Imaṃ pañhaṃ pucchi.
He asked this question.
Vị ấy đã hỏi câu hỏi này.
Tassāyaṃ saṅkhepattho – jaṭāti taṇhāya jāliniyā etaṃ adhivacanaṃ.
The concise meaning of this is: tangle (jaṭā) is a term for the tangling, net-like craving (taṇhā).
Ý nghĩa tóm tắt của câu hỏi đó là: Jaṭā là tên gọi của ái (taṇhā) như một mạng lưới.
Sā hi rūpādīsu ārammaṇesu heṭṭhupariyavasena punappunaṃ uppajjanato saṃsibbanaṭṭhena veḷugumbādīnaṃ sākhājālasaṅkhātā jaṭā viyāti jaṭā, sā panesā sakaparikkhāraparaparikkhāresu sakaattabhāvaparaattabhāvesu ajjhattikāyatanabāhirāyatanesu ca uppajjanato antojaṭā bahijaṭāti vuccati.
Because it arises repeatedly in objects such as visible forms, sometimes below, sometimes above, and because it intertwines, it is called jaṭā, like the tangled branches and nets of a bamboo thicket. And since this craving arises in one's own requisites and others' requisites, in one's own being and others' beings, and in internal and external sense-bases, it is called antojaṭā bahijaṭā (tangle within, tangle without).
Vì ái liên tục khởi lên ở các đối tượng như sắc, v.v., theo cách từ dưới lên trên, nên được gọi là jaṭā (bòng bong) giống như mạng lưới cành cây của bụi tre, v.v., do tính chất vướng mắc. Và vì ái này khởi lên ở các vật dụng của mình và của người khác, ở tự thân và tha thân, ở nội xứ và ngoại xứ, nên được gọi là bên trong là bòng bong, bên ngoài là bòng bong.
Tāya evaṃ uppajjamānāya jaṭāya jaṭitā pajā.
The populace is tangled by that tangle as it thus arises.
Do bòng bong khởi lên như vậy, chúng sanh bị bòng bong vây bủa.
Yathā nāma veḷugumbajaṭādīhi veḷuādayo, evaṃ tāya taṇhājaṭāya sabbāpi ayaṃ sattanikāyasaṅkhātā pajā jaṭitā vinaddhā, saṃsibbitāti attho.
Just as bamboo thickets and the like are intertwined by their own tangles of branches, so too, this populace, comprising all beings, is tangled and bound by that tangle of craving. This is the meaning.
Ý nghĩa là: giống như bụi tre, v.v., bị các mớ bòng bong của bụi tre, v.v., vướng mắc, tương tự như vậy, tất cả chúng sanh này, được gọi là quần thể chúng sanh, đều bị mớ bòng bong ái này vướng mắc, trói buộc, quấn chặt.
Yasmā ca evaṃ jaṭitā.
And since it is thus tangled,
Và vì bị vướng mắc như vậy.
Taṃ taṃ gotama pucchāmīti tasmā taṃ pucchāmi.
That I ask you, Gotama means, "Therefore, I ask you."
Taṃ taṃ Gotama pucchāmī có nghĩa là: Do đó, tôi hỏi Ngài.
Gotamāti bhagavantaṃ gottena ālapati.
Gotama addresses the Blessed One by his clan name.
Gotama là gọi Đức Thế Tôn bằng họ của Ngài.
Ko imaṃ vijaṭaye jaṭanti imaṃ evaṃ tedhātukaṃ jaṭetvā ṭhitaṃ jaṭaṃ ko vijaṭeyya, vijaṭetuṃ ko samatthoti pucchati.
Who would untangle this tangle? asks, "Who is capable of untangling this tangle that has thus entangled the three realms?"
Ko imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ có nghĩa là: Ai có thể gỡ được mớ bòng bong này, mớ bòng bong đã làm vướng mắc ba cõi như vậy? Ai có khả năng gỡ nó ra?
3. Tattha visuddhīti sabbamalavirahitaṃ accantaparisuddhaṃ nibbānaṃ veditabbaṃ.
3. Therein, purification (visuddhi) should be understood as Nibbāna, which is utterly pure, devoid of all defilements.
Trong đó, visuddhī (thanh tịnh) cần được hiểu là Nibbāna (Niết-bàn) hoàn toàn thanh tịnh, không có bất kỳ cấu uế nào.
Tassā visuddhiyā maggoti visuddhimaggo.
The path to that purification is The Path of Purification.
Con đường dẫn đến sự thanh tịnh đó là Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo).
Maggoti adhigamūpāyo vuccati.
Path (magga) is called the means of attainment.
