Catusaccadasoti cattāri saccāni samāhaṭāni catusaccaṃ, catusaccaṃ passīti catusaccadaso.
Catusaccadaso means: the four truths, being collected and brought together by mind, are the catusacca (four truths). One who saw the catusacca is Catusaccadasa.
Catusaccadaso (Bậc thấy Tứ Thánh đế) có nghĩa là: Bốn sự thật được tập hợp lại là Tứ Thánh đế (catusacca). Bậc thấy Tứ Thánh đế (catusaccaṃ passi) nên gọi là Catusaccadaso.
Satipi sāvakānaṃ paccekabuddhānañca catusaccadassanabhāve anaññapubbakattā bhagavato catusaccadassanassa tattha ca sabbaññutāya dasabalesu ca vasībhāvassa pattito parasantānesu ca pasāritabhāvena supākaṭattā bhagavāva visesena ‘‘catusaccadaso’’ti thomanaṃ arahatīti.
Although the disciples and Paccekabuddhas also have the seeing of the four truths, because the seeing of the four truths by the Blessed One was not preceded by another, and because of his attainment to omniscience therein, and his mastery over the ten powers (dasabala), and because it is very evident through its being spread among other beings, the Blessed One alone is especially worthy of praise as "Catusaccadasa."
Mặc dù các đệ tử và chư Phật Độc Giác cũng có sự thấy Tứ Thánh đế, nhưng do sự thấy Tứ Thánh đế của Đức Thế Tôn là chưa từng có ở người khác, và do Ngài đã đạt đến quả vị Toàn Giác (sabbaññutā) trong đó, và đã thành tựu quyền năng (vasībhāva) trong Mười Lực (dasabala), và do sự thấy ấy đã được truyền bá rộng rãi đến các dòng tâm thức của người khác nên rất hiển nhiên, vì vậy, chỉ Đức Thế Tôn mới xứng đáng được tán thán đặc biệt là ‘‘Catusaccadaso’’.
Nāthatīti nātho, veneyyānaṃ hitasukhaṃ āsīsati pattheti, parasantānagataṃ vā kilesabyasanaṃ upatāpeti, ‘‘sādhu, bhikkhave, bhikkhu kālena kālaṃ attasampattiṃ paccavekkhitā’’tiādinā (a. ni. 8.7) vā taṃ taṃ hitapaṭipattiṃ yācatīti attho.
One who desires (nāthati) is a Nātha. He desires and yearns for the welfare and happiness of those to be disciplined. Or, he burns up the defilements and suffering in the minds of other beings. Or, as in "It is good, monks, for a bhikkhu to periodically review his own attainments," he requests for the various practices that lead to welfare. This is the meaning.
Bậc khát khao (nāthati) nên gọi là Nātho (Bậc che chở), nghĩa là Ngài mong muốn, khát khao sự lợi ích và hạnh phúc cho những người có thể được giáo hóa, hoặc Ngài đốt cháy những phiền não và tai họa trong dòng tâm thức của người khác, hoặc Ngài khuyên nhủ họ thực hành những điều lợi ích như: ‘‘Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu nên thường xuyên quán xét sự thành tựu của chính mình’’.
Paramena cittissariyena samannāgato, sabbasatte vā guṇehi īsati abhibhavatīti paramissaro bhagavā ‘‘nātho’’ti vuccati.
The Blessed One, endowed with supreme mental sovereignty, or one who rules over all beings and excels them in virtues, is called Paramissaro and "Nātha."
Đức Thế Tôn, bậc có quyền năng tối thượng về tâm (paramena cittissariyena samannāgato), hoặc Ngài vượt trội, chế ngự tất cả chúng sanh bằng các đức tính (guṇehi īsati abhibhavati), nên Ngài được gọi là paramissaro (Bậc Tối Thượng) và ‘‘Nātho’’.
‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā karissāmī’’ti sotabbabhāve kāraṇaṃ vatvā puna savane niyojento āha ‘‘taṃ suṇātha samāhitā’’ti.
Having stated the reason for it being worthy of listening by saying, "I shall do it having shown reverence for the Good Dhamma," he then urged them to listen again, saying, "Listen to it with concentrated minds."
Sau khi nói lý do vì sao cần lắng nghe bằng câu ‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā karissāmī’’ (Tôi sẽ làm với lòng tôn kính Chánh Pháp), rồi khuyến khích lắng nghe, Ngài nói: ‘‘Taṃ suṇātha samāhitā’’ (Hãy lắng nghe điều đó với tâm định tĩnh).
‘‘Porāṇaṭṭhakathānayaṃ vigāhitvā karissāmī’’ti vā etena sakkaccasavane ca kāraṇaṃ vatvā tattha niyojento āha ‘‘saddhamme gāravaṃ katvā taṃ suṇāthā’’ti.
Or, having stated the reason for listening attentively by saying, "I shall do it having delved into the method of the ancient commentaries," he then urged them to do so, saying, "Having shown reverence for the Good Dhamma, listen to it."
Hoặc, sau khi nói lý do vì sao cần lắng nghe một cách cẩn trọng bằng câu ‘‘Porāṇaṭṭhakathānayaṃ vigāhitvā karissāmī’’ (Tôi sẽ làm sau khi đã thâm nhập vào phương pháp của các chú giải cổ xưa), rồi khuyến khích lắng nghe điều đó, Ngài nói: ‘‘Saddhamme gāravaṃ katvā taṃ suṇāthā’’ (Hãy lắng nghe điều đó với lòng tôn kính Chánh Pháp).
Ettha ca ‘‘catusaccadaso’’ti vacanaṃ thomanameva catuppabhedāya desanāya samānagaṇanadassanaguṇena, ‘‘aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto’’ti ca aṭṭhārasappabhedāya desanāya samānagaṇanaguṇehīti daṭṭhabbaṃ.
Here, the statement "Catusaccadaso" is merely a commendation by means of the quality of displaying the same number for the fourfold exposition, and "endowed with the eighteen Buddha-dharmas" (aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto) refers to the qualities of displaying the same number for the eighteenfold exposition. This should be understood.
Ở đây, câu ‘‘Catusaccadaso’’ là lời tán thán với đức tính biểu thị số lượng tương ứng với bốn loại giáo pháp, và câu ‘‘Aṭṭhārasahi buddhadhammehi upeto’’ (được trang bị mười tám Phật pháp) là lời tán thán với các đức tính biểu thị số lượng tương ứng với mười tám loại giáo pháp, nên cần phải hiểu như vậy.
Yathāvuttena vā niratisayena catusaccadassanena bhagavā catudhā dhammasaṅgaṇiṃ desetuṃ samattho ahosi, aṭṭhārasabuddhadhammasamannāgamena aṭṭhārasadhā vibhaṅganti yathāvuttadesanāsamatthatāsampādakaguṇanidassanametaṃ ‘‘catusaccadaso upeto buddhadhammehi aṭṭhārasahī’’ti.
Or, by his unsurpassed seeing of the four truths as stated, the Blessed One was able to expound the Dhammasaṅgaṇī in four ways; and by his endowment with the eighteen Buddha-dharmas, he was able to expound the Vibhaṅga in eighteen ways. Thus, this statement, "Catusaccadaso, endowed with the eighteen Buddha-dharmas," serves to demonstrate the qualities that enable his capacity for the said exposition.
Hoặc, do sự thấy Tứ Thánh đế vô song như đã nói, Đức Thế Tôn có khả năng thuyết giảng Dhammasaṅgaṇī theo bốn cách; và do sự trang bị mười tám Phật pháp, Ngài có khả năng thuyết giảng Vibhaṅga theo mười tám cách. Đây là sự biểu thị những đức tính giúp Ngài có khả năng thuyết giảng như đã nói, qua câu ‘‘Catusaccadaso upeto buddhadhammehi aṭṭhārasahī’’ (Bậc thấy Tứ Thánh đế, được trang bị mười tám Phật pháp).
Tena yathāvuttāya desanāya sabbaññubhāsitattā aviparītataṃ dassento tattha satte uggahādīsu niyojeti, niṭṭhānagamanañca attano vāyāmaṃ dassento aṭṭhakathāsavane ca ādaraṃ uppādayati, yathāvuttaguṇarahitena asabbaññunā desetuṃ asakkuṇeyyataṃ dhammasaṅgaṇīvibhaṅgappakaraṇānaṃ dassento tattha tadaṭṭhakathāya ca sātisayaṃ gāravaṃ janayati, buddhādīnañca ratanānaṃ sammāsambuddhatādiguṇe vibhāveti.
By this, showing that the aforementioned exposition is not contrary, being spoken by the Omniscient One, he urges beings to undertake, learn, etc., that Dhamma. And showing his own effort in bringing the work to completion, he generates respect for listening to the commentary. Furthermore, by showing that the Dhammasaṅgaṇī and Vibhaṅga treatises could not be expounded by one lacking the aforementioned qualities and not being omniscient, he engenders supreme reverence for those treatises and their commentaries, and he clarifies the qualities of the Buddhas and other jewels, such as being Perfectly Enlightened.
Bằng cách đó, Ngài chỉ ra rằng giáo pháp đã nói là không sai lệch vì được Bậc Toàn Giác thuyết giảng, và Ngài khuyến khích chúng sanh học hỏi và thực hành. Ngài cũng thể hiện sự nỗ lực của chính mình trong việc hoàn thành và tạo ra sự tôn kính đối với các chú giải. Ngài chỉ ra rằng các bộ Dhammasaṅgaṇī và Vibhaṅga không thể được thuyết giảng bởi một người không có những đức tính đã nói và không phải là Bậc Toàn Giác, từ đó tạo ra sự tôn kính đặc biệt đối với chúng và các chú giải của chúng. Ngài cũng làm sáng tỏ các đức tính như Chánh Đẳng Giác của các bảo vật như Đức Phật.
Tattha cattāri saccāni pākaṭāneva, aṭṭhārasa pana buddhadhammā evaṃ veditabbā – ‘‘atītaṃse buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgataṃse…pe… paccuppannaṃse…pe… imehi tīhi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato sabbaṃ kāyakammaṃ ñāṇapubbaṅgamaṃ ñāṇānuparivattaṃ, sabbaṃ vacīkammaṃ…pe.
Among these, the four truths are indeed evident. The eighteen Buddha-dharmas, however, should be understood as follows: "The Buddha, the Blessed One, has unhindered knowledge concerning the past; concerning the future...; concerning the present.... Having these three qualities, all bodily actions of the Buddha, the Blessed One, are preceded by knowledge and accompanied by knowledge. All verbal actions...;
Ở đây, bốn sự thật thì đã rõ ràng. Tuy nhiên, mười tám Phật pháp cần được hiểu như sau: ‘‘Trí tuệ của Đức Thế Tôn không bị chướng ngại đối với quá khứ, đối với vị lai… (v.v.)… đối với hiện tại… (v.v.)… Tất cả hành động thân của Đức Thế Tôn, bậc được trang bị ba pháp này, đều đi trước bởi trí tuệ và theo sau bởi trí tuệ. Tất cả hành động lời nói… (v.v.).
… sabbaṃ manokammaṃ…pe… imehi chahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi chandassa hāni, natthi dhammadesanāya, natthi vīriyassa, natthi samādhissa, natthi paññāya, natthi vimuttiyā hāni.
...all mental actions.... Having these six qualities, the Buddha, the Blessed One, has no decline in aspiration, no decline in Dhamma teaching, no decline in energy, no decline in concentration, no decline in wisdom, no decline in liberation.
… Tất cả hành động ý… (v.v.)… Đức Thế Tôn, bậc được trang bị sáu pháp này, không có sự suy giảm về ý muốn (chandassa hāni), không có sự suy giảm về việc thuyết giảng giáo pháp (dhammadesanāya), không có sự suy giảm về tinh tấn (vīriyassa), không có sự suy giảm về định (samādhissa), không có sự suy giảm về tuệ (paññāya), không có sự suy giảm về giải thoát (vimuttiyā hāni).
Imehi dvādasahi dhammehi samannāgatassa buddhassa bhagavato natthi davā, natthi ravā, natthi aphuṭaṃ, natthi vegāyitattaṃ, natthi abyāvaṭamano, natthi appaṭisaṅkhānupekkhā’’ti.
Having these twelve qualities, the Buddha, the Blessed One, has no carelessness, no boisterousness, nothing unknown, no hastiness, no unengaged mind, no unreflective equanimity."
Đức Thế Tôn, bậc được trang bị mười hai pháp này, không có sự vui đùa (davā), không có sự vội vàng (ravā), không có điều gì không được chạm đến (aphuṭaṃ), không có sự vội vã (vegāyitattaṃ), không có tâm không chú ý (abyāvaṭamano), không có sự thờ ơ không quán xét (appaṭisaṅkhānupekkhā)’’. (Như vậy cần phải hiểu).
Tattha natthi davāti khiḍḍādhippāyena kiriyā natthi.
Among these, "natthi davā" means there is no action with an intention of playfulness.
Trong đó, natthi davā (không có sự vui đùa) nghĩa là không có hành động với ý định vui chơi.
Natthi ravāti sahasā kiriyā natthi.
"Natthi ravā" means there is no hasty action.
Natthi ravā (không có sự vội vàng) nghĩa là không có hành động vội vã.
Natthi aphuṭanti ñāṇena aphusitaṃ natthi.
"Natthi aphuṭaṃ" means there is nothing not touched by knowledge.
Natthi aphuṭaṃ (không có điều gì không được chạm đến) nghĩa là không có điều gì không được trí tuệ chạm đến.
Natthi vegāyitattanti turitakiriyā natthi.
"Natthi vegāyitattaṃ" means there is no hurried action.
Natthi vegāyitattaṃ (không có sự vội vã) nghĩa là không có hành động hấp tấp.
Natthi abyāvaṭamanoti niratthako cittasamudācāro natthi.
"Natthi abyāvaṭamano" means there is no useless mental activity.
Natthi abyāvaṭamano (không có tâm không chú ý) nghĩa là không có sự vận hành tâm thức vô ích.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhāti aññāṇupekkhā natthi.
"Natthi appaṭisaṅkhānupekkhā" means there is no ignorant equanimity.
Natthi appaṭisaṅkhānupekkhā (không có sự thờ ơ không quán xét) nghĩa là không có sự thờ ơ do vô minh.
Katthaci pana ‘‘natthi dhammadesanāya hānī’’ti alikhitvā ‘‘natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā’’ti likhanti.
However, in some places, instead of writing "natthi dhammadesanāya hānī" (there is no decline in Dhamma teaching), they write "natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā" (there is no decline in aspiration, no decline in energy, no decline in capability).
Tuy nhiên, ở một số chỗ, thay vì viết ‘‘natthi dhammadesanāya hānī’’ (không có sự suy giảm về việc thuyết giảng giáo pháp), họ viết ‘‘natthi chandassa hāni, natthi vīriyassa, natthi sattiyā’’ (không có sự suy giảm về ý muốn, không có sự suy giảm về tinh tấn, không có sự suy giảm về năng lực).
1. Dhammasaṅgahe dhamme kusalādike tikadukehi saṅgahetvā te eva dhamme suttante khandhādivasena vutte vibhajituṃ vibhaṅgappakaraṇaṃ vuttaṃ.
In the Dhammasaṅgaṇī, the Dhamma, such as wholesome states, were collected by means of triads and dyads. Then, to analyze these very Dhammas that were taught in the Suttantas in terms of aggregates and so on, the Vibhaṅga treatise was expounded.
Sau khi tập hợp các pháp như thiện (kusala) trong Dhammasaṅgaṇī bằng các bộ ba (tika) và bộ đôi (duka), bộ Vibhaṅga đã được thuyết giảng để phân tích chính những pháp đó, được trình bày trong các kinh tạng dưới dạng các uẩn (khandha) và các loại khác.
Tattha saṅkhepena vuttānaṃ khandhādīnaṃ vibhajanaṃ vibhaṅgo.
Therein, the analysis of aggregates and so forth, which were stated concisely, is called Vibhaṅga.
Trong đó, sự phân tích các uẩn (khandha) và các pháp khác đã được nói tóm tắt là Vibhaṅga.
So so vibhaṅgo pakato adhikato yassā pāḷiyā, sā ‘‘vibhaṅgappakaraṇa’’nti vuccati.
The Pāḷi text in which each such analysis (vibhaṅga) is made manifest and taken up is called the "Vibhaṅga-pakaraṇa."
Bộ Pāḷi nào có sự phân tích (vibhaṅga) đó được làm rõ và được chấp nhận, thì được gọi là ‘‘Vibhaṅgappakaraṇa’’ (Bộ Phân Tích).
Adhikatoti ca vattabbabhāvena pariggahitoti attho.
And "adhikato" means it is taken up in a manner worthy of exposition.
Và Adhikato (được chấp nhận) có nghĩa là được chấp nhận như là một điều đáng được thuyết giảng.
Tattha vibhaṅgappakaraṇassa ādibhūte khandhavibhaṅge ‘‘pañcakkhandhā rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho’’ti idaṃ suttantabhājanīyaṃ nāma.
Therein, in the Khandhavibhaṅga, which is the beginning of the Vibhaṅga treatise, the section "There are five aggregates: the aggregate of form...pe... the aggregate of consciousness" is called the Suttantabhājanīya.
Trong đó, trong Khandhavibhaṅga (Phân tích các uẩn), phần đầu tiên của Vibhaṅgappakaraṇa (Bộ Phân Tích), câu ‘‘Pañcakkhandhā rūpakkhandho… (v.v.)… viññāṇakkhandho’’ (Năm uẩn là sắc uẩn… (v.v.)… thức uẩn) được gọi là Suttantabhājanīya (phần phân loại theo kinh tạng).
Nanu na ettakameva suttantabhājanīyanti?
But is it not the case that the Suttantabhājanīya is not limited to just this much?
Chẳng lẽ Suttantabhājanīya chỉ có bấy nhiêu thôi sao?
Saccaṃ, iti-saddena pana ādi-saddatthajotakena pakāratthajotakena vā sabbaṃ suttantabhājanīyaṃ saṅgahetvā viññāṇakkhandhoti evamādi evaṃpakāraṃ vā idaṃ suttantabhājanīyanti veditabbaṃ.
It is true. However, by the word "iti", which indicates the sense of "beginning" or "kind," all the Suttantabhājanīya is encompassed, and thus it should be understood that this refers to "the aggregate of consciousness, and so on" or "of this kind."
Đúng vậy, nhưng với từ iti (như vậy) biểu thị ý nghĩa của từ ādi (vân vân) hoặc biểu thị ý nghĩa của loại, tất cả Suttantabhājanīya được bao gồm, và cần phải hiểu rằng đây là Suttantabhājanīya như ‘‘viññāṇakkhandho’’ và các loại tương tự.
Atha vā ekadesena samudāyaṃ nidasseti pabbatasamuddādinidassako viya.
Alternatively, it indicates the whole by a part, like one pointing to a mountain or the sea.
Hoặc, nó chỉ ra toàn bộ bằng một phần, giống như người chỉ ra núi, biển, v.v.
Tattha nibbānavajjānaṃ sabbadhammānaṃ saṅgāhakattā sabbasaṅgāhakehi ca āyatanādīhi appakatarapadattā khandhānaṃ khandhavibhaṅgo ādimhi vutto.
Therein, the Khandhavibhaṅga is stated at the beginning because the aggregates encompass all conditioned phenomena except Nibbāna, and because they are fewer in terms of terms than the sense bases and so forth, which also encompass all phenomena.
Trong đó, Khandhavibhaṅga (Phân tích các uẩn) được nói đến đầu tiên vì các uẩn bao gồm tất cả các pháp trừ Niết Bàn, và vì các từ ngữ về các uẩn ít hơn so với các pháp bao gồm tất cả như xứ (āyatana) và các loại khác.
Na tato heṭṭhāti rūpādīnaṃ vedayitādisabhāvattābhāvā yasmiṃ sabhāve atītādayo rāsī katvā vattabbā, tassa ruppanādito aññassābhāvā ca heṭṭhā gaṇanesu saṅkhatadhammānaṃ aniṭṭhānaṃ sāvasesabhāvaṃ, na heṭṭhā gaṇanamattābhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
"Not below that" (na tato heṭṭhā) is stated with reference to the incompleteness and remaining aspects of conditioned phenomena in enumerations below five, because form and the others do not have the nature of feeling and so on, and because there is no other nature for them than the nature of being oppressed, etc., in which past, etc., could be grouped and spoken of. It is not stated with reference to the mere absence of enumeration below five.
Na tato heṭṭhā (Không thấp hơn điều đó) được nói ra để chỉ sự chưa hoàn tất, sự còn sót lại của các pháp hữu vi trong các cách đếm dưới năm, vì sắc (rūpa) và các pháp khác không có bản chất cảm thọ (vedayitādi), và vì không có bản chất nào khác ngoài sự biến hoại (ruppana) và các loại tương tự, trong đó các tập hợp quá khứ, v.v. cần được nói đến. Nó không được nói ra để chỉ sự không tồn tại của việc đếm dưới năm.
Chaṭṭhassa pana khandhassa abhāvā ‘‘na uddha’’nti āha.
And "not above that" (na uddha) is stated due to the absence of a sixth aggregate.
Tuy nhiên, vì không có uẩn thứ sáu, Ngài nói ‘‘na uddha’’ (không cao hơn).
Na hi savibhāgadhammehi nissaṭassa atītādibhāvarahitassa ekassa nibbānassa rāsaṭṭho atthīti.
For there is no meaning of "group" for the one Nibbāna, which is free from the qualities of past and so on, having emerged from the differentiated phenomena.
Quả thật, không có ý nghĩa của một tập hợp (rāsaṭṭho) đối với Niết Bàn duy nhất, thoát ly khỏi các pháp có phân chia và không có bản chất quá khứ, v.v.
‘‘Rāsimhī’’ti saddatthasahitaṃ khandha-saddassa visayaṃ dasseti.
The phrase "in a heap" (rāsimhi) shows the scope of the word khandha, which includes its literal meaning.
Câu ‘‘Rāsimhī’’ (trong tập hợp) chỉ ra phạm vi của từ khandha (uẩn) cùng với ý nghĩa của từ đó.
‘‘Guṇe paṇṇattiyaṃ ruḷhiya’’nti visayameva khandha-saddassa dasseti, na saddatthaṃ.
The phrase "in quality, designation, and convention" (guṇe paññattiyaṃ ruḷhiyanti) shows only the scope of the word khandha, not its literal meaning.
Câu ‘‘Guṇe paṇṇattiyaṃ ruḷhiya’’ (trong đức tính, trong khái niệm, trong sự thông thường) chỉ ra phạm vi của từ khandha, chứ không phải ý nghĩa của từ đó.
Lokiyalokuttarabhedañhi sīlādiguṇaṃ nippadesena gahetvā pavattamāno khandha-saddo sīlādiguṇavisiṭṭhaṃ rāsaṭṭhaṃ dīpetīti.
For the word khandha, when used to refer comprehensively to virtues such as morality, both mundane and supramundane, reveals the meaning of "group" specifically in relation to those virtues.
Vì từ khandha, khi được sử dụng để bao gồm các đức tính như giới (sīla) thuộc cả thế gian và siêu thế mà không có ngoại lệ, nó biểu thị ý nghĩa của một tập hợp được đặc trưng bởi các đức tính như giới.
Keci pana ‘‘guṇaṭṭho ettha khandhaṭṭho’’ti vadanti.
Some, however, say that "the sense of quality is the sense of khandha here."
Tuy nhiên, một số người nói rằng ‘‘ở đây, ý nghĩa của guṇa (đức tính) là ý nghĩa của khandha (uẩn)’’. (Tức là, trong các từ như sīlakkhandha, guṇa là khandha).
Dārukkhandhoti ettha pana na khandha-saddo paññatti-saddassa atthe vattati, tādise pana puthulāyate dārumhi dārukkhandhoti paññatti hotīti paññattiyaṃ nipatatīti vuttaṃ.
In "dārukkhandho" (log of wood), however, the word khandha does not function in the sense of the word designation (paññatti). Rather, it is said that in such a broad and elongated piece of wood, the designation "dārukkhandho" occurs, and thus it falls under designation.
Tuy nhiên, trong từ Dārukkhandho (khúc gỗ), từ khandha không được dùng với nghĩa của từ paññatti (khái niệm). Nhưng trong một khúc gỗ dày và dài như vậy, có một khái niệm là dārukkhandho, nên nó được nói là rơi vào paññatti (khái niệm).
Tathā ekasmimpi viññāṇe pavatto viññāṇakkhandhoti khandha-saddo na ruḷhī-saddassa atthaṃ vadati, samudāye pana niruḷho khandha-saddo tadekadese pavattamāno tāya eva ruḷhiyā pavattatīti khandha-saddo ruḷhiyaṃ nipatatīti vuttaṃ.
Similarly, when the word khandha (aggregate) occurs even in a single consciousness (viññāṇa) as viññāṇakkhandha (aggregate of consciousness), it does not convey the meaning of a conventional term (ruḷhī). However, the word khandha, which is established (widely used) for a collection, when occurring in a part of that very collection, operates by that same conventional usage. Thus, it is said that the word khandha applies to conventional usage.
Tương tự, ngay cả trong một thức (viññāṇa) duy nhất, từ "khandha" (uẩn) trong "viññāṇakkhandha" (thức uẩn) không mang nghĩa ruḷhī (nghĩa thông thường). Tuy nhiên, từ "khandha" đã trở nên phổ biến (niruḷha) trong nghĩa tổng thể (samudāya), và khi nó được dùng để chỉ một phần của tổng thể đó (tadekadese), nó vẫn được dùng theo nghĩa ruḷhī đó. Do đó, đã nói rằng từ "khandha" rơi vào nghĩa ruḷhī.
Rāsito guṇatoti sabbattha nissakkavacanaṃ visayasseva khandha-saddappavattiyā kāraṇabhāvaṃ sandhāya katanti veditabbaṃ.
It should be understood that the ablative case ending in all instances of “from the heap” (rāsito) and “from the quality” (guṇato) is used with reference to the fact that the very meaning itself is the cause for the occurrence of the word khandha.
Cần phải biết rằng cách dùng thể xuất xứ (nissakkavacanaṃ) "rāsito" (từ sự tích tập) và "guṇato" (từ phẩm tính) ở khắp mọi nơi được dùng để chỉ nguyên nhân của sự vận hành của từ "khandha" (uẩn) trong chính phạm vi của nó.
‘‘Rāsito’’ti imamatthaṃ saddatthavasenapi niyametvā dassetuṃ ‘‘ayañhi khandhaṭṭho nāma piṇḍaṭṭho’’tiādimāha.
To demonstrate this meaning of "from the heap" (rāsito) also by way of the word's etymology, it is said, " This meaning of khandha is indeed the meaning of a mass," and so on.
Để xác định và trình bày ý nghĩa này của "rāsito" (từ sự tích tập) theo nghĩa của từ, Ngài nói: "Ayañhi khandhaṭṭho nāma piṇḍaṭṭho" (Thật vậy, ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của sự tích tập) và tiếp theo.
Koṭṭhāsaṭṭhe khandhaṭṭhe chaṭṭhenapi khandhena bhavitabbaṃ.
If the meaning of khandha were "portion," there should also be a sixth khandha.
Nếu ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của một bộ phận (koṭṭhāsaṭṭhe), thì phải có một khandha thứ sáu.
Nibbānampi hi chaṭṭho koṭṭhāsoti.
For Nibbāna too is a sixth portion.
Vì Nibbāna cũng là một bộ phận thứ sáu.
Tasmā ‘‘khandhaṭṭho nāma rāsaṭṭho’’ti yuttaṃ.
Therefore, it is proper that the meaning of khandha is "heap" (rāsaṭṭho).
Do đó, nói rằng "ý nghĩa của khandha là ý nghĩa của sự tích tập" là hợp lý.
Yesaṃ vā atītādivasena bhedo atthi, tesaṃ ruppanādilakkhaṇavasena taṃtaṃkoṭṭhāsatā vuccatīti bhedarahitassa nibbānassa koṭṭhāsaṭṭhena ca khandhabhāvo na vuttoti veditabbo.
Or it should be understood that for those things which have divisions by way of past, etc., their being a particular portion is spoken of by way of their characteristic of being afflicted (ruppanā), etc.; thus, Nibbāna, being without division, is not spoken of as a khandha by the meaning of "portion."
Hoặc, đối với những pháp có sự phân biệt theo quá khứ, v.v., thì sự tồn tại của từng bộ phận đó được nói đến theo đặc tính bị biến hoại (ruppanā) v.v., nên Nibbāna, không có sự phân biệt, không được nói là một khandha theo ý nghĩa của một bộ phận.
Ettāvatāti uddesamattenāti attho.
" To this extent" means merely by way of the exposition.
Ettāvatā (Chừng đó thôi) có nghĩa là chỉ bằng cách nêu đề mục (uddesamattena).
Cattāro ca mahābhūtā…pe… rūpanti evaṃ vibhatto.
" The four great elements…pe… form" is thus divided.
Cattāro ca mahābhūtā…pe… rūpaṃ (Bốn đại chủng…v.v… sắc) được phân loại như vậy.
Katthāti ce?
Where, if it is asked?
Ở đâu ư?
Ekādasasu okāsesu.
In the eleven categories.
Ở mười một trường hợp (okāsesu).
Iti-saddena nidassanatthena sabbo vibhajananayo dassito.
By the word iti (thus), all methods of division are shown by way of exemplification.
Với từ "iti" (như vậy), tất cả các phương pháp phân loại đều được chỉ ra bằng cách ví dụ.
Idañca vibhajanaṃ oḷārikādīsu cakkhāyatanantiādivibhajanañca yathāsambhavaṃ ekādasasu okāsesu yojetabbaṃ, evaṃ vedanākkhandhādīsupi.
And this division, as well as the division into "eye-basis" (cakkhāyatanaṃ) etc., in the gross (oḷārika) and so on, should be combined in the eleven categories as is appropriate; likewise for the aggregate of feeling (vedanākkhandha) and so on.
Sự phân loại này và sự phân loại như "cakkhāyatanaṃ" (nhãn xứ) v.v. trong các pháp thô (oḷārikādīsu) nên được áp dụng vào mười một trường hợp tùy theo khả năng, và tương tự đối với vedanākkhandha (thọ uẩn) v.v.
Viññāṇakkhandho pana ekādasokāsesu purime okāsapañcake ‘‘cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇa’’nti chaviññāṇakāyavisesena vibhatto, na tattha manodhātu manoviññāṇadhātūti vibhajanaṃ atthi.
The aggregate of consciousness (viññāṇakkhandha), however, in the eleven categories, is divided in the former five categories as "eye-consciousness…pe… mind-consciousness" by way of the six kinds of consciousness aggregates. There is no division there into mind-element (manodhātu) and mind-consciousness element (manoviññāṇadhātu).
Tuy nhiên, viññāṇakkhandha (thức uẩn) trong năm trường hợp đầu tiên của mười một trường hợp được phân loại theo sáu loại thức (chaviññāṇakāya), tức là "cakkhuviññāṇaṃ…pe… manoviññāṇaṃ" (nhãn thức…v.v… ý thức), và ở đó không có sự phân loại thành manodhātu (ý giới) và manoviññāṇadhātu (ý thức giới).
Taṃ pana dvayaṃ manoviññāṇanti vuttanti imamatthaṃ dassetuṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘manodhātu manoviññāṇadhātū’’ti vuttanti daṭṭhabbaṃ.
But to show that this pair is called mind-consciousness, it should be understood that " mind-element, mind-consciousness element" is stated in the Aṭṭhakathā.
Để chỉ ra rằng hai pháp đó được gọi là manoviññāṇaṃ, trong Chú Giải đã nói "manodhātu manoviññāṇadhātu" (ý giới và ý thức giới).
2. Yaṃ kiñcīti ettha yanti sāmaññena aniyamanidassanaṃ, kiñcīti pakārantarabhedaṃ āmasitvā aniyamanidassanaṃ.
In " whatever" (yaṃ kiñcī), the word yaṃ indicates indefiniteness in a general sense, and the word kiñcī indicates indefiniteness by touching upon other kinds of distinctions.
Ở đây, trong "yaṃ kiñcī" (bất cứ điều gì), "yaṃ" (điều gì) là sự chỉ định không xác định theo nghĩa chung, và "kiñcī" (bất cứ cái gì) là sự chỉ định không xác định, bao gồm các loại khác.
Ubhayenapi atītaṃ vā…pe… santike vā appaṃ vā bahuṃ vā yādisaṃ vā tādisaṃ vā yaṃ kiñcīti napuṃsakaniddesārahaṃ sabbaṃ byāpetvā saṅgaṇhātīti aññesupi napuṃsakaniddesārahesu pasaṅgaṃ disvā tassa adhippetatthaṃ aticca pavattito atippasaṅgassa niyamanatthaṃ ‘‘rūpa’’nti āha.
By both (words) together, all that is suitable for neuter designation—whether past…pe… or near, little or much, of whatever kind or suchlike—is encompassed and included. Therefore, seeing the possibility of over-extension to other things suitable for neuter designation, and to regulate this over-extension which proceeds beyond the intended meaning, the word " form" (rūpaṃ) is stated.
Với cả hai từ này, nó bao gồm tất cả những gì xứng đáng được chỉ định bằng giống trung tính, dù là quá khứ…v.v… hay gần, hay ít, hay nhiều, hay bất cứ loại nào. Thấy rằng điều này có thể dẫn đến sự quá rộng (atippasaṅga) cho các ý nghĩa khác cũng xứng đáng được chỉ định bằng giống trung tính, và để giới hạn sự quá rộng đó, Ngài nói "rūpaṃ" (sắc).
Yaṃkiñcīti sanipātaṃ yaṃ-saddaṃ kiṃ-saddañca aniyamekatthadīpanavasena ekaṃ padanti gahetvā ‘‘padadvayenapī’’ti vuttaṃ.
Taking yaṃ kiñcī as a single term, with the particle ci, and the words yaṃ and kiṃ as signifying one meaning of indefiniteness, it is said, " by both words."
Từ "yaṃkiñcī" được coi là một từ, bao gồm từ "yaṃ" và từ "kiṃ" với tiểu từ "ci", theo cách làm rõ một ý nghĩa không xác định. Do đó, đã nói "padadvayenapī" (ngay cả với hai từ).
Bhijjatīti sītādisannipāte visadisasantānuppattidassanato purimasantānassa bhedaṃ sandhāyāha.
" It breaks down" (bhijjatī) is stated with reference to the breaking down of the former continuum, due to the observation of the arising of a dissimilar continuum when cold and so on occur together.
"Bhijjatī" (Nó bị tan rã) được nói đến để chỉ sự tan rã của dòng tương tục trước đó, bởi vì khi có sự kết hợp của lạnh v.v., người ta thấy sự xuất hiện của một dòng tương tục không giống như trước.
Bhedo ca visadisatāvikārāpattīti bhijjatīti vikāraṃ āpajjatīti attho.
And breaking down is the state of undergoing alteration by being dissimilar; thus, "it breaks down" means "it undergoes alteration."
Sự tan rã (bheda) là sự biến đổi thành trạng thái khác biệt. Do đó, "bhijjatī" có nghĩa là nó rơi vào sự biến đổi.
Vikārāpatti ca sītādisannipāte visadisarūpuppattiyeva.
And undergoing alteration is simply the arising of dissimilar form due to the concurrence of cold and so on.
Và sự rơi vào biến đổi chính là sự xuất hiện của các sắc pháp khác biệt khi có sự kết hợp của lạnh v.v.
Arūpakkhandhānaṃ pana atilahuparivattito yathā rūpadhammānaṃ ṭhitikkhaṇe sītādīhi samāgamo hoti, yena tattha utuno ṭhitippattassa purimasadisasantānuppādanasamatthatā na hoti āhārādikassa vā, evaṃ aññehi samāgamo natthi.
However, for the immaterial aggregates (arūpakkhandha), due to their extremely subtle and rapid change, there is no such concurrence with cold and so on at the moment of their persistence, as there is for material phenomena where, due to the concurrence of season, etc., at the moment of their persistence, there is no ability to produce a continuum similar to the former one, or similarly with nutriment and so on.
Tuy nhiên, đối với các uẩn vô sắc (arūpakkhandhānaṃ), do sự biến đổi cực kỳ vi tế, chúng không có sự kết hợp với lạnh v.v. trong khoảnh khắc tồn tại như các pháp sắc, khiến cho nhiệt độ hoặc thức ăn v.v. đạt đến trạng thái tồn tại ở đó không có khả năng tạo ra một dòng tương tục giống như trước, và cũng không có sự kết hợp với các yếu tố khác.
Saṅghaṭṭanena ca vikārāpattiyaṃ ruppana-saddo niruḷho, tasmā arūpadhammānaṃ saṅghaṭṭanavirahitattā rūpadhammānaṃ viya pākaṭassa vikārassa abhāvato ca ‘‘ruppantī’’ti ‘‘ruppanalakkhaṇā’’ti ca na vuccanti.
And the word ruppana (affliction/breakdown) is firmly established for the state of undergoing alteration through impact. Therefore, immaterial phenomena are not called "afflicted" (ruppanti) or "having the characteristic of affliction" (ruppanalakkhaṇā) due to their being devoid of impact and the absence of manifest alteration like that of material phenomena.
Và từ ruppana (biến hoại) trở nên phổ biến để chỉ sự biến đổi do va chạm. Do đó, các pháp vô sắc không được gọi là "ruppanti" (bị biến hoại) hay "ruppanalakkhaṇā" (có đặc tính biến hoại) vì chúng không có sự va chạm và không có sự biến đổi rõ ràng như các pháp sắc.
Jighacchāpipāsāhi ruppanañca udaraggisannipātena hotīti daṭṭhabbaṃ.
And affliction by hunger and thirst is to be understood as occurring through the concurrence of the abdominal fire.
Sự biến hoại do đói khát cũng xảy ra do sự kết hợp của lửa bụng (udaraggi) – điều này cần được hiểu.
Ettha ca kuppatīti etena kattuatthe rūpapadasiddhiṃ dasseti, ghaṭṭīyati pīḷīyatīti etehi kammatthe.
Here, by " it is disturbed" (kuppatī) he shows the derivation of the word rūpa in the active sense, and by " it is affected, it is oppressed" (ghaṭṭīyati pīḷīyatī) in the passive sense.
Ở đây, với "kuppatī" (nó bị xáo trộn), Ngài chỉ ra sự hình thành của từ "rūpa" (sắc) theo nghĩa chủ động, còn với "ghaṭṭīyati pīḷīyati" (nó bị va chạm, nó bị đè ép), Ngài chỉ ra theo nghĩa bị động.
Kopādikiriyāyeva hi ruppanakiriyāti.
For the action of disturbance and so on is indeed the action of affliction.
Thật vậy, hành động xáo trộn v.v. chính là hành động biến hoại.
So pana kattubhūto kammabhūto ca attho bhijjamāno hotīti imassatthassa dassanatthaṃ ‘‘bhijjatīti attho’’ti vuttaṃ.
And to show that this meaning, both active and passive, is that it is breaking down, it is said, " it means it breaks down" (bhijjatīti attho).
Để chỉ ra rằng ý nghĩa chủ động và bị động đó xảy ra khi nó bị tan rã, đã nói "bhijjatīti attho" (có nghĩa là nó bị tan rã).
Atha vā ruppatīti rūpanti kammakattutthe rūpapadasiddhi vuttā.
Alternatively, the derivation of the word rūpa in the medio-passive sense is stated by " it is afflicted, therefore it is form" (ruppatīti rūpaṃ).
Hoặc, sự hình thành của từ "rūpa" được nói đến theo nghĩa chủ động và bị động trong "ruppatīti rūpaṃ" (cái gì bị biến hoại thì là sắc).
Vikāro hi ruppananti.
For alteration is affliction.
Thật vậy, sự biến đổi chính là sự biến hoại.
Teneva ‘‘bhijjatīti attho’’ti kammakattutthena bhijjati-saddena atthaṃ dasseti.
By that very fact, he explains the meaning of the word ruppati by the word bhijjati in the medio-passive sense, saying, "it means it breaks down."
Do đó, với từ "bhijjati" mang nghĩa chủ động và bị động, Ngài giải thích ý nghĩa bằng cách nói "bhijjatīti attho".
Yaṃ pana ruppati bhijjati, taṃ yasmā kuppati ghaṭṭīyati pīḷīyati, tasmā etehi ca padehi padattho pākaṭo katoti.
And whatever is afflicted, whatever breaks down, since it is disturbed, it is affected, it is oppressed, therefore, by these words too, the meaning of the word rūpa is made clear.
Và vì cái gì bị biến hoại, bị tan rã thì nó bị xáo trộn, bị va chạm, bị đè ép, nên ý nghĩa của từ được làm rõ bằng các từ này.
‘‘Kenaṭṭhenā’’ti pucchāsabhāgavasena ‘‘ruppanaṭṭhenā’’ti vuttaṃ.
" By the meaning of affliction" (ruppanaṭṭhenā) is said corresponding to the nature of the question "By what meaning?"
"Ruppanaṭṭhenā" (theo nghĩa biến hoại) được nói đến theo cách tương tự như câu hỏi "Kenaṭṭhenā?" (theo nghĩa nào?).
Na kevalaṃ saddatthoyeva ruppanaṃ, tassa panatthassa lakkhaṇañca hotīti atthalakkhaṇavasena ‘‘ruppanalakkhaṇena rūpantipi vattuṃ vaṭṭatī’’ti āha.
Not only is "affliction" (ruppanaṃ) the etymological meaning of the word, but it is also the characteristic of that meaning. Thus, by way of the meaning and characteristic, he says, " it is proper to say rūpa by the characteristic of affliction."
Sự biến hoại không chỉ là ý nghĩa của từ, mà còn là đặc tính của ý nghĩa đó. Do đó, Ngài nói "ruppanalakkhaṇena rūpantipi vattuṃ vaṭṭatī" (cũng có thể nói là sắc theo đặc tính biến hoại) theo ý nghĩa của đặc tính.
Chijjitvāti mucchāpattiyā muccitvā aṅgapaccaṅgānaṃ chedanavasena vā chijjitvā.
" Having been cut off" (chijjitvā) means having been freed from the state of fainting, or having been cut off by way of the severing of limbs and minor parts.
Chijjitvā (bị cắt đứt) có nghĩa là thoát khỏi trạng thái bất tỉnh hoặc bị cắt đứt theo cách cắt các chi và bộ phận.
Accantakhārena sītodakenāti atisītabhāvameva sandhāya accantakhāratā vuttā siyā.
In " by extremely caustic, cold water" (accantakhārena sītodakenā), "extremely caustic" might be stated with reference to its extreme coldness.
Accantakhārena sītodakenā (bằng nước cực lạnh và mặn) có lẽ đã nói đến độ mặn cực độ để chỉ trạng thái cực lạnh.
Na hi taṃ kappasaṇṭhānaṃ udakaṃ sampattikaraṃ pathavīsandhārakaṃ kappavināsaudakaṃ viya khāraṃ bhavituṃ arahati.
For that water, which sustains the kappa (world-cycle) and brings about prosperity, and supports the earth, should not be caustic like the water that destroys the kappa.
Thật vậy, nước duy trì thế giới, mang lại sự thịnh vượng, nâng đỡ trái đất, không thể mặn như nước hủy diệt thế giới.
Tathā hi sati pathavī vilīyeyyāti.
For if it were so, the earth would melt away.
Nếu vậy, trái đất sẽ tan chảy.
Avīcimahānirayeti saussadaṃ avīcinirayaṃ vuttaṃ.
" In the great Avīci hell" (avīcimahāniraye) refers to the Avīci hell with its surrounding minor hells.
Avīcimahāniraye (trong đại địa ngục Avīci) được nói đến là địa ngục Avīci có các địa ngục phụ (ussada).
Teneva ‘‘tattha hī’’tiādi vuttaṃ.
By that very fact, " For there" (tattha hī) and so on, is stated.
Do đó, đã nói "tattha hī" (thật vậy, ở đó) và tiếp theo.
Petti…pe… na hontīti evaṃvidhāpi sattā atthīti adhippāyo evaṃvidhāyeva hontīti niyamābhāvato.
" Pretas…pe… are not" means that there are also beings of such a nature; it is not a rule that they are only of such a nature.
Petti…pe… na hontī (ngạ quỷ…v.v… không có) có nghĩa là cũng có những chúng sinh như vậy, chứ không phải nhất thiết chỉ có những chúng sinh như vậy.
Evaṃ kālakañjikādīsupīti.
Similarly, in the case of the Kālakañjikas and so on.
Tương tự đối với kālakañjikādīsupī (các loài Asura Kālakañjika v.v.).
Sarantā gacchantīti sarīsapa-saddassa atthaṃ vadati.
" Creeping, going" (sarantā gacchantī) states the meaning of the word sarīsapa (reptile).
Sarantā gacchantī (bò đi) nói lên ý nghĩa của từ sarīsapa (bò sát).
Aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gatanti etena atītaṃsenāti bhummatthe karaṇavacananti dasseti.
" Another method…pe… entered into calculation here itself" (aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gataṃ) – by this, it is shown that atītaṃsena (by the past aspect) is an instrumental case ending used in the locative sense.
Với "Aparo nayo…pe… ettheva gaṇanaṃ gataṃ" (Một phương pháp khác…v.v… đã được tính ở đây), Ngài chỉ ra rằng "atītaṃsenā" (bằng phần quá khứ) là một từ chỉ công cụ trong nghĩa vị trí.
Yena pakārena gaṇanaṃ gataṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’tiādi vuttanti imasmiṃ atthe sati mahābhūtupādāyarūpabhāvo atītakoṭṭhāse gaṇanassa kāraṇanti āpajjati.
If this is the meaning: that the statement ‘‘cattāro ca mahābhūtā’’ and so on was uttered to show the manner in which enumeration occurred, then it follows that the nature of primary elements and derived material phenomena is the cause for enumeration in the past section.
Để chỉ ra cách mà sự đếm đã được thực hiện, lời dạy “bốn đại chủng” v.v. đã được nói. Với ý nghĩa này, bản chất của các đại chủng (mahābhūta) và các sắc y sinh (upādāyarūpa) trở thành nguyên nhân của sự đếm trong phần quá khứ.
Na hi atītaṃsānaṃ vedanādīnaṃ nivattanatthaṃ idaṃ vacanaṃ ‘‘yaṃ rūpa’’nti eteneva tesaṃ nivattitattā, nāpi rūpassa aññappakāranivattanatthaṃ sabbappakārassa tattha gaṇitattā, na ca anāgatapaccuppannākāranivattanatthaṃ atītaṃsavacanena taṃnivattanatoti.
For this statement is not for the purpose of excluding past feelings (vedanā) and so on, because they have already been excluded by the very statement ‘‘whatever material phenomenon’’. Nor is it for the purpose of excluding other kinds of material phenomena, because all kinds are enumerated therein. And it is not for the purpose of excluding future and present modes, because they are excluded by the statement referring to the past section.
Thật vậy, lời này không phải để loại bỏ các pháp quá khứ như thọ (vedanā) v.v., vì chúng đã được loại bỏ bởi chính lời “sắc nào”; cũng không phải để loại bỏ sắc theo một cách khác, vì tất cả các loại sắc đã được đếm ở đó; và cũng không phải để loại bỏ các trạng thái vị lai và hiện tại, vì chúng đã được loại bỏ bởi lời về phần quá khứ.
Atha pana yaṃ atītaṃsena gaṇitaṃ, taṃ cattāro ca…pe… rūpanti evaṃ gaṇitanti ayamattho adhippeto, evaṃ sati gaṇanantaradassanaṃ idaṃ siyā, na atītaṃsena gaṇitappakāradassanaṃ, taṃdassane pana sati bhūtupādāyarūpappakārena atītaṃse gaṇitaṃ taṃsabhāvattāti āpannameva hoti, na ca evaṃsabhāvatā atītaṃse gaṇitatāya kāraṇaṃ bhavituṃ arahati evaṃsabhāvasseva paccuppannānāgatesu gaṇitattā sukhādisabhāvassa ca atītaṃse gaṇitattā, tasmā purimanayo eva yutto.
However, if the intended meaning is that what was enumerated in the past section was enumerated as ‘‘four primary elements…pe… material phenomenon’’ in this way, then this would be a demonstration of a different method of enumeration, not a demonstration of the kind of phenomena enumerated in the past section. But if it is such a demonstration, then it is indeed asserted that what was enumerated in the past section was enumerated as primary elements and derived material phenomena because it has that nature. And such a nature cannot be the cause for its enumeration in the past section, since the very same nature is enumerated in the present and future, and the nature of pleasantness and so on is also enumerated in the past section. Therefore, the former interpretation is correct.
Tuy nhiên, nếu ý nghĩa được hiểu là: “Sắc nào đã được đếm trong phần quá khứ, sắc đó đã được đếm như bốn đại chủng... sắc”. Nếu là như vậy, đây có thể là sự trình bày một cách đếm khác, chứ không phải là sự trình bày cách đã đếm trong phần quá khứ. Nhưng nếu sự trình bày đó là đúng, thì việc sắc đã được đếm trong phần quá khứ theo cách của các đại chủng và các sắc y sinh là do bản chất của chúng. Điều này không thể là nguyên nhân của việc đếm trong phần quá khứ, vì chính bản chất đó cũng được đếm trong các phần hiện tại và vị lai, và bản chất của lạc (sukha) v.v. cũng được đếm trong phần quá khứ. Do đó, cách giải thích trước là hợp lý.
Ajjhattabahiddhāniddesesupi tādiso evattho labbhatīti.
And the same meaning is obtainable in the designations of internal and external.
Trong các phần trình bày về nội tại (ajjhatta) và ngoại tại (bahiddha) cũng có ý nghĩa tương tự.
Suttantapariyāyatoti pariyāyadesanattā suttassa vuttaṃ.
According to the Suttanta method means it was said because the Suttanta is a teaching by way of indirect expression (pariyāya).
Theo phương pháp của Suttanta được nói vì đó là phương pháp giảng dạy gián tiếp của kinh.
Abhidhammaniddesatoti nippariyāyadesanattā abhidhammassa nicchayena deso niddesoti katvā vuttaṃ.
According to the Abhidhamma method means it was said by defining the Abhidhamma’s instruction as a direct teaching (nippariyāya desanā), an explanation by way of certainty (nicchayena deso) or an explanation (niddeso).
Theo sự trình bày của Abhidhamma được nói vì đó là sự trình bày trực tiếp của Abhidhamma, được định rõ là sự giảng giải một cách dứt khoát.
Kiñcāpītiādīsu ayamadhippāyo – suttantabhājanīyattā yathā ‘‘atītaṃ nanvāgameyyā’’tiādīsu addhānavasena atītādibhāvova vutto, tathā idhāpi niddisitabbo (ma. ni. 3.272, 275; apa. thera 2.55.244) siyā.
In statements such as ‘‘Kiñcāpi’’ (Although) and so on, this is the intention: Since it is an analysis according to the Suttanta (Suttantabhājanīya), it should be taught in the same way as the past and so on are spoken of in terms of duration of existence in statements like ‘‘One should not dwell on the past’’ and so on.
Trong Kiñcāpi v.v., ý nghĩa là: Vì là phần phân tích của Suttanta, lẽ ra ở đây cũng phải trình bày trạng thái quá khứ v.v. theo thời gian, giống như trong các kinh điển như “Đừng theo đuổi quá khứ” v.v. chỉ nói về trạng thái quá khứ v.v. theo thời gian.
Evaṃ santepi suttantabhājanīyampi abhidhammadesanāyeva suttante vuttadhamme vicinitvā vibhajanavasena pavattāti abhidhammaniddeseneva atītādibhāvo niddiṭṭhoti.
Even though this is the case, the Suttantabhājanīya itself is an Abhidhamma teaching that proceeds by selecting and analyzing the dhammas stated in the Suttanta. Therefore, the past and so on are explained (niddiṭṭho) only by the Abhidhamma method of exposition (niddesa).
