Pisuṇena ca kodhanenātiādikā āyasmato ānandattherassa gāthā.
The verse beginning with “Pisuṇena ca kodhanenā” belongs to the Venerable Elder Ānanda.
Kệ bắt đầu bằng Pisuṇena ca kodhanenā là kệ của Tôn giả Ānanda Thera.
Kā uppatti?
What is its origin?
Sự khởi nguyên là gì?
Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare satthu vemātikabhātā hutvā nibbatti, sumanotissa nāmaṃ ahosi.
He, too, having made aspirations under previous Buddhas, was born as the Buddha Padumuttara's half-brother in the city of Haṃsavatī. His name was Sumana.
Vị này cũng đã tạo công đức trong các vị Phật quá khứ, vào thời Đức Padumuttara Bhagavā, ngài đã tái sinh ở thành phố Haṃsavatī làm anh em cùng cha khác mẹ với Đức Phật, tên ngài là Sumana.
Pitā panassa ānandarājā nāma.
His father was King Ānanda.
Cha của ngài là vua Ānanda.
So attano puttassa sumanakumārassa vayappattassa haṃsavatito vīsayojanasate ṭhāne bhoganagaraṃ adāsi.
When his son, Prince Sumana, came of age, the King gave him a rich city located one hundred and twenty yojanas from Haṃsavatī.
Khi hoàng tử Sumana đến tuổi trưởng thành, nhà vua đã ban cho ngài một thành phố hưởng lạc cách Haṃsavatī một trăm hai mươi dojana.
So kadāci kadāci āgantvā attānañca pitarañca passati.
From time to time, he would come and visit both the Buddha and his father.
Thỉnh thoảng, ngài đến thăm Đức Phật và cha mình.
Tadā rājā satthārañca satasahassaparimāṇaṃ bhikkhusaṅghañca sayameva sakkaccaṃ upaṭṭhahi, aññesaṃ upaṭṭhātuṃ na deti.
At that time, the King himself respectfully attended to the Buddha and the Saṅgha of one hundred thousand bhikkhus, allowing no one else to serve them.
Khi đó, nhà vua tự mình tận tâm cúng dường Đức Phật và Tăng đoàn gồm một trăm ngàn Tỳ-khưu, không cho phép người khác cúng dường.
Tena samayena paccanto kupito ahosi.
At that time, the frontier region was disturbed.
Vào thời điểm đó, vùng biên giới nổi loạn.
Kumāro tassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasameti.
The Prince quelled this disturbance himself, without informing the King of its agitated state.
Hoàng tử không báo cho nhà vua về sự nổi loạn đó mà tự mình dẹp yên.
Taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso puttaṃ pakkosāpetvā ‘‘varaṃ te, tāta dammi, varaṃ gaṇhāhī’’ti āha.
Hearing this, the King, delighted in mind, had his son summoned and said, “My dear, I grant you a boon; choose a boon!”
Nghe tin đó, nhà vua vui mừng cho gọi hoàng tử và nói: “Này con, ta ban cho con một điều ước, hãy nhận lấy điều ước.”
Kumāro ‘‘satthāraṃ bhikkhusaṅghañca temāsaṃ upaṭṭhahanto jīvitaṃ avañjhaṃ kātuṃ icchāmī’’ti āha.
The Prince said, “I wish to make my life fruitful by attending to the Buddha and the Saṅgha for three months.”
Hoàng tử nói: “Con muốn làm cho cuộc đời mình không vô ích bằng cách cúng dường Đức Phật và Tăng đoàn trong ba tháng an cư mùa mưa.”
‘‘Etaṃ na sakkā, aññaṃ vadehī’’ti.
“That is not possible; ask for something else.”
Nhà vua nói: “Điều đó không thể được, hãy nói điều khác.”
‘‘Deva, khattiyānaṃ dvekathā nāma natthi, etadeva me dehi, na mayhaṃ aññena attho’’ti.
“Your Majesty, there are no two words for Khattiyas; please grant me this very boon, I have no desire for anything else.”
Hoàng tử nói: “Thưa Đại vương, lời của các Sát-đế-lợi không bao giờ có hai lời, xin hãy ban cho con điều này, con không cần điều gì khác.”
‘‘Sace satthā anujānāti, dinnamevā’’ti.
“If the Buddha permits, it is granted.”
Nhà vua nói: “Nếu Đức Phật chấp thuận, thì ta sẽ ban cho con.”
So ‘‘satthu cittaṃ jānissāmī’’ti vihāraṃ gato.
So, he went to the monastery, thinking, “I will ascertain the Buddha’s wish.”
Hoàng tử nghĩ: “Ta sẽ biết ý của Đức Phật,” rồi đến tinh xá.
Tena ca samayena bhagavā bhattakiccaṃ niṭṭhāpetvā gandhakuṭiṃ paviṭṭho hoti.
At that time, the Buddha, having finished his meal, had entered the Fragrant Chamber (Gandhakuṭi).
Vào lúc đó, Đức Thế Tôn đã dùng bữa xong và vào hương thất.
So bhikkhū upasaṅkamitvā ‘‘ahaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya āgato, dassetha me bhagavanta’’nti āha.
The Prince approached the bhikkhus and said, “Venerable sirs, I have come to see the Buddha; please show me the Buddha.”
Hoàng tử đến gần các Tỳ-khưu và nói: “Bạch chư Tăng, con đến để chiêm bái Đức Thế Tôn, xin hãy cho con gặp Đức Thế Tôn.”
Bhikkhū ‘‘sumano nāma thero satthu upaṭṭhāko, tassa santikaṃ gacchāhī’’ti āhaṃsu.
The bhikkhus said, “Elder Sumana is the Buddha’s attendant; go to him.”
Các Tỳ-khưu nói: “Có một vị Trưởng lão tên Sumana là thị giả của Đức Phật, hãy đến gặp ngài ấy.”
So therassa santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘satthāraṃ, bhante, me dassethā’’ti āha.
He went to the Elder, bowed, and said, “Venerable sir, please show me the Buddha.”
Hoàng tử đến gặp vị Trưởng lão, đảnh lễ và nói: “Bạch Tôn giả, xin hãy cho con gặp Đức Thế Tôn.”
Atha thero tassa passantasseva pathaviyaṃ nimujjitvā satthāraṃ upasaṅkamitvā ‘‘bhante, rājaputto tumhākaṃ dassanāya āgato’’ti āha.
Then, before the Prince's very eyes, the Elder sank into the earth, approached the Buddha, and said, “Venerable sir, the Prince has come to see you.”
Sau đó, vị Trưởng lão, ngay trước mắt hoàng tử, chìm xuống đất, đến gần Đức Phật và nói: “Bạch Đức Thế Tôn, hoàng tử đến để chiêm bái Ngài.”
‘‘Tena hi, bhikkhu, bahi āsanaṃ paññāpehī’’ti.
“In that case, bhikkhu, arrange a seat outside.”
Đức Phật nói: “Vậy thì, này Tỳ-khưu, hãy sắp đặt chỗ ngồi bên ngoài.”
Thero punapi tassa passantasseva buddhāsanaṃ gahetvā antogandhakuṭiyaṃ nimujjitvā bahipariveṇe pātubhavitvā gandhakuṭipariveṇe āsanaṃ paññāpesi.
Again, before the Prince's very eyes, the Elder took the Buddha's seat, sank inside the Fragrant Chamber, reappeared in the outer precinct, and arranged a seat in the precinct of the Fragrant Chamber.
Vị Trưởng lão lại, ngay trước mắt hoàng tử, cầm lấy chỗ ngồi của Đức Phật, chìm vào trong hương thất, rồi hiện ra ở hành lang bên ngoài và sắp đặt chỗ ngồi ở hành lang hương thất.
Kumāro taṃ disvā ‘‘mahanto vatāyaṃ bhikkhū’’ti cittaṃ uppādesi.
Seeing him, the Prince thought, “Indeed, this bhikkhu is great!”
Hoàng tử thấy vậy, khởi tâm nghĩ: “Vị Tỳ-khưu này thật vĩ đại!”
Bhagavāpi gandhakuṭito nikkhamitvā paññattāsane nisīdi.
The Buddha also came out of the Fragrant Chamber and sat on the prepared seat.
Đức Thế Tôn cũng bước ra khỏi hương thất và ngồi trên chỗ đã sắp đặt.
Rājaputto satthāraṃ vanditvā, paṭisanthāraṃ katvā, ayaṃ, bhante, thero tumhākaṃ sāsane vallabho maññeti.
The Prince bowed to the Buddha, exchanged greetings, and said, “Venerable sir, I believe this Elder is dear to you in your dispensation.”
Hoàng tử đảnh lễ Đức Phật, sau khi chào hỏi, nói: “Bạch Đức Thế Tôn, vị Trưởng lão này có lẽ là người thân cận của Ngài trong giáo pháp.”
‘‘Āma kumāra, vallabho’’ti?
“Yes, Prince, he is dear.”
Đức Phật nói: “Phải, này hoàng tử, ngài ấy là người thân cận.”
‘‘Kiṃ katvā, bhante, esa vallabho hotī’’ti?‘‘Dānādīni puññāni katvā’’ti.
“Venerable sir, by doing what does he become dear?” “By performing meritorious deeds such as giving (dāna), and so on.”
“Bạch Đức Thế Tôn, làm thế nào mà ngài ấy trở thành người thân cận?” “Do đã làm các công đức như bố thí, v.v.”
‘‘Bhagavā, ahampi ayaṃ thero viya anāgate buddhasāsane vallabho hotukāmo’’ti satthāhaṃ khandhāvārabhattaṃ nāma datvāpi sattame divase, bhante, mayā pitu santikā temāsaṃ tumhākaṃ paṭijagganavaro laddho, temāsaṃ me vassāvāsaṃ adhivāsethāti.
“Bhagavā, I too wish to become dear in the Buddha’s dispensation in the future, just like this Elder Sumana.” The Buddha said, “After giving a 'camp meal' for seven days, Venerable sir, I received a boon from my father to attend to you for three months; please agree to reside for the three months of Vassāvāsa with me.”
“Bạch Đức Thế Tôn, con cũng muốn trở thành người thân cận trong giáo pháp của Đức Phật trong tương lai như vị Trưởng lão này.” Đức Phật nói: “Con đã cúng dường bữa ăn cho quân đội trong bảy ngày, bạch Đức Thế Tôn, con đã nhận được lời hứa từ cha con để cúng dường Ngài trong ba tháng mùa mưa, xin Ngài hãy chấp nhận ba tháng an cư mùa mưa của con.”
Bhagavā, ‘‘atthi nu kho tattha gatena attho’’ti oloketvā ‘‘atthī’’ti disvā ‘‘suññāgāre kho, kumāra, tathāgatā abhiramantī’’ti āha.
The Buddha, looking to see if there was any purpose in going there, and perceiving that there was, said, “Prince, Tathāgatas delight in empty abodes (suññāgāra).”
Đức Thế Tôn, sau khi quán xét "Đến đó có lợi ích gì không?", thấy "Có lợi ích", liền nói: "Này hoàng tử, các Như Lai hoan hỷ ở nơi vắng vẻ."
Kumāro ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti vatvā ‘‘ahaṃ, bhante, purimataraṃ gantvā vihāraṃ kāremi, mayā pesite bhikkhusatasahassena saddhiṃ āgacchathā’’ti paṭiññaṃ gahetvā pitu santikaṃ gantvā ‘‘dinnā me, deva, bhagavatā paṭiññā, mayā pahite bhagavantaṃ peseyyāthā’’ti pitaraṃ vanditvā, nikkhamitvā yojane yojane vihāraṃ karonto vīsayojanasataṃ addhānaṃ gato.
The Prince, saying, “I understand, Bhagavā! I understand, Sugata!” replied, “Venerable sir, I will go ahead and build a monastery; please come with a hundred thousand bhikkhus when I send for you.” Having received this promise, he went to his father and said, “Your Majesty, the Buddha has given me his promise; please send the Buddha when I send word.” Having bowed to his father, he set out, building monasteries at every yojana, and traveled a distance of one hundred and twenty yojanas.
Hoàng tử nói: "Bạch Đức Thế Tôn, con đã hiểu, bạch Đức Thiện Thệ, con đã hiểu." Sau đó, hoàng tử thưa: "Bạch Thế Tôn, con sẽ đi trước để xây dựng tinh xá; khi con phái người đến, xin Ngài hãy quang lâm cùng một trăm ngàn Tỳ-kheo." Sau khi nhận được lời hứa, hoàng tử đến gặp phụ vương, thưa: "Bạch Đại vương, Đức Thế Tôn đã hứa với con, xin Đại vương hãy phái Đức Thế Tôn khi con cử người đến." Sau khi đảnh lễ phụ vương, hoàng tử ra đi, xây dựng tinh xá cách mỗi yojana một cái, và đã đi được một trăm hai mươi yojana.
