Milindapañhapāḷi

903

3. Paṇāmitavaggo

3. The Chapter on Reverence

3. Phẩm Paṇāmita

904

1. Seṭṭhadhammapañho

1. The Question on the Supreme Dhamma

1. Vấn đề về Pháp tối thượng

905

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti.

1. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come.’

1. “Thưa Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’.

Puna ca ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti.

And again: ‘A lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling.’

Và Ngài lại nói: ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, tena hi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭhetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ then the statement, ‘A lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling,’ is false.

Nếu, thưa Đại đức Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’, thì lời nói ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’ là sai.

Yadi ‘upāsako gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’, tena hi ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cāti tampi vacanaṃ micchā.

If ‘a lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling,’ then that statement, ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ is also false.

Nếu ‘Một cư sĩ cận sự nam, bậc Dự Lưu, đã đóng kín các đường ác, đã đạt được chánh kiến, đã thấu hiểu giáo pháp, vẫn phải đảnh lễ và đứng dậy đón chào một Tỳ-kheo hay Sa-di phàm phu’, thì lời nói ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sinh này, cả trong hiện tại và đời sau’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has also come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một câu hỏi lưỡng đầu đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

906

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘dhammo hi, vāseṭṭha, seṭṭho janetasmiṃ diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye cā’ti, ‘upāsako ca gihī sotāpanno pihitāpāyo diṭṭhippatto viññātasāsano bhikkhuṃ vā sāmaṇeraṃ vā puthujjanaṃ abhivādeti paccuṭṭheti’.

“This was spoken by the Blessed One, great king: ‘Indeed, Vāseṭṭha, the Dhamma is supreme among people, both in this present life and in the life to come,’ and ‘a lay follower, a householder, a Stream-Enterer, whose lower realms are closed off, who has attained right view, who has understood the Teaching, salutes and rises for a bhikkhu, a sāmaṇera, or a worldling.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Thế Tôn thuyết rằng: ‘Này Vāseṭṭha, Pháp là tối thượng trong số chúng sanh này, trong hiện tại và cả đời sau,’ và ‘một cận sự nam tại gia đã chứng Sơ quả (Sotāpanna), đã đóng các đường ác, đã đạt kiến giải, đã thông hiểu Giáo Pháp, thì phải đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu hay một Sa-di phàm phu’.

Tattha pana kāraṇaṃ atthi.

But there is a reason for that.

Trong trường hợp đó, có một lý do.

Katamaṃ taṃ kāraṇaṃ?

What is that reason?

Lý do đó là gì?

907

‘‘Vīsati kho panime, mahārāja, samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, yehi samaṇo abhivādanapaccuṭṭhānasamānanapūjanāraho hoti.

“There are, great king, these twenty qualities that make a recluse a recluse, and two marks, by which a recluse is worthy of salutation, rising up, veneration, and homage.

“Thưa Đại vương, có hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng, nhờ đó một Sa-môn xứng đáng được đảnh lễ, đứng dậy chào, tôn kính và cúng dường.

Katame vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni?

What are these twenty qualities that make a recluse a recluse, and these two marks?

Hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng đó là gì?

Seṭṭho^* dhammārāmo, aggo niyamo, cāro vihāro saṃyamo saṃvaro khanti soraccaṃ ekattacariyā ekattābhirati paṭisallānaṃ hiriottappaṃ vīriyaṃ appamādo sikkhāsamādānaṃ^* uddeso paripucchā sīlādiabhirati nirālayatā sikkhāpadapāripūritā, kāsāvadhāraṇaṃ, bhaṇḍubhāvo.

Delight in the excellent Dhamma, excellent regularity, excellent conduct, dwelling well-robed, restraint, guarding, patience, gentleness, solitary practice, delight in solitude, seclusion, shame and fear of wrongdoing, energy, diligence, undertaking the training, instruction, inquiry, delight in sīla and other virtues, detachment, fulfillment of training rules, wearing the saffron robe, and being shaven.

Niềm vui trong Pháp là tối thượng, sự chế ngự là tối thượng, oai nghi (cāro), trú xứ (vihāro), sự tự chế (saṃyamo), sự phòng hộ (saṃvaro), sự nhẫn nại (khanti), sự hiền hòa (soraccaṃ), độc cư (ekattacariyā), hoan hỷ độc cư (ekattābhirati), độc cư tịnh thất (paṭisallānaṃ), hổ thẹn (hiri), ghê sợ (ottappaṃ), tinh tấn (vīriyaṃ), không phóng dật (appamādo), thọ trì học giới (sikkhāsamādānaṃ), tụng đọc (uddeso), hỏi han (paripucchā), hoan hỷ trong giới và các pháp khác (sīlādiabhirati), không chấp thủ (nirālayatā), hoàn thành các học giới (sikkhāpadapāripūritā), đắp y Kāṣāya, và cạo đầu (bhaṇḍubhāvo).

Ime kho, mahārāja, vīsati samaṇassa samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni.

These, O Great King, are the twenty qualities that make a samaṇa a samaṇa, and the two outward signs.

Thưa Đại vương, đây là hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng.

Ete guṇe bhikkhu samādāya vattati, so tesaṃ dhammānaṃ anūnattā paripuṇṇattā sampannattā samannāgatattā asekkhabhūmiṃ arahantabhūmiṃ okkamati, seṭṭhaṃ bhūmantaraṃ okkamati, arahattāsannagatoti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

A bhikkhu who undertakes and practices these qualities, due to their completeness, fullness, accomplishment, and possession, enters the stage of the Asekha, the stage of Arahantship; he enters that excellent, ultimate stage, being close to Arahantship. Therefore, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

Một tỳ khưu thực hành những phẩm chất này, do sự không thiếu sót, sự đầy đủ, sự thành tựu, sự trang bị của những pháp đó, vị ấy đạt đến địa vị vô học, địa vị A-la-hán, đạt đến một địa vị tối thượng khác, vị ấy gần kề A-la-hán. Vì vậy, một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

908

‘‘‘Khīṇāsavehi so sāmaññaṃ upagato, natthi me so samayo’ti^* arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has attained the samaṇaship of those whose defilements are destroyed; I do not have that attainment.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt được sự đồng đẳng với các bậc lậu tận, ta không có được thời cơ ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

909

‘‘‘Aggaparisaṃ so upagato, nāhaṃ taṃ ṭhānaṃ upagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has attained the foremost assembly; I have not attained that position.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt đến hội chúng tối thượng, ta chưa đạt đến vị trí ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

910

‘‘‘Labhati so pātimokkhuddesaṃ sotuṃ, nāhaṃ taṃ labhāmi sotu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He is able to listen to the Pātimokkha recitation; I am not able to listen to that.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy được nghe tụng giới bổn (Pātimokkha), ta không được nghe điều ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

911

‘‘‘So aññe pabbājeti upasampādeti jinasāsanaṃ vaḍḍheti, ahametaṃ na labhāmi kātu’nti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He ordains and gives upasampadā to others, he makes the Buddha’s Dispensation grow; I am not able to do this.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy xuất gia cho người khác, thọ giới cho người khác, làm cho Giáo Pháp của Đức Phật tăng trưởng, ta không thể làm điều ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

912

‘‘‘Appamāṇesu so sikkhāpadesu samattakārī, nāhaṃ tesu vattāmī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He fully practices the immeasurable training rules; I do not abide in them.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy hoàn thành vô lượng học giới, ta không thực hành những điều đó’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

913

‘‘‘Upagato so samaṇaliṅgaṃ, buddhādhippāye ṭhito, tenāhaṃ liṅgena dūramapagato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has taken up the samaṇa’s outward sign, abiding in the Buddha’s intention; I am far removed from that outward sign.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy đã đạt được tướng trạng của Sa-môn, an trú trong ý định của Đức Phật, ta thì còn xa với tướng trạng ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

914

‘‘‘Parūḷhakacchalomo so anañjitaamaṇḍito anulittasīlagandho, ahaṃ pana maṇḍanavibhūsanābhirato’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

“He has overgrown hair and nails, is unadorned and unanointed, and is perfumed with the fragrance of sīla; I, however, delight in adornment and embellishment.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Vị ấy có lông nách mọc dài, không trang điểm, không tô vẽ, được xức hương giới đức, còn ta thì vui thích trang sức và tô điểm’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

915

‘‘Api ca, mahārāja, ‘ye te vīsati samaṇakaraṇā dhammā dve ca liṅgāni, sabbepete dhammā bhikkhussa saṃvijjanti, so yeva te dhamme dhāreti, aññepi tattha sikkhāpeti, so me āgamo sikkhāpanañca natthī’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

Moreover, O Great King, “All these twenty qualities that make a samaṇa a samaṇa and the two outward signs are found in the bhikkhu; he alone upholds these qualities, and he teaches others in them. I have neither that tradition nor the ability to teach.” Thus, a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, ‘hai mươi pháp làm nên Sa-môn và hai tướng trạng đó, tất cả những pháp này đều có ở tỳ khưu, chính vị ấy thọ trì những pháp đó, và còn dạy người khác thực hành chúng, còn ta không có được sự tiếp nhận và sự dạy dỗ ấy’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

916

‘‘Yathā, mahārāja, rājakumāro purohitassa santike vijjaṃ adhīyati, khattiyadhammaṃ sikkhati, so aparena samayena abhisitto ācariyaṃ abhivādeti paccuṭṭheti ‘sikkhāpako me aya’nti, evameva kho, mahārāja, ‘bhikkhu sikkhāpako vaṃsadharo’ti arahati upāsako sotāpanno bhikkhuṃ puthujjanaṃ abhivādetuṃ paccuṭṭhātuṃ.

Just as, O Great King, a prince learns knowledge from a purohita and practices the duties of a khattiya, and then at a later time, after being anointed, salutes and rises to greet his teacher, thinking, ‘This one is my instructor,’ even so, O Great King, thinking, ‘The bhikkhu is my instructor, the preserver of the lineage,’ a Stream-winner lay follower is worthy of saluting and rising to greet a puthujjana bhikkhu.

“Thưa Đại vương, ví như một hoàng tử học nghệ thuật từ một vị gia sư, học các pháp của dòng Sát-đế-lợi, sau này khi đã được đăng quang, vị ấy đảnh lễ và đứng dậy chào vị gia sư của mình, nói rằng ‘đây là người đã dạy dỗ ta’, cũng vậy, thưa Đại vương, ‘tỳ khưu là người dạy dỗ, người kế thừa dòng dõi’ – một cận sự nam đã chứng Sơ quả xứng đáng đảnh lễ và đứng dậy chào một tỳ khưu phàm phu.”

917

‘‘Api ca, mahārāja, imināpetaṃ pariyāyena jānāhi bhikkhubhūmiyā mahantataṃ asamavipulabhāvaṃ.

Furthermore, O Great King, by this reason too, know the greatness and the incomparable vastness of the bhikkhu stage.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, qua cách này ngài hãy biết sự vĩ đại và sự rộng lớn không gì sánh bằng của địa vị tỳ khưu.

Yadi, mahārāja, upāsako sotāpanno arahattaṃ sacchikaroti, dveva tassa gatiyo bhavanti anaññā tasmiṃ yeva divase parinibbāyeyya vā, bhikkhubhāvaṃ vā upagaccheyya.

If, O Great King, a Stream-winner lay follower realizes Arahantship, there are only two destinies for him, none other: he would either attain parinibbāna on that very day, or he would enter the state of a bhikkhu.

Thưa Đại vương, nếu một cận sự nam đã chứng Sơ quả chứng đắc A-la-hán, vị ấy chỉ có hai con đường, không có con đường nào khác: hoặc là nhập Niết-bàn ngay trong ngày đó, hoặc là đạt đến địa vị tỳ khưu.

Acalā hi sā, mahārāja, pabbajjā, mahatī accuggatā, yadidaṃ bhikkhubhūmī’’ti.

For that going forth, O Great King, is unshakeable, mighty, and exceedingly exalted—that is to say, the bhikkhu stage.”

Thưa Đại vương, sự xuất gia ấy là bất động, vĩ đại, cao cả tột bậc, tức là địa vị tỳ khưu.”

‘‘Ñāṇagato, bhante nāgasena, pañho sunibbeṭhito balavatā atibuddhinā tayā, na yimaṃ pañhaṃ samattho añño evaṃ viniveṭhetuṃ aññatra tavādisena buddhimatā’’ti.

“The question, Venerable Nāgasena, has reached understanding; it has been well resolved by you, who are mighty and exceedingly wise. No one else is capable of resolving this question in such a way, except a wise one like yourself.”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, câu hỏi đã được giải đáp bằng trí tuệ, ngài đã giải thích một cách tuyệt vời với trí tuệ siêu việt, không ai khác ngoài một người có trí tuệ như ngài có thể giải thích câu hỏi này như vậy.”

918

Seṭṭhadhammapañho paṭhamo.

The First Question on the Excellent Dhamma.

Vấn đề về Pháp tối thượng thứ nhất.

919

2. Sabbasattahitapharaṇapañho

2. Question on Pervading with Welfare for All Beings

2. Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích cho tất cả chúng sanh

920

2. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatī’ti.

2. “Venerable Nāgasena, you say, ‘The Tathāgata removes harm and brings welfare to all beings.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng ‘Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh’.

Puna ca bhaṇatha aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne ‘saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’nti.

And you also say that when the discourse on the Aggikkhandhūpama (Simile of the Fire-Mass) was being taught, 'hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus'.

Nhưng ngài lại nói rằng khi bài Pháp Aggikkhandhūpama (Ví dụ đống lửa) được thuyết giảng, ‘máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu’.

Aggikkhandhūpamaṃ, bhante, dhammapariyāyaṃ desentena tathāgatena saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ hitamapanetvā ahitamupadahitaṃ.

Venerable sir, by the Tathāgata, who taught the discourse on the Aggikkhandhūpama, the welfare of sixty bhikkhus was removed and their harm was brought about.

Thưa Tôn giả, khi Đức Như Lai thuyết giảng bài Pháp Aggikkhandhūpama, Ngài đã loại bỏ điều lợi ích và mang lại điều bất lợi cho sáu mươi vị tỳ khưu.

Yadi, bhante nāgasena, tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, tena hi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggatanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata removes the harm of all beings and brings about their welfare, then the statement that 'when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus' is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh, thì lời nói rằng ‘khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu’ là sai.

Yadi aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tena hi tathāgato sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahatīti tampi vacanaṃ micchā.

If hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, then the statement that 'the Tathāgata removes the harm of all beings and brings about their welfare' is also false.

Nếu khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu, thì lời nói rằng ‘Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and it must be resolved by you."

Đây cũng là một câu hỏi lưỡng đầu đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

921

‘‘Tathāgato, mahārāja, sabbasattānaṃ ahitamapanetvā hitamupadahati, aggikkhandhūpame dhammapariyāye bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tañca pana na tathāgatassa katena, tesaṃ yeva attano katenā’’ti.

"The Tathāgata, O great king, removes the harm of all beings and brings about their welfare. Hot blood gushed from the mouths of sixty bhikkhus when the discourse on the Aggikkhandhūpama was being taught, but that was not due to the Tathāgata's action; it was due to their own actions."

“Thưa Đại vương, Đức Như Lai đã loại bỏ điều bất lợi và mang lại điều lợi ích cho tất cả chúng sanh, và khi bài Pháp Aggikkhandhūpama được thuyết giảng, máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ khưu, nhưng điều đó không phải do Đức Như Lai tạo ra, mà là do chính hành động của họ.”

922

‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgato aggikkhandhūpamaṃ dhammapariyāyaṃ na bhāseyya, api nu tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggaccheyyāti, na hi, mahārāja, micchāpaṭipannānaṃ tesaṃ bhagavato dhammapariyāyaṃ sutvā pariḷāho kāye uppajji, tena tesaṃ pariḷāhena uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggata’’nti.

"If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata had not taught the discourse on the Aggikkhandhūpama, would hot blood have gushed from their mouths?" "No, O great king. For those who were practicing wrongly, hearing the Bhagavā's discourse, a burning sensation arose in their bodies, and due to that burning sensation, hot blood gushed from their mouths."

“Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Như Lai không thuyết giảng bài Pháp Aggikkhandhūpama, thì liệu máu nóng có trào ra từ miệng của họ không?” – “Không, thưa Đại vương, không phải vậy. Khi những vị tỳ khưu đã thực hành sai lầm đó nghe bài Pháp của Thế Tôn, sự nóng bức đã phát sinh trong thân thể họ, và do sự nóng bức đó, máu nóng đã trào ra từ miệng họ.”

‘‘Tena hi, bhante nāgasena, tathāgatasseva katena tesaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāya, yathā nāma, bhante nāgasena, ahi vammikaṃ paviseyya, athaññataro paṃsukāmo puriso vammikaṃ bhinditvā paṃsuṃ hareyya, tassa paṃsuharaṇena vammikassa susiraṃ pidaheyya, atha tattheva so assāsaṃ alabhamāno mareyya, nanu so, bhante, ahi tassa purisassa katena maraṇappatto’’ti.

"Then, Venerable Nāgasena, it was by the Tathāgata's action alone that hot blood gushed from their mouths. The Tathāgata alone was responsible for their destruction. Just as, Venerable Nāgasena, if a snake were to enter an anthill, and then a man desiring earth would break open the anthill and take the earth, thereby blocking the opening of the anthill, and the snake, unable to breathe, would die right there—surely, Venerable sir, that snake would have met its death due to that man's action?"

“Bạch Đại đức Nāgasena, nếu vậy, chính do việc làm của Như Lai mà máu nóng đã trào ra từ miệng của họ, chính Như Lai là người có thẩm quyền trong việc hủy hoại họ. Ví như, bạch Đại đức Nāgasena, một con rắn chui vào trong ụ mối, rồi một người nào đó muốn lấy đất bèn phá ụ mối và lấy đất đi, do việc lấy đất ấy mà lỗ hổng của ụ mối bị bịt kín lại, rồi con rắn ấy không thể thở được và chết ngay tại đó, bạch Đại đức, há chẳng phải con rắn ấy đã đi đến cái chết do việc làm của người kia hay sao?”

‘‘Āma mahārājā’’ti.

"Yes, O great king."

“Thưa Đại vương, đúng vậy.”

‘‘Evameva kho, bhante nāgasena, tathāgato yeva tattha adhikāro tesaṃ nāsanāyā’’ti.

"Even so, Venerable Nāgasena, the Tathāgata alone was responsible for their destruction."

“Bạch Đại đức Nāgasena, cũng vậy, chính Như Lai là người có thẩm quyền trong việc hủy hoại họ.”

923

‘‘Tathāgato, mahārāja, dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

"The Tathāgata, O great king, does not act with attachment or aversion when teaching the Dhamma; he teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

“Thưa Đại vương, Như Lai khi thuyết Pháp không có lòng thiên vị hay ác cảm, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti.

But those who practice wrongly fall.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ sa đọa.

Yathā, mahārāja, purisassa ambaṃ vā jambuṃ vā madhukaṃ vā cālayamānassa yāni tattha phalāni sārāni daḷhabandhanāni, tāni tattheva accutāni tiṭṭhanti, yāni tattha phalāni pūtivaṇṭamūlāni dubbalabandhanāni, tāni patanti.

Just as, O great king, when a man shakes a mango tree, or a rose-apple tree, or a Madhuka tree, those fruits that are sound and firmly attached remain steadfast on the tree, while those fruits with rotten stalks and weak attachments fall.

Ví như, thưa Đại vương, khi một người rung cây xoài, cây trâm hay cây mahua, những quả nào chắc, cuống bền thì vẫn còn nguyên ở đó, không rụng; còn những quả nào cuống và gốc đã thối, liên kết yếu ớt thì sẽ rụng xuống.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato dhammaṃ desayamāno anunayappaṭighaṃ na karoti, anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

Even so, O great king, the Tathāgata does not act with attachment or aversion when teaching the Dhamma; he teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai khi thuyết Pháp không có lòng thiên vị hay ác cảm, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te patanti.

But those who practice wrongly fall.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ sa đọa.

924

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kassako dhaññaṃ ropetukāmo khettaṃ kasati, tassa kasantassa anekasatasahassāni tiṇāni maranti.

Or again, O great king, just as a farmer, wishing to plant grain, ploughs the field, and as he ploughs, hundreds of thousands of weeds die.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, một người nông dân muốn gieo lúa bèn cày ruộng, khi người ấy cày, hàng trăm ngàn ngọn cỏ bị chết đi.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento^* anunayappaṭighavippamutto dhammaṃ deseti, evaṃ dhamme desīyamāne ye tattha sammāpaṭipannā, te bujjhanti.

Even so, O great king, the Tathāgata, desiring to awaken beings whose minds are ripe, teaches the Dhamma free from attachment and aversion. When the Dhamma is taught in this way, those who practice rightly awaken.

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai, khi làm cho các chúng sinh có tâm đã thuần thục được giác ngộ, Ngài thuyết Pháp sau khi đã thoát khỏi thiên vị và ác cảm. Khi Pháp được thuyết giảng như vậy, những ai thực hành đúng đắn thì sẽ giác ngộ.

Ye pana micchāpaṭipannā, te tiṇāni viya maranti.

But those who practice wrongly die like weeds.

Còn những ai thực hành sai lầm thì sẽ chết đi như những ngọn cỏ.

925

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, manussā rasahetu yantena ucchuṃ pīḷayanti, tesaṃ ucchuṃ pīḷayamānānaṃ ye tattha yantamukhagatā kimayo, te pīḷiyanti.

Or again, O great king, just as people press sugarcane with a machine for its juice, and as they press the sugarcane, the insects that are caught in the mouth of the machine are crushed.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, người ta vì muốn lấy nước mía mà dùng máy ép mía, khi họ ép mía, những con sâu nào lọt vào miệng máy đều bị nghiền nát.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato paripakkamānase satte bodhento dhammayantamabhipīḷayati^* , ye tattha micchāpaṭipannā, te kimī viya marantī’’ti.

“Even so, great king, the Tathāgata, enlightening beings whose minds are ripened, presses the Dhamma-mill. Do those who are wrongly practicing there not die like worms?”

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai, khi làm cho các chúng sinh có tâm đã thuần thục được giác ngộ, Ngài vận hành cỗ máy Pháp, những ai thực hành sai lầm thì sẽ chết đi như những con sâu.”

926

‘‘Nanu, bhante nāgasena, te bhikkhū tāya dhammadesanāya patitā’’ti?

“Indeed, venerable Nāgasena, did those bhikkhus not fall due to that Dhamma discourse?”

“Bạch Đại đức Nāgasena, há chẳng phải các vị tỳ-khưu ấy đã sa đọa do bài Pháp thoại đó hay sao?”

‘‘Api nu kho, mahārāja, tacchako rukkhaṃ tacchanto^* ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti?

“Now, great king, does a carpenter, while hewing a tree, make it straight and pure?”

“Thưa Đại vương, có phải người thợ mộc khi đẽo cây gỗ, người ấy vừa bảo vệ cây gỗ vừa làm cho nó thẳng và sạch sẽ chăng?”

‘‘Na hi, bhante, vajjanīyaṃ apanetvā tacchako rukkhaṃ ujukaṃ parisuddhaṃ karotī’’ti.

“No, venerable sir, a carpenter makes a tree straight and pure by removing what is objectionable, not by preserving it.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy, người thợ mộc làm cho cây gỗ thẳng và sạch sẽ bằng cách loại bỏ phần không cần thiết.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato parisaṃ rakkhanto na sakkoti bodhaneyye^* satte bodhetuṃ, micchāpaṭipanne pana satte apanetvā bodhaneyye satte bodheti, attakatena pana te, mahārāja, micchāpaṭipannā patanti.

“Even so, great king, the Tathāgata, by preserving the assembly, cannot enlighten those beings who are capable of awakening. But by removing those who are wrongly practicing, he enlightens those beings who are capable of awakening. However, great king, those who are wrongly practicing fall by their own doing.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, nếu Như Lai bảo vệ hội chúng thì không thể làm cho các chúng sinh có thể giác ngộ được giác ngộ, trái lại, Ngài loại bỏ các chúng sinh thực hành sai lầm rồi mới làm cho các chúng sinh có thể giác ngộ được giác ngộ. Thưa Đại vương, những người thực hành sai lầm ấy sa đọa là do việc làm của chính họ.

927

‘‘Yathā, mahārāja, kadalī veḷu assatarī attajena^* haññati, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti.

“Just as, great king, a banana plant, a bamboo, or a she-mule is destroyed by its own offspring, even so, great king, those who are wrongly practicing are destroyed and fall by their own doing.

“Ví như, thưa Đại vương, cây chuối, cây tre, và con la cái bị hủy hoại bởi chính những gì do chúng sinh ra, cũng vậy, thưa Đại vương, những ai thực hành sai lầm thì bị hủy hoại và sa đọa bởi chính việc làm của họ.

928

‘‘Yathā, mahārāja, corā attakatena cakkhuppāṭanaṃ sūlāropanaṃ sīsacchedanaṃ pāpuṇanti, evameva kho, mahārāja, ye te micchāpaṭipannā, te attakatena haññanti patanti^* .

“Just as, great king, thieves, by their own doing, incur eye-gouging, impalement, or decapitation, even so, great king, those who are wrongly practicing are destroyed and fall by their own doing. The hot blood that gushed from the mouths of those sixty bhikkhus was not due to the Blessed One's doing, nor due to others' doing, but indeed due to their own doing.

“Ví như, thưa Đại vương, những tên trộm phải chịu cảnh bị khoét mắt, bị đóng cọc, bị chặt đầu do chính việc làm của chúng, cũng vậy, thưa Đại vương, những ai thực hành sai lầm thì bị hủy hoại và sa đọa bởi chính việc làm của họ.

Yesaṃ, mahārāja, saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ uṇhaṃ lohitaṃ mukhato uggataṃ, tesaṃ taṃ neva bhagavato katena, na paresaṃ katena, atha kho attano yeva katena.

The hot blood that gushed from the mouths of those sixty bhikkhus was not due to the Blessed One's doing, nor due to others' doing, but indeed due to their own doing.

Thưa Đại vương, việc máu nóng trào ra từ miệng của sáu mươi vị tỳ-khưu ấy không phải do việc làm của Đức Thế Tôn, cũng không phải do việc làm của người khác, mà chính là do việc làm của bản thân họ.

929

‘‘Yathā, mahārāja, puriso sabbajanassa amataṃ dadeyya, te taṃ amataṃ asitvā arogā dīghāyukā sabbītito^* parimucceyyuṃ, athaññataro puriso durupacārena taṃ asitvā maraṇaṃ pāpuṇeyya, api nu kho so, mahārāja, amatadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

“Just as, great king, if a person were to give ambrosia to all people, and they, having consumed that ambrosia, would become free from illness, long-lived, and liberated from all suffering, but then another person, by improper consumption, were to meet death, would that giver of ambrosia, great king, incur any demerit on that account?”

“Ví như, thưa Đại vương, một người cho tất cả mọi người thuốc trường sinh, họ sau khi dùng thuốc trường sinh ấy sẽ không bệnh tật, sống lâu, và thoát khỏi mọi tai ương. Rồi một người khác do dùng sai cách mà phải chết, thưa Đại vương, người cho thuốc trường sinh ấy có phải gánh chịu bất kỳ điều bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti.

“Even so, great king, the Tathāgata gives the deathless gift of Dhamma to devas and humans in the ten-thousandfold world system. Those beings who are capable of awakening are enlightened by the deathless Dhamma.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai ban tặng món quà Pháp bất tử cho chư thiên và nhân loại trong mười ngàn thế giới. Những chúng sinh nào có khả năng thì sẽ giác ngộ nhờ Pháp bất tử ấy.

Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patanti.

But those beings who are not capable of awakening are destroyed and fall by the deathless Dhamma.

Còn những chúng sinh nào không có khả năng thì sẽ bị hủy hoại và sa đọa bởi Pháp bất tử ấy.

Bhojanaṃ, mahārāja, sabbasattānaṃ jīvitaṃ rakkhati, tamekacce bhuñjitvā visūcikāya maranti, api nu kho so, mahārāja, bhojanadāyako puriso tatonidānaṃ kiñci apuññaṃ āpajjeyyā’’ti?

Food, great king, preserves the life of all beings, yet some, having eaten it, die from cholera. Would that giver of food, great king, incur any demerit on that account?”

Thưa Đại vương, thức ăn duy trì sự sống cho tất cả chúng sinh, nhưng một số người sau khi ăn lại chết vì bệnh thổ tả. Thưa Đại vương, người cho thức ăn ấy có phải gánh chịu bất kỳ điều bất thiện nào từ nguyên nhân đó không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, venerable sir.”

“Bạch Đại đức, không phải vậy.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato dasasahassiyā lokadhātuyā devamanussānaṃ amataṃ dhammadānaṃ deti, ye te sattā bhabbā, te dhammāmatena bujjhanti.

“Even so, great king, the Tathāgata gives the deathless gift of Dhamma to devas and humans in the ten-thousandfold world system. Those beings who are capable of awakening are enlightened by the deathless Dhamma.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai ban tặng món quà Pháp bất tử cho chư thiên và nhân loại trong mười ngàn thế giới. Những chúng sinh nào có khả năng thì sẽ giác ngộ nhờ Pháp bất tử ấy.

Ye pana te sattā abhabbā, te dhammāmatena haññanti patantī’’ti.

But those beings who are not capable of awakening are destroyed and fall by the deathless Dhamma.”

Còn những chúng sinh nào không có khả năng thì sẽ bị hủy hoại và sa đọa bởi Pháp bất tử ấy.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena! I accept it just so.”

“Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con xin chấp nhận điều này đúng là như vậy.”

930

Sabbasattahitapharaṇapañho dutiyo.

The Second Question on the Pervasion of Benefit to All Beings.

Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích đến tất cả chúng sinh, phần thứ hai.

931

3. Vatthaguyhanidassanapañho

3. The Question on Showing the Covered Genitals

3. Vấn đề trình bày sự kín đáo của y phục

932

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –

“Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata:

3. “Bạch Đại đức Nāgasena, điều này đã được Như Lai nói đến –

933

‘‘‘Kāyena saṃvaro sādhu^* , sādhu vācāya saṃvaro;

“‘Restraint in body is good, good is restraint in speech;

“‘Phòng hộ thân là tốt lành, tốt lành thay phòng hộ lời nói;

934

Manasā saṃvaro sādhu, sādhu sabbattha saṃvaro’ti.

Restraint in mind is good, good is restraint everywhere.’

Phòng hộ ý là tốt lành, tốt lành thay phòng hộ trong mọi nơi.’

935

‘‘Puna ca tathāgato catunnaṃ parisānaṃ majjhe nisīditvā purato devamanussānaṃ selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassesi.

Yet again, the Tathāgata, sitting in the midst of the four assemblies, showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela in front of devas and humans.

“Nhưng rồi Như Lai, khi ngồi giữa bốn chúng hội, trước mặt chư thiên và nhân loại, đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti, tena hi selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassesīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Restraint in body is good,’ then the statement that he showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’, thì lời nói rằng Ngài đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy là sai.

Yadi selassa brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dasseti, tena hi ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he showed the covered genitals to the brāhmaṇa Sela, then that statement, ‘Restraint in body is good,’ is also false.

