1384. Idāni nikkhepakaṇḍānantaraṃ ṭhapitassa aṭṭhakathākaṇḍassa vaṇṇanākkamo anuppatto.
Now, the turn for the explanation of the Aṭṭhakathākaṇḍa, placed after the Nikkhepa Kaṇḍa, has arrived.
1384. Bây giờ, sau Phẩm Nikkhepa, đã đến lượt giải thích về Phẩm Chú Giải (Aṭṭhakathākaṇḍa) đã được thiết lập.
Kasmā panetaṃ aṭṭhakathākaṇḍaṃ nāma jātanti?
Why is this called Aṭṭhakathākaṇḍa?
Nhưng vì sao phẩm này lại có tên là Phẩm Chú Giải?
Tepiṭakassa buddhavacanassa atthaṃ uddharitvā ṭhapitattā.
Because it extracts and sets forth the meaning of the Buddha's teachings contained in the Tipiṭaka.
Vì nó đã trích yếu và thiết lập ý nghĩa của Phật ngôn trong Tam Tạng.
Tīsupi hi piṭakesu dhammantaraṃ āgataṃ aṭṭhakathākaṇḍeneva paricchinditvā vinicchitaṃ suvinicchitaṃ nāma hoti.
Indeed, any particular doctrine found in all three Piṭakas is considered well-determined only when it has been analyzed and resolved by the Aṭṭhakathākaṇḍa.
Thật vậy, trong cả ba tạng, một pháp đặc biệt được trình bày, khi được phân định và quyết đoán bằng Phẩm Chú Giải, thì mới được gọi là quyết đoán một cách tốt đẹp.
Sakale abhidhammapiṭake nayamaggaṃ mahāpakaraṇe pañhuddhāraṃ gaṇanacāraṃ asallakkhentenāpi aṭṭhakathākaṇḍatoyeva samānetuṃ vaṭṭati.
Even by one unable to discern the method of exposition in the entire Abhidhamma Piṭaka, the extraction of questions, or the course of enumeration in the Mahāpakaraṇa, it is fitting to equate it with the Aṭṭhakathākaṇḍa alone.
Ngay cả người không nhận thức được đường lối phương pháp trong toàn bộ Tạng Abhidhamma, việc trích yếu các vấn đề trong Đại Tạng (Paṭṭhāna), và cách vận dụng các con số, cũng nên làm cho tương đồng chỉ từ Phẩm Chú Giải.
Kuto pabhavaṃ pana etanti?
"From whom, then, did this originate?"
Nhưng phẩm này có nguồn gốc từ đâu?
Sāriputtattherappabhavaṃ.
It originated from the Elder Sāriputta.
Có nguồn gốc từ Trưởng lão Sāriputta.
Sāriputtatthero hi ekassa attano saddhivihārikassa nikkhepakaṇḍe atthuddhāraṃ sallakkhetuṃ asakkontassa aṭṭhakathākaṇḍaṃ kathetvā adāsi.
For the Elder Sāriputta, when one of his own pupils was unable to discern the meaning-extraction in the Nikkhepakaṇḍa, taught and gave him the Aṭṭhakathākaṇḍa.
Thật vậy, Trưởng lão Sāriputta đã thuyết và ban Phẩm Chú Giải cho một vị đệ tử cùng ở (saddhivihārika) của ngài, người không có khả năng nhận thức được việc trích yếu ý nghĩa trong Phẩm Nikkhepa.
Idaṃ pana mahāaṭṭhakathāyaṃ paṭikkhipitvā idaṃ vuttaṃ – abhidhammo nāma na sāvakavisayo, na sāvakagocaro; buddhavisayo esa, buddhagocaro.
However, this statement was rejected in the Great Commentary (Mahāaṭṭhakathā), and this was said: "The Abhidhamma is not the domain of disciples, nor is it the sphere of disciples; it is the domain of the Buddhas, the sphere of the Buddhas."
Tuy nhiên, trong Đại Chú Giải (Mahāaṭṭhakathā), điều này đã bị bác bỏ và nói rằng: Abhidhamma không phải là đối tượng của hàng Thanh văn, không phải là cảnh giới của hàng Thanh văn; đó là đối tượng của chư Phật, là cảnh giới của chư Phật.
Dhammasenāpati pana saddhivihārikena pucchito taṃ ādāya satthu santikaṃ gantvā sammāsambuddhassa kathesi.
But the Dhammasenāpati, being questioned by his pupil, took him and went to the presence of the Teacher and related it to the Perfectly Enlightened One.
Nhưng khi được vị đệ tử cùng ở hỏi, vị Pháp Tướng quân đã dẫn vị ấy đến hầu Đức Bậc Đạo Sư và trình bạch lên Đức Chánh Đẳng Giác.
Sammāsambuddho tassa bhikkhuno aṭṭhakathākaṇḍaṃ kathetvā adāsi.
The Perfectly Enlightened One then taught and gave the Aṭṭhakathākaṇḍa to that bhikkhu.
Đức Chánh Đẳng Giác đã thuyết và ban Phẩm Chú Giải cho vị Tỳ khưu ấy.
Kathaṃ?
How so?
Bằng cách nào?
Bhagavā hi ‘katame dhammā kusalā’ti pucchi.
For the Blessed One asked, 'Which are wholesome states?'
Thật vậy, Đức Thế Tôn đã hỏi: ‘Những pháp nào là thiện?’
‘Kusalā dhammā nāma katame’ti sallakkhesīti attho.
This means: 'Which are called wholesome states?' he noted.
Nghĩa là, Ngài đã nhận định: ‘Những pháp thiện là những pháp nào?’
Athassa tuṇhībhūtassa ‘nanu yaṃ mayā katame dhammā kusalā?
Then, as he remained silent, the Blessed One said, "Indeed, the wholesome states that I have shown by way of division of planes, such as 'At what time does a wholesome kāmāvacara consciousness arise?', all of them are wholesome states in the four planes. These states are wholesome."
Khi ấy, trong lúc vị ấy im lặng, Ngài đã thuyết và ban cho vị ấy, trong khi chỉ ra các pháp thiện v.v... bằng cách trích yếu ý nghĩa, tạo thành từng nhóm, từng cụm, từng chùm theo phương pháp này: ‘Chẳng phải Ta đã chỉ ra pháp thiện theo sự phân chia các cõi bằng phương pháp bắt đầu bằng “Những pháp nào là thiện?
Yasmiṃ samaye kāmāvacaraṃ kusalaṃ cittaṃ uppannaṃ hotītiādinā nayena bhūmibhedato kusalaṃ dassitaṃ, sabbampi taṃ catūsu bhūmīsu kusalaṃ, ime dhammā kusalā’ti iminā nayena kaṇṇikaṃ kaṇṇikaṃ ghaṭaṃ ghaṭaṃ gocchakaṃ gocchakaṃ katvā atthuddhāravasena kusalādidhamme dassento kathetvā adāsi.
In this manner, by making them into sections and groups, and by way of extracting the meaning, he taught and gave the wholesome and other states, by showing them.
Vào thời điểm tâm thiện Dục giới khởi sanh...”, tất cả pháp thiện ấy trong bốn cõi, những pháp này là thiện’ hay sao?
Tattha catūsūti kāmāvacararūpāvacarārūpāvacaraapariyāpannāsu.
Therein, 'in the four' means in the planes of kāmāvacara, rūpāvacara, arūpāvacara, and apariyāpanna.
Trong đó, trong bốn (cõi) là trong cõi Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới, và Siêu thế.
Kusalanti phassādibhedaṃ kusalaṃ.
'Wholesome' refers to wholesome states differentiated by contact (phassa) and so on.
Thiện là pháp thiện có sự phân chia như xúc v.v...
Ime dhammā kusalāti ime sabbepi tāsu tāsu bhūmīsu vuttā phassādayo dhammā kusalā nāma.
'These states are wholesome' means all these states, such as contact (phassa) and so on, spoken of in those respective planes, are called wholesome.
Những pháp này là thiện là tất cả những pháp này, là xúc v.v... đã được nói trong các cõi ấy, được gọi là thiện.
1385. Akusalānaṃ pana bhūmivasena bhedābhāvato dvādasa akusalacittuppādāti āha.
Since there is no division of unwholesome states by way of planes, it is stated 'twelve unwholesome cittuppādas'.
1385. Nhưng vì các pháp bất thiện không có sự phân chia theo cõi, nên Ngài nói mười hai tâm bất thiện sanh.
Tattha uppajjatīti uppādo.
Therein, that which arises is an 'arising' (uppāda).
Trong đó, nó sanh khởi, vì vậy gọi là sự sanh khởi (uppādo).
Cittameva uppādo cittuppādo.
Consciousness itself is an arising, thus cittuppāda.
Tâm chính là sự sanh khởi, nên gọi là sự sanh khởi của tâm (cittuppādo).
Desanāsīsameva cetaṃ.
And this is indeed the head of the discourse.
Và đây chỉ là phần đứng đầu của bài thuyết pháp.
Yathā pana ‘rājā āgato’ti vutte amaccādīnampi āgamanaṃ vuttameva hoti, evaṃ ‘cittuppādā’ti vutte tehi sampayuttadhammāpi vuttāva hontīti.
Just as when it is said 'the king has come', the coming of his ministers and so on is also implied, so too when 'cittuppādas' are mentioned, the states associated with them are also implied.
Giống như khi nói ‘nhà vua đã đến’, thì sự đến của các vị đại thần v.v... cũng được xem như đã được nói đến; cũng vậy, khi nói ‘sự sanh khởi của tâm’, thì các pháp tương ưng với chúng cũng được xem như đã được nói đến.
Sabbattha cittuppādaggahaṇena sasampayuttadhammaṃ cittaṃ gahitanti veditabbaṃ.
It should be understood that in all cases, by the taking of cittuppāda, consciousness together with its associated states is taken.
Trong tất cả các bộ ba và bộ đôi, cần hiểu rằng qua việc nắm bắt thuật ngữ cittuppāda (tâm sanh), tâm cùng với các pháp tương ưng của nó đã được bao gồm.
Ito paraṃ catūsu bhūmīsu vipākotiādīnaṃ sabbesampi tikadukabhājanīyapadānaṃ attho, vedanāttikādīsu ca sukhādīnaṃ navattabbatā heṭṭhā vuttanayeneva pāḷiyatthaṃ vīmaṃsitvā veditabbā.
From here on, the meaning of all the terms of the tika and duka classifications, such as 'resultant in the four planes', and the reason why pleasure and so on are not mentioned in the vedanāttika and so on, should be understood by investigating the meaning of the Pāḷi in the manner explained below.
Từ sau thuật ngữ này, ý nghĩa của tất cả các thuật ngữ phân loại trong các bộ ba và bộ đôi, bắt đầu từ "quả trong bốn cõi" (catūsu bhūmīsu vipāko), và việc không cần phải nói riêng về thọ lạc (sukha) và các thọ khác trong bộ ba về thọ (vedanāttika), v.v., cần được hiểu bằng cách xem xét ý nghĩa của bản văn Pāli theo phương pháp đã được trình bày ở phần trước.
Visesamattameva pana vakkhāma.
However, we will explain only the special points.
Tuy nhiên, chúng tôi sẽ chỉ nói về những điểm đặc biệt.
1420. Tattha parittārammaṇattike tāva sabbo kāmāvacarassa vipākoti ettha dvipañcaviññāṇāni cakkhupasādādayo nissāya niyameneva iṭṭhāniṭṭhādibhede rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbadhamme ārabbha pavattantīti parittārammaṇāni.
Therein, in the parittārammaṇattika, where it says 'all resultant kāmāvacara' (consciousness), the two sets of five sense-consciousnesses operate by invariably taking as their object rūpa, sound, smell, taste, and touch, which are differentiated as desirable and undesirable, dependent on eye-sensitivity and so on; thus, they are parittārammaṇa.
1420. Trong đó, trước hết, trong bộ ba về đối tượng nhỏ hẹp (parittārammaṇa), ở câu "toàn bộ quả của cõi Dục" (sabbo kāmāvacarassa vipāko), hai nhóm năm thức (dvipañcaviññāṇa) nương vào nhãn căn (cakkhupasāda) v.v., và chắc chắn sanh khởi bắt lấy các pháp sắc, thanh, hương, vị, xúc có sự phân biệt như đối tượng khả ái, không khả ái, v.v., nên chúng là các pháp có đối tượng nhỏ hẹp (parittārammaṇa).
Kusalākusalavipākā pana dve manodhātuyo hadayavatthuṃ nissāya cakkhuviññāṇādīnaṃ anantarā niyamato rūpādīneva ārabbha pavattantīti parittārammaṇā.
The two resultant manodhātus, wholesome and unwholesome, dependent on the heart-base and immediately following eye-consciousness and so on, invariably operate by taking only visible forms and so on as their object; thus, they are parittārammaṇa.
Còn hai ý giới (manodhātu) là quả thiện và quả bất thiện, nương vào ý vật (hadayavatthu), sanh khởi ngay sau nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v., và chắc chắn chỉ bắt lấy các đối tượng như sắc, v.v., nên chúng là các pháp có đối tượng nhỏ hẹp.
Kusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātu somanassasahagatā pañcadvāre santīraṇavasena chasu dvāresu tadārammaṇavasenāti niyamato rūpādīni cha parittārammaṇāneva ārabbha pavattatīti parittārammaṇā.
The wholesome resultant rootless manoviññāṇadhātu accompanied by joy, invariably operates by taking as its object only the six limited objects, such as visible forms and so on, by way of investigating in the five doors, and by way of tadārammaṇa in the six doors; thus, it is parittārammaṇa.
Ý thức giới vô nhân quả thiện (kusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātu) tương ưng với thọ hỷ (somanassasahagata), sanh khởi ở năm cửa với phận sự quan sát (santīraṇa) và ở sáu cửa với phận sự na cảnh (tadārammaṇa), chắc chắn chỉ bắt lấy sáu đối tượng nhỏ hẹp như sắc, v.v., nên nó là pháp có đối tượng nhỏ hẹp.
Kusalākusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātudvayaṃ pañcadvāre santīraṇavasena chasu dvāresu tadārammaṇavasena niyamato rūpādīni cha parittārammaṇāneva ārabbha pavattati.
The two wholesome and unwholesome resultant rootless manoviññāṇadhātus invariably operate by taking as their object only the six limited objects, such as visible forms and so on, by way of investigating in the five doors and by way of tadārammaṇa in the six doors.
Hai ý thức giới vô nhân quả thiện và quả bất thiện (kusalākusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātudvayaṃ) sanh khởi ở năm cửa với phận sự quan sát và ở sáu cửa với phận sự na cảnh, chắc chắn chỉ bắt lấy sáu đối tượng nhỏ hẹp như sắc, v.v.
Paṭisandhivasena pavattamānampi parittaṃ kammaṃ kammanimittaṃ gatinimittaṃ vā ārammaṇaṃ karoti, pavattiyaṃ bhavaṅgavasena, pariyosāne cutivasena pavattamānampi tadeva ārammaṇaṃ karotīti parittārammaṇaṃ.
Even when it arises by way of rebirth-linking (paṭisandhi), it takes a limited kamma, kamma-nimitta, or gati-nimitta as its object; and when it arises by way of bhavaṅga in the course of life, and by way of death-consciousness (cuti) at the end, it takes that same object; thus, it is parittārammaṇa.
Ngay cả khi sanh khởi với phận sự tái tục (paṭisandhi), nó cũng bắt lấy đối tượng nhỏ hẹp là nghiệp (kamma), nghiệp tướng (kammanimitta) hoặc thú tướng (gatinimitta); trong đời sống, khi sanh khởi với phận sự hộ kiếp (bhavaṅga), và vào lúc cuối đời, khi sanh khởi với phận sự tử (cuti), nó cũng bắt lấy chính đối tượng đó, nên nó là pháp có đối tượng nhỏ hẹp.
Aṭṭha pana sahetukavipākacittuppādā ettha vuttanayeneva tadārammaṇavasena paṭisandhibhavaṅgacutivasena ca parittadhammeyeva ārabbha pavattanti.
The eight root-conditioned resultant cittuppādas, in the manner described here, operate by taking as their object only limited states, by way of tadārammaṇa and by way of paṭisandhi, bhavaṅga, and cuti.
Còn tám tâm sanh quả hữu nhân (sahetukavipākacittuppāda) sanh khởi chỉ bắt lấy các pháp nhỏ hẹp với phận sự na cảnh và với các phận sự tái tục, hộ kiếp, tử, theo phương pháp đã được trình bày ở đây.
Kiriyamanodhātu pañcadvāre rūpādīni ārabbha pavattati.
The functional manodhātu operates in the five doors by taking visible forms and so on as its object.
Ý giới duy tác (kiriyamanodhātu) sanh khởi ở năm cửa, bắt lấy các đối tượng như sắc, v.v.
Somanassasahagatāhetukakiriyamanoviññāṇadhātu chasu dvāresu paccuppanne manodvāre atītānāgatepi paritte rūpādidhammeyeva ārabbha khīṇāsavānaṃ pahaṭṭhākāraṃ kurumānā pavattatīti parittārammaṇā.
The rootless functional manoviññāṇadhātu accompanied by joy, operates in the six doors, and in the mind-door regarding present, past, and future limited visible forms and other states, bringing about a cheerful attitude in those whose defilements are destroyed; thus, it is parittārammaṇa.
