Bhavābhavanti bhavato bhavaṃ, khuddakaṃ, mahantaṃ vā bhavaṃ.
From existence to existence means from one existence to another, or a small or great existence.
Các cõi hữu (Bhavābhava): Từ cõi hữu này đến cõi hữu khác, dù là cõi hữu nhỏ hay lớn.
Vinanatoti saṃsibbanato.
Due to binding means due to sewing together.
Từ sự may vá (Vinanato): Có nghĩa là từ sự kết nối.
Taṇhā hi saṃsāranāyikabhāvena bhavato bhavaṃ, sugatiduggativasena khuddakamahantaṃ bhavaṃ vā aparāparabhāvāya saṃsibbati, tunnakaraṇaṃ viya karoti.
For craving, by being the leader of saṃsāra, sews together existence after existence, or small and great existences by way of happy and unhappy destinations, for the sake of repeated becoming, acting like a tailor.
Thật vậy, ái dục, với vai trò dẫn dắt trong vòng luân hồi, kết nối từ cõi hữu này sang cõi hữu khác, hoặc kết nối cõi hữu nhỏ và lớn qua thiện thú và ác thú, để tiếp tục tồn tại, giống như hành động của người thợ may.
Nikkhantattāti visaṃyogavasena nissaṭattā.
Due to having gone forth means due to having emerged by way of disjunction.
Vì đã thoát ra (Nikkhantattā): Có nghĩa là đã thoát ly do sự không liên kết.
Maraṇapaṭipakkhatāya, amatasadisatāya vā amataṃ.
The Deathless either due to being the opposite of death, or due to being like ambrosia.
Vì đối nghịch với cái chết, hoặc vì tương tự như bất tử, nên gọi là bất tử (amataṃ).
Sabbadukkhanissaṭattā paramaṃ sukhaṃ.
Supreme happiness due to being liberated from all suffering.
Vì đã thoát khỏi mọi khổ đau, nên gọi là an lạc tối thượng (paramaṃ sukhaṃ).
Sabbepi saṅkhārā samanti upasamanti anuppattidhammataṃ āpajjanti etenāti sabbasaṅkhārasamatho.
The calming of all formations means by this all formations subside, become tranquil, and attain the state of non-origination.
Tất cả các pháp hữu vi đều được lắng dịu, an tịnh, đạt đến trạng thái không còn tái sinh nhờ vào pháp này, nên gọi là sự an tịnh của tất cả các pháp hữu vi (sabbasaṅkhārasamatho).
Khandhūpadhiādayo sabbepi upadhī upaddavā paṭinissajjīyanti etenāti sabbūpadhipaṭinissaggo.
The relinquishing of all substrata of existence means by this all substrata of existence and misfortunes, such as aggregates and attachments, are relinquished.
Tất cả các upadhi (nền tảng của sự tồn tại) và các tai họa như uẩn upadhi v.v. đều được từ bỏ nhờ vào pháp này, nên gọi là sự từ bỏ tất cả các upadhi (sabbūpadhipaṭinissaggo).
Yasmā taṃ āgamma kāmataṇhādibhedā taṇhā sabbaso khayaṃ gacchati, virajjati, nirujjhati ca, tasmā taṇhākkhayo virāgo nirodhoti ca vuccati.
Because, depending on that, craving, categorized as sensual craving and so forth, is entirely exhausted, dispassion arises, and it ceases; therefore, it is called the exhaustion of craving, dispassion, and cessation.
Bởi vì khi nương tựa vào pháp ấy, ái dục với các loại như ái dục trong các cõi dục v.v. đều hoàn toàn bị tiêu diệt, ly tham và đoạn diệt, nên nó được gọi là sự đoạn diệt ái dục (taṇhākkhayo), sự ly tham (virāgo), và sự diệt tận (nirodho).
Apica rujjhanti ettha sattā kilesanigaḷabandhāti rodho, saṃsārassetaṃ adhivacanaṃ, tato nikkhantoti nirodho.
Furthermore, living beings are bound therein by the fetters of defilements, therefore it is a prison (rodha); this is a designation for saṃsāra, and having gone forth from that is cessation (nirodha).
Hơn nữa, chúng sanh bị trói buộc trong đó bởi xiềng xích phiền não, nên gọi là rodha, đây là một tên gọi khác của luân hồi; vì đã thoát ra khỏi đó, nên gọi là sự diệt tận (nirodho).
Rāgakkhayādibhāvena sabbadukkhasantiyā paccayatāya, kilesasantāpābhāvena ca santilakkhaṇaṃ.
It has the characteristic of peace due to being a cause for the cessation of all suffering through the exhaustion of lust and so forth, and due to the absence of the torment of defilements.
Vì là nhân duyên cho sự an tịnh của mọi khổ đau qua việc đoạn diệt tham ái v.v., và vì không có sự thiêu đốt của phiền não, nên có trạng thái là sự an tịnh (santilakkhaṇaṃ).
Accutirasanti sabhāvāpariccajanato acavanasampattikaṃ.
The flavor of non-wavering means the attainment of not wavering due to not abandoning its own nature.
Phận sự là bất biến (Accutirasa): Vì không từ bỏ tự tánh, nên phận sự là không biến đổi.
Assāsakaraṇarasanti assāsakaraṇakiccaṃ.
The flavor of giving comfort means the act of giving comfort.
Phận sự là mang lại sự an ổn (Assāsakaraṇarasa): Có phận sự là tạo ra sự an ổn.
Tañhi pānabhojanādisuññe sabhayakantāre paribbhamanena parissantassa addhikapurisassa assāsajanakabhāvena upaṭṭhitaṃ vanantodakaṃ viya sabbaññubuddhānampi vacanapathātikkantamahādukkhabherave saṃsārakantāre paribbhamanena parissantassa yathānurūpaṃ paṭipattimaggaṃ paṭipannassa yogāvacarassa anādimati saṃsāre supinantenapi adiṭṭhapubbatāya dassanasamakālameva paramassāsaṃ janeti.
For, just as water at the edge of a forest, which appears as a source of comfort to a weary traveler wandering through a fearful wilderness devoid of food and drink, similarly Nibbāna, to a meditator who has become weary by wandering through the fearful wilderness of saṃsāra—a great suffering that surpasses even the discourse of omniscient Buddhas—and who has embarked on the path of practice in accordance with their ability, generates supreme comfort immediately upon its realization, because it has never been seen even in a dream throughout beginningless saṃsāra.
Thật vậy, giống như dòng nước trong rừng hiện ra, mang lại sự an ổn cho người lữ hành mệt mỏi vì lang thang trong vùng hoang dã nguy hiểm, không có thức ăn nước uống, Nibbāna cũng vậy, đối với hành giả đã bước đi trên con đường thực hành tương ứng, mệt mỏi vì lang thang trong vòng luân hồi hoang dã, nơi có những khổ đau và hiểm nguy lớn lao vượt ngoài lời nói của cả các bậc Toàn Giác, nó tạo ra sự an ổn tối thượng ngay khi được thấy, vì chưa từng được thấy ngay cả trong giấc mơ trong vòng luân hồi vô thủy này.
Khandhanimittavicittatāya aviggahaṃ hutvā gayhatīti animittapaccupaṭṭhānaṃ.
Its manifestation is signless because it is grasped as having no body, being devoid of the distinct characteristics of the aggregates.
Vì được nắm bắt trong trạng thái không có hình tướng do sự vắng lặng các tướng của uẩn, nên sự hiện khởi là vô tướng (animittapaccupaṭṭhānaṃ).
Sabbasaṅkhatanissaraṇupāyabhāvato nissaraṇaṃ paccupaṭṭhāpetīti nissaraṇapaccupaṭṭhānaṃ.
Its manifestation is escape because it manifests escape due to being the means of liberation from all conditioned phenomena.
Vì là phương tiện để thoát khỏi tất cả các pháp hữu vi, nó làm cho sự thoát ly hiện khởi, nên sự hiện khởi là sự thoát ly (nissaraṇapaccupaṭṭhānaṃ).
Evaṃ nibbānassa lakkhaṇādikaṃ dassetvā idāni vitaṇḍavādipakkhaṃ dassetvā pariharanto āha ‘‘etthāhā’’tiādi, na paramatthato atthi aññatra paññattimattatoti adhippāyo.
Having thus shown the characteristics of Nibbāna, he now says “etthāhā” (here it is said) and so forth, refuting the view of the controversialists, meaning that there is no Nibbāna in the ultimate sense, but only as a mere concept.
Sau khi đã chỉ ra trạng thái v.v. của Nibbāna như vậy, bây giờ, để trình bày và bác bỏ quan điểm của các nhà ngụy biện, ngài nói "Ở đây, có người nói" v.v., với ý rằng Nibbāna không tồn tại về mặt chân đế, ngoài việc chỉ là một khái niệm.
Kuto panāyamabhinivesoti āha ‘‘titthiyānaṃ…pe… nīyato’’ti.
As to "from where does this conviction arise?" he says "of the sectarians... and it is certain".
Vậy sự cố chấp này từ đâu mà có? Ngài nói "Từ các ngoại đạo... được dẫn dắt".
Yathānurūpāya paṭipattiyāti sīlasamādhipaññāsaṅkhātaṃ sammāpaṭipattiyā.
By the appropriate practice means by the right practice, comprising morality, concentration, and wisdom.
Bởi sự thực hành tương ứng (Yathānurūpāya paṭipattiyā): Có nghĩa là bởi sự thực hành đúng đắn bao gồm giới, định, và tuệ.
Yathā hi cetoñāṇalābhino eva ariyā paresaṃ lokuttaracittaṃ jānanti, tatthāpi ca arahā eva sabbesaṃ cittaṃ jānāti, evaṃ nibbānampi sīlādisammāpaṭipattibhūtena upāyeneva upalabbhatīti ‘‘natthī’’ti na vattabbaṃ ariyehi upalabbhanīyato.
For, just as only noble ones who have attained mind-reading knowledge know the supramundane minds of others, and even among them, only an Arahant knows the minds of all, so too Nibbāna is attained only by means of the right practice rooted in morality and so forth. Therefore, it should not be said "it does not exist" because it is attainable by the noble ones.
Giống như chỉ có các bậc Thánh đã đắc tha tâm thông mới biết được tâm siêu thế của người khác, và trong số đó, chỉ có bậc A-la-hán mới biết được tâm của tất cả mọi người, Nibbāna cũng vậy, chỉ có thể được chứng ngộ bằng phương tiện là sự thực hành đúng đắn như giới v.v. Do đó, không nên nói "không có", vì nó có thể được các bậc Thánh chứng ngộ.
Yathā hi jaccandhatemirikādīnaṃ adassanena ‘‘sūriyādayo natthī’’ti na vattabbā cakkhumantānaṃ gocarabhāvena atthevāti siddhattā, evametampi bālaputhujjanassa adassanamattena ‘‘natthī’’ti na vattabbaṃ.
Just as the sun and so forth should not be said "not to exist" due to the non-perception of those born blind or those with eye disease and so forth, as their existence is proven by their being objects of perception for those with eyes, so too Nibbāna should not be said "not to exist" merely because ignorant ordinary people do not perceive it.
Giống như không thể nói "không có mặt trời v.v." chỉ vì người mù bẩm sinh hay người bị bệnh mắt không thấy được, vì sự tồn tại của chúng đã được xác chứng do là đối tượng của những người có mắt, Nibbāna cũng vậy, không thể nói "không có" chỉ vì kẻ phàm phu ngu dốt không thấy được.
Ariyānaṃ pana paññācakkhuno padeseneva upaṭṭhānato ekantena sampaṭicchitabbaṃ ‘‘atthi nibbāna’’nti.
However, for noble ones, it must be absolutely accepted that "Nibbāna exists" because it appears directly to the eye of wisdom.
Trái lại, vì nó hiện khởi ngay trước tuệ nhãn của các bậc Thánh, nên phải hoàn toàn chấp nhận rằng "có Nibbāna".
Ayamettha adhippāyo.
This is the intended meaning here.
Đây là ý nghĩa ở đây.
Atha rāgādīnaṃ khayamattameva nibbānanti ceti sambandho.
Then, if only the exhaustion of lust and so forth is Nibbāna, this is the connection.
Nếu cho rằng Nibbāna chỉ là sự đoạn diệt của tham ái v.v., đây là mối liên hệ.
Āyasmatā…pe… therena dassitoti sambandho.
...shown by the venerable Elder (Sāriputta) is the connection.
Đã được Trưởng lão... v.v. chỉ ra, đây là mối liên hệ.
Rāgakkhayādidīpakaṃ suttaṃ neyyatthanti adhippāyena ‘‘taṃ na’’iti paṭikkhepaṃ katvā ekaṃsena cetaṃ sampaṭicchitabbaṃ, itarathā yathārutavasena pāḷiyā atthe gayhamāne bahudosā āpajjantīti te dassetuṃ ‘‘arahattassāpī’’tiādi vuttaṃ.
With the intention that the Sutta describing the exhaustion of lust and so forth is of interpretable meaning (neyyattha), he makes a rejection with "that is not so", and this must be accepted without reservation, otherwise, if the meaning of the Pāḷi is taken literally, many faults would arise, and to show these, it is said "even of Arahantship" and so forth.
Với ý rằng kinh văn trình bày về sự đoạn diệt tham ái v.v. là kinh văn có ý nghĩa cần được suy diễn (neyyattha), sau khi đã bác bỏ bằng câu "Điều đó không đúng", ngài nói rằng điều này phải được chấp nhận một cách chắc chắn, nếu không, khi nắm bắt ý nghĩa của kinh văn theo nghĩa đen, nhiều sai lầm sẽ phát sinh. Để chỉ ra những sai lầm đó, ngài đã nói "Ngay cả đối với A-la-hán quả" v.v.
Arahattaṃ puṭṭhena tenevāyasmatā sāriputtattherenāti adhippāyo.
That is, by the venerable Elder Sāriputta himself, who was questioned about Arahantship.
Ý nghĩa là, chính Trưởng lão Sāriputta, khi được hỏi về A-la-hán quả, đã trả lời như vậy.
Tava matenāti sāsanayuttiṃ avicāretvā pāḷidassanamatteneva vippalapato tavajjhāsayena.
According to your view means according to your assumption, who prattles merely by seeing the Pāḷi without considering the proper logic of the teaching.
Theo quan điểm của ông (Tava matenā): Có nghĩa là theo ý kiến của ông, người nói năng sai lạc chỉ dựa vào việc thấy kinh văn mà không xem xét sự hợp lý của giáo pháp.
Na ca panetaṃ yuttaṃ, tathāpīti adhippāyo.
And this is not proper, yet, this is the intention.
Tuy nhiên, điều này không hợp lý, đây là ý nghĩa.
Lokuttaraphalacittassa rāgādīnaṃ khayamattatāpajjanaṃ na yuttaṃ tassa aggaphalassa catukkhandhabhāvena pāḷiyaṃ āgatattā.
It is not proper for the supramundane fruition consciousness to become merely the exhaustion of lust and so forth, because that supreme fruition is stated in the Pāḷi as having four aggregates.
Việc tâm quả siêu thế chỉ là sự đoạn diệt của tham ái v.v. là không hợp lý, vì quả vị cao nhất đó đã được đề cập trong kinh văn là có bốn uẩn.
Tasmāti yuttiṃ avicāretvā pāḷidassanamatteneva voharantassa aniṭṭhappasaṅgato.
Therefore means due to an undesirable consequence for one who speaks merely by seeing the Pāḷi without considering the logic.
Do đó (Tasmā): Vì sự phát sinh điều không mong muốn đối với người nói năng chỉ dựa vào việc thấy kinh văn mà không xem xét sự hợp lý.
Byañjanacchāyāyāti vimaddāsahabhūtāya saddatthamattacchāyāya.
By the shadow of the letters means by the mere shadow of the literal meaning, which cannot withstand thorough investigation.
Bởi cái bóng của từ ngữ (Byañjanacchāyāyā): Có nghĩa là bởi cái bóng của ý nghĩa từ ngữ đơn thuần, không thể chịu được sự phân tích.
Ubhinnanti nibbānavasena, arahattavasena ca āgatānaṃ ubhinnaṃ suttānaṃ.
Of both means of both Suttas, those dealing with Nibbāna and those dealing with Arahantship.
Của cả hai (Ubhinnaṃ): Của cả hai kinh văn (suttānaṃ) đã được đề cập, liên quan đến Nibbāna và A-la-hán quả.
Atthoti adhippāyattho.
Meaning means the intended meaning.
Ý nghĩa (Attho): Có nghĩa là ý nghĩa sâu xa.
Ko pana so atthoti āha ‘‘yassa panā’’tiādi.
What then is that meaning? He says, "whosoever's..." and so forth.
Vậy ý nghĩa đó là gì? Ngài nói "Nhưng đối với pháp nào" v.v.
Rāgādīnaṃ khayoti rāgādīnaṃ anuppādanirodho.
The exhaustion of lust and so forth means the cessation of the non-arising of lust and so forth.
Sự đoạn diệt của tham ái v.v. (Rāgādīnaṃ khayo): Là sự diệt tận không còn tái sinh của tham ái v.v.
So dhammo akkhayopi samāno rāgādīnaṃ khayassa upanissayattā khayopacārena ‘‘rāgādīnaṃ khayo nibbāna’’nti vutto ‘‘tipusaṃ jaro, guḷo semho’’tiādīsu phalūpacārena vuttaṃ viyāti sambandho.
That Dhamma, though imperishable, is called "the exhaustion of lust and so forth is Nibbāna" by way of figurative language (upacāra) regarding exhaustion, because it is the strong support (upanissaya) for the exhaustion of lust and so forth, just as it is said figuratively with respect to fruition in phrases like "cucumber is fever, jaggery is phlegm." This is the connection.
Pháp đó, mặc dù không bị hủy diệt, nhưng vì là duyên y chỉ mạnh mẽ cho sự đoạn diệt của tham ái v.v., nên được gọi là "sự đoạn diệt của tham ái v.v. là Nibbāna" theo phép ẩn dụ về quả (khayopacāra), giống như cách nói "dưa chuột là sốt, đường mật là đờm" v.v. được nói theo phép ẩn dụ về quả (phalūpacāra), đây là mối liên hệ.
Kilesānaṃ anuppattinirodhakkhayassa maggassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānaṃ atthato ‘‘khayassa upanissayo’’ti vattabbataṃ labbhatīti āha ‘‘khayassa upanissayattā’’ti.
Nibbāna, which is the object of the path that causes the non-arising cessation and destruction of defilements, is in essence the powerful supporting condition of destruction, and thus it is said "because it is the supporting condition of destruction."
Niết Bàn, là đối tượng của con đường diệt trừ sự không tái sinh của các phiền não (kilesa), về bản chất là "điều kiện mạnh mẽ cho sự diệt trừ", nên được gọi là "do là điều kiện mạnh mẽ cho sự diệt trừ".
Khayopacārenāti attano kāriyabhūtassa khayassa attani upacārena tassa nāmavasenāti vuttaṃ hoti.
"By way of metaphor of destruction" means that the destruction, which is its effect, is metaphorically applied to itself (Nibbāna), which is the cause, and it is spoken of by the name of that destruction.
"Bằng cách ẩn dụ sự diệt trừ" có nghĩa là, bằng cách ẩn dụ sự diệt trừ, là kết quả của chính nó, vào chính nó (Niết Bàn, là nguyên nhân), tức là bằng tên gọi của sự diệt trừ đó.
Jarakāraṇaṃ tipusaṃ jaroti vutto, semhakāraṇaṃ guḷo semhoti vutto.
A gourd, which causes fever, is called fever; molasses, which causes phlegm, is called phlegm.
Quả dưa chuột gây sốt được gọi là sốt, đường gây đờm được gọi là đờm.
Khayanteti rāgādīnaṃ parikkhayāvasāne.
"At the end of destruction" means at the cessation of the complete destruction of greed, etc.
"Khi diệt tận" có nghĩa là khi tham (rāga) v.v. đã diệt tận.
Khayoti vā maggo vuccati ‘‘khaye ñāṇa’’ntiādīsu (dha. sa. dukamātikā 142) viya, tassa ante nirodhāvasāne uppannattā khayoti vuttaṃ phalūpacārena, samīpūpacārena vā.
Or the path is called "destruction," as in "knowledge of destruction" and so on; it is called "destruction" by way of metaphor of effect, or by way of metaphor of proximity, because it arises at the end, at the cessation of that path.
Hoặc con đường (magga) được gọi là "diệt tận" như trong "trí tuệ về sự diệt tận" v.v., và vì nó phát sinh khi sự diệt tận chấm dứt, nên nó được gọi là "diệt tận" bằng cách ẩn dụ kết quả, hoặc bằng cách ẩn dụ sự gần gũi.
Sabbe bālaputhujjanāpīti soṇasigālādayo sabbepi bālaputhujjanā samadhigata…pe… bhaveyyuṃ khaṇavasena rāgādīnaṃ khayassa tesampi atthitāya.
"All foolish ordinary people" refers to all foolish ordinary people, such as dogs and jackals, who would be endowed with... for them too there is the destruction of greed, etc., momentarily.
"Tất cả phàm phu ngu si" có nghĩa là tất cả phàm phu ngu si như chó, sói v.v. cũng có thể đạt được sự diệt tận của tham v.v. trong chốc lát, vì sự diệt tận đó cũng có ở họ.
Tathā ca sati paṭipattiyā niratthakabhāvo āpajjeyyāti adhippāyo.
If that were the case, the practice would become meaningless—this is the intention.
Và nếu vậy, thực hành sẽ trở nên vô nghĩa, đó là ý nghĩa.
Rāgādikkhayānaṃ bahubhāvatoti rāgādīnaṃ viya tesaṃ khayānampi tabbikārabhāvena bahubhāvato.
"Because the destructions of greed, etc., are many" means because the destructions of those (defilements) are many, being their variations, just like greed, etc.
"Do sự nhiều của các sự diệt tận tham v.v." có nghĩa là do sự biến dạng của chúng, nên các sự diệt tận đó cũng nhiều như tham v.v.
Evañhi sati rāgassa khayo rāgakkhayo, na dosādīnaṃ, tathā dosakkhayopīti añño rāgakkhayo, añño dosakkhayo, añño mohakkhayoti tiṇṇaṃ akusalamūlānaṃ khayabhūtāni tīṇi nibbānāni, catunnaṃ upādānānaṃ khayabhūtāni cattārītiādinā bahūni nibbānāni nāma honti.
In this way, the destruction of greed is the destruction of greed, not of hatred, etc.; likewise, the destruction of hatred (dosakkhaya) is similar. Thus, the destruction of greed is one thing, the destruction of hatred is another, and the destruction of delusion is another. Therefore, there would be three Nibbānas as the destruction of the three unwholesome roots, four as the destruction of the four attachments, and so on, many Nibbānas would exist.
Nếu vậy, sự diệt tận của tham là sự diệt tận tham, không phải của sân v.v., và sự diệt tận sân cũng vậy, nên sự diệt tận tham là khác, sự diệt tận sân là khác, sự diệt tận si là khác, như vậy có ba Niết Bàn là sự diệt tận của ba căn bất thiện, bốn Niết Bàn là sự diệt tận của bốn sự chấp thủ (upādāna) v.v., như vậy có nhiều Niết Bàn.
Idāni ādi-saddasaṅgahite dose dassetuṃ ‘‘saṅkhatalakkhaṇa’’ntiādi vuttaṃ.
Now, to show the flaws encompassed by the word "etc.," it is stated "the characteristic of the conditioned," etc.
Bây giờ, để chỉ ra các lỗi được bao gồm bởi từ "v.v.", đã nói "đặc tính của pháp hữu vi" v.v.
‘‘Tīṇimāni, bhikkhave, saṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇāni, uppādo paññāyati, vayo paññāyati, ṭhitassa aññathattaṃ paññāyatī’’ti (a. ni. 3.47) vacanato vayasaṅkhāto khayo saṅkhatalakkhaṇaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘saṅkhatalakkhaṇañca nibbānaṃ bhaveyyā’’ti.
As it is said, "There are these three characteristics of the conditioned, Bhikkhus: origination is manifest, decay is manifest, and the alteration of that which stands is manifest," it means that destruction, which is decay, is a characteristic of the conditioned. Therefore, it is said, "Nibbāna would be a characteristic of the conditioned."
Theo câu "Này các Tỳ-khưu, có ba đặc tính của pháp hữu vi: sự sinh (uppāda) được nhận biết, sự diệt (vaya) được nhận biết, sự biến đổi của pháp đang tồn tại được nhận biết", nên sự diệt tận được gọi là sự diệt (vaya) là đặc tính của pháp hữu vi, nên đã nói "Niết Bàn cũng sẽ là đặc tính của pháp hữu vi".
‘‘Jarāmaraṇaṃ, bhikkhave, aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppanna’’nti (saṃ. ni. 2.20) vacanato āha ‘‘saṅkhatapariyāpanna’’nti.
As it is said, "Aging and death, Bhikkhus, are impermanent, conditioned, dependently originated," it states, "included in the conditioned."
Theo câu "Này các Tỳ-khưu, già và chết là vô thường, hữu vi, duyên sinh", nên đã nói "nằm trong phạm vi hữu vi".
Yaṃ pana saṅkhatapariyāpannaṃ, taṃ itarasaṅkhatadhammo viya aniccaṃ hoti paccayādhīnavuttitoti āha ‘‘saṅkhatapariyāpannattā anicca’’nti.
And that which is included in the conditioned, like other conditioned phenomena, is impermanent because its existence depends on conditions. Therefore, it is said, "impermanent due to being included in the conditioned."
Và điều gì nằm trong phạm vi hữu vi, điều đó là vô thường như các pháp hữu vi khác, vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào các duyên, nên đã nói "do nằm trong phạm vi hữu vi nên vô thường".
‘‘Aniccā vata saṅkhārā’’ti (dī. ni. 2.221) hi vuttaṃ.
Indeed, it is said, "Impermanent, alas, are compounded things."
Thật vậy, đã nói "Than ôi, các hành là vô thường".
Ettāvatā ca kiṃ vuttaṃ hoti?
And what is meant by this?
Đến đây, điều gì đã được nói?
Yadi bhavato manorathaparipūraṇatthaṃ khayaṃ nibbānanti vadāma, asaṅkhatassa saṅkhatalakkhaṇattā, saṅkhatapaṭipakkhassa saṅkhatapariyāpannattā sabbakālikabhāvena niccassa aniccatā, tato ca paramasukhassa dukkhatā ca āpajjeyyāti vuttaṃ hoti.
If, to fulfill your wish, we say that destruction is Nibbāna, it would imply that the unconditioned has the characteristics of the conditioned, that which is opposed to the conditioned is included in the conditioned, the permanence of the eternal would become impermanence in all respects, and from that, supreme happiness would become suffering.
Nếu chúng ta nói rằng sự diệt tận là Niết Bàn để thỏa mãn ước nguyện của bạn, thì sự vô thường của pháp thường hằng, do đặc tính hữu vi của pháp vô vi, do pháp đối lập với hữu vi nằm trong phạm vi hữu vi, và từ đó sự khổ của pháp tối thượng lạc cũng sẽ xảy ra, đó là điều đã được nói.
Ettāvatā bhaṅgakkhayassa nibbānadosaṃ dassetvā idāni anuppādakkhayassa tabbhāvaṃ nisedhetuṃ ‘‘yadi khayo nibbānaṃ bhaveyyā’’tiādi vuttaṃ.
Having thus shown the flaw of momentary destruction (bhaṅgakkhaya) being Nibbāna, now, to refute the non-arising destruction (anuppādakkhaya) from being Nibbāna, it is stated, "If destruction were Nibbāna," etc.
Sau khi chỉ ra lỗi của sự diệt tận là sự hoại diệt đối với Niết Bàn, bây giờ để phủ nhận sự tồn tại của sự diệt tận là sự không sinh khởi, đã nói "nếu sự diệt tận là Niết Bàn" v.v.
Paṭhamamaggassa anantarapaccayabhūtaṃ ñāṇaṃ gotrabhu nāma.
The knowledge that is the immediate condition for the first path is called Gotrabhū.
Trí tuệ là duyên vô gián của đạo lộ thứ nhất được gọi là Gotrabhu.
Sesamaggapurecaraṃ vodānaṃ nāma.
That which precedes the remaining paths is called Vodāna.
Trí tuệ đi trước các đạo lộ còn lại được gọi là Vodāna.
Phalasamāpattipurecaraṃ anulomaṃ nāma.
That which precedes fruition-attainment (phalasamāpatti) is called Anuloma.
Trí tuệ đi trước quả nhập định được gọi là Anuloma.
Taṃ pana saṅkhārārammaṇamevāti idha na gahitaṃ.
However, this (anuloma) has the saṅkhāras as its object, so it is not taken here.
Tuy nhiên, điều đó chỉ là đối tượng của các hành (saṅkhāra), nên không được đề cập ở đây.
Bhadramukhāti parassa anunayavacanaṃ.
" Bhadramukhā" is a polite form of address to another.
"Bhadramukhā" là lời nói hòa nhã với người khác.
‘‘Khīyantī’’ti vattamānaniddesena idāni khīyamānataṃ pucchati.
By indicating the present tense "are being destroyed," he asks about the state of being destroyed at present.
Bằng cách dùng thì hiện tại "khīyanti" (đang diệt tận), câu hỏi là về sự đang diệt tận ngay bây giờ.
Esa nayo sesesupi.
The same method applies to the rest (of the tenses).
Tương tự cho các trường hợp còn lại.
Upadhāretvāti upaparikkhitvā.
" Upadhāretvā" means having examined.
"Upadhāretvā" có nghĩa là sau khi xem xét kỹ lưỡng.
‘‘Gotrabhu…pe… mukhā’’ti pucchāya ‘‘rāgādīnaṃ khayameva vadāmī’’ti tayā dinnapaṭivacanassa avirujjhanavasena satipurekkhāraṃ kathehīti adhippāyo.
The intention is: "In response to the question 'Gotrabhū... mukhā,' speak with mindfulness, in a way that does not contradict your answer 'I speak only of the destruction of greed, etc.'"
Ý nghĩa là, trong câu hỏi "Gotrabhu... v.v. ...mukhā", hãy nói với sự chú tâm để không mâu thuẫn với câu trả lời của bạn là "tôi chỉ nói về sự diệt tận của tham v.v.".
Gotrabhucittādīnaṃ gotrabhuvodānamaggānaṃ.
" Of Gotrabhū-citta, etc." refers to Gotrabhū, Vodāna, and the paths.
"Của các tâm Gotrabhu v.v." là của các đạo lộ Gotrabhu và Vodāna.
Gotrabhukkhaṇe kilesānaṃ anuppādanirodhassa abhāvato āha ‘‘rāgādayo khīyissantī’’ti.
Since there is no non-arising cessation of defilements at the Gotrabhū moment, it is said, " greed, etc., will be destroyed."
Vì không có sự diệt tận không sinh khởi của các phiền não (kilesa) vào thời điểm Gotrabhu, nên đã nói "tham v.v. sẽ diệt tận".
Phalamevāti kilesānaṃ khīṇakāle uppajjamānaṃ phalacittameva.
" Only fruition" refers to the fruition-consciousness that arises when defilements are destroyed.
"Chỉ là quả" có nghĩa là chỉ là tâm quả (phalacitta) phát sinh khi các phiền não đã diệt tận.
Ārammaṇaṃ apassantoti gotrabhuādīnaṃ vattabbārammaṇaṃ apassanto.
" Not seeing the object" means not seeing the object that should be spoken of for Gotrabhū, etc.
"Không thấy đối tượng" có nghĩa là không thấy đối tượng đáng nói của Gotrabhu v.v.
Atha vā itaresaṃ ārammaṇabhāve sati gahetabbapaccayaṃ apassanto.
Or, it means not seeing the condition to be taken if other things were objects.
Hoặc, không thấy duyên cần nắm giữ khi các pháp khác là đối tượng.
‘‘Apicā’’tiādi pariyāyantarenapi anuppādanirodhassa nibbānabhāvanisedhanaṃ.
" Apicā" and so on, is also a refutation of the non-arising cessation (anuppāda nirodha) as Nibbāna by another method.
"Apicā" v.v. là sự phủ nhận Niết Bàn là sự diệt tận không sinh khởi bằng một phương pháp khác.
‘‘Uppādīyatīti attho’’ti pana maggassa uppattiyā kilesakkhayopi uppādito nāma hotīti katvā vuttaṃ.
However, the phrase "it means it is brought into existence" is stated because, with the arising of the path, the destruction of defilements is also considered to be brought into existence.
Tuy nhiên, "ý nghĩa là được sinh ra" đã được nói với ý rằng, do sự phát sinh của đạo lộ, sự diệt tận phiền não cũng được gọi là được sinh ra.
Na hi itarathā khayassa uppādo nāma atthi.
Otherwise, there is no such thing as the arising of destruction.
Nếu không, không có sự sinh khởi nào của sự diệt tận.
Atha vā ‘‘addhā so…pe… niruttaro bhavissatī’’ti ettakena ganthena khaṇanirodhassa ceva anuppādanirodhassa ca nibbānabhāve dosaṃ dassetvā idāni ‘‘khaye ñāṇa’’ntiādīsu (dha. sa. dukamātikā 142) viya maggassāpi khayapariyāyattā ‘‘rāgakkhayo’’tiādivacanamatteyeva samānabhāvena gahite maggassāpi nibbānabhāvappasaṅgaṃ, tathā ca sati aniṭṭhāpattiṃ sambhāvento āha ‘‘apicā’’tiādi.
Or else, having shown the flaw of momentary cessation and non-arising cessation being Nibbāna with the text "surely he... will be unsurpassed" thus far, now, considering the possibility of the path also being Nibbāna, and the consequent undesirable outcome if the path is taken as being identical with the mere term "destruction of greed, etc." due to the path also being a synonym for destruction, as in "knowledge of destruction" and so on, he states, " Apicā," etc.
Hoặc, sau khi chỉ ra lỗi của sự diệt tận sát-na và sự diệt tận không sinh khởi là Niết Bàn bằng đoạn văn "chắc chắn rằng... v.v. ...sẽ là vô thượng", bây giờ, khi đạo lộ cũng được gọi là sự diệt tận như trong "trí tuệ về sự diệt tận" v.v., và được hiểu theo nghĩa tương đồng chỉ trong từ "sự diệt tận tham" v.v., thì sẽ có nguy cơ đạo lộ cũng là Niết Bàn, và nếu vậy, sẽ dẫn đến kết quả không mong muốn, nên đã nói "apicā" v.v.
Evañhi sati ‘‘uppādīyatī’’ti maggameva sandhāya tiṭṭhati.
In this way, the word "is brought into existence" refers only to the path.
Nếu vậy, từ "uppādīyatī" (được sinh ra) chỉ đề cập đến đạo lộ.
Yadi maggassa nibbānabhāvappasaṅgo idha sambhāvito, evaṃ sati gotrabhussa maggārammaṇatādidosā vattabbāti?
If the possibility of the path being Nibbāna is considered here, then it means flaws such as Gotrabhū having the path as its object should be stated?
Nếu nguy cơ đạo lộ là Niết Bàn được đề cập ở đây, thì có nên nói về các lỗi như Gotrabhu là đối tượng của đạo lộ không?
Saccaṃ vattabbā, ettakenāpi pana parassa vacanapaṭibāhanaṃ sakkā kātunti parihārantaradassane byāpāro katoti.
Indeed, they should be stated, but it is possible to refute the other's statement even with this much, so the effort was made to show another refutation.
Đúng vậy, nên nói, nhưng chỉ với chừng đó cũng có thể bác bỏ lời của người khác, nên đã có sự nỗ lực để chỉ ra một cách giải thích khác.
Yathānurūpāya paṭipattiyāti chavisuddhiparamparāsaṅkhātāya yathānulomapaṭipattiyā.
" By suitable practice" means by the appropriate practice, which is the sequence of the six purifications (chavisuddhi).
"Bằng sự thực hành phù hợp" có nghĩa là bằng sự thực hành thuận theo, tức là chuỗi sáu sự thanh tịnh thế gian (chavisuddhi).
771. Assaddhoti pabuddhasaddho, maggāgatāya acalasaddhāya samannāgato, maggāgatasaddhāya hi samannāgato ākāse buddhavesaṃ māpetvāpi ‘‘niccaṃ sukhaṃ attā’’ti vadantassa na saddahati seyyathāpi sūrambaṭṭhoti (a. ni. 1.255).
771. " Assaddho" means one with awakened faith, endowed with unshakable faith born of the path. Indeed, one endowed with faith born of the path does not believe a person who creates the appearance of the Buddha in the sky and says, "It is permanent, pleasant, self," just as Surambaṭṭha did not.
771. "Assaddho" có nghĩa là người có đức tin đã phát triển, người có đức tin vững chắc đến từ đạo lộ; vì người có đức tin đến từ đạo lộ sẽ không tin người nói "thường, lạc, ngã" ngay cả khi người đó tạo ra hình ảnh Phật trên không trung, giống như Sūrambaṭṭha.
Akataññūti akataṃ nibbānaṃ jānātīti akataññū.
" Akataññū" means one who knows the unmade, Nibbāna, thus akataññū.
"Akataññū" có nghĩa là người biết Niết Bàn là pháp vô vi (akata).
Sandhicchedoti bhavasandhānakarassa taṇhāpāpassa chindanena puna bhavapaṭisandhiyāpi chinnatāya paṭisandhiṃ khepetvā ṭhito.
" Sandhicchedo" means one who has cut off rebirth, having cut the snare of craving that creates the connection of existence, thereby having also cut off future rebirth.
"Sandhicchedo" có nghĩa là người đã cắt đứt sự tái sinh trong các kiếp sống (bhava) tiếp theo bằng cách cắt đứt lưới ái (taṇhāpāsa), thứ tạo ra sự nối liền các kiếp sống, và đã chấm dứt sự tái sinh.
Hatāvakāsoti khīṇapaṭisandhikattāyeva āyatiṃ katthaci okāsaloke adissamānattā vihatāvakāso.
" Hatāvakāso" means one whose opportunity has been destroyed, having no future opportunity in any realm of existence due to having exhausted rebirth.
"Hatāvakāso" có nghĩa là người đã diệt trừ cơ hội (okāsa), vì không còn tái sinh nữa nên không còn thấy cơ hội ở bất kỳ thế giới nào trong tương lai.
Vantāsoti katthaci abhisaṅgābhāvato chaḍḍitataṇhoti attho.
" Vantāso" means one who has relinquished craving, having no attachment to anything.
"Vantāso" có nghĩa là người đã từ bỏ ái (taṇhā), vì không còn chấp trước vào bất cứ điều gì.
Uttamaporisoti sadevaloke aggadakkhiṇeyyatāya visiṭṭho poriso.
" Uttamaporiso" means a supreme man, pre-eminent and worthy of offerings in the world of devas and humans.
"Uttamaporiso" có nghĩa là người tối thượng, đáng được cúng dường cao nhất trong thế gian chư thiên và loài người.
Duppaṭividdhāti paṭivijjhituṃ, paṭilabhituñca dukkarā.
" Duppaṭividdhā" means difficult to penetrate and difficult to attain.
"Duppaṭividdhā" có nghĩa là khó đạt được, khó thâm nhập.
Kāmādīnaṃ nissaraṇīyatāya nissaraṇīyā, yadidaṃ nekkhammaṃ, etaṃ kāmānaṃ nissaraṇanti sambandho.
Emancipation from sense pleasures, etc., is called "emancipation," which is renunciation (nekkhamma). This renunciation is the emancipation from sense pleasures—this is the connection.
Là sự thoát ly (nissaraṇīya) khỏi các dục (kāma) v.v., tức là sự xuất ly (nekkhamma). Điều này có liên quan đến việc sự xuất ly này là sự thoát ly khỏi các dục.
Tattha kāmānaṃ nissaraṇanti kāmehi niggamanaṃ, atha vā nissaranti niggacchanti ettha etenāti vā nissaraṇaṃ, kāmānaṃ nissaraṇaṭṭhānaṃ, nissaraṇupāyanti attho.
In this context, " emancipation from sense pleasures" means coming out of sense pleasures. Or, it is called " emancipation" because one comes out of them in this (nekkhamma) or by this (nekkhamma). It means the place of emancipation from sense pleasures, the means of emancipation.
Ở đó, "kāmānaṃ nissaraṇaṃ" có nghĩa là sự thoát ra khỏi các dục, hoặc "nissaraṇaṃ" là nơi thoát ra, hoặc phương tiện thoát ra khỏi các dục.
Nekkhammanti paṭhamajjhānaṃ.
" Nekkhamma" refers to the first jhāna.
"Nekkhammaṃ" là thiền thứ nhất (paṭhamajjhāna).
Tañhi kāmehi nikkhantanti ‘‘nekkhamma’’nti idha gahitaṃ, aññattha pana pabbajjādayopi ‘‘nekkhamma’’nti pavuccanti.
What is meant here by " nekkhamma" (renunciation) is that which has gone forth from sensuality. Elsewhere, however, going forth (pabbajjā) and so on are also called "nekkhamma."
Thật vậy, vì đã thoát khỏi các dục nên ở đây (sơ thiền) được gọi là ‘‘nekkhamma’’, còn ở những nơi khác, sự xuất gia v.v... cũng được gọi là ‘‘nekkhamma’’.
Vuttañhi –
For it has been said:
Vì đã được nói rằng –
Arūpaṃ ākāsānañcāyatanaṃ.
Arūpa (formless realm) is the base of infinite space (ākāsānañcāyatana).
Arūpaṃ (vô sắc) là không vô biên xứ.
Bhūtanti vijjamānaṃ, khandhapañcakanti attho.
Bhūta means existing; that is, the five aggregates.
Bhūta có nghĩa là đang hiện hữu, tức là ngũ uẩn.
‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, samanupassāmī’’tiādīsu khandhapañcakaṃ ‘‘bhūta’’nti vuccati.
In passages like, “‘Sāriputta, I discern this as bhūta,” the five aggregates are called bhūta.
Trong các câu như ‘‘Này Sāriputta, ta thấy rõ đây là bhūta’’, ngũ uẩn được gọi là ‘‘bhūta’’.
Attano kāraṇaṃ paṭicca samaṃ, sammā ca uppannanti paṭiccasamuppannaṃ.
That which arises in dependence on its own cause, equally and correctly, is paṭiccasamuppanna (dependently arisen).
Do duyên với nhân của mình mà sanh khởi một cách đồng đều và chân chánh, nên gọi là paṭiccasamuppannaṃ (pháp do duyên sanh).
Paṭhama…pe… bhaveyyāti saṅkhatanissaraṇabhāvena vuttassa nibbānassa abhāvappattiyā ca tadekayoganiddiṭṭhānaṃ yathākkamaṃ kāmarūpanissaraṇānaṃ paṭhamajjhānākāsānañcāyatanānampi abhāvoyeva āpajjeyya.
… bhaveyyā (would be) means that with the non-existence of Nibbāna, which is stated as being the escape from conditioned things, the non-existence of the first jhāna and the base of infinite space—which are indicated along with it as, in order, the escape from sense-desires and from fine-materiality—would also follow.
Paṭhama…pe… bhaveyyāti: Do Nibbāna, được gọi là sự thoát ly khỏi các pháp hữu vi, trở thành không có, nên sự thoát ly khỏi dục và sắc theo thứ tự, tức là sơ thiền và không vô biên xứ, vốn được chỉ định cùng với Nibbāna, cũng sẽ trở thành không có.
Idāni yathādhippetamatthaṃ āgamena dassetuṃ ‘‘na tu khayo’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the intended meaning through canonical texts, the phrase na tu khayo (but not destruction) and so on was stated.
Bây giờ, để trình bày ý nghĩa theo ý muốn bằng kinh điển, câu ‘‘na tu khayo’’ v.v... đã được nói đến.
‘‘Atthi…pe… suphusitanti cā’’ti natthi nissaraṇaṃ loke, kiṃ vivekena kāmāpīti evaṃ mārena paṭibāhite.
“There is…pe… suphusita” refers to the Māra obstructing by saying, “There is no escape in the world, what is the use of seclusion from sense-desires?”
‘‘Atthi…pe… suphusitanti cā’’ti: Khi bị Māra ngăn cản rằng: "Trong đời không có sự thoát ly, ngươi sẽ làm gì với sự viễn ly khỏi các dục?",
‘‘Atthi…pe… suphusita’’nti nibbānaṃ patiṭṭhapentena āḷavakattherena vuttaṃ.
“There is…pe… suphusita” was stated by the Elder Āḷavaka, establishing Nibbāna.
‘‘Atthi…pe… suphusita’’nti: đã được trưởng lão ni Āḷavikā nói để xác lập Nibbāna.
Suphusitanti suṭṭhu phusitaṃ, sacchikatanti vuttaṃ hoti.
Suphusita means well-touched, it is said to mean realized.
Suphusitanti: được chạm đến một cách tốt đẹp, có nghĩa là được chứng ngộ.
Ajātantiādīni cattāri padāni aññamaññavevacanāni.
The four terms ajāta (unborn) and so on are synonyms of each other.
Ajātanti v.v... bốn từ này là đồng nghĩa với nhau.
Atha vā vedanādayo viya hetupaccayasamavāyasaṅkhātāya kāraṇasāmaggiyā na jātaṃ na nibbattanti ajātaṃ.
Or, ajāta is that which has not arisen, not come into being, through the coming together of causes, which is the combination of conditions and causes, like feelings and so on.
Hoặc là, không sanh, không khởi lên bởi sự hội đủ của các nhân duyên, được gọi là sự kết hợp của các nhân và duyên, giống như thọ v.v..., nên là ajātaṃ (bất sanh).
Kāraṇena vinā sayameva ca na bhūtaṃ na pātubhūtaṃ na uppannanti abhūtaṃ.
Abhūta is that which has not arisen, not appeared, not come into existence by itself without a cause.
Không có nhân, tự nó cũng không hiện hữu, không xuất hiện, không sanh khởi, nên là abhūtaṃ (bất hữu).
Evaṃ ajātattā abhūtattā yena kenaci kāraṇena na katanti akataṃ.
Since it is thus unborn and unarisen, akata (unmade) means it has not been made by any cause whatsoever.
Vì là bất sanh và bất hữu như vậy, nên không do bất kỳ nhân nào tạo ra, gọi là akataṃ (bất tác).
Jātabhūtakatabhāvo ca nāma rūpādīnaṃ saṅkhatadhammānaṃ hoti, na asaṅkhatasabhāvassa nibbānassāti dassanatthaṃ asaṅkhatanti vuttaṃ.
The state of being born, arisen, or made belongs to conditioned things like form, etc., not to Nibbāna, which is unconditioned; to show this, asaṅkhata (unconditioned) was stated.
Trạng thái sanh, hữu, tác là của các pháp hữu vi như sắc v.v..., không phải của Nibbāna có bản chất vô vi, để chỉ rõ điều này, từ asaṅkhata (vô vi) đã được nói đến.
Paṭilomato vā samecca sambhūya paccayehi katanti saṅkhataṃ, na tathā saṅkhataṃ, saṅkhatalakkhaṇarahitanti ca asaṅkhatanti.
Alternatively, asaṅkhata means that which is not conditioned in that way, or that which is devoid of the characteristic of conditioned things; conversely, saṅkhata (conditioned) means that which is made by causes coming together.
Hoặc theo chiều ngược lại, do các duyên cùng nhau hội tụ mà được tạo ra nên gọi là saṅkhata (hữu vi); không được tạo ra như vậy, và không có đặc tính của pháp hữu vi, nên là asaṅkhata.
Evaṃ anekehi kāraṇehi nibbattitabhāve paṭisiddhe pakativādīnaṃ pakati viya siyā nu kho, ekeneva kāraṇena etaṃ katanti āsaṅkāya na kenaci katanti dassanatthaṃ ‘‘akata’’nti vuttaṃ.
When the state of being produced by many causes is thus rejected, to show that it is not made by any single cause, as the nature (pakati) of naturalists (pakativādī) might be suspected, akata was stated.
Như vậy, khi trạng thái được tạo ra bởi nhiều nhân đã bị phủ định, có thể có nghi ngờ rằng nó giống như bản chất (pakati) của các nhà bản chất luận, phải chăng nó được tạo ra bởi một nhân duy nhất? Để chỉ ra rằng nó không do bất kỳ ai tạo ra, từ "akata" đã được nói đến.
Evaṃ apaccayampi samānaṃ sayameva nu kho idaṃ bhūtaṃ pātubhūtanti āsaṅkāya tannivattanatthaṃ ‘‘abhūta’’nti vuttaṃ.
Though it is uncaused, to remove the doubt whether it might have arisen and manifested by itself, abhūta was stated.
Như vậy, dù không có duyên, phải chăng nó tự mình hiện hữu, tự mình xuất hiện? Để loại bỏ nghi ngờ đó, từ "abhūta" đã được nói đến.
Ayañcetassa asaṅkhatākatābhūtabhāvo sabbena sabbaṃ ajātadhammattāti dassetuṃ ‘‘ajāta’’nti vuttaṃ.
To show that its unconditioned, unmade, unarisen nature is entirely due to its quality of being unborn, ajāta was stated.
Và để chỉ ra rằng trạng thái vô vi, bất tác, bất hữu này hoàn toàn là do bản chất bất sanh, từ "ajāta" đã được nói đến.
‘‘No cetaṃ, bhikkhave, abhavissa ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ.
“Monks, if there were no unborn, unarisen, unmade, unconditioned,
‘‘Này các Tỳ khưu, nếu không có cái bất sanh, bất hữu, bất tác, vô vi này.
Nayidha jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyetha.
there would be no escape from what is born, arisen, made, conditioned.
Thì ở đây, sự thoát ly khỏi cái đã sanh, đã hữu, đã tác, hữu vi sẽ không thể được biết đến.
Yasmā ca kho, bhikkhave, atthi ajātaṃ abhūtaṃ akataṃ asaṅkhataṃ, tasmā jātassa bhūtassa katassa saṅkhatassa nissaraṇaṃ paññāyatī’’ti (udā. 73) –
But since, monks, there is the unborn, unarisen, unmade, unconditioned, therefore escape from what is born, arisen, made, conditioned is discernible” (Ud. 73) –
Và này các Tỳ khưu, vì có cái bất sanh, bất hữu, bất tác, vô vi, nên sự thoát ly khỏi cái đã sanh, đã hữu, đã tác, hữu vi mới có thể được biết đến’’ –
Evamādisuttapadaṃ saṅgaṇhāti.