Nếu Ngài đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy, thì lời nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; it must be resolved by you.”

Vấn đề song quan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

936

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘kāyena saṃvaro sādhū’ti, selassa ca brāhmaṇassa kosohitaṃ vatthaguyhaṃ dassitaṃ.

“Indeed, great king, it was spoken by the Blessed One, ‘Restraint in body is good,’ and the covered genitals were shown to the brāhmaṇa Sela.

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nói ‘phòng hộ thân là tốt lành’, và Ngài cũng đã thị hiện bộ phận kín được bao bọc trong vỏ cho Bà-la-môn Sela thấy.

Yassa kho, mahārāja, tathāgate kaṅkhā uppannā, tassa bodhanatthāya bhagavā iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passatī’’ti.

"O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Blessed One, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

Thưa Đại vương, đối với người nào có sự hoài nghi khởi lên về Như Lai, để làm cho người ấy giác ngộ, Đức Thế Tôn dùng thần thông thị hiện một thân thể tương tự, và chỉ người đó mới thấy được phép lạ ấy.”

937

‘‘Ko panetaṃ, bhante nāgasena, saddahissati, yaṃ parisagato eko yeva taṃ guyhaṃ passati, avasesā tattheva vasantā na passantīti.

"Venerable Nāgasena, who would believe this, that only one person in the assembly sees that secret, while the rest, though present there, do not see it?

“Bạch Đại đức Nāgasena, ai sẽ tin vào điều này, rằng trong một hội chúng mà chỉ một người duy nhất thấy được bộ phận kín ấy, còn những người khác đang ở ngay đó lại không thấy?

Iṅgha me tvaṃ tattha kāraṇaṃ upadisa, kāraṇena maṃ saññāpehī’’ti.

Please, explain the reason to me concerning that; make me understand by means of a reason."

Xin ngài hãy chỉ cho con lý do ở đây, hãy làm cho con hiểu rõ bằng lý do.”

‘‘Diṭṭhapubbo pana tayā, mahārāja, koci byādhito puriso parikiṇṇo ñātimittehī’’ti.

"O great king, have you ever seen a sick person surrounded by relatives and friends?"

‘‘Thưa Đại vương, ngài đã từng thấy một người bệnh nào được thân bằng quyến thuộc vây quanh chưa?’’

‘‘Āma bhante’’ti.

"Yes, venerable sir."

‘‘Thưa vâng, bạch ngài.’’

‘‘Api nu kho sā, mahārāja, parisā passatetaṃ vedanaṃ, yāya so puriso vedanāya vedayatī’’ti.

"Now, O great king, does that assembly see the pain that that person experiences?"

‘‘Thưa Đại vương, vậy thì hội chúng đó có thấy được cảm thọ mà người bệnh ấy đang cảm nhận không?’’

‘‘Na hi bhante, attanā yeva so, bhante, puriso vedayatī’’ti.

"No, venerable sir, that person alone experiences it."

‘‘Thưa không, bạch ngài, chỉ có người bệnh ấy tự mình cảm nhận mà thôi.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, yasseva tathāgate kaṅkhā uppannā, tasseva tathāgato bodhanatthāya iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passati.

"Even so, O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Tathāgata, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

‘‘Cũng vậy, thưa Đại vương, người nào có lòng hoài nghi đối với Như Lai, thì Như Lai vì mục đích giác ngộ cho chính người ấy mà dùng thần thông thị hiện thân tương ứng, và chỉ người ấy mới thấy được phép lạ đó.

938

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kañcideva purisaṃ bhūto āviseyya, api nu kho sā, mahārāja, parisā passati taṃ bhūtāgamana’’nti?

"Or, O great king, if a spirit possesses a certain person, does that assembly see the coming of that spirit?"

‘‘Hoặc ví như, thưa Đại vương, có một người nào đó bị ma quỷ nhập, vậy thì hội chúng đó có thấy được sự nhập đến của ma quỷ ấy không?’’

‘‘Na hi, bhante, so yeva āturo tassa bhūtassa āgamanaṃ passatī’’ti.

"No, venerable sir, only that afflicted person sees the coming of that spirit."

‘‘Thưa không, bạch ngài, chỉ có người bệnh ấy mới thấy được sự nhập đến của ma quỷ đó.’’

‘‘Evameva kho, mahārāja, yasseva tathāgate kaṅkhā uppannā, tasseva tathāgato bodhanatthāya iddhiyā tappaṭibhāgaṃ kāyaṃ dasseti, so yeva taṃ pāṭihāriyaṃ passatī’’ti.

"Even so, O great king, if doubt arises in anyone regarding the Tathāgata, for the purpose of enlightening that person, the Tathāgata, by his psychic power, shows a body corresponding to that (doubt), and only that person sees that miracle."

‘‘Cũng vậy, thưa Đại vương, người nào có lòng hoài nghi đối với Như Lai, thì Như Lai vì mục đích giác ngộ cho chính người ấy mà dùng thần thông thị hiện thân tương ứng, và chỉ người ấy mới thấy được phép lạ đó.’’

939

‘‘Dukkaraṃ, bhante nāgasena, bhagavatā kataṃ, yaṃ ekassapi adassanīyaṃ, taṃ dassentenā’’ti.

"It is difficult, Venerable Nāgasena, what the Blessed One has done, showing what is not to be seen even by one person."

‘‘Bạch ngài Nāgasena, thật khó làm thay, việc Đức Thế Tôn đã làm, khi thị hiện điều không thể cho dù chỉ một người thấy.’’

‘‘Na, mahārāja, bhagavā guyhaṃ dassesi, iddhiyā pana chāyaṃ dassesī’’ti.

"No, O great king, the Blessed One did not show the secret; rather, he showed a shadow by his psychic power."

‘‘Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn không thị hiện bộ phận kín, mà Ngài dùng thần thông thị hiện hình bóng của nó.’’

‘‘Chāyāyapi, bhante, diṭṭhāya diṭṭhaṃ yeva hoti guyhaṃ, yaṃ disvā niṭṭhaṃ gato’’ti.

"Even if a shadow is seen, venerable sir, the secret itself is seen, by seeing which one arrives at a conclusion."

‘‘Bạch ngài, dù chỉ thấy hình bóng, thì bộ phận kín cũng xem như đã được thấy, vì thấy nó mà người kia đã đi đến kết luận.’’

‘‘Dukkarañcāpi, mahārāja, tathāgato karoti bodhaneyye satte bodhetuṃ.

"And it is difficult, O great king, for the Tathāgata to enlighten beings who are capable of being enlightened.

‘‘Thưa Đại vương, Như Lai cũng làm việc khó làm là giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ.

Yadi, mahārāja, tathāgato kiriyaṃ hāpeyya, bodhaneyyā sattā na bujjheyyuṃ.

If, O great king, the Tathāgata were to neglect his duty, the beings capable of being enlightened would not awaken.

Thưa Đại vương, nếu Như Lai bỏ qua việc cần làm, thì các chúng sinh cần được giác ngộ sẽ không thể giác ngộ.

Yasmā ca kho, mahārāja, yogaññū tathāgato bodhaneyye satte bodhetuṃ, tasmā tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā bujjhanti, tena tena yogena bodhaneyye bodheti.

But because, O great king, the Tathāgata is skilled in means for enlightening beings capable of being enlightened, therefore the Tathāgata enlightens those capable of being enlightened by whatever means they can be enlightened."

Và thưa Đại vương, vì Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện để giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ, nên Như Lai dùng bất cứ phương tiện nào mà các chúng sinh cần được giác ngộ có thể giác ngộ, Ngài dùng chính phương tiện đó để giác ngộ cho họ.

940

‘‘Yathā, mahārāja, bhisakko sallakatto yena yena bhesajjena āturo arogo hoti, tena tena bhesajjena āturaṃ upasaṅkamati, vamanīyaṃ vameti, virecanīyaṃ vireceti, anulepanīyaṃ anulimpeti, anuvāsanīyaṃ anuvāseti.

"Just as, O great king, a physician and surgeon approaches a patient with whatever medicine makes the patient healthy: he gives emetics to those who need to vomit, purgatives to those who need to purge, applies unguents to those who need anointing, and fumigates those who need fumigation.

‘‘Ví như, thưa Đại vương, một thầy thuốc phẫu thuật, đối với người bệnh, dùng bất cứ loại thuốc nào có thể chữa lành, ông ta sẽ dùng loại thuốc đó; người cần nôn thì cho nôn, người cần xổ thì cho xổ, người cần đắp thuốc thì đắp thuốc, người cần xông hơi thì cho xông hơi.

Evameva kho, mahārāja, tathāgato yena yena yogena bodhaneyyā sattā bujjhanti, tena tena yogena bodheti.

Even so, O great king, the Tathāgata enlightens beings capable of being enlightened by whatever means they can be enlightened."

Cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai dùng bất cứ phương tiện nào mà các chúng sinh cần được giác ngộ có thể giác ngộ, Ngài dùng chính phương tiện đó để giác ngộ cho họ.

941

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, itthī mūḷhagabbhā bhisakkassa adassanīyaṃ guyhaṃ dasseti, evameva kho, mahārāja, tathāgato bodhaneyye satte bodhetuṃ adassanīyaṃ guyhaṃ iddhiyā chāyaṃ dassesi.

"Or, O great king, just as a woman with a difficult pregnancy shows her private parts, which are not to be seen, to a physician, even so, O great king, the Tathāgata, for the purpose of enlightening beings capable of being enlightened, showed a shadow of the private parts by his psychic power.

‘‘Hoặc ví như, thưa Đại vương, một người phụ nữ bị thai ngược, phải cho thầy thuốc xem bộ phận kín không thể cho xem, cũng vậy, thưa Đại vương, Như Lai để giác ngộ cho các chúng sinh cần được giác ngộ, đã dùng thần thông thị hiện hình bóng của bộ phận kín không thể cho xem.

Natthi, mahārāja, adassanīyo nāma okāso puggalaṃ upādāya.

There is no occasion, O great king, that is not to be seen, depending on the individual.

Thưa Đại vương, xét về phương diện cá nhân, không có nơi nào gọi là không thể cho xem.

Yadi, mahārāja, koci bhagavato hadayaṃ disvā bujjheyya, tassapi bhagavā yogena hadayaṃ dasseyya, yogaññū, mahārāja, tathāgato desanākusalo.

If, O great king, someone could awaken by seeing the Blessed One's heart, the Blessed One would even show his heart by means; for the Tathāgata, O great king, is skilled in means and skillful in teaching."

Thưa Đại vương, nếu có người nào thấy được trái tim của Đức Thế Tôn mà có thể giác ngộ, thì Đức Thế Tôn cũng sẽ dùng phương tiện để cho người ấy thấy trái tim của Ngài, vì thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

942

‘‘Nanu, mahārāja, tathāgato therassa nandassa adhimuttiṃ jānitvā taṃ devabhavanaṃ netvā devakaññāyo dassesi ‘imināyaṃ kulaputto bujjhissatī’ti, tena ca so kulaputto bujjhi.

"Did not the Tathāgata, O great king, knowing the inclination of Venerable Nanda, take him to the deva-realm and show him the celestial maidens, thinking, 'By this means, this young man will awaken,' and by that, that young man did awaken?

‘‘Há chẳng phải, thưa Đại vương, Như Lai khi biết được khuynh hướng của trưởng lão Nanda, đã đưa vị ấy lên cõi trời và cho xem các thiên nữ với ý nghĩ ‘vị thiện nam tử này sẽ giác ngộ nhờ phương tiện này’, và nhờ đó mà vị thiện nam tử ấy đã giác ngộ đó sao?

Iti kho, mahārāja, tathāgato anekapariyāyena subhanimittaṃ hīḷento garahanto jigucchanto tassa bodhanahetu kakuṭapādiniyo accharāyo dassesi.

Thus, O great king, the Tathāgata, by many methods, disparaging, reproaching, and loathing the perception of beauty, showed him the celestial nymphs with crow-like feet for the sake of his awakening.

Như vậy đó, thưa Đại vương, Như Lai dù bằng nhiều cách đã chê bai, quở trách, ghê tởm tướng tốt đẹp, nhưng vì mục đích giác ngộ cho vị ấy, Ngài đã cho xem các tiên nữ có bàn chân như chân chim bồ câu.

Evampi tathāgato yogaññū desanākusalo.

Even so, the Tathāgata is skilled in means and skillful in teaching."

Như vậy, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

943

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, tathāgato therassa cūḷapanthakassa bhātarā nikkaḍḍhitassa dukkhitassa dummanassa upagantvā sukhumaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi ‘imināyaṃ kulaputto bujjhissatī’ti, so ca kulaputto tena kāraṇena jinasāsane vasībhāvaṃ pāpuṇi.

"Furthermore, O great king, the Tathāgata approached Venerable Cūḷapanthaka, who had been expelled by his brother, and was distressed and dejected, and gave him a soft piece of cloth, thinking, 'By this means, this young man will awaken,' and that young man, by that reason, attained mastery in the Buddha's dispensation.

‘‘Lại nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã đến gần trưởng lão Cūḷapanthaka đang đau khổ, buồn rầu vì bị anh trai đuổi đi, và ban cho một mảnh vải nhỏ mịn với ý nghĩ ‘vị thiện nam tử này sẽ giác ngộ nhờ phương tiện này’, và nhờ nhân duyên đó mà vị thiện nam tử ấy đã đạt đến sự tự tại trong giáo pháp của bậc Chiến Thắng.

Evampi, mahārāja, tathāgato yogaññū desanākusalo.

Even so, O great king, the Tathāgata is skilled in means and skillful in teaching."

Như vậy, thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.

944

‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, tathāgato brāhmaṇassa mogharājassa yāva tatiyaṃ pañhaṃ puṭṭho na byākāsi ‘evamimassa kulaputtassa māno upasamissati, mānūpasamā abhisamayo bhavissatī’ti, tena ca tassa kulaputtassa māno upasami, mānūpasamā so brāhmaṇo chasu abhiññāsu vasībhāvaṃ pāpuṇi.

‘‘Furthermore, great king, when the Tathāgata was questioned a third time by the brahmin Mogharāja, he did not answer, thinking, ‘Thus will the conceit of this noble son subside; with the subsiding of conceit, penetration of the Four Noble Truths will occur.’ And by that, the conceit of that noble son subsided, and with the subsiding of conceit, that brahmin attained mastery in the six abhiññā.

‘‘Lại nữa, thưa Đại vương, Như Lai đã không trả lời câu hỏi của Bà-la-môn Mogharāja cho đến lần thứ ba, với ý nghĩ ‘nhờ vậy mà lòng kiêu mạn của vị thiện nam tử này sẽ lắng dịu, và khi kiêu mạn lắng dịu thì sự chứng ngộ sẽ xảy ra’, và nhờ đó mà lòng kiêu mạn của vị thiện nam tử ấy đã lắng dịu, và khi kiêu mạn lắng dịu, vị Bà-la-môn ấy đã đạt đến sự tự tại trong sáu loại thắng trí.

Evampi, mahārāja, tathāgato yogaññū desanākusalo’’ti.

In this way too, great king, the Tathāgata is skilled in means and proficient in teaching.’’

Như vậy, thưa Đại vương, Như Lai là bậc thấu rõ phương tiện, thiện xảo trong thuyết pháp.’’

945

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho bahuvidhehi kāraṇehi, gahanaṃ agahanaṃ kataṃ, andhakāro āloko kato, gaṇṭhi bhinno, bhaggā paravādā, jinaputtānaṃ cakkhuṃ tayā uppāditaṃ, nippaṭibhānā titthiyā, tvaṃ gaṇivarapavaramāsajjā’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena! The question has been thoroughly resolved with many reasons. What was difficult has been made easy, darkness has been turned into light, the knot has been untied, the views of others have been shattered, and you have given sight to the sons of the Jina. The sectarians are speechless, having encountered you, the foremost of the assembly.’’

‘‘Lành thay, bạch ngài Nāgasena, câu hỏi đã được giải đáp rất hay bằng nhiều lý lẽ, điều sâu kín đã trở nên rõ ràng, bóng tối đã trở thành ánh sáng, nút thắt đã được tháo gỡ, tà thuyết đã bị phá tan, ngài đã khai mở con mắt cho các con của bậc Chiến Thắng, các ngoại đạo không còn lời để nói khi đối diện với ngài, bậc đứng đầu trong các bậc đứng đầu của Tăng đoàn.’’

946

Vatthaguyhanidassanapañho tatiyo.

The Third Question on Revealing Hidden Matters.

Câu hỏi về việc thị hiện bộ phận kín, phần thứ ba.

947

4. Pharusavācābhāvapañho

4. The Question on the Absence of Harsh Speech

4. Câu hỏi về việc không có lời nói thô ác

948

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti.

4. ‘‘Venerable Nāgasena, it was said by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma: ‘Friends, the Tathāgata’s conduct of speech is pure; there is no misconduct of speech in the Tathāgata that he would conceal, thinking, “Lest another should know this of me.”’

4. ‘‘Bạch ngài Nāgasena, điều này đã được trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, nói rằng: ‘Thưa các hiền hữu, Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, Như Lai không có khẩu ác hạnh nào mà phải che giấu vì sợ rằng ‘mong người khác đừng biết điều này của ta’.’

Puna ca tathāgato therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapento pharusāhi vācāhi moghapurisavādena samudācari, tena ca so thero moghapurisavādena maṅkucittavasena rundhitattā vippaṭisārī nāsakkhi ariyamaggaṃ paṭivijjhituṃ.

Yet, when the Tathāgata laid down the pārājika rule for the offence of the Elder Sudinna, son of Kalandaka, he addressed him with harsh words, calling him a ‘worthless man’ (moghapurisa). And because that Elder was hindered by being called a ‘worthless man’ and by his disturbed mind, he was remorseful and unable to penetrate the noble path.

Thế nhưng, khi chế định giới pārājika về tội lỗi của trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, Như Lai đã dùng những lời lẽ thô ác, gọi ông là ‘kẻ ngu si’. Và vì bị gọi là ‘kẻ ngu si’, trưởng lão ấy tâm trí bối rối, bị ngăn che, hối hận, nên đã không thể chứng đắc Thánh đạo.

Yadi, bhante nāgasena, parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, tena hi tathāgatena therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata’s conduct of speech is pure, and there is no misconduct of speech in the Tathāgata, then the statement that the Tathāgata addressed the Elder Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence is false.

Bạch ngài Nāgasena, nếu Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, không có khẩu ác hạnh nào, thì lời nói rằng Như Lai đã gọi trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, là ‘kẻ ngu si’ khi phạm tội, là sai.

Yadi bhagavatā therassa sudinnassa kalandaputtassa aparādhe moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tena hi parisuddhavacīsamācāro tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritanti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One addressed the Elder Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence, then the statement that the Tathāgata’s conduct of speech is pure and there is no misconduct of speech in the Tathāgata is also false.

Còn nếu Đức Thế Tôn đã gọi trưởng lão Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, là ‘kẻ ngu si’ khi phạm tội, thì lời nói rằng Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, không có khẩu ác hạnh nào, cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.’’

949

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena sāriputtena dhammasenāpatinā ‘parisuddhavacīsamācāro āvuso tathāgato, natthi tathāgatassa vacīduccaritaṃ, yaṃ tathāgato rakkheyya ‘mā me idaṃ paro aññāsī’ti.

‘‘Indeed, great king, it was said by the Elder Sāriputta, the General of the Dhamma: ‘Friends, the Tathāgata’s conduct of speech is pure; there is no misconduct of speech in the Tathāgata that he would conceal, thinking, “Lest another should know this of me.”’

‘‘Thưa Đại vương, điều này đã được trưởng lão Sāriputta, vị Tướng quân Chánh pháp, nói rằng: ‘Thưa các hiền hữu, Như Lai có khẩu hạnh hoàn toàn trong sạch, Như Lai không có khẩu ác hạnh nào mà phải che giấu vì sợ rằng ‘mong người khác đừng biết điều này của ta’.’

Āyasmato ca sudinnassa kalandaputtassa aparādhe pārājikaṃ paññapentena bhagavatā moghapurisavādena samudāciṇṇaṃ, tañca pana aduṭṭhacittena asārambhena yāthāvalakkhaṇena.

And the Blessed One did address the Venerable Sudinna, son of Kalandaka, with the term ‘worthless man’ for his offence, but that was done without ill-will, without anger, and in accordance with the true characteristic.

Và Đức Thế Tôn, khi chế định giới pārājika về tội lỗi của tôn giả Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, đã gọi ông là ‘kẻ ngu si’, nhưng lời nói ấy không xuất phát từ tâm sân hận, không có ý công kích, mà là nói theo đúng bản chất sự việc.

Kiñca tattha yāthāvalakkhaṇaṃ, yassa, mahārāja, puggalassa imasmiṃ attabhāve catusaccābhisamayo na hoti, tassa purisattanaṃ moghaṃ aññaṃ kayiramānaṃ aññena sambhavati, tena vuccati ‘moghapuriso’ti.

What, then, is the true characteristic there? Great king, for a person in this present existence who has not penetrated the Four Noble Truths, that person’s manhood is empty (moghaṃ); if something else is done, it results in something else. Therefore, he is called a ‘worthless man’ (moghapurisa).

Vậy, bản chất sự việc ở đây là gì? Thưa Đại vương, người nào trong kiếp sống này không thể chứng ngộ Tứ Thánh Đế, thì thân phận làm người của người ấy là vô ích. Điều tốt đang được làm lại trở thành điều xấu. Do đó, người ấy được gọi là ‘kẻ ngu si’.

Iti, mahārāja, bhagavatā āyasmato sudinnassa kalandaputtassa satāvavacanena samudāciṇṇaṃ, no abhūtavādenā’’ti.

Thus, great king, the Blessed One addressed the Venerable Sudinna, son of Kalandaka, with a statement of truth, not with a falsehood.’’

Như vậy, thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã nói với tôn giả Sudinna, con trai của gia đình Kalandaka, bằng lời nói chân thật, chứ không phải bằng lời nói không đúng sự thật.’’

950

‘‘Sabhāvampi, bhante nāgasena, yo akkosanto bhaṇati, tassa mayaṃ kahāpaṇaṃ daṇḍaṃ dhārema, aparādho yeva so vatthuṃ nissāya visuṃ vohāraṃ ācaranto akkosatī’’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, if someone speaks revilingly even about the truth, we impose a fine of a kahāpaṇa on him. That is indeed an offence, for he reviles by engaging in a distinct discourse based on the subject.’’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu ai đó chửi rủa ngay cả sự thật, chúng tôi sẽ phạt người đó một đồng kahāpaṇa. Đó chính là một lỗi lầm khi người đó chửi rủa bằng cách dùng một cách gọi khác biệt dựa trên đối tượng.”

‘‘Atthi pana, mahārāja, sutapubbaṃ tayā khalitassa abhivādanaṃ vā paccuṭṭhānaṃ vā sakkāraṃ vā upāyanānuppadānaṃ vā’’ti?

‘‘Have you ever heard, great king, of bowing down, rising to greet, showing respect, or offering gifts to one who has stumbled anywhere, for any reason?’’

“Tâu Đại vương, ngài đã từng nghe nói về việc chào đón, đứng dậy, tôn kính, hoặc tặng quà cho một người đã phạm lỗi bao giờ chưa?”

‘‘Na hi, bhante, yato kutoci yattha katthaci khalito, so paribhāsanāraho hoti tajjanāraho, uttamaṅgampissa chindanti hanantipi bandhantipi ghātentipi jhāpentipī’’ti^* .

‘‘No, Venerable sir. One who has stumbled anywhere, for any reason, deserves to be reproached, deserves to be threatened. They even cut off his head, strike him, bind him, kill him, or burn him.’’

“Thưa Tôn giả, không. Một người đã phạm lỗi ở bất cứ đâu, trong bất cứ điều gì, thì đáng bị quở trách, đáng bị đe dọa. Người ta thậm chí còn chặt đầu, đánh đập, trói buộc, giết chết, hoặc thiêu cháy người đó.”

‘‘Tena hi, mahārāja, bhagavatā kiriyā yeva katā, no akiriyā’’ti.

‘‘In that case, great king, the Blessed One performed an action (kiriyā), not an inaction (akiriyā).’’

“Vậy thì, tâu Đại vương, Thế Tôn chỉ thực hiện hành động, chứ không phải không hành động.”

951

‘‘Kiriyampi, bhante nāgasena, kurumānena patirūpena kātabbaṃ anucchavikena, savanenapi, bhante nāgasena, tathāgatassa sadevako loko ottappati hiriyati bhiyyo dassanena tatuttariṃ upasaṅkamanena payirupāsanenā’’ti.

‘‘Even an action, Venerable Nāgasena, should be done appropriately, suitably. Even by merely hearing, Venerable Nāgasena, the world with its devas feels dread and shame towards the Tathāgata; much more so by seeing him, and still more by approaching and attending upon him.’’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngay cả một hành động cũng phải được thực hiện một cách phù hợp và thích đáng. Thưa Tôn giả Nāgasena, chỉ cần nghe đến Thế Tôn, thế giới cùng với chư thiên đã cảm thấy hổ thẹn và ghê sợ. Khi thấy Ngài, họ càng hổ thẹn và ghê sợ hơn nữa. Khi đến gần và hầu cận Ngài, họ lại càng hổ thẹn và ghê sợ hơn nữa.”

‘‘Api nu kho, mahārāja, tikicchako abhisanne kāye kupite dose sinehanīyāni bhesajjāni detī’’ti?

"Does a physician, O great king, give emollient medicines when the body is afflicted and the humors are disturbed?"

“Tâu Đại vương, một thầy thuốc có cho thuốc làm mềm da khi cơ thể bị sưng tấy và các chất độc bị kích động không?”

‘‘Na hi, bhante, tiṇhāni lekhanīyāni bhesajjāni detī’’ti.

"No, venerable sir, he gives sharp, purgative medicines."

“Thưa Tôn giả, không. Vị ấy cho thuốc sắc bén, có tác dụng cạo bỏ bệnh tật.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, tathāgato sabbakilesabyādhivūpasamāya anusiṭṭhiṃ deti, pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā satte sinehayati, muduke karoti.

"Even so, O great king, the Tathāgata gives instruction for the appeasement of all defilement-sicknesses. Even a harsh word of the Tathāgata, O great king, softens beings and makes them tender.

“Cũng vậy, tâu Đại vương, Thế Tôn ban lời giáo huấn để làm dịu tất cả các bệnh phiền não. Tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng làm cho chúng sinh trở nên mềm mỏng, dịu dàng.”

Yathā, mahārāja, uṇhampi udakaṃ yaṃ kiñci sinehanīyaṃ sinehayati, mudukaṃ karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, even hot water softens and makes tender whatever is to be softened, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như nước nóng làm mềm và dịu bất cứ thứ gì có thể làm mềm, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Yathā, mahārāja, pituvacanaṃ puttānaṃ atthavantaṃ hoti karuṇāsahagataṃ, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī hoti karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, a father's word to his sons is beneficial and accompanied by compassion, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như lời cha nói với con cái có ích và tràn đầy lòng bi mẫn, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Pharusāpi, mahārāja, tathāgatassa vācā sattānaṃ kilesappahānā^* hoti.

Even a harsh word of the Tathāgata, O great king, serves for the abandonment of defilements in beings.

“Tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng là để chúng sinh đoạn trừ phiền não.”

Yathā, mahārāja, duggandhampi gomuttaṃ pītaṃ virasampi agadaṃ khāyitaṃ sattānaṃ byādhiṃ hanati, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā atthavatī karuṇāsahagatā.

Just as, O great king, even foul-smelling cow's urine, when drunk, or even a tasteless medicine, when consumed, destroys the sickness of beings, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata is beneficial and accompanied by compassion.

“Tâu Đại vương, giống như nước tiểu bò dù có mùi hôi khi uống, hoặc thuốc giải độc dù có vị đắng khi ăn, vẫn có thể tiêu diệt bệnh tật của chúng sinh, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn vẫn có ích và tràn đầy lòng bi mẫn.”

Yathā, mahārāja, mahantopi tūlapuñjo^* parassa kāye nipatitvā rujaṃ na karoti, evameva kho, mahārāja, pharusāpi tathāgatassa vācā na kassaci dukkhaṃ uppādetī’’ti.

Just as, O great king, even a large pile of cotton, falling on another's body, causes no pain, even so, O great king, even a harsh word of the Tathāgata causes suffering to no one."

“Tâu Đại vương, giống như một đống bông lớn rơi vào người khác mà không gây đau đớn, cũng vậy, tâu Đại vương, lời nói dù thô cứng của Thế Tôn cũng không gây ra đau khổ cho bất cứ ai.”

‘‘Suvinicchito, bhante nāgasena, pañho bahūhi kāraṇehi, sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Well-judged, venerable Nāgasena, is this question with many reasons. Good, venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Thưa Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng bằng nhiều lý do. Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận như vậy.”

952

Pharusavācābhāvapañho catuttho.

The fourth question concerning the absence of harsh speech.

Vấn đề về lời nói thô cứng là thứ tư.

953

5. Rukkhaacetanābhāvapañho

5. The Question Concerning the Absence of Consciousness in Trees

5. Vấn đề về cây vô tri giác

954

5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena –

5. "Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata:

5. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói điều này:

955

‘‘‘Acetanaṃ brāhmaṇa assuṇantaṃ, jāno ajānantamimaṃ palāsaṃ;

'O brahmin, this palāsa tree is unconscious, it does not hear, it does not know;

“Này Bà-la-môn, cây này vô tri, không nghe, không biết;

956

Āraddhavīriyo dhuvaṃ appamatto, sukhaseyyaṃ pucchasi kissa hetū’ti^* .

Why do you, having aroused energy, constantly and diligently ask about a comfortable sleep?'

Ngươi đã tinh tấn, luôn luôn không phóng dật, tại sao lại hỏi về giấc ngủ an lạc?”

957

Puna ca bhaṇitaṃ –

And again it was said:

Và Ngài lại nói:

958

‘‘‘Iti phandanarukkhopi, tāvade ajjhabhāsatha;

'Thus, the Phandana tree itself,

“Như vậy, cây Phandanā cũng đã nói ngay lập tức:

959

Mayhampi vacanaṃ atthi, bhāradvāja suṇohi me’ti^* .

Spoke immediately: "I too have something to say, Bhāradvāja, listen to me." '

Này Bhāradvāja, ta cũng có lời muốn nói, hãy lắng nghe ta!”

960

‘‘Yadi, bhante nāgasena, rukkho acetano, tena hi phandanena rukkhena bhāradvājena saha sallapitanti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

"If, venerable Nāgasena, a tree is unconscious, then the statement that the Phandana tree conversed with Bhāradvāja is false.

“Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu cây là vô tri giác, thì lời nói rằng cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja là sai.

Yadi phandanena rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tena hi rukkho acetanoti tampi vacanaṃ micchā.

If the Phandana tree conversed with Bhāradvāja, then the statement that a tree is unconscious is also false.

Nếu cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja, thì lời nói rằng cây là vô tri giác cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppato, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; it must be resolved by you."

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

961

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘rukkho acetano’ti, phandanena ca rukkhena bhāradvājena saddhiṃ sallapitaṃ, tañca pana vacanaṃ lokasamaññāya bhaṇitaṃ.