Ý thức giới duy tác vô nhân tương ưng thọ hỷ (somanassasahagatāhetukakiriyamanoviññāṇadhātu) sanh khởi ở sáu cửa, bắt lấy chỉ các pháp nhỏ hẹp như sắc, v.v., dù là hiện tại, quá khứ hay vị lai ở ý môn, thực hiện trạng thái hoan hỷ cho các bậc đã đoạn tận lậu hoặc, nên nó là pháp có đối tượng nhỏ hẹp.
Evamime pañcavīsati cittuppādā ekanteneva parittārammaṇāti veditabbā.
Thus, these twenty-five cittuppādas are to be understood as exclusively parittārammaṇa.
Như vậy, hai mươi lăm tâm sanh này cần được hiểu là các pháp chắc chắn có đối tượng nhỏ hẹp.
Kusalato cattāro kiriyato cattāroti aṭṭha ñāṇavippayuttacittuppādā sekkhaputhujjanakhīṇāsavānaṃ asakkaccadānapaccavekkhaṇadhammasavanādīsu kāmāvacaradhamme ārabbha pavattikāle parittārammaṇā.
The four wholesome and four functional cittuppādas dissociated from knowledge (ñāṇa-vippayutta), belonging to trainees (sekkhā), ordinary individuals (puthujjana), and Arahants (khīṇāsavā), are parittārammaṇa during the active phase when they perceive kāmāvacara states in contexts such as giving without respect, reflecting on the Dhamma, or listening to the Dhamma.
Bốn tâm sanh bất tương ưng trí thuộc thiện, bốn tâm sanh bất tương ưng trí thuộc duy tác, là tám tâm sanh bất tương ưng trí của bậc hữu học, phàm phu, và bậc vô học, khi sanh khởi bắt cảnh dục giới trong các trường hợp như bố thí, quán xét, nghe pháp, v.v. một cách không cung kính, thì có đối tượng là dục giới.
Atipaguṇānaṃ paṭhamajjhānādīnaṃ paccavekkhaṇakāle mahaggatārammaṇā.
When reflecting on extremely proficient first jhāna and so on, they are mahaggatārammaṇa.
Khi quán xét các pháp như sơ thiền, v.v. đã được thực hành thuần thục, thì có đối tượng là đại hành.
Kasiṇanimittādipaññattipaccavekkhaṇakāle navattabbārammaṇā.
When reflecting on conceptual notions such as kasiṇa-nimitta, they are navattabbārammaṇa.
Khi quán xét chế định như biến xứ tướng, v.v., thì có đối tượng không thể nói đến.
Akusalato cattāro diṭṭhigatasampayuttacittuppādā pañcapaṇṇāsāya kāmāvacaradhammānaṃ ‘satto satto’ti parāmasanaassādanābhinandanakāle parittārammaṇā.
The four unwholesome cittuppādas associated with wrong view (diṭṭhigata-sampayutta), are parittārammaṇa when they grasp, enjoy, and delight in the fifty-five kāmāvacara states, thinking 'sentient being, sentient being'.
Bốn tâm sanh tương ưng tà kiến thuộc bất thiện, khi chấp thủ, thưởng thức, và hoan hỷ trong năm mươi lăm pháp dục giới với ý niệm 'chúng sanh, chúng sanh', thì có đối tượng là dục giới.
Tenevākārena sattavīsati mahaggatadhamme ārabbha pavattikāle mahaggatārammaṇā.
In the same way, during the active phase when they perceive the twenty-seven mahaggata states, they are mahaggatārammaṇa.
Khi sanh khởi bắt hai mươi bảy pháp đại hành với cùng cách thức ấy, thì có đối tượng là đại hành.
Paṇṇattidhamme ārabbha pavattanakāle siyā navattabbārammaṇā.
When they perceive conceptual states, they may be navattabbārammaṇa.
Khi sanh khởi bắt các pháp chế định, đôi khi có đối tượng không thể nói đến.
Diṭṭhivippayuttānaṃ teyeva dhamme ārabbha kevalaṃ assādanābhinandanavasena, pavattiyaṃ paṭighasampayuttānaṃ domanassavasena, vicikicchāsampayuttacittuppādassa aniṭṭhaṅgatavasena, uddhaccasahagatassa vikkhepavasena avūpasamavasena ca pavattiyaṃ parittamahaggatanavattabbārammaṇatā veditabbā.
For those dissociated from wrong view (diṭṭhi-vippayutta), their paritta, mahaggata, and navattabbārammaṇa nature should be understood during the active phase: when they perceive those same states simply by way of enjoyment and delight; for those associated with anger (paṭigha-sampayutta), by way of displeasure; for the cittuppāda associated with doubt (vicikicchā-sampayutta), by way of indecision; and for that accompanied by restlessness (uddhaccasahagata), by way of distraction and lack of tranquility.
Đối với các tâm bất tương ưng tà kiến, khi sanh khởi chỉ đơn thuần do thưởng thức và hoan hỷ đối với chính các pháp ấy; đối với các tâm tương ưng sân, khi sanh khởi do ưu; đối với tâm sanh tương ưng hoài nghi, khi sanh khởi do không đi đến quyết định; và đối với tâm câu hành phóng dật, khi sanh khởi do tán loạn và không an tịnh, cần hiểu rằng chúng có đối tượng là dục giới, đại hành, và không thể nói đến.
Etesu pana ekadhammopi appamāṇe ārabbha pavattituṃ na sakkoti, tasmā na appamāṇārammaṇā.
However, not even one of these states can operate by perceiving the immeasurable (appamāṇa) states; therefore, they are not appamāṇārammaṇa.
Tuy nhiên, trong số này, không một pháp nào có thể sanh khởi bắt cảnh vô lượng, do đó chúng không có đối tượng là vô lượng.
Kusalato cattāro kiriyato cattāroti aṭṭha ñāṇasampayuttacittuppādā sekkhaputhujjanakhīṇāsavānaṃ sakkaccadānapaccavekkhaṇadhammasavanādīsu yathāvuttappakāre dhamme ārabbha pavattikāle parittamahaggatanavattabbārammaṇā honti.
The four wholesome and four functional cittuppādas associated with knowledge (ñāṇa-sampayutta), belonging to trainees (sekkhā), ordinary individuals (puthujjana), and Arahants (khīṇāsavā), are paritta-mahaggata-navattabbārammaṇa during the active phase when they perceive states of the nature described, in contexts such as giving with respect, reflecting on the Dhamma, or listening to the Dhamma.
Bốn tâm sanh tương ưng trí thuộc thiện, bốn tâm sanh tương ưng trí thuộc duy tác, là tám tâm sanh tương ưng trí của bậc hữu học, phàm phu, và bậc vô học, khi sanh khởi bắt các pháp theo cách đã nói trong các trường hợp như bố thí, quán xét, nghe pháp, v.v. một cách cung kính, thì có đối tượng là dục giới, đại hành, và không thể nói đến.
Gotrabhukāle lokuttaradhamme paccavekkhaṇakāle ca nesaṃ appamāṇārammaṇatā veditabbā.
Their appamāṇārammaṇa nature should be understood during the gotrabhu moment and when reflecting on supramundane states.
Cần hiểu rằng, vào lúc chuyển tộc và lúc quán xét các pháp siêu thế, chúng có đối tượng là vô lượng.
Yaṃ panetaṃ rūpāvacaracatutthajjhānaṃ taṃ sabbatthapādakacatutthaṃ ākāsakasiṇacatutthaṃ ālokakasiṇacatutthaṃ brahmavihāracatutthaṃ ānāpānacatutthaṃ iddhividhacatutthaṃ dibbasotacatutthaṃ cetopariyañāṇacatutthaṃ yathākammupagañāṇacatutthaṃ dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ pubbenivāsañāṇacatutthaṃ anāgataṃsañāṇacatutthanti kusalatopi kiriyatopi dvādasavidhaṃ hoti.
Furthermore, this fourth jhāna of the rūpāvacara realm is twelvefold, being the fourth jhāna that serves as a basis for all attainments, the fourth jhāna of the space kasina, the fourth jhāna of the light kasina, the fourth jhāna of the Brahmavihāras, the fourth jhāna of ānāpāna, the fourth jhāna of iddhi-vidha, the fourth jhāna of the divine ear, the fourth jhāna of mind-penetrating knowledge, the fourth jhāna of knowledge of beings' destinations according to their kamma, the fourth jhāna of the divine eye, the fourth jhāna of the recollection of past lives, and the fourth jhāna of knowledge of future events, both as wholesome and as functional.
Và đệ tứ thiền sắc giới này, gồm có đệ tứ thiền làm nền tảng cho tất cả, đệ tứ thiền không biến xứ, đệ tứ thiền quang biến xứ, đệ tứ thiền phạm trú, đệ tứ thiền nhập-xuất-tức-niệm, đệ tứ thiền thần thông, đệ tứ thiền thiên nhĩ, đệ tứ thiền tha tâm thông, đệ tứ thiền tùy nghiệp sanh trí, đệ tứ thiền thiên nhãn, đệ tứ thiền túc mạng thông, đệ tứ thiền vị lai phần thông, như vậy có mười hai loại cả về phương diện thiện và duy tác.
Tattha ‘sabbatthapādakacatutthaṃ’ nāma aṭṭhasu kasiṇesu catutthajjhānaṃ.
Among these, the fourth jhāna called 'sabbatthapādaka' is the fourth jhāna based on the eight kasinas (excluding the space and light kasinas).
Trong đó, 'đệ tứ thiền làm nền tảng cho tất cả' là đệ tứ thiền trong tám biến xứ.
Tañhi vipassanāyapi pādakaṃ hoti, abhiññānampi, nirodhassāpi, vaṭṭassāpi pādakaṃ hotiyevāti sabbatthapādakanti vuttaṃ.
Indeed, it is called 'sabbatthapādaka' because it serves as a basis for insight (vipassanā), for the supernormal powers (abhiññā), for the cessation attainment (nirodha-samāpatti), and also for the cycle of existence (vaṭṭa).
Vì nó là nền tảng cho cả minh sát, thắng trí, diệt định, và cả luân hồi, nên được gọi là làm nền tảng cho tất cả.
‘Ākāsakasiṇaālokakasiṇacatutthāni’ pana vipassanāyapi abhiññānampi vaṭṭassāpi pādakāni honti, nirodhapādakāneva na honti.
However, the fourth jhāna of the space kasina and the light kasina serve as a basis for insight, for supernormal powers, and for the cycle of existence, but they do not serve as a basis for cessation.
Còn 'đệ tứ thiền không biến xứ và quang biến xứ' là nền tảng cho cả minh sát, thắng trí, và cả luân hồi, nhưng không phải là nền tảng cho diệt định.
‘Brahmavihāraānāpānacatutthāni’ vipassanāya ceva vaṭṭassa ca pādakāni honti, abhiññānaṃ pana nirodhassa ca pādakāni na honti.
The fourth jhāna of the Brahmavihāras and ānāpāna serve as a basis for insight and for the cycle of existence, but they do not serve as a basis for supernormal powers or for cessation.
‘Các thiền thứ tư của Phạm trú và Anapana’ là nền tảng cho cả vipassanā và vòng luân hồi, nhưng không phải là nền tảng cho các thắng trí và Diệt định.
Tattha dasavidhampi kasiṇajjhānaṃ kasiṇapaṇṇattiṃ ārabbha pavattattā, brahmavihāracatutthaṃ sattapaṇṇattiṃ ārabbha pavattattā, ānāpānacatutthaṃ nimittaṃ ārabbha pavattattā parittādivasena navattabbadhammārammaṇato navattabbārammaṇaṃ nāma hoti.
Among these, the ten kasina jhānas, because they arise with kasina concepts as their object; the Brahmavihāra fourth jhāna, because it arises with the concept of beings as its object; and the ānāpāna fourth jhāna, because it arises with the breath-sign as its object, are called indeterminate objects (navattabbārammaṇa) because their objects are not determinable as limited (paritta) and so on.
Trong đó, mười loại thiền kasiṇa, vì khởi sinh dựa vào chế định kasiṇa; thiền thứ tư của Phạm trú, vì khởi sinh dựa vào chế định chúng sanh; thiền thứ tư của Anapana, vì khởi sinh dựa vào tướng; do có đối tượng là pháp chế định không thể nói là dục giới v.v... nên được gọi là có đối tượng không thể nói đến.
‘Iddhividhacatutthaṃ’ parittamahaggatārammaṇaṃ hoti.
The 'iddhividha fourth jhāna' has both limited and exalted objects.
‘Thiền thứ tư của thần thông biến hóa’ có đối tượng là dục giới và đại hành.
Tañhi yadā kāyaṃ cittasannissitaṃ katvā adissamānena kāyena gantukāmo cittavasena kāyaṃ pariṇāmeti, mahaggatacitte samodahati, samāropeti, tadā upayogaladdhaṃ ārammaṇaṃ hotīti katvā rūpakāyārammaṇato parittārammaṇaṃ hoti.
When one wishes to go with an invisible body, having made the body dependent on the mind, one transforms the body according to the mind, then absorbs it into the exalted mind, and establishes it; at that time, because the object obtained through effort is the physical body, it has a limited object.
Bởi vì, khi vị ấy muốn đi bằng thân vô hình, làm cho thân nương theo tâm, thì vị ấy uốn nắn thân theo năng lực của tâm, đặt để, an trí thân vào tâm đại hành, lúc bấy giờ, vì đối tượng có được do sự nỗ lực là thân sắc, nên có đối tượng là dục giới.
Yadā cittaṃ kāyasannissitaṃ katvā dissamānena kāyena gantukāmo kāyavasena cittaṃ pariṇāmeti, pādakajjhānacittaṃ rūpakāye samodahati, samāropeti, tadā upayogaladdhaṃ ārammaṇaṃ hotīti katvā mahaggatacittārammaṇato mahaggatārammaṇaṃ hoti.
When one wishes to go with a visible body, having made the mind dependent on the body, one transforms the mind according to the body, absorbs the foundational jhāna-mind into the physical body, and establishes it; at that time, because the object obtained through effort is the exalted mind, it has an exalted object.
Khi vị ấy muốn đi bằng thân hữu hình, làm cho tâm nương theo thân, thì vị ấy uốn nắn tâm theo năng lực của thân, đặt để, an trí tâm thiền nền tảng vào thân sắc, lúc bấy giờ, vì đối tượng có được do sự nỗ lực là tâm đại hành, nên có đối tượng là đại hành.
‘Dibbasotacatutthaṃ’ saddaṃ ārabbha pavattattā ekantaparittārammaṇameva.
The 'dibbasota fourth jhāna', because it arises with sound as its object, always has a limited object.
‘Thiền thứ tư của thiên nhĩ’ vì khởi sinh dựa vào âm thanh, nên hoàn toàn chỉ có đối tượng là dục giới.
‘Cetopariyañāṇacatutthaṃ’ parittamahaggataappamāṇārammaṇaṃ hoti.
The 'cetopariyañāṇa fourth jhāna' has limited, exalted, and immeasurable objects.
‘Thiền thứ tư của Tha tâm thông’ có đối tượng là dục giới, đại hành và vô lượng.
Tañhi paresaṃ kāmāvacaracittajānanakāle parittārammaṇaṃ hoti, rūpāvacarārūpāvacaracittajānanakāle mahaggatārammaṇaṃ, maggaphalajānanakāle appamāṇārammaṇaṃ hoti.
When it knows the sense-sphere minds of others, it has a limited object; when it knows the rūpāvacara and arūpāvacara minds, it has an exalted object; when it knows the paths and fruits, it has an immeasurable object.
Bởi vì, khi biết tâm dục giới của người khác, nó có đối tượng là dục giới; khi biết tâm sắc giới và vô sắc giới, nó có đối tượng là đại hành; khi biết đạo và quả, nó có đối tượng là vô lượng.
Ettha ca puthujjano sotāpannassa cittaṃ na jānāti, sotāpanno vā sakadāgāmissāti evaṃ yāva arahato netabbaṃ.
Here, an ordinary person (puthujjana) does not know the mind of a Stream-enterer, nor does a Stream-enterer know the mind of a Once-returner; this should be understood progressively up to an Arahant.
Ở đây, phàm phu không biết tâm của bậc Dự lưu, bậc Dự lưu cũng không biết tâm của bậc Nhất lai, cứ như vậy cho đến bậc A-la-hán.
Arahā pana sabbesaṃ cittaṃ jānāti.
However, an Arahant knows the minds of all.
Còn bậc A-la-hán thì biết tâm của tất cả mọi người.
Aññopi ca uparimo heṭṭhimassāti ayaṃ viseso veditabbo.
And another distinction to be understood is that a higher person knows the mind of a lower person.
Cũng vậy, bậc cao hơn biết tâm của bậc thấp hơn, nên hiểu sự khác biệt này.
‘Yathākammupagañāṇacatutthaṃ’ kāmāvacarakammajānanakāle parittārammaṇaṃ hoti, rūpāvacarārūpāvacarakammajānanakāle mahaggatārammaṇaṃ.
The 'yathākammupagañāṇa fourth jhāna' has a limited object when knowing sense-sphere kamma, and an exalted object when knowing rūpāvacara and arūpāvacara kamma.
‘Thiền thứ tư của Túc nghiệp thông’ khi biết nghiệp dục giới thì có đối tượng là dục giới; khi biết nghiệp sắc giới và vô sắc giới thì có đối tượng là đại hành.
