

Asassatoti sattapi ucchedavādā dassitā.

By "not eternal" (asassato), the seven annihilationist views (ucchedavādā) are shown.

Vô thường (asassato) là bảy luận thuyết đoạn kiến (ucchedavāda) đã được trình bày.

Sassato ca asassato cāti ekacco attā ca loko ca sassato, ekacco asassatoti evaṃ sassato ca asassato cāti attho.

"Both eternal and not eternal" means that some selves and worlds are eternal, and some are not eternal; thus, eternal and not eternal.

Thường và vô thường (sassato ca asassato cā) có nghĩa là: một số tự ngã và thế gian là thường, một số là vô thường, như vậy là thường và vô thường.

Atha vā sveva attā ca loko ca attagatidiṭṭhikānaṃ viya sassato ca asassato ca, siyā sassatoti evamettha attho veditabbo.

Or, that very self and world are both eternal and not eternal, as for those with the view of the self's breaking up; the meaning here should be understood as "it might be eternal."

Hoặc là, chính tự ngã và thế gian đó là thường và vô thường, như đối với những người có tà kiến về sự hủy diệt của tự ngã (attagatidiṭṭhikānaṃ), có thể là thường, như vậy nghĩa ở đây cần phải được hiểu.

Sabbathāpi iminā ekaccasassatavādo dassito.

In any case, by this, the view of partial eternality is shown.

Dù bằng cách nào, luận thuyết thường kiến một phần (ekaccasassatavāda) đã được trình bày bằng cách này.

Neva sassato nāsassatoti iminā amarāvikkhepavādo dassito.

By "neither eternal nor not eternal", the view of evasive equivocation (amarāvikkhepa-vāda) is shown.

Không thường cũng không vô thường (neva sassato nāsassato) là luận thuyết dao động (amarāvikkhepavāda) đã được trình bày bằng cách này.

Te hi sassatavāde asassatavāde ca dosaṃ disvā ‘‘neva sassato nāsassato attā ca loko cā’’ti vikkhepaṃ karontā vivadanti.

For they, seeing fault in both the eternalist and annihilationist views, dispute by making evasive statements, saying, "The self and the world are neither eternal nor not eternal."

Vì họ thấy lỗi trong các luận thuyết thường kiến và vô thường kiến, nên họ tranh cãi, gây ra sự dao động rằng ‘‘tự ngã và thế gian không thường cũng không vô thường’’.

1341

Sayaṃkatoti attanā kato.

"Made by oneself" (sayaṃkato) means made by oneself.

Do tự mình tạo ra (sayaṃkato) có nghĩa là do chính mình tạo ra.

Yathā hi tesaṃ tesaṃ sattānaṃ attā ca attano dhammānudhammaṃ katvā sukhadukkhāni paṭisaṃvedeti, evaṃ attāva attānaṃ tassa ca upabhogabhūtaṃ kiñcanaṃ palibodhasaṅkhātaṃ lokañca karoti, abhinimminātīti attaladdhi viya ayampi tesaṃ laddhi.

Indeed, just as the self of those various beings experiences happiness and suffering by acting in accordance with Dhamma and its sub-divisions, so too, the self itself makes the self and also the world—which is an appendage to it, a hindrance—it creates it; this view of theirs is like the self-doctrine.

Quả thật, như tự ngã của mỗi chúng sinh tự tạo ra các pháp thuận nghịch rồi cảm thọ khổ lạc, thì tự ngã đó tự tạo ra chính mình và thế gian, tức là bất cứ thứ gì thuộc về sự hưởng thụ của tự ngã đó, được gọi là chướng ngại vật (palibodhasaṅkhātaṃ), và tự mình kiến tạo nên. Đây cũng là một tà kiến của họ, giống như tự ngã luận (attaladdhi).

Paraṃkatoti parena kato, attato parena issarena vā purisena vā pajāpatinā vā kālena vā pakatiyā vā attā ca loko ca kato, nimmitoti attho.

"Made by another" (paraṃkato) means made by another; that is, the self and the world are made or created by another, such as a lord, or a person, or Prajāpati, or time, or nature.

Do người khác tạo ra (paraṃkato) có nghĩa là do người khác tạo ra, tức là do một đấng tối cao (issara) hoặc một người đàn ông (purisa) hoặc Phạm Thiên (pajāpati) hoặc thời gian (kāla) hoặc tự nhiên (pakati) tạo ra hay kiến tạo nên tự ngã và thế gian.

Sayaṃkato ca paraṃkato cāti yasmā attānañca lokañca nimminantā issarādayo na kevalaṃ sayameva nimminanti, atha kho tesaṃ tesaṃ sattānaṃ dhammādhammānaṃ sahakārīkāraṇaṃ labhitvāva, tasmā sayaṃkato ca paraṃkato ca attā ca loko cāti ekaccānaṃ laddhi.

"Both made by oneself and made by another": Since lords and others who create the self and the world do not create them solely by themselves, but only by obtaining the contributory cause of the good and bad deeds of those various beings, therefore, it is the view of some that the self and the world are both made by oneself and made by another.

Do tự mình tạo ra và do người khác tạo ra (sayaṃkato ca paraṃkato cā) là tà kiến của một số người, vì những đấng tối cao và những người khác khi kiến tạo tự ngã và thế gian không chỉ tự mình kiến tạo, mà còn phải có được các nguyên nhân hỗ trợ từ các hành động thiện và bất thiện của chúng sinh. Do đó, tự ngã và thế gian vừa do tự mình tạo ra vừa do người khác tạo ra.

Asayaṃkāro aparaṃkāroti natthi etassa sayaṃkāroti asayaṃkāro, natthi etassa parakāroti aparakāro.

"Not made by oneself, not made by another" (asayaṃkāro aparaṃkāro) means that it has no making by itself, hence "not made by oneself"; it has no making by another, hence "not made by another."

Không do tự mình tạo ra, không do người khác tạo ra (asayaṃkāro aparaṃkāro) có nghĩa là không có sự tự tạo ra của nó, nên là không do tự mình tạo ra; không có sự tạo ra bởi người khác của nó, nên là không do người khác tạo ra.

Anunāsikāgamaṃ katvā vuttaṃ ‘‘aparaṃkāro’’ti.

It is stated as "aparaṃkāro" by applying a nasal insertion.

Từ ‘‘aparaṃkāro’’ được nói với sự thêm vào phụ âm mũi.

Ayaṃ ubhayattha dosaṃ disvā ubhayaṃ paṭikkhipati.

This view, seeing fault in both, rejects both.

Luận thuyết này bác bỏ cả hai, vì thấy lỗi ở cả hai.

Atha kathaṃ uppannoti āha – adhiccasamuppannoti yadicchāya samuppanno kenaci kāraṇena vinā uppannoti adhiccasamuppannavādo dassito.

Then how did it arise? It is said: "arisen without cause" (adhiccasamuppanno), meaning arisen by chance, arisen without any cause, thereby showing the view of spontaneous generation (adhiccasamuppannavāda).

Vậy thì nó phát sinh như thế nào? Đức Phật nói: Do ngẫu nhiên phát sinh (adhiccasamuppanno) là luận thuyết ngẫu nhiên phát sinh (adhiccasamuppannavāda) đã được trình bày, có nghĩa là phát sinh một cách ngẫu nhiên, không có bất kỳ nguyên nhân nào.

Tena ca ahetukavādopi saṅgahito hoti.

By this, the ahetukavāda (view of no cause) is also included.

Bằng cách này, luận thuyết vô nhân (ahetukavāda) cũng được bao gồm.

1342

Idāni ye diṭṭhigatikā attānaṃ viya sukhadukkhampi tassa guṇabhūtaṃ kiñcanabhūtaṃ vā sassatādivasena abhinivissa voharanti, tesaṃ taṃ vādaṃ dassetuṃ ‘‘santeke samaṇabrāhmaṇā’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show the view of those with wrong views who, like the self, declare happiness and suffering—which are qualities or appendages of it—as eternal and so forth, the phrase "there are some recluses and brahmins" and so forth is stated.

Bây giờ, để trình bày luận thuyết của những người có tà kiến, những người tuyên bố khổ lạc cũng là thuộc tính hay tài sản của tự ngã (attā) theo cách thường hằng, v.v., thì câu ‘‘có một số Sa-môn, Bà-la-môn’’ v.v. đã được nói đến.

Taṃ vuttanayameva.

That view is just as previously stated.

Điều đó cũng theo cách đã nói ở trên.

1343

Etamatthaṃ viditvāti ettha pana idha jaccandhūpamāya anāgatattā taṃ hitvā heṭṭhā vuttanayeneva attho yojetabbo, tathā gāthāya.

Here, however, in "Having understood this matter", since the simile of the born-blind is not applied here, that simile should be omitted, and the meaning should be connected in the same way as stated below, and similarly in the verse.

Tuy nhiên, ở đây, trong câu ‘‘hiểu được ý nghĩa này’’ (Etamatthaṃ viditvā), vì ví dụ về người mù bẩm sinh (jaccandhūpamāya) không được đưa ra ở đây, nên phải bỏ qua nó và kết hợp ý nghĩa theo cách đã nói ở dưới, cũng như trong bài kệ.

1344

Tattha antarāva visīdanti, apatvāva tamogadhanti ayaṃ viseso.

Here, the distinct point is: "they sink down in the middle, without reaching the abyss."

Ở đó, có sự khác biệt là ‘‘họ chìm đắm ở giữa, không đạt đến chốn tối tăm (apatvāva tamogadha)’’.

Tassattho – evaṃ diṭṭhigatesu diṭṭhinissayesu āsajjamānā diṭṭhigatikā kāmoghādīnaṃ catunnaṃ oghānaṃ, saṃsāramahoghasseva vā antarāva vemajjhe eva yaṃ tesaṃ pārabhāvena patiṭṭhaṭṭhena vā ogadhasaṅkhātaṃ nibbānaṃ tadadhigamūpāyo vā ariyamaggo taṃ appatvāva anadhigantvāva visīdanti saṃsīdanti.

The meaning of this is: Thus, clinging to wrong views, those with wrong views sink down, or become utterly submerged, in the very middle of the four floods such as the flood of sensual desires, or indeed in the great flood of saṃsāra, without reaching or attaining Nibbāna—which is called the abyss (ogādha) because it is the far shore or a firm ground for them—or without attaining the Noble Path, which is the means to achieve it.

Ý nghĩa của nó là: những người có tà kiến (diṭṭhigatikā), bị mắc kẹt trong các tà kiến và các nơi nương tựa của tà kiến, chìm đắm (visīdanti saṃsīdanti) ngay giữa bốn dòng lũ (ogha) như dục lậu (kāmogha) v.v., hoặc ngay giữa dòng lũ lớn của luân hồi (saṃsāramahoghasseva), mà không đạt được (appatvāva anadhigantvāva) Niết-bàn (nibbāna) được gọi là nơi nương tựa (ogadha), hoặc Thánh đạo (ariyamagga) là phương tiện để đạt được nó.

Ogādhanti patiṭṭhahanti etena, ettha vāti ogādho, ariyamaggo nibbānañca.

They find footing in it; hence, "ogādho" refers to the Noble Path and Nibbāna.

Họ nương tựa vào đó, hoặc ở đó, nên gọi là ogādha, tức là Thánh đạo và Niết-bàn.

Ogādhamevettha rassattaṃ katvā ogadhanti vuttaṃ.

The word ogādha itself is stated as ogadha here by shortening the vowel.

Chính từ ogādha đã được rút ngắn thành ogadha ở đây.

Taṃ ogadhaṃ tamogadhanti padavibhāgo.

The word division is "taṃ ogadhaṃ tamogadhaṃ."

Sự phân tích từ ngữ là taṃ ogadhaṃ (chốn tối tăm đó) và tamogadhaṃ (chốn tối tăm).

1345

Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Fifth Sutta is concluded.

Giải thích bài kinh thứ năm đã hoàn tất.

1346

6. Tatiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Third Nānātitthiya Sutta

6. Giải thích bài kinh thứ ba về các ngoại đạo

1347

56. Chaṭṭhe sabbaṃ heṭṭhā vuttanayameva.

56. In the sixth^*, everything is as stated below.

56. Trong bài kinh thứ sáu, tất cả đều theo cách đã nói ở dưới.

Imaṃ udānanti ettha pana diṭṭhitaṇhāmānesu dosaṃ disvā te dūrato vajjetvā saṅkhāre yathābhūtaṃ passato ca tattha anādīnavadassitāya micchābhiniviṭṭhassa yathābhūtaṃ apassato ca yathākkamaṃ saṃsārato ativattanānativattanadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesīti attho yojetabbo.

Here, however, in "this Udāna," the meaning should be construed as: having seen the fault in wrong views, craving, and conceit, and having completely abandoned them, and having truly seen formations, and for one who does not see fault in them, and for one who is wrongly clinging due to not seeing things as they truly are; He uttered this Udāna, which reveals, in due order, the transcendence or non-transcendence of saṃsāra.

Tuy nhiên, ở đây, trong câu ‘‘Udāna này’’ (Imaṃ udāna), ý nghĩa cần được kết hợp là: Đức Phật đã thốt lên udāna này, một udāna chỉ rõ sự vượt thoát và không vượt thoát luân hồi, tùy theo trường hợp của người thấy lỗi trong các tà kiến, tham ái, và ngã mạn, tránh xa chúng, và người thấy các hành (saṅkhāra) như chúng thực sự là, không thấy lỗi lầm trong đó, và người bị chấp thủ sai lầm, không thấy các hành như chúng thực sự là.

1348

Tattha ahaṅkārapasutāyaṃ pajāti ‘‘sayaṃkato attā ca loko cā’’ti evaṃ vuttasayaṃkārasaṅkhātaṃ ahaṅkāraṃ tathāpavattaṃ diṭṭhiṃ pasutā anuyuttā ayaṃ pajā micchābhiniviṭṭho sattakāyo.

In this context, this populace, devoted to the view of 'I-making' (ahaṅkārapasutāyaṃ pajā), means this mass of beings, immersed in wrong views, devoted and attached to the view of 'I-making' (ahaṅkāra) which is explained as "self and the world are self-made" (sayaṃkārasaṅkhātaṃ) and such related wrong views.

Ở đó, ‘‘Chúng sinh này bị ngã chấp chi phối’’ (ahaṅkārapasutāyaṃ pajā) có nghĩa là chúng sinh này, tức là tập hợp chúng sinh bị chấp thủ sai lầm, bị chi phối bởi ngã chấp (ahaṅkāra) được gọi là sự tự tạo ra (sayaṃkāra) đã được nói đến như ‘‘tự ngã và thế gian do tự mình tạo ra’’, và bởi tà kiến phát sinh theo cách đó.

Paraṃkārūpasaṃhitāti paro añño issarādiko sabbaṃ karotīti evaṃ pavattaparaṃkāradiṭṭhisannissitā tāya upasaṃhitāti paraṃkārūpasaṃhitā.

Bound by the view of 'other-making' (paraṃkārūpasaṃhitā) means that this populace is well-established in the wrong view of 'other-making' (paraṃkārara-diṭṭhi), which asserts that another, such as a god (issarādiko), makes everything.

‘‘Bị người khác tạo ra chi phối’’ (Paraṃkārūpasaṃhitā) có nghĩa là bị chi phối bởi tà kiến về sự tạo ra bởi người khác (paraṃkāradiṭṭhi) phát sinh theo cách ‘‘người khác, tức là một đấng tối cao (issara) v.v., tạo ra tất cả’’, tức là bị liên kết chặt chẽ với nó.

Etadeke nābbhaññaṃsūti etaṃ diṭṭhidvayaṃ eke samaṇabrāhmaṇā tattha dosadassino hutvā nānujāniṃsu.

Some did not understand this (etadeke nābbhaññaṃsū) means that some ascetics and brahmins, seeing the fault in these two views (self-making and other-making), did not approve of them.

‘‘Một số không chấp nhận điều này’’ (Etadeke nābbhaññaṃsū) có nghĩa là một số Sa-môn và Bà-la-môn, thấy lỗi trong hai tà kiến này, đã không chấp nhận chúng.

Kathaṃ?

How so?

Tại sao?

Sati hi sayaṃkāre kāmakārato sattānaṃ iṭṭheneva bhavitabbaṃ, na aniṭṭhena.

For if there were self-making, beings would experience only what is desirable, never what is undesirable, because their will would be the maker.

Nếu có sự tự tạo ra (sayaṃkāra), thì chúng sinh phải đạt được những gì mình muốn, không phải những gì mình không muốn.

Na hi koci attano dukkhaṃ icchati, bhavati ca aniṭṭhaṃ, tasmā na sayaṃkāro.

No one desires their own suffering, yet what is undesirable does occur; therefore, there is no self-making.

Vì không ai muốn khổ cho mình, nhưng khổ vẫn xảy ra, do đó không có sự tự tạo ra.

Paraṃkāropi yadi issarahetuko, svāyaṃ issaro attatthaṃ vā kareyya paratthaṃ vā.

If other-making is due to an Ishvara (god), this Ishvara would act either for his own benefit or for the benefit of others.

Nếu sự tạo ra bởi người khác (paraṃkāra) là do một đấng tối cao (issara) gây ra, thì đấng tối cao đó sẽ tạo ra vì lợi ích của mình hoặc vì lợi ích của người khác.

Tattha yadi attatthaṃ, attanā akatakicco siyā asiddhassa sādhanato.

If for his own benefit, he would be one whose task is not yet accomplished, as he would be striving for what is unachieved.

Trong trường hợp đó, nếu vì lợi ích của mình, thì đấng tối cao đó sẽ là người chưa hoàn thành công việc của mình, vì đã hoàn thành một việc chưa hoàn thành.

Atha vā paratthaṃ sabbesaṃ hitasukhameva nipphajjeyya, na ahitaṃ dukkhaṃ nipphajjati, tasmā issaravasena na paraṃkāro sijjhati.

If for the benefit of others, only welfare and happiness would arise for all, and not what is harmful or suffering; therefore, other-making is not established on account of an Ishvara.

Hoặc nếu vì lợi ích của người khác, thì tất cả mọi người sẽ chỉ đạt được lợi ích và hạnh phúc, không phải bất lợi và khổ đau. Do đó, sự tạo ra bởi người khác không thành công theo ý của đấng tối cao.

Yadi ca issarasaṅkhātaṃ aññanirapekkhaṃ niccamekakāraṇaṃ pavattiyā siyā, kammena uppatti na siyā, sabbeheva ekajjhaṃ uppajjitabbaṃ kāraṇassa sannihitattā.

And if this permanent, sole cause, called Ishvara, were independent of anything else for the world's arising, then there would be no arising through kamma, and all would arise simultaneously, as the cause would be ever-present.

Và nếu nguyên nhân duy nhất, vĩnh cửu, không phụ thuộc vào bất cứ thứ gì khác, được gọi là đấng tối cao, tồn tại, thì sự phát sinh sẽ không xảy ra do nghiệp (kamma), mà tất cả sẽ phải phát sinh cùng một lúc vì nguyên nhân đã có sẵn.

Athassa aññampi sahakārīkāraṇaṃ icchitaṃ, taññeva hetu, kiṃ issarena apariniṭṭhitasāmatthiyena parikappitena.

If, however, another cooperating cause is desired for it, then that alone is the cause; why postulate an Ishvara whose power is incomplete?

Nếu vậy, nguyên nhân đó cũng cần một nguyên nhân hỗ trợ khác, thì chính nguyên nhân đó mới là nhân, vậy thì cần gì phải giả định một đấng tối cao với năng lực chưa hoàn hảo?

Yathā ca issarahetuko paraṃkāro na sijjhati, evaṃ pajāpatipurisapakatibrahmakālādihetutopi na sijjhateva tesampi asiddhattā vuttadosānativattanato ca.

Just as other-making dependent on Ishvara is not established, so too it is not established as being due to Prajāpati, Purusha, Prakriti, Brahma, Kāla, or other such causes, because they are also unproven and do not overcome the aforementioned faults.

Và như sự tạo ra bởi người khác do đấng tối cao không thành công, thì sự tạo ra bởi người khác do Phạm Thiên (pajāpati), người đàn ông (purisa), tự nhiên (pakati), thời gian (kāla) v.v. cũng không thành công, vì những thứ đó cũng không được chứng minh và không vượt qua được những lỗi đã nói.

Tena vuttaṃ ‘‘etadeke nābbhaññaṃsū’’ti.

Therefore, it was said: "Some did not understand this."

Do đó, đã nói rằng ‘‘một số không chấp nhận điều này’’ (etadeke nābbhaññaṃsū).

Ye pana yathāvutte sayaṃkāraparaṃkāre nānujānantāpi adhiccasamuppannaṃ attānañca lokañca paññapenti, tepi na naṃ sallanti addasuṃ adhiccasamuppannantivādinopi micchābhinivesaṃ anatikkamanato yathābhūtaṃ ajānantānaṃ diṭṭhigataṃ tattha tattha dukkhuppādanato vijjhanaṭṭhena ‘‘salla’’nti na passiṃsu.

But those who, while not approving of the aforementioned self-making and other-making, nevertheless declare the self and the world to be causeless (adhiccasamuppanna), even they did not discern that it is a dart (na naṃ sallanti addasuṃ), for even those who proclaim causeless origination do not transcend wrong views, and because they do not understand things as they truly are, their speculative views cause suffering everywhere, and by their penetrating nature, are indeed "darts" which they did not see.

Tuy nhiên, những người không chấp nhận sự tự tạo ra và sự tạo ra bởi người khác như đã nói, nhưng lại tuyên bố tự ngã và thế gian là do ngẫu nhiên phát sinh (adhiccasamuppanna), thì họ cũng ‘‘không thấy được mũi tên đó’’ (na naṃ sallanti addasuṃ). Những người chủ trương ngẫu nhiên phát sinh cũng không vượt qua được sự chấp thủ sai lầm (micchābhinivesa), và vì không thấy được sự thật (yathābhūtaṃ ajānantānaṃ), họ không thấy tà kiến đó là ‘‘mũi tên’’ (salla) theo nghĩa xuyên thấu, vì nó gây ra khổ đau ở khắp mọi nơi.

1349

Etañca sallaṃ paṭikacca passatoti yo pana āraddhavipassako pañcapi upādānakkhandhe aniccato dukkhato anattato samanupassati, so etañca tividhaṃ viparītadassanaṃ aññañca sakalaṃ micchābhinivesaṃ tesañca nissayabhūte pañcupādānakkhandhepi tujjanato duruddhārato ca ‘‘salla’’nti paṭikacca pubbeyeva vipassanāpaññāya passati.

One who, seeing this dart beforehand, (etañca sallaṃ paṭikacca passato) is a meditator engaged in Vipassanā, who repeatedly contemplates the five aggregates of clinging as impermanent, unsatisfactory, and non-self. Such a person sees this threefold erroneous view, along with all other wrong views, and also the five aggregates of clinging which serve as their basis, as a "dart" due to their piercing nature and difficulty to extract, discerning them beforehand through Vipassanā wisdom.

‘‘Người thấy mũi tên này từ trước’’ (Etañca sallaṃ paṭikacca passato) có nghĩa là: người hành thiền tuệ (vipassako) đã bắt đầu tinh tấn, quán sát năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandhe) là vô thường (aniccato), khổ (dukkhato), và vô ngã (anattato), thì người đó thấy ba loại nhận thức sai lầm này (tividhaṃ viparītadassanaṃ) và tất cả các chấp thủ sai lầm khác (aññañca sakalaṃ micchābhinivesaṃ), cũng như năm uẩn chấp thủ là nơi nương tựa của chúng (nissayabhūte pañcupādānakkhandhepi), là ‘‘mũi tên’’ (salla) vì chúng đâm chọc và khó nhổ ra, người đó thấy chúng từ trước (paṭikacca pubbeyeva) bằng tuệ quán (vipassanāpaññāya).

Evaṃ passato ariyamaggakkhaṇe ekanteneva ahaṃ karomīti na tassa hoti.

For one who thus sees, at the moment of the Noble Path, it is absolutely certain that there is no 'I make' for him.

Đối với người thấy như vậy, vào khoảnh khắc của Thánh đạo (ariyamaggakkhaṇe), chắc chắn ‘‘không có ý nghĩ ‘tôi làm’ (ahaṃ karomīti na tassa hoti)’’.

Yathā ca attano kārakabhāvo tassa na upaṭṭhāti, evaṃ paro karotīti na tassa hoti, kevalaṃ pana aniccasaṅkhātaṃ paṭiccasamuppannadhammamattameva hoti.

And just as the state of being a doer does not occur to him, so too 'another makes' does not occur to him, but only the aggregates of dependent origination, which are impermanent.

Và như ý niệm về người làm (kārakabhāvo) không hiện diện đối với người đó, thì ‘‘không có ý nghĩ ‘người khác làm’ (paro karotīti na tassa hoti)’’, mà chỉ có các pháp duyên sinh (paṭiccasamuppannadhammamattameva) được gọi là vô thường (aniccasaṅkhātaṃ).

Ettāvatā sammāpaṭipannassa sabbathāpi diṭṭhimānābhāvova dassito.

By this much, the absence of all views and conceit is shown for one who practices rightly.

Đến đây, đã trình bày rằng người thực hành đúng đắn (sammāpaṭipannassa) hoàn toàn không có tà kiến và ngã mạn (diṭṭhimānābhāvova).

Tena ca arahattappattiyā saṃsārasamatikkamo pakāsito hoti.

And through this, the transcendence of saṃsāra by attaining Arahantship is proclaimed.

Do đó, sự vượt thoát hoàn toàn khỏi luân hồi (saṃsāra) được công bố thông qua việc đạt đến A-la-hán quả.

1350

Idāni yo diṭṭhigate allīno, na so saṃsārato sīsaṃ ukkhipituṃ sakkoti, taṃ dassetuṃ ‘‘mānupetā’’ti gāthamāha.

Now, to show that one who is attached to speculative views cannot lift their head from saṃsāra, the stanza "mānupetā" was spoken.

Giờ đây, để chỉ ra rằng người nào bám víu vào các tà kiến thì không thể ngóc đầu lên khỏi luân hồi (saṃsāra), Đức Phật đã nói bài kệ bắt đầu bằng “mānupetā” (đầy kiêu mạn).

Tattha mānupetā ayaṃ pajāti ayaṃ sabbāpi diṭṭhigatikasaṅkhātā pajā sattakāyo ‘‘mayhaṃ diṭṭhi sundarā, mayhaṃ ādāno sundaro’’ti attano gāhassa saṃpaggahalakkhaṇena mānena upetā samannāgatā.

In this context, "This populace is endowed with conceit" (mānupetā ayaṃ pajā) means that all this populace, consisting of those holding speculative views (diṭṭhigatikasaṅkhātā), is endowed and possessed of conceit (māna) characterized by exalting their own adherence, thinking: "My view is excellent, my grasping is excellent."

Trong đó, “mānupetā ayaṃ pajā” (chúng sinh này đầy kiêu mạn) có nghĩa là toàn bộ chúng sinh, tức là chúng hữu tình, được xem là những người theo tà kiến, đều bị kiêu mạn chi phối, tức là bị kiêu mạn vây quanh, với đặc tính là tự tán thán chấp thủ của mình rằng: “Kiến giải của ta là tốt đẹp, sự chấp thủ của ta là tốt đẹp.”

Mānaganthā mānavinibaddhāti tato eva tena aparāparaṃ uppajjamānena yathā taṃ diṭṭhiṃ na paṭinissajjati, evaṃ attano santānassa ganthitattā vinibaddhattā ca mānaganthā mānavinibaddhā.

"Bound by the fetter of conceit, tied by conceit" (Mānaganthā mānavinibaddhā) means that due to this conceit repeatedly arising, they do not abandon those views, and thus are bound and tied by conceit, as their own mental continuum is knotted and firmly fastened by it.

“Mānaganthā mānavinibaddhā” (bị kiêu mạn trói buộc, bị kiêu mạn cột chặt) có nghĩa là do kiêu mạn liên tục phát sinh, khiến người ấy không từ bỏ tà kiến đó, nên tự thân dòng tâm thức bị kiêu mạn trói buộc và cột chặt.

Diṭṭhīsu sārambhakathā, saṃsāraṃ nātivattatīti ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti attukkaṃsanaparavambhanavasena attano diṭṭhābhinivesena paresaṃ diṭṭhīsu sārambhakathā virodhakathā saṃsāranāyikānaṃ avijjātaṇhānaṃ appahānato saṃsāraṃ nātivattati, na atikkamatīti attho.

"Contentious talk about views does not transcend saṃsāra" (Diṭṭhīsu sārambhakathā, saṃsāraṃ nātivattatī) means that contentious talk, which is contrary speech, about others' views, made according to their own adherence to views by exalting themselves and disparaging others, such as "This alone is true, all else is foolish," does not transcend saṃsāra, because avijjā (ignorance) and taṇhā (craving), which lead to saṃsāra, have not been abandoned. This is the meaning.

“Diṭṭhīsu sārambhakathā, saṃsāraṃ nātivattatī” (lời nói tranh cãi về các tà kiến, không vượt thoát luân hồi) có nghĩa là lời nói tranh cãi, tức là lời nói chống đối các tà kiến của người khác, dựa trên sự chấp chặt vào tà kiến của mình theo cách tự tán thán và chê bai người khác rằng: “Chỉ điều này là sự thật, những điều khác là sai lầm,” thì không vượt thoát luân hồi (saṃsāra), tức là không thể vượt qua, vì không đoạn trừ được vô minh và ái dục, những thứ dẫn đến luân hồi.

1351

Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the sixth discourse is concluded.

Kết thúc phần giải thích bài kinh thứ sáu.

1352

7. Subhūtisuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Subhūti Sutta

7. Giải thích bài kinh Subhūti

1353

57. Sattame subhūtīti tassa therassa nāmaṃ.

In the seventh (discourse), Subhūti is the name of that Elder.

57. Trong bài kinh thứ bảy, “Subhūtī” là tên của vị Trưởng lão đó.

So hi āyasmā padumuttarassa bhagavato pādamūle katābhinīhāro kappasatasahassaṃ upacitapuññasambhāro imasmiṃ buddhuppāde uḷāravibhave gahapatikule uppanno bhagavato dhammadesanaṃ sutvā saṃvegajāto gharā nikkhamma pabbajitvā katādhikārattā ghaṭento vāyamanto na cirasseva chaḷabhiñño jāto, brahmavihārabhāvanāya pana ukkaṃsapāramippattiyā ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ araṇavihārīnaṃ yadidaṃ subhūtī’’ti (a. ni. 1.201) araṇavihāre bhagavatā etadagge ṭhapito.

This Venerable One, having made a determination at the feet of the Buddha Padumuttara, and having accumulated merits for a hundred thousand aeons, was reborn in a wealthy householder's family during the arising of this Buddha. After hearing the Buddha's teaching, he was moved by a sense of urgency, left home, and went forth into homelessness. Due to his past aspirations, by striving and exerting himself, he soon became endowed with the six supernormal powers (chal̤abhiñño). Moreover, due to his attainment of the highest perfection in the development of the Brahma-vihāras, he was declared by the Buddha as foremost among the bhikkhus who dwell in peace (araṇavihārīnaṃ), saying: "Foremost, bhikkhus, among my bhikkhu disciples who dwell in peace, is Subhūti."

Vị Tôn giả này, sau khi đã phát nguyện dưới chân Đức Phật Padumuttara và tích lũy công đức trong một trăm ngàn đại kiếp, đã tái sinh vào một gia đình gia chủ giàu có trong thời Đức Phật hiện tại. Ngài đã nghe pháp của Đức Phật, khởi tâm xúc động, xuất gia và do đã có sự tích lũy công đức từ trước, Ngài đã tinh tấn tu tập và không lâu sau đó đã đạt được Lục thông (chaḷabhiñña). Do Ngài đã đạt đến đỉnh cao của sự tu tập Tứ vô lượng tâm (brahmavihāra-bhāvanā), nên Đức Phật đã đặt Ngài vào hàng tối thượng trong số các Tỳ-kheo sống không phiền não (araṇavihārī), như đã nói: “Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, những người sống không phiền não, Subhūti là bậc tối thượng.”

So ekadivasaṃ sāyanhasamayaṃ divāṭṭhānato vihāraṅgaṇaṃ otiṇṇo catuparisamajjhe bhagavantaṃ dhammaṃ desentaṃ disvā ‘‘desanāpariyosāne vuṭṭhahitvā vandissāmī’’ti kālaparicchedaṃ katvā bhagavato avidūre aññatarasmiṃ rukkhamūle nisinno phalasamāpattiṃ samāpajji.

One day, in the evening, having descended from his day-dwelling to the monastery compound, he saw the Buddha teaching the Dhamma in the midst of the four assemblies. He resolved, "I will rise and pay homage at the end of the teaching," and then sat down at the foot of a certain tree not far from the Buddha, entering into the attainment of fruit (phalasamāpatti).

Một ngày nọ, vào buổi chiều, Ngài từ chỗ nghỉ ban ngày đi xuống sân tu viện, thấy Đức Phật đang thuyết pháp giữa bốn chúng hội. Ngài quyết định: “Sau khi bài pháp kết thúc, ta sẽ đứng dậy và đảnh lễ.” Rồi Ngài ngồi dưới gốc cây gần Đức Phật và nhập vào quả định (phalasamāpatti).

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā subhūti…pe… samāpajjitvā’’ti.

Therefore it was said: "At that time, indeed, the Venerable Subhūti... (pa) ...entered (this attainment)."

Do đó, đã nói: “Vào lúc đó, Tôn giả Subhūti… (v.v.)… đã nhập định.”

1354

Tattha dutiyajjhānato paṭṭhāya rūpāvacarasamādhi sabbopi arūpāvacarasamādhi avitakkasamādhi eva.

Here, from the second jhāna onwards, all rūpāvacara samādhi (fine-material absorption) and all arūpāvacara samādhi (immaterial absorption) are indeed avitakka samādhi (absorption without initial application).

Trong đó, từ thiền thứ hai trở đi, tất cả các định thuộc sắc giới (rūpāvacarasamādhi) và tất cả các định thuộc vô sắc giới (arūpāvacarasamādhi) đều là vô tầm định (avitakkasamādhi).

Idha pana catutthajjhānapādako arahattaphalasamādhi ‘‘avitakkasamādhī’’ti adhippeto.

But here, the fruit-attainment of Arahantship (arahattaphalasamādhi), which has the fourth jhāna as its foundation, is intended as the "avitakka samādhi."

Tuy nhiên, ở đây, vô tầm định được hiểu là quả định A-la-hán (arahattaphalasamādhi) có nền tảng là thiền thứ tư.

Dutiyajjhānādīhi pahīnā micchāvitakkā na tāva suppahīnā accantapahānābhāvato, ariyamaggena pana pahīnā eva puna pahānakiccābhāvato.

The wrong thoughts (micchāvitakkā) abandoned by the second jhāna and so forth are not yet completely abandoned, due to the absence of their ultimate eradication; but those abandoned by the Noble Path are truly abandoned, due to the absence of any further need to abandon them.

Các tà tầm (micchāvitakkā) bị đoạn trừ bởi thiền thứ hai trở đi vẫn chưa được đoạn trừ hoàn toàn, vì chúng chưa được đoạn trừ tuyệt đối. Nhưng các tà tầm bị đoạn trừ bởi Thánh đạo (ariyamagga) thì đã được đoạn trừ hoàn toàn, vì không còn cần thiết phải đoạn trừ nữa.

Tasmā aggamaggapariyosānabhūto arahattaphalasamādhi sabbesaṃ micchāvitakkānaṃ pahānante uppannattā visesato ‘‘avitakkasamādhī’’ti vattabbataṃ arahati, pageva catutthajjhānapādako.

Therefore, the fruit-attainment of Arahantship, being the culmination of the highest path and arising after the abandonment of all wrong thoughts, is especially deserving of being called "avitakka samādhi," much more so when it has the fourth jhāna as its foundation.

