522. Dutiye mallesūti evaṃnāmake janapade.
522. In the second*, among the Mallas means in a country of that name.
522. Trong kinh thứ hai, mallesu (ở Mallā) nghĩa là ở xứ sở tên như vậy.
Imasmiṃ sutte cattāri indriyāni missakāni, ariyañāṇaṃ lokuttaraṃ.
In this sutta, the four faculties (excluding wisdom) are mixed (mundane and supramundane), while noble knowledge is supramundane.
Trong kinh này, bốn căn là hỗn hợp, còn trí tuệ của bậc Thánh (ariyañāṇa) là siêu thế.
Tampi pana catukkindriyanissitaṃ katvā missakanti bhājetuṃ vaṭṭati.
But it is also appropriate to categorize that (wisdom faculty) as mixed by making it dependent on the other four faculties.
Tuy nhiên, cũng có thể phân loại trí tuệ đó là hỗn hợp bằng cách dựa vào bốn căn (trừ tuệ căn).
523. Tatiye na heva kho kāyena phusitvā viharatīti na nāmakāyena phusitvā paṭilabhitvā viharati, phusituṃ paṭilabhituṃ na sakkoti.
523. In the third*, "He does not dwell having touched it with the body" means he does not dwell having contacted and attained it with the mind-body (nāmakāya); he is unable to contact or attain it.
523. Trong kinh thứ ba, na heva kho kāyena phusitvā viharatīti (không sống bằng cách chạm đến bằng thân) nghĩa là không sống bằng cách chạm đến và đạt được bằng danh thân, không thể chạm đến và đạt được.
Paññāya ca ativijjha passatīti paccavekkhaṇapaññāya pana ‘‘upari arahattaphalindriyaṃ nāma atthī’’ti pajānāti.
"And he sees it having penetrated with wisdom" means he understands with reviewing wisdom that "there is indeed an Arahantship fruit-faculty above."
Paññāya ca ativijjha passatīti (và thấy bằng cách thấu suốt bằng tuệ) nghĩa là bằng tuệ quán chiếu (paccavekkhaṇapaññā) thì biết rằng “có một pháp gọi là quả căn A-la-hán ở phía trên”.
Asekhabhūmiyaṃ phusitvā viharatīti paṭilabhitvā viharati.
In the Asekha state, "dwells having touched it" means dwells having attained it.
Ở địa vị A-lậu-học (asekhabhūmiyaṃ), phusitvā viharatīti (sống bằng cách chạm đến) nghĩa là sống bằng cách đạt được.
Paññāyāti paccavekkhaṇapaññāya ‘‘arahattaphalindriyaṃ nāma atthī’’ti pajānāti.
"With wisdom" means with reviewing wisdom he understands that "there is indeed an Arahantship fruit-faculty."
Paññāyā (bằng tuệ) nghĩa là bằng tuệ quán chiếu, biết rõ rằng “có một pháp gọi là quả căn A-la-hán”.
Na kuhiñci kismiñcīti dvepi aññamaññavevacanāneva, kismiñci bhave na uppajjissantīti attho.
"Never anywhere" - both these words are synonyms; the meaning is that they will not arise in any existence whatsoever.
Na kuhiñci kismiñcī (không ở bất cứ nơi nào, không ở bất cứ điều gì) – cả hai từ này đều là đồng nghĩa với nhau, có nghĩa là sẽ không tái sinh trong bất kỳ cõi nào.
Imasmiṃ sutte pañcindriyāni lokuttarāni, cha lokikāni vaṭṭanissitāneva kathitāni.
In this sutta, the five faculties (faith, etc.) are said to be supramundane, and the six (sense-bases) are said to be merely mundane, dependent on saṃsāra.
Trong kinh này, năm căn (tín, tấn, niệm, định, tuệ) là siêu thế, sáu căn (nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý) là thế gian, và chỉ nói về các pháp nương tựa vào vòng luân hồi.
528. Aṭṭhame sūkarakhatāyanti sūkarakhataleṇe.
528. In the eighth*, in Sūkarakhata means in the Sūkarakhata Cave.
528. Trong kinh thứ tám, sūkarakhatāyaṃ (ở Sūkarakhata) nghĩa là ở hang Sūkarakhata.
Kassapabuddhakāle kira taṃ leṇaṃ ekasmiṃ buddhantare pathaviyā vaḍḍhamānāya antobhūmigataṃ jātaṃ.
It is said that in the time of Kassapa Buddha, that cave, in one interval between Buddhas, became situated within the earth as the ground rose.
Tương truyền, vào thời Đức Phật Kassapa, hang động ấy, trong một khoảng thời gian giữa hai vị Phật, khi mặt đất dâng lên, đã chìm sâu vào lòng đất.
Athekadivasaṃ eko sūkaro tassa chadanapariyantasamīpe paṃsuṃ khaṇi.
Then one day, a certain boar dug up earth near the edge of the roof of that cave.
Rồi một ngày nọ, một con heo đã đào đất gần rìa mái của hang đó.
Deve vuṭṭhe paṃsu dhotā, chadanapariyanto pākaṭo ahosi.
When it rained, the dug-up earth washed away, and the edge of the roof became visible.
Khi trời mưa, đất bị rửa trôi, và rìa mái trở nên lộ rõ.
Eko vanacarako disvā ‘‘pubbe sīlavantehi paribhuttaṭṭhānena bhavitabbaṃ, paṭijaggissāmi na’’nti samantato paṃsuṃ apanetvā leṇaṃ sodhetvā kuṭiparikkhepaṃ katvā dvāravātapānaṃ yojetvā supariniṭṭhitasudhākammacittakammaṃ rajatapaṭṭasadisāya vālikāya santharitaṃ pariveṇaṃ katvā mañcapīṭhaṃ paññāpetvā bhagavato vasanatthāya adāsi, leṇaṃ gambhīraṃ ahosi otaritvā āruhitabbaṃ.
A certain forest-dweller, seeing it, thought, "This must have been a place used by virtuous noble ones in the past; I will restore it," and removing the earth all around, he cleaned the cave, built an enclosure for a hut, installed a door and windows, completed the plasterwork and painting, made a courtyard strewn with sand like a silver plate, set up a couch and chair, and offered it for the Blessed One to reside in. The cave was deep; one had to descend and ascend.
Một người sống trong rừng thấy vậy nghĩ: “Đây chắc hẳn là nơi các bậc trì giới đã từng sử dụng trước đây, mình sẽ sửa sang lại nó,” rồi dọn dẹp hang động bằng cách gạt bỏ đất xung quanh, xây hàng rào cho tịnh xá, lắp đặt cửa và cửa sổ, trang trí bằng vôi vữa và tranh vẽ hoàn chỉnh, làm một khoảng sân trải cát trắng như bạc, đặt giường ghế, và dâng cúng cho Đức Thế Tôn để Ngài cư ngụ; hang động đó sâu, phải đi xuống rồi đi lên.
Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
It is with reference to that that this was said.
Vì lẽ đó mà điều này được nói đến.
Paramanipaccakāranti bhāvanapuṃsakaṃ, paramanipaccakārī hutvā pavattamāno pavattatīti vuttaṃ hoti.
Paramanipaccakāra is a verbal neuter noun, meaning that one proceeds by being extremely humble and reverent.
Paramanipaccakāra là danh từ trung tính chỉ sự tu tập, có nghĩa là đã trở thành người vô cùng cung kính và hành trì, thì sẽ hành trì.
Anuttaraṃ yogakkhemanti arahattaṃ.
Anuttaraṃ yogakkhema refers to Arahantship.
Anuttaraṃ yogakkhema là quả A-la-hán.
Sappatissoti sajeṭṭhako.
Sappatisso means having a senior.
Sappatisso có nghĩa là có bậc trưởng thượng.
Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
The rest is clear in all places.
Phần còn lại ở khắp mọi nơi đều có nghĩa rõ ràng.
813. Iddhipādasaṃyuttassa paṭhame chandaṃ nissāya pavatto samādhi chandasamādhi.
813. In the first discourse of the Iddhipāda Saṃyutta, the concentration that arises based on desire is chandasamādhi (concentration of desire).
813. Trong kinh đầu tiên của Tương ưng Thần Túc, định phát sinh dựa trên ý muốn được gọi là chandasamādhi (ý dục định).
Padhānabhūtā saṅkhārā padhānasaṅkhārā.
The prominent mental formations are padhānasaṅkhārā (formations of exertion).
Các hành là chủ yếu được gọi là padhānasaṅkhārā (cần hành).
Samannāgatanti tehi dhammehi upetaṃ.
Samannāgata means endowed with those qualities.
Samannāgata có nghĩa là được đầy đủ những pháp ấy.
Iddhiyā pādaṃ, iddhibhūtaṃ vā pādanti iddhipādaṃ.
The foot of psychic power, or a foot that has become psychic power, is iddhipāda (basis of psychic power).
Nền tảng của thần thông, hoặc nền tảng trở thành thần thông, được gọi là iddhipāda (thần túc).
Sesesupi eseva nayo.
The same method applies to the others as well.
Trong các trường hợp còn lại cũng theo cách này.
Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana iddhipādavibhaṅge (vibha. 431 ādayo) āgatova.
This is the brief explanation here; the detailed explanation is already found in the Iddhipāda Vibhaṅga.
Đây là tóm tắt ở đây, còn phần giải thích chi tiết đã được trình bày trong Iddhipādavibhaṅga (Vibha. 431 trở đi).
Visuddhimagge (visuddhi. 2.3.69 ādayo) panassa attho dīpito.
Its meaning is also expounded in the Visuddhimagga.
Trong Visuddhimagga (Visuddhi. 2.3.69 trở đi), ý nghĩa của nó đã được giải thích.
Tathā maggabojjhaṅgasatipaṭṭhānasaṃyuttesu ceva idha ca ekaparicchedova.
Similarly, in the Magga, Bojjhaṅga, and Satipaṭṭhāna Saṃyuttas, and here, it is all a single section.
Tương tự, trong các Tương ưng Đạo, Giác Chi, Niệm Xứ và ở đây, đều có cùng một phần giải thích.
822. Dasame nisīdananti cammakhaṇḍaṃ adhippetaṃ.
822. In the tenth discourse, nisīdana refers to a piece of hide.
822. Trong kinh thứ mười, nisīdana có nghĩa là một miếng da.
Udenaṃ cetiyanti udenayakkhassa cetiyaṭṭhāne katavihāro vuccati.
Udenaṃ cetiya refers to the monastery built at the shrine of the yakka Udena.
Udenaṃ cetiya được gọi là tinh xá được xây dựng tại nơi thờ cúng của dạ xoa Udena.
Gotamakādīsupi eseva nayo.
The same method applies to Gotamakā and others.
Trong các trường hợp Gotamakā và những trường hợp khác cũng theo cách này.
Bhāvitāti vaḍḍhitā.
Bhāvitā means developed.
Bhāvitā có nghĩa là được phát triển.
Bahulīkatāti punappunaṃ katā.
Bahulīkatā means repeatedly practiced.
Bahulīkatā có nghĩa là được thực hành nhiều lần.
Yānīkatāti yuttayānaṃ viya katā.
Yānīkatā means made like a proper vehicle.
Yānīkatā có nghĩa là được làm như một phương tiện thích hợp.
Vatthukatāti patiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katā.
Vatthukatā means made like a foundation in the sense of a basis.
Vatthukatā có nghĩa là được làm như một nền tảng theo nghĩa là một nơi nương tựa.
Anuṭṭhitāti adhiṭṭhitā.
Anuṭṭhitā means established.
Anuṭṭhitā có nghĩa là được kiên định.
Paricitāti samantato citā suvaḍḍhitā.
Paricitā means well-developed all around.
Paricitā có nghĩa là được tích lũy và phát triển tốt đẹp khắp nơi.
Susamāraddhāti suṭṭhu samāraddhā.
Susamāraddhā means well and thoroughly undertaken.
Susamāraddhā có nghĩa là được bắt đầu một cách tốt đẹp.
Iti aniyamena kathetvā puna niyametvā dassento tathāgatassa khotiādimāha.
Having thus spoken generally, he then specified, saying, tathāgatassa kho (for the Tathāgata) and so on.
Sau khi nói chung chung như vậy, rồi lại xác định rõ ràng, Ngài nói: tathāgatassa kho (của Như Lai) và tiếp tục.
Ettha ca kappanti āyukappaṃ, tasmiṃ tasmiṃ kāle yaṃ manussānaṃ āyuppamāṇaṃ, taṃ paripuṇṇaṃ karonto tiṭṭheyya.
Here, kappa refers to the lifespan; he could remain, fulfilling the full lifespan of humans at that particular time.
Ở đây, kappa là tuổi thọ của một kiếp, tức là Ngài sẽ tồn tại trọn vẹn tuổi thọ của con người trong từng thời kỳ.
Kappāvasesaṃ vāti ‘‘appaṃ vā bhiyyo’’ti vuttavassasatato atirekaṃ vā.
Kappāvasesaṃ vā means "more or less," or more than the hundred years mentioned.
Kappāvasesaṃ vā có nghĩa là nhiều hơn tuổi thọ một trăm năm đã nói là "ít hay nhiều".
Mahāsīvatthero panāha ‘‘buddhānaṃ aṭṭhāne gajjitaṃ nāma natthi.
However, Mahāsīva Thera said, "There is no empty boast for Buddhas.
Tuy nhiên, Trưởng lão Mahāsīva đã nói: "Chư Phật không bao giờ hứa suông.
Yatheva hi veḷuvagāmake uppannaṃ māraṇantikavedanaṃ dasa māse vikkhambhesi, evaṃ punappunaṃ taṃ samāpattiṃ samāpajjitvā dasa dasa māsepi vikkhambhento imaṃ bhaddakappameva tiṭṭheyyā’’ti.
Just as he postponed the deadly illness that arose in Veḷuvagāmaka for ten months, so too, by repeatedly entering that attainment, he could postpone it for ten months, or even remain for this entire auspicious eon."
Giống như Ngài đã trì hoãn cơn đau chết người phát sinh ở Veḷuvagāmaka trong mười tháng, thì cũng vậy, nếu Ngài nhập định đó nhiều lần, trì hoãn trong mười tháng này đến mười tháng khác, Ngài có thể tồn tại suốt kiếp hiền này."
Kasmā pana na ṭhitoti?
But why did he not remain?
Tại sao Ngài lại không tồn tại?
Upādiṇṇakasarīraṃ nāma khaṇḍiccādīhi abhibhuyyati, buddhā nāma khaṇḍiccādibhāvaṃ apatvāva pañcame āyukoṭṭhāse bahujanassa piyamanāpakāleyeva parinibbāyanti.
A body that has been taken up is overcome by dilapidation and so on. Buddhas, without falling into dilapidation, attain parinibbāna in the fifth portion of their lifespan, when they are pleasing and agreeable to many people.
Thân thể được chấp thủ thì bị hoại diệt, nhưng chư Phật thì nhập Niết Bàn vào phần thứ năm của tuổi thọ, khi Ngài được nhiều người yêu mến, mà không bị hoại diệt hay suy yếu.
Buddhānubuddhesu ca mahāsāvakesu parinibbutesu ekakena khāṇukena viya ṭhātabbaṃ hoti, daharasāmaṇeraparivāritena vā, tato – ‘‘aho buddhānaṃ parisā’’ti hīḷetabbataṃ āpajjeyya, tasmā na ṭhitoti.
When the Buddhas and the great Arahant disciples have attained parinibbāna, one would have to remain alone like a withered tree, or surrounded by young novices. Then people would mock, "Alas, the assembly of the Buddhas!" Therefore, he did not remain.
Khi chư Phật và các Đại Thanh văn đã nhập Niết Bàn, thì Ngài sẽ phải ở lại một mình như một gốc cây khô, hoặc được vây quanh bởi các sa-di trẻ tuổi, khi đó người ta sẽ chê bai: "Ôi, hội chúng của chư Phật!" Vì vậy, Ngài đã không tồn tại.
Evaṃ vuttepi so pana na ruccati, ‘‘āyukappo’’ti idameva aṭṭhakathāyaṃ niyamitaṃ.
Even though this was said, it is not agreeable, for "āyukappa" (lifespan) is precisely what is determined in the Aṭṭhakathā.
Mặc dù đã nói như vậy, điều đó vẫn không được chấp nhận, chỉ có ý nghĩa "tuổi thọ của kiếp" này được quy định trong các bản Chú giải.
Yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacittoti ettha tanti nipātamattaṃ.
In yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto, taṃ is merely a particle.
Trong yathā taṃ mārena pariyuṭṭhitacitto, taṃ chỉ là một từ đệm.
Yathā mārena pariyuṭṭhitacitto ajjhotthaṭacitto aññopi koci puthujjano paṭivijjhituṃ na sakkuṇeyya, evameva nāsakkhi paṭivijjhitunti attho.
The meaning is that just as any other ordinary person whose mind is beset and overwhelmed by Māra would not be able to comprehend, so too, he was unable to comprehend.
Ý nghĩa là, giống như bất kỳ phàm nhân nào khác có tâm bị Māra vây hãm, bị Māra chinh phục, không thể thấu hiểu, thì Ngài cũng không thể thấu hiểu.
Māro hi yassa sabbena sabbaṃ dvādasa vipallāsā appahīnā, tassa cittaṃ pariyuṭṭhāti.
Māra assails the mind of one in whom the twelve perversions have not been completely abandoned.
Māra vây hãm tâm của người nào mà tất cả mười hai sự sai lầm chưa được đoạn trừ.
Therassa ca cattāro vipallāsā appahīnā, tenassa māro cittaṃ pariyuṭṭhāsi.
For the Elder, four perversions had not been abandoned, so Māra assailed his mind.
Và vì bốn sự sai lầm của Trưởng lão chưa được đoạn trừ, nên Māra đã vây hãm tâm của Ngài.
So pana cittapariyuṭṭhānaṃ karonto kiṃ karotīti?
What does Māra do when assailing the mind?
Khi Māra vây hãm tâm, hắn làm gì?
Bheravaṃ rūpārammaṇaṃ vā dasseti, saddārammaṇaṃ vā sāveti, tato sattā taṃ disvā vā sutvā vā satiṃ vissajjetvā vivaṭamukhā honti, tesaṃ mukhena hatthaṃ pavesetvā hadayaṃ maddati, te visaññī hutvā tiṭṭhanti.
He shows terrifying visual objects or makes terrifying sounds heard. Then, beings, seeing or hearing them, lose mindfulness and become open-mouthed. He then inserts his hand into their mouths and squeezes their hearts, and they become unconscious.
Hắn hiện ra một cảnh tượng đáng sợ hoặc phát ra một âm thanh đáng sợ, rồi chúng sinh khi nhìn thấy hoặc nghe thấy điều đó thì mất chánh niệm, há miệng ra, và Māra đưa tay vào miệng họ, bóp tim họ, khiến họ bất tỉnh.
Therassa panesa mukhe hatthaṃ pavesetuṃ kiṃ sakkhissati?
But how could he insert his hand into the Elder's mouth?
Nhưng làm sao hắn có thể đưa tay vào miệng của Trưởng lão?
Bheravārammaṇaṃ pana dasseti, taṃ disvā thero nimittobhāsaṃ na paṭivijjhi.
He did, however, show a terrifying visual object. Seeing it, the Elder did not comprehend the sign.
Tuy nhiên, hắn đã hiện ra một cảnh tượng đáng sợ, và khi nhìn thấy nó, Trưởng lão đã không thấu hiểu dấu hiệu.
Jānantoyeva bhagavā kimatthaṃ yāvatatiyakaṃ āmantesīti.
Why did the Blessed One invite him up to three times, knowing this?
Tại sao Đức Thế Tôn, dù biết rõ, lại mời đến ba lần?
Parato ‘‘tiṭṭhatu, bhante, bhagavā’’ti yācite ‘‘tuyhevetaṃ dukkaṭaṃ, tuyhevetaṃ aparaddha’’nti dosāropanena sokatanukaraṇatthaṃ.
Later, when asked, "Let the Blessed One remain, venerable sir," it was to diminish his sorrow by assigning blame: "This is your misdeed, this is your fault."
Để làm giảm bớt nỗi buồn của Trưởng lão bằng cách đổ lỗi: "Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy ở lại!" khi được thỉnh cầu, Ngài nói: "Đó là lỗi của con, đó là sai lầm của con."
Māro pāpimāti ettha satte anatthe niyojento māretīti māro.
In Māro pāpimā, Māra is so called because he slays beings by engaging them in what is harmful.
Ở đây, Māro pāpimā, Māra là kẻ giết hại vì hắn khiến chúng sinh rơi vào những điều bất lợi.
Pāpimāti tasseva vevacanaṃ.
Pāpimā is a synonym for the same.
Pāpimā là từ đồng nghĩa của hắn.
So hi pāpadhammasamannāgatattā ‘‘pāpimā’’ti vuccati.
He is called "pāpimā" because he is endowed with evil qualities.
Hắn được gọi là "pāpimā" vì hắn có những pháp ác.
Kaṇho, antako, namuci, pamattabandhūtipi tasseva nāmāni.
Kaṇha, Antaka, Namuci, and Pamattabandhu are also his names.
Kaṇha, Antaka, Namuci, Pamattabandhū cũng là những tên gọi của hắn.
Bhāsitā kho panesāti ayañhi bhagavato sambodhipattiyā aṭṭhame sattāhe bodhimaṇḍaṃyeva āgantvā – ‘‘bhagavā yadatthaṃ tumhehi pāramiyo pūritā, so vo attho anuppatto, paṭividdhaṃ sabbaññutaññāṇaṃ, kiṃ vo lokavicaraṇenā’’ti vatvā yathā ajja, evameva – ‘‘parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu, sugato,’’ti yāci.
Bhāsitā kho panesā (This indeed was spoken by) refers to the fact that on the eighth week after the Blessed One attained full enlightenment, Māra came to the Bodhi-maṇḍa itself and said, "Blessed One, the purpose for which you perfected the perfections has been achieved; omniscience has been comprehended. What is your purpose in wandering the world?" He then asked, just as he did today, "Let the Blessed One now attain parinibbāna, let the Sugata attain parinibbāna!"
Bhāsitā kho panesā (điều này đã được nói đến): Điều này đã được Māra nói ra khi hắn đến ngay tại bồ đề đạo tràng vào tuần thứ tám sau khi Đức Thế Tôn giác ngộ, nói: "Bạch Thế Tôn, mục đích mà Ngài đã hoàn thành các ba-la-mật đã đạt được, trí tuệ Toàn giác đã được thấu hiểu, vậy Ngài còn đi khắp thế gian làm gì?" và thỉnh cầu: "Bạch Thế Tôn, xin Ngài hãy nhập Niết Bàn! Bạch Thiện Thệ, xin Ngài hãy nhập Niết Bàn!" giống như hôm nay.
Bhagavā cassa ‘‘na tāvāha’’ntiādīni vatvā paṭikkhipi.
The Blessed One, having said "Not yet," and so on, refused him.
Và Đức Thế Tôn đã từ chối hắn bằng cách nói: "Ta chưa thể," v.v.
Taṃ sandhāya ‘‘bhāsitā kho panesā, bhante,’’tiādimāha.
It is with reference to that that "bhāsitā kho panesā, bhante," and so on, was said.
Vì lẽ đó mà Ngài nói: "Bhāsitā kho panesā, bhante," v.v.
Tattha viyattāti maggavasena byattā.
Therein, viyattā means distinct by way of the path.
Ở đây, viyattā có nghĩa là được rõ ràng theo nghĩa của đạo lộ.
Tatheva vinītā.
Similarly, well-trained (vinītā).
Tương tự như vậy, được huấn luyện.
Tathā visāradā.
Likewise, confident (visāradā).
Tương tự, tự tin.
Bahussutāti tepiṭakavasena bahu sutametesanti bahussutā.
Well-versed in learning (bahussutā): They are well-versed in learning because they have heard much, by way of the Three Piṭakas.
Đa văn là, theo cách của Tam Tạng, họ đã nghe nhiều điều, nên họ là đa văn.
