Paripuṇṇakāyotiādikā āyasmato selattherassa gāthā.
The verses beginning Paripuṇṇakāyo are by the Venerable Elder Sela.
Bài kệ của Trưởng lão Sela đáng kính bắt đầu bằng “Thân thể đầy đủ” (Paripuṇṇakāyo).
Kā uppatti?
What is their origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayaṃ kira padumuttarabhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto gaṇapāmokkho hutvā tīṇi purisasatāni samādapetvā tehi saddhiṃ satthu gandhakuṭiṃ kāretvā katapariyositāya gandhakuṭiyā sabhikkhusaṅghassa bhagavato mahādānaṃ pavattetvā satthāraṃ bhikkhū ca ticīvarena acchādesi.
It is said that this elder, having been born into a noble family during the time of Padumuttara Bhagavā, attained maturity and became a leader of a group. He inspired three hundred men, and together with them, built a perfumed chamber (gandhakuṭi) for the Teacher. When the gandhakuṭi was completed, he offered a great alms-giving to the Bhagavā together with the Saṅgha of bhikkhus, and clad the Teacher and the bhikkhus with three robes.
Nghe nói, vào thời Đức Phật Padumuttara, vị này sinh ra trong một gia đình quý tộc, khi trưởng thành đã trở thành thủ lĩnh của một nhóm, tập hợp ba trăm người và cùng họ xây dựng một hương thất (gandhakuṭi) cho Đức Phật. Sau khi hương thất hoàn thành, vị ấy đã tổ chức một đại thí cúng dường Đức Phật cùng Tăng chúng, và cúng dường ba y (ticīvarena) cho Đức Phật và các Tỳ-khưu.
So tena puññakammena ekaṃ buddhantaraṃ devaloke eva vasitvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aṅguttarāpesu āpaṇe nāma brāhmaṇagāme brāhmaṇakule nibbattitvā seloti laddhanāmo ahosi.
By that meritorious deed, he dwelt in the deva-world for one Buddha-interval (buddhantara). Having passed away from there, he wandered through existences among devas and humans, and in this Buddha-arising (buddhuppāde), he was born into a brahmin family in a brahmin village named Āpaṇa in Aṅguttarāpa, and received the name Sela.
Nhờ công đức đó, vị ấy đã sống ở cõi trời suốt một thời kỳ giữa hai Đức Phật, sau đó tái sinh luân hồi giữa chư thiên và loài người. Trong thời kỳ Đức Phật này xuất hiện, vị ấy sinh ra trong một gia đình Bà-la-môn ở làng Bà-la-môn tên Āpaṇa, thuộc vùng Aṅguttarāpa, và được đặt tên là Sela.
So vayappatto tīsu vedesu, brāhmaṇasippesu ca nipphattiṃ gantvā tīṇi māṇavakasatāni mante vācento āpaṇe paṭivasati.
Having come of age, he mastered the three Vedas and brahmin crafts, and resided in Āpaṇa, teaching mantras to three hundred young men.
Khi đến tuổi trưởng thành, vị ấy đã thành thạo ba bộ Veda và các nghề thuật của Bà-la-môn, rồi sống ở Āpaṇa, giảng dạy thần chú cho ba trăm thanh niên.
Tena ca samayena satthā sāvatthito nikkhamitvā aḍḍhateḷasahi bhikkhusatehi saddhiṃ aṅguttarāpesu cārikaṃ caranto selassa, antevāsikānañca ñāṇaparipākaṃ disvā aññatarasmiṃ vanasaṇḍe viharati.
At that time, the Teacher, having departed from Sāvatthī and wandering through Aṅguttarāpa with twelve hundred and fifty bhikkhus, saw the maturity of wisdom in Sela and his disciples, and resided in a certain forest thicket.
Vào thời điểm đó, Đức Thế Tôn rời Sāvatthī, cùng với mười hai ngàn năm trăm Tỳ-khưu, du hành ở vùng Aṅguttarāpa. Sau khi thấy sự trưởng thành về trí tuệ của Sela và các đệ tử của ông, Đức Thế Tôn đã an trú trong một khu rừng nào đó.
Atha keṇiyo nāma jaṭilo satthu āgamanaṃ sutvā tattha gantvā saddhiṃ bhikkhusaṅghena satthāraṃ svātanāya nimantetvā sake assame pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādeti.
Then, a jaṭila named Keṇiya, having heard of the Teacher's arrival, went there and invited the Teacher with the Saṅgha of bhikkhus for the next day's meal, and prepared abundant food and drinks in his hermitage.
Khi ấy, một vị ẩn sĩ tóc bện tên Keṇiya nghe tin Đức Thế Tôn đến, liền đi đến đó, thỉnh Đức Thế Tôn cùng Tăng chúng đến thọ thực vào ngày hôm sau, và chuẩn bị nhiều thức ăn và đồ uống tại đạo tràng của mình.
Tasmiñca samaye selo brāhmaṇo saddhiṃ tīhi māṇavakasatehi jaṅghāvihāraṃ anuvicaranto keṇiyassa assamaṃ pavisitvā jaṭile kaṭṭhaphālanuddhanasampādanādinā dānūpakaraṇaṃ sajjente disvā, ‘‘kiṃ nu kho te, keṇiya, mahāyañño paccupaṭṭhito’’tiādiṃ pucchitvā tena ‘‘buddho bhagavā mayā svātanāya nimantito’’ti vutte ‘‘buddho’’ti vacanaṃ sutvāva haṭṭho udaggo pītisomanassajāto tāvadeva māṇavakehi saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā katapaṭisanthāro ekamantaṃ nisinno bhagavato kāye bāttiṃsamahāpurisalakkhaṇāni disvā ‘‘imehi lakkhaṇehi samannāgato rājā vā hoti cakkavattī, buddho vā loke vivaṭṭacchado, ayaṃ pana pabbajito, no ca kho naṃ jānāmi ‘buddho vā, no vā’, sutaṃ kho pana metaṃ brāhmaṇānaṃ vuddhānaṃ mahallakānaṃ ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ ‘ye te bhavanti arahanto sammāsambuddhā, te sake vaṇṇe bhaññamāne attānaṃ pātukarontī’ti asammāsambuddho hi sammukhe ṭhatvā buddhaguṇehi abhitthavīyamāno sārajjati maṅkubhāvaṃ āpajjati avesārajjappattatāya ananuyogakkhamattā, yaṃnūnāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sammukhā sāruppāhi gāthāhi abhitthaveyya’’nti evaṃ pana cintetvā –
At that very time, the brahmin Sela, wandering about for a walk with his three hundred young men, entered Keṇiya's hermitage. Seeing the jaṭilas preparing articles for the alms-giving by splitting firewood and arranging stoves, he asked, "Keṇiya, is a great sacrifice being prepared for you?" and so on. When Keṇiya replied, "The Buddha, the Bhagavā, has been invited by me for tomorrow's meal," Sela, just upon hearing the word "Buddha," became delighted, elated, filled with joy and happiness. Immediately, accompanied by his young men, he approached the Teacher. After exchanging greetings, he sat down to one side. Seeing the thirty-two marks of a Great Man on the Bhagavā's body, he thought, "One endowed with these marks becomes either a Universal Monarch (cakkavattī) or a Buddha, who has cast off the veil of existence in the world. But this one is a renunciant. Yet, I do not know whether he is a Buddha or not. But I have heard this from venerable, elderly brahmin teachers and grand-teachers: 'Those Arahants, Perfectly Self-Enlightened Ones, when their qualities are praised, reveal themselves.' An imperfectly Self-Enlightened one, however, when praised for the qualities of a Buddha in person, becomes ashamed and embarrassed, due to not having attained perfect confidence and being unable to withstand scrutiny. Why don't I praise the ascetic Gotama directly with appropriate verses?" Having thus reflected, he praised the Bhagavā with six verses as follows:
Vào thời điểm đó, Bà-la-môn Sela, cùng với ba trăm thanh niên, đang đi dạo. Khi vào đạo tràng của Keṇiya, thấy các ẩn sĩ đang chuẩn bị vật dụng cúng dường như chẻ củi, nhóm bếp v.v., ông hỏi: “Này Keṇiya, có phải ông đang chuẩn bị một đại lễ cúng dường lớn không?” v.v. Khi Keṇiya trả lời: “Đức Phật Thế Tôn đã được tôi thỉnh đến thọ thực vào ngày mai”, Sela vừa nghe từ “Đức Phật” liền hoan hỷ, phấn khởi, tràn đầy hỷ lạc. Ngay lập tức, ông cùng các thanh niên đến gặp Đức Thế Tôn, sau khi chào hỏi, ông ngồi sang một bên. Khi thấy ba mươi hai tướng đại nhân trên thân Đức Thế Tôn, ông suy nghĩ: “Người có đầy đủ những tướng này sẽ là một vị Chuyển Luân Thánh Vương, hoặc là một vị Phật đã cởi bỏ mọi ràng buộc trong thế gian. Vị này đã xuất gia, nhưng ta không biết ‘có phải là Phật hay không’. Ta đã nghe các Bà-la-môn trưởng lão, các bậc thầy tổ của ta nói rằng: ‘Những vị A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, khi công đức của mình được ca ngợi, sẽ tự hiển lộ’. Một vị không phải là Chánh Đẳng Giác, khi đứng trước mặt và được ca ngợi bằng các đức tính của Phật, sẽ cảm thấy xấu hổ, bối rối, vì chưa đạt đến sự tự tin tuyệt đối và không chịu được sự chất vấn. Hay là ta nên ca ngợi Sa-môn Gotama trước mặt bằng những bài kệ thích hợp?” Sau khi suy nghĩ như vậy, ông nói:
Tattha paripuṇṇakāyoti abhibyattarūpānaṃ dvattiṃsāya mahāpurisalakkhaṇānaṃ paripuṇṇatāya ahīnaṅgapaccaṅgatāya ca paripuṇṇasarīro.
