Table of Contents

⮲

Milindapañhapāḷi

Edit
1264

1. Buddhavaggo

1. The Buddha Chapter

1. Phẩm Phật

1265
1. Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho
1. The Question of Two Buddhas Not Arising
1. Vấn đề về việc hai vị Phật không xuất hiện cùng lúc
1266
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddho apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti.
1. "Venerable Nāgasena, this has also been spoken by the Blessed One: 'Monks, it is impossible, there is no occasion, for two Arahants, Perfectly Enlightened Buddhas, to arise in one world-system, not earlier and not later. This is not possible.'
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này các Tỳ-kheo, điều này là không thể, không có cơ hội để hai vị A-la-hán Chánh Đẳng Chánh Giác xuất hiện trong cùng một thế giới, không trước không sau. Điều đó không thể xảy ra’.
Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti.
And, Venerable Nāgasena, all Tathāgatas, when teaching, teach the thirty-seven Bodhipakkhiyadhammas; when speaking, they speak of the Four Noble Truths; when training, they train in the three trainings; and when instructing, they instruct in the practice of heedfulness.
Và thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều thuyết giảng ba mươi bảy Bồ-đề phần pháp, khi giảng giải thì nói về Tứ Diệu Đế, khi huấn luyện thì huấn luyện về ba học pháp, khi khuyên dạy thì khuyên dạy về sự thực hành không phóng dật.
Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti?
If, Venerable Nāgasena, all Tathāgatas have one teaching, one discourse, one training, and one instruction, for what reason do not two Tathāgatas arise at the same moment?
Nếu thưa Tôn giả Nāgasena, tất cả các Đức Như Lai đều có cùng một giáo pháp, cùng một lời dạy, cùng một học pháp, cùng một sự chỉ dẫn, thì vì lý do gì mà hai Đức Như Lai không xuất hiện cùng một lúc?
Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.
Even with the arising of one Buddha, this world is filled with light. If there were a second Buddha, this world would be filled with even greater light from the radiance of two. And two Tathāgatas, when admonishing, would admonish happily; and when instructing, would instruct happily. Explain the reason for this to me, so that I may be free from doubt."
Ngay cả với sự xuất hiện của một Đức Phật, thế giới này đã tràn ngập ánh sáng; nếu có một Đức Phật thứ hai, thế giới này sẽ càng tràn ngập ánh sáng hơn nữa bởi ánh sáng của hai vị. Và hai Đức Như Lai sẽ dễ dàng khuyên dạy, dễ dàng chỉ dẫn. Xin hãy cho con biết lý do về điều đó, để con không còn nghi ngờ gì nữa.”
1267
‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
"This ten-thousandfold world-system, great king, is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable.
“Này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.
1268
‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī* bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā* bhaveyya.
"Just as, great king, a boat might be capable of carrying one person. When one person has boarded it, that boat would be level with the water.
“Này Đại vương, ví như một chiếc thuyền chỉ có thể chở một người, khi một người lên thuyền, chiếc thuyền đó đã ngập nước.
Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti?
Then if a second person were to come, similar in age, complexion, youth, size, and in all limbs and parts, whether thin or stout, and that person were to board that boat, would that boat, great king, be able to carry both of them?"
Nếu một người thứ hai đến, cũng có tuổi tác, màu da, tuổi đời, kích thước, gầy béo và tất cả các bộ phận cơ thể giống hệt người kia, và người đó cũng lên chiếc thuyền ấy, thì này Đại vương, liệu chiếc thuyền đó có thể chở cả hai người không?”
‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti.
"No, Venerable sir, it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable; it would sink in the water."
“Không thể, thưa Tôn giả. Nó sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình, sẽ chìm xuống nước.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
"Even so, great king, this ten-thousandfold world-system is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable.
“Cũng vậy, này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.
1269
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti?
"Or again, great king, if a man were to eat as much food as he desired, filling himself up to the throat, and being satisfied, nourished, full, without interruption, sluggish, like an unbent stick, were to eat that much food again, would that man, great king, be happy?"
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người ăn no nê thức ăn đến tận cổ họng, sau đó, người đó đã no, đầy đủ, không còn chỗ trống, trở nên mệt mỏi, uể oải như một cây gậy không thể cúi xuống, lại tiếp tục ăn thêm một lượng thức ăn tương tự, thì này Đại vương, liệu người đó có được an lạc không?”
‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti* .
"No, Venerable sir, having eaten once, he would vomit."
“Không, thưa Tôn giả, chỉ một lần ăn thôi là đã chết rồi.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
"Even so, great king, this ten-thousandfold world-system is capable of bearing one Buddha; it bears the virtue of only one Tathāgata. If a second Buddha were to arise, this ten-thousandfold world-system would not bear it; it would shake, tremble, sink, bend down, stoop, scatter, be dispersed, be destroyed, and would not remain stable."
“Cũng vậy, này Đại vương, thế giới một vạn cõi này chỉ có thể chứa một Đức Phật, chỉ có thể mang công đức của một Đức Như Lai. Nếu có một Đức Phật thứ hai xuất hiện, thế giới một vạn cõi này sẽ không thể chứa đựng, sẽ rung chuyển, chấn động, nghiêng ngả, cúi xuống, đổ sập, tan rã, tiêu hủy, không còn giữ được vị trí của mình.”
1270
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti?
"Is it, Venerable Nāgasena, that the earth trembles from an excessive burden of Dhamma?"
“Thưa Tôn giả Nāgasena, phải chăng mặt đất rung chuyển vì quá nhiều Pháp?”
‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti?
"Here, great king, suppose there were two carts filled with jewels up to the brim. If jewels were taken from one cart and poured into the other, would that cart, great king, be able to carry the jewels of both carts?"
“Này Đại vương, nếu có hai chiếc xe đầy ắp châu báu đến tận miệng, rồi người ta lấy châu báu từ một chiếc xe đổ vào chiếc xe kia, thì này Đại vương, liệu chiếc xe đó có thể chứa đựng châu báu của cả hai chiếc xe không?”
‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti.
"No, Venerable sir, its hub would break, its spokes would shatter, its rim would fall off, its axle would break."
“Không thể, thưa Tôn giả. Trục xe sẽ vỡ, nan hoa sẽ gãy, vành xe sẽ rơi ra, và bánh xe sẽ tan nát.”
‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti?
"Is it, great king, that the cart breaks from an excessive burden of jewels?"
“Này Đại vương, phải chăng chiếc xe bị vỡ vì quá nhiều châu báu?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
"Yes, Venerable sir."
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.
Even so, great king, the earth trembles due to the excessive burden of the Abhidhamma.
‘‘Đại vương, cũng vậy, trái đất rung chuyển vì gánh nặng của Abhidhamma.
1271
‘‘Api ca, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ.
Furthermore, great king, this reason has been presented to illustrate the Buddha’s power.
‘‘Hơn nữa, Đại vương, lý do này được đưa ra để biểu lộ sức mạnh của chư Phật.
Aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddho ekakkhaṇe nuppajjanti.
Listen also to another excellent reason why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Hãy nghe một lý do thích hợp khác, Đại vương, vì lý do đó hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti, ubhato pakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ.
If, great king, two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, a dispute would arise among their followers, saying, ‘This is your Buddha, this is our Buddha,’ and they would become divided into two factions. Just as, great king, if a dispute were to arise among the followers of two powerful ministers, saying, ‘This is your minister, this is our minister,’ they would become divided into two factions; even so, great king, if two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, a dispute would arise among their followers, saying, ‘This is your Buddha, this is our Buddha,’ and they would become divided into two factions.
Này Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì giữa hội chúng của các Ngài sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái, giống như, Đại vương, giữa hội chúng của hai vị đại thần quyền lực sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đại thần của các ông, Đại thần của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái. Cũng vậy, Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì giữa hội chúng của các Ngài sẽ phát sinh tranh cãi: ‘Đức Phật của các ông, Đức Phật của chúng tôi’, và sẽ có hai phe phái.
Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
This, great king, is one reason why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Này Đại vương, đây là một lý do vì sao hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
1272
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
Hear yet another, further reason, great king, why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
‘‘Này Đại vương, hãy nghe thêm một lý do khác nữa, vì sao hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘seṭṭho buddho’ti, ‘visiṭṭho buddho’ti, ‘uttamo buddho’ti, ‘pavaro buddho’ti, ‘asamo buddho’ti, ‘asamasamo buddho’ti, ‘appaṭimo buddho’ti, ‘appaṭibhāgo buddho’ti, ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya.
If, great king, two Sammāsambuddhas were to arise at the same time, the saying ‘the foremost Buddha’ would be false; the saying ‘the eldest Buddha’ would be false; the saying ‘the best Buddha,’ ‘the most distinguished Buddha,’ ‘the supreme Buddha,’ ‘the most excellent Buddha,’ ‘the unequalled Buddha,’ ‘the peerless Buddha,’ ‘the incomparable Buddha,’ ‘the matchless Buddha,’ ‘the unparallelled person Buddha’—that saying would be false.
Này Đại vương, nếu hai vị Sammāsambuddha xuất hiện cùng một lúc, thì lời nói ‘Đức Phật là bậc tối thượng’ sẽ sai, lời nói ‘Đức Phật là bậc trưởng thượng’ sẽ sai, lời nói ‘Đức Phật là bậc cao quý nhất’, ‘Đức Phật là bậc đặc biệt nhất’, ‘Đức Phật là bậc tối cao’, ‘Đức Phật là bậc thù thắng’, ‘Đức Phật là bậc vô song’, ‘Đức Phật là bậc vô song sánh’, ‘Đức Phật là bậc vô tỉ’, ‘Đức Phật là bậc vô đẳng’, ‘Đức Phật là bậc vô nhân’ sẽ sai.
Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
You should accept this reason too, great king, in its true meaning, as to why two Sammāsambuddhas do not arise at the same time.
Này Đại vương, xin Ngài hãy chấp nhận lý do này theo nghĩa chân thật, vì lý do đó hai vị Sammāsambuddha không xuất hiện cùng một lúc.
1273
‘‘Api ca kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esāyaṃ, eko yeva buddho loke uppajjati.
Moreover, great king, it is the nature and characteristic of the Buddhas, the Fortunate Ones, that only one Buddha arises in the world.
‘‘Hơn nữa, Đại vương, đây là bản chất tự nhiên của chư Phật Thế Tôn, chỉ có một Đức Phật xuất hiện trên thế gian.
Kasmā kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ.
Due to the greatness of the qualities of an Omniscient Buddha.
Vì sự vĩ đại của các phẩm chất toàn tri của chư Phật.
Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃ yeva hoti.
And also, great king, whatever is great in the world, that is only one.
Này Đại vương, bất cứ điều gì vĩ đại trên thế gian, thì chỉ có một mà thôi.
Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekā yeva.
The earth, great king, is great; it is only one.
Đại vương, trái đất thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sāgaro mahanto, so eko yeva.
The ocean is great; it is only one.
Đại dương thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sineru girirājā mahanto, so eko yeva.
Mount Sineru, the king of mountains, is great; it is only one.
Vua núi Sineru thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Ākāso mahanto, so eko yeva.
Space is great; it is only one.
Không gian thì vĩ đại, nó chỉ có một.
Sakko mahanto, so eko yeva.
Sakko is great; he is only one.
Thích Ca thì vĩ đại, ông ấy chỉ có một.
Māro mahanto, so eko yeva.
Māra is great; he is only one.
Ma vương thì vĩ đại, hắn chỉ có một.
Mahābrahmā mahanto, so eko yeva.
Mahābrahmā is great; he is only one.
Đại Phạm Thiên thì vĩ đại, ngài chỉ có một.
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiṃ.
The Tathāgata, the Arahant, the Sammāsambuddha, is great; he is only one in the world.
Đức Như Lai A-la-hán, Sammāsambuddha thì vĩ đại, Ngài chỉ có một trên thế gian.
Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti, tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho eko yeva lokasmiṃ uppajjatī’’ti.
Where they arise, there is no room for another; therefore, great king, the Tathāgata, the Arahant, the Sammāsambuddha, arises as only one in the world.”
Nơi các Ngài xuất hiện, không có chỗ cho người khác, do đó, Đại vương, Đức Như Lai A-la-hán, Sammāsambuddha chỉ có một mà xuất hiện trên thế gian.’’
1274
‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehi.
“Well-explained, Venerable Nāgasena, is the question with similes and reasons.
‘‘Thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng bằng các ví dụ và lý do.
Anipuṇopetaṃ sutvā attamano bhaveyya, kiṃ pana mādiso mahāpañño.
Even one without wisdom would be delighted upon hearing this; how much more so one with great wisdom like myself?
Ngay cả người không thông minh cũng vui mừng khi nghe điều này, huống chi là một người có đại trí như thần.
Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such, just as you have stated.”
Lành thay, Tôn giả Nāgasena, thần chấp nhận điều đó đúng như vậy.’’
1275
Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho paṭhamo.
The first question on the non-arising of two Buddhas is concluded.
Vấn đề về việc hai vị Phật không xuất hiện là thứ nhất.
1276
2. Gotamivatthadānapañho
2. The Question of Gotamī’s Cloth Offering
2. Vấn đề về việc Gotamī dâng y
1277
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
2. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One to his maternal aunt, Mahāpajāpatī Gotamī, when she was offering a rain-cloth: ‘Gotamī, give it to the Saṅgha. When it is given to the Saṅgha, both I will be honored and the Saṅgha.’
2. ‘‘Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết giảng điều này khi dì mẫu Đại Ái Đạo Gotamī dâng y tắm mưa: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato na bhāriko na garuko na dakkhiṇeyyo, yaṃ tathāgato sakāya mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ* sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ sayaṃ kantitaṃ sayaṃ vāyitaṃ vassikasāṭikaṃ attano dīyamānaṃ saṅghassa dāpesi.
Venerable Nāgasena, is the Tathāgata not more weighty, more venerable, more worthy of offerings than the jewel of the Saṅgha, that the Tathāgata directed his own maternal aunt to give to the Saṅgha the rain-cloth which she herself had spun, herself plucked, herself beaten, herself woven, and herself sewn, which was being offered to him?
Thưa Tôn giả Nāgasena, há Đức Như Lai không nặng ký, không đáng kính, không đáng nhận cúng dường hơn Tăng bảo sao, mà Đức Như Lai lại khiến dì mẫu của Ngài, người đã tự mình xe, tự mình kéo, tự mình đập, tự mình se, tự mình dệt chiếc y tắm mưa để dâng cho Ngài, lại phải dâng cúng cho Tăng đoàn?
Yadi, bhante nāgasena, tathāgato saṅgharatanato uttaro bhaveyya adhiko vā visiṭṭho vā, ‘mayi dinne mahapphalaṃ bhavissatī’ti na tathāgato mātucchāya sayaṃ piñjitaṃ sayaṃ luñcitaṃ sayaṃ pothitaṃ vassikasāṭikaṃ saṅghe dāpeyya, yasmā ca kho bhante nāgasena tathāgato attānaṃ na patthayati* na upanissayati, tasmā tathāgato mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesī’’ti.
“If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata were superior, or more excellent, or distinguished than the Saṅgha-ratana, then the Tathāgata would not have caused his aunt to offer that rain-garment, which she herself had spun, herself had carded, herself had pounded, to the Saṅgha, thinking, ‘If given to me, it will be of great fruit.’ But because, Venerable Nāgasena, the Tathāgata does not long for himself, nor does he rely on himself, therefore the Tathāgata caused his aunt to offer that rain-garment to the Saṅgha.”
Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Như Lai cao quý hơn, vượt trội hơn hay đặc biệt hơn Tăng bảo, thì Đức Như Lai sẽ không khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa tự mình xe, tự mình kéo, tự mình đập cho Tăng đoàn, mà sẽ nói: ‘Dâng cho ta sẽ có quả báo lớn.’ Bởi vì, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai không mong cầu cho mình, không nương tựa vào mình, nên Đức Như Lai đã khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa đó cho Tăng đoàn.’’
1278
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā mātucchāya mahāpajāpatiyā gotamiyā vassikasāṭikāya dīyamānāya ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
“That too, O great king, was spoken by the Blessed One when the rain-garment was being offered by his aunt, Mahāpajāpatī Gotamī: ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
‘‘Này Đại vương, Thế Tôn đã thuyết giảng điều đó khi dì mẫu Đại Ái Đạo Gotamī dâng y tắm mưa: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
Taṃ pana na attano patimānanassa avipākatāya na adakkhiṇeyyatāya, api ca kho, mahārāja, hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe parikittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pūjito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
But that was not because of the unfruitfulness of honoring himself, nor because of his unworthiness of offerings. Rather, O great king, it was for the benefit and out of compassion, thinking, ‘In the future, after my passing, the Saṅgha will be revered,’ thus proclaiming the existing virtues, he spoke, ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
Điều đó không phải vì sự cúng dường cho Ngài không có quả báo, cũng không phải vì Ngài không đáng nhận cúng dường. Mà là, Đại vương, vì lợi ích và lòng từ bi, Ngài nói như vậy để Tăng đoàn sẽ được tôn kính sau khi Ngài nhập Niết-bàn, khi Ngài tán dương những phẩm chất vốn có của Tăng đoàn: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
1279
‘‘Yathā, mahārāja, pitā dharamāno yeva amaccabhaṭabaladovārikaanīkaṭṭhapārisajjajanamajjhe rañño santike puttassa vijjamānaṃ yeva guṇaṃ pakitteti* ‘idha ṭhapito anāgatamaddhānaṃ janamajjhe pūjito bhavissatī’ti.
“Just as, O great king, a father, while still living, in the presence of the king, amidst his ministers, soldiers, guards, bodyguards, and courtiers, praises the existing virtues of his son, saying, ‘If he is established here, he will be honored among the people in the future.’”
‘‘Này Đại vương, giống như một người cha, khi còn sống, giữa các đại thần, binh lính, cận vệ, thị vệ và quần chúng của vua, tán dương phẩm chất của con trai mình, vốn đã có, để nói rằng: ‘Nếu được đặt ở đây, nó sẽ được tôn kính giữa mọi người trong tương lai.’
Evameva kho, mahārāja, tathāgato hitatthāya anukampāya anāgatamaddhānaṃ saṅgho mamaccayena cittīkato bhavissatīti vijjamāne yeva guṇe pakittayanto evamāha ‘saṅghe gotami dehi, saṅghe te dinne ahañceva pujito bhavissāmi saṅgho cā’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata, for the benefit and out of compassion, thinking, ‘In the future, after my passing, the Saṅgha will be revered,’ thus proclaiming the existing virtues, spoke, ‘Gotamī, give it to the Saṅgha; when it is given to the Saṅgha by you, both I and the Saṅgha will be honored.’”
Cũng vậy, Đại vương, Đức Như Lai, vì lợi ích và lòng từ bi, tán dương những phẩm chất vốn có của Tăng đoàn, mong rằng Tăng đoàn sẽ được tôn kính sau khi Ngài nhập Niết-bàn, nên đã nói: ‘Này Gotamī, hãy dâng cúng cho Tăng đoàn. Khi con dâng cúng cho Tăng đoàn, cả Như Lai và Tăng đoàn đều được cúng dường.’
1280
‘‘Na kho, mahārāja, tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā.
“Not, O great king, by merely causing the offering of a rain-garment, is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata.”
‘‘Này Đại vương, Tăng đoàn không trở nên cao quý hay đặc biệt hơn Đức Như Lai chỉ vì việc dâng chiếc y tắm mưa đó.
Yathā, mahārāja, mātāpitaro puttānaṃ ucchādenti parimaddanti nahāpenti sambāhenti, api nu kho, mahārāja, tāvatakena ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanamattakena ‘putto mātāpitūhi adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’ti?
“Just as, O great king, parents anoint, massage, bathe, and rub their children; would a son, O great king, merely by this anointing, massaging, bathing, and rubbing, be considered superior or more distinguished than his parents?”
Này Đại vương, giống như cha mẹ xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt cho con cái, há, Đại vương, con cái có trở nên cao quý hay đặc biệt hơn cha mẹ chỉ vì việc xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt đó sao?
‘‘Na hi, bhante, akāmakaraṇīyā bhante puttā mātāpitūnaṃ, tasmā mātāpitaro puttānaṃ ucchādanaparimaddananahāpanasambāhanaṃ karontī’’ti.
“No, Venerable sir. Sons, Venerable sir, are to be cared for by parents even against their will; therefore, parents anoint, massage, bathe, and rub their children.”
‘‘Không phải vậy, thưa Tôn giả. Thưa Tôn giả, con cái là những người mà cha mẹ phải làm những điều đó, nên cha mẹ mới xoa bóp, mát-xa, tắm rửa, và chải chuốt cho con cái.’’
Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vāti.
“Even so, O great king, not by merely causing the offering of a rain-garment is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata.”
Cũng vậy, Đại vương, Tăng đoàn không trở nên cao quý hay đặc biệt hơn Đức Như Lai chỉ vì việc dâng chiếc y tắm mưa đó.
Api ca tathāgato akāmakaraṇīyaṃ karonto mātucchāya taṃ vassikasāṭikaṃ saṅghassa dāpesi.
“Moreover, the Tathāgata, doing what was to be done even against his will, caused his aunt to offer that rain-garment to the Saṅgha.”
Hơn nữa, Đức Như Lai đã khiến dì mẫu của Ngài dâng chiếc y tắm mưa đó cho Tăng đoàn, dù Ngài không muốn làm điều đó.
1281
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kocideva puriso rañño upāyanaṃ āhareyya, taṃ rājā upāyanaṃ aññatarassa bhaṭassa vā balassa vā senāpatissa vā purohitassa vā dadeyya.
“Or again, O great king, if some man were to bring a present to the king, and the king were to give that present to one of his soldiers, or troops, or generals, or chaplains.”
‘‘Hoặc như, Đại vương, một người nào đó mang lễ vật đến cho vua, và nhà vua lại ban lễ vật đó cho một vị quan, binh lính, tổng tư lệnh, hay đạo sĩ nào đó.
Api nu kho so, mahārāja, puriso tāvatakena upāyanapaṭilābhamattakena raññā adhiko nāma hoti visiṭṭho vā’’ti?
“Would that man, O great king, merely by receiving that present, be considered superior or more distinguished than the king?”
Há, Đại vương, người đó có trở nên cao quý hay đặc biệt hơn nhà vua chỉ vì việc nhận được lễ vật đó sao?’’
‘‘Na hi, bhante, rājabhattiko, bhante, so puriso rājūpajīvī, taṭṭhāne ṭhapento rājā upāyanaṃ detī’’ti.
“No, Venerable sir. That man, Venerable sir, is devoted to the king, dependent on the king; the king gives the present by placing him in that position.”
“Thưa Tôn giả, không phải vậy. Thưa Tôn giả, người ấy là người phục vụ nhà vua, sống nhờ vào nhà vua. Nhà vua, khi đặt người ấy vào vị trí đó, đã ban tặng lễ vật.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, na tāvatakena vassikasāṭikānuppadānamattakena saṅgho tathāgatato adhiko nāma hoti visiṭṭho vā, atha kho tathāgatabhattiko tathāgatūpajīvī.
“Even so, O great king, not by merely causing the offering of a rain-garment is the Saṅgha superior or more distinguished than the Tathāgata. Rather, the Saṅgha is devoted to the Tathāgata, dependent on the Tathāgata.”
“Cũng vậy, thưa Đại vương, không phải chỉ vì việc cúng dường y áo mùa mưa mà Tăng đoàn lại trở nên cao quý hơn hay xuất sắc hơn Như Lai. Mà này, Tăng đoàn là những người trung thành với Như Lai, sống nhờ vào Như Lai.
Taṭṭhāne ṭhapento tathāgato saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi.
“The Tathāgata, placing the Saṅgha in that position, caused the rain-garment to be offered to the Saṅgha.”
Như Lai, khi đặt Tăng đoàn vào vị trí đó, đã khiến y áo mùa mưa được dâng cúng cho Tăng đoàn.
1282
‘‘Api ca, mahārāja, tathāgatassa evaṃ ahosi ‘sabhāvapaṭipūjanīyo saṅgho, mama santakena saṅghaṃ paṭipūjessāmī’ti saṅghassa vassikasāṭikaṃ dāpesi, na, mahārāja, tathāgato attano yeva paṭipūjanaṃ vaṇṇeti, atha kho ye loke paṭipūjanārahā, tesampi tathāgato paṭipūjanaṃ vaṇṇeti.
“Furthermore, O great king, it occurred to the Tathāgata: ‘The Saṅgha is worthy of reverence by nature; I will revere the Saṅgha with what belongs to me.’ Thus, he caused the rain-garment to be offered to the Saṅgha. Not, O great king, does the Tathāgata praise only his own reverence, but the Tathāgata also praises the reverence of those in the world who are worthy of reverence.”
Hơn nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã nghĩ rằng: ‘Tăng đoàn là đối tượng đáng được tôn kính tự nhiên, ta sẽ tôn kính Tăng đoàn bằng những gì thuộc về ta.’ Và Như Lai đã khiến y áo mùa mưa được dâng cúng cho Tăng đoàn. Không phải, thưa Đại vương, Như Lai chỉ tán dương sự tôn kính dành cho chính mình, mà Như Lai còn tán dương sự tôn kính dành cho những ai đáng được tôn kính trên thế gian này.
1283
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena majjhimanikāyavaralañchake dhammadāyādadhammapariyāye appicchappaṭipattiṃ pakittayamānena ‘asu yeva me purimo bhikkhu pujjataro ca pāsaṃsataro cā’ti.
“This was also spoken, O great king, by the Blessed One, the God of gods, in the Dhammadāyāda Sutta, which bears the excellent mark of the Majjhima Nikāya, while extolling the practice of fewness of wishes: ‘That former monk of mine is more worthy of veneration and more praiseworthy.’
“Này Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc tối thắng trong các chư thiên, thuyết giảng trong kinh Dhammadāyāda thuộc Trung Bộ kinh, khi Ngài tán thán hạnh thiểu dục: ‘Vị tỳ khưu trước kia của Ta đáng được cúng dường hơn và đáng được tán thán hơn.’
‘‘Natthi, mahārāja, bhavesu koci satto tathāgatato dakkhiṇeyyo vā uttaro vā adhiko vā visiṭṭho vā, tathāgatova uttaro adhiko visiṭṭho.
“There is no being in the realms of existence, O great king, who is more worthy of offerings, or superior, or greater, or more distinguished than the Tathāgata; the Tathāgata alone is superior, greater, and more distinguished.
Không có chúng sanh nào trong các cõi tồn tại cao quý hơn, vượt trội hơn, hay xuất sắc hơn Như Lai, thưa Đại vương. Chỉ có Như Lai là cao quý, vượt trội, xuất sắc.
1284
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, saṃyuttanikāyavare māṇavagāmikena devaputtena bhagavato purato ṭhatvā devamanussamajjhe –
“This was also spoken, O great king, by the devaputta named Māṇavagāmika, standing before the Blessed One amidst devas and humans, in the Saṃyutta Nikāya:
“Này Đại vương, điều này cũng đã được vị thiên tử Māṇavagāmika thuyết giảng trước Đức Thế Tôn, giữa hội chúng chư thiên và loài người, trong Tương Ưng Bộ kinh:
1285
‘‘‘Vipulo rājagahīyānaṃ* , giri seṭṭho pavuccati;
“‘Among the Rājagaha mountains, Vipula is called the best;
“Đỉnh núi Vipula được gọi là tối thắng của người Rājagaha;
1286
Seto himavataṃ seṭṭho, ādicco aghagāminaṃ.
