128-30. Vijānanasabhāvatoti ārammaṇavijānanasabhāvattā.
"By nature of cognizing" means by its nature of cognizing an object.
Do bản chất nhận biết có nghĩa là do có bản chất nhận biết đối tượng (ārammaṇa).
Nanu ca heṭṭhā sārammaṇato ekavidhabhāvo vuttoti?
But has not the single classification due to having an object already been stated below?
Chẳng phải bên dưới đã nói về bản chất một loại do có đối tượng sao?
Saccaṃ vutto, so pana cetasikānañca sādhāraṇoti idha tabbivajjanatthaṃ vijānanalakkhaṇatāva vuttā.
It is true it has been stated, but since that applies also to mental concomitants, the characteristic of cognizing is stated here to exclude them.
Đúng vậy, đã nói, nhưng điều đó cũng chung cho các tâm sở (cetasika), nên ở đây chỉ nói về đặc tính nhận biết để loại bỏ điều đó.
Saṅkhepagaṇanavasena ca sahetukānaṃ ekasattatividhatā vuttā.
And the seventy-one-fold classification of consciousnesses with roots has been stated in terms of concise enumeration.
Và theo cách tính tóm tắt, đã nói về bảy mươi mốt loại có nhân (sahetuka).
Hetuvādināti kusalākusalābyākatahetūnaṃ byākaraṇakusalena.
"By the expounder of causes" refers to one skilled in explaining wholesome, unwholesome, and indeterminate causes.
Bởi người nói về nhân có nghĩa là bởi người thiện xảo trong việc giải thích các nhân thiện, bất thiện và vô ký.
Atha vā ‘‘ye dhammā hetuppabhavā, tesaṃ hetuṃ tathāgato āhā’’ti (apa. thera 1.1.286; mahāva. 60) vacanato taṃtaṃpaccayuppannadhammānaṃ taṃtaṃpaccayavādinā.
Alternatively, it means by one who explains the conditions of various phenomena, in accordance with the saying: "The Tathāgata has declared the cause of those phenomena that arise from a cause."
Hoặc là, theo câu “Những pháp nào phát sinh từ nhân, Như Lai đã nói về nhân của chúng” (Apa. Thera 1.1.286; Mahāva. 60), bởi người nói về các duyên tương ứng của các pháp phát sinh từ duyên tương ứng.
131-4. Savatthukāvatthukatoti ekantena sabbavatthunissitabhāvato ceva tadabhāvato ca.
"Based on having a basis and being without a basis" means due to being absolutely dependent on a basis and due to the absence of such dependence.
131-4. Do có căn cứ và không có căn cứ có nghĩa là do hoàn toàn nương tựa vào tất cả các căn cứ và do không có điều đó.
Keci pana hadayavatthuvasena savatthukāvatthukataṃ vaṇṇenti, taṃ na yujjati savatthukaniddese ‘‘sabbo kāmavipāko’’ti pasādanissitānampi saṅgahitattā.
Some explain having a basis and being without a basis in terms of the heart-basis, but that is not appropriate, as in the exposition of "having a basis," "all sense-sphere results" also includes those dependent on the sense-bases.
Tuy nhiên, một số người giải thích việc có căn cứ và không có căn cứ theo ý nghĩa của tâm sở y (hadayavatthu), điều đó không hợp lý vì trong phần định nghĩa có căn cứ, “tất cả quả dục giới” cũng bao gồm các tâm nương tựa vào các sắc thần kinh (pasāda).
Ubhayavasenāti savatthukāvatthukavasena.
"In both ways" means in terms of having a basis and being without a basis.
Theo cả hai cách có nghĩa là theo cách có căn cứ và không có căn cứ.
Kānici hi cittāni ekantena savatthukāni, kānici avatthukāneva, kānici ubhayasabhāvāni.
For some consciousnesses are absolutely with a basis, some are absolutely without a basis, and some are of both natures.
Một số tâm hoàn toàn có căn cứ, một số tâm hoàn toàn không có căn cứ, một số tâm có cả hai bản chất.
Tathā ceva niddisati ‘‘sabbo kāmavipāko cā’’tiādi.
And so it is stated: "All sense-sphere results," and so on.
Và đã chỉ rõ như vậy: “Tất cả quả dục giới và” v.v.
Sabbo kāmavipāko cāti sahetukāhetukabhinno sabbo tevīsatividho kāmāvacaravipāko ca.
"All sense-sphere results" refers to all twenty-three types of sense-sphere resultant consciousnesses, divided into those with roots and those without roots.
Tất cả quả dục giới và có nghĩa là tất cả hai mươi ba loại quả dục giới, khác nhau bởi có nhân và vô nhân.
Ādimaggoti sotāpattimaggo.
"The initial path" refers to the path of stream-entry (sotāpatti-magga).
Đạo đầu tiên có nghĩa là Đạo Nhập Lưu (sotāpattimagga).
So hi sabbalokuttaresu ādito uppajjanato, aṭṭhasu ariyapuggalesu ādipuggalassa sambandhīti vā ‘‘ādimaggo’’ti vuccati.
It is called "the initial path" because it arises first among all supramundane paths, or because it belongs to the first person among the eight noble persons.
Đạo ấy được gọi là “Đạo đầu tiên” vì nó phát sinh đầu tiên trong tất cả các Đạo siêu thế, hoặc vì nó liên quan đến vị Thánh nhân đầu tiên trong tám vị Thánh nhân.
Vinā vatthunti sakasakavatthuṃ vinā nuppajjanti.
"Without a basis" means they do not arise without their respective bases.
Không có căn cứ có nghĩa là chúng không phát sinh nếu không có căn cứ riêng của chúng.
Teneva hetāni arūpabhave nuppajjanti tattha vatthūnaṃ abhāvato.
Therefore, these do not arise in the formless realms, due to the absence of bases there.
Chính vì thế, chúng không phát sinh trong cõi vô sắc (arūpabhava) vì không có các căn cứ ở đó.
‘‘Nuppajjanti vinā vatthu’’nti ca idaṃ antobhāvitakāraṇatthaṃ katvā vuttaṃ.
And "do not arise without a basis" is stated by implicitly including the reason.
Và câu “Không phát sinh nếu không có căn cứ” được nói với ý nghĩa nguyên nhân được bao hàm.
Tena yasmā vatthuṃ vinā nuppajjanti, tasmā ekantena savatthukāti vuttaṃ hoti.
Thus, since they do not arise without a basis, it means they are absolutely with a basis.
Do đó, có nghĩa là vì chúng không phát sinh nếu không có căn cứ, nên chúng được nói là hoàn toàn có căn cứ.
Ekantena avatthukā arūpabhaveyeva paṭisandhādivasena pavattanato.
"Absolutely without a basis" is because they occur only in the formless realms, in terms of rebirth-linking and so on.
Hoàn toàn không có căn cứ là do chúng chỉ vận hành trong cõi vô sắc theo nghĩa tái sinh (paṭisandhi) v.v.
Kathaṃ pana rūpasannissayena vinā tattha arūpaṃ pavattati, kasmā na pavattati pañcavokāreti?
But how does formless existence occur there without reliance on form? Why does it not occur in the five-constituent existence?
Làm thế nào mà các pháp vô sắc lại vận hành ở đó mà không nương tựa vào sắc? Vì sao chúng không vận hành trong cõi ngũ uẩn?
Tathā adassanato.