Therein, paripuṇṇakāyo means having a perfect body, complete with the thirty-two evident marks of a Great Man, without any missing limbs or minor parts.
Trong đó, paripuṇṇakāyo (thân thể vẹn toàn) có nghĩa là thân thể đầy đủ, do sự viên mãn của ba mươi hai tướng đại nhân (mahāpurisalakkhaṇa) rõ ràng, và không thiếu sót các chi phần lớn nhỏ.
Surucīti sundarasarīrappabho.
Surucī means having a beautiful bodily radiance.
Surucī (thân đẹp) có nghĩa là có ánh sáng thân thể tuyệt đẹp.
Sujātoti ārohapariṇāhasampattiyā, saṇṭhānasampattiyā ca sunibbatto.
Sujāto means well-born, perfect in height and circumference, and perfect in figure.
Sujāto (tốt đẹp) có nghĩa là được sinh ra hoàn hảo nhờ sự đầy đủ về chiều cao và độ lớn, và sự đầy đủ về hình dáng.
Cārudassanoti sucirampi passantānaṃ atittijanakaṃ appaṭikkūlaṃ ramaṇīyaṃ cāru eva dassanaṃ assāti cārudassano.
Cārudassano means one whose sight is charming, delightful, and not repulsive, even for those who gaze upon it for a long time.
Cārudassano (dễ nhìn) có nghĩa là có một vẻ ngoài đáng yêu, không gây chán ghét, khiến người nhìn không bao giờ cảm thấy đủ, dù nhìn lâu đến mấy.
Keci panāhu ‘‘cārudassanoti sundaranetto’’ti.
Some, however, say, "Cārudassano means having beautiful eyes."
Một số người nói rằng: "Cārudassano có nghĩa là có đôi mắt đẹp."
Suvaṇṇavaṇṇoti suvaṇṇasadisavaṇṇo.
Suvaṇṇavaṇṇo means having a complexion like gold.
Suvaṇṇavaṇṇo (sắc vàng) có nghĩa là có sắc da giống như vàng.
Asīti bhavasi, idaṃ padaṃ ‘‘paripuṇṇakāyo asī’’tiādinā sabbapadehi yojetabbaṃ.
The word 'asī' means 'you are'. This word, starting with 'paripuṇṇakāyo asī', should be connected with all the other words.
Asī (là) có nghĩa là "là". Từ này phải được kết hợp với tất cả các từ khác như "paripuṇṇakāyo asī" (là người có thân thể vẹn toàn), v.v.
Susukkadāṭhoti suṭṭhu sukkadāṭho.
Susukkadāṭho means having very white fangs.
Susukkadāṭho (răng nanh trắng tinh) có nghĩa là có răng nanh rất trắng.
Bhagavato hi dāṭhāhi candakiraṇā viya dhavalarasmiyo niccharanti.
For indeed, from the Blessed One's fangs, pure white rays shine forth like moonbeams.
Thật vậy, từ những chiếc răng nanh của Đức Thế Tôn, những tia sáng trắng như ánh trăng tỏa ra.
Vīriyavāti vīriyapāramīpāripūriyā caturaṅgasamannāgatavīriyādhiṭṭhānato catubbidhassa sammappadhānassa sampattiyā ca atisayayutto.
Vīriyavā means exceedingly endowed with effort due to the completion of the pāramī of energy (vīriya-pāramī) and the establishment of effort endowed with four factors, and the attainment of the fourfold right efforts (sammappadhāna).
Vīriyavā (có tinh tấn) có nghĩa là có sự vượt trội nhờ sự viên mãn của Ba-la-mật tinh tấn, sự kiên định vào tinh tấn đầy đủ bốn yếu tố, và sự thành tựu của bốn chánh cần.
Narassa hi sujātassāti samatiṃsāya pāramīnaṃ, ariyassa vā cakkavattīvattassa paripūritattā suṭṭhu sammadeva jātassa narassa, mahāpurisassāti attho.
Narassa hi sujātassā means, in that connection, for a man who is well-born (sujāta), or, for a great being (mahāpurisa) who is perfectly and completely born due to the fulfillment of the thirty pāramīs, or, due to the fulfillment of the practice of a noble Cakkavattī.
Narassa hi sujātassā (đối với người đã được sinh ra tốt đẹp) có nghĩa là đối với một đại nhân, một người đã được sinh ra hoàn hảo nhờ sự viên mãn của ba mươi Ba-la-mật, hoặc nhờ sự viên mãn của hạnh của một Chuyển Luân Thánh Vương (ariyassa cakkavattīvattassa).
Sabbe teti ye mahāpurisabhāvaṃ loke aggapuggalabhāvaṃ byañjayantīti byañjanāti laddhavohārasuppatiṭṭhitapādatādibāttiṃsamahāpurisalakkhaṇasaṅkhātā tambanakhatuṅganakhatādiasītianubyañjanasaṅkhātā ca rūpaguṇā, te anavasesā, tava kāyasmiṃ santīti vacanaseso.
Sabbe te refers to the thirty-two major marks of a Great Being (mahāpurisa-lakkhaṇa), such as well-planted feet, which are signs that manifest the state of a great being and the state of an excellent person in the world, and the eighty minor marks (anubyañjana) such as copper-colored nails and high nails, all these physical qualities are present in your body. This is the remaining part of the sentence.
Sabbe te (tất cả những điều đó) có nghĩa là tất cả những phẩm chất hình thể, không còn sót lại, tức là ba mươi hai tướng đại nhân được gọi là byañjanā (biểu tướng) như bàn chân bằng phẳng được thiết lập tốt, v.v., và tám mươi tùy tướng như móng tay đỏ, móng tay cao, v.v., những phẩm chất đó đều có trên thân của ngài, đó là phần còn lại của câu nói.
Idāni tesu lakkhaṇesu attanā abhirucitehi lakkhaṇehi bhagavantaṃ thomento ‘‘pasannanetto’’tiādimāha.
Now, desiring to praise the Blessed One with the marks he himself admires among those marks, he says 'pasannanetto' and so on.
Bây giờ, để tán dương Đức Thế Tôn bằng những tướng mà chính mình ưa thích trong số các tướng đó, ngài nói: "pasannanetto" (mắt trong sáng), v.v.
Bhagavā hi pañca vaṇṇapasādasampattiyā pasannanetto.
Indeed, the Blessed One has serene eyes (pasannanetto) due to the perfection of visual clarity in five colors.
Quả thật, Đức Thế Tôn là pasannanetto (mắt trong sáng) nhờ sự đầy đủ của năm vẻ đẹp trong sáng.
Paripuṇṇacandamaṇḍalasadisamukhatāya sumukho.
He has a beautiful face (sumukho) due to his face resembling a full moon orb.