Do đó, quả định A-la-hán, là kết thúc của Thánh đạo tối thượng, xứng đáng được gọi là “vô tầm định” một cách đặc biệt, vì nó phát sinh sau khi tất cả các tà tầm đã được đoạn trừ, huống chi là quả định có nền tảng là thiền thứ tư.

Tena vuttaṃ – ‘‘idha pana catutthajjhānapādako arahattaphalasamādhi ‘avitakkasamādhī’ti adhippeto’’ti.

Therefore it was said: "But here, the fruit-attainment of Arahantship, which has the fourth jhāna as its foundation, is intended as the 'avitakka samādhi'."

Do đó, đã nói: “Tuy nhiên, ở đây, vô tầm định được hiểu là quả định A-la-hán có nền tảng là thiền thứ tư.”

1355

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato subhūtissa sabbamicchāvitakkasabbasaṃkilesapahānasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato jānitvā tadatthadīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Knowing this meaning (Etamatthaṃ viditvā), knowing this meaning of Venerable Subhūti's abandonment of all wrong thoughts and all defilements in every respect, the Buddha uttered this solemn utterance (imaṃ udānaṃ udānesi) to illuminate that meaning.

“Etamatthaṃ viditvā” (sau khi biết rõ ý nghĩa này) có nghĩa là sau khi biết rõ mọi phương diện của ý nghĩa đó, tức là sự đoạn trừ tất cả các tà tầm và tất cả các phiền não của Tôn giả Subhūti, Đức Phật đã thốt lên “imaṃ udānaṃ udānesi” (lời cảm hứng này) để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1356

Tattha yassa vitakkā vidhūpitāti yena ariyapuggalena, yassa vā ariyapuggalassa kāmavitakkādayo sabbepi micchāvitakkā vidhūpitā ariyamaggañāṇena santāpitā samucchinnā.

In this context, "He whose thoughts are swept away" (yassa vitakkā vidhūpitā) means the Noble One by whom, or for whom, all wrong thoughts such as sensual thoughts (kāmavitakkādayo) have been swept away, completely consumed, and eradicated by the wisdom of the Noble Path.

Trong đó, “yassa vitakkā vidhūpitā” (người mà các tầm đã được xua tan) có nghĩa là bởi vị Thánh nhân nào, hoặc các kāmavitakkā (tầm dục) và tất cả các tà tầm khác của vị Thánh nhân nào đã được xua tan, tức là đã được làm cho khô héo bởi trí tuệ của Thánh đạo và đã được đoạn trừ hoàn toàn.

Ajjhattaṃ suvikappitā asesāti niyakajjhattasaṅkhāte attano santāne uppajjanārahā suvikappitā suṭṭhu vikappitā asesato, kiñcipi asesetvā susamucchinnāti attho.

"Ajjhattaṃ suvikappitā asesā" means that the vitakkas worthy of arising in one’s own mental continuum, known as niyakajjhatta, have been thoroughly dispelled, utterly dispelled, and completely cut off without leaving any remnant. This is the meaning.

“Ajjhattaṃ suvikappitā asesā” (đã được đoạn trừ hoàn toàn trong nội tâm) có nghĩa là các tầm đáng lẽ phải phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình đã được đoạn trừ một cách triệt để, tức là đã được đoạn trừ hoàn toàn không còn sót lại chút gì.

Taṃ saṅgamaticca arūpasaññīti ettha nti nipātamattaṃ.

In "Taṃ saṅgamaticca arūpasaññī", the word "taṃ" is merely a particle.

Trong câu “Taṃ saṅgamaticca arūpasaññī” (vượt qua sự ràng buộc đó, nhận biết vô sắc), từ “nti” chỉ là một tiểu từ.

Atha vā hetuattho taṃsaddo.

Alternatively, the word "taṃ" carries the meaning of cause.

Hoặc, từ “taṃ” có nghĩa là nguyên nhân.

Yasmā anavasesena micchāvitakkā samucchinnā, tasmā rāgasaṅgādikaṃ pañcavidhaṃ saṅgaṃ, sabbampi vā kilesasaṅgaṃ aticca atikkamitvā atikkamanahetu rūpasabhāvābhāvato ruppanasaṅkhātassa ca vikārassa tattha abhāvato nibbikārahetubhāvato vā ‘‘arūpa’’nti laddhanāmaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattāhi maggaphalasaññāhi arūpasaññī.

Because the wrong thoughts have been utterly eradicated without remainder, therefore, having overcome the five kinds of attachments such as the attachment of lust, or having overcome all defilement-attachments, due to this act of overcoming, and due to the absence of the nature of form (rūpa) and the absence of the phenomenon of 'being afflicted' (ruppana) therein, or due to its state of being without affliction, one is "arūpasaññī" (one who perceives the formless) through the perceptions of path and fruition that arise by taking Nibbāna, which has acquired the name "arūpa" (formless), as its object.

Vì các tà tầm đã được đoạn trừ hoàn toàn không còn sót lại, nên vị ấy đã vượt qua năm loại ràng buộc (saṅga), như ràng buộc tham ái (rāgasaṅga), hoặc tất cả các ràng buộc phiền não (kilesasaṅga). Do đã vượt qua, và do không có bản chất sắc pháp, và do không có sự biến đổi gọi là “ruppana” (bị hủy hoại) ở Niết-bàn đó, hoặc do bản chất không biến đổi, nên vị ấy được gọi là “arūpa” (vô sắc). Vị ấy là “arūpasaññī” (nhận biết vô sắc) bởi các tưởng của đạo và quả (maggaphalasaññā) phát sinh khi lấy Niết-bàn, vốn được gọi là “arūpa”, làm đối tượng.

Catuyogātigatoti kāmayogo bhavayogo diṭṭhiyogo avijjāyogoti cattāro yoge yathārahaṃ catūhipi maggehi atikkamitvā gato.

"Catuyogātigato" means having overcome the four yugas (bonds) of kāma-yoga (bond of sensual desire), bhava-yoga (bond of existence), diṭṭhi-yoga (bond of views), and avijjā-yoga (bond of ignorance), each appropriately through the four paths.

“Catuyogātigato” (đã vượt qua bốn ách phược) có nghĩa là đã vượt qua bốn ách phược (yoga) — kāmayoga (ách dục), bhavayoga (ách hữu), diṭṭhiyoga (ách kiến), avijjāyoga (ách vô minh) — một cách thích đáng bằng bốn Thánh đạo.

Na jātu metīti makāro padasandhikaro, jātu ekaṃseneva punabbhavāya na eti, āyatiṃ punabbhavābhinibbatti tassa natthīti attho.

In "Na jātu meti", the letter "ma" serves as a conjunction of words; it means one certainly does not come to rebirth again, meaning there is no future occurrence of rebirth for that individual. This is the meaning.

Trong câu “Na jātu metī” (chắc chắn không tái sinh), chữ ‘ma’ là để nối âm. Nghĩa là chắc chắn không tái sinh nữa, không còn sự tái sinh trong tương lai cho vị ấy.

‘‘Na jāti metī’’tipi paṭhanti, so evattho.

Some also recite it as "Na jāti meti"; the meaning is the same.

Cũng có bản đọc là “Na jāti metī”, ý nghĩa vẫn như vậy.

Iti bhagavā āyasmato subhūtissa arahattaphalasamāpattivihāraṃ anupādisesanibbānañca ārabbha pītivegavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānesi.

Thus, the Blessed One uttered this Udāna, filled with a surge of joy, concerning Venerable Subhūti’s abiding in the fruition of Arahantship and concerning anupādisesa-nibbāna.

Như vậy, Đức Thế Tôn đã thốt lên lời cảm hứng này, xuất phát từ niềm hoan hỷ, liên quan đến sự an trú trong quả định A-la-hán và Niết-bàn vô dư y của Tôn giả Subhūti.

1357

Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Seventh Sutta is concluded.

Kết thúc phần giải thích bài kinh thứ bảy.

1358

8. Gaṇikāsuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Gaṇikā Sutta

8. Giải thích bài kinh Gaṇikā

1359

58. Aṭṭhame dve pūgāti dve gaṇā.

In the eighth^*, "dve pūgā" means two groups.

58. Trong bài kinh thứ tám, “dve pūgā” (hai nhóm) có nghĩa là hai đoàn thể.

Aññatarissā gaṇikāyāti aññatarāya nagarasobhiniyā.

"Aññatarissā gaṇikāyā" means in a certain courtesan, a city beauty.

“Aññatarissā gaṇikāyā” (một cô gái kỹ nữ) có nghĩa là một cô gái làm đẹp cho thành phố.

Sārattāti suṭṭhu rattā.

"Sārattā" means intensely attached.

“Sārattā” (rất say mê) có nghĩa là rất say mê.

Paṭibaddhacittāti kilesavasena baddhacittā.

"Paṭibaddhacittā" means having their minds bound by defilements.

“Paṭibaddhacittā” (tâm bị trói buộc) có nghĩa là tâm bị trói buộc bởi phiền não.

Rājagahe kira ekasmiṃ chaṇadivase bahū dhuttapurisā gaṇabandhanena vicarantā ekamekassa ekamekaṃ vesiṃ ānetvā uyyānaṃ pavisitvā chaṇakīḷaṃ kīḷiṃsu.

It is said that in Rājagaha, on a certain festival day, many rogues wandered about in groups, each bringing a courtesan, entered a park, and enjoyed the festivities.

Người ta kể rằng, tại Rājagaha, vào một ngày lễ hội, nhiều người phóng đãng đã tụ tập thành nhóm, mỗi người dẫn một cô gái kỹ nữ vào vườn và vui chơi lễ hội.

Tato parampi dve tayo chaṇadivase taṃ taṃyeva vesiṃ ānetvā chaṇakīḷaṃ kīḷiṃsu.

Even after that, for two or three festival days, they brought the same courtesans and enjoyed the festivities.

Sau đó, trong hai ba ngày lễ hội tiếp theo, họ vẫn dẫn cùng một cô gái kỹ nữ đó đến và vui chơi lễ hội.

Athāparasmiṃ chaṇadivase aññepi dhuttā tatheva chaṇakīḷaṃ kīḷitukāmā vesiyo ānentā purimadhuttehi pubbe ānītaṃ ekaṃ vesiṃ ānenti.

Then, on another festival day, other rogues, wishing to enjoy the festival in the same way, brought courtesans and brought a certain courtesan who had been brought by the former rogues previously.

Đến một ngày lễ hội khác, những người phóng đãng khác cũng muốn vui chơi lễ hội như vậy, khi dẫn các cô gái kỹ nữ đến, họ đã dẫn một cô gái kỹ nữ mà những người phóng đãng trước đó đã dẫn đến.

Itare taṃ disvā ‘‘ayaṃ amhākaṃ pariggaho’’ti āhaṃsu.

Seeing her, the others said, "She is our possession."

Những người kia thấy vậy liền nói: “Cô này là của chúng tôi.”

Tepi tatheva āhaṃsu.

Those (other rogues) also said the same thing.

Những người này cũng nói y như vậy.

‘‘Evaṃ amhākaṃ pariggaho, amhākaṃ pariggaho’’ti kalahaṃ vaḍḍhetvā pāṇippahārādīni akaṃsu.

Saying, "She is our possession! She is our possession!" they intensified the quarrel and engaged in punching and other violent acts.

Cứ thế, họ nói: “Cô này là của chúng tôi, cô này là của chúng tôi,” rồi làm tăng thêm sự tranh cãi và đánh đấm nhau.

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena rājagahe dve pūgā’’tiādi.

Therefore, it was said, "Tena kho pana samayena Rājagahe dve pūgā…" (At that time, in Rājagaha, two groups…), and so on.

Do đó, đã nói: “Tena kho pana samayena rājagahe dve pūgā” (Vào lúc đó, tại Rājagaha, hai nhóm người)… v.v.

Tattha upakkamantīti paharanti.

There, "upakkamantī" means they strike.

Trong đó, “upakkamantī” (tấn công) có nghĩa là đánh đập.

Maraṇampi nigacchantīti balavūpakkamehi maraṇaṃ upagacchanti, itarepi maraṇamattaṃ maraṇappamāṇadukkhaṃ pāpuṇanti.

"Maraṇampi nigacchanti" means they meet death through strong attacks, and the others also experience suffering to the extent of death.

“Maraṇampi nigacchantī” (cũng đi đến cái chết) có nghĩa là do bị tấn công dữ dội mà đi đến cái chết. Những người khác cũng phải chịu đau khổ tương đương với cái chết.

1360

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ kāmesu gedhaṃ vivādamūlaṃ sabbānatthamūlanti sabbākārato viditvā.

"Etamatthaṃ viditvā" means having fully understood this attachment to sensual pleasures as the root of disputes and the root of all misfortune.

“Etamatthaṃ viditvā” (sau khi biết rõ ý nghĩa này) có nghĩa là sau khi biết rõ mọi phương diện của ý nghĩa này, tức là sự tham luyến vào dục lạc là nguồn gốc của tranh cãi và là nguồn gốc của mọi điều bất hạnh.

Imaṃ udānanti antadvaye ca majjhimāya paṭipattiyā ādīnavānisaṃsavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

"Imaṃ udānaṃ" means the Lord uttered this Udāna, which elucidates the disadvantages and advantages of both extremes and the Middle Way.

“Imaṃ udānaṃ” (lời cảm hứng này) có nghĩa là Đức Phật đã thốt lên lời cảm hứng này, trong đó phân tích những nguy hiểm và lợi ích của hai cực đoan và con đường trung đạo.

1361

Tattha yañca pattanti yaṃ rūpādipañcakāmaguṇajātaṃ pattaṃ ‘‘natthi kāmesu doso’’ti diṭṭhiṃ purakkhatvā vā apurakkhatvā vā etarahi laddhaṃ anubhuyyamānaṃ.

There, "yañca pattaṃ" refers to that group of five sensual pleasures (forms, sounds, etc.) that has been attained, that which is currently received and experienced, whether or not one holds the view "there is no fault in sensual pleasures."

Trong đó, “yañca pattaṃ” (điều đã đạt được) có nghĩa là năm loại đối tượng dục lạc (kāmaguṇa) như sắc, v.v., đã đạt được, tức là đang được hưởng thụ trong hiện tại, dù có hoặc không có tà kiến “không có lỗi lầm trong dục lạc”.

Yañca pattabbanti yañca kāmaguṇajātameva ‘‘bhuñjitabbā kāmā, paribhuñjitabbā kāmā, āsevitabbā kāmā, paṭisevitabbā kāmā, yo kāme paribhuñjati, so lokaṃ vaḍḍheti, yo lokaṃ vaḍḍheti, so bahuṃ puññaṃ pasavatī’’ti diṭṭhiṃ upanissāya taṃ anissajjitvā katena kammunā anāgate pattabbaṃ anubhavitabbañca.

"Yañca pattabbaṃ" refers to that same group of sensual pleasures that is to be attained and experienced in the future, by means of kamma performed while relying on the wrong view, "sensual pleasures are to be enjoyed, sensual pleasures are to be consumed, sensual pleasures are to be indulged in, sensual pleasures are to be partaken of; whoever partakes of sensual pleasures increases the world; whoever increases the world generates much merit," and without abandoning that view.

“Yañca pattabbaṃ” (điều sẽ đạt được) có nghĩa là chính những đối tượng dục lạc đó, do nương tựa vào tà kiến “dục lạc phải được hưởng thụ, dục lạc phải được thọ dụng, dục lạc phải được thực hành, dục lạc phải được trải nghiệm, ai hưởng thụ dục lạc thì làm cho thế gian tăng trưởng, ai làm cho thế gian tăng trưởng thì tích lũy nhiều công đức” và không từ bỏ tà kiến đó, nên sẽ đạt được và hưởng thụ trong tương lai do nghiệp đã tạo.

Ubhayametaṃ rajānukiṇṇanti etaṃ ubhayaṃ pattaṃ pattabbañca rāgarajādīhi anukiṇṇaṃ.

"Ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ" means both of these—that which is attained and that which is to be attained—are permeated by the dust of passion (rāgaraja) and so on.

“Ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ” (cả hai điều này đều bị bụi bẩn vấy bẩn) có nghĩa là cả hai điều này—điều đã đạt được và điều sẽ đạt được—đều bị vấy bẩn bởi bụi bẩn tham ái (rāgaraja), v.v.

Sampatte hi vatthukāme anubhavanto rāgarajena vokiṇṇo hoti, tattha pana saṃkiliṭṭhacittassa phale āyatiṃ āpanne domanassuppattiyā dosarajena vokiṇṇo hoti, ubhayatthāpi moharajena vokiṇṇo hoti.

Indeed, one who experiences material sensual pleasures is permeated by the dust of passion; for one whose mind is defiled therein, when the result manifests in the future, one is permeated by the dust of aversion due to the arising of displeasure; and in both cases, one is permeated by the dust of delusion.

Thật vậy, khi một người thụ hưởng các dục cảnh đã đến, người ấy bị nhiễm ô bởi bụi trần tham ái (rāgaraja). Khi kết quả của tâm ô nhiễm ấy chín muồi trong tương lai, do sự phát sinh của ưu phiền (domanassa), người ấy bị nhiễm ô bởi bụi trần sân hận (dosaraja). Trong cả hai trường hợp, người ấy đều bị nhiễm ô bởi bụi trần si mê (moharaja).

Kassa panetaṃ rajānukiṇṇanti āha – ‘‘āturassānusikkhato’’ti kāmapatthanāvasena kilesāturassa, tassa ca phalena dukkhāturassa ca ubhayatthāpi paṭikārābhilāsāya kilesaphale anusikkhato.

He asks, "For whom is this permeated by dust?" and says, "āturassānusikkhato" (for the sick one who trains after others), meaning for one afflicted by defilements due to the craving for sensual pleasures, and for one afflicted by suffering as a result of those defilements; and in both cases, for one who trains after others in the defilements and their results out of a desire for remedy.

Để trả lời câu hỏi “Bụi trần này nhiễm ô cho ai?”, Đức Phật đã dạy: “Cho người bệnh đang học hỏi” — tức là cho người bị bệnh bởi phiền não (kilesātura) do khao khát dục lạc, và cho người bị bệnh bởi khổ đau (dukkhātura) do quả của phiền não ấy; trong cả hai trường hợp, người ấy học hỏi theo các quả của phiền não với mong muốn được chữa trị.

1362

Tathā yañca pattanti yaṃ acelakavatādivasena pattaṃ attaparitāpanaṃ.

Similarly, "yañca pattaṃ" refers to the self-mortification attained through practices such as naked asceticism.

Tương tự, “điều đã đạt được” là sự tự hành hạ bản thân đã đạt được do việc thực hành các khổ hạnh như không mặc y phục (acelakavata).

Yañca pattabbanti yaṃ micchādiṭṭhikammasamādānahetu apāyesu pattabbaṃ phalaṃ.

"Yañca pattabbaṃ" refers to the result to be attained in the miserable realms due to the undertaking of actions based on wrong view.

“Điều sẽ phải đạt được” là quả sẽ phải đạt được trong các cõi đọa xứ (apāya) do việc chấp giữ tà kiến và thực hành các ác nghiệp.

Ubhayametaṃ rajānukiṇṇanti tadubhayaṃ dukkharajānukiṇṇaṃ.

"Ubhayametaṃ rajānukiṇṇaṃ" means both of these are permeated by the dust of suffering.

“Cả hai điều này đều bị nhiễm ô bởi bụi trần” có nghĩa là cả hai điều đó đều bị nhiễm ô bởi bụi trần khổ đau (dukkharaja).

Āturassāti kāyakilamathena dukkhāturassa.

"Āturassā" (for the sick one) means for one afflicted by suffering due to physical weariness.

“Cho người bệnh” là cho người bị bệnh khổ đau do sự mệt mỏi của thân thể.

Anusikkhatoti micchādiṭṭhiṃ, tassā samādāyake puggale ca anusikkhato.

"Anusikkhato" (who trains after others) means for one who imitates wrong views and those who adopt them.

“Đang học hỏi” là đang học hỏi theo tà kiến và những người chấp giữ tà kiến đó.

1363

Ye ca sikkhāsārāti yehi yathāsamādinnaṃ sīlabbatādisaṅkhātaṃ sikkhaṃ sārato gahetvā ‘‘iminā saṃsārasuddhī’’ti kathitā.

"Ye ca sikkhāsārā" (those for whom training is essential) refers to those who, having adopted as essential the training comprising sīla, vows, and so on, as they were undertaken, have declared, "Through this, there is purification from saṃsāra."

“Và những người xem giới hạnh là cốt lõi” là những người đã chấp giữ giới hạnh (sīlabbata) v.v... như đã được thọ trì, xem đó là cốt lõi và nói rằng: “Do điều này mà có sự thanh tịnh của luân hồi (saṃsāra)”.

Tenāha – sīlabbataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārāti.

Therefore, it is said: "sīlabbataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārā" (for whom morality, vows, livelihood, and the holy life are essential support).

Do đó, Đức Phật đã dạy: “Giới hạnh, sự sống, phạm hạnh, xem sự phụng sự là cốt lõi”.

Tattha yaṃ ‘‘na karomī’’ti oramati, taṃ sīlaṃ, visabhojanakicchācaraṇādikaṃ vataṃ, sākabhakkhatādijīvikā jīvitaṃ, methunavirati brahmacariyaṃ, etesaṃ anutiṭṭhanaṃ upaṭṭhānaṃ, bhūtapiṇḍakaparibhaṇḍādivasena khandhadevasivādiparicaraṇaṃ vā upaṭṭhānaṃ, evametehi yathāvuttehi sīlādīhi saṃsārasuddhi hotīti tāni sārato gahetvā ṭhitā samaṇabrāhmaṇā sikkhāsārā sīlabbataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ ‘‘upaṭṭhānasārā’’ti veditabbā.

Therein, that which one refrains from doing, thinking "I will not do it," is sīla; vows are difficult practices like eating specific foods; livelihood is a way of life such as eating cooked vegetables; brahmacariya is abstinence from sexual intercourse; adherence to these is upaṭṭhāna (support); or upaṭṭhāna is the veneration of Khaddha, Siva, etc., through offerings of food and other items. Thus, ascetics and brahmins who, having adopted as essential these sīla and so on, as described, holding that "through these, there is purification from saṃsāra," are to be understood as "sikkhāsārā sīlabbataṃ jīvitaṃ brahmacariyaṃ upaṭṭhānasārā."

Trong đó, điều gì mà người ta từ bỏ bằng cách nói “Tôi sẽ không làm điều này”, đó là giới (sīla); sự thực hành khổ hạnh như ăn thức ăn ghê tởm (visabhojana) là hạnh (vata); cách sống như ăn rau cỏ là sự sống (jīvita); sự từ bỏ tà dâm là phạm hạnh (brahmacariya); sự thực hành những điều này là sự phụng sự (upaṭṭhāna); hoặc sự thờ cúng các vị thần như Khandha, Siva v.v... bằng cách cúng dường các vật phẩm (bhūtapiṇḍaka) cũng là sự phụng sự. Như vậy, các sa-môn và bà-la-môn đã chấp giữ các giới hạnh v.v... như đã nói trên là cốt lõi, tin rằng do những điều này mà có sự thanh tịnh của luân hồi, nên được hiểu là “những người xem giới hạnh, sự sống, phạm hạnh, phụng sự là cốt lõi”.

Ayameko antoti ayaṃ sīlabbataparāmāsavasena attakilamathānuyogasaṅkhāto majjhimāya paṭipattiyā uppathabhūto lāmakaṭṭhena ca eko anto.

"Ayameko anto" (this is one extreme) means this self-mortification, understood as clinging to morality and vows, which is a deviation from the Middle Way, and is also one extreme due to its inferior nature.

“Đây là một cực đoan” là sự tự hành hạ bản thân (attakilamathānuyoga) do chấp giữ giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa), điều này là một con đường sai lầm (uppathabhūta) so với Trung Đạo (majjhimā paṭipadā), và là một cực đoan thấp kém (lāmakaṭṭhena).

Ayaṃ dutiyo antoti ayaṃ kāmasukhallikānuyogo kāmesu pātabyatāpattisaṅkhāto dutiyo vuttanayena anto.

"Ayaṃ dutiyo anto" (this is the second extreme) refers to the indulgence in sensual pleasures, specifically the state of being caught up in experiencing sensual pleasures, which is the second extreme in the manner described.

“Đây là cực đoan thứ hai” là sự đắm mình trong dục lạc (kāmasukhallikānuyoga) dẫn đến việc thụ hưởng các dục lạc, đây là cực đoan thứ hai theo cách đã nói.

1364

Iccete ubho antāti kāmasukhallikānuyogo attakilamathānuyogo ca iti ete ubho antā.

"Iccete ubho antā" means these two extremes: the indulgence in sensual pleasures and self-mortification.

“Hai cực đoan này” là sự đắm mình trong dục lạc (kāmasukhallikānuyoga) và sự tự hành hạ bản thân (attakilamathānuyoga), đây là hai cực đoan.

Te ca kho etarahi patte, āyatiṃ pattabbe ca kilesadukkharajānukiṇṇe kāmaguṇe attaparitāpane ca allīnehi kilesadukkhāturānaṃ anusikkhantehi, sayañca kilesadukkhāturehi paṭipajjitabbattā lāmakā uppathabhūtā cāti antā.

Indeed, these two extremes are inferior and deviant paths because they are to be practiced by those afflicted by defilement and suffering, who cling to sensual pleasures permeated by the dust of defilement and suffering—both those currently experienced and those to be experienced in the future—and to self-mortification, and who imitate others afflicted by defilement and suffering, and who are themselves afflicted by defilement and suffering.

Và hai điều này là những cực đoan bởi vì chúng thấp kém và là những con đường sai lầm, do chúng là những dục lạc bị nhiễm ô bởi bụi trần phiền não và khổ đau, và là sự tự hành hạ bản thân đang hiện hữu và sẽ phải đạt được trong tương lai, mà những người bệnh phiền não và khổ đau bám chấp vào và học hỏi theo, và chính họ cũng là những người bệnh phiền não và khổ đau phải thực hành.

Kaṭasivaḍḍhanāti andhaputhujjanehi abhikaṅkhitabbaṭṭhena kaṭasisaṅkhātānaṃ taṇhāavijjānaṃ abhivaḍḍhanā.

"Kaṭasivaḍḍhanā" means the increase of taṇhā and avijjā, which are considered "kaṭasi" (a type of craving or delusion), because they are eagerly desired by blind ordinary people.

“Sự gia tăng của ‘kaṭasi’” là sự gia tăng của tham ái (taṇhā) và vô minh (avijjā), được gọi là ‘kaṭasi’ vì chúng được những phàm phu mù quáng mong muốn.

Kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhentīti tā pana kaṭasiyo nānappakāradiṭṭhiṃ vaḍḍhenti.

"Kaṭasiyo diṭṭhiṃ vaḍḍhenti" means those cravings and delusions foster various kinds of wrong views.

“Những ‘kaṭasi’ này làm tăng trưởng tà kiến” có nghĩa là những ‘kaṭasi’ đó làm tăng trưởng các loại tà kiến khác nhau.

Vatthukāmesu assādānupassino hi te pajahituṃ asakkontassa taṇhāavijjāsahakārīkāraṇaṃ labhitvā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā (dha. sa. 1221; vibha. 938) natthikadiṭṭhiṃ akiriyadiṭṭhiṃ ahetukadiṭṭhiñca gaṇhāpenti, attaparitāpanaṃ anuyuttassa pana avijjātaṇhāsahakārīkāraṇaṃ labhitvā ‘‘sīlena suddhi vatena suddhī’’tiādinā attasuddhiabhilāsena sīlabbataparāmāsadiṭṭhiṃ gaṇhāpenti.

Indeed, for those who habitually observe enjoyment in material sensual pleasures and are unable to abandon them, craving, having obtained ignorance as an assisting condition, causes them to adopt annihilationist views, such as "there is no giving," as well as views of non-action and non-causality. For one devoted to self-mortification, ignorance, having obtained craving as an assisting condition, causes them to adopt the view of attachment to rites and rituals, with the aspiration for self-purification, through statements such as "purity through moral practice, purity through observance."

Thật vậy, những người không thể từ bỏ các dục cảnh vì thấy chúng có vị ngọt (assāda) sẽ bị tham ái và vô minh làm nhân duyên phụ trợ, khiến họ chấp giữ các tà kiến như hư vô kiến (natthikadiṭṭhi), vô hành kiến (akiriyadiṭṭhi), và vô nhân kiến (ahetukadiṭṭhi) qua các câu nói như “Không có sự bố thí” v.v... Còn đối với người thực hành sự tự hành hạ bản thân, vô minh và tham ái làm nhân duyên phụ trợ, khiến họ chấp giữ giới cấm thủ (sīlabbataparāmāsa) với mong muốn tự thanh tịnh (attasuddhi) qua các câu nói như “Thanh tịnh nhờ giới, thanh tịnh nhờ hạnh” v.v...

Sakkāyadiṭṭhiyā pana tesaṃ paccayabhāvo pākaṭoyeva.

As for sakkāyadiṭṭhi, its causal relationship with these is evident.

Còn việc chúng là nhân duyên cho thân kiến (sakkāyadiṭṭhi) thì đã rõ ràng.

Evaṃ antadvayūpanissayena taṇhāavijjānaṃ diṭṭhivaḍḍhakatā veditabbā.

Thus, it should be understood that craving and ignorance foster wrong views by leaning on these two extremes.

Như vậy, cần hiểu rằng tham ái và vô minh làm tăng trưởng tà kiến dựa trên hai cực đoan.

Keci pana ‘‘kaṭasīti pañcannaṃ khandhānaṃ adhivacana’’nti vadanti.

Some, however, say that the term kaṭasi refers to the five aggregates.

Một số người nói rằng “kaṭasi là tên gọi của năm uẩn (khandha)”.

Tesaṃ yadaggena tato antadvayato saṃsārasuddhi na hoti, tadaggena te upādānakkhandhe abhivaḍḍhetīti adhippāyo.

Their meaning is that to the extent that purity from saṃsāra does not come from those two extremes, to that extent those two extremes excessively increase the aggregates of clinging (upādānakkhandha).

Theo họ, ý nghĩa là: chừng nào sự thanh tịnh của luân hồi chưa đạt được từ hai cực đoan đó, chừng đó hai cực đoan đó sẽ làm tăng trưởng các uẩn thủ (upādānakkhandha).

Apare pana ‘‘kaṭasivaḍḍhanā’’ti padassa ‘‘aparāparaṃ jarāmaraṇehi sivathikavaḍḍhanā’’ti atthaṃ vadanti.

Others explain the word kaṭasivaḍḍhanā as "the repeated increase of the charnel ground through old age and death."

Những người khác lại giải thích từ “kaṭasivaḍḍhanā” là “sự gia tăng của nghĩa địa (sivathika) với sự già và chết (jarāmaraṇa) lặp đi lặp lại”.

Tehipi antadvayassa saṃsārasuddhihetubhāvābhāvoyeva vutto, kaṭasiyā pana diṭṭhivaḍḍhanakāraṇabhāvo vattabbo.

By them, too, the non-existence of the two extremes as a cause for purity from saṃsāra is stated; however, the charnel ground (kaṭasi) should be explained as a cause for the increase of wrong views.

Những người này cũng chỉ nói về việc hai cực đoan không phải là nguyên nhân của sự thanh tịnh luân hồi, còn việc ‘kaṭasi’ là nguyên nhân làm tăng trưởng tà kiến thì cần phải nói rõ.

1365

Ete te ubho ante anabhiññāyāti te ete yathāvutte ubhopi ante ajānitvā ‘‘ime antā te ca evaṃgahitā evaṃanuṭṭhitā evaṃgatikā evaṃabhisamparāyā’’ti evaṃ ajānanahetu ajānanakāraṇā.

Having not comprehended these two extremes means not knowing these two aforementioned extremes, that "these are the extremes, and when grasped in this way, practiced in this way, they lead to this destination, and this is their future consequence." This non-knowing is the cause for not knowing.

“Không biết rõ hai cực đoan này” nghĩa là không biết rõ hai cực đoan đã nói trên, không biết rằng “hai cực đoan này được chấp giữ như thế này, được thực hành như thế này, có kết cục như thế này, có đời sau như thế này”.

‘‘Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā’’tiādīsu (pu. pa. 208; a. ni. 9.43) viyassa hetuatthatā daṭṭhabbā.

The causal meaning of assa (its) should be understood as in passages like "having seen it with wisdom, his taints are eradicated."

Từ “assa” (của nó) ở đây cần được hiểu là có nghĩa nhân duyên, giống như trong các câu “Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā” (Khi thấy rõ bằng tuệ, các lậu hoặc của vị ấy đã được diệt tận) v.v...

Olīyanti eketi eke kāmasukhānuyogavasena saṅkocaṃ āpajjanti.

Some cling means some become withdrawn by resorting to indulgence in sensual pleasures.

“Một số người chìm đắm” là một số người co rút lại do đắm mình trong dục lạc.

Atidhāvanti eketi eke attakilamathānuyogavasena atikkamanti.

Some rush ahead means some go beyond by resorting to self-mortification.

“Một số người vượt quá” là một số người vượt quá giới hạn do đắm mình trong sự tự hành hạ bản thân.

Kāmasukhamanuyuttā hi vīriyassa akaraṇato kosajjavasena sammāpaṭipattito saṅkocamāpannatā olīyanti nāma, attaparitāpanamanuyuttā pana kosajjaṃ pahāya anupāyena vīriyārambhaṃ karontā sammāpaṭipattiyā atikkamanato atidhāvanti nāma, tadubhayaṃ pana tattha ādīnavādassanato.

Indeed, those addicted to sensual pleasures are called "clinging" because of their failure to exert effort, their laziness, and their shrinking from right practice; while those addicted to self-mortification, abandoning laziness and starting effort improperly, are called "rushing ahead" due to their exceeding right practice, and both of these are due to not seeing the danger therein.

Thật vậy, những người đắm mình trong dục lạc được gọi là “chìm đắm” vì họ không tinh tấn, do lười biếng mà co rút lại khỏi Chánh Đạo; còn những người đắm mình trong sự tự hành hạ bản thân thì từ bỏ sự lười biếng, bắt đầu tinh tấn bằng phương pháp sai lầm, được gọi là “vượt quá” vì họ vượt khỏi Chánh Đạo; cả hai điều này đều do không thấy được sự nguy hiểm (ādīnava) trong đó.

Tena vuttaṃ – ‘‘ubho ante anabhiññāya olīyanti eke atidhāvanti eke’’ti.

Therefore it was said: "Having not comprehended the two extremes, some cling, some rush ahead."

Do đó, đã nói: “Không biết rõ hai cực đoan, một số người chìm đắm, một số người vượt quá”.

Tattha taṇhābhinandanavasena olīyanti, diṭṭhābhinandanavasena atidhāvantīti veditabbaṃ.

In this regard, it should be understood that they cling due to delight in craving, and they rush ahead due to delight in views.

Trong đó, cần hiểu rằng họ chìm đắm do hoan hỷ với tham ái (taṇhābhinandana), và vượt quá do hoan hỷ với tà kiến (diṭṭhābhinandana).

1366

Atha vā sassatābhinivesavasena olīyanti eke, ucchedābhinivesavasena atidhāvanti eke.

Alternatively, some cling due to adherence to eternalism, and some rush ahead due to adherence to annihilationism.

Hoặc, một số người chìm đắm do chấp thủ thường kiến (sassatābhinivesa), một số người vượt quá do chấp thủ đoạn kiến (ucchedābhinivesa).

Gosīlādivasena hi attaparitāpanamanuyuttā ekacce ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā, tattha nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmī’’ti sassatadassanaṃ abhinivisantā saṃsāre olīyanti nāma, kāmasukhamanuyuttā pana ekacce yaṃkiñci katvā indriyāni santappetukāmā lokāyatikā viya tadanuguṇaṃ ucchedadassanaṃ abhinivisantā anupāyena vaṭṭupacchedassa pariyesanato atidhāvanti nāma.