Among the Himalayas, Seto is the best; among those who go through dangers, the sun.
Núi Seto là tối thắng của các dãy tuyết sơn, mặt trời là tối thắng của những kẻ đi trong bóng tối.
1287
‘‘‘Samuddo udadhinaṃ seṭṭho, nakkhattānañca candimā;
“‘Among waters, the ocean is the best; and among constellations, the moon;
Biển cả là tối thắng của các đại dương, mặt trăng là tối thắng của các vì sao;
1288
Sadevakassa lokassa, buddho aggo pavuccatī’ti.
Among the world with its devas, the Buddha is called the foremost.’
Đức Phật được gọi là tối thượng của thế gian cùng với chư thiên.”
1289
‘‘Tā kho panetā, mahārāja, māṇavagāmikena devaputtena gāthā sugītā na duggītā, subhāsitā na dubbhāsitā, anumatā ca bhagavatā, nanu, mahārāja, therenapi sāriputtena dhammasenāpatinā bhaṇitaṃ –
“Indeed, O great king, these verses were well-sung by the devaputta Māṇavagāmika, not ill-sung; well-spoken, not ill-spoken; and approved by the Blessed One. Has it not also been said, O great king, by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma:
“Này Đại vương, những câu kệ đó của thiên tử Māṇavagāmika đã được xướng lên một cách khéo léo, không phải vụng về; đã được thuyết giảng một cách tốt đẹp, không phải tệ hại; và đã được Đức Thế Tôn chấp thuận. Há không phải, thưa Đại vương, Tôn giả Sāriputta, vị Đại tướng Pháp, cũng đã nói rằng:
1290
‘‘‘Eko manopasādo; Saraṇagamanamañjalipaṇāmo vā;
“‘A single mental clarity, or taking refuge, or an añjali salutation;
“Một lần tâm hoan hỷ;
1291
Ussahate tārayituṃ, mārabalanisūdane buddhe’ti.
Is capable of saving in the Buddha, the destroyer of Māra’s host.’
Hoặc quy y, hoặc chắp tay lễ bái;
1292
‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ devātidevena ‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ.
And it was said by the Blessed One, the God of gods: ‘One person, bhikkhus, arising in the world, arises for the welfare of many people, for the happiness of many people, out of compassion for the world, for the good, benefit, and happiness of devas and humans.
Có thể giải thoát, trong Đức Phật, bậc đã tiêu diệt quân ma.”
Katamo ekapuggalo?
Who is that one person?
Và Đức Thế Tôn, bậc tối thắng trong các chư thiên, cũng đã thuyết giảng rằng: ‘Này các Tỳ khưu, một cá nhân xuất hiện trên thế gian này là vì lợi ích của số đông, vì hạnh phúc của số đông, vì lòng bi mẫn đối với thế gian, vì lợi ích, vì sự an lạc, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.
Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho…pe… devamanussāna’’’nti.
The Tathāgata, Arahant, Perfectly Self-Enlightened One… for devas and humans.’”
Cá nhân duy nhất đó là ai?
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this as it is.”
Đó là Như Lai, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác… vì lợi ích, vì sự an lạc, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.’” “Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1293
Gotamivatthadānapañho dutiyo.
The Second Question on Gotamī’s Gift of Robes.
Vấn đề thứ hai về việc Gotamī dâng y áo.
1294
3. Gihipabbajitasammāpaṭipattipañho
3. Question on the Right Practice of Householders and Renunciants
3. Vấn đề về sự thực hành đúng đắn của cư sĩ và người xuất gia
1295
* ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘gihino vāhaṃ, bhikkhave, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṃ vaṇṇemi, gihī vā bhikkhave pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.
* “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, I praise right practice. Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, one who practices rightly, by reason of right practice, attains to the truth, the wholesome Dhamma.’
* “Thưa Tôn giả Nāgasena, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ khưu, Ta tán thán sự thực hành đúng đắn của cư sĩ hay người xuất gia. Này các Tỳ khưu, cư sĩ hay người xuất gia, nếu thực hành đúng đắn, nhờ vào sự thực hành đúng đắn đó, sẽ đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.’
Yadi, bhante nāgasena, gihī odātavasano kāmabhogī puttadārasambādhasayanaṃ ajjhāvasanto kāsikacandanaṃ paccanubhonto mālāgandhavilepanaṃ dhārento jātarūparajataṃ sādiyanto maṇikuṇḍala* vicittamoḷibaddho sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ, pabbajitopi bhaṇḍukāsāvavatthavasano parapiṇḍamajjhupagato catūsu sīlakkhandhesu sammāparipūrakārī diyaḍḍhesu sikkhāpadasatesu samādāya vattanto terasasu dhutaguṇesu anavasesaṃ vattanto sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
If, Venerable Nāgasena, a householder, clad in white, enjoying sensual pleasures, dwelling in a bed crowded with children and wife, experiencing Kāsi sandalwood, wearing garlands, perfumes, and ointments, accepting gold and silver, adorned with jeweled earrings and a variegated turban, practicing rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma; and a renunciant, with shaven head, clad in dyed robes, having gone forth for alms, perfectly fulfilling the four groups of moral precepts, undertaking and observing the two hundred and twenty-seven training rules, completely observing the thirteen dhutaṅgas, practicing rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma.
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, một cư sĩ mặc y phục trắng, hưởng thụ dục lạc, sống trong ngôi nhà chật hẹp với vợ con, thoa trầm hương Kāsi, đeo vòng hoa, hương liệu, và dầu thơm, chấp nhận vàng bạc, đội vương miện lộng lẫy với ngọc và hoa tai, nếu người ấy thực hành đúng đắn và đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp; và một người xuất gia, cạo đầu, mặc y vàng nhuộm, sống nhờ vào thức ăn khất thực, hoàn thiện bốn giới hạnh, thực hành 227 giới luật, và thực hành trọn vẹn mười ba hạnh đầu đà (dhutaguṇa), nếu người ấy thực hành đúng đắn và đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.
Tattha, bhante, ko viseso gihino vā pabbajitassa vā?
Then, Venerable Sir, what is the difference between a householder and a renunciant?
Vậy thì, thưa Tôn giả, có gì khác biệt giữa cư sĩ và người xuất gia?
Aphalaṃ hoti tapokammaṃ, niratthakā pabbajjā.
The ascetic practice is fruitless, the going forth is meaningless.
Hạnh khổ hạnh trở nên vô ích, đời sống xuất gia trở nên vô nghĩa.
Vañjhā sikkhāpadagopanā, moghaṃ dhutaguṇasamādānaṃ, kiṃ tattha dukkhamanuciṇṇena, nanu nāma sukheneva sukhaṃ adhigantabba’’nti.
The guarding of training rules is barren, the undertaking of dhutaṅgas is in vain. What is the purpose of practicing with hardship? Is it not true that happiness should be attained through happiness?”
Việc giữ giới trở nên vô hiệu, việc thực hành hạnh đầu đà trở nên uổng công. Vậy thì việc thực hành khổ hạnh có ích gì? Há không phải hạnh phúc chỉ có thể đạt được bằng hạnh phúc sao?”
1296
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘gihino vāhaṃ, bhikkhave, pabbajitassa vā sammāpaṭipattiṃ vaṇṇemi, gihī vā, bhikkhave, pabbajito vā sammāpaṭipanno sammāpaṭipattādhikaraṇahetu ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusala’’nti.
“This was spoken, O great king, by the Blessed One: ‘Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, I praise right practice. Whether a householder, bhikkhus, or a renunciant, one who practices rightly, by reason of right practice, attains to the truth, the wholesome Dhamma.’
“Thưa Đại vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ khưu, Ta tán thán sự thực hành đúng đắn của cư sĩ hay người xuất gia. Này các Tỳ khưu, cư sĩ hay người xuất gia, nếu thực hành đúng đắn, nhờ vào sự thực hành đúng đắn đó, sẽ đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.’
Evametaṃ, mahārāja, sammāpaṭipannova seṭṭho, pabbajitopi, mahārāja, ‘pabbajitomhī’ti na sammā paṭipajjeyya, atha kho so ārakāva sāmaññā, ārakāva brahmaññā, pageva gihī odātavasano.
It is so, O great king, that one who practices rightly is superior. Even a renunciant, O great king, if he does not practice rightly, thinking ‘I am a renunciant,’ then he is far from recluseship, far from the holy life; how much more so a householder clad in white.
Đúng vậy, thưa Đại vương, người thực hành đúng đắn là tối thượng. Thưa Đại vương, ngay cả một người xuất gia, nếu không thực hành đúng đắn với ý nghĩ ‘Tôi là người xuất gia’, thì người ấy vẫn còn xa rời đời sống Sa-môn, xa rời đời sống Phạm hạnh; huống chi là một cư sĩ mặc y phục trắng.
Gihīpi, mahārāja, sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ, pabbajitopi, mahārāja, sammāpaṭipanno ārādhako hoti ñāyaṃ dhammaṃ kusalaṃ.
A householder, O great king, who practices rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma; and a renunciant, O great king, who practices rightly, attains to the truth, the wholesome Dhamma.
Thưa Đại vương, cả cư sĩ thực hành đúng đắn và người xuất gia thực hành đúng đắn đều đạt được sự hiểu biết, Chánh Pháp, và thiện pháp.
1297
‘‘Api ca kho, mahārāja, pabbajitova sāmaññassa issaro adhipati; pabbajjā, mahārāja, bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Moreover, O great king, only the renunciant is the master and chief of renunciation. O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Tuy nhiên, thưa Đại vương, chỉ có người xuất gia mới là chủ tể, là bậc tối thượng của đời sống Sa-môn. Thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1298
‘‘Yathā, mahārāja, kāmadadassa maṇiratanassa na sakkā dhanena aggho parimāṇaṃ kātuṃ ‘ettakaṃ maṇiratanassa mūla’nti, evameva kho, mahārāja, pabbajjā bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Just as, O great king, it is not possible to measure the value of a wish-fulfilling jewel with wealth, saying ‘this is the price of the jewel,’ even so, O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Giống như, thưa Đại vương, không thể định giá một viên ngọc như ý bằng tiền bạc, rằng ‘giá trị của viên ngọc này là bao nhiêu’, cũng vậy, thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1299
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahāsamudde ūmiyo na sakkā parimāṇaṃ kātuṃ ‘ettakā mahāsamudde ūmiyo’ti, evameva kho, mahārāja, pabbajjā bahuguṇā anekaguṇā appamāṇaguṇā, na sakkā pabbajjāya guṇaṃ parimāṇaṃ kātuṃ.
“Or, O great king, just as it is not possible to measure the waves in the great ocean, saying ‘there are this many waves in the great ocean,’ even so, O great king, renunciation has many virtues, countless virtues, immeasurable virtues; it is not possible to measure the virtue of renunciation.
“Hoặc như, thưa Đại vương, không thể đếm được số sóng trong đại dương, rằng ‘có bấy nhiêu sóng trong đại dương’, cũng vậy, thưa Đại vương, đời sống xuất gia có nhiều công đức, vô số công đức, công đức vô lượng, không thể đo lường được công đức của đời sống xuất gia.
1300
‘‘Pabbajitassa, mahārāja, yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāya.
“Whatever is to be done by a renunciant, O great king, all of it quickly succeeds, not after a long time.
“Đối với người xuất gia, thưa Đại vương, bất cứ việc gì cần làm, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Pabbajito, mahārāja, appiccho hoti santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo nirālayo aniketo paripuṇṇasīlo sallekhitācāro dhutappaṭipattikusalo hoti, taṃ kāraṇā pabbajitassa yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāya.
A renunciant, O great king, is of few desires, content, secluded, unentangled, energetic, unattached, homeless, of perfect sīla, of austere conduct, and skilled in dhutaṅga practices. For that reason, whatever is to be done by a renunciant, all of it quickly succeeds, not after a long time.
Thưa Đại vương, người xuất gia là người thiểu dục, biết đủ, sống độc cư, không giao thiệp, tinh tấn, không chấp thủ, không nhà cửa, giới hạnh viên mãn, hành vi thanh tịnh, khéo léo trong việc thực hành hạnh đầu đà. Vì lý do đó, bất cứ việc gì cần làm của người xuất gia, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.
Yathā, mahārāja, niggaṇṭhisamasudhotaujuvimalanārāco susajjito sammā vahati, evameva kho, mahārāja, pabbajitassa yaṃ kiñci karaṇīyaṃ, sabbaṃ taṃ khippameva samijjhati no cirarattāyā’’ti.
Just as, O great king, a well-prepared, straight, pure, and clean arrow, free from knots, shoots well, even so, O great king, whatever is to be done by a renunciant, all of it quickly succeeds, not after a long time.”
Giống như, thưa Đại vương, một mũi tên thẳng tắp, không mắc mấu, sáng bóng, được mài giũa kỹ lưỡng, bắn ra sẽ đi đúng hướng, cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ việc gì cần làm của người xuất gia, tất cả đều nhanh chóng thành tựu, không kéo dài.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, venerable Nāgasena, I accept it as such.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1301
Gihipabbajitasammāpaṭipattipañho tatiyo.
The Third Question on the Right Practice of Laypeople and Renunciants is concluded.
Vấn đề thứ ba về sự thực hành đúng đắn của cư sĩ và người xuất gia.
1302
4. Paṭipadādosapañho
4. The Question on the Fault of the Path
4. Vấn đề về lỗi lầm trong con đường thực hành
1303
4. ‘‘Bhante nāgasena, yadā bodhisatto dukkarakārikaṃ akāsi, netādiso aññatra ārambho ahosi nikkamo kilesayuddhaṃ maccusenaṃ vidhamanaṃ āhārapariggaho dukkarakārikā, evarūpe parakkame kiñci assādaṃ alabhitvā tameva cittaṃ parihāpetvā evamavoca ‘na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakārikāya adhigacchāmi uttarimanussadhammaṃ alamariyañāṇadassanavisesaṃ, siyā nu kho añño maggo bodhāyā’ti, tato nibbinditvā aññena magena sabbaññutaṃ patto, puna tāya paṭipadāya sāvake anusāsati samādapeti.
4. “Venerable Nāgasena, when the Bodhisatta performed the arduous practice, there was no such initial effort, exertion, battle with defilements, destruction of Māra’s army, restriction of food, or arduous practice elsewhere. Having gained no satisfaction whatsoever in such strenuous effort, and having abandoned that very thought, he said, ‘Indeed, I do not attain a superhuman Dhamma, a noble knowledge and vision, or a special state by this harsh, arduous practice. Is there, perhaps, another path to awakening?’ Then, having become disillusioned, he attained omniscience by another path. Yet again, he instructs and encourages his disciples in that very practice.
4. “Thưa Đại đức Nāgasena, khi Bồ Tát thực hành khổ hạnh (dukkarakārikaṃ), không có sự khởi đầu, sự nỗ lực, cuộc chiến với phiền não (kilesayuddhaṃ), sự đánh bại quân đội của tử thần (maccusenaṃ vidhamanaṃ), sự từ bỏ thức ăn (āhārapariggaho), khổ hạnh (dukkarakārikā) nào khác như thế. Khi thực hành sự tinh tấn như vậy mà không đạt được chút vị ngọt nào, Người đã từ bỏ ý định đó và nói rằng: ‘Ta không đạt được pháp thượng nhân (uttarimanussadhammaṃ), sự chứng đắc đặc biệt của Thánh trí (alamariyañāṇadassanavisesaṃ) bằng sự khổ hạnh cay đắng này. Có lẽ nào có con đường nào khác để giác ngộ chăng?’ Sau đó, Người từ bỏ (nibbinditvā) con đường đó và đạt được Nhất thiết trí (sabbaññutaṃ) bằng con đường khác. Nhưng rồi, Người lại giáo huấn và khuyến khích các đệ tử (sāvake anusāsati samādapeti) thực hành chính con đường đó.
1304
‘‘‘Ārambhatha nikkhamatha, yuñjatha buddhasāsane;
“‘Exert yourselves, strive forth, apply yourselves in the Buddha’s Dispensation;
“‘Hãy khởi sự, hãy nỗ lực, hãy tinh tấn trong giáo pháp của Đức Phật;
1305
Dhunātha maccuno senaṃ, naḷāgāraṃva kuñjaro’ti* .
Shatter Māra’s army, as an elephant shatters a reed hut.’”
Hãy đánh tan quân đội của tử thần, như voi đập nát nhà tranh’.
1306
‘‘Kena na kho, bhante nāgasena, kāraṇena tathāgato yāya paṭipadāya attanā nibbinno virattarūpo, tattha sāvake anusāsati samādapetī’’ti?
“For what reason, venerable Nāgasena, does the Tathāgata instruct and encourage his disciples in that very practice by which he himself was disillusioned and dispassionate?”
“Thưa Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà Đức Như Lai lại giáo huấn và khuyến khích các đệ tử thực hành con đường mà chính Ngài đã chán ghét và từ bỏ?”
1307
‘‘Tadāpi, mahārāja, etarahipi sā yeva paṭipadā, taṃ yeva paṭipadaṃ paṭipajjitvā bodhisatto sabbaññutaṃ patto.
“At that time, O great king, and even now, it is the same practice. Having practiced that very practice, the Bodhisatta attained omniscience.
“Thưa Đại vương, khi ấy cũng như bây giờ, đó chính là con đường mà Bồ Tát đã thực hành và đạt được Nhất thiết trí (sabbaññutaṃ).
Api ca, mahārāja, bodhisatto ativīriyaṃ karonto niravasesato āhāraṃ uparundhi.
Moreover, O great king, the Bodhisatta, while exerting extreme effort, completely cut off food.
Tuy nhiên, thưa Đại vương, khi Bồ Tát thực hành tinh tấn quá mức, Ngài đã hoàn toàn ngừng ăn.
Tassa āhārūparodhena cittadubbalyaṃ uppajji.
Due to his cessation of food, mental weakness arose in him.
Do việc ngừng ăn đó, tâm Ngài trở nên suy yếu.
So tena dubbalyena nāsakkhi sabbaññutaṃ pāpuṇituṃ, so mattamattaṃ kabaḷīkārāhāraṃ sevanto tāyeva paṭipadāya nacirasseva sabbaññutaṃ pāpuṇi.
Because of that weakness, he was unable to attain omniscience. He, partaking of a little morsel food, attained omniscience by that very practice not long after.
Vì sự suy yếu đó, Ngài không thể đạt được Nhất thiết trí; Ngài đã đạt được Nhất thiết trí bằng chính con đường đó sau khi dùng một lượng nhỏ thức ăn viên (kabaḷīkārāhāraṃ) không lâu sau đó.
So yeva, mahārāja, paṭipadā sabbesaṃ tathāgatānaṃ sabbaññutañāṇappaṭilābhāya.
That very practice, O great king, leads to the attainment of omniscient knowledge for all Tathāgatas.
Thưa Đại vương, chính con đường đó là con đường để tất cả các Đức Như Lai đạt được Nhất thiết trí.
1308
‘‘Yathā, mahārāja, sabbesaṃ sattānaṃ āhāro upatthambho, āhārūpanissitā sabbe sattā sukhaṃ anubhavanti, evameva kho, mahārāja, sā yeva paṭipadā sabbesaṃ tathāgatānaṃ sabbaññutañāṇappaṭilābhāya, neso, mahārāja, doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso, sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā.
“Just as, O great king, food is the support for all beings, and all beings, relying on food, experience happiness, even so, O great king, that very practice leads to the attainment of omniscient knowledge for all Tathāgatas. This, O great king, is not a fault of exertion, nor of striving forth, nor of the battle with defilements, by which the Tathāgata did not attain omniscient knowledge at that time; rather, this fault belongs solely to the cessation of food. That practice is always well-prepared.
“Thưa Đại vương, giống như thức ăn là sự hỗ trợ cho tất cả chúng sinh, tất cả chúng sinh nương tựa vào thức ăn mà hưởng thụ hạnh phúc. Cũng vậy, thưa Đại vương, chính con đường đó là con đường để tất cả các Đức Như Lai đạt được Nhất thiết trí. Thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
1309
‘‘Yathā, mahārāja, puriso addhānaṃ ativegena gaccheyya, tena so pakkhahato vā bhaveyya pīṭhasappī vā asañcaro pathavitale.
“Just as, O great king, if a man were to travel a long distance with excessive speed, he might become afflicted in his legs, or crawl on his knees, or be unable to move on the ground.
“Thưa Đại vương, ví như một người đi đường quá nhanh, do đó người ấy có thể bị què chân hoặc lê lết trên mặt đất không đi lại được.
Api nu kho, mahārāja, mahāpathaviyā doso atthi, yena so puriso pakkhahato ahosī’’ti?
“Is there, O great king, a fault in the great earth, because of which that man became crippled?”
Thưa Đại vương, có phải lỗi là ở mặt đất rộng lớn, mà do đó người ấy bị què chân chăng?”
‘‘Na hi, bhante; sadā paṭiyattā, bhante, mahāpathavī, kuto tassā doso?
“No, Venerable Sir. The great earth, Venerable Sir, is always prepared. How could there be a fault in it?
“Không phải vậy, thưa Đại đức; thưa Đại đức, mặt đất rộng lớn luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng, lỗi của nó ở đâu?
Vāyāmasseveso doso, yena so puriso pakkhahato ahosī’’ti.
This fault belongs to the exertion itself, because of which that man became crippled.”
Lỗi ấy chính là ở sự cố gắng quá mức, mà do đó người ấy bị què chân.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, neso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā.
“Even so, O great king, this fault does not belong to the endeavor, nor to the striving, nor to the battle against defilements, because of which the Tathāgata at that time did not attain omniscient knowledge. Rather, this fault belongs to the suppression of food, for that practice is always prepared.
“Cũng vậy, thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
1310
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso kiliṭṭhaṃ sāṭakaṃ nivāseyya, na so taṃ dhovāpeyya, neso doso udakassa, sadā paṭiyattaṃ udakaṃ.
Or, O great king, if a man were to wear a soiled garment, and he did not wash it, the fault would not be the water’s, for the water is always prepared.
“Hoặc nữa, thưa Đại vương, ví như một người mặc một tấm áo bẩn, người ấy không giặt nó. Lỗi ấy không phải ở nước, nước luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng.
Purisasseveso doso.
This fault belongs to the man himself.
Lỗi ấy chính là ở người đó.
Evameva kho, mahārāja, neso doso ārambhassa, na nikkamassa, na kilesayuddhassa, yena tathāgato tasmiṃ samaye na pāpuṇi sabbaññutañāṇaṃ, atha kho āhārūparodhasseveso doso, sadā paṭiyattā yevesā paṭipadā, tasmā tathāgato tāyeva paṭipadāya sāvake anusāsati samādapeti, evaṃ kho, mahārāja, sadā paṭiyattā anavajjā sā paṭipadā’’ti.
Even so, O great king, this fault does not belong to the endeavor, nor to the striving, nor to the battle against defilements, because of which the Tathāgata at that time did not attain omniscient knowledge. Rather, this fault belongs to the suppression of food, for that practice is always prepared. Therefore, the Tathāgata instructs and encourages his disciples with that very practice. Thus, O great king, that practice is always prepared and blameless.”
Cũng vậy, thưa Đại vương, lỗi không phải ở sự khởi đầu, không phải ở sự nỗ lực, không phải ở cuộc chiến với phiền não, mà do đó Đức Như Lai khi ấy chưa đạt được Nhất thiết trí, mà lỗi ấy chính là do việc ngừng ăn. Con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng. Do đó, Đức Như Lai giáo huấn và khuyến khích các đệ tử bằng chính con đường đó. Thưa Đại vương, con đường đó luôn luôn được chuẩn bị sẵn sàng và không có lỗi.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept this matter as you have stated it.”
“Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena, tôi chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1311
Paṭipadādosapañho catuttho.
The Fourth Question on the Fault of the Practice.
Vấn đề về lỗi của con đường, thứ tư.
1312
5. Hīnāyāvattanapañho
5. The Question on Reverting to a Lower State
5. Vấn đề về sự thoái đọa
1313
5. ‘‘Bhante nāgasena, mahantaṃ idaṃ tathāgatasāsanaṃ sāraṃ varaṃ seṭṭhaṃ pavaraṃ anupamaṃ parisuddhaṃ vimalaṃ paṇḍaraṃ anavajjaṃ, na yuttaṃ gihiṃ tāvatakaṃ pabbajetuṃ, gihī yeva* ekasmiṃ phale vinetvā yadā apunarāvattī hoti tadā so pabbājetabbo.
“Venerable Nāgasena, this teaching of the Tathāgata is vast, excellent, supreme, pre-eminent, incomparable, perfectly pure, stainless, bright, and blameless. It is not fitting to ordain a layperson so quickly; a layperson should first be trained in one fruit (of stream-entry, etc.), and when they are no longer subject to regression, then they should be ordained.
5. “Thưa Đại đức Nāgasena, giáo pháp của Đức Như Lai này thật vĩ đại, tinh túy, cao thượng, tối thắng, vô song, thanh tịnh, không tỳ vết, trong sáng, không lỗi lầm. Không hợp lý khi cho một cư sĩ xuất gia ngay lập tức. Cư sĩ nên được giáo huấn để đạt được một quả vị (phale) nào đó, và khi người ấy không còn thoái chuyển (apunarāvattī) nữa, thì khi ấy mới nên cho xuất gia.
Kiṃ kāraṇā?
What is the reason?
Lý do là gì?
Ime dujjanā tāva tattha sāsane visuddhe pabbajitvā paṭinivattitvā hīnāyāvattanti, tesaṃ paccāgamanena ayaṃ mahājano evaṃ vicinteti ‘tucchakaṃ vata bho etaṃ samaṇassa gotamassa sāsanaṃ bhavissati, yaṃ ime paṭinivattantī’ti, idamettha kāraṇa’’nti.
These wicked people, after ordaining in that pure teaching, revert to a lower state. Because of their return, this great populace thinks, ‘Alas, this teaching of the ascetic Gotama must be worthless, since these people revert from it.’ This is the reason here.”
Những kẻ ác này, sau khi xuất gia trong giáo pháp thanh tịnh đó, lại thoái chuyển và trở về cuộc sống thấp kém (hīnāyāvattanti). Do sự thoái chuyển của họ, đại chúng này sẽ suy nghĩ như vầy: ‘Giáo pháp của Sa-môn Gotama chắc hẳn là vô ích, vì những người này đã thoái chuyển.’ Đây chính là lý do.”
1314
‘‘Yathā, mahārāja, taḷāko bhaveyya sampuṇṇasucivimalasītalasalilo, atha yo koci kiliṭṭho malakaddamagato taṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatteyya, tattha, mahārāja, katamaṃ jano garaheyya kiliṭṭhaṃ vā taḷākaṃ vā’’ti?
“O great king, suppose there were a pond full of pure, clear, cool water. If someone, being dirty and covered in mud, were to go to that pond and return still dirty without bathing, whom would the people blame, O great king—the dirty person or the pond?”
“Thưa Đại vương, ví như có một cái ao đầy nước sạch, trong mát. Nếu có một người nào đó bị dơ bẩn, lấm lem bùn đất, đến cái ao đó mà không tắm rửa, rồi lại trở về trong tình trạng dơ bẩn như cũ. Thưa Đại vương, trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người dơ bẩn hay cái ao?”
‘‘Kiliṭṭhaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ taḷākaṃ gantvā anahāyitvā kiliṭṭhova paṭinivatto, kiṃ imaṃ anahāyitukāmaṃ taḷāko sayaṃ nahāpessati, ko doso taḷākassā’ti.
“The people would blame the dirty person, Venerable Sir, saying, ‘This person went to the pond and returned still dirty without bathing. How could the pond itself bathe someone who does not wish to bathe? What fault is there in the pond?’”