Ngài là sumukho (mặt đẹp) nhờ có khuôn mặt giống như vầng trăng tròn.
Ārohapariṇāhasampattiyā brahā.
He is stout (brahā) due to the perfection of stature and girth.
Ngài là brahā (cao lớn) nhờ sự đầy đủ về chiều cao và độ lớn.
Brahmujugattatāya uju.
He is upright (uju) due to his body being as straight as Brahmā's.
Ngài là uju (thẳng thắn) nhờ có thân thể thẳng như Phạm thiên.
Jutimantatāya patāpavā.
He is resplendent (patāpavā) due to his luminosity.
Ngài là patāpavā (oai nghi) nhờ có sự rực rỡ.
Idāni tameva patāpavantataṃ ādiccūpamāya vibhāvento ‘‘majjhe samaṇasaṅghassā’’tiādimāha.
Now, illustrating that very resplendence with the simile of the sun, he says 'majjhe samaṇasaṅghassā' and so on.
Bây giờ, để làm rõ sự oai nghi đó bằng ví dụ về mặt trời, ngài nói: "majjhe samaṇasaṅghassā" (giữa chúng Tỳ-kheo), v.v.
Tattha ādiccova virocasīti yathā ādicco uggacchanto sabbaṃ tamagataṃ vidhametvā ālokaṃ karonto virocati, evaṃ tvampi anto ceva bahi ca sabbaṃ avijjātamaṃ viddhaṃsetvā ñāṇālokaṃ karonto virocasi.
Therein, ādiccova virocasī means: just as the sun, rising, dispels all darkness and illuminates, shining brightly, so too do you dispel all the darkness of ignorance, both within and without, and illuminate with the light of wisdom, shining brightly.
Trong đó, ādiccova virocasī (ngài chiếu sáng như mặt trời) có nghĩa là: Cũng như mặt trời khi mọc lên, xua tan mọi bóng tối và tạo ra ánh sáng, ngài cũng vậy, xua tan mọi bóng tối vô minh cả bên trong lẫn bên ngoài, và tạo ra ánh sáng trí tuệ, ngài chiếu sáng rực rỡ.
Cakkavattīti cakkaratanaṃ vatteti, catūhi sampatticakkehi vatteti, tehi ca pare vatteti.
Cakkavattī means one who turns the wheel-jewel, one who turns by means of the four wheels of prosperity, and by them turns others.
Cakkavattī (Chuyển Luân Vương) có nghĩa là người vận chuyển bánh xe báu (cakkaratana), vận chuyển bằng bốn bánh xe thành tựu, và dùng chúng để vận chuyển người khác.
Parahitāya iriyāpathacakkānaṃ vatto etasmiṃ atthīti cakkavattī.
Cakkavattī also means one in whom the turning of the wheels of postures exists for the welfare of others.
Ngài là Cakkavattī vì có sự vận chuyển các bánh xe oai nghi để mang lại lợi ích cho người khác.
Atha vā catūhi acchariyadhammehi ca saṅgahavatthūhi ca samannāgamena parehi anabhibhavanīyassa āṇācakkassa vatto etasmiṃ atthītipi cakkavattī.
Alternatively, Cakkavattī means one in whom the turning of the wheel of authority exists, which cannot be overcome by others, due to being endowed with the four wondrous qualities and the bases of sympathy (saṅgahavatthu).
Hoặc, ngài là Cakkavattī vì có sự vận chuyển bánh xe quyền uy không thể bị người khác áp đảo, nhờ sự đầy đủ bốn pháp kỳ diệu và các vật nhiếp hóa.
Rathesabhoti rathikesu ājānīyausabhapuriso, mahārathikoti attho.
Rathesabho means a foremost charioteer, a powerful charioteer, a great charioteer; this is the meaning.
Rathesabho (vua xe) có nghĩa là người đàn ông dũng mãnh, bậc thầy trong số những người lái xe, tức là một người lái xe vĩ đại.
Cāturantoti catusamuddantāya pathaviyā issaro.
Cāturanto means ruler of the earth whose boundaries extend to the four oceans.
Cāturanto (bốn bờ cõi) có nghĩa là chúa tể của trái đất có bốn đại dương làm ranh giới.
Vijitāvīti vijitavijayo.
Vijitāvī means one whose victories have been won.
Vijitāvī (người chiến thắng) có nghĩa là người đã chiến thắng.
Jambusaṇḍassāti jambudīpassa, pākaṭena hi issariyāni dassento evamāha.
Jambusaṇḍassā means of Jambudīpa (the Rose-apple Island); indeed, he speaks thus, showing his manifest sovereignty.
Jambusaṇḍassā (của Jambudīpa) có nghĩa là của cõi Jambudīpa; ngài nói như vậy để hiển bày quyền lực một cách rõ ràng.
Cakkavattī pana saparittadīpānaṃ catunnampi mahādīpānaṃ issarova.
But a Cakkavattī is indeed the ruler of all four great continents, together with their surrounding lesser islands.
Tuy nhiên, một Chuyển Luân Vương là chúa tể của cả bốn đại châu cùng với các tiểu đảo.
Khattiyāti jātikhattiyā.
Khattiyā means khattiyas by birth.
Khattiyā (các Sát-đế-lợi) có nghĩa là các Sát-đế-lợi về chủng tộc.
Bhogīti bhogiyā.
Bhogī means those who enjoy wealth.
Bhogī (các người hưởng thụ) có nghĩa là những người hưởng thụ.
Rājānoti ye keci rajjaṃ kārentā.
Rājāno means any who rule a kingdom.
Rājāno (các vua) có nghĩa là bất kỳ ai đang cai trị vương quốc.
Anuyantāti anugāmino sevakā.
Anuyantā means followers, attendants.
Anuyantā (những người theo sau) có nghĩa là những người hầu cận đi theo.
Rājābhirājāti rājūnaṃ pūjanīyo rājā hutvā, cakkavattīti adhippāyo.
Rājābhirājā means being a king worshipped by kings; the intent is Cakkavattī.
Rājābhirājā (vua của các vua) có nghĩa là một vị vua đáng được các vua tôn kính, ý là một Chuyển Luân Vương.
Manujindoti manussādhipati, manussānaṃ paramissaroti attho.
Manujindo means lord of humans, meaning supreme ruler of humans.
Manujindo (chúa tể loài người) có nghĩa là chúa tể của loài người, tức là bậc tối thượng trong loài người.
Tatrāyaṃ adhippāyo – yaṃ maṃ tvaṃ, sela, yācasi, ‘‘rājā arahasi bhavituṃ cakkavattī’’ti, ettha appossukko hohi, rājāhamasmi, sati ca rājatte yathā añño rājā samānopi yojanasataṃ vā anusāsati, dve tīṇi cattāri pañca yojanasatāni vā yojanasahassaṃ vā cakkavattī hutvāpi catudīpapariyantamattaṃ vā, nāhamevaṃ paricchinnavisayo.
Therein, this is the meaning: "O Sela, you implore me, 'You are worthy to be a Cakkavattī king.' Be unconcerned about this. I am a king, and although I am a king, unlike other kings who may rule a hundred yojanas, or two, three, four, or five hundred yojanas, or even a thousand yojanas, or even as a Cakkavattī king, only up to the boundaries of the four continents, I am not thus limited in my domain.
Ý nghĩa ở đây là: Này Sela, điều mà ngươi cầu xin Ta, “Ngài xứng đáng làm vua, làm Chuyển Luân Vương,” thì hãy yên tâm về điều đó. Ta là vua, và dù có vương quyền, nhưng không giống như một vị vua khác, dù là vua bình thường, chỉ cai trị một trăm dojana, hoặc hai, ba, bốn, năm trăm dojana, hoặc một ngàn dojana, hay thậm chí là một Chuyển Luân Vương chỉ cai trị đến bốn châu lục. Phạm vi cai trị của Ta không bị giới hạn như vậy.
Ahañhi dhammarājā anuttaro bhavaggato avīcipariyantaṃ katvā tiriyaṃ aparimeyyalokadhātuyo anusāsāmi.
For I, as the supreme Dhamma-king, rule countless world-systems transversally, from the highest existence (bhavagga) down to Avīci hell.
Thật vậy, Ta là Pháp Vương vô thượng, Ta cai trị từ Bhavagga (đỉnh hữu) đến Avīci (địa ngục Vô gián), và theo chiều ngang, Ta cai trị vô số thế giới.