‘Dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ’ rūpārammaṇattā ekantaparittārammaṇameva.
The 'dibbacakkhuñāṇa fourth jhāna', because its object is rūpa, always has a limited object.
‘Thiền thứ tư của Thiên nhãn thông’ vì có đối tượng là sắc, nên hoàn toàn chỉ có đối tượng là dục giới.
‘Pubbenivāsañāṇacatutthaṃ’ parittamahaggataappamāṇanavattabbārammaṇaṃ hoti.
The 'pubbenivāsañāṇa fourth jhāna' has limited, exalted, immeasurable, and indeterminate objects.
‘Thiền thứ tư của Túc mạng thông’ có đối tượng là dục giới, đại hành, vô lượng và không thể nói đến.
Tañhi kāmāvacarakkhandhānussaraṇakāle parittārammaṇaṃ hoti.
When it recollects sense-sphere aggregates, it has a limited object.
Bởi vì, khi nhớ lại các uẩn thuộc dục giới, nó có đối tượng là dục giới.
Rūpāvacarārūpāvacarakkhandhānussaraṇakāle mahaggatārammaṇaṃ.
When it recollects rūpāvacara and arūpāvacara aggregates, it has an exalted object.
Khi nhớ lại các uẩn thuộc sắc giới và vô sắc giới, nó có đối tượng là đại hành.
Atīte attanā vā parehi vā bhāvitamaggaṃ sacchikataphalañca anussaraṇakāle appamāṇārammaṇaṃ.
When it recollects a path cultivated or a fruit realized by oneself or by others in the past, it has an immeasurable object.
Khi nhớ lại đạo đã tu tập và quả đã chứng ngộ bởi chính mình hay người khác trong quá khứ, nó có đối tượng là vô lượng.
Atīte buddhā maggaṃ bhāvayiṃsu, phalaṃ sacchākaṃsu, nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsūti chinnavaṭumakānussaraṇavasena maggaphalanibbānapaccavekkhaṇatopi appamāṇārammaṇaṃ.
Also, when reflecting on the paths, fruits, and Nibbāna of the Buddhas who "cultivated the path, realized the fruit, and attained parinibbāna in the Nibbāna-dhātu" in the past, thus having cut off the cycle of existence, it has an immeasurable object.
“Trong quá khứ, các vị Phật đã tu tập đạo, đã chứng ngộ quả, đã viên tịch bằng niết-bàn giới”, như vậy, do sự tùy niệm về các bậc đã đoạn tận con đường luân hồi, và do sự quán xét đạo, quả, niết-bàn, nên (trí này) có đối tượng vô lượng.
Atīte ‘vipassī nāma bhagavā’ ahosi.
When it recollects, for example, that in the past, "there was a Blessed One named Vipassī. He had a city named Bandhumatī, a king named Bandhumā as his father, and a queen named Bandhumatī as his mother," and so on, knowing names, lineages, earth-kasina signs, etc., it has an indeterminate object.
Trong quá khứ, đã có Đức Thế Tôn tên là Vipassī.
Tassa ‘bandhumatī nāma nagaraṃ ahosi, bandhumā nāma rājā pitā, bandhumatī nāma mātā’tiādinā nayena nāmagottapathavīnimittādianussaraṇakāle navattabbārammaṇaṃ hoti.
The same method applies to the 'anāgataṃsañāṇa fourth jhāna'.
Theo phương pháp như: “Ngài có thành phố tên là Bandhumatī, vua cha tên là Bandhumā, hoàng hậu mẹ tên là Bandhumatī”, v.v., vào lúc tùy niệm danh tánh, địa giới biến xứ, v.v., thì (trí này) có đối tượng không thể nói đến.
‘Anāgataṃsañāṇacatutthe’pi eseva nayo.
This too, when it knows "this person will be reborn in the sense-sphere realm" in the future, it has a limited object.
Trong thiền thứ tư của anāgataṃsañāṇa (vị lai kiến trí) cũng theo phương pháp này.
Tampi ayaṃ anāgate ‘kāmāvacare nibbattissatī’ti jānanakāle parittārammaṇaṃ hoti.
When it knows "will be reborn in the rūpāvacara or arūpāvacara realm," it has an exalted object.
Trí ấy, vào lúc biết rằng: “Vị này sẽ sanh trong cõi dục giới ở vị lai”, thì có đối tượng hữu hạn.
‘Rūpāvacare vā arūpāvacare vā nibbattissatī’ti jānanakāle mahaggatārammaṇaṃ.
When it knows "will cultivate the path, will realize the fruit," or "will attain parinibbāna in the Nibbāna-dhātu," it has an immeasurable object.
Vào lúc biết rằng: “Sẽ sanh trong cõi sắc giới hoặc cõi vô sắc giới”, thì có đối tượng quảng đại.
‘Maggaṃ bhāvessati phalaṃ sacchikarissati’ ‘nibbānadhātuyā parinibbāyissatī’ti jānanakāle appamāṇārammaṇaṃ.
When it knows names and lineages, for example, that in the future, "a Blessed One named Metteyya will arise, a brāhmaṇa named Subrahmā will be his father, and a brāhmaṇī named Brahmavatī will be his mother," it has an indeterminate object.
Vào lúc biết rằng: “Sẽ tu tập đạo, sẽ chứng ngộ quả”, “sẽ viên tịch bằng niết-bàn giới”, thì có đối tượng vô lượng.
Anāgate ‘‘metteyyo nāma bhagavā uppajjissati, subrahmā nāmassa brāhmaṇo pitā bhavissati, brahmavatī nāma brāhmaṇī mātā bhavissatī’’tiādinā nayena nāmagottajānanakāle navattabbārammaṇaṃ hoti.
However, I shall explain the arūpāvacara fourth jhāna and the āsavakkhaya fourth jhāna where they appear in the Pāḷi text.
Theo phương pháp như: “Trong vị lai, Đức Thế Tôn tên là Metteyya sẽ xuất hiện, thân phụ của ngài sẽ là vị bà-la-môn tên Subrahmā, thân mẫu sẽ là vị bà-la-môn nữ tên Brahmavatī”, v.v., vào lúc biết danh tánh, thì (trí này) có đối tượng không thể nói đến.
Arūpāvacaracatutthaṃ pana āsavānaṃ khayacatutthañca pāḷiyaṃ āgataṭṭhāneyeva kathessāmi.
The kiriyā-ahetuka manoviññāṇa-dhātu, accompanied by equanimity, precedes all these wholesome, unwholesome, and functional minds.
Còn thiền thứ tư của cõi vô sắc và thiền thứ tư về sự đoạn tận các lậu hoặc, tôi sẽ nói ở nơi đã được đề cập trong Pāḷi.
Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā sabbesampi etesaṃ kusalākusalakiriyacittānaṃ purecārikā.
Its distinctions of objects in those minds should be understood in the manner already stated.
Tâm manoviññāṇadhātu (ý thức giới) vô nhân, duy tác, câu hữu với xả, là tâm đi trước của tất cả các tâm thiện, bất thiện và duy tác này.
Tassā tesu vuttanayeneva ārammaṇabhedo veditabbo.
However, in its occurrence as 'determining' (voṭṭhabbana) in the five doors, it invariably has a limited object.
Sự phân biệt đối tượng của nó cần được hiểu theo phương pháp đã nói trong các tâm ấy.
Pañcadvāre pana voṭṭhabbanavasena pavattiyaṃ ekantaparittārammaṇāva hoti.
The rūpāvacara jhāna-triads and tetrads, etc., because they arise with an indeterminate phenomenon as their object, are indeterminate objects.
Còn ở ngũ môn, khi sanh khởi với vai trò voṭṭhabbana (xác định), nó nhất định chỉ có đối tượng hữu hạn.
Rūpāvacaratikacatukkajjhānādīni parittādibhāvena navattabbadhammaṃ ārabbha pavattito navattabbārammaṇāni.
For here, the rūpāvacara jhāna's operate on earth kasina and so on, the ākāsānañcāyatana jhāna operates on the acquired open space, and the ākiñcaññāyatana jhāna operates on the disappearance of the consciousness of infinite space.
Các thiền thuộc tam và tứ thiền sắc giới, v.v., do sanh khởi bắt lấy pháp không thể nói đến bằng cách gọi là hữu hạn, v.v., nên có đối tượng không thể nói đến.
Ettha hi rūpāvacarāni pathavīkasiṇādīsu pavattanti, ākāsānañcāyatanaṃ ugghāṭimākāse, ākiñcaññāyatanaṃ viññāṇāpagameti.
In the triad of 'path as object', the eight consciousness-moments accompanied by knowledge mentioned at the beginning, when the sekkhas and asekkhass reflect upon the paths they have penetrated, have the path as their object. However, because they do not arise co-naturally with the path, they are not 'path-rooted'. When they reflect upon the path they have penetrated, making it paramount, they are 'path-dominant' by way of object-dominance. When their object is other phenomena, they are not to be spoken of as 'path as object' or 'path-dominant'.
Ở đây, các thiền sắc giới sanh khởi trong các biến xứ đất, v.v.; thiền ākāsānañcāyatana (không vô biên xứ) sanh khởi trong không gian được tạo ra do gỡ bỏ (biến xứ); thiền ākiñcaññāyatana (vô sở hữu xứ) sanh khởi trong sự vắng mặt của thức.
1429. Maggārammaṇattike ādimhi vuttā aṭṭha ñāṇasampayuttacittuppādā sekkhāsekkhānaṃ attanā paṭividdhamaggānaṃ paccavekkhaṇakāle maggārammaṇā, maggena pana asahajātattā na maggahetukā, attanā paṭividdhamaggaṃ garuṃ katvā paccavekkhaṇakāle ārammaṇādhipativasena maggādhipatino, aññadhammārammaṇakāle na vattabbā maggārammaṇātipi maggādhipatinotipi.
The four Noble Paths are invariably 'path-rooted' because of the existence of the root that is called 'path' or is concomitant with the path.
Trong bộ ba về đối tượng đạo, tám tâm sanh tương ưng trí được nói ở đầu, vào lúc các bậc hữu học và vô học quán xét đạo mà mình đã chứng ngộ, thì có đối tượng là đạo; nhưng do không đồng sanh với đạo nên không phải là có nhân đạo; vào lúc quán xét đạo đã chứng ngộ bằng cách xem trọng, thì do năng lực của đối tượng tăng thượng nên là có đạo làm tăng thượng; vào lúc có đối tượng là pháp khác, thì không thể nói là có đối tượng đạo hay có đạo làm tăng thượng.
Cattāro ariyamaggā maggasaṅkhātassa maggasampayuttassa vā hetuno atthitāya ekantato maggahetukāva.
Effort (vīriya) or investigation (vīmaṃsā), when made foremost during the cultivation of the path, may be 'path-dominant' by way of co-nascence-dominance; when either zeal (chanda) or mind (citta) is foremost, they may not be spoken of as 'path-dominant'.
Bốn thánh đạo, do sự hiện hữu của nhân được gọi là đạo hoặc tương ưng với đạo, nên nhất định là có nhân đạo.
Vīriyaṃ pana vīmaṃsaṃ vā jeṭṭhakaṃ katvā maggabhāvanākāle sahajātādhipatinā siyā maggādhipatino, chandacittānaṃ aññatarajeṭṭhakakāle siyā na vattabbā maggādhipatinoti.
Among the twelve kinds of rūpāvacara fourth jhāna, the nine jhāna's such as the 'sabbatthapādaka fourth jhāna' are neither 'path as object' nor 'path-rooted' nor 'path-dominant'.
Lại nữa, trong khi tu tập đạo, lấy tinh tấn hoặc trí tuệ làm trưởng, thì có thể là đạo trưởng do đồng sanh trưởng; trong khi dục hoặc tâm làm trưởng, thì có thể không được gọi là đạo trưởng.
Dvādasavidhe rūpāvacaracatutthajjhāne sabbatthapādakacatutthādīni nava jhānāni neva maggārammaṇāni na maggahetukāni na maggādhipatīni.
However, the cetopariyañāṇa, pubbenivāsañāṇa, and anāgataṃsañāṇa fourth jhāna's, when knowing the path-minds of Noble Ones, are 'path as object', but because they do not arise co-naturally with the path, they are not 'path-rooted', and because they do not arise making the path paramount, they are not 'path-dominant'.
Trong mười hai loại thiền thứ tư sắc giới, chín thiền bắt đầu bằng thiền thứ tư làm nền tảng cho tất cả, không phải là đạo cảnh, không phải là đạo nhân, không phải là đạo trưởng.
Cetopariyañāṇapubbenivāsañāṇaanāgataṃsañāṇacatutthāni pana ariyānaṃ maggacittajānanakāle maggārammaṇāni honti, maggena pana asahajātattā na maggahetukāni, maggaṃ garuṃ katvā appavattito na maggādhipatīni.
Why do they not make the path paramount?
Tuy nhiên, các thiền thứ tư là Tha tâm trí, Túc mạng trí, và Vị lai trí, trong khi các bậc Thánh biết tâm đạo, thì chúng là đạo cảnh; nhưng do không đồng sanh với đạo nên không phải là đạo nhân, và do không sanh khởi bằng cách xem trọng đạo nên không phải là đạo trưởng.
Kasmā panetāni na maggaṃ garuṃ karontīti?
Because of their own exalted nature.
Vậy tại sao chúng không xem trọng đạo?
Attano mahaggatatāya.
Due to its own sublimity.
Do tự thân chúng là đại hành.
Yathā hi rājānaṃ sabbo loko garuṃ karoti, mātāpitaro pana na karonti.
Just as all people hold the king in high esteem, but his parents do not.
Ví như toàn thể thế gian đều tôn kính đức vua, nhưng cha mẹ ngài lại không làm vậy.
Na hi te rājānaṃ disvā āsanā vuṭṭhahanti, na añjalikammādīni karonti, daharakāle voharitanayeneva voharanti.
Indeed, when they see the king, they do not rise from their seats, nor do they make reverential gestures like clasping their hands; they address him in the same manner as they did when he was young.
Vì rằng họ không đứng dậy khỏi chỗ ngồi khi thấy đức vua, không chắp tay v.v..., mà vẫn nói chuyện theo cách đã nói chuyện khi ngài còn nhỏ.
Evametānipi attano mahaggatatāya na maggaṃ garuṃ karonti.
In the same way, these*, due to their exalted nature, do not hold the Path in high esteem.
Tương tự như vậy, những tâm này cũng không xem trọng đạo do tự thân chúng là đại hành.
Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātupi ariyānaṃ maggapaccavekkhaṇakāle paccavekkhaṇapurecārikattā maggārammaṇā hoti, maggena asahajātattā pana na maggahetukā, maggaṃ garuṃ katvā appavattito na maggādhipati.
The kiriyāhetuka manoviññāṇa-dhātu, during the ariyas' contemplation of the Path, becomes Path-object (maggārammaṇa) due to preceding the Path-contemplation. However, not being co-arisen with the Path, it is not Path-rooted (maggahetuka); and because it does not arise by holding the Path in high esteem, it is not Path-dominant (maggādhipati).
Mano-viññāṇa-dhātu vô nhân duy tác cũng vậy, trong khi các bậc Thánh phản khán đạo, do là tâm đi trước sự phản khán, nên nó là đạo cảnh; nhưng do không đồng sanh với đạo nên không phải là đạo nhân, và do không sanh khởi bằng cách xem trọng đạo nên không phải là đạo trưởng.
Kasmā garuṃ na karotīti?
Why does it not hold it in high esteem?
Tại sao nó không xem trọng?
Attano ahetukatāya hīnatāya jaḷatāya.
Because of its rootless nature, its inferior nature, its dullness.
Do tự thân nó là vô nhân, thấp kém, và si mê.
Yathā hi rājānaṃ sabbo loko garuṃ karoti, attano parijanā pana khujjavāmanakaceṭakādayo attano aññāṇatāya paṇḍitamanussā viya nātigaruṃ karonti, evameva idampi cittaṃ attano ahetukatāya hīnatāya jaḷatāya maggaṃ garuṃ na karoti.
Just as all people hold a king in high esteem, but his attendants—such as hunchbacks, dwarfs, and servants—do not hold him in very high esteem like wise people, due to their own ignorance; in the same way, this mind, due to its rootless nature, its inferior nature, and its dullness, does not hold the Path in high esteem.
Ví như toàn thể thế gian đều tôn kính đức vua, nhưng những người hầu cận của ngài như người gù, người lùn, người hầu v.v..., do sự vô trí của mình, không quá tôn kính như những người có trí; cũng vậy, tâm này không xem trọng đạo do tự thân nó là vô nhân, thấp kém, và si mê.
1433. Niyogā anāgatārammaṇā natthīti niyamena pāṭiyekkaṃ cittaṃ anāgatārammaṇaṃ nāma natthi.
It is definitely not the case that there are only future objects (anāgatārammaṇa); there is no single citta (consciousness) that is exclusively a future object.
“Không có pháp nào nhất định là vị lai cảnh” nghĩa là, không có một tâm nào riêng biệt được gọi là nhất định có đối tượng vị lai.
Nanu ca anāgataṃsañāṇaṃ ekantena anāgatārammaṇaṃ, cetopariyañāṇampi anāgataṃ ārabbha pavattatīti?
Is it not the case that anāgataṃsa-ñāṇa (knowledge of future events) is exclusively a future object, and ceto-pariya-ñāṇa (knowledge of others' minds) also arises by taking a future object?