Such a canonical passage and others are included.
bao gồm các đoạn kinh như vậy.
Tenāha ‘‘anekesu suttantesū’’ti.
Therefore, it says, “in many Suttantas.”
Do đó, ngài nói ‘‘anekesu suttantesū’’ti (trong nhiều kinh).
Dhammena sadevakassa lokassa sāmī, dhammassa vā yathicchitaṃ desanato sāmī issaroti dhammasāmī.
Dhammasāmī (Master of Dhamma) means the master of the world with its devas, in accordance with the Dhamma, or the lord who teaches the Dhamma as he wishes.
Là chủ của thế gian cùng với chư thiên bằng Pháp, hoặc là chủ, là bậc tối cao trong việc thuyết Pháp theo ý muốn, nên là Dhammasāmī (Pháp Vương).
Tathāgata-saddassa attho heṭṭhā kathitova.
The meaning of the word Tathāgata has already been explained below.
Ý nghĩa của từ Tathāgata đã được giải thích ở phần trước.
Sammā sāmaṃ sabbadhamme abhisambuddho, sammā sayameva sammohaniddāvigamena paṭibuddho, buddhiyā vikasitavāti vā sammāsambuddho.
Sammāsambuddho (Perfectly Self-Enlightened One) means one who has perfectly and by himself directly comprehended all dhammas, or one who has perfectly and by himself awakened by overcoming the sleep of delusion, or one whose wisdom has blossomed.
Đã tự mình chánh đẳng giác tất cả các pháp một cách chân chánh, đã tự mình tỉnh thức khỏi giấc ngủ mê mờ một cách chân chánh, hoặc đã nở rộ bởi trí tuệ, nên là Sammāsambuddho (Chánh Đẳng Giác).
Navattabbārammaṇattāti navattabbārammaṇattappasaṅgato.
Navattabbārammaṇattā means due to the implication of having an unmentionable object.
Navattabbārammaṇattāti: do có nguy cơ trở thành đối tượng không thể nói được.
Tenāha ‘‘navattabbārammaṇapakkhaṃ bhajeyyu’’nti.
Therefore, it says, “they would belong to the category of unmentionable objects.”
Do đó, ngài nói ‘‘navattabbārammaṇapakkhaṃ bhajeyyu’’nti (sẽ rơi vào phe đối tượng không thể nói được).
Rūpāvacarattikacatukkajjhānāti catukkanayena tikajjhānā, pañcakanayena catukkajjhānā.
Rūpāvacarattikacatukkajjhānā (rūpāvacara triads and tetrads of jhāna) means the three jhānas according to the tetrad method, and the four jhānas according to the pentad method.
Rūpāvacarattikacatukkajjhānāti: theo tứ thiền hệ thì có ba thiền, theo ngũ thiền hệ thì có bốn thiền.
Kusalakiriyānaṃ abhiññābhāvappattiyā parittādikepi ārabbha pavattanato ‘‘catutthassa jhānassa vipāko’’ti āha.
Due to wholesome actions attaining the state of supernormal knowledge (abhiññā) and operating with reference to limited objects and so on, it says, “the fruition of the fourth jhāna.”
Do các thiện và duy tác có thể sanh khởi lấy cả các đối tượng nhỏ v.v... làm đối tượng khi đạt đến trạng thái abhiññā (thắng trí), nên ngài nói ‘‘catutthassa jhānassa vipāko’’ (quả của tứ thiền).
Tasmāti yathāvuttayuttito ceva pāḷito ca.
Tasmā (therefore) means due to the aforementioned reasoning and also due to the Pāḷi text.
Tasmāti: do lý lẽ và kinh điển đã được nêu trên.
Kiñca bhiyyo – saṅkhatadhammārammaṇaṃ vipassanāñāṇaṃ, apica anulomabhāvappattaṃ kilese tadaṅgavasena pajahati, samucchedavasena pajahituṃ na sakkoti, tathā sammutisaccārammaṇaṃ paṭhamajjhānādikusalañāṇaṃ vikkhambhanavaseneva kilese pajahati, na samucchedavasena.
What more? The vipassanā knowledge, whose object is conditioned things, and which has attained the state of conformity (anuloma), abandons defilements by way of suppression (tadaṅga), but it cannot abandon them by way of eradication (samuccheda). Similarly, the wholesome knowledge of the first jhāna and so on, whose object is conventional truth, abandons defilements only by way of suppression, not by way of eradication.
Hơn nữa – trí tuệ vipassanā có đối tượng là pháp hữu vi, và khi đạt đến trạng thái thuận thứ, nó đoạn trừ phiền não bằng tadaṅgappahāna (đoạn trừ nhất thời), không thể đoạn trừ bằng samucchedappahāna (đoạn trừ tuyệt đối). Tương tự, trí tuệ thiện của sơ thiền v.v... có đối tượng là tục đế, chỉ đoạn trừ phiền não bằng vikkhambhanappahāna (đoạn trừ bằng cách đè nén), không phải bằng samucchedappahāna.
Iti saṅkhatadhammārammaṇassa, sammutisaccārammaṇassa ca ñāṇassa kilesānaṃ samucchedappahāne asamatthabhāvato tesaṃ samucchedappahānakarassa ariyamaggañāṇassa tadubhayaviparītabhāvena ārammaṇena bhavitabbaṃ, tañca nibbānameva.
Thus, since the knowledge whose object is conditioned things and whose object is conventional truth is incapable of the eradication of defilements, the knowledge of the Noble Path, which effects the eradication of defilements, must have an object that is contrary to both of these, and that is Nibbāna itself.
Như vậy, do trí tuệ có đối tượng là pháp hữu vi và tục đế không có khả năng đoạn trừ tuyệt đối các phiền não, nên trí tuệ thánh đạo, vốn thực hiện việc đoạn trừ tuyệt đối chúng, phải có đối tượng trái ngược với cả hai loại đối tượng trên, và đó chính là Nibbāna.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Do đó, các vị cổ sư đã nói –
Rūpasabhāvābhāvatoti etena yathā rūpadhammānaṃ ruppanasabhāvo, paṭighātavantatā kalāpato vuttiyā padesasambandho sabhāvo, evaṃ nibbānassa katthaci paṭighāto, sappadesatā ca natthīti dasseti.
Rūpasabhāvābhāvato (due to the absence of the nature of form) means that just as material phenomena have the nature of being oppressed, of having resistance, and of being connected to space through their occurrence in groups, Nibbāna has no resistance anywhere nor is it spatial; thus it shows this.
Rūpasabhāvābhāvatoti: bằng từ này, ngài chỉ ra rằng, giống như các pháp sắc có bản chất biến hoại, có tính chất va chạm, và có sự liên quan đến không gian do tồn tại theo từng kalāpa (tổng hợp sắc), Nibbāna không có sự va chạm ở bất cứ đâu và không có không gian.
Na hi nibbānaṃ ‘‘asukadisāya, asukapadese’’ti vā niddisīyati.
Indeed, Nibbāna is not indicated as “in this direction, in this place.”
Thật vậy, Nibbāna không thể được chỉ định là ‘‘ở phương này, ở nơi này’’.
Papañcābhāvatoti taṇhāmānadiṭṭhipapañcehi saha avaṭṭhānavasena abhāvato, tesaṃ abhāvapaccayatāya ca.
Papañcābhāvato (due to the absence of proliferation) means due to its non-existence in association with the proliferations of craving, conceit, and views, and also due to being the condition for their non-existence.
Papañcābhāvatoti: do không tồn tại cùng với các papañca (hý luận) là tham ái, ngã mạn và tà kiến, và do là nhân duyên cho sự không có của chúng.
Taṇhādiṭṭhimānā hi saṃsāre satte papañcentīti papañcā nāma.
Craving, views, and conceit are called proliferations because they proliferate beings in saṃsāra.
Thật vậy, tham ái, tà kiến và ngã mạn làm cho chúng sanh lan man trong vòng luân hồi, nên chúng được gọi là papañca.
772-5. Evaṃ nibbānaṃ yuttito, suttato ca sādhetvā idāni tassa pariyāyasandassanatthaṃ ‘‘accantamananta’’ntiādi vuttaṃ.
Having thus established Nibbāna by reason and by scripture, now to show its synonyms, “accantamananta” (ultimate and endless) and so on was stated.
772-5. Như vậy, sau khi chứng minh Nibbāna bằng lý lẽ và kinh điển, bây giờ để trình bày các từ đồng nghĩa của nó, câu ‘‘accantamananta’’ v.v... đã được nói đến.
Tattha saṃsārappavattiyā pariyosānabhūtattā antaṃ.
Among these, anta (end) refers to the termination of the cycle of existence.
Trong đó, vì là sự chấm dứt của dòng luân hồi, nên là antaṃ (tận cùng).
Iminā anupādisesanibbānadhātu kathitāti vadanti, sopādisesanibbānadhātupi vaṭṭati, akatantipi paṭhanti.
By this, they say, the anupādisesa-nibbāna-dhātu (Nibbāna element without residue) is stated, but sopādisesa-nibbāna-dhātu (Nibbāna element with residue) is also acceptable, and some read akata (unmade).
Người ta nói rằng, bằng từ này, anupādisesanibbānadhātu (vô dư y niết bàn giới) được nói đến, nhưng sopādisesanibbānadhātu (hữu dư y niết bàn giới) cũng phù hợp. Một số người đọc là akatanti.
So heṭṭhā vuttatthova.
That has the same meaning as stated below.
Từ đó có ý nghĩa đã được nói ở trên.
Sauppādavayantābhāvena anantaṃ.
Ananta (endless) is due to the absence of arising, passing away, and an end.
Do không có sanh và diệt, nên là anantaṃ (vô tận).
Kilesapariḷāhābhāvena, kilesakkhobhābhāvena ca santaṃ.
Santa (peaceful) is due to the absence of the fever of defilements and the agitation of defilements.
Do không có sự thiêu đốt của phiền não và không có sự khuấy động của phiền não, nên là santaṃ (tịch tịnh).
Palokitābhāvena apalokitaṃ.
Apalokita (unperceived) is due to the absence of destruction.
Do không có sự hủy hoại, nên là apalokitaṃ (bất hoại).
Atittikarabhāvena paṇītaṃ.
Paṇīta (sublime) is due to its being unsatisfactory.
Do không gây nhàm chán, nên là paṇītaṃ (cao thượng).
Sabbadukkhahananato saraṇaṃ.
Saraṇa (refuge) is due to its destroying all suffering.
Do diệt trừ mọi khổ đau, nên là saraṇaṃ (nơi nương tựa).
Kilesacorehi anupaddutattā nibbhayatāya khemaṃ.
Khema (security) is due to its being undisturbed by the thieves of defilements, and thus being fearless.
Do không bị các tên trộm phiền não quấy nhiễu, do sự vô úy, nên là khemaṃ (an ổn).
Sabbupaddavanivāraṇato tāṇaṃ.
Tāṇa (protection) is due to its warding off all dangers.
Do ngăn ngừa mọi tai ương, nên là tāṇaṃ (nơi che chở).
Jātiādidukkhehi anubandhassa allīyituṃ yuttaṭṭhānatāya leṇaṃ.
Leṇa (shelter) is due to its being a suitable place for one tormented by birth and other sufferings to take refuge.
Do là nơi thích hợp để ẩn náu cho người bị các khổ đau như sanh v.v... đeo bám, nên là leṇaṃ (nơi ẩn náu).
Yathāpaṭipannassa santidāyakattena paraṃ patiṭṭhābhāvato parāyaṇaṃ.
Parāyaṇa (final goal) is due to its being the ultimate support, giving peace to those who practice accordingly.
Do mang lại sự an lạc cho người thực hành đúng pháp, do là nơi nương tựa tối thượng, nên là parāyaṇaṃ (đích đến).
Sabbapīḷāvimuttatāya sivaṃ.
Siva (auspicious) is due to being free from all affliction.
Do giải thoát khỏi mọi sự bức bách, nên là sivaṃ (an lành).
Upanissayahīnānaṃ sabbaññumukhato sutvāpi ṭhapetvā guṇavasena sabhāvato paṭivijjhituṃ dukkaratāya nipuṇaṃ.
For those lacking sufficient support (upanissaya), it is difficult to penetrate its nature according to its qualities, even after hearing it from the mouth of the Omniscient One; hence, it is subtle (nipuṇa).
Đối với những người thiếu upanissaya (căn lành), ngay cả khi được nghe từ kim khẩu của bậc Toàn Giác, cũng khó có thể thấu hiểu bản chất theo phương diện phẩm tính; do đó,* vi diệu (nipuṇa).
Aviparītatāya saccaṃ.
Because it is unperverted, it is true (sacca).
Vì không biến đổi; do đó,* chân thật (sacca).
Sabbadukkhaparikkhayakarattā dukkhakkhayaṃ.
Because it causes the complete cessation of all suffering, it is the destruction of suffering (dukkhakkhaya).
Vì có khả năng làm chấm dứt mọi khổ đau; do đó,* diệt khổ (dukkhakkhaya).
Tejussadatāya santattaayoguḷe makkhikāhi viya catūhi āsavehi ārammaṇakaraṇavasena pavattituṃ asakkuṇeyyatāya anāsavaṃ.
Because of its intensity, it is undefiled (anāsava), as the four cankers (āsavehi) are unable to arise by taking it as an object, just as flies cannot settle on a red-hot iron ball.
Vì có oai lực lớn, bốn lậu hoặc không thể lấy làm đối tượng để khởi lên, giống như ruồi không thể đậu trên cục sắt nung đỏ; do đó,* vô lậu (anāsava).
Mahākāruṇikassāpi dhammadesanāya appossukkabhāvāpādanena paṭivijjhituṃ dukkaratāya sududdasaṃ.
Because it is difficult to penetrate, even for the Greatly Compassionate One, by bringing about a state of indifference regarding the teaching of the Dhamma, it is very difficult to see (sududdasaṃ).
Ngay cả đối với bậc Đại Bi, cũng khó có thể thấu hiểu Nibbāna thông qua sự thuyết pháp mà không cần nỗ lực; do đó,* cực khó thấy (sududdasa).
Lokuttaradhammesupi asaṅkhataguṇena visiṭṭhatāya paraṃ.
Because it is distinguished among even the supramundane qualities by its unconditioned nature, it is supreme (paraṃ).
Vì là tối thắng trong các pháp siêu thế nhờ phẩm tính vô vi; do đó,* tối thượng (para).
Saṃsāramahāsamuddassa tīrabhūtattā pāraṃ.
Because it is the far shore of the great ocean of saṃsāra, it is the other shore (pāraṃ).
Vì là bờ bên kia của biển lớn luân hồi; do đó,* bờ bên kia (pāra).
Maṃsacakkhuno, dibbacakkhuno vā agocaratāya anidassanaṃ.
Because it is not an object of the physical eye or the divine eye, it is indiscernible (anidassanaṃ).
Vì không phải là đối tượng của nhục nhãn hay thiên nhãn; do đó,* không thể chỉ ra (anidassana).
Nidassanasaṅkhātāya upamāya abhāvato vā anidassanaṃ.
Or, because it lacks an example (upamā) called an indication, it is indiscernible (anidassanaṃ).
Hoặc vì không có ví dụ được gọi là sự chỉ ra; do đó,* không thể chỉ ra (anidassana).
Avipariṇāmadhammattā dhuvaṃ.
Because its nature is unchangeable, it is permanent (dhuvaṃ).
Vì có pháp tính không biến đổi; do đó,* vĩnh cửu (dhuva).
Tatoyeva paramapatiṭṭhābhāvato dīpaṃ.
For that very reason, because it is the ultimate foundation, it is an island (dīpaṃ).
Cũng chính vì thế, vì là nơi nương tựa tối thượng; do đó,* hòn đảo (dīpa).
Rogādipīḷābhāvato abyāpajjhaṃ.
Because it is free from afflictions like illness, it is unafflicting (abyāpajjhaṃ).
Vì không có sự phiền não do bệnh tật, v.v.; do đó,* không bị nhiễu loạn (abyāpajjha).
Tatoyeva anītikaṃ.
For that very reason, it is harmless (anītikaṃ).
Cũng chính vì thế,* không có tai họa (anītika).
Taṇhālayābhāvato anālayaṃ.
Because there is no abode of craving, it is without an abode (anālayaṃ).
Vì không có sự dính mắc của tham ái; do đó,* không có nơi nương tựa (anālaya).
Saṅkhatāsaṅkhatesu asaṅkhatakoṭṭhāsabhūtattā, paramapatiṭṭhābhāvato vā padaṃ.
Because it is the unconditioned part among the conditioned and unconditioned, or because it is the ultimate foundation, it is the state (padaṃ).
Vì là phần vô vi trong các pháp hữu vi và vô vi, hoặc vì là nơi nương tựa tối thượng; do đó,* đạo lộ (pada).
Avināsabhāvena accutaṃ.
Because it is indestructible, it is immutable (accutaṃ).
Với bản chất không hủy hoại; do đó,* bất biến (accuta).
Akkharaṇato avinassanato akkharaṃ.
Because it does not flow away, because it does not perish, it is imperishable (akkharaṃ).
Vì không bị suy mòn, không bị hủy hoại; do đó,* bất hoại (akkhara).
Saddhaṃ, buddhiñca karoti vaḍḍhetīti saddhābuddhikaraṃ.
It increases faith and wisdom, therefore it is faith and wisdom-generating (saddhābuddhikaraṃ).
Vì tạo ra và tăng trưởng đức tin và trí tuệ; do đó,* saddhābuddhikaraṃ (làm phát sinh đức tin và trí tuệ).
Tathāgatamateti tipiṭakabuddhavacane, catūsu saccesu vā.
In the doctrine of the Tathāgata (Tathāgatamate) means in the Buddha's teachings of the three Pitakas, or in the four Noble Truths.
Tathāgatamate có nghĩa là trong lời dạy của Đức Phật (Tam Tạng), hoặc trong Tứ Diệu Đế.
Paññāya sambhūtaṃ, paññāya vā sambhavo etassāti paññāsambhavaṃ, tadeva sampasādanaṃ buddhādīsu adhimuccanaṃ, taṃ karotīti paññāsambhavasampasādanakaraṃ.
That which arises from wisdom, or that for which wisdom is the cause of its arising, is wisdom-born (paññāsambhavaṃ); that very wisdom-born state is purification (sampasādanaṃ), the conviction in the Buddhas and so forth; that which brings this about is wisdom-born purification-generating (paññāsambhavasampasādanakaraṃ).
Vì phát sinh từ trí tuệ, hoặc trí tuệ là nguồn gốc của nó, nên là paññāsambhava (phát sinh từ trí tuệ); chính điều đó là sự thanh tịnh, là sự quyết định tin vào Đức Phật, v.v.; vì tạo ra điều đó; do đó,* paññāsambhavasampasādanakaraṃ (làm thanh tịnh sự phát sinh trí tuệ).
Atthabyañjanasālinanti atimadhurehi atthabyañjanehi samannāgataṃ, atthabyañjanasāravantanti vā attho ra-kārassa la-kāraṃ katvā.
Rich in meaning and expression (Atthabyañjanasālinaṃ) means endowed with very sweet meanings and expressions, or alternatively, with the letter 'ra' changed to 'la', it means full of the essence of meaning and expression.
Atthabyañjanasālinaṃ có nghĩa là đầy đủ ý nghĩa và văn tự vô cùng ngọt ngào, hoặc đầy đủ tinh túy của ý nghĩa và văn tự, bằng cách đổi chữ "ra" thành "la".
Sāraṃ jānantīti sāraññū, te vimhāpetīti sāraññuvimhāpanaṃ.
Those who know the essence are sāraññū; that which astonishes them is sāraññuvimhāpanaṃ.
Vì biết được tinh túy; do đó, họ là sāraññū (người biết tinh túy); vì làm cho họ ngạc nhiên; do đó,* sāraññuvimhāpanaṃ (làm ngạc nhiên những người biết tinh túy).
Niṭṭhanti pariyosānaṃ, sutamayamūlakaṃ anupādāparinibbānanti adhippāyo.
End (Niṭṭha) means conclusion; the intention is the unconditioned Nibbāna rooted in wisdom gained from hearing.
Niṭṭha là sự kết thúc, ý nghĩa là sự Niết bàn vô dư y (anupādāparinibbāna) có nguồn gốc từ tuệ văn (sutamayañāṇa).
Etthāti yathāuddiṭṭhadhammānaṃ niddesapariyosāne.
Here (Ettha) means at the end of the description of the enumerated phenomena.
Ettha có nghĩa là vào cuối phần giải thích các pháp đã được trình bày.
Ettakamevāti cittacetasikarūpanibbānamattameva.
Only this much (Ettakamevā) means only mind, mental factors, matter, and Nibbāna.
Ettakamevā có nghĩa là chỉ có tâm, tâm sở, sắc và Nibbāna mà thôi.
Paññāpetabbatoti paramatthadhammā viya sakasakasabhāvavasena apaññāyamānā hutvā lokasaṅketavasena paññāpiyamānattā.
Because it is to be designated (Paññāpetabbato) means because phenomena, unlike ultimate realities (paramatthadhammā), are not understood according to their individual intrinsic natures, but are designated by way of conventional worldly designations.
Paññāpetabbato có nghĩa là vì chúng không được nhận thức theo bản chất riêng của chúng như các pháp tối hậu (paramattha dhamma), mà được chế định theo quy ước thế gian.
Paññāpanatoti paramatthavasena vijjamānāvijjamānadhammānaṃ pakāsanavasena paññāpanato.
By designation (Paññāpanato) means by designating, by showing existing and non-existing phenomena according to ultimate reality.
Paññāpanato có nghĩa là vì chúng được chế định bằng cách hiển bày các pháp hiện hữu và không hiện hữu theo nghĩa tối hậu.
Tattha ‘‘paññāpetabbato’’ti iminā paññāpīyati pakārena ñāpīyatīti paññattīti evaṃ kammasādhanavasena atthapaññattibhūtā upādāpaññatti vuttā.
In this regard, by the phrase "because it is to be designated," the upādāpaññatti, which is conceptual designation (atthapaññatti), is spoken of in the sense of the passive voice: "that which is designated, that which is known by means of designation, is paññatti."
Trong đó, với từ "paññāpetabbato", upādāpaññatti (chế định nương y) là atthapaññatti (chế định ý nghĩa) được nói đến theo nghĩa bị động, tức là "được chế định, được biết đến bằng cách hiển bày" nên gọi là paññatti.
‘‘Paññāpanato’’ti iminā paññāpeti pakārena ñāpetīti paññattīti evaṃ kattusādhanavasena tassā abhidhāyakabhūtā nāmapaññattīti veditabbaṃ.
By the phrase "by designation," the nāmapaññatti, which is the designating factor of that (atthapaññatti), should be understood as: "that which designates, that which makes known by means of designation, is paññatti" in the sense of the active voice.
Với từ "paññāpanato", nāmapaññatti (chế định danh) là cái biểu thị của upādāpaññatti được nói đến theo nghĩa chủ động, tức là "chế định, hiển bày" nên gọi là paññatti; điều này cần được hiểu.
Paṇṇattidukaniddese ‘‘saṅkhā…pe… vohāro’’ti (dha. sa. 1313-1314) catūhi padehi upādāpaññatti vuttā.
In the description of the two kinds of paññatti, the upādāpaññatti is described by four terms: "saṅkhā...pe...vohāro".
Trong phần trình bày về Paññatti Duka, upādāpaññatti được nói đến bằng bốn từ: "saṅkhā...pe... vohāro".
‘‘Nāmaṃ…pe… abhilāpo’’ti (dha. sa. 1313-1314) chahi padehi nāmapaññatti kathitāti ācariyānaṃ icchitattā vuttaṃ ‘‘tenevāhā’’tiādi.
The nāmapaññatti is explained by six terms: "nāmaṃ...pe...abhilāpo"; because this is the wish of the teachers, it is said, "Therefore he said," and so on.
Nāmapaññatti được nói đến bằng sáu từ: "nāmaṃ...pe... abhilāpo"; vì các bậc thầy mong muốn điều này, nên đã nói "tenevāhā" (do đó đã nói) v.v.
Tesaṃ tesaṃ dhammānanti heṭṭhā abhidhammamātikāya vuttānaṃ kusalākusalādidhammānaṃ.
Of those various phenomena (Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ) means of the skillful, unskillful, and other phenomena mentioned in the Abhidhamma Mātika below.
Tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ có nghĩa là các pháp thiện, bất thiện, v.v. đã được nói đến trong Abhidhamma Mātika ở dưới.
Saṅkhāti ‘‘ahaṃ mamā’’tiādinā saṅkhāyamānatā.
Appellation (Saṅkhā) means being designated by terms such as "I" and "mine."
Saṅkhā có nghĩa là sự được gọi tên là "tôi", "của tôi", v.v.
Samaññāti saṅketavasena ñāyamānatā.
Convention (Samaññā) means being known by way of convention (saṅketa).
Samaññā có nghĩa là sự được biết đến theo quy ước.
Paññattīti asaṅkaravasena anekadhā vibhajitvā paññāpiyamānatā.
Designation (Paññatti) means being designated in various ways by dividing it without confusion.
Paññatti có nghĩa là sự được chế định bằng cách phân chia thành nhiều loại khác nhau mà không lẫn lộn.
Vohāroti pākaṭaṃ katvā vuccamānatā, kathanavasena upayujjamānatā vā.
Usage (Vohāro) means being spoken of clearly, or being used in the sense of expression.
Vohāro có nghĩa là sự được nói ra một cách rõ ràng, hoặc sự được sử dụng thông qua cách nói.
Atthābhimukhaṃ namatīti nāmaṃ.
That which inclines towards the meaning is name (nāmaṃ).
Vì nó hướng về ý nghĩa; do đó,* danh (nāmaṃ).
Taṃ pana anvattharuḷhīvasena duvidhaṃ, sāmaññaguṇakittimaopapātikanāmavasena catubbidhaṃ.
This name, however, is twofold according to etymological meaning (anvattha) and convention (rūḷhī); it is fourfold according to general (sāmañña), qualitative (guṇa), conventional (kittima), and spontaneously arising (opapātika) names.
Danh này có hai loại theo nghĩa anvattharūḷhī (nghĩa tự tại) và rūḷhī (nghĩa quy ước), và bốn loại theo sāmaññanāma (danh chung), guṇanāma (danh thuộc tính), kittimanāma (danh đặt) và opapātikanāma (danh tự nhiên).
Nāmakammanti nāmakaraṇaṃ.
Naming (Nāmakammaṃ) means the act of naming.
Nāmakammaṃ có nghĩa là sự đặt tên.
Nāmadheyyanti nāmaṭhapanaṃ, nāmadheyyanti vā seṭṭhānaṃ nāmaṃ.
Designation (Nāmadheyyaṃ) means the act of establishing a name, or nāmadheyya refers to the name of excellent things.
Nāmadheyyaṃ có nghĩa là sự đặt tên, hoặc nāmadheyyaṃ là tên của những điều tối thắng.
Akkharadvārena atthaṃ nīharitvā utti kathanaṃ nirutti.
Nirutti is the explanation (utti) of meaning by drawing it out through letters.
Nirutti là sự giải thích ý nghĩa thông qua các chữ cái, tức là sự trình bày.
Byañjananti pākaṭakaraṇaṃ.
Expression (Byañjanaṃ) means making clear.
Byañjanaṃ có nghĩa là sự làm cho rõ ràng.
Abhilāpoti abhilāpanaṃ.
Utterance (Abhilāpo) means declaring.
Abhilāpo có nghĩa là sự nói ra.
Tadanurūpā jātāti tajjā, avijjamānapaññatti viya kevalaṃ lokasaṅketavaseneva ahutvā dhammasabhāvassa anurūpavasena pavattā paññattīti attho.
That which arises in conformity with that (dhamma-sabhāva) is tajjā; the meaning is that paññatti, instead of being merely a non-existent designation by way of worldly convention, arises in conformity with the intrinsic nature of phenomena.
Tajjā có nghĩa là cái được sinh ra phù hợp với điều đó, tức là paññatti (chế định) không chỉ thuần túy tồn tại theo quy ước thế gian như paññatti không tồn tại, mà phát sinh phù hợp với bản chất của pháp. Đó là ý nghĩa.
Nāmapaññattipi vacanatthasaṅkhātakāraṇaṃ upādāya paṭicca pavattanato upādāpaññattivohāraṃ labhatīti tassāpi upādāpaññattipariyāyo vutto.
Even nāmapaññatti receives the designation of upādāpaññatti because it arises based on a cause, which is the meaning of the word; therefore, the term upādāpaññatti is also applied to it.
Nāmapaññatti cũng được gọi là upādāpaññatti (chế định nương y) vì nó phát sinh dựa trên nguyên nhân được gọi là ý nghĩa của từ; do đó, từ đồng nghĩa upādāpaññatti cũng được nói đến cho nó.
Gaṇṭhipadakārenāpi hi imināva adhippāyena upādāpaññattīti upādānavatī paññatti kāraṇavatiṃ kāraṇabhūtamatthamupādāya gahetvā tannissayena paññāpīyati, sabbopi paññattibhedo anena lakkhaṇena upādāpaññattimeva bhajati.
Indeed, the commentator of the Gaṇṭhipada also intended this when he said, "Upādāpaññatti" is a designation that has a cause, a designation that has a condition; it is designated by taking the causal meaning and relying on that cause. Every type of designation, by this characteristic, falls under upādāpaññatti.
Thật vậy, ngay cả tác giả Gaṇṭhipada cũng đã nói với ý nghĩa này: upādāpaññattī (chế định nương y) là paññatti (chế định) có nguyên nhân; nó được chế định bằng cách lấy ý nghĩa là nguyên nhân và dựa vào nguyên nhân đó; tất cả các loại paññatti đều thuộc về upādāpaññatti theo đặc tính này.
Anupādāya hi paññatti natthīti vuttaṃ.
Indeed, it is said that there is no designation without a basis (anupādāya).
Thật vậy, đã nói rằng không có paññatti nào không có sự nương tựa.
Upanidhāpaññattīti paṭipakkhabhūtaṃ ekapaññattiṃ upanidhāya apekkhitvā pavattā paññatti.
Upanidhāpaññatti is a designation that arises by taking a counter-designation as a reference.
Upanidhāpaññattī là paññatti (chế định) phát sinh bằng cách nương tựa vào một paññatti đối lập.
Cakkhusota-ggahaṇena ajjhattikāyatanāni dasseti, rūpasadda-ggahaṇena bāhirāyatanāni.
By the inclusion of "eye and ear," he indicates the internal sense-bases; by the inclusion of "form and sound," he indicates the external sense-bases.
Với việc đề cập đến cakkhusota (mắt và tai),* chỉ ra các nội xứ (ajjhattikāyatana); với việc đề cập đến rūpasadda (sắc và âm thanh),* chỉ ra các ngoại xứ (bāhirāyatana).
Pathavītejovāyu-ggahaṇena phoṭṭhabbāyatanaṃ pabhedato dasseti.
By the inclusion of "earth, fire, and air," he shows the tactile sense-base by its distinctions.
Với việc đề cập đến paṭhavītejovāyu (đất, lửa, gió),* chỉ ra xúc xứ (phoṭṭhabbāyatana) theo các loại của nó.
Eteneva dhammāyatanepi labbhamānabhedo dassitoti daṭṭhabbaṃ.
It should be understood that by this same method, the distinctions that can be found in the Dhamma-sense-base are also shown.
Cũng chính vì điều này, cần phải hiểu rằng các loại có thể có trong pháp xứ (dhammāyatana) cũng được chỉ ra.
Yasmā pathavādikā paññatti sasambhārapathaviyaṃ ekassa nāmaṃ gahetvā samūhamevopādāya paññāpīyati, ghaṭādikā ca paññatti dhammasamūhesu sabbesameva nāmaṃ gahetvā samūhamevopādāya paññāpīyati, tasmā vuttaṃ ‘‘ekassa vā’’tiādi.
Since designations such as earth are designated by taking the name of a single (element) in the composite earth and are based solely on the aggregate, and designations such as pot are designated by taking the name of all phenomena in aggregates of phenomena and are based solely on the aggregate, therefore it is said, "of one" and so on.
Vì paññatti như đất, v.v. được chế định bằng cách lấy tên của một yếu tố trong đất có các thành phần và dựa vào toàn bộ tập hợp; và paññatti như bình, v.v. được chế định bằng cách lấy tên của tất cả các pháp trong tập hợp các pháp và dựa vào toàn bộ tập hợp; do đó đã nói "ekassa vā" (hoặc của một) v.v.
Tattha ekassa nāmaṃ gahetvā samūhamupādāya paññāpiyamānāya pathavādivasena pākaṭabhāvato taṃ ṭhapetvā itaraṃ dassetuṃ ‘‘katha’’ntiādi vuttaṃ.
In this regard, to show the other (designation) apart from the one clearly designated by terms such as earth, which is designated by taking the name of one and being based on an aggregate, "how" and so on is said.
Trong đó, để chỉ ra cái khác ngoài cái đã rõ ràng như paññatti về đất, v.v. được chế định bằng cách lấy tên của một yếu tố và dựa vào tập hợp, đã nói "kathaṃ" (làm sao?) v.v.
Ayaṃ samūhapaññatti nāma samūhassa paññāpanato.
This is called aggregate designation (samūhapaññatti nāma) because it designates an aggregate.
Ayaṃ samūhapaññatti nāma (đây là chế định tập hợp) vì nó chế định tập hợp.
Disākāsādīsu disā-ggahaṇena candasūriyāvattanamupādāya paññāpiyamānaṃ puratthimādidisāpaññattiṃ dasseti.
In disākāsādi (directions, space, etc.), by the mention of disā (direction), the term "direction-designation" for the eastern and other directions, which is designated based on the rotation of the moon and sun, is shown.
Trong các từ như phương hướng (disā), không gian (ākāsa), v.v., việc nắm giữ từ phương hướng cho thấy sự chế định về phương hướng như phương đông, được chế định dựa trên sự xoay chuyển của mặt trăng và mặt trời.
Ākāsa-ggahaṇena asamphuṭṭhadhamme upādāya paññāpiyamānaṃ kūpaguhādiākāsapaññattiṃ dasseti.
By the mention of ākāsa (space), the term "space-designation" for pits, caves, and so on, which is designated based on uncontacted phenomena, is shown. It also shows the kasiṇugghāṭimākāsapaññatti (designation of opened kasiṇa space), which is designated based on uncovered kasiṇa and ajaṭākāsa (unobstructed space).
Việc nắm giữ từ không gian (ākāsa) cho thấy sự chế định về không gian như giếng, hang động, v.v., được chế định dựa trên các pháp không tiếp xúc.
Kāla-ggahaṇena candāvattanādikamupādāya paññāpiyamānaṃ pubbaṇhādikālapaññattiṃ dasseti.
By the mention of kāla (time), the term "time-designation" for the forenoon and other times, which is designated based on the rotation of the moon and so on, is shown.
Việc nắm giữ từ thời gian (kāla) cho thấy sự chế định về thời gian như buổi sáng, v.v., được chế định dựa trên sự xoay chuyển của mặt trăng, v.v.
Nimitta-ggahaṇena bahiddhā pathavīmaṇḍalādikaṃ, ajjhattikañca bhāvanāvisesaṃ upādāya paññāpiyamānaṃ kasiṇanimittādikaṃ dasseti.
By the mention of nimitta (sign), the term "kasiṇa-sign-designation" and so on, which is designated based on the external earth-disk and so on, and the internal special meditative development, is shown.
Việc nắm giữ từ tướng (nimitta) cho thấy các kasiṇa-nimitta, v.v., được chế định dựa trên các vật thể bên ngoài như vòng tròn đất (pathavīmaṇḍala), v.v., và sự đặc biệt của sự tu tập bên trong.
Abhāva-ggahaṇena bhāvanābalena appavattanasabhāvaṃ ākāsānañcāyatanajhānaṃ upādāya pavattaṃ ākiñcaññāyatanajhānārammaṇaṃ abhāvapaññattiṃ dasseti.
By the mention of abhāva (non-existence), the term "non-existence-designation," which arises based on the ākāsānañcāyatana-jhāna (sphere of infinite space jhāna), whose nature is non-arising due to the power of meditative development, and which is the object of ākiñcaññāyatana-jhāna (sphere of nothingness jhāna), is shown.
Việc nắm giữ từ phi hữu (abhāva) cho thấy abhāva-paññatti, là đối tượng của thiền Ākiñcaññāyatana, phát sinh dựa trên thiền Ākāsānañcāyatana có bản chất không hoạt động do sức mạnh của sự tu tập.
Nirodha-ggahaṇena bhāvanābalena niruddhaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ nissāya paññattaṃ nirodhapaññattiṃ dasseti.
By the mention of nirodha (cessation), the term "cessation-designation," which is designated relying on the nevasaññānāsaññāyatana (sphere of neither perception nor non-perception), ceased by the power of meditative development, is shown.
Việc nắm giữ từ diệt (nirodha) cho thấy nirodha-paññatti, được chế định dựa trên Nevesaññānāsaññāyatana đã bị diệt do sức mạnh của sự tu tập.
Ādi-ggahaṇena khayādisabhāvaṃ taṃ taṃ dhammamupādāya paññāpiyamānaṃ aniccalakkhaṇādikaṃ saṅgaṇhāti.
By the mention of ādi (etc.), it includes the characteristic of impermanence and so on, which are designated based on the respective phenomena of decay and so on.
Việc nắm giữ từ v.v. (ādi) bao gồm các tướng vô thường (aniccalakkhaṇa), v.v., được chế định dựa trên các pháp có bản chất hoại diệt, v.v.
Sāpi hi disākāsādikā viya dhammasamūhamupādāya apaññattabhāvato asamūhapaññattiyevāti.
That also, like directions, space, and so on, is indeed asamūhapaññatti (non-aggregate designation) because it is designated based on aggregates of phenomena.
Vì nó cũng không được chế định dựa trên một tập hợp các pháp như disā, ākāsa, v.v., nên nó chỉ là phi tập hợp chế định (asamūhapaññatti).
Sāti ayaṃ dvidhā upādāpaññatti.
Sā (that) refers to this upādā-paññatti, which is twofold.
Sā (này) – paññatti dựa trên sự nương tựa này có hai loại.
Tajjāpaññatti vacanatthaṃ amuñcitvā pavattito upādāpaññattiyaṃyeva saṅgayhatīti vuttaṃ ‘‘vijjamānaṃ paramatthaṃ jotayatī’’ti.
Since the designation born of that (concept) proceeds without abandoning the verbal meaning, it is included within upādā-paññatti itself, thus it is said: “It illumines an existing ultimate reality.”
Vì tajjā-paññatti phát sinh mà không rời bỏ ý nghĩa của từ, nên nó được bao gồm trong upādā-paññatti. Do đó, đã nói: “làm sáng tỏ paramattha hiện hữu”.
Evañca katvā upari ‘‘cha paññattiyopi ettheva saṅgahaṃ gacchantī’’ti vuttaṃ.
And having done so, it is stated above: “The six designations are also included herein.”
Và bằng cách làm như vậy, ở trên đã nói: “Sáu paññatti cũng được bao gồm ở đây”.
Vijjamānanti sabhāvena upalabbhamānaṃ.
Vijjamānaṃ (existing) means that which is found by its inherent nature.
Hiện hữu (vijjamānaṃ) – được nhận thức theo bản chất.
Avijjamānanti ṭhapetvā lokasaṅketaṃ sabhāvavasena anupalabbhamānaṃ.
Avijjamānaṃ (non-existing) means that which is not found according to inherent nature, apart from worldly convention.
Không hiện hữu (avijjamānaṃ) – không được nhận thức theo bản chất, ngoại trừ quy ước thế gian.
Nāmamattanti nāmamattavantaṃ.
Nāmamattaṃ (mere name) means having mere name.
Chỉ là danh (nāmamattaṃ) – chỉ có danh.
Sotadvārajavanānantaranti paccuppannasaddārammaṇāya sotadvārajavanavīthiyā, tadanusārappavattāya atītasaddārammaṇāya manodvārajavanavīthiyā ca anantarappavattena.
Sotadvārajavanānantaraṃ (immediately after the javana of the ear-door) means arising immediately after the javana process of the ear-door, which has a present sound-object, and the manodvāra-javana process, which has a past sound-object and proceeds in accordance with the former.
Sau sát na javana của nhĩ môn (sotadvārajavanānantaraṃ) – tức là sau sát na javana của nhĩ môn hiện tại và sát na javana của ý môn quá khứ tương ứng.
Manodvārajavanavīthipi hi sotadvārajavanānantarappavattā taggahaṇeneva idha gahitā.
Indeed, the manodvāra-javana process, which arises immediately after the sotadvāra-javana, is here included by the mention of the latter.
Thật vậy, javana-vīthi của ý môn, phát sinh ngay sau javana của nhĩ môn, cũng được bao gồm ở đây bằng cách nắm giữ từ đó.
Gahitapubbasaṅketenāti ‘‘ayaṃ imassa attho, idamimassa vācaka’’nti evaṃ vacanavacanatthasambandhaggahaṇavasena gahitapubbabhāvasaṅketena.
Gahitapubbasaṅketenā (by a previously grasped convention) means by a previously grasped convention of connection between word and meaning, such as "this is the meaning of this (word), this (word) is the denoter of this (meaning)."
Với quy ước đã được nắm giữ trước đó (gahitapubbasaṅketenā) – tức là với quy ước đã được nắm giữ trước đó theo cách nắm giữ mối quan hệ giữa từ và ý nghĩa, chẳng hạn như “đây là ý nghĩa của từ này, cái này là từ biểu thị ý nghĩa đó”.
Yāyāti yāya nāmapaññattiyā karaṇabhūtāya.
Yāyā (by which) means by which name-designation acting as an instrument.
Yāyā (bằng cái nào) – bằng nāma-paññatti là phương tiện.
Manodvārajavanaviññāṇena kattubhūtena.
Manodvārajavanaviññāṇena (by the manodvāra-javana-viññāṇa) acting as the agent.
Bởi ý môn javana-vijñāṇa (manodvārajavanaviññāṇena) là chủ thể.
Manodvārajavanaviññāṇena vā karaṇabhūtena, yāya nāmapaññattiyā kattubhūtāyāti attho.
Or, by the manodvāra-javana-viññāṇa acting as an instrument, and by which name-designation acting as the agent, is the meaning.
Hoặc bằng ý môn javana-vijñāṇa là phương tiện, và nāma-paññatti là chủ thể, đó là ý nghĩa.
Paññāpīyatīti sammutiparamatthavasena pana duvidhaṃ atthajātaṃ paññāpīyati viññāpīyatīti vuttaṃ hoti.
Paññāpīyatī (is designated) means that the twofold collection of meanings, namely conventional and ultimate, is designated or made known.
Được chế định (paññāpīyatī) – tức là, hai loại đối tượng, theo quy ước và theo paramattha, được chế định, được làm cho hiểu biết.
Tenāhu porāṇā –
Therefore, the ancients said:
Vì vậy, các bậc cổ đức đã nói:
Yaṃ sandhāya chakkanayo vuttoti sambandho.
The connection is that "with reference to which the method of six has been stated."
Đây là mối liên hệ, dựa vào đó mà phương pháp sáu phần (chakkanaya) được nói đến.
Tathā avijjamānānanti paramatthato avijjamānānaṃ.
Tathā avijjamānānaṃ (similarly, of non-existent things) means of things that are non-existent in ultimate reality.
Cũng như những gì không hiện hữu (tathā avijjamānānaṃ) – những gì không hiện hữu theo paramattha.
Kenaci ākārenāti paramatthato, lokasaṅketato vā kenaci pakārena.
Kenaci ākārenā (in some way) means in some way, either ultimately or conventionally.
Bằng bất kỳ phương cách nào (kenaci ākārenā) – bằng bất kỳ phương cách nào, theo paramattha hoặc theo quy ước thế gian.
Anupalabbhamānānaṃ pañcamasaccādīnanti ākāsādipañcamasaccādīnaṃ.
Anupalabbhamānānaṃ pañcamasaccādīnaṃ (of the unapprehended fifth truth, etc.) means of the fifth truth of space, etc. (such as the five truths starting with space, etc.).
Năm chân lý, v.v., không thể nhận thức được (anupalabbhamānānaṃ pañcamasaccādīnaṃ) – năm chân lý, v.v., như ākāsa.
Ādi-ggahaṇena aṭṭhamabojjhaṅgādike saṅgaṇhāti.
The mention of ādi (etc.) includes the eighth factor of enlightenment and so on.
Việc nắm giữ từ v.v. (ādi) bao gồm các yếu tố Giác chi thứ tám (aṭṭhamabojjhaṅga), v.v.
Pakatipurisādīnanti satvarajatamānaṃ samānāvatthā pakatiaṅguṭṭhādiparimāṇo kārako vedako attā purisotiādinā parikappitānaṃ pakatipurisādīnaṃ.
Pakatipurisādīnaṃ (of the pakati-purisa and so on) means of the pakati-purisa and so on, which are conceived by ascetics as pakati (primordial nature), the state of equilibrium of sattva, rajas, and tamas; or as the purisa (person) or attā (self) who is a doer, an experiencer, having the measure of a thumb, and so on.
Prakṛti, Puruṣa, v.v. (pakatipurisādīnaṃ) – Prakṛti, Puruṣa, v.v., được giả định bởi những người khác theo cách này: Prakṛti là trạng thái cân bằng của sattva, rajas và tamas; Puruṣa là tự ngã (attā) có kích thước bằng ngón tay cái, v.v., là người hành động và người cảm nhận.
Ādi-ggahaṇena ākāsakusumādiṃ saṅgaṇhāti.
The mention of ādi (etc.) includes flowers in the sky and so on.
Việc nắm giữ từ v.v. (ādi) bao gồm hoa không gian (ākāsakusuma), v.v.
Vijjamānena avijjamānapaññatti paramatthato vijjamānāhi vijjādīhi avijjamānassa puggalassa paññattattā.
Vijjamānena avijjamānapaññatti (designation of the non-existent by the existent) is so called because a non-existent person is designated by existent knowledges (vijjā) and so on.
Chế định về cái không hiện hữu bằng cái hiện hữu (vijjamānena avijjamānapaññatti) – vì một cá nhân không hiện hữu được chế định bằng những vijjā, v.v., hiện hữu theo paramattha.
Sesesupi imināva nayānusārena attho veditabbo.
In the remaining (designations) too, the meaning should be understood according to this same method.
Ý nghĩa trong các trường hợp còn lại cũng nên được hiểu theo cách tương tự.
Etthevāti upādāpaññattiyameva.
Etthevā (herein itself) means in upādā-paññatti itself.
Ở đây (etthevā) – chỉ trong upādā-paññatti.
Niddiṭṭhāti uddesaniddesādivasena dassitā.
Niddiṭṭhā (indicated) means shown by way of designation, exposition, and so on.
Đã được chỉ định (niddiṭṭhā) – đã được trình bày theo cách chỉ định, giải thích, v.v.
Kusalādayoti kusalākusalā.
Kusalādayo (wholesome and so on) means wholesome and unwholesome (states).
Thiện, v.v. (kusalādayo) – thiện và bất thiện.
Etesaṃ pana na niddiṭṭhoti sambandho.
The connection is that "these are not indicated."
Nhưng không phải là không được chỉ định. Đó là mối liên hệ.
Pubbe ‘‘kārako’’ti vacanaṃ viya ‘‘vedako’’ti avuttepi ‘‘attā kārako vedako’’ti attano laddhitāya ‘‘tassa hi kārakassa vedakassā’’ti vuttaṃ.
Although "experiencer" is not stated, just as "agent" was stated previously, it is said "for that agent, that experiencer" because it is the tenet of the self that "the self is the agent and the experiencer."
Mặc dù trước đây không nói “người cảm nhận” (vedako) như đã nói “người hành động” (kārako), nhưng vì quan điểm của họ là “tự ngã là người hành động và người cảm nhận”, nên đã nói “của người hành động và người cảm nhận đó”.
Kusalākusalānamabhāvopi siyā, itarathā ahetukadosāpattitoti adhippāyo.
Otherwise, there would be the fault of being without cause (ahetuka), so the wholesome and unwholesome might also be non-existent. This is the intention.
Ý nghĩa là: sự không tồn tại của thiện và bất thiện cũng có thể xảy ra, nếu không thì sẽ dẫn đến lỗi vô nhân.
Tesaṃ kusalākusalānaṃ āyattā vutti etesanti tadāyattavuttino.
Tadāyattavuttino (whose occurrence depends on them) means that their occurrence depends on these wholesome and unwholesome states.
Tadāyattavuttino (những gì có sự tồn tại phụ thuộc vào chúng) – tức là những gì có sự tồn tại phụ thuộc vào thiện và bất thiện đó.
Tesanti kusalākusalādīnaṃ.
Tesaṃ (of them) means of the wholesome, unwholesome, and so on.
Của chúng (tesaṃ) – của thiện, bất thiện, v.v.
Tasmāti kārakābhāve kusalākusalānaṃ, tabbipākānañca abhāvato.
Tasmā (therefore) means because of the non-existence of wholesome and unwholesome states, and their results, in the absence of an agent.
Do đó (tasmā) – vì nếu không có người hành động thì thiện, bất thiện và quả dị thục của chúng cũng không tồn tại.
Niratthikāti desetvāpi bodhetabbābhāvato niratthikā.
Niratthikā (meaningless) means meaningless because there is no meaning to be known even after teaching.
Vô ích (niratthikā) – vô ích vì không có gì để làm cho hiểu biết ngay cả khi đã giảng giải.
‘‘Nāyaṃ niratthikā’’ti vatvāpi ‘‘sātthikā’’ti vacanaṃ pana parassa daḷhaggāhatthaṃ.
However, stating "this is not meaningless" and then saying "it has meaning" is for the purpose of firmly grasping by others.
Tuy nhiên, việc nói “nó không vô ích” rồi lại nói “nó hữu ích” là để củng cố niềm tin của người khác.