Gantvā ca attano nagare vihāraṭṭhānaṃ vicinanto sobhanassa nāma kuṭumbikassa uyyānaṃ disvā satasahassena kiṇitvā satasahassaṃ vissajjetvā vihāraṃ kāresi.
Having arrived, and searching for a monastery site in his city, he saw the garden of a householder named Sobhana, bought it for one hundred thousand, spent one hundred thousand, and had a monastery built.
Sau khi đến nơi, hoàng tử tìm một địa điểm để xây tinh xá trong thành phố của mình, thấy khu vườn của một gia chủ tên Sobhana, liền mua với giá một trăm ngàn đồng tiền vàng, và chi thêm một trăm ngàn nữa để xây tinh xá.
Tattha bhagavato gandhakuṭiṃ sesabhikkhūnañca rattiṭṭhānadivāṭṭhānatthāya kuṭileṇamaṇḍape kāretvā pākāraparikkhepaṃ dvārakoṭṭhakañca niṭṭhāpetvā pitu santikaṃ pesesi ‘‘niṭṭhitaṃ mayhaṃ kiccaṃ, satthāraṃ pahiṇathā’’ti.
There, he had a Fragrant Chamber for the Buddha and cells, caves, and halls built for the remaining bhikkhus for their night and day residences. Having completed the compound wall and the gateway, he sent word to his father, saying, “My task is finished; please send the Buddha.”
Tại đó, hoàng tử xây dựng hương thất cho Đức Thế Tôn, cùng các tịnh xá, hang động và giảng đường cho các Tỳ-kheo còn lại để làm nơi nghỉ đêm và nghỉ ngày. Sau khi hoàn tất tường rào và cổng chính, hoàng tử cử người đến phụ vương, thưa: "Việc của con đã hoàn tất, xin hãy phái Đức Đạo Sư đến."
Rājā bhagavantaṃ bhojetvā ‘‘bhagavā sumanassa kiccaṃ niṭṭhitaṃ, tumhākaṃ gamanaṃ paccāsīsatī’’ti āha.
The King fed the Buddha and said, “Bhagavā, Sumana’s task is complete; he awaits your arrival.”
Đức vua cúng dường Đức Thế Tôn rồi thưa: "Bạch Thế Tôn, việc của Sumana đã hoàn tất, người đang mong đợi sự quang lâm của Ngài."
Bhagavā satasahassabhikkhuparivuto yojane yojane vihāresu vasamāno agamāsi.
The Buddha, surrounded by a hundred thousand bhikkhus, journeyed, staying at monasteries at every yojana.
Đức Thế Tôn, cùng với một trăm ngàn Tỳ-kheo tùy tùng, đã đi và dừng chân tại các tinh xá cách mỗi yojana một cái.
Kumāro ‘‘satthā āgacchatī’’ti sutvā yojanaṃ paccuggantvā gandhamālādīhi pūjayamāno satasahassena kīte sobhane nāma uyyāne satasahassena kāritaṃ vihāraṃ pavesetvā –
Hearing that “the Buddha is coming,” the Prince went out a yojana to meet him, honored him with perfumes, flowers, and so on, led him into the monastery built for one hundred thousand in the garden named Sobhana, which had been purchased for one hundred thousand, and then –
Hoàng tử, nghe tin "Đức Đạo Sư đang đến", liền đi ra đón một yojana, cúng dường với hương hoa và các vật phẩm khác, rồi thỉnh Đức Thế Tôn vào tinh xá được xây dựng với một trăm ngàn đồng tiền vàng trong khu vườn tên Sobhana đã mua với một trăm ngàn đồng tiền vàng –
Taṃ niyyādesi.
This garden named Sobhana,” – he dedicated it.
Khu vườn tên Sobhana này, xin Đại Hiền giả hãy thọ nhận.”
So vassūpanāyikadivase mahādānaṃ pavattetvā ‘‘imināva nīhārena dānaṃ dadeyyāthā’’ti puttadāre amacce ca kiccakaraṇīyesu ca niyojetvā sayaṃ sumanattherassa vasanaṭṭhānasamīpeyeva vasanto temāsaṃ satthāraṃ upaṭṭhahanto upakaṭṭhāya pavāraṇāya gāmaṃ pavisitvā sattāhaṃ mahādānaṃ pavattetvā sattame divase satthu bhikkhusatasahassassa ca pādamūle ticīvarāni ṭhapetvā vanditvā, ‘‘bhante, yadetaṃ mayā sattāhaṃ khandhāvāradānato paṭṭhāya puññaṃ kataṃ, na taṃ saggasampattiādīnaṃ atthāya, atha kho ahaṃ ayaṃ sumanatthero viya anāgate ekassa buddhassa upaṭṭhāko bhaveyya’’nti paṇidhānaṃ akāsi.
On the day of the Rains-retreat initiation, he offered a great alms-giving, and instructing his children, wives, ministers, and other functionaries, “You should continue to give alms in this manner,” he himself resided near Elder Sumana’s dwelling place, attending to the Buddha for three months. As the Pavāraṇā day approached, he entered the village, offered a great alms-giving for seven days, and on the seventh day, placing the three robes at the feet of the Buddha and the hundred thousand bhikkhus, he bowed and made this aspiration: “Venerable sir, may this merit I have accumulated from the seven days of the camp alms-giving onwards not be for the sake of heavenly bliss, etc., but rather, may I become the attendant of a future Buddha, just like this Elder Sumana.”
Và đã dâng cúng khu vườn ấy. Vào ngày an cư mùa mưa, hoàng tử đã tổ chức một đại lễ cúng dường, và sau khi giao phó cho vợ con, các vị quan và những người có trách nhiệm khác rằng "Hãy cúng dường theo cách này", hoàng tử tự mình ở gần nơi ở của Trưởng lão Sumana, phụng sự Đức Đạo Sư suốt ba tháng. Khi ngày Pavāraṇā gần đến, hoàng tử vào làng, tổ chức một đại lễ cúng dường trong bảy ngày. Vào ngày thứ bảy, hoàng tử đặt ba y phục (ticīvara) dưới chân Đức Đạo Sư và một trăm ngàn Tỳ-kheo, rồi đảnh lễ và phát nguyện: "Bạch Thế Tôn, công đức mà con đã tạo từ lễ cúng dường quân doanh trong bảy ngày này không phải vì sự an lạc ở cõi trời hay các cõi khác, mà là con muốn trong tương lai, con sẽ trở thành vị thị giả của một Đức Phật, giống như Trưởng lão Sumana này."
Satthāpissa anantarāyataṃ disvā byākaritvā pakkāmi.
The Buddha, seeing that his aspiration would be fulfilled, prophesied accordingly and departed.
Đức Đạo Sư, thấy rằng nguyện vọng của hoàng tử sẽ không bị gián đoạn, liền thọ ký cho hoàng tử rồi rời đi.
Sopi tasmiṃ buddhuppāde vassasatasahassaṃ puññāni katvā tato parampi tattha tattha bhave uḷārāni puññakammāni upacinitvā devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle piṇḍāya carato ekassa therassa pattaggahaṇatthaṃ uttarasāṭakaṃ datvā pūjaṃ akāsi.
He, too, having performed merits for a hundred thousand years during that Buddha's appearance, and having accumulated noble meritorious deeds in various existences thereafter, while transmigrating among gods and humans, in the time of Kassapa Buddha, when a certain Thera was on alms-round, he gave his upper robe for holding the Thera's bowl and made an offering.
Trong thời kỳ Đức Phật ấy, hoàng tử đã tạo công đức trong một trăm ngàn năm, và sau đó, trong các kiếp sống khác nhau, đã tích lũy những công đức lớn lao, luân hồi trong cõi trời và cõi người. Đến thời Đức Phật Kassapa, hoàng tử đã cúng dường chiếc y thượng cho một vị Trưởng lão đang khất thực để vị ấy cầm bát.
Puna sagge nibbattitvā tato cuto bārāṇasirājā hutvā aṭṭha paccekabuddhe disvā te bhojetvā attano maṅgaluyyāne aṭṭha paṇṇasālāyo kāretvā tesaṃ nisīdanatthāya aṭṭha sabbaratanamayapīṭhe ceva maṇiādhārake ca paṭiyādetvā dasavassasahassāni upaṭṭhānaṃ akāsi.
Again, having been reborn in heaven and having passed away from there, he became the king of Bārāṇasī, saw eight Paccekabuddhas, fed them, had eight leaf-huts built in his auspicious garden, and for their sitting, prepared eight seats made of all jewels and jewelled bowl-stands, and attended upon them for ten thousand years.
Sau đó, hoàng tử tái sinh ở cõi trời, rồi từ đó tái sinh làm vua xứ Bārāṇasī. Khi thấy tám vị Độc Giác Phật, hoàng tử đã cúng dường thức ăn cho các Ngài, xây tám mái lá trong khu vườn hoàng gia của mình, chuẩn bị tám ghế ngồi bằng tất cả các loại ngọc quý và tám giá đỡ bát bằng ngọc để các Ngài ngồi, và đã phụng sự trong mười ngàn năm.
Etāni pākaṭaṭṭhānāni.
These are the well-known instances.
Đây là những sự kiện nổi bật.
Kappasatasahassaṃ pana tattha tattha bhave puññāni karontova amhākaṃ bodhisattena saddhiṃ tusitapure nibbattitvā tato cuto amitodanasakkassa gehe nibbatti.
For a hundred thousand eons, while performing merits in various existences, he was reborn in Tusita heaven together with our Bodhisatta, and having passed away from there, he was reborn in the house of Amitodana Sakka.
Trong một trăm ngàn kiếp, Bồ-tát của chúng ta đã tạo công đức trong các kiếp sống khác nhau, rồi tái sinh cùng Đức Bồ-tát của chúng ta ở cõi trời Tusita. Từ đó, Bồ-tát tái sinh vào gia đình của Đức vua Amitodana Sakka.
Tassa sabbe ñātake ānandite karonto jātoti ānandotveva nāmaṃ ahosi.
Since he was born bringing joy to all his relatives, his name became Ānanda.
Vì sự ra đời của Ngài làm cho tất cả quyến thuộc hoan hỷ, nên Ngài được đặt tên là Ānanda.
So anukkamena vayappatto katābhinikkhamane sammāsambodhiṃ patvā pavattitavaradhammacakke paṭhamaṃ kapilavatthuṃ gantvā tato nikkhante bhagavati tassa parivāratthaṃ pabbajituṃ nikkhantehi bhaddiyādīhi saddhiṃ nikkhamitvā bhagavato santike pabbajitvā nacirasseva āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa santike dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhahi.
He, in due course, having reached maturity, when the Fortunate One, having made his Great Renunciation, attained perfect enlightenment and set the excellent Wheel of Dhamma in motion, first went to Kapilavatthu, and when the Fortunate One left there, Ānanda, along with Bhaddiya and others who had renounced for the purpose of attending him, also left, was ordained in the presence of the Fortunate One, and not long after, having heard a Dhamma discourse from Venerable Puṇṇa Mantāṇiputta, he became established in the fruit of stream-entry.
Ngài lớn lên theo thời gian. Khi Đức Thế Tôn đã xuất gia và thành tựu Chánh Đẳng Giác, sau khi chuyển Pháp luân cao quý, Ngài lần đầu tiên đến Kapilavatthu. Khi Đức Thế Tôn rời khỏi đó, Ānanda cùng với Bhaddiya và các vương tử khác, những người đã xuất gia để làm tùy tùng cho Đức Thế Tôn, cũng xuất gia theo. Ngài xuất gia dưới sự hướng dẫn của Đức Thế Tôn, và không lâu sau đó, sau khi nghe pháp thoại từ Tôn giả Puṇṇa Mantāṇiputta, Ngài đã chứng đắc quả vị Nhập Lưu (Sotāpatti).
Tena ca samayena bhagavato paṭhamabodhiyaṃ vīsativassāni anibaddhaupaṭṭhākā ahesuṃ.
At that time, for twenty years from the first enlightenment, the attendants of the Fortunate One were not constant.
Vào thời điểm đó, trong hai mươi năm đầu tiên của thời kỳ giác ngộ của Đức Thế Tôn, các vị thị giả không được cố định.
Ekadā nāgasamālo pattacīvaraṃ gahetvā vicari, ekadā nāgito, ekadā upavāno, ekadā sunakkhatto, ekadā cundo samaṇuddeso, ekadā sāgato, ekadā meghiyo, te yebhuyyena satthu cittaṃ nārādhayiṃsu.