"It was indeed said by the Blessed One, O great king, that 'a tree is unconscious,' and it was also said that the Phandana tree conversed with Bhāradvāja. But that statement was made according to common worldly usage.

“Tâu Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘cây là vô tri giác’, và cây Phandanā đã nói chuyện với Bhāradvāja, nhưng lời nói đó được nói theo quy ước của thế gian.

Natthi, mahārāja, acetanassa rukkhassa sallāpo nāma, api ca, mahārāja, tasmiṃ rukkhe adhivatthāya devatāyetaṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yathā, mahārāja, sakaṭaṃ dhaññassa paripūritaṃ dhaññasakaṭanti jano voharati, na ca taṃ dhaññamayaṃ sakaṭaṃ, rukkhamayaṃ sakaṭaṃ, tasmiṃ sakaṭe dhaññassa pana ākiritattā dhaññasakaṭanti jano voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano, yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassā yeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.

There is, O great king, no such thing as conversation by an unconscious tree. However, O great king, the term 'tree' in that context refers to the deity dwelling in that tree, and 'the tree converses' is a worldly convention. Just as, O great king, people refer to a cart filled with grain as a 'grain cart,' but that cart is not made of grain; it is a wooden cart. However, because grain is loaded into that cart, people refer to it as a 'grain cart.' Even so, O great king, it is not the tree that converses; the tree is unconscious. The term 'tree' and the statement 'the tree converses' are worldly conventions referring to the deity dwelling in that tree.

Tâu Đại vương, không có thứ gọi là lời nói của một cái cây vô tri giác. Tuy nhiên, tâu Đại vương, danh từ ‘cây’ này là tên gọi của một vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian. Giống như, tâu Đại vương, người ta gọi một chiếc xe đầy lúa là ‘xe lúa’, nhưng chiếc xe đó không phải làm bằng lúa, mà làm bằng gỗ. Tuy nhiên, vì lúa được đổ vào chiếc xe đó, người ta gọi nó là ‘xe lúa’. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác. Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian.”

962

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, dadhiṃ manthayamāno takkaṃ manthemīti voharati, na taṃ takkaṃ, yaṃ so mantheti, dadhiṃ yeva so manthento takkaṃ manthemīti voharati, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano.

Or again, O great king, when churning curds, one says, 'I am churning buttermilk,' but it is not buttermilk that one is churning. One is churning curds, yet one says, 'I am churning buttermilk.' Even so, O great king, it is not the tree that converses; the tree is unconscious.

“Hoặc nữa, tâu Đại vương, khi người ta khuấy sữa đông, người ta nói ‘tôi đang khuấy bơ sữa’. Cái mà người đó khuấy không phải là bơ sữa, người đó khuấy sữa đông nhưng lại nói ‘tôi đang khuấy bơ sữa’. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác.

Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti.

The term 'tree' and the statement 'the tree converses' are worldly conventions referring to the deity dwelling in that tree."

Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian.”

963

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, asantaṃ sādhetukāmo santaṃ sādhemīti voharati, asiddhaṃ siddhanti voharati, evamesā lokasamaññā, evameva kho, mahārāja, na rukkho sallapati, rukkho acetano.

“Just as, great king, one who wishes to make something non-existent existent speaks of it as 'I make the existent existent,' and speaks of the unaccomplished as 'accomplished,' so too is this a worldly convention. In the same way, great king, a tree does not speak; a tree is inanimate.

“Hoặc nữa, tâu Đại vương, người muốn tạo ra cái không có lại nói ‘tôi tạo ra cái có’, người nói cái chưa thành là đã thành. Đó là một quy ước của thế gian. Cũng vậy, tâu Đại vương, cây không nói chuyện, cây là vô tri giác.

Yā pana tasmiṃ rukkhe adhivatthā devatā, tassāyeva taṃ adhivacanaṃ rukkhoti, rukkho sallapatīti cesā lokapaṇṇatti, yāya, mahārāja, lokasamaññāya jano voharati, tathāgatopi tāyeva lokasamaññāya sattānaṃ dhammaṃ desetī’’ti.

But the deity residing in that tree, the designation 'tree' refers to her. And this worldly convention, 'the tree speaks,' is how people speak, great king; by that same worldly convention the Tathāgata teaches the Dhamma to beings.”

Mà đó là tên gọi của vị thiên nhân cư ngụ trong cái cây đó, và việc nói ‘cây nói chuyện’ là một quy ước của thế gian. Tâu Đại vương, Thế Tôn cũng thuyết Pháp cho chúng sinh bằng chính quy ước thế gian mà người đời sử dụng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Good, Venerable Nāgasena, I accept it thus.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận như vậy.”

964

Rukkhaacetanābhāvapañho pañcamo.

The Fifth Question: On the Inanimate Nature of Trees.

Vấn đề về cây vô tri giác là thứ năm.

965

6. Piṇḍapātamahapphalapañho

6. The Question on the Great Fruit of Almsfood

6. Vấn đề về sự quả lớn của vật thực cúng dường

966

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ dhammasaṅgītikārakehi therehi –

6. “Venerable Nāgasena, it has been said by the elders who compiled the Dhamma:

6. “Thưa Tôn giả Nāgasena, các vị trưởng lão đã kết tập Pháp đã nói điều này:

967

‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;

“‘Having eaten Cunda the smith’s meal, so I heard;

“Tôi nghe rằng, sau khi thọ thực bữa ăn của Cunda, người thợ rèn,

968

Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantika’nti^* .

The wise one was afflicted by a severe, deadly illness.’

Bậc Trí giả đã mắc phải căn bệnh nghiêm trọng, dẫn đến cái chết.”

969

‘‘Puna ca bhagavatā bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca.

And again, the Blessed One said: ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.

Và Thế Tôn lại nói: ‘Này Ānanda, có hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục ngang bằng nhau, có quả lớn hơn và lợi ích lớn hơn rất nhiều so với những bữa ăn khất thực khác.

Katame dve?

Which two?

Hai bữa ăn nào?

Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati.

That almsfood having eaten which the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-awakening, and that almsfood having eaten which the Tathāgata attained parinibbāna with no remainder of clinging-aggregates.

Một là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác; hai là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã nhập Vô Dư Y Niết Bàn giới.

Ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti.

These two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.’

Hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục ngang bằng nhau, có quả lớn hơn và lợi ích lớn hơn rất nhiều so với những bữa ăn khất thực khác’.”

Yadi, bhante nāgasena, bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa^* kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikā, tena hi ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, after the Blessed One had eaten Cunda’s meal, a harsh illness arose, and severe, deadly pains occurred, then that statement, ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods,’ is false.

Bạch Đại đức Nāgasena, nếu sau khi Thế Tôn thọ thực bữa ăn của Cunda, một bệnh nặng đã khởi lên, và những cảm thọ cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết đã phát sinh, thì lời dạy rằng ‘Này Ānanda, hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác’ là sai.

Yadi dveme piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca, tena hi bhagavato cundassa bhattaṃ bhuttāvissa^* kharo ābādho uppanno, pabāḷhā ca vedanā pavattā māraṇantikāti tampi vacanaṃ micchā.

If these two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial, then that statement, ‘After the Blessed One had eaten Cunda’s meal, a harsh illness arose, and severe, deadly pains occurred,’ is also false.

Nếu hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác, thì lời dạy rằng sau khi Thế Tôn thọ thực bữa ăn của Cunda, một bệnh nặng đã khởi lên, và những cảm thọ cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết đã phát sinh, cũng là sai.

Kiṃnu kho, bhante nāgasena, so piṇḍapāto visagatatāya mahapphalo, roguppādakatāya mahapphalo, āyuvināsakatāya mahapphalo, bhagavato jīvitaharaṇatāya mahapphalo?

Now, Venerable Nāgasena, was that almsfood greatly fruitful because it contained poison, greatly fruitful because it caused disease, greatly fruitful because it destroyed life, greatly fruitful because it took away the Blessed One’s life?

Bạch Đại đức Nāgasena, liệu bữa ăn khất thực đó có đại quả do có chất độc, có đại quả do gây bệnh, có đại quả do làm tổn hại tuổi thọ, hay có đại quả do đoạt mạng Thế Tôn?

Tattha me kāraṇaṃ brūhi paravādānaṃ niggahāya, etthāyaṃ jano sammūḷho lobhavasena atibahuṃ khāyitena lohitapakkhandikā uppannāti.

Explain the reason to me there, for the refutation of other doctrines. Here, people are deluded, saying that bloody dysentery arose due to eating too much out of greed.

Xin Ngài hãy giải thích cho con lý do về điều đó để bác bỏ các luận điệu của ngoại đạo, vì trong vấn đề này, mọi người đang rất hoang mang, cho rằng do tham lam ăn quá nhiều nên đã phát sinh bệnh kiết lỵ ra máu.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you, and it must be resolved by you.”

Câu hỏi lưỡng nan này đã đến với Ngài, xin Ngài hãy giải đáp.”

970

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, dhammasaṅgītikārakehi therehi –

“It has been said, great king, by the elders who compiled the Dhamma:

“Đại vương, các Trưởng lão kết tập Pháp đã nói rằng –

971

‘‘‘Cundassa bhattaṃ bhuñjitvā, kammārassāti me sutaṃ;

“‘Having eaten Cunda the smith’s meal, so I heard;

“‘Sau khi thọ thực bữa ăn của Cunda, người thợ rèn, như tôi đã nghe;

972

Ābādhaṃ samphusī dhīro, pabāḷhaṃ māraṇantika’nti.

The wise one was afflicted by a severe, deadly illness.’

Bậc Trí đã chịu đựng một bệnh nặng, cực kỳ đau đớn dẫn đến cái chết.’”

973

‘‘Bhagavatā ca bhaṇitaṃ ‘dveme, ānanda, piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā ca.

And the Blessed One said: ‘There are these two almsfoods, Ānanda, which are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.

Thế Tôn cũng đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, có hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.

Katame dve?

Which two?

Hai bữa ăn nào?

Yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambujjhi, yañca piṇḍapātaṃ paribhuñjitvā tathāgato anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyati^* , ime dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā, ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’ti.

That almsfood having eaten which the Tathāgata attained unsurpassed perfect self-awakening, and that almsfood having eaten which the Tathāgata attained parinibbāna with no remainder of clinging-aggregates. These two almsfoods are equal in fruit and equal in result, and are exceedingly more fruitful and more beneficial than other almsfoods.’

Đó là bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Giác, và bữa ăn khất thực mà sau khi thọ thực, Như Lai đã nhập Niết Bàn với Vô Dư Y Niết Bàn giới. Hai bữa ăn khất thực này có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.’

974

‘‘So pana piṇḍapāto bahuguṇo anekānisaṃso.

That almsfood, however, possessed many qualities and brought numerous benefits.

Bữa ăn khất thực đó có nhiều đức tính, mang lại vô số lợi ích.

Devatā, mahārāja, haṭṭhā pasannamānasā ‘ayaṃ bhagavato pacchimo piṇḍapāto’ti dibbaṃ ojaṃ sūkaramaddave ākiriṃsu.

Great king, the devas, delighted and with pure minds, infused divine essence into the sūkaramaddava, thinking, ‘This is the Blessed One’s last almsfood.’

Đại vương, chư thiên hoan hỷ, với tâm ý thanh tịnh, đã rải thần dược vào món sūkaramaddava (thịt heo mềm) với ý nghĩ ‘Đây là bữa ăn khất thực cuối cùng của Thế Tôn’.

Tañca pana sammāpākaṃ lahupākaṃ^* manuññaṃ bahurasaṃ jaṭṭharaggitejassa hitaṃ.

And that meal was well-cooked, easily digestible, delightful, rich in flavor, and beneficial for the digestive fire.

Món ăn đó được nấu chín kỹ, dễ tiêu hóa, ngon miệng, nhiều hương vị, và có lợi cho hỏa đại tiêu hóa.

Na, mahārāja, tatonidānaṃ bhagavato koci anuppanno rogo uppanno, api ca, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

No, great king, no unarisen illness arose in the Blessed One because of that; however, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Đại vương, không một bệnh tật nào chưa từng có đã phát sinh nơi Thế Tôn do nguyên nhân đó; mà đúng hơn, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ (āyusaṅkhāra) đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

975

‘‘Yathā, mahārāja, pakatiyā jalamāno aggi aññasmiṃ upādāne dinne bhiyyo pajjalati, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

‘‘Just as, great king, a fire naturally burning blazes forth even more when more fuel is given, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Cũng như, Đại vương, ngọn lửa đang cháy tự nhiên, khi được thêm chất đốt, sẽ bùng cháy mạnh hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

976

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, soto pakatiyā sandamāno abhivuṭṭhe mahāmeghe bhiyyo mahogho udakavāhako hoti, evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi.

‘‘Or just as, great king, a naturally flowing stream becomes a mighty torrent carrying much water when a great cloud has heavily rained, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more.

Hoặc như, Đại vương, dòng nước đang chảy tự nhiên, khi một trận mưa lớn đổ xuống, sẽ trở thành một dòng lũ cuồn cuộn mang theo nhiều nước hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm.

977

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, pakatiyā abhisannadhātu kucchi aññasmiṃ ajjhoharite bhiyyo āyameyya^* , evameva kho, mahārāja, bhagavato pakatidubbale sarīre khīṇe āyusaṅkhāre uppanno rogo bhiyyo abhivaḍḍhi, natthi, mahārāja, tasmiṃ piṇḍapāte doso, na ca tassa sakkā dosaṃ āropetu’’nti.

‘‘Or just as, great king, a stomach with a naturally disordered humor would become even more disordered if something else were eaten, even so, great king, the illness that had arisen in the Blessed One's naturally weak body, with the life-span exhausted, increased even more. There is no fault in that alms-food, great king, nor can any fault be attributed to it.’’

Hoặc như, Đại vương, một người có tạng phủ vốn đã suy yếu, khi ăn thêm thức ăn khác, bệnh sẽ càng nặng hơn; cũng vậy, Đại vương, bệnh đã có sẵn trong thân thể yếu đuối của Thế Tôn, khi các hành thọ đã suy yếu, bệnh càng tăng thêm. Đại vương, không có lỗi lầm nào trong bữa ăn khất thực đó, và không thể đổ lỗi cho nó.”

978

‘‘Bhante nāgasena, kena kāraṇena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, for what reason are those two alms-foods equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, vì lý do gì mà hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác?”

‘‘Dhammānumajjanasamāpattivasena, mahārāja, te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.

‘‘It is by means of the attainment of reflecting upon the Dhamma, great king, that those two alms-foods are equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods.’’

“Đại vương, vì sự thành tựu của thiền định quán sát Pháp (dhammānumajjanasamāpatti), hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.”

979

‘‘Bhante nāgasena, katamesaṃ dhammānaṃ anumajjanasamāpattivasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, by means of the attainment of reflecting upon which dhammas are those two alms-foods equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, vì sự thành tựu của thiền định quán sát những pháp nào mà hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác?”

‘‘Navannaṃ, mahārāja, anupubbavihārasamāpattīnaṃ anulomappaṭilomasamāpajjanavasena te dve piṇḍapātā samasamaphalā samavipākā ativiya aññehi piṇḍapātehi mahapphalatarā ca mahānisaṃsatarā cā’’ti.

‘‘It is by means of attaining the nine anupubbavihāra-samāpattis in forward and reverse order, great king, that those two alms-foods are equal in fruit and equal in result, and of greater fruit and greater benefit than other alms-foods.’’

“Đại vương, vì sự thành tựu thuận và nghịch của chín tầng thiền định an trú tuần tự (navānupubbavihārasamāpatti), hai bữa ăn khất thực đó có quả và dị thục như nhau, có đại quả và đại lợi ích hơn hẳn các bữa ăn khất thực khác.”

980

‘‘Bhante nāgasena, dvīsu yeva divasesu adhimattaṃ tathāgato navānupubbavihārasamāpattiyo anulomappaṭilomaṃ samāpajjī’’ti?

‘‘Venerable Nāgasena, did the Tathāgata attain the nine anupubbavihāra-samāpattis in forward and reverse order excessively on only two days?’’

“Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn chỉ thành tựu chín tầng thiền định an trú tuần tự theo chiều thuận và nghịch một cách đặc biệt trong hai ngày đó thôi sao?”

‘‘Āma, mahārājā’’ti.

‘‘Yes, great king.’’

“Vâng, Đại vương.”

‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena.

‘‘Wonderful, Venerable Nāgasena! Amazing, Venerable Nāgasena!

“Thật kỳ diệu, bạch Đại đức Nāgasena! Thật phi thường, bạch Đại đức Nāgasena!

Yaṃ imasmiṃ buddhakkhette asadisaṃ paramadānaṃ, tampi imehi dvīhi piṇḍapātehi agaṇitaṃ.

Even the incomparable supreme gift in this Buddha-field is not counted alongside these two alms-foods.

Ngay cả những bố thí vô song, tối thượng trong cõi Phật này, cũng không thể sánh bằng hai bữa ăn khất thực này.

Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ, bhante nāgasena.

Wonderful, Venerable Nāgasena! Amazing, Venerable Nāgasena!

Thật kỳ diệu, bạch Đại đức Nāgasena! Thật phi thường, bạch Đại đức Nāgasena!

Yāva mahantā navānupubbavihārasamāpattiyo, yatra hi nāma navānupubbavihārasamāpattivasena dānaṃ mahapphalataraṃ hoti mahānisaṃsatarañca.

How great are the nine anupubbavihāra-samāpattis, in that a gift becomes of greater fruit and greater benefit by means of the nine anupubbavihāra-samāpattis.

Chín tầng thiền định an trú tuần tự thật vĩ đại biết bao, bởi vì nhờ sự thành tựu của chín tầng thiền định an trú tuần tự mà sự bố thí trở nên đại quả và đại lợi ích hơn.

Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just so.’’

Lành thay, bạch Đại đức Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

981

Piṇḍapātamahapphalapañho chaṭṭho.

The Sixth Question on the Great Fruit of Alms-food.

Vấn đáp thứ sáu về đại quả của bữa ăn khất thực.

982

7. Buddhapūjanapañho

7. The Question on Worshipping the Buddha

7. Vấn đáp về cúng dường Phật

983

7. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ tathāgatena ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

7. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Tathāgata: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body.’

7. “Bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai.’

Puna ca bhaṇitaṃ –

And again it was said:

Nhưng Ngài lại dạy rằng –

984

‘‘‘Pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ;

‘‘‘Worship his relics, the one worthy of worship;

“‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường;

985

Evaṃ kira saggamito gamissathā’ti.

By doing so, you will surely go to heaven from here.’

Làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời.’”

986

‘‘Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena bhaṇitaṃ ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti, tena hi ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Tathāgata said: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ then the statement: ‘Worship his relics, the one worthy of worship; by doing so, you will surely go to heaven from here,’ is false.

Nếu, bạch Đại đức Nāgasena, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai,’ thì lời dạy rằng ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti, tena hi ‘abyāvaṭā tumhe ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘Worship his relics, the one worthy of worship; by doing so, you will surely go to heaven from here,’ then the statement: ‘Ananda, you should not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ is also false.

Nếu Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời,’ thì lời dạy rằng ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Câu hỏi lưỡng nan này đã đến với Ngài, xin Ngài hãy giải đáp.”

987

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti, puna ca bhaṇitaṃ ‘pūjetha naṃ pūjaniyassa dhātuṃ, evaṃ karā saggamito gamissathā’ti, tañca pana na sabbesaṃ jinaputtānaṃ yeva ārabbha bhaṇitaṃ ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

“This too, O great king, was spoken by the Blessed One: ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body.’ And again it was said: ‘Worship the relics of the one worthy of worship; doing so, you will go to heaven from here.’ However, that statement, ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ was not spoken for the benefit of all beings, devas and humans, but only for the noble monks, the sons of the Buddha.

“Đại vương, Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai,’ và Ngài cũng đã dạy rằng: ‘Hãy cúng dường xá lợi của bậc đáng cúng dường, làm như vậy, từ đây các con sẽ lên cõi trời.’ Tuy nhiên, lời dạy ‘Này Ānanda, các con đừng bận tâm đến việc cúng dường nhục thân Như Lai’ không phải được nói ra dành cho tất cả các đệ tử của Phật.

Akammaṃ hetaṃ, mahārāja, jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā.

Indeed, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty.

Tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại.

988

‘‘Yathā, mahārāja, mahiyā rājaputtānaṃ hatthiassarathadhanutharulekhamuddāsikkhākhaggamantasuti- sammutiyuddhayujjhāpanakiriyā karaṇīyā, avasesānaṃ puthuvessasuddānaṃ kasi vaṇijjā gorakkhā karaṇīyā, evameva kho, mahārāja, akammaṃ hetaṃ jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā.

“Just as, O great king, for the princes in this world, learning elephant lore, horse lore, chariot lore, archery, sword fighting, writing, and arithmetic, as well as the arts of the sword, mantras, Vedic knowledge, customary law, warfare, and commanding warfare, are duties; while for the remaining commoners, merchants, and laborers, farming, trade, and cattle-rearing are duties. Even so, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty.

Tâu Đại vương, ví như trên thế gian, phận sự của các vương tử là học tập các môn như thuật cưỡi voi, cưỡi ngựa, điều khiển xe, bắn cung, cầm khiên, viết lách, ấn ký, kiếm thuật, thần chú, kinh điển, luật lệ, chiến đấu và chỉ huy chiến đấu; còn phận sự của những người thuộc giai cấp Vệ-xá và Thủ-đà còn lại là canh tác, buôn bán, và chăn nuôi. Cũng vậy, tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại.

989

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, brāhmaṇamāṇavakānaṃ iruvedaṃ yajuvedaṃ sāmavedaṃ athabbaṇavedaṃ lakkhaṇaṃ itihāsaṃ purāṇaṃ nighaṇḍu keṭubhaṃ akkharappabhedaṃ padaṃ veyyākaraṇaṃ bhāsamaggaṃ uppātaṃ supinaṃ nimittaṃ chaḷaṅgaṃ candaggāhaṃ sūriyaggāhaṃ sukkarāhucaritaṃ uḷuggahayuddhaṃ^* devadundubhissaraṃ okkanti ukkāpātaṃ bhūmikammaṃ^* disādāhaṃ bhummantalikkhaṃ jotisaṃ lokāyatikaṃ sācakkaṃ migacakkaṃ antaracakkaṃ missakuppādaṃ sakuṇarutaravitaṃ^* sikkhā karaṇīyā, avasesānaṃ puthuvessasuddānaṃ kasi vaṇijjā gorakkhā karaṇīyā, evameva kho, mahārāja, akammaṃ hetaṃ jinaputtānaṃ yadidaṃ pūjā, sammasanaṃ saṅkhārānaṃ, yoniso manasikāro, satipaṭṭhānānupassanā, ārammaṇasāraggāho, kilesayuddhaṃ, sadatthamanuyuñjanā, etaṃ jinaputtānaṃ karaṇīyaṃ, avasesānaṃ devamanussānaṃ pūjā karaṇīyā, tasmā, mahārāja, tathāgato ‘mā ime akamme yuñjantu, kamme ime yuñjantū’ti āha ‘abyāvaṭā tumhe, ānanda, hotha tathāgatassa sarīrapūjāyā’ti.

“Or just as, O great king, for the brahmin youths, learning the Ṛgveda, Yajurveda, Sāmaveda, Atharvaveda, physiognomy, historical narratives, ancient lore, glossaries, etymology, phonetics, grammar, rhetoric, omens, dreams, portents, the six Vedāṅgas, lunar eclipses, solar eclipses, the movements of Venus and Rāhu, the conjunctions of stars and planets, the sounds of divine drums, the descent and fall of planets, falling stars, earth rituals, earthquakes, directional fires, terrestrial and aerial phenomena, astrology, Lokāyata, dog-omens, animal-omens, other animal-omens, mixed prodigies, and the sounds of birds—these are duties; while for the remaining commoners, merchants, and laborers, farming, trade, and cattle-rearing are duties. Even so, O great king, this worship is not the duty of the sons of the Buddha. Reflection on conditioned phenomena, proper attention, contemplation of the foundations of mindfulness, grasping the essence of the object, fighting defilements, and diligently pursuing one’s own welfare—these are the duties of the sons of the Buddha. For the remaining devas and humans, worship is the duty. Therefore, O great king, the Tathāgata said, ‘Ananda, do not be concerned with the worship of the Tathāgata’s body,’ so that ‘these^* may not engage in what is not their duty, but rather engage in their duty.’

Hoặc ví như, tâu Đại vương, các thanh niên Bà-la-môn phải học tập kinh Irubeda, Yajubeda, Sāmaveda, Athabbaṇaveda, tướng pháp, cổ sử, kinh Purāṇa, từ điển Nighaṇḍu, thi pháp Keṭubha, ngữ âm học, từ pháp, ngữ pháp, tu từ học, điềm báo, giải mộng, tướng số, sáu chi phần của kinh Veda, nguyệt thực, nhật thực, hiện tượng sao Kim và La Hầu, sự giao tranh của các tinh tú, tiếng sấm sét của chư thiên, sự vận hành của các hành tinh, sao băng, địa chấn, hiện tượng trời rực cháy, các điềm báo dưới đất và trên không, chiêm tinh học, học thuyết Lokāyata, tiếng chó sủa, tiếng thú kêu, tiếng các loài vật khác, sự giao phối bất thường của các loài, và tiếng chim hót; còn phận sự của những người thuộc giai cấp Vệ-xá và Thủ-đà còn lại là canh tác, buôn bán, và chăn nuôi. Cũng vậy, tâu Đại vương, đây là việc không phải phận sự của các con trai của Đấng Chiến Thắng, tức là việc cúng dường. Quán xét các pháp hữu vi, như lý tác ý, quán niệm Tứ Niệm Xứ, nắm bắt cốt tủy của đề mục, chiến đấu với phiền não, chuyên tâm vào lợi ích của mình, đây mới là việc cần làm của các con trai của Đấng Chiến Thắng. Việc cúng dường là phận sự của chư thiên và nhân loại còn lại. Vì vậy, tâu Đại vương, Đức Như Lai đã nói: ‘Này Ānanda, các ngươi chớ nên bận tâm đến việc cúng dường xá-lợi của Như Lai’ với ý nghĩ rằng: ‘Mong rằng những người này không dấn thân vào việc không phải phận sự, mong rằng họ dấn thân vào việc đúng phận sự’.

Yadetaṃ, mahārāja, tathāgato na bhaṇeyya, pattacīvarampi attano pariyādāpetvā bhikkhū buddhapūjaṃ yeva kareyyu’’nti.

If, O great king, the Tathāgata had not spoken this, the bhikkhus would have used up even their own bowls and robes, and would have engaged only in the worship of the Buddha.”

Tâu Đại vương, nếu Đức Như Lai không nói như vậy, các Tỳ-khưu hẳn đã bán cả y bát của mình để chỉ làm mỗi việc cúng dường Đức Phật.

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“It is good, venerable Nāgasena, I accept it just so.”

Lành thay, thưa Đại đức Nāgasena, con xin chấp nhận điều này đúng là như vậy.

990

Buddhapūjanapañho sattamo.

The Seventh Question on the Worship of the Buddha.

Vấn đáp về việc cúng dường Đức Phật, câu thứ bảy.

991

8. Pādasakalikāhatapañho

8. The Question of the Foot Injured by a Splinter

8. Vấn đáp về việc bị thương bởi mảnh đá

992

8. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati, unnataṃ onamatī’ti, puna ca bhaṇatha ‘bhagavato pādo sakalikāya khato’ti.

“Venerable Nāgasena, you say, ‘When the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down.’ And again you say, ‘The Blessed One’s foot was injured by a splinter.’

8. Thưa Đại đức Nāgasena, ngài nói rằng: ‘Khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống’, nhưng ngài lại nói: ‘Bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương’.

Yā sā sakalikā bhagavato pāde patitā, kissa pana sā sakalikā bhagavato pādā na nivattā.

Why did that splinter, which fell on the Blessed One’s foot, not turn away from the Blessed One’s foot?

Mảnh đá ấy đã rơi vào bàn chân của Đức Thế Tôn, tại sao mảnh đá ấy lại không tránh khỏi bàn chân của Đức Thế Tôn?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati, unnataṃ onamati, tena hi ‘bhagavato pādo sakalikāya khato’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, when the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down, then that statement, ‘The Blessed One’s foot was injured by a splinter,’ is false.

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống, thì lời nói ‘Bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương’ là sai.

Yadi bhagavato pādo sakalikāya khato, tena hi ‘bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati unnataṃ onamatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Blessed One’s foot was injured by a splinter, then that statement, ‘When the Blessed One walks, this insentient great earth, where it is low, rises up, and where it is high, sinks down,’ is also false.

Nếu bàn chân của Đức Thế Tôn bị một mảnh đá làm bị thương, thì lời nói ‘Khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; you must resolve it.”

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.

993

‘‘Saccaṃ, mahārāja, atthetaṃ bhagavato gacchantassa ayaṃ acetanā mahāpathavī ninnaṃ unnamati unnataṃ onamati, bhagavato ca pādo sakalikāya khato, na ca pana sā sakalikā attano dhammatāya patitā, devadattassa upakkamena patitā.

"It is true, great king, that when the Blessed One walks, this inanimate great earth rises where it is low and lowers where it is high, and the Blessed One's foot was wounded by a splinter. However, that splinter did not fall by its own nature; it fell due to Devadatta's stratagem.

Tâu Đại vương, sự thật là khi Đức Thế Tôn đi, mặt đất lớn vô tri này, chỗ trũng thì nổi lên, chỗ cao thì hạ xuống, và bàn chân của Đức Thế Tôn cũng đã bị một mảnh đá làm bị thương. Nhưng mảnh đá ấy không rơi xuống theo tự tính của nó, mà rơi xuống do sự mưu hại của Devadatta.

Devadatto, mahārāja, bahūni jātisatasahassāni bhagavati āghātaṃ bandhi, so tena āghātena ‘mahantaṃ kūṭāgārappamāṇaṃ pāsāṇaṃ bhagavato upari pātessāmī’ti muñci.

Devadatta, great king, harbored malice towards the Blessed One for many hundreds of thousands of births. With that malice, he released a large rock, the size of a gabled house, intending to drop it upon the Blessed One.

Tâu Đại vương, Devadatta đã mang lòng oán hận Đức Thế Tôn trong nhiều trăm ngàn kiếp. Với lòng oán hận đó, y đã lăn một tảng đá lớn bằng một ngôi nhà có mái nhọn xuống phía trên Đức Thế Tôn với ý định ‘Ta sẽ làm cho nó rơi xuống đầu Đức Thế Tôn’.

Atha dve selā pathavito uṭṭhahitvā taṃ pāsāṇaṃ sampaṭicchiṃsu, atha nesaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā’’ti.

Then two rocks rose from the earth and intercepted that stone. Due to their impact, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot."

Bấy giờ, hai tảng đá từ mặt đất trồi lên và đỡ lấy tảng đá kia. Do sự va chạm của chúng, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

994

‘‘Yathā ca, bhante nāgasena, dve selā pāsāṇaṃ sampaṭicchiṃsu, tatheva papaṭikāpi sampaṭicchitabbā’’ti?