Indeed, some individuals, devoted to self-mortification through practices such as cow-vows, cling to saṃsāra by clinging to the view of eternalism, thinking: "By this moral practice, or by this observance, or by this ascetic practice, or by this holy life, I will become a deity or one among deities; there I will be permanent, stable, eternal, not subject to change, I will remain thus for eternity." And some others, devoted to sensual pleasures, desiring to satisfy their faculties by doing whatever they wish, like the materialists, cling to the view of annihilationism corresponding to that, and are called "rushing ahead" because they seek the cessation of existence by improper means.

Thật vậy, một số người đắm mình trong sự tự hành hạ bản thân bằng cách thực hành các khổ hạnh như giới bò (gosīla) v.v... chấp thủ thường kiến và nói: “Với giới này, với hạnh này, với khổ hạnh này, với phạm hạnh này, tôi sẽ trở thành một vị thần hoặc một vị thần nào đó. Ở đó, tôi sẽ thường còn, bền vững, vĩnh cửu, không biến đổi, và sẽ tồn tại mãi mãi như vậy”, nên họ được gọi là “chìm đắm” trong luân hồi. Còn một số người đắm mình trong dục lạc, muốn làm thỏa mãn các căn bằng bất cứ điều gì, giống như những người theo thuyết thế tục (lokāyatika), chấp thủ đoạn kiến phù hợp với điều đó, tìm kiếm sự đoạn diệt của luân hồi (vaṭṭupaccheda) bằng phương pháp sai lầm, nên họ được gọi là “vượt quá”.

Evaṃ sassatucchedavasenapi olīyanātidhāvanāni veditabbāni.

Thus, clinging and rushing ahead should also be understood in terms of eternalism and annihilationism.

Như vậy, sự chìm đắm và vượt quá cũng cần được hiểu theo khía cạnh thường kiến và đoạn kiến.

1367

Ye ca kho te abhiññāyāti ye ca kho pana ariyapuggalā te yathāvutte ubho ante ‘‘ime antā evaṃgahitā evaṃanuṭṭhitā evaṃgatikā evaṃabhisamparāyā’’ti abhivisiṭṭhena ñāṇena vipassanāsahitāya maggapaññāya jānitvā majjhimapaṭipadaṃ sammāpaṭipannā, tāya sammāpaṭipattiyā.

But those who have thoroughly comprehended them refers to those noble individuals who have known those two aforementioned extremes — "these are the extremes, grasped in this way, practiced in this way, leading to this destination, and having this future consequence" — with a superior knowledge, with the wisdom of the path accompanied by Vipassanā, and have entered upon the Middle Path correctly, through that right practice, they abandon them.

“Còn những người biết rõ” là những bậc Thánh nhân (ariyapuggala) đã biết rõ hai cực đoan đã nói trên bằng trí tuệ đặc biệt (abhivisiṭṭhena ñāṇena) và tuệ đạo (maggapaññā) kèm theo tuệ quán (vipassanā), biết rằng “hai cực đoan này được chấp giữ như thế này, được thực hành như thế này, có kết cục như thế này, có đời sau như thế này”, và đã thực hành Chánh Đạo (majjhimapaṭipadā) một cách đúng đắn bằng sự thực hành đúng đắn đó.

Tatra ca nāhesunti tatra tasmiṃ antadvaye patitā na ahesuṃ, taṃ antadvayaṃ pajahiṃsūti attho.

And were not in them means they did not fall into those two extremes, but abandoned those two extremes. This is the meaning.

“Và đã không rơi vào đó” nghĩa là họ đã không rơi vào hai cực đoan đó, tức là họ đã từ bỏ hai cực đoan đó.

Tena ca nāmaññiṃsūti tena antadvayapahānena ‘‘mama idaṃ antadvayapahānaṃ, ahaṃ antadvayaṃ pahāsiṃ, iminā antadvayapahānena seyyo’’tiādinā taṇhādiṭṭhimānamaññanāvasena na amaññiṃsu sabbamaññanānaṃ sammadeva pahīnattā.

And did not conceive by means of them means they did not conceive notions through that abandonment of the two extremes—such as "this abandonment of the two extremes is mine, I have abandoned the two extremes, by this abandonment of the two extremes I am superior"—because all conceptions of craving, wrong view, and conceit have been completely abandoned.

“Và đã không tự cho là như vậy” nghĩa là do sự từ bỏ hai cực đoan đó, họ đã không tự cho rằng “sự từ bỏ hai cực đoan này là của tôi, tôi đã từ bỏ hai cực đoan, tôi tốt hơn nhờ sự từ bỏ hai cực đoan này” v.v... bằng cách tự cho là có tham ái, tà kiến, kiêu mạn, vì tất cả các sự tự cho là như vậy đã được từ bỏ hoàn toàn.

Ettha ca aggaphale ṭhite ariyapuggale sandhāya ‘‘tatra ca nāhesuṃ, tena ca nāmaññiṃsū’’ti atītakālavasena ayaṃ desanā pavattā, maggakkhaṇe pana adhippete vattamānakālavaseneva vattabbaṃ siyā.

Here, this teaching, "and were not in them, and did not conceive by means of them," is delivered in the past tense, referring to noble individuals who have attained the highest fruit; however, if the path-moment is intended, it should be spoken in the present tense.

Ở đây, lời dạy này được nói ở thì quá khứ (“đã không rơi vào đó”, “đã không tự cho là như vậy”) là để chỉ các bậc Thánh nhân đã đạt được quả tối thượng; còn nếu muốn nói về khoảnh khắc Đạo (maggakkhaṇa), thì nên nói ở thì hiện tại.

Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti ye evaṃ pahīnasabbamaññanā uttamapurisā, tesaṃ anupādāparinibbutānaṃ kammavipākakilesavasena tividhampi vaṭṭaṃ natthi paññāpanāya, vattamānakkhandhabhedato uddhaṃ anupādāno viya jātavedo apaññattikabhāvameva gacchatīti attho.

For them, there is no designation of existence (vaṭṭa) means for those supreme individuals, whose all conceptions are abandoned, who are completely liberated without any clinging, there is no designation of the threefold cycle of existence (vaṭṭa) in terms of kamma, defilements, or results. It means that after the breaking of the present aggregates, they go to a state beyond designation, like a fire that has no fuel.

“Luân hồi không còn được lập trình cho họ” nghĩa là đối với những bậc thượng nhân đã từ bỏ tất cả các sự tự cho là như vậy, đã nhập Niết Bàn không còn chấp thủ (anupādāparinibbuta), cả ba loại luân hồi (vaṭṭa) — nghiệp (kamma), phiền não (kilesa), và quả (vipāka) — đều không còn được lập trình. Điều này có nghĩa là, sau khi các uẩn hiện tại tan rã, họ đi vào trạng thái không thể được lập trình (apaññattikabhāva), giống như ngọn lửa không còn nhiên liệu (anupādāno jātavedo).

1368

Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Eighth Sutta is concluded.

Giải thích bài kinh thứ tám đã hoàn tất.

1369

9. Upātidhāvantisuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Upātidhāvantī Sutta

9. Giải thích bài kinh Upātidhāvanti

1370

59. Navame rattandhakāratimisāyanti rattiyaṃ andhakāre mahātimisāyaṃ.

59. In the ninth Sutta, in the utter darkness of night means in the deep darkness of the night.

59. Trong (kinh) thứ chín, rattandhakāratimisāyanti (có nghĩa là) vào ban đêm, trong bóng tối dày đặc.

Rattīpi hi andhakāravirahitā hoti, yā puṇṇamāya ratti juṇhobhāsitā.

Indeed, there is also a night devoid of darkness, namely the full moon night illuminated by moonlight.

Thật vậy, đêm cũng có thể không có bóng tối, như đêm rằm được chiếu sáng bởi ánh trăng.

Andhakāropi ‘‘timisā’’ti na vattabbo hoti abbhamahikādiupakkilesavirahite deve.

And even darkness is not to be called "utter darkness" in a sky free from impurities like clouds and mist.

Ngay cả bóng tối cũng không được gọi là ‘‘timisā’’ khi bầu trời không bị che phủ bởi mây, sương hay các tạp chất khác.

Mahandhakāro hi ‘‘timisā’’ti vuccati.

Deep darkness is indeed called "utter darkness."

Bởi vì, bóng tối dày đặc mới được gọi là ‘‘timisā’’.

Ayaṃ pana amāvasī ratti devo ca meghapaṭalasañchanno.

This, however, was a new moon night, and the sky was covered with layers of clouds.

Nhưng đây là đêm không trăng, và trời lại bị che phủ bởi những tầng mây.

Tena vuttaṃ – ‘‘rattandhakāratimisāyanti rattiyā andhakāre mahātimisāya’’nti.

Therefore it was said: "in the utter darkness of night means in the deep darkness of the night."

Do đó, (chúng tôi) đã nói: ‘‘rattandhakāratimisāyaṃ có nghĩa là vào ban đêm, trong bóng tối dày đặc.’’

Abbhokāseti appaṭicchanne okāse vihāraṅgaṇe.

In the open air means in an uncovered space, in the monastery courtyard.

Abbhokāseti (có nghĩa là) ở nơi không che chắn, tại sân tịnh xá.

Telappadīpesu jhāyamānesūti telapajjotesu jalamānesu.

While oil lamps were burning means while oil lights were flaming.

Telappadīpesu jhāyamānesuti (có nghĩa là) khi các ngọn đèn dầu đang cháy sáng.

1371

Nanu ca bhagavato byāmappabhā pakatiyā byāmamattappadesaṃ abhibyāpetvā candimasūriyālokaṃ abhibhavitvā ghanabahalaṃ buddhālokaṃ vissajjentī andhakāraṃ vidhamitvā tiṭṭhati, kāyappabhāpi nīlapītādivasena chabbaṇṇaghanabuddharasmiyo vissajjetvā pakatiyāva samantato asītihatthappadesaṃ obhāsentī tiṭṭhati, evaṃ buddhālokeneva ekobhāsabhūte bhagavato nisinnokāse padīpakaraṇe kiccaṃ natthīti?

Now, is it not true that the Blessed One's normal aura, naturally spreading one fathom, surpasses the light of the sun and moon, emits dense, abundant Buddha-light, dispels darkness, and remains, and the bodily aura, emitting dense six-colored Buddha-rays of blue, yellow, etc., naturally illuminates an area of eighty cubits all around? If so, then in the place where the Blessed One was seated, which was entirely illuminated by the Buddha-light, there would be no need for lamps, would there?

Há chẳng phải hào quang một sải tay của Đức Thế Tôn, theo tự nhiên, lan tỏa khắp một không gian rộng một sải tay, vượt qua ánh sáng mặt trăng và mặt trời, phóng ra ánh sáng Phật dày đặc, xua tan bóng tối và hiện hữu đó sao? Ngay cả hào quang từ thân Ngài, phóng ra những tia sáng Phật dày đặc sáu màu như xanh, vàng, v.v., theo tự nhiên, chiếu sáng khắp một không gian rộng tám mươi cánh tay. Như vậy, khi Đức Thế Tôn ngồi ở nơi được chiếu sáng bởi ánh sáng Phật, không cần phải thắp đèn, phải không?

Saccaṃ natthi, tathāpi puññatthikā upāsakā bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjākaraṇatthaṃ devasikaṃ telappadīpaṃ upaṭṭhapenti.

It is true, there is no need, yet devotees desirous of merit daily offered oil lamps as an act of veneration to the Blessed One and the monastic Sangha.

Đúng vậy, không cần thiết. Tuy nhiên, các cư sĩ mong cầu phước báu vẫn thắp đèn dầu mỗi ngày để cúng dường Đức Thế Tôn và Tăng đoàn.

Tathā hi vuttaṃ – sāmaññaphalepi ‘‘ete maṇḍalamāle dīpā jhāyantī’’ti (dī. ni. 1.159).

Thus, it is said in the Sāmaññaphala Sutta, "These lamps are burning in the circular hall."

Thật vậy, trong kinh Sa-môn Quả cũng đã nói: ‘‘Những ngọn đèn này đang cháy trong khu vực được trang trí.’’

‘‘Rattandhakāratimisāya’’nti idampi tassā rattiyā sabhāvakittanatthaṃ vuttaṃ, na pana bhagavato nisinnokāsassa andhakārabhāvato.

This phrase " in the utter darkness of night" was also spoken to describe the nature of that night, not because the place where the Blessed One was seated was dark.

Cụm từ ‘‘rattandhakāratimisāyaṃ’’ này cũng được nói để mô tả bản chất của đêm đó, chứ không phải vì nơi Đức Thế Tôn ngồi bị tối tăm.

Pūjākaraṇatthameva hi tadāpi upāsakehi padīpā kāritā.

Indeed, even then, lamps were lit by the lay followers solely for the purpose of veneration.

Thật vậy, ngay cả khi đó, các cư sĩ đã thắp đèn chỉ để cúng dường.

1372

Tasmiñhi divase sāvatthivāsino bahū upāsakā pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā vihāraṃ gantvā uposathaṅgāni samādiyitvā buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ nimantetvā nagaraṃ pavisitvā mahādānāni pavattetvā bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca anugantvā nivattitvā attano attano gehāni gantvā sayampi paribhuñjitvā suddhavatthanivatthā suddhuttarāsaṅgā gandhamālādihatthā vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ pūjetvā keci manobhāvanīye bhikkhū payirupāsantā keci yonisomanasikarontā divasabhāgaṃ vītināmesuṃ.

On that day, many lay followers residing in Sāvatthī, having attended to their bodily needs early in the morning, went to the monastery, undertook the Uposatha precepts, invited the Saṅgha of bhikkhus with the Buddha at its head, entered the city, performed great acts of generosity, accompanied the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus, returned, went to their own homes, ate their meal, then, dressed in pure garments, with pure outer robes, and holding perfumes, flowers, and other offerings in their hands, they went to the monastery, paid homage to the Blessed One, and some spent the day revering bhikkhus who were inspiring to the mind, while others devoted themselves to appropriate attention (yonisomanasikāra).

Vào ngày đó, nhiều cư sĩ ở Sāvatthī đã thức dậy sớm, vệ sinh thân thể, đến tịnh xá, thọ trì các giới Bố-tát, thỉnh Đức Phật và Tăng đoàn, sau đó vào thành phố để thực hiện các cuộc bố thí lớn. Sau khi tiễn Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, họ trở về nhà riêng, tự mình ăn uống, rồi mặc y phục sạch sẽ, khoác y choàng sạch sẽ, tay cầm hương hoa và các vật cúng dường khác, đến tịnh xá để cúng dường Đức Thế Tôn. Một số người hầu hạ các vị Tỳ-khưu đáng kính, một số người chú tâm quán sát, và như vậy họ đã trải qua một phần của ngày.

Te sāyanhasamaye bhagavato santike dhammaṃ sutvā satthari dhammasabhāmaṇḍapato paṭṭhāya gandhakuṭisamīpe ajjhokāse paññattavarabuddhāsane nisinne, bhikkhusaṅghe ca bhagavantaṃ upasaṅkamitvā payirupāsante uposathavisodhanatthañceva yonisomanasikāraparibrūhanatthañca nagaraṃ agantvā vihāreyeva vasitukāmā ohīyiṃsu.

In the evening, having heard the Dhamma from the Blessed One, and with the Teacher seated on the noble Buddha-seat prepared in the open air near the Gandhakuṭi, starting from the Dhamma assembly hall, and the Saṅgha of bhikkhus having approached the Blessed One and revering him, those lay followers remained behind, desiring to stay at the monastery itself, without going to the city, both for the purification of the Uposatha and for the cultivation of appropriate attention (yonisomanasikāra).

Vào buổi chiều, sau khi nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, khi Đức Đạo Sư đang ngồi trên Pháp tòa cao quý được sắp đặt tại một khoảng sân trống gần Hương thất, bắt đầu từ Pháp đường, và Tăng đoàn đang vây quanh Đức Thế Tôn để hầu hạ, các cư sĩ muốn ở lại tịnh xá mà không về thành phố, để thanh tịnh giới Bố-tát và tăng trưởng sự chú tâm quán sát, nên đã ở lại.

Atha te bhagavato bhikkhusaṅghassa ca pūjākaraṇatthaṃ bahū telappadīpe āropetvā satthāraṃ upasaṅkamitvā vanditvā bhikkhusaṅghassa ca añjaliṃ katvā bhikkhūnaṃ pariyante nisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ, ‘‘bhante, ime titthiyā nānāvidhāni diṭṭhigatāni abhinivissa voharanti, tathā voharantā ca kadāci sassataṃ, kadāci asassataṃ, ucchedādīsu aññataranti ekasmiṃyeva aṭṭhatvā navanavāni diṭṭhigatāni ‘idameva saccaṃ moghamañña’nti paggayha tiṭṭhanti ummattakasadisā, tesaṃ tathā abhiniviṭṭhānaṃ kā gati, ko abhisamparāyo’’ti.

Then, to make offerings to the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus, they lit many oil lamps, approached the Teacher, paid homage, offered salutations to the Saṅgha of bhikkhus, and seated at the end of the bhikkhus, they initiated a discussion, saying, "Venerable Sir, these sectarians, having clung to various wrong views, express them. And in expressing them, sometimes they affirm eternalism, sometimes annihilationism, or one of the other views; not remaining fixed on one view, they uphold new and novel wrong views, saying, 'This alone is truth, all else is false,' like madmen. What destination, what future existence, awaits those thus clinging to their views?"

Sau đó, họ thắp nhiều đèn dầu để cúng dường Đức Thế Tôn và Tăng đoàn, rồi đến gần Đức Đạo Sư, đảnh lễ Ngài, chắp tay trước Tăng đoàn, và ngồi ở rìa hàng Tỳ-khưu, họ đã nêu lên một câu hỏi: ‘‘Bạch Đức Thế Tôn, những ngoại đạo này chấp thủ và tuyên bố nhiều tà kiến khác nhau. Khi tuyên bố như vậy, đôi khi họ nói thường còn, đôi khi nói vô thường, đôi khi nói đoạn diệt, v.v., không dừng lại ở một quan điểm mà chấp chặt những tà kiến mới mẻ, nói rằng ‘chỉ cái này là sự thật, cái khác là sai lầm’, giống như những người điên. Đối với những người chấp thủ như vậy, đâu là đường đi, đâu là đời sau của họ?’’

Tena ca samayena bahū paṭaṅgapāṇakā patantā patantā tesu telappadīpesu nipatanti.

And at that time, many moths (paṭaṅgapāṇakā) were falling and landing in those oil lamps.

Vào lúc đó, nhiều loài côn trùng bay đến và rơi vào những ngọn đèn dầu đó.

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena sambahulā adhipātakā’’tiādi.

Therefore it is said: “Now at that time many moths…” and so on.

Do đó, đã nói: ‘‘Vào lúc đó, nhiều loài côn trùng’’ v.v.

1373

Tattha adhipātakāti paṭaṅgapāṇakā, ye ‘‘salabhā’’tipi vuccanti.

Therein, adhipātakā means moths (paṭaṅgapāṇakā), which are also called "salabhā".

Trong đó, adhipātakāti (có nghĩa là) các loài côn trùng bay, còn được gọi là ‘‘salabhā’’.

Te hi dīpasikhaṃ adhipatanato ‘‘adhipātakā’’ti adhippetā.

They are called "adhipātakā" because they fall onto the lamp flame.

Chúng được gọi là ‘‘adhipātakā’’ vì chúng bay vào ngọn lửa đèn.

Āpātaparipātanti āpātaṃ paripātaṃ, āpatitvā āpatitvā paripatitvā paripatitvā, abhimukhapātañceva paribbhamitvā pātañca katvāti attho.

Āpātaparipātaṃ means falling frontally and falling by circling around; that is, falling directly and falling after circling, having fallen towards and having fallen around.

Āpātaparipātanti (có nghĩa là) āpātaṃ paripātaṃ, tức là bay đến rồi bay vòng quanh, rơi xuống rồi rơi vòng quanh; nghĩa là vừa bay thẳng vào vừa bay vòng quanh rồi rơi xuống.

‘‘Āpāthe paripāta’’nti keci paṭhanti, āpāthe padīpassa attano āpāthagamane sati paripatitvā paripatitvāti attho.

Some read "Āpāthe paripātaṃ"; the meaning is, when the lamp is within reach, falling and falling after circling.

Một số người đọc là ‘‘Āpāthe paripāta’’nti, nghĩa là khi đèn tự bay đến gần, chúng bay vòng quanh rồi rơi xuống.

Anayanti avaḍḍhiṃ dukkhaṃ.

Anayaṃ means misfortune, suffering.

Anayanti (có nghĩa là) sự khốn khổ, đau khổ.

Byasananti vināsaṃ.

Byasanaṃ means destruction.

Byasananti (có nghĩa là) sự hủy hoại, diệt vong.

Purimapadena hi maraṇamattaṃ dukkhaṃ, pacchimapadena maraṇaṃ tesaṃ dīpeti.

Indeed, the former word (anayaṃ) indicates suffering up to death, while the latter word (byasanaṃ) indicates their death.

Thật vậy, từ đầu (anaya) chỉ sự đau khổ đến mức chết, còn từ sau (byasana) chỉ sự chết của chúng.

Tattha keci pāṇakā saha patanena mariṃsu, keci maraṇamattaṃ dukkhaṃ āpajjiṃsu.

Among them, some creatures died immediately upon falling, and some experienced suffering leading up to death.

Trong số đó, một số côn trùng chết ngay khi rơi xuống, một số khác thì chịu đau khổ đến mức chết.

1374

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ adhipātakapāṇakānaṃ attahitaṃ ajānantānaṃ attupakkamavasena niratthakabyasanāpattiṃ viditvā tesaṃ viya diṭṭhigatikānaṃ diṭṭhābhinivesena anayabyasanāpattidīpakaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having known this matter means having known this useless misfortune and suffering that befalls moths (adhipātakapāṇakā), who are ignorant of their own welfare, through their own self-inflicted harm. The Buddha then uttered this udāna (inspired utterance), which illustrates how those clinging to views, by clinging to their views, fall into misfortune and suffering just like these moths.

Etamatthaṃ viditvāti (có nghĩa là) sau khi biết được sự hủy hoại vô ích do tự mình gây ra của những loài côn trùng không biết lợi ích của chính mình, Đức Phật đã udānesi imaṃ udānaṃ (thốt lên lời cảm hứng này) để chỉ ra rằng những người chấp thủ tà kiến cũng sẽ rơi vào sự khốn khổ và hủy hoại do sự chấp thủ tà kiến của họ, giống như những loài côn trùng đó.

1375

Tattha upātidhāvanti na sāramentīti sīlasamādhipaññāvimuttiādibhedaṃ sāraṃ na enti, catusaccābhisamayavasena na adhigacchanti.

Therein, upātidhāvanti na sāram entī means they do not attain the essence (sāra), which consists of morality, concentration, wisdom, liberation, and other aspects. They do not attain it by comprehending the Four Noble Truths.

Trong đó, upātidhāvanti na sāramentīti (có nghĩa là) họ không đạt được bản chất cốt lõi như giới, định, tuệ, giải thoát, v.v., họ không chứng ngộ Tứ Diệu Đế.

Tasmiṃ pana saupāye sāre tiṭṭhanteyeva vimuttābhilāsāya taṃ upentā viya hutvāpi diṭṭhivipallāsena atidhāvanti atikkamitvā gacchanti, pañcupādānakkhandhe ‘‘niccaṃ subhaṃ sukhaṃ attā’’ti abhinivisitvā gaṇhantāti attho.

And even though they stand in that essence which has a means (saupāya), and are as if approaching it with a desire for liberation, they go beyond (atidhāvanti), passing over it due to their perverted views. This means they cling to the five aggregates of clinging (pañcupādānakkhandha) by establishing the view that they are permanent, beautiful, pleasant, and self.

Mặc dù họ có vẻ như đang đến gần bản chất cốt lõi có phương tiện (saupāya) đó với lòng khao khát giải thoát, nhưng do sự sai lầm trong kiến chấp (diṭṭhivipallāsa), họ vượt qua (atidhāvanti), tức là họ chấp chặt năm uẩn thủ (pañcupādānakkhandha) là ‘‘thường, tịnh, lạc, ngã’’.

Navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayantīti tathā gaṇhantā ca taṇhādiṭṭhisaṅkhātaṃ navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayanti vaḍḍhayanti.

Navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayantī means that by thus clinging, they increase (brūhayanti) new and new fetters, which are craving (taṇhā) and wrong views (diṭṭhi).

Navaṃ navaṃ bandhanaṃ brūhayantīti (có nghĩa là) khi chấp chặt như vậy, họ tăng trưởng (brūhayanti vaḍḍhayanti) những ràng buộc mới mẻ (navaṃ navaṃ bandhanaṃ) được gọi là tham ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi).

Patanti pajjotamivādhipātakā, diṭṭhe sute itiheke niviṭṭhāti evaṃ taṇhādiṭṭhibandhanehi baddhattā eke samaṇabrāhmaṇā diṭṭhe attanā cakkhuviññāṇena diṭṭhidassaneneva vā diṭṭhe anussavūpalabbhamatteneva ca sute ‘‘itiha ekantato evameta’’nti niviṭṭhā diṭṭhābhinivesena ‘‘sassata’’ntiādinā abhiniviṭṭhā, ekantahitaṃ vā nissaraṇaṃ ajānantā rāgādīhi ekādasahi aggīhi ādittaṃ bhavattayasaṅkhātaṃ aṅgārakāsuṃyeva ime viya adhipātakā imaṃ pajjotaṃ patanti, na tato sīsaṃ ukkhipituṃ sakkontīti attho.

Patanti pajjotam ivādhipātakā, diṭṭhe sute iti heke niviṭṭhā means that because they are bound by the fetters of craving and wrong views, some recluses and brahmins, clinging to what is seen by their own eye-consciousness or by their own vision, or to what is heard merely through tradition, firmly believe, "This is indeed so." Having clung to these with the fixed view of eternalism and so on, or being ignorant of the true path to liberation, they fall into the abyss of burning coals, which is the three planes of existence consumed by the eleven fires of lust and so on, just as these moths fall into this lamp flame. They are unable to lift their heads from it.

Patanti pajjotamivādhipātakā, diṭṭhe sute itiheke niviṭṭhāti (có nghĩa là) do bị ràng buộc bởi những trói buộc của tham ái và tà kiến như vậy, một số Sa-môn và Bà-la-môn, chấp chặt vào những gì họ đã thấy bằng nhãn thức của mình hoặc bằng cách nhìn theo tà kiến, và những gì họ đã nghe chỉ bằng cách truyền miệng, nói rằng ‘‘chắc chắn là như vậy’’, họ chấp thủ tà kiến như ‘‘thường còn’’ v.v., hoặc không biết con đường giải thoát chắc chắn có lợi ích, họ rơi vào hố than rực lửa của ba cõi bị đốt cháy bởi mười một ngọn lửa như tham ái, v.v., giống như những loài côn trùng này rơi vào ngọn đèn này, không thể ngẩng đầu lên khỏi đó.

1376

Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the ninth Sutta is concluded.

Chú giải kinh thứ chín đã hoàn tất.

1377

10. Uppajjantisuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Uppajjanti Sutta

10. Chú giải kinh Uppajjanti

1378

60. Dasame yāvakīvanti yattakaṃ kālaṃ.

60. In the tenth Sutta, yāvakīvaṃ means for how long.

60. Trong (kinh) thứ mười, yāvakīvanti (có nghĩa là) trong suốt khoảng thời gian.

Yatoti yadā, yato paṭṭhāya, yasmiṃ kāleti vā attho.

Yato means when, from which time onwards, or in which time.

Yatoti (có nghĩa là) khi nào, kể từ khi nào, hoặc vào lúc nào.

Evametaṃ, ānandāti, ānanda, tathāgate uppanne tathāgatassa tathāgatasāvakānaṃyeva ca lābhasakkāro abhivaḍḍhati, titthiyā pana nittejā vihatappabhā pahīnalābhasakkārā hontīti yaṃ tayā vuttaṃ, etaṃ evaṃ, na etassa aññathābhāvo.

Evametaṃ, Ānanda means, Ānanda, what you said—that when a Tathāgata appears, gain and honor increase for the Tathāgata and his disciples, while sectarians become powerless, devoid of splendor, and lose gain and honor—this is indeed so; there is no other way for it to be.

Evametaṃ, Ānandāti (có nghĩa là): Này Ānanda, khi một vị Như Lai xuất hiện, lợi lộc và sự tôn kính chỉ tăng trưởng cho vị Như Lai và các đệ tử của Ngài; còn các ngoại đạo thì mất đi uy lực, mất đi ánh sáng, và mất đi lợi lộc cùng sự tôn kính. Điều ông đã nói là đúng như vậy, không có gì khác biệt.

Cakkavattino hi cakkaratanassa pātubhāvena loko cakkaratanaṃ muñcitvā aññattha pūjāsakkārasammānaṃ na pavatteti, cakkaratanameva pana sabbo loko sabbabhāvehi sakkaroti garuṃ karoti māneti pūjeti.

For, when the Wheel-Jewel of a universal monarch (cakkavattin) appears, people do not show homage, respect, honor, and veneration to anything else apart from the Wheel-Jewel; rather, all people, in all ways, respect, honor, esteem, and venerate the Wheel-Jewel itself.

Thật vậy, khi bánh xe báu của một vị Chuyển Luân Vương xuất hiện, thế gian không còn cúng dường, tôn kính, kính trọng ở bất cứ nơi nào khác ngoài bánh xe báu; mà toàn bộ thế gian đều tôn kính, kính trọng, ngưỡng mộ và cúng dường bánh xe báu bằng mọi cách.

Iti vaṭṭānusāripuññamattanissandassapi tāva mahanto ānubhāvo, kimaṅgaṃ pana vivaṭṭānusāripuññaphalūpatthambhassa anantāparimeyyaguṇagaṇādhārassa buddharatanassa dhammaratanassa saṅgharatanassa cāti dasseti.

Thus, it shows that even the outcome of mere wholesome deeds that lead to renewed existence has such great power; how much more so then for the Buddha-jewel, Dhamma-jewel, and Saṅgha-jewel, which are supported by the fruit of wholesome deeds leading to the cessation of existence, and which are the abode of infinite and immeasurable virtues?

Như vậy, ngay cả kết quả của một phước báu nhỏ nhặt theo vòng luân hồi cũng có uy lực lớn lao, huống chi là Phật bảo, Pháp bảo, Tăng bảo – những nơi nương tựa của vô lượng vô biên công đức, được hỗ trợ bởi quả phước dẫn đến sự thoát khỏi luân hồi!

1379

Bhagavā hi sammāsambodhiṃ patvā pavattavaradhammacakko anukkamena loke ekasaṭṭhiyā arahantesu jātesu saṭṭhi arahante janapadacārikāya vissajjetvā uruvelaṃ patvā uruvelakassapappamukhe sahassajaṭile arahatte patiṭṭhāpetvā tehi parivuto laṭṭhivanuyyāne nisīditvā bimbisārappamukhānaṃ aṅgamagadhavāsīnaṃ dvādasa nahutāni sāsane otāretvā yadā rājagahe vihāsi, tato paṭṭhāya bhagavato bhikkhusaṅghassa ca yathā yathā uparūpari uḷāralābhasakkāro abhivaḍḍhati, tathā tathā sabbatitthiyānaṃ lābhasakkāro parihāyi eva.

For, the Blessed One, having attained perfect Self-Awakening and set in motion the supreme Wheel of Dhamma, gradually dispatched sixty Arahants for country touring when sixty-one Arahants had arisen in the world. Having reached Uruvelā, he established a thousand ascetics, with Uruvelā Kassapa as their chief, in Arahantship. Surrounded by them, he sat in the Laṭṭhivana pleasure grove, then established 120,000 residents of Aṅga and Magadha, led by King Bimbisāra, in the Dispensation. From the time he resided in Rājagaha onwards, as the great gain and honor for the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus increasingly flourished, so too did the gain and honor of all sectarians diminish.

Khi Thế Tôn đã chứng đắc Chánh Đẳng Giác, đã chuyển bánh xe Pháp thù thắng, và sau đó, khi sáu mươi mốt vị A-la-hán đã xuất hiện trên thế gian, Ngài đã phái sáu mươi vị A-la-hán đi du hóa các xứ, rồi Ngài đến Uruvelā. Tại đó, Ngài đã đưa một ngàn vị ẩn sĩ tóc bện, đứng đầu là Uruvelā Kassapa, vào quả vị A-la-hán. Được các vị ấy vây quanh, Ngài ngự tại vườn Laṭṭhivana và đã đưa một trăm hai mươi ngàn người dân xứ Aṅga và Magadha, đứng đầu là vua Bimbisāra, vào giáo pháp. Kể từ khi Thế Tôn ngự tại Rājagaha, thì sự cúng dường và kính trọng lớn lao dành cho Thế Tôn và Tăng đoàn ngày càng tăng tiến, và đồng thời, sự cúng dường và kính trọng dành cho tất cả các ngoại đạo đều suy giảm.

1380

Athekadivasaṃ āyasmā ānando divāṭṭhāne nisinno bhagavato ca ariyasaṅghassa ca sammāpaṭipattiṃ paccavekkhitvā pītisomanassajāto ‘‘kathaṃ nu kho titthiyāna’’nti tesaṃ paṭipattiṃ āvajjesi.

Then, one day, Venerable Ānanda, while seated in his day-dwelling, reflected upon the righteous practice of the Blessed One and the Noble Saṅgha, and filled with joy and happiness, he pondered, "How about the sectarians?" and he considered their practice.

Rồi một ngày nọ, Tôn giả Ānanda đang ngồi ở nơi nghỉ ban ngày, quán xét sự thực hành đúng đắn của Thế Tôn và Tăng đoàn Thánh, lòng tràn đầy hỷ lạc và hoan hỷ, rồi Ngài suy xét: “Còn các ngoại đạo thì sao?” Ngài quán xét sự thực hành của họ.

Athassa nesaṃ sabbathāpi duppaṭipattiyeva upaṭṭhāsi.

Then it occurred to him that their practice was entirely unwholesome.

Rồi Ngài nhận thấy rằng sự thực hành của họ hoàn toàn sai lầm.

So ‘‘evaṃmahānubhāve nāma puññūpanissayassa dhammānudhammappaṭipattiyā ca ukkaṃsapāramippatte bhagavati, ariyasaṅghe ca dharante kathaṃ ime aññatitthiyā evaṃ duppaṭipannā akatapuññā varākā lābhino sakkatā bhavissantī’’ti titthiyānaṃ lābhasakkārahāniṃ nissāya kāruññaṃ uppādetvā atha attano parivitakkaṃ ‘‘yāvakīvañca, bhante’’tiādinā bhagavato ārocesi.

So, having developed compassion regarding the loss of gain and honor for those sectarians—thinking, ‘How can these other sectarians, who practice wrongly and have done no merit, who are wretched, gain and be honored, while the Blessed One, who has attained the culmination of great power through a meritorious condition and the practice in accordance with Dhamma, and the Noble Saṅgha are present?’—he then reported his own thought to the Blessed One, beginning with ‘As long as, bhante...’

Ngài suy nghĩ: “Khi Thế Tôn, người đã đạt đến đỉnh cao của công đức và sự thực hành Pháp tùy Pháp, cùng với Tăng đoàn Thánh vĩ đại như vậy đang hiện hữu, làm sao những ngoại đạo này, với sự thực hành sai lầm và không tạo công đức, lại có thể nhận được lợi lộc và sự kính trọng, thật đáng thương thay!” Với lòng từ bi phát sinh do sự suy giảm lợi lộc và kính trọng của các ngoại đạo, Ngài đã trình bày suy nghĩ của mình với Thế Tôn, bắt đầu bằng câu: “Bạch Thế Tôn, chừng nào…”

Bhagavā ca taṃ, ‘‘ānanda, tayā micchā parivitakkita’’nti avatvā suvaṇṇāliṅgasadisaṃ gīvaṃ unnāmetvā supupphitasatapattasassirikaṃ mahāmukhaṃ abhippasannataraṃ katvā ‘‘evametaṃ, ānandā’’ti sampahaṃsitvā ‘‘yāvakīvañcā’’tiādinā tassa vacanaṃ paccanumodi.