Because it is not seen to be so.
Bởi vì không thấy như vậy.
Yadi evaṃ kabaḷīkārāhārenapi vinā rūpadhātuyaṃ rūpena pavattitabbaṃ, kiṃ kāraṇā?
If so, form should occur in the form-realm even without nutriment; for what reason?
Nếu vậy, thì trong sắc giới, sắc phải vận hành mà không cần thực phẩm thô. Vì lý do gì?
Kāmadhātuyaṃ tathā adassanato.
Because it is not seen to be so in the sense-realm.
Bởi vì không thấy như vậy trong dục giới.
Api tu yassa cittasantānassa pavattikāraṇaṃ rūpe avigatataṇhaṃ, tassa saha rūpena pavatti.
However, for a continuum of consciousness whose cause of occurrence is craving for form that has not ceased, its occurrence is together with form.
Tuy nhiên, đối với dòng tâm thức mà nguyên nhân vận hành là ái sắc chưa đoạn tận, sự vận hành của nó là cùng với sắc.
Yassa pana nibbattikāraṇaṃ rūpe vigatataṇhaṃ, tassa vinā rūpena pavatti kāraṇassa taṃvimukhatāyāti rūpasannissayena vinā tattha arūpaṃ pavattati.
But for that whose generative cause has ceased craving for form, its occurrence is without form, because the cause is devoid of it. Thus, formless existence occurs there without reliance on form.
Còn đối với dòng tâm thức mà nguyên nhân phát sinh là ái sắc đã đoạn tận, sự vận hành của nó là không có sắc, vì nguyên nhân ấy đã thoát ly khỏi sắc. Như vậy, các pháp vô sắc vận hành ở đó mà không nương tựa vào sắc.
Dvecattālīsa sesānīti manodvārāvajjanaṃ kusalakiriyāvasena soḷasa kāmāvacarāni, tatheva aṭṭha arūpāvacarāni, paṭhamamaggavajjāni satta lokuttarāni, paṭighadvayavajjitadasaakusalāni ceti dvecattālīsa vuttāvasesacittāni.
The remaining forty-two means the sixteen sense-sphere wholesome functional consciousnesses, the eight formless-sphere consciousnesses likewise, the seven supramundane consciousnesses excluding the first path, and the ten unwholesome consciousnesses excluding the two associated with aversion – these are the forty-two remaining consciousnesses mentioned.
Bốn mươi hai pháp còn lại là mười sáu tâm dục giới thiện tịnh hạnh (kusalakiriyā) trừ tâm khai ý môn (manodvārāvajjana), tám tâm vô sắc giới cũng như vậy, bảy tâm siêu thế trừ tâm Đạo thứ nhất, và mười tâm bất thiện trừ hai tâm sân hận (paṭigha). Đó là bốn mươi hai tâm còn lại đã được nói đến.
135-7. Rūpādīsu ekekameva ārammaṇaṃ imassāti ekekārammaṇaṃ.
135-7. Single-object means that a single object among forms, etc., is the object of this consciousness.
135-7. Một cảnh (ekekārammaṇaṃ) là mỗi một trong các cảnh sắc, v.v., là đối tượng của tâm này.
Tassa tassa ārammaṇassa āpāthagatakāle taṃtaṃvijānanavasena pañcapi ārammaṇāni imassāti pañcārammaṇaṃ.
Five-object means that all five objects are the objects of this consciousness by knowing each specific object when it comes into range.
Năm cảnh (pañcārammaṇaṃ) là năm cảnh ấy là đối tượng của tâm này theo cách thức nhận biết từng cảnh một khi cảnh ấy xuất hiện.
Evampīti na kevalaṃ savatthukādivaseneva, atha kho ekekārammaṇāditopi.
Even so means not only in terms of having a base, etc., but also in terms of being single-object, etc.
Cũng vậy (Evampī) là không chỉ dựa trên sự có nền tảng (savatthuka), v.v., mà còn dựa trên sự có một cảnh, v.v.
Abhiññāvajjitānaṃ sabbamahaggatānampi dhammārammaṇabhāvena ekārammaṇattā āha ‘‘sabbaṃ mahaggata’’nti.
Since all developed consciousnesses, except the Abhiññā, have only Dhammārammaṇa as their object, thus having a single object, it is said, "all developed."
Vì tất cả các tâm siêu thế (mahaggata), trừ các tâm thắng trí (abhiññā), đều có một cảnh là pháp cảnh, nên nói “tất cả các tâm siêu thế”.
Paṇṇattārammaṇato ekārammaṇanti keci.
Some say "single-object" because it has conventional concepts as its object.
Một số người nói rằng đó là một cảnh từ cảnh khái niệm (paṇṇattārammaṇa).
Taṃ arūpāvacaradutiyacatutthajjhānāni patvā na yujjati tesaṃ mahaggatārammaṇattā.
This is not applicable to the second and fourth Arupāvacara Jhānas, as their object is a developed state.
Điều đó không hợp lý khi xét đến các thiền vô sắc giới thứ hai và thứ tư, vì chúng có cảnh là các pháp siêu thế.
Abhiññādvayassa chaḷārammaṇikabhāvena, tassa ca rūpāvacarapañcamajjhānato abhinnattā taṃ pahāya ‘‘tecattālīsā’’ti vuttaṃ.
As the two Abhiññās have six objects, and since they are not distinct from the fifth Rūpāvacara Jhāna, it is said "forty-three," omitting them.
Vì hai tâm thắng trí có sáu cảnh, và chúng không khác với thiền sắc giới thứ năm, nên đã bỏ qua chúng và nói “bốn mươi ba”.
143-9. Iriyāya kāyikāya kiriyāya pavattipathabhāvato iriyāpatho, gamanādi.
143-9. Posture (iriyāpatha) is the path of bodily action, such as walking, etc.
143-9. Oai nghi (iriyāpatho) là con đường vận hành của hành động thân, như đi, v.v.
Atthato tadavatthā rūpappavatti.
In reality, it is the occurrence of form in that state.
Về mặt ý nghĩa, đó là sự vận hành của sắc trong trạng thái đó.
Kāmañcettha rūpavinimutto iriyāpatho, viññatti vā natthi, tathāpi sabbaṃ rūpasamuṭṭhāpakacittaṃ iriyāpathupatthambhakaṃ, viññattivikāruppādanañca hoti.
Although there is no posture or intimation independent of form here, all consciousness that generates form supports postures and produces alterations of intimation.
Mặc dù ở đây không có oai nghi tách rời khỏi sắc, hay biểu tri, nhưng tất cả các tâm phát sinh sắc đều hỗ trợ oai nghi và tạo ra sự biến đổi của biểu tri.
Yaṃ pana cittaṃ viññattijanakaṃ, taṃ ekaṃsato itaradvayassa janakaṃ avinābhāvato, tathā iriyāpathupatthambhakaṃ rūpassāti imassa visesassa dassanatthaṃ ‘‘rūpīriyāpathaviññatti-janakājanakādito’’ti iriyāpathaviññattīnaṃ visuṃ gahaṇaṃ.
The consciousness that generates intimation unfailingly generates the other two due to their inseparability, just as it supports the form of posture. To show this distinction, there is a separate mention of postures and intimations in "from generators and non-generators of bodily posture and intimation."
