Taṃ panetaṃ vatthuṃ bhagavā rājagahe viharanto veḷuvane kalandakanivāpe aññataraṃ seṭṭhiputtapetaṃ ārabbha kathesi.
The Blessed One delivered this story while residing in Rājagaha, in the Veḷuvana, at the Kalandakanivāpa (Squirrels' Feeding Ground), concerning a certain setthi's son who had become a peta.
Đức Thế Tôn đã thuyết giảng câu chuyện này tại Rājagaha, khi Ngài trú ở Veluvana (Trúc Lâm) tại Kalandakanivāpa (Nơi cho sóc ăn), liên quan đến một ngạ quỷ là con trai của một trưởng giả.
Rājagahe kira aññataro aḍḍho mahaddhano mahābhogo pahūtavittūpakaraṇo anekakoṭidhanasannicayo seṭṭhi ahosi.
It is said that in Rājagaha, there was a certain wealthy setthi, rich, of great possessions, with abundant resources and equipment, and a store of many crores of wealth.
Nghe nói, tại Rājagaha có một trưởng giả giàu có, đại phú, nhiều tài sản, nhiều của cải, tích trữ vô số tiền bạc.
Tassa mahādhanasampannatāya ‘‘mahādhanaseṭṭhi’’tveva samaññā ahosi.
Due to his great wealth, he was known simply as "Mahādhana Setthi" (Great Wealthy Setthi).
Do sự giàu có vô cùng của ông, ông được gọi là “Đại Trưởng Giả Giàu Có” (Mahādhanaseṭṭhi).
Ekova putto ahosi, piyo manāpo.
He had only one son, who was dear and pleasing to him.
Ông chỉ có một người con trai duy nhất, rất yêu quý và vừa lòng.
Tasmiṃ viññutaṃ patte mātāpitaro evaṃ cintesuṃ – ‘‘amhākaṃ puttassa divase divase sahassaṃ sahassaṃ paribbayaṃ karontassa vassasatenāpi ayaṃ dhanasannicayo parikkhayaṃ na gamissati, kiṃ imassa sippuggahaṇaparissamena, akilantakāyacitto yathāsukhaṃ bhoge paribhuñjatū’’ti sippaṃ na sikkhāpesuṃ.
When the son reached maturity, his parents thought thus: "Even if our son spends a thousand (coins) every day, this store of wealth will not be exhausted in a hundred years. What is the use of him toiling to learn a craft? Let him enjoy his possessions at his ease, with an unwearied body and mind." So, they did not teach him any craft.
Khi người con trai ấy đến tuổi trưởng thành, cha mẹ cậu suy nghĩ: “Con trai chúng ta, dù mỗi ngày tiêu xài một ngàn (tiền), thì trong một trăm năm, số tài sản tích trữ này cũng không cạn kiệt. Việc học nghề vất vả làm gì? Hãy để nó hưởng thụ các lạc thú tùy thích, thân tâm không mệt mỏi.” Thế là họ không dạy nghề cho cậu.
Vayappatte pana kularūpayobbanavilāsasampannaṃ kāmābhimukhaṃ dhammasaññāvimukhaṃ kaññaṃ ānesuṃ.
When he reached adulthood, they brought him a maiden endowed with noble birth, beauty, youth, and charm, inclined towards sensual pleasures and averse to the perception of Dhamma.
Khi cậu đến tuổi trưởng thành, họ cưới cho cậu một cô gái có dòng dõi, dung mạo, tuổi trẻ và duyên dáng, hướng về dục lạc, không quan tâm đến Pháp.
So tāya saddhiṃ abhiramanto dhamme cittamattampi anuppādetvā, samaṇabrāhmaṇagurujanesu anādaro hutvā, dhuttajanaparivuto rajjamāno pañcakāmaguṇe rato giddho mohena andho hutvā kālaṃ vītināmetvā, mātāpitūsu kālakatesu naṭanāṭakagāyakādīnaṃ yathicchitaṃ dento dhanaṃ vināsetvā nacirasseva pārijuññappatto hutvā, iṇaṃ gahetvā jīvikaṃ kappento puna iṇampi alabhitvā iṇāyikehi codiyamāno tesaṃ attano khettavatthugharādīni datvā, kapālahattho bhikkhaṃ caritvā bhuñjanto tasmiṃyeva nagare anāthasālāyaṃ vasati.
He, delighting with her, did not generate even a speck of thought towards the Dhamma, became disrespectful towards recluses, brahmins, and teachers, surrounded by rogues, enamored and engrossed in the five strands of sensual pleasure, blinded by delusion, he passed his time. After his parents passed away, he squandered his wealth by giving freely to actors, dancers, singers, and the like. Before long, he became impoverished. He lived by borrowing money, but then could not even get loans. Pressed by his creditors, he gave them his fields, properties, houses, and so on. Holding a begging bowl in his hand, he went begging for food and lived in a shelter for the destitute in that very city.
Cậu ta, sống vui vẻ với cô gái đó, không hề phát sinh dù chỉ một chút tâm hướng về Pháp, trở nên bất kính với các Sa-môn, Bà-la-môn và các bậc thầy, giao du với những kẻ phóng đãng, đắm chìm trong năm dục lạc, tham lam, mù quáng vì si mê, rồi thời gian trôi qua. Sau khi cha mẹ qua đời, cậu ta tiêu tán tài sản bằng cách ban phát tùy ý cho các vũ công, ca sĩ, v.v., và chẳng bao lâu sau trở nên nghèo khó. Cậu ta sống bằng cách vay mượn, rồi lại không thể vay được nữa. Bị các chủ nợ thúc giục, cậu ta phải giao nộp ruộng đất, nhà cửa, v.v. cho họ. Cuối cùng, cậu ta cầm bát đi ăn xin và sống trong một nhà tế bần ở chính thành phố đó.
Atha naṃ ekadivasaṃ corā samāgatā evamāhaṃsu – ‘‘ambho purisa, kiṃ tuyhaṃ iminā dujjīvitena, taruṇo tvamasi thāmajavabalasampanno, kasmā hatthapādavikalo viya acchasi?
Then, one day, some thieves gathered and said to him, "Hey, man, what good is this miserable life to you? You are young, full of strength, swiftness, and power. Why do you sit as if your hands and feet are crippled?
Một hôm, bọn cướp tụ tập lại và nói với cậu ta: “Này anh bạn, cuộc sống khốn khổ này có ích gì cho anh? Anh còn trẻ, đầy sức mạnh và nghị lực, tại sao anh lại ngồi như một người tàn tật?
Ehi amhehi saha corikāya paresaṃ santakaṃ gahetvā sukhena jīvikaṃ kappehī’’ti.
Come, join us in thievery, take others' property, and live comfortably."
Hãy đến đây, cùng chúng tôi đi ăn trộm, lấy tài sản của người khác và sống sung sướng!”
So ‘‘nāhaṃ corikaṃ kātuṃ jānāmī’’ti āha.
He said, "I don't know how to steal."
Cậu ta nói: “Tôi không biết cách ăn trộm.”
Corā ‘‘mayaṃ taṃ sikkhāpema, kevalaṃ tvaṃ amhākaṃ vacanaṃ karohī’’ti āhaṃsu.
The thieves said, "We will teach you; just do as we say."
Bọn cướp nói: “Chúng tôi sẽ dạy anh, chỉ cần anh làm theo lời chúng tôi.”
So ‘‘sādhū’’ti sampaṭicchitvā tehi saddhiṃ agamāsi.
He agreed, saying, "Very well," and went with them.
Cậu ta đồng ý và đi cùng bọn chúng.
Atha te corā tassa hatthe mahantaṃ muggaraṃ datvā sandhiṃ chinditvā gharaṃ pavisanto taṃ sandhimukhe ṭhapetvā āhaṃsu – ‘‘sace idha añño koci āgacchati, taṃ iminā muggarena paharitvā ekappahāreneva mārehī’’ti.
Then the thieves gave him a large club, broke through a wall, and as they entered the house, they placed him at the opening and said, "If anyone else comes here, strike him with this club and kill him with a single blow."
Sau đó, bọn cướp đưa cho cậu ta một cây chùy lớn, rồi phá tường nhà và bảo cậu ta đứng ở lỗ hổng: “Nếu có ai khác đến đây, hãy dùng cây chùy này đánh chết hắn ngay lập tức!”
So andhabālo hitāhitaṃ ajānanto paresaṃ āgamanameva olokento tattha aṭṭhāsi.
He, a blind fool, not knowing what was beneficial or harmful, stood there, only looking out for the arrival of others.
Cậu ta, một kẻ ngu dốt, không biết lợi hại, chỉ đứng đó chờ đợi người khác đến.
Corā pana gharaṃ pavisitvā gayhūpagaṃ bhaṇḍaṃ gahetvā gharamanussehi ñātamattāva ito cito ca palāyiṃsu.
But the thieves, having entered the house, taken the goods fit for seizure, and as soon as they were known by the householders, fled here and there.
Bọn cướp thì vào nhà, lấy tài sản có thể mang đi, và ngay khi bị người nhà phát hiện, chúng liền chạy trốn tứ tán.
Gharamanussā uṭṭhahitvā sīghaṃ sīghaṃ dhāvantā ito cito ca olokentā taṃ purisaṃ sandhidvāre ṭhitaṃ disvā ‘‘hare duṭṭhacorā’’ti gahetvā hatthapāde muggarādīhi pothetvā rañño dassesuṃ – ‘‘ayaṃ, deva, coro sandhisukhe gahito’’ti.
The householders rose up, ran swiftly, looking here and there, and seeing that man standing at the breach, exclaimed, ‘‘Oh, you wicked thief!’’ Having seized him, they beat his hands and feet with clubs and other things, and presented him to the king, saying, ‘‘Your Majesty, this thief was caught at the breach of the wall.’’
Người nhà thức dậy, nhanh chóng đuổi theo, nhìn quanh và thấy người đàn ông đó đang đứng ở lỗ hổng. Họ la lên: “Này bọn cướp khốn nạn!” và bắt giữ cậu ta, dùng chùy và các vật khác đánh đập tay chân cậu ta, rồi dẫn đến trình vua: “Tâu Đại vương, tên cướp này bị bắt tại chỗ phá tường.”
Rājā ‘‘imassa sīsaṃ chindāpehī’’ti nagaraguttikaṃ āṇāpesi.
The king ordered the city guard, ‘‘Have his head cut off!’’
Vua ra lệnh cho quan thị vệ: “Hãy chém đầu hắn!”
‘‘Sādhu, devā’’ti nagaraguttiko taṃ gāhāpetvā pacchābāhaṃ gāḷhabandhanaṃ bandhāpetvā rattavaṇṇaviraḷamālābandhakaṇṭhaṃ iṭṭhakacuṇṇamakkhitasīsaṃ vajjhapahaṭabheridesitamaggaṃ rathikāya rathikaṃ siṅghāṭakena siṅghāṭakaṃ vicarāpetvā kasāhi tāḷento āghātanābhimukhaṃ neti.
‘‘Yes, Your Majesty,’’ replied the city guard. He had the man seized, firmly bound his hands behind his back, adorned his neck with a sparse garland of red flowers, smeared his head with brick dust, and paraded him through street after street, square after square, striking him with whips, and led him towards the place of execution.
“Tâu bệ hạ, tốt lắm!” Người bảo vệ thành đã bắt người đó, trói chặt tay ra sau lưng bằng dây thừng, đeo vòng hoa thưa thớt màu đỏ quanh cổ, bôi bột gạch lên đầu, rồi dẫn đi qua từng con đường, từng ngã tư, với tiếng trống báo hiệu tử hình, vừa đánh bằng roi vừa dẫn đến nơi hành quyết.
‘‘Ayaṃ imasmiṃ nagare vilumpamānakacoro gahito’’ti kolāhalaṃ ahosi.
There was a commotion, ‘‘This plundering thief has been caught in this city!’’
Có tiếng ồn ào rằng: “Tên cướp phá hoại thành phố này đã bị bắt!”
Tena ca samayena tasmiṃ nagare sulasā nāma nagarasobhinī pāsāde ṭhitā vātapānantarena olokentī taṃ tathā nīyamānaṃ disvā pubbe tena kataparicayā ‘‘ayaṃ puriso imasmiṃyeva nagare mahatiṃ sampattiṃ anubhavitvā idāni evarūpaṃ anatthaṃ anayabyasanaṃ patto’’ti tassa kāruññaṃ uppādetvā cattāro modake pānīyañca pesesi.
At that time, in that city, there was a courtesan named Sulasā, who, standing in her palace and looking through a window, saw him being led away in such a manner. Having had a previous acquaintance with him, she felt compassion for him, thinking, ‘‘This man, who once enjoyed great wealth in this very city, has now fallen into such misfortune, calamity, and ruin.’’ She sent him four sweetmeats (modaka) and drinking water.
Vào lúc đó, một cô gái thanh lịch tên Sulasā đang đứng trên lầu, nhìn qua khe cửa sổ, thấy người đó bị dẫn đi như vậy. Vì trước đây đã từng có quen biết với người đó, cô ấy nghĩ: “Người này đã từng hưởng thụ tài sản lớn trong chính thành phố này, nay lại rơi vào cảnh khốn cùng, tai họa như vậy.” Cô ấy khởi tâm từ bi đối với người đó, rồi sai người mang bốn chiếc bánh modaka và nước uống đến.
Nagaraguttikassa ca ārocāpesi – ‘‘tāva ayyo āgametu, yāvāyaṃ puriso ime modake khāditvā pānīyaṃ pivissatī’’ti.
She also informed the city guard, ‘‘Please wait, sir, until this man has eaten these sweetmeats and drunk the water.’’
Và cô ấy nhắn với người bảo vệ thành rằng: “Xin ngài hãy đợi một lát, cho đến khi người này ăn xong những chiếc bánh modaka và uống nước.”
Athetasmiṃ antare āyasmā mahāmoggallāno dibbena cakkhunā olokento tassa byasanappattiṃ disvā karuṇāya sañcoditamānaso – ‘‘ayaṃ puriso akatapuñño katapāpo, tenāyaṃ niraye nibbattissati, mayi pana gate modake ca pānīyañca datvā bhummadevesu uppajjissati, yaṃnūnāhaṃ imassa avassayo bhaveyya’’nti cintetvā pānīyamodakesu upanīyamānesu tassa purisassa purato pāturahosi.
Meanwhile, the Venerable Mahāmoggallāna, observing his predicament with his divine eye, his mind stirred by compassion, thought, ‘‘This man has not done wholesome deeds, but has committed unwholesome ones, and so he will be reborn in hell. However, if I go, by giving me the sweetmeats and water, he will be reborn among the earth-dwelling devas. How good it would be if I could be a refuge for him.’’ So, as the water and sweetmeats were being brought, he appeared before that man.
Trong lúc đó, Tôn giả Mahāmoggallāna, dùng thiên nhãn quán sát, thấy cảnh khốn cùng của người đó, tâm ngài khởi lòng từ bi. Ngài nghĩ: “Người này chưa làm phước, đã làm ác, do đó sẽ tái sinh vào địa ngục. Nhưng nếu ta đến, người đó sẽ dâng bánh modaka và nước uống, nhờ đó sẽ tái sinh vào cõi chư thiên Bhumma. Hay là ta nên làm nơi nương tựa cho người này.” Sau khi suy nghĩ như vậy, khi bánh modaka và nước uống được mang đến, ngài hiện ra trước mặt người đó.
So theraṃ disvā pasannamānaso ‘‘kiṃ me idāneva imehi māriyamānassa modakehi khāditehi, idaṃ pana paralokaṃ gacchantassa pātheyyaṃ bhavissatī’’ti cintetvā modake ca pānīyañca therassa dāpesi.
Seeing the Elder, the man’s mind became clear. He thought, ‘‘What good are these sweetmeats to me now, as I am about to be killed? This will be provisions for me as I go to the next world.’’ He then had the sweetmeats and water offered to the Elder.
Người đó thấy Tôn giả, tâm khởi niềm tịnh tín, nghĩ: “Bây giờ ta sắp bị giết, ăn những chiếc bánh modaka này thì có ích gì? Những thứ này sẽ là lương thực cho ta khi đi sang thế giới bên kia.” Rồi người đó đã dâng bánh modaka và nước uống cho Tôn giả.
Thero tassa pasādasaṃvaḍḍhanatthaṃ tassa passantasseva tathārūpe ṭhāne nisīditvā modake paribhuñjitvā pānīyañca pivitvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
To increase the man’s faith, the Elder sat down in that very place before the man’s eyes, consumed the sweetmeats, drank the water, rose from his seat, and departed.
Để tăng trưởng niềm tịnh tín cho người đó, Tôn giả đã ngồi xuống tại chỗ đó, ăn bánh modaka, uống nước trong khi người đó đang nhìn, rồi đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi.
So pana puriso coraghātakehi āghātanaṃ netvā sīsacchedaṃ pāpito anuttare puññakkhette mahāmoggallānatthere katena puññena uḷāre devaloke nibbattanārahopi yasmā ‘‘sulasaṃ āgamma mayā ayaṃ deyyadhammo laddho’’ti sulasāya gatena sinehena maraṇakāle cittaṃ upakkiliṭṭhaṃ ahosi.
That man was then taken by the executioners to the place of execution and beheaded. Although he was worthy of being reborn in a splendid divine realm due to the merit made with the Elder Mahāmoggallāna, who is an unsurpassed field of merit, his mind became defiled at the time of death due to his affection for Sulasā, thinking, ‘‘I obtained this meritorious offering because of Sulasā.’’
Người đó sau đó bị những kẻ hành hình dẫn đến nơi hành quyết và bị chặt đầu. Mặc dù đáng lẽ được tái sinh vào cõi chư thiên cao quý nhờ phước báu đã tạo với Tôn giả Mahāmoggallāna, một ruộng phước vô thượng, nhưng vì tâm đã bị ô nhiễm vào lúc chết do tình cảm với Sulasā, nghĩ rằng: “Nhờ Sulasā mà ta đã nhận được vật cúng dường này.”
Tasmā hīnakāyaṃ upapajjanto pabbatagahanasambhūte sandacchāye mahānigrodharukkhe rukkhadevatā hutvā nibbatti.
Therefore, being reborn in a lower form, he became a tree deity in a large banyan tree that grew in a dense mountain thicket, providing cool shade.
Do đó, tái sinh vào một thân phận thấp kém, trở thành một vị thần cây tại một cây đa lớn có bóng mát rậm rạp, mọc trong rừng núi.
So kira sace paṭhamavaye kulavaṃsaṭṭhapane ussukkaṃ akarissa, tasmiṃyeva nagare seṭṭhīnaṃ aggo abhavissa, majjhimavaye majjhimo, pacchimavaye pacchimo.
It is said that if he had diligently established his family lineage in his early youth, he would have become the foremost among the wealthy merchants in that city. If in his middle age, he would have been a middle-ranking merchant, and if in his old age, he would have been a junior merchant.
Nghe nói, nếu người đó đã siêng năng trong việc xây dựng gia tộc vào thời niên thiếu, thì đã trở thành người đứng đầu các trưởng giả trong thành phố đó; nếu vào tuổi trung niên, thì là trưởng giả trung bình; nếu vào tuổi già, thì là trưởng giả cuối cùng.
Sace pana paṭhamavaye pabbajito abhavissa, arahā abhavissa, majjhimavaye sakadāgāmī anāgāmī vā abhavissa, pacchimavaye sotāpanno abhavissa.
However, if he had renounced the world in his early youth, he would have become an Arahant. If in his middle age, he would have become a Sakadāgāmī or Anāgāmī. If in his old age, he would have become a Sotāpanna.
Nhưng nếu người đó đã xuất gia vào thời niên thiếu, thì đã trở thành một vị A-la-hán; nếu vào tuổi trung niên, thì đã trở thành một vị Nhất Lai (Sakadāgāmī) hoặc Bất Lai (Anāgāmī); nếu vào tuổi già, thì đã trở thành một vị Nhập Lưu (Sotāpanna).
Pāpamittasaṃsaggena pana itthidhutto surādhutto duccaritanirato anādariko hutvā anukkamena sabbasampattito parihāyitvā mahābyasanaṃ pattoti vadanti.
But due to his association with bad friends, he became addicted to women and alcohol, indulged in misconduct, and was disrespectful, gradually losing all his wealth and falling into great ruin, so they say.
Nhưng vì kết giao với bạn ác, người đó đã trở thành kẻ nghiện phụ nữ, nghiện rượu, đắm chìm trong tà hạnh, thiếu tôn kính, và dần dần mất hết mọi tài sản, rơi vào cảnh khốn cùng.
Atha so aparena samayena sulasaṃ uyyānagataṃ disvā sañjātakāmarāgo andhakāraṃ māpetvā taṃ attano bhavanaṃ netvā sattāhaṃ tāya saddhiṃ saṃvāsaṃ kappesi, attānañcassā ārocesi.
Then, on another occasion, seeing Sulasā in the park, his sensual passion arose. He created darkness, took her to his abode, and lived with her for seven days, revealing his identity to her.
Sau đó, vào một dịp khác, vị thần cây thấy Sulasā đang đi dạo trong vườn, khởi tâm dục ái, bèn tạo ra bóng tối, dẫn cô ấy về cung điện của mình và sống chung với cô ấy bảy ngày, đồng thời tiết lộ thân phận của mình cho cô ấy.
Tassā mātā taṃ apassantī rodamānā ito cito ca paribbhamati.
Her mother, not seeing her, wandered here and there, weeping.
Mẹ của Sulasā không thấy con gái, khóc lóc đi tìm khắp nơi.
Taṃ disvā mahājano ‘‘ayyo mahāmoggallāno mahiddhiko mahānubhāvo tassā gatiṃ jāneyya, taṃ upasaṅkamitvā puccheyyāsī’’ti āha.
Seeing her, the crowd said, ‘‘The Venerable Mahāmoggallāna is mighty and powerful; he would know her whereabouts. You should go and ask him.’’
Thấy vậy, mọi người nói: “Tôn giả Mahāmoggallāna có đại thần thông, đại uy lực, ngài có thể biết nơi đi của cô ấy. Bà hãy đến hỏi ngài.”
Sā ‘‘sādhu ayyo’’ti theraṃ upasaṅkamitvā tamatthaṃ pucchi.
She said, ‘‘Yes, sirs,’’ and approached the Elder, asking him about the matter.
Bà ấy nói: “Dạ vâng, thưa các vị,” rồi đến gặp Tôn giả và hỏi về sự việc đó.
Thero ‘‘ito sattame divase veḷuvanamahāvihāre bhagavati dhammaṃ desente parisapariyante passissasī’’ti āha.
The Elder said, ‘‘Seven days from now, you will see her at the edge of the assembly when the Blessed One is teaching the Dhamma in the Great Veḷuvana Vihāra.’’
Tôn giả nói: “Bảy ngày nữa, khi Đức Thế Tôn thuyết pháp tại Đại tinh xá Trúc Lâm (Veḷuvana), bà sẽ thấy cô ấy ở rìa hội chúng.”
Atha sulasā taṃ devaputtaṃ avoca – ‘‘ayuttaṃ mayhaṃ tava bhavane vasantiyā, ajja sattamo divaso, mama mātā maṃ apassantī paridevasokasamāpannā bhavissati, sādhu maṃ, deva, tattheva nehī’’ti.
Then Sulasā said to that deva, ‘‘It is not proper for me to stay in your abode. Today is the seventh day; my mother, not seeing me, must be overcome with lamentation and sorrow. Please, oh deva, take me back there.’’
Sau đó, Sulasā nói với vị thiên tử đó: “Thật không phải phép khi con ở trong cung điện của ngài. Hôm nay là ngày thứ bảy rồi, mẹ con không thấy con chắc sẽ than khóc, đau buồn lắm. Xin thần, ngài hãy đưa con về đó.”
So taṃ netvā veḷuvane bhagavati dhammaṃ desente parisapariyante ṭhapentvā adissamānarūpo aṭṭhāsi.
He took her and, placing her at the edge of the assembly while the Blessed One was teaching the Dhamma in Veḷuvana, stood there in an invisible form.
Vị thần cây dẫn cô ấy đến Trúc Lâm, đặt cô ấy ở rìa hội chúng khi Đức Thế Tôn đang thuyết pháp, rồi biến mất.
Tato mahājano sulasaṃ disvā evamāha – ‘‘amma sulase, tvaṃ ettakaṃ divasaṃ kuhiṃ gatā?
Then the crowd, seeing Sulasā, said, ‘‘Dear Sulasā, where have you been all these days?
Khi đó, mọi người thấy Sulasā liền nói: “Này Sulasā, con đã đi đâu bấy lâu nay?
Tava mātā tvaṃ apassantī paridevasokasamāpannā ummādappattā viya jātā’’ti.
Your mother, not seeing you, was distraught with lamentation and sorrow, as if she had gone mad.’’
Mẹ con không thấy con, đã than khóc, đau buồn như người điên dại vậy.”
Sā taṃ pavattiṃ mahājanassa ācikkhi.
She recounted the incident to the crowd.
Cô ấy kể lại câu chuyện đó cho mọi người.
Mahājanena ca ‘‘kathaṃ so puriso tathāpāpapasuto akatakusalo devūpapattiṃ paṭilabhatī’’ti vutte sulasā ‘‘mayā dāpite modake pānīyañca ayyassa mahāmoggallānattherassa datvā tena puññena devūpapattiṃ paṭilabhatī’’ti āha.
When the crowd asked, ‘‘How did that man, so immersed in unwholesome deeds and having done no wholesome ones, attain a divine rebirth?’’ Sulasā replied, ‘‘By giving the sweetmeats and water that I offered to the Elder Mahāmoggallāna, he attained a divine rebirth through that merit.’’
Khi mọi người hỏi: “Làm sao người đó, vốn đắm chìm trong tội lỗi, không tạo công đức, lại có thể tái sinh làm chư thiên?”, Sulasā trả lời: “Nhờ đã dâng bánh modaka và nước uống mà tôi đã tặng cho Tôn giả Mahāmoggallāna, nhờ công đức đó mà người ấy được tái sinh làm chư thiên.”
Taṃ sutvā mahājano acchariyabbhutacittajāto ahosi – ‘‘arahanto nāma anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa, yesu appakopi kato kāro sattānaṃ devūpapattiṃ āvahatī’’ti uḷāraṃ pītisomanassaṃ paṭisaṃvedesi.
Hearing this, the crowd became filled with wonder and amazement, thinking, ‘‘Arahants are indeed the unsurpassed field of merit for the world; even a small offering made to them brings a divine rebirth to beings.’’ They experienced immense joy and delight.
Nghe vậy, mọi người vô cùng ngạc nhiên và hoan hỷ: “Các vị A-la-hán thật là ruộng phước vô thượng của thế gian. Dù chỉ là một chút cúng dường cho các ngài cũng mang lại sự tái sinh làm chư thiên cho chúng sinh.” Họ cảm nhận niềm hoan hỷ và hân hoan lớn lao.
Bhikkhū tamatthaṃ bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported the matter to the Blessed One.
Các Tỳ-kheo đã trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Tato bhagavā imissā aṭṭhuppattiyā –
Then the Blessed One, on account of this incident, uttered these verses:
Khi đó, Đức Thế Tôn, nhân sự kiện này, đã thuyết giảng những câu kệ sau:
1. Tattha khettūpamāti khittaṃ vuttaṃ bījaṃ tāyati mahapphalabhāvakaraṇena rakkhatīti khettaṃ, sālibījādīnaṃ viruhanaṭṭhānaṃ.
1. Therein, khettūpamā means "like a field." A field is called khetta because it protects (tāyati) the sown seed by causing it to yield abundant fruit; it is the place where rice seeds and other seeds grow.
1. Trong đó, khettūpamā nghĩa là ruộng, hạt giống được gieo xuống được bảo vệ bằng cách tạo ra nhiều quả, nên gọi là ruộng, tức là nơi nảy mầm của các loại hạt như lúa. Ví dụ này là của các vị A-la-hán, tức là giống như ruộng cày.
Taṃ upamā etesanti khettūpamā, kedārasadisāti attho.
They (the Arahants) have that as their simile, hence khettūpamā, meaning "like a cultivated field."
Đó là ví dụ của các vị A-la-hán, có nghĩa là giống như ruộng cày.
Arahantoti khīṇāsavā.
Arahanto means "those whose defilements are destroyed."
Arahanto là các vị đã diệt trừ lậu hoặc (khīṇāsavā).
Te hi kilesārīnaṃ saṃsāracakkassa arānañca hatattā, tato eva ārakattā, paccayādīnaṃ arahattā, pāpakaraṇe rahābhāvā ca ‘‘arahanto’’ti vuccanti.
Indeed, they are called ‘‘Arahants’’ because they have destroyed the enemies of defilements and the spokes of the wheel of saṃsāra, because they are far from these defilements, because they are worthy of requisites and so on, and because there is no secrecy in their doing evil.
Các vị ấy được gọi là “A-la-hán” vì đã phá hủy kẻ thù là phiền não và các nan hoa của bánh xe luân hồi, vì đã ở xa khỏi những điều đó, vì xứng đáng nhận các vật cúng dường, và vì không có nơi kín đáo để làm điều ác.
Tattha yathā khetañhi tiṇādidosarahitaṃ svābhisaṅkhatabījamhi vutte utusalilādipaccayantarūpetaṃ kassakassa mahapphalaṃ hoti, evaṃ khīṇāsavasantāno lobhādidosarahito svābhisaṅkhate deyyadhammabīje vutte kālādipaccayantarasahito dāyakassa mahapphalo hoti.
Therein, just as a field free from faults such as weeds, when excellent seeds are sown, and being endowed with additional conditions like seasons and water, yields a great harvest for the farmer, so too, the mental continuum of an Arahant, free from defilements like greed, when the seed of a well-prepared offering (deyyadhamma) is sown, and being accompanied by additional conditions like time, yields great fruit for the giver.
Trong đó, giống như ruộng không có lỗi lầm như cỏ dại, khi hạt giống được gieo trồng tốt, cùng với các yếu tố như thời tiết và nước, sẽ mang lại nhiều quả cho người nông dân; cũng vậy, dòng tâm thức của các vị A-la-hán, không có lỗi lầm như tham ái, khi hạt giống là vật cúng dường được gieo trồng tốt, cùng với các yếu tố như thời gian, sẽ mang lại nhiều quả cho người dâng cúng.
Tenāha bhagavā ‘‘khettūpamā arahanto’’ti.
Therefore, the Bhagavā said, "Arahants are like a field."
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: “A-la-hán ví như ruộng.”
Ukkaṭṭhaniddeso ayaṃ tassa sekhādīnampi khettabhāvāpaṭikkhepato.
This is a superior designation, as it does not exclude the field-like nature of Sekhas and others.
Đây là một cách diễn đạt tối thượng, vì không phủ nhận tính chất ruộng phước của các bậc Hữu Học (sekha) và những người khác.
Dāyakāti cīvarādīnaṃ paccayānaṃ dātāro pariccajanakā, tesaṃ pariccāgena attano santāne lobhādīnaṃ pariccajanakā chedanakā, tato vā attano santānassa sodhakā, rakkhakā cāti attho.
Givers are those who give and relinquish requisites such as robes. The meaning is that by their giving, they relinquish and cut off greed and other defilements from their own mental continuums, or they purify and protect their own mental continuums.
Dāyakā là những người dâng cúng các vật phẩm như y phục, những người bố thí, những người từ bỏ tham ái v.v. trong dòng tâm thức của mình bằng cách bố thí, những người cắt đứt chúng, hoặc những người thanh lọc và bảo vệ dòng tâm thức của mình.
Kassakūpamāti kassakasadisā.
Like farmers means similar to farmers.
Kassakūpamā là giống như người nông dân.
Yathā kassako sālikhettādīni kasitvā yathākālañca vuttudakadānanīharaṇanidhānarakkhaṇādīhi appamajjanto uḷāraṃ vipulañca sassaphalaṃ paṭilabhati, evaṃ dāyakopi arahantesu deyyadhammapariccāgena pāricariyāya ca appamajjanto uḷāraṃ vipulañca dānaphalaṃ paṭilabhati.
Just as a farmer, by tilling rice fields and other lands, and being diligent in sowing, watering, draining, storing, and guarding at the appropriate time, obtains an excellent and abundant crop, so too, a giver, by relinquishing offerings to Arahants and by attendance, being diligent, obtains an excellent and abundant fruit of giving.
Giống như người nông dân cày cấy ruộng lúa và các loại khác, không lơ là trong việc gieo trồng, tưới nước, thoát nước, bảo quản và bảo vệ đúng thời vụ, sẽ thu hoạch được mùa màng phong phú và dồi dào; cũng vậy, người dâng cúng, không lơ là trong việc bố thí vật cúng dường và phục vụ các vị A-la-hán, sẽ thu hoạch được quả bố thí phong phú và dồi dào.
Tena vuttaṃ ‘‘dāyakā kassakūpamā’’ti.
Therefore, it is said, "Givers are like farmers."
Vì thế đã nói: “Người dâng cúng ví như nông phu.”
Bījūpamaṃ deyyadhammanti liṅgavipallāsena vuttaṃ, bījasadiso deyyadhammoti attho.
The offering (deyyadhamma) is like a seed is stated with a reversal of gender; the meaning is "the offering is similar to a seed."
Bījūpamaṃ deyyadhammaṃ được nói với sự thay đổi giống, có nghĩa là vật cúng dường giống như hạt giống.
Annapānādikassa hi dasavidhassa dātabbavatthuno etaṃ nāmaṃ.
This is indeed the name for the ten kinds of worthy objects such as food and drink.
Đây là tên gọi của mười loại vật phẩm có thể bố thí như thức ăn, nước uống, v.v.
Etto nibbattate phalanti etasmā dāyakapaṭiggāhakadeyyadhammapariccāgato dānaphalaṃ nibbattati ceva uppajjati ca, ciratarapabandhavasena pavattati cāti attho.
From this, fruit arises means that from this act of giving by the giver, recipient, and offering, the fruit of giving arises and comes into being, and it continues to exist in a long-lasting succession.
“Từ đó quả sinh khởi” có nghĩa là, từ sự bố thí vật cúng dường của người thí chủ và người thọ nhận ấy, quả của sự bố thí sinh khởi và phát sinh, và tiếp tục tồn tại theo dòng liên tục lâu dài.
Ettha ca yasmā pariccāgacetanābhisaṅkhatassa annapānādivatthuno bhāvo, na itarassa, tasmā ‘‘bījūpamaṃ deyyadhamma’’nti deyyadhammaggahaṇaṃ kataṃ.
Here, since the existence is of the object like food and drink consecrated by the volition of giving, and not of anything else, the phrase "the offering is like a seed" uses "offering" (deyyadhamma).
Ở đây, vì sự tồn tại của vật thực uống, v.v., được tạo tác bởi ý định bố thí, chứ không phải của vật khác, nên đã dùng cụm từ “vật cúng dường ví như hạt giống”.
Tena deyyadhammāpadesena deyyadhammavatthuvisayāya pariccāgacetanāyayeva bījabhāvo daṭṭhabbo.
Therefore, by the designation of offering, the seed-like nature should be understood as belonging to the volition of giving, which pertains to the object of the offering.
Do đó, bằng cách chỉ định vật cúng dường (deyyadhamma), cần phải hiểu rằng chính ý định bố thí liên quan đến vật cúng dường mới là hạt giống.
Sā hi paṭisandhiādippabhedassa tassa nissayārammaṇappabhedassa ca phalassa nipphādikā, na deyyadhammoti.
For it is that volition which produces the fruit, differentiated as rebirth and so on, and as support and object, not the offering itself.
Bởi vì chính ý định đó là thứ tạo ra quả có sự phân loại như tái sinh, v.v., và có sự phân loại như nương tựa và đối tượng, chứ không phải vật cúng dường.
2. Etaṃ bījaṃ kasī khettanti yathāvuttaṃ bījaṃ, yathāvuttañca khettaṃ, tassa bījassa tasmiṃ khette vapanapayogasaṅkhātā kasi cāti attho.
2. This seed, cultivation, and field means the seed as described, the field as described, and the cultivation, which is the act of sowing that seed in that field.
2. “Hạt giống đó là ruộng cày” có nghĩa là hạt giống như đã nói, ruộng như đã nói, và việc cày cấy là sự gieo trồng hạt giống đó trên ruộng ấy.
Etaṃ tayaṃ kesaṃ icchitabbanti āha ‘‘petānaṃ dāyakassa cā’’ti.
To whom is this triad desirable? He says, "To the departed and to the giver."
Ai mong muốn ba điều này? Kinh nói: “Cho những người đã khuất và cho người thí chủ”.
Yadi dāyako pete uddissa dānaṃ deti, petānañca dāyakassa ca, yadi na pete uddissa dānaṃ deti, dāyakasseva etaṃ bījaṃ esā kasi etaṃ khettaṃ upakārāya hotīti adhippāyo.
If the giver makes a donation dedicated to the departed, then this seed, this cultivation, this field is beneficial to both the departed and the giver. If the giver does not make a donation dedicated to the departed, then it is beneficial only to the giver—this is the intention.
Ý nghĩa là: Nếu người thí chủ dâng cúng dường cho những người đã khuất, thì hạt giống này, việc cày cấy này, và ruộng này sẽ hữu ích cho cả những người đã khuất và người thí chủ. Nếu không dâng cúng dường cho những người đã khuất, thì nó chỉ hữu ích cho người thí chủ.
Idāni taṃ upakāraṃ dassetuṃ ‘‘taṃ petā paribhuñjanti, dātā puññena vaḍḍhatī’’ti vuttaṃ.
Now, to show that benefit, it is said, "The departed partake of it, and the giver prospers through merit."
Bây giờ, để chỉ ra sự hữu ích đó, kinh nói: “Những người đã khuất thọ hưởng điều đó, người thí chủ tăng trưởng phước báu”.
Tattha taṃ petā paribhuñjantīti dāyakena pete uddissa dāne dinne yathāvuttakhettakasibījasampattiyā anumodanāya ca yaṃ petānaṃ upakappati, taṃ dānaphalaṃ petā paribhuñjanti.
