Ahaṃ ito paraṃ buddhivuddhikaraṃ nayaṃ mativaddhikaraṃ nayaṃ pavakkhāmi desessāmi.
Henceforth, I shall expound a method conducive to the growth of wisdom.
Từ đây về sau, Ta sẽ giảng giải phương pháp làm tăng trưởng trí tuệ.
Cittānaṃ bhūmisuppattiṃ puggalānaṃ vasena ca bhūmīsu cittānaṃ uppattiṃ, puggalānaṃ vasena bhūmīsu cittānaṃ uppattiñca pavakkhāmi.
I shall expound the arising of consciousnesses in planes, and the arising of consciousnesses in planes in accordance with individuals.
Ta sẽ giảng giải về sự sanh khởi của các tâm trong các cõi, và sự sanh khởi của các tâm trong các cõi theo các chúng sanh.
183. Devā ceva manussā ca, tisso ca apāyabhūmiyo honti, gatiyo pañca tesaṃ devamanussatiracchānapetanirayagatīnaṃ vasena pañca gatiyo niddiṭṭhā satthunā dassitā bhagavatā.
Devas and humans, and the three planes of misery, are the five destinations (gati) declared by the Teacher, based on the destinations of devas, humans, animals, ghosts, and hell-beings.
183. Chư thiên và loài người, cùng ba cõi khổ; năm đường sanh thú đã được Bậc Đạo Sư chỉ dạy, theo các đường sanh của chư thiên, loài người, bàng sanh, ngạ quỷ, và địa ngục.
Tayo bhavā pana kāmarūpārūpabhavavasena tayo satthunā niddiṭṭhā dassitā.
The three existences (bhava) are declared by the Teacher as kāma-bhava, rūpa-bhava, and arūpa-bhava.
Còn ba cõi đã được Bậc Đạo Sư chỉ dạy theo dục hữu, sắc hữu, và vô sắc hữu.
184-5. Bhūmiyo tattha tiṃseva, tāsu tiṃseva puggalā tattha tesu tīsu bhavesu tiṃsa eva bhūmiyo honti, tāsu bhūmīsu uppannā puggalā tiṃsa eva honti, etāsu bhūmīsu uppannā sabbe ca pana puggalā paṭisandhikacittānaṃ vasena ekūnavīsati honti.
184-5. There are thirty planes in those three existences, and there are thirty types of individuals born in those planes. All individuals born in these planes, based on paṭisandhi-consciousnesses, are nineteen.
184-5. Trong ba cõi ấy, có ba mươi cõi, và trong các cõi ấy có ba mươi chúng sanh. Tất cả các chúng sanh sanh khởi trong những cõi này, theo tâm tục sinh, có mười chín loại.
Paṭisandhi ca nāmesā esā paṭisandhi ca nāma duvidhā dvippakārā samudīritā satthunā kathitā.
This paṭisandhi is declared by the Teacher to be of two kinds.
Và sự tục sinh này được nói đến có hai loại.
186. Acittakā paṭisandhi, sacittakā paṭisandhi ca iti duvidhā paṭisandhi hoti, asaññibrahmānaṃ paṭisandhi acittakā rūpapaṭisandhi hoti.
186. Paṭisandhi is of two kinds: consciousness-less relinking and relinking with consciousness. The paṭisandhi of asaññi brahmās is consciousness-less, being a rūpa-paṭisandhi.
186. Tục sinh có hai loại: tục sinh vô tâm và tục sinh hữu tâm. Sự tục sinh của các Phạm thiên vô tưởng là tục sinh vô tâm, là tục sinh sắc pháp.
Sesā rūpapaṭisandhito sesā sacittakā sacittakapaṭisandhi ñeyyā paṇḍitena jānitabbā.
The remaining paṭisandhis, apart from rūpa-paṭisandhi, should be known by the wise as relinking with consciousness.
Ngoài tục sinh sắc pháp, phần còn lại nên được bậc trí biết là tục sinh hữu tâm.
Sā pana sacittakā paṭisandhi ekūnavīsati hoti.
That relinking with consciousness is nineteenfold.
Và sự tục sinh hữu tâm đó có mười chín loại.
187. Paṭisandhivaseneva sacittakapaṭisandhivasena eva vīsati puggalā honti.
187. Solely based on relinking with consciousness, there are twenty individuals.
187. Theo sự tục sinh hữu tâm, có hai mươi chúng sanh.
Idha imasmiṃ cittādhikāre cittādhikārattā acittakapaṭisandhi rūpapaṭisandhi na ca uddhaṭā na ca kathitā mayā.
Here in this chapter on consciousness, because it is about consciousness, consciousness-less relinking (rūpa-paṭisandhi) is not mentioned by me.
Ở đây, trong chủ đề về tâm, vì là chủ đề về tâm, nên sự tục sinh vô tâm, tức tục sinh sắc pháp, đã không được ta đề cập đến.
188. Ahetudvitihetūti, puggalā tividhā siyuṃ ahetukadvihetukatihetukā iti tividhā tippakārā puggalā siyuṃ bhaveyyuṃ.
188. Individuals are of three types: rootless (ahetuka), two-rooted (dvihetuka), and three-rooted (tihetuka).
188. Các chúng sanh có thể có ba loại: vô nhân, nhị nhân, và tam nhân.
Ariyā pana puggalā aṭṭha iti evaṃ iminā mayā vuttappakārena sabbe puggalā ekādasa īritā kathitā bhagavatā.
However, there are eight Noble Ones (ariyā). In this way, all individuals mentioned by me are eleven, as declared by the Buddha.
Còn các bậc Thánh có tám loại. Như vậy, theo cách ta đã nói, tất cả các chúng sanh được Đức Thế Tôn nói đến là mười một loại.
189. Bhūmīsu tiṃsabhūmīsu cittānaṃ uppattiṃ etesaṃ pana sabbesaṃ puggalānaṃ pabhedato bhūmīsu cittānaṃ uppattiñca gaṇhato gaṇhantassa mama vacanaṃ nibodhatha, tumhe jānātha suṇātha.
189. Listen, you all, to my words as I enumerate the arising of consciousnesses in the thirty planes, and the arising of consciousnesses in planes according to the distinctions of all these individuals.
189. Các ngươi hãy lắng nghe, hãy biết lời của ta, người đang trình bày sự sanh khởi của các tâm trong ba mươi cõi, và sự sanh khởi của các tâm trong các cõi theo sự phân loại của tất cả các chúng sanh này.
190. Tīsu bhūmīsu kati cittāni jāyanti?
190. How many consciousnesses arise in the three planes?
190. Trong ba cõi, có bao nhiêu tâm sanh khởi?
Me mayhaṃ vada tāni cittāni tvaṃ kathehi, sabbāsu bhūmīsu cuddasa eva cittāni.
Tell me those consciousnesses. In all planes, there are fourteen consciousnesses.
Ngươi hãy nói cho ta biết những tâm ấy. Trong tất cả các cõi, chỉ có mười bốn tâm.
Taṃ yathā –
That is to say:
Chúng như sau –
Ghānādiviññāṇattayanti kusalavipākaghānādittayaṃ.
"Three consciousnesses like nose-consciousness" refers to the three wholesome resultant consciousnesses of nose and so on.
"Ba thức tỷ v.v." là ba thức tỷ v.v. quả thiện.
Pākā apuññajā akusalato jātā ahetukā satta vipākā.
"Unwholesome resultants" refers to the seven rootless resultant consciousnesses arisen from unwholesome kamma.
"Quả của bất thiện" là bảy quả vô nhân sanh từ bất thiện.
Pañca rūpabhaveyeva pañca cittāni rūpabhaveyeva bhavanti.
Five consciousnesses occur only in the rūpa-bhava.
Năm tâm chỉ có trong cõi Sắc.
Cattāreva arūpisu cattāri cittāni arūpīsuyeva honti.
Four consciousnesses occur only in the arūpa-bhava.
Bốn tâm chỉ có trong cõi Vô Sắc.
Taṃ yathā –
That is to say:
Chúng như sau –
193. Ṭhapetvā pana sabbesaṃ, catassopāyabhūmiyo catasso apāyabhūmiyo ṭhapetvā vajjetvā apāyato sesānaṃ sabbesaṃ puggalānaṃ chabbīsabhūmīsu terasa eva cittāni honti.
193. Excluding, however, all four woeful planes, excluding the four woeful planes, for all other individuals in the remaining twenty-six planes, only thirteen cittas exist.
193. Loại trừ bốn cõi khổ của tất cả chúng sanh loại trừ bốn cõi khổ, đối với các chúng sanh còn lại trong hai mươi sáu cõi, chỉ có mười ba tâm sanh khởi.
Taṃ yathā –
Namely—
Chúng là –
197. Dvepi cittāni jāyanti, catuvīsatibhūmisu catassopāyabhūmiyo ākiñcaññañca nevasaññañca ṭhapetvā sesāsu catuvīsatibhūmīsu dvepi cittāni jāyanti.
197. Two cittas also arise in the twenty-four planes—excluding the four woeful planes, the dimension of nothingness, and the dimension of neither perception nor non-perception—two cittas also arise in the remaining twenty-four planes.
197. Hai tâm cũng sanh khởi, trong hai mươi bốn cõi loại trừ bốn cõi khổ, cõi Vô Sở Hữu Xứ và cõi Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, trong hai mươi bốn cõi còn lại, hai tâm cũng sanh khởi.