Còn tâm tạo ra biểu tri thì nhất định tạo ra hai cái kia vì không thể tách rời, cũng như hỗ trợ oai nghi của sắc. Để chỉ ra sự đặc biệt này, đã tách riêng oai nghi và biểu tri bằng cách nói “từ tâm tạo ra và không tạo ra sắc, oai nghi và biểu tri, v.v.”.
Janakājanakāditoti tiṇṇampi janakato, kassacipi ajanakato, dvinnaṃ ekassa ca janakato.
From generators and non-generators, etc. refers to generators of all three, non-generators of any, and generators of two or one.
Từ tâm tạo ra và không tạo ra, v.v. là từ tâm tạo ra cả ba, từ tâm không tạo ra cái nào, và từ tâm tạo ra hai cái hoặc một cái.
Kānici hi cittāni rūpaṃ samuṭṭhāpenti, iriyāpathaṃ kappenti, viññattiṃ janayanti.
Some consciousnesses generate form, produce posture, and generate intimation.
Vì một số tâm phát sinh sắc, thiết lập oai nghi, tạo ra biểu tri.
Kānici rūpaṃ samuṭṭhāpenti, iriyāpathaṃ kappenti, viññattiṃ na janayanti.
Some generate form, produce posture, but do not generate intimation.
Một số tâm phát sinh sắc, thiết lập oai nghi, nhưng không tạo ra biểu tri.
Kānici rūpameva samuṭṭhāpenti, itaradvayaṃ na karonti.
Some only generate form, but do not produce the other two.
Một số tâm chỉ phát sinh sắc, không làm hai cái kia.
Kānici tīṇi na karonteva.
Some do not produce any of the three.
Một số tâm không làm cả ba.
Tathā ceva dasseti ‘‘dvādasākusalā’’tiādi.
It is shown in the same way by "the twelve unwholesome," etc.
Và cũng chỉ ra như vậy bằng cách nói “mười hai tâm bất thiện”, v.v.
Evañcāpi hi taṃ cittanti na kevalaṃ ahetukāditova, evaṃ rūpādijanakāditopi taṃ catubbidhaṃ.
And even so, that consciousness means that not only in terms of being rootless, etc., but also in terms of being a generator of form, etc., it is fourfold.
Và tâm đó cũng vậy là không chỉ từ vô nhân, v.v., mà còn từ tâm tạo ra sắc, v.v., tâm đó có bốn loại.
‘‘Evañcādimhi ta’’ntipi likhanti.
They also write, "And even so, in the beginning, that."
Cũng có người viết “Evañcādimhi taṃ”.
Tassa pana ādimhi nikkhittaṃ cittaṃ evañca catubbidhanti atthaṃ vadanti.
But they explain its meaning as "the consciousness mentioned in the beginning is thus fourfold."
Họ nói rằng ý nghĩa là tâm được đặt ở đầu cũng có bốn loại như vậy.
Tatthāti tesu rūpajanakādīsu.
Therein refers to those, the generators of form, etc.
Trong đó là trong số các tâm tạo ra sắc, v.v.
Dasa kiriyāti manodhātuvajjā dasa kiriyā.
Ten functional means the ten functional consciousnesses excluding mind-element.
Mười tâm tịnh hạnh là mười tâm tịnh hạnh trừ tâm ý giới.
Samuṭṭhāpenti rūpānīti attano uppādakkhaṇeyeva attanā janetabbarūpāni samuṭṭhāpenti.
Generate forms means they generate the forms to be generated by themselves at their moment of arising.
Phát sinh các sắc là phát sinh các sắc do chính nó tạo ra ngay trong khoảnh khắc sinh khởi của chính nó.
Kappentīti sannāmenti.
Maintain means they arrange.
Thiết lập là làm cho vững chắc.
Yathāpavattaṃ iriyāpathaṃ upatthambhenti.
They support the posture as it has occurred.
Chúng hỗ trợ oai nghi đang vận hành.
Yathā hi antarantarā uppajjamānehi vīthicittehi abbokiṇṇe bhavaṅge pavattamāne aṅgāni osīdanti, pavedhantā viya honti, na evaṃ dvattiṃsavidhesu vakkhamānesu ca chabbīsatividhesu jāgaraṇacittesu pavattamānesu.
Just as limbs sink and become unsteady when bhavaṅga consciousness, interrupted by successive thought-process consciousnesses, occurs, it is not so when the thirty-two consciousnesses to be mentioned and the twenty-six types of waking consciousness occur.
Vì khi các tâm lộ trình sinh khởi xen kẽ trong khi tâm hộ kiếp (bhavaṅga) đang vận hành, các chi bị chùng xuống, dường như run rẩy, nhưng không như vậy khi các tâm thức tỉnh đang vận hành, tức là ba mươi hai loại sẽ được nói đến và hai mươi sáu loại.
Tadā pana aṅgāni upatthaddhāni yathāpavattairiyāpathabhāveneva pavattanti.
At that time, the limbs are firm and continue in the posture as it has occurred.
Khi đó, các chi được giữ vững, vận hành theo đúng oai nghi đang có.
Janayanti ca viññattinti manodvāre pavattā eva viññattiṃ janayanti, na pana pañcadvāre pavattāti daṭṭhabbaṃ.
And generate intimation – it should be understood that they generate intimation only when occurring at the mind-door, not when occurring at the five sense-doors.
Và tạo ra biểu tri nên hiểu là chỉ các tâm vận hành ở ý môn mới tạo ra biểu tri, chứ không phải các tâm vận hành ở năm môn.
Dvipañcaviññāṇānaṃ jhānaṅgayogābhāvena rūpājanakattā āha ‘‘dvepañcaviññāṇā’’ti.
Since the double fivefold consciousnesses do not generate form due to the absence of jhāna factors, it is said, "the double fivefold consciousnesses."
Vì các tâm song ngũ thức không có các chi thiền nên không tạo ra sắc, nên nói “các tâm song ngũ thức”.
Jhānaṅgāni hi cittena saha rūpasamuṭṭhāpakāni, tesaṃ anubalappadāyakāni maggaṅgādīni tesu vijjamānesu savisesaṃ rūpappavattidassanato.
Jhāna factors, together with consciousness, are generators of form, and path factors, etc., are their reinforcing agents, as a special occurrence of form is observed when these are present.
Vì các chi thiền cùng với tâm là những yếu tố phát sinh sắc, và các chi đạo, v.v., là những yếu tố hỗ trợ chúng, nên khi chúng hiện hữu, sự vận hành của sắc được thấy là đặc biệt.
Arūpavipākā pana rūpavirāgabhāvanāya nibbattattā hetuno taṃvimukhatāya rūpaṃ na samuṭṭhāpentīti āha ‘‘vipākā ca arūpisū’’ti.
But the Arupāvacara resultant consciousnesses, having arisen from the development of dispassion for form, do not generate form due to the cause being devoid of it; hence it is said, "and resultant consciousnesses in the formless realms."
Còn các tâm dị thục vô sắc giới thì được phát sinh do sự tu tập ly tham sắc, nên vì nguyên nhân ấy thoát ly khỏi sắc, chúng không phát sinh sắc, nên nói “và các tâm dị thục trong vô sắc giới”.
150. Sabbesaṃ sandhicittanti sabbesaṃ sattānaṃ paṭisandhicittaṃ.
150. The relinking consciousness of all refers to the relinking consciousness of all beings.
150. Tâm tái tục của tất cả là tâm tái tục của tất cả chúng sinh.
Tañhi vatthudubbalatāya, appatiṭṭhitatāya, paccayavekallato, āgantukatāya ca rūpaṃ na samuṭṭhāpeti.