Chẳng phải Vị lai trí nhất định là vị lai cảnh, và Tha tâm trí cũng sanh khởi bắt lấy (tâm) vị lai làm đối tượng sao?
No na pavattati.
No, it does not arise as such.
Không, không phải vậy.
Pāṭiyekkaṃ pana etaṃ ekaṃ cittaṃ nāma natthi.
However, this is not a singular citta by itself.
Tuy nhiên, không có một tâm riêng biệt nào như vậy.
Rūpāvacaracatutthajjhānena saṅgahitattā aññehi mahaggatacittehi missakaṃ hoti.
Being included within the fourth rūpāvacara jhāna, it is mixed with other exalted consciousnesses.
Do được nhiếp vào thiền thứ tư sắc giới, nó bị trộn lẫn với các tâm đại hành khác.
Tena vuttaṃ ‘niyogā anāgatārammaṇā natthī’ti.
Therefore, it is said, 'There are definitely no exclusively future objects.'
Vì thế, đã nói rằng ‘không có pháp nào nhất định là vị lai cảnh’.
1434. Dvipañcaviññāṇāni, tisso manodhātuyo ca paccuppannesu rūpādīsu pavattito paccuppannārammaṇā nāma.
The five pairs of sense-consciousnesses (dvipañcaviññāṇāni) and the three manodhātus are called present objects (paccuppannārammaṇā) because they arise in regard to present rūpa, etc.
1434. Hai ngũ song thức và ba ý giới, do sanh khởi trong các pháp như sắc v.v... ở hiện tại, nên được gọi là có đối tượng hiện tại.
Dasa cittuppādāti ettha aṭṭha tāva sahetukā devamanussānaṃ paṭisandhiggahaṇakāle kammaṃ vā kammanimittaṃ vā ārabbha pavattiyaṃ atītārammaṇā.
In this phrase " ten cittuppādas," eight of them are sahetuka vipāka consciousnesses, which are past objects, arising when devas and humans receive rebirth, having karma or karmic signs as their object.
Trong đó, trước hết tám tâm (quả hữu nhân) vào lúc thọ sanh của chư thiên và loài người, khi sanh khởi bắt lấy nghiệp hoặc nghiệp tướng làm đối tượng, thì có đối tượng quá khứ.
Bhavaṅgacutikālesupi eseva nayo.
The same method applies to bhavaṅga and cuti moments.
Vào những lúc bhavaṅga và cuti, phương pháp này cũng tương tự.
Gatinimittaṃ pana ārabbha paṭisandhiggahaṇakāle tato paraṃ bhavaṅgakāle ca paccuppannārammaṇā.
However, when taking the destination sign as the object at the time of rebirth-linking and subsequently at the bhavaṅga moment, they are present objects.
Nhưng khi bắt lấy gatinimitta (thú tướng) làm đối tượng, vào lúc thọ sanh và sau đó vào lúc bhavaṅga, thì chúng có đối tượng hiện tại.
Tathā pañcadvāre tadārammaṇavasena pavattiyaṃ.
Similarly, when they arise as tadārammaṇa in the five sense-doors, they are present objects.
Tương tự, khi sanh khởi với phận sự tadārammaṇa (đổng tốc dư duyên) ở ngũ môn.
Manodvāre pana atītānāgatapaccuppannārammaṇānaṃ javanānaṃ ārammaṇaṃ gahetvā pavattito atītānāgatapaccuppannārammaṇā.
But in the mind-door, they are past, future, and present objects, as they arise taking the object of javanas that have past, future, and present objects.
Còn ở ý môn, do sanh khởi sau khi đã bắt lấy đối tượng của các javana (đổng tốc) có đối tượng quá khứ, vị lai, hiện tại, nên chúng có đối tượng quá khứ, vị lai và hiện tại.
‘Kusalavipākāhetukaupekkhāsahagatamanoviññāṇadhātuya’mpi eseva nayo.
The same method applies to the 'wholesome-resultant rootless mind-consciousness-element accompanied by equanimity.'
Đối với ‘manoviññāṇadhātu (ý thức giới) câu hành xả, vô nhân, quả thiện’, phương pháp này cũng tương tự.
Kevalañhi sā manussesu jaccandhādīnaṃ paṭisandhi hoti.
This indeed becomes the rebirth-linking of those born blind, etc., among humans.
Chỉ có điều, nó là tâm paṭisandhi (tục sinh) của những người như người mù bẩm sinh v.v... trong cõi người.
Pañcadvāre ca santīraṇavasenāpi paccuppannārammaṇā hotīti ayamettha viseso.
This is the distinction here: in the five sense-doors, it also becomes a present object in the manner of santīraṇa (investigating consciousness).
Và ở ngũ môn, nó cũng có đối tượng hiện tại với phận sự santīraṇa (thẩm tấn), đây là điểm đặc biệt ở đây.
‘Somanassasahagatā’ pana pañcadvāre santīraṇavasena tadārammaṇavasena ca paccuppannārammaṇā hoti.
However, the 'accompanied by joy' wholesome-resultant rootless mind-consciousness-element becomes a present object in the five sense-doors in the manner of santīraṇa and tadārammaṇa.
Còn ‘tâm câu hành hỷ’ thì ở ngũ môn, nó có đối tượng hiện tại với phận sự santīraṇa và phận sự tadārammaṇa.
Manodvāre tadārammaṇavasena sahetukavipākā viya atītānāgatapaccuppannārammaṇāti veditabbā.
In the mind-door, it should be understood that, in the manner of tadārammaṇa, it is an object of past, future, and present, just like the sahetuka vipāka consciousnesses.
Cần hiểu rằng, ở ý môn, với phận sự tadārammaṇa, nó có đối tượng quá khứ, vị lai và hiện tại giống như các tâm quả hữu nhân.
‘Akusalavipākāhetukamanoviññāṇadhātu’ pana kusalavipākāya upekkhāsahagatāhetukāya samānagatikā eva.
However, the 'unwholesome-resultant rootless mind-consciousness-element' is similar in its arising to the wholesome-resultant rootless mind-consciousness-element accompanied by equanimity.
Còn ‘manoviññāṇadhātu (ý thức giới) vô nhân, quả bất thiện’ thì có cùng cách sanh khởi như ý thức giới vô nhân câu hành xả, quả thiện.
Kevalañhi sā āpāyikānaṃ paṭisandhibhavaṅgacutivasena pavattatīti ayamettha viseso.
The sole distinction here is that it arises as the rebirth-linking, bhavaṅga, and cuti for those in the woeful planes.
Chỉ có điều, nó sanh khởi với phận sự paṭisandhi, bhavaṅga và cuti của các chúng sanh trong cõi dữ, đây là điểm đặc biệt ở đây.
‘Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu’ somanassasahagatā khīṇāsavānaṃ pañcadvāre pahaṭṭhākāraṃ kurumānā paccuppannārammaṇā hoti.
The 'rootless functional mind-consciousness-element accompanied by joy' (hasituppāda), for arahants, becomes a present object when performing the joyful function in the five sense-doors.
‘Manoviññāṇadhātu (ý thức giới) vô nhân, duy tác’ câu hành hỷ, khi thực hiện hành vi mỉm cười ở ngũ môn của các bậc Vô Lậu, thì có đối tượng hiện tại.
Manodvāre atītādibhede dhamme ārabbha hasituppādavasena pavattiyaṃ atītānāgatapaccuppannārammaṇā hoti.
In the mind-door, when it arises in the manner of hasituppāda, taking various past, etc., phenomena as objects, it becomes an object of past, future, and present.
Ở ý môn, khi sanh khởi với phận sự phát sanh nụ cười, bắt lấy các pháp được phân loại là quá khứ v.v... làm đối tượng, thì nó có đối tượng quá khứ, vị lai và hiện tại.
Kāmāvacarakusalantiādīsu kusalato tāva cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā.
Among 'kāmāvacara wholesome consciousnesses', etc., first, there are the four consciousnesses accompanied by wisdom.
Trong các câu như ‘kāmāvacarakusalaṃ’ (thiện Dục giới) v.v..., trước hết từ các tâm thiện, có bốn tâm sanh tương ưng trí tuệ.
Sekkhaputhujjanānaṃ atītādibhedāni khandhadhātuāyatanāni sammasantānaṃ paccavekkhantānaṃ atītānāgatapaccuppannārammaṇā honti.
For trainees (sekkhā) and ordinary individuals (puthujjanā), when they contemplate and review the aggregates, elements, and sense-bases—which are of past, etc., distinctions—these become objects of past, future, and present.
Đối với các bậc Hữu học và phàm phu, khi họ thẩm sát hoặc quán xét các uẩn, giới, xứ được phân loại là quá khứ v.v..., thì chúng có đối tượng quá khứ, vị lai và hiện tại.
Paṇṇattinibbānapaccavekkhaṇe navattabbārammaṇā.
In the contemplation of concepts (paññatti) and Nibbāna, they become objects that cannot be specified.
Khi quán xét paṇṇatti (chế định) và Nibbāna (Niết-bàn), chúng có đối tượng không thể nói đến.
Ñāṇavippayuttesupi eseva nayo.
The same method applies to those disconnected from wisdom.
Đối với các tâm bất tương ưng trí tuệ, phương pháp này cũng tương tự.
Kevalañhi tehi maggaphalanibbānapaccavekkhaṇā natthi.
The only difference is that with these, there is no contemplation of the Path, Fruition, or Nibbāna.
Chỉ có điều, không có sự quán xét về Đạo, Quả và Niết-bàn bằng các tâm ấy.
Ayamevettha viseso.
This alone is the distinction here.
Đây chính là điểm đặc biệt ở đây.
Akusalato cattāro diṭṭhisampayuttacittuppādā atītādibhedānaṃ khandhadhātuāyatanānaṃ assādanābhinandanaparāmāsakāle atītādiārammaṇā honti.
From unwholesome consciousnesses, the four consciousnesses accompanied by wrong view become objects of past, etc., when delighting in, rejoicing over, and clinging to the aggregates, elements, and sense-bases, which are of past, etc., distinctions.
Từ các tâm bất thiện, bốn tâm sanh tương ưng tà kiến, vào lúc thưởng thức, hoan hỷ, và chấp thủ các uẩn, giới, xứ được phân loại là quá khứ v.v..., thì có đối tượng quá khứ v.v...
Paṇṇattiṃ ārabbha assādentassa abhinandantassa ‘satto satto’ti parāmasitvā gaṇhantassa navattabbārammaṇā honti.
For one who delights in and rejoices over concepts, and who grasps by clinging, saying "being, being," these become objects that cannot be specified.
Khi bắt lấy paṇṇatti (chế định) làm đối tượng, đối với người đang thưởng thức, hoan hỷ, và chấp thủ với sự suy xét rằng ‘đây là chúng sanh, đây là chúng sanh’, thì chúng có đối tượng không thể nói đến.
Diṭṭhivippayuttesupi eseva nayo.
The same method applies to those disconnected from wrong view.
Đối với các tâm bất tương ưng tà kiến, phương pháp này cũng tương tự.
Kevalañhi tehi parāmāsaggahaṇaṃ natthi.
The only difference is that with these, there is no grasping by clinging.
Chỉ có điều, không có sự chấp thủ với sự suy xét sai lầm bằng các tâm ấy.
Dve paṭighasampayuttacittuppādā atītādibhede dhamme ārabbha domanassitānaṃ atītādiārammaṇā, paṇṇattiṃ ārabbha domanassitānaṃ navattabbārammaṇā.
The two consciousnesses accompanied by aversion become objects of past, etc., for those who are distressed over phenomena of past, etc., distinctions; and objects that cannot be specified for those who are distressed over concepts.
Hai tâm sanh tương ưng sân, khi bắt đối tượng là các pháp có sự phân chia quá khứ v.v., đối với những người có ưu, thì có đối tượng là quá khứ v.v.; khi bắt đối tượng là chế định, đối với những người có ưu, thì có đối tượng không thể nói được.
Vicikicchuddhaccasampayuttā tesu eva dhammesu aniṭṭhaṅgatabhāvena ceva uddhatabhāvena ca pavattiyaṃ atītānāgatapaccuppannanavattabbārammaṇā.
The consciousnesses accompanied by doubt and restlessness, when they arise with a state of indecisiveness and agitation regarding those very phenomena, are objects of past, future, present, and those that cannot be specified.
Các tâm tương ưng với hoài nghi và phóng dật, khi sanh khởi trong chính các pháp ấy với trạng thái không đi đến quyết định và với trạng thái phóng dật, thì có đối tượng là quá khứ, vị lai, hiện tại, và không thể nói được.
Kiriyato aṭṭha sahetukacittuppādā kusalacittuppādagatikā eva.
From functional consciousnesses, the eight sahetuka cittuppādas are just like the wholesome cittuppādas in their mode of arising.
Về phương diện duy tác, tám tâm sanh hữu nhân có cách thức sanh khởi giống như các tâm sanh thiện.
Kiriyāhetukamanoviññāṇadhātu upekkhāsahagatā pañcadvāre voṭṭhabbanavasena pavattiyaṃ paccuppannārammaṇāva.
The rootless functional mind-consciousness-element accompanied by equanimity, when it arises in the five sense-doors in the manner of determining, is only a present object.
Tâm duy tác vô nhân manoviññāṇadhātu tương ưng với thọ xả, khi sanh khởi ở năm môn theo cách thức đoán định, thì chỉ có đối tượng hiện tại.
Manodvāre atītānāgatapaccuppannārammaṇānañceva paṇṇattinibbānārammaṇānañca javanānaṃ purecārikakāle atītānāgatapaccuppannanavattabbārammaṇā.
In the mind-door, during the time of preceding javanas whose objects are past, future, and present, as well as concepts and Nibbāna, they are objects of past, future, present, and those that cannot be specified.
Ở ý môn, vào thời điểm đi trước các tốc hành tâm có đối tượng là quá khứ, vị lai, hiện tại, và có đối tượng là chế định, Nibbāna, thì có đối tượng là quá khứ, vị lai, hiện tại, và không thể nói được.
Yathāvuttappabhede rūpāvacarajjhāne sabbatthapādakacatutthaṃ ākāsakasiṇacatutthaṃ ālokakasiṇacatutthaṃ brahmavihāracatutthaṃ ānāpānacatutthanti imāni pañca navattabbārammaṇāneva.
In the rūpāvacara jhānas of the aforementioned kinds, the five jhānas—namely, the fourth jhāna that is the basis for everything (sabbatthapādaka), the fourth jhāna of space kasiṇa, the fourth jhāna of light kasiṇa, the fourth jhāna of the brahmavihāras, and the fourth jhāna of anāpāna—are all objects that cannot be specified.
Trong các thiền sắc giới có sự phân chia như đã nói, năm loại này: thiền thứ tư làm nền tảng cho tất cả, thiền thứ tư biến xứ hư không, thiền thứ tư biến xứ ánh sáng, thiền thứ tư phạm trú, và thiền thứ tư nhập-xuất-tức-niệm, chỉ có đối tượng không thể nói được.
‘Iddhividhacatutthaṃ’ kāyavasena cittaṃ pariṇāmentassa atītapādakajjhānacittaṃ ārabbha pavattanato atītārammaṇaṃ.
The 'fourth jhāna of psychic powers' (iddhividha-catuttha) becomes a past object, as it arises by taking a past foundational jhāna-consciousness as its object for one who directs their mind through the body.
‘Thiền thứ tư thần thông biến hóa’, do sanh khởi bắt đối tượng là tâm thiền làm nền tảng đã qua của người đang chuyển hướng tâm theo thân, nên có đối tượng quá khứ.
Mahādhātunidhāne mahākassapattherādīnaṃ viya anāgataṃ adhiṭṭhahantānaṃ anāgatārammaṇaṃ hoti.
It becomes a future object for those who determine future events, like Mahākassapa Thera and others in the Mahādhātunidhāna.
Đối với những vị đang chú nguyện về tương lai, như các vị Trưởng lão Mahākassapa v.v. trong việc cất giữ đại xá-lợi, thì có đối tượng vị lai.
Mahākassapatthero kira mahādhātunidhānaṃ karonto anāgate aṭṭhārasavassādhikāni dve vassasatāni ime gandhā mā sussiṃsu, pupphāni mā milāyiṃsu, dīpā mā nibbāyiṃsūti adhiṭṭhahi.
It is said that Mahākassapa Thera, while depositing the great relics, made a determination for two hundred and eighteen years in the future: "May these perfumes not dry up, may these flowers not wither, may these lamps not extinguish."
Tương truyền, Trưởng lão Mahākassapa khi thực hiện việc cất giữ đại xá-lợi đã chú nguyện rằng: "Trong tương lai, suốt hai trăm mười tám năm, mong rằng những hương liệu này không khô, những đóa hoa này không tàn, những ngọn đèn này không tắt."
Sabbaṃ tatheva ahosi.
Everything happened exactly as he wished.
Tất cả đã xảy ra đúng như vậy.
Assaguttatthero vattaniyasenāsane bhikkhusaṅghaṃ sukkhabhattaṃ bhuñjamānaṃ disvā ‘udakasoṇḍi divase divase, purebhattaṃ dadhirasā hotū’ti adhiṭṭhahi.
Assagutta Thera, seeing the Saṅgha of bhikkhus eating dry rice in the Vattaniya monastery, made a determination: "May the water in the pond each day, before the meal, become a curd-like drink."