“Thưa Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người dơ bẩn: ‘Người này đã đến cái ao mà không tắm rửa, rồi lại trở về trong tình trạng dơ bẩn như cũ. Cái ao có tự mình tắm cho người không muốn tắm này được không? Lỗi gì ở cái ao?’
Evameva kho, mahārāja, tathāgato vimuttivarasalilasampuṇṇaṃ saddhammavarataḷākaṃ māpesi ‘ye keci kilesamalakiliṭṭhā sacetanā budhā, te idha nahāyitvā sabbakilese pavāhayissantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata created the excellent pond of the True Dhamma, full of the excellent water of liberation, thinking, ‘Whoever are wise and conscious, soiled by the defilement of defilements, they will bathe here and wash away all defilements.’
Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai đã tạo ra cái ao Diệu Pháp (saddhammavarataḷākaṃ) đầy ắp nước giải thoát tối thượng (vimuttivarasalilaṃ) với ý nghĩ: ‘Bất cứ ai có trí tuệ và ý thức, bị phiền não làm dơ bẩn, sẽ tắm ở đây và rửa sạch tất cả phiền não.’
Yadi koci taṃ saddhammavarataḷākaṃ gantvā anahāyitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
If someone goes to that excellent pond of the True Dhamma and returns with defilements, without bathing, and reverts to a lower state, the people will blame that very person, saying, ‘This person ordained in the Buddha’s Dispensation and, failing to establish themselves there, reverted to a lower state. How could the Buddha’s Dispensation itself enlighten someone who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai đó đến cái ao Diệu Pháp tối thượng đó mà không tắm rửa, rồi lại trở về với phiền não và thoái đọa về cuộc sống thấp kém, thì mọi người sẽ chỉ trích chính người đó: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật (jinasāsane) mà không đạt được sự an trú ở đó, rồi lại thoái đọa về cuộc sống thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật có tự mình giác ngộ cho người không thực hành này được không? Lỗi gì ở giáo pháp của Đức Phật?’
1315
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso paramabyādhito roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya āturaṃ vā bhisakkaṃ vā’’ti?
“Or, O great king, suppose a person, extremely ill, were to see a physician and surgeon skilled in the origin of diseases, whose remedies are unfailing and proven effective, and after receiving much treatment, were to return still ill. In that case, whom would the people blame—the patient or the physician?”
“Hoặc nữa, thưa Đại vương, ví như một người bị bệnh nặng, sau khi gặp một vị thầy thuốc (bhisakkaṃ) và bác sĩ phẫu thuật (sallakattaṃ) lành nghề về bệnh tật, có phương pháp chữa trị chắc chắn và hiệu quả, đã được chữa trị kỹ lưỡng nhưng lại trở về trong tình trạng vẫn còn bệnh. Trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người bệnh hay vị thầy thuốc?”
‘‘Āturaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ roguppattikusalaṃ amoghadhuvasiddhakammaṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ disvā atikicchāpetvā sabyādhikova paṭinivatto, kiṃ imaṃ atikicchāpentaṃ bhisakko sayaṃ tikicchissati, ko doso bhisakkassā’’’ti?
“The people would blame the patient, Venerable Sir, saying, ‘This person saw a physician and surgeon skilled in the origin of diseases, whose remedies are unfailing and proven effective, and after receiving much treatment, returned still ill. How could the physician himself cure someone who does not receive treatment? What fault is there in the physician?’”
“Thưa Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người bệnh: ‘Người này đã gặp một vị thầy thuốc và bác sĩ phẫu thuật lành nghề về bệnh tật, có phương pháp chữa trị chắc chắn và hiệu quả, đã được chữa trị kỹ lưỡng nhưng lại trở về trong tình trạng vẫn còn bệnh. Vị thầy thuốc có tự mình chữa trị cho người không muốn được chữa trị kỹ lưỡng này được không? Lỗi gì ở vị thầy thuốc?’”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge kevalaṃ sakalakilesabyādhivūpasamanasamatthaṃ amatosadhaṃ pakkhipi, ‘ye keci kilesabyādhipīḷitā sacetanā budhā, te imaṃ amatosadhaṃ pivitvā sabbakilesabyādhiṃ vūpasamessantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata placed the deathless medicine, capable of entirely calming all diseases of defilements, within the vessel of the Dispensation, thinking: ‘Whoever are wise, endowed with volition, and afflicted by the diseases of defilements, they will drink this deathless medicine and calm all diseases of defilements.’
“Cũng vậy, thưa Đại vương, Đức Như Lai đã đặt thuốc bất tử (amatosadhaṃ) có khả năng hoàn toàn làm dịu tất cả bệnh tật phiền não vào trong giáo pháp, với ý nghĩ: ‘Bất cứ ai có trí tuệ và ý thức, bị bệnh phiền não hành hạ, sẽ uống thuốc bất tử này và làm dịu tất cả bệnh tật phiền não.’”
Yadi koci yaṃ amatosadhaṃ apivitvā sakilesova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taṃ yeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessati, ko doso jinasāsanassā’ti?
If anyone does not drink that deathless medicine, but returns with defilements and reverts to a lower state, people will blame only him, saying: ‘This person, having gone forth in the Buddha’s Dispensation, did not find a footing there and reverted to a lower state. How can the Buddha’s Dispensation itself enlighten this person who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai không uống thứ thuốc bất tử ấy mà vẫn còn phiền não, quay trở lại và rơi vào trạng thái thấp kém, thì chính người đó sẽ bị mọi người chỉ trích: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhưng không tìm được chỗ nương tựa ở đó mà lại quay về trạng thái thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật làm sao có thể tự giác ngộ cho người không thực hành? Lỗi lầm nào thuộc về giáo pháp của Đức Phật?’
1316
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, chāto puriso mahatimahāpuññabhattaparivesanaṃ gantvā taṃ bhattaṃ abhuñjitvā chātova paṭinivatteyya, tattha katamaṃ jano garaheyya chātaṃ vā puññabhattaṃ vā’’ti?
“Or again, O great king, if a hungry man were to go to a great feast of merit-food and, without eating that food, were to return still hungry, whom would people blame there, the hungry man or the merit-food?”
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người đói khát đi đến một nơi dọn cỗ cúng dường lớn lao, nhưng không ăn thức ăn đó mà vẫn đói khát quay về. Trong trường hợp đó, mọi người sẽ chỉ trích ai, người đói khát hay thức ăn cúng dường?”
‘‘Chātaṃ, bhante, jano garaheyya ‘ayaṃ khudāpīḷito puññabhattaṃ paṭilabhitvā abhuñjitvā chātova paṭinivatto, kiṃ imassa abhuñjantassa bhojanaṃ sayaṃ mukhaṃ pavisissati, ko doso bhojanassā’’’ti?
“People would blame the hungry man, venerable sir, saying: ‘This person, afflicted by hunger, obtained merit-food but did not eat it, and returned still hungry. How will the food itself enter the mouth of this person who does not eat? What fault is there in the food?’”
“Bạch Đại đức, mọi người sẽ chỉ trích người đói khát: ‘Người này bị đói khát hành hạ, đã nhận được thức ăn cúng dường nhưng không ăn mà vẫn đói khát quay về. Thức ăn làm sao tự vào miệng người không ăn? Lỗi lầm nào thuộc về thức ăn?’”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato antosāsanasamugge paramapavaraṃ santaṃ sivaṃ paṇītaṃ amataṃ paramamadhuraṃ kāyagatāsatibhojanaṃ ṭhapesi ‘ye keci kilesachātajjhattā taṇhāparetamānasā sacetanā budhā, te imaṃ bhojanaṃ bhuñjitvā kāmarūpārūpabhavesu sabbaṃ taṇhamapanessantī’ti.
“Even so, O great king, the Tathāgata placed the supremely excellent, peaceful, auspicious, refined, deathless, and supremely sweet food of kāyagatāsati within the vessel of the Dispensation, thinking: ‘Whoever are wise, endowed with volition, whose minds are overcome by craving, and whose inner selves are hungry for defilements, they will eat this food and remove all craving in the realms of sensuality, form, and formlessness.’
“Cũng vậy, này Đại vương, Đức Như Lai đã đặt món ăn ‘niệm thân’ (kāyagatāsati) vi diệu, an tịnh, thiện lành, cao thượng, bất tử, vô cùng ngọt ngào vào trong bình giáo pháp. Ngài nghĩ rằng: ‘Bất cứ ai có tâm trí bị khát ái chi phối, bị phiền não đói khát hành hạ, là những người có ý thức và trí tuệ, họ sẽ ăn món ăn này và sẽ đoạn trừ mọi khát ái trong các cõi dục, sắc và vô sắc’.
Yadi koci taṃ bhojanaṃ abhuñjitvā taṇhāsitova paṭinivattitvā hīnāyāvattati, taññeva jano garahissati ‘ayaṃ jinasāsane pabbajitvā tattha patiṭṭhaṃ alabhitvā hīnāyāvatto, kiṃ imaṃ appaṭipajjantaṃ jinasāsanaṃ sayaṃ bodhessasi, ko doso jinasāsanassā’ti.
If anyone does not eat that food, but returns still hungry for craving and reverts to a lower state, people will blame only him, saying: ‘This person, having gone forth in the Buddha’s Dispensation, did not find a footing there and reverted to a lower state. How can the Buddha’s Dispensation itself enlighten this person who does not practice? What fault is there in the Buddha’s Dispensation?’”
Nếu có ai không ăn món ăn đó mà vẫn bị khát ái hành hạ, quay trở lại và rơi vào trạng thái thấp kém, thì chính người đó sẽ bị mọi người chỉ trích: ‘Người này đã xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, nhưng không tìm được chỗ nương tựa ở đó mà lại quay về trạng thái thấp kém. Giáo pháp của Đức Phật làm sao có thể tự giác ngộ cho người không thực hành? Lỗi lầm nào thuộc về giáo pháp của Đức Phật?’
1317
‘‘Yadi, mahārāja, tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, na nāmāyaṃ pabbajjā kilesappahānāya visuddhiyā vā, natthi pabbajjāya karaṇīyaṃ.
“If, O great king, the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then this going forth would not be for the abandonment of defilements or for purification; there would be nothing to do by going forth.
“Này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì sự xuất gia này không phải vì sự đoạn trừ phiền não hay sự thanh tịnh, và cũng không có việc gì cần làm cho sự xuất gia.
Yathā, mahārāja, puriso anekasatena kammena taḷākaṃ khaṇāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci saṃkiliṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otaratha, pavāhitarajojallā parisuddhā vimalamaṭṭhā imaṃ taḷākaṃ otarathā’ti.
Just as, O great king, a man might have a pond dug with hundreds of laborers and then announce to the assembly: ‘Sirs, let no defiled person enter this pond! Let those who have washed away dirt and grime, who are pure and spotless, enter this pond!’
Ví như, này Đại vương, một người đã bỏ ra hàng trăm công sức để đào một cái hồ, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn dơ bẩn mà xuống hồ này, những người đã gột rửa bụi bẩn, hoàn toàn thanh tịnh, không tì vết, hãy xuống hồ này’.
Api nu kho, mahārāja, tesaṃ pavāhitarajojallānaṃ parisuddhānaṃ vimalamaṭṭhānaṃ tena taḷākena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Would there, O great king, be anything for those who have washed away dirt and grime, who are pure and spotless, to do with that pond?”
Thưa Đại vương, những người đã gột rửa bụi bẩn, hoàn toàn thanh tịnh, không tì vết đó, có còn việc gì cần làm với cái hồ đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ taḷākaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena taḷākenā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that pond would already have been accomplished elsewhere for them. What would that pond be for them?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến cái hồ đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, cái hồ đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya.
“Even so, O great king, if the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then their purpose would already have been accomplished in that very state. What would the going forth be for them?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1318
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sabhāvaisibhattiko sutamantapadadharo atakkiko roguppattikusalo amoghadhuvasiddhakammo bhisakko sallakatto sabbarogūpasamabhesajjaṃ sannipātetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā kho, bhonto, keci sabyādhikā mama santike upagacchatha, abyādhikā arogā mama santike upagacchathā’ti.
Or again, O great king, if a physician-surgeon, naturally devoted to ascetics, learned in mantras and spells, skilled in the origin of diseases, whose treatments are unfailing and always successful, were to gather all medicines for the calming of all diseases and announce to the assembly: ‘Sirs, let no sick person approach me! Let those who are not sick and are healthy approach me!’
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một vị lương y tự nhiên có lòng tin vào các vị đạo sĩ, thông thạo các câu thần chú, không suy luận sai lầm, giỏi về nguyên nhân bệnh tật, có phương pháp chữa bệnh chắc chắn thành công, là một bác sĩ phẫu thuật, đã tập hợp tất cả các loại thuốc chữa mọi bệnh tật, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn bệnh tật mà đến với tôi, những người không bệnh tật, khỏe mạnh, hãy đến với tôi’.
Api nu kho, mahārāja, tesaṃ abyādhikānaṃ arogānaṃ paripuṇṇānaṃ udaggānaṃ tena bhisakkena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Would there, O great king, be anything for those who are not sick, who are healthy, complete, and joyful, to do with that physician?”
Thưa Đại vương, những người không bệnh tật, khỏe mạnh, đầy đủ, vui vẻ đó, có còn việc gì cần làm với vị lương y đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ bhisakkaṃ sallakattaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tena bhisakkenā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that physician-surgeon would already have been accomplished elsewhere for them. What would that physician be for them?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến với vị lương y phẫu thuật đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, vị lương y đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
“Even so, O great king, if the Tathāgata were to ordain only a householder who was already disciplined in a certain fruit, then their purpose would already have been accomplished in that very state. What would the going forth be for them?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1319
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, koci puriso anekathālipākasataṃ bhojanaṃ paṭiyādāpetvā parisāya evamanussāveyya ‘mā me, bhonto, keci chātā imaṃ parivesanaṃ upagacchatha, subhuttā tittā suhitā dhātā pīṇitā paripuṇṇā imaṃ parivesanaṃ upagacchathā’’ti.
“Or again, great king, just as a certain man, having prepared hundreds of dishes of food, would announce to the assembly thus: ‘Sirs, let no one who is hungry approach this serving; let those who have eaten well, are satisfied, replete, nourished, invigorated, and complete approach this serving.’
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một người đã chuẩn bị hàng trăm món ăn thịnh soạn, rồi thông báo cho mọi người rằng: ‘Này quý vị, đừng ai còn đói khát mà đến nơi dọn cỗ này, những người đã ăn no, thỏa mãn, đầy đủ, sung túc, béo tốt, hoàn chỉnh, hãy đến nơi dọn cỗ này’.
Api nu kho mahārāja, tesaṃ bhuttāvīnaṃ tittānaṃ suhitānaṃ dhātānaṃ pīṇitānaṃ paripuṇṇānaṃ tena bhojanena karaṇīyaṃ bhaveyyā’’ti?
Now, great king, would those who have eaten, are satisfied, replete, nourished, invigorated, and complete have any need for that food?”
Thưa Đại vương, những người đã ăn no, thỏa mãn, đầy đủ, sung túc, béo tốt, hoàn chỉnh đó, có còn việc gì cần làm với món ăn đó không?”
‘‘Na hi, bhante, yassatthāya te taṃ parivesanaṃ upagaccheyyuṃ, taṃ aññatreva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ tāya parivesanāyā’’ti?
“No, venerable sir. The purpose for which they would approach that serving has already been accomplished elsewhere for them. What need would they have for that serving?”
“Không, bạch Đại đức. Mục đích mà họ đến nơi dọn cỗ đó đã được hoàn thành ở nơi khác rồi, nơi dọn cỗ đó có ích gì cho họ nữa?”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yadi tathāgato gihiṃ yeva ekasmiṃ phale vinītaṃ pabbājeyya, tattheva tesaṃ kataṃ karaṇīyaṃ, kiṃ tesaṃ pabbajjāya?
“Even so, great king, if the Tathāgata were to ordain a householder who is already disciplined in a certain fruit, their purpose would already be accomplished there. What need would they have for ordination?
“Cũng vậy, này Đại vương, nếu Đức Như Lai chỉ cho người tại gia đã chứng đắc một quả vị nào đó xuất gia, thì việc cần làm của họ đã được hoàn thành ở đó rồi, sự xuất gia có ích gì cho họ nữa?”
1320
‘‘Api ca, mahārāja, ye hīnāyāvattanti, te jinasāsanassa pañca atuliye guṇe dassenti.
“Moreover, great king, those who revert to a lower state demonstrate five incomparable qualities of the Victor’s Dispensation.
Hơn nữa, này Đại vương, những người quay trở lại trạng thái thấp kém, họ cho thấy năm đức tính vô song của giáo pháp Đức Phật.
Katame pañca?
Which five?
Năm điều đó là gì?
Bhūmimahantabhāvaṃ dassenti, parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti, pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti, duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti, bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
They demonstrate the vastness of the ground, they demonstrate its purity and stainlessness, they demonstrate its non-association with evil, they demonstrate its difficulty to penetrate, they demonstrate its need for much restraint and protection.
Họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng, cho thấy sự thanh tịnh không tì vết, cho thấy sự không hòa hợp với những điều ác, cho thấy sự khó thâm nhập, và cho thấy sự cần được bảo vệ và giữ gìn cẩn thận.
1321
‘‘Kathaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate the vastness of the ground?
“Làm sao họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng?
Yathā, mahārāja, puriso adhano hīnajacco nibbiseso buddhiparihīno mahārajjaṃ paṭilabhitvā na cirasseva paripatati paridhaṃsati parihāyati yasato, na sakkoti issariyaṃ sandhāretuṃ.
Just as, great king, a certain man, poor, of low birth, without distinction, lacking in wisdom, having obtained a great kingdom, soon falls, declines, and diminishes from glory, unable to maintain his sovereignty.
Ví như, này Đại vương, một người nghèo khó, thuộc dòng dõi thấp kém, không có phẩm chất đặc biệt, trí tuệ kém cỏi, khi nhận được vương quyền lớn lao, chẳng bao lâu sẽ suy tàn, sụp đổ, mất đi danh tiếng, không thể giữ vững quyền lực.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahantattā issariyassa.
Because of the vastness of the sovereignty.
Vì quyền lực quá lớn.
Evameva kho, mahārāja, ye keci nibbisesā akatapuññā buddhiparihīnā jinasāsane pabbajanti, te taṃ pabbajjaṃ pavaruttamaṃ sandhāretuṃ avisahantā na cirasseva jinasāsanā paripatitvā paridhaṃsitvā parihāyitvā hīnāyāvattanti, na sakkonti jinasāsanaṃ sandhāretuṃ.
Even so, great king, any undistinguished individuals, those who have not done merit, lacking in wisdom, who go forth in the Victor’s Dispensation, being unable to maintain that supreme and excellent going forth, soon fall from the Victor’s Dispensation, decline, diminish, and revert to a lower state, unable to maintain the Victor’s Dispensation.
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai không có phẩm chất đặc biệt, không tạo công đức, trí tuệ kém cỏi mà xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, họ không thể giữ vững sự xuất gia tối thượng, cao quý đó, nên chẳng bao lâu sẽ suy tàn, sụp đổ, mất đi, quay trở lại trạng thái thấp kém, không thể giữ vững giáo pháp của Đức Phật.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahantattā jinasāsanabhūmiyā.
Because of the vastness of the ground of the Victor’s Dispensation.
Vì nền tảng giáo pháp của Đức Phật quá vĩ đại.
Evaṃ bhūmimahantabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate the vastness of the ground.
Như vậy, họ cho thấy sự vĩ đại của nền tảng.
1322
‘‘Kathaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its purity and stainlessness?
“Làm sao họ cho thấy sự thanh tịnh không tì vết?
Yathā, mahārāja, vāri pokkharapatte vikirati vidhamati vidhaṃseti, na ṭhānamupagacchati nūpalimpati.
Just as, great king, water scatters, disperses, and dissolves on a lotus leaf; it does not settle or cling.
Ví như, này Đại vương, nước rơi trên lá sen sẽ trượt đi, lăn đi, tan biến, không đọng lại hay bám dính.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Parisuddhavimalattā padumassa.
Because of the purity and stainlessness of the lotus.
Vì lá sen hoàn toàn thanh tịnh và không tì vết.
Evameva kho, mahārāja, ye keci saṭhā kūṭā vaṅkā kuṭilā visamadiṭṭhino jinasāsane pabbajanti, te parisuddhavimalanikkaṇṭakapaṇḍaravarappavarasāsanato na cirasseva vikiritvā vidhamitvā vidhaṃsetvā asaṇṭhahitvā anupalimpitvā hīnāyāvattanti.
Even so, great king, any deceitful, cunning, crooked, devious individuals with wrong views who go forth in the Victor’s Dispensation, soon scatter, disperse, dissolve, fail to settle, and fail to cling to the pure, stainless, thornless, radiant, supreme, and excellent Dispensation, and revert to a lower state.
Cũng vậy, này Đại vương, bất cứ ai gian xảo, lừa dối, quanh co, xảo quyệt, có tà kiến mà xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật, họ chẳng bao lâu sẽ trượt đi, lăn đi, tan biến, không thể trụ vững hay bám dính vào giáo pháp tối thượng, cao quý, thanh tịnh, không tì vết, tinh khiết đó, mà quay trở lại trạng thái thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Parisuddhavimalattā jinasāsanassa.
Because of the purity and stainlessness of the Victor’s Dispensation.
Vì giáo pháp của Đức Phật hoàn toàn thanh tịnh và không tì vết.
Evaṃ parisuddhavimalabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate its purity and stainlessness.
Như vậy, họ cho thấy sự thanh tịnh không tì vết.
1323
‘‘Kathaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its non-association with evil?
“Làm sao họ cho thấy sự không hòa hợp với những điều ác?
Yathā, mahārāja, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṃvasati, yaṃ hoti mahāsamudde mataṃ kuṇapaṃ, taṃ khippameva tīraṃ upaneti thalaṃ vā ussāreti.
Just as, great king, the great ocean does not associate with a dead carcass; whatever dead carcass there is in the great ocean, it quickly carries to the shore or casts onto the land.
Ví như, này Đại vương, đại dương không chứa xác chết thối rữa; bất cứ xác chết thối rữa nào trong đại dương, nó sẽ nhanh chóng đẩy vào bờ hoặc tống lên cạn.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Tại sao vậy?
Mahābhūtānaṃ bhavanattā mahāsamuddassa.
Because the great ocean is the abode of great beings.
Vì đại dương là nơi trú ngụ của các đại chủng (mahābhūta).
Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā osannavīriyā kusītā kiliṭṭhā dujjanā manussā jinasāsane pabbajanti, te na cirasseva jinasāsanato arahantavimalakhīṇāsavamahābhūtabhavanato nikkhamitvā asaṃvasitvā hīnāyāvattanti.
Even so, great king, any wicked, unrestrained, shameless, inactive, slack in energy, lazy, defiled, evil individuals who go forth in the Victor’s Dispensation, soon depart from the Victor’s Dispensation, which is the abode of pure Arahants, free from defilements, and do not associate with it, reverting to a lower state.
Tương tự như vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào xấu ác, không chế ngự, không biết hổ thẹn, không hành trì, biếng nhác, lười biếng, ô nhiễm, ác độc mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, thì không bao lâu sau đó, họ sẽ từ bỏ Giáo pháp của Đức Phật, là nơi trú ngụ của các bậc A-la-hán thanh tịnh, vô lậu, vĩ đại, và thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Pāpehi asaṃvāsiyattā jinasāsanassa.
Because of the non-association of the Victor’s Dispensation with evil.
Vì Giáo pháp của Đức Phật không dung chứa những kẻ ác.
Evaṃ pāpehi asaṃvāsiyabhāvaṃ dassenti.
Thus they demonstrate its non-association with evil.
Như vậy, họ đã thể hiện sự không dung chứa những kẻ ác.
1324
‘‘Kathaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti?
“How do they demonstrate its difficulty to penetrate?
“Làm thế nào để thể hiện sự khó thâm nhập?
Yathā, mahārāja, ye keci achekā asikkhitā asippino mativippahīnā issāsā* vālaggavedhaṃ avisahantā vigaḷanti pakkamanti.
Just as, great king, any unskilled, untrained, unaccomplished archers, devoid of intelligence, being unable to pierce a hair-tip, fail and depart.
Thưa Đại vương, ví như những cung thủ nào không khéo léo, không được huấn luyện, không có kỹ năng, và thiếu trí tuệ, họ không thể xuyên thủng đầu sợi lông nên bỏ cuộc và rời đi.
Kiṃ kāraṇaṃ?
What is the reason?
Vì lý do gì?
Saṇhasukhumaduppaṭivedhattā vālaggassa.
Because of the subtle, fine, and difficult-to-penetrate nature of a hair-tip.
Vì đầu sợi lông rất vi tế, khó thâm nhập.
Evameva kho, mahārāja, ye keci duppaññā jaḷā eḷamūgā mūḷhā dandhagatikā janā jinasāsane pabbajanti, te taṃ paramasaṇhasukhumacatusaccappaṭivedhaṃ paṭivijjhituṃ avisahantā jinasāsanā vigaḷitvā pakkamitvā na cirasseva hīnāyāvattanti.
Even so, great king, whatever foolish, dull, mute, deluded, slow-witted people go forth in the Dispensation of the Buddha, being unable to penetrate that extremely subtle and profound penetration of the Four Noble Truths, they fall away from the Dispensation of the Buddha, depart, and soon revert to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào kém trí, đần độn, câm điếc, ngu si, chậm chạp mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, họ không thể thâm nhập được Tứ Thánh Đế vô cùng vi tế đó, nên đã bỏ cuộc, rời đi khỏi Giáo pháp của Đức Phật, và không bao lâu sau đó, họ thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Paramasaṇhasukhumaduppaṭivedhatāya saccānaṃ.
Because the Truths are extremely subtle, profound, and difficult to penetrate.
Vì các Thánh Đế vô cùng vi tế, khó thâm nhập.
Evaṃ duppaṭivedhabhāvaṃ dassenti.
Thus they show the difficulty of penetration.
Như vậy, họ đã thể hiện sự khó thâm nhập.
1325
‘‘Kathaṃ bahusaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti?
“How do they show the state of being protected by many restraints?
“Làm thế nào để thể hiện sự cần phải giữ gìn nhiều giới luật?
Yathā, mahārāja, kocideva puriso mahatimahāyuddhabhūmimupagato parasenāya disāvidisāhi samantā parivārito sattihatthaṃ janamupentaṃ disvā bhīto osakkati paṭinivattati palāyati.
Just as, great king, some man who has gone to a great battlefield, surrounded on all sides by an enemy army from every direction, seeing a person approaching with a spear in hand, becomes frightened, retreats, turns back, and flees.
Thưa Đại vương, ví như một người lính đến một chiến trường rộng lớn, bị quân địch bao vây tứ phía, thấy kẻ thù cầm giáo đến gần thì sợ hãi, lùi bước, quay đầu bỏ chạy.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Bahuvidhayuddhamukharakkhaṇabhayā.
From fear of having to guard many battlefronts.
Vì sợ phải giữ gìn nhiều mặt trận chiến đấu.
Evameva kho, mahārāja, ye keci pāpakā asaṃvutā ahirikā akiriyā akkhantī capalā calitā ittarā bālajanā jinasāsane pabbajanti, te bahuvidhaṃ sikkhāpadaṃ parirakkhituṃ avisahantā osakkitvā paṭinivattitvā palāyitvā na cirasseva hīnāyāvattanti.