Mặc dù vậy, phần phân tích của Suttanta cũng chính là sự giảng dạy Abhidhamma, diễn ra bằng cách phân tích và phân loại các pháp đã được nói trong Suttanta. Do đó, trạng thái quá khứ v.v. đã được trình bày bằng chính sự trình bày của Abhidhamma.
Addhāsantatisamayakhaṇavasenāti ettha cutipaṭisandhiparicchinne kāle addhā-saddo vattatīti ‘‘ahosiṃ nu kho ahamatītamaddhāna’’ntiādisuttavasena (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) viññāyati.
In addhāsantatisamayakhaṇavasenā (by way of periods, continuities, occurrences, and moments), the word addhā (period) refers to a single existence delimited by death and rebirth, which is understood from suttas such as ‘‘Was I, indeed, in the past period?’’ and so on.
Trong theo thời gian (addhā), liên tục (santati), thời điểm (samaya), sát-na (khaṇa), từ addhā (thời gian) được dùng để chỉ khoảng thời gian được giới hạn bởi sự chết (cuti) và tái sinh (paṭisandhi), như được hiểu từ các kinh điển như “Liệu tôi đã từng tồn tại trong thời gian quá khứ (atītamaddhāna) chăng?” v.v.
‘‘Tayome, bhikkhave, addhā.
‘‘Monks, there are these three periods.
“Này các Tỳ-kheo, có ba thời gian (addhā).
Katame tayo?
Which three?
Ba thời gian nào?
Atīto addhā, anāgato addhā, paccuppanno addhā’’ti (itivu. 63; dī. ni. 3.305) ettha pana paramatthato paricchijjamāno addhā niruttipathasuttavasena (saṃ. ni. 3.62) khaṇaparicchinno yutto.
The past period, the future period, the present period.’’ Here, however, when defined in the ultimate sense, the period delimited by moments (khaṇa) is more appropriate, according to the Nirutti Patha Sutta.
Thời gian quá khứ (atīto addhā), thời gian vị lai (anāgato addhā), thời gian hiện tại (paccuppanno addhā).” Trong trường hợp này, thời gian (addhā) khi được phân định theo nghĩa tối hậu (paramattha) thì hợp lý hơn nếu được giới hạn bởi sát-na (khaṇa), theo kinh Niruttipatha Sutta.
Tattha hi ‘‘yaṃ, bhikkhave, rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ, ‘atthī’ti tassa saṅkhā’’ti (saṃ. ni. 3.62) vijjamānassa paccuppannatā tato pubbe pacchā ca atītānāgatatā vuttāti.
For in that sutta it is said: ‘‘Monks, whatever material phenomenon has arisen, has become manifest, ‘it exists’ is its designation.’’ This refers to the presentness of what exists, and the past and futureness of what was before and after it.
Trong kinh đó, có nói: “Này các Tỳ-kheo, sắc nào đã sinh, đã hiện hữu, thì sắc đó được gọi là ‘có’.” Tức là, sự hiện hữu là hiện tại, và trước và sau đó là quá khứ và vị lai.
Yebhuyyena pana cutipaṭisandhiparicchinno (dī. ni. 3.305; itivu. 63) suttesu atītādiko addhā vuttoti so eva idhāpi ‘‘addhāvasenā’’ti vutto.
However, the past and so on, delimited by death and rebirth, are mostly spoken of as addhā (period) in the suttas, and thus this is what is meant here by ‘‘addhāvasenā’’.
Tuy nhiên, trong các kinh điển (sutta), thời gian quá khứ (addhā) v.v. thường được nói là giới hạn bởi sự chết và tái sinh, nên ở đây cũng được gọi là “theo thời gian (addhāvasenā)”.
Sītaṃ sītassa sabhāgo, tathā uṇhaṃ uṇhassa.
Cold is a part of cold, and likewise heat is a part of heat.
Lạnh là một phần của lạnh, nóng cũng vậy là một phần của nóng.
Yaṃ pana sītaṃ uṇhaṃ vā sarīre sannipatitaṃ santānavasena pavattamānaṃ anūnaṃ anadhikaṃ ekākāraṃ, taṃ eko utūti vuccati.
But when cold or heat occurs in the body, continuing in an unbroken sequence, neither less nor more, and of a single nature, it is called one season (utu).
Nhưng cái lạnh hay cái nóng nào đã tập hợp trong thân, và diễn ra liên tục, không thiếu không thừa, cùng một thể loại, thì được gọi là một mùa (utu).
Sabhāgautuno anekantasabhāvato ekagahaṇaṃ kataṃ, evaṃ āhārepi.
The mention of ‘‘one’’ (eka) is made because homogeneous season (sabhāgautu) is of manifold nature, and similarly for nutriment (āhāra).
Vì các mùa đồng loại (sabhāgautu) có nhiều loại khác nhau, nên đã sử dụng từ số ít (eka). Tương tự đối với thức ăn (āhāra).
Ekavīthiekajavanasamuṭṭhānanti pañcachaṭṭhadvāravasena vuttaṃ.
Of a single thought-process and a single javana sequence is said in connection with the five sense-doors and the sixth mind-door.
Phát sinh từ một lộ trình (vīthi) và một chuỗi javana được nói theo năm cửa và cửa thứ sáu (ý chỉ các lộ trình tâm).
Santatisamayakathā vipassakānaṃ upakāratthāya aṭṭhakathāsu kathitā.
The explanations of continuities and occurrences (santatisamaya) were given in the commentaries for the benefit of meditators.
Các bài giảng về liên tục (santati) và thời điểm (samaya) được nói trong các bản chú giải (aṭṭhakathā) để giúp ích cho những người hành thiền tuệ (vipassaka).
Niṭṭhitahetupaccayakiccaṃ, niṭṭhitahetukiccamaniṭṭhitapaccayakiccaṃ, ubhayakiccamasampattaṃ, sakiccakkhaṇe paccuppannaṃ.
That which has completed its cause-and-condition function (hetupaccayakicca), that which has completed its cause function but not its condition function, that which has not yet reached both functions, and that which is present at the moment of its own function.
Công việc nhân (hetu) và duyên (paccaya) đã hoàn thành, công việc nhân đã hoàn thành nhưng công việc duyên chưa hoàn thành, cả hai công việc chưa đạt được, hiện tại vào thời điểm thực hiện công việc của chúng.
Janako hetu, upatthambhako paccayo, tesaṃ uppādanaṃ upatthambhanañca kiccaṃ.
The generator is the cause (hetu), the supporter is the condition (paccaya); their generation and support constitute the function (kicca).
Cái sinh ra là nhân (hetu), cái hỗ trợ là duyên (paccaya), việc sinh ra và hỗ trợ của chúng là công việc (kicca).
Yathā bījassa aṅkuruppādanaṃ pathavīādīnañca tadupatthambhanaṃ kammassa kaṭattārūpavipākuppādanaṃ āhārādīnaṃ tadupatthambhanaṃ, evaṃ ekekassa kalāpassa cittuppādassa ca janakānaṃ kammānantarādipaccayabhūtānaṃ upatthambhakānañca sahajātapurejātapacchājātānaṃ kiccaṃ yathāsambhavaṃ yojetabbaṃ.
Just as the generation of a sprout by a seed and its support by earth and so on, or the generation of kamma-born rūpa and resultant consciousness by kamma and their support by nutriment and so on, in the same way, the function of the generating causes (kamma, anantara, etc.) and supporting conditions (sahajāta, purejāta, pacchājāta) for each kalāpa and each cittuppāda should be applied as appropriate.
Ví dụ như việc hạt giống sinh ra mầm, và đất v.v. hỗ trợ cho mầm đó; việc nghiệp sinh ra sắc nghiệp sinh (kaṭattārūpa) và quả dị thục (vipāka), và thức ăn v.v. hỗ trợ cho chúng. Tương tự, công việc của các nhân sinh ra và các duyên hỗ trợ như nghiệp (kamma), cận y (anantara) v.v., và các duyên đồng sinh (sahajāta), tiền sinh (purejāta), hậu sinh (pacchājāta) đối với từng nhóm sắc (kalāpa) và từng tâm sinh (cittuppāda) cần được liên kết tùy theo khả năng.
Tattha uppādakkhaṇe hetukiccaṃ daṭṭhabbaṃ, tīsupi khaṇesu paccayakiccaṃ.
Among these, the cause function should be understood at the moment of arising (uppādakkhaṇa), and the condition function at all three moments.
Trong đó, công việc nhân (hetukicca) cần được thấy ở sát-na sinh (uppādakkhaṇa), còn công việc duyên (paccayakicca) ở cả ba sát-na.
Pathavīādīnaṃ sandhāraṇādikaṃ phassādīnaṃ phusanādikañca attano attano kiccaṃ sakiccaṃ, tassa karaṇakkhaṇo sakiccakkhaṇo.
The function of earth and so on, such as upholding, and the function of contact (phassa) and so on, such as touching, are their respective functions (sakicca). The moment of performing that function is the moment of its own function (sakiccakkhaṇa).
Việc duy trì v.v. của đất (pathavī) v.v., và việc xúc chạm v.v. của xúc (phassa) v.v. là công việc riêng của mỗi cái, đó là sakicca. Sát-na thực hiện công việc đó là sakiccakkhaṇa.
Saha vā kiccena sakiccaṃ, yasmiṃ khaṇe sakiccaṃ rūpaṃ vā arūpaṃ vā hoti, so sakiccakkhaṇo, tasmiṃ khaṇe paccuppannaṃ.
Alternatively, that which is with its function is its own function (sakicca). The moment in which a material or immaterial phenomenon is with its function (sakicca) is the moment of its own function (sakiccakkhaṇa); in that moment it is present.
Hoặc, sakicca là cái cùng với công việc. Sát-na mà sắc hoặc phi sắc cùng với công việc riêng của nó hiện hữu, đó là sakiccakkhaṇa. Hiện tại vào sát-na đó.
6. Ettakamevāti ‘‘tesaṃ tesa’’nti iminā āmeḍitavacanena abhibyāpanatthena vuttatthameva.
6. Ettakamevā (only this much) means precisely what was stated by the reduplicated phrase ‘‘tesaṃ tesaṃ’’ (of those, of those) implying pervasion.
6. Chỉ bấy nhiêu thôi có nghĩa là chỉ những gì đã được nói với từ lặp lại “của những cái đó, của những cái đó” (tesaṃ tesaṃ) với ý nghĩa bao trùm.
‘‘Aparassa aparassā’’ti dīpanaṃ aparadīpanaṃ.
Explaining it as ‘‘to one, to another’’ is aparadīpanaṃ (another explanation).
Việc chỉ ra “cái khác của cái khác” là aparadīpana (sự chỉ ra cái khác).
Pariyesatūti etena pariyesanāya aniṭṭhanāmanivattanassa akāraṇabhāvaṃ dasseti.
By this (statement) pariyesatū (let him search), it shows that searching is not a reason for turning away from what is unpleasant (aniṭṭha-nāma).
Với từ pariyesatu (hãy tìm kiếm), nó chỉ ra rằng việc tìm kiếm không phải là nguyên nhân để loại bỏ tên gọi của những điều không mong muốn.
Kammadosena hi cittavipallāsadosena ca gūthabhakkhapāṇādayo ummattakādayo ca pariyeseyyuṃ diṭṭhivipallāsena ca yonakādayo na ārammaṇassa pariyesitabbasabhāvattā, apariyesitabbasabhāvattā pana etassa aniṭṭhamicceva nāmanti attho.
Indeed, creatures that feed on filth, the insane, and so on, might search due to kamma-fault and mental delusion; and Yonakas and so on might search due to perverted views, but not because the object is of a nature to be searched for. Rather, the meaning is that because it is of a nature not to be searched for, it is indeed called unpleasant (aniṭṭha).
Thật vậy, do lỗi của nghiệp và lỗi của tâm bị điên đảo, các loài ăn phân v.v. và những người điên v.v. có thể tìm kiếm. Và do lỗi của tà kiến, các người Yonaka v.v. không tìm kiếm vì đối tượng đó có bản chất đáng được tìm kiếm, mà là vì bản chất của nó không đáng được tìm kiếm, nên nó chỉ được gọi là không mong muốn, đó là ý nghĩa.
Sampattivirahatoti rūpādīnaṃ devamanussasampattibhave kusalakammaphalatā samiddhasobhanatā ca sampatti, tabbirahatoti attho.
Due to the absence of attainment means that in states of human and divine attainment, material phenomena and so on are attainments (sampatti) when they are results of wholesome kamma, being prosperous and beautiful. So, it means due to the absence of such attainment.
Do thiếu sự thành tựu có nghĩa là: sự thành tựu (sampatti) là quả của nghiệp thiện (kusala kamma) trong các cõi trời và người, là sự giàu có và tốt đẹp của các sắc (rūpa) v.v. Tabbirahatoti có nghĩa là do thiếu sự thành tựu đó.
Tato eva taṃ na pariyesitabbanti.
For that very reason, one should not seek it (the unpleasant).
Chính vì thế mà không nên tìm kiếm nó.
Sobhanāni ca kānici hatthirūpādīni akusalakammanibbattāni na tesaṃyeva hatthiādīnaṃ sukhassa hetubhāvaṃ gacchantīti tesaṃ saṅgaṇhanatthaṃ ‘‘akanta’’nti vuttaṃ.
And some beautiful things, such as the form of an elephant and so on, are produced by unwholesome kamma, and do not become a cause of happiness for those very elephants and so on. Therefore, the word ‘‘unpleasant (akanta)’’ is used to include these.
Và một số hình tướng đẹp như hình tướng voi v.v. được sinh ra bởi nghiệp bất thiện (akusala kamma), chúng không trở thành nguyên nhân của hạnh phúc cho chính những con voi v.v. đó. Để bao gồm những trường hợp này, từ “không đáng ưa” (akanta) đã được nói.
Tassa tasseva hi sattassa attanā katena kusalena nibbattaṃ sukhassa paccayo hoti, akusalena nibbattaṃ dukkhassa.
Indeed, that which is produced by wholesome kamma done by oneself becomes a condition for happiness for that very being, while that which is produced by unwholesome kamma becomes a condition for suffering.
Thật vậy, đối với mỗi chúng sinh, những gì được sinh ra bởi nghiệp thiện do chính mình tạo ra là nguyên nhân của hạnh phúc, và những gì được sinh ra bởi nghiệp bất thiện là nguyên nhân của khổ đau.
Tasmā kammajānaṃ iṭṭhāniṭṭhatā kammakārakasattassa vasena yojanārahā siyā.
Therefore, the pleasantness or unpleasantness of kamma-born phenomena should be attributed according to the being who performed the kamma.
Do đó, sự đáng ưa (iṭṭha) và không đáng ưa (aniṭṭha) của các pháp do nghiệp sinh ra có thể được gán cho chúng sinh là người tạo nghiệp.
Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘kusalakammajaṃ aniṭṭhaṃ nāma natthī’’ti idameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘akusalakammajaṃ iṭṭhaṃ nāma natthī’’ti.
However, in the commentary, only this was said: ‘‘There is nothing unpleasant that is born of wholesome kamma’’, but it was not said: ‘‘There is nothing pleasant that is born of unwholesome kamma.’’
Tuy nhiên, trong các bản chú giải (aṭṭhakathā), chỉ có câu “không có gì do nghiệp thiện sinh ra mà không đáng ưa” được nói, chứ không nói “không có gì do nghiệp bất thiện sinh ra mà đáng ưa”.
Tena akusalakammajampi sobhanaṃ parasattānaṃ iṭṭhanti anuññātaṃ bhavissati.
By this, it will be acknowledged that even what is born of unwholesome kamma can be beautiful and pleasant for other beings.
Điều đó có nghĩa là, ngay cả những gì do nghiệp bất thiện sinh ra mà đẹp đẽ cũng sẽ được chấp nhận là đáng ưa đối với các chúng sinh khác.
Kusalakammajaṃ pana sabbesaṃ iṭṭhamevāti vadanti.
But they say that what is born of wholesome kamma is pleasant for all.
Còn những gì do nghiệp thiện sinh ra thì được nói là đáng ưa đối với tất cả mọi người.
Tiracchānagatānaṃ pana kesañci manussarūpaṃ amanāpaṃ, yato te disvāva palāyanti.
However, for some animals, the human form is displeasing, as they flee upon seeing it.
Tuy nhiên, đối với một số loài súc sinh, hình tướng con người là không đáng ưa, vì khi thấy chúng, chúng liền bỏ chạy.
Manussā ca devatārūpaṃ disvā bhāyanti, tesampi vipākaviññāṇaṃ taṃ rūpaṃ ārabbha kusalavipākaṃ uppajjati, tādisassa pana puññassa abhāvā na tesaṃ tattha abhirati hotīti adhippāyo.
And humans, upon seeing the form of deities, become afraid. For these too, resultant consciousness, when taking such a form as its object, arises as a wholesome result. However, due to the absence of such merit, they do not find delight therein—this is the intention.
Và con người khi thấy hình tướng chư thiên thì sợ hãi. Tuy nhiên, đối với những chúng sinh đó, thức quả (vipākaviññāṇa) của họ cũng sinh khởi quả thiện (kusala vipāka) khi lấy hình tướng đó làm đối tượng. Nhưng vì thiếu công đức (puñña) như vậy, nên họ không có sự hoan hỷ ở đó, đó là ý nghĩa.
Kusalakammajassa pana aniṭṭhassābhāvo viya akusalakammajassa sobhanassa iṭṭhassa abhāvo vattabbo.
Just as there is no unpleasantness born of wholesome kamma, so too should the absence of beautiful and pleasant things born of unwholesome kamma be stated.
Giống như không có pháp không đáng ưa nào do nghiệp thiện sinh ra, cũng nên nói rằng không có pháp đẹp đẽ và đáng ưa nào do nghiệp bất thiện sinh ra.
Hatthiādīnampi hi akusalakammajaṃ manussānaṃ akusalavipākasseva ārammaṇaṃ, kusalakammajaṃ pana pavatte samuṭṭhitaṃ kusalavipākassa.
For the unwholesome kamma-born (rupa) of elephants and so on is also an object only of unwholesome vipāka for humans, but the wholesome kamma-born (rupa) arising in existence is an object of wholesome vipāka.
Thật vậy, đối với các loài vật như voi, các sắc pháp do bất thiện nghiệp sinh ra chỉ là đối tượng của quả bất thiện của con người; nhưng các sắc pháp do thiện nghiệp sinh ra, phát sinh trong hiện tại, là đối tượng của quả thiện.
Iṭṭhārammaṇena pana vomissakattā appakaṃ akusalakammajaṃ bahulaṃ akusalavipākuppattiyā kāraṇaṃ na bhavissatīti sakkā vattunti.
But, because it is mixed with a desirable object, a small akusalakammaja (unwholesome-kamma-born phenomenon) will not be the cause for the arising of much akusalavipāka (unwholesome-kamma-result). Thus, it is possible to say this.
Tuy nhiên, vì hòa lẫn với các đối tượng khả ái, một chút sắc pháp do bất thiện nghiệp sinh ra sẽ không trở thành nguyên nhân cho sự sinh khởi nhiều quả bất thiện, có thể nói như vậy.
Vipākaṃ pana katthaci na sakkā vañcetunti vipākavasena iṭṭhāniṭṭhārammaṇavavatthānaṃ suṭṭhu vuttaṃ.
However, vipāka (result) cannot be deceived anywhere, therefore the determination of desirable and undesirable objects by way of vipāka has been well stated.
Nhưng quả dị thục thì không thể lừa dối ở bất cứ nơi nào, do đó, việc phân định đối tượng khả ái và bất khả ái theo quả dị thục đã được nói rất đúng.
Tasmā taṃ anugantvā sabbattha iṭṭhāniṭṭhatā yojetabbā.
Therefore, following that, the desirability and undesirability should be applied everywhere.
Vì vậy, theo đó, tính chất khả ái và bất khả ái phải được áp dụng ở khắp mọi nơi.
Aniṭṭhā pañca kāmaguṇāti kasmā vuttaṃ, nanu ‘‘cakkhuviññeyyāni rūpāni iṭṭhānī’’ti (ma. ni. 1.166; 2.155; 3.190; saṃ. ni. 5.30) evamādinā iṭṭhāneva rūpādīni ‘‘kāmaguṇā’’ti vuttānīti?
Why is it said: “The five kāmaguṇas are undesirable”? Is it not that objects like forms, being desirable, have been called kāmaguṇas (objects of sensual pleasure) in passages such as “visual forms cognizable by the eye are desirable”?
Tại sao lại nói “năm dục lạc là bất khả ái”? Chẳng phải các sắc pháp v.v. khả tri bằng mắt, được gọi là “dục lạc” như trong câu “các sắc pháp khả tri bằng mắt là khả ái” đã được nói là khả ái sao?
Kāmaguṇasadisesu kāmaguṇavohārato, sadisatā ca rūpādibhāvoyeva, na iṭṭhatā.
Because the term kāmaguṇa is used for things similar to kāmaguṇas; and similarity is merely their nature as forms and so on, not their desirability.
Vì được gọi là dục lạc trong các sắc pháp tương tự dục lạc, và sự tương tự đó chính là bản chất của sắc pháp v.v., chứ không phải là tính khả ái.
‘‘Aniṭṭhā’’ti vā vacanena akāmaguṇatā dassitāti kāmaguṇavisabhāgā rūpādayo ‘‘kāmaguṇā’’ti vuttā asive ‘‘sivā’’ti vohāro viya.
Or, by the word “undesirable” is shown their non-kāmaguṇa nature, meaning forms and so on that are dissimilar to kāmaguṇas are called kāmaguṇas, just as an inauspicious thing is called “auspicious”.
Hoặc, bằng lời nói “bất khả ái” đã chỉ ra tính không phải dục lạc, nên các sắc pháp v.v. không tương tự dục lạc được gọi là “dục lạc”, giống như việc gọi cái không tốt là “tốt”.
Sabbāni vā iṭṭhāniṭṭhāni rūpādīni taṇhāvatthubhāvato kāmaguṇāyeva.
Or, all forms and so on, whether desirable or undesirable, are kāmaguṇas because they are objects of craving.
Hoặc, tất cả các sắc pháp v.v. khả ái và bất khả ái đều là dục lạc vì chúng là đối tượng của tham ái.
Vuttañhi ‘‘rūpā loke piyarūpaṃ sātarūpa’’ntiādi (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203).
For it is said, “Forms in the world are lovely, are pleasant,” and so on.
Thật vậy, đã nói rằng: “Sắc pháp trên đời là hình sắc khả ái, hình sắc khả lạc” v.v.
Atisayena pana kāmanīyattā suttesu ‘‘kāmaguṇā’’ti iṭṭhāni rūpādīni vuttānīti.
But because they are exceptionally desirable, desirable forms and so on are called kāmaguṇas in the suttas.
Tuy nhiên, vì rất đáng khao khát, trong các kinh, các sắc pháp v.v. khả ái được gọi là “dục lạc”.
Dvīsupi hīnapaṇītapadesu ‘‘akusalakammajavasena kusalakammajavasenā’’ti vacanaṃ ‘‘tesaṃ tesaṃ sattāna’’nti sattavasena niyametvā vibhajitattā, ayañcattho ‘‘tesaṃ tesa’’nti avayavayoge sāmivacanaṃ katvā vuttoti veditabbo.
The statement “by way of unwholesome kamma-born, by way of wholesome kamma-born” in both the inferior and superior categories, is to be understood as having been made by specifying with regard to “those beings” and by using the genitive case in “those, those” in the sense of connection with parts.
Cả hai trường hợp thấp kém và cao thượng, lời nói “do nghiệp bất thiện sinh ra, do nghiệp thiện sinh ra” là do đã được phân chia bằng cách quy định theo chúng sinh “của chúng sinh này, của chúng sinh kia”, và ý nghĩa này phải được hiểu là đã được nói bằng cách dùng sở hữu cách trong sự kết hợp các thành phần “của chúng sinh này, của chúng sinh kia”.
Sattasantānapariyāpannesu kammajaṃ visiṭṭhanti ‘‘kammajavasenā’’ti vuttaṃ.
It is said “by way of kammaja” because kammaja (kamma-born phenomena) are distinguished among phenomena included in the continuum of beings.
Trong số các pháp do nghiệp sinh ra thuộc dòng tương tục của chúng sinh, pháp do nghiệp sinh ra là đặc biệt, nên đã nói “do nghiệp sinh ra”.
Yadi pana tehi tehīti etasmiṃ atthe tesaṃ tesanti sāmivacanaṃ, visayavisayīsambandhe vā, na kammajavaseneva rūpādīni vibhattāni, sabbesaṃ pana indriyabaddhānaṃ vasena vibhattānīti viññāyanti.
If, however, the genitive case tesaṃ tesaṃ is in the sense of tehi tehi (by these, by these), or in the sense of the relationship between object and subject, then forms and so on are not distinguished only by way of kammaja, but are understood to be distinguished by way of all those that are bound by the faculties.
Nếu sở hữu cách “của chúng sinh này, của chúng sinh kia” có nghĩa là “bởi chúng sinh này, bởi chúng sinh kia”, hoặc trong mối quan hệ giữa đối tượng và chủ thể, thì các sắc pháp v.v. không được phân chia chỉ theo nghiệp sinh ra, mà được hiểu là đã được phân chia theo tất cả các pháp liên quan đến căn.
Ettha ca pākaṭehi rūpādīhi nayo dassitoti cakkhādīsupi hīnapaṇītatā yojetabbā.
Here, the method is shown by evident forms and so on, so inferiority and superiority should be applied to the eye and so on as well.
Ở đây, phương pháp đã được chỉ ra bằng các sắc pháp v.v. rõ ràng, nên tính chất thấp kém và cao thượng cũng phải được áp dụng cho các căn như mắt v.v.
Evanti imasmiṃ sutte vuttanayena.
“ Evaṃ” (thus) means in the manner stated in this sutta.
Evaṃ có nghĩa là theo cách đã nói trong kinh này.
Ekasmiṃyeva assādanakujjhanato ārammaṇasabhāvasseva iṭṭhāniṭṭhābhāvato aniṭṭhaṃ ‘‘iṭṭha’’nti gahaṇato ca, iṭṭhaṃ ‘‘aniṭṭha’’nti gahaṇato ca iṭṭhāniṭṭhaṃ nāma pāṭiyekkaṃ paṭivibhattaṃ natthīti attho.
Because there is excessive delight and anger in the very same object, and because the object's nature itself is neither desirable nor undesirable, and because what is undesirable is taken as desirable, and what is desirable is taken as undesirable, the meaning is that there is no separate, distinctly divided desirable or undesirable object.
Vì trong cùng một đối tượng có sự thích thú và sự giận dữ, vì bản chất của đối tượng không có tính khả ái hay bất khả ái, vì chấp thủ cái bất khả ái là “khả ái”, và chấp thủ cái khả ái là “bất khả ái”, nên không có cái gọi là khả ái hay bất khả ái được phân biệt riêng biệt.
Saññāvipallāsena cātiādinā nibbāne viya aññesu ārammaṇesu saññāvipallāsena iṭṭhāniṭṭhaggahaṇaṃ hoti.
It shows that by “ and through perversion of perception” and so on, the grasping of desirable and undesirable objects occurs through perversion of perception in other objects, just as it does in Nibbāna.
Bằng câu “Saññāvipallāsena cā” v.v., chỉ ra rằng sự chấp thủ khả ái và bất khả ái đối với các đối tượng khác, giống như Niết Bàn, xảy ra do sự đảo lộn của tưởng.
Pittummattādīnaṃ khīrasakkarādīsu dosussadasamuṭṭhitasaññāvipallāsavasena tittaggahaṇaṃ viyāti imamatthaṃ sandhāya manāpapariyantatā vuttāti dasseti.
It indicates that this meaning is intended by the statement of “agreeable as the limit,” similar to how a bitter taste is perceived in milk, sugar, and so on by those suffering from bile disorders or other mental disturbances, due to a perversion of perception arising from an excess of humours.
Điều này cho thấy rằng tính chất giới hạn ở đối tượng khả ái đã được nói đến nhằm ám chỉ ý nghĩa này, giống như việc những người bị bệnh mật điên loạn v.v. chấp thủ vị đắng trong sữa, đường v.v. do sự đảo lộn của tưởng phát sinh từ sự tăng cường của các bệnh.
Vibhattaṃ atthīti ca vavatthitaṃ atthīti attho, aṭṭhakathācariyehi vibhattaṃ pakāsitanti vā.
“ There is a distinction” means there is a settled distinction, or it means that it has been distinguished and explained by the Aṭṭhakathā teachers.
Vibhattaṃ atthī có nghĩa là có sự phân định, hoặc đã được các vị Luận sư Atthakatha phân định và công bố.
Tañca majjhimakasattassa vasena vavatthitaṃ pakāsitañca, aññesañca vipallāsavasena idaṃ iṭṭhaṃ aniṭṭhañca hotīti adhippāyo.
And that, the desirable and undesirable, is defined and explained from the perspective of an average being; and for others, due to a perversion, this one object can be both desirable and undesirable—this is the intention.
Và điều đó đã được phân định và công bố theo chúng sinh trung bình, và ý nghĩa là đối với những người khác, do sự đảo lộn, đối tượng này có thể là khả ái hoặc bất khả ái.
Evaṃ vavatthitassa paniṭṭhāniṭṭhassa aniṭṭhaṃ iṭṭhanti ca gahaṇe na kevalaṃ saññāvipallāsova kāraṇaṃ, dhātukkhobhavasena indriyavikārāpattiādinā kusalākusalavipākuppattihetubhāvopīti sakkā vattuṃ.
And when an object, thus distinguished as desirable or undesirable, is perceived as undesirable or desirable, the cause is not merely a perversion of perception. One might say that the cause also lies in conditions that lead to the arising of wholesome or unwholesome vipāka, such as an imbalance of elements and a distortion of the sense faculties.
Và trong việc chấp thủ cái bất khả ái là khả ái, và cái khả ái là bất khả ái của một đối tượng khả ái và bất khả ái đã được phân định như vậy, không chỉ có sự đảo lộn của tưởng là nguyên nhân, mà còn có thể nói rằng sự rối loạn các yếu tố và sự biến đổi của các căn v.v. cũng là nguyên nhân cho sự sinh khởi của quả thiện và bất thiện.
Tathā hi sītudakaṃ ghammābhitattānaṃ kusalavipākassa kāyaviññāṇassa hetu hoti, sītābhibhūtānaṃ akusalavipākassa.
For instance, cold water is a cause for wholesome vipāka in the form of body-consciousness for those afflicted by heat, but a cause for unwholesome vipāka for those overcome by cold.
Thật vậy, nước lạnh là nguyên nhân của thân thức là quả thiện đối với những người bị nóng bức, và là nguyên nhân của quả bất thiện đối với những người bị lạnh giá.
Tūlapicusamphasso vaṇe dukkho nivaṇe sukho, mudutaruṇahatthasambāhanañca sukhaṃ uppādeti, teneva hatthena paharaṇaṃ dukkhaṃ, tasmā vipākavasena ārammaṇavavatthānaṃ yuttaṃ.
The touch of a cotton tuft is painful on a wound but pleasant on uninjured skin; gentle stroking with a soft hand produces pleasure, but striking with the same hand produces pain. Therefore, the determination of objects by way of vipāka is appropriate.
Sự tiếp xúc với bông gòn gây đau khổ trên vết thương và hạnh phúc khi không có vết thương; sự xoa bóp bằng bàn tay mềm mại, non trẻ cũng tạo ra hạnh phúc, nhưng việc đánh bằng chính bàn tay đó lại gây đau khổ. Do đó, việc phân định đối tượng theo quả dị thục là hợp lý.
Heṭṭhimanayoti majjhimakasattassa vipākassa ca vasena vavatthitaṃ ārammaṇaṃ gahetvā ‘‘tesaṃ tesaṃ sattānaṃ uññāta’’nti (vibha. 6) ca ādinā vuttanayo.
“ The former method” refers to the method stated in passages like “designated for those beings” taking objects as defined by the average being and vipāka.
Heṭṭhimanayo là phương pháp đã được nói đến với câu “tesaṃ tesaṃ sattānaṃ uññātaṃ” v.v., bằng cách lấy đối tượng đã được phân định theo chúng sinh trung bình và quả dị thục.
Sammutimanāpanti majjhimakasattassa vipākassa ca vasena sammataṃ vavatthitaṃ manāpaṃ, taṃ pana sabhāveneva vavatthitanti abhinditabbatova na bhindatīti adhippāyo.
“ Conventional agreeableness” means agreeableness (manāpa) that is conventionally designated and defined by the average being and vipāka; however, that cannot be repudiated because it is inherently defined, meaning it does not refute it.
Sammutimanāpaṃ là đối tượng khả ái được quy ước và phân định theo chúng sinh trung bình và quả dị thục. Ý nghĩa là nó không bị phá vỡ vì nó đã được phân định theo bản chất, và không nên bị phá vỡ.
Saññāvipallāsena nerayikādīhipi puggalehi manāpanti gahitaṃ puggalamanāpaṃ ‘‘taṃ taṃ vā panā’’tiādinā bhindati.
The agreeableness (manāpa) of individuals, which is grasped as agreeable by beings such as those in hell due to perversion of perception, is refuted by the subsequent method of “ or that, or that” and so on.
Đối tượng khả ái của cá nhân, được những người ở địa ngục v.v. chấp thủ là khả ái do sự đảo lộn của tưởng, bị phá vỡ bởi phương pháp “taṃ taṃ vā panā” v.v. tiếp theo.
Vemānikapetarūpampi akusalakammajattā kammakāraṇādidukkhavatthubhāvato ca ‘‘manussarūpato hīna’’nti vuttaṃ.
The form of vemānika petas (celestial spirits) is called “inferior to human form” because it is born of unwholesome kamma and is a basis for suffering such as torture.
Hình dáng của các ngạ quỷ Vimānika, mặc dù là do nghiệp bất thiện sinh ra và là đối tượng của đau khổ như bị hành hạ v.v., được nói là “thấp kém hơn hình dáng con người”.
Heṭṭhimanayoti ‘‘itthindriyaṃ…pe… idaṃ vuccati rūpaṃ santike’’ti (vibha. 7) evaṃ lakkhaṇato dvādasahatthavasena vavatthitaokāsato ca dassetvā niyyātitanayo.
“ The former method” is the method concluding by showing “the faculty of femininity... this form is called near” and so on, both by its characteristic and by space defined as twelve cubits.
Heṭṭhimanayo là phương pháp đã được trình bày bằng cách chỉ ra từ đặc tính và từ không gian được phân định theo mười hai cubits, như “căn nữ… v.v. đây được gọi là sắc pháp gần”.
So lakkhaṇokāsavasena dūrasantikena saha gahetvā niyyātitattā bhindamāno missakaṃ karonto gato.
That method, having taken both distant and near by way of characteristic and space, went mixing them, thereby confusing them.
Vì nó đã được trình bày bao gồm xa và gần theo đặc tính và không gian, nên nó gato (đã đi) bằng cách bhindamāno (pha trộn) chúng.
Atha vā bhindamānoti sarūpadassanena lakkhaṇato yevāpanakena okāsatoti evaṃ lakkhaṇato okāsato ca visuṃ karonto gatoti attho.
Alternatively, “ bhindamāno” means, by showing its true nature, distinguishing between that which is near by characteristic and that which is near by space, implying a separate understanding of characteristic and spatial proximity.
Hoặc, bhindamāno có nghĩa là đã đi bằng cách tách biệt chúng theo đặc tính, bằng cách chỉ ra bản chất, và theo không gian, bằng cách chỉ ra rõ ràng.
Atha vā lakkhaṇato santikadūrānaṃ okāsato dūrasantikabhāvakaraṇena santikabhāvaṃ bhinditvā dūrabhāvaṃ, dūrabhāvañca bhinditvā santikabhāvaṃ karonto pavattoti ‘‘bhindamāno gato’’ti vuttaṃ.
Alternatively, with respect to characteristic, by making the near and distant states distant and near respectively based on their position, by breaking the near state and making it distant, and by breaking the distant state and making it near, it proceeds. Thus, it is said: ‘it goes by breaking.’
Hoặc giả, do việc làm cho các pháp santika (gần) và dūra (xa) về mặt đặc tính trở thành dūra (xa) và santika (gần) về mặt không gian, tức là hủy bỏ trạng thái santika để tạo thành trạng thái dūra, và hủy bỏ trạng thái dūra để tạo thành trạng thái santika, nên đã nói là ‘đang phá vỡ mà đi’.
Idha panāti ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāyā’’ti idha purimanayena lakkhaṇato dūraṃ okāsato santikabhāvakaraṇena na bhindati bhagavā, na ca okāsadūrato visuṃ karaṇena, nāpi okāsadūrena vomissakakaraṇenāti attho.
However, here—in the phrase ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāya’’—the Blessed One does not break the distant (rupa) with respect to characteristic by making it near with respect to position, nor by separating it from a distant position, nor by mixing it with a distant position. This is the meaning.
Còn ở đây, trong câu ‘‘taṃ taṃ vā pana rūpaṃ upādāya upādāyā’’ (nương tựa vào từng sắc pháp đó), Đức Thế Tôn không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính bằng cách làm cho nó trở thành santika về mặt không gian theo cách đã nói trước đây, cũng không phải bằng cách làm cho nó tách biệt khỏi (sắc pháp) dūra về mặt không gian, cũng không phải bằng cách làm cho nó hòa lẫn với (sắc pháp) dūra về mặt không gian; đó là ý nghĩa.
Kiṃ pana karotīti?
What, then, does it do?
Vậy thì Ngài làm gì?
Okāsato dūrameva bhindati.
It breaks only the distant with respect to position.
Ngài chỉ phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt không gian mà thôi.
Ettha pana na pubbe vuttanayena tidhā attho daṭṭhabbo.
However, here, the meaning should not be understood in three ways as stated earlier.
Tuy nhiên, ở đây không nên hiểu ý nghĩa ba cách như đã nói trước đây.
Na hi okāsato dūraṃ lakkhaṇato santikaṃ karoti, lakkhaṇato vā visuṃ tena vā vomissakanti.
For it does not make the distant with respect to position near with respect to characteristic, nor separate from it with respect to characteristic, nor mix with it.
Vì không phải Ngài làm cho (sắc pháp) dūra về mặt không gian trở thành santika về mặt đặc tính, hoặc tách biệt khỏi (sắc pháp) về mặt đặc tính, hoặc hòa lẫn với (sắc pháp) đó.
Okāsato dūrassa pana okāsatova santikabhāvakaraṇaṃ idha ‘‘bhedana’’nti veditabbaṃ.
However, here, the act of making the distant with respect to position near with respect to position itself should be understood as “breaking”.
Nhưng ở đây, việc làm cho (sắc pháp) dūra về mặt không gian trở thành santika chính về mặt không gian được hiểu là “phá vỡ”.
Idha pana na lakkhaṇato dūraṃ bhindatīti etthāpi vā na pubbe vuttanayena tidhā bhedassa akaraṇaṃ vuttaṃ, lakkhaṇato santikadūrānaṃ pana lakkhaṇato upādāyupādāya dūrasantikabhāvo natthīti lakkhaṇato dūrassa lakkhaṇatova santikabhāvākaraṇaṃ lakkhaṇato dūrassa abhedananti daṭṭhabbaṃ.
Even in ‘‘ However, here, it does not break the distant with respect to characteristic,’’ the non-occurrence of breaking in three ways as stated earlier is not intended. Rather, since there is no distant or near state with respect to characteristic by repeatedly grasping it, the non-occurrence of making the distant with respect to characteristic near with respect to characteristic itself should be understood as the non-breaking of the distant with respect to characteristic.
Trong câu ‘Idha pana na lakkhaṇato dūraṃ bhindatī’ (Nhưng ở đây, không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính), cũng không phải là việc không thực hiện sự phá vỡ theo ba cách đã nói trước đây, mà là do không có trạng thái dūra và santika liên tục về mặt đặc tính của các pháp santika và dūra về mặt đặc tính, nên việc không làm cho (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính trở thành santika chính về mặt đặc tính được hiểu là không phá vỡ (sắc pháp) dūra về mặt đặc tính.
Purimanayo viya ayaṃ nayo na hotīti ettakameva hi ettha dassetīti bhindamānoti ettha ca aññathā bhedanaṃ vuttaṃ, bhedanaṃ idha ca aññathā vuttanti.
Indeed, it only shows that this method is not like the previous method; and here, “breaking” is spoken of in one way, and here “breaking” is spoken of in another way.
Vì phương pháp này không giống như phương pháp trước, nên ở đây chỉ trình bày chừng đó, và trong từ bhindamāno, sự phá vỡ được nói theo cách khác, còn ở đây, sự phá vỡ được nói theo cách khác.
8. Cakkhādayo pasādā oḷārikamanomayattabhāvapariyāpannā kāyavohāraṃ arahantīti tabbatthukā adukkhamasukhā ‘‘kāyikā’’ti pariyāyena vuttā, na kāyapasādavatthukattā.
The eye-faculty and other sense-faculties, which are included in the gross, mind-made individual existence, are worthy of the designation “body” (kāya). Therefore, the neither-painful-nor-pleasant feelings based on these (faculties) are figuratively called “ bodily” (kāyikā), not because they are based on the body-faculty.
8. Các tịnh sắc (pasādā) như nhãn căn, v.v., thuộc về thân hữu thô thiển (oḷārikamanomayattabhāvapariyāpannā) có thể được gọi là kāya (thân), nên các cảm thọ không khổ không lạc (adukkhamasukhā) mà có căn bản từ chúng được gọi là ‘‘kāyikā’’ (thuộc về thân) theo nghĩa gián tiếp, chứ không phải vì có căn bản từ thân căn (kāyapasāda).
Na hi cakkhādayo kāyapasādā hontīti.
For the eye-faculty and others are not body-faculties.
Vì nhãn căn, v.v., không phải là thân căn.
Santativasena khaṇādivasena cāti ettha addhāsamayavasena atītādibhāvassa avacanaṃ sukhādivasena bhinnāya atītādibhāvavacanato.
In the phrase ‘‘ with respect to continuity and with respect to moments, etc.,’’ the past, etc., state is not mentioned with respect to periods (addhā) and times (samaya), because the past, etc., state is mentioned with respect to the distinction of pleasant feelings, etc.
Ở đây, trong câu ‘‘Santativasena khaṇādivasena cā’’ (theo dòng tương tục và theo sát-na, v.v.), việc không nói đến trạng thái quá khứ, v.v., theo thời gian (addhāsamaya) là vì trạng thái quá khứ, v.v., được nói đến theo các loại cảm thọ khác nhau như lạc, v.v.
Na hi sukhāyeva addhāvasena samayavasena ca atītādikā hoti, tathā dukkhā adukkhamasukhā ca kāyikacetasikādibhāvena bhinnā.
For a pleasant feeling alone cannot be past, etc., with respect to period and time, nor can painful or neither-painful-nor-pleasant feelings, which are distinguished as bodily, mental, etc.
Không phải chỉ có lạc thọ mới là quá khứ, v.v., theo thời gian (addhā) và sát-na (samaya); tương tự, khổ thọ và bất khổ bất lạc thọ cũng được phân biệt theo thân (kāyika), tâm (cetasika), v.v.
Tena vedanāsamudayo addhāsamayavasena atītādibhāvena vattabbataṃ arahati samudāyassa tehi paricchinditabbattā, vedanekadesā pana ettha gahitāti te santatikhaṇehi paricchedaṃ arahanti tattha tathāparicchinditabbānaṃ gahitattāti.
Therefore, the aggregate of feelings is worthy of being spoken of as past, etc., with respect to period and time, because the aggregate can be delimited by them. However, here, parts of feeling are taken, and these are worthy of delimitation by continuity and moments, because parts of feeling that can be delimited in that manner are taken here.
Do đó, tập hợp các cảm thọ (vedanāsamudaya) xứng đáng được nói đến là quá khứ, v.v., theo thời gian (addhāsamaya) vì tập hợp đó có thể được phân định bởi chúng; nhưng ở đây, chỉ một phần của cảm thọ được đề cập, nên chúng xứng đáng được phân định bởi dòng tương tục (santati) và sát-na (khaṇa) vì ở đó đã đề cập đến những gì có thể được phân định như vậy.
Ekasantatiyaṃ pana sukhādianekabhedasabbhāvena tesu yo bhedo paricchinditabbabhāvena gahito, tassa ekappakārassa pākaṭassa paricchedikā taṃsahitadvārālambanappavattā, avicchedena taduppādakekavidhavisayasamāyogappavattā ca santati bhavituṃ arahatīti tassa bhedantaraṃ anāmasitvā paricchedakabhāvena gahaṇaṃ kataṃ.
Moreover, in a single continuity, due to the existence of many distinctions such as pleasant, etc., if a distinction among them is taken as being amenable to delimitation by continuity, then the continuity, which arises in conjunction with that particular distinction, and with the corresponding doors and objects, and which arises continuously through connection with the single kind of object producing it, can serve as a deliminator for that single distinct type of feeling. Therefore, this delimitation is made by taking the continuity as the deliminator without touching upon other distinctions.
Trong một dòng tương tục (ekasantati), do có nhiều loại khác nhau như lạc, v.v., nên sự phân biệt nào được chọn để phân định bởi dòng tương tục, dòng tương tục đó, được khởi lên cùng với căn và đối tượng của loại cảm thọ đó, và được khởi lên do sự kết hợp liên tục của đối tượng cùng loại tạo ra cảm thọ đó, có thể trở thành yếu tố phân định cho loại rõ ràng đó; do đó, việc chọn dòng tương tục làm yếu tố phân định mà không đề cập đến các loại khác đã được thực hiện.
Lahuparivattino vā dhammā parivattaneneva paricchedaṃ arahantīti santatikhaṇavasena paricchedo vutto.
Or, phenomena that change swiftly are amenable to delimitation only through their change. Therefore, delimitation with respect to continuity and moments is mentioned.
Hoặc, các pháp biến chuyển nhanh chóng xứng đáng được phân định bằng chính sự biến chuyển, nên sự phân định theo dòng tương tục và sát-na đã được nói đến.
Pubbantāparantamajjhagatāti etena hetupaccayakiccavasena vuttanayaṃ dasseti.
By ‘‘ situated in the past, future, and present,’’ the method stated with respect to the function of cause and condition is shown.
Với câu ‘‘Pubbantāparantamajjhagatā’’ (ở giữa quá khứ và vị lai), điều này chỉ ra phương pháp đã được nói đến theo chức năng nhân duyên.
11. Kilesaggisampayogato sadarathā.
Due to connection with the fire of defilements, they are afflicted with suffering.
Do sự kết hợp với lửa phiền não (kilesaggi), nên sadarathā (có sự thiêu đốt).
Etena sabhāvato oḷārikataṃ dasseti, dukkhavipākaṭṭhenāti etena oḷārikavipākanipphādanena kiccato.
By this, their grossness by nature is shown; by ‘‘ due to painful result,’’ their grossness by function, through producing a gross result.
Với điều này, (Phật) chỉ ra tính thô thiển (oḷārikataṃ) về bản chất; với câu ‘‘dukkhavipākaṭṭhenā’’ (do bản chất là quả khổ), (Phật) chỉ ra tính thô thiển về chức năng, do tạo ra quả thô thiển.
Kammavegakkhittā kammapaṭibaddhabhūtā ca kāyakammādibyāpāravirahato nirussāhā vipākā, saussāhā ca kiriyā avipākā.
Vipāka (resultant consciousness) are without effort, being propelled by the force of kamma and bound to kamma, due to the absence of activities like bodily kamma. Kiriya (functional consciousness) are with effort and are non-resultant.
Các quả (vipākā) bị nghiệp lực thúc đẩy và bị nghiệp ràng buộc, không có sự nỗ lực (nirussāhā) do thiếu các hoạt động như thân nghiệp, v.v., còn các hành (kiriyā) có sự nỗ lực (saussāhā) thì không phải là quả (avipākā).
Savipākā ca sagabbhā viya oḷārikāti tabbipakkhato avipākā sukhumāti vuttā.
And savipāka (kamma-producing consciousness), like those with a womb, are gross. Therefore, avipāka (non-kamma-producing consciousness) are called ‘‘ subtle’’ due to being the opposite of those.
Và các pháp có quả (savipākā) thì thô thiển (oḷārikā) như người có thai, do đó, các pháp không quả (avipākā) được gọi là sukhumā (vi tế) do đối lập với các pháp có quả.
Asātaṭṭhenāti amadhuraṭṭhena.
‘‘ Due to being unpleasant’’ means due to being not sweet.
‘‘Asātaṭṭhenā’’ (do bản chất không dễ chịu) là do bản chất không ngọt ngào.
Tena sātapaṭipakkhaṃ aniṭṭhasabhāvaṃ dasseti.
By this, it shows the unpleasant nature, which is the opposite of pleasantness.
Với điều này, (Phật) chỉ ra bản chất không mong muốn, đối lập với sự dễ chịu.
Dukkhaṭṭhenāti dukkhamaṭṭhena.
‘‘ Due to being painful’’ means due to being difficult (to endure).
‘‘Dukkhaṭṭhenā’’ (do bản chất là khổ) là do bản chất khó chịu đựng.
Tena dukkhānaṃ santāpanakiccaṃ dasseti.
By this, it shows the function of tormenting, which belongs to painful feelings.
Với điều này, (Phật) chỉ ra chức năng thiêu đốt của khổ thọ.
‘‘Yāyaṃ, bhante, adukkhamasukhā vedanā, santasmiṃ esā paṇīte sukhe vuttā bhagavatā’’ti (ma. ni. 2.88; saṃ. ni. 4.267) vacanato adukkhamasukhā pharaṇasabhāvavirahato asantānaṃ kāmarāgapaṭighānusayānaṃ anusayanassa aṭṭhānattā santā, sukhe nikantiṃ pariyādāya adhigantabbattā padhānabhāvaṃ nītāti paṇītāti.
From the saying, ‘‘Venerable Sir, as for this neither-painful-nor-pleasant feeling, it has been stated by the Blessed One as a peaceful and refined pleasure,’’ the neither-painful-nor-pleasant feeling is ‘‘ peaceful’’ due to the absence of the nature of pervading, and because it is not a basis for the latent defilements of sensual desire and ill-will, which are not peaceful; it is ‘‘ refined’’ because it is brought to a principal state, to be attained by completely overcoming attachment to pleasure.
Theo lời dạy: ‘‘Bạch Thế Tôn, cảm thọ không khổ không lạc này, Đức Thế Tôn đã nói là thuộc về lạc thọ cao thượng trong trạng thái an tịnh’’ (Ma. Ni. 2.88; Saṃ. Ni. 4.267), nên adukkhamasukhā (không khổ không lạc) là santā (an tịnh) do thiếu bản chất lan tỏa và do không phải là nơi ẩn náu của các tùy miên dục ái và sân hận chưa được an tịnh, và là paṇītā (cao thượng) do đạt được bằng cách loại bỏ sự tham đắm vào lạc thọ, tức là được đưa lên địa vị chủ yếu.
Tathā anadhigantabbā ca kāmāvacarajātiādisaṅkaraṃ akatvā samānajātiyaṃ ñāṇasampayuttavippayuttādike samānabhede sukhato paṇītāti yojetabbā.
Similarly, those upekkha feelings that are not to be attained (in a mixed way) should be construed as refined compared to pleasure, without mixing with kama-world birth and so on, but within similar kinds, such as those associated with knowledge and those dissociated from knowledge, in similar categories.
Tương tự, các cảm thọ xả (upekkhā vedanā) không thể đạt được, không pha tạp với các loại như cõi Dục, v.v., mà trong các loại tương tự như ñāṇasampayutta (hợp trí) và vippayutta (ly trí) cùng loại, chúng cao thượng hơn lạc thọ (sukha), nên phải được kết hợp như vậy.