Tadeva dhammaṃ dhārentīti dhammadharā.
They uphold that very Dhamma, hence upholders of the Dhamma (dhammadharā).
Họ gìn giữ chính Pháp ấy, nên họ là người nắm giữ Pháp.
Atha vā pariyattibahussutā ceva paṭivedhabahussutā ca, pariyattipaṭivedhadhammānaṃyeva dhāraṇato dhammadharāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Or, they are extensively learned in the pariyatti (scriptural learning) and extensively learned in paṭivedha (penetration/realization). It should be understood here that they are called dhammadhara (holders of the Dhamma) because they uphold both the pariyatti and paṭivedha aspects of the Dhamma.
Hoặc là, đa văn về pariyatti và đa văn về paṭivedha, vì chỉ gìn giữ các pháp pariyatti và paṭivedha, nên là người nắm giữ Pháp; ý nghĩa ở đây nên được hiểu như vậy.
Dhammānudhammappaṭipannāti ariyadhammassa anudhammabhūtaṃ vipassanādhammaṃ paṭipannā.
Dhammānudhammappaṭipannā means those who practice vipassanā-dhamma (insight meditation practice), which is in accordance with the noble Dhamma.
Thực hành Pháp và tùy Pháp là đã thực hành pháp quán (vipassanā), là tùy Pháp của Thánh Pháp.
Sāmīcippaṭipannāti anucchavikapaṭipadaṃ paṭipannā.
Sāmīcippaṭipannā means those who practice the appropriate conduct.
Thực hành đúng đắn là đã thực hành con đường phù hợp.
Anudhammacārinoti anudhammacaraṇasīlā.
Anudhammacārino means those whose habit is to practice in accordance with the Dhamma.
Hành tùy Pháp là có giới hạnh thực hành tùy Pháp.
Sakaṃ ācariyakanti attano ācariyavādaṃ.
Sakaṃ ācariyakaṃ means one's own teacher's doctrine.
Giáo huấn của chính mình là giáo thuyết của vị thầy mình.
Ācikkhissantītiādīni sabbāni aññamaññasseva vevacanāni.
The terms beginning with Ācikkhissanti are all synonyms for each other.
Các từ sẽ giảng dạy v.v... đều là những từ đồng nghĩa của nhau.
Sahadhammenāti sahetukena sakāraṇena vacanena.
Sahadhammenā means by a rational and reasoned statement.
Với Pháp là với lời nói có nguyên nhân, có lý do.
Sappāṭihāriyanti yāva niyyānikaṃ katvā dhammaṃ desessanti.
Sappāṭihāriyaṃ means they will teach the Dhamma making it lead to liberation.
Với phép lạ là sẽ thuyết Pháp cho đến khi đưa đến sự giải thoát (niyyānikaṃ).
Brahmacariyanti sikkhattayasaṅgahitaṃ sakalaṃ sāsanabrahmacariyaṃ.
Brahmacariyaṃ means the entire holy life of the Dispensation, which encompasses the three trainings.
Phạm hạnh là toàn bộ phạm hạnh giáo pháp bao gồm ba học giới.
Iddhanti samiddhaṃ jhānassādavasena.
Iddhaṃ means prosperous due to the enjoyment of jhāna.
Thịnh vượng là thành công theo cách của sự hưởng thụ thiền định.
Phītanti vuḍḍhipattaṃ sabbapāliphullaṃ viya abhiññāsampattivasena.
Phītaṃ means grown and flourished in every aspect, like a blossoming pāli tree, due to the attainment of supernormal powers.
Phì nhiêu là đạt được sự phát triển, như cây sāla nở rộ khắp nơi, theo cách của sự thành tựu các thắng trí.
Vitthārikanti vitthataṃ tasmiṃ tasmiṃ disābhāge patiṭṭhitavasena.
Vitthārikaṃ means spread out, established in various directions.
Rộng rãi là trải rộng, theo cách của sự thiết lập ở khắp mọi phương hướng.
Bāhujaññanti bahūhi ñātaṃ paṭividdhaṃ mahājanābhisamayavasena.
Bāhujaññaṃ means known and penetrated by many, due to the realization by many people.
Đại chúng là được nhiều người biết đến, được thực chứng bởi đại chúng.
Puthubhūtanti sabbākārena puthulabhāvapattaṃ.
Puthubhūtaṃ means having reached a widespread state in every way.
Phổ biến là đạt được trạng thái phổ biến dưới mọi hình thức.
Yāva devamanussehi suppakāsitaṃ, yattakā viññujātikā devā ceva manussā ca atthi, sabbehi suṭṭhu pakāsitanti attho.
Yāva devamanussehi suppakāsitaṃ means that as many discerning deities and humans as there are, it will be well-proclaimed by all of them; such is the meaning.
Cho đến khi được chư thiên và loài người tuyên bố rõ ràng, nghĩa là, tất cả chư thiên và loài người có trí tuệ đều đã tuyên bố rõ ràng.
Appossukkoti nirālayo.
Appossukko means free from attachment.
Không bận tâm là không còn chấp thủ.
Tvañhi pāpima aṭṭhamasattāhato paṭṭhāya ‘‘parinibbātu dāni, bhante, bhagavā, parinibbātu sugato’’ti viravanto āhiṇḍittha, ajja dāni paṭṭhāya vigatussāho hohi, mā mayhaṃ parinibbānatthaṃ vāyāmaṃ karohīti vadati.
For you, Māra the Evil One, have been crying out from the eighth week after the Bodhi, "Let the Blessed One now attain parinibbāna, let the Sugata attain parinibbāna!" From today onwards, be free from effort; do not make an effort for my parinibbāna, so he says.
Này ác ma, ngươi đã lang thang la hét từ tuần thứ tám rằng: “Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn nhập Niết Bàn! Bạch Thiện Thệ, xin Ngài nhập Niết Bàn!”, từ nay trở đi, hãy từ bỏ mọi nỗ lực, đừng cố gắng để ta nhập Niết Bàn nữa, Ngài nói.
Sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajīti satiṃ sūpaṭṭhitaṃ katvā ñāṇena paricchinditvā āyusaṅkhāraṃ vissaji pajahi.
Sato sampajāno āyusaṅkhāraṃ ossajī means having established mindfulness well, and having discerned with wisdom, he released, he abandoned, the life-continuing formations.
Với chánh niệm và tỉnh giác, Ngài từ bỏ hành thọ mạng nghĩa là, Ngài thiết lập chánh niệm vững chắc, quán xét bằng tuệ giác, và từ bỏ hành thọ mạng.
Tattha na bhagavā hatthena leḍḍuṃ viya āyusaṅkhāraṃ ossaji, temāsamattameva pana phalasamāpattiṃ samāpajjitvā tato paraṃ na samāpajjissāmīti cittaṃ uppādesi.
Here, the Blessed One did not release the life-continuing formations like throwing a clod of earth with his hand, but rather, he entered fruit-attainment for a period of three months and then conceived the thought, "I will not enter (it) hereafter."
Ở đây, Đức Thế Tôn không phải dùng tay ném bỏ hành thọ mạng như ném một cục đất sét, mà Ngài chỉ phát khởi ý nghĩ rằng: “Ta sẽ nhập quả thiền định trong ba tháng nữa, sau đó ta sẽ không nhập nữa”.
Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘ossajī’’ti.
Referring to that, it is said, " ossajī" (released).
Vì ý đó mà nói “ossajī” (từ bỏ).
Ussajītipi pāṭho.
"Ussajī" is also a reading.
Cũng có bản đọc là Ussajī.
Mahābhūmicāloti mahanto pathavikampo.
Mahābhūmicālo means a great earthquake.
Trận động đất lớn là một trận động đất dữ dội.
Tadā kira dasasahassilokadhātu akampittha.
At that time, it is said, the ten-thousandfold world-system shook.
Lúc ấy, mười ngàn thế giới đã rung chuyển.
Bhiṃsanakoti bhayajanako.
Bhiṃsanako means causing terror.
Đáng sợ là gây ra nỗi sợ hãi.
Devadundubhiyo ca phaliṃsūti devabheriyo phaliṃsu, devo sukkhagajjitaṃ gajji, akālavijjulatā nicchariṃsu, khaṇikavassaṃ vassīti vuttaṃ hoti.
Devadundubhiyo ca phaliṃsū means the divine drums burst; the sky thundered with a dry roar; unseasonal lightning flashed forth; and there was a momentary rain; this is what is said to have happened.
Và tiếng trống trời vang dội nghĩa là, trống trời của chư thiên vang lên, chư thiên gầm thét khô khan, những tia chớp bất thường xuất hiện, và một cơn mưa chớp nhoáng đã rơi xuống.
Udānaṃ udānesīti kasmā udānesi?
Udānaṃ udānesī—why did he utter an exclamation?
Ngài thốt lên lời cảm hứng tại sao Ngài lại thốt lên lời cảm hứng?
Koci nāma vadeyya ‘‘bhagavā pacchato pacchato anubandhitvā – ‘parinibbāyatha, bhante, parinibbāyatha, bhante’ti upadduto bhayena āyusaṅkhāraṃ vissajjesī’’ti.
Someone might say, "The Blessed One, being harassed by Māra following him repeatedly, 'Attain parinibbāna, Venerable Sir, attain parinibbāna, Venerable Sir,' released the life-continuing formations out of fear."
Có lẽ ai đó sẽ nói rằng: “Đức Thế Tôn bị quấy rầy bởi Ma vương cứ bám theo sau, ‘Bạch Thế Tôn, xin Ngài nhập Niết Bàn! Bạch Thế Tôn, xin Ngài nhập Niết Bàn!’ nên vì sợ hãi mà Ngài đã từ bỏ hành thọ mạng”.
Tassokāso mā hotūti.
In order that there be no occasion for that (such a statement).
Để không có cơ hội cho lời đó.
Bhītassa hi udānaṃ nāma natthīti pītivegavissaṭṭhaṃ udānesi.
For one who is fearful, there is no exclamation; therefore, he uttered the exclamation, impelled by a surge of joy.
Vì người sợ hãi thì không thể thốt lên lời cảm hứng, nên Ngài đã thốt lên lời cảm hứng với sự bùng nổ của niềm hoan hỷ.
Tattha sabbesaṃ soṇasiṅgālādīnampi paccakkhabhāvato tulitaṃ paricchinnanti tulaṃ.
Here, tulaṃ refers to that which is measurable, delimited, because it is evident to all, even to dogs, jackals, and so on.
Ở đây, cân xứng (tulaṃ) là được cân nhắc, được phân định, vì tất cả chúng sinh như chó, mèo v.v... đều có thể nhận biết được.
Kiṃ taṃ?
What is that?
Đó là gì?
Kāmāvacarakammaṃ.
Kāmāvacara kamma (kamma of the sense-sphere).
Nghiệp thuộc cõi dục (kāmāvacarakamma).
Na tulaṃ, na vā tulaṃ sadisamassa aññaṃ lokiyakammaṃ atthīti atulaṃ.
It is not measurable, nor is there any other worldly kamma similar to it, therefore it is atulaṃ (immeasurable).
Không cân xứng, không có nghiệp thế gian nào khác tương đương với nó, nên là vô song (atulaṃ).
Kiṃ taṃ?
What is that?
Đó là gì?
Mahaggatakammaṃ.
Mahaggata kamma (exalted kamma).
Nghiệp cao thượng (mahaggatakamma).
Atha vā kāmāvacaraṃ rūpāvacarañca tulaṃ, arūpāvacaraṃ atulaṃ.
Alternatively, kāmāvacara and rūpāvacara (kamma of the form-sphere) are tulaṃ, while arūpāvacara (kamma of the formless-sphere) is atulaṃ.
Hoặc là, nghiệp cõi dục và nghiệp cõi sắc là cân xứng, nghiệp cõi vô sắc là vô song.
Appavipākaṃ tulaṃ, bahuvipākaṃ atulaṃ.
Kamma with little result is tulaṃ, kamma with abundant result is atulaṃ.
Nghiệp ít quả là cân xứng, nghiệp nhiều quả là vô song.
Sambhavanti sambhavahetubhūtaṃ, piṇḍakārakaṃ rāsikārakanti attho.
Sambhavaṃ means that which is the cause of becoming, that which forms a mass or accumulation.
Sự sinh khởi (sambhavaṃ) là nguyên nhân của sự sinh khởi, nghĩa là tạo thành khối, tạo thành đống.
Bhavasaṅkhāranti punabbhavassa saṅkhāraṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means the formation of renewed existence.
Hành hữu (bhavasaṅkhāraṃ) là hành của sự tái sinh.
Avassajīti vissajjesi.
Avassajī means he released.
Đã từ bỏ (avassajī) là đã xả bỏ.
Munīti buddhamuni.
Munī means the Buddha, the Sage.
Bậc hiền giả (munī) là Đức Phật hiền giả.
Ajjhattaratoti niyakajjhattarato.
Ajjhattarato means delighting in one's own inner self.
An trú nội tại là an trú nội tại nơi chính mình.
Samāhitoti upacārappanāsamādhivasena samāhito.
Samāhito means well-composed through access and absorption concentration.
Định tĩnh là định tĩnh nhờ upacāra-samādhi và appanā-samādhi.
Abhindi kavacamivāti kavacaṃ viya abhindi.
Abhindi kavacamivā means he broke through like an armor.
Đã phá vỡ như áo giáp là đã phá vỡ như áo giáp.
Attasambhavanti attani jātakilesaṃ.
Attasambhavaṃ means defilements arisen in oneself.
Tự sinh là phiền não sinh ra trong tự thân.
Idaṃ vuttaṃ hoti – savipākaṭṭhena sambhavaṃ bhavābhisaṅkhaṇaṭṭhena bhavasaṅkhāranti ca laddhanāmaṃ tulātulasaṅkhātaṃ lokiyakammañca ossaji, saṅgāmasīse mahāyodho kavacaṃ viya attasambhavaṃ kilesañca ajjhattarato samāhito hutvā abhindīti.
This is what is meant: He released the worldly kamma called tula and atula, which is named sambhava because it has results, and bhavasaṅkhāra because it conditions existence. And, having delighted in his inner self and being well-composed, the Buddha broke through the defilements arisen in himself, just as a great warrior breaks through armor in the forefront of battle.
Điều này có nghĩa là, Ngài đã từ bỏ cả nghiệp thế gian được gọi là cân xứng và vô song, mang tên là sự sinh khởi (sambhavaṃ) do có quả dị thục, và hành hữu (bhavasaṅkhāraṃ) do tạo tác sự tái sinh; và Ngài, là bậc hiền giả (munī), an trú nội tại và định tĩnh, đã phá vỡ phiền não tự sinh như một dũng sĩ vĩ đại phá vỡ áo giáp trên chiến trường.
Atha vā tulanti tulento tīrento.
Alternatively, tulaṃ means weighing, discerning.
Hoặc là, cân xứng (tulaṃ) là cân nhắc, xem xét.
Atulañca sambhavanti nibbānañceva bhavañca.
Atulañca sambhavaṃ means Nibbāna and existence.
Và sự sinh khởi vô song (atulañca sambhavaṃ) là Niết Bàn và hữu.
Bhavasaṅkhāranti bhavagāmikammaṃ.
Bhavasaṅkhāraṃ means kamma leading to existence.
Hành hữu (bhavasaṅkhāraṃ) là nghiệp dẫn đến tái sinh.
Avassaji munīti ‘‘pañcakkhandhā aniccā, pañcannaṃ khandhānaṃ nirodho nibbānaṃ nicca’’ntiādinā nayena tulayanto buddhamuni bhave ādīnavaṃ nibbāne cānisaṃsaṃ disvā taṃ khandhānaṃ mūlabhūtaṃ bhavasaṅkhāraṃ ‘‘kammakkhayāya saṃvattatī’’ti evaṃ vuttena kammakkhayakarena ariyamaggena avassaji.
Avassaji munī means the Buddha-sage, weighing by the method of "the five aggregates are impermanent, the cessation of the five aggregates is the permanent Nibbāna," and so forth, seeing the danger in existence and the benefit in Nibbāna, released that bhavasaṅkhāra which is the root of the aggregates, through the noble path that brings about the destruction of kamma, as described in "it leads to the destruction of kamma."
Bậc hiền giả đã từ bỏ (avassaji munī) là Đức Phật hiền giả, sau khi cân nhắc bằng tuệ giác theo cách như “Năm uẩn là vô thường, sự diệt tận của năm uẩn là Niết Bàn thường còn”, đã thấy sự nguy hiểm trong hữu và lợi ích trong Niết Bàn, Ngài đã từ bỏ hành hữu, là căn bản của các uẩn, bằng Thánh đạo làm cho nghiệp diệt tận, như đã nói “dẫn đến sự diệt tận của nghiệp”.
Kathaṃ?
How?
Bằng cách nào?
Ajjhattarato samāhito abhindi kavacamivattasambhavaṃ.
Ajjhattarato samāhito abhindi kavacamivattasambhavaṃ (delighting in his inner self, well-composed, he broke through what arose in himself, like armor).
An trú nội tại và định tĩnh, Ngài đã phá vỡ như áo giáp, phiền não tự sinh.
So hi vipassanāvasena ajjhattarato, samathavasena samāhitoti evaṃ pubbabhāgato paṭṭhāya samathavipassanābalena kavacamiva attabhāvaṃ pariyonandhitvā ṭhitaṃ, attani sambhavattā attasambhavanti laddhanāmaṃ sabbaṃ kilesajātaṃ abhindi.
For he, delighting in his inner self through insight, and being well-composed through tranquility, from the preliminary stage onwards, by the power of tranquility and insight, broke through all defilements, which, like armor, enveloped his being, and which are called attasambhava because they arose in himself.
Vì Ngài an trú nội tại theo phương pháp quán (vipassanā), định tĩnh theo phương pháp chỉ (samatha), nên từ giai đoạn đầu, Ngài đã dùng sức mạnh của chỉ và quán để phá vỡ tất cả các loại phiền não, được gọi là phiền não tự sinh vì chúng sinh khởi trong tự thân, đã bao phủ và tồn tại trong tự thân như áo giáp.
Kilesābhāvena ca kammaṃ appaṭisandhikattā avassaṭṭhaṃ nāma hotīti evaṃ kilesappahānena kammaṃ jahi.
And due to the absence of defilements, kamma is said to be released because it cannot bring about rebirth; thus, he abandoned kamma by the eradication of defilements.
Và do không có phiền não, nghiệp không thể tái sinh, nên được gọi là đã từ bỏ; do đó, Ngài đã từ bỏ nghiệp bằng cách đoạn trừ phiền não.
Pahīnakilesassa bhayaṃ nāma natthi.
For one whose defilements are abandoned, there is no fear.
Người đã đoạn trừ phiền não thì không có sợ hãi.
Tasmā abhītova āyusaṅkhāraṃ ossaji.
Therefore, he released the life-continuing formations, being fearless.
Vì vậy, Ngài đã từ bỏ hành thọ mạng mà không hề sợ hãi.
Abhītabhāvañāpanatthañca udānaṃ udānesīti veditabbo.
And it should be understood that he uttered the exclamation to make known his fearlessness.
Và cần phải hiểu rằng Ngài đã thốt lên lời cảm hứng để cho thấy sự không sợ hãi của mình.
823-824. Dutiyavaggassa paṭhame na ca atilīnotiādīni parato āvi bhavissanti.
In the first (sutta) of the second chapter, phrases beginning with na ca atilīno and others will become clear later.
823-824. Trong Sutta đầu tiên của phẩm thứ hai, các từ không quá buông lung v.v... sẽ được giải thích sau.
Imasmiṃ sutte chaabhiññāpādakā iddhipādā kathitā, tathā dutiye ca.
In this sutta, the bases of psychic power (iddhipāda) leading to the six supernormal powers (abhiññā) are taught, and similarly in the second (sutta).
Trong Sutta này, các căn bản thần thông dẫn đến sáu thắng trí đã được nói đến, và tương tự trong Sutta thứ hai cũng vậy.
825. Tatiye chandanti kattukamyatāchandaṃ.
In the third (sutta), chandaṃ means the desire to act.
825. Trong Sutta thứ ba, ý muốn là ý muốn làm (kattukamyatāchanda).
Nissāyāti nissayaṃ katvā, adhipatiṃ katvāti attho.
Nissāyā means having recourse to, having made it a dominant factor.
Nương tựa là lấy làm nơi nương tựa, nghĩa là lấy làm chủ tể.
Padhānasaṅkhārāti padhānabhūtā saṅkhārā, catukiccasādhakasammappadhānavīriyassetaṃ adhivacanaṃ.
Padhānasaṅkhārā means the fundamental volitional formations; this is a designation for the effort of right striving (sammappadhāna-vīriya) which accomplishes the four tasks.
Hành tinh tấn là các hành tinh tấn chính yếu, đây là tên gọi của tinh tấn chánh cần làm thành bốn nhiệm vụ.
Iti ayañca chandotiādīsu chando chandasamādhinā ceva padhānasaṅkhārehi ca, chandasamādhi chandena ceva padhānasaṅkhārehi ca, padhānasaṅkhārāpi chandena ceva chandasamādhinā ca samannāgatā.
In the phrases like iti ayañca chando (and this desire), the desire is endowed with the concentration due to desire and the volitional formations of striving; the concentration due to desire is endowed with desire and the volitional formations of striving; and the volitional formations of striving are also endowed with desire and the concentration due to desire.
Trong các từ ý muốn này v.v..., ý muốn (chanda) có ý muốn định (chandasamādhi) và các hành tinh tấn (padhānasaṅkhārā); ý muốn định có ý muốn và các hành tinh tấn; các hành tinh tấn cũng có ý muốn và ý muốn định.
Tasmā sabbe te dhamme ekato katvā ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādoti vuttaṃ.
Therefore, bringing all these phenomena together, it is said, ayaṃ vuccati, bhikkhave, chandasamādhippadhānasaṅkhārasamannāgato iddhipādo (This, bhikkhus, is called the base of psychic power endowed with concentration due to desire and volitional formations of striving).
Vì vậy, khi kết hợp tất cả các pháp ấy lại, đã nói rằng: “Này các Tỳ-khưu, đây được gọi là căn bản thần thông có ý muốn định và hành tinh tấn”.
Iddhipādavibhaṅge (vibha. 437) pana ‘‘yo tathābhūtassa vedanākkhandho tiādinā nayena imehi dhammehi samannāgatā sesaarūpino dhammā iddhipādāti vuttā.
However, in the Iddhipāda Vibhaṅga, it is said that the other non-material phenomena endowed with these phenomena, such as "that aggregate of feeling of one who is in such a state," are the bases of psychic power.
Tuy nhiên, trong Iddhipādavibhaṅga (Vibha. 437), đã nói rằng: “Các pháp vô sắc khác có đầy đủ các pháp này, theo cách như ‘uẩn thọ của người như vậy’ v.v... được gọi là căn bản thần thông”.
Apica imepi tayo dhammā iddhīpi honti iddhipādāpi.
Moreover, these three dhammas are both spiritual powers and bases for spiritual power.
Hơn nữa, ba pháp này cũng là thần thông (iddhi) và cũng là nền tảng của thần thông (iddhipāda).
Kathaṃ?
How?
Như thế nào?
Chandañhi bhāvayato chando iddhi nāma hoti, samādhippadhānasaṅkhārā chandiddhipādo nāma.
For one developing desire, desire is called spiritual power, and the concentration and effort-formations are called the desire-base for spiritual power.
Thật vậy, đối với người tu tập dục (chanda), dục là thần thông (iddhi), còn các hành (saṅkhārā) do định (samādhi) làm chủ thì là nền tảng thần thông dục (chandiddhipāda).
Samādhiṃ bhāventassa samādhi iddhi nāma hoti, chandappadhānasaṅkhārā samādhiddhiyā pādo nāma.
For one developing concentration, concentration is called spiritual power, and desire and the effort-formations are called the base for the spiritual power of concentration.
Đối với người tu tập định (samādhi), định là thần thông (iddhi), còn các hành (saṅkhārā) do dục (chanda) làm chủ thì là nền tảng của thần thông định (samādhiddhipāda).