The Blessed One, without saying, ‘‘Ananda, you have thought wrongly,’’ instead raised His neck, which resembled a golden lotus-stalk, made His great mouth, radiant like a fully bloomed hundred-petaled lotus, even more serene, and with a delighted smile, saying, ‘‘So it is, Ananda,’’ then responded to his words beginning with ‘‘As long as...’’

Thế Tôn đã không nói: “Này Ānanda, con đã suy nghĩ sai lầm,” mà Ngài ngẩng cổ lên như một cây cột vàng, làm cho khuôn mặt vĩ đại của Ngài, rạng rỡ như một đóa sen trăm cánh nở rộ, trở nên thanh tịnh hơn, và Ngài mỉm cười hoan hỷ nói: “Đúng vậy, Ānanda,” rồi Ngài tán thành lời của Tôn giả Ānanda, bắt đầu bằng câu: “Chừng nào…”

Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho āyasmā ānando…pe… bhikkhusaṅgho cā’’ti.

Thus it was said: ‘‘Then, indeed, Venerable Ānanda... and the community of bhikkhus’’.

Do đó, có câu nói: “Thế rồi, Tôn giả Ānanda… (vân vân)… và Tăng đoàn Tỳ-kheo.”

Atha bhagavā tassaṃ aṭṭhuppattiyaṃ atītepi mayi anuppanne ekacce nīcajanā sammānaṃ labhitvā mama uppādato paṭṭhāya hatalābhasakkārā ahesunti bāverujātakaṃ (jā. 1.4.153 ādayo) kathesi.

Then, concerning that occasion, the Blessed One recounted the Baverujātaka story, saying that in the past, even before His arising, certain low people had received honor, but from the time of His arising, their gains and honors were ruined.

Rồi Thế Tôn, trong bối cảnh đó, đã kể câu chuyện Bāverujātaka (Jā. 1.4.153 trở đi) về việc trong quá khứ, trước khi Ngài xuất hiện, một số người thấp kém đã nhận được sự tôn trọng, nhưng từ khi Ngài xuất hiện, lợi lộc và sự kính trọng của họ đã bị hủy hoại.

1381

Etamatthaṃ viditvāti diṭṭhigatikānaṃ tāva sakkārasammāno yāva na sammāsambuddhā loke uppajjanti, tesaṃ pana uppādato paṭṭhāya te hatalābhasakkārā nippabhā nittejāva honti, duppaṭipattiyā dukkhato ca na muccantīti etamatthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having understood this matter: That is, the honor and respect for those with wrong views exists as long as Fully Enlightened Buddhas do not appear in the world; but from the time of their appearance, those with wrong views lose their gains and honors, becoming powerless and without radiance, and they are not freed from suffering due to their wrong practice. Having understood this matter in all its aspects, he uttered this Udāna to illuminate that meaning.

Biết được ý nghĩa này — rằng sự cúng dường và kính trọng dành cho những người chấp thủ tà kiến chỉ tồn tại chừng nào các vị Chánh Đẳng Giác chưa xuất hiện trên thế gian; nhưng từ khi các Ngài xuất hiện, những người ấy mất đi lợi lộc và sự kính trọng, trở nên vô năng, vô hiệu, và không thoát khỏi khổ đau do sự thực hành sai lầm — biết rõ ý nghĩa này một cách toàn diện, Thế Tôn đã thốt lên bài Udāna này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1382

Tattha obhāsati tāva so kimīti so khajjūpanakakimi tāvadeva obhāsati jotati dibbati.

Here, ‘‘As long as that grub shines’’ means that the firefly shines, glitters, and glows only as long as

Trong đó, “Con đom đóm ấy chỉ tỏa sáng chừng nào” nghĩa là con đom đóm ấy chỉ tỏa sáng, rực rỡ, lấp lánh chừng nào.

Yāva na unnamate pabhaṅkaroti tīsupi mahādīpesu ekakkhaṇe ālokakaraṇena ‘‘pabhaṅkaro’’ti laddhanāmo sūriyo yāva na uggamati na udeti.

‘‘the sun, the bringer of light, does not rise’’—the sun, known as the ‘‘bringer of light’’ because it illuminates all three great continents at once, does not ascend or rise.

“Mặt trời chưa mọc” nghĩa là chừng nào mặt trời, được gọi là “pabhaṅkara” (người tạo ra ánh sáng) vì tạo ra ánh sáng đồng thời trên cả ba đại châu, chưa mọc, chưa xuất hiện.

Anuggate hi sūriye laddhokāsā khajjūpanakā viparivattamānāpi kaṇṭakaphalasadisā tamasi vijjotanti.

Indeed, when the sun has not yet risen, fireflies, having obtained the opportunity, even when flying about like thorny fruit, shine in the darkness.

Quả thật, khi mặt trời chưa mọc, những con đom đóm có cơ hội, dù bay lượn đây đó như những quả gai, vẫn lấp lánh trong bóng tối.

Sa verocanamhi uggate, hatappabho hoti na cāpi bhāsatīti samantato andhakāraṃ vidhamitvā kiraṇasahassena virocanasabhāvatāya verocananāmake ādicce uṭṭhite so khajjūpanako hatappabho nittejo kāḷako hoti, rattandhakāre viya na bhāsati na dibbati.

‘‘When the resplendent sun has risen, it becomes devoid of light and does not shine at all.’’ That is, when the sun, named Verocana (resplendent) due to its nature of shining with a thousand rays, dispelling darkness all around, has risen, that firefly becomes devoid of light, powerless, and dark, and does not shine or glitter as it would in the dark of night.

“Khi Verocana mọc lên, nó mất đi ánh sáng và không còn chiếu sáng nữa” nghĩa là khi mặt trời, được gọi là Verocana (người chiếu sáng rực rỡ) vì xua tan bóng tối khắp nơi và chiếu sáng bằng hàng ngàn tia sáng, mọc lên, con đom đóm ấy mất đi ánh sáng, trở nên vô năng, đen tối, và không còn chiếu sáng hay lấp lánh như trong bóng đêm nữa.

1383

Evaṃ obhāsitameva takkikānanti yathā tena khajjūpanakena sūriyuggamanato pureyeva obhāsitaṃ hoti, evaṃ takketvā vitakketvā parikappanamattena diṭṭhīnaṃ gahaṇato ‘‘takkikā’’ti laddhanāmehi titthiyehi obhāsitaṃ attano samayatejena dīpetvā adhiṭṭhitaṃ tāva, yāva sammāsambuddhā loke nuppajjanti.

‘‘In the same way, the logicians shine’’: Just as that firefly shines only before the sunrise, so too, what is illuminated and established by the sectarians, who are called ‘‘logicians’’ because they grasp views merely by reasoning and conjecturing, shining by the power of their own tenets, exists only as long as Fully Enlightened Buddhas do not appear in the world.

“Cũng vậy, sự chiếu sáng của những người lý luận” — giống như con đom đóm chỉ chiếu sáng trước khi mặt trời mọc, thì sự chiếu sáng của những người ngoại đạo, được gọi là “takkikā” (những người lý luận) vì họ chấp thủ các quan điểm chỉ bằng cách suy luận, tưởng tượng, và tự cho là đúng bằng uy lực của giáo phái mình, chỉ tồn tại chừng nào các vị Chánh Đẳng Giác chưa xuất hiện trên thế gian.

Na takkikā sujjhanti na cāpi sāvakāti yadā pana sammāsambuddhā loke uppajjanti, tadā diṭṭhigatikā na sujjhanti na sobhanti, na cāpi tesaṃ sāvakā sobhanti, aññadatthu vihatasobhā rattikhittā viya sarā na paññāyanteva.

‘‘Neither do the logicians become purified, nor do their disciples.’’ But when Fully Enlightened Buddhas appear in the world, then those with wrong views do not become purified or shine, nor do their disciples shine; rather, their radiance is destroyed, and they are not even discernible, like arrows cast into the night.

“Những người lý luận không thanh tịnh, và các đệ tử của họ cũng vậy” nghĩa là khi các vị Chánh Đẳng Giác xuất hiện trên thế gian, thì những người chấp thủ tà kiến không thanh tịnh, không rực rỡ, và các đệ tử của họ cũng không rực rỡ, mà chỉ là những người mất đi vẻ đẹp, giống như những mũi tên bị bắn đi trong đêm tối, không còn được nhận ra nữa.

Atha vā yāva sammāsambuddhā loke nuppajjanti, tāvadeva takkikānaṃ obhāsitaṃ attano samayena jotanaṃ bālalāpanaṃ, na tato paraṃ.

Alternatively, as long as Fully Enlightened Buddhas do not appear in the world, only for that long does the shining of the logicians, their illumination by their own tenets, and their foolish talk exist, but not beyond that time.

Hoặc, chừng nào các vị Chánh Đẳng Giác chưa xuất hiện trên thế gian, thì sự chiếu sáng của những người lý luận, sự tự cho là đúng bằng giáo phái của mình, và sự thuyết giảng cho những người ngu dốt, chỉ tồn tại đến đó mà thôi.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Yasmā na takkikā sujjhanti, na cāpi sāvakā.

Because neither the logicians nor their disciples are purified.

Vì những người lý luận không thanh tịnh, và các đệ tử của họ cũng vậy.

Te hi durakkhātadhammavinayā sammāpaṭipattirahitā na saṃsārato sujjhanti aniyyānikasāsanattā.

For they, whose Dhamma and Discipline are poorly taught, and who are devoid of right practice, are not purified from saṃsāra, as their teaching is not conducive to liberation.

Quả thật, giáo pháp và giới luật của họ được thuyết giảng sai lầm, thiếu sự thực hành đúng đắn, nên họ không thanh tịnh khỏi vòng luân hồi vì giáo pháp của họ không dẫn đến sự giải thoát.

Tenāha ‘‘duddiṭṭhī na dukkhā pamuccare’’ti.

Therefore it is said, ‘‘Those with wrong views are not freed from suffering.’’

Do đó, có câu nói: “Những người có tà kiến không thoát khỏi khổ đau.”

Takkikā hi ayāthāvaladdhikatāya duddiṭṭhino micchābhiniviṭṭhadiṭṭhikā viparītadassanā taṃ diṭṭhiṃ anissajjitvā saṃsāradukkhato na kadācipi muccantīti.

For the logicians, being those who grasp what is not reality, having wrong views, and seeing things wrongly, will never be freed from the suffering of saṃsāra without abandoning that view.

Những người lý luận, do chấp thủ những điều không đúng sự thật, có tà kiến, có quan điểm sai lầm, có cái nhìn lệch lạc, nếu không từ bỏ tà kiến ấy, thì không bao giờ thoát khỏi khổ đau của luân hồi.

1384

Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Tenth Sutta is concluded.

Lời bình giải về bài kinh thứ mười đã hoàn tất.

1385

Niṭṭhitā ca jaccandhavaggavaṇṇanā.

The commentary on the Jaccandha Vagga is concluded.

Và lời bình giải về phẩm Jaccandha đã hoàn tất.

1386

7. Cūḷavaggo

7. Cūḷavagga

7. Phẩm Cūḷa

1387

1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the First Lakuṇḍakabhaddiya Sutta

1. Lời bình giải về bài kinh Paṭhamalakuṇḍakabhaddiya

1388

61. Cūḷavaggassa paṭhame lakuṇḍakabhaddiyanti ettha bhaddiyoti tassa āyasmato nāmaṃ, kāyassa pana rassattā ‘‘lakuṇḍakabhaddiyo’’ti naṃ sañjānanti.

In the first sutta of the Cūḷavagga, concerning Lakuṇḍakabhaddiya, here, Bhaddiya is the name of that venerable one; but due to his short stature, people knew him as ‘‘Lakuṇḍakabhaddiya.’’

61. Trong bài kinh đầu tiên của phẩm Cūḷa, ở đây, Bhaddiya là tên của Tôn giả ấy, nhưng vì thân hình thấp bé, Ngài được biết đến với tên Lakuṇḍaka Bhaddiya.

So kira sāvatthivāsī kulaputto mahaddhano mahābhogo rūpena apāsādiko dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako.

He was, it is said, a wealthy and prosperous householder living in Sāvatthī, but unpleasing in appearance, ugly, unsightly, and very short.

Vị ấy là một thiện gia nam tử sống ở Sāvatthī, giàu có, nhiều tài sản, nhưng dung mạo không đẹp, xấu xí, khó nhìn, và rất lùn.

So ekadivasaṃ satthari jetavane viharante upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto sotāpattiphalaṃ pāpuṇi.

One day, while the Teacher was dwelling in Jetavana, he went to the monastery with lay followers, listened to the Dhamma discourse, gained faith, then renounced the world, received ordination, and taking a meditation subject from the Teacher, he practiced insight meditation and attained the fruit of stream-entry (Sotāpattiphala).

Một ngày nọ, khi Bậc Đạo Sư đang ngự tại Jetavana, vị ấy cùng với các cư sĩ đến tịnh xá, nghe Pháp, phát sinh tín tâm, rồi xuất gia, thọ giới Tỳ-kheo. Ngài nhận đề mục thiền từ Bậc Đạo Sư và thực hành thiền quán, rồi chứng đắc quả Dự Lưu.

Tadā sekkhā bhikkhū yebhuyyena āyasmantaṃ sāriputtaṃ upasaṅkamitvā uparimaggatthāya kammaṭṭhānaṃ yācanti, dhammadesanaṃ yācanti, pañhaṃ pucchanti.

At that time, most of the sekkhā bhikkhus would approach Venerable Sāriputta, requesting meditation subjects for higher paths, asking for Dhamma discourses, and posing questions.

Khi ấy, phần lớn các Tỳ-kheo hữu học thường đến gặp Tôn giả Sāriputta để cầu xin đề mục thiền, cầu xin thuyết Pháp, và hỏi các câu hỏi để đạt đến các đạo quả cao hơn.

So tesaṃ adhippāyaṃ pūrento kammaṭṭhānaṃ ācikkhati, dhammaṃ deseti, pañhaṃ vissajjeti.

He would fulfill their wishes by expounding meditation subjects, teaching the Dhamma, and answering questions.

Ngài Sāriputta đã đáp ứng mong muốn của họ, chỉ dạy đề mục thiền, thuyết Pháp, và giải đáp các câu hỏi.

Te ghaṭentā vāyamantā appekacce sakadāgāmiphalaṃ, appekacce anāgāmiphalaṃ, appekacce arahattaṃ, appekacce tisso vijjā, appekacce chaḷabhiññā, appekacce catasso paṭisambhidā adhigacchanti.

As they strove and exerted themselves, some attained the fruit of once-returning (Sakadāgāmiphala), some the fruit of non-returning (Anāgāmiphala), some Arahantship, some the three knowledges (tisso vijjā), some the six higher powers (chaḷabhiññā), and some the four analytical knowledges (catasso paṭisambhidā).

Những vị ấy, tinh tấn và nỗ lực, một số chứng quả Nhất Lai, một số chứng quả Bất Hoàn, một số chứng quả A-la-hán, một số chứng ba minh, một số chứng sáu thắng trí, một số chứng bốn biện tài.

Te disvā lakuṇḍakabhaddiyopi sekho samāno kālaṃ ñatvā attano cittakallatañca sallekhañca paccavekkhitvā dhammasenāpatiṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro sammodamāno dhammadesanaṃ yāci.

Seeing this, Lakuṇḍakabhaddiya, also a sekha, knowing the opportune time and reflecting on his own mental readiness and detachment, approached the Dhamma Senāpati (General of the Dhamma, i.e., Sāriputta), engaged in polite conversation, exchanged greetings, and requested a Dhamma discourse.

Thấy vậy, Tôn giả Lakuṇḍaka Bhaddiya, cũng là một vị hữu học, biết thời điểm thích hợp, quán xét sự sẵn sàng của tâm và sự thanh tịnh của mình, rồi đến gặp Pháp tướng quân (Tôn giả Sāriputta). Sau khi chào hỏi và hoan hỷ nói chuyện, Ngài cầu xin thuyết Pháp.

Sopissa ajjhāsayassa anurūpaṃ kathaṃ kathesi.

And he gave a discourse appropriate to his inclination.

Tôn giả Sāriputta đã thuyết một bài Pháp phù hợp với ý nguyện của Ngài.

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā sāriputto āyasmantaṃ lakuṇḍakabhaddiyaṃ anekapariyāyena dhammiyā kathāya sandassetī’’tiādi.

Thus it was said: ‘‘Then at that time, Venerable Sāriputta instructed Venerable Lakuṇḍakabhaddiya with a Dhamma talk in various ways’’ and so on.

Do đó, có câu nói: “Vào lúc ấy, Tôn giả Sāriputta đã dùng nhiều cách để khai thị, khuyến khích, làm phấn khởi và làm cho Tôn giả Lakuṇḍaka Bhaddiya hoan hỷ bằng bài Pháp…”

1389

Tattha anekapariyāyenāti ‘‘itipi pañcakkhandhā aniccā, itipi dukkhā, itipi anattā’’ti evaṃ anekehi kāraṇehi.

Here, ‘‘in various ways’’ means with many reasons, such as, ‘‘thus the five aggregates are impermanent, thus suffering, thus not-self.’’

Trong đó, “bằng nhiều cách” nghĩa là bằng nhiều lý do khác nhau, như: “Năm uẩn này là vô thường, là khổ, là vô ngã.”

Dhammiyā kathāyāti pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ udayabbayādipakāsaniyā dhammiyā kathāya.

‘‘With a Dhamma talk’’ means with a Dhamma talk that reveals the arising and passing away, etc., of the five clinging-aggregates.

“Bằng bài Pháp” nghĩa là bằng bài Pháp thuyết giảng về sự sinh diệt của năm uẩn chấp thủ.

Sandassetīti tāniyeva aniccādilakkhaṇāni udayabbayādike ca sammā dasseti, hatthena gahetvā viya paccakkhato dasseti.

‘‘Instructed’’ means correctly showing those very characteristics of impermanence, etc., and the arising and passing away, etc., as if showing them directly by hand.

“Khai thị” nghĩa là Ngài chỉ rõ các đặc tính vô thường, v.v., và sự sinh diệt, v.v., một cách đúng đắn, như thể cầm nắm và chỉ ra tận mắt.

Samādapetīti tattha lakkhaṇārammaṇikaṃ vipassanaṃ sammā ādapeti, yathā vīthipaṭipannā hutvā pavattati, evaṃ gaṇhāpeti.

‘‘Urged on’’ means correctly urging him to practice insight meditation, which has the characteristics as its object, causing it to proceed along the path, to be grasped in such a way that it becomes a well-established course of mind.

“Khuyến khích” nghĩa là Ngài khuyến khích thực hành thiền quán đúng đắn, lấy các đặc tính làm đối tượng, khiến cho nó diễn ra theo đúng lộ trình, như thể nắm giữ nó.

Samuttejetīti vipassanāya āraddhāya saṅkhārānaṃ udayabbayādīsu upaṭṭhahantesu yathākālaṃ paggahaniggahasamupekkhaṇehi bojjhaṅgānaṃ anupavattanena bhāvanaṃ majjhimaṃ vīthiṃ otāretvā yathā vipassanāñāṇaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, evaṃ indriyānaṃ visadabhāvakaraṇena vipassanācittaṃ sammā uttejeti, visadāpanavasena vodapeti.

‘‘Encouraged’’ means, when insight meditation is undertaken and the arising and passing away of conditioned phenomena become manifest, by rightly handling, restraining, and equanimously observing the factors of awakening (bojjhaṅgā) in due course, he guided the meditation practice into the middle path, and by purifying the faculties, he correctly encouraged the insight mind, making it clear and bright, cleansing it by bringing it forth.

Samuttejetī (làm cho tinh tấn): Khi thiền quán (vipassanā) được khởi lên, các hành (saṅkhāra) hiện khởi với sự sinh diệt (udayabbaya) v.v., bằng cách đúng lúc thúc đẩy, kềm chế và xả ly, làm cho các chi phần giác ngộ (bojjhaṅga) vận hành, đưa sự tu tập vào con đường trung đạo, làm cho tuệ quán (vipassanāñāṇa) trở nên dũng mãnh và trong sáng mà vận hành. Như vậy, bằng cách làm cho các căn (indriya) được thanh tịnh, vị ấy làm cho tâm thiền quán (vipassanācitta) được tinh tấn đúng đắn, và làm cho nó được thanh lọc bằng cách loại bỏ các cấu uế.

Sampahaṃsetīti tathā pavattiyamānāya vipassanāya samappavattabhāvanāvasena ceva upariladdhabbabhāvanābalena ca cittaṃ sammā pahaṃseti, laddhassādavasena vā suṭṭhu toseti.

Sampahaṃseti means: In this Vipassanā, being practiced below, both by means of the equal practice of Vipassanā, and by the power of the Bhavana to be attained above, the mind is made to rejoice properly; or, by means of the enjoyment attained, it is greatly delighted.

Sampahaṃsetī (làm cho hoan hỷ): Bằng cách tu tập đồng thời với thiền quán (vipassanā) đang vận hành như thế, và bằng sức mạnh của sự tu tập sẽ đạt được ở cấp độ cao hơn, vị ấy làm cho tâm được hoan hỷ đúng đắn; hoặc làm cho tâm được thỏa mãn sâu sắc bằng cách nếm trải được hương vị đã đạt.

Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti yathā yathā dhammasenāpati dhammaṃ deseti, tathā tathā tathalakkhaṇaṃ vipassantassa therassa ca desanānubhāvena, attano ca upanissayasampattiyā ñāṇassa paripākaṃ gatattā desanānusārena ñāṇe anupavattante kāmāsavādīsu kañci āsavaṃ aggahetvā maggapaṭipāṭiyāva anavasesato cittaṃ vimucci, arahattaphalaṃ sacchākāsīti attho.

Anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti means: As the Dhamma-Senāpati (Commander of the Dhamma) teaches the Dhamma, so, for the Elder who discerns the true characteristics, by the power of the discourse and by the ripening of knowledge due to his own fortunate predisposition, as his knowledge continuously follows the teaching, his mind became liberated from all defilements (āsavas) in the path of magga, having taken up no defilement among sense-desire defilements (kāmāsavas) and the like. It means he realized Arahantship (arahattaphala).

Anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci (tâm giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) không còn chấp thủ): Khi Đức Pháp Chủ thuyết pháp (dhamma), tùy theo cách Ngài thuyết pháp, và do năng lực của bài pháp, cùng với sự thành tựu các duyên hỗ trợ (upanissaya-sampatti) của chính mình, trí tuệ (ñāṇa) đã đạt đến sự chín muồi. Khi trí tuệ vận hành theo lời thuyết pháp, tâm của vị Trưởng lão đã giải thoát khỏi các lậu hoặc (āsava) như dục lậu (kāmāsava) v.v., không còn chấp thủ bất kỳ lậu hoặc nào, hoàn toàn giải thoát theo tuần tự của đạo lộ (magga-paṭipāṭi). Nghĩa là, vị ấy đã chứng đắc quả vị A-la-hán (arahattaphala).

1390

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyassa aññārādhanasaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Etamatthaṃ viditvāti means: Having fully understood this meaning, which is the declaration of Arahantship by Venerable Lakuṇḍakabhaddiya, the Buddha uttered this Udāna as a proclamation of that meaning.

Etamatthaṃ viditvā (biết được ý nghĩa này): Sau khi biết được ý nghĩa này, tức là sự chứng đắc A-la-hán của Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya, Đức Phật đã thốt lên lời cảm hứng (udāna) này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1391

Tattha uddhanti rūpadhātuyā arūpadhātuyā ca.

In this (Udāna verse), uddhaṃ refers to the form realm (rūpadhātu) and the formless realm (arūpadhātu).

Trong đó, uddhaṃ (phía trên) là chỉ cõi Sắc giới (Rūpadhātu) và cõi Vô sắc giới (Arūpadhātu).

Adhoti kāmadhātuyā.

Adho refers to the sense-desire realm (kāmadhātu).

Adho (phía dưới) là chỉ cõi Dục giới (Kāmadhātu).

Sabbadhīti sabbasmimpi saṅkhāragate.

Sabbadhīti means in all formations (saṅkhāra).

Sabbadhi (khắp mọi nơi) là chỉ tất cả các hành (saṅkhāra).

Vippamuttoti pubbabhāge vikkhambhanavimuttiyā aparabhāge samucchedapaṭipassaddhivimuttīhi sabbappakārena vimutto.

Vippamuttoti means liberated in every way by suppression-liberation (vikkhambhanavimutti) in the earlier stage, and by eradication-pacification-liberation (samucchedapaṭippassaddhivimutti) in the later stage.

Vippamutto (hoàn toàn giải thoát) là hoàn toàn giải thoát bằng sự giải thoát tạm thời (vikkhambhanavimutti) ở giai đoạn trước và sự giải thoát đoạn diệt (samucchedapaṭipassaddhivimutti) ở giai đoạn sau.

Ettha ca uddhaṃ vippamuttoti etena pañcuddhambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ dasseti.

And here, by "uddhaṃ vippamutto", the abandoning of the five higher fetters (pañcuddhambhāgiyasaṃyojana) is shown.

Ở đây, câu uddhaṃ vippamutto (giải thoát khỏi phía trên) biểu thị sự đoạn trừ năm kiết sử thượng phần (pañcuddhambhāgiyasaṃyojana).

Adho vippamuttoti etena pañcorambhāgiyasaṃyojanapahānaṃ.

By "adho vippamutto", the abandoning of the five lower fetters (pañcorambhāgiyasaṃyojana) is shown.

Câu adho vippamutto (giải thoát khỏi phía dưới) biểu thị sự đoạn trừ năm kiết sử hạ phần (pañcorambhāgiyasaṃyojana).

Sabbadhi vippamuttoti etena avasiṭṭhasabbākusalapahānaṃ dasseti.

By "sabbadhi vippamutto", the abandoning of all remaining unwholesome states is shown.

Câu sabbadhi vippamutto (giải thoát khỏi khắp mọi nơi) biểu thị sự đoạn trừ tất cả các bất thiện còn lại.

Atha vā uddhanti anāgatakālaggahaṇaṃ.

Alternatively, uddhaṃ is the taking of the future time.

Hoặc, uddhaṃ là chỉ thời vị lai.

Adhoti atītakālaggahaṇaṃ.

Adho is the taking of the past time.

Adho là chỉ thời quá khứ.

Ubhayaggahaṇeneva tadubhayapaṭisaṃyuttattā paccuppanno addhā gahito hoti, tattha anāgatakālaggahaṇena anāgatakkhandhāyatanadhātuyo gahitā.

By taking both, the present time (paccuppanna addhā) is also included because it is connected with both. There, by taking the future time, the future aggregates (khandhā), sense-bases (āyatana), and elements (dhātuyo) are taken.

Chỉ cần nói cả hai (quá khứ và vị lai) thì thời hiện tại cũng được bao hàm, vì nó liên quan đến cả hai. Trong đó, việc chỉ thời vị lai bao gồm các uẩn (khandha), xứ (āyatana), giới (dhātu) vị lai.

Sesapadesupi eseva nayo.

The same method applies to the remaining terms.

Tương tự như vậy đối với các phần còn lại.

Sabbadhīti kāmabhedādike sabbasmiṃ bhave.

Sabbadhīti means in all existences, such as those differentiated as belonging to the sense sphere.

Sabbadhi là chỉ tất cả các cõi, bao gồm cả cõi Dục giới v.v.

Idaṃ vuttaṃ hoti – anāgato atīto paccuppannoti evaṃ tiyaddhasaṅgahite sabbasmiṃ bhave vippamuttoti.

This is said: "Liberated from all existences, whether future, past, or present, thus encompassed by the three times."

Điều này có nghĩa là: vị ấy đã giải thoát khỏi tất cả các cõi được bao gồm trong ba thời: quá khứ, vị lai và hiện tại.

1392

Ayaṃhamasmīti anānupassīti yo evaṃ vippamutto, so rūpavedanādīsu ‘‘ayaṃ nāma dhammo ahamasmī’’ti diṭṭhimānamaññanāvasena evaṃ nānupassati.

Ayaṃhamasmīti anānupassīti means: Such a liberated individual does not perceive in such a way in rūpa, vedanā, etc., with the idea and conceit, "This phenomenon am I."

Ayaṃhamasmīti anānupassī (không quán sát ‘đây là tôi’): Vị nào đã giải thoát như vậy, vị ấy không quán sát các pháp như sắc, thọ v.v., theo cách “pháp này là tôi” với tà kiến (diṭṭhi), kiêu mạn (māna) và tưởng (maññanā).

Tassa tathā dassane kāraṇaṃ natthīti adhippāyo.

The intention is that there is no reason for such perception in that person.

Ý nghĩa là không có lý do để vị ấy quán sát như vậy.

Atha vā ayaṃhamasmīti anānupassīti idaṃ yathāvuttāya vimuttiyā adhigamupāyadīpanaṃ.

Alternatively, "Ayaṃhamasmīti anānupassī" is a declaration of the means of attaining the liberation as stated.

Hoặc, câu ayaṃhamasmīti anānupassī này là sự chỉ rõ phương tiện để đạt được sự giải thoát như đã nói.

Tiyaddhasaṅgahite tebhūmake saṅkhāre ‘‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti pavattanasabhāvāya maññanāya anadhiṭṭhānaṃ katvā ‘‘netaṃ mama, nesohamasmi, na me so attā’’ti evaṃ uppajjamānā yā pubbabhāgavuṭṭhānagāminī vipassanā, sā vimuttiyā padaṭṭhānaṃ.

The Vipassanā that arises as "This is not mine, I am not this, this is not my self" by not establishing the conceit that perceives "This is mine, I am this, this is my self" in the formations (saṅkhāras) of the three planes (tebhūmaka), encompassed by the three times, and which leads to the preliminary emergence (pubbabhāgavuṭṭhānagāminī), is the proximate cause (padaṭṭhāna) for liberation.

Đối với các hành (saṅkhāra) thuộc ba cõi (tebhūmaka) được bao gồm trong ba thời (tiyaddha), việc không an trú vào sự tưởng chấp (maññanā) có bản chất vận hành như ‘‘cái này là của tôi, cái này là tôi, cái này là tự ngã của tôi’’, mà thay vào đó là ‘‘cái này không phải của tôi, cái này không phải là tôi, cái này không phải là tự ngã của tôi’’. Tuệ quán (vipassanā) khởi lên như vậy, dẫn đến sự xuất ly (vuṭṭhāna) ở giai đoạn trước, chính là nền tảng (padaṭṭhāna) cho sự giải thoát.

Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyāti evaṃ dasahi saṃyojanehi sabbākusalehi ca sabbathā vimutto arahā ariyamaggādhigamanato pubbe supinantepi atiṇṇapubbaṃ kāmogho bhavogho diṭṭhogho avijjoghoti imaṃ catubbidhaṃ oghaṃ, saṃsāramahoghameva vā apunabbhavāya anupādisesāya nibbānāya udatāri uttiṇṇo, uttaritvā pāre ṭhitoti attho.

Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyāti means: Thus liberated from the ten fetters (saṃyojanas) and all unwholesome states in every way, that Arahant crossed this fourfold flood (ogha)—the flood of sensuality (kāmogha), the flood of existence (bhavogha), the flood of wrong views (diṭṭhogha), and the flood of ignorance (avijjogha)—which was never crossed before, not even in dreams, prior to the attainment of the noble path (ariyamagga); or rather, he crossed the great flood of saṃsāra for non-rebecoming (apunabbhavāya), for the attainment of Nibbāna without any residual defilements (anupādisesa). It means he crossed over and stands on the other shore.

Evaṃ vimutto udatāri oghaṃ, atiṇṇapubbaṃ apunabbhavāyā (đã giải thoát như vậy, đã vượt qua dòng nước lũ chưa từng vượt qua, để không còn tái sinh nữa): Vị A-la-hán (arahā) đã hoàn toàn giải thoát khỏi mười kiết sử (saṃyojana) và tất cả các bất thiện (akusala) như vậy, đã vượt qua bốn dòng nước lũ (ogha) này — dục lũ (kāmogha), hữu lũ (bhavogha), kiến lũ (diṭṭhogha), và vô minh lũ (avijjogha) — những dòng lũ chưa từng được vượt qua ngay cả trong giấc mơ trước khi chứng đắc Thánh đạo (ariyamagga). Hoặc, vị ấy đã vượt qua dòng nước lũ lớn của luân hồi (saṃsāramahogha) để đạt đến Nibbāna vô dư y (anupādisesa) không còn tái sinh (apunabbhava). Nghĩa là, đã vượt qua và đứng ở bờ bên kia.

1393

Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the First Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ nhất đã hoàn tất.

1394

2. Dutiyalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Second Lakuṇḍakabhaddiya Sutta

2. Chú giải bài kinh Lakuṇḍakabhaddiya thứ hai

1395

62. Dutiye sekhaṃ maññamānoti ‘‘sekho aya’’nti maññamāno.

62. In the second (sutta), sekhaṃ maññamānoti means: thinking, "This person is a sekha (learner)."

Trong bài kinh thứ hai, sekhaṃ maññamāno (tưởng mình là bậc Hữu học) có nghĩa là “tưởng rằng đây là bậc Hữu học (sekha)”.

Tatrāyaṃ vacanattho – sikkhatīti sekho.

Herein, this is the meaning of the word: One who trains (sikkhati) is a sekha.

Trong đó, ý nghĩa của từ này là: “sekha” là người đang học hỏi (sikkhati).

Kiṃ sikkhati?

What does one train in?

Học hỏi điều gì?

Adhisīlaṃ adhicittaṃ adhipaññañca.

In higher morality (adhisīla), higher mind (adhicitta), and higher wisdom (adhipañña).

Là học hỏi về Tăng thượng giới (Adhisīla), Tăng thượng tâm (Adhicitta) và Tăng thượng tuệ (Adhipaññā).

Atha vā sikkhanaṃ sikkhā, sā etassa sīlanti sekho.

Alternatively, training is sikkhā, and this is one's nature (sīla), hence one is a sekha.

Hoặc, sự học hỏi là sikkhā (giới học, định học, tuệ học), đó là giới hạnh của vị ấy, nên gọi là sekha.

So hi apariyositasikkhattā tadadhimuttattā ca ekantena sikkhanasīlo, na pariniṭṭhitasikkho asekho viya tattha paṭippassaddhussukko, nāpi vissaṭṭhasikkho pacurajano viya tattha anadhimutto.

Indeed, due to having incomplete training and being devoted to it, he is constantly dedicated to training; he is not one whose training is perfected, like an Asekha (one beyond training), who is pacified and zealous in it, nor is he one who has abandoned training, like the common folk who are not devoted to it.

Vì chưa hoàn tất việc học (apariyositasikkhā) và chuyên tâm vào đó (tadadhimutta), vị ấy luôn có khuynh hướng học hỏi (sikkhanasīla). Vị ấy không phải là bậc đã hoàn tất việc học (pariniṭṭhitasikkha) như bậc Vô học (asekha), người đã an tịnh mọi nỗ lực trong đó; cũng không phải là người đã từ bỏ việc học (vissaṭṭhasikkhā) như đa số người không chuyên tâm vào đó.

Atha vā ariyāya jātiyā tīsu sikkhāsu jāto, tattha vā bhavoti sekho.

Alternatively, one who is born in the noble lineage and in the three trainings, or one who exists therein, is a sekha.

Hoặc, vị ấy được sinh ra trong ba học pháp (sikkhā) của dòng dõi Thánh (ariyā jāti), hoặc hiện hữu trong đó, nên gọi là sekha.

Bhiyyosomattāyāti pamāṇato uttari, pamāṇaṃ atikkamitvā adhikataranti attho.

Bhiyyosomattāyāti means: more than the measure, exceeding the measure, meaning even more.

Bhiyyosomattāyā (nhiều hơn nữa) có nghĩa là vượt quá mức độ, vượt quá giới hạn, nhiều hơn nữa.