Taṃ yathā –
Namely—
Chúng là –
204. Pañcamajjhānapākeko, jāyate chasu bhūmisu eko pañcamajjhānavipāko vehapphalādīsu chasu bhūmīsu jāyati.
204. One resultant of the fifth jhāna arises in six planes—one resultant of the fifth jhāna arises in the six planes such as Vehapphala and so forth.
204. Một quả thiền thứ năm, sanh khởi trong sáu cõi một quả thiền thứ năm sanh khởi trong sáu cõi từ cõi Quảng Quả trở đi.
Cattāri pana rūpavipāka cittāni tīsu tīsu bhūmīsu jāyanti.
However, the four rūpa-vipāka cittas arise in three planes each.
Còn bốn tâm quả sắc giới, mỗi tâm sanh khởi trong ba cõi.
Ayametthādhippāyo – eko paṭhamarūpavipāko brahmapārisajjabrahmapurohitamahābrahmānaṃ tīsu bhūmīsu jāyati, eko dutiyarūpavipāko, eko tatiyarūpavipāko ca parittābhāappamāṇābhāābhassarānaṃ tīsu bhūmīsu jāyati, eko catuttharūpavipāko parittasubhaappamāṇasubhasubhakiṇhānaṃ tīsu bhūmīsu jāyati.
The meaning here is this: the one first rūpa-vipāka arises in the three planes of the Brahmakāyika, Brahmapurohita, and Mahābrahmā devas; the one second rūpa-vipāka and the one third rūpa-vipāka arise in the three planes of Parittābha, Appamāṇābha, and Ābhassara devas; and the one fourth rūpa-vipāka arises in the three planes of Parittasubha, Appamāṇasubha, and Subhakiṇha devas.
Ý nghĩa ở đây là – một quả Sơ thiền sắc giới sanh khởi trong ba cõi: Phạm Chúng Thiên, Phạm Phụ Thiên và Đại Phạm Thiên; một quả Nhị thiền sắc giới và một quả Tam thiền sắc giới sanh khởi trong ba cõi: Thiểu Quang Thiên, Vô Lượng Quang Thiên và Quang Âm Thiên; một quả Tứ thiền sắc giới sanh khởi trong ba cõi: Thiểu Tịnh Thiên, Vô Lượng Tịnh Thiên và Biến Tịnh Thiên.
205. Cattāri pana cittāni, honti ekekabhūmisu arūpāvacaravipākānaṃ vasena cattāri pana cittāni ekekabhūmīsu ekekāsu bhūmīsu honti, iti evaṃ iminā mayā vuttappakārena sabbāsu bhūmīsu cittuppādaṃ paridīpaye paṇḍito katheyya.
205. However, four cittas exist in each single plane—however, four cittas exist in each single plane, in each of the planes of the immaterial resultant (cittas). Thus, a wise person should explain the arising of cittas in all planes in the manner I have stated.
205. Còn bốn tâm, sanh khởi trong mỗi một cõi còn bốn tâm quả vô sắc giới, sanh khởi trong mỗi một cõi, tức là trong từng cõi một. Như vậy, theo cách đã được tôi trình bày, bậc trí nên trình bày sự sanh khởi của tâm trong tất cả các cõi.
206-7. Kusalākusalā kāme kāme vīsati kusalākusalā, tesaṃ pākā ahetukā tesaṃ kusalākusalānaṃ ahetukā pañcadasa vipākā āvajjanadvayañca iti evaṃ iminā mayā vuttappakārena sattatiṃsa mānasā narakādīsu catūsu apāyesupi jāyare.
206-7. Wholesome and unwholesome in Kāma-loka—twenty wholesome and unwholesome (cittas) in the Kāma-loka; their rootless resultants—the fifteen rootless resultants of these wholesome and unwholesome (cittas), and the two advertings— thus, in this manner stated by me, thirty-seven minds also arise in the four woeful realms such as hell and so forth.
206-7. Thiện và bất thiện trong cõi Dục trong cõi Dục có hai mươi tâm thiện và bất thiện, quả của chúng là vô nhân quả vô nhân của các tâm thiện và bất thiện đó là mười lăm, cùng với hai tâm hướng môn. Như vậy, theo cách đã được tôi trình bày, ba mươi bảy tâm này sanh khởi trong cả bốn cõi khổ từ địa ngục trở đi.
Avasesāni dvipaññāsa cittāni kadācipi kismiñci kālepi nuppajjanti.
The remaining fifty-two cittas never arise at any time.
Năm mươi hai tâm còn lại không bao giờ sanh khởi vào bất kỳ thời điểm nào.
Taṃ yathā –
Namely—
Chúng là –
209-12. Kāme kāmāvacare aṭṭha mahāvipākā domanassadvayampi ca tathā ghānādiviññāṇattayaṃ kusalavipākaṃ apuññajā satta pākā.
209-12. In the Kāma-loka—the eight great resultant (cittas) in the Kāma-loka, the two associated with displeasure, and likewise the three consciousnesses beginning with the nose as wholesome resultant, the seven unwholesome resultant (cittas).
209-12. Trong cõi Dục trong cõi Dục, tám tâm đại quả, hai tâm ưu, và ba thức về tỷ, v.v. quả thiện, bảy quả bất thiện.
Natthi āruppapākā ca, rūpāvacarabhūmiyaṃ arūpapākā ca cattāro rūpāvacarabhūmiyaṃ natthi.
There are no immaterial resultants in the rūpāvacara plane—and the four immaterial resultants do not exist in the rūpāvacara plane.
Không có các quả vô sắc, trong cõi sắc giới bốn quả vô sắc không có trong cõi sắc giới.
Ayametthādhippāyo – rūpāvacarabhūmiyaṃ aṭṭha mahāvipākā kāmasugatisattānaṃ dvinnaṃ vipākacittattā na honti, jhānena vikkhambhitattā domanassadvayampi natthi, ghānajivhākāyapasādavirahitattā kusalavipākaṃ ghānādittayaṃ natthi, aniṭṭhārammaṇānaṃ abhāvato satta akusalavipākā ca natthi, arūpapākā ca natthi.
This is the meaning here: In the rūpāvacara realm, the eight great resultant consciousnesses do not arise because they are resultant consciousnesses of the two types of beings in the sensuous happy realm (kāmasugati). The two consciousnesses accompanied by displeasure (domanassa) also do not exist because they are suppressed by jhāna. The three resultant consciousnesses rooted in wholesome karma (kusalavipāka) related to the nose, tongue, and body do not exist due to the absence of the sensitivity of nose, tongue, and body. The seven unwholesome resultant consciousnesses also do not exist due to the absence of undesirable objects. And there are no arūpa resultant consciousnesses.
Ý nghĩa ở đây là: Trong cõi Sắc giới (rūpāvacarabhūmi), tám đại quả (mahāvipāka) không có, vì chúng là tâm quả của các chúng sinh trong cõi dục giới thiện thú (kāmasugati). Hai tâm ưu (domanassa) cũng không có, vì chúng bị thiền (jhāna) trấn áp. Ba tâm quả thiện (ghānādi) liên quan đến mũi, lưỡi, thân cũng không có, vì không có tịnh sắc mũi, lưỡi, thân. Bảy tâm quả bất thiện cũng không có, vì không có cảnh không mong muốn. Và các tâm quả Vô sắc giới cũng không có.
Arūpānaṃ vipākacittattā.
Because they are resultant consciousnesses of the arūpa realm.
Vì chúng là tâm quả của Vô sắc giới.
Imehi saha cittehi imehi catuvīsaticittehi saha tayo maggā phaladvayaṃ sotāpattimaggo sakadāgāmimaggo anāgāmimaggo ca sotāpattiphalasakadāgāmiphalāni ca cattāro diṭṭhisaṃyuttā vicikicchāsaṃyuttampi ca cattāro heṭṭhimā pākā ca suddhāvāse na labbhare na labbhanti.
With these consciousnesses – with these twenty-four consciousnesses – the three paths and two fruits – namely, the Stream-entry path, the Once-returning path, and the Non-returning path, and the fruit of Stream-entry and the fruit of Once-returning, and the four consciousnesses associated with wrong view, and the consciousness associated with doubt, and the four lower resultant consciousnesses – are not obtainable in the Suddhāvāsa (Pure Abodes).
Cùng với các tâm này (cùng với hai mươi bốn tâm này), ba đạo và hai quả (đạo Tu-đà-hoàn, đạo Tư-đà-hàm, đạo A-na-hàm, và quả Tu-đà-hoàn, quả Tư-đà-hàm), bốn tâm tà kiến tương ưng (diṭṭhisaṃyutta) và tâm hoài nghi tương ưng (vicikicchāsaṃyutta), và bốn tâm quả thấp hơn không thể có trong các cõi Tịnh cư (Suddhāvāsa).
Ayametthādhippāyo – puthujjanasotāpannasakadāgāmipuggalānaṃ asādhāraṇattā suddho ca āvāso, atha vā ghorātikkamaṭṭhitattā anāgāmipuggalā suddhā nāma, caturoghatiṇṇattā khīṇāsavā suddhā nāma, tesaṃ suddhānaṃ dvinnaṃ uttamasattānaṃ āvāsotipi suddhāvāso, tasmiṃ.