Maggo (con đường) được gọi là phương tiện để đạt được.
Taṃ visuddhimaggaṃ bhāsissāmīti attho.
The meaning is, "I shall expound that Path of Purification."
Ý nghĩa là: Tôi sẽ thuyết giảng con đường thanh tịnh đó.
4. Tatrāyaṃ saṅkhepavaṇṇanā – sīle patiṭṭhāyāti sīle ṭhatvā, sīlaṃ paripūrayamānoyeva cettha sīle ṭhitoti vuccati.
4. Here is its concise explanation: established in virtue (sīle patiṭṭhāya) means, "standing in virtue." One who perfectly fulfills virtue is said to be established in virtue here.
Ở đây, đây là lời giải thích tóm tắt: Sīle patiṭṭhāya có nghĩa là nương tựa vào giới. Ở đây, chỉ người nào hoàn thành giới mới được gọi là nương tựa vào giới.
Tasmā sīlaparipūraṇena sīle patiṭṭhahitvāti ayamettha attho.
Therefore, "having established oneself in virtue by perfecting virtue" is the meaning here.
Do đó, ý nghĩa ở đây là: nương tựa vào giới bằng cách hoàn thành giới.
Naroti satto.
Naro means a being.
Naro là chúng sanh.
Sapaññoti kammajatihetukapaṭisandhipaññāya paññavā.
Sapañño means wise, endowed with the wisdom of rebirth-linking that is conditioned by kamma and its roots.
Sapañño là người có trí tuệ, với trí tuệ tái sanh do nghiệp và nhân.
Cittaṃ paññañca bhāvayanti samādhiñceva vipassanañca bhāvayamāno, cittasīsena hettha samādhi niddiṭṭho.
Developing concentration (cittaṃ) and wisdom (paññañca) means developing both samādhi and vipassanā. Here, samādhi is indicated by the head-term "citta".
Cittaṃ paññañca bhāvayaṃ có nghĩa là tu tập Samādhi (Định) và Vipassanā (Tuệ quán). Ở đây, Samādhi được chỉ định bằng từ "tâm" (citta).
Paññānāmena ca vipassanāti.
And vipassanā by the name "paññā".
Và Vipassanā được chỉ định bằng tên "tuệ" (paññā).
Ātāpīti vīriyavā.
Ātāpī means energetic.
Ātāpī là người có tinh tấn.
Vīriyañhi kilesānaṃ ātāpanaparitāpanaṭṭhena ātāpoti vuccati.
For energy is called ātāpa because it heats up and torments the defilements.
Vì tinh tấn được gọi là ātāpa (nhiệt tâm) do tính chất làm nóng và thiêu đốt các phiền não.
Tadassa atthīti ātāpī.
One who has that is ātāpī.
Người có tinh tấn đó là ātāpī.
Nipakoti nepakkaṃ vuccati paññā, tāya samannāgatoti attho.
Nipako means sagacious. Sagacity is called paññā (wisdom); the meaning is, "endowed with that."
Nipako có nghĩa là paññā (trí tuệ) được gọi là nepakka (khéo léo), tức là người đầy đủ trí tuệ đó.
Iminā padena pārihārikapaññaṃ dasseti.
By this word, practical wisdom (pārihārikapaññā) is shown.
Bằng từ này, Ngài chỉ ra trí tuệ điều hành (pārihārikapaññā).
Imasmiñhi pañhābyākaraṇe tikkhattuṃ paññā āgatā.
In this explanation of the question, paññā has appeared three times.
Trong việc giải đáp câu hỏi này, trí tuệ đã được đề cập ba lần.
Tattha paṭhamā jātipaññā, dutiyā vipassanāpaññā, tatiyā sabbakiccapariṇāyikā pārihārikapaññā.
Among them, the first is innate wisdom (jātipaññā), the second is insight-wisdom (vipassanāpaññā), and the third is practical wisdom (pārihārikapaññā), which guides all tasks.
Trong đó, trí tuệ thứ nhất là trí tuệ bẩm sinh (jātipaññā), trí tuệ thứ hai là trí tuệ tuệ quán (vipassanāpaññā), và trí tuệ thứ ba là trí tuệ điều hành (pārihārikapaññā) dẫn dắt mọi công việc.
Saṃsāre bhayaṃ ikkhatīti bhikkhu.
He who sees danger in saṃsāra is a bhikkhu.
Người thấy sự nguy hiểm trong luân hồi là bhikkhu.
So imaṃ vijaṭaye jaṭanti so iminā ca sīlena iminā ca cittasīsena niddiṭṭhasamādhinā imāya ca tividhāya paññāya iminā ca ātāpenāti chahi dhammehi samannāgato bhikkhu.