"Just as, Venerable Nāgasena, the two rocks intercepted the large stone, so too should the splinter have been intercepted?"

Thưa Đại đức Nāgasena, nếu hai tảng đá đã đỡ lấy tảng đá lớn, thì chúng cũng phải đỡ lấy mảnh vỡ chứ?

‘‘Sampaṭicchitampi, mahārāja, idhekaccaṃ paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, yathā, mahārāja, udakaṃ pāṇinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, khīraṃ takkaṃ madhuṃ sappi tesaṃ maccharasaṃ maṃsarasaṃ pāṇinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā.

"Even when intercepted, great king, some things here flow and trickle away, not remaining in place. Just as, great king, water held in the hand flows and trickles away through the gaps between the fingers, not remaining in place; milk, buttermilk, honey, ghee, fish broth, and meat broth held in the hand flow and trickle away through the gaps between the fingers, not remaining in place. Even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot.

Tâu Đại vương, có những thứ dù được đỡ lấy vẫn bị chảy ra, trôi đi, không ở yên một chỗ. Ví như, tâu Đại vương, nước được giữ trong lòng bàn tay sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ; sữa, sữa đông, mật ong, bơ lỏng, nước cốt cá, nước cốt thịt được giữ trong lòng bàn tay cũng sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

995

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, saṇhasukhumaaṇurajasamaṃ puḷinaṃ muṭṭhinā gahitaṃ aṅgulantarikāhi paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā.

Or just as, great king, fine, subtle, atomic dust held in the fist flows and trickles away through the gaps between the fingers, not remaining in place; even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot.

Hoặc ví như, tâu Đại vương, cát mịn như hạt bụi nhỏ được nắm trong tay sẽ chảy ra, trôi đi qua kẽ ngón tay, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

996

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, kabaḷo mukhena gahito idhekaccassa mukhato muccitvā paggharati pasavati na ṭhānamupagacchati, evameva kho, mahārāja, sampaṭicchanatthaṃ upagatānaṃ dvinnaṃ selānaṃ sampahārena pāsāṇato papaṭikā bhijjitvā yena vā tena vā patantī bhagavato pāde patitā’’ti.

Or just as, great king, a mouthful of food taken into the mouth sometimes slips out and flows away, not remaining in place; even so, great king, due to the impact of the two rocks that had risen to intercept it, a splinter broke off from the stone and, falling in any direction, struck the Blessed One's foot."

Hoặc ví như, tâu Đại vương, một vắt cơm được ngậm trong miệng, đối với một số người, có thể tuột khỏi miệng, rơi ra, trôi đi, không ở yên một chỗ. Cũng vậy, tâu Đại vương, do sự va chạm của hai tảng đá đã đến để đỡ lấy, một mảnh vỡ từ tảng đá văng ra, rơi không định hướng và trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

997

‘‘Hotu, bhante nāgasena, selehi pāsāṇo sampaṭicchito, atha papaṭikāyapi apaciti kātabbā yatheva mahāpathaviyā’’ti?

"Let it be so, Venerable Nāgasena, that the rocks intercepted the large stone. But should not reverence have been shown to the splinter, just as to the great earth?"

Thôi được, thưa Đại đức Nāgasena, các tảng đá đã đỡ lấy tảng đá lớn, vậy thì mảnh vỡ cũng phải tỏ lòng tôn kính như mặt đất lớn đã làm chứ?

‘‘Dvādasime, mahārāja, apacitiṃ na karonti.

"These twelve, great king, do not show reverence.

Tâu Đại vương, có mười hai hạng người này không tỏ lòng tôn kính.

Katame dvādasa?

Who are these twelve?

Mười hai hạng đó là những ai?

Ratto rāgavasena apacitiṃ na karoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, unnato mānavasena, nigguṇo avisesatāya, atithaddho anisedhanatāya, hīno hīnasabhāvatāya, vacanakaro anissaratāya, pāpo kadariyatāya, dukkhāpito paṭidukkhāpanatāya, luddho lobhābhibhūtatāya, āyūhito atthasādhanatāya^* apacitiṃ na karoti.

One who is impassioned does not show reverence due to lust; one who is hateful, due to hatred; one who is deluded, due to delusion; one who is arrogant, due to conceit; one who is without virtue, due to lack of distinction; one who is excessively stubborn, due to being unrestrained; one who is lowly, due to their lowly nature; one who is a subordinate, due to lack of independence; one who is wicked, due to miserliness; one who has been tormented, due to desire for retaliation; one who is greedy, due to being overcome by greed; one who is striving for a purpose, does not show reverence due to the accomplishment of their aim.

Người tham ái không tỏ lòng tôn kính vì bị tham ái chi phối. Người sân hận vì bị sân hận chi phối. Người si mê vì bị si mê chi phối. Người kiêu mạn vì bị ngã mạn chi phối. Người không có đức hạnh vì không có gì đặc biệt. Người quá cứng cỏi vì không thể kiềm chế. Người thấp hèn vì bản chất thấp hèn. Người phải vâng lời vì không có quyền tự chủ. Kẻ xấu xa vì bản chất gian xảo. Người bị làm cho đau khổ vì muốn trả thù. Người tham lam vì bị lòng tham lấn át. Người đang bận rộn vì muốn hoàn thành công việc của mình. Người này không tỏ lòng tôn kính.

Ime kho mahārāja dvādasa apacitiṃ na karonti.

These twelve, great king, do not show reverence.

Tâu Đại vương, mười hai hạng người này không tỏ lòng tôn kính.

Sā ca pana papaṭikā pāsāṇasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

And that splinter, having broken off due to the impact of the rocks, fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot.

Và mảnh vỡ ấy, do va chạm với tảng đá mà vỡ ra, rơi xuống không theo một hướng định trước, đã trúng vào bàn chân của Đức Thế Tôn.

998

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, saṇhasukhumaaṇurajo anilabalasamāhato animittakatadiso yena vā tena vā abhikirati, evameva kho, mahārāja, sā papaṭikā pāsāṇasampahārena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

Or just as, great king, fine, subtle, atomic dust, driven by the force of the wind, scatters in an un-aimed direction, here and there; even so, great king, that splinter, having broken off due to the impact of the rocks, fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot.

“Thưa Đại vương, giống như bụi mịn li ti, được sức gió mang đi, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, thì cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó, do va chạm mạnh với tảng đá mà vỡ ra, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

Yadi pana, mahārāja, sā papaṭikā pāsāṇato visuṃ na bhaveyya, tampi te selā pāsāṇapapaṭikaṃ uppatitvā gaṇheyyuṃ.

If, great king, that splinter had not separated from the large stone, then those rocks would have risen up and caught the stone splinter as well.

Nếu, thưa Đại vương, mảnh đá đó không tách rời khỏi tảng đá, thì những tảng đá đó cũng sẽ không thể bay lên và nắm giữ mảnh đá đó.

Esā pana, mahārāja, papaṭikā na bhūmaṭṭhā na ākāsaṭṭhā, pāsāṇasampahāravegena bhijjitvā animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

But this splinter, great king, was neither on the ground nor in the air; having broken off with the force of the rock's impact, it fell in an un-aimed direction, here and there, and struck the Blessed One's foot."

Nhưng, thưa Đại vương, mảnh đá đó không ở trên đất cũng không ở trên trời, do sức mạnh của sự va chạm với tảng đá mà vỡ ra, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

999

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, vātamaṇḍalikāya ukkhittaṃ purāṇapaṇṇaṃ animittakatadisaṃ yena vā tena vā patati, evameva kho, mahārāja, esā papaṭikā pāsāṇasampahāravegena animittakatadisā yena vā tena vā patamānā bhagavato pāde patitā.

‘‘Just as, great king, an old leaf lifted by a whirlwind falls in any direction, without a definite course, so too, great king, that chip, propelled by the force of the stone's impact, fell on the Buddha's feet in any direction, without a definite course.

Hoặc như, thưa Đại vương, một chiếc lá khô được gió cuốn lên, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, thì cũng vậy, thưa Đại vương, mảnh đá đó, do sức mạnh của sự va chạm với tảng đá, không định hướng, bay tán loạn khắp nơi, rồi rơi xuống chân của Đức Thế Tôn.

Api ca, mahārāja, akataññussa kadariyassa devadattassa dukkhānubhavanāya papaṭikā bhagavato pāde patitā’’ti.

Moreover, great king, that chip fell on the Buddha's feet for the experience of suffering by Devadatta, the ungrateful and miserly one.’’

Hơn nữa, thưa Đại vương, mảnh đá rơi xuống chân của Đức Thế Tôn là để Devadatta, kẻ vô ơn, keo kiệt, phải chịu khổ báo.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it thus as it is.’’

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

1000

Pādasakalikāhatapañho aṭṭhamo.

The Eighth Question: The Striking by the Foot-chip.

Vấn đề về mảnh đá rơi trúng chân là thứ tám.

1001

9. Aggaggasamaṇapañho

9. The Question of the Foremost Samaṇa

9. Vấn đề về Sa-môn Tối Thượng

1002

9. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

9. ‘‘Venerable Nāgasena, it has been said by the Blessed One: ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas.’

9. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Do sự diệt trừ các lậu hoặc (āsava) mà trở thành Sa-môn.’

Puna ca bhaṇitaṃ –

And it has also been said:

Lại nữa, Ngài đã dạy:

1003

‘‘‘Catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti.

‘‘‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world.’

“‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian.’

1004

Tatrime cattāro dhammā khanti appāhāratā rativippahānaṃ ākiñcaññaṃ.

Here, these four qualities are patience, moderation in food, abandonment of sexual activity, and freedom from impediments (ākiñcaññaṃ).

Bốn pháp ấy là: kham nhẫn (khanti), ăn ít (appāhāratā), từ bỏ dục lạc (rativippahānaṃ), và vô sở hữu (ākiñcaññaṃ).

Sabbāni panetāni aparikkhīṇāsavassa sakilesasseva honti.

But all these exist only for one whose āsavas are not yet destroyed, for one who is still defiled.

Nhưng tất cả những điều này chỉ có ở người chưa diệt trừ các lậu hoặc, còn phiền não.

Yadi, bhante nāgasena, āsavānaṃ khayā samaṇo hoti, tena hi ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, one becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas, then the statement ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world’ is incorrect.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn, thì lời dạy ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian’ là sai.

Yadi catubbhi dhammehi samaṅgibhūto samaṇo hoti, tena hi ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti tampi vacanaṃ micchā, ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

If one becomes a samaṇa by being endowed with four qualities, then the statement ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas’ is also incorrect. This two-horned question has come to you, and you must resolve it.’’

Nếu người đầy đủ bốn pháp là Sa-môn, thì lời dạy ‘do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn’ cũng sai. Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1005

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

‘‘It has been said by the Blessed One, great king: ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti.

And it has also been said: ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world.’

Và Ngài cũng đã dạy: ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian.’

Tadidaṃ, mahārāja, vacanaṃ tesaṃ tesaṃ puggalānaṃ guṇavasena bhaṇitaṃ ‘catubbhi dhammehi samaṅgibhūtaṃ, taṃ ve naraṃ samaṇaṃ āhu loke’ti, idaṃ pana niravasesavacanaṃ ‘āsavānaṃ khayā samaṇo hotī’ti.

This statement, great king, ‘That person endowed with four qualities is indeed called a samaṇa in the world,’ was spoken with reference to the qualities of various individuals, but this statement, ‘One becomes a samaṇa by the destruction of the āsavas,’ is a complete and exhaustive statement.

Thưa Đại vương, lời dạy ‘Người nào đầy đủ bốn pháp, người ấy thực sự được gọi là Sa-môn trong thế gian’ này được nói tùy theo phẩm chất của từng hạng người khác nhau, còn lời dạy ‘do sự diệt trừ các lậu hoặc mà trở thành Sa-môn’ này là lời dạy không còn gì sót lại (hoàn toàn).

1006

‘‘Api ca, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyati.

‘‘Moreover, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost, in a relative sense.

Hơn nữa, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.

Yathā, mahārāja, yāni kānici jalajathalajapupphāni, vassikaṃ tesaṃ aggamakkhāyati, avasesāni yāni kānici vividhāni pupphajātāni, sabbāni tāni pupphāni yeva, upādāyupādāya pana vassikaṃ yeva pupphaṃ janassa patthitaṃ pihayitaṃ.

Just as, great king, among all aquatic and terrestrial flowers, the jasmine (vassikaṃ) is declared foremost; all other various kinds of flowers are indeed flowers, but relatively speaking, it is the jasmine flower alone that is desired and longed for by people.

Giống như, thưa Đại vương, trong tất cả các loài hoa dưới nước và trên cạn, hoa lài (vassikaṃ) được gọi là tối thượng; còn tất cả các loài hoa khác, dù đa dạng, tất cả chúng đều là hoa, nhưng tùy theo mức độ, chỉ có hoa lài là được mọi người mong muốn và yêu thích.

Evameva kho, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyati.

Even so, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost, in a relative sense.

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.”

1007

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, sabbadhaññānaṃ sāli aggamakkhāyati, yā kāci avasesā vividhā dhaññajātiyo, tā sabbā upādāyupādāya bhojanāni sarīrayāpanāya, sāli yeva tesaṃ aggamakkhāyati.

‘‘Or again, great king, among all grains, rice (sāli) is declared foremost; all other various kinds of grains are, in a relative sense, foods for the sustenance of the body, but rice alone is declared foremost among them.

Hoặc như, thưa Đại vương, trong tất cả các loại ngũ cốc, lúa gạo (sāli) được gọi là tối thượng; còn tất cả các loại ngũ cốc khác, dù đa dạng, tất cả chúng tùy theo mức độ đều là thức ăn để duy trì thân mạng, nhưng lúa gạo mới là tối thượng trong số đó.

Evameva kho, mahārāja, ye keci kilesūpasamāya paṭipannā, te sabbe upādāyupādāya samaṇo khīṇāsavo aggamakkhāyatī’’ti.

Even so, great king, whoever are practicing for the appeasement of defilements, among all of them, the samaṇa whose āsavas are destroyed is declared foremost.’’

Cũng vậy, thưa Đại vương, tất cả những ai đang thực hành để làm lắng dịu các phiền não, thì tùy theo mức độ, Sa-môn đã diệt trừ các lậu hoặc được gọi là tối thượng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it thus as it is.’’

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó là đúng như vậy.”

1008

Aggaggasamaṇapañho navamo.

The Ninth Question: The Foremost Samaṇa.

Vấn đề về Sa-môn tối thượng là thứ chín.

1009

10. Vaṇṇabhaṇanapañho

10. The Question of Praising

10. Vấn đề tán thán phẩm hạnh

1010

10. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā, saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti puna ca tathāgato selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi –

10. ‘‘Venerable Nāgasena, it has been said by the Blessed One: ‘Monks, if others praise me, or praise the Dhamma, or praise the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’ Yet, when the Tathāgata was being praised with true qualities by the brahmin Sela, he rejoiced, was pleased, and elated, and further extolled his own qualities:

10. “Bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi.’ Nhưng rồi, khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật của Như Lai, Đức Thế Tôn lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình:

1011

‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;

‘‘‘I am a king, Sela, a supreme Dhamma-king;

“‘Này Sela, ta là một vị vua,

1012

Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti^* .

I turn the wheel by Dhamma, an irresistible wheel.’

Một Pháp vương vô thượng; Ta vận chuyển bánh xe Pháp, một bánh xe không thể bị đảo ngược.’

1013

‘‘Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti, tena hi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind,’ then the statement that when the true praise of Sela the brahmin was spoken, he rejoiced, was glad, was elated, and further proclaimed his own qualities, is false.

Nếu, bạch Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi,’ thì lời dạy rằng khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật, Ngài lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình là sai.

Yadi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi, tena hi ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti tampi vacanaṃ micchā.

If Sela the brahmin, when true praise was spoken, rejoiced, was glad, was elated, and further proclaimed his own qualities, then this statement: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind,’ is also false.

Nếu khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật, Ngài lại hoan hỷ, vui mừng, phấn khởi và còn hơn thế nữa, Ngài đã tự tán thán phẩm hạnh của mình, thì lời dạy ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi’ cũng sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; you must resolve it.’’

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1014

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti.

‘‘This too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi.’

Selassa ca brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ –

And when the true praise of Sela the brahmin was spoken, his own qualities were further proclaimed –

Và Ngài cũng đã tự tán thán phẩm hạnh của mình hơn nữa khi Bà-la-môn Sela tán thán những phẩm hạnh chân thật:

1015

‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;

‘‘‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king;

“‘Này Sela, ta là một vị vua,

1016

Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti.

I set in motion the wheel of Dhamma, a wheel that cannot be turned back.’

Một Pháp vương vô thượng; Ta vận chuyển bánh xe Pháp, một bánh xe không thể bị đảo ngược.’

1017

‘‘Paṭhamaṃ, mahārāja, bhagavatā dhammassa sabhāvasarasalakkhaṇaṃ sabhāvaṃ avitathaṃ bhūtaṃ tacchaṃ tathatthaṃ paridīpayamānena bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti.

‘‘Firstly, great king, the Blessed One, desiring to reveal the true, unfailing, actual, correct, and straightforward nature of the Dhamma, said: ‘Monks, if others speak in praise of me, or in praise of the Dhamma, or in praise of the Saṅgha, you should not feel joy, nor happiness, nor elation of mind.’

Thưa Đại vương, trước hết, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, nếu người khác tán thán ta, hay tán thán Pháp, hay tán thán Tăng, thì các ngươi không nên hoan hỷ, không nên vui mừng, không nên để tâm phấn khởi,’ là để trình bày bản chất, tính chất, đặc điểm, sự thật, sự chân chính, sự đúng đắn và ý nghĩa chân thật của Pháp.

Yaṃ pana bhagavatā selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti taṃ na lābhahetu, na yasahetu, na attahetu, na pakkhahetu, na antevāsikamyatāya, atha kho anukampāya kāruññena hitavasena evaṃ imassa dhammābhisamayo bhavissati tiṇṇañca māṇavakasatānanti, evaṃ bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti.

But when the Blessed One, upon the true praise of Sela the brahmin being spoken, further proclaimed his own qualities: ‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king,’ that was not for the sake of gain, nor for the sake of fame, nor for his own sake, nor for the sake of a faction, nor out of a desire for disciples. Rather, it was out of compassion, out of pity, and for their welfare, thinking, ‘In this way, the comprehension of the Dhamma will occur for this Sela brahmin and for the three hundred young men.’ Thus, he further proclaimed his own qualities: ‘I am King, Sela, the unsurpassed Dhamma-king.’

Nhưng khi Thế Tôn nói về phẩm chất chân thật của Bà-la-môn Sela, Ngài đã ca ngợi phẩm chất của chính mình hơn nữa, rằng: ‘Này Sela, Ta là một vị vua, một Pháp vương vô thượng.’ Điều đó không phải vì lợi lộc, không vì danh tiếng, không vì bản thân, không vì phe phái, không vì muốn có đệ tử, mà chính là vì lòng từ bi, vì lòng thương xót, vì lợi ích để vị Bà-la-môn này và ba trăm đệ tử của ông sẽ chứng ngộ Pháp. Vì vậy, Ngài đã nói thêm về phẩm chất của chính mình rằng: ‘Này Sela, Ta là một vị vua, một Pháp vương vô thượng.’

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Good, Venerable Nāgasena, I accept it as such.’’

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, đúng vậy, con chấp nhận điều đó.”

1018

Vaṇṇabhaṇanapañho dasamo.

The Tenth Question on Proclaiming Praise.

Vấn đề về ca ngợi phẩm chất thứ mười.

1019

11. Ahiṃsāniggahapañho

11. The Question on Non-violence and Suppression

11. Vấn đề về Bất Bạo Động và Trừng Phạt

1020

11. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, this too was spoken by the Blessed One: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished.’

11. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta.’

Puna ca bhaṇitaṃ ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti.

And again it was said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment.’

Rồi lại thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ.’

Niggaho nāma, bhante nāgasena, hatthacchedo pādacchedo vadho bandhanaṃ kāraṇā māraṇaṃ santativikopanaṃ, na etaṃ vacanaṃ bhagavato yuttaṃ, na ca bhagavā arahati etaṃ vacanaṃ vattuṃ.

Suppression, Venerable Nāgasena, means cutting off hands, cutting off feet, beating, binding, imprisonment, killing, or destroying the continuity of life. This statement is not fitting for the Blessed One, nor is the Blessed One worthy of speaking such a statement.

Thưa Tôn giả Nāgasena, trừng phạt có nghĩa là chặt tay, chặt chân, đánh đập, xiềng xích, giam cầm, giết hại, hủy hoại sự sống. Lời nói này của Thế Tôn không phù hợp, và Thế Tôn không nên nói lời này.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’’ti, tena hi ‘‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ then the statement: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment,’ is false.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ thì lời nói ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ’ là sai lầm.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’’nti, tena hi ‘‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment,’ then the statement: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ is also false.

Nếu Như Lai đã thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ,’ thì lời nói ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta’ cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has arisen for you; you must resolve it.’’

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1021

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti, bhaṇitañca ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti.

‘‘This too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Not harming others in the world, you will be dear and cherished,’ and it was also said: ‘Suppress those who deserve suppression, uplift those who deserve upliftment.’

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ và cũng thuyết rằng: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ.’

‘Ahiṃsayaṃ paraṃ loke, piyo hohisi māmako’ti sabbesaṃ, mahārāja, tathāgatānaṃ anumataṃ etaṃ, esā anusiṭṭhi, esā dhammadesanā, dhammo hi, mahārāja, ahiṃsālakkhaṇo, sabhāvavacanaṃ etaṃ.

‘By not harming others in the world, you will be dear to me.’ This statement, great king, is approved by all Tathāgatas; this is their instruction, this is their teaching of Dhamma. For Dhamma, great king, has non-harming as its characteristic; this is its true nature.

Lời ‘Không làm hại người khác trên đời, con sẽ được yêu mến, con sẽ là người thân của Ta,’ thưa Đại vương, là điều được tất cả các Như Lai chấp thuận, đó là lời giáo huấn, đó là giáo pháp. Bởi vì, thưa Đại vương, Pháp có đặc tính là bất bạo động, đó là lời nói về bản chất.

Yaṃ pana, mahārāja, tathāgato āha ‘niggaṇhe niggahārahaṃ, paggaṇhe paggahāraha’nti, bhāsā esā, uddhataṃ, mahārāja, cittaṃ niggahetabbaṃ, līnaṃ cittaṃ paggahetabbaṃ.

But, great king, what the Tathāgata said: "Restrain those who deserve restraint, encourage those who deserve encouragement," this is a customary expression. An agitated mind, great king, should be restrained; a sluggish mind should be encouraged.

Còn điều mà Như Lai nói: ‘Hãy trừng phạt kẻ đáng trừng phạt, hãy nâng đỡ kẻ đáng nâng đỡ,’ thưa Đại vương, đó là một cách nói. Tâm phóng dật, thưa Đại vương, phải được kiềm chế; tâm yếu đuối phải được nâng đỡ.

Akusalaṃ cittaṃ niggahetabbaṃ, kusalaṃ cittaṃ paggahetabbaṃ.

An unwholesome mind should be restrained; a wholesome mind should be encouraged.

Tâm bất thiện phải được kiềm chế, tâm thiện phải được nâng đỡ.

Ayoniso manasikāro niggahetabbo, yoniso manasikāro paggahetabbo.

Improper attention should be restrained; proper attention should be encouraged.

Sự tác ý không đúng phải được kiềm chế, sự tác ý đúng phải được nâng đỡ.

Micchāpaṭipanno niggahetabbo, sammāpaṭipanno paggahetabbo.

One who is practicing wrongly should be restrained; one who is practicing rightly should be encouraged.

Người hành sai phải được kiềm chế, người hành đúng phải được nâng đỡ.

Anariyo niggahetabbo ariyo paggahetabbo.

The ignoble should be restrained; the noble should be encouraged.

Người không cao thượng phải được kiềm chế, người cao thượng phải được nâng đỡ.

Coro niggahetabbo, acoro paggahetabbo’’ti.

A thief should be restrained; one who is not a thief should be encouraged.”

Kẻ trộm phải được kiềm chế, người không trộm cắp phải được nâng đỡ.”

1022

‘‘Hotu, bhante nāgasena, idāni tvaṃ paccāgatosi mama visayaṃ, yamahaṃ pucchāmi, so me attho upagato.

“So be it, Venerable Nāgasena. Now you have returned to my domain, and the matter about which I inquire has arrived.

“Được rồi, thưa Tôn giả Nāgasena, bây giờ ngài đã đi vào phạm vi câu hỏi của tôi, điều tôi muốn hỏi đã đến.

Coro pana, bhante nāgasena, niggaṇhantena kathaṃ niggahetabbo’’ti?

But how, Venerable Nāgasena, should a thief be restrained by one who restrains him?”

Nhưng, thưa Tôn giả Nāgasena, kẻ trộm phải được kiềm chế như thế nào?”

‘‘Coro, mahārāja, niggaṇhantena evaṃ niggahetabbo, paribhāsanīyo paribhāsitabbo, daṇḍanīyo daṇḍetabbo, pabbājanīyo pabbājetabbo, bandhanīyo bandhitabbo, ghātanīyo ghātetabbo’’ti.

“A thief, great king, should be restrained in this way: one deserving rebuke should be rebuked, one deserving punishment should be punished, one deserving expulsion should be expelled, one deserving imprisonment should be imprisoned, one deserving execution should be executed.”

“Thưa Đại vương, kẻ trộm phải được kiềm chế như sau: kẻ đáng khiển trách thì phải khiển trách, kẻ đáng trừng phạt thì phải trừng phạt, kẻ đáng trục xuất thì phải trục xuất, kẻ đáng giam giữ thì phải giam giữ, kẻ đáng giết thì phải giết.”

‘‘Yaṃ pana, bhante nāgasena, corānaṃ ghātanaṃ, taṃ tathāgatānaṃ anumata’’nti?

“But, Venerable Nāgasena, is the execution of thieves approved by the Tathāgatas?”

“Nhưng, thưa Tôn giả Nāgasena, việc giết kẻ trộm có được các Như Lai chấp thuận không?”

‘‘Na hi, mahārājā’’ti.

“No, great king,”

“Không, thưa Đại vương.”

‘‘Kissa pana coro anusāsanīyo anumato tathāgatāna’’nti?

“Then why is a thief, when instructed, approved by the Tathāgatas?”

“Vậy tại sao việc răn dạy kẻ trộm lại được các Như Lai chấp thuận?”

‘‘Yo so, mahārāja, ghātīyati, na so tathāgatānaṃ anumatiyā ghātīyati, sayaṃkatena so ghātīyati, api ca dhammānusiṭṭhiyā anusāsīyati, sakkā pana, mahārāja, tayā purisaṃ akārakaṃ anaparādhaṃ vīthiyaṃ carantaṃ gahetvā ghātayitu’’nti?

“He who is executed, great king, is not executed by the approval of the Tathāgatas; he is executed by his own actions. Moreover, he is instructed according to the Dhamma. But, great king, can you seize and execute a man who is innocent, blameless, and walking on the road?”

“Thưa Đại vương, kẻ bị giết không phải bị giết theo sự chấp thuận của các Như Lai, mà là bị giết bởi hành động của chính mình. Hơn nữa, kẻ đó được răn dạy theo giáo huấn của Pháp. Thưa Đại vương, ngài có thể bắt một người không làm gì sai, không phạm tội gì, đang đi trên đường mà giết họ không?”

‘‘Na sakkā, bhante’’ti.

“No, Venerable sir,”

“Không thể, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena, mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, thưa Đại vương?”

‘‘Akārakattā, bhante’’ti.

“Because he is innocent, Venerable sir,”

“Vì người đó không làm gì sai, thưa Tôn giả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, na coro tathāgatānaṃ anumatiyā haññati, sayaṃkatena so haññati, kiṃ panettha anusāsako kiñci dosaṃ āpajjatī’’ti?

“Just so, great king, a thief is not killed by the approval of the Tathāgatas; he is killed by his own actions. What fault does the instructor incur in this?”

“Cũng vậy, thưa Đại vương, kẻ trộm không bị giết theo sự chấp thuận của các Như Lai, mà bị giết bởi hành động của chính mình. Vậy thì người răn dạy có mắc phải lỗi lầm nào không?”

‘‘Na hi bhante’’ti.

“None, Venerable sir,”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Tena hi, mahārāja, tathāgatānaṃ anusiṭṭhi sammānusiṭṭhi hotī’’ti.

“Therefore, great king, the instruction of the Tathāgatas is right instruction.”

“Vậy thì, thưa Đại vương, giáo huấn của các Như Lai là giáo huấn đúng đắn.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, đúng vậy, con chấp nhận điều đó.”

1023

Ahiṃsāniggahapañho ekādasamo.

The Eleventh Question on Non-harming and Restraint.

Vấn đề về Bất Bạo Động và Trừng Phạt thứ mười một.

1024

12. Bhikkhupaṇāmitapañho

12. The Question of the Expulsion of Monks

12. Vấn đề về việc trục xuất Tỳ-khưu

1025

12. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘akkodhano vigatakhilohamasmī’ti, puna ca tathāgato there sāriputtamoggallāne saparise paṇāmesi, kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgato kupito parisaṃ paṇāmesi, udāhu tuṭṭho paṇāmesi, etaṃ tāva jānāhi imaṃ nāmāti?

“Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One, ‘I am free from anger, I am without impediment.’ Yet the Tathāgata expelled the Elders Sāriputta and Moggallāna with their retinues. Venerable Nāgasena, did the Tathāgata expel the assembly out of anger, or did he expel them out of satisfaction? First, understand this as such.

12. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ta là người không sân hận, không còn chướng ngại.’ Nhưng rồi Như Lai lại trục xuất các Trưởng lão Sāriputta và Moggallāna cùng với đoàn tùy tùng của họ. Thưa Tôn giả Nāgasena, Như Lai đã trục xuất hội chúng vì tức giận, hay vì hoan hỷ? Xin ngài hãy giải thích rõ điều này.

Yadi, bhante nāgasena, kupito parisaṃ paṇāmesi, tena hi tathāgatassa kodho appaṭivattito, yadi tuṭṭho paṇāmesi, tena hi avatthusmiṃ ajānantena paṇāmitā.

If, Venerable Nāgasena, he expelled the assembly out of anger, then the Tathāgata’s anger was not overcome. If he expelled them out of satisfaction, then he expelled them without knowing the true situation.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Ngài đã trục xuất hội chúng vì tức giận, thì cơn giận của Như Lai chưa được đoạn trừ. Nếu Ngài đã trục xuất vì hoan hỷ, thì Ngài đã trục xuất một cách thiếu hiểu biết, không có lý do.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has also come to you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1026

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘akkodhano vigatakhilohamasmī’ti, paṇāmitā ca therā sāriputtamoggallānā saparisā, tañca pana na kopena, idha, mahārāja, kocideva puriso mahāpathaviyā mūle vā khāṇuke vā pāsāṇe vā kaṭhale vā visame vā bhūmibhāge khalitvā patati, api nu kho, mahārāja, mahāpathavī kupitā taṃ pātetī’’ti?