Upabrūhitānaṃ dhātūnaṃ paccayabhāvena sukhā khobheti vibādhitānaṃ paccayabhāvena dukkhā ca.
Pleasure ‘‘ stirs up’’ (khobheti) as a condition for the augmented elements, and pain (khobheti) as a condition for the afflicted (elements).
Lạc thọ (sukha) khobheti (làm xáo động) do là nhân duyên cho các yếu tố (dhātu) được tăng trưởng, và khổ thọ (dukkha) cũng làm xáo động do là nhân duyên cho các yếu tố bị quấy nhiễu.
Ubhayampi kāyaṃ byāpentaṃ viya uppajjatīti pharati.
Both arise as if pervading the body; thus, they pervade (pharati).
Cả hai đều sinh khởi như thể chúng lan tỏa khắp thân, nên được gọi là pharati (lan tỏa).
Madayamānanti madaṃ karontaṃ.
‘‘ Maddening’’ means causing intoxication.
Madayamānaṃ (làm say đắm) là làm cho say đắm.
Chādayamānanti icchaṃ uppādentaṃ, avattharamānaṃ vā.
‘‘ Concealing’’ means producing desire, or overcoming.
Chādayamānaṃ (che phủ) là tạo ra mong muốn, hoặc là bao trùm.
Ghammābhitattassa sītodakaghaṭena āsittassa yathā kāyo upabrūhito hoti, evaṃ sukhasamaṅginopīti katvā ‘‘āsiñcamānaṃ viyā’’ti vuttaṃ.
Just as the body of one afflicted by heat becomes enhanced when sprinkled with a pot of cool water, so too is the person endowed with pleasure. Having considered this, it is said: ‘‘ as if sprinkling.’’
Như thân thể của người bị nắng nóng hành hạ được tưới bằng một gáo nước mát sẽ được tăng cường, tương tự, thân thể của người có lạc thọ cũng vậy, nên đã nói ‘‘āsiñcamānaṃ viyā’’ (như thể đang tưới tẩm).
Ekattanimitteyevāti pathavīkasiṇādike ekasabhāve eva nimitte.
‘‘ Only on a single sign’’ means only on a single-natured sign, such as the earth kasina.
‘‘Ekattanimitteyevā’’ (chỉ trong một dấu hiệu duy nhất) là chỉ trong một dấu hiệu có bản chất duy nhất như kasiṇa đất, v.v.
Caratīti nānāvajjane javane vedanā viya vipphandanarahitattā sukhumā.
‘‘ It moves’’ means it is subtle because it is free from agitation, unlike feeling in diverse impetuses which trembles.
Caratī (hoạt động) là vi tế (sukhumā) do không có sự xao động như cảm thọ trong javana (tốc hành tâm) có nhiều sự chú ý khác nhau.
Adhippāye akusalatāya akovido.
He is unskilled due to unskillfulness in purpose.
Do không khéo léo trong ý định, nên akovido (không khéo léo).
Kusalattike…pe… āgatattāti ‘‘kusalākusalā vedanā oḷārikā, abyākatā vedanā sukhumā’’ti evaṃ āgatattā.
Due to being stated in the triad of wholesome, etc. means due to being stated thus: ‘‘Wholesome and unwholesome feelings are gross, indeterminate feelings are subtle.’’
‘‘Kusalattike…pe… āgatattā’’ (do đã được đề cập trong nhóm thiện pháp, v.v.) là do đã được đề cập như ‘‘cảm thọ thiện và bất thiện là thô thiển (oḷārikā), cảm thọ vô ký là vi tế (sukhumā)’’.
Bhūmantarabhede dassetuṃ ‘‘yampī’’tiādi āraddhaṃ.
‘‘ That which, too,’’ etc., is commenced to show the distinctions among the planes of existence.
Để chỉ ra sự phân biệt giữa các cõi, câu ‘‘yampī’’ (điều gì đó) đã được bắt đầu.
Iminā nīhārenāti etena ‘‘kāmāvacarasukhato kāmāvacarupekkhā sukhumā’’tiādinā sabhāvādibhedena ca oḷārikasukhumabhāvaṃ tatra tatreva kathento na bhindatīti nayaṃ dasseti.
By ‘‘ by this method,’’ it shows the method that one who states the gross and subtle nature in each respective plane (bhūmi), such as ‘‘Kāmāvacara upekkhā (equanimity) is subtler than kāmāvacara sukha (pleasure),’’ and in distinctions such as nature, does not break (the established order).
Với câu ‘‘Iminā nīhārenā’’ (bằng phương pháp này), (Phật) chỉ ra phương pháp không phá vỡ bằng cách nói về tính thô thiển và vi tế (oḷārikasukhumabhāvaṃ) ngay trong từng cõi và từng bản chất, v.v., như ‘‘lạc thọ ở cõi Dục thì vi tế hơn lạc thọ ở cõi Dục’’, v.v.
Akusalānaṃ kusalādīhi sukhumattābhāvato pāḷiyā āgatassa aparivattanīyabhāvena ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttanti vadanti, taṃtaṃvāpanavasena kathanepi parivattanaṃ natthīti na parivattanaṃ sandhāya ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttaṃ, heṭṭhimanayassa pana vuttattā avuttanayaṃ gahetvā ‘‘taṃ taṃ vā panā’’ti vattuṃ yuttanti ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ti vuttanti veditabbo.
They say that ‘‘ the lower method should not be observed’’ is stated due to the unchangeable nature of what is found in the Pāli canon, given that unwholesome feelings are not subtle compared to wholesome ones. However, even when stating it in terms of ‘each and every,’ there is no change. Therefore, it is not with reference to change that ‘‘the lower method should not be observed’’ is stated. Rather, it should be understood that ‘‘the lower method should not be observed’’ is stated to mean that, since the lower method has already been stated, it is fitting to take the unstated method and say ‘‘each and every.’’
Người ta nói rằng, do các pháp bất thiện không vi tế hơn các pháp thiện, v.v., nên câu ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ (không nên xem xét phương pháp trước) đã được nói đến vì tính không thể thay đổi của những gì đã được đề cập trong Pāḷi. Tuy nhiên, ngay cả khi nói theo cách ‘taṃ taṃ vā pana’ (từng cái một), cũng không có sự thay đổi, nên câu ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’ không phải được nói đến để chỉ sự thay đổi. Mà phải hiểu rằng, vì phương pháp trước đã được nói đến, nên việc lấy một phương pháp chưa được nói đến để nói ‘‘taṃ taṃ vā panā’’ (từng cái một) là hợp lý, do đó mới nói ‘‘heṭṭhimanayo na oloketabbo’’.
Bahuvipākā akusalā dosussannatāya oḷārikā, tathā appavipākā kusalā.
Unwholesome feelings with many results are gross due to being imbued with much hatred; similarly, wholesome feelings with few results are also gross.
Các pháp bất thiện có nhiều quả (bahuvipākā) là oḷārikā (thô thiển) do có nhiều lỗi lầm (dosussannatāya); tương tự, các pháp thiện có ít quả (appavipākā) cũng vậy.
Mandadosattā appavipākā akusalā sukhumā, tathā bahuvipākā kusalā ca.
Unwholesome feelings with few results are subtle due to having little hatred; similarly, wholesome feelings with many results are also subtle.
Các pháp bất thiện có ít quả là sukhumā (vi tế) do có ít lỗi lầm (mandadosattā); tương tự, các pháp thiện có nhiều quả cũng vậy.
Oḷārikasukhumanikantivatthubhāvato kāmāvacarādīnaṃ oḷārikasukhumatā.
The grossness and subtlety of kāmāvacara, etc., are due to being objects of gross and subtle attachment.
Tính oḷārikasukhumatā (thô thiển và vi tế) của các pháp ở cõi Dục, v.v., là do chúng là đối tượng của sự tham đắm thô thiển và vi tế.
Sāpīti bhāvanāmayāya bhedanena dānamayasīlamayānañca paccekaṃ bhedanaṃ nayato dassitanti veditabbaṃ.
By the word "sāpi" it should be understood that by distinguishing the bhāvanā-based (bhāvanāmaya) wholesome feeling, the distinguishing of the dāna-based (dānamaya) and sīla-based (sīlamaya) feelings is also shown individually by way of method.
Với từ Sāpi, cần hiểu rằng qua việc phân loại theo bhāvanāmaya (thiền định), việc phân loại riêng rẽ theo dānamaya (bố thí) và sīlamaya (giới hạnh) cũng đã được chỉ ra theo phương cách này.
Sāpīti vā tividhāpīti yojetabbaṃ.
Or, "sāpi" should be construed as "also threefold" (tividhāpi).
Hoặc, từ Sāpi cũng có thể được kết nối với ý nghĩa là "cũng có ba loại".
13. Jātiādivasena asamānakoṭṭhāsatā visabhāgaṭṭho.
13. Disparate (visabhāgaṭṭho) means having dissimilar categories in terms of origin (jāti) and so forth.
13. Visabhāgaṭṭho (khác biệt) là trạng thái không đồng nhất về phần (koṭṭhāsa) theo chủng loại (jāti) v.v..
Dukkhavipākatādivasena asadisakiccatā, asadisasabhāvatā vā visaṃsaṭṭho, na asampayogo.
Unmixed (visaṃsaṭṭho) means having dissimilar functions or dissimilar natures, in terms of resulting in suffering (dukkhavipākatā) and so forth; it does not mean 'not conjoined' (asampayogo).
Visaṃsaṭṭho (không hòa hợp) là trạng thái không có chức năng tương tự, hoặc không có bản chất tương tự, theo khía cạnh quả khổ (dukkhavipākatā) v.v.. Nó không phải là asampayogo (không tương ưng).
Yadi siyā, dūravipariyāyena santikaṃ hotīti saṃsaṭṭhaṭṭhena santikatā āpajjati, na ca vedanāya vedanāsampayogo atthi.
If it were so, by the opposite of remoteness (dūra), proximity (santika) would occur, and thus proximity would follow from being mixed (saṃsaṭṭhaṭṭhena); but there is no conjoining of one feeling with another feeling.
Nếu là như vậy, thì điều gần gũi (santika) sẽ trở nên xa xôi (dūra) theo một cách đảo ngược, và sẽ dẫn đến sự gần gũi theo nghĩa hòa hợp (saṃsaṭṭhaṭṭhena). Nhưng không có sự tương ưng (sampayoga) của cảm thọ (vedanā) với cảm thọ khác.
Santikapadavaṇṇanāya ca ‘‘sabhāgaṭṭhena sarikkhaṭṭhena cā’’ti vakkhatīti vuttanayeneva attho veditabbo.
And in the explanation of the word santika, it will be stated: "by being similar in nature (sabhāgaṭṭhena) and by being alike (sarikkhaṭṭhena)"; therefore, the meaning should be understood in the manner already stated.
Trong phần giải thích từ santika, sẽ nói rằng "theo nghĩa tương tự (sabhāgaṭṭhena) và đồng dạng (sarikkhaṭṭhena)", do đó ý nghĩa cần được hiểu theo cách đã nói.
Na dūrato santikaṃ uddharitabbanti kasmā vuttaṃ, kiṃ yathā santikato akusalato akusalā dūreti uddharīyati, tathā tato dūrato kusalato kusalā santiketi uddharituṃ na sakkāti?
Why was it said, "Proximity (santika) should not be deduced from remoteness (dūra)"? Is it that just as the remote (dūra) unwholesome (akusala) is deduced from the proximate (santika) unwholesome, so too, the proximate (santika) wholesome (kusala) cannot be deduced from the remote (dūra) wholesome?
Tại sao lại nói "không nên rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi"? Phải chăng không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi, tức là điều thiện từ điều thiện, giống như điều xa xôi, tức là điều bất thiện từ điều bất thiện, đã được rút ra từ điều gần gũi?
Na sakkā.
It cannot.
Không thể.
Tathā hi sati kusalā kusalāya santiketi katvā santikato santikatā eva uddharitā siyā, tathā ca sati santikasantikataratāvacanameva āpajjati, upādāyupādāya dūrasantikatāva idha vuccati, tasmā dūrato dūruddharaṇaṃ viya santikato santikuddharaṇañca na sakkā kātuṃ dūradūrataratāya viya santikasantikataratāya ca anadhippetattā.
For if that were the case, by stating that a wholesome (kusala) is proximate to a wholesome, proximity would be deduced from proximity itself, and thus the expression "more proximate than proximate" would follow. Here, remoteness and proximity are spoken of in relation to each other. Therefore, just as remoteness cannot be deduced from remoteness, so too, proximity cannot be deduced from proximity, as "more remote than remote" and "more proximate than proximate" are not intended.
Vì nếu là như vậy, khi nói rằng điều thiện gần gũi với điều thiện, thì chỉ là rút ra điều gần gũi từ điều gần gũi; và khi đó, chỉ có lời nói về sự gần gũi và gần gũi hơn mới xuất hiện. Ở đây, chỉ nói về sự xa xôi và gần gũi bằng cách dựa vào từng cái một. Do đó, không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi, cũng như không thể rút ra điều gần gũi từ điều gần gũi, vì không có ý định nói về sự gần gũi và gần gũi hơn, giống như sự xa xôi và xa xôi hơn.
Atha pana vadeyya ‘‘na kusalā kusalāya eva santiketi uddharitabbā, atha kho yato sā dūre, tassā akusalāyā’’ti, tañca natthi.
If one were to say, "A wholesome (kusala) should not be deduced as proximate to a wholesome, but rather to an unwholesome (akusala) from which it is remote," that is also not the case.
Nếu lại nói rằng "không nên rút ra điều thiện gần gũi với điều thiện, mà là điều bất thiện mà nó xa xôi", thì điều đó cũng không có.
Na hi akusalāya kusalā kadāci santike atthīti.
For a wholesome (kusala) is never proximate to an unwholesome (akusala).
Vì điều thiện không bao giờ gần gũi với điều bất thiện.
Athāpi vadeyya ‘‘yā akusalā kusalāya santike, sā tato dūrato kusalato uddharitabbā’’ti, tadapi natthi.
Even if one were to say, "An unwholesome (akusala) that is proximate to a wholesome (kusala) should be deduced as remote from that wholesome," that too is not the case.
Hoặc nếu lại nói rằng "điều bất thiện nào gần gũi với điều thiện thì nên rút ra từ điều thiện xa xôi đó", thì điều đó cũng không có.
Na hi kusale akusalā atthi, yā tato santiketi uddhariyeyya, tasmā idha vuttassa dūrassa dūrato accantavisabhāgattā dūre santikaṃ natthīti na sakkā dūrato santikaṃ uddharituṃ, santike panidha vutte bhinne tattheva dūraṃ labbhatīti āha ‘‘santikato pana dūraṃ uddharitabba’’nti.
For there is no unwholesome (akusala) in a wholesome (kusala) that could be deduced as proximate from it. Therefore, because the remoteness (dūra) spoken of here is entirely disparate from remoteness, there is no proximity in remoteness. So, proximity cannot be deduced from remoteness. However, when proximity is spoken of and differentiated here, remoteness is found within it, which is why it is said, "But remoteness (dūra) should be deduced from proximity (santika)".
Vì không có điều bất thiện nào trong điều thiện mà có thể được rút ra là gần gũi từ đó. Do đó, vì sự khác biệt hoàn toàn của điều xa xôi được nói ở đây với điều xa xôi, nên không có điều gần gũi trong điều xa xôi. Vì vậy, không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi. Nhưng khi điều gần gũi được nói ở đây bị phân biệt, điều xa xôi lại được tìm thấy ngay trong đó. Vì thế, đã nói "nhưng điều xa xôi phải được rút ra từ điều gần gũi".
Upādāyupādāya dūrato ca santikaṃ na sakkā uddharituṃ.
And proximity (santika) cannot be deduced from remoteness (dūra) in relation to each other.
Cũng không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi bằng cách dựa vào từng cái một.
Lobhasahagatāya dosasahagatā dūre lobhasahagatā santiketi hi vuccamāne santikatova santikaṃ uddharitaṃ hoti.
For if it is said that a dosasahagata (accompanied by aversion) feeling is remote from a lobhasahagata (accompanied by greed) feeling, and a lobhasahagata feeling is proximate, then proximity is deduced from proximity itself.
Vì khi nói rằng điều sân (dosasahagatā) xa xôi với điều tham (lobhasahagatā), và điều tham gần gũi, thì điều gần gũi đã được rút ra từ chính điều gần gũi.
Tathā dosasahagatāya lobhasahagatā dūre dosasahagatā santiketi etthāpi sabhāgato sabhāgantarassa uddhaṭattā, na ca sakkā ‘‘lobhasahagatāya dosasahagatā dūre sā eva ca santike’’ti vattuṃ dosasahagatāya santikabhāvassa akāraṇattā, tasmā visabhāgatā bhedaṃ aggahetvā na pavattatīti sabhāgābyāpakattā dūratāya dūrato santikuddharaṇaṃ na sakkā kātuṃ.
Similarly, if it is said that a lobhasahagata is remote from a dosasahagata, and a dosasahagata is proximate, here too, a similar category (sabhāga) is deduced from another similar category. And it cannot be said that "a dosasahagata is remote from a lobhasahagata and that same dosasahagata is also proximate," because there is no reason for the dosasahagata to be proximate. Therefore, remoteness does not occur without taking into account the distinction of dissimilarity; and because remoteness does not encompass similar categories (sabhāga), proximity cannot be deduced from remoteness.
Tương tự, trong trường hợp điều tham xa xôi với điều sân, và điều sân gần gũi, thì cũng là rút ra điều tương tự từ điều tương tự khác. Và không thể nói rằng "điều sân xa xôi với điều tham, và chính điều đó cũng gần gũi", vì không có lý do để điều sân trở nên gần gũi. Do đó, vì sự khác biệt không xảy ra nếu không nắm bắt sự phân biệt, và vì sự xa xôi không bao trùm mọi điều tương tự, nên không thể rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi.
Na hi dosasahagatā akusalasabhāgaṃ sabbaṃ byāpetvā pavattatīti.
For the dosasahagata does not encompass all similar categories (sabhāga) of the unwholesome (akusala).
Vì điều sân không bao trùm tất cả những gì tương tự với điều bất thiện.
Sabhāgatā pana bhedaṃ antogadhaṃ katvā pavattatīti visabhāgabyāpakattā santikatāya santikato dūruddharaṇaṃ sakkā kātuṃ.
But similarity (sabhāgatā) occurs by including differentiation within itself, and because proximity encompasses dissimilar categories (visabhāga), remoteness can be deduced from proximity.
Nhưng sự tương tự lại xảy ra khi bao gồm sự phân biệt. Do đó, vì sự gần gũi bao trùm những điều khác biệt, nên có thể rút ra điều xa xôi từ điều gần gũi.
Akusalatā hi lobhasahagatādisabbavisabhāgabyāpikāti.
For unwholesomeness (akusalatā) encompasses all dissimilar categories such as lobhasahagata and so forth.
Vì trạng thái bất thiện bao trùm tất cả những điều khác biệt như điều tham v.v..
Tenāha ‘‘na dūrato santikaṃ uddharitabba’’ntiādi.
That is why it is said, "Proximity should not be deduced from remoteness," and so on.
Vì thế, đã nói "không nên rút ra điều gần gũi từ điều xa xôi" v.v..
17. Cakkhusamphassajā saññāti ettha yadipi vatthuto phassassa nāmaṃ phassato ca saññāya, vatthuvisiṭṭhaphassena pana visiṭṭhasaññā vatthunā ca visiṭṭhā hoti phassassa viya tassāpi tabbatthukattāti ‘‘vatthuto nāma’’nti vuttaṃ.
17. In "perception born of eye-contact" (cakkhusamphassajā saññā), although the name of contact is essentially due to the physical basis (vatthu), and the name of perception is due to contact, a specific perception is made specific by a specific contact, which is made specific by the physical basis. The perception also has that same physical basis as contact. That is why "name due to physical basis" (vatthuto nāmaṃ) is stated.
17. Trong cụm từ Cakkhusamphassajā saññā (tưởng do xúc chạm mắt sinh), mặc dù về bản chất, tên gọi của xúc (phassa) là từ xúc, và tên gọi của tưởng (saññā) là từ xúc, nhưng tưởng đặc biệt được tạo ra bởi xúc đặc biệt do đối tượng (vatthu), và đối tượng cũng làm cho tưởng trở nên đặc biệt, vì tưởng cũng có đối tượng đó, giống như xúc. Vì thế, đã nói "tên gọi từ đối tượng".
Paṭighasamphassajā saññāti etthāpi yathā phasso vatthārammaṇapaṭighaṭṭanena uppanno, tathā tato jātasaññāpīti ‘‘vatthārammaṇato nāma’’nti vuttaṃ.
In "perception born of impingement-contact" (paṭighasamphassajā saññā), too, just as contact arises due to the impingement of the physical basis and the object (vatthārammaṇa), so too, the perception born from that contact. That is why "name due to physical basis and object" (vatthārammaṇato nāmaṃ) is stated.
Trong cụm từ Paṭighasamphassajā saññā (tưởng do xúc chạm đối kháng sinh), cũng vậy, giống như xúc sinh ra do sự va chạm (paṭighaṭṭana) của đối tượng và cảnh (vatthārammaṇa), tưởng sinh ra từ đó cũng vậy. Vì thế, đã nói "tên gọi từ đối tượng và cảnh".
Ettha ca paṭighajo samphasso, paṭighaviññeyyo vā samphasso paṭighasamphassoti uttarapadalopaṃ katvā vuttanti veditabbaṃ.
And here, it should be understood that paṭighasamphasso (impingement-contact) is stated by ellipsis of the latter part of the compound, meaning either 'contact born of impingement' (paṭighajo samphasso) or 'contact knowable through impingement' (paṭighaviññeyyo samphasso).
Ở đây, cần hiểu rằng paṭighasamphasso (xúc chạm đối kháng) được nói bằng cách lược bỏ hậu tố của từ, có nghĩa là xúc sinh ra do sự va chạm (paṭigha) hoặc xúc có thể được nhận biết qua sự va chạm.
Viññeyyabhāve vacanaṃ adhikicca pavattā, vacanādhīnā vā arūpakkhandhā, adhivacanaṃ vā etesaṃ pakāsanaṃ atthīti ‘‘adhivacanā’’ti vuccanti, tatojo samphasso adhivacanasamphasso, samphassoyeva vā yathāvuttehi atthehi adhivacano ca samphasso cāti adhivacanasamphasso, adhivacanaviññeyyo vā samphasso adhivacanasamphasso, tato tasmiṃ vā jātā adhivacanasamphassajā.
The formless aggregates (arūpakkhandhā) are called "adhivacana" because they operate by being dependent on verbal designation (vacana) in their knowable aspect, or are subservient to verbal designation, or because there is an expression (pakāsanaṃ) of them through verbal designation (adhivacana). Contact born from that is adhivacanasamphasso. Or, contact itself is adhivacana (verbal designation) and also samphassa (contact) in the senses already stated, hence adhivacanasamphasso. Or, contact knowable by verbal designation (adhivacana) is adhivacanasamphasso. Perception born from that (tato) or in that (tasmiṃ) is adhivacanasamphassajā.
Các uẩn vô sắc (arūpakkhandhā) được gọi là "adhivacana" (tên gọi) vì chúng xảy ra dựa trên lời nói (vacana) trong khía cạnh có thể nhận biết được (viññeyyabhāva), hoặc chúng phụ thuộc vào lời nói, hoặc có sự hiển lộ (pakāsana) của tên gọi (adhivacana) đối với chúng. Xúc sinh ra từ đó là adhivacanasamphasso (xúc từ tên gọi). Hoặc chính xúc đó là adhivacanasamphasso vì nó là tên gọi và là xúc theo các ý nghĩa đã nói. Hoặc xúc có thể được nhận biết qua tên gọi là adhivacanasamphasso. Tưởng sinh ra từ đó hoặc trong đó là adhivacanasamphassajā.
Pañcadvārikasamphassepi yathāvutto attho sambhavatīti tena pariyāyena tatojāpi saññā ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vuttā.
Since the meaning as stated is possible even for five-door contact (pañcadvārikasamphassa), perception born from that is also called "adhivacanasamphassajā" by this method (pariyāyena).
Vì ý nghĩa đã nói cũng có thể xảy ra trong xúc thuộc năm cửa (pañcadvārikasamphassa), nên tưởng sinh ra từ đó cũng được gọi là "adhivacanasamphassajā" theo cách gián tiếp đó.
Yathā pana aññappakārāsambhavato manosamphassajā nippariyāyena ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vuccati, na evaṃ ayaṃ paṭighasamphassajā āveṇikappakārantarasambhavatoti adhippāyo.
However, just as perception born of mind-contact (manosamphassajā) is directly (nippariyāyena) called "adhivacanasamphassajā" because no other kind is possible, so too, this perception born of impingement-contact (paṭighasamphassajā) is not, because another distinct kind is possible. This is the intention.
Tuy nhiên, ý nghĩa là tưởng do xúc ý sinh (manosamphassajā) được gọi là "adhivacanasamphassajā" một cách trực tiếp (nippariyāyena) vì không có loại khác có thể xảy ra, nhưng tưởng do xúc đối kháng sinh (paṭighasamphassajā) này thì không như vậy, vì có thể có một loại khác đặc biệt.
Yadi evaṃ cattāro khandhāpi yathāvuttasamphassato jātattā ‘‘adhivacanasamphassajā’’ti vattuṃ yuttā, saññāva kasmā evaṃ vuttāti?
If so, all four aggregates (khandhā) should logically be called "adhivacanasamphassajā" because they are born from contact as already stated. Why is only perception (saññā) called thus?
Nếu vậy, cả bốn uẩn (khandhā) cũng nên được gọi là "adhivacanasamphassajā" vì chúng sinh ra từ xúc đã nói. Tại sao chỉ có tưởng (saññā) được nói như vậy?
Tiṇṇaṃ khandhānaṃ atthavasena attano pattampi nāmaṃ yattha pavattamāno adhivacanasamphassaja-saddo niruḷhatāya dhammābhilāpo hoti, tassā saññāya eva āropetvā sayaṃ nivattanaṃ hoti.
Although the name belonging to the three aggregates (khandhā) in terms of their meaning also applies to them, the word adhivacanasamphassaja, when it occurs, becomes a definite designation (dhammābhilāpo) by convention (niruḷhatāya) in the case of perception, and then the other three aggregates themselves withdraw, having assigned it to perception.
Mặc dù tên gọi của ba uẩn khác cũng có thể được áp dụng cho tưởng theo ý nghĩa của chúng, nhưng từ "adhivacanasamphassaja" khi được sử dụng cho tưởng, trở thành một cách gọi đặc thù (niruḷhatāya) và một cách diễn đạt Pháp (dhammābhilāpo). Ba uẩn kia tự rút lui sau khi gán tên gọi của chúng cho tưởng.
Tenāha ‘‘tayo hi arūpino khandhā’’tiādi.
That is why it is said, "For the three formless aggregates," and so on.
Vì thế, đã nói "ba uẩn vô sắc" v.v..
Atha vā saññāya paṭighasamphassajāti aññampi visiṭṭhaṃ nāmaṃ atthīti adhivacanasamphassajānāmaṃ tiṇṇaṃyeva khandhānaṃ bhavituṃ arahati.
Alternatively, since perception (saññā) has another specific name, "paṭighasamphassajā," the name "adhivacanasamphassajā" is fitting only for the three aggregates.
Hoặc, tưởng cũng có một tên gọi đặc biệt khác là paṭighasamphassajā. Vì thế, tên gọi adhivacanasamphassajā chỉ nên thuộc về ba uẩn kia.
Te pana attano nāmaṃ saññāya datvā nivattāti imamatthaṃ sandhāyāha ‘‘tayo hi arūpino khandhā’’tiādi.
However, these (three aggregates) withdraw after giving their name to perception. It is with this meaning in mind that it is said, "For the three formless aggregates," and so on.
Nhưng ba uẩn đó đã gán tên gọi của mình cho tưởng và rút lui. Ý nghĩa này được ám chỉ khi nói "ba uẩn vô sắc" v.v..
Pañcadvārikasaññā oloketvāpi jānituṃ sakkāti idaṃ tena tenādhippāyena hatthavikārādikaraṇe tadadhippāyavijānananimittabhūtā viññatti viya rajjitvā olokanādīsu rattatādivijānananimittaṃ olokanaṃ cakkhuviññāṇavisayasamāgame pākaṭaṃ hotīti taṃsampayuttāya saññāyapi tathāpākaṭabhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "five-door perception can be known even by observing" (pañcadvārikasaññā oloketvāpi jānituṃ sakkā) is made with the intention that, just as a gesture (viññatti) that serves as a sign for understanding one's intention in making various hand gestures, etc., is evident, so too, observation (olokanaṃ) that serves as a sign for understanding attachment, etc., in looking with attachment, etc., becomes evident in the convergence of eye-consciousness (cakkhuviññāṇa) and its object. Thus, it implies that the perception conjoined with that (olokanaṃ) is also similarly evident.
Việc nói "tưởng thuộc năm cửa cũng có thể được biết qua việc nhìn" ám chỉ rằng, giống như sự biểu lộ (viññatti) là dấu hiệu để nhận biết ý định của người khác khi họ thực hiện các cử chỉ tay v.v. theo ý định đó, sự nhìn (olokana) là dấu hiệu để nhận biết sự ham muốn v.v. trong việc nhìn một cách ham muốn v.v. trở nên rõ ràng khi nhãn thức tiếp xúc với cảnh. Vì thế, điều này được nói để ám chỉ sự rõ ràng tương tự của tưởng tương ưng với nó.
20. Heṭṭhimakoṭiyāti ettha bhummaniddesova.
20. In "at the lowest extremity" (heṭṭhimakoṭiyā), it is a locative case designation.
20. Trong từ Heṭṭhimakoṭiyā (ở điểm thấp nhất), đây là một cách chỉ định vị trí (bhummaniddesa).
Tattha hi padhānaṃ dassitanti.
For the principal (cetana) is shown there.
Vì ở đó, điều chính yếu đã được chỉ ra.
Yadi evaṃ uparimakoṭiyā taṃ na dassitanti āpajjatīti?
If so, does it follow that it is not shown at the upper extremity?
Nếu vậy, phải chăng điều đó không được chỉ ra ở điểm cao nhất?
Nāpajjati, uparimakoṭigatabhāvena vinā heṭṭhimakoṭigatabhāvābhāvato.
It does not arise, because the state of having reached the lower limit does not exist without the state of having reached the upper limit.
Không xảy ra, vì không có trạng thái đạt đến giới hạn thấp hơn nếu không có trạng thái đạt đến giới hạn cao hơn.
Heṭṭhimakoṭi hi sabbabyāpikāti.
Indeed, the lower limit is all-pervading.
Thật vậy, giới hạn thấp hơn bao trùm tất cả.
Dutiye karaṇaniddeso, heṭṭhimakoṭiyā āgatāti sambandho.
In the second instance, it is an instrumental case indication; the connection is "what has come by means of the lower limit."
Trong trường hợp thứ hai, đó là sự chỉ định công cụ (karaṇa-niddesa), với liên hệ là ‘đến từ giới hạn thấp hơn’.
Purimepi vā ‘‘heṭṭhimakoṭiyā’’ti yaṃ vuttaṃ, tañca padhānasaṅkhāradassanavasenāti sambandhakaraṇena karaṇaniddesova.
Alternatively, in the former instance, the statement "by the lower limit" is an instrumental case indication, with the connection being "by way of showing the principal mental formation."
Hoặc, trong trường hợp đầu tiên, điều đã được nói là “bởi giới hạn thấp hơn” (heṭṭhimakoṭiyā), thì đó cũng là sự chỉ định công cụ (karaṇa-niddesa) bằng cách thiết lập mối liên hệ theo cách hiển thị các hành (saṅkhāra) chính.
Taṃsampayuttā saṅkhārāti ekūnapaññāsappabhede saṅkhāre āha.
"The mental formations associated with that" refers to the forty-nine types of mental formations.
Các hành (saṅkhāra) tương ưng với điều đó (Taṃsampayuttā saṅkhārā) đề cập đến bốn mươi chín loại hành.
Gahitāva honti tappaṭibaddhattā.
They are indeed taken because of their dependence on it.
Đã được nắm giữ (Gahitāva honti) vì chúng bị ràng buộc bởi điều đó.
Samuggama-saddo sañjātiyaṃ ādiuppattiyaṃ niruḷho.
The word samuggama is established in the meaning of origination, initial arising, or simultaneous arising.
Từ samuggama (sự phát sinh) được dùng theo nghĩa phát sinh, khởi đầu.
Taṃtaṃpaccayasamāyoge hi purimabhavasaṅkhātā purimantato uddhaṅgamanaṃ samuggamo, sandhiyaṃ vā paṭisandhiyaṃ uggamo samuggamo.
Indeed, when the respective conditions converge, the arising in the subsequent period from the previous limit (i.e., the previous existence) is samuggama, or the arising at the conjunction or rebirth is samuggama.
Thật vậy, khi các duyên tương ứng hội tụ, sự phát sinh từ giai đoạn đầu tiên, tức là đời trước, là samuggama, hoặc sự phát sinh tại thời điểm kết nối, tức là tái tục, là samuggama.
So pana yattha pañcakkhandhā paripuṇṇā samuggacchanti, tattheva dassito.
This is shown only where the five aggregates fully arise.
Tuy nhiên, điều đó chỉ được chỉ ra ở nơi mà năm uẩn (pañcakkhandha) phát sinh đầy đủ.
Etena nayena aparipuṇṇakhandhasamuggamo ekavokāracatuvokāresu sakkā viññātunti.
By this method, the arising of incomplete aggregates can be known in the ekavokāra and catuvokāra existences.
Theo cách này, sự phát sinh các uẩn không đầy đủ có thể được hiểu trong các cõi một uẩn (ekavokāra) và bốn uẩn (catuvokāra).
Atha vā yathādhigatānaṃ pañcannampi khandhānaṃ saha uggamo uppatti samuggamo.
Or, samuggama is the simultaneous arising of all five aggregates, as they are acquired.
Hoặc, sự phát sinh đồng thời của tất cả năm uẩn đã đạt được là samuggama.
Etasmiṃ atthe vikaluppatti asaṅgahitā hoti.
In this sense, the arising of incomplete aggregates is not included.
Trong ý nghĩa này, sự phát sinh không đầy đủ không được bao gồm.
Himavantappadese jātimantaeḷakalomaṃ jātiuṇṇā.
Jātiuṇṇā refers to the wool of a well-bred sheep from the Himalayan region.
Lông cừu có phẩm chất tốt (jātimantaeḷakalomaṃ) ở vùng Hy Mã Lạp Sơn được gọi là jātiuṇṇā (lông cừu nguyên chất).
Sappimaṇḍabindū ti evaṃ etthāpi bindu-saddo yojetabbo.
Similarly, the word bindu should be applied here in sappimaṇḍabindū (a drop of clarified butter fat).
Cũng vậy, ở đây, từ bindu (giọt) nên được ghép vào sappimaṇḍabindū (giọt tinh túy bơ).
Evaṃvaṇṇappaṭibhāganti evaṃvaṇṇaṃ evaṃsaṇṭhānañca.
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ means "of such color and such shape."
Evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ (tương tự về màu sắc) có nghĩa là có màu sắc và hình dạng như vậy.
Paṭibhajanaṃ vā paṭibhāgo, sadisatābhajanaṃ sadisatāpattīti attho.
Or, paṭibhāgo is sharing, meaning attaining similarity or becoming similar.
Hoặc, sự phân chia tương tự là paṭibhāgo, nghĩa là sự đạt đến sự giống nhau, sự tương đồng.
Evaṃvidho vaṇṇappaṭibhāgo etassāti evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
That which has such a sharing of color is evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Điều có sự tương đồng về màu sắc như vậy được gọi là evaṃvaṇṇappaṭibhāgaṃ.
Pañcakkhandhā paripuṇṇā hontīti gaṇanāpāripūriṃ sandhāya vuttaṃ, na tassa tassa khandhassa paripuṇṇataṃ.
The statement "the five aggregates are complete" refers to the completion of their number, not the perfection of each individual aggregate.
Năm uẩn đầy đủ (Pañcakkhandhā paripuṇṇā honti) được nói đến để chỉ sự đầy đủ về số lượng, chứ không phải sự đầy đủ của từng uẩn.
Kammasamuṭṭhānapaveṇiyā vuttattā ‘‘utucittāhārajapaveṇī ca ettakaṃ kālaṃ atikkamitvā hotī’’tiādinā vattabbā siyā, taṃ pana ‘‘pubbāparato’’ti ettha vakkhatīti akathetvā kammajapaveṇī ca na sabbā vuttāti avuttaṃ dassetuṃ opapātikasamuggamo nāma dassito.
Since the continuity of kamma-born rūpa has been mentioned, it might be said that "the continuity of season-born, mind-born, and nutrient-born rūpa occurs after such a period," and so on; but because this will be explained in "pubbāparato," it was not stated here. However, to show what was not stated, that not all kamma-born continuities were fully mentioned, the opapātika-samuggama (spontaneous generation) was presented.
Vì dòng sắc do nghiệp sinh (kammasamuṭṭhāna-paveṇī) đã được nói đến, nên lẽ ra phải nói rằng “dòng sắc do thời tiết, tâm và vật thực sinh (utucittāhāraja-paveṇī) cũng xảy ra sau một khoảng thời gian như vậy”, nhưng điều đó sẽ được giải thích ở phần “trước và sau” (pubbāparato), nên để chỉ ra rằng dòng sắc do nghiệp sinh chưa được nói đến hoàn toàn, sự phát sinh của các chúng sinh hóa sinh (opapātika-samuggama) đã được trình bày.
Evaṃ…pe… pañcakkhandhā paripuṇṇā hontīti paripuṇṇāyatanānaṃ vasena nayo dassito, aparipuṇṇāyatanānaṃ pana kāmāvacarānaṃ rūpāvacarānaṃ parihīnāyatanassa vasena santatisīsahāni veditabbā.
Thus... and so forth... the five aggregates are complete; this method is shown according to beings with complete sense faculties. For beings with incomplete sense faculties, such as kāma-realm and rūpa-realm beings, the loss of the continuity's "heads" should be understood according to the deficiency of their faculties.
Như vậy…v.v… năm uẩn đầy đủ (Evaṃ…pe… pañcakkhandhā paripuṇṇā honti) là cách thức được chỉ ra theo nghĩa các căn (āyatana) đầy đủ; còn đối với các chúng sinh dục giới (kāmāvacara) và sắc giới (rūpāvacara) có các căn không đầy đủ, sự thiếu hụt các đầu của dòng liên tục (santatisīsahāni) nên được hiểu theo nghĩa các căn bị suy giảm.
Pubbāparatoti ayaṃ vicāraṇā na pañcannaṃ khandhānaṃ uppattiyaṃ, atha kho tesaṃ rūpasamuṭṭhāpaneti daṭṭhabbā.
This analysis of "preceding and succeeding" should be understood not with regard to the arising of the five aggregates, but rather with regard to their generation of rūpa.
Cần phải hiểu rằng sự xem xét trước và sau (Pubbāparato) này không phải về sự phát sinh của năm uẩn, mà là về sự phát sinh sắc (rūpa) của chúng.
Taṃ dassento āha ‘‘evaṃ panā’’tiādi.
Showing this, it is said "evaṃ pana..." and so on.
Để chỉ ra điều đó, Ngài nói “Như vậy…” (‘‘evaṃ panā’’tiādi).
Apacchāapure uppannesūti etena saṃsayakāraṇaṃ dasseti.
By "arising neither after nor before," the cause for doubt is shown.
Điều này chỉ ra nguyên nhân của sự nghi ngờ bằng cách nói “khi chúng phát sinh không trước không sau” (Apacchāapure uppannesu).
Sahuppannesu hi idameva paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti, idaṃ pacchāti adassitaṃ na sakkā viññātuṃ.
Indeed, among those that arise simultaneously, it cannot be known which rūpa generates first and which generates later if it is not shown.
Thật vậy, khi chúng phát sinh đồng thời, nếu không được chỉ ra thì không thể biết được cái nào là sắc đầu tiên phát sinh, cái nào là sau.
Ettha ca ‘‘pubbāparato’’ti etissā vicāraṇāya vatthubhāvena paṭisandhiyaṃ uppannā pavattā pañcakkhandhā gahitā.
Here, the five aggregates that arise at rebirth and continue in existence are taken as the basis for this analysis of "preceding and succeeding."
Ở đây, năm uẩn phát sinh trong khoảnh khắc tái tục và tiếp diễn trong khoảnh khắc hiện hữu được xem là đối tượng của sự xem xét “trước và sau” này.
Tattha ca niddhāraṇe bhummaniddesoti ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti āha.
And there, it is a locative case indicating determination, so it says "rūpa first generates rūpa."
Và ở đó, đó là sự chỉ định vị trí (bhumma-niddesa) trong nghĩa xác định, nên Ngài nói “sắc phát sinh sắc đầu tiên” (rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī).
Aññathā bhāvenabhāvalakkhaṇatthe bhummaniddese sati rūpassa rūpasamuṭṭhāpanakkhaṇe kammassapi rūpasamuṭṭhānaṃ vadantīti ubhayanti vattabbaṃ siyāti.
Otherwise, if it were a locative case in the sense of the characteristic of coexistence (bhāvena bhāvalakkhaṇatthe), then when rūpa generates rūpa, kamma would also be said to generate rūpa, and thus it would have to be said "both."
Nếu không, nếu có sự chỉ định vị trí trong nghĩa đặc trưng của trạng thái do trạng thái, thì khi sắc phát sinh sắc, người ta cũng sẽ nói rằng nghiệp cũng phát sinh sắc, và như vậy sẽ phải nói là cả hai.
Rūpārūpasantatiñca gahetvā ayaṃ vicāraṇā pavattāti ‘‘rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti vuttaṃ.
This analysis operates by taking into account the continuity of both rūpa and arūpa; thus it is said "rūpa first generates rūpa."
Và sự xem xét này diễn ra khi đã bao gồm dòng sắc và vô sắc, nên đã nói “sắc phát sinh sắc đầu tiên” (rūpaṃ paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī).
Aññathā paṭisandhikkhaṇe eva vijjamāne gahetvā vicāraṇāya kariyamānāya arūpassa rūpasamuṭṭhāpanameva natthīti pubbāparasamuṭṭhāpanavicāraṇāva idha na upapajjatīti vattabbaṃ siyāti.
Otherwise, if the analysis were made by taking only what exists at the moment of rebirth, then arūpa would not generate rūpa at all, and thus it would have to be said that the analysis of preceding and succeeding generation does not apply here.
Nếu không, nếu sự xem xét được thực hiện bằng cách chỉ lấy những gì hiện hữu trong khoảnh khắc tái tục, thì vô sắc không có sự phát sinh sắc, và như vậy, sự xem xét về sự phát sinh trước và sau sẽ không hợp lý ở đây.
Vatthu uppādakkhaṇe dubbalaṃ hotīti sabbarūpānaṃ uppādakkhaṇe dubbalataṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "the base is weak at the moment of arising" is said with reference to the weakness of all rūpas at the moment of their arising.
Vật (vatthu) yếu ớt trong khoảnh khắc phát sinh (Vatthu uppādakkhaṇe dubbalaṃ hoti) được nói đến để chỉ sự yếu ớt của tất cả các sắc trong khoảnh khắc phát sinh.
Tadā hi taṃ pacchājātapaccayarahitaṃ āhārādīhi ca anupatthaddhanti ‘‘dubbala’’nti vuttaṃ.
At that time, it is said to be "weak" because it is devoid of the post-natal condition and unsupported by nutrition and so on.
Vì lúc đó, nó không có duyên sinh sau (pacchājāta-paccaya) và không được hỗ trợ bởi vật thực (āhāra) v.v., nên được gọi là “yếu ớt”.
Kammavegakkhittattāti idaṃ satipi bhavaṅgassa kammajabhāve sāyaṃ vipākasantati paṭisandhikkhaṇe purimabhavaṅgasamuṭṭhāpakato aññena kammunā khittā viya appatiṭṭhitā, tato parañca samānasantatiyaṃ anantarapaccayaṃ purejātapaccayañca labhitvā patiṭṭhitāti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ.
The statement "because it is impelled by the force of kamma" is made with reference to this meaning: even though bhavaṅga is kamma-born, this vipāka-continuity at the moment of rebirth is unstable, as if thrown by a kamma other than that which generates the preceding bhavaṅga. After that, in the continuous stream, it becomes established by receiving the anantara condition and the purejāta condition.
Do bị nghiệp lực đẩy đưa (Kammavegakkhittattā) được nói đến để chỉ ý nghĩa này: mặc dù tâm hữu phần (bhavaṅga) là do nghiệp sinh, nhưng dòng quả (vipāka-santati) này trong khoảnh khắc tái tục dường như bị một nghiệp khác đẩy đưa, không ổn định, khác với nghiệp làm phát sinh tâm hữu phần trước đó; và sau đó, trong dòng tương tự, nó nhận được duyên liền trước (anantara-paccaya) và duyên sinh trước (purejāta-paccaya) rồi trở nên ổn định.
Paveṇī ghaṭiyatīti cakkhādivatthusantati ekasmiṃ vijjamāne eva aññassa nirodhuppattivasena ghaṭiyati, na cutipaṭisandhinissayavatthūnaṃ viya vicchedappavattīti attho.
Paveṇī ghaṭiyatī means that the continuity of sense-base rūpas and so on is connected through the ceasing and arising of one after another, even while one exists. It does not involve a break in continuity like the support-bases for the cuti-citta and paṭisandhi-citta.
Dòng liên tục được nối kết (Paveṇī ghaṭiyatī) có nghĩa là dòng vật (vatthu) như mắt v.v., được nối kết bởi sự diệt và sinh của một vật khác khi một vật đang hiện hữu, không có sự gián đoạn như các vật nương tựa của tử tâm (cuti) và tái tục (paṭisandhi).
Aṅgatoti jhānaṅgato.
Aṅgato means "from the jhāna factors."
Từ chi phần (Aṅgato) là từ chi phần thiền (jhānaṅga).
Jhānaṅgāni hi cittena saha rūpasamuṭṭhāpakāni, tesaṃ anubaladāyakāni maggaṅgādīni tesu vijjamānesu visesarūpappavattidassanato.
Indeed, the jhāna factors, together with consciousness, are the generators of rūpa. The jhāna factors and other path factors provide additional strength to them, as a special arising of rūpa is observed when these factors are present.
Thật vậy, các chi phần thiền cùng với tâm làm phát sinh sắc; các chi phần đạo (maggaṅga) v.v. hỗ trợ chúng, vì khi chúng hiện hữu, sự phát sinh của các sắc đặc biệt được thấy.
Atha vā yāni cittaṅgāni cetanādīni cittassa rūpasamuṭṭhāpane aṅgabhāvaṃ sahāyabhāvaṃ gacchanti, tesaṃ baladāyakehi jhānaṅgādīhi aparihīnanti attho.
Alternatively, it means that the consciousness generates rūpa only when it is not diminished in terms of the jhāna factors and other factors that lend strength to the components of consciousness, such as cetanā, which act as causes and companions in the generation of rūpa.
Hoặc, ý nghĩa là: những chi phần tâm (cittaṅga) như tư (cetanā) v.v., đạt đến trạng thái là chi phần, là sự hỗ trợ cho sự phát sinh sắc của tâm, không bị suy giảm bởi các chi phần thiền v.v. hỗ trợ chúng.
Tato parihīnattā hi cakkhuviññāṇādīni rūpaṃ na samuṭṭhāpentīti.
Indeed, because they are diminished from those factors, eye-consciousness and so on do not generate rūpa.
Thật vậy, vì bị suy giảm từ đó, các tâm nhãn thức (cakkhuviññāṇa) v.v. không làm phát sinh sắc.
Yo pana vadeyya ‘‘paṭisandhicittena sahajātavatthu tassa ṭhitikkhaṇe ca bhaṅgakkhaṇe ca purejātanti katvā paccayavekallābhāvato tasmiṃ khaṇadvaye rūpaṃ samuṭṭhāpetū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘yadi hi citta’’ntiādi.
As for anyone who might say, "Let the object of consciousness, which arises simultaneously with the paṭisandhi-citta, generate rūpa at the moments of its static phase and dissolution phase, considering it to be purejāta at those two moments, because there is no deficiency of conditions," countering that, it is said "yadi hi citta..." and so on.
Để bác bỏ người có thể nói rằng “Nếu vật đồng sinh với tâm tái tục là duyên sinh trước (purejāta) trong khoảnh khắc trụ và khoảnh khắc diệt của nó, thì không có sự thiếu hụt duyên, vậy nên hãy để nó phát sinh sắc trong hai khoảnh khắc đó”, Ngài nói “Nếu tâm…” (yadi hi cittaṃ) v.v.
Tattha ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi tesaṃ dhammānaṃ vatthu purejātaṃ na hotīti na vattabbamevetanti anujāni, tatthāpi dosaṃ dasseti.
There, it is not even to be said that the object is not purejāta for those phenomena at the moments of their static phase and dissolution phase; thus, it is admitted. But even there, a fault is shown.
Ở đó, Ngài cho phép rằng không cần phải nói rằng vật nương tựa của các pháp đó không phải là duyên sinh trước (purejāta) ngay cả trong khoảnh khắc trụ và khoảnh khắc diệt, nhưng Ngài cũng chỉ ra lỗi lầm ở đó.
Yadi tadā rūpaṃ samuṭṭhāpeyya, tava matena paṭisandhicittampi samuṭṭhāpeyya, tadā pana rūpuppādanameva natthi.
If rūpa were to generate at that time, then according to your view, the paṭisandhi-citta would also generate it; but at that time, there is no generation of rūpa at all.
Nếu sắc có thể phát sinh vào lúc đó, thì theo quan điểm của bạn, tâm tái tục cũng sẽ phát sinh sắc, nhưng vào lúc đó, không có sự phát sinh sắc nào cả.
Yadā ca rūpuppādanaṃ, tadā uppādakkhaṇe tava matenapi paccayavekallameva paṭisandhikkhaṇe purejātanissayābhāvato, tasmā paṭisandhicittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti ayamettha adhippāyo.
And when there is generation of rūpa, at the moment of arising, even according to your view, there is a deficiency of conditions, due to the absence of a purejāta support at the moment of paṭisandhi. Therefore, the meaning here is "the paṭisandhi-citta does not generate rūpa."
Và khi có sự phát sinh sắc, thì trong khoảnh khắc phát sinh, ngay cả theo quan điểm của bạn, cũng có sự thiếu hụt duyên vì không có duyên nương tựa sinh trước (purejāta-nissaya) trong khoảnh khắc tái tục; do đó, ý nghĩa ở đây là tâm tái tục không làm phát sinh sắc.
Uppādakkhaṇe aṭṭha rūpāni gahetvā uṭṭhahati.
At the moment of arising, it takes eight rūpas and arises.
Trong khoảnh khắc phát sinh, tám sắc được nắm giữ và phát sinh.
Arūpadhammānaṃ anantarādipaccayavasena savegānaṃ paripuṇṇabalānameva uppattito.
Because the arūpa phenomena arise with impetus, only when their strength is complete, by way of anantara and other conditions.
Vì các pháp vô sắc chỉ phát sinh với động lực (savega), với sức mạnh đầy đủ, theo cách các duyên liền trước (anantara) v.v.
Rūpassa natthitāyāti rūpānaṃ nissaraṇattā arūpassa, virāgavasena pahīnattā uppādetabbassa abhāvaṃ sandhāya vuttaṃ.
Rūpassa natthitāyā (due to the absence of matter) refers to the absence of matter that should be produced, because of the escape from matter for the immaterial (arūpa), and because it is abandoned through the way of dispassion.