Yāvatā hi apadādibhedā sattā, ahaṃ tesaṃ aggo.
Indeed, among all beings, from those without feet and so forth, I am the foremost.
Thật vậy, trong số tất cả chúng sinh, từ loài không chân, v.v., Ta là bậc tối thượng của họ.
Na hi me koci sīlena vā…pe… vimuttiñāṇadassanena vā sadiso natthi, kuto bhiyyo.
For there is no one equal to me in sīla, nor in vimutti-ñāṇa-dassana; how could there be one superior?
Không ai bằng Ta về giới, v.v., hoặc về trí tuệ giải thoát và cái thấy biết, huống chi là hơn.
Svāhaṃ evaṃ dhammarājā anuttaro, anuttareneva catusatipaṭṭhānādibhedabodhipakkhiyasaṅkhātena dhammena cakkaṃ vattemi, ‘‘idaṃ pajahatha, idaṃ upasampajja viharathā’’tiādinā āṇācakkaṃ.
Such am I, the supreme Dhamma-king; by the Dhamma, which is supreme and consists of the bodhipakkhiya-dhammas such as the four foundations of mindfulness (catusatipaṭṭhāna), I turn the wheel of authority, saying, 'Abandon this, abide having fulfilled this.'
Ta, Pháp Vương vô thượng như vậy, chuyển bánh xe bằng Pháp vô thượng, tức là các yếu tố giác ngộ như Tứ Niệm Xứ, v.v., bánh xe quyền uy bằng cách nói: “Hãy từ bỏ điều này, hãy an trú trong điều này,” v.v.
‘‘Idaṃ kho pana, bhikkhave, dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā (mahāva. 14; saṃ. ni. 5.1081) pariyattidhammena dhammacakkameva vā.
Or, it is indeed the wheel of Dhamma by means of the Pariyatti Dhamma, saying, 'This, monks, is the noble truth of suffering,' and so on.
Hoặc chỉ là bánh xe Pháp bằng Pháp pariyatti (học vấn) khi nói: “Này các Tỳ-kheo, đây là Khổ Thánh đế,” v.v.
Cakkaṃ appaṭivattiyanti yaṃ cakkaṃ appaṭivattiyaṃ hoti samaṇena vā…pe… kenaci vā lokasminti.
Cakkaṃ appaṭivattiyaṃ means that wheel which cannot be turned back by any recluse, brahmin, or anyone in the world.
Cakkaṃ appaṭivattiyaṃ (bánh xe không thể bị quay ngược lại) có nghĩa là bánh xe mà không ai trong thế gian, dù là Sa-môn, v.v., có thể quay ngược lại.
Tattha abhiññeyyanti cattāri saccāni cattāri ariyasaccāni.
Therein, abhiññeyyaṃ refers to the four Noble Truths.
Điều cần phải từ bỏ, Ta đã từ bỏ; vì vậy, này Bà-la-môn, Ta là Phật.” – Ngài đã nói bài kệ này;
Catunnañhi saccānaṃ ariyasaccānañca sāmaññaggahaṇametaṃ yadidaṃ abhiññeyyanti.
Indeed, this term 'abhiññeyyaṃ' is a general designation for both the four truths and the Noble Truths.
Trong đó, abhiññeyyaṃ (điều cần phải thắng tri) là bốn sự thật, bốn Thánh đế. Thật vậy, đây là sự tổng quát của bốn sự thật và bốn Thánh đế, được gọi là điều cần phải thắng tri.
Tattha ariyasaccesu yaṃ bhāvetabbaṃ maggasaccaṃ, yañca pahātabbaṃ samudayasaccaṃ, tadubhayaggahaṇena tesaṃ phalabhūtāni nirodhasaccadukkhasaccānipi gahitāneva honti hetuggahaṇeneva phalasiddhito.
Among those Noble Truths, the path factor (magga-sacca) which is to be developed, and the origin factor (samudaya-sacca) which is to be abandoned—by the comprehension of both of these, the fruition states, the cessation factor (nirodha-sacca) and the suffering factor (dukkha-sacca), are indeed also comprehended, as the effect is achieved simply by grasping the cause.
Trong đó, đối với các Thánh đế, maggasacca (Đạo đế) cần được tu tập, và samudayasacca (Tập đế) cần được đoạn trừ. Khi nắm giữ cả hai điều này, nirodhasacca (Diệt đế) và dukkhasacca (Khổ đế) vốn là quả của chúng cũng được bao hàm, vì quả được thành tựu ngay khi nắm giữ nhân.
Tena tattha ‘‘sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, pariññeyyaṃ pariññāta’’nti idampi vuttameva hoti.
Therefore, in that context, the statements ‘‘what is to be realized has been realized, what is to be fully understood has been fully understood’’ are also thus stated.
Do đó, ở đây, câu ‘‘cần chứng ngộ đã chứng ngộ, cần liễu tri đã liễu tri’’ cũng đã được nói đến.
‘‘Abhiññeyyaṃ abhiññāta’’nti vā iminā ca sabbassapi ñeyyassa abhiññātasambuddhabhāvaṃ uddesavasena pakāsetvā tadekadesaṃ niddesavasena dassento ‘‘bhāvetabbañca bhāvita’’ntiādimāha.
Or, by the phrase ‘‘what is to be directly known has been directly known’’, having declared the state of all knowable things as directly known and fully awakened in brief, the Buddha then showed a part of that state in detail, saying ‘‘what is to be developed has been developed’’ and so on.
Hoặc, bằng câu ‘‘cần thắng tri đã thắng tri’’, sau khi tuyên bố sự giác ngộ tối thượng đối với tất cả các pháp đáng biết theo cách tổng quát, để chỉ rõ một phần trong đó theo cách chi tiết, Ngài đã nói ‘‘cần tu tập đã tu tập’’ và những câu tương tự.
Atha vā ‘‘bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, pahātabbaṃ pahīna’’nti iminā attano ñāṇapahānasampadākittanamukhena taṃmūlakattā sabbepi buddhaguṇā kittitā hontīti āha ‘‘tasmā buddhosmi, brāhmaṇā’’ti.
Or else, by the words ‘‘what is to be developed has been developed, what is to be abandoned has been abandoned’’, all the qualities of a Buddha are extolled by means of extolling his accomplishment in knowledge and abandonment, because they are rooted in these; thus he said, ‘‘Therefore, Brahmin, I am a Buddha.’’
Hoặc, bằng câu ‘‘cần tu tập đã tu tập, cần đoạn trừ đã đoạn trừ’’, thông qua việc tán dương sự thành tựu về trí tuệ và sự đoạn trừ của mình, tất cả các đức Phật đã được tán dương vì chúng có gốc rễ từ đó. Do vậy, Ngài nói ‘‘Này Bà-la-môn, Ta là Phật’’.
Abhiññeyyaabhiññātaggahaṇena hi sabbaso vijjāvimuttīnaṃ gahitattā saphalaṃ catusaccabhāvaṃ saddhiṃ hetusampattiyā dassento bujjhitabbaṃ sabbaṃ bujjhitvā buddho jātosmīti ñāyena hetunā attano buddhabhāvaṃ vibhāveti.
Indeed, by the comprehension of what is to be directly known and what has been directly known, wisdom (vijjā) and liberation (vimutti) are entirely grasped. Thus, showing the fruitful nature of the Four Noble Truths along with the perfection of their causes, he elucidates his state as a Buddha according to the principle that, having awakened to all that is to be awakened to, he has become a Buddha.
Thật vậy, bằng cách nắm giữ ‘‘cần thắng tri đã thắng tri’’, tất cả vijjā (minh) và vimutti (giải thoát) đều được bao hàm hoàn toàn. Như vậy, Ngài chỉ rõ sự thành tựu của Tứ Thánh đế cùng với sự thành tựu của nhân, và bằng lý lẽ rằng: ‘‘Sau khi giác ngộ tất cả những gì cần giác ngộ, Ta đã trở thành Phật’’, Ngài đã làm sáng tỏ Phật tính của mình.
Tattha vinayassūti vinehi chinda.
Therein, vinayassū means remove, cut off.
Trong đó, vinayassu có nghĩa là hãy loại bỏ, hãy cắt đứt.
Kaṅkhanti vicikicchaṃ.