Padhānasaṅkhāre bhāventassa padhānasaṅkhārā iddhi nāma hoti, chandasamādhi padhānasaṅkhāriddhiyā pādo nāma, sampayuttadhammesu hi ekasmiṃ ijjhamāne sesāpi ijjhantiyeva.
For one developing the effort-formations, the effort-formations are called spiritual power, and desire and concentration are called the base for the spiritual power of the effort-formations. For when one associated dhamma succeeds, the others also succeed.
Đối với người tu tập các hành tinh cần (padhānasaṅkhārā), các hành tinh cần là thần thông (iddhi), còn dục và định thì là nền tảng của thần thông các hành tinh cần (padhānasaṅkhāriddhiyā pādo), vì khi một trong các pháp tương ưng thành tựu, thì các pháp còn lại cũng thành tựu.
Apica tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ pubbabhāgavasenāpi etesaṃ iddhipādatā veditabbā.
Moreover, that these are bases for spiritual power should be understood in terms of being the preliminary stage of those respective dhammas.
Hơn nữa, tính cách nền tảng của thần thông (iddhipādatā) đối với các pháp này cũng nên được hiểu theo khía cạnh tiền phần của chúng.
Paṭhamajjhānañhi iddhi nāma, paṭhamajjhānassa pubbabhāgaparikammasampayuttā chandādayo iddhipādo nāma.
Indeed, the first jhāna is called spiritual power; desire and so on, associated with the preliminary practice for the first jhāna, are called the base for spiritual power.
Đệ nhất thiền (paṭhamajjhāna) là thần thông (iddhi), còn dục (chanda) v.v. tương ưng với sự chuẩn bị tiền phần của đệ nhất thiền thì là nền tảng của thần thông (iddhipādo).
Etenupāyena yāva nevasaññānāsaññāyatanā, iddhividhaṃ ādiṃ katvā yāva dibbacakkhuabhiññā, sotāpattimaggaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggā nayo netabbo.
By this method, the principle should be applied up to the base of neither-perception-nor-non-perception; starting from the kinds of spiritual power up to the supernormal knowledge of the divine eye; starting from the path of stream-entry up to the path of Arahantship.
Theo phương pháp này, nên áp dụng cho đến phi tưởng phi phi tưởng xứ (nevasaññānāsaññāyatana), từ thần thông biến hóa (iddhividha) cho đến thiên nhãn thông (dibbacakkhuabhiññā), từ Sơ quả (sotāpattimagga) cho đến A-la-hán quả (arahattamagga).
Sesiddhipādesupi eseva nayo.
This same principle applies to the remaining bases for spiritual power as well.
Đối với các nền tảng thần thông còn lại, cũng theo phương pháp này.
Keci pana ‘‘anibbatto chando iddhipādo’’ti vadanti.
Some, however, say, "Unproduced desire is the base for spiritual power."
Tuy nhiên, một số người nói rằng: “Dục chưa thành tựu là nền tảng của thần thông (iddhipādo).”
Idha tesaṃ vādamaddanatthāya abhidhamme uttaracūḷavāro nāma āgato –
In this regard, to refute their view, the section called Uttaracūḷavāra comes in the Abhidhamma:
Ở đây, để bác bỏ quan điểm của họ, trong Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) có đoạn gọi là Uttara Cūḷavāra như sau:
‘‘Cattāro iddhipādā – chandiddhipādo, vīriyiddhipādo, cittiddhipādo, vīmaṃsiddhipādo.
"There are four bases for spiritual power: the desire-base for spiritual power, the energy-base for spiritual power, the consciousness-base for spiritual power, and the investigation-base for spiritual power.
“Bốn nền tảng của thần thông (iddhipāda) là: nền tảng thần thông dục (chandiddhipādo), nền tảng thần thông tinh cần (vīriyiddhipādo), nền tảng thần thông tâm (cittiddhipādo), nền tảng thần thông quán (vīmaṃsiddhipādo).
Tattha katamo chandiddhipādo?
Therein, what is the desire-base for spiritual power?
Trong đó, thế nào là nền tảng thần thông dục?
Idha, bhikkhu, yasmiṃ samaye lokuttaraṃ jhānaṃ bhāveti niyyānikaṃ apacayagāmiṃ diṭṭhigatānaṃ pahānāya paṭhamāya bhūmiyā pattiyā vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ, yo tasmiṃ samaye chando chandikatā kattukamyatā kusalo dhammacchando, ayaṃ vuccati chandiddhipādo.
Here, bhikkhus, at a time when a bhikkhu develops the supramundane jhāna, which leads out, leads to the waning, for the abandoning of views, for the attainment of the first plane, quite secluded from sensual pleasures… and so on… he enters and dwells in the first jhāna, which has painful progress and slow direct knowledge; whatever at that time is desire, desire to act, desire to do, wholesome desire for the Dhamma, this is called the desire-base for spiritual power.
Ở đây, này các Tỳ-khưu, vào lúc một vị tu tập thiền siêu thế (lokuttaraṃ jhānaṃ), đưa đến sự giải thoát (niyyānikaṃ), đưa đến sự diệt trừ (apacayagāmiṃ) để đoạn trừ các tà kiến (diṭṭhigatānaṃ pahānāya), để đạt được địa vị đầu tiên (paṭhamāya bhūmiyā pattiyā), vị ấy ly dục (vivicceva kāmehi)... (v.v.)... thành tựu và an trú đệ nhất thiền (paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati) với sự thực hành khó khăn và trí tuệ chậm chạp (dukkhāpaṭipadaṃ dandhābhiññaṃ), thì dục (chando), sự mong muốn (chandikatā), sự muốn làm (kattukamyatā), thiện pháp dục (kusalo dhammacchando) vào lúc đó, đây được gọi là nền tảng thần thông dục (chandiddhipādo).
Avasesā dhammā chandiddhipādasampayuttā’’ti (vibha. 457-458).
The remaining dhammas are associated with the desire-base for spiritual power."
Các pháp còn lại là các pháp tương ưng với nền tảng thần thông dục (chandiddhipādasampayuttā).”
Tattha raṭṭhapālatthero chandaṃ dhuraṃ katvā lokuttaradhammaṃ nibbattesi.
Therein, the Elder Raṭṭhapāla produced the supramundane Dhamma by making desire the driving force.
Trong đó, Trưởng lão Raṭṭhapāla đã phát sinh pháp siêu thế (lokuttaradhamma) bằng cách lấy dục làm chủ đạo.
Soṇatthero vīriyaṃ dhuraṃ katvā; sambhutatthero cittaṃ dhuraṃ katvā, āyasmā mogharājā vīmaṃsaṃ dhuraṃ katvāti.
The Elder Soṇa did so by making energy the driving force; the Elder Sambhūta by making consciousness the driving force, and the venerable Mogharājā by making investigation the driving force.
Trưởng lão Soṇa thì lấy tinh cần làm chủ đạo; Trưởng lão Sambhūta thì lấy tâm làm chủ đạo; Tôn giả Mogharāja thì lấy quán làm chủ đạo.
Tattha yathā catūsu amaccaputtesu ṭhānantaraṃ patthetvā rājānaṃ upanissāya viharantesu eko upaṭṭhāne chandajāto rañño ajjhāsayañca ruciñca ñatvā divā ca ratto ca upaṭṭhahanto rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ pāpuṇi.
Herein, it is like when four ministers' sons, desiring a promotion, live in dependence on a king. One of them, in whom a desire to attend has arisen, understanding the king's disposition and preferences, attends on him day and night, pleases the king, and attains the promotion.
Trong đó, giống như bốn hoàng tử đại thần, mong muốn chức vị và nương tựa vào nhà vua, một người trong số họ, với lòng dục khao khát phục vụ, hiểu được ý muốn và sở thích của nhà vua, ngày đêm tận tâm phục vụ, làm hài lòng nhà vua và đạt được chức vị.
Evaṃ chandadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
In this way should one who produces the supramundane Dhamma through the driving force of desire be understood.
Cũng vậy, người phát sinh pháp siêu thế bằng cách lấy dục làm chủ đạo nên được hiểu như vậy.
Eko pana – ‘‘divase divase upaṭṭhātuṃ na sakkomi, uppanne kicce parakkamena ārādhessāmī’’ti kupite paccante raññā pahito parakkamena sattumaddanaṃ katvā pāpuṇi.
Another, however, thinking, "I am unable to attend day after day; when a duty arises, I will please him through my effort," is sent by the king when a border region rebels, and through his effort, he subdues the enemy and attains the promotion.
Một người khác thì nói: “Tôi không thể phục vụ hàng ngày, khi có việc cần thiết, tôi sẽ cố gắng hết sức để làm hài lòng.” Khi biên giới nổi loạn, được nhà vua phái đi, người ấy đã cố gắng hết sức để dẹp yên kẻ thù và đạt được chức vị.
Yathā so, evaṃ vīriyadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
Just as he did, so should one who produces the supramundane Dhamma through the driving force of energy be understood.
Giống như người đó, người phát sinh pháp siêu thế bằng cách lấy tinh cần làm chủ đạo nên được hiểu như vậy.
Eko ‘‘divase divase upaṭṭhānampi urena sattisarasampaṭicchanampi bhāroyeva, mantabalena ārādhessāmī’’ti khattavijjāya kataparicayattā mantasaṃvidhānena rājānaṃ ārādhetvā pāpuṇi.
Another, thinking, "Both attending day after day and receiving a spear-thrust in the chest are a burden; I will please him through the power of counsel," being experienced in the science of statecraft, pleases the king through the arrangement of counsel and attains the promotion.
Một người khác nói: “Việc phục vụ hàng ngày và việc dùng ngực đỡ mũi giáo là một gánh nặng. Tôi sẽ làm hài lòng nhà vua bằng sức mạnh của trí tuệ.” Vì đã quen thuộc với phép thuật hoàng gia, người ấy đã làm hài lòng nhà vua bằng cách sắp đặt trí tuệ và đạt được chức vị.
Yathā so, evaṃ cittadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabbo.
Just as he did, so should one who produces the supramundane Dhamma through the driving force of consciousness be understood.
Giống như người đó, người phát sinh pháp siêu thế bằng cách lấy tâm làm chủ đạo nên được hiểu như vậy.
Aparo – ‘‘kiṃ imehi upaṭṭhānādīhi, rājāno nāma jātisampannassa ṭhānantaraṃ denti, tādisassa dento mayhaṃ dassatī’’ti jātisampattimeva nissāya ṭhānantaraṃ pāpuṇi.
Yet another, thinking, "What is the use of this attending and so on? Kings grant promotions to one who is of high birth. In granting to such a one, he will grant one to me," attains the promotion by relying solely on his high birth.
Một người khác thì nói: “Những việc phục vụ này có ích gì? Các vị vua thường ban chức vị cho người có dòng dõi cao quý. Khi ban cho người như vậy, họ sẽ ban cho tôi.” Người ấy đã đạt được chức vị chỉ bằng cách nương tựa vào dòng dõi cao quý của mình.
Yathā so, evaṃ suparisuddhaṃ vīmaṃsaṃ nissāya vīmaṃsadhurena lokuttaradhammanibbattako veditabboti.
Just as he did, so should one who produces the supramundane Dhamma through the driving force of investigation, by relying on completely purified investigation, be understood.
Giống như người đó, người phát sinh pháp siêu thế bằng cách lấy quán thanh tịnh làm chủ đạo nên được hiểu như vậy.
Imasmiṃ sutte vivaṭṭapādakaiddhi kathitā.
In this sutta, the spiritual power that is the basis for turning away from the round of rebirth is taught.
Trong kinh này, thần thông đưa đến sự giải thoát (vivaṭṭapādakaiddhi) đã được giảng.
826. Catutthe uddhatāti uddhaccapakatikā vipphandamānacittā.
826. In the fourth, agitated means having a nature of restlessness, with minds that are fluttering.
826. Trong kinh thứ tư, uddhatā nghĩa là những người có bản chất phóng dật, tâm dao động.
Uddhaccena hi ekārammaṇe cittaṃ vipphandati dhajayaṭṭhiyaṃ vātena pahatadhajo viya.
For due to restlessness, the mind flutters from a single object, like a banner on a flagpole struck by the wind.
Thật vậy, do phóng dật, tâm dao động trên một đối tượng, giống như lá cờ bị gió đánh vào cột cờ.
Unnaḷāti uggatanaḷā, uṭṭhitatucchamānāti vuttaṃ hoti.
Insolent means with uplifted banners; it is said to mean with arising empty conceit.
Unnaḷā nghĩa là kiêu căng, có nghĩa là có sự kiêu mạn rỗng tuếch nổi lên.
Capalāti pattacīvaramaṇḍanādicāpallena yuttā.
Frivolous means endowed with the frivolity of adorning the bowl and robes, and so on.
Capalā nghĩa là những người có sự phù phiếm trong việc trang sức y bát v.v.
Mukharāti mukhakharā, kharavacanāti vuttaṃ hoti.
Talkative means harsh in speech; it is said to mean having harsh words.
Mukharā nghĩa là miệng thô, có nghĩa là lời nói thô tục.
Vikiṇṇavācāti asaṃyatavacanā divasampi niratthakavacanappalāpino.
With scattered speech means with unrestrained speech, babbling useless words even for a whole day.
Vikiṇṇavācā nghĩa là lời nói không kiềm chế, nói nhảm nhí vô ích suốt ngày.
Muṭṭhassatīti naṭṭhassatino.
Unmindful means with lost mindfulness.
Muṭṭhassatī nghĩa là mất niệm.
Asampajānāti paññārahitā.
Not clearly comprehending means devoid of wisdom.
Asampajānā nghĩa là thiếu trí tuệ.
Asamāhitāti upacārappanāsamādhivirahitā.
Unconcentrated means devoid of access and absorption concentration.
Asamāhitā nghĩa là thiếu định cận định và định an chỉ.
Bhantacittāti ubbhantacittā samādhivirahena laddhokāsena uddhaccena.
With deluded minds means with minds that are bewildered by the restlessness that has found its opportunity through the absence of concentration.
Bhantacittā nghĩa là tâm hoang mang, do phóng dật có cơ hội do thiếu định.
Pākatindriyāti asaṃvutindriyā.
With faculties uncontrolled means with unrestrained faculties.
Pākatindriyā nghĩa là các căn không được phòng hộ.
Iddhābhisaṅkhāranti āpokasiṇaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya pāsādapatiṭṭhitaṃ pathavibhāgaṃ ‘‘udaka’’nti adhiṭṭhāya, udakapiṭṭhe ṭhitapāsādaṃ vehāsaṃ abbhuggantvā aṅguṭṭhakena pahari.
The creation of spiritual power means that having attained the water kasiṇa, and having emerged from it, he determined the part of the earth where the palace stood to be "water," and levitating into the air the palace that stood on the water's surface, he struck it with his big toe.
Iddhābhisaṅkhāraṃ nghĩa là sau khi nhập thủy biến xứ (āpokasiṇaṃ), rồi xả thiền, quán tưởng phần đất nền của một cung điện là nước, rồi bay lên không trung cùng với cung điện đứng trên mặt nước, và dùng ngón chân cái đẩy.
Gambhīranemoti gambhīraāvāṭo, gambhīrabhūmibhāgaṃ anupaviṭṭhoti attho.
With a deep foundation means with a deep pit; the meaning is that it penetrated a deep part of the ground.
Gambhīranemo nghĩa là cái lỗ sâu, có nghĩa là đã đi sâu vào phần đất.
Sunikhātoti suṭṭhu nikhāto, koṭṭetvā suṭṭhu ṭhapito.
Well-dug in means well dug; well-established by pounding.
Sunikhāto nghĩa là được đào rất kỹ, có nghĩa là được đập và đặt rất chắc chắn.
Idha abhiññāpādakiddhi kathitā.
Here, the spiritual power that is the basis for the supernormal knowledges is taught.
Ở đây, thần thông có căn bản là thắng trí (abhiññāpādakiddhi) đã được giảng.
832. Dasame kosajjasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati.
832. In the tenth, accompanied by laziness: here a bhikkhu, having aroused desire, sits down contemplating his meditation subject.
832. Trong kinh thứ mười, kosajjasahagato nghĩa là ở đây, một vị Tỳ-khưu phát sinh dục (chanda) và an tọa quán tưởng đề mục thiền (kammaṭṭhāna).
Athassa citte līnākāro okkamati, so ‘‘līnākāro me okkanto’’ti ñatvā apāyabhayena cittaṃ tajjetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti.
Then a state of sluggishness overcomes his mind. Realizing, "A state of sluggishness has overcome me," he admonishes his mind with the fear of the lower realms, arouses desire again, and contemplates the meditation subject.
Rồi một trạng thái biếng nhác (līnākāro) khởi lên trong tâm vị ấy. Vị ấy biết rằng “trạng thái biếng nhác đã khởi lên trong tâm tôi”, và vì sợ đọa xứ (apāyabhaya), vị ấy cảnh tỉnh tâm mình, rồi lại phát sinh dục và quán tưởng đề mục thiền.
Athassa puna līnākāro okkamati.
Then again a state of sluggishness overcomes him.
Rồi trạng thái biếng nhác lại khởi lên trong tâm vị ấy.
So puna apāyabhayena cittaṃ tajjetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kosajjena vokiṇṇattā chando kosajjasahagato nāma hoti.
Again, admonishing his mind with the fear of the lower realms, he arouses desire and contemplates the meditation subject. Thus, because his desire is intermingled with laziness, it is said to be accompanied by laziness.
Vị ấy lại vì sợ đọa xứ mà cảnh tỉnh tâm mình, phát sinh dục và quán tưởng đề mục thiền. Cứ như vậy, vì dục xen lẫn với sự biếng nhác, nên dục được gọi là kosajjasahagato (đi kèm với sự biếng nhác).
Kosajjasampayuttoti tasseva vevacanaṃ.
Associated with laziness is a synonym for the same.
Kosajjasampayutto là từ đồng nghĩa với từ đó.
Uddhaccasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati.
Accompanied by restlessness: here a bhikkhu, having aroused desire, sits down contemplating his meditation subject.
Uddhaccasahagato nghĩa là ở đây, một vị Tỳ-khưu phát sinh dục và an tọa quán tưởng đề mục thiền.
Athassa cittaṃ uddhacce patati.
Then his mind falls into restlessness.
Rồi tâm vị ấy rơi vào trạng thái phóng dật (uddhacca).
So buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti.
Reflecting on the qualities of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, he gladdens and delights his mind, makes it workable, and again arouses desire and contemplates the meditation subject.
Vị ấy quán tưởng các đức Phật, Pháp, Tăng, làm cho tâm hoan hỷ, làm cho tâm vui thích, làm cho tâm dễ sử dụng, rồi lại phát sinh dục và quán tưởng đề mục thiền.
Athassa puna cittaṃ uddhacce patati.
Then again his mind falls into restlessness.
Rồi tâm vị ấy lại rơi vào trạng thái phóng dật.
So puna buddhadhammasaṅghaguṇe āvajjetvā cittaṃ hāsetvā tosetvā kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa uddhaccena vokiṇṇattā chando uddhaccasahagato nāma hoti.
Again, reflecting on the qualities of the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, he gladdens and delights his mind, makes it workable, arouses desire, and contemplates the meditation subject. Thus, because his desire is intermingled with restlessness, it is said to be accompanied by restlessness.
Vị ấy lại quán tưởng các đức Phật, Pháp, Tăng, làm cho tâm hoan hỷ, làm cho tâm vui thích, làm cho tâm dễ sử dụng, phát sinh dục và quán tưởng đề mục thiền. Cứ như vậy, vì dục xen lẫn với sự phóng dật, nên dục được gọi là uddhaccasahagato (đi kèm với sự phóng dật).
Thinamiddhasahagatoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati.
Accompanied by sloth and torpor: here a bhikkhu, having aroused desire, sits down contemplating his meditation subject.
Thinamiddhasahagato nghĩa là ở đây, một vị Tỳ-khưu phát sinh dục và an tọa quán tưởng đề mục thiền.
Athassa thinamiddhaṃ uppajjati.
Then sloth and torpor arise in him.
Rồi hôn trầm và thụy miên (thinamiddha) khởi lên trong vị ấy.
So ‘‘uppannaṃ me thinamiddha’’nti ñatvā udakena mukhaṃ puñchitvā, kaṇṇe ākaḍḍhitvā paguṇaṃ dhammaṃ sajjhāyitvā divā gahitaṃ vā ālokasaññaṃ manasikaritvā thinamiddhaṃ vinodetvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti.
Having known, "Sloth and torpor have arisen in me," he washes his face with water, pulls his ears, recites the Dhamma he has mastered, or attends to the perception of light he had obtained during the day, dispels sloth and torpor, and then generates zeal and attends to the meditation subject.
Vị ấy, khi biết rằng “hôn trầm, thụy miên đã khởi lên trong ta”, liền rửa mặt bằng nước, kéo tai, tụng đọc pháp đã thuộc lòng, hoặc tác ý về tưởng ánh sáng đã thọ trì vào ban ngày, loại bỏ hôn trầm, thụy miên, rồi lại khởi lên ý muốn và tác ý vào đề mục thiền quán.
Athassa puna thinamiddhaṃ uppajjati.
Then sloth and torpor arise in him again.
Rồi hôn trầm, thụy miên lại khởi lên nơi vị ấy.
So vuttanayeneva puna thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa thinamiddhena vokiṇṇattā chando thinamiddhasahagato nāma hoti.
So, in the manner stated, he again dispels sloth and torpor, generates zeal, and attends to the meditation subject. In this way, because his zeal is mixed with sloth and torpor, it is called "zeal accompanied by sloth and torpor."
Vị ấy, cũng theo cách đã nói, lại loại bỏ hôn trầm, thụy miên, khởi lên ý muốn và tác ý vào đề mục thiền quán. Như vậy, vì ý muốn của vị ấy bị hôn trầm, thụy miên xen lẫn, nên ý muốn được gọi là thinamiddhasahagata (đi kèm với hôn trầm, thụy miên).
Anuvikkhittoti idha bhikkhu chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasikaronto nisīdati.
Anuvikkhitto means, here, a bhikkhu generates zeal and sits attending to the meditation subject.
Anuvikkhitto (phân tán): Ở đây, vị Tỳ-kheo khởi lên ý muốn và ngồi tác ý vào đề mục thiền quán.
Athassa kāmaguṇārammaṇe cittaṃ vikkhipati.
Then his mind becomes distracted by objects of sensual pleasure.
Rồi tâm của vị ấy bị phân tán bởi các đối tượng dục lạc.
So ‘‘bahiddhā vikkhittaṃ me citta’’nti ñatvā anamatagga (saṃ. ni. 2.124-125) devadūta- (ma. ni. 3.261) celopama (saṃ. ni. 5.1104) anāgatabhayasuttādīni (a. ni. 5.77) āvajjento suttadaṇḍena cittaṃ tajjetvā kammaniyaṃ katvā puna chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti.
Having known, "My mind is distracted externally," he reflects on the Anamatagga, Devadūta, Celopama, and Anāgatabhaya Suttas and other discourses, admonishes his mind with the "stick of the Suttas," makes it workable, and again generates zeal and attends to the meditation subject.
Vị ấy, khi biết rằng “tâm ta đã bị phân tán ra bên ngoài”, liền tác ý đến các kinh như Anamatagga, Devadūta, Celopama, Anāgatabhaya, v.v., răn đe tâm bằng "cây gậy kinh điển" (suttadaṇḍa), làm cho tâm trở nên dễ sử dụng, rồi lại khởi lên ý muốn và tác ý vào đề mục thiền quán.
Athassa puna cittaṃ vikkhipati.
Then his mind becomes distracted again.
Rồi tâm của vị ấy lại bị phân tán.
So puna suttadaṇḍena cittaṃ kammaniyaṃ katvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karotīti evamassa kāmavitakkavokiṇṇattā chando bahiddhā pañca kāmaguṇe ārabbha anuvikkhitto anuvisaṭo hoti.
