25. Pañcame ekadhammaṃ atītassāti kā uppatti?
25. In the fifth (Sutta), what was the origin of ekadhammaṃ atītassā (for one who has transgressed a single Dhamma)?
Trong kinh thứ năm, ekadhammaṃ atītassā (đối với người đã vượt qua một pháp) – sự kiện gì đã xảy ra?
Bhagavato bhikkhusaṅghassa ca mahālābhasakkāro uppajji, titthiyānaṃ parihāyi.
Great gain and honor arose for the Blessed One and the Sangha of bhikkhus, while they declined for the sectarians.
Đức Thế Tôn và Tăng đoàn đã nhận được nhiều lợi lộc và sự tôn kính, trong khi các ngoại đạo thì suy giảm.
Te hatalābhasakkārā nippabhā nittejā issāpakatā ciñcamāṇavikaṃ nāma paribbājikaṃ uyyojesuṃ – ‘‘ehi, tvaṃ bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ abhūtena abbhācikkhassū’’ti.
Deprived of gain and honor, powerless, dispirited, and overcome by envy, they incited a female ascetic named Ciñcamāṇavikā, saying, "Come, sister, falsely accuse the recluse Gotama."
Bị mất lợi lộc và sự tôn kính, trở nên mờ nhạt và yếu kém, do ganh tị, họ đã xúi giục một nữ du sĩ tên là Ciñcamāṇavikā (Chinchamanavika): ‘‘Này cô em, hãy đến và vu khống Sa-môn Gotama bằng những lời không thật.’’
Sā bhagavantaṃ catuparisamajjhe dhammaṃ desentaṃ upagantvā abhūtena abbhācikkhitvā sakkenassā abhūtabhāve pakāsite mahājanena ‘‘dhī kāḷakaṇṇī’’ti vihārato nikkaḍḍhāpitā pathaviyā vivare dinne avīcijālānaṃ indhanaṃ hutvāva avīciniraye nibbatti, bhiyyosomattāya titthiyānaṃ lābhasakkāro parihāyi.
Having approached the Blessed One while he was teaching the Dhamma in the midst of the four assemblies, and having falsely accused him, her falsehood was exposed by Sakka (Indra). Expelled from the monastery by the great populace with cries of "Fie, you black-faced wretch!", and as the earth opened up, she became fuel for the Avīci flames and was reborn in Avīci hell, and the gain and honor of the sectarians declined even further.
Khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp giữa bốn chúng hội, cô ta đã đến và vu khống Ngài bằng những lời không thật. Sau khi Sakka (Đế Thích) làm lộ rõ sự giả dối của cô ta, cô ta bị đại chúng la mắng ‘‘Đồ tiện nữ xấu xa!’’ và bị đuổi ra khỏi tịnh xá. Mặt đất nứt ra, cô ta rơi xuống, trở thành mồi lửa cho ngọn lửa địa ngục Avīci và tái sinh vào địa ngục Avīci. Lợi lộc và sự tôn kính của các ngoại đạo càng suy giảm hơn nữa.
Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, ciñcamāṇavikā evaṃ uḷāraguṇaṃ aggadakkhiṇeyyaṃ sammāsambuddhaṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattā’’ti.
The bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall, saying, "Friends, Ciñcamāṇavikā, by falsely reviling the Fully Awakened One, who possessed such exalted virtues and was worthy of the highest offerings, met with great destruction."
Các Tỳ-khưu đã khởi xướng một cuộc đàm luận trong pháp đường: ‘‘Thưa các Hiền giả, nữ du sĩ Ciñcamāṇavikā đã vu khống Đức Chánh Đẳng Chánh Giác, bậc có những phẩm hạnh cao quý và đáng được cúng dường tối thượng như vậy, bằng những lời không thật, và đã phải chịu một sự hủy diệt lớn lao!’’
Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi sā maṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattāyevā’’ti mahāpadumajātakampi vitthāretvā upari dhammaṃ desento imissā aṭṭhuppattiyā ‘‘ekadhammaṃ atītassā’’ti idaṃ suttaṃ desesi.
The Teacher, having arrived and asked, "What is the subject of your current discussion, bhikkhus?", and when told, "This is it, venerable sir," said, "Bhikkhus, it is not only now; in the past too, she falsely reviled me and met with great destruction." Having then elaborated on the Mahāpaduma Jātaka, and intending to teach the Dhamma further, He delivered this Sutta, "ekadhammaṃ atītassā" (for one who has transgressed a single Dhamma), in connection with this incident.
Đức Bổn Sư đến, hỏi: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi đàm luận chuyện gì?’’ Khi được thưa: ‘‘Chuyện này, thưa Ngài’’, Ngài nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, không chỉ bây giờ, mà ngay cả trong quá khứ, cô ta cũng đã vu khống Ta bằng những lời không thật và phải chịu một sự hủy diệt lớn lao.’’ Sau khi kể rộng Đại Bát Niết Bàn Jātaka, Ngài tiếp tục thuyết pháp, và với sự kiện khởi nguyên này, Ngài đã thuyết bài kinh ‘‘ekadhammaṃ atītassā’’ này.
Tattha ekadhammanti ekaṃ vacīsaccasaṅkhātaṃ dhammaṃ.
Therein, ekadhammaṃ (a single Dhamma) means one Dhamma, which is truthfulness in speech.
Ở đây, ekadhammaṃ (một pháp) là một pháp được gọi là lời chân thật (vacīsaccasaṅkhātaṃ).
Atītassāti yā sā aṭṭha anariyavohāre vajjetvā aṭṭhasu ariyavohāresu patiṭṭhāpanatthaṃ ‘‘saccaṃ, bhaṇe, nālika’’nti ariyehi ṭhapitā mariyādā, taṃ atikkamitvā ṭhitassa.
Atītassā (for one who has transgressed) means for one who has overstepped the boundary established by the noble ones—"Speak the truth, friend, no falsehood"—for the sake of establishing eight noble modes of speech by avoiding eight ignoble ones.
Atītassā (đối với người đã vượt qua) là đối với người đã vượt qua giới hạn (mariyādā) mà các bậc Thánh đã đặt ra để tránh tám lối nói phi Thánh và thiết lập tám lối nói Thánh, tức là ‘‘Này bạn, hãy nói thật, đừng nói dối’’.
Puriso eva puggaloti purisapuggalo, tassa.
A man is indeed a person, thus purisapuggalo (a human being); for him.
Người nam chính là cá nhân (puggalo), đó là của purisapuggalo (cá nhân nam).
Akaraṇīyanti kātuṃ asakkuṇeyyaṃ.
Akaraṇīyaṃ (not to be done) means impossible to do.
Akaraṇīyaṃ (không thể làm) là điều không thể thực hiện.
Sampajānamusāvādī hi puggalo kiñci pāpakammaṃ katvā ‘‘idaṃ nāma tayā kata’’nti vutte ‘‘na mayā kata’’nti musāvādeneva pariharissati.
Indeed, a person who intentionally speaks falsehood, having committed some evil deed, when told, "You have done this," will evade it with a lie, saying, "I did not do it."
Một người nói dối có ý thức (sampajānamusāvādī) khi đã làm một việc ác nào đó, và khi bị nói: ‘‘Việc này là do bạn làm’’, sẽ chối bỏ bằng lời nói dối: ‘‘Tôi không làm’’.
Evañca paṭipajjanto kiñci pāpakammaṃ karotiyeva, na tattha lajjati saccamariyādāya samatikkantattā.
Acting thus, he keeps committing evil deeds and feels no shame in it, because he has transgressed the boundary of truth.
Và khi hành xử như vậy, người đó vẫn tiếp tục làm điều ác, không hề xấu hổ vì đã vượt qua giới hạn của sự thật.
Tena vuttaṃ ‘‘katamaṃ ekadhammaṃ, yadidaṃ, bhikkhave, sampajānamusāvādo’’ti.
Therefore, it was said, "Which single Dhamma? That, bhikkhus, is intentional falsehood."
Vì thế, đã nói: ‘‘Pháp nào là một pháp? Đó là, này các Tỳ-khưu, lời nói dối có ý thức (sampajānamusāvādo).’’
Gāthāyaṃ musāvādissāti musā abhūtaṃ atacchaṃ paresaṃ viññāpanavasena vadanasīlassa.
In the verse, musāvādissā (for one who speaks falsehood) means for one whose habit is to speak what is false, untrue, and incorrect, with the intention of making others believe it.
Trong bài kệ, musāvādissā (của người nói dối) là của người có thói quen nói lời dối trá (musā), không thật (abhūtaṃ), không đúng (atacchaṃ), với ý định làm cho người khác hiểu sai.
Yassa dasasu vacanesu ekampi saccaṃ natthi, evarūpe vattabbameva natthi.
For a person for whom not even one of ten words is true, there is simply nothing left to say about such a person (regarding their evil).
Đối với người mà trong mười lời nói không có lấy một lời thật, thì không có gì để nói về loại người đó.
Jantunoti sattassa.
Jantuno (of a being) means of a sentient being.
Jantuno (của chúng sinh) là của một hữu tình.
Satto hi jāyanaṭṭhena ‘‘jantū’’ti vuccati.
A being is called "jantū" because of the meaning of being born.
Hữu tình được gọi là ‘‘jantu’’ (chúng sinh) vì bản chất của sự sinh khởi (jāyanaṭṭhena).
Vitiṇṇaparalokassāti vissaṭṭhaparalokassa.
Vitiṇṇaparalokassā (for one who has abandoned the other world) means for one who has given up the other world.
Vitiṇṇaparalokassā (của người đã từ bỏ thế giới bên kia) là của người đã từ bỏ thế giới bên kia (vissaṭṭhaparalokassa).
Īdiso hi manussasampatti devalokasampatti avasāne nibbānasampattīti imā tissopi sampattiyo na passati.
Such a person does not see these three attainments: human prosperity, divine prosperity, and finally, Nibbāna prosperity.
Một người như vậy không thấy được ba loại thành tựu này: thành tựu về con người, thành tựu về cõi trời, và cuối cùng là thành tựu Niết Bàn.
Natthi pāpanti tassa tādisassa idaṃ nāma pāpaṃ na kattabbanti natthīti.