Therein, "The departed partake of it" means that when a donation is made by the giver dedicated to the departed, the fruit of that donation, which becomes helpful to the departed through the aforementioned perfection of field, cultivation, and seed, and through the act of rejoicing (anumodanā), is partaken of by the departed.
Trong đó, “Những người đã khuất thọ hưởng điều đó” có nghĩa là khi người thí chủ dâng cúng dường cho những người đã khuất, quả của sự bố thí mà những người đã khuất nhận được nhờ sự thành tựu của ruộng, việc cày cấy và hạt giống như đã nói, cùng với sự tùy hỷ, thì những người đã khuất sẽ thọ hưởng quả bố thí đó.
Dātā puññena vaḍḍhatīti dātā pana attano dānamayapuññanimittaṃ devamanussesu bhogasampattiādinā puññaphalena abhivaḍḍhati.
"The giver prospers through merit" means that the giver, due to their merit-making through giving, thrives with the fruit of merit, such as prosperity of wealth, among gods and humans.
“Người thí chủ tăng trưởng phước báu” có nghĩa là người thí chủ, nhờ công đức bố thí của mình, sẽ tăng trưởng trong cõi trời và cõi người với quả phước như sự sung túc về tài sản, v.v.
Puññaphalampi hi ‘‘kusalānaṃ, bhikkhave, dhammānaṃ samādānahetu evamidaṃ puññaṃ pavaḍḍhatī’’tiādīsu (dī. ni. 3.80) puññanti vuccati.
Indeed, the fruit of merit is also called "merit" in passages such as "Monks, on account of undertaking wholesome states, this merit thus increases."
Quả phước cũng được gọi là phước báu trong các câu như: “Này các tỳ khưu, do việc thọ trì các pháp thiện, phước báu này tăng trưởng như vậy” (Dī. Ni. 3.80).
3. Idheva kusalaṃ katvāti anavajjasukhavipākaṭṭhena kusalaṃ petānaṃ uddisanavasena dānamayaṃ puññaṃ upacinitvā idheva imasmiṃyeva attabhāve.
3. Having made merit here means having accumulated merit through giving, dedicated to the departed, which is wholesome in the sense of having a faultless and pleasant result, here in this very existence.
3. “Sau khi đã tạo thiện nghiệp ở đây” có nghĩa là sau khi đã tích lũy công đức bố thí, là thiện nghiệp do không có lỗi lầm và mang lại quả an lạc, bằng cách hồi hướng cho những người đã khuất, ngay trong kiếp sống này.
Pete ca paṭipūjiyāti pete uddissa dānena sammānetvā anubhuyyamānadukkhato te mocetvā.
And having honored the departed means having honored the departed through a gift dedicated to them, thereby freeing them from the suffering they are experiencing.
“Và cúng dường những người đã khuất” có nghĩa là sau khi đã tạo thiện nghiệp bằng cách cúng dường cho những người đã khuất, giải thoát họ khỏi những khổ đau đang phải chịu đựng.
Pete hi uddissa diyyamānaṃ dānaṃ tesaṃ pūjā nāma hoti.
Indeed, a gift given dedicated to the departed is an act of honoring them.
Thật vậy, sự bố thí được dâng cho những người đã khuất được gọi là sự cúng dường cho họ.
Tenāha – ‘‘amhākañca katā pūjā’’ti (pe. va. 18), ‘‘petānaṃ pūjā ca katā uḷārā’’ti (pe. va. 25) ca.
Therefore, it is said, "And honor was paid to us," and "And great honor was paid to the departed."
Vì thế, kinh nói: “Sự cúng dường cho chúng tôi đã được thực hiện” (Pe. Va. 18), và “Sự cúng dường cao quý cho những người đã khuất cũng đã được thực hiện” (Pe. Va. 25).
‘‘Pete cā’’ti ca-saddena ‘‘piyo ca hoti manāpo, abhigamanīyo ca hoti vissāsanīyo, bhāvanīyo ca hoti garukātabbo, pāsaṃso ca hoti kittanīyo viññūna’’nti evamādike diṭṭhadhammike dānānisaṃse saṅgaṇhāti.
By the particle "ca" in "pete ca" (and the departed), he includes the benefits of giving visible in this very life, such as "one becomes dear and pleasing, approachable, trustable, to be esteemed, to be honored, and praised and spoken of by the wise."
Và từ “cā” trong “Pete cā” bao gồm những lợi ích của sự bố thí được thấy trong đời này, như “người ấy được yêu mến, được lòng người, dễ tiếp cận, đáng tin cậy, đáng tôn kính, đáng trọng, được người trí khen ngợi và tán dương”.
Saggañca kamati ṭhānaṃ, kammaṃ katvāna bhaddakanti kalyāṇaṃ kusalakammaṃ katvā dibbehi āyuādīhi dasahi ṭhānehi suṭṭhu aggattā ‘‘sagga’’nti laddhanāmaṃ katapuññānaṃ nibbattanaṭṭhānaṃ devalokaṃ kamati upapajjanavasena upagacchati.
And having performed good kamma, one goes to the celestial abode means having performed wholesome and good kamma, one reaches the celestial world, the place where meritorious beings are reborn, which is known as "sagga" (heaven) due to its excellent supremacy in ten ways, such as divine longevity.
“Sau khi đã làm nghiệp lành, người ấy đi đến cõi trời” có nghĩa là sau khi đã làm nghiệp thiện lành, người ấy đi đến cõi chư thiên, nơi được gọi là “cõi trời” vì sự tối thượng tuyệt vời của mười phương diện như tuổi thọ, v.v., của chư thiên, là nơi tái sinh của những người đã tạo công đức, tức là tái sinh vào cõi chư thiên.
Ettha ca ‘‘kusalaṃ katvā’’ti vatvā puna ‘‘kammaṃ katvāna bhaddaka’’nti vacanaṃ ‘‘deyyadhammapariccāgo viya pattidānavasena dānadhammapariccāgopi dānamayakusalakammamevā’’ti dassanatthanti daṭṭhabbaṃ.
Here, the statement "having made merit" and then again "having performed good kamma" should be understood as demonstrating that "the relinquishment of the Dhamma of giving (pattidāna), like the relinquishment of an offering (deyyadhamma), is itself a meritorious act of giving."
Ở đây, cần hiểu rằng việc nói “sau khi đã tạo thiện nghiệp” rồi lại nói “sau khi đã làm nghiệp lành” là để chỉ ra rằng “sự bố thí pháp, tức là sự hồi hướng công đức, cũng là một thiện nghiệp bố thí, giống như sự bố thí vật cúng dường”.
Keci panettha ‘‘petāti arahanto adhippetā’’ti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ ‘‘petā’’ti khīṇāsavānaṃ āgataṭṭhānasseva abhāvato, bījādibhāvassa ca dāyakassa viya tesaṃ ayujjamānattā, petayonikānaṃ yujjamānattā ca.
Some here say that "peta" refers to Arahants, but that is merely their opinion, because there is no destination for the Arahants to arrive at as "peta", and because the state of being like a seed, etc., is not applicable to them as it is to the giver, but is applicable to those born in the realm of petas.
Một số người ở đây nói rằng “peta” có nghĩa là các vị A-la-hán, nhưng đó chỉ là ý kiến của riêng họ, vì các vị A-la-hán không có nơi tái sinh, và việc ví von hạt giống, v.v., không phù hợp với họ như đối với người thí chủ, mà chỉ phù hợp với những chúng sinh trong cõi ngạ quỷ (petayonika).
Desanāpariyosāne devaputtaṃ sulasañca ādiṃ katvā caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosīti.
At the conclusion of the discourse, beginning with the devaputta and Sulasā, the realization of the Dhamma occurred for eighty-four thousand beings.
Khi bài pháp kết thúc, tám mươi bốn ngàn chúng sinh, bắt đầu với thiên tử và Sulasa, đã chứng ngộ Chánh pháp.
Kāyo te sabbasovaṇṇoti idaṃ satthari rājagahaṃ upanissāya veḷuvane kalandakanivāpe viharante aññataraṃ sūkaramukhapetaṃ ārabbha vuttaṃ.
Your body is entirely golden — this was spoken by the Teacher concerning a certain Peta with a pig-like face, while dwelling in the Kalandakanivāpa at Veḷuvana, near Rājagaha.
“Thân ngươi toàn thân vàng óng” – câu này được Đức Phật nói khi Ngài đang trú ngụ tại Veḷuvana, Kalandakanivāpa, gần Rājagaha, liên quan đến một ngạ quỷ mặt heo.
Atīte kira kassapassa bhagavato sāsane eko bhikkhu kāyena saññato ahosi, vācāya asaññato, bhikkhū akkosati paribhāsati.
It is said that in the past, during the dispensation of Kassapa Bhagavā, a certain bhikkhu was restrained in body but unrestrained in speech; he used to abuse and revile other bhikkhus.
Nghe nói, trong giáo pháp của Đức Phật Kassapa thời quá khứ, có một tỳ khưu giữ giới thân nhưng không giữ giới khẩu, thường mắng nhiếc và chỉ trích các tỳ khưu khác.
So kālaṃ katvā niraye nibbatto, ekaṃ buddhantaraṃ tattha paccitvā tato cavitvā imasmiṃ buddhuppāde rājagahasamīpe gijjhakūṭapabbatapāde tasseva kammassa vipākāvasesena khuppipāsābhibhūto peto hutvā nibbatti.
Having passed away, he was reborn in hell, where he suffered for one Buddha-interval. After passing away from there, he was reborn as a peta afflicted by hunger and thirst at the foot of Gijjhakūṭa mountain near Rājagaha during the present Buddha's arising, due to the remaining residue of that very kamma.
Sau khi chết, vị ấy tái sinh vào địa ngục, chịu quả báo ở đó trong suốt một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, rồi thoát khỏi đó, và trong thời Đức Phật hiện tại, do phần còn lại của nghiệp ác đó, vị ấy tái sinh làm ngạ quỷ bị đói khát hành hạ, ở chân núi Gijjhakūṭa gần Rājagaha.
Tassa kāyo suvaṇṇavaṇṇo ahosi, mukhaṃ sūkaramukhasadisaṃ.
His body was golden-colored, but his mouth was like a pig's snout.
Thân của ngạ quỷ đó có màu vàng, còn mặt thì giống mặt heo.
Athāyasmā nārado gijjhakūṭe pabbate vasanto pātova sarīrapaṭijagganaṃ katvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya gacchanto antarāmagge taṃ petaṃ disvā tena katakammaṃ pucchanto –
Then, venerable Nārada, dwelling on Gijjhakūṭa mountain, having attended to his body in the morning, took his bowl and robes, and while going for alms in Rājagaha, he saw that peta on the road and, wishing to ask about the kamma he had performed—
Sau đó, Tôn giả Nārada, đang trú ngụ trên núi Gijjhakūṭa, vào buổi sáng sớm, sau khi sửa soạn thân thể, mang y bát đi vào Rājagaha khất thực, trên đường đã thấy ngạ quỷ đó, và muốn hỏi về nghiệp mà nó đã tạo, nên ngài nói:
Gāthamāha.
he spoke this verse.
Ngài đã nói kệ.
Tattha kāyo te sabbasovaṇṇoti tava kāyo deho sabbo suvaṇṇavaṇṇo uttattakanakasannibho.
Therein, your body is entirely golden means "your entire body is of a golden hue, resembling refined gold."
Trong đó, “Thân ngươi toàn thân vàng óng” có nghĩa là toàn thân ngươi, thân thể ngươi, có màu vàng như vàng ròng đã được nung chảy.
Sabbā obhāsate disāti tassa pabhāya sabbāpi disā samantanto obhāsati vijjotati.
Illuminating all directions means "by its radiance, all directions around are illuminated and shine forth."
“Mọi phương đều tỏa sáng” có nghĩa là do ánh sáng của thân đó, mọi phương hướng xung quanh đều tỏa sáng rực rỡ.
Obhāsateti vā antogadhahotuatthamidaṃ padanti ‘‘te kāyo sabbasovaṇṇo sabbā disā obhāseti vijjotetī’’ti attho daṭṭhabbo.
Alternatively, obhāsate is a word containing the causative sense, so the meaning should be understood as "your body, entirely golden, causes all directions to be illuminated and shine forth."
Hoặc, từ “obhāsate” ở đây có ý nghĩa bao hàm nhân quả, nên phải hiểu là “thân ngươi toàn thân vàng óng làm cho mọi phương hướng tỏa sáng rực rỡ”.
Mukhaṃ te sūkarassevāti mukhaṃ pana te sūkarassa viya, sūkaramukhasadisaṃ tava mukhanti attho.
Your face is like a pig's means that your face is like a pig's, your face resembles a pig's face—this is the meaning.
“Mặt ngươi như mặt heo” có nghĩa là mặt ngươi giống như mặt heo, mặt ngươi giống mặt heo.
Kiṃ kammamakarī pureti ‘‘tvaṃ pubbe atītajātiyaṃ kīdisaṃ kammaṃ akāsī’’ti pucchati.
What karma did you do in the past? means, 'What kind of karma did you do in a former existence?' he asks.
“Nghiệp gì ngươi đã làm xưa?” là câu hỏi: “Ngươi đã làm nghiệp gì trong kiếp quá khứ?”
Āha.
he said.
Ngạ quỷ đã nói.
Tattha kāyena saññato āsinti kāyikena saṃyamena saṃyato kāyadvārikena saṃvarena saṃvuto ahosiṃ.
Therein, by body I was restrained means, 'I was restrained by bodily restraint, endowed with restraint through the bodily door.'
Trong đó, “Thân tôi giữ giới” có nghĩa là tôi đã giữ giới bằng sự chế ngự thân, đã được chế ngự bằng sự phòng hộ qua thân môn.
Vācāyāsimasaññatoti vācāya asaññato vācasikena asaṃvarena samannāgato ahosiṃ.
By speech I was unrestrained means, 'I was unrestrained by speech, endowed with unrestraint through the verbal door.'
“Khẩu tôi không giữ giới” có nghĩa là tôi không giữ giới bằng lời nói, tôi đã không được chế ngự bằng sự không phòng hộ qua khẩu.
Tenāti tena ubhayena saṃyamena asaṃyamena ca.
Due to that means, due to that combination of restraint and unrestraint.
“Vì thế” có nghĩa là vì cả hai điều đó, sự giữ giới và không giữ giới.
Meti mayhaṃ.
My means, 'mine'.
“Me” có nghĩa là của tôi.
Etādiso vaṇṇoti ediso.
Such is my appearance means, 'such'.
“Sắc tướng như vậy” có nghĩa là như vậy.
Yathā tvaṃ, nārada, paccakkhato passasi, evarūpo, kāyena manussasaṇṭhāno suvaṇṇavaṇṇo, mukhena sūkarasadiso āsinti yojanā.
The conjunction is: 'Nārada, just as you see directly, such was my form: human in body, golden in complexion, but with a face like a pig's.'
Cách liên kết câu là: “Này Nārada, sắc tướng của tôi như vậy, thân tôi có hình dáng người và màu vàng, mặt tôi giống mặt heo, như ngài thấy tận mắt.”
Vaṇṇasaddo hi idha chaviyaṃ saṇṭhāne ca daṭṭhabbo.
Here, the word vaṇṇa (appearance) should be understood as referring to both skin and bodily form.
Thật vậy, từ “vaṇṇa” ở đây phải được hiểu là cả màu da và hình dáng.
Gāthamāha.
—he uttered this verse.
Ngạ quỷ đã nói kệ.
Tattha tanti tasmā.
Therein, that means, 'therefore'.
Trong đó, “Taṃ” có nghĩa là “vì thế”.
Tyāhanti te ahaṃ.
I means, 'I to you'.
“Tyāhaṃ” là cách tách từ của “te ahaṃ” (tôi với ngài).
Nāradāti theraṃ ālapati.
Nārada addresses the Elder.
“Nārada” là lời gọi Tôn giả.
Brūmīti kathemi.
I tell means, 'I speak'.
“Brūmi” có nghĩa là tôi nói.
Sāmanti sayameva.
For yourself means, 'by yourself'.
“Sāmaṃ” có nghĩa là tự mình.
Idanti attano sarīraṃ sandhāya vadati.
This refers to his own body.
“Idaṃ” là lời nói ám chỉ thân thể của chính mình.
Ayañhettha attho – yasmā, bhante nārada, idaṃ mama sarīraṃ galato paṭṭhāya heṭṭhā manussasaṇṭhānaṃ, upari sūkarasaṇṭhānaṃ, tayā paccakkhatova diṭṭhaṃ, tasmā te ahaṃ ovādavasena vadāmīti.
The meaning here is this: 'Venerable Nārada, since this body of mine—human in form from the neck down, and pig-like above—has been seen by you directly, therefore I speak to you by way of advice.'
Ý nghĩa ở đây là: “Thưa Tôn giả Nārada, vì thân thể tôi, từ cổ trở xuống có hình dáng người, còn phía trên có hình dáng heo, ngài đã thấy tận mắt, vì thế tôi nói với ngài lời khuyên này.”
Kinti ceti āha ‘‘mākāsi mukhasā pāpaṃ, mā kho sūkaramukho ahū’’ti.
And what does he say? ‘‘Do not commit evil with your mouth, lest you become pig-faced!’’
Nói gì? Ngạ quỷ nói: “Đừng làm điều ác bằng miệng, chớ có mặt heo!”.
Tattha māti paṭisedhe nipāto.
Therein, mā is a particle of prohibition.
Trong đó, “mā” là một giới từ phủ định.
Mukhasāti mukhena.
With your mouth means, 'by mouth'.
“Mukhasā” có nghĩa là “bằng miệng”.
Khoti avadhāraṇe, vācāya pāpakammaṃ mākāsi mā karohi.
Kho is a particle of emphasis, meaning 'do not commit evil karma by speech'.
“Kho” là một giới từ nhấn mạnh. “Đừng làm điều ác bằng lời nói, đừng làm.”
Mā kho sūkaramukho ahūti ahaṃ viya sūkaramukho mā ahosiyeva.
Lest you become pig-faced means, 'do not become pig-faced like me'.
“Mā kho sūkaramukho ahū” có nghĩa là: Ngươi chớ có miệng như heo, giống như ta đây.
Sace pana tvaṃ mukharo hutvā vācāya pāpaṃ kareyyāsi, ekaṃsena sūkaramukho bhaveyyāsi, tasmā mākāsi mukhasā pāpanti phalapaṭisedhanamukhenapi hetumeva paṭisedheti.
"For if you were to become foul-mouthed and commit evil by speech, you would certainly become pig-faced. Therefore, by prohibiting the result, he prohibits the cause: 'do not commit evil with your mouth'."
Nếu ngươi trở thành người lắm miệng, dùng lời nói tạo ác nghiệp, chắc chắn ngươi sẽ có miệng heo. Do đó, đừng tạo ác nghiệp bằng miệng, như vậy là ngăn chặn nguyên nhân bằng cách ngăn chặn hậu quả.
Athāyasmā nārado rājagahe piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto catuparisamajjhe nisinnassa satthuno tamatthaṃ ārocesi.
Then, Venerable Nārada, after collecting alms in Rājagaha and returning from his alms-round after his meal, reported the matter to the Teacher, who was seated in the midst of the four-fold assembly.
Sau đó, Tôn giả Nārada khất thực tại Rājagaha, sau bữa ăn, khi đã trở về từ việc khất thực, ngài báo cáo sự việc đó cho Đức Bổn Sư đang ngồi giữa bốn chúng hội.
Satthā, ‘‘nārada, pubbeva mayā so sattho diṭṭho’’ti vatvā anekākāravokāraṃ vacīduccaritasannissitaṃ ādīnavaṃ, vacīsucaritapaṭisaṃyuttañca ānisaṃsaṃ pakāsento dhammaṃ desesi.
The Teacher said, ‘‘Nārada, I have seen that being before,’’ and then taught the Dhamma, explaining the drawbacks associated with various forms of verbal misconduct and the benefits associated with verbal good conduct.
Đức Bổn Sư nói: “Nārada, Ta đã thấy chúng sanh đó từ trước rồi,” và sau đó, Ngài thuyết Pháp, trình bày những hiểm họa liên quan đến ác ngữ (vacīduccarita) với nhiều khía cạnh và những lợi ích liên quan đến thiện ngữ (vacīsucarita).
Sā desanā sampattaparisāya sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the assembled audience.
Bài Pháp đó đã mang lại lợi ích cho chúng hội hiện diện.
Dibbaṃ subhaṃ dhāresi vaṇṇadhātunti idaṃ satthari veḷuvane viharante kalandakanivāpe aññataraṃ pūtimukhapetaṃ ārabbha vuttaṃ.
You wore a divine, beautiful form—this was spoken by the Teacher while residing at the Kalandakanivāpa in Veḷuvana, concerning a certain foul-mouthed peta.
“Dibbaṃ subhaṃ dhāresi vaṇṇadhātuṃ” (Mang sắc tướng thanh tịnh, siêu phàm) câu này được Đức Bổn Sư nói khi Ngài đang ở tại Veḷuvana, Kalandakanivāpa, liên quan đến một ngạ quỷ miệng hôi (Pūtimukhapeta).
Atīte kira kassapassa bhagavato kāle dve kulaputtā tassa sāsane pabbajitvā sīlācārasampannā sallekhavuttino aññatarasmiṃ gāmakāvāse samaggavāsaṃ vasiṃsu.
It is said that in the past, during the time of Kassapa Buddha, two young men of good family went forth in his Dispensation. Being endowed with virtue and good conduct, and living a life of austerity, they dwelled harmoniously in a certain village hermitage.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Kassapa, có hai thiện gia nam tử đã xuất gia trong giáo pháp của Ngài, đầy đủ giới hạnh và nếp sống thiểu dục, cùng nhau sống hòa hợp trong một ngôi làng.
Atha aññataro pāpajjhāsayo pesuññābhirato bhikkhu tesaṃ vasanaṭṭhānaṃ upagañchi.
Then another monk, with evil intentions and delighting in slander, came to their dwelling place.
Sau đó, một tỳ khưu có tâm ý xấu xa, thích nói lời đâm thọc, đã đến nơi ở của họ.
Therā tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ katvā vasanaṭṭhānaṃ datvā dutiyadivase taṃ gahetvā gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
The Elders greeted him, gave him a place to stay, and on the second day, took him with them when they entered the village for alms.
Các vị Trưởng lão đã chào hỏi vị ấy, cho chỗ ở, và ngày hôm sau, dẫn vị ấy vào làng để khất thực.
Manussā te disvā tesu theresu ativiya paramanipaccakāraṃ katvā yāgubhattādīhi paṭimānesuṃ.
When people saw them, they showed extreme reverence to those Elders and honored them with gruel, rice, and other choice foods.
Thấy các vị ấy, dân làng đã vô cùng kính trọng, cúng dường cháo, cơm và các món ăn khác.
So vihāraṃ pavisitvā cintesi – ‘‘sundaro vatāyaṃ gocaragāmo, manussā ca saddhā pasannā, paṇītapaṇītaṃ piṇḍapātaṃ denti, ayañca vihāro chāyūdakasampanno, sakkā me idha sukhena vasituṃ.
That monk, upon entering the monastery, thought: "This alms-village is truly pleasant, and the people are faithful and devoted, offering excellent alms food. This monastery also has ample shade and water; I can live here comfortably.
Vị tỳ khưu đó vào tịnh xá và suy nghĩ: “Ngôi làng khất thực này thật tốt đẹp, dân làng có đức tin và tịnh tín, họ cúng dường những món ăn ngon lành. Tịnh xá này cũng có bóng mát và nước đầy đủ, ta có thể sống an lạc ở đây.
Imesu pana bhikkhūsu idha vasantesu mayhaṃ phāsuvihāro na bhavissati, antevāsikavāso viya bhavissati.
However, if these monks stay here, my comfortable stay will not be possible; it will be like living as a junior disciple.
Nhưng nếu những tỳ khưu này ở đây, ta sẽ không được an lạc, mà sẽ giống như một đệ tử.”
Handāhaṃ ime aññamaññaṃ bhinditvā yathā na puna idha vasissanti, tathā karissāmī’’ti.
Let me now sow discord between them so that they will not dwell here again."
“Nào, ta sẽ chia rẽ họ để họ không còn ở đây nữa.”
Athekadivasaṃ mahāthere dvinnampi ovādaṃ datvā attano vasanaṭṭhānaṃ paviṭṭhe pesuṇiko bhikkhu thokaṃ kālaṃ vītināmetvā mahātheraṃ upasaṅkamitvā vanditvā therena ‘‘kiṃ, āvuso, vikāle āgatosī’’ti ca vutte, ‘‘āma, bhante kiñci vattabbaṃ atthī’’ti vatvā ‘‘kathehi, āvuso’’ti therena anuññāto āha – ‘‘eso, bhante, tumhākaṃ sahāyakatthero sammukhā mitto viya attānaṃ dassetvā parammukhā sapatto viya upavadatī’’ti.
Then one day, after the senior Elder had given advice to both of them and entered his own dwelling, the slanderous monk waited for a short while, then approached the senior Elder, paid homage, and when the Elder asked, ‘‘Why have you come at this inappropriate time, friend?’’ he replied, ‘‘Yes, venerable sir, there is something I wish to say.’’ When the Elder granted permission, saying, ‘‘Speak, friend,’’ he said, ‘‘Venerable sir, this companion Elder of yours, while appearing friendly in your presence, slanders you behind your back as if he were an enemy.’’
Rồi một ngày nọ, sau khi vị Trưởng lão cao tuổi đã khuyên nhủ cả hai và trở về chỗ ở của mình, vị tỳ khưu nói lời đâm thọc đợi một lúc rồi đến gặp vị Trưởng lão cao tuổi, đảnh lễ. Khi vị Trưởng lão hỏi: “Này hiền giả, sao lại đến vào lúc không phải giờ?”, vị ấy đáp: “Bạch Ngài, con có điều muốn nói.” Khi được Trưởng lão cho phép: “Này hiền giả, hãy nói đi,” vị ấy thưa: “Bạch Ngài, vị Trưởng lão bạn của Ngài đó, trước mặt thì tỏ ra là bạn, nhưng sau lưng thì nói xấu Ngài như kẻ thù.”
‘‘Kiṃ kathetī’’ti pucchito ‘‘suṇātha, bhante, ‘eso mahāthero saṭho māyāvī kuhako micchājīvena jīvikaṃ kappetī’ti tumhākaṃ aguṇaṃ kathetī’’ti āha.
When asked, ‘‘What does he say?’’ he replied, ‘‘Listen, venerable sir, he speaks ill of you, saying, 'This senior Elder is deceitful, cunning, hypocritical, and makes a living by wrong livelihood'.’’
Khi được hỏi: “Ông ta nói gì vậy?”, (người đó) đáp: “Bạch Đại đức, xin hãy lắng nghe. Ông ấy nói xấu về Đại đức rằng: ‘Vị Đại Trưởng lão này là người xảo trá, lừa dối, giả dối, sống bằng tà mạng.’”
‘‘Mā, āvuso, evaṃ bhaṇi, na so bhikkhu evaṃ maṃ upavadissati, gihikālato paṭṭhāya mama sabhāvaṃ jānāti ‘pesalo kalyāṇasīlo’’’ti.
‘‘Do not say such a thing, friend! That monk would not slander me in that way. He knows my character from the time I was a layperson, that I am 'virtuous and of good conduct'.’’
“Này hiền giả, đừng nói như vậy. Vị Tỳ-khưu đó sẽ không phỉ báng ta như thế đâu. Từ khi còn là cư sĩ, ông ấy đã biết rõ bản chất của ta là ‘người đáng kính, có giới hạnh tốt đẹp’.”
‘‘Sace, bhante, tumhe attano visuddhacittatāya evaṃ cintetha, taṃ tumhākaṃyeva anucchavikaṃ, mayhaṃ pana tena saddhiṃ veraṃ natthi, kasmā ahaṃ tena avuttaṃ ‘vutta’nti vadāmi.
‘‘Venerable sir, if you think this way out of your pure-heartedness, that is fitting for you. However, I have no enmity with him. Why should I say that something he did not say, was said?
“Bạch Đại đức, nếu Đại đức nghĩ như vậy do tâm thanh tịnh của mình, thì điều đó phù hợp với Đại đức. Còn con, con không có thù oán gì với vị ấy, tại sao con lại nói điều không phải do vị ấy nói là ‘đã nói’?
Hotu, kālantarena sayameva jānissathā’’ti āha.
Let it be. You will know for yourselves in due time,’’ he said.
Thôi được, sau này Đại đức sẽ tự mình biết thôi,” (người đó) nói.
Theropi puthujjanabhāvadosena dveḷhakacitto ‘‘evampi siyā’’ti sāsaṅkahadayo hutvā thokaṃ sithilavissāso ahosi.
And the Elder, due to the fault of being an ordinary person (puthujjana), became of two minds, thinking, ‘‘It could be so,’’ and became somewhat less trusting, with a doubtful heart.
Vị Trưởng lão, do lỗi lầm của phàm phu, tâm trở nên lưỡng lự, nghi ngờ rằng “có thể là như vậy”, và sự tin tưởng của ngài giảm sút một chút.
So bālo paṭhamaṃ mahātheraṃ paribhinditvā itarampi thenaṃ vuttanayeneva paribhindi.
That foolish monk, having first sown discord between the senior Elder, also slandered the other Elder in the same manner as described.
Kẻ ngu đó, sau khi chia rẽ vị Đại Trưởng lão trước, cũng chia rẽ vị Trưởng lão kia bằng cách thức đã nói.
Atha te ubhopi therā dutiyadivase aññamaññaṃ anālapitvā pattacīvaramādāya gāme piṇḍāya caritvā piṇḍapātamādāya attano vasanaṭṭhāneyeva paribhuñjitvā sāmīcimattampi akatvā taṃ divasaṃ tattheva vasitvā vibhātāya ca rattiyā aññamaññaṃ anārocetvāva yathāphāsukaṭṭhānaṃ agamaṃsu.
Then, on the second day, both Elders, without speaking to each other, took their bowls and robes, collected alms in the village, partook of their meal only at their own dwelling, performed not even a gesture of proper respect, and, having stayed there for that day, departed at dawn to wherever they pleased, without informing each other.
Thế rồi, hai vị Trưởng lão đó, vào ngày thứ hai, không nói chuyện với nhau, cầm bát y đi khất thực trong làng, rồi mang bát cơm về thọ dụng tại chỗ ở của mình, không làm dù chỉ một chút lễ nghi nào, và ở lại đó suốt ngày. Đến khi đêm từng bừng sáng, họ rời đi đến nơi nào thuận tiện mà không báo cho nhau biết.
Pesuṇikaṃ pana bhikkhuṃ paripuṇṇamanorathaṃ gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭhaṃ manussā disvā āhaṃsu – ‘‘bhante, therā kuhiṃ gatā’’ti?
When the people saw the slanderous monk entering the village for alms, with his wish fulfilled, they asked, ‘‘Venerable sir, where have the Elders gone?’’
Còn vị Tỳ-khưu chuyên nói lời ly gián, khi vào làng khất thực với tâm nguyện đã thành, người dân thấy vậy liền hỏi: “Bạch Đại đức, các vị Trưởng lão đã đi đâu rồi?”
So āha – ‘‘sabbarattiṃ aññamaññaṃ kalahaṃ katvā mayā ‘mā kalahaṃ karotha, samaggā hotha, kalaho nāma anatthāvaho āyatidukkhuppādako akusalasaṃvattaniko, purimakāpi kalahena mahatā hitā paribhaṭṭhā’tiādīni vuccamānāpi mama vacanaṃ anādiyitvā pakkantā’’ti.
He replied, ‘‘They quarreled with each other all night, and although I told them, 'Do not quarrel, be united; quarreling brings harm, causes future suffering, and leads to unwholesome states; even in the past, great benefits were lost through quarreling,' and so on, they did not heed my words and departed.’’
Vị ấy đáp: “Họ đã cãi vã với nhau suốt đêm. Dù tôi đã nói: ‘Đừng cãi vã, hãy hòa hợp. Cãi vã là điều bất lợi, gây ra khổ đau trong tương lai, dẫn đến bất thiện nghiệp. Ngay cả những người trước đây cũng đã mất đi lợi ích lớn lao vì cãi vã’, nhưng họ đã không nghe lời tôi và bỏ đi.”
Tato manussā ‘‘therā tāva gacchantu, tumhe pana amhākaṃ anukampāya idheva anukkaṇṭhitvā vasathā’’ti yāciṃsu.
Thereupon, the people implored him, ‘‘Let the Elders go, venerable sir; but out of compassion for us, please dwell here without weariness.’’
Khi đó, người dân thỉnh cầu: “Thôi được, các vị Trưởng lão cứ đi. Còn Đại đức, xin vì lòng thương xót chúng con mà ở lại đây, đừng cảm thấy chán nản.”
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā tattheva vasanto katipāhena cintesi – ‘‘mayā sīlavanto kalyāṇadhammā bhikkhū āvāsalobhena paribhinnā, bahuṃ vata mayā pāpakammaṃ pasuta’’nti balavavippaṭisārābhibhūto sokavegena gilāno hutvā nacireneva kālaṃ katvā avīcimhi nibbatti.
That monk, assenting with "Very well," stayed there. After a few days, he reflected: "I have indeed slandered virtuous bhikkhus of good conduct out of greed for the dwelling. Truly, I have accumulated much evil kamma." Overwhelmed by strong remorse and becoming ill from the intensity of sorrow, he soon passed away and was reborn in Avīci Hell.
Vị ấy chấp thuận “Lành thay!” và ở lại đó. Vài ngày sau, vị ấy suy nghĩ: “Ta đã chia rẽ các Tỳ-khưu có giới hạnh và pháp lành vì lòng tham lam chỗ ở. Quả thật, ta đã tạo nhiều ác nghiệp.” Bị sự hối hận mạnh mẽ giày vò, vị ấy lâm bệnh do nỗi sầu muộn, và chẳng bao lâu sau thì qua đời, tái sinh vào địa ngục Avīci.
Itare dve sahāyakattherā janapadacārikaṃ carantā aññatarasmiṃ āvāse samāgantvā aññamaññaṃ sammoditvā tena bhikkhunā vuttaṃ bhedavacanaṃ aññamaññassa ārocetvā tassa abhūtabhāvaṃ ñatvā samaggā hutvā anukkamena tameva āvāsaṃ paccāgamiṃsu.
The other two companion elders, while wandering on tour through the countryside, met in a certain monastery. After exchanging greetings with one another, they informed each other of the divisive words spoken by that monk. Knowing that his words were untrue, they became unified again and, in due course, returned to that very monastery.
Hai vị Trưởng lão bạn hữu kia, đang du hành trong các vùng quê, gặp lại nhau tại một trú xứ khác. Họ vui vẻ chào hỏi nhau, rồi kể cho nhau nghe những lời ly gián mà vị Tỳ-khưu kia đã nói. Khi biết rằng những lời đó là không có thật, họ hòa hợp lại và tuần tự trở về trú xứ cũ.
Manussā dve there disvā haṭṭhatuṭṭhā sañjātasomanassā hutvā catūhi paccayehi upaṭṭhahiṃsu.
Seeing the two elders, the people were delighted and joyful, and they supported them with the four requisites.
Người ta thấy hai vị trưởng lão, hoan hỷ, vui mừng, tâm sinh hỷ lạc, bèn cúng dường bốn vật dụng.
Therā ca tattheva vasantā sappāyaāhāralābhena samāhitacittā vipassanaṃ vaḍḍhetvā nacireneva arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
The elders, dwelling right there and obtaining suitable food, settled their minds, cultivated vipassanā, and not long after attained Arahantship.
Các vị trưởng lão ấy, sống tại đó, nhờ được thực phẩm thích hợp, tâm định tĩnh, phát triển thiền quán (vipassanā) và không bao lâu đã chứng đắc A-la-hán (arahatta).
Imāya gāthāya katakammaṃ pucchi.
With this verse, he inquired about the kamma performed.
Với bài kệ này, ngài đã hỏi về nghiệp đã làm.
Tattha dibbanti divi bhavaṃ devattabhāvapariyāpannaṃ.
Here, divine means pertaining to the divine state in the heavens, included in the state of being a deva.
Trong đó, dibbaṃ có nghĩa là thuộc về cõi trời, thuộc về trạng thái của chư thiên.
Idha pana dibbaṃ viyāti dibbaṃ.
But here, "divine" means "like a deva," hence "divine."
Ở đây, “dibbaṃ” có nghĩa là giống như chư thiên.
Subhanti sobhanaṃ, sundarabhāvaṃ vā.
Beautiful means lovely, or possessing beauty.
Subhaṃ có nghĩa là đẹp đẽ, hay trạng thái tốt đẹp.
Vaṇṇadhātunti chavivaṇṇaṃ.
Hue refers to skin color.
Vaṇṇadhātuṃ có nghĩa là màu da.
Dhāresīti vahasi.
You bear means you carry.
Dhāresī có nghĩa là mang, giữ.
Vehāyasaṃ tiṭṭhasi antalikkheti vehāyasasaññite antalikkhe tiṭṭhasi.
You stand in the sky, in the atmosphere means you stand in the atmosphere, which is called vehāyasa (sky).
Vehāyasaṃ tiṭṭhasi antalikkhe có nghĩa là ngươi đứng giữa hư không được gọi là vehāyasa.
Keci pana ‘‘vihāyasaṃ tiṭṭhasi antalikkhe’’ti pāṭhaṃ vatvā vihāyasaṃ obhāsento antalikkhe tiṭṭhasīti vacanasesena atthaṃ vadanti.
Some, however, read "vihāyasaṃ tiṭṭhasi antalikkhe" and explain the meaning by supplementing the phrase: "You stand in the atmosphere, illuminating the sky."
Một số người khác, sau khi đọc là “vihāyasaṃ tiṭṭhasi antalikkhe”, giải thích ý nghĩa bằng cách bổ sung câu “ngươi đứng giữa hư không, chiếu sáng khắp nơi”.
Pūtigandhanti kuṇapagandhaṃ, duggandhanti attho.