Even so, great king, whatever evil, unrestrained, shameless, inactive, impatient, fickle, wavering, trivial, foolish people go forth in the Dispensation of the Buddha, being unable to guard the many kinds of training rules, they retreat, turn back, flee, and soon revert to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, bất cứ những người nào xấu ác, không chế ngự, không biết hổ thẹn, không hành trì, không kiên nhẫn, phù phiếm, dao động, nông cạn, ngu si mà xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật, họ không thể giữ gìn nhiều giới luật, nên đã lùi bước, quay đầu bỏ chạy, và không bao lâu sau đó, họ thoái đọa trở lại đời sống thấp kém.
Kiṃ kāraṇaṃ?
For what reason?
Vì lý do gì?
Bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvattā jinasāsanassa.
Because the Dispensation of the Buddha has many kinds of restraints to be guarded.
Vì Giáo pháp của Đức Phật có nhiều giới luật cần phải giữ gìn.
Evaṃ bahuvidhasaṃvararakkhiyabhāvaṃ dassenti.
Thus they show the state of being protected by many kinds of restraints.
Như vậy, họ đã thể hiện sự cần phải giữ gìn nhiều giới luật.
1326
‘‘Thalajuttamepi, mahārāja, vassikāgumbe kimividdhāni pupphāni honti, tāni aṅkurāni saṅkuṭitāni antarā yeva paripatanti, na ca tesu paripatitesu vassikāgumbo hīḷito nāma hoti.
“Even in the best land-grown jasmine bush, great king, there are worm-eaten flowers; those buds shrivel and fall off prematurely, and the jasmine bush is not thereby disparaged.
Thưa Đại vương, ngay cả trong bụi hoa lài (vassikā) trên đất liền, những bông hoa bị sâu đục, những nụ hoa bị co rút cũng rụng xuống ngay giữa chừng, nhưng bụi hoa lài không vì những bông hoa đó rụng mà bị chê bai.
Yāni tattha ṭhitāni pupphāni, tāni sammā gandhena disāvidisaṃ abhibyāpenti.
The flowers that remain there spread their fragrance properly in every direction.
Những bông hoa còn lại trên đó tỏa hương thơm ngát khắp mọi hướng.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te jinasāsane kimividdhāni vassikāpupphāni viya vaṇṇagandharahitā nibbaṇṇākārasīlā abhabbā vepullāya, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like worm-eaten jasmine flowers in the Dispensation of the Buddha, devoid of color and fragrance, having an unappealing character and virtue, and incapable of growth; and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như những bông hoa lài bị sâu đục trong Giáo pháp của Đức Phật, không có màu sắc và hương thơm, có giới hạnh xấu xa, không thể phát triển, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaragandhena abhibyāpenti.
The bhikkhus who remain there pervade the world with its devas with the excellent fragrance of virtue.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó tỏa hương thơm giới hạnh cao quý khắp thế giới chư thiên và loài người.
1327
‘‘Sālīnampi, mahārāja, nirātaṅkānaṃ lohitakānaṃ antare karumbhakaṃ nāma sālijāti uppajjitvā antarā yeva vinassati, na ca tassā vinaṭṭhattā lohitakasālī hīḷitā nāma honti.
“Among the healthy, red rice grains, great king, a type of rice called karumbhaka arises and perishes prematurely, and the red rice grains are not thereby disparaged by its perishing.
Thưa Đại vương, ngay cả trong số những hạt gạo lứt không bệnh tật, có một loại lúa tên là karumbhaka mọc lên rồi chết đi ngay giữa chừng, nhưng những hạt gạo lứt không vì sự chết đi của loại lúa đó mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā sālī, te rājūpabhogā honti.
The rice grains that remain there are fit for royal consumption.
Những hạt lúa còn lại đó là vật phẩm mà các vị vua sử dụng.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitakasālīnamantare karumbhakā viya jinasāsane na vaḍḍhitvā vepullataṃ na pāpuṇitvā* antarā yeva hīnāyāvattanti, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like karumbhaka rice among the red rice grains; they do not grow or attain abundance in the Dispensation of the Buddha, but revert to a lower state prematurely, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như loại lúa karumbhaka trong số những hạt gạo lứt, không phát triển, không đạt đến sự lớn mạnh, mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém ngay giữa chừng, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū te arahattassa anucchavikā honti.
The bhikkhus who remain there are worthy of Arahantship.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó là những người xứng đáng với quả A-la-hán.
1328
‘‘Kāmadadassāpi, mahārāja, maṇiratanassa ekadesaṃ* kakkasaṃ uppajjati, na ca tattha kakkasuppannattā maṇiratanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
“Even in a wish-fulfilling jewel, great king, a rough part may arise in one section, but the jewel is not thereby disparaged because of the arising of that roughness.
Thưa Đại vương, ngay cả trong viên ngọc báu như ý, có một phần bị thô ráp, nhưng viên ngọc báu không vì phần thô ráp đó mà bị chê bai.
Yaṃ tattha parisuddhaṃ maṇiratanassa, taṃ janassa hāsakaraṃ hoti.
That part of the jewel that is pure brings joy to people.
Phần tinh khiết của viên ngọc báu đó mang lại niềm vui cho mọi người.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, kakkasā te jinasāsane papaṭikā, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like rough specks, like crusts, in the Dispensation of the Buddha, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ là những kẻ thô ráp, là những cặn bã trong Giáo pháp của Đức Phật, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te devamanussānaṃ hāsajanakā honti.
The bhikkhus who remain there bring joy to devas and humans.
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó là những người mang lại niềm vui cho chư thiên và loài người.
1329
‘‘Jātisampannassapi, mahārāja, lohitacandanassa ekadesaṃ pūtikaṃ hoti appagandhaṃ.
“Even in high-quality red sandalwood, great king, one part may be rotten and have little fragrance.
Thưa Đại vương, ngay cả trong gỗ đàn hương đỏ quý giá, có một phần bị mục nát, ít hương thơm.
Na tena lohitacandanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
The red sandalwood is not thereby disparaged.
Gỗ đàn hương đỏ không vì thế mà bị chê bai.
Yaṃ tattha apūtikaṃ sugandhaṃ, taṃ samantā vidhūpeti abhibyāpeti.
That part which is not rotten and is fragrant spreads its scent all around and pervades.
Phần không mục nát, thơm ngát đó tỏa hương thơm khắp mọi phía.
Evameva kho, mahārāja, ye te jinasāsane pabbajitvā hīnāyāvattanti, te lohitacandanasārantare pūtikadesamiva chaḍḍanīyā jinasāsane, na ca tesaṃ hīnāyāvattanena jinasāsanaṃ hīḷitaṃ nāma hoti.
Even so, great king, those who go forth in the Dispensation of the Buddha and revert to a lower state are like a rotten part within the core of red sandalwood, to be discarded in the Dispensation of the Buddha, and the Dispensation of the Buddha is not thereby disparaged by their reversion to a lower state.
Cũng vậy, thưa Đại vương, những người đã xuất gia trong Giáo pháp của Đức Phật mà thoái đọa trở lại đời sống thấp kém, họ giống như phần mục nát bị loại bỏ trong lõi gỗ đàn hương đỏ trong Giáo pháp của Đức Phật, nhưng Giáo pháp của Đức Phật không vì sự thoái đọa của họ mà bị chê bai.
Ye tattha ṭhitā bhikkhū, te sadevakaṃ lokaṃ sīlavaracandanagandhena anulimpayantī’’ti.
The bhikkhus who remain there anoint the world with its devas with the excellent fragrance of virtue-sandalwood.”
Những vị Tỳ-khưu còn ở lại đó xức hương thơm giới hạnh cao quý khắp thế giới chư thiên và loài người.”
1330
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, tena tena anucchavikena tena tena sadisena kāraṇena niravajjamanupāpitaṃ jinasāsanaṃ seṭṭhabhāvena paridīpitaṃ, hīnāyāvattamānāpi te jinasāsanassa seṭṭhabhāvaṃ yeva paridīpentī’’ti.
“It is good, Venerable Nāgasena. By such and such suitable reasons, by such and such similar reasons, the Buddha's Dispensation has been led to blamelessness and its superiority has been revealed. Even those who disrobe demonstrate only the superiority of the Buddha's Dispensation.”
“Lành thay, Tôn giả Nāgasena! Với những lý do phù hợp, với những ví dụ tương tự, Tôn giả đã chứng minh Giáo pháp của Đức Phật là vô tội, và đã làm sáng tỏ sự cao quý của Giáo pháp, ngay cả những người thoái đọa cũng làm sáng tỏ sự cao quý của Giáo pháp.”
1331
Hīnāyāvattanapañho pañcamo.
The fifth question on disrobing.
Vấn đề thoái đọa là thứ năm.
1332
6. Arahantavedanāvediyanapañho
6. The Question of the Arahant's Feeling of Vedanā
6. Vấn đề về cảm thọ của bậc A-la-hán
1333
6. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’nti.
“Venerable Nāgasena, you say that an Arahant experiences one kind of feeling, bodily, not mental.
6. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng: ‘Bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại cảm giác thuộc thân, không cảm thọ cảm giác thuộc tâm.’
Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, arahato cittaṃ yaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti?
Is it, Venerable Nāgasena, that the Arahant’s mind, which functions dependent on the body, is not master, not owner, not in control of it?”
Bạch Tôn giả Nāgasena, có phải tâm của bậc A-la-hán, nương vào thân mà hoạt động, nhưng bậc A-la-hán lại không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến đối với thân đó không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
“Yes, great king.”
“Đúng vậy, thưa Đại vương.”
‘‘Na kho, bhante nāgasena, yuttametaṃ, yaṃ so sakacittassa pavattamāne kāye anissaro hoti assāmī avasavattī; sakuṇopi tāva, bhante, yasmiṃ kulāvake paṭivasati, tattha so issaro hoti sāmī vasavattī’’ti.
“Venerable Nāgasena, it is not proper that he should not be master, not owner, not in control of his own mind in the body where it functions. Even a bird, Venerable, is master, owner, and in control of the nest in which it dwells.”
“Bạch Tôn giả Nāgasena, điều đó không hợp lý, khi một vị không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến đối với thân mà tâm của mình đang hoạt động; bạch Tôn giả, ngay cả một con chim cũng có quyền làm chủ, có quyền sở hữu, có quyền sai khiến đối với cái tổ mà nó đang ở.”
1334
‘‘Dasayime, mahārāja, kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti.
“Great king, these ten things that are inherent in the body pursue and accompany the body in every existence.
“Thưa Đại vương, mười pháp này nương vào thân, trong mỗi kiếp sống, chúng theo sát thân và xoay vần cùng thân.
Katame dasa?
Which ten?
Mười pháp nào?
Sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo middhaṃ jarā byādhi maraṇaṃ.
Cold, heat, hunger, thirst, excretion, urination, drowsiness, old age, sickness, death.
Lạnh, nóng, đói, khát, đại tiện, tiểu tiện, hôn trầm, già, bệnh, chết.
Ime kho, mahārāja, dasa kāyānugatā dhammā bhave bhave kāyaṃ anudhāvanti anuparivattanti, tattha arahā anissaro assāmī avasavattī’’ti.
These ten things inherent in the body, great king, pursue and accompany the body in every existence. In these, an Arahant is not master, not owner, not in control.”
Thưa Đại vương, mười pháp nương vào thân này, trong mỗi kiếp sống, chúng theo sát thân và xoay vần cùng thân, và trong đó, bậc A-la-hán không có quyền làm chủ, không có quyền sở hữu, không có quyền sai khiến.”
1335
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena arahato kāye āṇā nappavattati issariyaṃ vā, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti?
“Venerable Nāgasena, for what reason does an Arahant have no authority or mastery over the body? Please tell me the reason for this.”
“Bạch Tôn giả Nāgasena, vì lý do gì mà bậc A-la-hán không có quyền lực hay quyền làm chủ đối với thân? Xin Tôn giả giải thích lý do đó cho tôi.”
‘‘Yathā, mahārāja, ye keci pathavinissitā sattā, sabbe te pathaviṃ nissāya caranti viharanti vuttiṃ kappenti, api nu kho, mahārāja, tesaṃ pathaviyā āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti?
“Just as, great king, all beings who depend on the earth move about, dwell, and sustain themselves dependent on the earth, do they then, great king, have authority or mastery over the earth?”
“Thưa Đại vương, ví như tất cả chúng sinh nương vào đất, tất cả đều sống, hoạt động và duy trì sự sống nhờ đất, nhưng thưa Đại vương, liệu chúng có quyền lực hay quyền làm chủ đối với đất không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable.”
“Không, bạch Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, arahato cittaṃ kāyaṃ nissāya pavattati, na ca arahato kāye āṇā pavattati issariyaṃ vā’’ti.
“Even so, great king, the Arahant’s mind functions dependent on the body, but the Arahant has no authority or mastery over the body.”
“Cũng vậy, thưa Đại vương, tâm của bậc A-la-hán nương vào thân mà hoạt động, nhưng bậc A-la-hán không có quyền lực hay quyền làm chủ đối với thân.”
1336
‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti?
“Venerable Nāgasena, for what reason does an ordinary person experience both bodily and mental feeling?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, do nguyên nhân nào mà phàm phu lại cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm?”
‘‘Abhāvitattā, mahārāja, cittassa puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayati.
“Because the mind is undeveloped, great king, an ordinary person experiences both bodily and mental feeling.
“Đại vương, do tâm chưa được tu tập, nên phàm phu cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm.
Yathā, mahārāja, goṇo chāto paritasito abaladubbalaparittakatiṇesu vā latāya vā upanibaddho assa, yadā so goṇo parikupito hoti, tadā saha upanibandhanena pakkamati.
Just as, great king, a hungry, thirsty ox, weak, feeble, and tied to a small patch of grass or a creeper, when that ox becomes agitated, it runs away together with its tether.
Đại vương, ví như một con bò đói khát, gầy yếu, bị cột vào một đám cỏ hay dây leo nhỏ bé, khi con bò ấy trở nên tức giận, nó sẽ bỏ đi cùng với chỗ cột.
Evameva kho, mahārāja, abhāvitacittassa vedanā uppajjitvā cittaṃ parikopeti, cittaṃ parikupitaṃ kāyaṃ ābhujati nibbhujati samparivattakaṃ karoti.
Even so, great king, when feeling arises in an undeveloped mind, it agitates the mind; the agitated mind bends and twists the body, making it writhe.
Cũng vậy, Đại vương, khi cảm thọ khởi lên đối với người có tâm chưa được tu tập, nó làm cho tâm bị khuấy động. Tâm bị khuấy động làm cho thân co rút, vặn vẹo, xoay trở.
Atha kho so abhāvitacitto tasati ravati bheravarāvamabhiravati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena puthujjano kāyikampi cetasikampi vedanaṃ vedayatī’’ti.
Then that person with an undeveloped mind trembles, cries out, and utters a terrifying cry. This, great king, is the reason why an ordinary person experiences both bodily and mental feeling.”
Rồi người có tâm chưa được tu tập ấy hoảng sợ, kêu la, gào thét những tiếng đáng sợ. Đại vương, đây chính là nguyên nhân mà phàm phu cảm thọ cả khổ thọ thân và khổ thọ tâm.”
1337
‘‘Kiṃ pana taṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti?
“What then is the reason why an Arahant experiences one feeling, bodily, not mental?”
“Vậy nguyên nhân nào mà bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại khổ thọ thân, mà không cảm thọ khổ thọ tâm?”
‘‘Arahato, mahārāja, cittaṃ bhāvitaṃ hoti subhāvitaṃ dantaṃ sudantaṃ assavaṃ vacanakaraṃ, so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena arahā ekaṃ vedanaṃ vedayati kāyikaṃ, na cetasika’’nti.
“The Arahant’s mind, great king, is developed, well-developed, disciplined, well-disciplined, obedient, and compliant. When touched by painful feeling, he firmly grasps ‘impermanence,’ and binds his mind to the pillar of samādhi. That mind, bound to the pillar of samādhi, does not tremble, does not waver; it remains steadfast and undistracted. Although his body bends, twists, and writhes due to the disturbance of feeling, this, great king, is the reason why an Arahant experiences one feeling, bodily, not mental.”
“Đại vương, tâm của bậc A-la-hán đã được tu tập, tu tập tốt đẹp, đã được điều phục, điều phục tốt đẹp, biết lắng nghe, biết vâng lời. Khi bị khổ thọ chạm đến, vị ấy kiên cố nắm giữ ‘vô thường’, cột chặt tâm vào trụ định. Tâm đã được cột chặt vào trụ định của vị ấy không rung động, không lay chuyển, nó an trú vững vàng, không tán loạn. Thân của vị ấy có thể co rút, vặn vẹo, xoay trở do sự biến đổi của cảm thọ. Đại vương, đây chính là nguyên nhân mà bậc A-la-hán chỉ cảm thọ một loại khổ thọ thân, mà không cảm thọ khổ thọ tâm.”
1338
‘‘Bhante nāgasena, taṃ nāma loke acchariyaṃ yaṃ kāye calamāne cittaṃ na calati, tattha me kāraṇaṃ brūhī’’ti.
“Venerable Nāgasena, it is indeed amazing in the world that when the body moves, the mind does not move. Please tell me the reason for this.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, thật là điều kỳ diệu trong đời, khi thân lay động mà tâm không lay động. Xin Tôn giả giải thích nguyên nhân cho con.”
‘‘Yathā, mahārāja, mahatimahārukkhe khandhasākhāpalāsasampanne anilabalasamāhate sākhā calati, api nu tassa khandhopi calatī’’ti?
“Just as, great king, when a very large tree, complete with trunk, branches, and leaves, is struck by a strong wind, its branches move, but does its trunk also move?”
“Đại vương, ví như một cây đại thụ có thân, cành, lá sum suê, khi bị gió mạnh thổi tới, cành cây lay động, nhưng thân cây có lay động không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, arahā dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno ‘anicca’nti daḷhaṃ gaṇhāti, samādhithambhe cittaṃ upanibandhati, tassa taṃ cittaṃ samādhithambhe upanibandhanaṃ na vedhati na calati, ṭhitaṃ hoti avikkhittaṃ, tassa vedanāvikāravipphārena kāyo ābhujati nibbhujati samparivattati, cittaṃ pana tassa na vedhati na calati khandho viya mahārukkhassā’’ti.
‘‘Even so, great king, an Arahant, being afflicted by a painful feeling, firmly grasps 'impermanence', and binds his mind to the pillar of samādhi. That mind of his, bound to the pillar of samādhi, does not waver, does not tremble; it remains steady and undistracted. Although his body may bend, writhe, and turn over due to the disturbance of the feeling, his mind does not waver, does not tremble, like the trunk of a great tree.’’
“Cũng vậy, Đại vương, khi bậc A-la-hán bị khổ thọ chạm đến, vị ấy kiên cố nắm giữ ‘vô thường’, cột chặt tâm vào trụ định. Tâm đã được cột chặt vào trụ định của vị ấy không rung động, không lay chuyển, nó an trú vững vàng, không tán loạn. Thân của vị ấy có thể co rút, vặn vẹo, xoay trở do sự biến đổi của cảm thọ, nhưng tâm của vị ấy thì không rung động, không lay chuyển, giống như thân cây đại thụ vậy.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, na me evarūpo sabbakāliko dhammapadīpo diṭṭhapubbo’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is astonishing, Venerable Nāgasena! I have never before seen such an ever-present lamp of Dhamma.’’
“Thật kỳ diệu, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường, thưa Tôn giả Nāgasena! Con chưa từng thấy một ngọn đèn Chánh pháp nào chiếu sáng mọi lúc như vậy.”
1339
Arahantavedanāvediyanapañho chaṭṭho.
The Sixth Question on the Experience of Feelings by Arahants.
Vấn đề về cảm thọ của bậc A-la-hán, thứ sáu.
1340
7. Abhisamayantarāyakarapañho
7. The Question on Obstacles to Abhisamaya
7. Vấn đề về chướng ngại của sự chứng ngộ
1341
7. ‘‘Bhante nāgasena, idha yo koci gihī pārājikaṃ ajjhāpanno bhaveyya, so aparena samayena pabbājeyya, attanāpi so na jāneyya ‘gihipārājikaṃ ajjhāpannosmī’ti, napi tassa añño koci ācikkheyya ‘gihipārājikaṃ ajjhāpannosī’ti.
7. ‘‘Venerable Nāgasena, if someone, while a layperson, were to commit a pārājika offense, and later on were to go forth, and he himself did not know, ‘I have committed a lay pārājika offense,’ nor would anyone else tell him, ‘You have committed a lay pārājika offense.’
7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có một cư sĩ nào đó đã phạm tội Pārājika, sau này người ấy xuất gia, tự mình không biết ‘ta đã phạm Pārājika khi còn là cư sĩ’, và cũng không có ai khác nói cho người ấy biết ‘ngươi đã phạm Pārājika khi còn là cư sĩ’.
So ca tathattāya paṭipajjeyya, api nu tassa dhammābhisamayo bhaveyyā’’ti?
And he would practice for that state; would he then attain the realization of the Dhamma (dhammābhisamaya)?’’
Và người ấy thực hành vì mục đích ấy, liệu người ấy có thể chứng ngộ Dhamma không?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘No, great king.’’
“Không, Đại vương.”
‘‘Kena, bhante, kāraṇenā’’ti?
‘‘For what reason, Venerable Sir?’’
“Thưa Tôn giả, do nguyên nhân nào?”
‘‘Yo tassa hetu dhammābhisamayāya, so tassa samucchinno, tasmā dhammābhisamayo na bhavatī’’ti.
‘‘The cause for his realization of the Dhamma has been cut off for him; therefore, there is no realization of the Dhamma.’’
“Nguyên nhân để người ấy chứng ngộ Dhamma đã bị đoạn tận, do đó sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1342
‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘jānantassa kukkuccaṃ hoti, kukkucce sati āvaraṇaṃ hoti, āvaṭe citte dhammābhisamayo na hotī’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, you say, ‘One who knows has remorse; when there is remorse, there is an obstruction; when the mind is obstructed, there is no realization of the Dhamma.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả đã nói rằng ‘người biết lỗi thì có sự hối hận, khi có sự hối hận thì có chướng ngại, khi tâm bị chướng ngại thì không thể chứng ngộ Dhamma’.
Imassa pana ajānantassa akukkuccajātassa santacittassa viharato kena kāraṇena dhammābhisamayo na hoti, visamena visameneso pañho gacchati, cintetvā visajjethā’’ti.
But for this person who does not know, who has no remorse, and who dwells with a tranquil mind, for what reason is there no realization of the Dhamma? This question is extremely difficult; please consider and answer it.’’
Nhưng đối với người này, không biết lỗi, không có sự hối hận, sống với tâm thanh tịnh, do nguyên nhân nào mà sự chứng ngộ Dhamma không xảy ra? Vấn đề này rất khó hiểu, xin Tôn giả suy nghĩ kỹ rồi giải đáp.”
1343
‘‘Ruhati, mahārāja, sukaṭṭhe sukalale maṇḍakhette sāradaṃ sukhasayitaṃ bīja’’nti?
‘‘Does a seed, great king, sprout in well-plowed, well-muddied, clear fields, having rested comfortably for a year?’’
“Đại vương, hạt giống có nảy mầm trong một cánh đồng đã được cày xới kỹ, có bùn tốt, và đã được gieo trồng tốt vào mùa thu không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, Venerable Sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu, mahārāja, taññeva bījaṃ ghanaselasilātale ruheyyā’’ti?
‘‘But, great king, would that same seed sprout on a hard, rocky slab?’’
“Đại vương, nhưng liệu hạt giống ấy có nảy mầm trên một tảng đá rắn chắc không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kissa pana, mahārāja, taññeva bījaṃ kalale ruhati, kissa ghanasele na ruhatī’’ti?
‘‘Why then, great king, does that same seed sprout in the mud, but not on the hard rock?’’
“Vậy, Đại vương, tại sao hạt giống ấy nảy mầm trong bùn mà không nảy mầm trên tảng đá rắn chắc?”
‘‘Natthi, bhante, tassa bījassa ruhanāya ghanasele hetu, ahetunā bījaṃ na ruhatī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for that seed to sprout on the hard rock; without a cause, the seed does not sprout.’’
“Thưa Tôn giả, trên tảng đá rắn chắc không có nguyên nhân để hạt giống ấy nảy mầm; không có nguyên nhân thì hạt giống không nảy mầm.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, yena hetunā tassa dhammābhisamayo bhaveyya, so tassa hetu samucchinno, ahetunā dhammābhisamayo na hoti.
‘‘Even so, great king, the cause by which he would attain the realization of the Dhamma has been cut off for him; without a cause, there is no realization of the Dhamma.
“Cũng vậy, Đại vương, nguyên nhân để người ấy chứng ngộ Dhamma đã bị đoạn tận; không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1344
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā pathaviyā ṭhānamupagacchanti, api nu, mahārāja, te yeva daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā gagane ṭhānamupagacchantī’’ti?
‘‘Or again, great king, sticks, clods, balls, and clubs find a place on the earth. But, great king, do those same sticks, clods, balls, and clubs find a place in the sky?’’
“Hoặc nữa, Đại vương, gậy, cục đất, hòn đá, chày có thể an trú trên mặt đất. Nhưng, Đại vương, liệu những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy có thể an trú trên không trung không?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kiṃ panettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena te yeva daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarā pathaviyā ṭhānamupagacchanti, kena kāraṇena gagane na tiṭṭhantī’’ti?
‘‘What then, great king, is the reason why those same sticks, clods, balls, and clubs find a place on the earth, but for what reason do they not remain in the sky?’’
“Đại vương, vậy nguyên nhân nào mà những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy an trú trên mặt đất, và nguyên nhân nào mà chúng không đứng vững trên không trung?”
‘‘Natthi, bhante, tesaṃ daṇḍaleḍḍulaguḷamuggarānaṃ patiṭṭhānāya ākāse hetu, ahetunā na tiṭṭhantī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for those sticks, clods, balls, and clubs to be established in the sky; without a cause, they do not remain.’’
“Thưa Tôn giả, không có nguyên nhân để những gậy, cục đất, hòn đá, chày ấy an trú trên không trung; không có nguyên nhân thì chúng không thể đứng vững.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā abhisamayo na hotīti.
‘‘Even so, great king, by that fault of his, the cause for abhisamaya has been cut off; with the eradication of the cause, there is no abhisamaya without a cause.’’
“Cũng vậy, Đại vương, do lỗi lầm ấy của người đó, nguyên nhân chứng ngộ đã bị đoạn tận; khi nguyên nhân bị đoạn trừ, không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ không thể xảy ra.”
1345
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, thale aggi jalati, api nu kho, mahārāja, so yeva aggi udake jalatī’’ti?
‘‘Or again, great king, fire burns on land. But, great king, does that same fire burn in water?’’
“Hoặc nữa, Đại vương, lửa cháy trên đất liền. Nhưng, Đại vương, liệu lửa ấy có cháy trong nước không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable Sir.’’
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kiṃ panettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena so yeva aggi thale jalati, kena kāraṇena udake na jalatī’’ti?
‘‘What then, great king, is the reason why that same fire burns on land, but for what reason does it not burn in water?’’
“Đại vương, vậy nguyên nhân nào mà lửa ấy cháy trên đất liền, và nguyên nhân nào mà nó không cháy trong nước?”
‘‘Natthi, bhante, aggissa jalanāya udake hetu, ahetunā na jalatī’’ti.
‘‘Venerable Sir, there is no cause for fire to burn in water; without a cause, it does not burn.’’