So, he again makes his mind workable with the "stick of the Suttas," generates zeal, and attends to the meditation subject. In this way, because his zeal is mixed with sensual thoughts, it is called "zeal repeatedly distracted, repeatedly dispersed, by external objects of the five sensual pleasures."
Vị ấy lại làm cho tâm trở nên dễ sử dụng bằng "cây gậy kinh điển", khởi lên ý muốn và tác ý vào đề mục thiền quán. Như vậy, vì ý muốn của vị ấy bị các tầm dục lạc xen lẫn, nên ý muốn được gọi là anuvikkhitto (phân tán) hoặc anuvisaṭo (lan tỏa) ra bên ngoài, hướng đến năm dục lạc.
Yathā pure tathā pacchāti kammaṭṭhānavasenapi desanāvasenapi purimapacchimatā veditabbā.
As before, so after - the sequence of before and after should be understood in terms of the meditation subject and in terms of exposition.
Yathā pure tathā pacchā (như trước như sau): Sự trước sau cần được hiểu theo khía cạnh đề mục thiền quán và khía cạnh thuyết pháp.
Kammaṭṭhāne tāva kammaṭṭhānassa abhiniveso pure nāma, arahattaṃ pacchā nāma.
In the meditation subject, application to the meditation subject is called "before," and arahantship is called "after."
Trong đề mục thiền quán, sự tập trung vào đề mục gốc được gọi là "trước" (pure), và A-la-hán quả được gọi là "sau" (pacchā).
Tattha yo bhikkhu mūlakammaṭṭhāne abhinivisitvā atilīnādīsu catūsu ṭhānesu cittassa okkamanaṃ paṭisedhetvā, duṭṭhagoṇe yojetvā sārento viya caturassaghaṭikaṃ otārento viya catunnaṃ ṭhānānaṃ ekaṭṭhānepi asajjanto saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti.
Among these, the bhikkhu who applies himself to the primary meditation subject, prevents the mind from falling into the four states of excessive laxity, etc., and like one yoking and driving unruly oxen or like lowering a square beam, without sticking to any one of the four states, comprehends the conditioned phenomena and attains arahantship.
Ở đây, vị Tỳ-kheo nào tập trung vào đề mục thiền quán gốc, ngăn chặn sự sa sút của tâm vào bốn trạng thái như quá chìm đắm (atilīna), v.v., không bị mắc kẹt vào bất kỳ một trong bốn trạng thái ấy, giống như người lái xe kéo bò hung dữ, hoặc như người thả một khối gỗ vuông góc, quán xét các hành (saṅkhāra) và đạt đến A-la-hán quả.
Ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma.
This one also dwells "as before, so after."
Vị ấy cũng được gọi là sống "như trước như sau".
Ayaṃ kammaṭṭhānavasena purimapacchimatā.
This is the sequence of before and after in terms of the meditation subject.
Đây là sự trước sau theo khía cạnh đề mục thiền quán.
Desanāvasena pana kesā pure nāma, matthaluṅgaṃ pacchā nāma.
In terms of exposition, hairs are called "before," and brain-matter is called "after."
Còn theo khía cạnh thuyết pháp, tóc được gọi là "trước" (pure), và não được gọi là "sau" (pacchā).
Tattha yo bhikkhu kesesu abhinivisitvā vaṇṇasaṇṭhānādivasena kesādayo pariggaṇhanto catūsu ṭhānesu asajjanto yāva matthaluṅgā bhāvanaṃ pāpeti, ayampi yathā pure tathā pacchā viharati nāma.
Among these, the bhikkhu who applies himself to the hairs, comprehending hairs and so on in terms of color, form, etc., without sticking to the four states, brings the development up to the brain-matter. This one also dwells "as before, so after."
Ở đây, vị Tỳ-kheo nào tập trung vào tóc, quán xét tóc và các phần khác theo màu sắc, hình dạng, v.v., không bị mắc kẹt vào bốn trạng thái, và phát triển sự tu tập cho đến não, vị ấy cũng được gọi là sống "như trước như sau".
Evaṃ desanāvasena purimapacchimatā veditabbā.
Thus, the sequence of before and after should be understood in terms of exposition.
Như vậy, sự trước sau cần được hiểu theo khía cạnh thuyết pháp.
Yathā pacchā tathā pureti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.
As after, so before is just a synonym for the former.
Yathā pacchā tathā pure (như sau như trước): Đây là đồng nghĩa với điều đã nói trước đó.
Yathā adho tathā uddhanti idaṃ sarīravasena veditabbaṃ.
As below, so above should be understood in terms of the body.
Yathā adho tathā uddhaṃ (như dưới như trên): Điều này cần được hiểu theo khía cạnh thân thể.
Tenevāha ‘‘uddhaṃ pādatalā adho kesamatthakā’’ti.
Therefore it is said, "above the soles of the feet, below the crown of the head."
Do đó, đã nói: "từ dưới lòng bàn chân lên trên, từ dưới đỉnh tóc xuống dưới".
Tattha yo bhikkhu pādatalato paṭṭhāya yāva kesamatthakā dvattiṃsākāravasena vā pādaṅguliaggapabbaṭṭhito yāva sīsakaṭāhaṃ, sīsakaṭāhato yāva pādaṅgulīnaṃ aggapabbaṭṭhīni, tāva aṭṭhivasena vā bhāvanaṃ pāpeti catūsu ṭhānesu ekaṭṭhānepi asajjanto.
Among these, the bhikkhu who brings his development from the soles of the feet up to the crown of the head, either in terms of the thirty-two parts, or from the tips of the toe-bones up to the skull, and from the skull down to the tips of the toe-bones, in terms of bones, without sticking to any one of the four states.
Ở đây, vị Tỳ-kheo nào, bắt đầu từ lòng bàn chân cho đến đỉnh tóc, quán xét theo 32 thể trược, hoặc từ xương đốt ngón chân lên đến hộp sọ, và từ hộp sọ xuống đến xương đốt ngón chân, quán xét theo khía cạnh xương, không bị mắc kẹt vào bất kỳ một trong bốn trạng thái.
Ayaṃ yathā uddhaṃ tathā adho, yathā adho tathā uddhaṃ viharati nāma.
This one dwells "as above, so below, as below, so above."
Vị ấy được gọi là sống "như trên như dưới, như dưới như trên".
Yehi ākārehīti yehi koṭṭhāsehi.
By what modes means by what parts.
Yehi ākārehi (bằng những phương cách nào): Bằng những phần nào.
Yehi liṅgehīti yehi saṇṭhānehi.
By what signs means by what forms.
Yehi liṅgehi (bằng những dấu hiệu nào): Bằng những hình dạng nào.
Yehi nimittehīti yehi upaṭṭhānehi.
By what tokens means by what appearances.
Yehi nimittehi (bằng những tướng nào): Bằng những sự hiện khởi nào.
Ālokasaññā suggahitā hotīti yo bhikkhu aṅgaṇe nisīditvā ālokasaññaṃ manasi karoti, kālena nimīleti, kālena ummīleti.
The perception of light is well-grasped means that when a bhikkhu sits in an open area and attends to the perception of light, he sometimes closes his eyes, sometimes opens them.
Ālokasaññā suggahitā hoti (tưởng ánh sáng được thọ trì tốt đẹp): Vị Tỳ-kheo nào ngồi ở sân và tác ý đến tưởng ánh sáng, thỉnh thoảng nhắm mắt, thỉnh thoảng mở mắt.
Athassa yadā nimīlentassāpi ummīletvā olokentassa viya ekasadisameva upaṭṭhāti, tadā ālokasaññā jātā nāma hoti.
Then, when it appears to him exactly the same even with closed eyes as if he were looking with open eyes, at that time the perception of light is said to have arisen.
Rồi khi ngay cả khi nhắm mắt, tưởng ánh sáng vẫn hiện ra rõ ràng như khi mở mắt nhìn, lúc đó tưởng ánh sáng được gọi là đã phát sinh.
‘‘Divāsaññā’’tipi tasseva nāmaṃ.
"Perception of day" is also a name for that same thing.
"Divāsaññā" (tưởng ban ngày) cũng là tên gọi của nó.
Sā ca pana rattiṃ uppajjamānā suggahitā nāma hoti.
And when it arises at night, it is said to be well-grasped.
Tưởng này, khi phát sinh vào ban đêm, được gọi là suggahitā (được thọ trì tốt đẹp).
Svādhiṭṭhitātipi tasseva vevacanaṃ.
Well-established is also a synonym for it.
Svādhiṭṭhitā (được an lập tốt đẹp) cũng là đồng nghĩa với nó.
Suṭṭhu adhiṭṭhitā suṭṭhu ṭhapitā svādhiṭṭhitā nāma vuccati.
"Well-established, well-placed" is called "svādhiṭṭhitā."
Được an lập tốt đẹp, được thiết lập tốt đẹp, được gọi là svādhiṭṭhitā.
Sā atthato suggahitāyeva.
In essence, it is indeed "well-grasped."
Về ý nghĩa, nó chính là suggahitā.
Yo vā ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā chandaṃ uppādetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tassa divāpi ālokasaññā suggahitā svādhiṭṭhitā nāma.
Alternatively, for the one who dispels sloth and torpor with light, generates zeal, and attends to the meditation subject, the perception of light is well-grasped and well-established even during the day.
Hoặc vị nào loại bỏ hôn trầm, thụy miên bằng ánh sáng, khởi lên ý muốn và tác ý vào đề mục thiền quán, thì tưởng ánh sáng của vị ấy, ngay cả vào ban ngày, cũng được gọi là suggahitā và svādhiṭṭhitā.
Ratti vā hotu divā vā yena ālokena thinamiddhaṃ vinodetvā kammaṭṭhānaṃ manasi karoti, tasmiṃ thinamiddhavinodane āloke uppannā saññā suggahitāyeva nāma.
Whether it is night or day, the perception that arises in that light which dispels sloth and torpor and by which he attends to the meditation subject is indeed "well-grasped."
Dù là ban đêm hay ban ngày, tưởng phát sinh trong ánh sáng mà vị ấy dùng để loại bỏ hôn trầm, thụy miên và tác ý vào đề mục thiền quán, thì đó chính là suggahitā.
Vīriyādīsupi eseva nayo.
The same method applies to energy and so on.
Đối với tinh tấn (vīriya) và các yếu tố khác cũng theo cách này.
Imasmiṃ sutte channaṃ abhiññānaṃ pādakiddhi kathitā.
In this Sutta, the iddhi that is the basis for the six abhiññās is taught.
Trong kinh này, đã nói về căn bản thần thông (pādakiddhi) của sáu thắng trí (abhiññā).
834. Tatiyavaggassa dutiye iminā cātumahābhūtikenāti iminā catumahābhūtamayena evaṃ bhārikena garukena samānenāpi.
In the second Sutta of the third chapter, "with this body made of the four great elements" means with this body made of the four great elements, which is so heavy, so weighty, yet equal (to the mind).
834. Trong kinh thứ hai của phẩm thứ ba, iminā cātumahābhūtikena (với thân tứ đại này): với thân được tạo thành từ bốn đại chủng, nặng nề như vậy, nặng như tảng đá, và cũng là một.
Omātīti pahoti sakkoti, idaṃ tepiṭake buddhavacane asambhinnapadaṃ.
Omātī means he is able, he can. This word is an uncompounded word in the Tipiṭaka Buddha's teachings.
Omātī (có thể): có khả năng, có thể. Từ này là một từ không lẫn lộn trong lời dạy của Đức Phật trong Tam Tạng.
Kāyampi citte samodahatīti kāyaṃ gahetvā citte āropeti, cittasannissitaṃ karoti, cittagatiyā peseti.
He unifies the body with the mind means he takes the body and places it in the mind, makes it dependent on the mind, directs it by the speed of the mind.
Kāyampi citte samodahatī (đặt thân vào tâm): lấy thân đặt vào tâm, làm cho thân nương tựa vào tâm, điều khiển thân theo ý muốn của tâm.
Cittaṃ nāma mahaggatacittaṃ, cittagatigamanaṃ lahukaṃ hoti.
Mind refers to the developed mind, and movement at the speed of mind is swift.
Tâm được gọi là tâm đại hành (mahaggatacitta), sự di chuyển theo ý muốn của tâm thì nhanh chóng.
Cittampi kāye samodahatīti cittaṃ gahetvā kāye āropeti, kāyasannissitaṃ karoti, kāyagatiyā peseti, kāyo nāma karajakāyo, kāyagatigamanaṃ dandhaṃ hoti.
He unifies the mind with the body means he takes the mind and places it in the body, makes it dependent on the body, directs it by the speed of the body. The body refers to the physical body, and movement at the speed of the body is slow.
Cittampi kāye samodahatī (đặt tâm vào thân): lấy tâm đặt vào thân, làm cho tâm nương tựa vào thân, điều khiển tâm theo ý muốn của thân. Thân được gọi là thân do nghiệp sinh (karajakāya), sự di chuyển theo ý muốn của thân thì chậm chạp.
Sukhasaññañca lahusaññañcāti abhiññācittasahajātasaññā.
Perception of happiness and perception of lightness refers to the perception co-arising with the abhiññā-mind.
Sukhasaññañca lahusaññañcā (tưởng lạc và tưởng khinh an): là tưởng đồng sinh với tâm thắng trí.
Sā hi santasukhasamannāgatattā sukhasaññā nāma hoti, kilesadandhāyitattassa ca abhāvā lahusaññā nāma.
Indeed, due to being endowed with tranquil happiness, it is called "perception of happiness," and due to the absence of being slowed down by defilements, it is called "perception of lightness."
Tưởng ấy, vì có được sự an lạc thanh tịnh, nên được gọi là tưởng lạc (sukhasaññā); và vì không có sự chậm chạp do phiền não, nên được gọi là tưởng khinh an (lahusaññā).
Ayoguḷo divasaṃ santatto lahutaro ceva hotīti so hi dvīhi tīhi janehi ukkhipitvā kammāruddhane pakkhittopi divasaṃ paccamāno vivarānupaviṭṭhena tejena ceva vāyena ca vāyosahagato ca usmāsahagato ca tejosahagato ca hutvā evaṃ lahuko hoti, yathā naṃ kammāro mahāsaṇḍāsena gahetvā ekato parivatteti ukkhipati bahi nīharati.
An iron ball, heated all day, becomes lighter means that an iron ball, even if two or three people have to lift it and put it in a blacksmith's forge, when it is cooked all day, with heat and wind entering its pores, it becomes accompanied by wind, accompanied by heat, and accompanied by fire, becoming so light that a blacksmith can turn it over, lift it, and take it out with large tongs.
Ayoguḷo divasaṃ santatto lahutaro ceva hoti (cục sắt nung đỏ suốt ngày trở nên nhẹ hơn): Cục sắt ấy, dù được hai ba người khiêng đặt vào lò rèn, nhưng sau khi được nung nóng suốt ngày, với lửa và gió xuyên qua các kẽ hở, trở nên nhẹ nhàng do hòa hợp với gió, với hơi nóng và với lửa, đến mức người thợ rèn có thể dùng kẹp lớn để lật, nhấc lên và đưa ra ngoài.
Evaṃ pana mudu ca hoti kammaniyo ca.
Moreover, it becomes soft and workable.
Như vậy, nó trở nên mềm mại và dễ sử dụng.
Yathā naṃ so khaṇḍaṃ khaṇḍaṃ vicchindati, kūṭena hananto dīghacaturassādibhedaṃ karoti.
The blacksmith can cut it into pieces, and by striking it with a hammer, can make it into long, square, or other shapes.
Người thợ rèn có thể cắt nó thành từng mảnh, hoặc dùng búa đập thành hình dài, hình vuông, v.v.
Imasmiṃ sutte vikubbaniddhi kathitā.
In this Sutta, the iddhi of transformation (vikubbanā iddhi) is taught.
Trong kinh này, đã nói về thần thông biến hóa (vikubbaniddhi).
835-842. Tatiye vivaṭṭapādakiddhi kathitā, tathā catutthe.
In the third, the iddhi that is the basis for unbinding (vivaṭṭa-pādakiddhi) is taught; likewise in the fourth.
835-842. Trong kinh thứ ba, đã nói về thần thông căn bản của sự thoát ly (vivaṭṭapādakiddhi), và cũng vậy trong kinh thứ tư.
Apica dve phalāni ādiṃ katvā heṭṭhā missakiddhipādā kathitā, sattasu phalesu pubbabhāgā.
Furthermore, starting with the two Suttas on results (phalāni), the mixed iddhi-pādas are taught below, and in the seven Suttas on powers (balāni), the preliminary iddhi-pādas are taught.
Hơn nữa, bắt đầu từ hai quả, phía dưới đã nói về các thần thông căn bản hỗn hợp, và các phần trước trong bảy quả.
Sattamādīni cattāri heṭṭhā kathitanayāneva.
The four Suttas beginning with the seventh are just in the manner explained below.
Bốn kinh từ thứ bảy trở đi cũng theo cách đã nói ở phía dưới.
899-900. Anuruddhasaṃyuttassa paṭhame āraddhāti paripuṇṇā.
In the first Sutta of the Anuruddha Saṃyutta, āraddhā means complete.
899-900. Trong kinh thứ nhất của Tương Ưng Anuruddha, āraddhā (đã tinh tấn): là viên mãn.
Saṅkhepato panettha chattiṃsāya ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitā, dutiye dvādasasu ṭhānesu arahattaṃ pāpetvā vipassanā kathitā.
In brief, vipassanā is taught here having attained arahatta in thirty-six instances, and in the second (sutta), vipassanā is taught having attained arahatta in twelve instances.
Tóm lại, trong (sutta) này, vipassanā được thuyết giảng sau khi đạt đến Arahantship ở ba mươi sáu điểm; trong (sutta) thứ hai, vipassanā được thuyết giảng sau khi đạt đến Arahantship ở mười hai điểm.
‘‘Katame dhammā hīnā?
“Which qualities are inferior?
‘‘Những pháp nào là hạ liệt?
Dvādasa akusalacittuppādā, ime dhammā hīnā.
The twelve unwholesome states of consciousness; these qualities are inferior.
Mười hai tâm sở bất thiện (akusalacittuppādā), những pháp này là hạ liệt.
Katame dhammā majjhimā?
Which qualities are medium?
Những pháp nào là trung bình?
Tīsu bhūmīsu kusalaṃ, tīsu bhūmīsu vipāko, tīsu bhūmīsu kiriyābyākataṃ sabbañca rūpaṃ, ime dhammā majjhimā.
Wholesome states in the three realms, resultant states in the three realms, functional states in the three realms, and all rūpa (materiality); these qualities are medium.
Thiện (kusala) trong ba cõi, quả (vipāka) trong ba cõi, hành vi bất động (kiriyābyākata) trong ba cõi, và tất cả sắc (rūpa), những pháp này là trung bình.
Katame dhammā paṇītā?
Which qualities are excellent?
Những pháp nào là thù thắng?
Cattāro maggā apariyāpannā, cattāri ca sāmaññaphalāni nibbānañca, ime dhammā paṇītā’’ti (dha. sa. 1423-1425).
The four paths which are not included (in the realms), the four fruits of recluseship, and Nibbāna; these qualities are excellent.”
Bốn đạo (maggā) không thuộc về vòng luân hồi, bốn quả Sa-môn (sāmaññaphalāni) và Nibbāna, những pháp này là thù thắng’’ (dha. sa. 1423-1425).
902-905. Catutthe kaṇḍakīvaneti mahākaramandavane.
902-905. In the fourth discourse, kaṇḍakīvane means in the great Karamanda forest.
902-905. Trong (sutta) thứ tư, kaṇḍakīvane có nghĩa là khu rừng Karanda lớn.
Chaṭṭhe sahassaṃ lokanti iminā therassa satata vihāro dassito.
In the sixth discourse, by sahassaṃ lokaṃ is shown the Elder’s constant abiding.
Trong (sutta) thứ sáu, sahassaṃ loka (ngàn thế giới) cho thấy sự trú ngụ liên tục của Vị Trưởng lão.
Thero hi pātova mukhaṃ dhovitvā atītānāgate kappasahassaṃ anussarati.
Indeed, the Elder, having washed his face in the morning, recollects a thousand past and future aeons.
Vị Trưởng lão, sau khi rửa mặt vào buổi sáng, hồi tưởng một ngàn kiếp trong quá khứ và vị lai.
Paccuppanne pana dasacakkavāḷasahassaṃ ekāvajjanassa āpāthamāgacchati.
As for the present, a thousand world-systems come into the range of a single advertence.
Còn trong hiện tại, một ngàn thế giới (cakkavāḷa) hiện ra trong một lần chú ý.
Sattamaṃ uttānameva.
The seventh discourse is straightforward.
Sutta thứ bảy thì rõ ràng.
906. Aṭṭhame salaḷāgāreti salaḷarukkhamayāya paṇṇasālāya, salaḷarukkhassa vā dvāre ṭhitattā evaṃnāmake agāre.
906. In the eighth discourse, salaḷāgāre means in a leaf-hut made of salaḷa trees, or in a dwelling named thus because it stands at the gate of a salaḷa tree.
906. Trong (sutta) thứ tám, salaḷāgāre có nghĩa là một túp lều lá làm bằng cây salaḷa, hoặc một ngôi nhà có tên như vậy vì nó nằm ở cửa cây salaḷa.
Imasmiṃ sutte vipassanāya saddhiṃ vipassakapuggalo kathito.
In this Sutta, the vipassaka individual is spoken of together with vipassanā.
Trong sutta này, người hành thiền vipassanā được thuyết giảng cùng với vipassanā.
909-922. Dutiyavagge ṭhānañca ṭhānatotiādīhi thero dasabalañāṇaṃ paṭijānāti.
909-922. In the second chapter, by phrases such as ṭhānañca ṭhānato, the Elder acknowledges the ten powers (dasabalañāṇa).
909-922. Trong phẩm thứ hai, Vị Trưởng lão tuyên bố thập lực trí (dasabalañāṇa) bằng các từ như ṭhānañca ṭhānato (biết chỗ này và chỗ kia).
Kimpanetaṃ sāvakānaṃ hotīti?
Does this exist for disciples?
Vậy điều này có xảy ra với các đệ tử không?
Ekadesena hoti, sabbaññubuddhānaṃ panetaṃ nippadesaṃ sabbākāraparipūranti.
It exists in part; but for the Omniscient Buddhas, it is complete in all aspects without remainder.
Nó xảy ra một phần, nhưng đối với các Đức Phật Toàn Giác (sabbaññubuddha), nó là toàn diện và đầy đủ mọi phương diện.
982. Chaṭṭhe bhāvetha noti bhāvetha nu.
982. In the sixth discourse, bhāvetha no means ‘bhāvetha nu’.
982. Trong (sutta) thứ sáu, bhāvetha no có nghĩa là bhāvetha nu.
Kāmacchandoti pañcakāmaguṇikarāgo.
Kāmacchando means sensual desire for the five strands of sense pleasure.
Kāmacchando là dục tham (rāga) đối với năm dục trần.
Ajjhattaṃ bahiddhā ca dhammesūti ajjhattikabāhiresu dvādasasu āyatanadhammesu.
Ajjhattaṃ bahiddhā ca dhammesu means regarding the twelve internal and external sense bases.
Ajjhattaṃ bahiddhā ca dhammesu là các pháp xứ (āyatana) nội và ngoại mười hai.
Paṭighasaññā suppaṭivinītāti paṭighasampayuttasaññā suṭṭhu paṭivinītā, samucchinnāti attho.
Paṭighasaññā suppaṭivinītā means the perception associated with aversion is well removed, meaning it is eradicated.
Paṭighasaññā suppaṭivinītā có nghĩa là tưởng sân hận (paṭighasampayuttasaññā) đã được loại bỏ hoàn toàn, đã được nhổ tận gốc.
Iminā attano anāgāmimaggaṃ katheti.
By this, he declares his Anāgāmī path.
Với điều này, (Vị Trưởng lão) nói về đạo Anāgāmi của mình.