Trưởng lão Assagutta, khi thấy Tăng chúng tại trú xứ Vattaniya đang dùng bữa cơm khô, đã chú nguyện: "Mong rằng hồ nước này mỗi ngày, vào buổi sáng, sẽ có vị sữa chua."
Purebhattaṃ gahitaṃ dadhirasaṃ hoti pacchābhatte pākatikameva.
The water taken before the meal became a curd-like drink, but after the meal, it was just ordinary water.
Vào buổi sáng, nước được lấy có vị sữa chua; vào buổi chiều, nó trở lại bình thường.
Kāyaṃ pana cittasannissitaṃ katvā adissamānena kāyena gamanakāle, aññassa vā pāṭihāriyassa karaṇakāle, kāyaṃ ārabbha pavattattā paccuppannārammaṇaṃ hoti.
However, when one travels with an invisible body, having made the body mind-dependent, or when performing another miracle, it becomes a present object, as it arises taking the body as its object.
Lại nữa, khi đi bằng thân vô hình sau khi đã làm cho thân nương tựa vào tâm, hoặc khi thực hiện một phép lạ khác, do sanh khởi bắt đối tượng là thân, nên có đối tượng hiện tại.
‘Dibbasotacatutthaṃ’ vijjamānasaddameva ārabbha pavattito paccuppannārammaṇaṃ hoti.
The fourth jhāna of the divine ear (dibbasota) has the present as its object, because it arises by apprehending only existing sounds.
‘Thiền thứ tư thiên nhĩ thông’ do sanh khởi chỉ bắt đối tượng là âm thanh đang hiện hữu, nên có đối tượng hiện tại.
Cetopariyañāṇacatutthaṃ atīte sattadivasabbhantare anāgate sattadivasabbhantare paresaṃ cittaṃ jānantassa atītārammaṇaṃ anāgatārammaṇañca hoti.
The fourth jhāna of the knowledge of penetration of others' minds (cetopariyañāṇa) has past objects and future objects for one who knows the minds of others within seven days in the past and within seven days in the future.
‘Thiền thứ tư tha tâm thông’, đối với người biết được tâm của người khác trong vòng bảy ngày trong quá khứ và trong vòng bảy ngày trong tương lai, thì có đối tượng quá khứ và đối tượng vị lai.
Sattadivasātikkame pana taṃ jānituṃ na sakkoti.
However, one cannot know it (the mind) beyond seven days.
Tuy nhiên, khi đã quá bảy ngày, vị ấy không thể biết được điều đó.
Atītānāgataṃsañāṇānañhi esa visayo.
Indeed, that (knowing beyond seven days) is the domain of the knowledge of the past (atītāṃsañāṇa) and the knowledge of the future (anāgatāṃsañāṇa).
Vì đó là phạm vi của các trí atītāṃsañāṇa và anāgataṃsañāṇa.
Na etassa paccuppannajānanakāle pana paccuppannārammaṇaṃ hoti.
But in the case of this cetopariyañāṇa, when it knows the present mind, it does not have the present as its object.
Không phải của trí này. Tuy nhiên, vào lúc biết được (tâm) hiện tại, thì có đối tượng hiện tại.
Paccuppannañca nāmetaṃ tividhaṃ – khaṇapaccuppannaṃ santatipaccuppannaṃ addhāpaccuppannañca.
This present (paccuppanna) is of three kinds: momentary present (khaṇapaccuppanna), continuous present (santatipaccuppanna), and period present (addhāpaccuppanna).
Và pháp hiện tại này có ba loại: hiện tại sát-na (khaṇapaccuppanna), hiện tại tương tục (santatipaccuppanna), và hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna).
Tattha uppādaṭṭhitibhaṅgappattaṃ ‘khaṇapaccuppannaṃ’.
Among these, that which has reached the moments of arising, existing, and ceasing is called the momentary present.
Trong đó, pháp đã đạt đến sanh, trụ, diệt được gọi là ‘hiện tại sát-na’.
Ekadvisantativārapariyāpannaṃ ‘santatipaccuppannaṃ’.
That which is included within one or two continuous thought-moments (javana-vārā) is called the continuous present.
Pháp nằm trong một hoặc hai vòng tương tục được gọi là ‘hiện tại tương tục’.
Tattha andhakāre nisīditvā ālokaṭṭhānaṃ gatassa na tāva ārammaṇaṃ pākaṭaṃ hoti; yāva pana taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare ekadvisantativārā veditabbā.
Here, for one who, having sat in darkness, goes to a place of light, the object is not yet manifest; the one or two continuous thought-moments (santativārā) during which it becomes manifest should be understood.
Trong đó, đối với người ngồi trong bóng tối rồi đi đến nơi có ánh sáng, đối tượng vẫn chưa hiện rõ; cho đến khi đối tượng ấy hiện rõ, trong khoảng thời gian đó, cần hiểu là có một hoặc hai vòng tương tục.
Ālokaṭṭhāne vicaritvā ovarakaṃ paviṭṭhassāpi na tāva sahasā rūpaṃ pākaṭaṃ hoti; yāva taṃ pākaṭaṃ hoti, etthantare ekadvisantativārā veditabbā.
Even for one who, having wandered in a place of light, enters a room, the visible object is not immediately manifest; the one or two continuous thought-moments during which it becomes manifest should be understood.
Đối với người đi lại ở nơi có ánh sáng rồi đi vào trong phòng kín, sắc pháp cũng không hiện rõ ngay lập tức; cho đến khi nó hiện rõ, trong khoảng thời gian đó, cần hiểu là có một hoặc hai vòng tương tục.
Dūre ṭhatvā pana rajakānaṃ hatthavikāraṃ ghaṇḍibherīādiākoṭanavikārañca disvāpi na tāva saddaṃ suṇāti; yāva pana taṃ suṇāti, etasmimpi antare ekadvisantativārā veditabbā.
And for one who, standing at a distance, sees the hand gestures of washermen or the striking gestures of bells, drums, etc., one does not yet hear the sound; the one or two continuous thought-moments during which it is heard should be understood even in this interval.
Lại nữa, khi đứng từ xa, dù đã thấy cử động tay của những người thợ giặt và cử động gõ chuông, trống, v.v., nhưng vẫn chưa nghe thấy âm thanh; cho đến khi nghe thấy âm thanh đó, trong khoảng thời gian này cũng cần hiểu là có một hoặc hai vòng tương tục.
Evaṃ tāva majjhimabhāṇakā.
Thus, the Majjhima Bhāṇakas explain.
Như vậy là theo các vị Majjhimabhāṇaka.
Saṃyuttabhāṇakā pana ‘rūpasantati arūpasantatī’ti dve santatiyo vatvā, ‘udakaṃ akkamitvā gatassa yāva tīre akkantaudakalekhā na vippasīdati, addhānato āgatassa yāva kāye usumabhāvo na vūpasammati, ātapā āgantvā gabbhaṃ paviṭṭhassa yāva andhakārabhāvo na vigacchati, antogabbhe kammaṭṭhānaṃ manasikaritvā divā vātapānaṃ vivaritvā olokentassa yāva akkhīnaṃ phandanabhāvo na vūpasammati, ayaṃ rūpasantati nāma; dve tayo javanavārā arūpasantati nāmā’ti vatvā ‘tadubhayampi santatipaccuppannaṃ nāmā’ti vadanti.
However, the Saṃyutta Bhāṇakas, having spoken of two continuities as "rupa-santati" (material continuity) and "arūpa-santati" (immaterial continuity), say that the continuity of matter is: "when one steps on water, as long as the line of stepped-on water near the bank does not clear up; for one who has come from a long journey, as long as the heat in the body does not subside; for one who has come from the sun and entered a room, as long as the darkness does not disappear; for one who, having contemplated a meditation object inside a room, opens a window during the day and looks out, as long as the trembling of the eyes does not subside—this is called rupa-santati. Two or three javana-vārā (impulsive thought-moments) are called arūpa-santati." And they say: "Both of these are called santatipaccuppanna."
Còn các vị Saṃyuttabhāṇaka, sau khi nói có hai sự tương tục là ‘tương tục của sắc’ và ‘tương tục của phi sắc’, họ nói rằng: ‘Đối với người đi lội qua nước, cho đến khi vết nước bị dẫm lên ở bờ chưa lắng trong; đối với người đi đường xa về, cho đến khi hơi nóng trong thân chưa dịu xuống; đối với người từ ngoài nắng vào trong phòng, cho đến khi tình trạng tối tăm chưa tan biến; đối với người tác ý đề mục thiền trong phòng rồi mở cửa sổ nhìn ra ngoài vào ban ngày, cho đến khi tình trạng rung động của mắt chưa lắng dịu, đây được gọi là tương tục của sắc; hai hoặc ba vòng javana được gọi là tương tục của phi sắc’. Sau khi nói vậy, họ cho rằng: ‘Cả hai thứ đó đều được gọi là hiện tại tương tục’.
Ekabhavaparicchinnaṃ pana addhāpaccuppannaṃ nāma.
That which is bounded by a single existence (bhava) is called the period present.
Còn pháp được giới hạn trong một kiếp sống thì được gọi là hiện tại thời gian.
Yaṃ sandhāya bhaddekarattasutte ‘‘yo cāvuso, mano ye ca dhammā ubhayametaṃ paccuppannaṃ.
Concerning which, it is said in the Bhaddekaratta Sutta: "Whatever mind there is, friends, and whatever phenomena there are, both of these are present.
Liên quan đến điều này, trong kinh Bhaddekaratta đã nói: “Này chư hiền, ý nào và các pháp nào, cả hai điều này là hiện tại.
Tasmiṃ ce paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ, chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati, tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhīratī’’ti (ma. ni. 3.284) vuttaṃ.
If consciousness is bound by desire and lust regarding that present, then because consciousness is bound by desire and lust, it delights in that; delighting in that, it is entangled in present phenomena."
Nếu trong cái hiện tại ấy, thức bị trói buộc bởi dục ái, do thức bị trói buộc bởi dục ái nên nó hoan hỷ điều đó, do hoan hỷ điều đó nên nó bị cuốn hút vào các pháp hiện tại”.
Santatipaccuppannañcettha aṭṭhakathāsu āgataṃ.
Here, the santatipaccuppanna is found in the Aṭṭhakathās.
Và trong đây, hiện tại tương tục được đề cập trong các bản Chú giải.
Addhāpaccuppannaṃ sutte.
The addhāpaccuppanna is found in the Suttas.
Hiện tại thời gian được đề cập trong Kinh tạng.
Tattha keci ‘khaṇapaccuppannaṃ cittaṃ cetopariyañāṇassa ārammaṇaṃ hotī’ti vadanti.
Among these (three kinds of present), some say that the momentary present (khaṇapaccuppanna) mind is the object of cetopariyañāṇa.
Trong đó, một số vị cho rằng: ‘Tâm hiện tại sát-na là đối tượng của tha tâm thông (cetopariyañāṇa)’.
Kiṃkāraṇā?
Why?
Vì lý do gì?
Yasmā iddhimassa ca parassa ca ekakkhaṇe cittaṃ uppajjatīti.
Because the mind of the one with powers and the mind of the other arise at the same moment.
Bởi vì tâm của người có thần thông và của người khác sanh khởi trong cùng một sát-na.
Idañca nesaṃ opammaṃ – yathā ākāse khitte pupphamuṭṭhimhi avassaṃ ekaṃ pupphaṃ ekassa vaṇṭaṃ paṭivijjhati vaṇṭena vaṇṭaṃ paṭivijjhati, evaṃ parassa cittaṃ jānissāmīti rāsivasena mahājanassa citte āvajjite avassaṃ ekassa cittaṃ ekena cittena uppādakkhaṇe vā ṭhitikkhaṇe vā bhaṅgakkhaṇe vā paṭivijjhatīti.
And this is their simile: just as when a handful of flowers is thrown into the sky, one flower will certainly pierce the stem of another, and one stem will pierce another stem; similarly, when one directs attention to the minds of many people with the thought, "I will know the mind of another," the mind of one person certainly pierces the mind of another at the moment of arising, or at the moment of existing, or at the moment of ceasing, with one's own mind.
Và đây là ví dụ của họ – cũng như khi một nắm hoa được tung lên không trung, chắc chắn một bông hoa sẽ đâm trúng cuống của một bông hoa khác, cuống sẽ đâm trúng cuống; cũng vậy, khi hướng tâm đến tâm của đám đông với ý định gộp chung rằng: “Ta sẽ biết tâm của người khác”, chắc chắn tâm của một người sẽ bị xuyên thấu bởi một tâm khác vào sát-na sanh, sát-na trụ, hoặc sát-na diệt.
Taṃ pana vassasatampi vassasahassampi āvajjanto yena cittena āvajjeti, yena ca jānāti tesaṃ dvinnaṃ sahaṭṭhānābhāvato āvajjanajavanānañca aniṭṭhe ṭhāne nānārammaṇabhāvappattidosato ayuttanti aṭṭhakathāsu paṭikkhittaṃ.
However, that view is rejected in the Aṭṭhakathās as being inappropriate, because the two minds (the one that attends and the one that knows) cannot arise simultaneously, even if one were to attend for a hundred or a thousand years, and because of the fault of avajjana-javanas (attention and impulsion) having different objects in an undesirable situation (i.e., not a path or fruition moment).
Tuy nhiên, quan điểm đó đã bị bác bỏ trong các Chú giải là không hợp lý, vì cho dù có hướng tâm trong một trăm năm hay một ngàn năm, do tâm hướng đến (āvajjeti) và tâm biết (jānāti) không thể đồng tại, và do lỗi của việc các tâm hướng và các tâm javana trở thành có đối tượng khác nhau trong một trường hợp không mong muốn.
Santatipaccuppannaṃ pana addhāpaccuppannañca ārammaṇaṃ hotīti veditabbaṃ.
But it should be understood that the continuous present (santatipaccuppanna) and the period present (addhāpaccuppanna) are the objects (of cetopariyañāṇa).
Nhưng cần phải hiểu rằng đối tượng là hiện tại tương tục (santatipaccuppanna) và hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna).
Tattha yaṃ vattamānajavanavīthito atītānāgatavasena dvitijavanavīthiparimāṇakāle parassa cittaṃ, taṃ sabbampi santatipaccuppannaṃ nāma.
Among these, all the minds of others that fall within the duration of two or three javana-vīthis (impulsive thought-processes) in the past and future from the current javana-vīthi are called santatipaccuppanna.
Trong đó, bất kỳ tâm nào của người khác trong khoảng thời gian bằng hai hoặc ba lộ trình javana, theo quá khứ và vị lai tính từ lộ trình javana hiện tại, tất cả đều được gọi là hiện tại tương tục (santatipaccuppanna).
Addhāpaccuppannaṃ pana javanavārena dīpetabbanti yaṃ aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ taṃ suvuttaṃ.
What is stated in the Aṭṭhakathā, that the addhāpaccuppanna should be explained by means of the javana-vāra (impulsive thought-moment), is well said.
Còn điều được nói trong Chú giải rằng hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna) nên được trình bày theo tuần tự javana, điều đó đã được nói rất hay.
Tatrāyaṃ dīpanā – iddhimā parassa cittaṃ jānitukāmo āvajjeti.
Here is that explanation: The one with psychic power (iddhimā) directs attention, wishing to know the mind of another.
Đây là phần trình bày về điều đó: người có thần thông, muốn biết tâm của người khác, bèn hướng tâm.
Āvajjanaṃ khaṇapaccuppannaṃ ārammaṇaṃ katvā teneva saha nirujjhati.
The attention (āvajjana) takes the momentary present (khaṇapaccuppanna) mind as its object and ceases together with it.
Tâm hướng (āvajjana), sau khi lấy đối tượng là hiện tại sát-na, liền diệt cùng với đối tượng ấy.
Tato cattāri pañca javanāni yesaṃ pacchimaṃ iddhicittaṃ, sesāni kāmāvacarāni.
Thereafter, four or five javanas (impulsive thought-moments) arise, of which the last is the abhiññā-citta (supernormal mind), and the remaining ones are kāmāvacara (sensory realm) thoughts.
Sau đó, có bốn hoặc năm tâm javana, trong đó tâm cuối cùng là tâm thần thông (iddhicitta), các tâm còn lại thuộc Dục giới (kāmāvacara).
Tesaṃ sabbesampi tadeva niruddhaṃ cittamārammaṇaṃ hoti.
For all of these, that very ceased mind (the momentary present mind) becomes the object.
Đối với tất cả các tâm ấy, chính cái tâm đã diệt kia trở thành đối tượng.
Na ca tāni nānārammaṇāni honti.
And they do not have different objects.
Và chúng không phải là những tâm có đối tượng khác nhau.
Addhāpaccuppannavasena paccuppannārammaṇattā ekārammaṇāni.
They have the same object because they have the present as their object in terms of the addhāpaccuppanna.
Theo phương diện hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna), chúng là những tâm có cùng một đối tượng vì có đối tượng hiện tại.
Ekārammaṇattepi ca iddhicittameva parassa cittaṃ pajānāti, na itarāni; yathā cakkhudvāre cakkhuviññāṇameva rūpaṃ passati, na itarānīti.
Even though they have the same object, only the abhiññā-citta knows the mind of the other, not the other minds; just as in the eye-door, only eye-consciousness sees visible forms, not the other minds.