Putrid smell means the smell of a corpse; the meaning is a foul odor.
Pūtigandhaṃ có nghĩa là mùi xác chết, tức là mùi hôi thối.
Kiṃ kammamakāsi pubbeti paramaduggandhaṃ te mukhaṃ kimayo khādanti, kāyo ca suvaṇṇavaṇṇo, kīdisaṃ nāma kammaṃ evarūpassa attabhāvassa kāraṇabhūtaṃ pubbe tvaṃ akāsīti pucchi.
What kamma did you do in the past? means, "Your mouth has an extremely foul odor and worms eat it, but your body is golden-hued. What kind of kamma, which caused such an existence, did you perform in the past?" he asked.
Kiṃ kammamakāsi pubbe có nghĩa là: “Miệng ngươi hôi thối cực độ bị sâu bọ ăn, còn thân ngươi có màu vàng rực, ngươi đã làm loại nghiệp gì trong quá khứ để trở thành nguyên nhân của thân thể như vậy?” – ngài hỏi.
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Ngạ quỷ ấy đã nói bài kệ này.
Tattha samaṇo ahaṃ pāpoti ahaṃ lāmako samaṇo pāpabhikkhu ahosiṃ.
Here, I was an evil samaṇa means "I was a wretched samaṇa, an evil bhikkhu."
Trong đó, samaṇo ahaṃ pāpo có nghĩa là "tôi là một Tỳ-kheo xấu xa, một Tỳ-kheo ác".
Atiduṭṭhavācoti atiduṭṭhavacano, pare atikkamitvā laṅghitvā vattā, paresaṃ guṇaparidhaṃsakavacanoti attho.
Exceedingly harsh speech means having exceedingly corrupt speech, speaking beyond and transgressing others, meaning speaking words that disparage the virtues of others.
Atiduṭṭhavāco có nghĩa là lời nói cực kỳ độc ác, là người nói vượt quá giới hạn, xúc phạm người khác, là lời nói phỉ báng phẩm hạnh của người khác.
‘‘Atidukkhavāco’’ti vā pāṭho, ativiya pharusavacano musāvādapesuññādivacīduccaritanirato.
Or there is the reading "atidukkhavāco" (speaking very painful words), meaning devoted to verbal misconduct such as very harsh speech, lying, and slandering.
Hoặc có một bản đọc là Atidukkhavāco, nghĩa là người có lời nói cực kỳ thô tục, đắm chìm trong các ác hạnh về lời nói như nói dối, nói lời đâm thọc, v.v.
Tapassirūpoti samaṇapatirūpako.
Appearing as an ascetic means one who merely resembles a samaṇa.
Tapassirūpo có nghĩa là người giả dạng Sa-môn.
Mukhasāti mukhena.
In mouth means with the mouth.
Mukhasā có nghĩa là bằng miệng.
Laddhāti paṭiladdhā.
Obtained means acquired.
Laddhā có nghĩa là đã đạt được.
Ca-kāro sampiṇḍanattho.
The particle 'ca' is for aggregation.
Từ "ca" có nghĩa là tổng hợp.
Meti mayā.
By me.
Me có nghĩa là bởi tôi.
Tapasāti brahmacariyena.
Through ascetic practice means through the holy life.
Tapasā có nghĩa là do Phạm hạnh.
Pesuṇiyenāti pisuṇavācāya.
Due to slander means due to backbiting speech.
Pesuṇiyenā có nghĩa là bằng lời đâm thọc.
Putīti pūtigandhaṃ.
Putrid means having a putrid smell.
Putī có nghĩa là mùi hôi thối.
Osānagāthamāha.
He spoke this concluding verse.
Vị ấy đã nói lên bài kệ kết thúc.
Tattha tayidanti taṃ idaṃ mama rūpaṃ.
Here, this refers to this form of mine.
Trong đó, tayidaṃ có nghĩa là hình dáng này của tôi.
Anukampakā ye kusalā vadeyyunti ye anukampanasīlā kāruṇikā parahitapaṭipattiyaṃ kusalā nipuṇā buddhādayo yaṃ vadeyyuṃ, tadeva vadāmīti adhippāyo.
What the compassionate and skillful would say means "What the compassionate, the kind, those skillful and proficient in practices beneficial to others, such as the Buddhas, would say, that I say," this is the intention.
Anukampakā ye kusalā vadeyyuṃ có nghĩa là: ý muốn nói rằng, những bậc có lòng từ bi, thiện xảo và tinh thông trong việc thực hành lợi ích cho người khác, như chư Phật, v.v., nói điều gì, thì tôi nói điều đó.
Idāni taṃ ovādaṃ dassento ‘‘mā pesuṇaṃ mā ca musā abhāṇi, yakkho tuvaṃ hohisi kāmakāmī’’ti āha.
Now, offering that counsel, he said, “Speak neither slander nor lies, then you will be a yakka, able to have what you desire.”
Bây giờ, để đưa ra lời khuyên ấy, vị ấy nói: “mā pesuṇaṃ mā ca musā abhāṇi, yakkho tuvaṃ hohisi kāmakāmī”.
Tassattho – pesuṇaṃ pisuṇavacanaṃ musā ca mā abhāṇi mā kathehi.
Its meaning is: slander, backbiting speech, and lies, do not utter, do not speak.
Ý nghĩa của câu đó là: pesuṇaṃ (lời đâm thọc) và musā (lời dối trá) mā abhāṇi (chớ nói).
Yadi hi tvaṃ musāvādaṃ pisuṇavācañca pahāya vācāya saññato bhaveyyāsi, yakkho vā devo vā devaññataro vā tvaṃ bhavissasi, kāmaṃ kāmitabbaṃ uḷāraṃ dibbasampattiṃ paṭilabhitvā tattha kāmanasīlo yathāsukhaṃ indriyānaṃ paricaraṇena abhiramaṇasīloti.
For if you abandon lying and backbiting speech, and become restrained in speech, you will become a yakka or a deva, or some kind of deva, having attained lofty divine prosperity that can be desired, then you will be one who delights in pleasures, one who delights in enjoying sense faculties as you please.
Nếu ngươi từ bỏ lời nói dối và lời đâm thọc, và giữ gìn lời nói, thì ngươi sẽ trở thành một Dạ-xoa, hoặc một vị trời, hoặc một vị thần khác, được hưởng sự giàu sang thần thánh cao quý đáng mong muốn, và sẽ vui hưởng các giác quan tùy ý thích.
Yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvāti idaṃ satthā sāvatthiyaṃ jetavane viharanto anāthapiṇḍikassa gahapatino dānaṃ ārabbha kathesi.
Whatever object one takes as a basis—the Teacher spoke this in Sāvatthī, while residing at Jetavana, concerning the offering of gifts by Anāthapiṇḍika the householder.
Yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvā – Đức Thế Tôn đã nói điều này khi ngài ngự tại Jetavana, Sāvatthī, liên quan đến sự cúng dường của gia chủ Anāthapiṇḍika.
Anāthapiṇḍikassa kira gahapatino dhītu dhītāya dārikāya dhāti piṭṭhadhītalikaṃ adāsi ‘‘ayaṃ te dhītā, imaṃ gahetvā kīḷassū’’ti.
It is said that Anāthapiṇḍika the householder's daughter's daughter's nurse gave the little girl a flour doll, saying, "This is your daughter; take this and play."
Người ta kể rằng, bảo mẫu của cháu gái (con gái của con gái) gia chủ Anāthapiṇḍika đã tặng cho cô bé một con búp bê bột, nói: “Đây là con gái của con, hãy cầm nó mà chơi.”
Sā tattha dhītusaññaṃ uppādesi.
She developed the perception of a daughter towards it.
Cô bé đã phát sinh tưởng về con gái đối với nó.
Athassā ekadivasaṃ taṃ gahetvā kīḷantiyā pamādena patitvā bhijji.
Then, one day, as she was playing with it, it fell and broke due to her carelessness.
Một ngày nọ, khi cô bé đang chơi với nó, do bất cẩn, nó bị rơi xuống và vỡ tan.
Tato dārikā ‘‘mama dhītā matā’’ti parodi.
Thereupon, the little girl cried, "My daughter is dead!"
Thế là cô bé khóc và nói: “Con gái của con chết rồi!”
Taṃ rodantiṃ kocipi gehajano saññāpetuṃ nāsakkhi.
No one in the household could console her crying.
Không ai trong nhà có thể an ủi cô bé đang khóc đó.
Tasmiñca samaye satthā anāthapiṇḍikassa gahapatino gehe paññatte āsane nisinno hoti, mahāseṭṭhi ca bhagavato samīpe nisinno ahosi.
At that time, the Teacher was seated on a prepared seat in the house of Anāthapiṇḍika the householder, and the great rich man was also seated near the Blessed One.
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đang ngự trên chỗ ngồi đã được sắp đặt tại nhà của gia chủ Anāthapiṇḍika, và vị đại gia chủ cũng đang ngồi gần Đức Thế Tôn.
Dhāti taṃ dārikaṃ gahetvā seṭṭhissa santikaṃ agamāsi.
The nurse took the little girl to the rich man.
Bảo mẫu đã bế cô bé đến gặp vị gia chủ.
Seṭṭhi taṃ disvā ‘‘kissāyaṃ dārikā rodatī’’ti āha.
Seeing her, the rich man said, "Why is this little girl crying?"
Vị gia chủ thấy cô bé liền hỏi: “Tại sao cô bé này lại khóc?”
Dhāti taṃ pavattiṃ seṭṭhissa ārocesi.
The nurse reported the incident to the rich man.
Bảo mẫu đã kể lại sự việc cho vị gia chủ.
Seṭṭhi taṃ dārikaṃ aṅke nisīdāpetvā ‘‘tava dhītudānaṃ dassāmī’’ti saññāpetvā satthu ārocesi – ‘‘bhante, mama nattudhītaraṃ piṭṭhadhītalikaṃ uddissa dānaṃ dātukāmo, taṃ me pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ svātanāya adhivāsethā’’ti.
The rich man made the little girl sit on his lap, consoled her by saying, "I will give you a daughter's offering," and then reported to the Teacher: "Venerable Sir, I wish to make an offering in honor of my granddaughter's doll. Please accept it for tomorrow with five hundred bhikkhus."
Vị gia chủ đặt cô bé ngồi vào lòng, an ủi: “Ta sẽ tặng con một con búp bê khác,” rồi trình lên Đức Thế Tôn: “Bạch Đức Thế Tôn, con muốn cúng dường để tưởng nhớ con búp bê bột của cháu gái con. Xin Đức Thế Tôn cùng năm trăm Tỳ-kheo chấp thuận lời mời của con cho ngày mai.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One assented by remaining silent.
Đức Thế Tôn đã chấp thuận bằng sự im lặng.
10. Tattha yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvāti maṅgalādīsu aññataraṃ yaṃ kiñci ārabbha uddissa.
10. Therein, yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvā means having taken as object or having aimed at any of the auspicious things and so forth.
10. Trong đó, yaṃ kiñcārammaṇaṃ katvā có nghĩa là lấy bất cứ điều gì làm đối tượng, như một lễ nghi may mắn, v.v., để tưởng nhớ.
Dajjāti dadeyya.
Dajjā means ‘should give’.
Dajjā có nghĩa là nên cúng dường.
Amaccharīti attano sampattiyā parehi sādhāraṇabhāvāsahanalakkhaṇassa maccherassa abhāvato amaccharī, pariccāgasīlo macchariyalobhādicittamalaṃ dūrato katvā dānaṃ dadeyyāti adhippāyo.
Amaccharī means ‘unselfish’ due to the absence of miserliness, which is characterized by the inability to tolerate one’s own possessions being shared by others. The intention is that one who is generous, having distanced himself from the defilement of miserliness, covetousness, and so forth, should give an offering.
Amaccharī có nghĩa là người không có sự keo kiệt, tức là tính không chịu đựng sự chia sẻ tài sản của mình với người khác; ý muốn nói rằng người có tính bố thí, đã loại bỏ những ô uế trong tâm như keo kiệt, tham lam, v.v., và nên cúng dường.
Pubbapete ca ārabbhāti pubbakepi pete uddissa.
Pubbapete ca ārabbhā means ‘having aimed at’ or ‘intending for’ even the departed ones who have passed away before.
Pubbapete ca ārabbhā có nghĩa là để tưởng nhớ những người thân đã qua đời.
Vatthudevatāti gharavatthuādīsu adhivatthā devatā ārabbhāti yojanā.
Vatthudevatā is to be construed as ‘having aimed at’ or ‘intending for’ the deities dwelling in household-grounds and so forth.
Vatthudevatā có nghĩa là liên quan đến các vị thần ngự trị trong nhà cửa, đất đai, v.v.
Atha vāti iminā aññepi devamanussādike ye keci ārabbha dānaṃ dadeyyāti dasseti.
Atha vā thereby indicates that one should give an offering even by aiming at other deities, humans, and so forth, whoever they may be.
Atha vā có nghĩa là cũng chỉ ra rằng nên cúng dường để tưởng nhớ bất kỳ vị thần hay con người nào khác.
11. Tattha devesu tāva ekacce pākaṭe deve dassento ‘‘cattāro ca mahārāje’’ti vatvā puna te nāmato gaṇhanto ‘‘kuvera’’ntiādimāha.
11. Therein, first, showing some prominent deities, He said “cattāro ca mahārāje” (and the four Great Kings), and then, naming them, He said “Kuvera” and so forth.
11. Trong số các vị thần, trước hết, để chỉ ra một số vị thần nổi bật, Ngài nói “cattāro ca mahārāje”, rồi sau đó, để nêu tên các vị ấy, Ngài nói “kuvera” và các vị khác.
Tattha kuveranti vessavaṇaṃ.
Therein, Kuvera means Vessavaṇa.
Trong đó, kuvera có nghĩa là Vessavaṇa.
Dhataraṭṭhantiādīni sesānaṃ tiṇṇaṃ lokapālānaṃ nāmāni.
Dhataraṭṭha and so forth are the names of the remaining three guardians of the world.
Dhataraṭṭha và các từ khác là tên của ba vị hộ thế còn lại.
Te ceva pūjitā hontīti te ca mahārājāno pubbapetavatthudevatāyo ca uddisanakiriyāya paṭimānikā honti.
Te ceva pūjitā honti means those Great Kings and the deities of the Petavatthu mentioned before become esteemed by the act of dedicating the offering.
Te ceva pūjitā honti có nghĩa là các vị Đại Thiên Vương và các vị thần hộ địa đã qua đời được tôn kính bằng hành động tưởng nhớ.
Dāyakā ca anipphalāti ye dānaṃ denti, te dāyakā ca paresaṃ uddisanamattena na nipphalā, attano dānaphalassa bhāgino eva honti.
Dāyakā ca anipphalā means that the donors who give the offering are not unfruitful merely by dedicating it to others; they are indeed sharers of the fruit of their own generosity.
Dāyakā ca anipphalā có nghĩa là những người cúng dường không phải là vô ích chỉ bằng cách tưởng nhớ người khác, mà họ cũng được hưởng phần quả công đức của chính mình.
12. Idāni ‘‘ye attano ñātīnaṃ maraṇena rodanti paridevanti socanti, tesaṃ taṃ niratthakaṃ, attaparitāpanamattamevā’’ti dassetuṃ ‘‘na hi ruṇṇaṃ vā’’ti gāthamāha.
12. Now, to show that the weeping, lamenting, and sorrow of those who cry, lament, and grieve over the death of their relatives are useless and merely self-affliction, He spoke the verse “na hi ruṇṇaṃ vā” (Indeed, neither weeping...).
12. Bây giờ, để chỉ ra rằng “những người khóc than, sầu muộn vì cái chết của người thân thì vô ích, chỉ làm khổ mình thêm mà thôi,” Ngài đã nói bài kệ “na hi ruṇṇaṃ vā”.
Tattha ruṇṇanti ruditaṃ assumocanaṃ na hi kātabbanti vacanaseso.
Therein, ruṇṇaṃ means ‘weeping’ or ‘shedding tears’, and the remainder of the sentence implies 'should not be done'.
Trong đó, ruṇṇaṃ có nghĩa là tiếng khóc, sự rơi lệ, không nên làm như vậy, đó là phần còn lại của câu nói.
Sokoti socanaṃ cittasantāpo, antonijjhānanti attho.
Soko means ‘sorrow’ or ‘mental anguish’, meaning internal burning.
Soko có nghĩa là sự sầu muộn, sự đau khổ trong tâm, sự thiêu đốt bên trong.
Yā caññā paridevanāti yā ca ruṇṇasokato aññā paridevanā, ‘‘kahaṃ ekaputtakā’’tiādivācāvippalāpo, sopi na kātabboti attho.
Yā caññā paridevanā means 'and whatever other lamentation there may be', such as the exclamations "Where is our only child?", from weeping and sorrow; this too should not be done.
Yā caññā paridevanā có nghĩa là bất kỳ lời than vãn nào khác ngoài tiếng khóc và sự sầu muộn, như lời than “con trai duy nhất của tôi ở đâu?”, v.v., cũng không nên làm như vậy.
Sabbattha vā-saddo vikappanattho.
The word vā (or) in all instances indicates विकल्पना (alternative possibility).
Ở khắp mọi nơi, từ “vā” có nghĩa là lựa chọn.
Na taṃ petassa atthāyāti yasmā ruṇṇaṃ vā soko vā paridevanā vāti sabbampi taṃ petassa kālakatassa atthāya upakārāya na hoti, tasmā na hi taṃ kātabbaṃ, tathāpi evaṃ tiṭṭhanti ñātayo aviddasunoti adhippāyo.
Na taṃ petassa atthāyā means 'That is not for the benefit of the departed one,' because weeping, sorrow, or lamentation—all of these are not for the benefit or assistance of the deceased, the departed one. Therefore, they should not be done. Yet, the ignorant relatives remain thus.
Na taṃ petassa atthāyā có nghĩa là vì tiếng khóc, sự sầu muộn, hay lời than vãn, tất cả đều không giúp ích gì cho người đã qua đời, vì vậy không nên làm như vậy, tuy nhiên, những người thân không hiểu biết vẫn cứ làm như vậy.
13. Evaṃ ruṇṇādīnaṃ niratthakabhāvaṃ dassetvā idāni yā pubbapetādike ārabbha dāyakena saṅghassa dakkhiṇā dinnā, tassā sātthakabhāvaṃ dassento ‘‘ayañca kho dakkhiṇā’’ti gāthamāha.
13. Having thus shown the uselessness of weeping and so forth, now, to show the fruitfulness of the offering given to the Saṅgha by a donor with the intention for the departed ones, He spoke the verse “ayañca kho dakkhiṇā” (and this offering indeed).
13. Sau khi chỉ ra sự vô ích của tiếng khóc, v.v., bây giờ, để chỉ ra sự hữu ích của sự cúng dường mà người cúng dường đã dâng lên Tăng đoàn để tưởng nhớ những người thân đã qua đời, Ngài đã nói bài kệ “ayañca kho dakkhiṇā”.
Tattha ayanti dāyakena taṃ dinnaṃ dānaṃ paccakkhato dassento vadati.
Therein, ayaṃ is spoken to indicate that offering, given by the donor, directly.
Trong đó, ayaṃ có nghĩa là chỉ trực tiếp vào sự cúng dường đã được người cúng dường dâng lên.
Ca-saddo byatirekattho, tena yathā ruṇṇādi petassa na kassaci atthāya hoti, na evamayaṃ, ayaṃ pana dakkhiṇā dīgharattaṃ hitāyassa hotīti vakkhamānameva visesaṃ joteti.
The particle ca is used in a restrictive sense, thereby highlighting the coming distinction: just as weeping and so forth are not for the benefit of any departed one, so too this offering is not. But this offering is for the long-term welfare of that*.
Từ “ca” có nghĩa là phân biệt, do đó, nó làm nổi bật sự đặc biệt sắp được nói đến, rằng giống như tiếng khóc, v.v., không có lợi ích gì cho người đã khuất, thì sự cúng dường này không như vậy, mà sự cúng dường này mang lại lợi ích lâu dài cho người ấy.
Khoti avadhāraṇe.
Kho is for emphasis.
Kho có nghĩa là nhấn mạnh.
Dakkhiṇāti dānaṃ.
Dakkhiṇā means ‘an offering’.
Dakkhiṇā có nghĩa là sự cúng dường.
Saṅghamhi suppatiṭṭhitāti anuttare puññakkhette saṅghe suṭṭhu patiṭṭhitā.
Saṅghamhi suppatiṭṭhitā means ‘firmly established in the Saṅgha’, which is an unsurpassed field of merit.
Saṅghamhi suppatiṭṭhitā có nghĩa là được thiết lập vững chắc trong Tăng đoàn, là ruộng phước vô thượng.
Dīgharattaṃ hitāyassāti assa petassa cirakālaṃ hitāya atthāya.
Dīgharattaṃ hitāyassa means ‘for the long-term welfare and benefit of that departed one’.
Dīgharattaṃ hitāyassā có nghĩa là mang lại lợi ích, công đức lâu dài cho người đã khuất.
Ṭhānaso upakappatīti taṅkhaṇaññeva nipphajjati, na kālantareti attho.
Ṭhānaso upakappatī means ‘it becomes fruitful at that very moment’; it does not come to fruition at a later time.
Ṭhānaso upakappatī có nghĩa là có hiệu quả ngay lập tức, không phải đợi một thời gian sau.
Ayañhi tattha dhammatā – yaṃ pete uddissa dāne dinne petā ce anumodanti, tāvadeva tassa phalena petā parimuccantīti.
This is indeed the natural law there: when an offering is given with the intention for departed ones, if those departed ones approve, they are immediately freed by the fruit of that*.
Quả thật, đó là quy luật ở đây – khi vật cúng dường được dâng hiến để hồi hướng cho người đã khuất, nếu những người đã khuất hoan hỷ tùy hỷ, ngay lập tức họ được giải thoát nhờ quả báo của phước báu ấy.
Evaṃ bhagavā dhammaṃ desetvā mahājanaṃ pete uddissa dānābhiratamānasaṃ katvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
Having thus taught the Dhamma, the Blessed One, having made the great assembly inclined to giving offerings for the departed ones, rose from his seat and departed.
Như vậy, sau khi thuyết Pháp, Thế Tôn đã khiến đại chúng có tâm hoan hỷ bố thí cho người đã khuất, rồi Ngài đứng dậy rời khỏi chỗ ngồi.
Punadivase seṭṭhibhariyā avasesā ca ñātakā seṭṭhiṃ anuvattantā evaṃ temāsamattaṃ mahādānaṃ pavattesuṃ.
The next day, the rich man's wife and the remaining relatives, following the rich man, continued to give great offerings for three months.
Ngày hôm sau, vợ của trưởng giả và những người thân còn lại, noi gương trưởng giả, đã tổ chức đại lễ bố thí suốt ba tháng.
Atha rājā pasenadi kosalo bhagavantaṃ upasaṅkamitvā ‘‘kasmā, bhante, bhikkhū māsamattaṃ mama gharaṃ nāgamiṃsū’’ti pucchi.
Then, King Pasenadi Kosala approached the Blessed One and asked, "Bhante, why did the bhikkhus not come to my house for a month?"
Sau đó, vua Pasenadi Kosala đến gặp Thế Tôn và hỏi: “Bạch Thế Tôn, vì sao các Tỳ-khưu đã không đến nhà thần suốt một tháng?”
Satthārā tasmiṃ kāraṇe kathite rājāpi seṭṭhiṃ anuvattanto buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ pavattesi, taṃ disvā nāgarā rājānaṃ anuvattantā māsamattaṃ mahādānaṃ pavattesuṃ.
When the Teacher explained the reason, the king also, following the rich man, offered great alms to the Saṅgha of bhikkhus, with the Buddha at its head. Seeing this, the citizens, following the king, offered great alms for a month.
Sau khi Bậc Đạo Sư kể lại sự việc đó, nhà vua cũng noi gương trưởng giả, tổ chức đại lễ bố thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu. Thấy vậy, dân chúng trong thành cũng noi gương nhà vua, tổ chức đại lễ bố thí suốt một tháng.
Evaṃ māsadvayaṃ piṭṭhadhītalikamūlakaṃ mahādānaṃ pavattesunti.
Thus, for two months, great alms-giving, rooted in the flour-doll, was carried out.
Như vậy, đại lễ bố thí có nguồn gốc từ hình nộm bột mì đã được tổ chức suốt hai tháng.
Tatrāyaṃ vitthārakathā – ito dvānavutikappe kāsi nāma nagaraṃ ahosi.
This is the detailed story there: Ninety-two aeons ago from now, there was a city named Kāsī.
Đây là câu chuyện chi tiết: Từ chín mươi hai kiếp trái đất trước, có một thành phố tên là Kāsī.
Tattha jayaseno nāma rājā rajjaṃ kāresi.
King Jayasena ruled there.
Tại đó, có một vị vua tên là Jayasena trị vì.
Tassa sirimā nāma devī.
His queen was named Sirimā.
Hoàng hậu của ngài tên là Sirimā.
Tassā kucchiyaṃ phusso nāma bodhisatto nibbattitvā anupubbena sammāsambodhiṃ abhisambujjhi.
In her womb, the Bodhisatta named Phussa was born and gradually attained full perfect enlightenment.
Bồ Tát tên là Phussa đã tái sinh vào thai của bà, và dần dần chứng đắc Chánh Đẳng Giác.
Jayaseno rājā ‘‘mama putto mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā buddho jāto, mayhameva buddho, mayhaṃ dhammo, mayhaṃ saṅgho’’ti mamattaṃ uppādetvā sabbakālaṃ sayameva upaṭṭhahati, na aññesaṃ okāsaṃ deti.
King Jayasena, thinking, "My son has gone forth from household life and become a Buddha; he is my Buddha, my Dhamma, my Saṅgha," developed a sense of possessiveness and always served Him personally, not giving others an opportunity.
Vua Jayasena đã nảy sinh tâm chấp thủ: “Con trai ta đã xuất gia và thành Phật, Ngài là Phật của ta, Pháp của ta, Tăng của ta,” và Ngài tự mình cúng dường suốt mọi thời gian, không cho phép người khác có cơ hội.
Bhagavato kaniṭṭhabhātaro vemātikā tayo bhātaro cintesuṃ – ‘‘buddhā nāma sabbaloka hitatthāya uppajjanti, na ekasseva atthāya.
The three younger, half-brother princes of the Blessed One thought, "Buddhas arise for the welfare of all beings, not just for the benefit of one person.
Ba người em trai cùng cha khác mẹ của Thế Tôn suy nghĩ: “Các vị Phật xuất hiện vì lợi ích của tất cả chúng sinh, chứ không phải chỉ vì lợi ích của một người.
Amhākañca pitā aññesaṃ okāsaṃ na deti.
Our father does not give others an opportunity*.
Cha của chúng ta lại không cho phép người khác có cơ hội.
Kathaṃ nu kho mayaṃ labheyyāma bhagavantaṃ upaṭṭhātuṃ bhikkhusaṅghañcā’’ti?
How then can we have the opportunity to serve the Blessed One and the Saṅgha of bhikkhus?"
Làm sao chúng ta có thể cúng dường Thế Tôn và Tăng đoàn đây?”
Tesaṃ etadahosi – ‘‘handa mayaṃ kiñci upāyaṃ karomā’’ti.
They had this idea: "Let us devise some plan."
Họ nghĩ: “Chúng ta hãy nghĩ ra một kế sách nào đó.”
Te paccantaṃ kupitaṃ viya kārāpesuṃ.
They made it seem as if the border regions were rebellious.
Họ đã dàn dựng cảnh biên giới nổi loạn.
Tato rājā ‘‘paccanto kupito’’ti sutvā tayopi putte paccantaṃ vūpasametuṃ pesesi.
Then, the king, hearing "The border is rebellious," sent his three sons to pacify the border region.
Sau đó, nhà vua nghe tin “biên giới nổi loạn” liền cử cả ba người con trai đi dẹp loạn biên giới.
Te gantvā vūpasametvā āgatā.
They went, pacified it, and returned.
Họ đi dẹp loạn và trở về.
Rājā tuṭṭho varaṃ adāsi ‘‘yaṃ icchatha, taṃ gaṇhathā’’ti.
The king, pleased, granted a boon, saying, "Take whatever you wish."
Nhà vua hoan hỷ ban thưởng: “Các con muốn gì thì cứ lấy.”
Te ‘‘mayaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhātuṃ icchāmā’’ti āhaṃsu.
They said, "We wish to serve the Blessed One."
Họ thưa: “Chúng con muốn cúng dường Thế Tôn.”
Rājā ‘‘etaṃ ṭhapetvā aññaṃ gaṇhathā’’ti āha.
The king said, "Apart from this, take something else."
Nhà vua nói: “Hãy chọn thứ khác ngoài điều đó.”
Te ‘‘mayaṃ aññena anatthikā’’ti āhaṃsu.
They said, "We have no need for anything else."
Họ thưa: “Chúng con không muốn thứ gì khác.”
Tena hi paricchedaṃ katvā gaṇhathāti.
"In that case, set a limit and take it," he said.
Vậy thì hãy giới hạn thời gian và nhận lấy.
Te satta vassāni yāciṃsu.
They requested seven years.
Họ xin bảy năm.
Rājā na adāsi.
The king did not grant it.
Nhà vua không đồng ý.
Evaṃ ‘‘cha, pañca, cattāri, tīṇi, dve, ekaṃ, satta māse, cha, pañca, cattāro’’ti vatvā yāva temāsaṃ yāciṃsu.
Thus, saying "six, five, four, three, two, one year, seven months, six, five, four months," they requested up to three months.
Cứ như vậy, họ lần lượt xin sáu, năm, bốn, ba, hai, một năm, rồi bảy tháng, sáu, năm, bốn tháng, cho đến khi xin ba tháng an cư mùa mưa.
Tadā rājā ‘‘gaṇhathā’’ti adāsi.
Then the king said, "Take it," and granted it.
Lúc đó, nhà vua nói: “Hãy nhận lấy,” và đồng ý.
Te bhagavantaṃ upasaṅkamitvā āhaṃsu – ‘‘icchāma mayaṃ, bhante, bhagavantaṃ temāsaṃ upaṭṭhātuṃ, adhivāsetu no, bhante, bhagavā imaṃ temāsaṃ vassāvāsa’’nti.
They approached the Blessed One and said, "Bhante, we wish to serve the Blessed One for three months. Bhante, may the Blessed One consent to spend this three-month vassa with us."
Họ đến gặp Thế Tôn và thưa: “Bạch Thế Tôn, chúng con muốn cúng dường Thế Tôn trong ba tháng an cư mùa mưa này, xin Thế Tôn từ bi chấp nhận lời thỉnh cầu của chúng con.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One assented by remaining silent.
Thế Tôn đã chấp nhận bằng sự im lặng.
Te tayo attano janapade niyuttakapurisassa lekhaṃ pesesuṃ ‘‘imaṃ temāsaṃ amhehi bhagavā upaṭṭhātabbo, vihāraṃ ādiṃ katvā sabbaṃ bhagavato upaṭṭhānasambhāraṃ sampādehī’’ti.
The three princes sent a letter to their appointed official in their region, saying, "The Blessed One is to be served by us for these three months. Prepare all requisites for the Blessed One's support, starting with a monastery."
Ba vị hoàng tử đó đã gửi thư cho người quản lý được bổ nhiệm ở vùng của họ: “Trong ba tháng này, Thế Tôn sẽ được chúng ta cúng dường; hãy chuẩn bị mọi vật dụng cúng dường cho Thế Tôn, bắt đầu từ Tịnh xá.”
So sabbaṃ sampādetvā paṭipesesi.
That official prepared everything and sent a reply.
Người đó đã chuẩn bị mọi thứ và gửi thư phúc đáp.
Te kāsāyavatthanivatthā hutvā purisasahassehi veyyāvaccakarehi bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca sakkaccaṃ upaṭṭhahamānā janapadaṃ netvā vihāraṃ niyyātetvā vassaṃ vasāpesuṃ.
Wearing ochre robes, those princes, with thousands of men performing duties, respectfully attended upon the Blessed One and the Sangha of bhikkhus, led them to the region, dedicated a monastery, and caused them to observe the vassa.
Các vị hoàng tử đó, khoác y cà sa, cùng với hàng ngàn người phục vụ, đã cung kính cúng dường Thế Tôn và Tăng đoàn, đưa Ngài đến vùng của họ, dâng cúng Tịnh xá và thỉnh Ngài an cư mùa mưa.
Tesaṃ bhaṇḍāgāriko eko gahapatiputto sapajāpatiko saddho ahosi pasanno.
Among those, one householder's son, who was the treasurer, was faithful and devoted, together with his wife.
Trong số họ, có một người con trai của gia chủ, là thủ quỹ, cùng với vợ mình, là người có đức tin và lòng tịnh tín.
So buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa dānavattaṃ sakkaccaṃ adāsi.
He respectfully offered the customary alms to the Sangha of bhikkhus, with the Buddha at its head.
Ông đã cung kính thực hiện việc bố thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu.
Janapade niyuttakapuriso taṃ gahetvā jānapadehi ekādasamattehi purisasahassehi saddhiṃ sakkaccameva dānaṃ pavattāpesi.
The officer appointed in the region, taking him, proceeded to offer alms respectfully together with eleven thousand men of the region.
Người quản lý được bổ nhiệm ở vùng đó đã đưa ông đi cùng với khoảng mười một ngàn người dân trong vùng, và đã tổ chức việc bố thí một cách cung kính.
Tattha keci jānapadā paṭihatacittā ahesuṃ.
Among those attending, some of the people from the region harbored ill-will.
Trong số những người dân đó, một số có tâm chống đối.
Te dānassa antarāyaṃ katvā deyyadhammaṃ attanā khādiṃsu, bhattasālañca agginā dahiṃsu.
They obstructed the almsgiving, ate the donated items themselves, and burned the refectory with fire.
Họ đã phá hoại việc bố thí, tự mình ăn hết những vật cúng dường, và đốt cháy nhà ăn bằng lửa.
Pavāritā rājaputtā bhagavato sakkāraṃ katvā bhagavantaṃ purakkhatvā pitu santikameva paccāgamiṃsu.
Having concluded the vassa, the princes, having paid homage to the Blessed One, returned to their father's presence, with the Blessed One leading the way.
Sau khi mùa an cư kết thúc, các hoàng tử đã cúng dường Thế Tôn, rồi cùng Thế Tôn trở về với cha mình.
Tattha gantvā bhagavā parinibbāyi.
There, the Blessed One attained Parinibbāna.
Tại đó, Thế Tôn đã nhập Niết Bàn.
Rājaputtā ca janapade niyuttakapuriso ca bhaṇḍāgāriko ca anupubbena kālaṃ katvā saddhiṃ parisāya sagge uppajjiṃsu, paṭihatacittā janā niraye uppajjiṃsu.
The king, the princes, the officer appointed in the region, and the treasurer, in due course, passed away and were reborn in the deva realm together with their retinue, while the people with ill-will were reborn in hell.
Các hoàng tử, người quản lý được bổ nhiệm ở vùng, và người con trai của gia chủ thủ quỹ, sau đó đã qua đời và cùng với đoàn tùy tùng tái sinh vào cõi trời; còn những người có tâm chống đối thì tái sinh vào địa ngục.
Evaṃ tesaṃ ubhayesaṃ janānaṃ saggato saggaṃ nirayato nirayaṃ upapajjantānaṃ dvānavutikappā vītivattā.
Thus, for both groups of people, ninety-two aeons passed, as they were reborn from heaven to heaven, and from hell to hell.
Cứ như vậy, chín mươi hai kiếp trái đất đã trôi qua, trong đó hai nhóm người này luân chuyển từ cõi trời xuống cõi trời, và từ địa ngục xuống địa ngục.
Atha imasmiṃ bhaddakappe kassapassa bhagavato kāle te paṭihatacittā janā petesu uppannā.
Then, in this auspicious aeon, in the time of Kassapa, the Blessed One, those people with ill-will were reborn as pretas.
Sau đó, trong kiếp trái đất hiền kiếp này, vào thời Đức Phật Kassapa, những người có tâm chống đối đó đã tái sinh làm ngạ quỷ.
Tadā manussā attano attano ñātakānaṃ petānaṃ atthāya dānaṃ datvā uddisanti ‘‘idaṃ no ñātīnaṃ hotū’’ti, te sampattiṃ labhanti.
At that time, people, having given alms for the sake of their deceased relatives, dedicated the merit saying, "May this be for our relatives," and those relatives received abundance.
Vào thời đó, con người thường bố thí cho người đã khuất, hồi hướng cho người thân đã qua đời rằng: “Nguyện điều này được đến với người thân của chúng con,” và những người đã khuất đó nhận được sự sung túc.
Atha imepi petā taṃ disvā kassapaṃ sammāsambuddhaṃ upasaṅkamitvā pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho, bhante, mayampi evarūpaṃ sampattiṃ labheyyāmā’’ti?
Then these pretas, seeing that, approached Kassapa, the Perfectly Enlightened Buddha, and asked, "Bhante, will we also receive such abundance?"
Sau đó, những ngạ quỷ này cũng thấy vậy và đến gặp Đức Chánh Đẳng Giác Kassapa để hỏi: “Bạch Thế Tôn, liệu chúng con có thể nhận được sự sung túc như vậy không?”
Bhagavā āha – ‘‘idāni na labhatha, anāgate pana gotamo nāma sammāsambuddho bhavissati, tassa bhagavato kāle bimbisāro nāma rājā bhavissati, so tumhākaṃ ito dvānavutikappe ñāti ahosi, so buddhassa dānaṃ datvā tumhākaṃ uddisissati, tadā labhissathā’’ti.
The Blessed One said, "You will not receive it now, but in the future, a Perfectly Enlightened Buddha named Gotama will arise. In the time of that Blessed One, there will be a king named Bimbisāra, who was your relative ninety-two aeons ago from this auspicious aeon. He will give alms to the Buddha and dedicate the merit to you. Then you will receive it."