Āyasmā hi lakuṇḍakabhaddiyo paṭhamasutte vuttena vidhinā paṭhamovādena yathānisinnova āsavakkhayappatto.

Indeed, Venerable Lakuṇḍakabhaddiya, by the method mentioned in the first sutta and by the first instruction, attained the destruction of defilements (āsavakkhaya) in the very sitting.

Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya, với phương pháp đã được nói đến trong bài kinh thứ nhất, đã đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya) ngay khi đang ngồi, chỉ với lời giáo huấn đầu tiên.

Dhammasenāpati pana tassa taṃ arahattappattiṃ anāvajjanena ajānitvā ‘‘sekhoyevā’’ti maññamāno appaṃ yācito bahuṃ dadamāno uḷārapuriso viya bhiyyo bhiyyo anekapariyāyena āsavakkhayāya dhammaṃ kathetiyeva.

However, the Dhamma-Senāpati, not knowing his attainment of Arahantship due to not reflecting, and considering him "still a sekha," kept teaching the Dhamma for the destruction of defilements again and again in many ways, like a generous person who gives much when asked for little.

Tuy nhiên, Đức Pháp Chủ (Dhammasenāpati) không quán xét và không biết về sự chứng đắc A-la-hán đó của Tôn giả, mà nghĩ rằng “vị ấy vẫn còn là bậc Hữu học (sekha)”. Như một người rộng lượng, được yêu cầu ít nhưng ban tặng nhiều, Ngài tiếp tục thuyết pháp về sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya) bằng nhiều phương cách khác nhau, càng lúc càng nhiều hơn.

Āyasmāpi lakuṇḍakabhaddiyo ‘‘katakicco dānāhaṃ, kiṃ iminā ovādenā’’ti acintetvā saddhammagāravena pubbe viya sakkaccaṃ suṇātiyeva.

Venerable Lakuṇḍakabhaddiya also, without thinking "My task is done, what use is this instruction?", listened diligently, out of respect for the True Dhamma, just as before.

Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya cũng không nghĩ rằng “bây giờ tôi đã hoàn tất công việc, lời giáo huấn này có ích gì?”, mà vẫn cung kính lắng nghe như trước, với lòng tôn kính Chánh Pháp (saddhammagārava).

Taṃ disvā bhagavā gandhakuṭiyaṃ nisinnoyeva buddhānubhāvena yathā dhammasenāpati tassa kilesakkhayaṃ jānāti, tathā katvā imaṃ udānaṃ udānesi.

Seeing this, the Blessed One, sitting in the Perfumed Chamber (Gandhakuṭī) itself, by His Buddha-power, made the Dhamma-Senāpati realize the destruction of the other's defilements and then uttered this Udāna.

Thấy vậy, Đức Thế Tôn, khi đang ngồi trong hương thất (gandhakuṭi), với Phật lực (buddhānubhāva), đã làm cho Đức Pháp Chủ biết được sự diệt trừ phiền não của Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya, rồi Ngài thốt lên lời cảm hứng (udāna) này.

Tena vuttaṃ ‘‘tena kho pana samayenā’’tiādi.

Therefore, it is said: "tena kho pana samayenā"tiādi (at that time, etc.).

Vì vậy, có câu ‘‘Tena kho pana samayenā’’ (vào lúc đó) v.v.

Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ anantarasutte vuttameva.

What needs to be said there has already been said in the preceding sutta.

Những gì cần nói trong đó đã được nói trong bài kinh liền trước.

1396

Gāthāyaṃ pana acchecchi vaṭṭanti anavasesato kilesavaṭṭaṃ samucchindi, chinne ca kilesavaṭṭe kammavaṭṭampi chinnameva.

In the verse, "acchecchi vaṭṭaṃ" means he completely cut off the round of defilements (kilesavaṭṭa). When the round of defilements is cut off, the round of kamma (kammavaṭṭa) is also cut off.

Trong kệ ngôn, acchecchi vaṭṭaṃ (đã cắt đứt vòng luân hồi) có nghĩa là đã đoạn diệt hoàn toàn vòng luân hồi phiền não (kilesavaṭṭa). Khi vòng luân hồi phiền não đã bị cắt đứt, vòng luân hồi nghiệp (kammavaṭṭa) cũng bị cắt đứt theo.

Byagā nirāsanti āsā vuccati taṇhā, natthi ettha āsāti nirāsaṃ, nibbānaṃ.

Byagā nirāsaṃ means: "āsā" (hope) is called craving (taṇhā). In Nibbāna, there is no such "hope," hence it is "nirāsaṃ" (without hope), Nibbāna. He particularly attained that Nirāsaṃ, hence "byagā" (he attained). It means he attained it without further cause for attainment, having attained the highest path (aggamagga).

Byagā nirāsaṃ (đã đạt đến vô vọng) – “āsā” (vọng tưởng) được gọi là tham ái (taṇhā). Nơi nào không có āsā, nơi đó gọi là nirāsaṃ (vô vọng), tức là Nibbāna.

Taṃ nirāsaṃ visesena agā adhigatoti byagā, aggamaggassa adhigatattā puna adhigamakāraṇena vinā adhigatoti attho.

That state, free from craving, was attained in a special way, hence byagā (went beyond), meaning it was attained without further cause for attainment, due to the attainment of the supreme path.

Vị ấy đã đặc biệt đạt đến nirāsaṃ đó. Do đó, gọi là byagā (đã đạt). Nghĩa là, do đã chứng đắc A-la-hán đạo (aggamagga), vị ấy đã đạt được mà không cần thêm nguyên nhân chứng đắc nào nữa.

Yasmā taṇhā dukkhasamudayabhūtā, tāya pahīnāya appahīno nāma kileso natthi, tasmāssa taṇhāpahānaṃ savisesaṃ katvā dassento ‘‘visukkhā saritā na sandatī’’ti āha.

Since craving (taṇhā) is the origin of suffering, and when it is abandoned, there is no defilement that remains unabandoned; therefore, wishing to show his abandonment of craving with special emphasis, he said: "visukkhā saritā na sandatī"ti (the dried-up stream does not flow).

Vì tham ái (taṇhā) là nguyên nhân của khổ (dukkhasamudaya), và khi tham ái được đoạn trừ thì không có phiền não nào chưa được đoạn trừ. Do đó, để biểu thị sự đoạn trừ tham ái một cách đặc biệt, Đức Phật đã nói ‘‘visukkhā saritā na sandatī’’ (dòng sông ái đã khô cạn, không còn chảy nữa).

Tassattho – catutthasūriyapātubhāvena viya mahānadiyo catutthamaggañāṇuppādena anavasesato visukkhā visositā taṇhāsaritā nadī na sandati, ito paṭṭhāya na pavattati.

Its meaning is: Just as great rivers completely dry up with the appearance of the fourth sun (at the end of a world cycle), so too, with the arising of the fourth path-knowledge (arahattamaggañāṇa), the river of craving (taṇhā-saritā), completely dried up, does not flow; it does not arise from this point onwards.

Ý nghĩa của câu đó là: giống như các con sông lớn bị khô cạn hoàn toàn do sự xuất hiện của mặt trời thứ tư (trong thời kỳ hoại kiếp), dòng sông tham ái (taṇhāsaritā) đã hoàn toàn khô cạn, không còn chảy nữa do sự phát sinh của trí tuệ A-la-hán đạo (catutthamaggañāṇa). Kể từ đây, nó không còn vận hành nữa.

Taṇhā hi ‘‘saritā’’ti vuccati.

Indeed, craving is called "saritā" (stream).

Tham ái (taṇhā) được gọi là ‘‘saritā’’ (dòng chảy).

Yathāha – ‘‘saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno’’ti (dha. pa. 341), ‘‘saritā visattikā’’ti (dha. sa. 1065; mahāni. 3) ca.

As it is said: "Streams are moistened, and joys arise for beings" and "The stream is full of attachment."

Như đã nói: ‘‘saritāni sinehitāni ca, somanassāni bhavanti jantuno’’ (Dòng ái và sự dính mắc, niềm hoan hỷ của chúng sinh) và ‘‘saritā visattikā’’ (dòng ái là sự dính mắc).

Chinnaṃ vaṭṭaṃ na vattatīti evaṃ kilesavaṭṭasamucchedena chinnaṃ vaṭṭaṃ anuppādadhammataṃ avipākadhammatañca āpādanena upacchinnaṃ kammavaṭṭaṃ na vattati na pavattati.

Chinnaṃ vaṭṭaṃ na vattatīti means: The round of kamma (kammavaṭṭa), being thus cut off by the complete eradication of the round of defilements, and having been brought to the state of non-arising and non-producing of results (avipākadhammataṃ), does not revolve, does not continue.

Chinnaṃ vaṭṭaṃ na vattatī (vòng luân hồi đã bị cắt đứt, không còn vận hành nữa): Như vậy, với sự đoạn diệt hoàn toàn vòng luân hồi phiền não (kilesavaṭṭa), vòng luân hồi nghiệp (kammavaṭṭa) đã bị cắt đứt. Do đã đạt đến trạng thái không sinh khởi quả báo (anuppādadhammatā) và không còn trổ quả (avipākadhammatā), vòng luân hồi nghiệp đã bị đoạn diệt và không còn vận hành nữa.

Esevanto dukkhassāti yadetaṃ sabbaso kilesavaṭṭābhāvato kammavaṭṭassa appavattanaṃ, so āyatiṃ vipākavaṭṭassa ekaṃseneva anuppādo eva sakalassāpi saṃsāradukkhassa anto paricchedo parivaṭumabhāvoti.

Esevanto dukkhassāti means: This cessation of the round of defilements in its entirety, leading to the non-arising of the round of kamma, is indeed the definite non-arising of the round of results (vipākavaṭṭa) in the future, which is the end, the boundary, the non-revolving state of all saṃsāric suffering.

Esevanto dukkhassā (đây chính là sự chấm dứt của khổ): Điều này có nghĩa là, do hoàn toàn không còn vòng luân hồi phiền não, sự không vận hành của vòng luân hồi nghiệp, và sự không sinh khởi quả báo của vòng luân hồi quả báo (vipākavaṭṭa) trong tương lai, chính là sự chấm dứt, sự kết thúc của tất cả khổ đau trong luân hồi (saṃsāradukkha), là trạng thái không còn tái diễn nữa.

1397

Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Second Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ hai đã hoàn tất.

1398

3. Paṭhamasattasuttavaṇṇanā

3. Commentary on the First Satta Sutta

3. Chú giải bài kinh Chúng sinh thứ nhất

1399

63. Tatiye kāmesūti vatthukāmesu.

63. In the third (sutta), kāmesuti means: in objective sensuality (vatthukāmesu).

Trong bài kinh thứ ba, kāmesu (trong các dục) là chỉ các dục cảnh (vatthukāma).

Ativelanti velaṃ atikkamitvā.

Ativelaṃti means: exceeding the limit.

Ativelaṃ (quá mức) là vượt quá giới hạn.

Sattāti ayonisomanasikārabahulatāya vijjamānampi ādīnavaṃ anoloketvā assādameva saritvā sajjanavasena sattā, āsattā laggāti attho.

Sattā means attached, clinging, due to the prevalence of unwise attention, by not observing the existing danger, but only remembering the gratification and thus clinging.

Sattā (chúng sinh) ở đây có nghĩa là do thường xuyên tác ý không như lý, không nhìn thấy sự nguy hiểm dù nó hiện hữu, mà chỉ nhớ đến vị ngọt, và do sự dính mắc đó, họ bị cột chặt, bị bám víu. Đó là ý nghĩa.

Rattāti vatthaṃ viya raṅgajātena cittassa vipariṇāmakaraṇena chandarāgena rattā sārattā.

Rattā means colored, intensely attached by sensual passion, which causes the mind to change, like a cloth dyed with a coloring agent.

Rattā (đam nhiễm) nghĩa là bị đam nhiễm, bị nhiễm nặng bởi dục ái (chandarāga), làm cho tâm biến đổi như vải bị nhuộm màu.

Giddhāti abhikaṅkhanasabhāvena abhijjhanena giddhā gedhaṃ āpannā.

Giddhā means greedy, fallen into greed, by the nature of intense longing, by covetousness.

Giddhā (tham lam) nghĩa là tham lam, rơi vào sự tham lam do bản chất ham muốn tột độ, do tham lam.

Gadhitāti rāgamucchitā viya dummocanīyabhāvena tattha paṭibaddhā.

Gadhitā means bound there, as if infatuated with passion, by the nature of being difficult to release.

Gadhitā (bị trói buộc) nghĩa là bị trói buộc vào đó, do khó thoát ra được, như bị mê muội bởi tham ái.

Mucchitāti kilesavasena visaññībhūtā viya anaññakiccā mucchaṃ mohaṃ āpannā.

Mucchitā means infatuated, as if unconscious due to defilements, having no other business, fallen into infatuation and delusion.

Mucchitā (mê muội) nghĩa là mê muội, rơi vào sự mê muội lớn, không thể làm gì khác, như bị mất trí do phiền não.

Ajjhopannāti anaññasādhāraṇe viya katvā gilitvā pariniṭṭhapetvā ṭhitā.

Ajjhopannā means having swallowed and settled, as if making it exclusively their own.

Ajjhopannā (bị nuốt chửng) nghĩa là nuốt chửng, chiếm đoạt hoàn toàn như của riêng mình.

Sammattakajātāti kāmesu pātabyataṃ āpajjantā appasukhavedanāya sammattakā suṭṭhu mattakā jātā.

Sammattakajātā means having become thoroughly intoxicated, having reached the state of being completely fulfilled in sensual pleasures through a small experience of pleasure.

Sammattakajātā (say đắm) nghĩa là say đắm hoàn toàn trong các dục, hoàn toàn say đắm trong cảm thọ lạc ít ỏi.

‘‘Sammodakajātā’’tipi pāṭho, jātasammodanā uppannapahaṃsāti attho.

"Sammodakajātā" is also a reading, meaning having experienced joy, having arisen in delight.

Cũng có bản đọc là ‘‘Sammodakajātā’’ (hoan hỷ), nghĩa là sinh ra sự hoan hỷ, vui mừng.

Sabbehipi padehi tesaṃ taṇhādhipannataṃyeva vadati.

By all these terms, it refers to their being overcome by craving.

Tất cả các từ này đều nói lên sự bị chi phối bởi tham ái của họ.

Ettha ca paṭhamaṃ ‘‘kāmesū’’ti vatvā punapi ‘‘kāmesū’’ti vacanaṃ tesaṃ sattānaṃ tadadhimuttidīpanatthaṃ.

Here, the repetition of "in sensual pleasures" (kāmesu) after first saying it, is to emphasize their strong inclination towards them.

Ở đây, việc nói ‘‘kāmesu’’ (trong các dục) trước rồi lại nói ‘‘kāmesu’’ là để làm nổi bật sự thiên về dục của những chúng sanh đó.

Tena sabbiriyāpathesu kāmaguṇasamaṅgino hutvā tadā vihariṃsūti dasseti.

Thereby, it shows that they lived at that time, endowed with sensual pleasures in all postures.

Điều đó cho thấy rằng họ đã sống trong các dục, đầy đủ các dục lạc trong mọi oai nghi.

1400

Tasmiñhi samaye ṭhapetvā ariyasāvake sabbe sāvatthivāsino ussavaṃ ghosetvā yathāvibhavaṃ āpānabhūmiṃ sajjetvā bhuñjantā pivantā āvi ceva raho ca kāme paribhuñjantā indriyāni paricārentā kāmesu pātabyataṃ āpajjiṃsu.

At that time, all the residents of Sāvatthī, except the noble disciples, proclaimed a festival, and having prepared drinking places according to their means, they ate, drank, and indulged in sensual pleasures openly and secretly, gratifying their senses, and became immersed in sensual pleasures.

Vào thời điểm đó, ngoại trừ các vị Thánh đệ tử, tất cả cư dân Sāvatthī đều tuyên bố lễ hội, chuẩn bị nơi vui chơi tùy theo tài sản của mình, ăn uống, thụ hưởng các dục một cách công khai và bí mật, chiều theo các căn, và hoàn toàn chìm đắm trong các dục.

Bhikkhū sāvatthiyaṃ piṇḍāya carantā tattha tattha gehe ārāmuyyānādīsu ca manusse ussavaṃ ghosetvā kāmaninne tathā paṭipajjante disvā ‘‘vihāraṃ gantvā saṇhasukhumaṃ dhammaṃ labhissāmā’’ti bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ.

The bhikkhus, while wandering for alms in Sāvatthī, saw people in houses and parks here and there proclaiming a festival and behaving in such a way, inclined towards sensual pleasures. They thought, "We will go to the monastery and receive a subtle and profound Dhamma teaching," and reported this matter to the Blessed One.

Các Tỳ-kheo đi khất thực ở Sāvatthī, thấy người dân ở khắp nơi, trong nhà, trong vườn tược, v.v., tuyên bố lễ hội và hành xử như vậy, chìm đắm trong các dục, liền nghĩ: “Chúng ta hãy đến tịnh xá để được nghe pháp vi diệu,” và trình bày sự việc này lên Đức Thế Tôn.

Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho sambahulā bhikkhū…pe… kāmesu viharantī’’ti.

Therefore, it is said: "Then many bhikkhus…pe…were indulging in sensual pleasures."

Vì vậy, đã nói: “Thế rồi, nhiều Tỳ-kheo…pe… sống trong các dục.”

1401

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ tesaṃ manussānaṃ āpānabhūmiramaṇīyesu mahāpariḷāhesu anekānatthānubandhesu ghorāsayhakaṭukaphalesu kāmesu anādīnavadassitaṃ sabbākārato viditvā kāmānañceva kilesānañca ādīnavavibhāvanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having understood this matter means having fully understood this danger, in all its aspects, that these people saw no danger in sensual pleasures, which are outwardly pleasant, but inwardly cause great burning, are associated with many disadvantages, and have dreadful, unbearable, and bitter results. He then uttered this udāna to reveal the danger of both sensual pleasures and defilements.

Etamatthaṃ viditvā (biết được điều này) nghĩa là biết được tất cả những điều này, tức là sự không thấy được hiểm họa trong các dục của những người đó, vốn là những dục lạc vui thích, đầy khổ não, gắn liền với nhiều tai họa, và có quả đắng cay không thể chịu đựng được; và để làm rõ hiểm họa của các dục và các phiền não, Ngài đã thốt lên lời cảm hứng này.

1402

Tattha kāmesu sattāti vatthukāmesu kilesakāmena rattā mattā sattā visattā laggā laggitā saṃyuttā.

There, kāmesu sattā means attached, intensely clinging, bound, and fettered by the defilement of desire for material sensual objects.

Trong đó, kāmesu sattā (chúng sanh bị chấp trước vào các dục) nghĩa là bị tham ái phiền não chấp trước, say đắm, dính mắc, bám víu, trói buộc vào các dục trần.

Kāmasaṅgasattāti tāyeva kāmasattiyā vatthukāmesu rāgasaṅgena ceva diṭṭhimānadosaavijjāsaṅgehi ca sattā āsattā.

Kāmasaṅgasattā means attached, clinging to material sensual objects by that very attachment to sensual pleasures, by the fetter of lust, and by the fetters of wrong view, conceit, hatred, and ignorance.

Kāmasaṅgasattā (chúng sanh bị chấp trước bởi sự trói buộc của các dục) nghĩa là bị chấp trước, bị bám víu vào các dục trần bởi sự trói buộc của tham ái, và bởi sự trói buộc của tà kiến, kiêu mạn, sân hận và vô minh.

Saṃyojane vajjamapassamānāti kammavaṭṭaṃ vipākavaṭṭena, bhavādike vā bhavantarādīhi, satte vā dukkhehi saṃyojanato bandhanato saṃyojananāmake kāmarāgādikilesajāte saṃyojanīyesu dhammesu assādānupassitāya vaṭṭadukkhamūlabhāvādikaṃ vajjaṃ dosaṃ ādīnavaṃ apassantā.

Saṃyojane vajjamapassamānā means not seeing the fault, the danger, the disadvantage, such as being the root of the suffering of the round of existence, in the category of defilements like sensual passion, which are called fetters because they bind the round of kamma with the round of results, or existence with other existences, or beings with sufferings, due to their constant perception of gratification in those dhammas that are objects of fetters.

Saṃyojane vajjamapassamānā (không thấy được hiểm họa trong các kiết sử) nghĩa là không thấy được hiểm họa, lỗi lầm, tai ương như là cội rễ của khổ luân hồi, do chỉ thấy sự thỏa mãn trong các pháp kiết sử, tức là các phiền não như dục ái, v.v., vốn là sự trói buộc chúng sanh vào luân hồi nghiệp báo, luân hồi quả báo, hoặc vào các cõi tái sinh, hoặc vào các khổ đau.

Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantanti evaṃ ādīnavadassanābhāvena saṃyojanasabhāvesu saṅgesu, saṃyojanasaṅkhātehi vā saṅgehi tesaṃ visayesu tebhūmakadhammesu sattā vipulavisayatāya anādikālatāya ca vipulaṃ vitthiṇṇaṃ mahantañca kāmādioghaṃ, saṃsāroghameva vā na kadāci tareyyuṃ, ekaṃseneva tassa oghassa pāraṃ na gaccheyyunti attho.

The meaning is that beings, being attached to the bonds of defilements, or attached by the bonds called saṃyojana to the objects of these bonds, namely the three-realm phenomena, will never cross the vast and mighty flood of sensual pleasures and so forth, or the flood of saṃsāra itself, due to the vastness of their objects and their beginningless nature, because of the absence of seeing the danger in the bonds that are defilements. They will certainly never reach the other shore of that flood.

Na hi jātu saṃyojanasaṅgasattā, oghaṃ tareyyuṃ vipulaṃ mahantaṃ (quả thật những kẻ bị chấp trước bởi các kiết sử không bao giờ vượt qua được dòng nước lũ rộng lớn và mênh mông) nghĩa là, do không thấy được hiểm họa như vậy, những chúng sanh bị chấp trước vào các kiết sử (saṅga), hoặc bị chấp trước vào các pháp thuộc ba cõi (tebhūmaka dhamma) là đối tượng của các kiết sử, sẽ không bao giờ vượt qua được dòng nước lũ (ogha) của dục, v.v., vốn rộng lớn và mênh mông do phạm vi rộng lớn và thời gian vô thủy, hoặc chỉ là dòng nước lũ luân hồi (saṃsārogha); nghĩa là họ chắc chắn sẽ không đạt đến bờ bên kia của dòng nước lũ đó.

1403

Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the third Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ ba đã hoàn tất.

1404

4. Dutiyasattasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Second Satta Sutta

4. Chú giải bài kinh thứ hai về chúng sanh

1405

64. Catutthe andhīkatāti kāmā nāma anandhampi andhaṃ karonti.

64. In the fourth^*, andhīkatā means that sensual pleasures make even the unblind blind.

Trong bài kinh thứ tư, andhīkatā (bị làm cho mù quáng) nghĩa là các dục làm cho người không mù cũng trở nên mù quáng.

1406

Yathāha –

As it is said:

Như đã nói:

1407

‘‘Luddho atthaṃ na jānāti, luddho dhammaṃ na passati;

‘‘The greedy one does not know what is beneficial, the greedy one does not see the Dhamma;

‘‘Kẻ tham lam không biết lợi ích, kẻ tham lam không thấy Pháp;

1408

Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ lobho sahate nara’’nti.(itivu. 88; mahāni. 5; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddesa 128) –

Then there is utter darkness, when greed overcomes a person.’’

Khi lòng tham chế ngự con người, đó là lúc tối tăm mù mịt nhất.’’

1409

Tasmā kāmena anandhāpi andhā katāti andhīkatā.

Therefore, those who were not blind are made blind by sensual pleasure; thus, they are andhīkatā (blinded).

Vì vậy, do dục, những người không mù cũng bị làm cho mù quáng, nên gọi là andhīkatā.

Sesaṃ anantarasutte vuttanayameva.

The rest is in the same manner as stated in the immediately preceding Sutta.

Phần còn lại cũng giống như cách đã nói trong bài kinh trước đó.

Tattha hi manussānaṃ pavatti bhikkhūhi disvā bhagavato ārocitā, idha bhagavatā sāmaṃyeva diṭṭhāti ayameva viseso.

The difference here is that in that Sutta, the bhikkhus saw the conduct of humans and reported it to the Blessed One, whereas here, the Blessed One saw it Himself.

Tuy nhiên, sự khác biệt ở đây là trong bài kinh trước, các Tỳ-kheo đã thấy hành vi của người dân và trình bày lên Đức Thế Tôn, còn ở đây, Đức Thế Tôn tự mình thấy điều đó.

Satthā sāvatthito nikkhamitvā jetavanaṃ gacchanto antarāmagge aciravatiyaṃ nadiyaṃ macchabandhehi oḍḍitaṃ kuminaṃ pavisitvā nikkhantuṃ asakkonte bahū macche passi, tato aparabhāge ekaṃ khīrapakaṃ vacchaṃ goravaṃ katvā anubandhitvā thaññapipāsāya gīvaṃ pasāretvā mātu antarasatthiyaṃ mukhaṃ upanentaṃ passi.

The Teacher, having departed from Sāvatthī and going to Jetavana, saw many fish in the Aciravatī River on the way, which had entered a fish trap set by fishermen and were unable to get out. Later, he saw a suckling calf, having grazed, following its mother, stretching its neck out of thirst for milk, and bringing its mouth between its mother’s thighs.

Đức Đạo Sư, khi rời Sāvatthī để đến Jetavana, trên đường đi, tại sông Aciravatī, Ngài thấy nhiều con cá bị mắc kẹt trong lưới do ngư dân giăng, không thể thoát ra được. Sau đó, Ngài thấy một con bê con còn bú mẹ, theo sau mẹ với lòng kính trọng, vươn cổ vì khát sữa, đưa miệng vào giữa hai đùi của mẹ.

Atha bhagavā vihāraṃ pavisitvā pāde pakkhāletvā paññattavarabuddhāsane nisinno pacchimaṃ vatthudvayaṃ purimassa upamānabhāvena gahetvā imaṃ udānaṃ udānesi.

Then the Blessed One, having entered the monastery, washed His feet, and sat on the prepared excellent Buddha-seat, took the latter two incidents as similes for the former and uttered this Udāna.

Thế rồi, Đức Thế Tôn vào tịnh xá, rửa chân, ngồi trên tòa Phật ngự cao quý đã được trải sẵn, lấy hai sự việc sau làm ví dụ cho sự việc trước, và thốt lên lời cảm hứng này.

1410

Tattha kāmandhāti vatthukāmesu kilesakāmena andhā vicakkhukā katā.

There, kāmandhā means those blinded by the defilement of craving for material sensual pleasures, made without vision.

Trong đó, kāmandhā (mù quáng vì dục) nghĩa là bị làm cho mù quáng, mất đi con mắt trí tuệ bởi phiền não dục (kilesakāma) trong các dục trần.

Jālasañchannāti sakattabhāvaparattabhāvesu ajjhattikabāhirāyatanesu, tannissitesu ca dhammesu atītādivasena anekabhedabhinnesu heṭṭhupariyavasena aparāparaṃ uppattiyā antogadhānaṃ anatthāvahato ca jālabhūtāya taṇhāya sukhumacchiddena jālena parivuto viya udakarahado sañchannā paliguṇṭhitā ajjhotthaṭā.

Jālasañchannā means covered, enveloped, and overwhelmed as if by a net with fine holes, by craving, which is like a net because it brings misfortune to beings caught within the ever-arising phenomena of various kinds, past and so forth, in their own existence and others' existence, in internal and external sense-bases, and in the phenomena dependent on them, in terms of above and below, just as a pond is covered by a net.

Jālasañchannā (bị lưới che phủ) nghĩa là bị che phủ, bị bao vây, bị bao trùm bởi ái (taṇhā) như một cái lưới có lỗ nhỏ li ti, như một hồ nước bị bao phủ bởi lưới, do ái mang lại tai họa cho chúng sanh bị mắc kẹt trong đó, do sự tái sinh liên tục từ thấp lên cao và ngược lại, trong các pháp thuộc nội xứ và ngoại xứ, thuộc tự thân và tha thân, vốn có nhiều loại khác nhau theo quá khứ, v.v.

Taṇhāchadanachāditāti taṇhāsaṅkhātena chadanena sevālapaṇakena viya udakaṃ chāditā, paṭicchannā pihitāti attho.

Taṇhāchadanachāditā means covered, concealed, and hidden by the covering of craving, like water by moss and water-plants.

Taṇhāchadanachāditā (bị che lấp bởi màn che ái) nghĩa là bị che lấp, bị bao phủ, bị che đậy bởi cái màn che gọi là ái, như nước bị rêu và rong che phủ.

Padadvayenāpi kāmacchandanīvaraṇanivāritakusalacittācārataṃ dasseti.

By both phrases, it shows the state of wholesome mental actions being obstructed by the hindrance of sensual desire.

Cả hai từ này đều chỉ ra rằng tâm thiện bị ngăn cản bởi triền cái dục tham.

1411

Pamattabandhunā baddhāti kilesamārena devaputtamārena ca baddhā.

Pamattabandhunā baddhā means bound by the defilement Māra and the divine Māra.

Pamattabandhunā baddhā (bị trói buộc bởi kẻ thân của người phóng dật) nghĩa là bị trói buộc bởi Ma vương phiền não (kilesamāra) và Ma vương chư thiên (devaputtamāra).

Yadaggena hi kilesamārena baddhā, tadaggena devaputtamārenapi baddhā nāma honti.

For to the extent that they are bound by the defilement Māra, to that extent they are also said to be bound by the divine Māra.

Thật vậy, khi bị trói buộc bởi Ma vương phiền não, thì cũng bị gọi là bị trói buộc bởi Ma vương chư thiên.

Vuttañhetaṃ –

For it is said:

Điều này đã được nói:

1412

‘‘Antalikkhacaro pāso, yvāyaṃ carati mānaso;

‘‘This snare that moves in the sky, which is the mind;

‘‘Cái lưới tham ái bay lượn trên không, cái đó trói buộc tâm ý;

1413

Tena taṃ bādhayissāmi, na me samaṇa mokkhasī’’ti.(saṃ. ni. 1.151; mahāva. 33);

With it, I will bind you, ascetic, you will not escape me.’’

Ta sẽ trói buộc ngươi bằng nó, Sa-môn, ngươi sẽ không thoát khỏi ta.’’

1414

Namuci kaṇho pamattabandhūti tīṇi mārassa nāmāni.

Namuci, Kaṇha, and Pamattabandhu are three names of Māra.

Namuci, Kaṇha, Pamattabandhu là ba tên của Ma vương.

Devaputtamāropi hi kilesamāro viya anatthena pamatte satte bandhatīti pamattabandhu.

For the divine Māra, like the defilement Māra, binds heedless beings with misfortune, hence he is called Pamattabandhu (the kinsman of the heedless).

Thật vậy, Ma vương chư thiên cũng trói buộc chúng sanh phóng dật vào tai họa như Ma vương phiền não, nên gọi là Pamattabandhu.

‘‘Pamattā bandhane baddhā’’tipi paṭhanti.

Some also read: ‘‘Pamattā bandhane baddhā’’ (The heedless are bound in bonds).

Cũng có bản đọc là ‘‘Pamattā bandhane baddhā’’ (những kẻ phóng dật bị trói buộc trong xiềng xích).

Tattha bandhaneti kāmaguṇabandhaneti attho.

There, bandhane means in the bonds of sensual pleasures.

Trong đó, bandhane (trong xiềng xích) nghĩa là trong xiềng xích của các dục lạc.

Baddhāti niyamitā.

Baddhā means confined.

Baddhā (bị trói buộc) nghĩa là bị giam hãm.

Yathā kiṃ?

Like what?

Như thế nào?

Macchāva kumināmukhe yathā nāma macchabandhakena oḍḍitassa kuminassa mukhe paviṭṭhā macchā tena baddhā hutvā maraṇamanventi pāpuṇanti, evameva mārena oḍḍitena kāmaguṇabandhanena baddhā ime sattā jarāmaraṇamanventi.

Macchāva kumināmukhe Just as fish that have entered the mouth of a trap set by a fisherman become bound by it and meet death, so too, these beings, bound by the bonds of sensual pleasures set by Māra, jarāmaraṇamanventi (follow old age and death).

Macchāva kumināmukhe (như cá trong miệng lưới) như những con cá đã vào miệng lưới do người đánh cá giăng, bị lưới trói buộc và phải chịu chết, cũng vậy, những chúng sanh này bị trói buộc bởi xiềng xích dục lạc do Ma vương giăng, sẽ đi đến già và chết.

Vaccho khīrapakova mātaraṃ yathā khīrapāyī taruṇavaccho attano mātaraṃ anveti anugacchati, na aññaṃ evaṃ mārabandhanabaddhā sattā saṃsāre paribbhamantā maraṇameva anventi anugacchanti, na ajaraṃ amaraṇaṃ nibbānanti adhippāyo.

Just as a young, milk-sucking calf follows its own mother and no other, so too, beings bound by the fetters of Māra, wandering in saṃsāra, follow only death; they do not follow Nibbāna, which is free from aging and death. This is the intention.

Vaccho khīrapakova mātaraṃ (như bê con còn bú theo mẹ) như con bê con còn bú sữa theo mẹ, không theo con bò cái nào khác, cũng vậy, những chúng sanh bị trói buộc bởi xiềng xích của Ma vương, lang thang trong luân hồi, chỉ đi đến cái chết, không đi đến Niết-bàn không già không chết. Đó là ý nghĩa.

1415

Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Fourth Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ tư đã hoàn tất.

1416

5. Aparalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Aparalakuṇḍakabhaddiya Sutta

5. Chú giải bài kinh Aparalakuṇḍakabhaddiya

1417

65. Pañcame sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ piṭṭhito piṭṭhitoti āyasmā lakuṇḍakabhaddiyo ekadivasaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ gāmantarena piṇḍāya caritvā katabhattakicco pattaṃ vodakaṃ katvā thavikāya pakkhipitvā aṃse laggetvā cīvaraṃ saṅgharitvā tampi vāmaṃse ṭhapetvā pāsādikena abhikkantena paṭikkantena ālokitena vilokitena samiñjitena pasāritena okkhittacakkhu iriyāpathasampanno attano satipaññāvepullaṃ pakāsento viya satisampajaññaṃ sūpaṭṭhitaṃ katvā samāhitena cittena pade padaṃ nikkhipanto gacchati, gacchanto ca bhikkhūnaṃ pacchato pacchato gacchati tehi bhikkhūhi asaṃmisso.

65. In the fifth^*, behind many bhikkhus, it is said: One day, the Venerable Lakuṇḍakabhaddiya, having gone for alms with many bhikkhus through another village, and having completed his meal, made his bowl water-free, put it into his bag, hung it over his shoulder, folded his robe, and placed it on his left shoulder. He walks with a pleasing going forth and returning, looking and glancing, bending and stretching, with downcast eyes, endowed with proper deportment, as if manifesting the fullness of his mindfulness and wisdom, having established mindfulness and clear comprehension well, placing foot after foot with a concentrated mind. As he walks, he follows behind the bhikkhus, not mingling with those bhikkhus.

65. Trong bài kinh thứ năm, “sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ piṭṭhito piṭṭhito” (theo sau nhiều tỳ khưu) có nghĩa là, một ngày nọ, Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya cùng với nhiều tỳ khưu khác đi khất thực ở một ngôi làng lân cận. Sau khi hoàn tất bữa ăn, Ngài rửa sạch bát, cho vào túi, đeo lên vai, xếp y lại và đặt lên vai trái. Với dáng đi, đứng, nhìn, liếc, co tay, duỗi tay trang nghiêm, mắt nhìn xuống, oai nghi đầy đủ, Ngài bước đi từng bước với tâm định tĩnh, như thể đang thể hiện sự rộng lớn của tuệ giác chánh niệm của mình, khiến chánh niệm và tỉnh giác được thiết lập vững vàng. Ngài đi theo sau các tỳ khưu, không hòa lẫn với họ.