“It was said by the Blessed One, great king, ‘I am free from anger, I am without impediment,’ and the Elders Sāriputta and Moggallāna with their retinues were indeed expelled, but not out of anger. Here, great king, if a certain person stumbles and falls on the great earth, at the root of a tree, or on a stump, or on a stone, or on a potsherd, or on uneven ground, does the great earth, great king, throw him down out of anger?”

“Thưa Đại vương, Thế Tôn đã thuyết rằng: ‘Ta là người không sân hận, không còn chướng ngại,’ và các Trưởng lão Sāriputta và Moggallāna cùng với đoàn tùy tùng của họ đã bị trục xuất. Nhưng điều đó không phải vì tức giận. Thưa Đại vương, ở đây, có một người nào đó vấp ngã và té xuống đất trên một gốc cây, một cọc gỗ, một tảng đá, một mảnh sành, hay một chỗ đất gồ ghề. Thưa Đại vương, có phải đại địa tức giận mà làm cho người đó té xuống không?”

‘‘Na hi, bhante, natthi mahāpathaviyā kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā mahāpathavī, sayameva so alaso khalitvā patitoti.

“No, Venerable sir, the great earth has neither anger nor favor; the great earth is free from attachment and aversion. He himself, being careless, stumbled and fell.”

“Không, thưa Tôn giả, đại địa không có tức giận hay hoan hỷ. Đại địa đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính người đó vì lười biếng mà vấp ngã và té xuống.”

Evameva kho, mahārāja, natthi tathāgatānaṃ kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaṃ kateneva te attano aparādhena paṇāmitā.

“Just so, great king, there is neither anger nor favor in the Tathāgatas; the Tathāgatas, Arahants, Perfectly Enlightened Ones, are free from attachment and aversion. Rather, they were expelled by their own wrongdoing, by what they themselves did.

Cũng vậy, thưa Đại vương, các Như Lai không có tức giận hay hoan hỷ. Các Như Lai, các A-la-hán, các Bậc Chánh Đẳng Giác đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính những vị ấy đã bị trục xuất vì lỗi lầm của chính mình.

1027

‘‘Idha pana, mahārāja, mahāsamuddo na matena kuṇapena saṃvasati, yaṃ hoti mahāsamudde mataṃ kuṇapaṃ, taṃ khippameva nicchubhati thalaṃ ussāreti.

‘‘Here, great king, the great ocean does not dwell with a dead corpse. Whatever dead corpse there is in the great ocean, it quickly expels it, casting it onto the land.

“Hơn nữa, thưa Đại vương, đại dương không chứa đựng xác chết. Bất cứ xác chết nào có trong đại dương, nó sẽ nhanh chóng đẩy ra bờ.

Api nu kho, mahārāja, mahāsamuddo kupito taṃ kuṇapaṃ nicchubhatī’’ti?

Now, great king, does the great ocean expel that corpse out of anger?’’

Thưa Đại vương, có phải đại dương tức giận mà đẩy xác chết đó ra không?”

‘‘Na hi, bhante, natthi mahāsamuddassa kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamutto mahāsamuddo’’ti.

‘‘No, venerable sir, there is no anger or favor in the great ocean; the great ocean is free from attachment and aversion.’’

“Không, thưa Tôn giả, đại dương không có tức giận hay hoan hỷ. Đại dương đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi tathāgatānaṃ kopo vā pasādo vā, anunayappaṭighavippamuttā tathāgatā arahanto sammāsambuddhā, atha kho sayaṃ kateneva te attano aparādhena paṇāmitā.

‘‘Even so, great king, there is no anger or favor in the Tathāgatas; the Tathāgatas, Arahants, Perfectly Enlightened Ones, are free from attachment and aversion. Rather, those ones are expelled by their own misdeeds.

“Cũng vậy, thưa Đại vương, các Như Lai không có tức giận hay hoan hỷ. Các Như Lai, các A-la-hán, các Bậc Chánh Đẳng Giác đã thoát khỏi sự thiên vị và sự thù hận. Chính những vị ấy đã bị trục xuất vì lỗi lầm của chính mình.

1028

‘‘Yathā, mahārāja, pathaviyā khalito patīyati, evaṃ jinasāsanavare khalito paṇāmīyati.

‘‘Just as, great king, one who stumbles on the earth falls, so too, one who stumbles in the excellent Dispensation of the Victor is expelled.

“Thưa Đại vương, như người vấp ngã trên đất thì bị té, cũng vậy, người phạm lỗi trong giáo pháp cao quý của Đức Phật thì bị trục xuất.

Yathā, mahārāja, samudde mataṃ kuṇapaṃ nicchubhīyati, evaṃ jinasāsanavare khalito paṇāmīyati.

Just as, great king, a dead corpse is expelled from the ocean, so too, one who stumbles in the excellent Dispensation of the Victor is expelled.

Thưa Đại vương, như xác chết bị đại dương đẩy ra, cũng vậy, người phạm lỗi trong giáo pháp cao quý của Đức Phật thì bị trục xuất.

Yaṃ pana te, mahārāja, tathāgato paṇāmesi, tesaṃ atthakāmo hitakāmo sukhakāmo visuddhikāmo ‘evaṃ ime jātijarābyādhimaraṇehi parimuccissantī’ti paṇāmesī’’ti.

And when the Tathāgata expelled them, great king, it was out of a desire for their welfare, their benefit, their happiness, their purification, thinking: ‘Thus will these be liberated from birth, aging, sickness, and death’.’’

Thưa Đại vương, còn việc Như Lai đã trục xuất những người ấy, là vì Ngài mong muốn lợi ích, mong muốn hạnh phúc, mong muốn an lạc, mong muốn sự thanh tịnh cho họ, với ý nghĩ rằng: 'Như vậy, những người này sẽ được giải thoát khỏi sanh, già, bệnh, chết'.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, venerable Nāgasena, I accept it just so.’’

“Lành thay, thưa ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1029

Bhikkhupaṇāmitapañho dvādasamo.

The Twelfth Question on Expelling Monks.

Câu hỏi về việc trục xuất tỳ khưu, câu thứ mười hai.

1030

Paṇāmitavaggo tatiyo.

The Third Chapter on Expulsion.

Phẩm Trục Xuất, phẩm thứ ba.

1031

Imasmiṃ vagge dvādasa pañhā.

In this chapter, there are twelve questions.

Trong phẩm này có mười hai câu hỏi.

1032

4. Sabbaññutañāṇavaggo

4. Chapter on Omniscience

4. Phẩm Toàn Tri Trí

1033

1. Iddhikammavipākapañho

1. Question on the Result of Iddhi-deeds

1. Câu hỏi về thần thông và quả của nghiệp

1034

1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’ti.

1. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, among my bhikkhu disciples who possess iddhi, foremost is Mahāmoggallāna.’

1. “Thưa ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu của ta, người có thần thông bậc nhất chính là Mahāmoggallāna’.

Puna ca kira so laguḷehi paripothito bhinnasīso sañcuṇṇitaṭṭhimaṃsadhamanichinnaparigatto parinibbuto^* .

Yet, it is said that he was beaten with clubs, his head broken, his bones, flesh, and sinews crushed and severed, and then he attained parinibbāna.

Vậy mà, nghe nói ngài đã viên tịch sau khi bị đánh bằng gậy gộc, đầu vỡ nát, xương thịt gân cốt tan thành từng mảnh.

Yadi, bhante nāgasena, thero mahāmoggallāno iddhiyā koṭiṃ gato, tena hi laguḷehi pothito parinibbutoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, venerable Nāgasena, the elder Mahāmoggallāna reached the pinnacle of iddhi, then the statement that he was beaten with clubs and attained parinibbāna is false.

Thưa ngài Nāgasena, nếu trưởng lão Mahāmoggallāna đã đạt đến đỉnh cao của thần thông, thì lời nói rằng ngài viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc là sai.

Yadi laguḷehi paripothito parinibbuto, tena hi iddhiyā koṭiṃ gatoti tampi vacanaṃ micchā.

If he was beaten with clubs and attained parinibbāna, then the statement that he reached the pinnacle of iddhi is also false.

Nếu ngài viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc, thì lời nói rằng ngài đã đạt đến đỉnh cao của thần thông cũng là sai.

Kiṃ na samattho iddhiyā attano upaghātaṃ apanayituṃ, sadevakassapi lokassa paṭisaraṇaṃ bhavituṃ arahoti?

Was he not capable of using iddhi to avert his own injury, when he was fit to be a refuge for the world, including its devas?

Chẳng lẽ ngài không thể dùng thần thông để ngăn chặn sự sát hại đối với chính mình, trong khi ngài có thể là nơi nương tựa cho cả thế giới gồm cả chư thiên hay sao?

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you, and it must be resolved by you.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, xin ngài hãy giải quyết.”

1035

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ iddhimantānaṃ yadidaṃ mahāmoggallāno’ti.

‘‘It was spoken by the Blessed One, great king: ‘Monks, among my bhikkhu disciples who possess iddhi, foremost is Mahāmoggallāna.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, trong số các đệ tử tỳ khưu của ta, người có thần thông bậc nhất chính là Mahāmoggallāna’.

Āyasmā ca mahāmoggallāno laguḷahato parinibbuto, tañca pana kammādhiggahitenā’’ti.

And indeed, Venerable Mahāmoggallāna attained parinibbāna after being struck by clubs, but that was due to being overcome by kamma.’’

Và tôn giả Mahāmoggallāna đã viên tịch vì bị đánh bằng gậy gộc, nhưng điều đó là do bị nghiệp chi phối.”

1036

‘‘Nanu, bhante nāgasena, iddhimato iddhivisayopi kammavipākopi dve acintiyā, acintiyena acintiyaṃ apanayitabbaṃ.

‘‘Venerable Nāgasena, are not the domain of iddhi for one with iddhi and the result of kamma both inconceivable? Should not the inconceivable be counteracted by the inconceivable?

“Thưa ngài Nāgasena, chẳng phải phạm vi thần thông của người có thần thông và quả của nghiệp đều là hai điều bất khả tư nghì sao? Lẽ ra điều bất khả tư nghì này phải ngăn chặn được điều bất khả tư nghì kia chứ.

Yathā nāma, bhante, keci phalakāmā kapitthena kapitthaṃ pothenti, ambena ambaṃ pothenti, evameva kho, bhante nāgasena, acintiyena acintiyaṃ pothayitvā apanetabba’’nti?

Just as, venerable sir, some who desire fruit strike a wood apple with a wood apple, and a mango with a mango, even so, venerable Nāgasena, should not the inconceivable be struck and averted by the inconceivable?’’

Ví như, thưa ngài, có những người muốn lấy quả, họ dùng quả kapittha để đập quả kapittha, dùng quả xoài để đập quả xoài. Cũng vậy, thưa ngài Nāgasena, lẽ ra điều bất khả tư nghì này phải đập tan và ngăn chặn được điều bất khả tư nghì kia chứ?”

‘‘Acintiyānampi, mahārāja, ekaṃ adhimattaṃ balavataraṃ, yathā, mahārāja, mahiyā rājāno honti samajaccā, samajaccānampi tesaṃ eko sabbe abhibhavitvā āṇaṃ pavatteti.

‘‘Among the inconceivable, great king, one is exceedingly more powerful. Just as, great king, there are kings of equal birth on earth, but among those of equal birth, one king overcomes all others and wields authority.

“Thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì, có một điều vượt trội và mạnh hơn. Ví như, thưa Đại vương, trên mặt đất có những vị vua cùng dòng dõi, nhưng trong số những vị vua cùng dòng dõi ấy, có một vị vua thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti.

Even so, great king, among those inconceivable things, the result of kamma alone is exceedingly more powerful; the result of kamma alone overcomes all others and wields authority. For one overcome by kamma, other actions find no opportunity.

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh.”

1037

‘‘Idha pana, mahārāja, koci puriso kismiñcideva pakaraṇe aparajjhati, na tassa mātā vā pitā vā bhaginī vā bhātaro vā sakhī vā sahāyakā vā^* tāyanti, atha kho rājā yeva tattha abhibhaviya āṇaṃ pavatteti.

‘‘Here, great king, if a certain man commits an offense in some matter, his mother, father, sister, brothers, friends, or companions do not protect him; rather, the king alone overcomes him there and wields authority.

“Lại nữa, thưa Đại vương, ở đời này, có người phạm tội trong một vụ việc nào đó, mẹ, cha, chị, em, bạn bè hay người thân của người ấy đều không thể bảo vệ được, mà chỉ có nhà vua mới có quyền thống trị và ban hành mệnh lệnh trong việc đó.

Kiṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason for that?

Nguyên nhân ở đây là gì?

Aparādhikatā.

His culpability for the offense.

Là do sự phạm tội.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti.

Just so, indeed, O great king, among those inconceivable karmic results, karmic results alone are exceedingly powerful; karmic results alone, having overcome all, wield authority. For one seized by kamma, other actions find no opportunity.

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh.”

1038

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahiyā davaḍāhe samuṭṭhite ghaṭasahassampi udakaṃ na sakkoti nibbāpetuṃ, atha kho aggi yeva tattha abhibhaviya āṇaṃ pavatteti.

‘‘Or again, O great king, just as when a forest fire blazes up, even a thousand pots of water cannot extinguish it, but indeed, the fire alone, having overcome all, wields authority there.

“Hoặc ví như, thưa Đại vương, khi một đám cháy rừng lớn bùng lên trên mặt đất, dù có cả ngàn ghè nước cũng không thể dập tắt được, mà chỉ có ngọn lửa mới có quyền thống trị và ban hành mệnh lệnh ở đó.

Kiṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason there?

Nguyên nhân ở đây là gì?

Balavatā tejassa.

It is due to the strength of the fire.

Là do sức nóng mãnh liệt.

Evameva kho, mahārāja, tesaṃ acintiyānaṃ kammavipākaṃ yeva adhimattaṃ balavataraṃ, kammavipākaṃ yeva sabbe abhibhaviya āṇaṃ pavatteti, kammādhiggahitassa avasesā kiriyā okāsaṃ na labhanti, tasmā, mahārāja, āyasmato mahāmoggallānassa kammādhiggahitassa laguḷehi pothiyamānassa iddhiyā samannāhāro nāhosī’’ti.

Just so, indeed, O great king, among those inconceivable karmic results, karmic results alone are exceedingly powerful; karmic results alone, having overcome all, wield authority. For one seized by kamma, other actions find no opportunity. Therefore, O great king, for Venerable Mahāmoggallāna, when he was struck with clubs, seized by kamma, there was no ability to bring forth psychic power.’’

Cũng vậy, thưa Đại vương, trong các điều bất khả tư nghì ấy, quả của nghiệp là vượt trội và mạnh hơn cả. Quả của nghiệp thống trị tất cả và ban hành mệnh lệnh. Đối với người bị nghiệp chi phối, các hành động còn lại không có cơ hội phát sinh. Do đó, thưa Đại vương, khi tôn giả Mahāmoggallāna bị nghiệp chi phối và bị đánh bằng gậy gộc, ngài đã không thể vận dụng thần thông.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

‘‘Excellent, Venerable Nāgasena, it is so, and I accept it as such.’’

“Lành thay, thưa ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1039

Iddhikammavipākapañho paṭhamo.

The First Question on Psychic Power and Karmic Result.

Câu hỏi về thần thông và quả của nghiệp, câu thứ nhất.

1040

2. Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho

2. The Question of the Revealed and Concealed Dhamma-Vinaya

2. Câu hỏi về Pháp và Luật được che giấu và không che giấu

1041

2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti.

2. ‘‘Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed.’

2. “Thưa ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’.

Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ.

Yet, the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed.

Vậy mà việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật lại được giữ kín và che giấu.

Yadi, bhante nāgasena, jinasāsane yuttaṃ vā pattaṃ vā samayaṃ labhetha, vinayapaṇṇatti vivaṭā sobheyya.

If, Venerable Nāgasena, in the Dispensation of the Conqueror, a suitable or appropriate occasion were found, the Vinaya regulations would shine forth if open.

Thưa ngài Nāgasena, nếu trong giáo pháp của bậc Chiến Thắng mà có được cơ hội thích hợp, thời điểm đúng lúc, thì việc phơi bày các điều chế định trong Luật sẽ là điều tốt đẹp.

Kena kāraṇena?

For what reason?

Vì lý do gì?

Kevalaṃ tattha sikkhā saṃyamo niyamo sīlaguṇaācārapaṇṇatti attharaso dhammaraso vimuttiraso.

Because it contains only training, restraint, discipline, the promulgation of virtue, good conduct, the essence of meaning, the essence of Dhamma, and the essence of liberation.

Vì trong đó chỉ toàn là sự học tập, sự thu thúc, sự chế ngự, là sự chế định về phẩm hạnh giới đức, là pháp vị, nghĩa vị, giải thoát vị.

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti, tena hi ‘pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchanna’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed,’ then the statement, ‘the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed,’ is wrong.

Thưa ngài Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’, thì lời nói rằng ‘việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu’ là sai.

Yadi pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tena hi ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed, then the statement, ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed,’ is also wrong.

Nếu việc tụng đọc Pātimokkha và toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu, thì lời nói rằng ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; it must be resolved by you.’’

Câu hỏi lưỡng nan này lại đến với ngài, xin ngài hãy giải quyết.”

1042

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti.

‘‘Indeed, O great king, this was spoken by the Blessed One: ‘Monks, the Dhamma-Vinaya proclaimed by the Tathāgata shines forth when open, not when concealed.’

“Thưa Đại vương, điều này đã được Đức Thế Tôn nói: ‘Này các tỳ khưu, Pháp và Luật do Như Lai tuyên thuyết, khi được phơi bày thì tỏa sáng, chứ không phải khi bị che giấu’.

Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tañca pana na sabbesaṃ, sīmaṃ katvā pihitaṃ.

Yet, the recitation of the Pātimokkha and the entire Vinaya Piṭaka are closed and concealed, but that is not for everyone; it is closed by setting a boundary.

Và việc tụng đọc Pātimokkha cùng toàn bộ Tạng Luật được giữ kín và che giấu, nhưng đó không phải là giữ kín đối với tất cả, mà là giữ kín có giới hạn.”

1043

‘‘Tividhena, mahārāja, bhagavatā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, dhammassa garukattā pihito, bhikkhubhūmiyā garukattā pihito.

‘‘In three ways, O great king, the Blessed One closed the recitation of the Pātimokkha by setting a boundary: the recitation of the Pātimokkha was closed by setting a boundary according to the lineage of previous Tathāgatas; it was closed due to the gravity of the Dhamma; it was closed due to the gravity of the state of a bhikkhu.

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã giữ kín việc tụng đọc Pātimokkha có giới hạn vì ba lý do: việc tụng đọc Pātimokkha được giữ kín có giới hạn theo truyền thống của các vị Như Lai trong quá khứ, được giữ kín vì sự tôn trọng Pháp, và được giữ kín vì sự tôn trọng địa vị tỳ khưu.”

1044

‘‘Kathaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, eso vaṃso, mahārāja, sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

‘‘How was the recitation of the Pātimokkha closed by setting a boundary according to the lineage of previous Tathāgatas? This lineage, O great king, is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

“Thế nào là việc tụng đọc Pātimokkha được giữ kín có giới hạn theo truyền thống của các vị Như Lai trong quá khứ? Thưa Đại vương, đây là truyền thống của tất cả các vị Như Lai trong quá khứ: việc tụng đọc Pātimokkha chỉ diễn ra giữa các tỳ khưu, và được giữ kín đối với những người còn lại.

Yathā, mahārāja, khattiyānaṃ khattiyamāyā khattiyesu yeva carati, evametaṃ khattiyānaṃ lokassa paveṇī avasesānaṃ pihitā.

Just as, O great king, the royal custom of khattiyas operates only among khattiyas—thus this tradition of khattiyas in the world is closed to others.

Ví như, thưa Đại vương, những mánh khóe của dòng dõi Sát-đế-lỵ chỉ được thực hành trong giới Sát-đế-lỵ, đó là truyền thống của dòng dõi Sát-đế-lỵ trên thế gian, được giữ kín đối với những người còn lại.

Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

Just so, indeed, O great king, this lineage is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

Cũng vậy, thưa Đại vương, đây là truyền thống của tất cả các vị Như Lai trong quá khứ: việc tụng đọc Pātimokkha chỉ diễn ra giữa các tỳ khưu, và được giữ kín đối với những người còn lại.”

1045

‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahiyā gaṇā vattanti, seyyathidaṃ, mallā atoṇā pabbatā dhammagiriyā brahmagiriyā naṭakā naccakā laṅghakā pisācā maṇibhaddā puṇṇabaddhā candimasūriyā siridevatā kālidevatā, sivā vasudevā ghanikā asipāsā bhaddiputtāti, tesaṃ tesaṃ rahassaṃ tesu tesu gaṇesu yeva carati, avasesānaṃ pihitaṃ.

‘‘Or again, O great king, various groups exist on earth, namely, Mallā, Atoṇā, Pabbatā, Dhammagiriyā, Brahmagiriyā, Naṭakā, Naccakā, Laṅghakā, Pisācā, Maṇibhaddā, Puṇṇabaddhā, Candimasūriyā, Siridevatā, Kālidevatā, Sivā, Vasudevā, Ghanikā, Asipāsā, Bhaddiputtā. The secret practices of these respective groups operate only within those groups; they are closed to others.

“Này Đại vương, cũng như trên trái đất có các nhóm người tồn tại, chẳng hạn như các võ sĩ Mallā, các cư dân núi Atoṇā, Dhammagiriyā, Brahmagiriyā, các diễn viên, vũ công, người nhào lộn, các tinh linh (pisācā), Maṇibhaddā, Puṇṇabaddhā, các thần Mặt Trăng và Mặt Trời, các nữ thần Siri và Kāli, các thần Siva, Vasudeva, Ghanikā, Asipāsā, Bhaddiputtā; những bí mật của từng nhóm đó chỉ lưu hành trong chính các nhóm đó mà thôi, còn đối với những người khác thì bị che giấu.

Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.

Just so, indeed, O great king, this lineage is that of all previous Tathāgatas, namely, the recitation of the Pātimokkha among bhikkhus is closed to others.

Cũng vậy, này Đại vương, dòng truyền thừa này của tất cả các Như Lai đời trước, tức là sự tụng đọc Pātimokkha giữa chư Tỳ-khưu, bị che giấu đối với những người khác.

Evaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, in accordance with the lineage of the former Tathāgatas, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu theo dòng truyền thừa của các Như Lai đời trước.

1046

‘‘Kathaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito?

“How is the recitation of the Pātimokkha concealed by establishing a boundary due to the gravity of the Dhamma?

“Việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề như thế nào?

Dhammo, mahārāja, garuko bhāriyo, tattha sammattakārī aññaṃ ārādheti, taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, na taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo asammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti.

The Dhamma, great king, is grave and weighty. One who acts correctly in it pleases another, and that (pleasing) reaches that other person through a succession of correct actions. But it does not reach that other person through a succession of incorrect actions. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of those who act incorrectly, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of wicked people, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed.

Này Đại vương, Pháp là nặng nề, là gánh nặng; ở đó, người hành trì đúng đắn sẽ làm hài lòng người khác, và điều đó sẽ được truyền từ người này sang người khác do sự hành trì đúng đắn liên tục; nhưng điều đó sẽ không được truyền từ người này sang người khác do sự hành trì sai lầm liên tục. Nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay những người hành trì sai lầm mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay kẻ ác mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách.

Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, due to the gravity of the Dhamma, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề.

1047

‘‘Yathā, mahārāja, sāravarapavaraabhijātajātimantarattalohitacandanaṃ nāma savarapuramanugataṃ oññātaṃ avaññātaṃ hīḷitaṃ khīḷitaṃ garahitaṃ bhavati, evameva kho, mahārāja, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo paramparāasammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti.

“Just as, great king, a superior, excellent, and noble kind of red sandalwood, when it reaches a region of savages, becomes despised, disdained, scorned, reviled, and blamed; even so, great king, may this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of those who act incorrectly in succession, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed. May this essential Dhamma, this excellent Dhamma, not fall into the hands of wicked people, and thus be despised, disdained, scorned, reviled, and blamed.

“Này Đại vương, cũng như loại gỗ đàn hương đỏ thẫm quý giá, cao quý, xuất thân cao sang, có năng lực, khi rơi vào tay những người man rợ thì bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; cũng vậy, này Đại vương, nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay những người hành trì sai lầm liên tục mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách; nguyện cho Pháp cốt lõi, Pháp tối thượng này đừng rơi vào tay kẻ ác mà bị khinh thường, bị coi rẻ, bị chê bai, bị chỉ trích, bị khiển trách.

Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.

Thus, due to the gravity of the Dhamma, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì Pháp là nặng nề.

1048

‘‘Kathaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, bhikkhubhāvo kho, mahārāja, loke atuliyo appamāṇo anagghiyo, na sakkā kenaci agghāpetuṃ tuletuṃ parimetuṃ, māyaṃ evarūpe bhikkhubhāve ṭhito lokena samasamo bhavatūti bhikkhūnaṃ yeva antare pātimokkhuddeso carati.

“How is the recitation of the Pātimokkha concealed by establishing a boundary due to the gravity of the state of a bhikkhu? The state of a bhikkhu, great king, is incomparable in the world, immeasurable, priceless; it cannot be valued, weighed, or measured by anyone. May this bhikkhu, established in such a state of a bhikkhu, not become equal to ordinary people in the world. Thus, the recitation of the Pātimokkha proceeds only among bhikkhus.

“Việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì địa vị Tỳ-khưu là nặng nề như thế nào? Này Đại vương, địa vị Tỳ-khưu trong thế gian là vô song, vô lượng, vô giá, không ai có thể định giá, cân đo hay đong đếm được. Nguyện cho người đang ở trong địa vị Tỳ-khưu như vậy đừng trở nên ngang hàng với thế gian. Vì vậy, việc tụng đọc Pātimokkha chỉ lưu hành giữa chư Tỳ-khưu mà thôi.

Yathā, mahārāja, loke varapavarabhaṇḍaṃ vatthaṃ vā attharaṇaṃ vā gajaturaṅgarathasuvaṇṇarajatamaṇimuttāitthiratanādīni vā vijitakammasūrā vā^* sabbe te rājānamupagacchanti, evameva kho, mahārāja, yāvatā loke^* sugatāgamapariyattiācārasaṃyamasīlasaṃvaraguṇā, sabbe te bhikkhusaṅghamupagatā bhavanti.

Just as, great king, in the world, whatever excellent and superior treasures there are—be it cloth or coverings, or elephant-jewels, horse-jewels, chariot-jewels, gold, silver, gems, pearls, woman-jewels, and so forth, or skilled warriors victorious in battle—all of them go to the king. Even so, great king, all the qualities of the Tathāgata’s teaching, learning, conduct, self-restraint, sīla, and restraint that exist in the world, all of them have come to the Saṅgha of bhikkhus.

Này Đại vương, cũng như trong thế gian, những vật báu quý giá và tối thượng như vải vóc, thảm trải, voi, ngựa, xe, vàng, bạc, ngọc, châu báu, phụ nữ quý tộc, v.v., hoặc những chiến binh dũng mãnh, tất cả đều đến với nhà vua; cũng vậy, này Đại vương, tất cả những phẩm chất như giáo pháp, giới luật, sự kiềm chế, giới hạnh, sự phòng hộ của Đức Phật, tất cả đều đến với Tăng đoàn Tỳ-khưu.

Evaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito’’ti.

Thus, due to the gravity of the state of a bhikkhu, the recitation of the Pātimokkha is concealed by establishing a boundary.”

Như vậy, việc tụng đọc Pātimokkha đã được giới hạn và che giấu vì địa vị Tỳ-khưu là nặng nề.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampiṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it just as it is.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1049

Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho dutiyo.

The Second Question on the Concealed and Unconcealed Dhamma and Vinaya.

Vấn đề thứ hai về Pháp và Luật được che giấu và không che giấu.

1050

3. Musāvādagarulahubhāvapañho

3. The Question on the Gravity and Lightness of Intentional Falsehood

3. Vấn đề về sự nặng nhẹ của lời nói dối

1051

3. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti.

3. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense.’

3. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’.

Puna ca bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti.

And again it was said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu.’

Nhưng Ngài lại nói: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’.

Bhante nāgasena, ko panettha viseso, kiṃ kāraṇaṃ, yañcekena musāvādena ucchijjati, yañcekena musāvādena satekiccho hoti?

Venerable Nāgasena, what is the difference here, what is the reason, that by one falsehood one is cut off, and by another falsehood one has a remedy?

Thưa Tôn giả Nāgasena, có sự khác biệt nào ở đây, nguyên nhân gì khiến một lời nói dối thì bị đoạn tuyệt (khỏi Tăng đoàn), còn một lời nói dối khác thì có thể cứu chữa được?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti, tena hi ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense,’ then that statement, ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu,’ is wrong.

Nếu, thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’, thì lời dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’ là sai.

Yadi tathāgatena bhaṇitaṃ ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti, tena hi ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If the Tathāgata said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu,’ then that statement, ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense,’ is also wrong.

Nếu Đức Như Lai đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’, thì lời dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’ cũng sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-edged question has come to you; you must resolve it.”

Vấn đề lưỡng nan này đã đến với Tôn giả, Tôn giả phải giải quyết nó.”

1052

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘sampajānamusāvāde pārājiko hotī’ti.

“It was said, great king, by the Blessed One: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a pārājika offense.’

“Này Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội Pārājika’.

Bhaṇitañca ‘sampajānamusāvāde lahukaṃ āpattiṃ āpajjati ekassa santike desanāvatthuka’nti, tañca pana vatthuvasena garukalahukaṃ hoti.

And it was said: ‘One who intentionally speaks a falsehood incurs a light offense, which is a matter for confession in the presence of one bhikkhu.’ And that (offense) is heavy or light depending on the object (of the falsehood).

Và Ngài cũng dạy rằng: ‘Người cố ý nói dối thì phạm tội nhẹ, cần phải sám hối với một người’. Điều đó tùy thuộc vào đối tượng mà tội nặng hay nhẹ.

Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, idha koci puriso parassa pāṇinā pahāraṃ dadeyya, tassa tumhe kiṃ daṇḍaṃ dhārethā’’ti?

What do you think, great king, if someone here were to strike another person with their hand, what penalty would you impose on them?”

Này Đại vương, Đại vương nghĩ sao, nếu có người nào đó dùng tay đánh người khác, Đại vương sẽ áp dụng hình phạt nào cho người đó?”

‘‘Yadi so, bhante, āha ‘nakkhamāmī’ti, tassa mayaṃ akkhamamāne kahāpaṇaṃ harāpemā’’ti ‘‘idha pana, mahārāja, so yeva puriso tava pāṇinā pahāraṃ dadeyya, tassa pana ko daṇḍo’’ti?

"If, Venerable Sir, he says, 'I cannot endure it,' then if he does not endure it, we make him pay a kahāpaṇa. But here, O great king, if that very man were to strike you with his hand, what then would be his punishment?"