This is the meaning here: The Suddhāvāsa is so called because it is not common to ordinary people, Stream-enterers, and Once-returners, or because Non-returners, being established in severe transgression, are called "pure" (suddha), and those whose taints are destroyed (khīṇāsava), having crossed the four floods, are called "pure"; therefore, it is the abode of these two supreme pure beings, hence Suddhāvāsa; in that realm.
Ý nghĩa ở đây là: Cõi Tịnh cư là nơi không dành cho phàm phu, Tu-đà-hoàn, Tư-đà-hàm; hoặc là nơi thanh tịnh vì các bậc A-na-hàm đã vượt qua sự vi phạm nghiêm trọng, và các bậc A-la-hán là những vị đã vượt qua bốn dòng nước lũ (ogha). Đó là nơi cư ngụ của hai hạng chúng sinh tối thượng thanh tịnh này, nên gọi là Suddhāvāsa (Tịnh cư).
Ayametthādhippāyo – suddhāvāse pana sotāpattimaggasotāpattiphalasakadāgāmimaggasakadāgāmiphalaanāgāmimaggā na vijjanti.
This is the meaning here: In the Suddhāvāsa, however, the Stream-entry path, the fruit of Stream-entry, the Once-returning path, the fruit of Once-returning, and the Non-returning path do not exist.
Ý nghĩa ở đây là: Trong cõi Tịnh cư, đạo Tu-đà-hoàn, quả Tu-đà-hoàn, đạo Tư-đà-hàm, quả Tư-đà-hàm, và đạo A-na-hàm không tồn tại.
Kasmāti ce?
Why, if asked?
Nếu hỏi tại sao?
Anāgāmiphalaṭṭhānaṃyeva tasmiṃ uppajjanato cattāro diṭṭhisaṃyuttā ca vicikicchāyuttañca pañca akusalacittānaṃ sotāpannena vināsitattā, iti tasmā kāraṇā na jāyanti.
Because only the stage of the fruit of Non-returning arises there. The four consciousnesses associated with wrong view and the consciousness associated with doubt, which are five unwholesome consciousnesses, are destroyed by a Stream-enterer; therefore, for that reason, they do not arise.
Vì chỉ có trạng thái quả A-na-hàm mới phát sinh ở đó. Bốn tâm tà kiến tương ưng và một tâm hoài nghi tương ưng (năm tâm bất thiện) đã bị bậc Tu-đà-hoàn đoạn trừ, do đó chúng không phát sinh.
Cattāro heṭṭhimavipākā heṭṭhimānaṃ rūpabrahmānaṃ vipākacittattā natthi.
The four lower resultant consciousnesses do not exist because they are resultant consciousnesses of the lower rūpa Brahmās.
Bốn tâm quả thấp hơn không có, vì chúng là tâm quả của các Phạm thiên Sắc giới thấp hơn.
Sesāni ekapaññāsa cittāni suddhāvāse pana labbhanti.
The remaining fifty-one consciousnesses, however, are obtainable in the Suddhāvāsa.
Năm mươi mốt tâm còn lại có thể có trong cõi Tịnh cư.
Taṃ yathā –
As follows:
Chúng là:
213. Domanassādimaggo ca domanassadvayañca ādimaggo ca sotāpattimaggo ca, kriyā ca dve ahetukā pañcadvārāvajjanahasituppādāni kiriyāni cāti tecattālīsa cittāni arūpabhūmiyaṃ natthi.
213. And the two consciousnesses accompanied by displeasure and the initial path – the two consciousnesses accompanied by displeasure and the initial path, which is the Stream-entry path, and the two ahetuka functional consciousnesses – the five-door adverting consciousness and the smile-producing consciousness – these forty-three consciousnesses do not exist in the arūpa realm.
213. Và tâm ưu ban đầu (domanassādimaggo ca) là hai tâm ưu và đạo đầu tiên (sotāpattimaggo), và hai tâm duy tác vô nhân (kriyā ca dve ahetukā) là ngũ môn hướng tâm và tiếu sinh tâm (pañcadvārāvajjanahasituppādāni kiriyāni cāti), bốn mươi ba tâm này không có trong cõi Vô sắc giới.
Pañca rūpāvacaravipākā rūpīnaṃ vipākacittattā natthi.
The five rūpāvacara resultant consciousnesses do not exist because they are resultant consciousnesses related to physical form.
Năm tâm quả sắc giới không có, vì chúng là tâm quả của những chúng sinh có sắc.
Rūpajavanāni heṭṭhimajhānānaṃ virattattā natthi.
Rūpa javana consciousnesses do not exist because of dispassion for the lower jhāna states.
Các tâm tốc hành sắc giới không có, vì chúng đã đoạn trừ các thiền thấp hơn.
Cakkhusotaviññāṇāni puññajāni pasādarahitattā natthi.
Eye-consciousness and ear-consciousness born of wholesome karma do not exist due to the absence of the sense faculties.
Nhãn thức và nhĩ thức thiện quả không có, vì không có tịnh sắc.
Ghānādiviññāṇāni pakatiyāyeva natthi.
Nose-consciousness, etc., do not exist by nature.
Các thức liên quan đến mũi, v.v. tự nhiên không có.
Kusalavipākā manodhātu cakkhādiggahitapañcārammaṇattā arūpānaṃ dhammārammaṇattā natthi, asati cakkhādiviññāṇe sā ca puññajā manodhātu tāya ca asatiyā cakkhādiviññāṇampi natthiyeva.
The resultant mind-element rooted in wholesome karma does not exist because for arūpa beings, the objects are mental phenomena, whereas it grasps the five sense objects received through the eye, etc.; in the absence of eye-consciousness, etc., that resultant mind-element born of wholesome karma also does not exist; and in the absence of that, eye-consciousness, etc., also do not exist.
Ý giới thiện quả không có, vì các tâm vô sắc giới chỉ có pháp cảnh (dhammārammaṇa), không có ngũ cảnh được nhãn thức v.v. nắm giữ. Khi không có nhãn thức v.v. thì ý giới thiện quả đó cũng không có.
Kiriyāmanodhātupi pañcārammaṇattāyeva natthi, hasituppādopi rūpakāyābhāvā sitassābhāvā natthi, pubbeva diṭṭhasaccā ariyā rūpabhūmikā, tasmā ādimaggopi natthi.
The functional mind-element also does not exist because it involves the five sense objects. The smile-producing consciousness does not exist due to the absence of a physical body and the absence of smiling. The noble ones in the rūpa realms have already realized the truth; therefore, the initial path also does not exist.
Ý giới duy tác cũng không có, vì chúng chỉ có ngũ cảnh. Tiếu sinh tâm cũng không có, vì không có thân sắc và không có nụ cười. Các bậc Thánh đã thấy chân lý từ trước trong cõi sắc giới, do đó đạo đầu tiên cũng không có.
214. Evaṃ bhūmivaseneva, cittuppattiṃ vibhāvaye evaṃ iminā mayā vuttappakārena bhūmivasena cittuppattiṃ vibhāvaye dhīro katheyya.
214. Thus, in this way, one should explain the arising of consciousnesses according to realms. Thus, in the manner I have stated, a wise person should explain the arising of consciousnesses according to realms.
214. Như vậy, một người trí nên phân biệt sự phát sinh của các tâm tùy theo cõi (bhūmi). Như vậy (evaṃ), theo cách tôi đã nói, một người trí nên trình bày sự phát sinh của các tâm tùy theo cõi.
Tathā evaṃ ekādasannaṃ puggalānaṃ vasena cittuppattiṃ dhīro vibhāvaye katheyya.
Likewise, a wise person should explain the arising of consciousnesses thus according to the eleven types of individuals.
Tương tự (tathā), một người trí cũng nên trình bày sự phát sinh của các tâm tùy theo mười một hạng người.
216. Evaṃ catūsvapāyabhūmīsu manussabhūmiyañcāti pañcabhūmīsu ahetukassa sattassa jāyante uppajjanti.
216. Thus, in the four woeful realms and the human realm – in these five realms – for an ahetuka being, they arise.
216. Như vậy, trong bốn cõi khổ và cõi người, tức là trong năm cõi, đối với chúng sinh vô nhân (ahetuka) phát sinh (jāyante) các tâm này.
Dvepaññāsāvasesāni, na jāyanti kadācipi avasesāni dvepaññāsa cittāni kadācipi na jāyanti na uppajjanti, tāni sarūpato vuttāneva.
The remaining fifty-two consciousnesses never arise at any time. Those have already been stated in their specific forms.
Năm mươi hai tâm còn lại không bao giờ phát sinh (na jāyanti kadācipi), chúng đã được nói rõ về bản chất của mình.
218-23. Sabbe mahaggatā ceva sabbe sattavīsatividhā mahaggatā ceva sabbepi ca anāsavā sabbe aṭṭha lokuttarā ceva cattāro tihetukavipākā ca kāme hasituppādo sahetukamahākiriyā cāti nava kriyāpi ceti cattālīsaṃ tathā aṭṭha ca duhetuno sattassa na jāyanti.
218-23. All sublime consciousnesses – all twenty-seven types of sublime consciousnesses – and all stainless consciousnesses – all eight supramundane consciousnesses – and the four resultant consciousnesses with three roots, and the smile-producing consciousness in the sensuous realm, and the nine functional consciousnesses with roots – making forty-eight consciousnesses – also do not arise for a duhetuka being.