“Thưa Tôn giả, không có nguyên nhân để lửa cháy trong nước; không có nguyên nhân thì nó không cháy.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, tassa tena dosena abhisamayahetu samucchinno, hetusamugghāte ahetunā dhammābhisamayo na hotī’’ti.
‘‘Even so, great king, by that fault of his, the cause for abhisamaya has been cut off; with the eradication of the cause, there is no realization of the Dhamma without a cause.’’
“Cũng vậy, Đại vương, do lỗi lầm ấy của người đó, nguyên nhân chứng ngộ đã bị đoạn tận; khi nguyên nhân bị đoạn trừ, không có nguyên nhân thì sự chứng ngộ Dhamma không thể xảy ra.”
1346
‘‘Bhante nāgasena, punapetaṃ atthaṃ cintehi, na me tattha cittasaññatti bhavati, ajānantassa asati kukkucce āvaraṇaṃ hotīti, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, please consider this matter again. My mind is not convinced that an obstruction occurs for one who does not know and has no remorse. Please convince me with a reason.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin Tôn giả hãy suy nghĩ lại về ý này, vì con chưa thể hiểu rõ rằng, đối với người không biết lỗi thì không có sự hối hận, nhưng lại có chướng ngại. Xin Tôn giả hãy làm cho con hiểu rõ bằng một nguyên nhân khác.”
‘‘Api nu, mahārāja, visaṃ halāhalaṃ ajānantena khāyitaṃ jīvitaṃ haratī’’ti?
‘‘But, great king, does not a deadly poison, even if consumed unknowingly, take one’s life?’’
“Đại vương, liệu thuốc độc halāhala, dù được uống mà không biết, có đoạt mạng sống không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, Venerable Sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.
1347
‘‘Api nu, mahārāja, aggi ajānitvā akkamantaṃ ḍahatī’’ti?
‘‘Now, great king, does fire burn one who steps on it unknowingly?’’
“Đại vương, liệu lửa, dù không biết mà giẫm lên, có thiêu đốt không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.
1348
‘‘Api nu, mahārāja, ajānantaṃ āsīviso ḍaṃsitvā jīvitaṃ haratī’’ti?
‘‘Now, great king, does a poisonous snake, having bitten one who is unaware, take away their life?’’
“Đại vương, liệu rắn độc, dù không biết mà bị cắn, có đoạt mạng sống không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
‘‘Yes, venerable sir.’’
“Có, thưa Tôn giả.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hoti.
‘‘Just so, great king, evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.
“Cũng vậy, Đại vương, tội ác đã làm, dù không biết, cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.”
1349
‘‘Nanu, mahārāja, kāliṅgarājā samaṇakolañño sattaratanaparikiṇṇo hatthiratanamabhiruyha kuladassanāya gacchanto ajānantopi nāsakkhi bodhimaṇḍassa uparito gantuṃ, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena ajānantenapi kataṃ pāpaṃ abhisamayantarāyakaraṃ hotī’’ti?
‘‘Did not, great king, King Kāliṅga, a son of ascetics, adorned with the seven jewels, riding on his elephant jewel, when going to visit his parents, even unknowingly, fail to pass over the Bodhimaṇḍa? This, great king, is the reason why evil done even unknowingly becomes an obstacle to comprehension.’’
“Thưa Đại Vương, chẳng phải vua Kalinga, con cháu của các đạo sĩ, được bao quanh bởi bảy báu vật, cưỡi voi báu đi yết kiến cha mẹ, dù không biết, cũng không thể đi qua phía trên Bồ-đề đạo tràng sao? Thưa Đại Vương, đây là lý do, vì lý do này mà tội lỗi đã phạm dù không biết cũng trở thành chướng ngại cho sự chứng ngộ.”
‘‘Jinabhāsitaṃ, bhante nāgasena, kāraṇaṃ na sakkā paṭikkosituṃ, esovetassa attho tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘The reason spoken by the Victor, Venerable Nāgasena, cannot be refuted. I accept its meaning just as it is.’’
“Bạch Tôn giả Nāgasena, lời Phật dạy là lý do không thể bác bỏ, con chấp nhận ý nghĩa đó như vậy.”
1350
Abhisamayantarāyakarapañho sattamo.
The Seventh Question on Obstacles to Comprehension.
Vấn đề về chướng ngại chứng ngộ, thứ bảy.
1351
8. Dussīlapañho
8. The Question on the Immoral
8. Vấn đề về người phá giới
1352
8. ‘‘Bhante nāgasena, gihidussīlassa ca samaṇadussīlassa ca ko viseso, kiṃ nānākaraṇaṃ, ubhopete samasamagatikā, ubhinnampi samasamo vipāko hoti, udāhu kiñci nānākāraṇaṃ atthī’’ti?
8. ‘‘Venerable Nāgasena, what is the distinction, what is the difference, between an immoral layperson and an immoral ascetic? Do both have the same destination? Is the result for both exactly the same, or is there some difference?’’
8. “Bạch Tôn giả Nāgasena, giữa người cư sĩ phá giới và Tỳ-kheo phá giới có gì khác biệt, có gì phân biệt? Cả hai đều có cùng một cảnh giới, cả hai đều có cùng một quả báo, hay có sự khác biệt nào đó?”
1353
‘‘Dasa yime, mahārāja, guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā, dasahi ca kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Great king, there are these ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson, and by ten reasons, he purifies the offering further.
“Thưa Đại Vương, có mười đức tính của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới, và nhờ mười lý do này mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn.”
1354
‘‘Katame dasa guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā?
‘‘What are these ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson?
“Mười đức tính nào của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới?
Idha, mahārāja, samaṇadussīlo buddhe sagāravo hoti, dhamme sagāravo hoti, saṅghe sagāravo hoti, sabrahmacārīsu sagāravo hoti, uddesaparipucchāya vāyamati, savanabahulo hoti, bhinnasīlopi, mahārāja, dussīlo parisagato ākappaṃ upaṭṭhapeti, garahabhayā kāyikaṃ vācasikaṃ rakkhati, padhānābhimukhañcassa hoti cittaṃ, bhikkhusāmaññaṃ upagato hoti.
Here, great king, an immoral ascetic has respect for the Buddha, has respect for the Dhamma, has respect for the Saṅgha, has respect for his fellow celibates, strives in study and questioning, is abundant in listening. Even though he has broken his precepts, great king, an immoral person, when in an assembly, maintains a proper demeanor; out of fear of blame, he guards his bodily and verbal actions; and his mind is directed towards exertion; he has attained the state of a bhikkhu.
Thưa Đại Vương, ở đây, Tỳ-kheo phá giới vẫn tôn kính Đức Phật, tôn kính Pháp, tôn kính Tăng, tôn kính các vị đồng Phạm hạnh, nỗ lực trong việc học hỏi và hỏi đáp, thường xuyên lắng nghe giáo pháp. Thưa Đại Vương, dù đã phá giới, người Tỳ-kheo phá giới khi ở giữa chúng hội vẫn giữ gìn oai nghi, vì sợ bị chỉ trích mà giữ gìn hành vi thân và khẩu. Tâm của vị ấy hướng về sự tinh tấn, và vị ấy đã thọ nhận phẩm hạnh của Tỳ-kheo.
Karontopi, mahārāja, samaṇadussīlo pāpaṃ paṭicchannaṃ ācarati.
Even when doing evil, great king, an immoral ascetic acts secretly.
Thưa Đại Vương, dù làm điều ác, Tỳ-kheo phá giới vẫn hành động một cách kín đáo.
Yathā, mahārāja, itthī sapatikā nilīyitvā rahasseneva pāpamācarati; evameva kho, mahārāja, karontopi samaṇadussīlo pāpaṃ paṭicchannaṃ ācarati.
Just as, great king, a married woman hides and secretly commits evil; just so, great king, an immoral ascetic, even when doing evil, acts secretly.
Thưa Đại Vương, ví như một người phụ nữ có chồng lén lút hành động xấu xa một cách bí mật; cũng vậy, thưa Đại Vương, Tỳ-kheo phá giới dù làm điều ác vẫn hành động một cách kín đáo.
Ime kho, mahārāja, dasa guṇā samaṇadussīlassa gihidussīlato visesena atirekā.
These, great king, are the ten qualities in an immoral ascetic that are superior to an immoral layperson.
Thưa Đại Vương, đây là mười đức tính của Tỳ-kheo phá giới vượt trội hơn người cư sĩ phá giới.”
1355
‘‘Katamehi dasahi kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti?
‘‘By what ten reasons does he purify the offering further?
“Nhờ mười lý do nào mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn?
Anavajjakavacadhāraṇatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, isisāmaññabhaṇḍuliṅgadhāraṇatopi dakkhiṇaṃ visodheti, saṅghasamayamanuppaviṭṭhatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, buddhadhammasaṅghasaraṇagatatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, padhānāsayaniketavāsitāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, jinasāsanadhara* pariyesanatopi dakkhiṇaṃ visodheti, pavaradhammadesanatopi dakkhiṇaṃ visodheti, dhammadīpagatiparāyaṇatāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, ‘aggo buddho’ti ekantaujudiṭṭhitāyapi dakkhiṇaṃ visodheti, uposathasamādānatopi dakkhiṇaṃ visodheti.
He purifies the offering by wearing the blameless robe, he purifies the offering by wearing the tonsured mark of ascetics, he purifies the offering by having entered the assembly of the Saṅgha, he purifies the offering by having gone for refuge to the Buddha, Dhamma, and Saṅgha, he purifies the offering by dwelling in a place devoted to exertion, he purifies the offering by seeking the wealth of the Victor’s Dispensation, he purifies the offering by teaching the excellent Dhamma, he purifies the offering by having the Dhamma as his lamp and ultimate refuge, he purifies the offering by having the perfectly upright view that ‘the Buddha is supreme,’ he purifies the offering by undertaking the Uposatha vows.
Nhờ việc mặc y áo không tỳ vết mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc mang hình tướng của đạo sĩ với đầu cạo trọc mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc gia nhập vào chúng Tăng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc quy y Phật, Pháp, Tăng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc sống ở nơi ẩn cư với tâm hướng đến sự tinh tấn mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc tìm cầu sự duy trì giáo pháp của Đức Phật mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc thuyết giảng Pháp tối thượng mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc có Pháp làm nơi nương tựa, làm chỗ đến mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ có chánh kiến tuyệt đối rằng ‘Đức Phật là bậc tối thượng’ mà phước cúng dường được thanh tịnh; nhờ việc thọ trì giới Uposatha mà phước cúng dường được thanh tịnh.
Imehi kho, mahārāja, dasahi kāraṇehi uttariṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
By these ten reasons, great king, he purifies the offering further.
Thưa Đại Vương, nhờ mười lý do này mà phước cúng dường được thanh tịnh hơn.”
1356
‘‘Suvipannopi hi, mahārāja, samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘For, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
“Thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.
Yathā, mahārāja, udakaṃ subahalampi kalalakaddamarajojallaṃ apaneti; evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
Just as, great king, water, even if very turbid, removes mud, dirt, dust, and scum; just so, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
Thưa Đại Vương, ví như nước dù rất đục vẫn có thể rửa sạch bùn lầy, bụi bẩn và cặn bã; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1357
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, uṇhodakaṃ sukudhitampi* jjalantaṃ mahantaṃ aggikkhandhaṃ nibbāpeti, evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Or, great king, just as hot water, even if boiling, extinguishes a great blazing fire; just so, great king, even a greatly fallen immoral ascetic purifies the offering of the donors.
“Hoặc nữa, thưa Đại Vương, ví như nước nóng dù đã sôi sùng sục vẫn có thể dập tắt một đống lửa lớn đang cháy; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1358
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhojanaṃ virasampi khudādubbalyaṃ apaneti, evameva kho, mahārāja, suvipannopi samaṇadussīlo dāyakānaṃ dakkhiṇaṃ visodheti.
‘‘Or just as, great king, food, even if tasteless, removes hunger and weakness, even so, great king, a samaṇa who is immoral, even if greatly fallen, purifies the dakkhiṇā of the donors.
“Hoặc nữa, thưa Đại Vương, ví như thức ăn dù không ngon vẫn có thể xua tan sự yếu đuối do đói khát; cũng vậy, thưa Đại Vương, ngay cả Tỳ-kheo phá giới dù đã sa đọa nghiêm trọng vẫn làm thanh tịnh phước cúng dường của các thí chủ.”
1359
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, tathāgatena devātidevena majjhimanikāyavaralañchake dakkhiṇavibhaṅge veyyākaraṇe –
‘‘And this, great king, was spoken by the Tathāgata, the God of gods, in the Discourse on the Analysis of Offerings, within the noble Majjhima Nikāya, the exposition:
“Thưa Đại Vương, điều này cũng đã được Đức Thế Tôn, bậc Trời trong các vị Trời, tuyên thuyết trong phần giải thích về sự phân biệt phước cúng dường (Dakkhiṇāvibhaṅga) trong tập Trung Bộ kinh:
1360
‘‘‘Yo sīlavā dussīlesu dadāti dānaṃ, dhammena laddhaṃ supasannacitto;
‘‘‘One who is virtuous, with a mind exceedingly clear,
“Người giữ giới, với tâm tịnh tín sâu sắc,
1361
Abhisaddahaṃ kammaphalaṃ uḷāraṃ, sā dakkhiṇā dāyakato visujjhatī’’’ti* .
Having firm faith in the excellent fruit of kamma, gives a gift righteously obtained to the immoral— that dakkhiṇā is purified by the donor.’
Tin tưởng vào quả báo cao thượng của nghiệp, đem của cải kiếm được một cách hợp pháp mà bố thí cho người phá giới, sự cúng dường ấy được thanh tịnh nhờ người thí chủ.”
1362
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, tāvatakaṃ mayaṃ pañhaṃ apucchimha, taṃ tvaṃ opammehi kāraṇehi vibhāvento amatamadhuraṃ savanūpagaṃ akāsi.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is astonishing, Venerable Nāgasena! We asked such a question, and you, by clarifying it with similes and reasons, have made it sweet like nectar and worthy of hearing.
“Bạch Tôn giả Nāgasena, thật kỳ diệu! Bạch Tôn giả Nāgasena, thật hy hữu! Chúng con đã hỏi một vấn đề như vậy, và Tôn giả đã giải thích bằng các ví dụ và lý do, làm cho lời giải đáp ngọt ngào như cam lồ, dễ dàng lắng nghe.
Yathā nāma, bhante, sūdo vā sūdantevāsī vā tāvatakaṃ maṃsaṃ labhitvā nānāvidhehi sambhārehi sampādetvā rājūpabhogaṃ karoti; evameva kho, bhante nāgasena, tāvatakaṃ mayaṃ pañhaṃ apucchimha, taṃ tvaṃ opammehi kāraṇehi vibhāvetvā amatamadhuraṃ savanūpagaṃ akāsī’’ti.
Just as, Venerable sir, a cook or a cook’s apprentice, having obtained a certain amount of meat, prepares it with various ingredients and makes it fit for the king’s enjoyment; even so, Venerable Nāgasena, we asked such a question, and you, by clarifying it with similes and reasons, have made it sweet like nectar and worthy of hearing.’’
Bạch Tôn giả, ví như một đầu bếp hoặc một người học việc của đầu bếp, khi có được một lượng thịt như vậy, sẽ chế biến bằng nhiều loại gia vị khác nhau để dâng lên vua; cũng vậy, bạch Tôn giả Nāgasena, chúng con đã hỏi một vấn đề như vậy, và Tôn giả đã giải thích bằng các ví dụ và lý do, làm cho lời giải đáp ngọt ngào như cam lồ, dễ dàng lắng nghe.”
1363
Dussīlapañho aṭṭhamo.
The Eighth Question on the Immoral.
Vấn đề về người phá giới, thứ tám.
1364
9. Udakasattajīvapañho
9. The Question on Life in Water
9. Vấn đề về nước và sinh vật
1365
9. ‘‘Bhante nāgasena, imaṃ udakaṃ aggimhi tappamānaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ, kiṃ nu kho, bhante nāgasena, udakaṃ jīvati, kiṃ kīḷamānaṃ saddāyati, udāhu aññena paṭipīḷitaṃ saddāyatī’’ti?
9. ‘‘Venerable Nāgasena, this water, when heated by fire, makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’ Does water, Venerable Nāgasena, have life? Does it make sounds while playing, or does it make sounds because it is oppressed by something else?’’
9. “Bạch Tôn giả Nāgasena, khi nước này được đun trên lửa, nó kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh. Bạch Tôn giả Nāgasena, phải chăng nước có sự sống, phải chăng nó kêu vì đang vui đùa, hay nó kêu vì bị một thứ khác làm cho đau đớn?”
‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti.
‘‘No, great king, water does not have life; there is no jīva or satta in water. However, great king, due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’’’
“Không, thưa Đại Vương, nước không có sự sống, trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh. Tuy nhiên, thưa Đại Vương, do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh.”
1366
‘‘Bhante nāgasena, idhekacce titthiyā udakaṃ jīvatīti sītodakaṃ paṭikkhipitvā udakaṃ tāpetvā vekatikavekatikaṃ paribhuñjanti, te tumhe garahanti paribhavanti ‘ekindriyaṃ samaṇā sakyaputtiyā jīvaṃ viheṭhentī’ti, taṃ tesaṃ garahaṃ paribhavaṃ vinodehi apanehi nicchārehī’’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, some sectarians here, believing that water has life, reject cold water and, after heating water, consume it in its altered state. They criticize and insult you, saying, ‘The samaṇas, the Sakyaputtiyas, harm a one-faculty living being.’ Please dispel, remove, and eliminate their criticism and insult.’’
“Bạch Tôn giả Nāgasena, có một số ngoại đạo cho rằng nước có sự sống, họ từ chối nước lạnh và đun nước nóng để sử dụng. Họ chỉ trích và khinh miệt Tôn giả rằng: ‘Các sa-môn dòng Thích tử đang làm hại sinh vật có một căn.’ Xin Tôn giả hãy xua tan, loại bỏ và giải thích rõ ràng sự chỉ trích và khinh miệt đó của họ.”
‘‘Na hi, mahārāja, udakaṃ jīvati, natthi, mahārāja, udake jīvo vā satto vā, api ca, mahārāja, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidhaṃ.
‘‘No, great king, water does not have life; there is no jīva or satta in water, great king. However, great king, due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.’
“Không, thưa Đại Vương, nước không có sự sống, thưa Đại Vương, trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh. Tuy nhiên, thưa Đại Vương, do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh.”
1367
‘‘Yathā, mahārāja, udakaṃ sobbhasarasaritadahataḷākakandarapadaraudapānaninnapokkharaṇigataṃ vātātapavegassa mahantatāya pariyādiyati parikkhayaṃ gacchati, api nu tattha udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti?
‘‘Just as, great king, water in a pit, lake, river, pool, cave, fissure, well, depression, or pond, due to the intensity of wind and sun, diminishes and is exhausted, does that water there make various sounds: ‘cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati’?’’
“Thưa Đại Vương, ví như nước ở các hố, ao, sông, hồ, hang động, khe núi, giếng nước, vực sâu, hồ sen, do sức mạnh của gió và nắng mà cạn kiệt, biến mất. Phải chăng ở đó nước cũng kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
‘‘No, Venerable sir.’’
“Không, bạch Tôn giả.”
‘‘Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, tatthāpi udakaṃ saddāyeyya, imināpi, mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’nti.
‘‘If, great king, water had life, it would make sounds there too. By this reason too, great king, know that ‘there is no jīva or satta in water; due to the intensity of the heat from the fire, the water makes various sounds: “cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati.”’’
“Thưa Đại Vương, nếu nước có sự sống, thì ở đó nước cũng phải kêu. Thưa Đại Vương, nhờ lý do này mà Đại Vương hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh; do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu xì xì, tí tách, phát ra nhiều loại âm thanh’.”
1368
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
‘‘Listen, great king, to another further reason why ‘there is no jīva or satta in water; due to the intensity of the heat from the fire, the water makes sounds.’
“Thưa Đại Vương, hãy nghe thêm một lý do nữa để biết rằng ‘trong nước không có sinh mạng hay chúng sinh; do sức nóng mãnh liệt của lửa, nước kêu’.”
Yadā pana, mahārāja, udakaṃ taṇḍulehi sammissitaṃ bhājanagataṃ hoti pihitaṃ uddhane aṭhapitaṃ, api nu tattha udakaṃ saddāyatī’’ti?
When, great king, water mixed with rice is in a covered pot placed on a hearth, does that water make sounds?’’
Thưa Đại Vương, khi nước được trộn với gạo, đặt trong nồi đậy kín và để trên bếp, phải chăng ở đó nước cũng kêu không?”
‘‘Na hi, bhante, acalaṃ hoti santasanta’’nti.
‘‘No, Venerable sir, it is still and calm.’’
“Không, thưa Tôn giả, nó không bất động và tĩnh lặng.”
‘‘Taṃ yeva pana, mahārāja, udakaṃ bhājanagataṃ aggiṃ ujjāletvā uddhane ṭhapitaṃ hoti, api nu tattha udakaṃ acalaṃ hoti santasanta’’nti?
‘‘But when that very water, great king, in a pot, with fire kindled, is placed on the hearth, is that water still and calm?’’
“Nhưng, Đại vương, chính nước đó, khi được đặt vào vật chứa, đốt lửa lên và đặt trên bếp lò, liệu nước đó có bất động và tĩnh lặng không?”
‘‘Na hi, bhante, calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotīti.
‘‘No, Venerable sir, it moves, it stirs, it churns, it becomes turbid, it produces waves, it goes up and down and in all directions, it rises, it falls, it becomes frothy.’’
“Không, thưa Tôn giả, nó chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt.”
Kissa pana taṃ, mahārāja, pākatikaṃ udakaṃ na calati santasantaṃ hoti, kissa pana aggigataṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti?
‘‘Why then, great king, does ordinary water not move and remain calm, but when placed on fire, it moves, it stirs, it churns, it becomes turbid, it produces waves, it goes up and down and in all directions, it rises, it falls, and it becomes frothy?’’
“Vậy tại sao, Đại vương, nước bình thường không chuyển động và tĩnh lặng, còn nước bị đốt nóng lại chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt?”
‘‘Pākatikaṃ, bhante, udakaṃ na calati, aggikataṃ pana udakaṃ aggisantāpavegassa mahantatāya cicciṭāyati ciṭiciṭāyati saddāyati bahuvidha’’nti.
“Venerable sir, natural water does not move, but water that has been heated by fire makes various sounds, cicciṭāyati, ciṭiciṭāyati, due to the great force of the heat of the fire.”
“Thưa Tôn giả, nước bình thường không chuyển động, nhưng nước bị đốt nóng thì kêu xèo xèo, tí tách và tạo ra nhiều loại âm thanh do sức nóng mạnh mẽ của lửa.”
‘‘Imināpi mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
“By this reason too, great king, know that ‘there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire.’”
“Đại vương, qua lý do này, hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa’.”
1369
‘‘Aparampi, mahārāja, uttaraṃ kāraṇaṃ suṇohi, natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati.
“Listen, great king, to another further reason: there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire.
“Lại nữa, Đại vương, hãy nghe một lý do khác: trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa.”
Hoti taṃ, mahārāja, udakaṃ ghare ghare udakavārakagataṃ pihita’’nti?
Does that water, great king, which is kept in a water-pot in every house, remain covered?”
“Đại vương, có phải nước đó, trong từng ngôi nhà, được đựng trong lu nước và đậy kín không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu taṃ, mahārāja, udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hotī’’ti.
“Does that water, great king, move, churn, stir, become turbid, form waves, go up and down and in all directions, rise, fall, or become frothy?”
“Vậy, Đại vương, liệu nước đó có chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, và tạo bọt không?”
‘‘Na hi, bhante, acalaṃ taṃ hoti pākatikaṃ udakavārakagataṃ udaka’’nti.
“No, Venerable sir, that water in a water-pot is still and natural.”
“Không, thưa Tôn giả, nước đó bất động khi nó là nước bình thường đựng trong lu nước.”
1370
‘‘Sutapubbaṃ pana tayā, mahārāja, ‘mahāsamudde udakaṃ calati khubbhati luḷati āvilati ūmijātaṃ hoti, uddhamadho disāvidisaṃ gacchati, uttarati patarati pheṇamālī hoti, ussakkitvā ossakkitvā* velāya paharati saddāyati bahuvidha’’’nti?
“Have you, great king, heard before that ‘the water in the great ocean moves, churns, stirs, becomes turbid, forms waves, goes up and down and in all directions, rises, falls, becomes frothy, surges up and recedes, strikes the shore, and makes various sounds’?”
“Đại vương, ngài đã từng nghe nói rằng ‘nước trong đại dương chuyển động, xáo trộn, khuấy động, vẩn đục, tạo sóng, đi lên xuống, đi khắp các hướng, bắn tung tóe, tràn ra, tạo bọt, dâng lên rồi rút xuống, vỗ vào bờ và tạo ra nhiều loại âm thanh’ phải không?”
‘‘Āma, bhante, sutapubbaṃ etaṃ mayā diṭṭhapubbañca ‘mahāsamudde udakaṃ hatthasatampi dvepi hatthasatāni gagane ussakkatī’’’ti.
“Yes, Venerable sir, I have heard this before and have seen it before, that ‘the water in the great ocean surges up a hundred cubits, even two hundred cubits, into the sky’.”
“Vâng, thưa Tôn giả, tôi đã từng nghe điều đó và cũng đã từng thấy rằng ‘nước trong đại dương dâng lên không trung cả trăm, hai trăm sải tay’.”
‘‘Kissa, mahārāja, udakavārakagataṃ udakaṃ na calati na saddāyati, kissa pana mahāsamudde udakaṃ calati saddāyatī’’ti?
“Why, great king, does the water in a water-pot not move or make sound, but why does the water in the great ocean move and make sound?”
“Tại sao, Đại vương, nước trong lu nước không chuyển động và không tạo ra âm thanh, còn nước trong đại dương lại chuyển động và tạo ra âm thanh?”
‘‘Vātavegassa mahantatāya, bhante, mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati, udakavārakagataṃ udakaṃ aghaṭṭitaṃ kehici na calati na saddāyatī’’ti.
“Due to the great force of the wind, Venerable sir, the water in the great ocean moves and makes sound; the water in a water-pot, being undisturbed by anything, does not move or make sound.”
“Thưa Tôn giả, do sức mạnh lớn của gió mà nước trong đại dương chuyển động và tạo ra âm thanh, còn nước trong lu nước, không bị bất cứ thứ gì tác động, thì không chuyển động và không tạo ra âm thanh.”
‘‘Yathā, mahārāja, vātavegassa mahantatāya mahāsamudde udakaṃ calati saddāyati evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’’ti.
“Just as, great king, due to the great force of the wind, the water in the great ocean moves and makes sound, even so, water makes sound due to the great force of the heat of the fire.”
“Cũng như vậy, Đại vương, do sức mạnh lớn của gió mà nước trong đại dương chuyển động và tạo ra âm thanh, thì cũng chính do sức nóng mạnh mẽ của lửa mà nước tạo ra âm thanh.”
1371
‘‘Nanu, mahārāja, bheripokkharaṃ sukkhaṃ sukkhena gocammena onandhantī’’ti?
“Do they not, great king, cover a dry drum-body with dry cowhide?”
“Đại vương, có phải mặt trống được bọc bằng da bò khô không?”
‘‘Āma, bhante’’.
“Yes, Venerable sir.”
“Vâng, thưa Tôn giả.”
‘‘Api nu, mahārāja, bheriyā jīvo vā satto vā atthī’’ti.
“Is there, great king, life or a being in a drum?”