He would untangle this tangle means that the bhikkhu endowed with these six qualities—this virtue, this samādhi indicated by the head-term "citta", this threefold wisdom, and this ardency.
So imaṃ vijaṭaye jaṭaṃ có nghĩa là vị Tỳ-khưu đầy đủ sáu pháp: giới này, định được chỉ định bằng từ "tâm" này, ba loại trí tuệ này, và tinh tấn này.
Seyyathāpi nāma puriso pathaviyaṃ patiṭṭhāya sunisitaṃ satthaṃ ukkhipitvā mahantaṃ veḷugumbaṃ vijaṭeyya, evameva sīlapathaviyaṃ patiṭṭhāya samādhisilāyaṃ sunisitaṃ vipassanāpaññāsatthaṃ vīriyabalapaggahitena pārihārikapaññāhatthena ukkhipitvā sabbampi taṃ attano santāne patitaṃ taṇhājaṭaṃ vijaṭeyya sañchindeyya sampadāleyya.
Just as a man, standing on the ground, would wield a well-sharpened weapon to clear a large bamboo thicket, even so, standing on the ground of virtue, wielding the weapon of insight-wisdom, well-sharpened on the whetstone of samādhi, with the hand of practical wisdom, strengthened by the power of energy, he would untangle, cut through, and completely destroy all that tangle of craving that has fallen into his own mental continuum.
Ví như một người đứng vững trên mặt đất, vung một con dao sắc bén đã được mài giũa kỹ lưỡng để chặt một bụi tre lớn, cũng vậy, vị Tỳ-khưu nương tựa trên nền đất giới, với bàn tay trí tuệ điều hành được hỗ trợ bởi sức mạnh tinh tấn, vung lên con dao trí tuệ tuệ quán đã được mài sắc trên đá định, sẽ gỡ bỏ, cắt đứt, và phá tan tất cả mớ bòng bong ái đã rơi vào dòng tâm thức của mình.
Maggakkhaṇe panesa taṃ jaṭaṃ vijaṭeti nāma.
It is at the moment of the Path that he untangles that tangle.
Vị ấy gỡ bỏ mớ bòng bong đó vào khoảnh khắc Đạo (Magga).
Phalakkhaṇe vijaṭitajaṭo sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyo hoti.
At the moment of Fruition, having untangled the tangle, he becomes worthy of the highest offerings from the world with its deities.
Vào khoảnh khắc Quả (Phala), vị ấy, với mớ bòng bong đã được gỡ bỏ, trở thành bậc đáng cúng dường tối thượng của thế gian cùng với chư thiên.
Tenāha bhagavā –
Therefore, the Blessed One said—
Do đó, Đức Thế Tôn đã nói:
5. Tatrāyaṃ yāya paññāya sapaññoti vutto, tatrāssa karaṇīyaṃ natthi.
5. Therein, regarding the wisdom by which he is called wise (sapañño), there is nothing for him to do concerning it.
Trong đó, đối với trí tuệ mà Ngài đã nói sapañño (có trí tuệ), thì không có gì cần phải làm.
Purimakammānubhāveneva hissa sā siddhā.
For that wisdom is perfected for him simply by the power of his past kamma.
Vì trí tuệ đó đã thành tựu cho vị ấy nhờ năng lực của nghiệp quá khứ.
Ātāpī nipakoti ettha vuttavīriyavasena pana tena sātaccakārinā paññāvasena ca sampajānakārinā hutvā sīle patiṭṭhāya cittapaññāvasena vuttā samathavipassanā bhāvetabbāti imamatra bhagavā sīlasamādhipaññāmukhena visuddhimaggaṃ dasseti.
However, concerning ardent (ātāpī) and sagacious (nipako), the Blessed One shows this path to purification through virtue, concentration, and wisdom by explaining that the yogi, being diligent by virtue of the energy mentioned here, and being discerning by virtue of the wisdom mentioned here, should, having established himself in virtue, develop tranquility (samatha) and insight (vipassanā) as described in terms of "concentration (citta)" and "wisdom (paññā)".
Còn ở đây, ātāpī nipako (tinh cần, khéo léo), vị ấy cần phải tinh tấn liên tục theo nghĩa tinh tấn đã nói, và khéo léo theo nghĩa trí tuệ, rồi nương tựa vào giới, tu tập samatha (chỉ) và vipassanā (quán) đã nói theo nghĩa tâm và tuệ. Bằng cách này, Đức Thế Tôn chỉ ra con đường thanh tịnh qua giới, định, tuệ.