218-23. Tất cả các tâm siêu thế (mahaggatā) và tất cả các tâm vô lậu (anāsavā), tức là tất cả hai mươi bảy tâm siêu thế, và tất cả tám tâm siêu thế, cùng với bốn tâm quả tam nhân (tihetukavipākā) trong dục giới, tiếu sinh tâm (hasituppādo), và chín tâm duy tác đại thiện hữu nhân (sahetukamahākiriyā) (bốn mươi tám tâm này) không phát sinh ở chúng sinh nhị nhân (duhetuno).
Ayametthādhippāyo – duhetuno rūpārūpasamāpattiyā asamatthatāya sattavīsa mahaggatā na jāyanti, maggaphalaṃ adhigantuṃ asamatthatāya aṭṭha lokuttarā na jāyanti, tihetukavipākā tihetukānaṃ sattānaṃ vipākacittattā na jāyanti, nava kiriyāni khīṇāsavānaṃyeva uppajjamānattā na jāyantīti.
This is the meaning here: For a duhetuka being, the twenty-seven sublime consciousnesses do not arise due to their inability to attain rūpa and arūpa attainments. The eight supramundane consciousnesses do not arise due to their inability to realize the paths and fruits. The resultant consciousnesses with three roots do not arise because they are resultant consciousnesses of beings with three roots. The nine functional consciousnesses do not arise because they arise only for Arahants.
Ý nghĩa ở đây là: Hai mươi bảy tâm siêu thế không phát sinh ở chúng sinh nhị nhân, vì họ không có khả năng nhập các thiền sắc và vô sắc. Tám tâm siêu thế không phát sinh, vì họ không có khả năng chứng đắc đạo quả. Các tâm quả tam nhân không phát sinh, vì chúng là tâm quả của các chúng sinh tam nhân. Chín tâm duy tác không phát sinh, vì chúng chỉ phát sinh ở các bậc A-la-hán.
Kāmāvacarasattassa, tihetupaṭisandhino puthujjanassa catupaññāsa mānasā jāyanti.
For a sensuous being with three roots at conception (tihetupaṭisandhino) who is an ordinary person, fifty-four mental states arise.
Đối với chúng sinh dục giới tam nhân tái tục (tihetupaṭisandhino) là phàm phu, năm mươi bốn tâm phát sinh.
Katamāni tāni?
Which are these?
Những tâm nào?
Duhetukassa vuttāni cattālīsa cittāni tathā ekañca kāmadhātuyaṃ cattāro ñāṇasampayuttavipākā rūpārūpesu nava puññāni cāti catupaññāsa mānasā jāyanti.
The forty-one consciousnesses stated for a duhetuka being, and the four resultant consciousnesses associated with knowledge in the sensuous realm, and the nine wholesome consciousnesses in the rūpa and arūpa realms – these fifty-four mental states arise.
Bốn mươi tâm đã nói đối với chúng sinh nhị nhân, cùng với một tâm và bốn tâm quả tương ưng với trí (ñāṇasampayuttavipākā) trong dục giới, và chín tâm thiện (puññāni) trong sắc và vô sắc giới, tổng cộng là năm mươi bốn tâm phát sinh.
Puthujjanassa tihetuno kāmasattassa pañcatiṃsa cittāni na jāyare na jāyanti.
For an ordinary person (puthujjana) with three roots in the sensuous realm, thirty-five consciousnesses do not arise.
Ba mươi lăm tâm không phát sinh (na jāyare) ở phàm phu tam nhân trong dục giới.
Taṃ yathā –
As follows:
Chúng là:
Chadevesu manussesu cāti sattasu bhūmīsu jātassa sotāpannassa dehino sattassa paññāsa cittāni jāyanti.
For a being who is a Stream-enterer born in the six deva realms and among humans – in these seven realms – fifty consciousnesses arise.
Đối với chúng sinh (dehino) Tu-đà-hoàn sinh ra trong sáu cõi trời và cõi người (chadevesu manussesu cāti), năm mươi tâm phát sinh.
Iti vacanaṃ dhīro niddise katheyya.
A wise person should declare this statement.
Một người trí nên trình bày (niddise) như vậy (iti).
Taṃ yathā –
As follows:
Chúng là:
225. Sotāpannassa vuttāni, ṭhapetvā paṭighadvayaṃ dutiyañca phalaṃ sakadāgāmiphalañca hitvā attano anāgāmiphalena saha sotāpannassa sattassa vuttāni yāni aṭṭhacattālīsa cittāni atthi, tāni anāgāmissa sattassa jāyanti.
225. Those stated for a Sotāpanna, excluding the two states of aversion and the second fruit: excluding the Sakadāgāmi fruit, the forty-eight states of consciousness stated for the being who is a Sotāpanna, along with his own Anāgāmi fruit, arise for the being who is an Anāgāmi.
225. Đối với bậc Nhập Lưu, trừ hai tâm sân và quả vị Nhất Lai, nhưng kèm theo quả vị Bất Hoàn của chính mình, những 48 tâm đã được nói đến của chúng sinh Nhập Lưu ấy, sinh khởi nơi chúng sinh Bất Hoàn.
Iti vacanaṃ dhīro viniddise.
A wise person should thus distinguish this statement.
Người trí tuệ nên chỉ rõ lời tuyên bố như vậy.
226. Kati cittāni jāyanti, kāme arahato pana kāme sattasu kāmabhūmīsu jātassa arahato khīṇāsavassa kati cittāni jāyanti?
226. How many states of consciousness arise for an Arahant in the sense-sphere? For an Arahant, a Destroyed-defilements One, born in the seven sense-sphere realms, how many states of consciousness arise?
226. Bao nhiêu tâm sinh khởi nơi bậc A-la-hán trong cõi Dục? Đối với bậc A-la-hán, bậc lậu tận, sinh trong bảy cõi Dục, bao nhiêu tâm sinh khởi?
Cattāri ca cattārīsañca cittāni kāme sattasu kāmabhūmīsu jātassa arahato siyuṃ bhaveyyuṃ.
Four and forty states of consciousness could be for an Arahant born in the seven sense-sphere realms.
Bốn mươi bốn tâm có thể có nơi bậc A-la-hán sinh trong bảy cõi Dục.
Taṃ yathā –
That is to say:
Cụ thể như sau:
227. Maggaṭṭhānaṃ catunnampi tesaṃ puggalānaṃ sakaṃ sakaṃ maggacittaṃ siyā bhaveyya.
227. The paths of all four of those individuals might be their respective path-consciousness.
227. Đối với cả bốn bậc đạo, tâm đạo riêng của mỗi người có thể có.
Ekacittakkhaṇā hi te hi saccaṃ taṃ mayā vuttaṃ vacanaṃ.
For they are of a single moment of consciousness: indeed, that statement I made is true.
Vì quả thật chúng chỉ là một sát-na tâm – lời tôi nói ấy là sự thật.
Te maggā ekacittakkhaṇā.
They, the paths, are of a single moment of consciousness.
Chúng (các đạo) chỉ là một sát-na tâm.
228. Puthujjanassa tīsveva, paṭhamajjhānabhūmisu tīsu eva paṭhamajjhānabhūmīsu jātassa puthujjanassa brahmuno pañcatiṃsa eva cittāni jāyanti.
228. For a worldling in only the three first jhāna realms: for a worldling, a Brahmā, born in only the three first jhāna realms, thirty-five states of consciousness arise.
228. Nơi phàm phu trong ba cõi Sơ Thiền – chỉ có 35 tâm sinh khởi nơi phàm phu, vị Phạm thiên sinh trong ba cõi Sơ Thiền.
Iti vacanaṃ dhīro viniddise uccāreyya.
A wise person should thus distinguish this statement.
Người trí tuệ nên tuyên bố lời như vậy.
Taṃ yathā –
That is to say:
Cụ thể như sau:
229-234. Ghānādīsu pasādesu pavattaṃ kusalavipākaṃ viññāṇattayaṃ satta apuññajā pākā aṭṭha mahāpākā tathā uparijhānabhūmīsu jātā pākā āruppā cattāro vipākāpi ca domanassadvayampi ca āvajjanadvayavajjā aṭṭhārasa kriyā ceva aṭṭha lokuttarāni ca etāni catupaññāsa cittāni paṭhamajjhānabhūmīsu tīsu nibbattassa puthujjanassa dehino sattassa na ca labbhare na labbhanti.
229-234. In the nose and so forth (sense-bases), the three consciousnesses that are resultant wholesome, the seven resultant unwholesome states, the eight great resultant states, and the four resultant states born in the higher jhāna realms (Āruppa), and the two states of displeasure, and the eighteen functional states excluding the two advertings, and the eight supermundane states: these fifty-four states of consciousness do not occur for a worldling, a being, a Brahmā, born in the three first jhāna realms.
229-234. Ba thức thiện quả nhãn, nhĩ sinh khởi nơi các căn, bảy quả bất thiện, tám quả Đại thiện, các quả sinh trong các cõi thiền cao hơn, bốn quả Vô sắc, hai tâm ưu và trừ hai tâm khai môn, 18 tâm duy tác, và tám tâm Siêu thế – những 54 tâm này không thể có nơi chúng sinh phàm phu, thân hữu sinh trong ba cõi Sơ Thiền.