Indeed, it does not generate form due to the weakness of the base, its instability, the deficiency of supporting conditions, and its being an adventitious arrival.
Vì tâm ấy yếu kém về nền tảng, không vững chắc, thiếu duyên, và là khách thể, nên không phát sinh sắc.
Tathā hi paṭisandhiviññāṇena sahajātaṃ vatthu pacchājātapaccayarahitaṃ, āhārādīhi ca anupatthaddhaṃ dubbalaṃ, tassa ca dubbalattā tannissitaviññāṇampi dubbalanti.
Thus, the base co-arisen with relinking consciousness is unsupported by post-natal conditions, weak due to not being strengthened by nutriment, etc., and because of its weakness, the consciousness depending on it is also weak.
Thật vậy, nền tảng đồng sinh với thức tái tục thì không có duyên sinh sau, và yếu kém vì không được hỗ trợ bởi thức ăn, v.v., và vì nền tảng ấy yếu kém, nên thức nương tựa vào nó cũng yếu kém.
Yathā ca papāte patito aññassa nissayo bhavituṃ na sakkoti, evaṃ tampi bhinnasantatiyaṃ kammakkhittatāya papāte patitaṃ viya appatiṭṭhitaṃ na rūpasamuṭṭhāpane ussahati ca vatthuno ca attanā saha apacchā apure uppajjamānattā purejātapaccayassa alābhato.
And just as one who has fallen down a precipice cannot become a support for others, so too, it, being cast into a broken continuum by karma, is unstable as if fallen down a precipice, and does not exert itself in generating form, due to the base not obtaining a pre-natal condition as it arises simultaneously with itself, neither after nor before.
Cũng như người rơi xuống vực không thể là chỗ nương tựa cho người khác, tâm ấy cũng vậy, vì bị nghiệp ném xuống trong dòng tục sinh đã bị phá vỡ, giống như rơi xuống vực, không vững chắc, không thể phát sinh sắc, và vì nền tảng sinh khởi đồng thời với nó, không trước không sau, nên không có duyên sinh trước.
Yathā pana āgantuko puriso agatapubbaṃ desaṃ gato aññesaṃ ‘‘etha bho antogāme vo annapānagandhamālādīni dassāmī’’ti vattuṃ na sakkoti attano avisayatāya, appahutāya ca, evamevaṃ paṭisandhicittampi āgantukanti.
Just as an unfamiliar person who has gone to a place never visited before cannot say to others, "Come, sirs, I will give you food, drink, perfumes, garlands, etc., in the village," because it is not within his sphere and he is not sufficiently capable, so too is the relinking consciousness adventitious.
Cũng như một người khách đến một nơi chưa từng đến không thể nói với người khác rằng “Này các bạn, tôi sẽ cho các bạn thức ăn, đồ uống, hương hoa, v.v., trong làng”, vì không thuộc phạm vi của mình và không có khả năng, tâm tái tục cũng là khách thể như vậy.
Evaṃ vatthudubbalatādīhi kāraṇehi rūpaṃ na samuṭṭhāpeti.
Thus, it does not generate form due to reasons such as the weakness of the base.
Như vậy, vì các lý do như nền tảng yếu kém, v.v., tâm ấy không phát sinh sắc.
Apica āhārindriyādivasena yehākārehi cittasamuṭṭhānarūpānaṃ cittacetasikā paccayā honti, tehi sabbehi paṭisandhiyaṃ cittacetasikā samatiṃsakammajarūpānaṃ yathāyogaṃ paccayā honti.
Furthermore, in whatever ways consciousness and mental factors are conditions for consciousness-generated forms, such as through nutriment and faculties, in those same ways consciousness and mental factors in relinking become conditions for the thirty-two karma-born forms, as appropriate.
Hơn nữa, các tâm sở hữu đồng sinh với tâm tái tục, theo các khía cạnh như thức ăn, căn, v.v., là duyên cho các sắc do tâm sinh, thì trong tái tục, các tâm sở hữu đồng sinh với tâm tái tục là duyên cho ba mươi sắc do nghiệp sinh tùy theo sự thích hợp.
Vuttañhetaṃ paṭṭhāne –
This has been stated in the Paṭṭhāna:
Điều này đã được nói trong Paṭṭhāna –
Cuticittañcārahatoti ettha khīṇāsavassa cuticittaṃ upasantavaṭṭamūlasmiṃ santāne sātisayaṃ santavuttitāya rūpaṃ na samuṭṭhāpeti, anāgāmiādīnaṃ tadabhāvatoti vadanti.
And the dying consciousness of the Arahant – regarding this, they say that the dying consciousness of an Arahant, in a continuum where the root of saṃsāra has been pacified, being exceedingly tranquil in its occurrence, does not generate form, due to the absence of such a state in non-returners, etc.
Và tâm tử của bậc A-la-hán ở đây, tâm tử của bậc A-la-hán không phát sinh sắc vì sự vận hành của nó rất an tịnh trong dòng tục sinh đã được dẹp bỏ gốc rễ, không như các bậc Bất hoàn, v.v., vì họ không có trạng thái đó.
Ṭīkākāro pana ānandācariyo bhaṇati –
However, the commentator, Acariya Ananda, says:
Tuy nhiên, vị chú giải sư Ānanda Ācariya nói rằng –
‘‘Kāmāvacarānaṃ pacchimacittassa uppādakkhaṇe yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjissati, rūpāvacare, arūpāvacare pacchimabhavikānaṃ, ye ca rūpāvacaraṃ, arūpāvacaraṃ upapajjitvā parinibbāyissanti, tesaṃ cavantānaṃ, tesaṃ vacīsaṅkhāro nirujjhissati, no ca tesaṃ kāyasaṅkhāro nirujjhissatīti vacanato aññesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetī’’ti.
“At the moment of the arising of the last mind in the sense-sphere, the mind immediately preceding which the last mind of sense-sphere beings will arise; for those who are last-existents in the form-sphere and formless-sphere, and those who, having been reborn in the form-sphere or formless-sphere, will attain final Nibbāna; when they are passing away, their verbal formation (vacīsaṅkhāra) will cease, but their bodily formation (kāyasaṅkhāra) will not cease, according to this saying, the death-consciousness of others also does not produce rūpa.”
“Tại khoảnh khắc sinh khởi của tâm cuối cùng của cõi Dục, ngay sau tâm nào mà tâm cuối cùng của cõi Dục sẽ sinh khởi; của những bậc hữu cuối cùng trong cõi Sắc, cõi Vô sắc; và của những vị sẽ nhập Niết Bàn sau khi tái sinh vào cõi Sắc, cõi Vô sắc, khi những vị ấy đang chết, lời hành của những vị ấy sẽ diệt, nhưng thân hành của những vị ấy sẽ không diệt.” Do lời nói này, tâm tử của những vị khác cũng không sinh khởi sắc.
Ācariyassa hi ayamadhippāyo – ‘‘kāmāvacarānaṃ pacchimacittassā’’ti etena avisesena kāmāvacarasattānaṃ cuticittassa, ‘‘ye ca rūpāvacaraṃ…pe… nirujjhissatī’’ti iminā kāmabhavato cavitvā rūpārūpabhavūpapajjanakānaṃ kāmāvacaracuticittassāpi uppādakkhaṇato uddhaṃ vacīsaṅkhārassa nirodhaṃ vatvā kāyasaṅkhārassa tadabhāvavacanato cuticittassa kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpanaṃ siddhaṃ.