Natthi pāpaṃ (there is no evil) means for such a person, there is no specific evil deed that should not be committed.
Natthi pāpaṃ (không có điều ác) nghĩa là đối với người như vậy, không có việc ác nào mà người đó không dám làm.
26. Chaṭṭhe evañceti ettha evanti upamākāre nipāto, ceti parikappane.
26. In the sixth (Sutta), evañce (if thus): here, evaṃ is a particle signifying comparison, and ce is for hypothetical supposition.
Trong kinh thứ sáu, evañce (nếu như vậy) – ở đây, evaṃ là một giới từ chỉ sự so sánh, và ce là một giới từ chỉ sự giả định.
Sattāti rūpādīsu sattā visattā.
Sattā (beings) are those who cling (sattā) and are utterly entangled (visattā) in forms and other sense objects.
Sattā (chúng sinh) là những hữu tình bị dính mắc (sattā), bị dính mắc đặc biệt (visattā) vào các sắc, v.v.
Jāneyyunti bujjheyyuṃ.
Jāneyyuṃ (if they knew) means if they understood.
Jāneyyuṃ (họ sẽ biết) nghĩa là họ sẽ thấu hiểu (bujjheyyuṃ).
Dānasaṃvibhāgassāti yāya hi cetanāya annādideyyadhammaṃ saṃharitvā anukampāpūjāsu aññataravasena paresaṃ dīyati, taṃ dānaṃ.
Dānasaṃvibhāgassā (of giving and sharing): The volition by which one collects food and other offerings and gives them to others, either out of compassion or respect, is dānaṃ (giving).
Dānasaṃvibhāgassā (của sự bố thí và chia sẻ) – Dāna (bố thí) là hành động mà với ý muốn (cetanā) thu gom các vật đáng cúng dường như thực phẩm, v.v., và dâng cúng cho người khác, hoặc vì lòng thương xót (anukampā), hoặc vì sự tôn kính (pūjā).
Yāya pana attanā paribhuñjitabbabhāvena gahitavatthussa ekadeso saṃvibhajitvā dīyati, ayaṃ saṃvibhāgo.
However, when a portion of an object taken for one's own enjoyment is shared and given, this is saṃvibhāgo (sharing).
Saṃvibhāga (chia sẻ) là việc chia một phần của vật mà mình đã nhận để sử dụng, rồi dâng cúng.
Vipākanti phalaṃ.
Vipākaṃ (result) means fruit.
Vipākaṃ (quả báo) là kết quả (phalaṃ).
Yathāhaṃ jānāmīti yathā ahaṃ jānāmi.
Yathāhaṃ jānāmīti (as I know) should be parsed as: "yathā ahaṃ jānāmi" (as I know).
Yathāhaṃ jānāmī (như Ta biết) có nghĩa là như Ta biết.
Idaṃ vuttaṃ hoti – tiracchānagatassapi dānaṃ datvā attabhāvasate pavattasukhavipaccanavasena sataguṇā dakkhiṇā hotīti evamādinā, bhikkhave, yena pakārena ahaṃ dānassa saṃvibhāgassa ca vipākaṃ kammavipākaṃ ñāṇabalena paccakkhato jānāmi, evaṃ ime sattā yadi jāneyyunti.
This is what is meant: "Bhikkhus, if these beings knew the result of giving and sharing, the fruit of kamma, with the power of knowledge, just as I directly know it—for example, that by giving a gift even to an animal, a hundredfold merit arises by bringing forth pleasant results in hundreds of existences—then..."
Điều này có nghĩa là: “Dù cúng dường cho súc sanh, phước báu sẽ là một trăm lần, mang lại quả báo hạnh phúc trong hàng trăm kiếp sống.” Này các Tỳ-khưu, nếu các chúng sanh này biết được quả báo của sự bố thí và chia sẻ, quả báo của nghiệp, như Ta đã biết trực tiếp bằng sức mạnh của trí tuệ, thì họ sẽ biết.
Na adatvā bhuñjeyyunti yaṃ bhuñjitabbayuttakaṃ attano atthi, tato paresaṃ na adatvā macchariyacittena ca taṇhālobhavasena ca bhuñjeyyuṃ, datvāva bhuñjeyyuṃ.
Na adatvā bhuñjeyyuṃ (they would not eat without having given) means that whatever is suitable for their own enjoyment, they would not eat it without giving a portion to others, swayed by a miserly mind or by craving and greed; rather, they would eat only after giving.
Na adatvā bhuñjeyyuṃ (Họ sẽ không ăn mà không cho đi) nghĩa là: Nếu có thứ gì đó thuộc về mình đáng để ăn, họ sẽ không ăn mà không cho người khác, với tâm tham lam và keo kiệt, mà họ sẽ ăn sau khi đã cho đi.
Na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyyāti attano sampattīnaṃ parehi sādhāraṇabhāvāsahanalakkhaṇaṃ cittassa pabhassarabhāvadūsakānaṃ upakkilesabhūtānaṃ kaṇhadhammānaṃ aññataraṃ maccheramalaṃ.
"And the stain of avarice should not overcome their minds" (Na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyyā) means the stain of avarice, which is one of the dark qualities that are defilements, spoiling the mind's luminosity, characterized by the inability to endure one's possessions being shared by others.
Na ca nesaṃ maccheramalaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyyā (Và vết nhơ keo kiệt sẽ không bao trùm tâm trí họ) là vết nhơ keo kiệt, một trong những ác pháp làm ô uế sự trong sáng của tâm, có đặc tính không chịu đựng được việc tài sản của mình được chia sẻ với người khác.
Atha vā yathāvuttamaccherañceva aññampi dānantarāyakaraṃ issālobhadosādimalañca nesaṃ sattānaṃ cittaṃ yathā dānacetanā na pavattati, na vā suparisuddhā hoti, evaṃ pariyādāya parito gahetvā abhibhavitvā na tiṭṭheyya.
Alternatively, the avarice as mentioned, and other stains such as envy, greed, and hatred that obstruct giving, should not prevail, seizing and overwhelming the minds of these beings, so that the intention to give does not arise or is not perfectly pure.
Hoặc, vết nhơ keo kiệt như đã nói trên, cùng với những vết nhơ khác như ganh tỵ, tham lam, sân hận, v.v., gây trở ngại cho việc bố thí, sẽ không bao trùm, chiếm đoạt và chế ngự tâm trí của những chúng sanh đó, khiến cho ý muốn bố thí không phát sinh hoặc không được hoàn toàn thanh tịnh.
Ko hi sammadeva dānaphalaṃ jānanto attano citte maccheramalassa okāsaṃ dadeyya.
Indeed, who, knowing the fruit of giving correctly, would give room to the stain of avarice in their own mind?
Ai mà biết rõ quả báo của sự bố thí lại có thể để cho vết nhơ keo kiệt có chỗ trong tâm mình được chứ?
Yopi nesaṃ assa carimo ālopoti nesaṃ sattānaṃ yo sabbapacchimako ālopo siyā.
"Even if it were their last morsel" (Yopi nesaṃ assa carimo ālopo) means, if it were the very last morsel of those beings.
Yopi nesaṃ assa carimo ālopo (Ngay cả miếng ăn cuối cùng của họ) nghĩa là miếng ăn cuối cùng của những chúng sanh đó.
Carimaṃ kabaḷanti tasseva vevacanaṃ.
"The last mouthful" (Carimaṃ kabaḷaṃ) is a synonym for the same.
Carimaṃ kabaḷaṃ (Miếng ăn cuối cùng) là từ đồng nghĩa của từ đó.
Idaṃ vuttaṃ hoti – ime sattā pakatiyā yattakehi ālopehi sayaṃ yāpeyyuṃ, tesu ekameva ālopaṃ attano atthāya ṭhapetvā tadaññe sabbe ālope āgatāgatānaṃ atthikānaṃ datvā yo ṭhapito ālopo assa, so idha carimo ālopo nāma.
This is what is meant: If these beings would sustain themselves with a certain number of morsels, and having set aside one morsel for themselves and given all other morsels to those who have come and are in need, the morsel that was set aside for themselves is here called the "last morsel."
Điều này có nghĩa là: Những chúng sanh này, thông thường họ sẽ sống bằng bao nhiêu miếng ăn, thì họ sẽ giữ lại một miếng cho riêng mình, còn tất cả những miếng khác thì họ sẽ cho những người đến xin. Miếng mà họ giữ lại đó được gọi là miếng ăn cuối cùng ở đây.
Tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyuṃ, sace nesaṃ paṭiggāhakā assūti nesaṃ sattānaṃ paṭiggāhakā yadi siyuṃ, tatopi yathāvuttacarimālopatopi saṃvibhajitvāva ekadesaṃ datvāva bhuñjeyyuṃ, yathāhaṃ dānasaṃvibhāgassa vipākaṃ paccakkhato jānāmi, evaṃ yadi jāneyyunti.
"Even from that, they would not eat without sharing it, if there were recipients for them" (Tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyuṃ, sace nesaṃ paṭiggāhakā assū) means that if there were recipients for those beings, they would eat even from that aforementioned last morsel only after sharing it, after giving a portion of it, as I know the result of sharing gifts directly; so too, if they knew.
Tatopi na asaṃvibhajitvā bhuñjeyyuṃ, sace nesaṃ paṭiggāhakā assū (Ngay cả miếng đó, họ cũng sẽ không ăn mà không chia sẻ, nếu có người thọ nhận) nghĩa là nếu có người thọ nhận từ những chúng sanh đó, thì ngay cả miếng ăn cuối cùng đã nói trên, họ cũng sẽ chia sẻ, cho đi một phần rồi mới ăn, như Ta biết trực tiếp quả báo của sự bố thí và chia sẻ, nếu họ biết được như vậy.
Yasmā ca khotiādinā kammaphalassa appaccakkhabhāvato evamete sattā dānasaṃvibhāgesu na pavattantīti yathādhippetamatthaṃ kāraṇena sampaṭipādeti.
With "Yasmā ca kho" (Because, indeed), etc., the intended meaning is logically established by stating the reason that these beings do not engage in sharing gifts because the result of kamma is not directly perceived.
Yasmā ca kho (Vì lẽ đó) và những lời tiếp theo, Đức Phật giải thích rằng vì quả báo của nghiệp không được thấy trực tiếp, nên những chúng sanh này không thực hành bố thí và chia sẻ như ý muốn.