Tāsu tīsu bhūmīsu nibbattassa puthujjanassa brahmuno vuttesu cittesu apuññapañcakaṃ hitvā tattha tīsu paṭhamajjhānabhūmīsu nibbattassa sotāpannassa brahmuno paṭhamaphalena saha ekatiṃsa cittāni jāyare jāyanti.
For a Sotāpanna, a Brahmā, born in those three first jhāna realms, in the stated states of consciousness of a worldling, excluding the five unwholesome states, along with the first fruit, thirty-one states of consciousness arise.
Trong những tâm đã nói đến của vị Phạm thiên phàm phu sinh trong ba cõi ấy, trừ năm tâm bất thiện, thì đối với vị Phạm thiên Nhập Lưu sinh trong ba cõi Sơ Thiền, cùng với quả vị đầu tiên của mình, 31 tâm sinh khởi.
Sakadāgāmino tattha tīsu paṭhamajjhānabhūmīsu jātassa sakadāgāmino brahmuno tesu cittesu paṭhamaṃ phalaṃ ṭhapetvā sakadāgāmiphalaṃ pakkhipitvā ekatiṃseva cittāni jāyare.
For a Sakadāgāmi there, for a Brahmā born in those three first jhāna realms, in those states of consciousness, excluding the first fruit and including the Sakadāgāmi fruit, exactly thirty-one states of consciousness arise.
Nơi bậc Nhất Lai trong đó – đối với vị Phạm thiên Nhất Lai sinh trong ba cõi Sơ Thiền, trong những tâm ấy, trừ quả vị đầu tiên và thêm quả vị Nhất Lai, thì cũng có 31 tâm sinh khởi.
Anāgāmissa tattheva tīsu paṭhamajjhānabhūmīsu eva jātassa anāgāmissa dutiyaṃ phalaṃ ṭhapetvā attano phalacittena saha ekatiṃseva cittāni jāyanti.
For an Anāgāmi there, for an Anāgāmi born in those three first jhāna realms, excluding the second fruit and along with his own fruit-consciousness, exactly thirty-one states of consciousness arise.
Nơi bậc Bất Hoàn cũng trong đó – đối với bậc Bất Hoàn sinh trong ba cõi Sơ Thiền, trừ quả vị thứ hai và thêm tâm quả của chính mình, thì cũng có 31 tâm sinh khởi.
236-7. Arahattaphalaṃ paṭhamajjhānato sambhavo pāko sattavīsati cittāni arahantassa khīṇāsavassa jāyare.
236-7. The Arahantship-fruit, the resultant state arising from the first jhāna: twenty-seven states of consciousness arise for an Arahant, a Destroyed-defilements One.
236-7. Quả A-la-hán, quả sinh từ Sơ Thiền – 27 tâm sinh khởi nơi bậc A-la-hán, bậc lậu tận.
Puthujjanassa tīsveva tīsu eva dutiyajjhānabhūmīsu jātassa puthujjanassa brahmuno dutiyajjhānatatiyajjhānapākena saha chattiṃsa cittāni jāyanti.
For a worldling in only the three second jhāna realms: for a worldling, a Brahmā, born in only the three second jhāna realms, thirty-six states of consciousness arise, including the resultant second and third jhāna states.
Nơi phàm phu trong ba cõi – đối với phàm phu, vị Phạm thiên sinh trong ba cõi Nhị Thiền, cùng với quả Nhị Thiền và Tam Thiền, thì có 36 tâm sinh khởi.
Taṃ yathā –
That is to say:
Cụ thể như sau:
238-241. Puthujjanassa vuttesu, hitvā vāpuññapañcakaṃ attano phalena saha bāttiṃsa cittāni sotāpannassa jāyanti.
238-241. In the states of a worldling, excluding the five unwholesome states: for a Sotāpanna, along with his own fruit, thirty-two states of consciousness arise.
238-241. Trong những tâm đã nói đến của phàm phu, trừ năm tâm bất thiện, cùng với quả vị của chính mình, 32 tâm sinh khởi nơi bậc Nhập Lưu.
Sotāpannassa vuttesu, ṭhapetvā paṭhamaṃ phalaṃ sotāpannassa vuttesu paṭhamaṃ phalaṃ ṭhapetvā attano phalacittena saha bāttiṃsa cittāni, sakadāgāmissa vuttesu dutiyaṃ phalaṃ ṭhapetvā anāgāmiphalena saha bāttiṃseva cittāni assa anāgāmino bhavanti.
In the states of a Sotāpanna, excluding the first fruit: in the states of a Sotāpanna, excluding the first fruit, along with his own fruit-consciousness, thirty-two states of consciousness; and in the states of a Sakadāgāmi, excluding the second fruit, along with the Anāgāmi fruit, exactly thirty-two states of consciousness would be for an Anāgāmi.
Trong những tâm đã nói đến của bậc Nhập Lưu, trừ quả vị đầu tiên, thì đối với bậc Nhất Lai, cùng với tâm quả của chính mình, có 32 tâm; trong những tâm đã nói đến của bậc Nhất Lai, trừ quả vị thứ hai, thì đối với bậc Bất Hoàn, cùng với quả Bất Hoàn, có 32 tâm.
Arahantassa tīsveva, aṭṭhavīsati attano tīsu eva dutiyajjhānabhūmīsu jātassa arahato attano phalena dutiyajjhānatatiyajjhānapākato pākehi saha aṭṭhavīsati cittāni honti.
For an Arahant in only the three, twenty-eight of his own: for an Arahant born in only the three second jhāna realms, twenty-eight states of consciousness exist, along with his own fruit and the resultant second and third jhāna states.
Nơi bậc A-la-hán trong ba cõi, 28 tâm của chính mình – đối với bậc A-la-hán sinh trong ba cõi Nhị Thiền, cùng với quả vị của chính mình, các quả Nhị Thiền và Tam Thiền, thì có 28 tâm.
Taṃ yathā –
That is to say:
Cụ thể như sau:
242-6. Parittakasubhādīnaṃ, devānaṃ tīsu bhūmīsu catutthajjhānavipākena saha pañcatiṃseva cittāni jāyanti.
242-6. For the gods of Parittasubhā and so forth, in the three realms, exactly thirty-five states of consciousness arise, along with the resultant fourth jhāna state.
242-6. Trong ba cõi của các vị trời Parittasubhā và các vị trời khác – cùng với quả Tứ Thiền, chỉ có 35 tâm sinh khởi.
Sotāpannassa tattheka-tiṃsa cittāni jāyaretattha tāsu tīsu parittakasubhādīnaṃ bhūmīsu sotāpannassa ca ekatiṃsa cittāni jāyare.
Thirty-one states of consciousness arise for a Sotāpanna there: there, in those three realms of Parittasubhā and so forth, thirty-one states of consciousness arise for a Sotāpanna.
Nơi bậc Nhập Lưu trong đó, 31 tâm sinh khởi – trong ba cõi Parittasubhā và các cõi khác, 31 tâm sinh khởi nơi bậc Nhập Lưu.
Yathā evaṃ sakadāgāmino ekatiṃsa cittāni jāyare.
Likewise, thirty-one states of consciousness arise for a Sakadāgāmi.
Cũng như vậy, 31 tâm sinh khởi nơi bậc Nhất Lai.
Tathā anāgāmino ekatiṃsa jāyare.
Similarly, thirty-one arise for an Anāgāmi.
Cũng vậy, 31 tâm sinh khởi nơi bậc Bất Hoàn.
Tattheva tāsu tīsu bhūmīsu eva jātassa khīṇāsavassa sattavīsati mānasā honti, tathā evaṃ vehapphale vehapphalabhūmiyaṃ jātānaṃ puthujjanasekkhānaṃ pañcannaṃ sabbesaṃ puggalānaṃ mānasā honti.
There itself, for a Destroyed-defilements One born in those three realms, twenty-seven mental states exist; likewise in Vehapphala, for all five individuals (worldlings and trainees) born in the Vehapphala realm, mental states exist.
Cũng trong đó – nơi bậc A-la-hán sinh trong ba cõi ấy, có 27 tâm; cũng vậy trong cõi Vehapphala, có các tâm của tất cả năm hạng người phàm phu và hữu học sinh trong đó.
Pañcasu suddhāvāsikabhūmīsu jātassa anāgāmino sattassa ekatiṃseva cittāni honti.
For an Anāgāmi born in the five Suddhāvāsa realms, exactly thirty-one states of consciousness exist.
Nơi chúng sinh Bất Hoàn sinh trong năm cõi Tịnh Cư, chỉ có 31 tâm.
Iti vacanaṃ dhīro paridīpaye deseyya.
A wise person should thus teach this statement.
Người trí tuệ nên giải thích lời như vậy.
Tattheva tāsu suddhāvāsabhūmīsu eva jātassa arahato sattavīsati mānasā honti.
There itself, for an Arahant born in those Suddhāvāsa realms, twenty-seven mental states exist.
Cũng trong đó – nơi bậc A-la-hán sinh trong các cõi Tịnh Cư, có 27 tâm.
Evaṃ iminā mayā vuttappakārena rūpīsu pañcadasasu rūpibhūmīsu jātānaṃ sabbesaṃ puggalānaṃ cittāni vibhāvinā dhīrena viññeyyāni jānitabbāni.
Thus, in this manner stated by me, the states of consciousness for all individuals born in the fifteen Fine-material realms should be known by a discerning wise person.