Idāni arahattamaggassa vipassanaṃ dassento so satova assasissāmītiādimāha.
Now, showing the vipassanā for the Arahant path, he says so satova assasissāmī and so on.
Bây giờ, để chỉ ra vipassanā của đạo Arahantship, (Vị Trưởng lão) nói so satova assasissāmi (vị ấy sẽ thở vào với chánh niệm) và các từ khác.
984. Aṭṭhame neva kāyopi kilamati na cakkhūnīti aññesu hi kammaṭṭhānesu kammaṃ karontassa kāyopi kilamati, cakkhūnipi vihaññanti.
984. In the eighth discourse, neva kāyopi kilamati na cakkhūnī means that in other meditation subjects, when one practices, the body gets tired and the eyes are afflicted.
984. Trong (sutta) thứ tám, neva kāyopi kilamati na cakkhūnī (cả thân và mắt đều không mệt mỏi) vì khi thực hành các đề mục thiền khác, thân cũng mệt mỏi, mắt cũng bị tổn hại.
Dhātukammaṭṭhānasmiñhi kammaṃ karontassa kāyo kilamati, yante pakkhipitvā pīḷanākārappatto viya hoti.
Indeed, when one practices the dhātu-kammaṭṭhāna, the body becomes tired, as if being pressed in a machine.
Khi thực hành đề mục thiền về các yếu tố (dhātu), thân mệt mỏi, giống như bị đặt vào máy ép và bị nghiền nát.
Kasiṇakammaṭṭhāne kammaṃ karontassa cakkhūni phandanti kilamanti, nikkhamitvā patanākārappattāni viya honti.
When one practices the kasiṇa-kammaṭṭhāna, the eyes throb and get tired, as if about to fall out.
Khi thực hành đề mục thiền kasiṇa, mắt rung động và mệt mỏi, giống như sắp rơi ra ngoài.
Imasmiṃ pana kammaṭṭhāne kammaṃ karontassa neva kāyo kilamati, na akkhīni vihaññanti.
However, when one practices this kammaṭṭhāna, neither the body gets tired nor the eyes are afflicted.
Nhưng khi thực hành đề mục thiền này, cả thân và mắt đều không mệt mỏi.
Tasmā evamāha.
Therefore, it is said thus.
Vì vậy, (Đức Phật) đã nói như vậy.
Sabbaso rūpasaññānantiādi kasmā vuttaṃ, kiṃ ānāpāne kasiṇugghāṭanaṃ labbhatīti?
Why are sabbaso rūpasaññāna and so on mentioned? Is kasiṇa-ugghāṭana (the opening of the kasiṇa) obtainable in ānāpāna?
Tại sao lại nói Sabbaso rūpasaññāna (hoàn toàn vượt qua các tưởng về sắc), có thể đạt được sự phát triển kasiṇa trong Ānāpāna không?
Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha – ‘‘yasmā ānāpānanimittaṃ tārakarūpamuttāvalikādisadisaṃ hutvā paññāyati, tasmā tattha kasiṇugghāṭanaṃ labbhatī’’ti.
However, Tipiṭakacūḷābhayatthera said: “Since the sign of ānāpāna appears like a star or a string of pearls, kasiṇa-ugghāṭana is obtainable there.”
Vị Trưởng lão Tipiṭakacūḷābhayatthero đã nói: ‘‘Vì tướng Ānāpāna hiện ra giống như sao, chuỗi ngọc, v.v., nên có thể đạt được sự phát triển kasiṇa ở đó.’’
Tipiṭakacūḷanāgatthero ‘‘na labbhatevā’’ti āha.
Tipiṭakacūḷanāgatthera said: “It is not obtainable.”
Vị Trưởng lão Tipiṭakacūḷanāgatthero nói: ‘‘Không thể đạt được.’’
Alabbhante ayaṃ ariyiddhiādiko pabhedo kasmā gahitoti?
If it is not obtainable, why is this division, beginning with noble psychic power (ariyiddhi), accepted?
Nếu không thể đạt được, tại sao sự phân loại như thần thông của các bậc Thánh (ariyiddhi) lại được đề cập?
Ānisaṃsadassanatthaṃ.
To show the advantage.
Để chỉ ra lợi ích.
Ariyaṃ vā hi iddhiṃ cattāri vā rūpāvacarajjhānāni catasso vā arūpasamāpattiyo nirodhasamāpattiṃ vā patthayamānena bhikkhunā ayaṃ ānāpānassatisamādhi sādhukaṃ manasikātabbo.
Indeed, a bhikkhu desiring noble psychic power, or the four rūpāvacara jhānas, or the four arūpasamāpattis, or nirodhasamāpatti, should attend well to this ānāpānassatisamādhi.
Một Tỳ-kheo mong muốn thần thông của các bậc Thánh, hoặc bốn thiền sắc giới (rūpāvacarajjhāna), hoặc bốn định vô sắc giới (arūpasamāpatti), hoặc định diệt thọ tưởng (nirodhasamāpatti), phải chú tâm đúng đắn vào định Ānāpānassati này.
Yathā hi nagare laddhe yaṃ catūsu disāsu uṭṭhānakabhaṇḍaṃ, taṃ catūhi dvārehi nagarameva pavisatīti, janapado laddho ca hoti.
Just as when a city is acquired, whatever goods for trade there are in the four directions enter the city through the four gates, and the region is also acquired.
Giống như khi một thành phố được xây dựng, tất cả hàng hóa từ bốn phương đều đi vào thành phố qua bốn cổng, và vùng nông thôn cũng được bao gồm.
Nagarasseva heso ānisaṃso.
This is the advantage of the city itself.
Đó là lợi ích của thành phố.
Evaṃ ānāpānassatisamādhibhāvanāya ānisaṃso esa ariyiddhiādiko pabhedo, sabbākārena bhāvite ānāpānassatisamādhismiṃ sabbametaṃ yogino nipphajjatīti ānisaṃsadassanatthaṃ vuttaṃ.
Similarly, this division beginning with noble psychic power is the advantage of the development of ānāpānassatisamādhi, and it is said to show the advantage that all this is accomplished for the yogi when the ānāpānassatisamādhi is developed in every aspect.
Tương tự, sự phân loại thần thông của các bậc Thánh này là lợi ích của sự tu tập định Ānāpānassati; khi định Ānāpānassati được tu tập đầy đủ mọi phương diện, tất cả những điều này sẽ thành tựu cho hành giả. Điều này được nói ra để chỉ ra lợi ích.
Sukhañceti ettha soti kasmā na vuttaṃ?
Why is so not mentioned in sukhañce?
Trong Sukhañce, tại sao không nói "so"?
Yasmā bhikkhūti imasmiṃ vāre nāgataṃ.
Because it did not appear in this instance of ‘bhikkhu’.
Vì trong trường hợp này, từ "bhikkhu" không xuất hiện.
985. Navame vesāliyanti evaṃnāmake itthiliṅgavasena pavattavohāre nagare.
985. In the ninth discourse, vesāliyaṃ means in the city whose usage is current as a feminine noun named thus.
985. Trong (sutta) thứ chín, vesāliya là một thành phố được gọi theo cách nói giống cái.
Tañhi nagaraṃ tikkhattuṃ pākāraparikkhepavaḍḍhanena visālībhūtattā vesālīti vuccati.
For that city is called Vesālī because it has become expansive due to the expansion of its ramparts three times.
Thành phố đó được gọi là Vesālī vì nó đã trở nên rộng lớn (visālībhūtatā) do ba lần mở rộng tường thành.
Idampi ca nagaraṃ sabbaññutaṃ patteyeva sammāsambuddhe sabbākāravepullataṃ pattanti veditabbaṃ.
And it should be understood that this city attained its full extent in all aspects only when the Perfectly Enlightened Buddha attained omniscience.
Cũng cần phải biết rằng thành phố này đã đạt đến sự thịnh vượng toàn diện chỉ khi Đức Chánh Đẳng Giác (sammāsambuddha) đạt được Toàn Giác (sabbaññuta).
Evaṃ gocaragāmaṃ dassetvā nivāsaṭṭhānamāha mahāvane kūṭāgārasālāyanti.
Having shown the alms-resort village thus, he states the dwelling place: mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
Sau khi chỉ ra làng cư trú (gocaragāma) như vậy, (Đức Phật) nói về nơi cư ngụ: mahāvane kūṭāgārasālāya (trong Đại Lâm, tại giảng đường có mái nhọn).
Tattha mahāvanaṃ nāma sayaṃjātaṃ aropimaṃ saparicchedaṃ mahantaṃ vanaṃ.
Therein, Mahāvana is a great forest, naturally grown and not planted, with defined boundaries.
Ở đó, mahāvana (Đại Lâm) là một khu rừng lớn tự nhiên, không được trồng, có ranh giới.
Kapilavatthusāmantā pana mahāvanaṃ himavantena saha ekābaddhaṃ aparicchedaṃ hutvā mahāsamuddaṃ āhacca ṭhitaṃ.
However, the Mahāvana near Kapilavatthu was continuously connected with the Himavanta, boundless, reaching the great ocean.
Tuy nhiên, Đại Lâm gần Kapilavatthu thì nối liền với dãy Himalaya, không có ranh giới, và kéo dài đến Đại dương.
Idaṃ tādisaṃ na hoti, saparicchedaṃ mahantaṃ vananti mahāvanaṃ.
This one is not like that; it is a great forest with defined boundaries, hence mahāvanaṃ.
Nơi này không giống như vậy, mà là một khu rừng lớn có ranh giới, đó là mahāvana.
Kūṭāgārasālā pana mahāvanaṃ nissāya kate ārāme kūṭāgāraṃ antokatvā haṃsavaṭṭakacchannena katā sabbākārasampannā buddhassa bhagavato gandhakuṭīti veditabbā.
And the Kūṭāgārasālā should be understood as the Buddha’s Perfumed Chamber, complete in all aspects, constructed with a pinnacled chamber within a monastery built relying on the Mahāvana, and roofed like the neck of a swan or a quail.
Còn Kūṭāgārasālā (giảng đường có mái nhọn) là một gandhakuṭī (hương thất) của Đức Thế Tôn, được xây dựng trong một khu vườn dựa vào Đại Lâm, có mái nhọn bên trong và được lợp bằng hình chim thiên nga, hoàn hảo mọi mặt.
Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetīti anekehi kāraṇehi asubhākārasandassanappavattaṃ kāyavicchandanīyakathaṃ katheti.
Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetī means he speaks a discourse that leads to the perception of the repulsive aspect, which is presented through many reasons, a discourse on the decomposition of the body.
Anekapariyāyena asubhakathaṃ kathetī (thuyết giảng về sự bất tịnh bằng nhiều phương cách) có nghĩa là thuyết giảng về sự phân hủy của thân thể, điều này dẫn đến việc chỉ ra các khía cạnh bất tịnh bằng nhiều lý do.
Seyyathidaṃ – atthi imasmiṃ kāye kesā lomā nakhā dantā…pe… muttanti.
For example: ‘In this body there are hairs, body-hairs, nails, teeth... and so on... urine.’
Ví dụ như – trong thân này có tóc, lông, móng, răng… và nước tiểu.
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is meant by this?
Ý nghĩa là gì?
Bhikkhave, imasmiṃ byāmamatte kaḷevare sabbākārenapi vicinanto na koci kiñci muttaṃ vā maṇiṃ vā veḷuriyaṃ vā agaruṃ vā candanaṃ vā kuṅkumaṃ vā kappuraṃ vā vāsacuṇṇādiṃ vā aṇumattampi sucibhāvaṃ passati, atha kho paramaduggandhaṃ jegucchaassirikadassanaṃ kesalomādinānappakāraṃ asucimeva passati, tasmā na ettha chando vā rāgo vā karaṇīyo.
Monks, investigating this fathom-long body in every way, one does not see any purity, not even a speck, such as pearls, jewels, lapis lazuli, agarwood, sandalwood, saffron, camphor, or fragrant powders. Instead, one sees only extreme foulness, a disgusting and repulsive sight, various impurities like hair, body-hair, and so forth. Therefore, no desire or passion should be made for it.
Này các Tỳ-khưu, khi quán xét thân thể chỉ một tầm này bằng mọi phương diện, không ai thấy bất cứ một chút thanh tịnh nào, dù là ngọc trai, ngọc báu, ngọc bích, trầm hương, chiên đàn, nghệ tây, long não hay các loại bột thơm, v.v. Thay vào đó, người ấy chỉ thấy sự bất tịnh tột cùng, đáng ghê tởm, xấu xí, với đủ loại tóc, lông, v.v. Do đó, không nên có dục hay tham ái ở đây.
Yepi uttamaṅge sirasi jātā kesā nāma, tepi asubhā ceva asucino ca paṭikūlā ca.
Even the hairs, called kesa, that grow on the excellent head, are impure, unclean, and repulsive.
Ngay cả những sợi tóc mọc trên đỉnh đầu, chúng cũng là bất tịnh, dơ bẩn và đáng ghê tởm.
So ca nesaṃ asubhāsucipaṭikūlabhāvo vaṇṇatopi saṇṭhānatopi gandhatopi āsayatopi okāsatopīti pañcahākārehi veditabbo.
And their state of being impure, unclean, and repulsive should be understood in five ways: in terms of color, form, smell, abode, and origin.
Và sự bất tịnh, dơ bẩn, đáng ghê tởm của chúng cần được hiểu theo năm phương diện: về màu sắc, về hình dáng, về mùi, về nơi trú ngụ, và về vị trí.
Evaṃ lomādīnampīti ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.307) vuttanayeneva veditabbo.
The same applies to the body-hairs and so forth; this is the summary here. The detailed explanation should be understood according to the method stated in the Visuddhimagga.
Tương tự đối với lông, v.v. Đây là tóm tắt, còn chi tiết thì nên hiểu theo cách đã nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Iti bhagavā ekamekasmiṃ koṭṭhāse pañcapañcappabhedena anekapariyāyena asubhakathaṃ katheti.
Thus, the Blessed One expounds on the impurity (asubha) in many ways, with five distinctions for each part.
Như vậy, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng về sự bất tịnh bằng nhiều cách khác nhau, mỗi phần có năm loại.
Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti uddhumātakādivasena asubhamātikaṃ nikkhipitvā padabhājanīyena taṃ vibhajanto vaṇṇento asubhāya vaṇṇaṃ bhāsati.
He speaks of the impurity's characteristic means, having set forth the basis of impurity (asubhamātika) through the stages of a swollen corpse and so forth, he analyzes and explains it by means of word division, thereby speaking of the impurity's characteristic.
Asubhāya vaṇṇaṃ bhāsatīti (Đức Phật tán thán sự bất tịnh) nghĩa là: sau khi trình bày đề mục bất tịnh như thân sình chướng, v.v., Ngài phân tích và mô tả nó bằng cách chia thành từng từ, như vậy là Ngài tán thán sự bất tịnh.
Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti yā ayaṃ kesādīsu vā uddhumātakādīsu vā ajjhattabahiddhāvatthūsu asubhākāraṃ gahetvā pavattassa cittassa bhāvanā vaḍḍhanā phātikammaṃ, tassā asubhabhāvanāya ānisaṃsaṃ dassento vaṇṇaṃ bhāsati, guṇaṃ parikitteti.
He speaks of the characteristic of the meditation on impurity (asubhabhāvanā) means, this development, growth, and practice of the mind that is focused on the aspect of impurity in internal and external objects such as hairs or swollen corpses; by showing the advantage of this meditation on impurity, he speaks of its characteristic, he praises its quality.
Asubhabhāvanāya vaṇṇaṃ bhāsatīti (Đức Phật tán thán sự tu tập bất tịnh) nghĩa là: sự phát triển, tăng trưởng, và thành tựu của tâm khi nắm bắt tướng bất tịnh trong các đối tượng bên trong và bên ngoài như tóc, v.v., hoặc thân sình chướng, v.v., đó là sự tu tập bất tịnh; khi trình bày lợi ích của sự tu tập bất tịnh đó, Ngài tán thán, ca ngợi phẩm chất của nó.
Seyyathidaṃ – ‘‘asubhabhāvanābhiyutto, bhikkhave, bhikkhu kesādīsu vā vatthūsu uddhumātakādīsu vā pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ tividhakalyāṇaṃ dasalakkhaṇasampannaṃ paṭhamajjhānaṃ paṭilabhati.
For example: "A bhikkhu, monks, who is devoted to the meditation on impurity in objects such as hairs or swollen corpses, attains the first jhāna, which is devoid of five factors, endowed with five factors, excellent in three ways, and complete with ten characteristics.
Ví dụ như: “Này các Tỳ-khưu, một Tỳ-khưu chuyên tâm tu tập bất tịnh trên các đối tượng như tóc, v.v., hoặc thân sình chướng, v.v., sẽ chứng đắc Sơ Thiền, một trạng thái đã đoạn trừ năm chi và đầy đủ năm chi, tốt đẹp ở ba phương diện và đầy đủ mười đặc tính.
So taṃ paṭhamajjhānasaṅkhātaṃ cittamañjūsaṃ nissāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā uttamatthaṃ arahattaṃ pāpuṇātī’’ti.
Relying on that jhāna, which is like a mental casket, he develops insight (vipassanā) and attains the supreme goal, Arahantship."
Nương vào trạng thái tâm được gọi là Sơ Thiền ấy, vị ấy phát triển tuệ quán và đạt đến mục đích tối thượng là A-la-hán quả.”
Icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitunti ahaṃ, bhikkhave, ekaṃ aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyituṃ nilīyituṃ ekakova hutvā viharituṃ icchāmīti attho.
"Monks, I wish to retreat for half a month" means, Monks, I wish to retreat, to seclude myself, and to abide alone for half a month.
Icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyitunti (Này các Tỳ-khưu, Ta muốn ẩn cư nửa tháng) nghĩa là: Này các Tỳ-khưu, Ta muốn ẩn cư, rút lui, và sống một mình trong nửa tháng.
Nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti yo attanā payuttavācaṃ akatvā mamatthāya saddhesu kulesu paṭiyattapiṇḍapātaṃ nīharitvā mayhaṃ upanāmeti, taṃ piṇḍapātanīhārakaṃ ekaṃ bhikkhuṃ ṭhapetvā nāmhi aññena kenaci bhikkhunā vā gahaṭṭhena vā upasaṅkamitabboti.
"I am not to be approached by anyone, except for one who brings almsfood" means, no bhikkhu or householder should approach me, except for that one bhikkhu who, without being spoken to by me, fetches the almsfood prepared by faithful families for my sake and presents it to me.
Nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenāti (Không ai được đến gần Ta, trừ một người mang thức ăn khất thực) nghĩa là: Không Tỳ-khưu hay cư sĩ nào khác được đến gần Ta, ngoại trừ một Tỳ-khưu mang thức ăn khất thực đã được chuẩn bị tại các gia đình có lòng tin cho Ta, mà không cần Ta yêu cầu.
Kasmā pana evamāhāti?
Why, then, did he speak thus?
Tại sao Ngài lại nói như vậy?
Atīte kira pañcasatā migaluddakā mahatīhi daṇḍavāgurādīhi araññaṃ parikkhipitvā haṭṭhatuṭṭhā ekatoyeva yāvajīvaṃ migapakkhighātakammena jīvikaṃ kappetvā niraye uppannā.
It is said that in the past, five hundred deer hunters, having surrounded a forest with large nets and traps, joyfully lived by killing deer and birds for their entire lives, and were subsequently reborn in hell.
Thuở xưa, có năm trăm người thợ săn hươu, với những cây gậy lớn và lưới bẫy, đã bao vây khu rừng, vui vẻ sống bằng nghề sát hại hươu và chim suốt đời, rồi tái sinh vào địa ngục.
Te tattha paccitvā pubbe katena kenacideva kusalakammena manussesu uppannā kalyāṇūpanissayavasena sabbepi bhagavato santike pabbajjañca upasampadañca labhiṃsu.
After suffering there, due to some good kamma previously done, they were reborn as humans and, by virtue of their good disposition, all received ordination and admission into the Sangha from the Blessed One.
Sau khi chịu khổ ở đó, nhờ một nghiệp thiện nào đó đã làm trước đây, họ tái sinh làm người và nhờ duyên lành, tất cả đều xuất gia và thọ giới cụ túc dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn.
Tesaṃ tato mūlākusalakammato avipakkavipākā aparāparacetanā tasmiṃ aḍḍhamāsabbhantare attūpakkamena ca parūpakkamena ca jīvitūpacchedāya okāsamakāsi.
The unripened results of their former unwholesome kamma, and subsequent volitions, created an opportunity for their lives to be cut short by self-inflicted harm or harm from others within that half-month period.
Trong khoảng nửa tháng đó, những ý nghiệp (cetanā) sau này, chưa chín muồi từ nghiệp bất thiện gốc của họ, đã tạo cơ hội cho sự chấm dứt sinh mạng của họ do hành động tự sát và do hành động của người khác.
Taṃ bhagavā addasa.
The Blessed One foresaw this.
Đức Thế Tôn đã thấy điều đó.
Kammavipāko ca nāma na sakkā kenaci paṭibāhituṃ.
And the result of kamma cannot be averted by anyone.
Và quả của nghiệp không thể bị bất cứ ai ngăn cản.
Tesu ca bhikkhūsu puthujjanāpi atthi, sotāpannasakadāgāmianāgāmikhīṇāsavāpi.
Among those bhikkhus, there were both ordinary individuals (puthujjana) and those who were Stream-Enterers (sotāpanna), Once-Returners (sakadāgāmi), Non-Returners (anāgāmi), and Arahants (khīṇāsava).
Trong số các Tỳ-khưu đó, có cả phàm nhân, cũng như các bậc Thánh đệ tử như Nhập Lưu, Nhất Lai, Bất Hoàn, và A-la-hán.
Tattha khīṇāsavā appaṭisandhikā, itare ariyasāvakā niyatagatikā sugatiparāyaṇā, puthujjanānaṃ gati aniyatā.
Among these, the Arahants have no rebirth. The other noble disciples (ariyasāvaka) have a fixed destination, bound for a happy rebirth. The destination of ordinary individuals is unfixed.
Trong đó, các bậc A-la-hán không còn tái sinh, các bậc Thánh đệ tử khác có đường tái sinh cố định, chắc chắn sẽ đến cõi lành, còn đường tái sinh của phàm nhân thì không cố định.
Atha bhagavā cintesi – ‘‘ime attabhāve chandarāgena maraṇabhayabhītā na sakkhissanti gatiṃ visodhetuṃ, handa nesaṃ chandarāgappahānāya asubhakathaṃ kathemi.
Then the Blessed One thought: "In this existence, terrified by the fear of death due to desire and passion, they will not be able to purify their future destiny. Let me preach to them the discourse on impurity (asubha) for the abandonment of desire and passion.
Khi đó, Đức Thế Tôn suy nghĩ: “Trong kiếp sống này, những người này bị nỗi sợ chết do tham ái chi phối, sẽ không thể thanh tịnh hóa đường tái sinh. Thôi được, Ta sẽ thuyết giảng về sự bất tịnh để họ đoạn trừ tham ái.
Taṃ sutvā attabhāve vigatacchandarāgatāya gativisodhanaṃ katvā sagge paṭisandhiṃ gaṇhissanti, evaṃ tesaṃ mama santike pabbajjā sātthikā bhavissatī’’ti.
Having heard that, by being free from desire and passion for this existence, they will purify their destiny and be reborn in heaven. Thus, their ordination in my presence will be fruitful."
Nghe xong, họ sẽ thanh tịnh hóa đường tái sinh bằng cách đoạn trừ tham ái trong kiếp sống này, và sẽ tái sinh vào cõi trời. Như vậy, việc xuất gia dưới sự hướng dẫn của Ta sẽ có ý nghĩa đối với họ.”
Tato tesaṃ anuggahāya asubhakathaṃ kathesi kammaṭṭhānasīsena, no maraṇavaṇṇasaṃvaṇṇanādhippāyena.
Therefore, to benefit them, he preached the discourse on impurity as a meditation subject (kammaṭṭhāna), not with the intention of describing death and its horrors.