Kaṅkha means doubt (vicikicchā).
Kaṅkha có nghĩa là vicikicchā (hoài nghi).
Adhimuccassūti adhimokkhaṃ kara ‘‘sammāsambuddho’’ti saddaha.
Adhimuccassū means make a firm decision, believe ‘‘he is a Sammāsambuddha’’.
Adhimuccassu có nghĩa là hãy quyết định, hãy tin rằng ‘‘Ngài là bậc Chánh Đẳng Giác’’.
Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānanti yato kappānaṃ asaṅkhyeyyampi buddhasuñño loko hoti.
Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānaṃ means, because for countless eons the world is empty of Buddhas.
Dullabhaṃ dassanaṃ hoti, sambuddhānaṃ có nghĩa là vì thế giới có thể trống vắng chư Phật trong vô số kiếp.
Sallakattoti, rāgādisallakattano.
Sallakatto means one who extracts the darts of lust (rāga) and so on.
Sallakatto có nghĩa là người cắt bỏ các mũi tên như tham ái (rāga) v.v.
Brahmabhūtoti seṭṭhabhūto.
Brahmabhūto means having become supreme.
Brahmabhūto có nghĩa là đã trở thành bậc tối thượng.
Atituloti tulaṃ atīto, nirupamoti attho.
Atitulo means gone beyond comparison, meaning incomparable.
Atitulo có nghĩa là vượt qua sự so sánh, tức là vô song.
Mārasenappamaddanoti ‘‘kāmā te paṭhamā senā’’ti (su. ni. 438; mahāni. 28; cūḷani. nandamāṇavapucchāniddesa 47) evaṃ āgatāya mārasenāya pamaddano.
Mārasenappamaddano means trampling down Māra’s army, as mentioned in ‘‘Lust is your first army’’ and so on.
Mārasenappamaddano có nghĩa là người nghiền nát quân Ma đã được nói đến như trong câu ‘‘Dục vọng là đạo quân đầu tiên của ngươi’’.
Sabbāmitteti khandhakilesābhisaṅkhāramaccudevaputtamārasaṅkhāte sabbapaccatthike.
Sabbāmitte means all adversaries, referred to as the Māras of aggregates (khandha), defilements (kilesa), volitional formations (abhisaṅkhāra), death (maccu), and the son of a deity (devaputta).
Sabbāmitte có nghĩa là tất cả kẻ thù, tức là các Ma vương như khandha-māra (Ma uẩn), kilesa-māra (Ma phiền não), abhisaṅkhāra-māra (Ma hành), maccu-māra (Ma chết), devaputta-māra (Ma thiên tử).
Vase katvāti attano vase katvā.
Vase katvā means having brought under one’s control.
Vase katvā có nghĩa là đã đặt dưới quyền kiểm soát của mình.
Modāmi akutobhayoti kutoci nibbhayo samādhisukhena, phalanibbānasukhena ca modāmi.
Modāmi akutobhayo means I delight, fearless of anything, in the bliss of concentration (samādhi-sukha) and the bliss of fruition and Nibbāna (phala-Nibbāna-sukha).
Modāmi akutobhayo có nghĩa là Ta hoan hỷ với niềm an lạc của định, với niềm an lạc của quả và Niết Bàn, không sợ hãi từ bất cứ nơi nào.
Tato bhagavā yasmā selo heṭṭhā vuttanayena padumuttarassa bhagavato kāle tesaṃyeva tiṇṇaṃ purisasatānaṃ gaṇajeṭṭho hutvā ropitakusalamūlo, idāni pacchimabhavepi tesaṃyeva ācariyo hutvā nibbatto, ñāṇañcassa tesañca paripakkaṃ, ehibhikkhubhāvassa ca upanissayo atthi, tasmā te sabbeva ehibhikkhubhāvena pabbajjāya pabbājento –
Thereupon, because Sela, as explained previously, had planted roots of merit in the time of the Blessed One Padumuttara, having been the leader of those three hundred men, and now in this last existence he was again born as their teacher, and his knowledge and theirs was ripe, and there was the underlying condition for the Ehi Bhikkhu ordination—therefore, the Blessed One, ordaining all of them with the Ehi Bhikkhu ordination, spoke this verse:
Sau đó, Đức Thế Tôn, vì Sela, theo cách đã nói ở trên, vào thời Đức Phật Padumuttara, đã là trưởng nhóm của ba trăm người đó và đã gieo trồng căn lành. Bây giờ, trong kiếp cuối cùng này, Ngài cũng đã tái sinh làm thầy của họ. Trí tuệ của Ngài và của họ đã chín muồi, và có nhân duyên để trở thành Ehi Bhikkhu (Tỳ-khưu hãy đến). Do đó, để cho tất cả họ xuất gia theo cách Ehi Bhikkhu, Ngài đã nói câu kệ:
Tattha sandiṭṭhikanti paccakkhaṃ.
Therein, sandiṭṭhikaṃ means directly seen.
Trong đó, sandiṭṭhika có nghĩa là trực tiếp.
Akālikanti maggānantaraphaluppattito na kālantare pattabbaphalaṃ.
Akālikaṃ means the fruit is attained immediately after the path, not a fruit to be attained at some future time.
Akālika có nghĩa là quả không đạt được trong một thời gian khác, vì quả phát sinh ngay sau Đạo.
Yatthāti yaṃnimittā.
Yattha means for the sake of which.
Yattha có nghĩa là do đó.
Maggabrahmacariyanimittā hi pabbajjā amoghā anipphalā, yatthāti vā yasmiṃ sāsane appamattassa sativippavāsarahitassa tīsu sikkhāsu sikkhato.
Indeed, going forth for the sake of the holy life of the path is fruitful, not barren; or yattha means in which teaching, for one who is appamattassa (mindful), free from lapses of mindfulness, sikkhato (training) in the three trainings.
Thật vậy, sự xuất gia do Phạm hạnh của Đạo là không vô ích, không không quả. Hoặc yattha có nghĩa là trong giáo pháp nào, đối với người appamattassa (không phóng dật), tức là không thiếu chánh niệm, sikkhato (đang tu học) trong ba học giới.
Evañca vatvā ‘‘etha, bhikkhavo’’ti bhagavā avoca.
And having said this, the Blessed One said, “Come, bhikkhus!”
Nói như vậy, Đức Thế Tôn đã nói: ‘‘Này các Tỳ-khưu, hãy đến!’’
Tāvadeva te sabbe iddhimayapattacīvaradharā hutvā saṭṭhivassikattherā viya bhagavantaṃ abhivādetvā parivāresuṃ.
Immediately all of them, holding robes and alms bowls created by psychic power, saluted the Blessed One like elders of sixty years, and surrounded him.
Ngay lập tức, tất cả họ đều trở thành những vị mang y bát do thần thông tạo ra, như những vị Trưởng lão sáu mươi hạ lạp, đảnh lễ Đức Thế Tôn và vây quanh Ngài.
So evaṃ pabbajitvā vipassanāya kammaṃ karonto sattame divase sapariso arahattaṃ pāpuṇi.
Having thus gone forth, he practiced insight meditation (vipassanā kammaṃ) and on the seventh day attained arahatship with his retinue.
Sau khi xuất gia như vậy, Ngài đã thực hành thiền Tứ niệm xứ và vào ngày thứ bảy, cùng với đoàn đệ tử của mình, đã chứng đắc A-la-hán quả.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.40.208-303) –
Therefore it is said in the Apadāna:
Do đó, trong Apadāna đã nói:
Gāthamāha.
He spoke the verse.
Đã nói kệ.
Tassattho – pañcahi cakkhūhi cakkhuma bhagavā yasmā mayaṃ ito atīte aṭṭhame divase taṃ saraṇaṃ agamimha.
Its meaning is: O Blessed One, the Cakkhuma (endowed with sight) by five eyes. Since we took refuge in you, the Triple Gem, on the eighth day in the past, from this day of ordination.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: “Bạch Thế Tôn (Bhagavā), bậc có mắt (cakkhuma) với năm loại mắt (cakkhūhi), vì chúng con đã quy y Ngài tám ngày trước (aṭṭhame divase) kể từ ngày này.
Tasmā sattarattena tava sāsane damakena dantā amha, aho te saraṇagamanassa ānubhāvoti.
Therefore, within seven nights, we have been tamed in your Dispensation by the tamer. Oh, what a wonder is the power of taking refuge in you!