Như vậy, theo cách tôi đã nói, các tâm của tất cả hạng người sinh trong 15 cõi sắc giới nên được biết bởi người trí tuệ.
247. Catuvīsati cittāni, paṭhamāruppabhūmiyaṃ paṭhamaāruppabhūmiyaṃ jātassa puthujjanassa catuvīsati cittāni jāyanti.
247. Twenty-four states of consciousness in the first immaterial realm: for a worldling born in the first immaterial realm, twenty-four states of consciousness arise.
247. 24 tâm trong cõi Vô sắc đầu tiên – 24 tâm sinh khởi nơi phàm phu sinh trong cõi Vô sắc đầu tiên.
Iti vacanaṃ dhīro viniddise.
A wise person should thus distinguish this statement.
Người trí tuệ nên chỉ rõ lời như vậy.
Taṃ yathā –
That is to say:
Cụ thể như sau:
248-251. Sotāpannassa tattheva, ṭhapetvāpuññapañcakaṃtattha tissaṃ paṭhamāruppabhūmiyaṃ eva sotāpannassa puggalassa apuññapañcakaṃ hitvā attano phalena saha vīsati cittāni honti.
248-251. For a Sotāpanna there itself, excluding the five unwholesome states: there, in that first immaterial realm, for a Sotāpanna individual, excluding the five unwholesome states, along with his own fruit, twenty states of consciousness exist.
248-251. Nơi bậc Nhập Lưu trong đó, trừ năm tâm bất thiện – nơi bậc Nhập Lưu trong cõi Vô sắc đầu tiên, trừ năm tâm bất thiện, cùng với quả vị của chính mình, có 20 tâm.
Tathā tattha tissaṃ paṭhamāruppabhūmiyaṃ sakadāgāmino, anāgāminopi ca puggalassa pubbaṃ pubbaṃ phalaṃ vinā vajjetvā attano phalena saha vīsati cittāni jāyanti.
Similarly, there in that first immaterial realm, for a Sakadāgāmi, and also for an Anāgāmi individual, excluding each preceding fruit, along with his own fruit, twenty states of consciousness arise.
Cũng vậy, trong đó, nơi bậc Nhất Lai, và nơi bậc Bất Hoàn, trừ bỏ quả vị trước đó, cùng với quả vị của chính mình, 20 tâm sinh khởi.
Khīṇāsavassa tattheva tattha tissaṃ paṭhamāruppabhūmiyaṃ eva jātassa khīṇāsavassa dasa pañca mānasā ca jāyanti.
For an Arahant born in that very first immaterial plane, fifteen consciousnesses arise.
Đối với vị A-la-hán ngay tại đó, tức là đối với vị A-la-hán sinh ra ngay tại cõi vô sắc thứ nhất, mười lăm tâm phát sinh.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
Iti evaṃ iminā pakārena vatvā kathetvā dhīro paṇḍito vibhāvaye deseyya.
Thus, in this manner, having declared and explained, the wise one should elucidate.
Như vậy, theo cách này, bậc trí tuệ nên trình bày và giảng giải.
Ettha etissaṃ dutiyāruppabhūmiyaṃ jātānaṃ tiṇṇannaṃ sekkhānampi ekūnavīsati cittāni honti.
Here, for the three trainees born in this second immaterial plane, nineteen consciousnesses arise.
Tại đây, trong cõi vô sắc thứ hai này, đối với ba bậc Hữu học sinh ra tại đó cũng có mười chín tâm.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
253. Puthujjanassa sattassa, tatiyāruppabhūmiyaṃ tatiyaarūpabhūmiyaṃ jātassa puthujjanassa sattassa bāvīsati cittāni bhavanti.
253. For an ordinary being, in the third immaterial plane: for an ordinary being born in the third immaterial plane, twenty-two consciousnesses arise.
253. Đối với phàm phu chúng sinh, tại cõi vô sắc thứ ba, đối với phàm phu chúng sinh sinh ra tại cõi vô sắc thứ ba, có hai mươi hai tâm.
Iti vacanaṃ dhīro pakāsaye.
The wise one should make this statement known.
Bậc trí tuệ nên tuyên bố lời này.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
Sakadāgāmino paṭhamaṃ phalaṃ ṭhapetvā attano phalena tāni aṭṭhārasa cittāni honti.
For a Once-returner, excluding the first fruit, those eighteen consciousnesses arise with one's own fruit.
Đối với bậc Nhất lai, trừ quả thứ nhất, các tâm đó là mười tám tâm với quả riêng của mình.
Sakadāgāmino vuttesu cittesu dutiyaṃ phalaṃ ṭhapetvā attano phalena saha aṭṭhārasa cittāni eva anāgāmissa jāyare.
For a Non-returner, in the consciousnesses mentioned for a Once-returner, excluding the second fruit, seventeen consciousnesses arise with one's own fruit.
Trong các tâm đã nói của bậc Nhất lai, trừ quả thứ hai, mười tám tâm với quả riêng của mình cũng phát sinh đối với bậc Bất hoàn.
256. Teraseva ca cittāni, tatiyāruppabhūmiyaṃ tatiyaarūpabhūmiyaṃ jātassa khīṇāsavassa teraseva cittāni jāyanti.
256. And just thirteen consciousnesses, in the third immaterial plane: for an Arahant born in the third immaterial plane, just thirteen consciousnesses arise.
256. Mười ba tâm, tại cõi vô sắc thứ ba, đối với vị A-la-hán sinh ra tại cõi vô sắc thứ ba, mười ba tâm phát sinh.
Iti vacanaṃ dhīro viniddise.
The wise one should thus distinguish this statement.
Bậc trí tuệ nên phân biệt lời này.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
257. Ekavīsati cittāni, catutthāruppabhūmiyaṃ catutthaarūpabhūmiyaṃ jātassa puthujjanassa sattassa ekavīsati cittāni jāyanti.
257. Twenty-one consciousnesses, in the fourth immaterial plane: for an ordinary being born in the fourth immaterial plane, twenty-one consciousnesses arise.
257. Hai mươi mốt tâm, tại cõi vô sắc thứ tư, đối với phàm phu chúng sinh sinh ra tại cõi vô sắc thứ tư, hai mươi mốt tâm phát sinh.
Iti idaṃ vacanaṃ dhīro viniddise.
The wise one should thus distinguish this statement.
Bậc trí tuệ nên phân biệt lời này.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
Sakadāgāmino paṭhamaṃ phalaṃ ṭhapetvā tāni eva cittāni saphalena honti.
For a Once-returner, excluding the first fruit, those very consciousnesses arise with their own fruit.
Đối với bậc Nhất lai, trừ quả thứ nhất, các tâm đó là mười bảy tâm với quả của mình.
Sakadāgāmino vuttesu cittesu dutiyaṃ phalaṃ ṭhapetvā attano phalena sattarasa mānasā anāgāmissa honti.
For a Non-returner, in the consciousnesses mentioned for a Once-returner, excluding the second fruit, seventeen consciousnesses arise with one's own fruit.
Trong các tâm đã nói của bậc Nhất lai, trừ quả thứ hai, mười bảy tâm với quả riêng của mình cũng phát sinh đối với bậc Bất hoàn.
Dvādaseva tu cittāni, catutthāruppabhūmiyaṃ jātassa arahantassa dvādasa eva cittāni jāyanti.
Just twelve consciousnesses, in the fourth immaterial plane: for an Arahant born in the fourth immaterial plane, just twelve consciousnesses arise.
Mười hai tâm, tại cõi vô sắc thứ tư, đối với bậc A-la-hán sinh ra tại đó, mười hai tâm phát sinh.
Taṃ yathā –
As follows –
Đó là như sau –
261-2. Heṭṭhimānaṃ arūpīnaṃ, brahmānaṃ uparūpari jātā arūpakusalā ceva kiriyāpi ca uppajjanti.
261-2. For the lower immaterial brahmās, higher and higher immaterial wholesome and functional consciousnesses arise.
261-2. Đối với các Phạm thiên vô sắc ở các cõi thấp hơn, ở các cõi phía trên, các tâm thiện vô sắc và các tâm tác cũng phát sinh.
Uddhaṃ uddhaṃ bhāge jātānaṃ arūpīnaṃ brahmānaṃ heṭṭhimā heṭṭhimā āruppā heṭṭhābhāge jātā arūpāvacarā pana neva jāyanti.
For the immaterial brahmās born in higher and higher parts, the lower and lower immaterial (states), i.e., the lower immaterial jhāna consciousnesses, do not arise.
Đối với các Phạm thiên vô sắc sinh ra ở các cõi cao hơn, các tâm vô sắc ở các cõi thấp hơn sinh ra ở phần dưới thì không phát sinh.
Kasmā kāraṇāti?
For what reason?
Vì lý do gì?
Kira mayā sutaṃ, heṭṭhimajhānesu diṭṭhādīnavato diṭṭhadosabhāvato neva jāyanti.
Indeed (as I have heard), they do not arise due to seeing the drawback of the lower jhānas.
Nghe nói là vì thấy được sự nguy hiểm trong các thiền định thấp hơn, nên chúng không phát sinh.
263-5. Ṭhapetvā paṭhamaṃ maggaṃ sotāpattimaggaṃ ṭhapetvā kusalānuttarā tayo tayo anuttarā kusalā tayo maggā, kāmāvacarapuññāni aṭṭha, tathā dasa apuññāni cittāni, arūpapuññāni cattāri.