Kasmā?

Why?

Tại sao?

Asaṃsaṭṭhavihāritāya.

Due to his habit of dwelling unassociated.

Vì Ngài sống không hòa lẫn.

Apica tassāyasmato rūpaṃ paribhūtaṃ paribhavaṭṭhānīyaṃ puthujjanā ohīḷenti.

Moreover, the Venerable one's form was despised, such as to be held in contempt; ordinary people ridiculed him.

Hơn nữa, hình dáng của Tôn giả ấy bị khinh miệt, là đối tượng để chúng phàm phu chế giễu.

Thero taṃ jānitvā piṭṭhito piṭṭhito gacchati ‘‘mā ime maṃ nissāya apuññaṃ pasaviṃsū’’ti.

Knowing this, the Elder followed behind, thinking, "May these^* not accrue demerit on account of me."

Vị Trưởng lão biết điều đó nên đi theo sau, (tự nhủ) “mong rằng những người này sẽ không tạo nghiệp bất thiện vì ta.”

Evaṃ te bhikkhū ca thero ca sāvatthiṃ patvā vihāraṃ pavisitvā yena bhagavā tenupasaṅkamanti.

In this manner, those bhikkhus and the Elder arrived in Sāvatthī, entered the monastery, and approached the Blessed One.

Cứ thế, các tỳ khưu và vị Trưởng lão đến Sāvatthī, vào tinh xá và đến chỗ Đức Thế Tôn.

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā lakuṇḍakabhaddiyo’’tiādi.

Therefore it is said: "Now on that occasion the Venerable Lakuṇḍakabhaddiya..." and so on.

Vì vậy, kinh đã nói: “Vào lúc bấy giờ, Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya…” v.v.

1418

Tattha dubbaṇṇanti virūpaṃ.

Therein, dubbaṇṇaṃ means ill-favored.

Trong đó, dubbaṇṇaṃ nghĩa là xấu xí.

Tenassa vaṇṇasampattiyā saṇṭhānasampattiyā ca abhāvaṃ dasseti.

Thereby it shows the absence of his beauty of complexion and perfection of form.

Điều này cho thấy Ngài không có sự hoàn hảo về sắc đẹp và hình dáng.

Duddasikanti apāsādikadassanaṃ.

Duddasikaṃ means unpleasant to look at.

Duddasikaṃ nghĩa là khó nhìn, không đẹp mắt.

Tenassa anubyañjanasampattiyā ākārasampattiyā ca abhāvaṃ dasseti.

Thereby it shows the absence of his minor marks and perfection of demeanor.

Điều này cho thấy Ngài không có sự hoàn hảo về các tướng phụ và phong thái.

Okoṭimakanti rassaṃ.

Okoṭimakaṃ means short in stature.

Okoṭimakaṃ nghĩa là lùn.

Iminā ārohasampattiyā abhāvaṃ dasseti.

By this, it shows the absence of his perfection of height.

Điều này cho thấy Ngài không có sự hoàn hảo về chiều cao.

Yebhuyyena bhikkhūnaṃ paribhūtarūpanti puthujjanabhikkhūhi ohīḷitarūpaṃ.

Yebhuyyena bhikkhūnaṃ paribhūtarūpaṃ means having a form despised by ordinary bhikkhus.

Yebhuyyena bhikkhūnaṃ paribhūtarūpaṃ nghĩa là hình dáng bị các tỳ khưu phàm phu khinh miệt.

Puthujjanā ekacce chabbaggiyādayo tassāyasmato guṇaṃ ajānantā hatthakaṇṇacūḷikādīsu gaṇhantā parāmasantā kīḷantā paribhavanti, na ariyā, kalyāṇaputhujjanā vā.

Some ordinary bhikkhus, such as the group of six, not knowing the Venerable one's virtues, insult him by grabbing his ears, topknot, etc., touching him, and playing with him. Not so the Noble Ones or virtuous ordinary people.

Một số tỳ khưu phàm phu như nhóm sáu người (chabbaggiyā) không biết phẩm hạnh của Tôn giả ấy, nên nắm tai, búi tóc v.v., chạm vào, đùa giỡn và khinh miệt Ngài, chứ không phải các bậc Thánh hay các phàm phu thiện lành.

1419

Bhikkhū āmantesīti kasmā āmantesi?

Addressed the bhikkhus—why did he address them?

Bhikkhū āmantesī (Đức Phật gọi các tỳ khưu) – tại sao Ngài lại gọi?

Therassa guṇaṃ pakāsetuṃ.

To make known the Elder's virtues.

Để công bố phẩm hạnh của vị Trưởng lão.

Evaṃ kira bhagavato ahosi ‘‘ime bhikkhū mama puttassa mahānubhāvataṃ na jānanti, tena taṃ paribhavanti, taṃ nesaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya bhavissati, handāhaṃ imassa guṇe bhikkhūnaṃ pakāsetvā paribhavato naṃ mocessāmī’’ti.

It occurred to the Blessed One thus: "These bhikkhus do not know the great power of my son, and therefore they insult him. This will lead to their harm and suffering for a long time. Come, I will make his virtues known to the bhikkhus and free him from being insulted."

Đức Thế Tôn đã nghĩ rằng: “Những tỳ khưu này không biết sự vĩ đại của con ta, nên họ khinh miệt nó. Điều đó sẽ dẫn đến sự bất lợi và khổ đau lâu dài cho họ. Vậy ta hãy công bố phẩm hạnh của nó cho các tỳ khưu biết và giải thoát nó khỏi sự khinh miệt.”

1420

Passatha noti passatha nu.

Passatha no means "Do you see?"

Passatha no nghĩa là các ông có thấy không?

Na ca sā samāpatti sulabharūpā, yā tena bhikkhunā asamāpannapubbāti rūpasamāpatti arūpasamāpatti brahmavihārasamāpatti nirodhasamāpatti phalasamāpattīti evaṃ pabhedā sāvakasādhāraṇā yā kāci samāpattiyo nāma, tāsu ekāpi samāpatti na sulabharūpā, dullabhā, natthiyeva sā tena lakuṇḍakabhaddiyena bhikkhunā asamāpannapubbā.

And that attainment is not easy to obtain, which has not been attained before by that bhikkhu. All such attainments as form attainments, formless attainments, Brahmavihāra attainments, cessation attainments, and fruit attainments, which are common to disciples—among these, not a single attainment is easy to obtain; it is difficult. There is no such attainment that has not been attained before by that bhikkhu Lakuṇḍakabhaddiya.

Na ca sā samāpatti sulabharūpā, yā tena bhikkhunā asamāpannapubbā (Không có thiền định nào dễ đạt được mà vị tỳ khưu ấy chưa từng chứng đắc) – các loại thiền định như sắc thiền định, vô sắc thiền định, phạm trú thiền định, diệt tận thiền định, quả thiền định, v.v., là những thiền định chung cho các đệ tử. Trong số đó, không có thiền định nào dễ đạt được, tất cả đều khó đạt được; không có thiền định nào mà vị tỳ khưu Lakuṇḍakabhaddiya ấy chưa từng chứng đắc.

Etenassa yaṃ vuttaṃ.

By this, what was said:

Điều này được nói đến qua lời ấy.

‘‘Mahiddhiko mahānubhāvo’’ti, tattha mahiddhikataṃ pakāsetvā idāni mahānubhāvataṃ dassetuṃ ‘‘yassa catthāyā’’tiādimāha.

"He is mighty and powerful," having elucidated his might, now, to show his power, it says, "for the sake of which," and so on.

Để công bố sự thần thông quảng đại của Ngài trong câu “Mahiddhiko mahānubhāvo” (có thần thông lớn, có oai lực lớn), bây giờ Đức Phật nói “yassa catthāyā” (vì mục đích gì) v.v., để thể hiện oai lực lớn của Ngài.

Taṃ heṭṭhā vuttanayameva.

That meaning is just as explained before.

Điều đó cũng giống như cách đã được nói ở trên.

Ettha ca bhagavā ‘‘eso, bhikkhave, bhikkhū’’tiādinā, ‘‘bhikkhave, ayaṃ bhikkhu na yo vā so vā dubbaṇṇo duddasiko okoṭimakoti bhikkhūnaṃ piṭṭhito piṭṭhito āgacchatīti ca ettakena na oññātabbo, atha kho mahiddhiko mahānubhāvo, yaṃkiñci sāvakena pattabbaṃ, sabbaṃ taṃ tena anuppattaṃ, tasmā taṃ pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ katvā oloketha, taṃ vo dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti dasseti.

And here, the Blessed One shows, through "That bhikkhu, bhikkhus," and so on, that "Bhikkhus, this bhikkhu, due to being ill-favored, unpleasant to look at, and very short, is not to be disdained merely because he follows behind the bhikkhus, but rather he is mighty and powerful. Whatever a disciple is to attain, all that has been attained by him. Therefore, look upon him with respect, like a rock umbrella. That will be for your welfare and happiness for a long time."

Ở đây, Đức Thế Tôn cho thấy rằng: “Này các tỳ khưu, tỳ khưu này không phải là một tỳ khưu tầm thường, xấu xí, khó nhìn, lùn, đi theo sau các tỳ khưu, mà Ngài là một bậc có thần thông lớn, có oai lực lớn. Bất cứ điều gì một đệ tử cần đạt được, Ngài đều đã đạt được tất cả. Vì vậy, hãy kính trọng Ngài như một tảng đá che mưa, điều đó sẽ mang lại lợi ích và hạnh phúc lâu dài cho các con.”

1421

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato lakuṇḍakabhaddiyassa mahiddhikatāmahānubhāvatādibhedaṃ guṇarāsiṃ sabbākārato jānitvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having understood this meaning—having fully understood this aggregate of virtues of the Venerable Lakuṇḍakabhaddiya, consisting of his great psychic power, great potency, and so forth—the Blessed One uttered this Udāna elucidating that meaning.

Etamatthaṃ viditvā (biết rõ ý nghĩa này) nghĩa là, sau khi biết rõ toàn bộ phẩm hạnh của Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya, bao gồm thần thông lớn và oai lực lớn, Đức Phật đã udānaṃ udānesi (thốt lên lời cảm hứng) này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1422

Tattha nelaṅgoti elaṃ vuccati doso, nāssa elanti nelaṃ.

Therein, nelaṅgo: elaṃ is said to mean fault; that which has no fault is nelaṃ.

Trong đó, nelaṅgo – elaṃ được gọi là lỗi lầm (dosā), không có lỗi lầm thì gọi là nelaṃ.

Kiṃ pana taṃ?

What is that?

Vậy đó là gì?

Suparisuddhasīlaṃ.

Perfectly pure virtue.

Đó là giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh.

Tañhi niddosaṭṭhena idha ‘‘nela’’nti adhippetaṃ.

For it is meant here as nelaṃ by virtue of being faultless.

Ở đây, nelaṃ được hiểu là không có lỗi lầm.

Taṃ nelaṃ padhānabhūtaṃ aṅgaṃ etassāti nelaṅgo.

That which has that nelaṃ as its principal component is nelaṅgo.

Nelaṅgo là người có nelaṃ (giới hạnh thanh tịnh) là yếu tố chính.

So yaṃ ‘‘ratho’’ti vakkhati, tena sambandho, tasmā suparisuddhasīlaṅgoti attho.

He is connected with what is called "chariot" later; therefore, the meaning is "having perfectly pure virtue as a component."

Điều này liên quan đến “ratho” (cỗ xe) sẽ được nói đến, do đó có nghĩa là người có giới hạnh hoàn toàn thanh tịnh là yếu tố (aṅga).

Arahattaphalasīlañhi idhādhippetaṃ.

For here, the virtue of the fruit of arahantship is intended.

Ở đây, giới hạnh của quả A-la-hán là điều được đề cập.

Seto pacchādo etassāti setapacchādo.

That which has a white covering is setapacchādo.

Có tấm che trắng nên gọi là setapacchādo.

Pacchādoti rathassa upari attharitabbakambalādi.

Pacchādo means the blanket or similar covering to be spread over a chariot.

Pacchādo là tấm chăn, v.v., được trải lên trên cỗ xe.

So pana suparisuddhadhavalabhāvena seto vā hoti rattanīlādīsu vā aññataro.

That cover is either white due to its perfectly pure brightness, or it is one of other colors like red or blue.

Tấm che ấy có thể màu trắng vì sự thanh tịnh tuyệt đối, hoặc là một trong các màu đỏ, xanh, v.v.

Idha pana arahattaphalavimuttiyā adhippetattā suparisuddhabhāvaṃ upādāya ‘‘setapacchādo’’ti vuttaṃ yathā aññatrāpi ‘‘ratho sīlaparikkhāro’’ti.

Here, however, because the liberation of the fruit of arahantship is intended, it is called setapacchādo by virtue of its perfect purity, just as elsewhere it is said, "the chariot is equipped with virtue."

Ở đây, vì đề cập đến sự giải thoát của quả A-la-hán, nên “setapacchādo” được nói đến để chỉ sự thanh tịnh tuyệt đối, giống như ở chỗ khác cũng nói “ratho sīlaparikkhāro” (cỗ xe là giới hạnh).

Eko satisaṅkhāto aro etassāti ekāro.

That which has one spoke, namely mindfulness, is ekāro.

Có một trục xe (aro) là niệm (sati) nên gọi là ekāro.

Vattatīti pavattati.

Vattati means "proceeds" or "functions."

Vattatī nghĩa là đang chuyển động.

Rathoti therassa attabhāvaṃ sandhāya vadati.

Ratho refers to the Venerable one's existence.

Ratho (cỗ xe) được nói đến để chỉ thân của vị Trưởng lão.

1423

Anīghanti niddukkhaṃ, khobhavirahitaṃ yānaṃ viya kilesaparikhobhavirahitanti attho.

Anīghaṃ means free from suffering, free from perturbation, like a vehicle free from perturbation by defilements—this is the meaning.

Anīghaṃ nghĩa là không có khổ đau, không có sự xáo động của phiền não, giống như một cỗ xe không có sự xóc nảy.

Āyantanti sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ piṭṭhito piṭṭhito āgacchantaṃ.

Āyantaṃ means coming behind many bhikkhus.

Āyantaṃ nghĩa là đang đi theo sau nhiều tỳ khưu.

Chinnasotanti pacchinnasotaṃ.

Chinnasotaṃ means having its stream cut off.

Chinnasotaṃ nghĩa là dòng chảy đã bị cắt đứt.

Pakatirathassa hi sukhapavattanatthaṃ akkhasīsesu nābhiyañca upalittānaṃ sappitelādīnaṃ soto savanaṃ sandanaṃ hoti, tena so acchinnasoto nāma hoti.

For a normal chariot, for smooth operation, there is a stream, a flowing and dripping of ghee, oil, and so on, applied to the axle ends and the hub; therefore, it is called "having an unbroken stream."

Đối với một cỗ xe thông thường, để di chuyển êm ái, dầu mè, v.v., được bôi vào các đầu trục và bánh xe, tạo thành một dòng chảy, do đó nó được gọi là acchinnasota (dòng chảy không bị cắt đứt).

Ayaṃ pana chattiṃsatiyā sotānaṃ anavasesato pahīnattā chinnasoto nāma hoti, taṃ chinnasotaṃ.

But this one is called "having its stream cut off" because the thirty-six streams (of craving) have been completely abandoned; it is that one with the cut-off stream.

Nhưng vị này được gọi là chinnasota (dòng chảy bị cắt đứt) vì 36 dòng chảy đã được đoạn trừ hoàn toàn, đó là chinnasotaṃ.

Natthi etassa bandhananti abandhano.

That which has no bondage is abandhano.

Không có sự ràng buộc nào đối với vị này nên gọi là abandhano (không bị ràng buộc).

Rathūpattharassa hi akkhena saddhiṃ niccalabhāvakaraṇatthaṃ bahūni bandhanāni honti, tena so sabandhano.

For the framework of a chariot, there are many bonds to make it steady with the axle; therefore, it is "bound."

Đối với một cỗ xe, có nhiều dây buộc để giữ cho nó cố định với trục, do đó nó là sabandhano (bị ràng buộc).

Ayaṃ pana sabbasaṃyojanabandhanānaṃ anavasesato parikkhīṇattā abandhano, taṃ abandhanaṃ.

But this one is abandhano because all the bonds of the fetters and so on have been completely eradicated; it is that one free from bondage.

Nhưng vị này là abandhano vì tất cả các sự ràng buộc của kiết sử đã được đoạn trừ hoàn toàn, đó là abandhanaṃ.

Passāti bhagavā therassa guṇehi somanassappatto hutvā attānaṃ vadati.

Passā —the Blessed One, having attained joy through the Elder's virtues, speaks of himself.

Passā (hãy nhìn) – Đức Thế Tôn nói với chính mình, hoan hỷ với phẩm hạnh của vị Trưởng lão.

1424

Iti satthā āyasmantaṃ lakuṇḍakabhaddiyaṃ arahattaphalasīsena sucakkaṃ, arahattaphalavimuttiyā suuttaracchadaṃ, sūpaṭṭhitāya satiyā svāraṃ, kilesaparikhobhābhāvena aparikhobhaṃ, taṇhūpalepābhāvena anupalepaṃ, saṃyojanādīnaṃ abhāvena abandhanaṃ suparikkhittaṃ suyuttaṃ ājaññarathaṃ katvā dasseti.

Thus, the Teacher presents the Venerable Lakuṇḍakabhaddiya as a noble chariot, well-spoked by the virtue of the fruit of arahantship, well-covered by the liberation of the fruit of arahantship, well-axled by well-established mindfulness, unperturbed by the absence of defilement's perturbation, un-smeared by the absence of craving's defilement, and unbound by the absence of fetters and so forth, well-built and well-yoked.

Như vậy, Đức Đạo Sư đã ví Tôn giả Lakuṇḍakabhaddiya như một cỗ xe ngựa tốt (ājaññarathaṃ) được trang bị hoàn hảo, được kết nối vững chắc, với giới hạnh của quả A-la-hán là bánh xe tốt (sucakkaṃ), sự giải thoát của quả A-la-hán là tấm che trên tốt (suuttaracchadaṃ), chánh niệm được thiết lập vững vàng là trục xe tốt (svāraṃ), không có sự xáo động của phiền não nên không xáo động (aparikhobhaṃ), không có sự bám víu của tham ái nên không bám víu (anupalepaṃ), và không có các kiết sử v.v., nên không bị ràng buộc (abandhanaṃ).

1425

Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Fifth Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ năm đã hoàn tất.

1426

6. Taṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Taṇhāsaṅkhaya Sutta

6. Chú giải bài kinh Taṇhāsaṅkhaya

1427

66. Chaṭṭhe aññāsikoṇḍaññoti ettha koṇḍaññoti tassāyasmato gottato āgatanāmaṃ.

In the sixth discourse, regarding Aññāsikoṇḍañña, the name Koṇḍañña is the family name of that Venerable One.

66. Trong bài kinh thứ sáu, aññāsikoṇḍañño – ở đây, koṇḍañño là tên gọi xuất phát từ dòng họ của Tôn giả ấy.

Sāvakesu pana sabbapaṭhamaṃ ariyasaccāni paṭivijjhīti bhagavatā ‘‘aññāsi vata, bho, koṇḍañño’’ti (mahāva. 17; saṃ. ni. 5.1081) vuttaudānavasena thero sāsane ‘‘aññāsikoṇḍañño’’tveva paññāyittha.

Among the disciples, he was the very first to penetrate the Noble Truths. Therefore, due to the udāna uttered by the Blessed One, "Indeed, Koṇḍañña has known!", the Elder became known in the Dispensation as Aññāsikoṇḍañña.

Tuy nhiên, trong số các đệ tử, Ngài là người đầu tiên chứng ngộ các Thánh đế, nên Đức Thế Tôn đã thốt lên lời cảm hứng “Aññāsi vata, bho, Koṇḍañño” (Ôi, Koṇḍañña đã chứng ngộ!) và từ đó, vị Trưởng lão được biết đến trong giáo pháp với tên “Aññāsikoṇḍañño”.

Taṇhāsaṅkhayavimuttinti taṇhā saṅkhīyati pahīyati etthāti taṇhāsaṅkhayo, nibbānaṃ.

Regarding taṇhāsaṅkhayavimutti (liberation through the destruction of craving), craving is destroyed and abandoned therein, thus it is taṇhāsaṅkhaya (destruction of craving), which is Nibbāna.

Taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ (sự giải thoát khỏi sự đoạn tận tham ái) – taṇhāsaṅkhayo là nơi tham ái bị đoạn trừ, bị loại bỏ, đó là Nibbāna.

Tasmiṃ taṇhāsaṅkhaye vimutti.

In that taṇhāsaṅkhaya is liberation.

Sự giải thoát trong sự đoạn tận tham ái ấy.

Taṇhā vā saṅkhīyati pahīyati etenāti taṇhāsaṅkhayo, ariyamaggo.

Or, craving is destroyed and abandoned by this, thus it is taṇhāsaṅkhaya, which is the Noble Path.

Hoặc taṇhāsaṅkhayo là con đường Thánh đạo (ariyamaggo), nhờ đó tham ái bị đoạn trừ, bị loại bỏ.

Tassa phalabhūtā, pariyosānabhūtā vā vimuttīti taṇhāsaṅkhayavimutti, nippariyāyena arahattaphalasamāpatti.

Its resultant liberation, or ultimate liberation, is taṇhāsaṅkhayavimutti, which, in the definitive sense, is the attainment of Arahantship.

Hoặc đó là sự giải thoát là quả của con đường ấy, hoặc là sự giải thoát là kết thúc của con đường ấy, đó là taṇhāsaṅkhayavimutti, nói một cách trực tiếp là sự chứng đắc quả A-la-hán.

Taṃ paccavekkhamāno nisinno hoti.

Reflecting on that, he was seated.

Ngài ngồi quán xét điều đó.

Ayañhi āyasmā bahulaṃ phalasamāpattiṃ samāpajjati, tasmā idhāpi evamakāsi.

This Venerable One frequently entered into the attainment of fruition; therefore, he did so here as well.

Vị Tôn giả này thường xuyên nhập quả thiền định, vì vậy ở đây Ngài cũng làm như vậy.

1428

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ aññāsikoṇḍaññattherassa aggaphalapaccavekkhaṇaṃ viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Having known this fact, meaning, having known this reflection on the supreme fruition by Venerable Aññāsikoṇḍañña, the Blessed One then uttered this Udāna to illuminate its meaning.

Etamatthaṃ viditvā (biết rõ ý nghĩa này) nghĩa là, sau khi biết rõ sự quán xét quả A-la-hán của Trưởng lão Aññāsikoṇḍañña, Đức Phật đã imaṃ udānaṃ udānesi (thốt lên lời cảm hứng) này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1429

Tattha yassa mūlaṃ chamā natthīti yassa ariyapuggalassa attabhāvarukkhamūlabhūtā avijjā, tassāva patiṭṭhā hetubhūtā āsavanīvaraṇaayonisomanasikārasaṅkhātā chamā pathavī ca natthi aggamaggena samugghātitattā.

Therein, yassa mūlaṃ chamā natthī means that for whichever noble person, the root of the existence-tree, which is avijjā (ignorance), and the ground (chamā), which is its foundation and cause, namely the āsavas, nivaraṇas, and improper attention (ayoniso manasikāra), do not exist, having been utterly eradicated by the highest path.

Trong bài kệ Udāna đó, yassa mūlaṃ chamā natthī có nghĩa là: đối với vị Thánh nhân nào, vô minh (avijjā) là gốc rễ của cây thân hữu (attabhāva), và nền tảng, nguyên nhân của vô minh đó, tức là đất (chamā) được gọi là các lậu hoặc (āsava), các triền cái (nīvaraṇa), và sự tác ý không như lý (ayoniso manasikāra) cũng không còn nữa, vì đã bị diệt trừ hoàn toàn bằng Thánh đạo tối thượng (Arahant-path).

Paṇṇā natthi kuto latāti natthi latā kuto paṇṇāti padasambandho.

Paṇṇā natthi kuto latā is the connection of words, "If there are no creepers, how can there be leaves?"

Paṇṇā natthi kuto latā có nghĩa là: dây leo không có, vậy lá làm sao có được? Đó là cách liên kết các từ.

Mānātimānādipabhedā sākhāpasākhādisaṅkhātā latāpi natthi, kuto eva madappamādamāyāsāṭheyyādipaṇṇānīti attho.

The creepers (latā), which are like branches and twigs, such as conceit, over-conceit, and so on, do not exist. How then could there be leaves (paṇṇā) such as intoxication, heedlessness, delusion, and deceit? This is the meaning.

Nghĩa là: những dây leo được gọi là cành lớn, cành nhỏ, v.v., với các loại như kiêu mạn (māna), ngã mạn (atimāna), v.v. cũng không còn nữa, vậy thì những lá cây như say đắm (mada), phóng dật (pamāda), lừa dối (māyā), xảo trá (sāṭheyya), v.v. làm sao có thể tồn tại?

Atha vā paṇṇā natthi kuto latāti rukkhaṅkurassa vaḍḍhamānassa paṭhamaṃ paṇṇāni nibbattanti.

Alternatively, Paṇṇā natthi kuto latā refers to how, when a tree sprout grows, leaves (paṇṇā) first appear.

Hoặc, paṇṇā natthi kuto latā có nghĩa là: khi một cây con lớn lên, trước tiên lá sẽ mọc ra.

Pacchā sākhāpasākhāsaṅkhātā latāti katvā vuttaṃ.

Later, creepers (latā), which are called branches and twigs, emerge. It was stated this way due to that.

Sau đó, những dây leo được gọi là cành lớn, cành nhỏ sẽ mọc ra, vì vậy Đức Phật đã nói như vậy.

Tattha yassa ariyamaggabhāvanāya asati uppajjanārahassa attabhāvarukkhassa ariyamaggassa bhāvitattā yaṃ avijjāsaṅkhātaṃ mūlaṃ, tassa patiṭṭhānabhūtaṃ āsavādi ca natthi.

Therein, for a person for whom the cultivation of the noble path is absent, the root of the existence-tree, which is avijjā, meant to arise in future existences, and its foundation, the āsavas and so forth, do not exist, due to the cultivation of the noble path.

Trong đó, ý nghĩa là: nếu vị Thánh nhân nào không tu tập Thánh đạo, thì cây thân hữu đáng lẽ sẽ sinh khởi trong tương lai, nhưng vì Thánh đạo đã được tu tập, nên gốc rễ là vô minh (avijjā) và nền tảng của nó là các lậu hoặc (āsava), v.v. cũng không còn nữa.

Mūlaggahaṇeneva cettha mūlakāraṇattā bījaṭṭhāniyaṃ kammaṃ tadabhāvopi gahitoyevāti veditabbo.

It should be understood that by taking the root here, action (kamma), which is in the place of a seed due to being the fundamental cause, is also included in its non-existence.

Ở đây, cần hiểu rằng chỉ bằng cách đề cập đến "gốc rễ" (mūla), nghiệp (kamma) là nguyên nhân gốc rễ, có vị trí như hạt giống, cũng được bao hàm trong sự không còn của nó.

Asati ca kammabīje taṃnimitto viññāṇaṅkuro, viññāṇaṅkuranimittā ca nāmarūpasaḷāyatanapattasākhādayo na nibbattissantiyeva.

And when there is no seed of kamma, the sprout of consciousness (viññāṇaṅkura) caused by it, and the leaves and branches (nāmarūpa-saḷāyatana-pattasākhādayo) caused by the sprout of consciousness, will not arise at all.

Và khi không có hạt giống nghiệp, thì mầm thức (viññāṇaṅkura) do nghiệp đó làm nhân, và những lá cành như danh sắc (nāmarūpa), sáu xứ (saḷāyatana), v.v. do mầm thức làm nhân cũng sẽ không sinh khởi.

Tena vuttaṃ – ‘‘yassa mūlaṃ chamā natthi, paṇṇā natthi kuto latā’’ti.

Therefore, it was said: "For whom the root is not in the ground, for whom there are no leaves, how can there be creepers?"

Vì vậy, đã nói: “Ai không có gốc rễ là đất, không có lá thì làm sao có dây leo?”

1430

Taṃ dhīraṃ bandhanā muttanti taṃ catubbidhasammappadhānavīriyayogena vijitamārattā dhīraṃ, tato eva sabbakilesābhisaṅkhārabandhanato muttaṃ.

Taṃ dhīraṃ bandhanā muttaṃ means that sage (dhīra) is liberated from the bonds of all defilements and formations, having conquered Māra through the practice of the four right efforts and vigor.

Taṃ dhīraṃ bandhanā muttaṃ có nghĩa là: người trí tuệ (dhīra) đó đã chiến thắng Mara bằng sự tinh tấn của Tứ Chánh Cần (catubbidhasammappadhāna), và do đó, đã thoát khỏi mọi ràng buộc của phiền não (kilesa) và hành (saṅkhāra).

Ko taṃ ninditumarahatīti ettha nti nipātamattaṃ.

In Ko taṃ ninditumarahatī, the particle nti is merely an expletive.

Trong câu Ko taṃ ninditumarahati, từ taṃ chỉ là một giới từ (nipāta).

Evaṃ sabbakilesavippamuttaṃ sīlādianuttaraguṇasamannāgataṃ ko nāma viññujātiko nindituṃ garahituṃ arahati nindānimittasseva abhāvato.

Who among discerning people would dare to blame or criticize such a person, liberated from all defilements and endowed with unsurpassed virtues like morality, as there is no cause for blame?

Một người trí tuệ nào lại có thể chỉ trích hay khiển trách một người đã hoàn toàn thoát khỏi mọi phiền não và được trang bị những phẩm chất vô thượng như giới hạnh (sīla), v.v., khi mà không có bất kỳ lý do nào để chỉ trích?

Devāpi naṃ pasaṃsantīti aññadatthu devā sakkādayo guṇavisesavidū, apisaddena manussāpi khattiyapaṇḍitādayo pasaṃsanti.

Devāpi naṃ pasaṃsantī means that even devas like Sakka, who are discerning of special qualities, praise him; and by the word api, humans too, such as khattiyas and wise people, praise him.

Devāpi naṃ pasaṃsanti có nghĩa là: quả thật, các chư thiên như Sakka, v.v., những người hiểu rõ các phẩm chất đặc biệt, và cả con người như các vị vua, học giả, v.v. cũng tán thán người đó.

Kiñca bhiyyo brahmunāpi pasaṃsito mahābrahmunāpi aññehipi brahmanāgayakkhagandhabbādīhipi pasaṃsito thomitoyevāti.

Furthermore, brahmunāpi pasaṃsito means he is praised and extolled even by Mahābrahmā, and also by other brahmās, nāgas, yakkhas, gandhabbas, and so on.

Hơn nữa, brahmunāpi pasaṃsito có nghĩa là: người đó còn được Đại Phạm Thiên (Mahābrahmā) và các vị Phạm thiên, Nāga, Yakṣa, Gandhabba, v.v. khác tán dương và ca ngợi.

1431

Chaṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Sixth Discourse is concluded.

Chú giải bài kinh thứ sáu đã hoàn tất.

1432

7. Papañcakhayasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Papañcakhaya Sutta

7. Chú giải bài kinh Papañcakhaya

1433

67. Sattame papañcasaññāsaṅkhāpahānanti papañcenti yattha sayaṃ uppannā, taṃ santānaṃ vitthārenti ciraṃ ṭhapentīti papañcā, kilesā.

67. In the seventh discourse, regarding papañcasaññāsaṅkhāpahānaṃ (abandonment of the proliferation of perceptions), the defilements are called papañca because they arise on their own and proliferate, extending that continuum and establishing it for a long time.

67. Trong bài kinh thứ bảy, papañcasaññāsaṅkhāpahānaṃ có nghĩa là: những gì tự sinh khởi và làm cho dòng tương tục (santāna) lan rộng, tồn tại lâu dài được gọi là papañca, tức là các phiền não (kilesa).

Visesato rāgadosamohataṇhādiṭṭhimānā.

Specifically, these are lust, hatred, delusion, craving, wrong views, and conceit.

Đặc biệt là tham (rāga), sân (dosa), si mê (moha), ái (taṇhā), tà kiến (diṭṭhi), ngã mạn (māna).

Tathā hi vuttaṃ –

Thus it was said:

Quả vậy, đã nói:

1434

‘‘Rāgo papañco, doso papañco, moho papañco, taṇhā papañco, diṭṭhi papañco, māno papañco’’ti–

"Lust is proliferation, hatred is proliferation, delusion is proliferation, craving is proliferation, wrong view is proliferation, conceit is proliferation."

“Tham là papañca, sân là papañca, si mê là papañca, ái là papañca, tà kiến là papañca, ngã mạn là papañca.”

1435

Apica saṃkilesaṭṭho papañcaṭṭho, kacavaraṭṭho papañcaṭṭho.

Furthermore, the meaning of papañca is defilement, the meaning of papañca is long duration, the meaning of papañca is rubbish.

Hơn nữa, ý nghĩa của papañca là sự ô nhiễm (saṃkilesa), ý nghĩa của papañca là sự kéo dài (cirāya), ý nghĩa của papañca là rác rưởi (kacavara).

Tattha rāgapapañcassa subhasaññā nimittaṃ, dosapapañcassa āghātavatthu, mohapapañcassa āsavā, taṇhāpapañcassa vedanā, diṭṭhipapañcassa saññā, mānapapañcassa vitakko nimittaṃ.

Among these, for the proliferation of lust, the sign is the perception of beauty; for the proliferation of hatred, it is the basis of ill-will; for the proliferation of delusion, it is the āsavas; for the proliferation of craving, it is feeling; for the proliferation of wrong views, it is perception; for the proliferation of conceit, it is thought.

Trong đó, đối với papañca tham (rāgapapañca), tướng tịnh (subhasaññā) là nhân; đối với papañca sân (dosapapañca), đối tượng sân hận (āghātavatthu) là nhân; đối với papañca si mê (mohapapañca), các lậu hoặc (āsava) là nhân; đối với papañca ái (taṇhāpapañca), cảm thọ (vedanā) là nhân; đối với papañca tà kiến (diṭṭhipapañca), tưởng (saññā) là nhân; đối với papañca ngã mạn (mānapapañca), tầm (vitakka) là nhân.

Tehi papañcehi sahagatā saññā papañcasaññā.

Perceptions accompanied by these proliferations are papañcasaññā (proliferating perceptions).

Tưởng (saññā) đi kèm với những papañca đó được gọi là papañcasaññā (tưởng về sự phóng dật).

Papañcasaññānaṃ saṅkhā bhāgā koṭṭhāsā papañcasaññāsaṅkhā.

The components or divisions of proliferating perceptions are papañcasaññāsaṅkhā.

Các phần (bhāga), các khía cạnh (koṭṭhāsa) của papañcasaññā được gọi là papañcasaññāsaṅkhā (các hành của tưởng về sự phóng dật).

Atthato saddhiṃ nimittehi taṃtaṃpapañcassa pakkhiyo kilesagaṇo.

In meaning, it is the multitude of defilements belonging to each proliferation, together with their signs.

Về ý nghĩa, đó là tập hợp các phiền não thuộc về từng loại papañca đó cùng với các tướng (nimitta).

Saññāgahaṇañcettha tassa nesaṃ sādhāraṇahetubhāvena.

And here, the mention of perception is due to its being a common cause for them.

Và ở đây, việc đề cập đến tưởng (saññā) là vì nó là nguyên nhân chung cho chúng.

Vuttañhetaṃ – ‘‘saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’ti (su. ni. 880).

This was also said: "Indeed, the proliferations arise from perception."

Điều này đã được nói: “Quả thật, các hành của sự phóng dật (papañcasaṅkhā) có nguồn gốc từ tưởng (saññā).”

Tesaṃ pahānaṃ, tena tena maggena rāgādikilesānaṃ samucchedananti attho.

Their abandonment means the complete eradication of defilements such as lust by each respective path.