Eteneva tesaṃ tadaññapuññesu ca appaṭipattiyā apuññesu ca paṭipattiyā kāraṇaṃ dassitanti daṭṭhabbaṃ.
By this, the reason for their non-engagement in other meritorious deeds and their engagement in unwholesome deeds should be understood as shown.
Cũng cần phải hiểu rằng điều này đã chỉ ra lý do tại sao họ không thực hành các công đức khác và lại thực hành các điều bất thiện.
Gāthāsu yathāvuttaṃ mahesināti mahesinā bhagavatā ‘‘tiracchānagate dānaṃ datvā sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’ tiādinā, idheva vā ‘‘evaṃ ce sattā jāneyyu’’ntiādinā yathāvuttaṃ, ñāṇacārena taṃ yathāvuttaṃ cittaṃ ñātanti attho.
In the verses, "as spoken by the Great Seer" (yathāvuttaṃ mahesinā) means as spoken by the Buddha, the Great Seer, with phrases like "having given a gift to an animal, a hundredfold donation is to be expected" or in this very Sutta, "If beings knew thus..." The meaning is that what was spoken was known by the course of wisdom.
Trong các bài kệ, yathāvuttaṃ mahesinā (như đã được Đại Tiên nói) nghĩa là: Như đã được Thế Tôn, bậc Đại Tiên, nói rằng “cúng dường cho súc sanh thì phước báu được mong đợi là một trăm lần”, v.v., hoặc như đã nói ở đây, “nếu các chúng sanh biết được như vậy”, v.v., thì tâm đó được biết bằng sự vận hành của trí tuệ.
Vipākaṃ saṃvibhāgassāti saṃvibhāgassapi vipākaṃ, ko pana vādo dānassa.
"The fruit of sharing" (Vipākaṃ saṃvibhāgassā) means the fruit even of sharing; how much more so of giving.
Vipākaṃ saṃvibhāgassā (Quả báo của sự chia sẻ) nghĩa là quả báo của sự chia sẻ, huống chi là của sự bố thí.
Yathā hoti mahapphalanti yathā so vipāko mahantaṃ phalaṃ hoti, evaṃ ime sattā yadi jāneyyunti sambandho.
"How great the fruit is" (Yathā hoti mahapphalaṃ) is connected as "if these beings knew how great the fruit is."
Yathā hoti mahapphalaṃ (Như nó mang lại quả lớn) liên quan đến việc nếu các chúng sanh này biết được quả báo đó mang lại quả lớn như thế nào.
Vineyya maccheramalanti macchariyamalaṃ apanetvā kammaphalasaddhāya ratanattayasaddhāya ca visesato pasannena cittena yesu kilesehi ārakattā ariyesu sīlādiguṇasampannesu dinnaṃ appakampi dānaṃ mahapphalaṃ hoti, tesu yuttakālena dajjuṃ dadeyyuṃ.
"Having removed the stain of avarice" (Vineyya maccheramalaṃ): Having removed the stain of avarice, they would give (dajjuṃ) at the appropriate time to those noble ones (ariyesu) who are endowed with qualities such as morality, being far removed from defilements, and to whom even a small gift, given with a mind especially purified by faith in the results of kamma and faith in the Triple Gem, yields great fruit.
Vineyya maccheramalaṃ (Sau khi loại bỏ vết nhơ keo kiệt), với tâm đặc biệt thanh tịnh nhờ niềm tin vào quả báo của nghiệp và niềm tin vào Tam Bảo, vào thời điểm thích hợp, họ sẽ dajjuṃ (cho đi) cho những bậc Thánh, những người có đầy đủ các đức tính như giới, v.v., những người đã xa lìa phiền não, và ngay cả một món quà nhỏ cũng sẽ mang lại quả lớn.
Mahapphalabhāvakaraṇato dakkhiṇaṃ arahantīti dakkhiṇeyyā, sammāpaṭipannā, tesu dakkhiṇeyyesu.
Because they cause great fruit, they are worthy of offerings (dakkhiṇaṃ arahanti), hence they are "worthy of offerings" (dakkhiṇeyyā), those who practice rightly.
Vì họ là những người làm cho quả báo trở nên lớn lao, nên họ xứng đáng thọ nhận sự cúng dường (dakkhiṇaṃ arahantīti dakkhiṇeyyā), những người thực hành chân chính, dakkhiṇeyyesu (trong số những người xứng đáng thọ nhận).
Dakkhiṇaṃ paralokaṃ saddahitvā dātabbaṃ deyyadhammaṃ yathā taṃ dānaṃ hoti mahādānaṃ, evaṃ datvā.
"An offering" (Dakkhiṇaṃ) means a gift to be given believing in the other world (paraloka), giving it in such a way that the gift becomes a great gift.
Dakkhiṇaṃ (Sự cúng dường) là tài vật đáng được cho đi với niềm tin vào thế giới bên kia, khi cho đi như vậy, sự bố thí đó sẽ trở thành đại bố thí.
Atha vā bahuno annaṃ datvā, kathaṃ pana annaṃ dātabbanti āha ‘‘dakkhiṇeyyesu dakkhiṇa’’nti.
Alternatively, having given much food; how then should food be given? It is said, "to those worthy of offerings, an offering" (dakkhiṇeyyesu dakkhiṇaṃ).
Hoặc, sau khi cho nhiều thức ăn, làm thế nào để cho thức ăn? Điều này được nói là dakkhiṇeyyesu dakkhiṇaṃ (sự cúng dường cho những người xứng đáng thọ nhận).
Ito manussattā manussattabhāvato cutā paṭisandhivasena saggaṃ gacchanti dāyakā.
"Having departed from this human state" (Ito manussattā cutā), having departed from the human existence, the givers (dāyakā) go to heaven (saggaṃ gacchanti) by way of rebirth (paṭisandhivasena).
Ito manussattā (Từ kiếp người này), cutā (sau khi chết), những người bố thí dāyakā (người cho) sẽ saggaṃ gacchanti (đi đến cõi trời) do sự tái sanh.
Kāmakāminoti kāmetabbānaṃ uḷārānaṃ devabhogānaṃ paṭiladdharūpavibhavena kammunā upagamane sādhukāritāya kāmakāmino sabbakāmasamaṅgino.
"Desiring sense pleasures" (Kāmakāmino) means desiring magnificent divine enjoyments, being diligent in obtaining them through kamma, thus endowed with all desirable things.
Kāmakāmino (Những người mong muốn dục lạc) nghĩa là những người đầy đủ mọi dục lạc, những người đã thực hành tốt để đạt được những dục lạc cao quý của chư thiên, bằng nghiệp tạo ra những tài sản và vẻ đẹp đã đạt được.
Modanti yathāruci paricārentīti attho.
"They rejoice" (Modanti) means they enjoy as they please.
Modanti (Họ vui hưởng) nghĩa là họ hưởng thụ theo ý muốn.
Tesaṃ niyamanaṃ.
This refers to their specific classification.
Đó là sự xác định của chúng.
Tattha upadhi vuccanti khandhā, upadhissa karaṇaṃ sīlaṃ etesaṃ, upadhippayojanāni vā opadhikāni.
Here, "upadhi" refers to the aggregates (khandhā); "opadhika" means that for which moral conduct (sīla) is the cause of upadhi, or alternatively, that which has upadhi as its purpose.
Trong đó, upadhi được gọi là các uẩn (khandhā); giới (sīla) là nguyên nhân của upadhi này, hoặc opadhikāni là những điều có mục đích là upadhi.
Sampattibhave attabhāvajanakāni paṭisandhipavattivipākadāyakāni.
These are generators of existence in states of fortune, giving rise to rebirth and continuum of results.
Chúng là những điều tạo ra sự tồn tại trong kiếp sống sung túc, mang lại quả báo của tái sanh và sự tiếp diễn.
Puññakiriyavatthūnīti puññakiriyā ca tā tesaṃ tesaṃ phalānisaṃsānaṃ vatthūni cāti puññakiriyavatthūni.
"Wholesome deeds" (Puññakiriyāvatthūnīti) are deeds of merit and also the foundations for various fruits and advantages.
Puññakiriyavatthūnīti (Các cơ sở tạo phước) là những hành động tạo phước và cũng là cơ sở cho những quả báo và lợi ích của chúng.
Tāni pana saṅkhepato dānamayaṃ, sīlamayaṃ, bhāvanāmayanti tividhāni honti.
These are, in brief, of three kinds: merit-making by giving (dānamayaṃ), merit-making by morality (sīlamayaṃ), and merit-making by mental development (bhāvanāmayaṃ).
Tóm lại, chúng có ba loại: bố thí (dānamayaṃ), trì giới (sīlamayaṃ) và tu tập (bhāvanāmayaṃ).
Tattha yaṃ vattabbaṃ, taṃ parato tikanipātavaṇṇanāyaṃ āvi bhavissati.
What needs to be said about these will be revealed later in the commentary on the Tikanipāta.
Những gì cần nói về điều đó sẽ được trình bày rõ ràng trong phần chú giải về Tikanipāta sau này.
Mettāya cetovimuttiyāti mettābhāvanāvasena paṭiladdhatikacatukkajjhānasamāpattiyā.
"Through the mind-deliverance of loving-kindness" (Mettāya cetovimuttiyā) means through the attainment of the third and fourth jhānas acquired by means of the development of loving-kindness.
Mettāya cetovimuttiyā (Với tâm giải thoát từ lòng từ ái) nghĩa là với sự thành tựu thiền định tam thiền và tứ thiền đạt được nhờ tu tập tâm từ.
‘‘Mettā’’ti hi vutte upacāropi labbhati appanāpi, ‘‘cetovimuttī’’ti pana vutte appanājhānameva labbhati.
When "mettā" is spoken, both access concentration (upacāra) and absorption concentration (appanā) are included; but when "cetovimutti" is spoken, only absorption jhāna is intended.
Khi nói “mettā” (tâm từ), cả upacāra (cận định) và appanā (định an chỉ) đều được chấp nhận; nhưng khi nói “cetovimutti” (tâm giải thoát), thì chỉ có appanā-jhāna (thiền an chỉ) mới được chấp nhận.