Thế Tôn nói: “Bây giờ các ngươi không thể nhận được, nhưng trong tương lai sẽ có một Đức Chánh Đẳng Giác tên là Gotama xuất hiện. Vào thời của Đức Thế Tôn đó, sẽ có một vị vua tên là Bimbisāra. Vị vua đó đã là người thân của các ngươi từ chín mươi hai kiếp trái đất trước. Ngài sẽ bố thí cho Đức Phật và hồi hướng cho các ngươi, lúc đó các ngươi sẽ nhận được.”
Evaṃ vutte kira tesaṃ petānaṃ taṃ vacanaṃ ‘‘sve labhissathā’’ti vuttaṃ viya ahosi.
It is said that when this was spoken, that statement sounded to those pretas as if it had been said, "You will receive it tomorrow."
Nghe nói, lời nói đó của Đức Phật đối với những ngạ quỷ ấy giống như lời nói: “Ngày mai các ngươi sẽ nhận được.”
Amhākampi bhagavā loke uppajjitvā sattasattāhaṃ atikkamitvā anupubbena bārāṇasiṃ āgamma dhammacakkaṃ pavattetvā pañcavaggiye ādiṃ katvā yāva sahassaparivāre tayo jaṭile vinetvā rājagahaṃ agamāsi.
Our Blessed One, too, having arisen in the world and spent seven weeks, gradually came to Bārāṇasī, set the Wheel of Dhamma in motion, and having disciplined the Group of Five bhikkhus and then the three Jaṭilas with their retinue of two thousand five hundred, went to Rājagaha.
Đức Thế Tôn của chúng ta cũng xuất hiện trên thế gian, sau bảy tuần lễ, Ngài dần dần đến Bārāṇasī, chuyển Pháp luân, thuần hóa năm vị Tỳ-khưu đầu tiên và ba vị đạo sĩ tóc bện với một ngàn tùy tùng, rồi đến Rājagaha.
Tattha ca tadahupasaṅkamantaṃyeva rājānaṃ bimbisāraṃ sotāpattiphale patiṭṭhāpesi saddhiṃ ekādasanahutehi aṅgamagadhavāsīhi brāhmaṇagahapatikehi.
There, on the very day he arrived, he established King Bimbisāra in the fruit of stream-entry, along with one hundred and ten thousand brahmin householders residing in Aṅga and Magadha.
Tại đó, ngay trong ngày Ngài đến, Ngài đã giúp vua Bimbisāra chứng đắc quả vị Nhập Lưu, cùng với mười một vạn gia chủ Bà-la-môn cư trú ở Aṅga và Magadha.
Atha raññā svātanāya bhattena nimantito adhivāsetvā dutiyadivase māṇavakavaṇṇena sakkena devānamindena purato gacchantena –
Then, having been invited by the king for the next day's meal, the Blessed One accepted. On the second day, with Sakka, the king of devas, going before him in the guise of a youth—
Sau đó, được nhà vua thỉnh cúng dường bữa ăn vào ngày hôm sau, Ngài đã chấp nhận. Vào ngày thứ hai, Ngài được Sakka, vua của chư thiên, hóa thân thành một thanh niên, đi trước tán thán bằng những bài kệ như sau:
Rājā dānaṃ datvā ‘‘kattha nu kho bhagavā vihareyyā’’ti bhagavato vihāraṭṭhānameva cintesi, na taṃ dānaṃ kassaci uddisi.
The king, having given the alms, only thought about where the Blessed One might reside, saying, "Where might the Blessed One reside?" He did not dedicate those alms to anyone.
Sau khi bố thí, nhà vua chỉ suy nghĩ về nơi mà Thế Tôn sẽ an trú, Ngài đã không hồi hướng phước báu đó cho bất kỳ ai.
Tathā taṃ dānaṃ alabhantā petā chinnāsā hutvā rattiyaṃ rañño nivesane ativiya bhiṃsanakaṃ vissaramakaṃsu.
Thus, those pretas, not receiving those alms, lost hope and made an extremely terrifying sound in the king's palace during the night.
Tương tự, những vong linh (petā) không nhận được vật cúng dường đó, với hy vọng bị cắt đứt, vào ban đêm, đã tạo ra một âm thanh cực kỳ đáng sợ, bất thường trong cung điện của nhà vua.
Rājā bhayasantāsasaṃvegaṃ āpajjitvā vibhātāya rattiyā bhagavato ārocehi – ‘‘evarūpaṃ saddaṃ assosiṃ, kiṃ nu kho me, bhante, bhavissatī’’ti?
The king, filled with fear, terror, and agitation, reported to the Blessed One at dawn, "I heard such a sound, Bhante. What will become of me?"
Vua, sau khi rơi vào trạng thái sợ hãi, kinh hoàng và xúc động, khi đêm đã rạng sáng, đã tâu lên Thế Tôn rằng: “Bạch Thế Tôn, con đã nghe một âm thanh như vậy, điều gì sẽ xảy đến với con đây?”
Bhagavā ‘‘mā bhāyi, mahārāja, na te kiñci pāpakaṃ bhavissati, apica kho santi te purāṇañātakā petesu uppannā.
The Blessed One said, "Fear not, great king, nothing evil will befall you. But indeed, there are your former relatives reborn among the pretas.
Thế Tôn nói: “Đại vương, đừng sợ hãi, không có điều gì xấu sẽ xảy đến với ngài cả; mà là những người thân quyến cũ của ngài đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ (petā).
Te ekaṃ buddhantaraṃ tameva paccāsīsantā ‘buddhassa dānaṃ datvā amhākaṃ uddisissatī’ti vicarantā tayā hiyyo dānaṃ datvā na uddisitattā chinnāsā hutvā tathārūpaṃ vissaramakaṃsū’’ti āha.
They, having yearned for you alone for one Buddha-interval, and thinking, 'He will give alms to the Buddha and dedicate it to us,' became despondent when you gave alms yesterday but did not dedicate the merit, and so they made such a terrifying sound."
Họ đã chờ đợi chính ngài trong suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật, với ý nghĩ ‘sau khi cúng dường Đức Phật, ngài sẽ hồi hướng cho chúng ta’. Vì ngài đã cúng dường hôm qua mà không hồi hướng, họ đã bị cắt đứt hy vọng và tạo ra âm thanh như vậy.”
‘‘Kiṃ idānipi, bhante, dinne te labheyyu’’nti?
"Bhante, if alms are given now, would they receive it?"
“Bạch Thế Tôn, nếu bây giờ con cúng dường, họ có nhận được không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
"Yes, great king."
“Vâng, Đại vương.”
‘‘Tena hi, bhante, adhivāsetu me bhagavā ajjatanāya dānaṃ, tesaṃ uddisissāmī’’ti.
"In that case, Bhante, may the Blessed One accept my invitation for alms today; I will dedicate it to them."
“Vậy thì, bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn hãy chấp thuận cúng dường của con hôm nay, con sẽ hồi hướng cho họ.”
Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
The Blessed One accepted with silence.
Thế Tôn chấp thuận bằng sự im lặng.
Rājā nivesanaṃ gantvā mahādānaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ ārocāpesi.
The king went to the palace, had a great alms-offering prepared, and informed the Blessed One of the time.
Vua về cung điện, chuẩn bị đại thí rồi báo thời gian cho Thế Tôn.
Bhagavā rājantepuraṃ gantvā paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena.
The Blessed One went to the royal inner palace and sat on the prepared seat with the Sangha of bhikkhus.
Thế Tôn cùng với Tăng đoàn Tỳ-kheo đến nội cung của vua và ngồi trên chỗ đã trải sẵn.
Te petā ‘‘api nāma ajja labheyyāmā’’ti gantvā tirokuṭṭādīsu aṭṭhaṃsu.
Those pretas thought, "Perhaps we will receive it today," and came and stood behind walls and other places.
Những vong linh (petā) đó, nghĩ rằng “mong rằng hôm nay chúng ta sẽ nhận được”, đã đến và đứng ở phía sau tường và những nơi khác.
Bhagavā tathā akāsi, yathā te sabbeva rañño āpāthaṃ gatā ahesuṃ.
The Blessed One acted in such a way that all of them became visible to the king.
Thế Tôn đã làm cho tất cả họ hiện ra trước mắt nhà vua.
Rājā dakkhiṇodakaṃ dento ‘‘idaṃ me ñātīnaṃ hotū’’ti uddisi.
As the king poured the water of dedication, he dedicated it, saying, "May this be for my relatives."
Vua dâng nước hồi hướng (dakkhiṇodakaṃ) và hồi hướng rằng: “Nguyện điều này được đến với thân quyến của con.”
Tāvadeva petānaṃ kamalakuvalayasañchannā pokkharaṇiyo nibbattiṃsu.
Immediately, ponds covered with lotuses and water lilies arose for the pretas.
Ngay lập tức, những ao hồ phủ đầy sen hồng và sen xanh đã hiện ra cho các vong linh.
Te tattha nhatvā ca pivitvā ca paṭippassaddhadarathakilamathapipāsā suvaṇṇavaṇṇā ahesuṃ.
Having bathed and drunk there, their distress, weariness, and thirst subsided, and they became golden-hued.
Họ tắm và uống ở đó, cơn nóng bức, mệt mỏi và khát khao của họ được lắng dịu, và họ trở nên có màu vàng như vàng.
Rājā yāgukhajjabhojjāni datvā uddisi.
The king offered gruel, solid food, and soft food, and dedicated the merit.
Vua dâng cháo, đồ ăn nhẹ và thức ăn rồi hồi hướng.
Tesaṃ taṅkhaṇaññeva dibbayāgukhajjabhojjāni nibbattiṃsu.
Immediately, divine gruel, solid food, and soft food arose for them.
Ngay lúc đó, cháo, đồ ăn nhẹ và thức ăn cõi trời đã hiện ra cho họ.
Te tāni paribhuñjitvā pīṇindriyā ahesuṃ.
Having partaken of them, their faculties became plump.
Họ dùng những thứ đó và các căn của họ trở nên no đủ.
Atha vatthasenāsanāni datvā uddisi.
Then, he offered robes and resting places and dedicated the merit.
Sau đó, vua dâng y phục và chỗ ở rồi hồi hướng.
Tesaṃ dibbavatthapāsādapaccattharaṇaseyyādialaṅkāravidhayo nibbattiṃsu.
Divine robes, mansions, bedding, and various ornaments arose for them.
Các loại y phục, cung điện, giường nệm, và đồ trang sức cõi trời đã hiện ra cho họ.
Sā ca tesaṃ sampatti sabbāpi yathā rañño pākaṭā hoti, tathā bhagavā adhiṭṭhāsi.
And the Blessed One made all that abundance manifest to the king.
Và Thế Tôn đã làm cho tất cả sự sung túc đó của họ hiện rõ trước mắt nhà vua.
Rājā taṃ disvā ativiya attamano ahosi.
The king, seeing that, was exceedingly joyful.
Vua thấy vậy thì vô cùng hoan hỷ.
Tato bhagavā bhuttāvī pavārito rañño bimbisārassa anumodanatthaṃ tirokuṭṭapetavatthuṃ abhāsi –
Then, the Blessed One, having finished his meal and concluded, recited the Tirokuṭṭa Petavatthu to rejoice with King Bimbisāra—
Sau đó, Thế Tôn, sau khi thọ trai và được mời dùng xong, đã thuyết bài kệ về những vong linh (petā) sau bức tường để tùy hỷ cho vua Bimbisāra –
14. Tattha tirokuṭṭesūti kuṭṭānaṃ parabhāgesu.
14. Therein, tirokuṭṭesu means behind the walls.
Trong đó, tirokuṭṭesu nghĩa là ở phía sau các bức tường.
Tiṭṭhantīti nisajjādipaṭikkhepato ṭhānakappanavacanametaṃ, gehapākārakuṭṭānaṃ dvārato bahi eva tiṭṭhantīti attho.
Tiṭṭhantī (stand) is a statement indicating standing as a customary posture, precluding sitting, etc. The meaning is that they stand outside the gates, walls, and ramparts of the houses.
Tiṭṭhanti là lời nói chỉ sự đứng, phủ nhận việc ngồi v.v., nghĩa là họ đứng bên ngoài cửa của các bức tường thành và nhà cửa.
Sandhisiṅghāṭakesu cāti sandhīsu ca siṅghāṭakesu ca.
Sandhisiṅghāṭakesu cā means at junctions and crossroads.
Sandhisiṅghāṭakesu ca nghĩa là ở các ngã ba và ngã tư.
Sandhīti catukkoṇaracchā, gharasandhibhittisandhiālokasandhiyopi vuccanti.
Sandhī means a four-cornered road; house-junctions, wall-junctions, and light-junctions are also referred to.
Sandhī là con đường có bốn góc; cũng được gọi là khe hở của nhà, khe hở của tường, khe hở của cửa sổ.
Siṅghāṭakāti tikoṇaracchā.
Siṅghāṭakā means a three-cornered road.
Siṅghāṭakā là con đường có ba góc.
Dvārabāhāsu tiṭṭhantīti nagaradvāragharadvārānaṃ bāhā nissāya tiṭṭhanti.
Dvārabāhāsu tiṭṭhantī means they stand leaning against the jambs of city gates and house doors.
Dvārabāhāsu tiṭṭhanti nghĩa là họ đứng tựa vào các trụ cổng thành và cổng nhà.
Āgantvāna sakaṃ gharanti sakagharaṃ nāma pubbañātigharampi attanā sāmibhāvena ajjhāvutthagharampi, tadubhayampi te yasmā sakagharasaññāya āgacchanti, tasmā ‘‘āgantvāna sakaṃ ghara’’nti āha.
Āgantvāna sakaṃ gharaṃ (having come to their own house) means that a house of former relatives is also their own house, as is a house they themselves previously inhabited as owners. Since they come to both of these with the perception of their own house, it is said “having come to their own house”.
Āgantvāna sakaṃ gharaṃ nghĩa là nhà của mình có thể là nhà của người thân cũ hoặc nhà mà mình đã từng sở hữu, vì họ đến cả hai nơi đó với ý nghĩ là nhà của mình, nên nói “āgantvāna sakaṃ gharaṃ” (sau khi về đến nhà mình).
Tattha pahūteti anappake bahumhi, yāvadattheti attho.
Therein, pahūte means in abundance, plentiful, that is, as much as desired.
Trong đó, pahūte nghĩa là không ít, nhiều, tức là đủ dùng.
Ba-kārassa hi pa-kāro labbhati ‘‘pahu santo na bharatī’’tiādīsu (su. ni. 98) viya.
Indeed, the letter ‘pa’ is used for ‘ba’, as in “pahu santo na bharatī” and so on.
Chữ pa-kāra được dùng thay cho ba-kāra, như trong “pahu santo na bharatī” v.v. (Su. Ni. 98).
Keci pana ‘‘bahuke’’ti paṭhanti, so pana pamādapāṭho.
Some, however, read “bahuke”, but that is an erroneous reading.
Một số người đọc là “bahuke”, nhưng đó là một lỗi đọc.
Annapānamhīti anne ca pāne ca.
Annapānamhī means in food and drink.
Annapānamhi nghĩa là trong cơm và nước uống.
Khajjabhojjeti khajje ca bhojje ca.
Khajjabhojje means in hard food and soft food.
Khajjabhojje nghĩa là trong đồ ăn nhẹ và thức ăn chính.
Etena asitapītakhāyitasāyitavasena catubbidhampi āhāraṃ dasseti.
By this, it shows all four kinds of food: eaten, drunk, chewed, and tasted.
Bằng cách này, Ngài chỉ ra bốn loại thức ăn: ăn, uống, nhai, nếm.
Upaṭṭhiteti upagamma ṭhite sajjite, paṭiyatteti attho.
Upaṭṭhite means prepared, arranged; that is, ready.
Upaṭṭhite nghĩa là đã được chuẩn bị, đã sẵn sàng.
Na tesaṃ koci sarati sattānanti tesaṃ pettivisaye uppannānaṃ sattānaṃ koci mātā vā pitā vā putto vā nattā vā na sarati.
Na tesaṃ koci sarati sattānaṃ means no one, no mother, father, son, or grandson, remembers those beings born in the realm of petas.
Na tesaṃ koci sarati sattānaṃ nghĩa là không ai trong số những chúng sinh đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ (petta-visaya), dù là mẹ, cha, con trai hay cháu trai, nhớ đến họ.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Kammapaccayāti, attanā katassa adānadānapaṭisedhanādibhedassa kadariyakammassa kāraṇabhāvato.
Kammapaccayā (due to kamma), because of the kamma of stinginess that they themselves did, such as not giving or obstructing giving.
Kammapaccayā nghĩa là do nghiệp keo kiệt mà họ đã tạo ra, bao gồm việc không bố thí và ngăn cản bố thí.
Tañhi kammaṃ tesaṃ ñātīnaṃ sarituṃ na deti.
That kamma does not allow their relatives to remember them.
Chính nghiệp đó không cho phép người thân của họ nhớ đến họ.
Tattha evanti upamāvacanaṃ.
Therein, evaṃ is a word of comparison.
Trong đó, evaṃ là một từ so sánh.
Tassa dvidhā sambandho – tesaṃ sattānaṃ kammapaccayā asarantesupi kesuci keci dadanti ñātīnaṃ, ye evaṃ anukampakā hontīti ca, mahārāja, yathā tayā dinnaṃ, evaṃ suciṃ paṇītaṃ kālena kappiyaṃ pānabhojanaṃ dadanti ñātīnaṃ, ye honti anukampakāti ca.
It has a twofold connection: some give to relatives, even when others do not remember those beings due to kamma, those who are thus compassionate; and, O Great King, just as you have given, so do compassionate ones give pure, excellent, timely, and suitable food and drink to relatives.
Có hai cách liên kết: một là, mặc dù một số người không nhớ đến những chúng sinh đó do nghiệp của họ, nhưng một số người vẫn cúng dường cho thân quyến, những người có lòng từ bi như vậy; hai là, Đại vương, như ngài đã cúng dường, những người có lòng từ bi sẽ cúng dường đồ ăn thức uống thanh tịnh, thượng vị, đúng lúc và hợp pháp cho thân quyến.
Tattha dadantīti denti uddisanti niyyātenti.
Therein, dadantī means they give, designate, dedicate.
Trong đó, dadanti nghĩa là dâng cúng, hồi hướng, ban tặng.
Ñātīnanti mātito ca pitito ca sambandhānaṃ.
Ñātīnaṃ means to those related through mother and father.
Ñātīnaṃ nghĩa là cho những người có mối quan hệ từ mẹ và từ cha.
Yeti ye keci puttādayo.
Ye means whoever, sons and so on.
Ye nghĩa là bất kỳ ai, như con cái v.v.
Hontīti bhavanti.
Hontī means they are.
Hontī nghĩa là trở thành.
Anukampakāti atthakāmā hitesino.
Anukampakā means wishing for benefit, well-wishers.
Anukampakā nghĩa là những người mong muốn lợi ích, những người tìm kiếm sự tốt lành.
Sucinti suddhaṃ manoharaṃ dhammikañca.
Suciṃ means clean, delightful, and righteous.
Suciṃ nghĩa là thanh tịnh, dễ chịu và đúng Pháp.
Paṇītanti uḷāraṃ.
Paṇītaṃ means excellent.
Paṇītaṃ nghĩa là cao quý.
Kālenāti dakkhiṇeyyānaṃ paribhogayoggakālena, ñātipetānaṃ vā tirokuṭṭādīsu āgantvā ṭhitakālena.
Kālena means at a suitable time for worthy recipients to consume, or at the time when departed relatives have come and are standing behind walls and so on.
Kālena nghĩa là vào thời điểm thích hợp cho những người xứng đáng được cúng dường sử dụng, hoặc vào thời điểm các vong linh thân quyến đã đến và đứng sau tường v.v.
Kappiyanti anucchavikaṃ patirūpaṃ ariyānaṃ paribhogārahaṃ.
Kappiyaṃ means appropriate, suitable, worthy of consumption by noble ones.
Kappiyaṃ nghĩa là phù hợp, thích đáng, xứng đáng cho các bậc Thánh sử dụng.
Pānabhojananti pānañca bhojanañca, tadupadesena cettha sabbaṃ deyyadhammaṃ vadati.
Pānabhojanaṃ means drink and food; by this instruction, all offering materials are referred to here.
Pānabhojana (đồ uống và thức ăn) là đồ uống và thức ăn; ở đây, bằng cách chỉ ra điều đó, tất cả các vật phẩm cúng dường (deyyadhamma) đều được nói đến.
Tattha idanti deyyadhammanidassanaṃ.
Therein, idaṃ is a designation of the offering material.
Trong đó, idaṃ (điều này) là sự chỉ dẫn về vật phẩm cúng dường.
Voti nipātamattaṃ ‘‘yehi vo ariyā’’tiādīsu (ma. ni. 1.36) viya.
Vo is merely a particle, as in “yehi vo ariyā” and so on.
Vo (các vị) chỉ là một trạng từ (nipāta), như trong “yehi vo ariyā” (Ma. Ni. 1.36) và các câu tương tự.
Ñātīnaṃ hotūti pettivisaye uppannānaṃ ñātakānaṃ hotu.
Ñātīnaṃ hotū means may it be for the relatives born in the peta realm.
Ñātīnaṃ hotu (nguyện cho thuộc về bà con) có nghĩa là “nguyện cho thuộc về những người bà con đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ (pettivisaya).”
‘‘No ñātīna’’nti ca paṭhanti, amhākaṃ ñātīnanti attho.
Some also read “no ñātīnaṃ”, meaning “for our relatives”.
Cũng có bản đọc là “no ñātīnaṃ” (cho bà con của chúng ta), có nghĩa là “cho bà con của chúng tôi.”
Sukhitā hontu ñātayoti te pettivisayūpapannā ñātayo idaṃ phalaṃ paccanubhavantā sukhitā sukhappattā hontu.
Sukhitā hontu ñātayo means may those relatives born in the peta realm be happy, attain happiness, experiencing this fruit.
Sukhitā hontu ñātayo (nguyện cho bà con được hạnh phúc) có nghĩa là “nguyện cho những người bà con đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ đó, khi trải nghiệm kết quả này, được hạnh phúc, đạt được hạnh phúc.”
Tattha teti ñātipetā.
Therein, te refers to the departed relatives.
Trong đó, te (họ) là các ngạ quỷ bà con.
Tatthāti yattha dānaṃ dīyati, tattha.
Tatthā means there, where the offering is given.
Tatthā (ở đó) là nơi dâng cúng dường.
Samāgantvāti ‘‘ime no ñātayo amhākaṃ atthāya dānaṃ uddisantī’’ti anumodanatthaṃ tattha samāgatā hutvā.
Samāgantvā means having come there together to rejoice, thinking “These relatives of ours are designating an offering for our benefit.”
Samāgantvā (sau khi tụ họp) có nghĩa là “sau khi tụ họp ở đó để hoan hỷ (anumodana), nghĩ rằng ‘Những người bà con này đang hồi hướng cúng dường vì lợi ích của chúng ta.’”
Pahūte annapānamhīti attano uddissa dīyamāne tasmiṃ vatthusmiṃ.
Pahūte annapānamhī means regarding that object, the abundant food and drink, designated for oneself.
Pahūte annapānamhī (trong đồ ăn thức uống phong phú) có nghĩa là “trong vật phẩm được dâng cúng cho chính họ, trong đồ ăn thức uống dồi dào.”
Sakkaccaṃ anumodareti kammaphalaṃ abhisaddahantā cittīkāraṃ avijahantā avikkhittacittā hutvā ‘‘idaṃ no dānaṃ hitāya sukhāya hotū’’ti modanti anumodanti pītisomanassajātā honti.
Sakkaccaṃ anumodare means, having faith in the result of kamma, not abandoning respect, with unscattered minds, having become, "May this gift of ours be for benefit and for happiness," they rejoice and approve, becoming filled with joy and happiness.
Sakkaccaṃ anumodare (hoan hỷ một cách cung kính) có nghĩa là “họ hoan hỷ, hoan hỷ, trở nên vui mừng và hoan hỷ, với niềm tin vững chắc vào kết quả của nghiệp (kammaphala), không từ bỏ sự tôn kính (cittīkāra), với tâm không xao động, nghĩ rằng ‘Nguyện cho việc cúng dường này của chúng tôi mang lại lợi ích và hạnh phúc.’”
18. Ciraṃ jīvantūti ciraṃ jīvino dīghāyukā hontu.
18. Ciraṃ jīvantū means, may they live long, may they be long-lived.
18. Ciraṃ jīvantū (nguyện sống lâu) có nghĩa là “nguyện họ sống lâu, có tuổi thọ dài.”
No ñātīti amhākaṃ ñātakā.
No ñātī means, our relatives.
No ñātī (bà con của chúng ta) có nghĩa là “những người bà con của chúng tôi.”
Yesaṃ hetūti yesaṃ kāraṇā ye nissāya.
Yesaṃ hetū means, on account of which relatives, relying on whom.
Yesaṃ hetū (nhờ những người mà) có nghĩa là “nhờ nguyên nhân của những người mà, nương tựa vào những người mà.”
Labhāmaseti īdisaṃ sampattiṃ paṭilabhāma.
Labhāmase means, we obtain such prosperity.
Labhāmase (chúng ta nhận được) có nghĩa là “chúng ta nhận được sự thành tựu như vậy.”
Idañhi uddisanena laddhasampattiṃ anubhavantānaṃ petānaṃ attano ñātīnaṃ thomanākāradassanaṃ.
Indeed, this is the showing of praise by the departed spirits, who are experiencing the prosperity obtained through dedication, for their own relatives.
Thật vậy, đây là sự thể hiện thái độ tán dương của các ngạ quỷ khi trải nghiệm sự thành tựu mà họ đã nhận được nhờ sự hồi hướng của bà con.
Petānañhi attano anumodanena, dāyakānaṃ uddisanena, ukkhiṇeyyasampattiyā cāti tīhi aṅgehi dakkhiṇā taṅkhaṇaññeva phalanibbattikā hoti.
Indeed, for the departed spirits, the offering brings about its result instantly due to three factors: their own rejoicing, the donors' dedication, and the recipients' (of the offering) perfection.
Đối với các ngạ quỷ, việc cúng dường mang lại kết quả ngay lập tức (taṅkhaṇa) nhờ ba yếu tố: sự hoan hỷ của chính họ, sự hồi hướng của người cúng dường, và sự viên mãn của người thụ hưởng.
Tattha dāyakā visesahetu.
Among these, the donors are the special cause.
Trong đó, người cúng dường là nguyên nhân đặc biệt.
Tenāha ‘‘yesaṃ hetu labhāmase’’ti.
Therefore, it is said, "on account of whom we obtain."
Vì vậy, Ngài nói “yesaṃ hetu labhāmase” (nhờ những người mà chúng ta nhận được).
Amhākañca katā pūjāti ‘‘idaṃ vo ñātīnaṃ hotū’’ti evaṃ uddisantehi dāyakehi amhākañca pūjā katā, te dāyakā ca anipphalā yasmiṃ santāne pariccāgamayaṃ kammaṃ nibbattaṃ tassa tattheva phaladānato.
Amhākañca katā pūjā means, "May this be for our relatives," in this way, by the donors who dedicate, worship has been done for us also, and those donors are not without fruit, because the act of giving that arose in a certain continuum yields its fruit right there.
Amhākañca katā pūjā (và sự cúng dường đã được thực hiện cho chúng ta) có nghĩa là “sự cúng dường cũng đã được thực hiện cho chúng ta bởi những người cúng dường đã hồi hướng như vậy: ‘Nguyện cho điều này thuộc về bà con của các vị,’ và tedāyakā ca anipphalā (những người cúng dường đó cũng không vô ích) là vì nghiệp bố thí đã được tạo ra trong dòng tâm thức nào thì sẽ mang lại kết quả ngay trong dòng tâm thức đó.
‘‘Mayamassu, bho gotama, brāhmaṇā nāma dānāni dema, puññāni karoma ‘idaṃ dānaṃ petānaṃ ñātisālohitānaṃ upakappatu, idaṃ dānaṃ petā ñātisālohitā paribhuñjantū’ti.
"Venerable Gotama, we brahmins give gifts and perform meritorious deeds, saying, 'May this gift be beneficial to our departed relatives and kinsmen; may these departed relatives and kinsmen partake of this gift.'
“Này Tôn giả Gotama, chúng tôi là các Bà-la-môn, chúng tôi dâng cúng dường, chúng tôi làm công đức với ý nghĩ: ‘Nguyện cho sự cúng dường này hữu ích cho bà con huyết thống đã khuất của chúng tôi; nguyện cho bà con huyết thống đã khuất của chúng tôi thọ hưởng sự cúng dường này.’
Kacci taṃ, bho gotama, dānaṃ petānaṃ ñātisālohitānaṃ upakappati, kacci te petā ñātisālohitā taṃ dānaṃ paribhuñjantīti?
Venerable Gotama, does that gift become beneficial to our departed relatives and kinsmen? Do those departed relatives and kinsmen partake of that gift?"
Này Tôn giả Gotama, phải chăng sự cúng dường đó hữu ích cho bà con huyết thống đã khuất của chúng tôi? Phải chăng bà con huyết thống đã khuất đó thọ hưởng sự cúng dường đó?”
Ṭhāne kho, brāhmaṇa, upakappati, no aṭṭhāneti.
"It is beneficial, brahmin, in a suitable place, but not in an unsuitable place," he said.
“Này Bà-la-môn, điều đó hữu ích ở nơi thích hợp, không ở nơi không thích hợp.”
‘‘Katamaṃ pana, bho gotama, ṭhānaṃ, katamaṃ aṭṭhānanti?
"But Venerable Gotama, what is a suitable place and what is an unsuitable place?"
“Nhưng này Tôn giả Gotama, nơi nào là thích hợp, nơi nào là không thích hợp?”
Idha, brāhmaṇa, ekacco pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhiko hoti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā nirayaṃ upapajjati.
"Here, brahmin, some individual is a slayer of living beings...pe... holds wrong view; on the dissolution of the body, after death, he reappears in hell.
“Này Bà-la-môn, ở đây, có người sát sinh… (vân vân)… có tà kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào địa ngục.
Yo nerayikānaṃ sattānaṃ āhāro, tena so tattha yāpeti, tena so tattha tiṭṭhati.
He subsists there by means of the food of beings in hell; he remains there by means of that.
Người ấy sống ở đó bằng thức ăn của chúng sinh địa ngục, người ấy tồn tại ở đó bằng thức ăn đó.
Idaṃ kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ, yattha ṭhitassa taṃ dānaṃ na upakappati.
This, brahmin, is an unsuitable place, where, if one is established, that gift is not beneficial."
Này Bà-la-môn, đây là nơi không thích hợp, nơi mà sự cúng dường đó không hữu ích cho người đã tái sinh ở đó.”
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhiko hoti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā tiracchānayoniṃ upapajjati.
"But here, brahmin, some individual is a slayer of living beings...pe... holds wrong view; on the dissolution of the body, after death, he reappears in the animal realm.
“Nhưng này Bà-la-môn, ở đây, có người sát sinh… (vân vân)… có tà kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào loài súc sinh.
Yo tiracchānayonikānaṃ sattānaṃ āhāro, tena so tattha yāpeti, tena so tattha tiṭṭhati.
He subsists there by means of the food of beings in the animal realm; he remains there by means of that.
Người ấy sống ở đó bằng thức ăn của chúng sinh loài súc sinh, người ấy tồn tại ở đó bằng thức ăn đó.
Idampi kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ, yattha ṭhitassa taṃ dānaṃ na upakappati.
This, brahmin, is also an unsuitable place, where, if one is established, that gift is not beneficial."
Này Bà-la-môn, đây cũng là nơi không thích hợp, nơi mà sự cúng dường đó không hữu ích cho người đã tái sinh ở đó.”
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… sammādiṭṭhiko hoti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā manussānaṃ sahabyataṃ upapajjati…pe… devānaṃ sahabyataṃ upapajjati.
"But here, brahmin, some individual abstains from the slaying of living beings...pe... holds right view; on the dissolution of the body, after death, he reappears in the company of humans...pe... reappears in the company of devas.
“Nhưng này Bà-la-môn, ở đây, có người từ bỏ sát sinh… (vân vân)… có chánh kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cõi người… (vân vân)… tái sinh vào cõi trời.
Yo devānaṃ āhāro, tena so tattha yāpeti, tena so tattha tiṭṭhati.
He subsists there by means of the food of devas; he remains there by means of that.
Người ấy sống ở đó bằng thức ăn của chư thiên, người ấy tồn tại ở đó bằng thức ăn đó.
Idampi kho, brāhmaṇa, aṭṭhānaṃ, yattha ṭhitassa taṃ dānaṃ na upakappati.
This, brahmin, is also an unsuitable place, where, if one is established, that gift is not beneficial."
Này Bà-la-môn, đây cũng là nơi không thích hợp, nơi mà sự cúng dường đó không hữu ích cho người đã tái sinh ở đó.”
‘‘Idha pana, brāhmaṇa, ekacco pāṇātipātī hoti…pe… micchādiṭṭhiko hoti, so kāyassa bhedā paraṃ maraṇā pettivisayaṃ upapajjati.
"But here, brahmin, some individual is a slayer of living beings...pe... holds wrong view; on the dissolution of the body, after death, he reappears in the realm of hungry ghosts.
“Nhưng này Bà-la-môn, ở đây, có người sát sinh… (vân vân)… có tà kiến. Sau khi thân hoại mạng chung, người ấy tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ (pettivisaya).
Yo pettivisayikānaṃ sattānaṃ āhāro, tena so tattha yāpeti, tena so tattha tiṭṭhati.
He subsists there by means of the food of beings in the realm of hungry ghosts; he remains there by means of that.
Người ấy sống ở đó bằng thức ăn của chúng sinh cảnh giới ngạ quỷ, người ấy tồn tại ở đó bằng thức ăn đó.
Yaṃ vā panassa ito anupavecchenti mittāmaccā vā ñātisālohitā vā, tena so tattha yāpeti, tena so tattha tiṭṭhati.
Or he subsists there by whatever his friends, associates, relatives, or kinsmen dedicate from here; he remains there by means of that.
Hoặc người ấy sống ở đó, tồn tại ở đó bằng những gì bạn bè, người thân, bà con huyết thống từ đây hồi hướng cho.
Idaṃ kho, brāhmaṇa, ṭhānaṃ, yattha ṭhitassa taṃ dānaṃ upakappatī’’ti.
This, brahmin, is a suitable place, where, if one is established, that gift is beneficial."
Này Bà-la-môn, đây là nơi thích hợp, nơi mà sự cúng dường đó hữu ích cho người đã tái sinh ở đó.”
‘‘Sace pana, bho gotama, so ceva peto ñātisālohito taṃ ṭhānaṃ anupapanno hoti, aññepissa petā ñātisālohitā taṃ ṭhānaṃ anupapannā honti, ko taṃ dānaṃ paribhuñjatī’’ti?
"If, Venerable Gotama, neither that departed relative or kinsman, nor any other departed relatives or kinsmen of his, have reappeared in that suitable place, who partakes of that gift?"
“Nếu này Tôn giả Gotama, cả người bà con huyết thống đã khuất đó cũng không tái sinh vào nơi thích hợp đó, và những người bà con huyết thống đã khuất khác của người ấy cũng không tái sinh vào nơi thích hợp đó, thì ai sẽ thọ hưởng sự cúng dường đó?”
‘‘Aṭṭhānaṃ kho etaṃ, brāhmaṇa, anavakāso, yaṃ taṃ ṭhānaṃ vivittaṃ assa iminā dīghena addhunā yadidaṃ petehi ñātisālohitehi, apica, brāhmaṇa, dāyakopi anipphalo’’ti (a. ni. 10.177).
"It is indeed an impossibility, brahmin, an occasion that cannot exist, that that realm should be devoid of departed relatives and kinsmen throughout this long period. Nevertheless, brahmin, the donor also is not without fruit."
“Này Bà-la-môn, điều đó là không thể, là không có cơ hội, rằng nơi đó lại trống vắng những người bà con huyết thống đã khuất trong một thời gian dài như vậy. Hơn nữa, này Bà-la-môn, người cúng dường cũng không vô ích.”
Tattha na hi tattha kasi atthīti tasmiṃ pettivisaye kasi na hi atthi, yaṃ nissāya petā sukhena jīveyyuṃ.
Among these, na hi tattha kasi atthī means there is no farming in that realm of hungry ghosts, by relying on which the departed spirits could live happily.
Trong đó, na hi tattha kasi atthī (thật vậy không có nông nghiệp ở đó) có nghĩa là “ở cảnh giới ngạ quỷ đó, thật vậy không có nông nghiệp mà nhờ đó các ngạ quỷ có thể sống an lạc.”
Gorakkhettha na vijjatīti ettha pettivisaye na kevalaṃ kasiyeva natthi, atha kho gorakkhāpi na vijjati, yaṃ nissāya te sukhena jīveyyuṃ.
Gorakkhettha na vijjatī means, in this realm of hungry ghosts, not only is there no farming, but also no cattle-rearing, by relying on which they could live happily; that too does not exist.
Gorakkhettha na vijjatī (không có chăn nuôi gia súc ở đây) có nghĩa là “ở cảnh giới ngạ quỷ này, không chỉ không có nông nghiệp, mà còn không có chăn nuôi gia súc mà nhờ đó họ có thể sống an lạc.”
Vaṇijjā tādisī natthīti vaṇijjāpi tādisī natthi, yā tesaṃ sampattipaṭilābhahetu bhaveyya.
Vaṇijjā tādisī natthī means, there is no such trade, which would be a cause for their acquisition of prosperity.
Vaṇijjā tādisī natthī (không có thương mại như vậy) có nghĩa là “cũng không có thương mại như vậy, mà có thể là nguyên nhân để họ đạt được sự thành tựu.”
Hiraññena kayākayanti hiraññena kayavikkayampi tattha tādisaṃ natthi, yaṃ tesaṃ sampattipaṭilābhahetu bhaveyya.
Hiraññena kayākaya means, there is no such buying and selling with gold and silver there, which would be a cause for their acquisition of prosperity.