Và mặc dù có cùng một đối tượng, chỉ có tâm thần thông (iddhicitta) mới biết được tâm của người khác, chứ không phải các tâm kia; cũng như ở nhãn môn, chỉ có nhãn thức mới thấy sắc, chứ không phải các tâm khác.
Iti idaṃ santatipaccuppannassa ceva addhāpaccuppannassa ca vasena paccuppannārammaṇaṃ hoti.
Thus, this (cetopariyañāṇa) has the present as its object by means of both the santatipaccuppanna and the addhāpaccuppanna.
Như vậy, đây là đối tượng hiện tại theo phương diện của hiện tại tương tục (santatipaccuppanna) và hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna).
Yasmā vā santatipaccuppannampi addhāpaccuppanneyeva patati, tasmā addhāpaccuppannavasenetaṃ paccuppannārammaṇanti veditabbaṃ.
Or, since even the santatipaccuppanna falls within the addhāpaccuppanna itself, it should be understood that it has the present as its object by means of the addhāpaccuppanna.
Hoặc vì hiện tại tương tục (santatipaccuppanna) cũng nằm trong hiện tại thời gian (addhāpaccuppanna), nên cần phải hiểu rằng đây là đối tượng hiện tại theo phương diện của hiện tại thời gian.
‘Pubbenivāsañāṇacatutthaṃ’ nāmagottānussaraṇe nibbānanimittapaccavekkhaṇe ca navattabbārammaṇaṃ, sesakāle atītārammaṇameva.
The fourth jhāna of the knowledge of past existences (pubbenivāsañāṇa), when recalling names and lineages and when reviewing the sign of Nibbāna, has an "indefinable" (navattabbārammaṇa) object, but at other times, it only has a past object.
‘Tầng thiền thứ tư của Túc Mạng Minh’ có đối tượng không thể xác định (navattabbārammaṇa) khi truy niệm danh tính và dòng họ và khi quán xét tướng Niết-bàn, trong các trường hợp còn lại thì chỉ có đối tượng quá khứ.
Yathākammupagañāṇacatutthampi atītārammaṇameva.
The fourth jhāna of the knowledge of beings' deeds (yathākammupagañāṇa) also only has a past object.
Tầng thiền thứ tư của Tùy Nghiệp Trí (Yathākammupagañāṇa) cũng chỉ có đối tượng quá khứ.
Tattha kiñcāpi pubbenivāsacetopariyañāṇānipi atītārammaṇāni honti, atha kho tesaṃ pubbenivāsañāṇassa atītakkhandhā khandhapaṭibaddhañca kiñci anārammaṇaṃ nāma natthi.
Among these, although both the knowledge of past existences and the knowledge of penetration of others' minds have past objects, there is nothing among past aggregates (khandhas) or things related to aggregates that is not an object for the knowledge of past existences.
Trong đó, mặc dù Túc Mạng Minh và Tha Tâm Thông cũng có đối tượng quá khứ, nhưng đối với Túc Mạng Minh, không có bất cứ uẩn quá khứ hay điều gì liên quan đến uẩn nào lại không phải là đối tượng của nó.
Tañhi atītakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu sabbaññutaññāṇasamagatikaṃ hoti.
Indeed, that knowledge is akin to the Omniscient Knowledge (sabbaññutaññāṇa) with regard to past aggregates and phenomena related to aggregates.
Bởi vì trí ấy, đối với các pháp là uẩn quá khứ và các pháp liên quan đến uẩn, có phạm vi tương đương với Toàn Giác Trí (sabbaññutaññāṇa).
Cetopariyañāṇassa ca sattadivasabbhantarātītaṃ cittameva ārammaṇaṃ.
And for the cetopariyañāṇa, the mind of the past within seven days is the only object.
Và đối với Tha Tâm Thông, chỉ có tâm trong quá khứ nội trong bảy ngày mới là đối tượng.
Tañhi aññaṃ khandhaṃ vā khandhapaṭibaddhaṃ vā na jānāti, maggasampayuttacittārammaṇattā pana pariyāyato maggārammaṇanti vuttaṃ.
Indeed, it does not know any other aggregate or anything related to an aggregate; but because its object is the mind associated with the path, it is said to have the path as its object by implication (pariyāyato).
Thật vậy, trí ấy không biết uẩn nào khác hay pháp liên quan đến uẩn, nhưng vì có đối tượng là tâm tương ưng với đạo, nên được gọi một cách gián tiếp là có đối tượng là đạo.
Yathākammupagañāṇassa ca atītacetanāmattamevārammaṇanti.
And for the yathākammupagañāṇa, only past volition (cetanā) is the object.
Và đối với nghiệp báo tùy trí, chỉ có tư trong quá khứ là đối tượng.
Ayaṃ viseso veditabbo.
This distinction should be known.
Sự khác biệt này nên được biết.
Ayamettha aṭṭhakathānayo.
This is the method of the Aṭṭhakathā here.
Đây là phương pháp của Chú giải ở đây.
Yasmā pana ‘‘kusalā khandhā iddhividhañāṇassa cetopariyañāṇassa pubbenivāsānussatiñāṇassa yathākammupagañāṇassa anāgataṃsañāṇassa ārammaṇapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.404) paṭṭhāne vuttaṃ, tasmā cattāropi khandhā cetopariyañāṇayathākammupagañāṇānaṃ ārammaṇaṃ honti.
However, since it is stated in the Paṭṭhāna: "Wholesome aggregates are a condition by way of object for the knowledge of psychic power, the knowledge of penetration of others' minds, the knowledge of past existences, the knowledge of beings' deeds, and the knowledge of the future," the four aggregates are objects for both cetopariyañāṇa and yathākammupagañāṇa.
Tuy nhiên, vì trong bộ Paṭṭhāna có nói rằng: “Các uẩn thiện là duyên cho thần túc thông trí, tha tâm thông trí, túc mạng tùy niệm trí, nghiệp báo tùy trí, vị lai phân trí bằng cảnh duyên”, do đó cả bốn uẩn đều là đối tượng của tha tâm thông trí và nghiệp báo tùy trí.
Tatrāpi yathākammupagañāṇassa kusalākusalā evāti.
And even among these, for yathākammupagañāṇa, only wholesome and unwholesome aggregates are the objects.
Trong đó, đối với nghiệp báo tùy trí, chỉ có các uẩn thiện và bất thiện mà thôi.
‘Dibbacakkhuñāṇacatutthaṃ’ vijjamānavaṇṇārammaṇattā paccuppannārammaṇameva.
The fourth jhāna of the divine eye (dibbacakkhuñāṇa) only has a present object because its object is existing visible form.
Thiền thứ tư của thiên nhãn trí, vì có đối tượng là sắc pháp hiện hữu, nên chỉ có đối tượng hiện tại.
Anāgataṃsañāṇacatutthaṃ anāgatārammaṇameva.
The fourth jhāna of the knowledge of the future (anāgatāṃsañāṇa) only has a future object.
Thiền thứ tư của vị lai phân trí chỉ có đối tượng vị lai.
Tañhi anāgatakkhandhakhandhapaṭibaddhesu dhammesu pubbenivāsañāṇaṃ viya sabbaññutaññāṇasamagatikaṃ hoti.
Indeed, this (knowledge) is akin to the Omniscient Knowledge with regard to future aggregates and phenomena related to aggregates, just like the knowledge of past existences.
Thật vậy, trí ấy đối với các pháp là uẩn vị lai và các pháp liên quan đến uẩn vị lai thì có năng lực tương tự như toàn giác trí, giống như túc mạng trí.
Tattha kiñcāpi cetopariyañāṇampi anāgatārammaṇaṃ hoti, taṃ pana sattadivasabbhantare uppajjanakacittameva ārammaṇaṃ karoti.
Therein, although the knowledge of penetrating others' minds (cetopariyañāṇa) also has a future object, it only takes as its object a mind that will arise within seven days.
Trong đó, mặc dù tha tâm thông trí cũng có đối tượng vị lai, nhưng trí ấy chỉ bắt đối tượng là tâm sẽ sanh khởi trong vòng bảy ngày.
Idaṃ anāgate kappasatasahasse uppajjanakacittampi khandhepi khandhapaṭibaddhampi.
This, however, takes as its object even a mind that will arise in a hundred thousand aeons in the future, as well as aggregates (khandha) and things associated with aggregates.
Còn trí này (vị lai phân trí) bắt đối tượng là tâm sẽ sanh khởi trong một trăm ngàn kiếp ở vị lai, cả các uẩn, và cả pháp liên quan đến uẩn.
Rūpāvacaratikacatukkajjhānādīni atītānāgatapaccuppannesu ekadhammampi ārabbha appavattito ekantanavattabbārammaṇānevāti veditabbāni.
It should be understood that the rūpāvacara triple and quadruple jhāna, etc., are exclusively "not to be said" (navattabba) objects, as they do not arise with respect to any single phenomenon among past, future, or present things.
Các thiền sắc giới ba bậc và bốn bậc, v.v... nên được biết là chắc chắn có đối tượng không thể nói rõ, vì chúng không sanh khởi bằng cách bắt lấy dù chỉ một pháp nào trong quá khứ, vị lai, và hiện tại.
1435. Ajjhattattike anindriyabaddharūpañca nibbānañca bahiddhāti idaṃ yathā indriyabaddhaṃ parapuggalasantāne bahiddhāti vuccamānampi tassa attano santānapariyāpannattā niyakajjhattaṃ hoti, evaṃ na kenaci pariyāyena ajjhattaṃ hotīti niyakajjhattapariyāyassa abhāvena bahiddhāti vuttaṃ, na niyakajjhattamattassa asambhavato.
1435. In the Ajjhattattika, " the form not bound by an faculty (anindriyabaddharūpa) and Nibbāna are external (bahiddhā)" means that just as a form bound by a faculty (indriyabaddharūpa) in the continuum of another person, though called external, is intrinsically internal to that person's continuum, so these two (anindriyabaddharūpa and Nibbāna) are said to be external because there is no way for them to be internal in any sense, and not because it is impossible for them to be merely internal.
Trong tam đề nội phần, câu “sắc phi y căn và Nibbāna là ngoại phần” được nói là ngoại phần do không có phương diện nội phần cố định, chứ không phải do bản chất nội phần cố định không thể có. Điều này không giống như trường hợp sắc y căn trong uẩn của người khác, dù được gọi là ngoại phần, nhưng vì thuộc về uẩn của chính người đó nên là nội phần cố định của người ấy; còn hai pháp này thì không thể là nội phần theo bất kỳ phương diện nào.
Niyakajjhattamattassa pana asambhavamattaṃ sandhāya ajjhattārammaṇattike bahiddhārammaṇatā vuttā.
However, with reference to the mere impossibility of being intrinsically internal, their externality as objects is stated in the ajjhattārammaṇattika.
Tuy nhiên, trong tam đề nội phần cảnh, việc được gọi là ngoại phần cảnh là nhắm đến việc không thể có bản chất nội phần cố định.
Ajjhattadhammāpagamamattatova ākiñcaññāyatanārammaṇassa ajjhattabhāvampi bahiddhābhāvampi ajjhattabahiddhābhāvampi ananujānitvā ākiñcaññāyatanaṃ na vattabbaṃ ajjhattārammaṇantipītiādi vuttaṃ.
Simply because it is devoid of internal phenomena, it is not conceded that the object of the Sphere of Nothingness (ākiñcaññāyatana) is internal, or external, or internal and external, therefore it is said, " the Sphere of Nothingness should not be called an internal object," and so on.
Và chỉ vì sự vắng mặt của pháp nội phần, mà không chấp nhận tính nội phần, tính ngoại phần, hay tính nội ngoại phần của đối tượng của Vô sở hữu xứ, nên đã nói rằng: “Vô sở hữu xứ không thể nói là nội phần cảnh” v.v...
Tattha na kevalaṃ tadeva navattabbārammaṇaṃ, tassa pana āvajjanampi, upacāracittānipi, tassārammaṇassa paccavekkhaṇacittānipi, tasseva assādanādivasena pavattāni akusalacittānipi navattabbārammaṇānevāti.
Therein, not only that (ākiñcaññāyatana) is an object "not to be said," but also its advertence (āvajjana), its access consciousness (upacāracitta), the consciousness that reviews its object, and the unwholesome consciousness that arises in the mode of savoring it, and so on, are also objects "not to be said."
Ở đây, không chỉ riêng thiền ấy có đối tượng không thể nói rõ, mà cả tâm hướng của nó, các tâm cận hành, các tâm phản khán đối tượng của nó, và cả các tâm bất thiện sanh khởi do thưởng thức đối tượng ấy, v.v... cũng đều có đối tượng không thể nói rõ.
Tāni pana tasmiṃ vutte vuttāneva hontīti visuṃ na vuttāni.
However, these are not mentioned separately because when that (ākiñcaññāyatana) is mentioned, they are implicitly mentioned.
Tuy nhiên, những tâm ấy khi đã nói về thiền kia thì cũng được xem như đã nói, vì vậy chúng không được đề cập riêng.
Kathaṃ vuttāneva hontīti?
How are they implicitly mentioned?
Làm thế nào chúng được xem là đã được nói đến?
Etañhi ākiñcaññāyatanaṃ, yañca tassa purecārikaṃ āvajjanaupacārādivasena pavattaṃ, tena saha ekārammaṇaṃ bhaveyya.
For this ākiñcaññāyatana and whatever precedes it, such as advertence and access consciousness, could have the same object.
Bởi vì, Vô Sở Hữu Xứ này, và tâm nào đi trước nó sanh khởi theo cách hướng tâm, cận hành, v.v., thì sẽ có cùng đối tượng với nó.
Taṃ sabbaṃ atītārammaṇattike ‘kāmāvacarakusalaṃ, akusalaṃ, kiriyato nava cittuppādā, rūpāvacaracatutthajjhāna’nti evaṃ vuttānaṃ etesaṃ cittuppādānaṃ ‘siyā na vattabbā atītārammaṇātipī’tiādinā nayena navattabbārammaṇabhāvassa anuññātattā, ākiñcaññāyatanassa ca ‘ākiñcaññāyatanaṃ, cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni, ime dhammā na vattabbā atītārammaṇātipī’ti evaṃ ekantena navattabbārammaṇattavacanato navattabbārammaṇanti vuttaṃ.
All of that, in the atītārammaṇattika, is stated as "wholesome kāmāvacara, unwholesome, nine consciousnesses due to action, and the fourth rūpāvacara jhāna," and these consciousnesses are allowed to be "not to be said objects" in the manner of "they may not be called past objects," and so on, and since the ākiñcaññāyatana is expressly called an "object not to be said" in the manner of "ākiñcaññāyatana, the four unconfined paths, and the four fruits of recluseship, these phenomena should not be called past objects," it is said to be an object "not to be said."
Tất cả những điều đó được gọi là có đối tượng không thể nói đến, vì trong bộ ba về đối tượng quá khứ, đối với các tâm sanh đã được nói đến như ‘thiện dục giới, bất thiện, chín tâm sanh duy tác, thiền thứ tư sắc giới’, trạng thái có đối tượng không thể nói đến đã được chấp thuận theo phương pháp ‘có thể không được gọi là có đối tượng quá khứ, v.v.’; và vì Vô Sở Hữu Xứ được nói một cách chắc chắn là có đối tượng không thể nói đến qua câu ‘Vô Sở Hữu Xứ, bốn Đạo không thuộc hệ, và bốn quả Sa-môn, những pháp này không được gọi là có đối tượng quá khứ, v.v.’.
Idāni taṃ ajjhattārammaṇattike ekampi vuccamānaṃ yasmā heṭṭhā tena saha ekārammaṇabhāvampi sandhāya kāmāvacarakusalādīnaṃ navattabbārammaṇatā vuttā, tasmā idhāpi tesaṃ navattabbārammaṇabhāvaṃ dīpeti.
Now, when it (ākiñcaññāyatana) is mentioned as a single one in the ajjhattārammaṇattika, it indicates that the kāmāvacara wholesome, etc., are also "not to be said objects" here, because below, in the atītārammaṇattika, their "not to be said object" status was stated also by referring to their having the same object as that (ākiñcaññāyatana).
Bây giờ, trong bộ ba về đối tượng nội phần, mặc dù chỉ một mình nó (Vô Sở Hữu Xứ) được đề cập, nhưng vì ở phần trước (bộ ba về đối tượng quá khứ), trạng thái có đối tượng không thể nói đến của các pháp thiện dục giới, v.v., đã được nói đến với ý hướng rằng chúng cũng có cùng đối tượng với nó, cho nên ở đây cũng chỉ ra trạng thái có đối tượng không thể nói đến của chúng.
Ko hi tena saha ekārammaṇānaṃ navattabbārammaṇabhāve antarāyoti?
For what impediment is there to the "not to be said object" status of those that have the same object as it?
Bởi vì, có trở ngại nào đối với trạng thái có đối tượng không thể nói đến của những tâm có cùng đối tượng với nó?
Evaṃ tasmiṃ vutte ‘vuttāneva hontī’ti veditabbāni.
Thus, when that is mentioned, it should be understood that "they are implicitly mentioned."
Khi nó được nói đến như vậy, cần hiểu rằng (những tâm kia) cũng ‘đã được nói đến’.
Sesamettha ajjhattārammaṇattike pāḷito uttānameva.
The rest here in the ajjhattārammaṇattika is clear from the Pāḷi itself.
Phần còn lại trong bộ ba về đối tượng nội phần này đã rõ ràng từ bản văn Pāli.