Lokepi hi evaṃ vohāraṃ voharanti, evameva bhavati, nāññathātiādi.
Indeed, in the world, people use such expressions as "it is so, and not otherwise," and so on.
Trong thế gian, người ta cũng dùng cách nói như vậy: “chắc chắn là như vậy, không thể khác được”, v.v.
Tatthāti kārakābhāvepi attā atthīti gahaṇe.
Tatthā (therein) means in the assumption that the self exists even in the absence of an agent.
Ở đó (tatthā) – trong quan điểm rằng ngay cả khi không có người hành động thì tự ngã vẫn tồn tại.
Anurodhoti anukūlapakkhapātoti attho.
Anurodho (agreement) means a leaning towards or favoring a particular side.
Anurodho (sự đồng tình) – tức là sự ưu ái, sự thiên vị.
Idhāti kārakābhāvepi kusalādayo atthīti gahaṇe.
Idhā (here) means in the assumption that wholesome states and so on exist even in the absence of an agent.
Ở đây (idhā) – trong quan điểm rằng ngay cả khi không có người hành động thì thiện, v.v., vẫn tồn tại.
Virodhoti paṭigho.
Virodho (opposition) means aversion.
Virodho (sự đối kháng) – tức là sự không hài lòng.
Evaṃ kārakābhāvepi kusalādīnaṃ sabbhāvaṃ yuttito sādhetvā idāni lokasiddhena nidassanena sādhetuṃ ‘‘athāpī’’tiādi vuttaṃ.
Having thus established the existence of wholesome states, etc., even in the absence of an agent, by logical reasoning, the phrase Athāpī (furthermore) and so on is now stated to establish it with a worldly example.
Sau khi chứng minh sự tồn tại của thiện, v.v., bằng lý lẽ, ngay cả khi không có người hành động, bây giờ để chứng minh bằng một ví dụ được biết đến trong thế gian, đã nói “athāpī” (hơn nữa), v.v.
Athāpīti kārakābhāvepi.
Athāpī (furthermore) means even in the absence of an agent.
Hơn nữa (athāpī) – ngay cả khi không có người hành động.
Pathavi-ggahaṇena pathavojaṃ dasseti.
By the mention of pathavi, the nutrient essence of earth (pathavoja) is shown.
Việc nắm giữ từ đất (pathavi) cho thấy tinh chất của đất (pathavojaṃ).
Tathā āpa-ggahaṇena āpojaṃ.
Similarly, by the mention of āpa, the nutrient essence of water (āpoja) (is shown).
Tương tự, việc nắm giữ từ nước (āpa) cho thấy tinh chất của nước (āpojaṃ).
Tejoti sītuṇhavasena duvidhā tejodhātu.
Tejo (fire element) means the fire element (tejodhātu), which is twofold by way of cold and hot.
Tejo (lửa) – là tejodhātu có hai loại theo lạnh và nóng.
Utūti hemantādiutu.
Utū (season) means the season of winter (hemanta), etc.
Utū (mùa) – là các mùa như mùa đông (hemanta), v.v.
Ādi-ggahaṇena bījādike saṅgaṇhāti.
By the word ādi (etc.), seeds and so forth are included.
Với việc nắm giữ từ ādi (v.v.), bao gồm hạt giống và những thứ tương tự.
Janakapaccayo hetu, anupālanakapaccayo paccayo nāmāti āha ‘‘hetupaccayasāmaggiyā’’ti.
The generative condition is a root (hetu); the sustaining condition is a condition (paccaya) – thus it is said with "by the conjunction of causal conditions."
Điều kiện sinh khởi được gọi là hetu (nhân), điều kiện duy trì được gọi là paccaya (duyên), vì vậy đã nói “do sự kết hợp của các điều kiện nhân (hetu-paccaya)”.
‘‘Phalanibbattako hetu, paccayo anupālanako’’ti hi vuttaṃ.
For it is indeed said, "The generator of results is a root, the sustainer is a condition."
Thật vậy, đã nói: “Hetu là cái sinh ra quả, paccaya là cái duy trì.”
Evaṃ kārakābhāvepi kusalākusalappavattiṃ sādhetvā idāni paraparikappitaṃ attānameva tāva paṭikkhipituṃ ‘‘athāpi cetthā’’tiādi āraddhaṃ.
Having thus demonstrated the existence of wholesome and unwholesome phenomena even in the absence of an agent, now, in order to refute that very self conceptualized by others, the section beginning with "Now, even here" is commenced.
Sau khi đã chứng minh sự tồn tại của các hành động thiện và bất thiện một cách hợp lý, ngay cả khi không có tác nhân, giờ đây, để bác bỏ cái tự ngã (attā) do người khác quan niệm, đoạn “athāpi cetthā” (và ngay cả ở đây) v.v. đã được bắt đầu.
Kāmaṃ paññāparibāhiradiṭṭhiyā eva attā parikappīyati, paro pana ‘‘paññāya parikappemī’’ti maññatīti tassa laddhivasena ‘‘paññāya parikappito’’ti vuttaṃ.
Although the self is indeed conceptualized by a view external to wisdom, the other (party) thinks, "I conceptualize it with wisdom," so it is said, "conceptualized by wisdom," according to their doctrine.
Mặc dù cái tự ngã được quan niệm bởi một tà kiến nằm ngoài trí tuệ (paññā), nhưng vì người khác nghĩ rằng “tôi quan niệm bằng trí tuệ”, nên đã nói “được quan niệm bằng trí tuệ” theo quan điểm của họ.
Taṃ upaparikkhissāma tāvāti tiṭṭhatu tāva cesā kārakābhāvepi kusalādīnaṃ bhāvābhāvavicāraṇā paṭhamaṃ tameva attānaṃ upaparikkhissāmāti attho.
"We shall first investigate that" means, let the discussion of the existence or non-existence of wholesome actions, etc., even in the absence of an agent, stand for a moment; first, we shall investigate that very self.
Chúng ta hãy xem xét điều đó trước đã có nghĩa là: hãy tạm gác lại việc xem xét sự tồn tại hay không tồn tại của thiện nghiệp v.v. ngay cả khi không có tác nhân, trước tiên chúng ta sẽ xem xét cái tự ngã đó.
Dosamettha vattukāmo pucchatīti adhippāyena paṭiññaṃ adatvāva pucchanto āha ‘‘kiñcetthā’’ti.
Desiring to speak of a fault here, the questioner asks without giving an admission, "What (fault is there) here?"
Với ý định muốn nói về lỗi lầm trong vấn đề này, người hỏi đã hỏi mà không đưa ra lời tuyên bố: “Kiñcetthā” (Lỗi gì ở đây?).
Sacetano vā udāhu acetano vāti ettha ko dosoti attho.
The meaning is, "What fault is there in 'whether it is conscious or unconscious'?"
Điều đó có nghĩa là: lỗi gì trong việc có ý thức hay không có ý thức?
Itaro ubhayathāpi dosoyeva.
The other (Sakavādī) says that in either case, there is a fault.
Người kia (Sakavādī) nói: “Trong cả hai trường hợp đều có lỗi.”
Yañhi acetanaṃ attānaṃ, na taṃ kārakaṃ, vedakañca, yathā taṃ pākārataruādayo.
For that which is an unconscious self is neither an agent nor an experiencer, just like walls, trees, and so forth.
Thật vậy, cái tự ngã không có ý thức thì không phải là tác nhân cũng không phải là người cảm nhận, giống như tường thành, cây cối v.v.
‘‘Acetanovāyaṃ attā’’ti anumānena kārakavedakattābhāvasiddhitoti dassetuṃ ‘‘yadi acetano’’tiādi vuttaṃ.
To show that the non-existence of agency and experience is established by the inference that "this self is unconscious," the section beginning with "If it is unconscious" is stated.
Để chỉ ra rằng “cái tự ngã này là vô ý thức” và sự không tồn tại của tác nhân và người cảm nhận được chứng minh bằng suy luận, đã nói “yadi acetano” (nếu là vô ý thức) v.v.
Anaññoti avinibbhogavasena anañño.
"Not different" means not different in the sense of being inseparable.
Anañño (không khác) có nghĩa là không khác theo nghĩa không thể phân chia.
Itarathā ‘‘sacetano’’ti vacanameva na upapajjeyya.
Otherwise, the very statement "conscious" would not be applicable.
Nếu không, lời nói “có ý thức” sẽ không hợp lý.
Sahabhāvī nāma añño na hotīti.
That which coexists is not different.
Cái gọi là đồng tồn tại thì không khác.
Attanopi nāso siyāti avinibbhogavuttirūpesu ekassa nāse itarassāpi vināso viya.
"There would be the destruction of the self as well" is like the destruction of the other when one of the inseparable phenomena is destroyed.
Cái tự ngã cũng sẽ bị hủy diệt giống như khi một trong các hình thái không thể phân chia bị hủy diệt, thì cái kia cũng bị hủy diệt.
Cetanāyapi nāso na bhavati avinibbhogarūpesu ekassa avināse itarassāpi avināso viyāti adhippāyo.
The intention is, "consciousness is also not destroyed," just as the other is not destroyed when one of the inseparable phenomena is not destroyed.
Ý thức cũng không bị hủy diệt có nghĩa là: giống như khi một trong các hình thái không thể phân chia không bị hủy diệt, thì cái kia cũng không bị hủy diệt.
‘‘Cetanāya anaññattā’’ti kāraṇaṃ vatvā tameva samatthetuṃ ‘‘cetanattāna’’ntiādi vuttaṃ.
Having stated the reason, "because it is not different from consciousness," the section beginning with "the self of consciousness" is stated to confirm that very reason.
Sau khi nêu lý do “do không khác với ý thức”, để củng cố lý do đó, đã nói “cetanattānaṃ” (ý thức và tự ngã) v.v.
‘‘Attano anāse sati cetanāyapi vināso na bhavatī’’ti sutvāpi parassa niruttarabhāvo, cetanāya nāse visesakāraṇābhāvatoti adhippāyenāha ‘‘atha cetanāyayevā’’tiādi.
Hearing "if the self is not destroyed, consciousness is also not destroyed," the other (party) still remains speechless, because there is no special reason for the destruction of consciousness; this is the intention, and thus it is said, "Then, even if consciousness..." and so forth.
Ngay cả khi nghe rằng “nếu cái tự ngã không bị hủy diệt thì ý thức cũng không bị hủy diệt”, người khác (Paravādī) vẫn không có câu trả lời, vì không có lý do đặc biệt cho sự hủy diệt của ý thức. Với ý định đó, đã nói “atha cetanāyayevā” (nếu chỉ có ý thức) v.v.
Attāva nassatu, tiṭṭhatu cetanā.
Let the self be destroyed, let consciousness remain.
Hãy để cái tự ngã bị hủy diệt, và ý thức tồn tại.
Ko hi visesakāraṇābhāve attani anurodho, cetanāya virodhoti adhippāyo.
The intention is, "What affection is there for the self, and what aversion for consciousness, in the absence of a special reason?"
Ý nghĩa là: nếu không có lý do đặc biệt, thì tại sao lại có sự ưu ái cho cái tự ngã và sự đối nghịch với ý thức?
Paṭiññā hīnāti pubbe dinnapaṭiññā parihīnā.
"The admission is defective" means the admission made previously is lost.
Lời tuyên bố bị suy yếu có nghĩa là lời tuyên bố đã đưa ra trước đó bị suy yếu.
Atha na bhavati, ‘‘paṭiññā hīnā’’ti yadi attano vināse cetanāya avināso na bhavati.
Then, if it does not happen, "the admission is defective," if, when the self is not destroyed, consciousness is also not destroyed.
Nếu không xảy ra, “lời tuyên bố bị suy yếu” nếu khi cái tự ngã không bị hủy diệt thì ý thức cũng không bị hủy diệt.
Cetanattānaṃ anaññabhāvena cetanāya nāse attanopi vināsappasaṅgato attā na nassatīti tava paṭiññā hīnā.
Since the self and consciousness are not different, if consciousness is destroyed, the self would also be liable to destruction, thus your admission that the self is not destroyed is defective.
Do ý thức và tự ngã không khác nhau, nên khi ý thức bị hủy diệt, cái tự ngã cũng có nguy cơ bị hủy diệt, do đó, lời tuyên bố của bạn rằng cái tự ngã không bị hủy diệt là sai.
Vuttappakārato viparītaṃ vāti yathāvuttappakārato viparītaṃ.
"Or the opposite of what has been stated" means the opposite of the stated manner.
Hoặc ngược lại với cách đã nói có nghĩa là ngược lại với cách đã nói.
Cetanāya vināsepi attā na nassati, attano pana avināsepi cetanā nassatīti evaṃ vā tava adhippāyo siyāti attho.
The meaning is, "even if consciousness is destroyed, the self is not destroyed; but even if the self is not destroyed, consciousness is destroyed," or such might be your intention.
Ý nghĩa là: ý của bạn có thể là ngay cả khi ý thức bị hủy diệt, cái tự ngã không bị hủy diệt, nhưng khi cái tự ngã không bị hủy diệt, ý thức lại bị hủy diệt.
Attā nassatu, cetanā tiṭṭhatu aññabhāve ubhinnaṃ samānayogakkhamatāya bhavitabbatoti adhippāyo.
"Let the self be destroyed, let consciousness remain." The intention is that if they are different, both should equally be able to maintain their state.
Hãy để cái tự ngã bị hủy diệt, ý thức tồn tại. Ý nghĩa là: do cả hai đều có khả năng tương đương khi chúng khác nhau, nên điều đó phải xảy ra.
Paṭiññāhīno bhavasīti cetanāyeva nassati, attā na nassati paṭiññāya hīno bhavasi.
"You are defeated in your admission." If only consciousness is destroyed, and the self is not destroyed, you are defeated in your admission.
Bạn sẽ bị mất lời tuyên bố có nghĩa là: nếu chỉ có ý thức bị hủy diệt mà cái tự ngã không bị hủy diệt, thì bạn sẽ bị mất lời tuyên bố.
Idhāti aññattha pakkhe.
"Here" refers to the other side (of the argument).
Idha (ở đây) có nghĩa là trong trường hợp khác.
Lakkhaṇakatanti aññamaññavisadisehi bhinnalakkhaṇehi kataṃ.
"Made of distinct characteristics" means made of different characteristics that are dissimilar to each other.
Lakkhaṇakataṃ (được làm bằng đặc tính) có nghĩa là được tạo ra bởi các đặc tính khác biệt, không giống nhau.
Desantarakatanti bhinnadesakataṃ.
"Made of different places" means made of different locations.
Desantarakataṃ (được làm ở nơi khác) có nghĩa là được tạo ra ở nơi khác.
Jāto vedīyati ñāyatīti jātavedo, aggissetaṃ adhivacanaṃ.
"Born, it is known, it is understood," thus jātavedo; this is a designation for fire.
Cái gì được sinh ra thì được biết, được nhận thức, đó là jātavedo, đây là tên gọi của lửa.
Ḍayhamāneti uddhane pakkhipitvā paccamāne.
"Being burnt" means being baked after being placed in an oven.
Ḍayhamāne (khi bị đốt cháy) có nghĩa là khi được đặt vào lò và nung.
Eko pavattipadeso imesanti ekadesā, tesaṃ bhāvoti ekadesattaṃ.
"Their place of occurrence is one"—thus ekadesā (having one place); the state of having one place is ekadesattaṃ.
Một nơi tồn tại của những thứ này là một nơi duy nhất, trạng thái của chúng là ekadesattaṃ (sự đồng nhất về nơi chốn).
Avinibbhogatoti lakkhaṇato bhedepi ṭhānavasena avinibbhujjanato avisaṃsaṭṭhattā ‘‘ekadesatte’’tiimasseva vevacanavasena ‘‘avinibbhogabhāvepī’’ti vuttaṃ.
"Because of inseparability" means because of not being distinct in terms of location, even though there is a distinction in terms of characteristics, and because of not being mixed; in this sense, "even in the state of inseparability" is stated as a synonym for "ekadesatte."
Avinibbhogato (do không thể phân chia) có nghĩa là do không thể tách rời theo vị trí, mặc dù có sự khác biệt về đặc tính, do không trộn lẫn. Điều này được nói “avinibbhogabhāvepī” (ngay cả trong trạng thái không thể phân chia) như một từ đồng nghĩa của “ekadesatte” (sự đồng nhất về nơi chốn).
Taṃ ayuttanti taṃ ‘‘ubhinnaṃ ekadesatā natthī’’ti iminā saha na yujjati.
"That is not suitable" means that "there is no common location for both" is not consistent with what was said.
Taṃ ayuttaṃ (điều đó không hợp lý) có nghĩa là điều đó không phù hợp với câu “cả hai không có sự đồng nhất về nơi chốn”.
Paṭiññā hīnāti yadi pubbapaṭiññā pamāṇaṃ, ayaṃ paṭiññā hīnā.
"The admission is defective." If the previous admission is valid, then this (new) admission is defective.
Lời tuyên bố bị suy yếu có nghĩa là nếu lời tuyên bố trước đó là chuẩn mực, thì lời tuyên bố này bị suy yếu.
Yadi vā pana ayaṃ pamāṇaṃ, itarā hīnāti attho.
Or, if this (new) admission is valid, then the former is defective.
Hoặc nếu lời tuyên bố này là chuẩn mực, thì lời tuyên bố kia bị suy yếu.
Atha vā cetanāya attano padesavasena nānatte attano acetanattabhāvappattito ‘‘sacetano attā’’ti heṭṭhā tayā dinnapaṭiññā parihīnāti evamettha attho daṭṭhabbo.
Alternatively, if there is a difference in the location of consciousness and the self, due to the self attaining an unconscious state, then the admission you made earlier, "the self is conscious," is lost. This is how the meaning should be understood here.
Hoặc, nếu có sự khác biệt về nơi chốn của ý thức và tự ngã, thì cái tự ngã sẽ trở thành vô ý thức, do đó, lời tuyên bố của bạn trước đó rằng “cái tự ngã có ý thức” bị suy yếu. Ý nghĩa ở đây phải được hiểu như vậy.
Tasmāti yasmā evaṃ paramatthato sattassa abhāvo bhagavatā vutto, tasmā.
"Therefore": Therefore, because the non-existence of a being in the ultimate sense was stated by the Blessed One.
Tasmā (vì vậy) có nghĩa là: vì Đức Phật đã nói về sự không tồn tại của chúng sinh theo ý nghĩa tối hậu, nên.
Na vacanamattameva ālambitabbaṃ adhippāyaṃ pahāyāti attho.
It means that one should not rely merely on the words, abandoning the intention.
Ý nghĩa là, không nên chỉ bám víu vào lời nói suông mà bỏ qua ý nghĩa.
Daḷhamūḷhova hutvā gaṇhātīti daḷhamūḷhaggāhī, kāraṇe dassitepi apariccajanavasena gahaṇaṃ daḷhaggahaṇaṃ.
Daḷhamūḷhaggāhī (firmly and deludedly grasping) means one who grasps firmly and ignorantly; firm grasping is holding on without abandoning even when reasons are shown.
Người nắm giữ một cách kiên cố và ngu muội được gọi là daḷhamūḷhaggāhī. Sự nắm giữ một cách kiên cố là sự nắm giữ theo cách không từ bỏ ngay cả khi lý do đã được chỉ ra.
Kāraṇasseva daṭṭhumasamatthatāvasena gahaṇaṃ mūḷhaggahaṇaṃ.
Grasping due to the inability to see the cause itself is confused grasping.
Sự nắm giữ một cách ngu muội là sự nắm giữ do không có khả năng thấy được lý do.
Tādisena na bhavitabbanti āha ‘‘na ca…pe… bhavitabba’’nti.
It is said, "One should not be like that (grasping)..." (meaning one should not act in that way).
Để nói rằng không nên có thái độ như vậy, ngài đã nói “na ca…pe… bhavitabba”nti.
Suttapadānanti neyyatthanītatthavasena ubhayathā ṭhitānaṃ suttantānaṃ.
Suttapadānaṃ refers to the suttantas that exist in both ways, as having interpretable meaning (neyyattha) and definitive meaning (nītatthā).
Suttapadānanti: của các kinh điển tồn tại theo cả hai cách, tức là có ý nghĩa cần được suy diễn (neyyattha) và ý nghĩa đã được xác định (nītattha).
Dve saccāni vuttāni tathā tathā vinetabbānaṃ puggalānaṃ vasenāti adhippāyo.
The meaning is that two truths were taught according to the types of individuals to be trained.
Hai sự thật đã được nói đến với chủ ý tùy theo hạng người cần được giáo hóa theo cách này hay cách khác.
Yesañhi sammutidesanāya visesādhigamo hoti, tesaṃ sammutisaccavasena deseti.
For those who attain a special understanding through conventional teaching, he teaches according to conventional truth (sammutisacca).
Đối với những người có thể đạt được sự chứng ngộ đặc biệt qua pháp thoại chế định (sammutidesanā), Ngài thuyết giảng theo sự thật chế định (sammutisacca).
Yesañca paramatthadesanāya, tesaṃ paramatthavasena deseti.
And for those for whom a special understanding arises through ultimate teaching, he teaches according to ultimate truth (paramatthasacca).
Còn đối với những người có thể đạt được qua pháp thoại chân đế (paramatthadesanā), Ngài thuyết giảng theo sự thật chân đế (paramatthasacca).
Desabhāsākusalo viya ācariyo taṃtaṃdesavāsimāṇavānaṃ tāya tāya bhāsāya.
Just as a teacher skilled in local languages teaches students residing in various regions using those respective languages.
Giống như một vị thầy thông thạo ngôn ngữ các địa phương, dạy cho các học trò từ những vùng khác nhau bằng chính ngôn ngữ của họ.
Sammutisaccaṃ paramatthasaccañcāti ettha ‘‘puggalo satto itthī puriso khattiyo brāhmaṇo devo’’tievamādi paramatthato avijjamānampi loke katasaṅketavasena tathattā sammutisaccaṃ.
Here, regarding "conventional truth and ultimate truth": designations such as "person, being, woman, man, khattiya, brahmin, deva," etc., although not existing in an ultimate sense, are considered conventional truth (sammutisacca) because they are so designated by convention in the world.
Sammutisaccaṃ paramatthasaccañcāti: Ở đây, những khái niệm như “chúng sinh, hữu tình, nữ, nam, Sát-đế-lỵ, Bà-la-môn, chư thiên” v.v., mặc dù không tồn tại theo nghĩa chân đế, nhưng được gọi là sự thật chế định (sammutisacca) vì chúng đúng theo quy ước đã được đặt ra trong thế gian.
Khandhadhātuāyatanāni satipaṭṭhānātievamādi paramatthavaseneva tathatthā paramatthasaccaṃ.
Aggregates (khandha), elements (dhātu), sense bases (āyatana), foundations of mindfulness (satipaṭṭhāna), etc., are ultimate truth (paramatthasacca) because they truly exist in an ultimate sense.
Các uẩn, giới, xứ, niệm xứ v.v., được gọi là sự thật chân đế (paramatthasacca) vì chúng đúng theo nghĩa chân đế.
Tenāhu aṭṭhakathācariyā –
Therefore, the Aṭṭhakathā teachers said:
Vì vậy, các vị A-xà-lê chú giải đã nói –
787-8. Yo so imaṃ ganthaṃ accantaṃ satatampi cinteti, tassa tato siddhā paramā paññā vepullabhāvaṃ gacchati.
The supreme wisdom attained by one who constantly and continuously contemplates this text expands abundantly.
787-8. Người nào luôn suy tư về bộ luận này một cách trọn vẹn và liên tục, trí tuệ tối thượng của người đó, được thành tựu từ đó, sẽ trở nên rộng lớn.
Adhiṃ cittasantāpaṃ nīharati apanetīti adhinīharaṃ.
It removes or dispels mental anguish, hence adhinīharaṃ (dispeller of anguish).
Vì nó loại bỏ, xua tan phiền não trong tâm, nên gọi là adhinīharaṃ.
Vimatiyā vicikicchāya, mohassa vā vināsaṃ karoti upanissayabhāvatoti vimativināsakaraṃ.
It destroys doubt (vimati) or perplexity (vicikicchā), or delusion (moha), by being a strong supporting cause, hence vimativināsakaraṃ (destroyer of doubt).
Vì nó là nền tảng để tiêu diệt sự hoài nghi (vimati), tức là nghi ngờ (vicikicchā), hoặc si mê (moha), nên gọi là vimativināsakaraṃ.
Atthabyañjanasampadāya manavaḍḍhanato piyakaraṃ.
It gladdens the mind due to its richness in meaning and expression, hence piyakaraṃ (delightful).
Vì làm cho tâm hoan hỷ nhờ sự trọn vẹn về ý nghĩa và văn tự, nên gọi là piyakaraṃ.
Vikasatīti dibbati.
Vikasati means to shine forth.
Vikasatīti: có nghĩa là tỏa sáng.
Idhāti imasmiṃ sāsane, abhidhamme vā.
Idhā means in this Dispensation, or in this Abhidhamma.
Còn giới nào không như vậy thì được gọi là “asabalaṃ akammāsaṃ” (không lốm đốm, không loang lổ).
789. Evaṃ paramatthasammutivasena ubhayathāpi sabbadhamme saṅkhepato dassetvā idāni yasmā tesu uggahaṇaparicchedādivasena kataparicayena atthakāmena kulaputtena ekaṃsato bhāvanāya abhiyogo kātabbo, tasmā bhāvanānayaṃ saṅkhepato dassetumārabhanto āha ‘‘bhāvanānaya’’ntiādi.
Having thus briefly shown all phenomena in both ultimate and conventional ways, now, since a young man who desires well-being and has gained familiarity with these phenomena through learning, inquiring, etc., must resolutely apply himself to meditation (bhāvanā), the Venerable Buddhadatta, wishing to briefly explain the method of meditation, says "method of meditation" and so on.
789. Như vậy, sau khi đã trình bày vắn tắt tất cả các pháp theo cả hai phương diện, tức là theo phương diện chân đế và tục đế, giờ đây, vì rằng thiện nam tử có lòng mong cầu lợi ích, đã làm quen thuộc qua việc học hỏi, phân định, v.v... trong các pháp ấy, chắc chắn phải nỗ lực trong việc tu tập, do đó, để trình bày vắn tắt phương pháp tu tập, ngài bắt đầu nói “phương pháp tu tập” v.v...
Tattha bhāvanānayanti lokiyalokuttarabhāvanānayaṃ, kusaladhammānaṃ vaḍḍhanakkamanti attho.
Here, bhāvanānaya means the method of worldly and supramundane meditation, which is the sequence of increasing wholesome states.
789. Sau khi đã trình bày vắn tắt tất cả các pháp theo cả hai phương diện, tức là theo chân đế và chế định, bây giờ, vì người thiện nam tử có lòng cầu lợi ích, đã có sự quen thuộc qua việc học hỏi, phân định v.v. trong các pháp ấy, phải nhất quyết chuyên tâm tu tập, cho nên, để trình bày vắn tắt phương pháp tu tập, ngài bắt đầu bằng câu “bhāvanānaya”ntiādi.
Diṭṭhadhammikasamparāyikaṃ hitaṃ ānayati upanetīti hitānayo, taṃ hitānayaṃ.
It brings or leads to welfare in this present life and the future life, hence hitānayaṃ (leading to welfare).
Trong đó, bhāvanānayanti có nghĩa là phương pháp tu tập hiệp thế và siêu thế, tức là trình tự phát triển các pháp thiện.
Mānayanti mānento.
Mānaya means honoring.
Vì nó mang lại, đem đến lợi ích trong hiện tại và tương lai, nên gọi là hitānayo, taṃ hitānayaṃ.
Diṭṭhadhammikasamparāyikatthehi anusāsanato sattānaṃ sukhaṃ ānetīti sukhānayo, taṃ sukhānayaṃ.
It brings happiness to beings through instructions regarding welfare in this life and the next, hence sukhānayaṃ (leading to happiness).
Mānayanti: có nghĩa là tôn kính.
Paramaṃ byākaromi, paramaṃ bhāvanānayanti vā yojanā.
Alternatively, the construction is: "I shall explain the supreme (method of meditation)," or "the supreme method of meditation."
Vì nó mang lại hạnh phúc cho chúng sinh qua việc giáo huấn bằng những lợi ích trong hiện tại và tương lai, nên gọi là sukhānayo, taṃ sukhānayaṃ.
790. Manussānaṃ dhammato uttaraṃ ñāṇadassananti sambandho.
The connection is: "knowledge and vision superior to human states."
Cách kết nối câu là: "Tôi sẽ giảng giải một cách tối thượng", hoặc "phương pháp tu tập tối thượng".
Tattha manussānaṃ dhammā nāma manussānaṃ pakatidhammabhūtā dasa kusalakammapathā, tato uttaraṃ ñāṇadassanaṃ nāma mahaggatalokuttaradhammā.
Here, "human states" refers to the ten wholesome courses of action (dasa kusalakammapathā) which are the natural states of humans; "superior knowledge and vision" refers to the exalted (mahaggata) and supramundane (lokuttara) states.
790. Mối liên hệ là "tri kiến vượt trên các pháp của con người".
Te hi jānanaṭṭhena ñāṇaṃ, paccakkhato viya dassanaṭṭhena ca dassananti adhippetā.
These are intended to be "knowledge" in the sense of knowing, and "vision" in the sense of seeing as if directly perceived.
Trong đó, các pháp của con người (manussānaṃ dhammā) là mười thiện nghiệp lộ, vốn là các pháp tự nhiên của con người. Uttaraṃ ñāṇadassanaṃ (tri kiến vượt trên) là các pháp đại hành và siêu thế.
‘‘Uttarimanussāna’’nti vā yathāṭhitavaseneva sambandho.
Alternatively, the connection can be taken as it stands: "of superior humans."
Các pháp này được hiểu là tri (ñāṇa) vì có tính chất biết, và là kiến (dassana) vì có tính chất thấy như thể trực tiếp.
Bālamanussādito uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañcāti attho.
This means of superior humans, i.e., those practicing jhāna and the Noble Ones, as distinguished from foolish ordinary people.
Hoặc, mối liên hệ có thể được hiểu nguyên văn là “của những người siêu việt” (uttarimanussānaṃ).
791. Saṅkassarasamācāretiādīhi sīlavisuddhiyā payojanadassanaṃ.
By terms such as saṅkassarasamācāre (suspicious conduct), the purpose of moral purity (sīlavisuddhi) is shown.
Ý nghĩa là của những người siêu việt hơn những người phàm phu, tức là của các vị hành thiền và các bậc Thánh.
Tattha saṅkāya saritabbo samācāro assāti saṅkassarasamācāro.
Here, saṅkassarasamācāro means that one has conduct that is to be thought of with suspicion. This means it is a conduct that is approached by suspicion, for instance, when one sees some bad action and thinks, "This must have been done by so-and-so," or when one sees others discussing something and thinks, "They are discussing my improper actions."
791. Bằng các từ saṅkassarasamācāretiādi, ngài chỉ ra lợi ích của giới thanh tịnh.
Yaṃ kiñci lāmakakammaṃ disvā ‘‘idaṃ asukena kataṃ bhavissatī’’ti evaṃ pavattetabbāya saṅkāya attano vā pare yaṃkiñci mantente disvā ‘‘mama idañcidañca asāruppaṃ jānitvā mantetī’’ti evaṃ pavattasaṅkāya upagantabbasamācāroti attho.
Conduct that is approached by suspicion, when one sees any evil deed and thinks, "This must have been done by so-and-so," or when one sees others discussing anything and thinks, "They are discussing my improper conduct."
Trong đó, người có hành vi đáng bị nghi ngờ được gọi là saṅkassarasamācāro.
Dussīleti etadeva vibhāvetuṃ ‘‘sīlavajjite’’ti vuttaṃ.
To elucidate dussīle (of bad moral conduct), it is said sīlavajjite (devoid of moral conduct).
Ý nghĩa là người có hành vi đáng bị tiếp cận với sự nghi ngờ, chẳng hạn khi thấy một hành vi xấu xa nào đó, người ta có thể nghi ngờ rằng “việc này hẳn là do người kia làm”, hoặc khi thấy người khác bàn tán điều gì đó, người đó lại nghi ngờ rằng “họ biết được điều không tốt này của ta nên mới bàn tán”.
Dussīleti vā dūsitasīle khaṇḍādibhāvaṃ upagatasīle.
Or dussīle means one whose moral conduct is corrupted, whose moral conduct has reached a broken state, etc.
Dussīleti: để làm rõ điều này, ngài đã nói “sīlavajjite”ti.
Sīlavajjiteti sabbena sabbaṃ sīlavirahite.
Sīlavajjite means entirely devoid of moral conduct.
Hoặc dussīleti: người có giới bị hư hỏng, giới đã bị sứt mẻ, v.v.
Natthi jhānanti lokiyajjhānampi tāva natthi.
Natthi jhāna means there is not even worldly jhāna.
Sīlavajjiteti: người hoàn toàn không có giới.
Kuto maggoti lokuttaramaggo kuto, kena kāraṇena lokuttaradhammānaṃ hetuyeva vijjatīti attho.
Kuto maggo means, how could there be a supramundane path? What reason is there for the causes of supramundane states to exist?
Natthi jhānanti: ngay cả thiền hiệp thế cũng không có.
792. Caranti tasmiṃ sīle paripūrakāritāya pavattantīti cārittaṃ.
Cārittaṃ is that which is practiced or proceeds in that moral conduct through fulfilling it completely.
Kuto maggoti: đạo siêu thế từ đâu mà có? Ý nghĩa là, ngay cả nhân của các pháp siêu thế cũng không tồn tại, thì làm sao có được?
Vāritaṃ tāyanti rakkhanti tena, vāritato vā attānaṃ tāyatīti vārittaṃ.
That which is warded off is protected by it, or one protects oneself from what is warded off, hence vārittaṃ.
792. Vì họ hành trì, thực hành trong giới đó với sự viên mãn, nên được gọi là cārittaṃ.
Yaṃ bhagavatā ‘‘idaṃ kātabba’’nti paññattisikkhāpadapūraṇaṃ, idaṃ cārittaṃ nāma.
That which is the fulfillment of a training rule (sikkhāpada) enjoined by the Blessed One as "this should be done" is called cārittaṃ (moral practice).
Họ bảo vệ, giữ gìn điều đã được ngăn cấm, hoặc họ bảo vệ mình khỏi điều đã được ngăn cấm, nên được gọi là vārittaṃ.
Yaṃ ‘‘na kātabba’’nti paṭikkhittaṃ, tassa akaraṇaṃ vārittaṃ nāma.
That which is the non-performance of what is prohibited by "this should not be done" is called vārittaṃ (moral restraint).
Việc hoàn thành các học giới do Đức Thế Tôn quy định “điều này nên làm” được gọi là cārittaṃ.
Acchiddantiādīsu yassa sattasu āpattikkhandhesu majjhe sikkhāpadaṃ bhinnaṃ, tassa sīlaṃ chiddasāṭako viya chiddaṃ nāma hoti, tabbiparītaṃ acchiddaṃ.
Among acchidda and so on: if a training rule is broken among the seven groups of offenses, that person's moral conduct is called chidda (perforated), like a perforated cloth; its opposite is acchidda (unperforated).
Việc không làm điều đã bị cấm “không nên làm” được gọi là vārittaṃ.
Yassa ādimhi vā ante vā bhinnaṃ, tassa pariyante chinnasāṭako viya khaṇḍaṃ nāma hoti, tadaññaṃ akkhaṇḍaṃ.
If it is broken at the beginning or at the end, that person's moral conduct is called khaṇḍa (fragmented), like a cloth torn at the edge; its opposite is akkhaṇḍa (unfragmented).
Acchiddantiādi: Trong bảy nhóm tội, nếu học giới của ai bị vi phạm ở giữa, giới của người đó được gọi là có lỗ hổng (chiddaṃ) như tấm vải bị rách ở giữa. Giới ngược lại với điều đó là acchiddaṃ (không có lỗ hổng).
Kamassa ādarakaraṇavasena akkhaṇḍanti, kamavilaṅghanavasena ‘‘akkhaṇḍamacchidda’’nti vā pāṭho.
Akammāsa also means being unblemished, because the difference between mottled (sabala) and spotted (kammāsa) is slight.
Nếu giới của ai bị vi phạm ở đầu hoặc cuối, giới đó được gọi là bị sứt mẻ (khaṇḍaṃ) như tấm vải bị rách ở mép. Giới khác với điều đó là akkhaṇḍaṃ (không sứt mẻ).
Akammāsa-ggahaṇena asabalattampi vuttaṃ, sabalakammāsānaṃ bhedassa appamattakabhāvato.
Akammāsa also means unblemished, the difference between mottled and spotted being negligible.
Hoặc, có thể đọc là "akkhaṇḍamacchiddaṃ" theo nghĩa là không vi phạm thứ tự và không coi thường.
Ettako hi tesaṃ viseso.
Such is the difference between them.
Việc dùng từ akammāsa (không loang lổ) cũng bao hàm ý nghĩa là không lốm đốm (asabala), vì sự khác biệt giữa lốm đốm và loang lổ là không đáng kể.
Yassa paṭipāṭiyā dve tīṇi sikkhāpadāni bhinnāni, tassa piṭṭhiyā, kucchiyā vā uṭṭhitena visabhāgavaṇṇena kāḷarattādīnaṃ aññatarena sabalavaṇṇā gāvī viya sabalaṃ nāma hoti.
If two or three training rules are broken in succession, that person's moral conduct is called sabala (mottled), like a cow with a mottled coat of black or red, etc., of a different color, appearing on its back or belly.
Đây là sự khác biệt duy nhất giữa chúng.
Yassa antarantarā bhinnāni, tassa antarantarā visabhāgavaṇṇabinducitragāvī viya kammāsaṃ nāma hoti.
If they are broken intermittently, that person's moral conduct is called kammāsa (spotted), like a cow variegated with spots of different colors intermittently.
Nếu ai vi phạm hai hoặc ba học giới liên tiếp, giới của người đó được gọi là lốm đốm (sabalaṃ), giống như con bò có màu lốm đốm với một màu khác như đen hoặc đỏ xuất hiện trên lưng hoặc bụng.
Yaṃ pana tathāvidhaṃ na hoti, taṃ ‘‘asabalaṃ akammāsa’’nti vuccati.
But that which is not of such a nature is called asabala (unmottled) and akammāsa (unspotted).
Nếu ai vi phạm các học giới một cách ngắt quãng, giới của người đó được gọi là loang lổ (kammāsaṃ), giống như con bò có những đốm màu khác nhau xen kẽ.
Aninditanti iminā bhujissaviññuppasatthaaparāmaṭṭhasamādhisaṃvattanikabhāve saṅgaṇhāti.
By anindita (blameless), it encompasses the state of being free, praised by the wise, untouched by craving and views, and conducive to concentration.
Aninditanti: bằng từ này, ngài bao hàm các trạng thái: không bị ràng buộc, được bậc trí tán thán, không bị tham ái và tà kiến chi phối, và là nền tảng cho định.
Tattha ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi devaññataro vā’’ti evaṃ taṇhāya aparāmaṭṭhaṃ taṇhādāsabyato mocitattā bhujissaṃ nāma.
Here, that which is aparāmaṭṭha (untouched) by craving, with thoughts like "By this moral conduct or observance or holy life, I shall become a deva or some other divine being," is called bhujissa (free), because it is released from the servitude of craving.
Trong đó, giới không bị tham ái chi phối với suy nghĩ rằng “với giới này, với hạnh này, hoặc với phạm hạnh này, ta sẽ trở thành một vị trời hoặc một trong các vị trời”, được gọi là bhujissaṃ (không bị ràng buộc) vì nó đã được giải thoát khỏi sự nô lệ của tham ái.
Adāsañhi loke bhujissoti vadanti.
For in the world, they call one who is not a slave bhujissa.
Thật vậy, trong thế gian, người không phải là nô lệ được gọi là bhujissa.
Yathāvuttaguṇapāripūriyā buddhādīhi viññūhi pasaṃsitabbanti viññuppasatthaṃ.
That which is viññuppasatthaṃ (praised by the wise) means it is praised by the wise, such as the Buddhas, due to the perfect fulfillment of its aforementioned qualities.
Vì sự viên mãn các phẩm chất đã nói, giới được các bậc trí như chư Phật tán thán, nên gọi là viññuppasatthaṃ (được bậc trí tán thán).
Taṇhādiṭṭhīhi aparāmaṭṭhaṃ ṭhitibhāgiyaṃ aparāmaṭṭhaṃ nāma.
That which is aparāmaṭṭhaṃ (unassailed) means it is unassailed by craving and wrong views, being of a stable nature (ṭhitibhāgiyaṃ).
Giới không bị tham ái và tà kiến chi phối, thuộc về phần tĩnh lặng, được gọi là aparāmaṭṭhaṃ (không bị chi phối).
Jhānādīnaṃ paccayo bhavituṃ samatthaṃ visesabhāgiyaṃ samādhisaṃvattanikaṃ nāma.
That which is samādhisaṃvattanikaṃ (conducive to concentration) means it is capable of being a condition for jhāna and other attainments, being of a distinguished nature (visesabhāgiyaṃ).
Giới có khả năng trở thành nhân duyên cho thiền định v.v., thuộc về phần đặc biệt, được gọi là samādhisaṃvattanikaṃ (là nền tảng cho định).
793-7. Vivekasukhanti kāyacittūpadhivivekasukhaṃ.
Vivekasukha means the bliss of seclusion of body, mind, and substratum (upadhi).
793-7. Vivekasukha (Niềm vui viễn ly) là niềm vui viễn ly khỏi thân, tâm và các phiền não (upadhi).
Kāyavivekasukhampi hi sampannasīlasseva dussīlassa suññāgārādīsu vasatopi bheravārammaṇādiāpāthagamanena dukkhasseva visesato sampajjanato.
Indeed, the bliss of bodily seclusion belongs only to one complete in virtue; for an immoral person, even when dwelling in empty hermitages and so forth, due to the appearance of terrifying objects and so forth, it especially becomes an abundance of suffering.
Thật vậy, niềm vui viễn ly thân chỉ dành cho người có giới hạnh đầy đủ. Đối với người ác giới, dù sống trong những nơi vắng vẻ, v.v., do sự xuất hiện của những đối tượng đáng sợ, khổ đau đặc biệt phát sinh.
Alaṅkāro anuttaroti devabrahmarājarājamahāmattādīnaṃ majjhe anaññasādhāraṇasobhāpaṭilābhahetutāya niruttaro alaṅkāraviseso.
Anuttaro alaṅkāro means a supreme adornment, an exceptional ornament, because it is the cause for attaining unequalled splendor among devas, Brahmās, kings, royal ministers, and so forth.
Alaṅkāro anuttaro (Vật trang sức vô thượng) là vật trang sức đặc biệt tối thượng, bởi vì nó là nguyên nhân mang lại vẻ đẹp độc đáo không ai sánh bằng giữa các chư thiên, Phạm thiên, vua chúa, đại thần, v.v.
Ratananti cakkavattīnaṃ cakkaratanāditopi savisesaṃ ratijananato anuttaraṃ ratanaṃ.
Ratana means a supreme jewel, which gives rise to delight with distinction, even more so than the wheel-jewel and so forth of a universal monarch.
Ratana (Báu vật) là báu vật vô thượng, bởi vì nó mang lại niềm hoan hỷ đặc biệt hơn cả bánh xe báu của Chuyển Luân Thánh Vương, v.v.
Cakkaratanādikañhi vaṭṭanissitameva ratiṃ janeti, idaṃ pana vivaṭṭanissitampi janetīti visesato ratijanakaṃ hoti.
For the wheel-jewel and so forth give rise to delight dependent only on the cycle of existence (vaṭṭa); but this (virtue) gives rise to delight even dependent on the cessation of existence (vivaṭṭa), and so it becomes a cause of delight with distinction.
Thật vậy, bánh xe báu, v.v., chỉ tạo ra niềm hoan hỷ gắn liền với vòng luân hồi (vaṭṭa), nhưng điều này (giới) lại tạo ra niềm hoan hỷ gắn liền với sự thoát ly luân hồi (vivaṭṭa), nên nó là thứ tạo ra niềm hoan hỷ đặc biệt.
Icchiticchitassa sampattivisesassa nipphādanato cintāmaṇisamanti cintāmaṇi.
Because it brings about the attainment of every desired special fortune, it is like a wish-fulfilling jewel; thus, cintāmaṇi.
Vì nó có thể tạo ra mọi sự thành tựu đặc biệt mong muốn, giống như viên ngọc như ý, nên nó là cintāmaṇi (ngọc như ý).
Yānanti saṃsārakantārataraṇe yānaṃ.
Yāna means a vehicle for crossing the wilderness of saṃsāra.
Yāna (Cỗ xe) là cỗ xe để vượt qua sa mạc luân hồi.
Sītalanti cittasītibhāvakaraṇena sītalaṃ.
Sītala means cool, because it makes the mind cool.
Sītala (Mát mẻ) là mát mẻ vì làm cho tâm trở nên thanh tịnh.
Kilesamaladhovananti gaṅgāyamunādīhipi dubbisodhanīyassa kilesakālusiyassa dhovanaṃ.
Kilesamaladhovana means washing away the defilement (kilesa) stain that is difficult to cleanse even with rivers like the Gaṅgā and Yamunā.
Kilesamaladhovana (Tẩy rửa cấu uế phiền não) là sự tẩy rửa sự ô nhiễm của phiền não, điều mà ngay cả sông Hằng, sông Yamunā, v.v., cũng khó có thể tẩy sạch.
Guṇānaṃ mūlabhūtanti sabbesampi lokiyalokuttaraguṇānaṃ mūlabhūtaṃ.
Guṇānaṃ mūlabhūta means the foundation of all mundane and supramundane qualities.
Guṇānaṃ mūlabhūta (Nền tảng của các công đức) là nền tảng của tất cả các công đức thế gian và xuất thế gian.
‘‘Sīle patiṭṭhāya (saṃ. ni. 1.23), ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddha’’nti (saṃ. ni. 5.369) ca ādivacanañhettha nidassanaṃ.
The initial sayings here, such as “Established in virtue,” “And what is the beginning of wholesome states?” and “Virtue that is thoroughly purified,” are examples.
Các câu nói như: “Nương tựa vào giới” và “Cái gì là khởi đầu của các pháp lành? Giới thanh tịnh tuyệt đối” là những ví dụ ở đây.
Dosānaṃ vītikkamavatthubhūtassa balassa vināsanato dosānaṃ balaghāti.
Dosānaṃ balaghāti means the destroyer of the strength of faults, because it destroys the strength that is the basis for the transgressions of faults.
Dosānaṃ balaghāti (Kẻ hủy diệt sức mạnh của các lỗi lầm) vì nó hủy diệt sức mạnh của các lỗi lầm, vốn là cơ sở của sự vượt qua các lỗi lầm.
Tasmāti yasmā evaṃvidhānisaṃsasampannaṃ sīlaṃ, tasmā.
Tasmā means, "Therefore," because virtue is endowed with such benefits.
Tasmā (Do đó) nghĩa là vì giới hạnh là thứ đầy đủ những lợi ích như vậy, nên.
Duvidhalakkhaṇanti okkhittacakkhuappasaddādivasena kāyakammādīnaṃ avippakiṇṇatāsādhanato samādhānalakkhaṇaṃ, kusaladhammānaṃ mūlabhāvato patiṭṭhānalakkhaṇanti evaṃ duvidhalakkhaṇaṃ, cārittavārittavasena vā duvidhasabhāvanti attho.
Duvidhalakkhaṇa means having two characteristics: the characteristic of concentration (samādhāna) because it achieves the non-scatteredness of bodily actions and so forth through lowered gaze, soft speech, and so forth; and the characteristic of foundation (patiṭṭhāna) because it is the root of wholesome states. Alternatively, it means having a two-fold nature in terms of observance-virtue (cāritta) and abstinence-virtue (vāritta).
Duvidhalakkhaṇa (Hai đặc tính) nghĩa là có hai đặc tính: đặc tính của sự định tâm (samādhāna) do thiết lập sự không phân tán của các hành động thân, v.v., thông qua việc hạ thấp mắt và nói ít lời, v.v.; và đặc tính của sự nương tựa (patiṭṭhāna) do là nền tảng của các pháp thiện; hoặc có hai bản chất theo cách của Chāritta-sīla và Vāritta-sīla.
Atthānaṃ kāmeti tassa hitāsīsanavasenāti atthakāmo.
Atthakāmo means one who desires (kāmeti) his own welfare (attha) in the sense of wishing well for himself.
Atthakāmo (Người mong cầu lợi ích) là người mong cầu lợi ích cho bản thân, theo cách mong muốn điều tốt lành cho mình.
Piyaṃ sīlamassāti piyasīlo.
Piyasīlo means one whose virtue (sīla) is dear (piya) to him.
Piyasīlo (Người yêu thích giới hạnh) là người có giới hạnh được yêu thích.
798-9. Kātabbo palibodhassupacchedoti sambandho.
The connection is that one should sever obstructions (palibodha).
798-9. Mối liên hệ là “phải đoạn trừ chướng ngại (palibodha)”.
Katividho panāyaṃ palibodho, kiṃ sarūpo cāti āha ‘‘palibodhā dasā’’tiādi, ‘‘āha mahāaṭṭhakathāya’’nti adhippāyo.
As for how many kinds of obstructions there are and what their nature is, it is said in palibodhā dasā (ten obstructions) and so forth, meaning, “it is stated in the Great Commentary (Mahāaṭṭhakathā).”
Chướng ngại này có bao nhiêu loại và bản chất của nó là gì? Để trả lời, kinh điển nói: “ Có mười chướng ngại”, v.v., ý muốn nói là “được nói trong Đại Chú giải (Mahāaṭṭhakathā)”.
Tattha āvāsoti ekampi ovarakaṃ ādiṃ katvā yāva sakalopi saṅghārāmo, so tattha paṭibaddhacittassa palibodho, na itarassa.
Among these, āvāso (dwelling) means a monastery (saṅghārāma), starting from even a single room up to the entire monastery. This is an obstruction for one whose mind is attached to it, but not for others.