One day, Nāgasamāla took the bowl and robe and went; another day, Nāgita; another day, Upavāṇa; another day, Sunakkhatta; another day, the novice Cunda; another day, Sāgata; another day, Meghiya. They mostly did not satisfy the Teacher's mind.
Có lúc Nagasamāla cầm bát và y đi theo, có lúc Nagita, có lúc Upavāṇa, có lúc Sunakkhatta, có lúc Cunda Saṃaṇuddesa, có lúc Sāgata, có lúc Meghiya. Hầu hết các vị ấy đều không làm hài lòng tâm ý của Đức Đạo Sư.
Athekadivasaṃ bhagavā gandhakuṭipariveṇe paññattavarabuddhāsane bhikkhusaṅghaparivuto nisinno bhikkhū āmantesi – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, idānimhi mahallako, ekacce bhikkhū ‘iminā maggena gacchāmā’ti vutte aññena gacchanti, ekacce mayhaṃ pattacīvaraṃ bhūmiyaṃ nikkhipanti, mayhaṃ nibaddhupaṭṭhākaṃ bhikkhuṃ jānāthā’’ti.
Then, one day, the Fortunate One, seated in the perfumed chamber precinct on the excellent Buddha-seat that had been prepared, surrounded by the assembly of monks, addressed the monks, saying: "Monks, I am now old. Some monks, when told 'Let us go by this path,' go by another. Some cast my bowl and robe onto the ground. Do you know of a monk who is my constant attendant?"
Một hôm, Đức Thế Tôn ngồi trên tòa Phật cao quý đã được sắp đặt trong khu vực Hương Thất, cùng với Tăng chúng Tỳ-kheo, Ngài gọi các Tỳ-kheo và nói: "Này các Tỳ-kheo, bây giờ Ta đã già, một số Tỳ-kheo khi được bảo 'Hãy đi theo con đường này', lại đi theo con đường khác; một số lại đặt bát và y của Ta xuống đất. Các con hãy tìm một Tỳ-kheo làm thị giả thường xuyên cho Ta."
Taṃ sutvā bhikkhūnaṃ dhammasaṃvego udapādi.
Hearing that, a sense of urgency regarding the Dhamma arose in the monks.
Nghe vậy, các Tỳ-kheo khởi tâm xúc động về Pháp.
Athāyasmā sāriputto uṭṭhāya bhagavantaṃ vanditvā – ‘‘ahaṃ, bhante, tumhe upaṭṭhahissāmī’’ti āha.
Then Venerable Sāriputta arose, saluted the Fortunate One, and said, "Venerable Sir, I will attend upon you."
Sau đó, Tôn giả Sāriputta đứng dậy, đảnh lễ Đức Thế Tôn và thưa: "Bạch Thế Tôn, con sẽ phụng sự Ngài."
Taṃ bhagavā paṭikkhipi.
The Fortunate One rejected him.
Đức Thế Tôn từ chối Ngài.
Etenupāyena mahāmoggallānaṃ ādiṃ katvā sabbe mahāsāvakā – ‘‘ahaṃ upaṭṭhahissāmi, ahaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti uṭṭhahiṃsu ṭhapetvā āyasmantaṃ ānandaṃ, tepi bhagavā paṭikkhipi.
In this manner, all the great disciples, beginning with Mahāmoggallāna, arose saying, "I will attend, I will attend," except for Venerable Ānanda, and the Fortunate One rejected them too.
Tương tự như vậy, tất cả các Đại đệ tử, bắt đầu từ Đại Moggallāna, đều đứng dậy thưa: "Con sẽ phụng sự, con sẽ phụng sự," ngoại trừ Tôn giả Ānanda. Đức Thế Tôn cũng từ chối các vị ấy.
So pana tuṇhīyeva nisīdi.
But he sat silently.
Còn Ngài thì vẫn im lặng ngồi đó.
Atha naṃ bhikkhū āhaṃsu – ‘‘āvuso, tvampi satthu upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti.
Then the monks said to him, "Friend, you too should request the position of attendant to the Teacher."
Sau đó, các Tỳ-kheo nói với Ngài: "Này Hiền giả, Ngài cũng hãy xin làm thị giả cho Đức Đạo Sư đi!"
Yācitvā laddhaṭṭhānaṃ nāma kīdisaṃ hoti, sace ruccati, satthā sayameva vakkhatīti.
He replied, "What kind of position is it that is obtained by asking? If it pleases him, the Teacher himself will speak."
Ngài đáp: "Một vị trí được xin và được chấp thuận thì có ý nghĩa gì? Nếu Đức Đạo Sư muốn, Ngài sẽ tự mình nói."
Atha bhagavā ‘‘na, bhikkhave, ānando aññehi ussāhetabbo, sayameva jānitvā maṃ upaṭṭhahissatī’’ti āha.
Then the Fortunate One said, "Monks, Ānanda need not be urged by others; he himself will know and attend upon me."
Sau đó, Đức Thế Tôn nói: "Này các Tỳ-kheo, Ānanda không cần được người khác khuyến khích, Ngài sẽ tự mình biết mà phụng sự Ta."
Tato bhikkhū ‘‘uṭṭhehi, āvuso ānanda, satthāraṃ upaṭṭhākaṭṭhānaṃ yācāhī’’ti āhaṃsu.
Then the monks said, "Arise, friend Ānanda, and request the position of attendant from the Teacher."
Sau đó, các Tỳ-kheo nói: "Này Hiền giả Ānanda, hãy đứng dậy và xin làm thị giả cho Đức Đạo Sư đi!"
Thero uṭṭhahitvā ‘‘sace me, bhante, bhagavā attanā laddhaṃ paṇītacīvaraṃ na dassati, paṇītapiṇḍapātaṃ na dassati, ekagandhakuṭiyaṃ vasituṃ na dassati, nimantanaṃ gahetvā na gamissati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti āha.
The elder arose and said: "Venerable Sir, if the Fortunate One will not give me a choice robe that he himself has received, if he will not give me choice almsfood, if he will not allow me to dwell in the same perfumed chamber, if he will not go to an invitation taken by me, then I will attend upon the Fortunate One."
Trưởng lão đứng dậy và thưa: "Bạch Thế Tôn, nếu Đức Thế Tôn không ban cho con y phục tốt đẹp mà Ngài nhận được, không ban cho con thức ăn khất thực ngon lành, không cho con ở chung một Hương Thất, và không đi nhận lời mời mà con đã nhận, thì con sẽ phụng sự Đức Thế Tôn."
‘‘Ettake guṇe labhato satthu upaṭṭhāne ko bhāro’’ti upavādamocanatthaṃ ime cattāro paṭikkhepā ca – ‘‘sace, bhante, bhagavā mayā gahitanimantanaṃ gamissati, sacāhaṃ desantarato āgatāgate tāvadeva dassetuṃ lacchāmi; yadā me kaṅkhā uppajjati, tāvadeva bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ lacchāmi, sace bhagavā parammukhā desitaṃ dhammaṃ puna mayhaṃ kathessati, evāhaṃ bhagavantaṃ upaṭṭhahissāmī’’ti ‘‘ettakampi satthu santike anuggahaṃ na labhatī’’ti upavādamocanatthañceva dhammabhaṇḍāgārikabhāvapāramīpūraṇatthañca imā catasso āyācanā cāti aṭṭha vare gahetvā nibaddhupaṭṭhāko ahosi.
These four rejections were made to avoid criticism, to prevent people from saying, "What difficulty is there in attending the Teacher if one receives so many benefits?" And these four requests were made, saying: "Venerable Sir, if the Fortunate One will go to an invitation accepted by me, if I will be able to show those who arrive from other regions immediately, if, when doubt arises in me, I will be able to approach the Fortunate One immediately, if the Fortunate One will repeat to me the Dhamma taught in my absence, then I will attend upon the Fortunate One." These were made to avoid criticism, to prevent people from saying, "He does not even receive such a favor from the Teacher," and to fulfill the perfection of being the custodian of the Dhamma. Having accepted these eight boons, he became the constant attendant.
Để giải tỏa lời chỉ trích rằng "Có khó khăn gì mà không phụng sự Đức Đạo Sư khi nhận được những lợi ích ấy?", đây là bốn lời từ chối. Và để giải tỏa lời chỉ trích rằng "Ngài không nhận được bất kỳ ân huệ nào từ Đức Đạo Sư", đồng thời để hoàn thành Ba-la-mật của vị giữ kho tàng Pháp, đây là bốn lời thỉnh cầu: "Bạch Thế Tôn, nếu Đức Thế Tôn đi nhận lời mời mà con đã nhận, nếu con được phép trình diện ngay lập tức những ai đến từ các xứ khác; nếu con được phép đến gặp Đức Thế Tôn ngay lập tức khi con có điều nghi ngờ, và nếu Đức Thế Tôn sẽ giảng lại Pháp đã được thuyết giảng khi con vắng mặt, thì con sẽ phụng sự Đức Thế Tôn." Ngài đã nhận tám điều ước này và trở thành thị giả thường trực.
Tasseva ṭhānantarassa atthāya kappasatasahassaṃ pūritānaṃ pāramīnaṃ phalaṃ pāpuṇi.
For the sake of that very position, he attained the fruit of perfections accumulated for a hundred thousand eons.
Ngài đã đạt được quả vị của những Ba-la-mật đã được tích lũy trong một trăm ngàn kiếp vì vị trí ấy.
So upaṭṭhākaṭṭhānaṃ laddhadivasato paṭṭhāya dasabalaṃ duvidhena udakena, tividhena dantakaṭṭhena, hatthapādaparikammena piṭṭhiparikammena, gandhakuṭipariveṇasammajjanenāti evamādīhi kiccehi upaṭṭhahanto ‘‘imāya nāma velāya satthu idaṃ nāma laddhuṃ vaṭṭati, idaṃ nāma kātuṃ vaṭṭatī’’ti divasabhāgaṃ santikāvacaro hutvā, rattibhāge mahantaṃ daṇḍadīpikaṃ gahetvā gandhakuṭipariveṇaṃ nava vāre anupariyāyati, satthari pakkosante paṭivacanadānāya thinamiddhavinodanatthaṃ.
From the day he obtained the position of attendant, he attended upon the Ten-Powered One with two kinds of water, three kinds of tooth-sticks, by massaging his hands and feet, by massaging his back, by sweeping the perfumed chamber precinct, and other such duties. He would be near the Teacher during the daytime, knowing, "At this time, such and such an object is suitable for the Teacher to receive, such and such a deed is suitable to perform." At night, holding a large torch, he would patrol the perfumed chamber precinct nine times, so as to be able to answer when the Teacher called, and to dispel sloth and torpor.
Từ ngày nhận được chức thị giả, ngài đã hầu hạ Đức Thập Lực (Đức Phật) bằng các công việc như: dâng nước hai loại, dâng răng xỉ ba loại, xoa bóp tay chân, xoa bóp lưng, quét dọn quanh Hương Thất, v.v… Ngài luôn nghĩ: “Đến giờ này, Đức Bổn Sư cần nhận vật này, cần làm việc này”, rồi ban ngày ngài ở gần bên, ban đêm ngài cầm cây đèn lớn đi quanh Hương Thất chín lần để sẵn sàng đáp lời khi Đức Bổn Sư gọi và để xua tan hôn trầm, thụy miên.
Atha naṃ satthā jetavane ariyagaṇamajjhe nisinno anekapariyāyena pasaṃsitvā ‘‘bahussutānaṃ satimantānaṃ gatimantānaṃ dhitimantānaṃ upaṭṭhākānañca bhikkhūnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi.
Then the Teacher, seated amidst the assembly of noble ones in Jetavana, praised him in many ways and placed him in the foremost position among monks who are learned, mindful, wise, resolute, and attendants.
Sau đó, Đức Bổn Sư đang ngự giữa hội chúng Thánh nhân tại Kỳ Viên đã tán thán ngài bằng nhiều phương cách, rồi đặt ngài vào vị trí tối thượng trong số các Tỳ khưu thị giả đa văn, chánh niệm, thông tuệ và kiên trì.
Evaṃ satthārā pañcasu ṭhānesu etadagge ṭhapito catūhi acchariyabbhutadhammehi samannāgato satthu dhammakosārakkho ayaṃ mahāthero sekhova samāno satthari parinibbute heṭṭhā vuttanayena bhikkhūhi samuttejito devatāya ca saṃvejito ‘‘sveyeva ca dāni dhammasaṅgīti kātabbā, na kho pana metaṃ patirūpaṃ, yvāyaṃ sekho sakaraṇīyo hutvā asekhehi therehi saddhiṃ dhammaṃ saṅgāyituṃ sannipātaṃ gantu’’nti sañjātussāho vipassanaṃ paṭṭhapetvā bahudevarattiṃ vipassanāya kammaṃ karonto caṅkame vīriyasamataṃ alabhitvā vihāraṃ pavisitvā sayane nisīditvā sayitukāmo kāyaṃ āvaṭṭesi.