“Vậy, Đại vương, trong trống có sinh vật hay chúng sinh nào không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Không, thưa Tôn giả.”
‘‘Kissa pana, mahārāja, bherī saddāyatī’’ti?
“Why then, great king, does a drum make sound?”
“Vậy tại sao, Đại vương, trống lại tạo ra âm thanh?”
‘‘Itthiyā vā, bhante, purisassa vā tajjena vāyāmenā’’ti.
“Due to the appropriate effort of a woman or a man, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, là do sự cố gắng tương ứng của người phụ nữ hoặc người đàn ông.”
‘‘Yathā, mahārāja, itthiyā vā purisassa vā tajjena vāyāmena bherī saddāyati, evameva aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyati.
“Just as, great king, a drum makes sound due to the appropriate effort of a woman or a man, even so, water makes sound due to the great force of the heat of the fire.
“Cũng như vậy, Đại vương, do sự cố gắng tương ứng của người phụ nữ hoặc người đàn ông mà trống tạo ra âm thanh, thì cũng chính do sức nóng mạnh mẽ của lửa mà nước tạo ra âm thanh.”
Imināpi, mahārāja, kāraṇena jānāhi ‘natthi udake jīvo vā satto vā, aggisantāpavegassa mahantatāya udakaṃ saddāyatī’ti.
By this reason too, great king, know that ‘there is no life or being in water; water makes sound due to the great force of the heat of the fire’.”
“Đại vương, qua lý do này, hãy biết rằng ‘trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả, nước tạo ra âm thanh là do sức nóng mạnh mẽ của lửa’.”
1372
‘‘Mayhampi tāva, mahārāja, tava pucchitabbaṃ atthi, evameso pañho suvinicchito hoti, kiṃ nu kho, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, udāhu ekaccehi yeva bhājanehi tappamānaṃ saddāyatī’’ti?
“I too, great king, have something to ask you, so that this question may be well-resolved. Does water, when heated, make sound in all vessels, or does it make sound only in some vessels?”
“Đại vương, tôi cũng có điều muốn hỏi ngài để vấn đề này được giải quyết rõ ràng. Thưa Đại vương, có phải nước đang sôi trong tất cả các vật chứa đều tạo ra âm thanh, hay chỉ một số vật chứa tạo ra âm thanh?”
‘‘Na hi, bhante, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyati, ekaccehi yeva bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyatī’’ti.
“No, Venerable sir, water, when heated, does not make sound in all vessels; it makes sound only in some vessels.”
“Không, thưa Tôn giả, nước đang sôi không tạo ra âm thanh trong tất cả các vật chứa, mà chỉ một số vật chứa tạo ra âm thanh.”
‘‘Tena hi, mahārāja, jahitosi sakasamayaṃ, paccāgatosi mama visayaṃ, natthi udake jīvo vā satto vā.
“Then, great king, you have abandoned your own doctrine and have come to my domain; there is no life or being in water.
“Nếu vậy, Đại vương, ngài đã từ bỏ quan điểm của mình và đã trở về với quan điểm của tôi: trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả.”
Yadi, mahārāja, sabbehipi bhājanehi udakaṃ tappamānaṃ saddāyeyya, yuttamidaṃ ‘udakaṃ jīvatī’ti vattuṃ.
If, great king, water, when heated, were to make sound in all vessels, it would be appropriate to say, ‘water has life’.
“Nếu, Đại vương, nước đang sôi trong tất cả các vật chứa đều tạo ra âm thanh, thì điều đó có thể hợp lý để nói rằng ‘nước có sự sống’.”
Na hi, mahārāja, udakaṃ dvayaṃ hoti, yaṃ saddāyati, taṃ jīvati, yaṃ na saddāyati, taṃ na jīvatīti.
But, great king, water is not of two kinds: that which makes sound has life, and that which does not make sound has no life.
“Không, Đại vương, nước không có hai loại: loại nào tạo ra âm thanh thì có sự sống, loại nào không tạo ra âm thanh thì không có sự sống.”
Yadi, mahārāja, udakaṃ jīveyya, mahantānaṃ hatthināgānaṃ ussannakāyānaṃ pabhinnānaṃ soṇḍāya ussiñcitvā mukhe pakkhipitvā kucchiṃ pavesayantānaṃ, tampi udakaṃ tesaṃ dantantare cippiyamānaṃ saddāyeyya.
If, great king, water had life, then when great elephants, with their immense bodies and in rut, draw water with their trunks, put it into their mouths, and send it into their bellies, that water too would make sound as it is crushed between their teeth.
“Nếu, Đại vương, nước có sự sống, thì khi những con voi lớn, thân hình đồ sộ, đang trong cơn say, dùng vòi hút nước, đưa vào miệng và nuốt vào bụng, nước đó cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị nghiền nát giữa răng của chúng.”
Hatthasatikāpi mahānāvā garukā bhārikā anekasatasahassabhāraparipūrā mahāsamudde vicaranti, tāhipi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya.
Even great ships, a hundred cubits long, heavy and laden with hundreds of thousands of loads, sail in the great ocean; the water crushed by them would also make sound.”
“Những con thuyền lớn, nặng nề, chở đầy hàng trăm ngàn gánh nặng, đang đi lại trên đại dương, nước cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị chúng nghiền nát.”
Mahatimahantāpi macchā anekasatayojanikakāyā timī timiṅgalā timirapiṅgalā abbhantare nimuggā mahāsamudde nivāsaṭṭhānatāya paṭivasantā mahāudakadhārā ācamanti dhamanti ca, tesampi taṃ dantantarepi udarantarepi cippiyamānaṃ udakaṃ saddāyeyya.
And also, very great fish, such as the Timī, Timiṅgalā, and Timirapiṅgalā, whose bodies are many hundreds of yojanas long, dwelling in the great ocean as their abode, submerged within it, they suck in and spit out great currents of water. Even for them, that water, being crushed between their teeth or within their stomachs, would make a sound.
“Những con cá cực lớn, thân hình dài hàng trăm dojana, như cá Timī, Timiṅgala, Timirapiṅgala, lặn sâu trong đại dương, sống ở đó, uống và phun ra những dòng nước lớn, nước đó cũng sẽ tạo ra âm thanh khi bị nghiền nát giữa răng hoặc trong bụng của chúng.”
Yasmā ca kho, mahārāja, evarūpehi evarūpehi mahantehi paṭipīḷanehi paṭipīḷitaṃ udakaṃ na saddāyati tasmāpi natthi udake jīvo vā satto vāti, evametaṃ, mahārāja, dhārehī’’ti.
But since, great king, water, when pressed by such great forces, does not make a sound, therefore there is no life or living being in water. Thus, great king, understand this.”
“Vì vậy, Đại vương, bởi vì nước không tạo ra âm thanh khi bị những tác động mạnh mẽ như vậy, nên trong nước không có sinh vật hay chúng sinh nào cả. Đại vương, hãy ghi nhớ điều này!”
1373
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, dosāgato pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, yathā nāma, bhante nāgasena, mahagghaṃ maṇiratanaṃ chekaṃ ācariyaṃ kusalaṃ sikkhitaṃ maṇikāraṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ, muttāratanaṃ vā muttikaṃ dussaratanaṃ vā dussikaṃ, lohitacandanaṃ vā gandhikaṃ pāpuṇitvā kittiṃ labheyya thomanaṃ pasaṃsaṃ.
“Excellent, Venerable Nāgasena, the problematic question has been analyzed with an appropriate explanation. Just as, Venerable Nāgasena, a precious gem, a pearl, a fine cloth, or red sandalwood, upon reaching a skilled, expert, and trained jeweler, pearl-polisher, weaver, or perfumer, would gain fame, praise, and commendation.
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Vấn đề đã được trình bày một cách thích đáng. Cũng như, thưa Tôn giả Nāgasena, một viên ngọc quý giá, khi đến tay một thợ kim hoàn lành nghề, khéo léo và được đào tạo, sẽ được danh tiếng, lời khen ngợi và tán dương; hoặc một viên ngọc trai đến tay người thợ mài ngọc trai; hoặc một tấm vải quý đến tay người thợ dệt vải; hoặc gỗ đàn hương đỏ đến tay người bán hương liệu, sẽ được danh tiếng, lời khen ngợi và tán dương.”
Evameva kho, bhante nāgasena, dosāgato* pañho anucchavikāya vibhattiyā vibhatto, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
Even so, Venerable Nāgasena, the problematic question has been analyzed with an appropriate explanation. I accept it as such.”
“Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được trình bày một cách thích đáng. Tôi chấp nhận điều đó như vậy.”
1374
Udakasattajīvapañho navamo.
The Ninth Question on Life in Water.
Vấn đề về sự sống của nước, thứ chín.
1375
Buddhavaggo paṭhamo.
The First Chapter: The Buddha.
Chương Phật, thứ nhất.
1376
Imasmiṃ vagge nava pañhā.
In this chapter, there are nine questions.
Trong chương này có chín vấn đề.
1377

2. Nippapañcavaggo

2. The Nippapañca Chapter

2. Chương Nippapañca

1378
1. Nippapañcapañho
1. The Question on Nippapañca
1. Vấn đề Nippapañca
1379
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘nippapañcārāmā, bhikkhave, viharatha nippapañcaratino’ti, katamaṃ taṃ nippapañca’’nti?
“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, dwell delighting in nippapañca, enjoying nippapañca.’ What is that nippapañca?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, hãy sống với sự an trú vào Nippapañca, hãy hoan hỷ với Nippapañca’. Vậy Nippapañca là gì?”
‘‘Sotāpattiphalaṃ, mahārāja, nippapañcaṃ, sakadāgāmiphalaṃ nippapañcaṃ, anāgāmiphalaṃ nippapañcaṃ, arahattaphalaṃ nippapañca’’nti.
“The fruit of stream-entry, great king, is nippapañca; the fruit of once-returning is nippapañca; the fruit of non-returning is nippapañca; the fruit of arahantship is nippapañca.”
“Đại vương, quả Nhập Lưu là Nippapañca, quả Nhất Lai là Nippapañca, quả Bất Hoàn là Nippapañca, quả A-la-hán là Nippapañca.”
1380
‘‘Yadi, bhante nāgasena, sotāpattiphalaṃ nippapañcaṃ, sakadāgāmianāgāmiarahattaphalaṃ nippapañcaṃ, kissa pana ime bhikkhū uddisanti paripucchanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, navakammena palibujjhanti dānena ca pūjāya ca, nanu te jinappaṭikkhittaṃ kammaṃ karotī’’ti?
“If, Venerable Nāgasena, the fruit of stream-entry is nippapañca, and the fruits of once-returning, non-returning, and arahantship are nippapañca, then why do these bhikkhus recite and question the Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla? Why do they busy themselves with new construction, giving, and offerings? Are they not performing actions forbidden by the Conqueror?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu quả Nhập Lưu là vô hý luận (nippapañca), quả Nhất Lai, Bất Hoàn, A-la-hán là vô hý luận, vậy tại sao các Tỳ-khưu này lại học hỏi, vấn đáp kinh tạng (sutta), kệ tụng (geyya), giải thích (veyyākaraṇa), thi kệ (gāthā), cảm hứng ngữ (udāna), Phật thuyết như vậy (itivuttaka), bổn sanh (jātaka), pháp hy hữu (abbhutadhamma), vấn đáp (vedalla); họ bị vướng bận vào công việc mới (navakamma), vào việc bố thí và cúng dường? Há họ không làm những việc bị Đức Phật cấm đoán sao?”
1381
‘‘Ye te, mahārāja, bhikkhū uddisanti paripucchanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhutadhammaṃ vedallaṃ, navakammena palibujjhanti dānena ca pūjāya ca, sabbe te nippapañcassa pattiyā karonti.
“Those bhikkhus, great king, who recite and question the Sutta, Geyya, Veyyākaraṇa, Gāthā, Udāna, Itivuttaka, Jātaka, Abbhutadhamma, and Vedalla, and who busy themselves with new construction, giving, and offerings—all of them do so for the attainment of nippapañca.
“Này Đại vương, những Tỳ-khưu nào học hỏi, vấn đáp kinh tạng, kệ tụng, giải thích, thi kệ, cảm hứng ngữ, Phật thuyết như vậy, bổn sanh, pháp hy hữu, vấn đáp; bị vướng bận vào công việc mới, vào việc bố thí và cúng dường, tất cả họ đều làm vì sự thành tựu vô hý luận.
Ye te, mahārāja, sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapaca honti.
Those bhikkhus, great king, who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness.
Này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí (vāsanā) từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi nippapañcā honti.
But those bhikkhus who have much dust in their eyes (are heavily defiled), they become nippapañca through these endeavors.”
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ trở thành vô hý luận nhờ những nỗ lực này.
1382
‘‘Yathā, mahārāja, eko puriso khette bījaṃ ropetvā attano yathābalavīriyena vinā pākāravatiyā dhaññaṃ uddhareyya, eko puriso khette bījaṃ ropetvā vanaṃ pavisitvā kaṭṭhañca sākhañca chinditvā vatipākāraṃ katvā dhaññaṃ uddhareyya.
“Just as, great king, one man might sow seeds in a field and harvest the grain by his own strength and effort, without a fence; another man might sow seeds in a field, then enter the forest, cut wood and branches, build a fence, and then harvest the grain.
“Này Đại vương, ví như một người gieo hạt giống trên ruộng, rồi tự mình thu hoạch lúa mà không cần hàng rào bảo vệ, còn một người khác gieo hạt giống trên ruộng, rồi đi vào rừng chặt gỗ và cành cây làm hàng rào bảo vệ rồi mới thu hoạch lúa.
Yā tattha tassa vatipākārapariyesanā, sā dhaññatthāya.
His search for a fence there is for the sake of the grain.
Việc tìm kiếm hàng rào bảo vệ đó là vì lúa.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapañcā honti, vinā vatipākāraṃ puriso viya dhaññuddhāro.
Even so, great king, those bhikkhus who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness, like the man who harvests grain without a fence.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm, giống như người thu hoạch lúa mà không cần hàng rào bảo vệ.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi nippapañcā honti, vatipākāraṃ katvā puriso viya dhaññuddhāro.
But those bhikkhus who have much dust in their eyes (are heavily defiled), they become nippapañca through these endeavors, like the man who harvests grain after building a fence.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ trở thành vô hý luận nhờ những nỗ lực này, giống như người thu hoạch lúa sau khi đã làm hàng rào bảo vệ.
1383
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso mahatimahante ambarukkhamatthake phalapiṇḍi bhaveyya, atha tattha yo koci iddhimā āgantvā tassa phalaṃ hareyya, yo pana tattha aniddhimā, so kaṭṭhañca valliñca chinditvā nisseṇiṃ bandhitvā tāya taṃ rukkhaṃ abhiruhitvā phalaṃ hareyya.
“Or again, great king, suppose there is a cluster of fruits at the very top of a very tall mango tree. Then, if some person with psychic power were to come and take the fruits, while one without psychic power would cut wood and vines, make a ladder, and climb the tree with it to take the fruits.
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như trên đỉnh một cây xoài rất lớn có một chùm quả, rồi có một người có thần thông đến hái quả ấy, còn người không có thần thông thì phải chặt gỗ và dây leo, làm thang rồi trèo lên cây đó mà hái quả.
Yā tattha tassa nisseṇipariyesanā, sā phalatthāya.
His search for a ladder there is for the sake of the fruits.
Việc tìm kiếm cái thang đó là vì quả.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena nippapañcā honti, iddhimā viya rukkhaphalaṃ haranto.
Even so, great king, those bhikkhus who are naturally pure, whose defilements were purified in previous existences, they become nippapañca in a single moment of consciousness, like the person with psychic power taking the fruits from the tree.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ trở thành vô hý luận chỉ trong một sát-na tâm, giống như người có thần thông hái quả trên cây.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te iminā payogena saccāni abhisamenti, nisseṇiyā viya puriso rukkhaphalaṃ haranto.
But those bhikkhus, O great king, who have much dust in their eyes (of wisdom), they penetrate the truths by this effort, like a man taking fruit from a tree with a ladder.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ chứng ngộ các chân lý (sacca) nhờ nỗ lực này, giống như người dùng thang trèo lên cây hái quả.
1384
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, eko puriso atthakaraṇiko ekako yeva sāmikaṃ upagantvā atthaṃ sādheti.
“Or again, O great king, a certain man, an agent, alone approaches his master and accomplishes his purpose.
“Hoặc nữa, này Đại vương, một người giải quyết công việc chỉ một mình đến gặp chủ nhân và hoàn thành công việc.
Eko dhanavā dhanavasena parisaṃ vaḍḍhetvā parisāya atthaṃ sādheti.
A wealthy man, by virtue of his wealth, gathers an assembly and accomplishes his purpose with the assembly.
Một người giàu có, nhờ tài sản mà tập hợp một hội chúng, rồi nhờ hội chúng đó mà hoàn thành công việc.
Yā tattha tassa parisapariyesanā, sā atthatthāya.
The seeking of that assembly by him there is for the purpose.
Việc tìm kiếm hội chúng đó là vì công việc.
Evameva kho, mahārāja, ye te sabhāvaparisuddhā pubbe vāsitavāsanā, te ekacittakkhaṇena chasu abhiññāsu vasibhāvaṃ pāpuṇanti, puriso viya ekako atthasiddhiṃ karonto.
Even so, O great king, those who are pure by nature, whose latent tendencies were cultivated in the past, they attain mastery in the six supernormal powers (abhiññā) in a single moment of consciousness, like a man accomplishing his purpose alone.
Cũng vậy, này Đại vương, những Tỳ-khưu nào bản chất thanh tịnh, đã huân tập các tập khí từ trước, họ đạt đến sự thông thạo sáu thắng trí (abhiññā) chỉ trong một sát-na tâm, giống như một người tự mình hoàn thành công việc.
Ye pana te bhikkhū mahārajakkhā, te imehi payogehi sāmaññatthamabhisādhenti, parisāya viya puriso atthasiddhiṃ karonto.
But those bhikkhus, O great king, who have much dust in their eyes (of wisdom), they accomplish the purpose of recluseship by these efforts, like a man accomplishing his purpose with an assembly.
Còn những Tỳ-khưu nào, này Đại vương, có trí tuệ còn thô thiển, thì họ hoàn thành mục đích Sa-môn (sāmaññattha) nhờ những nỗ lực này, giống như một người hoàn thành công việc nhờ hội chúng.
1385
‘‘Uddesopi, mahārāja, bahukāro, paripucchāpi bahukārā, navakammampi bahukāraṃ, dānampi bahukāraṃ, pūjāpi bahukārā tesu tesu karaṇīyesu.
“Instruction, O great king, is of great benefit; questioning is of great benefit; new work is of great benefit; giving is of great benefit; veneration is of great benefit in those respective duties.
“Này Đại vương, việc học hỏi (uddesa) cũng có lợi ích lớn, việc vấn đáp (paripucchā) cũng có lợi ích lớn, công việc mới (navakamma) cũng có lợi ích lớn, bố thí (dāna) cũng có lợi ích lớn, cúng dường (pūjā) cũng có lợi ích lớn trong những việc cần làm đó.
Yathā, mahārāja, puriso rājūpasevī katāvī amaccabhaṭabaladovārikaanīkaṭṭhapārisajjajanehi, te tassa karaṇīye anuppatte sabbepi upakārā honti.
Just as, O great king, a man who has served the king and performed deeds, with his ministers, soldiers, guards, doorkeepers, bodyguards, and assembly members, all become helpful to him when his duties arise.
Này Đại vương, ví như một người phục vụ vua, đã có công trạng với các quan đại thần, binh lính, cận vệ, quân đội, và hội đồng, khi có việc cần làm, tất cả họ đều trở thành người giúp đỡ người ấy.
Evameva kho, mahārāja, uddesopi bahukāro, paripucchāpi bahukārā, navakammampi bahukāraṃ, dānampi bahukāraṃ, pūjāpi bahukārā tesu tesu karaṇīyesu.
Even so, O great king, instruction is of great benefit, questioning is of great benefit, new work is of great benefit, giving is of great benefit, veneration is of great benefit in those respective duties.
Cũng vậy, này Đại vương, việc học hỏi cũng có lợi ích lớn, việc vấn đáp cũng có lợi ích lớn, công việc mới cũng có lợi ích lớn, bố thí cũng có lợi ích lớn, cúng dường cũng có lợi ích lớn trong những việc cần làm đó.
Yadi, mahārāja, sabbepi abhijātiparisuddhā bhaveyyuṃ, anusāsanena* karaṇīyaṃ na bhaveyya.
If, O great king, all were pure by birth, there would be no need for instruction.
Này Đại vương, nếu tất cả đều bản chất thanh tịnh, thì việc giáo huấn sẽ không cần thiết.
Yasmā ca kho, mahārāja, savanena karaṇīyaṃ hoti, thero, mahārāja, sāriputto aparimitamasaṅkheyyakappaṃ upādāya upacitakusalamūlo paññāya koṭiṃ gato, sopi vinā savanena nāsakkhi āsavakkhayaṃ pāpuṇituṃ.
But because, O great king, there is a need for listening, Venerable Sāriputta, O great king, who had accumulated roots of merit over immeasurable and incalculable eons and reached the pinnacle of wisdom, he too could not attain the destruction of the taints (āsavakkhaya) without listening.
Nhưng vì, này Đại vương, việc giáo huấn là cần thiết, nên Đại Trưởng lão Sāriputta, người đã tích lũy cội rễ thiện lành trong vô lượng a-tăng-kỳ kiếp, đã đạt đến đỉnh cao của trí tuệ, ngài cũng không thể đạt đến sự diệt trừ các lậu hoặc (āsavakkhaya) nếu không có sự lắng nghe.
Tasmā, mahārāja, bahukāraṃ savanaṃ, tathā uddesopi paripucchāpi.
Therefore, O great king, listening is of great benefit, and likewise instruction and questioning.
Vì vậy, này Đại vương, việc lắng nghe có lợi ích lớn, cũng như việc học hỏi và vấn đáp.
Tasmā uddesaparipucchāpi nippapañcā saṅkhatā’’ti.
Therefore, instruction and questioning are also considered as unproliferated (nippapañcā) and conditioned (saṅkhatā).”
Vì vậy, việc học hỏi và vấn đáp cũng được xem là vô hý luận (nippapañca saṅkhatā).”
‘‘Sunijjhāpito, bhante nāgasena, pañho, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
“The question, Venerable Nāgasena, has been well clarified. I accept it as such.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi đã được giải thích rõ ràng, con xin chấp nhận như vậy.”
1386
Nippapañcapañho paṭhamo.
The First Question on Unproliferated States is concluded.
Vấn đề về vô hý luận, thứ nhất.
1387
2. Khīṇāsavabhāvapañho
2. The Question on the Nature of an Arahant
2. Vấn đề về bản chất của A-la-hán đã diệt trừ lậu hoặc
1388
2. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘yo gihī arahattaṃ patto, dve vāssa gatiyo bhavanti anaññā, tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
2. “Venerable Nāgasena, you say: ‘When a layperson attains Arahantship, there are only two destinies for him, none other: on that very day, he either goes forth (pabbajati) or attains final Nibbāna (parinibbāyati).
2. “Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì có hai con đường, không có con đường thứ ba: hoặc xuất gia trong cùng ngày đó, hoặc nhập Niết-bàn.
Na so divaso sakkā atikkametu’nti.
That day cannot be bypassed.’
Không thể vượt qua ngày đó được.’
Sace so, bhante nāgasena, tasmiṃ divase ācariyaṃ vā upajjhāyaṃ vā pattacīvaraṃ vā na labhetha, api nu kho so arahā sayaṃ vā pabbajeyya divasaṃ vā atikkameyya, añño koci arahā iddhimā āgantvā taṃ pabbājeyya vā parinibbāyeyya vā’’ti?
If, Venerable Nāgasena, on that day he does not find a teacher, a preceptor, or a bowl and robes, would that Arahant go forth by himself or would he bypass the day, or would some other Arahant with psychic power come and ordain him or would he attain final Nibbāna?”
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, trong ngày đó vị ấy không tìm được thầy y chỉ (ācariya), hay thầy tế độ (upajjhāya), hay y bát (pattacīvara), vậy vị A-la-hán đó có tự mình xuất gia không, hay có thể vượt qua ngày đó không, hay có một vị A-la-hán có thần thông khác đến để cho vị ấy xuất gia hay nhập Niết-bàn không?”
‘‘Na so, mahārāja, arahā sayaṃ pabbajeyya, sayaṃ pabbajanto theyyaṃ āpajjati, na ca divasaṃ atikkameyya, aññassa arahantassa āgamanaṃ bhaveyya vā na vā bhaveyya, tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyyā’’ti.
“That Arahant, O great king, would not go forth by himself; going forth by himself would be an act of theft (theyyaṃ āpajjati). Nor would he bypass the day. The coming of another Arahant might or might not happen; he would attain final Nibbāna on that very day.”
“Này Đại vương, vị A-la-hán đó không tự mình xuất gia, nếu tự mình xuất gia thì phạm tội trộm giới (theyya), và cũng không thể vượt qua ngày đó, việc một vị A-la-hán khác đến có thể xảy ra hoặc không, vị ấy sẽ nhập Niết-bàn trong cùng ngày đó.”
‘‘Tena hi, bhante nāgasena, arahattassa santabhāvo vijahito hoti, yena adhigatassa jīvitahāro bhavatī’’ti.
“In that case, Venerable Nāgasena, the peaceful nature (santabhāvo) of Arahantship is abandoned, by which the life of one who has attained it is taken away.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, sự thanh tịnh của quả A-la-hán đã bị từ bỏ, vì sự sống của người đã chứng đắc không thể duy trì được sao?”
1389
‘‘Visamaṃ, mahārāja, gihiliṅgaṃ, visame liṅge liṅgadubbalatāya arahattaṃ patto gihī tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
“The lay-state, O great king, is uneven. In an uneven state, due to the weakness of the state, a layperson who attains Arahantship either goes forth or attains final Nibbāna on that very day.
“Này Đại vương, tướng cư sĩ (gihiliṅga) là không phù hợp, vì sự yếu kém của tướng không phù hợp, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.
Neso, mahārāja, doso arahattassa, gihiliṅgasseveso doso yadidaṃ liṅgadubbalatā.
This, O great king, is not a fault of Arahantship; it is a fault of the lay-state itself, namely, the weakness of the state.
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của quả A-la-hán, mà là lỗi của tướng cư sĩ, đó là sự yếu kém của tướng.”
1390
‘‘Yathā, mahārāja, bhojanaṃ sabbasattānaṃ āyupālakaṃ jīvitarakkhakaṃ visamakoṭṭhassa mandadubbalagahaṇikassa avipākena jīvitaṃ harati.
“Just as, O great king, food, which sustains the life and protects the existence of all beings, takes away the life of one with an uneven stomach and weak digestion due to non-digestion.
“Này Đại vương, ví như thức ăn là thứ bảo vệ tuổi thọ, duy trì sự sống cho tất cả chúng sinh, nhưng đối với người có dạ dày không đều, có lửa tiêu hóa yếu kém, thì thức ăn không tiêu hóa được sẽ hủy hoại sự sống.
Neso, mahārāja, doso bhojanassa, koṭṭhasseveso doso yadidaṃ aggidubbalatā.
This, O great king, is not a fault of the food; it is a fault of the stomach itself, namely, the weakness of the digestive fire.
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của thức ăn, mà là lỗi của dạ dày, đó là sự yếu kém của lửa tiêu hóa.
Evameva kho, mahārāja, visame liṅge liṅgadubbalatāya arahattaṃ patto gihī tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
Even so, O great king, in an uneven state, due to the weakness of the state, a layperson who attains Arahantship either goes forth or attains final Nibbāna on that very day.