Rūpassa natthitāyā (vì không có sắc pháp) được nói đến với ý nghĩa là không có sắc pháp cần được sinh khởi, bởi vì vô sắc là sự thoát ly khỏi các sắc pháp, và bởi vì (sắc pháp) đã được đoạn trừ bằng cách ly tham.
Rūpokāse vā rūpaṃ atthīti katvā rūpapaccayānaṃ rūpuppādanaṃ hoti, arūpaṃ pana rūpassa okāso na hotīti yasmiṃ rūpe sati cittaṃ aññaṃ rūpaṃ uppādeyya, tadeva tattha natthīti attho.
Alternatively, in the sphere where matter exists, matter exists; due to this, mental phenomena that are conditions for matter produce matter. But the immaterial (arūpa) is not a ground for matter; thus, that very matter, when present, would cause consciousness to produce other matter, but that (foundational matter) does not exist there. This is the meaning.
Hoặc, trong cõi sắc, sắc pháp tồn tại, và do đó, các nhân duyên của sắc pháp sẽ làm phát sinh sắc pháp. Nhưng cõi vô sắc không phải là nơi nương tựa của sắc pháp, ý nghĩa là sắc pháp mà khi có nó thì tâm có thể làm phát sinh sắc pháp khác, chính sắc pháp đó không có ở đó.
Purimarūpassapi hi paccayabhāvo atthi puttassa pitisadisatādassanatoti.
Indeed, the former matter also acts as a condition for subsequent matter, as seen in a child resembling its parent.
Sắc pháp trước cũng có vai trò nhân duyên, như việc thấy con giống cha.
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti paṭisandhicittassa ṭhitikkhaṇe samuṭṭhāpanatoti adhippāyo.
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti (but temperature first generates matter) means that temperature generates matter at the static moment (ṭhitikkhaṇa) of the rebirth-linking consciousness (paṭisandhicitta).
Utu pana paṭhamaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpeti (nhưng nhiệt năng trước tiên làm phát sinh sắc pháp) có nghĩa là nhiệt năng làm phát sinh sắc pháp vào sát-na trụ của tâm tái sinh.
Utu nāma cesa dandhanirodhotiādi utussa ṭhānakkhaṇe uppādane kāraṇadassanatthaṃ arūpānaṃ uppādakāladassanatthañca vuttaṃ.
Utu nāma cesa dandhanirodhotiādi (and this temperature is slow to cease, etc.) is stated to show the cause of generation by temperature at its static moment, and to show the time of generation of immaterial phenomena.
Utu nāma cesa dandhanirodho (nhiệt năng này có sự diệt chậm) v.v... được nói ra để chỉ rõ nguyên nhân của sự phát sinh sắc pháp vào sát-na trụ của nhiệt năng, và để chỉ rõ thời gian phát sinh sắc pháp của các pháp vô sắc.
Dandhanirodhattā hi so ṭhitikkhaṇe balavāti tadā rūpaṃ samuṭṭhāpeti, tasmiṃ dharante eva khippanirodhattā soḷasasu cittesu uppannesu paṭisandhianantaraṃ cittaṃ utunā samuṭṭhite rūpe puna samuṭṭhāpetīti adhippāyo.
Indeed, because it is slow to cease, it is powerful at the static moment, and then it generates matter. When it persists, due to its rapid cessation, after sixteen consciousnesses have arisen, the consciousness immediately following the paṭisandhi (rebirth-linking consciousness) again generates matter that has arisen due to temperature. This is the intention.
Vì có sự diệt chậm, nên nhiệt năng mạnh mẽ vào sát-na trụ, và khi nó còn tồn tại, do sự diệt nhanh, khi mười sáu tâm đã sinh khởi, tâm tiếp theo sau tâm tái sinh lại làm phát sinh sắc pháp do nhiệt năng đã làm phát sinh, đó là ý nghĩa.
Tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantīti etena pana vacanena yadi uppādanirodhakkhaṇā dharamānakkhaṇe eva gahitā, ‘‘soḷasacittakkhaṇāyukaṃ rūpa’’nti vuttaṃ hoti, athuppādakkhaṇaṃ aggahetvā nirodhakkhaṇova gahito, ‘‘sattarasacittakkhaṇāyuka’’nti, sace nirodhakkhaṇaṃ aggahetvā uppādakkhaṇo gahito, ‘‘adhikasoḷasacittakkhaṇāyuka’’nti, yadi pana uppādanirodhakkhaṇā dharamānakkhaṇe na gahitā, ‘‘adhikasattarasacittakkhaṇāyuka’’nti.
If, by the statement tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantīti (while that persists, sixteen consciousnesses arise and cease), the moments of arising and ceasing are taken as being within the moment of persistence, then it is said that "matter has a life span of sixteen consciousness-moments." If the moment of arising is not taken, and only the moment of ceasing is taken, then it is "seventeen consciousness-moments." If the moment of ceasing is not taken, and only the moment of arising is taken, then it is "more than sixteen consciousness-moments." But if the moments of arising and ceasing are not taken within the moment of persistence, then it is "more than seventeen consciousness-moments."
Tuy nhiên, với câu nói này, tasmiṃ dharante eva soḷasa cittāni uppajjitvā nirujjhantī (khi nó còn tồn tại, mười sáu tâm đã sinh khởi và diệt), nếu sát-na sinh và sát-na diệt được tính vào sát-na trụ, thì có nghĩa là sắc pháp có tuổi thọ mười sáu sát-na tâm. Nếu không tính sát-na sinh mà chỉ tính sát-na diệt, thì có nghĩa là mười bảy sát-na tâm. Nếu không tính sát-na diệt mà chỉ tính sát-na sinh, thì có nghĩa là hơn mười sáu sát-na tâm. Nếu sát-na sinh và sát-na diệt không được tính vào sát-na trụ, thì có nghĩa là hơn mười bảy sát-na tâm.
Yasmā pana ‘‘tesu paṭisandhianantara’’nti paṭisandhipi tassa dharamānakkhaṇe uppannesu gahitā, tasmā uppādakkhaṇo dharamānakkhaṇe gahitoti nirodhakkhaṇe aggahite adhikasoḷasacittakkhaṇāyukatā vakkhamānā, gahite vā soḷasacittakkhaṇāyukatā adhippetāti veditabbā.
However, since by the phrase ‘‘tesu paṭisandhianantara’’ (among these, immediately after rebirth-linking) the paṭisandhi itself is included among those that arise in its persistent moment, it is to be understood that the moment of arising is taken within the persistent moment. Thus, if the moment of ceasing is not taken, then "more than sixteen consciousness-moments" is intended; if it is taken, then "sixteen consciousness-moments" is intended.
Tuy nhiên, vì trong câu tesu paṭisandhianantaraṃ (trong số đó, sau tâm tái sinh), tâm tái sinh cũng được tính vào các tâm sinh khởi trong sát-na trụ của nó, nên sát-na sinh được tính vào sát-na trụ. Do đó, cần hiểu rằng nếu không tính sát-na diệt thì có nghĩa là tuổi thọ hơn mười sáu sát-na tâm sẽ được nói đến, hoặc nếu tính sát-na diệt thì có nghĩa là tuổi thọ mười sáu sát-na tâm.
Cittañcevāti cittassa pubbaṅgamatāya vuttaṃ, taṃsampayuttakāpi pana rūpasamuṭṭhāpakā hontīti.
Cittañcevā (and consciousness) is stated because consciousness is the forerunner. However, its associated mental factors also generate matter.
Cittañcevā (chỉ có tâm) được nói đến vì tâm là đi trước; tuy nhiên, các pháp đồng sinh với tâm cũng là những pháp làm phát sinh sắc pháp.
Yathāha ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’tiādi (paṭṭhā. 1.1.1).
As it is said, "Conditions are conditions for the phenomena associated with those conditions and for the matter arising from them, by way of the condition-factor," and so on.
Như đã nói: "Các nhân duyên là nhân duyên trợ duyên cho các pháp đồng sinh với nhân duyên và các sắc pháp đồng sinh với chúng bằng duyên nhân."
Cittanti vā cittuppādaṃ gaṇhāti, na kammacetanaṃ viya ekadhammameva avijjamānaṃ.
Or citta (consciousness) refers to the arising of consciousness, not merely a single non-existent phenomenon like kamma-volition.
Hoặc, cittaṃ (tâm) được hiểu là sự phát sinh của tâm (cittuppāda), chứ không phải chỉ một pháp duy nhất không tồn tại như ý chí nghiệp (kammacetanā).
Kammasamuṭṭhānañca taṃsampayuttehipi samuṭṭhitaṃ hotūti ce?
What if it is said that kamma-born matter also arises from its associated mental factors?
Nếu hỏi rằng, các sắc pháp do nghiệp sinh khởi cũng có thể sinh khởi do các pháp đồng sinh với nó ư?
Na, tehi samuṭṭhitabhāvassa avuttattā, avacanañca tesaṃ kenaci paccayena paccayabhāvābhāvato.
No, because it is not stated that they generate it, and because they do not act as a condition by any particular factor.
Không, vì không có lời dạy rằng chúng được sinh khởi bởi các pháp đó, và việc không có lời dạy là do các pháp đó không có khả năng trợ duyên bằng bất kỳ duyên nào.
Addhānaparicchedatoti kālaparicchedato.
Addhānaparicchedato (by demarcation of duration) means by demarcation of time.
Addhānaparicchedato (theo sự phân định thời gian) có nghĩa là theo sự phân định về thời gian.
Tattha ‘‘sattarasa cittakkhaṇā rūpassa addhā, rūpassa sattarasamo bhāgo arūpassā’’ti eso addhānaparicchedo adhippeto.
Here, the intended demarcation of duration is: "Seventeen consciousness-moments is the duration of matter; the seventeenth part of matter is that of immateriality."
Ở đây, sự phân định thời gian được ám chỉ là: "Mười bảy sát-na tâm là thời gian của sắc pháp; một phần mười bảy của sắc pháp là của vô sắc."
Paṭisandhikkhaṇeti idaṃ nayadassanamattaṃ daṭṭhabbaṃ tato parampi rūpārūpānaṃ sahuppattisabbhāvato, na panetaṃ paṭisandhikkhaṇe asahuppattiabhāvaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ, paṭisandhicittassa ṭhitibhaṅgakkhaṇesupi rūpuppattiṃ sayameva vakkhatīti.
The statement paṭisandhikkhaṇe (at the moment of rebirth-linking) should be understood as merely indicating a principle, because there is co-arising of matter and immateriality even beyond that. This should not be understood as implying the absence of co-arising at the moment of rebirth-linking, as it will itself state the arising of matter even at the static and ceasing moments of the rebirth-linking consciousness.
Câu paṭisandhikkhaṇe (vào sát-na tái sinh) chỉ nên được xem là một cách trình bày phương pháp, vì sự đồng sinh của sắc pháp và vô sắc pháp vẫn tồn tại ngay cả sau sát-na đó. Không nên hiểu rằng câu này được nói đến để chỉ sự không đồng sinh vào sát-na tái sinh, vì chính tác giả sẽ nói về sự phát sinh của sắc pháp ngay cả trong các sát-na trụ và diệt của tâm tái sinh.
Phalappattanidassanena ca rūpārūpānaṃ asamānakālataṃ nidasseti, na sahuppādaṃ tadatthaṃ anāraddhattā.
And by illustrating the attainment of results, it demonstrates the non-contemporaneousness of matter and immateriality, not their co-arising, as it is not intended for that purpose.
Và bằng cách trình bày ví dụ về sự đạt quả, tác giả chỉ ra sự không đồng thời của sắc pháp và vô sắc pháp, chứ không phải sự đồng sinh, vì không có mục đích nào được khởi xướng cho điều đó.
Sahuppādena pana asamānakālatā sukhadīpanā hotīti taṃdīpanatthameva sahuppādaggahaṇaṃ.
However, showing non-contemporaneousness through co-arising makes it easy to explain; hence, the mention of co-arising is merely for that explanation.
Tuy nhiên, sự không đồng thời được giải thích dễ dàng hơn bằng cách đồng sinh, nên việc đề cập đến đồng sinh chỉ nhằm mục đích làm rõ sự không đồng thời đó.
Yadi evaṃ rūpārūpānaṃ asamānaddhattā arūpaṃ ohāya rūpassa pavatti āpajjatīti etassā nivāraṇatthamāha ‘‘tattha kiñcāpī’’tiādi.
If so, due to the non-contemporaneousness of matter and immateriality, the continuation of matter would occur by abandoning immateriality. To prevent this, it is said, ‘‘tattha kiñcāpī’’ (although there, etc.).
Nếu vậy, do sắc pháp và vô sắc pháp có thời gian tồn tại không đồng đều, thì vô sắc pháp sẽ bỏ lại sắc pháp và tiếp tục tồn tại. Để ngăn chặn điều này, tác giả nói tattha kiñcāpī (ở đó, mặc dù) v.v...
Ekappamāṇāvāti nirantaraṃ pavattamānesu rūpārūpadhammesu nicchiddesu arūparahitaṃ rūpaṃ, rūparahitaṃ vā arūpaṃ natthīti katvā vuttaṃ.
Ekappamāṇāvā (of the same measure) is stated by considering that among the uninterruptedly occurring material and immaterial phenomena, which are without gaps, there is no matter without immateriality, nor immateriality without matter.
Ekappamāṇāvā (có cùng một thước đo) được nói đến với ý nghĩa là không có sắc pháp không có vô sắc pháp, hoặc vô sắc pháp không có sắc pháp, khi các pháp sắc và vô sắc liên tục tồn tại mà không có khoảng trống.
Ayañca kathā pañcavokāre kammajarūpappavattiṃ nibbānapaṭibhāganirodhasamāpattirahitaṃ sandhāya katāti daṭṭhabbā.
And this discussion should be understood as referring to the continuation of kamma-born matter in the pañcavokāra bhava (five-constituent existence), excluding the attainment of cessation which resembles Nibbāna.
Và cần hiểu rằng lời giải thích này được đưa ra liên quan đến sự tồn tại của sắc pháp do nghiệp trong cõi ngũ uẩn, không bao gồm trạng thái diệt tận định tương tự Niết-bàn.
Pade padanti attano pade eva padaṃ nikkhipanto viya lahuṃ lahuṃ akkamitvāti attho.
Pade padaṃ means swiftly, as if placing one foot exactly where the other was.
Pade padaṃ có nghĩa là bước đi nhanh chóng, như thể đặt chân lên chính dấu chân của mình.
Anohāyāti yāva cuti, tāva avijahitvā, cutikkhaṇe pana saheva nirujjhantīti.
Anohāyā (without abandoning) means without leaving until death, but at the moment of death, they cease together.
Anohāyā (không bỏ lại) có nghĩa là không từ bỏ cho đến sát-na tử, nhưng vào sát-na tử, chúng diệt cùng lúc.
Yasmiñcaddhāne aññamaññaṃ anohāya pavatti, so ca paṭisandhicutiparicchinno ukkaṃsato etesaṃ addhāti.
And the duration in which they continue without abandoning each other, delimited by rebirth-linking and death, is their utmost duration.
Và khoảng thời gian mà chúng tồn tại không bỏ lại nhau, đó là khoảng thời gian tối đa của chúng, được giới hạn bởi sát-na tái sinh và sát-na tử.
Evanti etena pubbe vuttaṃ avakaṃsato addhāpakāraṃ imañca saṅgaṇhātīti daṭṭhabbaṃ.
By evaṃ (thus), it should be understood that it encompasses both the inferior type of duration mentioned previously and this type.
Cần hiểu rằng từ evaṃ (như vậy) bao gồm cả loại thời gian tối thiểu được nói đến trước đây và loại thời gian này.
Ekuppādanānānirodhatoti etaṃ dvayamapi saha gahetvā rūpārūpānaṃ ‘‘ekuppādanānānirodhato’’ti eko daṭṭhabbākāro vuttoti daṭṭhabbo.
Ekuppādanānānirodhato (due to having one arising and various cessations): this twofold aspect, taken together, is stated as one way to understand matter and immateriality.
Cần hiểu rằng cả hai điều này, ekuppādanānānirodhato (cùng sinh, khác diệt), được gộp lại và được nói đến như một khía cạnh cần được thấy của sắc pháp và vô sắc pháp.
Evaṃ ito paresupi.
Similarly, in the subsequent terms.
Tương tự như vậy đối với các trường hợp tiếp theo.
Pacchimakammajaṃ ṭhapetvāti tassa cuticittena saha nirujjhanato nānānirodho natthīti katvā vuttanti vadanti.
They say that pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (excluding the last kamma-born matter) is stated because there is no various cessation for it, as it ceases together with the death-consciousness.
Pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (trừ sắc nghiệp cuối cùng) có người nói rằng được nói đến vì sắc nghiệp cuối cùng diệt cùng với tâm tử, nên không có sự diệt khác biệt.
Tassa pana ekuppādopi natthi heṭṭhā soḷasake pacchimassa bhaṅgakkhaṇe uppattivacanato.
But it also has no single arising, as its arising is stated below at the moment of ceasing of the sixteenth (consciousness).
Tuy nhiên, sắc nghiệp cuối cùng cũng không có sự sinh cùng lúc (với tâm), vì ở dưới đã nói rằng nó sinh khởi vào sát-na diệt của tâm thứ mười sáu.
Yadi pana yassa ekuppādanānānirodhā dvepi na santi, taṃ ṭhapetabbaṃ.
If, however, that which has neither single arising nor various cessations should be excluded,
Nếu pháp nào không có cả hai (cùng sinh và khác diệt) thì phải loại bỏ.
Sabbampi cittassa bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ ṭhapetabbaṃ siyā, pacchimakammajassa pana uppattito parato cittesu pavattamānesu kammajarūpassa anuppattito vajjetabbaṃ gahetabbañca tadā natthīti ‘‘pacchimakammajaṃ ṭhapetvā’’ti vuttanti veditabbaṃ.
then all kamma-born matter arisen at the ceasing moment of consciousness would have to be excluded. But since kamma-born matter does not arise when consciousnesses continue after the arising of the last kamma-born matter, there is neither kamma-born matter to be excluded nor to be taken then. Therefore, ‘‘pacchimakammajaṃ ṭhapetvā’’ is stated; this should be understood.
Tất cả các sắc pháp sinh khởi vào sát-na diệt của tâm đều phải được loại bỏ. Tuy nhiên, vì sau khi sắc nghiệp cuối cùng sinh khởi, khi các tâm tiếp tục tồn tại, sắc nghiệp không còn sinh khởi nữa, nên không có sắc nghiệp nào cần được loại bỏ hay chấp nhận vào thời điểm đó. Do đó, cần hiểu rằng câu pacchimakammajaṃ ṭhapetvā (trừ sắc nghiệp cuối cùng) được nói ra là vì lý do đó.
Tato pubbe pana aṭṭhacattālīsakammajarūpapaveṇī atthīti tattha yaṃ cittassa uppādakkhaṇe uppannaṃ, taṃ aññassa uppādakkhaṇe nirujjhatīti ‘‘ekuppādanānānirodha’’nti gahetvā ṭhitibhaṅgakkhaṇesu uppannarūpāni vajjetvā evaṃ ekuppādanānānirodhato veditabbāti yojanā katāti daṭṭhabbā.
Before that, however, there is a sequence of forty-eight kamma-born matters. Therefore, in that context, that which arises at the moment of arising of consciousness ceases at the moment of arising of another (consciousness). Taking this as ‘‘ekuppādanānānirodha’’ (one arising and various cessations), and excluding matter arisen at the static and ceasing moments, the linking is made thus: it should be understood as having one arising and various cessations.
Nhưng trước đó, có một dòng liên tục bốn mươi tám sắc nghiệp, và trong đó, sắc pháp nào sinh khởi vào sát-na sinh của tâm, sắc pháp đó diệt vào sát-na sinh của một tâm khác. Do đó, cần hiểu rằng câu ekuppādanānānirodhato (cùng sinh, khác diệt) được nói ra bằng cách loại trừ các sắc pháp sinh khởi vào các sát-na trụ và diệt, và như vậy, nó được hiểu là cùng sinh, khác diệt.
Tañhi rūpaṃ arūpena, arūpañca tena ekuppādanānānirodhanti.
For that matter, with immateriality, and immateriality with that matter, have one arising and various cessations.
Vì sắc pháp đó với vô sắc pháp, và vô sắc pháp với sắc pháp đó là cùng sinh, khác diệt.
Tattha saṅkhalikassa viya sambandho paveṇīti katvā aṭṭhacattālīsakammajiyavacanaṃ kataṃ, aññathā ekūnapaññāsakammajiyavacanaṃ kattabbaṃ siyā.
There, the expression "forty-eight kamma-born" is used because the connection is like a chain; otherwise, the expression "forty-nine kamma-born" would have to be used.
Ở đó, sự kết nối như một chuỗi được gọi là paveṇī (dòng liên tục), và dựa trên điều này, thuật ngữ bốn mươi tám sắc nghiệp đã được tạo ra. Nếu không, thuật ngữ bốn mươi chín sắc nghiệp sẽ phải được sử dụng.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbāti tena sudīpanattā vuttaṃ.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbā (should be explained by having various arisings…etc.…the last kamma-born matter) is stated because it is easily explained by that.
Nānuppāda…pe… pacchimakammajena dīpetabbā (không sinh khác… v.v… nên được làm rõ bằng sắc nghiệp cuối cùng) được nói ra vì nó được làm rõ rất dễ dàng bằng sắc nghiệp đó.
Etena hi nayena sakkā tato pubbepi ekassa cittassa bhaṅgakkhaṇe uppannarūpaṃ aññassapi bhaṅgakkhaṇe eva nirujjhatīti taṃ arūpena, arūpañca tena nānuppādaṃ ekanirodhanti viññātunti.
By this method, it is possible to understand that even before that, matter arisen at the ceasing moment of one consciousness ceases at the ceasing moment of another, and that such matter, with immateriality, and immateriality with that matter, have various arisings and one cessation.
Vì theo phương pháp này, có thể hiểu rằng ngay cả trước đó, sắc pháp sinh khởi vào sát-na diệt của một tâm cũng diệt vào sát-na diệt của một tâm khác. Do đó, sắc pháp đó với vô sắc pháp, và vô sắc pháp với sắc pháp đó là không sinh khác, cùng diệt.
Ubhayatthāpi pana aññassa cittassa ṭhitikkhaṇe uppannaṃ rūpaṃ aññassa ṭhitikkhaṇe, tassa ṭhitikkhaṇe uppajjitvā ṭhitikkhaṇe eva nirujjhanakaṃ arūpañca na saṅgahitaṃ, taṃ ‘‘nānuppādato nānānirodhato’’ti ettheva saṅgahaṃ gacchatīti veditabbaṃ.
However, in both instances, the rūpa that has arisen at the static moment of one mind and ceases at the static moment of another mind, and the arūpa that, having arisen at its own static moment, ceases at that static moment itself, are not included. It should be understood that this is included precisely in the category of “from various arisings and various cessations.”
Hơn nữa, trong cả hai trường hợp, sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ của tâm khác, và danh pháp sinh khởi rồi diệt đi ngay trong sát-na trụ của sắc pháp đó, đều không được bao gồm. Cần phải biết rằng những điều đó được bao gồm trong phần "do sự sinh khởi khác nhau và sự diệt tận khác nhau" (nānuppādato nānānirodhato).
Catusantatikarūpena hi nānuppādanānānirodhatādīpanā ettha ṭhitikkhaṇe uppannassa dassitattā adassitassa vasena nayadassanaṃ hotīti.
Indeed, here, the exposition of nānuppāda-nānānirodha by means of rūpa belonging to the four lineages is a showing of the method by way of what has not yet been shown, due to having already shown the rūpa arisen at the static moment.
Thật vậy, vì sự hiển bày về "sự sinh khởi khác nhau và sự diệt tận khác nhau" ở đây được trình bày qua sắc pháp sinh khởi tại sát-na trụ của sắc pháp do bốn nguyên nhân, nên sự trình bày phương pháp theo cách không được hiển bày (trước đó) sẽ xảy ra.
Samatiṃsakammajarūpesu eva ṭhitassapi gabbhe gatassa maraṇaṃ atthīti tesaṃ eva vasena pacchimakampi yojitaṃ.
Since there can be death even for a being dwelling in the womb, established among precisely thirty kamma-born rūpas, the latter (referring to pacchimakammajarūpa) is also associated with them alone.
Ngay cả khi chỉ tồn tại ba mươi sắc pháp do nghiệp sinh, chúng cũng có thể chết trong bào thai, nên sắc pháp cuối cùng cũng được liên kết theo cách đó.
Amarā nāma bhaveyyuṃ, kasmā?
They would be deathless, why?
Họ sẽ là những người bất tử, tại sao?
Yathā channaṃ vatthūnaṃ pavatti, evaṃ taduppādakakammeneva bhavaṅgādīnañca tabbatthukānaṃ pavattiyā bhavitabbanti.
Just as the six bases arise, so too should bhavaṅga and other resultant mental states, which have those bases as their supports, arise solely through the kamma that produces them.
Giống như sự tồn tại của sáu đối tượng (vatthu), sự tồn tại của các tâm Bhavanga (hữu phần) và các tâm khác có đối tượng đó cũng phải do chính nghiệp tạo ra chúng.
Na hi taṃ kāraṇaṃ atthi, yena taṃ kammajesu ekaccaṃ pavatteyya, ekaccaṃ na pavatteyyāti.
Indeed, there is no reason why some kamma-born rūpas and mental states should arise while others should not.
Thật vậy, không có lý do nào để nói rằng một số sắc pháp do nghiệp sinh tồn tại và một số khác không tồn tại.
Tasmā āyuusmāviññāṇādīnaṃ jīvitasaṅkhārānaṃ anūnattā vuttaṃ ‘‘amarā nāma bhaveyyu’’nti.
Therefore, due to the non-deficiency of the life-continuances (jīvitasaṅkhārā) such as vitality, heat, and consciousness, it is stated: “they would be deathless.”
Do đó, vì các hành sinh mạng như tuổi thọ, hơi ấm và thức không bị thiếu hụt, nên đã nói: "Họ sẽ là những người bất tử."
‘‘Uppādakkhaṇe uppannaṃ aññassa uppādakkhaṇe nirujjhati, ṭhitikkhaṇe uppannaṃ aññassa ṭhitikkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ aññassa bhaṅgakkhaṇe nirujjhatī’’ti idaṃ aṭṭhakathāyaṃ āgatattā vuttanti adhippāyo.
The meaning is that the statement, “‘rūpa arising at the moment of genesis ceases at the moment of genesis of another (mind), rūpa arising at the static moment ceases at the static moment of another (mind), rūpa arising at the moment of dissolution ceases at the moment of dissolution of another (mind)’ is said because it appears in the Aṭṭhakathā.”
Ý nghĩa là câu nói: "Sắc pháp sinh khởi vào sát-na sinh diệt vào sát-na sinh của tâm khác; sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ diệt vào sát-na trụ của tâm khác; sắc pháp sinh khởi vào sát-na hoại diệt vào sát-na hoại của tâm khác" được nói ra vì nó có trong các Chú giải.
Attano panādhippāyaṃ uppādakkhaṇe uppannaṃ nirodhakkhaṇe, ṭhitikkhaṇe uppannañca uppādakkhaṇe, bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ ṭhitikkhaṇe nirujjhatīti dīpetiyeva.
But one’s own intention (i.e., of the author of the Aṭṭhakathā) is to explain that rūpa arising at the moment of genesis ceases at the moment of dissolution (of the 17th succeeding mind), and rūpa arising at the static moment ceases at the moment of genesis (of the 17th succeeding mind), and rūpa arising at the moment of dissolution ceases at the static moment (of the 17th succeeding mind).
Tuy nhiên, ý kiến của chính ông ấy (Ācariya Anuruddha) là sắc pháp sinh khởi vào sát-na sinh diệt vào sát-na diệt, và sắc pháp sinh khởi vào sát-na trụ diệt vào sát-na sinh, và sắc pháp sinh khởi vào sát-na hoại diệt vào sát-na trụ.
Evañca katvā addhānaparicchede ‘‘taṃ pana sattarasamena cittena saddhiṃ nirujjhatī’’ti (vibha. aṭṭha. 26 pakiṇṇakakathā) vuttaṃ.
And having done so, it is stated in the addhānapariccheda (Division of Time) that “that ceases together with the seventeenth mind.”
Và khi làm như vậy, trong phần phân chia thời gian (addhānapariccheda) đã nói: "Sắc pháp đó diệt cùng với tâm thứ mười bảy."
Imāya pāḷiyā virujjhati, kasmā?
This contradicts the Pāli, why?
Nó mâu thuẫn với bản Pāḷi này, tại sao?
Catusamuṭṭhānikarūpassapi samānāyukatāya bhavitabbattāti adhippāyo.
The intention is that even rūpa arisen from four causes should have the same lifespan.
Ý nghĩa là vì sắc pháp do bốn nguyên nhân sinh khởi cũng phải có tuổi thọ tương đương.
Yathā pana etehi yojitaṃ, tathā rūpassa ekuppādanānānirodhatā nānuppādekanirodhatā ca natthiyeva.
However, just as it is associated by these (Aṭṭhakathā teachers), so too there is no ekuppāda-nānānirodhatā (same genesis, various cessations) or nānuppāda-ekanirodhatā (various arisings, same cessation) for rūpa.
Tuy nhiên, theo cách mà các vị này đã liên kết, thì sự đồng sinh dị diệt (ekuppādanānānirodhatā) và dị sinh đồng diệt (nānuppādaekanirodhatā) của sắc pháp không tồn tại.
Yā pana etehi rūpassa sattarasacittakkhaṇāyukatā vuttā, yā ca aṭṭhakathāyaṃ tatiyabhāgādhikasoḷasacittakkhaṇāyukatā, sā paṭiccasamuppādavibhaṅgaṭṭhakathāyaṃ (vibha. aṭṭha. 227) atītārammaṇāya cutiyā anantarā paccuppannārammaṇaṃ paṭisandhiṃ dassetuṃ ‘‘ettāvatā ekādasa cittakkhaṇā atītā honti, tathā pañcadasa cittakkhaṇā atītā honti, athāvasesapañcacittaekacittakkhaṇāyuke tasmiṃ yevārammaṇe paṭisandhicittaṃ uppajjatī’’ti dassitena soḷasacittakkhaṇāyukabhāvena virujjhati.
But the seventeen citta-moments of lifespan for rūpa stated by these (Aṭṭhakathā teachers), and the sixteen citta-moments plus a third part (of a citta-moment) stated in the Aṭṭhakathā, contradict the sixteen citta-moments of lifespan shown in the Paṭiccasamuppāda-Vibhaṅgaṭṭhakathā where, to show the paṭisandhi (relinking consciousness) with a present object immediately after a cuti (death consciousness) with a past object, it is stated: “By this much, eleven citta-moments are past; likewise, fifteen citta-moments are past; then, the paṭisandhi-citta arises in that very object, having a lifespan of five citta-moments and one citta-moment respectively.”
Tuổi thọ mười bảy sát-na tâm của sắc pháp mà các vị này đã nói, và tuổi thọ mười sáu sát-na tâm cộng thêm một phần ba mà Chú giải đã nói, thì điều đó mâu thuẫn với tuổi thọ mười sáu sát-na tâm được trình bày trong Chú giải Vibhaṅga về Duyên khởi để chỉ ra tâm tái tục (paṭisandhi) có đối tượng hiện tại ngay sau tâm tử (cuti) có đối tượng quá khứ, khi nói: "Đến đây, mười một sát-na tâm đã trôi qua, và mười lăm sát-na tâm cũng đã trôi qua; sau đó, tâm tái tục sinh khởi trên cùng đối tượng đó với tuổi thọ năm sát-na tâm còn lại hoặc một sát-na tâm."
Na hi sakkā ‘‘ṭhitikkhaṇe eva rūpaṃ āpāthamāgacchatī’’ti vattuṃ.
Indeed, it cannot be said that "rūpa comes into the range of apprehension only at the static moment."
Thật vậy, không thể nói rằng sắc pháp chỉ xuất hiện (trong tầm nhận thức) vào sát-na trụ.
Tathā hi sati na rūpassa ekādasa vā pañcadaseva vā cittakkhaṇā atītā, atha kho atirekaekādasapañcadasacittakkhaṇā.
For if that were the case, neither eleven nor merely fifteen citta-moments would be past for rūpa; rather, there would be more than eleven or fifteen citta-moments.
Nếu vậy, thì không phải mười một hay mười lăm sát-na tâm của sắc pháp đã trôi qua, mà là hơn mười một và mười lăm sát-na tâm.
Tasmā yadipi pañcadvāre ṭhitippattameva rūpaṃ pasādaṃ ghaṭṭetīti yujjeyya, manodvāre pana uppādakkhaṇepi āpāthamāgacchatīti icchitabbametaṃ.
Therefore, even if it might be reasonable to say that in the five doors, rūpa, having attained the static moment, impinges upon the sense-faculty, in the mind-door, it must be desired that it comes into apprehension even at the moment of genesis.
Do đó, mặc dù có thể hợp lý khi nói rằng chỉ sắc pháp đã đạt đến sát-na trụ mới chạm vào tịnh sắc (pasāda) ở năm căn môn, nhưng ở ý môn, cần phải chấp nhận rằng sắc pháp xuất hiện (trong tầm nhận thức) ngay cả ở sát-na sinh khởi.
Na hi manodvāre atītādīsu kiñci āpāthaṃ nāgacchatīti.
Indeed, in the mind-door, nothing among past objects and so forth fails to come into apprehension.
Thật vậy, ở ý môn, không có gì từ quá khứ, v.v., không xuất hiện (trong tầm nhận thức).
Manodvāre ca evaṃ vuttaṃ ‘‘ekādasa cittakkhaṇā atītā, athāvasesapañcacittakkhaṇāyuke’’ti (vibha. aṭṭha. 227).
And in the mind-door, it is stated thus: “Eleven citta-moments are past; then, having a lifespan of five citta-moments.”
Và ở ý môn đã nói như vậy: "mười một sát-na tâm đã trôi qua, sau đó là năm sát-na tâm còn lại."
Yo cettha cittassa ṭhitikkhaṇo vutto, so ca atthi natthīti vicāretabbo.
And the static moment of mind mentioned here should be investigated as to whether it exists or not.
Và sát-na trụ của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét là có hay không.
Cittayamake (yama. 2.cittayamaka.102) hi ‘‘uppannaṃ uppajjamānanti?
Indeed, in the Cittayamaka, it is merely stated, “Is that which has arisen arising? That which has arisen at the moment of dissolution, but is not arising,”
Thật vậy, trong Cittayamaka chỉ nói: "Đã sinh khởi thì đang sinh khởi chăng?
Bhaṅgakkhaṇe uppannaṃ, no ca uppajjamāna’’nti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
but it is not stated, “at the static moment and at the moment of dissolution.”
Đã sinh khởi vào sát-na hoại, nhưng không phải đang sinh khởi" – chỉ nói như vậy, chứ không nói "vào sát-na trụ và sát-na hoại."
Tathā ‘‘nuppajjamānaṃ nuppannanti?
Likewise, it is stated, “Is that which is not arising not arisen? That which is not arising at the moment of dissolution, but is not not arisen,”
Tương tự, "Không đang sinh khởi thì không phải đã sinh khởi chăng?
Bhaṅgakkhaṇe nuppajjamānaṃ, no ca nuppanna’’nti ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘ṭhitikkhaṇe bhaṅgakkhaṇe cā’’ti.
but it is not stated, “at the static moment and at the moment of dissolution.”
Không đang sinh khởi vào sát-na hoại, nhưng không phải không phải đã sinh khởi" – chỉ nói như vậy, chứ không nói "vào sát-na trụ và sát-na hoại."
Evaṃ ‘‘na niruddhaṃ na nirujjhamānaṃ, na nirujjhamānaṃ na niruddha’’nti etesaṃ paripuṇṇavissajjane ‘‘uppādakkhaṇe anāgatañcā’’ti vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ, atikkantakālavāre ca ‘‘bhaṅgakkhaṇe cittaṃ uppādakkhaṇaṃ vītikkanta’’nti vatvā ‘‘ṭhitikkhaṇe’’ti avacanaṃ ṭhitikkhaṇābhāvaṃ cittassa dīpeti.
Similarly, in the full answer to “that which has not ceased is not ceasing, and that which is not ceasing is not ceased,” the non-mention of “at the static moment” after saying “at the moment of genesis and in the future,” and in the section on past time, the non-mention of “at the static moment” after saying “the mind at the moment of dissolution has passed the moment of genesis,” indicates the non-existence of a static moment for mind.
Tương tự, trong phần giải thích đầy đủ về "không diệt rồi không đang diệt, không đang diệt rồi không diệt rồi," việc nói "vào sát-na sinh và chưa đến" mà không nói "vào sát-na trụ," và trong phần thời gian đã qua, việc nói "tâm vào sát-na hoại đã vượt qua sát-na sinh" mà không nói "vào sát-na trụ" cho thấy tâm không có sát-na trụ.
Suttesupi hi ‘‘ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti tasseva (saṃ. ni. 3.38; a. ni. 3.47) ekassa aññathattābhāvato ‘‘yassā aññathattaṃ paññāyati, sā santatiṭhitī’’ti na na sakkā vattunti, vijjamānaṃ vā khaṇadvayasamaṅgiṃ ṭhitanti.
And even in the Suttas, it is stated: “Change is perceived in that which is established.” Since there is no change in that very single phenomenon, it cannot but be said: “That in which change is perceived is continuity-persistence,” or that which exists as endowed with two moments is ṭhiti (persistence).
Thật vậy, ngay cả trong các kinh điển (sutta) cũng nói: "sự thay đổi của cái đang tồn tại được nhận biết"; vì không có sự thay đổi của một cái duy nhất đó, nên không phải không thể nói rằng "cái gì có sự thay đổi được nhận biết, đó là sự tồn tại liên tục" (santatiṭṭhiti), hoặc "cái đang tồn tại là cái có hai sát-na."
Yo cettha cittanirodhakkhaṇe rūpuppādo vutto, so ca vicāretabbo ‘‘yassa vā pana samudayasaccaṃ nirujjhati, tassa dukkhasaccaṃ uppajjatīti?
And the arising of rūpa at the moment of mind’s cessation, as stated here, should also be investigated: “‘When the origin of suffering ceases for someone, does suffering arise for that person?’ ‘No’ is stated.”
Và sự sinh khởi của sắc pháp vào sát-na diệt của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét: "Hay là, khi sự thật về nguyên nhân diệt đi, thì sự thật về khổ sinh khởi chăng?
Noti vutta’’nti (yama. 1.saccayamaka.136).
No is said.”
Đã nói là không."
Yo ca cittassa uppādakkhaṇe rūpanirodho vutto, so ca vicāretabbo ‘‘yassa kusalā dhammā uppajjanti, tassa abyākatā dhammā nirujjhantīti?
And the cessation of rūpa at the moment of mind’s genesis, as stated here, should also be investigated: “‘When wholesome phenomena arise for someone, do unwholesome phenomena cease for that person?’
Và sự diệt của sắc pháp vào sát-na sinh của tâm được nói ở đây cũng cần được xem xét: "Khi các pháp thiện sinh khởi, thì các pháp vô ký diệt đi chăng?
Notiādi (yama. 3.dhammayamaka.163) vutta’’nti.
‘No,’ and so forth, is stated.”
Đã nói là không, v.v."
Na ca cittasamuṭṭhānarūpameva sandhāya paṭikkhepo katoti sakkā vattuṃ cittasamuṭṭhānarūpādhikārassa abhāvā, abyākatasaddassa ca cittasamuṭṭhānarūpesveva appavattito.
Nor can it be said that the denial refers only to mind-born rūpa, due to the absence of the topic of mind-born rūpa and the non-occurrence of the term abyākata (undetermined) solely in mind-born rūpas.
Và không thể nói rằng sự phủ nhận chỉ đề cập đến sắc pháp do tâm sinh khởi, vì không có phần đề cập đến sắc pháp do tâm sinh khởi, và từ "vô ký" (abyākata) cũng không chỉ áp dụng cho sắc pháp do tâm sinh khởi.
Yadi saṅkhārayamake kāyasaṅkhārassa cittasaṅkhārena sahuppādekanirodhavacanato abyākata-saddena cittasamuṭṭhānamevettha gahitanti kāraṇaṃ vadeyya, tampi akāraṇaṃ.
If one were to give the reason that, in the Saṅkhārayamaka, from the statement of co-arising and single cessation of kāyasaṅkhāra with cittasaṅkhāra, here only mind-born rūpa is taken by the term abyākata, that too is not a valid reason.
Nếu ai đó nói rằng trong Saṅkhārayamaka, vì có lời nói về sự đồng sinh và đồng diệt của hành thân (kāyasaṅkhāra) với hành tâm (cittasaṅkhāra), nên ở đây từ "vô ký" (abyākata) chỉ bao gồm sắc pháp do tâm sinh khởi, thì đó cũng là một lý do không hợp lý.
Na hi tena vacanena aññarūpānaṃ cittena sahuppādasahanirodhapaṭikkhepo kato, nāpi nānuppādanānānirodhānujānanaṃ, neva cittasamuṭṭhānato aññassa abyākatabhāvanivāraṇañca kataṃ, tasmā tathā appaṭikkhittānānuññātānivāritābyākatabhāvānaṃ sahuppādasahanirodhādikānaṃ kammajādīnaṃ etena cittassa uppādakkhaṇe nirodho paṭikkhittoti na sakkā kammajādīnaṃ cittassa uppādakkhaṇe nirodhaṃ vattuṃ.
Indeed, by that statement, the co-arising and co-cessation of other rūpas (i.e., other than cittaja rūpa) with mind were not denied, nor was the nānuppāda-nānānirodha (various arisings and various cessations) affirmed, nor was the state of abyākata for anything other than mind-born rūpa prohibited. Therefore, it cannot be said that the cessation of kamma-born and other rūpas, which are not denied, not affirmed, and not prohibited in their abyākata state, at the moment of mind’s genesis, is denied by this statement.
Thật vậy, lời nói đó không phủ nhận sự đồng sinh và đồng diệt của các sắc pháp khác với tâm, cũng không cho phép sự dị sinh dị diệt, và cũng không ngăn cản các sắc pháp khác ngoài sắc pháp do tâm sinh khởi trở thành vô ký. Do đó, không thể nói rằng sự diệt của các sắc pháp do nghiệp sinh, v.v., vốn không bị phủ nhận, không được chấp nhận, không bị ngăn cản trở thành vô ký, và có sự đồng sinh, đồng diệt, v.v., vào sát-na sinh của tâm đã bị phủ nhận bởi điều này.
Yamakapāḷianussaraṇe ca sati uppādānantaraṃ cittassa bhijjamānatāti tasmiṃ khaṇe cittaṃ na ca rūpaṃ samuṭṭhāpeti vinassamānattā, nāpi ca aññassa rūpasamuṭṭhāpakassa sahāyabhāvaṃ gacchatīti paṭisandhicittena sahuppanno utu tadanantarassa cittassa uppādakkhaṇe rūpaṃ samuṭṭhāpeyya.
And when one recollects the Yamaka Pāli, due to the mind dissolving immediately after its arising, at that moment, the mind neither produces rūpa, being in the process of dissolution, nor does it become a helper to another producer of rūpa. Thus, the utū (temperature/elements) that co-arises with the paṭisandhi-citta might produce rūpa at the moment of genesis of the immediately succeeding mind.
Và khi nhớ lại bản Pāḷi Yamaka, thì tâm bị hoại ngay sau khi sinh khởi; do đó, vào sát-na đó, tâm không tạo ra sắc pháp vì nó đang hoại diệt, cũng không hỗ trợ cho sắc pháp khác được tạo ra. Vì vậy, nhiệt độ (utu) đồng sinh với tâm tái tục có thể tạo ra sắc pháp vào sát-na sinh của tâm kế tiếp.
Evañca sati rūpārūpānaṃ ādimhi saha rūpasamuṭṭhāpanato pubbāparatoti idampi natthi, atilahuparivattañca cittanti yena sahuppajjati, taṃ cittakkhaṇe rūpaṃ uppajjamānamevāti sakkā vattuṃ.
And if this is the case, then the idea of rūpa and arūpa simultaneously producing rūpa at the beginning, or arising sequentially, also does not hold. And mind is extremely short-lived, such that it can only be said that rūpa arises at the same citta-moment with which it co-arises.
Và nếu vậy, thì điều này cũng không tồn tại: "vì sự tạo ra sắc pháp đồng thời với danh và sắc lúc ban đầu là trước và sau," và tâm là sự biến đổi cực kỳ nhanh chóng, nên có thể nói rằng sắc pháp sinh khởi vào sát-na tâm mà nó đồng sinh là đang sinh khởi.
Teneva hi taṃ paṭisandhito uddhaṃ acittasamuṭṭhānānaṃ attanā saha uppajjamānānaṃ na kenaci paccayena paccayo hoti, tadanantarañca taṃ ṭhitippattanti tadanantaraṃ cittaṃ tassa pacchājātapaccayo hoti, na sahajātapaccayoti.
For that very reason, that* mind is not a condition by any condition for the non-mind-originated matter that arises along with it after the rebirth-linking*; and immediately after that*, that* has reached the static moment. Therefore, the mind immediately following* is a post-nascent condition for that*, not a conascent condition.
Quả thật, chính vì thế, tâm ấy, sau khi tái tục (paṭisandhi), không phải là duyên cho các sắc không do tâm sinh khởi đồng sanh với nó bằng bất kỳ duyên nào; và ngay sau đó, sắc ấy đạt đến trạng thái tồn tại (ṭhitippatta), nên tâm kế tiếp là duyên hậu sanh (pacchājāta-paccaya) cho sắc ấy, chứ không phải duyên đồng sanh (sahajāta-paccaya).
Yadi evaṃ ‘‘yassa kāyasaṅkhāro uppajjati, tassa vacīsaṅkhāro nirujjhatīti?
If this is so, then regarding the statement, “For whom a bodily formation arises, for him a verbal formation ceases?”
Nếu vậy, (câu hỏi) "Nếu thân hành (kāyasaṅkhāro) sinh khởi của ai, thì ngữ hành (vacīsaṅkhāro) diệt của người ấy phải không?"
No’’ti (yama. 2.saṅkhārayamaka.128), vattabbanti ce?
“* ‘No’” would be the point of contention, would it?
Nếu nói rằng không nên trả lời là "Không phải vậy" (Yamakapaṭṭhāna, Saṅkhārayamaka), thì sao?
Na, cittanirodhakkhaṇe rūpuppādārambhābhāvatoti.
No, because there is no beginning of the arising of matter at the moment of the cessation of mind.
Không, vì vào khoảnh khắc diệt của tâm, sắc không bắt đầu sinh khởi.
Nippariyāyena hi cittassa uppādakkhaṇe eva rūpaṃ uppajjamānaṃ hoti, cittakkhaṇe pana avītivatte taṃ attano rūpasamuṭṭhāpanapurejātapaccayakiccaṃ na karoti, arūpañca tassa pacchājātapaccayo na hotīti ṭhitippattivisesālābhaṃ sandhāya pariyāyena idaṃ vuttanti.
Indeed, in a direct sense, matter is only arising at the moment of the mind’s arising. However, as long as the mind-moment has not passed, that* does not perform its function of being a pre-nascent condition for the origination of its own matter, and mentality is not a post-nascent condition for that*. Therefore, this was stated in an indirect sense, referring to the non-obtainment of the specific benefits of reaching the static moment.
Thật vậy, sắc sinh khởi ngay trong khoảnh khắc sinh của tâm một cách trực tiếp (nippariyāya); nhưng khi khoảnh khắc tâm chưa trôi qua, sắc ấy không thực hiện chức năng duyên tiền sanh (purejāta-paccaya) làm cho sắc của chính nó sinh khởi, và phi sắc (arūpa) cũng không phải là duyên hậu sanh (pacchājāta-paccaya) cho sắc ấy. Do đó, lời này được nói một cách gián tiếp (pariyāya), ám chỉ việc không đạt được sự đặc biệt của trạng thái tồn tại (ṭhitippatti-visesa).
Heṭṭhāti rūpakaṇḍavaṇṇanāyaṃ.
“ Below” refers to the commentary on the matter section.
Heṭṭhā: Trong phần giải thích về sắc.
Parinipphannāva hontīti vikārarūpādīnañca rūpakaṇḍavaṇṇanāyaṃ parinipphannatāpariyāyo vuttoti katvā vuttaṃ.
It is said, “ They are indeed fully accomplished,” because the explanation of ‘fully accomplished’ for vikāra-matter (modified matter) and so forth was given in the commentary on the matter section.
Parinipphannāva hontiti: Được nói như vậy vì trong phần giải thích về sắc, các sắc biến đổi (vikārarūpa) và các sắc khác cũng được nói đến một cách gián tiếp (pariyāya) là đã hoàn thiện (parinipphanna).
Parinipphannanipphannānaṃ ko visesoti?
What is the distinction between parinipphanna and nipphanna?
Vậy sự khác biệt giữa parinipphanna và nipphanna là gì?
Pubbantāparantaparicchinno paccayehi nipphādito tilakkhaṇāhato sabhāvadhammo parinipphanno, nipphanno pana asabhāvadhammopi hoti nāmaggahaṇasamāpajjanādivasena nipphādiyamānoti.
A sabhāva-dhamma (actual reality) delimited by an initial and a final boundary, produced by conditions, and struck by the three characteristics is parinipphanna. However, nipphanna can also be a conceptual dhamma (asabhāva-dhamma) that is brought into existence through the process of naming, entering into absorption, and so forth.
Parinipphanna là một pháp tự tánh (sabhāva-dhamma) đã được tạo ra bởi các duyên, được phân định bởi điểm đầu và điểm cuối, và được đóng dấu bằng ba tướng (tilakkhaṇa). Còn nipphanna có thể là một pháp không tự tánh (asabhāva-dhamma), được tạo ra thông qua việc gọi tên, nhập định, v.v.
Nirodhasamāpatti panāti etena sabbampi upādāpaññattiṃ tadekadesena dassetīti veditabbaṃ.
It should be understood that with the phrase “ the cessation attainment, however,” it shows all conceptual designations related to clinging by a part of it.
Nirodhasamāpatti panāti: Nên hiểu rằng điều này chỉ ra tất cả các pháp khái niệm (upādā-paññatti) bằng một phần của nó.
Dassanena pahātabbātiādinā paṭhamaṃ pahātabbā paṭhamaṃ vuttā, dutiyaṃ pahātabbā dutiyanti ayaṃ pahānakkamo.
With “ to be abandoned by vision,” etc., those to be abandoned first are stated first, and those to be abandoned second are stated second. This is the order of abandonment (pahānakkama).
Dassanena pahātabbātiādinā (Những gì cần đoạn diệt bằng sự thấy, v.v.): Đây là thứ tự đoạn diệt (pahānakkamo), trong đó những gì cần đoạn diệt trước được nói trước, và những gì cần đoạn diệt sau được nói sau.
Anupubbapaṇītā bhūmiyo anupubbena vavatthitāti tāsaṃ vasena desanāya bhūmikkamo.
The noble stages (bhūmiyo) are arranged in ascending order. The order of stages (bhūmikkama) in the teaching is according to these.
Bhūmikkamo (Thứ tự các địa): Các địa (bhūmi) cao thượng dần được sắp xếp theo thứ tự, và lời dạy được trình bày theo các địa đó.
‘‘Cattāro satipaṭṭhānā’’tiādiko (saṃ. ni. 5.372, 382, 383; vibha. 355) ekakkhaṇepi satipaṭṭhānādisambhavato desanākkamova.
“The four foundations of mindfulness,” etc., refers to the order of teaching (desanākkama) because foundations of mindfulness can arise even in a single moment.