Tañhi nīvaraṇādipaccanīkadhammato cittassa suṭṭhu vimuttibhāvena cetovimuttīti vuccati.
For it is called "mind-deliverance" because the mind is well liberated from obstructive defilements such as the hindrances.
Quả thật, điều đó được gọi là cetovimutti (tâm giải thoát) vì tâm được giải thoát hoàn toàn khỏi những pháp đối nghịch như các triền cái (nīvaraṇa), v.v.
Kalaṃ nāgghanti soḷasinti mettābrahmavihārassa soḷasabhāgaṃ opadhikāni puññakiriyavatthūni na agghanti.
"Are not worth a sixteenth part" (Kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ) means that wholesome deeds conducive to renewed existence are not worth a sixteenth part of the Brahmavihāra of loving-kindness.
Kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ (Không đáng giá bằng một phần mười sáu) nghĩa là các cơ sở tạo phước có liên quan đến sự tái sanh không đáng giá bằng một phần mười sáu của Phạm trú tâm từ.
Idaṃ vuttaṃ hoti – mettāya cetovimuttiyā yo vipāko, taṃ soḷasa koṭṭhāse katvā tato ekaṃ puna soḷasa koṭṭhāse katvā tattha yo ekakoṭṭhāso, na taṃ aññāni opadhikāni puññakiriyavatthūni agghantīti.
This is what is meant: if the result of the mind-deliverance of loving-kindness were divided into sixteen portions, and one of those portions were again divided into sixteen portions, other wholesome deeds conducive to renewed existence are not worth even that one portion.
Điều này có nghĩa là: Nếu chia quả báo của tâm giải thoát từ tâm từ thành mười sáu phần, rồi lại chia một phần trong đó thành mười sáu phần nữa, thì một phần nhỏ đó cũng không thể sánh bằng các cơ sở tạo phước có liên quan đến sự tái sanh khác.
Adhiggahetvāti abhibhavitvā.
"Having surpassed" (Adhiggahetvā) means having overcome.
Adhiggahetvā (Sau khi vượt qua) nghĩa là sau khi chế ngự.
Bhāsateti upakkilesavisuddhiyā dippati.
"Shines" (Bhāsate) means it glows through its purity from defilements.
Bhāsate (Chiếu sáng) nghĩa là chiếu sáng nhờ sự thanh tịnh khỏi các cấu uế.
Tapateti tato eva anavasese paṭipakkhadhamme santapati.
"Heats" (Tapate) means it burns up all opposing defilements completely, for that very reason.
Tapate (Nung đốt) nghĩa là nung đốt hoàn toàn các pháp đối nghịch còn lại.
Virocatīti ubhayasampattiyā virocati.
"Glows" (Virocatī) means it glows with both accomplishments.
Virocatī (Rực rỡ) nghĩa là rực rỡ nhờ sự thành tựu cả hai điều.
Mettā hi cetovimutti candālokasaṅkhātā vigatūpakkilesā juṇhā viya dippati, ātapo viya andhakāraṃ paccanīkadhamme vidhamantī tapati, osadhitārakā viya vijjotamānā virocati ca.
Indeed, the mind-deliverance of loving-kindness, like the moonlight, which is devoid of defilements, shines; like the sunlight, it burns, dispelling opposing defilements such as darkness; and it glows like the morning star.
Quả thật, tâm giải thoát từ tâm từ, được ví như ánh trăng (candālokasaṅkhātā), trong sáng không cấu uế, chiếu sáng như ánh trăng rằm (juṇhā viya dippati); nung đốt như ánh nắng mặt trời (ātapo viya) xua tan bóng tối và các pháp đối nghịch (andhakāraṃ paccanīkadhamme vidhamantī tapati); và rực rỡ như các vì sao dược thảo (osadhitārakā viya vijjotamānā virocati ca).
Seyyathāpīti opammadassanatthe nipāto.
"Just as" (Seyyathāpī) is a particle used to introduce a simile.
Seyyathāpī (Ví như) là một từ chỉ sự so sánh.
Tārakarūpānanti jotīnaṃ.
"Among the stars" (Tārakarūpānaṃ) means among the luminaries.
Tārakarūpānaṃ (Của các vì sao) nghĩa là của các thiên thể.
Candiyāti candassa ayanti candī, tassā candiyā, pabhāya juṇhāyāti attho.
"Of the moon" (Candiyā) means "of the moon's," which refers to its light or moonlight.
Candiyā (Của ánh trăng) là của mặt trăng, nghĩa là của ánh sáng trăng.
Vassānanti vassānaṃ bahuvasena laddhavohārassa utuno.
"Of the rainy season" (Vassānaṃ) means of the season which has gained the appellation due to the abundance of rain.
Vassānaṃ (Của mùa mưa) là của mùa được gọi tên như vậy do có nhiều mưa.
Pacchime māseti kattikamāse.
"In the last month" (Pacchime māse) means in the month of Kattika.
Pacchime māse (Trong tháng cuối cùng) là tháng Kattika (tháng Mười Một).
Saradasamayeti saradakāle.
"In the autumn season" (Saradasamaye) means in the autumn period.
Saradasamaye (Vào mùa thu) là vào mùa thu.
Assayujakattikamāsā hi loke ‘‘saradautū’’ti vuccanti.
Indeed, the months of Assayuja and Kattika are called the "autumn season" in the world.
Thật vậy, các tháng Assayuja và Kattika được gọi là “mùa thu” trong thế gian.
Viddheti ubbiddhe, meghavigamena dūrībhūteti attho.
"Clear" (Viddhe) means open, far removed by the departure of clouds.
Viddhe (Trong sạch) nghĩa là trong sạch, không mây, nghĩa là xa rời mây.
Tenevāha ‘‘vigatavalāhake’’ti.
Therefore, it says, "without clouds" (vigatavalāhake).
Vì vậy, Đức Phật đã nói “vigatavalāhake” (không mây).
Deveti ākāse.
"In the sky" (Deve) means in the atmosphere.
Deve (Trên trời) nghĩa là trên không trung.
Nabhaṃ abbhussakkamānoti udayaṭṭhānato ākāsaṃ ullaṅghanto.
"Ascending into the sky" (Nabhaṃ abbhussakkamāno) means rising above the sky from its place of origin.
Nabhaṃ abbhussakkamāno (Vượt lên bầu trời) nghĩa là vượt lên không trung từ nơi mọc.
Tamagatanti tamaṃ.
"The darkness" (Tamagataṃ) means the darkness.
Tamagataṃ (Bóng tối) nghĩa là bóng tối.
Abhivihaccāti abhihantvā vidhamitvā.
"Having dispelled" (Abhivihaccā) means having struck and dispersed.
Abhivihaccā (Sau khi đánh bại) nghĩa là sau khi đánh bại và xua tan.
Osadhitārakāti ussannā pabhā etāya dhīyati, osadhīnaṃ vā anubalappadāyikattā osadhīti laddhanāmā tārakā.
"Morning star" (Osadhitārakā) is the star by which abundant light is held, or the star that has gained the name "Osadhi" because it provides strength to medicinal plants.
Osadhitārakā (Ngôi sao dược thảo) là ngôi sao mà ánh sáng dồi dào được giữ gìn bởi nó, hoặc được gọi là osadhī vì nó ban sức mạnh cho các loại dược thảo.
Etthāha – kasmā pana bhagavatā samānepi opadhikabhāve mettā itarehi opadhikapuññehi visesetvā vuttāti?
Here, the question arises: "Why did the Blessed One emphasize loving-kindness more than other wholesome deeds conducive to renewed existence, even though they are all conducive to renewed existence?"
Ở đây, có người hỏi: “Tại sao Thế Tôn lại nói rằng tâm từ vượt trội hơn các công đức khác, dù chúng đều là những điều liên quan đến sự tái sanh?”
Vuccate – seṭṭhaṭṭhena niddosabhāvena ca sattesu suppaṭipattibhāvato.
It is said: Because of its excellence, its blameless nature, and its quality of right conduct towards all beings.
Trả lời: Vì nó có phẩm chất cao quý và không có lỗi, cũng như vì nó là sự thực hành đúng đắn đối với tất cả chúng sanh.
Seṭṭhā hi ete vihārā, sabbasattesu sammāpaṭipattibhūtāni yadidaṃ mettājhānāni.
Indeed, these Brahmavihāras, namely the mettā-jhānas, are supreme, being right conduct towards all beings.
Những trú xứ này, tức là các thiền tâm từ, là tối thượng và là sự thực hành đúng đắn đối với tất cả chúng sanh.
Yathā ca brahmāno niddosacittā viharanti, evaṃ etehi samannāgatā yogino brahmasamāva hutvā viharanti.
Just as Brahmas dwell with minds free from ill-will, so too do yogis endowed with these* dwell, having become like Brahmas.
Cũng như các Phạm thiên sống với tâm không lỗi, các hành giả đầy đủ những điều này cũng sống như Phạm thiên.
Tathā hime ‘‘brahmavihārā’’ti vuccanti.
Therefore, these modes of dwelling are called "brahmavihāras."
Do đó, chúng được gọi là "Phạm trú" (brahmavihāra).
Iti seṭṭhaṭṭhena niddosabhāvena ca sattesu suppaṭipattibhāvato mettāva itarehi opadhikapuññehi visesetvā vuttā.
Thus, due to its excellence, its faultless nature, and its proper conduct towards beings, mettā alone is spoken of as distinguished from other meritorious actions that lead to renewed existence.
Vì vậy, do ý nghĩa tối thượng, do bản chất không lỗi lầm và do sự thực hành đúng đắn đối với chúng sanh, từ bi (mettā) đã được đặc biệt đề cập, phân biệt với các công đức hữu lậu (opadhikapuñña) khác.
Evampi kasmā mettāva evaṃ visesetvā vuttā?
Even so, why is mettā alone thus singled out?
Tuy vậy, vì sao chỉ có từ bi (mettā) được đề cập đặc biệt như vậy?
Itaresaṃ brahmavihārānaṃ adhiṭṭhānabhāvato dānādīnaṃ sabbesaṃ kalyāṇadhammānaṃ paripūrikattā ca.
Because it is the foundation of the other brahmavihāras and completes all wholesome qualities such as generosity.