Ettāvatā hi tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tevijjatādīnaṃ upanissayo, antadvayavajjanamajjhimapaṭipattisevanāni, apāyādisamatikkamanupāyo, tīhākārehi kilesappahānaṃ, vītikkamādīnaṃ paṭipakkho, saṃkilesattayavisodhanaṃ, sotāpannādibhāvassa ca kāraṇaṃ pakāsitaṃ hoti.
By this much, the three trainings, the threefold excellent Dispensation, the foundation for the three knowledges (tevijjā) and so forth, the avoidance of the two extremes and the practice of the Middle Way, the means to transcend the lower realms and so forth, the abandonment of defilements in three ways, the counteraction of transgressions and so forth, the purification of the three kinds of defilements, and the cause for the state of being a Stream-enterer (sotāpanna) and so forth, are made manifest.
Quả vậy, bằng chừng ấy (pháp), ba học, giáo pháp có ba sự tốt đẹp, y chỉ của tam minh v.v., việc tránh hai cực đoan và thực hành trung đạo, phương tiện vượt qua ác đạo v.v., việc đoạn trừ phiền não bằng ba cách, sự đối trị với sự vi phạm v.v., sự thanh lọc ba loại cấu uế, và nguyên nhân của trạng thái Dự lưu v.v. đã được trình bày.
Sīlena ca sāsanassa ādikalyāṇatā pakāsitā hoti.
And with sīla, the excellence of the Dispensation at the beginning is made manifest.
Và bằng giới, sự tốt đẹp ở phần đầu của giáo pháp được trình bày.
‘‘Ko cādi kusalānaṃ dhammānaṃ, sīlañca suvisuddha’’nti (saṃ. ni. 5.369) hi vacanato, ‘‘sabbapāpassa akaraṇa’’nti (dī. ni. 2.90) ādivacanato ca sīlaṃ sāsanassa ādi, tañca kalyāṇaṃ, avippaṭisārādiguṇāvahattā.
For according to the saying, "And what is the beginning of wholesome states? Virtue that is well-purified," and from the initial statement "not doing any evil," sīla is the beginning of the Dispensation, and it is excellent because it brings about qualities like freedom from remorse and so forth.
Quả vậy, do lời dạy “Thế nào là khởi đầu của các thiện pháp? Chính là giới trong sạch” và do lời dạy bắt đầu bằng “Không làm mọi điều ác”, giới là khởi đầu của giáo pháp, và giới ấy là tốt đẹp vì mang lại các phẩm chất như không hối tiếc v.v.
Samādhinā majjhekalyāṇatā pakāsitā hoti.
With samādhi, its excellence in the middle is made manifest.
Bằng định, sự tốt đẹp ở phần giữa được trình bày.
‘‘Kusalassa upasampadā’’ti (dī. ni. 2.90) ādivacanato hi samādhi sāsanassa majjhe, so ca kalyāṇo, iddhividhādiguṇāvahattā.
For from the initial statement "the acquisition of wholesome states," samādhi is the middle of the Dispensation, and it is excellent because it brings about qualities like various psychic powers and so forth.
Quả vậy, do lời dạy bắt đầu bằng “Thành tựu các điều thiện”, định ở giữa giáo pháp, và định ấy là tốt đẹp vì mang lại các phẩm chất như thần thông v.v.
Paññāya sāsanassa pariyosānakalyāṇatā pakāsitā hoti.
With paññā, the excellence of the Dispensation at the end is made manifest.
Bằng tuệ, sự tốt đẹp ở phần cuối của giáo pháp được trình bày.
‘‘Sacittapariyodāpanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti (dī. ni. 2.90) hi vacanato, paññuttarato ca paññā sāsanassa pariyosānaṃ, sā ca kalyāṇaṃ, iṭṭhāniṭṭhesu tādibhāvāvahanato.
For according to the saying, "the purification of one's own mind—this is the teaching of the Buddhas," and because wisdom is supreme, paññā is the end of the Dispensation, and it is excellent because it leads to the state of equanimity (tādibhāva) in desirable and undesirable things.
Quả vậy, do lời dạy “Thanh lọc tâm ý mình, đó là lời dạy của chư Phật”, và vì tuệ là tối thượng, nên tuệ là phần cuối của giáo pháp, và tuệ ấy là tốt đẹp vì mang lại trạng thái như nhiên trước những điều vừa ý và không vừa ý.
Tathā sīlena tevijjatāya upanissayo pakāsito hoti.
Likewise, with sīla, the foundation for the three knowledges (tevijjā) is made manifest.