Hiraññena kayākayaṃ (mua bán bằng vàng bạc) có nghĩa là “cũng không có việc mua bán bằng vàng bạc như vậy ở đó, mà có thể là nguyên nhân để họ đạt được sự thành tựu.”
Ite dinnena yāpenti, petā kālagatā tahinti kevalaṃ pana ito ñātīhi vā mittāmaccehi vā dinnena yāpenti, attabhāvaṃ pavattenti.
Ite dinnena yāpenti, petā kālagatā tahi means, but solely by what is given from here by relatives or friends and associates, they subsist, they maintain their existence.
Ite dinnena yāpenti, petā kālagatā tahiṃ (các ngạ quỷ đã qua đời sống nhờ những gì được cúng dường từ đây) có nghĩa là “họ chỉ sống nhờ những gì được cúng dường từ đây bởi bà con hoặc bạn bè, người thân; họ duy trì sự tồn tại của mình.”
Petāti pettivisayūpapannā sattā.
Petā means, beings who have reappeared in the realm of hungry ghosts.
Petā (các ngạ quỷ) là những chúng sinh đã tái sinh vào cảnh giới ngạ quỷ.
Kālagatāti attano maraṇakālena gatā.
Kālagatā means, those who have passed away by their time of death.
Kālagatā (đã qua đời) có nghĩa là “đã đi đến thời điểm chết của mình.”
‘‘Kālakatā’’ti vā pāṭho, katakālā katamaraṇā maraṇaṃ sampattā.
Or, the reading is "kālakatā", meaning those whose time has come, who have met death.
Hoặc có bản đọc là “kālakatā” (đã làm chết), có nghĩa là “đã làm cho cái chết xảy ra, đã đạt đến cái chết.”
Tahinti tasmiṃ pettivisaye.
Tahi means, in that realm of hungry ghosts.
Tahiṃ (ở đó) là “ở cảnh giới ngạ quỷ đó.”
20-21. Idāni yathāvuttamatthaṃ upamāhi pakāsetuṃ ‘‘unname udakaṃ vuṭṭha’’nti gāthādvayamāha.
20-21. Now, to illustrate the aforementioned meaning with similes, the two stanzas beginning "Unname udakaṃ vuṭṭha" are spoken.
20-21. Nay, để làm sáng tỏ ý nghĩa đã nói trên bằng các ví dụ, Ngài đã nói hai bài kệ “unname udakaṃ vuṭṭha” (Nước đã rơi xuống chỗ cao).
Tassattho – yathā unname thale unnatappadese meghehi abhivuṭṭhaṃ udakaṃ yathā ninnaṃ pavattati, yo bhūmibhāgo ninno oṇato, taṃ upagacchati; evameva ito dinnaṃ dānaṃ petānaṃ upakappati, phaluppattiyā viniyujjati.
The meaning of these is: just as water, rained down by clouds on high, on elevated ground, flows downwards, reaching the low, depressed part of the earth; even so, the gift given from here is beneficial to the departed spirits, it is appropriated for the production of results.
Ý nghĩa của bài kệ ấy là: Cũng như nước mưa rơi xuống chỗ đất cao, đất gò, nơi địa thế cao, rồi chảy xuống chỗ thấp, chỗ đất trũng, và đến đó; cũng vậy, sự bố thí được dâng cúng từ đây sẽ hữu ích cho các ngạ quỷ (peta), được dùng cho sự phát sinh quả báo.
Ninnamiva hi udakappavattiyā ṭhānaṃ petaloko dānūpakappanāya.
Indeed, just as a low-lying area is suitable for water to flow, so is the realm of hungry ghosts suitable for gifts to be beneficial.
Thật vậy, cõi ngạ quỷ (petaloka) là nơi nương tựa cho sự bố thí được thành tựu, giống như chỗ thấp là nơi nước chảy đến.
Yathāha – ‘‘idaṃ kho, brāhmaṇa, ṭhānaṃ, yattha ṭhitassa taṃ dānaṃ upakappatī’’ti (a. ni. 10.177).
As it is said, "This, brahmin, is a suitable place, where, if one is established, that gift is beneficial."
Như đã nói: “Này Bà-la-môn, đây là nơi mà sự bố thí ấy hữu ích cho người đang ở đó.”
Yathā ca kandarapadarasākhapasākhakusobbhamahāsobbhe hi ogalitena udakena vārivahā mahānajjo pūrā hutvā sāgaraṃ paripūrenti, evaṃ ito dinnadānaṃ pubbe vuttanayena petānaṃ upakappatīti.
And just as great rivers become full with water flowing from ravines, crevices, branches, tributaries, small pits, and large pits, and fill the ocean, so too, a gift given from here is beneficial to the departed spirits in the manner previously described.
Và cũng như nước chảy từ các khe núi, vực sâu, nhánh sông, suối nhỏ, suối lớn, làm cho các sông lớn đầy ắp và đổ ra đại dương; cũng vậy, sự bố thí được dâng cúng từ đây sẽ hữu ích cho các ngạ quỷ (peta) theo cách đã nói ở trên.
Tassattho – idaṃ nāma me dhanaṃ vā dhaññaṃ vā adāsi, idaṃ nāma me kiccaṃ attanāyeva yogaṃ āpajjanto akāsi, ‘‘asuko me mātito vā pitito vā sambandhattā ñāti, sinehavasena tāṇasamatthatāya mitto, asuko me sahapaṃsukīḷakasahāyo sakhā’’ti ca etaṃ sabbamanussaranto petānaṃ dakkhiṇaṃ dajjā dānaṃ niyyāteyya.
Its meaning is: Remembering all of this—"This person gave me such and such wealth or grain; this person, making an effort himself, did such and such a task for me; this person, related to me by mother or father, is a kinsman; out of affection and capability to protect, he is a friend; this person, my sand-playmate, is a companion"—one should give an offering to the departed, dedicate a donation.
Ý nghĩa của bài kệ ấy là: Người đã cho tôi tài sản hay ngũ cốc này, người đã tự mình làm việc này cho tôi, “người này là thân quyến của tôi vì có quan hệ họ hàng từ mẹ hay cha, là bạn hữu của tôi vì có khả năng che chở do lòng yêu thương, người này là bạn bè của tôi, người bạn cùng chơi cát ngày xưa”, người con trai của gia đình nên tưởng nhớ tất cả những điều này và dâng cúng dakkhiṇā (vật cúng dường), tức là bố thí cho các ngạ quỷ (peta).
‘‘Dakkhiṇā dajjā’’ti vā pāṭho, petānaṃ dakkhiṇā dātabbā, tena ‘‘adāsi me’’tiādinā nayena pubbe katamanussaraṃ anussaratāti vuttaṃ hoti.
Or the reading is, "should give an offering." An offering should be given to the departed; by this, it is said that one recalls what was done previously, in the manner of "he gave to me," and so on.
Hoặc có thể đọc là “dakkhiṇā dajjā” (nên dâng cúng dakkhiṇā), có nghĩa là dakkhiṇā nên được dâng cúng cho các ngạ quỷ (peta), và điều này có nghĩa là người ấy tưởng nhớ những điều đã làm trước đây theo cách “người đã cho tôi” và vân vân.
Karaṇatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ.
For indeed, this nominative singular form is in the sense of the instrument.
Thật vậy, đây là một danh từ ở cách chủ cách với ý nghĩa công cụ.
25. Idāni yasmā imaṃ dakkhiṇaṃ dentena raññā ñātīnaṃ ñātīhi kattabbakiccakaraṇena ñātidhammo nidassito, bahujanassa pākaṭo kato, nidassanaṃ pākaṭaṃ kataṃ ‘‘tumhehipi evameva ñātīsu ñātidhammo paripūretabbo’’ti.
25. Now, because the king, by giving this offering, demonstrated the duty of kinsmen by performing what should be done by kinsmen for kinsmen, it was made manifest to the multitude. The exemplary act was made clear: "You too should fulfill the duty of kinsmen towards your kinsmen in this very way."
25. Nay, bởi vì nhà vua khi dâng cúng dakkhiṇā này đã thể hiện ñātidhamma (phận sự đối với thân quyến) bằng cách làm những việc cần làm cho thân quyến bởi thân quyến, đã làm cho nó được nhiều người biết đến, đã làm cho ví dụ này rõ ràng rằng “các người cũng phải hoàn thành ñātidhamma đối với thân quyến của mình như vậy”;
Te ca pete dibbasampattiṃ adhigamentena petānaṃ pūjā katā uḷārā, buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ annapānādīhi santappentena bhikkhūnaṃ balaṃ anuppadinnaṃ, anukampādiguṇaparivārañca cāgacetanaṃ nibbattentena anappakaṃ puññaṃ pasutaṃ, tasmā bhagavā imehi yathābhuccaguṇehi rājānaṃ sampahaṃsento ‘‘so ñātidhammo’’ti osānagāthamāha.
And by enabling those departed ones to attain divine blessings, a magnificent offering was made to the departed. By satisfying the Saṅgha of bhikkhus led by the Buddha with food and drink, strength was imparted to the bhikkhus. And by generating a volition of giving accompanied by qualities such as compassion, immeasurable merit was accumulated. Therefore, the Bhagavā, delighting the king with these true virtues, spoke the concluding stanza: "This duty of kinsmen."
Và bởi vì nhà vua đã thực hiện sự cúng dường cao quý cho các ngạ quỷ (peta) bằng cách khiến họ đạt được sự giàu sang của chư thiên, đã ban bố sức mạnh cho các Tỳ-kheo bằng cách làm cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu được no đủ với thức ăn, đồ uống, v.v., và đã tích lũy công đức không nhỏ bằng cách phát sinh ý định bố thí được bao quanh bởi các đức tính như lòng từ bi, v.v., do đó, Đức Thế Tôn, để làm cho nhà vua hoan hỷ với những đức tính chân thật này, đã nói bài kệ kết thúc “so ñātidhammo” (Phận sự thân quyến ấy).
Tattha ñātidhammoti ñātīhi ñātīnaṃ kattabbakaraṇaṃ.
Here, ñātidhammo means what should be done by kinsmen for kinsmen.
Trong đó, ñātidhammo (phận sự thân quyến) là việc thân quyến làm cho thân quyến.
Uḷārāti phītā samiddhā.
Uḷārā means abundant, prosperous.
Uḷārā (cao quý) là phong phú, thịnh vượng.
Balanti kāyabalaṃ.
Balaṃ means physical strength.
Balaṃ (sức mạnh) là sức mạnh thể chất.
Pasutanti upacitaṃ.
Pasutaṃ means accumulated.
Pasutaṃ (tích lũy) là đã tích lũy.
Ettha ca ‘‘so ñātidhammo ca ayaṃ nidassito’’ti etena bhagavā rājānaṃ dhammiyā kathāya sandassesi.
Here, with "this duty of kinsmen has been shown," the Bhagavā exhorted the king with a discourse on Dhamma.
Ở đây, với câu “so ñātidhammo ca ayaṃ nidassito” (Phận sự thân quyến ấy cũng đã được chỉ rõ), Đức Thế Tôn đã thuyết giảng cho nhà vua bằng pháp thoại.
Ñātidhammadassanañhettha sandassanaṃ.
Indeed, the showing of the duty of kinsmen here is the exhortation.
Việc chỉ rõ ñātidhamma ở đây là sự thuyết giảng.
‘‘Petāna pūjā ca katā uḷārā’’ti iminā samādapesi.
With "and a magnificent offering has been made to the departed," he encouraged him.
Với câu “Petāna pūjā ca katā uḷārā” (Và sự cúng dường cao quý cho các ngạ quỷ đã được thực hiện), Ngài đã khích lệ nhà vua.
‘‘Uḷārā’’ti pasaṃsanañhettha punappunaṃ pūjākaraṇe samādapanaṃ.
Indeed, the praise "magnificent" here is an encouragement to make offerings again and again.
Ở đây, việc tán thán “uḷārā” (cao quý) là sự khích lệ để thực hiện sự cúng dường nhiều lần.
‘‘Balañca bhikkhūnamanuppadinna’’nti iminā samuttejesi.
With "and strength has been imparted to the bhikkhus," he inspired him.
Với câu “Balañca bhikkhūnamanuppadinna” (Và sức mạnh đã được ban cho các Tỳ-kheo), Ngài đã khích lệ thêm.
Bhikkhūnaṃ balānuppadānañhettha evaṃvidhānaṃ balānuppadāne ussāhavaḍḍhanena samuttejanaṃ.
Indeed, the imparting of strength to the bhikkhus here is an inspiration by increasing enthusiasm for imparting strength in this manner.
Việc ban bố sức mạnh cho các Tỳ-kheo ở đây là sự khích lệ bằng cách gia tăng sự nhiệt tình trong việc ban bố sức mạnh như vậy.
‘‘Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka’’nti iminā sampahaṃsesi.
With "immeasurable merit has been accumulated by you," he delighted him.
Với câu “Tumhehi puññaṃ pasutaṃ anappaka” (Công đức không nhỏ đã được các ngài tích lũy), Ngài đã làm cho nhà vua hoan hỷ.
Puññapasavanakittanañhettha tassa yathābhuccaguṇasaṃvaṇṇanabhāvena sampahaṃsananti evamettha yojanā veditabbā.
Indeed, the declaration of the accumulation of merit here is delighting him by praising its true qualities. Thus, the explanation here should be understood.
Ở đây, việc tán dương sự tích lũy công đức là sự làm cho hoan hỷ bằng cách ca ngợi những đức tính chân thật của nó; sự liên kết này nên được hiểu như vậy.
Naggā dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante pañcaputtakhādakapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
"You are naked, ill-favoured" was spoken by the Teacher while dwelling in Sāvatthī, concerning the petī who devoured five sons.
Câu “Naggā dubbaṇṇarūpāsi” (Ngươi trần truồng, hình dáng xấu xí) này đã được Đức Thế Tôn nói khi Ngài trú tại Sāvatthī, liên quan đến một ngạ quỷ (petī) ăn năm đứa con.
Sāvatthiyā kira avidūre gāmake aññatarassa kuṭumbikassa bhariyā vañjhā ahosi.
It is said that near Sāvatthī, in a certain village, the wife of a householder was barren.
Người ta kể rằng, tại một ngôi làng không xa Sāvatthī, vợ của một gia chủ là người hiếm muộn.
Tassa ñātakā etadavocuṃ – ‘‘tava pajāpati vañjhā, aññaṃ te kaññaṃ ānemā’’ti.
His relatives said to him, "Your wife is barren; we will bring you another maiden."
Thân quyến của ông ta nói: “Vợ của ông là người hiếm muộn, chúng tôi sẽ cưới một cô gái khác cho ông.”
So tasso bhariyāya sinehena na icchi.
Out of affection for his wife, he did not agree.
Ông ta không đồng ý vì yêu thương vợ mình.
Athassa bhariyā taṃ pavattiṃ sutvā sāmikaṃ evamāha – ‘‘sāmi, ahaṃ vañjhā, aññā kaññā ānetabbā, mā te kulavaṃso upacchijjī’’ti.
Then his wife, hearing that news, said to her husband, "My lord, I am barren; another maiden should be brought. Let not your family line be cut off."
Sau đó, vợ ông ta nghe tin ấy liền nói với chồng: “Thưa chủ, thiếp là người hiếm muộn, nên cưới một cô gái khác, đừng để dòng dõi gia đình của chủ bị cắt đứt.”
So tāya nippīḷiyamāno aññaṃ kaññaṃ ānesi.
Being pressed by her, he brought another maiden.
Ông ta bị vợ thúc ép nên đã cưới một cô gái khác.
Sā aparena samayena gabbhinī ahosi.
Later, she became pregnant.
Một thời gian sau, cô ấy mang thai.
Vañjhitthī – ‘‘ayaṃ puttaṃ labhitvā imassa gehassa issarā bhavissatī’’ti issāpakatā tassā gabbhapātanūpāyaṃ pariyesantī aññataraṃ paribbājikaṃ annapānādīhi saṅgaṇhitvā tāya tassā gabbhapātanaṃ dāpesi.
The barren woman, overcome by jealousy, thinking, "She will obtain a son and become mistress of this house," sought a way to induce an abortion for her. She propitiated a certain wandering ascetic with food and drink, and through that ascetic, she had the other wife's pregnancy terminated.
Người vợ hiếm muộn, vì ghen tị rằng “cô ta sẽ có con và trở thành chủ nhà này”, đã tìm cách phá thai cho cô ấy, và sau khi đã tiếp đãi một nữ du sĩ (paribbājikā) bằng thức ăn, đồ uống, v.v., đã nhờ cô ta cho thuốc phá thai cho người vợ trẻ.
Sā gabbhe patite attano mātuyā ārocesi, mātā attano ñātake samodhānetvā tamatthaṃ nivedesi.
When the embryo was aborted, the younger wife informed her mother. Her mother gathered her relatives and reported the matter.
Khi thai bị phá, người vợ trẻ đã báo cho mẹ mình, và mẹ cô ấy đã tập hợp thân quyến lại để trình bày sự việc.
Te vañjhitthiṃ etadavocuṃ – ‘‘tayā imissā gabbho pātito’’ti?
They said to the barren woman, "Did you cause her abortion?"
Họ hỏi người vợ hiếm muộn: “Cô đã phá thai của cô ấy phải không?”
‘‘Nāhaṃ pātemī’’ti.
"I did not cause it," she replied.
“Tôi không phá.”
‘‘Sace tayā gabbho na pātito, sapathaṃ karohī’’ti.
"If you did not cause the abortion, then swear an oath!" they said.
“Nếu cô không phá thai, hãy thề đi.”
‘‘Sace mayā gabbho pātito, duggatiparāyaṇā khuppipāsābhibhūtā sāyaṃ pātaṃ pañca pañca putte vijāyitvā khāditvā tittiṃ na gaccheyyaṃ, niccaṃ duggandhā makkhikāparikiṇṇā ca bhaveyya’’nti musā vatvā sapathaṃ akāsi.
She spoke falsely and swore an oath, saying, "If I caused the abortion, may I be reborn in a woeful state, afflicted by hunger and thirst, giving birth to and devouring five sons in the morning and five more in the evening, yet never finding satisfaction, and always be foul-smelling and covered with flies."
Cô ta đã nói dối và thề rằng: “Nếu tôi đã phá thai, nguyện cho tôi phải tái sinh vào cõi khổ, bị đói khát hành hạ, mỗi sáng mỗi tối sinh ra năm đứa con rồi ăn chúng mà không bao giờ no, và luôn luôn hôi hám, bị ruồi bu đầy.”
Sā nacirasseva kālaṃ katvā tasseva gāmassa avidūre dubbaṇṇarūpā petī hutvā nibbatti.
Not long after, she passed away and was reborn as an ill-favoured petī not far from that very village.
Không lâu sau, cô ta qua đời và tái sinh thành một ngạ quỷ (petī) với hình dáng xấu xí, không xa ngôi làng ấy.
Gāthāya paṭipucchi.
He questioned her with this stanza.
Ngươi là ai mà đứng đây?”
Tattha naggāti niccoḷā.
Here, naggā means unclothed.
Trong đó, naggā (trần truồng) là không có y phục.
Dubbaṇṇarūpāsīti ṇavirūpā ativiya bībhaccharūpena samannāgatā asi.
Dubbaṇṇarūpāsī means "you are ugly-looking, endowed with an extremely repulsive appearance."
Dubbaṇṇarūpāsi (ngươi hình dáng xấu xí) là ngươi có hình dạng xấu xí, cực kỳ ghê tởm.
Duggandhāti aniṭṭhagandhā.
Duggandhā means having an unpleasant smell.
Duggandhā (hôi hám) là có mùi khó chịu.
Pūti vāyasīti sarīrato kuṇapagandhaṃ vāyasi.
Pūti vāyasī means "you emit the smell of a rotting corpse from your body."
Pūti vāyasi (ngươi tanh tưởi) là thân thể ngươi bốc mùi hôi thối như xác chết.
Makkhikāhi parikiṇṇāti nīlamakkhikāhi samantato ākiṇṇā.
Makkhikāhi parikiṇṇā means "surrounded by bluebottle flies."
Makkhikāhi parikiṇṇā (ruồi bu đầy) là bị ruồi xanh bu kín xung quanh.
Kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasīti kā nāma evarūpā imasmiṃ ṭhāne tiṭṭhasi, ito cito ca vicarasīti attho.
Kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasī means "what kind of being are you, of such a nature, standing in this place, wandering hither and thither?"—this is the meaning.
Kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasi (ngươi là ai mà đứng đây) có nghĩa là ngươi là ai mà có hình dạng như vậy, đang đứng ở nơi này, đi lại đây đó.
28. Kālenāti rattiyā vibhātakāle.
Kālena means at dawn.
28. Kālena nghĩa là vào lúc rạng đông.
Bhummatthe hi etaṃ karaṇavacanaṃ.
Indeed, this is an instrumental case used in the locative sense.
Quả thật, đây là từ ở thể công cụ mang nghĩa địa điểm.
Pañca puttānīti pañca putte.
Pañca puttāni means five sons.
Pañca puttāni nghĩa là năm người con.
Liṅgavipallāsena hetaṃ vuttaṃ.
Indeed, this is said with a gender inversion.
Đây là cách nói do sự đảo ngược giới tính ngữ pháp.
Sāyaṃ pañca punāpareti sāyanhakāle puna apare pañca putte khādāmīti yojanā.
Sāyaṃ pañca punāpare is to be construed as "in the evening, again, I eat five other sons."
Sāyaṃ pañca punāpare nghĩa là vào buổi chiều, lại thêm năm người con nữa, tôi ăn.
Vijāyitvānāti divase divase dasa dasa putte vijāyitvā.
Vijāyitvānā means having given birth to ten sons every day.
Vijāyitvānā nghĩa là sinh mười người con mỗi ngày.
Tepi nā honti me alanti tepi dasaputtā ekadivasaṃ mayhaṃ khudāya paṭighātāya ahaṃ pariyattā na honti.
Tepi nā honti me alaṃ means "even those ten sons are not enough for me in a single day to appease my hunger."
Tepi nā honti me alaṃ nghĩa là mười người con đó cũng không đủ để dập tắt cơn đói của tôi trong một ngày.
Gāthāsukhatthañhettha nā-iti dīghaṃ katvā vuttaṃ.
Here, "nā" is lengthened for the sake of the verse's meter.
Ở đây, từ “nā” được kéo dài để phù hợp với nhịp điệu bài kệ.
29. Pariḍayhati dhūmāyati khudāya hadayaṃ mamāti khudāya jighacchāya bādhiyamānāya mama hadayapadeso udaragginā parisamantato jhāyati dhūmāyati santappati.
Pariḍayhati dhūmāyati khudāya hadayaṃ mamā means "my heart region, afflicted by hunger, by craving, burns, smokes, and intensely aches all around with the fire of the stomach."
29. Pariḍayhati dhūmāyati khudāya hadayaṃ mamā nghĩa là vì đói, vì bị cơn đói hành hạ, vùng tim của tôi cháy bừng, bốc khói, và bị thiêu đốt bởi ngọn lửa trong bụng.
Pānīyaṃ na labhe pātunti pipāsābhibhūtā tattha tattha vicarantī pānīyampi pātuṃ na labhāmi.
Pānīyaṃ na labhe pātuṃ means "afflicted by thirst, wandering here and there, I cannot even get water to drink."
Pānīyaṃ na labhe pātuṃ nghĩa là bị khát hành hạ, tôi đi lang thang khắp nơi nhưng không thể tìm được nước để uống.
Passa maṃ byasanaṃ gatanti petūpapattiyā sādhāraṇaṃ asādhāraṇañca imaṃ īdisaṃ byasanaṃ upagataṃ maṃ passa, bhanteti attanā anubhaviyamānaṃ dukkhaṃ therassa pavedesi.
Passa maṃ byasanaṃ gataṃ means "Venerable Sir, behold me, who has fallen into such a calamity, both common and uncommon to the peta realm." Thus, she revealed her suffering to the Elder.
Passa maṃ byasanaṃ gata nghĩa là “Bạch Đại đức, xin hãy nhìn con, kẻ đã lâm vào cảnh khổ này, cả khổ cảnh chung và riêng của sự tái sinh làm ngạ quỷ.” Nàng đã bày tỏ nỗi khổ mình đang trải qua với vị Trưởng lão.
31-32. Tattha sapatīti samānapatikā itthī vuccati.
31-32. Therein, sapatī is said of a woman who has the same husband.
31-32. Trong đó, sapatī là chỉ người phụ nữ có chung chồng.
Tassā pāpaṃ acetayinti tassa sapatiyā pāpaṃ luddakaṃ kammaṃ acetayiṃ.
Tassā pāpaṃ acetayi means: I conceived an evil, cruel deed against that co-wife.
Tassā pāpaṃ acetayiṃ nghĩa là tôi đã khởi ý ác, nghiệp ác độc đối với người vợ lẽ đó.
Paduṭṭhamanasāti paduṭṭhacittā, paduṭṭhena vā manasā.
Paduṭṭhamanasā means: with a corrupted mind, or by a corrupted mind.
Paduṭṭhamanasā nghĩa là với tâm ác độc, hoặc với ý định xấu xa.
Dvemāsikoti dvemāsajāto patiṭṭhito hutvā dvemāsikā.
Dvemāsiko means: having been established for two months, it was two months old.
Dvemāsiko nghĩa là hai tháng tuổi, đã ổn định được hai tháng.
Lohitaññeva paggharīti vipajjamāno ruhiraññeva hutvā vissandi.
Lohitaññeva paggharī means: as it disintegrated, it became only blood and flowed out.
Lohitaññeva paggharī nghĩa là khi bị hư hoại, chỉ còn là máu chảy ra.
Tadassā mātā kupitā, mayhaṃ ñātī samānayīti tadā assā sapatiyā mātā mayhaṃ kupitā attano ñātake samodhānesi.
Tadassā mātā kupitā, mayhaṃ ñātī samānayī means: Then her (the co-wife’s) mother, enraged at me, gathered her own relatives.
Tadassā mātā kupitā, mayhaṃ ñātī samānayī nghĩa là lúc đó, mẹ của người vợ lẽ đó nổi giận với tôi, đã tập hợp thân quyến của bà.
‘‘Tatassā’’ti vā pāṭho, tato assāti padavibhāgo.
Or the reading is “Tatassā”; the word division is “tato assā” (then her).
Hoặc có thể đọc là “Tatassā”, phân tích từ là “tato assā” (sau đó, của nàng).
33-34. Sapathanti sapanaṃ.
33-34. Sapatha means: an oath.
33-34. Sapatha nghĩa là lời thề.
Paribhāsāpayīti bhayena tajjāpesi.
Paribhāsāpayī means: she threatened her with fear.
Paribhāsāpayī nghĩa là hăm dọa bằng cách khiến sợ hãi.
Sapathaṃ musāvādaṃ abhāsisanti ‘‘sace taṃ mayā kataṃ, īdisī bhaveyya’’nti katameva pāpaṃ akataṃ katvā dassentī musāvādaṃ abhūtaṃ sapathaṃ abhāsiṃ.
Sapathaṃ musāvādaṃ abhāsisa means: I spoke a lie, a false oath, presenting the deed I had done as undone, saying: “If that was done by me, may I be like this.”
Sapathaṃ musāvādaṃ abhāsisaṃ nghĩa là “Nếu điều đó do tôi làm, tôi sẽ trở nên như thế này,” tôi đã nói lời thề dối trá, không đúng sự thật, bằng cách trình bày nghiệp ác đã làm như chưa làm.
Muttamaṃsāni khādāmi, sacetaṃ pakataṃ mayāti idaṃ tadā sapathassa katākāradassanaṃ.
Puttamaṃsāni khādāmi, sace taṃ pakataṃ mayā—this shows the manner in which the oath was made at that time.
Puttamaṃsāni khādāmi, sacetaṃ pakataṃ mayā là lời nói thể hiện lời thề lúc đó.
Yadi etaṃ gabbhapātanapāpaṃ mayā kataṃ, āyatiṃ punabbhavābhinibbattiyaṃ mayhaṃ puttamaṃsāniyeva khādeyyanti attho.
The meaning is: If this evil deed of abortion was done by me, then in a future rebirth, may I eat the flesh of my own children.
Ý nghĩa là: “Nếu nghiệp phá thai này do tôi làm, thì trong kiếp tái sinh sau, tôi sẽ ăn thịt con mình.”
Tassa kammassāti tassa gabbhapātanavasena pakatassa pāṇātipātakammassa.
Tassa kammassā means: of that kamma of taking life, which was done by way of abortion.
Tassa kammassā nghĩa là của nghiệp sát sinh đã tạo ra do phá thai đó.
Musāvādassa cāti musāvādakammassa ca.
Musāvādassa cā means: and of the kamma of falsehood.
Musāvādassa cā nghĩa là và của nghiệp nói dối.
Ubhayanti ubhayassapi kammassa ubhayena vipākena.
Ubhaya means: by the ripening of both kammas, by both.
Ubhaya nghĩa là do quả báo của cả hai nghiệp.
Karaṇatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ.
Indeed, this nominative case is used in the sense of an instrument.
Quả thật, đây là từ ở thể chủ cách mang nghĩa công cụ.
Pubbalohitamakkhitāti pasavanavasena paribhijjanavasena ca pubbena ca lohitena ca makkhitā hutvā puttamaṃsāni khādāmīti yojanā.
Pubbalohitamakkhitā means: smeared with pus and blood, by way of giving birth and by way of disintegration, I eat the flesh of my children—this is the connection.
Pubbalohitamakkhitā nghĩa là mình mẩy dính đầy mủ và máu do sinh đẻ và do bị phân hủy, tôi ăn thịt con mình.
Evaṃ sā petī attano kammavipākaṃ pavedetvā puna there evamāha – ‘‘ahaṃ, bhante, imasmiṃyeva gāme asukassa kuṭumbikassa bhariyā issāpakatā hutvā pāpakammaṃ katvā evaṃ petayoniyaṃ nibbattā.
Thus, that female peta, having declared the ripening of her kamma, again spoke to the elders as follows: “Venerable sirs, in this very village, I was the wife of a certain householder, overcome by envy, and having committed evil kamma, I was reborn in the peta realm in this way.
Như vậy, nàng ngạ quỷ đó đã bày tỏ quả báo nghiệp của mình, rồi lại nói với các vị Trưởng lão rằng: “Bạch Đại đức, con là vợ của một gia chủ tên là Asuka trong làng này, vì ganh tỵ mà đã tạo ác nghiệp, nên đã tái sinh vào cõi ngạ quỷ như thế này.
Sādhu, bhante, tassa kuṭumbikassa gehaṃ gacchatha, so tumhākaṃ dānaṃ dassati, taṃ dakkhiṇaṃ mayhaṃ uddisāpeyyātha, evaṃ me ito petalokato mutti bhavissatī’’ti.
Please, Venerable sirs, go to the house of that householder; he will offer you alms, and you should dedicate that offering to me. In this way, I will be freed from this peta realm.”
Bạch Đại đức, xin hãy đến nhà gia chủ đó, ông ấy sẽ cúng dường cho các ngài, xin các ngài hãy hồi hướng công đức đó cho con, như vậy con sẽ được giải thoát khỏi cõi ngạ quỷ này.”
Therā taṃ sutvā taṃ anukampamānā ullumpanasabhāvasaṇṭhitā tassa kuṭumbikassa gehaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
The elders, hearing this, feeling compassion for her, and resolved to free her, entered the house of that householder for alms.
Các vị Trưởng lão nghe vậy, vì thương xót nàng, với ý định giải thoát nàng khỏi cảnh giới đó, đã vào nhà gia chủ để khất thực.
Kuṭambiko there disvā sañjātappasādo paccuggantvā pattāni gahetvā there āsanesu nisīdāpetvā paṇītena āhārena bhojetuṃ ārabhi.
The householder, seeing the elders, became filled with faith, went forth to meet them, took their bowls, seated them on seats, and began to offer them excellent food.
Gia chủ thấy các vị Trưởng lão, khởi tâm hoan hỷ, liền ra đón, nhận bát, mời các vị Trưởng lão ngồi vào chỗ, rồi bắt đầu cúng dường thức ăn ngon.
Therā taṃ pavattiṃ kuṭumbikassa ārocetvā taṃ dānaṃ tassā petiyā uddisāpesuṃ.
The elders informed the householder of the matter and had him dedicate the offering to that female peta.
Các vị Trưởng lão kể lại câu chuyện đó cho gia chủ và khiến ông hồi hướng công đức đó cho nàng ngạ quỷ.
Taṅkhaṇaññeva ca sā petī tato dukkhato apetā uḷārasampattiṃ paṭilabhitvā rattiyaṃ kuṭumbikassa attānaṃ dassesi.
At that very moment, that female peta was freed from that suffering, attained great prosperity, and revealed herself to the householder at night.
Ngay lúc đó, nàng ngạ quỷ thoát khỏi khổ cảnh, đạt được sự giàu sang thù thắng, và ban đêm đã hiện thân cho gia chủ thấy.
Atha therā anukkamena sāvatthiṃ gantvā bhagavato tamatthaṃ ārocesuṃ.
Then the elders, in due course, went to Sāvatthī and reported the matter to the Blessed One.
Sau đó, các vị Trưởng lão tuần tự đi đến Sāvatthī và trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Bhagavā ca tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that matter the occasion, taught the Dhamma to the assembled audience.
Đức Thế Tôn đã lấy sự việc đó làm nguyên nhân, và thuyết pháp cho hội chúng đang có mặt.
Desanāvasāne mahājano paṭiladdhasaṃvego issāmaccherato paṭivirami.
At the conclusion of the discourse, the great assembly, having gained spiritual urgency, refrained from envy and stinginess.
Khi bài pháp kết thúc, đại chúng khởi tâm xúc động và từ bỏ sự ganh tỵ, keo kiệt.
Evaṃ sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
Thus that discourse was beneficial to the great multitude.
Như vậy, bài pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Naggā dubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante sattaputtakhādakapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
“Naked, of wretched appearance,” – this was spoken by the Teacher while residing in Sāvatthī, concerning a Petī who ate seven sons.
Naggā dubbaṇṇarūpāsī (Nàng trần truồng, hình dạng xấu xí) – câu chuyện này được Đức Đạo Sư kể ở Sāvatthī, liên quan đến một ngạ quỷ ăn bảy người con.
Sāvatthiyā kira avidūre aññatarasmiṃ gāmake aññatarassa upāsakassa dve puttā ahesuṃ – paṭhamavaye ṭhitā rūpasampannā sīlācārena samannāgatā.
It is said that not far from Sāvatthī, in a certain village, a certain lay follower had two sons—they were in their prime, endowed with beauty, and possessed of good conduct and virtue.
Nghe nói, gần Sāvatthī, tại một ngôi làng nọ, có một vị cận sự nam có hai người con trai – họ đang ở tuổi thanh xuân, có hình dáng đẹp đẽ và đầy đủ đạo đức.
Tesaṃ mātā ‘‘puttavatī aha’’nti puttabalena bhattāraṃ atimaññati.
Their mother, thinking “I have sons,” disrespected her husband on account of the strength of her sons.
Mẹ của họ, vì nghĩ “tôi có con trai”, nên đã coi thường chồng mình dựa vào sức mạnh của con cái.
So bhariyāya avamānito nibbinnamānaso aññaṃ kaññaṃ ānesi.
Disregarded by his wife, his mind became weary, and he brought another maiden.
Người chồng, bị vợ khinh thường, tâm sinh chán nản, đã cưới một cô gái khác.
Sā nacirasseva gabbhinī ahosi.
She soon became pregnant.
Không lâu sau, nàng ta có thai.
Athassa jeṭṭhabhariyā issāpakatā aññataraṃ vejjaṃ āmisena upalāpetvā tena tassā temāsikaṃ gabbhaṃ pātesi.
Then his elder wife, overcome by jealousy, enticed a certain physician with a bribe, and through him caused her three-month-old fetus to abort.
Rồi người vợ cả, vì ganh tỵ, đã hối lộ một thầy thuốc bằng vật chất, và thầy thuốc đó đã phá cái thai ba tháng tuổi của nàng vợ lẽ.
Atha sā ñātīhi ca bhattārā ca ‘‘tayā imissā gabbho pātito’’ti puṭṭhā ‘‘nāhaṃ pātemī’’ti musā vatvā tehi asaddahantehi ‘‘sapathaṃ karohī’’ti vuttā ‘‘sāyaṃ pātaṃ satta satta putte vijāyitvā puttamaṃsāni khādāmi, niccaṃ duggandhā ca makkhikāparikiṇṇā ca bhaveyya’’nti sapathaṃ akāsi.
When asked by her relatives and husband, “Did you cause her abortion?” she lied, saying, “I did not cause it.” When they, disbelieving her, told her to take an oath, she swore, “May I give birth to seven sons in the evening and seven again in the morning, and eat their flesh, and may I always be foul-smelling and surrounded by flies.”
Khi đó, nàng bị thân quyến và chồng hỏi: “Ngươi đã phá thai của nàng ta phải không?” Nàng nói dối: “Tôi không làm,” và khi họ không tin, bảo: “Hãy thề đi,” nàng đã thề: “Nếu tôi đã làm điều đó, tôi sẽ sinh bảy người con vào mỗi sáng và tối, rồi ăn thịt con mình, và luôn luôn hôi hám, bị ruồi bu.”
Sā aparena samayena kālaṃ katvā tassa gabbhapātanassa musāvādassa ca phaleneva petayoniyaṃ nibbattitvā puttanayena puttamaṃsāni khādantī tasseva gāmassa avidūre vicarati.
Later, having passed away, she was reborn in the realm of petas as a result of that abortion and false speech, and wandered not far from that same village, eating the flesh of her sons in the manner of a Petī.
Sau đó, nàng đã chết và do quả báo của nghiệp phá thai và nghiệp nói dối đó, nàng đã tái sinh vào cõi ngạ quỷ, ăn thịt con mình theo cách đã nói, và đi lang thang gần ngôi làng đó.