Vì nó là nền tảng của các Phạm trú khác và là sự viên mãn của tất cả các pháp thiện như bố thí (dāna) v.v.
Ayañhi sattesu hitākārappavattilakkhaṇā mettā, hitūpasaṃhārasā, āghātavinayapaccupaṭṭhānā.
Indeed, this mettā is characterized by the bringing forth of benefit to beings, its function is to convey well-being, and its manifestation is the dispelling of ill-will.
Từ bi (mettā) này có đặc tính là sự vận hành của ý muốn lợi ích cho chúng sanh, có chức năng mang lại lợi ích, và có biểu hiện là sự loại bỏ oán ghét.
Yadi anodhiso bhāvitā bahulīkatā, atha sukheneva karuṇādibhāvanā sampajjantīti mettā itaresaṃ brahmavihārānaṃ adhiṭṭhānaṃ.
If it is developed boundlessly and cultivated extensively, then the development of compassion (karuṇā) and so forth will easily succeed; thus, mettā is the foundation of the other brahmavihāras.
Nếu được tu tập vô hạn và thực hành nhiều lần, thì sự tu tập bi (karuṇā) và các pháp khác sẽ dễ dàng thành tựu; do đó, từ bi (mettā) là nền tảng của các Phạm trú khác.
Tathā hi sattesu hitajjhāsayatāya sati nesaṃ dukkhāsahanatā, sampattivisesānaṃ ciraṭṭhitikāmatā, pakkhapātābhāvena sabbattha samappavattacittatā ca sukheneva ijjhanti.
Indeed, when there is the intention for the well-being of beings, their relief from suffering, the desire for the long-lastingness of their special attainments, and a mind equally disposed towards all beings without partiality, all these are easily accomplished.
Vì vậy, khi có ý muốn lợi ích cho chúng sanh, thì sự không chịu đựng đau khổ của họ, sự mong muốn cho những thành tựu đặc biệt tồn tại lâu dài, và tâm bình đẳng đối với tất cả mà không có sự thiên vị, đều dễ dàng được thành tựu.
Evañca sakalalokahitasukhavidhānādhimuttā mahābodhisattā ‘‘imassa dātabbaṃ, imassa na dātabba’’nti uttamavicayavasena vibhāgaṃ akatvā sabbasattānaṃ niravasesasukhanidānaṃ dānaṃ denti, hitasukhatthameva nesaṃ sīlaṃ samādiyanti, sīlaparipūraṇatthaṃ nekkhammaṃ bhajanti, tesaṃ hitasukhesu asammohatthāya paññaṃ pariyodapenti, hitasukhābhivaḍḍhanatthameva daḷhaṃ vīriyamārabhanti, uttamavīriyavasena vīrabhāvaṃ pattāpi sattānaṃ nānappakāraṃ hitajjhāsayeneva aparādhaṃ khamanti, ‘‘idaṃ vo dassāma, karissāmā’’tiādinā kataṃ paṭiññātaṃ na visaṃvādenti, tesaṃ hitasukhāyeva acalādhiṭṭhānā honti.
And thus, the Great Bodhisattas, intent on arranging the well-being and happiness of all the world, without making distinctions by noble discrimination like "to this one it should be given, to this one it should not be given," bestow gifts that are the cause of boundless happiness for all beings, undertake sīla for their well-being and happiness, resort to renunciation for the perfection of sīla, purify their wisdom for the sake of their well-being and happiness to prevent delusion, exert firm effort for the advancement of well-being and happiness, and even having attained a state of heroism through supreme effort, they forgive the various offenses of beings solely with the intention of their well-being, do not betray their promises made with "we will give this to you, we will do this," and become firm in their resolution solely for the well-being and happiness of beings.
Và như vậy, các vị Đại Bồ-tát, với ý chí quyết tâm mang lại lợi ích và hạnh phúc cho toàn thể thế gian, đã bố thí (dāna) những vật phẩm mang lại hạnh phúc vô tận cho tất cả chúng sanh mà không phân biệt, không xét nét rằng "cái này nên cho, cái này không nên cho"; họ giữ giới (sīla) vì lợi ích và hạnh phúc của chúng sanh; họ thực hành xuất gia (nekkhamma) để viên mãn giới; họ thanh lọc trí tuệ (paññā) để không mê muội về lợi ích và hạnh phúc của chúng sanh; họ dũng mãnh tinh tấn (vīriya) để tăng trưởng lợi ích và hạnh phúc; dù đã đạt đến sự dũng mãnh tối thượng nhờ tinh tấn (vīriya) cao cả, họ vẫn nhẫn nhục (khanti) những lỗi lầm khác nhau của chúng sanh chỉ vì ý muốn lợi ích; họ không thất hứa những gì đã hứa, đã cam kết như "chúng tôi sẽ cho các bạn điều này, chúng tôi sẽ làm điều này"; họ có sự quyết tâm (adhiṭṭhāna) kiên cố chỉ vì lợi ích và hạnh phúc của chúng sanh.
Tesu acalāya mettāya pubbakārino hitajjhāsayeneva nesaṃ vippakāre udāsīnā honti, pubbakāritāyapi na paccupakāramāsisantīti.
With unshakeable mettā towards them, being benefactors, they remain indifferent to the wrongdoings of those beings, solely with the intention of their well-being, and do not expect a return for their benevolence.
Đối với chúng sanh, với tâm từ (mettā) bất động, họ là những người làm ơn trước, và vì ý muốn lợi ích, họ thờ ơ trước những hành vi sai trái của chúng sanh, và ngay cả khi đã làm ơn trước, họ cũng không mong cầu được đền đáp.
Evaṃ te pāramiyo pūretvā yāva dasabalacatu-vesārajja-chaasādhāraṇañāṇa-aṭṭhārasāveṇikabuddhadhammappabhede sabbepi kalyāṇadhamme paripūrenti.
In this way, having perfected the pāramīs, they complete all wholesome qualities up to the ten powers (dasabala), the four kinds of self-confidence (catur-vesārajja), the six uncommon knowledges (cha-asādhāraṇañāṇa), and the eighteen exclusive Buddha-qualities (aṭṭhārasāveṇikabuddhadhamma).
Như vậy, họ viên mãn các Ba-la-mật (pāramī) và tất cả các pháp thiện (kalyāṇadhamma), cho đến khi đạt được Thập lực (dasabala), Tứ Vô sở úy (catu-vesārajja), Lục trí bất cộng (cha asādhāraṇañāṇa) và Mười tám Phật pháp bất cộng (aṭṭhārasāveṇikabuddhadhamma).
Evaṃ dānādīnaṃ sabbesaṃ kalyāṇadhammānaṃ pāripūrikā mettāti ca imassa visesassa dassanatthaṃ sā itarehi visesetvā vuttā.
Thus, mettā is the fulfiller of all wholesome qualities such as generosity, and to show this distinction, it is thus singled out from others.
Như vậy, từ bi (mettā) là pháp viên mãn tất cả các pháp thiện như bố thí (dāna) v.v.; và để chỉ ra sự đặc biệt này, nó đã được đề cập riêng biệt với các pháp khác.
Apica mettāya itarehi opadhikapuññehi mahānubhāvatā velāmasuttena dīpetabbā.
Furthermore, the great power of mettā compared to other meritorious actions that lead to renewed existence should be explained by the Velāma Sutta.
Hơn nữa, sự vĩ đại của từ bi (mettā) so với các công đức hữu lậu (opadhikapuñña) khác cần được làm rõ qua kinh Velāma.
Tattha hi yathā nāma mahatā velāmassa dānato ekassa sotāpannassa dānaṃ mahapphalataraṃ vuttaṃ, evaṃ sotāpannasatato ekassa sakadāgāmissa dānaṃ…pe… paccekabuddhasatato bhagavato, tatopi buddhappamukhassa saṅghassa dānaṃ, tatopi cātuddisassa saṅghassa vihāradānaṃ, tatopi saraṇagamanaṃ, tatopi sīlasamādānaṃ, tatopi gaddūhanamattaṃ kālaṃ mettābhāvanā mahapphalatarā vuttā.
In that Sutta, just as a donation to a single stream-enterer is said to be of greater fruit than the great donation of Velāma, so too, a donation to a single once-returner is greater than that to a hundred stream-enterers... and a donation to the Buddha is greater than that to a hundred Paccekabuddhas, and greater than that is a donation to the Saṅgha with the Buddha at its head, and greater than that is the donation of a monastery to the Saṅgha of the four directions, and greater than that is taking refuge, and greater than that is undertaking the precepts, and greater than that is the development of mettā-bhāvanā for merely the time it takes to milk a cow.
Trong kinh đó, cũng như bố thí của Velāma đại thí chủ được nói là có quả lớn hơn bố thí cho một vị Dự lưu (sotāpanna), thì bố thí cho một vị Nhất lai (sakadāgāmī) lớn hơn bố thí cho một trăm vị Dự lưu... (v.v.) ... bố thí cho Đức Phật lớn hơn bố thí cho một trăm vị Độc giác Phật (paccekabuddha), và bố thí cho Tăng đoàn do Đức Phật đứng đầu còn lớn hơn thế, và bố thí tịnh xá cho Tăng đoàn bốn phương còn lớn hơn thế, và quy y Tam bảo (saraṇagamana) còn lớn hơn thế, và thọ trì giới (sīlasamādāna) còn lớn hơn thế, và tu tập từ bi (mettābhāvanā) trong khoảng thời gian vắt sữa bò (gaddūhanamatta) còn lớn hơn thế.
Yathāha –
As it is said:
Như đã nói:
‘‘Yaṃ gahapati velāmo brāhmaṇo dānaṃ adāsi mahādānaṃ.
"Whatever great donation Velāma the brahmin gave,
"Này gia chủ, sự bố thí lớn mà Bà-la-môn Velāma đã thực hiện.
Yo cekaṃ diṭṭhisampannaṃ bhojeyya, idaṃ tato mahapphalataraṃ.
whoever would feed one person accomplished in right view, this is of greater fruit than that.
Ai cúng dường một người có chánh kiến (diṭṭhisampanna), điều đó có quả lớn hơn.
Yo ca sataṃ diṭṭhisampannaṃ bhojeyya…pe… surāmerayamajjappamādaṭṭhānā veramaṇiṃ.