Trong đó, āvāso (chỗ ở) là từ một căn phòng cho đến toàn bộ tu viện, đó là chướng ngại đối với người có tâm chấp trước vào đó, chứ không phải đối với người khác.
Kulanti ñātikulaṃ vā upaṭṭhākakulaṃ vā, taṃ tehi saṃsaṭṭhaviharatova palibodho.
Kula (family) means either a family of relatives or a family of supporters. This is an obstruction only for a bhikkhu who associates with them.
Kula (gia đình) là gia đình thân quyến hoặc gia đình hộ độ, đó là chướng ngại đối với người sống giao du với họ.
Lābhoti cattāro paccayā, tepi tattha sāpekkhasseva palibodhā.
Lābho (gain) means the four requisites. These too are obstructions only for one who is attached to them.
Lābho (lợi lộc) là bốn vật dụng cần thiết, chúng cũng là chướng ngại đối với người có sự chấp trước vào chúng.
Gaṇoti suttantikagaṇo vā ābhidhammikagaṇo vā.
Gaṇo (group) means either a group studying the Suttantas or a group studying the Abhidhamma.
Gaṇo (tăng chúng) là tăng chúng học Suttanta hoặc tăng chúng học Abhidhamma.
So uddesaparipucchādānena samaṇadhammassa okāsālābhino palibodho.
Such a group is an obstruction for a recluse who, due to teaching or questioning, finds no opportunity for the recluse's practice (samaṇadhamma).
Đó là chướng ngại đối với người không có cơ hội thực hành pháp Sa-môn do việc giảng dạy và vấn đáp, v.v.
Kammanti navakammaṃ, taṃ karontena vaḍḍhakiādīhi laddhāladdhaṃ jānitabbaṃ, katākate ussukkaṃ āpajjitabbanti sabbathāpi palibodho.
Kamma (work) means new construction work. While doing it, one must know what has been received and what has not from carpenters and so forth, and one must strive for what has been done and what has not, so in every way it is an obstruction.
Kamma (công việc) là công việc mới (navakamma), người thực hiện công việc đó phải biết những gì đã nhận và chưa nhận từ thợ mộc, v.v., và phải nỗ lực trong những gì đã làm và chưa làm, do đó, nó là chướng ngại trong mọi trường hợp.
Addhānanti maggagamanacittassa dubbinodanīyatāya taṃ samaṇadhammassa palibodho.
Addhāna (travel) means a journey by road. It is an obstruction to the recluse's practice (samaṇadhamma) because the desire to travel is difficult to eliminate.
Addhāna (con đường) là việc đi lại trên đường, đó là chướng ngại đối với pháp Sa-môn vì tâm muốn đi lại khó có thể loại bỏ.
Ñātīti ettha kula-ggahaṇena ñātikulassapi gahitattā ekekā ñāti idha gahitāti daṭṭhabbā.
In ñātī (relatives), since a family of relatives is included in the term kula (family), it should be understood that individual relatives are meant here.
Ñātī (thân quyến). Ở đây, do từ “kula” đã bao gồm gia đình thân quyến, nên phải hiểu rằng ở đây chỉ đề cập đến từng người thân quyến riêng lẻ.
Ye pana vihāre ācariyupajjhāyādayo, ghare mātādayo, te gilānā palibodhā.
As for the teachers and preceptors in the monastery, and the parents and so forth at home, they become obstructions when they are ill.
Còn những vị thầy (ācariya), thầy tế độ (upajjhāya), v.v., trong tu viện, và cha mẹ, v.v., ở nhà, nếu họ bị bệnh thì đó là chướng ngại.
Ābādhoti yo koci rogo, so bādhayamāno palibodho.
Ābādho (illness) means any disease whatsoever; it is an obstruction as long as it afflicts one.
Ābādho (bệnh tật) là bất kỳ loại bệnh nào, nếu nó làm phiền thì đó là chướng ngại.
Ganthoti pariyattipariharaṇaṃ, taṃ sajjhāyādīhi niccabyāvaṭasseva palibodho.
Gantho (learning) means the preservation of the Pariyatti (scriptures); this is an obstruction only for one who is constantly engaged in recitation and so forth.
Gantho (kinh điển) là việc học và ghi nhớ kinh điển, đó là chướng ngại đối với người luôn bận rộn với việc tụng đọc, v.v.
Iddhīti pothujjanikaiddhi.
Iddhī (supernormal power) means mundane supernormal power.
Iddhī (thần thông) là thần thông của phàm phu.
Sā hi dupparihārā appamattakeneva bhijjati, ayaṃ pana vipassanāya palibodho, na samādhissa samādhiṃ patvā paṭilabhitabbattā.
For it is difficult to maintain and is broken by even a small thing. This is an obstruction to insight (vipassanā), but not to concentration (samādhi), because it is to be attained after reaching concentration.
Thật vậy, thần thông này rất khó duy trì, nó bị phá vỡ chỉ bởi một chút bất cẩn. Đây là chướng ngại đối với tuệ quán (vipassanā), chứ không phải đối với định (samādhi), vì nó phải được đạt được sau khi đạt được định.
Teti te palibodhā.
Te means those obstructions.
Te (Chúng) là những chướng ngại đó.
800-2. Palibodhassupacchedaṃ katvāti ettha paṭhamo tattha nirapekkhacittatāya, dutiyo asaṃsaggena, tatiyo lābhasakkāruppattiṭṭhānaṃ pahāya aññattha gamanena, catuttho yathāraddhaganthasamāpanena, aññassa saṅgāhaṇena vā, pañcamo yathāraddhakammassa niṭṭhāpanena, saṅghādīnaṃ niyyātanena vā, chaṭṭho gantvā kiccatīraṇena, sattamo upaṭṭhahitvā ñātīnaṃ pākatikakaraṇena, aṭṭhamo bhesajjakaraṇena, vīriyādhiṭṭhānena vā, navamadasamā tattha abyāvaṭatāya upacchinditabbā.
In palibodhassupacchedaṃ katvā (having severed the obstructions), the first (obstruction, i.e., dwelling) should be severed by having an unattached mind towards it; the second (family) by non-association; the third (gain) by going elsewhere, abandoning the place of origin of gains and veneration; the fourth (group) by completing the commenced study, or by handing it over to another; the fifth (work) by finishing the commenced work, or by entrusting it to the Saṅgha and so forth; the sixth (travel) by going and settling the task; the seventh (relatives) by attending to them and making the ill relatives well again; the eighth (illness) by medical treatment or by resolving upon effort; and the ninth and tenth (learning and supernormal power) should be severed by not engaging with them.
800-2. Palibodhassupacchedaṃ katvā (Sau khi đoạn trừ chướng ngại). Ở đây, chướng ngại thứ nhất (chỗ ở) phải được đoạn trừ bằng cách không chấp trước vào đó; chướng ngại thứ hai (gia đình) bằng cách không giao du; chướng ngại thứ ba (lợi lộc) bằng cách rời bỏ nơi phát sinh lợi lộc và đi đến nơi khác; chướng ngại thứ tư (tăng chúng) bằng cách hoàn thành kinh điển đã bắt đầu học, hoặc bằng cách giúp đỡ người khác; chướng ngại thứ năm (công việc) bằng cách hoàn thành công việc đã bắt đầu, hoặc bằng cách giao phó cho Tăng chúng, v.v.; chướng ngại thứ sáu (con đường) bằng cách đi và giải quyết công việc; chướng ngại thứ bảy (thân quyến) bằng cách chăm sóc và làm cho thân quyến bị bệnh trở lại bình thường; chướng ngại thứ tám (bệnh tật) bằng cách dùng thuốc, hoặc bằng cách kiên trì tinh tấn; chướng ngại thứ chín và thứ mười (kinh điển và thần thông) phải được đoạn trừ bằng cách không bận tâm đến chúng.
Upasaṅkamitabboti yattha so vasati, tattha upasaṅkamanavidhiñceva upasaṅkamantena paṭipajjitabbavidhānañca visuddhimagge vuttanayena veditabbaṃ.
Upasaṅkamitabbo (should approach): The method of approach to where the teacher dwells, and the conduct to be observed by one who approaches, should be understood according to the way stated in the Visuddhimagga.
Upasaṅkamitabbo (Phải đến gần). Cách thức đến gần và những quy tắc phải tuân theo khi đến gần nơi vị thầy đó cư ngụ, phải được hiểu theo cách đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga).
Ito parañhi ganthavitthārapariharaṇatthaṃ visuddhimagge āgatavitthāraṃ pahāya padatthavaṇṇanamattaṃ karissāma.
From now on, in order to avoid prolixity, we shall abandon the detailed explanations found in the Visuddhimagga and merely provide word-for-word explanations.
Từ đây trở đi, để tránh sự dài dòng của kinh điển, chúng tôi sẽ bỏ qua những chi tiết đã được nói trong Thanh Tịnh Đạo và chỉ giải thích ý nghĩa của các từ.
Kammaṭṭhānassāti ettha yogakammassa pavattiṭṭhānatāya, uparūparibhāvanākammassa kāraṇabhāvato ca kammaṭṭhānaṃ.
In kammaṭṭhānassā (of the meditation object), kammaṭṭhāna (meditation object) is so called because it is the place where the meditation practice arises and because it is the cause for the continuous development of the meditation practice.
Kammaṭṭhānassā (Đối với đề mục thiền). Ở đây, kammaṭṭhāna (đề mục thiền) là nơi phát sinh công việc tu tập (yoga-kamma), và là nguyên nhân của việc tu tập phát triển lên các tầng bậc cao hơn.
Taṃ pana sabbatthakapārihāriyavasena duvidhaṃ.
This meditation object is of two kinds: comprehensive (sabbatthaka) and suitable (pārihāriya).
Đề mục thiền đó có hai loại: sabbatthaka (phổ quát) và pārihāriya (phù hợp với hành giả).
Tattha mettā, maraṇassati, asubhasaññā ca sabbattha atthayitabbato icchitabbato sabbatthakakammaṭṭhānaṃ nāma.
Among these, mettā (loving-kindness), maraṇassati (mindfulness of death), and asubhasaññā (perception of impurity) are called comprehensive meditation objects (sabbatthaka kammaṭṭhāna) because they are to be desired and wished for everywhere.
Trong đó, từ bi (mettā), niệm chết (maraṇassati), và tưởng bất tịnh (asubhasaññā) được gọi là sabbatthaka kammaṭṭhāna (đề mục thiền phổ quát) vì chúng được mong muốn và cần thiết ở mọi nơi.
Cariyānukūlaṃ pana yaṃ kiñci kammaṭṭhānaṃ niccaṃ pariharitabbattā pārihāriyakammaṭṭhānaṃ nāma.
Any meditation object that is suitable to one’s temperament (cariya) is called a suitable meditation object (pārihāriyaka kammaṭṭhāna) because it must be constantly maintained.
Bất kỳ đề mục thiền nào phù hợp với tánh hạnh (carita) thì được gọi là pārihāriya kammaṭṭhāna (đề mục thiền phù hợp với hành giả) vì nó phải được thực hành thường xuyên.
Imaṃ duvidhaṃ kammaṭṭhānaṃ yo deti, ayaṃ kammaṭṭhānassa dāyako, sopi īdiso pariyesitabboti dassetuṃ ‘‘piyo garū’’tiādi vuttaṃ.
To show that such a teacher who gives these two kinds of meditation objects, kammaṭṭhānassa dāyako (the giver of the meditation object), should be sought, it is said, piyo garū (beloved and esteemed) and so forth.
Để chỉ ra rằng người ban đề mục thiền hai loại này là kammaṭṭhānassa dāyako (người ban đề mục thiền), và người như vậy phải được tìm kiếm, nên mới nói “piyo garū” (được yêu mến, đáng kính), v.v.
Piyoti sīlasampadādīhi sattānaṃ piyāyitabbo.
Piyo means beloved by beings due to perfection in virtue and so forth.
Piyo (được yêu mến) nghĩa là được chúng sinh yêu mến nhờ giới hạnh đầy đủ, v.v.
Garūti tatoyeva garukātabbo pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ katvā daṭṭhabbo.
Garū means one who should be esteemed for that very reason, one who should be regarded with reverence like a stone umbrella.
Garū (đáng kính) nghĩa là do đó mà được tôn kính, phải được xem như một chiếc lọng đá.
Bhāvanīyoti sambhāvanīyo.
Bhāvanīyo means one to be venerated.
Bhāvanīyo (đáng tôn trọng) nghĩa là đáng được tôn kính.
Vattāti kiñci ālasiyampi disvā codetvā ovādavasena vadanasīlo.
Vattā means one who is in the habit of speaking by urging and admonishing upon seeing any laziness.
Vattā (người khuyên bảo) là người có thói quen nói lời khuyên bảo, nhắc nhở khi thấy có chút lười biếng.
Vacanakkhamoti paṭipucchakkhamo, paṭipucchito asaṃhīro hutvā sambhāsanakkhamoti vuttaṃ hoti.
Vacanakkhamo means one capable of being questioned again, meaning one capable of speaking courteously without shyness when questioned again.
Vacanakkhamo (người có thể chịu đựng lời nói) nghĩa là có thể chịu đựng sự hỏi lại, và khi bị hỏi lại thì không ngần ngại mà có thể nói chuyện một cách đúng đắn.
Gambhīrañca kathaṃ kattāti tiracchānakathaṃ akathetvā dasakathāvatthupaṭisaṃyuttaṃ gambhīrameva kathaṃ kattā.
Gambhīrañca kathaṃ kattā means one who speaks only profound Dhamma, related to the ten topics of discourse, without engaging in trivial talk.
Gambhīrañca kathaṃ kattā (người nói lời thâm sâu) là người không nói những chuyện tầm phào mà chỉ nói những lời thâm sâu liên quan đến mười đề tài nói chuyện (kathāvatthu).
No caṭṭhāne niyojakoti appavattitabbaṭṭhānabhūte ahite na niyojako.
No caṭṭhāne niyojako means one who does not enjoin (others) in unbeneficial matters that are inappropriate.
No caṭṭhāne niyojako (không sai khiến vào việc không đúng chỗ) là người không sai khiến vào những việc bất lợi, những việc không nên làm.
Evamādiguṇopetanti ādi-saddena saddhāsampadādiguṇayogaṃ dasseti.
In evamādiguṇopeta (endowed with such qualities and so forth), the word ādi (and so forth) indicates the possession of qualities such as perfection in faith.
Evamādiguṇopeta (có những đức tính như vậy, v.v.). Từ ādi (v.v.) chỉ sự kết hợp của các đức tính như đầy đủ đức tin (saddhā-sampadā), v.v.
Kālenāti attano, ācariyassa ca sappāyakālena.
Kālena means at a suitable time for oneself and for the teacher.
Kālena (Đúng lúc) nghĩa là vào lúc thích hợp cho cả bản thân và vị thầy.
803. Vattaṃ katvāti ācariyassa navakamahallakabhāvānurūpena khandhake āgataṃ ācariyavattaṃ katvā.
Vattaṃ katvā means having performed the duties to the teacher (ācariyavatta) as stated in the Khandhaka according to the seniority or juniority of the teacher.
803. Vattaṃ katvā (Sau khi thực hành bổn phận) nghĩa là sau khi thực hành bổn phận đối với thầy (ācariyavatta) đã được nói trong Khandhaka (Phần chương), phù hợp với việc thầy là người mới (navaka) hay người lớn tuổi (mahallaka).
Idāni ācariyena paṭipajjitabbavidhiṃ dassetuṃ ‘‘tenāpī’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the procedure to be followed by the teacher, tenāpī (by him too) and so forth is stated.
Bây giờ, để chỉ ra cách thức mà vị thầy phải thực hành, nên mới nói “tenāpī” (vị ấy cũng vậy), v.v.
Tenāpīti kammaṭṭhānadāyakenapi.
Tenāpī means also by the giver of the meditation object.
Tenāpī (Vị ấy cũng vậy) nghĩa là vị thầy ban đề mục thiền cũng vậy.
Caritaṃ ñatvā dātabbanti cetopariyañāṇalābhinā tassa cittācāraṃ, hadayalohitaṃ vā passitvā itarena ‘‘tvaṃ kiṃcaritosi, ke vā pana te dhammā bahulaṃ samudācarantī’’tiādinā paṭipucchitvā tassa caritaṃ jānitvā tadanurūpena dātabbaṃ.
Caritaṃ ñatvā dātabba means that one who has attained the knowledge of discerning others’ minds (cetopariyañāṇa) should look into the disciple’s mental inclinations or his heart's blood before giving the meditation object; or, for one without such knowledge, the meditation object should be given after knowing the disciple’s temperament by questioning him, for instance, “What kind of temperament do you have? Or what states of mind frequently arise in you?” and so forth, in accordance with that temperament.
Caritaṃ ñatvā dātabba (Phải ban đề mục thiền sau khi biết tánh hạnh). Vị thầy ban đề mục thiền có được tuệ tri tâm (cetopariyañāṇa) phải quan sát hành vi của tâm (cittācāra) hoặc máu tim (hadayalohita) của người đó (và ban đề mục thiền). Vị thầy khác (không có tuệ tri tâm) phải hỏi lại bằng cách nói: “Tánh hạnh của ông là gì? Những pháp nào thường xuyên xuất hiện trong ông?” v.v., và sau khi biết tánh hạnh của người đó, phải ban đề mục thiền phù hợp với tánh hạnh đó.
804. Iriyāpathāditopi kesañci caritaṃ jānituṃ sakkā, taṃ pana na ekantikaṃ, ‘‘caritaṃ ñatvā’’ti vuttaṃ, katamaṃ pana taṃ, katividhā vāti āha ‘‘caritaṃ panidaṃ rāgadosamohavasenā’’tiādi.
804. Even from the postures, etc., it is possible to know the character of some, but that is not definite. It is said, "having known the character." But what is that, and of how many kinds is it? — thus it is said, "This character, however, is due to lust, hatred, delusion, etc."
804. Cũng có thể biết được tánh hạnh của một số người qua oai nghi, v.v., tuy nhiên, điều đó không phải là tuyệt đối, đã được nói rằng "sau khi biết tánh hạnh". Nhưng tánh hạnh đó là gì, có bao nhiêu loại? Ngài nói "Tánh hạnh này, do bởi tham, sân, si" v.v.
Ussannabhāvena santāne caratīti caritaṃ, asati paṭipakkhabhāvanāyaṃ santāne pavattanārahā rāgādayo.
That which occurs preponderantly in the mental continuum is carita (character). When counter-meditation is absent, lust and so forth are fit to arise in the mental continuum.
Do vì thường diễn tiến trong dòng tâm thức với trạng thái nổi trội, nên được gọi là tánh hạnh. Khi không có sự tu tập đối trị, các pháp như tham, v.v., có khả năng khởi lên trong dòng tâm thức.
806-7. Nanu ca ‘‘caritaṃ ñatvā dātabba’’nti vuttaṃ, kiṃcaritassa pana kiṃ kammaṭṭhānaṃ anukūlanti imaṃ anuyogaṃ sandhāya taṃtaṃcaritānukūlakammaṭṭhānaṃ dassetvā puna tassa gaṇanato appanāvahato jhānappabhedato samatikkamato vaḍḍhanāvaḍḍhanato ārammaṇato bhūmito gahaṇato paccayato bhedaṃ dassetuṃ ‘‘asubhā cā’’tiādi āraddhaṃ.
806-7. It was said, "having known the character, one should give (a meditation object)." In response to the question, "what meditation object is suitable for which character?", after showing the suitable meditation objects for each character, then to show their differences in terms of number, bringing about jhāna attainment, kinds of jhāna, overcoming, increase and non-increase, object, plane, apprehension, and condition, the section beginning "asubhā cā" is commenced.
806-7. Chẳng phải đã nói rằng "cần phải ban (đề mục) sau khi biết tánh hạnh" sao? Đề mục thiền nào là thích hợp với người có tánh hạnh nào? Để giải đáp câu hỏi này, sau khi chỉ ra đề mục thiền thích hợp với từng tánh hạnh, rồi lại để chỉ ra sự khác biệt của đề mục thiền đó về phương diện số lượng, về khả năng dẫn đến an chỉ định, về sự phân loại thiền, về sự vượt qua, về sự tăng trưởng và không tăng trưởng, về đối tượng, về cõi, về cách nắm bắt, và về duyên, Ngài đã bắt đầu bằng "Mười đề mục bất tịnh" v.v.
Tattha dasa asubhāti uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakaṃ vicchiddakaṃ vikkhāyitakaṃ vikkhittakaṃ hatavikkhittakaṃ lohitakaṃ puḷavakaṃ aṭṭhikanti ime dasa.
There, the ten asubhā are: the bloated (uddhumātaka), the livid (vinīlaka), the festering (vipubbaka), the cut-up (vicchiddaka), the gnawed (vikkhāyitaka), the scattered (vikkhittaka), the hacked and scattered (hatavikkhittaka), the bloody (lohitaka), the worm-infested (puḷavaka), and the skeletal (aṭṭhika)—these ten.
Trong đó, mười đề mục bất tịnh là: tử thi sình trương, tử thi xanh bầm, tử thi chảy mủ, tử thi nứt nẻ, tử thi bị thú vật cắn xé, tử thi bị phân tán các phần, tử thi bị chặt và vứt bỏ, tử thi đẫm máu, tử thi có giòi bọ, và bộ xương.
Tathā kāyagatāsati cāti ime ekādasa rāgavikkhambhanassa upāyabhāvato rāgacaritassa anukūlā.
And similarly, kāyagatāsati—these eleven are suitable for the lustful character, being means of suppressing lust.
Và cũng như vậy là niệm thân hành – mười một đề mục này, do là phương tiện để trấn áp tham ái, nên thích hợp cho người có tánh tham.
Asubha-ggahaṇena cettha tadārammaṇasamādhipubbaṅgamaṃ kammaṭṭhānaṃ gahitaṃ.
Here, by the apprehension of asubha, the meditation object preceded by concentration on that object is taken.
Ở đây, qua việc đề cập đến bất tịnh, đề mục thiền có định với đối tượng ấy làm tiền đạo đã được bao gồm.
Evaṃ sesesupi yathārahaṃ daṭṭhabbaṃ.
Thus, it should be understood for the rest, as appropriate.
Nên hiểu tương tự như vậy một cách thích hợp trong các trường hợp còn lại.
Appamāṇasattārammaṇattā appamaññā, mettā karuṇā muditā upekkhāti catunnaṃ brahmavihārānametaṃ adhivacanaṃ.
They are called appamaññā (immeasurables) because their object is immeasurable beings; this is a designation for the four brahmavihāras: mettā (loving-kindness), karuṇā (compassion), muditā (sympathetic joy), and upekkhā (equanimity).
Do có đối tượng là chúng sinh vô lượng nên được gọi là vô lượng tâm, đây là danh xưng của bốn phạm trú: từ, bi, hỷ, xả.
Te pana savaṇṇakasiṇā nīlakasiṇaṃ pītakasiṇaṃ lohitakasiṇaṃ odātakasiṇanti imehi catūhi vaṇṇakasiṇehi sahitā aṭṭha dosavikkhambhanupāyabhāvato, appaṭighātavisayattā ca dosacaritassa anukūlā.
These, however, with colour kasiṇas—the blue kasiṇa, yellow kasiṇa, red kasiṇa, white kasiṇa—these four colour kasiṇas, together with these, are eight; they are suitable for the hateful character because they are means of suppressing hate and because their object is free from aversion.
Những phạm trú ấy cùng với các kasiṇa màu sắc là kasiṇa xanh, kasiṇa vàng, kasiṇa đỏ, kasiṇa trắng – tám đề mục này, do là phương tiện trấn áp sân hận và do có đối tượng không gây chướng ngại, nên thích hợp cho người có tánh sân.
809-11. Purimā…pe… dehinoti ‘‘buddhānussati dhammānussati saṅghānussati sīlānussati cāgānussati devatānussatī’’ti idaṃ pāḷikkamena purimaṃ anussatichakkaṃ saddhācaritassa atisappāyavasena anukūlaṃ.
809-11. The former...pe...for beings—"mindfulness of the Buddha, mindfulness of the Dhamma, mindfulness of the Saṅgha, mindfulness of sīla, mindfulness of generosity, mindfulness of devas"—this former group of six anussatis is suitable for the faithful character, being most conducive to it.
809-11. Sáu đề mục đầu... cho chúng sinh, theo thứ tự trong Pāli là "niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm giới, niệm thí, niệm thiên", sáu đề mục tùy niệm đầu tiên này thích hợp cho người có tánh tín theo phương diện rất tương hợp.
Maraṇūpasamāyuttā satīti maraṇe, upasame ca yuttā sati, maraṇānussati, upasamānussati cāti vuttaṃ hoti.
Mindfulness associated with death and appeasement means mindfulness associated with death and with appeasement; it is said to be both maraṇānussati (mindfulness of death) and upasamānussati (mindfulness of appeasement).
Niệm liên quan đến sự chết và sự tịch tịnh có nghĩa là niệm liên quan đến sự chết và sự tịch tịnh, tức là niệm sự chết và niệm sự tịch tịnh.
Āhāranissitā saññāti āhāre paṭikkūlasaññā.
Perception based on food means the perception of repulsiveness in food.
Tưởng liên quan đến vật thực là tưởng về sự ghê tởm trong vật thực.
Dhātuvavatthānanti catudhātuvavatthānaṃ.
Analysis of elements means the analysis of the four elements.
Phân tích tứ đại là sự phân tích bốn đại.
Buddhippakatijantunoti buddhicaritassa sattassa.
For a being of discerning nature means for a being of intellectual character.
Cho chúng sinh có bản chất trí tuệ là cho chúng sinh có tánh tuệ.
Sesāni kasiṇānīti dosacaritassa anukūlesu vuttehi catūhi vaṇṇakasiṇehi avasesāni pathavīāpotejovāyoālokākāsakasiṇāni, evaṃ purimāni cattāri, imāni chāti dasa imasseva ujuvipaccanīkā, imassa asappāyanti gahetabbavisesassa abhāvato rāgādi sabbacaritānaṃ anukūlāti vaṇṇitā.
The remaining kasiṇas—these are the earth, water, fire, air, light, and space kasiṇas, which are left over from the four colour kasiṇas mentioned as suitable for the hateful character. Thus, the former four (formless attainments) and these six are ten; since there is no special reason to consider them directly opposed to or unsuitable for this (the intellectual character), they are described as suitable for all characters, including the lustful and so forth.
Các kasiṇa còn lại là các kasiṇa đất, nước, lửa, gió, ánh sáng, hư không, là những kasiṇa còn lại sau bốn kasiṇa màu sắc đã được nói trong các đề mục thích hợp cho người có tánh sân. Như vậy, bốn đề mục vô sắc trước và sáu kasiṇa này, tổng cộng là mười đề mục, được mô tả là thích hợp cho tất cả các tánh hạnh như tham, v.v., vì không có sự phân biệt đặc biệt nào cần nắm bắt rằng chúng là đối nghịch trực tiếp hay không phù hợp với riêng tánh hạnh này.
812. Ekantavipaccanīkabhāvatoti rāgacaritādīnaṃ asubhādikammaṭṭhānassa ujuvipaccanīkatāya.
812. By "due to being entirely contradictory" means because the meditation object of asubha and so on is directly contrary to those of a lustful temperament and so on.
812. Do tính chất hoàn toàn đối nghịch là do tính chất đối nghịch trực tiếp của đề mục thiền bất tịnh (asubha) đối với những người có tánh tham (rāgacarita) v.v...
Atisappāyatoti saddhācaritādīnaṃ buddhānussatiādikammaṭṭhānassa atisappāyato.
By "due to being very suitable" means because the meditation object of Buddhānussati and so on is very suitable for those of a faithful temperament and so on.
Do rất thích hợp là do đề mục thiền niệm Phật (buddhānussati) v.v... rất thích hợp với những người có tánh tín (saddhācarita) v.v...
Evaṃ ujuvipaccanīkavasena, atisappāyavasena ca idaṃ sabbaṃ visuṃ visuṃ tesaṃ anukūlanti vuttaṃ, na pana itarassa ananukūlabhāvato.
Thus, it is said that all these meditation objects are individually suitable for those temperaments, by way of being directly contrary and by way of being very suitable, but it is not said because the other is unsuitable for the other (temperament).
Như vậy, tất cả những điều này được nói là thích hợp riêng biệt cho những người có tánh hạnh đó, theo cách đối nghịch trực tiếp và cách rất thích hợp, chứ không phải do những điều khác không thích hợp.
Na hi rāgādīnaṃ avikkhambhikā, saddhādīnaṃ vā anupakārikā kusalabhāvanā nāma atthi.
Indeed, there is no wholesome development (kusalabhāvanā) that does not suppress lust and so on, or that does not benefit faith and so on.
Thật vậy, không có pháp tu tập thiện nào mà không ngăn chặn được tham ái v.v... hoặc không giúp ích cho tín v.v...
Tathā hi meghiyasutte –
Thus, in the Meghiyasutta, it is said:
Chẳng hạn, trong kinh Meghiya –
813-4. Kiñcāpi vuttanayena kammaṭṭhānānaṃ gaṇanaparicchedopi sakkā ñātuṃ, saṅkarattā pana sukhena viññātuṃ na sakkāti tesaṃ sāmaññato, visuṃ visuṃ jātito ca gaṇanaparicchedaṃ dassetuṃ ‘‘kammaṭṭhānāni sabbānī’’tiādi vuttaṃ.
813-4. Although the enumeration and classification of meditation objects can be known by the method mentioned, it is not easily comprehensible due to their intermingling. Therefore, to show their enumeration and classification generally and according to their individual types, it is said: “All meditation objects…” and so on.
813-4. Mặc dù có thể biết được số lượng đề mục thiền theo cách đã nói, nhưng do sự pha trộn nên không thể dễ dàng hiểu được. Vì vậy, để trình bày số lượng đề mục thiền theo cách chung và theo từng loại riêng biệt, đã nói “Tất cả các đề mục thiền” v.v...
Cattālīsāti niddiseti pāḷito, aṭṭhakathāto ca samodhānetvā ‘‘samacattālīsā’’ti niddiseyya.
By “are forty, so declares” (Cattālīsāti niddise), by combining the Pāḷi text and the commentary, one should declare them to be "exactly forty".
“Hãy chỉ ra là bốn mươi” theo Pāḷi và Aṭṭhakathā, tổng hợp lại thì sẽ chỉ ra là “chính xác bốn mươi”.
Kasiṇāni dasa…pe… saññā cāhāratā iti.
“Ten kasiṇas… and so on… and the perception of nutriment as repulsive.”
Mười kasiṇa... v.v... và tưởng về thực phẩm (āhāratā saññā).
Asubhānussatī dasāti dasa-saddo paccekaṃ yojetabbo ‘‘dasa asubhā, dasa anussatī’’ti.
In the phrase “ten asubhas, ten anussatis” (Asubhānussatī dasā), the word dasa (ten) should be applied to each separately as “ten asubhas, ten anussatis”.
Trong câu “mười bất tịnh và mười niệm (dasa asubhānussatī)”, từ dasa (mười) phải được ghép riêng lẻ là “mười bất tịnh (dasa asubhā), mười niệm (dasa anussatī)”.
Dasa asubhā heṭṭhā kathitāva.
The ten asubhas have already been described below.
Mười bất tịnh đã được nói ở dưới.
‘‘Purimānussatichakka’’nti ettha vuttā cha, maraṇānussati kāyagatāsati ānāpānassati upasamānussatīti imā dasa anussatiyo.
The six mentioned in “the preceding group of six anussatis” (purimānussatichakka), together with maraṇānussati (mindfulness of death), kāyagatāsati (mindfulness of the body), ānāpānassati (mindfulness of breathing), and upasamānussati (mindfulness of peace) — these are the ten anussatis.
Sáu niệm đã được nói trong câu “sáu niệm trước”, cùng với niệm chết (maraṇānussati), niệm thân (kāyagatāsati), niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati), niệm an tịnh (upasamānussati) – đó là mười niệm này.
Catudhātuvavatthānanti pathavādīnaṃ catunnaṃ dhātūnaṃ vavatthānaṃ.
Catudhātuvavatthāna means the analytical discernment of the four elements such as earth and so on.
Tứ đại phân biệt (Catudhātuvavatthāna) là sự phân biệt bốn đại như đất v.v...
Saññā cāhāratāti gāthābandhavasena ga-kārassa lopaṃ katvā āhāragatā saññā ‘‘āhāratā saññā’’ti vuttā.
In Saññā cāhāratā, the consonant ‘ga’ is elided due to metrical requirements, and the perception regarding nutriment is expressed as “āhāratā saññā”.
Saññā cāhāratā – để phù hợp với thể thơ, chữ “ga” đã được lược bỏ, và tưởng về thực phẩm (āhāragatā saññā) được gọi là “āhāratā saññā”.
Āhāroyeva vā āhāratā, taggatā ca saññā upacārato ‘‘āhāratā’’ti vuttā, āhāre paṭikkūlasaññāti attho.
Alternatively, nutriment itself is “āhāratā,” and the perception associated with it is figuratively called “āhāratā.” The meaning is the perception of repulsiveness in nutriment.
Hoặc, chính thực phẩm (āhāra) là āhāratā, và tưởng liên quan đến nó được gọi là “āhāratā” theo nghĩa ẩn dụ, nghĩa là tưởng về sự ghê tởm trong thực phẩm.
815-6. Kiṃ imesu sabbesuyeva kammaṭṭhānesu jhānaṃ nibbattatīti?
815-6. Does jhāna arise in all these meditation objects?
815-6. Có phải trong tất cả các đề mục thiền này đều phát sinh thiền định không?
Āma, nibbattati sabbesveva upacārajjhānaṃ, appanājhānaṃ pana kesuci na nibbattati, tasmā kānici upacārameva nibbattenti, kānici appanampi.
Yes, upacāra-jhāna arises in all of them. However, appanā-jhāna does not arise in some, so some give rise only to upacāra, and some to appanā as well.
Vâng, thiền cận định (upacāra-jhāna) phát sinh trong tất cả. Tuy nhiên, thiền an định (appanā-jhāna) không phát sinh trong một số, do đó một số chỉ làm phát sinh cận định, còn một số thì làm phát sinh cả an định.
Kathaṃ panetaṃ daṭṭhabbanti āha ‘‘etesū’’tiādi.
How should this be understood? He says, "among these" and so on.
Làm thế nào để thấy điều này? Đã nói “trong những điều này” v.v...
Upacārameva āvahantīti upacārāvahā ‘‘apekkho’’tiādīsu viya hettha avadhāraṇaṃ daṭṭhabbaṃ.
Bringing forth only upacāra (upacārāvahā) – here, the emphatic particle should be understood as in phrases like “apekkhā” (expectation) and so on.
Chỉ mang lại cận định, tức là upacārāvahā. Ở đây, cần hiểu là có sự nhấn mạnh, giống như trong các trường hợp như “apekkho” v.v...
Tattha ānāpānassatiṃ, kāyagatāsatiñca hitvā sesā buddhānussatiādayo aṭṭha anussatiyo, saññā, vavatthānañcāti ete dasa nānappakārakattā, gambhīrattā, sabhāvadhammattā ca asati bhāvanāvisese upacārāvahā vuttā.
Among these, excluding ānāpānassati and kāyagatāsati, the remaining eight anussatis such as Buddhānussati and so on, along with saññā and vavatthāna—these ten are said to bring forth upacāra (upacārāvahā) when there is no special development, because they are diverse, profound, and related to ultimate realities.
Trong số đó, trừ niệm hơi thở vào ra (ānāpānassati) và niệm thân (kāyagatāsati), tám niệm còn lại như niệm Phật (buddhānussati) v.v..., tưởng (saññā) và phân biệt (vavatthāna) – mười điều này được gọi là chỉ mang lại cận định (upacārāvahā) do tính chất đa dạng, sâu sắc và là pháp bản chất, nếu không có sự đặc biệt trong tu tập.
817-8. Evaṃ upacārappanāvahato dassetvā idāni jhānappabhedato dassetuṃ ‘‘appanāyāvahesū’’tiādi vuttaṃ.
817-8. Having thus shown those that lead to upacāra and appanā, now to explain by way of jhāna distinctions, it is said: “among those that lead to appanā” and so on.
817-8. Sau khi trình bày theo cách mang lại cận định và an định, bây giờ để trình bày theo sự phân loại của thiền định, đã nói “trong những điều mang lại an định” v.v...
Catukkajjhānikāti catukkanayavasena catubbidharūpāvacarajjhānavanto, tesaṃ ekekasseva ārammaṇabhūtāti attho.
Catukkajjhānikā means those that possess the four types of rūpāvacara jhāna according to the fourfold method, meaning they are the object for each of these (four jhānas).
Tứ thiền (Catukkajjhānikā) có nghĩa là có bốn loại thiền sắc giới (rūpāvacara-jhāna) theo cách tứ thiền, nghĩa là chúng là đối tượng của từng loại thiền đó.
Pañcakanayavasena pana ‘‘pañcakajjhānikā’’ti veditabbā.
According to the fivefold method, they should be understood as “pañcakajjhānikā” (possessing five jhānas).
Theo cách ngũ thiền thì phải hiểu là “ngũ thiền (pañcakajjhānikā)”.
Paṭhamajjhānikāti paṭhamajjhānasseva ārammaṇabhūtā, paṭikkūlabhāvato pana itaresaṃ ārammaṇāni na honti.
Paṭhamajjhānikā means those that are objects only for the first jhāna. They are not objects for the others due to their repulsive nature.
Sơ thiền (Paṭhamajjhānikā) có nghĩa là chỉ là đối tượng của sơ thiền, nhưng do tính chất ghê tởm nên chúng không phải là đối tượng của các thiền khác.
Paṭikkūlepi hi visaye vitakkabalena paṭhamajjhānaṃ appeti caṇḍasotanadiyaṃ arittabalena nāvā viya.
Indeed, even in a repulsive object, the first jhāna can attain appanā through the power of vitakka, just as a boat can stay firm in a turbulent river through the power of a punting pole.
Thật vậy, ngay cả trong đối tượng ghê tởm, sơ thiền cũng đạt đến an định nhờ sức mạnh của tầm (vitakka), giống như một con thuyền đứng vững trên dòng sông chảy xiết nhờ sức mạnh của mái chèo.
Sesāni pana tadabhāvato na tesu appenti.
But the other (jhānas) do not attain appanā in them due to the absence of that (vitakka).
Tuy nhiên, các thiền còn lại không đạt đến an định trong những đối tượng đó vì không có tầm.
819. Tikajjhānavahāti catukkanayena tikajjhānavahā, pañcakanayena pana catukkajjhānavahā, mettākaruṇāmuditā hi mettādīnaṃ somanassasahagatānameva ārammaṇattā pañcamajjhānikā na honti.
819. Tikajjhānavahā means leading to three jhānas according to the fourfold method, but to four jhānas according to the fivefold method. Mettā, karuṇā, and muditā are not pañcamajjhānikā because they are objects only for mettā and so on accompanied by joy.
819. Tam thiền (Tikajjhānavahā) là mang lại tam thiền theo cách tứ thiền, nhưng theo cách ngũ thiền thì mang lại tứ thiền. Vì từ (mettā), bi (karuṇā), hỷ (muditā) là đối tượng của từ v.v... chỉ đi kèm với hỷ (somanassa), nên chúng không phải là ngũ thiền.
Appanappattā hi mettādayo somanassena vinā nappavattanti.
Indeed, mettā and so on, when they have reached appanā, do not occur without joy.
Từ v.v... đã đạt đến an định không thể phát sinh nếu không có hỷ.
Catutthopi brahmavihāroti sambandho.
This is connected with "the fourth Brahmavihāra" as well.
Cũng vậy, phạm trú thứ tư (catutthopi brahmavihāro) là sự liên kết.
Brahmānaṃ uttamānaṃ vihāro, brahmabhūto vā vihāroti brahmavihāro, so upekkhābhāvanāvasena catutthajjhāniko.
Brahmavihāra means the abiding of the excellent (brahma) ones, or an abiding that has become excellent. That (upekkhā) is catutthajjhānika (fourth jhāna) by way of the development of upekkhā.
Phạm trú (brahmavihāro) là sự trú ngụ của các bậc phạm thiên (brahmā) cao thượng, hoặc là sự trú ngụ đã trở thành phạm thiên, đó là tứ thiền theo cách tu tập xả (upekkhā).
Tatthāpi mettādivasena paṭiladdhajjhānacatukkassevetaṃ appeti, netarassa.
Even there, it attains appanā only for the four jhānas attained through mettā and so on, not for the others.
Ngay cả ở đó, nó cũng chỉ đạt đến an định cho người đã đạt được tứ thiền theo cách từ v.v..., chứ không phải cho người khác.
Mettādīnaṃ nissandattā.
Because it is the result (nissanda) of mettā and so on.
Vì xả là kết quả của từ v.v...
Yathā hi kasiṇānaṃ nissandā āruppā, yathā ca samathavipassanānissandā nirodhasamāpatti, evaṃ mettādinissandā upekkhā.
Just as the formless attainments (āruppā) are the results of the kasiṇas, and as nirodhasamāpatti is the result of samatha and vipassanā, so upekkhā is the result of mettā and so on.
Giống như các thiền vô sắc (āruppa) là kết quả của các kasiṇa, và sự nhập diệt thọ tưởng (nirodhasamāpatti) là kết quả của thiền chỉ (samatha) và thiền quán (vipassanā), thì xả (upekkhā) là kết quả của từ v.v...
Āruppā catutthajjhānikāti aṅgasamatāvasena āruppāpi catutthajjhānasseva pabhedāti katvā vuttaṃ.
Āruppā catutthajjhānikā is said considering that the āruppas, by reason of equality of factors, are also subdivisions of the fourth jhāna.
Vô sắc là tứ thiền (Āruppā catutthajjhānikā) được nói là do các thiền vô sắc (āruppa) cũng là một loại của tứ thiền theo sự đồng nhất về chi phần.
820. Evaṃ jhānabhedato dassetvā puna samatikkamato dassetuṃ ‘‘vasenārammaṇaṅgāna’’ntiādi vuttaṃ.
820. Having thus explained by way of jhāna distinctions, to explain again by way of transcendence, it is said: “by way of the objects and factors” and so on.
820. Sau khi trình bày theo sự phân loại thiền định, để trình bày theo sự vượt qua, lại nói “theo đối tượng và chi phần” v.v...
Ārammaṇasamatikkamo aṅgasamatikkamoti atikkamitabbānaṃ ārammaṇānaṃ, aṅgānañca vasena samatikkamo duvidho.
Transcendence of the object and transcendence of the factors—thus, transcendence is twofold, by way of the objects and factors to be transcended.
Sự vượt qua đối tượng và sự vượt qua chi phần – sự vượt qua có hai loại, theo đối tượng và chi phần cần vượt qua.
Kiṃ sabbesveva duvidho labbhati, noti āha ‘‘gocarā…pe… tikkamo’’ti.
Is the twofold transcendence obtained in all of them, or not? He says: “ranges… and so on… transcendence.”
Có phải cả hai loại đều có trong tất cả các thiền không? Không. Đã nói “phạm vi... v.v... vượt qua”.
Catūsu hi āruppesu ārammaṇasamatikkamova hoti ākāsakasiṇavajjitesu navasu ārammaṇesu aññataraṃ samatikkamitvā ākāsānañcāyatanassa, ākāsānañcāyatanādīni ca samatikkamitvā viññāṇañcāyatanādīnaṃ pattabbattā, aṅgātikkamo pana arūpe natthi catunnañcāpi aṅgānaṃ vasena samānattā.
Indeed, in the four formless attainments (āruppā), there is only transcendence of the object, because one transcends one of the nine objects, excluding the space kasiṇa, to reach the sphere of infinite space (ākāsānañcāyatana), and transcends the sphere of infinite space and so on to reach the sphere of infinite consciousness (viññāṇañcāyatana) and so on. But there is no transcendence of factors in the formless states because all four (formless attainments) are alike in terms of their factors.
Thật vậy, trong bốn thiền vô sắc (āruppa), chỉ có sự vượt qua đối tượng. Vì phải vượt qua một trong chín đối tượng trừ kasiṇa hư không để đạt đến thiền không vô biên xứ (ākāsānañcāyatana), và vượt qua thiền không vô biên xứ v.v... để đạt đến thiền thức vô biên xứ (viññāṇañcāyatana) v.v... Tuy nhiên, không có sự vượt qua chi phần trong thiền vô sắc, vì bốn chi phần đều giống nhau.
Rūpe jhānaṅgatikkamoti rūpāvacarikakammaṭṭhānesu vitakkādīnaṃ jhānaṅgānaṃ atikkamo, idañca labbhamānakavasena vuttaṃ.
Jhānaṅgatikkamo in rūpa refers to the transcendence of jhāna factors like vitakka and so on in rūpāvacara meditation objects, and this is stated by way of what is obtainable.
Sự vượt qua chi thiền trong sắc giới (Rūpe jhānaṅgatikkamo) là sự vượt qua các chi thiền như tầm (vitakka) v.v... trong các đề mục thiền sắc giới (rūpāvacarika). Điều này được nói theo cách có thể đạt được.
Paṭhamajjhānikesu duvidhopi samatikkamo natthi, nīvaraṇasamatikkamo idha aṭṭhannampi samāpattīnaṃ sādhāraṇattā na gahito.
In those that lead to the first jhāna, neither type of transcendence exists. The transcendence of hindrances (nīvaraṇa-samatikkama) is not included here because it is common to all eight attainments.
Trong các thiền sơ thiền, không có cả hai loại vượt qua. Sự vượt qua các triền cái (nīvaraṇa) không được đề cập ở đây vì nó là chung cho cả tám loại thiền chứng (samāpatti).
821. Evaṃ samatikkamavasena dassetvā puna vaḍḍhanāvaḍḍhanavasena dassetuṃ ‘‘daseva kasiṇānī’’tiādimāha.
821. Having thus explained by way of transcendence, to explain again by way of increase and non-increase, he states: “only the ten kasiṇas” and so on.
821. Sau khi trình bày theo cách vượt qua, để trình bày theo cách tăng trưởng và không tăng trưởng, lại nói “chỉ mười kasiṇa” v.v...
Imesu cattālīsāya kammaṭṭhānesu dasa kasiṇāneva vaḍḍhetabbāni.
Among these forty meditation objects, only the ten kasiṇas should be expanded.
Trong bốn mươi đề mục thiền này, chỉ mười kasiṇa là cần được tăng trưởng.
Na ca…pe… asubhādayoti sesā asubhādayo pana neva vaḍḍhetabbā.
And not… and so on… the asubhas and so on. The remaining asubhas and so on should not be expanded.
Không... v.v... bất tịnh v.v... Các đề mục thiền còn lại như bất tịnh v.v... thì không cần tăng trưởng.
Paricchinnākāreneva upaṭṭhānato, ānisaṃsābhāvato ca.
Because they appear in a limited form, and because there is no benefit (in expanding them).
Vì chúng chỉ hiện khởi với hình thức giới hạn, và không có lợi ích.
Tathā hi dasa asubhāni, kāyagatāsati ca attano ṭhitokāsena paricchinnattā paricchinnākāreneva upaṭṭhahanti.
Indeed, the ten asubhas and kāyagatāsati appear only in a limited form because they are defined by their own existing space.
Thật vậy, mười bất tịnh và niệm thân (kāyagatāsati) hiện khởi với hình thức giới hạn vì chúng bị giới hạn bởi vị trí của chính chúng.
Vaḍḍhitesupi kuṇaparāsi eva upaṭṭhātīti na koci ānisaṃso atthi.
Even if expanded, only a heap of corpses appears, so there is no particular benefit.
Ngay cả khi được tăng trưởng, chúng cũng chỉ hiện khởi như một đống xác chết, nên không có lợi ích gì.
Avaḍḍhitesupi hi tesu kāmarāgavikkhambhanā hotiyeva.
Even without expanding them, the suppression of sensual desire (kāmarāga-vikkhambhanā) certainly occurs.
Ngay cả khi không được tăng trưởng, chúng vẫn có khả năng ngăn chặn dục tham (kāmarāga).
Yadi evaṃ, asubhajjhānānaṃ appamāṇārammaṇatāvacanaṃ virujjhatīti?
If that is so, does the statement that the meditation objects of the asubha jhānas are immeasurable contradict?
Nếu vậy, lời nói về tính chất đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇatā) của các thiền bất tịnh (asubhajjhāna) chẳng phải là mâu thuẫn sao?
Na virujjhati.
It does not contradict.
Không mâu thuẫn.
Ekacco hi uddhumātake vā aṭṭhike vā mahante nimittaṃ gaṇhāti, ekacco appaketi iminā pariyāyena ekaccassa parittārammaṇajjhānaṃ hoti, ekaccassa appamāṇārammaṇaṃ.
For indeed, some person grasps a large sign, whether of a bloated corpse or a skeletal corpse; another grasps a small one. It is by this method that for some, the jhāna has a limited object, and for another, it has an immeasurable object.
Bởi vì, có người nắm bắt nimitta (ấn tướng) nơi tử thi sình trương (uddhumātaka) hoặc bộ xương (aṭṭhika) lớn, có người nắm bắt nơi tử thi nhỏ; theo phương pháp này, đối với người này thì có thiền với đối tượng hạn lượng (parittārammaṇa), đối với người kia thì có thiền với đối tượng vô lượng (appamāṇārammaṇa).
Yo vā etaṃ ānisaṃsābhāvaṃ apassanto vaḍḍheyya, tassa vasena appamāṇārammaṇatā vuttā.
Or, it is said to have an immeasurable object in reference to one who would expand it, not seeing the absence of benefit in doing so.
Hoặc, đối với người nào không thấy sự vô ích này mà vẫn mở rộng, thì tính chất đối tượng vô lượng được nói là dựa vào người ấy.
Ānāpānanimittampi nāsikaggamukhanimittādiparicchinnaṃ upaṭṭhāti, vaḍḍhayatopi ca vātarāsiyeva vaḍḍhati.
The sign of ānāpāna, too, appears as restricted, for instance, to the tip of the nose or the mouth; and even for one who expands it, only the mass of air expands.
Nimitta của niệm hơi thở (ānāpāna) cũng hiện khởi bị giới hạn bởi chóp mũi, cửa miệng v.v., và đối với người mở rộng nó, thì chỉ có khối gió là được mở rộng.