Tena ca samayena sambahulā therā gāmakāvāse vutthavassā bhagavantaṃ dassanāya sāvatthiṃ āgacchantā tassa gāmassa avidūre ekasmiṃ padese rattiyaṃ vāsaṃ kappesuṃ.
At that time, many Theras, having completed their Rains Retreat in a village monastery, were coming to Sāvatthī to see the Blessed One, and spent the night in a certain place not far from that village.
Vào thời điểm đó, nhiều vị Trưởng lão, sau khi an cư mùa mưa tại một ngôi làng nhỏ, đang trên đường đến Sāvatthī để yết kiến Đức Thế Tôn, đã dừng chân nghỉ qua đêm tại một nơi gần ngôi làng đó.
Atha sā petī tesaṃ therānaṃ attānaṃ dassesi.
Then that Petī revealed herself to those Theras.
Sau đó, vong linh nữ ấy tự hiện thân trước các vị Trưởng lão.
Taṃ mahāthero gāthāya pucchi –
The Mahāthera questioned her with a verse:
Vị Đại Trưởng lão hỏi vong linh nữ ấy bằng kệ:
40-45. Tattha puttabalūpetāti puttabalena upetā, puttānaṃ vasena laddhabalā.
40-45. There, puttabalūpetā means endowed with the strength of sons, having obtained strength by means of sons.
Trong đó, puttabalūpetā có nghĩa là được phú cho sức mạnh của con cái, có sức mạnh nhờ con cái.
Atimaññisanti atikkamitvā maññiṃ avamaññiṃ.
Atimaññisaṃ means ‘I thought excessively, I disrespected’.
Atimaññisanti có nghĩa là đã khinh thường, đã coi thường.
Pūtilohitako patīti kuṇapalohitaṃ hutvā gabbho paripati.
Pūtilohitako patī means the fetus fell, becoming putrid blood.
Pūtilohitako patīti có nghĩa là cái thai rơi ra thành máu mủ hôi thối.
Sesaṃ sabbaṃ anantarasadisameva.
All the rest is similar to the preceding story.
Phần còn lại đều giống như câu chuyện trước đó.
Tattha aṭṭha therā, idha sambahulā.
In that story, there were eight elders; here, there were many.
Ở câu chuyện trước có tám vị Trưởng lão, ở đây có nhiều vị.
Tattha pañca puttā, idha sattāti ayameva visesoti.
In that story, there were five sons; here, there were seven. This is the only difference.
Ở câu chuyện trước có năm người con, ở đây có bảy người con, đó là điểm khác biệt.
Kiṃ nu ummattarūpo vāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ matapitikaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi.
The Teacher, while dwelling at Jetavana, recounted this story beginning with “ Are you mad?” concerning a certain householder whose father had died.
Kiṃ nu ummattarūpo vā (Ngươi có phải là người điên không?) — Câu chuyện này được Đức Phật kể khi Ngài trú tại Jetavana, liên quan đến một gia chủ đã mất cha.
Sāvatthiyaṃ kira aññatarassa kuṭumbikassa pitā kālamakāsi.
It is said that in Sāvatthī, the father of a certain householder passed away.
Người ta kể rằng, tại Sāvatthī, cha của một gia chủ đã qua đời.
So pitu maraṇena sokasantattahadayo rodamāno ummattako piya vicaranto yaṃ yaṃ passati, taṃ taṃ pucchati – ‘‘api me pitaraṃ passitthā’’ti?
His heart, afflicted with grief over his father’s death, was weeping and wandering as if mad, asking everyone he saw, “Did you see my father?”
Người ấy, với trái tim đau khổ vì cái chết của cha, khóc lóc, mắt đỏ hoe, đi lang thang như người điên, gặp ai cũng hỏi: “Có ai thấy cha tôi không?”
Na koci tassa sokaṃ vinodetuṃ asakkhi.
No one was able to dispel his sorrow.
Không ai có thể xoa dịu nỗi đau của người ấy.
Tassa pana hadaye ghaṭe padīpo viya sotāpattiphalassa upanissayo pajjalati.
However, within his heart, the underlying potential for Stream-entry was burning brightly, like a lamp in a pot.
Tuy nhiên, trong lòng người ấy, hạt giống của quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti-phala) đang bừng cháy như ngọn đèn trong chum.
Satthā paccūsasamaye lokaṃ olokento tassa sotāpattiphalassa upanissayaṃ disvā ‘‘imassa atītakāraṇaṃ āharitvā sokaṃ vūpasametvā sotāpattiphalaṃ dātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā punadivase pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto pacchāsamaṇaṃ anādāya tassa gharadvāraṃ agamāsi.
The Teacher, observing the world at dawn, saw the potential for Stream-entry in him and thought, “It is fitting to bring forth his past story, quell his sorrow, and grant him the fruit of Stream-entry.” So, on the following day, after his meal and having returned from his alms round, he went to the householder’s door without a junior monk.
Đức Thế Tôn, vào buổi sáng sớm, quán sát thế gian, thấy hạt giống quả vị Nhập Lưu của người ấy, suy nghĩ: “Ta nên kể câu chuyện quá khứ của người này để xoa dịu nỗi đau và giúp người ấy đạt được quả vị Nhập Lưu.” Vì vậy, vào ngày hôm sau, sau bữa ngọ, Ngài trở về từ việc khất thực mà không có vị Tỳ-khưu hầu cận, và đi đến cửa nhà người ấy.
So ‘‘satthā āgato’’ti sutvā paccuggantvā satthāraṃ gehaṃ pavesetvā satthari paññatte āsane nisinne sayaṃ bhagavantaṃ vanditvā ekamantaṃ nisinno ‘‘kiṃ, bhante, mayhaṃ pitu gataṭṭhānaṃ jānāthā’’ti āha.
Hearing that “the Teacher has come,” the householder went out to meet him, led the Teacher into his house, and after the Teacher was seated on the prepared seat, he himself bowed to the Blessed One and sat to one side, saying, “Venerable Sir, do you know where my father has gone?”
Người ấy, nghe nói “Đức Thế Tôn đã đến,” liền ra đón, đưa Đức Thế Tôn vào nhà, và khi Đức Thế Tôn đã an tọa trên chỗ ngồi được sửa soạn, người ấy đảnh lễ Đức Thế Tôn rồi ngồi sang một bên, thưa: “Bạch Thế Tôn, Ngài có biết cha con đã đi đâu không?”
Atha naṃ satthā, ‘‘upāsaka, kiṃ imasmiṃ attabhāve pitaraṃ pucchasi, udāhu atīte’’ti āha.
Then the Teacher said to him, “Lay follower, are you asking about your father in this present existence, or in the past?”
Bấy giờ, Đức Thế Tôn hỏi người ấy: “Này cư sĩ, con hỏi về cha trong kiếp hiện tại này, hay trong quá khứ?”
So taṃ vacanaṃ sutvā ‘‘bahū kira mayhaṃ pitaro’’ti tanubhūtasoko thokaṃ majjhattataṃ paṭilabhi.
Hearing that statement, his sorrow diminished, thinking, “Indeed, I have many fathers,” and he attained a little equanimity.
Nghe lời đó, nỗi đau của người ấy vơi đi, và người ấy đạt được một chút sự bình thản, nghĩ: “Thì ra tôi có rất nhiều người cha.”
Athassa satthā sokavinodanaṃ dhammakathaṃ katvā apagatasokaṃ kallacittaṃ viditvā sāmukkaṃsikāya dhammadesanāya sotāpattiphale patiṭṭhāpetvā vihāraṃ agamāsi.
Then the Teacher delivered a Dhamma talk to dispel his sorrow, and knowing his mind to be free from grief and receptive, he established him in the fruit of Stream-entry with a special Dhamma teaching and returned to the monastery.
Sau đó, Đức Thế Tôn thuyết pháp xoa dịu nỗi đau cho người ấy, và khi thấy tâm người ấy đã thanh tịnh, không còn ưu phiền, Ngài đã thuyết bài pháp đặc biệt (sāmukkaṃsikā dhammadesanā) và giúp người ấy an lập vào quả vị Nhập Lưu, rồi trở về Tịnh xá.
Atha bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘passatha, āvuso, buddhānubhāvaṃ, tathā sokaparidevasamāpanno upāsako khaṇeneva bhagavatā sotāpattiphale vinīto’’ti.
Then the bhikkhus raised a discussion in the Dhamma hall, saying, “Friends, behold the power of the Buddha! That lay follower, who was so overcome by sorrow and lamentation, was instantly disciplined by the Blessed One in the fruit of Stream-entry.”
Bấy giờ, các Tỳ-khưu trong Pháp đường khởi lên câu chuyện: “Này chư hiền, hãy xem uy lực của chư Phật, vị cư sĩ đang chìm đắm trong sầu bi như vậy mà chỉ trong chốc lát đã được Đức Thế Tôn dẫn dắt đến quả vị Nhập Lưu.”
Satthā tattha gantvā paññattavarabuddhāsane nisinno ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchi.
The Teacher went there, sat on the prepared noble Buddha-seat, and asked, “Bhikkhus, what discussion are you engaged in now, gathered together?”
Đức Thế Tôn đến đó, an tọa trên Pháp tòa tối thượng đã được sửa soạn, hỏi: “Này chư Tỳ-khưu, hiện giờ các ông đang ngồi bàn chuyện gì vậy?”
Bhikkhū tamatthaṃ bhagavato ārocesuṃ.
The bhikkhus reported the matter to the Blessed One.
Các Tỳ-khưu thuật lại sự việc cho Đức Thế Tôn.
Satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva mayā imassa soko apanīto, pubbepi apanītoyevā’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
The Teacher said, “Bhikkhus, it is not only now that I have removed his sorrow; I removed it in the past as well,” and being requested by them, he recounted a past event.
Đức Thế Tôn nói: “Này chư Tỳ-khưu, không phải chỉ bây giờ Ta mới xoa dịu nỗi đau của người này, mà trước kia Ta cũng đã xoa dịu rồi,” rồi theo lời thỉnh cầu của họ, Ngài kể lại câu chuyện quá khứ.
Atīte bārāṇasiyaṃ aññatarassa gahapatikassa pitā kālamakāsi.
In the past, in Bārāṇasī, the father of a certain householder passed away.
Trong quá khứ, tại Bārāṇasī, cha của một gia chủ đã qua đời.
So pitu maraṇena sokaparidevasamāpanno assumukho rattakkho kandanto citakaṃ padakkhiṇaṃ karoti.
Overcome by sorrow and lamentation due to his father’s death, with tear-filled face and red eyes, he cried out and circumambulated the funeral pyre.
Người ấy, chìm đắm trong sầu bi vì cái chết của cha, mặt đẫm lệ, mắt đỏ hoe, khóc than và đi nhiễu quanh giàn hỏa táng.
Tassa putto sujāto nāma kumāro paṇḍito byatto buddhisampanno pitusokavinayanūpāyaṃ cintento ekadivasaṃ bahinagare ekaṃ matagoṇaṃ disvā tiṇañca pānīyañca āharitvā tassa purato ṭhapetvā ‘‘khāda, khāda, piva, pivā’’ti vadanto aṭṭhāsi.
His son, a wise, intelligent, and discerning young man named Sujāta, thinking of a way to dispel his father’s grief, one day saw a dead ox outside the city, brought grass and water, placed them before it, and stood there saying, “Eat, eat! Drink, drink!”
Con trai của người ấy, tên là Sujāta, một thiếu niên thông minh, lanh lợi, đầy trí tuệ, suy nghĩ cách xoa dịu nỗi đau của cha. Một ngày nọ, cậu thấy một con bò chết ở ngoại ô thành phố, liền mang cỏ và nước đến đặt trước nó, rồi đứng đó nói: “Ăn đi, ăn đi, uống đi, uống đi!”
Āgatāgatā taṃ disvā ‘‘samma sujāta, kiṃ ummattakosi, yo tvaṃ matassa goṇassa tiṇodakaṃ upanesī’’ti vadanti?
Everyone who came and saw him said, “Friend Sujāta, are you mad, that you offer grass and water to a dead ox?”
Những người qua lại thấy vậy đều nói: “Này Sujāta, con có điên không mà lại mang cỏ và nước cho một con bò đã chết?”
So na kiñci paṭivadati.
He did not reply to anything.
Cậu không đáp lại lời nào.
Manussā tassa pitu santikaṃ gantvā ‘‘putto te ummattako jāto, matagoṇassa tiṇodakaṃ detī’’ti āhaṃsu.
The people went to his father and said, “Your son has gone mad; he is giving grass and water to a dead ox.”
Người ta đến gặp cha của cậu và nói: “Con trai ông đã điên rồi, nó đang cho cỏ và nước cho một con bò đã chết.”
Taṃ sutvā ca kuṭumbikassa pitaraṃ ārabbha ṭhito soko apagato.
Hearing that, the householder’s sorrow concerning his father disappeared.
Nghe vậy, nỗi đau của gia chủ về cha mình đã biến mất.
So ‘‘mayhaṃ kira putto ummattako jāto’’ti saṃvegappatto vegena gantvā ‘‘nanu tvaṃ, tāta sujāta, paṇḍito byatto buddhisampanno, kasmā matagoṇassa tiṇodakaṃ desī’’ti codento –
He became agitated, thinking, “My son has gone mad!” and quickly went and admonished him, saying, “My dear Sujāta, are you not wise, intelligent, and discerning? Why are you giving grass and water to a dead ox?”—
Người ấy, xúc động nghĩ: “Con trai mình đã điên rồi,” liền nhanh chóng đi đến đó và quở trách: “Này con Sujāta, con là người thông minh, lanh lợi, đầy trí tuệ, tại sao con lại cho cỏ và nước cho một con bò đã chết?”
Gāthādvayamāha.
He spoke these two verses.
Người cha đã nói hai kệ này.
Tattha kiṃ nūti pucchāvacanaṃ.
Therein, kiṃ nu is an interrogative word.
Trong đó, kiṃ nū là từ hỏi.
Ummattarūpovāti ummattakasabhāvo viya cittakkhepaṃ patto viya.
Ummattarūpovā means like a madman, as if having lost one’s mind.
Ummattarūpovāti có nghĩa là như một người điên, như bị loạn trí.
Lāyitvāti lavitvā.
Lāyitvā means having reaped.
Lāyitvāti có nghĩa là cắt.
Haritaṃ tiṇanti allatiṇaṃ.
Haritaṃ tiṇa means wet grass.
Haritaṃ tiṇanti có nghĩa là cỏ tươi.
Lapasi vilapasi.
Lapasi means you lament.
Lapasi có nghĩa là than vãn.
Gatasattanti vigatajīvitaṃ.
Gatasatta means lifeless.
Gatasattanti có nghĩa là đã mất sự sống.
Jaraggavanti balibaddaṃ jiṇṇagoṇaṃ.
Jaraggava means a bull, an old ox.
Jaraggavanti có nghĩa là con bò đực già, con bò già.
Annena pānenāti tayā dinnena haritatiṇena vā pānīyena vā.
By food and drink means by the green grass or water given by you.
Annena pānenāti có nghĩa là bằng cỏ xanh hoặc nước uống do con cho.
Mato goṇo samuṭṭhaheti kālakato goṇo laddhajīvito hutvā na hi samuṭṭhaheyya.
The dead ox would rise means the ox, having passed away, would not rise up and regain life.
Mato goṇo samuṭṭhaheti có nghĩa là con bò đã chết không thể sống lại.
Tvaṃsi bālo ca dummedhoti tvaṃ bālyayogato bālo, medhāsaṅkhātāya paññāya abhāvato dummedho asi.
You are foolish and unwise means you are foolish due to your nature of folly, and unwise due to the absence of wisdom called medhā.
Tvaṃsi bālo ca dummedhoti có nghĩa là con là kẻ ngu si do sự ngu dốt, và kém trí do không có trí tuệ.
Yathā taññova dummatīti yathā taṃ aññopi nippañño vippalapeyya, evaṃ tvaṃ niratthakaṃ vippalapasīti attho.
Just as another foolish person means just as another foolish person might lament, so do you lament meaninglessly.
Yathā taññova dummatīti có nghĩa là như một kẻ ngu dốt khác sẽ than vãn, con cũng than vãn vô ích như vậy.
Yathā tanti nipātamattaṃ.
The word ‘yathā’ is merely a particle.
Yathā chỉ là một tiểu từ.
Gāthādvayaṃ abhāsi.
He spoke these two verses.
Hai bài kệ đã được thuyết giảng.
Tassattho – imassa goṇassa ime cattāro pādā, idaṃ sīsaṃ, saha vāladhinā vattatīti savāladhi ayaṃ kāyo.
The meaning of this is: These four feet of this ox, this head, this body with its tail (meaning, it exists with its tail).
Ý nghĩa của nó là: Thân này của con bò này có bốn chân, có cái đầu, và có đuôi.
Imāni ca nettā nayanāni yathā maraṇato pubbe, tatheva abhinnasaṇṭhānāni tiṭṭhanti.
And these eyes, just as they were before death, remain just as they were, with their form unchanged.
Và những con mắt này vẫn còn như cũ, không thay đổi hình dạng, như trước khi chết.
Ayaṃ goṇo samuṭṭhaheti imasmā kāraṇā ayaṃ goṇo samuṭṭhaheyya samuttiṭṭheyyāti mama cittaṃ bhaveyya.
This ox would surely rise means, for this reason, this ox would rise up, it would get up—this would be my thought.
" Con bò này sẽ đứng dậy" có nghĩa là: "Vì lý do này, con bò này có thể đứng dậy, tâm tôi có thể nghĩ như vậy."
‘‘Maññe goṇo samuṭṭhahe’’ti keci paṭhanti, tena kāraṇena ayaṃ goṇo sahasāpi kāyaṃ samuṭṭhaheyyāti ahaṃ maññeyyaṃ, evaṃ me maññanā sambhaveyyāti adhippāyo.
Some read, "I imagine the ox would rise," meaning, for this reason, I would imagine this ox would suddenly rise up. This is the intention of my imagination.
Một số người đọc là "Tôi nghĩ con bò sẽ đứng dậy", ý nghĩa là: "Vì lý do đó, con bò này có thể đột ngột đứng dậy, tôi có thể nghĩ như vậy, một ý nghĩ như vậy có thể phát sinh trong tôi."
Ayyakassa pana mayhaṃ pitāmahassa na hatthapādā kāyo sīsaṃ dissati, kevalaṃ pana tassa aṭṭhikāni pakkhipitvā kate mattikāmaye thūpe rudanto sataguṇena sahassaguṇena, tāta, tvaññeva dummati nippañño, bhijjanadhammā saṅkhārā bhijjanti, tattha vijānataṃ kā paridevanāti pitu dhammaṃ kathesi.
But for my grandfather, my father's father, hands, feet, body, and head are not seen. However, weeping at the clay mound made by placing his bones within it, dear father, you alone are the foolish one, by a hundred or a thousand times more foolish, for conditioned phenomena, being subject to breaking up, do break up. What lamentation can there be for those who understand this? Thus, he taught his father the Dhamma.
Nhưng đối với ông nội của tôi, không thấy tay chân, thân thể hay đầu, chỉ có xương của ông được đặt vào một ngôi tháp đất sét, và cha tôi đã khóc gấp trăm lần, gấp ngàn lần, nói rằng: "Này con, chính con là kẻ ngu dốt không có trí tuệ. Các pháp hữu vi có bản chất hoại diệt thì sẽ hoại diệt. Người trí biết điều đó thì có gì phải than khóc?"
Catasso gāthā abhāsi.
He spoke these four verses.
Bốn bài kệ đã được thuyết giảng.
Tattha ādittanti sokagginā ādittaṃ jalitaṃ.
In this, ādittaṃ means blazing, burning with the fire of sorrow.
Trong đó, ādittaṃ có nghĩa là bị thiêu đốt, bị cháy bởi lửa sầu muộn.
Santanti samānaṃ.
Santaṃ means being.
Santaṃ có nghĩa là đang ở trong trạng thái đó.
Pāvakanti aggi.
Pāvakaṃ means fire.
Pāvakaṃ có nghĩa là lửa.
Vārinā viya osiñcanti udakena avasiñcanto viya.
Vārinā viya osiñcaṃ means as if sprinkling with water.
Vārinā viya osiñcaṃ có nghĩa là như đang tưới nước.
Sabbaṃ nibbāpaye daranti sabbaṃ me cittadarathaṃ nibbāpesi.
Sabbaṃ nibbāpaye daraṃ means he extinguished all my mental anguish.
Sabbaṃ nibbāpaye daraṃ có nghĩa là đã dập tắt mọi phiền não trong tâm tôi.
Abbahī vatāti nīhari vata.
Abbahī vatā means indeed extracted.
Abbahī vatā có nghĩa là thật đã nhổ ra.
Sallanti sokasallaṃ.
Sallaṃ means the dart of sorrow.
Sallaṃ có nghĩa là mũi tên sầu muộn.
Hadayanissitanti cittasannissitasallabhūtaṃ.
Hadayanissitaṃ means being a dart rooted in the heart.
Hadayanissitaṃ có nghĩa là mũi tên ẩn chứa trong tim.
Sokaparetassāti sokena abhibhūtassa.
Sokaparetassā means one overwhelmed by sorrow.
Sokaparetassā có nghĩa là bị sầu muộn áp đảo.
Pitusokanti pitaraṃ ārabbha uppannaṃ sokaṃ.
Pitusokaṃ means sorrow arisen concerning the father.
Pitusokaṃ có nghĩa là nỗi sầu muộn phát sinh vì cha.
Apānudīti apanesi.
Apānudī means removed.
Apānudī có nghĩa là đã xua tan.
Tava sutvāna māṇavāti, kumāra, tava vacanaṃ sutvā idāni pana na socāmi na rodāmi.
Tava sutvāna māṇavā means, young man, having heard your words, now I no longer grieve, I no longer weep.
Tava sutvāna māṇavā có nghĩa là: "Này chàng trai, sau khi nghe lời con, bây giờ ta không còn sầu muộn hay khóc than nữa."
Sujāto pitaraṃ yathāti yathā ayaṃ sujāto attano pitaraṃ sokato vinivattesi, evaṃ aññepi ye anukampakā anuggaṇhasīlā honti, te sappaññā evaṃ karonti pitūnaṃ aññesañca upakāraṃ karontīti attho.
Sujāto pitaraṃ yathā means, just as this Sujāta turned his own father away from sorrow, so do other wise and compassionate people, who are helpful, act in this way, doing good for fathers and others.
Sujāto pitaraṃ yathā có nghĩa là: "Như Sujāta này đã giải thoát cha mình khỏi sầu muộn, những người có lòng từ bi, những người có trí tuệ khác cũng hành động như vậy, họ giúp đỡ cha mẹ và những người khác."
Gūthañca muttaṃ ruhirañca pubbanti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante aññataraṃ pesakārapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
Excrement, urine, blood, and pus—this was spoken by the Teacher concerning a certain weaver’s petī while residing at Sāvatthī.
" Phân, nước tiểu, máu và mủ" – câu này được Đức Thế Tôn nói khi Ngài trú tại Sāvatthī, liên quan đến một nữ ngạ quỷ thợ dệt.
Dvādasamattā kira bhikkhū satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā vasanayoggaṭṭhānaṃ vīmaṃsantā upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya aññataraṃ chāyūdakasampannaṃ ramaṇīyaṃ araññāyatanaṃ tassa ca nātidūre nāccāsanne gocaragāmaṃ disvā tattha ekarattiṃ vasitvā dutiyadivase gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu.
It is said that about twelve bhikkhus, having received a meditation subject from the Teacher, were searching for a suitable dwelling place. When the time for the Rains Retreat was approaching, they found a delightful forest hermitage abundant in shade and water, and a village for alms-round not too far nor too near. They stayed there for one night, and on the second day, they entered the village for alms.
Nghe nói, mười hai vị Tỳ-khưu đã nhận đề mục thiền từ Đức Thế Tôn và đang tìm một nơi thích hợp để an cư. Khi mùa an cư sắp đến, họ thấy một khu rừng xinh đẹp có bóng mát và nước đầy đủ, cùng một ngôi làng khất thực không quá xa cũng không quá gần. Họ đã ở đó một đêm, và vào ngày thứ hai, họ vào làng để khất thực.
Tattha ekādasa pesakārā paṭivasanti, te te bhikkhū disvā sañjātasomanassā hutvā attano attano gehaṃ netvā paṇītena āhārena parivisitvā āhaṃsu ‘‘kuhiṃ, bhante, gacchathā’’ti?
There lived eleven weavers. Seeing the bhikkhus, they became joyful and invited them to their respective homes, serving them excellent food, and asked, "Venerable sirs, where are you going?"
Ở đó có mười một người thợ dệt sinh sống. Thấy các vị Tỳ-khưu, họ rất vui mừng, dẫn các vị về nhà mình, cúng dường thức ăn ngon và hỏi: "Bạch Đại đức, các ngài đi đâu vậy?"
‘‘Yattha amhākaṃ phāsukaṃ, tattha gamissāmā’’ti.
"We will go where it is comfortable for us," they replied.
"Chúng tôi sẽ đi đến nơi nào thuận tiện cho chúng tôi," các vị đáp.
‘‘Yadi evaṃ, bhante, idheva vasitabba’’nti vassūpagamanaṃ yāciṃsu.
"If so, Venerable sirs, you should reside right here," they requested for the Rains Retreat.
"Nếu vậy, bạch Đại đức, xin các ngài hãy an cư tại đây," họ thỉnh cầu các vị an cư mùa mưa.
Bhikkhū sampaṭicchiṃsu.
The bhikkhus agreed.
Các vị Tỳ-khưu đã chấp nhận.
Upāsakā tesaṃ tattha araññakuṭikāyo kāretvā adaṃsu.
The lay followers had forest huts built for them there and offered them.
Các cư sĩ đã xây dựng các tịnh xá trong rừng cho các vị và cúng dường.
Bhikkhū tattha vassaṃ upagacchiṃsu.
The bhikkhus entered the Rains Retreat there.
Các vị Tỳ-khưu đã an cư mùa mưa tại đó.
Tattha jeṭṭhakapesakāro dve bhikkhū catūhi paccayehi sakkaccaṃ upaṭṭhahi, itare ekekaṃ bhikkhuṃ upaṭṭhahiṃsu.
There, the chief weaver respectfully attended to two bhikkhus with the four requisites, while the others attended to one bhikkhu each.
Trong số đó, người thợ dệt lớn tuổi nhất đã cung cấp bốn vật dụng thiết yếu một cách chu đáo cho hai vị Tỳ-khưu, còn những người khác thì mỗi người cung cấp cho một vị Tỳ-khưu.
Jeṭṭhakapesakārassa bhariyā assaddhā appasannā micchādiṭṭhikā maccharinī bhikkhū na sakkaccaṃ upaṭṭhāti.
The chief weaver's wife was faithless, discontent, of wrong view, and avaricious; she did not attend to the bhikkhus respectfully.
Vợ của người thợ dệt lớn tuổi nhất là một người không có đức tin, không hoan hỷ, tà kiến và keo kiệt, không chăm sóc các vị Tỳ-khưu một cách chu đáo.
So taṃ disvā tassāyeva kaniṭṭhabhaginiṃ ānetvā attano gehe issariyaṃ niyyādesi.
Seeing this, he brought her younger sister and entrusted her with authority in his house.
Thấy vậy, người chồng đã đưa em gái của vợ về và giao quyền quản lý gia đình cho cô ấy.
Sā saddhā pasannā hutvā sakkaccaṃ bhikkhū paṭijaggi.
She, being faithful and devoted, respectfully looked after the bhikkhus.
Cô ấy là người có đức tin, hoan hỷ, và đã chăm sóc các vị Tỳ-khưu một cách chu đáo.
Te sabbe pesakāro vassaṃ vutthānaṃ bhikkhūnaṃ ekekassa ekekaṃ sāṭakamadaṃsu.
All those weavers gave one cloth each to the bhikkhus who had completed the Rains Retreat.
Tất cả những người thợ dệt đã cúng dường mỗi vị Tỳ-khưu một tấm vải sau khi các vị đã hoàn thành mùa an cư.
Tattha maccharinī jeṭṭhapesakārassa bhariyā paduṭṭhacittā attano sāmikaṃ paribhāsi – ‘‘yaṃ tayā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ dānaṃ dinnaṃ annapānaṃ, taṃ te paraloke gūthamuttaṃ pubbalohitañca hutvā nibbattatu, sāṭakā ca jalitā ayomayapaṭṭā hontū’’ti.
Then, the avaricious wife of the chief weaver, with a corrupted mind, cursed her husband: "May the alms of food and drink you gave to the Sakyaputtiya ascetics become excrement, urine, pus, and blood for you in the other world, and may your cloths become blazing iron plates!"
Khi đó, người vợ keo kiệt của người thợ dệt lớn tuổi nhất, với tâm ác ý, đã nguyền rủa chồng mình: "Những món ăn, thức uống mà ông đã cúng dường cho các Sa-môn dòng Thích tử, cầu mong chúng biến thành phân, nước tiểu, mủ và máu cho ông ở đời sau, và những tấm vải đó biến thành những tấm sắt nóng cháy!"
Tattha jeṭṭhapesakāro aparena samayena kālaṃ katvā viñjhāṭaviyaṃ ānubhāvasampannā rukkhadevatā hutvā nibbatti.
There, the chief weaver later died and was reborn as a powerful tree deity in the Vindhya forest.
Sau một thời gian, người thợ dệt lớn tuổi nhất qua đời và tái sinh thành một vị thần cây có oai lực trong rừng Vindhya.
Tassa pana kadariyā bhariyā kālaṃ katvā tasseva vasanaṭṭhānassa avidūre petī hutvā nibbatti.
His miserly wife, however, died and was reborn as a petī not far from his dwelling place.
Người vợ keo kiệt của ông cũng qua đời và tái sinh thành một nữ ngạ quỷ không xa nơi vị thần đó cư ngụ.
Sā naggā dubbaṇṇarūpā jighacchāpipāsābhibhūtā tassa bhūmadevassa santikaṃ gantvā āha – ‘‘ahaṃ, sāmi, niccoḷā ativiya jighacchāpipāsābhibhūtā vicarāmi, dehi me vatthaṃ annapānañcā’’ti.
That female peta, naked, of an ugly appearance, overwhelmed by hunger and thirst, having gone to the presence of that earth-deity, said: "O lord, I wander about exceedingly overwhelmed by hunger and thirst, being unclothed; give me clothes and food and drink."
Cô ấy trần truồng, xấu xí, bị đói khát hành hạ, đến gặp vị thần đất đó và nói: "Thưa chủ nhân, tôi trần truồng và bị đói khát hành hạ quá mức, xin hãy cho tôi quần áo và thức ăn nước uống!"
So tassā dibbaṃ uḷāraṃ annapānaṃ upanesi.
That earth-deity offered her divine, excellent food and drink.
Vị thần đã dâng cho cô ấy thức ăn nước uống thần diệu và cao quý.
Taṃ tāya gahitamattameva gūthamuttaṃ pubbalohitañca sampajjati, sāṭakañca dinnaṃ tāya paridahitaṃ pajjalitaṃ ayomayapaṭṭaṃ hoti.
As soon as she took it, that food and drink became excrement, urine, pus, and blood; and the given cloth, when she put it on, became a glowing iron plate.
Ngay khi cô ấy nhận lấy, chúng biến thành phân, nước tiểu, mủ và máu; còn tấm vải được cho, khi cô ấy mặc vào, nó biến thành một tấm sắt nóng cháy.
Sā mahādukkhaṃ anubhavantī taṃ chaḍḍetvā kandantī vicarati.
She, experiencing great suffering, threw it away and wandered about weeping.
Cô ấy phải chịu đựng nỗi khổ lớn, vứt bỏ chúng và lang thang khóc lóc.
Tena ca samayena aññataro bhikkhu vutthavasso satthāraṃ vandituṃ gacchanto mahatā satthena saddhiṃ viñjhāṭaviṃ paṭipajji.
At that time, a certain bhikkhu, having completed the Rains Retreat, set out to pay homage to the Master, proceeding through the Viñjha forest with a large caravan.
Vào thời điểm đó, một vị Tỳ-khưu đã hoàn thành mùa an cư, đang trên đường đến đảnh lễ Đức Thế Tôn, đã đi vào rừng Vindhya cùng với một đoàn người đông đảo.
Satthikā rattiṃ maggaṃ gantvā divā vane sandacchāyūdakasampannaṃ padesaṃ disvā yānāni muñcitvā muhuttaṃ vissamiṃsu.
The caravaneers, having traveled by night, saw a place in the forest with cool shade and water during the day, unyoked their vehicles, and rested for a while.
Đoàn người đã đi đường vào ban đêm, và vào ban ngày, khi thấy một nơi có bóng mát và nước đầy đủ trong rừng, họ đã tháo xe và nghỉ ngơi một lát.
Bhikkhu pana vivekakāmatāya thokaṃ apakkamitvā aññatarassa sandacchāyassa vanagahanapaṭicchannassa rukkhassa mūle saṅghāṭiṃ paññapetvā nipanno rattiyaṃ maggagamanaparissamena kilantakāyo niddaṃ upagañchi.
The bhikkhu, desiring solitude, moved a little distance away, spread out his outer robe (saṅghāṭī) at the foot of a certain tree, which was covered by dense forest with cool shade, and lay down. Being tired from traveling during the night, he fell asleep.
Vị Tỳ-khưu, vì muốn sống độc cư, đã đi xa một chút, trải y saṅghāṭi dưới gốc một cây rậm rạp có bóng mát, rồi nằm xuống. Vì mệt mỏi sau chuyến đi đêm, ngài đã ngủ thiếp đi.
Satthikā vissamitvā maggaṃ paṭipajjiṃsu, so bhikkhu na paṭibujjhi.
The caravaneers rested and then proceeded on their way, but the bhikkhu did not wake up.
Đoàn người sau khi nghỉ ngơi đã tiếp tục lên đường, còn vị Tỳ-khưu thì không tỉnh dậy.
Atha sāyanhasamaye uṭṭhahitvā te apassanto aññataraṃ kummaggaṃ paṭipajjitvā anukkamena tassā devatāya vasanaṭṭhānaṃ sampāpuṇi.
Then, in the evening, having arisen and not seeing them, he took a wrong path and gradually arrived at the dwelling place of that deity.
Sau đó, vào buổi chiều, ngài thức dậy, không thấy họ đâu, ngài đã đi lạc vào một con đường sai và dần dần đến được nơi vị thần đó cư ngụ.
Atha naṃ so devaputto disvā manussarūpena upagantvā paṭisanthāraṃ katvā attano vimānaṃ pavesetvā pādabbhañjanādīni datvā payirupāsanto nisīdi.
Then that devaputta, seeing him, approached in human form, greeted him, led him into his mansion, offered him foot-anointing and other services, and sat waiting upon him.
Khi đó, vị thiên tử đó thấy ngài, liền hóa thành hình người đến chào hỏi, dẫn ngài vào cung điện của mình, cúng dường dầu xoa chân và các thứ khác, rồi ngồi xuống hầu hạ.
Tasmiñca samaye sā petī āgantvā ‘‘dehi me, sāmi, annapānaṃ sāṭakañcā’’ti āha.
At that time, that female peta came and said, "O lord, give me food and drink and a robe."
Vào lúc đó, nữ ngạ quỷ đến và nói: "Thưa chủ nhân, xin hãy cho tôi thức ăn nước uống và quần áo!"
So tassā tāni adāsi.
He gave them to her.
Vị thần đã cho cô ấy những thứ đó.
Tāni ca tāya gahitamattāni gūthamuttapubbalohitapajjalitaayopaṭṭāyeva ahesuṃ.
But as soon as she took them, they became excrement, urine, pus, blood, and glowing iron plates.
Và những thứ đó, vừa được nàng cầm lấy, liền trở thành những tấm sắt nóng cháy rực rỡ bởi phân, nước tiểu, mủ và máu.
So bhikkhu taṃ disvā sañjātasaṃvego taṃ devaputtaṃ –
That bhikkhu, seeing this, was filled with dismay and questioned that devaputta—
Vị Tỳ-khưu ấy, khi thấy cảnh đó, khởi lên tâm xúc động, liền hỏi vị thiên tử ấy –
Dvīhi gāthāhi paṭipucchi.
He questioned him with these two stanzas.
Vị ấy đã hỏi lại bằng hai bài kệ.
Tattha kissa ayaṃ vipākoti kīdisassa kammassa ayaṃ vipāko, yaṃ esā idāni paccanubhavatīti.
Here, "What kind of karma is this retribution?" means: what kind of karma is this retribution that she is experiencing now?
Trong đó, kissa ayaṃ vipāko (đây là quả báo của nghiệp gì) có nghĩa là: đây là quả báo của loại nghiệp nào mà nàng này đang phải chịu đựng bây giờ?
Ayaṃ nu kiṃ kammamakāsi nārīti ayaṃ itthī kiṃ nu kho kammaṃ pubbe akāsi.
"What deed did this woman do?" means: what deed did this woman do in the past?
Ayaṃ nu kiṃ kammamakāsi nārī (nàng này đã tạo nghiệp gì) có nghĩa là: người phụ nữ này đã tạo nghiệp gì trong quá khứ?
Yā sabbadā lohitapubbabhakkhāti yā sabbakālaṃ ruhirapubbameva bhakkhati paribhuñjati.
"Who always feeds on blood and pus" means: who always eats and consumes blood and pus.
Yā sabbadā lohitapubbabhakkhā (người luôn ăn máu mủ) có nghĩa là: người luôn luôn ăn máu và mủ.
Navānīti paccagghāni tāvadeva pātubhūtāni.
"New" means: freshly manifested, appearing just then.
Navāni (mới) có nghĩa là: vừa mới xuất hiện ngay lúc đó.
Subhānīti sundarāni dassanīyāni.
"Beautiful" means: lovely and pleasant to behold.
Subhāni (đẹp đẽ) có nghĩa là: đẹp, đáng nhìn.
Mudūnīti sukhasamphassāni.
"Soft" means: pleasant to the touch.
Mudūni (mềm mại) có nghĩa là: dễ chịu khi chạm vào.
Suddhānīti parisuddhavaṇṇāni.