Whoever would feed a hundred persons accomplished in right view... (then comes) abstinence from intoxicating liquors, wines, and all intoxicants, which are the basis for heedlessness.
Ai cúng dường một trăm người có chánh kiến... (v.v.) ... sự kiêng cữ khỏi rượu, bia, và những nơi phóng dật.
Yo ca antamaso gaddūhanamattampi mettacittaṃ bhāveyya, idaṃ tato mahapphalatara’’nti (a. ni. 9.20).
Whoever would develop a mind of mettā for even so much as the time it takes to milk a cow, this is of greater fruit than that."
Ai tu tập tâm từ (mettacitta) dù chỉ trong khoảng thời gian vắt sữa bò, điều đó có quả lớn hơn."
Mahaggatapuññabhāvena panassā parittapuññato sātisayatāya vattabbameva natthi.
And there is no need to speak of its superiority over limited merit, due to its boundless meritorious nature.
Và do bản chất công đức vĩ đại của nó, không cần phải nói về sự vượt trội của nó so với công đức nhỏ bé.
Vuttañhetaṃ ‘‘yaṃ pamāṇakataṃ kammaṃ, na taṃ tatrāvasissati, na taṃ tatrāvatiṭṭhatī’’ti (dī. ni. 1.556; saṃ. ni. 4.360).
For it is said, "Whatever action is limited, that does not remain there, that does not stand firm there."
Điều này đã được nói: "Nghiệp hữu hạn (pamāṇakataṃ kammaṃ) không còn sót lại ở đó, không tồn tại ở đó."
Kāmāvacarakammañhi pamāṇakataṃ nāma, mahaggatakammaṃ pana pamāṇaṃ atikkamitvā odhisakānodhisakapharaṇavasena vaḍḍhitvā katattā appamāṇakataṃ nāma.
For actions pertaining to the sensual sphere (kāmāvacara) are called limited, whereas boundless actions (mahaggatakamma) are called unlimited because they transcend all measure, being cultivated to pervade both specifically and unspecifically.
Nghiệp thuộc cõi Dục (kāmāvacarakamma) được gọi là hữu hạn (pamāṇakata), còn nghiệp siêu thế (mahaggatakamma) được gọi là vô lượng (appamāṇakata) vì nó đã được thực hiện bằng cách vượt qua giới hạn, bằng cách lan tỏa có giới hạn và không giới hạn.
Kāmāvacarakammaṃ tassa mahaggatakammassa antarā laggituṃ vā taṃ kammaṃ abhibhavitvā attano vipākassa okāsaṃ gahetvā ṭhātuṃ vā na sakkoti, atha kho mahaggatakammameva taṃ parittakammaṃ mahogho viya parittaṃ udakaṃ abhibhavitvā attano okāsaṃ gahetvā tiṭṭhati, tassa vipākaṃ paṭibāhitvā sayameva brahmasahabyataṃ upanetīti ayañhi tassa atthoti.
An action pertaining to the sensual sphere cannot cling in the interval of that boundless action, nor can it overpower that action and gain an opportunity for its own result to stand; rather, the boundless action itself, like a great flood overwhelming a little water, gains its own opportunity and stands, hindering the result of that limited action and leading to companionship with Brahmas by itself. This is its meaning here.
Nghiệp thuộc cõi Dục (kāmāvacarakamma) không thể bám vào giữa nghiệp siêu thế (mahaggatakamma) đó, cũng không thể lấn át nghiệp đó để tạo cơ hội cho quả báo của mình; mà chính nghiệp siêu thế (mahaggatakamma) đó, giống như dòng nước lớn lấn át một lượng nước nhỏ, sẽ chiếm lấy cơ hội của mình, ngăn cản quả báo của nghiệp nhỏ đó và tự mình đưa đến sự cộng trú với Phạm thiên (brahmasahabyatā). Đây chính là ý nghĩa của điều đó.
Gāthāsu yoti yo koci gahaṭṭho vā pabbajito vā.
In the verses, "yo" means any layperson or renunciant.
Trong các câu kệ, yo (ai) có nghĩa là bất cứ gia chủ hay người xuất gia nào.
Mettanti mettājhānaṃ.
"Mettaṃ" means the mettā-jhāna.
Mettanti (tâm từ) là thiền tâm từ (mettājhāna).
Appamāṇanti bhāvanāvasena ārammaṇavasena ca appamāṇaṃ.
"Appamāṇaṃ" means boundless in terms of development and in terms of object.
Appamāṇaṃ (vô lượng) là vô lượng về phương diện tu tập và vô lượng về phương diện đối tượng.
Asubhabhāvanādayo viya hi ārammaṇe ekadesaggahaṇaṃ akatvā anavasesapharaṇavasena anodhisopharaṇavasena ca appamāṇārammaṇatāya paguṇabhāvanāvasena appamāṇaṃ.
For, unlike the development of the foul (asubha-bhāvanā) and so forth, which grasp only a part of the object, it is boundless due to pervading without residue and pervading without limitation, and boundless in terms of perfected development.
Giống như các pháp tu tập bất tịnh (asubhabhāvanā) v.v., nó là vô lượng về phương diện tu tập thuần thục, do có đối tượng vô lượng bằng cách lan tỏa không giới hạn và lan tỏa không sót lại, mà không chỉ nắm bắt một phần đối tượng.
Tanū saṃyojanā hontīti mettājhānaṃ pādakaṃ katvā sammasitvā heṭṭhime ariyamagge adhigacchantassa sukheneva paṭighasaṃyojanādayo pahīyamānā tanū honti.
"Tanū saṃyojanā honti" means that for one who, making mettā-jhāna the basis, contemplates and attains the lower noble paths, defilements like the fetters of aversion become attenuated as they are abandoned, easily.
Tanū saṃyojanā honti (các kiết sử trở nên mỏng manh) có nghĩa là đối với người đã lấy thiền tâm từ (mettājhāna) làm nền tảng, quán xét và đạt được các Thánh đạo (ariyamagga) thấp hơn, các kiết sử như kiết sử sân hận (paṭighasaṃyojana) v.v. dễ dàng bị đoạn trừ và trở nên mỏng manh.
Tenāha ‘‘passato upadhikkhaya’’nti.
Therefore, it is said, "seeing the destruction of the substrates*."
Vì thế, đã nói: "thấy sự đoạn tận của các lậu hoặc (upadhikkhaya)."
‘‘Upadhikkhayo’’ti hi nibbānaṃ vuccati.
Indeed, Nibbāna is called "destruction of the substrates*."
Vì "upadhikkhaya" (đoạn tận các lậu hoặc) được gọi là Niết-bàn (Nibbāna).
Tañcassa sacchikiriyābhisamayavasena maggañāṇena passati.
And one sees it with the knowledge of the path by way of realizing and comprehending it.
Và người ấy thấy Niết-bàn bằng đạo trí (maggañāṇa) thông qua sự chứng ngộ.
Atha vā tanū saṃyojanā hontīti mettājhānapadaṭṭhānāya vipassanāya anukkamena upadhikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ patvā taṃ passato pageva dasapi saṃyojanā tanū honti, pahīyantīti attho.
Alternatively, "tanū saṃyojanā honti" means that for one who, by progressive vipassanā based on mettā-jhāna, reaches Arahantship, which is called the destruction of the substrates*, and sees that, then all ten fetters become attenuated and are abandoned — this is the meaning.
Hoặc, tanū saṃyojanā honti (các kiết sử trở nên mỏng manh) có nghĩa là khi đã đạt đến A-la-hán quả (arahatta), tức là sự đoạn tận các lậu hoặc (upadhikkhaya), bằng sự quán chiếu (vipassanā) có nền tảng là thiền tâm từ (mettājhāna), thì ngay cả mười kiết sử (saṃyojana) cũng trở nên mỏng manh, tức là bị đoạn trừ.
Atha vā tanū saṃyojanā hontīti paṭigho ceva paṭighasampayuttasaṃyojanā ca tanukā honti.
Alternatively, "tanū saṃyojanā honti" means that aversion and the fetters associated with aversion become attenuated.
Hoặc, tanū saṃyojanā honti (các kiết sử trở nên mỏng manh) có nghĩa là sân hận (paṭigha) và các kiết sử liên quan đến sân hận trở nên mỏng manh.
Passato upadhikkhayanti tesaṃyeva kilesūpadhīnaṃ khayasaṅkhātaṃ mettaṃ adhigamavasena passanta ssāti evamettha attho daṭṭhabbo.
"Passato upadhikkhaya" means for one who sees the destruction of those very defilement-substrates by way of attaining mettā — this is the meaning to be understood here.
Passato upadhikkhaya (thấy sự đoạn tận các lậu hoặc) có nghĩa là thấy sự đoạn tận của chính những phiền não lậu hoặc (kilesūpadhī) đó thông qua sự chứng đắc tâm từ (mettā). Ý nghĩa ở đây cần được hiểu như vậy.
Evaṃ kilesappahānaṃ nibbānādhigamañca mettābhāvanāya sikhāppattamānisaṃsaṃ dassetvā idāni aññe ānisaṃse dassetuṃ ‘‘ekampi ce’’tiādimāha.
Thus, having shown the supreme benefit of mettā-bhāvanā—the abandonment of defilements and the attainment of Nibbāna—now, to show other benefits, he says "ekampi ce" and so forth.
Sau khi trình bày lợi ích tối thượng của sự tu tập tâm từ (mettā) là sự đoạn trừ phiền não (kilesappahāna) và sự chứng đắc Niết-bàn (nibbānādhigama), bây giờ để trình bày các lợi ích khác, Đức Phật đã nói: "ekampi ce" (dù chỉ một) v.v.
Tattha aduṭṭhacittoti mettābalena suṭṭhu vikkhambhitabyāpādatāya byāpādena adūsitacitto.
Here, "aduṭṭhacitto" means with a mind uncorrupted by ill-will, due to ill-will being thoroughly suppressed by the power of mettā.
Ở đây, aduṭṭhacitto (tâm không sân hận) có nghĩa là tâm không bị ô nhiễm bởi sân hận (byāpāda), vì sân hận đã được chế ngự hoàn toàn nhờ sức mạnh của tâm từ (mettābala).
Mettāyatīti hitapharaṇavasena mettaṃ karoti.