"Cattāro satipaṭṭhānā" (Tứ niệm xứ), v.v. là thứ tự thuyết giảng (desanākkamova), vì các niệm xứ (satipaṭṭhāna) có thể xuất hiện ngay cả trong một khoảnh khắc.
Dānakathādayo anupubbukkaṃsato kathitā, uppattiādivavatthānābhāvato pana dānādīnaṃ idha desanākkamavacanaṃ.
Discourses on giving, etc., are taught in progressive ascending order. However, the mention of the order of teaching here for giving, etc., is due to the absence of classifications such as origination.
Các bài thuyết về bố thí (dānakathā), v.v. được thuyết giảng theo thứ tự tăng tiến dần, nhưng ở đây, việc gọi là thứ tự thuyết giảng đối với bố thí, v.v. là do không có sự phân định về sự sinh khởi, v.v.
Desanākkamoti ca yathāvuttavavatthānābhāvato anekesaṃ vacanānaṃ saha pavattiyā asambhavato yena kenaci pubbāpariyena desetabbattā tena tenādhippāyena desanāmattasseva kamo vuccati.
And because there is no such classification as mentioned, and because many statements cannot occur simultaneously, it is to be taught in some sequential order. Therefore, the sequence is called the order of teaching with that particular intention.
Và thứ tự thuyết giảng (desanākkamo) được gọi là thứ tự của riêng việc thuyết giảng theo ý định này hay ý định kia, vì không có sự phân định như đã nói, và nhiều lời nói không thể cùng xuất hiện đồng thời, nên chúng phải được thuyết giảng theo một thứ tự trước sau nào đó.
Abhedena hīti rūpādīnaṃ bhedaṃ akatvā piṇḍaggahaṇenāti attho.
“ By non-differentiation” means by grasping as a whole, without differentiating matter, etc.
Abhedena hi: Có nghĩa là nắm bắt một cách tổng thể mà không phân biệt sắc, v.v.
Cakkhuādīnampi visayabhūtanti ekadesena rūpakkhandhaṃ samudāyabhūtaṃ vadati.
“ also the objects of the eye, etc.” refers to the aggregate of matter as a whole, through one part*.
Cakkhuādīnampi visayabhūtaṃ: Nói về sắc uẩn (rūpakkhandha) như một tổng thể bằng cách đề cập đến một phần của nó, tức là các căn (indriya) như mắt, v.v., là đối tượng của chúng.
Evanti ettha vuttanayenāti adhippāyo.
“ Thus” implies “in the manner stated here.”
Evaṃ: Ý nghĩa là theo cách đã nói ở đây.
‘‘Chadvārādhipati rājā’’ti (dha. pa. aṭṭha. 2.erakapattanāgarājavatthu) ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1-2) ca vacanato viññāṇaṃ adhipati.
Consciousness (viññāṇa) is the chief, as stated in “The king, lord of the six doors” and “Mind precedes all mental states.”
Do lời dạy "Chúa tể của sáu cửa là vua" và "Các pháp do ý dẫn đầu", nên thức (viññāṇa) là chúa tể (adhipati).
Sabbasaṅkhatānaṃ sabhāgena ekajjhaṃ saṅgaho sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgaho.
“ Inclusion of all conditioned phenomena by commonality” is the inclusion of all conditioned phenomena in a unified manner by their common nature.
Sabbasaṅkhatasabhāgekasaṅgaho là sự tập hợp tất cả các pháp hữu vi (saṅkhata) lại với nhau theo cùng một bản chất.
Sabhāgasabhāgena hi saṅgayhamānā sabbasaṅkhatā phassādayo pañcakkhandhā honti.
Indeed, when all conditioned phenomena are included by commonalities, phenomena like contact become the five aggregates.
Thật vậy, khi tất cả các pháp hữu vi như xúc (phassa), v.v. được tập hợp theo cùng một bản chất, chúng trở thành năm uẩn (pañcakkhandha).
Tattha ruppanādisāmaññena samānakoṭṭhāsā ‘‘sabhāgā’’ti veditabbā.
Among these, those with similar portions due to the commonality of oppression, etc., should be understood as “common.”
Trong đó, nên hiểu rằng "sabhāgā" (cùng bản chất) là những pháp có cùng phần tương đồng, như sự chịu đựng sự hoại diệt (ruppanādisāmaññena).
Tesu saṅkhatābhisaṅkharaṇakiccaṃ āyūhanarasāya cetanāya balavanti sā ‘‘saṅkhārakkhandho’’ti vuttā, aññe ca ruppanādivisesalakkhaṇarahitā phassādayo saṅkhatābhisaṅkharaṇasāmaññenāti daṭṭhabbā.
Among them, volition (cetanā) is strong in its function of coordinating conditioned phenomena, which is its purpose of accumulating, etc. Therefore, that* is called the “aggregate of formations” (saṅkhārakkhandha). And other conditioned phenomena like contact, lacking distinct characteristics such as oppression, should be understood as being similar in their function of coordinating conditioned phenomena.
Trong số đó, ý chí (cetanā) là mạnh mẽ trong việc tạo tác các pháp hữu vi, có chức năng tích lũy (āyūhana-rasa), nên nó được gọi là "hành uẩn" (saṅkhārakkhandho). Các pháp khác như xúc, v.v., không có các đặc tính riêng biệt như sự chịu đựng sự hoại diệt, v.v., nên cũng nên hiểu là thuộc hành uẩn theo nghĩa chung là tạo tác các pháp hữu vi.
Phusanādayo pana sabhāvā visuṃ khandha-saddavacanīyā na hontīti dhammasabhāvaviññunā tathāgatena phassakhandhādayo na vuttāti daṭṭhabbāti.
However, the essential natures of touching, etc., are not separately designated by the term ‘aggregate’. Therefore, it should be understood that the Tathāgata, being one who understands the essential nature of dhammas, did not speak of aggregates of contact and so forth.
Tuy nhiên, các bản chất như xúc chạm (phusanādayo) không phải là những gì có thể được gọi là uẩn riêng biệt, vì vậy nên hiểu rằng Đức Như Lai, bậc hiểu biết bản chất của các pháp, đã không nói đến xúc uẩn, v.v.
‘‘Ye keci, bhikkhave, samaṇā vā brāhmaṇā vā sassatavādā sassataṃ lokañca paññapenti attānañca, sabbe te imeyeva pañcupādānakkhandhe nissāya paṭicca, etesaṃ vā aññatara’’ntiādīnañca suttānaṃ vasena attattaniyagāhavatthussa etaparamatā daṭṭhabbā, etena ca vakkhamānasuttavasena ca khandhe eva nissāya parittārammaṇādivasena na vattabbā ca diṭṭhi uppajjati, khandhanibbānavajjassa sabhāvadhammassa abhāvatoti vuttaṃ hoti.
It should be understood that the ultimate nature of the objects of the views of self and what pertains to self is these aggregates, based on suttas such as: “Whatever ascetics or brahmins, bhikkhus, are eternalists, proclaiming the world and the self to be eternal—all of them, relying on and conditioned by these five aggregates of clinging, or one of them.” And by this, and by the suttas that will be mentioned, it is said that the view arises that cannot be expressed as having a limited object, etc., simply by relying on the aggregates, because there is no essential reality apart from the aggregates and Nibbāna.
Và nên thấy rằng sự chấp thủ về ngã (atta) và những gì thuộc về ngã (attaniya) có giới hạn tối đa là năm uẩn chấp thủ (pañcupādānakkhandha), dựa trên các bài kinh như "Này các Tỳ-khưu, bất cứ Sa-môn hay Bà-la-môn nào thuyết về thường kiến, thuyết về thế giới thường còn và ngã thường còn, tất cả họ đều nương tựa vào năm uẩn chấp thủ này, hoặc một trong số đó". Và cũng có nghĩa là, dựa vào bài kinh sẽ được nói đến, tà kiến (diṭṭhi) sinh khởi chỉ nương tựa vào các uẩn, không thể nói là nương tựa vào các đối tượng nhỏ nhặt (parittārammaṇa), v.v., vì không có pháp tự tánh nào ngoài các uẩn và Nibbāna.
Aññesañca khandha-saddavacanīyānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ sabbhāvato na pañcevāti etaṃ codanaṃ nivattetumāha ‘‘aññesañca tadavarodhato’’ti.
To dispel the objection that there are not only five aggregates, given the existence of other things designated by the term ‘aggregate’, such as the aggregate of morality (sīlakkhandha), he says: “ and because others are included therein.”
Để bác bỏ sự chất vấn rằng "chẳng phải chỉ có năm uẩn thôi sao", vì có sự hiện hữu của các pháp có thể được gọi là uẩn khác như giới uẩn (sīlakkhandha), v.v., nên đã nói "aññesañca tadavarodhato" (và vì những cái khác được bao gồm trong đó).
Dukkhadukkhavipariṇāmadukkhasaṅkhāradukkhatāvasena vedanāya ābādhakattaṃ daṭṭhabbaṃ.
The afflictive nature of feeling (vedanā) should be understood in terms of dukkha-dukkha, vipariṇāma-dukkha, and saṅkhāra-dukkha.
Nên thấy rằng sự đau khổ (ābādhakattaṃ) của thọ (vedanā) là do khổ khổ (dukkha-dukkha), hoại khổ (vipariṇāma-dukkha) và hành khổ (saṅkhāra-dukkha).
Rāgādisampayuttassa vipariṇāmādidukkhassa itthipurisādiākāraggāhikā taṃtaṃsaṅkappamūlabhūtā saññā samuṭṭhānaṃ.
Origination is perception (saññā), which is associated with lust and so forth, grasps forms such as male and female, and is the root of such intentions, giving rise to vipariṇāma-dukkha and other forms of suffering.
Sự sinh khởi (samuṭṭhānaṃ) là tưởng (saññā) nắm bắt các hình tướng như nam, nữ, v.v., là gốc rễ của các ý nghĩ đó, liên kết với khổ hoại diệt (vipariṇāmādidukkha) do tham (rāga), v.v. gây ra.
Rogassa pittādīni viya āsannakāraṇaṃ samuṭṭhānaṃ, utubhojanavesamādīni viya mūlakāraṇaṃ nidānaṃ.
The origination (samuṭṭhāna) is the proximate cause, like bile and so forth for illness. The source (nidāna) is the root cause, like imbalance of seasons and food, and so forth.
Samuṭṭhānaṃ là nguyên nhân gần, giống như mật, v.v. đối với bệnh; nidānaṃ là nguyên nhân gốc, giống như sự bất thường của thời tiết, thức ăn, v.v.
‘‘Cittassaṅgabhūtā cetasikā’’ti cittaṃ gilānūpamaṃ vuttaṃ, sukhasaññādivasena vedanākāraṇāya hetubhāvato vedanābhojanassa chādāpanato ca saññā aparādhūpamā byañjanūpamā ca, ‘‘pañca vadhakā paccatthikāti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti āsivisūpame (saṃ. ni. 4.238) vadhakāti vuttā, ‘‘bhāroti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti bhārasutte (saṃ. ni. 3.22) bhārāti, ‘‘atītaṃpāhaṃ addhānaṃ rūpena khajjiṃ, seyyathāpāhaṃ etarahi paccuppannena rūpena khajjāmi, ahañceva kho pana anāgataṃ rūpaṃ abhinandeyyaṃ, anāgatenapāhaṃ rūpena khajjeyyaṃ.
Because mental factors are parts of the mind, the mind is said to be like a sick person. Saññā is like an offense or like a delicacy, due to its being a cause for the arising of feeling by way of pleasant perception, etc., and because it makes feeling, which is like food, delightful. In the Āsīvisūpama Sutta, it is said, ‘‘Monks, these five clinging-aggregates are called the five assassins, the enemies.’’ In the Bhāra Sutta, it is said, ‘‘Monks, these five clinging-aggregates are called a burden.’’*, ‘‘In the past, I was eaten by form; just as I am now eaten by present form, if I were to delight in future form, I would also be eaten by future form. Just as I am eaten now.’’
‘‘Các tâm sở là thành phần của tâm’’ – như vậy, tâm được gọi là ví như người bệnh; do là nguyên nhân của thọ (vedanā) qua sự nhận biết về lạc (sukha-saññā) v.v., và do làm cho món ăn thọ được ưa thích, nên tưởng (saññā) được gọi là ví như kẻ phạm tội và ví như món ăn ngon. ‘‘Này các Tỳ-khưu, năm kẻ sát nhân, kẻ thù này là tên gọi của năm thủ uẩn’’ – như vậy, trong kinh Ásīvisūpama (Saṃ. Ni. 4.238), chúng được gọi là kẻ sát nhân. ‘‘Này các Tỳ-khưu, gánh nặng này là tên gọi của năm thủ uẩn’’ – như vậy, trong kinh Bhāra (Saṃ. Ni. 3.22), chúng được gọi là gánh nặng. ‘‘Trong quá khứ, tôi đã bị sắc (rūpa) ăn nuốt, giống như hiện tại tôi đang bị sắc hiện tại ăn nuốt. Nếu tôi hoan hỷ sắc vị lai, tôi cũng sẽ bị sắc vị lai ăn nuốt.
Seyyathāpetarahi khajjāmī’’tiādinā khajjanīyapariyāyena (saṃ. ni. 3.79) khādakāti, ‘‘so aniccaṃ rūpaṃ ‘aniccaṃ rūpa’nti yathābhūtaṃ nappajānātī’’tiādinā yamakasutte (saṃ. ni. 3.85) aniccādikāti.
And so on, by way of khajjanīya-pariyāya, they are called devourers. In the Yamakasutta, it is said, ‘‘He does not truly know impermanent form as ‘impermanent form’,’’ and so on, by way of impermanence, etc.
Giống như hiện tại tôi đang bị ăn nuốt’’ – v.v., theo phương cách bị ăn nuốt (Saṃ. Ni. 3.79), chúng được gọi là kẻ ăn nuốt. ‘‘Người ấy không như thật biết sắc vô thường là ‘sắc vô thường’ ’’ – v.v., trong kinh Yamaka (Saṃ. Ni. 3.85), chúng được gọi là vô thường v.v.
Yadipi imasmiṃ vibhaṅge avisesena khandhā vuttā, bāhullena pana upādānakkhandhānaṃ tadantogadhānaṃ daṭṭhabbatā vuttāti veditabbāti.
Although the aggregates are taught in this Vibhaṅga without distinction, it should be understood that the nature of being contemplated refers primarily to the clinging-aggregates included therein.
Mặc dù trong phân tích này, các uẩn được nói một cách chung chung, nhưng cần phải hiểu rằng sự cần thiết phải quán sát các thủ uẩn, vốn nằm trong đó, đã được nói một cách phổ biến.
Rūpena saṇṭhānena phalakasadiso dissamāno kharabhāvābhāvā phalakakiccaṃ na karotīti ‘‘na sakkā taṃ gahetvā phalakaṃ vā āsanaṃ vā kātu’’nti āha.
Although it appears like a shield in form and shape, it does not perform the function of a shield due to the absence of hardness, therefore it is said, ‘‘It cannot be taken and made into a shield or a seat.’’
Vì nó xuất hiện giống như một tấm ván về hình dạng nhưng không có tính chất cứng rắn nên không thể thực hiện chức năng của một tấm ván, do đó, ngài nói: ‘‘Không thể lấy nó làm tấm ván hoặc chỗ ngồi’’.
Na tathā tiṭṭhatīti niccādikā na hotīti attho, taṇhādiṭṭhīhi vā niccādiggahaṇavasena uppādādianantaraṃ bhijjanato gahitākārā hutvā na tiṭṭhatīti attho.
Na tathā tiṭṭhatī (it does not remain as such) means it is not permanent, etc. Alternatively, it means that due to being shattered immediately after arising, by being grasped as permanent, etc., through craving and wrong views, it does not remain in the grasped form.
Không đứng vững như vậy (Na tathā tiṭṭhati) có nghĩa là không phải là thường hằng v.v. Hoặc có nghĩa là, do bị phá vỡ ngay sau khi sinh khởi v.v., nên nó không tồn tại theo cách thức đã được nắm giữ bởi tham ái và tà kiến v.v.
Koṭisatasahassasaṅkhyāti idaṃ na gaṇanaparicchedadassanaṃ, bahubhāvadassanameva panetaṃ daṭṭhabbaṃ.
The term koṭisatasahassasaṅkhyā (hundreds of thousands of crores) is not meant to indicate a precise number, but should be understood as indicating a great quantity.
Hàng trăm ngàn ức (Koṭisatasahassasaṅkhyā) đây không phải là chỉ sự giới hạn về số lượng, mà cần phải hiểu đây chỉ là sự biểu thị tính chất rất nhiều.
Udakajallakanti udakalasikaṃ.
Udakajallakaṃ means water-film.
Udakajallakaṃ là lớp màng nước.
Yathā udakatale bindunipātajanito vāto udakajallakaṃ saṅkaḍḍhitvā puṭaṃ katvā pupphuḷaṃ nāma karoti, evaṃ vatthumhi ārammaṇāpāthagamanajanito phasso anupacchinnaṃ kilesajallaṃ sahakārīpaccayantarabhāvena saṅkaḍḍhitvā vedanaṃ nāma karoti.
Just as wind generated by a drop falling on the surface of water draws together the water-film, forms a cavity, and creates a bubble, so too, phassa, generated by the falling of an object onto the physical basis, draws together the uninterrupted film of defilements by way of an assisting condition and creates feeling.
Giống như gió sinh ra do giọt nước rơi xuống mặt nước, kéo lớp màng nước lại, tạo thành một cái bọc và gọi là bong bóng, cũng vậy, xúc (phassa) sinh ra do sự tiếp xúc với đối tượng trên nền tảng (vatthu), kéo các phiền não tiềm ẩn (kilesajallaṃ) không bị gián đoạn lại với tư cách là một yếu tố hỗ trợ khác, tạo ra cái gọi là thọ (vedanā).
Idañca kilesehi mūlakāraṇabhūtehi ārammaṇassādanabhūtehi ca nibbattaṃ vaṭṭagatavedanaṃ sandhāya vuttanti veditabbaṃ.
It should be understood that this refers to the feeling in saṃsāra, which arises from defilements as the root cause and as the enjoyment of the object.
Và cần phải hiểu rằng điều này được nói đến để chỉ thọ trong vòng luân hồi (vaṭṭagata-vedanā), vốn sinh ra từ các phiền não là nguyên nhân gốc rễ và là yếu tố nếm trải đối tượng.
Ukkaṭṭhaparicchedena vā cattāro paccayā vuttā, ūnehipi pana uppajjateva.
Or, four conditions are mentioned by way of the highest measure; however, it also arises with fewer conditions.
Hoặc bốn nhân duyên được nói theo cách phân loại tối thượng, nhưng thọ vẫn sinh khởi ngay cả với ít hơn.
Nānālakkhaṇoti vaṇṇagandharasaphassādīhi nānāsabhāvo.
Nānālakkhaṇo means having various characteristics such as color, smell, taste, and touch.
Có nhiều đặc tính khác nhau (Nānālakkhaṇo) có nghĩa là có nhiều bản chất khác nhau về sắc, hương, vị, xúc v.v.
Māyāya dassitaṃ rūpaṃ ‘‘māyā’’ti āha.
The form shown by an illusion is called ‘‘māyā’’ (illusion).
Ngài nói rằng sắc được tạo ra bằng ảo thuật là ‘‘māyā’’ (ảo ảnh).
Pañcapi upādānakkhandhā asubhādisabhāvā eva kilesāsucivatthubhāvāditoti asubhādito daṭṭhabbā eva.
All five clinging-aggregates are indeed unwholesome, etc., because they are the basis of defilements, impurities, etc.; thus, they should be regarded as unwholesome, etc.
Năm thủ uẩn đều có bản chất bất tịnh v.v., do là nền tảng của các phiền não ô uế v.v., nên chúng cần phải được quán sát theo phương diện bất tịnh v.v.
Tathāpi katthaci koci viseso sukhaggahaṇīyo hotīti āha ‘‘visesato cā’’tiādi.
Nevertheless, in some cases, some specific aspect is easier to grasp, hence the saying ‘‘visesato cā’’ and so on.
Dù vậy, đôi khi có một đặc điểm nào đó dễ nắm bắt hơn, nên ngài nói ‘‘đặc biệt là’’ v.v.
Tattha cattāro satipaṭṭhānā catuvipallāsappahānakarāti tesaṃ gocarabhāvena rūpakkhandhādīsu asubhādivasena daṭṭhabbatā vuttā.
In that context, the four foundations of mindfulness eradicate the four perversions. Thus, their nature as being contemplated by way of impurity, etc., in the aggregate of form, etc., is stated as their object.
Trong đó, bốn niệm xứ có khả năng đoạn trừ bốn sự điên đảo (vipallāsa). Do đó, sự cần thiết phải quán sát sắc uẩn v.v., theo phương diện bất tịnh v.v., đã được nói đến như là đối tượng của chúng.
Khandhehi na vihaññati parividitasabhāvattā.
Khandhehi na vihaññati because its nature is fully understood.
Không bị các uẩn làm khổ (Khandhehi na vihaññati) vì bản chất của chúng đã được thấu hiểu hoàn toàn.
Vipassakopi hi tesaṃ vipattiyaṃ na dukkhamāpajjati, khīṇāsavesu pana vattabbameva natthi.
Even a meditator does not experience suffering when they perish; concerning the Arahants, there is nothing to say.
Ngay cả người hành thiền (vipassaka) cũng không đau khổ khi chúng hoại diệt; còn đối với các bậc A-la-hán thì khỏi phải nói.
Te hi āyatimpi khandhehi na bādhīyantīti.
Indeed, even in the future, they are not tormented by the aggregates.
Vì họ sẽ không bị các uẩn làm khổ trong tương lai nữa.
Kabaḷīkārāhāraṃ parijānātīti ‘‘āhārasamudayā rūpasamudayo’’ti (saṃ. ni. 3.56-57) vuttattā ajjhattikarūpe chandarāgaṃ pajahanto tassa samudayabhūte kabaḷīkārāhārepi chandarāgaṃ pajahatīti attho, ayaṃ pahānapariññā.
Kabaḷīkārāhāraṃ parijānātī (He fully understands edible food) means that by abandoning desire and lust for internal form, as it is said, ‘‘From the arising of food, there is the arising of form,’’ he also abandons desire and lust for edible food, which is the cause of form. This is the comprehension of abandonment (pahānapariññā).
Thấu hiểu thực phẩm vật chất (Kabaḷīkārāhāraṃ parijānāti) có nghĩa là, vì đã nói ‘‘Sự tập khởi của thực phẩm vật chất là sự tập khởi của sắc’’ (Saṃ. Ni. 3.56-57), nên người từ bỏ tham ái đối với sắc nội tại cũng từ bỏ tham ái đối với thực phẩm vật chất là nguyên nhân tập khởi của nó. Đây là sự thấu hiểu bằng cách đoạn trừ (pahāna-pariññā).
Ajjhattikarūpaṃ pana pariggaṇhanto tassa paccayabhūtaṃ kabaḷīkārāhārampi pariggaṇhātīti ñātapariññā.
By fully comprehending internal form, he also fully comprehends edible food, which is its condition. This is the comprehension of knowing (ñātapariññā).
Còn người thấu hiểu sắc nội tại cũng thấu hiểu thực phẩm vật chất là nhân duyên của nó. Đây là sự thấu hiểu bằng cách biết (ñāta-pariññā).
Tassa ca udayavayānupassī hotīti tīraṇapariññā ca yojetabbā.
And he contemplates its arising and passing away; thus, the comprehension of investigation (tīraṇapariññā) should also be applied.
Và sự thấu hiểu bằng cách phân tích (tīraṇa-pariññā), tức là quán sát sự sinh diệt của nó, cũng cần được kết hợp.
Kāmarāgabhūtaṃ abhijjhaṃ sandhāya ‘‘abhijjhākāyagantha’’nti āha.
Referring to covetousness as existing within sensual craving, it is called ‘‘abhijjhākāyagantha’’ (the bodily fetter of covetousness).
Ngài nói ‘‘kiết sử tham lam (abhijjhā-kāyagantha)’’ để chỉ sự tham ái dục (kāmarāga) đã trở thành tham lam (abhijjhā).
Asubhānupassanāya hi kāmarāgappahānaṃ hotīti.
For it is by the contemplation of impurity (asubhānupassanā) that sensual craving is abandoned.
Vì sự đoạn trừ tham ái dục xảy ra nhờ quán bất tịnh (asubhānupassanā).
Kāmarāgamukhena vā sabbalobhappahānaṃ vadati.
Or, through sensual craving, it speaks of the abandonment of all greed.
Hoặc ngài nói về sự đoạn trừ tất cả tham ái qua tham ái dục.
‘‘Phassapaccayā vedanā’’ti vuttattā āhāraparijānane vuttanayena phassaparijānanañca yojetabbaṃ.
Since it is said, ‘‘Feeling is conditioned by contact,’’ the full understanding of contact should also be applied in the manner stated for the full understanding of food.
Vì đã nói ‘‘Thọ do xúc làm duyên’’ (Phassapaccayā vedanā), nên sự thấu hiểu xúc cũng cần được kết hợp theo cách đã nói trong sự thấu hiểu thực phẩm vật chất.
Sukhatthameva bhavapatthanā hotīti vedanāya taṇhaṃ pajahanto bhavoghaṃ uttarati.
The aspiration for existence arises solely for the sake of happiness; thus, by abandoning craving for feeling, one crosses the flood of existence (bhavoghaṃ uttarati).
Sự mong cầu hữu chỉ vì mục đích hạnh phúc, nên người từ bỏ tham ái đối với thọ sẽ vượt qua dòng hữu (bhavogha).
Sabbaṃ vedanaṃ dukkhato passanto attano parena apubbaṃ dukkhaṃ uppāditaṃ, sukhaṃ vā vināsitaṃ na passati, tato ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādiāghātavatthuppahānato byāpādakāyaganthaṃ bhindati.
Perceiving all feeling as suffering, one does not see suffering previously caused by another, nor happiness destroyed. Therefore, by abandoning the basis of resentment such as ‘‘he harmed me,’’ one breaks the bodily fetter of ill-will (byāpādakāyaganthaṃ bhindati).
Người quán tất cả thọ là khổ sẽ không thấy khổ mới do người khác tạo ra cho mình, hoặc lạc bị hủy diệt. Do đó, nhờ đoạn trừ các đối tượng sân hận như ‘‘Người ấy đã làm hại tôi’’ v.v., người ấy phá vỡ kiết sử sân hận (byāpāda-kāyagantha).
‘‘Sukhabahule sugatibhave suddhī’’ti gahetvā gosīlagovatādīhi suddhiṃ parāmasanto sukhapatthanāvaseneva parāmasatīti vedanāya taṇhaṃ pajahanto sīlabbatupādānaṃ na upādiyati.
Grasping at ‘‘purification is in realms of bliss, abundant in happiness,’’ and adhering to purification through practices like cattle-vows, etc., one adheres to it solely out of aspiration for happiness. Thus, by abandoning craving for feeling, one does not cling to the clinging of rites and rituals (sīlabbatupādānaṃ na upādiyati).
Người chấp thủ ‘‘sự thanh tịnh có trong các cõi thiện giới đầy lạc thú’’ và bám víu vào sự thanh tịnh bằng các giới như giới bò, giới chó v.v., chỉ bám víu vì mong cầu hạnh phúc. Do đó, người từ bỏ tham ái đối với thọ sẽ không chấp thủ giới cấm thủ (sīlabbatupādānaṃ na upādiyati).
Manosañcetanā saṅkhārakkhandhova, saññā pana taṃsampayuttāti saññāsaṅkhāre anattato passanto manosañcetanāya chandarāgaṃ pajahati eva, tañca pariggaṇhāti tīreti cāti ‘‘saññaṃ saṅkhāre…pe… parijānātī’’ti vuttaṃ.
Mental volition is precisely the aggregate of mental formations (saṅkhārakkhandha). Perception (saññā) is associated with it. Thus, by perceiving perception and mental formations as not-self, one indeed abandons desire and lust for mental volition, and one fully comprehends and investigates it. This is why it is said, ‘‘saññaṃ saṅkhāre…pe… parijānātī’’ (He fully understands perception and mental formations...).
Tư tâm sở (manosañcetanā) chính là hành uẩn (saṅkhāra-khandha), còn tưởng (saññā) là pháp đồng sanh với nó. Do đó, người quán tưởng và hành là vô ngã sẽ từ bỏ tham ái đối với tư tâm sở, và thấu hiểu, phân tích nó. Như vậy, đã nói ‘‘thấu hiểu tưởng và hành… v.v.’’.
‘‘Yañca kho etaṃ, bhikkhave, vuccati cittaṃ itipi mano itipi viññāṇaṃ itipi, tatrāssutavā puthujjano nālaṃ nibbindituṃ, nālaṃ virajjituṃ, nālaṃ vimuccituṃ.
‘‘Monks, that which is called mind, also mano, also viññāṇa, therein an uninstructed ordinary person is not capable of becoming disenchanted, not capable of becoming dispassionate, not capable of being liberated.
‘‘Này các Tỳ-khưu, cái được gọi là tâm (citta), cũng là ý (mano), cũng là thức (viññāṇa). Ở đó, người phàm phu vô văn không thể nhàm chán, không thể ly tham, không thể giải thoát.
Taṃ kissa hetu?
For what reason?
Vì lý do gì?
Dīgharattaṃhetaṃ, bhikkhave, assutavato puthujjanassa ajjhositaṃ mamāyitaṃ parāmaṭṭhaṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’ti (saṃ. ni. 2.61) –
For a long time, monks, this has been clung to, appropriated, and grasped by the uninstructed ordinary person as ‘this is mine, this I am, this is my self’.’’
Này các Tỳ-khưu, vì từ lâu, người phàm phu vô văn đã chấp thủ, xem là của mình, bám víu vào nó rằng: ‘Đây là của tôi, đây là tôi, đây là tự ngã của tôi’ ’’ (Saṃ. Ni. 2.61) –
Pūraṇatthameva vuttoti dasavidhatāpūraṇatthameva vutto, na navavidhabhede viya nayadānatthaṃ.
Pūraṇatthameva vutto (stated only for the purpose of completion) means it was stated only for the purpose of completing the ten-fold nature, not for giving a method like in the nine-fold division.
Được nói chỉ để hoàn thành (Pūraṇatthameva vutto) có nghĩa là được nói chỉ để hoàn thành mười loại, chứ không phải để đưa ra phương pháp như trong chín loại.
Tattha nayassa dinnattā.
Because the method was already given there.
Vì phương pháp đã được đưa ra ở đó.
Bhinditabbassa hi bhedanaṃ nayadānaṃ, tañca tattha katanti.
Indeed, the analysis of that which is to be analyzed is the giving of method, and that has been shown there.
Thật vậy, sự phân biệt những pháp cần được phân biệt chính là sự ban bố phương pháp (nayadānaṃ), và điều đó đã được thực hiện ở đó.
Yathā ca kusalattiko, evaṃ ‘‘kāyasamphassajā vedanā atthi sukhā, atthi dukkhā’’ti idampi pūraṇatthamevāti dīpitaṃ hoti aṭṭhavidhabhede nayassa dinnattā.
And just as the kusalattika (triad of skillful states) was taught only for the sake of completeness, so too this statement, "There is pleasant feeling born of body-contact, there is painful (feeling)," is shown to be only for the sake of completeness, because the method of division (into pleasant and painful) was already given in the eight-fold division.
Và cũng như bộ ba thiện (kusalattiko) được thuyết giảng chỉ để hoàn thiện tính mười loại, thì điều này cũng vậy, ‘có cảm thọ do xúc chạm thân sinh ra là lạc, có là khổ’ được giải thích là chỉ để hoàn thiện tính mười loại, vì phương pháp (nayassa) đã được ban bố trong tám loại phân biệt.
Pubbe gahitato aññassa gahaṇaṃ vaḍḍhanaṃ gahaṇavaḍḍhanavasena, na purimagahite ṭhite aññupacayavasena.
The vaḍḍhana (expansion) means the taking of something different from what was taken before, by way of taking as an expansion, and not by way of adding to what was previously taken while it remains.
Sự thâu tóm cái khác ngoài cái đã được thâu tóm trước đây là sự tăng trưởng (vaḍḍhanaṃ) theo cách thâu tóm và tăng trưởng, chứ không phải theo cách tích lũy cái khác trong khi cái đã thâu tóm trước đó vẫn còn tồn tại.
Vaḍḍhana-saddo vā chedanattho kesavaḍḍhanādīsu viyāti pubbe gahitassa aggahaṇaṃ chindanaṃ vaḍḍhanaṃ, dukatikānaṃ ubhayesaṃ vaḍḍhanaṃ ubhayavaḍḍhanaṃ, ubhayato vā pavattaṃ vaḍḍhanaṃ ubhayavaḍḍhanaṃ, tadeva ubhatovaḍḍhanakaṃ, tena nayanīharaṇaṃ ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Or the word vaḍḍhana has the meaning of cutting, as in kesavaḍḍhana (hair cutting). Therefore, vaḍḍhana is the non-taking or cutting off of what was taken before. The vaḍḍhana of both (dukas and tikas) is ubhayavaḍḍhana, or vaḍḍhana occurring in both ways (dukas and tikas) is ubhayavaḍḍhana. That very ubhayavaḍḍhana is ubhatovaḍḍhanaka. The extraction of the method by that is ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Hoặc từ “vaḍḍhana” có nghĩa là cắt bỏ, như trong việc cắt tóc (kesavaḍḍhanādīsu). Do đó, sự không thâu tóm hay cắt bỏ cái đã thâu tóm trước đây là vaḍḍhana. Sự tăng trưởng của cả hai loại nhị đề (duka) và tam đề (tika) là ubhayavaḍḍhanaṃ (tăng trưởng cả hai), hoặc sự tăng trưởng phát sinh từ cả hai là ubhayavaḍḍhanaṃ. Chính điều đó là ubhatovaḍḍhanakaṃ, và sự rút ra phương pháp (naya) bằng cách đó là ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Vaḍḍhanakanayo vā vaḍḍhanakanīhāro, ubhayato pavatto vaḍḍhanakanīhāro ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Or the vaḍḍhanaka-method is vaḍḍhanakanīhāro. The vaḍḍhanakanīhāro occurring in both ways is ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Hoặc phương pháp tăng trưởng là vaḍḍhanakanīhāro, phương pháp tăng trưởng phát sinh từ cả hai là ubhatovaḍḍhanakanīhāro.
Tattha dukamūlakatikamūlakaubhatovaḍḍhanakesu duvidhatividhabhedānaṃyeva hi viseso.
Here, in the dukamūlaka, tikamūlaka, and ubhatovaḍḍhanaka methods, the distinction lies only in the duvidha (two-fold) and tividha (three-fold) divisions.
Trong các trường hợp nhị đề căn bản (dukamūlaka), tam đề căn bản (tikamūlaka) và tăng trưởng cả hai (ubhatovaḍḍhanakesu) đó, sự khác biệt chỉ nằm ở các loại phân biệt hai loại (duvidha) và ba loại (tividha).
Aññe bhedā avisiṭṭhā, tathāpi paññāppabhedajananatthaṃ dhammavitakkena ñātivitakkādiniratthakavitakkanivāraṇatthaṃ imañca pāḷiṃ vitakkentassa dhammupasaṃhitapāmojjajananatthaṃ ekekassa vārassa gahitassa niyyānamukhabhāvato ca duvidhatividhabhedanānattavasena itarepi bhedā vuttāti veditabbā aññamaññāpekkhesu ekassa visesena itaresampi visiṭṭhabhāvato.
The other divisions are not distinct, yet they are said to be so for generating diverse wisdom, for preventing useless thoughts such as those about relatives through thoughts on Dhamma, for generating joy associated with Dhamma in one who ponders this Pāḷi, and because each turn of taking acts as a means of escape (from suffering); and also because even the other divisions become distinct due to the distinction of one among them, as they are mutually dependent, according to the distinction of the duvidha and tividha divisions.
Các loại phân biệt khác thì không có gì đặc biệt. Tuy nhiên, để tạo ra các loại trí tuệ khác nhau, để ngăn chặn các tư duy vô ích như tư duy về thân quyến (ñātivitakkādiniratthakavitakka) bằng tư duy về pháp (dhammavitakkena), và để tạo ra niềm hoan hỷ gắn liền với pháp cho người đang suy tư về bản Pali này, và vì mỗi lần thâu tóm là một cánh cửa giải thoát (niyyānamukhabhāvato), nên các loại phân biệt khác cũng được thuyết giảng theo sự đa dạng của các loại phân biệt hai loại và ba loại, bởi vì khi một loại đặc biệt trong số những loại tương quan lẫn nhau, thì các loại khác cũng trở nên đặc biệt theo đó.
Na kevalaṃ ekavidhova, atha kho duvidho ca.
It is not merely a single type, but also a two-fold type.
Không chỉ có một loại, mà còn có hai loại.
Na ca ekaduvidhova, atha kho tividhopi.
And it is not merely one or two types, but also a three-fold type.
Và không chỉ có một và hai loại, mà còn có cả ba loại.
Nāpi eka…pe… navavidhova, atha kho dasavidhopīti hi evañca te bhedā aññamaññāpekkhā, tasmā eko bhedo visiṭṭho attanā apekkhiyamāne, attānañca apekkhamāne aññabhede visesetīti tassa vasena tepi vattabbataṃ arahantīti vuttāti daṭṭhabbā.
Nor is it merely one... up to nine types, but also a ten-fold type. Thus, these divisions are mutually dependent. Therefore, one distinct division, when it is depended upon, and when it depends on itself, distinguishes other divisions. Thus, based on that, they too are worthy of being stated, and so they are stated; this should be understood.
Cũng không chỉ có một... cho đến... chín loại, mà còn có cả mười loại. Vì vậy, những loại phân biệt đó tương quan lẫn nhau. Do đó, một loại phân biệt đặc biệt sẽ làm cho các loại khác trở nên đặc biệt khi chúng được xem xét bởi chính nó và khi chính nó được xem xét bởi chúng. Vì vậy, cần phải hiểu rằng chúng cũng đáng được thuyết giảng theo đó.
Sattavidhenātiādayo aññappabhedanirapekkhā kevalaṃ bahuppakāratādassanatthaṃ vuttāti sabbehi tehi pakārehi ‘‘bahuvidhena vedanākkhandhaṃ dassesī’’ti vuttaṃ.
The statements beginning with "in seven ways" and so forth are given simply to show the abundance of categories, without depending on other distinctions. Therefore, it is said, "He taught the aggregate of feeling in many ways" by all those modes.
Các câu như “bằng bảy cách” (sattavidhenā) và những câu khác được thuyết giảng chỉ để chỉ ra tính đa dạng mà không phụ thuộc vào các phân loại khác. Do đó, đã nói rằng “Ngài đã thuyết giảng uẩn thọ (vedanākkhandha) bằng nhiều cách (bahuvidhena)” bằng tất cả các cách đó.
Mahāvisayo rājā viya savisaye bhagavāpi mahāvisayatāya appaṭihato yathā yathā icchati, tathā tathā desetuṃ sakkoti sabbaññutānāvaraṇañāṇayogatoti attho.
Just as a king with a vast domain is unhindered within his realm, able to command as he wishes, so too the Blessed One, being of vast scope due to his association with the omniscient, unobstructed knowledge, is able to teach in whatever way he wishes. This is the meaning.
Giống như một vị vua có lãnh thổ rộng lớn không bị cản trở trong lãnh thổ của mình, có thể thuyết giảng theo bất kỳ cách nào mình muốn, thì Đức Thế Tôn cũng vậy, do có phạm vi rộng lớn (mahāvisayatāya), không bị cản trở nhờ sự kết hợp của trí tuệ toàn tri không chướng ngại (sabbaññutānāvaraṇañāṇayogato), có thể thuyết giảng theo bất kỳ cách nào Ngài muốn. Đó là ý nghĩa.
Duke vatvā tikā vuttāti tikā dukesu pakkhittāti yuttaṃ, dukā pana kathaṃ tikesu pakkhittāti?
It is said that since the dukas (pairs) were stated, and then the tikas (triads) were stated, the tikas are included in the dukas, which is appropriate. But how are the dukas included in the tikas?
Sau khi thuyết giảng các nhị đề (duka), các tam đề (tika) được thuyết giảng. Do đó, nói rằng các tam đề được bao gồm trong các nhị đề là hợp lý. Nhưng tại sao các nhị đề lại được bao gồm trong các tam đề?
Parato vuttepi tasmiṃ tasmiṃ tike apekkhakāpekkhitabbavasena dukānaṃ yojitattā.
Because the dukas are correlated with each respective tika in terms of the observer and the observed, even though they are stated later.
Bởi vì các nhị đề được liên kết với từng tam đề đó theo cách là đối tượng được xem xét và đối tượng xem xét, ngay cả khi chúng được thuyết giảng sau đó.
Kiriyamanodhātu āvajjanavasena labbhatīti vuttaṃ, āvajjanā pana cakkhusamphassapaccayā na hoti.
It is stated that the functional mind-element (kriyā manodhātu) is obtained by way of adverting (āvajjanā), but adverting does not arise from eye-contact.
Đã nói rằng “tâm giới hành (kiriyamanodhātu) được thâu tóm theo cách hướng tâm (āvajjanavasena)”, nhưng sự hướng tâm (āvajjanā) không phải do duyên xúc chạm mắt (cakkhusamphassapaccayā).
Na hi samānavīthiyaṃ pacchimo dhammo purimassa koci paccayo hoti.
For indeed, in the same mental process, a later phenomenon is not a cause for an earlier one.
Thật vậy, trong cùng một lộ trình (vīthi), pháp sau không phải là duyên của pháp trước.
Ye ca vadanti ‘‘āvajjanavedanāva cakkhusaṅghaṭṭanāya uppannattā evaṃ vuttā’’ti, tañca na yuttaṃ.
And what they say—"the feeling associated with adverting is said to be so because it arose from eye-impingement"—is not appropriate.
Và những ai nói rằng “chính cảm thọ hướng tâm (āvajjanavedanāva) được nói như vậy vì nó phát sinh do sự va chạm của mắt (cakkhusaṅghaṭṭanāya)” thì điều đó không hợp lý.
Na hi ‘‘cakkhurūpapaṭighāto cakkhusamphasso’’ti katthaci sutte vā aṭṭhakathāyaṃ vā vuttaṃ.
For nowhere in any Sutta or Aṭṭhakathā is it stated, "eye-impingement on form is eye-contact."
Thật vậy, chưa bao giờ có kinh điển hay chú giải nào nói rằng “sự va chạm của sắc với mắt là xúc chạm mắt (cakkhurūpapaṭighāto cakkhusamphasso)” cả.
Yadi so ca cakkhusamphasso siyā, cakkhuviññāṇasahajātāpi vedanā cakkhusamphassapaccayāti sā idha aṭṭhakathāyaṃ na vajjetabbā siyā.
If that impingement on form were eye-contact, then feeling co-arisen with eye-consciousness would also be dependent on eye-contact, and that (feeling) should not be excluded here in the Aṭṭhakathā.
Nếu sự va chạm đó là xúc chạm mắt, thì cảm thọ đồng sinh với nhãn thức (cakkhuviññāṇasahajātāpi vedanā) cũng sẽ là cảm thọ do duyên xúc chạm mắt, và như vậy, nó không nên bị loại trừ trong chú giải này.
Pāḷiyañca ‘‘cakkhusamphassapaccayā vedanā atthi abyākatā’’ti ettha saṅgahitattā puna ‘‘cakkhusamphassajā vedanā’’ti na vattabbaṃ siyāti.
And in the Pāḷi, where it is stated, "There is unclassified feeling dependent on eye-contact," since it is already included there, it should not be stated again as "feeling born of eye-contact."
Và trong bản Pali, vì nó đã được bao gồm trong câu “có cảm thọ không được chỉ định (abyākatā) do duyên xúc chạm mắt (cakkhusamphassapaccayā vedanā atthi)”, nên không cần phải nói lại “cảm thọ do xúc chạm mắt sinh ra (cakkhusamphassajā vedanā)” nữa.
Ayaṃ panetthādhippāyo – āvajjanavedanaṃ vinā cakkhusamphassassa uppatti natthīti taduppādikā sā tappayojanattā pariyāyena cakkhusamphassapaccayāti vattuṃ yuttāti, nippariyāyena pana cakkhusamphassassa paratova vedanā labbhanti.
However, the intention here is this: without adverting-feeling, the arising of eye-contact is not possible; therefore, since adverting-feeling is the producer of eye-contact, and that (eye-contact) is its purpose, it is appropriate to say that it is indirectly dependent on eye-contact. But directly, feelings are obtained only after eye-contact.
Tuy nhiên, ý nghĩa ở đây là: không có sự phát sinh của xúc chạm mắt mà không có cảm thọ hướng tâm (āvajjanavedanaṃ). Vì vậy, cảm thọ đó là nguyên nhân của nó (taduppādikā), và vì nó là mục đích của nó (tappayojanattā), nên theo cách gián tiếp (pariyāyena), nói rằng nó là duyên của xúc chạm mắt (cakkhusamphassapaccayāti) là hợp lý. Nhưng theo cách trực tiếp (nippariyāyena), các cảm thọ chỉ được thâu tóm sau xúc chạm mắt.
Catuttiṃsacittuppādavasenāti ettha rūpārūpāvacarānaṃ aggahaṇaṃ tesaṃ sayameva manodvārabhūtattā.
In "by way of thirty-four cittuppādas," the non-inclusion of rūpāvacara and arūpāvacara states is because they themselves are the mind-door.
Trong câu “theo cách ba mươi bốn tâm sở sinh” (catuttiṃsacittuppādavasenā), sự không thâu tóm các tâm sắc giới (rūpāvacara) và vô sắc giới (arūpāvacara) là vì chúng tự thân là môn ý (manodvāra).
Sabbabhavaṅgamano hi manodvāraṃ, cutipaṭisandhiyo ca tato anaññāti.
For indeed, all bhavanga-mind is the mind-door, and death and rebirth consciousness are not different from it.
Thật vậy, tất cả các tâm hữu phần (bhavanga) đều là môn ý, và các tâm tử (cuti) và tái tục (paṭisandhi) không khác gì chúng.
Imasmiṃ pana catuvīsatividhabhede cakkhusamphassapaccayādikusalādīnaṃ samānavīthiyaṃ labbhamānatā aṭṭhakathāyaṃ vuttā, pāḷiyaṃ pana ekūnavīsaticatuvīsatikā saṅkhipitvā āgatāti ‘‘cakkhusamphassapaccayā vedanākkhandho atthi anupādinnaanupādāniyo asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesiko avitakkaavicāro’’tiādinā nānāvīthigatānaṃ labbhamānatāya vuttattā kusalattikassapi nānāvīthiyaṃ labbhamānatā yojetabbā.
However, in this twenty-four-fold division, the Aṭṭhakathā states the obtainability of eye-contact-dependent skillful states, etc., in the same mental process. But in the Pāḷi, the nineteen- and twenty-four-fold states are presented in brief, and since it is stated that various states are obtained in different mental processes, as in "the aggregate of feeling dependent on eye-contact is ungrasped, not to be grasped, undefiled, not defiling, without vitakka, without vicāra," etc., the obtainability of the kusalattika in different mental processes should also be applied.
Tuy nhiên, trong loại phân biệt hai mươi bốn loại này, sự thâu tóm các tâm thiện (kusalādīnaṃ) v.v. do duyên xúc chạm mắt (cakkhusamphassapaccayādika) trong cùng một lộ trình (samānavīthiyaṃ) đã được nói trong chú giải. Nhưng trong bản Pali, mười chín và hai mươi bốn loại đã được tóm tắt. Do đó, vì đã nói về sự thâu tóm các tâm trong các lộ trình khác nhau (nānāvīthigatānaṃ) bằng cách nói “uẩn thọ do duyên xúc chạm mắt là không bị chấp thủ, không có chấp thủ, không bị ô nhiễm, không gây ô nhiễm, không có tầm, không có tứ” (cakkhusamphassapaccayā vedanākkhandho atthi anupādinnaanupādāniyo asaṃkiliṭṭhaasaṃkilesiko avitakkaavicāro), nên sự thâu tóm của bộ ba thiện (kusalattikassapi) trong các lộ trình khác nhau cũng phải được liên kết.
Aṭṭhakathāyaṃ pana samānavīthiyaṃ cakkhusamphassapaccayādikatā ekantikāti katvā ettha labbhamānatā dassitā, na pana asamānavīthiyaṃ labbhamānatā paṭikkhittā.
In the Aṭṭhakathā, however, the eye-contact-dependent states in the same mental process are considered exclusive, and their obtainability here is shown on that basis, but their obtainability in different mental processes is not rejected.
Trong chú giải, sự thâu tóm các tâm do duyên xúc chạm mắt v.v. trong cùng một lộ trình được trình bày như là một điều chắc chắn (ekantikā), nhưng sự thâu tóm trong các lộ trình khác nhau thì không bị bác bỏ.
Teneva ‘‘tāni sattavidhādīsu yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī’’ti āha.
For this very reason, it says, "It is fitting to speak of these, standing in any of the seven ways, etc."
Chính vì thế mà đã nói rằng “chúng có thể được thuyết giảng ở bất cứ đâu trong bảy loại v.v.” (tāni sattavidhādīsu yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī).
Na hi samānavīthiyaṃyeva upanissayakoṭisamatikkamabhāvanāhi labbhamānatā hoti.
For obtainability is not only in the same mental process by way of proximate condition, overcoming, and development.
Thật vậy, sự thâu tóm không chỉ xảy ra trong cùng một lộ trình thông qua các phương pháp như upanissaya-koṭi (điều kiện hỗ trợ), samatikkama (vượt qua) và bhāvanā (tu tập).
Tidhāpi ca labbhamānataṃ sandhāya ‘‘yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī’’ti vuccati.
And it is with reference to obtainability in all three ways that it is said, "It is fitting to speak of them, standing in any (category) whatsoever."
Và câu “chúng có thể được thuyết giảng ở bất cứ đâu” (yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī) được nói để chỉ sự thâu tóm theo ba cách.
Etānīti yathādassitāni kusalādīni cittāni vadati, vedanāniddesepi ca etasmiṃ pubbaṅgamassa cittassa vasena kathetuṃ sukhanti cittasambandho kato.
"These" refers to the skillful states, etc., as shown. And in this exposition of feelings, the connection to mind is made because it is easy to speak by way of mind, which is the precursor.
“Những điều này” (etānī) đề cập đến các tâm thiện (kusala) v.v. đã được trình bày. Và trong phần trình bày về cảm thọ (vedanāniddese), mối liên hệ với tâm (cittasambandho) được thiết lập để dễ dàng thuyết giảng theo tâm là tiền đạo (pubbaṅgamassa cittassa vasena) trong phần này.
Teneva pana cittāni sattavidhabhede tikabhūmivasena, catuvīsatividhabhede dvāratikavasena, tiṃsavidhabhede dvārabhūmivasena, bahuvidhabhede dvāratikabhūmivasena dīpitānīti ‘‘tesu yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī’’ti vuttaṃ.
For this very reason, the minds are shown in the seven-fold division by way of tika-realms, in the twenty-four-fold division by way of door-and-tika, in the thirty-fold division by way of door-and-realm, and in the manifold division by way of door-and-tika-and-realm. Thus, it is said, "It is fitting to speak of them, standing in any (category) whatsoever."
Chính vì thế mà các tâm đã được giải thích trong bảy loại phân biệt (sattavidhabhede) theo cách tam đề và cõi (tikabhūmivasena), trong hai mươi bốn loại phân biệt (catuvīsatividhabhede) theo cách môn và tam đề (dvāratikavasena), trong ba mươi loại phân biệt (tiṃsavidhabhede) theo cách môn và cõi (dvārabhūmivasena), và trong nhiều loại phân biệt (bahuvidhabhede) theo cách môn, tam đề và cõi (dvāratikabhūmivasena). Do đó, đã nói rằng “chúng có thể được thuyết giảng ở bất cứ đâu trong số đó” (tesu yattha katthaci ṭhatvā kathetuṃ vaṭṭantī).