Picupiṇḍādivasena upaṭṭhahantampi hi nimittaṃ vātasaṅghāṭamattameva, tathā brahmavihāranimittampi vaḍḍhentassa sattarāsiyeva vaḍḍheyya, na ca tena koci attho hoti, tasmā tadubhayampi na vaḍḍhetabbaṃ.
For the sign, even when it appears like a cotton ball, is merely a collection of air. Similarly, for one expanding the Brahmavihāra sign, only the mass of beings would expand, and there is no benefit in that. Therefore, neither of these two should be expanded.
Bởi vì, nimitta hiện khởi dưới dạng một cục bông gòn v.v. cũng chỉ là một khối gió mà thôi; tương tự, đối với người mở rộng nimitta của phạm trú (brahmavihāra), thì chỉ có khối chúng sinh là được mở rộng, và điều đó không có lợi ích gì, do đó cả hai đều không nên được mở rộng.
Yaṃ pana vuttaṃ ‘‘mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatī’’tiādi (vibha. 663), tampi pariggahavasena vuttaṃ, na nimittavaḍḍhanavasena.
However, what was said: "He dwells pervading one direction with a mind accompanied by mettā," etc., was also said in terms of comprehension, not in terms of expanding the sign.
Còn điều đã được nói rằng: “vị ấy an trú, biến mãn một phương với tâm câu hữu với từ” v.v., điều đó cũng được nói theo nghĩa bao quát (pariggaha), chứ không phải theo nghĩa mở rộng nimitta.
Kiñci brahmavihāre paṭibhāganimittameva natthi, kimayaṃ vaḍḍheyya, appamāṇārammaṇatā panettha pariggahitamattavasena veditabbā.
Furthermore, there is no paṭibhāga-nimitta in the Brahmavihāras at all; what would one expand? The immeasurable object here should be understood as merely comprehension.
Vả lại, trong các phạm trú hoàn toàn không có quang tướng (paṭibhāganimitta), vậy người này sẽ mở rộng cái gì? Ở đây, tính chất đối tượng vô lượng nên được hiểu chỉ theo nghĩa bao quát mà thôi.
Āruppārammaṇesu ākāsaṃ kasiṇugghāṭamattattā kasiṇāpagamavaseneva manasi kātabbaṃ, tato paraṃ vaḍḍhayato na kiñci hoti, viññāṇaṃ sabhāvadhammattā na sakkā vaḍḍhetuṃ, parikammameva hi vaḍḍhetuṃ sakkā, viññāṇāpagamo tassa abhāvamattattā, nevasaññānāsaññāyatanārammaṇampi sabhāvadhammattāyeva na sakkā vaḍḍhetuṃ, tasmā tānipi na vaḍḍhetabbāni.
Among the arūpa meditation objects, space should be reflected upon merely as the removal of the kasiṇa-object, as there is nothing beyond that for one who expands it. Consciousness, being a natural phenomenon, cannot be expanded; only the preliminary work (parikamma) can be expanded. The removal of consciousness is merely its non-existence. The object of nevasaññānāsaññāyatana, being a natural phenomenon, also cannot be expanded. Therefore, these too should not be expanded.
Trong các đối tượng của thiền vô sắc (āruppa), không gian (ākāsa) chỉ là việc gỡ bỏ kasiṇa, nên chỉ cần tác ý theo cách loại bỏ kasiṇa; ngoài ra, không có gì cho người mở rộng nó. Thức (viññāṇa) là một pháp có tự tánh (sabhāva-dhamma) nên không thể mở rộng được; thật vậy, chỉ có parikamma (chuẩn bị) mới có thể mở rộng được. Sự loại bỏ thức chỉ là sự vắng mặt của nó. Đối tượng của Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ (Nevasaññānāsaññāyatana) cũng không thể mở rộng được chính vì nó là một pháp có tự tánh; do đó, chúng cũng không nên được mở rộng.
Appamāṇārammaṇatā āruppānaṃ vipulakasiṇugghāṭimākāse pavattiyā veditabbā.
The immeasurable nature of the arūpa meditation objects should be understood by their occurrence in the vast space after the kasiṇa-object has been removed.
Tính chất đối tượng vô lượng của các thiền vô sắc nên được hiểu là do sự diễn tiến trong không gian được gỡ bỏ từ một kasiṇa rộng lớn.
Buddhānussatiādayo ca animittattā na vaḍḍhetabbā.
Buddhānussati and others, being without a sign, should not be expanded.
Và niệm Phật (Buddhānussati) v.v. không nên được mở rộng vì chúng không có nimitta.
Paṭibhāganimittañhi ayaṃ vaḍḍheyya, tañca nesaṃ natthi, tasmā ime asubhādayo tiṃsa kammaṭṭhānāni paricchinnokāsattā, payojanābhāvato, avaḍḍhanato ca na vaḍḍhetabbāni.
Indeed, one would expand a paṭibhāga-nimitta, and that does not exist for them. Therefore, these thirty meditation objects, such as asubha, should not be expanded because their scope is limited, there is no purpose in doing so, and they do not expand.
Bởi vì, người này sẽ mở rộng quang tướng (paṭibhāganimitta), mà các đề mục đó lại không có quang tướng. Do đó, ba mươi đề mục thiền này, bắt đầu từ bất tịnh (asubha), không nên được mở rộng vì chúng có không gian giới hạn, vì không có lợi ích, và vì không thể mở rộng được.
824-5. Idāni bhūmito dassetuṃ ‘‘asubhānī’’tiādi vuttaṃ.
824-5. Now, to show by way of planes (bhūmi), it is said "the asubhas," etc.
Bây giờ, để trình bày theo phương diện cảnh giới, ngài nói “Các đề mục bất tịnh” v.v.
Devesu nappavattanti tattha asubhānaṃ, paṭikkūlassa ca āhārassa abhāvato.
"They do not occur among devas" because there are no asubhas there, nor repulsive food.
Không diễn tiến ở các cõi trời là vì ở đó không có các đối tượng bất tịnh và vật thực đáng ghê tởm.
Tacapañcakampi hi tattha pavattamānaṃ dibbānubhāvena paṭikkūlākārena nopaṭṭhāti.
For even the five-part skin, when present there, does not appear in a repulsive aspect due to divine power.
Bởi vì, ngay cả đề mục năm thể trược (tacapañcaka), dù có diễn tiến ở đó, cũng không hiện khởi dưới dạng đáng ghê tởm do oai lực của chư thiên.
Assāsapassāsānaṃ brahmaloke abhāvato ‘‘ānāpānassati cā’’tiādi vuttaṃ.
"And ānāpānassati," etc., is said due to the absence of in-breaths and out-breaths in the Brahmaloka.
Vì ở cõi Phạm thiên không có hơi thở vào hơi thở ra, nên ngài nói “Và niệm hơi thở” v.v.
Jhānānubhāvanibbattānañhi atthassa abhāvato natthi brahmaloke assāsapassāsā.
Indeed, there are no in-breaths and out-breaths in the Brahmaloka because there is no being whose body is produced by the power of jhāna.
Bởi vì, đối với các vị Phạm thiên được sinh ra do oai lực của thiền, hơi thở vào hơi thở ra không có mục đích, nên chúng không tồn tại ở cõi Phạm thiên.
827. Idāni gahaṇato dassetuṃ ‘‘catuttha’’ntiādi vuttaṃ.
827. Now, to show by way of grasping, it is said "the fourth," etc.
Bây giờ, để trình bày theo phương diện nắm bắt, ngài nói “Thứ tư” v.v.
Tattha catutthaṃ…pe… diṭṭheneva gahetabbāti vāyokasiṇaṃ vajjetvā sesā nava kasiṇā, dasa asubhānīti imāni ekūnavīsati diṭṭheneva vatthunā karaṇabhūtena gahetabbāni uggahetabbāni.
There, "the fourth…pe… should be grasped by direct perception" means that these nineteen (meditation objects)—the nine kasiṇas apart from the wind kasiṇa, and the ten asubhas—should be grasped and learned directly through the seen object itself, which acts as the instrument.
Trong đó, thứ tư… phải được nắm bắt chỉ bằng cách thấy có nghĩa là chín kasiṇa còn lại trừ phong đại kasiṇa, và mười đề mục bất tịnh, mười chín đề mục này phải được nắm bắt, tức là học thuộc, chỉ bằng vật thể được thấy, vốn là công cụ.
Tathā ca vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘diṭṭhena gahetabbāni, pubbabhāge cakkhunā oloketvā nimittaṃ nesaṃ gahetabbanti attho’’ti (visuddhi. 1.47).
And thus it is said in the Aṭṭhakathā: "They should be grasped by direct perception; that is, in the preliminary stage, the sign should be taken by observing them with the eye," (Visuddhi. 1.47).
Và trong Chú giải cũng nói như vậy: “phải được nắm bắt bằng cách thấy, nghĩa là phải nắm bắt nimitta của chúng bằng cách nhìn bằng mắt trong giai đoạn đầu”.
828-31. Satiyampi ca kāyamhīti kāyagatāsatiyampi.
828-31. "Also in the body with mindfulness" means also in kāyagatāsati.
Và ngay cả trong niệm thân, tức là trong niệm thân hành (kāyagatāsati).
Diṭṭhena tacapañcakanti tacapañcakamattameva diṭṭhena gahetabbaṃ.
"The five-part skin by direct perception" means only the five-part skin (skin, hair, nails, teeth, flesh) should be grasped by direct perception.
Năm thể trược bằng cách thấy có nghĩa là chỉ có năm thể trược (tacapañcaka) là phải được nắm bắt bằng cách thấy.
Sesamettha sutenevāti ettha kāyagatāsatiyaṃ sesaṃ vakkapañcakādi suteneva gahetabbaṃ.
"The rest here by hearing" means that in this kāyagatāsati, the remaining parts, such as the five-part organs (kidneys, heart, liver, spleen, lungs) and so on, should be grasped by hearing.
Phần còn lại ở đây chỉ bằng cách nghe có nghĩa là trong niệm thân hành này, phần còn lại, bắt đầu từ năm phần về thận (vakkapañcaka), phải được nắm bắt chỉ bằng cách nghe.
Iti kāyagatāsati diṭṭhasutena gahetabbā.
Thus, kāyagatāsati should be grasped by seeing and hearing.
Như vậy, niệm thân hành được nắm bắt bằng cách thấy và nghe.
Uttaroṭṭhanāsikaggesu phuṭṭhassa assāsapassāsassa gahetabbato vuttaṃ ‘‘ānāpānassati ettha, phuṭṭhena paridīpitā’’ti.
It is said "Ānāpānassati here, revealed by touch" because the in-breaths and out-breaths that touch the upper lip and the tip of the nose are to be grasped.
Vì hơi thở vào hơi thở ra phải được nắm bắt tại nơi nó xúc chạm ở môi trên hoặc chóp mũi, nên có câu nói: “Niệm hơi thở ở đây, được chỉ rõ bằng sự xúc chạm”.
Ucchusassādīnaṃ pattesu calamānavaṇṇaggahaṇamukhena, sarīrasamphassavasena ca vātassa gahetabbattā vuttaṃ ‘‘vāyokasiṇamevettha, diṭṭhaphuṭṭhena gayhatī’’ti.
It is said "The wind kasiṇa here is grasped by seeing and touching" because the perception of the moving color in the leaves of sugarcane, rice plants, etc., and the wind in terms of bodily contact, are to be grasped.
Vì gió phải được nắm bắt thông qua việc nhận biết màu sắc chuyển động trên lá của cây mía, lúa v.v., và qua sự xúc chạm của thân, nên có câu nói: “Phong đại kasiṇa ở đây, được nắm bắt bằng cách thấy và xúc chạm”.
Āditova gahetabbā na hontītiādikammikena bhāvanārambhavasena na paṭṭhapetabbāni, heṭṭhime tayo brahmavihāre, kasiṇesu rūpāvacaracatutthajjhānañca anadhigantvā sampādetuṃ asakkuṇeyyattā.
"They should not be initially grasped" means they should not be established by the beginner (ādikammika) as the beginning of meditation, because the three lower Brahmavihāras and the rūpāvacara fourth jhāna among the kasiṇas cannot be achieved without prior attainment.
Không phải là những đề mục được nắm bắt từ đầu có nghĩa là chúng không nên được bắt đầu bởi một hành giả sơ cơ khi bắt đầu tu tập, vì không thể thành tựu được nếu chưa chứng đắc ba phạm trú thấp hơn và thiền thứ tư sắc giới trong các kasiṇa.
832-5. Evaṃ gahaṇavasena dassetvā idāni paccayato dassetuṃ ‘‘kammaṭṭhānesu hetesū’’tiādi vuttaṃ.
832-5. Having thus shown by way of grasping, now to show by way of cause, it is said "among these meditation objects," etc.
Như vậy, sau khi trình bày theo phương diện nắm bắt, bây giờ để trình bày theo phương diện nhân duyên, ngài nói “Trong các đề mục thiền này” v.v.
Tattha etesu kammaṭṭhānesūti ettha yathārahaṃ ārammaṇānaṃ, jhānānañca gahaṇaṃ veditabbaṃ.
There, "among these meditation objects" refers to the grasping of the respective objects and jhānas.
Trong đó, ở câu “Trong các đề mục thiền này”, cần hiểu là việc nắm bắt các đối tượng và các tầng thiền một cách tương ứng.
Ākāsakasiṇassa ugghāṭetuṃ asakkuṇeyyattā vuttaṃ ‘‘ākāsakasiṇaṃ vinā’’ti.
It is said "without the space kasiṇa" because the ākāsa kasiṇa cannot be removed.
Vì không thể gỡ bỏ không gian kasiṇa, nên có câu nói “trừ không gian kasiṇa”.
Mettādiekekasmiṃ brahmavihāre tīṇi tīṇi jhānāni paṭilabhitvā ṭhitasseva upekkhābrahmavihāravasena pañcamajjhānaṃ uppajjatīti vuttaṃ ‘‘tayo brahmavihārā’’tiādi.
It is said "the three Brahmavihāras," etc., meaning that the fifth jhāna arises only for one who has attained three jhānas, each in mettā and other Brahmavihāras, by way of the upekkhā-Brahmavihāra.
Chỉ khi đã đắc được ba tầng thiền trong mỗi phạm trú như từ v.v., thì thiền thứ năm mới sinh khởi thông qua phạm trú xả (upekkhābrahmavihāra); do đó, ngài nói “Ba phạm trú” v.v.
Dvinnaṃ nevasaññānāsaññāyatanajavanānaṃ samanantarā nirodhaṃ phusatīti katvā vuttaṃ ‘‘catutthamāruppa’’ntiādi.
It is said "the fourth arūpa," etc., having considered that Nirodha is touched immediately after two nevasaññānāsaññāyatana javanas.
Vì vị ấy đạt đến Diệt thọ tưởng định (nirodha) ngay sau hai sát-na tốc hành tâm của Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ, nên ngài nói “thiền vô sắc thứ tư” v.v.
Vipassanābhavasampattisukhānaṃ paccayāti vipassanāya, bhavasampattiyā, diṭṭhadhammasukhavihārassa ca paccayā hontīti attho.
"Causes for vipassanā, prosperity in existence, and pleasant abiding" means they are causes for insight (vipassanā), prosperous existences (bhavasampatti), and dwelling pleasantly in this very life (diṭṭhadhamma sukhavihāra).
Là nhân duyên cho tuệ quán, sự thành tựu trong các cõi và sự an lạc có nghĩa là chúng là nhân duyên cho tuệ quán (vipassanā), cho sự thành tựu trong các cõi (bhavasampatti), và cho sự an trú trong an lạc ngay trong hiện tại (diṭṭhadhammasukhavihāra).
836-9. Evaṃ pasaṅgena āgataṃ kammaṭṭhānavibhāgaṃ dassetvā puna ācariyena paṭipajjitabbavidhiṃ dassetuṃ ‘‘kammaṭṭhānaṃ gahetvā’’tiādi vuttaṃ.
836-9. Having thus shown the division of meditation subjects that came up incidentally, it is again said "having taken the meditation subject," etc., to show the method to be practiced by the teacher.
Như vậy, sau khi trình bày sự phân loại các đề mục thiền vốn phát sinh nhân tiện, để trình bày lại phương pháp mà vị thầy nên thực hành, ngài nói “Sau khi đã nhận đề mục thiền” v.v.
Santike vasantassāti ācariyena saddhiṃ ekagehe, ekavihāre vā vasantassa.
"For one dwelling nearby" means for one dwelling with the teacher in the same house or in the same monastery.
Đối với người sống gần gũi có nghĩa là đối với người sống trong cùng một nhà, hoặc cùng một tu viện với vị thầy.
Kathetabbanti pavattiṃ sutvā sutvā kathetabbaṃ.
"Should be taught" means the progress should be taught upon hearing it again and again.
Nên được nói có nghĩa là nên được nói sau khi đã nghe ngóng về tình hình.
Āgatassāgatakkhaṇeti sa-kāro padasandhimattakaro, āgatāgatakkhaṇeti attho.
"At the moment of arrival upon arrival"—the 'sa' is merely for euphonic conjunction; the meaning is "at each and every moment of arrival."
Ngay khi người ấy đến có nghĩa là: chữ “sa” chỉ là để nối âm; ý nghĩa là “mỗi khi đến”.
Atha vā āgatassa āgatakkhaṇe kathetabbaṃ.
Alternatively, it should be taught to the one who has arrived, at the moment of his arrival.
Hoặc là, nên nói với người đã đến vào lúc người ấy đến.
Īdisesu hi ṭhānesu āmeḍitasāmatthiyatova labbhati.
For in such instances, it is understood solely from the force of repetition.
Bởi vì ở những nơi như thế này, ý nghĩa được hiểu thông qua sức mạnh của sự lặp lại.
Na hi ekavārameva āgatassa tasmiṃ khaṇe kathetabbaṃ, tato paraṃ na kathetabbanti yujjati.
For it is not logical that it should be taught only once to the one who has arrived, at that very moment, and not taught thereafter.
Bởi vì, không hợp lý khi nói rằng chỉ nên nói với người đến một lần duy nhất vào lúc đó, và sau đó thì không nói nữa.
Nātisaṅkhepavitthāranti atisaṃkhittaṃ, ativitthārañca akatvā tassa sukhena uggaṇhanappamāṇaṃ kathetabbaṃ.
"Neither too concise nor too elaborate" means it should be taught to that extent which is easy for him to learn, without making it too concise or too elaborate.
Không quá vắn tắt, không quá dài dòng có nghĩa là không làm cho quá ngắn gọn, cũng không làm cho quá chi tiết, mà nên nói ở mức độ để người ấy có thể dễ dàng nắm bắt.
Sace pana so pakatiyāva uggahitakammaṭṭhāno hoti, sajjhāyavasena vā manasikāravasena vā kataparicayo, tassa ekaṃ, dve vā nisajjā attano sammukhāva sajjhāyaṃ kāretvā dātabbaṃ.
However, if he is by nature one who has already learned the meditation subject, or has familiarized himself with it through recitation or mental attention, then he should be given it after making him recite once or twice in front of oneself.
Tuy nhiên, nếu người đó vốn đã học thuộc đề mục thiền, hoặc đã thực hành quen thuộc qua việc đọc tụng hay tác ý, thì nên cho người ấy đọc tụng một hoặc hai buổi ngồi ngay trước mặt mình rồi mới giao đề mục.
Evaṃ ācariyena paṭipajjitabbavidhiṃ dassetvā puna gahitakammaṭṭhānena tena yoginā uttari kātabbavidhānaṃ dassento āha ‘‘tenapī’’tiādi.
Having thus shown the method to be practiced by the teacher, then, wishing to show the procedure to be carried out further by that yogi who has received the meditation subject, it is said "by him too," etc.
Như vậy, sau khi trình bày phương pháp mà vị thầy nên thực hành, để trình bày tiếp phương pháp mà vị hành giả đã nhận đề mục thiền đó cần phải làm tiếp theo, ngài nói “Vị ấy cũng vậy” v.v.
Sammaṭṭhānanti yattha pahaṭo samati, taṃ sammaṭṭhānaṃ, idaṃ sammaṭṭhānaṃ viyāti sammaṭṭhānaṃ.
Sammaṭṭhāna means a vital spot; that which is struck there dies. This (meditation object) is like a vital spot, thus it is a vital spot.
Sammaṭṭhānanti: Nơi nào khi bị đánh thì chết, nơi đó gọi là sammaṭṭhāna (tử huyệt). Đề mục này giống như sammaṭṭhāna, nên gọi là sammaṭṭhāna.
Yathā hi sammaṭṭhāne gahite puggalaṃ attano verī abhibhavituṃ na sakkoti, evaṃ kammaṭṭhāne gahite manobhusaṅkhāto kāmarāgo taṃsamaṅgipuggalaṃ abhibhavitvā attano vase kātuṃ na sakkoti.
Just as, when a person grasps the vital spot (of an enemy), their enemy cannot overcome them, so too, when a meditation object is grasped, sensual passion, called 'mind-born,' cannot overcome that person endowed with it and make them subject to its will.
Cũng như khi tử huyệt bị nắm giữ, kẻ thù không thể áp đảo được người kia, cũng vậy, khi đề mục được nắm giữ, ái dục được gọi là manobhū không thể áp đảo và chi phối người có đề mục ấy.
Tena vuttaṃ ‘‘sammaṭṭhānaṃ viyāti sammaṭṭhāna’’nti.
Therefore it was said: "It is like a vital spot, thus it is a vital spot."
Vì thế, đã nói rằng: ‘‘Giống như sammaṭṭhāna, nên gọi là sammaṭṭhāna’’.
Mano abhibhavatīti manobhū, tassa manobhuno.
It overwhelms the mind, thus it is manobhū (mind-born); of that manobhū (sensual passion).
Mano abhibhavatīti manobhū, nó áp đảo tâm nên là manobhū; của manobhu đó.
Aṭṭhārasahi…pe… vivajjiteti –
Aṭṭhārasahi…pe… vivajjite (avoided by eighteen defects) means:
Bởi mười tám…pe… được tránh xa:
Evaṃ vuttehi aṭṭhārasahi vihāradosehi sabbakālaviyutte.
It means a dwelling always devoid of these eighteen defects of dwellings mentioned thus.
Như vậy, (cần trú ngụ) ở nơi luôn luôn xa lìa mười tám lỗi của trú xứ đã được nói đến.
Anurūpeti imesu aṭṭhārasasu dosesu aññatarenapi samannāgato ananurūpo nāma, tadabhāvena attano yogakammassa anukūle.
Anurūpe (suitable): A dwelling afflicted by even one of these eighteen defects is called unsuitable. When these defects are absent, it is suitable for one’s practice of meditation.
Anurūpeti: (Trú xứ) nào có dù chỉ một trong mười tám lỗi này thì gọi là không tương hợp; do không có các lỗi đó, nên (trú xứ đó) thuận lợi cho công việc tu tập yoga của mình.
Mahāvihārādayo hi yogakammassa anukūlā na honti, tasmā mahāvihāre tāva vattakaraṇādinā palibodho hoti.
Large monasteries and so forth are indeed not conducive to meditation practice, because in a large monastery there are hindrances such as performing duties.
Bởi vì các trú xứ lớn v.v... không thuận lợi cho công việc tu tập yoga, do đó, trước hết, ở trú xứ lớn có sự ràng buộc bởi việc phải làm phận sự v.v...
Yattha pana sabbaṃ katameva, avasesāpi saṅghaṭṭanā natthi, evarūpo mahāvihāropi anurūpova.
But a mahāvihāra where everything is already done, and there are no other distractions, even such a large monastery is suitable.
Tuy nhiên, nơi nào mọi việc đã được làm xong, và cũng không có sự va chạm còn lại, thì trú xứ lớn như vậy cũng là tương hợp.
Navavihāre bahuṃ navakammaṃ kātabbaṃ hoti, tasmā so asati aññasmiṃ anukūle kāraṇe ananurūpo hoti.
In a navavihāra (new dwelling), much new construction work has to be done, therefore, if there is no other conducive reason, it is unsuitable.
Ở trú xứ mới, có nhiều công việc mới phải làm, do đó, nếu không có nguyên nhân thuận lợi khác, nó là không tương hợp.
Tathā jiṇṇavihāropi bahupaṭijaggitabbatāya kammaṭṭhānantarāyiko.
Likewise, a jiṇṇavihāra (dilapidated dwelling) is a hindrance to meditation due to the extensive repairs required.
Tương tự, trú xứ cũ kỹ cũng gây trở ngại cho đề mục vì phải sửa chữa nhiều.
Panthanissitako āgantukehi rattindivaṃ samokiṇṇatāya.
A panthanissitako (dwelling near a road) is a hindrance to meditation due to being constantly crowded by visitors day and night.
Trú xứ ven đường (gây trở ngại) vì ngày đêm đông đúc khách vãng lai.
Yattha soṇḍī nāma pāsāṇapokkharaṇī hoti, so soṇḍivihāro.
A soṇḍivihāra is one where there is a stone pond called a soṇḍī.
Nơi nào có hồ nước bằng đá tên là soṇḍī, nơi đó là trú xứ có hồ nước.
Tattha bahū pānīyatthāya samosaranti, tathā paṇṇapupphaphalavati vihāre taṃtadatthāya.
Many people gather there for water; similarly, in a dwelling with paṇṇapupphaphalavati (leaves, flowers, and fruits), people gather for those respective purposes.
Ở đó, nhiều người tụ tập để lấy nước uống; tương tự, ở trú xứ có rau, hoa, quả, (nhiều người tụ tập) vì những mục đích đó.
Patthanīye lokasammate vihāre viharantaṃ ‘‘arahā’’ti sambhāventā bahū āgacchanti.
In a patthanīye (sought-after) dwelling, one that is highly regarded by people, many come, supposing the monk residing there to be an Arahant.
Ở trú xứ được mong mỏi, được thế gian công nhận, nhiều người đến thăm, cho rằng vị đang trú ngụ là "bậc A-la-hán".
Nagarasannissitepi vihāre visabhāgārammaṇāpāthagamanādīni honti.
In a dwelling nagarasannissitepi (near a town), unsuitable objects appear and lead to wandering aimlessly, etc.
Ngay cả ở trú xứ gần thành phố, cũng có việc đi vào tầm ảnh hưởng của các đối tượng không tương hợp v.v...
Dārusannissite kaṭṭhahārikādīhi aphāsu hoti.
In a dārusannissite (near a wood), it is uncomfortable due to woodcutters and the like.
Ở trú xứ gần rừng củi, có sự bất tiện do những người kiếm củi v.v...
Khettasannissite vihāramajjheyeva khalamaṇḍalakaraṇādinā aphāsu hoti.
In a khettasannissite (near a field), it is uncomfortable due to threshing floors being made right in the middle of the monastery and so forth.
Ở trú xứ gần ruộng, có sự bất tiện do việc làm sân đập lúa v.v... ngay giữa trú xứ.
Visabhāgapuggalādhivutthepi kalahanivāraṇādīsu te upavadanti.
In a dwelling visabhāgapuggalādhivutthepi (inhabited by discordant individuals), they reproach one for preventing quarrels and so forth.
Ngay cả ở nơi có những người không tương hợp cư ngụ, họ cũng khiển trách trong việc ngăn chặn cãi vã v.v...
Paṭṭanasannissite abhiṇhaṃ nāvāsatthehi āgatamanussehi aphāsu hoti.
In a paṭṭanasannissite (near a port), it is uncomfortable due to people constantly arriving with merchants by boat.
Ở trú xứ gần bến cảng, có sự bất tiện do những người thường xuyên đến từ các đoàn thuyền buôn.
Paccantanissite manussā buddhādīsu appasannā honti.
In a paccantanissite (near a border region), people are displeased with the Buddha and so forth.
Ở trú xứ gần biên giới, người dân không có lòng tin vào Phật v.v...
Rajjasīmasannissite dvinnaṃ rājūnaṃ kalahe sati dvinnaṃ vijitesu piṇḍāya vicarantaṃ bhikkhuṃ ‘‘ayaṃ carapuriso’’ti gahetvā bandhanādikaṃ pāpeyyuṃ, asappāye amanussādiupaddavā honti.
In a dwelling rajjasīmasannissite (near a country's border), if there is a conflict between two kings, they might seize a bhikkhu wandering for alms in either of the two kingdoms, calling him a spy, and subject him to imprisonment and the like. In an asappāye (unsuitable) dwelling, there are disturbances from non-human beings and so forth.
Ở trú xứ gần ranh giới quốc gia, khi có chiến tranh giữa hai vị vua, họ có thể bắt và giam cầm v.v... một vị tỳ-khưu đang đi khất thực trong lãnh thổ của cả hai, cho rằng "đây là gián điệp"; ở nơi không thích hợp, có những tai họa từ phi nhân v.v...
Kalyāṇamittānadhivutthe uppannakaṅkhāya vinodake asati mahādosoyevāti etepi vihārā ananurūpā, tasmā tādise vihāre parivajjetvā vuttadosavirahite anurūpe vihāre vihātabbaṃ.
And if there is no good friend to dispel any doubts that may arise in a dwelling not inhabited by good friends, it is a great fault; therefore, such dwellings should be avoided, and one should reside in suitable dwellings, free from the aforementioned defects.
Ở nơi không có bạn lành cư ngụ, khi không có người giải tỏa mối nghi ngờ đã khởi lên, đó là một lỗi lầm lớn. Vì vậy, những trú xứ này cũng không tương hợp. Do đó, cần tránh những trú xứ như vậy và trú ngụ trong một trú xứ tương hợp, không có các lỗi đã nói.
Tassa pana vihārassa anurūpabhāvo evaṃ veditabboti dassetuṃ ‘‘gāmato’’tiādi vuttaṃ.
To show how that dwelling becomes suitable, it is said: "gāmato" (from the village) and so forth.
Để chỉ ra rằng tính chất tương hợp của trú xứ đó cần được biết như thế này, câu ‘‘gāmato’’ v.v... đã được nói đến.
Gāmatoti gocaragāmato.
Gāmato means from the alms-round village.
Gāmatoti: Từ làng đi khất thực.
Nātidūreti gocaragāmassa aḍḍhagāvutato orabhāgatāya na atidūre.
Nātidūre (not too far) means not too far, being within half a gāvuta from the alms-round village.
Nātidūreti: Không quá xa, do ở trong khoảng nửa gāvuta từ làng đi khất thực.
Naccāsanneti pacchimena pamāṇena gocaragāmato pañcadhanusatikatāya na atisanne.
Naccāsanne (not too near) means not too near, being five hundred bows from the alms-round village as the minimum measure.
Naccāsanneti: Không quá gần, do cách làng đi khất thực một khoảng cách tối thiểu là năm trăm cung.
Iminā gamanāgamanasampannataṃ dasseti.
This shows that it is convenient for coming and going.
Bằng điều này, ngài chỉ ra sự thuận tiện cho việc đi lại.
Gocaragāmassa pana uttaradisāya vā dakkhiṇadisāya vā nātidūraṃ naccāsannaṃ senāsanaṃ visesena gamanāgamanasampannaṃ hoti, nātidūranaccāsannatā cettha nidassanamattaṃ.
A dwelling not too far and not too near, to the north or south of the alms-round village, is especially convenient for coming and going. The condition of not being too far or too near is merely an example here.
Hơn nữa, một nơi trú ngụ không quá xa, không quá gần ở phía bắc hoặc phía nam của làng đi khất thực thì đặc biệt thuận tiện cho việc đi lại, và ở đây, việc không quá xa không quá gần chỉ là một ví dụ.
Pañcaṅgasaṃyuteti pana vuttattā nātidūranaccāsannatāya saha divā appakiṇṇatādīni cattāri samodhānetvā pañcaṅgasaṃyuttatā veditabbā.
However, because it is said pañcaṅgasaṃyute (endowed with five factors), the endowment with five factors should be understood by combining the four conditions, such as being not crowded by day, along with the condition of not being too far and not too near.
Tuy nhiên, vì đã nói pañcaṅgasaṃyuteti (kết hợp năm yếu tố), nên cần hiểu rằng tính chất kết hợp năm yếu tố được hình thành bằng cách gộp bốn yếu tố là ban ngày ít ồn ào v.v... cùng với việc không quá xa không quá gần.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For it was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói:
‘‘Kathañca, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hoti?
“And how, bhikkhus, is a dwelling endowed with five factors?
‘‘Này các Tỳ-khưu, thế nào là một nơi trú ngụ hội đủ năm yếu tố?
Idha, bhikkhave, senāsanaṃ nātidūraṃ hoti naccāsannaṃ gamanāgamanasampannaṃ divā appakiṇṇaṃ rattiṃ appasaddaṃ appanigghosaṃ appaḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ, tasmiṃ kho pana senāsane viharantassa appakasireneva uppajjanti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārā, tasmiṃ kho pana senāsane therā bhikkhū viharanti bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā, te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati pañhaṃ ‘idaṃ, bhante, kathaṃ; imassa ko atthoti.
Here, bhikkhus, a dwelling is neither too far nor too near, convenient for coming and going, not crowded by day, not noisy or tumultuous at night, not afflicted by gnats, mosquitoes, wind, sun, or creeping things. Moreover, for a bhikkhu residing in that dwelling, robes, almsfood, lodging, and requisites for the sick are easily obtainable. Furthermore, there reside in that dwelling elder bhikkhus who are learned, who have preserved the traditions, who are upholders of the Dhamma, upholders of the Vinaya, upholders of the mātikā. From time to time, he approaches them and questions them: ‘Bhante, how is this? What is the meaning of this?’
Này các Tỳ-khưu, ở đây, nơi trú ngụ không quá xa, không quá gần, thuận tiện cho việc đi lại; ban ngày ít ồn ào, ban đêm ít tiếng động, ít huyên náo; ít bị muỗi, ruồi, gió, nắng, và các loài bò sát quấy nhiễu; khi trú ngụ tại nơi đó, các vật dụng cần thiết như y, vật thực, chỗ ở, và thuốc men chữa bệnh dễ dàng phát sinh mà không mấy khó khăn; và tại nơi trú ngụ đó có các vị Tỳ-khưu trưởng lão, những bậc đa văn, thông thuộc truyền thống, những bậc trì Pháp, trì Luật, trì các bản tóm lược (mātikā); vị ấy thỉnh thoảng đến gần các vị ấy để hỏi han, thưa rằng: ‘Thưa ngài, điều này là thế nào; nghĩa của điều này là gì?’.
Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttāniṃ karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti.
Then those venerable ones reveal what is unrevealed, make clear what is unclear, and dispel his doubt about various doubtful points of the Dhamma.
Các bậc tôn giả ấy sẽ làm sáng tỏ những gì chưa được sáng tỏ, làm rõ những gì chưa được làm rõ, và xua tan nghi ngờ về nhiều điểm đáng nghi trong các pháp.
Evaṃ kho, bhikkhave, senāsanaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ hotī’’ti (a. ni. 10.11).
That is how, bhikkhus, a dwelling is endowed with five factors.”
Này các Tỳ-khưu, như vậy là một nơi trú ngụ hội đủ năm yếu tố’’.
842-5. Pavivitteti janavivitte okāse.
842-5. Pavivitte means in a place secluded from people.
842-5. Pavivitteti: Ở nơi vắng vẻ, xa lánh người.
Vajjetvā…pe… lohitanti ime cattāro kasiṇadosā, tasmā evarūpā mattikā vajjetvā.
Vajjetvā…pe… lohita (avoiding…pe… red): These are the four kasiṇa defects, therefore, such earth should be avoided.
Vajjetvā…pe… lohitanti: Bốn loại này là các lỗi của kasina, do đó, cần tránh các loại đất sét như vậy.
Saṇhāyāti apanītatiṇamūlasakkharavālukāya sumadditāya sukhumāya.
Saṇhāya means fine, thoroughly kneaded, with grass, roots, gravel, and sand removed.
Saṇhāyāti: Bằng đất sét mịn, đã được loại bỏ cỏ, rễ cây, sỏi, cát, và được nhào nặn kỹ.
Aruṇavaṇṇāyāti aruṇanibhāya, aruṇavaṇṇappabhāyāti attho.
Aruṇavaṇṇāyā means resembling the dawn, or having the radiance of dawn-color, is the meaning.
Aruṇavaṇṇāyāti: Có màu sắc như rạng đông, nghĩa là có ánh sáng màu rạng đông.
Bahiddhā vāpi tādiseti bahiddhāpi vihārapaccante paṭicchannaṭṭhāne.
Bahiddhā vāpi tādise means outside, in a secluded spot at the edge of the monastery.
Bahiddhā vāpi tādiseti: Hoặc ở bên ngoài, ở một nơi kín đáo nơi bìa trú xứ.
Saṃhārimanti saṃharitabbaṃ gahetvā caraṇayogyaṃ.
Saṃhārima means that which can be moved, suitable for carrying around.
Saṃhārimanti: Có thể di chuyển được, thích hợp để mang theo khi đi lại.
Tatraṭṭhakanti yattha kataṃ, tattheva tiṭṭhanakaṃ.
Tatraṭṭhaka means that which remains in the same place where it was made.
Tatraṭṭhakanti: Ở yên một chỗ, tức là ở ngay nơi nó được làm ra.
847-50. Pamāṇatoti vakkhamānappamāṇato.
847-50. Pamāṇato means according to the measure that will be stated.
847-50. Pamāṇatoti: Theo kích thước sẽ được nói đến.
Vaṭṭaṃ ākoṭetvāti parimaṇḍalaṃ katvā ākoṭetvā.
Vaṭṭaṃ ākoṭetvā means making it round and compacting it.
Vaṭṭaṃ ākoṭetvāti: Làm thành hình tròn rồi đóng xuống.
Tanti taṃ cammaṃ vā kaṭasāraṃ vā dussapaṭṭaṃ vā.
Taṃ means that leather, or that mat, or that cloth piece.
Tanti: Tấm da, hoặc tấm chiếu, hoặc mảnh vải đó.
Kaṇṇikanti kaṇṇikāsadisaṃ, parimaṇḍalato padumakaṇṇikākāranti vuttaṃ hoti.
Kaṇṇika means like the pericarp, that is to say, lotus-pericarp-shaped in circular form.
Kaṇṇikanti: Giống như đài sen, có nghĩa là có hình dạng như đài sen, tròn.
Tenāha ‘‘sama’’nti.
Therefore, he says, “equal”.
Vì vậy, đã nói “bằng phẳng”.
‘‘Kaṇṇikāsama’’nti vā pāṭho.
Or the reading is, "like a kaṇṇikā."
Hoặc có một bản đọc là "Kaṇṇikāsama" (giống như nhụy hoa sen).
Vidatthicaturaṅgulanti caturaṅgulādhikavidatthippamāṇaṃ.
"Vidatthicaturaṅgula" means a measure of one vidatthi (span) with four extra aṅgulas (finger-breadths).
Vidatthicaturaṅgula có nghĩa là kích thước một gang tay và bốn đốt ngón tay (hơn một gang bốn ngón).
Etadeva hi pamāṇaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ ‘‘suppamatte vā sarāvamatte vā’’ti (visuddhi. 1.55) vuttaṃ.
Indeed, referring to this very measure, it is said in the Aṭṭhakathā, "as large as a small winnowing basket or as large as a bowl."
Chính vì đề cập đến kích thước này mà trong chú giải đã nói: “hoặc bằng một cái chén nhỏ, hoặc bằng một cái bát nhỏ”.
Vivaṭṭanti nibbānaṃ.
"Vivaṭṭa" means Nibbāna.
Vivaṭṭa có nghĩa là Nibbāna.
Kasiṇaparikammaṃ karontopi hi ettakeyeva aṭṭhatvā nibbānatthāyeva vāyamati.
For a meditator performing kasiṇa-parikamma (preliminary work for a kasiṇa), one does not stop at just this, but strives for the sake of Nibbāna.
Bởi vì, ngay cả khi thực hành kasiṇa-parikamma (chuẩn bị kasiṇa), hành giả cũng không dừng lại ở đó mà chỉ nỗ lực vì Nibbāna.
Bherītalasamaṃ katvāti pāṇikāya ghaṃsetvā ninnatunnataṭṭhānābhāvena bherītalaṃ viya samaṃ katvā.
"Bherītalasamaṃ katvā" means making it even like the surface of a drum by rubbing it with the hand, so that there are no low or high places.
Bherītalasamaṃ katvā có nghĩa là dùng lòng bàn tay xoa phẳng, làm cho nó bằng phẳng như mặt trống, không có chỗ lồi lõm.
Sammajjitvāna taṃ ṭhānanti yasmiṃ ṭhāne nisīditvā taṃ kasiṇaṃ oloketi, taṃ ṭhānaṃ sace uklāpaṃ hoti, sammajjitvā.
"Sammajjitvāna taṃ ṭhānaṃ" means sweeping the place where one sits and gazes at the kasiṇa, if it is dirty.
Sammajjitvāna taṃ ṭhānaṃ có nghĩa là nếu chỗ ngồi để quán kasiṇa bị bẩn, thì quét dọn sạch sẽ.
Nhatvāti sarīradarathavinodanatthaṃ nhatvā.
"Nhatvā" means bathing to dispel bodily fatigue.
Nhatvā có nghĩa là tắm rửa để xua tan mệt mỏi trong cơ thể.
851-2. Tamhā kasiṇamaṇḍalā hatthapāsappamāṇasmiṃ padeseti tamhā kasiṇamaṇḍalassa, ṭhapitaṭṭhānamhā aḍḍhateyyahatthantare padese, kasiṇamaṇḍalassa, pīṭhassa ca majjhaṃ hatthapāsappamāṇaṃ katvā paññatteti vuttaṃ hoti.
851-2. "Tamhā kasiṇamaṇḍalā hatthapāsappamāṇasmiṃ padese" means in a place at a distance of two and a half cubits from that kasiṇa-maṇḍala (kasiṇa disk) where it is placed; it is said that the space between the kasiṇa-maṇḍala and the seat should be made the measure of an arm's length (hatthapāsa).
851-2. Tamhā kasiṇamaṇḍalā hatthapāsappamāṇasmiṃ padese có nghĩa là từ chỗ đặt kasiṇa-maṇḍala (vòng tròn kasiṇa), ở một khoảng cách hai khuỷu tay rưỡi, tức là khoảng cách giữa kasiṇa-maṇḍala và ghế ngồi là một tầm tay.
Vidatthicaturaṅgule ucceti vidatthicaturaṅgulaṃ hutvā ucce, vidatthicaturaṅgulapādaketi vuttaṃ hoti.
"Vidatthicaturaṅgule ucce" means being high by one vidatthi and four aṅgulas; it is said to have legs of one vidatthi and four aṅgulas.
Vidatthicaturaṅgule ucce có nghĩa là cao một gang tay và bốn đốt ngón tay, tức là có chân ghế cao một gang tay và bốn đốt ngón tay.
Dūre nisinnassa hi kasiṇaṃ na upaṭṭhāti, āsannatare nisinnassa hatthapāṇikāpadādayo kasiṇadosā paññāyanti.
For one sitting far away, the kasiṇa does not appear; for one sitting too close, faults of the kasiṇa such as handprints become visible.
Nếu ngồi quá xa, kasiṇa sẽ không hiện rõ; nếu ngồi quá gần, các khuyết điểm của kasiṇa như dấu tay sẽ xuất hiện.
Uccatare nisinnena ca gīvaṃ paṇāmetvā oloketabbaṃ hoti, nīcatare jaṇṇukāni rujjanti, tasmā hatthapāsappamāṇe padese vidatthicaturaṅgulapādake pīṭhe nisīditabbaṃ.
Also, one sitting too high must bend the neck to look, while for one sitting too low, the knees become painful. Therefore, one should sit on a seat with legs one vidatthi and four aṅgulas high, at a distance of an arm's length.
Nếu ngồi quá cao, hành giả phải cúi đầu để nhìn; nếu ngồi quá thấp, đầu gối sẽ bị đau. Vì vậy, nên ngồi trên một chiếc ghế có chân cao một gang tay và bốn đốt ngón tay, ở một vị trí cách kasiṇa một tầm tay.
Yasmā catūsu iriyāpathesu sayanaṃ kosajjapakkhiyaṃ, ṭhānacaṅkamanāni uddhaccapakkhiyāni, nisajjā pana alīnuddhaccapakkhiyā, santo iriyāpatho, tasmā vuttaṃ ‘‘nisīditvā’’ti, samantato ūrubaddhāsanaṃ pallaṅkaṃ ābhujitvāti attho.
Because among the four postures, lying down inclines one to laziness, standing and walking to restlessness, whereas sitting neither inclines one to listlessness nor to restlessness, and it is a peaceful posture, therefore it is said, "nisīditvā" (having sat down), meaning having crossed one's legs in the full lotus posture (pallaṅka) from all sides.
Vì trong bốn oai nghi, nằm là thiên về lười biếng, đứng và đi là thiên về phóng dật, còn ngồi thì không lười biếng cũng không phóng dật, là oai nghi an tịnh, do đó đã nói "nisīditvā" (ngồi xuống), nghĩa là ngồi kiết già (pallaṅkaṃ ābhujitvā) với hai đùi bắt chéo.
Yenākārena nisīdantassa nisajjā sukhā hoti, taṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’ti.
To show the manner in which one's sitting posture is comfortable, it is said, "ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā" (holding the body erect).
Để chỉ ra cách ngồi thoải mái, đã nói "ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā" (thân ngay thẳng).
Uparimaṃ sarīraṃ ujukaṃ ṭhapetvā aṭṭhārasapiṭṭhikaṇṭake koṭiyā koṭiṃ paṭipādetvāti attho.
This means keeping the upper body straight, aligning the eighteen vertebrae tip to tip.
Nghĩa là giữ phần thân trên thẳng, mười tám đốt sống lưng thẳng hàng.
Evañhi nisinnassa cammamaṃsanahārūni na oṇamanti, athassa yā tesaṃ oṇamanapaccayā khaṇe khaṇe vedanā uppajjeyyuṃ, tā na uppajjanti.
For one sitting in this way, the skin, flesh, and sinews do not sag, and the pains that would otherwise arise moment by moment due to their sagging do not arise.
Khi ngồi như vậy, da, thịt và gân cốt sẽ không bị chùng xuống, và những cảm giác đau đớn có thể phát sinh do chúng chùng xuống sẽ không xuất hiện.
Tāsu anuppannāsu cittaṃ ekaggaṃ hoti, kammaṭṭhānaṃ na paripatati.
When these (pains) do not arise, the mind becomes concentrated, and the meditation object does not fall away.
Khi những cảm giác đó không xuất hiện, tâm trở nên nhất tâm, và đề mục thiền không bị xao nhãng.
Tato ca pubbenāparaṃ visesappattiyā vuddhiṃ phātiṃ upagacchati.
From that, one attains progress and prosperity through successive advancements.
Từ đó, sự phát triển và tăng trưởng đặc biệt sẽ đạt được từng bước.
Idāni ārammaṇapariggahupāyaṃ dassento āha ‘‘katvā parimukhaṃ sati’’nti, kammaṭṭhānābhimukhaṃ satiṃ ṭhapetvāti attho.
Now, showing the method of apprehending the object, it says, "katvā parimukhaṃ sati" (establishing mindfulness in front of oneself), meaning establishing mindfulness facing the meditation object.
Bây giờ, để chỉ ra phương pháp nắm giữ đối tượng, đã nói "katvā parimukhaṃ satiṃ", nghĩa là đặt niệm hướng về đề mục thiền.
Abhi-saddena hi samānattho idha pari-saddo, atha vā samīpatthena pari-saddena mukhassa samīpe satiṃ katvāti attho.
Indeed, here the word "pari" has the same meaning as "abhi", or alternatively, with the word "pari" meaning "near," it means establishing mindfulness near the mouth.
Ở đây, từ pari có nghĩa tương đương với abhi; hoặc, theo nghĩa gần, từ pari có nghĩa là đặt niệm gần miệng.
Yathāha – ‘‘ayaṃ sati upaṭṭhitā hoti supaṭṭhitā nāsikagge vā mukhanimitte vā.
As it is said, "This mindfulness is established, well-established at the tip of the nose or at the mouth-sign (mukhanimitta).
Như đã nói: "Niệm này được thiết lập, được thiết lập vững chắc ở chóp mũi hoặc ở dấu hiệu miệng.
Tena vuccati parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā’’ti (vibha. 537).
Therefore, it is called 'establishing mindfulness in front of oneself'."
Vì vậy, nó được gọi là 'thiết lập niệm trước mặt' (Vibha. 537)."
Atha vā ‘‘parīti pariggahaṭṭho, mukhanti niyyānaṭṭho, satīti upaṭṭhānaṭṭho.
Or, "pari" is in the sense of 'apprehending', "mukha" in the sense of 'emergence', and "sati" in the sense of 'establishment'.
Hoặc, theo câu "parimukhaṃ sati" (Paṭi. Ma. 1.164), pari có nghĩa là nắm giữ, mukha có nghĩa là xuất ly, và sati có nghĩa là thiết lập.
Tena vuccati ‘parimukhaṃ sati’’nti (paṭi. ma. 1.164) vacanato ‘‘pariṇāyikā’’tiādīsu viya pari-saddo pariggahaṭṭho, ‘‘suññatavimokkhamukha’’ntiādīsu viya mukha-saddo niyyānaṭṭhoti katvā pariggahitaniyyānasatiṃ katvā sabbathā gahitāsammosaṃ pariccattasammosaṃ satinepakkaṃ upaṭṭhapetvāti vuttaṃ hoti.
Thus, according to the statement "'parimukhaṃ sati"', as in "pariṇāyikā" and so on, "pari" is in the sense of 'apprehending', and as in "suññatavimokkhamukha" and so on, "mukha" is in the sense of 'emergence'. Therefore, it is said, making mindfulness an apprehended emergence, establishing sharp mindfulness that is completely free from confusion and that has abandoned confusion.
Do đó, như trong "pariṇāyikā" v.v., từ pari có nghĩa là nắm giữ, và như trong "suññatavimokkhamukha" v.v., từ mukha có nghĩa là xuất ly. Như vậy, ý muốn nói là thiết lập một niệm sắc bén, không quên lãng, không xao nhãng, hoàn toàn nắm giữ sự xuất ly đã được chấp nhận.