Ārammaṇavibhāge pana viññāṇañcāyatanaṃ nevasaññānāsaññāyatananti imesaṃ tāva kusalavipākakiriyavasena channaṃ cittuppādānaṃ attano santānasambandhaṃ heṭṭhimasamāpattiṃ ārabbha pavattito ajjhattārammaṇatā veditabbā.
However, in the classification of objects, it should be understood that the six consciousnesses of the Sphere of Infinite Consciousness (viññāṇañcāyatana) and the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception (nevasaññānāsaññāyatana), namely, those of wholesome, resultant, and functional types, have internal objects because they arise by taking a lower attainment belonging to one's own continuum as their object.
Tuy nhiên, trong phần phân loại đối tượng, đối với sáu tâm sanh này, tức là Thức Vô Biên Xứ và Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, theo cách phân chia thiện, quả và duy tác, cần hiểu rằng chúng có đối tượng nội phần vì chúng sanh khởi bằng cách bắt lấy tầng thiền chứng thấp hơn có liên quan đến dòng tâm thức của chính mình.
Ettha ca kiriyaākāsānañcāyatanaṃ kiriyaviññāṇañcāyatanasseva ārammaṇaṃ hoti, na itarassa.
And here, the functional Sphere of Infinite Space (kiriya ākāsānañcāyatana) is an object only for the functional Sphere of Infinite Consciousness (kiriyaviññāṇañcāyatana), not for the others.
Và trong số này, Không Vô Biên Xứ duy tác chỉ là đối tượng của Thức Vô Biên Xứ duy tác, không phải của các tâm khác.
Ākāsānañcāyatanakiriyasamaṅgino kusalassa vā vipākassa vā viññāṇañcāyatanassa abhāvato.
Because there is no wholesome or resultant Sphere of Infinite Consciousness belonging to one who is endowed with the functional Sphere of Infinite Space.
Vì không có Thức Vô Biên Xứ thiện hay quả (sanh khởi) nơi người đã thành tựu Không Vô Biên Xứ duy tác.
Kusalaṃ pana kusalavipākakiriyānaṃ tiṇṇampi ārammaṇaṃ hoti.
However, the wholesome (ākāsānañcāyatana) is an object for all three (viññāṇañcāyatana): wholesome, resultant, and functional.
Tuy nhiên, tâm thiện (Không Vô Biên Xứ) là đối tượng của cả ba loại: thiện, quả và duy tác (Thức Vô Biên Xứ).
Ākāsānañcāyatanakusalaṃ nibbattetvā ṭhitassa tato uddhaṃ tividhassapi viññāṇañcāyatanassa uppattisambhavato.
Because it is possible for all three types of Sphere of Infinite Consciousness to arise in one who has developed the wholesome Sphere of Infinite Space and then abides.
Bởi vì đối với người đã làm cho thiền thiện Không Vô Biên Xứ sanh khởi và an trú trong đó, ba loại Thức Vô Biên Xứ có khả năng sanh khởi ở tầng cao hơn.
Vipākaṃ pana na kassaci ārammaṇaṃ hoti.
However, the resultant (ākāsānañcāyatana) is not an object for any.
Còn thiền quả thì không trở thành đối tượng cho bất cứ tâm nào.
Vipākato vuṭṭhahitvā cittassa abhinīhārāsambhavato.
Because it is not possible to direct the mind (to a higher jhāna) after emerging from a resultant jhāna.
Bởi vì sau khi xuất khỏi thiền quả, không thể hướng tâm (đến một tầng thiền cao hơn).
Nevasaññānāsaññāyatanassa ārammaṇakaraṇepi eseva nayo.
The same method applies to taking the Sphere of Neither Perception Nor Non-Perception as an object.
Đối với việc lấy Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ làm đối tượng, phương pháp cũng tương tự.
Rūpāvacarattikacatukkajjhānādīnaṃ sabbesampi niyakajjhattato bahiddhābhāvena bahiddhābhūtāni pathavīkasiṇādīni ārabbha pavattito bahiddhārammaṇatā veditabbā.
It should be understood that all the rūpāvacara triple and quadruple jhāna, etc., have external objects because they arise by taking external objects such as earth kasiṇa, which are external to one's own intrinsic internal (niyakajjhatta).
Đối với tất cả các pháp như ba loại và bốn loại thiền Sắc giới, v.v., vì chúng sanh khởi lấy các đối tượng bên ngoài như địa kasiṇa, v.v., làm đối tượng, do bản chất của chúng là ở bên ngoài tự thân (niyakajjhatta), nên cần hiểu rằng chúng là các pháp có đối tượng bên ngoài.
Sabbeva kāmāvacarā kusalākusalābyākatā dhammā, rūpāvacaraṃ catutthaṃ jhānanti ettha kusalato tāva cattāro ñāṇasampayuttacittuppādā attano khandhādīni paccavekkhantassa ajjhattārammaṇā.
In "all kāmāvacara wholesome, unwholesome, and indeterminate phenomena, and the rūpāvacara fourth jhāna," first, the four wholesome consciousnesses accompanied by knowledge are internal objects for one who reviews their own aggregates, etc.
Trong câu “Tất cả các pháp Dục giới thiện, bất thiện, vô ký, và thiền thứ tư Sắc giới”, trước hết, về phần thiện, bốn tâm sanh tương ưng trí, đối với người đang quán xét các uẩn, v.v., của chính mình, có đối tượng bên trong.
Paresaṃ khandhādipaccavekkhaṇe paṇṇattinibbānapaccavekkhaṇe ca bahiddhārammaṇā.
They are external objects when reviewing the aggregates of others, and when reviewing concepts and Nibbāna.
Khi quán xét các uẩn, v.v., của người khác và khi quán xét chế định và Niết-bàn, chúng có đối tượng bên ngoài.
Tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
They are internal and external objects based on both of these.
Theo cả hai phương diện đó, chúng có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Ñāṇavippayuttesupi eseva nayo.
The same method applies to those disconnected from knowledge.
Đối với các tâm bất tương ưng trí, phương pháp cũng tương tự.
Kevalañhi tesaṃ nibbānapaccavekkhaṇaṃ natthi.
However, for them, there is no reviewing of Nibbāna.
Chỉ có điều, chúng không có sự quán xét Niết-bàn.
Akusalato cattāro diṭṭhisampayuttacittuppādā attano khandhādīnaṃ assādanābhinandanaparāmāsagahaṇakāle ajjhattārammaṇā, parassa khandhādīsu ceva anindriyabaddharūpakasiṇādīsu ca tatheva pavattikāle bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
From the unwholesome, the four consciousnesses accompanied by wrong view are internal objects when savoring, delighting in, clinging to, and grasping at one's own aggregates, etc.; they are external objects when acting similarly with respect to others' aggregates, etc., and to forms not bound by faculties, kasiṇas, etc.; and they are internal and external objects based on both of these.
Về phần bất thiện, bốn tâm sanh tương ưng tà kiến, vào lúc thưởng thức, vui thích và chấp thủ các uẩn, v.v., của chính mình, có đối tượng bên trong; vào lúc sanh khởi tương tự đối với các uẩn, v.v., của người khác và đối với các sắc không y cứ vào căn và các kasiṇa, v.v., chúng có đối tượng bên ngoài; theo cả hai phương diện đó, chúng có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Diṭṭhivippayuttesupi eseva nayo.
The same method applies to those disconnected from wrong view.
Đối với các tâm bất tương ưng tà kiến, phương pháp cũng tương tự.
Kevalañhi tesaṃ parāmāsagahaṇaṃ natthi.
However, for them, there is no clinging or grasping.
Chỉ có điều, chúng không có sự chấp thủ (parāmāsa).
Dvepi paṭighasampayuttā attano khandhādīsu domanassitassa ajjhattārammaṇā, parassa khandhādīsu ceva anindriyabaddharūpapaṇṇattīsu ca bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
The two consciousnesses accompanied by aversion are internal objects for one experiencing displeasure with their own aggregates, etc.; they are external objects with respect to others' aggregates, etc., and to forms not bound by faculties and concepts; and they are internal and external objects based on both of these.
Cả hai tâm tương ưng sân, đối với người có ưu phiền về các uẩn, v.v., của chính mình, có đối tượng bên trong; đối với các uẩn, v.v., của người khác và đối với các sắc không y cứ vào căn và các chế định, chúng có đối tượng bên ngoài; theo cả hai phương diện đó, chúng có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Vicikicchuddhaccasampayuttānampi vuttapakāresu dhammesu vicikicchanaphandanabhāvavasena pavattiyaṃ ajjhattādiārammaṇatā veditabbā.
It should be understood that the consciousnesses accompanied by doubt (vicikicchā) and restlessness (uddhacca) also have internal, etc., objects when they arise in the modes of doubting and wavering with respect to phenomena of the aforementioned kinds.
Đối với các tâm tương ưng hoài nghi và phóng dật, khi sanh khởi trong các pháp đã được đề cập theo các cách thức trên, với trạng thái hoài nghi và dao động, cần hiểu rằng chúng có các đối tượng như bên trong, v.v.
Dvipañcaviññāṇāni, tisso ca manodhātuyoti, ime terasa cittuppādā attano rūpādīni ārabbha pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, parassa rūpādīsu pavattā bahiddhārammaṇā, tadubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
The ten two-fived consciousnesses and the three mind-elements (manodhātu) – these thirteen consciousnesses are internal objects when they arise with respect to one's own forms, etc.; they are external objects when they arise with respect to others' forms, etc.; and they are internal and external objects based on both of these.
Hai nhóm năm thức và ba ý giới, mười ba tâm sanh này, khi sanh khởi lấy các sắc, v.v., của chính mình làm đối tượng, có đối tượng bên trong; khi sanh khởi đối với các sắc, v.v., của người khác, có đối tượng bên ngoài; theo cả hai phương diện đó, chúng có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Somanassasahagataahetukavipākamanoviññāṇadhātu pañcadvāre santīraṇatadārammaṇavasena attano pañca rūpādidhamme, manodvāre tadārammaṇavaseneva aññepi ajjhattike kāmāvacaradhamme ārabbha pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, paresaṃ dhammesu pavattamānā bahiddhārammaṇā, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
The Somanassasahagataahetukavipākamanoviññāṇadhātu, when occurring in the five doors as santīraṇa and tadārammaṇa, taking as object its own five rūpādi-dhammas, and in the mind-door, only as tadārammaṇa, taking as object other kāmāvacara dhammas belonging to one's own continuum, is ajjhattārammaṇā (having an internal object). When occurring in the dhammas of others, it is bahiddhārammaṇā (having an external object). By both ways, it is ajjhattabahiddhārammaṇā (having internal and external objects).
Vô nhân quả ý thức giới tương ưng hỷ, ở năm cửa, với vai trò đoán định và đổng tốc, khi sanh khởi lấy năm pháp sắc, v.v., của chính mình làm đối tượng, và ở ý môn, chỉ với vai trò đổng tốc, lấy các pháp Dục giới nội tại khác làm đối tượng, có đối tượng bên trong; khi sanh khởi đối với các pháp của người khác, có đối tượng bên ngoài; theo cả hai phương diện, có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Upekkhāsahagatavipākāhetukamanoviññāṇadhātudvayepi eseva nayo.
The same method applies to the two Upekkhāsahagatavipākāhetukamanoviññāṇadhātus.
Đối với hai manoviññāṇadhātu vô nhân quả câu hành với xả, phương pháp này cũng tương tự.
Kevalaṃ panetā sugatiyaṃ duggatiyañca paṭisandhibhavaṅgacutivasenāpi ajjhattādibhedesu kammādīsu pavattanti.
However, these (Upekkhāsahagatasantīraṇa cittas) occur in both good destinations (sugati) and bad destinations (duggati) by way of paṭisandhi, bhavaṅga, and cuti, taking as object kamma, etc., which are divided into internal (ajjhatta) and so forth.
Tuy nhiên, chỉ có điều là các tâm này cũng sanh khởi trong các đối tượng như nghiệp, v.v., được phân loại là nội phần, v.v., theo cách làm phận sự tục sinh, hữu phần và tử trong cõi thiện và cõi ác.
Aṭṭha mahāvipākacittānipi tāsaṃyeva dvinnaṃ samānagatikāni.
The eight great resultant cittas (mahāvipāka cittas) also have the same mode of occurrence as those two (Upekkhāsahagatasantīraṇa cittas).
Tám đại quả tâm cũng có cùng tiến trình như hai tâm này.
Kevalaṃ panetāni santīraṇavasena na pavattanti.
However, these (mahāvipāka cittas) do not occur as santīraṇa.
Tuy nhiên, chỉ có điều là các tâm này không sanh khởi theo cách làm phận sự quan sát.
Paṭisandhibhavaṅgacutivaseneva etāni sugatiyaṃyeva pavattanti.
These (mahāvipāka cittas) occur only in good destinations (sugati) by way of paṭisandhi, bhavaṅga, and cuti.
Các tâm này chỉ sanh khởi trong cõi thiện theo cách làm phận sự tục sinh, hữu phần và tử.
Somanassasahagatāhetukakiriyā pañcadvāre attano rūpādīni ārabbha pahaṭṭhākārakaraṇavasena pavattiyaṃ ajjhattārammaṇā, parassa rūpādīsu pavattā bahiddhārammaṇā.
The rootless functional consciousness accompanied by joy (hasituppāda), in the five sense-doors, when it arises by means of creating a joyful state, referring to one's own sense-objects like visible forms, has an internal object; when it arises in another's sense-objects like visible forms, it has an external object.
Tâm duy tác vô nhân câu hành với hỷ, khi sanh khởi ở ngũ môn theo cách tạo ra trạng thái vui vẻ bằng cách bắt lấy các đối tượng sắc, v.v., của chính mình, thì có đối tượng nội phần; khi sanh khởi đối với các đối tượng sắc, v.v., của người khác, thì có đối tượng ngoại phần.
Manodvāre tathāgatassa jotipālamāṇavamaghadevarājakaṇhatāpasādikālesu attanā katakiriyaṃ paccavekkhantassa hasituppādavasena pavattā ajjhattārammaṇā.
In the mind-door, when the Tathāgata reflects on the deeds done by himself at the times of Jotipāla the young man, King Maghadeva, the ascetic Kaṇha, and so on, it arises by means of the arising of a smile (hasituppāda) and has an internal object.
Tại ý môn, khi Như Lai quán xét lại việc làm do chính mình đã thực hiện trong các thời là thanh niên Jotipāla, vua Maghadeva, đạo sĩ Kaṇha, v.v..., tâm phát sinh do sự khởi lên nụ cười là tâm có đối tượng bên trong.
Mallikāya deviyā santatimahāmattassa sumanamālākārassāti evamādīnaṃ kiriyākaraṇaṃ ārabbha pavattikāle bahiddhārammaṇā.
When it arises referring to the deeds done by Queen Mallikā, the minister Santati, the garland-maker Sumana, and so on, it has an external object.
Khi phát sinh liên quan đến việc làm của hoàng hậu Mallikā, đại thần Santati, người bán hoa Sumana, v.v..., tâm ấy là tâm có đối tượng bên ngoài.
Ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇā.
By means of both, it has both internal and external objects.
Tùy theo cả hai trường hợp, đó là tâm có đối tượng bên trong và bên ngoài.
Upekkhāsahagatakiriyāhetukamanoviññāṇadhātu pañcadvāre voṭṭhabbanavasena manodvāre ca āvajjanavasena pavattiyaṃ ajjhattādiārammaṇā.
The rootless functional mind-consciousness element accompanied by equanimity (manodvāravajjana), when it arises in the five sense-doors by way of determining (voṭṭhabbana) and in the mind-door by way of adverting (āvajjana), has internal and other objects.
Manoviññāṇadhātu tương ưng xả, thuộc loại duy tác, khi phát sinh với vai trò voṭṭhabbana ở ngũ môn và với vai trò āvajjana ở ý môn, có đối tượng bên trong, v.v...
Aṭṭha mahākiriyā kusalacittagatikā eva.
The eight great functional consciousnesses (mahākiriyā) are similar in their mode of arising to wholesome consciousnesses.
Tám đại duy tác có cách thức diễn tiến giống như các tâm thiện.
Kevalañhi tā khīṇāsavānaṃ uppajjanti, kusalāni sekkhaputhujjanānanti ettakamevettha nānākaraṇaṃ.
The only difference here is that these arise in Arahants, while wholesome consciousnesses arise in trainees (sekha) and ordinary individuals (puthujjana).
Chỉ có điều, các tâm ấy chỉ khởi lên nơi các bậc lậu tận, còn các tâm thiện thì khởi lên nơi các bậc hữu học và phàm phu, chỉ có bấy nhiêu đó là sự khác biệt.
‘Iddhividhacatutthaṃ’ kāyavasena cittaṃ, cittavasena vā kāyaṃ pariṇāmanakāle attano kumārakavaṇṇādinimmānakāle ca sakāyacittānaṃ ārammaṇakaraṇato ajjhattārammaṇaṃ, bahiddhā hatthiassādidassanakāle bahiddhārammaṇaṃ, kālena ajjhattaṃ kālena bahiddhā, pavattiyaṃ ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
The ‘fourth jhāna for iddhi-vidha’ has an internal object when one transforms mind by means of body, or body by means of mind, and when one creates one's own form as a young boy and so on, by taking one's own body and mind as object. It has an external object when one manifests elephants, horses, and so on to others. When it arises sometimes with an internal object and sometimes with an external object, it has both internal and external objects.