Indeed, this is the teacher's intention: By the phrase “of the last mind of sense-sphere beings”, without distinction, is meant the death-consciousness of sense-sphere beings; and by the phrase “and those who, having been reborn in the form-sphere… will attain final Nibbāna”, it is said that the verbal formation (vacīsaṅkhāra) ceases from the moment of the arising of the death-consciousness of sense-sphere beings who pass away from the sense-existence and are reborn in the form or formless existence. And by stating the absence of bodily formation (kāyasaṅkhāra) in their case, it is established that the death-consciousness does not produce bodily formation (kāyasaṅkhāra).
Thật vậy, ý của vị Giáo thọ sư là: bởi câu “kāmāvacarānaṃ pacchimacittassa” (tâm cuối cùng của cõi Dục) nói chung về tâm tử của chúng sinh cõi Dục, và bởi câu “ye ca rūpāvacaraṃ…pe… nirujjhissatī” (và những vị sẽ tái sinh vào cõi Sắc… lời hành sẽ diệt) nói về sự diệt của lời hành sau khoảnh khắc sinh khởi của tâm tử cõi Dục của những vị tái sinh vào cõi Sắc, Vô sắc từ cõi Dục, và bởi lời nói về sự không tồn tại của thân hành, nên đã chứng minh rằng tâm tử không sinh khởi thân hành.
Yadaggena ca taṃ kāyasaṅkhāraṃ na samuṭṭhāpeti, tadaggena taṃ sesarūpampi na janeti.
And inasmuch as it does not produce that bodily formation, by that same token it does not generate other rūpa either.
Và khi tâm tử không sinh khởi thân hành, thì nó cũng không sinh khởi các sắc khác.
Na hi rūpasamuṭṭhāpakassa gabbhagatatādivibandhābhāve kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpane kāraṇaṃ atthi.
For there is no reason for the non-production of bodily formation by that which produces rūpa, when there is no impediment like being in the womb, etc.
Thật vậy, đối với tâm sinh khởi sắc, không có lý do gì để không sinh khởi thân hành khi không có sự cản trở như việc ở trong bào thai.
Na ca yuttaṃ cutito uddhaṃ cittasamuṭṭhānañcassa rūpaṃ pavattatīti, nāpi ‘‘cuticittaṃ rūpaṃ samuṭṭhāpetī’’ti pāḷi atthi, na cāpi vaṭṭamūlānupasamo cuticittassa rūpuppādane kāraṇaṃ cuticittena na uppannānampi tato purimatarehi uppannānaṃ viya bhavantare anuppajjanato, tasmā sabbesampi cuticittaṃ rūpaṃ na samuṭṭhāpetīti.
It is not proper to say that mind-produced rūpa continues after death, nor is there a Pāli text that says “the death-consciousness produces rūpa,” nor is the non-cessation of the roots of saṃsāra a reason for the arising of rūpa by the death-consciousness, since even those not produced by the death-consciousness do not arise in another existence, just like those produced by earlier ones. Therefore, the death-consciousness of all beings does not produce rūpa.
Cũng không hợp lý khi nói rằng sắc do tâm sinh khởi vẫn tiếp tục tồn tại sau khi chết, cũng không có kinh văn nào nói rằng “tâm tử sinh khởi sắc”, và sự không diệt tận của các gốc rễ luân hồi cũng không phải là lý do để tâm tử sinh khởi sắc, vì những sắc không được tâm tử sinh khởi cũng không sinh khởi trong đời sống kế tiếp như những sắc đã sinh khởi trước đó. Do đó, tâm tử của tất cả chúng sinh đều không sinh khởi sắc.
Yadi kāyasaṅkhārasamuṭṭhāpanameva rūpajananārahabhāvaṃ sādheti, tadā catutthajjhāne kathanti?
If the production of bodily formation alone establishes the suitability for generating rūpa, then what about the fourth jhāna?
Nếu việc sinh khởi thân hành là điều kiện để sinh khởi sắc, vậy thì trong thiền thứ tư thì sao?
Nāyaṃ doso, tassa bhāvanābalena sātisayaṃ santavuttitāya kāyasaṅkhārāsamuṭṭhāpanepi maraṇāsannacittānaṃ viya paridubbalattābhāvato rūpasamuṭṭhāpane vibandho natthīti.
This is no fault, for due to its extremely tranquil activity through the power of development, even in the non-production of bodily formation, there is no impediment to the production of rūpa, as it is not extremely weak like minds nearing death.
Đây không phải là lỗi, vì do sức mạnh tu tập, tâm thiền thứ tư có sự vận hành vô cùng an tịnh, nên dù không sinh khởi thân hành, nó không yếu ớt như các tâm cận tử, do đó không có sự cản trở việc sinh khởi sắc.
Kuto pana paṭṭhāya cittajarūpaṃ nuppajjatīti?
From which point, then, does mind-born rūpa not arise?
Vậy thì sắc do tâm sinh khởi không sinh khởi từ khi nào?
Yato paṭṭhāya kāyasaṅkhāre nuppajjati.
From the point where bodily formation does not arise.
Từ khi thân hành không sinh khởi.
Kadā ca kāyasaṅkhāro nuppajjatīti?
And when does bodily formation not arise?
Và khi nào thì thân hành không sinh khởi?
Cutito pubbe dvattiṃsamacittakkhaṇato paṭṭhāya nuppajjati, tettiṃsamacittakkhaṇe uppannaṃ pacchimasoḷasakato puretarameva nirujjhatīti vadanti.
They say it does not arise from thirty-two mind-moments before death; that which arose in the thirty-third mind-moment ceases before the last sixteen.
Các vị nói rằng nó không sinh khởi kể từ ba mươi hai khoảnh khắc tâm trước khi chết, và những gì sinh khởi trong khoảnh khắc tâm thứ ba mươi ba thì diệt trước mười sáu khoảnh khắc cuối cùng.
‘‘Yassa kāyasaṅkhāro na nirujjhati, tassa cittasaṅkhāro na nirujjhissatī’’ti (yama. 2.saṅkhārayamaka.113) pañhe ‘‘pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tesaṃ kāyasaṅkhāro ca na nirujjhati, cittasaṅkhāro ca na nirujjhissatī’’ti pacchimacittasseva vajjitattā cutito dutiyatatiyacittenāpi saha nirujjhatīti apare.
In the problem “For whom the bodily formation does not cease, for him the mind formation will not cease?” (Yama. 2.Saṅkhārayamaka.113), by having excluded only the last mind, saying “at the dissolution moment of the last mind, their bodily formation does not cease, and their mind formation will not cease,” others say it ceases even with the second and third minds after death.
Trong câu hỏi “Yassa kāyasaṅkhāro na nirujjhati, tassa cittasaṅkhāro na nirujjhissatī” (Nếu thân hành của ai không diệt, thì tâm hành của người ấy sẽ không diệt) (Yama. 2.Saṅkhārayamaka.113), vì chỉ loại trừ tâm cuối cùng trong câu “pacchimacittassa bhaṅgakkhaṇe tesaṃ kāyasaṅkhāro ca na nirujjhati, cittasaṅkhāro ca na nirujjhissatī” (tại khoảnh khắc tan rã của tâm cuối cùng, thân hành của họ không diệt, và tâm hành của họ sẽ không diệt), nên những vị khác nói rằng nó cũng diệt cùng với tâm thứ hai và thứ ba sau khi chết.
Yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjatīti ettha ‘‘yassā’’ti kāmāvacaracuticittassa anantarapaccayabhūtaṃ cittaṃ sandhāya vuttanti tassa uppādatopi uddhaṃ kāyasaṅkhārābhāvavacanena heṭṭhimakoṭiyā cutito tatiyacitteneva saha nirujjhati.
In “the mind immediately preceding which the last mind of sense-sphere beings will arise,” the word “which” refers to the mind that is the immediate condition for the death-consciousness of sense-sphere beings. By stating the absence of bodily formation even after its arising, the lower limit is that it ceases along with the third mind from death.
Trong câu “Yassa cittassa anantarā kāmāvacarānaṃ pacchimacittaṃ uppajjatī” (ngay sau tâm nào mà tâm cuối cùng của cõi Dục sinh khởi), từ “yassa” (của tâm nào) được nói để chỉ tâm là duyên vô gián của tâm tử cõi Dục; và bởi lời nói về sự không tồn tại của thân hành kể từ khi tâm ấy sinh khởi, nên thân hành diệt cùng với tâm thứ ba sau khi chết ở giới hạn thấp nhất.
Dutiyacittaṃ na pāpuṇātīti eke.
Some say it does not extend to the second mind.
Một số vị nói rằng tâm thứ hai không đạt đến điều đó.
151-7. Ekaṃ dve tīṇi cattāri ṭhānāni imassāti ekadviticatuṭṭhānaṃ, ekadviticatuṭṭhānattāti attho.
It has one, two, three, or four functions (ṭhānāni), hence ekadviticatuṭṭhānaṃ (having one, two, three, or four functions).
151-7. Ekadviticatuṭṭhānaṃ (có một, hai, ba, bốn vị trí) có nghĩa là có một, hai, ba, bốn vị trí.
Ṭhānanti ca idha kiccamadhippetaṃ.
And ṭhāna (function) here means activity.
Ở đây, ṭhāna (vị trí) có nghĩa là chức năng.
Tañhi tiṭṭhanti ettha dhammā avaṭṭhitā viya hontīti ‘‘ṭhāna’’nti vuccati.
For phenomena stand firm in it as if established, hence it is called “ṭhāna” (function).
Thật vậy, nó được gọi là “ṭhāna” vì các pháp tồn tại ở đó như thể chúng không bị lay chuyển.
Maṃsacakkhudibbacakkhuñāṇacakkhubuddhacakkhusamantacakkhuvasena pañca nimmalāni locanāni imassāti pañcanimmalalocano.
He has five pure eyes by way of the physical eye, divine eye, wisdom eye, Buddha-eye, and all-round eye, hence pañcanimmalalocano (having five pure eyes).
Có năm con mắt thanh tịnh: nhục nhãn (maṃsacakkhu), thiên nhãn (dibbacakkhu), tuệ nhãn (ñāṇacakkhu), Phật nhãn (buddhacakkhu), và toàn giác nhãn (samantacakkhu), nên được gọi là pañcanimmalalocano (có năm con mắt thanh tịnh).
158-9. Sabbesanti sabbesaṃ kāmarūpārūpabhavikasattānaṃ.
Sabbesa (of all) means of all beings in the sense-sphere, form-sphere, and formless-sphere.
158-9. Sabbesaṃ (của tất cả) có nghĩa là của tất cả chúng sinh trong các cõi Dục, Sắc, Vô sắc.
Iminā idaṃ dasseti – pañcadvāresu voṭṭhabbanakiccaṃ kesañcideva sattānaṃ arūpabhave sabbaso pañcadvārikacittappavattiyā, rūpabhave ca dvārattayappavattiyā abhāvato.
By this, it shows that the determining function in the five doors exists only for some beings, because in the formless-sphere, there is absolutely no operation of five-door consciousness, and in the form-sphere, there is no operation of three doors.
Điều này cho thấy rằng chức năng phân đoán ở năm cửa chỉ xảy ra đối với một số chúng sinh, vì ở cõi Vô sắc hoàn toàn không có sự vận hành của tâm ngũ môn, và ở cõi Sắc thì không có sự vận hành của ba cửa.
Manodvāre āvajjanakiccaṃ pana sabbesameva sacittakasattānaṃ karotīti.
However, the adverting function in the mind-door is performed by all conscious beings.
Tuy nhiên, chức năng hướng tâm ở ý môn thì xảy ra đối với tất cả chúng sinh có tâm.
Dviṭṭhānikaṃ nāma hotīti yathāvuttaṭṭhānadvayavantatāya dviṭṭhānikacittaṃ nāma hoti.
Dviṭṭhānikaṃ nāma hotīti (it is called having two functions) means it is called a mind having two functions due to possessing the two functions as stated.
Dviṭṭhānikaṃ nāma hotī (được gọi là có hai vị trí) có nghĩa là tâm được gọi là có hai vị trí vì nó có hai vị trí được nói đến.
Keci pana ‘‘somanassasahagatasantīraṇaṃ kāmasugatiyaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, tasmā taṃ pañcaṭṭhānika’’nti vadanti, taṃ tesaṃ matimattaṃ paṭṭhāne tathā adīpitattā.
Some say that joy-associated investigating consciousness attracts rebirth in the blissful sense-realm, and therefore it has five functions. That is merely their opinion, as it is not expounded as such in the Paṭṭhāna.
Một số vị nói rằng “tâm thẩm sát hợp hỷ kéo theo tái sinh vào cõi thiện dục, do đó nó có năm vị trí,” nhưng đó chỉ là ý kiến của họ vì điều đó không được giải thích như vậy trong Paṭṭhāna.
Tattha hi –
For therein—
Trong đó, có nói:
‘‘Upekkhāsahagataṃ dhammaṃ paṭicca upekkhāsahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā’’ti ettha (paṭṭhā. 2.7.8) ‘‘ahetukaṃ upekkhāsahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā, ahetukapaṭisandhikkhaṇe upekkhāsahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā’’ti (paṭṭhā. 2.7.8) –
“A phenomenon accompanied by equanimity arises dependent on a phenomenon accompanied by equanimity, by way of the non-root condition,” here (Paṭṭhā. 2.7.8), it states: “Dependent on one khandha accompanied by equanimity, being rootless, three khandhas arise; dependent on three khandhas, one khandha arises; dependent on two khandhas, two khandhas arise; at the moment of rootless rebirth accompanied by equanimity, dependent on one khandha accompanied by equanimity, three khandhas arise; dependent on three khandhas, one khandha arises; dependent on two khandhas, two khandhas arise.” (Paṭṭhā. 2.7.8)—
“Upekkhāsahagataṃ dhammaṃ paṭicca upekkhāsahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā” (Paṭṭhā. 2.7.8) (Duyên vào pháp hợp xả, pháp hợp xả sinh khởi, không phải do nhân duyên). Ở đây (Paṭṭhā. 2.7.8), “Duyên vào một uẩn hợp xả vô nhân, ba uẩn sinh khởi; duyên vào ba uẩn, một uẩn sinh khởi; duyên vào hai uẩn, hai uẩn sinh khởi. Tại khoảnh khắc tái sinh vô nhân, duyên vào một uẩn hợp xả, ba uẩn sinh khởi; duyên vào ba uẩn, một uẩn sinh khởi; duyên vào hai uẩn, hai uẩn sinh khởi” –
‘‘Pītisahagataṃ dhammaṃ paṭicca pītisahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā.