Do đó, trong bảy đêm, chúng con đã được điều phục (dantā amha) trong giáo pháp của Ngài bởi bậc điều phục (damakena), ôi sức mạnh (ānubhāvo) của sự quy y (saraṇagamanassa) Ngài thật kỳ diệu!”
Tato paraṃ –
After that—
Sau đó—
Tattha tuvaṃ buddhoti tvameva imasmiṃ loke sabbaññubuddho.
Therein, tuvaṃ buddho means: You alone are the All-Enlightened Buddha in this world.
Trong đó, “Ngài là Đức Phật” (tuvaṃ buddho) có nghĩa là chỉ có Ngài là bậc Toàn Giác (Sabbaññubuddho) trong thế gian này.
Diṭṭhadhammikādiatthena sattānaṃ anusāsanato tvameva satthā.
You alone are the satthā (Teacher) because you instruct beings with regard to their welfare in this life and beyond.
Vì Ngài giáo huấn chúng sinh bằng những lợi ích hiện tại (diṭṭhadhammika) v.v., nên Ngài là Bậc Đạo Sư (Satthā).
Sabbesaṃ mārānaṃ abhibhavanato mārābhibhū.
You are mārābhibhū (conqueror of Māra) because you overcome all Māras.
Vì Ngài chiến thắng tất cả các Ma vương (Māra), nên Ngài là bậc chiến thắng Ma vương (Mārābhibhū).
Munibhāvato muni.
You are muni (Sage) due to your state as a sage.
Vì Ngài là bậc ẩn sĩ (muni), nên Ngài là ẩn sĩ (muni).
Anusaye chetvāti kāmarāgādike anusaye ariyamaggasatthena chinditvā.
Anusaye chetvā means: Having cut off the underlying tendencies such as sensual passion, with the sword of the Noble Path.
“Cắt đứt các tùy miên” (anusaye chetvā) có nghĩa là cắt đứt các tùy miên (anusaya) như tham ái dục (kāmarāga) v.v., bằng thanh gươm của Thánh đạo (ariyamagga).
Tiṇṇoti sayaṃ saṃsāramahoghaṃ tiṇṇo, desanāhatthena imaṃ pajaṃ sattakāyaṃ tāresi.
Tiṇṇo means: You yourself have crossed the great flood of saṃsāra, and with the hand of your teaching, you have ferried this paja (populace), this multitude of beings.
“Đã vượt qua” (tiṇṇo) có nghĩa là tự mình đã vượt qua dòng nước lũ luân hồi (saṃsāramahogha), và bằng bàn tay thuyết pháp, Ngài đã cứu độ chúng sinh (pajaṃ) này, tức là tập hợp các chúng sinh.
Upadhīti khandhūpadhiādayo sabbe upadhī.
Upadhī means: all clingings, such as the clinging to aggregates.
“Các chấp thủ” (upadhī) có nghĩa là tất cả các chấp thủ (upadhī) như chấp thủ vào uẩn (khandhūpadhi) v.v.
Adupādānoti sabbaso pahīnakāmupādānādiko.
Anupādāno means: having completely abandoned the clinging to sensual pleasures and so on.
“Không chấp thủ” (anupādāno) có nghĩa là hoàn toàn từ bỏ các chấp thủ (upādāna) như chấp thủ vào dục (kāmupādāna) v.v.
Evaṃ vatvā thero sapariso satthāraṃ abhivandatīti.
Having spoken thus, the elder, with his retinue, salutes the Teacher.
Nói như vậy, vị Trưởng lão (Thera) cùng với đoàn tùy tùng của mình đã đảnh lễ Đức Thế Tôn.
Yātaṃ me hatthigīvāyātiādikā āyasmato bhaddiyattherassa gāthā.
The verses of the Venerable Thera Bhaddiya, beginning with Yātaṃ me hatthigīvāyā (I went from the elephant's neck).
Bài kệ của Tôn giả Bhaddiya bắt đầu bằng “Yātaṃ me hatthigīvāya” (Tôi đã đi trên cổ voi).
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự kiện phát sinh là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle mahābhogakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthārā ekaṃ bhikkhuṃ uccākulikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapiyamānaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā sattāhaṃ buddhappamukhassa bhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi.
This Bhaddiya Thera, too, having made aspirations in the times of past Buddhas, was born into a wealthy family during the time of the Blessed Buddha Padumuttara. Having attained maturity, one day, while listening to the Dhamma in the presence of the Teacher, he saw the Teacher place a certain bhikkhu in the foremost position among those of high birth. Desiring that very position for himself, he offered a great alms-giving to the Saṅgha of bhikkhus, headed by the Buddha, for seven days, and made an aspiration.
Vị này cũng, đã tạo các điều kiện thuận lợi dưới thời các Đức Phật trước, vào thời Đức Thế Tôn Padumuttara, đã sinh ra trong một gia đình giàu có, khi đến tuổi trưởng thành, một ngày nọ, khi nghe Pháp từ Đức Thế Tôn, thấy Đức Thế Tôn đặt một Tỳ khưu vào vị trí cao nhất trong số những người thuộc dòng dõi cao quý, vị ấy cũng mong muốn đạt được vị trí đó, đã cúng dường đại bố thí cho Tăng đoàn do Đức Phật dẫn đầu trong bảy ngày, và đã lập nguyện.
Satthāpissa anantarāyena samijjhanabhāvaṃ disvā byākāsi.
The Teacher, seeing that his aspiration would be fulfilled without impediment, made a prediction.
Đức Thế Tôn thấy rằng lời nguyện của vị ấy sẽ thành tựu không có chướng ngại, nên đã thọ ký.
Sopi taṃ byākaraṇaṃ sutvā uccākulikasaṃvattanikaṃ kammaṃ pucchitvā dhammassavanassa kārāpanaṃ, dhammamaṇḍape āsanadānaṃ, bījanīdānaṃ, dhammakathikānaṃ pūjāsakkārakaraṇaṃ, uposathāgāre paṭissayadānanti evamādiṃ yāvajīvaṃ bahupuññaṃ katvā tato cuto devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato aparabhāge amhākaṃ bhagavato uppattiyā puretaraṃ bārāṇasiyaṃ kuṭumbiyaghare nibbatto sambahule paccekabuddhe piṇḍāya caritvā ekasmiṃyeva ṭhāne samāgantvā bhattavissaggaṃ karonte disvā tattha pāsāṇaphalakāni attharitvā pādodakādiṃ upaṭṭhapento yāvajīvaṃ upaṭṭhahi.
Having heard that prediction, he inquired about the kamma that leads to being of high birth. He then performed many wholesome deeds throughout his life, such as causing Dhamma-listening sessions to be held, offering seats in Dhamma halls, providing fans, showing reverence and honor to Dhamma-preachers, and offering lodging in Uposatha halls. After passing away from that existence, he wandered in the realms of devas and humans. In the period after the Blessed Buddha Kassapa and before the arising of our Blessed Buddha, he was born into a householder's family in Bārāṇasī. There, he saw many Paccekabuddhas, who had wandered for alms, gathering in one place to partake of their meal. He spread stone slabs for them, provided water for washing feet, and served them throughout his life.
Vị ấy, nghe lời thọ ký đó, đã hỏi về nghiệp dẫn đến việc sinh ra trong dòng dõi cao quý, và đã thực hành nhiều công đức suốt đời như: sắp xếp việc nghe Pháp, cúng dường chỗ ngồi trong pháp đường, cúng dường quạt, cúng dường và tôn kính các vị thuyết pháp, cúng dường chỗ trú ngụ trong nhà Uposatha, v.v. Sau khi chết từ kiếp đó, vị ấy luân hồi trong cõi trời và loài người. Sau thời Đức Thế Tôn Kassapa, trước khi Đức Thế Tôn của chúng ta xuất hiện, vị ấy đã sinh ra trong một gia đình gia chủ ở Bārāṇasī. Thấy nhiều vị Độc Giác Phật (Paccekabuddha) đi khất thực và tập trung tại một nơi để dùng bữa, vị ấy đã trải đá phiến ở đó, cúng dường nước rửa chân và các vật dụng khác, và đã phục vụ suốt đời.
So ekaṃ buddhantaraṃ devamanussesu saṃsaritvā imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sākiyarājakule nibbatti, bhaddiyotissa nāmaṃ ahosi.