Thiền thứ tư về thần thông, khi uốn nắn tâm theo thân hoặc thân theo tâm, và khi hóa hiện hình tướng của một đứa trẻ, v.v..., do lấy thân và tâm của chính mình làm đối tượng, nên là tâm có đối tượng bên trong; khi hiển thị hình tướng voi, ngựa, v.v... ở bên ngoài, là tâm có đối tượng bên ngoài; khi phát sinh lúc thì bên trong, lúc thì bên ngoài, là tâm có đối tượng bên trong và bên ngoài.
‘Dibbasotacatutthaṃ’ attano kucchisaddasavanakāle ajjhattārammaṇaṃ, paresaṃ saddasavanakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
The ‘fourth jhāna for dibbasota’ has an internal object when one hears sounds within one's own belly; it has an external object when one hears the sounds of others. By means of both, it has both internal and external objects.
Thiền thứ tư về thiên nhĩ, khi nghe âm thanh trong bụng của chính mình, là tâm có đối tượng bên trong; khi nghe âm thanh của người khác, là tâm có đối tượng bên ngoài; tùy theo cả hai trường hợp, là tâm có đối tượng bên trong và bên ngoài.
‘Cetopariyañāṇacatutthaṃ’ paresaṃ cittārammaṇato bahiddhārammaṇameva.
The ‘fourth jhāna for cetopariyañāṇa’ only has an external object, by taking the minds of others as object.
Thiền thứ tư về tha tâm thông, do lấy tâm của người khác làm đối tượng, nên chỉ là tâm có đối tượng bên ngoài.
Attano cittajānane pana tena payojanaṃ natthi.
There is no purpose for it in knowing one's own mind.
Còn trong việc biết tâm của chính mình, thì không có lợi ích gì với trí đó.
‘Pubbenivāsacatutthaṃ’ attano khandhānussaraṇakāle ajjhattārammaṇaṃ, parassa khandhe, anidriyabaddharūpaṃ, tisso ca paṇṇattiyo anussaraṇato bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
The ‘fourth jhāna for pubbenivāsa’ has an internal object when recollecting one's own aggregates; it has an external object when recollecting the aggregates of others, or unattached rūpa, or the three kinds of concepts. By means of both, it has both internal and external objects.
Thiền thứ tư về túc mạng thông, khi nhớ lại các uẩn của chính mình, là tâm có đối tượng bên trong; do nhớ lại các uẩn của người khác, sắc không do căn tạo, và ba loại paṇṇatti, nên là tâm có đối tượng bên ngoài; tùy theo cả hai trường hợp, là tâm có đối tượng bên trong và bên ngoài.
‘Dibbacakkhucatutthaṃ’ attano kucchigatādirūpadassanakāle ajjhattārammaṇaṃ, avasesarūpadassanakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
The ‘fourth jhāna for dibbacakkhu’ has an internal object when seeing one's own rūpa such as that in the belly; it has an external object when seeing other rūpas. By means of both, it has both internal and external objects.
‘Thiền thứ tư là nền tảng của thiên nhãn’ vào lúc thấy các sắc pháp như sắc ở trong bụng của mình thì có đối tượng bên trong, vào lúc thấy các sắc pháp còn lại thì có đối tượng bên ngoài, do cả hai cách nên có đối tượng cả trong lẫn ngoài.
‘Anāgataṃsañāṇacatutthaṃ’ attano anāgatakkhandhānussaraṇakāle ajjhattārammaṇaṃ, parassa anāgatakkhandhānaṃ vā anindriyabaddhassa vā rūpassa anussaraṇakāle bahiddhārammaṇaṃ, ubhayavasena ajjhattabahiddhārammaṇaṃ.
The ‘fourth jhāna for anāgataṃsañāṇa’ has an internal object when recollecting one's own future aggregates; it has an external object when recollecting the future aggregates of others or unattached rūpa. By means of both, it has both internal and external objects.
‘Thiền thứ tư là nền tảng của vị lai tri’ vào lúc tưởng nhớ các uẩn vị lai của mình thì có đối tượng bên trong, vào lúc tưởng nhớ các uẩn vị lai của người khác hoặc sắc pháp không liên quan đến quyền thì có đối tượng bên ngoài, do cả hai cách nên có đối tượng cả trong lẫn ngoài.
Ākiñcaññāyatanassa navattabbārammaṇatāya kāraṇaṃ heṭṭhā vuttameva.
The reason why the ākiñcaññāyatana has the object of 'not describable' has already been stated below.
Nguyên nhân về việc Vô Sở Hữu Xứ có đối tượng không thể nói được đã được trình bày ở dưới.
1473. Yattha dve tayo āsavā ekato uppajjantīti ettha tividhena āsavānaṃ ekato uppatti veditabbā.
In the phrase where two or three āsavas arise together, the co-arising of āsavas should be understood in three ways.
1473. Ở đây, trong câu nơi nào hai hoặc ba lậu hoặc cùng sinh khởi, cần hiểu sự sinh khởi đồng thời của các lậu hoặc theo ba cách.
Tattha catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena, diṭṭhisampayuttesu diṭṭhāsavaavijjāsavehi saddhinti kāmāsavo duvidhena ekato uppajjati.
Among these, kāma-āsava arises together in two ways: with avijjā-āsava in the four diṭṭhi-vippayutta cittas (consciousness disconnected from wrong view), and with diṭṭhi-āsava and avijjā-āsava in the diṭṭhi-sampayutta cittas (consciousness connected with wrong view).
Trong đó, dục lậu sinh khởi đồng thời theo hai cách: cùng với vô minh lậu trong bốn tâm bất tương ưng với tà kiến, và cùng với kiến lậu và vô minh lậu trong các tâm tương ưng với tà kiến.
Bhavāsavo catūsu diṭṭhivippayuttesu avijjāsavena saddhinti ekadhāva ekato uppajjati.
Bhava-āsava arises together in only one way: with avijjā-āsava in the four diṭṭhi-vippayutta cittas.
Hữu lậu chỉ sinh khởi đồng thời theo một cách: cùng với vô minh lậu trong bốn tâm bất tương ưng với tà kiến.
Yathā cettha evaṃ yattha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjantīti etthāpi saṃyojanānaṃ uppatti ekato dasadhā bhave.
Just as it is here, similarly, in the phrase where two or three saṃyojanas arise together, the co-arising of saṃyojanas can be in ten ways.
Giống như ở đây, trong câu “nơi nào hai hoặc ba kiết sử cùng sinh khởi”, sự sinh khởi đồng thời của các kiết sử cũng có thể xảy ra theo mười cách.
Tattha kāmarāgo catudhā ekato uppajjati, paṭigho tidhā, māno ekadhā.
Among these, kāma-rāga arises together in four ways, paṭigha in three ways, and māna in one way.
Trong đó, dục ái sinh khởi đồng thời theo bốn cách, sân theo ba cách, mạn theo một cách.
Tathā vicikicchā ceva bhavarāgo ca.
Similarly for vicikicchā and bhava-rāga.
Tương tự, hoài nghi và hữu ái cũng vậy.
Kāmarāgo tāva mānasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, diṭṭhisaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, sīlabbataparāmāsaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ catudhā ekato uppajjati.
Kāma-rāga, first, arises together in four ways: with māna-saṃyojana and avijjā-saṃyojana, and with diṭṭhi-saṃyojana and avijjā-saṃyojana, and with sīlabbata-parāmāsa-saṃyojana and avijjā-saṃyojana, and with avijjā-saṃyojana alone.
Trước hết, dục ái sinh khởi đồng thời theo bốn cách như sau: cùng với mạn kiết sử và vô minh kiết sử, cùng với kiến kiết sử và vô minh kiết sử, cùng với giới cấm thủ và vô minh kiết sử, và chỉ cùng với vô minh kiết sử.
Paṭigho pana issāsaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ceva, macchariyasaṃyojanaavijjāsaṃyojanehi ca, avijjāsaṃyojanamatteneva ca saddhinti evaṃ tidhā ekato uppajjati.
Paṭigha, however, arises together in three ways: with issā-saṃyojana and avijjā-saṃyojana, and with macchariya-saṃyojana and avijjā-saṃyojana, and with avijjā-saṃyojana alone.
Còn sân sinh khởi đồng thời theo ba cách như sau: cùng với tật kiết sử và vô minh kiết sử, cùng với xan kiết sử và vô minh kiết sử, và chỉ cùng với vô minh kiết sử.
Māno bhavarāgāvijjāsaṃyojanehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
Māna arises together in only one way: with bhava-rāga and avijjā-saṃyojana.
Mạn chỉ sinh khởi đồng thời theo một cách: cùng với hữu ái và vô minh kiết sử.
Tathā vicikicchā.
Similarly for vicikicchā.
Hoài nghi cũng tương tự.
Sā hi avijjāsaṃyojanena saddhiṃ ekadhā uppajjati.
Indeed, it arises in one way with avijjā-saṃyojana.
Vì nó sinh khởi theo một cách cùng với vô minh kiết sử.
Bhavarāgepi eseva nayoti.
The same method applies to bhava-rāga.
Đối với hữu ái cũng theo phương pháp này.
Evamettha dve tīṇi saṃyojanāni ekato uppajjanti.
Thus, here two or three saṃyojanas arise together.
Như vậy, ở đây hai hoặc ba kiết sử cùng sinh khởi.
1511. Yaṃ panetaṃ nīvaraṇagocchake yattha dve tīṇi nīvaraṇāni ekato uppajjantīti vuttaṃ, tatthāpi aṭṭhadhā nīvaraṇānaṃ ekato uppatti veditabbā.
Furthermore, regarding what was stated in the Nīvaraṇa group, namely where two or three nīvaraṇas arise together, the co-arising of nīvaraṇas there should be understood in eight ways.
1511. Còn trong câu đã nói trong nhóm triền cái: “nơi nào hai hoặc ba triền cái cùng sinh khởi”, ở đó cũng cần hiểu sự sinh khởi đồng thời của các triền cái theo tám cách.
Etesu hi kāmacchando duvidhā ekato uppajjati, byāpādo catudhā, uddhaccaṃ ekadhā.
Among these, kāma-cchanda arises together in two ways, byāpāda in four ways, and uddhacca in one way.
Trong số này, dục dục sinh khởi đồng thời theo hai cách, sân theo bốn cách, trạo cử theo một cách.
Tathā vicikicchā.
Similarly for vicikicchā.
Tương tự là vicikicchā.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Kāmacchando tāva asaṅkhārikacittesu uddhaccanīvaraṇaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikesu thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ duvidhā ekato uppajjati.
Kāma-cchanda, first, arises together in two ways: with uddhacca-nīvaraṇa and avijjā-nīvaraṇa in asaṅkhārika cittas, and with thīna-middha, uddhacca, and avijjā-nīvaraṇa in sasaṅkhārika cittas.
Trước hết, kāmacchando (tham dục) sanh khởi đồng thời theo hai cách: cùng với uddhacca-nīvaraṇa (triền cái trạo cử) và avijjā-nīvaraṇa (triền cái vô minh) trong các tâm asaṅkhārika (không cần trợ giúp), và cùng với thīnamiddha (hôn trầm thụy miên), uddhacca và avijjā-nīvaraṇa trong các tâm sasaṅkhārika (cần trợ giúp).
Yaṃ panetaṃ dve tīṇīti vuttaṃ, taṃ heṭṭhimaparicchedavasena vuttaṃ.
The statement "two or three" refers to the lowest possible number.
Còn điều được nói là "hai, ba", điều đó được nói theo cách phân chia thấp nhất.
Tasmā catunnampi ekato uppajjatīti vacanaṃ yujjati eva.
Therefore, the statement that even four can arise together is indeed appropriate.
Vì vậy, lời nói rằng "cả bốn sanh khởi đồng thời" là hợp lý.
Byāpādo pana asaṅkhārikacitte uddhaccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārike thinamiddhauddhaccaavijjānīvaraṇehi, asaṅkhārikeyeva uddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi, sasaṅkhārikeyeva thinamiddhauddhaccakukkuccaavijjānīvaraṇehi saddhinti catudhā ekato uppajjati.
Byāpāda, however, arises together in four ways: with uddhacca and avijjā-nīvaraṇa in asaṅkhārika cittas; with thīna-middha, uddhacca, and avijjā-nīvaraṇa in sasaṅkhārika cittas; with uddhacca, kukkucca, and avijjā-nīvaraṇa in asaṅkhārika cittas; and with thīna-middha, uddhacca, kukkucca, and avijjā-nīvaraṇa in sasaṅkhārika cittas.
Còn byāpādo (sân) sanh khởi đồng thời theo bốn cách: cùng với uddhacca-nīvaraṇa và avijjā-nīvaraṇa trong tâm asaṅkhārika; cùng với thīnamiddha, uddhacca và avijjā-nīvaraṇa trong tâm sasaṅkhārika; cùng với uddhacca, kukkucca (hối quá) và avijjā-nīvaraṇa chính trong tâm asaṅkhārika; và cùng với thīnamiddha, uddhacca, kukkucca và avijjā-nīvaraṇa chính trong tâm sasaṅkhārika.
Uddhaccaṃ pana avijjānīvaraṇamattena saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
Uddhacca, however, arises together in only one way with avijjā-nīvaraṇa alone.
Còn uddhacca (trạo cử) chỉ sanh khởi đồng thời theo một cách duy nhất cùng với avijjā-nīvaraṇa.
Vicikicchuddhaccaavijjānīvaraṇehi saddhiṃ ekadhāva ekato uppajjati.
Vicikicchā arises together in one way with uddhacca and avijjā-nīvaraṇa.
Vicikicchā (hoài nghi) chỉ sanh khởi đồng thời theo một cách duy nhất cùng với uddhacca và avijjā-nīvaraṇa.
Tattha dasadhā kilesānaṃ ekato uppatti hoti.
Here, the co-arising of kilesas occurs in ten ways.
Ở đó, sự sanh khởi đồng thời của các phiền não có mười cách.
Ettha hi lobho chadhā ekato uppajjati.
In this, lobha arises together in six ways.
Trong đó, lobha (tham) sanh khởi đồng thời theo sáu cách.
Paṭigho dvidhā.
Paṭigha in two ways.
Paṭigha (sân) theo hai cách.
Tathā mohoti veditabbo.
Similarly, moha should be understood (to arise together in two ways).
Nên hiểu moha (si) cũng tương tự.
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Lobho tāva asaṅkhārike diṭṭhivippayutte mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi, asaṅkhārikeyeva mohamānuddhaccāhirikānottappehi, sasaṅkhārikeyeva mohamānathinauddhaccaahirikānottappehi, diṭṭhisampayutte pana asaṅkhārike mohauddhaccadiṭṭhiahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohadiṭṭhithinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti chadhā ekato uppajjati.
First, greed arises together in six ways: in the unprompted, dissociated-from-wrong-view (mind) with delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; in the prompted (mind) with delusion, sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; in the unprompted (mind) itself with delusion, conceit, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; in the prompted (mind) itself with delusion, conceit, sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; but in the associated-with-wrong-view (mind), in the unprompted (mind) with delusion, restlessness, wrong-view, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; and in the prompted (mind) with delusion, wrong-view, sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing.
Trước hết, lobha sanh khởi đồng thời theo sáu cách: trong tâm asaṅkhārika bất tương ưng tà kiến, cùng với moha, uddhacca, ahirika (vô tàm), anottappa (vô quý); trong tâm sasaṅkhārika, cùng với moha, thina (dã dượi), uddhacca, ahirika, anottappa; chính trong tâm asaṅkhārika, cùng với moha, māna (mạn), uddhacca, ahirika, anottappa; chính trong tâm sasaṅkhārika, cùng với moha, māna, thina, uddhacca, ahirika, anottappa; còn trong tâm asaṅkhārika tương ưng tà kiến, cùng với moha, uddhacca, diṭṭhi (tà kiến), ahirika, anottappa; và trong tâm sasaṅkhārika, cùng với moha, diṭṭhi, thina, uddhacca, ahirika, anottappa.
Paṭigho pana asaṅkhārike mohauddhaccaahirikānottappehi, sasaṅkhārike mohathinauddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati.
Aversion (paṭigha), however, thus arises together in two ways: in the unprompted (mind) with delusion, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; and in the prompted (mind) with delusion, sloth, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing.
Còn paṭigha sanh khởi đồng thời theo hai cách như sau: trong tâm asaṅkhārika, cùng với moha, uddhacca, ahirika, anottappa; và trong tâm sasaṅkhārika, cùng với moha, thina, uddhacca, ahirika, anottappa.
Moho pana vicikicchāsampayutte vicikicchuddhaccaahirikānottappehi, uddhaccasampayutte uddhaccaahirikānottappehi saddhinti evaṃ dvidhā ekato uppajjati.
Delusion (moha), however, thus arises together in two ways: in the mind associated with doubt (vicikicchā) with doubt, restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing; and in the mind associated with restlessness (uddhacca) with restlessness, shamelessness, and fearlessness of wrongdoing.
Còn moha sanh khởi đồng thời theo hai cách như sau: trong tâm tương ưng vicikicchā (hoài nghi), cùng với vicikicchā, uddhacca, ahirika, anottappa; và trong tâm tương ưng uddhacca, cùng với uddhacca, ahirika, anottappa.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all respects.
Phần còn lại ở mọi nơi đều có ý nghĩa rõ ràng.