Kusalādīnaṃ dīpanā kāmāvacarādibhūmivasena kātabbā, tā ca bhūmiyo tiṃsavidhabhede sayamevāgatā, na ca sattavidhabhede viya dvāraṃ anāmaṭṭhaṃ, atibyattā ca ettha samānāsamānavīthīsu labbhamānatāti tiṃsavidhe…pe… sukhadīpanāni hontī’’ti vuttaṃ.
The exposition of skillful states, etc., should be made by way of Kāmaloka and other realms, and these realms are naturally included in the thirty-fold division. And the door is not untouched as in the seven-fold division, and the obtainability in same and different mental processes is very evident here. Thus, it is said, "in the thirty-fold... are expositions of pleasure."
Sự trình bày các tâm thiện v.v. nên được thực hiện theo các cõi như dục giới (kāmāvacarādibhūmivasena). Và các cõi đó tự nhiên xuất hiện trong ba mươi loại phân biệt (tiṃsavidhabhede). Và môn (dvāra) không bị bỏ qua như trong bảy loại phân biệt (sattavidhabhede). Và sự thâu tóm trong các lộ trình giống nhau và không giống nhau (samānāsamānavīthīsu) là rất rõ ràng ở đây. Do đó, đã nói rằng “trong ba mươi loại... v.v... là những sự trình bày dễ dàng” (tiṃsavidhe…pe… sukhadīpanāni hontī).
Kasmā pana tiṃsavidhasmiṃyeva ṭhatvā dīpayiṃsu, nanu dvāratikabhūmīnaṃ āmaṭṭhattā bahuvidhabhede ṭhatvā dīpetabbānīti?
But why did they only present it in the thirty-fold way? Is it not the case that since the doors, tikas, and realms are mentioned, it should be presented in the manifold way?
Tại sao họ lại trình bày chỉ trong ba mươi loại, chẳng lẽ không nên trình bày trong nhiều loại (bahuvidhabhede) vì các môn, tam đề và cõi đã được đề cập sao?
Na, dīpetabbaṭṭhānātikkamato.
No, because that would exceed the proper place for exposition.
Không, vì nó vượt quá vị trí cần được trình bày.
Sattavidhabhedo hi dvārassa anāmaṭṭhattā dīpanāya aṭṭhānaṃ, catuvīsatividhabhede āmaṭṭhadvāratikā na bhūmiyo apekkhitvā ṭhapitā, tiṃsavidhabhede āmaṭṭhadvārabhūmiyo vuttā.
Indeed, the seven-fold division is not a place for exposition because the door is not touched upon. In the twenty-four-fold division, the doors and tikas that are touched upon are not established with reference to the realms. In the thirty-fold division, the doors and realms that are touched upon are stated.
Thật vậy, bảy loại phân biệt (sattavidhabhedo) không phải là vị trí để trình bày vì môn (dvāra) không được đề cập. Trong hai mươi bốn loại phân biệt (catuvīsatividhabhede), các môn và tam đề đã được đề cập nhưng không được đặt ra để xem xét các cõi. Trong ba mươi loại phân biệt (tiṃsavidhabhede), các môn và cõi đã được đề cập.
Ye ca ṭhapitā, te cettha tikā apekkhitabbarahitā kevalaṃ bhūmīhi saha dīpetabbāva.
And the tikas that are established here are devoid of the need for reference; they can only be presented together with the realms.
Và những tam đề được đặt ra ở đây thì không cần xem xét, mà chỉ cần được trình bày cùng với các cõi (bhūmīhi saha dīpetabbāva).
Tenedaṃ dīpanāya ṭhānaṃ, tadatikkame pana ṭhānātikkamo hotīti.
Therefore, this is the place for exposition, but exceeding that would be exceeding the place. Thus (they taught it only in the thirty-fold way).
Do đó, đây là vị trí để trình bày, và nếu vượt quá điều đó thì sẽ vượt quá vị trí. (Vì vậy, họ chỉ trình bày trong ba mươi loại).
Upanissayakoṭiyāti ettha ‘‘saddhaṃ upanissāya dānaṃ detī’’tiādinā (paṭṭhā. 1.1.423) nānāvīthiyaṃ pakatūpanissayo vuttoti ekavīthiyaṃ kusalādīnaṃ cakkhusamphassādayo tadabhāve abhāvato jāti viya jarāmaraṇassa upanissayalesena paccayoti vattuṃ yujjeyya, idha pana ‘‘kasiṇarūpadassanahetuuppannā parikammādivedanā cakkhusamphassapaccayā’’ti vakkhati, tasmā nānāvīthiyaṃ gatāni etāni cittāni cakkhusamphassapaccayā labbhamānānīti na upanissayaleso upanissayakoṭi, balavabalavānaṃ pana parikammādīnaṃ upanissayānaṃ sabbesaṃ ādibhūto upanissayo upanissayakoṭi.
In Upanissayakoṭiyā, it is said that the pakatūpanissaya is stated in various vīthis, as in "relying on faith, one gives gifts" and so on. Therefore, it might be appropriate to say that in a single vīthi, eye-contact and so on for wholesome states and so on are causes, in the nature of a slight upanissaya, just as birth is a condition for old age and death, because if these (eye-contact, etc.) are absent, those (wholesome states, etc.) do not arise. However, here it will be stated: "The feelings of preparatory work and so on, arisen due to seeing the kasiṇa-object, are conditioned by eye-contact." Therefore, these cittas that arise in various vīthis and are obtained through eye-contact are not a mere slight upanissaya; the primary upanissaya is the upanissaya that is the beginning of all strong and very strong upanissayas of preparatory work and so on.
Trong từ upanissayakoṭi (cực duyên y chỉ) này, bằng đoạn Pali như “dựa vào đức tin mà bố thí” v.v., duyên y chỉ tự nhiên (pakatūpanissaya) đã được nói đến trong nhiều lộ trình. Do đó, có thể nói rằng, trong một lộ trình, các thiện pháp v.v. không thể sinh khởi khi không có xúc giác mắt (cakkhusamphassa) v.v., giống như sanh (jāti) là duyên y chỉ yếu cho già chết (jarāmaraṇa). Tuy nhiên, ở đây sẽ nói rằng “thọ như sơ hành (parikamma) v.v. sinh khởi do thấy sắc tướng kasiṇa là do xúc giác mắt làm duyên”. Vì vậy, các tâm này sinh khởi trong nhiều lộ trình được đạt đến nhờ xúc giác mắt, nên duyên y chỉ yếu không phải là cực duyên y chỉ (upanissayakoṭi). Mà chính xúc giác mắt, duyên y chỉ đầu tiên của tất cả các duyên y chỉ mạnh và yếu như sơ hành v.v., mới là cực duyên y chỉ.
‘‘Vālakoṭi na paññāyatī’’tiādīsu viya hi ādi, avayavo vā koṭi.
For instance, ādi (beginning) or avayava (part) is koṭi, as in "the tip of a hair is not perceived" and so on.
Quả thật, koṭi là khởi đầu, hoặc là một phần, như trong các câu “không thể nhìn thấy đầu sợi tóc” v.v.
Kasiṇarūpadassanato pabhuti ca kāmāvacarakusalādīnaṃ vedanānaṃ upanissayo pavattoti taṃ dassanaṃ upanissayakoṭi.
And since the upanissaya for feelings of sensual sphere wholesome states and so on arises from the seeing of the kasiṇa-object, that seeing is the primary upanissaya.
Và từ lúc thấy sắc tướng kasiṇa, duyên y chỉ của các thọ thiện dục giới (kāmāvacarakusala) v.v. phát sinh, nên việc thấy đó là cực duyên y chỉ.
Parikammādīni viya vā na balavaupanissayo dassananti tassa upanissayantabhāvena upanissayakoṭitā vuttā.
Or, since seeing is not a strong upanissaya like preparatory work and so on, its state as the primary upanissaya is stated due to its being the initial upanissaya.
Hoặc vì việc thấy không phải là duyên y chỉ mạnh như sơ hành v.v., nên tính chất cực duyên y chỉ của nó được nói đến qua việc nó là tận cùng của duyên y chỉ.
Ghānādidvāresu tīsu upanissayakoṭiyā labbhamānattābhāvaṃ vadanto idha samānavīthi na gahitāti dīpeti.
By stating that the primary upanissaya is not obtained in the three doors of smell and so on, it indicates that the same vīthi is not taken here.
Khi nói rằng không có sự đạt được cực duyên y chỉ ở ba cửa như mũi v.v., điều này cho thấy rằng lộ trình tương tự không được chấp nhận ở đây.
Dassanasavanāni viya hi kasiṇaparikammādīnaṃ ghāyanādīni upanissayā na hontīti tadalābho dīpitoti.
Indeed, just as seeing and hearing are upanissayas for the kasiṇa-preparatory work and so on, so too smelling and so on are not upanissayas; thus, the non-acquisition of that is indicated.
Quả thật, việc ngửi v.v. không phải là duyên y chỉ của sơ hành kasiṇa v.v. như việc thấy và nghe, nên việc không đạt được điều đó đã được chỉ ra.
Yadipi vāyokasiṇaṃ phusitvāpi gahetabbaṃ, purimena pana savanena vinā taṃ phusanaṃ sayameva mūlupanissayo yebhuyyena na hotīti tassa upanissayakoṭitā na vuttā.
Even if the air kasiṇa should be apprehended by touching it, generally, without prior hearing, that touching itself is not the fundamental upanissaya; therefore, its state as the primary upanissaya is not stated.
Mặc dù kasiṇa gió (vāyokasiṇa) cũng có thể được nắm giữ bằng cách chạm vào, nhưng việc chạm đó thường không tự nó là duyên y chỉ gốc nếu không có sự nghe trước đó, nên tính chất cực duyên y chỉ của nó không được nói đến.
Ajjhāsayena sampattigato ajjhāsayasampanno, sampannajjhāsayoti vuttaṃ hoti.
One who has attained completeness through ajjhāsaya is ajjhāsayasampanna; it is said to mean one with a complete ajjhāsaya.
Người đạt được sự đầy đủ về ý định (ajjhāsaya) nhờ ý định được gọi là ajjhāsayasampanna (người có ý định đầy đủ), tức là người có ý định đầy đủ.
Vattappaṭivattanti khuddakañceva mahantañca vattaṃ, pubbe vā kataṃ vattaṃ, pacchā kataṃ paṭivattaṃ.
Vattappaṭivattaṃ refers to both minor and major duties (vatta); or, a vatta is what was done previously, and paṭivattaṃ is what was done afterwards.
Vattappaṭivattaṃ là các bổn phận nhỏ và lớn; hoặc vattaṃ là bổn phận đã làm trước, paṭivattaṃ là bổn phận đã làm sau.
Evaṃ cakkhuviññāṇanti ādimhi uppannaṃ āha, tato paraṃ uppannānipi pana kasiṇarūpadassanakalyāṇamittadassanasaṃvegavatthudassanādīni upanissayapaccayā hontiyevāti.
Thus, evaṃ cakkhuviññāṇaṃ refers to what arose at the beginning, but it is to be understood that seeing kasiṇa-objects, seeing noble friends, seeing objects of spiritual urgency, and so on, which arise later, are also conditions of upanissaya.
Như vậy, câu “cakkhuviññāṇaṃ” (nhãn thức) nói đến cái sinh khởi ban đầu. Tuy nhiên, các nhãn thức khác sinh khởi sau đó như thấy sắc tướng kasiṇa, thấy bạn lành, thấy đối tượng đáng xúc động v.v. cũng là các duyên y chỉ.
Tena tadupanissayaṃ cakkhuviññāṇaṃ dassetīti veditabbaṃ.
Therefore, it should be understood that it refers to the eye-consciousness which is the upanissaya for that.
Do đó, cần hiểu rằng nó chỉ ra nhãn thức có duyên y chỉ đó.
Yathābhūtasabhāvādassanaṃ asamapekkhanā.
Asamapekkhana is the non-seeing of reality as it truly is.
Không thấy bản chất như thật là asamapekkhanā (không quán sát đúng mức).
‘‘Asmī’’ti rūpādīsu vinibandhassa.
Vinibandhassa means bound by conceit, thinking "I am," regarding form and so on.
Của sự vinibandha (ràng buộc) vào sắc v.v. với ý nghĩ “ta là”.
Sabhāvantarāmasanavasena parāmaṭṭhassa, parāmaṭṭhavatoti attho.
Parāmaṭṭhassa means one who has been grasped or clung to by way of conceiving a different nature; that is, one who is clung to.
Parāmaṭṭhassa (của sự chấp thủ sai lầm) theo cách nắm giữ một bản chất khác, tức là có nghĩa là người có sự chấp thủ sai lầm.
Ārammaṇādhigahaṇavasena anu anu uppajjanadhammatāya thirabhāvakilesassa thāmagatassa, appahīnakāmarāgādikassa vā.
Thāmagatassa means one whose defilements have become firm due to their nature of arising again and again by way of excessively clinging to an object; or, one whose sensual lust and so on are not yet abandoned.
Thāmagatassa (của sự kiên cố) của phiền não vững chắc do bản chất sinh khởi liên tục theo cách nắm giữ đối tượng quá mức, hoặc của người có tham ái dục v.v. chưa được đoạn trừ.
Pariggahe ṭhitoti vīmaṃsāya ṭhito.
Pariggahe ṭhito means established in investigation.
Pariggahe ṭhito (đứng trong sự nắm giữ) có nghĩa là đứng trong sự suy xét.
Ettha ca asamapekkhanāyātiādinā mohādīnaṃ kiccena pākaṭena tesaṃ uppattivasena vicāraṇā daṭṭhabbā.
And here, through the words asamapekkhāyā and so on, an investigation into the arising of delusion and so on, based on their manifest functions, should be understood.
Ở đây, cần xem xét sự phát sinh của si mê (moha) v.v. thông qua chức năng rõ ràng của chúng, bắt đầu bằng asamapekkhanā v.v.
Rūpadassanena uppannakilesasamatikkamavasena pavattā rūpadassanahetukā hotīti ‘‘cakkhusamphassapaccayā nāma jātā’’ti āha.
It is said ‘‘cakkhusamphassapaccayā nāma jātā’’ because the feelings that arise due to seeing form and proceed by overcoming the defilements that have arisen due to seeing form are caused by seeing form.
Khi nói “cakkhusamphassapaccayā nāma jātā” (sinh khởi do xúc giác mắt làm duyên), điều này có nghĩa là thọ phát sinh theo cách vượt qua các phiền não sinh khởi do thấy sắc tướng, và có nguyên nhân từ việc thấy sắc tướng.
Ettha ca cakkhusamphassassa catubhūmikavedanāya upanissayabhāvo eva pakārantarena kathito, tathā ‘‘bhāvanāvasenā’’ti ettha ca.
Here, the eye-contact's state as upanissaya for feeling in the four planes of existence is described in another way, and similarly in "by way of cultivation" here.
Ở đây, tính chất duyên y chỉ của xúc giác mắt đối với thọ thuộc bốn cõi đã được nói đến bằng một cách khác, và cũng tương tự trong câu “bhāvanāvasena” (theo cách tu tập).
Kalāpasammasanena tīṇi lakkhaṇāni āropetvā udayabbayānupassanādikāya vipassanāpaṭipāṭiyā ādimhi rūpārammaṇapariggahena rūpārammaṇaṃ sammasitvā, taṃmūlakaṃ vā sabbaṃ sammasanaṃ ādibhūte rūpārammaṇe pavattatīti katvā āha ‘‘rūpārammaṇaṃ sammasitvā’’ti.
Having imposed tīṇi lakkhaṇāni (three characteristics) by comprehending aggregates, and having contemplated rūpārammaṇaṃ (visual object) at the beginning of the vipassanāpaṭipāṭiyā (sequence of insight), which starts with observation of rise and fall, by means of grasping the visual object, or by regarding all contemplation as pertaining to the initial visual object, it is said ‘‘rūpārammaṇaṃ sammasitvā’’ (having contemplated the visual object).
Sau khi áp đặt ba đặc tính (tīṇi lakkhaṇāni āropetvā) bằng cách quán sát các nhóm (kalāpasammasana), và bằng chuỗi tuệ quán (vipassanāpaṭipāṭiyā) như quán sát sanh diệt (udayabbayānupassanā) v.v., ban đầu, sau khi quán sát sắc đối tượng bằng cách nắm giữ sắc đối tượng, hoặc vì toàn bộ sự quán sát có gốc từ đó phát sinh trên sắc đối tượng ban đầu, nên nói “rūpārammaṇaṃ sammasitvā” (sau khi quán sát sắc đối tượng).
Ettha ca nāmarūpapariggahādi sabbaṃ sammasanaṃ bhāvanāti veditabbā.
And here, all contemplation, such as the comprehension of mind and matter, should be understood as bhāvanā (development).
Ở đây, toàn bộ sự quán sát như nắm giữ danh sắc v.v. cần được hiểu là bhāvanā (tu tập).
Rūpārammaṇaṃ sammasitvāti ca yathāvuttacakkhuviññāṇassa ārammaṇabhūtaṃ rūpārammaṇaṃ vuttaṃ, na yaṃ kiñci.
And rūpārammaṇaṃ sammasitvā refers to the visual object that is the object of the eye-consciousness as stated, not just any visual object.
Và “rūpārammaṇaṃ sammasitvā” nói đến sắc đối tượng là đối tượng của nhãn thức đã được nói đến, chứ không phải bất kỳ sắc đối tượng nào.
Ārammaṇena hi cakkhusamphassaṃ dassetīti.
For it indicates eye-contact through the object.
Quả thật, nhờ đối tượng mà nó chỉ ra xúc giác mắt.
Evaṃ ‘‘rūpārammaṇe uppannaṃ kilesa’’nti etthāpi veditabbaṃ.
Similarly, it should be understood in the phrase "the defilement arisen in the visual object."
Tương tự, điều này cũng cần được hiểu trong câu “kilesa uppannaṃ rūpārammaṇe” (phiền não sinh khởi trên sắc đối tượng).
Manosamphassoti viññāṇaṃ samphassassa kāraṇabhāvena gahitaṃ, tadeva attano phalasseva phalabhāvena vattuṃ na yuttaṃ kāraṇaphalasaṅkarabhāvena sotūnaṃ sammohajanakattāti āha ‘‘na hi sakkā viññāṇaṃ manosamphassajanti niddisitu’’nti, na pana viññāṇassa manosamphassena sahajātabhāvassa abhāvā.
In Manosamphasso (mind-contact), viññāṇa (consciousness) is taken as the cause of samphassa (contact). It is not proper to say that consciousness itself is the result of its own result, because this causes confusion for listeners due to mixing cause and effect. Thus it is said, ‘‘na hi sakkā viññāṇaṃ manosamphassajanti niddisitu’’ (it is not possible to designate consciousness as born of mind-contact), and not because there is no co-arisen state of consciousness with mind-contact.
Manosamphasso (xúc ý) nói đến ý thức (viññāṇa) được chấp nhận là nguyên nhân của xúc. Chính ý thức đó không thích hợp để nói là quả của chính quả của nó, vì nó gây nhầm lẫn cho người nghe do sự lẫn lộn giữa nguyên nhân và quả. Do đó, nó nói “na hi sakkā viññāṇaṃ manosamphassajanti niddisituṃ” (không thể chỉ ra ý thức là do xúc ý sinh), chứ không phải vì không có sự đồng sinh của ý thức với xúc ý.
Yasmā vā yathā ‘‘tiṇṇaṃ saṅgati phasso’’ti (ma. ni. 1.204; 3.420, 425-426; saṃ. ni. 4.60) vacanato indriyavisayā viya viññāṇampi phassassa visesapaccayo, na tathā phasso viññāṇassa, tasmā indriyavisayā viya viññāṇampi cakkhusamphassajādivacanaṃ na arahatīti cakkhusamphassajādibhāvo na katoti veditabbo.
Or, just as consciousness is a specific condition for contact, like the sense-faculties and their objects, according to the statement "the coming together of three is contact," contact is not a specific condition for consciousness in the same way. Therefore, just as the sense-faculties and their objects do not deserve to be called "born of eye-contact" and so on, so too consciousness does not; thus, it should be understood that the state of being "born of eye-contact" and so on was not made.
Hoặc vì, theo câu “sự hội tụ của ba là xúc” (tiṇṇaṃ saṅgati phasso), ý thức cũng là một duyên đặc biệt của xúc như căn và cảnh, nhưng xúc không phải là duyên đặc biệt của ý thức. Do đó, ý thức không xứng đáng được gọi là do xúc giác mắt sinh v.v. như căn và cảnh, nên tính chất do xúc giác mắt sinh v.v. không được tạo ra.
150. Cittuppādarūpavasena taṃ taṃ samudāyaṃ ekekaṃ dhammaṃ katvā ‘‘pañcapaṇṇāsa kāmāvacaradhamme’’ti āha.
150. Making each respective aggregate a single phenomenon by way of thought-arising and form, it is said, ‘‘pañcapaṇṇāsa kāmāvacaradhamme’’ (fifty-five sensual sphere phenomena).
150. Bằng cách coi mỗi tập hợp là một pháp riêng biệt theo cách tâm sở và sắc, nó nói “pañcapaṇṇāsa kāmāvacaradhamme” (năm mươi lăm pháp dục giới).
Rajjantassātiādīsu rāgādayo chasu dvāresu sīlādayo ca pañca saṃvarā yathāsambhavaṃ yojetabbā, sammasanaṃ pana manodvāre eva.
In rajjantassā and so on, lust and so on are to be connected in the six doors, and the five restraints of virtue and so on are to be connected as appropriate; but contemplation is only in the mind-door.
Trong các câu như Rajjantassā v.v., tham ái (rāga) v.v. và năm sự phòng hộ (saṃvara) như giới (sīla) v.v. cần được kết nối theo khả năng ở sáu cửa. Tuy nhiên, sự quán sát (sammasana) chỉ ở cửa ý (manodvāra).
Rūpārūpāvacaradhammesu abhijjhādomanassādiuppatti atthīti tato satisaṃvaro ñāṇavīriyasaṃvarā ca yathāyogaṃ yojetabbā.
In the rūpāvacara and arūpāvacara phenomena, covetousness, displeasure, and so on arise; therefore, the restraint of mindfulness, and the restraints of knowledge and effort should be connected as appropriate from that.
Vì sự phát sinh của tham lam (abhijjhā), ưu phiền (domanassa) v.v. tồn tại trong các pháp sắc giới và vô sắc giới, nên sự phòng hộ bằng chánh niệm (satisamvara) và sự phòng hộ bằng trí tuệ và tinh tấn (ñāṇavīriyasaṃvara) cần được kết nối một cách thích hợp từ đó.
Pariggahavacanena sammasanapaccavekkhaṇāni saṅgaṇhāti.
The word pariggaha (comprehension) includes sammasana (contemplation) and paccavekkhaṇa (reviewing).
Từ pariggaha (nắm giữ) bao gồm cả quán sát (sammasana) và quán xét (paccavekkhaṇā).
Teyevāti cattāro khandhā vuttā.
Teyevā refers to the four aggregates.
Teyevā (chính những cái đó) nói đến bốn uẩn.
152. Visesatoti āyatana-saddattho viya asādhāraṇato cakkhādisaddatthatoti attho.
152. Visesato means in an extraordinary way, like the meaning of the word āyatana, it refers to the meaning of the words "eye" and so on, which are not common to others.
152. Visesato (một cách đặc biệt) có nghĩa là theo nghĩa của các từ như mắt (cakkhu) v.v. không phổ biến, giống như nghĩa của từ xứ (āyatana).
Assādetīti cakkhati-saddo ‘‘madhuṃ cakkhati byañjanaṃ cakkhatī’’ti rasasāyanattho atthīti tassa vasena atthaṃ vadati.
The word assādeti refers to the verb "cakkhati," which means "enjoys" (as in "enjoys honey, enjoys sauce") because it has the meaning of 'enjoying taste.' Therefore, it states the meaning according to that.
Từ Assādeti (thưởng thức) là từ cakkhati có nghĩa là "thưởng thức hương vị" như trong câu "thưởng thức mật, thưởng thức món ăn"; ý nghĩa được giải thích theo đó.
‘‘Cakkhuṃ kho, māgaṇḍiya, rūpārāmaṃ rūparataṃ rūpasammudita’’nti (ma. ni. 2.209) vacanato cakkhu rūpaṃ assādeti.
As it is said, "The eye, Māgaṇḍiya, delights in forms, is pleased with forms, is overjoyed by forms," the eye thoroughly enjoys form.
Theo lời dạy: “Này Māgaṇḍiya, mắt thích sắc, ưa sắc, hoan hỷ với sắc”, nên mắt thưởng thức sắc.
Satipi sotādīnaṃ saddārammaṇādiratibhāve niruḷhattā cakkhumhiyeva cakkhu-saddo pavattati padumādīsu paṅkajādisaddā viyāti daṭṭhabbaṃ.
Even though the ear and so forth also delight in sounds and so forth, it should be understood that the word cakkhu refers only to the eye because it is firmly established in that sense, just as words like paṅkaja (lotus) refer to lotuses and so forth.
Mặc dù các căn khác như tai cũng có sự yêu thích đối với âm thanh và các đối tượng tương ứng, nhưng từ cakkhu (mắt) được dùng riêng cho mắt, giống như từ paṅkaja (sen) được dùng riêng cho hoa sen dù các loài hoa khác cũng mọc ở bùn; điều này cần được hiểu như vậy.
Vibhāveti cāti saddalakkhaṇasiddhassa cakkhati-saddassa vasena atthaṃ vadati.
And vibhāveti states the meaning of the word cakkhati as established in grammar.
Từ Vibhāveti ca (và làm hiển lộ) được giải thích theo ý nghĩa của từ cakkhati đã được xác định trong ngữ pháp.
Cakkhatīti hi ācikkhati, abhibyattaṃ vadatīti attho.
Indeed, cakkhati means 'to declare,' the meaning being 'to speak clearly.'
Thật vậy, cakkhati có nghĩa là "giải thích", "nói rõ ràng".
Nayanassa ca vadantassa viya samavisamavibhāvanameva ācikkhananti katvā āha ‘‘vibhāveti cāti attho’’ti.
And having considered that the eye's making clear what is even and uneven is like speaking, it says, "vibhāveti is the meaning."
Và vì sự làm hiển lộ những điều không đồng đều và đồng đều của mắt giống như việc giải thích, nên nói "có nghĩa là làm hiển lộ".
Anekatthattā vā dhātūnaṃ vibhāvanatthatā cakkhu-saddassa daṭṭhabbā.
Or, due to the many meanings of roots, the word cakkhu should be understood to mean 'to make clear.'
Hoặc, do các gốc từ có nhiều nghĩa, từ cakkhu cần được hiểu là có nghĩa "làm hiển lộ".
Rattaduṭṭhādikālesu kakaṇṭakarūpaṃ viya uddarūpaṃ viya ca vaṇṇavikāraṃ āpajjamānaṃ rūpaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ rūpayati rūpamiva pakāsaṃ karoti, saviggahamiva katvā dassetīti attho.
Rūpa, becoming a change of color like the color of a chameleon or the color of an otter in times of greed or aversion, rūpayati (gives form to) the state of having entered the heart, meaning it makes it manifest as if it has a body, and presents it as if it is a substance.
Sắc đang biến đổi màu sắc như màu của tắc kè hoa hoặc màu của rái cá trong những lúc tham đắm hoặc chán ghét, làm cho trạng thái đi vào tim trở nên rõ ràng, tức là làm cho sắc trở nên hiển lộ như chính nó, làm cho nó xuất hiện như có hình thể.
Vitthāraṇaṃ vā rūpa-saddassa attho, vitthāraṇañca pakāsanamevāti āha ‘‘pakāsetī’’ti.
Or, the meaning of the word rūpa is expansion, and expansion is simply making manifest. Therefore, it says, "it makes manifest."
Hoặc, ý nghĩa của từ rūpa là sự mở rộng, và sự mở rộng chính là sự làm hiển lộ, nên nói "làm hiển lộ".
Anekatthattā vā dhātūnaṃ pakāsanatthoyeva rūpa-saddo daṭṭhabbo, vaṇṇavācakassa rūpa-saddassa rūpayatīti nibbacanaṃ, rūpavācakassa ruppatīti ayaṃ viseso.
Or, due to the many meanings of roots, the word rūpa should be understood to mean only 'making manifest.' For the word rūpa that signifies color, the derivation is rūpayati; for the word rūpa that signifies matter, the derivation is ruppati—this is the distinction.
Hoặc, do các gốc từ có nhiều nghĩa, từ rūpa cần được hiểu là có nghĩa "làm hiển lộ"; sự giải thích từ rūpayati là dành cho từ rūpa chỉ màu sắc, còn sự giải thích từ ruppati là dành cho từ rūpa chỉ vật chất; đây là sự khác biệt.
Udāharīyatīti vuccatīti-atthe vacanameva gahitaṃ siyā, na ca vacana-saddoyeva ettha saddo, atha kho sabbopi sotaviññeyyoti sappatīti sakehi paccayehi sappīyati sotaviññeyyabhāvaṃ gamīyatīti attho.
In udāhariyati, the meaning 'is said' is taken to mean only speech. But here, not only the word vacana is sadda, but rather all that is knowable by ear (sotaviññeyya) is sappa (reaches); the meaning is that it is led to the state of being knowable by ear through its own conditions.
Trong ý nghĩa Udāharīyati (được nói đến), từ "nói" có thể được hiểu, nhưng ở đây không chỉ là "lời nói" mà là tất cả những gì có thể được nhận biết bằng tai, nên sappatīti (được kết nối) có nghĩa là được kết nối với các yếu tố riêng của nó, đạt đến trạng thái có thể được nhận biết bằng tai.
Sūcayatīti attano vatthuṃ gandhavasena apākaṭaṃ ‘‘idaṃ sugandhaṃ duggandha’’nti pakāseti, paṭicchannaṃ vā pupphādivatthuṃ ‘‘ettha pupphaṃ atthi campakādi, phalamatthi ambādī’’ti pesuññaṃ karontaṃ viya hotīti attho.
Sūcayati means that its own object, which is obscure by way of smell, it makes manifest, saying, "This is fragrant, this is foul-smelling." Or, an object like a hidden flower, "Here are flowers like campaka, here are fruits like mango," it becomes as if it is tale-bearing.
Sūcayati (chỉ ra) có nghĩa là làm cho đối tượng của chính nó, vốn không rõ ràng về mùi hương, trở nên hiển lộ bằng cách nói "cái này thơm, cái này hôi"; hoặc nó giống như việc mách lẻo về một đối tượng bị che giấu như hoa hay quả, nói rằng "ở đây có hoa như hoa đại, có quả như quả xoài".
Rasaggahaṇamūlakattā āhārajjhoharaṇassa jīvitahetumhi āhārarase ninnatāya jīvitaṃ avhāyatīti jivhā vuttā niruttilakkhaṇena.
The tongue (jivhā) is called such by the rule of etymology (nirutti-lakkhaṇa) because the act of ingesting food is rooted in the grasping of taste, and it inclines towards the taste of food, which is the cause of life. Thus, it invokes life.
Do sự hấp thụ thức ăn dựa trên việc nắm bắt hương vị, và do sự nghiêng về hương vị thức ăn là nguyên nhân của sự sống, nên lưỡi (jivhā) được gọi là jivitaṃ avhāyati (gọi sự sống) theo đặc tính ngữ nguyên.
Kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyoti visesena kāyo vutto anuttariyahetubhāvaṃ anāgacchantesu kāmarāganidānakammajanitesu kāmarāgassa ca visesapaccayesu ghānajivhākāyesu kāyassa visesatarasāsavapaccayattā.
The kāya (body) is specifically called "the coming forth of blameworthy sa-āsava phenomena" because, among the sense faculties of nose, tongue, and body, which do not attain the state of being a cause for the unsurpassed (anuttariya), and which are generated by kamma rooted in sensual craving, and which are specific conditions for sensual craving, the body is a more specific condition for sa-āsava phenomena.
Thân (kāya) được đặc biệt gọi là "nguồn gốc của các pháp hữu lậu đáng chê trách" ( kucchitānaṃ sāsavadhammānaṃ āyo), bởi vì trong số các căn như mũi, lưỡi, thân – là những yếu tố đặc biệt của dục ái và là những nghiệp do dục ái làm nhân sinh ra, không đạt đến trạng thái là nhân của sự siêu việt – thân là yếu tố hữu lậu đặc biệt hơn cả.
Tena hi phoṭṭhabbaṃ assādentā sattā methunampi sevanti.
For by means of that*, beings who enjoy tangibles engage in sexual intercourse.
Vì vậy, các chúng sinh thưởng thức xúc chạm còn thực hành cả tà dâm.
Uppattidesoti uppattikāraṇanti attho.
Uppattidesa means the cause of arising.
Uppattideso (nơi phát sinh) có nghĩa là nguyên nhân phát sinh.
Kāyindriyavatthukā vā cattāro khandhā balavakāmāsavādihetubhāvato visesena ‘‘sāsavā’’ti vuttā, tesaṃ uppajjanaṭṭhānanti attho.
Alternatively, the four khandhas that have the body-faculty as their basis are called "sa-āsava" specifically because they are powerful causes of sensuous influxes (kāmāsava) and so forth; the meaning is the place of their arising.
Hoặc, bốn uẩn có căn thân làm nền tảng được đặc biệt gọi là "hữu lậu" (sāsavā) vì chúng là nguyên nhân của các lậu hoặc dục ái mạnh mẽ; ý nghĩa là nơi phát sinh của chúng.
Attano lakkhaṇaṃ dhārayantīti ye visesalakkhaṇena āyatanasaddaparā vattabbā, te cakkhādayo tathā vuttāti aññe manogocarabhūtā dhammā sāmaññalakkhaṇeneva ekāyatanattaṃ upanetvā vuttā.
"Maintaining their own characteristic" means that those eye-bases and so forth, which are to be described with the word āyatana by their specific characteristics, are so stated. Other phenomena that are objects of the mind are stated as a single āyatana, having been brought together by their common characteristic.
Tự duy trì đặc tính của chính nó (Attano lakkhaṇaṃ dhārayantīti): Những gì cần được gọi bằng từ āyatana với đặc tính riêng biệt, như mắt và các căn khác, đã được gọi như vậy; còn các pháp khác thuộc về tâm được gọi bằng cách quy chúng về một āyatana với đặc tính chung.
Oḷārikavatthārammaṇamananasaṅkhātehi visayavisayibhāvehi purimāni pākaṭānīti tathā apākaṭā ca aññe manogocarā na attano sabhāvaṃ na dhārentīti imassatthassa dīpanattho dhamma-saddoti.
And the word dhamma is for the purpose of clarifying this meaning: that the former (eleven āyatanas) are manifest through the objective-subjective relationships known as gross bases, objects, and cognitions, but other mind-objects (manogocara) that are not so manifest do not fail to maintain their inherent nature.
Vì các āyatana trước (11 āyatana) rõ ràng hơn do có đối tượng vật chất thô, đối tượng và sự nhận thức, nên từ dhamma được dùng để làm rõ ý nghĩa rằng các pháp khác thuộc về tâm, vốn không rõ ràng như vậy, không phải là không duy trì bản chất của chính chúng.
Vāyamantīti attano kiccaṃ karonticceva attho.
Vāyamanti simply means they perform their own function.
Vāyamantī (cố gắng) có nghĩa là thực hiện công việc của chính mình.
Imasmiñca atthe āyatanti etthāti āyatananti adhikaraṇattho āyatana-saddo, dutiyatatiyesu kattuattho.
In this sense, the word āyatana has the meaning of 'place' (adhikaraṇattha), as in "āyanti etthāti āyatanaṃ" (they come here, therefore it is an āyatana). In the second and third meanings, it has the meaning of 'agent' (kattu-attho).
Trong ý nghĩa này, từ āyatana có nghĩa là "nơi mà chúng đi đến" (adhikaraṇa); trong hai ý nghĩa thứ hai và thứ ba, nó là "người thực hiện" (kattu).
Te cāti cittacetasikadhamme.
Te ca refers to citta and cetasika phenomena.
Te ca (và chúng) là các pháp tâm và tâm sở.
Te hi taṃtaṃdvārārammaṇesu āyanti āgacchanti pavattantīti āyāti.
Indeed, they (citta and cetasikas) appear (āyanti, āgacchanti) and occur (pavattanti) in their respective doors and objects, hence they are āyā.
Vì chúng phát sinh và hoạt động tại các cửa và đối tượng tương ứng, nên chúng được gọi là āyā (sự đến).
Vitthārentīti pubbe anuppannattā līnāni apākaṭāni pubbantato uddhaṃ pasārenti pākaṭāni karonti uppādentīti attho.
Vitthārenti means that, being hidden and unmanifest due to not having arisen before, they spread them forth from the past to the future, making them manifest, or causing them to arise.
Vitthārenti (mở rộng) có nghĩa là làm cho những gì trước đây chưa phát sinh, bị ẩn khuất và không rõ ràng, trở nên rõ ràng và phát sinh từ quá khứ đến hiện tại.
Ruḷhīvasena āyatana-saddassatthaṃ vattuṃ ‘‘apicā’’tiādi āraddhaṃ.
To state the meaning of the word āyatana by way of common usage (ruḷhī), the phrase "apicā" and so forth is introduced.
Để giải thích ý nghĩa của từ āyatana theo cách thông thường, đoạn "apicā" (hơn nữa) và tiếp theo được bắt đầu.
Taṃ nissitattāti ettha mano manoviññāṇādīnaṃ cittacetasikānaṃ nissayapaccayo na hotīti tassa nesaṃ dvārabhāvo nissayabhāvoti daṭṭhabbo.
In taṃ nissitattā (dependent on it), the mind (mano) is not a support condition (nissaya-paccaya) for mind-cognition and so forth. Therefore, its state of being a door should be understood as the state of being a support.
Trong Taṃ nissitattā (dựa vào đó), tâm không phải là duyên nương tựa cho tâm ý thức và các tâm sở khác, nên trạng thái là cửa của nó được xem là trạng thái nương tựa.
Atthatoti vacanatthato, na vacanīyatthato.
Atthato means according to the literal meaning of the word, not according to its referential meaning.
Atthato (về mặt ý nghĩa) là về mặt ý nghĩa của từ, không phải về mặt ý nghĩa cần được nói đến.
Vacanattho hettha vutto ‘‘cakkhatī’’tiādinā, na vacanīyattho ‘‘yaṃ cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya pasādo’’tiādinā (dha. sa. 597) viyāti.
For here, the literal meaning is stated with "cakkhati" and so forth, not the referential meaning as in "That eye, which is the sensitive matter derived from the four great elements."
Ở đây, ý nghĩa của từ đã được nói đến bằng "cakkhati" và tiếp theo, không phải là ý nghĩa cần được nói đến như "con mắt là sự trong sạch dựa vào bốn đại" và tiếp theo.
Tāvatvatoti anūnādhikabhāvaṃ dasseti.
Tāvatvato (that much) indicates the state of being neither deficient nor excessive.
Tāvatvato (đúng số lượng đó) chỉ ra trạng thái không thiếu không thừa.
Tattha dvādasāyatanavinimuttassa kassaci dhammassa abhāvā adhikabhāvato codanā natthi, salakkhaṇadhāraṇaṃ pana sabbesaṃ sāmaññalakkhaṇanti ūnacodanā sambhavatīti dassento āha ‘‘cakkhādayopi hī’’tiādi.
Among those, since there is no dhamma apart from the twelve āyatanas, there is no objection regarding excess. However, since maintaining one's own characteristic is a common characteristic of all, an objection regarding deficiency could arise. Therefore, indicating this, it says, "for even the eye and so forth..."
Ở đó, vì không có pháp nào nằm ngoài mười hai āyatana, nên không có sự chất vấn về sự thừa; nhưng vì sự duy trì đặc tính riêng là đặc tính chung của tất cả, nên có thể có sự chất vấn về sự thiếu, và để chỉ ra điều đó, nói "cakkhādayopi hi" (mắt và các căn khác cũng vậy) và tiếp theo.
Asādhāraṇanti cakkhuviññāṇādīnaṃ asādhāraṇaṃ.
Asādhāraṇaṃ (uncommon) means uncommon to eye-consciousness and so forth.
Asādhāraṇaṃ (không chung) là không chung với nhãn thức và các thức khác.
Satipi asādhāraṇārammaṇabhāve cakkhādīnaṃ dvārabhāvena gahitattā dhammāyatane aggahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Even though the eye and so forth have uncommon objects, it should be understood that they are not included in the dhamma-āyatana because they are taken as doors.
Mặc dù mắt và các căn khác có đối tượng không chung, nhưng vì chúng được xem là cửa, nên cần hiểu rằng chúng không được bao gồm trong pháp xứ (dhammāyatana).
Dvārārammaṇabhāvehi vā asādhāraṇataṃ sandhāya ‘‘asādhāraṇa’’nti vuttaṃ.
Or, it is said "asādhāraṇaṃ" with reference to their uncommonness as doors and objects.
Hoặc, từ "asādhāraṇaṃ" được nói đến để chỉ sự không chung về mặt cửa và đối tượng.
Yebhuyyasahuppattiādīhi uppattikkamādiayutti yojetabbā.
The inappropriateness of the order of arising and so forth should be connected with their mostly simultaneous arising and so forth.
Sự không hợp lý của thứ tự phát sinh và các điều khác cần được kết hợp với sự phát sinh đồng thời chủ yếu và các điều khác.
Ajjhattikesu hīti etena ajjhattikabhāvena visayibhāvena ca ajjhattikānaṃ paṭhamaṃ desetabbataṃ dasseti.
By "ajjhattikesu hi" and so forth, it shows that the internal (ajjhattika) should be taught first due to their internal nature and their nature as the subject.
Với câu Ajjhattikesu hi (thật vậy, trong các căn nội), chỉ ra rằng các căn nội cần được giảng giải trước tiên do chúng là nội và là chủ thể.
Tesu hi paṭhamaṃ desetabbesu pākaṭattā paṭhamataraṃ cakkhāyatanaṃ desitanti.
Among those to be taught first, the eye-base (cakkhāyatana) is taught earliest because of its clear nature.
Trong số các căn nội cần được giảng giải trước tiên, nhãn xứ được giảng giải trước nhất vì nó rõ ràng.
Tato ghānāyatanādīnīti ettha bahūpakārattābhāvena cakkhusotehi purimataraṃ adesetabbāni saha vattuṃ asakkuṇeyyattā ekena kamena desetabbānīti ghānādikkamena desitānīti adhippāyo.
In "tato ghānāyatanādīni" (thereafter the nose-base and so forth), the intention is that the nose, tongue, and body, being not as beneficial as the eye and ear, should not be taught earlier than them. Since they cannot be taught simultaneously, they should be taught in a certain order, and thus they are taught in the order of the nose and so forth.
Trong câu Tato ghānāyatanādīnī (từ đó là khứu xứ và các căn khác), ý nghĩa là vì khứu, thiệt, thân không được giảng giải trước mắt và tai do thiếu sự hữu ích lớn, và không thể nói cùng lúc, nên chúng cần được giảng giải theo một thứ tự nhất định, và chúng được giảng giải theo thứ tự khứu và các căn khác.
Aññathāpi hi desitesu na na sakkā codetuṃ, na ca sakkā sodhetabbāni na desetunti.
Otherwise, if they were taught differently, it would not be impossible to object, nor would it be impossible to teach them if they needed to be corrected.
Nếu chúng được giảng giải theo cách khác, thì không thể không chất vấn, và không thể không giảng giải những điều cần được thanh lọc.
Gocaro visayo etassāti gocaravisayo, mano.
Gocaravisaya (sphere of activity) refers to the mind (mano), as "that which has a sphere of activity as its range."
Đối tượng là phạm vi của nó, nên gocaravisayo là tâm.
Kassa pana gocaro etassa visayoti?
But of whose sphere is this the range?
Nhưng là phạm vi của ai?
Cakkhādīnaṃ pañcannampi.
Of all five, including the eye.
Của cả năm căn: mắt, tai, mũi, lưỡi, thân.
Viññāṇuppattikāraṇavavatthānatoti etena ca cakkhādianantaraṃ rūpādivacanassa kāraṇamāha.
And by "viññāṇuppattikāraṇa vavatthānato" (due to the arrangement of the causes of the arising of consciousness), it states the reason for mentioning forms and so forth immediately after the eye and so forth.
Với câu Viññāṇuppattikāraṇavavatthānato (do sự xác định nguyên nhân phát sinh của thức), giải thích lý do tại sao sắc và các đối tượng khác được nói đến ngay sau mắt và các căn khác.
Paccayabhedo kammādibhedo.
Paccayabheda (distinction of conditions) is the distinction of kamma and so forth.
Paccayabhedo (sự khác biệt về duyên) là sự khác biệt về nghiệp và các điều khác.
Nirayādiko apadādigatinānākaraṇañca gatibhedo.
The gatibheda (distinction of destinations) includes the destinations such as hell, and the making of various destinations like footless beings.
Sự khác biệt về cõi (gatibhedo) là cõi địa ngục và các cõi khác, và sự tạo ra các cõi khác nhau như cõi không chân và các cõi khác.
Hatthiassādiko khattiyādiko ca nikāyabhedo.
The nikāyabheda (distinction of groups) includes groups such as elephants and horses, and groups such as khattiyas.
Sự khác biệt về chủng loại (nikāyabhedo) là voi, ngựa và các loài khác, hoặc dòng dõi Sát-đế-lợi và các dòng dõi khác.
Taṃtaṃsattasantānabhedo puggalabhedo.
Puggalabheda (distinction of individuals) is the distinction in the continua of those various beings.
Sự khác biệt về cá nhân (puggalabhedo) là sự khác biệt về dòng tâm thức của từng chúng sinh.
Yā ca cakkhādīnaṃ vatthūnaṃ anantabhedatā vuttā, soyeva hadayavatthussa ca bhedo hoti.
And the infinite distinction of the bases of the eye and so forth that has been mentioned is also the distinction of the heart-base.
Và sự vô hạn của các căn như mắt đã được nói đến, chính sự khác biệt đó cũng là sự khác biệt của ý căn (hadayavatthu).
Tato manāyatanassa anantappabhedatā yojetabbā dukkhāpaṭipadādito ārammaṇādhipatiādibhedato ca.
Therefore, the infinite distinction of the mind-base (manāyatana) should be applied, based on difficult practices and so forth, and based on distinctions like those with dominant objects.
Từ đó, sự vô hạn của ý xứ (manāyatana) cần được kết hợp với sự khác biệt về con đường khổ hạnh và các điều khác, và sự khác biệt về đối tượng chủ tể và các điều khác.
Imasmiṃ suttantabhājanīye vipassanā vuttāti vipassanupagamanañca viññāṇaṃ gahetvā ekāsītibhedatā manāyatanassa vuttā niddesavasena.
In this Suttanta-Bhājanīya, insight (vipassanā) is taught. Therefore, including the consciousness that attains insight, the eighty-one distinctions of the mind-base are stated by way of explanation.
Trong phần phân tích kinh này, vipassanā đã được nói đến, và ý xứ được nói là có 81 loại theo cách trình bày chi tiết, bao gồm cả thức đạt đến vipassanā.
Nīlaṃ nīlasseva sabhāgaṃ, aññaṃ visabhāgaṃ, evaṃ kusalasamuṭṭhānādibhedesu yojetabbaṃ.
Blue is similar only to blue; anything else is dissimilar. In this way, it should be applied to distinctions such as those arising from wholesome roots.
Màu xanh là đồng loại (sabhāga) của màu xanh; màu khác là dị loại (visabhāga); tương tự, điều này cần được kết hợp trong các loại khác biệt như phát sinh từ thiện và các điều khác.
Tebhūmakadhammārammaṇavasenāti pubbe vuttaṃ cakkhādivajjaṃ dhammārammaṇaṃ sandhāya vuttaṃ.
The phrase " by means of the sense-object of mind belonging to the three planes" was stated with reference to the mind-object (dhammārammaṇa) that excludes the eye-base and so on, as mentioned previously.
"Tebhūmakadhammārammaṇavasenā" là lời được nói ra để chỉ các pháp trần, ngoại trừ nhãn căn và các căn khác, đã được đề cập trước đó.
Saparipphandakiriyāvasena īhanaṃ īhā.
Effort is īhā by way of action involving agitation.
Sự nỗ lực theo cách hành động có sự lay động được gọi là īhā (sự cố gắng).
Cintanavasena byāpārakaraṇaṃ byāpāro.
Doing business (activity) is byāpāro by way of thinking.
Sự thực hiện công việc theo cách suy nghĩ được gọi là byāpāro (sự hoạt động).
Tattha byāpāraṃ dassento āha ‘‘na hi cakkhu rūpādīnaṃ evaṃ hotī’’ti.
There, to show byāpāra, he said, " For the eye does not become thus for forms and so on."
Trong đó, để chỉ ra sự hoạt động (byāpāra), (vị biên soạn) nói: "Nhãn căn không thể như vậy đối với sắc pháp, v.v..."
Īhaṃ dassento āha ‘‘na ca tānī’’tiādi.
To show īhā, he said, " nor do they" and so on.
Để chỉ ra sự cố gắng (īhā), (vị biên soạn) nói: "Và chúng (sắc pháp, v.v.) cũng không..." và tiếp theo.
Ubhayampi pana īhā ca hoti byāpāro cāti uppaṭipāṭivacanaṃ.
However, both are īhā and byāpāra; this is an irregular statement.
Tuy nhiên, cả hai đều là īhā và byāpāra, đó là cách nói ngược thứ tự.
Dhammatāvāti sabhāvova, kāraṇasamatthatā vā.
Dhammatā is simply nature (sabhāva), or the ability to be a cause.
"Dhammatāvā" là bản chất tự nhiên, hoặc khả năng làm nhân.
Īhābyāpārarahitānaṃ dvārādibhāvo dhammatā.
Dhammatā is the nature of being a door (dvāra) and so on for those devoid of īhā and byāpāra.
Việc các căn trở thành cửa ngõ, v.v., mà không có īhā và byāpāra, là dhammatā (bản chất tự nhiên).
Imasmiñca atthe yanti etassa yasmāti attho.
And in this meaning, yaṃ has the sense of yasmā (because).
Trong ý nghĩa này, "yaṃ" có nghĩa là "yasmā" (vì cái gì).
Purimasmiṃ sambhavanavisesanaṃ yaṃ-saddo.
In the former (meaning of sabhāva), the word yaṃ is an epithet of 'occurrence' (sambhavana).
Trong ý nghĩa trước, từ "yaṃ" là tính từ bổ nghĩa cho "sambhavana" (sự phát sinh).
‘‘Suñño gāmoti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti (saṃ. ni. 4.238) vacanato suññagāmo viya daṭṭhabbāni.
They should be seen like an empty village according to the saying, "An empty village, bhikkhus, is a designation for these six internal sense-bases."
Theo lời dạy: "Này các Tỳ-kheo, thôn làng trống rỗng này là tên gọi của sáu nội xứ", thì (các xứ) nên được xem như một thôn làng trống rỗng.
Annapānasamohitanti gahite suññagāme yaññadeva bhājanaṃ parāmasīyati, taṃ taṃ rittakaṃyeva parāmasīyati, evaṃ dhuvādibhāvena gahitāni upaparikkhiyamānāni rittakāneva etāni dissantīti.
It is like this: when one enters an empty village, whatever vessel one touches, that vessel is touched as empty. In the same way, these (sense-bases), when taken as permanent (dhuvādi) and so on, and examined, appear as empty of permanence and so on.