Cũng vậy, này Đại vương, vì sự yếu kém của tướng không phù hợp, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán thì trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.
Neso, mahārāja, doso arahattassa, gihiliṅgasseveso doso yadidaṃ liṅgadubbalatā.
This, O great king, is not a fault of Arahantship; it is a fault of the lay-state itself, namely, the weakness of the state.”
Này Đại vương, đây không phải là lỗi của quả A-la-hán, mà là lỗi của tướng cư sĩ, đó là sự yếu kém của tướng.”
1391
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, parittaṃ tiṇasalākaṃ upari garuke pāsāṇe ṭhapite dubbalatāya bhijjitvā patati.
‘‘Just as, O great king, a small blade of grass, when a heavy stone is placed upon it, breaks and falls due to its weakness.
“Hoặc nữa, này Đại vương, ví như một cọng cỏ nhỏ khi đặt một tảng đá nặng lên trên, vì yếu kém mà bị gãy và rơi xuống.
Evameva kho, mahārāja, arahattaṃ patto gihī tena liṅgena arahattaṃ dhāretuṃ asakkonto tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā.
Even so, O great king, a lay person who has attained arahantship, being unable to sustain arahantship with that lay status due to the weakness of the status, either goes forth into homelessness or attains parinibbāna on that very day.
Cũng vậy, này Đại vương, một cư sĩ đã chứng quả A-la-hán, vì không thể duy trì quả A-la-hán với tướng cư sĩ đó, nên trong cùng ngày đó hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.”
1392
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso abalo dubbalo nihīnajacco parittapuñño mahatimahārajjaṃ labhitvā khaṇena paripatati paridhaṃsati osakkati, na sakkoti issariyaṃ dhāretuṃ, evameva kho, mahārāja, arahattaṃ patto gihī tena liṅgena arahattaṃ dhāretuṃ na sakkoti, tena kāraṇena tasmiṃ yeva divase pabbajati vā parinibbāyati vā’’ti.
‘‘Or again, O great king, just as a weak, feeble man of low birth and little merit, having obtained a great kingship, quickly falls, perishes, and declines, being unable to sustain his sovereignty; even so, O great king, a lay person who has attained arahantship is unable to sustain arahantship with that status, and for that reason, on that very day, he either goes forth into homelessness or attains parinibbāna.’’
“Hoặc nữa, Đại vương, ví như một người yếu ớt, suy nhược, thuộc dòng dõi thấp kém, ít phước báu, sau khi đạt được một vương quốc rộng lớn, vĩ đại, liền trong khoảnh khắc suy tàn, tan rã, thoái lui, không thể giữ được quyền lực. Cũng vậy, Đại vương, một cư sĩ đã chứng A-la-hán quả không thể giữ được A-la-hán quả với tướng trạng cư sĩ ấy. Vì lý do đó, ngay trong ngày ấy, vị ấy hoặc xuất gia hoặc nhập Niết-bàn.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is good, venerable Nāgasena, I accept it as such.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1393
Khīṇāsavabhāvapañho dutiyo.
The Second Question on the Nature of the Arahant.
Vấn đề về trạng thái của bậc A-la-hán, thứ hai.
1394
3. Khīṇāsavasatisammosapañho
3. The Question on the Arahant’s Loss of Mindfulness
3. Vấn đề về sự lãng quên của bậc A-la-hán
1395
3. ‘‘Bhante nāgasena, atthi arahato satisammoso’’ti?
3. ‘‘Venerable Nāgasena, does an Arahant experience a loss of mindfulness?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, có phải bậc A-la-hán có sự lãng quên (satisammosa) không?”
‘‘Vigatasatisammosā kho, mahārāja, arahanto, natthi arahantānaṃ satisammoso’’ti.
‘‘Arahants, O great king, are free from loss of mindfulness; there is no loss of mindfulness for Arahants.’’
“Đại vương, các bậc A-la-hán đã thoát khỏi sự lãng quên; các bậc A-la-hán không có sự lãng quên.”
‘‘Āpajjeyya pana, bhante, arahā āpatti’’nti?
‘‘But, venerable sir, could an Arahant commit an offense?’’
“Thưa Tôn giả, vậy bậc A-la-hán có phạm giới không?”
‘‘Āma, mahārājā’’ti.
‘‘Yes, O great king.’’
“Vâng, Đại vương.”
‘‘Kismiṃ vatthusmi’’nti?
‘‘In what circumstances?’’
“Trong trường hợp nào?”
‘‘Kuṭikāre, mahārāja, sañcaritte, vikāle kālasaññāya, pavārite appavāritasaññāya, anatiritte atirittasaññāyā’’ti.
‘‘In the case of building a hut, O great king, in the case of traveling, by perceiving it as the right time when it is the wrong time, by perceiving it as not having been invited when invited, by perceiving it as not being left over when it is left over.’’
“Đại vương, trong việc xây cất tịnh xá, trong việc đi lại, trong việc lầm tưởng giờ phi thời là giờ đúng, trong việc lầm tưởng đã thỉnh cầu là chưa thỉnh cầu, trong việc lầm tưởng vật chưa được thọ dụng là đã được thọ dụng.”
1396
‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘ye āpattiṃ āpajjanti, te dvīhi kāraṇehi āpajjanti anādariyena vā ajānanena vā’ti.
‘‘Venerable Nāgasena, you say that ‘those who commit an offense do so for two reasons: either through disrespect or through not knowing.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Tôn giả nói rằng: ‘Những ai phạm giới thì phạm do hai nguyên nhân: hoặc do thiếu tôn trọng hoặc do không biết’.”
Api nu kho, bhante, arahato anādariyaṃ hoti, yaṃ arahā āpattiṃ āpajjatī’’ti?
Does an Arahant, venerable sir, have disrespect, such that an Arahant commits an offense?’’
“Thưa Tôn giả, vậy bậc A-la-hán có thiếu tôn trọng không, khi bậc A-la-hán phạm giới?”
‘‘Na hi, mahārājā’’ti.
‘‘No, O great king.’’
“Không, Đại vương.”
1397
‘‘Yadi, bhante nāgasena, arahā āpattiṃ āpajjati, natthi ca arahato anādariyaṃ, tena hi atthi arahato satisammoso’’ti?
‘‘If, venerable Nāgasena, an Arahant commits an offense, and there is no disrespect for an Arahant, then there must be a loss of mindfulness for an Arahant.’’
“Nếu vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, bậc A-la-hán có phạm giới mà không có sự thiếu tôn trọng, thì bậc A-la-hán có sự lãng quên ư?”
‘‘Natthi, mahārāja, arahato satisammoso, āpattiñca arahā āpajjatī’’ti.
‘‘There is no loss of mindfulness for an Arahant, O great king, yet an Arahant does commit an offense.’’
“Đại vương, bậc A-la-hán không có sự lãng quên, nhưng bậc A-la-hán vẫn phạm giới.”
1398
‘‘Tena hi, bhante, kāraṇena maṃ saññāpehi, kiṃ tattha kāraṇa’’nti?
‘‘Then, venerable sir, explain this matter to me; what is the reason for it?’’
“Vậy thì, thưa Tôn giả, xin hãy giải thích cho con hiểu, nguyên nhân ở đây là gì?”
‘‘Dveme, mahārāja, kilesā lokavajjaṃ paṇṇattivajjañcāti.
‘‘These two defilements exist, O great king: a worldly offense and a disciplinary offense.
“Đại vương, có hai loại lỗi này: lỗi do thế gian chê trách và lỗi do giới luật chế định.”
Katamaṃ, mahārāja, lokavajjaṃ?
What, O great king, is a worldly offense?
“Đại vương, lỗi do thế gian chê trách là gì?”
Dasa akusalakammapathā, idaṃ vuccati lokavajjaṃ.
The ten unwholesome courses of action; this is called a worldly offense.
Mười ác nghiệp đạo, đây được gọi là lỗi do thế gian chê trách.
Katamaṃ paṇṇattivajjaṃ?
What is a disciplinary offense?
“Lỗi do giới luật chế định là gì?”
Yaṃ loke atthi samaṇānaṃ ananucchavikaṃ ananulomikaṃ, gihīnaṃ anavajjaṃ.
That which is unsuitable and inappropriate for ascetics in the world, but is blameless for lay people.
Đó là những điều không phù hợp, không tương ưng với Sa-môn trong thế gian, nhưng đối với cư sĩ thì không có lỗi.
Tattha bhagavā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapeti ‘yāvajīvaṃ anatikkamanīya’nti.
Concerning this, the Blessed One lays down a training rule for his disciples: ‘not to be transgressed as long as life lasts.’
Trong trường hợp đó, Đức Thế Tôn chế định giới luật cho các đệ tử rằng ‘không được vi phạm suốt đời’.
Vikālabhojanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Eating at the wrong time, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc ăn phi thời đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Bhūtagāmavikopanaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Destroying vegetation, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc hủy hoại cây cỏ đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Udake hassadhammaṃ, mahārāja, lokassa anavajjaṃ, taṃ jinasāsane vajjaṃ.
Playing in water, O great king, is blameless for the world, but it is an offense in the Buddha’s Dispensation.
Đại vương, việc đùa giỡn dưới nước đối với thế gian không có lỗi, nhưng trong giáo pháp của Đức Phật thì có lỗi.
Iti evarūpāni evarūpāni, mahārāja, jinasāsane vajjāni, idaṃ vuccati paṇṇattivajjaṃ.
Thus, O great king, such and such are offenses in the Buddha’s Dispensation; this is called a disciplinary offense.
Như vậy, Đại vương, những lỗi như thế này trong giáo pháp của Đức Phật được gọi là lỗi do giới luật chế định.”
1399
‘‘Lokavajjaṃ abhabbo khīṇāsavo taṃ ajjhācarituṃ, yaṃ kilesaṃ paṇṇattivajjaṃ, taṃ ajānanto āpajjeyya.
‘‘An Arahant is incapable of committing a worldly offense, which is a defilement, but he might commit a disciplinary offense out of not knowing.
“Một bậc A-la-hán không thể phạm lỗi do thế gian chê trách, nhưng có thể phạm lỗi do giới luật chế định mà không biết.
Avisayo, mahārāja, ekaccassa arahato sabbaṃ jānituṃ, na hi tassa balaṃ atthi sabbaṃ jānituṃ.
It is not within the scope of some Arahants, O great king, to know everything, for they do not have the power to know everything.
Đại vương, không phải là khả năng của một số bậc A-la-hán để biết mọi thứ, vị ấy không có sức mạnh để biết mọi thứ.
Anaññātaṃ, mahārāja, arahato itthipurisānaṃ nāmampi gottampi, maggopi tassa mahiyā anaññāto; vimuttiṃ yeva, mahārāja, ekacco arahā jāneyya; chaḷabhiñño arahā sakavisayaṃ jāneyya; sabbaññū, mahārāja, tathāgatova sabbaṃ jānātī’’ti.
The names and clans of men and women are unknown to an Arahant, O great king; even the paths on the earth are unknown to him; some Arahants, O great king, may only know liberation; an Arahant with six supernormal powers may know his own domain; only the Tathāgata, O great king, the Omniscient One, knows everything.’’
Đại vương, tên và dòng dõi của nam nữ, ngay cả con đường trên mặt đất cũng không được bậc A-la-hán biết đến; Đại vương, một số bậc A-la-hán chỉ biết đến sự giải thoát (vimutti); bậc A-la-hán có lục thông thì biết được phạm vi của mình; Đại vương, chỉ có Như Lai, bậc Toàn Giác, mới biết mọi thứ.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is good, venerable Nāgasena, I accept it as such.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1400
Khīṇāsavasatisammosapañho tatiyo.
The Third Question on the Arahant’s Loss of Mindfulness.
Vấn đề về sự lãng quên của bậc A-la-hán, thứ ba.
1401
4. Loke natthibhāvapañho
4. The Question on Non-Existence in the World
4. Vấn đề về những điều không tồn tại trên thế gian
1402
4. ‘‘Bhante nāgasena, dissanti loke buddhā, dissanti paccekabuddhā, dissanti tathāgatassa sāvakā, dissanti cakkavattirājāno, dissanti padesarājāno, dissanti devamanussā, dissanti sadhanā, dissanti adhanā, dissanti sugatā, dissanti duggatā, dissati purisassa itthiliṅgaṃ pātubhūtaṃ, dissati itthiyā purisaliṅgaṃ pātubhūtaṃ, dissati sukataṃ dukkataṃ kammaṃ, dissanti kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākūpabhogino sattā, atthi loke sattā aṇḍajā jalābujā saṃsedajā opapātikā, atthi sattā apadā dvipadā catuppadā bahuppadā, atthi loke yakkhā rakkhasā kumbhaṇḍā asurā dānavā gandhabbā petā pisācā, atthi kinnarā mahoragā nāgā supaṇṇā siddhā vijjādharā, atthi hatthī assā gāvo mahiṃsā* oṭṭhā gadrabhā ajā eḷakā migā sūkarā sīhā byagghā dīpī acchā kokā taracchā soṇā siṅgālā, atthi bahuvidhā sakuṇā, atthi suvaṇṇaṃ rajataṃ muttā maṇi saṅkho silā pavāḷaṃ lohitaṅko masāragallaṃ veḷuriyo vajiraṃ phalikaṃ kāḷalohaṃ tambalohaṃ vaṭṭalohaṃ kaṃsalohaṃ, atthi khomaṃ koseyyaṃ kappāsikaṃ sāṇaṃ bhaṅgaṃ kambalaṃ, atthi sāli vīhi yavo kaṅgu kudrūso varako godhūmo muggo, māso tilaṃ kulatthaṃ, atthi mūlagandho sāragandho pheggugandho tacagandho pattagandho pupphagandho phalagandho sabbagandho, atthi tiṇa latā gaccha rukkha osadhi vanappati nadī pabbata samudda macchakacchapā sabbaṃ loke atthi.
4. ‘‘Bhante Nāgasena, Buddhas are seen in the world, Paccekabuddhas are seen, disciples of the Tathāgata are seen, Cakkavatti kings are seen, regional kings are seen, devas and humans are seen, the wealthy are seen, the poor are seen, those in good states of existence are seen, those in bad states of existence are seen, the female gender appearing in a man is seen, the male gender appearing in a woman is seen, wholesome and unwholesome kamma are seen, beings experiencing the results of good and bad kamma are seen. In the world there are beings born from eggs (aṇḍajā), born from a womb (jalābujā), born from moisture (saṃsedajā), and spontaneously arisen (opapātikā). There are beings without feet (apadā), with two feet (dvipadā), with four feet (catuppadā), with many feet (bahuppadā). In the world there are yakkhas, rakkhasas, kumbhaṇḍas, asuras, dānavas, gandhabbas, petas, pisācas. There are kinnaras, mahoragas, nāgas, supaṇṇas, siddhas, vijjādharas. There are elephants, horses, cows, buffaloes, camels, donkeys, goats, sheep, deer, pigs, lions, tigers, leopards, bears, wolves, hyenas, dogs, jackals. There are many kinds of birds. There is gold, silver, pearls, gems, conch shells, crystal, coral, rubies, sapphires, cat's eye, diamonds, rock crystal, black iron, copper, bronze, bell metal. There is linen, silk, cotton, hemp, jute, wool. There is rice (sāli), rice (vīhi), barley, millet (kaṅgu), millet (kudrūsa), millet (varaka), wheat, mung beans, black gram, sesame, horse gram. There are root fragrances, heartwood fragrances, sapwood fragrances, bark fragrances, leaf fragrances, flower fragrances, fruit fragrances, and all fragrances. There are grasses, creepers, bushes, trees, medicinal plants, forest trees, rivers, mountains, oceans, fish, tortoises—everything exists in the world.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, trên thế gian, chúng ta thấy các vị Phật, thấy các vị Độc Giác Phật, thấy các đệ tử của Như Lai, thấy các vị Chuyển Luân Thánh Vương, thấy các vị vua chư hầu, thấy chư thiên và loài người, thấy những người giàu có, thấy những người nghèo khó, thấy những người hưởng cảnh an lành, thấy những người gặp cảnh khổ sở, thấy tướng nam hiện ra ở người nữ, thấy tướng nữ hiện ra ở người nam, thấy nghiệp thiện và nghiệp bất thiện, thấy chúng sinh đang hưởng quả báo của nghiệp thiện và nghiệp bất thiện. Trên thế gian có chúng sinh sinh từ trứng, sinh từ bào thai, sinh từ ẩm thấp, sinh hóa. Có chúng sinh không chân, hai chân, bốn chân, nhiều chân. Trên thế gian có dạ-xoa, la-sát, cưu-bàn-đồ, a-tu-la, đan-na-va, càn-thát-bà, ngạ quỷ, tì-xá-già. Có chim thần, đại mãng xà, long vương, kim xí điểu, thần tiên, trì chú giả. Có voi, ngựa, bò, trâu, lạc đà, lừa, dê, cừu, nai, heo rừng, sư tử, cọp, báo, gấu, chó rừng, chó sói, chó. Có nhiều loại chim. Có vàng, bạc, ngọc trai, ngọc báu, xà cừ, đá, san hô, hồng ngọc, mã não, ngọc bích, kim cương, pha lê, sắt đen, đồng đỏ, đồng thau, hợp kim đồng. Có vải lanh, vải lụa, vải bông, vải gai dầu, vải sợi, chăn len. Có lúa tẻ, lúa nếp, lúa mạch, kê, lúa mì, đậu xanh, đậu đen, vừng, đậu ngựa. Có hương rễ, hương lõi, hương vỏ cây, hương lá, hương hoa, hương quả, tất cả các loại hương. Có cỏ, dây leo, bụi cây, cây cối, thảo mộc, cây rừng, sông, núi, biển, cá, rùa. Mọi thứ đều có trên thế gian.
Yaṃ, bhante, loke natthi, taṃ me kathehī’’ti.
Bhante, tell me what does not exist in the world.’’
Thưa Tôn giả, xin hãy nói cho con biết những gì không có trên thế gian.”
1403
‘‘Tīṇimāni, mahārāja, loke natthi.
‘‘Mahārāja, these three things do not exist in the world.
“Đại vương, có ba điều không có trên thế gian.
Katamāni tīṇi?
Which three?
Ba điều đó là gì?
Sacetanā vā acetanā vā ajarāmarā loke natthi, saṅkhārānaṃ niccatā natthi, paramatthena sattūpaladdhi natthi, imāni kho, mahārāja, tīṇi loke natthī’’ti.
Whether conscious or unconscious, there is nothing in the world that is unaging and undying; there is no permanence of conditioned phenomena (saṅkhāras); there is no ultimate perception of a being (satta). These three, Mahārāja, do not exist in the world,’’ he said.
Đại vương, trên thế gian không có bất kỳ vật gì, dù có tri giác hay vô tri giác, mà không già không chết; không có sự vĩnh cửu của các pháp hữu vi (saṅkhāra); không có sự nhận thức về chúng sinh theo nghĩa tối hậu (paramattha). Đại vương, ba điều này không có trên thế gian.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘Excellent, Bhante Nāgasena, I accept it just as you say.’’
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó đúng như vậy.”
1404
Loke natthibhāvapañho catuttho.
The fourth question on what does not exist in the world.
Vấn đề về những điều không tồn tại trên thế gian, thứ tư.
1405
5. Akammajādipañho
5. The question on what is not born of kamma, etc.
5. Vấn đề về những gì không do nghiệp sinh
1406
5. ‘‘Bhante nāgasena, dissanti loke kammanibbattā, dissanti hetunibbattā, dissanti utunibbattā, yaṃ loke akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ, taṃ me kathehī’’ti.
5. ‘‘Bhante Nāgasena, things born of kamma are seen in the world, things born of causes are seen, things born of season are seen. Tell me what in the world is not born of kamma, not born of causes, not born of season.’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, trên thế gian, chúng ta thấy những gì do nghiệp sinh, thấy những gì do nhân duyên sinh, thấy những gì do thời tiết sinh. Xin Tôn giả hãy nói cho con biết những gì không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.”
‘‘Dveme, mahārāja, lokasmiṃ akammajā ahetujā anutujā.
‘‘Mahārāja, these two in the world are not born of kamma, not born of causes, not born of season.
“Đại vương, có hai điều trên thế gian không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.
Katame dve?
Which two?
Hai điều đó là gì?
Ākāso, mahārāja, akammajo ahetujo anutujo; nibbānaṃ, mahārāja, akammajaṃ ahetujaṃ anutujaṃ.
Space (ākāsa), Mahārāja, is not born of kamma, not born of causes, not born of season; Nibbāna, Mahārāja, is not born of kamma, not born of causes, not born of season.
Đại vương, hư không (ākāsa) không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh; Đại vương, Niết-bàn (Nibbāna) không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.
Ime kho, mahārāja, dve akammajā ahetujā anutujā’’ti.
These two, Mahārāja, are not born of kamma, not born of causes, not born of season,’’ he said.
Đại vương, hai điều này không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh.”
1407
‘‘Mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’ti.
‘‘Bhante Nāgasena, do not distort the words of the Buddha; do not answer the question without knowing it!’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin đừng bôi nhọ lời Phật dạy, đừng trả lời câu hỏi mà không biết rõ.”
‘‘Kiṃ kho, mahārāja, ahaṃ vadāmi, yaṃ maṃ tvaṃ evaṃ vadesi ‘mā, bhante nāgasena, jinavacanaṃ makkhehi, mā ajānitvā pañhaṃ byākarohī’’’ti?
‘‘What, Mahārāja, am I saying that you address me thus: ‘Bhante Nāgasena, do not distort the words of the Buddha; do not answer the question without knowing it’?”
“Đại vương, con nói gì mà ngài lại nói với con rằng: ‘Thưa Tôn giả Nāgasena, xin đừng bôi nhọ lời Phật dạy, đừng trả lời câu hỏi mà không biết rõ’?”
‘‘Bhante nāgasena, yuttamidaṃ tāva vattuṃ ‘ākāso akammajo ahetujo anutujo’ti.
‘‘Bhante Nāgasena, it is proper to say that ‘space is not born of kamma, not born of causes, not born of season.’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, việc nói ‘hư không không do nghiệp sinh, không do nhân duyên sinh, không do thời tiết sinh’ là hợp lý.
Anekasatehi pana, bhante nāgasena, kāraṇehi bhagavatā sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, atha ca pana tvaṃ evaṃ vadesi ‘ahetujaṃ nibbāna’’’nti.
But, Bhante Nāgasena, the Blessed One has taught the path for his disciples to realize Nibbāna by many hundreds of reasons, yet you say that ‘Nibbāna is without cause’.’’
Nhưng thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã chỉ dạy con đường chứng đắc Niết-bàn cho các đệ tử bằng hàng trăm lý do, vậy mà Tôn giả lại nói ‘Niết-bàn không do nhân duyên sinh’ ư?”
‘‘Saccaṃ, mahārāja, bhagavatā anekasatehi kāraṇehi sāvakānaṃ nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhāto, na ca pana nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti.
‘‘It is true, Mahārāja, that the Blessed One has taught the path for his disciples to realize Nibbāna by many hundreds of reasons, but he has not taught a cause for the arising of Nibbāna.’’
“Đúng vậy, Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng con đường để các đệ tử chứng ngộ Nibbāna bằng vô số lý do, nhưng Ngài không thuyết giảng nguyên nhân tạo ra Nibbāna.”
1408
‘‘Ettha mayaṃ, bhante nāgasena, andhakārato andhakārataraṃ pavisāma, vanato vanataraṃ pavisāma, gahanato gahanataraṃ* pavisāma, yatra hi nāma nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tassa pana dhammassa uppādāya hetu natthi.
‘‘Here, Bhante Nāgasena, we enter from darkness into deeper darkness, from a forest into a deeper forest, from a thicket into a deeper thicket, where indeed there is a cause for the realization of Nibbāna, but there is no cause for the arising of that phenomenon.
“Thưa Tôn giả Nāgasena, ở điểm này chúng tôi đang đi từ bóng tối vào nơi tối tăm hơn, từ rừng sâu vào nơi sâu thẳm hơn, từ chỗ hiểm trở vào nơi hiểm trở hơn, bởi vì có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, nhưng lại không có nguyên nhân để tạo ra pháp ấy.
Yadi, bhante nāgasena, nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena hi nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.
If, Bhante Nāgasena, there is a cause for the realization of Nibbāna, then a cause for the arising of Nibbāna should also be accepted.
Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1409
‘‘Yathā pana, bhante nāgasena, puttassa pitā atthi, tena kāraṇena pitunopi pitā icchitabbo.
“Just as, Venerable Nāgasena, a son has a father, for that reason a father’s father must also be desired.
Thưa Tôn giả Nāgasena, giống như một người con có cha, vì lý do đó, người cha cũng phải có cha.
Yathā antevāsikassa ācariyo atthi, tena kāraṇena ācariyassapi ācariyo icchitabbo.
Just as a pupil has a teacher, for that reason a teacher’s teacher must also be desired.
Giống như một học trò có thầy, vì lý do đó, người thầy cũng phải có thầy.
Yathā aṅkurassa bījaṃ atthi, tena kāraṇena bījassapi bījaṃ icchitabbaṃ.
Just as a sprout has a seed, for that reason a seed’s seed must also be desired.
Giống như một mầm cây có hạt giống, vì lý do đó, hạt giống cũng phải có hạt giống.
Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo.
Even so, Venerable Nāgasena, if there is a cause for the realization of Nibbāna, for that reason a cause for the production of Nibbāna must also be desired.
Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1410
‘‘Yathā rukkhassa vā latāya vā agge sati tena kāraṇena majjhampi atthi, mūlampi atthi.
“Just as, if there is a top to a tree or a creeper, for that reason there is also a middle and there is also a root.
Giống như nếu có ngọn của một cái cây hay một dây leo, thì vì lý do đó, cũng có phần giữa và gốc rễ.
Evameva kho, bhante nāgasena, yadi nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, tena kāraṇena nibbānassa uppādāyapi hetu icchitabbo’’’ti.
Even so, Venerable Nāgasena, if there is a cause for the realization of Nibbāna, for that reason a cause for the production of Nibbāna must also be desired.”
Cũng như vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, nếu có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, thì cũng phải chấp nhận có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
1411
‘‘Anuppādanīyaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, tasmā na nibbānassa uppādāya hetu akkhāto’’ti.
“Nibbāna, great king, is unproduced; therefore, no cause for the production of Nibbāna has been declared.”
“Đại vương, Nibbāna là pháp bất sinh, do đó không có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
‘‘Iṅgha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ dassetvā kāraṇena maṃ saññāpehi, yathāhaṃ jāneyyaṃ nibbānassa sacchikiriyāya hetu atthi, nibbānassa uppādāya hetu natthī’’ti.
“Please, Venerable Nāgasena, show me the reason and convince me with the reason, so that I may know that there is a cause for the realization of Nibbāna, but there is no cause for the production of Nibbāna.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, xin hãy trình bày lý do và dùng lý do đó để thuyết phục tôi, để tôi có thể hiểu rằng có nguyên nhân để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không có nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.”
1412
‘‘Tena hi, mahārāja, sakkaccaṃ sotaṃ odaha, sādhukaṃ suṇohi, vakkhāmi tattha kāraṇaṃ, sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena ito himavantaṃ pabbatarājaṃ upagantu’’nti?
“In that case, great king, listen attentively, listen well, I will explain the reason there. Could a person, great king, with ordinary strength go from here to the Himālaya mountain range?”