Nghĩa là sự đoạn trừ chúng, tức là sự diệt tận hoàn toàn các phiền não như tham, v.v. bằng từng Thánh đạo tương ứng.

1436

Tadā hi bhagavā atītāsu anekakoṭisatasahassasaṅkhāsu attano jātīsu anatthassa nimittabhūte kilese imasmiṃ carimabhave ariyamaggena bodhimaṇḍe savāsane pahīne paccavekkhitvā sattasantānañca kilesacaritaṃ rāgādikilesasaṃkiliṭṭhaṃ kañjiyapuṇṇalābuṃ viya takkabharitacāṭiṃ viya vasāpītapilotikaṃ viya ca dubbinimociyaṃ disvā ‘‘evaṃ gahanaṃ nāmidaṃ kilesavaṭṭaṃ anādikālabhāvitaṃ mayhaṃ anavasesaṃ pahīnaṃ, aho suppahīna’’nti uppannapītipāmojjo udānaṃ udānesi.

At that time, the Blessed One reflected on how the defilements, which were the cause of suffering in His innumerable hundreds of thousands of past lives, had been utterly abandoned with their latent tendencies (vāsana) at the Bodhi tree in this final existence through the Noble Path. And seeing the continuum of beings, afflicted by defilements like lust, as difficult to release, like a gourd full of fermented rice-water, like a pot filled with strong liquor, or like an old cloth soaked in oil, He, filled with joy and delight, exclaimed, "This cycle of defilements, so profound, cultivated since beginningless time, has been utterly abandoned by me! Oh, how well abandoned it is!" Thus, filled with joy and delight, He uttered an Udāna.

Khi đó, Đức Thế Tôn đã quán xét các phiền não, vốn là nguyên nhân của khổ đau trong vô số kiếp quá khứ của Ngài, đã được đoạn trừ hoàn toàn cùng với các tập khí (vāsana) bằng Thánh đạo tại Bồ-đề đạo tràng trong kiếp cuối cùng này. Ngài cũng thấy rằng dòng tương tục của chúng sinh bị ô nhiễm bởi các phiền não như tham, v.v., khó thoát ra khỏi như một quả bầu đầy nước chua, như một cái chum đầy rượu, hay như một mảnh vải cũ thấm dầu mỡ. Ngài đã cảm thán với niềm hoan hỷ và vui mừng: “Vòng luân hồi phiền não này, được huân tập từ vô thủy, thật là sâu xa, nhưng đối với ta, nó đã được đoạn trừ hoàn toàn. Ôi, thật là sự đoạn trừ tuyệt vời!”

Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho bhagavā attano papañcasaññāsaṅkhāpahānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesī’’ti.

Therefore, it was said: "Atha kho Bhagavā attano papañcasaññāsaṅkhāpahānaṃ viditvā tāyaṃ velāyaṃ imaṃ udānaṃ udānesī" (Then the Blessed One, having known the abandonment of His proliferations of perceptions, uttered this Udāna at that time).

Vì vậy, đã nói: “Thế rồi, Đức Thế Tôn, sau khi biết mình đã đoạn trừ các hành của tưởng về sự phóng dật, vào lúc đó đã thốt lên lời cảm hứng này.”

1437

Tattha yassa papañcā ṭhiti ca natthīti yasmā bhagavā attānameva paraṃ viya katvā niddisati tasmā yassa aggapuggalassa vuttalakkhaṇā papañcā, tehi katā saṃsāre ṭhiti ca natthi.

Therein, yassa papañcā ṭhiti ca natthī means that since the Blessed One refers to Himself as if He were another, for that supreme individual, the proliferations described do not exist, nor does the continuity of existence (ṭhiti) in saṃsāra caused by them.

Trong đó, yassa papañcā ṭhiti ca natthī có nghĩa là: vì Đức Thế Tôn đã tự mình chỉ ra như thể là người khác, nên đối với vị tối thượng nhân nào, các papañca đã được mô tả và sự tồn tại trong luân hồi do chúng gây ra cũng không còn nữa.

Nettiyaṃ pana ‘‘ṭhiti nāma anusayo’’ti (netti. 27) vuttaṃ.

In the Nettippakaraṇa, however, it is said, "Ṭhiti is anusaya."

Tuy nhiên, trong Netti, đã nói: “ṭhiti có nghĩa là tùy miên (anusaya).”

Anusayo hi bhavapavattiyā mūlanti.

For anusaya is the root of the continuation of existence.

Tùy miên (anusaya) là gốc rễ của sự tiếp diễn sinh tồn.

Satte saṃsāre papañcentīti papañcā.

Papañcā are those that cause beings to proliferate in saṃsāra.

Chúng làm cho chúng sinh bị trói buộc trong luân hồi, nên được gọi là papañca.

‘‘Papañcaṭṭhitī’’ti ca pāṭho.

The reading papañcaṭhitī also exists.

Cũng có bản đọc là papañcaṭṭhiti.

Tassattho – papañcānaṃ ṭhiti vijjamānatā maggena asamucchedo papañcaṭṭhiti, papañcā eva vā avasiṭṭhakusalākusalavipākānaṃ pavattiyā hetubhāvato vaṭṭassa ṭhiti papañcaṭṭhiti, sā yassa aggapuggalassa natthi.

Its meaning is: papañcaṭhiti is the existence or remaining of proliferations, their non-eradication by the path; or, papañcaṭhiti is the proliferations themselves, being the cause of the continuation of remaining wholesome, unwholesome, and resultant actions, thus the continuation of the cycle of existence. For that supreme individual, that papañcaṭhiti does not exist.

Ý nghĩa của nó là: sự tồn tại của các papañca, tức là sự không bị đoạn trừ hoàn toàn bởi Thánh đạo, được gọi là papañcaṭṭhiti. Hoặc, chính các papañca là nguyên nhân của sự tiếp diễn của các quả thiện và bất thiện còn lại, nên sự tồn tại của vòng luân hồi (vaṭṭa) được gọi là papañcaṭṭhiti, và điều đó không tồn tại đối với vị tối thượng nhân nào.

Sandānaṃ palighañca vītivattoti yo bandhanaṭṭhena santānasadisattā ‘‘sandāna’’nti laddhanāmā taṇhādiṭṭhiyo, nibbānanagarapavesanisedhanato palighasadisattā palighasaṅkhātaṃ avijjañca vītivatto savāsanapahānena visesato atikkanto.

Sandānaṃ palighañca vītivatto means he has overcome sandāna—craving and wrong views, which are named sandāna (a bond) due to their nature of binding and resembling a tether—and paligha—ignorance (avijjā), which is called paligha (a cross-bar or bolt) due to its nature of hindering entry into the city of Nibbāna; he has especially transcended them through their complete abandonment, including their latent tendencies.

Sandānaṃ palighañca vītivatto có nghĩa là: vị ấy đã vượt qua (vītivatto) những ái (taṇhā) và tà kiến (diṭṭhi) được gọi là “sandāna” vì chúng giống như sợi dây trói buộc, và đã vượt qua vô minh (avijjā) được gọi là “paligha” vì nó giống như then cài ngăn cản việc vào thành Niết bàn (nibbāna-nagara), bằng cách đoạn trừ hoàn toàn cùng với các tập khí (vāsana).

Apare pana kodhaṃ ‘‘sandāna’’nti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ.

Others, however, call anger sandāna, but this should not be accepted.

Một số người khác gọi sân hận (kodha) là “sandāna”, nhưng điều đó không nên chấp nhận.

So hi ‘‘parābhisajjanī’’ti vuttoti.

For it is said to be "that which harasses others."

Vì sân hận đã được nói là “parābhisajjanī” (kẻ làm hại người khác).

1438

Taṃ nittaṇhaṃ muniṃ carantanti taṃ sabbathāpi taṇhābhāvena nittaṇhaṃ, ubhayalokamunanato attahitaparahitamunanato ca muniṃ, ekanteneva sabbasattahitatthaṃ catūhi iriyāpathehi nānāsamāpatticārehi anaññasādhāraṇena ñāṇacārena ca carantaṃ.

Taṃ nittaṇhaṃ muniṃ carantaṃ means that sage, who is utterly without craving, is a muni (sage) due to knowing both worlds and knowing his own and others' welfare; he lives solely for the welfare of all beings, acting in the four postures, practicing various attainments, and moving with a wisdom peculiar to himself.

Taṃ nittaṇhaṃ muniṃ carantaṃ có nghĩa là: vị đó hoàn toàn không có ái (taṇhā) ở mọi phương diện, là một bậc hiền triết (muni) vì đã thấu hiểu cả hai thế giới và thấu hiểu lợi ích của bản thân và người khác, và vị đó sống (carantaṃ) hoàn toàn vì lợi ích của tất cả chúng sinh bằng bốn oai nghi và các loại thiền định khác nhau, cũng như bằng sự hành xử trí tuệ không ai sánh bằng.

Nāvajānāti sadevakopi lokoti sabbo sapaññajātiko sattaloko sadevakopi sabrahmakopi na kadācipi avajānāti na paribhoti, atha kho ayameva loke aggo seṭṭho uttamo pavaroti garuṃ karonto sakkaccaṃ pūjāsakkāranirato hotīti.

The meaning of " Nāvajānāti sadevakopi loko" (the world, even with its devas, does not despise) is that the entire world of beings, possessing the nature of the wise, together with devas and Brahmās, never despises or reviles, not even for a moment. But rather, respectfully showing honor, it is constantly devoted to offerings and veneration,^* "This person is indeed the supreme, excellent, highest, and most preeminent in the world."

Nāvajānāti sadevakopi loko có nghĩa là: tất cả chúng sinh, bao gồm cả chư thiên và Phạm thiên, không bao giờ coi thường hay khinh miệt vị đó, mà ngược lại, họ kính trọng, cúng dường và tôn kính vị đó như là bậc tối thượng, cao quý, xuất sắc nhất trong thế gian này.

1439

Sattamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Seventh Sutta is concluded.

Chú giải bài kinh thứ bảy đã hoàn tất.

1440

8. Kaccānasuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Kaccāna Sutta

8. Chú giải bài kinh Kaccāna

1441

68. Aṭṭhame ajjhattanti ettha ayaṃ ajjhattasaddo ‘‘cha ajjhattikāni āyatanānī’’tiādīsu (ma. ni. 3.304) ajjhattajjhatte āgato.

In the eighth^*, regarding ajjhattaṃ (inwardly) here, this word ajjhatta appears in the sense of the inner inner, as in "the six internal sense bases" and so on.

68. Trong bài kinh thứ tám, từ ajjhatta ở đây xuất hiện với ý nghĩa “bên trong và bên trong” (ajjhattajjhatta) trong các trường hợp như “sáu nội xứ (ajjhattikāni āyatanāni)”.

‘‘Ajjhattā dhammā (dha. sa. tikamātikā 20), ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī’’tiādīsu (dī. ni. 2.373-374) niyakajjhatte.

In "internal phenomena" and "or observing the body as the body in oneself" and so on, it refers to one's own internal^*.

Trong các trường hợp như “Các pháp nội tại (ajjhattā dhammā), hoặc quán thân trên thân bên trong (ajjhattaṃ vā kāye kāyānupassī)”, nó có nghĩa là “bản thân bên trong” (niyakajjhatta).

‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’tiādīsu (ma. ni. 3.187) visayajjhatte, issariyaṭṭhāneti attho.

In "by not attending to all signs, one dwells having attained to internal emptiness" and so on, it refers to the object's interiority, meaning the state of mastery.

Trong các trường hợp như “không tác ý đến tất cả các tướng, an trú và sống trong sự trống rỗng bên trong (ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharati)”, nó có nghĩa là “bên trong đối tượng” (visayajjhatta), tức là vị trí chủ quyền.

Phalasamāpatti hi buddhānaṃ issariyaṭṭhānaṃ nāma.

Indeed, fruition attainment is called the state of mastery for the Buddhas.

Quả vị nhập định (phalasamāpatti) được gọi là vị trí chủ quyền của chư Phật.

‘‘Tenānanda, bhikkhunā tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabba’’ntiādīsu (ma. ni. 3.188) gocarajjhatte.

In "Therefore, Ānanda, that bhikkhu should establish his mind inwardly on that very former meditation object" and so on, it refers to the object of experience, the range of perception.

Trong các trường hợp như “Này Ānanda, vị Tỳ-khưu đó phải an định tâm mình ngay trên tướng định ban đầu ở bên trong (ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ)”, nó có nghĩa là “bên trong đối tượng hành thiền” (gocarajjhatta).

Idhāpi gocarajjhatteyeva daṭṭhabbo.

Here, too, it should be understood as referring to the object of experience.

Ở đây cũng nên hiểu là “bên trong đối tượng hành thiền”.

Tasmā ajjhattanti gocarajjhattabhūte kammaṭṭhānārammaṇeti vuttaṃ hoti.

Therefore, ajjhattaṃ means "on the meditation object that is the range of perception," it is said.

Vì vậy, ajjhatta có nghĩa là trên đối tượng của đề mục thiền định, vốn là bên trong đối tượng hành thiền.

Parimukhanti abhimukhaṃ.

Parimukhaṃ means "in front of, facing."

Parimukhaṃ có nghĩa là “hướng về phía trước”.

Sūpaṭṭhitāyāti suṭṭhu upaṭṭhitāya kāyagatāya satiyā.

Sūpaṭṭhitāyā means "well-established mindfulness related to the body."

Sūpaṭṭhitāya có nghĩa là “chánh niệm về thân (kāyagatā sati) đã được thiết lập vững chắc”.

Satisīsena cettha jhānaṃ vuttaṃ.

Here, jhāna is mentioned by way of mindfulness.

Ở đây, thiền định (jhāna) được nói đến bằng cách lấy chánh niệm (sati) làm chủ đạo.

Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘ajjhattaṃ kāyānupassanāsatipaṭṭhānavasena paṭiladdhaṃ uḷāraṃ jhānaṃ samāpajjitvā’’ti.

This is said: "having attained noble jhāna, which was gained through the application of mindfulness as contemplation of the body inwardly."

Điều này có nghĩa là: “Sau khi nhập vào thiền định cao thượng đã đạt được nhờ sự quán thân trên thân theo phương pháp Tứ Niệm Xứ (kāyānupassanā satipaṭṭhāna).”

1442

Ayañhi thero bhagavati sāvatthiyaṃ viharante ekadivasaṃ sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātappaṭikkanto vihāraṃ pavisitvā bhagavato vattaṃ dassetvā divāṭṭhāne divāvihāraṃ nisinno nānāsamāpattīhi divasabhāgaṃ vītināmetvā sāyanhasamayaṃ vihāramajjhaṃ otaritvā bhagavati gandhakuṭiyaṃ nisinne ‘‘akālo tāva bhagavantaṃ upasaṅkamitu’’nti gandhakuṭiyā avidūre, aññatarasmiṃ rukkhamūle kālaparicchedaṃ katvā yathāvuttaṃ samāpattiṃ samāpajjitvā nisīdi.

Indeed, one day, while the Fortunate One was dwelling in Sāvatthī, this elder, having wandered for alms in Sāvatthī, returned from his almsround after the meal. Entering the monastery, he paid his respects to the Fortunate One, then sat in his day-rest place for a day-dwelling. Having spent the day with various attainments, in the evening, he descended to the middle of the monastery. When the Fortunate One was seated in the Perfumed Chamber,^* "It is not yet time to approach the Fortunate One," he made a time reckoning at the foot of a certain tree not far from the Perfumed Chamber, and sat having attained the aforementioned attainment.

Thật vậy, khi Đức Thế Tôn đang trú tại Sāvatthī, một ngày nọ, sau khi khất thực ở Sāvatthī và trở về từ việc thọ thực, Tôn giả này đã đi vào tinh xá. Sau khi trình bày phận sự đối với Đức Thế Tôn, ngài ngồi thiền định ban ngày tại nơi trú ngụ ban ngày. Sau khi trải qua phần ngày với nhiều loại thiền định (samāpatti) khác nhau, vào buổi chiều, ngài đi xuống giữa tinh xá. Khi Đức Thế Tôn đang ngồi trong Hương thất (Gandhakuṭī), ngài nghĩ: “Bây giờ chưa phải lúc đến gần Đức Thế Tôn,” rồi ngài ngồi thiền định như đã nói ở gốc một cây gần Hương thất, sau khi đã định thời gian.

Satthā taṃ tathānisinnaṃ gandhakuṭiyaṃ nisinnoyeva passi.

The Teacher saw him sitting thus, while still seated in the Perfumed Chamber.

Bậc Đạo Sư, đang ngồi trong Hương thất, đã thấy Tôn giả đang ngồi như vậy.

Tena vuttaṃ – ‘‘tena kho pana samayena āyasmā mahākaccāno…pe… sūpaṭṭhitāyā’’ti.

Therefore, it is said: " tena kho pana samayena āyasmā mahākaccāno…pe… sūpaṭṭhitāyā" (at that time, the Venerable Mahākaccāna…and so on…well-established).

Vì vậy, có lời nói: “Vào lúc đó, Tôn giả Mahākaccāna… (lược)… đã an trú.”

1443

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ āyasmato mahākaccānattherassa satipaṭṭhānabhāvanāvasena adhigataṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā samāpajjanaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Etamatthaṃ viditvā (having known this meaning) means having thoroughly known in all aspects this attainment entered by the Venerable Mahākaccāna as jhāna obtained by means of developing satipaṭṭhāna, he imaṃ udānaṃ udānesi (uttered this inspired utterance) illuminating that meaning.

Sau khi biết được điều này – tức là sau khi biết rõ mọi phương diện về sự nhập thiền của Tôn giả Mahākaccāna, với thiền định đạt được nhờ sự tu tập Tứ niệm xứ (satipaṭṭhāna bhāvanā) làm nền tảng, Đức Thế Tôn đã thốt lên lời cảm hứng này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1444

Tattha yassa siyā sabbadā sati, satataṃ kāyagatā upaṭṭhitāti yassa āraddhavipassakassa ekadivasaṃ cha koṭṭhāse katvā sabbasmimpi kāle nāmarūpabhedena duvidhepi kāye gatā kāyārammaṇā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ aniccādisammasanavasena satataṃ nirantaraṃ sātaccābhiyogavasena sati upaṭṭhitā siyā.

There, yassa siyā sabbadā sati, satataṃ kāyagatā upaṭṭhitā means: for which ardent vipassanā practitioner, whose mindfulness, having divided one day into six parts, in all times, regarding the twofold body (i.e., mind and matter), or referring to the bodily objects, for the five aggregates of clinging by way of constantly, continuously, and diligently reflecting on impermanence and so on, mindfulness should be well-established.

Ở đây, “Ai có niệm thường xuyên, liên tục an trú nơi thân” nghĩa là đối với hành giả tu tập thiền quán (vipassanā) đã khởi phát, ai có niệm thường xuyên, liên tục, với sự tinh tấn không ngừng, an trú nơi thân, tức là nơi hai loại thân – danh và sắc – trong tất cả các thời điểm của một ngày được chia thành sáu phần, bằng cách quán xét năm uẩn chấp thủ (upādānakkhandha) là vô thường, v.v.

1445

Ayaṃ kirāyasmā paṭhamaṃ kāyagatāsatikammaṭṭhānavasena jhānaṃ nibbattetvā taṃ pādakaṃ katvā kāyānupassanāsatipaṭṭhānamukhena vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patto.

Indeed, this Venerable One first developed jhāna through the meditation subject of mindfulness of the body, and using that as a basis, he established vipassanā by way of kāyānupassanā satipaṭṭhāna and attained Arahantship.

Được biết, Tôn giả này ban đầu đã phát sinh thiền định nhờ pháp hành quán niệm thân (kāyagatāsati kammaṭṭhāna), lấy đó làm nền tảng, rồi khởi phát thiền quán (vipassanā) qua phương tiện quán thân niệm xứ (kāyānupassanā satipaṭṭhāna), và đạt được A-la-hán quả.

So aparabhāgepi yebhuyyena tameva jhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya tatheva ca vipassitvā phalasamāpattiṃ samāpajjati.

Later on, he would mostly attain that same jhāna, rise from it, and practice vipassanā in the same way, thereby attaining fruition attainment.

Về sau, ngài cũng thường nhập thiền định đó, rồi xuất định và quán xét như vậy, sau đó nhập quả định (phalasamāpatti).

Svāyaṃ yena vidhinā arahattaṃ patto, taṃ vidhiṃ dassento satthā ‘‘yassa siyā sabbadā sati, satataṃ kāyagatā upaṭṭhitā’’ti vatvā tassā upaṭṭhānākāraṃ vibhāvetuṃ ‘‘no cassa no ca me siyā, na bhavissati na ca me bhavissatī’’ti āha.

So, the Teacher, wishing to show the method by which this Venerable One attained Arahantship, after saying, "for whom there is always mindfulness, constantly established in the body," further elaborated the manner of its establishment by saying, " no cassa no ca me siyā, na bhavissati na ca me bhavissatī" (it would not be, nor would it be mine; it will not be, nor will it be mine).

Vậy là, Đức Đạo Sư, khi muốn chỉ ra phương pháp mà Tôn giả đã đạt được A-la-hán quả, sau khi nói: “Ai có niệm thường xuyên, liên tục an trú nơi thân,” đã nói: “Sẽ không có và sẽ không phải của tôi, sẽ không hiện hữu và sẽ không phải của tôi” để làm rõ cách thức an trú đó.

1446

Tassattho dvidhā veditabbo sammasanato pubbabhāgavasena sammasanakālavasena cāti.

Its meaning should be understood in two ways: by way of the preceding part of reflection and by way of the time of reflection.

Ý nghĩa của lời này cần được hiểu theo hai cách: theo khía cạnh của phần trước khi quán xét và theo khía cạnh của thời điểm quán xét.

Tesu pubbabhāgavasena tāva no cassa no ca me siyāti atītakāle mama kilesakammaṃ no cassa na bhaveyya ce, imasmiṃ paccuppannakāle ayaṃ attabhāvo no ca me siyā na me uppajjeyya.

Among these, first, by way of the preceding part: no cassa no ca me siyā means, if in the past my kamma and defilements had not existed, then in this present time, this existence would not have arisen for me.

Trong đó, theo khía cạnh của phần trước khi quán xét, “Sẽ không có và sẽ không phải của tôi” nghĩa là: Nếu trong quá khứ, các phiền não và nghiệp của tôi đã không có, thì trong hiện tại này, thân này của tôi sẽ không sinh khởi.

Yasmā pana me atīte kammakilesā ahesuṃ, tasmā taṃnimitto etarahi ayaṃ me attabhāvo pavattati.

But since I did have kamma and defilements in the past, therefore this present existence of mine, which is a result of that, continues.

Nhưng vì trong quá khứ, tôi đã có nghiệp và phiền não, nên hiện tại thân này của tôi đang vận hành do nhân duyên đó.

Na bhavissati na ca me bhavissatīti imasmiṃ attabhāve paṭipakkhādhigamena kilesakammaṃ na bhavissati na uppajjissati me, āyatiṃ vipākavaṭṭaṃ na ca me bhavissati na me pavattissatīti.

Na bhavissati na ca me bhavissatī means, in this present existence, by overcoming the opposing factors, defilement-kamma will not arise for me, and in the future, the cycle of results will not continue for me.

“Sẽ không hiện hữu và sẽ không phải của tôi” nghĩa là: Trong thân này, nhờ sự chứng đắc các pháp đối trị, nghiệp và phiền não sẽ không sinh khởi nơi tôi; trong tương lai, vòng luân hồi của quả báo cũng sẽ không vận hành nơi tôi.

Evaṃ kālattaye kammakilesahetukaṃ idaṃ mayhaṃ attabhāvasaṅkhātaṃ khandhapañcakaṃ, na issarādihetukaṃ, yathā ca mayhaṃ, evaṃ sabbasattānanti sappaccayanāmarūpadassanaṃ pakāsitaṃ hoti.

Thus, it is declared that this group of five aggregates, called my existence, is caused by kamma and defilements in all three times, not by a creator god or other such causes, and as it is for me, so it is for all beings—thus, the perception of dependent nama-rūpa is revealed.

Như vậy, năm uẩn này, tức là thân của tôi, trong ba thời gian, là do nghiệp và phiền não làm nhân duyên, chứ không phải do các nhân duyên như Thượng đế, v.v. Và như đối với tôi, thì cũng như vậy đối với tất cả chúng sinh, như thế đã làm sáng tỏ sự quán xét danh sắc có duyên.

1447

Sammasanakālavasena pana no cassa no ca me siyāti yasmā idaṃ khandhapañcakaṃ hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ, abhiṇhapaṭipīḷanaṭṭhena dukkhaṃ, avasavattanaṭṭhena anattā, evaṃ yadi ayaṃ attā nāma nāpi khandhapañcakavinimutto koci no cassa no ca siyā na bhaveyya, evaṃ, bhante, no ca me siyā mama santakaṃ nāma kiñci na bhaveyya.

However, by way of the time of reflection: no cassa no ca me siyā means, since this group of five aggregates is impermanent by reason of having existed and then ceased, suffering by reason of constant oppression, and non-self by reason of not being subject to control, then if such a self, separate from the five aggregates, were not to exist, then, Venerable Sir, nothing would belong to me.

Tuy nhiên, theo khía cạnh của thời điểm quán xét, “Sẽ không có và sẽ không phải của tôi” nghĩa là: Vì năm uẩn này là vô thường do bản chất sinh rồi diệt, là khổ do bản chất thường bị áp bức, là vô ngã do bản chất không thể kiểm soát, nên nếu không có cái gọi là tự ngã (attā) tách biệt khỏi năm uẩn, thì thưa Ngài, sẽ không có bất cứ thứ gì thuộc về tôi.

Na bhavissatīti attani attaniye bhavitabbaṃ yathā cidaṃ nāmarūpaṃ etarahi ca atīte ca attattaniyaṃ suññaṃ, evaṃ na bhavissati na me bhavissati, anāgatepi khandhavinimutto attā nāma na koci na me bhavissati na pavattissati, tato eva kiñci palibodhaṭṭhāniyaṃ na me bhavissati āyatimpi attaniyaṃ nāma na me kiñci bhavissatīti.

Na bhavissatīti (it will not be) means: Just as this nama-rūpa is empty of "self" and "what belongs to self" now and in the past, so too it will not be, it will not be mine; in the future, there will be no self separate from the aggregates, nor will it arise for me; therefore, nothing that constitutes an impediment will arise for me, and nothing belonging to me will exist in the future either.

“Sẽ không hiện hữu” nghĩa là: Cái gì đáng được xem là tự ngã hoặc của tự ngã, thì như danh sắc này trong hiện tại và quá khứ đều trống rỗng khỏi tự ngã và của tự ngã, thì trong tương lai cũng sẽ không có cái gọi là tự ngã tách biệt khỏi các uẩn, và sẽ không vận hành nơi tôi; do đó, sẽ không có bất cứ chướng ngại nào đối với tôi trong tương lai, và cũng sẽ không có bất cứ thứ gì thuộc về tôi.

Iminā tīsu kālesu ‘‘aha’’nti gahetabbassa abhāvato ‘‘mama’’nti gahetabbassa ca abhāvaṃ dasseti.

By this, he shows the absence of anything to be grasped as "I" and the absence of anything to be grasped as "mine" in all three times.

Với điều này, ngài chỉ ra rằng không có cái gì để nắm giữ là “tôi” và không có cái gì để nắm giữ là “của tôi” trong ba thời gian.

Tena catukkoṭikā suññatā pakāsitā hoti.

Thereby, the fourfold emptiness is revealed.

Do đó, Tứ Không (catukkoṭikā suññatā) đã được làm sáng tỏ.

1448

Anupubbavihāri tattha soti evaṃ tīsupi kālesu attattaniyaṃ suññataṃ tattha saṅkhāragate anupassanto anukkamena udayabbayañāṇādivipassanāñāṇesu uppajjamānesu anupubbavipassanāvihāravasena anupubbavihārī samāno.

Anupubbavihāri tattha so (he dwells there progressively) means, such a yogāvacara, observing the emptiness of self and what belongs to self in all three times, and thus progressively dwelling in vipassanā as the knowledge of rise and fall and other vipassanā knowledges arise in sequence, being one who dwells progressively.

Ngài ấy trú theo thứ lớp ở đó nghĩa là: hành giả (yogāvacara) quán xét sự trống rỗng của tự ngã và của tự ngã trong ba thời gian như vậy, khi các tuệ quán (vipassanā ñāṇa) như tuệ sinh diệt (udayabbaya ñāṇa) phát sinh theo thứ lớp, thì ngài trú theo thứ lớp trong thiền quán (anupubbavipassanā vihāra).

Kāleneva tare visattikanti so evaṃ vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhito yogāvacaro indriyānaṃ paripākagatakālena vuṭṭhānagāminiyā vipassanāya maggena ghaṭitakālena ariyamaggassa uppattikālena sakalassa bhavattayassa saṃtananato visattikāsaṅkhātaṃ taṇhaṃ tareyya, vitaritvā tassā paratīre tiṭṭheyyāti adhippāyo.

Kāleneva tare visattika (in time, he crosses attachment) means, that yogi, having brought vipassanā to its culmination and having become established, at the time when his faculties have matured, at the moment when his vipassanā leading to emergence connects with the path, at the time of the arising of the Noble Path, he would cross over craving, which is called attachment, the attachment that causes the continuity of all three existences. The intention is that he would transcend it and stand on its further shore.

Vào đúng thời điểm, ngài sẽ vượt qua sự chấp trước nghĩa là: hành giả đã đạt đến đỉnh cao của thiền quán như vậy, vào thời điểm các căn (indriya) đã chín muồi, vào thời điểm thiền quán dẫn đến xuất thế (vuṭṭhānagāminī vipassanā) kết hợp với Đạo (Magga), vào thời điểm phát sinh Thánh đạo (ariya Magga), ngài sẽ vượt qua tham ái (taṇhā) được gọi là sự chấp trước (visattikā), tức là vượt qua sự trói buộc của ba cõi (bhavattaya saṃtana), và đứng vững ở bờ bên kia của nó. Đó là ý nghĩa.

1449

Iti bhagavā aññāpadesena āyasmato mahākaccānassa arahattuppattidīpanaṃ udānaṃ udānesi.

Thus, the Fortunate One uttered this Udāna, elucidating the Venerable Mahākaccāna's attainment of Arahantship by way of referring to another.

Như vậy, Đức Thế Tôn đã thốt lên lời cảm hứng này, bằng cách ám chỉ người khác, để làm sáng tỏ sự chứng đắc A-la-hán quả của Tôn giả Mahākaccāna.

1450

Aṭṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the Eighth Sutta is concluded.

Phần chú giải bài kinh thứ tám đã hoàn tất.

1451

9. Udapānasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Udapāna Sutta

9. Chú giải kinh Udapāna

1452

69. Navame mallesūti mallā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘mallā’’ti vuccati, tesu mallesu, yaṃ loke ‘‘mallo’’ti vuccati.

In the ninth (sutta), Mallesu refers to the Mallās, who are regional princes. One region, their abode, is also customarily called "Mallā." Among those Mallās, in that country which is called "Mallā" in the world.

69. Trong bài kinh thứ chín, mallesu có nghĩa là: Mallā là tên của những người dân địa phương, tức là các hoàng tử. Một vùng đất nơi họ cư trú cũng được gọi là “Mallā” theo cách gọi thông thường. Trong số các Mallā, tức là cái mà trong thế gian được gọi là “Mallā”.

Keci pana ‘‘mālesū’’ti paṭhanti.

However, some (teachers) read it as "Mālesu."

Một số người lại đọc là “Mālesu”.

Cāriyaṃ caramānoti aturitacārikāvasena mahāmaṇḍalajanapadacārikaṃ caramāno.

Wandering on tour means wandering on a country tour through a wide region, without haste.

Đang du hành nghĩa là: đang du hành qua các vùng đất rộng lớn, không vội vã.

Mahatā bhikkhusaṅghenāti aparicchedaguṇena mahantena samaṇagaṇena.

With a large Saṅgha of bhikkhus means with a great company of monastics, limitless in number.

Với một đại chúng Tỳ-kheo nghĩa là: với một đoàn Sa-môn đông đảo, không thể đếm được về số lượng.

Tadā hi bhagavato mahābhikkhuparivāro ahosi.

For at that time, the Blessed One had a large retinue of bhikkhus.

Vào thời đó, Đức Thế Tôn có một đoàn Tỳ-kheo lớn làm tùy tùng.

Thūṇaṃ nāma mallānaṃ brāhmaṇagāmoti puratthimadakkhiṇāya disāya majjhimadesassa avadhiṭṭhāne malladese thūṇanāmako brāhmaṇabahulatāya brāhmaṇagāmo.

A brahmin village of the Mallās named Thūṇa means a brahmin village named Thūṇa, abundant in brahmins, located in the Mallā country at the boundary of the Middle Country, in the southeastern direction.

Làng Bà-la-môn tên Thūṇa của các Mallā nghĩa là: một làng Bà-la-môn tên Thūṇa, nơi có nhiều Bà-la-môn, nằm ở vùng đất Mallā, tại ranh giới của xứ Trung Ấn, về phía đông nam.

Tadavasarīti taṃ avasari, thūṇagāmamaggaṃ pāpuṇīti attho.

He arrived there means he arrived at that (place), he reached the path to Thūṇa village.

Đã đến đó nghĩa là: đã đến đó, tức là đã đến con đường dẫn đến làng Thūṇa.

Assosunti suṇiṃsu, sotadvārasampattavacananigghosānusārena jāniṃsūti attho.

They heard means they listened, they knew based on the sound of the words that reached their ear-door.

Đã nghe nghĩa là: đã nghe, tức là đã biết theo tiếng nói đến từ cửa tai.

Khoti padapūraṇe, avadhāraṇatthe vā nipāto.

Kho is a particle for emphasis or for filling out the sentence.

Kho là một tiểu từ để làm đầy câu, hoặc để nhấn mạnh.

Tattha avadhāraṇatthena assosuṃyeva, na tesaṃ savanantarāyo ahosīti vuttaṃ hoti.

In the case of emphasis, it means they definitely heard, and there was no impediment to their hearing.

Ở đây, với ý nghĩa nhấn mạnh, có nghĩa là họ đã nghe, không có chướng ngại nào cho việc nghe của họ.

Padapūraṇena padabyañjanasiliṭṭhattamattameva.

In the case of filling out the sentence, it merely smooths the phrasing of the words.

Với ý nghĩa làm đầy câu, thì chỉ đơn thuần là làm cho câu văn trôi chảy hơn.

Thūṇeyyakāti thūṇagāmavāsino.

The Thūṇeyyakās means the residents of Thūṇa village.

Thūṇeyyakā nghĩa là: những người dân làng Thūṇa.

Brāhmaṇagahapatikāti ettha brahmaṃ aṇantīti brāhmaṇā, mante sajjhāyantīti attho.

Brahmin householders – here, those who aṇanti (recite) the brahma (Vedas) are brahmins; that is, those who chant the mantras.

Các Bà-la-môn và gia chủ (Brāhmaṇagahapatikā) ở đây, brāhmaṇā là những người tụng đọc các kinh Veda. Đây là định nghĩa của Bà-la-môn theo dòng dõi, còn các bậc Thánh (ariyā) thì được gọi là “Bà-la-môn” vì đã loại bỏ các ác pháp.

Idameva hi jātibrāhmaṇānaṃ nibbacanaṃ, ariyā pana bāhitapāpattā ‘‘brāhmaṇā’’ti vuccanti.

Indeed, this is the etymology for brahmins by birth; however, Noble Ones are called "brahmins" because they have cast off evil.

Đây là định nghĩa của Bà-la-môn theo dòng dõi, còn các bậc Thánh (ariyā) thì được gọi là “Bà-la-môn” vì đã loại bỏ các ác pháp.

Gahapatikāti khattiyabrāhmaṇe vajjetvā ye keci agāraṃ ajjhāvasantā vuccanti, visesato vessā.

Householders refers to all who dwell in a house, excluding Khattiyas and brahmins; specifically, Vessas.