853-5. Kāmesvādīnavaṃ disvāti ‘‘kāmā nāmete aṭṭhikaṅkhalikūpamā nirassādaṭṭhenā’’tiādinā vatthukāmakilesakāmesu ādīnavaṃ paccavekkhitvā.
853-5. "Kāmesvādīnavaṃ disvā" means having reflected on the danger in objects of desire (vatthukāma) and defilements of desire (kilesakāma), saying, "These desires are like skeletons made of bone, devoid of gratification."
853-5. Kāmesvādīnavaṃ disvā có nghĩa là quán xét sự nguy hiểm trong các dục (vatthu-kāma và kilesa-kāma) như "những dục này giống như bộ xương khô, không có vị ngọt" v.v.
Nekkhammaṃ daṭṭhu khematoti nekkhammaṃ khemato disvā kāmanissaraṇaṃ sabbadukkhasamatikkamassa upāyabhūtaṃ nekkhammanti evaṃ nekkhammasaṅkhātaṃ saupacārajjhānaṃ, nibbānaṃ, vipassanaṃ, sabbepi vā kusaladhamme khemato nibbhayato disvā, tattha jātābhilāso hutvāti vuttaṃ hoti.
"Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato" means seeing renunciation (nekkhamma) as safe; having seen that renunciation, which is the means to overcome all suffering, is a way to escape from sensual pleasures, thereby seeing the first jhāna (saupacāra-jhāna) included in renunciation, or Nibbāna, or Vipassanā, or all wholesome states as safe and secure, thus becoming desirous of them.
Nekkhammaṃ daṭṭhu khemato có nghĩa là thấy sự xuất ly (nekkhamma) là an toàn, tức là thấy sự thoát ly khỏi dục là phương tiện vượt qua mọi khổ đau, và thấy nekkhamma (bao gồm thiền cận định, Nibbāna, vipassanā, và tất cả các pháp thiện) là an toàn, không sợ hãi, và từ đó phát sinh khát khao đối với chúng.
Paramaṃ…pe… ratanattayeti buddhādiratanattaye ratanattayaguṇānussaraṇena balavapītipāmojjaṃ janayitvā.
"Paramaṃ...pe... ratanattaye" means generating strong joy and delight by recollecting the virtues of the Triple Gem, such as the Buddha.
Paramaṃ…pe… ratanattaye có nghĩa là phát sinh niềm hoan hỷ và hân hoan mạnh mẽ bằng cách niệm tưởng các đức tính của Tam Bảo, bắt đầu từ Đức Phật.
Bhāgī…pe… muttamanti ‘‘ahaṃ imāya sabbabuddhapaccekabuddhaariyasāvakehi paṭipannāya nekkhammapaṭipattiyā cittavivekādippavivekajassa sukhassa addhā ekantena bhāgī assaṃ, lābhī bhaveyya’’nti evaṃ paṭipattiyaṃ ānisaṃsadassanena tabbisayaṃ uttamaṃ mahantaṃ ussāhaṃ katvā.
"Bhāgī...pe... muttamaṃ" means thinking, "May I surely and absolutely be a participant, a recipient, of the happiness of mental seclusion, etc., born from this path of renunciation practiced by all Buddhas, Paccekabuddhas, and Noble Disciples." Thus, by seeing the benefit in practice, one generates supreme and great enthusiasm regarding it.
Bhāgī…pe… muttamaṃ có nghĩa là tạo ra một sự nỗ lực tối thượng, vĩ đại đối với sự thực hành đó, với suy nghĩ: "Mong sao tôi chắc chắn được hưởng, được lợi lạc từ sự an lạc của sự cô tịch tâm (cittaviveka) và các loại cô tịch khác, thông qua sự thực hành xuất ly này, mà tất cả chư Phật, chư Độc Giác Phật và chư Thánh đệ tử đã thực hành."
Ākārena samenevāti atiummīlitaatimandālocanāni vajjetvā nātiummīlitanātimandālocanasaṅkhātena samena ālocanākārena.
"Ākārena samenevā" means with an even manner of looking, avoiding looking with eyes too wide open or too much squinting, meaning a moderate gaze that is neither too wide open nor too much squinting.
Ākārena samenevā có nghĩa là bằng cách nhìn cân bằng, tránh nhìn quá mở hoặc quá nhắm mắt.
Atiummīlayato hi atisukhumaṃ, avibhūtañca rūpagataṃ upanijjhāyato viya cakkhu kilamati, attano sabhāvavibhāvanato ca maṇḍalaṃ ativibhūtaṃ hoti, tathā vaṇṇato, lakkhaṇato vā upatiṭṭheyya, tenassa nimittaṃ nuppajjati.
Indeed, for one looking with eyes too wide open, the eye becomes tired as if gazing intently at a very subtle and indistinct form, and the maṇḍala becomes too vivid due to the manifestation of its intrinsic nature; thus, it might appear in terms of its color or characteristic, and therefore the nimitta does not arise for them.
Nếu mở mắt quá to, mắt sẽ mỏi như thể đang nhìn chăm chú vào một đối tượng hình sắc quá vi tế và không rõ ràng; và kasiṇa-maṇḍala trở nên quá rõ ràng do sự biểu hiện bản chất của nó, hoặc nó có thể hiện ra theo màu sắc hoặc đặc tính, do đó nimitta (tướng) không xuất hiện.
Atimandaṃ ummīlayato ca gajanimīlakena pekkhantassa viya rūpagataṃ maṇḍalaṃ avibhūtaṃ hoti.
And for one looking with eyes too much squinting, the form of the maṇḍala becomes indistinct, as if gazing with elephant-like half-closed eyes.
Nếu mở mắt quá nhỏ, kasiṇa-maṇḍala trở nên không rõ ràng, như thể nhìn bằng cách nhắm mắt như voi.
Dassane mandabyāpāratāya kosajjapātato cittañca līnaṃ hoti, evampi nimittaṃ nuppajjati, tasmā yathā nāma ādāsatale mukhanimittaṃ gaṇhanto na tattha atigāḷhaṃ ummīlati, na atimandaṃ, atha kho samena ākārena gaṇhāti, evameva nātiummīlanādinā samena ākārena gaṇhantena bhāvetabbanti.
Due to little effort in looking, and falling into idleness, the mind also becomes sluggish; even in this way, the nimitta does not arise. Therefore, just as one who perceives the reflection of one's face in a mirror does not open their eyes too wide, nor too much squinting, but perceives it with an even manner, so too should one develop it by perceiving with an even manner, not opening the eyes too wide, and so on.
Tâm cũng trở nên chùng xuống do sự lười biếng vì sự nỗ lực yếu ớt trong việc nhìn. Trong trường hợp này, nimitta cũng không xuất hiện. Vì vậy, giống như người nhìn bóng mặt mình trong gương không mở mắt quá to cũng không quá nhỏ, mà nhìn một cách cân bằng, thì hành giả cũng nên thực hành bằng cách nhìn một cách cân bằng, không quá mở mắt v.v.
Nimittaṃ gaṇhatāti pathavīkasiṇe cakkhunā gahitaṃ nimittaṃ manasā gaṇhantena.
"Nimittaṃ gaṇhatā" means by one who apprehends the nimitta (sign) mentally, after it has been seen by the eye in the earth kasiṇa.
Nimittaṃ gaṇhatā có nghĩa là hành giả nắm giữ nimitta (tướng) đã được mắt nhìn thấy trong kasiṇa đất bằng tâm.
856-7. Idāni nimittaggahaṇopāyaṃ dassetuṃ ‘‘na vaṇṇo pekkhitabbo’’tiādi vuttaṃ.
856-7. Now, to show the method of apprehending the nimitta, it is said, "na vaṇṇo pekkhitabbo" and so on.
856-7. Bây giờ, để chỉ ra phương pháp nắm giữ nimitta, đã nói "na vaṇṇo pekkhitabbo" v.v.
Na vaṇṇo pekkhitabbo soti yo tattha pathavīkasiṇe aruṇavaṇṇo, so na cintetabbo vaṇṇavasena manasikaroto vaṇṇakasiṇabhāvūpagamanato.
"Na vaṇṇo pekkhitabbo so" means that the red color (aruṇavaṇṇa) in the earth kasiṇa should not be contemplated, because contemplating it in terms of color leads to it becoming a color kasiṇa.
Na vaṇṇo pekkhitabbo so có nghĩa là không nên suy nghĩ về màu sắc đỏ trong kasiṇa đất, vì nếu tác ý theo màu sắc, nó sẽ trở thành kasiṇa màu sắc.
Cakkhuviññāṇena pana gahitaggahaṇaṃ na sakkā vāretuṃ, tenevettha ‘‘na oloketabbo’’ti avatvā ‘‘manasānupekkhitā hotī’’tiādīsu viya manasā cintanavasena pekkhanaggahaṇaṃ kataṃ.
However, the apprehension perceived by eye-consciousness cannot be prevented; therefore, here, instead of saying "it should not be looked at," the apprehension of looking is done in the sense of mental contemplation, as in "it is mentally contemplated" and so on.
Tuy nhiên, không thể ngăn cản sự nắm giữ đã được nắm giữ bằng nhãn thức. Vì lý do đó, ở đây không nói "không nên nhìn", mà dùng từ "pekkhana" (nhìn) theo nghĩa suy nghĩ bằng tâm, như trong "manasānupekkhitā hotī" v.v.
Daṭṭhabbaṃ na ca lakkhaṇanti yaṃ tattha pathavīdhātuyā thaddhalakkhaṇaṃ na manasikātabbaṃ tassa manasikāre dhātukammaṭṭhānassa gahitattā.
"Daṭṭhabbaṃ na ca lakkhaṇaṃ" means that the characteristic of hardness in the earth element within the earth kasiṇa should not be contemplated, because contemplating it leads to the apprehension of the element meditation object (dhātu-kammaṭṭhāna).
Daṭṭhabbaṃ na ca lakkhaṇaṃ có nghĩa là không nên tác ý đến đặc tính cứng rắn của địa đại trong kasiṇa đó, vì nếu tác ý đến đó, sẽ nắm giữ đề mục thiền về các yếu tố (dhātu-kammaṭṭhāna).
Vaṇṇaṃ pana amuñcitvāti disvā gahetabbattā pana vaṇṇaṃ amuñcitvā.
"Vaṇṇaṃ pana amuñcitvā" means, however, not abandoning the color, because it must be perceived and apprehended.
Vaṇṇaṃ pana amuñcitvā có nghĩa là không bỏ qua màu sắc, vì nó phải được nhìn thấy và nắm giữ.
Ussadassa vasena hi cittaṃ paṇṇattidhammasminti pathavīdhātuyā sattito adhikabhāvena sasambhārapathaviyā ‘‘pathavī’’ti vohāro, tasmiṃ sasambhārapathaviṃ upādāya paññatte paṇṇattidhamme ādāsatalagatamukhanimitte viya cittaṃ ṭhapetvā.
“One should place the mind on the concept (paññatti-dhamma) due to its abundance” means that the designation "earth" for earth with its constituents (sasambhārapathavī) comes from the power of the earth element (pathavīdhātu) in its abundant aspect. Placing the mind on that concept (paññatti-dhamma), which is designated by taking the earth with its constituents as its basis, like a reflection of a face in a mirror.
Ussadassa vasena hi cittaṃ paṇṇattidhammasminti: Do sự trội vượt về năng lực của địa đại, nên có cách gọi "đất" đối với đất có các thành phần; đặt tâm vào pháp chế định đó, được chế định dựa trên đất có các thành phần, giống như tướng mặt hiện trên bề mặt gương.
Ekaggamānasoti puna nānārammaṇe cittaṃ avisāretvā ekaggamānaso hutvā.
“With a unified mind” means, again, not allowing the mind to wander among various objects, but becoming one with a unified mind.
Ekaggamānasoti: Lại nữa, không để tâm phân tán trong các đối tượng khác nhau, trở thành người có tâm nhất điểm.
Pathavī pathaviccevaṃ vatvāti ettha paṭhamasamannāhāre kassaci vacībhedopi siyāti vuttanti ācariyadhammapālatthero āha.
“Saying ‘earth, earth’,” here, the Elder Acariya Dhammapāla said that there might be a verbal utterance by someone in the initial advertence (samanāhāra).
Pathavī pathaviccevaṃ vatvāti: Ở đây, trong lần tác ý đầu tiên, có thể có cả sự phát âm của một vị nào đó, do nghĩ như vậy nên đã nói. Trưởng lão Ācariyadhammapāla đã nói như vậy.
858. Yadi vohāramatte cittaṃ ṭhapetabbaṃ, nāmantaravasena pathavī manasikātabbā bhaveyyāti hotu, ko dosoti dassento āha ‘‘pathavī medanī’’tiādi.
858. If the mind is to be placed on a mere designation, let the earth be adverted to by another name; what is the fault? Desiring to show this, it is said: “The earth is medanī” and so forth.
858. Nếu tâm phải được đặt vào chỉ riêng khái niệm, thì đất nên được tác ý theo một tên gọi khác, cứ cho là vậy, có lỗi gì đâu? Để chỉ ra điều này, ngài nói ‘‘pathavī medanī’’ v.v...
Atha vā kiṃ pathavīnāmeyeva vutte bhāvanā hoti, udāhu aññasmimpīti āha ‘‘pathavī medanī’’tiādi.
Alternatively, is it that only when the name "earth" is uttered that development (bhāvanā) occurs, or also with other names? Desiring to show this, it is said: “The earth is medanī” and so forth.
Hoặc là, có phải sự tu tập chỉ xảy ra khi nói đến tên "pathavī", hay cũng xảy ra khi nói đến tên khác? Ngài nói ‘‘pathavī medanī’’ v.v...
Ekaṃ vattumpi vaṭṭatīti etesu yaṃ icchati, taṃ attano paguṇatāya vā pacuratāya vā āgacchantaṃ ekaṃ vattuṃ vaṭṭati.
“It is permissible to say one thing” means that whichever among these one desires, one may say that one, according to one's familiarity or prevalence, that comes to mind.
Ekaṃ vattumpi vaṭṭatīti: Trong số những tên này, tên nào vị ấy muốn, tên nào đến với vị ấy do sự quen thuộc hay phổ biến, thì nói một tên đó cũng được.
Kiñcāpi evaṃ vaṭṭati, apica ‘‘pathavī’’ti etadeva nāmaṃ pākaṭaṃ, tasmā pākaṭavaseneva ‘‘pathavī pathavī’’ti bhāvetabbanti ācariyā.
Although it is permissible in this way, nevertheless, the name "earth" (pathavī) itself is well-known; therefore, the teachers say that one should develop it by saying "earth, earth" in a well-known manner.
Mặc dù nói như vậy là được, nhưng tên "pathavī" này là rõ ràng nhất, do đó, các vị thầy nói rằng nên tu tập "pathavī, pathavī" theo cách rõ ràng nhất.
861-3. Āpāthaṃ tu yāti ceti yadi manodvārikajavanānaṃ gocarabhāvaṃ upagacchati, taṃ uggahanimittaṃ tadā uppannanti pavuccatīti yojanā.
861-3. “If it comes into range” means that if that uggahanimitta reaches the range of the mind-door javanas, then it is said to have arisen; this is the construction.
861-3. Āpāthaṃ tu yāti ceti: Nếu nó đi vào phạm vi của các tâm tốc hành ở ý môn, thì được gọi là uggahanimitta (học tướng) đã sanh khởi, đây là cách kết nối.
Yadi uggahanimittepi pathavīmaṇḍalaṃ oloketvā bhāveti, paṭibhāganimittuppatti na siyā.
If one develops by looking at the earth kammaṭṭhāna even after the uggahanimitta has arisen, the paṭibhāganimitta (counterpart image) will not arise.
Nếu ngay cả khi đã có uggahanimitta mà vẫn nhìn vào đĩa đất để tu tập, thì sự sanh khởi của paṭibhāganimitta (tợ tướng) sẽ không xảy ra.
Samīpaṭṭhena ca na sakkā anoloketunti vuttaṃ ‘‘nisīditabbaṃ no ceva’’ntiādi.
And it is not possible to avoid looking at it while sitting nearby, as stated in “one should sit, but not look,” and so forth.
Và vì ở gần nên không thể không nhìn, do đó đã nói ‘‘nisīditabbaṃ no ceva’’ v.v...
Yathāsukhaṃ nisinnena, yathāsukhaṃ vā bhāvetabbanti sambandho.
The connection is that one should develop it “as one is comfortable” sitting, or as one is comfortable.
Nên tu tập một cách thoải mái, bởi người ngồi một cách thoải mái, đây là mối liên hệ.
864-5. Papañca…pe… dhovaneti passāvādinā kenaci karaṇīyena nisinnaṭṭhānato aññattha gantvā puna āgamma nisīdantena pādā dhovitabbā honti.
864-5. “To wash the feet… and so on… in detail” means that if one goes to another place from the sitting spot for some necessary action, such as urination, and then returns and sits down again, the feet must be washed.
864-5. Papañca…pe… dhovaneti: Khi có việc cần làm như đi tiểu tiện, phải đi đến nơi khác ngoài chỗ ngồi, rồi quay lại ngồi, thì phải rửa chân.
Adhotapādena hi senāsanaṃ akkamato āpatti hoti, khaṇe khaṇe pādadhovane ca papañco hoti, tasmā tassa parihāratthaṃ dve upāhanāyeva icchitabbā.
For indeed, stepping on the dwelling place with unwashed feet incurs an offense (āpatti), and washing the feet at every moment causes distraction (papañca). Therefore, to avoid this, only two slippers should be desired.
Vì người đi vào nơi ở mà chân chưa rửa sẽ phạm tội, và việc rửa chân liên tục sẽ gây ra sự chậm trễ, do đó để tránh điều đó, nên cần có hai đôi dép.
Tāva bahutalikā saddampi janeyyuṃ, saddo ca jhānakaṇṭako, tasmā vuttaṃ ‘‘ekatalikā’’ti.
However, those with many layers might also make a sound, and sound is an impediment to jhāna. Therefore, it is said, “single-layered”.
Dép có nhiều lớp có thể gây ra tiếng động, và tiếng động là chướng ngại cho thiền, do đó đã nói ‘‘ekatalikā’’ (một lớp).
Tathā ‘‘parissayavinodanatthaṃ kattaradaṇḍo ca icchitabbo’’ti (visuddhi. 1.57) aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
Similarly, it is stated in the Aṭṭhakathā, “a walking stick should also be desired for averting dangers.”
Tương tự, trong Aṭṭhakathā có nói: "Nên cần có một cây gậy để xua đuổi nguy hiểm".
Asappāyena kenacīti vakkhamānena āvāsādiasappāyesu kenacideva asappāyena.
“By some unsuitable condition” refers to any unsuitable condition among the unsuitable conditions of lodging and so forth, which will be described.
Asappāyena kenacīti: Do một sự không thích hợp nào đó trong số những sự không thích hợp về trú xứ v.v... sẽ được nói đến.
Taṃ ṭhānanti kasiṇamaṇḍalassa ṭhitaṭṭhānaṃ.
“That place” means the place where the kasiṇa disk is situated.
Taṃ ṭhānanti: Nơi đặt đĩa kasiṇa.
Ādāya taṃ punāti yathājātaṃ uggahanimittaṃ puna gahetvā, puna uppādetvāti vuttaṃ hoti.
“Taking it again” means taking the uggahanimitta as it has arisen again, or causing it to arise again; this is what is meant.
Ādāya taṃ punāti: Lại nắm bắt uggahanimitta đã sanh khởi như thế nào, có nghĩa là làm cho nó sanh khởi lại.
866-7. Pīṭhe sukhanisinnenāti puna vasanaṭṭhānaṃ āgantvā vuttaniyāmena pīṭhe sukhanisinnena.
866-7. “Having sat comfortably on a stool” means that having returned to one's dwelling place, one sits comfortably on a stool in the manner described.
866-7. Pīṭhe sukhanisinnenāti: Lại trở về nơi ở, người ngồi thoải mái trên ghế theo phương cách đã nói.
Bhāvetabbanti taṃ nimittaṃ manasikāravasena vaḍḍhetabbaṃ.
“It should be developed” means that the sign should be increased by way of advertence.
Bhāvetabbanti: Nên phát triển tướng đó bằng cách tác ý.
Samannāharitabbanti sammā āvajjitabbaṃ, sammā vā anu āharitabbaṃ.
“It should be adverted to” means it should be rightly adverted to, or rightly brought to mind repeatedly.
Samannāharitabbanti: Nên hướng tâm đúng đắn, hoặc nên mang theo đúng đắn.
Takkāhatanti ‘‘takkanato takko’’ti evaṃ laddhanāmena bhāvanācittasampayuttena sammāsaṅkappena āhananapariyāhananakiccena aparāparaṃ pavattanena kammaṭṭhānaṃ āhataṃ, pariyāhatañca kātabbaṃ, balappattavitakko manasikāro bahulaṃ pavattetabboti attho.
“Struck by thought (takkāhata)” means that the meditation object should be repeatedly struck (āhata) and struck all around (pariyāhata) by the right resolve (sammāsaṅkappa) conjoined with the meditation mind, which is called "thought" (takka) because it thinks (takkanato takko). The meaning is that the advertence with vitakka (initial application) that has gained strength should be practiced frequently.
Takkāhatanti: "Takka do sự suy tầm", với chánh tư duy có tên gọi như vậy, tương ưng với tâm tu tập, có phận sự hướng đến và bao quanh, với sự diễn tiến lặp đi lặp lại, đề mục cần được hướng đến và bao quanh. Nghĩa là, nên làm cho sự tác ý có tầm đã đạt đến sức mạnh được diễn tiến nhiều lần.
868-70. Taṃ icchatīti taṃ nimittaṃ manasikātuṃ icchati.
868-70. “Desires it” means desires to advert to that sign.
868-70. Taṃ icchatīti: Muốn tác ý đến tướng đó.
Evaṃ karontassāti evaṃ kammaṭṭhānaṃ takkāhataṃ karontassa.
“For one acting thus” means for one making the meditation object struck by thought in this way.
Evaṃ karontassāti: Của người làm cho đề mục được hướng đến bởi tầm như vậy.
Yathā bhāvanā pubbenāparaṃ visesaṃ āvahati, evaṃ anuyuñjantassa, evaṃ karoto pana yadā saddhādīni indriyāni suvisadāni tikkhāni pavattanti, tadā assaddhiyādīnaṃ dūrībhāvena sātisayaṃ thāmappattehi sattahi balehi laddhupatthambhāni vitakkādīni kāmāvacarāneva jhānaṅgāni bahūni hutvā pātubhavanti.
For one who applies themselves in such a way that the development (bhāvanā) progressively leads to distinction, when the faculties such as faith (saddhā) become very clear and sharp, then, due to the absence of lack of faith and so forth, many jhāna factors, which are merely kāmāvacara (belonging to the sense sphere), arise, supported by the seven powers (balas) that have attained exceedingly great strength.
Khi vị ấy nỗ lực theo cách mà sự tu tập mang lại sự đặc biệt từ trước đến sau, khi các quyền như tín v.v... diễn tiến rất trong sáng và sắc bén, thì do sự xa lìa của vô tín v.v..., các thiền chi thuộc cõi Dục như tầm v.v..., được hỗ trợ bởi bảy lực đã đạt đến sức mạnh vượt trội, trở nên nhiều và hiện khởi.
Tato ca tesaṃ ujuvipaccanīkabhūtā kāmacchandādayo saddhiṃ tadekaṭṭhehi pāpadhammehi dūrībhavanti.
And then, the directly opposing defilements such as sensual desire (kāmacchanda), along with the evil phenomena associated with them, become distant.
Do đó, các pháp đối nghịch trực tiếp với chúng là tham dục v.v... cùng với các ác pháp đồng trú đều trở nên xa lìa.
Tena vuttaṃ ‘‘vikkhambhanti…pe… pañca nīvaraṇānipī’’ti.
Therefore, it is said, “they suppress… and so on… the five hindrances.”
Bởi vậy đã nói ‘‘vikkhambhanti…pe… pañca nīvaraṇānipī’’ti.
Samādhiyati…pe… yoginoti tassa yogino paṭibhāganimittaṃ ārabbha uppannaupacārasamādhinā upacārajjhānena cittampi samādhiyati, paṭibhāganimittampi uppajjati upacārajjhānassa tena vinā abhāvato.
“The yogi's mind becomes concentrated… and so on” means that the yogi's mind becomes concentrated by the access concentration (upacārasamādhi) or access jhāna that has arisen with respect to the counterpart image (paṭibhāganimitta), and the counterpart image also arises, because access jhāna cannot exist without it.
Samādhiyati…pe… yoginoti: Tâm của vị hành giả đó được định tĩnh bởi cận hành định, bởi cận hành thiền sanh khởi duyên theo paṭibhāganimitta (tợ tướng), và paṭibhāganimitta cũng sanh khởi, vì không có nó thì không có cận hành thiền.
871-4. Imassāti paṭibhāganimittassa.
871-4. “Of this” refers to the paṭibhāganimitta.
871-4. Imassāti: Của paṭibhāganimitta (tợ tướng) này.
Purimassāti uggahanimittassa.
“Of the former” refers to the uggahanimitta.
Purimassāti: Của uggahanimitta (học tướng) trước đó.
Thavikāti ādāsathavikato.
“From a case” refers to a mirror case.
Thavikāti: Từ túi đựng gương.
Balākā viya toyadeti meghasamīpe balākā viya.
“Like cranes in a cloud” means like cranes near a cloud.
Balākā viya toyadeti: Như con diệc ở gần đám mây.
Sā hi meghassa nīlattā sayaṃ atiparisuddhā upaṭṭhāti, tadā taṃ upaṭṭhātīti sambandho.
Indeed, because the cloud is dark, the crane itself appears exceedingly pure; at that time, that (paṭibhāganimitta) appears; this is the connection.
Vì do đám mây có màu xanh, nên bản thân nó hiện ra rất trong sạch, khi đó nó hiện ra như vậy, đây là mối liên hệ.
Evaṃ ādāsamaṇḍalūpamādīhi uggahanimittato paṭibhāganimittassa suvisuddhataṃ, saṇhasukhumatañca dasseti.
Thus, by similes like the mirror disk, the exceedingly pure and subtle nature of the paṭibhāganimitta compared to the uggahanimitta is shown.
Như vậy, bằng các ví dụ như đĩa gương v.v..., ngài chỉ ra sự trong sạch và sự tế nhị, vi tế của paṭibhāganimitta so với uggahanimitta.
Tenāha ‘‘tatodhikatara’’nti.
Therefore, it is said, “more excellent than that.”
Do đó, ngài nói ‘‘tatodhikataran’’ti.
Uggahanimitte aṅgulipadapāṇikāpadādayo kasiṇadosā paññāyanti, idaṃ pana vuttanayena tatopi sataguṇaṃ sahassaguṇaṃ suvisuddhaṃ hutvā upaṭṭhātīti attho.
In the uggahanimitta, kasiṇa flaws such as finger marks and palm prints are discernible. This (paṭibhāganimitta), however, appears a hundredfold, a thousandfold purer than that, according to the method described; this is the meaning.
Trong uggahanimitta, các lỗi của kasiṇa như dấu ngón tay, dấu bàn tay v.v... được nhận thấy, còn tướng này, theo cách đã nói, hiện ra trong sạch hơn gấp trăm, gấp ngàn lần, đó là ý nghĩa.
Tanusaṇṭhānavantantiādi aparamatthasabhāvattā vuttaṃ.
“Having a subtle shape,” and so forth, is stated because it is not of ultimate reality (paramattha).
Tanusaṇṭhānavantanti v.v... được nói do nó không phải là thực tại pháp tối hậu.
Yadi hi taṃ edisaṃ bhaveyya, cakkhuviññeyyaṃ siyā, oḷārikaṃ sammasanūpagaṃ tilakkhaṇāhaṭaṃ, na panetaṃ tādisanti.
For if it were of such a nature, it would be knowable by eye-consciousness, coarse, amenable to comprehension, and affected by the three characteristics. But it is not such.
Nếu nó là như vậy, nó sẽ là đối tượng của nhãn thức, thô, có thể quán xét, thuộc về ba tướng, nhưng nó không phải như vậy.
Yadi panetaṃ na saṇṭhānādivantaṃ, kathaṃ jhānassa ārammaṇabhāvoti āha ‘‘upaṭṭhā…pe… maya’’nti.
If, however, it does not have shape and so forth, how can it be an object of jhāna? In response, it is said, “it appears… and so on… by means of understanding.”
Nếu nó không có hình dáng v.v..., làm sao nó có thể là đối tượng của thiền? Ngài nói ‘‘upaṭṭhā…pe… mayan’’ti.
Tattha paññajanti bhāvanāmayaṃ paññājanitaṃ, bhāvanāpaññāya sañjānanamattanti vuttaṃ hoti.
There, “born of wisdom” means born of meditation-made wisdom, or generated by wisdom; it means merely being recognized by meditation-wisdom.
Trong đó, paññājanti: do tuệ tu tập sanh ra, có nghĩa là chỉ là sự ghi nhận bởi tuệ tu tập.
Na hi asabhāvadhammassa kutocisamuṭṭhānaṃ atthi.
For there is no arising of a phenomenon that has no intrinsic nature from any cause.
Vì pháp không có tự tánh thì không có sự sanh khởi từ bất cứ đâu.
Tenāha ‘‘bhāvanāmayaṃ upaṭṭhānākāramatta’’nti, kevalaṃ samādhilābhino bhāvanāvisesajanitaṃ tammayaṃ upaṭṭhānākāramattameva bhāvanāvisesānubhāvena upaṭṭhātīti attho.
Therefore, it is said, “it is merely a manifestation due to meditation.” The meaning is that for a yogi who has attained concentration, it is merely the form of a manifestation (upaṭṭhānākāramatta) that is made up of that (meditation) and generated by the special meditation, appearing by the power of the special meditation.
Do đó, ngài nói ‘‘bhāvanāmayaṃ upaṭṭhānākāramatta’’nti, nghĩa là, đối với người đắc định, chỉ có hình thức hiện khởi đó, được tạo ra bởi sự tu tập đặc biệt, do chính sự tu tập đó tạo thành, hiện khởi nhờ vào năng lực của sự tu tập đặc biệt.
875-8. Vikkhambhitāneva sannisinnāneva na puna tadatthaṃ ussāho kātabboti adhippāyo.
875-8. The intention is that they are merely suppressed, merely subsided; no further effort is to be made for that purpose.
875-8. Chúng đã bị trấn áp, đã được lắng dịu, không cần phải nỗ lực thêm cho việc đó nữa, đó là ý nghĩa.
Paṭibhāganimitte hi uppajjamāneyeva taṃvisayaṃ upacārajjhānaṃ nīvaraṇe vikkhambhentameva uppajjati.
For when the paṭibhāganimitta arises, access jhāna with respect to that object arises precisely by suppressing the hindrances.
Vì khi paṭibhāganimitta (tợ tướng) đang sanh khởi, thì cận hành thiền lấy nó làm đối tượng cũng sanh khởi, đồng thời trấn áp các triền cái.
Kilesā sannisinnāvāti avasesā tadekaṭṭhakilesā ca sammadeva nisinnā, upasantāti attho.
“The defilements have subsided” means that the remaining defilements associated with them have also completely subsided, meaning they have become tranquil.
Kilesā sannisinnāvāti: Các phiền não còn lại đồng trú cũng đã lắng dịu hoàn toàn, đã được dập tắt, đó là ý nghĩa.
‘‘Upacārasamādhinā’’ti vutte itaropi samādhi atthīti atthato āpannanti tampi dassetuṃ ‘‘ākārehi pana dvīhī’’tiādi vuttaṃ.
When it is said "by upacāra-samādhi," it implies that there is also another samādhi (i.e., appanā-samādhi). To show that appanā-samādhi is also included in this meaning, it is said, " with two aspects," and so on.
Khi nói “bằng cận định” (upacārasamādhinā), theo ý nghĩa, cũng có một loại định khác (tức là an chỉ định), vì vậy để chỉ ra điều đó, câu “ākārehi pana dvīhī” (nhưng bởi hai phương diện) v.v... đã được nói đến.
Dvīhi ākārehīti jhānadhammānaṃ paṭipakkhadūrībhāvo, thirabhāvappatti cāti imehi dvīhi kāraṇehi.
" By two aspects" means by these two reasons: the removal of opposing states to the jhāna factors, and the attainment of firmness.
Dvīhi ākārehīti (bởi hai phương diện): bởi hai nguyên nhân này, đó là sự xa lìa các pháp đối nghịch của các chi thiền và sự đạt đến trạng thái vững chắc.
Idāni tāni kāraṇāni samādhiavatthāmukhena dassetuṃ ‘‘upacārakkhaṇe’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show these reasons by means of the state of samādhi, " at the moment of upacāra," and so on, is stated.
Bây giờ, để chỉ ra những nguyên nhân đó qua phương diện các trạng thái của định, câu “upacārakkhaṇe” (trong sát-na cận hành) v.v... đã được nói đến.
Upacārakkhaṇeti upacārabhūmiyaṃ upacārāvatthāyaṃ.
" At the moment of upacāra" means in the upacāra stage, at the upacāra state.
Upacārakkhaṇeti (trong sát-na cận hành): trong cảnh giới cận hành, trong trạng thái cận hành.
Tassa paṭilābheti yadatthāya ayaṃ paṭipanno, tassa appanāsamādhissa paṭilābhe adhigamāvatthāyaṃ.
" At its attainment" means at the attainment of that appanā-samādhi, for the sake of which this practitioner has embarked, at the state of acquisition.
Tassa paṭilābheti (trong sự chứng đắc ấy): trong sự chứng đắc, trong trạng thái chứng ngộ an chỉ định (appanāsamādhi) mà vị này đã thực hành để đạt được.
Kathaṃ upacārabhūmiyaṃ samādhiyati, kathañca appanābhūmiyanti āha ‘‘nīvāraṇappahānenā’’tiādi.
How does the mind become concentrated in the upacāra stage, and how in the appanā stage? Thus, it is said, " by abandoning the hindrances," and so on.
Tâm được định tĩnh như thế nào trong cảnh giới cận hành và như thế nào trong cảnh giới an chỉ? Ngài nói: “nīvāraṇappahānenā” (bằng sự đoạn trừ các triền cái) v.v...
Upacārakkhaṇe yadipi jhānaṅgāni paṭutarāni mahaggatabhāvappattāni na honti, tesaṃ paṭipakkhadhammānaṃ vikkhambhanena cittaṃ samādhiyati, paṭilābhabhūmiyampi appanāpattānaṃ jhānaṅgānaṃ pātubhāvena samādhiyatīti attho.
At the moment of upacāra, although the jhāna factors are not extremely potent and have not attained the state of mahaggata, the mind becomes concentrated by the suppression of their opposing states. And in the stage of attainment, the mind becomes concentrated by the manifestation of the jhāna factors that have reached appanā; this is the meaning.
Trong sát-na cận hành, mặc dù các chi thiền chưa trở nên sắc bén và chưa đạt đến trạng thái đáo đại, nhưng tâm được định tĩnh nhờ sự trấn áp các pháp đối nghịch của chúng; và trong cảnh giới chứng đắc, tâm được định tĩnh nhờ sự xuất hiện của các chi thiền đã đạt đến an chỉ. Đó là ý nghĩa.
879-80. Aṅgāni…pe… na cāti upacārakkhaṇe aṅgāni na ca thāmajātāni neva bhāvanābalappattāni hontīti attho.
879-80. " Factors… and not" means that at the moment of upacāra, the factors are not forceful, nor have they attained the power of development; this is the meaning.
879-80. Aṅgāni…pe… na cāti (các chi... không): trong sát-na cận hành, các chi thiền chưa có sức mạnh, tức là chưa đạt được sức mạnh của sự tu tập. Đó là ý nghĩa.
Appanāyāti appanakkhaṇe.
" At appanā" means at the moment of appanā.
Appanāyāti (trong an chỉ): trong sát-na an chỉ.
Tasmāti yasmā aṅgāni thāmajātāni jāyare, tasmā.
" Therefore," means because the factors become forceful, therefore.
Tasmāti (vì vậy): vì các chi thiền trở nên có sức mạnh, do đó.
Appanācittaṃ divasampi pavattatīti yathā nāma balavā puriso āsanā vuṭṭhāya divasampi tiṭṭheyya, evamevaṃ appanāsamādhimhi uppanne jhānacittaṃ sakiṃ bhavaṅgavāraṃ chinditvā uppannaṃ kevalaṃ rattimpi divasampi kusalajavanapaṭipāṭivaseneva pavattatīti attho.
" The appanā-mind continues even for a day" means that just as a strong man might rise from his seat and stand for a day, so too, when appanā-samādhi arises, the jhāna-mind, having once cut off the bhavaṅga-moment and arisen, continues purely for a night or even a day, solely by way of the sequence of wholesome javana-moments; this is the meaning.
Appanācittaṃ divasampi pavattatīti (tâm an chỉ có thể diễn tiến cả ngày): cũng như một người mạnh mẽ sau khi đứng dậy khỏi chỗ ngồi có thể đứng cả ngày, tương tự như vậy, khi an chỉ định đã sanh khởi, tâm thiền sau khi cắt đứt dòng bhavaṅga một lần, sanh khởi và diễn tiến chỉ theo trình tự của các tốc hành tâm thiện suốt cả đêm lẫn ngày. Đó là ý nghĩa.
‘‘Appanāpattaṃ divasampi pavattatī’’ti vadatā upacārakkhaṇe na tathāti dassitaṃ hoti.
By saying "the appanā-state continues even for a day," it is shown that it is not so at the moment of upacāra.
Bằng cách nói “tâm đã đạt đến an chỉ có thể diễn tiến cả ngày”, điều này cho thấy rằng trong sát-na cận hành thì không như vậy.
Tattha hi aṅgānaṃ athāmajātattā yathā nāma daharo kumāro ukkhipitvā ṭhapiyamāno punappunaṃ bhūmiyaṃ patati, evamevaṃ cittaṃ kālena nimittaṃ ārammaṇaṃ karoti, kālena bhavaṅgaṃ otarati.
For there, due to the factors not being forceful, just as a young child, when lifted and placed, repeatedly falls to the ground, so too, the mind sometimes takes the sign as its object, and sometimes sinks into bhavaṅga.
Bởi vì ở đó, do các chi thiền chưa có sức mạnh, nên cũng như một đứa trẻ nhỏ khi được dựng đứng lên lại ngã xuống đất nhiều lần, tương tự như vậy, tâm có lúc lấy tướng làm đối tượng, có lúc lại chìm vào bhavaṅga.
881-4. Teneva pallaṅkenāti yasmiṃ nisinno paṭibhāganimittaṃ adhigacchi, teneva pallaṅkena karaṇabhūtena, hetubhūtena vā taṃ nimittaṃ vaḍḍhetvā.
881-4. " With that very cross-legged posture" means, having cultivated that very counterpart sign by means of the cross-legged posture in which one sat and attained it, or by which it became a cause.
881-4. Teneva pallaṅkenāti (bằng chính thế ngồi kiết-già ấy): vị ấy đã chứng đắc tợ tướng (paṭibhāganimitta) trong thế ngồi nào, thì bằng chính thế ngồi kiết-già đó, với vai trò là công cụ hoặc nguyên nhân, sau khi đã phát triển tướng ấy.
Upacārabhūmiyañhi nimittavaḍḍhanaṃ yuttaṃ.
Indeed, in the upacāra stage, the cultivation of the sign is appropriate.
Vì sự phát triển tướng trong cảnh giới cận hành là thích hợp.
Cakkavattiyagabbhovāti cakkavatti bhavituṃ puññavā gabbho viya.
" Like the womb of a universal monarch" means like a meritorious fetus destined to become a universal monarch.
Cakkavattiyagabbhovāti (như bào thai của một vị Chuyển Luân Vương): như một bào thai có phước báu để trở thành Chuyển Luân Vương.
Parihāni na vijjatīti laddhūpacārajjhānassa parihāni na vijjati.
" There is no regression" means there is no regression for one who has attained upacāra-jhāna.
Parihāni na vijjatīti (không có sự suy giảm): không có sự suy giảm đối với thiền cận hành đã đắc.
Nimitte hi aparihīne tadārammaṇaṃ jhānaṃ aparihīnameva hoti, nimitte pana ārakkhābhāvena vinaṭṭhe laddhajjhānampi vinassati tadāyattavuttittā.
For if the sign does not decline, the jhāna, which has that as its object, remains undiminished. But if the sign is lost due to lack of protection, the attained jhāna also perishes, because its existence depends on it.
Thật vậy, khi tướng không bị suy giảm, thiền với đối tượng đó cũng không bị suy giảm; nhưng khi tướng bị biến mất do không được bảo vệ, thiền đã đắc cũng bị mất đi, vì sự tồn tại của nó phụ thuộc vào tướng đó.
Tenāha ‘‘ārakkhaṇe’’tiādi.
Therefore, he said, " in guarding," and so on.
Do đó, Ngài nói: “ārakkhaṇe” (trong việc bảo vệ) v.v...
885. Āvāsoti yasmiṃ āvāse vasantassa anuppannaṃ nimittaṃ nuppajjati, uppannaṃ vā vinassati, anupaṭṭhitā ca sati na upaṭṭhāti, asamāhitañca cittaṃ na samādhiyati, ayaṃ asappāyo āvāso, tasmā yasmiṃ vihāre bahū āvāsā honti, tattha ekekasmiṃ tīṇi tīṇi divasāni vasitvā yattha cittaṃ ekaggaṃ na hoti, taṃ pahāya tabbiparīte vasitabbaṃ.
885. " Dwelling": The dwelling where, for a meditator residing therein, an unarisen sign does not arise, or an arisen one perishes, and unestablished mindfulness does not become established, and an unconcentrated mind does not become concentrated – such a dwelling is unsuitable. Therefore, in a monastery with many dwellings, one should reside for three days in each, and where the mind does not become one-pointed, that dwelling should be abandoned, and one should reside in its opposite.
885. Āvāsoti (trú xứ): trú xứ nào mà khi trú ngụ ở đó, tướng chưa sanh không sanh khởi, hoặc tướng đã sanh lại biến mất, niệm chưa hiện khởi không hiện khởi, và tâm chưa định tĩnh không được định tĩnh, đó là trú xứ không thích hợp. Do đó, trong một tu viện có nhiều trú xứ, nên ở thử mỗi nơi ba ngày, nơi nào tâm không nhất tâm thì nên rời bỏ và đến ở nơi ngược lại.
Gocaroti gocaragāmo, so senāsanato atidūre accāsanne pubbadisāya vā pacchimadisāya vā asulabhabhikkho asappāyo.
" Alms-resort" refers to the village where one goes for alms. If it is too far from the monastery, or too close, or in the east or west, or where alms are difficult to obtain, it is unsuitable.
Gocaroti (hành xứ): làng khất thực. Làng đó quá xa hoặc quá gần nơi ở, ở hướng đông hoặc hướng tây, khó khất thực, là không thích hợp.
Bhassanti dvattiṃsatiracchānakathāpariyāpannā asappāyakathā.
" Speech" refers to unsuitable speech, which is included in the thirty-two kinds of animal-talk.
Bhassanti (lời nói): lời nói không thích hợp, bao gồm ba mươi hai loại tà ngữ.
Sā hissa nimittantaradhānāya saṃvattati.
Indeed, such speech leads to the disappearance of the sign for him.
Vì nó dẫn đến sự biến mất của tướng.
Puggaloti tiracchānakathiko, sīlādiguṇavirahito puggalo, yaṃ nissāya asamāhitaṃ vā cittaṃ na samādhiyati, samāhitaṃ vā thiraṃ na hoti, evarūpo.
" Person" refers to a speaker of animal-talk, a person devoid of virtues such as sīla, by relying on whom an unconcentrated mind does not become concentrated, or a concentrated mind does not become firm—such a person.
Puggaloti (người): người nói tà ngữ, người thiếu các phẩm chất như giới v.v...; người mà khi nương tựa, tâm chưa định tĩnh không được định tĩnh, hoặc tâm đã định tĩnh không được vững chắc, là người như vậy.
So hi taṃ kaddamodakamiva acchaṃ udakaṃ malīnameva karoti.
Indeed, he makes that clear water murky, like muddy water.
Vì người đó làm cho tâm trở nên ô uế, giống như nước bùn làm vẩn đục nước trong.
Bhojanaṃ pana kassaci ambilaṃ, kassaci madhuraṃ asappāyaṃ hoti.
As for " food," for some, sour food is unsuitable; for others, sweet food.
Bhojanaṃ pana (còn vật thực): đối với một số người, vị chua không thích hợp, đối với một số người khác, vị ngọt không thích hợp.
Utupi kassaci sīto, kassaci uṇho.
" Season" is cold for some, hot for others.
Utupi (cả thời tiết): đối với một số người là lạnh, đối với một số người khác là nóng.
Tasmā yaṃ bhojanaṃ vā utuṃ vā sevantassa phāsu na hoti, taṃ bhojanaṃ so ca utu asappāyo.
Therefore, any food or season that, when consumed or endured by the practitioner, does not bring comfort, that food and that season are unsuitable.
Do đó, vật thực hoặc thời tiết nào mà khi sử dụng không mang lại sự thoải mái, vật thực đó và thời tiết đó là không thích hợp.
Iriyāpathoti ṭhānacaṅkamanādīsu yo imassa asamāhitacittassa samādhānāya, samāhitacittassa ca thirabhāvāya na hoti, ayaṃ asappāyo iriyāpatho, tasmā tampi āvāsaṃ viya tīṇi divasāni upaparikkhitvā vajjetabbaṃ.
" Posture" refers to any posture among standing, walking, etc., that is not conducive to the concentration of an unconcentrated mind, or to the firmness of a concentrated mind. This is an unsuitable posture. Therefore, one should examine it for three days, like a dwelling, and then abandon it.
Iriyāpathoti (oai nghi): trong các oai nghi như đứng, đi kinh hành v.v..., oai nghi nào không giúp cho tâm chưa định tĩnh của vị này được định tĩnh, và không giúp cho tâm đã định tĩnh được vững chắc, đó là oai nghi không thích hợp. Do đó, cũng nên thử trong ba ngày như đối với trú xứ rồi tránh đi.
890-2. Sāti appanā.
890-2. " That" refers to appanā.
890-2. Sāti (nó): tức là an chỉ.
Evañhīti hi-saddo hetuattho, yasmā ṭhānametaṃ na vijjati, tasmā cittappavattiākāraṃ bhāvanācittassa līnuddhatādivasena pavattiākāraṃ sallakkhayaṃ upadhārento samataṃ vīriyasseva vīriyassa samādhinā samataṃyeva yojayetha, kathaṃ pana yojayethāti āha ‘‘īsakampī’’tiādi.
" Thus indeed": The word hi has the meaning of 'reason'. Since this condition does not exist, therefore, one should " observe the manner of the mind's activity," pondering the manner of the meditation mind's activity, such as its dullness or restlessness, and " should only apply the equality of effort," the equality of effort with samādhi. How should one apply it? Thus it is said, " even slightly," and so on.
Evañhīti (như vậy): từ hi có nghĩa là nguyên nhân. Vì không có lý do nào như vậy, do đó, nên nhận rõ (sallakkhayaṃ) cách thức tâm diễn tiến (cittappavattiākāraṃ), tức là cách thức diễn tiến của tâm tu tập qua các phương diện như thụ động, trạo cử v.v..., và nên phối hợp (yojayetha) chính sự quân bình của tinh tấn (samataṃ vīriyasseva), tức là sự quân bình của tinh tấn với định. Nên phối hợp như thế nào? Ngài nói “īsakampī” (dù dao động nhẹ) v.v...
Tattha layanti līnabhāvaṃ, saṅkocanti attho.
In that, " dullness" means a state of dullness, a state of contraction; this is the meaning.
Trong đó, layanti (thụ động): trạng thái thụ động, tức là co rút. Đó là ý nghĩa.
Yantanti gacchantaṃ, paggaṇhetheva samabhāvāyāti adhippāyo.
" Going" means proceeding. The meaning is that one should lift it up for the sake of equipoise.
Yantanti (đang đi đến): đang đi đến, nên sách tấn (paggaṇhetheva) để đạt được sự quân bình. Đó là chủ ý.
Tenāha ‘‘accāraddhaṃ nisedhetvā samameva pavattaye’’ti.
Therefore, he said, " Having restrained excessive exertion, one should cause it to proceed evenly."
Do đó, Ngài nói “accāraddhaṃ nisedhetvā samameva pavattaye” (ngăn chặn sự quá tinh tấn và làm cho nó diễn tiến một cách quân bình).
Taṃ mānasanti sambandho.
"That mind" is the connection.
Tâm đó (taṃ mānasaṃ). Đây là mối liên hệ.
894-9. Evanti vuttappakārena vīriyasamatāyojanavasena, paṭipannabhāvanāmānasaṃ paṭibhāganimitteyeva ṭhapanavasena nimittābhimukhaṃ paṭipādayato tassa yogino.
894-9. " Thus" means for that yogi who, by applying the equality of effort in the manner stated, causes the meditation mind that has entered the path to proceed towards the counterpart sign, by fixing it solely on the counterpart sign.
894-9. Evanti (như vậy): theo cách đã nói, bằng cách phối hợp sự quân bình của tinh tấn, bằng cách đặt tâm tu tập đã đi vào lộ trình chỉ trên tợ tướng, đối với vị ấy (tassa), tức là vị hành giả đang hướng tâm về tướng.
Samijjhissatīti uppajjissati.
" It will succeed" means it will arise.
Samijjhissatīti (sẽ thành tựu): sẽ sanh khởi.
Pathavīkasiṇanti pathavīti bhāvanāvasena upaṭṭhitaṃ tadeva paṭibhāganimittaṃ.
" Earth kasiṇa" refers to that very counterpart sign which has appeared through the meditation of "earth, earth."
Pathavīkasiṇanti (biến xứ đất): chính tợ tướng đã hiện khởi nhờ sự tu tập "đất, đất".
Javanānīti kāmarūpāvacarajavanāni.
" Javanas" refers to kāma- and rūpa-avacara javanas.
Javanānīti (các tốc hành tâm): các tốc hành tâm Dục giới và Sắc giới.