“Thưa Tôn giả, nếu người đó nói ‘Tôi không chịu đựng được’, thì chúng tôi sẽ bắt người đó bồi thường một đồng kahāpaṇa.” “Nhưng này Đại vương, nếu chính người đó dùng tay đánh Đại vương, thì hình phạt nào dành cho người đó?”

‘‘Hatthampissa, bhante, chedāpeyyāma, pādampi chedāpeyyāma, yāva sīsaṃ kaḷīracchejjaṃ chedāpeyyāma, sabbampi taṃ gehaṃ vilumpāpeyyāma, ubhatopakkhe^* yāva sattamaṃ kulaṃ samugghātāpeyyāmā’’ti.

"Venerable Sir, we would have his hand cut off, his foot cut off, even his head cut off like a sprout; we would have all his house plundered, and on both sides of the family, up to the seventh generation, we would have them annihilated."

“Thưa Tôn giả, chúng tôi sẽ cho chặt tay người đó, chặt chân người đó, thậm chí chặt đầu người đó như chặt một cành cây non, cướp sạch toàn bộ gia sản của người đó, và tiêu diệt bảy đời dòng họ của cả hai bên.”

‘‘Ko panettha, mahārāja, viseso, kiṃ kāraṇaṃ, yaṃ ekassa pāṇippahāre sukhumo kahāpaṇo daṇḍo, yaṃ tava pāṇippahāre hatthacchejjaṃ pādacchejjaṃ yāva kaḷīracchejjaṃ sabbagehādānaṃ ubhatopakkhe yāva sattamakulā samugghāto’’ti?

"What, O great king, is the difference here, what is the reason, that for a blow from one's hand, the punishment is a small kahāpaṇa, but for a blow from your hand, there is the cutting off of hands, the cutting off of feet, even the cutting off of the head like a sprout, the confiscation of all property, and the annihilation of up to the seventh generation on both sides?"

“Này Đại vương, có sự khác biệt nào ở đây, nguyên nhân gì khiến một cú đánh bằng tay vào người khác chỉ bị phạt một đồng kahāpaṇa nhỏ bé, còn một cú đánh bằng tay vào Đại vương lại bị chặt tay, chặt chân, thậm chí chặt đầu, tịch thu toàn bộ gia sản, và tiêu diệt bảy đời dòng họ của cả hai bên?”

‘‘Manussantarena, bhante’’ti.

"Because of the difference in persons, Venerable Sir."

“Thưa Tôn giả, do sự khác biệt về người.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, sampajānamusāvādo vatthuvasena garukalahuko hotī’’ti.

"Just so, O great king, a consciously uttered falsehood is heavy or light depending on the object."

“Cũng vậy, này Đại vương, lời nói dối cố ý có thể nặng hay nhẹ tùy thuộc vào đối tượng.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1053

Musāvādagarulahubhāvapañho tatiyo.

The Third Question on the Gravity and Lightness of Falsehood.

Vấn đề thứ ba về sự nặng nhẹ của lời nói dối.

1054

4. Bodhisattadhammatāpañho

4. The Question on the Bodhisatta's Nature

4. Vấn đề về Pháp tánh của Bồ-tát

1055

4. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā dhammatādhammapariyāye ‘pubbeva bodhisattānaṃ mātāpitaro niyatā honti, bodhi niyatā hoti, aggasāvakā niyatā honti, putto niyato hoti, upaṭṭhāko niyato hotī’ti.

"Venerable Nāgasena, it has been spoken by the Blessed One in the Discourse on the Nature of Dhamma: 'Beforehand, the parents of Bodhisattas are determined, their Bodhi is determined, their chief disciples are determined, their son is determined, their attendant is determined.'

4. “Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy trong Pháp tánh và Phi pháp tánh rằng: ‘Ngay từ trước, cha mẹ của các vị Bồ-tát đã được định sẵn, sự giác ngộ (bodhi) đã được định sẵn, các vị Thượng thủ đệ tử đã được định sẵn, con trai đã được định sẵn, người thị giả đã được định sẵn’.

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘tusite kāye ṭhito bodhisatto aṭṭha mahāvilokanāni viloketi, kālaṃ viloketi, dīpaṃ viloketi, desaṃ viloketi, kulaṃ viloketi, janettiṃ viloketi, āyuṃ viloketi, māsaṃ viloketi, nekkhammaṃ viloketī’ti.

And again, you say: 'The Bodhisatta, residing in the Tusita realm, observes the eight great observations: he observes the time, he observes the continent, he observes the country, he observes the family, he observes the mother, he observes the lifespan, he observes the month, he observes the renunciation.'

Nhưng Tôn giả lại nói: ‘Vị Bồ-tát đang ở trong cõi trời Tusita quán sát tám điều đại quán sát: quán sát thời gian, quán sát châu lục, quán sát quốc độ, quán sát gia tộc, quán sát mẹ, quán sát tuổi thọ, quán sát tháng, quán sát sự xuất gia’.

Bhante nāgasena, aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, anatikkamanīyaṃ paripakkamānasaṃ.

Venerable Nāgasena, when wisdom is not mature, there is no awakening; when wisdom is mature, it is not possible to wait even for an instant; a mature mind cannot be surpassed.

Thưa Tôn giả Nāgasena, khi trí tuệ chưa chín muồi thì không thể giác ngộ; khi trí tuệ đã chín muồi thì không thể chờ đợi dù chỉ một cái chớp mắt, tâm trí đã chín muồi là không thể vượt qua được.

Kasmā bodhisatto kālaṃ vilokehi ‘kamhi kāle uppajjāmī’ti.

Why does the Bodhisatta observe the time, thinking, 'In what time shall I arise?'

Vì sao Bồ-tát lại quán sát thời gian: ‘Ta sẽ xuất hiện vào thời gian nào’?

Aparipakke ñāṇe bujjhanaṃ natthi, paripakke ñāṇe na sakkā nimesantarampi āgametuṃ, kasmā bodhisatto kulaṃ viloketi ‘kumhi kule uppajjāmī’ti.

When wisdom is not mature, there is no awakening; when wisdom is mature, it is not possible to wait even for an instant. Why does the Bodhisatta observe the family, thinking, 'In what family shall I arise?'

Khi trí tuệ chưa chín muồi thì không thể giác ngộ; khi trí tuệ đã chín muồi thì không thể chờ đợi dù chỉ một cái chớp mắt. Vì sao Bồ-tát lại quán sát gia tộc: ‘Ta sẽ xuất hiện trong gia tộc nào’?

Yadi, bhante nāgasena, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā, tena hi ‘kulaṃ viloketī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Bodhisatta's parents are determined beforehand, then the statement 'he observes the family' is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước, thì lời nói rằng ‘Bồ-tát quán xét dòng dõi’ là sai.

Yadi kulaṃ viloketi, tena hi ‘pubbeva bodhisattassa mātāpitaro niyatā’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he observes the family, then the statement 'the Bodhisatta's parents are determined beforehand' is also false.

Nếu Bồ-tát quán xét dòng dõi, thì lời nói rằng ‘cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-sided question has come to you; it must be resolved by you."

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1056

‘‘Niyatā, mahārāja, pubbeva bodhisattassa mātāpitaro, kulañca bodhisatto viloketi.

"O great king, the Bodhisatta's parents are determined beforehand, and the Bodhisatta also observes the family.

“Thưa Đại vương, cha mẹ của Bồ-tát đã được định sẵn từ trước, và Bồ-tát cũng quán xét dòng dõi.

Kinti pana kulaṃ viloketi ‘ye me mātāpitaro, te khattiyā udāhu brāhmaṇā’ti.

How does he observe the family? He observes, 'Are my parents Khattiyas or Brahmins?'

Vậy Bồ-tát quán xét dòng dõi như thế nào? ‘Cha mẹ của ta là dòng Sát-đế-lợi hay dòng Bà-la-môn?’

Evaṃ kulaṃ viloketi.

Thus he observes the family.

Bồ-tát quán xét dòng dõi như vậy.”

1057

‘‘Aṭṭhannaṃ, mahārāja, pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hoti.

"O great king, for eight kinds of beings, the future must be observed beforehand.

“Thưa Đại vương, có tám hạng người mà tương lai phải được quán xét từ trước.

Katamesaṃ aṭṭhannaṃ?

Which eight?

Tám hạng người đó là ai?

Vāṇijassa, mahārāja, pubbeva vikkayabhaṇḍaṃ oloketabbaṃ hoti, hatthināgassa pubbeva soṇḍāya anāgato maggo oloketabbo hoti, sākaṭikassa pubbeva anāgataṃ titthaṃ oloketabbaṃ hoti, niyāmakassa pubbeva anāgataṃ tīraṃ oloketvā nāvā pesetabbā hoti, bhisakkassa pubbeva āyuṃ oloketvā āturo upasaṅkamitabbo hoti, uttarasetussa pubbeva thirāthirabhāvaṃ jānitvā abhiruhitabbaṃ hoti, bhikkhussa pubbeva anāgataṃ kālaṃ paccavekkhitvā bhojanaṃ bhuñjitabbaṃ hoti, bodhisattānaṃ pubbeva kulaṃ oloketabbaṃ hoti ‘khattiyakulaṃ vā brāhmaṇakulaṃ vā’ti.

O great king, a merchant must observe his goods for sale beforehand; a noble elephant must observe the path ahead with its trunk beforehand; a cart driver must observe the ford ahead beforehand; a helmsman must observe the shore ahead and then direct the boat; a physician must observe the patient's lifespan before approaching; one ascending a bridge must ascertain its stability beforehand; a bhikkhu must reflect on the time ahead before eating his meal; and Bodhisattas must observe the family beforehand, whether it is a Khattiya family or a Brahmin family.

Thưa Đại vương, một thương nhân phải quán xét hàng hóa để bán từ trước; một con voi chúa phải quán xét con đường phía trước bằng vòi của nó; một người lái xe bò phải quán xét bến đò phía trước; một người lái thuyền phải quán xét bờ bến phía trước rồi mới chèo thuyền đi; một thầy thuốc phải quán xét tuổi thọ của bệnh nhân rồi mới tiếp cận; một người trèo cầu phải biết rõ sự vững chắc hay không vững chắc của cầu rồi mới trèo lên; một Tỳ-khưu phải quán xét thời gian sắp đến rồi mới thọ dụng thức ăn; các vị Bồ-tát phải quán xét dòng dõi từ trước, ‘là dòng Sát-đế-lợi hay dòng Bà-la-môn’.

Imesaṃ kho, mahārāja, aṭṭhannaṃ pubbeva anāgataṃ oloketabbaṃ hotī’’ti.

For these eight, O great king, the future must be observed beforehand."

Thưa Đại vương, đây là tám hạng người mà tương lai phải được quán xét từ trước.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

"Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such."

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1058

Bodhisattadhammatāpañho catuttho.

The Fourth Question on the Bodhisatta's Nature.

Vấn đề về Pháp tánh của Bồ-tát là thứ tư.

1059

5. Attanipātanapañho

5. The Question on Self-Destruction

5. Vấn đề về việc tự hủy hoại bản thân

1060

5. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

"Venerable Nāgasena, it has been spoken by the Blessed One: 'Monks, one should not destroy oneself; whoever destroys himself should be dealt with according to the Dhamma.'"

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘yattha katthaci bhagavā sāvakānaṃ dhammaṃ desayamāno anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, yo hi koci jātijarābyādhimaraṇaṃ samatikkamati, taṃ paramāya pasaṃsāya pasaṃsatī’ti.

And furthermore, you say: ‘Wherever the Blessed One teaches the Dhamma to his disciples, he teaches the Dhamma in various ways for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death. Whoever overcomes birth, aging, sickness, and death, him he praises with the highest praise.’

Nhưng Tôn giả lại nói rằng: ‘Bất cứ nơi nào Đức Thế Tôn thuyết Pháp cho các đệ tử, Ngài đều thuyết Pháp bằng nhiều phương cách để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết. Ai vượt qua được sinh, già, bệnh, chết, Ngài đều hết lời ca ngợi.’

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti, tena hi ‘jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ desetī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One has said: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma,’ then that saying, ‘he teaches the Dhamma for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death,’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp,’ thì lời nói rằng ‘Ngài thuyết Pháp để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết’ là sai.

Yadi jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammaṃ deseti, tena hi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’’ti tampi vacanaṃ micchā.

If he teaches the Dhamma for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death, then that saying, ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma,’ is also false.

Nếu Ngài thuyết Pháp để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết, thì lời nói rằng ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned dilemma has come to you, and you must resolve it.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với Tôn giả, Tôn giả cần phải giải quyết nó.”

1061

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

“That too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma.’

“Thưa Đại vương, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Yattha katthaci bhagavatā sāvakānaṃ dhammaṃ desayāmānena ca anekapariyāyena jātiyā jarāya byādhino maraṇassa samucchedāya dhammo desito, tattha pana kāraṇaṃ atthi, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti.

And wherever the Blessed One, teaching the Dhamma to his disciples, taught the Dhamma in various ways for the complete eradication of birth, aging, sickness, and death, there is a reason for this, by which the Blessed One both prohibited and enjoined.”

Và bất cứ nơi nào Đức Thế Tôn thuyết Pháp cho các đệ tử bằng nhiều phương cách để đoạn trừ sự sinh, già, bệnh, chết, thì ở đó có một lý do mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán và cũng đã khuyến khích.”

1062

‘‘Kiṃ panettha, bhante nāgasena, kāraṇaṃ, yena bhagavā kāraṇena paṭikkhipi samādapesi cā’’ti?

“What, Venerable Nāgasena, is the reason by which the Blessed One both prohibited and enjoined?”

“Thưa Tôn giả Nāgasena, lý do ở đây là gì mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán và cũng đã khuyến khích?”

‘‘Sīlavā, mahārāja, sīlasampanno agadasamo sattānaṃ kilesavisavināsane, osadhasamo sattānaṃ kilesabyādhivūpasame, udakasamo sattānaṃ kilesarajojallāpaharaṇe, maṇiratanasamo sattānaṃ sabbasampattidāne, nāvāsamo sattānaṃ caturoghapāragamane, satthavāhasamo sattānaṃ jātikantāratāraṇe, vātasamo sattānaṃ tividhaggisantāpanibbāpane, mahāmeghasamo sattānaṃ mānasaparipūraṇe, ācariyasamo sattānaṃ kusalasikkhāpane, sudesakasamo sattānaṃ khemapathamācikkhaṇe.

“A virtuous person, great king, one endowed with virtue, is like a divine medicine for the destruction of the poison of defilements in beings; like a panacea for the appeasement of the sickness of defilements in beings; like water for washing away the dust and grime of defilements in beings; like a jewel for bestowing all prosperity upon beings; like a boat for crossing the four floods to the other shore for beings; like a caravan leader for guiding beings across the wilderness of birth; like the wind for extinguishing the three fires of suffering for beings; like a great cloud for satisfying the minds of beings; like a teacher for instructing beings in wholesome skills; like a good guide for pointing out the path to safety for beings.

“Thưa Đại vương, một người giữ giới, đầy đủ giới hạnh, giống như thuốc giải độc trong việc tiêu diệt chất độc phiền não của chúng sinh; giống như thuốc men trong việc làm dịu bệnh phiền não của chúng sinh; giống như nước trong việc rửa sạch bụi bẩn phiền não của chúng sinh; giống như ngọc quý trong việc ban tặng mọi sự thịnh vượng cho chúng sinh; giống như con thuyền trong việc đưa chúng sinh vượt qua bốn dòng nước lũ; giống như người dẫn đoàn lữ hành trong việc đưa chúng sinh vượt qua sa mạc sinh tử; giống như gió trong việc dập tắt ba ngọn lửa thiêu đốt chúng sinh; giống như đám mây lớn trong việc làm đầy tâm trí của chúng sinh; giống như bậc thầy trong việc dạy dỗ chúng sinh về điều thiện; giống như người chỉ đường tài giỏi trong việc chỉ lối an toàn cho chúng sinh.

Evarūpo, mahārāja, bahuguṇo anekaguṇo appamāṇaguṇo guṇarāsi guṇapuñjo sattānaṃ vaḍḍhikaro sīlavā ‘mā vinassī’ti sattānaṃ anukampāya bhagavā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘na, bhikkhave, attānaṃ pātetabbaṃ, yo pāteyya, yathādhammo kāretabbo’ti.

Such a virtuous person, great king, possessed of many qualities, countless qualities, a heap of qualities, a mass of qualities, one who promotes the growth of beings—out of compassion for beings, so that they ‘may not perish’—the Blessed One laid down the training rule: ‘Monks, one should not take one’s own life. Whoever takes his life, he should be dealt with according to the Dhamma.’

Thưa Đại vương, một người giữ giới như vậy, với nhiều đức tính, vô số đức tính, vô lượng đức tính, một kho tàng đức tính, một khối đức tính, là người làm tăng trưởng cho chúng sinh, vì lòng từ bi đối với chúng sinh mà Đức Thế Tôn đã chế định giới luật rằng: ‘Này các Tỳ-khưu, không được tự hủy hoại bản thân. Ai tự hủy hoại bản thân, phải bị xử lý theo Pháp.’

Idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā paṭikkhipi.

This, great king, is the reason by which the Blessed One prohibited.

Thưa Đại vương, đây là lý do mà Đức Thế Tôn đã cấm đoán.

Bhāsitampetaṃ, mahārāja, therena kumārakassapena vicitrakathikena pāyāsirājaññassa paralokaṃ dīpayamānena ‘yathā yathā kho rājañña samaṇabrāhmaṇā sīlavanto kalyāṇadhammā ciraṃ dīghamaddhānaṃ tiṭṭhanti, tathā tathā bahuṃ puññaṃ pasavanti, bahujanahitāya ca paṭipajjanti bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussāna’nti.

And this, great king, was also spoken by the Elder Kumārakassapa, the eloquent preacher, when he explained the other world to King Pāyāsi: ‘In whatever way, O King, ascetics and brahmins who are virtuous and of good conduct remain for a long, extended period, in that way they generate much merit and practice for the welfare of many people, for the happiness of many people, out of compassion for the world, for the benefit, welfare, and happiness of gods and humans.’

Thưa Đại vương, Tôn giả Kumārakassapa, một bậc thuyết pháp tài tình, khi trình bày về thế giới bên kia cho vua Pāyāsi, cũng đã nói rằng: ‘Này Đại vương, chừng nào các Sa-môn, Bà-la-môn có giới hạnh, có thiện pháp còn tồn tại lâu dài, thì chừng đó họ còn tạo ra nhiều công đức, và thực hành vì lợi ích của nhiều người, vì hạnh phúc của nhiều người, vì lòng từ bi đối với thế gian, vì lợi ích, vì hạnh phúc của chư thiên và loài người.’

1063

‘‘Kena pana kāraṇena bhagavā samādapesi?

“By what reason, then, did the Blessed One enjoin?

“Vậy vì lý do gì mà Đức Thế Tôn đã khuyến khích?”

Jātipi, mahārāja, dukkhā, jarāpi dukkhā, byādhipi dukkho, maraṇampi dukkhaṃ, sokopi dukkho, paridevopi dukkho, dukkhampi dukkhaṃ, domanassampi dukkhaṃ, upāyāsopi dukkho, appiyehi sampayogopi dukkho, piyehi vippayogopi dukkho, mātumaraṇampi dukkhaṃ, pitumaraṇampi dukkhaṃ, bhātumaraṇampi dukkhaṃ, bhaginimaraṇampi dukkhaṃ, puttamaraṇampi dukkhaṃ, dāramaraṇampi dukkhaṃ, dāsamaraṇampi dukkhaṃ^* , ñātimaraṇampi dukkhaṃ, ñātibyasanampi dukkhaṃ, rogabyasanampi dukkhaṃ, bhogabyasanampi dukkhaṃ, sīlabyasanampi dukkhaṃ, diṭṭhibyasanampi dukkhaṃ, rājabhayampi dukkhaṃ, corabhayampi dukkhaṃ, veribhayampi dukkhaṃ, dubbhikkhabhayampi dukkhaṃ, aggibhayampi dukkhaṃ, udakabhayampi dukkhaṃ, ūmibhayampi dukkhaṃ, āvaṭṭabhayampi dukkhaṃ, kumbhīlabhayampi dukkhaṃ, susukābhayampi dukkhaṃ, attānuvādabhayampi dukkhaṃ, parānuvādabhayampi dukkhaṃ, daṇḍabhayampi dukkhaṃ, duggatibhayampi dukkhaṃ, parisāsārajjabhayampi dukkhaṃ, ājīvakabhayampi dukkhaṃ, maraṇabhayampi dukkhaṃ, vettehi tāḷanampi dukkhaṃ, kasāhi tāḷanampi dukkhaṃ, addhadaṇḍakehi tāḷanampi dukkhaṃ, hatthacchedanampi dukkhaṃ, pādacchedanampi dukkhaṃ, hatthapādacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇacchedanampi dukkhaṃ, nāsacchedanampi dukkhaṃ, kaṇṇanāsacchedanampi dukkhaṃ, bilaṅgathālikampi dukkhaṃ, saṅkhamuṇḍikampi dukkhaṃ, rāhumukhampi dukkhaṃ, jotimālikampi dukkhaṃ, hatthapajjotikampi dukkhaṃ, erakavattikampi dukkhaṃ, cīrakavāsikampi dukkhaṃ, eṇeyyakampi dukkhaṃ, baḷisamaṃsikampi dukkhaṃ, kahāpaṇikampi dukkhaṃ, khārāpatacchikampi dukkhaṃ, palighaparivattikampi dukkhaṃ, palālapīṭhakampi dukkhaṃ, tattena telena osiñcanampi dukkhaṃ, sunakhehi khādāpanampi dukkhaṃ, jīvasūlāropanampi dukkhaṃ, asinā sīsacchedanampi dukkhaṃ, evarūpāni, mahārāja, bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.

Birth, O great king, is suffering; old age is suffering; sickness is suffering; death is suffering; sorrow is suffering; lamentation is suffering; pain is suffering; grief is suffering; despair is suffering; association with the disliked is suffering; separation from the liked is suffering; the death of one's mother is suffering; the death of one's father is suffering; the death of one's brother is suffering; the death of one's sister is suffering; the death of one's child is suffering; the death of one's wife is suffering; the death of one's servant is suffering; the death of one's relatives is suffering; the ruin of relatives is suffering; the ruin by disease is suffering; the ruin of wealth is suffering; the ruin of virtue is suffering; the ruin of right view is suffering; fear of kings is suffering; fear of thieves is suffering; fear of enemies is suffering; fear of famine is suffering; fear of fire is suffering; fear of water is suffering; fear of waves is suffering; fear of whirlpools is suffering; fear of crocodiles is suffering; fear of sharks is suffering; fear of self-reproach is suffering; fear of reproach by others is suffering; fear of punishment is suffering; fear of a bad destination is suffering; fear of dread in an assembly is suffering; fear of dependence for livelihood is suffering; fear of death is suffering; being beaten with canes is suffering; being beaten with whips is suffering; being beaten with half-staves is suffering; cutting off hands is suffering; cutting off feet is suffering; cutting off hands and feet is suffering; cutting off ears is suffering; cutting off the nose is suffering; cutting off ears and nose is suffering; the bilaṅgathālika punishment is suffering; the saṅkhamuṇḍika punishment is suffering; the rāhumukha punishment is suffering; the jotimālika punishment is suffering; the hatthapajjotika punishment is suffering; the erakavattika punishment is suffering; the cīrakavāsika punishment is suffering; the eṇeyyaka punishment is suffering; the baḷisamaṃsika punishment is suffering; the kahāpaṇika punishment is suffering; the khārāpatacchika punishment is suffering; the palighaparivattika punishment is suffering; the palālapīṭhaka punishment is suffering; being drenched with hot oil is suffering; being made to be eaten by dogs is suffering; being impaled alive is suffering; beheading with a sword is suffering. Such, O great king, are the many and various kinds of suffering that one who has entered saṃsāra experiences.

Đại vương, sinh là khổ, già là khổ, bệnh là khổ, chết là khổ, sầu là khổ, bi ai là khổ, khổ là khổ, ưu là khổ, tuyệt vọng là khổ, hội ngộ với những điều không ưa thích là khổ, xa lìa những điều ưa thích là khổ, mẹ chết là khổ, cha chết là khổ, anh em chết là khổ, chị em chết là khổ, con cái chết là khổ, vợ chết là khổ, nô tỳ chết là khổ, bà con chết là khổ, tai họa của bà con là khổ, tai họa do bệnh tật là khổ, tai họa về tài sản là khổ, tai họa về giới hạnh là khổ, tai họa về tà kiến là khổ, sợ hãi vua chúa là khổ, sợ hãi trộm cướp là khổ, sợ hãi kẻ thù là khổ, sợ hãi nạn đói là khổ, sợ hãi lửa là khổ, sợ hãi nước là khổ, sợ hãi sóng dữ là khổ, sợ hãi xoáy nước là khổ, sợ hãi cá sấu là khổ, sợ hãi cá mập là khổ, sợ hãi tự trách mình là khổ, sợ hãi người khác chỉ trích là khổ, sợ hãi hình phạt là khổ, sợ hãi ác thú là khổ, sợ hãi sự rụt rè trước hội chúng là khổ, sợ hãi sự sống còn là khổ, sợ hãi cái chết là khổ, bị đánh bằng roi là khổ, bị đánh bằng roi có gai là khổ, bị đánh bằng gậy dài bốn khuỷu tay là khổ, bị chặt tay là khổ, bị chặt chân là khổ, bị chặt cả tay và chân là khổ, bị cắt tai là khổ, bị cắt mũi là khổ, bị cắt cả tai và mũi là khổ, bị làm cho đầu như nồi cám (bilaṅgathālikā) là khổ, bị làm cho đầu như vỏ ốc (saṅkhamuṇḍikā) là khổ, bị làm cho miệng như Rāhu (rāhumukhā) là khổ, bị làm cho thân như vòng hoa lửa (jotimālikā) là khổ, bị làm cho tay như ngọn đèn (hatthapajjotikā) là khổ, bị làm cho da như lá cây (erakavattikā) là khổ, bị làm cho thân như vải vỏ cây (cīrakavāsikā) là khổ, bị làm cho thân như hươu (eṇeyyakā) là khổ, bị làm cho thân như cá mắc câu (baḷisamaṃsikā) là khổ, bị làm cho thân như đồng tiền (kahāpaṇikā) là khổ, bị làm cho thân như bị tẩm chất kiềm (khārāpatacchikā) là khổ, bị làm cho thân như bị lăn bằng thanh chắn cửa (palighaparivattikā) là khổ, bị làm cho thân như đống rơm (palālapīṭhakā) là khổ, bị tưới dầu sôi là khổ, bị chó ăn thịt là khổ, bị đóng cọc khi còn sống là khổ, bị chém đầu bằng gươm là khổ. Đại vương, những loại khổ đa dạng và vô số như vậy, người luân hồi phải chịu đựng.

1064

‘‘Yathā, mahārāja, himavantapabbate abhivuṭṭhaṃ udakaṃ gaṅgāya nadiyā pāsāṇa sakkhara khara marumba āvaṭṭa gaggalaka ūmikavaṅkacadika āvaraṇanīvaraṇamūlakasākhāsu pariyottharati, evameva kho, mahārāja, evarūpāni bahuvidhāni anekavidhāni dukkhāni saṃsāragato anubhavati.

Just as, O great king, water that has rained down heavily on the Himavanta mountain overwhelms the Gaṅgā river with rocks, gravel, rough sand, whirlpools, eddies, waves, currents, obstructions, roots, and branches; even so, O great king, one who has entered saṃsāra experiences such many and various kinds of suffering.

Đại vương, ví như nước mưa trên núi Hy Mã Lạp Sơn tràn ngập sông Hằng, cuốn trôi đá tảng, sỏi đá, cát sỏi thô ráp, xoáy nước, bọt nước, sóng nước, những vật cản, chướng ngại, gốc cây và cành cây. Cũng vậy, Đại vương, những loại khổ đa dạng và vô số như vậy, người luân hồi phải chịu đựng.

Pavattaṃ, mahārāja, dukkhaṃ, appavattaṃ sukhaṃ.

Ongoing existence, O great king, is suffering; cessation of existence is happiness.

Đại vương, sự hiện hữu là khổ, sự không hiện hữu là an lạc.

Appavattassa guṇaṃ pavattassa^* ca bhayaṃ dīpayamāno, mahārāja, bhagavā appavattassa sacchikiriyāya jātijarābyādhimaraṇasamatikkamāya samādapesi, idamettha, mahārāja, kāraṇaṃ, yena kāraṇena bhagavā samādapesī’’ti.

It is for this reason, O great king, that the Blessed One exhorted sentient beings to realize the cessation of existence and to overcome birth, old age, sickness, and death, by expounding the benefit of cessation and the danger of ongoing existence. This, O great king, is the reason why the Blessed One exhorted them.

Đại vương, Đức Thế Tôn đã chỉ ra lợi ích của sự không hiện hữu và sự nguy hiểm của sự hiện hữu, và Ngài đã khuyến khích thực chứng sự không hiện hữu, để vượt qua sinh, già, bệnh, chết. Đại vương, đây là lý do, vì lý do này mà Đức Thế Tôn đã khuyến khích.

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, sukathitaṃ kāraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, venerable Nāgasena! The question has been thoroughly resolved, the reason well-explained. I accept it as such.”

“Lành thay, Tôn giả Nāgasena, vấn đề đã được giải thích rõ ràng, lý do đã được trình bày khéo léo, tôi chấp nhận điều đó như vậy.”

1065

Attanipātanapañho pañcamo.

The fifth question on self-immolation.

Vấn đề về sự tự hủy diệt, thứ năm.

1066

6. Mettābhāvanānisaṃsapañho

6. The Question on the Benefits of Mettā-bhāvanā

6. Vấn đề về lợi ích của sự tu tập Mettā

1067

6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mettāya, bhikkhave, cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya ekādasānisaṃsā pāṭikaṅkhā.

6. “Venerable Nāgasena, it was said by the Blessed One: ‘Monks, when the mind-deliverance of mettā is cultivated, developed, made much of, made a vehicle, made a basis, established, practiced, and properly undertaken, eleven benefits are to be expected.

“Tôn giả Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm giải thoát Mettā được thực hành, tu tập, làm cho sung mãn, làm thành cỗ xe, làm thành nền tảng, được kiên trì, được quen thuộc, được khởi xướng một cách tốt đẹp, thì mười một lợi ích có thể được mong đợi.

Katame ekādasa?

Which eleven?

Mười một điều đó là gì?

Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati, na pāpakaṃ supinaṃ passati, manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati^* , tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyati, mukhavaṇṇo vippasīdati, asammūḷho kālaṃ karoti, uttariṃ appaṭivijjhanto brahmalokūpago hotī’ti.

He sleeps happily, wakes up happily, does not see bad dreams, is dear to humans, is dear to non-humans, devas protect him, fire, poison, or weapon does not affect him, his mind quickly becomes concentrated, his facial complexion brightens, he dies undeluded, and if he does not penetrate further, he becomes one who reaches the Brahma-world.