Having wandered in the realms of devas and humans for one Buddha-interval, he was reborn in this Buddha's arising, in the Sākiya royal family in Kapilavatthu. His name was Bhaddiya.
Vị ấy, sau khi luân hồi trong cõi trời và loài người trong một khoảng thời gian giữa hai Đức Phật, vào thời Đức Phật hiện tại, đã sinh ra trong dòng dõi vương tộc Sākiya ở thành Kapilavatthu, tên của vị ấy là Bhaddiya.
So vayappatto anuruddhādīhi pañcahi khattiyehi saddhiṃ satthari anupiyambavane viharante satthu santike pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi.
When he came of age, he, along with five other Khattiyas including Anuruddha, went forth in the presence of the Teacher, who was dwelling in the Anupiyamba Grove, and attained arahantship.
Khi đến tuổi trưởng thành, cùng với năm vị hoàng tử khác như Anuruddha, v.v., khi Đức Thế Tôn đang trú ngụ tại Anupiyambavana, vị ấy đã xuất gia dưới sự chỉ dạy của Đức Thế Tôn và đạt được A-la-hán quả.
Taṃ satthā aparabhāge jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno uccākulikānaṃ bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Later, the Teacher, sitting among the assembly of Noble Ones in Jetavana, placed him in the foremost position among bhikkhus of high birth.
Sau đó, Đức Thế Tôn, khi ngồi giữa hội chúng Thánh giả (Ariya) tại Jetavana, đã đặt vị ấy vào vị trí cao nhất trong số các Tỳ khưu thuộc dòng dõi cao quý.
So phalasukhena nibbānasukhena ca vītināmento araññagatopi rukkhamūlagatopi suññāgāragatopi ‘‘aho sukhaṃ, aho sukha’’nti abhikkhaṇaṃ udānaṃ udānesi.
Thus, experiencing the bliss of fruition and the bliss of Nibbāna, whether he went to the forest, to the foot of a tree, or to an empty dwelling, he constantly uttered this solemn utterance: "Oh, what bliss! Oh, what bliss!"
Vị ấy, trải qua niềm vui của quả vị và niềm vui Niết Bàn, dù ở trong rừng, dưới gốc cây, hay trong tịnh xá (suññāgāra), thường xuyên thốt lên lời cảm thán: “Ôi hạnh phúc, ôi hạnh phúc!”
Taṃ sutvā bhikkhū satthu ārocesuṃ – ‘‘āyasmā bhaddiyo kāḷigodhāya putto abhikkhaṇaṃ ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadati, anabhirato maññe brahmacariyaṃ caratī’’ti.
Hearing this, the bhikkhus reported to the Teacher: "Venerable Bhaddiya, son of Kāḷigodhā, constantly says, 'Oh, what bliss! Oh, what bliss!' We assume he is not content with the holy life."
Nghe vậy, các Tỳ khưu đã trình lên Đức Thế Tôn— “Tôn giả Bhaddiya, con của Kāḷigodhā, thường xuyên nói ‘Ôi hạnh phúc, ôi hạnh phúc!’, có lẽ Ngài sống đời Phạm hạnh mà không hoan hỷ.”
Satthā taṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ, bhaddiya, abhikkhaṇaṃ ‘aho sukhaṃ, aho sukha’nti vadasī’’ti pucchi.
The Teacher had him summoned and asked, "Is it true, Bhaddiya, that you constantly say, 'Oh, what bliss! Oh, what bliss!'?"
Đức Thế Tôn cho gọi vị ấy đến và hỏi: “Này Bhaddiya, có thật là con thường xuyên nói ‘Ôi hạnh phúc, ôi hạnh phúc!’ không?”
So ‘‘saccaṃ bhagavā’’ti paṭijānitvā ‘‘pubbe me, bhante, rajjaṃ kārentassa susaṃvihitārakkho ahosiṃ, tathāpi bhīto ubbiggo ussaṅkito vihāsiṃ.
He replied, "It is true, Blessed One. Previously, when I was ruling the kingdom, I had well-arranged security, yet I lived in fear, agitation, and apprehension.
Vị ấy thừa nhận: “Bạch Thế Tôn, đúng vậy. Bạch Thế Tôn, trước đây khi con trị vì vương quốc, con đã có sự bảo vệ được sắp xếp rất cẩn thận, nhưng con vẫn sống trong sợ hãi, lo lắng và nghi ngờ.
Idāni pana pabbajito abhīto anubbiggo anussaṅkito viharāmī’’ti vatvā –
But now, having gone forth, I live without fear, without agitation, and without apprehension," and he then said:
Bây giờ, sau khi xuất gia, con sống không sợ hãi, không lo lắng, không nghi ngờ,” nói vậy rồi—
Tattha yātaṃ me hatthigīvāyāti, bhante, pubbe mayā gacchantenāpi hatthigīvāya hatthikkhandhe nisīditvā yātaṃ caritaṃ.
In those verses, "I rode on the neck of an elephant" means: "Venerable Sir, previously, when I traveled, I rode on the neck of an elephant, on the elephant's shoulder."
Trong đó, yātaṃ me hatthigīvāyāti (ta đã đi trên cổ voi), thưa Tôn giả, trước đây, khi đi, tôi đã đi lại trên cổ voi, ngồi trên lưng voi.
Vatthāni pariharantenāpi sukhumā sukhasamphassā kāsikavatthavisesā dhāritā.
" Fine garments were worn" means: "Even when wearing clothes, I wore only very fine, pleasant-to-the-touch Kāsi-cloth of special quality."
Khi mặc y phục, tôi đã mặc sukhumā (mềm mại), những loại vải Kāsika đặc biệt mềm mại, dễ chịu khi chạm vào.
Odanaṃ bhuñjantenāpi tivassikānaṃ purāṇagandhasālīnaṃ odano tittirakapiñjarādinā sucinā maṃsena upasittatāya sucimaṃsūpasecano bhutto, tathāpi taṃ sukhaṃ na mayhaṃ cittaparitosakaraṃ ahosi, yathā etarahi vivekasukhanti dassento āha ‘‘sojja bhaddo’’tiādi.
" Garnished with pure meat" means: "Even when eating rice, I ate rice made from three-year-old, fragrant, choice grains, garnished with pure meat like partridge and deer meat. Even so, that pleasure did not delight my mind as much as the bliss of seclusion does now," wishing to show this, he said, " But today, Bhaddo," and so on.
Khi ăn cơm, tôi đã ăn cơm gạo thơm cũ ba năm tuổi, sucimaṃsūpasecano (có thịt sạch kèm theo), được rưới thịt sạch như thịt chim đa đa, thịt nai, v.v. Dù vậy, niềm hạnh phúc đó không làm tâm tôi thỏa mãn, như niềm hạnh phúc của sự độc cư bây giờ – với ý muốn trình bày điều này, ngài đã nói “sojja bhaddo” (giờ đây thiện nhân) và những câu tiếp theo.
Ettha ca hatthiggahaṇeneva assarathayānāni, vatthaggahaṇena sabbarājālaṅkārā, odanaggahaṇena sabbabhojanavikati gahitāti veditabbaṃ.
Here, it should be understood that by mentioning "elephant," horse-drawn carriages and chariots are included; by mentioning "garments," all royal ornaments are included; and by mentioning "rice," all varieties of food are included.
Ở đây, cần hiểu rằng chỉ bằng việc đề cập đến voi, đã bao hàm cả ngựa, xe ngựa; bằng việc đề cập đến y phục, đã bao hàm tất cả các trang sức của vua; bằng việc đề cập đến cơm, đã bao hàm tất cả các món ăn đặc biệt.
Sojjāti so ajja etarahi pabbajjāyaṃ ṭhito.
" Sojjā" means "he today," referring to himself as being established in the monastic life.
Sojjāti (giờ đây) là: người ấy, tức là tôi, hiện nay đang an trú trong đời sống xuất gia.
Bhaddoti sīlādiguṇehi samannāgatattā bhaddo.
" Bhaddo" means "good" because he is endowed with virtues such as morality.
Bhaddoti (thiện nhân) là: thiện nhân vì được đầy đủ các đức tính như giới, v.v.
Sātatikoti samaṇadhamme diṭṭhadhammasukhavihāre sātaccayutto.