"Mettāyatī" means he cultivates mettā by pervading with well-being.
Mettāyatī (phát khởi tâm từ) có nghĩa là thực hành tâm từ (mettā) bằng cách lan tỏa lợi ích (hitapharaṇa).
Kusaloti atisayena kusalavā mahāpuñño, paṭighādianatthavigamena vo.
"Kusalo" means extremely skillful, of great merit, or free from harm such as aversion.
Kusalo (khéo léo) có nghĩa là người có nhiều thiện nghiệp (kusala) phi thường, người có nhiều công đức (mahāpuñña), hoặc người đã thoát khỏi những điều bất lợi như sân hận (paṭigha) v.v.
Khemī tenāti tena mettāyitena.
"Khemī tena" means safe by that act of mettā.
Khemī tenā (an ổn nhờ điều đó) có nghĩa là nhờ sự phát khởi tâm từ (mettāyitena) đó.
Sabbe ca pāṇeti casaddo byatireke.
The particle "ca" in "sabbe ca pāṇe" indicates exclusivity.
Sabbe ca pāṇe (và tất cả chúng sanh): chữ "ca" (và) ở đây mang ý nghĩa đối lập.
Manasānukampanti cittena anukampanto.
"Manasānukampaṃ" means having compassion with the mind.
Manasānukampaṃ (thương xót bằng tâm) có nghĩa là thương xót bằng tâm (cittena).
Idaṃ vuttaṃ hoti – ekasattavisayāpi tāva mettā mahākusalarāsi, sabbe pana pāṇe attano piyaputtaṃ viya hitapharaṇena manasā anukampanto pahūtaṃ bahuṃ anappakaṃ apariyantaṃ catusaṭṭhimahākappepi attano vipākappabandhaṃ pavattetuṃ samatthaṃ uḷārapuññaṃ ariyo parisuddhacitto puggalo pakaroti nipphādeti.
This is what is meant: Even mettā directed towards a single being is a great accumulation of kusala, but a noble, pure-minded individual, having compassion with the mind towards all beings, like a dear child, pervading them with well-being, performs and produces abundant, great, immeasurable, endless merit, capable of generating its resultant continuum for even sixty-four great aeons.
Điều này có nghĩa là: Ngay cả tâm từ (mettā) hướng đến một chúng sanh cũng là một khối thiện nghiệp lớn; nhưng một người cao thượng (ariyo), có tâm thanh tịnh (parisuddhacitto), người thương xót tất cả chúng sanh bằng tâm, lan tỏa lợi ích như đối với đứa con yêu quý của mình, sẽ tạo ra công đức lớn lao, dồi dào, không nhỏ, không giới hạn, có khả năng duy trì dòng quả báo của mình trong sáu mươi bốn đại kiếp (mahākappā).
Sattasaṇḍanti sattasaṅkhātena saṇḍena samannāgataṃ bharitaṃ, sattehi aviraḷaṃ ākiṇṇamanussanti attho.
Sattasaṇḍa means filled with a multitude of beings, teeming with people, meaning it is densely populated with beings.
Sattasaṇḍaṃ (đầy chúng sanh) có nghĩa là đầy ắp, chật ních bởi quần chúng chúng sanh, tức là nơi có đông đúc người.
Vijitvāti adaṇḍena asatthena dhammeneva vijinitvā.
Having conquered means having conquered by Dhamma alone, without rod or weapon.
Vijitvā (sau khi chinh phục) có nghĩa là chinh phục bằng Chánh pháp (dhammena) mà không dùng gậy (daṇḍa) hay khí giới (sattha).
Rājisayoti isisadisā dhammikarājāno.
Rājisayo means righteous kings, similar to ascetics.
Rājisayo (các vị vua hiền) là các vị vua công chính (dhammikarājāno) giống như các đạo sĩ (isi).
Yajamānāti dānāni dadamānā.
Yajamānā means giving donations and so forth.
Yajamānā (những người cúng dường) có nghĩa là những người đang bố thí (dāna) các vật phẩm.
Anupariyagāti vicariṃsu.
Anupariyagā means they wandered around.
Anupariyagā (đã đi khắp nơi) có nghĩa là đã du hành.
Assamedhantiādīsu porāṇakarājakāle kira sassamedhaṃ, purisamedhaṃ, sammāpāsaṃ, vācāpeyyanti cattāri saṅgahavatthūni ahesuṃ, yehi rājāno lokaṃ saṅgaṇhiṃsu.
Regarding Assamedha and so forth: indeed, in the time of ancient kings, there were four bases of welfare: sassamedha, purisamedha, sammāpāsa, and vācāpeyya, by which kings cared for the world.
Trong các từ Assamedhaṃ (tế ngựa) v.v., vào thời các vị vua cổ đại, có bốn pháp nhiếp phục (saṅgahavatthu) là sassamedha (tế mùa màng), purisamedha (tế người), sammāpāsa (cái thòng lọng đúng đắn), và vācāpeyya (lời nói dễ thương), mà các vị vua đã dùng để nhiếp phục thế gian.
Tattha nipphannasassato dasamabhāgaggahaṇaṃ sassamedhaṃ nāma, sassasampādane, medhāvitāti attho.
Among these, the taking of a tenth share from the harvested crops is called sassamedha, meaning skillful in managing crops.
Trong đó, việc lấy một phần mười từ mùa màng đã thu hoạch được gọi là sassamedhaṃ (tế mùa màng), có nghĩa là sự khéo léo trong việc làm cho mùa màng bội thu.
Mahāyodhānaṃ chamāsikaṃ bhattavetanānuppadānaṃ purisamedhaṃ nāma, purisasaṅgaṇhane medhāvitāti attho.
The provision of six months' food and wages to great warriors is called purisamedha, meaning skillful in gathering men.
Việc cấp phát lương thực và tiền lương sáu tháng cho các chiến binh vĩ đại được gọi là purisamedha (nghi lễ hiến tế người); nghĩa là, sự khéo léo trong việc tập hợp (thu phục) người.
Daliddamanussānaṃ potthake lekhaṃ gahetvā tīṇi vassāni vinā vaḍḍhiyā sahassadvisahassamattadhanānuppadānaṃ sammāpāsaṃ nāma.
Giving a thousand or two thousand worth of wealth without interest for three years to poor people, taking a written bond, is called sammāpāsa.
Việc cấp phát số tiền khoảng một hoặc hai ngàn mà không tính lãi trong ba năm, sau khi nhận giấy nợ từ những người nghèo, được gọi là sammāpāsa (lưới chánh).
Tañhi sammā manusse pāseti hadaye bandhitvā viya ṭhapeti, tasmā ‘‘sammāpāsa’’nti vuccati.
Indeed, this binds people properly, as if placing them in one's heart, therefore it is called "sammāpāsa."
Vì điều đó khéo léo trói buộc con người như thể đặt họ vào trái tim, nên được gọi là ‘sammāpāsa’.
‘‘Tāta mātulā’’tiādinā pana saṇhavācāya saṅgahaṇaṃ vācāpeyyaṃ nāma, peyyavajjaṃ piyavācatāti attho.
To care for people with gentle speech, such as "My son, my uncle," is called vācāpeyya, meaning pleasant speech.
Việc thu phục bằng lời nói dịu dàng như “Cha ơi, chú ơi!” được gọi là vācāpeyya (lời nói hòa ái); nghĩa là, lời nói dễ nghe, lời nói đáng yêu.
Evaṃ catūhi saṅgahavatthūhi saṅgahitaṃ raṭṭhaṃ iddhañceva hoti phītañca pahūtaannapānaṃ khemaṃ nirabbudaṃ.
A kingdom supported by these four bases of welfare is prosperous, abundant in food and drink, secure, and free from bandits.
Một quốc gia được thu phục bằng bốn pháp nhiếp sự như vậy sẽ trở nên thịnh vượng, phồn vinh, dồi dào lương thực và đồ uống, an toàn và không có chướng ngại vật.
Manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā viharanti.
People live joyfully and merrily, dancing their children on their chests, in homes with open doors.
Con người sống vui vẻ, hoan hỷ, ôm con cái vào lòng mà không cần đóng cửa nhà.
Idaṃ gharadvāresu aggaḷānaṃ abhāvato ‘‘niraggaḷa’’nti vuccati.
This is called "niraggaḷa" due to the absence of door-bars at the house entrances.
Điều này được gọi là “niraggaḷa” (không chốt cửa) vì không có chốt cửa ở các lối vào nhà.
Ayaṃ porāṇikā paveṇi, ayaṃ porāṇikā pakati.
This is an ancient tradition, an ancient custom.
Đây là truyền thống cổ xưa, đây là bản chất cổ xưa.
Aparabhāge pana okkākarājakāle brāhmaṇā imāni cattāri saṅgahavatthūni imañca raṭṭhasampattiṃ parivattentā uddhammūlaṃ katvā assamedhaṃ purisamedhantiādike pañca yaññe nāma akaṃsu.
Later, in the time of King Okkāka, brahmins perverted these four bases of welfare and this prosperity of the kingdom, making them root causes of suffering, and performed five sacrifices called assamedha, purisamedha, and so forth.
Tuy nhiên, về sau, vào thời vua Okkāka, các Bà-la-môn đã thay đổi bốn pháp nhiếp sự này và sự thịnh vượng của quốc gia này, biến chúng thành gốc rễ của những điều bất thiện, và đặt tên cho năm nghi lễ như assamedha (hiến tế ngựa), purisamedha (hiến tế người), v.v.
Vuttañhetaṃ bhagavatā brāhmaṇadhammiyasutte –
This was said by the Blessed One in the Brāhmaṇadhammiya Sutta:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến trong kinh Brāhmaṇadhammika:
Tattha assamettha medhanti bādhentīti assamedho.
Among these, assamedha means they torment horses in this sacrifice.
Ở đó, họ làm hại (medhanti bādhenti) ngựa (assaṃ) nên gọi là assamedha.
Dvīhi pariyaññehi yajitabbassa ekavīsatiyūpassa ekasmiṃ pacchimadivase eva sattanavutipañcapasusataghātabhīsanassa ṭhapetvā bhūmiñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a sacrifice that must be performed with twenty-one sacrificial posts and two peripheral sacrifices, which involves the terrifying slaughter of five hundred and ninety-seven animals on the single last day, and donations of all remaining wealth except land and people.