263-5. Excluding the first path (Stream-entry path), the three higher wholesome paths (the three supra-mundane wholesome consciousnesses), the eight wholesome sense-sphere consciousnesses, and also the ten unwholesome consciousnesses, and the four immaterial wholesome consciousnesses.
263-5. Trừ đạo thứ nhất (đạo Nhập lưu), ba đạo vô thượng thiện (ba đạo còn lại), tám tâm thiện dục giới, mười tâm bất thiện, bốn tâm thiện vô sắc.
Sabbe pākā anuttarā sabbāni lokuttaraphalāni, paṭhamāruppapāko ca nava kāmakiriyāpi ca, arūpāpi sabbā kiriyā, etāni pana tecattālīsa mānasā paṭhamāruppabhūmiyaṃ uppajjanti.
All resultant supra-mundane consciousnesses, all supra-mundane fruits, and the resultant of the first immaterial plane, and the nine sense-sphere functional consciousnesses, and all immaterial functional consciousnesses, these forty-three consciousnesses arise in the first immaterial plane.
Tất cả các tâm quả vô thượng (tất cả các tâm quả siêu thế), tâm quả vô sắc thứ nhất, và chín tâm tác dục giới, tất cả các tâm tác vô sắc, những tâm này là bốn mươi ba tâm phát sinh tại cõi vô sắc thứ nhất.
266-7. Sabbo tevīsati kāmavipāko, sabbo pannarasavidho mahaggato rūpo cittuppādo, manodhātu kiriyāmanodhātu, domanassadvayampi ca ādimaggo ca tathā upari jātā tayo arūpa pākā cāti chacattālīsa cittāni ettha etissaṃ paṭhamāruppabhūmiyaṃ natthi.
266-7. All twenty-three sense-sphere resultants, all fifteen rūpa-jhana consciousnesses, mind-element (functional mind-element), and also the two consciousnesses of displeasure, and the initial path, and also the three higher immaterial resultants born above, these forty-six consciousnesses do not exist here in this first immaterial plane.
266-7. Tất cả hai mươi ba tâm quả dục giới, tất cả mười lăm tâm sắc giới, ý giới (ý giới tác), hai tâm ưu và đạo đầu tiên, và ba tâm quả vô sắc sinh ra ở phía trên – bốn mươi sáu tâm này không có tại cõi vô sắc thứ nhất.
268-9. Vuttesu pana cittesu, paṭhamāruppabhūmiyaṃ vuttesu cittesu kusalapākakiriyāvasena paṭhamāruppattayaṃ ṭhapetvā attano pāko cāti cattālīsa cittāni dutiyāruppabhūmiyaṃ jāyanti.
268-9. Among the consciousnesses mentioned, in the first immaterial plane, excluding the three first immaterial (consciousness types) in terms of wholesome, resultant, and functional, together with their own resultant, forty consciousnesses arise in the second immaterial plane.
268-9. Trong các tâm đã nói, tại cõi vô sắc thứ nhất, trong các tâm đã nói, trừ ba tâm vô sắc thứ nhất (thiện, quả, tác) và tâm quả riêng của mình, tức là bốn mươi tâm phát sinh tại cõi vô sắc thứ hai.
Evaṃ iminā mayā vuttappakārena sesadvaye paṭhamadutiyāruppato sesaākiñcaññāyatananevasaññānāsaññāyatanabhūmidvaye heṭṭhimaheṭṭhimaṃ kusalavipākakiriyāvasena heṭṭhābhāge jātaṃ arūpattayaṃ hitvā attano attano pākā evaṃ iminā mayā vuttappakārena paṇḍitena ñeyyā jānitabbā.
Thus, in this manner as stated by me, in the remaining two planes (from the first and second immaterial planes to the sphere of nothingness and the sphere of neither perception nor non-perception), excluding the lower and lower immaterial triad in terms of wholesome, resultant, and functional (consciousness types) born in the lower plane, together with their own resultants, thus in this manner, should be known by the wise one.
Như vậy, theo cách đã nói bởi tôi, trong hai cõi còn lại (cõi Không vô biên xứ và Phi tưởng phi phi tưởng xứ), trừ ba tâm vô sắc ở phần dưới (thiện, quả, tác) theo cách thiện, quả, tác, và các tâm quả riêng của mình, bậc trí tuệ nên biết theo cách đã nói bởi tôi.
270-3. Cattāro ca anāsavā, vipākā cattāri lokuttaraphalacittāni, sabbe sabbāni ca catūsu āruppabhūmīsu honti.
270-3. The four asava-free resultant consciousnesses, the four supra-mundane fruit consciousnesses, all of them exist in the four immaterial planes.
270-3. Bốn tâm vô lậu, các tâm quả (bốn tâm quả siêu thế), tất cả đều có trong bốn cõi vô sắc.
Voṭṭhabbanena cittena saha kāme aṭṭha mahākiriyā, catasso arūpakiriyāpi cāti terasa eva kiriyā paṭhamāruppabhūmiyaṃ jātassa khīṇāsavassa jāyanti.
With the determining consciousness, the eight great sense-sphere functional consciousnesses, and the four immaterial functional consciousnesses, just thirteen functional consciousnesses arise for an Arahant born in the first immaterial plane.
Cùng với tâm phân đoán, tám tâm đại tác dục giới, và bốn tâm tác vô sắc, tức là mười ba tâm tác phát sinh đối với vị A-la-hán sinh ra tại cõi vô sắc thứ nhất.
Dutiyāruppabhūmiyaṃ jātassa khīṇāsavassa paṭhamāruppakiriyaṃ hitvā dvādasa eva kiriyā honti.
For an Arahant born in the second immaterial plane, excluding the first immaterial functional consciousness, just twelve functional consciousnesses arise.
Đối với vị A-la-hán sinh ra tại cõi vô sắc thứ hai, trừ tâm tác vô sắc thứ nhất, có mười hai tâm tác.
Tatiyāruppabhūmiyaṃ jātassa khīṇāsavassa paṭhamadutiyāruppakiriyāni hitvā ekādasa kiriyā honti.
For an Arahant born in the third immaterial plane, excluding the first and second immaterial functional consciousnesses, just eleven functional consciousnesses arise.
Đối với vị A-la-hán sinh ra tại cõi vô sắc thứ ba, trừ tâm tác vô sắc thứ nhất và thứ hai, có mười một tâm tác.
Catutthāruppabhūmiyaṃ jātassa khīṇāsavassa paṭhamadutiyatatiyāruppakiriyāni hitvā daseva kiriyā ñeyyā jānitabbā.
For an Arahant born in the fourth formless plane (arūpabhūmi), excluding the first, second, and third formless functional states (arūpakiriyā), only ten functional states (kiriyā) are to be known.
Đối với vị A-la-hán đã sinh ở cõi vô sắc thứ tư, trừ ba hành vô sắc đầu tiên, chỉ mười hành cần được biết đến.
Āvajjanadvayaṃ ṭhapetvā sabbā kiriyā, arahattaphalañcāti ekūnavīsati cittāni arahato pana honti.
Excluding the two advertings (āvajjanadvayaṃ), all functional states (kiriyā), and the fruit of Arahantship (arahattaphala) – thus there are nineteen types of consciousness for an Arahant.
Trừ hai tâm khai môn, tất cả các hành và quả A-la-hán là mười chín tâm của bậc A-la-hán.
Āvajjanadvayaṃ kiñcāpi khīṇāsavassa honti, evampi aññesaṃ puthujjanasekkhānampi hontiyeva.
Although the two advertings (āvajjanadvayaṃ) occur for an Arahant, they also occur for other ordinary persons (puthujjana) and trainees (sekkha).
Mặc dù hai tâm khai môn có ở vị A-la-hán, chúng cũng có ở những phàm phu và bậc Hữu học khác.
Ekūnavīsati cittāni khīṇāsavassa eva honti, na aññesanti ñāpanatthaṃ ‘‘āvajjanadvayaṃ ṭhapetvā’’ti vuttaṃ.
To make known that these nineteen types of consciousness belong only to an Arahant and not to others, it is said, "excluding the two advertings."
Để cho biết rằng mười chín tâm chỉ có ở vị A-la-hán chứ không phải ở những người khác, nên đã nói “trừ hai tâm khai môn”.
275-6. Catunnaṃ phalaṭṭhānaṃ puggalānañca tihetukaputhujjane ca teraseva cittāni bhavanti.
275-6. For four individuals who have attained the fruits (phalaṭṭhāna) and for the ordinary person (puthujjana) with three roots (tihetuka), there are only thirteen types of consciousness.
275-6. Còn đối với bốn hạng người đắc quả và phàm phu tam nhân, chỉ có mười ba tâm.
Iti vacanaṃ dhīro pakāsaye.
A wise person should thus declare this statement.
Vị trí giả nên tuyên bố lời này.
Taṃ yathā – cattāro ñāṇasampayuttā mahāvipākāni, nava rūpārūpapākā ca ime teraseva cittāni bhavanti.
That is to say—the four great resultant types of consciousness (mahāvipākā) accompanied by knowledge (ñāṇasampayutta) and the nine resultant types of rūpa-arūpa consciousness (rūpārūpapāka) — these are the thirteen types of consciousness.