Gahapatikā là từ dùng để chỉ bất kỳ ai sống trong nhà, trừ các Sát-đế-lợi và Bà-la-môn, đặc biệt là các Vaisya (thương gia).

Brāhmaṇā ca gahapatikā ca brāhmaṇagahapatikā.

Brahmins and householders (together are) brahmin householders.

Brāhmaṇā và gahapatikā là brāhmaṇagahapatikā.

1453

Idāni yamatthaṃ te assosuṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo’’tiādi vuttaṃ.

Now, to show what they heard, it is stated: "Indeed, sirs, the ascetic Gotama..." and so on.

Bây giờ, để chỉ ra điều mà họ đã nghe, lời nói “Này chư vị, Sa-môn Gotama…” v.v. đã được nói.

Tattha samitapāpattā ‘‘samaṇo’’ti veditabbo.

Here, "ascetic" should be understood as one whose evil has been stilled.

Ở đây, “Sa-môn” cần được hiểu là người đã làm lắng dịu các ác pháp.

Vuttañhetaṃ – ‘‘samitāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’tiādi (ma. ni. 1.434).

For it has been said: "His evil, unwholesome states are stilled," and so on.

Điều này đã được nói: “Các pháp bất thiện, ác pháp của ngài đã được lắng dịu” v.v.

Bhagavā ca anuttarena ariyamaggena sabbaso samitapāpo.

And the Blessed One is one whose evil is completely stilled by the unsurpassed Noble Path.

Và Đức Thế Tôn là người đã hoàn toàn làm lắng dịu các ác pháp bằng Thánh đạo vô thượng.

Tenassa yathābhuccaguṇādhigatametaṃ nāmaṃ, yadidaṃ samaṇoti.

Therefore, this name "ascetic" is acquired through his true qualities.

Vì vậy, tên gọi này của ngài, tức là Sa-môn, là một tên gọi được chứng đắc bởi phẩm chất chân thật.

Khalūti anussavatthe nipāto.

Khalu is a particle in the sense of hearsay.

Khalu là một tiểu từ trong ý nghĩa nghe nói.

Bhoti brāhmaṇajātikānaṃ jātisamudāgataṃ ālapanamattaṃ.

Bho is merely a form of address that naturally arises for those of brahmin caste.

Bho chỉ là một lời gọi thông thường của những người thuộc dòng dõi Bà-la-môn.

Vuttampi cetaṃ ‘‘bhovādi nāma so hoti, sace hoti sakiñcano’’ti (dha. pa. 396).

It has also been said, "He is called a 'Bhovādī' if he has possessions."

Điều này cũng đã được nói: “Người đó được gọi là Bhovādī, nếu người đó có tài sản.”

Gotamoti gottavasena bhagavato parikittanaṃ.

Gotama is a designation for the Blessed One according to his clan.

Gotamo là sự nhắc đến (khen ngợi) của Đức Thế Tôn theo dòng họ.

Tasmā ‘‘samaṇo khalu, bho, gotamo’’ti samaṇo kira, bho, gotamagottoti ayamettha attho.

Therefore, "Indeed, sirs, the ascetic Gotama" means, "It is said, sirs, that the ascetic is of the Gotama clan." This is the meaning here.

Do đó, ý nghĩa ở đây là: “Thưa quý vị, Sa-môn Gotama này là người thuộc dòng họ Gotama.”

Sakyaputtoti idaṃ pana bhagavato uccākulaparidīpanaṃ.

Sakyaputta (Son of the Sakyas) indicates the Blessed One's noble lineage.

Còn Sakyaputto (Thích Ca Tử) đây là lời để chỉ rõ dòng dõi cao quý của Đức Thế Tôn.

Sakyakulā pabbajitoti saddhāpabbajitabhāvaparidīpanaṃ.

Gone forth from the Sakya clan indicates his going forth with faith.

Sakyakulā pabbajito (xuất gia từ dòng họ Sakya) là lời để chỉ rõ trạng thái xuất gia do lòng tin.

Kenaci pārijuññena anabhibhūto aparikkhīṇaṃyeva taṃ kulaṃ pahāya nekkhammādhigamasaddhāya pabbajitoti vuttaṃ hoti.

It means that he went forth with faith in renunciation, having abandoned that family which was not afflicted by any distress and was still prosperous.

Điều đó có nghĩa là, Ngài đã xuất gia với niềm tin vào sự thành tựu Niết-bàn, từ bỏ dòng tộc đó khi nó vẫn còn thịnh vượng, không bị suy tàn bởi bất kỳ sự thiếu thốn nào.

Udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresunti pānīyakūpaṃ tiṇena ca bhusena ca mukhappamāṇena vaḍḍhesuṃ, tiṇādīni pakkhipitvā kūpaṃ pidahiṃsūti attho.

They filled the well with grass and chaff up to its mouth means they raised the drinking well to the level of its mouth with grass and chaff, that is, they closed off the well by putting in grass and other things.

Udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresuṃ có nghĩa là họ đã lấp đầy giếng nước bằng cỏ và vỏ trấu đến miệng giếng, tức là họ đã bỏ cỏ và các thứ khác vào để che giếng.

1454

Tassa kira gāmassa bahi bhagavato āgamanamagge brāhmaṇānaṃ paribhogabhūto eko udapāno ahosi.

It is said that outside that village, on the Buddha’s route, there was one well used by the brahmins.

Nghe nói, bên ngoài ngôi làng đó, trên con đường Đức Thế Tôn sẽ đi qua, có một cái giếng nước mà các Bà-la-môn thường dùng.

Taṃ ṭhapetvā tattha sabbāni kūpataḷākādīni udakaṭṭhānāni tadā visukkhāni nirudakāni ahesuṃ.

Apart from that one, all other water sources like wells, ponds, etc., in that place were completely dried up and waterless at that time.

Ngoại trừ cái giếng đó, tất cả các giếng, ao hồ và các nguồn nước khác trong làng lúc bấy giờ đều khô cạn, không còn nước.

Atha thūṇeyyakā ratanattaye appasannā maccherapakatā bhagavato āgamanaṃ sutvā ‘‘sace samaṇo gotamo sasāvako imaṃ gāmaṃ pavisitvā dvīhatīhaṃ vaseyya, sabbaṃ imaṃ janaṃ attano vacane ṭhapeyya, tato brāhmaṇadhammo patiṭṭhaṃ na labheyyā’’ti tattha bhagavato avāsāya parisakkantā ‘‘imasmiṃ gāme aññattha udakaṃ natthi, amuṃ udapānaṃ aparibhogaṃ karissāma, evaṃ samaṇo gotamo sasāvako imaṃ gāmaṃ na pavisissatī’’ti sammantayitvā sabbe gāmavāsino sattāhassa udakaṃ gahetvā cāṭiādīni pūretvā udapānaṃ tiṇena ca bhusena ca pidahiṃsu.

Then the Thūṇeyyakā, who were displeased with the Triple Gem and afflicted by avarice, heard of the Buddha’s arrival and thought, "If the ascetic Gotama, with his disciples, enters this village and stays for two or three days, he will surely win over all these people to his teaching. Then the brahminical custom will not gain a foothold." Attempting to prevent the Buddha from staying there, they conferred, "There is no other water in this village. We will make that well unusable. In this way, the ascetic Gotama, with his disciples, will not enter this village." Having thus resolved, all the villagers took water for seven days, filled their pots and other vessels, and covered the well with grass and chaff.

Bấy giờ, những người dân Thūṇā, không có lòng tin vào Tam Bảo và bị chi phối bởi sự keo kiệt, khi nghe tin Đức Thế Tôn sắp đến, họ bàn bạc rằng: “Nếu Sa-môn Gotama cùng các đệ tử vào làng này và ở lại hai ba ngày, Ngài sẽ khiến tất cả dân làng này nghe theo lời Ngài, và như vậy giáo pháp của Bà-la-môn sẽ không còn được duy trì.” Để ngăn Đức Thế Tôn ở lại đó, họ nói: “Trong làng này không có nước ở nơi nào khác, chúng ta sẽ làm cho cái giếng đó không thể sử dụng được. Như vậy, Sa-môn Gotama cùng các đệ tử sẽ không vào làng này.” Sau khi bàn bạc, tất cả dân làng đã lấy đủ nước dùng cho bảy ngày, đổ đầy vào các chum vại, rồi lấp giếng bằng cỏ và vỏ trấu.

Tena vuttaṃ – ‘‘udapānaṃ tiṇassa ca bhusassa ca yāva mukhato pūresuṃ, ‘mā te muṇḍakā samaṇakā pānīyaṃ apaṃsū’’’ti.

Therefore, it is stated: "They filled the well with grass and chaff up to its mouth, (thinking) 'May those shaven-headed ascetics not get water!'"

Do đó, có lời rằng: “Họ đã lấp đầy giếng nước bằng cỏ và vỏ trấu đến miệng giếng, (với ý nghĩ): ‘Đừng để những Sa-môn đầu trọc đó uống nước.’”

1455

Tattha muṇḍakā samaṇakāti muṇḍe ‘‘muṇḍā’’ti samaṇe ‘‘samaṇā’’ti vattuṃ vaṭṭeyya, te pana khuṃsanādhippāyena hīḷentā evamāhaṃsu.

There, muṇḍakā samaṇakā: While it would be proper to call shaven-headed ones "muṇḍā" and ascetics "samaṇā," they spoke thus, insulting them with the intention to scorn.

Trong đó, muṇḍakā samaṇakā có nghĩa là đáng lẽ phải gọi những người đầu trọc là “muṇḍā” (đầu trọc) và các Sa-môn là “samaṇā” (Sa-môn), nhưng họ đã nói như vậy với ý định miệt thị và khinh bỉ.

Māti paṭisedhe, mā apaṃsu mā piviṃsūti attho.

Mā is a prohibitive particle; it means, "May they not draw (water), may they not drink."

Mā là từ phủ định, nghĩa là “chớ uống, đừng uống.”

Maggā okkammāti maggato apasakkitvā.

Turning aside from the path means moving away from the path.

Maggā okkammā có nghĩa là rời khỏi con đường.

Etamhāti yo udapāno tehi tathā kato, tameva niddisanto āha.

From that – referring to the well that had been treated in such a way by them, he said this, indicating that very well.

Etamhā là lời chỉ định cái giếng đã bị họ làm như vậy.

Kiṃ pana bhagavā tesaṃ brāhmaṇānaṃ vippakāraṃ anāvajjitvā evamāha – ‘‘etamhā udapānā pānīyaṃ āharā’’ti, udāhu āvajjitvā jānantoti?

Did the Blessed One say, "Bring water from that well," without considering the brahmins' mischief, or did he say it knowing (it)?

Có phải Đức Thế Tôn đã nói: “Hãy lấy nước từ giếng này” mà không chú ý đến hành động sai trái của các Bà-la-môn đó, hay Ngài đã biết và nói vậy?

Jānanto eva bhagavā attano buddhānubhāvaṃ pakāsetvā te dametvā nibbisevane kātuṃ evamāha, na pānīyaṃ pātukāmo.

The Blessed One, knowing (their mischief), said this to reveal his Buddha-power and to tame them, making them free from vexation; he did not say it because he wished to drink water.

Đức Thế Tôn biết rõ và nói như vậy để hiển lộ Phật lực của mình, thuần phục họ và khiến họ không còn kiêu mạn, chứ không phải vì muốn uống nước.

Tenevettha mahāparinibbānasutte viya ‘‘pipāsitosmī’’ti (dī. ni. 2.191) na vuttaṃ.

Therefore, it is not stated here, "I am thirsty," as in the Mahāparinibbāna Sutta.

Vì lẽ đó, ở đây không nói “Ta khát nước” như trong Kinh Đại Bát Niết Bàn.

Dhammabhaṇḍāgāriko pana satthu ajjhāsayaṃ ajānanto thūṇeyyakehi kataṃ vippakāraṃ ācikkhanto ‘‘idāni so, bhante’’tiādimāha.

However, the Dhamma-treasurer (Ven. Ānanda), not knowing the Master's intention, spoke of the mischief done by the Thūṇeyyakās, saying, "Now, Venerable Sir..." and so on.

Tuy nhiên, Tôn giả Ānanda, người giữ kho Pháp, không hiểu ý của Đức Bổn Sư, đã kể lại hành động sai trái của dân Thūṇā bằng lời: “Bạch Thế Tôn, bây giờ…” và vân vân.

1456

Tattha idānīti adhunā, amhākaṃ āgamanavelāyamevāti attho.

There, idāni means now, at the very time of our arrival.

Trong đó, idāni có nghĩa là bây giờ, tức là ngay lúc chúng con đến.

Eso, bhante, udapānoti paṭhanti.

Some (teachers) read it as, "This, Venerable Sir, is the well."

Họ đọc là Eso, bhante, udapāno.

Thero dvikkhattuṃ paṭikkhipitvā tatiyavāre ‘‘na kho tathāgatā tikkhattuṃ paccanīkā kātabbā, kāraṇaṃ diṭṭhaṃ bhavissati dīghadassinā’’ti mahārājadattiyaṃ bhagavato pattaṃ gahetvā udapānaṃ agamāsi.

The elder (Ven. Ānanda), having refused twice, thought on the third occasion, "Tathāgatas should not be thwarted three times. The far-seeing One must have seen a reason." So, taking the Blessed One’s bowl, he went to the well.

Vị Trưởng lão đã từ chối hai lần, đến lần thứ ba, Ngài nghĩ: “Các Như Lai không nên bị chống đối ba lần; chắc chắn có một lý do mà bậc có tầm nhìn xa đã thấy,” rồi cầm bát của Đức Thế Tôn và đi đến giếng nước.

Gacchante there udapāne udakaṃ paripuṇṇaṃ hutvā uttaritvā samantato sandati, sabbaṃ tiṇaṃ bhusañca uplavitvā sayameva apagacchi.

As the elder went, water in the well filled up, overflowed, and flowed all around, and all the grass and chaff floated up and went away by themselves.

Khi vị Trưởng lão đến, nước trong giếng đã đầy tràn và chảy lan ra xung quanh, tất cả cỏ và vỏ trấu đều nổi lên và tự động trôi đi.

Tena ca sandamānena salilena uparūpari vaḍḍhantena tasmiṃ gāme sabbeva pokkharaṇīādayo jalāsayā visukkhā paripūriṃsu, tathā parikhākusubbhaninnādīni ca.

And by that flowing water, which surged higher and higher, all the ponds and other reservoirs in that village, which had been dried up, became full; likewise, the moats, ditches, and low-lying areas.

Với dòng nước chảy tràn đó, dâng lên ngày càng cao, tất cả các ao hồ và các nguồn nước khác trong làng, vốn đã khô cạn, đều đầy trở lại, cũng như các hào rãnh, hố sâu và các vùng trũng khác.

Sabbo gāmappadeso mahoghena ajjhotthaṭo mahāvassakāle viya ahosi.

The entire village area was overwhelmed by a great flood, as if in the midst of heavy rains.

Toàn bộ khu vực làng trở nên ngập lụt như trong mùa mưa lớn.

Kumuduppalapadumapuṇḍarīkādīni jalajapupphāni tattha tattha ubbhijjitvā vikasamānāni udakaṃ sañchādiṃsu.

Aquatic flowers such as kumuda, uppala, paduma, and puṇḍarīka blossomed here and there, covering the water.

Các loài hoa sen như kumuda, uppala, paduma, puṇḍarīka, v.v., mọc lên và nở rộ khắp nơi, che phủ mặt nước.

Saresu haṃsakoñcacakkavākakāraṇḍavabakādayā e udakasakuṇikā vassamānā tattha tattha vicariṃsu.

Aquatic birds like geese, cranes, cakkavāka, kāraṇḍava, and herons dwelled and moved about in the ponds here and there.

Trong các hồ, các loài chim nước như ngỗng, sếu, uyên ương, vịt trời, cò, v.v., bay lượn và dạo chơi khắp nơi.

Thūṇeyyakā taṃ mahoghaṃ tathā uttarantaṃ samantato vīcitaraṅgasamākulaṃ pariyantato samuṭṭhahamānaṃ ruciraṃ pheṇabubbuḷakaṃ disvā acchariyabbhutacittajātā evaṃ sammantesuṃ ‘‘mayaṃ samaṇassa gotamassa udakupacchedaṃ kātuṃ vāyamimhā, ayaṃ pana mahogho tassa āgamanakālato paṭṭhāya evaṃ abhivaḍḍhati, nissaṃsayaṃ kho ayaṃ tassa iddhānubhāvo.

The Thūṇeyyakās, seeing that great flood overflowing, agitated by waves all around, and with beautiful foam bubbles rising from its edges, were filled with astonishment and wonder. They deliberated thus: "We tried to cut off the water supply for the ascetic Gotama, but this great flood has increased ever since his arrival. Doubtless, this is his spiritual power.

Những người dân Thūṇā nhìn thấy dòng nước lớn dâng cao như vậy, với sóng nước cuộn trào khắp nơi và bọt nước đẹp đẽ nổi lên từ các bờ, họ vô cùng kinh ngạc và bàn bạc với nhau rằng: “Chúng ta đã cố gắng cắt đứt nguồn nước của Sa-môn Gotama, nhưng dòng nước lớn này lại dâng lên như vậy kể từ khi Ngài đến. Chắc chắn đây là thần thông của Ngài.

Mahiddhiko hi so mahānubhāvo.

For he is indeed mighty and powerful.

Thật vậy, Ngài là bậc có đại thần thông, đại uy lực.

Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yathā yaṃ mahogho uṭṭhahitvā amhākaṃ gāmampi otthareyya.

It is indeed a possibility that a great flood, having arisen, might inundate even our village.

Có thể xảy ra trường hợp dòng nước lớn này sẽ dâng lên và nhấn chìm cả làng của chúng ta.

Handa mayaṃ samaṇaṃ gotamaṃ upasaṅkamitvā payirupāsitvā accayaṃ desentā khamāpeyyāmā’’ti.

Come, let us approach the ascetic Gotama, attend upon him, confess our fault, and ask for his forgiveness."

Vậy thì, chúng ta hãy đến gặp Sa-môn Gotama, hầu hạ Ngài, sám hối lỗi lầm của chúng ta và cầu xin Ngài tha thứ.”

1457

Te sabbeva ekajjhāsayā hutvā saṅghasaṅghī gaṇībhūtā gāmato nikkhamitvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu.

All of them, having become of one mind, forming groups and companies, departed from the village and approached the Blessed One.

Tất cả họ, đồng tâm hiệp ý, cùng nhau thành từng nhóm rời làng và đi đến nơi Đức Thế Tôn đang ở.

Upasaṅkamitvā appekacce bhagavato pāde sirasā vandiṃsu, appekacce añjaliṃ paṇāmesuṃ, appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu, appekacce tuṇhībhūtā nisīdiṃsu, appekacce nāmagottaṃ sāvesuṃ.

Having approached, some bowed their heads at the Blessed One’s feet; some saluted with clasped hands; some exchanged greetings with the Blessed One; some sat down in silence; some announced their names and clans.

Sau khi đến, một số người đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu, một số người chắp tay vái chào, một số người chào hỏi Đức Thế Tôn một cách thân mật, một số người im lặng ngồi xuống, một số người xưng tên và dòng họ của mình.

Evaṃ pana katvā sabbeva ekamantaṃ nisīditvā ‘‘idha mayaṃ, bho gotama, bhoto ceva gotamassa gotamasāvakānañca udakappaṭisedhaṃ kārayimha, amukasmiṃ udapāne tiṇañca bhusañca pakkhipimha.

Having done so, all sat down to one side and said: "Here, venerable Gotama, we obstructed the water supply for both you, Gotama, and your disciples, and we threw grass and chaff into a certain well.

Sau khi làm như vậy, tất cả họ ngồi xuống một bên và thưa: “Kính bạch Gotama, chúng con đã ngăn cấm nước đối với Gotama và các đệ tử của Ngài, chúng con đã bỏ cỏ và vỏ trấu vào cái giếng kia.

So pana udapāno acetanopi samāno sacetano viya bhoto guṇaṃ jānanto viya sayameva sabbaṃ tiṇaṃ bhusaṃ apanetvā suvisuddho jāto, sabbopi cettha ninnappadeso mahatā udakoghena paripuṇṇo ramaṇīyova jāto, udakūpajīvino sattā parituṭṭhā.

But that well, though insentient, became as if sentient, as if knowing your virtues, and by itself removed all the grass and chaff, becoming perfectly pure. All the low-lying areas here became full of a great flood of water and are now delightful, and the creatures dependent on water are delighted.

Nhưng cái giếng đó, dù vô tri, lại như có tri giác, như biết được đức hạnh của Ngài, đã tự mình loại bỏ tất cả cỏ và vỏ trấu, trở nên trong sạch. Tất cả các vùng trũng ở đây đều đầy ắp dòng nước lớn, trở nên đẹp đẽ. Các loài chúng sinh sống nhờ nước đều rất hoan hỷ.

Mayaṃ pana manussāpi samānā bhoto guṇe na jānimha, ye mayaṃ evaṃ akarimha, sādhu no bhavaṃ gotamo tathā karotu, yathāyaṃ mahogho imaṃ gāmaṃ na otthareyya, accayo no accagamā yathābālaṃ, taṃ no bhavaṃ gotamo accayaṃ paṭiggaṇhātu anukampaṃ upādāyā’’ti accayaṃ desesuṃ.

But we, though human beings, did not know your virtues, and so we acted as we did. May the venerable Gotama act in such a way that this great flood does not inundate this village. A fault has indeed overcome us, as befits fools. May the venerable Gotama accept our fault out of compassion." Thus they confessed their fault.

Còn chúng con, dù là con người, lại không biết được đức hạnh của Ngài, nên đã làm như vậy. Kính xin Gotama hãy làm sao để dòng nước lớn này không nhấn chìm làng của chúng con. Lỗi lầm của chúng con đã xảy ra như những kẻ ngu si, kính xin Gotama vì lòng từ bi mà chấp nhận sự sám hối của chúng con.” Họ đã sám hối lỗi lầm của mình như vậy.

Bhagavāpi ‘‘taggha tumhe accayo accagamā yathābālaṃ, taṃ vo mayaṃ paṭiggaṇhāma āyatiṃ saṃvarāyā’’ti tesaṃ accayaṃ paṭiggahetvā pasannacittataṃ ñatvā uttari ajjhāsayānurūpaṃ dhammaṃ desesi.

The Blessed One also said, "Indeed, a fault has overcome you, as befits fools. We accept it for your future restraint." Having accepted their fault and knowing their trusting minds, he taught them Dhamma further, in accordance with their inclination.

Đức Thế Tôn cũng nói: “Thật vậy, lỗi lầm của các con đã xảy ra như những kẻ ngu si. Chúng ta chấp nhận sự sám hối đó của các con để các con có thể tự kiềm chế trong tương lai.” Sau khi chấp nhận sự sám hối của họ và biết được tâm trạng hoan hỷ của họ, Ngài đã thuyết pháp phù hợp với ý nguyện cao cả của họ.

Te bhagavato dhammadesanaṃ sutvā pasannacittā saraṇādīsu patiṭṭhitā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā pakkamiṃsu.

Having heard the Blessed One's Dhamma discourse, with minds filled with confidence, they established themselves in the refuges and so forth, bowed to the Blessed One, circumambulated him clockwise, and departed.

Sau khi nghe Đức Thế Tôn thuyết pháp, họ với tâm hoan hỷ, đã quy y Tam Bảo và trở về, đảnh lễ Đức Thế Tôn và đi nhiễu quanh Ngài.

Tesaṃ pana āgamanato puretaraṃyeva āyasmā ānando taṃ pāṭihāriyaṃ disvā acchariyabbhutacittajāto pattena pānīyaṃ ādāya bhagavato upanāmetvā taṃ pavattiṃ ārocesi.

Even before their arrival, Venerable Ānanda, having seen that miracle, was filled with wonder and amazement. He took water in the bowl, offered it to the Blessed One, and reported that event.

Trước khi họ đến, Tôn giả Ānanda đã nhìn thấy phép lạ đó, với tâm trạng kinh ngạc và hoan hỷ, đã lấy nước bằng bát và dâng lên Đức Thế Tôn, rồi kể lại sự việc đó.

Tena vuttaṃ – ‘‘evaṃ, bhanteti kho āyasmā ānando’’tiādi.

Therefore it was said: " "Yes, venerable sir," said Venerable Ānanda" and so on.

Do đó, có lời rằng: “Thưa Thế Tôn, Tôn giả Ānanda đã…” và vân vân.

1458

Tattha mukhato ovamitvāti sabbaṃ taṃ tiṇādiṃ mukhena chaḍḍetvā.

Here, mukhato ovamitvā means having expelled all that grass and so forth through the mouth.

Trong đó, mukhato ovamitvā có nghĩa là nhả tất cả cỏ và các thứ khác ra khỏi miệng.

Vissandanto maññeti pubbe dīgharajjukena udapānena ussiñcitvā gahetabbaudakogho bhagavato pattaṃ gahetvā therassa gatakāle mukhena vissandanto viya samatittiko kākapeyyo hutvā aṭṭhāsi.

Vissandanto maññe means that the water, which previously had to be drawn with a long rope, became brimful and accessible to crows, as if overflowing from the mouth of the well when the Elder took the Blessed One's bowl and approached it.

Vissandanto maññe có nghĩa là dòng nước trước đây phải dùng dây dài để múc lên, khi vị Trưởng lão cầm bát của Đức Thế Tôn đến, nó như thể tự tràn ra từ miệng giếng, trở nên đầy ắp ngang miệng và đủ để chim quạ uống.

Idañca therassa gatakāle udakappavattiṃ sandhāya vuttaṃ.

This was said with reference to the occurrence of water when the Elder approached.

Điều này được nói đến để chỉ sự kiện nước xảy ra khi vị Trưởng lão đến.

Tato paraṃ pana pubbe vuttanayena tasmiṃ gāme sakalaṃ ninnaṭṭhānaṃ udakena paripuṇṇaṃ ahosīti.

After that, however, as stated before, all the low-lying areas in that village became filled with water.

Sau đó, như đã nói trước đây, toàn bộ vùng trũng trong làng đó đã đầy nước.

Ayaṃ paniddhi na buddhānaṃ adhiṭṭhānena, nāpi devānubhāvena, atha kho bhagavato puññānubhāvena parittadesanatthaṃ rājagahato vesāligamane viya.

This psychic power was not due to the Buddha's determination, nor to the power of devas, but rather to the power of the Blessed One's merit, just as when he went from Rājagaha to Vesālī to teach the Paritta.

Tuy nhiên, thần thông này không phải do sự quyết định của chư Phật, cũng không phải do uy lực của chư thiên, mà chính là do phước báu của Đức Thế Tôn, giống như việc Ngài đi từ Rājagaha đến Vesālī để thuyết Pháp bảo hộ (Paritta).

Keci pana ‘‘thūṇeyyakānaṃ bhagavati pasādajananatthaṃ tesaṃ atthakāmāhi devatāhi kata’’nti.

Some say, "It was done by devas who desired their welfare, to inspire faith in the Blessed One among the people of Thuṇa."

Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Điều này được thực hiện bởi các vị thiên nhân mong muốn lợi ích cho dân làng Thūṇa, để tạo niềm tin nơi Đức Thế Tôn cho họ.”

Apare ‘‘udapānassa heṭṭhā vasanakanāgarājā evamakāsī’’ti.

Others say, "The Nāga king residing beneath the well did it."

Những người khác nói: “Vị vua nāga sống dưới giếng nước đã làm điều này.”

Sabbaṃ taṃ akāraṇaṃ, yathā bhagavato puññānubhāvenayeva tathā udakuppattiyā paridīpitattā.

All that is without cause, because the production of water in that manner is stated in the verse to be solely due to the power of the Blessed One's merit.

Tất cả những điều đó đều không có căn cứ, vì trong bài kệ đã được giải thích rằng nước xuất hiện là do phước báu của Đức Thế Tôn.

1459

Etamatthaṃ viditvāti etaṃ adhiṭṭhānena vinā attanā icchitanipphattisaṅkhātaṃ atthaṃ sabbākārato viditvā tadatthadīpanaṃ imaṃ udānaṃ udānesi.

Etamatthaṃ viditvā means having fully understood this matter, which is the accomplishment of what was desired without a specific act of determination, he uttered this Udāna to elucidate that meaning.

Sau khi biết được điều này – Sau khi biết rõ mọi phương diện của sự việc này, tức là sự thành tựu điều mình mong muốn mà không cần sự quyết định, Đức Thế Tôn đã nói lên lời cảm hứng (udāna) này để làm sáng tỏ ý nghĩa đó.

1460

Tattha kiṃ kayirā udapānena, āpā ce sabbadā siyunti yassa sabbakālaṃ sabbattha ca āpā ce yadi siyuṃ yadi upalabbheyyuṃ yadi ākaṅkhāmattapaṭibaddho, tesaṃ lābho, tena udapānena kiṃ kayirā kiṃ kareyya, kiṃ payojananti attho.

Here, kiṃ kayirā udapānena, āpā ce sabbadā siyu means: what would one do with a well, what would be the purpose, if water were always available everywhere, if its acquisition were dependent only on one's wish?

Trong đó, giếng nước dùng để làm gì, nếu luôn có nước? có nghĩa là: nếu một người luôn có nước ở khắp mọi nơi, nếu có thể tìm thấy nước, nếu việc có nước chỉ phụ thuộc vào ý muốn, thì giếng nước đó dùng để làm gì, mục đích là gì?

Taṇhāya mūlato chetvā, kissa pariyesanaṃ careti yāya taṇhāya vinibaddhā sattā akatapuññā hutvā icchitālābhadukkhena vihaññanti, tassā taṇhāya mūlaṃ, mūle vā chinditvā ṭhito mādiso sabbaññubuddho kissa kena kāraṇena pānīyapariyesanaṃ, aññaṃ vā paccayapariyesanaṃ careyya.

Taṇhāya mūlato chetvā, kissa pariyesanaṃ care means: having cut off craving at its root, for what reason would a Buddha like me, who has cut off craving at its root—that craving by which beings, not having done merit, are afflicted with the suffering of not obtaining what they desire—seek water or any other requisites?

Sau khi nhổ tận gốc tham ái, còn tìm kiếm gì nữa? – Tham ái trói buộc chúng sinh khiến họ không tạo được phước báu, phải chịu khổ vì không đạt được điều mong muốn. Một vị Phật Toàn Giác như Ta, sau khi nhổ tận gốc rễ tham ái, hoặc chặt đứt tham ái ngay tại gốc rễ, thì vì lý do gì mà phải tìm kiếm nước uống, hay tìm kiếm các vật dụng khác?

‘‘Mūlato chettā’’tipi paṭhanti, taṇhāya mūlaṃ mūleyeva vā chedakoti attho.

Some also read "mūlato chettā"; the meaning is: the one who cuts off craving, or cuts off at the root.

Cũng có bản đọc là “Mūlato chettā” (người chặt đứt từ gốc rễ), nghĩa là người chặt đứt tham ái ngay tại gốc rễ.

Atha vā mūlato chettāti mūlato paṭṭhāya taṇhāya chedako.

Alternatively, mūlato chettā means the one who cuts off craving starting from the root.

Hoặc mūlato chettā nghĩa là người chặt đứt tham ái từ gốc.

Idaṃ vuttaṃ hoti – yo bodhiyā mūlabhūtamahāpaṇidhānato paṭṭhāya aparimitaṃ sakalaṃ puññasambhāraṃ attano acintetvā lokahitatthameva pariṇāmanavasena paripūrento mūlato pabhuti taṇhāya chettā, so taṇhāhetukassa icchitālābhassa abhāvato kissa kena kāraṇena udakapariyesanaṃ careyya, ime pana thūṇeyyakā andhabālā imaṃ kāraṇaṃ ajānantā evamakaṃsūti.

This is what is meant: A Omniscient Buddha, who, starting from the great aspiration that was the root of his Awakening, perfected all the immeasurable accumulations of merit by directing them solely for the welfare of the world, thereby cutting off craving from its very root. Since there is no failure to obtain desired objects due to craving for such a one, for what reason would he seek water or any other requisites? But these foolish Thuṇeyyakā, not knowing this fact, acted in this manner.

Điều này có nghĩa là: Một vị Phật Toàn Giác, từ khi phát đại nguyện giác ngộ (bodhi) làm nền tảng, đã tích lũy vô lượng phước báu mà không nghĩ cho bản thân, chỉ vì lợi ích của chúng sinh, và đã chặt đứt tham ái từ gốc rễ. Vì không còn sự không đạt được điều mong muốn do tham ái gây ra, nên vì lý do gì mà Ngài phải đi tìm nước? Còn những người dân Thūṇa này, vì ngu si mê muội, không hiểu được điều này nên đã làm như vậy.

1461

Navamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

The commentary on the ninth discourse is concluded.

Lời giải thích bài kinh thứ chín đã xong.

1462

Table of Contents

6. Jaccandhavaggo

6. The Chapter on the Blind by Birth

6. Phẩm Người Mù Bẩm Sinh

1. Āyusaṅkhārossajjanasuttavaṇṇanā

1. Discourse on the Renunciation of the Life-Span

1. Lời bình về Kinh Xả Thọ Hành

2. Sattajaṭilasuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Sattajaṭila Sutta

2. Lời chú giải bài kinh Sattajaṭila

3. Paccavekkhaṇasuttavaṇṇanā

3. Explanation of the Paccavekkhaṇa Sutta

3. Chú giải Sutta Paccavekkhaṇa

4. Paṭhamanānātitthiyasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the First Nānātitthiya Sutta

4. Chú giải bài kinh Nānātitthiya thứ nhất

5. Dutiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Second Nānātitthiya Sutta

5. Chú giải về Đệ nhị Nanātitthiya Sutta

6. Tatiyanānātitthiyasuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Third Nānātitthiya Sutta

6. Giải thích bài kinh thứ ba về các ngoại đạo

7. Subhūtisuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Subhūti Sutta

7. Giải thích bài kinh Subhūti

8. Gaṇikāsuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Gaṇikā Sutta

8. Giải thích bài kinh Gaṇikā

9. Upātidhāvantisuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Upātidhāvantī Sutta

9. Giải thích bài kinh Upātidhāvanti

10. Uppajjantisuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Uppajjanti Sutta

10. Chú giải kinh Uppajjanti

7. Cūḷavaggo

7. Cūḷavagga

7. Phẩm Cūḷa

1. Paṭhamalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

1. Commentary on the First Lakuṇḍakabhaddiya Sutta

1. Lời bình giải về bài kinh Paṭhamalakuṇḍakabhaddiya

2. Dutiyalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

2. Commentary on the Second Lakuṇḍakabhaddiya Sutta

2. Chú giải bài kinh Lakuṇḍakabhaddiya thứ hai

3. Paṭhamasattasuttavaṇṇanā

3. Commentary on the First Satta Sutta

3. Chú giải bài kinh Chúng sinh thứ nhất

4. Dutiyasattasuttavaṇṇanā

4. Commentary on the Second Satta Sutta

4. Chú giải bài kinh thứ hai về chúng sanh

5. Aparalakuṇḍakabhaddiyasuttavaṇṇanā

5. Commentary on the Aparalakuṇḍakabhaddiya Sutta

5. Chú giải bài kinh Aparalakuṇḍakabhaddiya

6. Taṇhāsaṅkhayasuttavaṇṇanā

6. Commentary on the Taṇhāsaṅkhaya Sutta

6. Chú giải bài kinh Taṇhāsaṅkhaya

7. Papañcakhayasuttavaṇṇanā

7. Commentary on the Papañcakhaya Sutta

7. Chú giải bài kinh Papañcakhaya

8. Kaccānasuttavaṇṇanā

8. Commentary on the Kaccāna Sutta

8. Chú giải bài kinh Kaccāna

9. Udapānasuttavaṇṇanā

9. Commentary on the Udapāna Sutta

9. Chú giải kinh Udapāna

10. Utenasuttavaṇṇanā

10. Commentary on the Utena Sutta

10. Lời giải thích bài kinh Utena

Settings