Thus, this great elder, placed in this foremost position by the Teacher in five respects, endowed with four wonderful and astonishing qualities, and the custodian of the Teacher's treasury of Dhamma, although still a Sekha, after the Teacher's Parinibbāna, was encouraged by the monks and admonished by a deity as stated below: "The Dhamma Saṅgīti must be performed tomorrow, but it is not proper for me, who is a Sekha and has duties to perform, to go to the assembly to recite the Dhamma with the Asekha elders." Having thus aroused energy, he established insight. While engaged in the work of insight for many divine nights, he could not achieve a balance of effort on the walking path, so he entered his dwelling, sat on his couch, and intending to lie down, turned his body.
Như vậy, Đại Trưởng lão này, người được Đức Bổn Sư đặt vào vị trí tối thượng trong năm trường hợp, người đầy đủ bốn pháp hy hữu và vi diệu, người giữ kho Pháp của Đức Bổn Sư, vẫn còn là một bậc Hữu học (sekha) khi Đức Bổn Sư nhập Niết Bàn. Được các Tỳ khưu khích lệ như đã nói ở trên, và được chư thiên thúc giục: “Ngày mai phải kết tập Pháp, nhưng việc một bậc Hữu học còn việc phải làm mà lại đi tham dự hội nghị kết tập Pháp cùng với các bậc Vô học thì không thích hợp chút nào.” Với sự tinh tấn đã phát sinh, ngài bắt đầu tu tập thiền quán. Sau nhiều đêm ngày tu tập thiền quán trên đường kinh hành mà không đạt được sự quân bình giữa tinh tấn và định, ngài vào tịnh xá, ngồi trên giường và muốn nằm xuống nên đã nghiêng mình.
Appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ pādā ca bhūmito muttamattā, etasmiṃ antare anupādāya āsavehi cittaṃ vimucci chaḷabhiñño ahosi.
Before his head reached the pillow and while his feet were just lifted from the ground, in that interval, his mind was liberated from the defilements without clinging, and he attained the six supernormal powers.
Đầu chưa chạm gối và chân vừa nhấc khỏi mặt đất, trong khoảnh khắc ấy, tâm ngài được giải thoát khỏi các lậu hoặc mà không còn chấp thủ, ngài trở thành bậc Lục thông.
Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.1.644-663) –
Therefore, it is said in the Apadāna:
Do đó, trong tác phẩm Apadāna có nói:
Tattha pisuṇena cāti ādito dve gāthā chabbaggiye bhikkhū devadattapakkhiyehi bhikkhūhi saddhiṃ saṃsaggaṃ karonte disvā tesaṃ ovādadānavasena vuttā.
Therein, the first two verses, beginning with Pisuṇena cā (with a slanderer), were spoken as an admonition to the group-of-six bhikkhus when they associated with bhikkhus who sided with Devadatta.
Trong đó, hai câu kệ đầu tiên bắt đầu bằng pisuṇena cā được nói khi thấy các tỳ-khưu nhóm sáu (chabbaggiya) kết giao với các tỳ-khưu phe Devadatta, nhằm mục đích khuyên răn họ.
Tattha pisuṇenāti pisuṇāya vācāya.
Therein, pisuṇena means with slanderous speech.
Trong đó, pisuṇena có nghĩa là “bằng lời nói xấu xa, chia rẽ”.
Tāya hi yutto puggalo ‘‘pisuṇo’’ti vutto yathā nīlaguṇayutto paṭo nīloti.
Indeed, a person endowed with such speech is called a "slanderer" (pisuṇa), just as a cloth endowed with the quality of blue is called blue.
Một người có lời nói như vậy được gọi là “pisuṇa” (kẻ nói xấu), giống như một tấm vải có màu xanh được gọi là “nīla” (xanh).
Kodhanenāti kujjhanasīlena.
Kodhanena means with one prone to anger.
Kodhanena có nghĩa là “với người hay giận dữ”.
Attasampattinigūhaṇalakkhaṇassa maccherassa sambhavato maccharinā.
Maccharinā means with a miserly one, due to the arising of stinginess characterized by concealing one's own prosperity.
Maccharinā (với người keo kiệt) vì sự keo kiệt (macchera) khởi lên do đặc tính che giấu tài sản của mình.
Vibhūtanandināti sattānaṃ vibhūtaṃ vibhavanaṃ vināsaṃ icchantena, vibhūtaṃ vā visuṃ bhāvo bhedo, taṃ nandanena, sabbametaṃ devadattapakkhiyeva sandhāya vuttaṃ.
Vibhūtanandinā means with one who desires the undoing, the ruin, of beings, or alternatively, vibhūta means a separate state, a division, and one who delights in that; all this is said in reference to Devadatta's faction.
Vibhūtanandinā có nghĩa là “với người mong muốn sự hủy diệt, sự tan rã của chúng sinh”, hoặc “vibhūta” là sự phân ly, sự chia rẽ, và “nandana” là vui mừng với điều đó; tất cả điều này đều ám chỉ phe Devadatta.
Te hi pañcavatthudīpanāya bahū jane sammāpaṭipanne bhindantā satthari bahiddhatāya thaddhamacchariyādimacchariyapakatā mahājanassa mahato anatthāya paṭipajjiṃsu.
Indeed, by expounding the five points, they caused division among many well-practicing people, and being afflicted by stiff miserliness and other forms of miserliness due to their alienation from the Teacher, they acted for the great detriment of the multitude.
Vì họ, bằng cách tuyên bố năm điều, đã chia rẽ nhiều người đang thực hành đúng đắn, và vì sự keo kiệt cứng nhắc cùng các loại keo kiệt khác đối với bậc Đạo Sư, họ đã gây ra tai họa lớn cho đại chúng.
Sakhitanti sahāyabhāvaṃ saṃsaggaṃ na kareyya, kiṃkāraṇā?
One should not form sakhitaṃ (friendship), association, what is the reason?
Sakhitaṃ có nghĩa là “tình bạn, sự kết giao, không nên làm”. Tại sao?
Pāpo kāpurisena saṅgamo kāpurisena pāpapuggalena samāgamo nihīno lāmako.
Pāpo kāpurisena saṅgamo (bad is association with a bad person); association with a bad person, a wicked individual, is low, contemptible.
Pāpo kāpurisena saṅgamo nghĩa là “sự kết giao với người xấu, với kẻ ác là thấp kém, đê tiện”.
Ye hissa diṭṭhānugatiṃ āpajjanti.
Indeed, those who follow his example—
Những ai đi theo gương xấu của họ,
Tesaṃ ducintitādibhedaṃ bālalakkhaṇameva āvahati, pageva vacanakarassa.
for them, it brings only the characteristics of a fool, such as evil thoughts, let alone for one who merely obeys his words.
Chỉ mang lại những đặc tính của kẻ ngu si như tư duy sai lầm, huống chi là người làm theo lời nói.
Tenāha bhagavā – ‘‘yāni kānici, bhikkhave, bhayāni uppajjanti, sabbāni tāni bālato uppajjanti, no paṇḍitato’’tiādi (a. ni. 3.1).
Therefore, the Blessed One said, "Whatever fears, O bhikkhus, arise, all those arise from a fool, not from a wise person," and so on.
Vì vậy, Đức Thế Tôn đã nói: “Này các tỳ-khưu, bất cứ nỗi sợ hãi nào khởi lên, tất cả đều khởi lên từ kẻ ngu si, không phải từ người trí” (A.N. 3.1).
Yena pana saṃsaggo kātabbo, taṃ dassetuṃ ‘‘saddhena cā’’tiādi vuttaṃ.
To show with whom association should be made, saddhena cātiādi (with one who has faith, etc.) was said.
Để chỉ ra người nên kết giao, câu “saddhena cā” và các câu tiếp theo đã được nói.
Tattha saddhenāti kammakammaphalasaddhāya ceva, ratanattayasaddhāya ca samannāgatena.
Therein, saddhena means endowed with faith in kamma and its results, and with faith in the Three Jewels.
Trong đó, saddhena có nghĩa là “với người đầy đủ niềm tin (saddhā) vào nghiệp và quả của nghiệp, và niềm tin vào Tam Bảo”.
Pesalenāti piyasīlena sīlasampannena.
Pesalena means one of lovely disposition, endowed with moral virtue.
Pesalena có nghĩa là “với người có giới hạnh đáng yêu, đầy đủ giới hạnh”.
Paññavatāti udayatthagāminiyā nibbedhikāya paññāya vasena paññāsampannena.
Paññavatā means endowed with wisdom through discernment that sees rise and fall.
Paññavatā có nghĩa là “với người đầy đủ trí tuệ (paññā) do có trí tuệ xuyên thấu (nibbedhikā paññā) dẫn đến sự sinh diệt (udayatthagāminī)”.
Bahussutenāti pariyattipaṭivedhabāhusaccānaṃ pāripūriyā bahussutena.
Bahussutena means one of vast learning due to the fulfillment of both textual learning (pariyatti) and penetrative understanding (paṭivedha).
Bahussutena có nghĩa là “với người đa văn (bahussuta) do sự viên mãn của việc học hỏi (pariyatti) và chứng ngộ (paṭivedha)”.
Bhaddoti tena tādisena sādhunā saṅgamo bhaddo sundaro kalyāṇo diṭṭhadhammikādibhedaṃ atthaṃ āvahatīti adhippāyo.
Bhaddo means that association with such a good person is auspicious, beautiful, wholesome, and brings benefits such as those pertaining to this very life, so is the intention.
Bhaddo có nghĩa là “sự kết giao với người tốt như vậy là tốt đẹp, thiện lành, mang lại lợi ích như lợi ích hiện tại, v.v.” Đó là ý nghĩa.
Bahussuto cittakathītiādikā dve gāthā therena arahattaṃ patvā udānavasena bhāsitā.
The two verses, beginning with Bahussuto cittakathī (The greatly learned eloquent one), were spoken by the Thera as an utterance of joy after attaining Arahantship.
Hai câu kệ bắt đầu bằng Bahussuto cittakathī được Trưởng lão nói ra như một lời cảm hứng (udāna) sau khi đạt được A-la-hán quả.
Tattha paricārakoti upaṭṭhāko.
Therein, paricārako means an attendant.
Trong đó, paricārako có nghĩa là “người hầu hạ”.
Seyyaṃ kappetīti arahattappattisamanantaraṃ sayitattā vuttaṃ.
Seyyaṃ kappetī (he takes his rest) was said because he lay down immediately after attaining Arahantship.
Seyyaṃ kappeti được nói vì Ngài đã nằm xuống ngay sau khi đạt A-la-hán quả.
Thero hi bahudeva rattiṃ caṅkamena vītināmetvā sarīraṃ utuṃ gāhāpetuṃ ovarakaṃ pavisitvā sayituṃ mañcake nisinno pādā ca bhūmito muttā, appattañca sīsaṃ bimbohanaṃ, etthantare arahattaṃ patvā sayi.
Indeed, the Thera, having spent most of the night walking, entered his cell to allow his body to cool, and sat on the couch to lie down. His feet were free from the ground, and his head had not yet reached the pillow. In that interval, he attained Arahantship and lay down.
Thật vậy, Trưởng lão đã trải qua phần lớn đêm bằng cách kinh hành, sau đó vào một căn phòng để cơ thể thích nghi với thời tiết, rồi ngồi trên giường để nằm. Chân Ngài đã rời khỏi đất, và đầu Ngài chưa chạm gối. Trong khoảng thời gian này, Ngài đã đạt A-la-hán quả và nằm xuống.
Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammāti theraṃ uddissa khīṇāsavamahābrahmunā bhāsitā gāthā.
The verse Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā (in whom the Dhamma is established) was spoken by the great Brahmā who had destroyed the āsavas, in reference to the Thera.
Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā là câu kệ được Đại Phạm Thiên đã diệt trừ lậu hoặc nói ra để ca ngợi Trưởng lão.
Upaṭṭhitāya hi dhammasaṅgītiyā theraṃ uddissa yehi bhikkhūhi ‘‘eko bhikkhu vissagandhaṃ vāyatī’’ti vuttaṃ.
Indeed, when the Dhamma Saṅgīti (First Council) was taking place, those bhikkhus who, in reference to the Thera, had said, "one bhikkhu smells of carrion,"
Thật vậy, trong khi cuộc Kết tập Pháp (Dhammasaṅgīti) đang diễn ra, các tỳ-khưu đã nói về Trưởng lão Ānanda rằng: “Một tỳ-khưu có mùi hôi của sự hủy hoại.”