Đó là: Bốn đại quả tương ưng trí, và chín quả sắc giới, vô sắc giới, đây chính là mười ba tâm.
277-9. Catunnaṃ phalaṭṭhānaṃ puggalānañca duhetukaputhujjane ca ñāṇaparihīnāni cattāri vipākāni eva jāyare.
277-9. For four individuals who have attained the fruits and for the ordinary person with two roots (duhetukaputhujjana), only four resultant types of consciousness (vipākā) that are devoid of knowledge (ñāṇaparihīnāni) arise.
277-9. Còn đối với bốn hạng người đắc quả và phàm phu nhị nhân, chỉ có bốn quả tâm không tương ưng trí sinh khởi.
Puthujjanānaṃ tiṇṇampi, catunnaṃ ariyadehinaṃ ariyagatānaṃ sattannaṃ puggalānaṃ sattaraseva cittāni bhavanti.
For all three types of ordinary persons (puthujjāna) and for seven individuals, namely, the four noble individuals (ariyadehinaṃ) who have reached the noble states (ariyagatānaṃ), there are seventeen types of consciousness.
Đối với ba hạng phàm phu, và bốn hạng thánh nhân đã đạt đến quả vị thánh, bảy hạng người có mười bảy tâm.
Taṃ yathā – duve pañcaviññāṇāni, manodhātuttayasantīraṇāni, voṭṭhabbanañca ime sattarasa eva honti.
That is to say—the two five-sense consciousnesses (pañcaviññāṇāni), the three mind-element consciousnesses (manodhātuttaya), and the investigating consciousness (santīraṇāni), and the determining consciousness (voṭṭhabbanaṃ) – these are the seventeen types.
Đó là: Hai ngũ song thức, ba tâm thụ hỷ ý giới, và tâm chuyển ý môn, đây chính là mười bảy tâm.
280-5. Heṭṭhā tiṇṇaṃ phalaṭṭhānaṃ, tihetukaputhujjane catunnaṃ puggalānaṃ mahaggatāni eva kusalāni honti.
280-5. For the three individuals who have attained the lower fruits and for the four individuals, namely, the ordinary person with three roots (tihetukaputhujjane), only the wholesome types of consciousness associated with the higher planes (mahaggata kusalāni) occur.
280-5. Đối với ba hạng người đắc quả thấp hơn, và bốn hạng người trong phàm phu tam nhân, chỉ có các tâm thiện cao thượng.
Tiṇṇaṃ puthujjanānañca, ādito tiṇṇaṃ ariyānaṃ heṭṭhā ariyānaṃ teraseva cittāni uppajjanti.
For the three ordinary persons and for the three noble ones (ariyānaṃ) in the lower stages, thirteen types of consciousness arise.
Đối với ba hạng phàm phu, và ba hạng thánh nhân thấp hơn, mười ba tâm sinh khởi.
Iti vacanaṃ dhīro niddise.
A wise person should thus describe this statement.
Vị trí giả nên chỉ rõ lời này.
Aṭṭheva kāmapuññāni, apuññato akusalavasena diṭṭhihīnā cattāro cittuppādāpi, uddhaccasampayuttañcāti terasa cittāni honti.
The eight kamāvacara wholesome types of consciousness (kāmapuññāni), and unwholesome (apuññato) types of consciousness, namely, the four consciousnesses associated with wrong views (diṭṭhihīnā) and the one accompanied by restlessness (uddhaccasampayuttaṃ) – these are the thirteen types of consciousness.
Tám tâm thiện dục giới, và bốn tâm bất thiện không có tà kiến, và tâm tương ưng trạo cử, đây chính là mười ba tâm.
Heṭṭhā dvinnaṃ phalaṭṭhānaṃ sotāpannasakadāgāmipuggalānaṃ sabbaputhujjane ahetukaduhetukatihetukaputhujjane domanassayuttaṃ dvayameva cittaṃ jāyate.
For the two individuals who have attained the lower fruits, namely the Stream-enterer (sotāpanna) and Once-returner (sakadāgāmipuggala), and for all ordinary persons (sabbaputhujjane), namely, those without roots (ahetuka), with two roots (duhetuka), and with three roots (tihetuka), only the two types of consciousness accompanied by dejection (domanassayuttaṃ) arise.
Đối với hai hạng người đắc quả thấp hơn là bậc Nhập Lưu và Nhất Lai, trong tất cả các phàm phu (vô nhân, nhị nhân, tam nhân), chỉ có hai tâm tương ưng ưu sinh khởi.
Tiṇṇaṃ puthujjanānañca pañca eva jāyare.
For the three ordinary persons, only five types arise.
Còn đối với ba hạng phàm phu, chỉ có năm tâm sinh khởi.
Taṃ yathā –
That is to say—
Đó là:
Tesaṃ catunnaṃ maggaṭṭhānaṃ puggalānaṃ sakaṃ sakaṃ ekameva maggacittaṃ bhave bhaveyya.
For those four individuals who have attained the path (maggaṭṭhānaṃ), there would be only one respective path-consciousness (maggacittaṃ).
Đối với bốn hạng người đắc đạo đó, mỗi người có một tâm đạo sẽ có.
Iti evaṃ iminā mayā vuttappakārena dhīro paṇḍito vibhāvaye cittappavattiṃ pakāsaye.
Thus, in the manner described by me, a wise and discerning person should explain (vibhāvaye) the arising of consciousness (cittappavattiṃ).
Như vậy, theo cách tôi đã nói này, vị học giả thông thái nên phân tích sự vận hành của tâm.
286-9. Mayā bhavesu cittānaṃ, puggalānaṃ vasena ca.
286-9. The occurrence of consciousnesses in existences (bhavesu) and for individuals (puggalānaṃ), has been explained by me.
286-9. Tôi đã trình bày sự vận hành của các tâm, trong các cõi và theo các hạng người.
Bhavesu sabbabhavesu cittānaṃ, puggalānaṃ vasena ca cittappavatti bhikkhūnaṃ ābhidhammikabhikkhūnaṃ pāṭavatthāya chekabhāvāya mayā pakāsitā.
The occurrence of consciousness (cittappavatti) in all existences (bhavesu) and for various individuals, has been explained by me for the skill (pāṭavatthāya) of the Abhidhamma monks (ābhidhammikabhikkhūnaṃ).
Sự vận hành của các tâm trong các cõi và theo các hạng người, tôi đã trình bày cho các tỳ khưu Abhidhammika để họ trở nên thành thạo.
Evaṃ sabbamidaṃ cittaṃ, bhūmipuggalabhedato evaṃ iminā mayā vuttappakārena bhūmipuggalabhedato idaṃ sabbaṃ cittaṃ bahudhāpi ca bahuppakārampi ca hoti.
Thus, all this consciousness, differentiated by planes and individuals, is thus (evaṃ) of many kinds (bahuppakārampi ca) due to differentiation by planes (bhūmi) and individuals (puggala).
Như vậy, tất cả tâm này, theo sự phân loại cõi và hạng người, như vậy theo cách tôi đã nói này, tất cả tâm này cũng có nhiều loại.
Iti gahaṇaṃ vibhāvinā viññātabbaṃ.
The meaning of iti (thus) should be understood by an intelligent person.
Như vậy, sự nắm bắt này cần được người có khả năng phân tích hiểu rõ.
Sakkā vuttānusārena mayā vuttassa anusārena bhedo cittabhedo vibhāvinā ñātuṃ vijānituṃ sakkā.
According to what has been stated, the differentiation of consciousness can be known by an intelligent person.
Theo lời tôi đã nói, sự phân loại tâm có thể được người có khả năng phân tích biết đến.
Ganthavitthārabhītena mayā idaṃ cittappavattidīpakavacanaṃ saṃkhittaṃ, pubbāparaṃ viloketvā, cintetvā ca punappunaṃ atthaṃ upaparikkhitvā vibhāvinā gahetabbaṃ.
Being fearful of prolixity in the text, I have made this statement explaining the occurrence of consciousness concise; it should be understood by an intelligent person by looking at its antecedents and consequents, and by repeatedly pondering and examining its meaning.
Vì sợ văn bản quá dài, tôi đã tóm tắt lời giải thích về sự vận hành của tâm này, cần phải xem xét trước sau, suy nghĩ và phân tích lại nhiều lần ý nghĩa của nó để người có khả năng phân tích nắm bắt.
290. Imañcābhidhammāvatāraṃ susāraṃ, varaṃ sattamohandhakārappadīpaṃ imañca abhidhammāvatārappakaraṇaṃ susāraṃ sundarasārabhūtaṃ varaṃ sattaandhakārasadise mohe padīpaṃ pajjotappadīpaṃ yo naro sādhukaṃ cinteti vācetipi, taṃ naraṃ rāgadosā ciraṃ cirakālaṃ nopayanti na upagacchanti.
290. Whoever diligently reflects upon or recites this excellent, profound Abhidhammāvatāra, which is a lamp against the darkness of delusion (moha) for beings, for that person, defilements (rāgadosā) do not approach for a long time (ciraṃ).
290. Ai suy nghĩ kỹ hoặc tụng đọc bộ Abhidhammāvatāra này, là tinh túy, là ngọn đèn soi sáng bóng tối vô minh của chúng sinh, thì tham và sân sẽ không đến gần người đó trong một thời gian dài.