Tương tự, bằng giới, y chỉ của tam minh được trình bày.
Sīlasampattiñhi nissāya tisso vijjā pāpuṇāti, na tato paraṃ.
For by relying on the accomplishment of sīla, one attains the three knowledges, but nothing beyond that.
Quả vậy, nương vào sự thành tựu giới, vị ấy đạt được ba minh, không hơn thế.
Samādhinā chaḷabhiññatāya upanissayo pakāsito hoti.
With samādhi, the foundation for the six supernormal powers (chaḷabhiññā) is made manifest.
Bằng định, y chỉ của lục thông được trình bày.
Samādhisampadañhi nissāya cha abhiññā pāpuṇāti, na tato paraṃ.
For by relying on the accomplishment of samādhi, one attains the six supernormal powers, but nothing beyond that.
Quả vậy, nương vào sự thành tựu định, vị ấy đạt được sáu thông, không hơn thế.
Paññāya paṭisambhidāpabhedassa upanissayo pakāsito hoti.
With paññā, the foundation for the divisions of analytical knowledges (paṭisambhidā) is made manifest.
Bằng tuệ, y chỉ của các loại Vô ngại giải được trình bày.
Paññāsampattiñhi nissāya catasso paṭisambhidā pāpuṇāti, na aññena kāraṇena.
For by relying on the accomplishment of paññā, one attains the four analytical knowledges, and not by any other means.
Quả vậy, nương vào sự thành tựu tuệ, vị ấy đạt được bốn Vô ngại giải, không do nguyên nhân nào khác.
Tathā sīlena sotāpannasakadāgāmibhāvassa kāraṇaṃ pakāsitaṃ hoti, samādhinā anāgāmibhāvassa, paññāya arahattassa.
Likewise, with sīla, the cause for the state of being a Stream-enterer (sotāpanna) and Once-returner (sakadāgāmī) is made manifest; with samādhi, the cause for the state of being a Non-returner (anāgāmī); with paññā, the cause for Arahantship.
Tương tự, bằng giới, nguyên nhân của trạng thái Dự lưu và Nhất lai được trình bày, bằng định, của trạng thái Bất lai, bằng tuệ, của trạng thái A-la-hán.
Sotāpanno hi ‘‘sīlesu paripūrakārī’’ti (a. ni. 3.87) vutto, tathā sakadāgāmī.
For the Stream-enterer is described as "one who fulfills the virtues," and so is the Once-returner.
Quả vậy, bậc Dự lưu được gọi là “vị viên mãn trong các giới”, bậc Nhất lai cũng vậy.
Anāgāmī pana ‘‘samādhismiṃ paripūrakārī’’ti (a. ni. 3.87).
But the Non-returner is described as "one who fulfills concentration."
Còn bậc Bất lai được gọi là “vị viên mãn trong định”.
Arahā pana ‘‘paññāya paripūrakārī’’ti (a. ni. 3.87).
And the Arahant is described as "one who fulfills wisdom."
Còn bậc A-la-hán được gọi là “vị viên mãn trong tuệ”.
Evaṃ ettāvatā tisso sikkhā, tividhakalyāṇaṃ sāsanaṃ, tevijjatādīnaṃ upanissayo, antadvayavajjanamajjhimapaṭipattisevanāni, apāyādisamatikkamanupāyo, tīhākārehi kilesappahānaṃ, vītikkamādīnaṃ paṭipakkho, saṃkilesattayavisodhanaṃ, sotāpannādibhāvassa ca kāraṇanti ime nava, aññe ca evarūpā guṇattikā pakāsitā hontīti.
Thus, by this much, these nine triads—the three trainings, the threefold excellent Dispensation, the foundation for the three knowledges and so forth, the avoidance of the two extremes and the practice of the Middle Way, the means to transcend the lower realms and so forth, the abandonment of defilements in three ways, the counteraction of transgressions and so forth, the purification of the three kinds of defilements, and the cause for the state of being a Stream-enterer and so forth—and other such triads of qualities are made manifest.
Như vậy, bằng chừng ấy (pháp), ba học, giáo pháp có ba sự tốt đẹp, y chỉ của tam minh v.v., việc tránh hai cực đoan và thực hành trung đạo, phương tiện vượt qua ác đạo v.v., việc đoạn trừ phiền não bằng ba cách, sự đối trị với sự vi phạm v.v., sự thanh lọc ba loại cấu uế, và nguyên nhân của trạng thái Dự lưu v.v. – chín bộ ba này, và các bộ ba phẩm chất khác tương tự như vậy, đã được trình bày.