Atha thero adhigate arahatte sattapaṇṇiguhādvāraṃ saṅghassa sāmaggīdānatthaṃ āgato, tassa khīṇāsavabhāvappakāsanena suddhāvāsamahābrahmā.
and then the Thera, having attained Arahantship, came to the entrance of the Sattapaṇṇi cave to bring harmony to the Saṅgha, the Mahābrahmā from the Suddhāvāsa realm,
Sau đó, Trưởng lão, sau khi đạt A-la-hán quả, đã đến cửa hang Sattapaṇṇī để tạo sự hòa hợp cho Tăng đoàn, và Đại Phạm Thiên trú xứ Tịnh Cư Thiên (Suddhāvāsa Mahābrahmā), nhằm khiến các tỳ-khưu ấy hổ thẹn,
Te bhikkhū lajjāpento ‘‘yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā’’ti gāthamāha.
making those bhikkhus feel ashamed, spoke the verse Yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā.
Đã nói câu kệ “yasmiṃ patiṭṭhitā dhammā” (Pháp đã được thiết lập nơi ai) để tuyên bố về trạng thái A-la-hán của Ngài.
Tassattho – buddhassa bhagavato dhammā teneva adhigatā paveditā ca paṭivedhapariyattidhammā.
Its meaning is: the dhammā (teachings) of the Blessed One, the buddhassa, which were realized and proclaimed by him—the Dhamma of penetration and the Dhamma of textual learning—
Ý nghĩa của câu kệ đó là: dhammā (Pháp) của Đức Thế Tôn, bậc Buddhassa (Đức Phật), là những giáo pháp về chứng ngộ và học hỏi đã được chính Ngài chứng đắc và tuyên thuyết.
Yasmiṃ purisavisese patiṭṭhitā, soyaṃ gottato gotamo dhammabhaṇḍāgāriko saupādisesanibbānassa adhigatattā idāni anupādisesanibbānagamane magge patiṭṭhahi, tassa ekaṃsabhāgīti.
in yasmiṃ (which) eminent person they are established, that Gotama by clan, the Treasurer of the Dhamma, having attained Nibbāna with a remainder (saupādisesanibbāna), is now established on the path to Nibbāna without remainder (anupādisesanibbāna); he is certainly a partaker of it.
Yasmiṃ (nơi vị đặc biệt nào), đó là vị Gotamo (Gotama) theo dòng họ, bậc giữ kho tàng Pháp (Dhammabhaṇḍāgārika), vì đã chứng đắc Niết-bàn còn dư y (saupādisesanibbāna), nay đã an trú trên con đường dẫn đến Niết-bàn không dư y (anupādisesanibbāna). Ngài chắc chắn sẽ đạt được điều đó. Đó là ý nghĩa.
Athekadivasaṃ gopakamoggallāno nāma brāhmaṇo theraṃ pucchi – ‘‘tvaṃ bahussutoti buddhassa sāsane pākaṭo, kittakā dhammā te satthārā bhāsitā, tayā dhāritā’’ti?
Then one day, a brahmin named Gopaka Moggallāna asked the Thera, "You are well-known in the Buddha's Dispensation as one of vast learning. How many teachings did the Teacher speak, and how many have you retained?"
Một hôm, một Bà-la-môn tên Gopakamoggallāna hỏi Trưởng lão: “Ngài nổi tiếng trong giáo pháp của Đức Phật là bậc đa văn (bahussuta). Ngài đã thọ trì bao nhiêu giáo pháp đã được bậc Đạo Sư thuyết giảng?”
Tassa thero paṭivacanaṃ dento ‘‘dvāsītī’’ti gāthamāha.
In response to him, the Thera spoke the verse dvāsītī (eighty-two).
Trưởng lão đã trả lời bằng câu kệ “dvāsītī” (tám mươi hai).
Tattha dvāsīti sahassānīti yojanā, buddhato gaṇhinti sammāsambuddhato uggaṇhiṃ dvisahassādhikāni asītidhammakkhandhasahassāni satthu santikā adhigaṇhinti attho.
Therein, it is construed as eighty-two thousand. Buddhato gaṇhiṃ (I received from the Buddha) means, I acquired eighty-two thousand sections of Dhamma from the Perfectly Enlightened Buddha.
Trong đó, ý nghĩa là: dvāsīti sahassāni (tám mươi hai ngàn) là sự kết nối, buddhāto gaṇhiṃ (tôi đã thọ nhận từ Đức Phật) có nghĩa là “tôi đã thọ nhận tám mươi hai ngàn pháp uẩn từ Đức Chánh Đẳng Giác, từ bậc Đạo Sư”.
Dve sahassāni bhikkhutoti dve dhammakkhandhasahassāni bhikkhuto gaṇhiṃ, dhammasenāpatiādīnaṃ bhikkhūnaṃ santikā adhigacchiṃ.
Dve sahassāni bhikkhuto (two thousand from bhikkhus) means, I acquired two thousand sections of Dhamma from bhikkhus, such as the General of the Dhamma (Dhammasenāpati).
Dve sahassāni bhikkhūto (hai ngàn từ các tỳ-khưu) có nghĩa là “tôi đã thọ nhận hai ngàn pháp uẩn từ các tỳ-khưu như Dhammasenāpati (Đại tướng Pháp) và các tỳ-khưu khác”.
Caturāsītisahassānīti tadubhayaṃ samodhānetvā catusahassādhikāni asītisahassāni.
Caturāsītisahassāni (eighty-four thousand) means, combining both, eighty-four thousand.
Caturāsītisahassāni (tám mươi tư ngàn) là tổng cộng cả hai, tức là tám mươi tư ngàn.
Ye me dhammā pavattinoti ye yathāvuttaparimāṇā dhammakkhandhā mayhaṃ paguṇā vācuggatā jivhagge parivattantīti.
Ye me dhammā pavattino (which Dhamma-sections are current for me) means, those Dhamma-sections of the aforementioned measure are familiar to me, they are present on the tip of my tongue.
Ye me dhammā pavattino có nghĩa là “những pháp uẩn với số lượng đã nêu, đã được tôi thông thạo, đã được ghi nhớ và luôn hiện hữu trên đầu lưỡi tôi”.
Athekadā thero sāsane pabbajitvā vipassanādhurepi ganthadhurepi ananuyuttaṃ ekaṃ puggalaṃ disvā bāhusaccābhāve ādīnavaṃ pakāsento ‘‘appassutāya’’nti gāthamāha.
Then, one day, the Thera, seeing a person who, having gone forth into the Dispensation, was neither dedicated to insight-development (vipassanādhura) nor textual study (ganthadhura), spoke the verse Appassutāya (of little learning) to point out the danger of lacking vast learning.
Một lần khác, Trưởng lão thấy một người đã xuất gia trong giáo pháp nhưng không chuyên tâm vào thiền quán (vipassanādhura) cũng như học tập (ganthadhura), liền nói câu kệ “appassutāya” (vì ít học) để chỉ ra những tai hại của việc thiếu đa văn.
Tattha appassutāyanti ekassa dvinnaṃ vā paṇṇāsānaṃ, atha vā pana vaggānaṃ antamaso ekassa dvinnaṃ vā suttantānampi uggahitānaṃ abhāvena appassuto ayaṃ, kammaṭṭhānaṃ pana uggahetvā anuyuñjanto bahussutova.
Therein, Appassutāya means this person is of little learning due to not having learned fifty or one or two of the vaggas, or at least one or two suttas. However, one who learns and practices a meditation subject is indeed of vast learning.
Ở đây, appassutāyanti (ít học) nghĩa là người này ít học vì không học một hoặc hai, hoặc năm mươi, hoặc thậm chí một hoặc hai bài kinh (suttanta) trong các phẩm (vagga); nhưng nếu đã học đề mục thiền định (kammaṭṭhāna) và thực hành thì được gọi là đa văn (bahussuta).
Balibaddova jīratīti yathā balibaddo jīramāno vaḍḍhamāno neva mātu na pitu, na sesañātakānaṃ atthāya vaḍḍhati, atha kho niratthakameva jīrati; evamevaṃ ayampi na upajjhāyavattaṃ karoti, na ācariyavattaṃ, na āgantukavattādīni, na bhāvanaṃ anuyuñjati, niratthakameva jīrati.
Balibaddova jīratī (he wastes away like a bull) means, just as a bull, while growing old and big, does not grow for the benefit of its mother, father, or other relatives, but merely wastes away uselessly; even so, this person does not perform the duties towards his preceptor, nor towards his teacher, nor duties towards guests, etc., nor does he practice meditation; he merely wastes away uselessly.
Balibaddova jīratīti (già đi như con bò đực) nghĩa là, như một con bò đực khi già đi, lớn lên không vì lợi ích của mẹ, cha, hay những người thân khác, mà chỉ già đi một cách vô ích; cũng vậy, người này không thực hành các phận sự đối với thầy bổn sư (upajjhāya), thầy giáo thọ (ācariya), hay các phận sự đối với khách tăng (āgantuka), v.v., không tinh tấn tu tập thiền định (bhāvanā), mà chỉ già đi một cách vô ích.
Maṃsāni tassa vaḍḍhantīti yathā balibaddassa ‘‘kasanabhāravahanādīsu asamattho eso’’ti araññe vissaṭṭhassa yathā tathā vicarantassa khādantassa pivantassa maṃsāni tassa vaḍḍhanti; evamevaṃ imassāpi upajjhāyādīhi vissaṭṭhassa saṅghaṃ nissāya cattāro paccaye labhitvā uddhaṃvirecanādīni katvā kāyaṃ posentassa maṃsāni vaḍḍhanti thūlasarīro hutvā vicarati.
‘His flesh increases,’ means: just as the flesh of a bull, released into the forest with the thought, “This one is incapable of ploughing, carrying burdens, etc.,” grows as it wanders about eating and drinking as it pleases; in the same way, for this person too, released by his preceptors and teachers, obtaining the four requisites by relying on the Saṅgha, and nurturing his body by performing purifications such as emetics, his flesh grows, and he wanders about with a corpulent body.
Maṃsāni tassa vaḍḍhantīti (thịt của nó tăng trưởng) nghĩa là, như thịt của con bò đực bị thả vào rừng vì "nó không đủ sức để cày bừa, kéo nặng, v.v.", và nó đi lang thang khắp nơi, ăn uống thỏa thích, thì thịt của nó tăng trưởng; cũng vậy, đối với người này, khi được các thầy bổn sư (upajjhāya) v.v. bỏ mặc, nương vào Tăng chúng để thọ nhận bốn vật dụng, rồi thực hiện các phương pháp thanh lọc thân thể (uddhaṃvirecanādīni) và nuôi dưỡng thân thể, thì thịt của người ấy tăng trưởng, trở thành một người thân hình to lớn và đi lang thang.
Paññāti lokiyalokuttarā panassa paññā ekaṅgulimattāpi na vaḍḍhati, araññe gacchalatādīni viya assa chadvārāni nissāya taṇhā ceva navavidhamāno ca vaḍḍhatīti adhippāyo.
As for wisdom: his mundane and supramundane wisdom does not grow even by the measure of a finger's breadth. The intention here is that, like creepers and shrubs in the forest, craving and the nine types of conceit grow in him, relying on his six sense-doors.
Paññā (trí tuệ) nghĩa là, trí tuệ thế gian và siêu thế của người ấy không tăng trưởng dù chỉ một phân, mà tham ái (taṇhā) và chín loại kiêu mạn (māna) lại tăng trưởng thông qua sáu căn môn của người ấy, giống như dây leo trong rừng. Đó là ý nghĩa.
Bahussutoti gāthā attano bāhusaccaṃ nissāya aññaṃ atimaññantaṃ ekaṃ bhikkhuṃ uddissa vuttā.
The verse beginning with ‘ Bahussuto’ (much learned) was spoken with reference to a certain bhikkhu who, relying on his own great learning, despised others.
Bài kệ Bahussuto (Đa văn) được nói ra để chỉ một vị Tỳ-khưu kiêu căng, khinh thường người khác dựa vào sự đa văn của mình.
Tattha sutenāti sutahetu attano bāhusaccanimittaṃ.
Therein, ‘ sutena’ means due to learning, on account of his great learning.
Ở đây, sutenāti (do nghe) nghĩa là do sự đa văn của mình, do sự học hỏi của mình.
Atimaññatīti atikkamitvā maññati attānaṃ ukkaṃsento paraṃ paribhavati.
‘ Atimaññati’ means he thinks of himself as superior by surpassing others, exalting himself and disparaging others.