Tenāha ‘‘ekaṃ tu rūpāvacarikaṃ bhave’’ti.
Therefore, he said, " one, however, should be rūpāvacara."
Do đó, Ngài nói “ekaṃ tu rūpāvacarikaṃ bhave” (nhưng một tâm thuộc Sắc giới sẽ sanh khởi).
Aññehīti pākatikehi kāmāvacaracittehi.
" Than others" refers to vitakka, etc., associated with ordinary kāma-avacara thoughts.
Aññehīti (hơn các tâm khác): hơn các tâm Dục giới thông thường.
Balavatarāti bhāvanābalena paṭutarabhāvappattiyā accantabalavanto.
" More powerful" means extremely powerful due to the attainment of potency through the power of development.
Balavatarāti (mạnh mẽ hơn): vô cùng mạnh mẽ do đã đạt đến trạng thái sắc bén nhờ sức mạnh của sự tu tập.
Parikammopacāratoti parikammattā, upacārattā ca.
" Due to being parikamma and upacāra" means due to being preparatory and proximate.
Parikammopacāratoti (do là chuẩn bị và cận hành): do là chuẩn bị (parikamma) và do là cận hành (upacāra).
Tattha parikammattāti paṭisaṅkharaṇattā.
Among these, "due to being preparatory" means due to being restorative.
Trong đó, parikammattāti (do là chuẩn bị): do là sự chuẩn bị, sửa soạn.
Upacārattāti yathā gāmādīnaṃ āsannadeso ‘‘gāmūpacāro, nagarūpacāro’’ti vuccati, evaṃ appanāya āsannattā samīpacārittā.
"Due to being proximate" means because it is near to appanā, or because it moves in proximity, just as a nearby area of a village or city is called "village vicinity" or "city vicinity."
Upacārattāti (do là cận hành): cũng như vùng lân cận của làng mạc v.v... được gọi là “vùng ngoại ô của làng” (gāmūpacāro), “vùng ngoại ô của thành phố” (nagarūpacāro), tương tự như vậy, do sự gần gũi với an chỉ, do sự diễn tiến gần kề.
Upacārāni appanaṃ upecca carantīti katvā.
Upacāra (access concentration) is so called because it occurs by drawing near to absorption.
Upacārāni được gọi như vậy vì chúng "tiến hành" (caranti) "gần" (upecca) đến appanā (thiền an chỉ).
Appanāyānulomattāti nānāvajjanavīthiyaṃ parikammatopi lahukaṃ appanānipphādakavasena, guṇavasena vā appanāya anukūlattā.
Anuloma (adaptation concentration) is so called because it is conducive to absorption, either by quickly bringing about absorption more easily than preparatory concentration in the thought-process of various advertences, or by virtue of its quality.
Appanāyānulomattā có nghĩa là thuận lợi cho appanā, hoặc theo nghĩa tạo ra appanā một cách nhanh chóng hơn so với parikamma trong các lộ trình tâm đa dạng, hoặc theo nghĩa phẩm chất.
Etthāti etesu parikammopacārānulomasaññitesu.
In this means in these states named preparatory, access, and adaptation (parikamma, upacāra, and anuloma).
Etthā có nghĩa là trong số các javana (tâm tốc hành) được gọi là parikamma (chuẩn bị), upacāra (cận định) và anuloma (thuận thứ) này.
Sabbantimaṃ tatiyaṃ, catutthaṃ vā gotrabhūti pavuccati parittagottassa abhibhavanato, mahaggatagottassa bhāvanato ca.
The final third or fourth javana is called gotrabhū (change of lineage) because it overcomes the sensuous lineage and develops the sublime lineage.
Gotrabhū cuối cùng là cái thứ ba hoặc thứ tư được gọi như vậy vì nó vượt qua dòng dõi (gotta) thấp kém và phát triển dòng dõi cao thượng (mahaggata).
900-3. Avisesena sabbesaṃ sabbā samaññāti paṭhame naye gahitāgahaṇaṃ hotīti āha ‘‘gahitāgahaṇenā’’tiādi.
900-3. The text says "gahitāgahaṇena" (by taking what is already taken), etc., because in the first method, to say that all designations apply to all javanas indiscriminately would lead to repetition of designations.
900-3. Vị ấy nói: “bởi việc nắm giữ cái đã nắm giữ” v.v., vì theo phương pháp thứ nhất, việc nắm giữ tất cả các tên gọi của tất cả (javana) một cách không phân biệt sẽ là “nắm giữ cái đã nắm giữ”.
Ekekassa gahitanāmaṃ itaresaṃ aggahaṇato, ekekanāmavasena gahitassa itaranāmavasena aggahaṇato vā nānāvajjanaparikammameva parikammanti adhippāyena ‘‘paṭhamaṃ upacāraṃ vā’’tiādi vuttaṃ.
The statement "paṭhamaṃ upacāraṃ vā" (or the first access concentration), etc., was made with the intention that only the preparatory javana in the various advertences is preparatory, either because the name assigned to one particular javana is not assigned to the others, or because what is taken by way of one name is not taken by way of another name.
Với ý nghĩa là chỉ có sự chuẩn bị (parikamma) với các sự chú ý khác nhau là sự chuẩn bị, do việc nắm giữ tên gọi của từng cái và không nắm giữ tên gọi của những cái khác, hoặc do việc nắm giữ cái đã được nắm giữ theo tên gọi của từng cái và không nắm giữ theo tên gọi khác, nên đã nói “sự chuẩn bị hoặc sự cận định thứ nhất” v.v..
Catutthaṃ pañcamaṃ vāti vā-saddo aniyamo, so pana khippābhiññadandhābhiññavasena veditabbo.
Catutthaṃ pañcamaṃ vā (the fourth or the fifth) – the word vā (or) indicates indefiniteness, which should be understood with reference to those of swift or slow comprehension.
Trong câu “thứ tư hoặc thứ năm”, từ vā (hoặc) chỉ sự không cố định, và điều này nên được hiểu theo cách của người nhanh trí và người chậm trí.
Khippābhiññassa hi catutthaṃ appeti, dandhābhiññassa pañcamaṃ.
For one of swift comprehension, the fourth javana attains absorption; for one of slow comprehension, the fifth.
Đối với người nhanh trí, javana thứ tư là appanā, đối với người chậm trí, javana thứ năm là appanā.
Tato paranti pañcamato paraṃ.
Tato paraṃ (after that) means after the fifth.
Tato paraṃ (sau đó) nghĩa là sau cái thứ năm.
Tenāha ‘‘chaṭṭhe vā’’tiādi.
Therefore, it says, "chaṭṭhe vā" (or in the sixth), etc.
Vì vậy, vị ấy nói: “ở cái thứ sáu hoặc” v.v..
Kasmā na jāyatīti āha ‘‘āsannattā bhavaṅgassā’’ti.
Why does it not arise? The text says, "āsannattā bhavaṅgassa" (due to the proximity of the life-continuum).
Vì sao nó không phát sinh? Vị ấy nói: “vì gần với bhavaṅga”.
Cittaniyāmavasena hi uppajjitabbesu sattasu javanesu chaṭṭhasattamajavanavāragaḷanaṭṭhānabhūtattā bhavaṅgassa āsannaṃ javanaṃ patati.
By way of the cittaniyāma (fixed order of consciousness), among the seven javanas that are to arise, the javana that falls is near to the life-continuum, as the sixth and seventh javanas are the places where the javana-impulse tapers off.
Thật vậy, theo quy luật của tâm, trong bảy javana cần phải phát sinh, javana gần với bhavaṅga rơi vào vị trí được xem là cửa ngõ của javana thứ sáu và thứ bảy.
Tāvadeti tāvadeva.
Tāvade means immediately.
Tāvade (ngay lập tức) nghĩa là ngay lúc đó.
Chaṭṭhaṃ, sattamaṃ vā javanaṃ patantaṃ viya hoti parikkhīṇajavanattāti adhippāyo.
The meaning is that the sixth or seventh javana is as if falling, due to the exhaustion of its impulse.
Ý nghĩa là javana thứ sáu hoặc thứ bảy dường như rơi xuống vì javana đã cạn kiệt.
904-6. Atha kimetaṃ vuccati ‘‘chaṭṭhe sattame vāpi appanā na jāyatī’’ti?
904-6. Now, what is meant by "absorption does not arise in the sixth or seventh (javana)"?
904-6. Vậy tại sao lại nói “ở javana thứ sáu hoặc thứ bảy, appanā không phát sinh”?
Ābhidhammikagodattatthero hi ‘‘purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.12) imaṃ suttaṃ vatvā yathā aladdhāsevanaṃ paṭhamajavanaṃ gotrabhuṃ na uppādeti, laddhāsevanaṃ pana balavabhāvato dutiyaṃ, tatiyaṃ vā gotrabhuṃ uppādeti, evaṃ laddhāsevanatāya balavabhāvato chaṭṭhaṃ, sattamampi vā appetīti chaṭṭhaṃ, sattamampi vā appanā hotīti vadatī’’ti imaṃ codanaṃ manasi nidhāya therassa taṃ mataṃ paṭikkhipitvā yathāvuttamatameva patiṭṭhāpetuṃ ‘‘purimehī’’tiādi vuttaṃ.
The Abhidhammika Godattatthera, having quoted the Sutta, "Earlier wholesome phenomena are a condition by way of repetition-condition for later wholesome phenomena," says that just as the first javana, having not gained repetition, does not produce gotrabhū, but the second or third javana, having gained repetition and being strong, does produce gotrabhū; so too, by gaining repetition and being strong, the sixth and seventh javanas also attain absorption, thus absorption occurs in the sixth and seventh (javanas). To refute this view of the Elder and to establish the aforementioned view, the phrase "purimehī" (by the former), etc., was stated, bearing this challenge in mind.
Thật vậy, Ābhidhammika Godattatthera, sau khi nói câu kinh “các pháp thiện trước là duyên cho các pháp thiện sau bằng duyên lặp đi lặp lại (āsevana-paccaya)” đã nói rằng: giống như javana thứ nhất không có duyên lặp đi lặp lại không thể tạo ra gotrabhū, nhưng javana thứ hai hoặc thứ ba có duyên lặp đi lặp lại và mạnh mẽ có thể tạo ra gotrabhū, thì tương tự, do có duyên lặp đi lặp lại và mạnh mẽ, javana thứ sáu và thứ bảy cũng có thể đạt đến appanā, nghĩa là appanā có thể xảy ra ở javana thứ sáu hoặc thứ bảy. Để bác bỏ quan điểm đó của vị Trưởng lão và thiết lập quan điểm đã nói, với ý nghĩ về sự chất vấn này, đã nói “purimehi” (bởi những cái trước) v.v..
Pariyante ṭhātuṃ neva sakkotīti papāte eva patatīti adhippāyo.
Pariyante ṭhātuṃ neva sakkoti (It cannot stand at the edge) means it just falls down the precipice.
Pariyante ṭhātuṃ neva sakkotī (không thể đứng vững ở cuối) nghĩa là nó chỉ rơi xuống vực thẳm.
Appetuṃ na sakkotīti patiṭṭhātuṃ appanāvasena uppajjituṃ na sakkoti.
Appetuṃ na sakkoti (It cannot attain absorption) means it cannot arise by way of absorption, it cannot become established.
Appetuṃ na sakkotī (không thể đạt đến appanā) nghĩa là không thể thiết lập, không thể phát sinh dưới dạng appanā.
Na cettha ‘‘purimā purimā’’tiādisuttapadaṃ sādhakaṃ āsevanapaccayalābhassa balavabhāve anekantikattā.
And in this case, the Sutta passage "purimā purimā" (former former), etc., is not a proof, because the strength gained through repetition-condition is not universally applicable.
Và ở đây, câu kinh “purimā purimā” (các cái trước, các cái trước) v.v. không phải là bằng chứng, vì sự mạnh mẽ của việc đạt được duyên lặp đi lặp lại không phải là tuyệt đối.
Tathā hi aladdhāsevanāpi paṭhamacetanā diṭṭhadhammavedanīyā hoti, laddhāsevanā dutiyacetanā yāva chaṭṭhacetanā aparāpariyavedanīyā, tasmā laddhāsevanepi chaṭṭhasattame appanā na hoti āsannabhavaṅgatāya dubbalattāti adhippāyo.
Thus, even the first volition, which has not gained repetition, yields results in this very life (diṭṭhadhammavedanīyā), while the second volition up to the sixth volition, which have gained repetition, yield results in later lives (aparāpariyavedanīyā). Therefore, even when there is repetition-condition, absorption does not occur in the sixth and seventh (javanas) because they are weak due to the proximity of the life-continuum. This is the meaning.
Thật vậy, cetanā thứ nhất không có duyên lặp đi lặp lại cũng là diṭṭhadhammavedanīya (nghiệp chín trong đời này), còn cetanā thứ hai có duyên lặp đi lặp lại cho đến cetanā thứ sáu là aparāpariyavedanīya (nghiệp chín trong đời sau hoặc các đời sau). Do đó, ngay cả khi có duyên lặp đi lặp lại, appanā không xảy ra ở javana thứ sáu và thứ bảy vì chúng yếu do gần bhavaṅga. Đó là ý nghĩa.
Yadi evaṃ kathaṃ sattamajavanacetanā upapajjavedanīyā ānantariyā hoti?
If so, how can the volition of the seventh javana be an immediately effective (ānantariyā) action that yields results in the next existence (upapajjavedanīyā)?
Nếu vậy, làm thế nào mà cetanā của javana thứ bảy lại là upapajjavedanīya (nghiệp chín trong kiếp tái sinh kế tiếp) và ānantarīya (nghiệp vô gián)?
Nāyaṃ viseso, āsevanapaccayalābhena balavappattiyā, kiñcarahi kiriyāvatthāvisesato.
This is no special case; it is not due to gaining strength from repetition-condition. What then? It is due to a special condition of action.
Đây không phải là sự khác biệt do đạt được sức mạnh nhờ duyên lặp đi lặp lại, mà là do sự khác biệt trong trạng thái hành động.
Kiriyāvatthā hi ārambhamajjhapariyosānavasena tividhā.
For action-stage is threefold by way of beginning, middle, and end.
Thật vậy, kiriyāvatthā (trạng thái hành động) có ba loại theo khởi đầu, giữa và kết thúc.
Tattha pariyosānāvatthāya sanniṭṭhāpakacetanābhāvena upapajjavedanīyāditā hoti, na balavabhāvenāti ācariyā.
Among these, in the final stage, due to the nature of the concluding volition, it yields results in the next existence, etc., not due to its strength, say the teachers.
Trong đó, trạng thái kết thúc có tính chất upapajjavedanīya v.v. do tính chất cetanā hoàn thành, chứ không phải do tính chất mạnh mẽ, đó là lời của các vị Ācariya.
907. Eka…pe… panāti ayaṃ appanā ekacittakkhaṇāyeva ekavārameva uppajjitvā nirujjhati, na samāpattivīthiyaṃ viya yathicchakaṃ pavattati.
907. Eka…pe… panā (This absorption, however,) means this absorption arises and ceases in a single moment of consciousness, in a single instance; it does not continue as one wishes, as in a samāpatti-vīthi (thought-process of attainment).
907. Eka…pe… panā (một…v.v… nhưng) appanā này chỉ phát sinh và diệt đi trong một sát-na tâm, một lần duy nhất, không diễn ra tùy ý như trong lộ trình samāpatti.
Sattasu hi ṭhānesu kālaparicchedo nāma natthi, paṭhamappanāyaṃ, lokiyābhiññāsu, catūsu maggesu, maggānantare phale, rūpārūpabhavesu bhavaṅgaṭṭhāne nirodhassa paccaye nevasaññānāsaññāyatane nirodhā vuṭṭhahantassa phalasamāpattiyanti.
Indeed, there is no time limit in seven instances: in the first absorption, in mundane supernormal powers (lokiya-abhiññā), in the four paths (magga), in the fruition immediately following the path, in the life-continuum of rūpa and arūpa existences, in the cause of cessation, in the attainment of neither perception nor non-perception, and in the fruition-attainment of one who emerges from cessation.
Thật vậy, ở bảy nơi không có giới hạn thời gian: ở appanā đầu tiên, ở các thiền siêu thế, ở bốn con đường (magga), ở quả ngay sau magga, ở trạng thái bhavaṅga trong các cõi sắc và vô sắc, ở nevasaññānāsaññāyatana là duyên cho nirodha, và ở quả samāpatti của người xuất khỏi nirodha.
Etesu hi katthaci atiittarā, katthaci appamāṇā cittakkhaṇā honti, katthaci sampuṇṇajavanavīthi addhā labbhati.
In these, in some places, the moments of consciousness are extremely brief; in some, they are immeasurable; and in some, a full javana thought-process is obtained.
Trong những nơi này, có những sát-na tâm cực kỳ ngắn ngủi ở một số nơi, và vô lượng sát-na tâm ở một số nơi, và ở một số nơi, một lộ trình javana đầy đủ được đạt được.
Tathā hi maggānantaraṃ phalaṃ tiṇṇaṃ upari na hoti, nirodhassa paccayo nevasaññānāsaññāyatanaṃ dvinnaṃ upari na hoti, rūpārūpabhavesu bhavaṅgassa parimāṇaṃ natthi, sesesu pana catūsu ṭhānesu ekameva cittanti tasmā ekacittakkhaṇikāyeva appanā hotīti veditabbā.
Thus, the fruition immediately following the path does not go beyond three (moments); the cause of cessation, the attainment of neither perception nor non-perception, does not go beyond two (moments); in rūpa and arūpa existences, there is no measure for the life-continuum; but in the remaining four instances, there is only one consciousness. Therefore, absorption is to be understood as lasting for only one moment of consciousness.
Thật vậy, quả ngay sau magga không vượt quá ba, nevasaññānāsaññāyatana là duyên cho nirodha không vượt quá hai, bhavaṅga trong các cõi sắc và vô sắc không có giới hạn, nhưng ở bốn nơi còn lại chỉ có một tâm. Do đó, cần biết rằng appanā chỉ có một sát-na tâm.
908. Paccavekkhaṇahetukanti paccavekkhaṇahetuṃ katvā.
908. Paccavekkhaṇahetukaṃ (having retrospection as its cause) means having retrospection as its cause.
908. Paccavekkhaṇahetukaṃ (có sự quán sát làm nhân) nghĩa là lấy sự quán sát làm nhân.
Nanu ca paccavekkhaṇaṃ āvajjanādīhi, na pana tena āvajjanādi, tasmā kathaṃ paccavekkhaṇahetukaṃ hotīti yujjati?
But is it not true that retrospection arises from advertence, etc., and not advertence, etc., from retrospection? Therefore, how is it logical to say that retrospection is its cause?
Chẳng phải sự quán sát phát sinh từ āvajjanā (hướng tâm) v.v. sao, chứ không phải āvajjanā v.v. phát sinh từ sự quán sát? Vậy thì làm sao có thể hợp lý khi nói rằng nó có sự quán sát làm nhân?
Nāyaṃ doso bhavanakiriyāya paccavekkhaṇahetukattā.
This is not a fault, because the act of becoming has retrospection as its cause.
Không có lỗi lầm nào ở đây, vì hành động phát triển (bhāvanā-kiriyā) có sự quán sát làm nhân.
Na hi asati paccavekkhaṇe sā hoti nirodhassa paccayabhūtajhānantaramiva, sati pana paccavekkhaṇe sā hoti, tasmā anvayabyatirekavasena labbhati.
For, without retrospection, it does not occur, just like the jhāna immediately prior to the cessation-attainment; but when there is retrospection, it occurs. Therefore, it is understood by way of concordance and discordance.
Thật vậy, nếu không có sự quán sát, hành động đó không xảy ra, giống như thiền ngay sau nirodha; nhưng nếu có sự quán sát, hành động đó xảy ra. Do đó, nó được chấp nhận theo phương pháp tương đồng và dị biệt.
Tassā paccavekkhaṇahetukatāti na na yujjati ‘‘paccavekkhaṇahetuka’’nti vacanaṃ.
That retrospection is its cause is not illogical in the expression "paccavekkhaṇahetukaṃ."
Vì vậy, không phải là không hợp lý khi nói “có sự quán sát làm nhân” về việc hành động đó có sự quán sát làm nhân.
Paccavekkhaṇahetukaṃ āvajjananti vā sambandho.
Or, the connection is "advertence has retrospection as its cause."
Hoặc sự liên hệ là “sự hướng tâm có sự quán sát làm nhân”.
Āvajjanañhi paccavekkhaṇañāṇānaṃ anantarapaccayabhāvena kāraṇaṃ hoti.
For āvajjana (advertence) is the cause, being the immediate condition for the knowledge of retrospection.
Thật vậy, āvajjanā (hướng tâm) là nguyên nhân do có tính chất là duyên vô gián của các trí quán sát.
911-3. Nānāvisayaluddhassa, ito cito ca bhamantassa cetasoti sambandho.
911-3. The connection is: of the mind greedy for various objects, wandering here and there.
911-3. Đây là sự liên hệ với tâm bị mê hoặc bởi các đối tượng khác nhau, lang thang đây đó.
Samādhānevāti samādhānā eva, samādhānakaraṇatoti attho.
Samādhāneva (only in concentration) means only by concentration, or by the act of concentrating.
Samādhānevā (chỉ trong sự định tâm) nghĩa là chỉ do sự định tâm, tức là do việc thực hiện sự định tâm.
Pāmojjabhāvatoti pāmojjena samānayogakkhamatāya tassā tabbhāvavuttittā.
Pāmojjabhāvato (due to the nature of delight) is because it is capable of being yoked equally with delight, and thus has that nature.
Pāmojjabhāvato (do có tính chất hân hoan) là do tính chất của nó có cùng sự thích hợp với pāmojja (hân hoan).
Atha vā byāpādena ghaṭṭiyamānassa cittassa pamuditabhāvakaraṇato pītiyeva ‘‘pāmojja’’nti vuccati, tassa bhāvo, tasmā pāmojjasabhāvattāti attho.
Or, piti (joy) itself is called "pāmojja" (delight) because it makes the mind joyful when it is afflicted by ill-will. The meaning is: its nature, therefore, due to its nature of delight.
Hoặc, pīti (hỷ) được gọi là “pāmojja” (hân hoan) vì nó làm cho tâm đang bị phiền não (byāpāda) chạm vào trở nên vui vẻ. Tính chất của nó là như vậy, do đó có nghĩa là do có tính chất hân hoan.
Sītalattasabhāvatoti byāpādagginā santāpiyamānassa cittassa nibbāpanavasena sītalattasabhāvattā.
Sītalattasabhāvato (due to its nature of coolness) is due to its nature of being cool by extinguishing the mind that is tormented by the fire of ill-will.
Sītalattasabhāvato (do có tính chất mát mẻ) là do có tính chất mát mẻ, làm nguội tâm đang bị thiêu đốt bởi lửa phiền não.
914-6. Savipphārikabhāvenāti yoniso saṅkappavasena kāmavitakkādiṃ madditvā pavattanato savipphārikasabhāvena.
914-6. Savipphārikabhāvena (with the nature of expansion) is with the nature of expansion, because it proceeds by crushing sensual thoughts, etc., through wise consideration.
914-6. Savipphārikabhāvenā (do có tính chất lan tỏa) là do có tính chất lan tỏa, vì nó hoạt động bằng cách nghiền nát kāma-vitakka (tầm dục) v.v. thông qua sự tư duy hợp lý.
Nekkhammādipavattitoti ettha nekkhamma-ggahaṇena brahmavihāravajjaṃ paṭhamajjhānaṃ gahitaṃ.
Nekkhammādipavattito (from the arising of renunciation, etc.): here, by the term 'nekkhamma' (renunciation), the first jhāna excluding the Brahmavihāras is meant.
Ở đây, trong Nekkhammādipavattito (do sự phát sinh của sự xuất ly v.v.), từ “nekkhammaggahaṇa” (nắm giữ sự xuất ly) được hiểu là thiền thứ nhất ngoại trừ các Phạm trú.
Ādi-saddena tīsu brahmavihāresu paṭhamajjhānaṃ gahitanti vadanti.
By the word "ādi" (etc.), they say the first jhāna in the three Brahmavihāras is meant.
Các vị nói rằng từ ādi (v.v.) được hiểu là thiền thứ nhất trong ba Phạm trú.
Avūpasantabhāvassāti uddhaccassa sarūpakathanena taṃsahavattino anutāpasabhāvassa kukkuccassāpi sarūpaṃ kathitamevāti daṭṭhabbaṃ.
Regarding avūpasantabhāvassa (non-calmness), it should be seen that by describing the nature of uddhacca (restlessness), the nature of kukkucca (remorse), which accompanies it, is also described.
Avūpasantabhāvassā (về tính chất không lắng dịu): cần hiểu rằng bằng cách mô tả bản chất của uddhacca (phóng dật), bản chất của kukkucca (hối hận), vốn đồng hành với nó, cũng đã được mô tả.
Tathā sayañcevātisantatoti uddhaccapaṭipakkhasabhāvavacanena kukkuccapaṭipakkho pītibhāvopi.
Similarly, sayañcevātisantato (and by its own extreme calm) means by describing the nature opposite to uddhacca, the state of piti (joy) which is opposite to kukkucca is also described.
Tương tự, sayañcevātisantato (tự mình rất an tịnh) bằng cách nói về bản chất đối lập với uddhacca, tính chất của pīti (hỷ), vốn là đối lập với kukkucca, cũng được nói đến.
Tenāha ‘‘sukhaṃ uddhaccakukkuccadvayassā’’ti.
Therefore, it says, "sukhaṃ uddhaccakukkuccadvayassā" (happiness for both restlessness and remorse).
Vì vậy, vị ấy nói: “hạnh phúc cho cả hai uddhacca và kukkucca”.
Matiyā anurūpattāti paññāya anurūpattā.
Matiyā anurūpattā (due to being suitable for wisdom) means due to being suitable for paññā (wisdom).
Matiyā anurūpattā (do phù hợp với trí tuệ) nghĩa là do phù hợp với paññā (trí tuệ).
Tathā ca vuttaṃ ācariyadhammapālattherena ‘‘vicāro vicikicchāya paṭipakkho ārammaṇe anumajjanavasena paññāpatirūpakasabhāvattā’’ti.
And thus it was said by the Elder Ācariya Dhammapāla, "Investigation (vicāra) is an opponent of doubt (vicikicchā) because it has a nature similar to wisdom (paññā), by way of repeated scrutiny of the meditation object."
Và cũng như vậy, đã được trưởng lão Ācariya Dhammapāla nói rằng: “Vicāra (tứ) là đối nghịch của vicikicchā (hoài nghi), vì có bản chất tương tự trí tuệ qua việc thẩm sát đối tượng”.
Potthakesu pana ‘‘pītiyā anurūpattā’’ti pāṭho dissati, tassa ca vicāro anumajjanasabhāvavantatāya pīti viya ārammaṇe anivattanto ogāhetvā pavattatīti pītiyā anurūpattā sandehasabhāvattā ārammaṇaṃ anajjhogāhetvā pavattamānāya vicikicchāya paṭipakkhoti atthaṃ vadanti.
But in the texts, the reading ‘‘because of being similar to pīti’’ is seen. And concerning that*, they state the meaning that vicāra, having the characteristic of repeated application, like pīti, penetrates the object without wavering and occurs; therefore, ‘‘because of being similar to pīti’’, it is an opponent of vicikicchā which occurs by not penetrating the object due to its doubting nature.
Tuy nhiên, trong các bản kinh sách, có thấy đoạn văn “vì tương hợp với pīti (hỷ)”. Về điều này, các vị giải thích ý nghĩa rằng: Vicāra, do có bản chất thẩm sát, nên giống như pīti, nó không lùi bước trước đối tượng mà thâm nhập và diễn tiến; vì vậy, do tương hợp với pīti, nó là đối nghịch của vicikicchā, là pháp có bản chất hoài nghi, diễn tiến mà không thâm nhập vào đối tượng.
917. Tividhakalyāṇanti ādimajjhapariyosānakalyāṇatāsaṅkhātāhi paṭipadāvisuddhiādīhi tividhakalyāṇatāhi yuttaṃ.
917. Possessing three types of excellence means endowed with three kinds of excellence, namely excellence at the beginning, middle, and end, which are purification of the path and so on.
Ba loại thiện mỹ nghĩa là hợp thành với ba loại thiện mỹ, tức là sự tốt đẹp ở phần đầu, phần giữa và phần cuối, bao gồm paṭipadāvisuddhi (đạo lộ thanh tịnh) và các pháp khác.
Yathāha ‘‘paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, upekkhānubrūhanā majjhe, sampahaṃsanā pariyosāna’’nti (paṭi. ma. 1.158).
As it is said, ‘‘The purification of the path is the beginning of the first jhāna, the cultivation of equanimity is the middle, and exhilaration is the end’’.
Như có lời dạy rằng: “Đối với thiền thứ nhất, paṭipadāvisuddhi là phần đầu, upekkhānubrūhanā (sự tăng trưởng xả) là phần giữa, sampahaṃsanā (sự làm cho trong sáng) là phần cuối”.
Tattha pubbabhāgapaṭipadāvasena jhānassa paripanthato visujjhanaṃ paṭipadāvisuddhi nāma, sā pana yasmā jhānassa uppādakkhaṇe labbhati, tasmā vuttaṃ ‘‘paṭipadāvisuddhi ādī’’ti.
Among these, the purification from obstacles to jhāna through the preliminary practice is called paṭipadāvisuddhi. And since this is attained at the moment of the jhāna’s arising, it is said, ‘‘purification of the path is the beginning.’’
Trong đó, sự thanh tịnh khỏi các chướng ngại của thiền nhờ vào đạo lộ phần đầu được gọi là paṭipadāvisuddhi. Vì sự thanh tịnh này có được trong sát-na sinh khởi của thiền, nên được nói là “paṭipadāvisuddhi là phần đầu”.
Visodhetabbatādīnaṃ abhāvato jhānapariyāpannāya tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattiyā anubrūhanā upekkhānubrūhanā nāma.
The cultivation of upekkhā (equanimity), which is the accomplishment of the function of the specific equanimity (tatramajjhattatā upekkhā) belonging to jhāna, due to the absence of things to be purified, is called upekkhānubrūhanā.
Do không còn các pháp cần phải làm cho thanh tịnh, sự tăng trưởng nhờ vào việc hoàn thành phận sự của tâm xả trung tính (tatramajjhattupekkhā) thuộc về thiền được gọi là upekkhānubrūhanā.
Sā panāyaṃ visesato jhānassa ṭhitikkhaṇe labbhati.
And this is especially attained at the moment of the jhāna’s steadfastness.
Và điều này đặc biệt có được trong sát-na trụ của thiền.
Tena vuttaṃ ‘‘upekkhānubrūhanā majjhe’’ti.
Therefore, it is said, ‘‘the cultivation of equanimity is the middle.’’
Do đó, được nói là “upekkhānubrūhanā là phần giữa”.
Tattha dhammānaṃ anativattanādisādhakassa ñāṇassa kiccanipphattivasena pariyodapanā sampahaṃsanā nāma.
There, exhilaration (sampahaṃsanā) is the purification through the accomplishment of the function of knowledge that brings about non-transgression of phenomena and so on.
Trong đó, sự làm cho trong sáng nhờ vào việc hoàn thành phận sự của trí tuệ, là pháp thành tựu việc không vượt qua các pháp, được gọi là sampahaṃsanā.
Sā jhānassa osānakkhaṇe pākaṭā hotīti vuttaṃ ‘‘sampahaṃsanā pariyosāna’’nti.
Since this becomes evident at the final moment of the jhāna, it is said, ‘‘exhilaration is the end.’’
Điều này trở nên rõ ràng trong sát-na kết thúc của thiền, nên được nói là “sampahaṃsanā là phần cuối”.
Abhayagirivāsino ‘‘paṭipadāvisuddhi nāma sasambhāriko upacāro, upekkhānubrūhanā nāma appanā, sampahaṃsanā nāma paccavekkhaṇā’’ti (visuddhi. 1.75) evaṃ paṭipadāvisuddhiādike vaṇṇenti, taṃ ayuttaṃ.
The Abhayagiri dwellers, however, describe the purification of the path and so on thus: ‘‘The purification of the path (paṭipadāvisuddhi) is the preparatory access concentration (sasambhāriko upacāro), the cultivation of equanimity (upekkhānubrūhanā) is absorption (appanā), and exhilaration (sampahaṃsanā) is reviewing (paccavekkhaṇā)’’. This is inappropriate.
Các vị ở Abhayagiri giải thích paṭipadāvisuddhi và các pháp khác như sau: “Paṭipadāvisuddhi là cận hành định (upacāra) cùng với sự chuẩn bị (sasambhārika), upekkhānubrūhanā là an chỉ định (appanā), sampahaṃsanā là sự quán xét lại (paccavekkhaṇā)”. Cách giải thích này không hợp lý.
Evañhi sati ajhānadhammehi jhānadhammassa guṇasaṃkittanaṃ nāma kataṃ hoti.
If it were so, it would mean praising the qualities of jhāna factors with non-jhāna factors.
Bởi vì nếu như vậy, thì đó là việc dùng các pháp không thuộc thiền để tán thán phẩm chất của pháp thiền.
Na hi bhūmantaraṃ bhūmantarapariyāpannaṃ hoti, antoappanāyameva āgamanavasena paṭipadāvisuddhi, tatramajjhattupekkhāya kiccanipphattiādīhi upekkhānubrūhanādayo ca veditabbā.
For a factor belonging to one sphere does not fall within another sphere. Therefore, paṭipadāvisuddhi and upekkhānubrūhanā and so on should be understood as occurring only within appanā itself, by way of access, and by means of the accomplishment of the function of specific equanimity, etc.
Thật vậy, một pháp thuộc tầng địa này không thể thuộc về một tầng địa khác. Cần phải hiểu rằng paṭipadāvisuddhi chính là sự đi đến bên trong appanā, và upekkhānubrūhanā, v.v., là do sự hoàn thành phận sự của tâm xả trung tính (tatramajjhattupekkhā) trong đó.
Evañca katvā vuttaṃ bhagavatā ‘‘ekattagataṃ cittaṃ paṭipadāvisuddhipakkhantarañceva hoti upekkhānubrūhitañca ñāṇena sampahaṃsita’’nti (paṭi. ma. 1.158).
Having established this, the Blessed One said: ‘‘The mind unified has both the penetration of the purification of the path, is cultivated by equanimity, and exhilarated by knowledge’’.
Và chính vì vậy, Đức Thế Tôn đã dạy rằng: “Tâm đã đạt đến nhất tâm (ekattagata) vừa đi vào paṭipadāvisuddhi, vừa được tăng trưởng bởi upekkhā, và được làm cho trong sáng bởi trí tuệ”.
Ettha hi ekattagataṃ cittanti indriyānaṃ ekarasabhāvena, ekaggatāya ca sikhappattiyā tadanuguṇaekattagataṃ sasampayuttamappanācittaṃ, tasseva paṭipadāvisuddhipakkhandanādi pakkhantaraṃ vuccati.
Here, ‘‘the mind unified’’ refers to the appanā mind associated with mental factors that has reached its peak through the unified nature of the faculties and their one-pointedness, or that is correspondingly unified. And the penetration into the purification of the path and so on, pertaining to that same mind, is said to be its aspect.
Ở đây, tâm đã đạt đến nhất tâm là tâm appanā cùng các pháp tương ưng, đã đạt đến sự hợp nhất tương ứng do các căn có cùng một vị và do nhất tâm đạt đến đỉnh cao. Chính sự đi vào paṭipadāvisuddhi, v.v., của tâm ấy được gọi là sự đi vào.
‘‘Paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi.
‘‘The purification of the path is the beginning of the first jhāna.
“Đối với thiền thứ nhất, paṭipadāvisuddhi là phần đầu.
Ādissa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the beginning have?
Phần đầu có bao nhiêu đặc tính?
Ādissa tīṇi lakkhaṇāni.
The beginning has three characteristics.
Phần đầu có ba đặc tính.
Yo tassa paripantho, tato cittaṃ visujjhati, visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, yañca paripanthato cittaṃ visujjhati, yañca visuddhattā cittaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipajjati, yañca paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandati, paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādi, ādissa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
The mind is purified from its obstacle; being purified, the mind enters the middle sign of tranquility; having entered, the mind penetrates that*. And that the mind is purified from the obstacle, and that, being purified, the mind enters the middle sign of tranquility, and that, having entered, the mind penetrates that*—these are the three characteristics of the beginning, the purification of the path of the first jhāna.
Chướng ngại nào của tâm ấy, tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại đó; do đã thanh tịnh, tâm hướng đến samathanimitta (chỉ tướng) trung bình; do đã hướng đến, tâm đi vào trong đó. Việc tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại, việc tâm do đã thanh tịnh mà hướng đến samathanimitta trung bình, và việc tâm do đã hướng đến mà đi vào trong đó, đó là paṭipadāvisuddhi, phần đầu của thiền thứ nhất. Đây là ba đặc tính của phần đầu.
Tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ ādikalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.
Therefore, the first jhāna is called excellent at the beginning and endowed with characteristics.
Do đó, được nói rằng thiền thứ nhất vừa tốt đẹp ở phần đầu, vừa đầy đủ các đặc tính”.
‘‘Paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa kati lakkhaṇāni?
‘‘The cultivation of equanimity is the middle of the first jhāna. How many characteristics does the middle have?
“Đối với thiền thứ nhất, upekkhānubrūhanā là phần giữa. Phần giữa có bao nhiêu đặc tính?
Majjhassa tīṇi lakkhaṇāni.
The middle has three characteristics.
Phần giữa có ba đặc tính.
Visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, yañca visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhati, yañca samathapaṭipannaṃ ajjhupekkhati, yañca ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhati, paṭhamassa jhānassa upekkhānubrūhanā majjhe, majjhassa imāni tīṇi lakkhaṇāni.
It looks on with equanimity at the purified mind, it looks on with equanimity at the mind that has entered tranquility, it looks on with equanimity at the mind established in unification. And that it looks on with equanimity at the purified mind, and that it looks on with equanimity at the mind that has entered tranquility, and that it looks on with equanimity at the mind established in unification—these are the three characteristics of the middle, the cultivation of equanimity of the first jhāna.
Vị ấy xả đối với tâm đã thanh tịnh, xả đối với tâm đã hướng đến chỉ, xả đối với sự an trú trong nhất tâm. Việc vị ấy xả đối với tâm đã thanh tịnh, việc xả đối với tâm đã hướng đến chỉ, và việc xả đối với sự an trú trong nhất tâm, đó là upekkhānubrūhanā, phần giữa của thiền thứ nhất. Đây là ba đặc tính của phần giữa.
Tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ majjhekalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañca.
Therefore, the first jhāna is called excellent in the middle and endowed with characteristics.
Do đó, được nói rằng thiền thứ nhất vừa tốt đẹp ở phần giữa, vừa đầy đủ các đặc tính”.
‘‘Paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ.
‘‘Exhilaration is the end of the first jhāna.
“Đối với thiền thứ nhất, sampahaṃsanā là phần cuối.
Pariyosānassa kati lakkhaṇāni?
How many characteristics does the end have?
Phần cuối có bao nhiêu đặc tính?
Pariyosānassa cattāri lakkhaṇāni.
The end has four characteristics.
Phần cuối có bốn đặc tính.
Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā, indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā, tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā, āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā, paṭhamassa jhānassa sampahaṃsanā pariyosānaṃ, pariyosānassa imāni cattāri lakkhaṇāni.
There, exhilaration by way of non-transgression of the arisen phenomena; exhilaration by way of the unified nature of the faculties; exhilaration by way of carrying the corresponding effort; exhilaration by way of cultivation. Exhilaration is the end of the first jhāna; these are the four characteristics of the end.
Sampahaṃsanā có nghĩa là không vượt qua các pháp đã sinh khởi trong đó; sampahaṃsanā có nghĩa là các căn có cùng một vị; sampahaṃsanā có nghĩa là mang theo tinh tấn tương ứng; sampahaṃsanā có nghĩa là sự thuần thục. Sampahaṃsanā là phần cuối của thiền thứ nhất. Đây là bốn đặc tính của phần cuối.
Tena vuccati paṭhamaṃ jhānaṃ pariyosānakalyāṇañceva hoti lakkhaṇasampannañcā’’ti (paṭi. ma. 1.158).
Therefore, the first jhāna is called excellent at the end and endowed with characteristics’’.
Do đó, được nói rằng thiền thứ nhất vừa tốt đẹp ở phần cuối, vừa đầy đủ các đặc tính”.
Ettha ca gotrabhucittassa nānāvajjanavīthiyaṃ uppajjanārahaparipanthato visujjhanato tadāgamanavasena jhānacittassa visujjhanākāraṃ sandhāya ‘‘yo tassa paripantho, tato cittaṃ visujjhatī’’ti vuttaṃ.
And here, concerning the purification of the jhāna-mind by way of that access, due to the gotrabhū-citta being purified from the obstacle worthy of arising in the multiple-awareness thought-process, it is said: ‘‘from its obstacle the mind is purified.’’
Và ở đây, câu “Chướng ngại nào của tâm ấy, tâm được thanh tịnh khỏi chướng ngại đó” được nói ra là nhắm đến cách thức thanh tịnh của tâm thiền, thông qua sự đi đến của tâm gotrabhu, vốn được thanh tịnh khỏi các chướng ngại có thể sinh khởi trong lộ trình có nhiều tác ý khác nhau.
Gotrabhucittasseva tathā visuddhattā āvaraṇavirahitaṃ hutvā ekattanayena majjhimasamathanimittasaṅkhātaṃ samappavattaṃ appanāsamādhipaṭipajjanaṃ sandhāya ‘‘visuddhattā cittaṃ majjhimasamathanimittaṃ paṭipajjatī’’ti vuttaṃ.
It is said: ‘‘being purified, the mind enters the middle sign of tranquility,’’ referring to the appanā-samādhi becoming uniform, which is called the middle sign of tranquility, free from hindrances due to the gotrabhū-citta itself being thus purified, by way of unification.
Câu “do đã thanh tịnh, tâm hướng đến samathanimitta trung bình” được nói ra là nhắm đến việc chính tâm gotrabhu, do đã thanh tịnh như vậy, trở nên không còn chướng ngại và bằng phương pháp nhất tâm, hướng đến định appanā diễn tiến đồng đều, được gọi là samathanimitta trung bình.
Tathā hi khīrasseva dadhibhāvābhāvepi tadeva khīraṃ dadhisampannantiādīsu viya gotrabhucittassa appanābhāvābhāvepi ekasantatipariṇāmūpagamanavasena taṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ līnuddhaccasaṅkhātaantadvayānupagamanena majjhimaṃ paccanīkavūpasamanato yathā samathasaṅkhātaṃ yogino sukhavisesānaṃ kāraṇabhāvato nimittabhūtaṃ appanāsamādhiṃ paṭipajjati nāma, tathā paṭipannattā pana samāhitabhāvūpagamanena ekattanayavaseneva tattha pakkhandanaṃ sandhāya ‘‘paṭipannattā tattha cittaṃ pakkhandatī’’ti vuttaṃ.
Just as in examples like ‘‘milk itself, even without becoming curds, is endowed with curds,’’ so too, even if the gotrabhū-citta does not become appanā, by way of its progression into a single continuum, that gotrabhū-citta is said to enter the middle sign of tranquility (appanāsamādhi). It is middle because it avoids the two extremes of sluggishness and agitation, and it is called tranquility (samatha) because it pacifies the adversities in a special way and is the cause of special happiness for the meditator, thus serving as a sign (nimitta). And due to having thus entered, by way of the attainment of concentratedness and by the method of unification alone, the penetration into that* is what is meant by ‘‘having entered, the mind penetrates that*.’’
Thật vậy, cũng giống như trong các ví dụ “chính sữa ấy trở thành sữa chua” mặc dù sữa không có trạng thái là sữa chua, ở đây cũng vậy, mặc dù tâm gotrabhu không có trạng thái là appanā, nhưng do sự chuyển biến trong cùng một dòng tâm thức, tâm gotrabhu ấy được gọi là hướng đến định appanā, là samathanimitta trung bình, vì không đi vào hai cực đoan là thụ động và trạo cử, và được gọi là samatha (chỉ) vì làm lắng dịu các pháp đối nghịch, và là nimitta (tướng) vì là nguyên nhân của các niềm vui đặc biệt cho hành giả. Và câu “do đã hướng đến, tâm đi vào trong đó” được nói ra là nhắm đến việc đi vào trong đó bằng phương pháp nhất tâm, qua việc đạt đến trạng thái định tĩnh.
Ekattanayañhi vinā gotrabhussa appanāpakkhandanaṃ natthi.
Indeed, without the method of unification, there is no penetration of the gotrabhū-citta into appanā.
Thật vậy, không có phương pháp nhất tâm thì tâm gotrabhu không thể đi vào appanā.
Evaṃ tāva purimacitte vijjamānākārassa idha nibbattiyā jhānaṃ uppādakkhaṇe tividhalakkhaṇasampannaṃ nāma.
Thus, at the moment of the jhāna’s arising, it is said to be endowed with the three types of characteristics, due to the manifestation here of the state existing in the preceding thought-moment.
Như vậy, trước hết, do sự xuất hiện ở đây (trong tâm appanā) của trạng thái đã có trong tâm trước đó (tâm gotrabhu), thiền được gọi là đầy đủ ba đặc tính trong sát-na sinh khởi.
Yathā hi lokiyavipassanāya kiccanipphattiyā lokuttaramaggo ‘‘vipassanā’’ti vuccati, evaṃ visuddhassa pana tassa puna visodhane byāpārākaraṇato tatramajjhattupekkhākiccavasena puggalassa ajjhupekkhanato vuttaṃ ‘‘visuddhaṃ cittaṃ ajjhupekkhatī’’ti.
Just as the supramundane path is called ‘‘insight’’ (vipassanā) due to the accomplishment of its function by mundane insight, so too it is said ‘‘it looks on with equanimity at the purified mind,’’ because there is no need to make an effort to purify that purified mind again, but the person looks on with equanimity by way of the function of specific equanimity.
Ví như đạo siêu thế được gọi là “vipassanā” do sự hoàn thành phận sự của vipassanā thế gian, cũng vậy, câu “vị ấy xả đối với tâm đã thanh tịnh” được nói ra là do vị ấy không còn nỗ lực để làm thanh tịnh lại tâm đã thanh tịnh, và do sự xả của cá nhân theo phận sự của tâm xả trung tính (tatramajjhattupekkhā).
Appanāsamādhibhāvūpagamanena samathavippaṭipannassa puna samādhāne byāpārākaraṇato vuttaṃ ‘‘samathapaṭipannaṃ cittaṃ ajjhupekkhatī’’ti.
Because no effort is made to make the mind, which has entered the path of tranquility (samatha) by attaining the state of absorption concentration (appanā samādhi), concentrated again, it is said, "He observes the mind that has entered samatha."
Do không cần nỗ lực để định tâm lại đối với người đã thực hành thiền định, nhờ đã đạt đến trạng thái định an chỉ, nên được nói là “vị ấy xả đối với tâm đã thực hành thiền định”.
Evaṃ samathapaṭipannabhāvatoyeva pubbe ‘‘kathaṃ nu kho kilesasaṃsaggaṃ pajaheyya’’nti paṭipannassa idāni samathapaṭipattiyā tassa pahīnattā pāpamittasaṃsaggaṃ pahāya ekassa viharato sappurisassa viya ekattena upaṭṭhitassa jhānacittassa puna ekattupaṭṭhāne byāpārākaraṇaṃ sandhāya ‘‘ekattupaṭṭhānaṃ ajjhupekkhatī’’ti vuttaṃ.
Thus, precisely because of having entered the state of tranquility (samatha), the jhāna-mind, which had formerly pursued the question "How indeed might one abandon entanglement with defilements?", and whose entanglement has now been abandoned through the practice of tranquility, is no longer striving for the reappearance of its oneness, having appeared as oneness, like a good person who, having abandoned association with evil companions, dwells alone. With reference to this, it is said, "He observes the reappearance of oneness."
Như vậy, chính vì đã thực hành thiền định, nên đối với người trước đây đã thực hành với tâm niệm “làm thế nào ta có thể từ bỏ sự giao du với phiền não”, nay nhờ sự thực hành thiền định mà điều đó đã được từ bỏ. Giống như một bậc thiện nhân, sau khi từ bỏ sự giao du với bạn ác, sống một mình, tâm thiền đã an trú trong nhất tâm, không cần nỗ lực thêm để an trú trong nhất tâm nữa. Nhắm đến ý này, nên được nói là “vị ấy xả đối với sự an trú trong nhất tâm”.
Evaṃ tatramajjhattupekkhāya kiccavasena jhānaṃ majjhe tividhalakkhaṇasampannaṃ nāma hoti.
Thus, by virtue of the function of equanimity (tatramajjhattatā), jhāna is endowed with three characteristics in its middle phase.
Như vậy, do phận sự của xả trung tính ở đó, thiền ở giai đoạn giữa được gọi là viên mãn ba loại đặc tính.
Pubbabhāgappavattapārihāriyañāṇena cittassa saṃkilesavodānakaradhammesu ādīnavānisaṃsaṃ disvā yathā tattha jātānaṃ dhammānaṃ aññamaññānativattanaṃ hoti, tathā bhāvanāya sampahaṃsitattā visodhitattā tatramajjhattupekkhāya vasena anubrūhite citte samādhipaññāsaṅkhātayuganaddhadhammānaṃ aññamaññānativattiyā pavattanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena sampahaṃsanā’’ti.
It is said, "delight* by way of the non-transgression of the states that have arisen there," referring to the mind, cultivated through seeing the danger and benefit in states that cause defilement and purification with the preparatory preserving knowledge (pārihāriyañāṇa), so that the states arisen therein do not transgress each other; and further purified and thoroughly refined through development, the paired states of concentration (samādhi) and wisdom (paññā) function without transgressing each other, by means of equanimity (tatramajjhattatā).