“A phenomenon accompanied by joy arises dependent on a phenomenon accompanied by joy, by way of the non-root condition.
“Pītisahagataṃ dhammaṃ paṭicca pītisahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā.
Ahetukaṃ pītisahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā.
Dependent on one khandha accompanied by joy, being rootless, three khandhas arise; dependent on three khandhas, one khandha arises; dependent on two khandhas, two khandhas arise.
Ahetukaṃ pītisahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā.
Sukhasahagataṃ dhammaṃ paṭicca sukhasahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā.
A phenomenon accompanied by happiness arises dependent on a phenomenon accompanied by happiness, by way of the non-root condition.
Sukhasahagataṃ dhammaṃ paṭicca sukhasahagato dhammo uppajjati nahetupaccayā.
Ahetukaṃ sukhasahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā’’ti (paṭṭhā. 2.7.6) –
Dependent on one khandha accompanied by happiness, being rootless, three khandhas arise; dependent on three khandhas, one khandha arises; dependent on two khandhas, two khandhas arise.” (Paṭṭhā. 2.7.6)—
Ahetukaṃ sukhasahagataṃ ekaṃ khandhaṃ paṭicca tayo khandhā, tayo khandhe paṭicca eko khandho, dve khandhe paṭicca dve khandhā” (Paṭṭhā. 2.7.6) –
Evaṃ pavattivaseneva uddhaṭo, na ‘‘ahetukapaṭisandhikkhaṇe’’tiādinā paṭisandhivasena, tasmā yathādhammasāsane avacanampi abhāvameva dīpetīti na tassa paṭisandhidānaṃ atthīti dviṭṭhānikatāva vuttāti.
Thus it is elucidated based on occurrence, not based on rebirth, such as 'at the moment of ahetuka-paṭisandhi'. Therefore, even its non-mention in the Dhamma teachings indicates its absence. So, it does not involve rebirth-giving, and thus only its two-fold nature is stated.
Như vậy, được nêu lên theo cách diễn tiến, không phải theo cách tái tục, chẳng hạn như "vào khoảnh khắc tái tục vô nhân". Do đó, việc không đề cập đến trong giáo pháp cũng chỉ ra sự không hiện hữu, nên không có sự ban cho tái tục của nó; vì vậy, chỉ có "hai vị trí" được nói đến.
Te mahaggatavipākā navāti sambandho.
The connection is that those are the nine mahaggata-vipāka (resultant exalted consciousnesses).
Chín quả đại hành đó là sự liên kết.
164-6. ‘‘Pañcakicca’’ntiādi yathāvuttānameva nigamanaṃ.
164-6. The phrase "pañcakicca" (five functions) and so on is a concluding summary of what has already been stated.
164-6. "Năm chức năng" v.v. là phần kết luận của những điều đã nói.
Sesanti aṭṭhasaṭṭhividhaṃ cittaṃ.
Sesa (the remainder) means the sixty-eight types of consciousness.
Phần còn lại là sáu mươi tám loại tâm.
Ekakiccayogato, ekaṃ kiccamassāti vā ekaṃ, ekameva ekakaṃ.
Because it performs a single function, or because it has one function, it is one, indeed, ekakaṃ (single).
Do sự kết hợp của một chức năng, hoặc một chức năng thuộc về nó, là một, chỉ một duy nhất là ekaka (đơn độc).
Sabbacittānaṃ kiccavasena niddesaṭṭhāneyeva kiccānaṃ paṭipāṭimpi dassetuṃ ‘‘bhavaṅgāvajjana’’ntiādi vuttaṃ.
To show the sequence of functions in the context where all consciousnesses are described according to their functions, the phrase "bhavaṅgāvajjana" (life-continuum and advertence) and so on is stated.
Để chỉ ra thứ tự của các chức năng ngay tại nơi các tâm được mô tả theo chức năng, "bhavaṅgāvajjana" (tâm hộ kiếp và tâm khai môn) v.v. đã được nói đến.
Yadi evaṃ paṭisandhito paṭṭhāya cutipariyosānaṃ vattabbanti?
If so, should it be stated from paṭisandhi (rebirth-linking) up to cuti (death)?
Nếu vậy, có phải nên nói từ tái tục cho đến chấm dứt tử sinh không?
Saccaṃ, cutipaṭisandhīnaṃ pana pākaṭattā tathā na vuttaṃ.
True, but because cuti and paṭisandhi are well-known, they are not stated in that way.
Đúng vậy, nhưng vì tử sinh và tái tục đã rõ ràng, nên không nói như vậy.
Bhavassa hi paṭisandhi ādi, cuti pariyosānanti pākaṭameva, tasmā pākaṭaṭṭhānaṃ pahāya apākaṭaṭṭhānato paṭṭhāya dassetuṃ bhavaṅgameva ādito vuttaṃ.
For the bhava (existence), paṭisandhi is indeed the beginning, and cuti is the end, which is well-known. Therefore, abandoning the well-known point, bhavaṅga (life-continuum) is stated as the beginning to show from the less known point.
Thật vậy, tái tục là khởi đầu của sự hiện hữu, và tử sinh là kết thúc, điều đó đã rõ ràng. Do đó, bỏ qua phần rõ ràng, để chỉ ra từ phần không rõ ràng, tâm hộ kiếp (bhavaṅga) được nói đến đầu tiên.
Tadārammaṇaṃ pana kiñcāpi apākaṭaṃ, atha kho anekantikaṃ kismiñci bhave katthaci javanavīthiyaṃ alabbhanatoti ekantalabbhamānaparidīpanatthaṃ taṃ na vuttaṃ.
Although tadārammaṇa (retention) is also not well-known, it is not consistently obtainable in some existences or in some javana-vīthi (impulsion processes). Hence, it is not mentioned to demonstrate only what is invariably obtainable.
Tuy nhiên, tadārammaṇa (tâm tiếp thâu) mặc dù không rõ ràng, nhưng vì nó không phải luôn luôn có mặt trong một số kiếp và trong một số lộ trình javana, nên nó không được nói đến để chỉ ra điều luôn luôn có mặt.
Atha vā tadārammaṇacittampi yebhuyyena bhavaṅganāmaṃ labbhatīti purimajavanavīthiyaṃ tadārammaṇaṃ pacchimajavanavīthiyā āvajjanassa purecarabhūtaṃ bhavaṅga-ggahaṇeneva saṅgahitanti visuṃ na vuttaṃ.
Alternatively, because tadārammaṇa-consciousness is also mostly known as bhavaṅga, the tadārammaṇa in the previous javana-vīthi, which precedes the advertence in the subsequent javana-vīthi, is included by the term bhavaṅga-ggahaṇa (taking the life-continuum) and therefore is not mentioned separately.
Hoặc là, tâm tadārammaṇa cũng thường được gọi là bhavaṅga; vì vậy, tadārammaṇa trong lộ trình javana trước và bhavaṅga, là tiền thân của āvajjana (tâm khai môn) trong lộ trình javana sau, được bao gồm trong việc nắm giữ bhavaṅga, nên không nói riêng.