"Pure" means: of pure color.
Suddhāni (sạch sẽ) có nghĩa là: có màu sắc tinh khiết.
Lomasānīti salomakāni sukhasamphassāni, sundarānīti attho.
"Hairy" (lomasāni) means: having hair, pleasant to the touch, or beautiful; that is the meaning.
Lomasāni (có lông) có nghĩa là: có lông, dễ chịu khi chạm vào, nghĩa là đẹp đẽ.
Dinnāni missā kitakā bhavantīti kitakakaṇṭakasadisāni lohapaṭṭasadisāni bhavanti.
"When given, become thorny and bristly" means: they become like thorny insects, like iron plates.
Dinnāni missā kitakā bhavanti (khi được ban tặng, chúng trở thành gai nhọn) có nghĩa là: trở thành những vật giống như gai nhọn, giống như tấm sắt.
‘‘Kīṭakā bhavantī’’ti vā pāṭho, khādakapāṇakavaṇṇāni bhavantīti attho.
Or, "they become insects" is a variant reading, meaning: they become like biting creatures.
Hoặc có bản đọc là “Kīṭakā bhavanti” (trở thành côn trùng), nghĩa là: trở thành những vật có hình dạng như côn trùng ăn thịt.
Dve gāthā abhāsi.
He spoke these two stanzas.
Vị ấy đã nói hai bài kệ.
Tattha adāyikāti kassaci kiñcipi adānasīlā.
Here, "ungiving" means: accustomed to giving nothing whatsoever to anyone.
Trong đó, adāyikā (không bố thí) có nghĩa là: không có thói quen bố thí bất cứ thứ gì cho bất cứ ai.
Maccharinī kadariyāti paṭhamaṃ maccheramalassa sabhāvena maccharinī, tāya ca punappunaṃ āsevanatāya thaddhamaccharinī, tāya kadariyā ahūti yojanā.
"Stingy, miserly" means: firstly, stingy by nature of the defilement of avarice (macchariya), and then by repeated indulgence in it, she became stubbornly avaricious, hence miserly; this is the connection.
Maccharinī kadariyā (keo kiệt, tham lam) có nghĩa là: ban đầu nàng keo kiệt do bản chất của cấu uế keo kiệt; sau đó, do thường xuyên chấp giữ nó, nàng trở nên keo kiệt cứng nhắc, do đó nàng là người tham lam. Đây là cách kết nối.
Idāni tassā tameva kadariyataṃ dassento ‘‘sā maṃ dadanta’’ntiādimāha.
Now, desiring to show that very miserliness of hers, he said, "She, when I gave," and so on.
Bây giờ, để chỉ rõ sự tham lam đó của nàng, vị ấy nói “sā maṃ dadantaṃ” (nàng mắng nhiếc con khi con bố thí), v.v.
Tattha etādisanti evarūpaṃ yathāvuttavacīduccaritādiṃ caritvā.
Here, "such" means: having performed such misconduct in speech, as previously described.
Trong đó, etādisaṃ (như vậy) có nghĩa là: sau khi đã tạo tác những ác nghiệp lời nói như đã nói trên.
Idhāgatāti imaṃ petalokaṃ āgatā, petattabhāvaṃ upagatā.
"Has come here" means: has come to this peta-world, having attained the state of a peta.
Idhāgatā (đến đây) có nghĩa là: đã đến cõi ngạ quỷ này, đã đạt được thân phận ngạ quỷ.
Cirarattāya khādatīti cirakālaṃ gūthādimeva khādati.
"Feeds for a long time" means: eats only excrement and so forth for a long time.
Cirarattāya khādatī (ăn uống trong thời gian dài) có nghĩa là: ăn phân, v.v., trong một thời gian dài.
Tassā hi yenākārena akkuṭṭhaṃ, tenevākārena pavattamānampi phalaṃ.
Indeed, the result manifests in the very manner in which she was reviled, and is even worse.
Thật vậy, quả báo cũng diễn ra theo cách mà nàng đã bị mắng nhiếc.
Yaṃ uddissa akkuṭṭhaṃ, tato aññattha pathaviyaṃ kamantakasaṅkhāte matthake asanipāto viya attano upari patati.
That which was reviled, falls upon oneself, like a thunderbolt falling on one's head, which is called a kamantaka (earth-destroyer), elsewhere on the earth.
Điều mà người ta mắng nhiếc, thay vì rơi xuống đất, thì nó rơi xuống đầu của chính người đó như một tia sét đánh vào đỉnh núi Kamantaka.
Evaṃ so devaputto tāya pubbe katakammaṃ kathetvā puna taṃ bhikkhuṃ āha – ‘‘atthi pana, bhante, koci upāyo imaṃ petalokato mocetu’’nti?
Thus, that devaputta, having related the karma performed by her in the past, then asked the bhikkhu, "Venerable sir, is there any means to liberate this peta from this peta-world?"
Sau khi kể về nghiệp đã tạo của nàng trong quá khứ như vậy, vị thiên tử ấy lại nói với vị Tỳ-khưu rằng: “Bạch Đại đức, có cách nào để giải thoát nàng khỏi cõi ngạ quỷ này không?”
‘‘Atthī’’ti ca vutte ‘‘kathetha, bhante’’ti.
When "There is" was said, he replied, "Please tell me, venerable sir."
Khi được hỏi “Có không?”, vị ấy nói: “Bạch Đại đức, xin hãy kể cho con nghe.”
Yadi bhagavato ariyasaṅghassa ca ekasseva vā bhikkhuno dānaṃ datvā imissā uddisiyati, ayañca taṃ anumodati, evametissā ito dukkhato mutti bhavissatīti.
If a gift is given to the Blessed One or to the Noble Saṅgha, or even to a single bhikkhu, and dedicated to this peta, and she rejoices in it, then she will be freed from this suffering.
Nếu bố thí cho Đức Thế Tôn và Thánh Tăng, hoặc chỉ cho một vị Tỳ-khưu, rồi hồi hướng cho nàng này, và nàng hoan hỷ chấp nhận, thì nàng sẽ được giải thoát khỏi khổ cảnh này.
Taṃ sutvā devaputto tassa bhikkhuno paṇītaṃ annapānaṃ datvā taṃ dakkhiṇaṃ tassā petiyā ādisi.
Having heard that, the devaputta gave excellent food and drink to that bhikkhu and dedicated that merit to that female peta.
Nghe vậy, vị thiên tử ấy dâng cúng thức ăn và đồ uống thượng vị cho vị Tỳ-khưu đó, rồi hồi hướng phước báu đó cho nàng ngạ quỷ.
Tāvadeva sā petī suhitā pīṇindriyā dibbāhārassa tittā ahosi.
Instantly, that female peta became well-nourished, with robust faculties, and satiated with divine food.
Ngay lúc đó, nàng ngạ quỷ trở nên no đủ, các căn đầy đặn, và thỏa mãn với món ăn của chư thiên.
Puna tasseva bhikkhuno hatthe dibbasāṭakayugaṃ bhagavantaṃ uddissa datvā tañca dakkhiṇaṃ petiyā ādisi.
Again, he gave a pair of divine robes to that very bhikkhu's hands, dedicating them to the Blessed One, and dedicated that merit to the peta.
Sau đó, vị ấy lại dâng cúng một đôi y phục thiên thượng cho chính vị Tỳ-khưu đó, với ý hướng dâng lên Đức Thế Tôn, rồi hồi hướng phước báu đó cho nàng ngạ quỷ.
Tāvadeva ca sā dibbavatthanivatthā dibbālaṅkāravibhūsitā sabbakāmasamiddhā devaccharāpaṭibhāgā ahosi.
Instantly, she became adorned with divine garments and divine ornaments, fulfilled in all desires, resembling a divine nymph.
Ngay lúc đó, nàng trở thành một tiên nữ, mặc y phục thiên thượng, trang sức bằng trang sức thiên thượng, đầy đủ mọi điều mong muốn, giống như một tiên nữ.
So ca bhikkhu tassa devaputtassa iddhiyā tadaheva sāvatthiṃ patvā jetavanaṃ pavisitvā bhagavato santikaṃ upagantvā vanditvā taṃ sāṭakayugaṃ datvā taṃ pavattiṃ ārocesi.
And that bhikkhu, by the power of that devaputta, arrived in Sāvatthī that very day, entered Jetavana, approached the Blessed One, paid homage, offered the pair of robes, and related the incident.
Vị Tỳ-khưu ấy, nhờ thần thông của vị thiên tử đó, ngay trong ngày đó đã đến Sāvatthī, vào Jetavana, đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ, dâng đôi y phục đó và trình bày câu chuyện.
Bhagavāpi tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi.
The Blessed One, making that event the occasion, taught the Dhamma to the assembled congregation.
Đức Thế Tôn cũng lấy sự việc đó làm duyên khởi để thuyết pháp cho hội chúng đang hiện diện.
Sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
That discourse was beneficial to the large assembly.
Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Kā nu antovimānasminti idaṃ satthari sāvatthiyaṃ viharante aññataraṃ khallāṭiyapetiṃ ārabbha vuttaṃ.
"Who is inside the mansion?" This was spoken by the Master while residing at Sāvatthī, concerning a certain Khallāṭī peta.
Kā nu antovimānasmiṃ (Ai ở trong cung điện) – Câu này được Đức Bổn Sư nói khi Ngài đang trú tại Sāvatthī, nhân một nàng ngạ quỷ Khallāṭī.
Atīte kira bārāṇasiyaṃ aññatarā rūpūpajīvinī itthī abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā atimanoharakesakalāpī ahosi.
It is said that in the past, in Bārāṇasī, there was a certain courtesan who was beautiful, comely, charming, endowed with supreme complexion, and possessed a very attractive mass of hair.
Thuở xưa, tại Bārāṇasī, có một người phụ nữ hành nghề kỹ nữ, xinh đẹp, đáng nhìn, duyên dáng, sở hữu vẻ đẹp tuyệt vời và một mái tóc vô cùng quyến rũ.
Tassā hi kesā nīlā dīghā tanū mudū siniddhā vellitaggā dvihatthagayhā visaṭṭhā yāva mekhalā kalāpā olambanti.
Indeed, her hair was dark, long, fine, soft, smooth, with curled ends, two cubits long, and when released, the locks hung down to her waist.
Tóc của nàng đen nhánh, dài, mỏng, mềm mại, óng ả, uốn cong ở ngọn, dài hai sải tay, khi xõa xuống thì buông dài đến thắt lưng.
Taṃ tassā kesasobhaṃ disvā taruṇajano yebhuyyena tassaṃ paṭibaddhacitto ahosi.
Seeing her beautiful hair, most young men became infatuated with her.
Khi thấy vẻ đẹp mái tóc của nàng, hầu hết những người trẻ tuổi đều say mê nàng.
Athassā taṃ kesasobhaṃ asahamānā issāpakatā katipayā itthiyo mantetvā tassā eva paricārikadāsiṃ āmisena upalāpetvā tāya tassā kesūpapātanaṃ bhesajjaṃ dāpesuṃ.
Then, a few women, oppressed by envy and unable to bear her hair's beauty, conspired. Having enticed her own attendant slave with a bribe, they made those envious women give the hair-shedding medicine to that slave for the beautiful-haired woman.
Sau đó, một vài người phụ nữ, không chịu nổi vẻ đẹp mái tóc của nàng, bị lòng đố kỵ thúc đẩy, đã bàn bạc và dùng tiền mua chuộc người hầu gái của nàng, rồi bảo người hầu gái đó cho nàng uống thuốc rụng tóc.
Sā kira dāsī taṃ bhesajjaṃ nhāniyacuṇṇena saddhiṃ payojetvā gaṅgāya nadiyā nhānakāle tassā adāsi.
It is said that this slave, mixing that medicine with bathing powder, gave it to the beautiful-haired woman at bathing time in the Gaṅgā river.
Người hầu gái đó đã trộn thuốc với bột tắm và đưa cho nàng khi nàng đang tắm ở sông Gaṅgā.
Sā tena kesamūlesu temetvā udake nimujji, nimujjanamatteyeva kesā samūlā paripatiṃsu, sīsaṃ cassā tittakalābusadisaṃ ahosi.
She soaked her hair roots with it and dipped into the water; at the very moment she submerged, her hair fell out from the roots, and her head became like a bitter gourd.
Nàng làm ướt chân tóc bằng thuốc đó rồi lặn xuống nước. Ngay khi nàng vừa lặn xuống, tóc nàng rụng hết cả gốc, đầu nàng trở nên trọc lóc như quả bầu đắng.
Atha sā sabbaso vilūnakesā luñcitamatthakā kapotī viya virūpā hutvā lajjāya antonagaraṃ pavisituṃ asakkontī vatthena sīsaṃ veṭhetvā bahinagare aññatarasmiṃ padese vāsaṃ kappentī katipāhaccayena apagatalajjā tato nivattetvā tilāni pīḷetvā telavaṇijjaṃ surāvaṇijjañca karontī jīvikaṃ kappesi.
Then, with all her hair fallen out, like a dove with plucked feathers, she became ugly and, ashamed, could not enter the city. She wrapped her head with a cloth and lived in a certain place outside the city. After a few days, her shame having vanished, she returned from there and earned her living by pressing sesame seeds for oil and trading liquor.
Sau đó, nàng, với mái tóc rụng hết và đầu trọc lóc, trở nên xấu xí như một con chim bồ câu bị nhổ lông, vì xấu hổ không thể vào thành, nàng quấn khăn lên đầu và sống ở một nơi bên ngoài thành. Vài ngày sau, nàng hết xấu hổ, trở về từ nơi đó, ép mè lấy dầu và buôn bán rượu để kiếm sống.
Sā ekadivasaṃ dvīsu tīsu manussesu surāmattesu mahāniddaṃ okkamantesu sithilabhūtāni tesaṃ nivatthavatthāni avahari.
One day, when two or three men, intoxicated with liquor, fell into a deep sleep, she stole their worn clothes as they lay loose.
Một ngày nọ, khi hai hoặc ba người đàn ông say rượu đang ngủ say, nàng đã lấy trộm quần áo của họ khi chúng bị lỏng lẻo.
Athekadivasaṃ sā ekaṃ khīṇāsavattheraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannacittā attano gharaṃ netvā paññatte āsane nisīdāpetvā telasaṃsaṭṭhaṃ doṇinimmajjaniṃ piññākamadāsi.
Then, one day, she saw a Arahant Thera going for alms, and with a clear mind, she invited him to her house. Having seated him on a prepared seat, she offered him sesame meal mixed with oil, which oozed oil.
Sau đó, một ngày nọ, nàng thấy một vị Trưởng lão A-la-hán đang đi khất thực, tâm sinh hoan hỷ, liền mời Ngài về nhà, an tọa trên chỗ đã trải sẵn, và dâng cúng bánh mè trộn dầu.
So tassā anukampāya taṃ paṭiggahetvā paribhuñji.
Out of compassion for her, he accepted and partook of it.
Vị Trưởng lão, vì lòng từ bi đối với nàng, đã thọ nhận và dùng bữa.
Sā pasannamānasā upari chattaṃ dhārayamānā aṭṭhāsi.
With a pure mind, she stood holding an umbrella over him.
Nàng, với tâm hoan hỷ, đứng che dù cho Ngài.
So ca thero tassā cittaṃ pahaṃsento anumodanaṃ katvā pakkāmi.
The Thera, gladdening her mind, expressed his appreciation and departed.
Vị Trưởng lão đó, để làm cho tâm nàng vui vẻ, đã chú nguyện rồi rời đi.
Sā ca itthī anumodanakāleyeva ‘‘mayhaṃ kesā dīghā tanū siniddhā mudū vellitaggā hontū’’ti patthanamakāsi.
And that woman, at the time of the appreciation, made a wish: "May my hair be long, fine, smooth, soft, and with curled tips."
Và người phụ nữ đó, ngay trong lúc chú nguyện, đã phát nguyện rằng: “Nguyện cho tóc của con được dài, mỏng, óng ả, mềm mại và uốn cong ở ngọn.”
Sā aparena samayena kālaṃ katvā missakakammassa phalena samuddamajjhe kanakavimāne ekikā hutvā nibbatti.
Later, she passed away and, due to the fruit of mixed kamma, was reborn alone in a golden palace in the middle of the ocean.
Sau đó, nàng chết, do quả báo của nghiệp thiện ác lẫn lộn, nàng tái sinh một mình trong một cung điện bằng vàng giữa biển.
Tassā kesā patthitākārāyeva sampajjiṃsu.
Her hair became exactly as she had wished.
Tóc của nàng đã trở nên như ý nguyện.
Manussānaṃ sāṭakāvaharaṇena pana naggā ahosi.
However, due to stealing people's clothes, she was naked.
Nhưng do việc trộm quần áo của người khác, nàng không có y phục.
Sā tasmiṃ kanakavimāne punappunaṃ uppajjitvā ekaṃ buddhantaraṃ naggāva hutvā vītināmesi.
She was reborn again and again in that golden palace, passing one Buddha-interval naked.
Nàng đã tái sinh liên tục trong cung điện vàng đó và trải qua một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật (Buddhantara) trong tình trạng trần truồng.
Atha amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anupubbena sāvatthiyaṃ viharante sāvatthivāsino sattasatā vāṇijā suvaṇṇabhūmiṃ uddissa nāvāya mahāsamuddaṃ otariṃsu.
Then, when our Blessed One appeared in the world and set in motion the excellent Wheel of Dhamma, dwelling successively in Sāvatthī, seven hundred merchants from Sāvatthī set sail on a ship into the great ocean, bound for Suvaṇṇabhūmi.
Sau đó, khi Đức Thế Tôn của chúng ta xuất hiện trên thế gian, chuyển bánh xe Pháp thù thắng, và tuần tự trú tại Sāvatthī, bảy trăm thương gia cư trú tại Sāvatthī đã xuống biển lớn bằng thuyền, hướng về Suvaṇṇabhūmi.
Tehi āruḷhā nāvā visamavātavegukkhittā ito cito ca paribbhamantī taṃ padesaṃ agamāsi.
The ship they embarked on was thrown about by a violent wind and, drifting here and there, reached that region.
Chiếc thuyền mà họ đi, bị gió mạnh thổi tung, trôi dạt khắp nơi và đến vùng đất đó.
Atha sā vimānapetī saha vimānena tesaṃ attānaṃ dassesi.
Then, that vimāna-petī, together with her palace, revealed herself to them.
Lúc đó, nàng ngạ quỷ trong cung điện, cùng với cung điện, đã hiện thân cho họ thấy.
Taṃ disvā jeṭṭhavāṇijo pucchanto –
Seeing her, the chief merchant, wishing to ask,
Thấy vậy, vị thương gia trưởng hỏi –
Gāthamāha.
He spoke this verse.
Vị thương gia nói lên bài kệ.
Tattha kā nu antovimānasmiṃ tiṭṭhantīti vimānassa anto abbhantare tiṭṭhantī kā nu tvaṃ, kiṃ manussitthī, udāhu amanussitthīti pucchati.
Here, "Who are you, standing within the palace?" means, "Who are you, standing inside the palace? Are you a human woman, or a non-human woman?" he asks.
Trong đó, “ Kā nu antovimānasmiṃ tiṭṭhantī” có nghĩa là: “Ngươi là ai đang đứng bên trong cung điện? Ngươi là người nữ hay phi nhân nữ?” – vị thương gia hỏi như vậy.
Nūpanikkhamīti vimānato na nikkhami.
"Not coming forth" means she did not come out of the palace.
“ Nūpanikkhamī” có nghĩa là: không bước ra khỏi cung điện.
Upanikkhamassu, bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhitanti, bhadde, taṃ mayaṃ bahi ṭhitaṃ passāma daṭṭhukāmamhā, tasmā vimānato nikkhamassu.
"Please come forth, fair one! We wish to see you standing outside." means, "Fair one, we wish to see you standing outside, we desire to see you. Therefore, please come out of the palace."
“ Upanikkhamassu, bhadde, passāma taṃ bahiṭṭhita” có nghĩa là: Này cô nương, chúng tôi muốn nhìn thấy cô đứng ở bên ngoài, do đó hãy bước ra khỏi cung điện.
‘‘Upanikkhamassu bhaddante’’ti vā pāṭho, bhaddaṃ te atthūti attho.
Alternatively, the reading is "Upanikkhamassu, bhaddante" meaning, "May there be good fortune for you."
Cũng có thể là văn bản “Upanikkhamassu bhaddante”, có nghĩa là: Cầu mong điều tốt lành đến với cô.
Gāthādvayamāha.
She spoke these two verses.
Cô ấy đã nói hai bài kệ.
Tattha hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappatīti, mārisa, tava hatthena mama hatthe tayā dinnaṃ na mayhaṃ upakappati na viniyujjati, upabhogayoggaṃ na hotīti attho.
Here, "Given from your hand into my hand, it is not suitable for me" means, "Sir, what you give from your hand into my hand is not suitable for me, it is not appropriate, it is not fit for use," is the meaning.
Trong đó, “ Hatthena hatthe te dinnaṃ, na mayhaṃ upakappatī” có nghĩa là: Thưa ngài, món đồ ngài trao tay cho tôi không phù hợp, không thể sử dụng được, không thích hợp để thọ dụng.
Esetthupāsako saddhoti eso ratanattayaṃ uddissa saraṇagamanena upāsako kammaphalasaddhāya ca samannāgatattā saddho ettha etasmiṃ janasamūhe atthi.
"There is here a devout lay follower" means, "This lay follower is here among this crowd of people, devout because he has gone for refuge in the Triple Gem and is endowed with faith in the kamma and its fruits."
“ Esetthupāsako saddho” có nghĩa là: Vị cư sĩ này, người đã quy y Tam Bảo và có niềm tin vào nghiệp và quả của nghiệp, có mặt trong nhóm người này.
Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisāti etaṃ upāsakaṃ mama diyyamānaṃ sāṭakaṃ paridahāpetvā taṃ dakkhiṇaṃ mayhaṃ ādisa pattidānaṃ dehi.
"Clothe him with this, and dedicate the merit to me" means, "Clothe this lay follower with the robe given for me, and dedicate that merit to me, give the transfer of merit."
“ Etaṃ acchādayitvāna, mama dakkhiṇamādisā” có nghĩa là: Hãy mặc chiếc áo này cho vị cư sĩ đó, rồi hồi hướng phước đức đó cho tôi.
Tathāhaṃ sukhitā hessanti tathā kate ahaṃ sukhitā dibbavatthanivatthā sukhappattā bhavissāmīti.
"Then I shall be happy" means, "When that is done, I shall be happy, clothed in divine garments, having attained happiness."
“ Tathāhaṃ sukhitā hessa” có nghĩa là: Khi làm như vậy, tôi sẽ được an lạc, mặc y phục chư thiên, đạt được hạnh phúc.
63. Tattha tanti taṃ upāsakaṃ.
63. Here, "that" refers to that lay follower.
63. Trong đó, “ taṃ” có nghĩa là: vị cư sĩ đó.
Ca-saddo nipātamattaṃ.
The particle "ca" is just an emphatic particle.
Từ “ca” chỉ là một giới từ.
Teti te vāṇijāti yojanā.
"They" is to be construed as "those merchants."
“ Te” có nghĩa là: các thương gia đó.
Vilimpetvānāti uttamena gandhena vilimpetvā.
"Having anointed" means, "having anointed with excellent fragrance."
“ Vilimpetvānā” có nghĩa là: xức dầu thơm quý báu.
Vatthehacchādayitvānāti vaṇṇagandharasasampannaṃ sabyañjanaṃ bhojanaṃ bhojetvā nivāsanaṃ uttarīyanti dvīhi vatthehi acchādesuṃ, dve vatthāni adaṃsūti attho.
"Having clothed with garments" means, "having fed him food complete with flavors, fragrances, and tastes, and accompanied by side dishes, they clothed him with two garments, namely an undergarment and an outer robe; the meaning is, they gave two garments."
“ Vatthehacchādayitvānā” có nghĩa là: sau khi cho vị ấy thọ dụng các món ăn ngon, có màu sắc, hương vị và chất lượng tuyệt hảo cùng với các món phụ, họ đã khoác cho vị ấy hai bộ y phục, tức là y phục bên trong và áo choàng bên ngoài. Ý nói là họ đã dâng hai bộ y phục.
Tassā dakkhiṇamādisunti tassā petiyā taṃ dakkhiṇaṃ ādisiṃsu.
"Dedicated the merit to her" means, "they dedicated that merit to that petī."
“ Tassā dakkhiṇamādisu” có nghĩa là: họ đã hồi hướng phước đức đó cho vị nữ ngạ quỷ đó.
64. Samanantarānuddiṭṭheti anū-ti nipātamattaṃ, tassā dakkhiṇāya uddiṭṭhasamanantarameva.
64. "Immediately upon the dedication" means, the particle "anū" is just an emphatic particle; immediately after the dedication of that merit to her.
64. “ Samanantarānuddiṭṭhe”: từ “anū” chỉ là một giới từ, có nghĩa là: ngay sau khi phước đức được hồi hướng cho cô ấy.
Vipāko udapajjathāti tassā petiyā vipāko dakkhiṇāya phalaṃ uppajji.
The result arose: For that female petā, the result, the fruit of the offering, arose.
“ Vipāko udapajjathā” có nghĩa là: quả báo đã hiện ra cho vị nữ ngạ quỷ đó, là quả của sự hồi hướng.
Kīdisoti petī āha bhojanacchādanapānīyanti.
“What kind*?” The female petā said, “Food, clothing, and drinks.”
Quả báo đó là gì? Vị nữ ngạ quỷ nói: “ bhojanacchādanapānīyaṃ” (thức ăn, y phục, đồ uống).
Nānappakāraṃ dibbabhojanasadisaṃ bhojanañca nānāvirāgavaṇṇasamujjalaṃ dibbavatthasadisaṃ vatthañca anekavidhaṃ pānakañca dakkhiṇāya idaṃ īdisaṃ phalaṃ udapajjathāti yojanā.
Food of various kinds resembling divine food, clothing resplendent with various radiant colours resembling divine garments, and drinks of many types: “This fruit of the offering of such a nature arose” – this is the connection.
Nghĩa là: các loại thức ăn giống như thức ăn của chư thiên, các loại y phục lộng lẫy với nhiều màu sắc khác nhau giống như y phục của chư thiên, và nhiều loại đồ uống – “ dakkhiṇāya idaṃ” – quả báo như vậy “ udapajjathā” đã hiện ra.
Imāya gāthāya pucchiṃsu.
With this verse, they asked her.
Họ đã hỏi bằng bài kệ này.
Tattha sucittarūpanti hatthiassaitthipurisādivasena ceva mālākammalatākammādivasena ca suṭṭhu vihitacittarūpaṃ.
Here, beautifully adorned means having beautiful figures well-arranged, such as images of elephants, horses, women, and men, as well as decorative floral designs and vine patterns.
Trong đó, “ sucittarūpa” có nghĩa là: có hình dáng được trang trí đẹp đẽ với hình voi, ngựa, nam, nữ, và các họa tiết hoa văn, dây leo.
Ruciranti ramaṇīyaṃ dassanīyaṃ.
Lovely means delightful and pleasing to behold.
“ Rucira” có nghĩa là: đáng yêu, đáng chiêm ngưỡng.
Kissa kammassidaṃ phalanti kīdisassa kammassa, kiṃ dānamayassa udāhu sīlamayassa idaṃ phalanti attho.
What deed is this the fruit of? means, what kind of deed, is this the fruit of an act of giving or an act of morality? This is the meaning.
“ Kissa kammassidaṃ phala” có nghĩa là: Đây là quả của loại nghiệp nào? Là quả của nghiệp bố thí hay nghiệp trì giới?
68-69. Dīghamantaranti ma-kāro padasandhikaro, dīghaantaraṃ dīghakālanti attho.
68-69. For a long time (dīghamantaraṃ): the letter ‘ma’ connects the words; it means ‘a long interval,’ ‘a long time.’
68-69. “ Dīghamantara”: âm “ma” là để nối từ, có nghĩa là: một khoảng thời gian dài.
Tañca dāni parittakanti tañca puññaphalaṃ vipakkavipākattā kammassa idāni parittakaṃ appāvasesaṃ, na cireneva ito cavissāmīti attho.
But now it is only a little left means that fruit of merit, because its result has ripened, is now small, only a little remains, and "I will soon pass away from here," is the meaning.
"Tañca dāni parittaka" có nghĩa là: Quả phước đó, do nghiệp đã chín muồi, nay còn lại rất ít, chỉ còn một phần nhỏ, không lâu nữa tôi sẽ lìa bỏ cảnh giới vimāna peta này. Đó là ý nghĩa.
Tenāha ‘‘uddhaṃ catūhi māsehi, kālaṃkiriyā bhavissatī’’ti catūhi māsehi uddhaṃ catunnaṃ māsānaṃ upari pañcame māse mama kālaṃkiriyā bhavissatīti dasseti.
Therefore, it says: “After four months, my passing away will occur,” indicating that her passing will occur after four months, above four months, in the fifth month.
Do đó,* nói: "Sau bốn tháng, cái chết sẽ đến." Điều này cho thấy rằng sau bốn tháng, tức là vào tháng thứ năm, cái chết của tôi sẽ xảy ra.
Ekantakaṭukanti ekanteneva aniṭṭhachaphassāyatanikabhāvato ekantadukkhanti attho.
Utterly dreadful means utterly painful because of being absolutely undesirable and associated with six sense-contacts. This is the meaning.
"Ekantakaṭuka" có nghĩa là hoàn toàn cay đắng, tức là hoàn toàn khổ đau, vì đó là trạng thái của sáu căn tiếp xúc với những điều không mong muốn.
Ghoranti dāruṇaṃ.
Terrifying means fierce.
"Ghora" có nghĩa là khủng khiếp.
Nirayanti natthi ettha ayo sukhanti katvā ‘‘niraya’’nti laddhanāmaṃ narakaṃ.
Hell (niraya) means a purgatory so called because there is no happiness (ayo sukhaṃ natthi) in it.
"Niraya" có nghĩa là địa ngục, được gọi là "niraya" vì không có hạnh phúc (ayo sukha) ở đó.
Papatissahanti papahissāmi ahaṃ.
I shall fall means I shall descend.
"Papatissāha" có nghĩa là tôi sẽ sa đọa.
71-72. Tejasā yutāti samantato samuṭṭhitajālena mahatā agginā nirantaraṃ samāyutajālā.
71-72. Imbued with fiery energy means its flames are constantly intertwined with a great fire, with flames rising on all sides.
"Tejasā yutā" có nghĩa là luôn luôn bùng cháy với ngọn lửa lớn, ngọn lửa lan tỏa khắp mọi phía.
Samantā yojanasatanti evaṃ pana samantā bahi sabbadisāsu yojanasataṃ yojanānaṃ sataṃ.
A hundred leagues all around means thus, outside, on all sides, for a hundred leagues, a hundred leagues.
"Samantā yojanasata" có nghĩa là như vậy, lan tỏa ra bên ngoài khắp mọi hướng một trăm do-tuần.
Sabbadāti sabbakālaṃ.
Always means at all times.
"Sabbadā" có nghĩa là mọi lúc.
Pharitvā tiṭṭhatīti byāpetvā tiṭṭhati.
It extends, remaining so means it spreads out and remains.
"Pharitvā tiṭṭhatī" có nghĩa là lan tỏa và tồn tại.
Tatthāti tasmiṃ mahāniraye.
There means in that great hell.
"Tatthā" có nghĩa là trong đại địa ngục đó.
Vedissanti vedissāmi anubhavissāmi.
I shall experience means I shall feel, I shall undergo.
"Vedissa" có nghĩa là tôi sẽ cảm nhận, tôi sẽ trải nghiệm.
Phalañca pāpakammassāti idaṃ īdisaṃ dukkhānubhavanaṃ mahā evaṃ katassa pāpassa kammassa phalanti attho.
And it is the fruit of evil deeds means this kind of experience of suffering is the fruit of evil deeds done by me, this is the meaning.
"Phalañca pāpakammassā" có nghĩa là sự trải nghiệm khổ đau như vậy là quả của nghiệp ác mà tôi đã tạo. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ tāya attanā katakammaphale āyatiṃ nerayikabhaye ca pakāsite so upāsako karuṇāsañcoditamānaso ‘‘handassāhaṃ patiṭṭhā bhaveyya’’nti cintetvā āha – ‘‘devate, tvaṃ mayhaṃ ekassa dānavasena sabbakāmasamiddhā uṭṭhārasampattiyuttā jātā, idāni pana imesaṃ upāsakānaṃ dānaṃ datvā satthu ca guṇe anussaritvā nirayūpapattito muccissasī’’ti.
When she thus declared the fruit of her deeds and the danger of hell in the future, the lay follower, with a mind stirred by compassion, thought, “May I be a refuge for her!” and said, “O deity, you became possessed of all desires and endowed with noble wealth by my single act of giving. But now, by giving a gift to these lay followers and remembering the virtues of the Teacher, you will be freed from birth in hell.”
Khi cô ta đã bày tỏ về quả nghiệp mà mình đã tạo và nỗi sợ hãi địa ngục trong tương lai như vậy, vị cư sĩ kia, với tâm từ bi thúc giục, suy nghĩ: "Mong sao tôi có thể trở thành nơi nương tựa cho cô ấy," rồi nói: "Thưa thiên nữ, nhờ sự bố thí của tôi cho một người mà cô đã trở nên đầy đủ mọi ước nguyện và sở hữu sự giàu sang tuyệt vời. Nhưng bây giờ, sau khi bố thí cho những cư sĩ này và hồi tưởng công đức của Đức Phật, cô sẽ thoát khỏi sự tái sinh vào địa ngục."
Sā petī haṭṭhatuṭṭhā ‘‘sādhū’’ti vatvā te dibbena annapānena santappetvā dibbāni vatthāni nānāvidhāni ratanāni ca adāsi, bhagavantañca uddissa dibbaṃ dussayugaṃ tesaṃ hatthe datvā ‘‘aññatarā, bhante, vimānapetī bhagavato pāde sirasā vandatīti sāvatthiṃ gantvā satthāraṃ mama vacanena vandathā’’ti vandanañca pesesi, tañca nāvaṃ attano iddhānubhāvena tehi icchitapaṭṭanaṃ taṃ divasameva upanesi.
That female petā, delighted and pleased, said “Good!” and having satisfied those* with divine food and drink, she gave them divine garments and various kinds of jewels. She also gave them a pair of divine robes in their hands for the Bhagavā, and sent a greeting, saying, “Bhante, a certain female petā from the celestial mansion worships the feet of the Bhagavā with her head; go to Sāvatthī and worship the Teacher on my behalf.” And by her psychic power, she brought that ship to the port they desired on that very day.
Vị petī ấy, vui mừng hớn hở, nói "Lành thay!" rồi cúng dường thức ăn và đồ uống của chư thiên cho họ, ban tặng y phục và các loại châu báu khác nhau của chư thiên. Cô ta cũng dâng một đôi y phục của chư thiên cho Đức Thế Tôn, đặt vào tay họ và nói: "Thưa quý ngài, một vị vimāna petī nào đó xin đảnh lễ dưới chân Đức Thế Tôn bằng đầu. Xin quý ngài hãy đi đến Sāvatthī và đảnh lễ Đức Đạo Sư thay lời tôi." Cô ta cũng gửi lời đảnh lễ và dùng thần thông của mình đưa con thuyền đến bến cảng mà họ mong muốn ngay trong ngày hôm đó.
Atha te vāṇijā tato paṭṭanato anukkamena sāvatthiṃ patvā jetavanaṃ pavisitvā satthu taṃ dussayugaṃ datvā vandanañca nivedetvā ādito paṭṭhāya taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesuṃ.
Then those merchants, proceeding from that port, gradually reached Sāvatthī, entered Jetavana, gave that pair of robes to the Teacher, conveyed the greeting, and reported the entire incident to the Bhagavā from the beginning.
Sau đó, những thương nhân ấy từ bến cảng đó tuần tự đến Sāvatthī, vào Jetavana, dâng đôi y phục đó lên Đức Đạo Sư, trình bày lời đảnh lễ và kể lại toàn bộ câu chuyện từ đầu cho Đức Thế Tôn nghe.
Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā jātā.
The Teacher made that matter the occasion for a discourse and taught the Dhamma extensively to the assembled multitude; that discourse became beneficial to the great assembly.
Đức Đạo Sư đã lấy câu chuyện đó làm nguyên nhân để thuyết pháp rộng rãi cho hội chúng đang có mặt. Bài pháp thoại đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.
Te pana upāsakā dutiyadivase buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā tassā dakkhiṇamādisiṃsu.
The lay followers then, on the second day, gave a great offering to the Sangha led by the Buddha and dedicated the merit to her.
Những cư sĩ ấy, vào ngày thứ hai, đã cúng dường đại lễ cho Tăng chúng do Đức Phật dẫn đầu và hồi hướng phước báu cho cô ta.
Sā ca tato petalokato cavitvā vividharatanavijjotite tāvatiṃsabhavane kanakavimāne accharāsahassaparivārā nibbattīti.
And she, having passed away from that realm of petās, was reborn as a thousand celestial nymphs in a golden celestial mansion, resplendent with various jewels, in the Tāvatiṃsa realm.
Và cô ta, từ cảnh giới peta đó, đã chuyển sinh vào cung điện vàng lấp lánh với đủ loại châu báu trong cõi trời Tāvatiṃsa, được bao quanh bởi hàng ngàn tiên nữ.
Puratova setena paleti hatthināti idaṃ satthari jetavane viharante dve brāhmaṇapete ārambha vuttaṃ.
The story beginning with " In front, he goes on a white elephant" was spoken by the Teacher while dwelling in Jetavana, concerning two Brahmin pretas.
"Puratova setena paleti hatthinā" – câu này được nói khi Đức Đạo Sư đang trú tại Jetavana, liên quan đến hai vị brāhmaṇa peta.