Điều đó có nghĩa là: Trong một thôn làng trống rỗng được coi là có đồ ăn thức uống, bất cứ vật dụng nào được chạm vào, vật dụng đó đều trống rỗng. Tương tự như vậy, những nội xứ này, khi được chấp thủ theo cách thường còn, v.v., và được quán sát kỹ lưỡng, chúng đều trống rỗng.
Cakkhādidvāresu abhijjhādomanassuppādakabhāvena rūpādīni cakkhādīnaṃ abhighātakānīti vuttāni.
Forms and so on are called assailants of the eyes and so on, in the sense that they are causes for the arising of covetousness (abhijjhā) and distress (domanassa) at the doors of the eye and so on.
Các sắc pháp, v.v., được gọi là "abhighātakāni" (những kẻ tấn công) đối với nhãn căn, v.v., vì chúng gây ra tham ái và ưu phiền ở các cửa ngõ nhãn căn, v.v.
Ahisusumārapakkhikukkurasiṅgālamakkaṭā cha pāṇakā.
Snakes, crocodiles, birds, dogs, jackals, and monkeys are the six creatures.
Rắn, cá sấu, chim, chó nhà, chó rừng, và khỉ là sáu loài vật.
Visamabilākāsagāmasusānavanāni tesaṃ gocarā.
Uneven places, holes, the sky, villages, charnel grounds, and forests are their respective haunts.
Nơi hiểm trở, hang động, bầu trời, làng mạc, nghĩa địa, và rừng là phạm vi hoạt động của chúng.
Tattha visamādiajjhāsayehi cakkhādīhi visamabhāvabilākāsagāmasusānasannissitasadisupādinnadhammavanabhāvehi abhiramitattā rūpādīnampi visamādisadisatā yojetabbā.
There, the similarity of forms and so on to uneven places and so on should be understood by linking them to the eyes and so on, which delight in uneven places and so on due to their inclinations, and to the nature of the forest of desirable phenomena (upādinna dhamma-vana) like snakes relying on unevenness, crocodiles on holes, birds in the sky, dogs in villages, jackals in charnel grounds, and monkeys in forests.
Trong đó, sự tương đồng giữa các sắc pháp, v.v., với các nơi hiểm trở, v.v., nên được liên kết với việc các nhãn căn, v.v., có khuynh hướng bất bình đẳng (visama), v.v., đã thích thú với trạng thái rừng pháp được chấp thủ tương tự như dựa vào nơi hiểm trở, hang động, bầu trời, làng mạc, nghĩa địa.
Hutvā abhāvaṭṭhenāti idaṃ itaresaṃ catunnaṃ ākārānaṃ saṅgahakattā visuṃ vuttaṃ.
" In the sense of having been and then being absent"—this was stated separately because it encompasses the other four aspects.
"Hutvā abhāvaṭṭhenā" (theo nghĩa đã có rồi không còn nữa) được nói riêng vì nó bao gồm bốn khía cạnh khác.
Hutvā abhāvākāro eva hi uppādavayattākārādayoti.
For the aspect of having been and then being absent is indeed the aspect of arising and passing away and so on.
Quả thật, khía cạnh đã có rồi không còn nữa chính là khía cạnh sinh, diệt, v.v.
Tattha hutvāti etena purimantavivittatāpubbakaṃ majjhe vijjamānataṃ dasseti, taṃ vatvā abhāvavacanena majjhe vijjamānatāpubbakaṃ, aparante avijjamānataṃ, ubhayenapi sadā abhāvo aniccalakkhaṇanti dasseti.
There, by " having been," he shows the existence in the middle, preceded by being distinct from the initial limit; having said that, by the word " absence," he shows non-existence at the end, preceded by existence in the middle, and by both, he shows that the constant absence is the characteristic of impermanence (aniccalakkhaṇa).
Trong đó, với từ "hutvā" (đã có), (vị biên soạn) chỉ ra sự hiện hữu ở giữa, sau khi không có ở giai đoạn đầu. Sau khi nói điều đó, với từ "abhāva" (không còn), (vị biên soạn) chỉ ra sự không hiện hữu ở giai đoạn cuối, sau khi đã hiện hữu ở giữa. Với cả hai, (vị biên soạn) chỉ ra rằng sự không hiện hữu vĩnh viễn là đặc tính vô thường.
Sabhāvavijahanaṃ vipariṇāmo, jarābhaṅgehi vā parivattanaṃ, santānavikārāpatti vā.
The abandonment of its own nature is vipariṇāma (change), or alteration by aging and dissolution, or the attainment of a changed state of the continuum.
Sự từ bỏ bản chất tự thân là vipariṇāmo (sự biến hoại), hoặc sự thay đổi do già yếu và hoại diệt, hoặc sự thay đổi trong dòng tương tục.
Sadā abhāvepi ciraṭṭhānaṃ siyāti taṃnivāraṇatthaṃ ‘‘tāvakālikato’’ti āha.
To prevent the idea that there might be long-lastingness even in constant absence, he said, " due to being temporary."
Để ngăn chặn ý nghĩ rằng "dù luôn không hiện hữu, nhưng có thể tồn tại lâu dài", (vị biên soạn) nói "tāvakālikato" (chỉ trong một thời gian ngắn).
Uppādavayaññathattarahitaṃ niccaṃ, na itarathāti niccapaṭikkhepato aniccaṃ, niccapaṭipakkhatoti adhippāyo.
That which is devoid of arising, passing away, and alteration is niccaṃ (permanent); it is not otherwise, thus aniccaṃ (impermanent) by way of the refutation of permanence; the meaning is "the opposite of permanence."
Không có sinh, diệt và sự khác biệt về trạng thái là niccaṃ (thường còn), không phải như vậy là aniccaṃ (vô thường) do sự phủ định cái thường còn. Ý nghĩa là đối lập với cái thường còn.
Jātidhammatādīhi aniṭṭhatā paṭipīḷanaṃ.
Undesirableness due to the nature of birth and so on is paṭipīḷanaṃ (affliction).
Sự không mong muốn do bản chất sinh khởi, v.v., là paṭipīḷanaṃ (sự bức bách).
Paṭipīḷanaṭṭhenāti ca yassa taṃ pavattati, taṃ puggalaṃ paṭipīḷanato, sayaṃ vā jarādīhi paṭipīḷanattāti attho.
And " in the sense of affliction" means that it afflicts the person to whom it occurs, or that it is itself afflicted by old age and so on.
Và "paṭipīḷanaṭṭhenā" (theo nghĩa bức bách) có nghĩa là do bức bách người mà nó xảy ra, hoặc do chính nó bị già yếu, v.v., bức bách.
Parittaṭṭhitikassapi attano vijjamānakkhaṇe uppādādīhi abhiṇhaṃ sampaṭipīḷanattā ‘‘abhiṇhasampaṭipīḷanato’’ti purimaṃ sāmaññalakkhaṇaṃ visesetvā vadati, puggalassa pīḷanato dukkhamaṃ.
Although it has a short duration, because it is constantly afflicted by arising and so on during its moment of existence, it specifies the former general characteristic by saying, " due to constant affliction," and it is dukkhaṃ due to afflicting the individual.
Mặc dù có thời gian tồn tại ngắn ngủi, nhưng do liên tục bị bức bách bởi sự sinh khởi, v.v., trong khoảnh khắc hiện hữu của chính nó, (vị biên soạn) nói "abhiṇhasampaṭipīḷanato" (do liên tục bị bức bách) để làm rõ đặc tính chung trước đó; và do bức bách chúng sinh, nó là dukkhaṃ (khổ).
Sukhapaṭipakkhabhāvato dukkhaṃ sukhaṃ paṭikkhipati nivāreti, dukkhavacanaṃ vā atthato sukhaṃ paṭikkhipatīti āha ‘‘sukhapaṭikkhepato’’ti.
He says, " due to the refutation of happiness," meaning that dukkha refutes or inhibits happiness because it is the opposite of happiness, or the word dukkha refutes happiness in meaning.
Khổ phủ định hạnh phúc, ngăn cản hạnh phúc do bản chất đối lập với hạnh phúc, hoặc từ "khổ" theo nghĩa phủ định hạnh phúc. Do đó, (vị biên soạn) nói "sukhapaṭikkhepato" (do phủ định hạnh phúc).
Natthi etassa vasavattanako, nāpi idaṃ vasavattanakanti avasavattanakaṃ, attano parasmiṃ parassa ca attani vasavattanabhāvo vā vasavattanakaṃ, taṃ etassa natthīti avasavattanakaṃ, avasavattanakassa avasavattanako vā attho sabhāvo avasavattanakaṭṭho, idañca sāmaññalakkhaṇaṃ.
That which has no master, nor is it subject to a master, is avasavattanakaṃ. Or, the state of being a master to another or of another being a master to oneself is vasavattanakaṃ; since this (eye) does not have that, it is avasavattanakaṃ. Or, the meaning or nature of that which is not subject to a master is avasavattanakaṭṭho, and this is a general characteristic.
Không có người làm chủ nó, và nó cũng không phải là người làm chủ, nên nó là avasavattanakaṃ (không tự chủ). Hoặc, việc có khả năng làm chủ người khác và người khác có khả năng làm chủ mình là vasavattanakaṃ (tự chủ), nhưng điều đó không có ở đây, nên nó là avasavattanakaṃ. Hoặc, ý nghĩa hay bản chất của cái không tự chủ là avasavattanakaṭṭho (nghĩa không tự chủ), và đây là một đặc tính chung.
Tenāti parassa attani vasavattanākārena suññaṃ.
" Therefore," it is empty in the aspect of being subject to another's will.
"Tenā" (do đó) là trống rỗng (suññaṃ) về khía cạnh làm chủ người khác.
Imasmiñca atthe suññatoti etasseva visesanaṃ ‘‘assāmikato’’ti.
And in this meaning, " without an owner" is an epithet of suññato (empty).
Và trong ý nghĩa này, "assāmikato" (không có chủ) là một tính từ bổ nghĩa cho "suññato" (tính không).
Atha vā ‘‘yasmā vā etaṃ…pe… mā pāpuṇātū’’ti evaṃ cintayamānassa kassaci tīsu ṭhānesu vasavattanabhāvo natthi, suññaṃ taṃ tena attanoyeva vasavattanākārenāti attho.
Alternatively, the meaning is that for anyone who thinks, "may this not come to be...", there is no state of being subject to one's will in any of the three stages (arising, existing, passing away); it is empty in the aspect of being subject to one's own will.
Hoặc, ý nghĩa là: "Vì cái này... v.v.... đừng đạt được", khi ai đó suy nghĩ như vậy, thì không có sự tự chủ ở ba trạng thái (sinh, trụ, diệt). Cái đó trống rỗng do chính bản chất không tự chủ của nó.
Na idaṃ kassaci kāmakāriyaṃ, nāpi etassa kiñci kāmakāriyaṃ atthīti akāmakāriyaṃ.
This is not subject to anyone's will, nor does it have anything subject to its will; therefore, it is akāmakāriyaṃ (not subject to will).
Cái này không phải là ý muốn của bất cứ ai, cũng không có bất cứ điều gì là ý muốn của nó, nên nó là akāmakāriyaṃ (không theo ý muốn).
Etena avasavattanatthaṃ visesetvā dasseti.
By this, it is shown by specifying the meaning of avasavattanaka.
Với điều này, (vị biên soạn) chỉ ra ý nghĩa của sự không tự chủ một cách rõ ràng.
Vibhavagati vināsagamanaṃ.
Vibhavagati is going to destruction.
Vibhavagati là sự đi đến diệt vong.
Santatiyaṃ bhavantaruppattiyeva bhavasaṅkantigamanaṃ.
The arising of another state within the continuum is indeed bhavasaṅkantigamanaṃ (the going to a change of state).
Sự tái sinh trong dòng tương tục chính là bhavasaṅkantigamanaṃ (sự chuyển đổi đời sống).
Santatiyā yathāpavattākāravijahanaṃ pakatibhāvavijahanaṃ.
The abandonment of the usual mode of existence by the continuum is pakatibhāvavijahanaṃ (abandonment of natural state).
Sự từ bỏ trạng thái tự nhiên trong dòng tương tục là pakatibhāvavijahanaṃ (sự từ bỏ bản chất tự nhiên).
‘‘Cakkhu anicca’’nti vutte cakkhuanicca-saddānaṃ ekatthattā aniccānaṃ sesadhammānampi cakkhubhāvo āpajjatīti etissā codanāya nivāraṇatthaṃ visesasāmaññalakkhaṇavācakānañca saddānaṃ ekadesasamudāyabodhanavisesaṃ dīpetuṃ ‘‘apicā’’tiādimāha.
To prevent the objection that "when it is said 'the eye is impermanent', since the words 'eye' and 'impermanent' have the same meaning, the other phenomena that are impermanent would also take on the nature of an eye," and to clarify the specific mode of expressing a part and a whole by words referring to specific and general characteristics, he says, " furthermore," and so on.
Khi nói "Cakkhu aniccaṃ" (nhãn căn là vô thường), vì từ "nhãn căn" và từ "vô thường" có cùng ý nghĩa, nên sẽ dẫn đến việc các pháp khác vô thường cũng trở thành nhãn căn. Để ngăn chặn sự chất vấn này và để làm rõ sự đặc biệt của việc chỉ ra một phần hay toàn bộ ý nghĩa của các từ chỉ đặc tính riêng và đặc tính chung, (vị biên soạn) nói "apicā" (hơn nữa) và tiếp theo.
Kiṃ dassitanti vipassanācāraṃ kathentena kiṃ lakkhaṇaṃ dassitanti adhippāyo.
What was shown? The meaning is, "what characteristic was shown by the one who taught the practice of vipassanā?"
"Kiṃ dassitaṃ" (đã chỉ ra điều gì) có nghĩa là: khi nói về phương pháp tu tập thiền quán (vipassanā), đặc tính nào đã được chỉ ra?
‘‘Katamā cānanda, anattasaññā?
"And what, Ānanda, is the perception of non-self?
"Này Ānanda, thế nào là anattasaññā (tưởng vô ngã)?
Idhānanda, bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati ‘cakkhu anattā’ti…pe… ‘dhammā anattā’ti.
Here, Ānanda, a bhikkhu, having gone to a forest, or to the root of a tree, or to an empty dwelling, thus reflects: 'The eye is non-self'… and so on… 'Mind-objects are non-self'.
Này Ānanda, ở đây, một Tỳ-kheo đi vào rừng, hoặc đến gốc cây, hoặc đến ngôi nhà trống, rồi quán sát như vầy: 'Nhãn căn là vô ngã'... v.v.... 'Các pháp là vô ngã'.
Iti imesu chasu ajjhattikabāhiresu āyatanesu anattānupassī viharatī’’ti (a. ni. 10.60) avisesesu āyatanesu anattānupassanā vuttāti kāraṇabhūtānaṃ cakkhādīnaṃ, phalabhūtānañca cakkhuviññāṇādīnaṃ kāraṇaphalamattatāya anattatāya anattalakkhaṇavibhāvanatthāya āyatanadesanāti āha ‘‘dvādasannaṃ…pe… anattalakkhaṇa’’nti.
Thus, one dwells contemplating non-self in these six internal and external sense-bases." Since the contemplation of non-self is taught in the undifferentiated sense-bases, the teaching of the sense-bases is for clarifying the characteristic of non-self through the nature of being merely cause and effect for the causal eye-base and so on, and the resultant eye-consciousness and so on, by their nature of non-self. Thus he said, " of the twelve... the characteristic of non-self."
Như vậy, sự quán vô ngã được nói đến trong các xứ không phân biệt. Do đó, để làm rõ đặc tính vô ngã của các nhãn căn, v.v., là nhân, và các nhãn thức, v.v., là quả, chỉ là nhân và quả mà thôi, thì sự thuyết giảng về các xứ được nói ra. Do đó, (vị biên soạn) nói "dvādasannaṃ...pe... anattalakkhaṇa" (đặc tính vô ngã của mười hai xứ... v.v...).
Yadipi aniccadukkhalakkhaṇāni ettha dassitāni, tehi ca anattalakkhaṇameva visesena dassitanti adhippāyo.
Even if the characteristics of impermanence and suffering are shown here, the meaning is that the characteristic of non-self is specifically shown by them.
Mặc dù ở đây đã chỉ ra các đặc tính vô thường và khổ, nhưng ý nghĩa là đặc tính vô ngã được chỉ ra một cách đặc biệt bởi các đặc tính đó.
Veti cāti ettha iti-saddo samāpanattho.
In " veti ca" (and it goes), the word iti indicates completion.
Trong từ "veti cā", từ "iti" có nghĩa là kết thúc.
Iccassāti ettha iti-saddo yathāsamāpitassa āropetabbadosassa nidassanattho.
In " iccassā" (to him), the word iti indicates the fault to be imputed to what has been completed.
Trong từ "iccassā", từ "iti" có nghĩa là chỉ ra lỗi cần được gán cho điều đã kết thúc.
Evanti ‘‘cakkhu attā’’ti evaṃ vāde satīti attho.
" Evaṃ" (thus) means "if there is such a view as 'the eye is self'."
"Evaṃ" có nghĩa là: nếu có quan điểm như "nhãn căn là tự ngã".
Iccassāti vā iti-saddo ‘‘iti vadantassā’’ti paravādissa dosalakkhaṇākāranidassanattho.
Or, the word iti in " iccassā" indicates the characteristic aspect of the opponent's fault, meaning, "to one who says thus."
Hoặc, từ "iti" trong "iccassā" có nghĩa là chỉ ra khía cạnh đặc tính lỗi của đối phương, như "người nói như vậy".
Evanti dosagamanappakāranidassanattho.
" Evaṃ" indicates the manner of falling into fault.
"Evaṃ" có nghĩa là chỉ ra cách thức dẫn đến lỗi.
Rūpe attani ‘‘evaṃ me rūpaṃ hotū’’ti attaniye viya sāminiddesāpattīti ce?
If it is asked, "In the self of form, as in one's own possession, if one says, 'May this form be mine thus,' would it not entail claiming ownership?"
Nếu có người chất vấn rằng: "Trong sắc pháp là tự ngã, có phải là sự chỉ định của chủ nhân như 'mong sắc pháp của tôi được như vậy' không?"
Na, ‘‘mama attā’’ti gahitattā.
No, because it is taken as "my self."
Không, vì nó đã được chấp thủ là "tự ngã của tôi".
‘‘Mama attā’’ti hi gahitaṃ rūpaṃ vasavattitāya ‘‘evaṃ me hotū’’ti icchiyamānañca tatheva bhaveyya, icchatopi hi tassa rūpasaṅkhāto attā avasavatti cāti.
For if form were taken as "my self" and wished for as "May it be thus for me" due to being subject to one's will, it should indeed happen as wished; yet, even for one who wishes, that self, which is called form, is not subject to one's will.
Quả thật, sắc pháp được chấp thủ là "tự ngã của tôi", nếu được mong muốn là "mong sắc pháp của tôi được như vậy" do có khả năng tự chủ, thì nó sẽ trở thành như vậy. Nhưng dù mong muốn, tự ngã dưới dạng sắc pháp của người đó vẫn không tự chủ.
Ābādhāyāti evaṃ dukkhena.
Ābādhāya means "thus by suffering."
"Ābādhāyā" (vì sự đau khổ) có nghĩa là: với sự khổ như vậy.
Paññāpananti paresaṃ ñāpanaṃ.
Paññāpanaṃ means making known to others.
"Paññāpanaṃ" (sự làm cho hiểu biết) là sự làm cho người khác hiểu biết.
Anattalakkhaṇapaññāpanassa aññesaṃ avisayattā anattalakkhaṇadīpakānaṃ aniccadukkhalakkhaṇānañca paññāpanassa avisayatā dassitā hoti.
Since the explanation of the non-self characteristic is not within the scope of others (than the Buddha), it is shown that the explanation of the impermanence and suffering characteristics, which elucidate the non-self characteristic, is also not within their scope.
Vì sự làm cho hiểu biết về đặc tính vô ngã không phải là đối tượng của người khác (ngoài Đức Phật), nên sự làm cho hiểu biết về các đặc tính vô thường và khổ, vốn là những cái làm sáng tỏ đặc tính vô ngã, cũng được chỉ ra là không phải đối tượng (của người khác).
Evaṃ pana duppaññāpanatā etesaṃ durūpaṭṭhānatāya hotīti tesaṃ anupaṭṭhahanakāraṇaṃ pucchanto āha ‘‘imāni panā’’tiādi.
However, this difficulty in explaining them arises from their difficulty in being grasped by wisdom. Therefore, asking about the cause for their non-grasping by wisdom, he says, " And these" and so on.
Tuy nhiên, sự khó làm cho hiểu biết này là do chúng khó hiển bày. Do đó, để hỏi về nguyên nhân của sự không hiển bày đó, (vị biên soạn) nói "imāni panā" (nhưng những điều này) và tiếp theo.
Ṭhānādīsu nirantaraṃ pavattamānassa heṭṭhā vuttassa abhiṇhasampaṭipīḷanassa.
of the constant oppression (abhiṇhasampaṭipīḷana) mentioned below, occurring ceaselessly in states such as standing.
Của sự thường xuyên bị áp bức đã được nói ở dưới, cái đang diễn ra không ngừng trong các trạng thái, v.v.
Dhātumattatāya cakkhādīnaṃ samūhato vinibbhujjanaṃ nānādhātuvinibbhogo.
The analysis of the eye, etc., from the aggregate, based on their nature as mere elements, is the analysis into various elements (nānādhātuvinibbhogo).
Sự phân biệt các yếu tố khác nhau (nānādhātu-vinibhbhoga) là sự phân chia riêng biệt các nhãn căn, v.v., khỏi tổng thể, do chúng chỉ là các yếu tố (dhātu-matta).
Ghanenāti cattāripi ghanāni ghanabhāvena ekattaṃ upanetvā vadati.
By solidity (ghanena) refers to the bringing together of all four solidities (continuity, aggregation, function, and object) into a single state of solidity.
Với từ Ghanena (sự kiên cố), người ta nói đến việc đưa cả bốn sự kiên cố (liên tục, tập hợp, chức năng, đối tượng) vào một thể thống nhất dưới dạng sự kiên cố.
Paññāyeva santativikopanāti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that wisdom itself breaks the continuity.
Nên hiểu rằng trí tuệ (paññā) là cái phá vỡ sự liên tục.
Yāthāvasarasatoti aviparītasabhāvato.
According to the true essential nature (yāthāvasarasato) means according to the unperverted inherent nature.
Yāthāvasarasato (bởi bản chất chân thật) nghĩa là bởi bản chất không sai lệch.
Sabhāvo hi rasiyamāno aviraddhapaṭivedhena assādiyamāno ‘‘raso’’ti vuccati.
Indeed, the inherent nature, when relished or enjoyed through unerring penetration, is called "essential nature" (raso).
Bản chất (sabhāva), khi được nhận biết và được cảm nhận với sự thâm nhập không sai lệch, được gọi là “vị” (raso).
Aniccādīhi aniccalakkhaṇādīnaṃ aññattha vacanaṃ ruppanādivasena pavattarūpādiggahaṇato visiṭṭhassa aniccādiggahaṇassa sabbhāvā.
The statement that impermanence (anicca) etc., refer to other things than the marks of impermanence (aniccalakkhaṇa) etc., is due to the existence of a superior apprehension of impermanence etc., different from the apprehension of form etc., which occurs based on affliction etc.
Việc nói về các đặc tính vô thường, v.v., khác với các đặc tính vô thường, v.v., là do có sự nhận thức vô thường, v.v., đặc biệt hơn sự nhận thức sắc, v.v., đang diễn ra theo cách bị hủy hoại, v.v.
Na hi nāmarūpaparicchedamattena kiccasiddhi hoti, aniccādayo ca rūpādīnaṃ ākārā daṭṭhabbā.
For the accomplishment of the task is not achieved merely by the discernment of mind-and-matter; and impermanence etc. should be seen as the modes of form etc.
Thật vậy, công việc không thành tựu chỉ bằng sự phân biệt danh sắc; và các đặc tính vô thường, v.v., nên được xem là các khía cạnh của sắc, v.v.
Te panākārā paramatthato avijjamānā rūpādīnaṃ ākāramattāyevāti katvā aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 350) lakkhaṇārammaṇikavipassanāya khandhārammaṇatā vuttāti adhippāyamatte ṭhātuṃ yuttaṃ, nātidhāvituṃ.
Since these modes, in ultimate reality, do not exist but are merely modes of form etc., it is stated in the Aṭṭhasālinī that the vipassanā which has the characteristics as its object, has the aggregates as its object; it is fitting to remain at the mere intention and not to go too far.
Những khía cạnh đó, vì chúng không tồn tại theo nghĩa tối hậu và chỉ là những khía cạnh của sắc, v.v., nên trong tác phẩm Aṭṭhasālinī, đã nói rằng tuệ quán có đối tượng là các đặc tính (lakkhaṇārammaṇika-vipassanā) có đối tượng là các uẩn (khandhārammaṇatā); do đó, thích hợp để dừng lại ở ý nghĩa dự định, không nên đi quá xa.
‘‘Anicca’’nti ca gaṇhanto ‘‘dukkhaṃ anattā’’ti na gaṇhāti, tathā dukkhādiggahaṇe itarassāgahaṇaṃ.
And one who apprehends "impermanent" does not apprehend "suffering" and "not-self"; likewise, when apprehending suffering etc., the other is not apprehended.
Và khi nhận thức “vô thường”, người ta không nhận thức “khổ, vô ngã”; tương tự, khi nhận thức khổ, v.v., thì không nhận thức cái kia.
Aniccādiggahaṇāni ca niccasaññādinivattanakāni saddhāsamādhipaññindriyādhikāni tividhavimokkhamukhabhūtāni.
And the apprehensions of impermanence etc., which prevent the perception of permanence etc., are dominant in faith, concentration, and wisdom, and serve as the three doors to liberation (vimokkhamukha).
Và các nhận thức vô thường, v.v., là những cái loại bỏ tà kiến thường còn, v.v., có ưu thế là các căn tín, định, tuệ, và là ba cửa giải thoát.
Tasmā etesaṃ ākārānaṃ pariggayhamānānaṃ aññamaññaṃ viseso ca atthīti tīṇi lakkhaṇāni vuttāni.
Therefore, since there is a distinction among these modes when they are comprehended, three characteristics (lakkhaṇa) are stated.
Vì vậy, có sự khác biệt giữa các khía cạnh này khi chúng được nhận thức, nên ba đặc tính đã được nói đến.
167. Nāmarūpaparicchedakathā abhidhammakathāti suttante viya paccayayugaḷavasena akathetvā ajjhattikabāhiravasena abhiññeyyāni āyatanāni abbokārato abhidhammabhājanīye kathitāni.
The discourse on the discernment of mind-and-matter (nāmarūpa-pariccheda-kathā) is the Abhidhamma discourse; therefore, in the Abhidhamma Classification, the knowable sense-bases (āyatanāni) are taught directly, based on internal and external, without being taught in terms of pairs of causes as in the Suttanta Classification.
Câu chuyện về sự phân biệt danh sắc là câu chuyện về Vi Diệu Pháp, do đó, trong phần phân tích theo Vi Diệu Pháp, các xứ (āyatana) cần được thắng tri đã được nói đến một cách không xen lẫn theo cách nội xứ và ngoại xứ, không giống như trong kinh điển, nơi chúng được nói đến theo cặp nhân duyên.
Āgammāti sabbasaṅkhārehi nibbindassa visaṅkhāraninnassa gotrabhunā vivaṭṭitamānasassa maggena sacchikaraṇenāti attho.
By dependent on (āgammā): this means by the path, through the realization of the yogi who has become disenchanted with all conditioned phenomena, inclined towards the unconditioned, whose mind has turned away (from conditioned phenomena) by the gotrabhū-ñāṇa.
Āgammā (nương tựa) có nghĩa là do sự chứng ngộ bằng Đạo (magga), của một người đã nhàm chán tất cả các hành (saṅkhāra), hướng về sự giải thoát khỏi các hành, với tâm đã quay lưng lại với các hành nhờ Gotrabhū-ñāṇa.
Sacchikiriyamānañhi taṃ adhigantvā ārammaṇapaccayabhūtañca paṭicca adhipatipaccayabhūte ca tamhi paramassāsabhāvena vinimuttasaṅkhārassa ca gatibhāvena patiṭṭhānabhūte patiṭṭhāya khayasaṅkhāto maggo rāgādayo khepetīti taṃsacchikaraṇābhāve rāgādīnaṃ anuppattinirodhagamanābhāvā ‘‘taṃ āgamma rāgādayo khīyantī’’ti vuttaṃ.
For having understood that Nibbāna, which is to be realized, having attained it and relying on it—which serves as the object-condition (ārammaṇa-paccaya) and also as the dominant-condition (adhipati-paccaya) through its nature of providing supreme solace, and also as the support for the yogi whose conditioned phenomena are liberated by its nature as a destination—the Path, called "destruction," eradicates lust and other defilements. Therefore, since there is no attainment of the cessation of their re-arising in the absence of realizing that Nibbāna, it is said, "dependent on that, lust and other defilements are destroyed."
Thật vậy, sau khi đạt được Niết Bàn đang được chứng ngộ, và nương tựa vào Niết Bàn, vốn là đối tượng duyên và là tăng thượng duyên, và an trú trong Niết Bàn, vốn là nơi nương tựa và là nơi đi đến của hành giả đã giải thoát khỏi các hành do trạng thái an lạc tối thượng, thì Đạo được gọi là sự đoạn diệt (khaya) sẽ làm tiêu diệt tham, v.v.; do đó, nếu không chứng ngộ Niết Bàn, tham, v.v., sẽ không đạt đến sự đoạn diệt không tái sinh, nên đã nói “nương tựa vào đó, tham, v.v., bị đoạn diệt”.
Suttato muñcitvāti suttapadāni muñcitvā.
Freed from the Sutta means abandoning the Sutta passages.
Suttato muñcitvā (tách rời khỏi kinh) có nghĩa là tách rời khỏi các từ ngữ trong kinh.
Añño suttassa attho ‘‘mātaraṃ pitaraṃ hantvā’’tiādīsu (dha. pa. 294-295) viya āharitabbo, natthi suttapadeheva nīto atthoti attho.
Another meaning of the Sutta must be drawn out, as in "Having killed mother and father" etc.; it means that there is no meaning directly derived from the Sutta passages themselves.
Ý nghĩa khác của kinh nên được suy diễn, như trong các câu “giết mẹ, giết cha”, v.v.; không có ý nghĩa nào được rút ra chỉ từ các từ ngữ trong kinh. Đó là ý nghĩa.
Ekaṃ nānanti cuṇṇitaṃ khuddakaṃ vā karaṇaṃ, cuṇṇīkaraṇanti abahumānena vadati.
"One is different" (ekaṃ nānaṃ) means a small or crushed instrument. "Crushing" is said with disrespect.
Ekaṃ nānaṃ (một sự khác biệt) là sự nghiền nát hoặc làm nhỏ bé, cuṇṇīkaraṇaṃ (sự nghiền nát) được nói với sự thiếu tôn trọng.
Na tvaṃ ekaṃ nānaṃ jānāsīti kiṃ ettakaṃ tvameva na jānāsīti attho.
"You do not know one difference" means: "Do you alone not know even this much?"
Na tvaṃ ekaṃ nānaṃ jānāsī (ngươi không biết một điều gì) có nghĩa là: Ngươi không biết điều này sao?
Nanu ñāteti ‘‘yadipi pubbe na ñātaṃ, adhunāpi ñāte nanu sādhu hotī’’ti attano jānanaṃ paṭicchādetvā vikkhepaṃ karontaṃ nibandhati.
"But when known," by concealing his own knowledge, he binds the one who is causing distraction, saying, "Even if it was not known before, surely it is good now that it is known?"
Nanu ñāte (chẳng phải đã biết sao) là để trói buộc người đang gây rối bằng cách che giấu sự hiểu biết của mình, nói rằng: “Dù trước đây chưa biết, nhưng bây giờ đã biết thì chẳng phải tốt sao?”
Vibhajitvāti akkharatthamatte aṭṭhatvā līnaṃ atthaṃ vibhajitvā uddharitvā nīharitvā kathitanti attho.
"Having analyzed" means, without stopping at the mere literal meaning of the words, having analyzed, extracted, and drawn out the hidden meaning, it was taught.
Vibhajitvā (phân tích) có nghĩa là không dừng lại ở nghĩa đen của từ, mà phân tích, làm rõ và trình bày ý nghĩa ẩn giấu.
Rāgādīnaṃ khayo nāma abhāvamatto, na ca abhāvassa bahubhāvo atthi attano abhāvattāti vadantassa vacanapacchindanatthaṃ pucchati ‘‘rāgakkhayo nāma rāgasseva khayo’’tiādi.
The destruction of lust, etc., is merely their non-existence; and since non-existence has no multiplicity due to its own nature of non-existence, to refute the one who states this, he asks, "Is the destruction of lust merely the destruction of lust itself?" and so on.
Sự đoạn diệt tham (rāgakkhayo) chỉ là sự không tồn tại của tham, và sự không tồn tại không có sự đa dạng vì bản chất của nó là không tồn tại. Để bác bỏ lời nói của người nói như vậy, người ta hỏi “Sự đoạn diệt tham có phải là sự đoạn diệt của chính tham không?”, v.v.
Yadi hi rāgakkhayo dosādīnaṃ khayo na hoti, dosakkhayādayo ca rāgādīnaṃ khayā, aññamaññavisiṭṭhā bhinnā āpannā hontīti bahunibbānatā āpannā eva hoti, aññamaññaviseso ca nāma nissabhāvassa natthīti sasabhāvatā ca nibbānassa.
If the destruction of lust is not the destruction of hatred etc., and the destruction of hatred etc., are not the destruction of lust etc., then they would become distinct and separate from each other, and thus the multiplicity of Nibbāna would indeed arise, and a mutual distinction does not exist for what is without inherent nature, thus implying the inherent nature of Nibbāna.
Thật vậy, nếu sự đoạn diệt tham không phải là sự đoạn diệt của sân, v.v., và sự đoạn diệt sân, v.v., không phải là sự đoạn diệt của tham, v.v., thì chúng sẽ trở nên khác biệt và riêng rẽ, và như vậy sẽ dẫn đến nhiều Niết Bàn; và sự khác biệt giữa chúng không tồn tại đối với cái không có bản chất riêng, do đó Niết Bàn cũng có bản chất riêng.
Nava taṇhāmūlakā ‘‘taṇhaṃ paṭicca pariyesanā’’ti (dī. ni. 2.103; 3.359; a. ni. 9.23; vibha. 963) ādayo, tesu pariyesanādayo ca pariyesanādikarakilesā daṭṭhabbā.
The nine rooted in craving are "Dependent on craving, seeking" etc. Among these, seeking etc. should be understood as the defilements that cause seeking etc.
Chín điều xuất phát từ ái (nava taṇhāmūlakā) là “nương tựa vào ái mà có sự tìm kiếm” (taṇhaṃ paṭicca pariyesanā), v.v.; trong số đó, sự tìm kiếm, v.v., nên được hiểu là các phiền não gây ra sự tìm kiếm, v.v.
Diyaḍḍhakilesasahassaṃ nidānakathāyaṃ vuttaṃ.
The one and a half thousand defilements are mentioned in the Nidānakathā.
Một ngàn rưỡi phiền não (diyaḍḍhakilesasahassaṃ) đã được nói trong phần Nidānakathā.
Oḷārikatāya kāretabboti atisukhumassa nibbānassa oḷārikabhāvadosāpattiyā bodhetabbo, niggahetabbo vā.
It should be made coarse means it should be made known, or suppressed, by incurring the fault of coarseness for Nibbāna, which is exceedingly subtle.
Oḷārikatāya kāretabbo (nên được làm cho thô thiển) có nghĩa là nên được làm cho hiểu biết bằng cách rơi vào lỗi thô thiển của Niết Bàn vốn rất vi tế, hoặc nên bị bác bỏ.
Vatthunti upādinnakaphoṭṭhabbaṃ methunaṃ.
Basis (vatthu) refers to contact (phoṭṭhabba) that is grasped, i.e., sexual intercourse.
Vatthu (đối tượng) là sự giao hợp, là xúc chạm đã được nắm giữ.
Acchādīnampi nibbānappatti kasmā vuttā, nanu ‘‘kilesānaṃ accantaṃ anuppattinirodho nibbāna’’nti icchantassa kilesānaṃ vināso kañci kālaṃ appavatti nibbānaṃ na hotīti?
Why is the attainment of Nibbāna also stated for animals? Isn't it true that for one who desires "Nibbāna is the complete cessation of the arising of defilements," the destruction of defilements, their non-occurrence for some time, is not Nibbāna?
Tại sao lại nói rằng ngay cả các loài bò sát, v.v., cũng có thể đạt được Niết Bàn? Chẳng phải Niết Bàn là “sự đoạn diệt hoàn toàn không tái sinh của các phiền não” sao? Và đối với người chấp nhận điều này, sự tiêu diệt phiền não, sự không tái sinh trong một thời gian ngắn, không phải là Niết Bàn sao?
Na, abhāvasāmaññato.
No, because of the commonality of non-existence.
Không, bởi vì chúng giống nhau về sự không tồn tại.
Accantāpavatti hi kañci kālañca appavatti abhāvoyevāti natthi viseso.
For complete non-occurrence and non-occurrence for some time are both just non-existence; thus, there is no distinction.
Thật vậy, sự không tái sinh hoàn toàn và sự không tái sinh trong một thời gian ngắn đều là sự không tồn tại; do đó không có sự khác biệt.
Savisesaṃ vā vadantassa abhāvatā āpajjatīti.
Or, for one who speaks of distinctions, it would lead to non-existence.
Hoặc, nếu người ta nói có sự khác biệt, thì sẽ dẫn đến trạng thái không tồn tại.
Tiracchānagatehipi pāpuṇitabbattā tesampi pākaṭaṃ piḷandhanaṃ viya oḷārikaṃ thūlaṃ.
Since it can be attained even by animals, it is coarse, gross, like an obvious ornament even for them.
Vì ngay cả các loài động vật cũng có thể đạt được, nên nó cũng rõ ràng đối với chúng, thô thiển như một đồ trang sức.
Kevalaṃ pana kaṇṇe piḷandhituṃ na sakkoti, piḷandhanatopi vā thūlattā na sakkāti uppaṇḍento viya niggaṇhāti.
But one cannot wear it merely on the ear, or rather, since it is coarser than an ornament, it cannot be worn. He rebukes as if ridiculing.
Tuy nhiên, người ta không thể đeo nó vào tai, hoặc vì nó thô thiển hơn đồ trang sức nên không thể đeo được, như thể chế nhạo mà bác bỏ.
Nibbānārammaṇakaraṇena gotrabhukkhaṇe kilesakkhayappatti panassa āpannāti maññamāno āha ‘‘tvaṃ akhīṇesuyevā’’tiādi.
Thinking that the attainment of the destruction of defilements occurs in the gotrabhū moment by taking Nibbāna as the object, he says, "You, while defilements are not destroyed..." and so on.
Cho rằng sự đoạn diệt phiền não đã đạt được vào khoảnh khắc Gotrabhū (chuyển chủng) do việc lấy Niết Bàn làm đối tượng, người ta nói “ngươi đang tuyên bố Niết Bàn là sự đoạn diệt phiền não ngay cả khi các phiền não chưa bị đoạn diệt”, v.v.
Nanu ārammaṇakaraṇamattena kilesakkhayo anuppattoti na sakkā vattuṃ.
Is it not possible to say that the destruction of defilements is not attained merely by taking an object?
Chẳng phải không thể nói rằng sự đoạn diệt phiền não không đạt được chỉ bằng việc lấy đối tượng làm đối tượng sao?
Cittañhi atītānāgatādisabbaṃ ālambeti, na nipphannamevāti gotrabhupi maggena kilesānaṃ yā anuppattidhammatā kātabbā, taṃ ārabbha pavattissatīti?
For the mind takes all past, future, etc., as objects, not just what is already arisen. So, will the gotrabhū-citta also arise taking as object the non-arising nature of defilements that is to be accomplished by the path?
Thật vậy, tâm lấy tất cả quá khứ, vị lai, v.v., làm đối tượng, không chỉ lấy cái đã hoàn thành; do đó, Gotrabhū cũng sẽ diễn ra với mục đích làm cho các phiền não có bản chất không tái sinh bằng Đạo (magga) sao?
Na, appattanibbānassa nibbānārammaṇañāṇābhāvato.
No, because there is no knowledge of Nibbāna as an object for one who has not attained Nibbāna.
Không, vì không có trí tuệ lấy Niết Bàn làm đối tượng đối với người chưa đạt Niết Bàn.
Na hi aññadhammā viya nibbānaṃ, taṃ pana atigambhīrattā appattena ālambituṃ na sakkā.
For Nibbāna is not like other phenomena; it is too profound to be comprehended by one who has not attained it.
Thật vậy, Niết Bàn không giống như các pháp khác; nó quá sâu xa nên không thể được lấy làm đối tượng bởi người chưa đạt được.
Tasmā tena gotrabhunā pattabbena tikālikasabhāvātikkantagambhīrabhāvena bhavitabbaṃ, kilesakkhayamattataṃ vā icchato gotrabhuto puretaraṃ nipphannena kilesakkhayena.
Therefore, Nibbāna, which is to be attained by that gotrabhū-citta, must be of a profound nature, transcending the nature of the three times, or, for one who desires the mere destruction of defilements, Nibbāna must be the destruction of defilements that has arisen earlier than the gotrabhū-citta.
Do đó, Niết Bàn mà Gotrabhū đó cần đạt được phải có bản chất sâu xa vượt qua các bản chất ba thời; hoặc đối với người mong muốn Niết Bàn chỉ là sự đoạn diệt phiền não, thì sự đoạn diệt phiền não đã hoàn thành trước Gotrabhū.
Tenāha ‘‘tvaṃ akhīṇesuyeva kilesesu kilesakkhayaṃ nibbānaṃ paññapesī’’ti.
Therefore, he said, "You postulate Nibbāna as the destruction of defilements while the defilements are not yet destroyed."
Vì vậy, người ta nói “ngươi đang tuyên bố Niết Bàn là sự đoạn diệt phiền não ngay cả khi các phiền não chưa bị đoạn diệt”.
Appattakilesakkhayārammaṇakaraṇe hi sati gotrabhuto puretaracittānipi ālambeyyunti.
For if an un-attained destruction of defilements were taken as an object, then even minds earlier than the gotrabhū-citta would be able to apprehend it.
Thật vậy, nếu lấy sự đoạn diệt phiền não chưa đạt được làm đối tượng, thì ngay cả các tâm trước Gotrabhū cũng có thể lấy đó làm đối tượng.
172. Yadipi dhātusaṃyuttādīsu ‘‘dhātunānattaṃ vo, bhikkhave, desessāmi, katamañca, bhikkhave, dhātunānattaṃ?
172. Even though in the Dhātu-saṃyutta and so on, eighteen elements are mentioned, starting with “Monks, I will teach you the diversity of elements. And what, monks, is the diversity of elements? The eye-element…pe… the mind-consciousness element,”
172. Mặc dù trong các kinh như Dhātusaṃyutta (Tương Ưng Giới) có nói: “Này các Tỳ-kheo, Ta sẽ thuyết về các giới sai biệt cho các ông. Này các Tỳ-kheo, thế nào là các giới sai biệt?
Cakkhudhātu…pe… manoviññāṇadhātū’’tiādinā (saṃ. ni. 2.85) aṭṭhārasa dhātuyo āgatā, tā pana abhidhamme ca āgatāti sādhāraṇattā aggahetvā suttantesveva āgate tayo dhātuchakke gahetvā suttantabhājanīyaṃ vibhattanti veditabbaṃ.
it should be understood that these were not taken, being common to both Abhidhamma and the Suttantas, but rather the three sets of elements found only in the Suttantas were taken, and the Suttanta-bhājanīya was analyzed.
Mười tám giới được đề cập đến qua các đoạn kinh như “giới con mắt… cho đến… giới ý thức”, nhưng vì chúng cũng xuất hiện trong Abhidhamma nên được xem là chung, do đó không được lấy vào. Cần hiểu rằng, chỉ lấy sáu nhóm ba giới vốn chỉ có trong các kinh tạng để phân tích trong phần Suttantabhājanīya.
Sabbā dhātuyoti aṭṭhārasapi.
Sabbā dhātuyo means all eighteen elements.
Sabbā dhātuyo (tất cả các giới) là mười tám giới.
Suññe sabhāvamatte niruḷho dhātu-saddo daṭṭhabbo.
The word dhātu should be understood as established in the mere nature that is empty of self (attā).
Từ dhātu (giới) cần được hiểu là chỉ cho tự tánh thuần túy, không có ngã (suññe sabhāvamatte niruḷho).
Asamphuṭṭhadhātūti catūhi mahābhūtehi abyāpitabhāvoti attho.
Asamphuṭṭhadhātū means the state of not being pervaded by the four great primary elements (mahābhūta). This is the meaning.
Asamphuṭṭhadhātū (giới không bị chạm) có nghĩa là không bị bốn đại chủng (mahābhūtehi) chi phối (abyāpitabhāvo).
173. Pathavīdhātudvayanti aṭṭhakathāyaṃ paduddhāro kato, pāḷiyaṃ pana ‘‘dveya’’nti āgacchati, attho pana yathāvuttova.
173. Pathavīdhātudvayaṃ (pair of earth elements) is a phrase extracted in the Commentary, but in the Pāḷi, it comes as "dveyaṃ" (twofold), yet the meaning is as stated.
173. Pathavīdhātudvayaṃ (hai địa giới) là cách trích dẫn từ Aṭṭhakathā, nhưng trong Pāḷi thì là “dveyaṃ” (hai), ý nghĩa vẫn như đã nói.
Dvayanti pana pāṭhe sati ayampi attho sambhavati.
However, if the reading is "dvayaṃ," this meaning is also possible.
Tuy nhiên, nếu đọc là dvayaṃ (cặp), thì ý nghĩa này cũng có thể xảy ra.
Dve avayavā etassāti dvayaṃ, pathavīdhātūnaṃ dvayaṃ pathavīdhātudvayaṃ, dvinnaṃ pathavīdhātūnaṃ samudāyoti attho.
"That which has two components is dvayaṃ; the pair of earth elements is pathavīdhātudvayaṃ," meaning the aggregate of two earth elements. This is the meaning.
Hai thành phần của nó là một cặp (dvayaṃ), cặp của các địa giới là pathavīdhātudvayaṃ, nghĩa là tập hợp của hai địa giới.
Dve eva vā avayavā samuditā dvayaṃ, pathavīdhātudvayanti.
Or, two components united are dvayaṃ, pathavīdhātudvayaṃ.
Hoặc hai thành phần hợp lại là một cặp (dvayaṃ), pathavīdhātudvayaṃ.
‘‘Tattha katamā pathavīdhātu?
"Among these, what is the earth element? The two types of earth element, that is the earth element"—
“Trong đó, thế nào là địa giới?
Pathavīdhātudvayaṃ, esā pathavīdhātū’’ti saṅkhepena vissajjeti.
thus, it answers briefly.
Hai địa giới, đó là địa giới” – được giải thích tóm tắt như vậy.
Atthi ajjhattikā atthi bāhirāti ettha ajjhattikabāhira-saddā na ajjhattikaduke viya ajjhattikabāhirāyatanavācakā, nāpi ajjhattattike vuttehi ajjhattabahiddhā-saddehi samānatthā, indriyabaddhānindriyabaddhavācakā pana ete.
Here, in "there is internal, there is external," the words ajjhattika (internal) and bāhira (external) do not refer to the internal and external sense-bases as in the ajjhattika-duka (pair of internal elements), nor do they have the same meaning as ajjhatta and bahiddhā mentioned in the ajjhattattika. Rather, these words refer to what is connected with the faculties (indriya-baddha) and what is not connected with the faculties (anindriya-baddha).
Ở đây, các từ ajjhattikabāhira (nội phần và ngoại phần) trong câu “ Atthi ajjhattikā atthi bāhirā” (có nội phần, có ngoại phần) không phải là chỉ cho nội xứ và ngoại xứ như trong cặp ajjhattika, cũng không đồng nghĩa với các từ ajjhatta và bahiddhā được nói trong bộ ba ajjhatta, mà chúng chỉ cho các pháp bị ràng buộc bởi căn (indriyabaddhā) và không bị ràng buộc bởi căn (anindriyabaddhavācakā).
Tena ‘‘sattasantānapariyāpannā’’tiādi vuttaṃ.
Therefore, it is stated: " sattasantānapariyāpannā" (included in the continuum of beings) and so on.
Vì vậy, câu “sattasantānapariyāpannā” (nằm trong dòng tương tục của chúng sinh) v.v… đã được nói.
Niyakajjhattāti ca na paccattaṃ attani jātataṃ sandhāya vuttaṃ, atha kho sabbasattasantānesu jātatanti daṭṭhabbaṃ.
And niyakajjhattā is not said with reference to something arising in one's own self (paccattaṃ attani jātataṃ), but it should be understood as arising in the continua of all beings.
Và niyakajjhattā (nội phần riêng của mình) không phải được nói để chỉ sự phát sinh trong tự ngã của mỗi cá nhân, mà nên hiểu là sự phát sinh trong dòng tương tục của tất cả chúng sinh.
Ajjhattaṃ paccattanti vacanena hi sattasantānapariyāpannatāya ajjhattikabhāvaṃ dasseti, na pāṭipuggalikatāya.
Indeed, by the phrase " ajjhattaṃ paccattaṃ," it shows the internal nature (ajjhattikabhāva) as being included in the continuum of beings, not as being individual (pāṭipuggalikatāya).
Thật vậy, bằng cách nói “Ajjhattaṃ paccattaṃ” (nội phần là riêng của mỗi cá nhân), nó chỉ cho tính nội phần do nằm trong dòng tương tục của chúng sinh, chứ không phải do tính cá nhân.
Sabhāvākāratoti āpādīhi visiṭṭhena attano eva sabhāvabhūtena gahetabbākārena.
Sabhāvākārato means by its own essential nature, which is distinct from water and so on, in a manner to be apprehended.
Sabhāvākārato (theo phương diện tự tánh) là theo phương diện cần được nắm giữ bởi tự tánh của chính nó, khác biệt với thủy giới (āpādīhi).
Imināti ‘‘seyyathidaṃ kesā’’tiādinā.
Iminā means by "seyyathidaṃ kesā" (such as hairs) and so on.
Iminā (bằng cách này) là bằng cách “seyyathidaṃ kesā” (tức là tóc) v.v…
Kammaṃ katvāti payogaṃ vīriyaṃ āyūhanaṃ vā katvāti attho.
Kammaṃ katvā means by making effort (payoga), energy (vīriya), or exertion (āyūhana). This is the meaning.
Kammaṃ katvā (sau khi đã thực hiện công việc) có nghĩa là sau khi đã thực hiện sự tinh tấn (payogaṃ), nỗ lực (vīriyaṃ) hoặc thúc đẩy (āyūhanaṃ).
Bhogakāmena kasiyādīsu viya arahattakāmena ca imasmiṃ manasikāre kammaṃ kattabbanti.
Just as a person desiring wealth should make effort in farming and so on, so too a monk desiring Arahantship should make effort in this contemplation.
Cũng như người muốn tài sản (bhogakāmena) phải thực hiện công việc trong việc cày cấy (kasiyādīsu) v.v…, thì người muốn A-la-hán (arahattakāmena) cũng phải thực hiện công việc trong sự tác ý này (imasmiṃ manasikāre).
Pubbapalibodhāti āvāsādayo dīghakesādike khuddakapalibodhe aparapalibodhāti apekkhitvā vuttā.
Pubbapalibodhā (prior impediments) refers to dwelling places and so on, mentioned in contrast to minor impediments such as long hair, which are considered posterior impediments (aparapalibodhā).