“Vậy thì, Đại vương, hãy chăm chú lắng nghe, hãy nghe kỹ, tôi sẽ trình bày lý do ở đó. Đại vương, một người có thể dùng sức mạnh bình thường để đi từ đây đến núi chúa Himavanta không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có thể.”
‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja, puriso pākatikena balena himavantaṃ pabbatarājaṃ idha āharitu’’nti?
“Could that person, great king, with ordinary strength bring the Himālaya mountain range here?”
“Nhưng, Đại vương, người đó có thể dùng sức mạnh bình thường để mang núi chúa Himavanta về đây không?”
‘‘Na hi, bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không thể.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ.
“Even so, great king, it is possible to declare the path for the realization of Nibbāna, but it is not possible to show a cause for the production of Nibbāna.
“Cũng như vậy, Đại vương, có thể thuyết giảng con đường để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không thể chỉ ra nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
1413
‘‘Sakkuṇeyya, mahārāja, puriso pākatikena balena mahāsamuddaṃ nāvāya uttaritvā pārimatīraṃ gantu’’nti?
“Could a person, great king, with ordinary strength cross the great ocean by boat and go to the other shore?”
Đại vương, một người có thể dùng sức mạnh bình thường để vượt qua đại dương bằng thuyền và đi đến bờ bên kia không?”
‘‘Āma, bhante’’ti?
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có thể.”
‘‘Sakkuṇeyya pana so, mahārāja, puriso pākatikena balena mahāsamuddassa pārimatīraṃ idha āharitu’’nti?
“Could that person, great king, with ordinary strength bring the other shore of the great ocean here?”
“Nhưng, Đại vương, người đó có thể dùng sức mạnh bình thường để mang bờ bên kia của đại dương về đây không?”
‘‘Na hi bhante’’ti.
“No, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, không thể.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, sakkā nibbānassa sacchikiriyāya maggo akkhātuṃ, na sakkā nibbānassa uppādāya hetu dassetuṃ.
“Even so, great king, it is possible to declare the path for the realization of Nibbāna, but it is not possible to show a cause for the production of Nibbāna.
“Cũng như vậy, Đại vương, có thể thuyết giảng con đường để chứng ngộ Nibbāna, nhưng không thể chỉ ra nguyên nhân để tạo ra Nibbāna.
Kiṃ kāraṇā?
For what reason?
Vì lý do gì?
Asaṅkhatattā dhammassā’’ti.
Because that Dhamma is unconditioned.”
Vì pháp ấy là vô vi (asaṅkhata).”
1414
‘‘Asaṅkhataṃ, bhante nāgasena, nibbāna’’nti?
“Is Nibbāna, Venerable Nāgasena, unconditioned?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, Nibbāna là vô vi ư?”
‘‘Āma, mahārāja, asaṅkhataṃ nibbānaṃ na kehici kataṃ, nibbānaṃ, mahārāja, na vattabbaṃ uppannanti vā anuppannanti vā uppādanīyanti vā atītanti vā anāgatanti vā paccuppannanti vā cakkhuviññeyyanti vā sotaviññeyyanti vā ghānaviññeyyanti vā jivhāviññeyyanti vā kāyaviññeyyanti vā’’ti.
“Yes, great king, Nibbāna is unconditioned, it is not made by anyone. Nibbāna, great king, should not be said to be arisen, or unarisen, or to be produced, or past, or future, or present, or cognizable by the eye, or cognizable by the ear, or cognizable by the nose, or cognizable by the tongue, or cognizable by the body.”
“Đúng vậy, Đại vương, Nibbāna là vô vi, không do ai tạo ra. Đại vương, Nibbāna không thể nói là đã sinh, chưa sinh, sẽ sinh, đã qua, chưa đến, hiện tại, có thể nhận biết bằng mắt, có thể nhận biết bằng tai, có thể nhận biết bằng mũi, có thể nhận biết bằng lưỡi, hay có thể nhận biết bằng thân.”
‘‘Yadi, bhante nāgasena, nibbānaṃ na uppannaṃ na anuppannaṃ na uppādanīyaṃ na atītaṃ na anāgataṃ na paccuppannaṃ na cakkhuviññeyyaṃ na sotaviññeyyaṃ na ghānaviññeyyaṃ na jivhāviññeyyaṃ na kāyaviññeyyaṃ, tena hi, bhante nāgasena, tumhe natthidhammaṃ nibbānaṃ apadisatha ‘natthi nibbāna’nti.
“If, Venerable Nāgasena, Nibbāna is not arisen, not unarisen, not to be produced, not past, not future, not present, not cognizable by the eye, not cognizable by the ear, not cognizable by the nose, not cognizable by the tongue, not cognizable by the body, then, Venerable Nāgasena, you are indicating Nibbāna as a non-existent phenomenon, saying ‘Nibbāna does not exist’.
“Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Nibbāna không sinh, không bất sinh, không sẽ sinh, không quá khứ, không vị lai, không hiện tại, không thể nhận biết bằng mắt, không thể nhận biết bằng tai, không thể nhận biết bằng mũi, không thể nhận biết bằng lưỡi, không thể nhận biết bằng thân, vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài đang nói về một pháp không tồn tại, nói rằng ‘Nibbāna không có’.”
‘‘Atthi, mahārāja, nibbānaṃ, manoviññeyyaṃ nibbānaṃ, visuddhena mānasena paṇītena ujukena anāvaraṇena nirāmisena sammāpaṭipanno ariyasāvako nibbānaṃ passatī’’ti.
“Nibbāna exists, great king; Nibbāna is cognizable by the mind. An Ariyan disciple who practices rightly, with a purified, sublime, upright, unobstructed, and unselfish mind, sees Nibbāna.”
“Đại vương, Nibbāna có tồn tại. Nibbāna có thể nhận biết bằng ý (manoviññeyya). Một vị Thánh đệ tử (ariyasāvaka) đã thực hành đúng đắn, với tâm ý thanh tịnh, cao thượng, ngay thẳng, không chướng ngại, không dục ái, sẽ thấy Nibbāna.”
1415
‘‘Kīdisaṃ pana taṃ, bhante, nibbānaṃ, yaṃ taṃ opammehi ādīpanīyaṃ kāraṇehi maṃ saññāpehi, yathā atthidhammaṃ opammehi ādīpanīya’’nti.
“What kind of Nibbāna is that, Venerable sir? Please convince me with similes and reasons, so that it may be illuminated by similes as an existent phenomenon.”
“Vậy thì, thưa Tôn giả, Nibbāna ấy như thế nào? Xin hãy dùng các ví dụ để làm tôi hiểu, giống như một pháp tồn tại có thể được minh họa bằng các ví dụ.”
‘‘Atthi, mahārāja, vāto nāmā’’ti?
“Is there, great king, such a thing as wind?”
“Đại vương, có thứ gọi là gió không?”
‘‘Āma, bhante’’ti.
“Yes, Venerable sir.”
“Thưa Tôn giả, có.”
‘‘Iṅgha, mahārāja, vātaṃ dassehi vaṇṇato vā saṇṭhānato vā aṇuṃ vā thūlaṃ vā dīghaṃ vā rassaṃ vā’’ti.
“Please, great king, show the wind by its color or shape, whether it is small or large, long or short.”
“Vậy thì, Đại vương, xin hãy chỉ cho tôi gió bằng màu sắc hay hình dạng, là nhỏ hay lớn, dài hay ngắn?”
‘‘Na sakkā, bhante nāgasena, vāto upadassayituṃ, na so vāto hatthaggahaṇaṃ vā nimmaddanaṃ vā upeti, api ca atthi so vāto’’ti.
“It is not possible, Venerable Nāgasena, to show the wind; that wind cannot be grasped by hand or pressed, but that wind exists.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, không thể chỉ ra gió. Gió không thể nắm bắt bằng tay hay xoa nắn, nhưng gió vẫn tồn tại.”
‘‘Yadi, mahārāja, na sakkā vāto upadassayituṃ, tena hi natthi vāto’’ti?
“If, great king, the wind cannot be shown, then the wind does not exist!”
“Nếu, Đại vương, không thể chỉ ra gió, vậy thì gió không tồn tại ư?”
‘‘Jānāmahaṃ, bhante nāgasena, vāto atthīti me hadaye anupaviṭṭhaṃ, na cāhaṃ sakkomi vātaṃ upadassayitu’’nti.
“Venerable Nāgasena, I know that wind exists, for it has entered my heart, but I cannot show the wind.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, tôi biết gió tồn tại, điều đó đã thấm sâu vào tâm tôi, nhưng tôi không thể chỉ ra gió.”
‘‘Evameva kho, mahārāja, atthi nibbānaṃ, na ca sakkā nibbānaṃ upadassayituṃ vaṇṇena vā saṇṭhānena vā’’ti.
“Just so, great king, Nibbāna exists, but Nibbāna cannot be shown by color or by form.”
“Cũng như vậy, Đại vương, Nibbāna tồn tại, nhưng không thể chỉ ra Nibbāna bằng màu sắc hay hình dạng.”
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sūpadassitaṃ opammaṃ, suniddiṭṭhaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmi ‘atthi nibbāna’’’nti.
“Excellent, Venerable Nāgasena, the simile has been well presented, the reason well explained. I accept it thus: ‘Nibbāna exists’.”
“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, ví dụ đã được trình bày rõ ràng, lý do đã được giải thích cặn kẽ. Tôi chấp nhận điều đó đúng như vậy, rằng ‘Nibbāna tồn tại’.”
1416
Akammajādipañho pañcamo.
The fifth question on that which is not born of kamma, etc.
Câu hỏi về Akammajā, v.v., thứ năm.
1417
6. Kammajādipañho
6. The question on that which is born of kamma, etc.
6. Câu hỏi về Kammajā, v.v.
1418
6. ‘‘Bhante nāgasena, katame ettha kammajā, katame hetujā, katame utujā, katame na kammajā, na hetujā, na utujā’’ti?
“Venerable Nāgasena, which among these are born of kamma, which are born of cause, which are born of season, and which are not born of kamma, not born of cause, and not born of season?”
6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, trong số này, những gì là do nghiệp sinh (kammajā), những gì là do nhân sinh (hetujā), những gì là do thời tiết sinh (utujā), và những gì không do nghiệp sinh, không do nhân sinh, không do thời tiết sinh?”
‘‘Ye keci, mahārāja, sattā sacetanā, sabbe te kammajā; aggi ca sabbāni ca bījajātāni hetujāni; pathavī ca pabbatā ca udakañca vāto ca, sabbe te utujā; ākāso ca nibbānañca ime dve akammajā ahetujā anutujā.
“Whatever conscious beings there are, great king, all those are born of kamma; fire and all seed-species are born of cause; earth and mountains and water and wind, all those are born of season; space and Nibbāna—these two are not born of kamma, not born of cause, not born of season.
“Đại vương, tất cả chúng sinh có ý thức đều là do nghiệp sinh; lửa và tất cả các loại hạt giống đều là do nhân sinh; đất, núi, nước và gió, tất cả đều là do thời tiết sinh; không gian (ākāsa) và Nibbāna, hai pháp này không do nghiệp sinh, không do nhân sinh, không do thời tiết sinh.
Nibbānaṃ pana, mahārāja, na vattabbaṃ kammajanti vā hetujanti vā utujanti vā uppannanti vā anuppannanti vā uppādanīyanti vā atītanti vā anāgatanti vā paccuppannanti vā cakkhuviññeyyanti vā sotaviññeyyanti vā ghānaviññeyyanti vā jivhāviññeyyanti vā kāyaviññeyyanti vā, api ca, mahārāja, manoviññeyyaṃ nibbānaṃ, yaṃ so sammāpaṭipanno ariyasāvako visuddhena ñāṇena passatī’’ti.
Nibbāna, however, great king, should not be said to be born of kamma, or born of cause, or born of season, or arisen, or unarisen, or to be brought into existence, or past, or future, or present, or cognizable by eye, or cognizable by ear, or cognizable by nose, or cognizable by tongue, or cognizable by body; but rather, great king, Nibbāna is cognizable by mind, which the noble disciple, practicing rightly, perceives with purified knowledge.”
Nhưng, Đại vương, Nibbāna không thể nói là do nghiệp sinh, do nhân sinh, do thời tiết sinh, đã sinh, chưa sinh, sẽ sinh, đã qua, chưa đến, hiện tại, có thể nhận biết bằng mắt, có thể nhận biết bằng tai, có thể nhận biết bằng mũi, có thể nhận biết bằng lưỡi, hay có thể nhận biết bằng thân. Tuy nhiên, Đại vương, Nibbāna có thể nhận biết bằng ý, mà một vị Thánh đệ tử đã thực hành đúng đắn thấy được bằng trí tuệ thanh tịnh.”
‘‘Ramaṇīyo, bhante nāgasena, pañho suvinicchito nissaṃsayo ekantagato, vimati uppacchinnā, tvaṃ gaṇivarapavaramāsajjā’’ti.
“Delightful, Venerable Nāgasena, is this question, well-resolved, free from doubt, absolutely conclusive; perplexity is cut off, having approached you, the foremost of the assembly of excellent ones.”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi này thật tuyệt vời, đã được phân tích rõ ràng, không còn nghi ngờ, đã đạt đến sự chắc chắn, mọi hoài nghi đã được cắt đứt, nhờ gặp được bậc tối thượng trong các chúng hội.”
1419
Kammajādipañho chaṭṭho.
The sixth question on that which is born of kamma, etc.
Câu hỏi về Kammajā, v.v., thứ sáu.
1420
7. Yakkhapañho
7. The question on Yakkhas
7. Câu hỏi về Yakkhā
1421
7. ‘‘Bhante nāgasena, atthi loke yakkhā nāmā’’ti?
“Venerable Nāgasena, are there beings called yakkhas in the world?”
7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, có yakkhā (dạ xoa) trên thế gian không?”
‘‘Āma, mahārāja, atthi loke yakkhā nāmā’’ti.
“Yes, great king, there are beings called yakkhas in the world.”
“Đúng vậy, Đại vương, có yakkhā trên thế gian.”
‘‘Cavanti pana te, bhante, yakkhā tamhā yoniyā’’ti?
“Do those yakkhas, venerable sir, pass away from that state of birth?”
“Vậy thì, thưa Tôn giả, những yakkhā ấy có diệt khỏi cõi đó không?”
‘‘Āma, mahārāja, cavanti te yakkhā tamhā yoniyā’’ti.
“Yes, great king, those yakkhas pass away from that state of birth.”
“Đúng vậy, Đại vương, những yakkhā ấy có diệt khỏi cõi đó.”
‘‘Kissa pana, bhante nāgasena, tesaṃ matānaṃ yakkhānaṃ sarīraṃ na dissati, kuṇapagandhopi na vāyatī’’ti?
“Why then, Venerable Nāgasena, is the body of those dead yakkhas not seen, and no putrid smell emanates from them?”
“Vậy thì, thưa Tôn giả Nāgasena, tại sao thân thể của những yakkhā đã chết ấy không được nhìn thấy, và cũng không có mùi xác chết?”
‘‘Dissati, mahārāja, matānaṃ yakkhānaṃ sarīraṃ, kuṇapagandhopi tesaṃ vāyati, matānaṃ, mahārāja, yakkhānaṃ sarīraṃ kīṭavaṇṇena vā dissati, kimivaṇṇena vā dissati, kipillikavaṇṇena vā dissati, paṭaṅgavaṇṇena vā dissati, ahivaṇṇena vā dissati, vicchikavaṇṇena vā dissati, satapadivaṇṇena vā dissati, dijavaṇṇena vā dissati, migavaṇṇena vā dissatī’’ti.
“The body of dead yakkhas is seen, great king, and a putrid smell emanates from them. The body of dead yakkhas, great king, is seen in the form of an insect, or in the form of a maggot, or in the form of an ant, or in the form of a grasshopper, or in the form of a snake, or in the form of a scorpion, or in the form of a centipede, or in the form of a bird, or in the form of a wild animal.”
“Thưa Đại vương, thân thể của các Dạ Xoa đã chết vẫn hiện hữu, và mùi tử thi của chúng cũng bốc lên. Thưa Đại vương, thân thể của các Dạ Xoa đã chết có thể hiện ra dưới hình dạng côn trùng, hoặc sâu bọ, hoặc kiến, hoặc châu chấu, hoặc rắn, hoặc bọ cạp, hoặc rết, hoặc chim, hoặc thú vật.”
‘‘Ko hi, bhante nāgasena, añño idaṃ pañhaṃ puṭṭho visajjeyya aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
“Who, Venerable Nāgasena, other than a wise one like you, could answer this question when asked?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, ai khác có thể giải đáp câu hỏi này khi được hỏi, ngoại trừ một người trí tuệ như Ngài?”
1422
Yakkhapañho sattamo.
The seventh question on Yakkhas.
Câu hỏi về Dạ Xoa thứ bảy.
1423
8. Anavasesasikkhāpadapañho
8. The question on the complete set of training rules
8. Câu hỏi về giới luật không còn sót lại
1424
8. ‘‘Bhante nāgasena, ye te ahesuṃ tikicchakānaṃ pubbakā ācariyā seyyathidaṃ, nārado dhammantarī* aṅgiraso kapilo kaṇḍaraggi sāmo atulo pubbakaccāyano, sabbepete ācariyā sakiṃ yeva roguppattiñca nidānañca sabhāvañca samuṭṭhānañca tikicchañca kiriyañca siddhāsiddhañca sabbaṃ taṃ* niravasesaṃ jānitvā ‘imasmiṃ kāye ettakā rogā uppajjissantī’ti ekappahārena kalāpaggāhaṃ karitvā suttaṃ bandhiṃsu, asabbaññuno ete sabbe, kissa pana tathāgato sabbaññū samāno anāgataṃ kiriyaṃ buddhañāṇena jānitvā ‘ettake nāma vatthusmiṃ ettakaṃ nāma sikkhāpadaṃ paññapetabbaṃ bhavissatī’ti paricchinditvā anavasesato sikkhāpadaṃ na paññapesi, uppannuppanne vatthusmiṃ ayase pākaṭe dose vitthārike puthugate ujjhāyantesu manussesu tasmiṃ tasmiṃ kāle sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññapesī’’ti?
“Venerable Nāgasena, those ancient teachers of physicians, namely Nārada, Dhammantarī, Aṅgirasa, Kapila, Kaṇḍaraggi, Sāma, Atula, Pubbakaccāyana—all these teachers, having known the origin of diseases, their causes, their nature, their arising, their treatment, their remedies, their success and failure, all of it completely, at once grouped them together and compiled treatises, saying: ‘So many diseases will arise in this body.’ All of these were not omniscient. Why then did the Tathāgata, being omniscient, knowing future actions with his Buddha-knowledge, not prescribe all the training rules completely at once, saying: ‘In so many matters, so many training rules will need to be laid down,’ but instead laid down training rules for the disciples at various times, as matters arose, when disgrace and faults became manifest, widespread, and diverse, and people complained?”
“Thưa Tôn giả Nāgasena, các vị thầy chữa bệnh tiền bối như Nārada, Dhammantarī, Aṅgirasa, Kapila, Kaṇḍaraggi, Sāma, Atula, Pubbakaccāyana, tất cả các vị thầy này, chỉ một lần đã biết rõ bệnh tật phát sinh, nguyên nhân, bản chất, nguồn gốc, cách chữa trị, phương pháp điều trị, và kết quả thành công hay thất bại, tất cả đều không sót lại, rồi họ đã lập ra các bộ kinh y học bằng cách nắm bắt toàn bộ rằng ‘trong thân thể này sẽ phát sinh chừng ấy bệnh’, một cách đồng thời. Tất cả những vị này đều không phải là bậc Toàn Giác. Vậy tại sao Đức Tathāgata, là bậc Toàn Giác, sau khi biết rõ những việc sẽ xảy ra trong tương lai bằng Phật trí, đã không phân định và ban hành các giới luật một cách không sót lại, rằng ‘trong trường hợp như thế này sẽ cần phải ban hành một giới luật như thế này’, mà Ngài lại ban hành giới luật cho các đệ tử vào từng thời điểm khi các trường hợp phát sinh, khi có sự bất lợi, lỗi lầm rõ ràng, lan rộng, phổ biến, và khi mọi người phàn nàn?”
1425
‘‘Ñātametaṃ, mahārāja, tathāgatassa ‘imasmiṃ samaye imesu manussesu sādhikaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ paññapetabbaṃ bhavissatī’ti, api ca tathāgatassa evaṃ ahosi ‘sace kho ahaṃ sādhikaṃ diyaḍḍhasikkhāpadasataṃ ekappahāraṃ paññapessāmi, mahājano santāsamāpajjissati ‘bahukaṃ idha rakkhitabbaṃ, dukkaraṃ vata bho samaṇassa gotamassa sāsane pabbajitu’nti, pabbajitukāmāpi na pabbajissanti, vacanañca me na saddahissanti, asaddahantā te manussā apāyagāmino bhavissanna-ti uppannuppanne vatthusmiṃ dhammadesanāya viññāpetvā pākaṭe dose sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’’ti.
‘‘It was known to the Tathāgata, great king, that ‘at this time, among these people, more than one hundred and fifty training rules would have to be laid down.’ But it occurred to the Tathāgata thus: ‘If I were to lay down more than one hundred and fifty training rules all at once, the great multitude would become alarmed, thinking: “Much is to be observed here; indeed, it is difficult to go forth in the Dispensation of the recluse Gotama.” Those who wish to go forth would not go forth, and they would not believe my word. Not believing, those people would go to the lower realms.’ Therefore, as each occasion arose, after instructing them with a Dhamma discourse regarding the manifest faults, I would lay down a training rule.’’’
“Thưa Đại vương, Đức Tathāgata đã biết rằng ‘vào thời điểm này, trong số những người này, sẽ cần phải ban hành hơn một trăm rưỡi giới luật’. Tuy nhiên, Đức Tathāgata đã nghĩ rằng: ‘Nếu Ta ban hành hơn một trăm rưỡi giới luật cùng một lúc, đại chúng sẽ hoảng sợ mà rằng: “Có quá nhiều điều phải giữ gìn ở đây, thật khó khăn thay để xuất gia trong Giáo pháp của Sa-môn Gotama!” Những người muốn xuất gia cũng sẽ không xuất gia, và họ sẽ không tin lời Ta. Những người không tin đó sẽ đi vào các cõi khổ. Vậy Ta sẽ ban hành giới luật khi các trường hợp phát sinh, sau khi đã giảng dạy giáo pháp để làm cho các lỗi lầm rõ ràng được biết đến’.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, abbhutaṃ, bhante nāgasena, buddhānaṃ, yāva mahantaṃ tathāgatassa sabbaññutañāṇaṃ, evametaṃ, bhante nāgasena, suniddiṭṭho eso attho tathāgatena, ‘bahukaṃ idha sikkhitabba’nti sutvā sattānaṃ santāso uppajjeyya, ekopi jinasāsane na pabbajeyya, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, for the Buddhas! It is amazing, Venerable Nāgasena, for the Buddhas! How vast is the Tathāgata’s omniscience! Thus it is, Venerable Nāgasena, this meaning has been well discerned by the Tathāgata. Hearing ‘much is to be trained in here,’ alarm would arise in beings, and not even one would go forth in the Victor’s Dispensation. Thus it is, I accept it as such.’’
“Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Nāgasena, về các vị Phật! Thật phi thường thay, thưa Tôn giả Nāgasena, về các vị Phật! Trí tuệ Toàn Giác của Đức Tathāgata vĩ đại biết bao! Thưa Tôn giả Nāgasena, điều này đã được Đức Tathāgata nhìn thấy rõ ràng. Khi nghe rằng ‘có quá nhiều điều phải học hỏi ở đây’, các chúng sinh sẽ hoảng sợ, và không một ai sẽ xuất gia trong giáo pháp của Đức Phật. Điều này đúng như vậy, con xin chấp nhận điều đó.”
1426
Anavasesasikkhāpadapañho aṭṭhamo.
The eighth question on all training rules.
Câu hỏi về giới luật không còn sót lại thứ tám.
1427
9. Sūriyatapanapañho
9. The Question on the Sun’s Heat
9. Câu hỏi về mặt trời chiếu sáng
1428
9. ‘‘Bhante nāgasena, ayaṃ sūriyo sabbakālaṃ kaṭhinaṃ tapati, udāhu kiñcikālaṃ mandaṃ tapatī’’ti?
9. ‘‘Venerable Nāgasena, does the sun always shine intensely, or does it sometimes shine gently?’’
“Thưa Tôn giả Nāgasena, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, hay có lúc nào đó chiếu sáng dịu nhẹ?”
‘‘Sabbakālaṃ, mahārāja, sūriyo kaṭhinaṃ tapati, na kiñcikālaṃ mandaṃ tapatī’’ti.
‘‘The sun, great king, always shines intensely; it never shines gently.’’
“Thưa Đại vương, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, không có lúc nào chiếu sáng dịu nhẹ.”
‘‘Yadi, bhante nāgasena, sūriyo sabbakālaṃ kaṭhinaṃ tapati, kissa pana appekadā sūriyo kaṭhinaṃ tapati, appekadā mandaṃ tapatī’’ti?
‘‘If, Venerable Nāgasena, the sun always shines intensely, then why does the sun sometimes shine intensely and sometimes shine gently?’’
“Nếu vậy, thưa Tôn giả Nāgasena, mặt trời luôn chiếu sáng gay gắt, tại sao đôi khi mặt trời chiếu sáng gay gắt, đôi khi lại chiếu sáng dịu nhẹ?”
‘‘Cattārome, mahārāja, sūriyassa rogā, yesaṃ aññatarena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
‘‘There are these four afflictions of the sun, great king, afflicted by one of which the sun shines gently.
“Thưa Đại vương, có bốn bệnh của mặt trời, do một trong số đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Katame cattāro?
Which four?
Bốn bệnh đó là gì?
Abbhaṃ, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Clouds, great king, are an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Mây, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Mahikā, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Mist, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Sương mù, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Megho, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Rain, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Mưa, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Rāhu, mahārāja, sūriyassa rogo, tena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapati.
Rāhu, great king, is an affliction of the sun; afflicted by that affliction, the sun shines gently.
Rāhu, thưa Đại vương, là bệnh của mặt trời; do bệnh đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.
Ime kho, mahārāja, cattāro sūriyassa rogā, yesaṃ aññatarena rogena paṭipīḷito sūriyo mandaṃ tapatī’’ti.
These, great king, are the four afflictions of the sun, afflicted by one of which the sun shines gently.’’
Thưa Đại vương, đây là bốn bệnh của mặt trời, do một trong số đó mà mặt trời bị ảnh hưởng và chiếu sáng dịu nhẹ.”
‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena, sūriyassapi tāva tejosampannassa rogo uppajjissati, kimaṅgaṃ pana aññesaṃ sattānaṃ, natthi, bhante, esā vibhatti aññassa aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.
‘‘It is wonderful, Venerable Nāgasena, it is amazing, Venerable Nāgasena, that even the sun, so full of splendor, can be afflicted! How much more so for other beings! There is no such distinction, Venerable, by anyone other than a wise person like yourself.’’
“Thật kỳ diệu thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường thay, thưa Tôn giả Nāgasena! Ngay cả mặt trời, vốn đầy năng lượng, cũng có thể mắc bệnh. Huống chi các chúng sinh khác! Thưa Tôn giả, không ai khác ngoài một người trí tuệ như Ngài có thể phân biệt được điều này.”
1429
Sūriyatapanapañho navamo.
The ninth question on the sun’s heat.
Câu hỏi về mặt trời chiếu sáng thứ chín.
1430
10. Kaṭhinatapanapañho
10. The Question on Intense Heat
10. Câu hỏi về sự chiếu sáng gay gắt
Next Page →

Settings