Đây là tên gọi của nghi lễ được thực hiện với hai nghi lễ phụ, với hai mươi mốt trụ tế, đáng sợ vì giết năm trăm chín mươi bảy con vật chỉ trong một ngày cuối cùng, và với tất cả tài sản còn lại được cúng dường, ngoại trừ đất đai và con người.
Purisamettha medhanti bādhentīti purisamedho.
Purisamedha means they torment men in this sacrifice.
Ở đây, họ làm hại (medhanti bādhenti) người (purisaṃ) nên gọi là purisamedha.
Catūhi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃbhūmiyā assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a sacrifice that must be performed with four peripheral sacrifices and donations of wealth as stated in the assamedha, including land.
Đây là tên gọi của nghi lễ được thực hiện với bốn nghi lễ phụ, với đất đai và tài sản cúng dường như đã nói trong assamedha.
Sammamettha pāsanti khipantīti sammāpāso.
Sammāpāsa means they cast the yoke-peg in this sacrifice.
Ở đây, họ ném (pāsanti khipanti) cái ách (sammaṃ) nên gọi là sammāpāsa.
Yugacchiggaḷe pavesanadaṇḍakasaṅkhātaṃ sammaṃ khipitvā tassa patitokāse vediṃ katvā saṃhārimehi yūpādīhi sarassatinadiyā nimuggokāsato pabhuti paṭilomaṃ gacchantena yajitabbassa satrayāgassetaṃ adhivacanaṃ vājamettha pivantīti vājapeyyo.
This is a designation for a satra sacrifice which must be performed by casting the yoke-peg (a stick inserted into the yoke-hole) and making an altar where it falls, with movable sacrificial posts and so forth, proceeding backwards from the place where the Sarasvatī River sinks; and vājapeyya means they drink the liquor in this sacrifice.
Đây là tên gọi của nghi lễ satra (nghi lễ kéo dài) được thực hiện bằng cách ném cái ách, tức là cây gậy được luồn qua lỗ ách, rồi dựng một bàn thờ ở nơi nó rơi xuống, và tiến hành nghi lễ ngược dòng sông Sarasvatī với các trụ tế và vật phẩm khác có thể di chuyển được; hoặc họ uống (pivanti) nước ép (vājaṃ) ở đây nên gọi là vājapeyya (nghi lễ uống nước ép).
Ekena pariyaññena sattarasahi pasūhi yajitabbassa beḷuvayūpassa sattarasakadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a sacrifice performed with one peripheral sacrifice, seventeen animals, and seventeen kinds of donations of wealth like gold, silver, cows, and buffaloes, of the measure of a bael tree's fruit.
Đây là tên gọi của nghi lễ được thực hiện với một nghi lễ phụ, với mười bảy con vật, với trụ tế làm bằng gỗ beḷuva (cây mộc qua), và với mười bảy vật phẩm cúng dường.
Natthi ettha aggaḷoti niraggaḷo.
Niraggaḷa means there are no door-bars in this sacrifice.
Ở đây không có chốt cửa (aggaḷa) nên gọi là niraggaḷa.
Navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa sabbamedhapariyāyanāmassa assamedhavikappassetaṃ adhivacanaṃ.
This is a designation for a variant of the assamedha, also known as sabbamedhapariyāya, which must be performed with nine peripheral sacrifices and donations of wealth, including land and people, as stated in the assamedha.
Đây là tên gọi của một biến thể của assamedha, được thực hiện với chín nghi lễ phụ, với đất đai và con người, và với tài sản cúng dường như đã nói trong assamedha, được gọi là tất cả các loại medha.
Candappabhāti candappabhāya.
Candappabhā means by the moonlight.
Candappabhā có nghĩa là ánh trăng.
Tāragaṇāva sabbeti yathā sabbepi tārāgaṇā candimasobhāya soḷasimpi kalaṃ nāgghanti, evaṃ te assamedhādayo yaññā mettacittassa vuttalakkhaṇena subhāvitassa soḷasimpi kalaṃ nānubhavanti, na pāpuṇanti, nāgghantīti attho.
Tāragaṇāva sabbe means, just as all the constellations of stars are not worth even a sixteenth part of the moon's radiance, so too, those sacrifices like the assamedha do not attain, do not reach, and are not worth even a sixteenth part of a mind of loving-kindness well-developed with the described characteristics.
Tāragaṇāva sabbe có nghĩa là, giống như tất cả các chòm sao không đáng giá một phần mười sáu vẻ đẹp của mặt trăng, thì những nghi lễ assamedha và những nghi lễ khác cũng không đạt được, không thể sánh bằng, không đáng giá một phần mười sáu của tâm từ được tu tập tốt với các đặc tính đã nói.
Idāni aparepi diṭṭhadhammikasamparāyike mettābhāvanāya ānisaṃse dassetuṃ ‘‘yo na hantī’’tiādi vuttaṃ.
Now, in order to show other benefits of the development of loving-kindness, both in this life and the next, the passage beginning with "yo na hantī" was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra những lợi ích khác của việc tu tập tâm từ trong hiện tại và tương lai, Đức Phật đã nói “yo na hantī” (người không làm hại), v.v.
Tattha yoti mettābrahmavihārabhāvanānuyutto puggalo.
Therein, yo refers to a person devoted to the development of the Brahmavihāra of loving-kindness.
Trong đó, yo (người) là người chuyên tâm tu tập Phạm trú tâm từ.
Na hantīti teneva mettābhāvanānubhāvena dūravikkhambhitabyāpādatāya na kañci sattaṃ hiṃsati, leḍḍudaṇḍādīhi na vibādhati vā.
Na hantī means that, by the power of developing loving-kindness, due to having malice pushed far away, he does not harm any being, nor does he oppress them with clods, sticks, and so forth.
Na hantī (không làm hại) có nghĩa là, do sức mạnh của việc tu tập tâm từ, sự ác ý đã bị đẩy lùi xa, nên người ấy không làm hại bất kỳ chúng sinh nào, cũng không làm phiền nhiễu bằng đá, gậy, v.v.
Na ghātetīti paraṃ samādapetvā na satte hanāpeti na vibādhāpeti ca.
Na ghātetī means he does not cause others to kill or oppress beings by instructing them.
Na ghātetī (không khiến giết hại) có nghĩa là, người ấy không xúi giục người khác giết hại hoặc làm phiền nhiễu chúng sinh.
Na jinātīti sārambhaviggāhikakathādivasena na kañci jināti sārambhasseva abhāvato, jānikaraṇavasena vā aḍḍakaraṇādinā na kañci jināti.
Na jinātī means he does not overcome anyone by means of contentious or quarrelsome talk, because there is no contention in him; or he does not overcome anyone by causing loss, such as by litigation.
Na jinātī (không chiến thắng) có nghĩa là, người ấy không chiến thắng ai bằng lời nói tranh cãi hoặc gây hấn, vì không có sự tranh cãi; hoặc người ấy không chiến thắng ai bằng cách gây tổn thất tài sản, chẳng hạn như bằng cách kiện tụng.
Na jāpayeti parepi payojetvā paresaṃ dhanajāniṃ na kārāpeyya.
Na jāpaye means he should not cause others to lose wealth by employing them.
Na jāpaye (không khiến mất mát) có nghĩa là, người ấy không xúi giục người khác gây tổn thất tài sản cho người khác.
Mettaṃsoti mettāmayacittakoṭṭhāso, mettāya vā aṃso avijahanaṭṭhena avayavabhūtoti mettaṃso.
Mettaṃso means a portion of mind that is loving-kindness, or a component part of loving-kindness due to not abandoning it. Thus, mettaṃso.
Mettaṃso (phần của tâm từ) là một phần của tâm từ, hoặc là một thành phần của tâm từ vì không bao giờ từ bỏ tâm từ.
Sabbabhūtesūti sabbasattesu.
Sabbabhūtesu means towards all beings.
Sabbabhūtesu (đối với tất cả chúng sinh) có nghĩa là đối với tất cả các loài hữu tình.
Tato eva veraṃ tassa na kenacīti akusalaveraṃ tassa kenacipi kāraṇena natthi, puggalaverasaṅkhāto virodho kenaci purisena saddhiṃ tassa mettāvihārissa natthīti.
Hence it was said, veraṃ tassa na kenacī—meaning that unwholesome enmity does not exist for him for any reason; hostility, referred to as personal enmity, does not exist for that meditator of loving-kindness with any person.
Do đó, veraṃ tassa na kenacī (không có oán thù với bất kỳ ai) có nghĩa là người ấy không có oán thù bất thiện với bất kỳ lý do nào; không có sự đối kháng, tức là oán thù cá nhân, với bất kỳ ai đối với người sống trong tâm từ đó.
Evametasmiṃ ekakanipāte paṭipāṭiyā terasasu suttesu sikkhāsuttadvaye cāti pannarasasu suttesu vivaṭṭaṃ kathitaṃ, nīvaraṇasuttaṃ saṃyojanasuttaṃ appamādasuttaṃ aṭṭhisañcayasuttanti etesu catūsu suttesu vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Thus, in this Ekakanipāta, the unconditioned (vivatta) is taught in the thirteen suttas in sequence and in the two sikkhā suttas, making fifteen suttas in total. Both the conditioned and unconditioned (vaṭṭavivaṭṭa) are taught in these four suttas: the Nīvaraṇa Sutta, the Saṃyojana Sutta, the Appamāda Sutta, and the Aṭṭhisañcaya Sutta.
Như vậy, trong mười ba bài kinh của Ekakanipāta (Tập một), và hai bài kinh Sikkhāsutta, tổng cộng mười lăm bài kinh, đã nói về sự thoát khỏi luân hồi (vivaṭṭa); trong bốn bài kinh Nīvaraṇasutta, Saṃyojanasutta, Appamādasutta, và Aṭṭhisañcayasutta, đã nói về cả luân hồi (vaṭṭa) và sự thoát khỏi luân hồi (vivaṭṭa).
Itaresu pana vaṭṭameva kathitanti.
In the other suttas, only the conditioned (vaṭṭa) is taught.
Còn trong các bài kinh khác, chỉ nói về luân hồi.