Vì vậy, để giúp đỡ họ, Ngài đã thuyết giảng về sự bất tịnh dưới hình thức đề mục thiền quán (kammaṭṭhāna), chứ không phải với ý định mô tả về cái chết.
Kathetvā ca panassa etadahosi – ‘‘sace imaṃ aḍḍhamāsaṃ maṃ bhikkhū passissanti, ‘ajja eko bhikkhu mato, ajja dve…pe… ajja dasā’ti āgantvā ārocessanti, ayañca kammavipāko na sakkā mayā vā aññena vā paṭibāhituṃ, svāhaṃ taṃ sutvāpi kiṃ karissāmi, kiṃ me anatthakena anayabyasanena sutena, handāhaṃ bhikkhūnaṃ adassanaṃ upagacchāmī’’ti.
And having preached, it occurred to him: "If the bhikkhus see me during this half-month, they will come and report, 'Today one bhikkhu died, today two... and today ten.' And this kamma result cannot be averted by me or by anyone else. So, what good would it do me to hear such a thing, what is the point of me hearing this unbeneficial sorrow and misfortune? Let me make myself invisible to the bhikkhus."
Sau khi thuyết giảng, Ngài nghĩ: “Nếu trong nửa tháng này, các Tỳ-khưu đến gặp Ta và báo rằng ‘Hôm nay một Tỳ-khưu đã chết, hôm nay hai… v.v… hôm nay mười Tỳ-khưu đã chết’, thì quả của nghiệp này không thể bị Ta hay bất cứ ai khác ngăn cản. Nghe xong điều đó, Ta sẽ làm gì? Việc nghe những điều vô ích, tai họa, bất hạnh này có lợi gì cho Ta? Thôi được, Ta sẽ ẩn mình không cho các Tỳ-khưu thấy.”
Tasmā evamāha – ‘‘icchāmahaṃ, bhikkhave, aḍḍhamāsaṃ paṭisallīyituṃ, nāmhi kenaci upasaṅkamitabbo aññatra ekena piṇḍapātanīhārakenā’’ti.
Therefore, he said, "Monks, I wish to retreat for half a month. I am not to be approached by anyone, except for one who brings almsfood."
Vì vậy, Ngài nói: “Này các Tỳ-khưu, Ta muốn ẩn cư nửa tháng, không ai được đến gần Ta, trừ một người mang thức ăn khất thực.”
Apare panāhu – ‘‘parūpavādavivajjanatthaṃ evaṃ vatvā paṭisallīno’’ti.
Others, however, say: "He retreated after speaking thus, in order to avoid criticism from others."
Tuy nhiên, những người khác lại nói: “Ngài đã ẩn cư sau khi nói như vậy để tránh bị người khác chỉ trích.”
Pare kira bhagavantaṃ upavadissanti – ‘‘ayaṃ ‘sabbaññū ahaṃ saddhammavaracakkavattī’ti paṭijānamāno attanopi sāvake aññamaññaṃ ghātente nivāretuṃ na sakkoti, kiṃ aññaṃ sakkhissatī’’ti?
For others might criticize the Blessed One, saying: "This one, who claims, 'I am Omniscient, I am the supreme monarch of the True Dhamma,' cannot even prevent his own disciples from killing each other. What else will he be able to do?"
Người ta có thể chỉ trích Đức Thế Tôn rằng: “Vị này tự xưng là ‘Bậc Toàn Giác, Chuyển Luân Thánh Vương của Chánh Pháp ưu việt’, nhưng lại không thể ngăn cản các đệ tử của mình tự sát lẫn nhau. Vậy Ngài có thể làm được gì khác?”
Tatra paṇḍitā vakkhanti – ‘‘bhagavā paṭisallānamanuyutto na imaṃ pavattiṃ jānāti, kocissa ārocayitāpi natthi, sace jāneyya addhā nivāreyyā’’ti.
In that case, the wise would explain: "The Blessed One, being absorbed in seclusion, does not know of this occurrence; there is no one to report it to him. If he knew, he would surely prevent it."
Khi đó, những người trí sẽ nói: “Đức Thế Tôn đang chuyên tâm ẩn cư, không biết về sự việc này, cũng không có ai báo cho Ngài. Nếu Ngài biết, chắc chắn Ngài sẽ ngăn cản.”
Idaṃ pana icchāmattaṃ, paṭhamamevettha kāraṇaṃ.
However, this is merely a supposition; the former reason is the primary one here.
Tuy nhiên, đây chỉ là một giả thuyết, nguyên nhân đầu tiên mới là đúng.
Nāssudhāti ettha assudhāti padapūraṇamatte avadhāraṇatthe vā nipāto, neva koci bhagavantaṃ upasaṅkamīti attho.
Nāssudhā: Here, "assudhā" is a particle merely for filling out the phrase or for emphasis, meaning "no one indeed approached the Blessed One."
Nāssudhāti (Không ai đến đó) ở đây, từ ‘assudhā’ là một giới từ chỉ sự nhấn mạnh hoặc chỉ để bổ nghĩa cho câu, có nghĩa là không ai đến gần Đức Thế Tôn.
Anekehi vaṇṇasaṇṭhānādīhi kāraṇehi vokāro assāti anekākāravokāro.
Anekākāravokāro means that it has various forms due to various reasons such as color, shape, and so on.
Do nhiều nguyên nhân như màu sắc, hình dáng, v.v., nên gọi là anekākāravokāro (nhiều phương diện).
Anekākāravokiṇṇo anekākārena sammissoti vuttaṃ hoti.
It is said to be interspersed with various aspects, mixed with various aspects.
Có nghĩa là được trộn lẫn, hòa quyện với nhiều phương diện.
Ko so?
What is that?
Điều đó là gì?
Asubhabhāvanānuyogo, taṃ anekākāravokāraṃ.
It is the devotion to the meditation on impurity (asubhabhāvanānuyoga); that which has various aspects.
Sự chuyên tâm tu tập bất tịnh, đó là nhiều phương diện.
Asubhabhāvanānuyogamanuyuttā viharantīti yuttappayuttā viharanti.
They abide devoted to the meditation on impurity means they abide diligently practicing it.
Asubhabhāvanānuyogamanuyuttā viharantīti (Họ sống chuyên tâm vào sự tu tập bất tịnh) nghĩa là họ sống với sự tinh tấn và chuyên cần.
Aṭṭīyamānāti tena kāyena aṭṭā dukkhitā honti.
Aṭṭīyamānā means they are distressed, afflicted by that body.
Aṭṭīyamānāti (Họ chán ghét) nghĩa là họ đau khổ, chán ghét thân thể đó.
Harāyamānāti lajjamānā.
Harāyamānā means they are ashamed.
Harāyamānāti (Họ xấu hổ) nghĩa là họ cảm thấy xấu hổ.
Jigucchamānāti jigucchaṃ uppādayamānā.
Jigucchamānā means they feel disgust.
Jigucchamānāti (Họ ghê tởm) nghĩa là họ phát sinh sự ghê tởm.
Satthahārakaṃ pariyesantīti jīvitaharaṇakasatthaṃ pariyesanti.
Satthahārakaṃ pariyesantī means they seek a weapon to take their life.
Satthahārakaṃ pariyesantīti (Họ tìm kiếm vũ khí) nghĩa là họ tìm kiếm vũ khí để chấm dứt sinh mạng.
Na kevalañca te satthaṃ pariyesitvā attanā vā attānaṃ jīvitā voropenti, migalaṇḍikampi pana samaṇakuttakaṃ upasaṅkamitvā, ‘‘sādhu no, āvuso, jīvitā voropehī’’ti vadanti.
Not only did they seek a weapon and deprive themselves of life, but they also approached a fake ascetic who was a deer-stalker and said, "Please, friend, deprive us of life."
Không chỉ vậy, sau khi tìm kiếm vũ khí, họ không tự chấm dứt sinh mạng mình, mà còn đến gặp một Sa-môn giả dạng thợ săn và nói: “Thưa bạn, xin hãy chấm dứt sinh mạng của chúng tôi.”
Ettha ca ariyā neva pāṇātipātaṃ kariṃsu, na samādapesuṃ, na samanuññā ahesuṃ.
In this matter, the noble ones (ariyā) neither committed pāṇātipāta nor instigated it, nor consented to it.
Và ở đây, các bậc Thánh không hề sát sinh, không xúi giục sát sinh, cũng không tán thành việc sát sinh.
Puthujjanā pana sabbamakaṃsu.
However, the ordinary individuals (puthujjanā) did all of it.
Còn các phàm nhân thì đã làm tất cả những điều đó.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti tesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ jīvitakkhayappattabhāvaṃ ñatvā tato ekībhāvato vuṭṭhito jānantopi ajānanto viya kathāsamuṭṭhāpanatthaṃ āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi.
Having emerged from seclusion means, knowing that the five hundred bhikkhus had met their end, he emerged from his solitude and, as if not knowing, addressed Venerable Ānanda to initiate conversation.
Paṭisallānā vuṭṭhitoti (Sau khi ra khỏi sự ẩn cư) nghĩa là: sau khi biết được việc năm trăm Tỳ-khưu đó đã chấm dứt sinh mạng, Ngài đã ra khỏi trạng thái độc cư. Dù biết rõ, Ngài vẫn hỏi Tôn giả Ānanda như thể không biết, để khơi gợi câu chuyện.
Kiṃ nu kho, ānanda, tanubhūto viya bhikkhusaṅghoti ito, ānanda, pubbe bahū bhikkhū ekato upaṭṭhānaṃ āgacchanti, uddesaṃ paripucchaṃ gaṇhanti, sajjhāyanti, ekapajjoto viya ārāmo dissati.
Why now, Ānanda, is the Sangha of bhikkhus as if diminished? Formerly, Ānanda, many bhikkhus would come to the attendance hall together; they would receive recitation texts, ask questions, and chant, so that the monastery appeared as if a single lamp.
"Này Ānanda, tại sao Tăng đoàn có vẻ thưa thớt vậy?" – Này Ānanda, trước đây, nhiều Tỳ-khưu cùng đến phục vụ, học hỏi, vấn đáp, tụng đọc, và khu vườn tinh xá trông như một ngọn đèn duy nhất.
Idāni pana aḍḍhamāsamattassa accayena tanubhūto viya tanuko mando appako viraḷo viya jāto bhikkhusaṅgho.
But now, after the passing of half a month, the Sangha of bhikkhus has become as if diminished, thin, few, and sparse.
Nhưng bây giờ, sau nửa tháng, Tăng đoàn có vẻ thưa thớt, như thể ít ỏi, yếu ớt, nhỏ bé, và rải rác.
Kiṃ nu kho kāraṇaṃ?
What could be the reason?
Nguyên nhân là gì?
Kiṃ disāsu pakkantā bhikkhūti?
Have the bhikkhus departed to other regions?
Có phải các Tỳ-khưu đã đi các hướng khác rồi chăng?
Athāyasmā ānando kammavipākena tesaṃ jīvitakkhayappattiṃ asallakkhento asubhakammaṭṭhānānuyogapaccayā pana sallakkhento tathā hi pana, bhante bhagavātiādiṃ vatvā bhikkhūnaṃ arahattappattiyā aññaṃ kammaṭṭhānaṃ yācanto, sādhu, bhante, bhagavātiādimāha.
Then, the Venerable Ānanda, not perceiving that they had reached the end of their lives due to the result of their kamma, but perceiving it to be due to their devotion to the meditation subject of impurity, said, "Indeed, Venerable Sir, the Blessed One," and so on. Requesting another meditation subject for the bhikkhus to attain Arahantship, he said, "It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One," and so on.
Bấy giờ, Tôn giả Ānanda, không nhận ra sự chấm dứt sinh mạng của họ do nghiệp quả, nhưng lại nhận ra do sự tinh tấn thực hành đề mục bất tịnh (asubhakammaṭṭhāna), đã thưa: "Bạch Thế Tôn, đúng vậy" và tiếp tục thỉnh cầu một đề mục thiền khác để các Tỳ-khưu có thể đạt đến A-la-hán quả, nói rằng: "Lành thay, bạch Thế Tôn, Thế Tôn hãy..."
Tassattho – sādhu, bhante, bhagavā aññaṃ kāraṇaṃ ācikkhatu, yena bhikkhusaṅgho arahatte patiṭṭhaheyya.
The meaning is this: It would be good, Venerable Sir, if the Blessed One would point out another reason by which the Sangha of bhikkhus might be established in Arahantship.
Ý nghĩa của lời đó là: Lành thay, bạch Thế Tôn, Thế Tôn hãy chỉ dạy một phương pháp khác để Tăng đoàn có thể an trú vào A-la-hán quả.
Mahāsamuddaṃ orohaṇatitthāni viya aññānipi dasānussati, dasakasiṇa, catudhātuvavatthāna, brahmavihāra, ānāpānassatipabhedāni bahūni nibbānorohaṇakammaṭṭhānāni santi, tesu bhagavā bhikkhū samassāsetvā aññataraṃ kammaṭṭhānaṃ ācikkhatūti adhippāyo.
Just as there are landing places for descending into the great ocean, there are also many meditation subjects for descending into Nibbāna, such as the ten recollections, the ten kasiṇas, the defining of the four elements, the divine abidings, and the various forms of mindfulness of breathing. The intention is that the Blessed One should comfort the bhikkhus and point out one of these meditation subjects.
Tương tự như các bến đò dẫn xuống biển lớn, có nhiều đề mục thiền dẫn đến Nibbāna như mười pháp niệm, mười pháp kasina, quán xét Tứ đại, Tứ vô lượng tâm, và Ānāpānassati. Ý nghĩa là Thế Tôn hãy an ủi các Tỳ-khưu và chỉ dạy một trong số các đề mục thiền đó.
Atha bhagavā tathā kātukāmo theraṃ uyyojento tenahānandātiādimāha.
Then the Blessed One, wishing to do so, sent the Elder on his way, saying, "Well then, Ānanda," and so on.
Bấy giờ, Thế Tôn, muốn làm như vậy, đã sai bảo Trưởng lão, nói: "Vậy thì, này Ānanda..."
Tattha vesāliṃ upanissāyāti vesāliyaṃ upanissāya samantā gāvutepi aḍḍhayojanepi yāvatikā viharanti, te sabbe sannipātehīti attho.
Therein, in the vicinity of Vesālī means, relying on Vesālī, assemble all the bhikkhus who are dwelling within a gāvuta or half a yojana all around; that is the meaning.
Trong đó, "nương tựa Vesālī" (vesāliṃ upanissāya) có nghĩa là: tất cả những ai đang trú ngụ xung quanh Vesālī, dù chỉ một dặm hay nửa dojana, hãy tập hợp tất cả họ lại.
Sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvāti attanā gantuṃ yuttaṭṭhānaṃ sayaṃ gantvā aññattha daharabhikkhū pahiṇitvā muhutteneva anavasese bhikkhū upaṭṭhānasālāyaṃ samūhaṃ katvā.
Having assembled them all in the attendance hall means: having gone himself to the places where it was proper for him to go, and having sent young bhikkhus to other places, in a moment he gathered all the bhikkhus without exception into the attendance hall.
"Sau khi tập hợp tất cả tại sảnh đường phục vụ" (sabbe upaṭṭhānasālāyaṃ sannipātetvā) có nghĩa là: tự mình đến những nơi cần đến, phái các Tỳ-khưu trẻ đến những nơi khác, và chỉ trong chốc lát, tập hợp tất cả các Tỳ-khưu không sót một ai tại sảnh đường phục vụ.
Yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatīti ettha ayamadhippāyo – bhagavā bhikkhusaṅgho sannipatito, esa kālo bhikkhūnaṃ dhammakathaṃ kātuṃ, anusāsaniṃ dātuṃ, idāni yassa tumhe kālaṃ jānātha, taṃ kātabbanti.
When you, Venerable Sir, the Blessed One, think it is the right time: The intention here is this: Blessed One, the Sangha of bhikkhus has assembled. This is the time to give a Dhamma talk to the bhikkhus, to give an exhortation. Now, whatever you know to be the right time, let that be done.
"Bạch Thế Tôn, bây giờ Thế Tôn thấy thời điểm thích hợp" (yassadāni, bhante, bhagavā kālaṃ maññatī) – ở đây, ý nghĩa là: Tăng đoàn đã tập hợp, đây là thời điểm để Thế Tôn thuyết pháp cho các Tỳ-khưu, để ban lời giáo huấn; bây giờ, Thế Tôn thấy thời điểm nào thích hợp, thì hãy làm điều đó.
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi, ayampi kho, bhikkhaveti.
Then the Blessed One addressed the bhikkhus, "This also, O bhikkhus."
Bấy giờ, Thế Tôn gọi các Tỳ-khưu và nói: "Này các Tỳ-khưu, đây cũng là..."
Āmantetvā ca pana bhikkhūnaṃ arahattappattiyā pubbe ācikkhitaasubhakammaṭṭhānato aññaṃ pariyāyaṃ ācikkhanto ānāpānassatisamādhītiādimāha.
And having addressed them, he taught another method for the bhikkhus' attainment of Arahantship, different from the meditation subject of impurity he had previously taught, saying, "The concentration of mindfulness of breathing," and so on.
Sau khi gọi các Tỳ-khưu, để các Tỳ-khưu đạt đến A-la-hán quả, Ngài đã chỉ dạy một phương pháp khác ngoài đề mục bất tịnh đã được chỉ dạy trước đây, nói: "Định Ānāpānassati" (ānāpānassatisamādhi).
Tattha ānāpānassatisamādhīti ānāpānapariggāhikāya satiyā saddhiṃ sampayutto samādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi, ānāpānassatisamādhi.
Therein, the concentration of mindfulness of breathing means the concentration associated with the mindfulness that grasps the in-breaths and out-breaths, or concentration in mindfulness of breathing, is the concentration of mindfulness of breathing.
Trong đó, "Định Ānāpānassati" (ānāpānassatisamādhi) là định đi kèm với niệm nắm giữ hơi thở vào ra, hoặc định trong Ānāpānassati, tức là Ānāpānassatisamādhi.
Bhāvitoti uppādito vaḍḍhito vā.
Developed means produced or increased.
"Đã tu tập" (bhāvito) có nghĩa là đã phát triển hoặc đã tăng trưởng.
Bahulīkatoti punappunaṃ kato.
Made much of means done repeatedly.
"Đã làm cho sung mãn" (bahulīkato) có nghĩa là đã thực hành lặp đi lặp lại.
Santo ceva paṇīto cāti santo ceva paṇīto ceva.
Both peaceful and sublime means peaceful and also sublime.
"Thanh tịnh và vi diệu" (santo ceva paṇīto cā) có nghĩa là thanh tịnh và vi diệu.
Ubhayattha evasaddena niyamo veditabbo.
In both cases, the word "ceva" should be understood as a determinative.
Ở cả hai nơi, cần hiểu sự xác định bằng từ "eva" (chỉ).
Kiṃ vuttaṃ hoti?
What is being said?
Điều gì được nói?
Ayañhi yathā asubhakammaṭṭhānaṃ kevalaṃ paṭivedhavasena santañca paṇītañca, oḷārikārammaṇattā pana paṭikūlārammaṇattā ca ārammaṇavasena neva santaṃ na paṇītaṃ, na evaṃ kenaci pariyāyena asanto vā appaṇīto vā, apica kho ārammaṇasantatāyapi santo vūpasanto nibbuto, paṭivedhasaṅkhātāya aṅgasantatāyapi, ārammaṇapaṇītatāya paṇīto atittikaro, aṅgapaṇītatāyapīti.
This is not like the meditation subject of impurity, which is peaceful and sublime only in terms of penetration, but in terms of its object is neither peaceful nor sublime because its object is gross and repulsive. In no way is this meditation unpeaceful or not sublime. Rather, it is peaceful through the peacefulness of its object, calmed, and extinguished; and also through the peacefulness of its factors, which is called penetration. It is sublime through the sublimity of its object, being satisfying; and also through the sublimity of its factors.
Đề mục này, không giống như đề mục bất tịnh chỉ thanh tịnh và vi diệu xét về mặt thể nhập, nhưng xét về mặt đối tượng thì không thanh tịnh cũng không vi diệu do đối tượng thô và đáng ghê tởm; đề mục này không hề bất tịnh hay không vi diệu theo bất kỳ phương diện nào, mà còn thanh tịnh, an tịnh, tịch tịnh do sự thanh tịnh của đối tượng, và cũng vi diệu, không nhàm chán do sự vi diệu của các chi thể xét về mặt thể nhập.
Tena vuttaṃ ‘‘santo ceva paṇīto cā’’ti.
Therefore it is said, "Both peaceful and sublime."
Do đó, đã nói: "thanh tịnh và vi diệu".
Asecanako ca sukho ca vihāroti ettha pana nāssa secananti asecanako, anāsittako abbokiṇṇo pāṭiyekko āveṇiko, natthi ettha parikammena vā upacārena vā santatā, ādisamannāhārato pabhuti attano sabhāveneva santo ca paṇīto cāti attho.
Unadulterated and a pleasant abiding: Here, unadulterated means it has not been sprinkled on, unmixed, unadulterated, unique, special. There is no peacefulness here by way of preliminary work or access concentration; from the very first application, by its own nature it is both peaceful and sublime. That is the meaning.
Trong "sự an trú không cần tưới tẩm và an lạc" (asecanako ca sukho ca vihāro), "asecanako" có nghĩa là không cần tưới tẩm, không bị trộn lẫn, riêng biệt, độc đáo; ở đây không có sự thanh tịnh do chuẩn bị hay do cận định, mà là thanh tịnh và vi diệu tự bản chất ngay từ khi bắt đầu tập trung.
Keci ‘‘asecanako’’ti anāsittako ojavanto, sabhāveneva madhuro’’ti vadanti.
Some say "unadulterated" means not sprinkled on, savory, naturally sweet.
Một số người nói: "asecanako" có nghĩa là không bị trộn lẫn, đầy sức sống, tự bản chất đã ngọt ngào.
Evamayaṃ asecanako ca appitappitakkhaṇe kāyikacetasikasukhappaṭilābhāya saṃvattanato sukho ca vihāroti veditabbo.
Thus, it should be understood as "unadulterated" and as a "pleasant abiding" because it leads to the attainment of bodily and mental happiness at the very moment of absorption.
Vì vậy, cần hiểu rằng sự an trú này là "asecanako" và "sukho" (an lạc) vì nó dẫn đến sự hưởng thụ hạnh phúc thân và tâm ngay trong mỗi khoảnh khắc được áp dụng.
Uppannuppanneti avikkhambhite.
As they arise: when they are not suppressed.
"Những ác pháp đã khởi sinh" (uppannuppanne) có nghĩa là không bị khuấy động.
Pāpaketi lāmake.
Evil: base.
"Ác" (pāpake) có nghĩa là xấu xa.
Akusale dhammeti akosallasambhūte dhamme.
Unwholesome states: states born of unskillfulness.
"Những pháp bất thiện" (akusale dhamme) có nghĩa là những pháp phát sinh từ sự bất thiện.
Ṭhānaso antaradhāpetīti khaṇeneva antaradhāpeti vikkhambheti.
Makes them disappear on the spot: makes them disappear in a moment, suppresses them.
"Làm cho biến mất ngay lập tức" (ṭhānaso antaradhāpetī) có nghĩa là làm cho biến mất ngay lập tức, làm cho tan biến.
Vūpasametīti suṭṭhu upasameti, nibbedhabhāgiyattā anupubbena ariyamaggavuddhippatto samucchindati, paṭippassambhetīti vuttaṃ hoti.
Pacifies them: thoroughly pacifies them. Because it partakes of penetration, having reached the growth of the noble path, it progressively eradicates them. It is said to cause them to be allayed.
"Làm cho lắng dịu" (vūpasametī) có nghĩa là làm cho lắng dịu hoàn toàn, do tính chất xuyên thấu, dần dần đạt đến sự tăng trưởng của Thánh đạo, diệt trừ hoàn toàn, tức là làm cho an tịnh.