Pubbapalibodhā (các chướng ngại trước) được nói để chỉ các chướng ngại lớn như chỗ ở (āvāsādayo), so với các chướng ngại nhỏ như tóc dài (dīghakesādike) là các chướng ngại sau (aparapalibodhā).
Vaṇṇādīnaṃ pañcannaṃ vasena manasikāro dhātupaṭikūlavaṇṇamanasikārānaṃ sādhāraṇo pubbabhāgoti nibbattitadhātumanasikāraṃ dassetuṃ ‘‘avasāne evaṃ manasikāro pavattetabbo’’ti āha.
To show the contemplation of elements thus developed, it is said, " avasāne evaṃ manasikāro pavattetabbo" (finally, this contemplation should be practiced), as the contemplation based on the five aspects of color and so on is a common preliminary stage for the contemplations of elements, repulsiveness, and colors.
Sự tác ý (manasikāro) theo năm phương diện như sắc (vaṇṇādīnaṃ) v.v… là phần sơ khởi (pubbabhāgo) chung cho sự tác ý về giới (dhātumanasikāra), sự tác ý về sự ghê tởm (paṭikūlamanasikāra) và sự tác ý về sắc (vaṇṇamanasikāra). Để chỉ ra sự tác ý về giới đã phát sinh, Ngài nói: “avasāne evaṃ manasikāro pavattetabbo” (cuối cùng, sự tác ý phải được thực hành như vậy).
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitāti kāraṇassa ca phalassa ca abyāpāratāya dhātumattataṃ dasseti.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā (devoid of mutual attention and reflection) shows the mere elemental nature by the non-involvement of both cause and effect.
Aññamaññaṃ ābhogapaccavekkhaṇarahitā (không có sự suy xét lẫn nhau) chỉ ra rằng các giới chỉ là các yếu tố thuần túy do không có sự hoạt động của nguyên nhân và kết quả.
Ābhogapaccavekkhaṇādīnampi evameva abyāpāratā daṭṭhabbā.
The non-involvement of attention (ābhoga) and reflection (paccavekkhaṇa) and so on should also be understood in the same way.
Sự không hoạt động của sự suy xét (ābhogapaccavekkhaṇādīnampi) v.v… cũng nên được hiểu tương tự.
Na hi tāni, tesañca kāraṇāni ābhujitvā paccavekkhitvā ca uppajjanti karonti cāti.
For they and their causes do not arise or act by being attended to or reflected upon.
Vì những điều đó, và các nguyên nhân của chúng, không phát sinh hay hành động sau khi đã suy xét (ābhujitvā) và quán xét (paccavekkhitvā).
Lakkhaṇavasenāti ‘‘kakkhaḷaṃ kharigata’’ntiādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ.
Lakkhaṇavasena (in terms of characteristic) is said with reference to statements like "kakkhalaṃ kharigataṃ" (hard, rough).
Lakkhaṇavasenā (theo phương diện đặc tính) được nói để chỉ câu “kakkhaḷaṃ kharigataṃ” (cứng chắc, thô ráp) v.v…
174. Appetīti āpo, ābandhanavasena sesabhūtattayaṃ pāpuṇāti silesatīti attho.
Āpo (water) binds; it reaches and adheres to the other three elements. This is the meaning.
Nó thấm vào (appeti) nên gọi là āpo (thủy giới), nghĩa là nó đạt đến và kết dính ba đại chủng còn lại bằng cách ràng buộc.
Yūsabhūtoti rasabhūto.
Yūsabhūto means that which has become a fluid or essence.
Yūsabhūto (trở thành nước cốt) là trở thành chất lỏng (rasabhūto).
Vakkahadayayakanapapphāsāni tementanti ettha yakanaṃ heṭṭhābhāgapūraṇena, itarāni tesaṃ upari thokaṃ thokaṃ paggharaṇena temeti.
In " vakka-hadaya-yakana-papphāsāni tementaṃ" (wetting the kidneys, heart, liver, and lungs), the liver is wetted by filling its lower part, and the others are wetted by a little trickling down from above them.
Trong câu “vakkahadayayakanapapphāsāni tementaṃ” (làm ướt thận, tim, gan và phổi), gan được làm ướt bằng cách làm đầy phần dưới, còn các cơ quan khác được làm ướt bằng cách nhỏ từng chút một lên trên chúng.
Heṭṭhā leḍḍukhaṇḍāni temayamāneti temakatemitabbānaṃ abyāpārasāmaññanidassanatthāyeva upamā daṭṭhabbā, na ṭhānasāmaññanidassanatthāya.
The simile of " heṭṭhā leḍḍukhaṇḍāni temayamāne" (wetting the clods of earth below) should be understood as illustrating the sameness of non-activity of what wets and what is wetted, not the sameness of location.
Ví dụ “Heṭṭhā leḍḍukhaṇḍāni temayamāne” (làm ướt các cục đất phía dưới) chỉ nên được xem là ví dụ để chỉ ra sự không hoạt động chung của cái làm ướt và cái bị làm ướt, chứ không phải để chỉ ra sự giống nhau về vị trí.
Sannicitalohitena temetabbānaṃ kesañci heṭṭhā, kassaci upari ṭhitatañhi satipaṭṭhānavibhaṅge vakkhatīti, yakanassa heṭṭhābhāgo ‘‘ṭhitaṃ mayi lohita’’nti na jānāti, vakkādīni ‘‘amhe temayamānaṃ lohitaṃ ṭhita’’nti na jānantīti evaṃ yojanā kātabbā.
For the Satipaṭṭhāna-vibhaṅga will state that the aggregated blood is sometimes below and sometimes above what is to be wetted, such as the kidneys. Thus, it should be construed that the lower part of the liver does not know, "blood is present, wetting me," and the kidneys and so on do not know, "blood is present, wetting us."
Vì trong Satipaṭṭhānavibhaṅga sẽ nói rằng máu tích tụ nằm bên dưới một số cơ quan (như thận, tim, phổi) và bên trên một số cơ quan khác (như gan). Do đó, nên kết nối như sau: phần dưới của gan không biết “máu nằm trong tôi”, và thận v.v… không biết “máu đang làm ướt chúng tôi và nằm đó”.
Yathā pana bhesajjasikkhāpade niyamo atthi ‘‘yesaṃ maṃsaṃ kappati, tesaṃ khīra’’nti, evamidha natthi.
Just as there is a rule in the Bhesajja-sikkhāpada, "milk is permissible for those whose meat is permissible," there is no such rule here.
Tuy nhiên, không có quy định ở đây như trong giới luật về thuốc men: “thịt nào được phép, thì sữa của chúng cũng được phép”.
175. Tejanavasenāti nisitabhāvena tikkhabhāvena.
175. Tejanavasena means by sharpness, by keenness.
Tejanavasenā (theo phương diện làm sắc bén) là theo phương diện được mài sắc, theo phương diện sắc bén.
Sarīrassa pakatiṃ atikkamitvā uṇhabhāvo santāpo, sarīradahanavasena pavatto mahādāho paridāho.
Santāpo is heat exceeding the body's normal state. Paridāho is great burning that occurs by consuming the body.
Sự nóng bức vượt quá trạng thái tự nhiên của cơ thể là santāpo (sự thiêu đốt). Sự nóng bỏng lớn xảy ra do đốt cháy cơ thể là paridāho (sự cháy rụi).
Ayametesaṃ viseso.
This is the distinction between them.
Đây là sự khác biệt giữa chúng.
Yena jīrīyatīti ekāhikādijararogena jīrīyatītipi attho yujjati.
Yena jīrīyati also means that one is wasted away by fevers like the one-day fever.
Yena jīrīyatī (bởi cái mà nó bị hao mòn) cũng có nghĩa là bị hao mòn bởi bệnh sốt cách nhật v.v…
Satavāraṃ tāpetvā udake pakkhipitvā uddhaṭasappi satadhotasappīti vadanti.
They call ghee that has been heated a hundred times, put into water, and then extracted, satadhotasappi (ghee washed a hundred times).
Bơ đã được đun nóng một trăm lần, cho vào nước rồi vớt ra được gọi là satadhotasappī (bơ rửa trăm lần).
Rasasoṇitamedamaṃsanhāruaṭṭhiaṭṭhimiñjā rasādayo.
Rasādayo are nutrient essence, blood, fat, flesh, sinews, bones, and bone marrow.
Nước cốt, máu, mỡ, thịt, gân, xương, tủy xương là rasādayo (nước cốt v.v…).
Keci nhāruṃ apanetvā sukkaṃ sattamadhātuṃ avocunti.
Some teachers say that by removing sinews, semen is the seventh element.
Một số người loại bỏ gân và gọi tinh dịch là giới thứ bảy.
Pākatikoti khobhaṃ appatto sadā vijjamāno.
Pākatiko means the elemental fire that is always present and has not been agitated.
Pākatiko (tự nhiên) là không bị rối loạn, luôn hiện hữu.
Petaggi mukhato bahi niggatova idha gahito.
Petaggi here refers only to the fire that emanates from the mouth of a hungry ghost.
Petaggi (lửa của ngạ quỷ) ở đây chỉ lửa thoát ra từ miệng.
179. Sukhadukkhānaṃ pharaṇabhāvo sarīraṭṭhakautussa sukhadukkhaphoṭṭhabbasamuṭṭhānapaccayabhāvena yathābalaṃ sarīrekadesasakalasarīrapharaṇasamatthatāya vutto, somanassadomanassānaṃ iṭṭhāniṭṭhacittajasamuṭṭhāpanena tatheva pharaṇasamatthatāya.
179. The pervasive nature of pleasure and pain is spoken of as being capable of pervading a part or the entire body, according to its strength, due to being a condition for the origination of pleasant and unpleasant tangibles from the body-born temperature. Similarly, the pervasive nature of joy and sorrow is due to their capacity to pervade in the same way, by giving rise to desirable and undesirable mind-born phenomena.
Sự lan tỏa (pharaṇabhāvo) của khổ và lạc được nói đến là khả năng lan tỏa khắp một phần hoặc toàn bộ cơ thể tùy theo sức mạnh, do là nhân duyên phát sinh các xúc chạm khổ và lạc từ yếu tố thời tiết (utu) trong cơ thể; còn sự lan tỏa của hỷ và ưu cũng tương tự, do khả năng phát sinh các tâm sinh sắc pháp (cittaja) dễ chịu và khó chịu.
Evaṃ etesaṃ sarīrapharaṇatāya ekassa ṭhānaṃ itaraṃ paharati, itarassa ca aññanti aññamaññena sappaṭipakkhataṃ dasseti, aññamaññapaṭipakkhaoḷārikappavatti eva vā etesaṃ pharaṇaṃ.
Thus, by their pervasiveness of the body, the place of one strikes the other, and that of the other strikes the other. This shows their mutual opposition, or this pervasiveness is simply the conspicuous occurrence of their mutual opposition.
Như vậy, bằng sự lan tỏa khắp cơ thể của chúng, vị trí của cái này đụng chạm cái kia, và cái kia đụng chạm cái khác, cho thấy sự đối lập lẫn nhau của chúng, hoặc sự lan tỏa của chúng chính là sự biểu hiện thô thiển của sự đối lập lẫn nhau.
Vatthārammaṇāni ca pabandhena pavattihetubhūtāni pharaṇaṭṭhānaṃ daṭṭhabbaṃ, ubhayavato ca puggalassa vasena ayaṃ sappaṭipakkhatā dassitā sukhadassanīyattā.
And the base-objects and sense-objects, which are causes for continuous occurrence, should be seen as the sphere of pervasive spreading; and this opposition has been shown for a person of both kinds (sukha and dukkha) because it is easy to see.
Các đối tượng nền tảng (vatthārammaṇāni) là nguyên nhân của sự tiếp diễn liên tục (pabandhena) cũng nên được xem là nơi lan tỏa (pharaṇaṭṭhānaṃ). Sự đối lập này được chỉ ra dựa trên cá nhân có cả hai (ubhaya), vì dễ thấy hơn.
181. Kilesakāmaṃ sandhāyāti ‘‘saṅkappo kāmo rāgo kāmo’’ti (mahāni. 1; cūḷani. ajitamāṇavapucchāniddesa 8) ettha vuttaṃ saṅkappaṃ sandhāyāti adhippāyo.
181. By “kilesakāmaṃ sandhāya” is meant “referring to thought,” as stated in “thought is kāma, lust is kāma” (Mahāniddesa 1; Cūḷaniddesa, Ajitamāṇavapucchāniddesa 8).
181. Kilesakāmaṃ sandhāyā có nghĩa là: ý định là để chỉ saṅkappa (ý định) đã được nói đến trong câu "ý định là dục, tham ái là dục" (Mahāniddesa 1; Cūḷaniddesa, Ajitamāṇavapucchāniddesa 8). Đây là ý của vị chú giải sư.
Sopi hi vibādhati upatāpeti cāti kilesasanthavasambhavato kilesakāmo vibhatto kilesavatthusambhavato vā.
For it also oppresses and causes torment, hence it is distinguished as defilement-kāma (kilesakāma) due to its association with defilements, or due to the arising of the object of defilement.
Thật vậy, nó (ý định đó) cũng bức hại và làm khổ như kilesakāma (dục phiền não), vì nó phát sinh từ sự kết hợp với các phiền não, hoặc vì nó phát sinh từ đối tượng của phiền não.
Kāmapaṭisaṃyuttāti kāmarāgasaṅkhātena kāmena sampayuttā, kāmapaṭibaddhā vā.
By “kāmapaṭisaṃyuttā” means associated with kāma, which is called kāmarāga, or bound to kāma.
Kāmapaṭisaṃyuttā nghĩa là: tương ưng với kāma (dục) được gọi là kāmarāga (dục tham), hoặc bị ràng buộc bởi kāma.
Aññesu ca kāmapaṭisaṃyuttadhammesu vijjamānesu vitakkeyeva kāmopapado dhātusaddo niruḷho veditabbo vitakkassa kāmappasaṅgappavattiyā sātisayattā.
Even though other phenomena associated with kāma exist, the word dhātu (element) with the prefix kāma- (sensual) should be understood as established exclusively in vitakka (thought), because vitakka's occurrence, in connection with sensuality, is especially prominent.
Mặc dù có những pháp khác tương ưng với dục, nhưng từ dhātu (giới) có tiền tố kāma (dục) được hiểu là đặc biệt chỉ cho vitakka (tầm), vì vitakka có sự liên hệ đặc biệt với sự dính mắc vào dục.
Esa nayo byāpādadhātuādīsu.
The same method applies to byāpādadhātu and so on.
Nguyên tắc này cũng áp dụng cho byāpādadhātu (sân giới) và các giới khác.
Parassa attano ca dukkhāyanaṃ vihiṃsā.
Vihiṃsā is the desire to cause suffering to oneself and others.
Vihiṃsā (não hại) là ý muốn làm cho người khác và chính mình đau khổ.
Vihiṃsantīti hantuṃ icchanti.
Vihiṃsanti means they desire to harm.
Vihiṃsanti nghĩa là: muốn làm hại.
182. Ubhayattha uppannopi abhijjhāsaṃyogena kammapathajananato anabhijjhākammapathabhindanato ca kāmavitakko ‘‘kammapathabhedo’’ti vutto.
182. Kāmavitakka, even if arisen in both (sentient beings and formations), is called “kammapathabhedo” (a breach of the path of action) due to generating a path of action through association with covetousness (abhijjhā), and due to breaking the path of action of non-covetousness.
182. Kāmavitakka (dục tầm), dù phát sinh ở cả hai nơi, nhưng được gọi là kammapathabhedo (sự hủy hoại nghiệp đạo) vì nó tạo ra nghiệp đạo thông qua sự kết hợp với abhijjhā (tham lam), và vì nó phá hoại nghiệp đạo anabhijjhā (không tham lam).
Byāpādo panāti byāpādavacanena byāpādavitakkaṃ dasseti.
“Byāpādo pana” (but ill-will) indicates byāpādavitakka by the word byāpāda.
Byāpādo pana (còn sân) — với từ byāpāda (sân), vị chú giải sư muốn chỉ byāpādavitakka (sân tầm).
So hi byāpādadhātūti.
For that is the element of ill-will (byāpādadhātu).
Vì nó chính là byāpādadhātu (sân giới).
Tathā vihiṃsāya vihiṃsādhātuyā ca byāpādavasena yathāsambhavaṃ pāṇātipātādivasena ca kammapathabhedo yojetabbo.
Similarly, in the case of vihiṃsā and vihiṃsādhātu, a breach of the path of action should be connected, as appropriate, through ill-will and through killing living beings (pāṇātipāta) and so on.
Tương tự, kammapathabhedo (sự hủy hoại nghiệp đạo) liên quan đến vihiṃsā (não hại) và vihiṃsādhātu (não hại giới) cần được kết nối tùy theo trường hợp, thông qua byāpāda (sân) và các hành vi như sát sinh.
Etthāti dvīsu tikesu.
Ettha means in these two triads.
Ettha (ở đây) nghĩa là: trong hai bộ ba.
Sabbakāmāvacarasabbakusalasaṅgāhakehi itare dve dve saṅgahetvā kathanaṃ sabbasaṅgāhikakathā.
Sabbasaṅgāhikakathā (the inclusive exposition) is the statement that encompasses all kāmāvacara and all kusala by including the other two (byāpādadhātu and avihiṃsādhātu) within the two (kāmadhātu and nekkhammadhātu).
Lời giải thích bao quát tất cả, bằng cách bao gồm hai giới còn lại trong các giới bao gồm tất cả các pháp thiện thuộc cõi Dục và tất cả các pháp thiện, được gọi là sabbasaṅgāhikakathā (lời giải thích bao gồm tất cả).
Etthāti pana etasmiṃ chakketi vuccamāne kāmadhātuvacanena kāmāvacarānaṃ nekkhammadhātuādīnañca gahaṇaṃ āpajjati.
If one says ettha with the meaning “in this six,” then by the word kāmadhātu, the inclusion of kāmāvacara phenomena and also nekkhammadhātu and so on would result.
Tuy nhiên, nếu ettha (ở đây) được nói đến trong sáu giới này, thì từ kāmadhātu (dục giới) sẽ bao gồm cả các pháp thuộc cõi Dục và các pháp như nekkhammadhātu (ly dục giới).
183. Cakkhussāti visesakāraṇaṃ asādhāraṇasāmibhāvena niddiṭṭhaṃ.
183. Cakkhussa indicates a special cause by means of unique ownership.
183. Cakkhussa (của mắt) được chỉ định như một nguyên nhân đặc biệt với tư cách sở hữu không chung.
Tañhi puggalantarāsādhāraṇaṃ nīlādisabbarūpasādhāraṇañca.
For it is unique to each individual and common to all rūpas such as blue.
Vì nó không chung cho các cá nhân khác, nhưng chung cho tất cả các sắc như xanh, v.v.
Vidahatīti evaṃ evañca tayā pavattitabbanti viniyujjamānaṃ viya uppādetīti attho.
Vidahati means it produces as if it were instructed: “You should proceed thus and thus.”
Vidahati (tạo ra) có nghĩa là: nó tạo ra như thể được chỉ định rằng "ngươi phải hành động như thế này và như thế này".
Vidahatīti ca dhātuattho eva visiṭṭho upasaggena dīpitoti vināpi upasaggena dhātūti eso saddo tamatthaṃ vadatīti daṭṭhabbo.
And vidahati implies that the specific meaning of the root is highlighted by the prefix; therefore, it should be understood that even without the prefix, the word dhātu conveys that meaning.
Và vidahati (tạo ra) là ý nghĩa đặc biệt của căn được tiền tố làm rõ, do đó, nên hiểu rằng từ dhātu (giới) này tự nó cũng nói lên ý nghĩa đó mà không cần tiền tố.
Kattukammabhāvakaraṇaadhikaraṇesu dhātupadasiddhi hotīti pañcapi ete atthā vuttā.
The formation of the root word occurs in the meanings of agent, object, state, instrument, and location, so all five of these meanings are stated.
Vì sự thành lập từ căn có thể xảy ra ở năm ý nghĩa: chủ thể, đối tượng, trạng thái, công cụ và nơi chốn, nên năm ý nghĩa này đã được nói đến.
Suvaṇṇarajatādidhātuyo suvaṇṇādīnaṃ bījabhūtā selādayo.
Suvaṇṇarajatādidhātuyo (elements like gold and silver) refers to rocks and other substances that are the seed-cause of gold and so on.
Suvaṇṇarajatādidhātuyo (các giới như vàng, bạc) là các loại đá, v.v., là hạt giống của vàng, v.v.
Attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyoti etthāpi dhātīti dhātūti padasiddhi veditabbā.
In “attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo” (they bear their own nature, hence elements), the formation of the word dhātu from dhāti (bears) should be understood.
Trong câu Attano sabhāvaṃ dhārentīti dhātuyo (các giới là những gì duy trì bản chất của chính chúng), sự thành lập từ dhāti (duy trì) thành dhātu (giới) cũng nên được hiểu.
Dhātu-saddo eva hi dhāraṇatthopi hotīti.
Indeed, the word dhātu itself also has the meaning of bearing.
Vì từ dhātu (giới) cũng có nghĩa là sự duy trì.
Kattuatthopi cāyaṃ purimena asadisoti nissattasabhāvamattadhāraṇañca dhātu-saddassa padhāno atthoti visuṃ vutto.
And this meaning of agent is dissimilar to the former, therefore, the bearing of one’s own nature, which is devoid of a living essence, is the primary meaning of the word dhātu, and thus stated separately.
Và ý nghĩa chủ thể này không giống với ý nghĩa trước, do đó, sự duy trì bản chất thuần túy không có chúng sinh được nói riêng là ý nghĩa chính của từ dhātu.
Dhātuyo viya dhātuyoti ettha sīha-saddo viya kesarimhi niruḷho purisesu, selāvayavesu niruḷho dhātu-saddo ca cakkhādīsu upacarito daṭṭhabbo.
In “dhātuyo viya dhātuyo” (elements are like elements), it should be understood that just as the word ‘lion’ (sīha) is properly used for a lion (kesari) but metaphorically applied to men, so too the word dhātu, properly used for the components of rocks, is metaphorically applied to the eye (cakkhu) and so on.
Trong câu Dhātuyo viya dhātuyo (các giới như các giới), nên hiểu rằng từ sīha (sư tử) được dùng để chỉ người đàn ông (dũng mãnh) như nó vốn chỉ con sư tử; và từ dhātu (giới) vốn chỉ các thành phần của đá, được dùng để chỉ các giới như mắt, v.v.
Ñāṇañca ñeyyañca ñāṇañeyyāni, tesaṃ avayavā tappabhedabhūtā dhātuyo ñāṇañeyyāvayavā.
Knowledge and what is to be known are ñāṇañeyyāni; their parts, which are their classifications, are the elements called ñāṇañeyyāvayavā.
Ñāṇañeyyā (cái biết và cái được biết) là ñāṇa (cái biết) và ñeyya (cái được biết); các giới là các thành phần của chúng, là các loại của chúng, được gọi là ñāṇañeyyāvayavā (các thành phần của cái biết và cái được biết).
Tattha ñāṇappabhedā dhammadhātuekadeso, ñeyyappabhedā aṭṭhārasāpīti ñāṇañeyyāvayavamattā dhātuyo honti.
Among these, the classifications of knowledge are a part of the dhammadhātu, and the classifications of what is to be known are all eighteen elements. Thus, the elements are merely parts of knowledge and what is to be known.
Trong đó, các loại của ñāṇa là một phần của dhammadhātu (pháp giới), và các loại của ñeyya là cả mười tám giới, do đó các giới chỉ là các thành phần của ñāṇañeyya.
Atha vā ñāṇena ñātabbo sabhāvo dhātusaddena vuccamāno aviparītato ñāṇañeyyo, na diṭṭhiādīhi viparītaggāhakehi ñeyyoti attho.
Alternatively, a phenomenon to be known by knowledge, called by the word dhātu, is ñāṇañeyya because it is not distorted; it means it is to be known by knowledge, not by wrong views or similar distorted perceptions.
Hoặc, bản chất được biết bằng ñāṇa (trí tuệ) được gọi là dhātusadda (từ giới), và vì nó không sai lệch, nó là ñāṇañeyya (cái được biết bằng trí tuệ), không phải là cái được biết bằng diṭṭhi (tà kiến) hoặc các quan điểm sai lệch khác.
Tassa ñāṇañeyyassa avayavā cakkhādayo.
The eye (cakkhu) and so on are the parts of that which is to be known by knowledge (ñāṇañeyya).
Các thành phần của ñāṇañeyya đó là mắt, v.v.
Visabhāgalakkhaṇāvayavesu rasādīsu niruḷho dhātu-saddo tādisesu aññāvayavesu cakkhādīsu upacarito daṭṭhabbo, rasādīsu viya vā cakkhādīsu niruḷhova.
The word dhātu, properly used for parts with dissimilar characteristics such as flavors (rasa) and so on, should be understood as metaphorically applied to other similar parts like the eye (cakkhu) and so on, or it is directly established in the eye and so on, just as it is in flavors and so on.
Từ dhātu (giới) vốn chỉ các thành phần có đặc tính khác biệt như vị, v.v., nên được hiểu là được dùng để chỉ các thành phần khác như mắt, v.v., hoặc nó vốn đã chỉ mắt, v.v., như nó vốn chỉ vị, v.v.
Nijjīvamattassetaṃ adhivacananti etena nijjīvamattapadatthe dhātu-saddassa niruḷhataṃ dasseti.
By “nijjīvamattassetaṃ adhivacanaṃ” (this is a designation for what is merely non-living), it shows the proper establishment of the word dhātu in the meaning of what is merely non-living.
Với câu Nijjīvamattassetaṃ adhivacana (đây là một tên gọi cho bản chất không có chúng sinh), vị chú giải sư muốn chỉ ra rằng từ dhātu (giới) vốn chỉ ý nghĩa của bản chất thuần túy không có chúng sinh.
Cha dhātuyo etassāti chadhātuyo, yo loke ‘‘puriso’’ti dhammasamudāyo vuccati, so chadhāturo channaṃ pathavīādīnaṃ nijjīvamattasabhāvānaṃ samudāyamatto, na ettha jīvo puriso vā atthīti attho.
This has six elements, so it is chadhātuyo. What is called "person" (puriso) in the world, that aggregate of phenomena, is merely an aggregate of six non-living phenomena such as the earth element (pathavī), and so on. There is no living being or person here.
Chadhātuyo (sáu giới) là: cái được gọi là "con người" trong thế gian, là một tập hợp các pháp, nó chỉ là một tập hợp của sáu bản chất không có chúng sinh như đất, v.v., không có chúng sinh hay con người ở đây.
Cakkhādīnaṃ kamo pubbe vuttoti idha ekekasmiṃ tike tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ dhātūnaṃ kamaṃ dassento āha ‘‘hetuphalānupubbavavatthānavasenā’’ti.
The order of the eye (cakkhu) and so on was stated before; therefore, here, intending to show the order of the three elements in each triad, it is said: “hetuphalānupubbavavatthānavasenā” (in terms of the sequential arrangement of cause and effect).
Vì thứ tự của mắt, v.v., đã được nói đến trước đây, ở đây, để chỉ thứ tự của ba giới trong mỗi bộ ba, vị chú giải sư nói hetuphalānupubbavavatthānavasenā (theo thứ tự sắp xếp nhân và quả).
Hetuphalānaṃ anupubbavavatthānaṃ hetuphalabhāvova.
The sequential arrangement of cause and effect is simply the state of being cause and effect.
Hetuphalānaṃ anupubbavavatthānaṃ (sự sắp xếp tuần tự của nhân và quả) chính là trạng thái nhân và quả.
Tattha hetūti paccayo adhippeto.
Here, hetu (cause) is intended to mean condition (paccaya).
Trong đó, hetū (nhân) được hiểu là duyên.
Phalanti paccayuppannanti āha ‘‘cakkhudhātū’’tiādi.
Phalaṃ (effect) is intended to mean that which arises from a condition, hence it is said: “cakkhudhātū” (eye-element) and so on.
Phalaṃ (quả) là cái phát sinh từ duyên, như đã nói cakkhudhātū (nhãn giới), v.v.
Manodhātudhammadhātūnañca manoviññāṇassa hetubhāvo yathāsambhavaṃ yojetabbo, dvārabhūtamanovasena vā tassā manodhātuyā.
The causal relationship of the mind-element (manodhātu) and dharma-element (dhammadhātu) to mind-consciousness (manoviññāṇa) should be connected as appropriate, or that mind-element acts as a door for it (mind-consciousness).
Sự kiện manodhātu (ý giới) và dhammadhātu (pháp giới) là nhân của manoviññāṇa (ý thức giới) nên được kết nối tùy theo trường hợp, hoặc manodhātu đó là nhân theo nghĩa là ý môn.
Sabbāsaṃ vasenāti yathāvuttānaṃ ābhādhātuādīnaṃ pañcatiṃsāya dhātūnaṃ vasena.
Sabbāsaṃ vasenā means according to all thirty-five elements like the light-element (ābhādhātu) and so on, as previously stated.
Sabbāsaṃ vasenā (theo tất cả) nghĩa là: theo ba mươi lăm giới đã nói, như ābhādhātu (quang giới), v.v.
Aparamatthasabhāvassa paramatthasabhāvesu na kadāci antogadhatā atthīti āha ‘‘sabhāvato vijjamānāna’’nti.
The nature of what is not ultimate truth (paramattha) is never included within ultimate truths, hence it is said: “sabhāvato vijjamānānaṃ” (of those existing by their nature).
Vì bản chất tối hậu không bao giờ được bao gồm trong các bản chất không tối hậu, nên vị chú giải sư nói sabhāvato vijjamānāna (của những gì tồn tại theo bản chất).
Candābhāsūriyābhādikā vaṇṇanibhā evāti āha ‘‘rūpadhātuyeva hi ābhādhātū’’ti.
The light of the moon, the light of the sun, and so on are simply colors and radiance, hence it is said: “rūpadhātuyeva hi ābhādhātu” (indeed, the light element is merely the form element).
Ánh sáng mặt trăng, ánh sáng mặt trời, v.v., chỉ là các sắc và vẻ đẹp, nên vị chú giải sư nói rūpadhātuyeva hi ābhādhātū (thật vậy, quang giới chính là sắc giới).
Rūpādipaṭibaddhāti rāgavatthubhāvena gahetabbākāro subhanimittanti sandhāya ‘‘rūpādayovā’’ti avatvā paṭibaddhavacanaṃ āha.
Rūpādipaṭibaddhā (bound to forms and so on): without saying "rūpādayo vā" (or forms and so on), the word "paṭibaddha" (bound) is used, referring to the pleasant sign (subhanimitta) which is the aspect to be grasped as an object of lust (rāga).
Rūpādipaṭibaddhā (bị ràng buộc bởi sắc, v.v.)—vị chú giải sư nói từ paṭibaddha (bị ràng buộc) thay vì rūpādayo (sắc, v.v.) để chỉ ra rằng hình thái đáng được nắm giữ như đối tượng của rāga (tham) là subhanimitta (tướng đáng yêu).
Asatipi rāgavatthubhāve ‘‘kusalavipākārammaṇā subhā dhātū’’ti dutiyo vikappo vutto.
Even without being an object of lust, the second alternative is stated: “kusalavipākārammaṇā subhā dhātu” (the beautiful element is an object of wholesome fruition).
Dù không có đối tượng của rāga, trường hợp thứ hai được nói đến là "các giới thiện quả là đối tượng đáng yêu".
Vihiṃsādhātu cetanā, paraviheṭhanachando vā.
Vihiṃsādhātu (the element of harmfulness) is volition (cetanā), or the desire to torment others.
Vihiṃsādhātu (não hại giới) là cetanā (ý chí) làm hại người khác, hoặc chando (mong muốn) làm hại người khác.
Avihiṃsā karuṇā.
Avihiṃsā (non-harmfulness) is compassion (karuṇā).
Avihiṃsā (không não hại) là karuṇā (bi mẫn).
Ubhopīti dhammadhātumanoviññāṇadhātuyo.
Ubhopī (both) refers to the dhammadhātu and manoviññāṇadhātu.
Ubhopī (cả hai) là dhammadhātu (pháp giới) và manoviññāṇadhātu (ý thức giới).
Hīnādīsu purimanayena hīḷitā cakkhādayo hīnā, sambhāvitā paṇītā, nātihīḷitā nātisambhāvitā majjhimāti khandhavibhaṅge āgatahīnadukatoyeva nīharitvā majjhimā dhātu vuttāti veditabbā.
In the case of hīnādi (inferior and so on), it should be understood that the eye and other senses that are despised in the former manner are hīna (inferior); those that are praised are paṇīta (excellent); and those that are neither greatly despised nor greatly praised are majjhimā (middling). The middling element is taken directly from the "hīna" pair found in the Khandhavibhaṅga.
Trong hīnādīsu (các giới thấp, v.v.), nên hiểu rằng các giới như mắt, v.v., bị khinh thường theo cách trước đây là hīnā (thấp kém); các giới được tôn trọng là paṇītā (vi diệu); các giới không quá khinh thường cũng không quá tôn trọng là majjhimā (trung bình), và majjhimā dhātu (trung bình giới) này được rút ra từ cặp hīna (thấp kém) được đề cập trong Khandhavibhaṅga (Phân tích Uẩn).
Viññāṇadhātu yadipi chaviññāṇadhātuvasena vibhattā, tathāpi ‘‘viññāṇadhātuggahaṇena tassā purecārikapacchācārikattā manodhātu gahitāva hotī’’ti vuttattā āha ‘‘viññāṇadhātu…pe… sattaviññāṇasaṅkhepoyevā’’ti.
Although the viññāṇadhātu is differentiated into six viññāṇadhātus, because it is stated that “by grasping the viññāṇadhātu, the manodhātu is also included, as it precedes and follows it,” it is said: “viññāṇadhātu…pe… sattaviññāṇasaṅkhepoyevā” (the viññāṇadhātu… and so on… is merely a summary of seven types of consciousness).
Mặc dù viññāṇadhātu (thức giới) được phân loại thành sáu loại viññāṇadhātu (thức giới), nhưng vì đã nói rằng "khi nắm giữ viññāṇadhātu, manodhātu (ý giới) cũng được bao gồm vì nó là tiền hành và hậu hành của viññāṇadhātu", nên vị chú giải sư nói viññāṇadhātu…pe… sattaviññāṇasaṅkhepoyevā (thức giới...v.v... chỉ là sự tóm tắt của bảy thức).
Anekesaṃ cakkhudhātuādīnaṃ, tāsu ca ekekissā nānappakāratāya nānādhātūnaṃ vasena anekadhātunānādhātuloko vuttoti āha ‘‘aṭṭhārasadhātuppabhedamattamevā’’ti.
The world of many and various elements (anekadhātunānādhātuloka) is stated in terms of the many eye-elements (cakkhudhātu) and so on, and due to the manifold variety of each of those elements, and in terms of the various elements. Thus, it is said: “aṭṭhārasadhātuppabhedamattamevā” (merely the eighteenfold classification of elements).
Vì thế giới anekadhātu (đa giới) và nānādhātu (dị giới) được nói đến theo nhiều giới như cakkhudhātu (nhãn giới), v.v., và mỗi giới trong số đó có nhiều loại khác nhau, nên vị chú giải sư nói aṭṭhārasadhātuppabhedamattamevā (chỉ là sự phân loại của mười tám giới).
‘‘Cakkhusotaghānajivhākāyamanomanoviññāṇadhātubhedenā’’ti aṭṭhakathāyaṃ likhitaṃ.
In the Aṭṭhakathā, it is written: “cakkhusotaghānajivhākāyamanomanoviññāṇadhātubhedenā” (by means of the eye-, ear-, nose-, tongue-, body-, mind-, and mind-consciousness elements).
Trong chú giải, đã viết cakkhusotaghānajivhākāyamanomanoviññāṇadhātubhedenā (theo sự phân loại nhãn giới, nhĩ giới, tỷ giới, thiệt giới, thân giới, ý giới và ý thức giới).
Tattha na cakkhādīnaṃ kevalena dhātu-saddena sambandho adhippeto vijānanasabhāvassa pabhedavacanato.
Here, a connection of the eye (cakkhu) and so on with merely the word dhātu is not intended, because the classification is of the nature of discerning.
Trong đó, sự kết nối của mắt, v.v., với từ dhātu (giới) thuần túy không được chấp nhận, vì đây là phần nói về sự phân loại của bản chất nhận biết.
Viññāṇadhātu-saddena sambandhe kariyamāne dve manogahaṇāni na kattabbāni.
If a connection is made with the term viññāṇadhātu, two instances of "mano" should not be used.
Nếu kết nối với từ viññāṇadhātu (thức giới), thì không nên có hai từ mano (ý).
Na hi dve manoviññāṇadhātuyo atthīti.
For there are no two mind-consciousness elements.
Vì không có hai ý thức giới.
‘‘Cakkhu…pe… kāyamanoviññāṇamanodhātū’’ti vā vattabbaṃ atulyayoge dvandasamāsābhāvato.
Or it should be stated as, “eye…etc…body-consciousness, mind-consciousness, mind-element” because there is no Dvanda compound for unequal terms.
Hoặc nên nói là ‘‘Cakkhu…pe… kāyamanoviññāṇamanodhātu’’ vì không có Dvandasamāsa (phép hợp danh) trong sự kết hợp không đồng đẳng.
Ayaṃ panettha pāṭho siyā ‘‘cakkhu…pe… kāyaviññāṇamanomanoviññāṇadhātubhedenā’’ti.
Or this could be the reading here: “eye…etc…by way of the body-consciousness, mind-element, and mind-consciousness element.”
Văn bản ở đây có thể là ‘‘cakkhu…pe… kāyaviññāṇamanomanoviññāṇadhātubhedenā’’.
Purecarānucarā viyāti nijjīvassa kassaci keci nijjīvā purecarānucarā viyāti attho.
“Like pioneers and followers” means that some non-living things are like pioneers and followers for some non-living thing.
Giống như những người đi trước và đi sau, nghĩa là, một số vật vô tri giống như những người đi trước và đi sau của một vật vô tri nào đó.
Manodhātuyeva vā attano khaṇaṃ anativattantī attano khaṇaṃ anativattantānaṃyeva cakkhuviññāṇādīnaṃ avijjamānepi purecarānucarabhāve pubbakālāparakālatāya purecarānucarā viya daṭṭhabbāti attho.
Alternatively, it means that the mind-element itself, without exceeding its own moment, should be seen as pioneers and followers for eye-consciousness and so forth, which also do not exceed their own moment, even if there is no actual state of being pioneers and followers, due to their earlier and later temporal relation.
Hoặc, ý nghĩa là, ý giới (manodhātu) không vượt quá sát-na của chính nó, và ngay cả khi không có trạng thái đi trước và đi sau của nhãn thức v.v. vốn không vượt quá sát-na của chính chúng, thì chúng cũng nên được xem là những người đi trước và đi sau do có thời gian trước và thời gian sau.
Sallamiva sūlamiva tividhadukkhatāsamāyogato daṭṭhabbo.
It should be seen like a dart, like a stake due to its association with the three kinds of suffering.
Nên xem là giống như mũi tên, giống như cây cọc vì có sự kết hợp của ba loại khổ.
Āsāyeva dukkhaṃ āsādukkhaṃ, āsāvighātaṃ dukkhaṃ vā.
Desire itself is suffering, the suffering of desire, or the frustration of desire is suffering.
Mong cầu (āsā) chính là khổ, đó là khổ mong cầu, hoặc sự thất vọng của mong cầu là khổ.
Saññā hi abhūtaṃ dukkhadukkhampi subhādito sañjānantī taṃ āsaṃ tassā ca vighātaṃ āsīsitasubhādiasiddhiyā janetīti.
For saññā, perceiving even dukkha-dukkha (suffering of suffering) as beautiful, gives rise to that desire and its frustration through the non-attainment of the desired good and so forth.
Thật vậy, tưởng (saññā) nhận thức ngay cả khổ khổ (dukkha-dukkha) vốn không có thật là tốt đẹp v.v., và do đó, nó tạo ra sự mong cầu đó và sự thất vọng của nó khi những điều tốt đẹp được mong muốn v.v. không thành công.
Kammappadhānā saṅkhārāti ‘‘paṭisandhiyaṃ pakkhipanato’’tiādimāha.
That saṅkhāras are predominantly kamma is stated by “because they cast into rebirth” and so forth.
Các hành (saṅkhāra) là chủ yếu do nghiệp, nên nói ‘‘do đặt vào sự tái tục’’ v.v.
Jātidukkhānubandhanatoti attanā nibbattiyamānena jātidukkhena anubandhattā.
“Because it is bound up with the suffering of birth” means that it is bound up with the suffering of birth that is produced by itself.
Do bị ràng buộc bởi khổ sinh nghĩa là do bị ràng buộc bởi khổ sinh được tạo ra bởi chính nó.
Bhavapaccayā jāti hi jātidukkhanti.
For birth, conditioned by existence, is the suffering of birth.
Thật vậy, sinh (jāti) do duyên hữu (bhava) chính là khổ sinh.
Padumaṃ viya dissamānaṃ khuracakkaṃ viya rūpampi itthiyādibhāvena dissamānaṃ nānāvidhupaddavaṃ janeti.
Just as a razor-wheel, though appearing like a lotus, causes various harms, so too, rūpa (material form), appearing as a woman and so forth, causes various calamities.
Giống như một bánh xe dao cạo xuất hiện như một bông sen, sắc (rūpa) cũng tạo ra nhiều loại tai họa khác nhau khi xuất hiện dưới dạng phụ nữ v.v.
Sabbe anatthā rāgādayo jātiādayo ca visabhūtā asantā sappaṭibhayā cāti tappaṭipakkhabhūtattā amatādito daṭṭhabbā.
All unprofitable things, such as defilements (like rāga) and birth and so forth, are like poison, unstable, and perilous; therefore, they should be seen as the opposite, like amata (the Deathless).
Tất cả những điều bất lợi như tham ái v.v. và sinh v.v. đều giống như chất độc, không an ổn và đáng sợ, nên chúng nên được xem là đối nghịch với bất tử (amata) v.v.
Sabbadhammesūti ettha sabba-saddo adhikāravasena yathāvuttaviññāṇasaṅkhāte ārammaṇasaṅkhāte vā padesasabbasmiṃ tiṭṭhatīti daṭṭhabbo.
Here, the word “sabba” (all), by way of its context, should be understood to refer to a partial “all” – either all consciousnesses already mentioned, or all objects.
Trong từ ‘‘sabbadhammesu’’ (trong tất cả các pháp) ở đây, từ sabba (tất cả) nên được hiểu là chỉ một phần của tất cả, tức là chỉ các thức đã nói hoặc các đối tượng đã nói, theo nghĩa của ngữ cảnh.
Manoviññāṇadhātuniddese ‘‘cakkhuviññāṇadhātuyā uppajjitvā niruddhasamanantarā uppajjati manodhātu, manodhātuyāpi uppajjitvā niruddhasamanantarā uppajjati citta’’nti cakkhuviññāṇadhātānantaraṃ manodhātu viya manodhātānantarampi uppajjati cittanti yāva aññā manodhātu uppajjissati, tāva pavattaṃ sabbaṃ cittaṃ ekattena gahetvā vuttanti evampi attho labbhati.
In the exposition of the manoviññāṇadhātu, the statement “the mind-element arises immediately after the eye-consciousness element has arisen and ceased, and immediately after the mind-element, consciousness arises” implies that just as the mind-element arises immediately after the eye-consciousness element, so too, consciousness arises immediately after the mind-element; thus, all consciousness that arises until another mind-element arises is taken as a single entity. This interpretation is also permissible.
Trong phần trình bày về ý thức giới (manoviññāṇadhātu), ý nghĩa cũng có thể được hiểu là: giống như ý giới (manodhātu) phát sinh ngay sau khi nhãn thức giới (cakkhuviññāṇadhātu) đã diệt, thì tâm (citta) cũng phát sinh ngay sau ý giới, nghĩa là tất cả tâm hoạt động cho đến khi một ý giới khác phát sinh, đều được nói là một thể thống nhất.
Evañhi sati manoviññāṇadhātānantaraṃ uppannāya manodhātuyā manoviññāṇadhātubhāvappasaṅgo na hotiyeva.
If this is the case, there would be no possibility of the mind-element that arises immediately after the manoviññāṇadhātu also being a manoviññāṇadhātu.
Nếu vậy, thì sẽ không có sự liên quan đến việc ý giới phát sinh ngay sau ý thức giới trở thành ý thức giới.
Pañcaviññāṇadhātumanodhātukkamanidassanañhi tabbidhurasabhāvena uppattiṭṭhānena ca paricchinnassa cittassa manoviññāṇadhātubhāvadassanatthaṃ, na anantaruppattimattenāti tabbidhurasabhāve ekattaṃ upanetvā dassanaṃ yujjati.
For the sequential exposition of the five consciousness elements and the mind-element is for showing that consciousness, limited by its distinct nature and place of origin, is a manoviññāṇadhātu, and not merely because of immediate succession; thus, showing it as a single entity, bringing together its distinct nature, is appropriate.
Thật vậy, việc trình bày thứ tự của năm thức giới và ý giới là để chỉ ra rằng tâm được xác định bởi bản chất khác biệt và nơi phát sinh của nó là ý thức giới, chứ không phải chỉ đơn thuần là sự phát sinh liên tục; do đó, việc trình bày sự thống nhất trong bản chất khác biệt là hợp lý.
Anupanītepi ekatte tabbidhurasabhāve ekasmiṃ dassite sāmaññavasena aññampi sabbaṃ taṃ sabhāvaṃ dassitaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.
Even if a single entity is not imposed, when one such distinct nature is shown, all other things of that nature are also shown in a general sense; thus, it should be understood.
Ngay cả khi sự thống nhất không được trình bày, khi một bản chất khác biệt được chỉ ra, thì tất cả các pháp khác có cùng bản chất cũng được chỉ ra theo nghĩa chung.
Pi-saddena manoviññāṇadhātusampiṇḍane ca sati ‘‘manoviññāṇadhātuyāpi samanantarā uppajjati cittaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātū’’ti manoviññāṇadhātuggahaṇena bhavaṅgānantaraṃ uppannaṃ manodhātucittaṃ nivattitaṃ hotīti ce?
And if, by the particle “pi” (also), the manoviññāṇadhātu is included, meaning “consciousness arises immediately after the manoviññāṇadhātu…etc…that same manoviññāṇadhātu,” does the inclusion of manoviññāṇadhātu negate the mind-element consciousness that arises immediately after bhavaṅga? (This is a question posed by an objector).
Nếu với từ pi (cũng) và khi ý thức giới được bao gồm, thì liệu tâm ý giới phát sinh ngay sau bhavanga (tâm hữu phần) có bị loại trừ bởi việc đề cập đến ý thức giới trong câu ‘‘ngay sau ý thức giới cũng phát sinh tâm…pe… ý thức giới đó’’ không?
Na, tassā manoviññāṇadhātubhāvāsiddhito.
No, because its being a manoviññāṇadhātu is not established.
Không, vì sự không thành lập trạng thái ý thức giới của nó.
Na hi yaṃ codīyati, tadeva parihārāya hotīti.
For that which is objected to does not itself become the refutation.
Thật vậy, điều được chất vấn không phải là điều để giải thích.
Manodhātuyāpi manoviññāṇadhātuyāpīti manadvayavacanena dvinnaṃ aññamaññavidhurasabhāvatā dassitāti teneva manodhātāvajjanassa manoviññāṇadhātubhāvo nivattitoti daṭṭhabbo.
The statement of two minds ( “the mind-element also, the mind-consciousness element also”) shows the mutually distinct nature of the two, and thereby it should be understood that the manoviññāṇadhātu nature of the manodhātu’s advertence is negated.
Với việc nói đến hai loại ý (mano) trong câu ‘‘manodhātuyāpi manoviññāṇadhātuyāpi’’ (cũng bởi ý giới, cũng bởi ý thức giới), bản chất khác biệt lẫn nhau của hai loại ý được chỉ ra; do đó, nên hiểu rằng trạng thái ý thức giới của ý môn khai (manodhātāvajjanassa) bị loại trừ.
Vutto hi tassa manoviññāṇadhātuvidhuro manodhātusabhāvo ‘‘sabbadhammesu vā pana paṭhamasamannāhāro uppajjatī’’tiādinā.
For its manodhātu nature, which is distinct from manoviññāṇadhātu, has been stated by “or the first mental apprehension arises in all phenomena” and so forth.
Thật vậy, bản chất ý giới của nó, vốn khác biệt với ý thức giới, đã được nói đến trong câu ‘‘hoặc sự chú ý đầu tiên phát sinh trong tất cả các pháp’’ v.v.
Sā sabbāpīti etaṃ mukhamattanidassanaṃ.
“All of that” is merely an indicative illustration.
Câu ‘‘Sā sabbāpi’’ (Tất cả đó) chỉ là một ví dụ mở đầu.
Na hi javanapariyosānā eva manoviññāṇadhātu, tadārammaṇādīnipi pana hontiyevāti.
For manoviññāṇadhātu is not only that which ends with javana; tadārammaṇa and so forth are also indeed manoviññāṇadhātu.
Thật vậy, không chỉ các tâm kết thúc bằng javana (tốc hành tâm) là ý thức giới, mà tadārammaṇa (tâm tiếp thâu đối tượng) v.v. cũng là ý thức giới.
Evaṃ pañcaviññāṇadhātumanodhātuvisiṭṭhasabhāvavasena sabbaṃ manoviññāṇadhātuṃ dassetvā puna manodvāravasena sātisayaṃ javanamanoviññāṇadhātuṃ dassento ‘‘manañca paṭiccā’’tiādimāha.
Having thus shown all manoviññāṇadhātu by way of its distinct nature from the five consciousness elements and the mind-element, he then, wishing to show the pre-eminent javana-manoviññāṇadhātu by way of the mind-door, stated “dependent on the mind” and so forth.
Như vậy, sau khi chỉ ra toàn bộ ý thức giới theo bản chất đặc biệt của năm thức giới và ý giới, lại muốn chỉ ra ý thức giới javana đặc biệt theo ý môn, nên nói ‘‘manañca paṭiccā’’ v.v.
Yadi pana channaṃ dvārānaṃ vasena javanāvasānāneva cittāni idha ‘‘manoviññāṇadhātū’’ti dassitānīti ayamattho gayheyya, cutipaṭisandhibhavaṅgānaṃ aggahitattā sāvasesā desanā āpajjati, tasmā yathāvuttena nayena attho veditabbo.
However, if this meaning were to be taken, that only those consciousnesses ending with javana are shown here as manoviññāṇadhātu by way of the six doors, then the teaching would be incomplete due to the non-inclusion of death-consciousness, rebirth-consciousness, and bhavaṅga. Therefore, the meaning should be understood in the manner stated above.
Tuy nhiên, nếu ý nghĩa này được chấp nhận, rằng ở đây, chỉ những tâm kết thúc bằng javana theo sáu môn được chỉ ra là ‘‘ý thức giới’’, thì sự thuyết giảng sẽ bị thiếu sót do không bao gồm cuti (tâm tử), paṭisandhi (tâm tái tục) và bhavanga (tâm hữu phần); do đó, ý nghĩa nên được hiểu theo cách đã nói.
Chadvārikacittehi vā samānalakkhaṇāni aññānipi ‘‘manoviññāṇadhātū’’ti dassitānīti veditabbāni.
Or it should be understood that other consciousnesses (tadārammaṇa and bhavaṅga), which have characteristics similar to the consciousnesses of the six doors, are also shown as manoviññāṇadhātu.
Hoặc, nên hiểu rằng các tâm khác có đặc điểm tương tự như các tâm sáu môn cũng được chỉ ra là ‘‘ý thức giới’’.