" Sātatiko" means "constantly associated with the bhikkhu's practice, the blissful dwelling in this very life."
Sātatikoti (thường xuyên) là: thường xuyên gắn bó với pháp Sa-môn, với sự an trú hạnh phúc trong hiện tại.
Uñchāpattāgate ratoti uñchācariyāya patte āgate pattapariyāpanne abhirato, teneva santuṭṭhoti adhippāyo.
" Delights in what he receives in his bowl from alms-gathering" means "he delights in whatever food comes into his bowl through alms-round, that is, he is content with it." This is the meaning.
Uñchāpattāgate ratoti (hoan hỷ với những gì nhận được trong bát khất thực) là: hoan hỷ với những gì đến trong bát do hạnh khất thực, tức là những gì được chứa đầy trong bát; ý là chỉ với những thứ đó, ngài đã mãn nguyện.
Jhāyatīti phalasamāpattijhānena jhāyati.
" Meditates" means "he meditates with the jhāna of fruition-attainment."
Jhāyatīti (an trú thiền định) là: an trú thiền định bằng thiền quả vị.
Putto godhāyāti kāḷigodhāya nāma khattiyāya putto.
" Son of Godhā" means "the son of a khattiya lady named Kāḷigodhā."
Putto godhāyāti (con của Gotā) là: con của nữ Khattiya tên là Kāḷigodhā.
Bhaddiyoti evaṃnāmo attānameva thero aññaṃ viya katvā vadati.
" Bhaddiyo" means "the Elder, named Bhaddiya, speaks as if referring to another person, when in fact he is referring to himself."
Bhaddiyoti (Bhaddiya) là: vị Trưởng lão tự xưng tên mình như thể là một người khác.
Gahapaticīvaraṃ paṭikkhipitvā paṃsukūlikaṅgasamādānena paṃsukūliko.
He is a paṃsukūlika (a wearer of refuse-rag robes) by rejecting householder's robes and undertaking the practice of wearing paṃsukūla.
Từ bỏ y phục của gia chủ, thọ trì hạnh mặc y phấn tảo nên là Paṃsukūliko (người mặc y phấn tảo).
Saṅghabhattaṃ paṭikkhipitvā piṇḍapātikaṅgasamādānena piṇḍapātiko.
He is a piṇḍapātika (an alms-eater) by rejecting communal meals and undertaking the practice of eating only almsfood.
Từ bỏ bữa ăn của Tăng, thọ trì hạnh khất thực nên là Piṇḍapātiko (người khất thực).
Atirekacīvaraṃ paṭikkhipitvā tecīvarikaṅgasamādānena tecīvariko.
He is a tecīvarika (a wearer of three robes) by rejecting extra robes and undertaking the practice of wearing only three robes.
Từ bỏ y phục dư thừa, thọ trì hạnh tam y nên là Tecīvariko (người chỉ có ba y).
Loluppacāraṃ paṭikkhipitvā sapadānacārikaṅgasamādānena sapadānacārī.
He is a sapadānacārī (one who goes for alms from house to house in succession) by rejecting desultory alms-round and undertaking the practice of going for alms from house to house in succession.
Từ bỏ cách đi lại lộn xộn, thọ trì hạnh khất thực theo thứ tự từng nhà nên là Sapadānacārī (người khất thực theo thứ tự).
Nānāsanabhojanaṃ paṭikkhipitvā ekāsanikaṅgasamādānena ekāsaniko.
He is an ekāsanika (one who eats at one sitting) by rejecting eating at various sittings and undertaking the practice of eating at one sitting.
Từ bỏ việc ăn ở nhiều chỗ, thọ trì hạnh chỉ ăn một chỗ nên là Ekāsaniko (người chỉ ăn một chỗ).
Dutiyakabhājanaṃ paṭikkhipitvā pattapiṇḍikaṅgasamādānena pattapiṇḍiko.
He is a pattapiṇḍī (one who eats from his bowl only) by rejecting a second bowl and undertaking the practice of eating only from his bowl.
Từ bỏ việc dùng bát thứ hai, thọ trì hạnh chỉ dùng một bát nên là Pattapiṇḍiko (người chỉ dùng một bát).
Atirittabhojanaṃ paṭikkhipitvā khalupacchābhattikaṅgasamādānena khalupacchābhattiko.
He is a khalupacchābhattika (one who refrains from subsequent meals) by rejecting surplus food and undertaking the practice of refraining from subsequent meals.
Từ bỏ việc ăn thức ăn dư thừa, thọ trì hạnh không ăn thêm sau khi đã ăn xong nên là Khalupacchābhattiko (người không ăn thêm).
Gāmantasenāsanaṃ paṭikkhipitvā āraññikaṅgasamādānena āraññiko.
He is an āraññika (a forest dweller) by rejecting dwellings near villages and undertaking the practice of dwelling in the forest.
Từ bỏ chỗ ở gần làng, thọ trì hạnh ở rừng nên là Āraññiko (người ở rừng).
Channavāsaṃ paṭikkhipitvā rukkhamūlikaṅgasamādānena rukkhamūliko.
He is a rukkhamūlika (a tree-root dweller) by rejecting roofed dwellings and undertaking the practice of dwelling at the foot of a tree.
Từ bỏ chỗ ở có mái che, thọ trì hạnh ở dưới gốc cây nên là Rukkhamūliko (người ở gốc cây).
Channarukkhamūlāni paṭikkhipitvā abbhokāsikaṅgasamādānena abbhokāsiko.
He is an abbhokāsika (an open-air dweller) by rejecting roofed tree-roots and undertaking the practice of dwelling in the open air.
Từ bỏ gốc cây có mái che, thọ trì hạnh ở ngoài trời nên là Abbhokāsiko (người ở ngoài trời).
Nasusānaṃ paṭikkhipitvā sosānikaṅgasamādānena sosāniko.
He is a sosānika (a charnel-ground dweller) by rejecting non-charnel grounds and undertaking the practice of dwelling in a charnel ground.
Từ bỏ nơi không phải nghĩa địa, thọ trì hạnh ở nghĩa địa nên là Sosāniko (người ở nghĩa địa).
Senāsanaloluppaṃ paṭikkhipitvā yathāsanthatikaṅgasamādānena yathāsanthatiko.
He is a yathāsanthatika (one content with any bed or seat) by rejecting craving for beds and seats and undertaking the practice of being content with any bed or seat.
Từ bỏ sự luyến ái chỗ ở, thọ trì hạnh tùy chỗ được sắp đặt nên là Yathāsanthatiko (người tùy chỗ).
Sayanaṃ paṭikkhipitvā nesajjikaṅgasamādānena nesajjiko.
He is a nesajjika (one who practices the sitting posture) by rejecting sleeping and undertaking the practice of the sitting posture.
Từ bỏ việc nằm, thọ trì hạnh không nằm nên là Nesajjiko (người không nằm).
Ayamettha saṅkhepo.
This is the brief explanation here.
Đây là phần tóm tắt ở đây.
Vitthārato pana dhutaṅgakathā visuddhimagge (visuddhi. 1.22 ādayo) vuttanayeneva gahetabbā.
For the detailed explanation, the Dhutaṅga discourse should be taken according to the method stated in the Visuddhimagga.
Tuy nhiên, về chi tiết, câu chuyện về các hạnh đầu đà (dhutaṅga) cần được hiểu theo cách đã trình bày trong Visuddhimagga.
Ucceti uccādiṭṭhāne, uparipāsādatāya vā ucce.
" Ucce" means "in a high place," or "high because it is an upper palace."
Ucceti (cao) là: ở nơi cao, hoặc cao vì là trên lầu.
Maṇḍalipākāreti maṇḍalākārena pākāraparikkhitte.
" Maṇḍalipākāre" means "encircled by a circular rampart."
Maṇḍalipākāreti (có tường thành bao quanh hình tròn) là: được tường thành bao quanh theo hình tròn.
Daḷhamaṭṭālakoṭṭhaketi thirehi aṭṭālehi dvārakoṭṭhakehi ca samannāgate, nagareti attho.
" Daḷhamaṭṭālakoṭṭhake" means "endowed with strong battlements and gatehouses," meaning, "in a city."
Daḷhamaṭṭālakoṭṭhaketi (có tháp canh và cổng thành kiên cố) là: được đầy đủ các tháp canh và cổng thành kiên cố, tức là trong thành phố.