Gimhānaṃ pacchime māseti āsāḷhamāse.
In the last month of the hot season: in the month of Āsāḷha.
"Vào tháng cuối cùng của mùa hè" (gimhānaṃ pacchime māse) có nghĩa là tháng Āsāḷha.
Ūhataṃ rajojallanti aṭṭha māse vātātapasukkhāya gomahiṃsādipādappahārasambhinnāya pathaviyā uddhaṃ hataṃ ūhataṃ ākāse samuṭṭhitaṃ rajañca reṇuñca.
The raised dust and dirt: The dust and grime raised up, lifted up into the sky from the earth that has been dried by wind and sun for eight months and broken up by the striking of the feet of cattle, buffaloes, and so on.
"Bụi bẩn đã được thổi bay" (ūhataṃ rajojallaṃ) có nghĩa là bụi và cát đã bị gió và nắng làm khô trong tám tháng, bị xới tung lên bởi chân của bò và trâu, bay lên không trung.
Mahā akālameghoti sabbaṃ nabhaṃ ajjhottharitvā uṭṭhito āsāḷhajuṇhapakkhe sakalaṃ aḍḍhamāsaṃ vassanakamegho.
A great unseasonal cloud: a rain cloud that arises covering the entire sky and rains for the whole fortnight of the bright half of Āsāḷha.
"Một trận mưa lớn trái mùa" (mahā akālamegho) có nghĩa là một đám mây mưa che phủ toàn bộ bầu trời và mưa suốt nửa tháng trong kỳ trăng sáng của tháng Āsāḷha.
So hi asampatte vassakāle uppannattā akālameghoti idha adhippeto.
Because it arises before the rainy season has arrived, it is intended here as an "unseasonal cloud."
Vì nó xuất hiện khi mùa mưa chưa đến, nên ở đây ý nói là mưa trái mùa.
Ṭhānaso antarādhāpeti vūpasametīti khaṇeneva adassanaṃ neti pathaviyaṃ sannisīdāpeti.
Makes it disappear and pacifies it on the spot: in a moment it makes it unseen, causing it to settle on the earth.
"Làm cho biến mất ngay lập tức, làm cho lắng dịu" (ṭhānaso antarādhāpeti vūpasametī) có nghĩa là làm cho biến mất ngay lập tức, làm cho lắng xuống đất.
Evameva khoti opammanidassanametaṃ.
Just so: This is the pointing out of a simile.
"Cũng vậy" (evameva kho) là một phép ẩn dụ.
Tato paraṃ vuttanayameva.
After that, it is as has been explained.
Phần còn lại cũng theo cách đã nói.
986. Dasame kimilāyanti evaṃnāmake nagare.
986. In the tenth, at Kimilā means in the city of that name.
986. Trong kinh thứ mười, "tại Kimila" (kimilāyaṃ) có nghĩa là tại một thành phố tên là Kimila.
Etadavocāti thero kira cintesi – ‘‘ayaṃ desanā na yathānusandhikā katā, yathānusandhiṃ gamessāmī’’ti desanānusandhiṃ ghaṭento etaṃ avoca.
He said this: The Elder, it seems, thought, "This teaching was not given in its proper sequence; I will put it in its proper sequence." Thus, connecting the sequence of the teaching, he said this.
"Đã nói điều này" (etadavocā) – Trưởng lão đã suy nghĩ: "Bài pháp này không được trình bày theo sự liên tục hợp lý; ta sẽ làm cho nó liên tục hợp lý." Vì vậy, Ngài đã trình bày sự liên tục của bài pháp và nói điều này.
Kāyaññataranti pathavīādīsu kāyesu aññataraṃ vadāmi vāyokāyaṃ vadāmīti attho.
One of the bodies: I say it is one among the bodies, such as the earth element, etc. The meaning is, I say it is the wind body.
"Một trong các thân" (kāyaññataraṃ) có nghĩa là tôi nói về một trong các thân như đất, v.v., tức là tôi nói về thân gió.
Atha vā cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāroti pañcavīsati rūpakoṭṭhāsā rūpakāyo nāma, tesu ānāpānaṃ phoṭṭhabbāyatane saṅgahitattā kāyaññataraṃ hoti, tasmāpi evamāha.
Or else, the eye base... up to... edible food—these twenty-five material parts are called the material body. Among them, in-and-out breathing is included in the tactile base, thus it is one of the bodies. Therefore, he also said this.
Hoặc, ngũ uẩn vật chất (rūpakāya) là hai mươi lăm phần của sắc thân như nhãn xứ... thức ăn vật chất. Trong đó, hơi thở vào ra được bao gồm trong xúc xứ, nên nó là một trong các thân. Vì lý do đó mà Ngài đã nói như vậy.
Tasmātihāti yasmā catūsu kāyesu aññataraṃ vāyokāyaṃ, pañcavīsati koṭṭhāse vā rūpakāye aññataraṃ ānāpānaṃ anupassati, tasmā kāye kāyānupassīti attho.
Therefore: Since one contemplates in-and-out breathing as one among the four bodies, the wind body, or as one among the twenty-five parts of the material body, therefore the meaning is "contemplating the body in the body."
"Vì vậy, ở đây" (tasmātihā) có nghĩa là: vì một người quán sát hơi thở vào ra là một trong bốn thân gió, hoặc là một trong hai mươi lăm phần của sắc thân, nên người đó quán thân trong thân.
Evaṃ sabbattha attho veditabbo.
Thus the meaning should be understood in all cases.
Ý nghĩa này cần được hiểu ở mọi nơi.
Vedanāññataranti tīsu vedanāsu aññataraṃ, sukhavedanaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
One of the feelings: one of the three feelings. This is said with reference to pleasant feeling.
"Một trong các thọ" (vedanāññataraṃ) có nghĩa là một trong ba thọ, lời này được nói để chỉ thọ lạc.
Sādhukaṃ manasikāranti pītipaṭisaṃveditādivasena uppannaṃ sundaraṃ manasikāraṃ.
Proper attention: the beautiful attention that has arisen by way of being sensitive to rapture, and so on.
"Sự tác ý tốt đẹp" (sādhukaṃ manasikāraṃ) có nghĩa là sự tác ý tốt đẹp phát sinh do sự cảm nhận hỷ, v.v.
Kiṃ pana manasikāro sukhā vedanā hotīti?
But is attention a pleasant feeling?
Vậy, tác ý có phải là thọ lạc không?
Na hoti, desanāsīsaṃ panetaṃ.
It is not, but this is a heading of the teaching.
Không phải, nhưng đây là tiêu đề của bài pháp.
Yatheva hi ‘‘aniccasaññābhāvanānuyogamanuyuttā’’ti (ma. ni. 3.147) ettha saññānāmena paññā vuttā, evamidhāpi manasikāranāmena jhānavedanā vuttāti veditabbā.
Just as in "devoted to the development of the perception of impermanence," wisdom is referred to by the name of perception, so too here, it should be understood that the feeling of jhāna is referred to by the name of attention.
Cũng như trong câu "những người chuyên tâm tu tập tưởng vô thường" (Ma. Ni. 3.147), trí tuệ được nói đến dưới tên tưởng, thì ở đây, thọ thiền cũng được nói đến dưới tên tác ý.
Etasmiñhi catukke paṭhamapade pītisīsena vedanā vuttā, dutiyapade sukhanti sarūpeneva vuttā.
For in this tetrad, in the first phrase, feeling is mentioned under the heading of rapture; in the second phrase, it is mentioned by its own form as "pleasure."
Trong bốn phần này, ở phần đầu, thọ được nói đến dưới tiêu đề hỷ, và ở phần thứ hai, nó được nói đến bằng chính bản chất của nó là lạc.
Cittasaṅkhārapadadvaye ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittappaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ti (paṭi. ma. 1.174) vacanato ‘‘vitakkavicāre ṭhapetvā sabbepi cittasampayuttakā dhammā cittasaṅkhāre saṅgahitā’’ti vacanato cittasaṅkhāranāmena vedanā vuttā.
In the two terms cittasaṅkhāra, by the saying “perception and feeling are mental formations, these qualities are connected with the mind, mental formations” (Paṭi. Ma. 1.174), and by the saying “all mental concomitants except vitakka and vicāra are included in mental formations,” feeling is called cittasaṅkhāra.
Trong hai từ "cittasaṅkhāra" (tâm hành), do lời dạy ‘‘saññā ca vedanā ca cetasikā ete dhammā cittappaṭibaddhā cittasaṅkhārā’’ (Tri giác và cảm thọ là các tâm sở, những pháp này gắn liền với tâm, là tâm hành) và do lời dạy ‘‘vitakkavicāre ṭhapetvā sabbepi cittasampayuttakā dhammā cittasaṅkhāre saṅgahitā’’ (trừ tầm và tứ, tất cả các pháp đồng sinh với tâm đều được bao gồm trong tâm hành), nên cảm thọ được nói đến dưới tên cittasaṅkhāra.
Taṃ sabbaṃ manasikāranāmena saṅgahetvā idha ‘‘sādhukaṃ manasikāra’’nti āha.
Having included all that under the name of attention, here he says sādhukaṃ manasikāraṃ (proper attention).
Tất cả những điều đó, sau khi được tập hợp dưới tên manasikāra (tác ý), ở đây được nói là ‘‘sādhukaṃ manasikāra’’ (tác ý đúng đắn).
Evaṃ santepi yasmā esā vedanā ārammaṇaṃ na hoti, tasmā vedanānupassanā na yujjatīti.
Even so, since this feeling is not an object, vedanānupassanā (contemplation of feeling) is not appropriate.
Mặc dù là vậy, vì cảm thọ này không phải là đối tượng (ārammaṇa), nên sự quán niệm cảm thọ (vedanānupassanā) là không hợp lý.
No na yujjati, mahāsatipaṭṭhānādīsupi hi taṃ taṃ sukhādīnaṃ vatthuṃ ārammaṇaṃ katvā vedanā vedayati, taṃ pana vedanāpavattiṃ upādāya ‘‘ahaṃ vedayāmī’’ti vohāramattaṃ hoti, taṃ sandhāya ‘‘sukhaṃ vedanaṃ vedayamāno sukhaṃ vedanaṃ vedayāmī’’tiādi vuttaṃ.
It is not proper. Even in the Mahāsatipaṭṭhāna Sutta and so on, feeling feels its respective object of pleasure and so on, but that occurrence of feeling is merely a conventional expression, "I feel," based on the activity of feeling. It is with reference to this that phrases like "feeling a pleasant feeling, I feel a pleasant feeling" were said.
Không phải là không hợp lý, vì ngay cả trong Đại Niệm Xứ (Mahāsatipaṭṭhāna) và các kinh khác, cảm thọ được cảm nhận bằng cách lấy các đối tượng của lạc thọ (sukha) v.v. làm đối tượng; nhưng điều đó chỉ là một cách gọi thông thường dựa trên sự diễn tiến của cảm thọ, rằng ‘‘tôi cảm nhận’’. Nhằm ám chỉ điều đó, đã nói ‘‘khi cảm nhận lạc thọ, tôi biết tôi cảm nhận lạc thọ’’ v.v.
Apica ‘‘pītippaṭisaṃvedī’’tiādīnaṃ atthavaṇṇanāyametassa parihāro vuttoyeva.
Moreover, the refutation of this has already been stated in the explanation of the meaning of "experiencing rapture" and so on.
Hơn nữa, lời giải thích cho ý nghĩa của ‘‘pītippaṭisaṃvedī’’ (cảm nhận hỷ) v.v. đã được đưa ra để giải quyết vấn đề này.
Vuttañhetaṃ visuddhimagge –
Indeed, it is stated in the Visuddhimagga:
Điều này đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga):
‘‘Dvīhākārehi pīti paṭisaṃviditā hoti – ārammaṇato ca asammohato ca.
"Rapture is experienced in two ways: from the object and from non-confusion.
‘‘Hỷ được cảm nhận theo hai cách: từ đối tượng và từ sự không lầm lẫn.
Kathaṃ ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti?
How is rapture experienced from the object?
Hỷ được cảm nhận từ đối tượng như thế nào?
Sappītike dve jhāne samāpajjati, tassa samāpattikkhaṇe jhānapaṭilābhena ārammaṇato pīti paṭisaṃviditā hoti ārammaṇassa paṭisaṃviditattā.
One enters the two jhānas accompanied by rapture; at the moment of entering, rapture is experienced from the object due to the attainment of jhāna, because the object is experienced.
Người ấy nhập vào hai thiền có hỷ. Ngay khoảnh khắc nhập thiền, nhờ đạt được thiền, hỷ được cảm nhận từ đối tượng, vì đối tượng đã được cảm nhận.
Kathaṃ asammohato pīti paṭisaṃviditā hoti?
How is rapture experienced from non-confusion?
Hỷ được cảm nhận từ sự không lầm lẫn như thế nào?
Sappītike dve jhāne samāpajjitvā vuṭṭhāya jhānasampayuttapītiṃ khayato vayato sammasati, tassa vipassanākkhaṇe lakkhaṇappaṭivedhena asammohato pīti paṭisaṃviditā hoti.
Having entered the two jhānas accompanied by rapture and emerged, one contemplates the rapture associated with jhāna as subject to destruction and dissolution; at the moment of vipassanā, rapture is experienced from non-confusion through the penetration of its characteristic."
Sau khi nhập vào hai thiền có hỷ và xuất thiền, người ấy quán sát hỷ đồng sinh với thiền theo khía cạnh hoại diệt và biến mất. Ngay khoảnh khắc tuệ quán, nhờ sự thấu hiểu các đặc tính, hỷ được cảm nhận từ sự không lầm lẫn.
Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ (paṭi. ma. 1.172) ‘‘‘dīghaṃ assāsavasena cittassa ekaggataṃ avikkhepaṃ pajānato sati upaṭṭhitā hoti, tāya satiyā tena ñāṇena sā pīti paṭisaṃviditā hotī’ti.
This has been stated in the Paṭisambhidāmagga: “‘When one understands the one-pointedness and undistractedness of the mind through long in-breaths, mindfulness is established; by that mindfulness, by that knowledge, that rapture is clearly comprehended.’”
Điều này đã được nói trong Phân Tích Đạo (Paṭisambhidā) rằng: ‘‘Khi một người biết rõ sự nhất tâm, sự không phân tán của tâm thông qua hơi thở vào dài, chánh niệm được thiết lập, và nhờ chánh niệm đó, nhờ trí tuệ đó, hỷ được cảm nhận’’.
Eteneva nayena avasesapadānipi atthato veditabbānī’’ti.
In the same way, the remaining terms should also be understood according to their meaning.
Theo cùng cách này, các từ còn lại cũng phải được hiểu theo nghĩa của chúng.’’
Iti yatheva jhānapaṭilābhena ārammaṇato pītisukhacittasaṅkhārā paṭisaṃviditā honti, evaṃ imināpi jhānasampayuttena vedanāsaṅkhātamanasikārapaṭilābhena ārammaṇato vedanā paṭisaṃviditā hoti.
Thus, just as rapture, pleasure, and mental formations are clearly comprehended as objects through the attainment of jhāna, so too, through the attainment of attention (manasikāra) that is associated with jhāna and is called feeling (vedanā), feeling is clearly comprehended as an object.
Như vậy, cũng như nhờ đạt được thiền, các tâm hành (cittasaṅkhāra) bao gồm hỷ và lạc được cảm nhận từ đối tượng, thì cũng vậy, nhờ đạt được tác ý được gọi là cảm thọ (vedanā) đồng sinh với thiền này, cảm thọ được cảm nhận từ đối tượng.
Tasmā suvuttametaṃ ‘‘vedanāsu vedanānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharatī’’ti.
Therefore, it is well said: “At that time, a bhikkhu dwells contemplating feelings in feelings.”
Vì vậy, lời dạy ‘‘vị Tỳ-kheo sống quán cảm thọ trên các cảm thọ vào lúc đó’’ là rất đúng đắn.
Nāhaṃ, ānanda, muṭṭhassatissa asampajānassāti ettha ayamadhippāyo – yasmā ‘‘cittapaṭisaṃvedī assāsissāmī’’tiādinā nayena pavatto bhikkhu kiñcāpi assāsapassāsanimittamārammaṇaṃ karoti, tassa pana cittassa ārammaṇe satiñca sampajaññañca upaṭṭhāpetvā pavattanato citte cittānupassīyeva nāmesa hoti.
Here, in “I do not say, Ānanda, for one who is unmindful and without clear comprehension,” this is the meaning: because a bhikkhu who proceeds in the manner of “‘I shall breathe in experiencing the mind,’” although he makes the sign of in-breaths and out-breaths his object, by proceeding with mindfulness and clear comprehension established on the mind as object, he is indeed contemplating mind in mind.
Ở đây, ý nghĩa của Nāhaṃ, ānanda, muṭṭhassatissa asampajānassā (Này Ānanda, Ta không nói cho người thất niệm, không tỉnh giác) là: bởi vì một vị Tỳ-kheo thực hành theo cách ‘‘tôi sẽ thở vào, cảm nhận tâm’’ v.v., mặc dù lấy hơi thở vào và hơi thở ra làm đối tượng, nhưng vì vị ấy thực hành bằng cách thiết lập chánh niệm và tỉnh giác trên đối tượng của tâm, nên vị ấy chính là người quán tâm trên tâm (citte cittānupassī).
Na hi muṭṭhassatissa asampajānassa ānāpānassatisamādhibhāvanā atthi, tasmā ārammaṇato cittapaṭisaṃviditavasena ‘‘citte cittānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharatī’’ti.
For there is no development of mindfulness of breathing (ānāpānassati samādhi) for one who is unmindful and without clear comprehension. Therefore, by way of clearly comprehending the mind as object, it is to be understood that “at that time, a bhikkhu dwells contemplating mind in mind.”
Thật vậy, không có sự tu tập thiền định niệm hơi thở vào ra (ānāpānassatisamādhibhāvanā) cho người thất niệm, không tỉnh giác. Vì vậy, theo cách cảm nhận tâm từ đối tượng, được nói là ‘‘vị Tỳ-kheo sống quán tâm trên tâm vào lúc đó’’.
So yaṃ taṃ hoti abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ, taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotīti ettha abhijjhā kāmacchandanīvaraṇameva, domanassavasena byāpādanīvaraṇaṃ dassitaṃ.
Here, in “Seeing with wisdom the abandoning of covetousness and distress, he looks on with equanimity,” covetousness (abhijjhā) is indeed the hindrance of sensual desire (kāmacchandanīvaraṇa), and distress (domanassa) refers to the hindrance of ill-will (byāpādanīvaraṇa).
Ở đây, trong câu So yaṃ taṃ hoti abhijjhādomanassānaṃ pahānaṃ, taṃ paññāya disvā sādhukaṃ ajjhupekkhitā hotī (Vị ấy, sau khi thấy sự đoạn trừ tham ái và ưu phiền đó bằng trí tuệ, thì an trú trong xả một cách vững chắc), tham ái (abhijjhā) chính là triền cái dục tham (kāmacchandanīvaraṇa), và ưu phiền (domanassa) được chỉ ra dưới dạng triền cái sân hận (byāpādanīvaraṇa).
Idañhi catukkaṃ vipassanāvaseneva vuttaṃ, dhammānupassanā ca nīvaraṇapabbādivasena pañcavidhā hoti, tassā nīvaraṇapabbaṃ ādi, tassāpi idaṃ nīvaraṇadvayaṃ ādi.
This tetrad is stated by way of insight (vipassanā). The contemplation of phenomena (dhammānupassanā) is fivefold, by way of the section on hindrances (nīvaraṇapabba) and so on. The section on hindrances is its beginning, and of that, these two hindrances are the beginning.
Thật vậy, bốn phần này được nói đến theo khía cạnh tuệ quán (vipassanā). Quán pháp (dhammānupassanā) có năm loại theo phần triền cái (nīvaraṇapabba) v.v., trong đó phần triền cái là khởi đầu, và hai triền cái này là khởi đầu của phần đó.
Iti dhammānupassanāya ādiṃ dassetuṃ abhijjhādomanassānanti āha.
Thus, to show the beginning of the contemplation of phenomena, it says “of covetousness and distress.”
Vì vậy, để chỉ ra sự khởi đầu của quán pháp, Đức Phật đã nói abhijjhādomanassānaṃ (tham ái và ưu phiền).
Pahānanti aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatīti evaṃ pahānakarañāṇaṃ adhippetaṃ.
Abandoning (pahāna) means the knowledge of abandoning, as in abandoning the perception of permanence through the contemplation of impermanence (aniccānupassanā).
Pahānaṃ (sự đoạn trừ) ám chỉ trí tuệ đoạn trừ, ví dụ như đoạn trừ tưởng thường (niccasaññā) bằng cách quán vô thường (aniccānupassanā).
Taṃ paññāya disvāti taṃ aniccavirāganirodhapaṭinissaggañāṇasaṅkhātaṃ pahānañāṇaṃ aparāya vipassanāpaññāya, tampi aparāyāti evaṃ vipassanāparamparaṃ dasseti.
Seeing with wisdom (taṃ paññāya disvā) means seeing that knowledge of abandoning, which consists of the knowledge of impermanence, dispassion, cessation, and relinquishment (aniccavirāganirodhapaṭinissaggañāṇa), with further insight-wisdom—and that too with further wisdom—thus indicating a succession of insight.
Taṃ paññāya disvā (sau khi thấy điều đó bằng trí tuệ) chỉ ra sự kế thừa của tuệ quán, rằng trí tuệ đoạn trừ, tức là trí tuệ về vô thường, ly tham, diệt, và xả ly, được thấy bằng một tuệ quán khác, và điều đó cũng bằng một tuệ quán khác.
Ajjhupekkhitā hotīti yañcassa pathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekato upaṭṭhānaṃ ajjhupekkhatīti dvidhā ajjhupekkhati nāma.
He looks on with equanimity (ajjhupekkhitā hoti) means that he looks on with equanimity in two ways: that which is initially attained, and that which is a unified establishment.
Ajjhupekkhitā hotī (an trú trong xả) có nghĩa là an trú trong xả theo hai cách: xả đối với sự thực hành ban đầu và xả đối với sự thiết lập nhất tâm.
Tattha sahajātānampiajjhupekkhanā hoti ārammaṇassāpi ajjhupekkhanā.
Among these, there is equanimity towards co-arisen phenomena and also equanimity towards the object.
Trong đó, có sự xả đối với các pháp đồng sinh và cũng có sự xả đối với đối tượng.
Idha ārammaṇa ajjhupekkhanā adhippetā.
Here, equanimity towards the object is intended.
Ở đây, sự xả đối với đối tượng được ám chỉ.
Tasmātihānandāti yasmā ‘‘aniccānupassī assāsissāmī’’tiādinā nayena pavatto na kevalaṃ nīvaraṇādidhamme, abhijjhādomanassasīsena pana vuttānaṃ dhammānaṃ pahānakarañāṇampi paññāya disvā ajjhupekkhitā hoti, tasmā dhammesu dhammānupassī bhikkhu tasmiṃ samaye viharatīti veditabbo.
Therefore, Ānanda, because one who proceeds in the manner of “‘I shall breathe in contemplating impermanence,’” not only contemplates phenomena such as hindrances, but also, by seeing with wisdom the knowledge of abandoning the phenomena mentioned under the heading of covetousness and distress, looks on with equanimity, therefore, it is to be understood that at that time, a bhikkhu dwells contemplating phenomena in phenomena.
Tasmātihānandā (Vì vậy, này Ānanda) có nghĩa là: bởi vì người thực hành theo cách ‘‘tôi sẽ thở vào, quán vô thường’’ v.v., không chỉ thấy các pháp như triền cái, mà còn thấy trí tuệ đoạn trừ các pháp được nói đến dưới tiêu đề tham ái và ưu phiền bằng trí tuệ, và an trú trong xả, vì vậy cần phải hiểu rằng vị Tỳ-kheo sống quán pháp trên các pháp vào lúc đó.
Evameva khoti ettha catumahāpatho viya cha āyatanāni daṭṭhabbāni.