Atimaññatīti (khinh thường) nghĩa là tự đề cao mình và khinh miệt người khác.
Tathevāti yathā andho andhakāre telapajjotaṃ dhārento ālokadānena paresaṃyeva atthāvaho, na attano, tatheva pariyattibāhusaccena sutavā puggalo sutena anupapanno attano atthaṃ aparipūrento andho ñāṇālokadānena paresaṃyeva atthāvaho, na attano, dīpadhāro andho viya mayhaṃ upaṭṭhātīti.
‘ Tathevā’ (in the same way) means just as a blind person holding an oil lamp in darkness is beneficial only to others by providing light, not to himself; in the same way, a person who is learned in scriptural erudition, if not endowed with learning (wisdom), does not fulfill his own benefit, and like a blind person, he is beneficial only to others by providing the light of knowledge, not to himself, just like a blind person carrying a lamp; so it appears to me.
Tathevāti (cũng vậy) nghĩa là, giống như người mù cầm đèn dầu trong bóng tối chỉ mang lại lợi ích ánh sáng cho người khác chứ không phải cho chính mình; cũng vậy, người đa văn nhờ học hỏi, nhưng không thực hành theo những gì đã học, không hoàn thành lợi ích cho chính mình, thì giống như người mù, chỉ mang lại lợi ích ánh sáng trí tuệ cho người khác chứ không phải cho chính mình, giống như người mù cầm đèn. Đó là ý nghĩa.
Idāni bāhusacce ānisaṃsaṃ dassento ‘‘bahussuta’’nti gāthamāha.
Now, showing the advantage in great learning, he spoke the verse beginning with ‘ bahussutaṃ’.
Bây giờ, để chỉ ra lợi ích của sự đa văn, bài kệ “bahussuta” (đa văn) được nói đến.
Tattha upāseyyāti payirupāseyya.
Therein, ‘ upāseyyā’ means he should attend on.
Ở đây, upāseyyāti (nên thân cận) nghĩa là nên thân cận.
Sutañca na vināsayeti bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ sutañca na vināseyya, na susseyya dhāraṇaparicayaparipucchāmanasikārehi vaḍḍheyya.
‘ Sutañca na vināsaye’ means having attended on a greatly learned one, one should not destroy the learning thus gained; one should not let it wither, but should cultivate it through retention, familiarity, inquiry, and contemplation.
Sutañca na vināsaye (và chớ hủy hoại điều đã học) nghĩa là, sau khi thân cận người đa văn và thọ nhận điều đã học, thì chớ hủy hoại điều đã học, chớ để nó khô héo, mà hãy phát triển nó bằng cách ghi nhớ, thực hành, hỏi han và tác ý.
Taṃ mūlaṃ brahmacariyassāti yasmā bahussutaṃ payirupāsitvā laddhaṃ taṃ sutaṃ pariyattibāhusaccaṃ maggabrahmacariyassa mūlaṃ padhānakāraṇaṃ.
‘ Taṃ mūlaṃ brahmacariyassā’ means because that learning, the scriptural erudition gained by attending on a greatly learned one, is the root, the fundamental cause, of the holy life of the path.
Taṃ mūlaṃ brahmacariyassāti (Đó là căn bản của Phạm hạnh) nghĩa là, bởi vì điều đã học ấy, sự đa văn về pariyatti (học hỏi) mà người ta thọ nhận sau khi thân cận người đa văn, là căn bản, là nguyên nhân chính của Phạm hạnh (brahmacariya) của con đường.
Tasmā dhammadharo siyā vimuttāyatanasīse ṭhatvā yathāsutassa dhammassa dhāraṇe paṭhamaṃ pariyattidhammadharo bhaveyya.
‘ Tasmā dhammadharo siyā’ means, therefore, one should first become a holder of the Dhamma (dhammadhara) in terms of scriptural learning, standing at the pinnacle of the liberation-abode, in the manner of holding the Dhamma as heard.
Tasmā dhammadharo siyā (Do đó, nên là người giữ Pháp), nghĩa là, đứng trên đỉnh của giải thoát xứ, trước hết nên là người giữ Pháp (dhammadhara) về pariyatti (học hỏi) để ghi nhớ Pháp đã nghe.
Idāni pariyattibāhusaccena sādhetabbamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pubbāparaññū’’tiādi vuttaṃ.
Now, to show the goal to be achieved through scriptural erudition, the passage beginning with ‘ pubbāparaññū’ was spoken.
Bây giờ, để chỉ ra mục đích cần đạt được bằng sự đa văn về pariyatti, bài kệ “pubbāparaññū” v.v. được nói đến.
Tattha pubbañca aparañca jānātīti pubbāparaññū.
Therein, one who knows both the prior and the subsequent is called ‘ pubbāparaññū’.
Ở đây, người biết cả trước và sau được gọi là pubbāparaññū (người biết trước biết sau).
Ekissā hi gāthāya pubbabhāge apaññāyamānepi pubbabhāge vā paññāyamāne aparabhāge apaññāyamānepi ‘‘imassa aparabhāgassa iminā pubbabhāgena, imassa vā pubbabhāgassa iminā aparabhāgena bhavitabba’’nti jānanto pubbāparaññū nāma.
Indeed, a person who knows, even if the prior part of a verse is not understood, or even if the subsequent part is not understood when the prior part is understood, that "this subsequent part must belong with this prior part, or this prior part with this subsequent part," is called 'pubbāparaññū'.
Thật vậy, ngay cả khi phần trước của một bài kệ không được hiểu rõ, hoặc khi phần trước được hiểu rõ nhưng phần sau không được hiểu rõ, người biết rằng "phần sau này phải liên quan đến phần trước này, hoặc phần trước này phải liên quan đến phần sau này" được gọi là pubbāparaññū.
Attatthādibhedaṃ tassa tassa bhāsitassa atthaṃ jānātīti atthaññū.
One who knows the meaning of that discourse, distinguishing between one's own welfare and so on, is called ‘ atthaññū’.
Người biết ý nghĩa của mỗi lời dạy, phân biệt theo lợi ích cho bản thân (attattha) v.v., được gọi là atthaññū (người biết nghĩa).
Niruttipadakovidoti niruttiyaṃ sesapadesupi cāti catūsupi paṭisambhidāsu cheko.
‘ Niruttipadakovido’ means one skilled in all four paṭisambhidā, including grammar and other terms.
Niruttipadakovidoti (người tinh thông về ngữ pháp và từ ngữ) nghĩa là người thông thạo cả bốn loại phân tích (paṭisambhidā), tức là thông thạo về ngữ pháp (nirutti) và các từ ngữ còn lại.
Suggahītañca gaṇhātīti teneva kovidabhāvena atthato byañjanato ca dhammaṃ sugahitameva katvā gaṇhāti.
‘ Suggahītañca gaṇhātī’ means due to that very skill, one understands the Dhamma by grasping it well in terms of both meaning and expression.
Suggahītañca gaṇhātīti (và thọ nhận một cách tốt đẹp) nghĩa là, nhờ sự thông thạo đó, người ấy thọ nhận Pháp một cách tốt đẹp, cả về ý nghĩa (attha) lẫn văn tự (byañjana).
Atthañcopaparikkhatīti yathāsutassa yathāpariyattassa dhammassa atthaṃ upaparikkhati ‘‘iti sīlaṃ, iti samādhi, iti paññā, ime rūpārūpadhammā’’ti manasā anupekkhati.
‘ Atthañcopaparikkhatī’ means one examines the meaning of the Dhamma as heard and learned, contemplating in mind, "This is sīla, this is samādhi, this is paññā, these are rūpa and arūpa phenomena."
Atthañcopaparikkhatīti (và quán sát ý nghĩa) nghĩa là, người ấy quán sát ý nghĩa của Pháp đã nghe, đã học, và tác ý quán xét rằng: "Đây là giới (sīla), đây là định (samādhi), đây là tuệ (paññā), đây là các pháp sắc (rūpa) và vô sắc (arūpa)".
Khantyā chandikato hotīti tesu manasā anupekkhitesu dhammesu diṭṭhinijjhānakkhantiyā nijjhānaṃ khamāpetvā rūpapariggahādimukhena vipassanābhinivese chandikato chandajāto hoti.
‘ Khantyā chandikato hotī’ means concerning those phenomena contemplated in mind, having made the observation acceptable through the endurance of insight gained by understanding (diṭṭhinijjhānakkhanti), one becomes desirous, eager for the absorption of vipassanā, primarily by discerning rūpa and so forth.
Khantyā chandikato hotīti (có ý muốn với sự nhẫn nại) nghĩa là, đối với những pháp đã được quán xét bằng tâm đó, sau khi chấp nhận sự quán xét bằng sự nhẫn nại trong sự quán kiến (diṭṭhinijjhānakkhanti), người ấy có ý muốn, có khát vọng để dấn thân vào tuệ quán (vipassanā) thông qua việc thâu tóm sắc pháp (rūpapariggaha) v.v.
Tathābhūto ca vipassanāya kammaṃ karonto ussahitvā tuleti taṃtaṃpaccayanāmarūpadassanavasena ussāhaṃ katvā tato paraṃ tilakkhaṇaṃ āropetvā tuleti ‘‘anicca’’ntipi, ‘‘dukkha’’ntipi, ‘‘anattā’’tipi taṃ nāmarūpaṃ tīreti vipassati.
And such a one, engaging in the work of vipassanā, ‘ ussahitvā tuleti’—exerts effort by seeing nāmarūpa dependent on various conditions, and then, applying the three characteristics, weighs and discerns that nāmarūpa as 'impermanent,' 'suffering,' and 'not-self,' thereby practicing vipassanā.
Và người như vậy, khi thực hành công việc của tuệ quán (vipassanā), ussahitvā tuleti (nỗ lực cân nhắc) nghĩa là, người ấy nỗ lực quán chiếu danh sắc (nāmarūpa) cùng với các duyên của chúng, rồi sau đó đưa chúng vào ba đặc tính (tilakkhaṇa) để cân nhắc, quán xét danh sắc ấy là "vô thường" (anicca), là "khổ" (dukkha), là "vô ngã" (anattā).
Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhitoti so evaṃ passanto paggahetabbādisamaye cittassa paggaṇhanādinā padahati, padahanto ca ajjhattaṃ gocarajjhatte vipassanāsamādhinā maggasamādhinā ca suṭṭhu samāhito bhaveyya, asamādhānahetubhūte kilese pajaheyya.
‘ Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhito’ means such a one, seeing thus, strives at the appropriate time for energizing the mind and so on, and striving thus, he should be well composed within, in the inner domain of his meditation object, through vipassanā-samādhi and magga-samādhi; he should abandon the defilements that are causes of lack of composure.
Samaye so padahati, ajjhattaṃ susamāhitoti (Vào lúc thích hợp, người ấy tinh tấn, nội tâm được định tĩnh tốt đẹp) nghĩa là, người ấy, khi quán chiếu như vậy, tinh tấn vào những lúc cần phải tinh tấn (paggahetabba) v.v. bằng cách nâng đỡ tâm (citta) v.v.; và khi tinh tấn, người ấy nên có nội tâm (ajjhatta) định tĩnh tốt đẹp bằng định tuệ quán (vipassanāsamādhi) và định đạo (maggasamādhi) trong đối tượng nội tại (gocarajjhatta), và nên đoạn trừ các phiền não (kilesa) là nguyên nhân của sự bất định tĩnh.
Svāyaṃ guṇo sabbopi yasmā bahussutaṃ dhammadharaṃ sappaññaṃ buddhasāvakaṃ payirupāsantassa hoti, tasmā asaṅkhataṃ dhammaṃ ārabbha dukkhādīsu pariññādivisiṭṭhakiccatāya dhammaviññāṇasaṅkhātaṃ dhammañāṇaṃ ākaṅkhanto tathāvidhaṃ vuttappakāraṃ kalyāṇamittaṃ bhajetha, seveyya payirupāseyyāti attho.
Since all these qualities accrue to one who attends upon a greatly learned, Dhamma-holding, wise disciple of the Buddha, therefore, desiring the Dhamma-knowledge, called Dhamma-discernment, which, with reference to the unconditioned Dhamma, involves specific functions like understanding suffering and so on, one should associate with and attend upon such a virtuous friend as described.
Tất cả những đức tính này đều có được do sự thân cận một đệ tử Phật (buddhasāvaka) đa văn (bahussuta), giữ Pháp (dhammadhara) và có trí tuệ (sappañña). Do đó, người nào mong muốn có được Pháp trí (dhammañāṇa), tức là trí tuệ về Pháp (dhammaviññāṇa) liên quan đến Niết-bàn (asaṅkhata dhamma) và có chức năng đặc biệt là liễu tri (pariññā) khổ v.v., thì hãy thân cận, phụng sự, và gần gũi một thiện hữu tri thức (kalyāṇamitta) như đã nói trên. Đó là ý nghĩa.