Keci pana ‘‘pañcadvāresu pavattivasena pañcavidhatāya dassanatthaṃ ‘bhavaṅgāvajjana’ntiādi vutta’’nti vadanti, tattha pana appavattamānānaṃ kesañci sabbhāvato taṃ na yujjati, chadvārappavattivasena chabbidhattanayadassanatthanti vattuṃ vaṭṭati.
Some, however, say, "The phrase 'bhavaṅgāvajjana' and so on is stated to show the fivefold nature based on their occurrence in the five doors," but that is not suitable because some of them, which do not occur there, exist. It is appropriate to say that it is to show the sixfold nature based on their occurrence in the six doors.
Một số người nói rằng "để chỉ ra năm loại theo cách diễn tiến trong năm cửa, 'bhavaṅgāvajjana' v.v. đã được nói đến", nhưng điều đó không phù hợp vì sự hiện hữu của một số tâm không diễn tiến ở đó. Có thể nói rằng để chỉ ra sáu loại theo cách diễn tiến trong sáu cửa.
Yathā cettha ‘‘bhavaṅgāvajjana’’ntiādinā cakkhudvāre vuttaṃ, evaṃ sotadvārādīsupi dassanādiṃ apanetvā savanādiṃ pakkhipitvā kiccappavatti yojetabbā.
Just as "bhavaṅgāvajjana" and so on is stated here concerning the eye-door, similarly concerning the ear-door and so on, by removing seeing etc. and inserting hearing etc., the sequence of functions should be coordinated.
Cũng như ở đây, "bhavaṅgāvajjana" v.v. được nói đến đối với cửa mắt, thì trong các cửa tai v.v. cũng vậy, loại bỏ việc thấy v.v. và thêm việc nghe v.v., sự diễn tiến của các chức năng cần được kết hợp.
Manodvāre pana –
However, concerning the mind-door –
Tuy nhiên, đối với cửa ý, cần xem xét sự kết hợp –
Evamāgatāhi pañcahi abhiññāhi yuttena rūpāvacarapañcamajjhānacittena vajjitaṃ.
It is devoid of the rūpāvacara fifth jhāna consciousness, which is associated with these five higher knowledges as stated.
Như vậy, nó không bao gồm tâm thiền thứ năm thuộc sắc giới, vốn có liên quan đến năm thắng trí đã được nói đến.
Dibbasotādīnaṃ ekekārammaṇattepi pañcannampi abhiññānaṃ ekasseva cittassa avatthābhedabhāvato vuttaṃ ‘‘pañcābhiññāvivajjita’’nti.
Even though the divine ear and so on each have a single object, it is said "pañcābhiññāvivajjitaṃ" because all five abhiññā (higher knowledges) are but different states of a single consciousness.
Mặc dù thiên nhĩ v.v. mỗi cái có một đối tượng, nhưng vì cả năm thắng trí là các trạng thái khác nhau của cùng một tâm, nên nói "pañcābhiññāvivajjita" (không bao gồm năm thắng trí).
Keci pana ‘‘idha ekantena dhammārammaṇikacittānameva vacanato paracittavijānanaṃ vajjetvā anāgataṃsañāṇena saha pañcābhiññānaṃ paṭikkhepo’’ti vadanti.
Some, however, say, "Here, because only consciousnesses with Dhamma as their object are exclusively referred to, knowing others' minds is excluded, and the five abhiññā together with the knowledge of future events are rejected."
Một số người nói rằng "ở đây, do việc nói về các tâm có đối tượng là pháp một cách tuyệt đối, nên việc biết tâm người khác bị loại trừ, và việc từ chối năm thắng trí cùng với anāgataṃsañāṇa (trí biết vị lai) là hợp lý".
Dvipañcaviññāṇānaṃ, manodhātuttayassa ca pariccāgena ekacattālīsa hontīti āha ‘‘cattālīsaṃ tathekaka’’nti.
By excluding the dvi-pañca-viññāṇa (ten sense-consciousnesses) and the three mind-elements, there are forty-one; thus it is said "cattālīsaṃ tathekakaṃ" (forty-one and one).
Với sự loại trừ hai thức ngũ song và ba ý giới, có bốn mươi mốt tâm, nên nói "cattālīsaṃ tathekaka" (bốn mươi mốt tâm đơn độc).
Abhiññāni cāti ca-saddo aṭṭhānappayutto, so ‘‘cattālīsaṃ tathekaka’’nti imassānantaraṃ daṭṭhabbo, tena pana abhiññācittadvayaṃ saṅgaṇhāti.
The word ca in abhiññāni cā is used inappropriately; it should be understood after "cattālīsaṃ tathekakaṃ". By that, it includes the two abhiññā-consciousnesses.
Abhiññāni cā (và các thắng trí) – từ ca được dùng không đúng vị trí, nó cần được xem xét sau "cattālīsaṃ tathekaka", và nó bao gồm hai tâm thắng trí.
Atha vā abhiññā nāma heṭṭhā ekekārammaṇikesu vuttassa pañcamajjhānasseva avatthāvisesoti abhiññācittānaṃ chaḷārammaṇikesu aggahaṇanti daṭṭhabbaṃ.
Alternatively, abhiññā is to be understood as a specific state of the fifth jhāna, which has already been mentioned in connection with single objects below; hence, the abhiññā-consciousnesses are not included among those with six objects.
Hoặc là, thắng trí (abhiññā) là một trạng thái đặc biệt của thiền thứ năm đã được nói đến trong các tâm có một đối tượng ở dưới; vì vậy, cần hiểu rằng các tâm thắng trí không được bao gồm trong các tâm có sáu đối tượng.
172-3. Tidhā katvāti tidhā karaṇahetu.
172-3. Tidhā katvā (having made threefold) means due to making threefold.
172-3. Tidhā katvā (làm thành ba loại) là nguyên nhân của việc làm thành ba loại.
Hetvattho hi ayaṃ tvā-saddo yathā ‘‘sīhaṃ disvā bhayaṃ chambhitattaṃ uppajjati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti.
Indeed, this tvā suffix has the meaning of a cause, as in "Seeing a lion, fear and terror arise; and having seen with wisdom, his defilements are eradicated."
Thật vậy, từ "tvā" này có nghĩa là nguyên nhân, như trong "khi thấy sư tử, nỗi sợ hãi và sự run rẩy phát sinh, và khi thấy bằng trí tuệ, các lậu hoặc của người ấy sẽ bị diệt trừ".
‘‘Puññāpuññavasenā’’tiādinā jātibhūmihetuvedanādivasena yāva chasattatividho bhedo, tāva manoviññāṇadhātuṃ bhinditvā taṃvasena cittavibhāgadassanatthaṃ nayadānaṃ katanti veditabbaṃ.
It should be understood that by "puññāpuññavasena" (by way of wholesome and unwholesome) and so on, a method is given for showing the division of consciousness according to the manoviññāṇadhātu (mind-consciousness element), distinguishing it by means of class, plane, roots, feeling, and so on, up to a sixty-sevenfold classification.
Cần hiểu rằng với "puññāpuññavasena" (theo thiện và bất thiện) v.v., một phương pháp đã được đưa ra để chỉ ra sự phân loại tâm theo cách phá vỡ ý thức giới (manoviññāṇadhātu) theo loại, cõi, nhân, thọ v.v., cho đến sáu mươi sáu loại khác nhau.