Ngủ an lạc, thức dậy an lạc, không thấy ác mộng, được loài người yêu mến, được phi nhân yêu mến, chư thiên bảo hộ, lửa, thuốc độc hay binh khí không thể tác động đến người ấy, tâm được định nhanh chóng, dung mạo trong sáng, chết không mê loạn, nếu không chứng ngộ cao hơn thì sẽ tái sinh vào cõi Phạm thiên.’

Puna ca tumhe bhaṇatha ‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti.

And again you say, ‘Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there.’

Và rồi quý vị lại nói rằng: ‘Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ.’

1068

‘‘Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mettāya bhikkhave…pe… brahmalokūpago hotī’ti, tena hi ‘‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

‘‘If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said, ‘Monks, by mettā…pe… he becomes one who reaches the Brahma-world,’ then this statement, ‘Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there,’ is false.

“Nếu, Tôn giả Nāgasena, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến… tái sinh vào cõi Phạm thiên,’ thì lời nói rằng: ‘Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ’ là sai.

Yadi sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tena hi ‘mettāya, bhikkhave…pe… satthaṃ vā kamatī’ti tampi vacanaṃ micchā.

If Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there, then that statement, ‘Monks, by mettā…pe… a weapon does not affect him,’ is also false.

Nếu Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ, thì lời nói rằng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến… binh khí không thể tác động’ cũng là sai.

Ayampi ubhato koṭiko pañho sunipuṇo parisaṇho sukhumo gambhīro, api sunipuṇānaṃ manujānaṃ gatte sedaṃ moceyya, so tavānuppatto, vijaṭehi taṃ mahājaṭājaṭitaṃ, anāgatānaṃ jinaputtānaṃ cakkhuṃ dehi nibbāhanāyā’’ti.

This is a two-edged question, very subtle, delicate, profound, and deep; it would make even very clever people sweat. It has come to you; unravel this great tangle, give sight to the Buddhas’ sons of the future for their liberation.’’

Vấn đề hai mặt này thật tinh tế, nhạy bén, vi diệu và sâu sắc, có thể làm đổ mồ hôi trên thân những người thông minh nhất. Vấn đề đó đã đến với ngài, xin ngài hãy tháo gỡ mớ bòng bong lớn này, hãy ban con mắt cho các đệ tử của Đức Phật trong tương lai để họ được giải thoát.”

1069

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘mettāya bhikkhave…pe...

‘‘That too, great king, was spoken by the Blessed One: ‘Monks, by mettā…pe…

“Đại vương, Đức Thế Tôn đã thuyết giảng: ‘Này các Tỳ-kheo, khi tâm Mettā… cho đến…

satthaṃ vā kamatī’ti.

a weapon does not affect him.’

…binh khí không thể tác động.’

Sāmo ca kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tattha pana, mahārāja, kāraṇaṃ atthi.

And Prince Sāma, dwelling in mettā, surrounded by a herd of deer, wandering in the forest, was shot by King Pīḷiyakkha with a poisoned arrow, and fainted and fell right there. But, great king, there is a reason for this.

Và Hoàng tử Sāma, đang sống với tâm Mettā, được bầy thú vây quanh, đi lại trong rừng, bị vua Pīḷiyakkha bắn bằng mũi tên tẩm độc, liền ngất xỉu và ngã xuống tại chỗ. Tuy nhiên, Đại vương, có một lý do ở đây.

Katamaṃ tattha kāraṇaṃ?

What is the reason for this?

Lý do đó là gì?

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā, sāmo, mahārāja, kumāro ghaṭaṃ ukkhipanto tasmiṃ khaṇe mettābhāvanāya pamatto ahosi.

These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā. Prince Sāma, great king, while lifting the water pot, was heedless in his mettā-bhāvanā at that moment.

Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā. Đại vương, Hoàng tử Sāma, khi đang nhấc bình nước, vào khoảnh khắc đó đã lơ đễnh trong việc tu tập Mettā.

1070

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc mà một người đang nhập Mettā, thì lửa, thuốc độc hay binh khí không thể tác động đến người ấy vào khoảnh khắc đó.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti.

Any who wish him ill, even if they approach, do not see him and find no opportunity against him.

Bất cứ ai có ý hại người ấy, khi đến gần cũng không thể thấy người ấy, không thể tìm được cơ hội.

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā.

Idha, mahārāja, puriso saṅgāmasūro abhejjakavacajālikaṃ sannayhitvā saṅgāmaṃ otareyya, tassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti, neso, mahārāja, guṇo saṅgāmasūrassa, abhejjakavacajālikāyeso guṇo, yassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti.

Here, great king, a warrior, brave in battle, might enter the battle clad in an impenetrable coat of mail; arrows shot at him approach, fall back, and scatter, finding no opportunity. This, great king, is not the quality of the brave warrior; this is the quality of the impenetrable coat of mail, because of which arrows shot at him approach, fall back, and scatter.

Ở đây, Đại vương, một người lính dũng cảm ra trận, mặc áo giáp không thể xuyên thủng. Những mũi tên bắn vào người ấy, khi đến gần thì rơi xuống và văng ra, không thể tìm được cơ hội. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người lính dũng cảm, mà là phẩm chất của áo giáp không thể xuyên thủng, khiến những mũi tên bắn vào khi đến gần thì rơi xuống và văng ra.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, Đại vương, những phẩm chất này không phải của cá nhân, mà là những phẩm chất của sự tu tập Mettā.

1071

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, tasmiṃ okāsaṃ na labhanti, nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Any who wish him ill, even if they approach, do not see him and find no opportunity against him. These, great king, are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không tìm được cơ hội. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

Idha pana, mahārāja, puriso dibbaṃ antaradhānaṃ mūlaṃ hatthe kareyya, yāva taṃ mūlaṃ tassa hatthagataṃ hoti, tāva na añño koci pakatimanusso taṃ purisaṃ passati.

Here, great king, a person might hold a divine root of invisibility in his hand; as long as that root is in his hand, no other ordinary human can see that person.

Nhưng ở đây, đại vương, nếu một người cầm trong tay một củ rễ thần có khả năng ẩn thân, chừng nào củ rễ đó còn trong tay người ấy, chừng đó không một người bình thường nào khác có thể nhìn thấy người ấy.

Neso, mahārāja, guṇo purisassa, mūlasseso guṇo antaradhānassa, yaṃ so pakatimanussānaṃ cakkhupathe na dissati.

This, great king, is not the quality of the person; this is the quality of the root of invisibility, that he is not seen by ordinary humans.

Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người ấy, mà là phẩm chất của củ rễ ẩn thân, khiến người ấy không bị người bình thường nhìn thấy.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of a person; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

1072

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when a person is absorbed in mettā, fire, poison, or weapon does not affect that person at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti.

Whoever desires his harm, approaching him, does not see him, nor do they find an opportunity there.

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không tìm được cơ hội.

Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

These, great king, are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

Yathā vā pana, mahārāja, purisaṃ sukataṃ mahāleṇamanuppaviṭṭhaṃ mahatimahāmegho abhivassanto na sakkoti temayituṃ, neso, mahārāja, guṇo purisassa, mahāleṇasseso guṇo, yaṃ mahāmegho abhivassamāno na taṃ temeti.

Just as, great king, a great, immense cloud raining down cannot soak a man who has entered a well-made great cave; that, great king, is not the quality of the man, but the quality of the great cave, that the great cloud, raining down, does not soak him.

Hoặc nữa, đại vương, một người đã vào một hang đá lớn kiên cố thì dù một trận mưa lớn đến đâu cũng không thể làm ướt người đó. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người ấy, mà là phẩm chất của hang đá lớn, khiến trận mưa lớn dù có trút xuống cũng không làm ướt được người ấy.

Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.

Even so, great king, these are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.

Cũng vậy, đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.

1073

‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati.

‘‘At the moment, great king, when an individual is absorbed in mettā, fire, poison, or a weapon does not affect that individual at that moment.

“Đại vương, vào khoảnh khắc một người nhập vào tâm từ, lửa, chất độc hay vũ khí không thể tác động đến người đó trong khoảnh khắc ấy.

Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tassa sakkonti ahitaṃ kātuṃ nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā’’ti.

Whoever desires his harm, approaching him, does not see him, nor can they cause him harm. These, great king, are not the qualities of the individual; these are the qualities of mettā-bhāvanā.’’

Bất cứ ai có ý muốn làm hại người đó, khi đến gần cũng không nhìn thấy người đó, không thể làm hại người đó. Đại vương, đây không phải là phẩm chất của người đó, mà là phẩm chất của sự tu tập tâm từ.”

‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena, sabbapāpanivāraṇā mettābhāvanā’’ti.

‘‘It is amazing, Venerable Nāgasena, it is wonderful, Venerable Nāgasena, mettā-bhāvanā prevents all evil!’’

“Thật kỳ diệu, thưa Tôn giả Nāgasena! Thật phi thường, thưa Tôn giả Nāgasena! Sự tu tập tâm từ có khả năng ngăn chặn mọi điều ác!”

‘‘Sabbakusalaguṇāvahā, mahārāja, mettābhāvanā hitānampi ahitānampi, ye te sattā viññāṇabaddhā, sabbesaṃ mahānisaṃsā mettābhāvanā saṃvibhajitabbā’’ti.

‘‘Mettā-bhāvanā brings forth all wholesome qualities, great king, for both those who desire one’s welfare and those who do not. For all beings endowed with consciousness, mettā-bhāvanā, which has great benefits, should be cultivated.’’

“Đại vương, sự tu tập tâm từ mang lại mọi phẩm chất thiện lành, cho cả những người có lợi và những người không có lợi. Đối với tất cả chúng sinh hữu tình, sự tu tập tâm từ cần được chia sẻ vì nó mang lại lợi ích lớn lao.”

1074

Mettābhāvanānisaṃsapañho chaṭṭho.

The Sixth Question on the Benefits of Mettā-bhāvanā.

Vấn đề về lợi ích của sự tu tập tâm từ, thứ sáu.

1075

7. Kusalākusalasamavisamapañho

7. The Question on the Equality and Inequality of Wholesome and Unwholesome Deeds

7. Vấn đề về thiện và bất thiện đồng đều hay khác biệt

1076

7. ‘‘Bhante nāgasena ‘kusalakārissapi akusalakārissapi vipāko samasamo, udāhu koci viseso atthī’ti?

7. ‘‘Venerable Nāgasena, is the result for one who performs wholesome deeds and one who performs unwholesome deeds exactly the same, or is there some difference?’’

7. “Thưa Tôn giả Nāgasena, ‘quả báo của người làm thiện và người làm bất thiện có hoàn toàn giống nhau không, hay có sự khác biệt nào đó’?”

‘‘Atthi, mahārāja, kusalassa ca akusalassa ca viseso, kusalaṃ, mahārāja, sukhavipākaṃ saggasaṃvattanikaṃ, akusalaṃ dukkhavipākaṃ nirayasaṃvattanika’’nti.

‘‘There is a difference, great king, between wholesome and unwholesome deeds. Wholesome deeds, great king, have pleasant results and lead to heaven; unwholesome deeds have painful results and lead to hell.’’

“Đại vương, có sự khác biệt giữa thiện và bất thiện. Đại vương, thiện mang lại quả báo an lạc, dẫn đến cõi trời; bất thiện mang lại quả báo khổ đau, dẫn đến địa ngục.”

1077

‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘devadatto ekantakaṇho, ekantakaṇhehi dhammehi samannāgato, bodhisatto ekantasukko, ekantasukkehi dhammehi samannāgato’ti.

‘‘Venerable Nāgasena, you state that ‘Devadatta was entirely dark, endowed with entirely dark qualities, and the Bodhisatta was entirely pure, endowed with entirely pure qualities.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, ngài nói rằng ‘Devadatta hoàn toàn đen tối, được trang bị những pháp hoàn toàn đen tối; Bồ Tát hoàn toàn trong sạch, được trang bị những pháp hoàn toàn trong sạch’.

Puna ca devadatto bhave bhave yasena ca pakkhena ca bodhisattena samasamo hoti, kadāci adhikataro vā.

Yet, Devadatta was in every existence equal to the Bodhisatta in fame and retinue, and sometimes even superior.

Nhưng Devadatta lại hết đời này đến đời khác có danh tiếng và phe phái ngang bằng với Bồ Tát, đôi khi còn vượt trội hơn.

Yadā devadatto nagare bārāṇasiyaṃ brahmadattassa rañño purohitaputto ahosi, tadā bodhisatto chavakacaṇḍālo ahosi vijjādharo, vijjaṃ parijappitvā akāle ambaphalāni nibbattesi, ettha tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno yasena ca nihīno.

When Devadatta was the son of King Brahmadatta’s chaplain in the city of Bārāṇasī, the Bodhisatta was a low-caste Caṇḍāla, a mantra-holder, who, by reciting a mantra, caused mango fruits to appear out of season. Here, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth and inferior in fame.

Khi Devadatta là con trai của vị giáo sĩ của vua Brahmadatta ở thành Bārāṇasī, lúc đó Bồ Tát là một người hạ tiện, một người Caṇḍāla (Chavaka), nhưng lại là một người giữ thần chú (vijjādhara), đã niệm thần chú và làm cho trái xoài chín ngoài mùa. Ở đây, Bồ Tát kém hơn Devadatta về dòng dõi và cũng kém hơn về danh tiếng.

1078

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto rājā ahosi mahā mahīpati sabbakāmasamaṅgī, tadā bodhisatto tassūpabhogo ahosi hatthināgo sabbalakkhaṇasampanno, tassa cārugativilāsaṃ asahamāno rājā vadhamicchanto hatthācariyaṃ evamavoca ‘asikkhito te, ācariya, hatthināgo, tassa ākāsagamanaṃ nāma kāraṇaṃ karohī’ti, tatthapi tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno lāmako tiracchānagato.

‘‘And again, when Devadatta was a great king, a great sovereign, endowed with all desires, the Bodhisatta was his servant, an elephant king endowed with all auspicious marks. Unable to tolerate its beautiful gait and grace, the king, desiring its death, spoke to the elephant trainer thus: ‘Your elephant, trainer, is untrained; make it perform the feat of flying in the sky.’ Even there, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth, being a wretched animal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua vĩ đại, một bậc chúa tể của trái đất, được hưởng mọi dục lạc, lúc đó Bồ Tát là một con voi chúa, một con voi có đầy đủ mọi tướng tốt, phục vụ cho ông ta. Vị vua không chịu đựng được dáng vẻ uy nghi của con voi, muốn giết nó, bèn nói với người huấn luyện voi: ‘Này sư phụ, con voi của ngươi chưa được huấn luyện, hãy làm cho nó có khả năng đi trên không trung’. Ngay cả trong trường hợp này, Bồ Tát vẫn thấp kém hơn Devadatta về dòng dõi, là một loài súc sinh hèn hạ.

1079

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi pavane naṭṭhāyiko, tadā bodhisatto mahāpathavī nāma makkaṭo ahosi, etthapi tāva dissati viseso manussassa ca tiracchānagatassa ca, tatthapi tāva bodhisatto devadattato jātiyā nihīno.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a tracker of lost cattle in the forest, the Bodhisatta was a great monkey named Mahāpathavī. Even here, a difference is seen between a human and an animal; even there, the Bodhisatta was inferior to Devadatta in birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người đi tìm bò lạc trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con khỉ chúa tên là Mahāpathavī. Ngay cả trong trường hợp này, sự khác biệt giữa con người và loài súc sinh vẫn rõ ràng, Bồ Tát vẫn thấp kém hơn Devadatta về dòng dõi.

1080

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi soṇuttaro nāma nesādo balavā balavataro nāgabalo, tadā bodhisatto chaddanto nāma nāgarājā ahosi.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a strong and powerful hunter named Soṇuttara, with the strength of an elephant, the Bodhisatta was an elephant king named Chaddanta.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người thợ săn tên là Soṇuttara, một người mạnh mẽ, mạnh hơn cả sức voi, lúc đó Bồ Tát là một vị voi chúa tên là Chaddanta.

Tadā so luddako taṃ hatthināgaṃ ghātesi, tatthapi tāva devadattova adhikataro.

At that time, that hunter killed the elephant king. Even there, Devadatta was superior.

Lúc đó, người thợ săn đó đã giết con voi chúa. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn.

1081

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi vanacarako aniketavāsī, tadā bodhisatto sakuṇo ahosi tittiro mantajjhāyī, tadāpi so vanacarako taṃ sakuṇaṃ ghātesi, tatthapi tāva devadattova jātiyā adhikataro.

‘‘And again, when Devadatta was a man, a forest dweller without a home, the Bodhisatta was a bird, a partridge who recited mantras. Even then, that forest dweller killed that bird. Even there, Devadatta was superior in birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người sống trong rừng, không nhà cửa, lúc đó Bồ Tát là một con chim đa đa (tittira) biết niệm thần chú. Lúc đó, người sống trong rừng đó đã giết con chim ấy. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1082

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto kalābu nāma kāsirājā^* ahosi, tadā bodhisatto tāpaso ahosi khantivādī.

‘‘And again, when Devadatta was King Kalābu of Kāsī, the Bodhisatta was an ascetic, a preacher of patience.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua xứ Kāsī tên là Kalābu, lúc đó Bồ Tát là một vị đạo sĩ Khantivādī (thuyết về nhẫn nhục).

Tadā so rājā tassa tāpasassa kuddho hatthapāde vaṃsakaḷīre viya chedāpesi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca.

Then that king, enraged at that ascetic, had his hands and feet cut off as if they were bamboo shoots. Even there, Devadatta was superior by birth and fame.

Lúc đó, vị vua đó nổi giận với vị đạo sĩ, ra lệnh chặt tay chân của ông ấy như chặt măng tre. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi và danh tiếng.

1083

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi vanacaro, tadā bodhisatto nandiyo nāma vānarindo ahosi, tadāpi so vanacaro taṃ vānarindaṃ ghātesi saddhiṃ mātarā kaniṭṭhabhātikena ca, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā.

"Furthermore, when Devadatta was a human, a hunter, at that time the Bodhisatta was a monkey king named Nandiya. Even then, that hunter killed that monkey king together with his mother and younger brother. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người sống trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một vị vua khỉ tên là Nandiyo. Lúc đó, người sống trong rừng đó đã giết vị vua khỉ ấy cùng với mẹ và em trai của nó. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1084

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi acelako kārambhiyo nāma, tadā bodhisatto paṇḍarako nāma nāgarājā ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā.

"Furthermore, when Devadatta was a human, a naked ascetic named Kārambhiya, at that time the Bodhisatta was a Nāga king named Paṇḍaraka. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người khỏa thân (acelaka) tên là Kārambhiyo, lúc đó Bồ Tát là một vị vua rắn (nāgarājā) tên là Paṇḍarako. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1085

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi pavane jaṭilako, tadā bodhisatto tacchako nāma mahāsūkaro ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva jātiyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a human, an ascetic with matted hair in the forest, at that time the Bodhisatta was a great boar named Tacchaka. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị ẩn sĩ (jaṭilaka) trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con heo rừng lớn tên là Tacchako. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1086

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto cetīsu sūraparicaro nāma rājā ahosi upari purisamatte gagane vehāsaṅgamo, tadā bodhisatto kapilo nāma brāhmaṇo ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro jātiyā ca yasena ca.

"Furthermore, when Devadatta was a king named Sūraparicara among the Cetī, able to move through the air in the sky, about the height of a man above the ground, at that time the Bodhisatta was a brāhmaṇa named Kapila. Even there, Devadatta was superior by birth and fame.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị vua tên là Sūraparicaro trong xứ Cetī, có khả năng đi trên không trung cao hơn một người, lúc đó Bồ Tát là một vị Bà-la-môn tên là Kapilo. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi và danh tiếng.

1087

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi sāmo nāma, tadā bodhisatto ruru nāma migarājā ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva jātiyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a human named Sāma, at that time the Bodhisatta was a deer king named Ruru. Even there, Devadatta was superior by birth.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người tên là Sāmo, lúc đó Bồ Tát là một vị vua hươu tên là Ruru. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về dòng dõi.

1088

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto manusso ahosi luddako pavanacaro, tadā bodhisatto hatthināgo ahosi, so luddako tassa hatthināgassa sattakkhattuṃ dante chinditvā hari, tatthapi tāva devadatto yeva yoniyā adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a hunter roaming the forest, at that time the Bodhisatta was a lordly elephant. That hunter cut off the tusks of that lordly elephant seven times and carried them away. Even there, Devadatta was superior by lineage.

“Lại nữa, khi Devadatta là một người thợ săn sống trong rừng, lúc đó Bồ Tát là một con voi chúa. Người thợ săn đó đã chặt ngà của con voi chúa bảy lần và mang đi. Trong trường hợp này, Devadatta vẫn vượt trội hơn về chủng loại.”

1089

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto siṅgālo ahosi khattiyadhammo, so yāvatā jambudīpe padesarājāno te sabbe anuyutte akāsi, tadā bodhisatto vidhuro nāma paṇḍito ahosi, tatthapi tāva devadatto yeva yasena adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a jackal with the nature of a khattiya, he made all the regional kings in Jambudīpa his followers. At that time, the Bodhisatta was a wise man named Vidhura. Even there, Devadatta was superior in fame.

“Lại nữa, khi Devadatta là con chó rừng có bản chất của dòng dõi Sát-đế-lỵ, y đã khiến tất cả các vị vua chư hầu trên khắp cõi Diêm-phù-đề phải thần phục. Khi ấy, Bồ-tát là nhà hiền triết tên Vidhura, nhưng ngay cả lúc đó, Devadatta vẫn vượt trội hơn về danh tiếng.”

1090

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto hatthināgo hutvā laṭukikāya sakuṇikāya puttake ghātesi, tadā bodhisattopi hatthināgo ahosi yūthapati, tattha tāva ubhopi te samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta, having been a lordly elephant, killed the young ones of the Laṭukikā bird, at that time the Bodhisatta was also a lordly elephant, a leader of the herd. In that case, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là voi chúa, đã giết các con của chim cút mái, khi ấy Bồ-tát cũng là voi chúa, là con đầu đàn, trong kiếp đó cả hai vị ấy ngang bằng nhau.

1091

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto yakkho ahosi adhammo nāma, tadā bodhisattopi yakkho ahosi dhammo nāma, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a yakkha named Adhamma, at that time the Bodhisatta was also a yakkha named Dhamma. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là dạ-xoa tên Adhamma, khi ấy Bồ-tát cũng là dạ-xoa tên Dhamma, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1092

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto nāviko ahosi pañcannaṃ kulasatānaṃ issaro, tadā bodhisattopi nāviko ahosi pañcannaṃ kulasatānaṃ issaro, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a mariner, a master of five hundred families, at that time the Bodhisatta was also a mariner, a master of five hundred families. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một thuyền trưởng, chủ của năm trăm gia tộc, khi ấy Bồ-tát cũng là một thuyền trưởng, chủ của năm trăm gia tộc, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1093

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto satthavāho ahosi pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ issaro, tadā bodhisattopi satthavāho ahosi pañcannaṃ sakaṭasatānaṃ issaro, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a caravan leader, a master of five hundred carts, at that time the Bodhisatta was also a caravan leader, a master of five hundred carts. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một trưởng đoàn lữ hành, chủ của năm trăm cỗ xe, khi ấy Bồ-tát cũng là một trưởng đoàn lữ hành, chủ của năm trăm cỗ xe, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1094

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto sākho nāma migarājā ahosi, tadā bodhisattopi nigrodho nāma migarājā ahosi, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a deer king named Sākha, at that time the Bodhisatta was also a deer king named Nigrodha. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là vua nai tên Sākha, khi ấy Bồ-tát cũng là vua nai tên Nigrodha, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1095

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto sākho nāma senāpati ahosi, tadā bodhisattopi nigrodho nāma rājā ahosi, tatthapi tāva ubhopi samasamā ahesuṃ.

"Furthermore, when Devadatta was a general named Sākha, at that time the Bodhisatta was a king named Nigrodha. Even there, both of them were equal.

“Lại nữa, khi Devadatta là một vị tướng tên Sākha, khi ấy Bồ-tát là vị vua tên Nigrodha, trong kiếp đó cả hai vị ấy cũng ngang bằng nhau.

1096

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto khaṇḍahālo nāma brāhmaṇo ahosi, tadā bodhisatto cando nāma rājakumāro ahosi, tadā so khaṇḍahālo yeva adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a brāhmaṇa named Khaṇḍahāla, at that time the Bodhisatta was a prince named Canda. Then that Khaṇḍahāla was superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là một Bà-la-môn tên Khaṇḍahāla, khi ấy Bồ-tát là một vương tử tên Canda, khi ấy chính Khaṇḍahāla lại vượt trội hơn.

1097

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto brahmadatto nāma rājā ahosi, tadā bodhisatto tassa putto mahāpadumo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtaṃ corapapāte khipāpesi, yato kutoci pitāva puttānaṃ adhikataro hoti visiṭṭhoti, tatthapi tāva devadatto yeva adhikataro.

"Furthermore, when Devadatta was a king named Brahmadatta, at that time the Bodhisatta was his son, a prince named Mahāpaduma. Then that king had his own son thrown into a thieves' precipice. For in any way, a father is superior and distinguished to his sons. Even there, Devadatta was superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là vị vua tên Brahmadatta, khi ấy Bồ-tát là con trai của ông, một vương tử tên Mahāpaduma, khi ấy vị vua ấy đã cho ném con trai mình xuống vực thẳm của bọn cướp, bởi vì theo một cách nào đó, người cha luôn vượt trội và ưu việt hơn con trai, nên trong kiếp đó Devadatta lại vượt trội hơn.

1098

‘‘Puna caparaṃ yadā devadatto mahāpatāpo nāma rājā ahosi, tadā bodhisatto tassa putto dhammapālo nāma kumāro ahosi, tadā so rājā sakaputtassa hatthapāde sīsañca chedāpesi, tatthapi tāva devadatto yeva uttaro adhikataro.

Furthermore, when Devadatta was a king named Mahāpatāpa, the Bodhisatta was his son, a prince named Dhammapāla. At that time, that king had his own son's hands, feet, and head cut off. Even there, Devadatta was indeed the more superior.

“Lại nữa, khi Devadatta là vị vua tên Mahāpatāpa, khi ấy Bồ-tát là con trai của ông, một vương tử tên Dhammapāla, khi ấy vị vua ấy đã cho chặt tay, chân và đầu của con trai mình, trong kiếp đó Devadatta lại ưu việt và vượt trội hơn.

1099

Ajjetarahi ubhopi sakyakule jāyiṃsu.

Today, both were born into the Sakyan clan.

Hiện nay, cả hai đều sinh ra trong dòng họ Thích-ca.

Bodhisatto buddho ahosi sabbaññū lokanāyako, devadatto tassa devātidevassa sāsane pabbajitvā iddhiṃ nibbattetvā buddhālayaṃ akāsi.

The Bodhisatta became the Buddha, the Omniscient One, the leader of the world. Devadatta, having gone forth in the dispensation of that God of gods, having manifested psychic powers, made an attempt on the Buddha's life.

Bồ-tát đã thành Phật, bậc Toàn Tri, vị Dẫn Đạo thế gian, còn Devadatta, sau khi xuất gia trong giáo pháp của bậc Thiên Nhân Sư ấy, đã chứng đắc thần thông và đã bắt chước làm Phật.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, yaṃ mayā bhaṇitaṃ, taṃ sabbaṃ tathaṃ udāhu vitatha’’nti?

Is all that I have said, Venerable Nāgasena, true or false?

Bạch ngài Nāgasena, những điều con đã trình bày, tất cả đều đúng sự thật hay là sai sự thật?”

1100

‘‘Yaṃ tvaṃ, mahārāja, bahuvidhaṃ kāraṇaṃ osāresi, sabbaṃ taṃ tatheva, no aññathā’’ti.

Whatever varied reasons you have presented, great king, all that is true, not otherwise.

“Tâu Đại vương, những lý do đa dạng mà ngài đã đưa ra, tất cả đều đúng như vậy, không khác đi.”

‘‘Yadi, bhante nāgasena, kaṇhopi sukkopi samasamagatikā honti, tena hi kusalampi akusalampi samasamavipākaṃ hotī’’ti?

If, great king, both the dark and the bright are of equal destiny, then both wholesome and unwholesome deeds have the same result?

“Bạch ngài Nāgasena, nếu cả người đen và người trắng đều có cùng một con đường, vậy thì phải chăng việc thiện và việc ác cũng có quả báo ngang bằng nhau?”

‘‘Na hi, mahārāja, kusalampi akusalampi samasamavipākaṃ hoti, na hi, mahārāja, devadatto sabbajanehi paṭiviruddho, bodhisatteneva paṭiviruddho.

No, great king, wholesome and unwholesome deeds do not have the same result. No, great king, Devadatta was not opposed by all people; he was opposed only by the Bodhisatta.

“Tâu Đại vương, không phải việc thiện và việc ác có quả báo ngang bằng nhau. Tâu Đại vương, Devadatta không phải đối nghịch với tất cả mọi người, mà chỉ đối nghịch với Bồ-tát mà thôi.

Yo tassa bodhisattena paṭiviruddho, so tasmiṃ tasmiṃ yeva bhave paccati phalaṃ deti.

That opposition of his to the Bodhisatta, in that very existence, ripens and bears fruit.

Sự đối nghịch của ông ta với Bồ-tát đã chín muồi và cho quả báo ngay trong chính kiếp sống đó.

Devadattopi, mahārāja, issariye ṭhito janapadesu ārakkhaṃ deti, setuṃ sabhaṃ puññasālaṃ kāreti, samaṇabrāhmaṇānaṃ kapaṇaddhikavaṇibbakānaṃ nāthānāthānaṃ yathāpaṇihitaṃ dānaṃ deti.

Devadatta, great king, being in power, provided protection in the regions, had bridges, assembly halls, and alms-halls built, and gave gifts as desired to ascetics, brahmins, the poor, the needy, merchants, those with patrons, and those without patrons.

Tâu Đại vương, Devadatta, khi ở địa vị quyền thế, đã bảo hộ các xứ, cho xây cầu, đình làng, nhà phước, và đã bố thí theo ước nguyện cho các Sa-môn, Bà-la-môn, những người cô độc, lữ khách, hành khất, và những người có và không có nơi nương tựa.

Tassa so vipākena bhave bhave sampattiyo paṭilabhati.

By the result of that, he attained prosperity in life after life.

Nhờ quả báo ấy, ông ta đã được hưởng những sự sung túc trong mỗi kiếp sống.

Kassetaṃ, mahārāja, sakkā vattuṃ vinā dānena damena saṃyamena uposathakammena sampattiṃ anubhavissatīti?

Who, great king, could say that one would experience prosperity without generosity, self-restraint, control, and observance of Uposatha?

Tâu Đại vương, ai có thể nói rằng người ta có thể hưởng thụ sự sung túc mà không cần đến bố thí, điều phục, thu thúc, và giữ uposatha?”

1101

‘‘Yaṃ pana tvaṃ, mahārāja, evaṃ vadesi ‘devadatto ca bodhisatto ca ekato anuparivattantī’ti, so na jātisatassa accayena samāgamo ahosi, na jātisahassassa accayena, na jātisatasahassassa accayena, kadāci karahaci bahūnaṃ ahorattānaṃ accayena samāgamo ahosi.