Evaṃ bahupakāratāya tassa pūjanīyakaṃ dassento ‘‘bahussuto’’ti gāthamāha.
Thus, showing that such a person is worthy of veneration due to his many benefits, he spoke the verse beginning with ‘ bahussuto’.
Để chỉ ra sự đáng tôn kính của vị ấy do có nhiều lợi ích như vậy, bài kệ “bahussuto” (đa văn) được nói đến.
Tassattho – suttageyyādi bahu sutaṃ etassāti bahussuto.
Its meaning is: he who has heard much in terms of suttas, geyya, etc., is called ‘ bahussuto’.
Ý nghĩa của bài kệ đó là: bahussuto (đa văn) là người có nhiều điều đã nghe như Sutta, Geyya, v.v.
Tameva desanādhammaṃ suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya avinassantaṃ dhāretīti dhammadharo.
He holds that Dhamma of discourse, undefiled, like lion's fat placed in a golden vessel; therefore, he is a ‘ dhammadharo’.
Dhammadharo (người giữ Pháp) là người giữ gìn giáo pháp ấy không bị hư hoại, như dầu sư tử được đựng trong bát vàng.
Tato eva mahesino bhagavato dhammakosaṃ dhammaratanaṃ ārakkhatīti kosārakkho.
For that very reason, he guards the Dhamma-treasury, the Dhamma-gem of the Great Seer, the Blessed One; therefore, he is a ‘ kosārakkho’ (guardian of the treasury).
Kosārakkho (người giữ kho) là người giữ gìn kho tàng Pháp, tức là Pháp bảo của Đức Thế Tôn, bậc Đại Hiền.
Yasmā sadevakassa lokassa samadassanena cakkhubhūto, tasmā cakkhu sabbassa lokassa pūjanīyo mānanīyoti, bahussutabhāvena bahujanassa pūjanīyabhāvadassanatthaṃ nigamanavasena punapi ‘‘bahussuto’’ti vuttaṃ.
Because he is an eye for the entire world, including devas, through his impartial vision, he is an ‘ eye for the whole world, worthy of veneration’ and esteem; and again, 'bahussuto' is mentioned by way of conclusion to show that due to his great learning, he is worthy of veneration by many people.
Bởi vì vị ấy là con mắt cho toàn thể thế gian cùng với chư thiên, do có cái nhìn bình đẳng; do đó, vị cakkhu sabbassa lokassa pūjanīyo (con mắt của toàn thể thế gian, đáng được tôn kính), đáng được kính trọng. Để chỉ ra sự đáng tôn kính của nhiều người do sự đa văn, bài kệ “bahussuto” lại được nói đến như một lời kết luận.
Evarūpaṃ kalyāṇamittaṃ labhitvāpi kārakasseva aparihāni, na akārakassāti dassento ‘‘dhammārāmo’’ti gāthamāha.
Now, showing that the non-deterioration of qualities applies only to the one who practices, not to the one who does not, even if one obtains such a virtuous friend, he spoke the verse beginning with ‘ dhammārāmo’.
Để chỉ ra rằng sự không suy giảm chỉ dành cho người thực hành chứ không phải người không thực hành, ngay cả khi đã có được một thiện hữu tri thức như vậy, bài kệ “dhammārāmo” (người hoan hỷ với Pháp) được nói đến.
Tattha nivāsanaṭṭhena samathavipassanādhammo ārāmo, tasmiṃ eva dhamme rato abhiratoti dhammarato, tasseva dhammassa punappunaṃ vicintanena dhammaṃ anuvicintayaṃ dhammaṃ āvajjento manasi karotīti attho.
Therein, the Dhamma of samatha and vipassanā is a pleasure-grove by way of being a dwelling place; one who delights and rejoices in that very Dhamma is ‘ dhammarato’; ‘ dhammaṃ anuvicintayaṃ’ means one who contemplates the Dhamma repeatedly, reflecting on it and bringing it to mind.
Ở đây, pháp samatha (chỉ) và vipassanā (quán) là nơi hoan hỷ (ārāma) do là nơi nương tựa; người hoan hỷ, vui thích trong chính pháp ấy được gọi là dhammarato (người vui thích với Pháp). Dhammaṃ anuvicintayaṃ (quán xét Pháp) nghĩa là người ấy tác ý, suy xét Pháp ấy lặp đi lặp lại.
Anussaranti tameva dhammaṃ anussaranto.
‘ Anussaraṃ’ means one who recollects that very Dhamma.
Anussaranti (ghi nhớ) nghĩa là ghi nhớ Pháp ấy.
Saddhammāti evarūpo bhikkhu sattatiṃsapabhedā bodhipakkhiyadhammā navavidhalokuttaradhammā ca na parihāyati, na kadāci tassa tato parihāni hotīti attho.
‘ Saddhammā’ means such a bhikkhu does not decline from the thirty-seven Bodhipakkhiya Dhammā and the nine kinds of supramundane Dhamma; there is never any decline for him from that.
Saddhammāti (Chánh Pháp) nghĩa là, một Tỳ-khưu như vậy không bị suy giảm các pháp giác chi (bodhipakkhiyadhamma) gồm ba mươi bảy loại và các pháp siêu thế (lokuttaradhamma) gồm chín loại; không bao giờ có sự suy giảm từ đó đối với vị ấy. Đó là ý nghĩa.
Athekadivasaṃ kāye avītarāgaṃ kusītaṃ hīnavīriyaṃ kosallāyā ti nāmaṃ bhikkhuṃ saṃvejento ‘‘kāyamaccheragaruno’’ti gāthamāha.
Then, one day, admonishing a bhikkhu named Kosalla who was not dispassionate towards the body, was lazy, and lacked effort, he spoke the verse beginning with ‘ kāyamaccheragaruno’.
Một ngày nọ, để thức tỉnh một Tỳ-khưu tên Kosallāyā, người còn tham ái (avītarāga) đối với thân thể, lười biếng (kusīta) và yếu kém tinh tấn (hīnavīriya), Đức Phật đã nói bài kệ “kāyamaccheragaruno”.
Tattha kāyamaccheragarunoti ‘‘kāyadaḷhībahulassa kāye mamattassa ācariyupajjhāyānampi kāyena kattabbaṃ kiñci akatvā vicarantassa.
Therein, ‘ kāyamaccheragaruno’ means one who is engrossed in strengthening the body, who has possessiveness towards the body, and who wanders about without doing anything with his body that ought to be done for his teachers and preceptors.
Ở đây, kāyamaccheragarunoti (người có tâm tham lam và nặng nề về thân) nghĩa là "người quá chú trọng đến sự bền chắc của thân thể, có sự chấp thủ đối với thân thể, và sống mà không làm bất cứ điều gì cần làm cho thân thể của thầy bổn sư và thầy giáo thọ".
Hiyyamāneti attano kāye jīvite ca khaṇe khaṇe parihiyyamāne.
‘ Hiyyamāne’ means when his own body and life are diminishing moment by moment.
Hiyyamāneti (khi đang suy giảm) nghĩa là khi thân thể và mạng sống của mình đang suy giảm từng khoảnh khắc.
Anuṭṭhaheti sīlādīnaṃ paripūraṇavasena uṭṭhānavīriyaṃ na kareyya.
‘ Anuṭṭhahe’ means he would not exert effort to perfect sīla and so forth.
Anuṭṭhahe (không nỗ lực) nghĩa là không nỗ lực tinh tấn để hoàn thiện giới (sīla) v.v.
Sarīrasukhagiddhassāti attano sarīrassa sukhāpaneneva gedhaṃ āpannassa.
‘ Sarīrasukhagiddhassā’ means one who is greedy for the comfort of his own body.
Sarīrasukhagiddhassāti (người tham đắm sự sung sướng của thân) nghĩa là người đã trở nên tham đắm chỉ vì sự sung sướng của thân thể mình.
Kuto samaṇaphāsutāti evarūpassa puggalassa sāmaññavasena kuto sukhavihāro, phāsuvihāro na tassa vijjatīti attho.
‘ Kuto samaṇaphāsutā’ means how can such a person have the comfort of a samaṇa, the comfort of spiritual life? Such a comfort does not exist for him.
Kuto samaṇaphāsutāti (làm sao có được sự an lạc của Sa-môn) nghĩa là, đối với một người như vậy, làm sao có được sự an lạc, sự sống thoải mái của một Sa-môn? Người ấy không có được điều đó. Đó là ý nghĩa.
Na pakkhantītiādikā āyasmato sāriputtassa dhammasenāpatino parinibbutabhāvaṃ sutvā therena bhāsitā.
The stanza beginning with "Na pakkhanti" was spoken by the Elder after hearing of the parinibbāna of the Venerable Sāriputta, the General of the Dhamma.
Bài kệ bắt đầu bằng Na pakkhantī được Trưởng lão (Ānanda) thuyết sau khi nghe tin Đại tướng Pháp Sāriputta, bậc đáng kính, đã nhập Vô dư y Niết-bàn.
Tattha na pakkhanti disā sabbāti puratthimādibhedā sabbā disā na pakkhayanti, disāmūḷhoti attho.
Therein, "all directions do not shine" means that all directions, such as the eastern and others, do not appear; the meaning is 'bewildered as to directions'.
Trong đó, cụm từ na pakkhanti disā sabbā có nghĩa là tất cả các phương hướng, như phương Đông, v.v., đều không hiện rõ, tức là bị lạc mất phương hướng.
Dhammā na paṭibhanti manti pubbe suṭṭhu paguṇāpi pariyattidhammā idāni sakkaccaṃ samannāhariyamānāpi mayhaṃ na upaṭṭhahanti.
"The Dhamma does not appear to me" means that even the pariyatti Dhamma, which was well-mastered before, does not arise in me now, even when carefully attended to.
Cụm từ dhammā na paṭibhanti ma có nghĩa là các pháp học (pariyattidhamma), dù trước đây đã được thông thạo, nay dù được chú tâm quán sát kỹ lưỡng cũng không hiện rõ đối với tôi.
Gate kalyāṇamittamhīti sadevakassa lokassa kalyāṇamittabhūte dhammasenāpatimhi anupādisesanibbānaṃ gate.
"When the good friend has gone" refers to when the General of the Dhamma, who was a good friend to the world with its devas, attained anupādisesa-nibbāna.
Cụm từ gate kalyāṇamittamhī có nghĩa là khi Đại tướng Pháp, bậc thiện hữu của toàn cõi thế gian cùng chư thiên, đã nhập Vô dư y Niết-bàn.
Andhakāraṃva khāyatīti sabbopāyaṃ loko andhakāro viya upaṭṭhāti.
"It appears like darkness" means that the entire world appears as if in darkness.
Cụm từ andhakāraṃva khāyatī có nghĩa là toàn bộ thế gian này hiện ra như một sự tối tăm.
Abbhatītasahāyassāti apagatasahāyassa, kalyāṇamittarahitassāti attho.
"Of one whose companion has departed" means one whose companion has gone, or one bereft of a good friend.
Cụm từ Abbhatītasahāyassā có nghĩa là không có bạn bè, tức là không có thiện hữu.
Atītagatasatthunoti āyasmato atīto hutvā nibbānagatasatthukassa, satthari parinibbuteti attho.
"Whose Teacher has passed away" means one whose Teacher has passed away to nibbāna, having gone beyond; the meaning is 'when the Teacher has attained parinibbāna'.
Cụm từ Atītagatasatthuno có nghĩa là bậc Đạo sư đã nhập Niết-bàn, tức là khi bậc Đạo sư đã nhập Niết-bàn.
Yathā kāyagatā satīti kāyagatāsatibhāvanā takkarassa yathā ekantahitāvahā, evaṃ etādisaṃ anāthassa puggalassa ekantahitāvahaṃ aññaṃ mittaṃ nāma natthi, sanāthassa aññāpi bhāvanā hitāvahā evāti adhippāyo.
"Just as mindfulness of the body" means that just as the cultivation of kāyagatāsati is entirely beneficial to one who practices it, so for such a helpless person there is no other friend that is entirely beneficial. For one who is not helpless, other meditations are also beneficial—this is the intention.
Cụm từ Yathā kāyagatā satī có nghĩa là giống như sự tu tập niệm thân (kāyagatāsati) là hoàn toàn lợi ích cho người thực hành nó, thì đối với một người không có nơi nương tựa như vậy, không có người bạn nào khác hoàn toàn lợi ích như thế. Đối với người có nơi nương tựa, các pháp tu tập khác cũng đều lợi ích, đó là ý nghĩa.