Nhờ trí tuệ thuộc phần chuẩn bị khởi lên ở giai đoạn đầu, thấy được sự nguy hại và lợi ích trong các pháp làm cho tâm ô nhiễm và trong sạch, các pháp sanh khởi trong đó không vượt qua lẫn nhau; do được làm cho hân hoan và thanh lọc bởi sự tu tập như vậy, trong tâm được tăng trưởng bởi xả trung tính ở đó, sự vận hành không vượt qua lẫn nhau của các pháp cặp đôi là định và tuệ được nhắm đến, nên nói “sự làm cho hân hoan do các pháp sanh khởi trong đó không vượt qua nhau”.
Saddhāpañcamakānaṃ indriyānaṃ nānākilesehi vimuttattā vimuttivasena ekarasataṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘indriyānaṃ ekarasaṭṭhena sampahaṃsanā’’ti.
It is said, "delight* by way of the oneness of the faculties," referring to the oneness of the faculties, with faith as the fifth, due to their liberation from various defilements.
Nhắm đến sự đồng nhất vị do các căn, bắt đầu bằng tín, đã giải thoát khỏi các phiền não khác nhau, nên nói “sự làm cho hân hoan do các căn có cùng một vị”.
Tesaṃ anativattanasampahaṃsanānaṃ anurūpavasena alīnaṃ anuddhataṃ hutvā vīriyassa pavattiṃ sandhāya ‘‘tadupagavīriyavāhanaṭṭhena sampahaṃsanā’’ti vuttaṃ.
It is said, "delight* by way of carrying (bearing) the energy corresponding to that," referring to the vigorous exertion that is neither sluggish nor agitated, in accordance with that non-transgression and delight.
Nhắm đến sự vận hành của tinh tấn không thụ động, không trạo cử, tương ứng với sự không vượt qua và sự làm cho hân hoan của chúng, nên nói “sự làm cho hân hoan do tinh tấn tương ứng mang lại”.
Yā panassa tasmiṃ khaṇe pavattā āsevanā, uppādato paṭṭhāya ṭhitipariyosānānaṃ āsevanapaccayabhāvavasena pavattākāro, taṃ sandhāya ‘‘āsevanaṭṭhena sampahaṃsanā’’ti vuttaṃ.
And as for the cultivation (āsevanā) that occurs at that moment, the manner of its occurrence by way of being a condition of cultivation for the states from its arising to its cessation, with reference to that, it is said, "delight* by way of cultivation (āsevanā)."
Còn sự thuần thục của nó diễn ra trong khoảnh khắc đó, là cách thức vận hành do trạng thái làm duyên thuần thục từ lúc sanh khởi cho đến lúc chấm dứt, nhắm đến điều đó, nên nói “sự làm cho hân hoan do ý nghĩa thuần thục”.
Evaṃ dhammānaṃ anativattanādibhāvasādhanena pariyodāpakassa ñāṇassa kiccavasena jhānapariyosāne catūhi lakkhaṇehi sampannaṃ nāmāti veditabbaṃ.
Thus, it should be understood that jhāna is endowed with four characteristics at its culmination, by virtue of the purifying knowledge that establishes the non-transgression of states and so forth.
Như vậy, cần phải hiểu rằng, do phận sự của trí tuệ làm cho trong sạch bằng cách hoàn thành trạng thái không vượt qua của các pháp, thiền ở giai đoạn cuối được gọi là viên mãn bốn đặc tính.
919-20. Visodhetvāna pāpaketi pāripanthike dhamme visesena sodhetvā sayaṃ pahānamatte aṭṭhatvā atisayappahānavasena puna sodhetvāti vuttaṃ hoti.
919-20. Having purified the evil ones (pāpake) means having thoroughly purified the obstructive states, not merely stopping at abandoning them, but having purified them again by abandoning them excessively.
919-20. Sau khi thanh lọc các pháp ác nghĩa là sau khi thanh lọc một cách đặc biệt các pháp chướng ngại, không dừng lại ở việc chỉ từ bỏ, mà thanh lọc lại bằng cách từ bỏ một cách vượt trội.
Cittabhāvanavepullanti samādhibhāvanāya vipulabhāvaṃ.
The fullness of mental development (cittabhāvanavepullaṃ) refers to the abundance of concentration development.
Sự rộng lớn của việc tu tập tâm là sự rộng lớn của việc tu tập định.
Yathā hi bhāvanāvasena nimittassa uppatti, evamassa bhāvanāvasena vaḍḍhanampi, tasmā ekaṅgulādivasena nimittaṃ vaḍḍhayantassa punappunaṃ bahulīkārena jhānabhāvanāpi vuḍḍhiṃ viruḷhiṃ, abhiññāvasena ca vepullaṃ āpajjati.
Just as the sign arises through development, so too does its growth occur through development. Therefore, for one who increases the sign by a finger-breadth and so on, jhāna-development also increases and flourishes repeatedly and abundantly, and reaches fullness through higher knowledge (abhiññā).
Giống như nimitta (tướng) sanh khởi do sự tu tập, sự phát triển của nó cũng vậy, do sự tu tập. Do đó, đối với người đang mở rộng nimitta theo từng ngón tay, v.v., việc tu tập thiền, qua sự thực hành lặp đi lặp lại nhiều lần, cũng đạt đến sự tăng trưởng, phát triển, và sự rộng lớn thông qua các thắng trí.
Tena vuttaṃ ‘‘cittabhāvanavepullaṃ…pe… vaḍḍhetabba’’nti.
Therefore, it is said, "the fullness of mental development… should be increased."
Do đó, được nói là “sự rộng lớn của việc tu tập tâm… nên được phát triển”.
921-3. Vaḍḍhanābhūmiyo dvevāti vaḍḍhanaṭṭhānāni dveyeva.
921-3. There are only two grounds for increase means there are only two places for growth.
921-3. Có hai nền tảng để phát triển nghĩa là chỉ có hai nơi để phát triển.
Dvīsu ṭhānesu avassaṃ ekattaṃ vaḍḍhetabbanti ācariyā.
The teachers say that in these two places, unity must definitely be increased.
Các vị Trưởng lão nói rằng, trong hai nơi đó, nhất thiết phải phát triển ở một nơi.
Tatrāti sāmiatthe bhummavacanaṃ, tassāti attho.
Tatrā is a locative case in the sense of a genitive, meaning "of that."
Tatrā là cách dùng địa cách trong ý nghĩa sở hữu cách, có nghĩa là “của nó”.
Tatrāti vā dvīsu bhūmīsu.
Or Tatrā means "in the two grounds."
Hoặc tatrā có nghĩa là “trong hai nền tảng”.
Kasitabbaṃ…pe… yathicchakanti yathā nāma kassako kasitabbaṭṭhānaṃ naṅgalena paricchinditvā paricchedabbhantaraṃ kasituṃ taṃ ṭhānaṃ paricchindati, evamevaṃ ekaṅguladvaṅgulativaṅgulacaturaṅgulamattaṃ manasā paricchinditvā paricchinditvā yathāparicchedaṃ vaḍḍhetabbaṃ.
To be cultivated... as desired means that just as a farmer delimits the area to be cultivated with a plough and then delimits that area to plough within the boundary, so too one should mentally delimit by one, two, three, or four finger-breadths, and then increase it according to that delimitation.
Nên cày… theo ý muốn nghĩa là, giống như người nông dân sau khi dùng cày để xác định khu vực cần cày, anh ta xác định khu vực đó để cày bên trong giới hạn, cũng vậy, sau khi xác định bằng tâm một khoảng bằng một, hai, ba, bốn ngón tay, nên phát triển theo giới hạn đã xác định.
Tato vidatthiratanappamukhapariveṇavihārasīmānaṃ, gāmanigamajanapadarajjasamuddasīmānañca paricchedavasena vaḍḍhayantena cakkavāḷaparicchedaṃ katvā vā tato vāpi uttari paricchinditvā vaḍḍhetabbaṃ.
From there, one should increase it by delimiting the boundaries of monastic precincts, monasteries, and territories, such as spans and cubits, and also by delimiting the boundaries of villages, towns, districts, kingdoms, and oceans, or even beyond, by making the boundary of the cakkavāḷa (world-system).
Từ đó, người đang phát triển bằng cách xác định giới hạn của một gang tay, một khuỷu tay, các khu vực tu viện, ranh giới làng, thị trấn, quận, vương quốc và đại dương, nên phát triển bằng cách xác định giới hạn của cakkavāḷa (hệ thống thế giới) hoặc thậm chí vượt ra ngoài đó.
Tena vuttaṃ ‘‘yathicchakaṃ vaḍḍhetabba’’nti.
Therefore, it is said, "it should be increased as desired."
Do đó, được nói là “nên phát triển theo ý muốn”.
Aparicchinditvā pana na vaḍḍhetabbaṃ.
However, it should not be increased without delimitation.
Tuy nhiên, không nên phát triển mà không xác định giới hạn.
Na hi aparicchede bhāvanā pavattati.
For development does not proceed without delimitation.
Vì sự tu tập không thể tiến hành nếu không có giới hạn.
Tathā ca vuttaṃ ‘‘santake no anantake’’ti.
Thus it is said, "in what is finite, not in what is infinite."
Và do đó, được nói là “trong cái có giới hạn, không phải trong cái vô hạn”.
Evaṃ vaḍḍhitañca taṃ nimittaṃ vaḍḍhitavaḍḍhitaṭṭhāne pathaviyā ukkūlavikūlanadīviduggapabbatavisamesu saṅkusatasamabbhāhataṃ usabhacammaṃ viya hoti.
And that sign, thus increased, becomes like a bull's hide struck with a hundred spears, in all the places it is increased, whether high ground, low ground, river bends, difficult terrain, or uneven mountains on the earth.
Và nimitta được phát triển như vậy, ở những nơi đã được phát triển, trở nên giống như một tấm da bò được căng ra bằng một trăm cọc nhọn trên những chỗ lồi lõm, sông ngòi, nơi hiểm trở và núi non không bằng phẳng của trái đất.
924-6. Tasmiṃ pana nimitte pattapaṭhamajjhānena ādikammikena idāneva dutiyajjhānādiadhigamāya ussāhaṃ akatvā tasmiṃyeva paṭhamajjhāne pañcahākārehi suciṇṇavasinā bhavitabbanti dassetuṃ ‘‘pattepī’’tiādi vuttaṃ.
924-6. To show that a beginner, having attained the first jhāna with that sign, should not immediately strive for the attainment of the second jhāna and so on, but rather should become proficient in that same first jhāna by five modes, the phrase "even when attained" and so on is stated.
924-6. Để chỉ ra rằng, người sơ cơ đã đạt được sơ thiền trong nimitta đó, không nên vội vàng nỗ lực để đạt được nhị thiền, v.v., ngay lập tức, mà nên trở thành người thuần thục năm loại vasi (quyền làm chủ) trong chính sơ thiền đó, nên câu “dù đã đạt được” v.v., đã được nói.
Suciṇṇo vaso vasibhāvo etenāti suciṇṇavasinā, suṭṭhu āsevitavasināti attho.
Suciṇṇavasinā means "one who has thoroughly practiced mastery," or "one whose mastery has been well cultivated."
Người có vasi, tức trạng thái làm chủ, đã được thực hành thuần thục, là suciṇṇavasinā, nghĩa là người có vasi đã được thực hành nhuần nhuyễn.
Katamā tā vasiyo, yāsaṃ vasenāyaṃ pañcahākārehi suciṇṇavasīti āha ‘‘āvajjana’’ntiādi.
To the question, "What are those masteries, by virtue of which one is a master who has thoroughly practiced in five modes?" he replies, "adverting (āvajjana)" and so on.
Những vasi đó là gì, mà nhờ đó vị này trở thành người thuần thục năm loại vasi? Ngài nói “āvajjana” (hướng tâm) v.v.
Tattha āvajjananti na āvajjanamattameva adhippetaṃ āvajjanavasitāya adhippetattā.
Here, āvajjana does not mean merely adverting; rather, it implies the mastery of adverting.
Trong đó, āvajjana không chỉ có nghĩa là sự hướng tâm đơn thuần, vì nó được hiểu là āvajjanavasitā (quyền làm chủ trong việc hướng tâm).
Āvajjanāya pana uppannāya javanehipi bhavitabbaṃ.
When adverting has arisen, impulsion (javana) also occurs.
Và khi sự hướng tâm đã sanh khởi, các javana (tốc hành tâm) cũng phải có mặt.
Tāni ca kho āvajjanakapparatāya cittābhinīhārassa yathāvajjitavasena honti.
These (impulsions) occur in accordance with the adverting, due to the mind's determination being intent on adverting.
Và chúng sanh khởi theo như đã được hướng tâm, do sự hướng tâm chuyên chú.
Adhigamena samaṃ, sasampayuttassa jhānassa sammā āpajjanaṃ paṭipajjanaṃ samāpatti.
Samāpatti is the proper entry into and practice of jhāna, together with its associated states, upon attainment.
Cùng với sự chứng đắc, sự nhập vào, sự thực hành đúng đắn thiền cùng với các pháp tương ưng của nó là samāpatti (nhập định).
Abhibhuyya ṭhapanaṃ, adhiṭṭhānaṃ viyāti vā adhiṭṭhānaṃ.
Adhiṭṭhānaṃ means overriding and fixing, or it is like determination.
Sự an trú một cách áp đảo, hoặc giống như sự quyết định, là adhiṭṭhāna (quyết định).
Vasitāti etesu āvajjanādīsu yathāruci pavattiyo, yatthicchakaṃ, yadicchakaṃ, yāvaticchakaṃ pavattituṃ samatthabhāvo.
Vasitā refers to the ability to engage in these, such as adverting, as one wishes, wherever one wishes, whenever one wishes, and for as long as one wishes.
Vasitā là khả năng vận hành theo ý muốn trong các việc như hướng tâm, v.v., là khả năng vận hành ở bất cứ nơi nào muốn, bất cứ khi nào muốn, và trong bao lâu tùy muốn.
Tattha paṭhamajjhānato vuṭṭhāya paṭhamaṃ vitakkaṃ āvajjayato bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ vitakkārammaṇāneva cattāri, pañca vā javanāni javanti, tato dve bhavaṅgāni, tato puna vicārārammaṇaṃ āvajjanaṃ vuttanayeneva javanānīti evaṃ pañcasu jhānaṅgesu paṭipāṭiyā nirantaraṃ cittaṃ pesetuṃ samatthabhāvo, tattha adandhāyitattaṃ āvajjanavasitā nāma.
Among those five masteries, adverting mastery (āvajjana-vasitā) means that, for a yogi who emerges from the first jhāna and first adverts to vitakka, immediately after the adverting that arises, having cut off the life-continuum (bhavaṅga), four or five impulsion (javana) consciousnesses occur, having vitakka as their object. Then two bhavaṅgas occur, and then again, adverting with vicāra as its object occurs, followed by impulsion consciousnesses in the same manner. This refers to the ability to continuously direct the mind, in sequence, through the five jhāna factors, without hesitation in doing so.
Trong đó, sau khi xuất khỏi sơ thiền, khi hướng tâm đến vitakka (tầm) trước tiên, sau khi cắt đứt bhavaṅga (hộ kiếp), tiếp theo sau tâm hướng tâm đã sanh khởi, bốn hoặc năm javana (tốc hành tâm) lấy vitakka làm đối tượng sẽ khởi lên, sau đó là hai bhavaṅga, rồi lại hướng tâm đến vicāra (tứ) làm đối tượng và các javana khởi lên theo cách đã nói. Như vậy, khả năng hướng tâm liên tục theo thứ tự đến năm thiền chi, sự không chậm chạp trong việc đó, được gọi là āvajjanavasitā (quyền làm chủ trong việc hướng tâm).
Samāpajjitukāmatānantaraṃ dvīsu bhavaṅgesu uppannesu bhavaṅgaṃ upacchinditvā uppannāvajjanānantaraṃ samāpajjituṃ samatthatā samāpajjanavasitā nāma.
Mastery of entering (samāpajjana-vasitā) means the ability to enter immediately after desiring to enter, when two bhavaṅgas have arisen, after the adverting that arises, having cut off the bhavaṅga.
Ngay sau khi muốn nhập định, khi hai bhavaṅga đã sanh khởi, sau khi cắt đứt bhavaṅga, tiếp theo sau tâm hướng tâm đã sanh khởi, khả năng nhập định được gọi là samāpajjanavasitā (quyền làm chủ trong việc nhập định).
Ayañca matthakappattā āvajjanasamāpajjanā satthu yamakapāṭihāriyakāladhammadesanādīsu labbhati.
This adverting and entering, having reached their peak, are found in the Blessed One's performance of the Twin Miracle (yamaka-pāṭihāriya) and his Dhamma discourses given at the opportune time, and so forth.
Và sự hướng tâm và nhập định đã đạt đến đỉnh cao này được thấy ở Đức Thế Tôn trong những dịp như song thông thần biến, thuyết pháp, v.v.
Dhammasenāpatissa yakkhena sīse pahāradānasamaye, mahāmoggallānattherassa nandopanandadamanasamaye vā labbhati, aññattha pana tato dandhāyeva, setu viya sīghasotāya nadiyā oghaṃ bhavaṅgavegaṃ upacchinditvā yathāparicchinnakālaṃ jhānaṃ ṭhapetuṃ samatthatā, bhavaṅgapātato rakkhaṇayogyatā adhiṭṭhānavasitā nāma.
It is also found when the Dhamma General (Sāriputta) was struck on the head by a yakkha, or when Mahāmoggallāna Thera subdued Nandopananda. Elsewhere, however, it is slower than that. It is like a bridge cutting off the flood of a swift-flowing river. The ability to maintain jhāna for a precisely determined period, having cut off the current of bhavaṅga, and the suitability for protection from the falling of bhavaṅga, is called mastery of determination (adhiṭṭhāna-vasitā).
Nó được thấy ở vị Tướng quân Chánh pháp (Sāriputta) vào lúc bị dạ xoa đánh vào đầu, hoặc ở Trưởng lão Mahāmoggallāna vào lúc chế ngự Nandopananda. Ở những nơi khác, nó chậm hơn. Giống như cây cầu chặn dòng chảy của con sông chảy xiết, khả năng cắt đứt dòng chảy mạnh của bhavaṅga và duy trì thiền trong một khoảng thời gian đã định, khả năng bảo vệ khỏi sự rơi vào bhavaṅga, được gọi là adhiṭṭhānavasitā (quyền làm chủ trong việc quyết định).
Yathāparicchinnakālaṃ atikkamituṃ adatvā jhānato vuṭṭhānasamatthatā vuṭṭhānavasitā nāma.
The ability to emerge from jhāna without allowing the precisely determined period to be exceeded is called mastery of emerging (vuṭṭhāna-vasitā).
Khả năng không cho vượt quá thời gian đã định và xuất khỏi thiền được gọi là vuṭṭhānavasitā (quyền làm chủ trong việc xuất định).
Atha vā yathāparicchinnakālato upari gantuṃ adatvā ṭhapanasamatthatā adhiṭṭhānavasitā nāma.
Alternatively, the ability to maintain (jhāna) without allowing it to go beyond the precisely determined period is called mastery of determination (adhiṭṭhāna-vasitā).
Hoặc, khả năng duy trì mà không cho vượt quá thời gian đã định được gọi là adhiṭṭhānavasitā.
Paricchinnakālato anto avuṭṭhahitvā yathākālavaseneva vuṭṭhānasamatthatā vuṭṭhānavasitā nāma.
The ability to emerge according to the designated time, without emerging before the end of the specified period, is called 'ability to emerge' (vuṭṭhānavasitā).
Khả năng xuất ra đúng theo năng lực của thời gian đã định, không xuất ra trước thời gian đã được phân định, được gọi là vuṭṭhānavasitā (xuất định tự tại).
Atha vā vuttanayeneva paricchinnakālato anūnaṃ katvā samāpattiṃ ṭhapetuṃ samatthatāva adhiṭṭhānavasitā nāma.
Or, the ability to maintain the attainment (samāpatti) for a period not less than the specified time, in the manner stated, is called 'ability to determine' (adhiṭṭhānavasitā).
Hoặc, khả năng duy trì thiền chứng không để thiếu hụt so với thời gian đã được phân định theo phương pháp đã nói, được gọi là adhiṭṭhānavasitā (quyết định tự tại).
Kālaparicchedaṃ atikkamitvā vuṭṭhitassapi niddālukassa paṭibujjhitvā punappunaṃ niddokkamanaṃ viya vuṭṭhitasamāpattimeva punappunaṃ asamāpajjitvā vuṭṭhānasamatthatā, tattha ālayākaraṇayogyatā ca vuṭṭhānavasitā nāma.
Furthermore, the ability to emerge (vuṭṭhāna) without repeatedly re-entering the attainment (samāpatti) once emerged, like a sleepy person who, having woken up after overshooting the time limit, repeatedly falls back asleep, and the suitability for not forming attachment there, is called 'ability to emerge' (vuṭṭhānavasitā).
Đối với người đã xuất ra sau khi vượt quá thời gian đã định, khả năng không nhập lại nhiều lần vào chính thiền chứng đã xuất ra, giống như người hay ngủ sau khi tỉnh dậy lại ngủ tiếp nhiều lần, và khả năng không luyến ái trong đó, được gọi là vuṭṭhānavasitā (xuất định tự tại).
Paccavekkhaṇavasitā pana āvajjanavasitāya eva saṅgahitā.
Ability to review (Paccavekkhaṇavasitā), however, is already included in the ability to advert (āvajjanavasitā).
Paccavekkhaṇavasitā (phản khán tự tại) thì được bao gồm trong āvajjanavasitā (hướng tâm tự tại).
Paccavekkhaṇajavanāneva hi tesaṃ tesaṃ jhānaṅgānaṃ āvajjanānantaraṃ pavattāni, tasmā yadaggena āvajjanavasiyā siddhi, tadaggena paccavekkhaṇavasitā siddhāti veditabbaṃ.
Indeed, the javana processes of reviewing (paccavekkhaṇajavanā) occur immediately after adverting to the jhāna factors. Therefore, it should be understood that to the extent that the ability to advert (āvajjana-vasitā) is achieved, to that extent the ability to review (paccavekkhaṇavasitā) is achieved.
Bởi vì các javana (tốc hành tâm) phản khán khởi lên ngay sau khi hướng tâm đến các thiền chi ấy, do đó, cần phải hiểu rằng khi āvajjanavasitā thành tựu đến mức độ nào thì paccavekkhaṇavasitā cũng thành tựu đến mức độ đó.
Keci pana jhānaṅgānaṃ apākaṭabhāvepi tesu nirantaraṃ āvajjanāya pavattanasamatthatā āvajjanavasitā nāma, tesaṃ yathāsabhāvapaccavekkhaṇavasena javanappavattanasamatthatā paccavekkhaṇavasitā nāma.
Some, however, say that the ability to advert continuously to the jhāna factors even when they are not clear is called 'ability to advert' (āvajjana-vasitā), and the ability to engage the javana process by reviewing them according to their true nature is called 'ability to review' (paccavekkhaṇavasitā).
Tuy nhiên, một số vị cho rằng: Mặc dù các thiền chi không hiện rõ, khả năng làm cho việc hướng tâm khởi lên liên tục trong các thiền chi ấy được gọi là āvajjanavasitā; khả năng làm cho javana khởi lên bằng cách phản khán đúng theo tự tánh của chúng được gọi là paccavekkhaṇavasitā.
Atha vā satipi sattannaṃ javanānaṃ pavattiyaṃ nirantaraṃ āvajjanasamatthatā āvajjanavasitā nāma, vasitābalena sattamajavanaṃ appatvā catupañcajavaneheva paccavekkhaṇasamatthatā paccavekkhaṇavasitā nāma.
Alternatively, they say that the ability to advert continuously even with the occurrence of seven javanas is called 'ability to advert' (āvajjana-vasitā), and the ability to review with only four or five javanas, without reaching the seventh javana due to the power of mastery (vasitābalena), is called 'ability to review' (paccavekkhaṇavasitā).
Hoặc, mặc dù có sự khởi lên của bảy javana, khả năng hướng tâm liên tục được gọi là āvajjanavasitā; khả năng phản khán chỉ với bốn hoặc năm javana mà không cần đến javana thứ bảy nhờ năng lực của vasitā (tự tại) được gọi là paccavekkhaṇavasitā.
Atha vā ñāṇavippayuttacittehi paccavekkhituṃ asamatthabhāvepi ‘‘paccavekkhissāmī’’ti uppannaāvajjanānantarameva bhavaṅgesu kālaṃ avītināmetvā sīghameva āvajjituṃ samatthatā āvajjanavasitā nāma, vasitābalena, paccavekkhaṇabalena ñāṇavippayuttacittehipi paccavekkhituṃ samatthatā paccavekkhaṇavasitā nāmāti vadanti.
Or, they say that even if one is unable to review with cittas disconnected from knowledge (ñāṇavippayuttacitta), the ability to advert quickly, without letting time pass in the life-continuum (bhavaṅga) immediately after the adverting arises with the thought "I will review," is called 'ability to advert' (āvajjana-vasitā). And the ability to review even with cittas disconnected from knowledge (ñāṇavippayuttacitta), due to the power of mastery and the power of reviewing, is called 'ability to review' (paccavekkhaṇavasitā).
Hoặc, mặc dù không có khả năng phản khán bằng các tâm bất tương ưng với trí tuệ, nhưng ngay sau khi hướng tâm khởi lên với ý nghĩ "ta sẽ phản khán", khả năng hướng tâm một cách nhanh chóng mà không để thời gian trôi qua trong các bhavaṅga (hộ kiếp) được gọi là āvajjanavasitā; khả năng phản khán được cả với các tâm bất tương ưng với trí tuệ nhờ năng lực của vasitā và năng lực của phản khán được gọi là paccavekkhaṇavasitā, các vị ấy nói như vậy.
Yasmā panetā yathāvuttaniyāmena punappunaṃ āvajjanādinā sādhetabbā, tasmā vuttaṃ ‘‘āvajjitvā’’tiādi.
Since these (masteries) must be accomplished by repeated adverting, etc., in the manner described, it is said "having adverted," and so on.
Và vì những điều này cần được hoàn thiện bằng cách hướng tâm v.v... lặp đi lặp lại theo phương pháp đã nói, do đó đã nói "āvajjitvā" (sau khi hướng tâm) v.v...
927. Imesu pana ādikammikena samāpajjanabahuleneva bhavitabbaṃ, na paccavekkhaṇabahulena.
927. Among these, a beginner (ādikammika) should be abundant in entering attainments (samāpajjanabahula), not in reviewing (paccavekkhaṇabahula).
Trong những điều này, người sơ cơ nên chuyên về việc nhập định, không nên chuyên về việc phản khán.
Paccavekkhaṇabahulassa hi jhānaṅgāni thūlāni dubbalāni hutvā upaṭṭhahanti, athassa tāni eva upaṭṭhitattā upari ussukkanāya paccayataṃ nāpajjanti, so appaguṇe jhāne ussukkamāno paṭhamajjhānāva parihāyati, na ca sakkoti dutiyaṃ adhigantuṃ.
For one who is abundant in reviewing, the jhāna factors appear gross and weak. Then, because they appear so, they do not become a condition for striving further (upari ussukkanāya). Such a person, striving for an undeveloped jhāna, declines from the first jhāna and is unable to attain the second.
Bởi vì đối với người chuyên về phản khán, các thiền chi hiện khởi một cách thô thiển và yếu ớt. Khi ấy, do chúng hiện khởi như vậy, chúng không trở thành duyên cho sự nỗ lực vươn lên cao hơn. Vị ấy, trong khi nỗ lực với thiền chưa thuần thục, sẽ bị thối thất khỏi sơ thiền, và không thể chứng đắc nhị thiền.
Tena vuttaṃ ‘‘paṭhame avasippatte’’tiādi.
Therefore, it is said, " when the first (jhāna) has not been mastered," and so on.
Do đó, đã nói "paṭhame avasippatte" (khi chưa đạt được sự tự tại trong sơ thiền) v.v...
Ubhato bhaṭṭhoti puna paṭhamajjhānaṃ samāpajjituṃ na sakkotīti adhippāyo.
Fallen from both (ubhato bhaṭṭho) means that he is unable to re-enter even the first jhāna.
Ubhato bhaṭṭho (thất bại cả hai phía) có nghĩa là không thể nhập lại sơ thiền.
Vuttañhetaṃ bhagavatā –
For this was said by the Blessed One:
Điều này đã được Đức Thế Tôn nói đến –
‘‘Idhekacco bhikkhu bālo abyatto akhettaññū akusalo vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati, so taṃ nimittaṃ nāsevati, na bhāveti, na bahuliṃ karoti, na svādhiṭṭhitaṃ adhiṭṭhāti.
"Here, a certain bhikkhu, foolish, unskilled, ignorant of the field, unpracticed, secluded from sensual pleasures, secluded from unwholesome states, enters upon and abides in the first jhāna, which is accompanied by vitakka and vicāra, born of seclusion, and filled with rapture and happiness. He does not frequent that sign, does not develop it, does not make it much, does not firmly establish it.
"Ở đây, này các Tỳ khưu, có Tỳ khưu ngu si, không lanh lợi, không am tường, không khéo léo, ly dục, ly các pháp bất thiện, chứng và trú sơ thiền, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ. Vị ấy không thực hành, không tu tập, không làm cho sung mãn, không an trú vững chắc trong nimitta (tướng) ấy.
Tassa evaṃ hoti ‘yaṃnūnāhaṃ vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihareyya’nti, so na sakkoti vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ.
Then it occurs to him: 'Oh, if only I could enter upon and abide in the second jhāna, with the subsiding of vitakka and vicāra...'. But he is unable to enter upon and abide in the second jhāna, with the subsiding of vitakka and vicāra... .
Vị ấy nghĩ rằng: 'Ước gì ta, sau khi làm cho tầm và tứ lắng dịu...v.v... chứng và trú nhị thiền'. Vị ấy không thể, sau khi làm cho tầm và tứ lắng dịu...v.v... chứng và trú nhị thiền.
Tassa evaṃ hoti ‘yaṃnūnāhaṃ vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihareyya’nti, so na sakkoti vivicceva kāmehi…pe… paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharituṃ, ayaṃ vuccati, bhikkhave, bhikkhu ubhato bhaṭṭho ubhato parihīno’’ti (a. ni. 9.35).
Then it occurs to him: 'Oh, if only I could enter upon and abide in the first jhāna, secluded from sensual pleasures...'. But he is unable to enter upon and abide in the first jhāna, secluded from sensual pleasures... . This bhikkhu, bhikkhus, is called 'fallen from both, deprived of both'."
Vị ấy nghĩ rằng: 'Ước gì ta, ly dục...v.v... chứng và trú sơ thiền'. Vị ấy không thể, ly dục...v.v... chứng và trú sơ thiền. Này các Tỳ khưu, Tỳ khưu này được gọi là người thất bại cả hai phía, thối thất cả hai phía".
928-31. Kāmassahagatā…pe… carantīti ārammaṇavasena kāmasahagatā hutvā saññā ceva manasikārā ca samudācaranti.
928-31. Associated with sense-desires... they proceed means that perception (saññā) and attention (manasikāra) proceed, being associated with sense-desires by way of the object.
928-31. Kāmassahagatā…pe… carantīti (Tương ưng với dục...v.v... khởi lên) có nghĩa là, về phương diện đối tượng, các tưởng và tác ý khởi lên cùng với dục.
Saññāsīsena cettha taṃsahagato cittuppādo gahito, manakkāra-ggahaṇena āvajjananti daṭṭhabbaṃ.
Here, the mind-state associated with that is taken by the head-term "saññā," and adverting is understood by the term "manasikāra."
Ở đây, cần hiểu rằng, qua từ saññā (tưởng) là muốn nói đến tâm vương tương ưng với nó, và qua từ manasikāra (tác ý) là muốn nói đến āvajjana (hướng tâm).
Kāmānupakkhandānaṃ saññāmanasikārānaṃ vasena hānaṃ parihāniṃ bhajatīti hānabhāgiyaṃ.
Leading to decline (hānabhāgiyaṃ): because it tends towards regression (hānaṃ parihāniṃ) due to perceptions and attentions that incline towards sensuality.
Do năng lực của các tưởng và tác ý hướng về dục, nó nếm trải sự suy giảm, sự thối thất, nên được gọi là hānabhāgiyaṃ (thuộc phần thối thất).
Keci pana ‘‘saṃkilesanti hānabhāgiyo dhammo’ti (vibha. 828) vacanato hānabhāgiyā kāmasaññādikāti tehi parihāpiyamānaṃ jhānampi kāraṇūpacārena hānabhāgiyaṃ nāmā’’ti vadanti.
However, some say, "Since the defilements are called 'states leading to decline' (Vb. 828), sense-desire perceptions, etc., are states leading to decline, and thus jhāna, being brought to decline by them, is also called 'leading to decline' by way of metaphorical designation of cause."
Tuy nhiên, một số vị nói rằng: "Theo câu 'saṃkilesanti hānabhāgiyo dhammo' (các pháp ô nhiễm là pháp thuộc phần thối thất), các dục tưởng v.v... là hānabhāgiyā (thuộc phần thối thất); do đó, thiền bị chúng làm cho thối thất cũng được gọi là hānabhāgiyaṃ theo kāraṇūpacāra (ẩn dụ về nguyên nhân)".
Tadanudhammatā satīti tasseva jhānassa anudhammatā ārammaṇavasena tadanugatā satipatirūpakā nikanti.
Mindfulness as its counterpart (tadanudhammatā satī) means that mindfulness, being in harmony with that jhāna, follows it as an object, being like a 'counterpart mindfulness' (satipatirūpakā nikanti).
Tadanudhammatā satīti (Niệm tùy thuận theo đó) là nikanti (sự ưa thích) tương tự như niệm, tùy thuận theo chính thiền ấy về phương diện đối tượng.
Atakkasahitāti avitakkaṃ dutiyajjhānaṃ pattukāmassa taṃ santato, manasi karoto ārammaṇavasena taṃsahagatā.
Accompanied by no-thinking (atakkasahitā): this refers to (perceptions and attentions) associated with the second jhāna, which is devoid of vitakka, for one who desires to attain it, contemplating it as serene, by way of the object.
Atakkasahitāti (Cùng với trạng thái không có tầm) là tương ưng với nhị thiền về phương diện đối tượng, đối với người mong muốn đạt đến nhị thiền không có tầm, khi tác ý đến nó như là trạng thái tịch tịnh.
Visesabhāgiyanti visesabhūtassa dutiyajjhānassa padaṭṭhānatāya taṃ bhajatīti visesabhāgiyaṃ.
Leading to distinction (visesabhāgiyaṃ): because it leads to (bhajati) the distinguished second jhāna as its proximate cause (padaṭṭhāna), it is called 'leading to distinction'.
Visesabhāgiyanti (thuộc phần thù thắng) có nghĩa là, do là nền tảng của nhị thiền là pháp thù thắng, nó nếm trải điều đó, nên được gọi là visesabhāgiyaṃ.
Nibbidāsaṃyutāti vipassanārammaṇā.
Connected with disenchantment (nibbidāsaṃyutā): having insight (vipassanā) as its object.
Nibbidāsaṃyutāti (Tương ưng với sự nhàm chán) là có vipassanā (minh sát) làm đối tượng.
932-5. Paguṇatoti vasitappattato.
932-5. From mastery (paguṇato) means having attained proficiency (vasitappattato).
932-5. Paguṇatoti (khi đã thuần thục) là khi đã đạt được sự tự tại.
Āsannākusalārikāti nīvaraṇappahānassa taṃpaṭhamatāya āsannanīvaraṇapaccatthikā.
Proximate to the destruction of unwholesome states (āsannākusalārikā) means having the hindrances (nīvaraṇa) as its immediate enemy, because the abandonment of hindrances is primary to it.
Āsannākusalārikāti (có kẻ thù bất thiện ở gần) là có các nīvaraṇa (triền cái) là kẻ thù ở gần, vì việc đoạn trừ các nīvaraṇa là lần đầu tiên đối với thiền ấy.
Thūlaṃ nāma vipulampi pheggu viya sukhabhañjanīyanti āha ‘‘thūlattā…pe… dubbalā’’ti.
Something coarse, even if extensive, is easily broken like chaff; thus he said, "because of its coarseness... weak".
Thô thiển, dù có to lớn, cũng dễ bị bẻ gãy như lõi cây mục, nên ngài nói "thūlattā…pe… dubbalā" (do thô thiển...v.v... yếu ớt).
Tatoti dutiyajjhānato.
From that (tato) means from the second jhāna.
Tatoti (hơn thế nữa) là hơn nhị thiền.
Dubbalāni aṅgāni imissāti aṅgadubbalā.
Weak in factors (aṅgadubbalā) means that its factors are weak.
Các chi của thiền này yếu ớt, nên gọi là aṅgadubbalā.
Santato cintayitvāti paṭhamajjhāne viya oḷārikaṅgānaṃ abhāvato, santadhammasamaṅgitāya ca santanti evaṃ santavasena manasi katvā.
Contemplating as serene (santato cintayitvā) means contemplating as serene because of the absence of coarse factors as in the first jhāna, and because of its endowment with serene qualities.
Santato cintayitvāti (sau khi suy xét là tịch tịnh) là sau khi tác ý theo cách tịch tịnh rằng, "đây là tịch tịnh", do không có các chi thô thiển như trong sơ thiền, và do được trang bị các pháp tịch tịnh.
Kiñcāpi hi ye dhammā dutiyajjhāne pītisukhādayo, te paṭhamajjhānepi santi, tehi pana te santatarā, paṇītatarā ca honti.
Although the qualities such as joy and happiness that are present in the second jhāna are also present in the first jhāna, those in the second jhāna are more serene and more refined.
Mặc dù các pháp như pīti (hỷ), sukha (lạc) v.v... có trong nhị thiền cũng có trong sơ thiền, nhưng chúng ở đây tịch tịnh hơn và vi diệu hơn.
Nikantinti nikāmanaṃ apekkhanti attho.
Attachment (nikanti) means longing, seeking.
Nikantinti (sự ưa thích) có nghĩa là sự mong muốn, sự khao khát.
Pariyādāyāti khepetvā, vikkhambhetvāti attho.
By eradicating (pariyādāyā) means by removing, by suppressing.
Pariyādāyāti (sau khi chế ngự) có nghĩa là sau khi làm cho cạn kiệt, sau khi trấn áp.
943-4. Sampasādananti sampasādanasaṅkhātāya saddhāya yogato jhānampi sampasādanaṃ nīlavaṇṇayogato nīlavatthaṃ viya.
943-4. Clarifying (sampasādanaṃ): jhāna is called 'clarifying' because of its association with faith (saddhā), which is called 'clarifying', just as a blue cloth is (called) blue because of its association with the blue color.
943-4. Sampasādananti (sự trong sạch) là do sự tương ưng với saddhā (tín) được gọi là sampasādana, nên thiền cũng được gọi là sampasādana, giống như tấm vải xanh do tương ưng với màu xanh.
Nanu cāyaṃ saddhā paṭhamajjhānepi atthi, kasmā idameva ‘‘sampasādana’’nti vuttanti?
Is not this faith (saddhā) also present in the first jhāna? Why is only this (second jhāna) called "clarifying"?
Nhưng saddhā này cũng có trong sơ thiền, tại sao chỉ ở đây mới được gọi là "sampasādana"?
Vuccate – paṭhamajjhānaṃ vitakkavicārakkhobhena vīcitaraṅgasamākulamiva jalaṃ na suppasannaṃ hoti, tasmā satipi saddhāya taṃ sampasādananti na vuttaṃ.
It is said: The first jhāna, disturbed by vitakka and vicāra, is not well-clarified, like water turbulent with waves. Therefore, even though faith is present, it is not called 'clarifying'.
Xin thưa – Sơ thiền, do sự khuấy động của tầm và tứ, không hoàn toàn trong sạch, giống như nước bị khuấy động bởi sóng. Do đó, mặc dù có saddhā, nó không được gọi là sampasādana.
Imasmiṃ pana vitakkavicārakkhobhābhāvena laddhokāsā balavatī saddhā, tasmā balavasaddhāya samannāgatattā idameva ‘‘sampasādana’’nti vuttaṃ.
In this (second jhāna), however, faith is powerful, having gained opportunity due to the absence of the disturbance of vitakka and vicāra. Therefore, it is precisely this (second jhāna) that is called 'clarifying' because it is endowed with powerful faith.
Còn trong thiền này, do không có sự khuấy động của tầm và tứ, saddhā có cơ hội trở nên mạnh mẽ. Do đó, vì được trang bị saddhā mạnh mẽ, chỉ thiền này mới được gọi là "sampasādana".
Ajjhattanti niyakajjhattaṃ, attani jātaṃ, attano santāne nibbattanti attho.
Internal (ajjhattaṃ) means one's own internal (niyakajjhattaṃ), born in oneself, arising in one's own continuum.
Ajjhattanti (nội tại) có nghĩa là thuộc về nội tâm của chính mình, sinh ra trong chính mình, phát sinh trong dòng tâm thức của chính mình.
Tīṇi aṅgāni imassāti tivaṅgikaṃ.
Three-factored (tivaṅgikaṃ) means having three factors.
Có ba chi, nên gọi là tivaṅgikaṃ (có ba chi).
Sesa nti pītiādīnaṃ aññehi balavabhāvo, tiṇṇaṃ catunnaṃ vā javanānaṃ parikammopacārānulomagotrabhubhāvo, chaṭṭhe sattame vā appanāyānuppatti ekacittakkhaṇatā, tato bhavaṅgapāto, puna bhavaṅgaṃ vicchinditvā paccavekkhaṇatthāya āvajjanaṃ, tato jhānapaccavekkhaṇanti idaṃ sabbaṃ vuttāvasesaṃ heṭṭhā paṭhamajjhāne vuttanayeneva samupalakkhitabbaṃ.
“The rest” means the strength of pīti and so on, exceeding that in other jhāna factors, the state of parikamma, upacāra, anuloma, gotrabhū of three or four javanas, the non-arising of appanā in the sixth or seventh javana and its occurrence as a single mind-moment, thereupon the falling into bhavaṅga, then severing the bhavaṅga and turning the mind towards reflection, and then the reflection on the jhāna. All of this, the remaining part that has been explained, should be understood in the same way as explained previously in the first jhāna.
Phần còn lại: trạng thái mạnh mẽ của hỷ v.v... so với các pháp khác, trạng thái parikamma, upacāra, anuloma, gotrabhū của ba hoặc bốn javana, sự không phát sinh của appanā ở sát-na thứ sáu hoặc thứ bảy, tính chất chỉ có một sát-na tâm, sau đó là sự rơi vào bhavaṅga, rồi lại cắt đứt bhavaṅga để hướng tâm nhằm mục đích paccavekkhaṇa (quán xét lại), sau đó là quán xét lại thiền—tất cả những điều còn lại chưa nói này cần được nhận thức đúng theo phương pháp đã được trình bày ở phần dưới trong thiền sơ khởi.
957-8. Satiyā sampajaññena sampannanti saraṇalakkhaṇāya satiyā, asammohalakkhaṇena sampajaññena ca sampannaṃ.
Satiyā sampajaññena sampannaṃ means endowed with sati, which has the characteristic of remembrance, and with sampajañña, which has the characteristic of non-bewilderment.
Satiyā sampajaññena sampannaṃ: được trang bị bởi sati (niệm) có đặc tính ghi nhớ và sampajañña (tỉnh giác) có đặc tính không si mê.
Kāmaṃ purimajjhānesupi satisampajaññaṃ atthi, na hi muṭṭhassatissa, asampajānato ca upacāramattampi sampajjati, pageva appanā, yebhuyyena pana avippayogībhāvena pavattamānesu pītisukhesu pītisaṅkhātassa oḷārikaṅgassa pahāne sukhumatāya idha sātisayo satisampajaññabyāpāroti idheva satisampajaññasampannatā vuttāti veditabbā.
Although sati and sampajañña are present in the earlier jhāna states, for one who is unmindful and unknowing, not even upacāra-samādhi arises, much less appanā. However, because the sati-sampajañña activity is exceptionally keen here due to the subtle nature of the pīti component (which is coarse) being abandoned while pīti and sukha are predominantly active in an inseparable way, it should be understood that the state of being endowed with sati and sampajañña is stated here.
Quả thực, trong các thiền trước cũng có sati và sampajañña, vì đối với người thất niệm, không có tỉnh giác thì ngay cả cận hành định cũng không thành tựu, huống chi là an chỉ định. Tuy nhiên, do phần lớn khi hỷ và lạc khởi lên trong trạng thái không tách rời, việc đoạn trừ chi thiền thô thiển là hỷ làm cho hoạt động của sati và sampajañña ở đây trở nên vi tế và vượt trội hơn. Vì vậy, cần hiểu rằng sự viên mãn của sati và sampajañña chỉ được đề cập ở đây.
Ekaṅgahīnanti pītiyā pahīnabhāvena ekaṅgavippahīnaṃ.
Ekaṅgahīnaṃ (lacking one factor) means lacking one factor due to the abandonment of pīti.
Ekaṅgahīnaṃ: thiếu một chi phần do hỷ đã được đoạn trừ.
Sā panesā dutiyajjhānassa vitakkavicārā viya appanākkhaṇeyeva pahīyati.
This pīti is abandoned at the very moment of appanā, just like vitakka and vicāra in the second jhāna.
Và hỷ đó, giống như tầm và tứ của thiền thứ hai, chỉ bị đoạn trừ ngay trong sát-na an chỉ định.
Tenassa sā ‘‘pahānaṅga’’nti vuccati.
Therefore, it is called a "factor of abandonment" for this (third jhāna).
Do đó, nó được gọi là "chi phần đoạn trừ" của thiền này.
976. Evaṃ catukkanayavasena jhānappabhedaṃ dassetvā idāni pañcakanayampi dassetuṃ ‘‘yaṃ catukkanaye’’tiādi vuttaṃ.
Thus, having shown the divisions of jhāna according to the four-fold method, "yaṃ catukkanaye" and so on is stated to now show the five-fold method as well.
Sau khi đã trình bày sự phân chia các tầng thiền theo hệ thống bốn bậc như vậy, bây giờ để trình bày cả hệ thống năm bậc, ngài đã nói "yaṃ catukkanaye" v.v...
Dvidhā pana katvānāti vitakkavicārānaṃ visuṃ visuṃ pahānaṅgavasena gaṇanato dvidhā katvā.
Dvidhā pana katvānā (but having made it two-fold) means having made it two-fold by counting vitakka and vicāra separately as factors to be abandoned.
Dvidhā pana katvāna: chia làm hai do tính tầm và tứ là các chi phần đoạn trừ riêng biệt.
Dutiyaṃ tatiyaṃ katanti avitakkavicāramattaṃ avitakkaavicāranti evaṃ dutiyajjhānañceva tatiyajjhānañca kataṃ abhidhammeti adhippāyo.
Dutiyaṃ tatiyaṃ kataṃ (the second and third are made) means that the second jhāna, which is without vitakka and only has vicāra (avitakkavicāraṃ), and the third jhāna, which is without vitakka and vicāra (avitakkaavicāraṃ), are thus made the second and third jhāna respectively in the Abhidhamma.
Dutiyaṃ tatiyaṃ kataṃ: ý muốn nói rằng, trong Abhidhamma, thiền thứ hai được tạo thành là thiền chỉ có tứ không có tầm, và thiền thứ ba là thiền không có tầm và không có tứ.
Suttantesu hi pañcakanayo sarūpato na gahito, kasmā pana abhidhamme gahitoti?
Indeed, in the Suttas, the five-fold method is not taken in its inherent form. But why is it taken in the Abhidhamma?
Thật vậy, trong các Kinh tạng, hệ thống năm bậc không được trình bày một cách trực tiếp. Vậy tại sao nó lại được trình bày trong Abhidhamma?
Puggalajjhāsayato, sannisinnadevaparisāya hi yesaṃ paṭhamajjhāne vitakko eva oḷārikato upaṭṭhāti, itare santato, tesaṃ caturaṅgikaṃ avitakkavicāramattaṃ dutiyajjhānaṃ katvā pañcakanayena desesi.
It is due to the disposition of individuals. For indeed, to the assembly of devas who had gathered, for those for whom vitakka alone manifested as coarse in the first jhāna, while the others (factors) manifested as tranquil, (the Buddha) taught the five-fold method, making the avitakkavicāra (jhāna), which has four factors, the second jhāna.
Do căn cơ của mỗi người. Đối với những vị trong hội chúng chư thiên đang ngồi nghe, mà đối với họ, trong thiền thứ nhất, chỉ có tầm hiện khởi một cách thô thiển, còn các chi khác hiện khởi một cách vi tế, thì Ngài đã thuyết giảng theo hệ thống năm bậc, xem thiền thứ hai là thiền có bốn chi, không có tầm mà chỉ có tứ.
Yesaṃ vitakkavicārā oḷārikato upaṭṭhitā, tato tesaṃ avitakkaavicāraṃ tivaṅgikaṃ katvā catukkanayena desesi.
For those for whom vitakka and vicāra manifested as coarse, then (the Buddha) taught the four-fold method, making the avitakkaavicāra (jhāna), which has three factors, the second jhāna for them.
Đối với những vị mà cả tầm và tứ đều hiện khởi một cách thô thiển, thì Ngài đã thuyết giảng theo hệ thống bốn bậc, xem thiền thứ hai là thiền có ba chi, không có tầm và không có tứ.
Yesaṃ vitakkova oḷārikato upaṭṭhāti, tehi taṃ atikkamitvā caturaṅgikaṃ dutiyajjhānaṃ uppādetuṃ sakkā.
Those for whom vitakka alone manifested as coarse, they were able to overcome it and produce the second jhāna with four factors.
Những vị mà chỉ có tầm hiện khởi một cách thô thiển, họ có thể vượt qua nó để phát sinh thiền thứ hai có bốn chi.
Yesaṃ vitakkavicārā, tehi dvepi ekato atikkamitvā tivaṅgikaṃ dutiyajjhānaṃ uppādetuṃ sakkā.
Those for whom vitakka and vicāra (both manifested coarsely), they were able to overcome both together and produce the second jhāna with three factors.
Những vị mà cả tầm và tứ đều hiện khởi, họ có thể vượt qua cả hai cùng một lúc để phát sinh thiền thứ hai có ba chi.