Āyasmā kira saṃkicco sattavassiko khuraggeyeva arahattaṃ patvā sāmaṇerabhūmiyaṃ ṭhito tiṃsamattehi bhikkhūhi saddhiṃ araññāyatane vasanto tesaṃ bhikkhūnaṃ pañcannaṃ corasatānaṃ hatthato āgataṃ maraṇampi bāhitvā te ca core dametvā pabbājetvā satthu santikaṃ agamāsi.
It is said that Venerable Saṅkicco, being only seven years old, attained Arahantship right after his head was shaved, and while remaining in the state of a sāmaṇera, he dwelt in a forest monastery with thirty bhikkhus. He averted death which came to those bhikkhus from five hundred robbers, tamed those robbers, ordained them, and then went to the Teacher.
Tôn giả Saṃkicco, khi mới bảy tuổi, đã đạt được A-la-hán ngay sau khi cạo tóc, và dù vẫn ở địa vị Sa-di, ngài đã sống trong rừng cùng ba mươi vị tỳ-khưu. Ngài đã ngăn chặn cái chết sắp đến với những vị tỳ-khưu đó từ tay năm trăm tên cướp, chế ngự những tên cướp đó, cho họ xuất gia, rồi đến gặp Đức Đạo Sư.
Satthā tesaṃ bhikkhūnaṃ dhammaṃ desesi, desanāvasāne te bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
The Teacher taught Dhamma to those bhikkhus, and at the end of the discourse, those bhikkhus attained Arahantship.
Đức Đạo Sư đã thuyết pháp cho những vị tỳ-khưu đó, và khi bài pháp thoại kết thúc, những vị tỳ-khưu đó đã đạt được A-la-hán.
Athāyasmā saṃkicco paripuṇṇavasso laddhūpasampado tehi pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ bārāṇasiṃ gantvā isipatane vihāsi.
Then, Venerable Saṅkicco, having completed his twentieth year and received his Upasampadā, went to Bārāṇasī with those five hundred bhikkhus and dwelt in Isipatana.
Sau đó, Tôn giả Saṃkicco, đã đủ hai mươi tuổi và thọ upasampadā, cùng với năm trăm vị tỳ-khưu đó đi đến Bārāṇasī và trú tại Isipatana.
Manussā therassa santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā pasannamānasā vīthipaṭipāṭiyā vaggavaggā hutvā āgantukadānaṃ adaṃsu.
People went to the Elder, heard the Dhamma, and with minds filled with faith, they formed groups along the street and offered a meal to the visiting monks.
Mọi người đến gặp Trưởng lão, nghe pháp, với tâm hoan hỷ, từng nhóm từng nhóm theo đường phố, đã cúng dường bữa ăn cho các vị khách tăng.
Tattha aññataro upāsako manusse niccabhatte samādapesi, te yathābalaṃ niccabhattaṃ paṭṭhapesuṃ.
Among them, a certain lay follower encouraged people to provide regular meals, and they began offering regular meals according to their means.
Trong số đó, một vị cư sĩ đã khuyến khích mọi người cúng dường bữa ăn thường xuyên. Họ đã thiết lập bữa ăn thường xuyên tùy theo khả năng của mình.
Tena ca samayena bārāṇasiyaṃ aññatarassa micchādiṭṭhikassa brāhmaṇassa dve puttā ekā ca dhītā ahesuṃ.
At that time, in Bārāṇasī, there was a certain Brahmin with wrong views who had two sons and one daughter.
Vào thời điểm đó, tại Bārāṇasī, có một vị Bà-la-môn theo tà kiến có hai người con trai và một người con gái.
Tesu jeṭṭhaputto tassa upāsakassa mitto ahosi.
Among them, the elder son was a friend of that lay follower.
Trong số đó, người con trai cả là bạn của vị cư sĩ kia.
So taṃ gahetvā āyasmato saṃkiccassa santikaṃ agamāsi.
He took him and went to Venerable Saṅkicco.
Vị cư sĩ đó đã dẫn người con trai cả đến gặp Tôn giả Saṃkicco.
Āyasmā saṃkicco tassa dhammaṃ desesi.
Venerable Saṅkicco taught Dhamma to him.
Tôn giả Saṃkicco đã thuyết pháp cho người đó.
So muducitto ahosi.
He had a gentle heart.
Người đó có tâm mềm mỏng.
Atha naṃ so upāsako āha – ‘‘tvaṃ ekassa bhikkhuno niccabhattaṃ dehī’’ti.
Then the lay follower said to him, "You should offer a regular meal to one bhikkhu."
Sau đó, vị cư sĩ kia nói với người đó: "Ông hãy cúng dường bữa ăn thường xuyên cho một vị tỳ-khưu."
‘‘Anāciṇṇaṃ amhākaṃ brāhmaṇānaṃ samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ niccabhattadānaṃ, tasmā nāhaṃ dassāmī’’ti.
"It is not our custom as Brahmins to offer regular meals to ascetics, sons of the Sakyas; therefore, I will not give," he replied.
"Việc cúng dường bữa ăn thường xuyên cho các Sa-môn, con trai của dòng Thích Ca, không phải là tập quán của chúng tôi, những Bà-la-môn. Vì vậy, tôi sẽ không cúng dường."
‘‘Kiṃ mayhampi bhattaṃ na dassasī’’ti?
"Will you not even give a meal to me?"
"Ông cũng sẽ không cúng dường bữa ăn cho tôi sao?"
‘‘Kathaṃ na dassāmī’’ti āha.
"How can I not give?" he said.
Người đó nói: "Sao lại không cúng dường được?"
‘‘Yadi evaṃ yaṃ mayhaṃ desi, taṃ ekassa bhikkhussa dehī’’ti.
"If so, then what you give to me, give that to one bhikkhu."
"Nếu vậy, những gì ông cúng dường cho tôi, hãy cúng dường cho một vị tỳ-khưu."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā dutiyadivase pātova vihāraṃ gantvā ekaṃ bhikkhuṃ ānetvā bhojesi.
He consented, saying "Very well," and on the second day, early in the morning, he went to the monastery, brought one bhikkhu, and offered him a meal.
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận, sáng hôm sau liền đến tinh xá, thỉnh một vị tỳ-khưu về và cúng dường bữa ăn.
Evaṃ gacchante kāle bhikkhūnaṃ paṭipattiṃ disvā dhammañca suṇitvā tassa kaniṭṭhabhātā ca bhaginī ca sāsane abhippasannā puññakammaratā ca ahesuṃ.
As time went on, seeing the conduct of the bhikkhus and hearing the Dhamma, his younger brother and sister became deeply devoted to the Dispensation and delighted in performing wholesome deeds.
Thời gian trôi qua như vậy, sau khi thấy được hành vi của các vị tỳ-khưu và nghe pháp, người em trai và em gái của người con trai cả ấy đã trở nên vô cùng hoan hỷ với giáo pháp và thích thú với việc làm phước.
Evaṃ te tayo janā yathāvibhavaṃ dānāni dentā samaṇabrāhmaṇe sakkariṃsu garuṃ kariṃsu mānesuṃ pūjesuṃ.
Thus, those three persons, according to their means, offered gifts, revered, honored, respected, and venerated ascetics and Brahmins.
Cứ thế, ba người họ đã bố thí tùy theo khả năng của mình, kính trọng, tôn kính, quý mến và cúng dường các Sa-môn và Bà-la-môn.
Mātāpitaro pana nesaṃ assaddhā appasannā samaṇabrāhmaṇesu agāravā puññakiriyāya anādarā acchandikā ahesuṃ.
However, their parents were faithless, uninspired, disrespectful towards ascetics and Brahmins, indifferent to performing meritorious deeds, and unwilling.
Còn cha mẹ của họ thì không có đức tin, không hoan hỷ với các Sa-môn và Bà-la-môn, không tôn trọng và không có ý muốn làm việc phước thiện.
Tesaṃ dhītaraṃ dārikaṃ mātulaputtassatthāya ñātakā vāresuṃ.
Their relatives betrothed their daughter to their maternal uncle's son.
Người thân đã hứa gả con gái của họ cho con trai của người cậu.
So ca āyasmato saṃkiccassa santike dhammaṃ sutvā saṃvegajāto pabbajitvā niccaṃ attano mātu-gehaṃ bhuñjituṃ gacchati.
He, having heard the Dhamma from Venerable Saṅkicco, became agitated and renounced, regularly going to his mother's house for meals.
Người con trai của người cậu đó, sau khi nghe pháp từ Tôn giả Saṃkicco, đã cảm thấy xúc động và xuất gia, thường xuyên đi đến nhà mẹ mình để thọ thực.
Taṃ mātā attano bhātu-dhītāya dārikāya palobheti.
His mother tried to entice him with his maternal uncle's daughter.
Mẹ của người đó đã dụ dỗ người đó bằng con gái của anh trai mình (tức là cháu gái của bà).
Tena so ukkaṇṭhito hutvā upajjhāyaṃ upasaṅgamitvā āha – ‘‘uppabbajissāmahaṃ, bhante, anujānātha ma’’nti.
Disgusted by this, he approached his preceptor and said, "Venerable sir, I wish to disrobe; please grant me permission."
Vì thế, người đó cảm thấy chán nản, đến gặp vị thầy tế độ và nói: "Bạch ngài, con muốn hoàn tục, xin ngài cho phép con."
Upajjhāyo tassa upanissayasampattiṃ disvā āha – ‘‘sāmaṇera, māsamattaṃ āgamehī’’ti.
Seeing his disposition for attainment, the preceptor said to him, "Sāmaṇera, wait for about a month."
Vị thầy tế độ, thấy được sự đầy đủ của nhân duyên thành tựu của người đó, nói: "Này Sa-di, hãy đợi thêm một tháng nữa."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā māse atikkante tatheva ārocesi.
He agreed, saying "Very well," and after a month had passed, he reported the same thing.
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận. Sau khi một tháng trôi qua, người đó lại trình bày như vậy.
Upajjhāyo puna ‘‘aḍḍhamāsaṃ āgamehī’’ti āha.
The preceptor again said, "Wait for half a month."
Vị thầy tế độ lại nói: "Hãy đợi thêm nửa tháng nữa."
Aḍḍhamāse atikkante tatheva vutte puna ‘‘sattāhaṃ āgamehī’’ti āha.
After half a month had passed, when he said the same thing again, he was told, "Wait for seven days."
Sau khi nửa tháng trôi qua, khi người đó lại trình bày như vậy,* lại nói: "Hãy đợi thêm bảy ngày nữa."
So ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇi.
He consented, saying "Very well."
Người đó nói "Lành thay!" rồi chấp nhận.
Atha tasmiṃ antosattāhe sāmaṇerassa mātulāniyā gehaṃ vinaṭṭhacchadanaṃ jiṇṇaṃ dubbalakuṭṭaṃ vātavassābhihataṃ paripati.
Then, within those seven days, the house of the sāmaṇera's maternal aunt, with its ruined roof, old and weak walls, struck by wind and rain, collapsed.
Trong vòng bảy ngày đó, căn nhà của dì Sa-di, với mái nhà bị hư hại, cũ nát, tường yếu, bị gió mưa tàn phá, đã sụp đổ.
Tattha brāhmaṇo brāhmaṇī dve puttā ghītā ca gehena ajjhotthaṭā kālamakaṃsu.
There, the Brahmin, the Brahmin lady, their two sons, and their daughter died, crushed by the house.
Trong đó, vị Bà-la-môn, Bà-la-môn ni, hai người con trai và con gái đã chết do bị nhà đè.
Tesu brāhmaṇo brāhmaṇī ca petayoniyaṃ nibbattiṃsu, dve puttā dhītā ca bhummadevesu.
Among them, the Brahmin and the Brahmin lady were reborn in the peta realm, and the two sons and daughter among the earth deities.
Trong số đó, vị Bà-la-môn và Bà-la-môn ni đã tái sinh vào cảnh giới peta, còn hai người con trai và con gái thì tái sinh thành chư thiên trú trên đất.
Tesu jeṭṭhaputtassa hatthiyānaṃ nibbatti, kaniṭṭhassa assatarīratho, dhītāya suvaṇṇasivikā.
Among these, the elder son obtained an elephant vehicle, the younger a mule-drawn chariot, and the daughter a golden palanquin.
Trong số ba anh em đó, người con trai cả có xe voi, người em trai có xe la, và người con gái có kiệu vàng.
Brāhmaṇo ca brāhmaṇī ca mahante mahante ayomuggare gahetvā aññamaññaṃ ākoṭenti, abhihataṭṭhānesu mahantā mahantā ghaṭappamāṇā gaṇḍā uṭṭhahitvā muhutteneva pacitvā paribhedappattā honti.
But the Brahmin and the Brahmin lady, holding large iron clubs, struck each other. Where they were struck, large boils the size of pots arose, and in a moment they festered and burst.
Vị Bà-la-môn và Bà-la-môn nữ ấy cầm những cây chùy sắt rất lớn, đánh đập lẫn nhau. Tại những chỗ bị đánh, những cục u lớn bằng cái vại nổi lên, chỉ trong chốc lát đã sưng tấy và vỡ ra.
Te aññamaññassa gaṇḍe phāletvā kodhābhibhūtā nikkaruṇā pharusavacanehi tajjentā pubbalohitaṃ pivanti, na ca tittiṃ paṭilabhanti.
They burst each other's boils, and overpowered by anger, mercilessly threatened each other with harsh words, drinking the pus and blood, yet never finding satisfaction.
Chúng tự xé toạc những cục u của nhau, bị cơn giận chế ngự, không chút lòng từ bi, dùng những lời lẽ thô tục đe dọa, uống máu mủ, nhưng không bao giờ thỏa mãn.
Atha sāmaṇero ukkaṇṭhābhibhūto upajjhāyaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘bhante, mayā paṭiññātadivasā vītivattā, gehaṃ gamissāmi, anujānātha ma’’nti.
Then the sāmaṇera, overwhelmed by disgust, approached his preceptor and said, "Venerable sir, the days I promised have passed; I will go home. Please grant me permission."
Bấy giờ, vị Sadi (Sāmaṇera) cảm thấy chán nản, đến gặp thầy tế độ (Upajjhāya) và thưa: “Bạch Tôn giả, những ngày con đã hứa đã qua rồi, con sẽ về nhà, xin Tôn giả cho phép con.”
Atha naṃ upajjhāyo ‘‘atthaṅgate sūriye kālapakkhacātuddasiyā pavattamānāya ehī’’ti vatvā isipatanavihārassa piṭṭhipassena thokaṃ gantvā aṭṭhāsi.
Then his preceptor, saying, "Come when the sun has set, on the fourteenth day of the dark fortnight," walked a short distance behind the Isipatana monastery and stood there.
Bấy giờ, thầy tế độ nói với vị Sadi: “Khi mặt trời lặn vào ngày mười bốn của kỳ trăng khuyết, con hãy đến đây!” rồi đi một đoạn ngắn phía sau Tịnh xá Isipatana và đứng lại.
Tena ca samayena te dve devaputtā saddhiṃ bhaginiyā teneva maggena yakkhasamāgamaṃ sambhāvetuṃ gacchanti, tesaṃ pana mātāpitaro muggarahatthā pharusavācā kāḷarūpā ākulākulalūkhapatitakesabhārā aggidaḍḍhatālakkhandhasadisā vigalitapubbalohitā valitagattā ativiya jegucchabībhacchadassanā te anubandhanti.
At that time, the two deva sons, together with their sister, were going along that very path to attend an assembly of yakkhas. Their parents, however, holding clubs in their hands, with harsh words, dark complexions, dishevelled, rough, and matted hair, resembling charred palm trunks, with pus and blood oozing, bodies twisted, exceedingly disgusting and repulsive to behold, followed them.
Vào thời điểm đó, hai vị thiên tử cùng với người em gái đang đi trên con đường ấy để dự cuộc tụ họp của các Dạ-xoa (Yakkha). Cha mẹ của họ, cầm chùy, nói lời thô tục, thân hình đen đúa, tóc tai rối bời, xù xì, rụng tả tơi như thân cây thốt nốt bị cháy, máu mủ chảy ra, thân thể nhăn nheo, trông cực kỳ ghê tởm và đáng sợ, đang đuổi theo họ.
Athāyasmā saṃkicco yathā so sāmaṇero te sabbe gacchante passati, tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkharitvā sāmaṇeraṃ āha – ‘‘passasi tvaṃ, sāmaṇera, ime gacchante’’ti?
Then Venerable Saṅkicco created a psychic manifestation such that the sāmaṇera could see all of them passing by, and said to the sāmaṇera, "Sāmaṇera, do you see those passing by?"
Bấy giờ, Tôn giả Saṃkicca đã tạo ra một thần thông như vậy để vị Sadi có thể nhìn thấy tất cả những người đang đi, rồi nói với vị Sadi: “Này Sadi, con có thấy những người đang đi này không?”
‘‘Āma, bhante, passāmī’’ti.
"Yes, Venerable sir, I see them."
“Bạch Tôn giả, con thấy ạ.”
‘‘Tena hi imehi katakammaṃ paṭipucchā’’ti.
"Then ask them about the actions they performed."
“Vậy thì hãy hỏi họ về nghiệp mà họ đã làm.”
So hatthiyānādīhi gacchante anukkamena paṭipucchi.
So he successively questioned those passing by in elephant vehicles and so forth.
Vị Sadi lần lượt hỏi những người đang đi trên xe voi và các loại xe khác.
Te āhaṃsu – ‘‘ye pacchato petā āgacchanti, te paṭipucchā’’ti.
They replied, "Ask those pretas who are coming from behind."
Họ nói: “Hãy hỏi những ngạ quỷ (peta) đang đi phía sau kia.”
Sāmaṇero te pete gāthāhi ajjhabhāsi –
The sāmaṇera addressed those pretas with verses:
Vị Sadi đã hỏi những ngạ quỷ ấy bằng những câu kệ:
Tattha puratoti sabbapaṭhamaṃ.
Therein, purato means first of all.
Ở đây, purato (phía trước) nghĩa là đầu tiên.
Setenāti paṇḍarena.
Setena means white.
Setena (trắng) nghĩa là màu trắng tinh.
Paletīti gacchati.
Paleti means goes.
Paleti (đi) nghĩa là đi.
Majjhe panāti hatthiṃ āruḷhassa sivikaṃ āruḷhāya ca antare.
Majjhe pana means between him who is riding the elephant and her who is riding the palanquin.
Majjhe pana (còn ở giữa) là khoảng giữa người cưỡi voi và người cưỡi kiệu.
Assatarīrathenāti assatarīyuttena rathena paletīti yojanā.
Assatarīrathena is to be construed as "goes in a chariot drawn by mules."
Assatarīrathena (trên xe la) có nghĩa là đi trên xe do la kéo.
Nīyatīti vahīyati.
Nīyati means is carried.
Nīyati (được khiêng) nghĩa là được chở.
Obhāsayantī dasa sabbaso disāti sabbato samantato sabbā dasa disā attano sarīrappabhāhi vatthābharaṇādippabhāhi ca vijjotayamānā.
Obhāsayantī dasa sabbaso disā means illuminating all ten directions all around with the radiance of her body and the brilliance of her clothes and ornaments.
Obhāsayantī dasa sabbaso disā (chiếu sáng khắp mười phương) nghĩa là chiếu sáng khắp mười phương bằng ánh sáng từ thân thể và ánh sáng từ y phục, trang sức của mình.
Muggarahatthapāṇinoti muggarā hatthasaṅkhātesu pāṇīsu yesaṃ te muggarahatthapāṇino, bhūmisaṇhakaraṇīyādīsu pāṇivohārassa labbhamānattā hatthasaddena pāṇi eva visesito.
Muggarahatthapāṇino means those whose hands, called hattha, hold clubs. Since the term pāṇi (hand) is found in contexts such as softening the ground, the word hattha (hand) is specifically used here to denote pāṇi.
Muggarahatthapāṇino (tay cầm chùy) là những người có chùy trong tay, tức là trong lòng bàn tay. Vì từ pāṇi (tay) được dùng trong các ngữ cảnh như làm đất mềm, nên từ hattha (bàn tay) được dùng để nhấn mạnh pāṇi.
Chinnapabhinnagattāti muggarappahārena tattha tattha chinnapabhinnasarīrā.
Chinnapabhinnagattā means their bodies were broken and ruptured here and there by the blows of the clubs.
Chinnapabhinnagattā (thân thể rách nát) nghĩa là thân thể bị chùy đánh nát tan ở khắp nơi.
Pivāthāti pivatha.
“Pivāthā” means “you drink”.
Pivāthā (uống) nghĩa là uống.
75. Tattha puratova yo gacchatīti imesaṃ gacchantānaṃ yo purato gacchati.
Therein, “puratova yo gacchati” means: "among these who are going, he who goes in front".
75. Ở đây, puratova yo gacchati (người đi trước) nghĩa là trong số những người đang đi này, ai đi trước.
‘‘Yoso purato gacchatī’’ti vā pāṭho, tassa yo eso purato gacchatīti attho.
Or the reading is, “yoso purato gacchati”, the meaning of which is: "he who goes in front".
Cũng có bản đọc là “yoso purato gacchati” (người ấy đi trước), nghĩa là người ấy đi trước.
Kuñjarenāti kuṃ pathaviṃ jīrayati, kuñjesu vā ramati caratīti ‘‘kuñjaro’’ti laddhanāmena hatthinā.
“Kuñjarena” means: with an elephant that is called “kuñjara” because it destroys the earth (kuṃ pathaviṃ jīrayati), or delights and roams in thickets (kuñjesu vā ramati carati).
Kuñjarena (bằng voi) là con voi có tên là kuñjara, vì nó làm hư hại đất (kuṃ pathaviṃ jīrayati) hoặc vì nó vui chơi, đi lại trong các hang động (kuñjesu vā ramati carati).
Nāgenāti, nāssa agamanīyaṃ anabhibhavanīyaṃ atthīti nāgā, tena nāgena.
“Nāgena” means: a nāga, because there is no place it cannot go or no one it cannot overcome; with such a nāga.
Nāgena (bằng voi): không có gì mà nó không thể đi qua hoặc không thể chinh phục, vì vậy nó được gọi là nāga (voi).
Catukkamenāti catuppadena.
“Catukkamena” means: with four feet.
Catukkamena (bốn bước chân) nghĩa là có bốn chân.
Jeṭṭhakoti pubbajo.
“Jeṭṭhako” means: the eldest.
Jeṭṭhako (trưởng) nghĩa là con trai cả.
76-77. Catubbhīti catūhi assatarīhi.
76-77. “Catubbhi” means: with four she-mules.
76-77. Catubbhi (bằng bốn) nghĩa là bằng bốn con la.
Suvaggitenāti sundaragamanena cāturagamanena.
“Suvaggitena” means: with beautiful movement, with excellent movement.
Suvaggitena (đi đứng đẹp đẽ) nghĩa là đi lại đẹp đẽ, đi lại khéo léo.
Migamandalocanāti migī viya mandakkhikā.
“Migamandalocanā” means: having clear eyes like a doe.
Migamandalocanā (mắt đẹp như nai) nghĩa là có đôi mắt trong sáng như mắt nai cái.
Bhāgaḍḍhabhāgenāti bhāgassa aḍḍhabhāgena, attanā laddhakoṭṭhāsato aḍḍhabhāgadānena hetubhūtena.
“Bhāgaḍḍhabhāgena” means: by giving half of a share, due to giving half of the portion one received.
Bhāgaḍḍhabhāgena (bằng một nửa phần) nghĩa là bằng việc bố thí một nửa phần từ phần mà mình đã nhận được làm nguyên nhân.
Sukhīti sukhinī.
“Sukhī” means: happy (feminine).
Sukhī (hạnh phúc) nghĩa là người phụ nữ hạnh phúc.
Liṅgavipallāsena hetaṃ vuttaṃ.
This is said with a gender reversal.
Điều này được nói với sự thay đổi về giống.
Imaṃ gāthamāha.
He spoke this stanza.
Vị ấy đã nói câu kệ này.
Tattha kiṃ tumhākaṃ bhojananti kīdisaṃ tumhākaṃ bhojanaṃ?
Therein, “kiṃ tumhākaṃ bhojanaṃ” means: What kind of food do you have?
Ở đây, kiṃ tumhākaṃ bhojanaṃ (thức ăn của các ông là gì) nghĩa là thức ăn của các ông như thế nào?
Kiṃ sayānanti kīdisaṃ sayanaṃ?
“Kiṃ sayānaṃ” means: What kind of bed do you have?
Kiṃ sayānaṃ (chỗ ngủ là gì) nghĩa là chỗ ngủ như thế nào?
‘‘Kiṃ sayānā’’ti keci paṭhanti, kīdisā sayanā, kīdise sayane sayathāti attho.
Some read “kiṃ sayānā,” meaning: What kind of beds? What kind of beds do you lie in?
Một số người đọc là “kiṃ sayānā” (những chỗ ngủ nào), nghĩa là những chỗ ngủ như thế nào, các ông ngủ trên những chỗ ngủ như thế nào?
Kathañca yāpethāti kena pakārena yāpetha, ‘‘kathaṃ vo yāpethā’’tipi pāṭho, kathaṃ tumhe yāpethāti attho.
“Kathañca yāpethā” means: By what means do you subsist? There is also the reading “kathaṃ vo yāpethā,” meaning: How do you subsist?
Kathañca yāpethā (và các ông sống như thế nào) nghĩa là các ông sống bằng cách nào. Cũng có bản đọc là “kathaṃ vo yāpethā” (các ông sống như thế nào), nghĩa là các ông sống như thế nào?
Supāpadhamminoti suṭṭhu ativiya pāpadhammā.
“Supāpadhammino” means: having very, very evil natures.
Supāpadhammino (những kẻ có ác nghiệp) nghĩa là những kẻ có ác nghiệp rất nặng.
Pahūtabhogesūti apariyantesu uḷāresu bhogesu santesu.
“Pahūtabhogesu” means: when there are immeasurable, excellent possessions.
Pahūtabhogesu (trong khi có vô số tài sản phong phú) nghĩa là trong khi có vô số tài sản dồi dào, cao quý.
Anappakesūti na appakesu bahūsu.
“Anappakesu” means: not few, many.
Anappakesu (không ít) nghĩa là không ít, mà là nhiều.
Sukhaṃ virādhāyāti sukhahetuno puññassa akaraṇena sukhaṃ virajjhitvā virādhetvā.
“Sukhaṃ virādhāya” means: having strayed from, having deviated from happiness by not performing merit, which is the cause of happiness.
Sukhaṃ virādhāya (đánh mất hạnh phúc) nghĩa là đã đánh mất hạnh phúc, đã làm mất hạnh phúc do không làm phước thiện là nguyên nhân của hạnh phúc.
‘‘Sukhassa virādhenā’’ti keci paṭhanti.
Some read “sukhassa virādhena.”
Một số người đọc là “sukhassa virādhenā” (do sự đánh mất hạnh phúc).
Dukkhajja pattāti ajja idāni idaṃ petayonipariyāpannaṃ dukkhaṃ anuppattāti.
“Dukkhajja pattā” means: today, now, having attained this suffering that falls within the peta-yoni (realm of hungry ghosts).
Dukkhajja pattā (nay phải chịu khổ đau) nghĩa là nay đã đạt đến khổ đau thuộc về cõi ngạ quỷ này.
80-81. Tattha na dhātā homāti dhātā suhitā tittā na homa.
80-81. Therein, “na dhātā homa” means: we are not satisfied, not content.
80-81. Trong đó, na dhātā homā có nghĩa là chúng tôi không no đủ, không thỏa mãn.
Nacchādimhaseti na ruccāma, na ruciṃ uppādema, na taṃ mayaṃ attano ruciyā pivissāmāti attho.
“Nacchādimhase” means: we do not like it, we do not generate a desire for it, we do not drink it by our own will. This is the meaning.
Nacchādimhase có nghĩa là chúng tôi không thích, không tạo ra sự ưa thích, tức là chúng tôi sẽ không uống thứ đó theo ý muốn của mình.
Iccevāti evameva.
“Iccevá” means: in this very way.
Iccevā có nghĩa là đúng như vậy.
Maccā paridevayantīti mayaṃ viya aññepi manussā katakibbisā paridevanti kandanti.
“Maccā paridevayanti” means: other human beings, like us, who have committed evil deeds, lament and wail.
Maccā paridevayantī có nghĩa là những người đã làm điều ác, giống như chúng tôi, cũng than khóc, kêu la.
Adāyakāti adānasīlā maccharino.
“Adāyakā” means: not accustomed to giving, stingy ones.
Adāyakā có nghĩa là những kẻ keo kiệt không có thói quen bố thí.
Yamassa ṭhāyinoti yamalokasaññite yamassa ṭhāne pettivisaye ṭhānasīlā.
“Yamassa ṭhāyino” means: accustomed to dwelling in the realm of petas, the place of Yama, known as Yamaloka.
Yamassa ṭhāyino có nghĩa là những kẻ có thói quen trú ngụ ở cõi ngạ quỷ, nơi được gọi là cõi Yama.
Ye te vidicca adhigammabhogeti ye te sampati āyatiñca sukhavisesavidhāyake bhoge vinditvā paṭilabhitvā.
“Ye te vidicca adhigamma bhoge” means: those who, having found and obtained possessions that bring about special happiness now and in the future.
Ye te vidicca adhigammabhoge có nghĩa là những người đã tìm được và đạt được những tài sản mang lại hạnh phúc đặc biệt trong hiện tại và tương lai.
Na bhuñjare nāpi karonti puññanti amhe viya sayampi na bhuñjanti, paresaṃ dentā dānamayaṃ puññampi na karonti.
“Na bhuñjare nāpi karonti puññaṃ” means: like us, they do not enjoy them themselves, nor do they perform the merit of giving by offering to others.
Na bhuñjare nāpi karonti puñña có nghĩa là họ không tự mình hưởng thụ, cũng không làm phước thiện bố thí cho người khác, giống như chúng tôi.
82. Te khuppipāsūpagatā paratthāti te sattā parattha paraloke pettivisaye jighacchāpipāsābhibhūtā hutvā.
82. “Te khuppipāsūpagatā paratthā” means: those beings in the other world, in the realm of petas, being overcome by hunger and thirst.
82. Te khuppipāsūpagatā paratthā có nghĩa là những chúng sinh đó ở thế giới bên kia, trong cõi ngạ quỷ, bị đói khát hành hạ.
Ciraṃ jhāyare ḍayhamānāti khudādihetukena dukkhagginā ‘‘akataṃ vata amhehi kusalaṃ, kataṃ pāpa’’ntiādinā vattamānena vippaṭisāragginā pariḍayhamānā jhāyanti, anutthunantīti attho.
“Ciraṃ jhāyare ḍayhamānā” means: burning with the fire of suffering caused by hunger and so on, and burning with the fire of remorse that arises with thoughts like, “Alas, we did not do good, we did evil,” they lament, they moan. This is the meaning.
Ciraṃ jhāyare ḍayhamānā có nghĩa là họ bị thiêu đốt bởi ngọn lửa đau khổ do đói khát và ngọn lửa hối hận vì đã nghĩ rằng: "Chúng ta đã không làm điều thiện, chúng ta đã làm điều ác", và họ than thở, rên rỉ.
Dukhudrānīti dukkhavipākāni.
“Dukhudrāni” means: having painful results.
Dukhudrānī có nghĩa là những quả báo đau khổ.
Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalānīti aniṭṭhaphalāni pāpakammāni katvā cirakālaṃ dukkhaṃ āpāyikadukkhaṃ anubhavanti.
“Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalāni” means: having done evil deeds with undesirable results, they experience suffering, suffering in the lower realms, for a long time.
Anubhonti dukkhaṃ kaṭukapphalānī có nghĩa là sau khi làm những ác nghiệp mang lại quả báo không mong muốn, họ phải chịu đựng đau khổ trong một thời gian dài, tức là đau khổ trong các cõi đọa xứ.
83-84. Ittaranti na cirakālaṭṭhāyī, aniccaṃ vipariṇāmadhammaṃ.
83-84. “Ittaraṃ” means: not lasting long, impermanent, subject to change.
83-84. Ittaraṃ có nghĩa là không tồn tại lâu dài, vô thường, có tính biến đổi.
Ittaraṃ idha jīvitanti idha manussaloke sattānaṃ jīvitampi ittaraṃ parittaṃ appakaṃ.
“Ittaraṃ idha jīvitaṃ” means: in this human world, the life of beings is also short, meager, slight.
Ittaraṃ idha jīvitaṃ có nghĩa là ngay cả sự sống của chúng sinh ở cõi người này cũng ngắn ngủi, ít ỏi.
Tenāha bhagavā – ‘‘yo ciraṃ jīvati, so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo’’ti (dī. ni. 2.91; saṃ. ni. 1.145; a. ni. 7.74).
Therefore, the Blessed One said: “He who lives long, lives a hundred years or a little more.”
Vì thế Đức Thế Tôn đã dạy: "Ai sống lâu, thì sống một trăm năm, hoặc ít hơn, hoặc nhiều hơn."
Ittaraṃ ittarato ñatvāti dhanadhaññādiupakaraṇaṃ manussānaṃ jīvitañca ittaraṃ parittaṃ khaṇikaṃ na cirassanti paññāya upaparikkhitvā.
“Ittaraṃ ittarato ñatvā” means: having wisely examined and understood that wealth, grain, and other requisites, and human life are short, meager, momentary, and not lasting.
Ittaraṃ ittarato ñatvā có nghĩa là sau khi quán xét bằng trí tuệ rằng của cải, ngũ cốc và sự sống của con người đều ngắn ngủi, ít ỏi, chỉ tồn tại trong chốc lát, không lâu dài.
Dīpaṃ kayirātha paṇḍitoti sapañño puriso dīpaṃ attano patiṭṭhaṃ paraloke hitasukhādhiṭṭhānaṃ kareyya.
“Dīpaṃ kayirātha paṇḍito” means: a wise person should make an island (dīpaṃ), a refuge for himself, a foundation for welfare and happiness in the other world.
Dīpaṃ kayirātha paṇḍito có nghĩa là người trí tuệ nên tạo ra một hòn đảo, một nơi nương tựa cho chính mình, một nền tảng cho lợi ích và hạnh phúc ở thế giới bên kia.
Ye te evaṃ pajānantīti ye te manussā manussānaṃ bhogānaṃ jīvitassa ca ittarabhāvaṃ yāthāvato jānanti, te dāne sabbakālaṃ nappamajjanti.
“Ye te evaṃ pajānanti” means: those human beings who truly know the short-lived nature of human possessions and life, those people are never heedless in giving.
Ye te evaṃ pajānantī có nghĩa là những người biết rõ sự ngắn ngủi của tài sản và sự sống của con người, họ không bao giờ xao lãng việc bố thí.
Sutvā arahataṃ vacoti arahataṃ buddhādīnaṃ ariyānaṃ vacanaṃ sutvā, sutattāti attho.
Sutvā arahataṃ vaco means 'having heard the word of the Arahants,' that is, having heard the word of the Noble Ones, such as the Buddhas, because it was heard.
Sutvā arahataṃ vaco có nghĩa là sau khi nghe lời dạy của các bậc A-la-hán, chư Phật và các bậc Thánh, tức là do đã nghe.
Sesaṃ pākaṭameva.
The rest is quite clear.
Phần còn lại thì rõ ràng.
Evaṃ te petā sāmaṇerena puṭṭhā tamatthaṃ ācikkhitvā ‘‘mayaṃ tuyhaṃ mātulamātulāniyo’’ti pavedesuṃ.
Thus, those petas, being questioned by the Sāmaṇera, explained the matter and declared, "We are your uncles and aunts."
Như vậy, các ngạ quỷ đó, khi được vị Sa-di hỏi, đã kể lại sự việc và nói: "Chúng tôi là chú và thím của con."
Taṃ sutvā sāmaṇero sañjātasaṃvego ukkaṇṭhaṃ paṭivinodetvā upajjhāyassa pādesu sirasā nipatitvā evamāha – ‘‘yaṃ, bhante, anukampakena karaṇīyaṃ anukampaṃ upādāya, taṃ me tumhehi kataṃ, mahatā vatamhi anatthapātato rakkhito, na dāni me gharāvāsena attho, abhiramissāmi brahmacariyavāse’’ti.
Having heard that, the Sāmaṇera, filled with intense spiritual urgency (saṃvega), dispelled his weariness, prostrated with his head at the feet of his Upajjhāya, and spoke thus: "Bhante, what should be done by one who is compassionate, out of compassion, that has been done for me by you. Indeed, I have been protected from a great calamity. Now I have no use for household life; I shall delight in the brahmacariya."
Nghe vậy, vị Sa-di cảm thấy xúc động sâu sắc, xua tan sự chán nản, cúi đầu lạy dưới chân vị Hòa thượng và nói: "Bạch Đức Thế Tôn, những gì một người có lòng từ bi nên làm, do lòng từ bi mà làm, Ngài đã làm cho con rồi. Con đã được cứu thoát khỏi một tai họa lớn. Giờ đây con không còn muốn sống đời gia đình nữa, con sẽ hoan hỷ sống đời Phạm hạnh."
Athāyasmā saṃkicco tassa ajjhāsayānurūpaṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhi.
Then Venerable Saṅkicca taught him a meditation subject (kammaṭṭhāna) suitable to his disposition.
Bấy giờ, Tôn giả Saṃkicca đã chỉ dạy đề mục thiền phù hợp với khuynh hướng của vị ấy.
So kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi.
Practicing that meditation subject, he attained Arahantship not long after.
Vị ấy, chuyên tâm thực hành đề mục thiền, chẳng bao lâu đã chứng đắc quả A-la-hán.
Āyasmā pana saṃkicco taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi.
Venerable Saṅkicca reported that incident to the Bhagavā.
Còn Tôn giả Saṃkicca đã trình bày sự việc đó lên Đức Thế Tôn.
Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya vitthārena dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.
The Teacher made that matter an occasion for discourse and extensively taught the Dhamma to the assembled multitude; that discourse was beneficial to the great assembly.
Đức Đạo Sư đã lấy sự việc đó làm nguyên nhân để thuyết giảng Pháp một cách chi tiết cho hội chúng hiện diện, và bài thuyết pháp đó đã mang lại lợi ích cho đại chúng.