Purāṇāti porāṇā, sāriputtādike kalyāṇamitte sandhāya vadati.
"Old" means ancient, referring to good friends like Sāriputta and others.
Purāṇā có nghĩa là những người xưa cũ, ý nói đến các thiện hữu như Sāriputta, v.v.
Navehīti navakehi.
"With new ones" means with junior monks.
Navehī có nghĩa là với những người mới.
Na sameti meti mayhaṃ cittaṃ na samāgacchati, na te mama cittaṃ ārādhentīti attho.
"My mind does not meet" means my mind does not harmonize; they do not gladden my mind.
Cụm từ Na sameti me có nghĩa là tâm tôi không hòa hợp, tức là họ không làm vừa lòng tâm tôi.
Svajja ekova jhāyāmīti sohaṃ ajja vuḍḍhatarehi virahito ekova hutvā jhāyāmi jhānapasuto homi.
"Today, I meditate alone" means that I, bereft of the elders today, meditate alone and am devoted to jhāna.
Cụm từ Svajja ekova jhāyāmī có nghĩa là hôm nay, tôi, không có các bậc trưởng lão, chỉ một mình tu thiền, chuyên tâm vào thiền định.
Vassupetoti vassakāle kulāvakaṃ upeto pakkhī viya.
"Like a bird who has reached its nest for the rainy season".
Vassupeto có nghĩa là như một con chim trú ẩn trong tổ vào mùa mưa.
‘‘Vāsupeto’’tipi pāḷi, vāsaṃ upagatoti attho.
The reading “Vāsupeto” also exists, meaning 'one who has entered a dwelling'.
Cũng có bản Pāḷi là vāsupeto, nghĩa là đã đến nơi trú ngụ.
Dassanāya abhikkanteti gāthā satthārā bhāsitā.
The stanza "Having come to see" was spoken by the Teacher.
Bài kệ Dassanāya abhikkante được Đức Đạo Sư thuyết.
Tassattho – mama dassanāya abhikkante nānāvidhavidesapavāsikabahujane, ānanda, mama upasaṅkamanaṃ mā vāresi.
Its meaning is: "Ānanda, do not prevent the many people from various foreign lands who have come to see me from approaching me."
Ý nghĩa của nó là: Này Ānanda, đừng ngăn cản nhiều người từ các quốc độ khác nhau đến để chiêm bái Ta.
Te sotāro dhammassa, mamaṃ passantu, ayameva dassanāya samayoti.
"Let them, those hearers of the Dhamma, see me; this is the opportune time for seeing."
Họ là những người muốn nghe Chánh pháp, hãy để họ được thấy Ta, đây chính là thời điểm thích hợp để chiêm bái.
Paṇṇavīsati vassānīti pañca gāthā attano aggupaṭṭhākabhāvaṃ dīpetuṃ vuttā.
The five stanzas beginning with "Twenty-five years" were spoken to show his state as the foremost attendant.
Năm bài kệ Paṇṇavīsati vassānī được thuyết để làm sáng tỏ vai trò là thị giả tối thượng của mình.
Āraddhakammaṭṭhānabhāvena hi satthu upaṭṭhānapasutabhāvena ca therassa maggena asamucchinnāpi kāmasaññādayo na uppajjiṃsu, kāyavacīmanokammāni ca sabbakālaṃ satthari mettāpubbaṅgamāni mettānuparivattāni ahesuṃ.
Indeed, due to the Elder's having undertaken kammaṭṭhāna and being devoted to attending upon the Teacher, kāmasaññā and other defilements did not arise in him, even though they were not eradicated by the path. His bodily, verbal, and mental actions were always preceded by mettā and followed by mettā towards the Teacher.
Thật vậy, do chuyên tâm hành thiền và tận tụy phụng sự Đức Đạo Sư, các tưởng dục (kāmasaññā) và những thứ tương tự, dù chưa bị đoạn diệt bởi Đạo, cũng không khởi lên nơi Trưởng lão. Các thân nghiệp, khẩu nghiệp và ý nghiệp của ngài luôn được dẫn dắt bởi tâm từ và tùy thuận tâm từ đối với Đức Đạo Sư.
Tattha paṇṇavīsati vassānīti pañcavīsati saṃvaccharāni.
Therein, "twenty-five years" means twenty-five years.
Trong đó, paṇṇavīsati vassānī có nghĩa là hai mươi lăm năm.
Sekhabhūtassa me satoti sekhabhūmiyaṃ sotāpattiphale ṭhitassa me sato.
"While I was still a Sekha" means while I, established in the fruit of Stream-entry, was still on the Sekha plane.
Cụm từ Sekhabhūtassa me sato có nghĩa là khi tôi còn ở trong giai đoạn học đạo (sekhabhūmi), an trú trong quả vị Nhập Lưu (sotāpattiphala).
Kāmasaññāti kāmasahagatā saññā na uppajji, ettha ca kāmasaññādianuppattivacanena attano āsayasuddhiṃ dasseti, ‘‘mettena kāyakammenā’’tiādinā payogasuddhiṃ.
"Kāmasaññā" means kāmasaññā (perception associated with sensual desires) did not arise. Here, by stating the non-arising of kāmasaññā and so forth, he shows his purity of intention, and by "with a mettā-body-action" and so forth, his purity of practice.
Kāmasaññā có nghĩa là tưởng liên quan đến dục (kāmasahagatā saññā) không khởi lên. Ở đây, việc nói rằng tưởng dục, v.v., không khởi lên là để thể hiện sự thanh tịnh trong ý định của mình, còn bằng cụm từ mettena kāyakammenā, v.v., là để thể hiện sự thanh tịnh trong hành động.
Tattha gandhakuṭiyaṃ paribhaṇḍakaraṇādinā satthu vattapaṭivattakaraṇena ca mettaṃ kāyakammaṃ veditabbaṃ, dhammadesanākālārocanādinā mettaṃ vacīkammaṃ, rahogatassa satthāraṃ uddissa hitūpasaṃhāramanasikārena mettaṃ manokammaṃ.
Therein, mettā-kāya-kamma should be understood as performing major and minor duties for the Teacher, such as arranging things in the Perfumed Chamber. Mettā-vacī-kamma should be understood as announcing the time for Dhamma discourse, and so forth. Mettā-mano-kamma should be understood as bringing to mind thoughts of benefit for the Teacher while in solitude.
Trong đó, thân nghiệp từ ái (mettaṃ kāyakammaṃ) cần được hiểu là việc thực hiện các bổn phận và đối ứng bổn phận đối với Đức Đạo Sư, như việc sắp xếp tịnh xá Gandhakuti, v.v. Khẩu nghiệp từ ái (mettaṃ vacīkammaṃ) cần được hiểu là việc thông báo thời gian thuyết pháp, v.v. Ý nghiệp từ ái (mettaṃ manokammaṃ) cần được hiểu là việc tác ý mang lại lợi ích cho Đức Đạo Sư khi ở một mình.
Ñāṇaṃ me udapajjathāti attano sekkhabhūmipattimāha.
"Knowledge arose in me" states his attainment of the Sekha plane.
Cụm từ Ñāṇaṃ me udapajjathā nói về việc đạt đến giai đoạn học đạo của mình.
Ahaṃ sakaraṇīyomhīti satthu parinibbāne upaṭṭhite maṇḍalamāḷaṃ pavisitvā kapisīsaṃ ālambitvā sokābhibhūtena vuttagāthā.
The stanza "I have a task to do" was spoken by him, overwhelmed by sorrow, after entering the pavilion and clinging to a monkey-headed pillar when the Teacher's parinibbāna was imminent.
Bài kệ Ahaṃ sakaraṇīyomhī được thuyết bởi (Trưởng lão Ānanda) khi Đức Đạo Sư sắp nhập Niết-bàn, ngài đã bước vào sảnh đường hình tròn, nắm lấy cây kapisīsa và bị nỗi sầu khổ lấn át.
Tattha sakaraṇīyomhīti dukkhaparijānanādinā karaṇīyena sakaraṇīyo amhi.
Therein, "I have a task to do" means I have a task to do, such as fully comprehending suffering.
Trong đó, cụm từ sakaraṇīyomhī có nghĩa là tôi còn việc phải làm, tức là còn việc phải làm như nhận biết khổ (dukkha-parijānanā), v.v.
Appattamānasoti anadhigatārahatto.
"Whose mind has not attained" means one who has not attained Arahatta.
Appattamānaso có nghĩa là chưa đạt được quả vị A-la-hán.
Satthu ca parinibbānanti mayhaṃ satthu parinibbānañca upaṭṭhitaṃ.
"And the Teacher's parinibbāna" means my Teacher's parinibbāna is imminent.
Cụm từ Satthu ca parinibbāna có nghĩa là sự nhập Niết-bàn của Đức Đạo Sư của tôi cũng đã đến.
Yo amhaṃ anukampakoti yo satthā mayhaṃ anuggāhako.
"Who was compassionate to us" means the Teacher who was a benefactor to me.
Yo amhaṃ anukampako có nghĩa là Đức Đạo Sư là bậc đã ban ân cho tôi.
Bahussutotiādikā tisso gāthā theraṃ pasaṃsantehi saṅgītikārehi ṭhapitā.
The three stanzas beginning with "Learned" were included by the compilers of the Council, praising the Elder.
Ba bài kệ bắt đầu bằng Bahussuto được các vị kết tập kinh điển đưa vào để tán thán Trưởng lão.
Tattha gatimantoti asadisāya ñāṇagatiyā samannāgato.
Therein, "endowed with progress" means endowed with unparalleled progress in knowledge.
Trong đó, gatimanto có nghĩa là được phú cho sự vận hành trí tuệ vô song.
Satimantoti paramena satinepakkena samannāgato.
"Mindful" means endowed with supreme ripeness of mindfulness.
Satimanto có nghĩa là được phú cho sự tinh xảo tối thượng của niệm (sati).
Dhitimantoti asādhāraṇāya byañjanatthāvadhāraṇasamatthāya dhitisampattiyā samannāgato.
"Steadfast" means endowed with the unique quality of steadfastness, capable of apprehending both the letter and the meaning.
Dhitimanto có nghĩa là được phú cho sự thành tựu kiên cố (dhiti) phi thường, có khả năng nắm giữ cả văn tự và ý nghĩa.
Ayañhi thero ekapadeyeva ṭhatvā saṭṭhipadasahassāni satthārā kathitaniyāmeneva gaṇhāti, gahitañca suvaṇṇabhājane pakkhittasīhavasā viya sabbakālaṃ na vinassati, aviparītabyañjanāvadhāraṇasamatthāya satipubbaṅgamāya paññāya, atthāvadhāraṇasamatthāya paññāpubbaṅgamāya satiyā ca samannāgato.
Indeed, this Elder, standing in one place, could grasp sixty thousand phrases exactly as taught by the Teacher. And what he had grasped was never lost, like lion's fat placed in a golden vessel. He was endowed with wisdom preceded by mindfulness, capable of grasping the letters without error, and with mindfulness preceded by wisdom, capable of grasping the meaning.
Trưởng lão này, chỉ trong một bước đi, có thể nắm bắt sáu mươi ngàn từ theo đúng cách Đức Đạo Sư đã thuyết. Và những gì đã nắm bắt không bao giờ mất đi, giống như dầu sư tử đựng trong chén vàng. Ngài được phú cho trí tuệ đi trước bởi niệm, có khả năng nắm giữ văn tự không sai lệch, và được phú cho niệm đi trước bởi trí tuệ, có khả năng nắm giữ ý nghĩa.
Tenāha bhagavā – ‘‘etadaggaṃ, bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhikkhūnaṃ bahussutāna’’ntiādi (a. ni. 1.219).
Therefore, the Blessed One said: "Among my bhikkhu disciples, Bhikkhus, who are learned, foremost is this one" and so forth .
Vì thế, Đức Thế Tôn đã nói: "Này các Tỳ-kheo, trong số các đệ tử Tỳ-kheo của Ta, những người đa văn, bậc tối thắng là…", v.v. (A.N. 1.219).
Tathā cāha dhammasenāpati – ‘‘āyasmā ānando atthakusalo’’tiādi (a. ni. 5.169).
Likewise, the General of the Dhamma said: "The Venerable Ānanda is skilled in meaning" and so forth .
Và Đại tướng Pháp cũng đã nói: "Trưởng lão Ānanda là người thiện xảo về ý nghĩa", v.v. (A.N. 5.169).
Ratanākaroti saddhammaratanassa ākarabhūto.
"Mine of jewels" means a source for the jewel of the Saddhamma.
Ratanākaro có nghĩa là kho tàng của pháp bảo (saddhammaratana).