Here, in “Just as,” the six sense bases should be seen as like a great crossroads.
Ở đây, trong câu Evameva kho (Cũng vậy), sáu xứ (āyatana) phải được xem như bốn con đường lớn.
Tasmiṃ paṃsupuñjo viya chasu āyatanesu kilesā.
The defilements (kilesā) in the six sense bases are like a heap of dust on it.
Các phiền não (kilesā) trong sáu xứ giống như đống bụi trên con đường đó.
Catūhi disāhi āgacchantā sakaṭarathā viya catūsu ārammaṇesu pavattā cattāro satipaṭṭhānā.
The four establishments of mindfulness (satipaṭṭhāna) proceeding in the four objects are like carts and chariots coming from the four directions.
Bốn niệm xứ (satipaṭṭhāna) thực hành trên bốn đối tượng giống như các xe ngựa đến từ bốn hướng.
Ekena sakaṭena vā rathena vā paṃsupuñjassa upahananaṃ viya kāyānupassanādīhi pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ upaghāto veditabboti.
The destruction of evil and unwholesome phenomena by way of contemplation of the body (kāyānupassanā) and so on, should be understood as like the crushing of the heap of dust by one cart or chariot.
Sự tiêu diệt các pháp bất thiện, ác độc bằng quán thân (kāyānupassanā) v.v. phải được hiểu giống như việc đống bụi bị một xe ngựa hay cỗ xe làm tan biến.
987-988. Dutiyavaggassa paṭhame evaṃ byākareyyāthāti kasmā attano vihārasamāpattiṃ ācikkhati?
987-988. In the first sutta of the Second Chapter, “you should explain thus,” why does he describe his own attainment of dwelling?
987-988. Trong phẩm thứ hai, ở câu đầu tiên evaṃ byākareyyāthā (các ông nên tuyên bố như vậy), tại sao Đức Phật lại nói về sự nhập định của chính mình?
Upārambhamocanatthaṃ.
To free them from reproach.
Để tránh bị chỉ trích.
Sace hi te ‘‘na jānāmā’’ti vadeyyuṃ, atha nesaṃ titthiyā ‘‘tumhe ‘asukasamāpattiyā nāma no satthā temāsaṃ vihāsī’tipi na jānātha, atha kasmā naṃ upaṭṭhahantā viharathā’’ti upārambhaṃ āropeyyuṃ, tato mocanatthaṃ evamāha.
For if they were to say, “We do not know,” then the sectarians would reproach them, saying, “You do not even know that your Teacher dwelt for three months in such-and-such an attainment; why then do you attend upon him?” To free them from that, he spoke thus.
Nếu các vị ấy nói ‘‘chúng tôi không biết’’, thì các ngoại đạo sẽ chỉ trích họ: ‘‘Các ông còn không biết rằng bậc Đạo sư của các ông đã an trú trong thiền định đó suốt ba tháng, vậy tại sao các ông lại phụng sự Ngài?’’ Để tránh sự chỉ trích đó, Ngài đã nói như vậy.
Atha kasmā yathā aññattha ‘‘satova assasati, dīghaṃ vā assasanto’’ti (dī. ni. 2.374; ma. ni. 1.107; saṃ. ni. 5.977) eva-vākāro vutto.
Then why is it said elsewhere, in such a manner as, ‘‘mindfully he breathes in, breathing in a long breath’’?
Vậy tại sao ở đây không nói ‘‘eva-vākāra’’ (cách nói như vậy) giống như ở những nơi khác, chẳng hạn ‘‘satova assasati, dīghaṃ vā assasanto’’ (vị ấy thở vào với chánh niệm, thở vào dài) đã được nói?
Evaṃ idha na vuttoti?
Why is it not stated thus here?
Tại sao ở đây không nói như vậy?
Ekantasantattā.
Because of his constant mindfulness.
Vì sự an tịnh tuyệt đối.
Aññesañhi assāso vā pākaṭo hoti passāso vā, bhagavato ubhayampetaṃ pākaṭameva niccaṃ upaṭṭhitassatitāyāti ekantasantattā na vutto.
For others, either the in-breath or the out-breath is manifest, but for the Blessed One, both are always manifest due to his constant established mindfulness; therefore, it is not stated due to his constant mindfulness.
Đối với những người khác, hơi thở vào hoặc hơi thở ra có thể rõ ràng, nhưng đối với Đức Thế Tôn, cả hai đều luôn rõ ràng do Ngài luôn thiết lập chánh niệm, vì vậy không nói đến sự an tịnh tuyệt đối.
Atha ‘‘sikkhāmī’’ti avatvā kasmā ‘‘assasāmī’’ti ettakameva vuttanti?
Then why is it stated only as ‘‘I breathe in’’ without saying ‘‘I shall train’’?
Vậy tại sao không nói ‘‘sikkhāmī’’ (tôi học) mà chỉ nói ‘‘assasāmī’’ (tôi thở vào)?
Sikkhitabbābhāvā.
Because there is nothing to be trained.
Vì không có gì để học.
Satta hi sekhā sikkhitabbabhāvā sekhā nāma, khīṇāsavā sikkhitabbābhāvā asekhā nāma, tathāgatā asikkhitabbā asekkhā nāma natthi tesaṃ sikkhitabbakiccanti sikkhitabbābhāvā na vuttaṃ.
For the seven trainees (sekha) are called trainees because there is something to be trained; those with destroyed defilements (khīṇāsava) are called non-trainees (asekha) because there is nothing to be trained; Tathāgatas are called non-trainees because there is nothing to be trained for them; thus, it is not stated because there is nothing to be trained.
Thật vậy, bảy bậc Hữu học (sekhā) được gọi là Hữu học vì họ có điều phải học; các vị A-la-hán (khīṇāsava) được gọi là Vô học (asekhā) vì họ không có điều phải học; và các vị Như Lai (Tathāgata) là Vô học vì không có điều gì phải học đối với các Ngài, vì vậy không nói đến sự không có gì để học.
Dutiyaṃ uttānameva.
The second is evident.
Phần thứ hai thì dễ hiểu.
989-996. Tatiye pavicinatīti aniccādivasena pavicinati.
989-996. In the third, pavicinati means he discerns in terms of impermanence (anicca), etc.
989-996. Trong phần thứ ba, pavicinatī (phân tích) có nghĩa là phân tích theo khía cạnh vô thường (anicca) v.v.
Itaraṃ padadvayaṃ etasseva vevacanaṃ.
The other two terms are synonyms of this.
Hai từ còn lại là đồng nghĩa với từ này.
Nirāmisāti nikkilesā kāyikacetasikadarathapaṭipassaddhiyā kāyopi cittampi passambhati.
Nirāmisā means free from defilements; with the calming of bodily and mental agitation, both the body and the mind become tranquil.
Nirāmisā (không nhiễm ô) có nghĩa là không có phiền não (kilesā), thân và tâm đều được an tịnh nhờ sự an tịnh của sự mệt mỏi về thân và tâm.
Samādhiyatīti sammā ṭhapiyati, appanācittaṃ viya hoti.
Samādhiyatī means it is rightly established, it becomes like appanā citta.
Samādhiyatī (được định tĩnh) có nghĩa là được thiết lập đúng đắn, trở thành tâm an định.
Ajjhupekkhitā hotīti sahajātaajjhupekkhanāya ajjhupekkhitā hoti.
Is equanimous means one is equanimous through co-arisen equanimity.
Ajjhupekkhitā hotīti (trở nên xả ly/quán xả) nghĩa là trở nên xả ly bằng sự quán xả đồng sinh (sahajāta-ajjhupekkhanā).
Evaṃ cuddasavidhena kāyapariggāhakassa bhikkhuno tasmiṃ kāye sati satisambojjhaṅgo, tāya satiyā sampayuttañāṇaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo, taṃsampayuttameva kāyikacetasikavīriyaṃ vīriyasambojjhaṅgo, pītipassaddhicittekaggatā pītipassaddhisamādhisambojjhaṅgā, imesaṃ channaṃ bojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanasaṅkhāto majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo.
Thus, for a monk who has comprehended the body in these fourteen ways, the mindfulness in that body is the enlightenment factor of mindfulness; the knowledge associated with that mindfulness is the enlightenment factor of investigation of states; the bodily and mental energy associated with that is the enlightenment factor of energy; rapture, tranquility, and one-pointedness of mind are the enlightenment factors of rapture, tranquility, and concentration; and the neutral state, characterized as neither falling short nor overshooting with regard to these six enlightenment factors, is the enlightenment factor of equanimity.
Như vậy, đối với vị tỳ khưu nắm giữ thân bằng mười bốn cách, khi thân hiện hữu, niệm (sati) là niệm giác chi (satisambojjhaṅga); tuệ hợp với niệm ấy là trạch pháp giác chi (dhammavicayasambojjhaṅga); tinh tấn thân và tâm hợp với tuệ ấy là tinh tấn giác chi (vīriyasambojjhaṅga); hỷ, khinh an, nhất tâm là hỷ giác chi, khinh an giác chi, định giác chi (pītipassaddhisamādhisambojjhaṅgā). Thái độ trung dung, tức là không lùi bước và không vượt quá của sáu giác chi này, được gọi là xả giác chi (upekkhāsambojjhaṅgo).
Yatheva hi samappavattesu assesu sārathino ‘‘ayaṃ olīyatī’’ti tudanaṃ vā, ‘‘ayaṃ atidhāvatī’’ti ākaḍḍhanaṃ vā natthi, kevalaṃ evaṃ passamānassa ṭhitākārova hoti, evameva imesaṃ channaṃ bojjhaṅgānaṃ anosakkanaanativattanasaṅkhāto majjhattākāro upekkhāsambojjhaṅgo nāma hoti.
Just as a charioteer with evenly-paced horses has no need for prodding, thinking, “This one is lagging,” or for pulling back, thinking, “This one is running too fast,” but simply maintains a state of stillness while watching them, just so, the neutral state, characterized as neither falling short nor overshooting with regard to these six enlightenment factors, is called the enlightenment factor of equanimity.
Quả thật, như đối với những con ngựa đang chạy đều, người đánh xe không cần phải thúc giục ‘con này đang chậm lại’ hay kéo cương ‘con này đang chạy quá nhanh’, mà chỉ giữ thái độ đứng yên khi quan sát như vậy. Cũng vậy, thái độ trung dung, tức là không lùi bước và không vượt quá của sáu giác chi này, được gọi là xả giác chi.
Ettāvatā kiṃ kathitaṃ?
By this much, what has been explained?
Đến đây, điều gì đã được nói?
Ekacittakkhaṇikā nānāsarasalakkhaṇā vipassanābojjhaṅgā nāma kathitā.
The insight enlightenment factors, which are momentary in a single mind-moment and have various characteristics and functions, have been explained.
Các giác chi quán (vipassanābojjhaṅga), có đặc tính đa dạng về chức năng và hương vị, đồng thời chỉ tồn tại trong một sát na tâm, đã được nói đến.
Vivekanissitantiādīni vuttatthāneva.
Based on seclusion and so on have the same meaning as explained before.
Các từ Vivekanissita (nương tựa viễn ly) và tiếp theo đã được giải thích.
Ettha pana soḷasakkhattukā ānāpānassati missakā kathitā, ānāpānamūlakā satipaṭṭhānā pubbabhāgā, tesaṃ mūlabhūtā ānāpānassati pubbabhāgā.
Here, however, mindfulness of breathing is taught as a mixed practice of sixteen occasions; the foundations of mindfulness rooted in mindfulness of breathing are the preliminary part; and mindfulness of breathing, which is their root, is the preliminary part.
Tuy nhiên, ở đây, phép quán niệm hơi thở (ānāpānassati) gồm mười sáu bước đã được đề cập. Tứ niệm xứ (satipaṭṭhāna) có gốc từ hơi thở ra vào là phần sơ khởi (pubbabhāga), và niệm hơi thở ra vào là căn bản của chúng, cũng là phần sơ khởi.
Bojjhaṅgamūlakā satipaṭṭhānā pubbabhāgā, tepi bojjhaṅgā pubbabhāgāva.
The foundations of mindfulness rooted in the enlightenment factors are the preliminary part; and those enlightenment factors are also the preliminary part.
Tứ niệm xứ có gốc từ giác chi (bojjhaṅga) là phần sơ khởi, và các giác chi ấy cũng là phần sơ khởi.
Vijjāvimuttipūrakā pana bojjhaṅgā nibbattitalokuttarā, vijjāvimuttiyo ariyaphalasampayuttā.
But the enlightenment factors that fulfill knowledge and liberation are those that have produced the supramundane; knowledge and liberation are associated with the noble fruits.
Tuy nhiên, các giác chi hoàn thiện minh và giải thoát (vijjāvimutti) là siêu thế đã được phát sinh, và minh cùng giải thoát thì hợp với các quả thánh.
Vijjā vā catutthamaggasampayuttā, vimutti phalasampayuttāti.
Or, knowledge is associated with the fourth path, and liberation is associated with the fruit.
Hoặc minh thì hợp với Đạo thứ tư, giải thoát thì hợp với Quả.
Catutthapañcamachaṭṭhānipi imināva samānaparicchedāni.
The fourth, fifth, and sixth are also to be divided in the same way as this one.
Các phần thứ tư, thứ năm và thứ sáu cũng có sự phân định tương tự như vậy.
Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
The rest is clear everywhere.
Phần còn lại đều rõ ràng ở khắp mọi nơi.
997. Sotāpattisaṃyuttassa paṭhame kiñcāpīti anuggahagarahaṇesu nipāto.
997. In the first sutta of the Sotāpattisaṃyutta, although is a particle used in the senses of praise and reproach.
997. Trong kinh đầu tiên của Tương Ưng Nhập Lưu, kiñcāpi là một giới từ dùng để tán thán hoặc quở trách.
Catunnañhi mahādīpānaṃ issariyādhipaccaṃ rajjaṃ anuggaṇhanto catunnañca apāyānaṃ appahīnabhāvaṃ garahanto satthā ‘‘kiñcāpi, bhikkhave, rājā cakkavattī’’tiādimāha.
Praising the sovereignty and dominion over the four great continents, and reproaching the state of not having abandoned the four planes of misery, the Teacher said, “Although, monks, a wheel-turning monarch…” and so on.
Thật vậy, Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ khưu, mặc dù một vị Chuyển Luân Vương..." để tán thán sự thống trị và quyền lực của bốn đại châu, đồng thời quở trách sự chưa đoạn trừ của bốn ác đạo.
Tattha catunnaṃ dīpānanti dvisahassadīpaparivārānaṃ catunnaṃ mahādīpānaṃ.
Therein, of the four continents means of the four great continents, each with two thousand surrounding islands.
Ở đây, catunnaṃ dīpānaṃ (của bốn châu) là của bốn đại châu với hai ngàn tiểu châu bao quanh.
Issariyādhipaccanti issarabhāvo issariyaṃ, adhipatibhāvo ādhipaccaṃ, issariyaṃ ādhipaccaṃ etasmiṃ rajje, na chedanabhedananti issariyādhipaccaṃ.
Sovereignty and dominion means the state of being a sovereign is sovereignty, the state of being a lord is dominion; sovereignty and dominion in this kingdom are not matters of cutting and piercing, thus it is “sovereignty and dominion.”
Issariyādhipacca (quyền thống trị và quyền lực) nghĩa là quyền làm chủ là sự thống trị (issariyaṃ), quyền làm tối thượng là quyền lực (ādhipaccaṃ). Sự thống trị và quyền lực là trong vương quốc này, không phải là sự cắt xé hay phân chia.
Kāretvāti evarūpaṃ rajjaṃ pavattāpetvā.
Having exercised means having caused such a kingdom to proceed.
Kāretvā (đã thực hiện) là đã duy trì một vương quốc như vậy.
Kiñcāpi, bhikkhave, ariyasāvakoti ettha anuggahapasaṃsāsu nipāto.
Although, monks, a noble disciple, here the particle is used in the senses of praise and commendation.
Ở đây, kiñcāpi, bhikkhave, ariyasāvako (này các Tỳ khưu, mặc dù một vị Thánh đệ tử) là một giới từ dùng để tán thán và ca ngợi.
Piṇḍiyālopena hi yāpanaṃ anuggahanto catunnañca apāyānaṃ pahīnabhāvaṃ pasaṃsanto satthā ‘‘kiñcāpi, bhikkhave, ariyasāvako’’tiādimāha.
Praising the sustenance on almsfood gathered lump by lump, and commending the state of having abandoned the four planes of misery, the Teacher said, “Although, monks, a noble disciple…” and so on.
Thật vậy, Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ khưu, mặc dù một vị Thánh đệ tử..." để tán thán sự duy trì cuộc sống bằng cách khất thực, đồng thời ca ngợi sự đoạn trừ bốn ác đạo.
Tattha nantakānīti anantakāni.
Therein, with rags means made of rags.
Ở đây, nantakāni (những mảnh vải vụn) nghĩa là những mảnh vải không có đầu cuối.
Terasahatthopi hi vatthasāṭako dasacchedanato paṭṭhāya nantakanteva saṅkhaṃ gacchati.
For even a cloth garment thirteen cubits long, from the time it has been cut ten times, is counted as just a rag.
Thật vậy, ngay cả một tấm vải dài mười ba khuỷu tay cũng được gọi là mảnh vải vụn nếu nó đã bị cắt thành mười đoạn trở lên.
Aveccappasādenāti acalappasādena.
With unshakeable confidence means with immovable confidence.
Aveccappasādenā (với niềm tịnh tín bất động) là với niềm tịnh tín không lay chuyển.
So panāyaṃ pasādo kiṃ eko, anekoti?
But is this confidence one, or many?
Niềm tịnh tín này là một hay nhiều?
Ekova, so maggena āgatappasādo.
It is just one; it is the confidence that comes with the path.
Chỉ là một, đó là niềm tịnh tín đã đạt được qua Đạo.
Yesu pana vatthūsu apubbaṃ acarimaṃ ruhati, tesaṃ vasena ‘‘buddhe aveccappasādenā’’tiādinā nayena tidhā vutto.
But it is spoken of as threefold by way of the objects in which it arises without preceding or succeeding, according to the method of “with unshakeable confidence in the Buddha…” and so on.
Tuy nhiên, vì những đối tượng mà niềm tịnh tín khởi lên không trước không sau, nên nó được nói đến ba cách như: "với niềm tịnh tín bất động nơi Đức Phật" và tương tự.
Yasmā ca eko, tasmāva ninnānākaraṇo hoti.
And because it is one, it is therefore without differentiation.
Và vì nó là một, nên nó không có sự khác biệt.
Ariyasāvakassa hi buddheyeva pasādo ca pemañca gāravañca mahantaṃ, na dhamme vā saṅghe vā, dhammeyeva vā mahantaṃ, na buddhe vā saṅghe vā, saṅgheyeva vā mahantaṃ, na buddhe vā dhamme vāti etaṃ natthi.
For it is not the case that a noble disciple has great confidence, affection, and respect only for the Buddha, but not for the Dhamma or the Sangha; or great for the Dhamma, but not for the Buddha or the Sangha; or great for the Sangha, but not for the Buddha or the Dhamma.
Thật vậy, một Thánh đệ tử không có trường hợp niềm tịnh tín, tình yêu và sự tôn kính lớn lao chỉ nơi Đức Phật mà không nơi Pháp hay Tăng, hoặc chỉ nơi Pháp mà không nơi Đức Phật hay Tăng, hoặc chỉ nơi Tăng mà không nơi Đức Phật hay Pháp.
Itipi so bhagavātiādīni visuddhimagge vitthāritāneva.
He is the Blessed One because… and so on has been explained in detail in the Visuddhimagga.
Các từ Itipi so bhagavā (Đức Thế Tôn là bậc như vậy) và tiếp theo đã được giải thích chi tiết trong Visuddhimagga.
Ariyakantehīti ariyānaṃ kantehi piyehi manāpehi.
Dear to the noble ones means dear, beloved, and agreeable to the noble ones.
Ariyakantehī (được các bậc Thánh ưa thích) là được các bậc Thánh yêu quý, dễ chịu, và vừa lòng.
Pañca hi sīlāni bhavantaragatāpi ariyā na kopenti, evaṃ tesaṃ piyāni.
For the noble ones do not violate the five precepts even in another existence; so dear are these to them.
Thật vậy, năm giới này, ngay cả khi các bậc Thánh đã chuyển sinh sang kiếp khác, họ cũng không vi phạm. Chúng được các Ngài yêu quý đến mức độ đó.
Tāni sandhāyetaṃ vuttaṃ.
This was said with reference to them.
Lời này được nói đến để chỉ điều đó.
Akhaṇḍehītiādi sadisavasena vuttaṃ.
Unbroken and so on is said by way of analogy.
Các từ Akhaṇḍehī (không bị sứt mẻ) và tiếp theo được nói theo cách tương tự.
Mukhavaṭṭiyañhi chinnekadesā pāti khaṇḍāti vuccati, majjhe bhinnā chiddāti, ekasmiṃ padese visabhāgavaṇṇā gāvī sabalāti, nānābinducittā kammāsāti, evameva paṭipāṭiyā ādimhi vā ante vā bhinnaṃ sīlaṃ khaṇḍaṃ nāma, majjhe bhinnaṃ chiddaṃ, yattha katthaci dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā paṭipāṭiyā bhinnattā sabalaṃ, ekantaraṃ bhinnaṃ kammāsaṃ.
Just as a bowl with a piece broken off at the rim is called broken; if cracked in the middle, it is called flawed; a cow with a patch of a different color in one place is called spotted; if marked with various spots, it is called mottled; in the same way, virtue broken in sequence at the beginning or the end is called broken; broken in the middle, flawed; because of being broken in sequence in two or three places anywhere, spotted; broken intermittently, mottled.
Thật vậy, một cái bát bị vỡ một phần ở miệng được gọi là khaṇḍa (sứt mẻ), bị vỡ ở giữa được gọi là chidda (thủng), một con bò có màu sắc không đồng nhất ở một chỗ nào đó được gọi là sabala (lốm đốm), có nhiều chấm màu khác nhau được gọi là kammāsa (loang lổ). Cũng vậy, giới bị vi phạm ở đầu hoặc cuối theo thứ tự được gọi là khaṇḍa (sứt mẻ), bị vi phạm ở giữa được gọi là chidda (thủng), bị vi phạm hai hoặc ba chỗ liên tiếp ở bất cứ đâu được gọi là sabala (lốm đốm), bị vi phạm cách quãng được gọi là kammāsa (loang lổ).
Tesaṃ dosānaṃ abhāvena akhaṇḍāditā veditabbā.
Their being unbroken and so on should be understood as the absence of these faults.
Sự không sứt mẻ và các đặc tính khác cần được hiểu là do không có những lỗi lầm đó.
Bhujissehīti bhujissabhāvakarehi.
Liberating means bringing about the state of a free man.
Bhujissehī (mang lại sự tự do) là những điều làm cho người ta tự do.
Viññuppasatthehīti buddhādīhi viññūhi pasaṃsitehi.
Praised by the wise means praised by the wise, such as the Buddha and others.
Viññuppasatthehī (được các bậc trí ca ngợi) là được các bậc trí như Đức Phật và các vị khác ca ngợi.
Aparāmaṭṭhehīti ‘‘idaṃ nāma tayā kataṃ, idaṃ vītikkanta’’nti evaṃ parāmasituṃ asakkuṇeyyehi.
Unmisapprehended means unable to be misapprehended in such a way as “this was done by you, this was transgressed.”
Aparāmaṭṭhehī (không bị phê phán) là những điều không thể bị phê phán như: "Bạn đã làm điều này, bạn đã vi phạm điều kia."
Samādhisaṃvattanikehīti appanāsamādhiṃ upacārasamādhiṃ vā saṃvattetuṃ samatthehi.
Leading to concentration means capable of bringing about absorption concentration or access concentration.
Samādhisaṃvattanikehī (dẫn đến định) là những điều có khả năng dẫn đến an chỉ định (appanāsamādhi) hoặc cận hành định (upacārasamādhi).