As for what you say, great king, that 'Devadatta and the Bodhisatta always follow each other,' that meeting did not happen after a hundred births, nor after a thousand births, nor after a hundred thousand births; it happened occasionally, after many days and nights.

“Còn điều mà ngài nói rằng ‘Devadatta và Bồ-tát cùng luân chuyển với nhau’, sự gặp gỡ đó không phải xảy ra sau một trăm kiếp, không phải sau một ngàn kiếp, không phải sau một trăm ngàn kiếp, mà chỉ thỉnh thoảng, đôi khi, sau sự trôi qua của rất nhiều ngày đêm, sự gặp gỡ ấy mới xảy ra.

Yaṃ panetaṃ, mahārāja, bhagavatā kāṇakacchapopamaṃ upadassitaṃ manussattappaṭilābhāya, tathūpamaṃ, mahārāja, imesaṃ samāgamaṃ dhārehi.

As for that blind turtle simile presented by the Blessed One, great king, regarding the attainment of human existence, consider the meeting of these two to be like that simile.

Tâu Đại vương, ví như ví dụ về con rùa mù mà Đức Thế Tôn đã chỉ ra để nói về việc được làm người, xin ngài hãy ghi nhớ sự gặp gỡ của hai vị này cũng tương tự như vậy.”

1102

‘‘Na, mahārāja, bodhisattassa devadatteneva saddhiṃ samāgamo ahosi, theropi, mahārāja, sāriputto anekesu jātisatasahassesu bodhisattassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cūḷapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi.

No, great king, the Bodhisatta did not meet only with Devadatta. Venerable Sāriputta, great king, in many hundreds of thousands of births, was the Bodhisatta's father, great-father, small-father, brother, son, nephew, and friend.

“Tâu Đại vương, không chỉ Bồ-tát gặp gỡ Devadatta. Tâu Đại vương, Trưởng lão Sāriputta trong vô số trăm ngàn kiếp đã từng là cha, ông nội, chú, anh em, con trai, cháu trai, và bạn của Bồ-tát.

1103

‘‘Bodhisattopi, mahārāja, anekesu jātisatasahassesu therassa sāriputtassa pitā ahosi, mahāpitā ahosi, cūḷapitā ahosi, bhātā ahosi, putto ahosi, bhāgineyyo ahosi, mitto ahosi, sabbepi, mahārāja, sattanikāyapariyāpannā saṃsārasotamanugatā saṃsārasotena vuyhantā appiyehipi piyehipi samāgacchanti.

The Bodhisatta, great king, in many hundreds of thousands of births, was Venerable Sāriputta's father, great-father, small-father, brother, son, nephew, and friend. All beings, great king, encompassed within the realm of living beings, having entered the stream of saṃsāra, being carried away by the stream of saṃsāra, meet with both the disagreeable and the agreeable.

“Tâu Đại vương, Bồ-tát cũng vậy, trong vô số trăm ngàn kiếp đã từng là cha, ông nội, chú, anh em, con trai, cháu trai, và bạn của Trưởng lão Sāriputta. Tâu Đại vương, tất cả chúng sinh thuộc bảy giới chúng sinh, khi trôi theo dòng luân hồi, bị cuốn đi bởi dòng luân hồi, đều gặp gỡ cả người không ưa và người thương mến.

Yathā, mahārāja, udakaṃ sotena vuyhamānaṃ suciasucikalyāṇapāpakena samāgacchati, evameva kho, mahārāja, sabbepi sattanikāyapariyāpannā saṃsārasotamanugatā saṃsārasotena vuyhantā appiyehipi piyehipi samāgacchanti.

Just as, great king, water carried by a current meets with the pure and impure, the good and bad, even so, great king, all beings encompassed within the realm of living beings, having entered the stream of saṃsāra, being carried away by the stream of saṃsāra, meet with both the disagreeable and the agreeable.

“Tâu Đại vương, cũng như dòng nước bị cuốn đi, gặp gỡ cả những thứ sạch và không sạch, tốt và xấu, cũng vậy, tâu Đại vương, tất cả chúng sinh thuộc bảy giới chúng sinh, khi trôi theo dòng luân hồi, bị cuốn đi bởi dòng luân hồi, đều gặp gỡ cả người không ưa và người thương mến.

Devadatto, mahārāja, yakkho samāno attanā adhammo pare adhamme niyojetvā sattapaññāsavassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni mahāniraye pacci, bodhisattopi, mahārāja, yakkho samāno attanā dhammo pare dhamme niyojetvā sattapaññāsavassakoṭiyo saṭṭhi ca vassasatasahassāni sagge modi sabbakāmasamaṅgī, api ca, mahārāja, devadatto imasmiṃ bhave buddhaṃ anāsādanīyamāsādayitvā samaggañca saṅghaṃ bhinditvā pathaviṃ pāvisi, tathāgato bujjhitvā sabbadhamme parinibbuto upadhisaṅkhaye’’ti.

Devadatta, great king, being a yakkha, being unrighteous himself and inciting others to unrighteousness, suffered in the great hell for fifty-seven crores of years and sixty hundred thousand years. The Bodhisatta, great king, being a yakkha, being righteous himself and inciting others to righteousness, rejoiced in heaven for fifty-seven crores of years and sixty hundred thousand years, endowed with all desires. Moreover, great king, Devadatta, in this existence, having offended the Buddha who is not to be offended, and having split the unified Saṅgha, descended into the earth. The Tathāgata, having awakened to all phenomena, attained final Nibbāna with the cessation of all substrata.

“Tâu Đại vương, Devadatta, khi là dạ-xoa, tự mình bất chính và xúi giục người khác làm điều bất chính, đã phải chịu khổ trong đại địa ngục suốt năm mươi bảy koti năm và sáu trăm ngàn năm. Còn Bồ-tát, tâu Đại vương, khi là dạ-xoa, tự mình sống đúng pháp và khuyến khích người khác sống đúng pháp, đã hưởng phúc lạc trên cõi trời suốt năm mươi bảy koti năm và sáu trăm ngàn năm, đầy đủ mọi dục lạc. Hơn nữa, tâu Đại vương, trong kiếp này, Devadatta đã xúc phạm đến Đức Phật, bậc không thể xúc phạm, và đã chia rẽ Tăng đoàn hòa hợp, rồi bị đất hút. Còn Đức Như Lai, sau khi giác ngộ tất cả các pháp, đã nhập Parinibbāna nơi sự chấm dứt của các upadhi.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such, as true.

“Lành thay, bạch ngài Nāgasena, con xin thọ nhận điều này đúng là như vậy.”

1104

Kusalākusalasamavisamapañho sattamo.

The Seventh Question on Wholesome and Unwholesome, Equal and Unequal.

Câu hỏi thứ bảy về sự ngang bằng và không ngang bằng của thiện và bất thiện.

1105

8. Amarādevīpañho

8. The Question of Amarādevī

8. Câu hỏi về Amarādevī

1106

8. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā –

8. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One –

8. “Bạch ngài Nāgasena, điều này đã được Đức Thế Tôn thuyết giảng –

1107

‘‘‘Sace labhetha khaṇaṃ vā raho vā, nimantakaṃ^* vāpi labhetha tādisaṃ;

‘If she obtains an opportunity or a secluded place, or if she obtains such a suitor;

“‘Nếu có được cơ hội hay nơi vắng vẻ, hoặc gặp được người mời gọi tương xứng;

1108

Sabbāva^* itthī kayiruṃ^* nu pāpaṃ, aññaṃ aladdhā pīṭhasappinā saddhi’nti.

All women would indeed commit evil, if they do not find another, even with a cripple.’

Tất cả phụ nữ đều có thể làm điều xấu, nếu không tìm được ai khác, thì dù là với người què chân.’”

1109

‘‘Puna ca kathīyati ‘mahosadhassa bhariyā amarā nāma itthī gāmake ṭhapitā pavutthapatikā raho nisinnā vivittā rājappaṭisamaṃ sāmikaṃ karitvā sahassena nimantīyamānā pāpaṃ nākāsī’ti.

“Yet it is also said that ‘Amarā, the wife of Mahosadha, a woman who was left in a village, whose husband was away, sat in seclusion, in solitude, and though a suitor equal to a king invited her with a thousand, she did not commit evil.’

“Nhưng lại có chuyện kể rằng: ‘Người phụ nữ tên Amarā, vợ của Mahosadha, bị bỏ lại ở một làng quê, chồng đi xa, ngồi một mình nơi vắng vẻ, kín đáo, dù được mời gọi bằng một ngàn đồng tiền để lấy người chồng ngang với vua, bà vẫn không làm điều xấu.’”

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘sace…pe… saddhi’nti tena hi ‘mahosadhassa bhariyā…pe… nākāsī’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One said ‘If… all women… with a cripple,’ then this statement ‘Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Thế Tôn đã nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’ thì lời nói ‘vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm’ là sai lầm.

Yadi mahosadhassa bhariyā…pe… nākāsi, tena hi ‘sace…pe… saddhi’nti tampi vacanaṃ micchā.

If Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil, then the statement ‘If… all women… with a cripple’ is also false.

Nếu vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm, thì lời nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’ đó cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-pronged question has arisen for you; it must be resolved by you.”

Đây là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1110

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘sace…pe… saddhi’nti.

“That was indeed spoken by the Blessed One, great king, ‘If… all women… with a cripple.’

“Này Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘nếu… (vân vân)… cùng với’.

Kathīyati ca ‘mahosadhassa bhariyā …pe… nākāsī’ti.

And it is also said that ‘Amarā, the wife of Mahosadha… did not commit evil.’

Và cũng được kể rằng ‘vợ của Mahosadha… (vân vân)… đã không làm’.

Kareyya sā, mahārāja, itthī sahassaṃ labhamānā tādisena purisena saddhiṃ pāpakammaṃ, na sā kareyya sace khaṇaṃ vā raho vā nimantakaṃ vāpi tādisaṃ labheyya, vicinantī sā, mahārāja, amarā itthī na addasa khaṇaṃ vā raho vā nimantakaṃ vāpi tādisaṃ.

That woman, great king, would have committed an evil deed with such a man if she had obtained a thousand, but she would not have done so if she had obtained an opportunity, or a secluded place, or such a suitor; that Amarā woman, great king, searching, did not find an opportunity, or a secluded place, or such a suitor.

Này Đại vương, nếu người phụ nữ ấy nhận được một ngàn đồng, cô ấy sẽ làm điều ác với một người đàn ông như vậy. Cô ấy đã không làm điều đó vì cô ấy không tìm thấy thời cơ, nơi kín đáo, hoặc người mời gọi như vậy. Này Đại vương, người phụ nữ Amarā ấy đã tìm kiếm nhưng không tìm thấy thời cơ, nơi kín đáo, hoặc người mời gọi như vậy.

1111

‘‘Idha loke garahabhayā khaṇaṃ na passi, paraloke nirayabhayā khaṇaṃ na passi, kaṭukavipākaṃ pāpanti khaṇaṃ na passi, piyaṃ amuñcitukāmā khaṇaṃ na passi, sāmikassa garukatāya khaṇaṃ na passi, dhammaṃ apacāyantī khaṇaṃ na passi, anariyaṃ garahantī khaṇaṃ na passi, kiriyaṃ abhinditukāmā khaṇaṃ na passi.

In this world, out of fear of blame, she did not see an opportunity; in the next world, out of fear of hell, she did not see an opportunity; thinking ‘evil has bitter results,’ she did not see an opportunity; not wishing to abandon her beloved, she did not see an opportunity; out of reverence for her husband, she did not see an opportunity; respecting the Dhamma, she did not see an opportunity; despising what is ignoble, she did not see an opportunity; not wishing to break her conduct, she did not see an opportunity.

Ở đời này, vì sợ bị chê bai, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì sợ địa ngục ở đời sau, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì biết điều ác có quả báo cay đắng, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì không muốn từ bỏ người mình yêu, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì kính trọng chồng, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì tôn kính Dhamma, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì ghê tởm điều bất thiện, cô ấy không tìm thấy thời cơ; vì không muốn phá vỡ phẩm hạnh của mình, cô ấy không tìm thấy thời cơ.

Evarūpehi bahūhi kāraṇehi khaṇaṃ na passi.

For many such reasons, she did not see an opportunity.

Vì nhiều lý do như vậy, cô ấy đã không tìm thấy thời cơ.

1112

‘‘Rahopi sā loke vicinitvā apassantī pāpaṃ nākāsi.

Searching for seclusion in the world and not finding it, she did not commit evil.

Cô ấy đã tìm kiếm một nơi kín đáo trên đời nhưng không tìm thấy, nên đã không làm điều ác.

Sace sā manussehi raho labheyya, atha amanussehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from humans, she would not have found seclusion from non-humans.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi con người, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi phi nhân.

Sace amanussehi raho labheyya, atha paracittavidūhi pabbajitehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from non-humans, she would not have found seclusion from ascetics who know the minds of others.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi phi nhân, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi những người xuất gia có khả năng thấu suốt tâm người khác.

Sace paracittavidūhi pabbajitehi raho labheyya, atha paracittavidūnīhi devatāhi raho na labheyya.

If she had found seclusion from ascetics who know the minds of others, she would not have found seclusion from deities who know the minds of others.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi những người xuất gia có khả năng thấu suốt tâm người khác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi các vị trời có khả năng thấu suốt tâm người khác.

Sace paracittavidūnīhi devatāhi raho labheyya, attanāva pāpehi raho na labheyya.

If she had found seclusion from deities who know the minds of others, she would not have found seclusion from her own evil deeds.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi các vị trời có khả năng thấu suốt tâm người khác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi chính những điều ác.

Sace attanāva pāpehi raho labheyya, atha adhammena raho na labheyya.

If she had found seclusion from her own evil deeds, she would not have found seclusion from unrighteousness.

Nếu cô ấy tìm thấy một nơi kín đáo khỏi chính những điều ác, thì cô ấy sẽ không tìm thấy một nơi kín đáo khỏi sự bất thiện.

Evarūpehi bahuvidhehi kāraṇehi raho alabhitvā pāpaṃ nākāsi.

Not finding seclusion for these many varied reasons, she did not commit evil.

Vì nhiều lý do khác nhau như vậy, không tìm thấy nơi kín đáo, cô ấy đã không làm điều ác.

1113

‘‘Nimantakampi sā loke vicinitvā tādisaṃ alabhantī pāpaṃ nākāsi.

Searching in the world and not finding such a suitor, she did not commit evil.

Cô ấy đã tìm kiếm một người mời gọi như vậy trên đời nhưng không tìm thấy, nên đã không làm điều ác.

Mahosadho, mahārāja, paṇḍito aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato.

Mahosadha, great king, was a wise man endowed with twenty-eight qualities.

Này Đại vương, Mahosadha là một bậc hiền trí, được trang bị hai mươi tám đức tính.

Katamehi aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato?

With which twenty-eight qualities was he endowed?

Ngài được trang bị những đức tính nào?

Mahosadho, mahārāja, sūro hirimā ottappī sapakkho mittasampanno khamo sīlavā saccavādī soceyyasampanno akkodhano anatimānī anusūyako vīriyavā āyūhako saṅgāhako saṃvibhāgī sakhilo nivātavutti saṇho asaṭho amāyāvī atibuddhisampanno kittimā vijjāsampanno hitesī upanissitānaṃ patthito sabbajanassa dhanavā yasavā.

Mahosadha, great king, was brave, modest, conscientious, had many allies, was rich in friends, patient, virtuous, truthful, pure in conduct, free from anger, free from excessive pride, not envious, energetic, striving, helpful, generous, affable, humble, gentle, not deceitful, not cunning, endowed with extraordinary wisdom, famous, accomplished in knowledge, benevolent to those who sought refuge, desired by all people, wealthy, and renowned.

Này Đại vương, Mahosadha là người dũng cảm, có lòng hổ thẹn (hiri), có lòng ghê sợ (ottappa), có bè bạn, có bạn hữu tốt, có lòng kiên nhẫn, có giới hạnh, nói lời chân thật, có phẩm hạnh thanh tịnh, không giận dữ, không kiêu mạn, không đố kỵ, tinh tấn, siêng năng, biết giúp đỡ, biết chia sẻ, nói lời hòa nhã, có thái độ khiêm tốn, dịu dàng, không gian xảo, không lừa dối, có trí tuệ vượt trội, có danh tiếng, có học vấn, quan tâm đến lợi ích của những người nương tựa, được mọi người mong muốn, giàu có, và có uy tín.

Mahosadho, mahārāja, paṇḍito imehi aṭṭhavīsatiyā aṅgehi samannāgato.

Mahosadha, great king, was a wise man endowed with these twenty-eight qualities.

Này Đại vương, Mahosadha là một bậc hiền trí, được trang bị hai mươi tám đức tính này.

Sā aññaṃ tādisaṃ nimantakaṃ alabhitvā pāpaṃ nākāsī’’ti.

Not finding another suitor like him, she did not commit evil.”

Vì không tìm thấy một người mời gọi nào khác như vậy, cô ấy đã không làm điều ác.”

‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.

“Excellent, Venerable Nāgasena, I accept it as such.”

“Lành thay, thưa Tôn giả Nāgasena, con chấp nhận điều đó như vậy.”

1114

Amarādevīpañho aṭṭhamo.

The Eighth Question of Amarādevī.

Vấn đề về Amarādevī, thứ tám.

1115

9. Arahantaabhāyanapañho

9. The Question of Arahants Not Fearing

9. Vấn đề về sự không sợ hãi của các vị A-la-hán

1116

9. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti.

9. “Venerable Nāgasena, this was spoken by the Blessed One: ‘Arahants are free from fear and terror.’

“Thưa Tôn giả Nāgasena, Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’.

Puna ca nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ.

Yet, in the city of Rājagaha, seeing the elephant Dhanapālaka charging at the Blessed One, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only Elder Ānanda.”

Nhưng rồi, khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda.

Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, te arahanto bhayā pakkantā, paññāyissati sakena kammenāti dasabalaṃ pātetukāmā pakkantā, udāhu tathāgatassa atulaṃ vipulamasamaṃ pāṭihāriyaṃ daṭṭhukāmā pakkantā?

“Did those Arahants, Venerable Nāgasena, depart out of fear? Or did they depart wishing to bring down the Dasabala, thinking, ‘Our own deed will become manifest’? Or did they depart desiring to see the Tathāgata’s unequalled, vast, incomparable miracle?

Thưa Tôn giả Nāgasena, phải chăng các vị A-la-hán ấy đã bỏ đi vì sợ hãi, hay họ bỏ đi vì muốn làm suy yếu Đức Phật, bậc có mười năng lực, để cho thấy quả báo của nghiệp riêng của mình, hay họ bỏ đi vì muốn chứng kiến thần thông vô song, rộng lớn và không ai sánh bằng của Đức Như Lai?

Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti, tena hi ‘nagare…pe… ānanda’nti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā.

If, Venerable Nāgasena, the Blessed One declared, ‘Arahants are free from fear and terror,’ then the statement ‘in the city…pe…Ānanda’ is false.

Thưa Tôn giả Nāgasena, nếu Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’, thì lời nói ‘ở thành… (vân vân)… Ānanda’ là sai lầm.

Yadi nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ, tena hi ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti tampi vacanaṃ micchā.

If, seeing the elephant Dhanapālaka charging the Blessed One in the city of Rājagaha, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only the Elder Ānanda, then the statement ‘Arahants are free from fear and terror’ is also false.

Nếu khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda, thì lời nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’ đó cũng là sai lầm.

Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.

This two-horned question has come to you; it must be resolved by you.”

Đây cũng là một vấn đề lưỡng nan đã đến với ngài, ngài phải giải quyết nó.”

1117

‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘vigatabhayasantāsā arahanto’ti, nagare rājagahe dhanapālakaṃ hatthiṃ bhagavati opatantaṃ disvā pañca khīṇāsavasatāni pariccajitvā jinavaraṃ pakkantāni disāvidisaṃ ekaṃ ṭhapetvā theraṃ ānandaṃ, tañca pana na bhayā, nāpi bhagavantaṃ pātetukāmatāya.

“Indeed, great king, it was declared by the Blessed One, ‘Arahants are free from fear and terror.’ And it is true that in the city of Rājagaha, seeing the elephant Dhanapālaka charging the Blessed One, five hundred Arahants abandoned the Supreme Buddha and departed in all directions, leaving only the Elder Ānanda. But that was not out of fear, nor out of a desire to bring down the Blessed One.

“Này Đại vương, Thế Tôn đã nói ‘các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng’. Khi thấy con voi Dhanapālaka xông tới Thế Tôn ở thành Rājagaha, năm trăm vị A-la-hán đã từ bỏ Thế Tôn, bậc chiến thắng tối thượng, mà bỏ đi các hướng, chỉ trừ một mình Trưởng lão Ānanda. Nhưng điều đó không phải vì sợ hãi, cũng không phải vì muốn làm suy yếu Thế Tôn.

1118

‘‘Yena pana, mahārāja, hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā, so hetu arahantānaṃ samucchinno, tasmā vigatabhayasantāsā arahanto, bhāyati nu, mahārāja, mahāpathavī khaṇantepi bhindantepi dhārentepi samuddapabbatagirisikhareti?

“For, great king, the cause by which Arahants might fear or be terrified has been utterly eradicated for Arahants. Therefore, Arahants are free from fear and terror. Does the great earth, great king, fear when it is dug up, broken apart, or when it bears oceans, mountains, and mountain peaks?

Này Đại vương, nguyên nhân mà các vị A-la-hán có thể sợ hãi hoặc kinh hoàng đã bị diệt trừ hoàn toàn nơi các vị A-la-hán. Do đó, các vị A-la-hán đã thoát khỏi sợ hãi và kinh hoàng. Này Đại vương, liệu đại địa có sợ hãi khi bị đào, bị phá vỡ, bị mang vác, hoặc khi các đỉnh núi, đồi, đại dương bị đốt cháy không?

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, này Đại vương?”

‘‘Natthi, bhante, mahāpathaviyā so hetu, yena hetunā mahāpathavī bhāyeyya vā tāseyya vā’’ti.

“There is no such cause in the great earth, Venerable Sir, by which the great earth might fear or be terrified.”

“Thưa Tôn giả, đại địa không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi arahantānaṃ so hetu, yena hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā.

“Even so, great king, there is no such cause in Arahants, by which Arahants might fear or be terrified.

“Cũng vậy, này Đại vương, các vị A-la-hán không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.

1119

‘‘Bhāyati nu, mahārāja, girisikharaṃ chindante vā bhindante vā patante vā agginā dahante vā’’ti?

“Does a mountain peak, great king, fear when it is cut, broken, falls, or is burned by fire?”

Này Đại vương, liệu đỉnh núi có sợ hãi khi bị chặt, bị phá vỡ, bị đổ sập, hay bị lửa đốt cháy không?”

‘‘Na hi, bhante’’ti.

“No, Venerable Sir.”

“Không, thưa Tôn giả.”

‘‘Kena kāraṇena mahārājā’’ti?

“For what reason, great king?”

“Vì lý do gì, này Đại vương?”

‘‘Natthi, bhante, girisikharassa so hetu, yena hetunā girisikharaṃ bhāyeyya vā tāseyya vā’’ti.

“There is no such cause in a mountain peak, Venerable Sir, by which a mountain peak might fear or be terrified.”

“Thưa Tôn giả, đỉnh núi không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.”

‘‘Evameva kho, mahārāja, natthi arahantānaṃ so hetu, yena hetunā arahanto bhāyeyyuṃ vā tāseyyuṃ vā.

“Even so, great king, there is no such cause in Arahants, by which Arahants might fear or be terrified.

“Cũng vậy, này Đại vương, các vị A-la-hán không có nguyên nhân nào để sợ hãi hay kinh hoàng cả.

1120

‘‘Yadipi, mahārāja, lokadhātusatasahassesu ye keci sattanikāyapariyāpannā sabbepi te sattihatthā ekaṃ arahantaṃ upadhāvitvā tāseyyuṃ, na bhaveyya arahato cittassa kiñci aññathattaṃ.

Even if, great king, all beings within a hundred thousand world-systems, all holding spears in their hands, were to rush towards one Arahant and try to terrify him, there would be no change whatsoever in the Arahant’s mind.

Này Đại vương, ngay cả khi tất cả chúng sinh trong hàng trăm ngàn thế giới, tất cả đều cầm giáo, xông tới một vị A-la-hán để hăm dọa, tâm của vị A-la-hán cũng không hề thay đổi.

Kiṃ kāraṇaṃ?

What is the reason?

Vì sao?

Aṭṭhānamanavakāsatāya.

Because it is impossible and there is no opportunity for it.

Vì không có cơ hội hay khả năng (để sợ hãi).

1121

‘‘Api ca, mahārāja, tesaṃ khīṇāsavānaṃ evaṃ cetoparivitakko ahosi ‘ajja naravarapavare jinavaravasabhe nagaravaramanuppaviṭṭhe vīthiyā dhanapālako hatthī āpatissati, asaṃsayamatidevadevaṃ upaṭṭhāko na pariccajissati, yadi mayaṃ sabbepi bhagavantaṃ na pariccajissāma, ānandassa guṇo pākaṭo na bhavissati, na heva ca tathāgataṃ samupagamissati hatthināgo, handa mayaṃ apagacchāma, evamidaṃ mahato janakāyassa kilesabandhanamokkho bhavissati, ānandassa ca guṇo pākaṭo bhavissatī’ti.

“Furthermore, great king, such was the thought in the minds of those Arahants: ‘Today, when the foremost among men, the Supreme Buddha, enters the chief city, the elephant Dhanapālaka will charge along the street. Without a doubt, the attendant, the brother Ānanda, will not abandon the God of gods. If all of us do not abandon the Blessed One, Ānanda’s virtue will not become manifest. And the royal elephant will not dare approach the Tathāgata. Let us depart! In this way, the liberation from the bonds of defilements for the great multitude of people will come to be, and Ānanda’s virtue will also become manifest.’

Hơn nữa, này Đại vương, các vị A-la-hán ấy đã có ý nghĩ như sau: ‘Hôm nay, khi Đức Phật, bậc tối thượng trong số những người cao quý, bậc chiến thắng vĩ đại, tiến vào thành phố, con voi Dhanapālaka sẽ xông tới trên đường phố. Chắc chắn rằng người thị giả của Đức Phật, bậc trời của các vị trời, sẽ không từ bỏ Ngài. Nếu tất cả chúng ta không từ bỏ Đức Thế Tôn, thì phẩm chất của Ānanda sẽ không được hiển lộ. Và con voi chúa cũng sẽ không thể đến gần Đức Như Lai. Vậy chúng ta hãy rời đi. Như vậy, sự giải thoát khỏi trói buộc phiền não sẽ đến với đại chúng, và phẩm chất của Ānanda cũng sẽ được hiển lộ.’

Evaṃ te arahanto ānisaṃsaṃ disvā disāvidisaṃ pakkantā’’ti.

Thus, seeing this benefit, those Arahants departed in various directions.”

Với suy nghĩ như vậy, các vị A-la-hán ấy đã thấy lợi ích và bỏ đi các hướng.”

‘‘Suvibhatto, bhante nāgasena, pañho, evametaṃ natthi arahantānaṃ bhayaṃ vā santāso vā, ānisaṃsaṃ disvā arahanto pakkantā disāvidisa’’nti.

“The question has been well expounded, Venerable Nāgasena. It is indeed so: there is no fear or terror for Arahants; the Arahants departed in various directions seeing the benefit.”

“Bạch Đại đức Nāgasena, câu hỏi đã được phân tích rõ ràng. Đúng vậy, các bậc A-la-hán không có sợ hãi hay kinh hoàng. Các bậc A-la-hán đã rời đi các phương trời vì thấy được lợi ích.”

1122

Arahantaabhāyanapañho navamo.

The ninth question: Arahants are fearless.

Vấn đề về sự không sợ hãi của bậc A-la-hán là vấn đề thứ chín.

1123

Table of Contents

3. Paṇāmitavaggo

3. The Chapter on Reverence

3. Phẩm Paṇāmita

1. Seṭṭhadhammapañho

1. The Question on the Supreme Dhamma

1. Vấn đề về Pháp tối thượng

2. Sabbasattahitapharaṇapañho

2. Question on Pervading with Welfare for All Beings

2. Vấn đề về sự lan tỏa lợi ích cho tất cả chúng sanh

3. Vatthaguyhanidassanapañho

3. The Question on Showing the Covered Genitals

3. Vấn đề trình bày sự kín đáo của y phục

4. Pharusavācābhāvapañho

4. The Question on the Absence of Harsh Speech

4. Câu hỏi về việc không có lời nói thô ác

5. Rukkhaacetanābhāvapañho

5. The Question Concerning the Absence of Consciousness in Trees

5. Vấn đề về cây vô tri giác

6. Piṇḍapātamahapphalapañho

6. The Question on the Great Fruit of Almsfood

6. Vấn đề về sự quả lớn của vật thực cúng dường

7. Buddhapūjanapañho

7. The Question on Worshipping the Buddha

7. Vấn đáp về cúng dường Phật

8. Pādasakalikāhatapañho

8. The Question of the Foot Injured by a Splinter

8. Vấn đáp về việc bị thương bởi mảnh đá

9. Aggaggasamaṇapañho

9. The Question of the Foremost Samaṇa

9. Vấn đề về Sa-môn Tối Thượng

10. Vaṇṇabhaṇanapañho

10. The Question of Praising

10. Vấn đề tán thán phẩm hạnh

11. Ahiṃsāniggahapañho

11. The Question on Non-violence and Suppression

11. Vấn đề về Bất Bạo Động và Trừng Phạt

12. Bhikkhupaṇāmitapañho

12. The Question of the Expulsion of Monks

12. Vấn đề về việc trục xuất Tỳ-khưu

4. Sabbaññutañāṇavaggo

4. Chapter on Omniscience

4. Phẩm Toàn Tri Trí

1. Iddhikammavipākapañho

1. Question on the Result of Iddhi-deeds

1. Câu hỏi về thần thông và quả của nghiệp

2. Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho

2. The Question of the Revealed and Concealed Dhamma-Vinaya

2. Câu hỏi về Pháp và Luật được che giấu và không che giấu

3. Musāvādagarulahubhāvapañho

3. Vấn đề về sự nặng nhẹ của lời nói dối

4. Bodhisattadhammatāpañho

4. The Question on the Bodhisatta's Nature

4. Vấn đề về Pháp tánh của Bồ-tát

5. Attanipātanapañho

5. The Question on Self-Destruction

5. Vấn đề về việc tự hủy hoại bản thân

6. Mettābhāvanānisaṃsapañho

6. The Question on the Benefits of Mettā-bhāvanā

6. Vấn đề về lợi ích của sự tu tập Mettā

7. Kusalākusalasamavisamapañho

7. The Question on the Equality and Inequality of Wholesome and Unwholesome Deeds

7. Vấn đề về thiện và bất thiện đồng đều hay khác biệt

8. Amarādevīpañho

8. Câu hỏi về Amarādevī

9. Arahantaabhāyanapañho

9. The Question of Arahants Not Fearing

9. Vấn đề về sự không sợ hãi của các vị A-la-hán

10. Buddhasabbaññubhāvapañho

10. Question on the Buddha’s Omniscience

10. Vấn đề về sự Toàn tri của Đức Phật

Settings